Sie sind auf Seite 1von 1028

:' -^jr--^< »

TP '.' ,

-.

.:*
£
i
rs
^LMfc ^JK *
I

***•
*

$ £ p

:
V
*

w-

**
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/pt2ausfhrliche02geor
LaL.Ü

AUSFÜHRLICHES

LATEINISCH -DEUTSCHES DND DEUTSCH - LATEINISCHES

HANDWÖRTERBUCH AUS DEN

QUELLEN ZUSAMMENGETRAGEN
UND MIT

BESONDERER BEZUGNAHME AUF SYNONYMIK UND ANTIQUITÄTEN


UNTER BERÜCKSICHTIGUNG DER BESTEN HÜLFSMITTEL

AUSGEARBEITET

VON

VK K. E. GEORGES
PROFESSOR IN GOTHA.

DEUTSCH-LATEINISCHER THEIL.

ZWEITER BAND.

KZ.
SECHSTE, SEHR VERBESSERTE UND VERMEHRTE AUFLAGE.

LEIPZIG,
HAIIN'SCHE VERLAGS - BUCHHANDLUNG
1870.
AUSFÜHRLICHES

DEUTSCH-LATEINISCHES

HANDWÖRTERBUCH AUS DEN

QUELLEN ZUSAMMENGETRAGEN
UND MIT

BESONDERER BEZUGNAHME AUF SYNONYMIK UND ANTIQUITÄTEN


UNTER BERÜCKSICHTIGUNG DER BESTEN HÜLFSMITTEL

f
AUSGEARBEITET

TON

DR K. E. GEORGES
PROFESSOR ES' GOTHA.

ZWEITER BAND,
cP/Jö
k-z. ;&:-
*3 /<V

SECHSTE, SEHR VERBESSERTE UND VERMEHRTE AUFLAGE.

LEIPZIG,
HAHFW BE VERLAGS -BUCHHANDLUNG
1870.
JL
SDie unter $ fel)lenbcn Slrtüel fudje man unter 6.

ftabc(,Sabefaatr,$!ft&cItatt,funisancorarius. fal)iuifl, mueidus. - f. fenn, mucere: i. werben,


ancorale (Stnfertau). - remulcus (©djlepptau). - ora mucescere ;
mueidum esse coepisse ; mueorem con-
(§intertau, mit reellem bas<5dnff amSanbe befeftigt trahere.
niirb). - bas ©djtff am $. fdjleppen, navem remulco Jlitl)U, cymba. scapha. Unter (f. „^a^rjeug no.
trahere. b" ben - ein f (einer Äal)n (ein Ääfjndjen),
llnterfd).).
fia&Uats, *gadus morhüa (L.). cymbula; scaphula; lintriculus: in einem 5?., sca-
humanuni.
Srtarfc, stercus pha reeeptus (j33. refugit); scapha aeeeptus (j33.
tactcn, cacare. - id) fann nidjt
alvus exitum !., in arcem circumvehitur).
non habet: in ein golbenes ©efäfj t, excrementa Jlätjndjctt, f.
£a£)n.
auro excipere. Slöljnfüljrct, magister cymbae. - lintrarius
Jläf et, scarabaeus (eig.). - cantharus (übtr., ein (JCt. u. Inscr.).
Änotcn unter ber .gunge oes Ddjfen). ^at, crepido.
Kaffee- T ber Saum: *coffea (L.). - Seuantifdjer
"
hälfet, Caesar. Augustus (als 9tame). - impe-
$., *uoüea Arabica (L.). —
II) bie Sofincn, *fabae rator (als oberfter 33efel)ls()aber, §errfd)er). - prin-
coffeae. - Ä. brennen, *fabas coffeae igni torrere. ceps (als gürft). - dominus (als §err). - fid) jum
— Xranf, *coffea; *potus coffeae. - $.
III) ber $. aufroerfen, dominatum invadere; Augusti nomen
foct)en, *potum coffeae coquere ob. parare id) labe : arripere: Ä. merben, imperare coepisse (anfangen
3mb. jum fö. ein, *invito alqm, ut domi meae cof- ju l)errfd)en); imperatoremeligietcreari (jum Äaifer
feam bibat. gewählt loerben): Qmb. jum Ä. erKären, imperato-
ftaffeebaunt, =boljtte, f. Äaffee no. I u.
II. rem alqm salutare (0. ben ©olbaten).
ftaffecerttte, *vindemia coffeae. Satfctfamilic, -f)an§, domus principalis(Sen.
Saffcefjau3,thermopolium(#£^o;ra>A<ov,üb£). ben. 6, 32, 1). - priueipes (bie ©lieber ber taiferl.
Cvt, Saus, loo loarme ©etränfe oerfauft roerben). gamilie). - eine ja^lreia)e Ä., plena Caesarum do-
Ättffccf djenf, ettoa thermopola {&eQ(*07ia>h]s). mus (^aijerjt.): eine alte Ä., domus principalis fun-
SlaffecfdEjcnfc, f. Äaffeeljaus. data longo imperio.
ftäfig, cavea (im 21%, foroof)t für SSÖgel, als für Jslaifergcfcf)t(J)te, a) ©efdjidjte @tnes Äaifers,
nülöe Xtnere). - claustrum (für roilbe Spiere). vita imperatoria (j93. Hadriani, Aaiferjt.). b) @e= —
ßftftatt, etroa synthesis {avv&eaiq). fd)id)te mebrerer ob. aller Äatfer: historia Augusta.
f abl, I) eig.: glaber {qilöq, glatt, fdfjt, oon Statur Satfcr^ftuö, f. Äaiferfamilie.
ob. burd) ©ä)ur zc., non Steilen bes Setbes, j33. bes ^aifetin, domina. Augusta (als §errfd)erin). -
33aua)es, §alfes [aber nie bes Hauptes], too eig. §aare uxor oö. conjux prineipis. uxor imperatoria (als"
ftetjen füllten [@gft$. pilosus ob. crebro pilo]; oon ©attin bes Äaifers; ux. imp. bei Tac. ann. 1, 41).
C erlern, mo eig. ^ffanjen, Säume 2c. fteben füllten-, ^aifcrttOltC, I) eig.: *capitis insigne impera-
»gl. „glatt, haarlos"). - calvus (fjaarlos, febernlos, torium. — II) eine Slume: *fritillaria imperato-
oon 9iaiur ob. burd) 2l(ter, in Sejug auf SKenfcben ris Qu.).
blos oom Saupte u. oon bem, ber einen ®at)lfopf faiferti^, imperatorius. Caesareus (Äaiferjt.;
tjat [©gftj. comatus]; in Sejug auf Spiere aud) oom feiten augustalis u. imperialis). - Dft aud; burd)
ganzen Äörper; f. „haarlos" bie Srmon.). - nudus ben ©enit. imperatoris ob. Caesaris ob. Augusti. -
foliis (blätterlos, oon Säumen). - oon oorn f., prae- principalis ob. ©enit. prineipis (furftlid), Äaifergt.).
calvus: oon hinten f., recalvus (beibe naefiaug.): ein - ein f. Caesar juvenis (^jSlur. Caesares ju-
^ßrinj,
f. ftopf,
f.
©lafce, ©la^fopf: fable (nia)t beioadjfene) venes): bie f. majestas imperatoria (al§
9Wajcftät,
Stellen, glabreta, orum, n. ein f. 3tanb, margo de-
; SBürbe u. Xitel); magnitudo imperatoria (als Xitel,
rasus. - fahl fenn, calvere-, calvumesse; glabrere; fpät. ßaiferjt.): ßto. I. 3Jlajeftät, Majestas ob. Ma-
glabrum esse. - fahl roerben, calvumfieri; calvum gnitudo tua: bie i. gamttie, f. ^aiferfamilie: bie
esse coepisse; calvescere; glabrum fieri; glabre- fdiferlid)en üänber, *terrae imperatoris. Adv. —
scere. - f. machen, calvum facere; glabrum facere ut convenit prineipi ob. imperatori (toie e§ bem Äai=
gl abrare. — II; uneig., ohne ©ehalt, grunbtos 2c.;
;

fer gekernt). - f'aifertid) gefinnt fetjn, *cum impera-


333. eine f. (SntfchulDigung, exousatio non satis justa: tore facere; *ab imperatore stare.
bas finb faf)le SÜortc, verba istaec sunt bas ift eine
: Slaifcrmontel, amictus imperatoris ob. prinei-
f. 2lusflucht, deverticula quaeris: bas fd)einen far)fe pis (Äaiferjt.).
u. nichtige Ausflüchte ju fenn, omnia ista frigida et ftftifetmotb, caedes imperatoris ob. prineipis
inaniit ndentur. (Äaiferjt.).
fto^lljctt, bes öauptes, Calvities; capitis levi- Maifcvpnav, dominus et domina.
tas.- bie .H. einer ©egenb, 'regio plantis et arbo- ftrtifctüaloft, aedes imperatoriae (Äaiferjt.).
ribus nuda: bie Fahlheit einer Stelle (auf bem 2ltfer, Jtrtifctfctjmurf, decus imperatorium (Tac. ann.
mo feine ^Bflanjen geroaa)fcn finb), calvitium loci 12, 41).
(Col. 4, 29, 11). Mnifcifrl)uitt, *sectio ob. exiectio matris von-
ftahlfopf, f.
Wa&, ©latjfopf. tris. - Den k. iiiatt)cn, partum mulieri exeldere;
faf)(fö>?t<j, f. ®fafcfopf no. b. fetum vfiitri exsecare; matris ventrem exsecare :
f\at)m, mueor. - tafjmcit. muceacere. bei einer Xobten, partum (00. filium) mortuae ex-

©e otßtä, btJ4)..|at. öankm. SBd. U. Wufl \ l


ßaiferfdrjriftfteffer falt

seeare. - burd; ben 8. jur 2öelt fommen (geboren orbnung ber einzelnen ^afyxe nad) bem Cornenlauf).-
werben), secto ob. exsecto matris ventre proereari ein aftronomifd)er Ä., ephemeris matAematica. -
ob. edi ob. nasci. ben ii. nerbeffem, fastos corrigere. - e. Sag nad;
ftatfcrfcfjriftftcUcr, f. Äaiferjeit. Smb. benennen u. in ben Ä. fe§en, diem e nomine
ftaifcvftaat, * terrae imperatoris. alcjs in fastos addere.
fSotfcrt&ron, I)cig.".selJaimperatoria'.ftaifer$t.). tt alcnbcrmadjcr, =f rfjrcibcr, *fastorum scri-
— II) uneig., f.
Jtuifertfjum. - auf ben Ä. berufen ptor. - fofern er ben »auf Der ©terne :c. 3eigt, scri-
werben, in Imperium vocitari: auf ben $. erhoben ptor, qui siderum motus et statas temporum vices
werben, provehi ad principale fastigium. ostendit.
Äaif ertfjunt, imperium. prineipatus (Äatferjt.). Ralcubctberbcffcmng, fasti correcti. -annos
ftaif crtitcl, nomen Augusti ob. imperatoris ad solis cursum redigendi singulos ratio comperto
(Äaiferjt.). - nomen imperatorium (mit Brut. b. Cic. errore correeta (in SSejug auf bie 2lnorbnung ber
ad fam. 11,4, 1). - appellatio imperatoria (mit einjelnen Satire nad; bem Sonnenlauf).
Vell. 2, 125, 5; an beiben ©teilen fclbft aber £elb= ftalcttbcrtaflC, dies fasti.
(jerrntitel). - ben Ä. (u. £l)ron) fid; anmaßen, nomen Salcfcfjc, reda.
Augusti arripere. falfatcvtt, cin©d)iff, rimas navis pice explere.
ftaiferumt)!, *electio imperatoris. - eine Ä. an= ftalif :c, Mtjarif k.
ftellen, imperatorem eligere et creare. ftalf, calx. - ungelöfdjter $., calx viva: gelöfd;-
ftaifctttmrbc, majestas imperatoria; aud) im- ter S\., calx exstineta ob. macerata: Ä. löfd;en, cal-
perium (wie regnum Die ^önigöwürbel - Qft eä = cem exstinguere ob. macerare; glebas calcis ma-
Äatfertitel, f. b. cerare: Ä. anmachen, calcem temperare: .^.brennen,
Äaifcr^cit, Caesariana tempora, n. pl. - ein calcem coquere.
©d)riftfteller Der Ä. (e. 5taiferfd;rtftfteller), Caesaria- ftolfn.tJtuirf , tectorium.
norum temporum scriptor; bistoriae Augustae frtifnrtig, calci similis.
Bcriptor. ftalf brennet, calcarius.
ftrtjüte, diaeta (ölatra). ^nltb renne vei, ofticina calcaria. :;

Änjütcnauffcljcr, -toävicv, diaetarius (JCt.). Jtoltbrud), calcaria (JCt.). - jum Äalfbrud; »er-
ftafablt, *psittacus cristatus (L.). urtf;ei(t roerben, in calcariam condemuari (JCt.).
ilaib, vitulua ob. (u)eibtid;e3) vitula (bef. = 9?inb§= 1. frtftcn, *calce macerare.
falb). - hinnuleus (§irfd)fal6). - com Ä., uon SläU 2. falten, am
sXait, *e calce confectus.
bern, vitulinus: ein Äalb werfen, vitulum parere. - Hnlfcrbc, *terra calcaria.
©prütf)ir>.,f. pflügen.
Ütrtlfgvubc, [) OruBe 311 Malt: *fovea calcis re-
ftrilbrin'U, vitellus; vitulus teuer. cipiendae causa facta. - eine Si. madjen, *foveam
Stcilbe, junge ÄuEj, vitula. calci reeipiendae parare. —
II) = ßalfbruc^, w. i.
falben, vitulum parere. - eine Auf;, bie tben ge- toltbrtltifl, *calcis plenus.
falbt l;at, feta. finifljnttc, fornax calcaria; uitd) bl. calcaria. -
ftälbevbratcn, caro vitulina, ob. bl vitulina ber in Der Si. arbeitet, calcariensis (fpät. JCt.).
(rofjer). - assum vitulinum (gebratener). - ein ©tütf= faifirijt, calci similis.
d)en St, caruneula vitulina. faitin, *calcis plenus.
Äälbcrflcftöö, *lactes vitulinae. lacus. - Solfofcn, f. &alfl;ütte.
ftaWorl),
falbcvu, vitulinus; ob. burd; ben ©enit. vituli. Jtnltftcin, lapis calcarius. - gleba calcis (Stüct
ftä'lbci^al)«, in ber Sauf., gutta. Äaltftein). - ffatfftciitbrucfj, f. i{ol!brud).-Ral6
ftalbfcll, *pellis vitulina. ftiirf, gleba calcis. - ftalttuff, lapis Tiburtinu.- -
ftaiöffctfrf), caro vituli; caro vitulina, ob. bl. ftalfnmtfcr, -aqua calcaria.
vitulina. - ein ©tiiddjcnit., caruneula vitulina: ge= Äanigtap^'calligraphus^aAAty^ayoe); r.in
bratcm'ö ft#J assum vitulinum. lat. *scnl>cndi artifez.
JtnlbfleifdibtülK, vituli jus. Mnlliiirapfüc, "ralligraphia {xaXXtygatpla)]
ftalblebct, *corium vitulinum. rein tat *lepidis literis scribendi ars.
St&fbS-, vitulinus; ob. burd; ben ©enit. vituli. ta II iiirnplnfri), *ad calligraphiam pertinens.
fta(b#<utgc, *oculus vitulinus (eig.). - ÄaffiS- — Adr. *ut decet calligraphum.
augen (b. i. gtojje, fjcnwrftcljenbc 2lugen), oculi emi- ftnlntn^,. acorus (SxoQoq): rein (at. calümus
nentes ob. exstantes et rigentes. odoratus ob. aromaticus, im S\%- a,lc bl. calamus.
fialbäbvatcn, f. Äälberbraten. - ftaftäfopf, falt, frigidus, Adr. nigide (falt, frtfd), in fofern
*caput vitulinum ob. vituli. - Knlbtflab, coagu- etioaö fo empfunDcn wirb ob. einen Maltefd;auer oet
lum vitulinum. urfadit: Dann bilDl. = ol;ne Sfeuet, matt, froftig,
f\a Faunen, intestina, orum, n. (erft bei ganj (
s
niit\. calidus, - algeus. algidus (an.
Adr. calide).
(Spät, fendiciae). - omasum (SHinbsfalbaunen, nad; fid; talt, uon algens aud; oon beut,
faltet Statut;
Schol. Hör. ep. 1, 15, 34). mai ri\a)t luarm l;ä(t, iS. toga algens). - gelidus
ftalcnbcr, fasti (Safein, Die eine 33cfrf;reibung (eiedalt, w. Dol.). - egelidus (ganj cisfalt). - langui-
beä gangen 3a&teä nad) ben Neonaten enthielten, fo dus, lentus, Adr. languide, lente(bilD(., oI;ue Jener,
baf; in jebettl ÜJlonate Die dies fasti et nefasti, bie matt, iaaen abet roeniget alo frigidus, D. i. froftig,
dies Benatu8etcomitiales,bte Feiertage, gefte, Spiele f.
Cic. Brut 48, 178: orator nimis lentus in dicen-
unb grofsen Cpfermaljtjeiten "angenierft untren). - do et paene frigidus, b. i. ein ollju faltet ob. mattet
ephemeris. idis, f. (<-V'/."-'-("V> e. ©d;rctbfalcuber, u. faft ftoftiget Äebner). - ieljr f., perfrigidas (nol.
Sagebud;, !©irtwc$aft8falenber). - compositio anni „eiälatt"). - r.äBaffer, aqua rrigida: aud) bl. frigida:
(bie Sfaotbnung befl >l)reo nad; SEBertel u. Aeier letränl, potus algens; frigida (sc potio, (Srftt
tagen, f. Cic. legfi 2, 12, 2:<: guas [ferias] compo- fdjung): Schale, intrita panis e vino ob. c cen -
f.

sitio anni conferre debel ad perfectionem operuni visia (ngl. PI.


!», 8, 9. §. 32. Cels. 3, 19. §. 1 1): f.
rusticoruni, roeldpe Jeiettage bet ßalenbet mii 9WW Hiuho, prandium sine mensa, a\ui) mit Dem guf.
ficf)t auf SoQenbung bet ftelbatbeit anfcfcen muß). - post quod manus uon lavantur (Sen. op. S3, 5);
annos ad solis cursum redigendi singulos ratio i'Jln- gustatio (baS 91e^men eines 3mbiffeä, ber auo falten
faltMütig Äamin

©pcifcn beftetjt; folcfjen nefjmen, gustare); sportula esse; hiemem odisse (r>. ^ffanjen): gar feine .E. er=
(fleinc äMaljljeit, 6ci roeldjer nur falte ©peifeu auf- tragen tonnen, frigoris impatientissimum ob. maxi-
getragen werben, ©gffc. cena reeta): ein f. (nicf;t me impatientem esse meber grofie H., nod; grofie
:

jünbenber) Sdjlag, etioa ictus languidus: f. gieber, §i^e ertragen fönnen, neque frigora neque aestus
febris frigida. - t. Suft, frigus ($8. ne frigus ad tolerare posse: »or H. ftarren, f. 5 r oft: Dor ^- uin
eumaspiret): ein f. Sßinb, ventus frigidus: f., fcl;r fommen, frigore confici. - bie H. nimmt ju, fteigt,
f. Sßetter, tempestas frigida, perfrigida: es wirb f. frigus intenditur: bie H. nimmt ab, fällt, frigus mi-
Sßetter (es wirb falt), frigus ingrnit (aber nidjt fri- nuitur, remittitur: in ben übrigen Xfyeilen ber ©rbe
gescit tempestas): es wirb fälter, *frigus ingrave- fjerrfd)t enttueber ftrenge H. ober fengenbe §i§e, ce-
scit: ein I. hiems frigida: ein f. ^af/r, an-
Sßinter, terae terrae partes aut frigore rigeut aut uruntur
nua frigidus: Qone, f. Qone. - ein f. (nidjt ge=
!. calore.
fjeijtes) 3" lim f r conclave non calefactum
/
* con-
; Äflltcgtrtb, mensura frigoris. - ein fjoljer Ä.,
clave ignera non expertum. - ein f. Schauer fd)üt= frigus intentum; magnitudo frigorum: ein t)öf)erer
telt meine ©lieber, f. „es überläuft mitf) eisfalt" unter H\, frigus majus: ein fel)r f)of)er H., frigus immo-
„eiSlalt". - ein 3)tenfct) non f. Statur, homo frigidus: dicum: ein geringer Ä., frigus leve: ein geringerer
mit f. SBlute, f. faltblütig no. II. - ein f. (matter, St., frigus minus.

frofttger) SBrief literae languidae, frigidae: ein f.


, f äitcn,refrigerare (ögffc. calefacere, j33. n.Sßein).
Sob, f. Seifall. *laus frigida ^mbrn. ein f. £ob er= : tältüd), subfrigidus (Spät.).
ttjeiten, alqm frigide laudare: f. 23eifall finben, fri- Äoltfcbaic, f. „falte Scfjale" unter „falt".
gere (oon einer 3iebe :c.): mit f. SfJciene Sfmb. empfan= Saltfitttt, pectus lentum. lentitudo (p^tegma=
gen, alqm immoto vultu excipere: mit f. Ueberle* tifdjc llnempfinblicf)feit, ©leid)giltigfeit bei Seleibi=
gung etwas tfjun, consilio facere alqd (©gflj. furore gungen, in Der Siebe 2C.). - frigus (Mangel an 33ei=
lapsum f'.cere alqd). - falt werben, frigescere. re- fall, froftiges Sßefen, roeldies man gegen %mb. geigt).
friiiesceO. refrigerari (eig. u. bilbl., von SJccnfctjen - irreverentia, gegen etraas, alcjs rei ob. adversus
u. Singet)-, tepescere (lau werben, u. ©etränfen *c); alqd (Mangel an 2ld)tung gegen bas, was man ad;tcn
languesoere (bilbl., erf alten, j. b.): f. machen, refri- follte,jS. gegen bie ©ottl)eit, gegen Sicerjt u. Unrecht
gerare (auefj bilbl.). - f. baben, frigida lavari: f. 2C, uaefjaug.). - saevitia (graufatnes 33enef;men gegen
irinfen, frigidam bibere. - weber warm noa) f. fenn ben Siebfjabcr, Spröbigfeit). - H. gegen bie Siefigion,
(bilbl.), in utramque partem esse (jS. reliqua pars irreverentia deorumacreligionum;negligentiadeo-
epistolae est illa quidem in utramque partem, sed rum Sejug auf bie äußere
ob. religionis (irr. rel. in
etc.): f. bleiben bei etiraö, alqä re non moveri; non qua nihil cleos
3Seref)rung ber ©ötter); negligentia,
iaborare de alqa re (j33. de alcjs morte): etwas f. portendere credunt (in Sejug auf ben 3Bunber=
betreiben, frigide agere: alle Singe ganj f. betrete glauben).
bcn,omnes resgelideministrare(Hor. art.poet. 171). faltfinttig, lentus (gleirfjgiltig; »gl. „faltblütig"
rnüblütig, I) eig., o. Spieren *qui sanguinem : ju - saevus (graufam gegen ben Siebfjaber,
b. Sß.).
frigidum babet. —
II) imcig., r>. 9Jcenfd)en: impa- fpröbe, »on SJiäbdjen). - f. gegen bie Religion, negli-
vidus. intrepidus (unerfcfjrorten). - fortis (alle ©e= gens religionum ac deorum; negligens religionis.
f afjr ueracfjtenb).
- tranquillus (twll SectenrulK alle ; ^altttJöffcrbab, I) als Zimmer: cella frigida-
biefe = faltbl. im guten Sinne). - lentus (ol)ne kb= ria; frigidarium. —
II) als Sabeort: aquae frigi-
fjafte ßmpftnbung für etwas, unempfinblia) ofme , dae. - im &\ fenn, ad aquas frigidas esse. III) —
i^eilnafjme, gleicfjgiltig, faltbl. im Übeln Sinne, auef) als SBaffer jum Saben: frigida aqua; u. bl. frigida.
in ber Siebe). —
Adv. impavide. intrepide. forti - ein greunb, 35ere()rer'bes ft\, frigidae eultor: ein
animo. fortiter. - aequo animo (b. i. ruljig; alk fünf Ä. nefnnen, frigida lavari: ber ein H. nimmt, psy-
im guten Sinne). - lento pectore (im Übeln Sinne). cbrolutes (ipvxQoXovryq). —
IV) bas 23aben in fat=
- etwas f. mit anfeljen, aequo animo ob. lento pe- temSBaffer psycbrolusia^y/poAovff/a, Cael. Aar.
:

ctore ferre alqd: f. mit anfefjen, bafi ^mb. etwas acut. 1, 14, 112); rein tot. lavatio frigida ob. fri-
tt)ut [ü)n nicfjt oaxan fjinbern, wie man follte), alqm gidae aquae.
alqd facientem lentus specto. ftafrnmffcvcuv, f. SBaffercur.

ftaitblütiqfeit, animus impavidus, intrepidus. Jlo(tttiaffcrb;ciIftttftaIt, aquae frigidae. - in


animus fortis um guten Sinne). - lentitudo. pectus ber H\ fenn, ad aquas frigidas esse; aquis frigi-
lentuin (im Übeln Sinne; f. „faltblütig" bie älbjectt.). dis uti.
ftälie, frigus (bieHälte, in fofem fie frieren, groft ftflüumffevbcümctijoite , *medicina, quae
Bcrurfacf)t; bilbl. Haltfinn, fanget an Söeifall). -
= aquae frigidae perfugio utitur.
algor. sensus aigoris (bie Mite, in fofern fie empfun =
ftrttnafdicu, f. ©amafd;en.
ben wirb, bas frieren-, algus, neraltet, ift bie Halte ameel, camelus. - H. mit |ioei §öcfern, came-
ft
iclbft). - gelu (Die .Halte, fofern fie gerinnen, gefrie= lus dromas; camelus Bactriae. - uom St., cameli-
ren macfjt, ber 3™Ü; fommt nur im 2lblat. r>or). - nus. - &amcclfüf)rcr, *cameli magister; *qui
animas frigidus bilbl., Haltfinn). - einen grofjen
<
camelum regit. - Jlrtiucclgavu, pili caprae An- i:

©rab Bon Halte be^ciefmen bie 2llten aueb, burefj vis cyranae contorti. - Jlrtmccli)auv, I)uomHameel:
frigoris; vishiernalis: frigora, um, n. - öie Ä. be€ pilus cameli (übfj.).-seta cameli (aus bem ©d)roan,,).
l&mttti, hiemalifl vis:'geringc.H., frigus leve: große - II) ber Hameeljiegc: *pilaa caprae Ancyranae.
Ä. frigus rnagnurn: unmäfuge .u., liigus immodi-
, - Snmccffopf, caput camelinum. - RamettpdV*
cum: unerträgliche
St., intolerabile fngng; intole- bet, f. ©iraffe. - ftrtiucclt reibe v, f. Hameclfüf)
ran<!;i rii ürenge.U., asperitaa frigorifl ob.
frigorif : rer. - Slomccltuärtcr, camelarius (foat. Äaifetjt.).
(ata Älimaj frigorum $8. ;ibest, giebt es in bem - fttttttcclgicgc, *capraAncyrana; *capraAngo-
Üanbe niebt:: ftfjneibenbc .Halte, aenor frigorifl vis-,
auoj b(. vis :
in oi oecurrit): H. ertra ftrtuullc, *matricaria chamomilla (L.).
gen fönnen, frigoris o fri- Mauullcutl)cc, *thea chamomillae
e floribua
gorii contemptorem ob. (im antritt, contemptricem coeta. - J{rtntilleutivd)c»/ *ßaccellus ex chamo-
esse auo Halte nia)tö machen, aua) übtr. o. ipflan
(fief; milla confectus (g35. roarmes, calidu
jen): ferne H. ertrarten fönnen, frigoris impatient ^njttiii, !; Waucffang: •fumariiun. — II) ßim-
i
Äaminfeuer Äampf 8

mcrfjcvb : caminus (xa/ntvog); rein tat. focus. — bereit Singen, reiftet bann aud) oon bemßampf ob.
-,

III) ber Ort uor bem SSabejimmer jum §etjm bef =


itUberfprud) ©elegttet unter einanber in SReinungS*
fclben: propnigeon (nQonviyüov); rein lat. prae- facben, raie Cic. de div. 2, 51, 105: hie quanta pu-
furnium. gna est doctissimorum hominum). - certamen. cer-
finmittfeuer, *ignis camini; im 3fbg. aud) 61. tatio (ba§ ©icb'3Wefien = ber mit Wetteifer geführte
caminus, 5S8. td) ratbc ein orbentlicbeö (anfebnlicbeä) ßampf, s
mo Giner bem Stnbern
äBettfantpf, lBettftreit,
ß. %u galten, luculento Camino utendum censeo. ben ftang, Sorgug mad)en fuebt, eö fei nun
ftreitig 3U

Slamifol, etwa thorax laneus. in ber ©djlacbt ob. bei anberen ©elegenbeiten, mit
Stamm, I) 3um Summen, glact)§rif[em: pecten. SBaffen, Porten, ^nftrumenten ob. bura) Sörper=
— ein weiter ß., pecten rarioribus radiis ein enger : ftärfe); oerb. certamen et pugna (jS. vom ,v>abnen=
ß., pecten densioribus radiis; pecten densus. 33g(. fampf, Col. 8, 2, 25). - proelium (Die ganäc 2Iction,
„£>cwrfamm". - ©prücbw., Stile über ©inen ß. fd;ee= wenn jroei Parteien aneinanber getatBen finb, foroobt
ren, omnes uno ordine baberc (Virg. Aen. 2, 102): norn Si. cinjelner Raufen, ©efeegt, 3ct)armü^e[, aB
fie nid)t Ü6er ©inen ß. fdjeeren, cos non unä, ut di- gonjet §eere, treffen, cct)(att)t, mäbrcnb roeldbcr 2tc
citur, perticä traetare, PI. ep. 8, 2, 8. II) ber — tion forooljt bie pugna, ber üßtberftanö, ato baö 1

ßamm ber Sßeber, gem. im ^(ur. bie ßämme (baä tarnen, ber Sßetteifer, in Slnroenbung fommt, f. Cic.
©efebirr): licia, orum, n. - pecten ift = SBeberlabe. rep. 2, 7, 13: quum proelii certamen varium at-
— III)ai§ge3adter9?anb,$u3roucb5 ic: a)am ©djluf- que aneeps fuisset; 11. Caes. b. G. 3, 4. §. 3: diu:
fei:*clavis dens. — b) am ÜJlüblrab: dens. — am c) nitate pwjnae defessi proelio excesserunt u. Hirt, ;

ßopfc be§ §üf)ner»ief;e§ unb ber ©drangen: crista. b. G. 8, 28. §. 4: iit proelium acri certamine; bef.
— d) an ber SBcintraube: racemus. — an e) 23lät aud) ber regetmäfugc, ge(;örig georbnete Sampf in
tern: — IV) ber
crista. eines 23erges
oberfte Xfjeit ber ©d)(ad;t, f. Sali. Jug. ;»7, 4: non acte neque
ob. ©cbtrgcS: dorsum. ullo more proelii; u. baf. §. 5: pugna latrocinio
fammartig, pectini similis. - mit f. ©infdmit -
magis quam proelio similis). - acies (ber Sampf,
ten, similis pectini insecto. —
Adv. pectinatim. bie ©d)lad)t im offenen [Jelbe, bie Ac(b)d;(ad)t audt) |

rn minen, pectere (im 2ttfg.). - carminare (f räm- Seefcblacbt], im ©egenfafc anberer Sriegoopcrattoncn,
petn). - bie §aare f., pectere capillos ob. comas -

,
v^ einer Belagerung ob. aueb beö ganjen Sricgeö,
;
.

capillum pectine expedire (fämmcnb entwirren, au3= f. Liv. 1,


15. §. 3. Sali. Jug. 54, 3). - proelii con-
fammen). - bie §aare aufroärt<ü f., capillos a fronte cursus (Nep, Thras. 1 4), ob. aud) 61. coneursus,
,

contra naturam retroagere: bie £>aarc uom ©djeitet congressus (oaz Stncinanbergeratfjen ber feinbtieben
nad) uorne !., capillum revocare a vertice. §eere). - proelii dimicatio (Cic. ad Qu. fr. 1, 1, 1.
Summer, I) jebc3 ©e^öltnifj: cella. -ß. für ben §. 5), ob. gem. 61. dimicatio (.ctg. bao ©a)raanfenbe,
SSorratb, cella penaria. - ß. ber Slncrc in ber ©rbe, Ungewiffe be§ Sampfeo in SBejug auf ben 2Tu3gang;
eaverna. - ß. für baS öet'3, Yentriculus cordis. — alfo ber it., fofem er ein gewagtes, gcfdbrticbe'o Spiet

II) ©d)faf3immer, cubiculum dormitorium. - ©tu= ift, ber Sampf, ben man eingebt auf bie ©efabr bin,

6en u. Sammern, cubicula diurna nocturnaque. - ben ÄUrjeren ju 3iel)cn; batjer dimicatio aua)u. bef.
at^* 2ll§ SatibeScoHegium f. „©ammer" mit feinen = Sampf mit ©efa^ren u. SBiberwärtigfeiten, auet)
3nfammenfe(uingen. im ^ßtur. dimicationes, fofem er bauernb ift, f. Caes.
ftammcvbccfcn, f. 9cacbtgcfcbirr. b. G. 7, 86. §. 3 omnium superiorum dimicationum
:

ftnmntcrrijcit, cellula. - cabiculum perparvum fruetum in eo die atque hora consistere). - bellum
(ot§ ©d&laf*immet). - in feinem ß. (im ©ritten) roet= (.urieg. »SB. rar bie [Jm^eit, f. grei^eitäfrieg). - ber
neu, in angulo flere. .«. bei Rto|)ffeö)ter§ (mit bem SäfhiS), pugilatio; pu-

Stommcrbiencr, cubicularius. gilatus: bet Ä. beä JHngerä, luctatio-, luctatus:


ftnmmcvfrn«, cubicularia (Inscr.). - bie ßom= R. mit ^bieten (i' 11 töm. Sitcuä), venatio: ein fi.
merfrauen ber ßönigin (a(ö ©efolgci, turba femiua- auf Seben u. 2ob mit ^mi>., dimicatio ad?ersusalqm
rum reginam comitantium. (393. adv. elephantum): ein ß. ju 8anbe, proelium
fiammcrljcrr, cubiculi praepositus. - cubicu- terrestre: ein R. ',11 Gaffer, tut See, f. Secfa)tad;t:
lariis ofneiis praepositus (fietbe jut ßaiferjt.). ein orbent!ict)er ß. (ein orb. Steffen), proelium ju-
ftrtmmcrjtmaicr, cubicularia (ba3 eigentliche stum: ein ungleicber Si., impar certamen atque m-
Scib u. .Uammermabdjen, Inscr.), - %üx jebc 2lrt justa contentio; iniqua certatio: ein bieget, tjei&et
ber 23erricbtungcn meldje bei unö ©ine ß. besorgt,
, ß, (©efeebt, Steffen, ©ebtaebt), proelium acre: eS
t)atten bieröm. Samen befonbere Sflaninnen, |5B. mar ein beider ß., acriter pugnabator; magnS ri
bie .^aarfebmüderin ornatrix: bie ßleibetfaltetin,
, certabatur; acriter ob. acerrime proeUabantar
vestiplica: bie Warbero6cauffcberin, vestispica. (oetft. nostri et ho?tcs:: eo mar ein langer u. beifjer
ftnmmcrjunrcr, velarius (Inscr.). ß., pugnatlim est diu atque acriter: c>j entftebt ein
ftammcrmäbri)cn, f. ßammerjungfer. t)ei|et ß.,proelium acri cortamiue: mo ber ß.
tit

Sammcrtfjür, cubiculi foris ob. (jnjeiflügeiige) am mar, ubi accensus eratardorpugnae;


beifjeften
fori ubi plurimus labor ac periculum erat: mo er fab,
ftnnuncvtnd), f. öatift. bafj ber ßampf am bei|eften mar, ubi suorum plu-
fautmfürinifl, *in pectinis formam redactus. rimum laborem videt: eS fallt ein unbebeutenber
— Adv. pectinatim. ß. (öcfcdjt) vor, tit ob. agitur leve proelium. - ein
ftammmarijcr, etwa pectinarius (Inscr.). immermäbrenber, innerer ß., assiduus animi labor:
ftnmmmttfcf)cl, pecten. -eine Heine .u., pectun- im ß. mit bem lliif;gefd)id (begriffen^, cum t'ortuna
.
- ftnmmrni», tympanum dentatum. mala compositus.
.Unnuii^nliu, radius pectinis. in ben it. geben, in proelium ire. in proelium ob.
Mrtiupclci, altercatio. aciem prodire. in aciem ob. certamen descendere
fniupdit, fiel), altercari, mit ^mb., cum alqo, in einen einjelnen ß. le^tereo audi ,
= fid) in einen
ob. unter einanber, inter se. Streit üMi. einlaffen)', in castra ob. adDellumpro-
Mnmpi, pugna (bet SBibetftanb, ben ber ©egner (übt). inS -velb rüden, in ben ßtieg jietfen):
lieisei
bem ©egner, fei nun im ftmeilampf ob. in bet
e3 mit bem .^eere in ben ß. (bie ©a)tad)t) geben, jieben,
©djlacbt, mit Stoffen ob. 31a- äBaffe gemalten an- baä ^eet in ben ß. führen, exercitum in aciem edu-
Äampfart tampff;at;n 10

cere: 100,000 SRann gufjüolf in ben Ä. beraugfüfi- Porten). - concertare (eifrig roettftreiten, = fämpfen,
ren, in aciem centum milia peditum protlucere.
- bef. mit Sffiorten). - contendere (feine Gräfte anftren
3mb. juin Ji. nötigen, alqm invitum dimicare co- gen, mit 2tnftrengung ber Gräfte fämpfen, um ben
gere. - ben $. annehmen, fid) auf einen Ä. eintaffcn, ©ieg baoonäutragen, aud) mit Sßorten, gem. mit bem
bem Jeinbe ben Ä. anbieten, hosti pugnandi facul- $uf. armis, proelio, acie, verbis). - decernere (ent=
tatem ob. copiam dare: ben$. nid)t annehmen, ben fct)eiben burd; Söaffengeraatt, gem. mit bem 3uf- ar-

Ä. ablebnen, fid) auf feinen ft. cinlaffen, certamen mis, ferro, proelio, acie). - dimicare (einen Äampf
abnuere; pugnam ob. certamen ob. proelium de- raagen auf bie @efat)r fan, ben Äürjeren ju jief)en,
treetare; proelium defugere; pugnaesupersedere: gem. mit bem $u\. proelio, acie). - depugnare. de-
fid) nirgenb in einen Ä. (treffen) einlaufen, senusquam certare (= pugnare u. certare, aber mit bem TObgr.
committere proelio fid) nie in einen offenen 5?.
: beä bauernben Äampfe§, bis bafan, reo bie eine Par-
(eine offene ^etbfcrjfacfit) einlaffen, numquam in tei unterliegt; dep. aud) »om Äampf ber @labiato=
campo sui facere potestatem e3 auf einen Ä. : ren auf Seben u. %ob, foroie b*lbt., j58. mit bem §un=
(eine ©cfiladjt) anfommen faffen, rem in aciem com- ger, cum fame). - digladiari (fed)ten mit töbtlidjen
mittere. - einen offenen $. (eine nffene <3cf)fad)t, eine Sßaffen u. auf Seben unb Sob f olglid) mit größter
;

Jelbfcfifacbt) magen, acie decernere audere. - ber (Erbitterung u. o^ne Schonung); alle biefe SSerba aud)
$. beginnt, proelium ineipitur: ber Ä. toirb allge= „mit 3mb.", cum alqo ob. „mit einanber", inter sc.
mein, proelium ab omni parte conseritur.- fid) jum - proeliari. proelium ob. pugnam facere ob. edere
Ä. (treffen) anfdjtden, proelio sese expedire: ben (ein ©efed)t, ein treffen, eine <3d)lad)t liefern, proe-
$t. anfangen, beginnen, pugnam ob. certamen ob. liari aud) bilbl. mit SBorten, mit ^mb., cum alqo).
proelium inire (tibi), fid) in ben $. einlaffen, »on je= - confligere, mit u. olme ben guf. armis, manu,
ber >ßat f A, fie etnjetn gebadjf); proelium committere. proelio, acie (fid) fdjfagen, roenn e§ auf ^eftigfeit u.
manu/i (bei 2i»tus aud) pugnam ob. proelium) con- ©emalt, nid)t auf bie 2lrt ber 2Baffen anlommt, rcie
sererj {ba$ treffen beginnen unb angreifen, forootjl im S)eutfd)en u. im ^ranjöf. se battre; von jebem
com gelbberm, als oon ben ©olbaten); inter se con- beftigen Kampfe), mit ^nxo., cum alqo, ob. mit ein=
currere. acie coneurrere (aneinanber geraten, »on anber, inter se. - conflietari, mit 2>mb., cum alqo
beiben Parteien); primus proelium committit alqs (fid) f)erumfd) lagen, and) bilbl., j53. mit bent Unglücf,
(»on ber JpeeresSabtbeilung, oon bem (Schiffe, joeldjes cum adversa fortuna: mit »ielen <Sd)n)ierigfeiten f.
^uerft angreift, f. Auct. b. AI. 25, 5). - mit 2>mb. e. ob. ju f. f)abcn, multis difficultatibus) - luctari, .

A. beginnen, experiri alqm (mit Qmb. fid) im Ä. mef= mit 3mb. cum alqo {atä Finger f., ringen, auef)
,

fen, J-J3. Romanos). - einen Ä. (ein ©efeefit, treffen, bilbl., §33. mit ben SBeffen ob. Sßogen, cum flucti-
t '.ne 2d)facfjt) tiefern, proelium ob. pugnam facere bus: mit bem Xobe, cum morte). - pugilari (atä
ob. edere. proeliari (im 2lllg.)-, proelio decertare ob. Ätopffed)ter mit bem (Säftus, bann übt), mit ber gauft
decernere ob. dimicare (ein treffen, eine ©c^taetjt fed)ten, fämpfen). - mit gäuften, mit ben Werfen, mit
entfefieiben faffen, ein treffen 2C. rcagen auf bie ©e= ben 3 a -) nen ^/ pngnis, calcibus, morsu certare:
fabr, benÄüräerenju jiefjcn): einige gfücfticfje kämpfe glüdltcf) f., proeliis seeundis uti: roegen etmas f.,
treffen) tiefem proelia aliquot seeunda facere
, : pugnare, certare, contendere, dimicare de alqa re :

einen unentfcf)iebenen $. (ein unentfd). treffen) (te= für etraaä (j33. für bas SSaterlanb 2c), pugnare, di-
fern, aneipiti proelio dimicare bem geinbe einen Ä.
: micare, decernere pro alqa re bie (befangenen mit:

(ein treffen) liefern, acie cum hostibus confligere einanber f. faffen, captivos dimicare inter se cogere.
(ogl. fämpfen mit 2C.). - ben Ä. (bie <3d)fad)t k.) er= - mit (Sd)mutj u. ©taub ju f. f)aben, et luto et pul-
neuem, roieber erneuern, roieber anfangen, in pugnam vere laborare: id) ^aht mit ^mb. 3U f., negotium
redire (übl). in ben &'. jurüdfebren); certamen ob. mihi est cum alqo (es" mad)t mir Qmb. 3lotf)).
pugnam repetere (nad) eingetretener längerer ob. kämpfen, baä, Äampf. f.

Innerer Unterbrechung ben Ä. roieberboten); pugnam Kämpfer, I) ber Äämpfenbe: pugnator. - miles.
novam integrare. proelium integrare ob. redinte- armatus (Solbat, Semaffneter - gladiator (im
übl).)
grare ob. renovare (ba$ treffen, bie ©cfjlactjt oon Gircus 2C. auf Seben u. %ob fed)tenber ©fta»). - lu-
feuern, oon »orn anfangen, faft immer ton fnfdjen etator (Sftnger). - pugil (gauftfämpfer). - venator
Gruppen, roelcbe als Succurs ber ermübeten ob. ge* (b. Ä. mit roilben Sfneren im (Sircus, Xl)ierfed)ter). —
fdjfagenen in ben Äampf geführt roorben finb); pu- II) in ber 33auf., ber Präger eine§33ogenä: ineumba.
gnam iterare (eine groeite <3d)facf)t liefern, j93. am f atttpffä'i)ig,ad pugnandum ob. ad dimicandum
fotgenben 2age, postero die). - ben Ä. roieber fier= firmus (0. Gruppen); »gl. „roaffenfäf)ig".
ftetlen ,' proelium ob. aciem restituere. - ben Ä. fampffertig, ad pugnam paratus; paratus in-
iortfefcen, pugnam excipere (oon frifdjen Gruppen, struetusque. - öie flotte f. madjen, classem ad pu-
bie an bie Stelle ber ermübeten treten): ben $. (bas gnam aptare classem expedire atque iustruere. -
;

-treffen, bie Sd)lad)t) aufgeöen, pugnam ob. certa- fid) f. madjen, se armis aptare; aptare arma; sesc
men omittere; pugnä ob. ex pugna, proelio ob. e expedire ad pugnam.
proelio, acie u. ex acie excedere (ben Ä. »er faffen): ftampffjcnof;, f. Ärieg§gefäf)rte, TOtfämpfer.
Den $i. ausfegen, proelium intermittere. -ben .U. fampfderüftet, f.
fampffertig.
(bas treffen, bie Sd)ladjt) geroinnen, proelio ob. pu- &ampfflcfef)rci, f. ©d)lad)tgefd)rei.
enä Boperiorem discedere; victorem proelio exce- ftampfnetümmei, =getuü()(, pugnae tumul-
dere: gegen ^mb., alqm proelio vincere: ben 5t. (baä tus, im ,;5J(jg. gciu. 61. tumultus. - proelii coneursus
treffen, bie 2tf)faa)t) »erlicren, inferiorem esse-, (ba§ beginnen beö Ä., rcenn bie feinblidjen §eere auf=
proelio rinci ob. superari. einanber treffen, f. Nep. Thras. 1,4).- * proelii
ftampf att, geiraa pugnae. - Stampf bcciicrbc roneursus armorumque strepitus (bas 2lufeinanber=
:c.,i. .Hampfluft 2c.-ftampfbcIof)nntta,,ciiu\ cer- rennen u. Slöaffcngcräufd)). - tm Ä., inter tumultum.
taminii praemium, ausfegen, proponere. - latttttf' t antpfncHmliut, * hello assuetus.
bereit, f. fampffertig. - .<lampfberettfrf)ait, j». Stampf gettiüi)!, f.
.Hampfgetümmcl.
in Ä. ieben, fampffertig machen.
f. Kampf ijabu, gallinaceus pyetes. - bie Äampf»
fämpfen, pugnare (äßibcrftanb leiften). - certare BäBne, galli, quiproeliantur inter se: bie mebifdum
(fid) meffeno, roetteifernb fämpfen, ftreiten, aud) mit Öäf)nc finb oor,ügliri) gute Mampf()ä()ue, galli Meuici
11 ßcunpfhut tote 12

ad proeliandum inter se maxime sunt idonei: einen ftonfer jc, f. ©pinne tc.
.ft.abrid;ten,gallum adpugnampraeparare.
Spaljtt jitnt ftannc, I) aß ©efäfc guttus, j23. EjöTjeme, li-

Jtamjjfiuft, alacritas pugnandi. - Studium pu- gneus (aleengb/ alfiges®efä|).-cantiiarus(alö3;rinf=


gnandi ob. pugnae ob. ad pugnandum (Äampfetfer); gefäfj, öumpe). - hirnea ob. (f leine) hirnula (©d;enf=
»erb. alacritas studiumque pugnandi. - pugnandi fanne). — II) ein 9)Jaf$: sextarii quatuor (»ier 9Zöfel).

ob. pugnae cupiditas (Äampfbegierbe). - aviditas Sunncgicfjctr, I) eig.: * stannarius (^inngiefjer).

dimicandi. pugnandi ob. certaminis ardor (heftige — II) unetg.* qui de re publica sermones caedit
:

.Uampfbegierbc). - alacritas ad litigandum (Streit --,


cum - ta uucflicfjcrn, *de re publica ser-
aliis.

3anf(uft). - St. einflößen, f. fampfluftig machen: bie mones caederc; *de rebus gestis sermones miscere
.Vi. Bei 3mb. reger madjen, ardorem pugnae accen- (beibe non 3JW;reren). - ftaunegteftern, ba§, *ser-
dere (j§3. per clamorem, u. ^crf.); alacriorem ad mones de rebus gestis mixti *sermones de republi-
;

pugnandum alqm majorem alacrita-


efricere. alei ftnunenfrout, equisetum [cacaesi.
tem studiumque pugnandi majus injicere (beibe v. ftonon, 1) = Siegel, 9iicf)ticfmur, ro. f.
— II) 3Ser=
einer Sad;c, einem Umftanb). - uor
brennen, uon .H. a)ber äd)tcn u. guten 3o;riftftcllcr, meines
jeia)nif5:
(glüjjenber) $. befeett fenn, pugnandi cupiditate ar- uon ben ältejanbrinem oerfertigt rourbe: numerus
dereob. flagrare: ^cbennann im £ager brannte por scriptorum optimorum. familia librorum optimo-
Ü., nullum erat genus hominum in castris iutactum rum (ogl. Quint. 1, 4, 3). - index scriptorum opti-
cupiditate pugnae. morum (natfj Seu. ep. 39, 2, mo index philosopho-
rn in pf luftig, alacer ad pugnandum, im 3ff;g. rum). - in ben Ä. aufnehmen, in ordinem redigere
aurf; bl. alacer. - cupidus pugnandi ob. pugnae. cu- (xqIvso&cu, iyxQiveo&ai): in ben Ä. niebt aufne^
pidufi bellandi. certaminis avidus (fampfbegierig). - men, familiä summovere; numeroeximere(i^()/-
pugnare cupiens (ju fämpfen roünfdjcnb). - ad proe- viad-ai). —
b)ber ^eiligen 33üa)er ob. ©djriftftcller:
lia pertinax (auf kämpfe fid) fteifcnb, o. |>al;n). - *corpus literarum sauetarum ob. diviuarum. - *nu-
nad)bem er alle I. fiebt, postquam omnium animos merus divinorum scriptorum.
aiacres videt: fcf;r f. fenn, mirabili pugnandi cupi- fianonc, etwa bcllicum tormentum: im 3fi)9-
ditate flagrare; magna alei alacritas auimi est: bl. tormentum. - ßanonen aujpilanjen, *tormenta

Smb. machen, alqm alacrem ad pugnandum ef-


f. disponere (}93. auf tax Satterieen, in aggere ob. per
Umftanb) %mb. nod)
ficere (»ort einer ©atf;e, einem : aggerem): eine Ä. laben, * pulverem cum globo in
lampf luftiger madjen, ardorem pugnae accendere tormentum indere: eine S. abfeuern, * tormentum
l\ per clamorem, u. ^erf.); alqm alacriorem ad
(/, mittcre emittere: eine Stabt mit Äanonen bcfd)ie=
pugnandum efflcere. alei majorem alacritatem stu- f5cn, *urbem tormentis verberare: unter ben ka=
diumque pugnandi majus injicere (beibe v. einer nonen (b. i. fid)er »or if;ren Öefd;offen) fenn, * icti-
©adje, einem Umftanb): febr t rcerben, pugnandi bus tormentorum interiorem esse.
cupiditate ardere ob. flagrare coepisse. ftrtuoncnboot, *scapha bellicis tormentis in-
ftninpfplfll?, locus pugnae ob. proelii. locus ubi strueta. - ^aitoncitbonncr, *fragor bellicorum
pugnaturob.pugnatum est ob. pugnandum est (fluni tormentorum.
gcd;ten u. im Mriege). - palaestra (nalaloxQU, jum ftononenfeuer, *tela tormento missa, n. pl.
gauftfampfe). - einen M. auSroäf;len, locum ad pu- fianonenfieber, bas, [jaben, bostem timere.
giiam deligere: auf ben Ä. treten, procedere in so- firtitoucufuflcl, *telum tormento missum. -
lem et pulverem (Cic. Brut. 9, 37 bilM.); autf; dc- *globus ferreus tormento missus.
scendere in certamen ob. in dimicationem. ftanoncnfcfjuf?, *bellici tormenti fragor (ber
ftautpfpvcic , f. Äampfbelofinung.
1
ilnall einer abgesoffenen Kanone). - *telum tor-
ftampfttdjtct, certaminis judex (im 21%). - mento missum (eine abgcfdwffenc Manonenfuget). -
designator (ber ba§> (Stange beä SBettftreiteS leitet u. * tormenti ictus. *ictus tormeuto adactus (eine tref
aua; bie greife ausfeilt, gr. ßQtißevtfa äya>vo- fenbe Rononenfugel). - burd; einen Ä. burc^bob.ren,
Ui'rtjc, roeldje [tat. brabeuta u. agonotbeta] uon *tormenti ictu perfodere.
fpiiteren Satctnern ebenfalls gebraucht werben). fiaitoncnfd)Ut>r»)CitC, *quo tormentum mis-
ftampfvoft, f. Streitrofj. sum ob. bl. tormentum adigi potest. - aufjer ii.
Äantpfruf, f.
©d;lad;truf. fet;n, *extra tormenti jactum ob. conjeetum esse:
rampffrijeu, pugnam ob. proelium defugiens. aufjev R. \\.ilt mad)en * extra tormenti conjeetum
(

ftrtutpffdjcu, bie, *fuga pugnae. consistere: innerhalb H. fenn, *ictibus tormentorum


ftfttttpfidiiüc, palaestra {naXaiotQtt). - gym- interiorem esse.
ammD.(yvfivdaiov, übt). Sßtajj für OeibeSübungen). Kanonier, *miles tormentarius.
- ber 5ßovftef)er berÄ., palaestrita (7r«Aatar(>/r?/c); Jtnuouifat, *canonicatus.
mnasiarchus {yvfivatJittQrtis). ftaiiintifuc, *canonicus.
Kampffpicl, certamen (SBettfampf übl).). - lu- fanoniren, 1^ intr. tela tormentis ob. bl. tor-
>


.

mis (alö offentUdjeS ©djaufpiet). - ,U. in gt;mnafti= menta mittere. II) v. tr. tormentis verberare.
len Hebungen, certamen gymnicum; ludus gym- ftauoiiiintioit, burd; llmfd;r. mit ben 2tuobrr.
nicus: .u. ber ©labiatoren, ludus gladiatorius; mu- unter „fanoniftren": beim consecratio pa^t f;icr
nus gladiatorium; aud; bl. munus. - ein R. Derart* nid;t.
ftalten, certamen ob. munus edere; ludum ederc tanonifd), canonieufl (3 B. V
libri).
ob. i'aeere: atblctas edere itoenn Athleten auftreten). tan ou ifi reit, ^ntb., *alqm in sanetorum nume-
Jtnmpftrtii, dies pugnae. rum referre; *alcjs virtutes consecrare et in san-
Mampf uorftener, magister certaminis. - S. etorum numero collocare; alqm in concilio caele-
burdj boö fiooä wühlen, magistroa toti certamini stium collocare; alqm consecrare.
ftauiuriicu, cuniculua. [praeponere ftttltOltift, *qui jus canonicum protitetur; *ju-
ttauind)cubau, 'cuniculi specue (alS \uil;lc). ris canonici professor.
- *cunicub fovea (alS Wrubel - * cubile cuniculi ftnntc, Dü'de, ber fpifcige ob. r;croorragenbe Xr)cil
(alfi 8ager, Äej etneS I)inge§, s'ö. cineö 2:ifd;cä, * mensa extrema
Sfrttttttdjettiagb, *venatio cuniculorum. - auf (f.
„Gdc"): eines ©teineö, lapis mucronatuB. - et=
::

bieK. gefjen uniculos venatum ire ob. proficisci. rooS auf bie f;ol;e Ä. (auf bie fd)ntale Seite) legen, alqd
13 fantig haften 14

in cultro ob. in cultrum collocare (®gft5- alqd pla- Kartätfdjcnfeucr, *ferri secti graado.
num collocare). —
II) eingewebter 9tanb: circum- Jlnvtrttf d)entu<\el, *globus ferro secto et pul-
tcxtum. - ein ©djletcr mit einer $. non 33ärenflau, vere pyrio completus.
velamen circumtextum acantho. -Tanten, f. ©pi^en. ftcu'trtiuic, * quartana; *bellicum tormentum
fantig, mucronatus (mit fptfcigen (Sd en nerfeljen). maximi modi.
Katttlrf)U, lora, orum, n. ftnrtc()cn, chartula.
Kanjcf, im 3fög. 61. suggestus. Karte, I)einStücf Rapier: Charta. —
im 2l((g.,

Kattäclbcrcbfamfcif, *ars oratoris a sacris. II) inäbef.-. a) Scfuctjäfarte Charta salutatrix. ;



Satt$cIrcbc,*oratio de suggestu sacro habenda b) ©pietfarte: *pagina(Äartenb(att, einjetne). - *pa-
ob. habita. - Kansclrcbttcr, *orator a sacris. ginae (ein «Spiel Äarten. Unter biefer SBejeidjnung
Kapaun, capus; capo. [pus sit. fommen bie harten in Älofterftatuten Dom 3- 1337
f apauncu, einen §af)n, gallum castrare, ut ca- nor). - harten fpielen, *paginis ludere: 3t»bm. bie
Kaper, cappari; capparis. harten fd)lagen, *ex paginis conjicere de alcjs Sorte
Käppcrjcn, galericulum. - cuculliunculiun futura. — c) = Sanbfarte, ro. f. — d) = aitufterfarte:
„.Sappe" über gal. u. cuc).
(f.
exempla, orum, n. — e) = ©d;ein: *codicillus. —
Rappe, a) für STOännet: pileus (eine runbe SOtü^e f) = einlabungäfarte, ra. f.

uon g-ilj, ber £>ätfte eineä Gie§ ctfjnlia), bie nad) 2lrt fattett, harten fpielen: *paginis lu-
I) v. intr.
xmferer (Sdjlafmü^cn fnapp an ben Sd&Iäfen anlag, dere. — ©adje einleiten 2c., j33. einen
II) v. tr. eine
mie bie Äappcn unferer 23aja$$o3). - galerus (eine §anbet, alcjs rei caput ob. auetorem esse. - e§ fo
£appe auä Reffen mit ben paaren, u. jroar in $orm f., bafj zc, id moliri ob. id moliri et struere, id agere

eines §elmes, gr. xweij). - av dx (bie rjofje u. fpi^ig et moliri, ut etc. SSgl. „abfarten".
julaufenbe Sßrteftermü^e). - tatulus (eine Wlüfye au§ ftarteubirttt, *pagina.
SBolle, einer ©pifcfäule äfjnl.a), bergl. bie giamine<3 Sartenljau$,*casa paginis aedificata(nad)Hor.
unb ^ontificcS trugen). - cucullus (eine Äopffjülle sat. 2, 3, 247); casa de paginis composita (naa) Treb.
ob. Sapu$c oon fpi§ig äufaufenber gorm, bie am Poll. Gallien. 16, 2).
obem^fjeil besÄteibes angebracht mar, einßapudjon, ftnrtcjtfrf)fögertn, *mulier, quae ex paginis
aud;, roie bei un§, »on grauenjimmern getragen). — conjeetat de sorte bomiuum futura. - im 3f^S- auc1
b) für grauen, f.
§aube. bl. conjeetrix.
1. fappen, I) abfdjneibcn, abbauen: incldere. abs- Körtcttfptci, *lusus paginarum.
cidere. (oorn f.) praecldere (alle brei Äartcttfincf er, *qui paginis ludit. - ein leiben*
1

j ©. 3lnfer,
2aue tcj. - amputare (behauen, 58. Säume). II) — fcr)afttict)er Ä. fenn, *ludere studiose paginis.
nerfdniciben, caftriren: castrare. - einen Sbafyn f., Kartoffel, I) bic^ßflanje: *solanum tuberosum
castrare gallum, ut sit capus. (L). — II) bie grudjt: *fructus solani tuberosi;
2.tappen, 0. .paf;ne, calcare. * tuber ob. bulbus solani.
Kappbafjn, {. Kapaun. Karto ff clb au, *solanorum tuberosorum cul-
Kappjauut, *frena, quibus pulli equini coer- tura.
centur. - öitöf., gmbm. ben Ä. anlegen, alqm coer- Kartoffelernte; 3S. bie Ä. ift gut ausgefallen,
cere, cohibere. *magnum bulborum solani proventum annus hie
Karat, ceration (xsgäriov), rein tat. siliqua. attulit.
farg, parcus (jparfam, im guten u. übten ©inne, Kartoffctfclb, *ager solanorum.
©gffc. prodigus). - tenax (geijig, f. baf. bte©nnon.); Kartoffellanb, *ager ob. agri solanorum.
»erb. parcus et tenax. - restrictus (genau); ncrb. Karr)atibctt, in ber Söauf., statuae muliebres
restrictus et tenax. - malignus (farg gegen 2In= stolatae, quae Caryatides dieuntur.
bere, benen man in geroiffer ©infietjt nttfjt genug ju= Kriörfjctt, caseolus.
fommen läßt). - praeparcus: ein f. geben
feljr f., Käf c,caseus. - mit M)e »erfeßen, uermifd)t, ca-
führen, parce vivere: f. an 2Borten fenn, raro et seatus(©pät.): Ääfe machen, caseos facere ob. con-
perpauca loq'ui. —
Ädv. parce; maligne. ficere (übl).); caseos formare ob. figurare (formen).
faxten, parcere mit 2)atio. - parcum, tenacem Kaftanie, I) ber SBaum: castanea. II) bie —
e mtt ®enit. (f. „farg" bie Slbjectt.). - mitSßor- gruefit: (nüx) castanea.
ten f., raro et perpauca loqui: gegen fid) f. in se , Kaftatticttbaum, castanea.
Bordidam esse. Sgl. „geilen". faftanienbrautt, badius, spadix.
KaraJicit, tenacitas. -' malignitas (f. „farg" bie KaftanictthJatb, ^toälbdjen, castanetum.
Sbjectt). Käftrt)Ctt, arcula. Capsula, capsella. cistula. ci-
fnrcj(irf), tenuis. - parcus (farg). - f. £eben§art, stellula (f. „Äaften" ben Unterfd;.).
tenuitas victus. —
Ade. teuuiter; parce; nerb. Kaftc, genus (aß Oattung, ©laffe, 3SÖ. ber Ärie=
ac tenuiter (fii. vivere). duobus generibus alterum
ger, militare: u. de bis
Öarf, 'Carolus. est druidum, alterum equitum: u. est genus quod-
Karmcö, in ber 33auf„ sima. dam hominum, quod Ililotae vocatur). - corpus
Karotte, *daucus carotta (L). (als (Sorporation, jS. bie R. ber ßrieger, ^ßriefter,
Karpfen, cyprinns. - cyprinus carpio (L.). corpus militum, sacerdotum; im3i^g- «ua; bl. mi-
Karre, pabo - 3mbm. jur Ä. oer-
(Isid. Gloss.). lit«' -. sacerdotes).
ur teilen, alqm ad qpera munitionesque (jö. via- t afteien, fidj, corpus suum torquere (abfol., ob.
[emnare. alqä re, v-ü- vigiliis et inediä).
Karren, carrtu ob. carrum (ein mcrräöriger ftafteiuno., *cruciatus voluutarius (aB frciroil*
Iransportroagctu.-vehiculurn (SBagen übt;.). -plau- lige |5ein). - corpus tortum alqä re (jü. vigiliis et
s

strum (^aftroagen). inediä, als Reinigung bes Körpers, j sö. bura) 9laa)t*
ttarreuqauf , eauus reetaariua Cyuijrmannö-- nad)en u. 3 a ften )-
pferb. n>. f.).
- caballn faul, äOßÖjre). Knften, area (Sabc ob. äfjnlidjcö 33eI;äCtni^, um
ftärrncr, plaustrari etmao )U ocrfrfjliefjen, jS. peeunia arcas nostras
Karit, -\\<te.
f. [rere pyrio completos. onerat. mir (jaben itiften unb ftaften »oll öclb). -
Kartätidjc, "embolna major ferro secto etpul- ol;ältnif5, um cttoaS auf^unefnuen u. gegen
!
15 ^aftengeift ÄafcenfMer 16

Sefdjäbigung ob. SSerluft ju r.erroabren).-cista(Äifte, Satcd)tätnttÖ,catechismus(^«T^xzff//og,Eccl.).


Äaften, Sefiältnifi, um etroaS barin beifammen ju t)a*
- einen Ä. nerfertigen, *christianae doctrinae sum-
ben unb aufzubeben). - scrinium (oerroanbt mit bcm mam brevi in conspectu ponere.
2)eutfd)en'„Sa)rein", eine ct;linberförmige ©apfet mit ftatcdjumettc, audiens (Tert. poen. 6).
gackern, in meinem 33ricf e, Salben u. anbete Äoft= Äatcgottc,genus(übf). ©attung, Glaffe, im^lur.
barfeiten »erfdjloffen aufbewahrt werben formen).
- rerum genera, j23. complecti). - numerus (Qafyl,
loculus (baS einjelne %ad) eineSftaflenS; bai). ^JIur. (Stoffe, 323. ex avium numero). - ratio ($8erf)ältnif3,

loculi auefi = haften mit gacbern). - vas (@ewäcfiS= j23. non solum ex domestica esse ratione, attingere

faften). - capsus (Sefiülter oon größerem Umfang für etiam bellicam, niefit bfoS in bie Ä. ber innern ^ßo=
wilbe Sfnere, Vell. 1, 16, 2; cgi. „Xfrierbefjälter": litif gefrören, fonbern aud) auf bie Sphäre be§ ^riegä

bann and) = Sßagenfaften, ro. f.). - funcla (Jtingfaften 23ejug l)aben, Cic. off. 1, 22, 76). - categoria (xa-
[griect). o<pev66vt]]: in einen folgen faffen, funda TTjyoQia) ob. rein tat. praedicamenta, orum, n. (in
claudere ob. includere). - ein Ä. mit Motten (für 5pftan= ber Sogif). - in biefelbe ä. bringen, eodem alqm re-
jen), vas majus, cui rotulae subjeetae sunt :oiered ige ferre.
haften am Scböpfrabe, modioli quadrati. fategorifd), f.
unbebingt, beftimmt no. II.
SlöftCttgctfr, 3$. ber ^atricier, Spiritus patrieii. ftatcr, feles mas.
ftflftcuhtttrfjcr, arcularius. Sotb/Cbcr, cathedra (al§ Sefirftuljt). - suggestus.
$trttod)rcfc, abusio (grieef). xardxQtjöig, f. pulpitum (als bretterne (Srfiöfmng). - aufS Ä. geben,
Quint. 8, 6, 34). fteigen, baS Ä. betreten, suggestum ascendere: id)
fatadjtcfttfd), abusivus (Spät.). Adv. per — fefilage in meiner ikterftabt mein Ä. auf, in nostro
abusionem; abusive. docere coepi oppido.
mortuum jacet.
SatafaIf,soliuin, in quo corpus . fiatbcbvalc, fiatbcbi altirdjc, *aedes catlie-
ftatafombcu, catacumbae (Orelli inscr. no. dralis (t. t.). - *templum urbis primarium (a(S
4575). - *cryptae, quibus mortuorum corpora ob. §auptfird;e). - *templum primarium prope sedem
reliquiae inferuntur ob. inferebantur, im 3fbg. auc& episcopi aediticatum(alS Äircfieneben einem 33ifd)ofS=
bl. cryptae (f.
Prud. ntQl axecp. 11, 153. Hieron.
in Ezech. c.40. v. 5). [Gramm.). JÜatf)oftf , homo catholicus (Eccl.). - im Sßlur.
fatateftifrf), catalecticus (xaraXyxTixöc, autt; bl.catliolici.-Ä.roerben, fenn, f. fatt)o(ifcf) (mer=
ftatalofl, index (erft bei Spät, catalogus). - &. ben, fct;n).
Bon SÖüdjern, f. SSücfjerner jeicfjnifs ®. einer 23iblto=
: firttholif iu, mulier catholica (Eccl.).
index bibliothecae
tfief, : Ä. einer 2luction, tabula fatf)o(tid), catholicus (Eccl.). - f. roerben, *sa-
auetiouaria tabula rerum venalium, mirb umber=
•, cra hominum catholicorum suseipere (oon einer
geboten, circumfertur. ganzen ©emeinbe)-, *doctrinam catholicam ob. (im
Satotöft, f. Sßafferfall. Sinne ber Äatbolifen)veritatemcatholicamamplecti
Jtntarrl), epiphora (inicpoQÜ) ob. (bei Spät.) (aud; o. e. Sinjetnen): f. fenn, *legis Romanae stu-
catarrhus (xaxä$Qovq), rein (at. destillatio (3$8. diosum esse-, * Romanae sacrorum formulae ad-
ein alter, ber fid) feftgefe^t bat, longa et in consue- dictum esse. — Ade. catholice (Eccl).
tudinem addueta). - ben k. befommen, epiphora op- $lotljoüciömuS,fidescatholica(fubiectiD,Eccl.).
primi: ben $. haben, * epiphora laborare: ben X. oft - *doctrina catholica ob. (im Sinne ber Äatfiolifen)
baben, -vexari destillationibus crebris. *veritas catholica (objeetio). - jumÄ. übertreten, f.
Si iUav vi) n fieber, destillatio ac febricula. - *fe-
I fatl)o(ifd) (»erben).
bris catarrhalis (mebic. 1. t). - oft am Ä. leiben, ve- ftnttuu, byssus-, sindon.
xari destillationibus crebris ac febriculis, quae lon- hattniu'U, byssinus.
gas destillationcs sequuntur. Monbfllflcvct, rixa.
fatcuthnliid), *catarrhalis. - f. 23efcbmerben, tanbalijCH, fiefi, rixari.
destillationcs (,$23. crebrae). &ät?d)ch, 1) baz %i)iex: catulus felis. —
II) an
Stotrtftcr, tabulae publicae censoriae (Steuer* 33äumen: iulus.
buch,).- agrorum divisio et commentarii (glurbudj). MrtUc, l)baS2fiier: feles. - eine junge Ä., catu-
- in baS k. eintragen (fataftriren), in tabulas publi- lus felis: bie milbe $., *feies fera: rcie bie .üa(;en,
cas censorias reterre; in agrorum commentarios felium modo. —
II) @elbfaUe: zona. —
III) bei <~ye

referre. ftungen: *collis moenibus superstruetus.


fataftrtren, f. ßatafter. f atUMirtttifl, *fcli similis. — Adv. felium modo.
SVrttrtftvopbc, catastropha(*araor()o^>/, Säßen» ftrtncnnuflC,I)eig.:oculus felis; oeul i> l'elineus.
bung ob. (imtwidelung einer Jpanblung, Pctr. 54, 3). - II) übtr.: a) ein 2luge grau nrie baS ber Ka^en:
- fortunae vicissitudo ob. commutatio (@lüdswed> oculus ravi coloris. —b) ein Sbelftein: Reli oculus
fei, f. b.). - casus (3roifd;enfall, umwrhcrgefeljencS (Plin. 37, 10, 55. §. 149). - ob. umfdjt. gemma fe-
Crreigniji). - exitus (SfuSgang cineS StüdeS ic). - lis oculo similis (naefi PI. 37, 5, 18. §. 69).
eventus ((Trfolg). - bie x. eines XljcaterftüdeS ljer= faljcttäuflt<l,oculisfclineis-, felis oculos habens.
beifügen, argumenti exitum explicare: cS treten SlrtiuMibiidcl, mit einem, pandus. - einend, nia--
oft im Kriege geringen SJeranlaffungen widjtigo
a\\<* cfien, cervioes curvare.
.Hataftropljen ein,saepe in hello parvis momentis ft lUH'iifcU, *pellis felina. - Mancnfctt, adeps
magni casus intercedunt. ex feie. - ttancitfllae<, lapia specularis. - rtniuit
Mrttcrijct, catechista (xary/joztjg, Eccl.). gOlb,phengites fl'avus. - taiu'ittivnu, ravi coloris.
Matedjctif, *ars catechcticä. ftöjjcitjniumcr, crapulae gravedo-, crapola et
fatedictifd), *catecheticus (xuTqxioTixog). — gravedo capitis. - ben X. baben, hesternä crapula
Adv. *catecneüce. semisomnem et gravem esse-, hesterno mero sau-
$t(tted)tfatiott, catechesis (xavqxtioiQ, Eccl.). cium esse.
fatcd)iftrcit, catechizare (xaztjxlgetv , Eccl.). SlatU'ufvaut, *teucrium marum (L.).
- rein tat umjrfrr. pereunetando et inUrrogando MniH'itmuftf, etwa canentinm nocturna convi-
elicere discipulorum opinionesel adhaec, quaehi cia, orum, u.
respomlcant, si quid videatUT diecre Satjcnfdbcr, phengitea Candidas,
17 faubevumlfd) Äauf^anbcl 18

frtubeth)älfd),peiplexus.— Adv. perplexe (j35. -parare. comparare (für ®elb aufraffen). -coemere-
rcben, loqui). (jufammenfaufen, aufkaufen). - mercari (|anbetn, er=
tauen, mandere; manducare. - an ben Dfägeln 6/mbeht, roenn mit bem kaufen eine längere Unter--
f. (6ef . &ei Verlegenheit), ungues rotiere : bie 2ßorte ^anblung mit forbern unb bieten nerburiben u. e&
f., cum verbis suis colluctari. auf beiben (Seiten melir auf ©eroinn, aB auf bleiben*
Kauen, baö, manducatio (Spät.); ob. burd; ben 23efi|s abgefel;en ift, e/xnokäv, @gf ^. venum dare).
Umfcfjr. mit mandere, manducare. -bas$. berSBorte, - nundinari (burd; öffentlichen ob. Ä'auffjanbel an fia)
cum verbis suis colluctatio. bringen, üyoQu'C,siv\ in roeit. 33eb., roie em., red. u.
fauern, subsidere; considere humi. merc. aud) = bureb, irgenb einen Vreiä, 6ef. auf bem
ftauf, emptio (bas kaufen [©gffc. venditio], jS. Süege ber 33efted;ung an fiel; bringen, f. erlaufen). -
emptio equina: u. emptio boum: u. ba§ ©efaufte, treuer f. (abfol.), mkle emere: etro. tljeuer f., alqd
5^3. emptio nova), - comparatio (2(nfcl;affung für care emere ob. comparare; alqd magno emere: etitL
@elb, Slnfauf, $23. frumentorum, servorum). - quod um einen ungeheuren ^ßreiä, feb^r tfjeuer f., alqd im-
emi. quod emptum est. res empta (bas ©efaufte. menso ob. pretio maximo emere: rooljtfeil, gut f.
Vgl. „2Infauf no. II"). - res coemptae (bie jufam= (abfol.) bene ob. recte emere: etro. roofjlfeilf., alqd
mengefauften, aufgekauften ©egenftänbe).-aucf) burd) vili ob. parvo emere; alqd bene emere: etro. fe|r
bie Verba emere, parare, comparare (f. im 3Wg. u. rooljlf eil, fpottroo^Ifeit f., alqd vilissimo emere etro. :

„Slnfauf"). - Ä. u. Verlauf, emptio et venditio: ©e= teurer ober roofjlfeiler f., alqd aut pluris aut mi-
fe£e über Ä. tt. SSerfauf, venalium vendendorum le- noris emere: etro. In^ig f., alqd cupide emere: um.
ges: bureb, SBerfauf u.Äauf, ve^aendo, emendo: über baareä ©elb l., praesenti peeuniä ob. praesentibus
ben £. (Slnfauf) eine€ ©runb'lücfeS), de fundo emen- nummis emere alqd: etro. für roenige ?lffe r., paucis
do (jS3. ftdt> bei^mb. 9tati)3 '.rljofen, referre ad alqm): assibus emere alqd: für 2000 ©efterje, duobus mi-
beim Ä. ober Verlauf, ex empto aut vendito (j33. libusnummum emere alqd: roie treuer finb bie Scfjafe
contra fidem fieri): ein guter, TDofjffetter $., vilitas getauft? quanti emptae sunt oves? - etroaä non
emptionis (®gf£. Caritas): ein fcfjfecfjter $auf ift im= Qmb. f., emere alqd de ob. ab alqo: etro. »on iem
mer unangenehm, mala emptio semperingrata: ein u. bem ©elbe !., emere alqd ex ob. de m. 2lbl. (jS8.
fct)tect;ter Ü. gereut immer, quod male emptum est ex ea peeunia: u. de praeda). - Qmbm. ob. für ^mb^
semper poenitet.- einend, tf)un, emptionem facere: etro. jum @efd)enfe f., dono emere alei alqd: etro.
einen guten (roorjlfeiten), bene ob. recte emere (»gl. für ben Staat f., emere alqd in publicum: etro. auf
eä emptione bene emi, id) f)abe bamtt einen guten 3eit f., emere alqd in diem. - non roo rjaft bu ba§
&. gett;an): einen beffern$. ttmn, melius emere einen : unb roie treuer f)aft bu eä gelauft? unde hoc et
fa)tedjten, male emere: ia) »erferttge, macf)e etroa§ quauti emisti?
auf b(n ftauf, alqd venditurus fabrico: ettnaä -mm kaufen, ba§, f. Äauf.
Ä. aufbieten, f. „feil bieten" unter „feil": etro. jum Käufer, emptor. emens, ob. umfdjr. is qui emit
Ä. bringen, alqd venale afferre; alqd ad merca- (Ü6f)., ©gfi5.venditor ob. is qui vendit). - maneeps
tum det'erre (ju 9Jiarfte, jur 9Jieffe bringen): etvoa§ (ber burd; kaufen baä @igcntl;um einer Sadje fic^ er=
burd) $. an fid) bringen, alqd emere: etroag auf ben wirbt, j33. burd) ©rftefjen in ber Sluction). - ber ^.
£. (ein 2lngelb) geben, arrham ob. arrhabonem dare: einer Sacfje, emens alqd. qui emit alqd (ber fünft);
etroas in ben Ä. geben, gratis addere ben £. nia)t : qui alqd emere vult ob. (nadSjaug.) bl. empturus (ber
Ratten, ab emptione abire ob. recedere (JCt.): ber faufen will, jS. equum): Ädufer u. 3Serfäufer, emens
k. gef;t surücr, *emptio renunciatur.-aud) roar feine et vendens ein fefjr oortljeil&after $. opportunus
;
,

@e(egenf;ett jumÄ. »on ben Spaniern,


ob. Gintaufcf; emptor; opportunitas emptoris. - Ääufer finben,
neque ab Hispanis emundi aut mutandi copia erat: venire (»erlauft werben, n. ber SBaare); opportimum
id) fann ben Ä. »on etro. nid)t nadjroeifen, alqd non mercis exaetum invenire (u. Kaufmann): feine 5v.
habeo quomodo emerim. - Spruen)., leisten Äaufs finben, emptorem non reperire (oon b. Sßaare) ; pre-
oa»ontommen, levi poenä defungi. tium non invenire (feinen Vreis ermöglichen, oon e.
ftaufanicfjlafl, aestimatio. foftbaren Sßaare) ; opportunum mercis exaetum non
faufbat, venaüs. - faufbegictig, emax. invenire (0. Kaufmann): guteSBaare finbet(eid)t einen
Kaufbrief, tabulae ob. tabeilae emptionis. ta- Ä., proba merx facile emptorem reperit.
bulae venditionis. im 3ft;g. aud) literae (als" <Scf)rift= Stätlfcrttt, emptrix (@gft$. venditrix, JCt.), ob.
ftücfj. - in.strumcntum emptionis (alä fctjriftttdjes' umfdjr. ea quae emit (@gf^. ea quae vendit). - bie
Seroeismittel, ^nftrument, Urlunbe, JCt.). - einen $. Ä. oon etroas, emens alqd. quae emit alqd (bie etroaS
anfertigen, literas facere. fauft); emptura alqd ob. quae alqd emere vult (bie
ftauicoutract, emptionis ob. venditionis lex, faufen null).
auü) bl. emptio (JCt.). - mancipii lex (f. Cic. de or. Sauf fahret, Sauffa^rtctf duff^ na vis merca-
1, 178). - aud) 61. maneipium (f. Cic. off. 3, 16,
'6'.), toris ; navis mercatoria ; navis venaliciarum mer-
67). - ob. bi. lex (jV. häc lege venire [»erfauft roer= cium (JCt.).
ben], Cato r. r. 146, 1). - 3ft es = Kaufbrief, - Jtauffabttetftötte, *naves mercatoriae; *clas-
f. b.
»ermöge bes &., ex lege mancipii ex empto ben Ä.•
: sis navium mercatoriarum. - alä ©efammtljeit ber
machen, auffetjen, legem conscribere (nad) Cic. Verr. Äauffaf)rtcifa)iffe, *omnes naves mercatoriae ; *na-
1, 65, I4SJ aomiaa facere (ben -Warnen bes Sd)ulb=
; vium mercatoriarum omnis vis.
ners u. bie ictmloige Summe in fein Srf;ulbbud; em= ^auffielt», f. Äaufpreiö.
tragen, einen iogen. iiteralcontract mad;eu, ». CiJläu Jtauf a.i'frf)äft, negotium venditionis (JCt.).
6iger, Cic. off. 3, M, 69 .
ftaufflut, merx.
faufen, emere nQlao&ai, burd) .Häuf aufraffen, ^aufballc, *porticus, ubi merces venales pro-
an bringen, @gf|. rendere). - redimere (fomofjl
fid) ponuntur. - aud; taberrme (bie Äaufmannöbuben,
= roteoerfaufen, roas man cfjcmals befeffen l;at, m laben).
rüctfaufeu. als aud; an fiel; laufen [3©. libros sup- ftaufljanbcl, mercatura; »gl. „§anbct no. II".
]•!< ;, bq. aber ertaufen, taufen, roas man ent - er führte ftatt besben Xaufcf;f;anbc( ein, emi
.U.
roeber als 2d>ulbia,fcit forbern tonnte ob. alz freie Bingula non peeuniä, sed compeusatione mercium
ßunft ofjnc (Sntgelt ermatten foKte,
®gffr v nditai jussit.
19 Äauffjattl fegeiförmig 20

Maufljauct, *domus, ubi merccs venales pro- quo alqs tmit, concedere: auf ben R. f tagen, pre-
ponuntur. - fiattf t)CVt, mercator. - ft iiuf iuftxii tium petere.
mcnt, f. Raufbrief. ftaufreebt, jus emendi.
ftniif laben, *taberna mercatoria ob. mercato- ftauf irbillittg, nummus. - arrha, arrhabo (als
ris; im 3ffi,g. bl. taberna (j33. einen R. galten, ta- Slngclb).
bernara exercere, JCt.). - in einen R. geben, ad Jtauffucbt, f. Raufluft.
institorem mcrcis accedere. raufiürbttg, i. fauftuftig.
ftaitftaitb, ager quaestorius. Jtaufuthtnbc, f. Raufbrief.
fiauflcutc,burd)ben^$(ur. »on,,Raufmann'',ro.f. ftaufuetttag, f. Raufcontract, Raufbrief.
fauffirl), venalis (aud) übtr. = burd) Söeftedjung fauftueife, j. tauflid).
ju geroinnen, 333. aedcs ven.: u. [mit 2lng. roc( um Hautbav?, *perca cernua (L.).
d)cn ^rets?] cibus uuo asse venalis: übtr., aud) taulernb, atypus (awrcog).
mit bem 3 u f- pretio, ?33. venalis pretio multitudo;. taum, I) mit :DUi^e 2c.: vix (oerroanbt mit vis,
- promercalis (jutn iöerfauf ausgeboten, $3. vestes). roie /xöliz mit ,wa>Aoc u. {loyiq mit ixöyoq, mit
- Adv. emendo; emptione. - f. fenn, venum ire bann = fajroertia)). - anguste
S)iüf)e u. 2tnftrengung-,
(oerfauft werben, feil fetm). - etroas i. an ftdj b*rin= (fnapn). - aegre (mit genauer 3}ot£j). - non t'aeile
gen, emere alqd; emptione parare alqd: etro. f. (nidrt (cid)t). - male (etroa „nur nod) erbärmlid)",
überlaffeu, f. uerfaufen: etroas I. bcfil,jen,emissealqd. ftärter als aegre u. non t'aeile). - faum nur, vix ac
Sauf liebhabet, emptor; empturiens. ne vix qmdem(dxQißwg xal /xöXig); vixaegreque
Jtauflltft, emacitas. - bie R. in 3mb. rege \m= (xaXentSq xal pökig). - faum gcfa)roeige benn, . . .

rf)en, alqm ad emenduni sollicitare. vix . nedum


vixdum nedum: faum ob. gar . . .


. . ;

f auf luftig, empturiens (ber etroas gern laufen uid)t, vix aut omnino non. II) eben erft: vixdum;
roill). - emax (fuufbegierig, fauffüd)tig). -Raufluftige, vix tandem; tantum quod; modo. - taum fo . . .

aud) emptores ob. ementes (Räufer). - t. fei;n, emere (ba, als), vix quum; vixdum quum; tantum
. . . . . .

volle (taufen roollen): 3'»b. f. ju madjen fudjen, alqm quod quum; commodum
. . . quum. . . .

ad emendum sollicitare. fiaittc, non <siad)S, *fascis linorum.


$i tili f um« u, I) ber Ipanbelsmann qui rem gerit : Jlauj, I) bie fteine Siacfjteulc: ulula; noctua. —
et lacram facit (ber ein ©cfdjäft um ©eroinu ju ma II) 9)ien]d): caput, 3S. ein rounberlid)er it., mirum
d)en betreibt üb!;.). - negotiator, im Sßlut. aud; ne- caput.
gotiantes (ber ©efdjäfte, bef. 0elo u. öetretbege* =
ficbäC^C, etroa coneubinatus.
fdjöftc üDcadjeube, fotoor)£ im Riemen,
als im ©rofjen). $$cbÖfrrttt, pelex (33eifd)(äferin eines Qt)eman=
- mercator (bef. ber ©rofjtjänbler, ber mit eigenen neä). - coneubina (jeöc 33eifd)täferin, of)ne roeitere
©djiffen bas 2)ceer befäljrt). - ein bebeutenber Sl. fenn, 33eäief)ung, als bafj fie nid)t in cjefe^ticfjcr Gb,c lebt).
non lgnobilem mercaturam facere. — II) =ber Run - amica (bie greunbin, ÜRoittejfe, bie mit 3mb. in
fer, ro. f. aufiercf)ctid)eu l'iebcöüerf)ältniffenlebt; coneubina u.
tnuf mämtif ri), mercatorius (Plaut. Baccb. 2, 3, amica aud) als " für
eblere SBejeid)nung pelex, f. Mas-
2 [236]). - gero. burd) beu ©cnit. mercatoris (bes sur. Paul. dig. 50, 16, 144).
b.

Kaufmannes) ob. mercatorum (ber Raufleute). ficüv<finb, pelice ortus ob. ex pelice genitus
Saufmanufrhaft, I) bie fämmtlidjen Raufleute: (®gf§. justä matre familiae ortus).
mereatores; collegium mercatorum. II) Häuf — rtcbCntrtiiu, coneubiuus.
luannsgcrocrbe: mercatura. - bie R. Betreiben, mer- ftcbdtucib, f. Rebsfrau.
caturam facere: bicR. lernen, *morcaturamdisccre. J\cbc*hicibctci, pelicatus.
ftaufmauudbicuer, f. SpanblungSbienet. tetf , alacer (munter, lebhaft, i)infid)tlid) der SB«
ftaufmaunögeift, f. §anblungsgei)t. wegung). - vividus. vegetus (lebhaft, munter, l)tn
ftaufmaituögcfcl)äft,f. ©anbei no. II, Rrämer fidftlid) bes Stusfeljensl - contidens (uoll breifter 3u=
flefcfiäft iierfid)t). - auuax (befjent, tüfm, nerroegenl - ferox

ftaufmaimägetuölbc, f. Rauflaben. (uou roilDem 9)httl)c befeelt, übermütljig, ji3. ferox


Jtaufmaitnögtlbc, collegium mercatorum. verbis: u. ferocia dieta). - temerarius (unbefonnon,
ftaufmanititaut, merx; ob. 'Jptur. merces. ol;ne (irunigung ber ©cfa()r 2c. !)anbclnb). - petu-
ftnufmattttälaben, * taberna mercatoria; * ta- lans(2(nbern jum 2rolt, aus Uebermutb mutljnnllig,
berna mercatoris. Sögt, ,,1'abcn". ;i\ uxor linguä jietulans). Adv. eonfidenter; —
ftaufmamtälcbtling, *tabcrnae mercatoriac audacter; temere; uiro. aud) recte ob. (ganj ted)
alumuus. rectiBsime (mit äterfjt, mit oollem 9ted)te = ohne I

Sattfmauuäftanb, I) bas SWetiet bes Kauf fal)r, f. Caes. b. c, 1, 74, 2. Cic. Phil. 2, 10, 48).-
manne: mercatura. — II) bie Raufleute ,uif. : mer- f. behaupten, contidentius ob. pro ccr;o ailirmare :

catores. negotiatores (f. „Raufmann" über beibc id) bcl)auote es f. (als ^atent^efe^, audacter dico.
SBSB.). Slcrttjdt, alacritas (SWuntetfeit, 8eB$aftig!eit m
ftaitfplatj, emporium. benSBen)egungen).-vigor(3Buntetfeit beSSuäfeBenS).
Jtaufprcitf, pretium emptionis ob. rei emptae - confidentia (bteifte $\xvev[id)t). - audacia (Müf)n=
(imflJlur. pretiarerum emptarum ob.coemptarum); l)eit, "iH-rmegcnbeit). - ferocia (bei »übe äftutlj). -
im ^fljg. aud; bl. pretium. - ber rüdftänbige R., temeritas (Ünbefonnenl)eit). - petulautia (mutf)roil
pretium rcliquum ber R. (bie Raufgelbcr) für ben
: liger Hobermutb 2lnbern jum %vo\i, ©gflj. pudor;
Jinon, pretia regni mercandi: bas ben R. ausina )». feminarum [@gffe. simplicitas rustii
djenbe©elb (ba8 Rauf gelb), peeunia pretii: roieljod) fertlirf), f.
tat {Adv. .

ift betR. für bieSrfjafe? quanti bac oves milii em- Siegel, Conus. - Regel fd)ieben, *couos globi^ pe-
ptae Bunt?: erhalte id) bie Sdjafe um btefen iL? tere: bie Regel fe|en, * conos statuere.
tanti hae oves mihi emptae sunt?: Raufet u. SSet« fcgclfümtig, *cono Bimili8;*conicaH(xa>v/x<Jg);
laufet werben über ben R. einig, de pretio inter conoides {xo)vosiäijg)\ *in coni formam redactus.
erneutem ei vendentem convemt: etn>. für ben R. - ein f. SF)Utm, *turns in coni modum excitata:
jurüdgeben, alqd quanti emi reddo: 3mbm. ben ein f. iöetg, *collis in coni modum erectus ob. fa-
adjten 2l)eil bes.«. etlaffen, partem oetavam pretii, stigatus.
21 ßegelgeftalt Mm 22

forma.
ftcflclflcftttlt, coni feinen, I) v. intr. prüdfefjren reverti (jS,nad)
:

regeln, *conos globis petere; *g!obis ob. conis domum).


£>auf e, —
II) v. tr. 1) eine Söenbung, »er=
:

udere. änberte 9titf;tung geben: vertere; convertere. - fid;


Jicgcifdjnitt, *sectio conica. - £?cge(fptel, M;ren, se convertere; converti: bie 2lugen rooljin f.,
*conorum lusus. - JtcgeltpdtJC, acumen coni. oculos alqo convertere: bie Söaffen gegen %mb. fefj=
ftcftlabcrtt, venae circa guttur grandes, quae ren, arma in alqm vertere. - bas» Dberfte ju Un=
acpayhiösq nominantur (f. Cels. 4, 1. §. 4). terft f., ima summis miscere ob. mutare; summa
ftcfdbalfcn, transtrum. imis coufundere; omnia turbare et miscere; omnia
Stel)fburf)fta&e, *litera palati. in contrarium vertere; caelum et terras miscere. -
ftcljlbcrfcl, exigua lingua, quae est in arteria jum ©uten l, in bonum vertere: jum Seften fef)ren,
sub ipsis faucibus (Cels. 4, 1. §. 8). - lingua minor, in meliorem partem aeeipere ob. interpretari (gut
quae est sub uva (PI. 11, 37, 66. §. 175). - ©ried;. auflegen) ; benigne interpretando levare (buref) 9tuf=
i-payliDTtiQ, [Sog, i) (Gell. 17, 1, 4. Macr. sat. 7, faffung »on ber guten ©ettc erleichtern, jS. quid-
15, 11). quid aeeidit); in melius inclinare ob. vertere (einen
Slef)fbrüfe, *glandula jugularis. guten 2lu3gang oerfa;affen). - in fiel) gefefyrt fenn,
ftcbdc, I) eig. jugulum (v. pr. bie fjoljle ©teile
: sibi tristem esse. —
2) fid) an etioaö, an %mb. fef)=
am »orberen Steile bes> §a(fe§ jroifcfjen ben beiben ren, b. i. 9iüdfid)t nehmen auf 2C: alqd respicere.
<3d;lüff elbcincn bie Äefjle). - faux. gern, im $lur.
, alcjs rei babere ob. ducere rationem (berüdficf;ti=
fauces (ber obere engere £f;e/' be§ ©djlunbes neben gen). - alqä re ob. alqo moveri (fid) beftimmen \a\=
bem ßingang ber itcbde). * giüa (bie ©petferöljre fen non 2C). - fid; nic$t an etraas> f. alqd non cu- ,

fiinten im SJhmbe, bie aus ^emfelben bie ©peifen auf= rare ob. baud morari(ftcf) nic^t befümmern umic.);
nimmt u. jum 9)tagen für)rt, ber ©cbhmb). - guttur alqd negligere. non laborare de alqa re (etroas nid)t
(ber ßingang ber ^alSröfjren, bie ©urgel; an bem bcaa)ten, fid; wegen etroaä feine grauen öaare toad$=
innemöalfe, ber Xfjeil berßefjle, bm man bei roeit^ fen laffen; bal). negligens praeeepti, fia) nidjt fef)=>
geöffnetem Soatfe fief)t, am äußeren §alfe, ber Sfjeil, renb an :c.); alqä re non deterreri (buref) ettoaä ntd;t
ber unmittelbar unter bem Ahme liegt-, aud; bie abgefd)redt raerben, j53. religione, b. i. burd) eine
&ef;(e, fofern man unter berfelben fotr>oljI bie ©peife= Sebenf (ia)feit). - fid; niebt an %mb. i. alqm sper- ,

röfjre aß aua) bie Suftröfjre oerftetjt). - 3>mbm. nao) nere (tf)n nidjt bcadjten); alqm non audire (auf i^n
ber Ä. greifen, fauces alcjs invadere: %mb. an ber nid)t l)ören): fia)annid)tö f., nullam cujusquam rei
$. faffen, fauces contorquere: 3mbm. bie Äel;Ie ab= rationem babere roer ift fo tl)örid)t, bafj er fid; an
:

fa)neiDen, alqm jugulare; jugulum alci perfodere: fo etioa§ fef)ren fodte? quis est tarn exeors, quem
fia) bie Ä. abfdmeiDen, secare fauces (j35. mit e. 3Jlef= ista moveant? — 3) fegen 2C.: verrere; everrere.
-
jer, cultro); praesecare sibi gulam: bas 9Jteffer ftebj mit bem SSefen f., scopis verrere: 2Ideä ift fogleia;
mir an ber it. (bilbl.), faucibus premor (Cic. Clu. 31, mie gefegt (= 2tde laufen baoon), statim fuga fit. -
84)-, faucibus teneor (Plaut. Cas. 5, 3, 4 [733]); in- ©prüd)io., neue öefen febren gut (o. e. gürften), mi-
ter sacrum et saxum sto (Plaut, capt. 3, 4, 84 [617]; tissima sors est regnorum sub rege novo (Lucan.
f. Sat.
= 2)tfd). §anbn>. unter saxum): ^ntbrn. öa§ 8, 452 sq.). - fe(;re bu uor beiner %$üxt, teneas te
SReffer an bie it. fcfcen, jugulum alcjs petere (etg.); tuis (Hör. sat. 2, 3, 324): Qeber bat cor feiner Xfjiire
in jugulum alcjs (jiö. innocentis) quasi telum ali- |u fel;ren, satis superque suarum est cuique rerum
quod intendere (bdDt., PI. ep. 3, 9, 21); fauces alcjs (Cic. de amic. 13, 45).
premere (bilbl., f. Cic. Verr. 3, 76, 176): un§ an $lcf)ritf)t,purgamenta, orum, n. (alä au§gefef;rte
ber it. fifcen, faucibus urgere (f. Sali. Cat. 52, 35: UnreinUa)feiten). - quisquiliae (alä weggeworfener
Catilina cum exercitu faucibus urget); supra caput 2Ibfad aller 2Irt).
esse (f. Sali. Cat. 52, 24: dux bostium cum exer- ae^vfette,
f. Äücffette.
- Silbl., iß. bie Ä. bc§
citu supra caput est): eine gute it. (jaben (ftarf fpre^ ©lüdeä, fortuna adversa, mala.
d)en, fa)reien formen), in clamando robustum esse: ftcljvt maa)en, converti; se convertere.
aus »oder Ä. freien, altum clamorem tollere ma- ; i cirfjcn, f. feua)en.
ximä voce clamare, clamitare. - bie unrechte it., fetfen, lingua petulantem esse.
arteria aspera (j33. es fommt mir etwas in bie un= $tcü, euneus (aud; alg ©d;[ad;torbnung). - einen
redjte it., aliquid in arteriam spiritu trahente la- $. eintreiben, euneumadigere ob. injicere: mit einem
bitur ob. docrdit). - etro. bura) bie 5t. jagen, in gu- k. fpalten, euneo findere; diseuneare. - ©prüd)ro.,
lam condcre (gleidif. in bie it. fteden, jiö. ©r$eug= f. mo*.
nifie Des leeres, maria, Plin. 9, 35, 53. §. 105); per SU*ilri)cu, euneolus. - Äeild;en eintreiben, euneo-
gulam ob. per gulam ventremque transmittere los adigere ob. injicere.
(burd) bie it., Dura) .He(;(e u. Saud; f;mburd;gef)cn feiten, euneare.
lafien = oerfaufen, ocrfaufen lt. uerfreffen, $33. pecu- ficüer, aper.
niam, Qoint. decL 260); abligurire (uerledern, j53. t eitf örnttg, euneatus (Adv. euneatim). - f. ma=
fein Vermögen, fortunas: Das r.äter(ia)e Grbtf)etl, bo- d)en, euneare: fid; f. jufpi^cn, in euneum tenuari:
na patria); ebibere (oertrinfen, Ilor. sat. 2, 3, 122). bie fedförmigen ©il3e tm %(;eater, eunei: eine f.
— II; \btr., in ber Sauf.: a) an bcn Säulen,
f. Sof;! ©a)laa)torbnung euneus: eine ©a)[ad;torbnung S.
tit)le. — b) ile(;lrinne am 2)aä)e: colliciac obfcol-
,

aufftellcn, euneum facerc; aciem per cuueum com-


liquiae. ponere: einen f. Angriff mad)en, mit cinerf.©d;(ad)t=
fcljlcn, itriare. orbnung fämpfen, euneo pugnare.
ftcf)Ifol)f, *lar\ ftcUinfrfjrtft, *inacnptio euneata.
ftc()IfoVffri)nitnbfurt)t/|i!it!iisislarvngf;a(me Jtcilfrf)rift, "literae euncatae.
bie. t. i. .
fteim, I) cig.: germen. - asparagus (bie fpargel-
ttehlleifte, = ftoft, f. Qotytyie. ar*ig i;ei'oortrctOenDe Sproffe mel;rercr ^flanjcn). -
ftcbjrinnc, colbeiae oo. coÜiquiae. eyma (junger, jartet ,U., bef. am ftol;l). - Die junge
ftch(',ic<tel, |
jwljljiegef. Saat iut.U. erftirfen, fetuin roiiriiruire (f. Cic. Brut.
ttebr; v SB. gtnbm. aus Der .ft. liegen, devium 4, 16). —
II) uncig.: seinen (Same, $S. beä 33öfen,
alci. mfllorum: ber ^roictradjt, discordiarum: in uuferer
23 ßeimctjen JMerlod) 24

Seele liegt ber $. bc§ ©uten, sunt ingeniis nostris fjoben 3)cecre fällt fein Sdjnee, nives in alto non ca-
semina innata virtutum). - igniculus, bef. im ^lur. dunt: fie batten feinen §ontg, mel non habebant:
igniculi (gunfen, ,3ünbfunfen, °- *• er ftec 2Infangj bu baft ifjnen fein Sdjiff anbefof)len, navem iis nou
bei Cic. fin. 5, 7, 18 oerb. quasi virtutum igniculi imperasti.
et semina-, ugl. Cic. Tusc. 3, 1, 2: parvuli igniculi). (Sbenfo tritt für „fein" im Satein. non ein, roenn
- parva elementa elementa, n. pl. (bie f (einen
u. 61. bau beutfdje Dbject mit feinem SJerbum im Satein.
Uranfänge, 333. mali elementa causaeque).- initium burd) Gincn 33erbalauebrud 6e.3Ctcr)nct roirb, 333. feine
(Anfang übt)., 323. initia faturae tristitiae). - im Ä. gur^t fjaben, non timere fein 33ebenfen tragen, non:

erftitfen, delere (333. praesentia et futura bella); ex- dubitare: feinen §a{$ (feine 2lbncigung jc.) begen ge=
stinguere atque delcre ob. opprimere atque exstin- gen 3 m b., non odisse alqm u. bgl.
guere (j33. omnem improbitatem): etroas im erften unb feiner, aud) feiner, et nullus. nee ullus (ab jetn.) •,

Ä. erftitfen, alqd in parvis elementis exstinguere nee quisquam (fubfto.): fein einjefner, nemo quis-
(j23. ardoris impetum)-, in prineipio comprimere quam-, nemo unus. - fein einiger, non ob. kaud
(333. seditionem militum)-, in ipso ortu opprimere quisquam (nid)t irgenb einer, 323. haud fere quis-
(j33. eum motum). - bem erften 2(nblitf nad) unroia> quam integer proelio excesserat); nemo omnium
tige fDingc enthalten oft ben Ä. ju grofjen 33cgeben= (^iemanb oon 21Uen, nemo omnium intactus
j33.
heilen, ex rebus primo aspectu levibus magnarum profugit: u. nemo omnium Numidarum [fein ei:r,i
saepe rerum motus oriuntur roeil jebe gcmeinfd)aft= : ger 9cumiber] ex fuga regem sequitur): fein einsi^
lidje Regierung ben Ä. ber Untreue in fidj trägt, ob ger aJcenjcf), nemo omnium hominum (333. facio plu-
infidam societatem regni. ris omnium hominum neminem): e§ roar fein ciu-
ftcimrijcn, f. Keim. ber tttdtjt ic, nemo non (333. nemo
jiger (2ftenfdj),
feinten, germinare; pullulare. non me virum i'ortem dixit). - fein (feiner, feines*
.Heimelt, bas\ germiuatio. roegs) . . . fonbern, ob. »ielmef)r, neque ... et (f.
Scintfraft, vis seminis ob. seminum. - ba§ Sa= Cic. de neque -que (f. Cic. Cat.
or. 1, 39, 179); . . .

menforn entfaltet feinet., semen vires suas explicat. 2, 13, 28. Ov. met. 2, 811: u. neque -que po- . . .

fein (feiner), feine, fein, uullus. nemo (beibc tius, Cic. de amic. 27, 104). - an feinem Crte, nullo
abj. u. fubft., aber mit bem Unterfd)., bafi nullus auf loco; nusquam (ntrgcnbö): 3U feiner 3rii, nullo tem-
^Pcrfonen u. lebl. Subjecte, nemo nur auf ^ßerfonen pore; numquam (niemals*): unb 3U feiner 3eit, nee
besagen roerben rann, 333. nemo homo. Qn ber cfaff. umquam: in feiner §infidt)t, nihil: auf feine Sßeife,
^ßrofa ift ber ©enit. u. 2lbtat. oon nemo ungcbräucr)= nullo modo-, minime: auf feiner non beiben Seiten,
lieh unb c§ treten bafür biefelben Safus* non nullus neutro.
ein, Stuerenburg comment. II. ad Cic. off. p. 158
f.
fcincrlci, nullus. -neuter (oon 3roeien, f. „fein")
sqq.).- non ullus. nou quisquam (ntcfjt irgenb einer, - auf f. 21rt, nullo modo-, nullä ratione; neuträ ra-
roenn bie SScrneinung mehr fjeroorgelroben roerben tione (oon 3weien).
folt, elfteres abjeetio., letzteres fubftantio., f.
irgenb). feinc^ntegd, nullo modo, nullä ratione (auf
- neuter (feiner oon beiben, mufj in jcbem 5*aÖe ge= feinerlei 2lrt). - neutiquam. nequaquam. haudqua-
fefct roerben, reo oon sroet (Singefiucfen ob. jroei ^?ar= quam. aua) nidjt, mit
(bei 2Ibjectt.) 61. haud (gar
teien bie SRebc roenn im SDcutfchen blo§ bas"
ift, auch, 9iicf;ten). - minime (gan3 - minime u. gar nietjt).

etnfadje „feiner" ftet)t). - SBenn nullus u. nemo al3 gentium, minime vero. minime quidem (gan3 u. gar
^ßartitioa gebrandet roerben, b. F). roenn „fein" ben md)t, bei Seibe nid)t, beim 2JBiber|prud)e u. bei 2Int=
übrigen Xljeilen ob. bem 0an3en entgegengefei^t roirb, roorten auf 5v*agen). - nihil minus (nidjts roeniger,
fo fjaben fie, roie aud) oft ba$ beutfdje ,,fein", ©e= bm alö oerneinenbe 2tntroort). - aud; bura^ nullus (mit
nitio bei fid;, 3SÖ. feinSterblidjer ob. feiner berSter6= nidjten, j23. Cic. ad Att. 15, 22: quia [Sextus] ab
lidjen, nemo mortalium: fein %i)kx (feinet ber Xfjiere) armis nullus discederet). - feine^roegä fonbern, . . .

ift flüger, uulla beluarum prudentior est. Sodj ob. oielntcljr, neque ... et Cic. Quint. 1, 2); ne-
(f.
fann ber ©cnit. suro. aud) burd) de, ex umfct)ricben que . -que (f.
. . Caes. b. c. 3, 74, 3: u. neque . . .

roerben, 333. feiner ber unf eigen ob. von ben unfri= -que potius, f. Cic. de amic. 27, 104).
gcnfiet,nemo de nostris cecidit.-aber,, feinet meiner rcimiml, f. niemals.
233crte",nulluni meum dictum feines, meiner SBorte : calathus (f. ,Irinfgefd;irr). -
ftcltt), I) eig.: calix.
(fein Söovt oon mir), aud) nidt)t baS ffeinftc, nulluni ben Ä. ber Seiöen ausleeren, exanclare om-
23ilbl.,
meumminimum dictum Cic. ad tarn. 1, 9, 21). - nes labores. —
II) Ü6tr.: a) baS öefäfj ber 33lumen :

Sdjeinbar gcrabe,ui für nullus


(f.

u. nemo roirb im £a= doliolum rloris; calathus vfpät. 2»ia)t.). b) ^cld) —


teinifchen oft nihil [mit ©entt., roenn c<o für nullus be§ Säulen capitälS: calathus.
fteljt]gebraudjt-, aber es finbet ber roefentßcße Unter« fc(d)fbvmig, *in formam calicis redactus. -
fehieb ftatt, bafj burd) nihil ber negatioe Sinn mefjr *calici similis ob. consimilis (einem Helene är)nlicfi).

tjeroorgefjofien roirb, inbem eS unfernt „gar, bura> — Adv. *in raliris speciem.
an$ fein" cntfpcicfjt, 333. (burdjaus) feiner 'ift unglürf ficiri)rtlrtc*, calix ritreos.
lieber alc. feiner glücklicher
icl), SatutuS, nih'ilme aß Siellc, trulla (foroof)l Scböpf- als SWauerleÄe).
ini'ortunatius, nihil fortunatius est Catulo: (gar) jlelicr, hypogeum concameratain (in unferem
feine 23e(oI)nung forbem, nihil praemii expetere: Sinne, untertröifdjeö ©eroölbe). - doliarium (Ä., in
(gar) feine 23ebent'lid)feit haben, nihil dubitationis bem bieSBein liMcr :c.] Js-äffer liegen, JCt.). - cella.
baberc. ccllarium (im Sinne ber 2llten,33orratf)Sfammer übfj.,
häufig gebrauchen bie Seutfdjen il)r „fein", roo immer im oberen ,s>aufe. Sie ocrfcfjicbenen 2(rten
nidjt allgemein, fonbern etroas Sinjefneä oerneint finb: cella olearia, Celfeller; penaria, Spetfcfeller ;
wirb. biefem gfaBe, ber bef. bann eintreten »irb,
3« vinaria, äßeinleKer).
roenn bao „fein" 311 einem (iigenjehaftsroort ob. 311 Jtellcrttffcl, =cfcf, f. Äellerrourm.
einer ^räbicats&eftimnuing eineä genannten Sub^ ftellevei, *res cellaria
ftantiuo gebort, innfi int Sarein. ftatt nullus bie bfofu' Mellcvflcfcfjofj, *tabulatum subterraueum.
Negation uon flehen, iSB. irf) roeif;, baf; irii eud) feine Jftcllerijnlö, I) (S-ingang: ctroa fauces. II) —
eben fe()r erfreuliche -JJadjridjt bringe, scio non ju- ^Jflanje: *Daphne Mezereum (L.).
cundissimiim auncium me vobis alhiturum aufbeut : Kelle vi ort), cellae spiraculum.
25 ^eUermetfter Äcuncr 26

ÄcHcrmcifter, cellarius. alcjs sensus cognitos habere (l;infid;tltd; feiner ®e=


Rclicrf rf)ltiff cl , clavis cellae (doliarii etc., f.
banfen u. ®efül)(e): 3" t0 genauer f. lernen, alqm
-

ÄeUer). penitus cognoscere; alqm cognoscere et intelligere:


Scflcrt&,Ür,*ostium cellae ob. doliarii (al<3 Deff= ^mb. inroenbig u. auäroenbig, burd; unb buref; f.,
mmg, Gtngang). - * cellae ob. doliarii fores (al3 3Ser- alqtn penitus nosse ob. inspexisse; alqm totum nos-
imtdjung, Türflügel be§ ÄeHer§). se; pernosse alqm, qualis sit; intus et in cute nosse
StcHcrttJUWt, oniscus (*oniscus asellus, L.). - (Pers. 3, 30); nosse tamquam ungues digitosque
centipeda. millepeda. multipeda (alle »ier ju ^ßtin. suos (Juven. 8, 232): 3mb. genau u. t)on£au3 auä
3t.). - porcellio (Spät.). f., alqm penitus et domi inspexisse (PI. ep. 1, 10,

betitlet, I) 2luf[ef)er über ben ÄeUer: cellarius. 2): fie fannten einanber genau, erant notissimi in-
— II) Sltarqueur puer cauponius. - institor popi-
: ter se: fief; felbft genau f., penitus ipsum se nosse.
nae ob. cauponae. - minister cauponae. - ein ge= - Qmb. oon Slnfe^en (non ©efidjt, von ^ßerfon) f.,
fcf)idter (geroanbter) $., puer scitule ministrans; alqm de facie nosse; alcjs faciem nosse: Qmb. md)t
puer non inscito ministerio. f., non nosse alqm; alqs mihi est ignotus; ignorare

Seltner in, ministra cauponae (©gffj. domina alqm (feiten, roie Nep. Arist. 1, 4, Qmb. nid)t oon
cauponae). - eine gefcfjicfte (geroanbte) k. puella , ^ßerf. f., gero. = alqm non intellexisse, b.
3,mbs. i.

scitiüe ministrans; puella non iuscito ministerio. Gf;arafter u. Senfungäart nid;t 3U roürbigen ner=
ftcltcr, I) Sßreffe: torcular-, to^dlarium; tor- ftef;cn): 3mb. nid;t »on 2tnfef;en (non ©eficljt, oon
culum. - roa§ jur &
gehört torcularius (j33. vas). ^Perfon) f., alcjs faciem ignorare: biefeä SSolf fennt
— II) ber Drt, roo gefeuert mrb: torcular; cella
,

feine ©ottfjeit, haec gens deum ignorat: er fiat feinen


torcularia; calcatorium (Spät.). 35ater nid)t gef annt, ignarus est patris id^ tf;ue alö :

ftcltcvbaum, prelum. - Weiterer, torcularius. ob icf; 3 nio- fenne, icf; roill ^mb. nicfjt f., nolo
"ritd^t

— Selterfaf?, lacus torcularius. - SicltcrlntuC, alqm nosse videri: fennft bu 3mb., ber gefälliger
f.
fetter no. II. roäre, estne quisquam, qui tibi officiosior videatur:
i cltcttt, torculare (Spät.). - prelo premere (nad; icf;fenne bid; fd)on, ego te qualis sis scio (Äomif.).
roeid)em i>a% calcare, btö austreten ber 2ßeinbeer= - fid) tor 3 orn nid;t f., irae impotentem esse; irae
ferne u. puffen folgte, f. Col. 12, 39, 2). indulgere: fief; oor Stolj nicf;t f., magnos sibi su-
fteftertreter, torcularius. mere Spiritus. —
II) erfemten cognoscere. - bamit
:

fcnnbnr, f. fenntlidj. mid;3Jtemanö fenne, ne quis me cognosceret. - ^imb.


fennen, I) eine beutlicljeSorftelfung »on etroa§ ob. etroaä an etroaö, cognoscere alqä re, ex ob. ab
fjaoen: novisse. cognovisse. cognitum habere (im alqa re ($33. an beutlid;cn Qtifycn, non dubiis signis :

21%). - alcjs rei notitiam habere ob. tenere (Äunbe an ben ab insignibus); agnoscere ex alqa
2lb3etd;en,
non etroa§ fjaben). - didicisse (ctroaS burd) 33ele$= re ($53. Qmb. an feinen Werfen, alqm ex operibus
rung f., ©gf£. ignorare). - vidisse (burd) äußere 2fn= suis); noscitare alqä re ($3. ^mh. an ber Stimme,
fdjauung). - tenere (inne fjaben). - intelligere alqm am ©efid;te, alqm voce, facie). — III) anerkennen,
ob. alqd (in 23ejjug auf eine Sadje = Ginfidjt in bie inberSerbinbung: etro.nid)tfeitttCtt,abhorrere ab
Gtgentfjümlidjfeit berfelben f;aben, in S3ejug auf eine alqa re (nicf;tä oon etro. roiffen roollen, jS. feine frieb=
^ßerfon = if;rcn Gfjarafter genau fennen, bie 9Jcotioe lidjen SJiafjregeln, a quietis consiliis); non abhor-
ityreröanblungsroetfe ju roürbigen triff en, 0g j|. igno- rere ab alqa re (fid; nicf)t fd;euen, fürchten nor et=
rare, 3$. ben SocrateS fannte fein 3 c ita(ter ntd;t roa§, 3^8. feine ©efal;ren, a periculis). - fein anbereä
gehörig, parum Socrates ab hominibus sui tempo- ©lücf f., al§ it., se felicem dicere hoc etc.: fein
ris intelligebatur). - biejenigen, bie tfm ob. e3 fen= SKafj modum non nosse (jSS- non avaritia, non
f.,

nen (fannten), nicf)t fennen (fannten), noti, ignoti (f. crudelitas modum novit): fein 2Kaf5 u. feine Sa;ran=
Cic. Cael. 2, 3; adfam. 5, 12, 7). - fennen lernen, fen f., nihil pensi neque moderati habere (Sali. Cat.
noscere. cognoscere (6ef. auf bem SBege ber Grfal)= 12, 2).
rung); discere (fief; mit etroa§ befannt machen, in= fcnncttötucrt^, cognitione dignus; dignus, qui
bem man fief} über bie einzelnen fünfte 2tuffd)luf5 cognoscatur. - omnium cognitione dignus.
fel;r f.,
ju »erfdjaffen fud)t /xav&dveiv); pereipere (fid;
.
Rennet, peritus.gnarus. intelligens. sciens (Gr=
eine ffare SSorftelfung oon etroa§ machen, bef. auf bem fa^rung, Ginficfit f;abenb in ben ©egenftanb). - aesti-
2ßege eigener Sinfcfjauung u. Grfaf;rung); pati (uon mator (©d)ä|er,S3eftimmet be§ Sßcrtf;e§ einer Sadjc).
ber u. ber ü&eln Seite fennen lernen, mit SCcc. ber - existimator (Ä., fofern er fein Urtl;eil, nad; 2lb=
^Scrfon, bie, unö mit 2tcc. be3 ^räbicats, alä roeldje fcfiäinntg be§ 3Bertl;eä berfelben, über eine ©acf;e ah=
man fie fennen lernt. g33. ^BEjifippuä l;atie bie 2ftf)e- geben fann ob. abgiebt\ - speetator (fofern feine
ntenfer alö feine erbtttertften ^-eiribe fennen gelernt, Äenncrfd;aft auf äußerer 2lnfcf;auung beruf;t; alle öiefe
PhilippusAthenien »es infestissimos passus fuerat); auef; „einer Sacfje" ob. „von etroaö", alcjs rei). -
degustare (aleidjf. foften, einen ©efcfjmarf oon etrc. eruditus (ber Untcrrid;tete, ©ebilbete: baf;. „jeber
befommen, bilbl. = ftd; Äcnntntfj ron etro. oerfa;af= .Uenner, eruditissimus quisque' auef; oon bem, roaä
:

fen, y-ii. ingenium alcjs). - fieö, etnanber f. lernen, bem ftenner angehört, j. Kennerauge, =urtljeil). - bie
se iater cere: ijmb. zufällig (oon ^ßerfon) f. ilenncr, periti rerum; intelligentes; ii, qui intelli-
'
lernen, incldere in alqrn ,31110. nä(;er f. lernen (bem
: gunt; docti atque prudentes: einer ber fein Ä. ift,
Gfjarafter nad)), propius noscere ob. cognoscere (homo) rudia (f. VelL 1, 13, 4: Mummius tarn ru-
alqrn (§©. in itinere propius inspicere alqm. -
;
dis i'uit, ut etc., b. i. roar fo toenig Ä. 2C.); homo
3mb. etro. fennen lehren, docere alqm alqd (etro. imperitus, ignarus, non ctmaö, alcjs rei: ein ge =

lefnren, y-ii. Liters n ;


alqm imbuerealq fdnnarfüoller ii., homo elcgans; speetator elcgans
(3mb. in etro. einroeifen, einweihen, yl\ bis Btudiis: als Söefcfjauei ormarum [ber Scljönl;eit|, Ter.
- etroas näf)cr £, alqd familia-
u. servilibus ritiie). (•im. 3, 5, 18 [566]): ein einfid;t§ooIler, gciftooller
riter none: 3"ib. gut, reef^t gut, genau f, alqm be- St., intelligent existimator*, homo ingeniosus atque
ne. optime, polcbre, probe, pemtoc aot e übl).); intelligens: ein gelehrter Ä., doctus aestimator (jS3.
pnlr-hrc callere aloj eil um [bei i
lefinnung nad;); oer Soefie,carminum): ein gelehrter u. cinfid;töooiler
qui vir et qnantai ril alti Bime in ijinfid;t .U., doctus et intelligens existimator; homo doctus
lief; feiner geiftigen Gigenfcf;aftcn u. 0röf}e;; omnes ei prudens: ein feiner Ä. beo l'ateinifd;cn, 'interio-
27 ßennercmgen Äeimtnijj 28

ris Latinitatis scientissimus: ber gröfjte Ä. be§ Sa- fünft, prudentia futurornm: tiefe praftifebe $. in
teinifcben, *Latinarum literarum princeps. - Ä. von etro., summa alcjs rei cognitio et prudentia (j33.
etroaä fet;n, alqd intclligere, callere, cognitum ob. rerum civilium): thcoretifcfjc $. oon etroaä, ratio
perceptum habere; multum in alqa re versatum alcjs rei (j33. oon ber ©taatSfunft, ratio civilis: oon
esse (Diel fid) mit etroaS befd)äfttgt haben): fein R. ber 9tebefunft, ratio dicendi): tiefere roiffenfcbafttidje
oon etroas ferjn, alqd ignorare ob. nescire; in alqa R. ber Literatur, subtilior cognitio ac ratio litera-
re non multum intelligere*, in alqa re rüdem ob. rum: tfieore;ifd)e $. ober praftifebe ©cübtfjctt, aut
peregrinum ob. hospitem esse; alcjs rei ignarum ratio aut exercitatio: (tbeoretifebe) Ä. u.SBiffenfdjaft,
ob. imperitum esse: ftcb für einen it. oon etro. aus ratio ac diseiplina. —
bie ftcttnttüifc, a) aUge=
geben, simulare scientiam alcjs rei (3S8. vasorum meine: cognitio, scientia, mit u. ofinc ben Qü\. re-
Corinthiorum) fid) als it. in einer (5ad;e aufroerfen,
: rum; auch cognitiones rerum; u. »erb. cognitio et
scientiam alcjs rei profiteri. scientia. - Äcnntniffc oon etroaö, scientia ob. cogul-
ftCHitcrmtflctt, eruditi oculi. - tlncig. = Äen= tio ob. prudentia alcjs rei: oielfeitige Ä. in etro.,
nerblid, mrtbeil, ro. f. multiplex alcjs rei scientia: praftifd)e Ä\ in Sejug
Meinte vis litt, acumen argutum Jodids. - einen auf bau ^eben, artes, quae ad reetam vivendi viam
$. haben, oculos eruditos habere. pertinent. —
b) miffenfcfiaftlidEie: literarum scien-
Stcttltcrofjr, feinet, aurcs eruditae ob. teretes; tia (im 21%). - doctrina. eruditio (@e(e6rfamfeit, f.
im $fbg. oudj bl. aures (f. Cic. Arch. 3, 5). - 3ft eä baf. ben Unterfd).). - diseiplina (bureb Unterricht er=
= Rennerurtbeil, f.
b. langte Äenntnifj). - studia, orum, n. (bie ©tubten,
ÄCttttcrfrfjaft, intelligentia. bie man betreibt). - literae. artes (bie 3Biffenfdf)af=
ftcuncr urtfjctl, Judicium intelligens ; Judicium ten, [d)önen fünfte, mit benen man fta) bcfd;äftigt).
eruditissimum. - tiefere Ä., interiores et reconditae literae; artes
fettntltri), insignis, burd) ob. an etro., alqä re reconditae (ein Mann ic.) oon Äenntniff en, f. fennt=
:

(j33. armis). - conspicuus, burd) ob. an etro., alqä ninreia): ofine itenntniffe, f. fenntnifjann: R. oon
re (fichtbar uor Ruberen, auffalfcnb 3S. armis). -
,
etroa§ ob. in ctroaS [jaben, notitiam alcjs rei habere
etroaö f. madjen burd) etroaö, alqd insignirp alqä re ob. teuere; alcjs rei scientiam ob. prudentiam ha-
(jS3. notä): ciroa3 f. madjen mit etroas, alqd notare llen intelligere alqd (genaue Cnnfidjt in etroaö &a^
1
:

alqä re (}SB. columnas crctä): etroa3 burct) Sßorte ben, 3^. in oielcn ©pradjen it. tjabtn, multas lin-
f. mad)en, alqd describere: ^mb. f. machen, alqm guasint.); scire alqd (roiffen ; instruetum esse alqä
insignem facere (j33. quos iusignes faciunt virgae re u. ab alqa re. doctum ob. eruditum esse alqä
dcxtris aptatae): Igmb. f. madjen, inbem man mit re. ahjs rei non ignarum esse (in etroaS uutennieieu,
ben ^yirtftevn auf i(jn binroeift, demonstrare digito untcrrid)tet fenn); peritum esse alcjs rei (in etioaä
conspicuumque facere: um fenntltcber 3U femt, hatte erfahren fenn): in einer Batye beffere Äenntniff e f)a=
er bie itopfbebecfung abaethan, quo magis agnosce- ben (al3 ein 3(nöercr), melius scire de alqa re (jSB.
retur, detraxerat capiti tegimen. in ber ©efe^gebung, de legibus instituendis): genaue
ftcntttuif?, I) baS SBefanntfeon mit einer (Sache, Ä. in etroaö öaben, alqd penitus nosse (aber niefit
bie Äunbe oon ctroaö: notitia alcjs rei. - ctroaä ju habitare in alqa 10, f. ,,.vhui'ö" ju„n)Oju feni muk
3mb§. $. bringen, gefangen (äffen, 3mb. 001: etroaä alqd hausisse (ganj in fid) aufgenommen baben, vi\
in $. fe^en, alqd in notitiam alcjs perferre. alqm quasdam artes, nad) Tac. dial. 81); ut suum pos-
notitiä alcjs rei instruere (im 2tttg., 311 %mb§. ilunbe sidere alqd (gleirbf. al§ fein liigeiuhum befil.ien, jS5.
bringeuV, alqm certiorem facere alcjs rei (bcnatf)= multa, Cic.de or. ], 50, 218): feine it. oon (ob.Äennt
richtigen); docere alqm alqd ob. de alqa re (beleh- niffe in) etroa^ Ijabcn, alqd nescire; alqd ignorare;
ren, jetgen); erudire alqm de alqa re (unterrichten); alcjs rei ignarum esse: nur obcrflädjlicbe it. oon
oerb. alqm erudire atque docere: fid) in Ä. oon et- (ob. itenntuiffe in) etioac. baben, f.
obcrfläd)lid) : wenn
roaö fetjen, Ä. oon ctroaö eingießen, cognoscere de id) barin einige itenntnifje befifce, si in me est hujus-
alqa re (in eigener ^ierfon); mittere, qui cognoscat ce rei ratio aüqua: gar feine .Henntniffe &aben, om-
de alqa re (burd) eine iDcittclSpcrfon): Ä. einjiefjen nium rerum rudern esse: ilenntniffe in ber ©efa)itf)te
[affer. (burd) iumbfdjaftcr), per exploratores cogno- Baben, complures historias novisse: in ber ^bi(ofo=
sci jubere: ohne Ä. (Äunbe, Äunbfcbaft) einjujiefjen, pt)ie, pliilosophosdiligenter audivisse; a philosophia
inexplorato: nad) cinge3ogener it., explorato: in$. instruetum esse: in ber3c'd)cnfunft,graphidos peri-
gefegt werben, it. erlangen non ctroaö, certiorem tum esse: in ber ©cometrie, eruditum cs>e geo-
ficri de alqa re; doceri alqd: bie it. (Äunbc) oon metriä: in ber 3Jhlftf, musicam scire: 00m ob. im
etmaS gelangt roobin, auditur alqd: feine it. oon et- Saitcnfpiet, fidibus (canere) scire: in ber ÜRebictn,
v
roaä nefjmen, alqd non noscere; alqd ignorare: roa3 medicinae non ignarum esse: in ber J{ed)toioüfeu
er oorljcr gettjau, baoon neunte ich feine it., quod febaft, responsa juris consultorum nosse: in ber
antchac fecit, nihil ad me attinet: it. oon etro. haben, 2lftrologie u. ©ternfunbe, astrologiam caelique ra-
de alqa rc cognovisse; alqd doctum esse; de alqa tiones cognitaa habere: [eine iteuutntffe ju berei=
re certiorem factum esse; audivisse alqd: 311 $mb3. d)ern, fid) itenntuiffe }U erroerBen fueben, aliquid per-
Ä. fommen, ab alqo cognosci; alqs certior rit de cipere studere: ftcfi roiffenfcbaftlidje itenntuiffe 3U
alqa re: 3ur allgemeinen it. fommen, ab omnibus erroerben fudjen, m
literis elaborare iid) itenntuiffe
:

cognosci. —
II) bie Kare u. beutüdje SSorfteuung oon erwerben, aliquid pereipere: fid) tägiicb neue Rennt
einer ©aebe: notitia alcjs rei (bie SBefanntfdjaft mit niffe eriocrben,quotidie aliquid addiscere: fid)itennt
etroaS).- uotio alcjs rei (ber ©egriff, ben man non niffe in etro. erroerben,scientiam alcjs rei confleqoi:
etunij [jat; beibe jXB. bie it. oon ©ort, notitia ob. no- fid) genaue itenntuiffe in etio. enoerben, haurire alqd
tio dei). - scientia alcjs roi (bau SBiffen um etwaä). (etro. gatr, in fid) aufnehmen, j8. quasdam artes,
- cognitio ob. intelligentia alcjs rei (bie ©tnftdjt in Tac. dial. SV: feine .uenntniffe erweitern, doctiorem
etwal, baö anbringen bind; ben Sßerftanb). - pru- tieri,burd) etio., alqa re: feine itenntuiffe burd) etio.
dentia alcjs rei (beuttidje (rinfid)t, bie man fid; in ui erweitern fudjen, tieri studere alqfi re doctiorem :

einer Sache erworben hat, fo bau man Sßieleö DOt um feine .Uenntniffe ui erweitern, studii causa (j®.
auofiebt u. mit SBorftdjt hanbelt). - it. berSSer mm eine ©eereife unternebmen, navigare): itünfte, roeldje
gangenheit, memoria ritorum: oon Per ^u böi)ere itenntniffc erf orbern, artes, in quibus pro,-
29 fenntnifcarm Äerntuorte 30

dentia major inest: 2öiffenfd)aften, roeldje fcttnte Stcrtdjctt, ein feineö, homo totus de Capsula
Äenntmffe »orausfeijen, studia, quae reconditis in (Sen. ep. 115, 2).
artibus versantur. St'crmcö, coecum.
fcnntnifmrm, tccv, rerum rudis ob. ignarus Stcrntcdbrtum, *quercus coeeifera (L.).
(im 2111g.). - titerarum expers. non literatus. illite- Siern, I) ber gtud)t= u. ©amenfern ber »erfdjic^
ratus (in SBejug auf roiffenfd)afttid)e Äenntniffe). - benen Dbft u. öetreibearten: nucleus (berDbftfern
liberalium artium nescius(iniöe3ugauf eblereHünfte übt)., er fei grofj ob. f(ein, e^öar ob. nttfjt). - medulla

u. 2öiffenfd)aften). - gan3 f., omnium rerum rudis (ba§ ajiarf, ba§ (Sfjbare beä terneö, foroof)! ber Obft=
(im 2UIg.); omnis eruditionis expers (in ^öejug auf a(ä ©etretbcarten). - os. lignum (ber Äem a(6 ba§
rotffenfdjaftt. .Hcnntniffe). §arte in ber SSccre, im @gf^. beö3-(eifd)cö ber^rua)t).
fieuumifcnnhmc, notio (f. Cic. Sest. 25, 55). - granum (ba§ Äorn, ber Äern bc§ (Setreibeä u. ber
f cmttnif? vcidi, multarnm rerum cognitione im- Keinen Sraubenbceren: Doßfold;er Herne, granosus:
butus. summa scientiä (im 2ülg.). - summa disci- mit foldjen Ä. nerfeben, granatus). - semen (ber
plinä. eruditissimus. praeclarä eruditione atquedo- Äern a(ä ©amc). - ber Äern ber SBetnbeere, f. Sßein=
ctrinä ornatus. optimis artibus eruditus (in 33ejug beerfern. —
II) bas> ^»nrterfte eineö Äörperä: nucle-
auf äßiffenfdjaften u. Äünfte). - ein (in Sßcjug auf us. - os (jSS. arboris). —
III) bag Söcfte einer ©ac^e,
äßiffenfdjaften) f. SJtann, audj^, h omo, in quo sunt nucleus (eineö feften Äörperö, ?33. beö (gifenö). - flos
multae literae ob. in quo es* copia et varietas stu- (bie Stütze zc. con ettoaä, j23. bc§ 3Wef)(e§, ber 3u=
diorum: ein fjödjft getft= v. fenntntfjretdjer SJiann, genb, be§ 2lbet§). - robur. ob. ^piur. robora (ber fern=
homo summo ingenio et disciplinä. gefunbe, fräftige %i)e'ü ber 3Rannfd)aft, 333. Qta(ien§,
Stcnuäcirfjcn, Signum (3etd)en Ü6r).). - insigne beö röin. ä5olfö, ber Xruppen, beö §eereä, gufpolfä
(djarafterifiifcfjcs 3etd)en oon etro.). - nota (ba$ $ei= jc). - ber Ä. ber Sieiterei, auc^ validissimi equitum:
djen, ba§ an etroaä gemalt ift ob. roirb, um biefe§ ba§ mar ber Ä. be§ £eere3, hoc erat robur exerci-
fenntltd) ju machen, ba§ SJierfmal). - indicium (2fn= tus; id roboris in exercitu erat: ben Ä. be§.§eere§
nerlieren, quod roboris in exercitu est amittere. -
N
3eige ; uerb. indicium atque insigne. - vestigium
(bie ©pur)-, nerb. nota et vestigium, non etnmä, alle ber Ä. einer ©djrift, *optima libri (baä söefte einer
alcjs rei. - ba* eigentbümlidje H. non etroa§, alcjs ©d).): ber k. ber Sßljtfofopljte, philosophia remotior
rei insigne proprium
et peculiare; and) bloä pro- subtiliorque.
prium [ba% eigertbümlidje) H. %mb%.
alcjs rei: e§ ift Stcrnbeif^cr, *lorix coecothraustes (L.).
ob. einer ©adje (= eä fennseidjnet ^inb. ob. etro.), Slcrttftjcn, granum. - fernen, enucleare. -
bafj 2C., est proprium alcjs ob. alcjs rei u. gem. 6f. fernfeft, f. banöfeft. - Si ernfr nrfjt, *fructus gra-
est alcjs ob. alcjs rei mit <Subject§infinitiD (»gf. natus. - Jrjctuflcbnuf e, volva pomi ob. pomorum.
3umpt 448. Hüfjner §.111,2, d), §33. sapientis
§. fcrngcfnnb, corpore saluberrimo (eig., non febr
est propriumnihil quod poenitere possit facere gefunbem Körper). - incorruptä sanitate (eig., von
•Cic. Tusc. 5, 2-, 81): u. tardi ingenii est rivulos unoerborbener @efunbf;eit). - saluber (gefunb übt).,
consectari, fontes rerum non videre (Cic. de or. 2, and) bilbt. non ber SRebe). - f. femt, corpore saluber-
27, 117). - jum H. bienen, signo esse: einH. anet= rimo uti: incorruptä sanitate esse; maximä pro-
nms machen, notam apponere alci rei; alqdnotare, speritate valetudinis uti (nad) Nep. Att. 21, 1, roo
mit etroas, alqä re (r-ö. an bie Säulen mit Hreibe, eö fjeijjt: quum tantä prosperitate esset valetudinis,
columnas cretä): finö öas Die Äemtgeidjen eineä Siet= ut etc., ba er fo f. mar ic.).

djen ob. 2lrmcn? haec utrum abundantis an egen- fcinljitfi, robustus. - valens. validus (fräftig,
tis signa sunt?: baä H. (Hriterütm) beä 2Bafjren u. etroaä auäjuric^ten).- firmus (feft). - f. in ber Siebe,
Jatidjen, veri et fälsi nota-, insigne veri; *veri quasi im Vortrag, nervosus in dicendo (n. Siebner): feil
obrussa (gtetdjfam bie Jeuerprobe für 2C.): bieHenn= f. Vortrag, ejus nervi in dicendo.

^eicfjen non etroaä an fidj tragen, vestigiis alcjs rei Slerntmftigfcit, robur. - Ä. in ber Siebe, im
notatura es?e (mit ben Spuren non ctroaä ge;,eid)uet Vortrag ^mbö., alcjs nervi in dicendo.
fenn); alqd prae se ferro (ctroao aufjerltdj jeigen, j23. SJevnf)Ots, os arboris. - lignum firmissimum
maerorem). (fefjv fefteS §0(5 übt).). - baZ Ä. be§ Serdjenbaumeä,
fenn^cicfjncn, i. Äenn^eidjen. aegis.
ftcnotnpl), cenotaphimn {xevotd<piov, Spät.); fernig, I) eig., Herne entfjattenb: granatus. -
rein lat. honorarius tumulus (f. „3)cnfmal" baä granosus (ooller Herne). —
II) übtr., feft, $8. f. §0(3,
Siäljerc . lignum firmissimum. - bttbl., ein f. ©prud), bonum
Sterbe, crena (aud) bie Herbe, roomit ber ^feil auf ob. aureum dictum: eine f. Siebe, oratio salubris;
ber ©eJjne aufliegt, grted). y\v<plq). - linea (bie ein= *nervi orationis (fernige SBorte).
geiamtttene^inie,Hrtnncj.-incisura<Ginfcöiuttübfj.). ferntoö, sine osse natus (3SB. non Hirfd)en).
Sterbet, caerefolium, bei ben ©rieben paederoa S^crnmc^t, dos farinae.
7i'-n\i',,oj.i unö cbaerepliyllum (yuiQHf vXXov). Stcrnobft, I) Dbft, melcfieä Herne bat: *poma
ferben, incldere fcinidjnctDen). - insecare pecti- granata (rote man fagte mala granata). II) Dbft —
pe< tinum) modo(fomm , joljnartig einjdjneiben). non Räumen, roctdjeauä Herneu gefäet roerben: *po-
StcrbboM, *talea. - Stcrbthicr, insectum. ma arborum e nucleis satarum.
Stcrfcr :c., [. (Sefänanifj ic. Stcrnfürtttt),scntentia gravissima(cin fefjr rotd)=
Stcrfcrmciftcr, f. ©efängmfroärter. tiger ©0(5, ©prud)). - fursgefafstc Hcrnfprücfje, bre-
Stert, homo (im guten ©inne [= Surf o)e, bebten vitercompn hcnsacgravissimaesententiac: fie(btefe
teri u. oeräcötl.). - homuncio '.Uerldjen: nud) Der- Sebren) enthalten furj auögefprocbene .Hernfurüdje alö
ädjttid)). - ein närriidjiT .U., mirum caput: ein fomi 8eben§morat,eae(nttm(.Epicuri^D()/«i döi-aijgrsi-
fdjer H., homuncio lepidw caput lepidum ein net
; : ad beate vivendum breviter enun-
1

tcr .H., fetÜTum caput: ber H. ift ein 2rfmrfe, i


ciatae sentontiae.
1 omo oequam. - gm Latein, aut^ gar nicfjt auege Stcrutrunocn, robur exercitus ob. copiarum
Victoren, gan*, fjanbfeftc .Hcrle, sex
brtieft, yii. \edfi ob. militum loctissima manus militum validissimi
; ;

lictorefl valentissimi foldje .Hcrfe, me(a;e jc, Uü


: militum.
qual< - '
Jtcrntuortc, verba aurea ob. gravissima.
31 ilerje feufdj 32

JtctäC, cereus (uon 25kd;3). - candela (ein Xatg= Singen, §anblungen k.: continuatio; series; con-
lic&t). „«gl. 2id;t no. II, B". tinuatio seriesque. - catena erft bei Gell. 6, 2. *•. 1
Stcrjettbodjt, candelae filum (be§ £algtid;te£>). in ben Porten: fatum est sempiterna series rerum
— cerei filum (beä 2ßad)Silia)tes). et catena. - eine M. 9tebf)ü&,ner, agmen perdicum. -
f crscngeröbc, proccrus (lang u. fcfttauf geroaä> eine munberbare M. »on 3)ingen, admirabilis conti-
fen). - arrectus (gerabc aufgerichtet, j33. ferjeng. in nuatio seriesque rerum: e§ fam nun eine M. Don Un=
bie ööt)e (tcigcn, v. ^ßfcrbe, tollere se arrectum). alüdofällen, *malum excepit malum.
JUrscnlirfjt, =fd)cin, *cereorum (33ad;öferjen)- fetten; ^33. mein 3©of)t ift an t>a§ 2Bob,l gmbS.
ob. candelarum (Xalglid)ter) lux ob. lumeii. - beim gefettet, mea
salus in alcjs salute inclusa est. Sßgl.
Ä., *ad cerei ob candelae lumen; ob. (mehrere Mer= ,,fe[feln no. II, 2, a". - %mt>. an fitf) f., bilb^ alqm
Jen) *ad cereorum ob. candelarum lumina; *collu- sibi devincire. alqm suum reddere (im 2lllg.)-, dlqm
centibus ccreis ob. luminibus. 3Sgt. „Sampcnlirbt". in suas partes trahereßmb. auf feine Partei giefjen);
ftcrscttträgcr,lychnuchus(Sämpenträgeu, lv%- alqm in amorem pellicere(Qimb. jur 2iebe nertoden).
vovyoq). - fief) an 3mb. f., implicari alei ob. alcjs familiari-
Steffel, I) cig.: ahenum (oertiefteö ©efäfj au§ ©rj tati ancinanber gefettet burdj etm., implicati ultro
:

fififi.). - cortina (auf brei ^füfjen rufjenb, jum Modjen et citro (j35. vel usu diuturno vel etiam offieiis).
u. färben). - crater {xQazriQ), ob. latinifirt cratera ftetteubrnef), *fractio continua.
(ein ätifdjgefäfj, in meldjem ber alljuftarfe Sßein mit Stcttcttbrücfc, pons ferreis catenis junetus.
äBaffer gcmifdjt u. »on t>a mit fteinen 93ed)ern in bie Stcttengcflirr, f. Mcttcngeraffel.
Sßocale gefüllt mürbe). - lebes (MßyQ) ift ein gricefi. Jtcttcugcraffcl, catenarum sonitus ob. sontis
SUtobr. u. fommt nur ba, mo »on ©riechen bie Siebe (bas ^önen ber Metten). -
catenarum strepitus (ba$
ift, bef. atä G-tjrengefdjenf, »or, Virg. Aen. 3, 466; ©eräufd; ber Mettenl - catenarum Stridor (tiaZ Mlir=
5, 266. — II) übtr., jcbe ät)nlicf)e
f.

Vertiefung m ber ren ber Mettenl


Grbe, a) in roeldje bas> Quellroaffer fpringt: crater. Scttenöuttb, canis catenarius; canis catena
— b)Dcffnung etneS feuerfpetenbeä Sergej crater. : vinetus.- Hcttcnloft, onus catenarum. - $tctten=
— e) im gudjlöau: cubile. patl&CV, lorica serta. - lorica conserta hamis. -
ficffcld)en, ahenulum. - ahenum parvum. MCttcnrcd^nunt), *rationes aliae ex aliis aptae.
Jtcffclflirfcr, *ahenorum refector. fiettenring, i)3Uug einer Mette: anulus ob. cir-
Stcffelfdjmtcb, * faber ahenarius. culus catenae. —
II) fettenartiger 3ling: *anulus
ftettdjcn, catella, catenatus.
Stcite, I) etg.: a) aum geffeln, SBinben: catena. JtcttCttfcr)Iuft, sorites (j83. Cic. de div. 2,4, 11,
— vinculum (geffet übt).). - flirrenbe Letten, cate- roo er and) bie, wie er aber felbft fagt, unnötige
nae sonantes: bag ©eraffel ber Letten, f. Mcttcngc= Ueberfetjung acervalis [sc. Syllogismus] nerfudjt).

raffet. - an bie Ä. legen (anfetten), catena vincire, Stcttcttftrnfe, im 3f§8- burd; catenae, vineula
devincire, constringere: am Sage an bie M. legen ju geben, 3 S-J3. 5 mö mit M. belegen, alei catenas in-
.

u. beö 9cad;t3 (oölaffcn, catena per diem continere dere ob. injicere; alqm in catenas conjicere; alqm
et nocte schere: Metten 3mbm. anlegen, catenas vineulis multare.
alei inderc ob. injicere: in Metten werfen, in cate- Jlcttctttucrf, I) bie Metten: catenae. II) 9Berf —
nas alqm conjicere mit Metten fcffeln, in M. legen,
: au§ Metten: •opus catenatum.
catenis vincire ob. devincire oö. constringere alqm: Jtebcr, haereticus(Eccl.). - Scljcrci, haeresis
- in Metten fenn, liegen, in catenis esse-, catenis ob. (Eccl). - *studia haeretica n. pl.). - Jlctjctgc^
reftferro vinetum esse: in Metten u. SBanbcn liegen, in rid)t, *quaesitorum tidei tribonal. - jtctjcrgc=
üerü ineulis et catenis esse: 3mb. mit Metten Mafien,
.
fd)id)tC, *liaereticorum liistoria. - Stctjcritt, hae-
nwfyelabcn, a iq m catenis onerare Q[mbm. Metten fdmüe»
: retica (Eccl.). - fetjerifd), haereticu8 (Eccl.). -
*" ben, alei nectere catenas ob. vineula (Ilor. carm. fict) 311 Ee|erifd)en Meinungen uevticren, *ad hae-
* 1, 29, 5. Virg. ecl. 6, 23): in Metten liegeub, mit retica stadia deferri, delabi. — Adr. hacretice
Äetten gebunben, catenatus-, catenis vinetus: ein (Eccl.).
©crippe in Ketten, ossa inserta catenis ei implicata fcttd)en, anhclarc anhelitum movere ob. ducere.
•.

(n.pl.): an ber Mette tiegenb, catenatus (gefcffelt, jtcttrijen, baö, anhclatio; anhelitus.
j5ö. Pförtner, janitor, ber bei ben Sitten (jcuittä an fcttd)cnb, auhelans. - f. 2Üb,em, asthma, ätis,
ber ,s)auött;ür feftgefettet mar)-, catenarius (jut Kette n. (do&iiuc).
gehörig, Metten j33. §unb, canis). - gleidjf. »on Met-
, ftenri)l)uftcn, *tussis clangosa ob. clamosa ob.
ten u. tWxnocn loBgelaffen, ex carceribu8 in liberum ferina {t. t.).
cursum emissus (f. Auct. b. Alex. 24, 6). - Sinb. Jtcnldjen, an Iiiieren, clunicula.
»on ber M. lo3maa)cn, bie Mette abnehmen, alqm ca- ftculc, l jum Sa) lagen: clava.
1
II -,11111 Stam — 1

tena solvere: £$mbm. bie Metten abnehmen, alei ca- uten: pilum; pistillum. —
III) baö liinterc Tidbcin
tenas detrahere, exsolvere-, alqm ex catenis solvere. ber Spiere: clanis.
— gmb. mit Metten broijcn, denunciare alei catenas: Stculettträgcr, claviger; clavator; ob. umfcfjr.
in bie Metten beifjen, catenas morsibus ob. ore et qui elavam gent.
morsibus tentare: in Metten u. Sanben fteroen, in feitfd), castus, castus purasque. castus a rebus
• carcere et in vineulis exspirare. - SBilbl., bie Metten venereis (feufd) u. rein, leutereo in ©ejug auf bk
(ber öflaoerei) jerbredjen, alqm ob. se in libertatem jjreubett ber Siebe). - integer (noa) unbefledt); »erb.
vindicare-,
f. aud) ,,>id)" [b« Sffaoerei abfdjüttcln]). castus et integer. - pudicus (fdjam^aft u. jiietjtig).
— jum @$muct: catena. catella (auo einzelnen
1>) - sanetus (gottgefällig, unfträflid;, rein oor ti^ott ;

©Hebern jufantmengefeftte St^mutffette oon öiolb, Dero, sanetus et castus. - f. Sieoe, amor casti!--.
»on 2JWnnem u, Jeanen getragen). - torques (ge* aroor sanetus (amores sanctii: feuidie Sitten, ein f.
breiite ,v>nk>fette, am ©olb, als ®&renfc$muil oerbien •
Sebenäroanbel, mores pudici: einen f. Scbcnömanbel
ter Ärieger). - mit einer Mette acfdimüdt, torquatus. führen, t. leben, caste ob. sanetc vivere: biefeS 3tüd
— II) übtr.: a) ©ergfette, m. j. —
bJSBeberlette: ift f. 3nb,alt§, ad pudicos mores haec tabula facta
unen (f.„Slufoug" ben Unterfn). »on trama). — est —
1"V. caste*, pure et caste; caste integre-
•c) üblj. Weibe von unmittelbar aufeinanbet folgenben que; pudice; sanetc.
33 ßeufd^ett ßinb 34

Jtenfrhfleit, Caritas ß. als ©igcnfc^aft). -


(bie fott; ob. roenn natus (nata) ex etc. als reines ^ßar=
castimouia (bie (imthaltung, roenn man bef. in reli= tieip erfdjetnt, bei rocld;cm filius (filia) aus bem S5or=
gtöfer Slbfidjt, jeben finnlid)en ©enufj, ber ftd) mit f)ergef;enbcn fupplirt roerben mu^, rote Nep. Epam.
btejer 2tbftd-t nicfjt »erträgt, »ermeibet). - pudicitia 10, 2: ne tu pejus consulas, qui talem {sc. filium)
(©cfjambaftigfcit u. 3üd)tigfeitl - Smbm. bic Äeufdj ex te natum relicturus sis-, u. ferner: namque ex
|eit rauben, pudicitiam alei eripere. alei ob. alcjs me natam (sc.filiam) relinquo pugnam Leuctricam,
pudicitiae vim afferre {übt).); decus muliebre, pudi- f.
ben 3ufammenlmng ber ©t. - Äinb (@obn, Xod)=
citiam alei expugnare (einem grauen.5tm.mer) gmbttt. : ter) üom §aufe, f. §aus. - ein angenommenes Ä.,
bie K. preisgeben, pudicitiam alei substernere eine : alumnus (@gf §. partus, roirf (id;es Ä., aud) bilbt., j33 .

eroige 8. beroafjren (»on einer -Könne tc), *sancti- fortunae, f. Plin. 7, 7, 5. §. 44). - nornebmer Seute
moniam per vitam servare. Ä., honestis parentibus natus bas Ä. Bon 33auers= :

fieuf d)l)cit3tt)äd)tcrin, saneti pudoris custos. leuten, rusticis parentibus natus. - nuune Äinber,
ficufdilomm, eine ^Sflanje, vitex. bie Äinber »on mir, liberi mei; ex me nati. - mit
ftfjaüf, *Chalifus. - im 3fl)g. aud) rex. Ä. u. Äegel, penitus (gänj(id), §§8. gens Potitiorum
ftfottüfat, *Chalifatus. - im 3i&3- aud; reguum. penitus periit). - Äinber erjeugen, liberos proere-
ftibitj, *tringa vanellus (K). are: Äinber betommen, liberis augeri (mit Äinbern
ftidjcr, =erof e, cicer .
beglüd't roerben, im 2tllg.); liberos parere (Ä. gebet»
fid)etn,i'urtim cachinnare. - sensim atque sum- ren, ». ber SJlutter): uon einer Äinber befom= $mu
missim ridere. men, liberos tollere ob. suseipere ex alqa: uon ei=
Jttrijcrn, bas, *cachinuatio furtiva. nem tarnte Äinber bekommen, liberos eniti ex alqo:
1. JHefcr, a) am 9Jlenfd)en, maxilla. — b) am Äinber f)aben, liberis auetum esse: fletnc Äinber (ja=
fyijct)e, branchia. ben, habere liberos parvos niete $inber t)ai>en, mul-
:

2.tiefer, ein 33aum, pinus. tis liberis auetum esse: febr niele ßinber haben, bea-
tiefem, aus Äiefernt-otj, pineus. tissimum esse liberis: Äinber »on einer Jrau ba ben,
I) bes ©ct>iffeä
Jtiet, carina (bei 2)id)tern aud), mit einer grau Einber gejeugt (erjeugt) f;aben ex

: -

roie bas beutfebe „Äiet", für bas ganje ©d)tff). II) alqa liberos sustulisse ob. suseepisse ob. genuisse:
geberfiel: caulis pennae. - penna (bie ganje geber). Äinöer uon e. 9Jianne baben mit einem SOianne ge= ,

- einen Ä. jiehen, *caulem pennae durare. 5eugt (erjeugt) baben, liberos habere ex alqo: ferne
fielen, ein ©chiff, *navem novä" fundare carinä. Ä. fjaben, liberis carere; liberos non habere; sine
fielf övmtg, carinatus. liberis esse ; liberos non relinquere. sine liberis de-
fielljoicn, a) ein ©d)iff, 'navem in latus incli- cedere Äinber bintertaffen, obne Äinber fter=
(feine
nare ad carinam reficiendam. — b) e. üDiatrofen ben) ; nullam liberorum stirpem habere, stirps alei
alqm navi substernere, ut ejus carinä
(jur ©träfe), deest (feine Äinber als ©tammbatter baben): feine
ac pondere prematur (nad) Val. Max. 9, 2. ext. 1). Äinber mebr fjaben, orbum esse liberis ob. bt. orbum
Stieme, ber
gifebe, branchia. esse: Q^bm. bie Hoffnung ju Äinbern (Äinber ju
Jlicn, taeda. - fiicncipfcl, fichtner, nux pinea. gebären) rauben, alei spem partus adimere: fid) Äin»
- fttenfarf cl, taeda. - ftienijof;,, taeda. - Jtten= bei* roünfcben, cupidum esse liberorum ob. liberum
öl, *oleum piueum. - ßienrnfe, *fuligo pinea. - (im 2t%); parere cupere (oon einergrau). - Igmb.
ftienfpan, taedae schidia. rote fein ®. batten, als fein Ä. betrad)ten (anfetjen),
Mieö, Rtesfanb: glarea. - einen 2Beg mit &\
I) alqm pari ac liberos suos curä habere; alqm in
beftreuen, viam glarea" substruere. II) ©d)roefel= — liberorum numero habere; alqm haud secus dili-
fies: pyrites (nvQLfqq). gere ac filium (Simb. roie feinen ©obn, fein Äinb
ftief ei, ftiefeffteitt, silex; lapissilex; lapis si- lieben): als Ä. »on Qmb. angefeben (betrautet), ge=
liceus; saxum silex; saxum siliceum. - aus $., si- batten roerben, omnia parentum beneficia ab alqo
liceus. - es regnet Aiiefelfteme, lapidibus pluit. - habere. - mein Ätnb »ertrauten ©preefiroeife,
! (in ber
33ilbl., er hat ein §erj roie ein Ä., habet silices pe- an erroad)fene ^ßerfonen), mi
fili! o bone! (an einen
ctus ejus stat ei in corde silex.
; 2Jlann); mea filia! filiola! mea bona! (an ein grauen =
fticfelerfcc, * terra silicea. gimmer) mein f cfiöttes Äinb mea lepida meine Äin=
: ! :

tiefen, f. auserroähtcn. ber! filioli! - Silol., ein Ä. bes ©fließ, f. ©tücfs=


ftie^fclb, ager glareosus. finb: ein Ä. bes grtebens, pacis alumnus: id) bin
Jlie^gmbc, *ibdina, unde glarea eruitur. einÄ. bes Xobes! perii! oeeidi! nullussum!: es ben
fieftfj, glareosu beuten anfeilen, roef; ©eiftes Ätnber fie finb, ex vultu
ftiessfanb, f. .Utes m. I. ob. vultibus hominum conjeeturam facere, quan-
Stimme je., f.
.Herbe :c. tum quisque animi et facultatis habere videatur
Jtinb, menfd)lid)es Söefen, ohne 9tüdfid)t auf
I) (in Sejug auf 3Jlutf) u. gälngfeiten); ex vultibus ho-
©efcblecbt unb bitter, aber mit sJlüdfia)t auf Die ü.1 minum mores colligere (in Sejug auf ben ©fiaraf
tern, muß im Latein, im ©tngul. immer burch filius ter): aufbeefen, »erraten, roc^ ©eiftes ft\ einer fei,
1Sohn oo. filia (Xochter) gegeben roerben, roenn nidjt detegere mentem (»on einer <Siad)e, f. Quint. 8. pro-
eine ffienbung mit bem 5Berb. nasci
(f. im golgenben) oem. 20). —
II) in Jtücffid)t auf oas Sflter, a) im
s

angeroenbet roerben tann. - bie .ktnber, liberi, orum s


J3httter leibe ob. »om 3JJutterteibe roeg: partus. fetus
;
progeni« p Sprö»$(.inge,Mbfömm
iioles(bie (im 2fl(g.) - proereatio (gruebt im äJcuttcrtetbc, Vitr.
finge ; rtirpa 'Der Stamm, bie Stammhalter, fönnen 2, 9. 1 ). - praeseminatio (bie nod) unreife grud)t im
alle auch für „©in Äinb" fielen, roenn biefes im präg 2Rutter(eibe, ber (Smbroo, Vitr. 2, 9, 1). - fetus ob.
nanten Sinne für -Kacbfommen übt), gebraust roirb). infans editus. natus inlans (bas neugeborene ii'inb).
- 9tl ber guten JSrofa burchaus nicht jutäffig ift na- — b) im garten 2flter: infans, ob. nacb bem ©efd)letl)t
tus (für filius), nata (für filia) u. ber ^lur. nati (na- puer, paeüa infans (ein Äinb, rceldjes nod) nid;t,
tae) in 5Bejtet)ungcn rote natu tneofl ob de me na- noa; nia)t red)t fpreeben fann). - puer (Änabe). - jiu-
u. bgl. (stroas anberes ift es, wenn Cic. de amic. clladHäocben). - Jtinber, pucri; puellac; liberi parvi
B, 21 fagt: bettiae, quae ei te natoa ita arnant etc., ob. parvuli; pueri parvi ob. pusilli: ob. bl. |>arvi
u. intet natos ei parentes, roeil bort immer ber ©e ob. parvuli (f leine .Utnber, bic .Hleinen): ganj f leine
genfalj bes erzeugten u. Beugers be^eidjnet roerben i'.-r (Die (janj kleinen), i)U(;ri infantes minutuli.
©eoraf§, »tj^.lat. f?antm>. iöo. II. Vlufl. VI.
2
35 ßinbbette ^inberftube 36

- grcfje ttinber, majusculi pueri ob. (im röm. Sinne) ftnbcr(oö,orbus. liberis orbus ob. orbatus(wenn
g --andes praetextati (aud; non Grroad;fenen, bie fiel; man fie uerloren l;at). - liberis carens. liberos non
wie Äinber benehmen). - als" Ä. non jwci, brei S>af;= habens. qui est sine liberis (ber feine Hinber gejeugt
ren, bimus, a; trimus, a: alä fleineö Äinb non ^wei, Imt). - nullam stirpem liberorum ob. liberum ha-
brci Sauren, bimulus, a; trimulus, a. - non $. an, bens. cui stirps deest (ber feine Äinber olö Stamm»
non AtinbcS 23eincn an, f. „non Äinbbeit an" unter baltcr bat). - f. fct;n, liberis carere. liberos non ha-
„Jtinbfjeit". - er war ein St. «on Öemütl;, erat in- bere, sine liberis esse (feine Äinbcr tjaben); liberis
corruptus ejus animus. - fidj wie ein Ä. betragen, orbum esse (feine Jiinber mebr baben); nullam libe-
simillimum esse pueris: \d) bin gegen il;n wie ein rorum stirpem habere, stirps alei deest (feine Ätn=
$., si me cum illo comparaveris, infans sum: id; ber alä Stammhalter fjaben); liberos non ren^uere
fomme ibm wie ein Ä. oor, puer ei videor esse: e<§ (feine Äinber btnterlaffen): f. roerben, liberis orbari
giebt SRenfcben, bie eroig itinber bleiben, sunt quibus ob. orbum fieri: ^mb.
machen, alqm liberis or-
f.

post juventam canosque puerilitas est: einÄ.fann's" bum facere: f. decedere; libe-
fterben, sine liberis
einfefjen, vel puer sentire potest: wieber jum Ä. ros non relinquere (feine Äinber fnnterlaffen): in f.
werben, repuerascere (uon alten Scutenl-Sprücfim., (jfje fterben, in matrimonio sine liberis decedere.

ein nerbrannt St. fcfjeut bas geuer, cui dolet, memi- Siiubcrlofigfcit, *stirps nulla liberorum ob.
nit (Cir. Muren. 20, 42). liberum. - orbitas (otö SSerroatftjcyu non Äinbern).
fttnbucttc, Puerperium (baS ©ebären). - partus - er lie^ fid; roegen Ä., bie in Jyolgc eines organifcfjen
(bie (Mmrt). - ba§ erfie Ä., partus primus: im Ä. geljlers feiner grau eintrat, fdjetben, divortium cum
liegen, puerperio cubare: in baZ St. fommen, par- ivxore fecit, quia liberi ex ea corporis vitio non
tum edere: infantem parere ob. partu edere: im gignerentur.
Ä. fterben, in partu ob. ex partu perire: bie@attin ftinbcrmäbdjctt zc, f. Äinberroärterin.
im Ä. nerlieren, uxorem ex partu amittere. ftiubcrjurtbrrt)cn,fabula puerilis. -fabulaani-
SUnbOcttcrht, puerpera. lis (alter SBeiber 3Jcäf)rd)en). - tabula nutricularum

Jiiinbbcttfic&cv, *febris puerperarum. - eine (2lmmenmäf)rcbcn>.


grau, welcbe bas Ä. belommt, femina, quae ex partu ftinbcrmuntcl, nutricis pallium (Sülantel ber
in febrem incldit. Stinbenuärterin).
ftmbchcn, f. Sinblein, rtiubcrmorb, parrieidiam tilii ob. tiliae (5Jtorb

ftiubcrctcu, ineptiae ob. nugae pueriles, deli- am Sobne od. an ber 2oa)tcr). - parrieidium libe-
ramenta puerilia (fnabenf;afte hoffen, 2llbernf;eiten). rum (?)corb an ben .itinbern).
- inania puerorum delectamcnta (leere Grgö§(icb= ^inbermörber, =mörbcttn, parrieida tilii ob.
feiten ber Änabcn).- Äinbereien treiben, *pueriliter tiliae(üßörber be§ Sob^ncö ob. ber 2;ocbter). - par-
ob. pueriles uugas agere: bie Ä. ablegen, ineptias rieida liberum r.lKürber ber Üinber).
pueriles deponere ineptire desinere alle jene 5ßer=
•, : ftinbcrpoffcn,f. Ämbereien.

fpredjungen be§ ^ortenfius" waren leere $., illa Hor- finberreid), multis liberis auetus.
tensiana omnia fuere infantia. ftinbcvfdjaar, pueri parvuli (ganj Heine ßin=
^inbcrcrsic^uitfl, burd; educandi liberi. - fid; ber). - numerus liberorum (eine ätnjabl Kinber, Tac.
ber Ä. wibmen, inservire liberis. bist. 4, 52). [berjafjrcV
SUnbcrfctnb, *parvulis haud amicus. ftinbcrfcbul)c, bie, ablegen. auSjie^en, j. .Hiiu
Sfiitberfrou, f. Äinbcrwärterin. Slinbcvfcr)ulc, ludus atque pneritiae diBCipliua.
Jtinbcrfrcunb, -fvcunbtn, infantarius, infan- - am ber «. iura .Urtegobienftc abgeben, e ludo at-
taria (Mark 4, 88, 3). que pueritiae diseiplinis in militiae diseiplinam
JrUnbcrgcfctjtci, vagitus. proticisci.
finbevhaft, puerilis. —
Adv. pueriliter. $iinbcrfd)hJarm, pueri parvuli.
Jtinbev juljvc, anni infantiae. - anni teneri (baä ftinberfegen, burd; liberi. - großer St, liberi
5arte, erfte Filter). - anni pueriles, aetas puerilis. multi: otogen Ä. f;abcn, multis liberis auetum esse:
pueritia (Snabcnaltcr, jafjve; aber prima ob. iniens i?. Bekommen, liberis augeri.
aetas, prima aetatis tempora, initium aetatis finb ftittbcrfpicl, I) eig.: lusus infantium ob. (grö=
= ba§ erfte 9Jcannesaltcr, bie gugcnbjeit). - bie erften |eter fönber) puerorum, pueritiae. - delectamen-
Ä., prima infantia; infantiae initia («. pl.); anni, tum puerorum. oblectameutum puerile (alo (irgb^=
qui nutricum foventur auxilio: au§ ben $. Ijerauä- lidjfcit). - erlaubte ßinberfmele, concessi pueris lu-

treten, ben Ä. entwarfen (ben Minbcrfdjutjcn entwad; sus: bie ßinberfpiele aufgeben, nuces relinquere. —
II) uneig., eine fefit lcid;te Sacbe: ludus (s -ö. quum
v
fen bie Jtmberfd;ubXablegcn ob. aussieben), ex pu-
,

eris ob. (ü. 0rted;cn) ex ephebis excedere; annos illa percliscere ludus esset: u. Graecis jusjuraudum
puerilitatis egredi; ob. (fprüd;w.) nucea relinquere jocus est, testimonium ludus). - c3 ift ifmt SIKeä nur
(bos" Spiel mit Püffen ob. bic Kmberfpiele übl). auf ß., omnia ludibundus conticit ob. eflicit.
geben). [crepundia, n. pl. ftilibcripott, 'puerorum ludibrium. - ein M.
fiinbcrftaupcr,crepitaculum puerile-, puerilia fci;n, *pueris ludibno esse; *inter ludibria puero-
M iltbc vHcibuitfl, *vcstis infantium (ob. parvu- rum esse: er ift bort jum it., ille illic ejusmodi est,
lorum ob. puerorum). ut eum pueri sectentur: JUUl SL werben, *ludibrium
Jtiubcrrronffocit, infantium morbus (Heiner puerorum esse ooepisse ob. fieri; *a pueris derideri.
Äinber). - puerorum morbus (größerer). - fönbev« Jlinberfuradjc, *sermo infantium (ob. puero-
franfljcitrn,morborum genera, quae in iufantes in- rum).
eidunt (Kein« .Uinber); morbi pueriles (größerer). ftinbcvfttdd), * puerile factum ob. puerile
ftinbcrlcbrcr, puerorum praeeeptor. actum. - petulantia puerilis (ftnbifcbe Üeid;tfertig=
finberlctrrjt, *ita facilia intellectu,ut ipsi pueri - .Uinberftreid;e mad;en, begeben, *pueriliter
feit).

capianl (ob. perspiciaut ob. intelligant). multa et petulanter agere; pueriliter facere; *pue-
Jtinbcrlicbc, amor in liberos; amor in eos quos riliter ineptire.
proereavimus; liberorum Caritas. - -Und) fann eä Mtnbcrftnbc, cella nutricis (ämmenftube). -
im $)l)i\. burd; baä au*gem. pietas, ob. burd) paterna 3Blä^ro)en anä ber St., nutricularum fabulae (SInv
pietas gegeben werben. menmäfjrcfjen)
37 .slinbertifdf) ftirdjenbefudjj 38

Slinbcrttfcf), propria ac parcior mensa, qua li- im jjemin. infantula (ein ganj fleine3 Äinb, tiela;c§
beri sedentes vescuntur in aspectu propinquorum nocf) - puerulus. \ isio.
nidjt rcd)t fpred)en tann).
Tac. ann. 13, 16). pupulus - pupula (ein SJlägbletn). -
(ein Knäblein).
(f.

ftittbcrtvautlt, *somnium infantium (ob. pue- filiolus. filiola (ein ©öfjniein, £öcfjterlein). - im ^](ur.
rorum). - äJilbi., ba3 ift einÄ., *baec sunt infantia. auä) liberi parvi ob. parvuli, gera. U. parvi ob. par-
fiinbctuntcrricfjt, f. Sugcnbuntemcöt. vuli.
ftutbcruiaa.cn , chiramaxium (xega/xäZiov, finbttdj, puerilis (in 9tüct'fitt)t auf bte S^te). ~
Sanbroagcnl pius in ob. erga parentes etc. (in 3tüctfia)t beä 93e=
ftinbcrttmrtcrin,nutrix. nutricula (bie bie&in= tragend gegen Güern, S^erroanbte 2C., roobci ber 3"f.
ber fängt, füttert u. aufjieljt). - *ancillaparvulorum in ob. erga parentes etc. nur ba, too i^n ber 3 UT^9-
custos (öie über fte bte 2iuffid)t füfjrt). non felbft giebt, feblen barf). - integer, incorruptus
ftinbcrtuclt, parvuli (bte Ätnber). - *vita pue- (rein, unuerborben, jS3. animus). - Slud; !ann e§ ^ura.
rilis (bas Seben ber Äinber). burü) ben ©enit. liberorum gegeben raerben, $$. eä
ftiitbcrhitcge, f. Sßtege. ift f. ^ßfticf)t, est liberorum. - f. Siebe, SSerefjrung,

fttnbcrsäf»nc, pueriles dentes. / pietas in ob. erga parentes, in patrem, in patrem



Stnbcrjcit, f.
ßinberjaljre. patriamque u. bgl., f. ob. $u pius. Adv. pie. -
ftiub errettet, infantium ob. parvulorum lintea Qmb. r. »erefjrcn, etroa alqm pie ob. pietate colere
(n. pl). (3kter, Sllutter)-, alqm patris (matris) loco colere
ftiubcr^cugcn, bas>, liberorum procreatio. (roie einen 5ßater, eine SDtutter).
Stnbcr3Ud)t,*disciplinapuerorum (üöt).). -*di- Jiiitbtirfjfcit, *innocentia ob. integritas pueri-
sciplina liberorum (bei eigenen Ätnbern). - fctjarfe lis (Einblicke Unfd)ulb, Ginfatt). - *bilaritas puerilis
Ä. Ratten, *disciplinam liberorum diligenter seve- (finblidjcr grobjmn). - suavitas puerilis ob. puella-
reque regere. ris (t'naben= ob. mäbd)en^afte älnmutf;).
ftinbcöaltcr, infantiaeanni; infantia-, pueritia Jliubc<fotif, nugator.
(ba§ Knabenalter). - feinen <3obn im $. uerlieren, Äinbtauf c ?c v f. Saufe ic.
fiUum amittere in puero au§ bem Ä. Ijerauötreten,
: fttntt, mentum. - gmbtn. unter baö Ä. greifen,
accrescere et de gremio exire (Quint. 1, 2, 1). i>a§ k. aufgeben, faciem alcjs manu allevare.
SUnbc3bcinctt, uon ... an, f. „non ßinbljett an" JttnnbuctCK, maxilla. - jum Ä. gehörig, maxü-
unter „Htnbi)ett". laris.
ftinbcc*rinb, nepos (Gnfef). - neptis (Gnfelin). ^ittttbattb,offendix u.offendimentum (am apex,
ftittbeeiftcbc, amor in parentes. Caritas paren- b. i. ber fpi^tgen ^rteftermü^e).

tum (.Die Siebe ber ftinbcr $u ben Gltern). - Caritas, Sittttötttt, *barba menti. - er trägt einen $.,
quae est unter natos et parentes (bte roed)fetfeittge mentum babet promissä birtum barbä; mentum
Siebe ber Ätnber u.GItern).-liberorum pietas ($pflidjt= semper ei intonsum est.
gefügt ber ttinber gegen bte Gltern). Slimttcttc, et ua *catenula maxillaris.
ftinbcSttötfjctt, partus. - in $. fetm, parturire: ftinnlttbc, f. Äinnbacfen.
in Ä. fterben, in ob. ex partu perire: bte ©atttn in ftippc, extremum. - auf ber ß. ftefjen, in prae-
$. nerlieren, uxorem ex partu amittere. cipiti esse (gietd)f. cor eitiem 2lbgrunb fteijen = in
ftütbccqjfHctjt, im 3T09- burdj pietas. - e§ ift äuf;erftev ©efatjv fet;n, uon einem Äranfen, Cels. 2,
£., est flJü protn (filme probae); est liberorum. 6)-, in extremo stare (auf bem äufjerften Sßunfte
ftinbcdtcdjt, filii ob. filiae jus. fielen = bem Untergange na^e fenn, Sen. de ira 1,
ftinbc^ioijn, nepos. 11, 4): in extrema regula stare. extrema tangere
ftmbce<itßit, an, 2lnnaf)me, f.
Stboption. - an Ä. (auf ber äuficrfien Sebenötinie fterjen, D. ©rcifenatter
annehmen, f. abopttrcn. u. n. ©reifen, ia§ 93i£b cntletmt n. ber 3icnnbab,n,
ftinbc^t^cil, *pars legitima. rao ber SBettrenner an ber @d)nur jur 2lbfafjrt be=
ftinbcötodjtcr, neptis. reit t)ält, f.
Sen. ep. 12, 4 u. 26, 1).
ftinbtjctt, infantia (bie gett, rao baö Äinb noä) fijjpcn, lapsare.
nio)t oö.noa) nttfjt recöt reben fann). - pueritia. aetas ^ip^jcr u. JBSippcv, nummorum adulteratores
puerilis. aetas parvuia (bte &naben$eit, ba% Änaben= (fpät. JCt.).
alter). - prima infantia-, infantiae ini-
bie erfte k., Sircl)borf, *pagus aede sacrä ornatus.
tia (n. pl.); nnni, qui nutricum fovcntur auxilio. fttrdjc, 1) Crt ber SISerfammlung: aedes sacra.
- non «. an, ab infante; a parvuia aetate; aparvo — II) 3Serfammluttg beä (SotteSbienfteS wegen: *coe-
ob. parvulo; a puero (unb im tyiut. a parvis ob. par- tus sacer. - *sacra publica, orum, n. (ber ©otte§=
vulis, a pueris, non ÜDiefjreren ob. roenn Giner »on bienft). - in bte Ä. gc^cn, *sacra publica adire; *sa-
ftd) im $lur. rebet): a teneris, ut üraeci dicunt, cris publicis adcsse fleißig in bte ß. gcfjen, *num-
:

nngniCDlia (Ueberieyung bes©riccf). > c anaXätv dvv- :


quam a coetu sacro ober a sacris publicis abesse:
/ojv, nur im ©riefftü' b. Cic. ad fam. 1, 6 extr.). .U. f;a(ten (uom 0eift(tO)en),
i;
sacris publicis ob. re-
- Uneig., .RinDfjeit ber .künftc ic, prima initia, orum, bus divinis operari. —
III) ^crfoncn Gtneä @utu=
and) bte 2ittffenftf)aften fiaben ir)re St., est sua 6enSBefenntmffeä: ecclesia (Eccl.). - bte GfjriftUdje
etiam studin infantia. St., f. (Stjviftcnfjcit: ber S. bienen, im 3f0ö- sacris
finbif d), puerilis. - ineptua (ottern, ut übertrieb operari.
bcm. - t. Betragen, f.SBefen, puerilitas; mores pue- Slivcijciiaflcubc, 'über liturgicus ober ritualis.
rilf:s: ein f. Ginfall, res ficta pueriliter: f. glätte, ftird)cnantt, officium ecclesiasticum (Eccl.)-
pnerflia i: eine f. ^reubc babcn, pueriliter $Üvd)c»Damt, f. -bann no. II.
exsnltare: f. a re (oon alten 8eu
roerben, reraw i b Mirrfycitbait, *aedis sacrae aediücatio (3lufbau
tcn): es* ift 3mb. uor Ättet gcmorben, alci fluxa
f. einer ,Hird)c). - *aedis sacrae refectio CJteparatur
senio mens est: fef;r f. fcnn, simillimnm esse pue- berfelben).
ril (v. %kv).)-. eo ift f., ^u 2c., puerile est mit ©üb« fttr(l)cnbcfurf), I) SBefudj be8 CiJotteSbicnftco :

jectsinftnit. (»93. puerile es1 - - Adr. pueri- iiriim usus uiao 'ik'irooljnen bcs ®otte3b#nfte8):
i

liter (jjB. Indere, I


ob. burcf) Umfrt)r. mit lublicis adesse. - flet
Mittblcitt, infans ob. (bei Spät.) infantulus, ob. fsiger .u .. *frequens sacroruni usus-, ob. burcf; Um
;i:

2
39 $ir<$cn6:idj ßtJ3<$en 40

fd)r. mit *numquam a coctu sacro ob. a sacris pu- Sirdjcttfdjrtftfteller, *scriptor ecclesiasticus-,
blicis abesse. — IlUtirdjenoifttation: *paroeciarum *scriptor rerum ecclesiasticarum ob. divinarum;
obitus. *doctor ecclesiae. - bie alten &ird;enfcb/ riftfteü'cr,
ftirdjcnbud), *tabulae ecclesiasticae. *veteres, qui de rebus ecclesiasticis ob. divinis scri-
ftird)cttouf?c, poenitentia publica (Eccl.). -51. pserunt.
tf;un,•poenitentiam coram omnilms profiteri. Jlirdjcnfttj, *sedes, quae est in aede sacra.
fttrdicncaffc, 'aerarium ecclesiasticum. ftirrfjcnf paftung, schisma (Eccl.). - ob. umfd)r.
Jtirri)CHCoiicctc,*collatio res sacras sustinendi *Christianorum inter se dissentientium discessio;
causa facta. *ecclesiastici coetus diseidium.
SHrt&ettcotfegiftttt, *collegium ecclesiasticum. ftird)cnjürad)c, *consuetudo loquendi, quae
MtvrijcnMcb, bicbftnld, f.
Jtirdjcnräuber, in rebus divinis versatur.
raub. ftirdjcnftttot, *terrae summo pontifici ut regi
fiirri)cubicttcr, famulus sacrorum (Unterbicner parentes: * terrae sub dominationem regiam sum-
beim ©otteSbtenft). - sacerdos (^riefter). mi pontincis subjeetae.
ftirdjcnbicnfr, officium ecclesiasticum (Eccl.). $lird)cnftrofc, *poena ecclesiastica.
ftirrijcnfricbc, *pax occlesiastica. ftird)cutmtcr, *scriptor vetus rerum ecclesia-
Slivrbenflrtitflcr, *quä ad sacra venit; *qui sa- sticarum; cuicfj *pater, quem dieunt
cris pubiieis adest. - ein fleißig« Ä. fenn, *num- fiird)cttbcrbcffcrung zc, f. Deformation 2c.
quam a coeta sacro ob. a sacris pubiieis al>; ftircbcnucrfaffunq, *leges coetus sacri.
ftirrf)citgcbcr, im 3fög. precatio sollemnis; ob. ftivdicMJcrjammfung, *coetus ecclesiasticus.
(als gormcl! sollemne precationis Carmen. - ein it. - *concilium prineipum rei Christianae. - synodus
für bic öenefung beo dürften, vota publica pro iu- {avvoÖog, Eccl.'. [(jS). nibil attmgere).
columitate prineipis suseepta. - ^mb. in bas Si. mit SirdjcMJcrmögcn, aus ob. »on bem, ex sacro
cinfdjliefjeu, alqni ob. (nenn er franf ift) alcjs salu- $Urd)cnUifitatton, *paroeciarum obitus. - R.
tem eidem deo ob. iisdem diis commendare. Tratten, *paroecias obirc.
ftird)ctt()cbraurf), mos ritusque sacrorum, im ftivd)cnborftc^cr,*rerumecclesia-tica!umcu-
:Mbc\. bl. ritus. - nna) ,U., more ritnque sacrorum; rator (im eiligem.). - *aerario eedesiastico praefe-
im $f()g. aud) bl rite. -Sßlur. fttrd)engcbräua)eauä) ctus CBorfteber ber ßtwfiencaffe).
religiones. ftirdjcnhicfcn, *res ecclesiasticae; ressacrae.
ftirrtjcngcfäfic, vasa ecclesiae (3SÖ. gemeinte, ftirriicttjttd)t r *disciplina ecclesiastica.
initiata, Eccl.). ttirriigang, ber, muf? mit sacra publica adire
fttrriKttgcfycu, bno, f. Hirdjenbcfud) no. I. umjd)riebeu werben.
ftirri)cnflcmciitfd)aft, *commuuio sacrorum. fti rdjgängcr, ein fleißiger, *frequens dei eultor
ftird)C!tflcvätf), supellez, qua ad res divinas (@gjfc. *infrequens dei eultor).
uti solemus. fttrd)l)Of , I) ^?(a^ um eine ,Hird)e üblj.: *area.
ftirrfjcnncfaug, *cantus ecclesiasticus. quae aedem sacram cingit. — II) = ©otteSacfer, ro. i.

Jtirri)cuflcfd)id)tc, bistoria sacra. ttrdjlid), ecclesiasticus (Eccl.). - ob. burd) ben


flird)cnflcfctj, *lex ecclesiastica; decretum ca- ©cnit. ecclesiae (}53. fird)l. SBeftimmung, *lex ob.
nouicum. (dictum ecclesiae). —
Adr. ecclesiastice (Eccl.).
ftirri)cnflcfcl?bltc^,*corpusjuriscanonici(c.<.). SÜrdjntcffc, encaeiria, orum, n. {iyxaivia, zd t
ftirri)c»flut, *bonum ecclesiasticum (im 2ll(g.). geft ber (Sinroetnung einer Äird;e. Eccl.). - paganalia
- *fundufl ecclesiasticus (at8 Wrunbftiicf). aunua. j). jil. (A-eit ber Sanbleute nadj ber Crntc -
1

).

ftirriicnjabr, *annus ecclesiasticus. Sprüdjw., c^ ift utd)t alle 2;age Ä non semper Sa- ,

ftirrnculatcin, *latinitas scriptorum ecclesia- turnalia erunt (Sen. apoc. 12, '_'

sticoruiu. fiird)ncr, aedituus ob. (feltener) aeditimus.


ftirdjcttlcbvc, 'doctrina ecclesiastica. StrdjrcdjttUItfl, *rationes aerarü ecclesiastici.
ftirdjcnlcljrcv, *il<>rtor rerum divinarum; *qui Jtirdjfpicl, paroecia {nrcQoixla, morauS oer=
doctrinam ecclesiasticam profitetur. borben bie fd)led)te ,vorm parochia, Eccl.).
MirriictUicb, *carmen sacrum. ftivri)ipit»c, cuhnen aedis sacrae.
ttirrijcumnfir, 'chorus ei symphoniaci carmi- ftird)fprcn<|el, dioecesis (ßiolxijaig, Eccl).
na sacra canentes. - R. n id)en, 'sacra concenta fUrriltbumt, ^turris aedi sacrae imposita.
canentium et Bymphoniacorum ornare.
clioii Sirdjtuciljfcit, 1- Rtro^meffe.
ftirdicttorbmm<i, *liturgia. IPHrtnfe, j. Riro)wǤe.
$tivri)cupatrcm, *patronus rerum ecclesiasti- r'ivrc, f. jo^m.
carum. f irren, lenire (§S5. canem acrem objecto eibo).
MirriKituoftÜlc, *liber contionum Bacrarum. - delenire ^il plebs hoc munere delenita).
ft«vd)citvntl), [) alz Eottegtum: 'senatus eccle- SHrrung, esca (Sotffpeife).
Biasticus. —
II) ali einjelne Sßerfon: *a consiliisec- SUrffijbaum, 1

clesiasticis. Mir|d)b(ütftc f *Hos cerasorum.


ttirrfjcnraitb, Bacrilegium. - einen ,u. begeben, Jtirfdic, cerasum - ©prüd^w., mit ©rofjcn ift
sacrilegiura facere ob. admittere ob. committere. niojt gut ffiirfcfien offen, magni constant regum ami-
Siirdicurnubcv, sacrilej [Btici. cia bona consilia (Sen. de ira 3, 14, 7).
ftird)CHvcri)iuuifl, "rationes aerarü ecclesia- firfd)f arbig, cerasinus.
ftirdicurcdd, 'jus canonicum (/./.). ftirfdjhurV, 'resina cerasina. - $tirfd)fcrn,
ftird)cuiari)f, 'res ecclesiastica os cerasi. - Mirfridorbccrbattm, •laurocei
ttird)cuiatuin<i, praeeeptum ecclesiasticum. - rttrfdjpflnnymfl, •locus cerasis conätus.
ttirrijcufrvmb, aerarium ecclesiasticum (baä ftirfrijfaft, *sapa cerasina, - Jlirfriitocin,
Weib unb bet C rt).-cimeliarcbiam {xeifitjXtdQziov, um e cerasis factum.
ber Drt, wo bie 9Beifjgefa)enlc aufbewahrt werben, Mifjfijen, pulvillus. - Baccellus (©ätfo)en mit
fpä: [orum, ». Rräutern u. bgl angefiUK ol« »ftbjntttel .
j». sac-
Mird)cnfd)utur: erae ornamenta, cellus ex polline confectu
41 Riffen ßlage 42

- »(ogc r I) betrübte 2(eufjerung über nübrigeS @e^


Stiften, pulvinus $fül)l, Kopf- ob. Si|fiffen).
culcita (^olfterfiffen jum Saraufliegen). - pulvinar. fa)id: questus (bau Alanen, alä 3 u lta "b, rco man
pulvinariura (nur »on ben Kiffen ber ©ötterbilbniffe). flagt). - querimonia (bte Älage a(ö 2(u3brucf beS
- cervical ^cinKopffiffen). -ventrale (ein 33aud)tiffen). ©d)merjeä über rcir(Iid) erlittene^ 3)Uf5gefd;id' 2c.). -
ftiftrficn, cistula; cistella; cistellula. querela (bie Ä(age a(ö 2(uöbrud' beä Unmut^ö, Un-
Stifte, cista; ogl. „haften". roiUenä über nnrtüdjeö ob. ocrmeint(id)eä 9Jli^gefa)i(J
SUftcntnodjcr, *cistnlarius. 2C). - lamentatio. lamentum (oaZ jammern u. SBef)-
Ritt, maltha. - ferrumen (ÜDUmerfitt roie Kalt, , tlagcn, bie Älage fofern fie fict) bureb^ (ante Steue-
Mörtel :c). - bitumen (.(Srbped) 311m Kitten). - coa- rungen unb anbete ä^djen üon innerer 33etrübnifj
gulum (3krbinbungsmitte(, bilbt, 5$. amicitiae coa- funb giebt, erftereS alä §aub(ung, (eijtereä alö bie
gulum fides). ^(age felbft). - plangor. planctus (baä Sa)(agcn auf
ftittct, *amiculum linteum. bie Söruft, bie 2(rme, baä ©efia)t 2c, atä S^'i^en ber
fittcn, malthare. - ferruminare (mit 3Jiauerfitt, Mage u. 33etrübnifj)-, oerb. plangor et lamentatio. -
2Ma(Ititt u. bgl.). - glutinare (mit £eimfttt, j33. quiritatus (ba§ Ä(aggefd)rei). - gemitus (baö Ä(ag=
vitri fragmenta). - burd) SDtörteC f., calce durare gerob'.mer); oerb. gemitus et lamentatio. - vagitus
(3S8. Steine, caementa): e. jerbrodiene ©c^ate f., ca- (bp-, Ätaggeroimmer tteiner Äinber). - mit (auter .<?.,
mellam vetustate ruptam pice temperatä reficere. cum äebili voeiferatione. - Saute, %öm ber Ä., f.
fitttcn, baZ, ferruminatio (mit 3Öiauerfitt, 2Re= ^(ageton. - unnii^e Ä(agen, querelae inertes; la-
tafffitt '•..
ög(.). mentatio inutilis: ein 33rief ooi(er Ä(agen, epistola
Stttjel, titillatio (ba§ Ki^eln, aud) uneig., aber querelarum plena: Älagen über böfe ,3 e '^n, que-
immer mit t>orgefe|tem quasi, f. Cic. de nat. deor. rela temporum: in klagen auöbred;en, lamentari:
1, 40, 113. Cic. de sen. 14, 47). - XSerfe sunt K. ber über etroaä, queri coepisse ob. b(. queri alqd (jSB.
Cljren, * versus ad aurium lenocinium comparati. über fein ©cfdjid, fatum suum ob. fortunas suas):
t ineln, titillare alqd (aua) uneig., j3J. bie Sinne, gegen bie Götter, querimonias jacere in deos: in
sensus; aber betßicero immer mit oorgefe|jtem quasi, äfjränen u. Ä(agen fidt> ergießen, in questus flebiles
f. Cic. fin. 1, 11,
39-, off. 2, 18, 63). - quasi titil- se profundere in questus et laciimas effundi ben
; :

lationem adhibere alci rei (uneig., jS. bie (Sinne, klagen fia) bingeben, lamentis se dedere; lamentis
sensibus,oon ben voluptates). - permulcere (uneig., vacare: baä 5 orum n "t Etagen erfüllen, plangore
angenehm berühren). - delectare (uneig., ergötsen, et lamentatione complere forum: ^miä. Älagen
angenehm unterhalten). - ben ©aumen f., palatum nia;t aushalten, nia;t mit anhören tonnen, querimo-
tergere (Hör. sat. 2, 4, 24 r>on Speifen); palatum nias alcjs sustinere non posse: ob^ne Ä. ba(nnfter=
permulcere ob. delectare (mit etro., alqä re): mag ben, non miserabiliter emori: $>a$ Ungtüd" gefällt
ben ©aumen titelt, dulcis: bie (ginne angenehm t., fia; in Ä(agen, calamitas querula est.
sensum permulcere voluptate; sensus suaviter vo- II) Sefa)roerbe über eine ^ßerfon ob. Sac^e: 1) im
luptate movere-, dulcem motum sensibus afferre; 2(l(g.: querela (a(§ 2tuäbrud* beä Unnj utfjeä, Unrci(=
sensus jucundo motu bilarare sensus jucunditate ; (enä über rotrtitd) ob. ocrmeintlio) erliieeneä Unrecht).
quädam perfundere: bie Cbren f., aures permul- - querimonia (bie Klage a(ö 2(u3brucf beö ©a;mer=
tere voluptate ob. (im Übeln (Sinne) pravis volupta- je§ über roirtlid) ertittene 33eeinträd;tigung). - ex-
cibus: bie Citren mit etro. f., aures permulcere, de- postulatio (baä 3 ur= 3tedienfa;aft=3^(jen). - Jv. über
lectare alqä re: um bie Cf)ren ju f., delectationis etroaä, querela ob. querimonia de alqa re (j93. über
atque aurium causa. - ber Gfjrgeij titelt 3mb., glo- S3e(eibigungen de injuriis): Ä. bei 3 m b., querela
,

ria alqm (quasi) titillat (Hör. sat. 2, 3, 179). cum alqo: Ä. führen, ergeben, queri (§33. ne in oc-
Sttöeln, bttä, titillatio. - titillatus (aber nur im culto quidem queri audere): Ä. führen, ergeben über
2Iblat.' titiilatu). etnmS, querimoniam habere de alqua re que ri ob. ;

fittclicj, findig, I) eig.: qui titiilatu facile mo- conqueri alqd ob. de alqa re bei 2>mb., cum alqo
vetur; *titillationis minime patiens. — II) uneig.:
,

ob. aqud alqm (j33. apud senatum); expostulare de


a) uon ^Jerfonen, rei$bar, }33. er ift in biefem Sßunft alqa re, bei 3mb.,cum alqo (jur Stedjenfajaft jierjen);
feljr f., häc re facile offenditur. —
b) »on Singen, »erb. expostulare et queri; folgt „baf3", fo fter)t nac^
«) bebenflia), j$8. ein t ^ßunfr, locus lubricus et an- biefen Serben ber 2(cc. u. infinit, ob. (nad) Umftän=
ceps. — ß) fa)roierig: difficilis. - für bas 3Serftänb= ben, f. „flogen") aua) quod. - gegen ^ntb. Ä. erb^e^
nrfs f., spinosus (",33. 35erfe): eine f. Stelle (in einem ben, über 3jtnb. ^. fübren, queri ob. conqueri de alqo
Sdjriftfteller), *verba, quae intcrpretibus negotium ob. de alcjs injuria; alqmaccusarc coepisse ob. b(.
focesrant. alqm aecusare: bei Ginem, queri ob. conqueri de
ftlobbe, adversaria, orum, n. - in bie K. eintra= alqo apud alqm (j23. apud senatum, fdjriftlia), per
gen, in adversaria referre: bie K. naa)(äfftg führen, epistolam): in Klagen auöbrea;en, fia) ergiefjen, sc
adversaria oegligenter BCribere. profundere in questus; queri ob. conqueri coe-
f (offen, hiare. - anfangen 311 f (äffen, hiscere; pisse: fidj in Klagen ergiefjen, bafj 2c., queri coepisse
dehiscere. - ft (äffen, tas, liiatus. m. folg. quod ob. m. folg. 2Icc. u. infinit. roea)fe(= :

f (äffen, gannire (aua) bilb(. oon 9Jlenfa)en). fettig laute St. führen, oorbrtngen, querimonias ul-
filoffen, oas, gannitio. - gannitus (aua) bi(b(. tro citroque jaetare: eine Ä\ bei ^mb. anbringen,
oon 3Nenfa)tn). querimoniam ob. querelam deferre ad alqm: e§ fanb
ftläffer, *canu, qui gannitu laseivit (eig., v. nie eine Ä. unter ilmen ftatt, fie (jatten nie Urfaa)e
•Öunbe). - *horno, qui allairat omnes et ganni'tibus jur K. über einanber, nulla umquam intcr cos que-
imprpbis laceesit (übtr., o. üJlenfdjen). rimonia intercessit: eä giebt Vtroai einige llrfaa)e
»(öfter, 'orgyia {dpyx id\ bie Lateiner (annten jur alqd nonnullam habet querelam.
.H.,

biefes iiängcnmajj nia)tj; 'terni cabiti. 2) insbef. oor ©erirfjt ob. fonft bei einer 33el)örbe
Haqbax; y£. eine Saa)c ift f., res delata 1 angebrad)te^3efduoerbe: querimonia. querela (Klage
judioern; lis ad forum deducta ett: ift noa) f., ftd- über $ugcfiigteo 8cib, f. no. II, 1 Den llnterfd;.>. -
huc lab judke lis est: etro. f. maa)en, (. roerben ciirninatio (bie Kl. alo Sdmlbgebung einer Sadje). -
roejjen etroas, rem deferre ad jadicem ob. dedacere dclatio Hominis (öie 2(ngabc beo !Kamenö beffen, ben
in Judicium. man oertiagen ioiI(, beiiu Jticrjtev). - periculum (bie
43 ßfaöje Hagen 44

itl., atö öefafjr, Sliftco, in bem ftcfj ber 23eflagte be= it. megen ©elbfad)en ob. ^ujurien gegen ^mb. an-
ftnbet). - actio (bas gertdpttid^e 23erfaf)rcn übt)., fo= ftellcn, alqm judicio recuperatorio persequi (uor
luo^t in Giuil^ als in Grimmal-Saäjen-, bann aucfj einem öeridjt,rcoDbmänner entfd;eiben,f.2at.=Stfd).
bk babei geroöljnlitfje Älageformel u. ittagerebe). - §anbro. unter recuperator) eine Ü. in Grbfa)aftsan-
:

accusatio (bie itlage als äiefdjulbigung, bie man ge= gelegenbeiten anfteücn lege agere in bereditatem
, :

gen $mb. cor Wcr'itfjt oorbringt, bef. in Grtminal= gegen Qmb., cum alqo centumvirale Judicium sub-
fadjen; aud) bie babei geroöljnlicfje itlagerebe). - pe- scribere (f. bie Sluslegg. ju PI. ep. 5, 1, 6): eine it.
titio. postulatio (bie itl. in Giuilfadjen, alö redjtlidjje roegen Grfai? non etroaö aufteilen, actione civi'i et
gorberung an %mb.). - vindicatio (Gir>ilftage roegen jure repetere alqd: eine it. auf Seben u. %ob ye=
einer ©aefe). - condictio (Giuitflage gegen eine Sßer^ gen ^mb. anftcllen capitis periculum alci crea-
,

fou; über beibe f. UJp. dig. 44, 7, 24). - formula (bie re : alqm capitis (judicio) arcessere alqm ca- ;

itlagefotmel). - libcllus (bie itlagefdjrift). - dica (61- pitis (reum) citare; alqm capitis reum postulare;
y.ij) = actio in Giuüfadjen, fommt nur in ben unten capitis ob. capite anquirere (bef. uom SSolfätribun,
angeführten 9tcbensarten, u. jroar immer in Söejug f. Sat.=2)tfd).
§anbro. unter anquiro). - eine it. uom
auf gricdjifdjcs ©eridjtäroefcn uor. - bie it. auf Wü= ^rätor nerlangen, actionem postulare (ein gericb>
gift, de dote actio: persönliche it., in personam ac- lict)eä SSerfaljren unb fomit eine itlageformel, ögifv

tio (JCt.): binglidjc it., in rem actio (JCt.): it. auf actionem ob. Judicium dare, eine it. jugefteljen, gegen
(Strafe, poenalis actio (JCt.): it. aus itabalc, aus Smb., in alqm, v. ^rätor); delationem nominis po-
böfer XM.bficT|t, calumnia: eine 5 ra 9 e if1 feine it., in- stulare in alqm (ben ^rätor um bie Grlaubnifj bit-
terrogatio in litem uon evoeat (natf) Sen. de ira 3, ten, ^mbg. tarnen eingeben ju bürfen, ®gft3. nomeu
10, 1). - auf meine it., me agente. - fidj in eine it. alcjs reeipere, bie Gingebung beö jJcamenä beroilligen
mitSmb. cinlaffcn, litem contestari cum alqo. - eine unb fomit bie itlage gegen gmb. annehmen, ». ^5rä-
it. aufteilen, ergeben, actionem instituere. legeagere. tor): ben SSerflagten mtt ber it. (itlagformcl) befanut
in jus vocare (im 21%,
aber in Giütlfac|en) ; ac-
6ef. machen, uom Kläger, actionem edere: eine it. abroei=
eusationem comparare constitucreque. aecusatio- fen, jurüdroeifen, actionem denegare ob. recusare
nem comparare et instruere (in Griminalfadjen). - (JCt.). - eine Sacbe in ber Wüte (ob. gütlicb) abma-
eine it. aufteilen, ergeben, gegen Smb., a) im 2UIg.: a;en ober es jurÄ. tomtucn laffen, aut intra parie-
L( ge agere cum alqo (nie in alqm); actionem alci tes aut summo jure experiri: ba bie@act)e nid)t in
intendere. formulam alci intendere (eine itlagefor= ber öüte (ob. güttid;) abgemacfjt roerben tonnte, fo
mel gegen ilju anroenben); judicio experiri cum alqo ; "am es zur it., quum res intra parietes peragi ue-
judicio persequi alqm: roegen ctroaä, (lege) agere quisset, ventum in jus est: biefe Ä. ftef;t mir frei,
alcjs rei ob. de alqa re (gegen S»tb., cum alqo)-, ju- baue babeo actionem: man fann gegen 3mb. eine
dicio ob. legibus experiri de alqa re: gegen ctroaä, it. aufteilen, est actio in alqm: bie it. ift gegen 3mb.

lege agere in ob. adversus alqd. ß) in Giuilfadjen: juläffig ob. anmenbbar, actio competit in alqm: bie
dicam alci scribere ob. subscribere ob. impingere ©act)e Iäf;t eine ob. feine it. $u, est alcjs rei ulla ob.
(fdjriftltd) buret) Ginrcicbung einer itlagefdjrift, auf
, nulla actio: oinb. fommt um feine bas, it. unb um
roeldjer ber 9camc be§ itlägcrs, SJerf tagten unb ber 1b er ffagt, alci actio et res pereunt: Klagen
öegcnftanb berittage verzeichnet war); alqm in jus (iUagformeln) anfertigen actiones ob. fonnulas
,

vocare (übt), uor Öericbt forbern): gegen 3mb. roegen compouere: ^mbm.cineit.(itlagcrebc) machen, fdjrei
ctioaö, dicam alcjs rei scribere. y) in Griimnaffa» ben, actionem alci dietare (Suet rhet 2): Sfntbm.
cljen: delationem nominis postulare in alqm (eig. eine SCrt ber it. (eine itlagformcl) nadjroeifcn, bereu

uom Grlaubnif; erbitten, $mbs\ -Kamen


Dlicfjter bie er bebienen fann, actiouem alci demonstrare.
ficl>

bei ifmt angeben, u. fomit bie itlage gegen if;n einrei =


Jtlnflcbviei, epistola querelarum pleua.
d)en bürfen; bann aud) = Smb. anflogen üb!).);
311 $tlcir)cforntel, formula: verba coneepta (n. ph):
nomen alcjs ad judicem(ob. ad judiecs) deferre (ben aud) actio coa^ gerichtliche «erfahren, roozu aud) bie
•Jcamen beö zu äScrftagenbcn beim 9tid)tcr, bcf. beim Formel - ^iubm. eiue.U nac^roetfen, actio-
gebärt).
s
}>rator, augeben); Judicium postulare in alqm (eine nem demonstrare: bie R. önbem, formulam ob.
alci
geric§tlid)e Unterfua)ung gegen 3mb. «erlangen ); actionem mutare: ben Wegner mit ber it. befannt
ulqni in Judicium aaducere. alqm in jus educere. matten, actionem edere.
alqm ducere ob. educereßmb. vor Weridjt fähren); ftlaflcfrnu, praefica,
periculum alci creare ob. facessere fömb. in eine Jtlnflccit^tdjt, elegos (lAey<
mit ©cfafyr, uerbunbene geriddlidje Unterfu--
Slifico, MliniciU'lienl, bei einem Xobten, lessus; aud)
djung uerroitfeln); alqm reum agere ob. facerefömb. ejulatio: ejulatus. - ein
.H. bei 3mb. anftimmen, les-

in ben Hnlfageftanb oetfe|en); alqm (reum) citaw Bum alci facere ob. adbibere.
(i!)u uorlaben »or Weridjt); diem dicere alci (3mbm. JUaeicnrnub, causa criminis,
einen Termin beftimmen, roo er »or ©cridrt crfd)ci- ttlnflcroftcn, i. ^rocefdoften.
nen fott, oom SSolfe); alqm aecusare (um förntttd) Jjlaiielant, f Ulageton.
anMagen, feine 89efä)ulbigung uor Wcridjt uorbriu JtlöflClicl», threni i.Vo^nx, im 2lUg., ©pät.). -
gen). - bei \mb. eine it. ergeben, aufteilen, querimo-
v aenia (r>,vic, Ms 80B« unb Älagelieb bei ben 8ei
nium ob. qucrclam ob. rem deferre ad alqm. - roc dien bei alten, f. Cic. legg. 2, 24 extr.). - bte Ä.
gen einer Sdmlb St anfüllen, (auf eine Sd)utb) fla^ Seremiä, threni (EccL).
gen, debitum petere (JCt.)- - gegen 3mb. wegen ei rlncjcn, It traurige Gmptinbuugcn äußern: que-
roaJ eine it. aufteilen, ergeben, nomen alcjs deferre ri. - lamentari. cum iletu et luctu queri (jammern,
de alqa re; deferre alqm alcjs rei, aud) mit bem Iiiut web^Hagen). - vagire (roiinmernb f., uon Keinen

,'3uf. ad judiecs: alqm reum alcjs rei citare ob. MinbernV - flagenb, nebilifi (loeinerlid), meinen:
iii jmlicio alcjs rei ob. bl. alqm
: alqa rei vox: u. Dumeri [SBeifenJ. - miserabüis (jum äWitleib
M're: alqm reum alcjs rei postulare-, aud; bl. beroegenb, jammemb, y-ü. vox). - lugubris (traurig
postulare alqm alcjs rei ob. de alqa re. - gegen flagenb, fU'iglid), v^ TOx) —
11) fid; befdpueveu :

3mb., ber obroefenb ift, eine ,H. aufteilen, erlieben, queri, conquen, über etumo, alqd ob. de alqa re,
Qtem alqm referre in reos: eineft. negen einet bei ob. gegen oinb., cum alqo - u im J)eutfd)en I

N
Aorberuug gegen v wub. aufteilen, petere ab alqo: eine ,,baf-, l entweber bet Äcc. mit onfiuit., roenu
45 klagen Älapptifdj 46

ber 2luöbrud ob. bie SUujjetamg bet Klage folgt, ob. etwas ju befeftigen ob. um jwei Singe jufainmenju=
quod, roenn ber ©runb ber Klage angegeben rotrb. - galten). - uneus. uncinus (§aten, bei teueren aua) =
uor ©eria)t f., f. Klage aufteilen" unter ,,Ktage". -
,
Klammer in ber Sdjrift, etroa§ einjufd)Iief;ett). -
um
über ben Kopf, ticn 5aI3 f., queri de capite, de fau- eine eiferne K., flbula ferrea: etrvtö (in ber©d)rift)
eibus über Unpä^ltctjfeit !. gem. bt. „f tagen" ob.
: ,
mit Klammern einfdjliefjen, *alqd uncis includere.
(weniger beutfa)) „fid) f lagen", de incommoda ob. ftamittctn, fid; an etro., f. anrlammern.
adversa valetudine queri. - Qmbm. fein Unglüd", ge= Jl laug, sonus (ber Xon a(§ ©ad)e, j^8. ber %uba,
gen 3>mb. über fein Unglüd t. adversam fortunam , tubae: ber tat. «Sprache, Latinae linguae). - soni-
conqueri cum alqo: Stnbm. feinen <5d)merj, gegen tus (ba§ Sönen, ber 3uftanb, ba etroaö einen £on
Smb. über feinen ©d&merj f., dolorem suum alei im- giebt). - cantus (ber Klang a(3 SDcufif ba§ Spiel, j33 , .

pertire: immer etroao ^u f. fjaben, queri semper ali- tubarum, bucinarum, lyrae, citbarae). - vox (bie '

quid. - ber flagenbe %()dl (vor ©eridjt), f. Kläger. ©timme, ber Xon, 2aut, ber au§ beut 35Junbe getjt).
ft tagen, bas, lamentatio. - quiritatus. - vagi- - tinnitus (ber Klang eljerner lt. fjobler Körper, ba§
tus (f. „Klage no. 1" ben Unterfd).). ©eflingel. ©efcfjeKe). - clangor (ba§ Klappen, Klat=
ffagcnöiucrtij, f. bejammernöroertf). frfjeu j'jeier aneinanbergefd)tagener Sed'en ob. ber
ftlagcpmtft, crimen. glügu größerer 93ögel - strepitus (ber rau=
im %luq).
Klang, jS. citharae, tympanorum - cre-
1

klaget, actor (im 3111g.). - aecusator. qui accu- fd)eiibe ).

sat (ber Auflager, ber einen Sefdmtbigten »or ©e= pitus (ber Klang, ba§ ©eflirr, J33. aneinanber*
fjellc

rict)t belangt uub »erfolgt, bef. in einem 6riminal= gefd)Iagener Sßaffen, ©läfer, öed)er 2C). - tonus (ber
procejj): r>erb. actor aecusatorque. - petitor. qui Son, al§ t. t. ber SJcufit). - ber K. ber trompeten
petit. petens (ber an^mb. r>on $ecötStr>egen2{nfprudE) unb §örner, concentus tubarum aecornuum: einen
maa)t, berK. in einem Eioilprocefs überfein u. Sein, K. baben, sonare: einen K. uon fid) geben, sonum od.
®gf§. ber äkflagte, unde petitur, reus, possessor; vocem etc. edere: einerlei K. uon fid) geben, eun-
ob. ©gffc. ber 2Bertt)eibiger, defensor). - al§ erfter dem sonum referre. - leerer K. ber Sßorte, inanis
(ob. §aupt=) Kläger gegen ^mb. auftreten, suo no- verborum sonitus-, tinnitus (SBortgetlingel, Tac. dial.
mine aecusare alqm: al§ jroeiter (ob. 9Dfit=) Kläger, 26 in.): baä Sßort „triebe" f;at einen fc|önen K., no-
subscribens aecuso alqm. - K. u. 9tid)ter in @iner men pacis dulce est.
Sßerfon ferm, ipsum aecusatorem et judicem esse. $?Ianggcfd)lcd)t,genus modulationis. - bie brei
Jtlagerccfjt, actio, generamodulationumtria; triplex
Klanggejo)leü)ter,
Siiagcvcbc, actio. - aecusatio (f. „Klage no. II, modulationnm varietas.
2" ben Unterfa).). - eine K. uerfertigen, actionem ^langfclirc, ratio canonica.
componere: 3 m & m w actionem alei dietare (Suet. fCangloS, *sono carens. Adv. *sine sono. —
rhet. 2). jfangreief), f. tlangoott.
ftfägctin, actrix (fpät. JCt.). - aecusatrix. quae fttangftufc, intervallum.
aecosat. - quae petit (f. „Kläger" ben Unterfd).). fUattgtfjcoric, ratio canonica.
fiiagcruf, vox flebilis ob. miserabilis. fIattg'öoß,sonans. - canorus (roo^Hlmgenb, ton=
Ä(agcfrt)tift, libellus querulus; im QutyQ. bl. ratet)). - vocalis (fjellftingenb ,
j33. sonus). - eine f.
libellus. - eine K. beim 9titt)ter einreichen, libellum (Stimme, vox canora; aud) vocis sonus: eine f. 3tebe,
dare judici, über (gegen) 3 m b., de alqo. oratio verbis sonans.
ft lageton, vox miserabilis (jammernber Jon), SMangivovt, *vocabulum onomatopoeticum
vox flebilis (roeinerltd) ftagenber Zon). - vox lugu- (Gramm.).
bris (traurig tlagenber £on). - auä) Klagetöne Iie= SUappc, I) valva (an einer 3)pr). - patagium
fjen fia) boren, voces etiam miserabiles exaudie- (nazays Zov, an einem Kleibe). - operculum (Sedel).
bantur. - II) etroa museavium (bei ben 2tl=
fliegen! läppe :

ftlagctuctb, practica. tenj-liegenroebel,auö einem Dd)fenfd)n)an3 befteb^enb).


.<Uaggej)cu( jc, f. Ktagegetjeul je. - ©prücbro., jroei fliegen mit ©iner K. (tobt) fd)la=
ftfaggefang, cantus lugubris. gen, de eadem fidelia duos parietes dealbare (= jroet
ftfaggcf d)tet, clamor flebilis (im 2111g.). - qui- 2)inge auf @in 9Jial abttjun, Curio b. Cic. ad fam. 7,
ritatus ioas roimmernbe ©efebrei). - ejulatio. ejula- 29 extr.)\ unä mercede duas res assequi ob. uno
tus (Das fjeutenbe SQJet)f lagen, !läg(iö)e (Mjeul, j$8. saltu duos apros capere (= jroei Sortb.eile mit Ginem
ber Klageweiber). - ein K. ergeben, clamorem flebi- <3d)lage erlangen, Cic. Rose. Am. 29, 80. Plaut.
lom tollere. Gas. 2, 8, 40 [367]).
flögJitf), Iibeflagensroertb: miserabilis. miseran- f läppen, I) eig., ben ©cball flapp! uon fid) ge=
dus (beöauernsroert^). - flebilis (beraeinenäroertf)). - ben: clangere. —
II)uneig., paffen: consentire; con-
lugubris 'betrauemsroertf)). - miser (elenb, erbarm* cinere ; consentire atque concinere. - ber ©Ijorge -
l!ä)). — vi^-.iniserabiliter; rniserandum in modum; fang tlappi, eborus canentium velut conspiratione
flebiliter. — erbärmlia) anjufjören: miserabilis
II) facta consentit atque concinit.
- flebilis (roeincrlidj).
iö erregenb). ft(appcr,crepitaculum. crepundia, orum, n. (im
ftlnglicb, i. .Hlagelieb. [facere alei. 2lUg.). - crotalum (zQÖxa).ov, ^Eanjtlapper, ©afta-
ffagloc«, Bine qaerela. - 3mb. f. ftellen, satis- gnette). - sistrum (aüazQov, K. beim ©otteäbienfte
ftlagiafhc, catwa. oer 3ffi8, bie ^fisf lapper).
Stlagfri)rift tt», f. K(agefd)rift ic. flappcrbürr, torridus. - ein t. üKcnfa), homo
ftlagtcvmin, diei actionu (JCt.), im 3flJg. bl. inii macie torridus ', bomo macie cont'ectus.
- ,,mDm. einen K. anfet)cn, diem alei dicere. rloppcvu, crepare; crepitare. - mit ben ^älmen
f fagtocifc, gm rendo. querena (übt).). - petendo. f., dentibus crepitare: bie 3ä^ne f., dentes colli-
aeco bot f';cricf)t, pet. bei £d)u(Dfad)eu, tu duntur. - Jtlappcvu, bao, crepitue (^. ber 3«f)nc,
bei (Srimuulfatt)enj. dentiam).
Hamm, f.
enge, fnepp, fteif. Mlappcrfrijlangc, *crotiilus Qu.).
ftlammcr, fiSula, confibula (um ^roeiXinge ob. ttlappcrfrrjotc, 'crotalaria (L.).
Xfjcile juiammenjufjaltcn; con£ als fool) ob. Sau ^tlappcrfpicl, -tuerf, crepundia, orum, n.
flammet bei CatO r. r. 12 m.). - retiiiaculum (um Mlappttfd),
'

mi'n b plicatilis.
47 Uax Äleibercmfroanb 48

flttt, f. bell, bünn, bcutlic^. - mit fid) nicht im Heiben, linere luto.
klaren fcnn, non habere, quod liqueat. ftieibetoevt, lutamentum.
flärcn, f. abftären. fi leib, vestis (im 2(IIg., unb jroar coüectin = ade

Klarheit, f.
öette, 2)ünnf)eit, Seutlicbfeit. Ä(eibungsftüd'e, bie 3ntb. anfjat, jufammen). - vesti-
1. flatfcfi! fiatfd)! tax! tax! mentum. tegumentum corporis (Ä(eibungsftüef). -ve-
2. ftlatf d), ben etroas trjut, roenn es fällt, crepi- stitus (2(rt fid) ju fleiben, Keibung). - amictus (tleib
tus. - einen Ä. tfjun, crepitum edere. 3Utn Umroerfen, niebt jum ^tnjieben). - ind"mentum
f latf eben, plaudere, manu plausum facere (mit (Äleib jum SInjiebcn, nidjt jum Umroerfen). - stola.
ben £cinben, aua) als geidjen bes Beifalls). - fiagello palla (Äleib ber 3töm. 2)amen, u. jroar stola bas
crepitare (mit ber $eitfd)e). - mit ben klügeln f., alis Untergeroanb, über roelajes bann bie palla, bas Cber*
plaudere; alas quatere cum clangore. - Sfi ^ a ^' geroatib, geroorfen rourbe). - cyclas (xvxkdq, ein
= ausplaubern, austragen, f. b. - SUafr=
f eben (bilb(.) Staatsfteib ber 3löm. Samen mit runb bcrumge()en=
fdjcn, bas, plausus (bef. mit ber öanb). - crepitus bem Sefa^ oon ©o(b ob. Sßurpur, ob. iron beiben ju=
(ber fjlügel :c). - fifatfcrjcr, f. SIaqueur. glcicö). - toga (bas ©eroanb ber 9töm. 23ürger in

JÜntfcljcr, homo garrulus (Scbroäfcer). - fami- griebensjeiten). - sagum(bas Äricgsfleib berDtömer).


gerator (boshafter ©djroäljer, Austräger, Äomif.). - - ein $. im §aufe, vestis domestica: ein $$. jum
delator (2lngcber). ausgeben, vestis t'orensis: feibene Äleiber, serica,
ft Irttf rr)crci, *sermones falsi (unroaF)re Sieben). - orum, n.\ bombyeina, orum, «.: geroebte, geroirfte
*sermones aniles (nlttoeiberrjaftc Sieben). Äteiber, textilia, ium, n.: ein Ä. aus Xbier(jäutcn,
f(tttf djbaft, garrulus. - eine f. <Stabt, urbs ser- segestre (Suet. Aug. 83): ein buntes Ä., vestis \

monum avida (Tac. ann. 13, 6, 2). ria; vestis varii coloris-, vestimentum versicolor:
SUatfdjbaftigfctt, garrulitas (<p(aubcr= ober ein Ä. madjen, \estem facere: einen }U grofecn 2(u
©tbroa&baftigfeit). roanb in Äteibern maa^en (felbft ob. mit feinen Hin
Jtlatfdjrofc, rhoeas. bern), nimio indulgere vestitui. - Sprüdjro., Kleiber
Hauben, an etroas, carpere alqd. - rodere alqd mad)en Seilte, eultus magnificus addit hominibus
(an etwas nagen). - über etroas f. (grübeln), nimis auetoritatem (Quint. 8. prooem. §. 20); homo ex
diligenter inquirere in alqd. veste aut ex conditione.quae vestis modo nobis cir-
SlottC, I) = -tmf, n. f. —
II) = Tratte ob. fratten= cumdata est, vulgo aestimatur (nad) Sen. ep. 47, 14).
artige ^elje ber Slaubööget unb Slaubtbjere: unguis. ffeiben, vestire. convestire (mit einem jtfeibe,
- falcula. unguis mucro (bie Äralle in ber Äfaue). - bann üb(;. mit einer Serfe ucrfcfjcnl - veste tegere
bie mittlere Ä., unguis medius: bie flauen einfcjjla« (mit einem bleibe bebeden). - veste induere alqm.
gen in 2C, ungues injicere alei mit ben Älauen 3er=
: vestem induere alei (^mbm. ein RIeib anjief)en). -
reif$en,unguibus discerper e. - 23ilb(., in Qmbs. Äfauen veste alqm amicire (3mbm. ein Ä(eib, $'$. einen
geraden, in manus alcjs venire: etroas Qmbs.Älauen SJlantel, umroerfen, niemals = anjieljen"). - ©olbaten
entreißen, alqd ex manibus ob. ex faueibus ob. vel- als Ritten geflcibct, milites pastorum habitu. - ©c=
ut ex faueibus alcjs eripere. bauten ht iüorte f., sensus verbis prosequi. - fid) f.,
Heben, I) v. intr.: 1) fiebrig, ftarrenb fenn oon induere sibi vestem ob. so Teste, feste indai (ehj
etroas; 3S8. feine ,§änbe rieben »oll Slut, respersae $(cib anbellen); (veste) se amicire ijicl) in ein I

manus sunt sanguine: bieSßaffcn Heben DoH<5a)mu§ roanb l)ül(en, niemals-- ein .uteib anheben): fia) mit
U. Soft, arma squalent situ ac rubigine. 2 (r»er= — etwas f., vestiri, amiciri ;ilqä re (f. »orljcv ben litt
mittelft einer säljen geuebtigfeit) baran fangen biet terftij.): fieb, nur leicht f., medioeri vestitu conten-

ben: haerere (ctg. it. bilbl.). - an etroas f., haerere tum esse ((Sgfts. plurimis ojierimentis involvi): fid)
in alqa re; adhaerere alei rei; inhaerere alei rei neu f., novam sibi parare vestem: fid; Sömifd) f.,
ob. in alqa re: an etroas f. bleiben, adhaerescere alei Romano habitu uti: fief) anftänbig f., anftänbtg gc
rei ob. ad alqd inhaerescere in alqa re bie 3unge
; : fleibet einbergefjen, honeste vestiri ob. vestitum esse
flebt feft (ift angeroadjfen), lingua adhaeret ob. in- (j58. in foro, (3gf£. vestiri domi quod satis est, b. i.
haeret: bie 3 un 3 e H e °t mir (uor Surft) am @au= )U \iauie jut licotiiburft, einfad) geKeibet geben): fid)
men, siti enecor. - 33ilb(., an einem Drte f., haerere fci)led)t f., fdjlecbt gefleibet einlieraeljen, male restin

in alqo loco ob. circa alqm locum: ju .$aufe f., hae- ob. vestitum esse: fid) nid)t beffer als ein 3f!au f.,
rere in sedibus suis (an feiner ©djode {(eben, feine se non servo melius vestire: fid) ebenfo (mit 3mb
2ßanbcrungen üornebmen); domi desidem sedere überein) f.. eodem ornatu vestiri (bat).: bas i^olf fid)
(müfjig ju ^aufc fifcen, roäftrenb man banbeln folltel : ebenfo f. (offen, eodem ornatu ctiam populum
an ben Sßorten f., *in verborum quasi cortice hae- stiri jubere): fid) ebenio näbren u. f., eodem victu
rere: bei ben 33üd)crn f., haerere inlibris: an einer et cultu corporis uti: fid) immer übereilt f., immer
©eroobnlicit feft f., *institutum suum mordicus te- überein geHetbet geben, vestitum atque ornatum im-
uere. —II) v. tr. eine <3ad;e an etroas ob. auf et mutabilem habere: in Wölb u. Sßutmit gefletbet ein
roao Heben: agglutinare alqd alei rei. liergeben, insignem auro et purpurä conspici: in
Slcbcr, gummi (indecl.) ; gummis. Sumpen gefleibet einljergeljen, pannis obsitum esse.
flcbrifl, tenax (jäf), 3S8. Sßacbs). - resinaeeus - bie @xbe Fleibet fid) mit Blumen, ©ras, terra v -
($cil) rote §m!j, liarmrtig). - glutinosus (jäf) roie Seim, stitur Horibus, herbis: bie SEBiefen fleiben fid) mit
leimartig). ©ras, herbis prata convestiuntur. - es f (eibet 3mb
x
Slcrt, ftlcrftf, macula, - einen si. madjen, ma- (ehoaS itelit decet alqm alqd: es fleibet ,
il)i:t),

culam facere. - flcrffen, maculas facere. -• etw. gut, Batis decet alqm alqd; ornat alqm alqd (alle
auf bas tarnet f., alqd ilunere chartis. foroobl non .Uleibungsuütfen, als bilbl. Dim ©igen
ftlcc, triiolium. jdiaftenV »83. bas Weroanb fleibet fie gut, haec ve-
Kleebau, •trifolii eultura. [binbung). - satis decet eam: 3dmm fleibet bas jugenb(id)e
JUccblatt,trifolium (etg.). - societas (bilbl., Sei 2llter gut, pudor juvenilem ornat aetatem: oerf«
Jllccfdb, * airer trifolio consitas. d)en,roie ein frcmber(£f)arafter fleibet, exporiri, quam
1

Jilci, argilla uiion ». - lutum (Scf)m). se aliena deceant.


flciartiq, argillaceas (t^mattig) - lutosus (fefjr Mliibernufmattb, sumptus vestium i3lufroanb
IelnniaV auf bie Sleibet .
- \> stmm luxuria iMleiberlurus alä
49 MeiberauSbefferer flein 50

übertriebene Neigung). -vestitusnimius (übertriebene Laconum vestitu mutare: bie altek. roiebereinfüt)-
ßletbung). - babitus luxurians (lururiöfe Äleiber* reu, babitum vestitumque reducere: fict) »on bert
tracfjt). - einen 3U großen Ä. machen ÄleiberturuS , übrigen bürgern nieftt burd) bie &\ unterfcfjetben, ve-
treiben), nimio indulgere vestitui-, *vestes emere stis babitu non differre a ceteris civibus.
sumptuosius. Slfetbcrtröbfer, circitor (JCt.).
SUcibcrfluetbcffcrct, sartor ob. sarcinator. JÜleibcräimntcr, vestiarium.
ftlctöcrbchmbrer, vestipex (ber ©IIa», ber bie $1 Icibuno,, vestis. - vestitus (nie 2trt, fid) 311 flei=

Äleiber beo §au3f)erm in äkrroabrung unb 2lufbe= ben, ber SKnwtg). - vestis eultus, im 3fl)g. bl. eultus
roafjrung tjatte, Inscr.). - capsarius (öer Sfla», Dem (Ät. fofern fie jur Pflege beä Äörperä bienlicfj). - ve-
bic Äleiber im 33abe ancertraut rourben). stis ornatus (fofern fie bem Körper jum <3d)mutf unb
ftfeibcrbehiflbrcttn,vestispica(Sftaüin,TOeld)e jur Sterbe gereift)-, »erb. vestitus atque ornatus-, or-
bie ©arberobe ber öausfrau unter 2lufftd)t fjat). natus et eultus.- vestis babitus, im. 3f)3- 6t. habitus
ÜUctbcrbube, *taberna vestium promercalium. (Äteibertrfcöt ro. »gl.). - vestimentum (einjetneä
,

ftfetbcrbürftc , peniculus ob. penicillus. - Äteibur^öftüct). - vestimenti genus (©attung »on


0J3* 35en 2tlten biente jum Surften unb Stätten ber einem $lcibung3ftücf j33. id genus vestimenti iti-
,

Äleiber cauda bubula (paariger OdtfenfdjTOanj, jum nerärium est). - altuäterif a;e Ä., vestitus obsoletus :
Peinigen ber Äteiber »om Staub, \. Mart. 14, 71). - $. eineö Barbaren, barbaricus vestis ornatus: ge=
ob. erinacei cutis (ba§ gell eines» %a.ei§, jum ®tät= roöfjnlic^c Ä. (eine§ ^riüatmanneä), eultus a privato
ten ber ßleiber, PI. 8, 37, 56. §. 135). non abhorrens: Ä. eineä gemeinen 33ürger§, eultus
fttctbcrfabrtf, ol'ficina promercalium vestium. paganus: immer bie nämlidje Ä. tragen, vestitum
- einer k. »orfteljen, exercere officinam promerca- atque ornatum immutabilem babere fid) burd; bie :

lium vestium. Ä. nio)t »on ben übrigen bürgern unterfd;eiben, ve-


ßfeibetfaltc, vestis ruga (ßleiberrunsel). stis babitu non differre a ceteris civibus: nwnim

ftfetbergefctj, *lex, quae modum facit sumpti- roirb jur Äteibung oft ben Sdjafen bie 3Botte abge=
bus vestium. nommen ? cur in usum vestium saepe pecori lanae
$Uciberf)«nbcf, einen, treiben, *vestes vendere detrahuntur ?
ob. venditare ofricinam vestium promercalium
•, Jitcibnitflcfftürf, vestimentum. - genus vesti-
exercere (roenn man bie Äteiber felbft fabricirt). menti (al$ ©attung, f. Äteibung).
JUcibcrf)änb(cr, vestium venditor (JCt.). - ne- Äleic, furfur. - »on Äfeie, furfureus.
gotiator vestiarius (JCt.). - ob. bt. vestiarius (JCt. fleienartig, furfuraceus (Spät.).
u. Inscr.).- circitor (Äteibertröbter, JCt.). Kleicnbrot, panis fbrfureus.
filctbcrfjanblcvin, etroa vestiaria. ff ein, parvus. parvulus (nidjt gro^ u. nidjt er*
ftleiberfjanbiuttjj, *promercaliunt vestium ta- roadjfcn; bttbl. = fpärlia), gering, unbeträd^tid), ©gf^.
berna. - JUeibetboJTart, *cultus mollior. - ftlct= magnus: tteiner, minor: berfleinfte, ganj ftein, mi-
berfomtner, vestiarium. - Kleiber faften, arca nimus,roeto)e beibe ba für „ftein"ftet)en muffen, roenn
vestiaria. -ftfciberlaben,*taberna promercalium »on^tneien ber kleinere ob. »on 2Keb,rcren berÄteinfte
vestium. - ftfeibctfuguS f.
Äleiberaufroanb. -
,
genannt roirb, 38. Ä(ein=2tfien, Asia minor: ber H.
JÜeibcrmacfjet , vestificus. vestitor (Inscr.). - ginger, digitus minimus). - paulus. paululus (»er=
ft (eiber macfjerct, vestificina (Spät.). - &fcibcr= roanbt mit parvus, foroof)! ftein ber 2lu3befjmmg in
modjerin, vestitica (Inscr.). - fif cibcntirtflrt ',iu, Saum u. ^eit, aß ber Qai)l, bem SBertb.e nacb, ©gf^.
I) ÄleiberbuDe: *taberna promercalium vestium. — magnus ob. miütus-, fetten »on i leinen 3Wenfd)en u,
II) 2lufberoaf)rungsort für Kleiber: vestiarium. - Xb,ieren, roie Liv. 35, 11, 7: equi bominesque pau-
ftfeibermobe, \. &letbertracf;t. - SUcibcrmortc, luli gracilesque. häufig paulum unb paululum
tinea, quae in lanis et in veste nascitur ob. creatur. fubft». mit ©enit., roo
roir baä SCbject. „flein" fe^en,
leibernorr, qui nimio indulget vestitui.
fi 3S8. ein©croinn, paulum lucri: ein t Stenft, pau-
f.

fttcibcrorbnuttfl, *lex de vestitu atque ornatu lum operae: ein f. Serjug, paululum morae). -pu-
civium. - eine Ä. einführen, omnibus oftieiis genus sillus (ftein, fetir ftein, bef. im Sinne beä im $&&§%*
vestium proprium dare et omnibus dignitatibus, ut t()um 3urücfgebtiebenen ; bilbt. = fleinlid), 3S8. ani-
a vestitu dignoscantur. mus). - minutus (ftein gemalt, roin3ig, »on ber f(ein=
ftfcibcrpvacfjr, eultus magnificus. ften ob. einer faum bemerfbaren ©röfje-, bifbl. = f tein=
JUciberprcifc, pressorimn (Amm. 28, 4, 19). tief), 3S. animus: u. interrogatiuneulae ; basu Adv.
ftletbcrfrfjranf, armarium. - ©ero. beroabrten minute, minutim, minutatim = in flehten Reiten
bie 2Ütcn ibre ftletber in einer £abe, arca vestiaria, ob. Stütfen). - brevis (furj, »01t geringer 2tuäbeb=
ober fingen fie in einem eigenen Äleiberjimmer, ve- nung, foroofjt ber Qcit aB bem Staumc nad;, ©gj§.
stiarium, auf. longus). - exiguus (roaä teicfjt 3U übcrfefjen, au^3u=
ftlcibcttracfjt, vestis babitus, im gffjg &*• ba- meffen tft, unbeträdjtlicb,, unanfetjuftd), ftein, roenig,
bitus (ÜW|. oie itrt u. Sikije, rote 3mb. im Sleufjern roinjig, ber 2Renge, 3ab( u. ^eit nadj). - bumilis,
auftritt, fief) - vestitus (bie 2lrt fttf)
trägt, präfentirtj. Adv. bumiliter (niebrig, nid;t Oocf), f(. ber 2tuöbef;=
,u fteiben, ber 2tn-,un,- »erb. vestitus babitusque; ba- nung in bie öötje naa), »on ber Statur bcö TOenfa^en^
bitus vestitusque. - vestis ornatus (.Hleiberfdjmucf); »on Xfjieren unb ©croädjfen; bilti. = niebrig, ftein*
»erb. vestitui staue ornatus. - vestis eultus, im lid)benfenb).-liurnilis staturae. bumili staturä(ffetn
Sffjjj. bt. eultus (bie 2lusüottung an ftleibern, bie »on Statur, »on - angustus
k
JJJenfd;cn u. Xfnercn).
roerobe, Xotlette/; »erb. eultus habitusque; or- (nicf;t breit, fdjmat, ©gty. latus, 3». Deffnung einer
natus et eultus, - vestimenti genus i©attung be§ Alufuje ic.; bann bilbt. = engfjersig, fteinljeqig). -
kleibungsftücfs). - mos v< ioermobe). - eine
[1 parvulus. infane (uttcrroadjjeu, f. jung).- Oft beseict;=
neue it., novus babitus: btck. ber Wömer attnelmien, nen bie Sateinet bie iBcfc^nffcntjctt, ba ctroaä „flein"
Romano babitu uti: bas &olf biefelbe k. annehmen ift, burd; ein Seminuti», jiü. f. ©clb, nummuli (ob.

laffen, eod< m 01 natu ctiaui popnlam vestirijubere: aua) nulluni rniuoiis notuc^etnf.Sud^cinct.Sd^ft,
bas gan^e #olf betjält »on Der ,^eit an bieje ,k. bei, libellus: ein f. ©cfdjenf, munusculum: ein f. .Uinb,
quem monni vestis exinde gen« Dniversatenet:an inf'antulus u. f.
ro., f.
bie Dcrfd,iebenen 3(rtife(, bei
ber Ä. ber fcacebämonier nia)ts änbern, uiliil de roeldjen „flein" ftef)t. - $\uv. fann eö aud) burd) ali-
51 Hein iHeinigfeit 52

quid mit (Senit umfcBricbcn werben, §33. ein f. ©tolj, vuloincipere: angefangen haben, ex tenui priueipio
aliquid superbiae. se promovisse (Sen. ep. 101, 1): bas ift etroaä ftlet
)U Hein, parum magnus; justo minor (ögftj. ju- neö u. bgl., f. Hleinigfeit (bas ift eine $. u. bat.) :

sto major); justo brevior (fiirjer als reefit ift, ©gfft. s


2llles, baö Äleinfte rcic bas ©röfde, roirb an (Säfar
justo longior); nimium angustus (allju eng, jjö. berichtet, omnia minima maxima ad Caesarem mit-
alcjs cupiditati nimium angustus orbis terrarum): tuntm-: fta; mit Qmb. über ba§ Äleinfte u. ©rö^te
curtus (»etfiümmelt, uerHir$t): nid)t $u t., non pa- heratfien, cum alqo de minimis maximis^Ae rebus
rtim magnuB. - fchr ftetn, ganj Kein, minimus; per- deliberare: biä inö Kleinftc cingehenb fragen, minu-
parvus: perparvulus; valde pusillus; perpusillus; tatim interrogare. - bie itleinen (bie Kinbcr), parvi
minutulus; peroxiguus. - tote fleht, quantus. quan- ob. parvuli; liberi parvi (im ©gf(5. uon parentes):
tillus (ber iücfdjaffenheit unb ©röfje nad))\ quotus unfere fileinen, parvuli nostri: bie gan^ Kleinen,
(ber $eit nad))-. fo H., tantus ob. (Seminut.) fo gar = pueri infantes u. pneri infantes minutuli. -bie ©ro=
ti.,tantulus ($33. hominee tantulae staturae): ein fjen unb bie Kleinen, f. „öohe u. fiebere" unter
H. wenig, paulo; paululum. - ein t. üüienfcfi, liomo „fioch". - uon Klein auf, f. „uon Klnbfieit an" un=
parvae ob. exiguae staturae. homo brevis staturä. ter „ftmbheit".-über ein Kleines, brevi: paulo post.
liomo brevi staturä (Sein uon Statur); homo cor- I. fdjrcibcn, minute scribere: f. machen, miuuere

pore parvo. homo paululus(Hein uon&örper); homo (im 2lUg., audj Ö0I5 u. bgl.); comminuere. immi-
staturä humili et corpore exiguo (f. u. unanfehnlidj nuere. dimiuuere (ber ^ai)l u. bem it'ertlie mm));
non Statur unD&örper); homo pusillus (ein jiucrg» conticere (in Heine Stüde Bauen; bann auch bilbl.
im SöacßstBum ~,urüdgebliebener): f. uon Sta=
fjafter, burdjbringcn, j93. fein SSermogen); minute ob. minu-
tut feun, brevem habere staturam; brevi esse sta- tatim concldcre. minutim caedere (in Heine Stüden
turä; staturae parvae ob. exiguae esse: Keine Seilte, Baden, ^erljaden, Hein Baden); minutatim consee
bomiues staturä breves; homiues paululi pu- ob. (in Heine Stüden fthneiben); minute ob. minutim
silli: foHeine ücute, Scutc uon fo f [einer Statur, ho- contundere(Heinftof3en); minutim terere (Hein rei-
miues tantulae staturae. - ein Heines Jtinb, Ätnb. )". ben); minutim commolere (Hein mafilen); minutim
-ein f. .Knabe, f.ttnäbcben: ber f. Siomulus, inf'ans, frangere (flcin brechen): baö SJcrmögen f. madjen,
puer Romulus (f. „ftinb" über inf. u. puer). - bie rem familiärem onsumere ob. conticere ; rem suam
(

2lucrod)fen finb etmaS Heiner als bie (rlephanten, uri ob. patria bona lacerare: ftcf) f. machen (bilbl.)
sunt magnitudiue paulo iufra elephantos: ein t. ahjicerc: bie ( ;)röf;c fjat fein beftimmtes SRa|; baä
23rief, epistola minuta, pusilla: Heine 23ud)ftabcn, telotioe SBerßältmfj mad;t jte gtöfiet ob« Heiner, ma-
Keine Sdjrift, literae minutae ob. minutiores ob. gnitudo habet certum modum; comparatio il-
11011

(gang Heine) minutulae: in Heinercm jyormat, *pla- lam aut aut deprimit. - fleiner werben, minui
tollit
gulia miuoribus descriptus (u. einem iöudjc); tabcllä (f. „abnclnuen no.
II' bie Smton 1: immer Heiner
minore pictus(u. einem töemälbe): eine t. Sadje, ein lueröcn u. }ufe|t fidj in ein 9hdjt£ auflöfen, per as-
f. ^roccfj, f. ßleinigteit, Sagateffe, - in f. Stüden siduam deminutionem redigi in nihilum: ganjl
jerfdjlagen, }er6redJm,comminuere,frangere et com- metben, ad minimum deduci (jS3. oon e. vluffe). -
minuere analum); resolvere (auflöfen in Heine
(§33. t. beufen,humiiiter sentire: . ju Vn3.t. öenfen.alqm
v

Stüctdien, glebas sarculis): in f. Stüden jet


j33. contemnere: f. uon ^mb. reben, contemi
febneiben, hauen, jer Baden, in f. Stüden ftofeen, f. alqo loqui.
unten „Hein madjen". - eine f. 3eit, tempus par- r'lctnäuqia, oculis parvia ob. minutis.
vum ob. breveob. exiguum: eine l. geit (lang), eine rlciulilättevifi, toliis minutis.
I. 2i>eile, paulisper (ein tlein menig, eine fleine üEBeile Eleinbenfenb, humili animo.
lang, im Sinne bes^lusljaltens, ©gf(}.in perpetuum; ftlciltficift, homo parvi 00. pusilli animi; homo
jSB.matte eine f. 2öeile, mane paulisper): parum- minntus et angustus: homo angusti animi et parvi.
per (nur ein Hein menig, nur eine Heine äSetle, nur homo angUSti pectoris; homo pusilli animi et eon-
uor ber ßanb, im Sinne beä 2(bfür;cns; j83. matte tracti.
nur eine f. SBeile, mane parumper): ein f. ©cbmetj, Jtlcittflciftcrci, animus pusillus: animus angu-
dolor brevis. - eine f. 2ln;abl, parvus (ob. exi-i stus et parvus; pusillus animus et contractus.
numerus, uon cüuas\ alcjs rei: bie f. 2lnjaBI (bie r'U'inrjciftirt,, pusilli animi; angusti animi (t
oiu?. bei fid)l)at:c.), paucitastviVinilitunihf. Summe parvi; pusüli animi et Contracid.
Weib, parva pecunia; paulula peeunia; paululum M(ci^c^cl^, niimnii minorisnotae; nummulL
peeuniae: f. Xbeii, pars arigua - ein f. ©eroinn, $llciuiic)uchrfcucr, *tela Bclopetis n
parvum commodum; paulum lucri; lucellum: mar orum, n, [Ben). - timidus (netj
um Jollen mit biefen ©cnünu, jo f. er audj ift, i r'lciunlöubiq, infirmus tide (fdjunid) im (s Han
fdpuülien V cur hoc auantulumcumque est hierum Mlcinfllöubinrcit, pusillitas ridei. infirmitas
tidunus? -bie tieinfte ^flicht, Mevissima fidei i.uie'inhett, Sd)maa)e beo ©laubeno, Eccl.). -
p
ct'iicii: ein I. ;-?uuü parva disaensio: es ift ein f.
, timiditas (©dtihfitetn^eit).
Unterfcbteb, parvulum differt: dn i. ®ef*o)t, proe- Mli'iiihaubcl, mercatura tenuis. - SL treiben,
lium parvulum ob. leve. - eine f. (Kehtlidje) Seele, mercaturam tenuem facere.
ein (Heinlicfier) ©erjt, animus parvus ob. pusillus
f. ftlciuböublcr, propola. caupo (§öter). - insti-
ob. minutus ob. angustus ob. angustus et parvus; >aufttet).
oon$etfonen feloft f. Äteingeift: bas nettätg eine i. ftlciitlicit, parvitas; exiguitas
(f.
„Hein" bieSCb
Seele, illud pusilli animi est: nidjts uerrätb fofehr jeett.K - Ä. bet Statur, staturae brevitas. im ;-J!bg.
eine f. Seele, alä lfc, nihil est tarn angusti animi, bl. brevitas (§8. brevitas uostra, ©gjfr magnitudo
tarn parvi, quam etc. - id) habe nod) eine f. jjtage corporum raorum, Caes. b. Gr. 2,80,4): Seuteoon
511 timu, babeo paulum, quod requiram: bis inö foldier K homiues tantulae staturae {ibid.).
,

tieinfte detail fragen, minutatim interrogare. Hciuljcv^ifl jc v f.


cnglienig tc
SRom im Äteinen, Koma pusilla; Roma minor: fllciitiatcit, res parva ob. parvula ob. non ma-
bao .vaii'.- in ein Staat im Kleinen, domus res pu- gna res pusilla. res minuta. paulum. paululum (im
blica pusilla est. - im Kleinen oetfaufen, divendere; 211%, „Hein" ben UntetfdJ. ber Äbjectt.). - res
f.
distrahere. - uom Mleinen (Heini anfangen, a par- vilissima ob. levissima (fefjr unbebeuteube >*d)c). -
53 ÄteintgfeitSgeifi Hemmen 54

opus minutum (als Äunftroerf in 3.)cuüatur). - mu- tlctnlaut, f.


fteinmütf;ig.
nus leve. munusculum (ein tteineS ©efctjenf). - ali- r'lciitlid),minutus (geringfügig u. üerädEjükf;). -
qidd nummulorum u. 6t. nummuli (ettuaS ©elb). - abjeetus (gemein, niebrig). - humilis (niebrig ben=
nummus sestertius ob. 61. nummus (ein ©cfterj = f enb). - inanis (teer, geI;att(oö). - eine f. ©enauigfett,

eine Steinigfeit an ©elb). - eine Ä. oon einem $ro= ©orgfatt, minuta subtilitas ob. diligentia: f. Unter»
ccfe, f. Bagatelle. - Oft ift eä aucf; burcf) bie 2tbjectioa fud;ungen, quaestioues minutae: f. Seibenfcf;aften,
inanes cupiditat«1 « §a6fud;t, sordida avaritia:
''

parvus (fleht), levis ob. perlevifl (geringfügig ob. fef;r : :.

geringfügig), ausjubrücfen, f.
bie 33eifp. - Ä(einig= eine f. homiue indigna ultio: ein f.
3tacf;e, liberal!

leiten, res parvae ob. parvulae ob. pusillae ob. mi- SDccnfd;, homo minutus et angustus; homo angusti
nimae ob. rninutae; pusilla u. minima (n.plM le- animi et parvi; homo pusilli animi et contracti ;

viora, n. pl. (geringfügigere Singe); nugae (Sßoffen, homo humilis: f. ©cf Innungen, animuspusillus; ani-
aucf; oon fleinen @ebicf;tcn jc). - 2(ltes, aud) bie ge= mus ob. mens Lumilis: eine f. ©eefe, animus angu-
ringfte Ä., omnia minima (jS3. jurüd forbern, repe- stus et parvus. - f. beuten, humiliter sentire : Sttteä
tere). eine imbebeutenbe Ä., paulum nescio quid:
- uaef; feinem S5ortf)ei(e r. 6ered;nen, nimis exigue et
irgenb eine Ä., parva aliqua res: eine fo!ct)e Ä., tan- exiliter ad calculos vocare omnia.
tulum. - ba? Ht eine Ä., hoc leve est; id parvum Slchtltcfifcit, ber 2)enfung§art, animus pusil-
est: bas ift feine «., est aliquid; non leve est: 2lt= lus; animus ob. mens humilis.
les eine Ä. (etroas Seicfjteä) für bie 9iatur, omnia
ift ^letttinciftcr, quidam minutimagistri(nad; Cic.
facilia naturae (sunt): bas finb Älcinigfeiten, par- de sen. 23, 85, roo quidam minuti philosophi, b. i.
va sunt haec-, haec nugae sunt (unöebeutenbe Singe, bie Ä. in ber ^f;iIofopfne).
bie ber Sorge nicfjt roertf; finb); sunt apinae tricae- ^tcittmut^,=miit^igfctt,f.9ctebergefcf;tagent;eit.
que et si quid vilius istis (2apatien, ber Seactjtung fictumütliig, f.
niebergefct;Iagen.
faum roertfj, Mart. 14, 1, 7 v. Singen): bort; bas fltctnol», ornamentum (©ct;mucf, Qiexbe übt;.). -
finb Äteinigfeiten, sed haec minora sunt bod) rooju : res magui pretii. res pretiosissima (Äoftbarfeit). -
ermätjne id; biefe Äteinigfeiten? sed quid liaec tarn res pulcherrima (©acf;e uon grofjer ©cf;önt)eit). -
parva commemoro? roaruin fjatte id; mid) bei Älei=
: gemma (©Detftein, f. b.). - margarita (gierte). - bie
ntgfeiten auf? quid leviora loquor? icf; greife eine : Iteinobien (Herten u. ©beffteine) gef;en auf ben ©rben
St. auf, um ju tabeln, parvum quidpiam sumo, ut über, margaritae gemmaeque ad heredem transeunt:
obtrectem: icf; f;a6e nocf; eine Ä. 311 fragen, habeo fie trug in ben Dtjren jeneä in feiner 2trt einjige Ä.
paulum, quod requiram: ift bas (biefer Umftanb) (nämlitt) eine ^3erfe oon aufjernrbentUcticr ©röfie), ge-
eine Ä., mun parva causa est?: bas ift in meinen rebat auribus quum maxime singulare illud et vere
2tugen feine Ä., non ego illud parva aestimo: es> ift unicum naturae opus. - bie Äfeinobien beä 3Petdt)g,
feine it., jtxr See 3U reifen, sumaf im SJconat Qnti, insignia regni (imperii).
magnum negotiiun est navigare atque id mense Äfcinftäittcr, homo rusticanus ex munieipio.
Quinctili: e§ mar eine &., bicfes 511 erfahren, haec aucf; 6t. homo rusticanus. homo municipalis (©iner
nosse nihil negotii erat: eine fetjr fcfjroere ©acf;e ju aus* einer SClunictpatftabt mit bem ÜJcbbgr.ber ©itten=
einer Ä. machen, rem facilem ex difficillima recü- einfa(t). - homo oppidanus (Siner au§ einer gerin=
gere (Caes. b. G. 2, 27 extr. uonber ©eiftesgröfje): geren ©tabt atö 5tom übt).). - ein alter Ä., senex
er brachte bie Sacfje, bie gcroifj feine Ä. mar, ©tanbe, m quidam oppidanus.
id quod erat difticillimum effecit f tcf; mit Äletnig= : f (cittftnfottf cl), rusticanus (ift ber bem -Deutfcfjen
feiten a6ge6en, in pusillis od. minimis occupatum cntfpred;enbfte äuäbr.). - oppidanus. oppidanus et
esse: ficf; um Äteinigfeiten befümmem, omnia mini- inconditus (rote man e§ uon Seutcn, bie nid;t in ber
ma curare (a6er nicfjt reduviam curare, raetd;e§ Cic. £>auptftabt erjogen finb, erroarten fann, 3$. f. Strt
Kose. Am. 44, 128 nur im 3ff)g. biefe 93eb. f;at): es ju reben, oppidanum quoddam et inconditum genus
ift mir etroas eine Ä. (ein Spajj), alqd mihi jocus dicendi). - f. ©parfamfeit, parsimonia rusticana:
od. ludus est, 3$. ben ©riechen ift es eine Ä., einen ein f. bitter, eques municipalis (in 53ejug auf ben

ffatfdjen) (rib 3U jd;roören, ein ©pafs, ein (faffct)es) geringeren ©tanj unb 9teicf;tf;um gegen ben bereifter
3eugnijj aöjutegen, Graecis jusjurandum jocus est, in ber £auptftabt, Juven. 8, 238).
testimonium ludus: 3mb. aucf; nicfjt mit ber gering» Slciftcr, glitten (bei ben Stttcn ber allgemeine
ften ft. beleiDtgen, ne minima qtudem re ködere Stuäbr. für Äteifter, Seim je.). - *f'arina, qua chartae
alqrn. - irgenb eine Ä. (einen gan^ geringen ^reis) glutinantur ob. bt.färina chartaria (9Jlef;tffeifter gum
nennen, parvum nescio quid dicere: um eine Ä. (für kfeiftern bes ^ßapiereä).
einen geringen 'jßreis) taufen, parvo emere; aere ftteiftcrer, glutinator.- flctftcrig, glutinosus.
emere: für eine k. jugefcfjlagen roerben, num-
.
Kctftccn, glutinare; conglutinare.
mo addici (in ber 2tuction): für eine Ä. 3mbm. etroas f(cmm, angustus. - f temme ße iten, temporis an-
als (rigcntlntm Ü6crlaffen, nummo sestertio alei alqd gustiae ob. iniquitas ob. acerbitas.
pio darf:: 3mom. eine Ä. (ein roenig ©elDK.) ftfemme, angustiae. - in bie Si. bringen, in an-
an bie ftanb geben, roomtt er feine SBiriljfdjaft an= gustias adduecre; in angustum compellere: baö
fangen fann, dare alei aliquid paulum prae manu, bringt mid; gerabe in bie k., hoc ipso premor. - in
utatur. bie Si. fommen, gerattjen, in difficilem nodum incl-
Jtfcinigrcitdgcift, minimarum od. pusillarum dere; in laqueos incldere; in angustias adduci; in
rerum Studium. angustum venire ob. cogi: in ber Ä. fenn, in arto
ft(cmigfcitäfrämcr,in minimis ob. pusillis oc- in angustiis esse ob. haerere: etwas mef;r (als
:

cupatus. -es »errätf; einen Ä., jujc., minutioris est 3mb.) in ber Ä. fenn, angustius se habere: id; bin
curae m. infinit. (#8. I
fefjr in ber ft v magna turba est.- ben ©etbauä[eif;ertt
ftlcinigfcttdrrhmcrci, enra minntioT f^33. es aui ber H. Ijelfen, ex obsidione foeneratoreseximere:
tu ein ^eidjcn non ü., Dabei ins Xctail ^u getjen, haec aus biefer .klemme fönnc nid;t ©clübbe ober öebet
ala exsequi minutioris est curi (;clfeit, fonbern .Hraft u. Sapferfcit, nee Lade vo\
ftJctnföntfj, regulus. aut implorationedeum, sedviae virtuteevadendum
ttcinfürnifl,
Mtcittfrnmcr, f. Hteinbänofer. Hemmen, premere. - fid; t., premi.
55 Klempner flippe

Jllempncr,etroa bractearius (sc. artifex, Inscr.). geladen ju roerben u. im Zfyeaut, scabella conert
;

Klette, lappa. pant, Cic. Cael. 27, 65). - bie Ä. gef}t nidjt, fdjroeigt
Ucltenartiq, =förmifi, lappaceus. tintinnabulum mutum est, tacet. - bie St. äierjen, tin
f » I c 1 1 c llf V6c , antliriscum (uvÜqioxov). tinnabulum movere.
tlettevu, a» aufiüäctö: evadere in alqd (fteigcnb f unfein, tinnire. - es> roirö geflingelt, e£ '(ingelt
binaujfommcn, j93. in rnunim). - niti ob. eniti ob. f. ulingel: pulsare fores ob. januan
an ber Ifjür f.,

conniti in alqd (Himmenb binauffteigen, emporHim» (im Sinne ber 2l(ten, roo man &I06 flopfte): *moveii
mcn, j33. en. in verticem moiitis: u. conn. in arbo- tintinnabulum forium (gang eig. in unferm Sinne,
rem). - erepcrc ad etc. (empor fricdjen, ,g33. a tergo 3mbm. f., *aeris tinnitu alqm arcessere (gang eig.)
insulae per aspera et devia ad alqm). b) abroärtä — : oagitis concrepare (mit ben ging«!« fd)nalgen, roie bit
descendere in alqd (bcrabfteigen, yS. in metalhim 2(lten traten, menn fie einen Sf laven fjerbeirufen
antiqimm). - se demittere in alqd vficf) bcrablaffen, rooüten).
g33. in illos specus [Scöadjte]). - derepere in ob. ad ftliitflcln, ba$, tinnitus aeris u. 61. tinnitus (bae
alqd (berabfried;en, yJ3. ad cubile suis, x>. bn Raiw). Älingen ber Scfjelfe, ba§ öeflingel). - ba§ $. an ber
ftlcttcrn, öaö,niKiis(g©. über bie Reifen, per saxa). Zlßv, forium pulsatio (im Sinne ber Sitten = baZ
ftlifc, f.
(iamerabfebaft, Sippfcfjaft. Älopfen an Der Srjür).
ft lima, caelum (bet Fimmel, meton. [nie im £>eut= flinken, tinnire (nur eig.). - sonare (tönen, baf;
fdjen] = .frimmcloftrid), u, = l'tift, Temperatur, SBitte= aud) = tno ©efföt fallen). -vocalem sonum reddere
rung).- caeli status(bcr baucrnbeffiitterungoguftanb (einen flangrcidjen Ion uou fid) geben, g33. nou e.
in einet Öcgenb). - aeris qualitas (bie Sef cfiaffeiujeit Säule). - bte D'iren Hingen, aures tinmunt (aber
bei 8uft, äumofpljäre). - aer (bie 8uft, ote ättmo= aures sonant oie Obren braufen). - gut f., bene,
fphärc felbft).- natura loci (bte natürliche Himatifd)e] L
apte sonare: gang gut f., optime, aptissime sonare
Seftfmffcnbeit eiueo Drteä, }S3. ad quaadam resper- (j33. aud) v. Wörtern): ntd)t gut f., aures alqd re-
tinet aliquid, ad quasdam autem nihil, f)at auf einige spuunt: fd}led)t f., male sonare: angenefjm, lieblid) f.,
Singe einigen (iinftuf;, auf einige aber feinen), -üluch bene,suavitei sonare ob.resonare;suaviteradaures
bezeichnen bte Satetnet „Älima" burefi regio, menn eS aceldere: roaä gut, roorjt, angenefmt Hingt, dulcis;
im Seutfdjcn mit einem bte S8cfdjaffcnt)cit ber 8uft suavifi (@gf(5. insuavis): biefeä 2ßort Hingt beffer.hu-
ange&enben SBcuoort nerbunben unb bie Wegcnb, 100 jus vocis elegantior sonus est: bie Serebfamfcit
bao Älima fjerrfdjt, jugletd) mit gemeint ift, f.bic Sei» Hingt nur leer u. matt, wo :c., eloquentia inane ali-
fpieie. - ein gejunbeä .u., caelum Balubre; caeli aal 1- quid et languidum sonat, ubi etc.: bao Hingt fd)ön
liritas: aersalubris: ein ungefunbeSÄ.,aerpestilens: (tft fd)ön gefagt), aber 2c honesta oratio est, sed etc.
,

caelum grave; caeli gravitas: baö gefunbe &. eineä (f. Ter. Andr. 1, 1, 114 [141]. Cic. Phil. 8, 4, 13):
Dtte§,salubris loci natura: bao uugefunbe,pestilens foldje Sßorte Hangen me(;r fd)ön alo roaljr, plus in
natura loci: ein gemäfugteo ,u., temperatio ob. tem- oratione tali dignitatia quam fidei erat: bao Hingt
peries caeli; temperata caeli aer temperatus ein roenig fcltfam, hoc nescio quomodo dicatur: baä
caloreet frigore: Werter, bie ein gemäfjigteä H. haben,. Hingt gang anbero, hoc aliud est: bao> Hingt hart!
loca temperatoria: ein mitbe3$.,mite caelum; caeli aber nod) uiel härter Hingt cd jc., dura vox! multo
dementia: ein raul;co.U., caelum asperum; im illa durior (f. Cic. Phil. 8, 5, 16): man ergaalt, nmä
3f|g.
aud) asperitas (f. Sali. Jug. 17, 2): ein (jeitw rounberbar flingt, eo mären :c., traditur dictu mira-
caelum serenum: bie 93erfc$ieben$ett bes* Ä., varie- bile: fie hinterbrachten mir einige gang fteoel^aj
tates caeli: ein marmco M., aer calidus; im ,3fÖS- genbe Steu^erungen, ne&ria qnaedam ad me pertu-
nud) calor (f. Sali. Jug. 17, 2): ein falteä OL, aer lerunt.
frigiduflj regio refrigerata in einem feigen ,u. 1001)=
: Mlittfjen, bao, tinnitus (baö/tlingeln :c). -soni-
Iten, soll vicinum esse: in einem falten Ä. geboren tus (bao' ©etön, ber Klang). - bao Ä. ber einen, tin-
»erben, refrigerata regione (ob. uou Steueren in nitus aurium (aber aurium sonus ob. sonitus - bad
oerfebiebenen ©egertben, refrigeratis regionibus) na- ©raufen ber Chrcn).
sci: fid)an baä .u. gewönnen, *ca< lo assi fltngettb, sonans, - canorus (mo^IHingenb, ton
-'
flimatifriic Bejo&affenjjeit, f. Klima. reid)). mit f. Spiel (,irt bie Stobt) einmaridiiren, ein-
MI i mar., f. Steigerung. gießen, urbem ad classicum introire: f. 3ÄÜ1
tlimmcu, f. Heitern." baar (®elb).
f limpcrn, tinnire (aud) mit bem (Selbe, f. Cic. ad ftlittflcnfrijmicb, *laminarum faber.
Att. 14, 21 ejrfr.).-ouf bem Saiteninftrumcnte flim ftfhtgt laitfl, tinnitu- fliuiie!, Tac
peru, *fidium tinnitibus suiiare. 26).- inanis verborum Bonitus (leereä SJortgeHingel,
Jtlimpcru, baä, umfdjr. burdj tinnire, $J. burd) Cic. de or. 1, 12, 51). - nugae canorae (ein leeres'
Ä. auf einem ehernen Werfen, tinniendo aere (nadi Spiel mit flingenben Starten, Hör. art. poet. 322).
\'arr. r. r. 3, IG, 30). - R. reben, inaui voce sonare.
Mlüifle, limina. - gladius (baä gange Sdnoert). - ftlinit, H 33et)anb(ung ber .Uranfen: *aegrotorum
3ftnbm. unter bie M. laufen, alcjs mucronem Mibire; curätio. - II) = Kranfcnhauo, ip. f.
ad alcjs inanuin venire: etumö mit ber M.ciuomadien, Mlittifum, f. „Uranfenhauo.
armifl dirimere alqd:3mb. dos bie m. forbem, ad Jtlinfc, etwa ansa.
certamen provocare alqm: 3eben nieberfireden, bet Klippe, Bcopulna - cautes (eig.,
(eig. u. uneig.).
einem DOt fonunt, obvios Bternere: über bie
bie ft. eine flehte .Hlippe). - (©eftem, eig.). - ein Ort,
saxum
St. fpringen, caedi; oceldi: "KiU* über bieÄ. fpringen roo Diele JtUppen finb, locus scopulosus (im ^5(ur.
laffen, omnes trueidare; hostem ad internecionem aud) W. scopulosa, orum, >/.). -auf eine.U. gerattert,
re; iuil. , .aufreiben (gänjlid Bcopulum offendere (eig. u. uneig.): an einer m. fetjei
Mlitlflcl, tintinnaliulum. - bie fl «u'l)t, tönt (= eS tem, adscopulum appellere (navem). adst-ojiulum
Dieb gellmgelt. eo flingelt', tinnit tintinnabulum (bei appelli (erfterco uou Dienfc&en, letUereo 0011 Sd)iffen;
2. >: nee tuas um-
r
UnS OUd) D. ber Ilnir
Ilieaterflmgel: bie SUten
11. aud) bilbl. nad) Cic. Kab. Perd '.»,

aber fagten OBtium conen •puit |bie JIjür fnarrt, ber quam rationes ad eosscopulosapjmlisses[b.t.märeft
Jtommenbe tritt ein ob. berauB] ob. pulsantur fores, bamit an ben iUippen gefcheitert], ad quos S. x. Titii
man Köpft an bie [oerfdjloffene] !E$ür, uerlangt ein- afäictam navem videres); ad scopulum allidi(eig.
57 flippcnooE tlUQ 58

Stippen gtücftid^ nteiben, ben Ätip=


r-on ©djjtffctt': bie ÄIoftcr,coenobium(Eccl.).-monasterium(©pät.
pen entgegen, scopulos praetervehi (ctg. u. uneig): üb^.). - e. flcineö $., monasteriolum ((Spät.). - ba§
«3 giebt feine gefät)rlid)ere flippe fürbiegreunbfdjäft, $. 3U ©t. ©allen, *fanum St. Galli. - in ein A.gefyen,
pestis major est nulla amicitiis. *in coetum monachorum ob. monacharum reeipi.
flippcnfcoU, scopulosus. Älofterbmbcr, f. 3Köncf;.
Älippfif et), *gadus morrhua (L). Äloftcrgnrtcn, *hortus ob. (al§ Äunftgarten)
flirren, crepare ob. (ftarf)crepitare(ein ©eräufd) horti coenobii.
»on ftdj geben, v. Äetten ic). - sonare (übf). ertönen, Sloftergcbnube, ,. Slofter.
3<S. catenae sonantes). - stridere (äifd)enb flirren, Stloftcrfldübbc, ablegen, more Christiano cul-
Ijell flirren, d. Äetten 2c.). - mit ben äßaffen f., armis tui divino sacrari.
concrepare: bie SBaffen flirrten, increpuere arma: JtloftertirctjC, *sacrarium coenobii; *aedes Sa-
bas" Gifen flirrt, ferrum coneutitur. cra ob. templum coenobitarum.
Sfirrcn, ba$, crepitus (5$. ber Sedier 2c.). - ba§ ^loftcrlebcn^ vita monasterialis.
Ä. ber SBaffen, armorum sonus ob. sonitus ba3 Ä. : fiöftcrttcf), r.onasterialis ((Spät.). - ob. umfd)r.
ber Letten, catenarum soaitus ob. Stridor. bura) ©enit. cjenobitarum ob. monachorum (ber
f\ toben, I) am §ebejeug: trochlea. - ber erfte $., 3Jiönct)e) ob. coenobii ob. monasterii (bes> Älofters),
trochlea superior ;rid) Vitr. 10, 2, 1 oon Ginigen j33. f. Ginfamfeit, *monasterii solitudo. Adv. —
aua) rechamus genannt): ber britte &'., trochlea ter- * coenobitarum (ob. monachorum) more.
tia; artemon (ägzsfiojv, nad) Vitr. 10, 2, 9 ber eig. $tIoftcrntiwern,*muri,qui coenobium (ob. mo-
SluSbrJ: bie ©cbeibe am k., orbiculus. II) 33ünbel: — nasterium) cingunt.
etroa manipulus. StIofierrcgct,*lexcoenobitis(ob.monachis)ser-
JUöpfcl, einer ©tode ob.eineä 9Rörfers\pistillum. vanda.
- ber Xrommel, etroa plectrum. Äloftcrf d)ule, *scholae, in quibus a coenobitis
f topfen, I) v. intr. an ob. auf etroas f topfen: di- (ob. a monachis) literae traduntur (roo 9)Jönd)e bm
gito impellere alqd (mit bem Ringer anftopfen, j^8. Unterrid;t gebend - *scholae, quae in coenobio (ob.
an bie %i)üv, januam\ - pulsare alqd (an etroa3 f>ef tig in monasterio) pristino habentur (bie in einem elje=
fdjtagen, 3^3. an bie %fyüv, fores, ostium). - caedere maligen Ätofter gehalten roirb).
alqd (auf ettr». fjauen, 3*8. mit (Steinen an bie %t)ür, $liofierf(l»n)cftcr, f. 3^onne.
saxis januam). - percutere alqd (erfdjüttemb fra- SftofiternJCfett, *res, quae ad monasteria (ob.
gen, jS. virgä forem [0. Sictor]). - mit £eftigfeit an coenobia) pertinent.
bie Jenfter f., quatere fenestras: es flopft an (öie ÄIofteräUcb,t, *disciplina monasterialis.
%t)üv), pulsantur fores. - an fein ©dnoert (roieber= ft loi?, caudex (aueß, ai$ ©ttjimpfroort). - roie- ein
fjolt) f., capulum gladii crebro verberare. - bas Ä. ftebt er i>a, tamquam truneus stipesque stat- geft,
^»er3 f topft, f. öer3. —
II) v. tr. pulsare (mit ber raaä ftel)ft bu roie ein Ä., i, quid stas lapis. - ©pritüro.,
gauft, mit einem Steine 2c. fdjlagen, roatjrenb verbe- 3um groben Ä. gehört ein grober Ä'eit, malo arboris
rare = mit Siutben, einem ©rode 2c. prügeln). - per- nodo malus clavus aut euneus infigendus est (Hieron.
cutere (erfduitternb fdjlagen, 393. alqm colaphis). - in Matth. 3, 21. tom. IX. p. 52. B. ed. Francof.).
tundere (auf etroas mit einem Älöpfet, Änüttel 2c. Ritibb, circulus (gefellfd)aftlid)er Ärei§ übb.). -
fdjlagen, 38. ben 3fad)3, linum). - perticä fiagellare. factio ((Sefellfa)aft, bie eine Partei im ©taate bilbet,
baculo excutere (ausflopfen, um bas" barin 33eftnb= roie bie ber ^acobiner 2c. in s$ari3, Trajan. b. PI. f.
fiebe b,erau53u6ringen, 3S. bie Slciber ob. ben ©taub ep. 10, 36). - coitio (Bereinigung mehrerer 2tmt§be=
aus ben Äleibern, vestes: bie 2tef)ren, spicas). - con- roerber 3ur Berorängung eineä anbern Ganbioaten).
tundere. comminuere (jerflopfcn, $8. ©teine). - - ber Ä. ber Skrfcbiüorenen (= bie SSerföpioorenen al^
3mbm. auf bie Ringer f., *digitos alcjs pulsare (mit &.), globus consensionis.
ber öanb, manu ob. (mit einem ©todfe.) baculo (eig.); Äubbtft, *homo de circulo. -factionis Studiosus
poenam ab alqo expetere (uneig., 3mb. beftrafen): (f.
„Älubb" ben Unterfd). non circ. u. fact.).
3mb. (auf) ben SJJunö f., *os alcjs pulsare manu; SIttft, rima (Rify). - hiatus (Spalte). - specus.
os alei batuere (Plaut. Cas. 2, 8,61 [387]): ^mb. caverna (öö!)le, f. b.). - 33ilbl., e§ entftefit eine 3U
leifeauf öie Scfmltern f., alcjs humerum leniter per- roeite k. 3roifa)en ben einjelnen SBorten, verba vastius
cutere. didueuntur (®gf^. aspere coneurrunt): e§ ift eine
SUopfcn, bas, an bie Xt)üv. puisatio forium; ja- große Ä. (ber 3«t nad;) 3ir»ifd>en bem Gobru6 u. Qna=
nuaf impulsus. -Das &
Des öetgenS, f. öerjflopfen. djus, *multum distat Codrus ab Inachö.
ftlopfcr, I) Giner ber tlopft: pulsans. II) — flüftifl, rimosus (uoller 3ti|en). - hians. dehis-
Süer^eug jum .Uloofen an ber Xl)üv. etroa malleus. cens (Spalten fjabenb).
ftlopff erster, gladiator (jeber Mmpfer; and) fing, mentis compos (bei Sßerftanb).- sanae men-
bilöl.= oerroegener llRenfd}). - pugil ^edjter mit bem tis. sanus (bei gefunbem Wcnfa)enoerftanb). - prudens.
Gdftus, roofür man autt) bas gr. pycta[:n'*r//;]ge= prudentiae plenus (oorfia)tig, beöädjtig; bann ge-
brauchte - homo ad rixam promptus. homo cupi-
. roanbtunö erfahren impraftifd)enSebcn,roelt=,ftaats=
fjänDclfüajtiger 3Kenfd).i. f lug Ado. prudenter). - sapiens, Adv. sapienter
;

ftlopf fcdjtcrei, pogüatus (eig., f. b. 0. 21.). - rixa (uoll Ginfidjt, roeife). - magni consilii (oon grofjer
(.frän Gtnfidjt; ba)er fcljr f., maximi consilii). - acutus,
Klöppel, tu-ti- Knüttel. - malleus (öammer Adv. acute (ber iuit3a)arffinn in benÄern ber Singe
ob. Bläuet oon Ö0I3, roomit ber foanoroerfer auf öen einbringt feljr f peracutua, Adv. peracute). - dex-
: .,

Geißel fdjlägt, aua);?laa)sbläuel u.ögl.). - *pistillum ter (ber 2(nöerc }U finöen u. fie für fid)
fia) leia)t in
($um klöppeln ber 2pü- etnjunebjnen nerfteljt, lebensflug, roettflug), - multa-
fttof?, globuB (im 8%, jebe runbe SKaffe, aua) rnm rerum peritus in doctrina(in feiner iöJiffenfdjaft
bie pon mct)i. - gleba (Gröfloft). - fleiner St., f. fefjr erfahren). - callidus, Adv. callidc (bura) Grfa!)
Ä(öf5a>en. rung u. Uebung gciuitjigt, gefdjeiöt; im Übeln ©intte
'
ft!öf«rf)en, globolua (im ?Wg., aua) oon 3Kef)l). = li'i tutu Adv. afltute (fd)tou: f. „liftig"
- gtebala (oon Grbe). oic onnon.). - nief/t f., uxente captu demens; in-
Hoftifl, oom ^üooen. gleboia .

(®gf||. tener). u: nid)t recfjt f., miilc sanus, - Die Kügften oon
59 JHügetei Änabenunterricfjt 60

ben Spieren, sapientissimn animalium. - c. f. 3tntl), - Sft es = Saufen, f. b.


- ein Ä. gletfd), caro (aurfj
consilium prudens ob. callidum c. f. 33enc(mien, pru-: t)erätt)tl.o. mcnfrf)l. Körper). -ein f leinet Ä., f.£lüm»=
dentia. - f. fetm, sanae mentis esse; sapcre: nirfjt d;en: ein grof;cr K., moles (j33. moles arenarum ege-
f. nun, insaniro; desipere: fjintcnnacf; f. jeim, prae- rere [auöroerfenl, o. 3letna): ein tunbet Ä., globus.
posteris uti eonsiliis: nirfjt Diel flüger fct;n als ^mb., f luntpcnhJcifC/ f. fjaufenroetfe.
all alcjs prudentia non multum distaro: älter u. tlüntpcvig, Hitmpig, glebosus (0. $oben,©gf§„
flüger fetm nio bie übrigen, aetate ei consilio ceteros teuer .
- fliira(JCtn, ftd), conglomerari.
anteire: nidjtS fflugeS beginnen, nihil pro sano fa- ftlitmpfuf?, I) cig.: tali 1, 3, 48). pravi (Hör. sat.
cere: er hält ficr) für tlüger alS [einen \xrrn, plus - exßtantes (Schob 3. a. ©t.).
tali II) meton. = —
censot sapcre se quam dominum: bafj er fiel) nid)t ber einen St. bat, scaurus (Hör. '?*/ 3, 48). ,

für finget Ijält, alö er ift, nc quid se putet scire, tlumpfüfsiq. scaurus. talispravis ob. exstanti-
quod nesciat: 311 fpät f. werben, sero sapcre: mit bus (Hör. sat. 1, 3, 48 Schol).
ber geit Hüget werben, aetate rectras sapere: mm ftluntcr, rimbria ®ranfe, Quafte: mit foldjen be=
ratffen miro wo&t, finb aber barum nidjt fluider, sci- fent, fimbriatus). - villus (3ottell
mus nempe; haeremus nibilo minus. - bift bu f.? Jllunfcrcrbfc, *pisum umbellatum (L.).
saun i
atin' sanus ob. sobrius es?: Dccnfd)! JUunfc, f.
:>titjo.

bu bift nid;t f., tu homo, neu es sobrius: wenn bu ftltjfticv, elyster. - ein ^. »on Del, int'usio in
f. wäreft, si tu homo esses. - id) hielt eS für bas oleo: ein .H. neunten, clystere purgari: ein Ä. oon
Älügfte, mich nidjt weiter ju ärgern, bl. destiti sto- eitoaö geben, alqd clystere injicere ob. infundere;
maehari. - bitrcb Stoben f. roetben, ipsä re oorrigi alqd clystere infundere per intestinum; alqd per
(Sali. Cat. 52, 31); aud) mc gravis aliquis casus ex- clysterem immittere: ein Ä. fetum, ducere alvum
periri cogit (Cic. de amic. 22, 84): in etunro, alqd clystere. - ftlnfticrfpritjc, elyster. - tifjftircn,
calamitatc doceri(Cic. de imp. Pomp. 7,19): burd) ducere alvum clystere.
©djaben wirft bu f. werben, doetas cavebis (Hör. Slttitbrijcn, puerulus.pusio.pupus. pupulus(flci=
sat. 2, 7, 68): id) bin burd) ©d)aben flug geworben, net Jtnobe). - infans puer (gan^ jungeo mönnlidjeS
me mea damna movent (Ov. am. 8, 6, 100): burd) - ein .u. uon jwei, brei Queren, bimulus, tri-
ftinb).
anbetet £eute©a)oben f. werben, ex aliis sibi somere mulus: gan§ junge Wnäbchen, pueri infantee minu-
cxcmpluni (ftdj on Snbern ein ©eifpiel nehmen, Ter. tuli.
adelpn.3,3, 62 [41(5]): ex aliornm eventis suis ratio- Stttnbc, puer. - virilis sexus.mas (alö männlirfjeö
nibua providere (am SInberet Sdjidfalen für feine SQSefen). - etneä Knaben, Jtnaben ,pnerUia (jS. ( 3^ s =

eigenen •iViiiültniffe fflug^eitSregeln sieben, Cornif. speciesV - ein Heiner ff., f. .Knäbrfjen. -ein ff.
ftali,
rhet. 4, i), 13): US) bin burd) anberer Seuie Sdjabcn von jwei, brei jähren, bimus, trimus. - mein alter
f. geworben, periculum ex aliis l'eci, quod mihi ex )erU).)! mi vetulei - ba ßioia gern einen ff no>
usu sit (Ter. heaut 2, 1, 8 (22111 - ou£ ^mb. ob. ben haben (gebaren) trollte, fleh fehr einen ff.wünfd)ie,
aus erwaS nidjt f. werben, alqm ob. alqd non intel- Livia qunm parere virilen Bexum admodum cupe-
ligerc. - l. tinin, prudenter tacere (f. banbeln, oer* ret : oon iljr betam er ffnaben u. SDläbdjen, de hac li-

fahren); peracutum videri velle (ben fflugen fpiclcn, utriusqt tulit: wieber jumff.n
nach CSc Verr. _', 44, 108): fiel) f. benennten, pru- (wiebet aufleben', repueraecere. - a(S ff. oon fo u. fo
denter se gerere. viel fahren bl. burd) Angabe bcö SUterS, jSB. er ftarb
Klügelei, argutiae. Don fteben ^afycen, mortnus est Septem Bo-
..

Stltigclcf, *nasutus, qui destringit omnia. norum; mortui a annos natus: alo.u. von
tingeln, an etwas, nasutum destringere alqd neun ^aljren bin id) oon end) fortgejogen, novem au-
(38. a edr. 4, 7, l). - an etwas hin norum a vobia profeetns Bum.
11. her f., *prorsus ad tenue elimare alqd (über bie fiimbcnflltcv,aetaspuerilis;pueritia:aniii pue-
evebühr an etwas feilen). riles; puerilitas. - in boS ff. treten, puernm esse
Klugheit, prudentia (bie Borftojtigleit, bie öe- coepisse; ex pueris excedere; pueritiam ob. annos
bächtigfett, bann bie ©ewanbtljett u. lirfahrenheit im puerilitatis egredi: bef. von vom. ffnaben, togam
prnftifcbeu geben, bie äBeli StaatSuugbJeit). -
ob. praetextam ponere; togam virilem sumere: u.gnerf).
Consilium (bie llebertegung, cjinficht, mit ber man bie ffnaben, ex ephebis excedere.
jebeSmafigen äSerjjftltmffe be^anbelt). - Bapientia (bie flttabciiart, *mo8 pnerorum ob. puerilis.
- dexteritas (bi
höf)cre <iinfid)t, bie äBetS^eit). Mnnbcnfübrcr, paeda xaiiayw
manbtljeit u. Süeholfcnbeit im ^cuehmeu gegen Stt* SBgL „normen
bere,bieSebenSflugb/ eit,83äeItIIugb/ eit).-callidit8 Jlnnbcr.flcftßlt, Bpecies puerilis.
©ewifcigt Senn burd; Hebung u. ©rfa^rung, bi fnabcnl;cift, puerüis. -- 4d».pueriliter; pne-
fdjeibtheit, pra!tifa)e .uiugiii'it; im Übeln ©ftme :
rorum ritu.
Stftigfeit, SBerföjmtfctljeit). - astutia (bie Sdjlauheit, $lunbcul)iiub. manus puerilis (@gf|. manus vi-
oerftetfte fflugbrit). - mit ff., prudenter (jSB. han rilis). - ftnabcniafyrc, f. ffnabenalter. - Jlnnbcn=
beln, beere: ftdj benehmen, sc gerere); Bapienter; Icbrcv, puerorum praeeeptor. - funbcniunfug,
callide; astute. f. fnabenhaft. -ftnnbcnfrijlllc, Mudns diseiphnae
StlugljeitSIcfrre, rcgcl, praeeeptum ob. lex I
nerilia - rtnabcnfcbuilcbvcr, puerorum prae-
prudenter se gerendi. - .Ulugheitolehren für boS 8e eeptor. - ftitnbcnipicl, lusus puerorum. -ftnn-
epta vivendi vivendi ars.
:
benffimme, vox puerilis.
Hügliri), f. Flug (Ado.). Jtnnüritttrcitbc, "errata pueritiae - begeben,
Mlügliitg, ftlitgtljucr, homo nasutus. - ein *facere quae pueritia fert(betbeS nadj benSluSbrr.
nafeweiferff., homo Plautinae prosapiae (Min Fei. unter „Sugenbfrreia)").
14. S
Mnabcntrnd)t, puerilis liabitus. - ff. anlegen,
tnümpAtU, bula (f. „.Ulumven" um fein ©efa)(ed)t 31t Der6etmlid)en (»on e. J-rauen-
ben Unterftt).). - Keine R. j^eifo), minimae carnes. jimmer), pro femina simulare puernm sexum men-
;

Mliiiuveu, massa (in RüdfidJH auf bie rob,e, form titam puernm esse credi.
xn er ein >ufammengebaHteS finabcttiiutcvririit, institutio ob. diseiplina
©anjeS bittet, junäa)ftÄ[umpen oon<£rbe,bann übh.V puerilis. - ff. geben, *pueros docere literas; *pueros
61 $näMetn Ante 62

docere humanitate et dotrinä. - &uabcu;>ett, f.


f »auf ent, teuacem esse. - sordidum esse (filgig.

Knabenalter. feun).
ftnnblctu. f. Änä&djen.
ftttebcl, I) Cluerbolj: etroa bacillum. — II) mitt=
ftnarf, f.
Knatfcn, bas. leres gtngergelenf: *articulus (digiti) medius.
tu arten, I) v. intr. souitum fragilem edere. - ftitcbelbmr, Schnurrbart.
f.

erepare (». ben Qffljjnen, gingern 2c). - mit bcn gin= f tteücdt, 3 mö claudere os (if;m ben 9Jhmb
., alei
gern f., infringere articulos. — II) v. tr. fraiigere ucrfd;(ie^en). - alei os obvolvere folliculo et praeli-
(}S. 9lüffe, nuces). gare (tönt ben 2Jlui^ mit einem £ebcrfd&laudje jubin=
finartco, bas, sonitus fragilis (Lucr. 6, 111). - ben). - alqm collig^. ob. constringere (if;n btnben).
ba3 Ä. be' articulorum crepitus, quum se
yincier, - ^mbm. §änbe u. güfje f., alqm constringere qua-
ipsae manus frangunt articulorum se ipsos torquen-
;
drupedem.
tium sonus. ftnctl)t, servus (©flau; i[t er im £au3 geboren:
ftnatfhwrft, etroa hilla. verna). - famulus (Siener übt).). - calo (^acrtnec&t).
Slnall, sonitus - fragor (©efracb). - et=
(Gtetöfj). -bubulcus (Pd)fer*.iec6t).- mulio(95tau[tf)iertretber).
nenft.uon fid) geben, sonitum edere ;fragorem edere. - is qui jumen^ci agit (guörfnecbt). - bie Inecöte

Stnottcffcct, subiti ictus (533. seL.entiain.im, Sen. ©ottes, dei scvvi (Eccl.). - ein Ä. feiner Säfte 2c., bes
ep. 100, 7). Safters 2c., servus libidinum suarum(nacö Cic. parad.
f nullen, sonitum edere. - fragorem edere (f ra= 5, 2, 37, roo serv. ineptiarum omnium).
eben). - mit ber ™: tid)e f., crepitare äagello (poct. fncd)tCtt,3'Wb.,alqm Servitute oppressumtenere
;

insonare rlagello). (unter bem ^rude ber $ned£)tfd;aft öa(ten). - domi-


ftnaficn, bas, f. Knalf. m
Bari in alqm (gegen 3 b. ben §errn fptelen).
ftnaflttolb, *aurum fulminans. - einen I. ©tnn l;aben, animo
.'neefttif c^>, servilis.
JhtaUnlbcv, *argentum fulminans. esse maneipium. —
Adv. serviliter. - f. geftnnt, ob-
tnayu, I) eig.: strictus. astrictus (firaff). - an- noxius (@gf|. superbus): i. ^mbm. jugetban, alei
gustus. artus („enge", f. baf. ben Unterfd).). - ein f. addictus:3inbm.t.äugetöan uierben,alci seaddicere.
©ebub, calceus astrictus (als Sob); calceus urens Sttcrfjtf cijaft, servitus (©t(a»eret). - jugum ser-
(alä Xabei, ber bie güfie rounb reibt): ein f. anüe= vitutis (bas ^oa) ber ©Hauerei, f. „^oeb no. II, 1",
genbes Älcib, vestis strieta et singulos artus expri- 100 bie fiter fefilenben 3tebensarten). - in Ä. geratöen,
mens: f. ftfcen, anguste sedere. II) uneig., fpat= — falten, in servitutem delabi: in bie $. abfüören, in
fam, genau: artus-, angustus. - f. ©etreibenorratb, Servituten» abducere in iie Ä. fcöleppen, in servi-
:

res frumentaria angusta: f. 3ufubr, commeatus ar- tutem abstrabere, abripere- ^mb. in ber Ä\ fialten,
tus: fnappe Reiten, res artae: mit fnapper 3Iotf;, an- alqm Servitute oppressum tenere: bie k. Raffen,
guste vix ac ne vix quidem (dxptßwg xul /tokig);
; odisse conditionem servitutis.
vix aegreque (yu'/.tTcöJg xul ßoXiq). - bas Knappe Äncif, ber ©cöufter 2c., scalprum. - cultellus
ber Diebe, brevitas orationis. —
Aclv. arte; anguste ;
(DJieffercben übb., ber Sdjuftcr, crepidarius cidteJus).
parce (jpärttcb); exigue (nur näbrüd), fnauferig). - fneifen, f. fnetpen.
3P es = faum, f. b. - es gebt f. ber, parce vivitur: Snci^c^sordidum deversorium (gemeines 2ßirtö3=
Unit), f. galten, arte colere alqm (Ögffc. opulenter fjaus).- caupona. cauponula (©djenfe übö.). - f ttci=
colere, Sali. Jug. 65, 34). pcn r Smb. in bie Sad'en, *malas alei blande com-
Stnoüöc, I) Wiener eines Stitters: etnm armiger. primere: bie ©tfjuöe Jneipen (mtcö ob. ben gufj), *cal-
— ©ebiüfe eines ÜDiMers
II) : puer. — III) 33erg= cei urunt pedem e§ fnetptmtd; im £etbe,torminibus
:

fnappe: metallicus. laboro.-^ncijjcn, bag, f. Saud)grimmen. -Sltci|>=


fnoppern, mit bem ©ebifj, fremere. - Sinap: Sänge, forceps.
pern, bas, fremitus. fttctcn, depsere. condepsere. - subigere (übö.
ftnapptjeit, angustia. burdjarbeiten, roirfen). - gefneteteä 33rot, panis dep-
f'narren, erepare. concrepare. - strepere (ein sticius. -- kneten, bas, subactio. subactus (ba§
lautes, (ärmenbes ©eräufcb »on fid) geben), -stridere 2)ura)arbciten, äßtrt'cn).
(ein lautes gelles ©eräufa) machen). - sonare (übt). fnirfen, l)v.intr. raiber aBilten tn§Änieftnlfen:
einen Jon, ein ©eräufd) uon fict) geben). - bie Jbür genu submitti coepisse (anfangen ins Ante ju fin.=
f narrt, fores crepant; ostium concrepat-, cardo so- fen) ob. genu submitti (ins Ante ftnfen; f. Curt. 4,
nat (Die Üöürangel fnarrt) bie 3iäber f narren, rotae
: 6 [27], 20). —
II) v. tr. einbrechen: frangere; in-
strepunt: bie 2aue f narren (beim Sturm), funes stri- fringere. - fein ©räseben f., mtlla gramina laedere.
dent. ftuirf er, bomo illiberalis.
ftnarren, bas, crepitus (j33. cardinum). - stre- fnief crtfi, illiberalis. —
Adv. illiberaliter.
pitus (Uwteö, lärmenbes ©eräufd), $S. rotarum). - fnictern, illiberalem esse.
Stridor (lautes bclles ©eräufd), j». tracti subsellii). $lni(fö, genua curvata (bie uor^mb. gefrümm=
us. -onitus (©etöfe, 3®. rotarum). ten ftnice). - adoratio (ba§ ^ 6 ' ^^" ber äkrefirung).
1

fnattern, erepare; concrepare. - einen H. madjjen, dexa genua submittere; genua


ftnnttcrn. bas, crepitus. curvare: uor ^mb., alqm adorarc (aß geid&en ber
lhiaucl,$lnäucl,glomus.- einK. leinenes ©arn, S
-I5eref;rung, aud) u. Gtepf;antcn 2c.).
glomufl lini: ©arn in einen K. nudeln, lanam glo- ftltic, genu (eig.). - geniculus (übtr., jebe tnie=
merare. äfjnlidje Beugung an Stöörcn 2c.). - auf bcn Änteen,
ftnouf, einer Säule, capitulum. f.
„fmccnb" unter „fniecn". - bas Knie ob. bie ftniee
fnaupefn, an etro., roaere, arrodere alqd (jß. Beugen, genu ob. genua flectere, curvare (im 2tltg.);
unguem .
re, uor^mb., alei. dexa genua submit-
ftuauict,)iorno tcuax.-liorno Bordiduß (eingtfj). tere, uor 3mb., alei (atS Gfirfurcbtsbeaeigung);
ftuaufcvci, t< ',! m inflexo adorare genu (IniefäUig gmb. anbeten,
fuauferia,, tenax. - illiberal» (f(fmufeig). - sor- 5^3- '

iuf bie .Hnice faden, ftnfen, in genu pro-


didus (füjig). Adr. Uliberaliter; tordiae; exigue cumbere, procumbere (auf bie .umee ftnfen, f
auef) b(.
(nur näbrlia)i. -etroas f. berechnen, :dqd nimis exigue abftrf)t(05, a(o
«errounbeter u. nbfid)t(id) als iMt s
,

et exiliter ad calculoi rocare. tenoer ob. ikrebrenber): cor ^mbm. auf bie ftnief
63 Äntcbonb knoten G4

procumbere. ad genua alcjs pro-


fallen, finfett, alei aul. 3, 6, 23 [566]): vix ossibus baeret (Yirg. ecl.
cumbere. ad genua alei ob. genibos alcj8 accldere. 3, 102i: vix ossa. ejus inter se cohaerent (nadf Serv.
prosternere sc et Bapplicare alei (als Bittenber); Virg. ecl. 3, 102).
genua alei ponere et eum venerari. humi procum- rnorljcnartifj, osseus; ossi similis.
bentem venerari alqm. aud) Dl. venerari alqm (alä $tnori)cnbano, ossium commissura.
SSerebrenbcrv. fiel) auf öas (iine K. nieberlaffen ftnorfjcnbruci), fractura ossis ob. ossium; *ossa
niti ino St. finfen (uon e. Cfjnmädjtigcn), submitti
: fiacta.-rtnocbcnfrnfj, ossium caries.-Jtned)cn:
genu coepisse (oon ber beginnenben .£anblung); sub- Jcbnubc, ossium positus figuraeque. -^nocrjcn"
mitti trenn (uon cht uollcnbetcn: f. Curt. 4, 6 ebre, 'osteologia {t. t.).
J1
DOt 3tni). auf ben Knieen liegen, ad genua ja-
1 fnod)Ctllo&, sine osse; exos (Lucr. 3, 721).
cere (im 2111g., vB. oor c. 9)cäöcf)en, u. Liebhaber): ttnoriicumarf, *medulla ossium.
supplieem esse alei (alo Rfieljenber): o'»bö. Knice Jlnodjcnfplitter, fragmentum ossis. - ein flet=
umfaffen, aiejs genua amplecti ob. jirehensare. ner K., parvuium fragmentum ossis ($33. eminet):
ftuiebaub, periscelis {neqioxektg). - od. rein bie Knodjenfplitter, auä) ossa fraeta (bte jcrbrod)e=
ot. genuale (Ov. met. lü, 593). nett Knoten, j5J. extraherel: bieKnorf)enfpiitter t;er=
ftniebettgttng, *genuum flexura. -genua cur- ausnehmen, ossa legere (jB. in capite: u. ex vul-
vata (f. Amin. 17, 10, 3: pacem genibus curvatis nere). - Jtnori)euipIittcrct)cn, parvuium frag-
oral mentum ossis (jS. <miinet).
fniccu, genibna niti (wenn man hinfnieet». - ge- fnorbentneife, ossicalatün(j33. ^mb. oom Sffiege
nibus nixum esse (nenn man eo fdmn gethan hat). nuflefen, alqm legere de via,Caecil. b. Non. 149, 27).
- Enieenb, genibus nixus (auf bieKniec geftür rnöd)crn, osseus. - fnod)id)t, ossi sunilis;
re abalqo, ul etc.); positogenu (mit gefenftem auf. - hiod)in, ossuosus (Spät.).
Üuie, jB. BUpplicare). - auf 3mb. f., genu premere JVnoHcn, tuber (jeber l)eroorragcnbe 2t)eil, bef.
alqm. am Körper; aud) an öeroäcfjfen). - bulbus (K. an
StttiefaVt jB. ift uon einem Ä. lahm, *pro-
et 3it>iebetgeiDücf)fen). _ moles (unförmliche Stoffe übh.)
cumbendo claudus (actus est. - einen k. oorlymb. - ein K. Brot, aliquantum ]>anis.
tfmn, f. „auf oieKniee fallen uor ic." unter „Knie". fMoüciiQctoäthif, berba tuberibus radicisro-
Stttiegeltltf, genas commissura. - bic Kniegc tundis. - bulbus (ein ^nwbelgeitiacljs).
leufe iiuo fteif, riget gentium jnnctnra (Ov. met. 2, fnoüifl, bulbosus (}B. radixl - bie eine Mit bat
823). runbe fnoliige 2öur jetn, unum genus est tuberibus
ftutcgttfit, 'gentium dolores (nrie man fagte ar- radieis rotuudis.
ticulorum d dores). - 'gonagra imebic. t. '.). finoöf, bulla (jebe budefartige £->eroorragung;
Jlnicflürtcl, f.ftmebanb.-ftttie$oI},geniculu8. bai).Jf)ürfnopf, Jcagelfnopf K.). - malleolus (Knopf
- ftnicfcl)(c, poples. - ftuicröbrc, geniculus. - 3um Knüpfen, Kleiberfnopf :c. $^J. beinerner, os-
,

ftnicfrijcibc, patella. - Tidn. orbis gentium (Ov. seus: eberner, aereus).


met. 8, 808). - Shtiefd)tnett$, genus dolo] finöpfcf)ctt, malleolus (f. Knopfe - .'pörner, bie
nuuin dolores. »orn mit nmben Knöpf d)en oerfeljen finb, cornua,
ftnieftütt, 1' einer JWIjre »c.: geniculus. II) — quae sunt propriä rotunditate praepilata.
Bilb (bei. in VebenSgröfjo bi<5 an bte Kuiee: *simu- ftnovpcl, cartilago
iacrum hominem genu tenus ezprimens. tnorpelnvtifl, =id)t, cartüaginens.
ftniff, are. artificium. - dolus (Stanf). - Kniffe Jlnorpclfifri), piscis cartilagineus. - Knorpel
iL Bftffe, auf bie ftdj ,Vnb. oerfteht. astutiae. fifdie. bie. cartilaginea, omni.
ftnirpe*, bomo pusillu's. - frustum hominis tnorpeli^, caralaginosua.
(Komif.). Muorpcltrnttt, polycnemum (noXvxvtjfiov).
fnirfdjcn, mit ben Sa.men. dentibus trendere Mnorrcn, talus (om^ul; bar).: big auf bie Knor =

ob. infrendere; dentibus stridere; Stridore dentium ren Ijerabgebenb, talaris, jB. tunica). - nodus (am
trendere. - ber 2>ant> fuirfdjt, roettn man ihn in ber Auf; u. an Bftoujeu). - o^ne Knorren, enodä; sine
^anb reibt, arena in manu confricatafacitsmdorem, nodis: Beine obneK. unbOelenle, crura sine nodis
$tltirfd)Clt, t>a-S, ber ^iibne. Stridor dentium. articnlisque.
f ttiftcrtt, crepare. crepitare. - Bonitnm edere flnorrcnftürf, an ber Samte, fusterna.
(oou Der flammet. - sternucre (n. Üichte). fitorrifl, no losus.
ttnifteru, baS, crepitus (jB. eme8 feibenen ®e Jtnik^pdjcn, calyculus.
njanbes 20. - Bonitua Bonus (jB. flamm Stnoctpc, a an Bäumen: gemma. germen. -
fnittern uitb fnattmt, crepitare; crepitum oculus (äuge, bei PL 17. 21, 3i. §. 153 oon gemma
re. unterfd)ieben). -ÄnoSpen befommen, treiben »offen,
ttnobiouri), allium. gemmascere: Knospen beFommen, treiben, gemmas
>tnoblrttii)c<',eI)e, nucleui allii. re: gemmare: mitAnoäpen uerieljcn, gemmatos:
ttnödul, l) (öelenf : articulus. 11 Knorren: bie Blütfje tritt auo ber K Hos de germiue solvi-
,

taluB. - nai bis auf bie Knöchel b/rabgeht: talaris tur. — b) an Blumen: calyx.
pB. tunica). - Beine ohneKnocbei unb®elen!e, crura Muijtfbcn, nodulus (im" 90g.). - am syxhn, ge-
oodis articulisque niculum; articulus.
5titört)cld)c», oasiculum ftnoten, Ii üi'b. [ebe runbe, bef. Barte ©r^öt)ung
MnodKit, 08, ®enil - ber K. im Arm, an einem Körper, u. pnar: a) amtb^erifdjen: nodus
iiioinv. - obneÄ., mai teine Anodjen &at, sine (im SOg.). - articulus (hn ®elenf, berÄnöa)el -
Lucr. 8, 72h: au« Änod)en (gemadj tuber (uerininete ©efd)mu(ft). - b) am $otje, an
is: bie lerfplitterten ffnoeben gntbrn. b^erau Sleften: nodus. —
c) Knoope: gemma. - oculus
men(oom2Öuti ain legere (jB. amÄopfc:
;i
(Äuge, bei PL 17, 21,35. §. 153 uon gemma unter
ii capite: aud einer IBunbe, evulnere): einÄn ftt)ieben). —
d) am §alme: nodus; articulus: geni-
bem anbern, f. rnoa)enroeife, - nia)tä aW culum. - Knoten Ijabenb, geniculatus: Knoten be
Xiiiut u. RnodJen an Ü)m, er bangt nun ! o?. nur in fommen, anfe^en, geniculare. —
II) Knoten, ber
§aut ii.iKnodien ossa atque peius t Plaut gefnüpft nur:: nodus (aud) alo Stern u. bilbl. =
65 fnotenloy ßodtfunft 66

^inbemi^S^iutcrigfei^.-difficultas^ilbl^iS^raie^ Sot»cu, für bie Sd)roeine, bara.


rigfeit). - einen Hnoten madjen, fcfjürsen, fnüpfen, ÄOOCr, copbinus.
nodum facere, nectere: einen $. in bas %ud) mo= Stopoib, *daemon metallorum (Serggcift). -
cfjen, fnüpfm (als ®ebäa)tnifj3cid)cn), notam impo- umbra, quae bomines inquietat (©pufgefpenft).
nere lino: in e. Keinen Änoten gefnüpft, brevinodo ®od), coquus. - ber erfte ß. im §aufe eines Jtö= s

ligatus: ben Ä. ansiefjen, nodum astringere: ben$. nters, archimagirus {aQxi^äysiQoq, Äaifjt.): fein

löfen, nodum solvere, expedire (eig. u. bilbl.); rem eigener Ä. fetm, sibi manu suä parare eibum. -
expedire ob. explicare (bttbt.): bas Jgaar in einen ©prüd)n)., f.
§unget.
£. binben, aufbinben, f. §aarroulft (tragen) auf ei= : toriibav, coquilis. - f. macfjen, coquilem facere
neu ja)roierigcn $. ftofjen, in difticilem nodum in- (3S. carnem).
cidere (bilbl., Cael. b. Cic. ad fam. 8, 11, 1): f)ier fiorljbitd), culinarum praeeepta. - als Site!:
fteeft ber Ä. (bilbl.), haeret haec res (Äomif.): ein de re coquinaria; de opsoniis et condimentis.
unauflösbarer Ä. (bilbl.), res, quae explicari non fodjcn, I) v. intr;. bullare, bullire (Slafen wer-
potest; res inexplicabilis. - ber Ä. eines 33ül)nen= fen, roie glüffigfe'^n, roeldje fod)en). - fervere (fie=
ftücfes, *nodus fabulae. ben, fod;en mit 3ifd)en u. Sraufen). - infervere. in-
ruotenf oc<, sine nodo; enodis. fervescere (anffteben, fiebenb auffod)en). - aestuare
ftnotenpunft, nodus ac coitus (f. PI. 11, 37, (nmllen u. braufen, als ber gröfjte ©rab ber §i^e,
89. §. 220: venarum in umbilico nodus ac coitus). in bem fiel; etro.befinbet; foraobl fervere als aestuare
JtttOtCttftod baculum nodosum (nad) Val. Max.
5
auefj bilbt. uon 3Jlenfa)en, bie in Ieibenfcf;aft(id)er21uf=

2, 7, 8, roo ictus nodosus, b. i. ein ©cfjtag mit ei= f lung finb, 3S. »or 9teib fod)en, invidiä aestuare).
nem Änotenftocf). - baculum cum nodo (nacl) Liv. - ii
f
angen 3uf., ebullire; effervescere : genug fo=
1, 18. §. 7, n>o ber ©gf§. bac. sine nodo). - ein tüa> d)en, defervescere f)irtläng(icfj f. laffen, defervefa-
ttger biefer $., vahdus nodosusque stipes. cere:
:

lafj es 3tt>eimal fod)en, facito bis inferveat. —


Knoiljoiä, an ben SBefhfröcfen, malleolus; sur- II) v. tr. fervefacere. infervefacere (in ben 3uftanb
culus. bes Siebcns cerfe^en). - coquere (burd) §i£e roeid)
f notig, nodosus. - geniculatus (üon §a(men). u. geniefibar :c. roerben laffen bann aud) = reif ma= ;

fnuff ett, 3mb., alqm lodere. - ^tnb. in bie (Seite d)en, uon ber ©onne). - mitigare. igne mollire (toeicfV
f., alcjs latus fodere ob. fodicare. madjen, burd) §i^e roeid) madjeu). - bei gelinbem
Stnüilc, ruga deformis. geuer f., ad lenem ignem coquere: bei gelinbem
fnünfen, uectere (eig. u. bilbl.). - jiuigere. co- Molenfeuer f. prunä lentä ob. in pruna non acri
,

pulare. coujugare. conglutinare (bilbl., genau unb coquere. - in ob. mit einer glüffigfett 2c. f., coquere
feft oerbinben). - e. knoten f., f. Änoten. - an etn>. in ob. ex alqa re (3S. in vino, ex vino: u. in aqua,
f., an nectere alei rei ob. ad alqd (eig. u. bilbl.); ex aqua); incoquere alqä re ob. cum alqa re (3$.
conjungere alqd cum alqa re (bitbi., etro. mit etro. aqua t'erventi, cum aqua): in einem ehernem ©e=
oerbinben). - an ben ©algen f., f. Rängen (no. b): fäjje feife f., in aeneo vase leniter coquere etl as :

eine an bas anbere f., aliud ex alio nectere (eig. u. mit Sannenf;ol3 f., ligna abiegna incendere ad co-
bilbl.): bie gufunft an ö i e ©egenroart f., rebus prae- quendum alqd: gar f., decoquere (abfod)en, 3S. in
sentibus aimectere futuras: fein Heben tft an bas calice prunä lentä [bei gelinbem Äofjtenf euer]); dis-
meinige gefnüpft, illius Spiritus in meo vertitur. - coquere (3erfod;en, roeid; fod)cn, 3S. mit 3tegenroaf^
an 3>"bs. tarnen fnüpft fief) etro., in alcjs nomine fer, aqua caelesti) percoquere (burd) unb burd; fo=
;

alqd habitat (3$. superbia et impotentia, f. Val. d)en): nidjt gaus gar f., minus percoquere: etroas
Max. 9, 5. ext. 2). - greunbfdjaften, bie burd) ein l)onigbicf f., alqd usque ad crassitudinem mellis co-
tjeiliges 5üanö gefnüpft finb, amicitiae religiosä quä- quere: ©peifen f., eibum ob. eibaria coquere; ei-
dam necessitudine imbutae: 3>ortf)eil fnüpft feine bum parare ob. comparare (übl). fie jubereiten):
fefteJreunbfdjaft, utilitas amicitias non congluti- fid; (feine SJcab^eit) felbft f., sibi manu suä parare
nat: biefe .^eirat^Süerbinbung fnüpfte ifjre Dörfer eibum. — III) v. refl. fia; fodjen ob. fod)en laffen,
fdron enge ^erbinbung nod) enger, quae conjunetio j93. leid)t (t). ©emüfen 2c.), facile coqui ob. percoqui:

necessitudinem eorum sanxit. - knüpfen, bas, fief; fd)iüev f., tarde coqui ob. percoqui.
junetio. ftodjen, bas, coctura(bef. bie 2lrt, roie man focfjt).

ftnüpöcl, fustis (äum Schlagen). - stipes (jum - SCua; burd) Umfdjr., 3S. fief; bes geuers 3um Ä.
Ginrammen). ad mitigandum ob. ad mollien-
bebienen, uti igne
ftuüüpdbrütf c, *pons ex stipitibus factus. dum eibum: 3um Äoo)en ber ©peifen gehören, ad
ftturrett, mussitare (0. §unbe). - fremere (d. eibaria coquenda pertinere: etro. ins Ä. bringen,
3Jtenfcf;en, als Qeitfyen bes llnrotllens). - ber 23aud) facere ob. efficere, ut alqd inferveat ob. infervescat.
fnurrt, intestina murmurant ob. crepant ob. cre- ftöcrjcr, pharetra. - mit einem ®. uerfefjen, il)n
pitant f&omif.): es fnurrt mir im £eibe, circa sto- tragenb, pharetratus. , ;

machum mihi s>onat. Jlortjcrci, res coquinaria.


ftnurren, bas, mussitatio (bes öunbes). - fre- ftod)flcfrtf?, vas coquinarium; vas coquendis
mitus ber JJtenfajen, als 3cicf)cn bes Unwillens). eibia utile. - ein efjernes Ä., ahenum coculum. -
f nurrifl, n. Sienjcf)en, bef. u. 2(lten, morosus. &od;gefäjjc (.Hott)gef^)irr, Äod;gerätl)), vasa coquina-
ftnutc, flagelhnn. - oie St. befommen, flagcllis ria; vasa coquendis eibis utilia; vasa, quibus ad
caedi: ,jtnöm. oteit. geben, llagellis caederc alqm. eibum comparandum assolemus;
uti assolent ob.
ftnutmeifter, caraifex. vasa, qua»' ad eibaria coquenda et conficienda per-
ttnüttd, fii'ti.s. - ein biefer k., stipes (j5ö. va- tinent.
lidus nodo i.r,.- ftnuttcJ^oIj, fustemae.
11 ij
Slodjqcvätl), instnuiKüitum coquinatorium
ftnüttclDcrc, •vernua rhopalicus (t. t.). - *ver- (JCt.). - ,\h es = jtocfjgefäfje, f. itod;gcfäf;.
:.uh Leoointu (oeifen iUiitte fia) mit bem Gnbc reimt!. JUiijflcfdjirr, f. .kodjgefäfj.
- vorMi» incaltoB et male oattu (übl). fcfj(ea;ter -8ers, 4
rtüdjiu, coqua coquula. ;

Hot. ep. 2, 1, 233). ftodjjuttflc, f. Üüdjenjunge. - bie Äocf)jungen, f.


ftoboJt, hmtaüaxt: «cobalturn (t. f.. 0) itüd;enpcrfonaI.
^almei: 'adrnia. &od)t\m% coquonim ars ob. artificium (Kunft
©eoifleü Ml^lot ^anorob, »b. II. Aufl. VI. .;
67 ÄodjIöT'fcl Mofc 63

bev Siöd)e). - culinarum an< rtfünfte). - po- ablochen, lentä prunä ob. in prunä non acri coquere,
Bcientia (bie ftuirß ber Warfüdje als SBtffen). decoquere: bei nidjt alljufterfem Ä. lochen, prunu
- a(3 ©djrift, f. Hodjbua). - bie ft. ausüben, artem non nimis acri coquere.
coquorum ob. scientiam popinae profiteri $lol)Icnl)flnbcl r negotium carbonarium. - einen
ftochjiiffcl, trulla (©äöpftöffe^fteue). -ftorf)= ft. treiben, negotium carbonarium exercere; *car-

ntnfctjiuc, autlicpsa ielbfifodjer). - boncs vendere ob. venditare.


Slocrjofcn, fornax. - ftorrtf ol,v aal popularis (ge- ftotjlenfrücfe, rutabulum.
lüöfjiilicijco grobeä ftüc^cnfalj). - ftorfjtoöf, olla ftoljlcnpfnnttc, foculus (fmb f)cifse Rofilen bar=
(im 2Wg.). - ahenum coculum (ein eherner). - caca- unter, mit bem ;^uf. fwrens). - auf ber Ä. etraa§
bua ein Soff etott). - ftorijrucin, räum ribarium. mann machen ob. galten, foculo fervente foverealqd.
ftober, esca (and) bilDl., )U etwas, alcjs rei). - fto^fenfäure, •aeidam carbonicum. - Roty
eibus ad fraudem alcjs positus. im and) bl.$%. Icufrijaufcl, batillum - $torilcnfnituar,v *pig-
eibus (eig.). mentum e carbouibus factum. - Jlotjlcnftnub,
föbcvn, bura) einen ftöber aniodcu, eibo ines- pulvis carbonis.
care. eibo alHcere (eig.). - inescare (aud) bilbl. = ftürjlcr, f. .Hohi'enbrcnner.
anlotfen, reigen ic). - nu pellicere (bilbl.,
> !
Jlörjlcvcjlaubc, *fides temeraria. - er fjat einen
-,ur Siebe Perioden). Sgl. „firren". credulns; est nimis facilis adereden-
ftoffcc JC., f. .Haffee :c. dum.
ftoffer, riscus 0loxoq, von Stöben geflochtene llcrbüttc, 'tugurium carbonarii.
nno mit gfefl überzogene Hiüe, Ter. eun. 1, (j, 16 lifener, ]. uer. •

[754]). - eiflta {xiartj, Jtifte, Haften jeber äHrt, äua) ilflnrtcn, hortus olitoriuß. - ft o t)\(\äv tuet
Sfteifefoffer, [. Her. ep. L 17, 54, roo cistam alcjs - ftoblfouf, caput brassicae. - ftofyl
effringere, vVnöo. ft. aufbredjjeri nmrft, forum olitorinm.
ftot)i, braasica t^pr.) - nius (üöb. jcbc3 £üdjen= ftobiüfannc, .Hobleupfanne.
f.

fraut, rooui br. als Swt gebort, f. <"'ato r. r. 176 in.: ftoljlpflnnjc, planta brassi>
ica est, quae omnibus oteribus antist ftotilrnbi, =rübc, Itrassica oleracca gongylo-
caulis (eig. bann aud), bef. bei I
ber .Hol)lftrunf, des (über ber (irbc, in 2h,üringen unb anbeten ©e»
ber fto|l - at5" crambe [x^äftStj). naej PI.
felbft). genben nur „Äob^lrabi" genannt, L.). - brassica ole-
20, 9, 83. §. 79 bei ben ©rieben eine ;Hrt bcojtofdo racea napobrassica (unter ber Grbe, in Xhüringcn
mit bünneren, einfacheren nnb fcljr biebt fteh/nben 2C. nur „Hol;l ob. Stedrüöe" genannt, L. bei im ,

Blättern, ift im Satein. nur in ber i prüttjru. JRebenS» 3Utew roab^rfö). napus).
art: crambe repetita, aufgewärmter Jtoljl (Juven. tol|lfn)tunr^, tarn ater quam carbo est. - qui
7, 154), )u gebrauchen. multo atrior est quam AegyptiuB (fd)märjer als
ftorUblntt, brassicae folium. ein Stegnptier ob. l'iof)r, non Wenfd^cn). - piceus
ftbhjriieu, carbunculus. (pecle Bat. „rabenfeb^roarj".
ftoijlc, carbo. - Keine Rollte, carbunculus: ftoblftcufjcl, -ftntnf, caulis brassicae.
bie brennenbe, glübenoe ft., pruna; carbo can- ftolbe, ftolbcn, nodos [an einer .Heule, meton.
dens ob. vivus: bie gelöia)te fdjnjarje S bei S)ia)t. au* = clava, b. ;. bieÄeule felbft, ©pät.).
Btinctus, emortuuB: brennenbe .Hohlen Dcridilutfen, - panicula (ber Samenfolben an einigen ©eroäd)fen).
ardentes ore carbonea haurire; vivum ignem de- - *manubrium (Ä. an einer ^linte). - fuudus. fun-
vorare: .Hohlen ouS .so o ^ brennen, de lignis carbo-
t
dulus (ft. an 3Wafcb]inen; auf* u. niebergebenber ^.,
oquere; carbonem caedere ac torrere: etroaS fimdulus ambulatilis). - embolus (%[ißoXoq, an
•,u .Holjien machen, in carboi gere: ju .noblen einem S.v. Drucfroerre). - * Cucurbita (beim
werben, carbonescere (©päi [en neben, car- tiHiren).
bonem remitiere: .Hohlen noien nun 5euerantnad)en, ftolbcnroljr, *typha angustifolia (L.).
Bibipetere: fiel) etrocra .Hohlen oon ben -)lad)
i

ftolbenfrrtilf, o
barnjufammenbetteln, a vicinie carbuncnlofl corro- ftolbeuftauqc, an einem Srutfmerfe, regula. -
gare. - ©prüdjn)., wie auf glüt)enben .Hohlen fitu-n, an ber Sffiafferorgel, ancon (ayxcov).
liehen, trepidare: feurige ob. glühenbe .Hohlen auf tolbiq,
ymbS. §aupt faiiunein, prunas congregare ob. car- ftolit, f. Saudjgrimmen.
bones ignis congerere super caput alcjs (Eccl.); ftolfvabe, 'corvus corax !.
carbonee vivos superrundere in caput alcjs (EccL). ftollcr, eine ^ferbefraufhett furor equinus.
1. ,

foftlctl, 1) V. tr. \u .Holjlen brennen, j$. ftollcr, '^ruftharnifd),


2. )erner?hemen
carbonea de lignis coquere; carbonem torrere. — l<

panjer; fpecter aua) auS Sinnen u. bann lorica liu-


II) r.iutr. -,u .Hohlen werben: carbonescere (©pät.).
ftoljlcn, baS; jS. gut jura ft. (n. einer .voi follcrici, fufore correptus.
carbonj utüis: ganj untauglich jumft., pessunus tollcrn, 1)tr. follemb forttpi'tljen: devolvere.
f.
carboni. — 11^ r. i>itr. follemb fidi Berabroöljen: devolvi.
1)
ftohlonbertcit, turibulum (3Wtuc§erjrfanne ni potrernbe ICöne boren laffeu, oom §at)n, Xrut=
"Wethrauibi. - foculus .Hohlenpfauue nun SöJarttU)at- bahn: cueurire (Auct. carin. de Phil. 25). - eS
ten ber Speifen u. jum Opfern . foltert mir im Seibe, circa stomachum mihi Bonat.
Jtoblcnbveuucv, carbonariua;
ob. unrfd/r. qni ftolon, Colon (xrfiAov, a(S ^eriobenglieb,Gramm.:
nein cnnlit ac toircl. neulat. aw ^ntarpuncttonäjeidjen).
MoblcnbviMiucvci, carbonaria (na$aug.). ftolofi, itua colossica ob. colossea.
suMilciibnutpf, *vapor prunarmm. - erat Ä. er Bignum colossicum (xo).oaaög), rein lat. Signum
(tiefen, Buccenaione prunarum perire; nimietate admodum amplom excelsum. Bigrmm peram-
et
prunarum exaniman. jilum ob. mazimum. sinmlacrum immani magnitu-
Moltlcufcucr, carbonifi ignic iline (ein ©tanbbiCb oon ungeheuerer ©rö^e). -ma-
ligni iiilii gna im ilrs u. bl. moles (grojje Waffe übh., v^- «n
henbe ftoblen). - foi oll uu'rfeu init .H. oon einem ftörper, magna corporis moles: ein
n MoMeu barunter). - bei gelmbem R. fod;eu, ft. non einem :)ieid;e, moles imperii).
69 fofoffal fommen 70

r olotfaf, colossicus {xo).oanixöq) ob. colosseus nire (©gfö. abire, manere). - pervenire (mit bem
(cig.). - imjentis ob. immanis magnitudiiiis (v. im* SJtb&gr. bei ganj §inge(angen§ an ben Ort feiner 33e=
geheuerer ok-öjje, j33. dii: u. homo: u. canis). -exi- ftimmung, jur ©teUe fommen). - advenire (l;erbei=
miae magnitudinis (oon auSgeaeid/neter @vö{?e, g$8. fommen). - accedere (berjuge^en). - appropinquare
aper). - eximiä ob. immani corporis magnitudine (f)erannaf)cn). - redire (äurütfferjren). - adesse (foer=
(»ort auSgejeicbneter ob. ungeheuerer Äörpergrbfje, beifenn = erfc^einen, fid) einfteKen, j^. mane ad por-
Gallus). - admodum amplus et excelsus. per-
3 '-8. tam: u. ut paene liberum sit senatori non adesse,
grandis u. (nadjaug.) praegrandis. peramplus. ma- fo bafj e§ einem Senator beinahe freifte()t [in ben
ximus. vastus. immanis. »erb. vastus et immanis (Senat] px tommen unb nid)t ju fommen). - incldere
(übt), febr grofc. f. „grofj" ben Unterfd;.). Sgl. „rie=- in alqm ob. alqd (jufäüig auf 3mi>., auf etroa§ fto=
fenbaft'. - fo f. feim, baß 2c, tantae magnitudinis ^en). - devenire, deferri alqo (un»ermerft unb ge=
esse, ut etc.: mand)e 2krbrea)en finb fo f., bafe fte gen feinen SBitten roobtn fommen, def.mit bem3lbbgr.
nia)t (mit äöorten) »ergröjjcrt werben fonnen, quo- beä rafd)en 2ßobingefü()rtroerben6). - ingredi alqd
rundam scelerum ea magmtudo est, ut augeri ver- (eig., auf etroaä treten, e3 betreten, jS8. auf bie SSrücf e,
bisnon possint. pontem). - evadere ex m. 3(bl., extra mit 2lcc., ob.
fiontet, cometes. sidus cometes. Stella cometes roofjin? in ob. ad m. 2Xcc. ob. mit 6£. , ber Slcc.
(y.ouijtjZK - ob. rein tat. Stella crinita (Suet. Caes. ©täbtenamen (entrinnen, glüdliü) entfommen au§,
88; Vesp. 23. PI. 2, 25, 22. §. 89). - geroöfm= Am in 2C). - nitt)t f., and) abesse (roegbleiben, jS8. solusne
liebsten gebrauchen bie Sdjriftftetter bie brei erfteren aberam?). - icf) fomme gegangen, pedes venio ob.
SCuSbrücfe, ob. i'ie fagen Stella crinita, quam Graeci advenio: id) fomme geritten, equo vehor ob. adve-
xofj.rjzr v vocant ob. bf. quam xuij.rjtrl v ob. «mie-
t
hor: id; fomme gefahren (ju äßagen, ju ©tt)tffe),
ten vocant, roie Cic. de nat. deor. 2, 5, 14 u. felbft curru ob. navi vehor ob. advehor: bie ©d)iffe, auf
noef) Suet. Cl. 46 u. Eutr. 10, 8. - e§ erfdjjeint ein benen bie ©efanbten gefommen roaren, naves, quae
Ü. am§imme(, Stella crinita in caelo apparet ein : advexerant legatos. - %mb. fommen laffen, f. t^er=
$. erfcf)ien 7 Sage bintereinanber, Stella crinita per beirufen, berufen: %mb. ju fidtp f. (äffen, alqm ad
Septem dies continuos fulsit: ber Ä. ftanb allemal se arcessere; alqm ad se vocare. alqm ad se ve-
»ier 2:unben am öimmel, Stella cometes quum ori- nire jubere (ju fid) rufen, forbern). - einen Sßeg if.,
retur et oecumberet quatuor spatium horarum alqä via proficisci: oft, fleißig an einen Drt f., ad
consumebat: ber Ä. leuchtete 70 Sage lang fo feu= ob. in alqm locum ventitare (gu fommen pflegen);
ria, bau ber gange ötmmel in stammen &u fteben frequens venio in m. S(cc. (j58. in senatum); alqm
fdjien, Stella cometes septuaginta diebus ita luxit, locum frequentare ob. celebrare (aud; = oft u. in
ut caelum omne flagrare videretur. gafjfreicfjer2)Jenge): icf; bin in »ielen Qa^en nicfjt
ftometenfern, eapars cometae, qua ipsum si- nad; 9tom gefommen, multis annis Romam non ac-
dus est spissi ignis ac solidi. cessi: mit %mb. f., venire cum alqo; alqm comi-
ftomctcttfcrjttJan?, =f efimeif , stellae crines; ea tari Q>mb. begleiten): »on^tub. f., ab alqo venire:
cometae pars, qua splendor excurrit et in crines ju 3»"b. f., ad alqm venire (3S8. domum ad illum :

dispergitur. bar), ad se venire in Sabinos, JU fid; = auf fein fa=


Stomif, res comica. - res ridicula (f. unten „fo= binifcf;eä f.); alqm convenire (Qmb. auffu=
Sanbgut
mifd)" ben Unterfd;.). - ein DJtenfd;, beffen Ä. mefjr d;en übt).); adire alqm (ju %mb. gefjen, um ein @e=
im (Iteftdjt, als in feinen SiSteen fief? geigt, homo fa- fud; 2c. an jubringen): unoermutr)et ju Qmb. f., su-
cie magis, quam facetiis ridiculus. per venire ob. intervenire alei; opprimere alqm
Äomifcr, I fomiidjcr Siebter: poeta comicus. (überrafcf;en): unerroartet ju ctro. f., intervenire alei
u. bi. comicus (xcouixög), bei. ber ^Mur. comici rei (j53. huic orationi) : ffeifiig, oft 31t Qmb. f., cre-
(@qf$. tragici o). tragoedae). - comoediarum scri- bro ad alqm venire; ad alqm ventitare (ju fom=
ptor (ftomöbienfcfireiber, ögfß. tragoediarum scri- tuen pflegen) alqm frequentare frequens sum cum
; ;

ptor). - alte grtedjifdje Äomifer, poetae, qui anti- alqo fletfjig in bie (Sollegia f., circa scholas et au-

:

quas comoedias Graece scripserunt II) fomtfeber ditoria professorum assiduum esse: »on bort öier=
Scfjaujpieier: actor comoediarum ob. comicus, ob. (;er f., inde huc venire: fomm f)ierf;er huc venu !

aud) bi. comicus ob. comoedus (xatfiixfc, xcufio)- (im 2(Kg.); huc ades! (erfo;einc I;ier! an einen 216=
ih>q, übt). Der Scfjaufpieler, ber in ber Äomöbie auf= roefenben gefprocf;en) fomm (;ier(;er 311 mir! propius
:

tritt). - scenicus joculator (ber 2(cteur fpafjfjafter me buc accede! - S'tbm. a\& bem (S5efidt)te, au§
Wollen, Jul. Firm, rnath. 8, 22). - bie ftomifer, ex- ben Stugen f., ex oculis ob. e conspectu abire ob.
eati (ßgitj. cothurnati, Die Sragöben, Sen. ep.
'
auferri: fomme mir nia;t roieber »or bie 2(ugen,
- ein großer H., maximus actor comoediarum. age illuc abscede proeul e conspectu meo (Äomif.).
tomiief), comicus {xwfiixog, nur [roie aua) ba$ - auf jeben SXcfer fann man f., ad omnes agros sem-
2tb»erb. cenrice] oic ftomöDie übt), betreffenb, ifjr per iter liberum est. - roann roirb er fommen?
eigen, 0gffe. l
- ridiculus. riaendus n'uafj»
.
quoad ob. quam ad diem cum exspeetatis?: roann
b/ifr, belactyensrocrttj, rote Potr.
80, 9: partes riden- roirft bu fommen? quam ad diem te exspectemus ?
D. i. eine fomücf)c Rotte). - mir' cos (rounber=
.
2) uneig. (u. j»at uad; alpl)abetifd;er Orbnung ber
bar, ionberbar, »33. bei einem t. Stuftritte zugegen mit ,, tommen" »erbunbenen ^ßrcipofitionen) a) mit :

fei;n, nririficae rei int' - Der


2i)au f. jlidjter, an: irf; fann nid;t an 3'«b. fommen, semper victor
fpicltr, i. äomifer: bas Jtomijdje, res comica (Hör. ili-ccdit (er bleibt immer Sieger, id; fann il;m nid;t§
art. diculum oö. l !ur. ri-
i
;
anl;aben); cum adeundi copia non datur. sui pote-
dicula: ein f. •JJuQörucf, ridiculum dictum; ridi« 111 non facit (id; fann bei i(;m nid;t »orfommen).
lum: du finoeft bae fomifd;? aber Da ift nid;ts .Ho — Im mit auf: auf etroas fommen, a) in ber Webe:
miidjes, ndes? Kd non sunt haec ridicula. Adm. — venire ad al ,d (im Sauf ber :)(ebe ba(;in gelangen,
omico mori (f. voxb,et). - ridicule abfid;tlid;, proficisci ad alqd (gu etroa^ über ober
ftomma, comm /<',<ni«. od. rein (at. fortgeben); incldere in mentionem alcjs rei (jufäl
in« itbidmitt einer Ikrmoe, (kämm.; neu lig im^efpräd; auf etmaä fommen); delabi, prolabi
(at. alo ^nterpunctionsjcic! M alqd (unuermerft geratljeu »U etro.; del. aud; ab
tommen, I;»on (ebenben ^cf tropfen: I) eig alqa re ad alqd). - immer roieber auf et». I., ad
71 fornmen fornmen 72

alqd revolvi identidem immer roiebcr auf baffelbe


: nafjen, von ber 3eit, ^acfjt 2c). - provenire (fjeroor*
%t)ema f., codem revolvi. - bore, roorauf (roofjin) icfj fornmen, roaefifen, 3SS. fpärlicf;, angustius [u. (SctreU
am Gnbe fommcn roill, audi, quo rem deducam: bei). - proHuere (bcroorfliefjen, j33. es fommt 33lut,
ba mir einmal auf btefen ^3unft gefommen ftnb, jo profluit sanguis). - cadere. aceldere. evenire (ein=
fcbeini e3 nid;t unpaffenb, fürs au3einanber3ufet5en treten, ber %aü - consequi
fetm, 0. Greigniffen).
jc, quoniam in eum locum perventum est, non alie- (nachfolgen, 333. alle fommenben %af)te, omnes con-
num esse videtur breviter explicare etc.; quoniam sequentes anni). - oon felbft f., sponte suä prove-
ad haec ventum est, non ab re fuerit breviter ex- nire (oon fclbft rcad;fen, ». 33äumen 2c); sequi (oon
plicare etc.: ba man auf ba% Gelb tarn, ubi ad pe- fclbft erfolgen, @gf£. quaeri, arcessiri, appeti, $8.
cuniae mentionem ventum est: id; bin nicfjt mit non quaesitum esse numerum, sed secutum, Cic.
gleifj, fonbern jufäüig auf fie (ju fprecfjen) gefommen, or. 49, 165: laus popularis tum est pulcherrima,
non consulto, sed casu in eorum mentionem in- quum sequitur, non quum arcessitur, Quint. 10, 2,
cldi. —ß) mit ben ©ebanfen: in memoriam alcjs 27: sequi gloria, non appeti debet, PI. ep. 1, 8, 14).
rei incldere ob. incurrere. - roieber auf ^ntb. ob. - plöglief; f., ingruere (oon Äranff;citen u. anaern
etrc. fornmen, revolvi ad memoriam alcjs ob. alcjs liebeln): unoermerft f., obrepere (oon ber 3eit, 0.
rei: roie fommft bu barauf, fo ju antroortcn? quid Slltcr): unoermerft in ob. auf einen Drt fommcn,
tibi in mentem venit ita respondere roenn id; mid) : defiliere in alqm locum (3^8. in forum, oon ®efprä=
auf etro. befinne, fomme icf; nicbt barauf, dum quaero d;en 2c). - etroaS fornmen (äffen, alqd arcessere, jur
aliquid, non invenio. —
y) mit bem (Reifte: alqd ^ufire, vecturä; alqd afl'erendum ljut ^ufjrc, adve-
cognoscere (ctroa§ erfennen); alqd deprehendere hendum) curare; alqd aft'erri ob. (jur )yuf)re) ad-
(etroaä auffinbcn, $b. man roirb ntd;t fo gerabeju vehi jubere. - etroaS fommc'n fef;en, alqd praesagire
barauf fornmen,roas> non un3 mit J-leifj gefcfjiefjt, (333. ben 9Cu§gang oon ctroaä, alcjs rei eventum).
non deprehendetur manifesto, quid a nobis de in- - an gmb. f., venire, pervenire ad alqm (im 2llfg.,
dustria Hat). - auf bie Äoften f., f. Äoften. c) mit — perv. aua; buref; Äauf, (frbfd;aft ic); perferri ad
1

Ijitttcr: hinter etroaä fornmen, ad alqd pervenire alqm (bei Qmb. anlangen »; obvenire ob. obtingere
(5S. hinter äffe kleine %mb§. ad omnia alcjs con-
, alei (3ufallen bura) 3 u f aU ); redire ad alqm (roieber
silia); alqd intelligere (etroaä einfefjen); alqd de- 311 ^smb. fornmen); transire ad alqm (auf Qrcb. über^

prehendere (ctroaä auSfinbig mad)cn). - fjinter bie oon ®ütem. einem


gefjen, buref; Grbfd)aft, Slacfjfolge,
ganje ©acfje fornmen, totum videre cujusmodi sit: 5ieia;e 2c); deferriad alqm (^mbin. übertrogen rcer-
hinter bie Sßaljrfjeit f., veritatis gnarum fieri : I;in= ben, 333. oon ber Regierung, b. i. ber summa rerumV,
ter bie $ranft;eit f., vim ignoratam morbi cogno- defluere ad alqm (unoermerft grnbm. ju %i)«ii roer=
scere: enblid; fam icf; f;inter bie ©treirije, tandem ben, f. Cic. Verr. 3, 66, 155); incldere in alqm (ju-
rem rescii. —
d) mit in: in§ ©efcmgnifs f., in cu- fällig in Igmb§. .'oanoe gcratl;cn, 333. res publica in
stodiam ob. in vincula mitti ob. tradi ob. conjici; homines rerum evertendarum cupidos incldit, Cic.
in custodiam ob. in carcerem dari. e)mit mit; — off. 2, 1, 3): nid)t an %mb. f., abire ab alqo (333. in

j33. ba fornmen fie mir mit il;ren -Kittelmäfsigfeitcn, ber 2fuction): an ben unrcd;ten, nirfjt an ben rerfiten
hie mihi afferunt medioeritates. f mit um : um — ) 3Wann f., in alienum incldere (jS3. oon 33riefcn): er
etrc. f., alqd amittere, perdere (etroa§ verlieren, f. läfit eä an )id) fommcn mit ber arbeit, parum indu-

baf. ben Unterfd)., 333. am. messem: u. perd. om- strius est; mit bem ©eben, parum überaus est. -
nes fruetus industriae); alqä re privari ob. spoliari auä ^ni^- SJcunbe f., f. ÜJhmb. - 3möm. auä ben
(beffen beraubt roerben, f. „berauben" ben Unterfd;.); Singen, auö bem öcficljtc f., ex oculis ob. e conspe-
alqä re fraudari (barum betrogen roerben); excidere ctu alcjs auferri. - bis auf un§, biä auf unfere 3^tt
alqä re (etroaö einbüßen, 3S8. regno, uxore); dejici fornmen, usque ad nostra tempora ob. ad nostram
alqä re (oon ob. um etroaä gebracht roerben, 3SÖ. um memoriam manere(oon fd;riftlid;en u.anbcrcn2)enf --

feine Hoffnung, spe, opinione); detrimentum facere mäleml; tradi ab antiquis usque ad nostram aeta-
alcjs rei (21bbrucf; leiben an ctroaS, $33. um feine tem (oon einer ©itte 2c). - in ©eroegung f., moveri;
(£f;ref., existimationis detr. f., roofür ftärfer noefj agitari. - in ben SDhtnb, oor ben SJlunb f., SDhmb. f.

aud; existimationem perdere, b. i. fie ganj ucrlic= - bie Siebe fommt auf etro., oratio incldit in alqd;
ren, gefagt roirb). —
g) mit 511: ju ctroaS fommcn, mentio alcjs rei fit ob. injicitur; sernio injicitur de
venire ad etc. (im 2tllg., aud) in ber Siebe, 333. ve- alqa re; oratio delabitur ad alqd (unoennertt). -
nio nunc ad literas tuas: u. veniamus nunc ad bo- eä fommt etroas (ein Hebel je.) über und), alqd in me
norum malorumque notionem); ad alqd pervenire irruit: ber Seift 3'"bö. fommt über ©inen, alqssuam
(ju etro. gefangen, 333. 311 bem ©einigen, 3U feinem alei mentem animumque inspirat nau Virg. An..
©elbc, 31t (Sl;ren, ad suum, ad nummos, ad honorcs 6, 11). - oon etroaS f., b. i. barauS entfielen, booon
[ngl.„erlangen no. II"); aud) in ber Siebe, 3$. sine licnubion, provenire ab alqa re (cig., 333. bie cfcba
me pervenire, quo volo). - roofjlfeil 311 einer <3ad;e reti tiidjcln fommcn oon einer Keinen Gio)clart); pro-

fornmen, parvo (um ein ©eringeä) ob. paueo aere ficisci ab alqa re (tum etroaS auögefjcnV, manareex
(um wenigeä ©elb) emere alqd; 3U etroaä (ju eini= alqa re (baoon (jerrwjten). - »on Qjtnb. fommcn, af-
gern Vermögen) f., rebus suis consulere. - ^mb. ferri ab alqo missnm (non 3mb. gebracht merben);
nid;t 31t etrc. f. adimere usum alcjs rei (333.
laffen, proficisci ab alqo (oon 3inb. au§ge^en).-baju fommt
nid;t 311m Srijufj, usum sagittarum). - 31t fid; (fclbft) nod), berfi :c, lmc ob. eo accedit, ut ob. quod etc.
1"
f., ad sc ob. in suam potestatem ob. sensum sui (ben Unterfd;. uon ut u. quod f. „bafj no. I, \\
redire; sc colligere; aninium reeipere; resipiscere: a. ©.): unb baju fommt (lattl) nod;, bar-, :c, aud; bl.

er fommt 3U fid;, animus redit —


n) mit jroif d)cn : atque (f. Cic. Sest, •), 11).
mit bem iiopf 3roifd;en bie Siabfpeitf;en fommcn, Ca- cS fommt su ethmö briirfen bie Soteiner gern.
put radiis insererc. ouS: (() buref; res venit ad alqd (|Ä unu ftamofe,
II) 0. Singen, cig. u. uncig.: venire (oon Briefen ad arma atque puunani: mt Acinbiriiaft, ad inimi-
je., aud; oon ber Seit «.)• - fern, afferri. perferri citias) ob. in alqd(j». JUttl »roce^in contentionem).
(gebrad;t rcerben, oon Staaten, ©riefen, SiV.djrtajtcn - ß) buxd) venitur ad alqd f»8. »um ^roce^,
ad
je). - advelii (fjerbctgefafjren roerben, 311 SBagen ob. causam dicendam) ob. in alqd (j». JUt Mlagc, in
ju ©d;tffe fommcn, o.likarcn :c). - appetere (f;cran= jus). —y) buref; fit alqd (j33. cä fam 31t leiebten Xref=
73 ib. ii wten föniglitf) 74

feit,
- es tarn ntdjt jttr offenen
levia proelia fiebant). mundus exercet histrioniam. totus fere
totus fere
©djladjt, non acie certatum est: eS fam ju einem mundus mimum videtur implere (Petrou. frgm.
Slufftanbc, seditio orta est. - rote !ommt e§, bafj 2c, no. 10).
qul factum est, ut etc.: bafjer fommt e§, bafe 2C., ita JlomöMcnSidjtev, f.
Äomifer no. I.
fit, ut etc.; inde ob. ex quo evenit, ut etc.; haec $io ntöbiiMitotriituuq, ars comoedica (App. flor.
causa est, cur ob. quod etc.; hiuc est, quod etc.; 3. no. IQ).
hinc fit, ut etc.; hoc est, quare etc.; Lac (qua) ex ^omöbicn^au8,theatrum.-faft bie ganje 3Belt
re fit, ut etc. ex quo fit, ut etc. beider f am es, bafj
; ; ift ein k., totus fere mundus exercet histrioniam

2C., unb fo fam es\ baf} 2C, quo factum est, utetc; ob. totus fere mundus mimum videtur implere (Pe-
aud) (am 2tnf ang bes" <3a§e3) burd) itaque (f. bie 2lus1gg. trou. frgm. no. 10).
ju Nep. Arist. 1, 1): id; roeife ividjt, rote es fommt, Stompatt, f.
©amerab.
fitnescio quomodo: es fann fommen, bafj 2C., fieri inta, rex (fann aud), roie im Sateinifdjen für ,

potest, ut etc.: anber§ f., secus cadere: es" fonnte jebe2lrt$käfe3 ob.Steuoertreter einesÄönigs fteben:
nidjt anberä f., es mufjte fo f., fieri aliter non po- fo im Satetn. rex mensae, ber Gräfes bei einem ©aft=
tuit; fieri non potuit aliter: es> fonnte nid)t anbers mal;l : rex sacrorum ob. sacrificus ob. sacrificulus,
fommen, aß baf} 2C., fieri non potuit, quin etc.: aber ber Dberpriefter, ber bie früher »on ben Äöntgen oer=
es fam ganj anberö, af§ er geglaubt f;atte, sed ea richteten Opfer beforgt). - regulus (ein fletner Äönig,
res longe aliter, ac ratus erat, evenit: aber roenn gürft). - beä Ä'öntgs, ber f öitige, oft regius (f. fönig=
e§ anberö gefommen märe, rote id) gefagt f;abc, rote lief;). - ber Äönig ber fönige, rex regum (bei ben
fonnte id) f lagen? sed si aliter, ut dixi, aeeidisset, @ried)en = ber perftfd)e, bei ben Römern = ber par=
qul possem queri? rote es" aud) fommen mag, utcum-
: ber Ä. u. feine ©emafilin, rex et regis
tf)ifd)e Ä.);

que res accidit ob. cessit: e§ ift 2ll(e§ fo gefommen uxor; rex et regina: ber je^tge S v is qui nunc re-
(eingetroffen), facta sunt omnia o baf; e§ bod) fo ge= : gnat: ber bamalige Si., is qui tum regnavit (regna-
fommen roäre! utinam istud evenisset: baf} es ge= verat, regnasset): ber leistoerftorbene f., is qui re-
rabe jefct fo f. mufde! hoc nunc maxime aceldere! gnans decessit. - $. fenn, regem esse; regnum obti-
- e§ fommt fo roeit mit etro., baf; lt., huc evadit alqd, nere; regiam potestatem habere: mel;r bem Xitel
ut etc. {yÖ. huccine beneficia tua evasere, ut etc., als ber 9Jtad)t nad) St. fenn, nomine magis quam
Sali. Jug. 14, 9): e§ tft babtn (fo roeit) gefommen, imperio regem esse: fid; jum St. mad)en, aufroerfen,
baf; 2C, res eo ob. in eum locum dedueta est ob. regnum oecupare; regis nomen assumere ; regium
rem eo ob. in eum locum adduximus, ut etc.; res ornatum nomenque sumere (oon einem, ber normet
eo venit ob. pervenit, ut etc. ; eo processurn est, ut ©tattijafter 2C. roar, f.
Nep. Eum. 13, 3): 2>mb. jum
etc.: es ift mit fetner &üf;nf;eit babjn (fo roeit) ge= Si. macben, alei regnum, regnum et diadema de-
fommen, baf} 2c., eo usque audaciae progressus est, ferre; summam rerum ad alqm deferre; ift es „jum
1

ut etc. : es" fam oft Daljin ob. fo roeit (bis auf ben Si. ermäßen", f. „erroäl)ten": Könige mad)en u. ab*
^ßunft'., 2C., saepe in eum locum ventum est,
baß feijen, regna dare et adimere: %mb. einem SSoffe
ut etc. Caes. b. G. 6, 43, 4): es" tft babin (fo roeit)
(f. jum k. geben alei parere gentem jubere es rotrb :

mit uns gefommen, ba| 2C., in eani fortunam deve- 3mb. Sl., alqs rex fit ob. esse coepit; alqs regnare
nimus, ut etc.: bafitn ift e§ mit beinen 35Jof)ftr)atert ob. imperare coepit; alqs regnum adipiscitur; i*e-
gefommen, bafj 2C., huccine beneficia tua evasere, ut gnum (ob. imperium) ad alqm transit; regnum ac
etc. ? es nidjt bafun ob. fo roeit fommen (äffen, baf}
: diadema ob. summum imperium ob. summa rerum
(man fage 2C), non committere, ut etc.: fafj es nid)t alei defertur; alqs rex exit (burd)s Soos beim ©ptel
baf)in ob. fo roeit fommen, bafs *c., noli committere, ber Ä'nabeu): fid) an ben Si. um iQÜffe roenben, re-
ut etc. - id) bad)te nid)t, baf} es fo f. roiirbe, haec gium auxilium implorare: roie ein S'.fd)alten u. roa(=
fore non putaram. - bod) (ju fteben) f., f. ,,f)od)" u. ten, consuetudine regia uti: unter einem Si. ftefjen,
„fteben": roenn es bod) fommt, f. f;öd)ften§. sab rege esse; regi parere; in ditione regis esse:
JUS~ 2cf)r piefe '-Berbinbungcn non „fommen" mit fie befamen Äönige (ju §errfd)ern), reges habere coe-
Sfboerbien u. Subftantioen finb fjier übergangen u. perunt. - Äönig fenn ob. fiönigs fptelen, ducatus et
unter biefen 2(rtifetn aufgeführt roorben man fuebe ; imperia ludere (Suet. Ner. 35): id) roerbe glüdttd)
c.lfo 2Serbinbungen roie: roor)ffeit f., ins ©erebe, in fet;n rote ein Äönig, roenn 2C., rex ero, si etc.
©efabr, in ^mbs. <öctnbe f. 2C., unter „rooJjlfeü, ©e= ftöitinttt, regina (bie regierenbe Äönigin, §err=
rebe, ©efabr, §anb" u. f. ro. - dux (bie 2tnfül;rerin, j33. Ama-
fd)ertn, aud) bilbl.).
ftommen, oas, ventio. - reditio. reditus (bie zonum). - regis uxor (bie ©attin ber itönigs). - bie
Stürffefjr, erftcres als öanblung, letzteres als 3"ftanb, Si. ber 33ienen, *regina apium (aber bie 2t(ten bief=
j39. bas ©efjen u. Si., itus et reditus). - adventus ten ben SBcifet für männttd) u. fagten rex apium ob.
(bie 3(nfunrt). - bei feinem St., veniens; quum veni- [roie Col. 9, 10, 2] apium dux). - bie ©eredjtigfeit
ret: mit Dem St. u. 2d)cibenbes 2ages, die veniente ift bie Ä. aller Xugcnben, justitia regina omnium
et decedente. virtutuin est.
Jlombbinut 3d)auipieter 2C.
zt., f. f ünig(trf), regius. ob. ber ©cnit. regis (roas beut
ftomöbte. como< dia agoedia). - simu- Äönig gehört, non il)iu auögcljt, feine ^erfon u. fet=
latio (bilol., SerfteKung). - 3ft es übly = 3d;aufpie(, neu (Stanb ^unäd;ft aitgcl;t unb bamit unjertrennlid)
f. o. - Ä. ipiclcn, comoediam od. tabolam agere uerbunben tft). - regans (fo bcfd)affen, roie es eineä
(eine Äomboie aufführen ;bi8trioniamfacereob.exer- .Honigs roüvöig, tym anftiinbig, gemäf} ift. 3)iefer
cere (Die 2d)aufpiclerfunit üben); quasi Bcenae fa- Unterfd). roirb uon box guten |jrofaiften immer be=
bulas componere gleit^f. 3n)aufpiele in Scenc ieljen, obad)tet; benn Ci< Tusc. 1, 4S, 116 u. Nep. Eum.
.

r
Tac. ann. 13, 21 e > roirD fid) geigen, ob eo St. ge
:
13, 3 ift ornatus regius ber ®d;mud, ber bem .U'önig
roefen tft, mnn
id) bem 3d)trfjal mit äQotten tto(jt gehört, ber .)töntgsfd)mud, aber Cic. 2, 21, Gi) fin.
![en Stolpes entgegentrat, apjiarfliit aomquid sirnu- 6ejetd)net ornatus regalis ben Sd;mucf, bec fo präch-
atio f'uerit <-t i.iinni- quidquid contra fortunam tig, roie ber eines Monigs ift; ferner ift eultus regius
jaetavi vorliornm contui Ben. ep 26,6) bei Sali. Cat. 37 4 eine ^rad;t, roie fie ein Äönig
2
bamit bie k. poUftänbig roäre, ae 'jniil wenae di - bat u. fmben mu|;, aber bei Ho cai m. 1, 9, 15 oeu
P 1 17. 10 : faft Die gan^e SMt fpielt St., tet cultu r< galis nur auf Die einer tonig(id)en äl)it
75 jvönigreicf) rönnen TG

; sententia, regia wäre eine SMlenSmeinung,


lidje Ejin fiönig<?torfitcr, regis filia virgo regia. -.

ein SÜusjprud) bcs> iiönigS, aber sententia regalis ftönigtfiuabl, regis electio (Spat.). - bie Ä.
Äönigg würbigen 2(u3=
6e3eid)net ben fjcrrlidjen einesS nornelnnen, regem creare: bie ßomitien jur &., co-
fprud)).- bie f. gamilie, reges-, domus regia: bie f. mitia regi creando.
Jungfrauen (Södjter), virgines regiae: bie f. SBürbe, Aönigättiürbc, dignitas regia. - bie Ä. annel)=
j. Äönigsmürbe: auf f. gttfj leben, regio victuatque men, regiam dignitatem assumere; regem se appel-
eultu aetatem agere: eine f. #reube fjaben, jia) f. lari jubere {[vi) Äöntg nennen lajjen).
freuen, principaliter gaudere (Sen. ad Polyb. 36, ftöniflc^cütcr, f. Sömgäfcepter.
4)-, laetum esse omnibuslaetitiis; mirifice laetari : . ftönicjtl)ltin, regnum. - regium imperium (16=
eä ift f. (ju nerjeifien 2C), regale est
mit folg. £nfi= niglidjc Cberfjerrjcfjaft). - ba§ St. einführen, regnum
nit. - bie STönigfidjen (= Slnfjänger, Sotbaten 2C. be§ et diadema ob. summum imperium deferre uni:
$ömg£>), regii. —
Adv. regie; regium in morem; baä $. bcjtanö nod), licebat esse regem.
regio more; regaliter. fönncn, I) e§ ronn = es ift möglich, bafe k., ob.
ftönigrcidv regnum. \a) fann = e§ ijt mir mögtid), tiav ta) ic: potest (eä

Sönigöbinbe, f.
ftrone no. I. fann). - possum (icö, lann). - licet, licet mihi ieö ift,
ftöutfj^buvfy regia. ei ijt mir oergönnt, burd; bie Umjtänbe gejtattet,
Sölttflöfamiltc, reges-, domus regia. roornad; bae, roas (sinem etroaS möglid) oD.nid^t mög=
StöttigSfhtdjt, regia fuga. - regifugium (fo Ijiefj lid) madjt, ob. raooor ob. roeäroegen Crincm etroag
in 9toin ein 3?cft, roeldjeä jum 9tnbcnJen an bie 3Ser= möglia) ijt, burd) per angefügt wirb, jSB. id) fann
treibung ber&ömge am 20ften Februar gefeiert mürbe, wegen bes 2ßetter§ nid)t ju 2a)iffe geben per tem- ,

Bei Ov. fast. 2. 685 regis fuga genannt). pestatem mihi navigare non licet); oerb. possum
Stönigdgcftait, *forma regalis. - eine ebte &., et mihi licet. - copia ob. potestas mihi est alcjs
*ruagnifica et regalis forma. rei faciendae ob. 61. alcjs rei (id) fjabe öelegenfjcit
ftölti (\4c\c\valt, regia potestas. - unter &'. fielen, ju etwaä, e§ ftel)t etwas in meiner 3Ro^t, jS. er
regnari (u. Golfern). fonnte freier leben, liberius vivendi fuit ei potestas:
£Söntg§f)au3, domus regia; reges. id) fann erwähnen, copia est memorandi). - facul-

ftöniflSJjctrfcftaft, f.
2)conara)ie. tas alcjs rei faciendae mihi datur (eä wirb nur bie
^öniijSfcrsc, verbascum. 9)cögtid)teit gegeben, 3^8. bie Unfxigen tonnten weber
Bönijjöfronc, f.
frone. nod) §ü(je bringen, neque ulla
iljren JCienft tl)un
®önigömcntcl, purpura. nostris facultas aut administrandi aut auxiliandi
Jlöitijjömorb, regis caedes (bog SKorben be§ dabatur). - integra est mibi potestas alcjs rei fa-
Äönigö, ber 9){orb, ber am Äöuig oerübt wirb, roo- ciendae. integrum est (mihi) mit folg. infinit.
für man im ,3fl)g. au d; parrieidium [regis], wie Gurt. gef)tnod) an, fieljt nod) in meiner S0cad)t, j'i3. id) fann
6, 7 [25], 7, jagen fann, we(d)c?> jugleid) ben begriff nun feinen ©ebrauü) oon beinem -)tatbe mad)en, non
beä £od)i)crratI)£> f)at). - regis nex (ber gewaltjame est integrum consilio jam uti tuo). - occasionem
£ob, ben ein Äönig jtirbt). - einen Ä. begeben, regem habeo ob. occasio mihi est alqd faciendi ob. alcjs
interficere; parrieidium (regis) committere ob. pa- rei faciendae ud) Ijabe ®e(cgenl)eit et», -u tl)iin, j

trare ba§ ©datiert, mit meldjem ber Ä. begangen


: eludendi senes: u. carceris frangendi et fugiendi).
rourbe, gladius, quo rex percussus est: ben ^plan - habere mit 2(ee. eincö SßerbaljuBftantioä auf io
jum S. fajjeu, oeeidendi ob. interflciendi regis con- {f)aben afgVermögen, j8. Cic. tin. 5. 12. 34: quae
silium capere: bie ißcIoF;nung für ben Ä., praemium corporis sunt, ea cognitionem habent faciliorem,
occisi regis. tanu leidjter erfanitt werben. Cic. or. 3, 13: elo-
JslötttgSlttörbCr, regis interfector ob. percussor quentia haec forensis jaetationem habuit in po-
. . .

ob. parrieida. pulo, fonnte ftd) öffentüa) jefjen toffen). - nidjt oor
&önig3natnc, nomen regium. - nomen regale Qmb. gelangen tonnen, potestatem alcjs non hal
(ein -Käme, roie i|n ein Äönig füfjrt). re: e§ fann i"ci;n, fieri potest. esse potest (es ijt mög=
ftonijjapaar, rex et regina; rex et regis uxor. lid)); credibile est. veri haud dissimiic est (eä
&öntg§paf(lft, regis ob. regum domus-, regia glaublid)); factum esse potest (eä fann gefdjeljettfeint).
domus; u. 61. regia. - baä fonnte niei;t anberä jeijn, fieri non potuit ali-
&önigdpUVpUV, purpura. - 2(ud) begreifen if)n ter; fieri aliter potuit. - eä fann ctw. nidjt mefjr
non
bie Sitten unter bem ornatus regius (Alöntgöjdjmud'), gefd)el)cn, alqd desiit in. infinit. "|>afft>u (j©. tn -
unb jagen: ben Ä. anlegen, ornatum regium sumere. tiä nocte tympanorum strepitus desieraf audiri). -
&önig3tcH)C, bie' ganje perjifdje, totum regni gn abhängigen Säfcen wirb „wnnen (mit Dem Segriff
Persici stemma. ber j'iöglidifeit ." im L'ateiniidieu Durd) Den bioneu
ftimi<|ü>fccptci*, seeptrum regium ob. regis. CSonjuucti'J auogeDrüd't, j®. er erflärte bie £ad)e )o
ftöuih^fri)ioj;:, j. Äönigäpalaft. beutlidj, Dan äße eä einleben tonnten, rem tarn
j

Sbniflctfrijmurf, j. AiönigSpurpur. spicue expücuit, at omnes intelligerent: §abfud)t


Stihtigä jtabt, *urbs regia. ijt Das ©injiae, roeät)alfi er mit :)fed)t getafelt wer

Stüni(j§tf)rO!t. regis ob. regium solitim (eig.l - Den fann, sola est, in qua merito culpetur, pecu-
regnum "(uneig. föniglidje .vuTrjdmjt). - 3jmb. auf
, niae cupiditaa - ®6enjo roirb „fonnen", wenn eo =
ben St. feben, regnum ob. summum imperium ob. „mögen, bürfen", im Batein. Durd) Dm Dionen Eon«
summam rerum deferre alei od. ad alqm. junetiu beä $rä|enä OD. perfecta :e. be-,eid)iiet, .

JUmtfltftitel, regis titulus. - regium nomen ($&= roer tonnte (möd)te) jroeifeln? quis dubitet?: biev
nigäname). - ben S. annehmen, regium nomen su- fann (fonnte) mandier fragen, liic quaerat quiapiam:
mere ob. assumere ob. ascisccrc mibcr= f. uieileicbt fonnte Sinei jagen, forsitan qoispiam dixe-
redjtlidi); regem se appellarijubere (fidj König nen> rit-,dixerit aliquis. - häufig wirD „eä fann roerb(
neu faffen). - er fjat beu Ä. erfiatten, rex appellatus 6Ioä Durdi baä ißajjio auägebrüdt, jS. Dieter (Alan)
est: Smbm. ben Ä. in einer 3uf($rift nid)t geben, oet< fann an einigen Stellen burd)roatet werben, is (flu-
weigern, regia titulum alcjs nomini non ascribere: vius) nonnuilis locis vado tranaitur: nid)t leidu fann
ofync iL gejdnrt'ter SBtief, literae cum privati Homi- wahre Siebe Don falfd)er unten'aiieDen roerben, non
nis titulo missae. iacile dijudicatur amor verus et tictus. - uti" SB«
77 fönnen ßopf 78

neu muß man «) nor valere (ncrmögen) mit folg. Äopf, caput (feber obere 3;(;ei(, er fei runb ob.
onfinit. für posse, welches' poet. u. nachclaff. ift, beim nid;t; bann £>aupt bc§ tl;ierifd;en Äörperä, unb mc
Cic. Cat. 1, 6, 15 ift bie Scöart fatfd;. ß) uor bem ton. als oorjüglicfier SEfieil = baä &an^e, SDlcnfa) ob.
(SJebraua) bes ^ßartieip. J-uturi ^affioi in ber 33eb. Xhicr felbft, bcf. beim labten u. bei Slbtl)eilungen,
bes „ftöimcns", bic es in ber claff. ^rofa nur mit enblid; aua), fofern ber lopf alä ©iß be€ ^ebenö ge=
vix (faum) bat, jö. man tonnte foutn ob. roohl tticrjt bad;t roirb =
Seben felbft). - cacumen (ber f;öa)fte
glauben, baß jc. # vix erat credendum m. folg. 2lcc. ^iunft einer Sacfie, jS. Ä'. cine§ (Sieg, cac. ovi). -
u. Snfinit. (Caes. b. G. 5, 28, 1). bulla (bider oberer Xbeil einer Sad;e, Sudel, ftnopf,
U) ia) fann ob. man fann = es ift (mir) geftattet: jS. eineä 51agclä, clavi). - vultus (oa$ @efid;t, ber
licet. - licet mihi, nad; welchem bas baranf folg. 2tb= iBorbcrfopf o;mbä., auf SJcünjen, 3S. Philippei nostri
jeeti» mit esse gern, oermöge ber 2(ttractton im 3)a= vultus, ^l;ilippb'orö mit meinem St.). - mit einem
tio fteht, vö. XgemifiocUS tonnte nid;t in 9iuhe le= grofjen &., capito: mit jroei Äöpfcn, bieeps: mit bun=
ben, non lieuit esse otioso Themistocli. Sßgl. &rü= bert Äöpfen, centum capitibus: ein 3ting mit bem
ger §. 482. Äübner §. 129, 12. - jjsr Samen mu^ k. beä Slfricanuä, anulus, in quo caput Africani
man uor est u. datnr mit folg. ^nfinit. (= man fann), sculptum est. - S. ob. Scfiiff (ein Äinbcrfpiel, unfer:
roofür bie Glaffifer immer licet gebrauchen. Sd;rift ob. Sßappen), caput aut navim. - uom Ä.
III) ich fann nia)t, b. i. ich rjabe nierjt Urfacf;e, bin Bt§ auf ben gufj, biä auf bie geh', a capillo usque
nicht berechtigt: nihil ob. non habeo, quod-, non ha- ad ungues-, a vestigio ad verticem; a vertice ad
beo, cur etc., pß. ich fann baZ Filter nicht auflagen, talos ob. ad imos talos a vertice, ut aiunt, ad ex-
;

nihil habeo, quod ineusem senectutem. tremum unguem; ab unguiculo ad capillum sum-
IY) id; fann, b. i. ich bin im Staube, nermag pos- : mum; ab imis unguibus usque ad verticem sum-
sum. queo (mit bem Unterfdj., bafj possum, id; fann, mum ob. ad capillos summos (alle fprücfiro. = ganj,
ich oennag, övvafiai, fowohl bau Äönnen bura) pht;= roofüv lein Sateiner je gefagt bat a capite ad pedes
ftiefie Äraft, als auch bura) äußere äJtittel, wie 3ln= ob. ad calcem); aua) burd; totus ($8. alqm totum
ieben, aßaebt, (Sinflußjc. bejeiebnet, hingegen queo, oculis perlustrare ob. pererrare (f. Virg. Aen. 4,
ia) bin im Staube, oloc, xi efai, fia) nur auf bie 363 u. totus vir Martio habitu horret, Quint. decl.
:

Cualification ju etwa§ bejiebt. 2lua) ift bewerfend 3, 12: u. totus de Capsula, Sen. ep. 115, 2). - über
roertb, baß queo bei ben beften ^rofaifem nur in ne= Öalä u. Ä., f. §al§. - um einen Ä. größer fet;n alz
gatiuen Säßen oorfommt, b. &. in folchen, meld;cent= ^mb., capitis longitudine alqm snperare. - bu ftellft
meber eine wirtliche Negation enthalten ob. wenige bie ©aefie auf ben Ä., cacumen radicis loco ponis
f:en§ einen negaticen ßharafter haben, wie oiele f)n= (Sen. ep. 124, - ^mbm. ba$ Saus über bem Ä.
8).
potfjetifdje Säße). - 3S£~ valeo (id; »ermag etwas", anfted'cn, domumsuper alc^m concremare: ^imbm.
f)abe bie Jäfjigfeit etwas auszurichten) fteht in ber über bem Ä. jufammenftür jen, super habitantem pro-
claff. ^ßroia, roie fd;on unter no. I bemerft roorben, cumbere (non e. Saufe). - an ben Ä., nor ben Ä.
nie mit folg. infinit., fonbern hat immer ein dornen roerfen, f. roerfen. - Sntb. »or ben Ä. ftofjcn, capite
'-.um Cbject, u. fommt f;ier nur in Schiebungen roie offendere alqm (eig.)-, alqm ob. alcjs animum offen-
,,t>iel (ausrichten) fönnen", multum valere, in 33e= dere (uneig., 3_mb. beteibigen): Smb. recht abfid;tlicfi
trad;t. - ich fann nia)t, non possum-, non queo ob. nor b?n k. ftofjen, de industria in odium oä'ensio-
(aber in ber erften $eri. SBräf. uid;t bei Gic.) nequeo nemque alcjs irruere: %mb. nia)t nor ben Ä. ftofien
(f. oben ju queo).
- id; fann nicht mef;r, clesii mit (niebt beleibigen) roollen, alqm ofi'ensum nolle. -
onfinit. ($33. erubescere). - öier ift noch ju bemer= Ömbtn, ju Ä'. fteigen, f. fteigen: Smbm. ben $t. ein*
fen, a) ba^, „id; fann" im Sateinifcfjen oft auch burd; nehmen, f. einnehmen {no. IV, b, «). - .^mbrn. etroaä
esse mit folg. £ath> bes ©erunbiums ßcgcicf)net roirb, auf ben k. Sd;ulb geben, aperte dicere alqm alqd
-
in Sejiehungen roie: bejalden f., esse solvendo eine : fecisse. - ^mbm. über ben k. road;fen (bitbl.), vi suä
Saft tragen f., esse oneri ferendo. b) baß „icf; — rapere alqm (f. Sen. de ira 1, 7, 5: quarumdam re-
i ^.un nichts ob.nia)t",b. i. id; l;abe feinen Stoff, Ojruub rum initia in nostra potestate sunt-, ulteriora nos
ju 2C, bureb non ob. jiihil habeo, quod (nid)t quid, vi suä rapiunt nee regressum relinquunt): ^mbm.
f. l)a&en no. IV, a) ausgebrüdt roirb, $8. id; fann über ben .H. gcroad;fen fct;n, potiorem esse alqo (f.
nia)ts fcf)rei6crt, nihil habeo quod scribam: id; fann Sen. de ira 1, 7, 3: perniciosa potiora rectore
. . .

bir barin niefit beiftimmen, non habeo quod tibi in sunt nee reeidi se minuive patiuntur). - mit bem
ea re assentiar. —
c) oafj bie Lateiner „icfi fönnte, •H. gegen bie Sßaub wollen (fprüdno.), frenum mor-

ia) fiättefönnen", factifefi burefi possum, poteram be= dere (Cic. ad fam. 11,23,2).- ben fc. au$ ber Sd;Iinge
jeiefinen, fö. icfi fönnte nod; nieles anführen, allein jie^en, se expedire (ogl. Nep. Hann. 5, 2). - auf ber
je, possum (poteram) persequi multa, sed etc.-, f. lebten Seite fuhr mir beine wanöfdjrift nor ben £'.
bie ^iuslgg. ju Cic. Cat. 3, <>, 22. u. ju Cic. Ti extrema pagina pupugit mc tuo chirographo (Cic.
1, 49, 116. - ^mb. fo naefibrüdlid;, alä
id; empfcf;lc ad fam. 2, 13, 3). - bu bift uid;t auf ben ti. gefallen,
ia) nur fann, commendo alqm ut gravissime poß- band stulte sapie.-id) roeif; nid;t, roo mir ber k. fteht
i: ia) rebe io laut, mit jo ftarfer Stimme, als id; (bin gans oerroirrt im -Hopfe), uuimo sum conturbato
nur fann, quam possurn maxim ?oce dico: fo oiel et incerto. - ber k.
ift, roirb mir roarm, ^mbrn. ben
icfi nur tonnte, qaantam facere potni: roas fönnte k. roarm machen, f.
roarm. - es geht mir ctro. im k.
miefi uirüdfialtenV quid "-t, quod me retineat? in herum, es :naa)t mir ctro. ben k. l)eiß, alqd me mor-
©etteff ber Sad;c öcs Königs fann icfi nur fo oiel detob.pungittc* rebrum alqäre uritur(Plaut.Poen.
ba^
uerfpreefien, icfi n tantum ha- 3,5,25[639]): ich (;abc benÄ.uol(,cö gc(;t mir uielcrlei
be« polHceri m. folg. 2lcc. u. infinit, ^ut. im k. Ijcruiit, multa Bimul cogito, multa mecum ani-
tibi com turum « - '.) leugne, baß mo voluto (id; hohe oielerlei ©ebanfen jugleid) int
ber . . . fönne, roelcficr, a< qtu . . . •Hopfe)-, multae curae animum diversum trahunt;
Ttuc. 8, 20, 19 '<n\d) fann feinen Tsdp mul; ob, Bollicitum habest (uie(er=
tritt begeben, non e I in hoc bomine peccandj locus. lei ift es, roas mich befiimmertV, multa negotia per

| fann etroas, o. i. id; ftabe Jcenntntfj -uiiuiit uielcrlei ©efchäfte nehmen m ine ©«
roas, f. petftefien no. I. 2. - Ji*r baiiiv tüuueti, banfen in Slnfirua), Hör. Bat, 2, 6, 33). -id; hin roie
umhin tonnen, f. bafüt . .
. , umhin . . oor ben Ä.gefä)lagen, quasi percussus sum. - ,\mbm.
79 Äopf löpfen 80
ben Ä. suredjt f e|en, alqm in ordiuem cogere alqm ; feinen $., ille plane nullo est ingenio. - ein ...$?.
ad sanitatem revocare. - 2>mbm. ben §. roafdien, fctjtt, roirb im Satein. juro. burd) moveri (roeld)e§
alqm verbis castigare. - 3 m bm. beim Ä. nehmen, Seetenbefa;affenf;eit bej eignet) auSgebrücft, tf&. ein
in collum alcjs invadere(3mbm. um ben .'pals faden); rosiger St. fenn, acute moveri (Cic. Tusc. 4, 6, 3). -
alqm arripere (3mb. paefen, ergreifen); alqm com- ben St. anftrengen, ingenii ob. mentis vires intendere.
prehendere (aufgreifen, gefangen nehmen): bei etroaS, d) ©inn, (Semüt^äart, Neigung animus ingenium. : ;

alqm deprehendere in alqa re (ertappen u. greifen). - ein fa)roaa;er St., animus infirmus ob. imbecillus :

- fid; etroaö in ben S. f eisen, ad voluntatem alcjs ein roanfeimütfjiger ingenium mobile ob. tempo-
St.,

rei faciendae ineumbere; sibi fingere alqd (etroaä rarium: ein unruhiger St., inquietus animus (übfj.):
atö Sbee): fid; in ben St. feigen, jju ic, animum ob. ingenium inquietum avidumque in novas res (ein
in animum inducere m. folg. infinit.: fid; tfjörtcfjter aufrül)rcrifd;cr; ngl. unten). - auf feinem Ä. befteb^en,
Sßeife etro. in ben St. fe^en, opinionis errore sibi fin- feinen St. auffegen, in sententia sua pertinaciter per-
gere alqd: Qmbm. etroa§ feft in ben St. fe^en, alei stare, persistere : nad; feinem S. f;anbeln, feinem ei=
alqd inculcare. -fo ine! Äöpfe, f o Diel ©inne(fprüd)ro.), gelten St. folgen, suo judicio uti; suo consilio ob. suis
quot homines, tot sententiae (Ter. Pborm. 2, 4, 14 consiliis uti; sibi ob. animo suo moremgerere; bei
[454]); quot capitum vivunt, totidem studiorum mi- etroaä, suo ingenio facere alqd: nid;t meb^r auf fei=
lia (Hör. sat. 2, 1, 27): bie ©efcllfcbaft Beftanb au§ nem St. befielen, se frangere: idr) f;abe meinen eigenen
50 Söpfen (3Renfd)en), *numerus eorum, qui in eum St., cepi ipsi mi cerebellum (Petr. 76, 1). - 3)af)er

locum convenerant,fuit quinquaginta capitum (cgi. ift ,,Äoüf" attd; = 9Jcenfd; non geroiffer ©innc§= ob.

Caes. b. G. 4, 15, 3, reo quum bostium numerus ©emütr;öart, j33. ein närrijrf)er, rounberlia)er Ä., mi-
capitum CCCCXXX
milium fuisset): nadj Söpfen, rum caput: ein broüigcr St.. festivum caput: ein im
viritim (SJcann für üDtann, jS. ftimmen, sententiam vttf;iger St., vir inquieti animi (übl).V, homo novarum
ferre, f. Liv. 1, 43, 10): auf ben &'., in capita (j5$. ob. novandarum rerum cupidus 'ein ju Neuerungen
IVa ©d;effel au§f abreiben, sesquimodios describere): im Staate geneigter SDtenfd)); seditiosus ac torou-
eine §erbe non 25 Äöpfen, grex capitum. - XXV lentus civis (ju 5tufruf;r geneigter Sürger).
auf feinen Ä. (auf eigenes 3tifico), suü sponte; suo fto^f abettt, in temporibus et inter frontem at-
Marte. - e§ gef;t Smbm. an ben St., res capitis alei que verticem eminentes venae (Cels. 7, 7. no. 15.
agitur; caput alcjs agitur: e§ roirb ben S.md;tfoftett, § 170).
levi poenä defungar ob. defungeris (tri) roerbe, bu Stopfcirfocit, negotium, quod ingenio exercetur
roirft mit einer leidsten Strafe bauoniommen); band (Sali. Jag. 4, 1). - ©tubien, bie mit #. »erbunben
magno res stabit (bie Sadje roirb nierjt fioa) ju ftefyen ftnb, studia acuta.
kommen): etroaä mit bem S. bitten, capitc luere alqd. ÄO^fbanb, fascia (im 2Ulg.). - vitta (ein 23anb,
- feinen St. t>er(icren, oceldi (übt), gctöötct roerben); mit bem bef. bie .sjmare ber ^5rieftcr u. anberer ^eiliger
supplicio capitis ob. summo supplicio affici. securi ^Scrfonen, uorj. aber bie ber grauen, gebunben rour
percuti ob. feriri (I;ingerid;tct roerben, erftereä übb\, ben). - mit einem St. gefdmtüch. vittatus.
le^tercö mit bem 33eil). fiopfbcbctf ttttfl, tegumen ob. tegumentum ca-
ben oben angeführten 9lebensarten roirb
Stufjer - iüsigne capitis {al% 3t63ei(b^eit einer
pitis (im 2111g.).
„Äopf" nod; in tHclenanberenfürbaögebraud;t,beffen äßürbe). - of;ne St.. capite aperto (553. ausgeben, foris
©t£ er ift, a) für ©ebanfen, SBorfteliung: fid; etroa§ versari).
au§ bem St. fcblagen, cogitationem de alqa re abji- So^focftcitccung, exaetio capitum.
cere; non amplius cogitare de alqa re: fdfjlage bir Soi)fbini>C, fascia. taenia (im llßg., jcbe Sinbe).
biefeS au* bem St., abducas velim animum ab bis - diadema, atis, n. (Siäötjfta, rö, bie roeijje breite
cogitationibns rote fommt bir fo etroaä in ben St."?
: St., iöeW;e nur Könige als 2lbjcid;en il;rer 2Bürbe tru^

qui tibi istuc iu meutern venit? gen, ein non ben ©riedjen enttel;nte§, aber felbft non
b) ©cbäd)tnij; memoria. - ein guter Ä., memoria
: Cic. Phil. 10, 3, 7 gebrauchtet Söort, für rocl
it. ö.

tenax : au<*>ex memoria memoriter (j33. f;cr


bem Ä., ; cb^cö Sen. ep. SO, 9 im fascia u. insigur
3ff;g. aud;
fagen, ro.f.): ctroa§ im K.fjaben, alqd memoria tenere: capitis fe£t). -iufula (bie roeifje, breite, rooIfene©tirn
3mbm. etro. au3 bem St. bringen, adducerc alqm in binbe ber Sßtiefter, gang fo roie ba§ ^iabem ber Stti
oblivionem alcjs rei. - ben St. Derlieren, a mente de- nige).- vitta (bas ftopfbanb betjBcieftet u. ^}rieftertn=
seri; consilium amittere: ben Ä.uerloren l;aben,audj nen, ber Opfertf;iere u. ber SKenfa)en alö Cpfer).
rationis egere. - mitra. mitella (,w/rpa, bie [;aubenförmige Äopf
c) ©etfteäf äbigf etteningenium (dkift). - mens (SSet
: binbe mit Sadenftücfen u. unter bem Äinn utgebun
ftanb). - St., ingenium docile;
ein guter, gelehriger ben, non ben Slfiaten 31t ben ©riedjen 11. Sftömern ge
ingenii docilitas (in Sejug auf bie Jyäbigteit, al3 @i= Fommen, roo fte nur Frauenzimmer u roeitt)lict)c

genfdjaft). - ein 9Jtcnfd) von gutem fi. (ober gerabeju: 9Jcann3perfonen bef. Stntu-r,
, trugen: bab,. „mit
ein guter St.), bomo docili ob. acri ingenio: ein au3= einer St.". mitratus).
gejeid;neter St. (SJenfd;), ingenium excellens ob. splen- ftopfOoljrcr, i. itepan.
didum; bomo summo ingenio praeditus: ein auäge JloViurcdjcn foften, ingenii ob. mentis vires in-
jeidjneter St. (SWenfcr)) in S3e$ug auf (ateinifd;e Site tendere: ^ntont., negotium facessere alei: eä t)at
ratur, lumen Latinarum literarum ein frf)roact;er$.,
: mir Diel R. geloftet, gemad)t, in eo aestuavi diu.
f. Sdjroadjfopf: alte grojje ilöpfc (3)cenfd;en), omnos t'oVfbrcd)cnb, acutus (jS5. Stubten, studia).
magui: alle grofje Äöpfc feiner 3eit, ingeuia saeculi ftö^fdjcn, capitulum (etg.). - ingenium (unetg.
sui omnibus modis fovit): er gilt für einen äßann
(j93. ©eifte3fät)igfeiten, f. „Äoof"). - fein St. auffegen, per-
DOn aliquid sapero videtur: eo fehlt il)m nidjt an
St., manere OD. perstare pertinaciter in sententia sua:
St., ingenium ei non deest ingenium ejus band ab- : mein eigenes St. (i;anbele naa; meinem Stnn\
id; fjabe

surdum est: eS feljlt if;m nebet an st. (an natürlichen cepi ipsi mi cerebellum (Petr. 76, 1).
g-äljigfeiten),nod; an .HVnntniffen, nihil deest ei a Sopfbcrf'c, tegumen ob. tegumentum capitis.
natura tieque a doctrina: er jeidmet fid; burd) Ä. u. föpfen, einen äßenfdEjen, f. enthaupten. - einen
.oerj aus, et ingenio et virtute animus ejus excellit: 33aum f., arborem decacuminaro; arboris cacumen
er l)at einen guten St., aber ein [d;ied;teo Met;, est amputare. - köpfen, bog, eineä äRenföen, f. Gnt
bomo improbi animi, sed felicis ingeuii: er f;at gar Raupten, baS.- eiued öaumeS decaeiuninatio arboris.
81 Äopfgeburt Korbflechter 82

Ropfgcburt, partua ejus, cujus in nascendo Ca- Stopftnri), capital.


put primum exsistit (bie ©eburt). - is cujus in na- fopfüber, praeeeps. - 3mb. ob. fid) t. ftürjen,
scendo caput primum exsistit (bas@eborene).- bie Ä. alqm ob. sese praeeipitare ($5. de muro, de turri:
ift naturgemäß, ritu naturae capite hominem gigni u in aquas): t. jur (Srbc ftürjen, praeeipitem ad ter-
mos est. - ftopfgelb, f. Äopffteuer. ram darf.
ftopfgtcbt, cerebri aestuantis verminationes. Stopfh)affcrfucf)t, *hydrocephalus (t. t.).

ftopfimar, bas, capilli capitis; u. 6t. capillus Stopftoef}, f. Ji'opf jdjmerj.


(»gl. „$aar"). Stopfttmnbc, vulnus capitis. - ^ntbm. (mit bem
Stopf bänger, Sängerin, demisse ambulans <SdE)tt)erte) eine fernere $. beibringen, graviter gladio
semperque submaestus, a. - tristis (traurig aus= caput percutere: eine St. erhalten, vulnus in capite
feljenb). - im relig. Sinne, *pietatem quandam si- aeeipere: er erhielt (bef am) feine $., vulnus capiti
mulans. null um evenit.
ftopfftä'ngcvci, tristitia (Sraurigfeit). - pietas Stopftoutb, f- öirnroutf).
quaedam simulata (erfjcucbelte grömmigfeit). ftopf^abl, capitum numerus.
Stopf baut, * cutis capitis. Koppe, roirb im Satein. gem. burd) summus ob.
Stopfbülic, f. Gapudjon. extremus ob. ultimus (ber oberfte ob. äufjerfte ^fjeil
Stopff tffen, pulvinus (als öettfiffen). - cervical »on ic.) bejetdmet, j93. bie Ä. bes SSerges, summum
(als 9%ücfenfiffen). - arculus (Sßulft als Unterlage montis jugum: bes gingers, digitus extremus.
beim fragen »on Saften auf bem Äopf). 1

Stoppel, I) 33anb, 9t i« .ien: coimla (bef. aud) für


Stopffob», *brassica capitata. §unbe). - k. eines See- vo, balteus. II) aneinander —
Stopffronfbctr, morbus capitis. befeftigte ©egenftär' bef. ein Goppel §unbe, ^Pferbe
<•,

Stopf leiben, capitis passio. K.: *canes, equi copulä inter se juneti; *canes, equi
fopflingS, f. fopfüber. copulati. —
III) ein eingezäunter Drt: locus saeptus;
fopfloö, a) ctg.: capite carens; sine capite. - bie saeptum.
SBIemnä finb f. Blemyis capita absunt.
, b) uneig.: — ftoppctgcrcriitigfeit, jus compascendi (f. Cic.
«) unüberlegt: demens (werfd;. uon amens, b. i. un= top. 3, 12: si compaseuus est ager, jus est compas-
finnig, rafenb\ - inconsideratus (unüberlegt). - te- cere , b. i. roo eine ©emetnbetrift ift, ba ift &'.). -jus
merarius (aufs öeratfjemof)! fjtn fjanbelnb, unbefon= compaseuum (JCt.). [3, 12).
nen). —Adr. dementer; inconsiderate temere (erft ; ftoppcfrjut, =trtft r ager compaseuus (Cic. top.
bei (Spät, temerarie). - gan^ f. banbeln, »erfahren, foppcln, *copulare; *copulä inter se jüngere.
plane nullo judicio rem gerere nidlo consilio om- ; Stoppelricmctt, copula.
nia gerere. — ß) ofme getfttge Anlagen: ingenio Storfttt, *coranus. ^,
nullo. - ganj f. feint, plane nuilo esse ingenio. berSanbmirt^
1

$lorb, corbis (ein grofjerÄ ., bef. in


Stopfloftgfcit, dementia (ntcrjt amentia, b. i. fdjaft, 3itmCiinfammeln berj-rüd^tc 2C., als allgemeine
©eiftesabroefenfjeit, Sinntofigfeit). - temeritas (Un= Seäeidjnung oon feiner ^xm
hergenommen). - fiscus
befonnenfjeit). - ingenium nulluni (9)langel an gei= (geflochtener Äorb, bef. gum 2tufnef)men bes ©elbes,
fügen 2(niagen). [gravare caput. ©elbtorb). - fiscina (ein aus (Sibifdfjrutfjen, 33rombeer=
Stopfncrben, *capitis nervi. - bteÄ. angreifen, ranfen, jpantfd^em ^friemenfraut [spartum] ob. 33in-
Stopfnicfcn, ba§, nutus capitis: nutatio capitis. feit geflochtener Ä. jutn ätufnefjmen be§ Dbftc§, jum

Stopfpfübi, i. Äopffiffen. Ääfcformen u. bgL). - qualus ob. qualum (ein bicb/ t=


Stopfput), f. ftopfi'cfmtud. geflochtener unten fpitjtg jugefjenber B., rooburd) Del
Stopffrf)mcr5, dolor capitis ob. 'HopfldEjmerjen) u. 9Jtoft unter ber treffe ablief; aud^ biente er ju an=
dolores capitis. - anfjaltenbe Äopffdjmerjen longi , berem C^ebraucfje in ber8ßttt§fd)aft; aueb, ats2lrbeits=
ob. assidui capitis dolores: td^ ijabe Ä, capitis do- forb ber grauenjimmer geiüöb^nlid;er quasillus ge=
,

lorem ob. dolores habeo; capitis doloribus laboro; nattnt, f. Äörbd;en). - canistrum (xüvaorQovtö.xa-
caput mihi dolet: Äopffd)mer!jen befommen, *capitis vovv, ein Ä\ jum 2(uffe£cn auf bie ^afet für 33rot,
dolore ob. doloribus af'tici: mit Jiopffdjmerjen geplagt grüßte, 'Blumen, in fpät. 3 e tt won ©über). - cala-
fenn, capitis doloribus conflietari: mit befugen u. thus (xu?.aS-oq, ein 2i5o(l= ob. 331umcnförbd)ctt für
anfmttenDcn, vehementibus et assiduis capitis dolo- grauenjtmmer in ber gorm e i ncr entfalteten Stlte).
ribus premi: Ä. machen, nerurfadjen, capitis dolorem -sporta (ein leichter St. aus fpanifdjem Pfriemengras,
i re oö. inferre; capifi dolorem afl'erre: .ft. cor= 33tnjen ob. 2Betbcn; gem. ein .'oanbrorb; aber audi ein
geben, capitis dolorem (dolores) fingere ob. mentiri. öelbforb). - scirpiculus (aus SinfengraS geflochtener
Stopfffbmnrf, capitis eultus (ber 2(ufpu£ bes kovb, 23infenforb). -Ä. äum2lufnel)men,2tufbcroa^ren
Jcotnes, oie Xoüette). - ornamentum capitis (ein ben
,

bes Srotes, panarium: ber Ä. (bas Jy[ecf;troerr) auf


Äopf ^terenbes en^elncs .H'letbungsftücfj. - insigne einem Söagen, sirpea ob. scirpea (aus 33infen); cra-
capitis (berÄ. als 8to§j«c$nung, ^eid&en, j®. bes tes (übt).). - 33ilbl., einem freier einen Ä. geben, re-
- ift er - ftaarfcfjmucf', ). b. cusare ob. aspernari ob. fastidire alcjs nuptias;
Stopffrbüttcln, cas, capitis qaaesatio, im ^lur. alcjs conubium dedignari; repudiarealqm: einend,
capiti belommen, uxore exädere iüb()., bie ©ctttirt ttidjt be=
Stopfftcncr, tril ob.pecunia pitisf.JCt.), fommett recusari ob. repudiari (uom Wäbdjen t)er=
;

pro JCt), od. umfcfir. trilmtum insingula fcrjmäfjt merbeit) lauter Äörbe bef ommen, uxorem non
:

capita im] itumCoonCicad Att.6,16,2 inixe<pct- iuvenile.


Xtov genannt). - ezactio capitum foie Sefteucrung Störbrijcn, corbicula. corbula. - fiscella. fiscel-
ber ftöpfe, Cic. ad fam. - ">,.
ine allgemeine ft. lus (aud) jum 2(ufbeioai)ren größerer ©elbfummen). -
einfuhren, in Bingala capil im et Tiberorum quasillut - sportuJa. sportella. - scirpiculus (f.
triliiitum imponi „.Horb" Den genauem Untcrfcl). biefer üli2JB.).
Stopiftcucrcwuicbmcr, oiae pro Morbf(afri)c,aii5 8eber,scortea ampulla(leberne
capitibni(JCl -eephalaeota(x^pa/U fpät. SReifeftoji
JCt.). ftorbflcfljtcr, ntrtri)cr, vitor. - fpeciett vanno-
ttopfftiirf, i
( eis. 7, 7.v.'i. 15: in ruiii scirpearumque vi ,v(ecbter uon Butter
rapenore pari i

fcfjroingen u. Jt'orbmagciigcflecfjlen).
83 $or6trägcrin ^ötper&eroegung 84

Sorbträgcritt, canephoros canephora;


(fatfcf) &ottt&van&, rubigo.
im Sßlur. canephoroe [ntd^t canephorae],
f.
,3umpt ftövutftcn, granum. - ein 5ßaar Äörnd^en Salj
ju Cic. Verr. 4, 3, 5, u>o (Sic. bie Statuen ber Äa- 2C., paulum salis; mica, micula salis.

nephoren bcftfjreibt mit signa virginali habitu vesti- f örttcu, 3fmJ*-/ allicere (anloden). - inescare (an=
tuque, quae manibus sublatis Sacra quaedam repo- föbern). 35gt. „fixten".
sita in capitibus sustinebant). fiotnernte, messis frugum (©etreibeernte übt). 1
.

ft orbiimgcn, plaustrum, in quo scirpea est (mit - *messis Becaiis (Stoggenernte).


Seitemoanoeu von glcdjtroerf, f. Ov. fast. 6, 680). Slornfclb, campus frumentarius. -3fteä = Äorn
Slot bhmgengeft echt, scirpea, ae, f. aefer, f. b. - Korngarbe, merges. - Sornbalnt,
fiovbtuciöc, salix viminalis. culmus.-SVornbönMcr, frumentarius negotiator;
Roxi, cortex (auch meton. = Äorfftöpfel, f. Hör. u. bl. frumentarius. - ftornhnu<<, f. Äornboben no.
carm. 10; u. Sdjraimmgürtct t>on Ä'orf, |. Hör.
3, 8, II.
sat. 1, 4, 120: sine cortice nare, of)ne £'. fcf;i»tmincn, t brnig, granatus (mit Äörnern oerfe^eu). - gra-
fprücbnx). - cortex subereus (Spät.). [(Spät.). nosns (uoller Äörner;. - Sitbl., f. fernig no. b.
ftorfbattm, =eid)C, suber. - uom St., subereus fiornjal)r, *annus secalis ferax. - Dies ioar ein
Jtorffoljtc, *solea e cortice facta. gutes Ä., *magnnm proventum secalis annus hie
äoriftöpfcl, cortex (f. S'orf). attulit.
Jftorn, I) f (einer, runbüdjer Körper: a) eig.: gra- Slornfotnmcr, f.
Äornboben no. II.
num(fomof)t ©etreibetbrn, alö ©atj*, Pfeffer Sanb- --,
ilomlflltb, ager frumentarius (ÖctreiDeader). -
je. $om; aber mica salis bei PI. 22, 16, 14. §.37 terrafrumento(ob.Be(^U)ferax(getreibereio5e§Sanb).
u. 21. fieifjt nietjt (Sin Sa(jfom, fonbern ein $aar - caput rei frumentariae (ber Äpauptfi^ für bte Sie^
Äörner Sa(j jeneS ift ;
immer granum salis, f. PI. 23, ferung non ©etreibe, öas .'öauptfornlanb).
8, 77. §. 147). - ber steter trägt baS achte, jetjnte Ä., ftornücferung, f.
©etreibeJieferung.
ager efficit ob. effert cum oetavo, cum decumo. - ÄormungoäiK, f.
Äomboben no. II.
ferner freffen, ftd) von Ä. näljren (u. SSögetn), fruge fiornmaift, *iorum frumentarium.
vesci. — b) übtr. [von ber 2Cefjntid>feit), bas" ^ielforn $^ovnnieJ)(, *farina e secali parata.
am - I^mb. ob. ctro. auf ba§
Sd^tefjgcioetjr: *bulla. fornreid), *copiosus a secali (übft. roo eä nie!
$. neljmen, alqm ob. alqd ad ictum destinare u. bl. Äorn giebt). - secalis ferax (an Äorn ergiebig, v.
alqm ob. alqd destinare (jum 3ic( feines' Sdjuffes 2tcrer ic).
machen, Tac. liist. 4, 29, 1. Liv. 38, 29, 7); petere Äornfrtrf, saecus frumentarius.
alqm (üb!;, es norjüglid) auf 3mb. abfegen, f.
Nep. Jlorttfbetdjcr, f. Sornboben no. II.
Them. 2, 6); alqm notare (mit ben 2(ugcn firjren, ftornfpenbc, f. ©etreibeaustljeilung.
Petron. 82, 2 ; r>g(. notat et designat oculis ad cae- ftovnuucfc, •ervum hirsutum (L
dem unum quemque nostrum, Cic. Cat. 1, 2. §. 2): ftorntuurfjcr it.,Shidjer (mit ©etreibe).
f.

eS mufi mir 2(Ucö ror bas> Ä. fommen, nihil non sub Körper, corpus = ber t!)terifd)e 8eiB
;int Slßg. u.
ictu meo positum est (Sen. ben. 2, 20, 4). II) ©e= — inöbef.). - truneus (ber 9iumpf, im ©gfg. uon Äopf u.
treibe übt;.: frumentum. fruges. annona (f. ,,©e= Seinen)! - forma solida. corpus solidum (ber geome=
treibe ben rocfentlichen Unterfa).). - secale (Joggen, trtfcljc Körper, Ggj^. forma plana, bte gcometrifdje
*secale cereale bei L.). - far ((betreibe übt)., bat), far (Sbenc. f. Cic. de nat. deor. 2, 18, 47. Macr. somn.
triticeum; bann insbef. = g««, SDiniel, Spelt, *tri- Scip. 10 sqq.). - ein fleiner &., corpusculum:
1, 5,
ticum spelta bei L.). —
III) ber innere ©etjatt eineä ein Ä. ooll Saft u. Äraft, corpus suci pleuum et so-
feften Äbrpcvö, $3. äKün&en non gutem Sdjrot u. $., lidum: ein gefdjnnitfjter Ä., corpus affectum. - einen
nummi bonae notae. - 33t(b(., ein 9)tonn «on altem £'. befommen, jum Ä. roerben, corpus esse coepisse;

Sdjrot lt. St., priscae probitatiset fidei exemplar; corporari (o. jungen im @ie). - einen ftarfen Ä. be=
liomo antiqua virtute et fide homo antiquis rao- ; fommen, corpus facere (o. ^Jerf.). - einen feften ftar=
ribus; homo vetere illä ac singulari innocentiä feu H. Ijaben, corpore robusto esse; corpore valere:
praeditus. einen gefunben H. baben, bona corporis valetudine
jitS" Stile ()ter feljlcnbcn gufammcnfelumgen mit uti: immer einen fajiuadjcn u. f raufen Ä. Imben, sem-
„Ä'orn" *\ud)e man unter „©eireibe . .
.". per esse infirmä atque aegrS valetudine: am ganjen
Sorttarfcr, ager frumentarius (©ctreibeaefer Ä., corpore toto (gc. contremiscere); and) bl. totus
übt).). - *ager secali consitus (3toggcnad'er). (jS8. niafdje id) mia), lavor).
ftovuafjvc, spica (secalis). - spica frumentaria Äörbcrrtuftreitflung, corporis labor. - gro|e
(©etrcibcärjre). - ßorttbaitCV, agri cultor (ögffc. >i.,laborioaa corporis exercitatio.
Vitium cultor, Weinbauer). - ftombhimc, cyanus. JtÖVbcrbrtlt, omnis membrorum et totius cor-
Stombobcn, I) Ü3oben, reo ©etreibe roädjft: so- poris figura, od. and; 6t. corporis ob. membrorum
lum frumentarium. — II) Ort, ido ©etreibe aufbc= figura (j35. ^armonif^er, apta). - im 3ff)SJ- aua) cor-
nmtyrt niirb, (betreibe =, .H'ornfammer granarium. far-
: iS3. oon u'i)v großem ,h., maximi corporis: uon

rarium (ol8 Speiser eineä Sanbttiirtfaeä, wo ba§ be- ungeheuerem St., immani corporis magnitudine).
treibe aufgefdnittet witb; ngl. „Stotn no. II" ju far). flörpcrbebcrfuttn, corporis tegumentum.
- cella penaria. auch bl. ceila (a(3 SJorrattjsfamiucr Sbrbcrbcnnbeuj oas, f. Sefmben no. I, b.

für bie ÄlSirtbfcljaft). -horreum (alSi'utga^iit |io. Dat. I,


Mörpcrbcfdjaffcnbcit, corporis affectio ob.
bef. öffentlidjeo); and) oerb. cella et horreum. -fru- constitul
mentarium Bubsidium. annouae rei frumentariac JUu-pevbimcgmtii, motus coi-poris (im äUtg.).
subsidium. annouae solatium ob. perfugium (als - agitatio motusque corporis (bie Erregung u. i3e
.Viülfsqueüc bei sJfotl)fällcn,
oou e. Sanbe, bei ben Stö« meguug ocsAlöniers beim $a$m, ©pajierenge^en :c.).
mern bcj. - 50tatcu8 Eato, ber SBeife,
». Sicilien). - exercitatio corporis (Ä. bura) ÖeiBeSübungen). -
nannte ©teilien ben Ä.(bieÄornlcrmmer)unfere§Staa gestus corporis (bte fünfttidie Haltung u. öeroegung
teö, M. Cato Sapiens cellam penariam rei publicae beä >iovpevs, bie öer rlietmer ic. beim Sortrag maa)t
nostraeöiciliam nominavit: (iiipua ift ber .H. für ba3 and) actio genannt). - declkatio corporis (baS 3tuä
6ampaui]cl)e (Gebiet, Capua cella et horreum Cam- biegen mit beut Moiper, Die auSbiegenbc R.). - burd)
pani agri. eiltet., declinatione corporis (jS. lanceam evi;
85 Äörperbitoung ßofi 8.6

u. 61.corpore (3®. tela vitare). - fia) Ä. machen, am- Sörpcrfirhfcit, corporalitas (Spät.).
bulare. deambulare (fttt) ergejjen); exercitationibns förper(0§, corpore vacans ob. vaeuus. corpore
uti (Setöeäüoungen unfteßen): btt glaubft gar nid;t, carens. corporis expers. sine corpore, nullo cum
rote Ä. ben (Seift erregt u. erroedt, niirura est, ut agi- corpore, incorporeus ^ofute Äörper, förperlos beut
tatione motuque corporis animus excitetur. Stoffe nad)). - incorporalis. qui, quae, quod cerni
Jtörpcrbil&ung, corporis couformatio consti- tangique non potest(unt'örperticf), förperlos bem SBe
tutioque; corporis couformatio et tigura. ~ Qft es fen u. ber 33efd)affenr)cit nad); roegen iueorp. cgi.
= Äörper6au, f. b. „förperlid;" ju corporalis). - f. fepn, e. f. SBefen fet;n ?
ftörpereften, corpusculmu. - ein ganj fCeirteä Ä., corpore vacare ob. carere; sine corpore esse; cor-
corpusculum minimum. pus non esse : ganj f. fenn, sine ullo corpore esse :
Sörperfcftlcr, vitium corporis; Vitium corpo- es gießt ntdjts körpertofes, nihil est quod corpore
rale (f.
„förperlidj no. II"). vacet. - Mörpcrlofior'ctt. bttret) Umfd;r., jSS. bie
ftörpcrgcftalt, f. Äörpers).
(Seftalt (bes Ä. »on etro.bartl)un,alqd sine corpore esse probare :

Körpergröße, magnitudo corporis (im 2(Ilg.). Pato legt ber ©ottfjeit Ä. bei, Plato sine corpore
- siatura ©tatur). - »ort ungeheuerer Ä. im-
(Die , ullo deum esse vult.
mani corporis magnitudine; aua) 61. immanis; va- Körperpflege, curatio corporis.
Btua atque imnianis. Störpcrfrijaft, corpus (als ©efamintt)eit übt).). -
Körperhaltung, habitus corporis. collegium (als bura) gt^'ajes 2lmt u. gleichen Seruf
ftörperr'raft, vis corporis ob. (= Äörperi'räfte) Bereinigte ^erfonen, (rTilegium, ©ilbe, Z^f^)- -so-
vires corporis, gero. (ßcf. im ©gftj. »ort forma u. bgl.)
s
cietas (@efellfd;aft- beratl)enbe Ä., consilium.
61. vires (Die £., bte etroas ausrichten fartn). - robur $iörpcrfci)mcrä. dolor corporis.
corporis (bas kernige, (Stämmige beS Äörper-ä, bte KÖrpetfrf)öttf)cit, pulchritudo corporis; cor-
Ä, bie etwas ertragen fann). -Äörper^ u.(Mftesrräfte, poris species; corporis dignitas (impontrenbe).
corporis animique ob. (u. äßetjrcrn) corporum ani- förpcrfcl)ltmdr), corporis viribus destitutus. cor-
morumque vires; corporis animique robur ob. (o. pore non integer; uerb. (uon alten beuten) neque
3)cef)reren) corporum animorumque robora. - ge= aetate neque corpore integer. - infirmus. imbecil-
icf)it)äcr)te Ä., corporis vires affeetae: ausgejeidjnet lus (gebred^tid;, ro. f.). - f. fenn, aetate non integrum
bura)Ä., corporis viribus excellens: »ielÄ. Befttjen, esse; alei corpus infirmum est(j33.ror 2llter, annis).
viribus pollere: mefir Ä. als öeift 6eftt3en, iuest in &örpcrfci}Umri;e, imbeciliitas ob. infirmitas
aiqo plus virium quam ingenii: '^mbs. S. i,Äörper= corporis, corpus infirmum (©ebrea)(id;t"ett).
ftärfe'6erounbern,alcjs lacertos humerosque mirari. Körpcrftärfc, f. Äörperfraft.
t örpcrlicr), I) aus Äörper beftebenb, roas Äörper Körper^rftfc, corporis verbera, n. pl. - casti-
in: corporalis (f. bem Sßefen u. ber SÖefc^affenfjett gatio fustium ob. flagellox'um (als 3 u i'ed)troeifuug
naa), ein gan$ analog, roenn aua) erft in nadjaug. Qät burd^ Sü)(äge mit ©tocf= ob. 5ßeitfd}eul)ie6en, JCt.). -
gebilbetes, unb bafjer mit Unrecht con fünften oer= Qinb. mit Ä. belegen, alqm castigare verberibus ob.
luorfenes 2ßort). - corporeus (f. bem (Stoffe nad), alfo plagis ob. (mit Stöcf en) fustibus Ä. barf tönen nur
:

glctcbbebeutenb mit corporalis). - 1. 2)inge, cor-


ntcfjt ber Äöntg ertf)eilen, castigandi eos verberibus nul-
poralia; res corporeae; quae cerni taugique pos- lius potestas praeter regem est.
sunt: ein f. SBefen, natura corporca: ber ©eift ift Slörpcrtfjätigfeit, actio corporis.
nichts Äörperltdjes, animus non est corpus: aiieZ ftörpcrüinutg, exercitatio corporis.
•körperliche u. ©idjtbare, corporeum et aspeetabile Körpcrtoelt, res corporeae. corpora (bie för=
omne. —
II) roas bem Äörper feiner Statur naa) eigen perlia)en Singe, bte Äörper). - quae cerni tangique
ift, roas ber .Körper bat, bann u&ß., roas ben Äörper possunt (toas man fcfjen u. befüljlen fann übt).). -
betrifft in corpore situs. corporalis (.öem Äörper fei=
: res externae. res humanae (bie irbijdje Sßelt übt).).
ner 3catur naa) eigen; über corp. f. no. I; aber un= fiörpcräor)f,in ber 2(ritljtnetif, ^numerus solidus.
tat. ift in biefer 33eb. corporeus). - Qu allen biefen fiurrjplme, f. §aupt no. II, SJleifter.
Söeyvtfumgen bejcicönen bieöateiner unfer„förperlta)" fofett, confabulari, mit 3 m b., cum alqo.
am geroöf)nlid)ften burd) ben ©enit. corporis ob. (non &o3inogonte, etroaindagatio initiorum ettam-
Biedreren) corporum, j©. förpeif. Sdjmer,, dolor quam seminum, uude sint omnia orta, generata,
corporis: ein t. gfefjter, vitium corporis; aber aua) concreta (mit Cic. Tusc. 5, 24, 69).
vitium corporale (Sen. ep. 53, 5, roo corporis ber Kosmopolit tc, f. Weltbürger je.
Saebilbung roegen gar ntcfjt anginge): f. Scfmelttg Kofi, victus (im 2111g., Sllles, roas jur SeibeSnalj*
feit, celeritas corporis ob. corporum- t. 33orjüge, rung u. 9cotl)burft gehört). - eibus. eibaria, orum,
bona corporis (@gf$. bona animij: es gie6t forool)t u. aiimenta, orum, n. (Speife). - cena (bie 33ial)l
f. als äußere ®üter,et ba corpore et extra sunt quae- jeitju SRtttag). - mensa (ber %i]d) = bte 3Jcaf)(jeit).
dam bona: f. Scfjönbeit, pulchritudo corporis; cor- - geringe St., eibus vilis: gemeine, gcroöönlia)e fi.,
poris ipecies; corporis ilignitas (tmponircnbe): t. eibus vulgaris: rcidjlidje St., victus largus ob. co-
:Ket$e,oo pulchritudo pioeus: fdjmate ft., victus tenuis: trsefene Ä., viel
corporis: f. ÜkrridUungcn, -üeidjäftigungen, corpo- Ä
aridus (oljne SBein): bie täglidje v victus ob. eibus
ris munera: Züchtigungen, Strafen,]. Äörperftrafe.
f. quotidianus; cena ob. mensa quotidiaua: ^mbm.
- ein f. Stb, jusjurandnra tanetum: einen f. Cito ab bie täglta)e (gemö()nlid;e) Ä'. mensam
uorfcfjen, alei
legen, sanetejurare. Ach.mtb bura) einen (Santo

quotidianarD apponere {&$%. alei mensam magni-
»on corpus ausgebrüdf, §& JJmb. f. entneroen, alcj^ ficam apponere): ?fntbm. bie it. geben, alei praebere
coi pal euer u e bie JJienfdjen f. uno geiftig entner
: victum ob. (bie tägliche) victum quotidianum: ^jtnbin.
Den, corpora anin t. üarf fenn, c<>y- ä. u. SoBn geben, *victum ac mercedem alei dar<
pore v&lere: l. idjroaa), f.
förocrfdjroacb: f. gefunb ob. praebere: Sntbm. bie k. entjiefjen, victum ab
fenn, boo9 corp tudine uti: t. traut fetm, alqo amovere: jmb. in bie Ä. nef)meu, *alqm domi
ae>.'i Buae alendum reeipere. "alqni quotidianae suae
ben (ritern roeber t., nod; ßetfrtfl äOnttclj» roeroen, pa- mensae adhibere (unentgc(tltd), u. jroar elftere'., in
rciitiirn siioiiirn i aeque atiimis si- beut man iljn ins öaus nimmt, Unteres fofern er je
mil< d. Äinbern). ben Xaa, ut Xifcfjc fommt); 'alqm
87 foftbar Soften 88

alere (für ©elb): ju Smb. in bie ff. geljen, *alcjs roerben): nia;t auf beine Ä.", sine sumptu tuo: auf
victu uti; *ab alqo ali: ©inen ju %mb. in bie ff. ^mbs.Ä. leben, alcjs impensis ali: auf Ä. (jum 9?aa)=
geben, *alqm alei alendum tradere. tijeil) 2tnbercr (auf frembe 8.) feinen 33ortr)eit beför=

f oftbar, sumptuosus (roas großen 2lufroanb er= bern, fief) ju bereichern fucfjen, incommodo aliorum
forbert, foftfptelig, roie ©aftmääjler, ©piek, $rau). - suum commodum augere : er ift auf 2lnberer Si. (auf
sumptuose fabricatus (mit grofsen Soften erbaut, 3SÖ. frembe Ä.) freigebig, aliis nocet, ut in alios libera-
essedum). - pretiosus. magni pretii. multorum num- lis sit: er roirö auf frembe (3lnbcrer) Ä. mächtiger,
morum (roas utel ©elö gefoftet l)at, wie Sauggerätb, largiendo de alieno potentior fit: auf Ä. (unter Be-
33efifcungen, 2Baarcn, öibliotöef 2c). - carus (treuer einträchtigung) ber fenatorifeben SBürbe, imminuendo
übb.). " lautus (nett u. j$ierud) gemacht, ausgcfudjt bonore senatorio auf Ä. (äum yiad)tt)eil) ber ©e=
:

fein, r>on ©erätb, ©aftmäfjlern 2c). - magnificus funbf;eit, cum damno valetudinis: nicfjt auf Ä. ber
(t)ervlicr) u. grofs fidt> im 2(cu^eren jeigenb, roie @e= ©efunbfjeit, salva valetudine: er (cbtaufÄ. ber©e=
rätfj, SKafjtjeitcn, (Spiele 2c). - splendidus (prädjtig, funbfjeit farg, tarn parcus et continens est, ut ne-
buref) feine fdjöne 2tufsenfeite 2luffeJ)en erregenb). - cessitates valetudinis restringat, frugalitatc: es ift
egregius. eximius (übt), in feiner 2lrt nortrefftict)
1

).
- etroas afiju treuer, roenu es auf k. ber 3leblid)feit
pulcberrimus (fet;r fd)ön). - jueundissimus. suavis- uerfdjafft roirb, nimium est alcjs rei pretium, si

simus. dulcissimus (fefjr angenehm, bef. auä) in 93e= probitatis impendio constat (f. Quint. 6, 3, 35). -
jug auf ©innengenufj). - f. (föft(icfjcr) SBi^, festivi- auf $. beö 3htfes, non sine famae damno: auf Si.
tas (als Gigenf cBaft ^mbö.) ; jocus festi vus (aß &ad)c). be§ guten 5camenQ eitles 2tnbcren, sub aliena invi-
— Adv. sumptuose; pretiose; egregie. -bie ^ßferbc dia (f. Liv. 24, 25, 2): auf Si. eitteS Ruberen lügen,
ju foftbar taufen, equos sumptuosius emere fiefj f. : sub alterius invidia mentiri (nad; PI. ep. 6, 2, 3):
fleiben, vestibus pretiosis uti. Si. mad)en, sumptum ob. sumptus facere (2(ufroanb

$löftbarfctt, I) als Gigcnfdjaft einer <&ad)e, a) madjen, uon ^erfonen); impendia facere (Unfoften
in Bejug auf ben 5ßrei§, baS Treuer Senn: Caritas. uerurfadjen, non einer 2.ad)C, ^53. oon einem Staate,
— b) in SSejug auf ifjre ^refftictjfeit: excellentia Plin. ep. 10, 43 [52], 1 ed. Keil): 3mbttt. fi. oer=
(2lusge5eid)nct[)eit).- praestantia (SorjügUd^leit). — f.

urfaeöen, sumptum alei afferre. sumptui ob. impen-


II) f oftbare ©aetje: res cara ob. protiosa ob. magni sae alei esse (oon ^erf. u. Singen:: ^iitDin. nia)t
pretii (®ad)e oon IjoFjem äöertb). - res auro pen- bie geringften ff. Derurfad)en, alei ne minimo qui-
sanda (mit ©olb aufjuroägenbe; im $(ur. U. auro dem sumptui esse er erklärte, bie Jfotte <uerbe bem
:

peusanda). - res pulcberrima(fel)r fd;önc). - orna- Staate !etne Si. madjen, impensae negavit rei pu-
mentum (gieratl), ©djmucf, ^33. ornamenta templo- blicae futuram classem. - Si. auf etroas aufroenben,
rum). - alle feine Softbarfeiten jurüdlaffcn, omnes »erroenben, sumptum ob. impensam ob uerb. im-
caras res relinquere. 33gl. „ffleinob". pensam et sumptum facere in alqd; sumptum im-
1. ßoftcit, bie, sumptus (tfjcils bas 91cfmien u. pendei'e ob. insumereinalqd: sumptum ponerein
©eben ber Mittel ya etwas», tfjeito aueb, biegenom- alqa re: Ä. u. 3)iüf)c auf etroas aufroenben, oerroen=
menen unb gegebenen SJcittcl felbft, äljnltd) bem Begr. ben, sumptum et laborem insumere in alqd (nad)
nad; unferciii „2Uifroanb", unb roie biefes and) mit Cic. de inv. 2, 33, 113); laborem er sumptum im-
bem üftebenbegr. bes llebermafjes u. ber 2krfd)roen= pendere in alqd: SDhi^e u. ff. uergebltd; aufroenben,
bung; ogl. Liv. 1, 20. §. 5: unde in eos sumptus uerroenben, operam et oleum perdere (fprüd)ro.). -
peeunia erogaretur). - impensa (bie Ausgabe, SSer bie ff. ju tragen tbeftreiten, bergeben) roollen,
etro.
roenbung uon ©elb 2c., roeldje gemacht rotrb ob. 5U impensam aHe Soften JU etro. tra^
in alqd polliceri:
mad)en nötfjig ift, ug[. Liv. 44, 23 in.: quia impensa gen (beftreiten, Vergeben) rooKen", omnem sumptum
pecuuiae facienda erat). - impendium (öie Unloften, alcjs rei(3S. belli) polliceri: bie ff. tragen, beürei
roeldje entfielen, oerurfadjt roerben, bei Liv. 7, 21. ten, [jcrgcben, sumptus tolerare (jSS. ingentes sum-
§. 7 im ©gffc. ber jactura, b. i. ber Aufopferung, bie ptus stupro corporis tolerare: u. sumptus aequa-
man madrt; batjer aud) impendio alcjs, unfer „auf biliter ab omnibus tolerantur); impeusas tolerare
Soften ob. Ünfoftcn ^mbs." = gum Sdjabcn, 9lad)* (j53. inde impensae publicae tolerantur); u. impen-
tt)eil ^jmbs. Soroofjl sumptus, als impensa ob. im- dia sustinere (j23. evidentissimis rapinis ac sacri-
pendium fielen aud) im Sßtur., roenn uon großen u. legiis et onera bellorum et triumpborum ac mu-
mel)rfad)en Soften bie SRebeift). - arbitria, orum, n. nerum sustinuit impendia): bie ff. mit beftreiten,
(bie ©ebütuTn, roeldje bei trgenb einer feierlichen in partem impensae venire: bie ff. nid;t beftreiten
£>anblung ben babei .^elfenbcn entrichtet roerben muf- tonnen, imparem esse sumptui; non sabsistere sum-
fen [roeil jur Seftimmung ber .s3ö()c ein arbiter ge ptui posse: bie ff. Beftreiten fönuen, haud imparem
brauet rourbe], j39. cincö£eid)enbcgängniffc6,t'uneris). esse sumptui: bie ff. erfefeen, impendium reddere
ungeheure Soften, sumptus infiniti: bie öffentlichen (aud; „^mbin.", alciV bie ff. oon etro. irjeuen, quod

ff.(2tusgabcn), impensae publicae: bie.S beö ffriegS, impensae in alqd factum est praestare. -roeber ff.

f. Srieg'sfoften : bicS. für bie Scidjc, f.


2eid)enfoftcn. nod^ 2Rü^e fparen,nec impensae nee labori parcere:
- mit grofjen Ä'., magna impensa; sumptuose (toft fpare feine ff., roenbe alle ff. auf, sumptui ne par-
fptelig; ba'j. mit grofjen ff. hergerichtet, sumptuosus). argento parci nolo: bei 2lnjd)affung ob. beim
- orjne impensa; nullo sumptu. - auf
ff., millfl 2(nfauf non etroas feine ff. jihaien, alqd animosis-
^mbö. ,H. sumptu alcjs; de peeunia alcjs; al
, simecomparäre(Suet. Caes.47); animosiorem alcjs
impensis; alcjs impendio; cum damno alcjs (ju rei emptorem esse (JCt): feine ff. fd^euenb, animo-
^mbs. ©djaben): auf eigene SL, privato sumptu; im- Bus(nad§aug.', jS. öeftedjer, corruptor: ffäufer, em-
pendio ]>rivato (auf eigene Untoften); suä peeuniä ptor): %mwn. bie ff. anredmen, sumptum alei in-
(oon feinem eigenen ©elbe); de buo (»on betn Seini ferre: auf feine ff. fommen, bie ff. roieber beraas
gen, igi:.;. de alieno, auf frembe, auf Jtnberer St.):
<
s
bringen, quod impensae factum est in alqd effii
auf öffentliche k. (auf fi. be§ Staates, SSolfeS), pu- id) foniiue bei etroas auf meine ff., alqd sarcit ob.
blico Bumptu. de publico. publice (fo, baf; ber Staat, resateit sumptum suum: idj fomme bei etivas nid)t

ba-3 38oIf ben äluftoanb trägt); impensfi publica (fo, auf meine Ä. $ö. bei ber SBerroaltung eines 8onb*
baf; ber Staat bie ©etber t)ergie6t); impendio publico gutes :e.\ impendia exsuperant reditum: bie it. til-
(fo, bafj bem Staat, bem Stoffe Unfoften oerurfac^t gen, jai lt.).
89 foftcn frabbeln 90

Sache foftet fo unb fo otcf,


2. foftctt, v. i»tr., eine eig. = fennen lernen). - oon etroas f., degustare alqd.

alqd stat mit ©enit. bes attgem., mit


ob. constat gustare de alqa re (eine äöenigfeit oben abfoften;
2lbtat. bes alfgem. ob. beftimmten SßreifeS (fie fommt bann aud) bilbt. = mit ber Mnnefjmlicbfett con etroa§
im greife ju ftehen, eig. u. uncig.). - alqd est mit befannt roerben, 323. uom 2ebcn f., deg. vitam: non
(iknit. bes ^reifes (fie fjat ben u. ben $]reis, eig.). - einer Gfjre f., deg. honorem): oorber f., praegustare
alqd veuit (fie fommt 3W11 XSerfauf, roirb uerfauft, (eig.). - bie Stehe bes Öebens f., gustare suavitatem

»erauetionirt, »erpaebtet, 353. libra [bas Sßfunb] cen- vitae: ba§ 23olf bie ^yreitjett nur f. taffen, tantum-
tum denariis venibat). - alqd emitur ob. emptum modo potestatem gustandi libertatem populo fa-
est (fie roirb ob. ift getauft, m. 2(ng. eines 2ßreifes, cere: bas" (SIenb f., calamitate ai'fici.
f.
unten). - licet alqd (fie ift feil, tajirt), alte biefe »ioftcnönfcf)fagr peeuniae conspectus (@etban=
gem. mit 2161. bes 5ßreife§. - alqd aufert mit 2lcc. fcfjurg,sur itusfüfjrung eines 23aues, ad totum opus
öer 3 e it (etroas nimmt binroeg fo u. fo tuet 3eit, 323. absolvendum, Gell. 19, 10, 3). - aestimatio (23au=
hi ludi dies quindeeim auferent). - es foftet mir anfd;Iag übl)., Vitr. 10. praef. 1). - einen St. non et=
eine Sache fo u. fo nie!, emi alqd mit 2tb(. bes ^ßrei= roas machen, consummare sumptus alcjs rei (393.
feg (ich habe fie um ben u. ben ^reis getauft); stat aedificii, Vitr. 1, 1, 4).
u. constat mihi alqd mit ®enit. bes allgem., mit 2X61. Softcnantljcü, sumptuum ob. impensae pars.
beö atfgcm. 00. beftimmten 9ßreifes (es fommt mir ju fioftcnaufhJrtnb, f. 1. Äoften.
ftehen, bef . uneig.) ; in alqa re consumo mit 2tcc. bes ^oftenerffttj, burd) quod impensae factum est
(Mbes (id) (äffe bei etroas fo u. fo nie! (Mb aufgeben, in alqd praestare (b. i. St. leiften) 3U umfebreiben.
j33. in Samo oppugnanda Athenienses MCC talenta f oftenfret, vaeuus ab omni sumptu. - sine im-
consumpserunt, b. i. bie Belagerung oon S. foftete pendio (otjne Unfoften 3U rerurfacben, in 33e3ug auf
ben 2ttb. :c.). - roenig f., parvo stare ob. constare bie Sacbe). - publice (auf Soften bes Staates, ohne
ob. venire ob. licere: fehr roenig f., minimo constare Sßrioatfoften)
ob. venire ob. licere ob. emptum esse: nichts f., gra- toftftet, *qui victu gratuito utitur.
tis stare; gratis ob. niliilo constare gratuitum esse ;
ßoftfrcif)Ctt, victus gratuitus.
(umfonft jenn, j93. bas äöaffer foftet nichts, aqua est ftoftgänger, S^bs., *qui victu apud alqm uti-
gratuita): ^mbm. nicfjto f., alei impensae non esse tur pacta mercede (für Öelb). - *qui gratis ab alqo
(j23. er fagte, bie flotte roerbe bem Staate nichts f., alitur. *qui victu apud alqm utitur gratuito (un=
impensae negavit futuram classem):
rei publicae entgeft(ich). - einen St. nehmen, f. „%mt>. in bie Äoft
bas foftet ja nichts, nulla est jactura (§93. nomine nehmen" unter „Äoft".
quemque suo —
nulla est jactura saluta): mehr — Jloftgelb, peeunia pro alimentis data. - roicüie!
f., pluris stare ob. venire ob. licere: immer nicfjt Ä. giebft bu bei ihm? quanti apud eum cenitas?
mehr f. als 100 Seftertien, centenos nununos non Üoftfytttf qui victum quotidianum praebet (im
excedere: roieoiel foften biefe ©arten? quanti licent 2l((g.). - dominus (eines 2>ienftboten).
hi horti?: roieuief ob. roas foftet bas (bie 2Baare)? föftltcfj, f. foft6ar.
quanti indicas? ob. quanti hoc vendis? (roieuief f oftfpicüg, sumptuosus (roas öiet Soften macht,
oertangft bu bafür ? fragt man ben 23erfäufer); quan- Vö. bellum). - sumptuose fabricatus (mit m'eten Sto-
ti hoc constat? ob. quanti hoc emptum? (roie hoch ßen angefertigt, 323. essedum). - meine Sßirtbfcbaft
fommt bieb tiefes 311 ftehen? fragt mau ben Säufer, ift fehr f.,magnimihi sumptus domi quotidiani fiunt

23efifcer einer Sad;e): roieuiel foftet ber 3teis (,= roie (Ter. heaut. 4, 5, 6 [754] sq.).
theuer ift quanti empta oryza? rttcfjt
er getauft)? ftoftuevn'cfjter, homo delicati fastidii (eig. u.
siel, roenig, parvo: roieotef alfo? quanti ergo? acht uneig., f. Clc. de fin. 1, 2, 5). - fein St., circa vi-
2)reier, octussibus (f. Hör. sat. 2, 3, 156): roiemet ctum indifferens (Suet. Caes. 53): ich bin fein St.,
foftet bie Sracbt auf bem ©d)iffe? quanti vehit na- eibum quotidianum non fastidio (ich nerfdjmäfye 2111=
vis? (b. t. roie treuer fährt bas Schiff?): roier>ietto= tagsfpeifen nicht); non sunt delicati fastidii. nihil
ftet bir bein Sifcb? quanti cenas? (b. i. roie ttjeuer moror cupedia (ich bin fein Secf ermaul, madje mir
fpeifeft DU?): id) fjabe es mir oiet f. f äffen nee im- , nid;ts aus Serf'erbiffen).
pensae nee labori peperci. - ber <5ieg foftete uiel 1. &Otf), ber, lutum (eingeroeichte 6rbe, Stoti), in
23(ut, victoria multo sanguine stetit: aud) ben 9iö= fofern er nur aus aufgeföfter Grbe u. Sßaffer befteht).
mem foftete Der Sieg 231ut, nee Romanis incruenta - caenum (Unf(atf), Äoth, fofern er, roenn man ihn
victoria fuit ber Sieg foftete fein 23(ut, victoria si-
:
angreift, befebmutjt, mit bem sJibbgr. bes (Sfelbaften).
ne sanguine stetit; victoria haud cruenta fuit: e3 - stercus. fimus. merda (ber TOift »on 3Jienfchen u.
foftet etroas ^mbm. Das £ebcn, alqd morte alcjs stat Spieren, u. 3roar sterc. als natürlicher 2tusrourf, fim.
00. constat (es roirb etroas mit bem Xobe ^mbs. er- als Unflath, merda als etroas 23eräo)tlid;cs, 23erun=
worben, eefauft); alqd alei finis vitaeest. alqd alei reinigenbes). - exerementum, gcro. im ?ßlur. exere-
vitam aufert ob. mortem affert (es ift etroas bie Ur= menta, orum, n. (bie Circrcmente, ber 2lusrourf ber
fache non 3mb§, irebensenbe ober 2obe, 333. legatio 2Jcenfd)cn unb Xhiere übl)., nadjaug.). -^mb. mit it.
[©emnbtfdjaftj, rnunus pro re publica suseeptum): beroerfen, caeuo incessere alqm: mit St. befubelt,
ber .krieg t)at oiele fleenieben gefoftet, bellum multoa caeno oblitus. - ein unerträglicher aus bem St. u.
nomine- absumprit: otcf äRüfje f., ei le multi labo- ber 2)unfetf)cit Ijeroorgejogeuer iUcenfd;, intoleran-
mein öefud) foftete ifciemanbcm
urn: dus neacio qui ex caeno atque ex tenebris homo.
SlJcübe obcr^clb, advento •mini labori aut 2. ftotl), bas, casa.
suiri])tui fuit: es foftete mir oiet Ueberroinbung, vix totljig, lutosus. caenosus (eig., f. „Stotl)" bie
a me ob. ab animo meo impetrare potui, at etc.: Subftft.). - lutulentufi (aud) uneig.). - obscoenus
biefe Xürftigfeit 3U ertragen foftete lfm um fo mehr (l'd)iuul>ig, unflattjig, uneig., uon "JJccnfcljen u. Sa-
Ucberroinöung, ba :c, iJlam penuriam U<>< d;cn).
tulit, quo 11 es fofte roas es rooüc,
:
„um Mütljladjc, lacue caenosus.
f.
jeben BretS" unter ,,'^rcts no. ill". toheu, f. fpeien.
''>.
foftcn, v. ir. gu :.itu ezplorare 'oureb ben Strnbbc, f. Xaia)enfrcbo.
©eiebmarf cerfuchen, eig., oia)t. gustu libare). - gu- tvabbcht, 3>"b., fricare, permuleere alqm. i ( gL
stare (eine IBenigfett gcnicfjen von etroas; bann un „juefen, filjeln".
91 £ra<$ ßraft 92

ftrrtrf), fragor. - fragores (anhaltenber). - einen - bie r-ereinten Sräfte be§ ©e=
bie 3uf;örer ergreift).
S. tl;un, fragorem edere: e§ tljut einen S., fit, exo- nateä, consentientis senatus nervi atque vires. -
ritur fragor (eä entfielt ein St.); sonat fragor (e3 bttrd; eigene St, per me (te, se) ipsum ob. (u. ä)teh =

ertönt ein St., J33. a latere ruentis aedificii): mit reren) per nos (per vos, per se) ipsos. - au3 ob. mit
einem fürcfjtcrlicfjcn &. jufantmenftutjen, cum iu- eigenen Gräften, suis ob. propriis viribus (üb!)., ja.
genti fragore procldere (»on einem -Tlnirm 2c). etraaö ausführen, alqd exsequi: Ärteg führen, bel-
fr<td)cu, fragorem edere: e§ f rächt, f. „es tbut lum gerere); privato sumptu (auf eigene Äoftcn, jS3.
einen Ärad;" unter „Srad;": es frad)t (bonncrt)füra)= ftrieg fül;rcn, bellum gerere). - nad) Äräften, pro
terlitfj u. bliht, inter horrendos fragores micant viribus; quantum in me situm est; ut possum ob.
ignes. ut potui ob. ut potero; pro mea parte (jS. ia; Ijabe
Slrnrfjctt, bas,
J.
Srad). naa) St. baju geholfen , ita ut fieret pro mea parte
ft*Öd)3cn crocire. crocitare (als Ücaturlaut bes adjuvi): jeber nad; Äräften, pro sua quisque parte
r
Stäben). - canere. occinere (feine Stimme hören laf= (aber niefjt pro se quisque, b. t. jeber für feine -$er=
fen ü6h., aud; nom Stäben tc, occ. fofern bas Äräd;^ fon): nad; meinen geringen Äräften, pro tenui inrir-
jen al3 SBorbebeutung gilt). - suspirare. *anhelare maque parte. - mit allen St., omni vi. - aus ob. mit
cum crebro suspiritu [von 2Renfd;en). - es fracfijtc allen Straften, mit 2lnroenbung aller Sräfte, omni-
oor bem (Sonful ein Stabe mit lauter Stimme, cor- bus ob. totis ob. summis viribus (u. jroar omn. vir.
vus clarä voce ante consulem occinuit. = mit ;3ufantmennef)mung aller St totis vir. = mit ,

firndjjcn, bas, crocitus (als Staturlaut bes ha- 3ufammenf;altung aller St., mit ungeteilten.S., sum-
ften, Non. 45, 43). - cantus {t>a% §örenlaffcn bei- mis vir. = mit ber fiödjften 2Inftrenguug aller
stimme tibi)., ber Scadjteule, be3 Stäben). - suspiri- omnibus nervis; omnibus opibus ac viribus; Omni-
tus creber (ber ^Jtcnfcfjcn). bus viribus atque opibus; omniope; omnibus opi-
Italic, equus strigosus. bus ac nervis; omni contentione (mit alfer 31nftren=
1. Straft, bte, vis (im 2111g., fomobl non ber pbt;= gung); toto animo ac studio omni (mit ganjer Seele
fifeben, als ber geiftigen traft; im pur. vires, t>ie u. allem ©tfer); ob. bie fprücr)tv. (niieiuoljl feltenen)
Gräfte, baher felbft bei Liv. 9, 16. §. 13: virium vis, toto corpore atque omnibus ungulis (Cic. Tusc. 2,
b. i. gewaltige Strafte; u. bei ben §iftorifem vires 24 im.); viris equisque (Cic. off. 3, 33, 116); velis,
£;äufig = Streitt'räfte, Gruppen), -robur (ferngefunbe ut ita dicam, remisque (Cic. Tusc. 3, 11 extr.); ma-
nibus pedibusque (Ter. Andr. 1, 1, 134 [161]). -
v
pf;t)ftfd;c &raft). - nervi, lacerti (9teroen, .Uiuofcln,
als Sttj ber ftauptfräfte bes 3ßettfdjen; baljer bilöl. alle Äräfte aufbieten, aufroenben, mit aller >traf;
f.
ü. a. £auptftärfe, grofje Sraft, männliche Sraft, ftreben, omni ope niti ob. omni contentione elabo-
aud; ber Siebe). - opes (Mittel an IBkd/t, Cn.iflufj, rare, ut etc.; eniti et contenderc ob. laborare et
©elb je.). - facultates (phnftfebe u. geifttge Mittel). - contendere, ut etc.: id; l;abe nid;t genug Äräfte yu
copiae (iDiittcl an @elb ob. STruppcni. - facultas alqd etroa^, non satis virium est ad alqd: iri) babc faum
faciendi (übl). in uns liegenbe Stnmltcbtett, $ermü= genug -H. ju ettt)., vix ad alqd quod satis est virium
gen etmas ju thun). - efticientia, bei Üuinttl. ef- habeo: fo lange mir Die Sräfte nid;t oerfagen, dum
fectus (äßirffamreit, tfQ. efticientia solis: u. effectus in officio vires sunt. - ia) fomme non Äräften, vires
speciesque literae: bal). bei Quint. 1, 10, SBlur. medeficiuut; burd; etmaS, eonficioralqä re: Äcäfte
effectus = nürtfame Gräfte, ©u&ftanjen). - virtus fammeln, ju Äräften fommen, vires colligere; vires
(£üd;tigfctt, innere Straft, $3. virtus indoeta [ro&e assumere; ad vires pervenire: convalescere (ftarf
St. bes Solbaten 2C]: u. virtus ferri: u. virtus in werben): mieber ju Äräften fommen, neue firäfte
scribendo et copia, St. u. ^iille in ber Sarftellung); fammeln, vires recolligere ob. revocare ob. reeipere
nerb. vis virtusque ($ -8. oratoris). - auetoritae (bte
v
ob. recuperare; aud; se reeipere: bie .Hriifte läiimen
für 2inbere überjeugenbe ©cwid;tigfeit, SSolKraft, J®. 6red)en, nervös incidere ob. (gänjlid))frangere: ber
testimonii tui: u. in omnibus quao dicit, tanta
,
Sugenb ihre H. benelmten, nervös virtutis eiidere:
auetoritas ines% \h etc.). - gravitas (boä (^eiuidjtige, fo meit bie .Strafte reichen, dum vires suppetunt: fo
3lad)brütfüd;c, ©inbrud 2Äad)enbe,
fö,
verboDum oiel meine fd;iüad;en Sräfte oermögen, quantum no-
sententiarumque). - bie bilbenbe St. (in ber Sftatur), stra valebil infirmitas. - bie ^reigebigfeit borf un
effectio (Cic. Ac. 1, 2, 6). - rüftige St vis vigorque: , fere Sräfte (Sermögeniumftänbe) nirtjt überfteigen,
männlidjc (rüftige) St., virilisvigor: angeftrengte S., nid;t über unfere Sräfte geben, videndum est, m
vis atque contentio: St. ber Scimelligfeit, vis et ce- major benignitas, quam facultates: über feine
3il

leritas: ungeheuere St., vis ingens (jS8. vis erat in Sräfte geben, tlmu, plus quam possis andere (über
eo viro imperii ingens pariter in socios civesque, bas p!n;f. ob. geifttge Vermögen); aliquid supra vi-
b. i. Den Befehl führte ber Wann mit ungeheuerer res facultatum suarum audere (üBer feine Pernio
.Straft über SSunbeägenoffen u. SJcitbürger). - geifi gensumftänbe, ^i3. in excipiendo eo). - Srofl luiben.
S., vis unimi (<9gj$. infirmitas corporis); aud; bl. vim habere ob. ])rodere ob. ostendere (aBirfung,
animus (j93. excellens, Cic. Arch. 7. 15). - vigor tinfluf; babcu, ;eigenv. prodesse. juvare (uüben). -
ob. virtus animi*, vis ingenii, aud) bl. mgenium (bie Sräfte babeu, vires hainu'e: ogl. ,'.frdftig (fenn)". -
probuetine S. bes (Seiften, j. Eor. sat. 1, 4, 43): bie Sräfte geben, vires facere (jSB. nom ©rot). - einem
.Strafte bes ©eifteö u. Sörperä, corporis animique ©ebanfenS. geben, dare sententiae vires. - Sräfte
vires; nervi nientis et animi. - bie St. vereinter gewinnen, vires habere ineipere: an Swft genin
2lrute, consentientis senatus, consentientium gfl neu, majoris virtutis tieri (viV non ber ,HoIiIe\ - in
min nervi atque vires (in SBegug auf b . S. fenn ob. bleiben, giltige .H. haben, valere (oon r >e
bes Senates, ber Abmbesgenoffen. f. Cic. ttfi p: fe!;.en je.): ratum esse (feft begrünbet fei;n , D. ©e=
32). - ol;ne St., f. traftlos: mit S., f. fräf: \- fi ben fetien,Sefdjlüffen :c.V, exerceri (ausgeübt werben,
cen ber.H. fteben, bona aetate esse: noi^i in ben non ©efe^en, Liv. 4, 51. §. 4): nid)t mehr in S. fei;n,
irenberÄ. fteben, aetate integrä esse: beioolier valere desisse! non exerceri: biefe ©efeöe finb Bei
fenn, vigere corpore (beS ÄörperS ) ob. animo ihnen nicht mehr in S., bis legibus uti desierunl:
(bes ©eifteä): bei guten Gräften feim, bonis viribus ©efefce,bie nod) heute bei ihnen in ftnb, leges, S
esse. - bie St. ber :)febe. orationis nervi (bie in tl)r quibus iiodie quoque utuntur: nod) tttS., validus:
1

liegenbe orationis gravitas (bie 9Jtadjt, mit ber fie


)-, nid)t mehr in X., intirmus (betbe jS3. senatus con-

I
93 traft ßrafttofigfeit 94

sultum). - in Ä. treten, valere coepisse (r>. ®efc= (noK Äraft im 2(uäbrucf, nom SRebner). - acer (feu-
fcen 2C); ratum esse coepisse (o. ©efefcen, 93cfd;lüf rig, energifd), n. 3icbner, Seb^rer 2c.). - ratua (gtttig,
fen je.): in Ä. treten laffen, fefcen, alqd ratum esse atä G5efe^ angenommen, ögf^. nid)t fräftig ob. gil=
velle ob. jubere: aufjer Ä. fefcen, alqd in usu esse tig, irritus). - in quo multum ob. plurimum ali-
vetare. alqä re uti vetare (etroa3 ju gebrauten »er= menti est (roa§ uiel ob. fefyr nie! S^arjrungöftoff ent=
bieten ); alqd irritum esse jubere; alqd infirmare l;ält, non <5peifen). - f. fenn, corpore vi-
nä[;renb,
(für ungilttg erftdren): aufjer Ä. fommen, evanes- gere. corpore robusto esse, corpore valere ob. va-
cere (@gf|5. valere). - etroas jungem Gräften (fräf= lidum esse (törperlta) rüftig, ftart fet;n); bonis vi-
tigeren Sßetfbnen) übertragen, alqdrobustioribusju- ribus esse (non guten Kräften fenn). - f. roerben,
nioribusque mandare ($23. stationem tuendae rei validum, firmnm, robustum esse coepisse; vires ob.
publicae). (n. 9)tenfd)en) corporis vires babere ineipere (an«
2.traft, Praeposit., ex (gcmäfj, $23. f. bes" rid)= fangen Gräfte, Äörperfräfte 5U t;aben). - fräftiger
ter£ta)en SprucfjeS, exsententia judicis: f. beä 23er= roerben, validiorem, firmiorem, l'obustiorem fieri;
trage§, ex pactol - per (burd; etroas berechtigt, $23. validiorem, firmiorem, robustiorem esse coepisse;
I. eines Senatsbcfcfjluffcs 50g berSonful basSa)roert, aua) majoris virtutis fieri (gröfjere innere £üd)tig=
per senatus decretum etc.). - i. be§ 23ünbmffe5>, feit befommen, J53. non ber Stol)k). - t Sftebe, f.
23ertrage3, lege foederis l. meines] 2Imte3, pro nia-
: SBorte, nervi orationis oratio gravis ein f. 23or«
; :

gistratu; pro auetoritate (nermöge meines! 2lmtsun= trag, actio plena Spiritus (nott ©eift u. Seben): ju
fefjens); jure (mit #ug u 3ied)t): f. meines 9Imtcs - fräftigern 9Raf3rcgcln fd)reiten, fortioribus remediis
als Sictator, pro dietatore. - 2Iud) !ann e§ burd) agere. - Adv. nervöse, graviter (f. oben bk 2tbjectt v
ben blojjen 2(blat. auSgebrücfr sterben, $23. !. biefcS beibe 323. reben, dicere). - er fprad) fo f., fo nad)=
33efet)fes, quo imperio (Nep. ZNIilt 7. 1): fie roaren bructönolt, tantä vi tantäque gravitate dixit: ^mb.
f. alter Serträge »erbünbet, foederibus vetustis jun- (bei einem 2fntrage) aufä träftigfte unterftü^en, alqm
cti erant (Liv. 9, 19, 13). enixissime juvare.
Straf tauf twanb, virium contentio. - mit gro= fräftigett, robustiorem facere (ftämmiger ma~
fjem Ä. omni virium contentione. summis viribus
, d)cn).- firmare. firmiorem facere (meb,r ^ftigfeit
(mit 2tnftrengung alter ÄräfteV. toto animo et stu- u. Salt geben). - fid) burd; etro. I., corpus firmare
dio .omni (mit ganjer Seele u. altem Irifer): es" er= alqä re (j23. eibo, labore). - burd; biefe Uebung roer=
foroeri großen Ä., summa ope nitendum est ob. ben bie 2trme gekräftigt, hoc exercitio lacertis ro-
omni contentione elaborandum est, ut etc. - mit bur aecrescit.
geringem Ä., levi ob. parvo momento: mit fet)r gc= ^räftigJeit, robur (bie ferngefunbe p^nfifdje
ringem Ä., perlevi momeuto. Äraft). - nervi, lacerti (bie fernen, 2)iusletn, alä
ftraftau^fcrutf, f. Äraftroort, Äraftfprud). §auptbeftanbtf)eite eine§ fräftigen 3Kenfd)en; bab,.
Jtraftäuftcrung, vires (Gräfte). - virtus (@nt= äud) von ber Ä. ber 9tebe, fofern fie in ir)r liegt, nervi
fdjioffenbeit . orationis). - gravitas (bas ©erota;tuoUe, bie bie ©e=
Straftbrütye, *jus firmum. - jus pingue (eine mutier ergreifenbe 93iad)t, j23. ber 3iebe, orationis).
fette 23rüf)e;. Kräftigung ; a23. jur Ä. be§ Äörpers' geeignet,
ftraftcntroicfelttttg, ostentatio virium. corpori firmandb aptus (j23. eibus).
Sraftfüllc, vigor corporis. - er ftef)t in ber Ä., t rafttoö, invalidus (unträftig u. be§b,a(b unroirt=
corpore viget. fam, nom 35tenfd)en, nom Äörper unb beffen Steilen;
ftraftgcfül)(, conscientia virium suarum (naa) bann non 2lrjneien, ©ift, ©gf^. fortis u. valens). -
Liv. 8. 4, 10). - in feinem Ä., vires suas probe sen- imbecillus (fpätere 3° rm imbccillis, fdjroad), nom
tiens; conscientia, quid in se insit (inesset) virium 93cenfa)cn, bef. non Äranfen u. ©reifen; bann aud)
(naa) Liv. ?,. 60, 6). non opeifen, ©etränf'en 2c., j23. nom Sßein, 23tut,
ftraftgenic, bomo ingenii magni ob. divini. ©gf^. firmus, fortis u. valens). - infirmus (ofjite ^e=
fräftig, valens. validus (im 2tüg., ftarf u. traf' ftigfeit u. §alt, nom 30?enfd)en, beffeil .H"rper u. ein»
tig, fanbfefk, u. batjer bura) feine Äraft roirtenb, fo= jelncn feilen bes Äörperä, @gf|. firmus). - debilis
TDOtjl non lebenben ©efa)öpfen, als! »onSpetfen, @e (geläfjtnt, gebredjlid), nom 3)ienfc|en u. beffen Äör=
tränten, 2lr$neien 2c.). - firmus (non ^efttgfeit u. per, aud) nom ©taatstörper, deb. rei publicae cor-
Öalt, nom 3Renfa)en u. menfa)(ia)en Körper, com pus). - iners (oljne Äraft, Seben u. 23erocgung, fo=
Staat Dann aua) non Spcife u. ©etränf, eibus fir-
; rool;tnon 9Jlenfd)cn, alö aud) non Singen, roeldje ber
mus, potio firrna); »erb. finnus et robustus ($23. gehörigen Äraft u. ©üte ermangeln, j23. nom Del,
jmhli'ii valens et firmus ($23. civitas). - robu-
:
Salj, ^-teifa; 2c.). - exsanguis (oljttc ideben u. ^euer,
is 'fernieft, ftämmig, unb bal)er »ermögenb etroaä non 9Renfd)en, nom Staat, aud; non ber diebe). -
ju ertragen, »om menia)lta)en Äörper, non 9)tenfd)en, enervatus (entnerut, gcfo;roäd;t, non 9)lenfd;en, mit
aua) »om Staat; bann aua) »on ber Speife); »erb. norgefeljtem velut aua) com
Staat). - jejunus {ma
rob 8. homo). - lacertOBus (mu§= gn, f aft u. tcaft(o3, nom2td'er; bann non ber 3lebe
tulöä, ooIX Wusfelf raf t
non :IJ!cnfa)cn u. 2(;icren>.
, u. bem Siebner). - sine aervis (gtciri;f. olpie Heroen,
-corpore rigem corpore validas. corpore robusto 0. (^cbid;ten). - langaidus (matt, of;ne ^-euer u. %(;ä-
X
(nur »om ^lenfdjcn, erftcres fofern er einen in , )U tigfeit, n. 9JJenfd;cn: nid;t frifa), nid;t (ebl;aft, non
genbfrifa)e ftcfjenben Körper, bas $roeite fofern er arben). - irritus (ungiltig, oon Sßerorbnungen jc,
gro&e ieibestraft, legeres fofern er einen non ')la ©gilt, ry-vi. - f. fn;n, iiivalidum etc. esse; defi-
tur berben, nia)t ia)roammigen Äörper fjat). - foi ciiint iii^t,""^ (Die .Strafte fet;len mir); nervis ca-
(nadjbrüdltd; roirtenb, non ilr$neimitteln; bannaud) rere (cjletic.) .;ne Sleroen fenn, n. Stcbe u. ©ebia)=
non ber :Heoe, foroie »om flebner ictbft, oer mit .kraft ten). - m, vires ob. nervös ob. virefl et ro-
f. v'hi'i

u. 9laa)Drud iprid;t, foroie übt), ton :)Jcenia)cn, tncla)e bur frangere. nervös inddere. debilitare (bicÄräfte
mit Äraft auftreten - . .
mädjtig, fd)roäa)en, läfpnen); irritum reddere (ungiltig ma
roirffam, non 3tr3neien, erfteres aua) uotn (^erua), d;en): f. roerben, vires amittere; vires medeficiunt
ben etroas |ot). - !mcl( roirtenb, non ber (bie .Kräftenerlaffen mid;). - Adr. sine vi; Bine
2tr',enei - (mit kraft auf oie f^emüttjer ein aerris; nrfirme; languide.
roirfeno, ron ber :Hcoe u. 00m jtebner). - nerrorai Stvaftiofifltcit, imbecillitas, infinnita», mit u
95 Iraftmefjt txant 96

ohne bcn .ßuf. virium, corporis, animi. - debilitas. SltCMtiabcn, * taberna promereahum mercium,
- languor (f. „fraftloö" ben UnterfcB. ber 2lbjectt.). im 3fi;g. b(. taberna. - ber Ä. eineö Älcinbänbfers,
- in Ä. perfallcn, senescere ob. consenescere (com §öferö, taberna cauponia (JCt.); caupona. - einen
SJcenfdjen, bcm Staat 2c). X. Balten, tabernam ob. cauponam exercere (JCt.) :

ftraftmcljf, ainylnm (unv).ov). bie jtramläben in ber ganjen Stabt fcfjliefjen »'äffen,
U vaf 'iitcnf et), homo robustus et valens (in S3e=
i claudi ob. oecludi tabernas totä urbe jubere.
3ug auf Äörperfräfte). - homo magni ob. divini in- ftrammct^üogcf, turdus.
genii (in ibcjug auf getftigc Äraft, ein Kraftgenic). ftvämpc, margo.
Jtraftfpmrfj, acute ob. facete dictum (fdjarf» SUämpcl, Carmen. - fräntücltt, carere; car-
finniger ob. rosiger 2tusfpruc&). - sententia (Sen* minare. - Strampeln, baä, carminatio.
ienj iibl)., f.
Quint. 8, 5, 1 sqq.). Stampf, Spasmus ianaanöq), rein lat. uervo-
traftuoll, f. fräfttg. rum distentio. - tetanufl [itravog), rein lat. rigor
Äraftniort, verbum grave (im guten Sinne, ge= nervorum (ber Starrframpf). - mit bem Ä. behaftet,
roidjtpollcs SQort, im ^lur. verba gravia, oratio bamit geplagt, spasticus (anaarixög); tetanicus
gravis). - verbum rusticum (im Übeln Sinne, baue (TETttvixoq): Ärämpfc t)aben, an Krämpfen leiben,
rifcB berbes 3Bort). - verbum de trivio arreptum spasmo vexari.
(im Übeln Sinne, oom 25rciioeg, auf ber Strafe auf Ätampfabcr, varix. - bie fleine $., varicula.
gegriffenes, pöbelhaftes äöor t). - Sdjeltroorte in Äraft ftrami)fabcvbrttcf), ramex integris tunicis in-
mortem (ftraftauSbrüd'e), opprobria rustica. natus (gr. xipaoxtjXt], f. Cels. 7, 18. §. 35). - 3"
ft ragen, I) valsbcfleibung übt).: etroa collare. ber neuem 3Rebicin 'varicocele (t. t.).

- Verbrämung an Äleibern etroa patagium (bei


II) : trampfaberig, varicosaB.
grauenjimmern). - clavus (bei Scannern). - iBilbt., trampf artig, *spasmo similis. - Adv. quasi
es ^mbnt. an ben Ä., alqs faueibus premitur.
aefjt spasmo vexetur.
ftragftcin, ancon (äyxüv, cövoq, 6). - parotis f'rantpfcn, fieb, spasmo vexari.
(nuQiozic, idoq, ?j). StrampffifrfJr torpedo.
cornix. - eine flcine il, cornicula. -
fträrje, frampfJjaft; jS. eö jtefjt mir f. in ben ©liebern,,
Sprüdun., feine $. Badt ber anbern bie 2lugeu auö, membra convelluntur. Vgl. „frampfartig".
cornix cornici numquam oculos cöbdit (naa) Macr. ftrampfrjuftcn, *tussis convulsiva {t. t).
sat. 7, 5. §. 2). rvampfig, spasticus (pnaorixog).
frören, o. §al)n, canere; cautarc; cantumedci e. frantbfftilfcnb,spasmossedaus;qui,quae,quod
- nicht metjrdesinere ob. desisse canere (aufBö*
f., Bpaamis auxiliatur ob. medetur.
ren ob. aufgehört haben ju frühen). - um bie 3eit, ftt'ä'iuplcr, carminator (InS( :r. .

roo ber §ahn sub galli cautum: bie^eit, roo


fräfjt, firantJuaarcit, *merces tabernarum.
ber §af)it fräfjt, gallicinium (Spät.). - barnaa) roirb Staniri), gras.
fein §af)n fräßen, liacde renemo laborabit; nemo f ranf, aeger t,f rauf in §infta)t ber fcBtecbten 23c
hanc rem curabit. - firäfjcu, baä, be§ £afmes', fd)affenl;eit ob. Sentittung beS Ictbenben XBeilä uuö
cantus. be§ baburd) oetgmberten freien ©ebraucBä öcffclben,
$tröf)cnaugc, I) ba$ 2luge einer .Hräljc: oculuß „feibenb", foroofd »om üienfeben u. beffen Jtörpcr,
cornicis. — iöredmufj: *nux vomica (t. t.).
II) — alä aud; oon ber Seele, uom ©entütlj, ^erjm, rocla)e
III) = Seirijbom, ro. f. bura) SBerftimmung, SJerbrujj unb Summer leibenb
Jträljcufuf?, I) 5" U ei»«' JträTje: pes cornicis. geroorben, ©gf$. sanus u. valens). - aegrotus. mor-
- II) eine ^pfianje:
J5

coronopus (xoqwvötiovq, tco- bidus (non einer Hranf!)cit befallen u. baöurcb aufeer
doc, b). SBätigfeit crcfcl.it, ,,ficd;", erftcres oon JJknfcfien,
ftrafju, ßraljttftä'nbcr, ein §e6ejeug, carche- gieren u. gletdjf. als ^ßerfonen gebauten Singen,
sium (xaQznoiov f. Sdjneiber $u Vitr. 10, 10 J15], 5).
;
foroie aua; oon bem bura) eine Seibenfa)aft [wie I 1

Statte, f. Ä'laue no. II. Andr. 1, 2, 22 = 193 u. heaut. 1, 1, 48 = 100 burd;


Sirattt, I) Heiner .'panbel: mercatura tenuis. — bie Siebe] in einen firanf^eitäjujtanb perfekten ©e-
II) meton.: a) = Äramlaben, ro. f. b) unBebeutenbe — mütfi, morb.p. JRenfcBen, gieren u. beten fiörpet,
SBaarcn, mit benen man l;anbelt: a) etg.: merces jö. magifi auimo quam coi'pore morbidi [hominesj:
viles. - iustitoris merces (Sßaarcn eines" ipaufttetö). u. morb. iipes: u. morb. corpus - affectus vale-
1
.

- 23ilbl., bas> pafjt nid;t in meinen &., hoc non est tudine. invalidus. infirmus. imbecillus (unroold, un^
ex mea re ob. in meam rem man ficht, tS ift fein pdfuid;, oft cupt)cini[tifd) für aeger u. aegrotuB

:
;

reiner $., apparet nihil sinceri esse. ß) übtr., aua) perb. invalidus et aeger; aeger atque invali-
allerhanb unnü(jc3 3eug: quisquiliae; res \i dus; infirmus atque aeger. intl. „Patient". - allju
Strambubc, taberna propolae (etc., j. firämer). f., nimis aeger: fdjrocr f., graviter aeger ob. aegro-

traut eii, I) einen Äram ijaben: mercataram te- tans: gravi morbo aeger; gravi morbo correptus
nuem facere. - tabernam exercere (einen ßram ob. implicitus ob. ailectus: fd;iocr u. gefcüjrltd) f.,
laben haben, JCt). - cauponam exercere (Bolen, gravi et jiericuloso morbo aeger: töbtlio) f. (tob-
JCt). —
II) in etmaS bie Sachen f;in u. herlegeub franf), mortifero morbo correptus ob. implicitus

3t fuiiMt : perscrutari omnia. ob. affectuB; mortifere aegrotans: leidit f., leviter
ftramer, mercator. aeger ob. aegrotans: levi morbo affectus. - ber f.
<J
i

Jlräincr, tabernarius (übi).). - propola, caupo Staat, res publica aegra (ber ieibenbc) res publica ;

($öfcr). - instiior (§aufirer). - nunainator (ber bie aegrota (bet aufter li^ätigtcit gefegte).
Sßb<§entnär!te6ejie§t,Festtn.ü.Nuiidinaa p. 173,a). f. roerben (etrranfen), aegrotarecoepisBe; morbo

tträmerbube, f. xramiaben. - Srämcrct, ob. (adversa) valetudine ai'tici ob. tentari ob. cor-
mercatura tenuia. - fttämetgeift, eines Softes, i-ipi. morbnm nancisd (oon einer ftranIBeit, einem

mercandj cupiditas. SranlBeitSanfall ergriffen, befallen »erben, eine


fträmcrflcfrrjäft, negotium tabernae (JCt.). - Kranfhcit bcfoinineni; in morbum cadere ob. incl-
ein Ä. haben, taSernam o^. (oii ^öfer) cauponam dere ob. delabi. in adversam valetadinem incidere.
Qxercnv JCt.). [errieten, instituere). morbo ob. in morbum inqilicari. in morbum con-
fivamcrimtuttfl, colleginm mercatonun (j33. jici (in Äranff;eit fallen, gcratBen); morbum ob. ad-
97 fränfeln ßranfenroärter 98
1

versam valetudinem contrahere (fidj eine Äranfbett geben, aud) oon Singen): 3mb. bura) etroas f., alqm
uuiegm, $3. ex aegritudme): juglettt), ju gleicher offendere in alqa re $ö, in nugis, f. Hör. art. poet.
3eit f. werben (». groeien «.), simul aegrotare coe- 451): ^mb. cmpfinbliü) f., alqm mordere ob. pun-
pisse: töbtlid) (tobfranf) f. roerben, mortifere aegro- gere (». Singen); quam acerbissimum dolorem alei
tare coepisse; morbi gravi et mortifero affici; mor- inurere (n. ^ßerf.): 3mb. mit SBorten f., vulnerare
tifero ob. exitiali morbo corripi; mortiferum mor- alqm voce ^mb. mit bitteren Sßorten f)eftig f., ^tnb.
:

bura contrahere (bura), in iyolge uon etro., alqä re, mit äBorten empfinblia) f., gravissimis verborum
3$B. ferventissimisaestibus): fetyr ob. fa)roer f. roer= acerbitatibus alqm afficere: ^nib. nid)t f. roollen,
ben, graviter aegrotare coepisse; in morbum gra- alqm offensum id) rotll biet) bamit nid)t f.
nolle:
vem ineurrere; gravi morbo corripi; gravi (ob. gra- (al3 ^ßarentl)efe), pace tuädixerim: e§ ift gefäl)rlicf)
viore) morbo implicari: gefäfjrlia) f. roerben, in pe- einen 9)Jäd)tigen ju f., periculosa potentium offen-
riculosum morbum implicari: mehrmals fa)roer u. sa: ba§ frünftmid), hoc mihi aegre est; hoedoleo;
gefäfjrlia) f. roerben, graves et periculosas valetu- hoc me mordet (empfinblid)): gefränft roerben, in-
dines aliquot experiri: leidjt ob. unbebeutenb f. roer= juriam aeeipere: fia) gefränft füf)len, aegre ob. mo-
im, leviter aegrotare coepisse; levi ob. leviore leste ferre; pro indignissimo habere, se etc. (f. Liv.
morbo affici : roieber f. roerben, in morbum recldere ; 1, 40. §. 2). - fidt) fränfen, dolere; in maerore esse
de integro in morbum incldere an : berfelben Äranf = (fid) grämen). - 3"tb. on feiner @()re f., alcjs exi-
fieit f. roerben, in idem genus morbi incldere: id) stimationem offendere (an feinem Srebit bei 2lnbern);
roerbe fränfer, increscit valetudo. alcjs dignitatem labefaetare (an feiner SBürbe); de
franf feon, aegrotare (ögftj. valere); aegi-otum fama alcjs detrahere (an feinem guten Dtamen) :

esse; in morbo esse; morbo laborare, affectum fränfe feinen au feiner ßf)re (Sßürbe), an feiner $veU
esse; valetudine affectum esse; morbo vexari ob. l)cit, nihil ex cujusquam dignitate, nibil ex liber-

conflictari; iniquä valetudine conflietari aegro ; tate decerpseris. —


frättfettb, gravis. - acerbus
corpore esse, infirmä atque aegrä valetudine esse (beifjenb). - fefjr fränfenbe SBorte, Sieben gegen Smb.
(einen fränfiidjen Äörper l;aben, Iranfein): febroer ob. führen, auSftofjcn, gravissimis verborum acerbita-
fef)r f. fenn, graviter ob. gravi morbo aegrum esse: tibus alqm afficere: baä iftmir noef; fränfenber, id
gefäfjrltd) f. fenn, periculose aegrotare: töötfict) f. aegrius patior.
(tobfranf) fenn, aegrotare mortifere; mortifero ^ranfeuanftflft, f. $ranfenl)au§.
morbo affectum esse ob. correptum esse; mortifero ft irtufcnbcfud), einen, mad)en, aegrotum visere
morbo urgeri; novissimä valetudine conflictari: ob. visitare: bei^mb. einen $. machen, ad alqm ae-
letdjt, unbebeutenb f. fenn, leviter aegrotare ob. grum visendi causa venire ad alqm aegrum ire
;

aegrum esse: »erfefnenene Wla.lt u. jebesmal f)art= visere ob. ire et visere. - feine Äranfenbefud)e ma=
näcftg f. fenn, variis et tenaeibus morbis conflictari. cfjen (b. 2Irjt), aegros ob. aegrotos perambulare:
franf liegen, barnieberliegen, in lecto jacere ob. mehrere 5?ranfen6efud)e macfjen (ü. Strjt), plures ae-
es^e, im 3'Ö3- and) &f. jacere ob. cubare (übt), franf gros circumire.
im Seite liegen); lecto teneri ob. affixum esse (baZ i\ rauf enbett, klaget, lectusaegrotantis. - r)ef=
Söett futten muffen); aegrotare (franf fenn, f. oben). tige ©duneren auf bem Ä. cruciamenta morbi;
,

- fcfjroer f. liegen, graviter jacere; graviter aegro- dolores ex morbi gravitate: berSlrjt amfi., medi-
tare (j58. in Neapel, Neapoli): in 3imb5. £au3 f cus aegro assidens. - auf baö Ä. fommen, in mor-
liegen, aegrum in alcjs domo cubare. bum implicari: auf bemÜ liegen, cubare ex mor-
an etroas franf fenn ob. liegen, aegrum esse alqä bo: Dom Ä. roieber auffielen, assurgere ex morbo:
re (leibenb fenn burefj etroas, 3 '-8. an ben Söunben, an SitttbS. Ä. fi^en u. ü)n roarten u. pflegen, assi-
vulneribus: an einer fdjroeren u. gefährlichen Äranf= dere alei ob. alcjs valetudini an omfc>§. Ä. roaa)en,
:

fceit, gravi et periculoso morbo); aegrotare ab ob. exeubare alei aegro.


ex alqa re (buref) etroas in einen Äranffjeitöjuftanb fröuf cnb, f. fränfen.
nerfetjt fenn, fö. anber£iebe, ab ob. ex amore: an Jlrattfcnl)au3,uosocomium()'O(;o*o<«£r0v,fpät.
9tuljmfua)t, ex cupiditate gloriae); cubare ex alqa JCt.). - rein lat. valetudinarium (Äaiferjt.). -^mb.
re (barnieberliegen an etroaS, j33. an 58erftopfung, in einÄ. bringen, alqm in valetudinarium deducere.
ex duritie alvi): laborare alqa re ob. ab ob. ex alqa SUnitrcnroft, eibus aegrotantium (j33. teilte,
re (an etroas leiben, yii. an ben gfüfjen, an ben Sßie= levis - eibus utilis aegris. - id) geniefje Ä., ceao
'.

ren, ex pedibus, ex renibus): an Ar Seele, am ©e* tamquam aeger.


mtitf) f. fenn, ab animo aegrum esse; animus aegro- Sivanteniaacv, f. Äranfenbett.
tat: fefjr, miserum esse ex animo (Plaut, trin. 2, ftranfenöfiege, cura custodiaque aegrotorum.
8,6 - bie Ä. bei ^mb. beforgen, alqm aegrum ob. aegro-
3'tb. franf machen, morlmm alei afferre ob. in- tum curare. - .'tvaurcufiubc, conclave, in quo
cutere; alqm valetudine tentare (V-8. »on einem cubat aeger: id conclave, quo curatur aeger. -
ungefunben £>erC :
ftrnnfcntunrl)ter,beiomb.,quiexcubataegroalci.
ftdj franf ftetlen, f. tinm, aegrum simulare; se Jlronrcnnjogcn, areera (Legg.XD tab. b.Gell.
Miliare; valetudinem simulare. 20, 1. §. 25, reo beß SBort non ©eBiuS [§. 29] er-
fränfcln, aegrotare (fiea) jenn, audj ». 2taate). flärt roiro burd):plaustrum tectum undique et mu-
tui oo. minus commoda ob. non ormS valetu- nituin, quasi arca quaedam magna vestimentis in-
dine Dl id)roaa)e ©efunbfjcit fjaben). - immer strata, qua nirnis aegri aut sene3 portari cubantes
naper mann! atque etiam aegrä valetudine Bolebant).
ftraurenmärter, =»oörtcrttt, cujus curae cu-
ftrönfcln, oas, i. .kränflia)fcit. ii mandatus est ob. aegri
aliquis
trJfofc9,fodicare. fodicareanimuui (oofoL rocf)c mandati mnt. qui ob. quae curam habet aegri ob.
tljun, non Singen, < ic. In c. 8, 16, 86. Plaut, aegrorum. - aegri oo. aegrorum minister oo. mini-
i. 1. 1. 80[64 - injuriam . [Mol., Un i. qui oo. quai ob. aegris praeBto est (otö
recfjt ti)ün, |. Sali. Cat. 12, 5).- Siener, Sienerin bcS ob. ber Mranfen). - ber.U. im
.juriam infei alqm ob. . >. .
öofpitai. uosocomue (voaoxdftog, fpäi. JCt.). - bie
mmum offendere \mom. äergemifj, 'ilnftofj
i Hraufenroäcter, ae curantesque.-3mb8.Jl.
«torgej, Dtid)..lat. fcanoro. ißD. II. Aufl. VI.
99 Äranfcnsimmcr Äränfung 100

ferm, bei 3'«i>m. bcn Ä. machen, alei ob. alcjs vale- roütfjet unter ben gemeinenSeuten, vis morbi vagatur
tudini assidere; alei aegrorninistrare(r>. e. ©flauen). per ignota capita. - eine $. nähren, morbum alere :

Äranfcnsimmcr, f. Äranfenftube. eine ä. nid)t roeiter nähren, morbum


alere desinere.
Stvanfev, ein, aeger. aegrotus (f. „franf" ben - eine Ä. nimmt ju, roirb l;eftiger, morbus ob. vale-
Unterfd).). tudo gravescit ob. aggravescit ob. ingravescit; mor-
morbidus; raorbo similis. - ein f.
tranffocilft, bus crescit; morbus valetudo increscit: fo lange
ob.
3uftanb, valetudo (mit u. ol)ne) infirma ob. minus bie Ä. l)eftig ift dum premit morbus:
ob. auftritt,
commoda: f. 3"[tänbe ber Seele, bes ©eifieö, aegro- eine Ä. roirö ärger, fcblimmer, morbus fit amplior:
tationes ob. aegritudines animi. nimmt überbanb, morbus superat ob. praevalet:
JSttanffjcir, morbus (bie roibernatürlicfjc 33erän= roirb fdjroäcber, nimmt ab, morbus minuitur, sene-
berung in ben Organen bes ©mpfinbungs- unb 2Bir= scit: roirb erträglicher, morbus levior esse coepit:
IungsDermögens,burd) roe(d)e bie aegrotatio u.aegri- ftefjt ftill,morbus consistit ob. subsistit ob. quiescit:
tudo, fcas Seiben, nerurfadjt wirb, foroo^I in Sejug nerläfjt mid), morbus decedit a me: fommt roieber,
auf ben Körper, als auf ben (Seift, bas ©emütt)). - morbus repetit: roedjfelt, morbus variat: niftet fief;
aegrotatio (bas Ärantferm at3 ,3uftanb, fofern e3 fid) ein, feist fid) im Äörper feft, morbus ingravescit; mor-

auf ert, bas ©iccfjtfjum, foinot)t bes Körpers, als beä bus incldit in vetustatem: e§ ift feine ©efabr bei fei-
(Seiftet). - causa (btcÄranftjeit als bie Sfjätigfeit »er= ner Ä., ille se non graviter babet: id) bin ob. mein
?iinbernbe Urfadje, mebte. t. t). - valetudo (ber ©e= Äörper ift füritranfl)eiten empfänglid), corpus meum
unb&eiisäuftanb, bas Sefinben %mb$. übt)., fo bajj obnoxium est morbis: nid)t empfänglid), morbos non
entroeber ein $uf. wi* adversa, infirma, aegra, ob. sentio: aueb bie Säume öaben tf)ce Äranffjeiten, in-
ber 3fr)g. bie SBeb. bes ÄranffennS an bie $r>anb geben festantur etiam arbores morbis.
muß, wie EL ep. 7, 19 mit: Arigit mc Fanniae Ä'tattf^cite*anfatf, f. 2lnfall (con einer tranf-
valetudo. Contraxit hanc dum etc. ej in untut. 2tusbr. beit).

ift invaletudo, f.
§aim ju Cic. Sest. 52, 1 12). - aegri- fTvaitf l)citciart, morbi ob. valetudinis ob. mor-
tudo beseidmetinber etaf fif d)en ^rofa nur„Wemütf)g= borum genus.
franf rjett" als «efctjaffenfjcit; erft nadjclafl. ftefjt es üvantycitöiaü, im 3fl)g. burd; morbus.
für „förperlidjes Uebel". - eine anftedenbe &., con- fi tauf l)cit£<r uften, valetudinis impendia (JCt.).
tagio; lues (bie ©eudje aß unreiner Äranfrjettsftoff): - impensae in curationem faetae (ßurfoften).
eine epibcmifdje St., pestileutia: eine letdjte Ä., mor- KrauffjcitöfeBtc, *nosologia (t. t.).
bus levis: eine fcfjroere St,, morbus gravis: eine ge= StUUf ^ettfliftoff, id, quod nocet (als fdjäbltdjer
fäfjrlidje $., morbus periculosus ob. exitialis: eine ©toff). - causa morbi (als Ur|"ad)e ber Äranffjeit).
aber langwierige Ä., non periculosus,
nicfjt gefäl)rlicf)e, ^t'UUfbcUätag,adversae valetudinis dies.- ber
sed longus morbus: jätjtlicrje S'ranffjeitcn, valctu- äroeite ober britte Ä., adversae valetudinis dies se-
dines certo tempore recurrentes. - eine Ä. fjaben, eundus aut tertius.

f.
„franf fenn" unter „franf": eine $. befommen, in f rättf iid) r morbosus. valetudinarius. ad aegro-
eine Ä. fallen it., f. „franf raerben" unter „franf" : tandum proelivis (übl). oft oon firanfl)eiten t)etmge-
es» befällt (ergreift) ^mb. eine $., id) roerbe r>on einer fud)t, jum Äranfioerben geneigt, nur 0. 3JJenfa)en - .

$i. befallen (ergriffen), in morbum incldo {$&. uon invalidus. inrirmus. imbeciilus. affectus valetudine.
SReuem, de integro); morbus alqm opprimit; vis »erb. invalidus et aeger. aeger atque invalidus. iu-
morbi alqm invadit ob. incessit; morboalqs tenta- firmus atque aeger (f d)roädjlid) ,
unpäjjlidi, unroofjl
tur ob. corripitur ob. implicatur: in eine langwierige u. Icibenb, aud) »om Äörper, f oroie nom ©cfunbbctt'j =

$. oerf allen, diutino morbo implicari: uon einer juftanb, non ber valetudo). - aegrotus (leibenb, fiedj).
fdjrocren St. befallen (Partie.), gravi morbo correptus - einen f. Körper fjaben, et valetudine et natur
ob. implicitus ob. artectus;graviter aegrotans: tion imbecillum: f. valetudine minus prosperäuti:
fei;n,
einer leid)ten Ä. befallen, levi morbo implicitus ob. immer f. fenn, semper infirmä atque etiam aegrä
affectus; leviter aegrotans: non einer töbtlid)en Ä. valetudine esse.
befallen, mortifero morbo correptus ob. implicitus St rauf lictjf c i t, ad aegrotandum proelivitas (bie
ob. afl'ectus; mortifere aegrotans. - an einer Ä. fter= ©eneigt^eit jum Jtranffenn, Cic. -Tusc. 4, 12,28).-
ben, morbo mori; morbo perire; in morbum impli- valetudo tenuis ob. incommoda ob. infirma atquo
citum mori ob. decedere: non einer &. bingerafft aegra ob. mala, valetudinis imbecillitas. im ^ibg.
werben, morbo absumi ob. consumi ob.confici Qmbm. : aud) bl. valetudo»(fd)n)äd)lid)cr (Scfunbbeitöäuftanb;
eine St. ncrurfarfjen, f. „traut madjen" unter „franf": unlat. invaletudo, f. öalrn ju Cic. Scst. 52, 112).-
eine Je. feilen, morbo mederi; morbo curationem corporis imbecillitas ob. iufirmitas (Mörperfcfjroäcfje).
adhibere (fic warten n. pflegen): eine fi. oertreiben, - aegi otatio (leibenber juftanb, Stedjtljum). - aus,
-

morbum depellere: eine Ä. ausrotten, morbum evel- lucgcn St., per causam valetudinis; propter valetu-
lere: bie St. langwierig, ja unheilbar mad)en, lon- dinem; valetudinis imbecillitate impeditus (j33.val.
ginquum et forsitan insanabilem morbum efricere imb. impeditum a re publica recedere, b. i. fid; roc -

s
(D. llrjt): non einer Ä.ftd) erljolen,ex morbo recreari gen k. von bet 5t. uirüdjicljen): ein oolbat, ber
ob. vires rccolligere: »on einer tt. genefen, ex morbo wegen ä. ben 2l6fd)ieb erbalt, causarius.
convalesccrc: ein« Si. überfielen, morbo derungi; ex j\ranffct)«, baS, aegrotatio. - ©eneigtljeü jum
morbo evadere. - es entfteljt eine Ä., eö bridjt eine fi. Ä., Öftereä .H., ad aegrotandum proelivitas.
ouS, morbus fit ob. nascitur ob. oritur ob. advenit; fttünfunfl, injuria (bie jugefUgte Unbill, lüobei
ingruit ob. ingruere coepit morbus, pestilentia (eine Die ^erfon, «neld)er ftezugefügt roirb, aber aud; bie,
fi.bridjt fjerem, abfol., o^. über ic ( in m. 2(cc. iplur., roenn eä bie ÜDeutlidjfeit erlaubt, im
roelcie fte jufügt,
tfü. in agrestes, in boves): epiöemifclje fitnnffeiten ©enit. fielieu faun; auj)ei'beiu fagt man injuria alei
entftelien, brechen Iieiein, burd; et»., morbi ingruere illata ob. injuria ab alqo illata). - otiensio. offeusa
vulgo coeperunt alqS re (jS. hoc msolito odore). - (bie Seleibigung, etftereä fofern man fid) bicfclbc non
ftmnfbeiten oerBceiten |id)burrf)2lnftecfung unter ben C\mt>. ȟjie^t, letuereo fofern man fiel) bereu C[^(\ax
Dienfdjen, vulgati sunt contactu in bomiues morbi: 3tttb. |d)ulbig mad)tl -
ignominia (bte burd) 3Bort
tu), verbreitet bie >u-antl)eiten, aJqd vulgat morbos unb auägcbrütftc ©eft^tmpfung übl)., fei fic uer=
Xl)(it
(jö. tioiu 2laögcrua), d. äfaftedung u. bgl.): bie Ä. bient ob. ntcfjt). - contumelia (,bie unrcdjtmäftig auä=
IUI Äranj Äräutcrfäftc 102

gefprodjene ober auSgebriidte Ä., bie <Scf)mad)). - mo- sterioribus pedibus scabere.-bie geber fra^t, penna
lestia (bas unbel)agltd)e ©efüf)! bes Saftigen unb S3er= radit chartam. - ftvntjctt, bas, rasura.
bvicfstidjen einer ®aa)e). - dolor (bas betrübenbe, Uväi$cv, I) ein S&ertjeug jum Äraren: radula. —
färnerjUcöe (Sefüfjl ber erlittenen Äränfung). - eine II) f cf)lecf)ter Ißein vinum asperum ; viuum austerius
s
: •,

empfinblid)C St, injuria acerba; offensio gravis; do- bei ben 2llteu : viii um Vejentanum ob. b(. Vej entanum.
lor gravis ob. acerbus: o()ne alle Ä., sine ulla con- {'
rätjifj, scabiosus. - t. fet)n, scabie laborare.
tumelia: Qmbm. eine $. äufügen, f. (Qmb.) fränfcn: {tauen, - fid) ben Äopf, in
fricare-, perfricare.
oon einer $. erbittert fenn, dolore incensum esse-, ben paaren t, caput perfricare ( j33. sinisträ manu) ;
injuria exulceratum esse (d. ©emütfj [animus]): ju scaipere caput (j33. digito uno).
^tnb5.Ä.etn3agt^un,adalcjsignominiamfacerealqd. firmiert, bas, frictio; fricatio.
Stranj, I) eig.: Corona (übt)., u. insbef. ber bid)te rvnuv*, crispus (®gf tj. rectus ob. directus, b. i. ge=
Ä., ben bie Körner bei ©aftmäfjlem ic. auf bem Raupte rabe, fd)(id)t). - etroasi, ein wenig f., suberispus; cris-
ober am £aifc trugen, fo nrie bic franjartige Ärone, pulus-, aud) leniter inflexus (alte breijS. ». §aar):
roeldje oeröicnten Äriegern jugetfjeilt rourbe). - stro- »on Statur f., suo ingenio flexus: ber i. §aar t)at,
pbium {atQÖfiov) ob. strophiolum ob. gero. rein crispus: ganj f. §obetfpäne, ramentorum crines: f.
lat. corolla (eine fleine, bünnere 2trt £'., roeldje ^um madien, f. fräufetn.
ätusfdjmüden ber Qpferattäre, Säufer jc.biente, roof)! ^röufeleifeu, f. ^aareifen.
ju unterfdjetben oon sertum, b. i. SÖtumengutrtanbe, Iräuf ein, crispare. concrispare (iibf). frauä ma=
gefton, f. Plaut, asin. 4, 1, 58 [803]. PI. 21, 2, 2. §. d)en). - calamistro intorquere ob. convertere. cala-
3). - einen Ä. babenb, tragenb, coronatus : einen $. mistro ornare. calamistro inurere. aud) 61. inurere
unnben, coronam nectere: einen Ä. auffegen,
(fid)) (mit bem ^aareifen ^u Soden brennen, aufbrennen,
sibi coronam ad caput accommodare coronam ca- ; alle j33. bas §aar, comam, crines, capil os). - fid) f.,
piti imponere: Qntbtn., alqm coronare; akjs capiti crispari ; leniter inflecti ; aud) (se) crispare ob. con-
coronam imponere. —
II) iibtr., in ber SSauf Co- . : crispare gef rauf ett, calamistratus (foroofjl com §aar,
:

rona (Säulenfranä). - byperthyrum {vnsyd'VQOv, als »on bem, ber geträufeltes §aar trägt).
Serjierung an £f)üren). ^ranfemünse, *menda crispa (L.).
fttöttsabct, *vena coronaria. fvaufen, fid), leniter inflecti.
^tansbtnbcr, coronarius. - coronae ob. coro- fitauöljaar, capillus crispus. capilli crispi
nariun opifex. (©gftj. capillus directus, capilli recti).
ftranjöittbcritt, coronaria. - coronae ob. coro- fruuö^aarig, crispus. - capillo crispo (@gf|.
narum opifex. - stepbaneplocos {ox£<po:vr]rcX6%oq, capillo directo).
biep bas nom 9Jlaler ^aufias verfertigte ©emätbe ber ftvrtitfliforjl, brassica crispa.
St ©tncera im Äunftftil, f. PI. 21, 2, 3. §. 4 u. f.). SruuÖfO^f, crispus.
StattäMittnctt, coronamenta, orum, n. ®vaut, berba (jebe nid)t fjotgige ^ßflanje; bab].:
^rättäcfjcn, I) eig.: corolla. - strophium (otqö- n)of)tried)enbes Ä., berba odorata: tjeilfames, berba
(piov) oD. stropbiolum (f. Äranj). II) meton., ab= — salutaris; ngl. „^eilpftanje"). - verbena (ba§ Zeitige
roed)fe(nD balb bei bem Ginen, baib bei bem 2tnbern Äraut, altes ©rüne, roeld)es ju beiligem ©ebrauef;
gehaltene ©efelifdjaft convivium mutuum (als ©f}=
:
biente). - olus, eris, n. {efcbave ^ßflanäe). - brassica
gefettfujaft). -circulus juvenum eruditiorum (als ©e= (Boiji, f. b.). - folia ob. coIXectio. ©ing. folium (bie
i'ellidjaft gebilbeter Seute jur Untergattung). - Äränj= Blätter, baZ Äräuterid) einer ^ßflanje, ©gftj. caulis).
ä)en f)attcn,curare ob. agitare mutua inter se convivia. - baS rnet^e 5?. (eine Äot)lart), * capitata alba: ins»
ftran$ffcrf)tcr «., ftranjbinber w. f. Ä. gef)en, nmdjfen, Ä. treiben, betommen, in berbam
fransföttnig, coronae similis; *in coronae for- exire (o. ©etreibe); in folia exire (t>. §ulfenfrüd)ten
mam redactus. —
Adv. in coronae speciem. 2C.); fruticare (fid) beftauben, n. Äof)l). - bie SBunbe
Uranstjanbef,, einen &. fjaben od. treiben, Coro- mit Kräutern l)eilen,berbis curare vulnus. -©prüd)ro.,
nas venditare. - lief) Durcf; einen &. ärmlid) näfjren, miber ben %ob fein ^. geroad)fen ift, medicinä vinci
Coronas venditando paupertatem sustentare. fata non possunt (Quint. decl. 268 extr.).
ftran^hnnblct, coronarius qui Coronas vendi- •,
frautortig, oleraceus.
tat; qui corollas vendit. fitänteifjen, herbula. - olusculum (eßbares).
ftran^bänblctin, coronaria; ob. umfd)r. quae firrtUtetbob,*aquamedicataberbissalutaribus.
Corona, v nditat; quae corollas vendit. - stephano- fiväutcvönrf), *berbarium.
polie ort <[ avoniöXcq, bas com 3Jia(er ^ßaufias »er- Jtrrtutcrcur, im 3f^S- burd) berbarum suci; ob.
fertigte ©emätbe ber St ölncera im Äunftftil, f.
PI. burd) purgantes pectora (ob. corpus) suci (Kräuter»
35,11, 40. S. 125). fäfte, biefes Ov. ex Pont. 4, 3, 53), $&-. eine St reinigt
Sran^lciftc, Corona bie SSruft, *berbarum suci purgant pectora: eine
firaöö, rubra - t\vapptouv%ci f rubiae radix. Ä. gebrauchen, *herbis curare corpus ob. pectus.
ftratcr, (Befäfj jur 2Jtijcbung Desi&Setncä: crater
I
Äröutcrfron, *berbaria.
{xQaxriQ) od. cratera, ae, f. —
II) Oeffuung eines fitnutcrid), einer ^ßflanje, folium ob. ^3(ur. folia
feuerfpeienoen iöerges: crater {xqcci fo); ob. rein tat. caulis, Der Stengel). - ins Ä\ getjen, n)ad)fcn,
(©gi'ii.
x quo Mammae «ruetantur (nadi PI. 34, 10, 22. treiben, in folia exire.
§.101). fräutetig, herbidus.
Sltättc, .scabrities. - es befommt ^mb. ftrrjutevfenncr, h< rbarius.
bii i n pns invadit: an ber St. leioen, 5ttnutcrfcuntnifs, berbarum scientia. - ber-
bie it. ijabin, scabie laborare,
baria ars berbaria (.uväutcrroiffenfdjaft).
u. 61.
tvatmx, radi n (mit einem fpiöigenäiierfjeug über Slräntcrfiffcn, :fifjd)cn, Saccus ob. saeculus
bieCbecftaQjceines^ingesfatjri 'rfjaben). herbis odoratils ob. salutaribus fartus.
- i)arrcn). - trauen). ftfrtlltCtinovft,ioi um olit,oriurn(©emüfemarft)
'

- fia)oen .Hopf, fia) funter bor Vtycen t., caput


fväiitcrreiri), berbosus: herbidus,
bere; onot scaipere ',-B. digito ono); caput pei I

fträuterrciri), Da<5, herbi


car< n<i) mit ben ^interfüfim
ülrnutcrfnfte, berbarum Buci.-Ä". fü« bieißruft,
l)tnter oen Dfjren f. <mk Riegen ac. tt)un), aures po-
I
ctori

4*
103 ßräuterfctmen ßrete 104

ftvänicvfnincn. herbarum semina (n. pl.). liefen treisförmigen ^ßlä|en für SEBettfämpfe). - orbis
Strnutcrtvanf , aqua (calida), in qua decoctae (ber Ärei§ in Surftest beö Umfange unb infofern er
herbae BaJutares sunt. fict) in fidt> felbft enbet unb ^ufammenge^t, ber Um^
Ätätttcrtt»citt,aromatites {uQ<Diiuxixrjq). - rein Irei§, Sreielauf). - gyrus (yvQoq, bie Seroegung im
at. vinum medicatum. Äreife 6,erum, ber Ärei6, in bem fidr) ein um einen
Ätätttcrtöcrf, herbae. - allerljanö Äräuter= u. Siittelpunft getriebenes ob. an einen 5DtitteIpun!t ge=
SBurjclroerf, omne herbarum radicumque genus. bunbenee Silier - Corona (ber Mreis, reeller
beroegt).
fträutcrnitffcnf chaft, ars herbaria u. 61. her- non 2c. umgebenben 9)ienge ge=
einer einen Stebner
baria. bilbet roirb.)- ein enger Ä., orbis brevis; gyrus an-
ftrnutertuur^cftt, herbarum radices. - roilbe gustus. - ein mit bem 3i r ^t befd;riebener k., circi-
Ä., radices herbarum agrestium. natio: ein um etroas ob.^ntb. gejogener, befa)riebener
ftrautgavtcn, hortus olitorius. Si., circumscriptio (Cic. Phil. 8, 8. §. 23, »on 3tn=

Slraurgärtucr, olitor. beren in berfelben ©rjäljlung blos circulus genannt):


tvauüi\, olcraceus. einen S.jieBen, 6efa)reiben, circulum describere (cir-
Sttautiaub, *ager olitorius. - *ager brassicä cino); circinationem describere; ducere rotundam
consitus (Äoijllanb). circinationem um etroas ob. $>mb., circumscribere
:

ftroutftcngcl, =ftruttf, caulis brassicae ($ob> alqd ob. alqm (üb!)., jS3. mit bem ftivtet, circino, ob.
ftengel). - Strnuiftütf, f. trautlanb. mit einem (Stabe, virgä ob. virgulä, ob. mit beut
SiratuaU, seditio. - w. machen, seditionem coni- ©djroerte, gladio); circulo alqd ob. alqm includere
movere: es entfielt ein Ä., seditio fit, oritur. (mit einer Äreiölinic einfetteten, innerhalb roelcber
Jlrc&S, cancer (als %i)iev, ©eftirn unb ©efcfiroür). mau bleiben fott): einen 8. fcf) liefen, in einen Ä. treten,
- canceroma, atis, n. Carcinoma, atis, n. {xaQxl- circulari(in eincn.Üicio uiiamincntrcten, um fid) über
vü)(ia, itrebsgefctjroür). - ben St. (als @efa)roür) 6e= Jceuigfeiten ju unterhalten); in orbem coire ob. con-
treffenb, canceraticus (Spat.). - bas Qeidjen bcs $., sistere. orbem facere ob. colligere (betbe »on ©oU
f. S^en «o. I. baten, um fidj beffer ju oertbeibigen): in einen &'.
freböarttg, carcinomati similis (bem $rebsge= treten u. fid^ fo gegen bie Angriffe beffer beefen, in
fd^tvür äbntta), 393. gteifa;). - ein f. ©efdjroür, car- orbem se tutari in einen Ä. treten, fid; jufammen=
:

cinodes, is, w. (xaQxivcööeq). - f. werben (0. einem fteßen unb fämpfen ob. fief) üert(;cibigen, in orbem
©efajroür), cancerare (Spät.): f. um fidj greifen, pugnare ob. se defendere einen Ä. um ^mb. frt)tie=
:

cancri modo serpere. |en, im M. um 3mb.ftef;en (als 3 u r er), coronä alqm ^


ftvcbtfgano,, cancrorum incessus. - ©prüdjro., cingere etroas im Ä. umgeben, alqd ut circino cir-
:

ben Ä. geljen, se retro ferre Otüdfdjritte ftatt $ort= cumduetum cingere: imÄ. -
f;erumfüfn en, in gyrum
fdjritte machen, j33. Sen. contr. 1. praef. §. 6 »on ducere: im Ä. bre^cn, torquere in gyrum: fidj im
ber eloquentia); retroversus crescere (gleirfjf. rücf'== Ä. brefjcn, in orbem circumagi ob. circumferri bie :

roärts warfen, »on e. ßolonie, Petr. 44, 12); ad irri- ^ßferbe ilreife maefien lehren, gyros variare docere
tum cadere (rüd'gängig werben). equos: im Ä. fieruiitgcljen, in orbem irc, gero. mit
Sttc&Sgcfdittmr, =frf)abcit, f. Ärebs. bem 3 u f- per omnes (ber sJtcilje nadj an jeben fom^
StrebSflcftattf, ibetor canceraticus (©pät.). men, oon fingen übl).); circumferri (herumgegeben
&rcb3fd)abctt, a) eig., f. Ärebs. - rote ein um roerben, uon Speifen u. ©etränten): im St. l)cntm=
fttf) freffenber Ä., velut tabes (rote eine ausäefjrcnbe reiten, equitare in orbem: breimal um ^mX>., ter cir-
Ätanfbeit, j. Liv. 2, 23, 6). —
b) bilbl.: vitiosa pars. cum alqm equitare in orbes.
- bie Ä'rebsfdjöben bes Staaten rjeilen, ausfdjneiben, II) uneig.: a) 2lbtl;etlung eines Raubes: pars. -
vitiosas partes rei publieae sanare, exsecare. nomos (vofiög), rein tat. regio (Sanbftrid)). - con-
&reb$frfja(c, testa cancri. ventus(alo üreisüerjammlung ob. als gefatmnte üln
Strcböfd)CCtC,brachium cancri. gat)I ber in einem ft. rool)nb,aften Bürger). - provincia
Slrctbe, creta. - rote Ä., cretaceus : reid) an Ä., (^rooin il - ber 9Mfjner K., 'regio Misnensis: ber
(

»oll Ä., cretosus: $. graben, cretam fodere: mit Ä. Dbcrfädjfifdje St., superior pars ob. regio Saxoniae:
ein Seiten madjen an etroas, cretä notare alqd mit : ein ßanb in 4 Äreife tbeilcn, terram in quatuor par-
Ä. färben, befdjnüeren, incretare mit Ä. angeftridjen,
: tes ob. regioncs describere, dividere: naa) Greifen,
befdjntiert, cretatus: mit Ä. jcidjnen, cretä pingere regionatim.
alqd (etroas mit Äreibe jcidjnen, XevxoyQ<x<peiv); b) Umfang 11. ©ebiet, in beut fidj etroas ober ^mb.
monochromata piugere(cinfar6ige[Äreibe= 2C.]3eid;= beroegt (ugl. „SlJirFungofrets"V. ;^. ber M ber . (^ieicliäftc,
nungen machen). roeldje 3fmbm. obliegen, munia, ium. n, (pfKf^ttnä|(ige
ftretbegrube, cretae fodina. D6ttegcnbeit); munus (2lmt (
aud) übtr.): bao gebort
&rcibcijaub(ung, laben, cretaria. nicljt in ben st meiner Wefd;äfte, munus meum hoc
ftcibcuarttg, cretaceus. - Strcibcfttft, creta. nun est; liae non sunt partes meae. -
etroas auf
freibetoeifj, cretaceus (eig.). - cretatus (eig., mit einen f lernen engen Ai.befa)ränfcn, alqd inexiguum
u.
Äreibe angeftridjen, $3. l'ascia). - perpallidus (feljr angustumque concludere: fidj in einem St. beroegen,
blafj)- f. rfeljr btaf;) roerben, expallesccre ob. exal- in einem it. liegen, versari in alqa re ob. circa alqd
bescere (j?3. t>or od) reden, terrore). (3Ö. bie 3{i;etorif beroegt ftd; in jcbem it., circa omnes
&vcibc^cicf)nuttg, monochromatos pictura(ciu rhetorice versatur: im R. ber [geric^tl.) Unter
farbige 3etdjnung mit Smbe k. gemadjt).- :3m ^liir. fuclutng liegen, in causae cognitione versari. SBal.
blos monochromata, orum, n. (jiovoxQcAfiaza, r«. „in ben SBereid) oon etro. fallen" unter ,,^ereiel)">: fid)
frei&tdjt, cretaceus. - freibig, cretosus. in einem weiten Ä. bewegen, auf einen wetten H. aus
SrciS, I) eig.: circulus (bie Äretslinie, berÄreiS, gebe^nt feuu, late patere (ein wetteä ©ebiet ijaben =
ber einen Staum umgiebi, bei ben äRatJematilern ber melfaclje Stnwenbung, Ausübung finben, »83. oon fa-
©ireul). - cireufl (eine ÄreiSKnie, ein ftteiä non grö- mihantates); ad multos pertinere (auf 'iUele iiclt er
ßerem Umfang, fonimt aber in biefer öligem. iVb. in ftreden = mit Sielen in SBejie&ung üchen, äSielen Jht
v

berclaff.^roja niriit ßdjet oor[benn Cic.de nat.dcor. i.;en :e. gewäbren); »erb. late patere el ad multos
2, 18, 47 u. rep. <J,15, 15 fc&wanfen bie §anbf<firiften pertinere (»33. »on e. ituuü, Shffenfdjaft): fid) in ei
jwifd;cu cireufi unb circulus], fonbetn nur »on öffent nem engen it. bewegen, late patere non posse (f. uor
105 ÄreiSabfönitt Ärcffc 106

b>r); ad paucos tantum pertinere (f. oortjer); non binem verbere eiere (Tibull. 1, 5, 3): ber Ä. brefit
posse esse cum multis [\\id)t mit bieten ftattfinben fic5,turbo movetur ob. versatur.
fönnen, j23. von ben consuetudines victus): in roei= f reif Ctt, in orbem agi ob. circumagi ob. circum-
leren Ä. nü^en, multis prodesse: im fjäuslidjcn K. ferri (fid) imi?reife fierumberoegen; mci;rbid)t.rotari).
oerbriefst uns jebe Kfeinigfcit, in domesticis minima - sinuare orbes (Greife maefien, j53. com Sßaffer). -
offendunt. - bet £. unfever (Stnfidjten (ob. Äennt= gyros variare (oerfd)icbenc Ärcife mad)en, roie ber
niffe) erroeitert fid) täglid;, tägltd) erweitern roir ben SGogcl in ber Suft). - varios orbes implicitare ex-
St. unfern ISmftdjten, crescit quotidie cognitio re- pedireque (in abroed)fe(nben Greifen fic| breljen unb
rum; quotidie aliquid addiscimus: ber düfer, ben Ä. roenben, roie ber gifd) beim Sdjroimmen). - circum-
feiner ©inftdjten ju erweitern, Studium cognitiouis. ferri (bei %\\d)t umfjergeboten roerben, o. 33ed)ern).
c) 3Serein, Umgang: societas (SSerbinbung, SSeretn - um etroaö f., versari circa alqd; ambire alqd. -
übt)., j33. engerer, iuterior ob. propior, ©gf|. feljr 2JS- 35erfd;ieben ift „freiten", ro. f.
roeiter, infinita ob. quae latissime pateat, f. Cic. off. Greifen, bas, f. Kreislauf.
1, 17, 53; 3, 17, 69). - conventus (3u)ammenhmft Greifer, etroa vestigator.
oon 3Jcenfcfien, jS.Romae per omnes locos et con- freiöförtntg, in orbem circumactus. - in or-
ventus de facto consulis agitari).-aUe K.ber bürger= bem sinuatus (rote ein Äreis gebogen). - in modum
tidjen ©efeüfc^aft, omnis ordinis homines; aud) 51. diadematis sinuatus (roie ein Stöbern gebogen). - im
omnes homines u. 51. omnes. - ber K. ber gtamilie, f. Sauf um etroas fjerumgeljen, ut circino circum-

f.
gamilienfreis. - ein gefettfd)afttid)er $., circulus duetum cingere alqd (j5B. o. einem gluf;): eine t
(b. .ßufammenfenn, @efellfa)aft, beren ^roecf Unter=
i. SBerocgung mad)en, fid) i. beroegen, f. freifen.
Haltung ift) convivium ($ef eil f a)af t, beren 3roecf ©ff en
; Jircicf (ouf , circulatio. circinatio. ambitus rotun-
u. Xttnfen u. übt), grörjtitfjteit ift, ein Kränzen 2C.) : dus. cireuitus. cireuitio. juro. aud; cursus idem (ba§
in gefellftfjaftticfien u. frö^licr)cn Äreifen, in circulis Sicf;=35eroegcn im Äreife, leidere bret ba, voo fid) bie
et conviviis: ein traulidjer K. (oon greunben), ber fid) freisförmige Scroegung oon felbft oerftel)t, roie 5ei
roo jufammenfinbet, congressio familiarium. - im ben öimmelöförpern, oon benen alle t)iec angeführten
Ä. (feiner greunbe jc.) brücfen bie Sateiner, roenn e3 oorfommen, f. Vitr. 9, 1 [ob. 4] u. Cic. de nat. deor.
= „in ©efellfcfjaft, in Begleitung, unter", bura) cum 2, 19). - orbis (bie freisförmige ^8ai)n, bie burdjlaufen
ob. inter au§, 3S. im Ä. feiner /$-reunbe oerroeilen, roirb, aud) bie ber ©eftime). - ber Ä. ber Sonne, aud)
versari cum amicis ob. inter amicos (unlat. märe solis amfractus reditusque (Cic. rep. 6, 12): berÄ.
fjier vers. in circulo amicorum, roetdjes nur ,,inei= beä ^af^res, orbis annuus (Virg. Aen. 5, 46): ber Ä.
nem K. oon 3reunben, ber e5en oerfammelt ift ober ber Singe, orbis rerum in se remeantium (Sen. ep.
mar" fenn fdnn): bu fannft nun nia)t länger in un= 36, 11): ber Ä. ber 3eiten, orbes temporum (jSB. im-
ferem Ä. oerroeilen, nobiscum versari jam diutius plent destinatas vices, feljrt in beftimmtem äBedjfel
non potes. - ^ntb. in feinen K. aufnehmen, alqm roteber, Curt. 4, 10 [39], 5): im Ä. regelmäßig gelten,
orbe quodam societatis ambire: in einem 3af)treia)en eosdem cursus constantissime servare (oon ben fya*
Ä. »on 2Uenfd)en leben, in maxima celebritate vive- neten) alle Singe ge!;en im Ä., nehmen einen Ä., in
:

re im Ä. (im Umgang) be§ gerobfmlidjen Sebens, in


: orbem nexa sunt omnia; in rebus omnibus inest
communi vitae consuetudine. quidamvelut orbis; omnia per statas vices remeant:
$irctesabfd)ttitt, portio circuli (Boeth. geom. p. in jebem %ai)te berfelbe Ä. ber Singe roteber,
ferjrt

379, 5 ed. Friedlj. idem annos orbis (rerum) volvitur: fei=


in singulos
ftrciöantt, conventus (als ©eriebtsbesirf). - fo- nen &. oollenben, orbes suos explicare (jS. per certa
rum (als ©eridjtsftetle). - Die in biefes Ä\ gehören, annorum spatia, o. Planeten).
qui in id forum conveniunt. Sreiöltnic, extrema linea circinationis ob.linea
ftrcitfbafjn, orbis. circumeurrens (bie ^)3eripl;erie be§ Äreifeä). - linea
ftrei^beroegung, orbis. - gyrus (f.
„Äreis" ben rotundationis ob. circinationis. rotunda circinatio
Unterirf).). (bie mit bem fixtet 5efd;ricbene Kreislinie, ber mit
ftreiebogen, arcus circuli; im 3ffig. bi. arcus. bem Mittel bcfd)riebene Kreis).- rotunditas(3ftunbung
f reif djett, clamare. clamitare (bie Stimme ftarf ubi).). - eine Ä. 5efd;reiben, (circino didueto) circum-
ergeben beim Sprechen, Jlufen, fdjreien u. jroar cla- agere lineam rotundationis ducere rotundam cir- ;

mitare aus ooller &et)le). - voeiferari (leibenfcfjaftlta) cinationem circumagere circinationem oom 9JJtt=
; :

u.mit 3(nftrengung feine Stimme ergeben, oor Sdjmerj, telounfte aus befcfjreiße manc.K.,centromedio collo-
oor Unwillen u. im ^orn tjcftig jd)reien); quiritare cato circumagatur linea circinationis.
feinen freifd)enDen Jtlagelaut tjören (äffen; alle abfol. Sreiörictjtcr, praetor.
ob. f- freifdjenb iagenj m. folg. 2(cc. u. gttjtmt.)« - treiben, parturire; ex partu laborare.
aridere (einen freiia)enben Xon oon fia) geben, o. ft reiften, ba§, labor partus. - ba fie im Ä. roar,
JtäDern, oon ber Xtjürangel). - laut fr., magna vo- quum partus premeret;quum ex partu laboraret.
eiferatione Harnare: bie Stimme frei|a)t, vox scin- ftrciäftftbt, oppidum, in quo consistere praetor
«iitur: eine freiia)enbe Stimme, vox Brissa. et conventum agere solet (als ©erid)tsort einc§
ftrcifdjcn, baS, clamor (©efdjrei, o. äßebroen .Üreiies - caput (ejus) regionis (als .^auptftabt et=
.

aud) clamor) - «iferatio (Das leftige Stt)rctcn, nes KreifcQ, S'.mbftria)es). - bie treiöftäbte (oon Slmtä
oas Sit. Der ÜÜciber, voeif. mnliebris). - Stridor rocgen) bereifen, conventus circumire (bie ©erid)tä=
(Das freifa)cnDc ^eräufa), ^B. rotarum). -quiritatio. oeriammlungen in ben Hreisftäbten).
qniritatoa Das tlagenoc itrcifdjen;. - vox quiritantis ftrcictofl, conventus. - einen .H. auöfcljreiben,
(Die Stimme bes freifcfjcno .HlagenOcn; ogl. nulla vox conventum indicere: einen Ä. galten, conventum
qiiiritaiitiiirn mter itopra 't caei idki po- agere.
tt). Jlreic<tatr„ f.
^rel)er.
ftrcifcf, tui i.., nn
aud) rlioml.n ,^ifißog,
3111g., ftvcicDcrfammfunt), f. Urei&tag.
•'•'"' ''<-.
tuberfreifeO. - oen k. treiben, \d)ia*
<
.
i
; Mrcinüc, margo.
gen, tnrhirum poliere; tuiiiirniii Bagollo torqoere fttejfe.*lepidium(L.).-*lepidium sativum (@ot
61, iüo nur ftatt tnrb. oid)t. Inixum ftef)t,
i - •sisymbrium nasturtium (33runnen-
tenfreffe, L.).
b. i. turhiijf-ifi bu» am, H. oon 8u$d0<Mtnf}o()); tur- irefi'e, L.).
107 Ärcuj freujroeife 108

Ärcttj, I) als gigur : a) üty.: crux (ba§ recfjtroinf- fert, altera illuc.- mit bem §auptplan freuet fid) ber
(ige f, oö. bas* ftumpfiointlige ob. 2lntomu§ ^Streuj 3Jebcnplan, Socri roieber ju erobern, intervenit majori
T). - decussis (baö »erhobene ob. Slnbreastceuj X )• minor cogitatio Locros reeipiendi (Li v. 29,6, 1): nie^
- diesis(öUaig, in ber 9Jcufif, bei ben Sitten = ein lerlei ©ebanfen Ireujen fid) in meinem Äopfe, multa
SSiertetton). - über baö ft\ legen, decussare bie Äreuj : simul cogito.-e.X^ier (ber^ortpflanjungroegen) mit
u. bie Quere laufen, huc illuc cursare. b) mit ber — einem anbern fid) f. laffen, alqm admittere ob. impo-
§cmb gemachte^ 3eid)en: Signum crucis (Eccl.). - ba§ nere alei (Col. 7, 2. |. 4 u. 5).
j|. madjen, cruce se signare (Eccl.); oor bie ©tirne, Stcitjcr, I) al§ ©elbftüd: quadrans ob. terun-
Signum crucis fronte suseipere ob. fronti imponere cius (ber nierte %[)t\l cine§ äroötftfjeiligen 2lfi). - roo
ob. in fronte conscribere (Eccl.)-, auf bie Sippen, e§ bie 3)cutlid)feit erforbert, aud; *nummus a cruce
crucis Signum pingere in labris (Eccl.): Smbm. baS nominatus. - 5 Ärcujer, sestertius 20 Äreujer, de- :

Ä. auf bie ©tirne madjen, Signum crucis adhibere narius. - id) f;a6c leinen Ä. in ber Gaffe, quadrans
fronti alcjs (Eccl.): nor etro. ein $. machen, *signo mihi nullus est in arca: feinen i?. (öelter 2C.) roertfj
crucis alqd abominari. —
II) al3 ©ad)e non einem fenn unb bgl., f. öellcr. —
II) ber Jtrcujenbe: 1) im

©toff gemadjt, 1) freusätmlidje .^eroorragunij am 2lllg.: a) freu3cnbc ^Berfon: navigans; auf bem 5Keere,
©nbe beä SRüdgratesi ätotfdjen ben §üften: * regio Sa- mari vagans ; ma re per vagans. —
b) t reujenbeä ©djiff .-

cra (t. t.). - lumbi (bie Senben). —


2) non SDcetall 2C.: navis vagans (auf bem DJccere) mari ob. (auf bem Jluffe)
crux (mitbem 3uf. beä ©toffc§ burd) ba§ 2löject, jSJ. in flumine ob. (an ber Äüfte) praeter oram. - als
non ©olb, aurea). - *crux ob. insigne honoris (©hren= ©päf)= ob. 2ßari;tfcf)iff, navis speculatoria. - alö
Ireuj, f.
b.). — 3) baZ Äreuj für jum Sobe 2Serur= ©d)ui5road)c an ber Äüfte, navis ad tuendos mariti-
teilte: a) (in gorm eines T). -patibulum
eig.: crux mos agros comparata. - auf einem J-fuffe, navis lu-
(ba3 gabelförmige, in ^orm eines! Y). - ein Ä. aufrief^ soria. — 2)in6bef.: a)©ecräubcr, praedo (maritimus).
ten, crucem constituere ob. tigere an e. Orte, cru- : — b) ©ceräuberfdnff navis praedonis ob. praeda-
:

cem defigere in alqo loco: %mb. an ba$ ü. tieften, toria.


nageln, fernlagen, cruci ob. patibulo alqm affigere; ^rcuäCt^bljttttö, * dies, quo Cliristi crux e Per-
cruci ob. in cruce alqm suffigere-, alqm in crucem sarum oö. gentiiium manibus recuperata in pristi-
figere ob. agere ob. tollere (aber cruce afficere alqm num locum restituta est.
fagt Cic. nur II. 9 im 3fßg. mit morte,
Verr. 1, 4, trcttjerttJCifc, f.
fjetleriueife.
cruciatu, cruce äff.): am Ä.
supplicium'cruce
büfjen, Srcugcoftrofc, f. ÄeuaeStob.
ob. (r>. Mehreren) supplicia crueibus luere: am $. Slrcuscötob, poena crucis, im 3^3- a "d) bl.
fterben, in crucem agi ob. tolli; cruci ob. patibulo crux (bie .Hreusesftrafe). - supplicium servile (bie
affigi cruci ob. in cruce suffigi: am £'. bangen, pen-
; £oöe§ftrafe ber ©flaoen, roeil bei ben Sitten eig. nur
dere in cruce: lymb. oom Ä\ abnehmen, detrahere ©ttanen gefreujigt mürben). - Qmbm. mit bem S.
alqm ex cruce-, deponere alqm de cruce-, alcjs cor- bro^en, crucem alei minari ob. minitari: ^mö. mit
pus refigere (Justin. 9, 7, 11). —
b) bilöl., allerlei bem Ä. beftrafen, supplicio servili animadvertere
Seiben u. SBtberroärtigfeiten: mala, orum, n. (llebcl in alqm: Den 8. erletben, in crucem agi ob. tolli;
übt).). - calamitas (Unglücf, roeldjeS unä trifft"). - mi- cruci oö. patibulo affigi ; cruci ob. in cruce suffigi:
seria ((Slenb). - fein Jv. auf fid) nehmen, *Christo au- bem il entgegen, poenam crucis effugere.
ctore mala et incommoda non subterfugere: Diel Ä. Slrc»3fat)nc, •vexillum, in quo crucis figura
baben, *multis malis vexari ob. conflietari ein Ä. : pieta est.
für bie (Srflärer fenn (non einer ©djriftftellc), *inte- ßreu^ffl^rer, *miles ob. (alä 9iitter) eques rei
pretibus negotium facessere. Christianae propugnator; *miles ob. (ald Slitter)
SltCU§bilb, * Christus cruci affixus. eques qui Dei Signa sequitui *milcs ob. (alä 3tit= ;

Strcttäbogcnftcüung, in ber 58auf., opus ar- ter) eques sacrae militiae addictus; im 3f^g- ßud;
cuatum. bl. *miles Christianus.

f rcw^Ornt), probissimus (übt). fehr bran). - pri- trcuäfbrmifl, *cruci similis; *in crucis formam
scae probitatis et fidei. antiquä virtute et fide (non redactus ob. factus. —
Adv. *in crucis speciem.
altem ©djrot u. Äorn). ftveii^mn}, etma opus arcuatum.
Mrcu^Hirbf rimitt, decussatio. - einen Ä. rac= StcuSflCtüölbc, etma testudo.
d)en, facere decussationem. Jlrc« ^crrr f. Äreu3faljrer (alö Siittcrl
(

I teujett, I) v. intr. finv u. herfahren, a)}U Söaffer : f rcttjiflcn, f. „an bag Äreuj Ijef ten" unter „Ärcuj".
navigare, abfol., ob. in ic., in alqo loco (n. -ölenfchen, Jtvi'li^iflunn, cniciatus: crux (inil. „itreujeä
j53. in freto ante sua teeta et domos). - navi ob. tob"). - Sie il. liljriftt, crucitixio Christi (Eccl.).
navibus ultro citroque discurrere, abfol., ob. in 2C, Jilrcu^firrijc, •aedes sacra Banctae crucis.
in alqo loco (gSS. in flumine, v. Sßerf., ohne navi ob. itcu^latfxn, f. lenöcnlalim.
navibus auch u. ©chiffen). - vagari, auf 2C., (in) alqo JlrctJ5prcbi^t, 'hortatio rei Christianae causa
loco, an je., praeter alqm locum, um 2C, circa alqm arma capiendi. - eine ft. halten, *hortari homines,
locum (non sJkrf. u. non Sdnffen). - exeubare, nor ut rei Christianae causa arma capiant,
je., ante etc. (SGBodje halten, jSB. uor bem .v>afcn, ante JÜrcitsrittcr, f. Äreujftt^rer.
portum, oon ©chiffen u. non Sßerf.). - agitari (Ijin Svcujfryiff , f. Äreujer no. II, l, b u. 2, b.
Uttb herbemegt werben; |83. im .vmfen, in portu, ü. JtrcM^frijnitt: jS9. mit einem frummen Weffer
©chiffen). - auf bem 9)ieere f., mari vagari; perva- einen R. madjen, aecassatün ferramento lunato in-
gari mare: bie Seeräuber, bie bamalö auf ob. allen m clderc, in etro., alqd.
SKeeren freujten, praedones omnia tunc obtinentes Jücusfpmnc, 'aranea diadema (L.).
maria. -an ber .Hüfte f., praeter oram vagari -bie Jircu^trnöcr, *qui crucem fert (eig.). -aerum-
glotte ob. mit ber gflotte überall t. laffen, classem nosus et calamitosus (uneig., oottei 3U>\% u. Scib).
quoquo versus dimittere. —
b) in berSuft; jSS.lreu MrctijJucci, quadrivium. 35ot „Stöeiberoeg".
Senbc 4>lihe, fulmina obliqua. —
II) v. tr. fid) treu trcujtuct'fc, *in crucis speciem -in ©eftdlt etne^
•,en, ö. i. fid) [djneiben: decoasari (»on Smien 2c.l- Sreujeö iibi).). - in decussem ob. in decusses. de-
committi (in Der Witte :c. sufaiiimcngeben, fallen, cussatim (in ©eftalt cineö SnbreadfreujeS X )• - ber
n. Sinien). - bie 'ffiege freujen fid), •vm altera huc t. 2>urchfdnütt 3iueier Sinicn, decussis: Sinien, wel
109 Areujtour} $rieg 110

d)c ftd) t. burd)fd)neiben, lineae in decusses obliquae: fofern er ^mbm. in 2Ulem beipflid)tet). - parasitus
teilen, decussare alqd: ^mb. f. fdjltefjen,
etroaö f. (naQÜaixoq, ©dnnarojer, ©a)ranje).
*alcjs manus decussatim constringere. Sricjibctei, f. Äried)en (baä).
ftrcujtDUrs, *senecio vulgaris (L.). !^vicg, bellum (im 2(llg., aud) = Streit übt).). -
Ätcusjug, I) im 21%, Sreuj* u. Duerjüge (ber arma, orum, n. (Sßaffen, meton. = bellum). - tu-
Solbaten), transversa iiinera, n. pl. - $reu$= u. multus (jeber plöljlid) entftanbeneÄ., Bef. in ber 9läl)e
Querfuge mactjcn (uone. 9ieifenben), alias atque alias 9tom'ö; ogt. Cic. Phil. 5, 19, 53; 8, 1, 2). - militia
regiones petere: ba§ §eer täglicfj Areuj^ u. Quer= (Ärteg3bienft). - Sie nctt)ere 33eftimmung, roie, roo
jüge maa)en laff en transversis itineribus quotidie
, unb gegen roen ber Ärieg geführt roirb ob. roorben
castra movere. —
II) $ug ber Äreujfaljrer: *bellum i[t, roetdie mir im Scutfcben gero. burd) eine $räpo=

rei Christianae causa susceptuni , *bellura pro sa- fition mit bem Subftantio roo 2c. geben, roirb im 2a=
teinifd)en entroeber ebenfalls mit einer }5räpoftt. u.
s
cris Christiauis susceptum.
f ribbcfn (nicbt iticbcln\ f. juden. bem ©u&ftantio (aber meift mit einem beigegebenen
SlTtdclct, morositas. ^Jarticip ober Sietatiofa^) ob. burd; ein bem Subftan=
Jtrirffcr, t tiäüd)cv 9)lcnfrf), bomo morosus. tto entfprcd;enbe§ Slbjectio altein, in gleia)em 6afu§
ßticbe> f. &erngef)äufe. mit bem ©ubft., 6ejcid)net, g33. ber Ä. auf Seben unb
frieden, I) eig.: repere. reptare (in alten cig. 5£ob, bellum internecinum 5v. jur <See, ju Sanbe,
:

S^ietjungen bem beutfd)en SBort entfpredjenb, fo= b. navale ac maritimum; b. terrestre: Ä. im !3n=
ioof)l oon Spieren mit unb ohne ^yil^e, a[3 aud; oon nern, b. intestinum (aud) = im §aufe jroifd)en 2Jlann
9Jcenfa)en, roeld)e ftdr) auf Äänben u. güfjen fortbe= u. 3 rau )j b. intestinum ac domesticum; b. civile
roegen, unb oon ©eroäcftfcn, roeldje fid) mit ihren (23ürgerfrieg): ber Ä. um SDlutina tjerum, bellum
3ianfen auf ber Grbe binfdjtängetn). - serpere (fd^tei= quod apud Mutinam gestum mit ben G5at*
est: Ä.
cbenb u. iei|*e frieden, bef. oon bem fcbfetcbenben Ärie= liern, b. Gallicum; b. cum Gallis gestum: Ä. mit
eben ber ©anfangen, bie fid) auf bem 23auct)e fortroät= ben Seeräubern, b. piraticum: Ä. mit ben ©ftaoen,
jen, unb in äbntia)en Scjiebungen; oon SBürmern, b. servile: Ä. mit ben Tribunen (= ©treit, $ampf),
2d)necfen 2C. ftebt nur repere). - serpendo insredi b. tribunicium: 51. für ob. roegen ber 3te(igion, beiti=
|ia)ieid)enb einbergeben, fö. oon einer geroiff en 2Jcen= ger &., b. pro religionibus (ob. pro sacris) susce-
icoengattung, f. PI. 5, 8, 8. §. 46). - auf allen 3>ie= ptum. - ber SSegtnn be§ Ä., ber beginnenbe ß., belU
ren f., reptare per manus et genua; quadrupede initium belli prineipium ob. priueipia.' - im 5?.,
:

gradu repere, roobin, alqo: auf allen Sieren frie= (in) bello; belli tempore: im Ä. u. grtoen, domi
a)enb, quadrupes; more bestiarum quadrupes. - bellique. domi belloque. domi militiaeque (feiten
auZ etroaS f., erepere, prorepere ex alqa re (ganj u. nur ba, roo ein bef. ^adjbrud auf belli u. militiae
eig.); exire ex alqa re (übt), herausgeben, roenn fia) liegen folf, umgefetjrt belli domique, militiae domi-
baz Äriedben oon felbft oerftebt): sus bem Gif. (oon im Jv. als! im ^rieben, et domi et mi-
que): foroor)!
ben ausgebrüteten jungen), exire ex ovo; exeludi: domi et belli (feiten unb me(;r bid)t. mili-
litiae. et
auf etroa§ f., ir; epere alei rei ($23. auf einen 23aum, tiaeque domique): entroeber im Ä. ob. im ^rieben,
arbori): in etroaö f., repere ob. correpere in alqd. vel domi vel belli: gteid; grofj im Ä. unb ^rieben,
irrepere alei rei ob. in alqd (um bineinjufommen); magnus bello nee minor pace; non praestantior
abdere se in alqd (um fia) barin 31t oerbergen): in§ in armis quam in toga.
Dfjt f., intrare aurem (u. ^nfeften 2c.): in alte 3Bin= ben ß. roünfd)en, bellum velle auf ben $. benfen,
:

fei f., perreptare in omnibus latebris: unter bie ad bellum animum intendere; de hello cogitare;
treppe f., abdere se in scalarum tenebras: nach ad belli cogitationem se reeipere; consilium de hel-
etro. f., rependo ob. serpendo accedere ad alqd (j23. lo inire: ©etegenf)cit jumß. fucfjen, bellum quaere-
ad pastum). - gefroeöen fommen, arrepere; arrepta- re: finben, bellandi causam reperire: Ä. oerantaf=
re; serpendo ingredi. —
II) bitbl.: bumiliter ser- bellum movere,
fen, oerurfad)en, anftiften, erregen,
vire (auf eine niebrige 2lrt bienftfertig fenn, GSgfij. commovere, concitare, excitare causam armorum
;

süperbe dominari). - parasitari (ben Sdjmarol^er esse bellum facere, 3mbm., alei, ob. in einem Sanbe,
;

machen, ftomif.). - oor ^mb. f., alei servire bumi- in alqa terra: %mb. jum S. auft^e^en, in arma con-
liter 'Ojgi^. alei süperbe imperare); so venditare citare alqm: jum Ä. ruften, f. ruften: fid; auf
fitt)

alei (fia) ^inDtn. anpreifen); adulari alqm (um ^mb. ben Ä. mad)en, galten, saga sumere. ad saga
gefafjt
berumfcfiroänjeln, roie ein öunb um feinen §erm, ire (bie Äriegäfleiber anlegen): 3mbm. mit B. brofjen,
liebebienern 2c.). bellum alei minari ob. minitari: benÄ. befdjtiefien,
ftrictfjcn, bas, I) eig.: reptatio (auf allen SSteren, bellum decernere (oom Senat); bellum juberc (oom
per inai nua). — II) bitbl.: bumilitas (nie= $otf): !Jmbm. ben $1. (burd) ©cfanbte) anbrot;en, mit
briges, fried)enDes 2Befen übt)., Cic. de inv. 1, 66, $. broljen, roenn er bie gemachten ^ovberungen nid)t
- üilulatio ^ftiecfjenbe Scbmeidjelct, bünbifebeö erfüllen fotltc, bellum alei denunciare (nirgcnbS fo
äüefau oiet als ,,ben Ärieg erflären", benn aud) Cic. offic.
fricrfjcnb, Imrnilis. liumiUimus (roas oon nie 1, 11, 36 t)at eö bie angegebene Seb.; ogl. Cic. Phil.
brigem I 1 bcf.oon Singen, rote 93ttten. :7lcöe-, 6. 2,4): 3mbm. mit bem Ä. brof)en, um il)n ju fd)reden,
aud) oon üKenjcben'. - ambitioBUS fr. aus (rbrgci,} alqm dciiunciatione armorum terrere: 3imbm. ben
li. C'iJcfaKfucfjt, oon }Scri. u. Singen). - infimus (un St. anfünbigen, erflären, bellum alei indicere (aud)
terroürfigft, oon bitten). - f. Süejen, humilitas (Cic. übtr., j"ö. ber sj3f)ilofopl)ie, pbilosophiae).
de inv. .')..110 htneidjelei, adulatio: frie- ben Ä. anfangen, eröffnen, l>ellum inchoarc ob.
djenbe Sd)ineid)e(eien, blaoditiae rerailes 'D. i. roie ioeipere; belli mitium tacere; bellum gercre coe-
bie <pausjflaocn ifjren .öerren fagen 2c, Tac. liist. 2, fid) in einen .H. eintaffeu (im Vertrauen auf
:

;')!), 4): f. 2d)mcid)ler, adolator: otnbm. I. fd;inct feine fttftfte), bellum sueeipere, mit oiitb., cum alqo
djeln, adulari alqm: fia) ju (.Sitten erniebrigen, in (aud) uneig. = fia) in Streit eint.): fid; in einen un
bamilei precei aetaitti 00. ttere. nötigen it. einlaffen, einen unnöt()igen St. anfangen,
ftric(t)cv, adolator. homiliimi ator gotr, nun jicccss;iriurn bellum suscipere: JJmb. mit St.
niebriger 2a)meicf;ler, unb jroir ad., foforn er oor überziehen, St. mit Jmb. anfangen, bellum ob. arma
3mb. t}ünbifa) fried)t, bet Speid)ellcrfcr; hurn. aHH. alei (ob. alei terrae) inleuc (aber nidjt in alqam
111 Ärieg Ähegertrarfjt 112

terram, welcfjei» Nep. Ham. 4, 2 = bellum in alqam beenbigen, nullam partem belli relinquere; totius
terram transferre ob. transmittere b. i. ben K. in
,
belli confectorem esse-, bellum tollere, delere (fo,
ein Sanb fpieten) arma capere ob. ferre contra alqm
; bafe aua) feine ©pur bauon übrig bleibt-, ber aJcifj^
Sßaffen gegen 2>mb. ergreifen ob. tragen); hello
(bie beutung roegen ,?u oermeiben ift nad) Quint. 8, 3, 4
alqm tentare ob. lacessere (3»nb. mit Sßaffen in öcr bellum patrare): einen Ä. nieDerfdjlagen, ätemlia) be=
§anb befehben). enbigen, feinem (Snbe nalie bringen (bef. burd) einen
in ben K. gelten, Rieben, abire militatum. miiitiam Öauptcoup), bellum pronigare (f. Cic. ad fam. 12,
capessere (KriegsSbienftc nehmen, o. ©oloaten)-, bel- 30, 2: bellum profligatum a< paene sublatum eat-.
lum capessere (an ben Gegebenheiten bcs Kriegen Flor. 2, 15, 2 oon ben brei ^unifdjen Kriegen ali
5Et)eil nei)men, t>. ©olbaten, oon einer Sßolfsmaffe (Sin grofjer betrachtet: primo tempore commissum
übt).); ad bellum ob. in castra proficisei (in§ gelb est bellum, profligatwm seeundo, tertio vero con-
rüden, o. gelbberren u. ». ©otbaten): mit 3mb. ge= fectum; »gl. Suet. Oth. 9): ber Ä. rouröe mit trimm
gen ©inen in ben K. jiefjen, bellum capessere cum treffen, mit Einem Sdjlage beenbigt, uno proelio
alqo adversus alqm: an einem K. %i)eil nehmen, par- dcbellatum est. - ber ,H. ernä(;rt ben k., ber K. er-
tem belli capessere: ein K. bricfjt auä, bellum ori- nährt fia) felbft, bellum se ipsum alit.
tur ob. cooritar; belli initium fit ob. uascitur; bel- 1. f. „.Krieg füljren" unter „Krieg".
fvicflcit,
lum esse coepit: ein K. entbrennt heftig, bellum ex- f riegen, im gemeinen Seben = nehmen, ergreif
2.
ardescit: ber K. mutzet in einem Sanbe, terra bello fm, betonuneu, m. f. - oronifet) brof)enb: roie tjätte
ardetob. flagrat: ber K. wütt)et allenthalben, omnia id) biet) fliegen wollen, wenn ifl) nia)t 2c., quo te mo-
bello flagrant. do aeeepissem, nisi etc. (Cic. Tusc. 4, 36, 78).
K. führen, bellare. bellum gerere (mit ben SBaf= Strichet, miles (,5olDat übt)., j©. ein tapferer
fen in ber .t>anb ^einbfcltgfeiten ausüben, fowoljl oon Ü., miles fortis: bie alten ,K., veteree milites-, vete-
einem dürften, al3 oom -Holte, als aua) ». bem für res militum). - homo militaris. vir militaris (ein
ba§ SSolf friegenben 3"ribt)errn)-, belligerare (ftärfer Kriegömann, oon friegoerfm'jrnen 3Jciinnern, wie oon
u. feierlicher als bellum gerere, etwa wie unfer „fid) gelbijerren 2c. = ein erprobter, ein ebrenwertber, aber
in offener Jclöfcbladjt meffen", mit bem 9cbbgr. beS aueb,[wie Liv. 2, 56, 8j - ein raul)er Ärieger). - ein
förmlid)cn unb funftgeredjten KriegfüfjrenS, bat)er in gemeiner K., miies gregarius: bie gemeinen Krieger,
ber 5ßrofa feiteuer)-, bellum habere (im Kriegen« vulgus (im ©gf|. ber •Jlnfülu-er, f/Nep. Ale. 8, 2):
ftanbe fenn, Krieg reiben): glürflid) K. führen, bellum ein großer, ein auegejeicfjneter &., juvenis ob. vir
prospere gerere. - ben K. führen, leiten, l)ellum age- bello egregiu>OL>.insignisioortrefflia),beröorfted)enb
re (ben K. betreiben, ben ^plan baäu entwerfen unb imMriegc); vir militiae peritissimustiinKriegsDienft,
baö jur 2(uöfül)rung bcffclbcn -Jcötfnge anorbneu, oon in ber Xatüi ic. feljr erfahren, oon einem Jelbfierm):
bem planmäßigen 2krfat)reu, mit weldjem ber Krieg ein grofjer K. fenn, maximas res in bello gessisse:
betrieben wirb, ober ber 2lrt u. üBeife ber güfjrung er war ein eben fo grofjer K., wie fein "oater, belli
beffelben, f. Sali. frgm. 2, 50 [41]. §. 11. Mela 1, 16, laude non inferior fuit quam pater: ein au5ge3eid)ne=
1; aber bei Caes. b. G. 3, 28, 1 u. Nep. Harm. 8,3 ter K. fenn, bellica laude fiorere: ein eben fo grcf;er
jet)t bellum gerere)-, bellum administrare (bie Ober= K. al§ Staatsmann fet;n, magnum esse hello nee
auffidjt u. SSerroaltung be3 Krieget t)abcn, 2Ule3 wät)= minorem pace; nou praestantiorem esse in armis
renb be 3 K. 9cötf)igc anorbneu u. beforgen, com Cber=
i
quam in toga: ein erfahrener Ä. unö Staatsmann
anfü(ircr): ben K. burd) einen Legaten (Unieranfül> fenn, multum in imperiifl mauistiatibusque versa-
ter)füi)rcu laffen, bellum per legatum administrare : tum esse: fid) 311m R. biiben, f. „ben Kriegsbienft
ben it. aus 9ftut)mbegierbe führen, bello gloriam quae- lernen", unter „Kricgoöienft": nad) eines it. 3Beife,
rere: ben Ä. gcmeiufrfjaftlid) führen, bellum conjun- militanter (}S$. loqui).
gere: einen allgemeinen (= mit allen Potentaten) 5?. ftriegerin, burd) mulier mit einem 3uf.,}23. eine
fül)ren, bellum cum omnibus regibus gerere. - K. tapfere &., mulier fortis.
mit 3mb. füljrcn, bellare, belligerare cum alqo ob. friegerifef), I) einem Krieger ob. einem Krieg
contra ob. adversus alqm. bellum gerere cum alqo gemäjj 2C.: militaris. - männlid)e§ u. f.
er battc ein
ob. contra ob. adversus alqm, feiten in alqm (im 2Xnfef)en, üaerat in eo babituavere ac mili-
\irili-.

2111a., f. oben); bellum habere suseeptum cum alqo taris: eä fiel)t bei um
fetjr f. aus (b. i. fiefjtaus wie

(ftdj' mit o"tb. in it. ciugelaffen (jaben); castra ha- im .Krieg), omnia belli apparatu Btrepunt (überall
bere contra alqm (gegen %mb. im jjelbe ftefjen); bello ruftet man fid) jum .Krieg). —
Et) }um xrieg geneigt
ob. armis persequi alqm fömb. mit Krieg, mit }i.>af= 2C.: bellicosus (fowolil oon SBöflem unb i'anbcrn, in

fen »erfolgen, um il)n 311 jüdjttgen, um 3tad)e an iljm bmen eine friegerifa)e Öefinuung oorf)errfd)t, alö aua)
ju nehmen): mit SBorten gegen 3Baffen Krieg führen, oon ßeiten, tu benen Dtele Kriege geführt werben,
bellum gerere contra arma verbiß. »8. Liv. 10, {). §. 10: bellicosior annas). - ad bel-
ben K. in bie iiänge 3ict)en, (jinjiefjen, bellum du- lum promptus. ad bella sußcipienda alacer etprom-
cere ob. trahere (f. „bin^eben no. I, A, 2, a" ben ptus (jum .Kriege aufgelegt, |SB. mens, animus). -
Un^crfd).): ben St noo) weiter auäbefmen, bellum la- ferox (unbänbigen u. mutmgeri Sinnes, 0. $erf. u.
tius movere: ben ß. aufgeben, bellandi consilium ©taaten). - f. ©eift, f. Weift: es fieljt am politifd)en
deponere, abjicere (ben beabftrfjtigten K. aufgeben); §0ti)0nt f. arma speetant: um fie frie=
aus, res ad
bellum desinere, deponere. coeptum bellum omit- gerifd)et mad)en, ut forest ad bella meliores.
311

tere, dimittere (ben bereits begonnenen, geführten Striegcvf aftc, corpus militum (alö (Sorporatiou 1

K. etnfteßen): ben .u. enbigen, beenbigen, 311 CSnbe - genus militare (als! Klaffe ber SBürger). - im
bringen, bem M. ein @nbe madijen, belli ob. bellandi bl. milites. - Jtrtcgcrlcbcn, vita militaris.
ob. (jeboeb feltener) bello finem facere im xHllg., bem ftriegerrort, f. KncgsfleiD.
,n. eintrübe machen); ab armis discedere (burd) frei= Jlvicgcvftaub, a) abltr.: *ordo militum-, *ordo
willige 9(teberlegung bei üffiaffen); bellum conficere militaris. - in ben K. treten, miiitiam capessere u'gl.
ob. perricere. debellare (burd) ©eroali ber Sffiaffen, ©olbat werben). —
b) concr., f. ifviegerfafte.
burd) gändid;e 2htfreibung ber Streitkräfte beä gfein- Ju-icgertbat, f. Kneuswiat.
be«3); bellum componere (burcl) gütltaicn ^ergleid) Stvicgcrtvacbt, ornatus veetitusque militaris
ober einen Jvtebenittactat): einen .Krieg noUfotumen - in K., *militariter ornatus vestitusque.
113 friedfertig frieg^erfaljrett 114

fricgfertig,*expeditus ad bellum capessendum. Strtcgäcommiffartat, *duumviri (u. f. f.


nadj
aud) bl. expeditus (t>on ©olbatcn ic.). - ein £eer f. ber Qaf)l ber ätfitglieber) rebus, quas belli usus po-
macben, exercitum omuibus rebus ornare atque in- seunt, subministrändis.-JtricgÖCOmimffär, *qui
struere; aud) bl. exercitum instruere. res, quas belli usus poscunt,subininistrat.-f$rtcg3=
f riegf ret, immunis militiä. - f. fetm, vacationem bepurtentent, *rerum bellicarum administratio.
militiae habere. Siricgtfoepot, belli horreum (im 2lllg.). - rece-
Jtricgfrcibcit, vacatio militiae. ptaculum armorum (Sßaffenbepot).
ftriegfübren, bas; j23. beä &\ mübe, bellando Krtegöbicnft, militia (im 2lllg.). - res miiita-
ob. bello fessus. Sgl. „Äriegfübrung". ris (Stiles, mag ben ©olbaten u. beffen Skrridjtungen
fricgfüJjreub, bellans; bellum gerens. - gern betrifft übl).). - munus militiae (bie Obliegenheit,
f., bellicosus: alle friegfübrenben SDiäcfite, omnes, alä ©olbat ju bienen, ju raelcfier man »erpflid;tet ift).
quibus bellum adversum incldit (Hör. sat. 1, 7, 11); - munus belli, munus militare (eine einzelne, ben
omnes, qui bellum suseeperunt. Äriegs>= ob. gelbbtenft betreffenbe SBerricbtung; baber
Kriegführung, belli gerendi ratio (bie R. a(§ munera belli ob. militaria, ber Äriegsbienft ala 3n=
zfjeorie, bie Saftif). - belli administratio (bie gange begriff ber einjelnen Verrichtungen bes> Äriegerä). -
2lnorbnung u. Seitung beS Äriegeä von Seiten beä jum Ä. tauglid), fällig, f. bienftfäötg no. b. - ben $.
Cberanfübrers); ob. umfdjr. bureft bellum gerere lernen (fid) 5um Ärieger bilben), militiam ob. rem
oö. administrare (f. „Ärieg" ben Unterftt).), js8. bei militarem discere; militiam edoceri: ben Ä. praf=
ber R. (in ber ärt u. äBetfe bei Ä.) gmbS. 9?atf; be* tifet) lernen, usu ob. per usum militiam discere (jiB.

folgen, in gerendo bello alcjs consiliis parere. im Säger, in castris) unter %mb. ben Ä. lernen, sub
:

frieggerüftet, f. friegfe'rtig. alqo militare discere; alcjs diseipulum esseaemi-


frteggeübt, bello ob. in armis exercitatus. im litem; sub alcjs militia tirocinii rudimenta ponere,
3fbg. aud) bl. exercitatus (burd) Ärieg ob. in ben in alcjs exercitu tironem militare (biefe beiben =
Waffen geübt, f. Nep. Epam. 5, 4. Caes. b. c. 3, 73, unter 3mb. feine erften Äriegäbienfte tl;un, ben erften
3). - usu bellorum gerendorum exercitatus (burd; gelbjug mitmad;en): mag jene auZ 33üd)ern, bas fyabv
Grfabrung in ber Äriegfüörung geübt). - multum id.) im Ä. gelernt, quae illi literis, ea ego militando

in bello versatus (ber uiel im Äriege geroefen ift). didici: ben Ä. fefjr genau fennen, rei miiitaris peri-
frtcggctt»o^nt,bellisassuetus(Vii-g.Aen.9,201). tissimum esse: fid; an ben Ä. geioöbnen, studio ar-
ftriegöatttt, munus militare ob. belli. - aud) morum assuescere : ben^.nadjläffiger beforgeu, tbun,
imperiuni (®gf£ magistratus, j. Nep. Milt. 8, 2). munera belli segnius obire. - Äriegöbienfte nebmen,
Stricgöanfüfjrcr, belli dux. in ben Ä. treten, militiam capessere (fid) bem $rteg£>=
StricgSanftaftett, apparatus belli. - Ä. mad)en, Banbraerf roibmen); nomen dare militiae, im 3fbg-
treffen, bellum parare ob. apparare ob. comparare U. nomen dare (fieb jum ©olbaten melben, fid; in
ob. adoraare ob. instruere. bie ©olbatenlifte eintragen (äffen) stipendia mereri
;

ftrtcgöarbeit, opus belli ($33. hoc unum opus coepisse (anfangen <So(b äu uerbienen) a(ä ^reiroiEi* :

belli reitati. - ftricgöardjtö, *tabularium mili- ger, voluntarium extra ordinem profiteri militiam:
tare. - im 3ff)g- aud) literae publicae (Caes. b. G. bei Qmb. Ärtegäbienfte ne(;men, in ^ntbä. Äriegäbtenfte
5,47,2). -ftricgöorttfcl, lex miiitaris. - Kriegt treten, se alcjs militem futurum al'tirmare (oerfid^ern,
auf ruf, f. Aufgebot. - ftrtegöaufnmnb, f.Ärieg3= bafj man Qmbä. ©otbat fet;n rool(e); ad alqm mili-
foften. - ftricgöauöfic^t, belli suspicio. tatum ^mb. (;inge(;en, um bei ibm
ire ob. abire (ju
ftrtcge<baufunft, * architectiu-a miiitaris. - ju bienen, j33. beim Äönige, ad regem): unter $mb„
nad) ben Siegeln ber x. bauen, militanter aedificare. (e. Jelbberrn) Ä. ne(;incn, alcjs castra sequi: $. im

ftrtcgesbauntcifter, *architectus miiitaris. 2lue(anbe ne(;men, alienae militiae nomen dare: eä


ftrierjcbcauttcr, *qui duci ad manus est in roirb ^mb. jum 5?riegäbienft gejnntngen, alqs cogi-
bello administrando; etroa aud; *belli administer tur, ut militet: in ^mbZ. Äriegäbienften (alö Q'ölb=
(»gl. Sali. Jus. 74, 1). ner) fteben, mercede militare apud alqm ($23. apud
&ricgöbcbarf, =bebürfniffc, omnia, quae ad Persas): Äriegäbienfte tbun, f. bienen (als ©olbat):
bellum gerendum pertinent.- quae ad bellum opus ^mb. auä bem Ä. entlaffcn, militiä ob. sacramento
sunt. - quae belli usus poscunt($33. liefern, suppe- solvere alqm; ogl. „abbaufen no. 1": ben Ä. quit=
ditarej. - £. an Veit), peeunia, quae in bellum tiren, f. abbanfen no. II, a (»gl. ©ioilbienft): fid; bem
usui est. ^. entjieljcn, militiam subterfugere fid; bem Ä. ju :

ftriegäbegcbcnfjcit, res bello gesta. entjicljen fuclicn, militiam detreetare: frei fet;n pom
ftricgdbc'rotbung,anftellen, belli traetare con- Ä., militiä immunem esse; militiä ob. munere mi-
silia. vacare; militiae vacationem habere.
litiae
ftricgvjbcutc, praeda bellica; übrig, f. 23eute. Äriegöbirectortuut, *rerum bellicarum cu-
ftriegöbürt)cr, libri eorum, qui de militari di- ratorcs. [tates.
ina Bcripseraut. ftricgcbrangfdl, calamitas ob. calami-
belli
.<lricge<bül)nc, f. Jtriegsidjaupfofe. ftrteg<<cbre, miiitaris dignitas (f. Sen. tranqu.
ftriegc<bünbmf;, societaa belli ob. armorum. - 4, 1: salvä militari dignitate). - ben geinb mit allen
ein H. fdilicfjen, societatem belli facere: e. ft. mit it. abue(;cn (äffen, hostes armatos suaque secum ie-
3mb. idjliejjen, fid; in ein ft. mit ?)iub. einlaffen, ar- reutes abire sinere.
ma com algo.
consociare ftrtegefctb, f. <2olbatcneib.
ftriegecamerab, i. Hriegsgefäbrte. Jlrteg(?eifer, belli Studium.
$lrtcg<<cnffc, ium militare; miiitaris pe- friegtferfabven, belli ob. belli gerendi peritus,
eunia. -eine«, errieten, aerariuni militare insti- belli BcienB. belli band ignaros. usu bellorum ge-
tuere: bie .H. oerroalten, peeuoiam, quam belli usus rendorum exercitatus (in ©ejug auf bie gan^e aü(j
poseunt, difp rung, com ^cloljerrn IC). - in bello exercitatus.
ftricgcicafiircr, f. Uricg6;al;lmeiftcr. multum in bello reroatus (frieggeübt, »om «Solba
ftricgeicollcgitiiu, 'consilium, q belli- ten übl;.). - usus miiitaris OD. mi-
rei militarie ob.
ca« curat - ftricgecommmtbo, i. (Sommanbo litiae peritUS. rei miiitaris prudeUB (in ©ejUfl
no. II. ben Xicnft im .Hriege, oon bem, oer fid; prattifd;e
115 Kriegs er fafjrenljett ßriegSfnedjt 116

Kenntniffe be§ Krtcg§bien[te3 erworben Ijat). - nid)t SricgSgcift, animus bellicosus.


f., usus militaris imperitus. - friegöerfafjrene 50län= Jtticgei'gcnofit, f. 5ü-iegfSgcfä(jrte.
ncr, homines ob. viri militares (f. Krieger). - feljr flviegc«gevöcf, f. 6epacf.
I. u. tneggeitbte Jclbfjerren, peritissimi atxjue exer- firiegctgcvntlj, =gcrritl)f rlmften, belli instru-
citatissimi duces. mentum et apj)aratus. omnia, quae ad belli usum
Ättegäerfnf)rcnljeit, =crfaf)tung, belli ob. pertinent (im sJlllg.). - militare instrumentum. mi-
beUi gerendi peritia. belli usus, bellorum geren- litaris supellex (bie Jclöeqmnage beö einjelnen Arte*
dorum usus ((Srfahjenfjeit in ber ftriegfüljrung). - ger§).- vasa, orum, n. (öaä Sötrtrjfd^aftägerät^ beg
rei militaris peritia. rei militaris usus, usus mili- cinjelnen ©olöaten).
taris ((Srfaljrung im Kriegsbienft). - oljne alle Ä., MricgÖgcricijt, j. äricgcrattj no. I, b. - burd)
usus militaris imperitus. - nid;t niel K. befifcen, non ein St. roerben bie 2lbiccfcnbcn jum Sobe nerurtbeilt,
magnum in re militari oD. in castris usum habere : exercitu suffragium ferente absentes capitis dam-
leine, nullum usum rei militaris pereepisse. nantur.
JtttegScrf Ifivnng , belli indictio (Flor. 4, 10, ftricgc<gcvHd)t, belli rumor.
2). - @ero. umfebr. burd) bellum indicere, $5. bas> &ricg3gefang, *carmen belücum.
9ted)t ber Ä., jus, quo bella indieuntur: naa) ge« $tricg<<gcfri)öft, munua belli ob. militare.
fdjeljener $., bello indicto. Srieg3gejri)iri)tc, *res bello gesta.
SittcgScröffmmg, belli initium. Slricgögcfdjid, i. ÄriegSgltid.
$t'ricg3fftd),res militaris. - artes belli (bie$ün= SticgÖgcfrtjtci, clamor militaris. - clamor
fte beä ttrtegeö).- Marti um opus (baä £>antiroerf e-ineS proeliantium (Daö ©efd^rei ber Äämpfenben). - im
Krteger§). - fid; bem Ä. roibmen, rem militarem ob. 3fl)g. bt. clamor, j33. mit iL, clamore sublato: ein
militiam discere; militiamedoceri: in§K. gehören, M. ergeben, clamorem tollere ob. attollere.
pertinere ad rem militarem: unter allen geibberren ftricgögcfclj, lex militaris (in äkuig auf baä,
ba% K. am beften nerftcljen, peritissimum esse inter roaö im Kriege erlaubt u. «erboten ift, 0. naa) bem
duces artium belli. fi. etroas mitnehmen, belli lege auferre alqd). - nad)

JUrtcgSfatfcl, f. ÄriegSfeuer. bem SL ftrafen, militariter punire.


friegöföf)ig, f. bienftfäljig no. b. Sricgctgef riinij, tormenta bellica, orum, n.
Strtcg3fal)HC, Signum (militare). Stricgögctöf c, armorum strepitus. - überall ift

^rtegSfcner, -faäel, =ftamme, belli incen- K., omnia armis strepunt.


dium. - öaö Ä. erregen, anfdjüren, belli incendium Slricgägctnntmcl, belli tumultas.
excitare; bello facem praeferre (Tac. bist. 2, 86, Sricgögcnicrbe, bellandi Studium.
7): baä K. ift anägebrodjen, bellum exarsit: in einem ftricgötnii^l, im, bello flagrante.
Sanbe, terrabello ardet, fiagrat : 'älüeä fteljt in Ärieg§= <trtegc<cjliirr, belli fortuna; bellica fortuua. -
flammen, bie Ärieg3facfel ob. «flamme lobert al(ent= mit gleichem .u., aequo ob. communi Marte: mit
fjalben, omnia bello flagrant: t>a% aufloöcrnbc K. roed;felnbem Ä., variäfortunä-, varin victoriä; vario
mit feinem 33lutc töfeben, oriens incendium belli san- Marte: mit gcrootjutem it., suä fortuna suo Marte: ;

guiue suo restinguere. mit ungeroiffem SL, incerto Klarte (alle biefe jö.
$lttcg§ftottC, naves bellicae. fdmpfcn, pugnare): i>a$R. neri'udjen, cö auf Mü K.
StrtcgSfttljtc, im 3fE)9- vectura. -Striegsfuljren anfommen laffen, belli fortunam tentare ob. peri-
vecturas describere: K. requiriren, ve-
«usifcbretbeii, clitari ob. experiri: baZ 8. ift o"'bm. immer bolb, ,

bicula exigere (äBaqcn jum Xranöport bcorbern). alqs belli fortunä semper jnospere usus est; belli
^ticgöfufj, etroa belli ratio. - Da3 £>eer auf ben fortuna alei ubique praesto est: i>a% Ä. ift abroea)
K. fefccn, exercitum ob. copias omnibus rebus or- feint», varia belli fortuna est.
nare atque instruere; auch, bl. exercitum instruere: Stvicgcgott , deus belli (im Slllg.). - Mars (ber
bie flotte, classem expedire atque instruere: ba3 Ä. ber atöntec).
£eer ftef»t auf bem K., exercitus omnibus rebus or- Jlricgögötlin, dea belli (im 2lllg.). - Bellona
natus atque instruetus est: mit ftinb. auf bem K. (bie ii. ber :Köii:ev).

fteljen, bellum gerere cum alqo (aueb übtr., j33. cum Sricgöfjnnbttjcrf, f. Äriegöfaa).
viro [non ber Wattin]). Stricgöhoufctt, agmen nülitum.
Jftricgtfgebvfutri), belli ratio ob. mos ob. usus $lricg€*l)ccr, f. §eer.
(SBerfafjrung&art, Öebraud) im Kriege). - mos mili- JTiriegc*t)clb, f.
^efb, Krieger.
tiae (Öebraud) im ÄrtegSbtenfte, bei' ixn ©olbaten). firieg^bctolb, praeco.
- bem Ä belli ratione
nacl; , ob. more ob. usu; morc JlricgÖ^ÜlfC/ cohortes auxiliariae; milites au-
militiae; exemplo militari, instituto militari (naa) xiliarii.
ber 2lrt, rote cq bei tm
©oltyvten üblich ift). flricgojobr, *annus, in quem bellum incldit
ftricgc*gebrtnrenj 0. immer Ä. haben, novas (t>(i$ $ai)t, in roeld&eä ein Krieg fallt). - annus bel-
belli causas circumspicere. licosus (ein 3o^t ooQet Kriege).
Jlricg3gcfnl)rtC,commilito. militiae comes(alä fivicgcifcnntiiif?, belli scientia (Kenntnifj beä
unter Ci'tner Jvaljne Sienenber). - belli ob. bellorum Kriegä u. beffen Jü^rung). - scientia rei militaris
so.ciu8.expeditionum socius (alo Wcnoj; im Kriege, ob. militiae (Kenntniß beSKriegäroefenäob.-bienfteS).
bei Kriegäunternehmungen). - contubernalis (Srit* Mriegc*Hcib, flcibnng. r titu^ militaris (Ü69.
lamerab). - er mar mein K., cum eo mihi erat mi- bie Kleibung eineä Kriegerä, eineä ©olbaten).
-

litia communis; ille mecum militavit. gum, {(eines, sagalum (bo§ KriegSgeroonb ber 316=
fr icgögcf nngeu, captivus; bello captus. - bie met: bah. bie :)feoenoart: saga sumere ob. ad saga
Jlriegetgefnngenen, captivi-, corpora captiva. - ire, b. jum K. greifen, eä anlegen
i. fid) »um Kriege
3«nb. f. machen, bello capere alqm: bie KriegSge anfa)idcni - cultus militaris (ber gonje 8ln§ug emeä
fanqenen auäroedjfeln, captivos commutare. Kriegerä). - ornatus militaris (ber gonje (riegerifdje
$Uieg<<gcfnngcnfrf)flfi, captivitas. - eervituB Sdjmud!). - habitofi militaris (Kriegs oolbatcn ,

(Sflaoerei, fofern bieKriegägefangenen meift juSfin trad)t). - baä K. emeS gemeinen ©olbaten, sagulum
uen gemacht roerben). - in K. getanen, bello capi, gregale.
im Qjljg. bl. capi. JTricg^fncrfrt, miles gregarius. - bie Kriegt
117 ÄriegSfoften ÄrtegSrutym 118

fnedjte, vulgus (im ©gf£. ber SfnfüFjrer, f. Nep. Al- Jiricgömuuition, *globi et cetera, quae ad
cib. 8, 2). tormenta bellica pertiuent.
ÄtiegäfoftCtt, sumptus belli ob. rei militaris. $trieg#mutf), animus bellicosus. - roilber, un=
sumptus in - impensae in bel-
rem militarem facti. banbiger K., ferocia: troll roilben K., ferox.
lum factae. impensae, quae in bellum factae sunt SricgÖttOtl}, belli calamitas.

(f. 1. „Soften" über sumpt, it. imp.). - bie Ä. ouf= ftrieg^oberffer, tribunus militum.
bringen, sumptus rei militaris explicare: bie Ä. be= ÄricgÖOpcratton, res bello gerenda, im,3fl)g.
ftreiten, quod impensae factum in bellum
tragen, 61. res gerenda (roermfie erft ausgeführt roerben
est praestare impensas in bellum factas praestare
; : foll). - res bello gesta, im 3fl)g. bl. res gesta (roenn
alle Ä. ju beftreiten (311 tragen) ucrfpredjen, omnem fie fd)on ausgeführt ift). - bie Äriegsoperationen un=

sumptum belli ob. omnes impensas in bellum pol- terbrerfjen, ftören, rebus gerendis intervenire.
liceri. ÄricgÖOtbttling, disciplina militaris.
ßriegöfunbc, f. Äricgärotff enf c$af , =erfa))ren= tucgSpfUcfjtig, *,militiae sacramento obstri-
bett. — fricgdfttnbig, f. friegserfaljren. ctus. - nid)t f., f. bienftfrei.
ßticgöfunft, res militaris. militia 'collectio, bas fivieget^fan, belli ob. belli gerendi ratio ob.
.Sriegsroefen, ber ftriegsbienft, alsÄunft bes gemet= rationes (uofj, bie 3lrt u. 2i5cife, roie ber Ärieg ge=
nen u. Ijoljen Sriegers«. - disciplina bellica ob. mi- füfjrt roerben foll). - descripta totius belli ratio (ber
litaris (bie Äriegsfunft, bas Äriegsroefen im ®gftj. entworfene Ä.). - einen Ä. entroerfen, totius belli
anberer Äünfte, Cic. de nat. deor. 2, 64, 161). -
)". rationem describere: ben ganjcnÄ. änbern, omnem
artes belli, artes bellicae (bie Äünfte bes Krieges, belli rationem commutare.
als non A-elbbcrren 2c. betriebene; eine einjelne Äunft ®vie$$vatf) , I) als S3ebörbe, a) in griebensjei=
biefer: ars belli ob. ars bellica). - Regeln ber $., ten, in einem Sanbe: *consilium, in quo de bellicis
praecepta imperatoria (n. pl): bie $. lernen, rem rebus consultatur. - in Sejug auf bie -Utitglieber :

militarem ob. militiain discere; militare discere, *qui de bellicis rebus consilia capiunt; *qui res
unter !3mb., subalqo: in allen Krtegsfünften untere bellicas administrant. —
b) im Sager, aus ben ge=
richtetfenn, omnes belli artes edoctum esse. - fammten tjöljeren Dfficieren befteljenb consilium mi- :

ItS- 3ft es = Kriegs 6aufunft, f. b. litare ob. castrense ob. bellicum, im Q\ l)g. aud) bl.
SticgSIogct, castra, orum, n. consilium (im 2lllg., als beratfyenbe 33erfammlung,
^ricgölärm, f Kriegsiumult. j^3. consilii sententiä, nad) bem Slusfprud) bes Ä.,
Äricgcdoftcn, um, n.belli onera, Nep. Phoc. - praetorium (fofern er fid) im ob.
3, 4).
ftricgälcutc, müites; genus militare. - roacfere, beim gelbfyerrnjett nerfammclt). - duces, quos sibi
gebiente Äriegsleute, homines militares (f. Krieger). imperator ad consilium capiendum deligit (nad)
ftricg^Hcb, Carmen militare (Solbatenlieb). Caes. b. G. 7, 36, 3), im ^fljg. duces ob. prineipes
ßricgöfijr, belli ars (im 2tllg.). - strategema, allein (fofern bie fjöfjeren Dfficicre ben Ä. bilben). -
atis, n. (arQuri]yrjfj.u) ob. rein lat. consilium (ei= tribuni militum centurionesque (bie Äriegstrtbunen
nes gelbljerrn). u. ©enturionen, fofern fie ben Äriegsratl) bilbeten). -
&mg3ttfte, f. Sifte (Der Solbaten). einen Ä. balten, consilium babere: einen Ä. berufen,
ftriegäluft, bellandi Studium ob. cupiditas. - consilium convocare ber Ä. oerfammelt fid), duces
:

jeljr große &., summa belli gerendi cupiditas. conveniuut: etroas oor ben Ä. bringen, alqd ad con-
t ricgölufttg, belli ob. bellandi ob. belli gerendi silium deferre: etroas bem Ä. oortragen, alqd ad
cupidus ob. avidus (in einem einjelnen fialle). - bel- consilium referre: ben Ä. entlaffen, praetorium mit-
licosus (triegertfd)es Sinnes übl).). - fetjr f. fenn, tere praetorium ob. consilium ob. duces dimittere.
bellandi cupiditate flagrare. - ;

II) cinjclnes SJJitglieb einer Ü6er bas Ärieg§roe=


ftttcgdmfltfjt, Itfriegfüljrenbe Wiad)t: *princeps fen gefegten S3el;örbe *a rebus ob. consiliis bellicis.
:

(^ürft) qui, ob. civitas (Staat) quae bellum facere - geheimer Ä., *qui est a consiliis bellicis et inti-
atque instruere potest nad) Cic. agr. 2, 28, 77). — mis quidem.
II)£eer (j. baf. bie Simon.): vires. -mit ber ganjen flviegc<vrtub, quae bello rapiuntur ob. rapta
&., omnibus viribus (mit ,3 u a mmennef)mung a ^er 1
sunt. - praeda (bie S3eute).
Streitfrage totifl viribus (mit ,3ufammen()altung
; $Jctcg8rcd)t, I) jroifd)en friegfü^renben 25ölfern :

aller Streitfrage): mit feiner ganjen Ä. ?u $mb. jus ob. ($lur.) jura belli. - lex belli (@efe^ bes Ärie=
ftofjen, cum omnibus suis copiis in alcjs castra ve- ges). - jus imperatorium (^yelbl;errnred;t im Kriege).
nire; omnes Btiae copias conjungere cum alqo. - belli aequitas (roaä im Kriege rcdjt u. billig ift, f.
ftricgämaga^in, horreum belli (für (betreibe). Cic. off. 1,11, 36). - bas Ä. bcobad;ten, jus ob. jura
- armamentarium (für äßaffen u. bgl.). belli servare, gegen ^mi>., in alqm: gegen ^inib. oon
ftriegdmanier, .Uriegsgebraud). i. feinem Ä. ©ebraud) madjen, ornne jus belli ab alqo
ftucgömann, f. Urieger. abstinere: nad; bem St., jure ob. lege belli; jure
ftricgsmantd, Bagum. imperatorio (j5B. etroas fia) aneignen, auferre alqd).
ftricgtfmairijtnc, machina bellica. - II) Inbegriff ber Äriegsgffe(5e: leges militares. -
ftricgdmatcriaf, instrumentum et apparatus ^»anb^abung bes Ä., jurisdictio castrensis. - nad)
belli. - arrna, tela, cetera quae ad bellum geren- bem .U. 3mb. ftrafen, militanter punire alqm.
durn pertinent (nad) Cic. I'bil. II, 12, 80). - bas firtcgctvirijtcr, 'judex castrensis.
ganje K. in einer Stabt nicberlegcn, omnem appa- ftricg«*roft, equua militaris.
ratum belli inalqooppidocollocare: es befanb fid) Jtvicgörotte, caterva militum.
in ber Stobt oon alters fjer ein foldjer Sorratf) »on ftrtcgdruf, 1) = Aufgebot, ro. f. — II) = Ärieg§=
.H., baf; K., tintj eranl antiquitus in oppido omnium rufjm, ro. f.
rernm ad bellum apparatus, ut etc. ttricgömbjn, belli (ob. bellica) gloria ob. laus.
ftricgömtniftcr qui in consi- - gloria militaris. rei militaris laus ODWUärrulmt
lio lemp 1 1 omnium r< rum bellicanui] ba- übf).; Dfjf. ,,M\ü)m" über glor. it. laus). -auSge^oid;
betur pai tieep ut't<'r .U., exei 11 re militari gloria: Ä. erlan
ttrtcgemtuiftcrium, 'consUitmi rerum belli- gen, erroerben, belli eloriam cousequi ob. adipisci:
ctron, bellicam laudem sibi parere ob. eolligere; l»'lli
119 ßriegSrüfiung ßriegjojuftanb 120

gloriä ob. bellica laude florere coepisse: K. fyaben, Jlriegöuttfafl, f.


Kriegsunglütf.
belli gloriä ob. bellica laude florere: »tclfatfien K. ftriegäungemad) , quae bellorum necessitas
haben, bellicis laudibusabundare: er befafj eben fo affert.
uiel K., mie fein 93ater, belli laude non inferior fuit StiegÖungiürt, res belli adversae. -belli ca-
quam pater. lamitas. im $ffjg. gen». b(. calamitas (im Kriege er-
Stricgärüftung, belli comparatio (bae ©ia> littener aSerluft im "Mg. , bann bei ben §iftor. iivö-
lüften jum Krieg, alä §anblung). - belli apparatus 6ef. eupljemtft. = erlittene Dcieberlage).
(alle SBorfetjrungen jum Krieg jufammen). - Krieg3= ftriegäunfoften, f. Kriegsfoften.
rüftungen madjen, f. fid) ruften (jum Krieg). ftricgeitjerfnffung, iustituta militaria, n.pl.
SlrtcgSfadje, res bellica. $tricgöt>crgci)cn, flagitium militare.
^riegäfcfjaat, manus. Jirtegötictijccrung, vastatio mit öenit. beä
JlttcgÖfcrjabcn, belli calamitas. Sanbes :c., roeldjeö ner^eert roirb.
SIrtcgöfcfjaupJai?, belli sedes(©i§ beä Krieg§, SricgÖtJCtfuft, belli damnum.
$93. änbert fid), roirb uerlcgt, mutatur). - locus, quo ftviegctucrhJttltimg, administratio belli.
bellum gestum est (ber Drt, roo ber Krieg geführt ftrtcgSDolf, milites* i^bie Soibaten). - genus mi-
roorben ift). - locus belli gerendi (ber Drt, reo ber litare (öte ©otoatenclaffe).- militares copiae, im
Krieg geführt werben foll, 533. änbert ftd), wirb »er= 3fb,g. copiae (bie Sruppen, Streitmacfit). - baä
bi.

legt, mutatur). - ben K. nad) Slfrica »erlegen, bel- gemeine K., vulgus (im ©gf^. ber 3(nfüf)rer, f Nep
lum transferre ob. inferre in Africam: Sfcadjrirfjten Alcib. 8, 2).
»om K. erroarten, proeliorum nuncios exspeetare: ftricgCUorratl), 1- Kricgomatcria(.
com K. abtreten, a bello discedere. $lricg^tt)rtffcH, anna, orum, n. - ßricgötofl^
Ärtcg3fcf)if?, navis bellica (im 21%). - na vis gen, carrufl CJßad'ioagen). - essedum (Streitroagen).
longa, navis rostrata. quinqueremis (befonbere 2(r= ftrtcgölocrf, f. Kriegöarbeit.
ten ber KriegSfdjiffe ber 2llten, bef. im ©gf§. ber na- SttcgöttJCrf ^eugc, instrumentum belli. - ma-
vis rotunda, be§ Kauffa()rteifd)iffe3). chinae bellicae (Kriegöinafcfttncn).
JlticgofcrjriftficHer, is, qui de militari disci- ^tiegötoefen, bellicae res (Singe, bie ben Krieg
plina scripsit. betreffen», -res militaris. miiitia ("iüleo, roas ben
Sricgöfdjulb, -f Bulben, peeuniae ad rem ©otbaten u. beffen Serridjtungen betrifft). - eine
militarem mutuae sumptae (als ju Kriegöärocden gro|e Kenntnt fs uom K. ^aben, summam scientiam
auf 33org genommenes @elb). - *aes alienum bello ob. magnam prudentiam rei militaris habere.
contractum (alä im Kriege berommeneg Sßafftoner« ^ricgötoiffcnfrfjöft, iniofern beren^ntb. fun=
mögen). big ift, scientia belli (in Sejug auf ben Krieg u. bef=
JlricgSfctjttlc, *ludus militaris (eig., 6abetten= fen ^ü()nu:i]'. - scientia 00. prudentia rei militaris
K. ©djitle). - militiae diseiplina (uncig., ^dbbtenft (in Sejug auf ben Krieaobienft\ - infofern fie ein
felbft al<3 «Schute für ben Krieger, f.
Cic. de imp. %ad) ber SBiffenft^aften bitbet, diseiplina militaris. -
Pomp. 10, 28). - bei Stnb. in bieK. gcfien (uneig. = bie K. lernen, ftuöieren, rem militarem discere: fid)
unter ^mb. ben Kriegöbienft Temen), alcjs diseipu- ber,K. befleißigen, rei militaris scientiae studiosum
lum esse ac militem; sub alqo militare discere: esse.
Spanien, bie K. be§ fernblieben §eere3, bie K. beö ftrtcgättmtf), belli impetus. - belli saevitia.
§amtibal, Hispania, seminarium hostilis exercitus; $lrtcgei^rt^Imctfter, tribunus aerarius. - dis-
hispania Haimibalis enulitrix. pensator belli, ob. umfe^r. cui negotium peeuniae
&ricg3fccrctnr, *scriba a rebus bellicis. dispensandae datum est (ber bie im Kriege nötigen
Strtcgöfpicl, fpiclen, proelia ludere (Ov. art. äluägaben, SluSjafitung ber l'ölmung an bie ©ölbner
am. 3, 357). - ftvicgöftanb, belli ratio. 2C. beforgt. 3 1 » 3lömifd)cn §cere b,iefi biefer K. jur
Äricg3fteucr,I) «Steuer tut Sed'ung ber Kriegt 3eit ber Jiepublif quaestor).
loften: *tributum, unde belli impensae tolerantur. Sricgöscit, belli tempus.
— II) = Kontribution, ro. f. StticgÖSClt, militare tabernaculum (jebc ;Hrt
Stricgäftrafc, poena militaris; animadversio r>on Dbbadj, bal). aud) 3dt, alo ©d;u§ gegen 9ic=
militaris (f.
„Strafe" über poen. u. anim.). - mit K. gen 2c. - tentorium (bao au$ Xüdjcrn ob. [im fftätn.
).

belegen, militanter punire. Sager] au% %eüen aufgefpannte 3 c(t- bal). meton. >

Stricgöftrapasctt, belli labores. aud) pi lies [§efie] = tent.; f. 3^).


ÄricgÖftrofjC, via militaris. ftricg^3ögling, *puer, qui ad nuntiat!) publice
Slticgöftltrm, belli impetus. - 9J<cf)r bitfjt. belli informatur.
turbo \Flor. 3, 5, 5) ob. belli procella (tobt fort, ft riegc< >nriit, diseiplina militaris ob. castrensis
(

desaevit, Flor. 2, 6, 12). rei militaris OD. castrorum ob. militiae diseiplina;
Ärtcgätölts, f. äBaffentanj. im 3ffifl. M. diseiplina. - ftrenge ,u., diseiplina se-
JUicgtfüjat, res (in) bello gesta, im 3f()g. 61. vera; diseiplina severitasque: fd)led)te K., diseiplina
res gesta (im Kriege uollbracötc %t)at). - militare solutior ob. laxior: ftrenge St. unter ben ©olbaten)
facinus (Xljat cincä Kriegers, äßoffent^ot, ucllbrin= Balten, *disciplinani militarem severe regere; 'mi-
gen, ederc). - opus belli (Arbeit, bie im Kriege ju lites severa disciplinB coercere: eine etmalju ftrenge
Iciften ift, 3^3. hoc unum opus belli restat). - burd) Ä. einführen, diseiplinam militarem praet'ractiu> et
Kricgotbaten berühmt, armis inclutus: grofje ob. rigidiufl astringere: bie St. oerbeffern, corrigere ca-
hcrrftdje ÄriegStljaten tl)itu, Derrtdjten, magnas ob. strorum diseiplinam: bie burü) 3mb8. 3cintl? ge
praeclaras res bello gerere: bau ift eine nod) grfl funfene St. luiebcrljerfteUen diseiplinam militarem
,

fjerc St., id multo belMcosius est. culpa alcjs prolapsam restituere: bie St. auftöfen,
ftricgöif/cotcr, f. JfriegSfcbaualafc. diseiplinam militarem solvere: bie K. auf, l oft fid)
JtricgtftrontlJctc, taba belli. diseiplina solvitur ob. dissolvitur.
l)ört auf,
ftrirgctrumtilt, belli tumultus. - im K., belli Mrtcgc^ug, expeditio (eine einjelne Unterneb^
formidine circumstrepente. mung im Jfrieg, niö)i „3*^bJ u 8"( '•

Slrirgc<übitug, belli meditatio (j8. assidua). - ftricgösufitnub; jö. ein baiiu-r st., pax similis
3ft eö = (ij-eiv'itium, ajfcmöore, f.
b belli: im K. feon, in hello esse lim Knute begriffen
121 Ärie^jroedf Äröndjen 122

fctm, aud) ». Sßrooinjen »c); bellum habere, mit Ä. beö 33elleiu§ befd)aftigen, *in recensendo Vellejo
3mb., cum alqo(Ärieg bellum ge- s
fjaben, u. #erf.); elaborare: uon ber Ä. nid)tö »erfte^en, *artis criti-
rere, mit ^mb., cum a ^1° u wutra ob. adversus - cae expertem esse.
ob. in alqm .nrieg führen, v. Sßerf.}; *jurisdictioni Sttittfaftcr, judex iniquus.
castrensi subjectum esse (bcm ©tanbredjt unter» Äritifcr, judex criticus. aud) bl. criticus ob.
roorfen fenn, uon e. ©tobt): beftcinbtg im Ä. femt, 61. judex (im 2lllg.). - judex literatus (gelehrter 33e-
semper armatum esse: eine ©tabt in Ä. erflären, urtljeiler »on ©djriften). - existimator (58eurtb,eiler
*urbem jurisdictioni castrensi subjeetam essevelle. übf).; im ^piur. aud) existimantes). - *artis criticae
ftricgöstwctf, jum, ad usum belli. Studiosus (ber fid) mit Äritif al§ ^acb, befdjäftigt). -
Striuunc, linea. - eine Ä. mad)en, lineam incl- *corrector (ber fid) mit Skrbefferung ber ©d)riftftel=
dere. ler nad) $anbfd)riften abgiebt). - e. k. im ©ebiet ber
Krippe, praesepe; praesepis; praesepium. judex poetarum: ein el)rentoertl)er Ä., existi-
^Poefie,
Krifiö, discrimen (im 21IlgA - momentum fber mator non levis: e. übelroollenber A., judex inimicus;
Gntfdjeibungspuntt). - bie &. ber ,Hranfl)eit, critica calumniator (ein burd) übertriebene Äritif d)icani=
morbi accessio (bie eintretenbe Ä., Augustin. conf. renber): ein f)ämifd)er Ä., Zoilus.
6, 1 extr.); dies crisimus (ber Sag, roo bie Ä. ein= fritifd), I) bie Hritif betreff enb, jur Äritit geb;ö=
tritt, Cael Aur. acut. 1, 14, 108; »gl. Cels. 3, a. vig, geeignet: criticus - Iritifdje ©d)riften, *libri,
§. 36). - bie ftrijen einer .Krantfjeit tc, suspeeta tem- qui sunt de critico genere; *libri critici argumenti:
pora(als mifjlidiegeitpunrte); discrimina periculo- f.©enauigfeit, critica subtilitas: i. Salent, *facul-
rum (als gefährliche @ntfd)eibungspunfte). - e3 ftef)t tas critica: f. ©eift, ingenium acutum: fein f. %a=
eine $. na^e beoor, res addueta est in propinquum lent ausüben, * ingenium ad criticam facultatem
discrimen: bie ©ad)e ift in ber Ä., res inclinatur: formare. - Adv. = nad) ben Siegeln tc. ber Äritif :

ber Staat befinbet fid) in einer St., res publica in critica ratione; ad criticam rationeni. - l. berid)ti=
aneipiti est : res publica in arto salutis exitiique gen (einen ©d)riftfteller, eine 31uägabe), *ad criticam
conünio est: bie Ä. ift worüber, discrimen subla- rationem corrigere; *a corruptelarum sordibus ju-
tum est. dicando purgare: f. beljanbeln (bie ©efdjicfite ac. ),

Kriterium, als &ennseid)en, certa judicandi et *criticä ratione traetare: f. u. grammatifd) erklären
asaentiendi nota; cognitionis nota; aud) 61. nota. (bie ©djriftfteller 2C), *criticä gramraatieäque ra-
- als Unterf (Reibung distinetio in agnoscendo. -
, tione interpretari. — II) beben! lid), mifjlid) : aneeps.
als Stidjticfjnur unb Urtljeil regula et Judicium. -
,
- dubius (jroeifelfjaft). - incertus (ungeraifs). - ber
alä llrtljeil, Judicium (;33. bas &. 3roifd)c'tt Dtidjter- !. Sag (bei Ämntljeiten), dies crisimus (Cael. Aur.
femtbarem u. ©rfennbarem aufgeben, Judicium tol- acut. 1, 14, 108; »gl. Cels. 3, 4. §. 36). - eine f.
lere incogniti et cognki). - geroiffe Äriterien, Signa Sage, res dubiae; discrimen: in eine f. Sage fom=
quaedam et notae. Sgl. übf). 91ägelsb ©til. ©. 18 f. men, in discrimen adduci: in biefer f. Sage, rebus
Kritif, I) Beurteilung, bef. nad) ben Stegein ber ita suspensis. - eä fief)t t. aus (im öffenttietjen Se=
Aunft: censura. - Judicium (Ürt£)ett felbft). - unter ben), in aneipite est res publica; res publica in dis-
aller Ä., non dignus, de quo Judicium fiat ob. de crimen addueta est.
quo judicetur(ganj eig.l: pravissimus(fet)r uerfef)rt); fritifiren, judicare. - über etroas ob. %mb., Ju-
pessimus (fe&r )d)ied)t\: übertriebene, ju ftrenge Ä. dicium censuramque facere de alqa re (eine prü=
gegen fid) fetbft, nimia contra se calumnia (Quint. fenbe 33eurt()cilung ergeben laffen, j -8. de omni ejus
s

10. 1, 115): bie Ä. eines Sßerfes abfaffen, fdjreiben, ingenio deque omni scripto) censuram agere alcjs
;

*libri censuram scribere: Die (Mfjel ber &. über bie rei ob. alcjs (prüfenb beurtöeilen g33. über bie Sö= ,

Äönige fd)roingen, censuram agere regnantium : et= nige, regnantium); iiiquirere in alqd (eine prüfenbe
roas ber k. feiner Jyreunbe unterwerfen, alqd amico- ttnterfucb,ung anftellen gegen etroas, g5ö. ^mbg. %ei)=
rum judicio examinare: Ä. üben bei etro., Judicium ler, in vitia alcjs). SSgL „beEritteln". - über etn>.
(mefjr £., plus judicii) adhibere in alqa re ($33. in ftreng f., acri subtilique judicio percensere alqd
dictis eligendis, Quint. 6, 3, 5): Ä. üben über :c., f. (5 33. istam orationem): (feine gi'funbe über etroas t
fritifiren. - eine übertriebene, ^u ftrenge Ä. gegen laffen, alqd amicorum judicio examinare.
fid) fetbftüben, nimium inquirere ift se. II) "öe — Jlrittclci, nimia contra alqd calumnia (f. Quint.
urtljeilung ber Sesarten u. be§ Sinneö ber (bef. ber 10, 1, 115).
alten» ©djriftftelter: *ars critica. *critice(als Äunft). Krittler, ftrittcltopf , judex iniquus ob. ini-
- *critica ratio als Sfjeorie, Siegeln ber Urttif). - micus (als unbilliger 33eurtl)eiler). - censor tetricus
-

* critica studia (als


9Jefd)äftigung, fritifdje Stubien). (a(§ pebantifdjer iöcurtljeiter). - homo difficili na-
- •cernendi judicandique Tnuiius(al§3tmt, roeldjes tura ob. (im l)öf)eren @rabe) difficillimä natura (als
bem Äritifer - *criticum genus. res critica
obliegt). frittlid)er 5)lenfd)l
(a!3 roiffenfd)aftlid)es ?$ad), im ®gfa. ber anberen f rittlid), ditticilis; difficili natura. - fef)r f., dif-
?^dd)cv oer Biologie). - ,>ft ...ttritif" = „bie .Stritt- ficillimä natura.
fer, .Hunüridjter", burdj ben pur. ber 2tusbriicfe un= f rittein, fastidire (efel tl)un), bei etroas, in alqa
ter „Äritifer" u. ,,.Uunftrid)ter", $33. in bie ftänbc re. Sgl. „betrittein".
ber A. fommen, in exnrtimantium arbitrium venire f rittein, etroas auf bas Rapier, alqd illinere
id. Sdjriften). - grofjc ftmntnifj ber St., »magnus chartifl (Hör. sat. 1, 4, 36). - bie jeber frifjelt, *pen-
mit.öülfc oer.u., judicando na chartam radit.
(|8. Die alten 3d)riftfteltcr oon iljren uerborbenen Mröbct, f- .Ucrngcljäufe.
©teilen reinigen, 'veteres Bcriptores a corruptela- ftrot'obil, crocodilus.
rum Bordibus judicando pu "nullo
offne St., ftrorobiföt^rÄnc, lacrimasimulata; ob. lacri-
criti" >b,ne gef)öngc (i;rfa(;rung in ber St.): mulii t;iilacrima dolo conficta*,lacrima ad osten-
-u:
fid) mit ber .H. befdjäftigen, oie .H. üben, *art: tationemdolorisparata; im ;!if)g. aud) 61. lacrimu-
diorom >- e; •criticara arten exercere: i.i fj©. Cic. Plane. 81, 76). - .Urotobilst()ränen rod
fio) mit ber b,öf;eren St. bcfdjäftigcn, •altiorifl criti- nen, lacrimas dolo confingere.
tudio diici: eine ooppeltc St. ausüben, Mupli- ftröndjcn, Corona parva (Kein« (ronjÄBnlic^e
a m itieM exercendae rationeni inire: fiu) mit oer
' i Umgebung oö. ^ierbe ; l)ier nid)t Carolin, b. i. bloö
123 $rone Arousal 124

„Rränjd^cn"). - diadema parvum (fleineß 2)iabem, perium ob. summa rerum defertur alci ob. ad alqm:
((eine Jürftenfrone; f. „Äronc" ba$ 9iäf)ere über cor. bi« Ä. gefjt auf gmb. über, imperium transit ad
u. diad). alqm: nad; Der Ä. ftreben, regnum afi'ectare: jroei
Stvoue, I) jebc runbe, freiöförmige Umgebung: fronen tragen, duarum civitatium jmperio prae-
Corona (nur uon ©egenftdnbcn, bie etroaä ringförmig ditum esse: omo»"- i>ic Ä. übertragen, regnum ac
umgeben, 58. bie Ä. bes" £ufe3, beö 2)ionbes, einer diadema ob. summum imperium ob. summam re-
©ftule). - bie Ä. beg 93aumes>, arboris cacumen. ar- rum deferre alci ob. ad alqm Jmbm. bie Ä. nef)= :

bor summa (ber ©tpfel beo S3aume§); caput arbo- men, entreifjen, rauben, regnum alci auferre od. eri-
ris (bie ganje obere Partie bes SBaumeS); orbis ar- pere: Äronen geben u. nehmen, regna dare et adi-
boris (bie obere fronenartige SSeräftung bes Saumes, mere: fronen oerfaufen, regna pretio dare: bieÄ\
Quint. 8, 3, 10: olea in orbem se formosius fan- üerfdjmäljcn, nomen regium aspernari. b)= Staat, —
f.
det, roirb eine fd;öne Ärone bilben). — II) Umge= ßönigreief), auc^Äönig ats öeraatttjaber: regnum. -
bung bes §auptes, 1) als^urbe, M- anreiben, 2>icf)= rex. -bie cng(ifd;eÄ., * regnum Britaunicum; *rex
tcr 2C.als 33elo(mung uertljcitt: corona (bie hany Britannorum: ©fiter ber .U praedia publica. ,

äfjnlicfje $ierbe be<3 §auptes, j33. als 33eloJ)nung für frönen, I) mit einer ffirone ob. einem Äran3e
©rrettung eines römifdjen Bürgers, corona civica: fdjmücfen, bef. um
ju belohnen, j©. bei Süettftreiten
für ben, ber gitcrft einen feinblirfjcn 3Balf,eine SUauer, 2C.: coronare (im aud) wie im 2>eutfüjen mit
Slilg.,
ein fcinblidics Säger eiftiegen fjatte, cor. vallaris, bem 2lcc. beä SBerfeö, burd) ineld)eä gefiegt roirb, ftatt
muralis, castrensis: für ben, ber bie 9tömcr aus ber beö Serfafferö ber fiegt, f. Säet. Cl. 11: coronare
Slocabe befreite, cor. obsidionalis). - !J$mb. (um itjn comoediam, b. i. bie Äom. od. bereu Serfajfer f.). -
ju belohnen) mit einer Ä. befcfjenfen, alqm coronare; coronare lauro (mit einem Sorbeerjroeig t.). - prae-
alqm corona donare. - S)af). bifbl.: a) f cfjönfte 3ierbe : mio ornare (mit bem ausgefegten ^Sreiä
belohnen, jiö.
a) v. 2ebl; j33. bie Scfjam ift bie Ä. ber iugenben, eine Scfjrift ob. beren Serfaffer). - gefrönter 3tebner,
*pudor omnium virtutum est primus. ß) »on — Siebter, inter oratores ob. poetas coronatus judi-
SJtenfdjen: decus. decus et ornamentum. decus et cum sententiis (Inscr.); coronatus de oratoribus,
lumeu. spkndor (bie gierbe). ~ prineeps (ber 35or =
de poetis (f. Suet. Dom. 13). - Sa^er bitbt.: a; =
3üglicf)fte). - bie Ä. ber bitter, equitum decus: ßn. ben ©tempet ber Sotlenbung, Soltfommentjeit auf=
v
vßonrpejus, bie $. bes röm. Jleid)5, Cn. Pompejus bruden: absolvere alqd (oollftänbig machen, 3^3.
imperiipopuliRomanidecus etlumen: bie$.ber©e= fröne bein SBerf absolve beneficium tuum). - cu-
,

rtcfjte, decus atque ornamentum judiciorum: bie$. mulare alqd alqä re j93. eloquentiä cumulavit bel-
(

ber Jugenb, prineeps juventutis: bie $. feines <5tan= licam gloriam). - bao £nbe frönet baä SDBerf, exi-
bes, spiendor ordinis: bu bift bie St. beincs ©tanbes, tus acta probat (Ov. her. 2, 85). b) = belofjnen —
prineeps es ordinis tui: beine ©attin, bie $. ber übt)., 3S. etroaö mit Seifaö f., alqd approbare ein :

grauen, praestantissima omnium feminarum, uxor glürfticfjer (Sifotg frönte bao Unternehmen, res pro-
tua: bie Ä. ber Jungfrauen, virgo formosissima ac spere successit ob. evenit: baö ©tücf frönte fein Un-
venustissima: bie ft\ ber Jungfrauen fetm, *omnes ternehmen mit einem guten (Srfolg, *fortuua in ea
virgines anteire et forma et venustate. b) = bie — re prospere usus est: ber ,§immel fröne beine 3i5üu»
größte, roicf)ttgfte gierbe :c., in ber Lebensart: einer fd)e (mit (Srfofg), dii dent quae velis; dii tibi dein
Qaifye bie Ä. auffetjen, cumulo augere alqd (ü. >ßer= quae (ob. quaecumque) optes; dii tibi dent quae-
fönen); cumulum alcjs rei afferre alci (uon Singen, cumque commoda preceris: id; bitte bie ©öfter,
j33. Jmbs. greube, cum. gaudii alci äff.): burd) et- bafj alle beine 2lnfdjläge ein fo fjeriticfjcr (Srfolg f.

was einer ©acfje bie Ä. auffegen, alqä re cumulare möge, deos precor, ut omnes cogitationes tuas tarn
alqd: es rairb einer ©atfje bie Ä. aufgefegt, accedit laetus sequatur eventus biefer Sag roirb alle if;re
:

ad alqd quam maximus cumulus: bies feilte feinem Stnftrengungen u. Siege frönen, ille dies omnes la-
©lüde bie Ä. auf, lue sapremus felicitati ejus cu- bores atque victorias contirmabit. II) bie fürft= —
mulus accessit: feinem SJerbienftc (um Jmb.) bie Ä. licfje Ärone auffegen iusigne regium ob. diadema

:

auffegen, absolvere beneficium suum. 2) bie alci ob. capiti alcjs imponere (eig.). - alqm pur-
freisförmige Umgebung bes |>auptes uon 2)tetatl, als purä et seeptro et illis insignibus regiis exornare
SC&jeictjen ber föniglidjcn 2c. Süürbe: insigne regium (ü)m alle äb|eia)en ber tönigl. SSBfirbe jufammen an=
capitis u. bl. insigne capitis, u. bl. insigne regium legen, naa) Cic. Sest. 26, 57). - regnum et diadema
v
Oilbjeidjen ber fönigt. 2c. Sßürbe auf bem .Raupte übt)., alci ob. ad alqm deferre Ombm. 55rone u. Jteia>
bei ben Sitten = diadema, fascia). - diadema, atis, übertragen). - rerum summam ob. summum impe-
n. (öiüörjfxa) ob. (fetten) rein tot. fascia (eine blau rium ad alqm deferre (3mbm. bie §errfd)aft über-
u. roeifjc, mit ©belfteinen 2c. gezierte Üopfbinbe als tragend - gefrönt roerben, diadema aeeipere. - ein
Stfcjeicgen ber .§crrfd)erroürbe bei ben Orientalen, gefrönteä \vuipt, prineeps (Jürft übl).); rex (Äönig) ;
fpäter aud; bei ben 9lömern, rooraus allmäljliä) bas imperator (Äaifer).
£>iabem ob. bie Ärone unferer £crrfd)er entftanben, fronenartig, *coronae similis. - Adv. in co-
.uesrjatb diadema aud) für biefe 311 fefcen ift, ba Co- ronae speciem.
rona ben Sitten biefe SBeb. nie (jatte, ja Amm. 21,
bei
Sroncnräubcr, qui regnum regi eripit ob. au-
1. 4 diadema lapidum fulgore distinetum [b. i.
§. fert; qui regnum rege exaeto oecupat.
ftratjtenbe Ärone] uon vilis corona [geringer, einfa
Hroncrbc, f.
Xljronerbe, @tb>tin|.
cfjer Äranj] unterfa)eibet). - mit ftra^Ienber Ä'rone
txon\ä\)'\c\, f.
t()ionfal)ig.
auf beut Raupte, insigni capitis decoras: 3(mbm. bie
it. auffegen, insigne regium ob. diadema alci ob.
Jlronflut, *praedium publicum.
capiti alcjs imponere: bieÄ. annehmen ob. empfan $lvoniutVC(cn ; ornamenta imperialia (Äüifjt.).
gen, diadema aeeipere: bie mit Sruberbftit befteette Strontcucrjtcr, lychnuchns pensilis ^Pl. 34, 3,
$1. tragen, cruentum fraternS caedc diadema ge-
8. % 14).

rere. - bal). meton.: a) = ."pcrrfctjnft, ;)ieid) summa :


Kronprätendent, aemulus regni ob. nnperii.
rerum. regnum. Imperium. - regium nomen {ffl ftronVrins, 1- tirbprinj.
nig6titet). - bie si. gelangt an Jmb., ob. eö gelangt ftrouprin \cffin, f. (Sröpringeffm.
(

£[mb. JUt li-, regnum et diadema ob. summum im- Kroufdiatt, ornamenta imperialia (itaifjt.).
125 $rönuu3 Äruftc 126

ftrümtltg, I) als ^anblung, umfdjr. burd) bte (monbfidjelförmig). - obliquus (fdjräg, Xo^ög). - pra-
33erba unter „frönen no. I u. II", }ÜB. jurÄ. in bte vus {oxoXiöq, bejetdinet baä als 5 c ')£ ctw roa ^ °Wi-
©tabt fommen, accipiendo diadeniati in urbem ve- quus u. curvus als fötgenfcfjaft übl). angeben, u. jroar
nire. — II) = ßrönungsfeierliajfeit, ro. f.
uerl)ält es fia) ju obl. roie „fa)icf" ju „fdjräg", ju
Ätömwgöfeicritdjfcit, *sollemnia, quibus curv. roie „oetbogen" 31t,, frumm"; alten breien ftetjt
alqs praemio ornatur (bei Krönung eines ^rcisbe- entgegen rectus, ÖQÜ-ög). - distortus (oerbretjt,
roerbers). - *soilemnia, quibus rex diadema acci- SisarQu/xfisvog). - frumme SSeine ober ©djenfel,
pit ob.regnum auspicatur (bei Krönung eines ÄönigS). crura distorta ob. vara (auäeinanöergefjenbe, grät=
Stönungöfeft, =tag, dies, quo rex diadema fd)etnbe, oxz\r\ oxa/ußä: ber folcfje Ijat, varus);
aeeipit ob. (afö erft beuorfteljenb) aeeipiet. - als crura valga (ausroärtsgcfjenbe ob. »gebogene, bacf)S=
jäfjrlict) roieberfetjrcnb gefeiert, *dies, quo rex dia- artige, axi-Xtj ßlaiad ber foldje f)at, valgus); crura
:

dema aeeepit. vatia (einrodrts gebogene, fctjiefe, axekrj paißä: ber


ßtönungösug, im 3fljg. pompa. fotcfje f;at, vatius). - buro) 2ltter f. (gefrümmte) ©tie*

Jlropf, Dormagen ber SSögel: ingluvies. - gut-


1 ber, curvata senio membra. - f. madjen f. frümmen:
tur (@urgcl afs ber ©i£ bes ftropfcs). II) bid'er — f. gefjen, ineurvari (gebücft ge()en, ©gf^. rectum in-

§ats: tumidum turgidum guttur (ntcfjt Struma,


oö. cedere) f. gcroadjf cn fetjn, inflexum et ineurvatum
:

b. i. oerljärtete 2>rüfen). - einen k. fjabcnb, guttu- natum esse (jö. oon e. ©tode): 3»ib. f. fdjtie^en,
rosus. - fropftg, gutturosus. alqm quadrupedem constringere.
Sröte, bufo (Virg. georg. 1, 184, »on Serv. j. fvummdci »tig, varus. valgus. vatius. cruribus
b. ©t. bura) rana terrestris nimiae magnitudinis varis ob. valgis ob. vatiis (f. „frumm" ben Unterfa).).
erflärt). - rana bufo (L.). - compernis (bem bie Äniee ju f ef)r äufammengetjen).
Sriicfe, I) SBerfgeug jutn §crausfd)arren: ra- Üvmmubavut, *intestinum ileum.
strum. — II) ©tüfce für Öebrcajlidje: baculum. - fiviimutc, curvatura (als @igenfd)aft übt).). -
ftcf) auf eine k. frühen, baculo inniti: an einer k. ge= pravitas (als 5 e er )- ^
fjen, baculo levare membra. JUünuucl, am 5ßftuge, bura; buris.
&tug, I) ©efäj} »on %lpn :c: urceus (im 2lllg.). frümmen, curvare. ineurvare (frümmen, ein-
- urna'eig. 2Baff ertrug; bann = 2l[a)eufrug, £oos= rocirts frümmen). - flectere. inflectere (biegen, ein=
topf, Gtelbtopf 2C.1. - hydria (vögia), rein lat. situ- roärts biegen). - fidj frümmen, curvari. ineurvari.
lus u. situ! a(lüafferfrug,autf) als Soostopf gebraucht). flecti. se flectere. inflecti (ctg.) ; supplicem esse alei
- cyatbus (xvaS-og, ©djöpffrug, um ben ilßein au§ (uneig., cor 3mb. im Staube als SSittenber je.
fief;

bem äJiifdjfeffcl in bie &erf)er ju füllen). - amphora roinben). - gefrümmt, f. frumm. - ©prüdjro., f. §aar
(äfi<po()£VQ, großer gtoeifjenftiget &, bef. jumäßetn). no. I.

- 3Ä>ein in einen k. faffen, vinmn in urceum expro- fritntmfiifiig, pedibus distortis (öiearQafifie-
mere. - ©prüd;ro., ber Ärug gef;t fo lange ju SÜ5af= voq xovq ndöuq). - Sßerfdneben ift „frummbeinig",
fer, bis er brirfjt, nemo se tuto diu pericuJis tarn ro. f. - frummfjatfig, qui est obstipä cervice.

crebris oö'erre potest. oö. quem saepe transit ca- frummlintg,*lineis curvis ob. obliquis ob. pra-
sus, aliquando invenit (beibe, aber nur (egtcre§ vis (f. „frumm" ben Unterfa). ber Stbfectt.).
fprüa)ro., bei Sen.Herc. für. 326sqq.). II)©a)enfe: — fvummttaftg, naso adunco.
caupona. - fleiner St, cauponula: e. k. fjalten, cau- t vummidjcnfcJig, f. frummbeinig.
ponam exercere. Srummftno, lituus. - ©prüdjro., unter bem k.
SUügcldjcn, ureeolus. iftgut rooljnen, *episcopi imperia haud ita dura
ftrüger, SUughnrtf), caupo. - Trägerin, exercent.
JUughnttljin, copa. ftvümmung, I) ba§ krümmen als ^anblung:

Jlrümdietl, micula; mica parva. curvatio. ineurvatio. - fiexio. inflexio (^Biegung,


Strumc, mollis pars panis. panis mollia, ium, Einbiegung). —
II) frumme Sage, Stiftung tc: cur-
n. (ber inroenöige roeia)c Xfjeil bes SBrotes). - inte- vamen (bie k. an fid), als bleibenbe u. beftefjenbe @r=
rior pars panis (ber innere Xt)eit bes Brotes übt).). fa)einung). - curvitas. aduncitas (als ©igenfdjaft in
- mica (ein 2>ifjd)en übl).). - ein ']iaav ftrumen 33rot, abstracto, bie Ärummf^eit, bas Ärummfemt; ad. bie
panis uncia. - nur ctroas k. nefjmen ob. effen, pa- fjafenförmig einroärtsgebogene, j23. bes ©cfntabels,
nis non ita multum ex interiore parte sumere: ia) rostri). - curvatura. flexura (bie k. in if;rem iert)ält=
s

©rot inben2Jcunb gebracht,


fjabe freute noch feine it. nifi äu anbern räumlid)en Sejiefjungen, bie k. in if>=
non micam panis hodie in os conjeei. - fvüntcfn, rer 2lrt unb Sßeife). - flexus (bie norfjanbene Sie=
in micas triare. - fid) fr., in micas i'riari. gung, leichtere, fanftere Ärümmung). - anfractus
frumm, curvus [xafinvXoq, frumm, bef. f. in (bie uorfjanbene bes sIßegcs; baber
Umbiegung, bef.
bie iKunbe, als Gigenfdjaft übt;., f^JgftJ- rectus). - cur- im 3f()g. für „k- 5e§ 3Bege§" übl).). - tortus (bie
vatus (f. gemadjt, gefrümmt, 3^3. roie ein .pafen, in 2Binbung). - sinus (febe bufige ob. baufdjige k., 2ßin=
hamum). - ineurvus. ineurvatus. lenitet inrlcxus bung, 5$}. eines ^-luffcs). - oollcr .Hnuumungen, fle-
(eingefrümmt, ctroas gebogen; ineurvus u. ineurva- xuosus; sinuosus.
aua) oon iJJknfcfjen, roc'ldjc gebüdt, gebudt geb,cn). ftrü^^cr, bomo maneus et omnibus membris
- b /i,en;unDen_, tygjtj. surrectus ei patulus, captns ac debilis (an allen ©liebem lal;m u. gebred)=
jS3. Körner oer 2a)afe, cornua ovium). - adui lid;). - liomo maneus ac debilis (an ber redeten .'panb
(fjaieuförmig ciurcdrtsgebogen, roie ber 3a)n«bcl oeS lagnt u. übb,. gebred;tid)). - bomo claudas ac debi-
§abid)ts u. bie bicfcm älmlidj gebogene SWafe bes lis (an Den Tyüfien (aljm u. übl). gebrcd;lid)). - bomo
iöienfdjen). - redancas (Ijatenföriuig uusroärtsgebo^ omnibae membris extortns et fractus (an allcnWlie*
gen). - pandas (bogenförmig ausgefpannt, a\x$at* bem ganj gclälpnt). - bomo pravus et
contract u.
bef)nt, bei Viti . 2, '.), 12 »on Söautjolj, roetcb.es jia) extortns ((nimm u. contract). - §unt k. roerben,
geroorfen b,at, fo nri <;, S, 58
nt. i>. Quint manenm ac debilem ob. claudum ac debilem fieri :
mit pandui bomo einen JJfenfdjen, ber einen foiu 1
,Vnn. jum .u. mad;en, *alqm omnibus membris de-
nannten Mafcenburfel macf;t, meint). - n pandui vuet bilem Du ero.
nittrts aufgefa)lagen, roie calceoli repandi, eine 2trt li iippelig, membris debilis.
©a)nabclja). "..I)i(füiiiug ;- lunatus.
Jtruftc, cm ta. - mit einer St. überjieljen, cm-
127 Ärnptogamen fugein 128

stä obducere: mit einer ftcinemett Ä. überleben, linarii. - ftüdjcnfrattt, berba culinis nata (im
corio lapideo obducere. - fruftig, crustatus. 2Illg.).- olus eris n. (©cmüfe). - ein f (eines R.,
, ,

ÄrtjptogomcH, herbac, in quibus Hos nascitur helvella. - ein R. fet;n, culinis nasci: ein »orjüg=
non evident, sod intus oecultus. liebes Si. fenn, culinis principalem esse.
fivWtatt, crystallus. - 3ft es = RröftaUgtoä, f.
SttidKitlatcin, *Latinitasin culinis nata; *La-
b. - aus Ä., crystallina. tinitas culinam redolens.
ttitftattattia, crystallis similis. rtüriH'itutaflb, *cuiinaria (sc. ancilla).
r

5lrt)ftnübcd)cr, poculum crystallinum. calix ftüdjcntneifter, archünagirus (äpyi/iäysiyo;,


crystallinus (f. „Srmfgefcfnrr" über poc. u. cal.). - Dberfod), itaifjt.).
perlucidum poculum (als oon burtfrfidjttger Blaffe). Südjcttmcffcr, coquinaria eulter. - ftiüfyen-
- 9ßlur., Rrnftallbedjer, crystallina, orum, n. perfonat, culinarii; operae culiuariae; coquinae
frtyftaUctt, crystallinus. - vitreus (burcr;ficr)ti(t ministerium (Spät.).
mie ©las, j33. pura et vitrea aqua). - perlucidua $$üd)Cnrcce$)t, culiuarum praeeeptum. - Jlü =
(burdjficbtig übt)., ^. SUaffer ber gtüffe, liquores d)Cttfa(j, sal popularis. - ^üd)cntf)ür, culinae
amnium: SBedjer, poculum). fores. - HüdKmettd, *index eiborum.
ftrftftaÜgiaÖ, I) als «Stoff: vitrum transluceus ftüd)Icin, f. Müd;ela)cn.
quam proximä crystalli similitudine. II) = Rrn^ — $l«rtttd,cuculus.-omöm.cin(f;öl)nenbes)Äucfucf!
ftallbedjcr, ro. f. jurüfen, alqm euculum compellare (f. Hör. sat. 1,
frttftaUfjelt, f. frnftallen. 7, 81). - gel;' jum Ä., abin' binc in malam rem; abi

^rftftallifatiott, *formatio crystalli. in malam crucem!


frQftaUiftrctt, *in crystallos formare. - fid) fr., Sufc, I) au einem Srijtitten: pes trabae. — II)
*iu crystallos abire : es giebt «Seen, bie fo faljig ftnb, ein Wefäß: cupa,
bafj auf i!)rcr Dberflädje fid; bas Satj frnftallifirt, ftüfer, siüpcr, cuparius (Inscr.).
sunt lacus, qui ita sunt salsi, ut babeant insuper Mutjcl, I) eig.: gfobus (jebe Dichte nmbe Blaffe, j23.
se salem congelatum. SL oon iütei in ber Sdiicuöer, jjeuerfugel am «im*
Jfatjftallfugcl,, pila crystallina. mel). - pila (eig. SBaÄ, Änaul, bann jebe einem
ftvftftaUlinfc, im 2tuge, *bumor translucens SSatte äf)nltd)c, aus einer Blaffe geformte, fomot)t
quam proximä crystalli similitudine. bid»te, als fjorjte Äuget, jSB. oon Seife, oon .Hrtjftaii,
&rt)ftaUfpiegc(, *speculum crystallinum. aud; bie mit ißaffer angefaßte t)of)le S\. uon ©las,
ftübei, lacus (roannenförmigeS). - dolium (fafj= f.
©lasfugel). - sphaera [ptpaiQO, im ©rieeb. = glo-
förmiges, 3-B. Don %f)on ju ©eroädjfen 2c. fictile). , bus, uon bem Sateiner als Munftausbrucf beibefjalten
Slttbiffufi, *pes cubicus. -Subifmafe, *men- für „§immelsfuge(", f. b. ; bann bef. als S. in ber
sura cubica. - fiubif riitfjc, *decempeda cubica. - Stereometrie, wofür jebocfi febon Cic. de nat. deor.
^ubifhiursel/radix cubica. -&ubifsa!jt,cubus. 2, 18, 47 bas tat. globus ein;ufd)alten fudjt). - sa-
Stubtr^Oll, *digitus cubicus. xum globosum (fugelrunber Stein, jS3. Fortuna
fltbifd), cubicus. - bie f. jßaty, cubus: bas f. saxo iustat in gioboso volubili). - glans (eine 2(rt
SSerijättnvp, ratio cubica. Äugeln aus %l)on ob. SBIei, roeld)e beif; gemad)t u.
ftüdje, I) Ort jum Äocben: culina. - tote ftnb fie mit Sdjtcubern geinorfen nuuben, f. bie Sluslga.
gefpannt, roie ber Über aus ber Si. fommt, quam Caes. b. G. 5, 43. §. 1; baljer paffenber älusbrudf
suspensi sunt, quomodo aper a coquo exeat. — für unfere„5lintcnfugel"; aber globus für „Äanonen=
II) gubereitung Der Speifen, in Lebensarten rote: fuget", pila für „43ombenfugel ': aud; reid;t für alle
bie R. beforgen, cenam parare ((Sin SDtai); victus brei im ;^fl)g. oft telum [©efibofi] ob. plumbum föas
ciuotidiani administrum ob. administram esse (im Stei] f;in; ogl. ,. ,"yeuer"). - eine l)albe k., bemispbae-
tner). — III)
Speifc felbft: falte R.,
einfache f.
falt: riu.n. - Äugeln gießen, glandes fundere: 3"ib. auf
&., sobria mensa: eine gute' R. führen, laute ce- *alqm ad pugnam singularem,
bie Ä. fjerausforbern,
nitare. — IV) bieRüdjenbebtenten, Rüd)enperfonal. f. qua glandibus decernatur, provocare; auefj *glan-
$?Üd)C(d)C1t, pullus; pullus gallinaceus. - bie dibus decernere vellc: bie R. fliegt ab, *plumbum
Äüd)cld;cn, aud; pulli ex ovis orti. excutitur: oon einer R. getroffen, *]ilumbo ictus:
ftndjeu, placenta (üb(). als ©jjroaare). - Iibum uon einer matten St. getroffen werben, *levi ictu
(^aben, bef. als Qpferfud;en aus öonig, Spelt 2c.; glandis vulnerari: nid)t alte Äugeln treffen, non
rourbe bei beh Sitten bef. aud) an (Geburtstagen ge^ sem})ir riet quodeumque minabitur arcus (Hör.
t <

baden). - massa. pondus (üDlaffe uon etit». tibi).). art. poet. 350). —
II) übtr., am Körper, aj beä Cber

föüdjcunmt, *ministerium culinae. arms: *caput ossis bumeri. —


b) bts Si)eufelbeins:
ftüdjcnbanf, für bie äBaffergefäfce, urnarium. *caput ossis femoris,
ftüdicitbebicutcv, victus quotidiaui administcr ft«flclabfd)Hitt, Bectae pilae pars,
c bie .Hüctje oas ©ffen beforgt). - puer culinarius
, Jtügcld)cn, globulua. - pilula (nud) = pße). -
(übt), Gitter, Der .Uikl;engeftf;äfte beforgt, im Sßlur. Bphaerion (f. „Jtugel" ben llnterfd).). - f;angenbe
hl. culinarii). - bie ÄüdjenBebienten, f.
Riici;en Sßaffertropfen bilben firf) juMgeldjen, dependentes
•perfonal. guttae parvi8globanturorbibus: Äugelten auS erro.
ftnd)cnbcbütfnitfe,*resculinaria(übf).).-olus, madjen, alqd dividere in pilulas.
'
eris, n., ob. Sßlur. olera, um, n. (©entüfe). fngelfeft, *impenetrabili8 telo ob. telis.

ftüdicubampf, nidor e culina. Sgl. „Rüdjenge ftürtclfovm, jum ftugelgie^en, "machina, qua
nici)".-Miid)CItflrtVtcn,liortiis()]it(ii'ius.-ftüd)C«= glandes funduntur. - 3ji es = Äugelgeftalt, f. b.
qrtrtttcr, olitor.- ftüriieugcfäf?, vas ad usum cu- funelförmifl, Bphaeroides (owaiQoeiö yq), rein
inae comparatum. - ftüdKitger ätlj, calinae ob. [at. clobosus. -'ein f. Körper, globus. - Adv. in
(im 'itllg.'cnlinarum instrumenta, n. pl. - JUtd)cn= globi (ob. Bphaerae) speciem,
ftcntd), odor culinae ftunantis ob. (im 81%) cu- $ittf|cl<|cftalt, forma globosa. - figura pila«
linanun liunantiiiin. - ftürtifltgiM d)ttr, vasa ad ber @röe). - tn R., f. fugelförmig.
usum culinae comparata(».pZ.).-fWmett8eto8dj8, .H«flclflCltJÖlbc,liemisplia(<riumi ?)/«'J '/«/<><()) ').
i. Rüdjentraut. - fttidKitlKvb, "locus culinae r'ugeltdjt. sphaeraks. - Ettgelig, f. fugeiförmig.
Mit dien juna.e, puer culinarius, im Sßlur. bl. cu- fugein, rt v. tr. fortroäljen: provolvere. II; —
129 Kugelregen tummerlid) 130

v. intr. 1) ftch roäljenb fortberaegen: volvi; provolvi. mihi, ut etc. (f. Cic. ad fam. 13, 50 in.); vide, quid
- 2) = fegein, re. f. mihi sumpserim (f. Cic. ad fam. 7, 5, 1).
Kugelregen, "magna glandiumob. telorum. vis Jäh»! tri), f.
Eütjn 'Adv.).
- *velut nubes glandium telorum; ngl. „$agel". ob. SllhJJOffc, f.
Blatter.
- bert $etnb mit einem Ä. empfangen, *magnam vim ftuhrcigen, *chorea (al€ Xanj) ob. modi (alö
glandium in hostes conjicerc: von einem &\ ber 3)leloöie) pastorum Alpiuorum.
Säget (als Solöaten) überfd;üttet roerben, *obrui ftuhftaU, bubile.
velut nube glandium a militibus levis armaturae ßufuf, f.
ituefuef.
conjecta: im öicfjten Ä. ftcfjcn, *obrui undique glan- fiüinmcl, cumiuum. -mit Ä'. geroärjt, ncrfcljen,
dibus oö. telis. cuminatus (Spät.).
f ugclrunb, globosus. - Kugel f cfjuitt, *sectio Kümmelbrot, panis cuminatus (Spät.).
sphaerae. - Kugcläirfcf, *circulus sphaerae. ftümmefbrübe, cuminatum (sc. jus).

Kuh, vacea. - bos t'cmina, im 3|t)g. bi bos (weib- ftümmc(fal~3, sal cuminatus.
liches Stinb). - eine junge Sul), juvenca (ü&f;.'); bu- Kummer, aegritudo. - sollicitudo (iBefümmer=
cuia (eine junge 3ua)tfuf), bie noch nidjt geialbt hat, nip/ f- ,,©ram v
t)tö 3Jäf)ere). - augor (33eflommen=
bie «Starte, bie gärfe) eine trächtige Ä., forda. - »on
: heit, brücfenber R., f. Cic. Tusc. 4, 8, 18: angor
einer Ä, vaccinus; bubulus(Dom 3ttnb übh.). - btinbe est aegritudo premens. 2lucb 'plur. aegritudines,
iL fpielcn, *myindä (Adv.) ludere (griea). ßvivöa sollicitudiues, angores = iTümmerniffe). - dolor
Ttuf&iv). - Knbblatrcr, f.Slatter. - Kubbuttcr, (Sdjmerj = peinigenber, nagenber Ä., f. Cic. Tusc.
butyrum vacciuum ob. bubulum. - KÜftfben, f. 4, 8, 18: dolor est aegritudo crucians). - molestia
- SufjClttCt, über vaccae. - Ktth=
(junge) Auf). (©ebrücftfyeit); »erb. sollicitudo et molestia (roie Cic.
flcijch, caro vaccina oo. bl. vaccina. - Kubhaar, Sest. 3, 6). - öäusiicfier Ä., sollicitudo domestica
*pilus vaccinus. - Kuhhaut, corium vaccae od. (ogl. Cic. ad Att. 1, 18, 2: domesticarum sollicitu-
bovis. - Kuhhirt, bubulcus. - Kuhhorn, cornu dinum aculeos omnes et sertipulos oecultabo, über
vaccae. - Kufojalb, vitula. - Kubfafe, caseus bie f)äu5licf)enÄümmerniffc, bie mid) quälen u. brüclen,
vaccinus 05. bubulus. roid icf) frf;roeigeu). - eö macht mir jjmb. M., oritur
fühl, frigidus (frijd). fiit)t madjenb). - alsus (füf)t mihi ab alqo aegritudo; alqs mihi sollicitudinem
an jicü, non Käufern, 3immern K -> ro ° c ^ ^ '^ ift 1 affert; alqs me aegritudine ob. sollicitudine afficit:
fommt roof)! jufätfig nur noa) im Gomparatiu in ber eä matftt mir '^mh. Sorge u. £., alqs me curä et
äkrbinbung nihil alsius cor), - ctroaS f., subfrigi- sollicitudine afücit (^3. non einem ungeratenen
dus; frigidiusculus (Spät.): f. machen, f. machenb, Solm): cä mad)t mir etroaö Ä., alqd mihi sollicitu-
i. f ufjlen, f üblenb
f. roerben, refrigerari refrigescere.
: •, dini est; alqd me sollicitum habet; alqd me solli-
Kühle,
frigus (fofem fic erfrifcht, f. Hör. carm. citat, sollicitat angitque: fief; felbft R. machen, 5e=
3, 13, 2ü: fr. amabile». - algor (bie ^ri|o;e, in fofem reiten, ipsum sollicitudinem sibi struere: ftä) feinen
fie empfunbeu roirb). Ä. machen roegen etio.iä, non laborare de alqa re:
fühlen, refrigeräre; frigidum facere. - fein bu haft bir feinen grofjen Ä. barüber ju machen, non
«Ücütbojcn f , f. Scüt^ccjen. magnopere est tibi laborandum: baö föine macht
Kühltranf,potio refrigeratrix ; potio calores mir Ä., bafj io) k., hoc uno torqueor, quod etc.:
sedans potio calores ob. ardores refrigerans.
;
ber ailenfch foll fid) feinen 5?. machen, homiuem aegre
Kühlung, rcfiigeratio (Das 2Tj?ü!;len). - frigus ferre nihil oportet: Ä. haben, in aegritudine ob.
(erfnfa)euöe Äüfjle). - 3'nb 1"- Ä. geroäfjren, dare sollicitudine esse; aegritudine ob. sollicitudine
alci frigus. affectum esse: grofjen ä. Fjaben roegen etroag, solli-
Kübfätmmev, im 23aöc, apodyterium (änoöv- citudine alcjs rei vel maxime urgeri: 3'nb. in f ei-
rijOiov, oas s2(usflebe3immer, reo man firf; auch ab= nein 5?. trbften, recreare afflictum alcjs animum:
fu.jlte; frigidarium ob. celia frigidaria ift = fatteä 3mb. norn k. befreien, alqm aegritudine levare: e-3
*.xd al5 Ort). ftirbt 3>nb. nor Ä.,mors ex aegritudine consequitur
Kuhmilch, lac vaccinum ob. bubulum. alqm; alqs sollicitudine conticitur (roirb »om S.
Kuhmift, fimos bubulus. aufgerieben): td; fdjütte gegen 3'"b. meinen Ä. au3,
fühn, audens (oreift, bef;er,$t, fufrn für einen nor= omnes sollicitudiues in ah^o depono; in alcjs aures
li-.'genocn ^H, nur im guten Sinn u. im (%j£. »on quidquid me urit exonero.
i/navus). - audax (füfm, f;erjf;aft, nerrcegen, als per* fummerfrei, =Io3, aegritudine ob. sollicitudine
:iente ©igenfchaft, im guten u. Übeln Sinn\ -au- vaeuus. - vaeuus ab angoribus (frei non brücfen^
daciae plenus (Doli §erjgaftigfeit, 0. consilium). - bem Kummer). - f. Sinn, f. Äummerfreifiett. - Ado.
confidens (oermeffen, im Übeln Sinn). - fefjr f., sum- Bine sollicitudine. - f. leben *vitam haud sollicitam
maeau(l<jci;uj,.-,iii 'iilariaudaciä-,expertae audaciae agere ob. degere.
(pon erprobter .Kühnheit): ein f. dichter, poStaaadax : ftummerfreibeit, =Iofigfcit, vaeuitas aegri-
ein f. (^ebanfe, sententia audax: .Rad ber Äiilme, tudinis. - vaeuitas a sollicitudine ob. ab angoribus
*Caro!us, cui Audaci cognomen fact.i indiderant. - (^reifjeit oon iöefiimmcrnifj, non brü feinem Rum*
f. feun, aadariS affectam esse-, audaciae promptae mer; ngl. Cic. off. 1,21, 73t. - fcecuritas (Sjrg-
;: fefjr f. jerm, lingolari od. incredibili auda lofigfeit, f.
Cic. Tusc. 5, 14, 43: securitatem nunc
incredibiliaadacilarmatumeaBe (Cic.de domo appello vacu/itatetn aegritudinis).
111): fo fut)n fenn, *u ic, audere m. folg ^n MlimmcrlcbCtt, vitasollicita; vita sollicitudinis
fi.ut. - Aar -
rrcimütljigi; aua) plena
ter6. aadacter liberi dicere). - id; f
ige cä fümmerfid), anga I u -

fitapp, roo cä fnapp f)er=


I. (n(<5 |5ireat^ei libere profiu geljt). - inops (roo es an t>en nottjijen iüeDürfniffen
ftü[)itl)cit, .i i
1( ntia ^Dreifiigfeit, S3cr)crjt()eit). - fe^lt, ärmlia), barbenb). - miser (clcnD übt;.). - ein
andada (Rü^n^i roegenfjeit). - coafideatia f. Gebell, vita inoj)S od. miscra: f. üage, ren augu-
(Serm.ffen^eit) - unüberlegte it., temeritas; firf; öie Btae; anguatiae; mopia; miseria: in f. if.igc firf; bc-
5t. nefjmim, j.» K., audere mit folg. infinit. zoXpt&v); finbrn, i' - Ado. anguste; mi-
Msiis jinirni.
tumere hoc at etc. nerjeitje meiner Sl., bafjicb,
tibi,
1
sere. - f. leben, parce ac duriler m: habere ob. vi-

ic. (oeriei^€, baf; irfi fo tüf;n bin, ju jc.), lumpn hoc Liin agere; vi (um tolcrarc, uon ctroas, alq i re: an
OcotQCi, btj^.-Iat. ^an>»wj !8> II flufL VJ.
.

131 !ummer(05 Äunft 132

einem Drte, vitam inopem tolerare in alqo loco: Ä. b,aben, *multos emptores habere (oon einem
ftcf) f. oon §anbarbeit ernähren, f. oon §anbarbeit fiaufntann); *multis operam suam praebere ob.
leben,mamuim mercedeinopiam tolerare vix diurno ; praestare (oon einem ^mnbroerfer). III) fcfjrift- —
quaestu famem propulsare id) mufj mid) f. beljelfen,
: licb,es 3eu9 nt f5 eineä ^anbroerferä: *testimonium ti-
vix habeo unde utar ob. vivam. rocinii rite positi.
fummcrfoö, f. fummerfrei. fuubfdiaftctt, f. auöfunbfd)aften.
Sumnterlofigfeit, ßummerfreifjeit.
f. fiuitbfdiaftcr, f. 21uölunbf^after.
Stumme vmicnc, *vultus, ex quo sollieitudo ftltnbfdiaftcritt, speculatrix (©päberin).
eminet. fünftig, futurus (einft ferm roerbenb, einftig». -
fiuttlUCttt, fid), a) = Rummer baben, in sollici- posterus (nacbtna(ig). - veniens. consequens iju=
tudine esse; sollicitudine ob. aegritudine affectum näcfift fommenb, fotgenbV, aud) oerb. eonsequens ac
esse. - fid) roegen etroas t., alqd aegre ferre: febr, posterus (jS. S^' 1 teinpus). - ein f. 9tegent, impe-
/

alcjs rei sollicitudine vel maxime urgeri roegen ber : raturus: ber f. Äönig oon 2Jcaccbomen, qui Mace-
notbroenbig geroorbenen ^reilaff ung ber ©flauen t üm= doniae futurus est rex. - bas künftige, fütura,
mere bid) nid)t, de familia liberata nihil est quod orum, n. (äS.roiffen, oorb,erf eben, scire, prospicerc) ;
te moveat. —
b) 2tntr>eil nehmen, f. befümmern (fid)) venientia fata (bie fünftigen ©ebief f ate, roiffen, scire).
no. II, 2, b. - für f. 3 a & re i Q posterum; in posteritatem. -Ado.
/

Stümmcrnif?, f.
Rummer. (- in§ künftige, f ünftigf)in\ in posterum (tempus).
fummctöott, sollicitudinis plenus(oon Singen, - posthac. postea (nadjtjer). - in reliquum tempus
j33. vita). - sollicitus (befümmert, o. 2Renfd)en u. ob. bf. in reliquum (für bie übrige 3« 1 )- - f. erft,
Singen). - aegritudine ob. sollicitudine anectus roenn k., tum, quum (bann erft je.).
(oon Rummer ergriffen, v. SRenfdjen). - gravis funftiflf)tu, f. fünftig (Adv.).
(brücfenb). - miser (elenb beibe o. Singen, g33. vita).
; f\lintci f Spinuroefen, colus.
- Adv. sollicite; animo sollicito. fiunft I) mcnfd)lid)e ©efdjicf.'icfjfeit übt)., a) im
Summet, Stammt, helcium (Spät.). ©gf^. ber 9?atur: ars. - mauus (,ÜUenfcf)en^anb\
-
i unb madjen ob. tbun, aperire (eröffnen). - indi- per artem manu, opere -
burd) Ä., arte, (im 2tllg.) ,

care (anzeigen). - significare (nnbeuten). - edicere (burd) sDJenfd)enf)anb, bureb, SRenfdjcnarbcit); erudi-
(oeröffentlidjen, befannt mad)en, oerorbnen, bef. oon tione (buref; Unterrocifung u. 35ifbung; alle im @gj|.
Sefjörben). - Qmbm. etroas f. tbun, alei alqd indi- oon natura, naturaliter): burd) Ä. erroorbcu, arti-
care; docere alqm alqd (oon etroas unterrichten); ficiosus (©gftj. naturalis): burd) Ä. befeftigt, manu
certiorem alqm facere alcjs rei ob. de alqa re (be= ob. opere munitus. —
b) im @gft$. beä ^aubrocrf^
nacbridjttgcn). - fid) f. tfjun ob. geben, significari, mäßigen: ars (im 2lflg. foroofjl als 2:f;eorie ob. als
,

burd) etroas\ alqä re. - f. roerben, b. i. a) übt). be= Inbegriff ber Siegeln, naa) roeld)en ber Äünftler ar=
Jcmnt roerben, palam fieri; percrebrescere (überaß beitet, alö aud) als bie ©efd)icflicf)fcit, mit ber ^mb.
rud)bar roerben). ß) öffentlid) befannt roerben, f. aus= arbeitet, foroie als Äünfttid)feit, mit ber etroao ge
fommen no. I, c. - hmb unb ju roiffcn fei Ijiermtt, arbeitet ift). - artificium (bie Äünftlicfjfeit, mit ber
*omnes sciant. *ne alicui sit ignotum (ju 2lnfang etroas gearbeitet ift). - mit St., :irte. ex arte j'8.
eines S3ortrags>, *omnibus sit edictum (ju Anfang fd)reibcn, fingen, scribere, canere); scienter (mit
eines! obrigfeitlicfjen 93efebls). 5?unfteinfid)t, j33. bie flöten blafen, tiliiis cantare):
Jhtnbc, bie, f. Renntnifj no. I, ©eriicf;t, 3^ad)rid)t.
1 mit Ä. gemadjt, f. fünftlicf), ben Stempel ber Ä. an
emptor (eines Raufmanns). - qui
2. Stttttbc. ber, fief) tragen, artis signo notatum esse. II) eine —
opificis alcjs operä utitur (eines £anbroerfer3). - einzelne burd) Hebung erfangte gertigfeit, a) im rocit.
ein guter R., quaestuosa domus (ein §>aus, eine Sinne: a) übb,.: ars. - scientia alcjs rei (bas SBiffen,
Familie, bie guten (Srroerb giebt); bonum nomen SSerftefjert oon etroa§, 333. ju pI)iIofop()iren, philo-
(in §infid)t ber 33cjafitung): ein fd)lcd)ter R., mal um Bophandi: in (Srj ju giefjen, fundendi aeris). - Stu-
nomen: id) ocrlicrc einen guten R., quaestuosae dium Stubium einer Sactje, eine Ä.,
alcjs rei (bas
domus gratia cripitur. in fofern man fief) mit il)r befdjäfttgt). - bie Ä. ju
Stuubgcbunfj, signiticatio. malen, ars pingendi: bie Ä., fief) in StteS 311 fcf)icfen,
funbig, einer ob. in einer Sad)e, alcjs rei peri- dezteritas ingenii ad omnia: bie $., fid) bei SSSen
tus (Erfahrung, bef. prafttfdje, in etroas fjabenb). - beliebt ju machen, ars ad promerenaam ornnium
sciens ob. gnarus ob. nou ignarus ob. haud rudis voluntatem bie Ä.ber Unterrcbung u.bco Umgang^,
:

alcjs rei (Renntnifj oon etroas babenb). - intclligens sermocinatrix (.sc. ars, alo Ueberfe^ung oon ttqoo-
- berSBege, Ccrter
alcjs rei ((Stnftdjt in etroas l)abenb). OfiiXnrixT], Quint, 3, 4, 10): ein jeltene (ungenröf)n=
f.,peritus itincrum, locorum ber lateinif d)cn Spradje: licf)c) k. ber(Sutroictc(ung'SarftelUmg\ indisserendo

t., Latinae linguae peritus ob. gnarus ob. sciens: mira explicatio. - feine Ränfte (eigen, artes buas
einer Saclje f. feim, f. „Renntnifj Ijaben oon k." unter proferre, bei etroas, in alqa re: öffentlich alle feine
„Renntnifj". Äünfte jeigen, *omnia sua Btudia in publicum pro-
fünbiflnt jc v f. auflünbigen je. ferre. - bas tft feine Ä., *hoc arten non requirit
jsUtnblcutc, j. Runbfdjaft no. II. (bas bebarf WneS l)ol)m ©rabes oon ©cfd)idlid)feit);
Äunbfrfjrtft, I) Renntnifj oon etroas: notitia. - istud quidem nihil nocet ii est. (boä ift eine teiebte
Smb. auf R. ausfdjicfcn, burd) I^mb. R. einjtefjen laf Sacfje, f. Cic. Tusc. 1, 8, 16): es ift feine SL, ju ic.,
alqm ex])!rratum ob. speculatum mittere: SRettet
fen, non niagnum est nt.^nftnit; nihil facilius est quam
nad) allen Seiten auf R. ausfcfjicfcn, equites explo- m. Snftnit. -ß Runftgtiff {tix^)'- ars. artificium
ratum in omnes partes dimittere: R. etnjieljen übet (im sJUlg ). - mendacium (ber Runftgriff als liügc,
etroas, explorare alqd ob. de alqa re-, cognoscere Xäuicliung, , -i\ naturam mendacio adjuvare). - oic=
v

alqd ob. de alqa re (etuwS ju erfahren fuefcen): ge lerlei kiinfte antrenben, multis artibus uti. — b) in
naue R. eingießen, diligentius omnia cognoscere; eng. öeb., ein beftimmteci nad) Siegern erlerntes 3Re
nad) eingeji cxplorato: olnie ,u. ehijujie$en, tte'r: :'i>.:irtiticiunnim 9UTg.). - professio (baS %ad)).

inexplorato. - Ä. baben jc., f. Renntnifj wo. I. II) — - fid) einer R. befleißigen, arti alei Btudere: eine
bie Runben: unptores (cincö Raufmannä). - *qui R. betreiben, treiben, ausüben, artem colere ob. fa-
alcjs operä utuntur (eineä §anbrocrter$\ - eine gute ctitarc ob. exercere; in alqa arte versari: feine R.
133 ßunftanlage tunftgered)t 134

aufgeben, nia)t mefjr treiben ob. ausüben, aufhören /panbtung: ars nimia. - nimia diligentia, nimia re-
feine Ä. ju treiben, artem desinere: etroaä jur Ä. ligio (aHjugrofje, ängft(ia)e ©enautgfeit). - afFectatio
maa)en, alqd in artem vertere; alqd ad artem re- (&. , bura) ju gvofjeö ©treben ju gefallen tjeroorge -

digere :bie$riegsroiffenfa)aft(ber Ärieg) rourbe buro) braa)t). - nimia morositas (ju grofje 2lengfttta)tcit
aümäfjtia) entftanbene Siegeln ju einer georbneten in ber 2Batjt, j33. ber einzelnen JBörter, f. Suet. Tib.
Äunft erhoben, diseiplina militaris iu artis perpe- 70). - burd) Ä. bie 2tnnef)mtidjfeit oernidjten, gra-
tuis praeeeptis ordiuatae modum venerat: baä tiam diligentia auferre. —
II) at§ <&ad)e: *quod
Spiel rourbe atfmäfjlid) eine $., ludus in artem pau- nimicä diligentia ob. religione factum est. - argu-
latim venit. - bie freien, fdjöncn fünfte, artes in- tiae (baä ©enterte, bef. im Schreiben). - in feinen
genuae ob. liberales ob. honestae ob. elegantes; ©cfjriften Äünfteleien anbringen, scripta sua innrere
studia liberalia; artes, quibus erudiuntur ingenui: calamistris.
fdjöne u. freie fünfte, artes elegantes et ingenuae : lünfieltt, I) ?u grofje Äunft anroenben: nimiam
fünfte u. SBiffenfdjaften, artes et diseiplinae; studia diligeutiam adliibere, an etroaä, alei rci ob. in alqa
et artes: alte fdjönen fünfte u. SBiffenfdjaften, omnes re. - er fünfteit ju fetjr (uon einem SJiater), manum
bonarum rerum diseiplinae: bie&unfte beäÄriegeg de tabula non seit tollere (Plin. 35, 10, 36. §. 80)
u. griebenS, artes belli et pacis. III) bie 2Baffer= — im ©tU f., orationem calamistris inurere. - ge=

fünft, atö ©adje: dividiculum. fünftett, nimiä diligentia ob. nimiä arte factus; ca-
ftunftctntagc, I) 2tntage ju ben fünften: *in- lamistris inustus (oon ber IRebe): eine gefünftelte
genium artibus colendis aptum. II) eine funft= — ©peife, eibus per artem voluptatemque corruptus.
trotte 2tnfage *opus arte ob. eleganti manu factum.
: — II) burd) bie Äunft nad)a()men: arte imitari ob.
Sunftarbcit, f. ßunftroerf. efficere alqd.
fiunftnrbcttet, artit'ex. Fünfteln, ba§, f. tünftelei no. I.
SunftöltSbrutf, vocabulum artis-, vocabulum fttltftcrfab/tcn, artis (ob. artium) peritus ob
artifieibus usitatum. - bie ÄunftauSbrüdc (Äunft= sciens. %(. ,,&'im)tfenner".
fpraa)e, Jerminotogie), verba artium propria; voca- ^ltttftcrf ab/tCtt^cit, artis ob. artium peritia ob.
bula, quae in quaque arte versantur; vocabulaex scientia.
artis propria necessitate coneepta: bie Äunftau§= Slttnfferäeugtufi, f. Äunftroerf, ©rseugnifj (ber
brücfe (ßunftfpraa)e, Serminotogie) ber ;pt)i(ofopf)en, Äunft).
ber Äünftter, vocabula ob. verba philosophorum, ^ttttftf ärber, *infector, qui omnia, quae facit,
artificum: bie Äunftauäbrüde für oas Xafetroerf, vo- ad artem et ad praeeepta revocat.
cabula armamentorum. - naa) bem $. (in ob. naa) funftferttg, artifex (in einer Äunft gcfd;tc!t, d.
ber Äunftfpradje, Serminotogie), um mia) be3 5?. ju ^Perf., m. ©enit.,
f. Sänger, artifex saltationis
j23. ein :

bebienen, ut artis vocabulo utar ; ut more artificum übtr., o. Sebl., jS. manus). - in arte sua multum
loquar: fia) befonberer£unftausbrüd'eccbienen,more versatus (in feiner Äunft fef)r beroanbert, v. ?ßcrf.). -
quodam loqui suo ; verbis quasi privatis uti ac suis elegans (gefd;macfDol(, J58. manus).
(j33. in docendo): über etroa§ in ben gehörigen (ei= äuttftfertigfeit, im äffjg. burd) ars; artificium.
genen) ÄunftauSbrüden fpred;en, dicere de alqa re Swtftflcift, industria (bie 33etriebfamt'eit übt).,
proprie: 3 eno u bie ^ßertpatetiter unterfa)eiben fia)
- mit ber man bie gehörige Stnroenbüng non feinen
nur bura) bie neuen Äunftauäbrüde (bie neue Xex= Äräften macb,t). - sollertia (bie @efd)id(id)f'ett u. ©e=
mitrotogie), inter Zenonen et Peripateticos nihil roanbtb,eit, mit ber Qmb. feine ^been »erarbeitet). -
praeter verborum novitatem interest. - ata* %\t manus et ars homiuum (ber ttjätigeüunftfletfj, fofern
fpecieü oon einem Äunftausbr. auZ ber SJialeret u. er bura) §änbearbeit probucirt). - ofme ben k. ber
f. ro.
bie 3iebe, fo fagt man vocabulum picturae; 2Jlenfa)en roürben roir bk$ nia)t (jaben, haec non
vocabulum pictoribus usitatum u. f. f. haberemus, nisi manus et ars hominum accessisset.
ftunftaueftcUung, opera propalam col-
*artis Jtuttftfteunb, f. Äunft(icbb,aber.
locata (öffenttia) ausgeftettte Äunftfadjen). - *opera Smttftgartett,hor ti. - ft unftgörttter,topiarius.
et artificia, quae visenda sunt (Kunftfadjen, bie - ßunftgärtneret, topiaria. - bie $. treiben, to-
feb^ensroertt) fmb). - etroaä in bie &. geben, *alqd piariam facere. -
ft uuff gattung, genus atque ars.
inter opera et artificia propalam collocandumdare. S'ttnftgcbrtttb^^'aediricium summo artificio ex-
^unfrbau, opus artificiosum. stntctiun. - ^tmftgobtlbc, f.
Äunftarbeit, -roerf.
ftunftbcfUff ener, artifex.- bie Äunftbefliffenen, Sunftgcfü^^ara ^(jeorte ber Äunft). -Judicium
artif. um studio i. intelligeiis. intelligentia (öas itcnnerurtfjeil, feine
fiunftbefliffenheit, artium Studium. ©efüfjl bes Äunftfenncrä). - fein Ä. fjaben, arte ca-
ftunftberciter, desultor. - baä ^ferb eineöÄ., rere (Hör. art. poet. 31).
eqau funftgemäfü, f.
funftgerco)t.
funftberühmt, arte clarus. $ittnfigcnof?, qidest ejusdem artis. -homoejus-
$tunftbcfd)äftigung, artium liberalium studia, dem corporis i^)anbroerf§geno§).
- ftunftbeftrebung, artis Studium. ftuuftgcnoffcnfdjaft, homines ejusdem artis.
ftunftbetrieb, artificium. - cinausgcbetjnter.ft., - homines ejusdem corporis (§anbroerfägcnoffen).
". pl. . funftgcrcdjt, artificiosus (nad; ben 3iegctn ber
funftbchmffnet, *arte adjutus ob. munitus. ftltnft arbeitenb ob. gearbeitet). - artificialis (funft=
ttuiiftbilo, Bimülacrom artificio perfectum, - gemäfj eingerichtet, befa)affen, tvtf/voq, ®gf(}. in-
ein uortrcfflidjes, rimulacram singulari opere ar- artiiiciali.s, äitxvoq, naa)aug. rtjet. t.t., j33. probatio).
tificioqm um. - ad artem atque ad praeeepta revocatus (auf bie
Mitltftbfatt, iron Zcfjorn, *diurna artiurn, qoae Xtjeorie u. bie fnegefn bor .U'iuift jurürfoefü^tt). - ele-
' ] rodeuot, ti manu fictus (mit funftfertiger !oanX> genmdjt,
ttunftcabtnct, >'.
.ttunft)'d)ätje. 0. Bcena). - bene (actus (übl;. gut, gehörig geacbei
ftunftbcnfmnfcv, ibt, urbis ornamen- ttt i. - aud) 6t. factus (j'ü. oratio polita ac facta quo-
nmni, n. - Munftbifcttant, f. ftunfttie6{)abir. dam modo). - ()öri)ft, fif;r f., jiolitissima arte perfe-

.Mnnfteifcr, arti ium. cta«; DgL ,,(unftt)oU". - ein t. ©ttt (f. Sarftellungd
ftüuftclci, I, oas fcünftetn, ate 23efd)affenb,eit ob. roeife), artifex stilua: eine f. 'ünorbnung, dispositio
135 &unftgefd)t<$te Stunftföäfee 136

artificiosa: ein f. SJebner, in quo est dicendi ratio: Jlüttftlctbcretn, *artificum societas.
ein f. @ebid;t, le^itimum poema: niebt f. fenn, arte fünftl tri), artificiosus. arte factus (burd; ftunft
carere. -baöÄunftgered)te,artificiosa,orum, w.;arti- beroirft, gemad;t, ©gf$. naturalis). - qui, quae, quod
ficialia ium, n. (Quint. 1, 8, 14).
,

Adv. affabre habet artem. artis partieeps (roaS »on Äunft jeugt,
($33. factus). - ex arte (funftgemäfi, 3$. dicere, scri- ©gftj. arte carens). - manu factus (t>on 9Jlenfd)en
bere).- eleganti manu (mit gefd;mad'üoller §&nb). l;anb gemalt, 3?3. portus). - arte quaesitus (auf bem
- bene (gut, gehörig). - scite. scienter (mit CSinfic^t, SBege ber Äunft befefjaff t, 3*8. remedium). - facticius
j33. tibiis cantare). (gemad;t, bura; $unft bereitet, nadjgemac&t, niü)t oou
SlunftQCfrfnd)te, *historia artium liberalium. ber 9tatur erzeugt, @gf§. naturalis, j33. Sbelfteine,
ftunftflctucbc, textum politissimä arte perfec- garben). - jcl;r i. (gemad)t), f. ()et;r) f unftooll ent« :

tum. meber ift biefcs natürtid; ober f., sive hoc est naturae
^ttltftgrtff, ars. artificium. machina (r^jfv», sive artis: ein natürliches ober ein f. ©ebäd)tnifj, me-
axQotprj). - dolus, fraus pJicmf, 33ctrug). - (;cimtid;e moria naturalis aut artificiosa. - Adv. artificiose;
Äunftgrtffe, iusidiae (f. Cic. or. 51, 170). - einend. arte; affabre (funftgered;t, roie affabre et antiquo
auSftnnen, erbenfen, artificium exeogitare: einen Ä. artificio factus = f. u. im alten Äunftftil gemacht). -
anroenben, artem ob. machinam adbibere, bei etroaS, artificis manu (burd) bie .spanb bes ÄünftlerS, jS.
alei rei ob. in alqa re: mancherlei Äunftgriffc bei cayatus et excisus). - manu (burd; 9JlenfcbenI;anb,
3mb. anmenben, aiqm variis artibus subire. y8. gcmad;t, befeftigt, factus, inunitus); »erb. manu
SiitnftOciUc, *porticus, in qua opera et artificia et arte. - ftünftlid)fcit, artificium.
proponuntur ob. propalam collocantur. ftittftltcbcnl», artium aiuans. - qui artes fovet
SfUttfttj anbei, "operum et artificiorum emptio (ber bie Äünfte begünftigt, j'i\ oon e. jjürften).
et venditio. - einen Sl. treiben, *opera et artificia fiunftliebl;nbcr, liberalium artium Studiosus
vendere ob. venditare. (ein ^reunb ber Äünfte). - rerum artificiosarum Stu-
Jhtnfthrtnblcv, *mercator rerum vetustate ac diosus (ein £icbl;aber non Äunftfod)en). - ein S. fenn,
raritate notabilium (im 2l(lg.). - mercator signorum rebusartificiosissedelectare.-Jtimftiicb^obcrci,
tabularumque pictarum(£änbler mitStatueu u.föe signorum tabularumque pietarum amor.
mälben). funfttoö, Ii in feiner .Hunft erfahren: artis non
Sftnnftfabinct, f. ÄunftfcT;ä^e. peritus; artis ignarus. —
II) ot;neÄunft: arte carens.
Slunftfainmcv, *thesaurus rerum vetustate ac - sine arte formosus (fdjön o^ne Äunft). - sine affe-
raritate notabilium. etatione (fd;lid;t u. redf)t, ». $erf.). - simplex (ein*
^ttttftfcnncr, intelligens ob. sciens ob. peritus faef), fd)lid;t, v. ^ßerf. u. Singen). - borridus (ol;ne
N
artis (im 3fl;g., bef. im - ar-
Sßlur., and) ol;ne artis). Politur, u. fo einfaa), frf)tid;t, j B. oratio, modus di-
tium judex (J¥unftrid)ter). - ein feiner, geübter Ä., cendi). - nullo eultu (of;ne SBerjierung, 0. Singen,
subtilis artium judex et callidus (Hör. sat. 2, 7, 101). 38. munusculum nullo cultu); ugl. „natürlicb". —
SunftfciUttnifj, artium scientia. -Judicium in- ein f. ®cbid)t, carmen inconditum: t. fenn, arte ca-
telligens. intelligentia (Da% feine ©efütjt beS $unft= rere. — Adv. sine arte; nullo cultu.
fennerS). - mit feiner &., subtilis et callidus (Hör. Sfrtnftlofiafctt, uxr/yia, rein lat. nulla ars (f.
sat. 2, 7, 101). Quint. 2, 20.
SSunftlcrjre, ars et praeeepta; aud) artes. - bie funftmnfng, f.
funftgercdjt. - f. ^-ertigteit, ars.
Ä. »ertragen, artes tradere. Stunfrmctftcr, einer SB.Verleitung, curator
&unftictjvct, o. Jifjctor, technicus(o xtyvtxöq). aquarum publicarum.
- rein tat. doctor artis. ft nnftmittcl, remedium arte quaesitum.- men-
Stunftlctfrung, artificis opera, ae, f. (SRüljroal- daciumtalSÜüge,1äuia;ung,353.mendacionaturam
tung eines ÄünfilerS). - artificium. opus artificis adjuvare). - 3|t eS = Äunftgriff, f. b.
(SBcrt eineä tfünftlcrs). JTltnftttCib, artificii invidia.
Siittftlcr, artifex (im 2Ulg., jeber ber etroaS hinft = ftnnftproiittct, f. Äunftroert.
gemäfi arbeitet, ber Äünftler, sJJccifter in einer med;a flttltftr ebner, dicendi artifex, ob.umfa;r. in quo
nifd;enob.fmen.ftunft). -faber (ber au§l;arten Stoffen est dicendi ratio (ein funftgercdjter Mcbncr). - rhetor
bitbet, rcicber^i(bI;aucr,(*ffenbeinarbeiter2C.,f.Hor. (pi'jTWQ), rein lat. declamator (ein Siebner, ber einer
ep. 2, 1, 96; art. poet. 32). - opifex (ber Verfertiget sRebnericfuXe norfteljt u. Äeben b(oö jur Uebung f;ätt).
eme§ SßertcS, ber äßerfmeifter). - ein bid)tcnbcr R., funftrebnevifd), rhetoricua (()7jtoQixög). —
poeta: ein malcnber, pictor: ein tüchtiger x., artifex Adv. rbetorice.
probus: ein au3gejeid)neter $i., artifex operibus suis ftunftrcgcl,praeceptum artis. -bie^unftrcgeln,
praeeipuus: ©emölbe u. Statuen auSgejeic&netet arsel praeeepta-, out| artes (j53.nortragen, tradere).
.flünftlcr, tabulae ac statuae maximorum artiticum funftrcidi, f. funftooU.
manibus perfeetae: eine (Statue etneä uubefauuteu Sttltftrctfc,*itercognosccndaeantiquitatisgra-
$., *stat.ua incerti auctoris. tia suseeptum. - eine U. Itad) Italien machen, *in
$?ünftlcrr)aub, artificia manus fbeä ÄünftlerS Italiam proficisci cognoscendae autiquitatisgratiä.
,§anb,j'-Ji. omnia quasi artificis manu cavata et cx- Sfituftrcitcr, i. Munübereiter.
clsa). - manus artifex (in einer fiimft gefd;icrte.£>anb). ftunftriciiter. f. Krittler.
- ars et manus (fd)affenbe §anb beö RunftletS, f. Cic. ftitnftfarfK, l) eine fünftlidj gefertigte Sacöe: res
or. 2, 9). - manus degans (bie mit Wefd;macl »er artificiosa. — II) eine in boS (äebiet ber Äunft ein
fafjrt, bitbet). - mit S{. ettnaä madjeti, eleganti manu artem pertinens,
fd;[agenbe ©ad;c: *res ad
fingere alqd: mit Jt gemadjt, eleganti manufictus; ftunftfttmmlunö, *tbesaurus rerum vetustate
politissimä arte perfectus. ac raritate notabilium.
fiünfrteritt, artifex. &unftfrf)äoc, opera atque artificia, signa, ta-
fünftlcvifd), burd) ben ©enit. artificis ob. (<ß(ur.) bulae pietae (Äunftroerle, ©totuenu.©emälDe\-res
artiticum. - ob. burd; üeubiabnoin, 3'ü. burd; fünftl. vetustate ac raritate notabiles(burd)%lteru Selten«
geile, artificio quodam et expolitione. t)eü au8flejeid)nete Singe). - ornamenta (6d)mu(t'
ftüuftlcrlcucn, *vita artificis ob. artiticum. f ad;en, «oftbarfeiten, jur
3luöfd;müctung bev Sempcl
Jiünftlcrucib, artificii invidia. s
u. ^ripatf;aufer).
137 ßunjtftf) reiner' ßupferptatte 138

$?ttnftfd)tctttcr, intestinarius (fpät. JCt.). ftuufttoeU, artif!ce3 (bie $ünft(er). - artes (bie

&unftfd)ufc,I) odmle, roo junge Seute für bie fünfte).


Äunft gebilbet roerben: *scholae, quibus iliscipuli Kunftmerf, artificium. res artificiosa. artis opus,
artibus instituuntur;*scholae, quibus artes tradun- opus arte factum ob. effictum ob. perfectum, im
tur. — II) eine beftimmte Stoffe von Mnftlevn: etroa ,3fbg. oft b(. opus (im 2tflg.). - monumentum (S)enf
familia. mal). - ornamentum (3ieratf)). - simulacrum (93iib,
Sunftfintl, elegantia. - mit Ä., eleganter-, ele- f. b.).
- signum (get)aueneS, gegoffenes, gefdjnijstes'
ganti manu: feinen M. t)aben, arte carere(Hor. art. Silb). - simulacrum ex aere factum, statua. signum
poet. 31): bie ©riecfjen fjaben niel $., opera atque aeneum (Stanbbilb, ©tatue). - tabula pieta (®c=
artificia, signa,tabulae pictaeGraecos homines ma- mälbe). - toreuma, atis, n. (ropsvfxa, ein Äunftroerf
gno opere delectant. mit erhobener ob. getriebener 2lrbcit, bef. ©efäfj u.
f unftftnntg, ingeniosus (geiftooH).- elegans (ge= - Äunftioerfe, aud) opera et artificia.- ein alteä
bgt.).
fcf)macf colli. —
Adv. ingeniöse eleganter. : $., opus antiquae artis; opus antiquo artificio fa-
Kunftfbrörfjc, ßunftauSbrutf.
)'. ctum :
f eljr alte Äunftroerf e, monumenta antiquissima:
Kunftfjmugcr, artifex saltationis. - $. 51t St., opus praeeipuae artis; opus
ein uortrefflicf)eä
•jpferbe, desultor. summo factum; opus politissimä arte per-
artificio
Kunftftütteu, bebeutenbe, magna artificia(>i.j)Z.). fectum; opus callidissimo artificio fabricatum: bie
Sunftftif, im Q)i)Q. bura) ars, artiticium, $33. im nortreffliebften ^unftroerfe nad) Stalten bringen, ma-
alten &.. antiquae artis; antiquo artificio factus. ximorum artificum manibus perfeetas tabulas et
SttnftftrafW, f. Sfjauffee. statuas in Italiam portare.
Kunftftütf, ars; artificium. famfüyovt, f. Äunftauäbvud'.
Suuftftjftem, ). Hunfttfjeorie. famftjhicig, artificium.
Kunfttänser, artifex saltationis. -ein üolfenbeter ^ttttj, *Conradus.
$., *artifex saltandi usque ad artis perfectionem. i\ü$c, cupa. - Stüpcv, f.
iüöttd;er.
fiunfttfjötigfcit, artificium. - auf biefer ^nfel cyprium (im,3fl)g. aud)
$ltti)fcv,I) ein Metall: aes
fjerrfdjte bebeutenbe k., magna artificia fuerunt in U. aes). - cuprum (au§ cyprium entftanben u. ©tamm-
ea insula. mort be^ 35cutfdjen „Äupfer" bei ©pät.). - au^ k.,
Kunfttljcorte, ars (bie einer Äunft ober äßiffen- cyprius; cupreus (<Spät.); cuprinus (©peit.): in k.
fdjaft ju ©runbe liegenbe ^fjeorie, f. Cornif. rhet. 1, aes ineidere. —
fted)en, in II) fupferne ©efäf^e: vasa
I, 1 u. 1, 2, 3. Cic. de or. 2, 7, 30: bann, foroof)! im cypria.— braunrotl)e III) @efid;töfarbe, facies ru-
©ingul., als im ^Mur., bie Äunftregeln, cermittelft bida, — IV) = fupferftid), ro. f.
beren biefe £l)eorie getef)rt roirb, aud; als> Sefjrbudj, Kubfcrober, *vena aeris cyprii.
f. Cic. Brut. 12, 48. Quint 2, 15, 4 u. 10, 1, 15). - Sttbfcrarbcit, *opus cyprium.
artificium (bas Snftem, bie Sfjeorie einer Äunft ob. fltbfctflvtig, aeri (cyprio) similis. .;

2ßiffenfcr)aft, f. Cic. de or. 1, 32, 146 u. 2, 19, 83). Slttbfci'bergtner!f,metallum aeris ob.aerarium
-ars et doctrina (bie Äunftlefjre, f. Cic. or. 48,161: (a(§ erjijaltigcr Ott), -fodina aeris ob. aeraria (als*
ber freien ftünfte, ars et doctrina überaus, Cic. ad ©rjgrube). -33eftef)t baäSergroerf au§ mehreren @ru^
fam. 4, 4. §. 4). - ars et praeeepta (bie Sfyeorie unb ben, fo ift ber ^ilur. biefer Stusbrüde ju fefjen.
Regeln einer Äunft ob. 2ßiffenf^aft, Cic. de or. 2, Kubfcrblatt, f. fiupferfttd). - ßubfetblccfj,
II, 44). - 2tUe§ auf bie Ä. jurücEf üfjren omnia ad , lamellaaerea,-ßubfcrb(umc,=bIÜtbc,flosaeris.
artem et ad praeeepta revocare: eine &'. nortragen, ^«bfctbtaljt, virgula aenea. - Rupf Ctbttttf,
artes tradere: «ine Ä. abfaffen, artem componere. burd) aeneas laminas exprimere 31t umfct)reiben.
ttuufttifenfer, intestinarius (fpät. JCt.). ^ubfetbrurfer, *chalcotheta. - Slubfercrj,
ftunfthfcf)ferarbett, intestinum opus. chalcitis (yukxZziq). - Sttt^fevfavbe, '^color cy-
ftuufttrieb, yü. ber Spinne, machinatio quae- prius. - fubferförbett, fotbtg, aeri similis (j58.
dam atque sollertia. - natürlicher, nativa ars ($8. capillus). - f. im @efid)t, facie rubidä. - ^ubfer=
ber 93iene). gefäft, f. ^upfcrgefd)irr.
Kuufttterberb, zaxozc/vla, rein tat. mala ars ßttbfcrgelb, rudera, um, n. (bie Äupfermünje,
(f.
Quint. 2, 20, 2). [ter; scite. Liv. 26, 11. §. 9). - *nummus cyprius (einjefneä
ftimftbcrftftttb, intelligcntia. - mit £., scien- ©etbftüd). - as, assis, m. (ein 210, Utintä ©elbftüd;
funftücrftänbtg, intelligens; sciens artium. — auö @rj). - quadrans (V4 2(f5).
Adv. te. - ein .Hunftuerftänbigcr, auef) ftubfetgefc^irr, vas cyprium (einzelnes ©efäf}
artifex taliom rernm u. b(. artifex: mit .ßujiefjung üon Äupfer). - vasa cypria (mehrere ®cfäfje).
eines .H.,perito artis ejus ob.scicntiae ejus adbibito: ftutjfergcftrfjt, facies mbida- Kutifcrgnibc,
fein k. fenn,rudern esse artium ob. (in einem be- !. .Uupferbergroerf. - Kupfergrün, clirysocolla,
ftimmten T^aile) artis ejus. Sßgl. „Äunftfenner". ftupfcrguf?, aes caldarium. - fubfcrljattig,
funutioU, arti p] aus. artifiriosus (roorau niel aerosus. - Kupferhammer, officina aeraria.
.vtunft rjerroenDet ift). - artifex 'fünft(id) - funftuolt). fiupfcrbonbcf, *mrrcatura aeraria. - Ä. trei
t.;nftgcrecf)t gemadjt). - ele- ben, *aes cyprium vendere ob. venditare.
ganti manuActus (mit .Hunfiierfjanb ausgeführt!. - Knpfcrböublcf,*qui aes cyprium (mit Äupfer
jetjr f. (gearbeitet praeeipuae artifl; sumnio artificio
, erj) ob. qui vasa cypria (mit Äupfcrgcfdjirr) vendit,
factuft-, summa od. nngulari arte factos; singulari vcnditat.
artificioque per» arte per- f upfcrirf)t, aeri (cyprio) similis. - ein f. ©efid;t,
artificio fabricatug: eincf/Jtebe, rnbida,
ein Vortrag, oratio facta; oratio artis plena.
f. — fupfcvig, aerosus.
Adv. aflabre 'funftgcredjti. - eleganti mann (mit Kupfcfmünjc, Äupfcrgclb.
f.
feiner JMtnftferijanb). - ratione ''mit (Sinfidjt in bas titUfcru, I) »on ob. aus Äupfer: cyprius (bei
SBcfen berttunft, $'-0 argnmentnni conclodere, verba Spät, cupreus ober cuprinus). - aSneus acreus
componere, verba trän fern - fcfjr f., summa ob. (e^ern übf;.). II) = fupferid)t, ro. f.
nngulari arte; mmmo artificio; politunmfl arte; Mupfcrttogcl, clavus aureus.
callidiBfeimo artificio. Kupfcrptattc, *lamina cypria ob. aenea.
139 tupferroft furj 140

ftupfcttofr, aerugo cypria; aerugo aeris. Surttmrbc, * dignitas electoralis.

fupfcvrotl), f. fupferfarben. fttrj,I)uon Heiner luäbefmung imftaume: brevis


ftupfcvfrijiag, squama aeris cyprii. (im 21%, ©gffc. longus, latus). - curtus (eig. t>er=
fiupfcrfdjmicb, (faber) aerarius. - excusor fc^nitten, »erfürjt, b. i. furj, ju furj, non bem, roel

(Quint. 2, 21, 10). cfjem bie Ijtnfänglic^e ©röfje ob. 33oHfommen!jcit feb(t).
Supfcrfaäne, f. ßupferfdjlag. - contractus ( jufammengejogen, eingeengt, einge
jtupfcrftcdjc*/ *chalcographus. fc&ränft, ber 21u§bet)nung nadj). - astrictus (fnapp
Stupf crftccficrfunft, *cbalcographia. angejogen, f. ber SSreite, Sßeite nacb>, »erb. contra-
Subfctfteitt, lapis aerosos. ctus et astrictus. - artus. angustus (fnapp, enge, f.
Jhtpfcrftidj, *pictura linearis ob. imago per b.). - minutus (Heiner gemacht, rotnjig, non ber Hein
aeneam laminam expressa; *figura aenea; im3|f)g. ften, faum bemerf baren ©röfte). - praecisus (abge=
aud) imago. brocken, furj, jS. Venoben, conclusiones). - pressus
Slttpfctfttdjljättbletr,*qui iroagines per aeneas (furj, aber erfc^öpfenb, non ber Siebe, Schreibart u.
laminas expressas vendit ob. venditat. uom ffiebner). - febr f., perbrevis-, brevissimus: nic^t
Supfettwcrf, *picturae lineares per laminas fürjer at§ ic, non minus longus m. ©entt. (j33. fistu-
aeneas exprcssae(ba3 gan3au§$upferfticbenbeftef)t). lae ne minus longae denum pedum fundantur). -
- *liber figuris aeneis ornatus (in bem bin u. roieber t. oon (Statur, t. gebaut, staturä brevis-, auc^ bl. bre-

bergt. Dorfommcn). vis; brevi corpore furje 3Baaren, *merces minutae


:
;

fittppc; j33. be§ UirigerS, digitus extremus ob. aud) vilia, ium, n. (f. Tac. Germ. 5, 4 vilia mercari) :

summus:beä35ergeö,montis culrnen;mons summus. ein f. Sßeg, via brevis ob. compendiaria-, viae com-
SUtpbci,finpUefbrtCif), tholus (&6Xoq). - hemi- pendium ob. bl. compendium (nacb]aug.): f. ©aar
sphaerium (?)fxi<j<pal()iov). •capilli breves (im ©gf§. cap. longi); capilli
illlg.,

fiupüdci, lenocinium, treiben, facere. tonsi (uerfdmittcneä): ein f. ©eftdjt, oculi non longe
ftuppdflcbriubc, tholus (&6?.og). conspectum ferentes: ein f. ©cfic^t ba&en, f. furj=
fuppeiri, I) ctg., Bereinigen: copulare. - gefup= fic^ttg fei;n.- etiua? inä Äurje jte^en, in breve ob.
pelte ©äulen, *columnae copulatae ob. inter se jun- ia angustum cogere;in angustum deducerc-,in bre-
ctae. —
II) uneig., junge i>eute Bereinigen: nuptias vem formam con trauere; breviter astringere (fur3
conciliare (im guten Sinne). - lenocinium facere angeben, $&. argumenta); aud; premere (©gfts. dila-
(im Übeln ©inne, u. non bem, ber au§ ber kuppelet tare, Cic. de nat. deor. 2, 7, 20): bert Äürjcren jie
ein ©eroerbe madjt). ^en, vinci; superari; inferiorem esse.
Stuppenlcrdje, f. §aubenferd)e. Adv. breviter (im ?Ulg.). - arte, anguste (fnapp,
ftiipplcr, nuptiarum conciliator (ßfjeftifter, f. eng). - paucis {sc. verbis). breviter (mit roenig 2ßor^
b.). - leno. libidinis ob. cupiditatis minister, per- ten). - strictim. carptim (nur o&enfjin, nidjt au^füfjr^
ductor (im Übeln ©inne, ©elcgenfyeitiomadfjer, pcrd. tief),
©gf^. copiose); »erb. breviter strictimque.
-
in einem etnjelnen $alle). - internuncius (3tüifc£jen= praecise(abgcbrocfien,mit menigSßorten, ©gf|. plene
träger). et perfecte; bannauef) = runbf)crau^, geraöeju, 5S.
Jlupplcriu, *nuptiarum conciliatrix (6f)eftif= ab)d;lagen, negare). - presse ob pressius (furj, aber
terin). - lena. *libidinis ministra (©etegenfjeitSma» erf djöpfenb, 3^3. definire). - ein ^ßf erb f. balten, *equum
djerin). frenis artecoercere ob. tenere: einen 33 aum f. [;alten,
fttppfcrifd), lenonius (Äontif.). aiborem premere; arborem retinere manu: %rrib.
1. ftur, I) äßaljl ob. 9ied)t ju
mähten: electio; f. galten, alqm arte coercere. alqm arte contente-

jus eligendi. — II)Äurroürbe: dignitas electoralis. que babere (im 3fllg., feine ^rei^eit faffen); exigue
— IH)Äurfürftcntbum: *electoratus;*terra electo- alei praebere sumptum ßinbin. bie Slcittef jum 21uf=
— IV)
ralis. §au3,
fnrfürftltd)e§ Äurfadjfen, 3S8. manb fpärftd) reid;en). - 311 furj fommen bei ettr».,

*domus electoralis Saxoniae. — V) Äurfürft felbft, fraudari parte alojs rei (um
c. %l)e'ü non etro. beoor=
v
j23. Äurfadjfcn, *princeps elector Saxoniae. tfjcilt werben, i y. diurni eibi, naef; Liv. 4, 12, 10):

2. Stur = ©eilung, f. Gur. ein braoer äßann redmet fo hinüber u. Ijerü&er, ba§
ÄÜroft, catapliracta (xaza<pQÜxz7]q, f. „§ar= er felbft babei 311 furj fommt, vir bonus utrosque cal-
- mit einem Ä. »crfeljen, cataphra-
nifcb/' bie ©tjn.). cuios sie ponit, ut se ipsum circumscribat (fieb felbft
ctus (xaxäipQaxxoq). babei uberoortljcilt, Sen. ep. 81, 5). - fieb fur3 faffen
Üürafficr,equescataphractus.-equesloricatus (in 'Hebe u. Scfn'ift), breviter ob. paucis ob. praeclse
(gepanjerter Stcttcr üb!).). - eques gravis armaturae dicere (©gf^. copiose, plene et perfecte dicere) brevi ;

(feinerer Leiter übb\). praecldere; paucis ob. breviter scribere ob. perscri-
Süraffterrcgimcnt, *chilias equitum cata- bere; rem paucis absolvere: fid; f. bei etm. faffen,
phractorum equitum gravis armaturae.
oD. breviter cxponereob.paucisabsolverealqd; in pauca
JUtvbcl, manubrium. verba ob.bl.in pauca cooferre alqd;breviter astrin-
Sliirbifjt, Cucurbita. gere alqd (furj anführen k., 353. argumenta): madj
Stürbiftbirn, pirum cucurbitinum. eö furv faffe bidj furj, in pauca confer; verbo dicas:
ftltrfürft, *pnnceps elector. praeclde; id, si potes, verbo expedi: id) mill cö für;
ftitrf ürftcntftmit, f. Kur no. HI. mndjen,id) und mid; f. faffen, brevi praecldam: brevi
ben fturfürften betreffend *ele-
f'itrfiirftlicf), I) faciam; in breve cogam;nolo esse longus; rem pau-
ctoralis. —
II) bem Ä, anftänbig: *dignus principe cis absolvam: ganj f., in verba conferam paucissi-
electore. —
Adv. *ut deeet prineipem electorem. ma: um e§ f. 3U fagfn ob. 311 matten, um mid; f. ju
ftur()ailÖ,*domus electoralis. -g'ur$ltr,*tiara faffen, ob. &Io§ fur3l, ut in pauca conferam ob. con-
electoralis. - Sturltinbc, * terrae electorales. feramus; ne longum faciam; ne longum fiat; ne
Jluvprin;v f. (gräprim. longus sim; ut ad pauca redeam; ut paucis dicam;
Miivfrljttcv, pellio; pellionarius (Inscr.). ne (multis)te morer(um bio) niajtaufju^alten); de
SÜtrfrimcrfwubnicrf, *ars pellionis (baö «We- quo ne nmlta disseram. ue diutius aisseram (um
tter). - collegium pellionariorum (bie.3unft, Inscr.). mieb öarüber in feine rocitläuftige Erörterung einju
Jiüvfrijucvlabcn, pelliaria (naa) Varr. LL. 8, [offen): nemulta:neplura;quidmulta?quidplura?
30. §. 551 quid quacris? ad summam; denique(deuL bef. auri)
141 furjormtg fttrjroeilen 142

roenn nad) einer 3tctf)e oon 2tuf jäljlungen ein ©d)luf( Stereo, brevitas corporis: bie Ä. ber 93eine, brevi-
angefügt rotrb); prorsus(umcs gcrabeju ju jagen, f. tas crurum. - bie Ä. ber 3eit, temporis brevitas
g-abri u. 3aco6ä ju Sali. Cat. 15, 5); uno verbo (mit (imSlUg.); temporis exiguitus ob. angustiae (bie lln=
einem äöorte, ftelu nur oa, wo rotrfltd) nur (SinSßort beträd)tUa)feit, 8ejd)ränf tl)eit ber 3^it in iöejug ftuf
folgt j33. ber Slusbrucf bes ©anjen nad) 2lnfül;rung ein @efd)äft u. bergl.): bie Sängen u. Äürjen inben
ber Zljetle, Cato r. r. 157, 5. Cic. Phil. 2, 22, 54).
f.
Xönen, longitudines et brevitates ia sonis: bie Ä.
- lud) gebraust man fiäufig für furj (um ju refu= ! im Sieben, brevitas dicendi(tm2t(lg.); breviloquen-
miren) que (angehängt), f. bie 2tuslegg. ju Caes. b. tia (als (Sigenfdmft, Cic. b. Gell. 12, 2. §. 7); cele-
G. 2, 3. ju Cic. Cat. 3, 8. 28. ju Cic. legg. 1, 18, 48 ritas dicendi (bie 3tajd)l)eit, ©djnclltglcit tm Keben):
u. 2, 7, 16. - f. u. gut, paucis quidem, sed bene (furj ftd) ber $. bebienen, befleijjigen, brevi tati servire;
u. jugleicf) gut) dictum est. stat sententia. certum brevitati studere-, brevitatis esse studiosum-, bre-
-

est mihi (es bleibt babei); ne multa etc. f. »örber vitatem adhibere, bei etroas, in alqa re; brevitatem
(um mia) furj ju faffen, f urj !). - etroas f. geben, *paucis sequi in alqa re (jSS. beim ©rftevren, in interpre-
verbis reddere ob. exprimere ob. comprehendere tando): bie 3eit felbft nötfjigt mtd), mtd^ ber £. ju
alqd. - etroas f. berühren, alqd leviter tangere alqd ; befleißigen, breviloquentem me tempus ipsum facit :

breviter ob. strictim attiugere: fo f. als möglia) et= ftd; (beim ©ebreiben) ber ftrengften Ä. befteifiigenb,
roas berühren, perquam breviter perstringere alqd subtilissimus brevitatis artifex: in bie Ä. (ins Äurje)
atque attingere. - furj u. bünbig, contorte. jiefyen, f. „furj" u. „abfunm". —
in ber Ä., b. i. «)
11) oon fieincr 2tusDet)nung in ber 3cit: brevis. - furj, mit roenig Sorten: breviter; paucis (verbis);
exiguus (unbebeutenb, unbeträdjilid); beibe j^8. gett, strictim. carptim. quasi praeteriens (obenbin, nidjt
Beben). - contractus (jufammengejogen, r>erf ürjt, j33. ausführlich, @gf§. copiose): 2lIIes in ber k. jagen,
Jlädjie, noctes). - parvi tempons (oon deiner, gcrin= omnia breviter strictimque dicere. ß) in lurjer —
ger 3ett, jS.quies;. - ber fürjefte Sag, dies brumalis 3eit: brevi (tempore). - ganj in ber Ä., perbrevi. -
(@OJ§. dies solstitialis); bruma (übi). bie $eit ber in mögltdjfter Ä., f. mögltd).
©onnenroenbe ju Anfang bes SBinters, ©gffc. solsti- türmen, I) = ab! ürjen, ro. j. - ben 2Beg öurd) @e=
tium): bie fürjefte 9cad)t, nox solstitialis (bie 9?acbijur jpräa)e i, viam levare sermonibus. — II) nermin=
3ett ber ©ommeijonnenroenbe, @gj§. dox brumalis, bern: minuere.
Ov. ex Pont. 2, 4, 26) ; solstitium (bie $tit ber Som= fursftt^ig, pedibus brevibus.
merfonnenroenbe übf)., @gj$. bruma. 9t ur in biefer f urjgcf oft t, brevis; breviter scriptus. — Adv.
SBeb. gebrauten bie ©a)riftft. bes golb. 3t. u. felbft brevi scripturä.
noi) feen. nat. quaest. 7, 1, 3 solstitium, u. es ift ba= X ur^rjef d)ix)ätt,^t, caudä brevi.
ber unelajjija) 3U jagen: solst. brurnale ob.hibenium furä90tftg, parvi colli.
für bruma, ob. solst. aestivum für solstitium allein, tüxbtiti), 1) cor Äurjem, j. furj no. II. II) in —
f.
Siuljnfen ju Ter. Phorm. 4, 4, 28. La)sner ju Cic. Äurjem, j. furj wo. II. —
III) mit roentgen SBorten,
ecl. p. 284). - eine f. Sntbe, syllaba brevis: eine f.
furj no. I.

Sijlbe f. gebraudjen, syllabam corripere (©gft*. pro- myops (pvcoy, ülp. dig. 21,
f'niv,ftd)tiii, I) etg.:
ducere): eine ©t;lb<: t. ausjpredjen, breviter dicere 1, 10. §. 3). - rein
umjd)r. burd) qui oculis non
lat.
syjiabam in indoctus ift ber erfte SÖucbftabe(bie erjte
: satis prospicit ob. burd) cujus visus in proximo de-
©nlbe) f., indoctus dieimus (dicitur) brevi prima ficit ob. burd) cujus oculi non longe conspectum
- ein f. ©eböcfitmij, memoria hebes: bie 3 e ^
literä. ferunt. - f. jenn, oculis non satis prospicere; non
mürbe ju f. jenn, roenn id) bie ftonige u. gelbljerren longe videre; nisi prope admota non cernere. —
aufjätrlen wollte, dies reges me deficiet (deticiat), si II) unetg., roenig @injtd)t fjabenb stultus (@gf£. in-
:

imperatoresque enumerarevelim. -in&urjem, brevi telligens, sapiens). —


Adv. stulte.
tempore; brevi spatio; gero. bl. brevi; celeriter ftur^fidjtigfctt, oculi non longe conspectum
(jdmeü): ganj in ft., perbrevi. ferentes (eig.). - stultitia (uneig.).
furj oorfyer, cor Äurjem, brevi ante, paulo ante, futjunt, ne multis morer. ne te (ob. vos) morer.
proxime (ganj furj norljer); modo (jo eben, nod) ntebt quid multa? ne multa (mit roenig SBorten, f. furj
längft); uuper (neulia), jüngft, von ber näcbjten, aber no. I). - utique (fd)led)terbings).
boa) ja)on etroas entfernteren Sergangenljeit, f. Cic. fur-Jtticg, simpliciter.
Yerr. 4, 3, G: quid die nuperY irno vero modo ac ;
fturjUicilc, ludus. jocus (im guten ©inne, mit
plane paulo ante). - furj nacbfjer, brevi post ob. bem Unterftt) , bafc ludus, 3cit»ertretb, ^erftreuung,
post ob. post paulo (j. bie Sluslegg.
i
meljr in öanblungen, jocus ©dEjerj, ©paß, metro in
ju Liv. 22, 60, Jt< ; non ita multopost; brevi spa- Sßorten beftebt); wgl. ludus et jocus. - ludibrium
tio interjeeto. - f. »or 3i"bs. Xob, baud multum (im Übeln ©innc, ©efpött ob. ©egenftanb bes @e=
ante mortem aiejs: f. naa) ^mbs. Xob, baud mul- fpöttes). - delectamentum (Grgö^ungsmtttel üb^.).
tum post mortem alcjs: über f. ob. lang, quando- - 3mbm. 3ur St. binten, alei esse ludo et voluptati;
?[oe ob. rjeltencrquandocumque trgcuö einmal, eö
;
alei esse ludibrio: Ä\ treiben, ludere; ludos facere;
ei roenn a
roolle ; s.eriu: ocius (früher ob. fpäter): jocari; joculari (Liv. 7, 10. §. 13). - Ä. mit ^mb.
f vor 2age, paulo ante: lucem; plane mane (ganj treiben, alqm ludibrio babere. putare sil)i alqm pro
frülj am borgen;- ^iemano bat ju t. (ju t. Qcit) ge^ deridiculo et delectamento Qmo. juv Ä. jum 33e^
lebt, ber i um diu ixit, qui etc. •,
ften l)aben); alludere alei (3mb. mit Sßorten »er
tUt&AtmiQ, "brachiü brevi fpotten); jocari cum alqo (mit Qmb. jpaßen, fd;er=
fur^aMjuurj, l, •
iUjh (f urjen atljcmö). - jen): 3mbmJl.gcroäl)ren, uerfdjaffen, ludos alei prae-
cujus hjiii -oeffen 21tl;em jparjamer '!
er. eun, 5, 6, 9 1010]): 1
am
H., per jocum;
get)t). - f. (enn, an ]kt ludum et jocum: jur .U. gemad)t, ad ludura et
wut\att)mi$Ult, anbelitoa C^iuxx jOCUm ('actus.
tur.',bciiti -j,
tutttottten, äniö., ludos alei praebere Ombm.
fur^bJübcnb, *flori bie .; a burc^ $tTttxeuvm$en uerfürjen, Ter. eun.
ftür^c, brevita 'im Vlüj}., it. in Kaum u. 6 9 flOlOJ). - aici esse ludo et voluptati. chhc
audj in otr ^rufor.t ,
- i« Unbetra f t ludibrio ^iiiDiu. jum Wegenftunb feiner ©d)erje,
; |

Ita)!eit, 5öefa)ränfü)(it .
- bie «. eines 'JJ{("nja)cn ob. bee ÖJefpötteä :c. bienen
143 Eur$ro eilig Sadje 144

ftirstOCiltg, jocosus. jocularis ( fd^er jf)aft fpa= ,


be* &mbc3, bap. aud) ber ganje berooljnte ßüftenftrtrf/
- luditrus (jur Äui'ärocile, jur ^evftreuung bie= lanbcinn>ärt#, im @gffc. be3 $binncnlanbe§, f. PI. ep.
fyg).
nenb, j33. ©efprärfj, ©treit, sermo, certamen). — 6, 6, 2: gravis et pestilens ora Tuscorum, quae
Adv. jocose. per litus extenditur). - acta (uxt?'], baß fteile, f]od)=
Jtuft, osculum (eig. ein aJcünbtfjen, ift bei* allge= ragenbe, romanttfd) gelegene Seegeftabe, ton Tac.
meine u. eble 2Iusbr. für unfer Äuß" üfafj., er roerbe
, hist. 3, 76 burd; amoena litorum urnfcfyrieben). - sa-
nun auf ben 9)iunb, ob. auf bie SBange, bie £>anb 2c. lum (ba§ bie Äüfte befpütenbe DJieer, bie 3flr)cbe, j58.
gegeben). - suavium (ber jartlidje $t. auf ben 3JJunb an ber $. nor hinter liegen, in salo tenere navem
ob. bie Sßange, ber. man einer geliebten $erfon giebt). in ancoris). - an ber Ä. befinblidj, gelegen, mariti-
- basium (unfer wulgöreö ,,£d)ina(}", ,,<5d)mä&d)en'', mus (j33. villa): an ber R. befinblicf;, fid) auffjaltenb,
ber ftatre u. laute Äujj auf ben sDcunb ob. bie Süange ; lebenb, litoralis (ji5. piscis). - an ber Ä. fnnfafjren,
bafier bef. con bem unfcf)iciltcf)cn u. unteufdjen k, fnnidüffen, litus praetervebi (an ber Äüfte norbei-
ben ber §err feinem Sicblingöf flauen, ob. t>en eine fommen, -fdüffen, =fegetn)-, litus ob. oram legere (fid)
2Jcanu3perfon übt), einer auberen giebt). - 3mbm. an ber Äüfte galten, nid)t in bie t)or)e <See f;inauö=
einen $. geben, aufbriiefen, auf bie Sippen brüd'cn, fahren): fid; fo nafje als möglid) an ber Ä. galten,
osculum ob. suavium ob. basium alei dare; oscu- litus quam proxime tenere.
lum alei ferre ob. offerre: basium ob. suavium alei fiüftcttbettifltyver, navis speculatoria.
imprimere-, osculum alei applicare; osculum alei $tiiftcnbchJOl)ltcr,*marisob.litorisaccola(ngl.
ingerere(unoermerft u. gegen 3mb§. äüillenV. ^mbin. Mart. 5, 3: aecola ripae nostrae). - bie $üftenbe=
einen ß. über ben anberen* Äiiffe über Äüffe geben, mohner, bomincs maritimi.
suavia super suavia alei dare; spississima basia ftüftCttfa^rcr, navis oraria (ba§ <3d)iff). - *na-
alei impingerc: einen $. nefnnen, osculum sumere vis orariae m;iL. i^tcr 'ber Sduffer).
r

ob. capere: ^jmbm. einen $. rauben, osculum alei fiiiftcnfoljrjcug, navis oraiia.
rapere; suavium alei surripere (oerftoljlcner SBeife): fiüjtcttflufj, *amnis in litore rluens.
Äüffe Smbm. äuroerfen, f. Äufjbanb. ftiiftcngctiict, f.
Äüftengegenb.
$lüf?rf)cn, suaviolum. - basiolum (<Sd)mä(5d)en, ftüftcnocgcnb, f. ftüftenftrid).
f. „$uf?"
ju basium). ßitftcnlanb, maritima, orum, n. (bie iTüftenge-
f ttff cn, osculari. suaviari. basiare alqm (f. „$ufj" genb). - civitas maritima (2ccftaat).
ben Unterfrf), ber ©ubftft. u. bie übrigen 3teben6ar= SÜftcnfaum, ora maritima.
ten ju „einen Äufj geben, aufbrütfen"). - einen 2ln= Süftcnfcl)ifffrtf>rt, navigatio litorea.
lommenben f., osculis alqm excipere: Qmb. n>icber= fiüftcttftabt,. arbs maritima.
bolt u. mit ^eftigfett f., alqm exosculari (ilm ab= ftüftenftreefe, regio maritima.
füffen); alqm dissuaviari (ifjm DJZunb, §anb, 2Ban= ftiiftcnftrit^, maritima, orum, n. - ora mari-
gen jc. f., glcidjf. il;n jerfüffen): ^mbm. i>ie §anb f., tima ((Seefufte).
manum alejs osculari-, manum akjs ad os ref'erre •, fiüftcntt>rtcf)tcr,quiorammaritimamasservant.
dextram aversam osculis appetere: roieberljolt, ma- fiüftcr, f.
.Kircfjner.
num akjs exosculari-, dextram alcjs osculis fati- Sutfc^botf,sella aurigae ob. redarii (f.Phacdr.
gare: bie (Srbe f., terram contiugere osculo: firf; 3, 6, 5. n>o sclla prima auef; - Äutfd)borf).
einanber f., osculari inter se: ftdj fatt f., satiari fttttidjc, f. SBagen no. I, B, a u. b.
osculis: ftd) feiten (einanber) nor ben Seilten f., par- Stttfdicr, f. SBagenlenfer.
cere osculis palam: füffe bie Sittica in meinem 9ia= futfrfutcit, I) v. intr. in ber Äutfdje fahren:
men, Atticae meis verbis suavium des. curru vebi. — II) v. tr. ben Süagenlenfer mad;en:
Stiffcn, baß, osculatio. suaviatio. basiatio (f. jurnenta aeere.
„Jhrfs" ben llntcrfd) ). - baß miebcrljolte Ä., exoscu- fi«tfrl)crfil|, f. Äutfdjbod. - SutfdjacftcH, f.

latio: ein 3Kunb jum Ä. gcmarfjt, os ad oscula pa- 2Bagengefict(. - fitttfrfjfaftcn, f. Sßagenfaften.
ratumj-' Sutfdjfitj, f. 2üagenfi§.
ftuf;l)anb, eine, (^mbm.) pincrfen, manum a ftutte, *toga cucullata.
facie jacere. - Äufcljänbc juraerfen, oscula jaccre; Jtuttct , eine 2trt ©d;iffe, etroa cercurus.
basia jaetare. ftütjcf, f.
tfifcet.

Säfte, litus {baß ©eftabe, aiß baß gnbe unb bie fiuj, im 'Bergbau, *pars fodinae.
©renje bc£ äJceereS). - ora (bie ßüft«, als ba§ @nbe

S.
Stab, coagulum. - mit 2ab gerinnen madjen, coa- cameratus, ubi metallorum experimenta aguotur
gulare. - *officina medicamentorum (be3
(be<5 Glieinifcrä).
1. (abett (mit iah gerinnen madjen), coagnlare. 2lpotlieferö).
2. laben, f.
erquirfen. (aboriren, f.
leiben.
3. Vabcu, haß, (Srquidung.
f. ifabfal, tiiquidung.
f.

labet, f. fraftloä. - l. roerben (im ©piele), ctroa l'abuitfl, i liiquidung.


corruere. Vabmitttl), lahyrintlms (eig.). - difficultates
fiabetruttf, potus jueundissimus; *potus vires Bummae. res üaezplicabiles. turbae (bilbl., I)örf)ft bc^
reficiens. - ^mbtu. einen ü. reid;en, potione firma- brängt« Sage). - in ein S. geratljen, in summasdif-
re alqm. ficultatea ineurrere ober aelabi: fäcfj auS rtnern 2.
Saborant, *cbemicus (Sfjemifer). - medicamen- nid;t fjerauöfinben tonnen, e turbis se expedire ob.
tarius (Slrgeiwibeteiter, PI. 19, C, 33. §. 110). sc evolvere non posse.
Laboratorium, "concameratio ob. locus con- 1. tfadjc, in einer Vertiefung angekauftes Sßaff et'
145 Sac^c SacEirer 146

lacnna. - palus ("pfu^l)- - aestuarium (bei ber ftiutl) ic): 8. )U erregen fud)en, risum captare: in 8. auö-=
u. ©bbe bes SKeereä ob. eines Muffes entftanbenc 8.). breefien, in risum ob. (in lautes) in cachinnos etfundi :

2. £fld)C, ©etödjter, cachinnus.- eine S. auf|"d)la= Bor 8. berften, planen, fia) ausfa)ütten, fterben jc.

gen, cachinnum tollere ob. edere; cachinnare. roollen, risu rumpi ob. dirumpi, dissilire, corruere,
Irtcfjcln, subridere. - renidere (in fofern ber 8ä= emori: cor 8. (roirtlia)) fterben, risu mori; risu solvi
d)elnbe ein uor greube ftraljlenbes ©eftdjt mad)t).
- in mortem: fid; bes 8. enthalten, risum tenere, con-
fuerbei läd)elte Graffus, arrisit lue Crassus leniter. tinere: id; fann
mieb, beim heften SOßillen bes 8. nid)t
- ^rnbm. antädjeln (o. ©lüde!
[., f.
enthalten (erroe^ren), risum cupiens tenere nequeo:
Scicrjcltt, bas, risus lenis; u. bt. risus (j^3. dul- bei etro. fid) faum bes 8. enthalten (erroefjren), risum
cis quidam blandientis infantis risus). - mit 8., sub- vix tenere in alqa re: fid) bes 8. nidjt enthalten ob.
ridens. - 3mbm. ein 8. abgeroinnen, entloden, alei erroetjren fönnen, risu non temperare jum 8. aufge=* :

risum evocare, elicere: 3'nbm. ein 8. abnötigen, legt fenn, ridere posse: bas ift jum 8., ista ad risum
alei risum excutere. (sc. sunt); hoc ridiculum est ob. haec ridicula sunt.

lachen, ridere (0gf|. lacrimare, rlere, plorare). Incficnb, I) eig.: ridens. - renidens (in fofern bev
- risum edere (ein Sacfjen con fid) geben). - renidere Sact;enbe ein nor ^cube ftrafjlenbes ©efia)t ntad)t).
ifadjen, ladjeln, in fofern ber Sarfjenbe ein oor grteube - arridens (bei etro. lacbenb). - tdr> l;abe laihenbe 3üge
ftratjlenbes ©efidjt macf)t). - ^mbm. {., f.
anlächeln (im ©efid)t), eo sum habitu oris, ut ridentis spe-
(o. ©lüde): mit einanber (., ridere inter se: frötjlid) ciem praebeam. - lad)enber @rbe, heres, qui morte
f.,laetum esse risu: jubelnb l., risu exsultare: grin= meä gaudet. — II) bilbl., reijenb: amoenus (non
jenb l., ringi: febr, laut, aus »ollem .'gaffe f., valde, einer ©egenb 2C.). - laetus (non ber ©aat).
vehementer ridere. miros edere risus. in risum ef- 2ad)Cntoaffct% *aqua lacunarum.
t'undi (im 2tug.V, cachinnare. cachinnum tollere ob. 8ad)er, ridens. risor. - irrisor. derisor (f. „Sa-
edere. in cachinnos efFundi (ausgelaffen laut, fcbat= chen" ben llnterfd). non irrid. u. derid.). - ber 8.
lenb, u. jroar mit roiber liebem, gellenbem £one lachen) : (b. i. ber nerlacfjen, oerfpotten roiH) oerftummt, deri-
herjlich l., ex animo ridere; ob. (= aufrichtig I.) fide- surus silet.
liter ridere (j93. saepius pauper et tidelius ridet): I) jum Sacfjen geneigt: *ad ridendum
lädjcrfirf),
oljne allen ©runb {., sine causa ridere. - über !gmb. compositus (§93. vultus). - es ift mir nid)t (., non
I., ridere alqm; deridere alqm(^mb. gerabejuaus= est, quod rideam. —
II) 8ad)en erregenb, be= ob. ner^
lachen, aus Rederei ob.Scbabenfreube); irridere alqm tacf)t ju roerben oerbienenb: ridiculus. ridendus. -
3mb. tierlacben, 3mb. frolmlacfjen, am
Stolj ob. 38er= risu dignus (bes 58etad)ens roertrj). - qui, quae, quod
aefitung): man laa)t über mief), bia), ridtor, rideris: risum movet ob. movere potest (roer ob. roa§ 8ad)en
3mb. lacfjt über mich, alei sum risui. - über etroas erregt ob. erregen fann). - deridiculus. deridendus
I., ridere alqd (etro. belachen); deridere alqd (etroas (auslad)ensroei-tf;). - ad risum natus (oon 3latur jum
betauen, aus Sßederei ob. Scbabenfrcube); irridere Vatinius homo natus et ad
ißetacfjen erfefjaffen, j'8.
alqd (etro. »erfacfjen, aus Stolj u. Verachtung): risu risum ad odium). - jocularis (fpaf3tg, fpafjtjaft).
et
approbare alqd (etro. bureb 2ad)en billigen): ausge= - fefjr
t., perridiculus. - eine I. ©aefie, res, quae ri-

(äffen über etro. lachen, efiuse ridere alqd: man lad)t sum movere possit. - bas Säcfjerlidje, ridiculum;
über etro., ridetur alqd. - bei ob. ju etro. I., arridere ridicula (». pl.): ^tttbm. einfd)ärfen, bafj er nicfjts
(entroeber abfot., ob. m. SDat. [j33. maledictis: u. pro- 2luffallcnbes unb 8äd;erlici)es (nichts, roas auffallen
brosis in se dictis], ob. mit bem 2lcc.9ceutr.ber^ßron., u. läcberlicf) roerben ob. rooburef) er auffallen u. fid)
j'-ö. id); ob. alqd ridere (etro. Mos belachen, aber rtidjt täcfjerlicf) mad;en fönnte) begefje, alqm admonere, ne
1
beftrafen ic); risu alqd excipere (mit Sachen auf= quid faciat quod conspici et derideri possit: ins
nehmen). - nicht l., non ridere; risum tenere, con- 8äd)erlid)e fallen, risum movere; ridendum esse:
tinere: 3>mb. ju ladjen mad)en, f. „Sachen erregen etro. I. über etro. tad)en: l. mad)en %mb.
finben, f.
bei 3mb." unter „Sadjcn (bas)". - 3mbm. ins @e= ob. etro., deridere alqm ob. alqd; in risum vertere
ficht (., palam irridere alqm: ftdt) halb tobt, fid) faft alqd (oon einer läcfjerltcfjcu (Seite barftclfen jc, jS.
ju Xoie l., risu emori; risu rorruere; risu rumpi cognomen, Hör. ep. 1, 13, 9): fid) l. mad;en, risum
ob. dirumpi; risu dissilire: fid) (roirflieb) tobt I., ri- movere fief; l. madjen in ^mbs. 2lugen,
: alei mate-
su mori; risu solvi in mortem: bis JU Shränen l., riam ridendi praebere; risum movere ob. elicere
{., bafj einem bie Ihränen aus ben 2lugen rinnen, alei, burd) etro., alqa re: auf l., auf fefjr l. SBeife,
ridere usque ad lacrimas: fid) mübe gelacht haben, ridicule, perridicule.
defessum esse ridendo: im ilerger, in ber ißosbeit Sädjcrlidjfeit, a) täd)erltd)c 33efd>aff enfjeit j33. ;

l., in stomaeho ridere (Cic ad fam. 2, 16 extr.): bie 8. biefes ^rrtljums ftcfjt Siebermann ein, *hunc
ins ^äufttfjen {., f. ^-äuftchen: roas lad)ft bu? quid errorem ridendum esse nemo non videt. b) lä= —
ridesV quid riaisti?: roorüber Iad)t er? quid habet, d)erlidje Sacfje: ridiculum; deridiculum.
qood rideat?: du ladjft ? ba ift nia)ts }u (., rides? lacfjcrn, in ber S3ejie|ung: cö iäcfjcrt midj
non sunt haec ridicula: ^öre bas Uebrige unb (ad)c ctroas, risui ob. ridiculo est mihi alqd ; risum mihi
nidjt, roenn bu es fannft, reliqua audi, et risum con- alqd movet ob. excitat.
tine. potes: Antonius fjat in feiner 3"3cnb roeber
:-.i
2arf)niu3fcfn, bie, in Sewcgung fetten, risum
geladjt noa) geroeint, Antonius in infantia vultum movere (8ad;en erregen). - ^mbä. 8. in SBeroeguna/
nr:> io oec ex maerore mntavit: mit (adjen^ fetten, alei risum movere, evocare, elicere, excutere.
bem 'HiunDe, risu labrifl apertie: mit (acbenber 3Jiiene, if<td)C<,sa)nio.-i*arf)öifail(J,*capturasalmonum.
ridens; com i
i'nrl)Öforcf(c, mell. fario. - *salmo trutta (L.).
^arrjcn/o.r ,
|f(j.fletuB, Iacrimae).-Ü6«:« ifari)touOc, colund>a turtur indica (L'.).
lautes, fdjalfenbes, qcllenDes 8., cachinnatio; cachin- ifariiter, Hcafi im Söcrgbau, sex pedea (fedjs ^ufj).
niis (bie 8aa)e). - 8. erregen, rifun movere, conci- ifnrf, lj ein feiner ^-irnifi: *lacca. II)©iegel —
tai >
o. 5ßerf. praebere
u. 8eb(.}; ri-,uin lad: *lacca Bignatoria. —
III) eine SUime: *chei-
(». Sperf.): ^mb. jum 8. bringen, risum alei movi ranthua chein (L.).
(Wgl^. lacrimas alej movere ri-urn alei evoearc,

*lacca.- lad iven, *lacc8 obducera
ifrttffirttiff,
elicere QmDm. ein 8ad;cn, 8äa)eln entlocfen); riraio alqd; *Jaccain indocere alei rei - ifacftrcv, *qui
alei ex< mb. ju (acfjen nötfugen, buref) Srf^erje laccB obducit res.
;

147 £äbdjen Sage 143

2äbd}Ctt,*I) Heine Sabe: arcula. - Capsula (f. tura loci (bie natürliche 23efdjaffent)cit übf). in 23ejug
„Äaften" über arca u. capsa). - rote aus» bem 8. (oon auf Sage u. ßlima, bal)er nerb. situs atque natura
einem ©tufcer), totus de Capsula (Sen. ep. 115, 2). loci): bie bequeme, gute S. eine§ Drtcö, situs oppor-
— II) Heiner Saben: tabernula. tunus; opportunitas loci: bie fd)önc u. bequeme S.
Sabc, arca-, capsa (f. „haften" ben Unterfd).). - einer Öcgcnb, amoena positio et opportunitas re-
S. einer |>anbroertcrinnung, *arca ob. fiscus collegii. gionis (323. allicit alqm): eine bequeme, gute S. t)a=
1. gaben, ber, I) = gcn[tertobm, ro. f. II) 58er = — ben, opportuno loco situm ob. positum esse: eine
faufölocal: taberna ($6. vinaria, unguentaria, ca- tjerrticfje S. (in 23e3ug auf bie 2lusficr)t) f)aben, situ

searia: u. libraria: u. instrueta, instrueta et orna- ad aspectum praeclaro esse: bie Sänber nad) it>rer
ta, b. i. ein eingerichteter unb mit 2tllem nerfefjener S. burdjgetyen, *de regionibus ordine, quo jacent,
[roof)t affortirter]). - einen 2. mietfjen, tabernam explicare.
conducere: ben S. öffnen, eröffnen, tabernam ape- B) uneig., ber guftanb, ^e Umftänbe, in benen
rire: bie S. fcfjlie^en, tabernas claudere, oecludere fid) befinbet: Status (ber 3"ft«nb, in bem ftc^
etro.

(323. claudi ob. oecludi tabernas totä urbe jubet). etro. befinbet).- conditio (bie 23er()ältiviffe, unter benen
2. laben, I) auflaben, ctm. auf ctroas": a) etg. u. etro. beftet)t, in benen 3>"b. lebt, oollft. aua) conditio
bilbl., n. ^ßerf.: imponere alqd alei rei ob. in alqd fortunae, 323. adolescentes usi eä conditione for-
(auf ctroas fegen, fe^en, ftellen, j95. haaren auf ein tunae, ut etc., bie in einer foldjen S. roaren, bafj fie
©d)iff I., ob. bloS ein ©djiff I., imp. merecs in na- 2C.). - locus (bie Sage u. Umftänbe, in roeldjc eine

vem). - conjicere alqd in alqd (rafdj auf ctroaä »er« ^Serfon ob. Bad)e gebradjt ift, f. Caes. b. G. 2, 26,
fen, bringen, $8. auf einen Söagen, in plaustrum). - 5). - causa (bie burd; Umftänbe oeranlajjtc, unge=
23i(bl., 3mbm. eine Saft auf ben §als (., onus alei roö^nlia)e unb noeb^ unentfdjiebene Sage, bann jebeä
injungere. - etro. auf fidt> t. (roie £af$, >yctnbfcr)aft, barauö entfpringeube rcdjüidje fociale 25ert)ältnijj iU
©d)ulb, »gl. alqd suseipere; alqd subire;
b. 2121.), 2tnberen. f. Caes. b. G. 4, 4. §. 1). - tonipus. tem-
alqd (in se) coneipere; alqd in se admittere (gegen pora (xuiqöq, bie Sage, roie fie bie 3dtumftänbe ^ e r=
ficl> julaffen, 323. eulpam). - burdf) etro. grofjen §af$ Beifügten; bal)er im 3fbg oft = üble, mifelid^e Sage,
Auf fict) t, alqä re plurimum contrahere invidiao. bie 2tus(gg. 311 Nep. Milt. 5, 1. Cic. off. 1, 23, 81
— b) übtr., ». ^aljrjeug (233agen ob. ©djiffc) fctbft:
f.
de imp. Pomp. 1, 1). - res (Umftänbe, 23erl)ältniffe,
tollere (j23. lapides). - etro. gelaben (a(3 Saoung) 2lngclegenbeiten 2c. im 2(llg.). - fortuna (bie äußere
baben, alqd sustulisse; alqd portare ob. vebere (tra Sage, ©lüdöumftänbe eines 9}icn|"d)en\ - eine gute,
gen, fortfdjaffen, 323. aurum, vinum); alqä re onu- glüd'Iicb^e S., bonus Status-, bona conditio; locus bo-

stum esse (mit etro. belaftet, befrachtet fenn, 323. fru- nus; causa bona; res bonae, seeundae, florentes:
mento). —
II) eine glinte fa)arf l., *plumbum sclo- bie glüdlicfie S. 3mbs\, fortuna alcjs : in einer guten
peto immittere: eine Äanone l., *tormento telum S. fenn, fia; befinben, statu bono, conditione Itonä
immittere. etc. esse; causam bonam habere: in einer befferen
3. laben, vocare. - ju Xifdjc l., f. einlabcn: r>or S. fenn, fieb^ befinben, in meliore >se; res 1

©eriebt I., t>. £erolb, citarc (ben SBeflagten, reum, meae meliore loco sunt; meliore conditione esse.
ob. einen 3eugen, testem, namentlich auf forbern auZ - eine fd)limmc, üble, unglüdlia)e ^ Btatus deterior; ,

ber nerfammelten SDlengc nor bem sJtid)tcrftuf)l be3 conditio iniqua. afdictior; rea altlictae; res minus
^ßrätorg 3U erfahrnen); n. Kläger, f. belangen no. II. seeundae; miseria: eine b^offnungslofe S., res despe-
Sabcnbicncr, *tabernaemercatoriae minister. ratae; res pessimae, perditae: in tfjrer ncrjuieifel^
öabcttljütcr, merz invendibilis; merx, quae ten S., desperatis suis rebus; in extremis suis re-
emptorem non reperit. bus: eine gefatyrooUe S., periculum; discrimen, ob.
oerftärft summum periculum; periculum ac discri-
:T

xabcnVtci8, pretium,quoalqilintabornisemi-
tur. - roeldjes ift Der 8. bc3 23ud)e§? *hic liber quanti men: in einer fdjlimmen 8. feijn, fid) befinben, esse
emitur in taberna libraria? ob. versari in periculo ac dißerimine: meine S. ift
i'abung, I) ba$ auf ein gfatjrjeug ©elabene: quae nidjt bie beftc, res meae sunt minus seeundae: fict)
in vehiculum ob. in navem imposui (roa3 ia) in hen in berfet&en S. befinben, in eadem causa ob. in eo-
Süagen, in baS ©d;iff gelaben Ijabe). - onus (bie Saft dem loco esse; eadem est mea causa: uugefäijr in
übt)., 323. vebiculorum onera). - merces (bie %Siaa •
berfclben Sage befinbet fict) ^}(aniu§ eadem i'ore cau-
(

ten); nerb. merces atque onera. - eine S. (©djiffsi= sa est Planii : fid) roegen etw. in einer bebrängten
labung) ©preu, ©olb, palearum, auri navis. -etro. S. befinben, premi alqS re ;-!\ roegen ©etreibemem
als S. einnehmen (0. ^-a^rjeug), alqd tollere (323. la- gels, re frumentariä): baä iftmeine 8., haec mea
pides). - etro. alö S. (eingenommen) f)abcn (u. 5 a ^ r=s causa est:bu fie!)ft, in roeldjer 8. nur finb, quo qui-
jeug), 2. laben no. I, b.
f.

II) basi in bao jjeuet« dcni in casu simus, vides: ad)! in rocld)e (üble) S.
geroeljr ©clabene: *glans plumbea et pulvis nitratus. bem! quo redactus sum: ia; bin
bin itf) geratijen,
Stoffe, bomo ineptus (alberner Sftenfd)). - ncbulo mitmeiner 8. februnjufrieben, vehementer me poeni-
(SLUnbbeutcl). tet Status mei: Uciemcmb ift mit feiner 8. jufrieben,

Saffettc, *tormenti pegma, atis, n. suae quemque fortunae maxime poenitet (Cic. ad
ifofle, 1) baö Siegen u. bie 2lrt u. äöetfe, roie etro. fam. (), 1 />'.); optat epbippia bos piger, optat ara-
,
liegt: A) ctg.: positio. positus. positura (bo8 Siegen re caballus (Hör. ep. 1, 14, 43); nemo sorte suä
it. bie 2lrt, roie etro. gelegt ift, erftere beiöen ciüd) öon contentus vivit (nad) Hör. sat. 1, 1, 1 sqq.): roir
ber S. etneS Drteä). - situs (bie 2lrt, roie etro. liegt roerben in oerfd)iebenen Sogen geboren, impares ua-
ob. gelegen ift, bcf. »on ber S. eincä Drto). - einer sciinur: benfe bidj in meine S., eum te esse fing
©aeije eine (paffenbc 2c.) 8. geben, alqd lapte etc.) qui sum ego (Cic. ad fam. 3, 12, 2): id; frage, n
ponere, collocarc: eine (paffenbc ic.) S. fyaben, (apte id; in meiner X'. tlnin f oll consulo, quid faciam de
,

otc.)positum, situm esse: etro. in feine vorige 8. rebus meis: 3'»b. BUS feiner (nortbciKinftcn' 8. brin
gurüdbringen, alcjs rei situm revocare (mit Yirg. gen, loco suo ob. grailu movere: statu BUO o^. gradu
Aen. 3, 451): bie S. roedjfeln (non e. Miauten), se deiieere: 3mb. in feine norige S. (alo 2h'irger 2c.)
versare (fid) umbreb^en): matare nondum fessum la- bringen, restituere alqm in pristinum statum. -bie
tus (fia) auf bie nodj md)t etmübete Seite legen). - 8. ber iBunbeägenoffen unterfud)en, res sociorum in-
bie natürliche S. (eine Drteä), situs naturalis; na-
1
:. spicere (0. ©efanbten) - jebe S. 6e8 8eben8 fd)i(bcrn,
149 Saget lähmen 150

omnem vitae imaginem exprimere : erroas auf feine in angusto): fein S. roo^in »erlegen, castra deferre
ß. anroenben, alqd ad res euas revocare. - bie S. ob. transferre in m. SIcc. bas S. abbrechen, mit bem
:

bet Singe fjat fiel) feb,r, ganj geänbert, magna facta 2. aufbreajen, castra movere, promovere, proferre:
est rerum commutatio; versa sunt omnia: bie un= bas S. bes^cinbes erobern, hostem castris exuere:
günftige S. ber Singe, iniquitas rerum ob. tempo- fid; imS. aufhalten, castris uti(übf).); castris se te-
rum: naa; ber 2. ber Singe, ber Umftänbe, pro re; uere od. continere (nidjt aus bem S. geb,en).
pro re nata; pro rei eonditione ob. statu; pro rei Sagcrauöbrutf, verbum castrense.
copia; ex copia rerum; utut res se habet; ut res = ©epäd,
i'agcvgcvfitf), vasa, orum, n. 3ft es
fert: bie Gntfcfjlüffe riebten fid; naa) ber S. ber Singe, f.
- £agert)<tu3,
b. horreum. - gagerf tone, Co-
consilia aptantur rebus. rona castrensis. - Sogcrfttttft, *ars castra me-
II)3teif)e über ober neben emanberltegenber Singe: tandi.
stratura (fofern fie auf etro. gelegt ift, j33. 2. 9Jiift, lögcrit, I) v. tr. sternere; prosternere. II) —
GrDe, f. Schneid. Ind. ad Scriptt. r. r. in v.). - v. r. ficö lagettt, a) oon lebl. ©ubjj.: sterni. pro-
tabulatum (jofern mehrere Singe übereinanber Ite= sterni. - procumbere (fid; legen, o. ©etreibe, Caes.
gen, eine <5a)ia)t). - corium (als Ueberjug, Sebecfung b. G. 6, 43, 3: frumenta anni tempore atque im-
non etro., js8. Sage ßrbe, cor. terrae: 2. Riegel, bribus proeubuerant). - cousidere (fid) nieberlaffen,
cor. laterum). - ordo (übt). Sßetrje, 335. oon ©teinen, o. 9lebel). —
b) oon SJlenfdjen u. Spieren sterni. se :

lapidum: oon Kanonen, *tormentorum). - tractum. ob. corpus abjicere. decumbere. procumbere (im
traeta (bas 23latt eines aus mehreren ©ä)ia)ten ob. 2111g.). - cousidere (fid), bcf. auf ber Steife, auf bem
Sagen befieljenben Äudjens). - eine 2. Rapier, *pla- Sftarfdje, roo nieberlaffen, um ju raften, bef. o. ©ol=
gulae sex. - eine 2. macfjen, straturam, tabulatum baten). - castra ponere, locare, collocare, consti-
facere: eine 2. non Äies üäer etroas ftreuen, legen, tuere (ein Sager aufftf)lagen). - fid) l;ier u. ba l. (o.
alqd glareä substruere. - bie ganje 2. (oon Äano= 3Kel;reren), discumbere fict) ins ©ras I., se abjicere
:

nen) geben, * omnia tormenta ex altera navis parte in herba: fiel) in ber ©bene 1. (o. £>eere), in piano
emittere. considere, castra ponere. —
III) v. intr. roo fein
i'ägcf, lagoena. Sager, feinen ©tanöort tjaben: in alqo loco conse-
gager, I) für leblofc Singe: a) eig.: tabulatum disse (roo fid) niebergelaffen baben, gS8. in piano). -
(üb§. aus Brettern 3_ufammengefügtes ©cftell). - ba- in alqo loco castra posuisse (roo bas ^-dblager auf=
8is. basellaillntergeftell für9Sein- 2C. Raffer). - cella. gefdjlagen baben, 3S8. in piano). - alqo loco tendere
horreum (Sßorratrjsfammer, ÜJtagajin übfj.). - apo- (feine ^elte l;aben, j33. in angusto: u. sub vallo: u.
theca(ä;ro#>/*?7,2Bemlager für ben trinf baren SBein, extra vallum).
roäljrenb cella vinaria = bie ©äljrfammer). b) me< — Sagerort, =^Ia^, locus castrorum; locus ca-
ton., ber auf bem Sager liegenbe SSorratr) felbft, j33. stris idoneus. - einen S. ausrotten, locum castris
er l>at oon
ein roofjlaffortirtcs, ein ausgcfucfjtes 2. idoneum deligere; locum castris capere (ausroäfjlen
*habet tabernam librariam instruetam et
33üa)ern, u. in 33efi^ nehmen).
ornatam. - ein Säger non SÖJetallen (im 23ergroerf), Sagcrftatt, = ftä'ttc, f. Säger, Sagerort.
venae metallorum. —
II) für lebenbc SBefen 1) für : Lagerung, castra posita u. bl. castra (n. pl.).
Xfnere: cubile (im 21%, ©eb,laf= ob. 34ur)eftättc, aud) ifagitncu", Keine ©een, lacunae.
bas Sager roilber Spiere im Söalbe). - lustrum (a!jm, I) eig.: debilis (gebreeöfter) üty., rooju Der
(Aufenthaltsort ber £biere im SBalbe, 3öilbl;öi)le, %f)eil, an roela)em man gebredjtid; ift, im Äblat. bin=
2öilDbaf)n). - latibulum (Der ©cfjlupfrotnfel, oerbor= jugefügt roirb, g33. lar)m an ben §üften, coxä deb.:
gene Drt, roo fid) ein 2f)ier aufhält). - stabulum (ber an ben £änben u. 5'ü^en, deb. manibus pedibusque).
©tau, Aufenthaltsort ber &austl)iere). 2) für 9Jten= — - debili crure (mit einem latjmen Sein). - claudus
feben: a) als 5tul;eort: Stratum (als fnngebreitetes (lab,m an 6incm ber ^üjk, fjinfenb). - maneus (bef.
'.iter, 9Jiatra$c :c.). - cubile (als bleibenbe 9luf)e= Iaf)m an ber red;ten §anb). - an ben Senben I., f.
ftätte; ogl. „53ette"). - ein S. auf ber ©rbe, cubile lenbenlab^m an einem ©liebe I., parte membrorum
:

'inirii positam: bie9tuf)e burefj ein roeidjes S. f)erbei= captus: an allen ©liebem 1., omnibus membris ca-
rufen, quietem molli Strato arcessere: fein S. mit ptus; maneus et omnibus membris captus ac de-
;$mb. tfjeilen, cubile (cubilia) sociare cum alqo. — bilis: l. debilem ob. claudumfieri: l. fenn,
roerben,
b) = ^e(D(ager: castra, orum, n. - tentoria, orum, claudum esse; claudicare: burü) eine SBunbe lab^m
n. pelles (Die J,elte, meldte ben <öauptbeftaubtf;ci( bes
; fenn, vulnere debilitatum esse: burd) eine Söunbe
Sagers ausmadjen;. - lieber bie (Einrichtung eines an einem ^ufce l. fetm, alter pes alcjs ex vulnere
'Hörn. Sagers f.
ftraner „Sas Äriegsrocjen bei da claudus est (gmbm. ift fein einer Jyufj burd; eine
fär §. 2'.)" (cor C. Julii Caesarifi commentarii de Sßunbc 1. gcroorben): 1. mad;cn, clauditatem ober
bello civili erfl. oon gt. ftrancr. 23erl. 185G). - ein claudicationem afferre (Sä(;mung ober £>infcn ber-
2. im Sommer, im Sinter, aestiva, orum, «.; hi- oorbringen, oon einer ^-uf;franfl;eit ob. oon anberen
berna, crom, n. - einen Ort für bas 2. ausroäl;len, Singen): 3m°- ob. etroas l. machen, alqm ob. alqd
locmn idoneam castris deligere; locum castriflea- debilitare; alqm debilem facere (ä$8. manu, coxä):
- (ausroäf)lcn unb in Sefife nehmen): ein 8. ab alqm claudum, maneum facere. - ober finb euere
ob. ausmeffen, castra metiri, dimetin: ein S. ab' Öiinbe (.? an dextrae torpent? II)uneig.: clau- —
fteefen, <
tari; loctma caatri i
dii oer (iicans (lal;m, l;umpe(nb, oon Der Siebe 2c.). - vanus.
biefcs tlmt, cattrorum metator: ein 8. auffd;lagen, ineptoa (irrig, albern). - non justus. non idoneus
dlocare, con an (unpaffenb; alle oier j23. oon einem Serocis, einem
einem p.iffenoeu Drt, castra loco idoneo facere: ©ebanfen). - l. legen, f. lähmen no. II.
ganj in ber ^einbe,
oie -Jcäfje l() -
> l
Ial;mcn, f;infen.
f.
fitium ea ngere: bem oes ^cinöes gegenüber, lähmen, I) eig., ,,la(;m mad;en" unter „lafjm
castra castn m conferre: jroci Säger gegen no, I". - gelähmt, f.
f.

lab,m. — Il)uneig.: debilitare


einanber auffajlagrn, bin on- i\}\.JrnbB. .Ucttftc, ben 2Jlutb). - enerrare (gleicl;f.
lere: ein boppeltes Sager auffa)lagen, ca tra bi- inlneroen enttrüften). - vincire (gletd;j. feffein, 333.
fariam beere: roo fein S. aufgefa)(ag'en Ijabca. ten- quorum gre u nnxeral thnor). - aeddere (gleic^f .
den |eft« babnt ;?). Bnb vaW». extra vall an(;auen, r;crabbringen, bcf. im ^Jaffio, j3i.
151 Sä&mutuj £anb" 152

res hostium). - frangere (bredjen, oerminbem, fö. Lamttc, lucerna '(bie 2eud)te). - lumen (baä
bie Ärdftc, bcn yjiutf) 3mb5.). - comprimere. oppri- Stctjt).- eine 2. jurcd)tmad)en u. anbrennen, lucer-
mere (nieterbrütfen, comp. 3^3. gurdjt je, 2lufrul)r nam concinnare et accendere: ber 2. Del jugicfjcn,
je; opp. j^ö. bcn ©cfymerj, tun geinb it.); nerb. fran- lumiai oleum instillare: bie 2. null nid)t länger
gere ac comprimere. frangere et debüitare (bciöe brennen, lucerna me deserit: bie 2. ift abgebrannt,
833 3 m ^5- SMutfj). - ©eoanfcn (., sententias delum- lucerna exusta est: bie 2. ift ausgegangen (au§ge =
bare. löfcöt, auägeblafen), lucerna exstineta est. - bei ber
Vä'fymung, I) atö §anb(ung: debilitatio. II) — 2., f. (beim) 2ampen[icljt.
al§ ^uftanb: debilitas. - clauditas (an ©incm ber Lamöcnbampf, ber ©tubierlampe, fuligo lucu-
beiben - 2. ber ©lieber, torpor: 2. oerurfa»
2-üfjc). brationum. - bcn 2. einfdjluden, fuliginem lucu-
d)en, clauditatem ob. claudicationem afferre. brationum bibere.
i*at)tt, öon ©olb, non ©über, aurum, argentum Lampcnbodjt, ellycbnium (i).Xv/_viov) rein
textile. tat.linamentum. - ein ausigelöfdjter 2., exstinetum
gaiu, massa. - ein 2. @rj, panis aereus: ein 2. ex lucerna linamentum.
33ror, panis. LamüenljäuMcr, lycbnopola (kv/vo7twkr]g).
Sdtrf), fetura. - piscium ova (Jtfdjeier). Lampcnltdjt, -fdjcitt, =frfiimmcv, lucernae
laidjcn, fetificare (v. ftifdjen u. jjröfdjen). - ova lumen. - »on mehreren 2id)tern: lucernarum lu-
gignere. parere (non #\\i mina; lychnorum lux (®gf§. solis lux). - beim 2.,
Latdijeit, partus tempus. - nad) bcr 2., post ad lucernae lumen; ad lucernarum lumina (}33.
partum. cavarc montes, d. Sergleuten'i; collucentibus lu-
Laie, laicus (Eccl.). - 23tlb(., ein 8. in einer 2Btf= minibus: beim 2. arbeiten, ftubieren, lucubrare:
fenfdjaft, $unft, rudis (ber 9tof)e, Ununterridjtctc, f.
ctm. beim 2. fdjreiben, aufarbeiten, elueubrare alqd
Cic. de 112; »gl. Vell. 1, 13, 4: Mum-
or. 1, 24, (jS8. ej)istolam, orationem).
mius tarn rudis fuit, ut etc., roar fo fefjr 2. ic). - Lampenftorf, lychuuchus {XvyvoZyoq).
imperitus. inscius (ber Unerfahrene, Unroiffenbe, Lamprete, *petromyzon mariuus (L.).

©gf(5. artifex). - idiota (Sbtot, ro. f.). - bie 2aien, Lancier, f. Sanjcnretter.
imperiti. inscii (®gf(j. artifices); vulgus (bcr grofje Lanb, 1) terra. - terra
im @gf£. be§ Sßcereö:
Raufen, @gf£. artifices, bistorici u. bgl.). - ein 2. continens, aud) continens (baö feftc 8anb, %t\U
b(.
in etro. fenn, alqd non novisse. lanb). - aridum. siecum (baö Srocfcue = ba3 tro-
Soicnbrtlbcr, *coenobii inquilinus ob. novicius. efene 2anb). - 3U 2., terra (im 2(Kg., @gf§. man',
LaicnfdjtDCftcr, *coenobii inquilina. classe); terrestri itinere. pedestri itinere. pedibus
Siatai, pedisequus; servus a pedibus. -im »er- (auf bem 2anbtoege, ©gf§. classe, navibus): ju 2.
cid)t(. ©inne, anteambulo (f.2at.=Seutfd).£anbrobd). reifen, f. reifen. - ju Jßaffcr u. }U 8anbe, f. Sßaffcr :

unter b. SB.). bie Slrince, ba3 §cer ju 2., f. 2anbf)eer: auf bem 2.
Lafe, f.
3ifd)lafe. 6cftnblid), lebenb, terrester (®gf§. aquaticus, mari-
Lafctt. linteum. timus). - Dom2. auö (etm. betrad)ten 2C\ ex terra:
Latrine, glycyrrhiza(yAi.'xt^^a, aud) bei L.). nom 2. fjer, a terra: an§ 2. fteigen laffen, an§ 2.
- rein lat. radix dulcis. fe^cn, f. au3|d;iffen no. II: ano 2. gelten, treten,
LarritjCltfaft, *sucus e glycyrrhiza coctus. fteigen, u. ^ßerf., f. lanben; D, Kaffertfjieren, in ter-
lallen, loqui incertä voce - balbutire (ftam- ram ob. in siecum exire (333. somDi causa): ein
melnb). —laßcnb, aud) blaesus (mit (igpelnber Sd)iff an^2. gießen, navem subducere (in aridum):
3unge lalfcnb, d. Xrunfenen): ber laüenbe SWunb, 2. geroinnen, terram capere; ad terram pervenire:
incerta vox. notit 8. abftofjcn, ftofjen, moliii a terra (ogl. „ab^
üaüctl, ba€, incertum os. - bid) rufen bie K(ei= fegein"): am 2anbc fjinfafiren, litus praetervehi
nen mit elftem 2., primä sonant te voce minores. (am Ufer uorbeifommnr; litus ober oram legere
Lama, *camelus glama (L.). (fidj am Ufer galten, nidjt in bie fjor)e ©ce f)inau3^

Lambert§nufjt, *corylus sativa (ber ©traud), fd)iffen): 2anb! rufen, terram conclamare (nad; Virg.
L.). - *nux coryli sativae(bic ÜRufjV Aen. 3, 523).
Lamblia, 3' mmere ^foffung / parietum antepa- II) tragbare^ 8anb, 2Ider(anb: ager. agri. - rura,
gmenta (n. pl.). um, (bie iyturen). - fundus (örunb unb 23oben
n.
lamentabel, f.
ffciglict), erbärmltd). eine§ 2(d'erftüd'e<j, ©lunbftürf) - terra (©oben übt).).
(ameutiren, f. betteln, fingen. - Bolum (33oben a(ä %iäci)c unb m
8ejua auf $t)n=
Üomm, agnuB. - agna (ein roetb(id)cg). - ein fifa;e 2}cfd;affenl)cit). - ein geadertco, bcftclüeä 2.,
gan3 jungeä 2., agncllus: ein nod) faugenbcS 2., arvum: t>a$ 2. betreffenb, agrarius: auf bem 2. be
agnus lactens ob. nondum a matre depulsus (in ber finblid), road)fenb, agrestis: bei Diel 8. befi^t, agro-
33auernfprad;e agnus subrumus): com 2., agninus. sus. - auf ein guteö 2. fallen (o. ©amen), oecupare
- gebulbig ob. fromm wie ein 2., f. (ammfromm. idoneum locum; incldere in coneipientem compre-
Snmmdjcn,agnellus.-mcin8. !(a(32tebfofung§= hendentemque naturam.
mi pulle! (b.
roort), mein £itfwd)cn).
i. im ©gf^. bcr Stabt: rus (baö Sorf mit fei=
III)
lammen, agnum edere, proereare. nem gube^ör). - ager, bef. bcr ^pitir. agri (Uc $lu-
Lämmergeier, *vultur barbatus (L.). ren mit ilnem ßubefjbr, atöbem Dorftc.). - auf ba$
LämiueritaU, agnorum stabulum. - agnile 2., rus: auf bem 8., ruri (feiten rare): baö Seben
(Gloss.). - Lämmerrocibc, pascua agnorum. auf bem
8., f. 8anb(ebcn: auf bem 8. leben, roolpten,
Lä'mmerroolie, *lana agnina. fia) aufhalten, ruri vivere, vitam agere (eig.. alä
Lammfell, pellisagni.- Lammfleifd), agnina. Sauer)', rusticari (.fiel) 311m Sßergnügen :c. auf bem
lammfromm, (am placidus quam ovis est. - Sanbe aufhatten): aufö 8. geiun, fiiii aufä 8. bege-
placidissimus (fcljr fanft). ben, ire rusticatum. abire rus habitatum (übt)., um
Lammbraten, agnina (roljer). - *assum agni- fidjeine ^eitha aufju^alten);rus concedere (fid) auf§
num (gebratener). 8anb um bem ©eraufd; bcr Stabt 3U
äurüdjieljen,
Lammdfculc, •femur agni. entgegen); rus excarrere (einen blofjen 2(u^f{ug auf§
Lämudjcn, lucemula (©piit.l 2. maa)cn): über 8. gefjcn, abire peregre: über 2.
153 £anbabel [ScutbeSgrenäe 154

reiten, abire peregre equo vcctum: auf beut 2. btei= ifrtHbcicicutljümcr, agrorum possessor.
ben, ruri se continere: bie Heute eilen »om 2. b,er= Raubet ttüufu*, ager ademptus ob. amissus.
bei, homines ex agris concurrunt. Innbcintüartc*, in agrum. in agros (felöroärts,
IV) ein befonbercä, abgeheiltes ©tüi ber Grbe, naa) ber üanofeite, ©gfg. ad marc [nau) bem 3)ieere
Sanbfdjaft k.: terra (ein gröfjcreä 2anö ben 33ür= , 3U], j3. liegen, vergere, versnm esse). - in inte-
gern eines ©taoteä geljöric?). - regio (2anbftrid), ©c= riora regionis (in bas innere einer ©egenb, j^ö. rei=
biet, mit 9tüdftü)t auf 3lu§be$nung unb §immetä=> fen 2C). - Golfer, roela)e l. rooljnen, populi mediter-
ftria)). - provincia (ein ber römifcfjen Dbertjcrrfdjaft ranei (®gf§. maritimi). - alle Gruppen äieb,en fid)
untertoorfenes, unter Giner Qurisbiction ftefyenöcs (., omnes copiae in terrestre iter vertuntur.

©tüd 2anb). - ager (SefiSjtlmm eines ^ßrioatmannes lanbctt, navem appellere, feiten bl. appellere,
ob. ein jit einer ©tabt ob. einem SSoif gefjörenbes an 2C, ad ob. in alqm locum. navem applicare ad
©ebiet). - pagus (ein ©au, ©ebiet, roeldjes aus alqm locum (mit bem Sdjiffe ianben, am Sanbe anle-
mehreren Dörfern beftcfjt, j^3. bei ben §eIoetiern). gen, d. 5ßerf.). - appelli, an jc., ad alqm locum (ans
- civitas (©taat ü&f).). - patria. douius t^aterlanb, Sanb getrieben raerben, uon ©d)iffen). - navi ob. na-
§eimatt)). - 2lpamanien, ein 8. mit rauf;cm unb bei- vibus accedere ad alqm locum (mit bem ©djiffe, mit
naljeunroegfamem 33oben, Apamania asperi ac prope ben ©djiffen an c. Ort I)erangei)en, ». ^Serf.). - acce-
invii soli. - 3« SSerbinbung mit beut Hainen ber dere (ans Sanb fjerangei;en, 533. inter Ligures Ge-
S3eroof)ner wirb „2anb" (;äufig, bef. bei ben £ifto= nuamque,u.3ajiffen). - exire ex ob. de navi, egredi
rtfern, entn>c5er bura) bie blofjcn Stamcn ber S8ett)or)= navi ob. ex navi, exire ob. egredi in terram, aud)
ner felbft, ober bura) fines (b. i. bie ©renjen, inner- bl. exire, egredi (aus bem ©djiffe (jerausgeljen, a\i%~
batb bereu ein Gebiet liegt) ausgebrüht, j33. im fteigen, ans Sanb gelten, d. ?ßerf.). - exscensionem
2anbe ber ßtrusfer, in Etruscis ob. Etruscorum facere ab navibus in terram, u. bl. exscensionem
finibus-, aber audj in agro Eirusco. - ^inbes 2., facere (ein Stuifteigen, eine itanbung »orne^men, oon
terra ob. ager ob. fines hostium; terra hostilis Gruppen). - mit ber Jtotte roo 1., classem appellere
(altertfjümlidj ager hosticus ob. bl. bosticum, f. ad alqm locum: nia)t l. laffen, portu ob. terra pro-
feinbtid;): 2>mb. aus bem 2. jagen, alqm civitate biberi: bieXruppen l. laffen, copiase navibus edu-
pellere, expellere, ejicere:2>mb. bes Sanöes oerraei= cere: Qmb. nid;t f. laffen, f. „bie Sanbung »erroeb,«
fen, a'.qm in exsilium pellere, expellere, ejicere, ren" unter ,,Sanbung": er behauptet, man fönne
agere-, a!qin exsilio afficere, multare; alqm patria in 2tfrica negat aditum esse in Africam.
nicfjt l.,

pellere: im 2. (Shterlanbe), domi: im 2. bleiben, in i'anbcu, bas, f. Sanbung.


patria magere: aus bem 2. gefjen, peregre protici- Sanbcitgc, istbmus (io9-,u6g\ rein. lat. fauces
sci, abire, exire ,ins 2luslanb, auf Steifen geben); ob. angustiae; uerb. augustiae atque fauces. - an
in exsilium ire. so! um mutare, vertere (als ikrtrie^ ber 2. öefmbltdj, bafelbft oorgef;enb, istbmius (i'a9-
bener): fia) außer 2.mbes aufhalten, peregrinari: istbmicus (lo9-fj.ixöq): eine 2. burdj-
fiioq'i, fetten
aujjer 2. icofjneu, peregre babitare: Ijier ju 2., in ftedjen, istbmum intercldere angustias navigabili
•,

his regionibus (in biefen Sanben, inunfermSanbe); alveo perfodere.


apud no3 (bei uns): aus roeia)cm 2. (gebürtig)? cu- iJänbcrbcf ^reibet, cborograpbus (x(DQoyQ(x-
jas? ob. unde domo (es)?: aus unferem 2. (gebürtig), <poq. Vitr. 8, 2,6 ed. Schneid.).
nostras: aus euerem 2. (gebürtig), vestras: aus al= Sänbercibcfirjct:, f. 2anbeigentl;ümer.
ter Ferren Sanoern, undique terrarum: ©efinbef Räubereien, agri (^eder). - fundi (©runbftüde).
au§ aller öerren 2anbern, passim collecta colluvies - rura, um, n. (Die Jluren). - bie nom ©ulla ange=
populi: ein aus ©efinbel aus aller §ecrcn Sanbern roiefenen 2., Sullanae assignationes: 2. anroeifen,
beftefjenbcs $eer, exercitus mixtus colluvione om- agros assignare.
nium gentium. Üänbcrfunbc, regionum terrestrium et mari-
^anbabet, *nobilitas ruri vivens; *nobiles ru- timarum scientia (f. Cic. de or. 1, 14, 60).
stici. ^anbc§äfteftet, *nobilium (alcjs provinciae)
Üanbammann, in ber ©djroetj, *praetor. prineeps.
fcanbarbcir, ojras rusticurn (als SBerf ). - labor SJanbcäarcrjto, tabularium (al§ Ort-, bei ©pät.
rusticus 03. agiestis (als tf;ätige 93cmüfmng). - 2. grammatopbylacium). - tabulae publicae (bie Ur=
tf)un, opus facere; operari: mit 2. ju tfjun f)aben, lunben).
oecopatum e rustica. S*onbc«*art, f. 2anbcsfitte.
i'anbarmce, i. 2an&t)ccr. lanbcöcingcboreit, f. eingeboren wo. II.
Üanbar^t, *medicus, qui rusticis medetur. Vanbc3drifuilftC, publica vectigalia, ium, n.
l'anbbau, rea rustica. - 3ft es = 2lcferbau, f. b. (an Steuern, »on Rollen ic). - fruetus publici (oom
"aubbaucr, a^ricola; agri caltor ob. eultor Grtrag ber (Staatsgüter). - uerb. peeuniae vectiga-
les et ceterafruetuum publicorum.
t'anbbaumciftcr, •architeetas provincialis. i*anbe<*cintool)ncr, ejus terrae incola.
^anbbcfi», io fundi (bas Sefiäen). - Ionbc<< Mi:i)üc\, f. lanDflüd;tig.
öefifcungen). - agri (bie nieder als i?onbc«*fürft, prineeps (Äaifjt.).
Süefi&ungen, |8. modus [®röfje] agrorum). ifaitbcdflcbraud), f. SanbeSfitte.
ifnnbbcfiftcr, agrorom j ilanbc^ncfclj, lex publica. - naa) iljrcn 2anbcs= :

^anbbcruofjucr, homo rusticus. - paganos gefeijen, !• nis.


(2)orfben)j;;r ifanbcefrtren^c, fines regionis, im 3il;3- bl. fines
Vanbbotc, viator. (im 2lU:j., jb. uu|ere2., fines nostri). - primus 8UO-
Üaiibd)artc, Üanbfarte.
)'.
rum fininiii aditus (ber Gingang ber ©rengen uon
Üa'itbri)cn, terra 3m)S. 2iinb, "Meid), j33. in primo huorum finium
ifanbbroft, |
praefeetna. aditu alei oecurrere). - primi fines regionis (bei
Üonbcbchiiajin, *rusticas nobilis (bet auf bem iUnf.ing ber &temen, jl>. in primia finibus alei
ü moe lebt u ir nobilis et geaerecl&rua nrae*to esse\ - Ultimi fines regionis (ber dufierftc
(occ i [broirtfrfdjafi betreibt). ^p.mlt öcr örengen, frü. alqm ad Ultimos iines pro-
ifnnbcincntbum, j. 8anbbefi?. lequi),
155 Sanbeä^err £anb(;eer 156

gonbcö^Ctr, princeps ©ürft, Äaifergt.). - rex rentis ob. patriae patris; parentis publici. - mitL
(Äönig). - imperator. Caesar (Äaifer, Äaifjt.). ©efinnung, patris patriae animo usus.
(aribcdfjcttfid), principalis (nact>aug.). 2i*ttbc8t>etfciffuttg, f. Staatäoerfaffung.
ganbeöfjerrfdjaft, --f)oi\cit, imperium. pote- Sonbeööcrmcffung, niensura omnium regio-
stas. ditio (f.
„S3otmäf$tgfeit" ben Unterfd;., fo rote num provinciarum. - bie 2. öeforgen, mensuram
ob.
aud) bie Satmität für Lebensarten rote „unter %mbä. omnium regionum ob. provinciarum agere.
Sanbeäfjerrfdjaft[b. t. Sotmäfugteif] ftet)en 2C."). üanbeöüerratlj, rei publicae ob. patriae pro-
£anbe3()tt(bi0uiu), f.
£ulbigung. ditio.
2anbe3f inb, indigena ((Stngebomer, ©gffc. alie- Sanbeäöcrtätfjer, patriae proditor.
nigena ob. advena). - civis (93ürger, ©gftj. pere- SanbcöUertfjcibigcr, 'patriae propugnator.
grinus). - mein, bein, fein 2., civis meus, tuus, suus; 2anbc£t>crtua(rung, rei publicae administra-
attrib. u. probte, aud) bl. meus, tuus, suus (f. Cic. tio. - £<mbc£Uertoctfung, f. Verbannung.
Arch. 8, 19). Sanbeööerttricfcner, j Verbannter.
ItttbeSfunbig. locorum ob. regiouum peritus. lattbflücfjtig, profugus. - patria extorris (al§
i'rtubccmuttcr, patriae parens ob. mater. Verbannter, ber unftät unu)erflüd)tet). - l. roerben,
ganbc3notf), -nötiyen, difficile rei publicae extorrem ob. e patria terra profugere.
tempus. Söttbf rodjt, I) ^vad)t ju Sanbe: *onera terre-
Sanbeöobtigtcit, magistratus summus. stri itinere vebenda ob. vecta. — II) ber Sotjn für
Vnnbcc'bf onDtnie, 'administratio vectigalium bie 5rad)t: *prctium pro oneribus terrestri itinere
et ceterorum fruetuum publicorum. vebendis solvendum.
Sanbeäorbnttng, leges. Siftttbf riebe, pax publica. - securitas publica
itottbcityrobiict, quod in terra alqa nascitur, (öffentliche <Sia)erf)eit, 3iitt)e be3 ©taateö übl).). - ben
gignitur; quod terra alqa ex sese potest eö'erre; 2. in ber ganjen ^rooinj Ijerftcllen, pacem totä pro-
terrae fruetus. vinciä cotistituere.
i*anbc3regtertittjj, I) Regierung be§8anbe§: Sattbfrofd), *rana terrestris (©gf^. ranaaqua-
administratio rei publicae ob. rerum publicarum. tica).
— II) ein Soltegium, rocldjeö fte fül)rt: auditorium SattbgctftIid)Ct, *sacerdos rusticanus.
prineipis (Äaifjt.). - in ber 2. fttsen, *auditorio ifonbgciftlirfjfctt, *sacerdotes rusticaui.
prineipis interesse. ÜJaubflcvtdit, Judicium provinciale.
£anbe§?efigion, *cultus deorum ab omnibus iJanbgraf, *Landgrafius-, *Landio.
fere civibus suseeptus (ber oon faft allen bürgern 2a»bflräftn. *Landgraäa; Landgratii conjux.
angenommene ©otteSbienft). - sacra publica, orum, (attbgtrtflid), burd;ben ©enit. 'Landgratii (be§
n. (ber öffentliche ©oitc3bienft übt)., ©gf§. sacra Sanbgrafü) ober 'Landgrafiae (ber Sanbgräfin).
privata). ganböroffdjoft, 'Landgrafiatus.
£anbc3fd)n(b, =fd)Ulbcn, aes alienum civi- iiaut>flut, praedium rusticum, gcro. bl. prae-
tatis aes alienum civitati contractum. - 2. madjen,
; dium. - rundus (©runbftücf, gclbgut, ju tsem noa)
aes alienum civitati contrahere. meift (iin ob. mehrere ©ebäubc geboren). - villa
Sanbeöfittc, mos gentis ob. populi (Sitte be§ (Üanbljauä, mit u. o()tte 2an'b: ein ©flau, ber jufol^
VolfeS). - mos patrius (tmtertänbifd;e Sitte). - in- d;em 2. geljört, villaticus). -vicus (e.©el;5ft, Bauern-
stitutum et mos avium (öertommen u. ©itte unter gut). - ager (baä $elb, ba§ gelbgut, aud) mit (Sin=
ben bürgern). - nach, 8., ber 8. gcmüfj, instituto fc^lufj ber ©ebäube). - rus (cig. Sanb, S)orf, im
etmore civium; sicutilli genti (illis gentibus) mos ©gft$. ber ©tabt, bann meton. = Sanbgut; bal;. auf
est; more gentis ob. populi: fiel) nad) 8. f leiben, *or- ba§ 2., rus, j33. ego rus ibo atque ibi manebo, Ter.
natu populi vestiri; ob. (= fo rote bie fflömer, ©rte- eun. 2, 1, 10 [216J: auf bem %., ruri, jV. ruri ba-
djen :c., unter benen man lebt) babitu Romano bitare, Cic. oft'. 3, 31, 112: com 2., rure, jS.rure
(Graeco etc.) uti. redire, Ter. eun. 3, 5, G3 [611]: aber rus mit einem
£attbcäfpradje, sermo indigena. - sermo pa- Slttribut in Vrofa immer mit einer jßtäpofition, jV.
trius (bie 8anbe8= ob. 2Rutterfprad)e ^mbä.). - lin- quum in rura sua vencrunt, Cic. Tusc. 5, 35, 102:
gua gentis ejus (bie 3 ul, 9 e = ©pradje bu-feö SSolfeä); caricas in Albense rus e Syriaintulit L. Vitellius,
im 3f^8- ai 'd) °t- üngua, 3S8. meine, beinc, ifjre 8., PI. 15, 19, 21. §. 83: Cajus princeps in Vcliterno
mea tua (vestra), ipsorum lingua; fo audj
(nostra), rure miratufi [platani] nnius tabulata, PI. 12, 1, 5.
sermo noster: bie, roclcljc ben brüten Xljeil ©allienä §. 10). - ein 2. in ber Ml)e ber ©tabt, praedium
s

bcroofjitcn, tjeifjen in ber 2. Selten bei unä ©allier, , urbauum-, ager suburbanus*, rn^ suburbanum; u.
qui tertiam Galliae partem incolunt, ipsorum lin- gero. bl. suburbanum: ein tleineä 8., f. üanbgütdjen.
gua Ceitae, nosträ Galli appellantur. äaubgütdjcn, praediolum; agelJus; parvttlum
£anbc3ttad)t, f.
Nationaltracht. rus (f. „Sanbgut" ben Unter (d;.). - ein ererbtet S.,
2anbcdtrauct, luctus publicus (©gftj. luctus heredium.
privatus). - Sa bei einer 8. Okridjtöftillcftarib ein- 2attbflntöbcfit|er, praedii ob. agri possessor.
trat, fo bejeta^nen bie Sateiner bie 2. aua) öurd) Ju- - dominus (in iBegug auf feine Umgebungen».
stitium (f. Tac. aun. 1, 16, 1). ütanbljanbcf, uegotiatio terrestris (©gf^. neg.
lanbcdübUd), *apud gentem ob. populum ob. maritima). - bet ganje 8. I)at fia) roof)itt geiuenbct,
eives usitatus. - bei ben Römern, bei t>c\\ ©rierfjen negotiatio terrestiis onmis alqo avertit: ber au$
I., Romanus, Graecus. - ©elb, nummi publ
l. bem ^'. entfprmgenbe Vovtijcil, bie ^vücine DeS 2.,
forma percussi : l. 3infen, usurae, quae legitimo fruetus terrestres (®gf§. fruetus maritimi).
modo in regiouibus frequentautur : I. Xradjt, f. 9ta= VrtnMirtiic*, I)$auä auf bem Sanbe mit u. olme
tionaltracfjt. ©runbftücte: villa. - ein rieineöß., villula: ein ganj
Vnnbctfitiuturfittir, *academia patria ob. po- Heinrä, villula pusilla. —
II) ßebauöe, roo |ic^ bie
pularis. - unfere 8., 'academia nostra. Sanbftänbe Derfammetn: domus, in quam ordines
VanbetftMtcr, patriae parens 00. pater; parens provinciae couveniant
publicus. 2atlbf)Ccr, oxercitus terrestcr ob. pedestcr. co-

lanbeäfätcrlid), bureb, ben ©enit. patriae pa- piae tem Btres ob. pedestres (alle im ©g(^. oonco-
157 £anbf;of Üanbfeite 158

piae navales, rote „Sanbfjcer'' im ©gffc. von „See^ ^anbtnavfchaK, *Mareschallus provincialis.
truppen"). - aua) bl. copiae. excreitus (im ©gf($. von ^aubutauc*, musrusticusob. agrestis (©gffc.mus
classis, f. Curt. 3, 1, 13). - 2. u. Seetruppen (Sanb- urbanus).
u. Seetruppen), pedestres navalesque copiae: ein Sanbmcffcr, f. ^elbmeffer.
qrojjeä 2. (eine grofje Sanbmadjt) bcfiijen, copiis pe- Si«nbmili<V atmati populäres. - armati pravin-
destribus multum valere; terra multum pollere. ciales. auxilia provincialia, n.pl. (au$ ben ^rooin=
Saitbljof, j. Sanbgut. jen; le^tereä a(ä §ülfätruppen) - domestici (alä
Sfottbjrtgcrmeiftcr,*rei venatoriae praefectus. einl)eimifa)e Gruppen). - bie 2tuäfje6ung einer 2. (in
ganbjttgcnb, *juventus rustica. einer ^ßroDinj), delectus provincialis.
ganbjunfcr. f. Sanbebctmann. 2anbmttnäC,nummus publica forma percussus;
fianbfärtcfien, f. (Heine) Sanbfarte. nummus, cui publica forma est (finb mehrere ©tüde
Sanbf avtc, tabula (im $fr;g., roie Cic. ad Att. gemeint, fo ftefjt ber ^Jlur. biefer 2lu§brüd"e).
6, 2, 3; außer bem 3f§9- *tabula geographica).
- ^aubprtrf)tcr, colonus. - arator (^ßäctjter ber
fleire 2., tabella (im Q\f)$., f. Flor, praef. §. 3; ©taatöbomänen für ben gdmtnt beö Srtrageä).
aufjer bem 3)f)g. * tabella geographica). - 2. einer Vanbpattic, rusticatio (f. Cic. de amic. 27, 103
-

©egenb, eines 2anbe3, regio (g33. Germania) in ta- peregrinationcs rusticationesque communes). -eine
bula ob. in membrana (auf Pergament) ob. in Charta 2. madjen, rus excurrere oft Sanbpartieen in bie
:

(auf Rapier) pieta, depieta; situs (j33. Germauiae) ©egenb von ^uteoü maa)en, *saepe apud Puteolos
depictus 2. ber (Srbe, orbis terrae in tabula ob. in
: rusticari.
membrana depictus; descriptio orbis terrarum: Scmbpfatre, *munus sacerdotis rusticani.
Sanbtarten malen, terrarum situs pingere ob. de- Sattbpfatrcr, *sacerdos rusticanus.
pingere. [ob. depingit. Sanb^fiegcr, j. ©tattbalter.
guttbfartcniltafer, qui terrarum situs pingit Sanbpiagc, calamitas. - pestilentia (Setia)e).
Sanbfirdje, *aedes sacra viel. Sanb^rcbigct, *sacerdos rusticanus.
Sotlbfrcbö, *cancer terrester. Sdttbrat^, *praefectus regioni alei, jS. Sanbr.
Sattbfticg, terrestre bellum (©gffc- maritimum be§ 3J. KreifeS, *praefectus regioni N.
bellum). lanbvätrjdd^ burd) ben ©enit. praefecti.
SJattbfrofobtl, crocodilus terrester. 2onbrcd)t, jus publicum, -jus - umfdjr.,civile.
lonbfunbig, f. allbekannt. leges eae, quibus (haec ob. illa etc.) civitas utitur.
2onbfutfd)C, etroa vehiculum publicum. Sinnbrcgcn, pluviae (anf;altenber Stegen).
Sonbfä'ufcr Zt., f. 2anbftreid)cr 2c. öanbreifc, iter terrestre ob. pedestre (9ieife |tt
ganbfeben, vita rustica (ba6 Seöen beä £anb= Sanbe). - peregrinatio terrestris (Steife im 2luälanbe
mannes, ob. bas Sanbleben mit allen \i\nen 33efd)df= ju Sanbe, ©gf^. navigatio). - 2anb= u. ©eereifen,
tigungen). - vita rusticana. rusticatio (a(§ blofjer *itinera terra marique facta. - eine 2. maa)en, iter
2lufctitr)att, [e^tcreö dtö 2tusflug aus" ber Stabt auf terra ob. pedibus facere eine 2. roofiin mad)en, iti-
:

ooß Sanb). - bie Jreuöen bes" 18., voluptates agri- nere terrestri ob. pedestri petere alqm locum: »on
colarum: jum ©enufj bes 2. eintaben, ad fruendum einem Drte eine 2. rvofyin maa)en, ab alqo loco terra
agrum invitare (j33. v. 2(lter). petere alqm locum.
Sanbfettte, Pur. o. „Sanbmann", ro. f. Sanbreiter, etroa viator.
länblid}, Ij im Sanbe übtief): usitatus; moreob. 2anbvicf)tcr, *qui circa agros quaerit et judi-
usu reeeptus. - patrius. vernaculus (eintjeimija)). - cia exercet.
*
Sprüdjro., Idnblia), fittlta), *suus cuique regioni Sonbtömct, rusticus Romanus.
mos est. — II) bem Sanbe, 2)orfe angefjörig 2C.: ru- Sflnbfdjoft, I) Sanb, ©egenb: terra. - regio
sticus (tanblia), aua), roie im 2)cutfa)cn, mit bem (Sanbftria)). - provincia (unter einer Quriäbiction
9lb6gr. öes Sa)lia)ten u. bgt.). - rusticanus (bem fte^enber Sejirf eineä Sanbeö, ^ßroninj). - eine ge=
-

Sanbe 2tngcf)örigem äfmlia), roa§ Sitte u. Sraua) malte 2., *regio (in tabula) pieta ob. depieta (als
bes ianbeS an fia) trägt). - agrestis (bem Jelbe an= Stbbitb einer roirflia)en); forma regionis pieta (at§
gehörig, roie unfer ,,bäuerifa)", oft mit bem 9cbbgr. ©rfinbung): eine ausgejcidinet fd)öne (gemalte) 2.,
bes Hotjen, j53. amiculum agreste b. i. ein grober forma regionis ad eximiam pulchritudinem pieta:
Sauctnfittc: - paganicus. paganus (jum Sorfe ge=
.
,

Sanbftt)aften, f. aud; „Sanbfdjaftgmalera no. II", —


fjörig, ben £orfberoof)ner angefjeub). - i CSinfaCt, II) Sanbftänoe, f. Sanbftanb.
rusticita8 (PI. ep. 1, 14, 4): bie l. 3Kufc, Musa ru- 8anbfd)OftÖmakt,*qui regiones ob.regionum
stica: bie länblia)en ÜDlufen, Camenae rure gauden- forma« pingit.
t. 1, 10, 45). - Adv. rustice. üftltbfrfjoftämafctci, I)aläÄunft: *ars regio-
fconbluft, aar iuris ;im ©gjfc. ber Stabtluft). - nes ob. regionum formas pingendi. II) atä <5aü)e,—
aura terrae im ©gffc. ber Seeluft, nco) Curt. 9, 4 Sanb ja)aften opus topiim ; topia, orum, n. (sc. ope-
:

[16], 21. reo aura inaris). ra, bei Vitr. 7, 5, 2; ogl. Ä\ D. füllet ä §anbb. ber
^anbfuft, tio. 2lrd)äot. §. 209, 6, 4).
l'anbmarrjt, - als x. u. Seemacht
f.
Sanöljcer. ifcuibirljiltif röte, testudo terrestris.
beceutenr, rique praepol bago). ifaitbfrf)(arf)t, proeliam terrestre ob. pedestre.
£anbmäbrijcn, puella rustica, - rusticis pa- pugna destriB (®gf6. proelium navalc, pugnana-
pi
rentil als ^Jauern(inb). valifl). -Sanb= ob.©eefa)lad;tcu, pedestres navalesve
Saubmatut, homo rusticus ffofern er fief; aua) jiii.n.K:: eine 8. liefern, proelium pedestre facere.
mit zdexbau :c. befa)äftigt, Sanöötonom; im ^ilur. Vaitbfrhttctfc, Cochlea terrestris.
aua) 61. i
'
- homo ru aus (fo* i/aitbfcc, lacue,
fern er nur auf oem Sanbe aufljätt; im tyluv.
fia) Vnubc<ciittuo()uer, «jus terrae incola.
aua) b' i). - homi ferner Üoubfcitc,"|it'.i b ad terram versus sita. - *pars,
ber SOiloung ocs Stäoters ermangelt; tut ^lur. aua) i)ii .
aditus est al» terra (bie Seite, roo ^ugang Dom
U. agr< a. colonus (bet bad 3e(D baut
-
Sanöc auz ift). - oon ber 8. a terra (f-ö. egregie,

übf)., Üanbroirtf), «auer). - Sob,n eines 2., ruBtkiH oppidum); terrestris (jB. munimentum):
miiiiitiiin
parciiübu>; na dou ber Sauo u. Seefeite, terra marique; terre-
159 *tanbfeu<$e &anbung§pla| 160

stris maritimusque (j93. munimentum): von ber 2. qua ordines provinciarum aerarii rationes reco-
betreten ob. befugt toerbcn tonnen, pedibus aditum gnoseunt, tributa imperant, de totiusque civitatis
habere (t>on e. ©tobt): eine ©tobt oon ber 2. mit salute cum Principe aguut.
SDlauer u. Stürmen umgeben, urbem, qua est aditus Vnnbfteucr , vectigal publicum. - exaetio pu-
ab terra, muro turribusque circumdare. - nod) ber blica (fofern fte erhoben roirb).
£., *ad terram versus; in agrum. in agros (felb= Sanbftraftc, f. öeerftrafse.
nmrts, j93. liegen, vergere, versum esse). &anbftrcid)cr, erro (ber fia) im 2anbe ofjne be=
«anbfcudjc, f.
$e(t. ftimmten 3 roecf berumtreibt, unb naä) §aufe jurütf=
Vaitbfttj, vilia. - ein fteiner_2., villula: ein gaitj letjrt, fobalb er bes 2aufcns mübe ift). - homo vagus
Keiner 2., villula pusilla. (Guter ber unftät, balb anbiefem, balb an jenem
SanbÖf tnb, indigena (@gf£. alienigena). Drte ijerumfajroeift). - planus (nl.ävoq, ein untrer»
£attb3f«crr)t, miies gregarius. ftreitt)enber ©autler, Gbarlatan). - grassator mar
^onbSIeutc, bura) ben ^lurat ber Stusbriicfe eine 2lrt Sagebieb, roeldjer auf ben ©tabtftrafjen fia)
unter „2anbsmamt". herumtrieb, bie 2euie neefte, ja fie aud) ptünberte. -
£<Utb3mantt,popularis(eig.ausbemfelben s-8olfs= 2anbi"treia)er (,^iur.), aua; convenae (jufammenge^
ftamm, bann aua) aus bcmfclbcn Sanbe, ©taote, aus taufenes ©ejinbet); homines perditi (liebertia)es ©e-
berfelben ©egenb, aus berfelben ©tobt). - qui ejus- finbet übb,.).
dem populi ob. gentis ob. nationis est. homo ejus- i'anbftrcidjcrin, *mulier vaga.
dem populi ob. gentis ob. nationis (oon bemfeiben ^anbftric^, tractus (in Sejug auf bie 2IusbeI)=
35oIf, SSoltsftamm). - qui ejusdem est civitatis, ho- nung). - regio, pars (Oebiet, beftimmter Xtjeit, 3)i=
mo ejusdem civitatis, qui in eadem civitate natus ftrict eines 2onbe3). - ein ungeheuerer 2. , immen-
est. qui in eadem mecum civitate genitus est. ob. sum terrarum spatium.
bl. in eadem civitate natus u. in eadem mecum ci- Sanbfturm, I) als 3lrt bes Äriegsbienftes: mi-
vitate genitus (aus bemfeiben ©taatc, 2anbe gebür= litiatumultuana. - jum 2. tefen, ausbe6en, in mi-
tig). - aus berfelben ©tobt-, con-
civis (SJlttbürger, 2. litiam tumultuariam legere. II) als ©olbaten: —
Ueberfe^ung v. ov/unokiTyq erft bei «Spät.).
civis als tumultuaria provincialium manus (in fofern er aus
- munieeps (Mitbürger aus bemfeiben munieipium, ben in ber ^ßroüinj anfaffigen röm. bürgern befielt).
aus berfelben - homo ejusdem lin-
üüiunicipalftabt). - tumultuariae agrestium cohortes (in fofern er aus
guae (ein ÜDtenfa) »on berfetben ©praa)e). - mein 2., Sonbteuten befiel;!).— Aufgebot bes 2.,ad defendendma
in eadem mecum civitate natus ob. genitus-, homo rempublicam totius populi convocatio: bas3tufge^
linguae meae (ber meine©praa)e fpria)t); civis meus bot be3 2. ergeben (tffen, ben 2. anorbnen, tumultum
(mein Mitbürger); ottrib. u. probte, aua) bf. meus, f.
decernere, tumultum esse decernere (b. i. bura)
Cic. Arch. 8, 19): unfer 2., nostras; popularis, ci- eine Skrorbnung befannt moa)en, bo^ ein jä^linger
vis, munieeps noster-, in eadem nobiscum civitate Srieg ousgebroa)en unb jcber bie Söaffen ju ergreifen
natus ob. genitus; homo linguae nostrae (f. oorfyer): nerp'flia)tet fei, f. Cic. Phil. 5, 12. Liv. 34, 5G, 11):
euer 2., vestras; in eadem vobiscum civitate natus hen 2. beroaffnen, tumultuariam provincialium ma-
ob. genitus; homo vestrae linguae. - mein (bein *c.) num armare.
2. aus 3ta)aia, indidem ex Achaia oriundus: er mar l'nnbtafl, "concilium ordiuum provincialium;
mein (bein je.) 2., civis indidem erat: roas für ein *concilium procerum ob. genauer *concilium pro-
2. bift bu? cujas (es)? ob. unde domo (es)?: fro =
cerum, quo de aerarii rationibus tributisque et
gen, erforfdjen, mos für ein 2. ^m)). ift, quaerere, censu totius populi cum Principe agitur. - einen
cxplorar#, cujus nationis (gentis) alqs sit. - 2anbs= 2. ausfa)reiben, *eoncilium ordinum provincialium,
leute, homines ejusdem gentis ob. civitatis: unfere concilium procerum indicere; *proceres in eonci-
2onbsleutc, populäres nostri; nostri homines: aua) lium convocare. - einen 2. anftellen, Ijolten, *con-
bl. nostri; nostrates: meine (betne) afrironifdjen cilium procerum instituere; *concilium procerum
Sanbsleute, in eadem mecum (tecum etc.) Africa habere: ben 2. aufgeben, *concilium procerum di-
geniti. mittere.
ganbdmännin, bura) bas gemin. ber 2Iusbrüdc Vaubtrtjc, ctroa *aestimatio publice probata.
unter Sanbsmann".
, üanbtljicr, animal terrestre. - be.stia terreetria
Sanbätnannfdjaft, popularitas (bas Sßerljält» ob. terrena vOnif^.bestia aquatilis). - bie2onbtf)iere,
nijj ber 2anb&leutc ju einanber, Plaut. Poen. 5, 2, terrestria ob. terrena (sc. auimalia) ; terrestres [sc.

81). - *corpus popularium. *sodalicium popula- bestiae).


rium (lanbsmamtfd)aftlia)er herein, $8. auf Uniticr= l'onbtrcffcn, f.
2anbfd)iad)t.
fttäten). [ascriptus. iJnnbtruppcn, f.
2anb[;eer. - 8onb u. Seetrup»
1'rtHbcfmnuuf J/ftftcv,*corpori popularium pen, copiac terrestres navalesque; exercitus ter-
Ittnbömannfdjrtftlirf), popularis. - l. herein, restres navalesque.
Skrbinbung, f. ^anbsmannfajaft. laubüblirb, f. (anblia) no. I.
ä<tnbfpit?C, promunturium. Vauburtfl, exsccnsio.egrcssus(o. ?ßerf.,ba32lus-
Vonbftnbt, I) im ©gf£. ber §auptftabt: muni- fteigen, fia) 'jUioidjiffcnl - appulsus litoris (bas 3tn=
eipium, {(eine, munieipiolum, munieipium parvum lanben on bas Ufer im2(üg.). - bie (erfte) 2. in Slfrifa,
(bei ben hörnern eine Stobt, mela)e bas röm. 33ür« aditus in Africam; primus accessus ad Africam. -
nerred;t, aber,
unfere Sanbftäbte, itjre eigene
rote eine 2. madjen, i)orneb,mcn, f. lanben: o'»bm. bieS.
3lea)tepflegc - oppidum, flehte, oppidufum,
Ijattc). uentu-l)ien (- nia)t lanben taffeit) arecre alqm ap- ,

oppidum parvum (ieberbcfeftigtcDrt im2attbc übt).). pulsu litoris (cos 2lnlegcn am Ufer); alqm na vi
- II) im ©gf£. ber ©eeftobt: oppidum mediterra- egredi probibere(bas herausgeben aus bem ©dnffe).
neum. Sanbungclboot,ein,*scapha, qua exscensio tit.
Vonbftöbtrljcn, f. (f(cine) 2onbftobt. i'onbungeivlö^ a[ö 3 u9 cl "9. m S)H- accessus.
Vflnbftflitb, *ordinibus provinciarum ascriptus. - ob. aditus (»gl. Tac. Agr. 24, 2, roo oerb. aditus
- bie 2ont>ftanoc, *ordines provinciarum. portusque). - als ort, txn man juerft com ©a)iffe
lanbftänbifrf), *ad ordines provinciarum per- aus betritt, locus, in quem primo ei;redimur(egressi
tineus. - eine l. '-ikrfaffung, *ea civitatis forma, sumus). - ein guter 2., ad egrediendum idoneus
161 lauboeröerbltd) lang 162

locus: einen S. fudjen, accessum ad insulam explo- longus, longissimus-, longurio (Varr. sat. Men. !>3,

rare einen anbern S. jucken, alium navibus acces-


:
2). - ein (. Srief, longa epistola. - ein l. Äleib, ve-
sum petere. [tiosus. stis longa (im SCHg.); vestis talaris (bas btäatf bie

lanbttcrbcrblid),*reipublicae perniciosus, exi- Änöd)el t;erabgef;t). - t. §aar, capillus longus (im


Sanböcrluft, ager ademptus oö. amissus. Stllg.) capillus promissus. caesaries promissa (roel=
;

SJanböogt, f. Statthalter. ct)eä man lang über ben hatten f)erab Ijat roaa)fen

ifau&üoif, liomines rustici. u. 16 f. rustici, agre- laffen). - ein l. ©cfjroanj, cauda longa; cauda pro-

stes (bie 8anb=, #elbberoof)ner,ögf§.urbani). - plebs cera (ein langer, aber fdfjlanfer): etroas auf bie l.
rustica (bas gemeine 2k>lf auf bem Sanbe, ©gf|. ur- 33anf' fd;ieben, in longinquum tempus ditferre rem :

bani). - pagani (bie Sorfberoofjner). ben 33rief länger madjen, longiorem facere episto-
lanbnmrte<, f. lanbcinroärts. lam. - fang mit folg.beftimmter2tngabebeöSängen=
ifanbtocg, - auf btm
iter terrestre ob. pedestre. mafjeo bejeidmen bie Sateiner burd; longus mit folg.
pedestri itiuere (323. petere locum
S., terrestri ob. : 2lcc. beö Sangenmajjeg ob. aua; bura) in longitudi-
u. terrestri itinere Romam devebi); terra (333. a nem (in bie Sänge) mit folg. @enit. beä Sängenmafieä
TiboDe terra Brundusium petere contendi). (aber nur ba, mo angegeben raerben foll, ba$ etroaö
^anbUicfjr, *propulsandi hostis causa evocati fo u. fo lang gemattet jc. roerben foll, alfo abhängig
(aß jut bes geinbeä aufgebotene). - vexil-
2lbroel)r non einem Skrbum), 3S8. feaj§ $u$ lang, longus pe-
larii (alsunter befonbern Jahnen [vexilla] Bereinigte des sex: eine 93rücte fed;ä ^ufy lang abbredjm, pon-
Veteranen, bie oon allen Sienften befreit nur nor tem in longitudinem pedum sex rescindere. - g-ür
bem geinb gebraucht rourben). - alle übrigen lief; er einige SängenbejeidSjnungen fyabm bie Sateiner aud;
als S. jurücf, ceteros omnes ad tutelam patriae re- befonbere Stbjectioa, als: einen gufj lang, pedalis
liquit. (aber aud;, ba ped. aud) = „einen ^"6 fyofy, breit"
i*anMucf)rmann, *niiles propulsandi hostis ift, genauer pedem longus): einen |alben gufj lang,

causa evocatus. semipedalis: IV2 3ufj lang, sesquipedalis (aber aua)


Sanbtocfirrcgimcttt, *legio propulsandi bo- aus obigem ©runbe, sesquipedem longus): jroei %u$
stis causa evocatorum. - *legio vexillariorum (f. {., bipedalis (aber aua; duos pedes longus): eine @ße

Sanbroel)ri. (., cubitalis: eine tjalbc ©He l., semicubitalis: über


SanMucin, ^ntanbe§: vinum pa-
a) SBein bes 18 Sllen l. feun, magnitudineexcedere duodeviginti
trium ob. vernaculum (als ®eträn!). - vites ver- cubita.
naeuia« (als ©eroädjs). - geroöljnticfje Sanbroeme, II) in ber 3eit longus (gero. non
»on 31u§bef;nung :

vina publica. — b) SBein com Sanbc (Sorfe): vinum ber langen Sauer
ber 3eit felbft, ober eines 3eitab=
rusticum. fa)nittes, ©gf§. brevis, j33. tempus, hora, nox u.bgl.,
SanbttJefcn, res rusticae1 feltener non ber langen 3
e itbauer einer ®ao)e, $$.

Vanbtoinb, veutus apogeus (ärtoyetog uvqu, eine I. Arbeit, opus longum: ein l. Äriegsbienft, mi-
0gffc. ventus tropaeus, PI. 2, 43, 44. §. 114). - rein litia longa). - longinquus (oon ber langen ÜDauer
fat. veutus a mediterraneis regionibus veniens. ber 3 e it/ ^omk u. bef. uon ber langen 3 e übauer
ventus a terra surgens ob. ventus, qui a terra sur- einer ©aa)c im 2lllg. consuetudo,
, j33. observatio ,

git (@gfß. ventus a man veniens). militia, obsidio: u. longinquum iter ingredi). - diu-
ganbhHttb, colonus (®gf§. pastor, 25ie^üd)ter). turnus. diutinus (beibe oon ber langen ,3dtbauer
- agricola. agri eultor ob. eultor agri (Slcferbauer). einer <3aa)e, aber mit bem Unterfa)., bafj erfteres bie
- arator (^flüger, 2ldersmann). - bomo rusticus Qeitbauer entraeber inbifferent als etroas Sange§,
(Sanbroiribfdjaft treibenber Sanbmann übt).). - bie ob. mit Sob als etwas ©auernbes u. Seftanbfjabenbes
Sanbroirtfye 2iciliens, qui in Sicilia arant. - ein er= [roie pax diuturna], letzteres hingegen als etroaä
fatjrener 2. , rerum rusticarum peritissimus: ein Säftiges ob. SangroierigeS bejetc^net. ©0 323. ift bel-
tf)ätiger, erfahrener u. roirtl)fd)aftlidE)er 2., bomo na- lum diuturnum ein Ärieg non langer Sauer ber
t industrius, experientissimus ac diligentissi- 3eit nad) unb in 33ergleid)ung mit anbern, aber bel-
mus arator. lum diutinum ein langwieriger u. mit befto naa>
Scutönnrtbf rfjaft, res rustica. res rusticae (bie folgen cerbunbencr Äricg; ebenfo ift mor-
tfjeiligeren
23eia)äftigungen bes Sanbmannes übf).). - agricul- bus longinquus ob. diuturnus eine lange bauernbe
tura. agri cuitio. agrorum eultus ob. eultura (2lder= Srantljeit übt)., aber morbus diutinus eine lang=
bau - rei rusticae disciplina(5MffenfcbaftberSanb=
. nücrige, bie länger mäfjrt, als man Ijoffte ob. roünfa)te :

lüirt^fc^aft). - 2. treiben, rurari; ruri opus facere; ein l. 2i$o()fftanb, - multus (viei,
diuturna felicitas).
incolere. agriculturae studere (2tcferbau trei= ®gf§. paueus-, 323. eine l. 2lrbeit, multus labor: in
ben : über 8. )"a)reiben,praeceptarusticisconscribere. e. langen Ojefprädjc, in multo sermone: id) bin in

rusticus. - (anbnnrtf)=
lonbtt)irtf)frf)aftiitf), langen labten nid;t nad; 3iom gefommen, multis
öcbduDe, aedincia rustica, orum, n.
fajaftlidje annis Romam non accessi: uor langen 3«f)ren, ante
ifanbniobnung, domicilium agrestc (im 2Ulg.). multos annos: feit langen ^a^ren, ex multis annis).
- vi IIa .2anbf)au5
.'

- ber längftc 2ag, dies solstitialis; solstitium: bie


ifanb^ofl, •vectigal in res, quac terrestri iti- längfte 3lad)t, *nox brumalis; bruma (f. ,,fur3 uo.
otor impositum. II" bas ?läf)ere): bie Xage finb (in 23ritaunien) näm^
2anb',ungc, lingua; lingula. lief) länger, als bei uns, dierum spatia ultra nostri

(ang, J, con iMusbefynung im :Kaume: longus (tttt orbia menfluram (Tac. Agr. 12, 3). - eine l. ©nlbe,
2lllg., ögjfc. brevis). - procerus M'djlanf, l;oa) gcn>art> syllaba longa: eine ©nlbe l. gebrauchen, syllabam
fen, t i "V',-. | „gtofc" bas Wäljere u. bie Snnon.). producere: eine Stjlbe l. aus)»red;en, produete di-
- pro oai man f>at lang f)erabroatf)fen laffen, cere syllabam: nia)t lang gemeffeu, geln-aud;t, ge=
lang f)cra61)ängenb). - fefyr lang, perlongas: 1 fprodjen roerbeu fönnen, producendi naturam uon
sinms: procei procentatis eximiai oabere; prodaci oo. produete ilid non posse: bie
lioino : ctroas [.Jongaltu: Übermäßig f., praelongus: erfte2ylbe in iusanus gebraurf^en mit l., ineawua
l. oon Statur, long )>ro- -..
producta prima Uteri efieimus (dieitur): bie erfte
cerä staturä ffcbjanf uon Statur): fel;r (übermapig) iylbe in insipiens roirb l. ttuSgefprodjett, in in-
I. oon 3t. praelongus: ein f el|r I. Äerl, nomo '/'""/'.• prima litera produete dieitur: ein 23ocal
«totflfä, btfd>..Iat. fcanDro. !»d. II. Vlufl. VI
1Ö3 laugäimelig fcänge 164

ifi »on 9iatur lang ober furj, vocalis tarn longae exspeetare, dum veniat ob. bl. eum exspeetare):
quam brevis syllabae naturam habet. - I. SBeile, bie, roelcben eS ju l. bauert, quibus longius tempus
f. Sangroetle: bie 3eit roirb mir l., icb b,abe lange videtur: eS ift 1. ber, feitbem ob. bafj jc., jam diu
SBeile (Sangroeile), dies mihi longus videtur (ber factum est quum ob. postquam etc.: idj roill nidjto,
%üq erfeljeint mir ju lang)-, tarde eunt horae. tarde roaS allzulange ber ift, tiorbringcn, nihil nimium ve-
labuntur tempora Stunben fcr)letcr)en balnn);
(bie tus proferam. - roie lange? quam diu?: bis roic
quomodo otium disponam aut extiaham nescio (ieb lange? quousque (bis roobin in (linem fort); quem
roeifj nicöt, rote icb meine SOiu^ejeit einttjeilen ob. bin ad finem (bis ju meinem Snbpunfte in ber Qnt; f.
bringen foü): bie 3t»ija)enjeit roirb mir ju l. quod ,
Cic. Cat. 1, 1. §. 1 beibe). - niefit länger etto. tlmn,
intercedit omne tempus mihi grave est: bie Sage desinere mit ^"fi 11 ' 1 meine niebt l., desine
- (333-
finb if)m nict;t ju l., fonbern fatal, non sunt illi loDgi flere). —
II) feit tc. langer Qcit: diu (fett langer
dies, sed invisi. - leine 3«t roirb mir fo l., als bie, 3eit, ©gf£. paulisper). - pridem (oor langer 3 e U»
bis jc, uihil mihi longius videtur, quam dum etc.; eljebem, norlängft, ©gf^. nuper). - dudum (feit Äur-
nihil mihi longius est, quam ut etc. - l. 3eit jjttl 3em, unlängft, ©gfl>. modo, b. i. eben, roobei ju be=
bur<h, diu: l. 3eit »or, nacb. etroaS, multum ante, merfen, bafj dudum nur ba flehen fann u. barf, roo
post alqd ($33. ante, post mortem alcjs): feit, »or unfer „lange" = nor mebreren Minuten, Stunben,
I. .ßeit, multo ob. (feiten) longe ante (lange norljer); inbem bem 3tebenben bie furje 3eit als eine lange
haud dudum (nod) nicfjt längft, nocb. nictjt feit langer nortommt; benn dudum geljt niebt leidjt über tm
3eit, 333. advenit): nacb einer l. gnnfdijmjeit, longo 3eitraum (SineS XageS binauS. 33ei SJeuern roirb
intervallo: Ü6er l. ob. rur&, über fürs ob. I., f. furj eS freilia) t)äuftg genug falfcb für diu u. pridem ge
no. II. - bie Sacf)C geftattet lein längerem Säumen, brauebt). - febon lange, jam diu. jam pridem. jam
res jam non ultra recipit cunctationem. - Sei 2ln dudum (mit bem angeg. Unterfa).): nod) niebt l. (ift
gäbe eineS beftimmten 3ettmaf}eS gebrauchen bie Sa^ er gekommen 2c.), haud dudum: id) fyabe i^n I. nidjt
teiner entmeber ben bl. 2tcc., ob. (um anzugeben, baf, gefefjen, jam diu est, quum eum non vidi: roie l.

etroaS eine gett lang ununterbrochen fortbauert) per bift bu fc|on im öafen? quam dudum (b. i. fett roie
mit 2lcc. (im ©riea). öid mit ©enit.), 3S. einige niel Stunben) in portum venis huc? Painph. fcljoii
©tunben l., aliquot horas: brei $>al)xe L, tres an- fe()r lange! longissime (Plaut. Stich. 4, 1, 23 (528]
nos; per tres annos (b. i. brei %afyxe binburdj): 9Jco= sq.). — III) = v
bei roeitem(bei -ikrgletcbungen): longo;
nate l., per continuos menses. - 3cict)t fo feiten, als multo. - eS ift noefj l. fein 3tebner, gefcb,roeige benn
man gemeinigtieb, glaubt, ftet)t auefj ber 2lbl. ber3e it, ein (Siccro, abest, ut orator sit, nedum
*multum
ja er mufj regelmäßig ftef)en,roenn man fragt inner= Cicero novus. - biefer 3Sorfd)lag roar ben Sätern l.
balb roelther Seit? roäfjrenb ber 2lcc. ftefit auf bie niebt fo erfreulieb, haud aeque laeta patribus ea ro-
<5rage roeldje 3^ lt Ijinburcb? fo bajj letzteres bie gatio fuit.
Sauer ber 3eit, ber ablatio a6er bie 3nüfcbensett, Sänge, longitudo (im 2lllg., foroobl oon 2luSbeb^=
in roelcfjer etroaS uorgeljt, bejetdmet, -ß. er fjatte oielc nungim 3taume, als in ber jj$e\t, ©gffc. brevitas). -
gabre lang ben erften 3tang im ©taate behauptet, proceritas (2luSbeb,nung in bie |)ölje, Sa)lanlb,eii,
prineipatum multis annis in civitate obtinuerat [jober 2ßucf)S). - magnitudo (©röfje übb,., j33. cro-
(Caes. b. c. 3, 59, 1): ic£> bin niele Qabre lang ntdjt codili magnitudo excedit plerumque duodeviginti
nacb, 3tom gerommen, multis annis Romam non ac- cubita). - longinquitas. diiitumitas (lange 3eit
cessi (Cic. Rose.Am. 33, 92); beibe 9Jla( multis an- bauer einer Saebe, ©gflj. brevitas). - bie S. ber
nis = innerhalb n. 3- (»9'- Liv. 29, 28, 6, roo an- 2lcder, striga (Ögfß. scaiunuin, b. i. bie breite): bie
nis prope quadraginta; u. Cic. de nat. deor. 2, 52, 2. beS SBegeS, longitudo itineris; longinquitas viae:
130, roo totä aestate, b. i. ben ganzen Sommer l., bie Sängen u. Äürjcn in ben Sönen, longitudineb
im ob. innerhalb beS g. ©.). et brevitates sonorum. - bie S. ber 3ftt, diuturui-
fangärtnelig, manicatus. tas ob. longinquitas temporis ; longinquitas et dies;
Icittgavntig, *longis braehiis. longior dies; tempus diesque, dies teinpusque; u.
langbeinig, *longis cruribus (uerfd). oon „lang oft bl. dies, ei, /.; aueb vetustas (bofieä 2Utcr = lange
füfug", ro. f.). 3)aucr). - in bie 2., in longitndmem. per longitu-
Irtugbancr nb, longinquus. diuturnus. diutiuus dinem (im Üiaume, IcJjtereS = ber Sänge natb); in
(f.„lang no. II" ben roefcntlidjcn Unterfcb.). agrum (felbeinroäito, in bie Xiefe, bei 2lefcnncffung,
I) eine lange Qeit: diu; longum tempus;
lange, ©gf|. in fronte [in ber 23rcite], jS. trecenti pedes
oud) oerb. multum ac diu (nicl u. lange, j33. fict) be- in agrum, mille in fronte); per latera (längS ben
ratzen, consulere). - febr l., perdiu: I. oorljer, multo Seiten lun, in fronte, s
3 -8.
quindeni pedes per
®9f|.
ante-, (feiten) longe ante: l. nadjfjer, multo post; latera, quini in fronte); in longinquum tempus
longo tempore post: nidjt lange nacbljer, non ita (auf eine entferntere ^eit: feltencr. bei (Sic. u. ©äf.
multo post; (feiten) non ita longe post; non ita gar nicfjt in longum); diu (eine lange Reit). - in,
,

longo intervallo: l. uor, muh etroaS, multum ante, mit ber, burdj bie S. ber Seit, temporis longinqui-
multum post alqd (3$. mortem alcjs): fo lange alS tate (jSS. auäfterben, oom DK'nfa)engefcb^lecb,t, occl-
s

ob. bis, f. folange. - länger, longius; diutius: nidjt dere); diuturnitate temporis ob. bl. diuturnitate
.
länger, feiner länger (= fernerbin), non ultra, nullus (3S8. evanescere); vetustate (yö. evanuisse). - „mit
ultra (f. Liv. 1, 17, 7. Justin. 20, 3, 8. Hirt. b. G. ber S. ber 3«t" gefcbieljt baS u. baS, brütfen bie Sa
8, 39, 3: u. re non ultra reeipiente cunctationem, teiner bureb tempus diesque ob. dies tempusque
nidjt länger säubern liefe, Liv. 29, 24, 7). -länger als, facit alqd u. bgl. OUi, jS. mit ber S. ber 3«t roer
|S3. anno longius(feltenerlongius'anno);
als ein %at)t, ben mir ftanbb'after, constantiores nos tempus dies-
plus anno; amplius anno; ob. ampliusannum nitht : que facit: mit ber S. ber 3«' rail meUeidjt ber
"

länger alS brei Sage, non longius triduo(j93. abesse): 3om gelinbert roerben, dies teinpusque forsitan
eä ift länger als fcdjs Monate (ber), amplius sunt leniet irain: mit ber S. ber 3eit ift etnwo aufgejcbrt
sex menses; ob. sex menses sunt etamplius: länger, roorben, vetustas consumpsit alqd. - etroaS in bie
alä man gehofft, diutius spe ipsorum: länger leben S. jieben, alqd in longius trahere (333. obsidionem
(als ^ntb.), pluribus annis vivere: es" roürbe ju lange urbis); ngl. „binjieb^en no. I": ftd) in bie S. jicl)cn.
batiern, longum est (j23. ju roarten bis er Kommt, longum esse (foroot)l nom ätfeg je, alo oon ber 3tcbe
165 langen SangroeUc 1G6

sc): bic Belagerung ber geftung jieljt fid) in bte 2., promptus; alle biefe non ^ßerfonen u. Singen). -
lentior est munitae urbis oppuguatio bte Stunbeu : piger (faul, ber ntd)t 2uft ^at, fid) 31t beroegen, be*
gießen fid) in bic 8., tarde euntnorae; tarde labun- jcia)net bieSangfamfeit als^olge natürlia)crSa)n)er^
turtempora: esjiefjtfta) bamit inbieS.,tardiusidfit. fälligleit, oon ^etfouen, bann aud) burd) ^erfoni-
langen, I) v. intr. 1) langen biä jc., fta) er fication oon Singen, wie remedia pigriora bei Col.
ftreefen, geljen biö :c. — 2) genügenb fei;n,
f.

lünrct- 2, 17, 3). - lenis (fanft u. ba()er langfam fliefjenb,


djen no. II, 3. — 3) nad) etroas langen,
f.

b. i. bte ä^Ö. lenes cursus amniuin [®gf^. torrentes rapidi-


jpanb ausftreefen (um ju nehmen), manum tendere que]: u. fanft u. bab,. langfam toirlenb, j33. lenibus
ob. porrigere ad alqd. II) v. tr. — fjolen: promere, venenis uti). - longinquus (lange bauernb, bab^er
depromere, aus ex etc. :c., unS langfam uerftreicfienb, $8. noctes). - serus (roaö
iJängcnmafe, mensura, quae agitur per longi- ber Qdt nad) ju fpät eintritt). - ber l. £auf eines
tudinem. - decempeda (bas S. ber gelbmeffer). gluffes, fiuminis lenitas (als Sob); segnis fluminis
länger, lang, lange.
)'. cursus (als Xabel). - 1. ju "fiufo, male pedatus (Suet.
üangctueile, f. (bas richtigere) langweile. Oth. 12): l. in @efd)äften, tardus in rebus gerendis:
(angtäbig, tilis longis. ein I. lentum negotium (Cic. ad Att. 1, 12
©efdjöpf,
langfafig, =fafertg, *fibris longis (eig.). - tilis non e. JJläbd)en): 1. im 23rieffd)reiben fenn, ces-
s
in.,
longis tUngfäDtg). satorem esse in literis: l. im Senlen, tardus in
langnngcrig, *digitis longis. cogitando ob. ad exeogitandum l. im Semen, tar- :

fangfüftig, longipes; pedibus longis. dus ad discendum ob. in discendo; lentus in di-
(anggebient, plurimorum stipendiorum (§33. scendo: l. non Gegriffen, tardus-, ingenio tardo:
milites). ein I. Äopf, ingenium tardum, aua) (in 33ejug auf
lange fcfitoänjt, caudä longa (übf).). - caudä bas Semen) mit bem 3 u f- a d discendum: bas l.
procerä (mit einem langen, aber fa)lanfen ©ajmanje). Senfen u. Sieben (eines Mebners), exeogitandi et lo-
- (anggefajroänjte Spiere, animalia,quibus procerior quendi tarditas. - bie Seroegung ber Sterne roirb
cauda. balb fcb,neUer, balb langfamer, stellarum motus tum
letnggettteeft, procerus longitudine. incitantur tum retardantur. —
Adv. tarde. lente
langhaarig, comatus (oon SJlenfajen). - longo (aud) in Sejug auf ben ©eift). - tardo pede. tardo
pilo (o. Spieren). - prolixi villi (lang u. bidjt be= gradu. tardo passu (mit langfamem Schritt). - le-
liaart, von Xfjicrcn oo. bereit Äörpertfjeilen). niter (fanft u. bafjer langfam, j33. b,anbeln, fliegen).
langtjatfig, collo longo (übt).). - collo procero - paulatim. pedetentim. sensim (allmäljlid), f. b.);
(uon fajlanfem §als). nerb. lente et paulatim. - segniter (fdjläfrig, nur
langfjänbig, longis manibus. - 2lrtarerjeä ber in Sejug auf ben ©eift, f. oben bie Slbjectt.). - diu
2angf)änöige, Artaxerxes Macrochir (^ep. de regg. (lange 3eit, in SSerbinbung rcie: diu mori, perireu.
1. §. 3); Artaxerxes Longimanus (Spät.). bgl.). - l. ge^en, tarde ire ob. ingredi. tardo pede

langjährig, per multos annos (tnele ^aljre t)in= ob. gradu incedere. lente incedere (l. marfa)iren,
burd), frfi. Hieronis impensis curäque per mul- 0. ^enfo^ien u. Xfjieren); tarde moveri(fia) langfam
tos annos, Liv. 24, 34, 13). - diutumus. longinquus beroegeu, n. Singen, jSS. non einer 3Jlafd)tne 2c.);
(uon langer Sauer ber $eit nad), j33. diut. consue- lente ob. (als Sob) leniter fluere(l. fliegen, »on einem
tudo, diut. bellum, diut. morbus: u. long, felicitas). gluffe); tardius procedere (l. oon ftatten gefien, oon
- multorum annorum (oieljä^rig, j93. tyrannis, lae- Unternehmungen): l. reifen, iter facere tarde: l.r»or=
titia). - l. Sienftjeit (ber Solbaten), plurima sti- rüden, tarde procedere (übt).); lente et paulatim
pendia (n. pl.). procedere (b. i. bebäd)tig u. allmälilid;): l. an bie
längl id), oblongus. - etroas l., oblongulus: l. Xfjore ^eranreiten, sensim adequitare portis: l.
runb, in rotundilatem longus; »gl. „eiförmig". fauen, lente mandere: l. roaa)fen, tarde crescere;
fcangmuti), f. ©ebulb, 3lad)[\d)t. - bie 8. ber lente nasci: I. gu SBerle geb/n bei Qmbä. Stettung,
3ornigen, ira lenta. tardius servare alqm.
langmüttjig, f.
gebulbig, naa)ftd)ttg. - v. 3or ^angfamf'eil, tarditas (förperlid)e u. geiftige,
nigen, is cui ira lenta est. forool;leiner 3ßer|on, aß einer Sauje). - segnitia,
langnäfig, nasutus. - ber Sangnäfige, naso. segnities (Sa)läfrigleit, ^pb,legma, als 6l)ara!terjug
^angobr', =öljrfcin, auritus asellusob. fubfto. ber 3Jlenfa)en). - bie S. eines J^ffe^, amnis lenitas:
auritulus (o. (rfel). - auritus lepus, u. 61. auritus S. im ©ange, tarditas in incessu. - bie S. in ©e«
(x>. öajen). — langötjrtg, auritus. fdjäften, tarditas in rebus gerendis. - bte S. bes
länget, seeundum mit 21cc. (entlang). - praeter Äopfes, tarditas ingenii bie bebä'cf)ttge S., conside-
:

mit 2lcc. (an oorüber). - l. ber ftüfte, praetor


. . . rata tarditas.
oram: l. ber Äüftc l)infegeln, litus ob. oram prae- Vangfcrjlnfcr, bomo somni immodici (ber un^
urvthi(an ber&üfte »orbeifommen); oram, terram mäfjig oiel fa)läft). - homo somno deditus (ber gern
legere (fid) immer an ber .küfte galten, nidjt in bic fd,läf't).
Irofje See f)inausfaf)ren): l. ber ftüfte fjtngeljen, oram langfrbttiän.vg, f. langgefa^roänjt.
laugtid)tig, cujus oculi conspectum longissime
langfam, tarda« (langfam fiefj betocgenb, lang feruiit.
fam fommenö, langfam rotrfenb, u. in iüejug auf ben laitgft, lange no. II.
öeift, langfam begreifenb oo. ton Begriffen, bejeia)
f.

längfteitcf, I) = fpäteftens, f. fpät. II) fa)on —


net bic Sangfamfeit im ©gftj. ber Sa)netligteit, in lange, j. lange no. II.
bifferent oo. mit Xabel, ©gjtj. celer, velox). - lentus Vaugtucilc, tempora tarde labentia. horae tar-
(mit SUeile uerfafyrenb, bebädjttg, bejeid;net bie Sang de <imt<'s(Dieiangroei(eals langfam baf)infcb,lcia)enbe
famfeit im ©g,f{$. ber fteftigfeit, ftaft u. Uebereilung, Stunben). - satietas (als llebcrfättigung, j^-ö. satie-
als Sob, u. euptjemiftifa) mit Xaocl, ©gffc. citu's, tatia pei icalnm effugere). - taedium ob. fUur. tae-
«der-, aud) langfam mirfenb, j93. reneaum). -se- dia (als tefcl, Ucberbrufi, JA lassae aetatis). -mo-
nämlid) oerfat)rfnb ob. betrieben, bc
griis ffa)läfrig, lestia mit bem, roaä S. madjt, im ©enit. (als 33c
jeic^net, oon ^iet Jonen gefagt, bie iiangfamftit als läftigung, brücfenber ^uftanb, tfii. bte S. meniger
SRangel an ßnergie, affo al^ Gb.aralterjug, <%\t}. Xage, moltttifl jtaueorum ilierum, die Phil. '>, 6,
167 langweilen 8ärm 168

7). - kuguor (alä Wattig Jett, 2lbfpamumg). - id) 86, 296 aua) bas> gried). doryphorus [doQV<p6(>oq]
fjabc S„ „bie 3 e 't toirb mir Tang" unter „lang no.
f.
atö Äunitausbrud' für eine unter biefem tarnen be=
II": ich finge über 8., tarde ire horas queror (ich rühmte Statue beö ^JotnfletuS gebraucht';. - sariso-
flage, bafj bie ,3eitfcbfeicbt); queror nihil nie habere phorus (oo.Qioo<pÖQoq, ein macebonifcber Saiden
quod agam (id) flrtge, bafj ich nicfjteS ju thun l;a6e) : träger).
nor 8. vergehen, otio tabescere: bie S. »ertreiben Sanierte, sagitta. - scalpellus ob. scalpellum
mit etroa§, tempus ob. horas ob. tempora tarde la- (mehr einScbnetberocrf^eug, roelches foroohl 3um2lu§^
bentia fallcrc a!qä re (3$. mit ©efpräcben, (Sr3ät)= fdmeiben beö roilben %Ui\ü)t% :c., al§ 311m 2tberlaf=
len, sermonibus, narrando, f. Ov. met. 8, 652; trist. fen gebraucht rourbe). - mit ber 2. eine Slber öffnen,
3, 2, 12): ber 8. ber guhörer entgegen, fastidium sagittä (scalpello) venam
aperire: in eine Sfber hin
aurium eff'ugere. - au$ 8., ad tempus fallendum. einftechen, sagittä venam
percutere.
ad horas fallendas (um ftd; bie ,3ett 3U ücrtrciben); ilantfncd)t, miles hastatus.
per ludum et jocum (auö Spiel unb Sd)er3): für bie ifoptborftil, *scriptura lapidaria.
8. (b. i. «ergebene), frustra. tapp, f. fchfaff.
InitflUicilcn, 3mb., molestiam alei afferre ob. l'appnticn, nugae (^offen :c.). - quisquiliae
exhibe're; alci languorcm afferre (f. „Sangroeile" (gletchf. 2(bfal(, Singe ofjnc SBertfj); »gl. „ßleinta=
über mol. u. kuguor). - eö langroeil't mid) etroaS, feit." [cula.
taedet me ob. taedium cepi alcjs rei; alqd mole- iiäppdfCtt, panniculus. -bas 8. am Ohre, auri-
stiam ob. taedium ob. languorcm mihi affert; alqd t'appen, pannus (jebeä ©tücf ob. Studien ^udj
mihi molestum est-, j93. bu langroctlft mid)mitbei= ob. ^eug, rote Söinbel, Serotctte, J-lidiappen; im
nem ©efchroäfc, ob. bein ©eftfjroä^ langroetlt mid), Sßfar. panni, bie Sumpen, auch = eine ärmtiche unb
taedet (me) sermonis tui. 3er(umpte Äfetbung). - iinum. linteum. \\uteolum
(nitghicüig, longinquus. diutinus (fange iuäfj- (iinneneä ©tüd 3 CU S; baf;er lina pkgarum, bie £ap
renb u. beöhalb läftig). - molestus. taedii plenus pen ber großen ^ägergarne, Ov. met. 7, 768). - k-
(Sangroeile crregenb). - ein l. Stebner, odiosus (en= cinia ift im eig. Sinne immer „ber ^Pfet öc ^ Ätei=
nutjant) ob. lentus (phlegmatifcf), trocfen) in dicendo. bcö", unb nur uncig. = „Sappen", b. i. jeber herab =

- er f)at ettoa§ Sangroeütgeö, *habet nescio quid hängenbe Sfieil. So f)eijjen bei PI. 8, 50, 76. §. 202
putidi ac molesti. —
Adv. moleste; lente ob. len- bie ^leifchlappen ob. SBammen am §a(fe ber QXiqta
tius (3Ö. disputare, dicere). keiniae a cervice dependentes; fo nennt Lhuii mit
VnHfltuctlifjfcit, einer Sache, molestia, quam Stecht bie herabhängenben SEfieUe einer SSfume kei-
(ob. languorem, quem, ob. taedium, quod) alqd mihi niae (roir Sappen), unb geiniß nannten bie 2fften bie
affert. - bie 8. ber alten Scbriftfteller, antiquorum „Sappen" an ber Seber and) keiniae (griech. Xoßot),
languor. aber bie Sappen an ben Ohren auriculae. - ein alter
((Mtgttucrig, lougus. longinquus. diutinus. diu- S., vetus liuteum-, centunculas: auo alten Sappen
turnus (f. „lang no. II" ben Unterfcb.). - fein I., -
3ufaiumengcftoppelte 3ede juiammengeftoppelteö
,

perdiuturnus: eine l. Atranfhett, morbus longus, Äleibungäftücf, cento: ein 8. leucfie, f'or-
longinquus u. f. ro.: eine Äranfbeit wirb f., morbus mido; mit Sappen bebeeft (jettum^t gelleibet), pan-
incidit 111 vetustatem. uis obsitus: burd) bie t'appen gehen, lina pkgarum
Sanfthucrigfcit, longin quitas; diuturnitas. transire (eig., in ber ^iigerfprache)-, ekbi. evaderc
lnuti\ottia, villi prolixi. - ein l. SSart, barba (uneig., entgleiten, entrinnen - entfließen).
prolixa. öopperei, f.
Äleinigfeit.
SJanje, hasta (ber (Speer ber SHömer, gried). rfo- ia\>piä)t, f. fdjfaff, roelf.
qv, u. rote biefeä balbStofs-, halb SBurfröaffc, roäh= iapyiil, pannosus: pannis obsitos.
renb bas pilum, vaaöq, bloo SlSttrfroaffe). - kncea Inijpifrf), nugatorius (kij^wönq, poffenhaft, un
(bie ebenf. 3U 2öurf u. Stof? bieueube Sanje Der .s>io- nü(5, Oingen). - ineptus (tpXvccQoq, unpaifenb,
D.
panier, bann aud; ber Mömcr, fdjon 3111- 3ett ber :)k albern; v. i'ienfcfjen = ber, ber SlUeä übertreibt). -
publif, 3ur Äaiferjt. bie geroöfinlidje äöaffe ber $rä puerilis (finbifa), 0. Singen). - I. 3 ei! il^ res nuga-
torianer). - cateja (bie 8. ber Selten). -framea(bie toriae; nugae; ineptke: 1. ^eug maa)en, treiben
S. ber ©ermatten). - gaesum (bie 8. ber ©ollier). - nugari. nugasagere(A//(J5tV); ineptire: l. 3eug re-
sarisa (odgioa, bie 8. ber SDiocebonier). - falarica t>cn, nugas dicere ((p?.vaQtZr). - Adv. inepte; pue-
(bie 2. ber Sanguntiner. 8efctere fünf rocrbeu uon riiiter.
ben §iftoritcrn nur ba gebraucht, reo uon ben ge Vrirnt, strepitus (lauteS (üeräujd), »eldjeä 3Äen
nannten Söllern bie 3te'be ift). - eine 8. mit >'tb. fd)en u. leblofe Singe Ijernorbringen, oerfd). uon fro-
brechen, hastä pugnare ob. certare cum alqo(eig.); mitus, f. ©erättfeh). - tuxba (Unruhe, ^eruürrung).
certare, concertare, contendere cum alqo (ttncig., - tumultus. tumultuatio (mit uerroorrenem ©efefitet
mit ^mb. ftrciten übt).). uerbunbener Dlufhutf; bann übf). berSärm, ben eine
I linken für in
ifl, ad similitudinem hastae. in Unruhe geratßene 3Benge, ja aua) eine einzelne
IniUcntunbiii, *hastac peritus. Sßetfon maa)t, ecftereä alo'^uftanb, ba man lärmt,
Sottjettveiter, *egues hastatus. - eine Schroa leiueveo alä >>aublung, baä L'ärmen); uerb. Btrepi-
bron 2., turma hastata. tus el tumultus. - blinber S., tumultus vanus. -
Sottjenteniutt, f. furnier. 8. machen, strepere. strepitum edere (ein 10 ftatfeä
£<tit£cnfrfraft, hastile. ©etäup uon ftch geben, bafj cö roiber^aKt) ; strepi-
Vnn^cnfd)n»in(jcv, 'hastae peritus. tum facere, mit etwas, alqä re (ein ©etäuftfi ma=
&an$eitipte(, =ftcd)Ctt, f. furnier. d)en); tumultumfacere. tumultuari (poltern u. lär=
yrttt^cnfpiijc» spiculum hastae. meu, erftereö OUtfj im Sager beim herannahen eineo
&nn,icnfttrtj, ictus hastae ob. lanceae; lauceae Acinbeoi; clamarc. prodamare. clamitare (laut
punctio. - einen 8. erBalten, hastä ob. lanceS vul- fa)reien); incendium ob. ignem cx>nclamare ©euer
nerari: einen leidsten 8. ermatten, •levi hastae (ob. nifcu)-. ad arma conclamaiv (ju benSBaffen rufen,
lanceae) ictu vtdnerari. ^lllann blafen, fddagen, mit Irompete, 2 rommein ic.,
ünu^cnftotf. hastile. Dcrfrb. uon classicum canere, baä 3»-'id)en |uw an
Vaujcutrngcr, hastatus (wofür Cic. nur Brut. griff geben): viel 2. um nid;to madjen, excitare flu-
169 Sö'rmMöfer (offen 170

ctus in simpulo, ut dicitur (fprüdjro., Cic. legg. 3, alqm suo sumptu efferre (aber aud; ^mb. mit geljö^
16, 36); magno conatu magnas nugas dicere (mit riger ^3rad;t begraben l., funus satis amplum
alei
2Bortcn, Ter. beaut. -1, 1, 8 [021]): roas macbft bu, faciendum curare): fidt) einen Siing mad;en l., anu-
Scfjroefter, für einen 2. u. geberbeft bid, unfinnig? lum facere (aber aua) eine 33rüde machen, fd)la=
sibi
quid tumultuaris soror? quid insanis?: ioaä gab gen Iaffen, pontem faciendum curare, Dom .'geerfül^
i-ö für einen 2.? quid tumultus ob. turbae fuit? rer): ein ©aftmafjl bereiten l., convivium apparare
(}3J. auf bem apud forum): bamit fein 2.
SDcnrftc, (aber aud) prandium aecurari jubere, »om §auä=
fjier entftcbe, ne quid turbae bic fiat: mit großem i)errn): fiel) uom Gonful jum Sictator ernennen laf=
magno strepitu et tumultu
2. aufbrechen (». öeere), fen, a consule dietatorem dici: feinen 23er jug ein=
castra movere: Dor2., prae strepitu Qß. etro. nid^t treten Iaffen, nullam moram inferrc. Sßgl. Scägelöb.
tjörcn fönnen). Stil. S. 269 f. - Dber bie 2atciner feljen baä 2fn=
Üäxmblä)CV, al§ 2tufroicgter, turbator vulgi. teceben§ ob. baö Gonfequcnö be6 im Seutfcfjcn bei
(armen, „Sarai mad;cn" unter ,,2ärm". „Iaffen" im infinit, ftefjenben 33erbumö, 393. fid; baä
Särntcr, 2ärntmad)cr, clamator (oon einem 58ucfj, bie ©djulje geben l. librum, calceos poscere
,

fa)(ett)ten 'Jtcbner). - proclamator. rabula (Sdjreier, (forbern): etroaä (norljer Verborgenes) feljen Iaffen,
3ungenbrefcf)er, u. einem fcfjledjten 2lDoocaten). aperire alqd (ogl. ,,fef)en"): lafjt cud) bas Schreiben
1

£nröe, os; ngl. „9Jcastc". - bie 2. eineä ^nfectes , »orlefen, audite (f)ört mit an) literas. SSgf. 9cägelöb.
*larva insecti. Stil. S. 269 f.
- Sie beutfdjcn ^Beübungen laft
Inf?, f. matt, (äffig. ttttö, lafjtHttS, alö 2(ufforberung, brüd'en bie 2a=
«altetfcn, f. 2an3ette. teiner aus burcl) bie erfte ^Serfon ^(ural. beä Gon=
I äffen, I) v. tr.: A) Deranlaffen, macfjen ob. be^ junetioö, *S9. laf? unö gefjen, eamus: lafjt unä furj
roirfen, baf3 etroa§ gefdjiebt, a) im 2tÜg.: facere mit erflären, breviter explicemus.
1

folg. Gonjunctio mit u. of)ne ut. - dare alei mit §ierf)er gehört aud) Iaffen, roenn es elliptifcf; ftel;t
folg. 2fcc. u. gttfinit., ob. (nadj 2tct ber ©riedjen) m. u. fo Diel ift atä a) machen, bafj etroaä fortgebt, 3S.
folg. Satio u. gnftnit, {öiöövui, 3>mbm. Kerleiljen, 1., urinam facere, reddere: 581ut (., san-
fein Jßaffer
6ef. oon ben ©Ottern). - lafj ben Jponig breimal auf* guinem mittere. —
b) fet;n, fahren Iaffen, aufgeben:
tocfjen, mel ter inferveat facito : lafj mich, gerecht u. missum facere; mittere; omittere. - lafj boefj ba3!
gottgefällig erfdjeinen, da mibijustum sanetumque missa istaec fact mitte, omitte haec!: lafj bein
ioö., nach, ber gem. 2e3art, justo sanetoque) videri trauern! desine lugere; omitte tristitiam tuam!:
(Hör. ep. 1, H3, 61). b)burcb bie -Darfteilung, fo=— lafj beinen 3 01 n (fahren), iram fac missam; noli
-'

roohl ber Hunft als ber Siebe: facere (in beiben Ve= irae indulgere: aufer ridicularia!
lafj bie ^offen,
Hebungen). - fingere (burch bie Äunft, uon Silbnern (fort mit ben ^.! Slomif.): Iaffen
basl relinqua- roir
- Veibe haben i>a$ babeiftefjenbe Verbum, roenn mus (bod) reben roir nicfjt mebr baoon): fein 2eben
es ein 21cüd, im Varticip. Vräf 2lcflot, roenn e§ ein .
Iaffen, f. 2eben. —
c) mad)en, beroirfen, bafj %trii>.
^aü'it) ift, im gnfimt. $räf. Vaffioi nach fieb tfb. ,
ob. etroas> roo jurüdbleibt: relinquere alqm, alqd
Jtencpbon läfjt ben Socrates fagen, Xenophon facit (jurüdlaffen, 3S. 3U §aufe, domi). - continere (inne
Socratem disputantem: er läfjt ben §erculeö eine galten, 3S. copias in castris: u. pecus in stabulis).
Heule führen, *Herculem clavam tenentem fingit — d) 3ufommen Iaffen (d. Verpächter, Verkäufer, 33er=
• finxitr. er Don ber Gottheit erbaut
läfet bie Sßelt addicere alei alqd (auef) mit 2161. beö 6e=
fteigerer):
roeröen, a deo construi atque aedificari mnndum ftimmten Sreifei, 3S. alqd denariis: u. alqd LX
facit. —
c) in ©ebanfen = ben jJfaD annehmen, fetjen: nummo [für ein paar Pfennige, für eine Ä(einig=
facere, fingere, beiDe in ber muftergiltigen Vrofa mit feit]).
einmal bie Seele nid)t
folg. 2fcc. u. infinit., j33. lafj B) nicfjt fjinbern, julaffen, crlau6en: sinere, in ber
fortbauern, fac animos non remanere post mortem: Siegel mit folg. Gonjunctio mit u. ofjne ut (niebt bin=
tnmalGinen je|t erft ^rjtCofopt) roerben, nodj bern). - pati m. folg. 2icc. u. infinit. Bulben, feinen
nierjt fenn, finge aliquem nunc fieri sapientem, non- Ginfprucf} in ctroae> tfjun). - concedere mit folg. 2Icc.
dum esse. —
d. burcb_ Auftrag, Vefef;l :c.: jubere it.o"fi"it. (3ugeftel;en, erlauben; bann auef; = ein=
.int folg. 2fcc. u. ^nfinit. (üwj. Auftrag ertbeilen, räumen). - permittere alei mit folg. ut ob. m. folg.
/.O.ivhiv). - curare mit folg. Partie. /Jutta. Rafftet infinit, i^fubm. sulaffen, geftatteu). - fid; oerbinben
(Sorge tragen, bafj etroas gefcbic'jt - alei negotium . u. Ijeilen Iaffen, obligaricurariquesepati: fid) fra=
ut etc. otnbm. ben befttmmten Auftrag gc6cn,
|
gen Iaffen, pati i;e interrogari: ^mb. geljen l., sinere
etroas aue^ufütjren); 3V. 2lllc fid) entfernen iaffen, äbeat (feinen 3Beggang nicfjt Jjinbern, Derfd;. d. alqm
j omnes aliire jubere: ^wb. cor feinen 2Iugen dintittere, b. i. machen, baf; o »^- n)cggef)t, ^yinb. 1

toöten laffcn,alqm coram interfici jubere: ein Arüh- entlaffen): laf; mid) 311 bir fommen, me patiaris ad
üücf bei lief) bereiten 1., prandium apud se aecurari te venire (bulbe, bafj id) 2c.; Dcrfd;. te dou me ad
<;: einen Vrief an ^mo. btforgen 1., litera arcesse, voca, b. i. rufe mid) ju bir, laß mid) 311 bir
alqm curare: ^mo. Durd; Ginen tobten Bolen): laß nur ben .öerrn fommen (id; roill es iinn
{., alei negotium dare, ut alqm interficiat. - ombm. fd;on flagen;! sine herus adveniat (Äomif.). - Sie
jagen, melben Iaffen, mittere nuncium (nuncios) ad Deutfcbe 21Jenbung fid) In ff cn ift im 2ateinifd;eit 311
ob. bl. m. folg. 2(cc. u. infinit.,
i. ilci übcrfeljen -.
«) bura) bas Xafjitmtn bes babetfteljenben
m. ut u. Gonjuncto. u m. bl. Gonjunctit) (f. 2at. Verbums, menn es baä Subject als letbenb, fofern
Xeutfch. öanDroörtcrbud; unter mitto no. I. A. 1, y. biefes oon feinem Tillen abljängt, barftellt, »93. fid;
£>t>. i- - I : ia) fjabe ibm biefcs fagen Iaffen, mi.si erbitten 1., exorari: fid; rühren i., coatmoven (burd;
qui hoc ei <li" - EBo aber ber Bufammenfjang etro., alqä re): fid; (;inreif;en l., rapi: fid; gebulbig
uon felbft gi^b:, Daf; ömö.
etroas bfos ueranftaitet, fabeln 1., patientiue reprehendi. ß) ebenfalls —
auf feinen öura) 2Cuftrag, auf feine .Hoftcn burd) bas Vajfiuum bes babeiftel;enben Verbums ob.
fjabc ausführen Iaffen, fc^en Die Lateiner gero. geraöe biivif) posse mit folg. infinit. Vräf. Sßaffioi bes ba

511 nötfjtgc^orm Des bei b<


Die erbum,, Iaffen" beifteljenben Verbums, roenn es eine ilcüglichj e 1, X()tin 1

1teb,enben .öauptüerbums, »53, oinb. roarnen l., iilijrn lia)feit be^eidjnet, j®. fid) bewegen i. (0. i. beroegt
btitD. mit Dem öeil l)inricf)tcu 1., roeroen formen), moveri posse: fiel) oljm- Äoften 00
alqm perentere: ömo. auf len begraben (., änbern l., sine sumptu corrigi posse: ti iiif;t fid;
171 laffen ßoftererin 172

leidet einfeben (b. i. man iann ic), i'aeile intelligi- ©efchäftes erbrücft roerben, obrui tamquam fluetu
tur ob. intelligi potest. y) bureb habere m. 2lcc. — magnitudine negotii.
eineä ©ubfto. (bie aJlöglicbfeit oon etro. an fich haben, II) fchroere 33iirbe: a) übh.: onus. - sarcina (bie
^33. eloquent ia haec i'orensisjactationem habuitin £raa)t, ba§, roaä (Sin 9Jcenfa) trägt ob. tragen fannl
populo, tonnte fich feben (äffen: quae corporis sunt, - munus ^eiftung, bat), auch Slbgabe). - molestia
ea Cognitionen! habent faciliorem, (äfjt fich letzter (bi(b(.,33efd)roerbe).-eine fchroere Saft, onus magnum,
erfennen: u. quae omnia perfacilem rationem ha- grave (übh.); munus grave (fchroere 9Ibgabe): eine
bent reprehendendi, läjjt fich (eicht roibertegen. SScjL (eichte 8., onus leve: onus ferre, sus-
eine 8. tragen,
3läge(sb. ©tu. ©. 300 [299] f.]). laffc bief» nid)t — tinere: eine Saft auf nehmen, onus suseipere,
fid;

geiüftett, g« *C, ob. b(. laffc ntetjt, cave m. folg. reeipere (f.
„übernehmen no. II" ben Xlnterfch. non
(lonjunctio mit u. ohne ne, 333. fafi btcb nicht gelü= susc. u. rec): eine 2. tragen formen, ju trafen im
ften, juroünfcben, cavenecupias: (äffe bir nicht oon ©tanbe fenn, oneri ferendo esse (a((e biefe eig. unb
ihm einreben, cave ne tibi ille persuadeat. bi(b(.): fich eine Saft oom öalfe fdhaffen, onus depo-
hierher geijöri auch In ff cn, roo eö elltptifd} ftebt, nere; onus a se removere; molestiam deponere
in oerfebiebenen 33eäiebungen, a(ä: a) = geben (lau= (bi(b.):3'"bm. eine Saft abnehmen, oncre alqm libe-
fen, bringen ic.) (äffen, it. jroar: a) (äffen auf je., rare(übl).); molestia alqm levare. molestiam abalcjs
j33. bie heiteret auf ben ^etrtb I., equitem in hostem cervice depellere (bilbü: einer Saft ertiegen, unter
emittere. —
ß) (äffen au3 2C, b. i. berauälaffen au3 einer Saft jufammenbrechen, sub onere labi: bie S.
2C.: alqm exire pati ex alqo loco; alqm emittere »af;t nicht auf meinen Würfen, plane non est meum
1

ex alqo loco: nicht l. aus jc, alqm ex alqo loco onus (bi(b(.). - 3wbm. |ur 2. falten (bilbl.), a)= be
exire, egredi prohibere. - 3mb. nicht ob. nirgenbö fchroerdch fatten, f. befchroerfich. ß) e§ fällt mir eimm
au§ ben Slugen (äffen, oculos de alqo nusquam de- 3urSaft,damnum ex alqa re capio(ich habe ben3cach
jicere: etro. auä ben Slugen (äffen, alcjs rei oblivisci t(;ei( baoon); impensae, quae in rtlqil t'aetae sunt, a

(etro. »ergeffen, j33. decoria [ben 2lnftanb]: reveren- me praestandae sunt (ich muf, b ;
e .Höften tragen):

tiae, quae parentibus debetur). y) Qmb. bureb — culpa mihi attribuitur ob. in me cont'ertur ob. trans-
etroas (herein) (äffen alqm admittere per etc. ($33.
: fertur (bie 3c()u(b roirb auf mich gefchoben).y) es" fällt
burch baä $enfter, per fenestram). 6) (äffen in ac, — mir 3 mo 3 ur 2., alqs mihi moiestus est (er ift mir
-

b. i. bineinlaffen in zc., admittere in etc.; alqm inire läftig); *alqm meis copiis sustentare coactus sinn
locum pati. - nicht (., jjS8. in bie ©tabt, alqm in- (id) bin genöthigt, §mb. mit meinen Sllittcln ju er
troitu prohibere alei introitum praccluclere nid)t
; : nähren): er fällt fich fetbft jur S., sibi moiestus est;
in baä§auä(., alqm januä prohibere; alqm exclu- sibi fastidio est. - Qmbm. etroa§ jur S. legen, aecu-
dere (f. einlaffen): bie $etnbe beim(id) in bie ©tabt sare, ineusare alqm alcjs rei (^mb. einer ©ache be=
(äffen, clam hostes in urbem aeeipere baä ©cbiff : fchu(bigen); alcjs rei eulpam conferre in alqm (bie
in ©ee (äffen, navem deducere. f) über etroas — Scbutb oon etroaö 3mbm. 5i;rechnen); alei alqd vitio
(geben) (äffen: admittere alqm ad alqd ($33. Ijjfmb. ob. crimini dare ßmbm. etroaä a(ö3e()(er, a(ä©chu(b
über feine ßhatoullen, alqm ad capsas suas). £)
— anrechnen); exprobrare alei alqd (ihm ctroaö oor
unter etro. (gehen, laufen) (äffen; j33. roilbe Sbicrc roerfen): es roirb bir utr Saft gelegt roerben, noxiae
unter bas> Sßotf (äffen, feras in populum iminittere. tibi erit. —
b) $(ur. Vrtftcn = »BgaBen, onera. -
— rj) oon fich, (gelten) (äffen: dimittere (ü33. feinen munera (a(s Seiftungen). - öffentliche Saften, impe-
ohne Hoffnung, neminem sine spe). #•) nor fid; — rii munera: oon fchr großen Saften gebrücft roerben,

(fommen) (äffen: alqm admittere. #) 311 etwas — fehr grofee Saften tragen muffen, maximis oneribus
(geben, bringen 2C.) (äffen: alqm ob. alqd admittere premi: biefe Saften rourben oon ben (©chuüern ber)
ad alqd (aud) = a(3 Sheilncbmcr julaffen). - jur 2lber Sinnen auf bie (Schultern ber) Sieicben geroäljt, haec
(., - o"
2lber. nid^t ju fid; (ins §auä) l., alqm
1 - onera in dites a pauperibus inclinata sunt.
domum
f.
ad se non admittere. b)- bleiben (äffen — : Irtftbör, onerarius. - sarcinarius (f. „t'nft" ;u
©inen bei^mb. (äffen, alqm sinere esse cum alqo: onus u. sarcina).
biefe ©öttcr in ihren ©i£cn (äffen, deos hos in sedi- lrtften, auf ^m?., bilbl., premere, vexare alqm
bus suis nianere pati. - ^mb. in feiner äSürbe (äffen, (3[mb.brüd;en, bebrängen, roo man jeoocbgem.bieCon
alqm in codem honore habere; alei successorem ftruetion oeränbert u. fagt: eä laftrt etroaä auf mir,
non dare (Smbm, feinen Nachfolger geben, nid)t abz- premor, vexor alqä re, ;"^. ber allgemeine .viaf; laftet
iehen). - er (ber Webncr) roeijj feine §änbe nitf)t ju auf ihm, odio premitur omnium). - haerere in alqo
l., indoetae et rusticae sunt manus. c) eä bei — (an 3'»b. hangen, Heben, jS. oon einem Vergehen,
etro. (beroenben) (äffen, f. beroenben. d) jufrieben, — einer ©ünbe\
ruhig machen, gewähren laffen: sinere alqm, $23. iJaftcr, vitiositas. torpitado [xuxla, als mora=
lafj mid) bod)! sine me ob. bl. sine (im ©cfpräd)3= lifcl)e 3)i§pofition-, über vir. f. Cic. Tusc. 4, 15,34).

ton, Äomif.); aud) omitte me (lafe mid) gehen). - hbidines Ö>ie Stifte). - vitia (©eroohnheitäfünben:
II) v. intr. = ablaffen, u. groar: a) oon etro. (äffen, ein einjelneä foldjeä 8 ritium). - rlagitium. scelus

,

f.
abtaffen no. II. b) oon 3>mb. discedere
Ittfföt, uUst[)atliu)C-'(ininerung,f..,^erbrerf)en''"benUnterfch.).
ab alqo (oon Qmb. firf) trennen); desinere alqm - ein S. fenn, in vitio esse (unter bie Safter gerechnet
amare (aufhören 3mb. ju lieben). roerben): bu bift ba§ fetbft, non vitiosus liomo es,
i.'.

2. Inifeit, 3mb., b. i. fleiben, decerc alqm, gut, sedvitium: firf; bcmS. ergeben (ledere animum vitiis;
satis. - nid;t I., dedecere alqm; non decere alqm. dedere se hbidinibus: gonj, ingurgitare se in rlagi-
(äffifj, segnis (fdjläfrig). - aegligens, in etroaä, tia: jjebeniS., allen Saftern ergeben feun, fröbnen,
alcjs rei ob. in alqa re (nafl)(äffig). - fei nicht (. ces- ! ommbus flagitiis,omnibus libidinibaBdeditaii
sator esse noli! — Adr Begniter; oegligenter. alle Safter haben, vitiis, flagitiia obrntam esse: mit
Säffigfeit, segnitia. segnities (Sa)(dfrigfeit). - Saftern beflccft, f. lafterbaft. - in ein 8. fallen, in Vi-
negligentia (3iad)Iäffigfeit). tium delabi: fict> burd) 8. entehren, vitiis contami-
ifttft, 1 1
noiiei' ®rao - pon- ber ©d;roere: gravitaa nari: boS S. meiben, fliehen, a ntila se abstinere;
dus ponäus. - bie ü. ber
(©eroid;t); Derb, gravitas et \itia declinare.
ÄBaffen, gravitas armorom: Steine non grofsetfierft, Säftcrer, f.
8äftermaul »<>. b. - 8. ber Wottljeit,
Bazii magni ponderis. - WIM., von ber i*aft eines f. ©otteSIctfterer. - üä'ftcrerin. maledica.
173 lafterfret Sa tetn 174

taftcrf rei, qui omni vitio caret. - integer (teufcb Safttragen, bas, jSS. jum S. bienen ob. bienen
u. rein).-probus. honestus(recf)tfä)affen,tugenbt)aft). tonnen, oneri ferendo esse ob. aecommodatum esse.
laftcrfjoft, vitiosus (fet)lerf)aft, oolter Untugen- lafttrogcnb, onerarius. - sarcinarius (f. „Saft"
ben).-tupis(ftöänblicfp.- improbus (moralifd; frfjtec^t über onus u. sarc).
übfj.l - Üagitiosus (fa)anbbar, grobftmüicf); alte v. Saftträöcr,bajulus.humeri8oneraportans(eig.,
Sßerf. u. Singen, j33. Sebcn, vita); »erb. vitiosus ac u. jroar berS., ber auf feinem 9tüd'en bie Saft trägt),
üagitiosus (}& vita). - cujus in animo improbitas -phalangarius (ber bieSaft »ermittelft Xragftangen
versatur (fa)tea)t oon bergen, o. ^ßerf.). - vitiis con- mit einem Stnberen trägt). - telamo (te kafuöv, ber
taminatus, inquinatus (mit Saftern beftecft, o. $erf.). Präger in ber öaufunft). - Saftträger, bie ju oter,
- impurus (unfauber = fittenlos, o. ^Serf. u. Singen). ju fecf)ä eine Saft tragen, phalangarii tetraphori
- scelestus. sceleratus (oerbredjcrifa), erfteres in Se {xeTQacpoQoi), hexaphori (h^aipÖQOi). - ben S. ma^
^ug auf bie@efinnung, letzteres tn^ejugauf bie§anb= djen, S. fenn, vecturas onerum corpore suo factitare
lung, oon 'perf. u. Singen). - febr t., vitiis, flagitiis, (Gell. 5, 3, 1).

sceleribus obrutus (oolt oon Untugenben, <3tfjanb= Sftfttüel), jumentum (onerarium ob. sarcinai-ium,
traten, 93erbred)en, o. ^ßerf.V, vitiis flagitiisquo Om- f.Safttl)ier), ob.,ftnb ntefirereSbiere gemeint, jumenta
nibus deditus (Saftern alter 2lrt ergeben, aua) o. Sin- (on. ob. sarc).
gen, j23. vita). - [. 39eftrebungen, studia vitiaque: öu ifrtftnirtflcu, plaustrum.
biftber tafterbaftefte SUenfa; auf ber 2ßelt, non vitio- Safttr, sapphirus (bei ben Stlten, f. Sedmann'ä
sus honio es, sed vitium. —
Adr. vitiose ; turpiter ; Beiträge jur (Sefä). ber (Srf. 3,2. (Sine 2lrt beö sapph.
flagitiose; oerb. flagitiose et turpiter; scelerate. fiei^t PL 37, 9, 38. §. 111) cyanos). - *lapisLazuli

Saftcrljaftigfett, vitiositas {xcacia, ©djlecfittg- (t. t).


feit, 3jerborbent)ett als allgemeine ©tgenfdjaft ber
, taf urblau, cyaneus {xvävsoq), rein tat. cae-
Dlenjcfjen, f. CSc. Tusc. 4, 15, 34). - pravitas. im- ruleus. - colore cyaneoob.caeruleo(oon laf urblauer
probitas (moralifdje 35crfer)rtl)eit, ©a)led)tigfeit, roet=
ü)e ju Saftern geneigt ift). - vitia, orum, w.(bieSafter Satein, !L'atetnif rh, Latinus, Adv. Latine (au*
felbft, j53. paterna \ im prägnanten Sinne = gut, riebtig Satehüfa), ba
Softcrleben, vita vitiosa, üagitiosa, omnitms bene Latinus wollig unrichtig ift, roenn man auaj
tiagitiisdedita; vita vitiosaac Üagitiosa; vita turpis. bene Latine loqui [tote Cic. Brut. 64, 228 u. f.] fagte,
(öfter Hdj,I) fdjimpfenb: maledicus. II)fa)änb — roo bene ju loqui gefjört). - nta)t gut S., parum La-
tief) turpis. - foeclus (gräfjticf)). - horrendus. horri-
: tinus (jS3. vocabulum): gut, reinS., Latinus; purus
biJis (fräauberfjaf t). —
Adr. turpiter föede horren- : ; et Latinus. - baä Satein, ba$ Satcinif c|)e, Lati-
dum Tnodum.
in nitas (bie ben Satetnern eigentl;ümlid)e Sarfteliungä
Sö'ftcrntaul, =munb, a) eig.: läfternbe 3unge: ob. 2Ius>brucf3toeife in grammatifalifcber u. lerifali
lingua maledica. - lingua ad maled.cendum prom- fdjer §ittftd)t). - oratio Latina (bie lat. Siebe in 58e-
pta ob. promptior (gern läfternbe 3unge). b) e= — m jug auf münblidje ob. fa)riftlid)e SarfteÜung). - ser-
ton. = Satterer, Säftererin: homo maledicus. mulier mo Latinus. lingua Latina (bie tat. ©praa)e, betbe
maledica. - maledicus conviciator (ber Säfterer u. menn bie ©praaje aB ift; sermo
9Jhtnbart gemeint
Schimpfer). - aua) Tbersites (appeltaiio, j33. Ther- Lat. ©ejug auf bie gertigfeit im ©abreiben
auef) in
sites ille, Sen. de ira 3, 23, 2>. u. ©prea)en). - literae Latinae (baö 25erftänbnt§ u.
läftcrn, o mo -/ maledicere alci.maledictis incre- bie Äenntnifj bes lat. (Sdjrtfttljums, ber tat. ©d)rift=
pare, tigere, lacessere, probris et maledictis vexare ftelter). - ein gutes* S., sermo Latinus (aber „ber
alqm. maledicta in alqm dicere, conferre, conjicere 3iut)m eines guten Sateins = gut latein. Stusbrucfö",
(fcäftertoorte gegen ^mb.ausftofjen).- alqm inf'amare bene Latine ob. bl bene loquendi laus): ein reines,
(in Übeln Stuf bringen). - Qmb. f ehr fa)recflia) (., ,
richtiges S.,sermo purus et Latinus; sermo emen-
omnia maledicta in alqm conferre turpissime alei ; datus; oratio emendata: incorruptaLatini sermonis
maledicere ®ott l., deo maledicere deum int amare.
: : integritaa ein richtiges u. beutltdjes S., sermo ele-
:

- läfternb, maledicus (g®. homo, lingua): gern Iä= gans; sermonis elegantia: ein jiertid)es S., sermoniR
üernb, ad maledicendum promptus ob. promptior. (Latini)ob.verborum(Latiuorum) elegantia(in §in*
Söftcrrcbc, maledicta, orum, n. ftd)t auf bie 3'«t tid)tett in ber 2Bal)l ber Sßorte unb
;

Söjieridjrift, f. Scfjmähjdjrtft. Siebensarten): ein fa)lea)tes S., sermo parum ob mi-


ifouerthot, turpe factum; flagitium. nus Latinus: bein S. ift gut, in te est sermo Lati-
Hälterung, 1) bas Säftern: maledictio (f. Cic. nus (im 2111g.): bene lingua Latina uteris (bu fpridjft
S, 6, oer es bort genau oon convicium, <5ä)ett ein gutes 8.): eine grofje Äenntnifj bes S. tieften,
toort. untetfdjeiDet). — II)i;äftern>ort: maledictum. *cxcellere literarum Latinarum cognitione (bl. in
laftcröolL f. taftertjaft 39egug auf bas ©Artftt^um): *literis et sermone Ro-
iföftcrttJort, maledictum (oerfa). oon convicium, manorum valde eruditum esse (in33ejug auf©d)rift=
iem 3't)eltroort, f. Cic. Cael. 3, 6). - Säftertoortc tt)um u. ©prad)e). - ein 5üud) tat. (in tat. ©praa)e)
gegen ^mb.ausftoBen, über 3mb. ausgießen, f. läftcrn. abfaffen, iibrum Latino sermone conticere (natt)
Säuerlinge, [. Säftermaut. Nep. Ilann. 13, 2): %mt>. S. UfyctXl, alqm Latine do-
fäftig, f. biia)n)erlia). - ein l. ^euge, bl. arbiter. ,,,,,,. g (einen, Latine discere: S. tonnen, neefteben,
Snftigfcit, f. 43eid)roerlia)feit. Latine scire (im 2tltg.); linguam Latinam callere.
Saftnicrfl, i. i;aittl)icr. Latinae Ikiguae Bcientiam IiüIkmc (.H'enntnif; berl.
Saufchifi, oneraria. - navi^'ium vectorium Spradje fjaben Latine loqui (S. fprcAen tonnen):

(Zranspoctjdu' ta(eine3lrtXransportfa)iffe, fem 2. oentetycn, Latine ne8cire(übf).); Latinae lin-


äbn(icf) ber heutigen „(Soroette";. ffoae Bcientiam non habere (leine .Henntnif! ber l.
Snfithjcr, jumentum onerarinm. gcro. bl. ju- <&pta&e baben); Latine non loqui (nin)t Sat. fpre
mentam tum haften ju tragen - jumentum . ctjen tonnen): gut, fefjr gut V. tonnen, bene, optime
narium (um bas Wepacf .Hiifenber oo. ber ©oloaten Latine -< ire(ubt).); heue, optime lingua Latina nti
ju tragen;. - als 2. bienen, jurnenti ministerio dono (fel)r gut S. fpredjen); baäSttt. oergeffen, Latine ob-

rdagi ob. (bienen ftfnncni oneri ferendo aecommo- liviHei: ein gutes, fe(;r gutco ü. fpredjen, bene, per-
tam ';«)<! (o. Warnt bene Latine loqui; im 'tfdg. aua) bl. bene, perbene
175 Sateiner Saut 176

loqui: ein reine§ u. rtd)tige3 S. fprecfjen, pure et La- Saubfuttcr, frons; frons viridis.
tine loqui: ein richtiges, recte (Latine) loqui: ein Saubgcb^nge, =gehMnbc/*foliaserta,orum >t. %

fdjledjtcs, male, inquinate (Latine) loqui: ein nttf)t Saubgefd)macf v8. einen S. angenommen \a.=
;

feör fdjlerfites, rion pessime Latine loqui: ein fertiget ben, infectum esse fronde.
£. (ob. fertig S.) fprcd)cn, commode Latine loqui Saubbo! 5, aibores frondentes.
(natf) Nep.Them. 10,1): Graffusfpradjcin gcroä^tcö, Saubbüttc, casa frondea.
gefdjmndcolleö Satein ofme5pebantcret,erat inCrasso laubig, f.
laubreid).
Latine loqucndi sine molestia diligens elegantia. Saubtranj, Corona frondea.
Satcinct, ber, Latinis literis doctus. Latine do- laubreid), frondosus. frondens. - foliosus <b(ät-
ctus (ber Äenntnifs ber (atein. «Spraye u. Siteratur terreid)).
tjat, ber Satinift). - Latinae Linguae peritus (ber ficf» Saubt"d)nur, *folia serta, orum, n.
latent, ausjubrütfen oerfteljt). - ein guter S., bene Saublualft, *siiva arborum frondentium (bid)t.
Latine doctus (f. norfyer); bene Latine sciens (ber silva frondifera bei Lucr. 1, 257).
gut Sat. oerfteljt); bene Latine loquens (ber ein gu- SaubltJCtf , frons. frondes (3roeig, gtueige). - folia
tes Satein fprid)t): bonus Latinitatis auctor (ein gu= (Störtet).
tcr ©eroäfjrsmann für non einem
claffifdje Satinität, Saud), allium. - porrum (^orrce).
<Sd)riftftcl(er 2C.): er ift sermo
ein guter S., in eo est lauduarben, : griin, prasinufl [ngäoivog), rein
Latinus. - ein uor3Üg[ic[;cr S., vir in paucis Latine tat. porraceus (laudjarttg bem 2tu5fef)en naä), $8.
doctus; vir Latine doctissimus (f. nortjer); perbene color) ob. porracei Colons (non laudjartiger Jarbe).
Latine sciens, loquens: ein »or3Üglid)er S.fenn, *La- - ein t. Äteib anfjabenb, 1. gefleibct, prasinatus.
tinarum iiterarum cognitione ob. laude excellere; Saudigvün, bae, prasinum (itQÜaivov), rein
*admirabilem Latinae linguae scientiam babere. lat.porraceum. -porraceus color (laua)artige3arbe).
- ein genauer, ftrcnger S., Latini sermonis obser- Sauer, bie, insidiae. - auf ber S. fetm, fte^en, in
vator diligentissimus. - bie neueren Sateiner, *qui insidiis esse, insidiari (in einem SSerfted, .vnnterljalt
nunc Latine scrilmnt. liegen, cig. u. uneig. = auf 3»nb. paffen, um if)n ;u
Satctnifd), f. Satein. fangen :c.). - in speculis esse, speculari (auf einem
Satcinfdjreibcr, f. Sateiner. (jöljeren fßunft aio 33eobad)ter flc(;en, cig. u. uneig. =
Satcrnc,lanterna. - eine Sampe (ein Sid)t) in aufpaffen, um ju fefjcn, roaö uorgef)t). - insidiari et
einer S. tragen, in lanterna portare lucernam. observare (oom Hinterhalte aus Beobachtungen an=
SatcvncnpfabL "palus lanternarius. ftellcn). - nac^ Qmb. auf ber S. femt, insidiari alci.

Satcmcttträ'gcr, lanternarius. - Qmb. auf bie S. ftetfen, locare alqm in insidiis, in


Satinift, f. Sateiner. speculis.
Satinität, Latinitas etc., f. Satcin. lauern, insidiari. in insidiis esse (im /ointerfjalte
Satte, asser. - flehte, fdnoadje S., asserculus; - speculari. in speculis esse
liegen, cig. u. uneig.).
asserculum ©clctnber au% Satten jum 2lnbinben beo
: (auf einem {jöljeren fünfte a(3 ikobadjter fielen -
SBeineS, canterius: bie Satten (Sparren) bes 2)ad)es, insidiari et observare (uom ipinterbatte auö ^*eobad)=
canterii: Satten legen, canterios disponere. tungen - auf Smb.
anfteffen). etare alqm. I

Sattcnnagcl, "clavus asserum. exspeetare, dum


alqs vcniat(übl). märten, bis ^mb.
Srtttcnmcrf, contignatio. - canterii (bie Qad)* fommt): alcjs adventum captare, mit 2uinjud)t,
fparren). baud medioeriter ife^r auf gmbS. Stnrunft i., b. i.

Satttdj, lactuca. mit Segierbe barauf märten, Plane, b. Cic. ad fem.


Satn»crgc,ecligma, atis, n. (txXsiyfxa) ; bei Spät. 10, 23, 2); alci insidiari fömbm, tu einem §tntei
rein tat. electarium medicamentum. auflauern). - auf etmaS L, alqd captare,
[)alt u. übij.

lau, a) eig.: tepidus; tepens. - bie l. Joanne, observare. alqd aueupari. alci rei insidiari (etmaä
Temperatur, tepor. - lau roerben, tepescere; tepere abutpaffen fuc^en, j~i3. eine (Gelegenheit, einen güu=
coepisse: I. fenn, tepere: I. madjen, tepefacere. — fügen ^citratnft, le|tcreS aud) mit bem Sft66egr. bei
Adv. tepidc. —
b) übtr.: segnis. - I. gegen bie 31e(i= \vtmlttcle, f, Liv. 23, 35, 16); speculari, mit folg. ne
gion, negligens dei (ob. deorum). - I. betrieben iucr= ob. quid (aufpaffen [nur 6ei Sacttuä u. J)ia)t. mit SIcc.
ben, frigere. = abpaffen], jS. speculabor, ne quisadsit: u. specu-
Saub, frons. - folia, omni, n. (23lattcr übf).). - labor quid ibi agatur); intentum esse in alqd (auf
Rappeln
S. t>on ©icfjen, frons quernea, populea
:c., etn». fpannen, $3. in occasionem); imminere in alqd
etc.: S. befommen, rrondescere: 8. (joben, frondere; {nad) ctmao eifrig traditen, jS. in occasiones [= bar=
fronde vestitum esse: bae Saub fällt {ab), folia ca- auf lauern, einen ^anbftreid), ®oup au§j}ufüf)rei;]: u.
dunt; folia ex arboribus decldunt: notter S., fron- in occasionem prodendae urbis): intuaie alci rei
dosus; frondens; foliosus (blätterretd)). - aus S., ob. alqd (natfi etm. gleid)f. ben 33lunb nuffperren,
frondeus. = gierig auf etto. lauern, jS3. opibus alcjs: u.
ledjgen
Saubbad), tectum frondeum (mjl. Virg. georg. mortem alcjs). - auf nu)ige8 u. beftanbigeö üBetter
4, 61). - ramoruni nexus (Wcfledjt non SaumjTOet» (}U« 3ct)ifffa!u"t"i l., tranquillitates aueupari: (i'ineu
gen, Tac. Germ. 46, 4). -ein natüuid&eä 8.(im3ßalbe), %aa t., ob 3C., unum diem in speculis e tc.
continenti fronde teetae arbores. Sauf, ba8 Saufen, Ä.)eig.: cursus (im vuig.. u.
i)

Saubc, umbraculum. - trichila (bie auo 3tof)r= mdot oom 8. mehrerer S)mge aud) ber Sßlur., ri^. ben
ftengeln ob. belaubten ^lucigen befteljenbe Sommer 8. ber ©eftirne roab^r nehmen, stellarum cursus no-
taube).« [3eltl)ütte). tarel - curriculum (ber 8. in einem beftimmten ~^e=
Sauberbütte, casa frondea. -tabernaculum (bie «rf, jS9. uom 8. im Eircuä u. non ber regelmäßigen
Saubcrbüttenfcft, scenopegia (cxtjvoTcnyla); SSeroegung ber ©eftirne). - decursus (baä JJura^tau«
sollemnitas -
rein tat. ob. fenae tabernaculorum fen einer ©trede; baber ber 8. in ber 8«uf6aljti
lEccl.). wpsus (bie nuuge, gleichmäßige öeroegung, $83. be8
Snubfrofd), calamites [xccXa/ntzriq, PI. 32, 10, SDBafferö, ber ©eftrrne). - conversi
42. |. 122; bei bemf. 32, 8, 29. §. '.'2 rein tat. umfahr. inmg, j©. ber ©eftimi um). - motus (bie 3
Mivcb: rana parva arborem scandens et exeayoci- megung übi-.. jS3. ber ©eftirne). - ber Sauf eines
ferans). - *rana arborea iL.). öiimneioförperö um einen anbeten, cireuilus: bei
177 Saufbafm laufen 178

fteiäfönmgc 8. ber ©eftirne, f. Kreislauf: berregel* - b) instef.: c) bie 8auf6af)n bes Sebcns: vitae cur-
mäjjige 8. bor ©eftirne, astrorum ordines. - im oo- riculum, spatium. - feine 8. burdjlaufen, vitae spa-
icn S., contento cursu, magno cursu. effuso cur.su tium decurrere;aetatem decarrere :nao)bem et feine
iim geftrecHen 8ouf, [e$iere§ oon Steuern); cursu non 8. faft bura)laufen fjatte, prope acta jam aetate de-
impedito (ot)ne feinen 8. 3U fjemmen, 333. basäßaffcr cursäque: feine irbifd;e 2. befajliefjen (b. i. fterben),
gcljen [offen, urinam reddere).- feinen S. rootjin roen= corpore solutum ad proprias sedes evolare; illuc ex
ben, rieten, cursum dirigere alqo (ju SBagen, 3U his vineulis fem. —ß) 2ßirfungsfrei€, ßarricre; 3S.
Sdiiffc); navigare alqo (nur ju ©djiffe; beibc oon bie politifebe 8. betreten, rem publicam capessere; ad
äRenfdjen); cursum flectcre ad alqd (j33. nad) 9cor= rem publicam accedere: in bie polit. 8. geführt roer^
ben, ad septentriones, nud) non .'öimmclsibrpern): ben, ad rem publicam fern bie polit. 8. aufgeben, a
:

"einen 8. anbersrootjin ridjten, einen anbern 8. nef)» re publica recedere: ftcf) non ber polit. 8. fern f)a(=
men, alium cursum petere (ju Söagen, ©cbiffe 2C.); ten,aetatemare publica proeul agere: in feiner polit.
alio navigare(31t Schiffe, öeiöe oon 9Jcenftf)en); in 8., in re publica gerenda. - bie roiffenfdjaftltäje 2.
alium cursum contorqueri et deflecti (oon Singen, betreten, studiorum rationem et suseipere etingredi
$3J. 0. jytüffen): einen feften 8. fiaben (oon ben ©eftir= (Cic. Arch. 1, 1).
nen), certos et constantes cursus habere constanter ; Srtuflmrfdje, puer (ob. servus) a pedibus; aucr/
tenere eundem cursum §mbm. ob. einer ©acbe freien : 61. a pedibus. - Cursor (ber Säufer alö SSebientet).

8. (äffen, alei ob. alei rei (j33. igni) permittere ire, - mein S., aua) puer, cui do mandata (uad) Juven.
quo velit. —
B) Bilbl.: 1) Jortgang: cursus. - ^ntbrn. 6, 354).
freien 8. laffen, alqm non coercere, non impedire: laufen, I) v. lebenben SBcfen: currere (im 2Iüg.).
einer Sadje freien 8. laffen, alqd non morari (etro. - decurrere (oon einem f)öf)eren 2lnfanggpunfte nad)
aufhalten, fjinbern, 3S8. dolorem suum); alei
;;icf)t einem niebriger liegenben 3tele, immer mit ber %n
rei indulgere (einer ©adje nad)t)ängen, 3$$. irae: u. gäbe uon roo, ab m. Slöl., oon reo fjerab, de m. 3(61.,
1acrimis) moreni gerere alei rei (einer ©adje raitl=
; ob. oon roo fyeraus, ex m. 2tbl., ob. mo (jinburd) per
fahren, 328. feinem 3°rn, irae suae 00 animo); alei - mit 2tcc., ob. ber 61. 2tccuf., ob. 6iä roo^in, ad, fo baf^
rei non temperare (einer Zatye nidjt Scafj it. $id mau immer ben Slnfangspunft ob. bas Qiei, roo e§
ie|en, y£. lacrimis): feiner 3 un e freien 8. (äffen, nidjt augegeben iütrb,6injubenfen muft).- earsu ferri
g
iiberä uti linguä ; libero ore loqui ; linguae non tem- (mit öaft laufen). - aufugere (fort=, baoontaufen). -
perare im Säbel gegen 3 mo -, vocis libertate per-
: cursu tendere alqo (roo^in laufen). - aecurrere (ger=
-tringere alqm; libertate intemperantius invehi in beilaufen). - percurrere (Einlaufen). - procurrere
alqm: in ©efettfefjaften läfjt man feiner 3 urt c metjr g
(f;eroor=, Ijerauslaufen). - se proripere (^eroor=, ljer=
freien 8., liberior in circulis est sermo: ia) tief? mei= auöftürjen; 6eibe j33. auf bie ©trafje, in publicum:
nen (Seöanfcn freien £., nugarum meditabar nescio aus bem §cmfe, foras). - effundi. se effundere (6cr=
quid: öer ©credjtigfeit itjren 8. laffen, lege agere: ausftrömen, oon einer äJienfdjenmaffe, 3SB [auä ber
freien 8. tjaben, non coerceri;non impediri: ben Sauf ©tabt] in bas Sager, in castra). - currere in etc. (in
^mbs., einer ©adje Gemmen, alcjs (j9& victoris) cur- etroas laufen; aber ineurrere in alqm, in alqd = auf
sum morari alqd morari ben 8. ber 9tebe unterbre=
; : 3mb., auf etroas julaufen, lostaufen). - transcurrere
eben, cursum orationis interpellare. - im8. beä 3 a §= alqd (über etroaä laufen; bann o6folut = 6tnü6er= ob.
res, 90Ronatcs (b. i. innerhalb bes 3- &), anno, mense f;erü6erlaufen, j§5. ju Qmb., ad alqm). - circumeur-
verteilte; boc anno, hoc mense: im 8. bcr^afjre, per rere, circumeursare alqm locum (in e. Ort umher-
annos: im 8. berfetöen Qeit, per idem tempus: im laufen). - pervagari alqm locum (e. Ort bura)firei=
8. beä igcricöttictjen) SSerfafjrens, manente judicio a;en). - roiber ob. gegen einanber [.(anlaufen), inter se
JCt.). — 2) ber ftang ob. bie in bem Sßefcn eines coneurrere: 6in u. l)er l., f. l;in: burä)6 geuer (., cur-
Ringes 6egrünbeten ^eränberungen: cursus; natura rere per flammam: füroinb.burc^s^euer l.,maxima
et cursus. - ber (natürliche) 8. ber Singe, cursus pericula subire pro alqo: ju^mb. {., currere, cur-
rerum: natura rerum; rerum natura et civilium sum capessere ad alqm; transcurrere ad alqm (31t
temporum temporum civilium natura atque ratio
; : 3mö.,ber gegenüöer ift, roofmt 2c.) coneurrere act alqm
;

oas ift öer x;. ber Reiten, °a natura est et is tem- (umfeinen3{atl)3ufud;cn,feinen53etftanban3ufprec^en,
jioum cursus: bas ift ber 8. ber 2Mt, *ea est natura f.
Cic.Quint. 16,53): com Scanne l., digredi a marito
Minum. *sic natura bominum comparata est(fo (oon e. öattin): für ^mb. oon ^ontius 3U Pilatus I.,
ftnb bie Kenfdien); *ea natura est et is rerum hu- alcjs causa mihi non erit longum orbem terrarum
inanarum cursus. *haec est rerum hurnanarum con- circumire: fidt) mübe (., f. mübe: fidt) auf^er 2ttr)em 1.,
ditio (tag ift u. ber 6ang ber
Die :üefa)affenf)cit cursu exanimari: fieb faft 311 %obe (faft tobt) l., cur-
bem jetzigen 8. ber Singe,
menftt)lia)en Singe): bei rendo rumpi ob. se rumpere (Ä'omif.): um bie Söette
ire: mit bem 8. ber Singe, ber 28elt
t
(., cursu certare; certatim currere: laufe (fdjneUi!
un6efannt, imperiale rerum; vitae communis impe- move te ocius! hortare pedes! propera fer pedem ! !

n 8e3ug auf bas getDÖfjnlicfic 8e&en): ber 8. confer gradum(Äomif., lel.dere brei aud) juf. = laufe!
berJJat. -gegen ben S. ber 5Ratur, contra laufe!): laufe roas bu fannft percurrc curriculo (taufe
!

na; m oaturam). — Ilitncton.: fcfjnelt fjin) laufe roas Du fannft (taufe fcfjnell) u. bringe
:

-as, raobura) ctroas läuft, a) :Hbi)ve öer ^(inte 2c.: 2C.,curriculo eac et afferas aud) 6t. curriculo aber,
— 2)n>aä
:

"tubu \U eitw8gtuffe8:alvens. afferas etc.: taufe u. (jole itjn, curre, arcesse eum:
ift, u. ^roar: a igcrjpr. : vestijrium if.Ov. laufe beiner SBege! abi! ob. abi Iiinc! ob. fac abeas!
met. 1. 53fi). - h, in oer lonfunft, f. Säufer. - gelaufen fomuten, aecurrere: ^mb. taufen (äffen,
8aufbol)it. arriculum. - Bpatium. Sta- manufi dare alei C3(ntb. beim Saufen unterfrü^en, niie
dium feig. Die Strecfe, Die man 3U ourrf)laufen fjat; bie 3lmme bai Äinb); alqm dimittere (^mb. ob. ein
ov in-^ug auf
Clmnpijdjen Spiele;. bie K)ier forttaffen, i[)iu freienSauf laffen, if)n enttaffen);
- Die 8. betreten, ium ingredi: in ocrS. (au* omitterealqm (Qmbm. gef)en, jufneben iaffen);alqm
itio decarrere: bie S. impune dimittere ',\niö. ungeftraft enttaffen,
:urr^laufeu, ad calcem deco U) uneig.: a) noxios): Infi mid;, i(m taufen! sine me 00. eum [sc.
übt mitten auf Der:

i
ijjmel a6 adelpb. 8, 2, 29 [821 - l- lernen (oon
1).

.ufrn reerben, ex medio cari. frtnbem inerpere (anfangen ein6,erjufc^rei


179 kaufen Saune 180

ten); U. U. incederc (einfjerfdjrettcn). - 9Rebr uneig., unter x^cö/xa). - vocis cursus per omnes
.ftanbrober).
nad) etroaä laufen, b. i. ftdj (fefjr) um etroaö beroer ob. per varios sonos (im ©efang, f. Cic. de or. 3,
ben, j33. nacb einem 2(mte l., ambire (abfol.). 61, 227). - Säufer anbringen (im ©efang), numeros
II) ». lebl. <3ubjj.: a)üon beroeglidjen : currere(in et modos et frequentamenta varia incinere (Glell.
ber $rofa jeboa) nur oon ©egenftänben su gebrau= 1. 11. §. 12).
a)cn, meiere ftcfj im Ärcife beroegen, 5 93. o. einem ^abe, Sauf f euer,*tela per orbem missa. - ba ftcb,
einer Äuget; benn oon ft-lüffen 2c. gebrauchen eö nur baö ©erücf^t oon 3)ions (Srmorbung roie ein S. »er=
Siebter u. bie bieje naa)abmenben Sßrofaifer bes |i[6. breitet t)attc, celeri rumore dilato Dioni vim alla-
3tlts.; bafjer pö. ftatt Humen per ultima Indiae cur- tam esse.
rit [Curt. 8, 9, 9] cä Ijeifjcn mufj f. p. u. Ind. fertur: Sauforaben, braebium. - im 3T09- a «^ fossa.
ftatt amnes in aequora curnmt Virg. Aen. 12, 524) |
Sauf balle , mißt. t. t., vinea.
man fagen mufj amnes in maria influunt u. f. ro. 2lber Sauf jett, ber §unbe, coitus tempus.
feit Sic. in ber ^rofa üblid) ift decurrere ex m. 3tbl. Sauge, üx. - cinis lixivius ob. lixivia. auc^ bl.
ob. in m. 2lcc. für defluere, delabi. b. i. Ijerabfliefjen). lixivia (ausgelaugte 2lfd»e). - SSilbf., bie 8. in ber
- ferri (fid) mit ©cfjnclligfeit cinbcr^ ober babinbe 'Hebe, amaritudo.
megen, oon ^immelöförpern, bluffen iC.). - labi. de- (anricu, * lixivia per funder e.
labi (babingleiten, l)crabgleitcn, aua) v. SBaffer jc). Saiißcnafcbc, f. Sauge. - Saugenfa($, *sal
- devolvi (fid) berabroäljen, and) v. gftufje). - rluere, alcalinus.
in etmaö, in alqd, ob. burd) etmas, per alqd (fliefjen). (äurjnen, f.
leugnen.
- inrlaere in etc. effundi, sc effundere in alqd ((nn= Säu^ncr, t. Seugner.
einfließen, fid; ergießen, jSB. in mare, äffe oon ft-lüf^ Saubeit, Sauigf cit, tepor (aua) uneig. uon ber
fcn). - intrare alqd, alqm locum (in etroaö lunein- 8., b. i. bem Mangel an $euer, j33. in «Scbriften,
geben, 3$. partum [t>. <Sct)iffen u. ©d)iffenben|; »gl. Tac dial. 21, 6). - frigus (uneig., bie 8. ber ©efüble,
„einlaufen no. I, a"). - exire (ex) alqo loco (auä ei .Halte gegen ^mb.). - S. gegen bie Religion, dei ob.
nem Orte herauflaufen, 3S. oon Skiffen, Sagen). - deorum negligentia.
ferri, moveri, torqueri circa alqd(ficr) um etroao bre laulieb, f la»
ben, j33. um oon ber (Sonne, circa terram).
bie Crrbe, Saune, ingenium (/.Naturell, aua) im ^lur.= i!an
- serpere per etc. (auf ob. an etroas binlaufen, fid) neu, dominorum ingeuia: u ingeniis crimino-
",'-0.

Ijinranfen, uon ©eroäcljfcn, $8. an ber ©rbe, per hu- sorum hominum expositum esse). - animi afl'ectio
mum). - bie grünen laufen über bie äöangen, la- (©emütbSjuftanb). - libido (bie Saune, Saunen, b. i.
crimae manant per genas ob. fiimnt per os bie 2lu= :
l
bie ungeregelten 33egierben u. Sßünfc|e, mit benen
gen laufen (ifjtn) ooff SBaffer, lacrimae oboriuntur. - 3mb. oerfäört, et», uerlangt jc.). - studia, orum, n.
bie Siebter laufen, *candelae diffluunt. - xBilol.. roi (bie Neigungen 3'"öci. üb!).). - hilaritaa (bie .'peiter
ber etroaö laufen (b. entgegen fenn), alei rei
i. iljnt feit, gute, Weitere Saune, alo @igenfd)aft forool)l eines
repugnare: bas" läuft unber ben Slnftanb, boc te JJtenjcfien, alö aua) einer ©a)rift, f. Cic. Ac. 1, 2, 8).
(liomines) non decet. -ino( s3elD(.(t)iel foftenl magno - lepos. festivitas (ber gute öumor, erfteres fofern
stare, constare: in bieXaufenbe l. (betragen), *rmilta er fid) übl). im ganjen SBefen, lentereö fofern er fid)
milia efficere. — b) oon unberoeglidjen ©egenftänben ;
in fd)lagenbem SBbjj jeigt, bct?e all ®igenfd)aft fomoljl
$8. um etroao laufen, b. i. eö umgeben cingere alqd eine! 3Wenfd)en, aK einer Sctjrifti. - natura diffici-
(j33. um bie (Stobt läuft ein tiefer ©rafcen, urbem lis.moroBitas (übeKaunifd)eS 3Befen, als ®igenfd)aft
cingit fossa alta). - bie Jyted'en (auf einem (i'belfteine) eines 3)lenfd)en, f. ,,
launig" ben Unterfd), oon diff.
laufen fo, bafj k., ita discurrunt maculae. ut etc. - u. mor.). - asperitas (üble Saune, fofern fie in värte
ber Sieg läuft (fübrt) nad) Sftom, baec via fert Eo- gegen bie Umgebungen auöartct, f. Nep. Att. 5 in it.).
mam. —
laufen*», bef. f.
- iniquitas (üble Saune, fofern fie fiel) in unbilliger
Saufen, t>at\ cursus etc., f. Sauf
no. I. - ^mb. S8erfar)rung§roeife gegen Slnbere Eunb timt). - mobi-
jum S. berausf orbern, pedibus provocare alqm. - litas ingenii (Sßeränberlid)!eit be§ Söorafterä). -mo-
ba$ Ätnb lernt bas 8., infans ingredi ineipit; in- impetus (oeränberlid)er Xrieb, f. Curt. 9, 4 [17],
Itilis

fans incedit: ba§ 8. (@eöen) verlernen, usum pedum 22: omnis multitudo, et maxime militaris, mobili
amittere. impetu effertor, läf;t fid) uon feiner 8. fortreiten).
laufen*), a) eig.; j33. laufenbe (eitembe) Citren, - varietas (bie abioeeljielnbe, loanfelmütbigc ©efin-
aures purulentae. —
b) übü\, u. ber Qext :c. ver- : mmg, Derönberlid)e Saune, |S5. Tar. renditorum: u.
tens (fict) umbrebenb, im Saufe begriffen). - bie, baec, var. atqae üifidelitas exercitus). - stomaebus (bie
boc (biefer = gegenwärtig, jeljig). - contimms (un uerbrienlirije Stimmung, jS5. Btomacho ridere). -
unterbrochen f ortlauf enb). - bau 1. 3a§r, aunus Vor- febalfliafte 8., cavillatio (Cic. de or. 2. 54. 218, 0gffc.
teils; bie annus: ber l. Dconat, monsis vertens: hie dicacitas, ber oeinenbe, oerleftenbe 3Bi|): unertrfig
mensis: im l. ,Vtbre, anno vertente; boc anno: bie lidie 8., *diflicilis ac paene intolerabilis natura;

früheren Secrete ber laufcnben Qn[)re,siiperiora con- and) asperitas (f. Dörfer): finftere ^., tristitia ljei= :

tiiniorum annorinn decreta: bie laufenben ©efdjäfte, tere 8. im Scber,en, lepos in jocando: in fd)erjl)after
*negotia continua bie l. Mccbnnng, ratio aondum
-.

8./ bei guter 8., hilarua ei ad jocandum promptus:


conieeta et consolidata. immer bei guter 8., fronte semper pari ei laetus
Säufer, I) als EKenfd): cursor(itn Oillg., and) als ad omnia. - doU guter, uoll übler 8., f. launig. -
'äebientcr u. alö Stein im Scb.uhipiele). - puer (ob. bei guter, Weiterer 8. fenn, bene arl'ectum esse (nur
servus) a pedibus (alo SSebienter). - atsr bemero- in einem einzelnen ,valle gut geftimmt fenn): hilaro
dromus {qfiSQOÖQOjj.OQ) finbet fiefi nur Nep. Milt. animo esse, animoossehil'aro et ad jocandum prom-
4, 3 u. Liv. .Hl, 24. §. 4 grieiliifcl) u. in Sejug auf pto (and) in einem einzelnen Jolle); liilaritatc redun-
Wricdjen, unb bejeid)nei emen Säufer, ber in einem dare (immer gute Saune bainn, ali E§araftergug):
iage eine ungeteilte Strecte rnivcl)Uuift. II) in ber in licbciKiirnirbiger, fcljr liebenou'ür?iger 8. fenn, ju-
-))li\l)U, ber obere :l)iiil)lfteiii: catillus (®flf|. meta, eunde, perjueunde esse: in heiterer u. licbenömür
b. i. ber untere Wül)lftein, ber Präger, Paul. dig. 33, biger 8. feon, comiter et jueunde esse (j^3. in con-
(7, 18. §. 5). — IM) in ber SEontunfi: etnm chroma vivio): bei übler, mürrifdjet 8. fenn, male affectum
bie djromatifclje lonletter Dgl ^ßafforo'ö (Sried). u einem einzelnen .yallc übel geftimmt feon):
181 launenhaft Saut 182

sibimet displicere (in einem einzelnen $aüc mit fid) lauf d)cn, f.
- lieber ben Xonen ber 5JBaf
f)ord)en.
aufgelegt feun); dif-
felbft nirf)t redjt einig, nid)t red)t ferorgel (., Stimme ^ßlato'§, hydrauli audire
atö ber
ficilem ac morosum esse, difficili esse natura (im» voces potius, quam Piatonis: er Iaufc|t begierig bem
mer üble 8aune Ijabcn, als 6()ara!ter$ug) Säliuä be= : Sobe, roeldjeä man mir sollt, laudes nostras avidis-
fafc »iel (gute 8., in Laelio multa hilaritas erat:
1
simis auribus excipit
wie e§ gerabe bie 8. mit fid) bringt, utcumque prae- Saufrfjcr, f. $ord;er.
sens movet aft'ectio (Curt. 7, 1, 24): nadj feiner 8., Sauf cf rauf ^cit, =furt>i, morbus pedicularis
ad libidinem. ex libidine (nad) Suft u. 33elteben); ad (Serv. Virg. georg. 3, 564-, ^ßlinius gebraucht ba§
arbitrium suum. arbitriosuo(nad)©utbünfen); »erb. gr. <p9-eiQiaoi.g, phithiriasis).
ad arbitrium suum (nostrum) libidinemque: nad) Saufinn, gegen ic, negligentia mit ©entt.
feiner 8. (eben, suo ingenio ob. arbitratu suo ob. ad laufinnifl, gegen je., negligens mit ©enit.
suum arbitrium vivere: suo modo vivere; sibi in- 1. taut, clarus (t)ell, »ernel)mlid), ©gf§. obtusus).

dulgere (fict) getjcn laffen): fid) in 3mb€. Saunen fü- - magnus (grofj,ftarf, ©gffe.exiguus-, beibej53.Stim=
gen, iljnen nachgeben, aicjs studiis obsequi. alci mo- me, vox). - 1. tRurren be§ Solfeö, clamor et admur-
rem gerere. alci morigerari (im 2UIg.1; alcjs libi- muratio populi: 1. Semunberung clamores et ad- ,

dini non adversari (in einem einjelnen fialle, f.


Ter. rnirationes: I. ©ntrüftung, voeiferatio atque indi-
Hec. 2, 2, 3 [245]): ficb, nad) %mfö. Saunen rtd)ten, gnatio: mit l. Stimme, f. unten Adv. - l. roerben,
naa) ^mi^. Saunen leben, ad alcjs arbitrium (ob. vocem mittere (feine Stimme ergeben, boren laffen,
ad alcjs voluntatem) se fingere, se accommodare: aud) ». ^unbe); clamare. voeiferari (fd;reien, rufen):
ganj, totum se fingere et accommodare ad alcjs fremere (ein mifjbiltigenöeö 5Jlurmeln, Srummen f)ö=
arbitrium et nutum; se totum ad alcjs nutum et ren laffen, alle brei ». 9Jlenfd)en, frem. bef. ». einer
voluntatem convertere: td) muf? mid) gans nad) ben »erfammelten StRenge)-, vagire (ein !läglia)eö ©efebrei
Saunett meinet ©ebädjtniffes richten, necesse est me ergeben, roimmern, ». deinen Äinbern); audiri. ex-
ad delicias componere memoriae meae (Sen. contr. audiri (gehört, »ernommen roerben, ». einer Stim-
1. praef. §. 5). - feine (üble) 8. an Smb. auslaffen, me 2C., bie taut roirb-, exaud, bef. au§ ber 3 erne )i

stomacbum in alqm erumpere. - bie blinbe S. be§ latrare (bellen, ». §unbcn); cauere (ertönen, v.%n=
Öefd)ide3, fortuiti casus bie Saunen be€ Sd)idfal3,
: ftrumenten); vulgari. emanare. percrebrescere(aus-
fortunae licentia (bie 5öillfüf)r be3 Sd).): bie Sau- rommen, fid) nerbreiten, ». einem ©erüd)t tc). - e§
nen be§ Ölütfcs, fortuna mutabilis ob. (nad)aug.) roirb im Senate taut, iremitus senatus oritur (f.
versabilis: bas ©lücf fjat 2., fortuna mutabilis (ob. »orljer 5U fremere) mit etroa§ I. roerben, voeiferari
:

(nad)aug.) versabilis est. alqd (f. Liv. 5, 6. §. 16): feine Stimme (b. i. 9tie=
launenhaft, f. launig no. \>. manb) rourbe roegen ber Quäftur Iaut,nulla de quae-
Sauncnfyaftigfeit, inconstantia mutabilitas- stura vox missa est: 9iiemanb rourbe für mid) l., vo-
que mentu Unbcuäntugfeu unb ^eränberlidjfett beä cem pro me nemo misit: i()r Unroille barüber roarb
Sinnes). - animus mutabilis ob. commutabilis ob. 1., fremitus est ortus: bie SSoltömenge rourbe f. (»or

mobilis alcjs (»eränberlidjer Sinn Qmbs., $8. val- Unroillen), fremuit multitudo: fobalb ber erfte SÖer-
gi). - mobilitas ingenii (9Seränberltd)fcit beö Gf)a= baeöt eine6 2Iufrul)r§ 1. rourbe, simul atque incre-
raftersV - bie S. ber ©im fr, favor mobilis: bie 8. bes puit suspicio tumultus: etroaä l. roerben laffen, mit-
©lütfee, fortuna mutabilis ob. (nad)aug.) versabilis. tere (»on fid) geben, 3SB. vocem); expromere (au3
launig, a) »oll guter Saune: hilarus. hilaris (fjei= laffen, »erbringen, jS. maestas voces: u. multas
ter, fröhltd)). - lepidua. festivus <»otl beiteren .£u= querelas) ; evulgare. enunciare (auftragen, @ebeim=
more, lefcteres bef. in 33e^ug auf geiftreid)en 2öi£). - niffe 2C.): feine ^reube l. roerben laffen, gaudium pro-
jocosus (Jpaftig; alle biefe ». ^ßerfonen u. Singen, dere verbis (burd) SBorte an ben Xag geben); rum-
$8. ». ber 3tebe - promptus ad jocand um (auf-
2C.). pere gaudium (laut au3bred)en laffen): id) laffe bie
gelegt jum Spafjen, »om 351enftt)en u. non beffen ©e» ©efübie be^ ."persenö l. roerben, ea quae sentio prae
mütf) ob. Sinn) »erb. hilarus et promptus ad jo-
-
, me fero: er möa)te bie 2öünfd)e u. ©cbanfen beö |>er-
candum (0. anirnus); hilaris et lepidus (}33. inge- jenä l. roerben laffen, quid velit quidque sentiat ob.
nium). - 1. ieon, animo esse hilaro et ad jocoudum quae velit quaeque sentiat expromeret: etroag nid)t
Erompto; ingenio esse hilari et lepido: fet)r 1. fenn, l.roerben laffen, intra se continere alqd (bei fid; be=
ilaritate abundare. —
Adv. hilare; lepido: festi- galten, gSB. summum gaudium); famam alcjs rei
ve- jocose. —
h) »oll übler ob. »eränberlitt)er Saune: comprimerc ob. supprimere (baä ©erüdjt »on etro.
ilifficilis. natura difficili (trittlid), fd)rocr ju bclmn unterbrüden). -- Adv. clare. clarä voce (mit »er=
oeln). - moroeua (eigenfinnig, mürrifd), bem man nebmticljer Stimme, ^53. lefen, legere: mit einanba-
nid)ts rcd)t macfjen fann); »erb. difficilis et moro=us fpredjen, clare intef se loqui). - magna voce (mit
froofür Gell. 18, 7 init. fagt: natura intractaliilior ftarfer Stimme). - summa voce (mit l;öa)fter 21n-
et mor- - .stomachi plcnus(oer=
'ornitf !io-u-. ftrengung ber Stimme). - palam. coram multis ob.
briefjtid), »oll i'erbrufj, aud) ». 8ebl., j8. literac storn.: omnibus (öffentlid), »or fielen ob. Tillen, j33. über
u. epistol.'i plena Btomacbi). - tristis (beffen üble etroas reben, loqui de alqa re). - 1. erflären, clama-
Saune fid) burd) eine ftnftere iJWiene tunbgiebt). - re. clamitare (entro. mit folg. 2lcc. u. infinit, ob. mit
mutabili-. commutabilu oeränber[id;i. - varius(in folg. birecter Webe): fid) laut bagegen ertlären, baff
feiner Stimmung mannigfaltig, roanfelmütbig:; »erb. er 2C., reclami etc.: I. forbrvn, bafj 2c., clamare
variu.s et mutabilis (m. \ariurn et mutalnle sem- et poscere, ul etc.: id) fage biefeö u. saiar 1., hoc
per femina ,-fcbr 1. jenn. difficilli natura. dico et magna voce dico: blos fo (., baf3 2C, tantum
Adr. mor modo, ut etc. (f.
Cic. Sali. 10, 30).
lounifd), f.
(aunig no. b. l'aut, ber, sonus (Ion, ttlang übb-, aud) bei-
_'.

Saurer, itor (fofem r ,)tnom. nad)ftel(t). stimme, roeifl). - \"\ (ber S., bie Stimme, bie ein
- peci lator (fofem et aiisjufpäfjen, ausjmtunbfri lebencv'.. 3Befen »on ficb, giebt). - vocalis (sc. litera,
ten fudjt, roas »or<v 2autburt)ftabe).- e. neuer Saut, aovae literae sonus.
£aud, pediculus. - »on ben Saufen aufgefreffen - einen S. (eine Splbe) beseid)nen (bureb, einen ümn>
roetben, lorum multitudine corpori inna- ftaben), 1 declarare (Gell. 14, 5. §.
Btiani perire. 2): einen S. »on fid) geben, Houare. sonum <-der<! ob.
183 laut leben 184

reddere (»on ftingcnbcn :c. Singen); vocem mittere t. 3ugän.ge, urbs omnes aditus diffici-
befd)roerticfjc
ob. emittere (oon kb. SBefenV. feinen 8. oon fta) ge= leshabebat: runb um bie ©tabt finb lauter gelber,
Gen, nollam vocem emittere (»on leb. SBefen): bu sunt omnia campi circa urbem: bie 2lftrotogic, bie
Gift beö 5Eobe§, roenn bu einen 8. »on bir giebft, mo- ©eometrie,bie Siateftif ; tauter 3Biffenfc|aften,roetcf)e
riere, si vocem emiseris: roaö einen 8. »on fidf> giebt, fid; mit ber 2tuffinbung ber 9S5orjrt)eit befetjäftigen,
vocalis (©gftf. mutus). astrologia, geometria, dialectica; quae omnes artes
3. laut, Ädv. = traft, ex, $35. taut bcö 33efcf;r», in veri investigatione versantur: er roar t. Jreunb*
ex jus ticfjfeit beim Crmpfang, summa comitate me excipie-

i'antburfjftauc, vocalis. bat: nor (. 8fteube nicht fcrjtafen fönnen, *prae ma-
SautC, lyra (Avpa); rein tat. fides, ium, f. - auf gno gaudio somnum capere noii posse.
roerben, bie 8. fpielen (fcfjlagen)
8. unterrichtet SautCtfeit, be§ Sßanbefs, vitae integritas: be§
fernen, institui lyrä ob. fidibus: bie 8. fptclen ob. (Stjaraf terä, morum probitas: beä ©inneä,mens pura
fcfjlagen, lyra ob. fidibus canere: gut fpielen (fön= atque integra; animus purus et castus.
neu), *scienter lyrä ob. fidibus cantare. löutctn, I) eig.: purgare (j93. ©otb, ©itber). -
(nuten, sonare. souum edere ob. reddere (nur Sft eö = abftären, f. b. - geläuterte^ (reine§) ©otb,
- baö tautet gut, febön, hoc benc sonat (eig.);
ctg.)- ©itber, f.
rein: bie Grje roerben buref) SBJafdjeu u.
oratio honesta est (uneig., ber 9tebe Sinn ift gut, ©cömelsen geläutert, aera lotionibus et cocturis cre-
baZ läfjt fid) fjören). - bie 2ßorte tauten alfo, haec bris relinquunt stercora. II) uneig., beffern, ner= —
sunt verba: ber SSrief tautet atfo, epistola bis ver- beffern: emendare (5S8. animum, ingenium alcjs).
bis scripta est: feine Siebe lautete fo, ita verba fecit: y hutctiutfl, be§ ©otbes, obrussa (bie Feuerprobe
wie ba§ ©efelj tautet, ut ait lex: ein Vertrag, ber be§ ©.).
auf 23unbeQgenoffenfcf)aft lautet, foedus societatis. iailÜOd, sine voce W8. gemitum edere). - nullä
- ein fanft tautenber -Harne, molle vocabulum. - voce (553. 511 S3oben ftnfcn, delabi).
tut tautenb, consonus (fjarmonifcf) flingenb); bonos Sautuct, f. Sautentft.
gut ü6f).): übet tautenb, absonus (mifjtönenb); ma- Sauthiott, interjeetio.
lus (übet,fctjtectjt übl).). - baZ angenehm Sautenbe, (autuatnt, tepidus; tepens.
quod voce jueundum est. S*aöa, a) ftüfftge: *massa ardens. - saxa lique-
läuten, I) v. intr. »on ©toden 2C.: sonare. - faeta, n. pl. —
b) troefene: im 3ft)3- etroa massa
Sprücfn»., er fjat I. boren u. nict)t jufammcnfcfjtagen, sulphurea.
rem non satis pereepit. — II) v. tr. §93. bie ©lod'e Sauafttoin, *massae ardentis vis.
f., *campanam pulsare. 3ßgt. „ftingeln". itaöcnbcf, *lavendula (L.).
r

Sollten, bas, ber ©locfcn, *campanarum sonus. SttÖCttbclöf, *oleum lavendulae. [dulae.
Sautet, *qui campanam pulsat. Saucnbelmaffct, 'decoeta {sc. aqua) laven-
gautentft, Sautcufdjlägct, fielet, lyristes SaUinc, f.
8aroine.
(kvQiotrjq), rein tat. lyricen. lauitcu, obliquare sinus (\elorum) in ventum;
SauteufjJtel, iyrae ob. fidium cantus. - im 8. vento in contrarium navigare pedibus prolatis.
unterrichtet roerben, institui lyrä ob. fidibus. VaUiittc, *nivium moles demonte devoluta; ni-
lautet, merus (tauter, un»ermifcf)t, Wgftj. mix- ves de tnonte devolutae. - oon einer 8. überfd;üt=
tus, in ber Sßrofa gern, nur com Sßein; bann and) tet roerben, *nivium mole de moiitc devoluta ob.
roie unfer „tautet" = nicfjtä alä, f. unten). - limpidus nivibus de monte devolutis obrui.
(t)elt u. ftar, in etaff. Sßrofa nur ctg. com Sßaffcr).
- Vnti'ttiu, Sajans,medicamentum purgatorium
purus (rein übt)., audj ©inn, ©cmütl), fofern baran (Spät.i; ob. umfdjr. medicamentum quod purgat. ,

fein äftafel tjaftet). - probus (probefjattig, $3. ©it= - er fjat bie Sajcmjen erfunben, ille primus purga-
ber, ©otb). - sincerus (uttuerfalfdjt, äcfjt). - castus tionem alvi invenit.
tfeufer) u. rein, j33. Siebe). - integer (moralifd) un= laEttcn, f. abführen no. I. A, b, ß. 23b. 1. <3. 19.
»erborben, unbefclrolten); »erb. integer castusque, - 3ft e§ = ben Surcljfatf bab'en, f. S)urd)foH.
integer ac purus. - t. (reineS) ©otb, Silber, f. rein. Sagitcu, bai, purgatio alvi (boä Steinigen bei
- ein I. SBanbel (ScbenSroanbcD, vita integra; vitae Unterleibes, Sßutgiren). - frequens dejiciendi cupi-
integritas: bie I. äi}al)rf)ctt, veritas simplex; veritas ditas (l)äufiger Srang »um Stufitgang).
ipsa: baä ift bie t. SQJafjrfjcit, hoc quidem verissi- t'a^atctf), valetudinarium (Äoifjt). - %>mb. in
mum est: bie t. bcö 9)canncQ, integritas
2lbfirf)tcn ein 8. oringen, alqm in valetudinarium deducere.
hominis: e§ ift etwoä nicfjt ganj t., in alqa re ali- Sa3atci{)at,^t, *medicus valetudinarii.
quid non sinceri est. - %n weit. ikb. ift ., tauter" = v
Jiasatetftaffiftcnt, optio valetudinarii.
nicfjtä alä x, unb roirb enittteber burd) merus (aber yasatetrjftcbct, *febris, qua in valetudinariis
in ber guten Sßrofa nur in Sejug auf ißinge) ausSge« corripiuntur aegroti.
Drüdt, »33. »on l. Ärieg reben, merum bellum loqui: Vebeliocli, ein, bringen, jurufen, „feliciter!" ao
Bügen erjagten, mera mendacia narrare: (. Sßun clamare, succlamare alei (Jinbm. „§eil u. ©tücf!"
berbinge metben, mera monstra nunciare: t. Sßoffen, jurufen); laeto clamore ob. acclamatione alqm ex-
merae nugae. - ob. burd) andere Sfßenbungen um* cipere (3mb. init ^uBelruf empfangen).
fefirieben, in Se&ug auf Sßerf. bef. burefi quisque mit Vebcntann, homo voluptati obsequens (ber beut
dem ©uperlati», in öejug auf Sßerf. ob. Singe bittet) Vergnügen nad)§ängt, 1. Ter. Hec. 3, 5, 9 [451
iiiis (aller unb |eber; ogl. Kraner ut Cae's. b. G. homo voluptati obsequens fuit, dum vixit, mar ein
7, 29, 3. Sietfrf) 311 Sali. Jug. 1Ü3, 1), magnus, sum- 8., fo lange er lebte 1
.
- er ift ein 8., ille lautius vi-
ts, singularis (b. i. grojj, fe§r grofj, auSgejeidjnet), et indulget sibi liberaliua (er lebt auf f)of)cm 5»6
v-Ö. man muf; 1. Slaffitet tefen, optimus quisque le- u. (äfit fiel) jroangtoä get)en).
idus est: man l)ob 358 au§, I. uornclmie Beute, (eben. I) in engerer SBeb.: vivere (im ^tiig.). -
trecenti quinquaginta octo delecti, nobilissimus esse (ba |enn (
elvai). - in vita esse (im ob.
eriftiren.
quisque: bu fpridjft non t. Rletnigfeiten, bie$ctupt= am - spirare (atbmcn: bafjer aud) oon
jacfje lu'rgifjt du, 'levissima quaeque doces, caput Sttbem je. , roeldje ju leben, ju atbmen fdjemen). -
ei quum oblivisceris eo nuirbeu 1. Sßatricter ge
: vigere (leBenSfräftig feon, ein regeS, f rtfcfjco 8e6en
'Uiibit, omne8 patricii creati sunt: die Stobt batte fjaben, )33.omn( res, quae natura vigent,ron Statur
185 lebert 186

finb lt.- 2(ud) gebrauchten (Sic. u. 31. in ber


(eben). = unter ^mb^. Regierung nod; am Seben feyit); mjl.
jjöljeren Schreibart u. bes üttaüpruds falber jum. bie m
no. II, 1, a. - buref; 3 b- t, vivere alcjs beneficio
bilblidjen: lucem aspicere, intueri, u. für „triebt Ie< (buref; 3«tbö. @nabe); vivere alcjs spiritu (baburd;,
ben": häc luce carere (f. ,,[ba%] 2eben'' über lux). - ba^ er felbft lebe). — (euettb, f. bef.
nod; l., aclhuc vivere ob. aclhuc in vivis esse (übt), in roett. Seb.: 1) = fein Seben Einbringen, a)
II)
nod; am Seben f ct;n) superesse, superstitem esse •, in 93egug auf bie 'älrt u. Sßeife roie, roofür, roooon u.
(im 0gf$. ber 3krftorbenen): faunt lebe idt) nodj, vix roo man lebt: vivere. - mit Qmb. I., vivere cum alqo :

colo vitam (Äotnif.): rticrjt mef;r l., esse desisse (auf= unter ^mb. (als unferm öerrfdjer) l., sub alqo vi-
gehört f;aben ju ejiftiren); mortuura esse (geftorben vere (ogl. oben no. I. a. (£.): bei etroaä l., vivere in
f egn) gar nidjt I., vitä carere: häc luce carere (f.
: alqa re ($8. bei geringem Vermögen, in tenui pe-
norfjer): roteber, oon feuern anfangen gu (., revivi- eunia): nad) feinem SÖtüen (Gefallen ob. Sinne), nad)
scere: nict)t f. roollen (roenn einem bas Seben gefdjentt feiner Saune Saune: ^iitbm. 3U Sßillen 1., f.
l., f.

roirb), vitam recusare: Qmb. I. laffen, vitae alcjs äßille: nad) ber ©efunbbeit
l.,
f. ©efunbtyeit.
- einer
parcere, consulere (^mös. 2ebcn jefjonen); alcilucis Sad;e, für ob. in etro. leben, alei rei vivere (j33. huic
usuram dare (ifjm 3_u Üben erlauben): Iginbm. 3 U e = ® uui rei vivit, ut altilia decenter secet); alei rei se
fallenßinen 1. laffen, dare, concedere alqm alei: dedisse. alei rei deditum esse (fid; einer Sadje I;in=
roarum fjaft bu ii)it fo lange I. laffen? cur ei Iuris gegeben f;aben, g33. literis, voluptatibus); alei rei
usuram tarn diuturnam deuisti ? leben u. leben taf= : operam tiare, studere Sadje befleißigen,
(ftd) einer
fen, *a!iorivm mores nihil morari: roir leben nid)t g53. literis); alei Eingebung ob^
rei iuservire (mit
allein für uns, uou nobis solum nati sumus: ofjne liegen, 3*0. suis commodis): einer Sadje ob. in etro.
Qmb. itic^t 1. tonnen, sine alqo vivere non posse ob. für etro. gan3 1., in etro. I. unb trieben, vivere in
(323. einen Sag lang, unum diem): ofjne etroas nidjt alqa re (j33. iu literis)-, vigere in alqa re (ein reges
-

I. (es nidjt entbehren) tonnen, alqä re carere non Seben geigen,. 3S. in civitate); totum esse in alqa re
posse: nidjt länger 1. fbmten, diutius in hac vita (353. iu amore); totum se collocare in alqa re (fid)
esse non posse: genug gelebt f;aben, satis vixisse; gan3 auf etro. legen, g33. in meretricia vita: u. in
vitae satisfecisse wenn er länger gelebt r)ätte, si vita
: optimo vitae statu exquirendo); in una re quasi
longior suppetiisset ; si vita data esset longior: mir tabernaculum vitae suae collocasse (in (Siner Sadje
roiffer. niebt, roie lange mir leben, incertum est, quam gleid)f. fein Qeit für bas ganse 2cben aufgefdjlagen
louga nostrum cujusque vita futura sit: fo lange ijaben, 3S. in una philosophia) : er lebt unb roebt in
id; lebe, dum vivo, dum spiro (im 2111g., fo lange id; ben 20., alei omne negotium, omnis in studiis cura :

gelebt Ijabe u. leben roeröe); me vivo (311 meinen 2eb= ber Hoffnung l baß ,sperare fore ut etc. ber
:c., , :

getten, fo lange id; lebe : dam vivam. dum spirare großen §. leben, ba$ 2c., magua me spes tenet m.

potero. dum suppetit vita. quoad vita suppeditat. folg. 21cc. u. infinit, gut. ob. m. folg. Snfinit. ^ßräf.:
guoad vivo ijo lange icf^ leben, bas" Sioen baben roer= ber gmjerfidjt l., baß 2c, certo sperare fore, ut etc.:
Co : fo null id; 1., fo null idj fterben, sie me vivere, (für) fid) l., secum, ut dicitur, vivere. se frui (fein
sie juvat perire (Mart. 12, 18, 26): id) lebe für ^inb. Seben für ftd) genießen)-, suum negotium gerei-e(ol)ne
gu lange, mea lougiuquitas aetatis alei obstat (Ter. freutbe ©efdjäfte leben); otiari. vitam in otio degere
Hec. 4, 2, 20 [596]): nvmt id) lebe (baä Seben (jabe), (fein Seben in ungeftörter 3Jiuße Einbringen) um für :

si vita suppetet: roenn idj leben (bas Seben ijaben) fiel; 3u 1. (323. auf baZ Sanb gtefjen 2c.), otiandi cau-

fotite, si vita mihi contigerit (Plane, b. Cic. ad fam. sa: ben Ätnbern I. (0. ber SJcutter), inservire libe-
10, 24, 3): fo roatjr id) lebe! ita vivam! id; roill nidjt : ris: man muß entroeber ganj Slnbern ob. gang für
l.\ ne vivam! moriar oD. peream, roenn ob. roenn fid; t., oportet omnia aut ad alienum arbitrium aut
nidjt, si eb. nisi; ne salvus Bim, roenn 2c., ut etc. - ad suum facere nur für ben Sag 1., in diem vive-
:

ein £at)T 1., annum od. usque ad annum vivere: re er lebt nur für Sluffinbung neuer 3Sergnügungen,
:

50 3 aE re gelebt Ijaben, quiuquaginta annos vixisse: non est ei ulla vita, nisi exquirere voluptates. -
Dolle 50 ^aijve gelebt Ijaben, quiuquaginta annos non etro. leben, vivere alqä re u. de alqa re (im
confecisse ob. complevissc 00. implevisse: nod) fünf 2111g., de alqa re fofern eine Sadje bas! 3Jcittel gur
Stunbeu 1., quinqne horas protrahere: bie Cübedj= Grlangung ber Sebensbebürfniffe l;ergicbt, gS8. maxi-
fen follen nidjt über ein Ijalbes ^,al)x 1., lacertae ne- mam partem lacte atque pecore: u. rapto ob. de
gantur semestrem vitam excedere: fie leben faft um rapto: u. vivere de suo); vesci alqä re (Ctroac3 gu
bie öälfte länger als roir, vitae spatium dimidio fere feiner geroöl;n(icl;en 3lal;rung fjtroen, gS8. carue ac
quam noa lon-nus agunt: bort leben bie 2Jienfcr)en lacte); ali alqä re; se alere ex alqa re (fid;oon et--
faft um oie Mlfte länger, als anberroärtS, dimidio roas näljren, 328. ali viperinis carnibus: u. alcjs
bie habitantium aetas quam in aiiis copiis ali: u. se alere ex usuris); vitam sttstentare
terris: roenn icf) nod} einmal fo lange lebte, si mihi alqä re (fein Seben non einem (Srroerbägroeig friften,
duplicetur aetas: Jmb. niebt eine Stunbe (länger) g23. oon einem Äranjljiinbel, corollas venditando);
I. laffen, unius hone usuram alei ad vivendum uou
victum quaerere ob. quaeritare alqä re (fid; ben
dare: man lebt nur Ginmal, non aasci Ins po Sebmsunted;alt burd; ctroas ju oerfdjaffen fudjen,
datur .Sil. i",. <;j - ?U r fleil 3mbS., in aetatem
.
323. burcl; SBottfpinnen u. Soeben, lanä ac telä); quae-
ab.: dejs ob. aka aequaleni etati stui habere alqd (etro. 3ur GrroerbsqueUe l;abcn, 3 Ö.
S

alcjs adjunetmn od. conjtmctan esse: suberfelben, rem publicam). - uon )i 110 l-i il bjs opibus vivere;
x -

gu gleidjer .^cit l , eodem tempore ob. usdem tem- alcjs copiis ali. - fümmerlid; l. uon ctroas, vitam
item incldere: faft 311 tolerare alqä re (foroof;l in 23egug auf bie Speife,
gleidjer (Jett (. mit 3tnb., alcjs aetati snpparem ob. oon ber, als auf bie 23efd;äftigung, burd; bie mau
Äirnnin esse: nad; 3mb. C, aetati alcjs 1 fid; nüljrt, g23. oon CStttjcln, gfandibus: 00m 21der
ut jenen Reiten l„ Ulis temporibi Ulis bau, agros colendo): oon 3jmbä. ^'mabv [., f. ©nabe
ponboi od. illoruni temporam aequal« a. <&. - 3U l. f;aben, gut l. fönnen, rem habere (f.
er lebte 3U 00. in btt ;jeit, roo 2c., a cldil '.II'. 2, 21, 78); habeo, unde vivam 00. utar (f.
tempore, quib - unter 3mb. «unter T< adelpJL B, 9, 24 [981]): uid;t 311 l. l;aben, est
r.

3mW. :Kcgicrung ^ur ;jeit, als Jmb. regierte) l., arü g [ue victus mops: gut l., laute
alqo regnante e.sse (hingegen alqo regnante men rivere: l;crrlidj u in Tyreubcn l., laute \ vere et ü-
187 fceben fccben 188

beraliter sibi indulgere: fdjroelgerifa) l., luxuriöse feyn, esse desisse (aufgeljört tjaben 3u esiftiren): baö
\ivere: ärmlid) l., parce ac duriter vivere; vitara 2. befommen, nasci; in lucem edi: ba%2. faum er
inopem tolcrare: er fann von feinem Sanbgütdjen animam vixretinere: neueöS.
fjalten, jurüctljalten,
nidjt f., agellus eum non satis alit. - nn einem Orte u. neue Äraft bcfomme;i (bilbl. = roteber aufleben),
l., vivere (in) alqo loco-, esse, versari (iii) alqo loco; reviviscere et recreari: baö 8. nerlieren, vitam ob.
eine ^eit lang, couimorari in alqo loco: mit ^nib. animam amittere. vitam perdere (tibi), um bas 2.
unter (Sinem Sactje, in Ginem §aufe [., sub uno tc- fommen): intertici. necari (getöbtet roerben, u. sroar
cto esse: in ©efellfdjaften I., in circulis esse, ver- nee. getoa(tfam): bm 2. bafjingeben, laffen, vitam
sari-, in homiuum celebritate vivere: am .vjofe l., ob.animam amittere; vitam ponere: für 3mb., vi-
*in regia ob. in aula esse; *inter aulicos versari. tam ob. sanguinem profundere pro alqo; mori ob.
b) in SSejug auf ben ^uftanb, in bem man lebt: emori pro alqo (jö. pro Pompejo emori possum,
vivere mit einem 2lbüerb. ob. fonft einer näheren 23e= tonnte td) baö 2. laffen); »gl. ,,)id) aufopfern": am
ftimmung. - vitam agere, degere, mit einem 2lb 2. bleiben, in vita mauere ob. remanere servari (ge- ;

jeet., roela)eö vitam näfjcr befttmmt. - gut [., bene rettet luerbcu in ©efabr 2C.): roieber tnöü. fommen,
vivere; beue victitarc (»gl. oben no. a): er fjat, fo reviviscere: mieber jum 2. fommen, animam reci-
lange er lebte, gut gelebt, vixit, dum vixit, beue: pere Dfmmctdjttgen ic): genüffermaficn ein neues
(».
glücfltcf) l., feliciter, beate vivere; vitam agere feli- 2. anfangen, alterius vitae quoddam initium ordiri:
cem: unglüdlid), im (Slenb l., rnisere vivere: id) tägltc^ ein neueö x;. beginnen, quotidie uova vitae
lebe fehr unglütflid) miserrimus vivo: in 9cotl) l,
, fundamenta ponere: uom X. fcfjeiben, f. Ijinfdjeibeu,
in egestate vivere ob. vitam degere: in 'Jlrmutl; l., lunüberfdjlummern: jutn eroigen 2. eingeben, in ae-
iu paupertate vivere; vitam inopem colere: fpär= terna seae componi: jum erotgen 2. eingegangen
lid) t., parce vitam agere: of)ne 23efd)roerbe l., fa- f etm, in aeterna sede compositum esse ; sempiterna

cile vivere: fietjer u. rulngsine injuria et in


l., vitä frui; sempiternoaevofrui; perpetua vitäper-
pace vivere (ofme 2lnfed)tuugen man fann rulng
2C.): frui. - fia) baö 2. nefmten, fieb, umö 2. bringen, se
l., in tranquillitate vivi potest (mit Stulje bes ©e interficere ob. se occidere; ob. (in ber h,bt)eren ^ßrofa
mütfjeö). - lebe root)l! vale! bene vale! fac (ut) va- gero.) cupfjemift. mortem sibi consciscere; manus
leas! cura ut valeas! (beim 2lbfd)ieb in Briefen 2C); sibi ob. vim vitae suae iuferre; manus sibi afferre.
have! haveto! (an &erftorbene). - Summ, ba^ 2. nelnnen, rauben, 3 mö lim 'j 8. brin-

2) prägn.: a) ba$ 2eben genießen: vivere. - lebe gen, Dorn 2. jutn 2!obe bringen, vitam alei auferre,
Ijeute, vive bodie: laf, uuö leben, meine Seöbia, unb adimere, eripere; alqm vitä ob. häc luce privare;
lieben, vivamus, mea Lesbia, et amemus. - er foll alei vim afferre; ogl. „tobten": Qmb. mit bem 5Jeil
leben! vivat! {übl).); bene Uli ob. bene illum! (auf uom 2. jutn 3!obe bringen, alqm securi percutere:
feine ©cfunbtjett! beim Printen, f. 3 um P* § 759. buref; ben Strang, alqm suspeudere: $ttä). bura)
Artiger §. 333. 21. 4); feliciter! feliciter tibi! (oicl ^puluer u. 39lei, *alqm plumbo percutere. - ^ntbm.
©lud u. Qciil als guruf beim (Srfd)einen eincö §ür^ nactj bem 2. trachten, alcjs vitae ob. capiti insidiari;
ften K.). alcjs vitam appetere (ferro atque manibus); meem
b) fid) gut benennten, in ber Lebensart er roetfj : ob. interitum alei parare: Qtnbni. baö 8. aüfprecb,en,
ju leben, nee liumanitatis expers est nee vitae capitis ob. capite alqm damnare (einem äkrbredjer
communis imperitus; in communi vita et vulgari 2C., ». Sticfjtcr); de alqo desperare (einem Üranfen,
hominum consuetudine nee hebes est nee rudis. u. älrjt): 3mb. am 2. ftrafen, capitis supplicio ob.
Vcbcu, bas, I) al3,3uftanb, im ©gf(5. beöXobes: summo supplicio alqm afficere; capitali poeua alqm
vita (ßiog, baö geiftige ücben mit äkroufstfenn, ©gft*. atficere; morte alqm multare ob. pamre: Sftttbm.
mors). - vivendi ratio {bie äJJöglidjleit ju leben, 5-i5. ba^ 2. geben, fcf;cnfen, laffen, 3«tb. am 2. laffen, vi-
nadjbem ber SWenfd; [nad) feiner Grfd)affung] 2. u. tam alei dare (im 21%, auaj oom 2lrjt, f. PI. ep. 2,
©efüfjl empfangen fjatte, aeeepts vivendi sentiendi- 20, 8); vitam alei concedere. alei mortem remit-
que ratione). - anima. Spiritus (ber Scbensfyaud)). - tere. usuram lucis alei dare (^mb., ber jum Xobc
salus {bie momentane ©gf§. interitus, exi-
(Sjtfteitj, verurteilt ift); alei ob. alcjs corpori ob. alcjs vitae
tium). - caput (ber Äopf, als ©i($ beö Sebenö,f. un=
parcere. alcjs vitae constdere (übt), ^nibö. 8. fcb,o
ten bie Lebensarten). - lux. liacc lux (bas 2id)t, neu, auef) im Äampf); alqm vivum servare. alqm
2ageölid)t, beffen (Srblidung mit ein .^auptmerfmat conservare (2mb. am 8eben erhalten, mir bem
beö Sebcnö ift; nie = Sebenslidjt in unferem Sinne). Seben begnabigen); alqm salvum esse Teile (,3"^.
- baö p[)«fifd)e 2., vita, quae corpore et spiiitu am 8eben erhalten rotffen rooUen); alqm proen-
contiuetur: ein langes 2., vita longa: ein fefjr lau are (3mb. erjeugen); alqm parere (Sjmb. gebären,
geö 2., vita longissima; vita diutissimc acta: ein 0. einem 3B«6c): Einern auf 3tnb3. Sitten, 3>"bm.
furjes 2., vita brevis, exigua. - ein anberes 2. (nad) ju ©efallen baö Seben fdjenfeu, dare. concedere
bem Xobel, vita altera: baö beffere u. längere 2. (naa) alqm alei: ^mbtn. bas Seben fa)enfen roollen,
bem Xobc), illa melior longiorque vita: ba^ einige uerfpredien 3mbm. bas 2. JU fd;enfen, unter ber 33c =

2., vita perpetua, sempiterna: bas 2. eincö balben binguug, baf? er tc, vitam alei concedere eä condi-
3iaf;rcs, vita semestris. - er im 2., vivus (©gffc. mor- tione, sietc; vitam polliceri, si etc.: bein Srief fjat
tuus); and) vita ejus (©gffc. mors ejus, f. Cic. WL mir roieb« et». 2. gegeben (otfbl.), literae tuae me
32, 86; Sest. 38, 83). - in meinem 2., in vita mea; sollicitum aliqitid levarunt (nad) Cic. ad Att. 4, 7,
dum vivo; me vivo (bei meinen Sebjeitcn): mein 1); literae tuae mihi quiddam quasi animulae re-
(bem 2C.) ganzes 2. lang, omni vita; tot annos quot stillarunt (Cic. ad Att. 9, 7, 1): >tb. ob. etro. ins
liabco (habes, habet), - bas 2. ijaben, vivere; vitam 2. rufen, gignere. proereare (erzeugen, tu), lebenbe
babere; in vita esse; vita od. ba< hur firui (fid) Sßefen); tacere. etficere (madjcn, beuu-it|teUigen,
beö 2. erfreuen): tautu baö 8. haben, vix vivere: fo Seblofeö): S 1" rtm 2. erbalten, alqm vivum 8er-
-

lange id; bas 2. Ijabe, roenn ia) ba^ 2. Ijabe, f. leben \are; alqm conservare: gmb. roibet feinen SBiflen
no. I: noch, am 2. femt, superessc: hodie vivere (jö. am 2. erhalten, alqm retiner« i" vita vivere nolen-
eum vivere bodie ajunt): Bnperstitem esse ^alö tem: ^mbm. ob. ftd) bas 2. friften, f. friften: 3mbm.
Ueberlcbenber am 2cbcn bleiben, abfol., ob. mit 2)a bas 2. oerbanfen, natum esse alqo (uon 3 mö -. cv
ti» ber ^krf., feie man überlebt): nic^t meljr am 2. jeugt feun); alei salutem debere. alcjs beneficio
lb (J ßcbcu lebenb 190

vivere ßmbm. feine Rettung, bie Jortbauer ber (Sr> faffen): ein 58Üb oon ^mbs. 2. entroerfeu, alcjs vi-
ftenj »erbauten): um bas 2. bitten, mortem depre- tae imaginem exprimere: fein 2. überblicfen, •vi-
cari: fie baten um ifjr 8., orabant, ut ipsorumcor- tae memoriam recolere; praeteriti temporis spa-
poribus parceretur: er bat ifjn um fein feiner lt. tium respicere Cic. Arch. 1,1).
(ogl. e) roirflt= —
Solbaten 2., rogavit, ut sibi militibusque parcat: cljes2eben, 2öirflia)teit, Original: verum. - aus bem
für ^mbs. 8- bitten bei Gutem, alcjs vitam depre- 2. felbft aufgegriffen, nad) bem 2., de vita hominum
cari ab alqo: mit bem 2. baoonfommen, salvum, in- media sumptus; e vivo petitus (j5J. imago); ex vero
columem evadere: mögen fic immerhin mit bem 2. petitus (g$8. exempla). - ein öilb naa) bem 2. ent=
baoonfommen, moror eos
salvos esse: mit
nihil roerfen, similitudinem effingere ex vero: QmbS. J8ilb
beut 8. etroas büfjen, capite luere alqd: etro. mit getreu nacb, bem 2. roiebergeben, $mb. getreu naa)
bem 2. erlaufen, alqd suo capite emere; alqd vitae bem 2. abbilben, veram alcjs imaginem reddere:
damno parare: bas 2. treuer erfaufen, spiritum bie -Keiterftatuen nad) bem 2. anfertigen, equitum fa-
care emere: fein 2. treuer oerfaufen, f. oerfaufen. - cere statuas expressäsimilitudine: 3mb. nadj bem
bei 2eib u. 2., f. 2eib: es gefjt mir an bas 2., mein 2. fcf)tlbern, effingere alcjs imaginem dicendo. —
8. ftefjt auf bem (Spiele, in vitae periculum addu- f) bas, roas uns gleidjfam fo lieb ift, rote bas 2eben,

ctus sum; caput agitur: 2. u. (Stjre ftefjen bei etro. als 2iebfojungsroort an treuere ^ßerfonen: mein 2.!
auf bem Spiele, caput existimatioque agitur in mea vita! mea lux! - bu bift mein 2.1 certe tu
alqa re: mein 2. ift an bas beinige gefnüpft, meus vita es mihi(,fomif.). —
II)als (£igenfa)aft,2ebl;afttg=
Spiritus in tuo vertitur: 2tUer 2. ift an bas eines fett, äRunterf ett alacritas (50hmterfeit). - vigor
: (fri=
(sinnigen gefnüpft, omnes unius spiritu vivunt. - fa)e 3iegfamfeit). - Spiritus (belebenber @eift, j93. in
er fjat faum bas liebe ^., vitam inopem tolerat; vix einer 3iebe). - @etft unb 2eben eines 3tebners, calor
habet unde vivat. - für mein 2. gern = fel;r gern, et vehementia dicentis ber Stoff bes 2lratus er=
:

c
aar gern, f. gern. - £ab]et ift „2eben" mit oer= mangelt bes 2., Arati materia motu caret: 2. in
idjiebenen 3iebenbegriffen a) in Sejug auf bie 2trt Öanbel u. SBerfetjr, commercium frequens: fjter ift
roie u. roo man lebt: vita. - victus (in 23ejug auf fein 2., omnia hie jacent, languent: ein reges 2.
bäuslicbe (Einrichtung, 2ebensroeife, bas pfmfifdje baben, jeigen, vigere, aua) in ob. burd) etro., alqä
2eben, fo bafi, roenn vita u. victus neben einanber re (f. Cic. Tusc. 2, 2, 4). —
III) ber lebenbige, ftei=
oorf ommen vita = bas 2cben aujjer bem pf)t)ftf a)en
, fcfjtge %b,eil am tliiertfcfien Körper, ben man für ben
ift, j58. Nep. Ale. 1, 3: non minus in vita, quam ia ©i§ bes 2ebens fjält: vivum; aua) vitalia, ium, n.
victu splendidus erat, in feinem ganjen 2eben unb - bis auf bas 2. frfjueiöen, ad vivum resecare: bas
3Befen). - bas 2. auf bem 2anbe, f. 2anbleben: bas 2. oerle^en, vitalia laedere ferro.
8. in ber (Stabt, f. Stabtleben: bas fjäuslidje 2., lebenb, IcBcuMg, I) im 3 u fia n ö bes 2ebens
vita domestica (bas 2. im Saufe); vita modesta. vi- feienb, a) eig.: vivus. vivens (lebenb, @gfij. mortuus,
tae modestia (bas einge3ogene 2eben): ein f)äuslta)es b. i. roenn bie blofje ©Etfteng
tobt, u. jroar vivus,
2. führen, domi se continere (fid) ju Saufe ijaitenr, unter ben 2ebenben angezeigt roerben foll, vivens,
modeste ob. modestissime vivere (eingebogen leben): roenn eine 2lrt u. äßeife ber ©rjftenä bejeicfjnet rotrb).
ein jurücfgejogenes, gemächliches 2., vita umbratilis. - spirans (nod) att)menb). - salvus (iool)lerrjatten, ge=
- bas öffentliche 2., res publica (ogt.„Staatsbienft"): rettet). - animatus. animalis. animal (lebenbig, mit
im öffentlichen 2., in re publica gerenda; in rebus 2eben begabt, @gfts. inanimus, b. t. leblos, j33. nicfjts
gestis (Ö5gf§. in vita, im ^ßrioatleben): bas gemeine 2ebenbiges, nullum animal: ein l. 9Jtobell, exem-
Y., vita quotidiana (bas tägliche); communis rerum plum animale). - bas §aar lebenbiger -Kenfcben (ob.
ob. vitae usus (ber geroötjnlidje Üerfcfjr bes 2ebens, im gemeinen 2eben: l. Dtenfcfjenljaar), capilli homi-
j33.Singe bes gemeinen 2ebens, res ad communem num viventium: bas S3ilb eines l. Xobten, effigies
vitae usum pertinentes) im gemeinen : 2., in vitae quaedam spirantis mortui: bie äBallfifdje gebären
(onsufitudine; in communi rerum usu; vulgo (ge- ein lebenbiges 3 u "9cs, balaenae animal pariunt:
meinigltcb/, Spradjc bes gemeinen 2., genus ser-
: bie bei l. 2eibe (ob. bl. lebenbig), vivus (5$. $mb. »er=
monis usitatum üd) ber Sprache bes gemeinen 2e=
: brennen, alqm vivum igni comburere; alqm vivum
bens bebienen, verbis quotidianis uti: im gemeinen concremare; alqm vivum cremare: es roirb Qmb.
2. erprobt fenn, idoneos auetores ex populo ba- bei 2eibe beftattet, alei vivo videntique funus du-
l.

re (». Heilmitteln i: ein geroiffes2. führen, vivere citur). - (Sato ein l. 33i£b ber ^ugenb Cato virtu- ,

mit einem ätbo., vitam agere mit einem 8ö>j., }93. tum viva imago. - eine lebenbe Sprache, *lingua,
ein glüctltdjcs 2. führen, vivere feliciter, beate; vi- qua etiam nunc utuntur homines: aua) roofjl *lin-
tam feücem agere: bas angenefjmfte 2. führen, vi- gua viva: l. üßaffer, aqua viva (ü6t).) ; aqua peren-
tam jueundissimam vivere: ein fümmerlidjes 2. nis ob. jugis(33runnenroaffcr); flumen vivum Olufj»
führen, vitam tolerare inopem: oon etroas, vitam roaffer): ein l. 3aun, saepes viva: lebenbige S8lumen,
tolerarc alqa re. - Das roar ein 2.1 illud erat vi- *flores nativi fl. facticii). - bas lebenbige
vere! — b) in *e$ug auf ben SBanbel, f. ^ebensroan
(®gf^.
SÜort, bie lebenbige Spraye (imC!5egenfa(5 ber Scfjrift),
bei. —c) in #eutg auf bie Seit, bie man »erlebt: viva vox (Sen. ep. 33, 9 u. PI. ep. 2, 3, 9, roo viva
rita - m
2. ben üüiffcnfojaftcn roibmen,
omnem -uarri vitam CODStUnere in BtudÜS: fein 2.
Imagistri] vox magis afficit [bringt tiefer ein]) viva •,

illa, quae dicitur, vox (Quint. 2, 2, 8). - (roieber)


ber Grforjcöunq oon etroas roibmen, aetatem agere l. roerben, gcroorben, f. auferfteljen, auferftanben:
in qoaerenda aJqa re: fein übriges 2. in iHube \u 3mo. (roieber) l. mad)en, f. auferroed'en %mb. noa) :

bringen, qood retiquam est ntae in otio degere: lebenb finben, alqm vivum reperire (übl). nod) unter
er f»at oft in feinem 2. einen unfa)ulDiqen Bürger ben 2ebenben); alqmadhuc spirantem reperire (nod)
oura) falfdjes ^eugntfe ins bewerben gebracht, saepe atfjmenb, noa) nid)t ganj geftorben): 3mS. I. fangen,
in aetate -u.i perdiait chrem innocentem falsa te- alqm rivum (apere: i in bie öänbe ber Jfinbe fom
stinioriio: mein ganjcS nadjfjerigcs 2. roar nur rhu men, vi\iim in inanns bostium vi iure: "\mb. I. ob.
Kette oon Sa)mad), qaidqaid postea rndmtu, id ^mbs. liefern, alqm aut vivum
tobt in bie fiänbe
ornrjc deetinatom ignominiae est. d) in We;uig auf mortuom in alcja potettatem dare: Sftnb. le
auf oic^rit, bie man hura)lebt bat, «ebeuslauf: vita. benb mit bem Äopfc nad) unten rittfdi arten, alqni
- 3"tbs. 2. bejdjreiben, f. üjiograplue (bie, ^moo. ab vivurn capite det'odere. - biefcs plulofopf)ifrl)C Su
191 Scbenbigbcgrabcnwcrbcn Sebenlort 192

ftem l)at ficb, bi§ auf unfcre 3eit l. erhalten, haec in suetudo victus (bie gewohnte 2(rt, feine £eben§be
pbilosophia ratio usque ad nostram viguit aeta- bürfniffe ^u befriebigen, 3S. ex victus eonsuetudine
tem. —
b) uneig., g(etd)f. lebenb, b. i. lebhaft unb minimum mutare). - eine feine 8. nerbunben mit
beutlicb, praesens (gegenwärtig, uor 3(ugen ftcfjenb,
: Uebeiflufj, vitae eultus cum elegantia et copia : eine
jS5. honesti praesens imago alei suecurrit [tritt raub,c, roiiöeÄ., vita horrida. fera: prächtige 8., lau-
nor fingen]: u. injuriae quam beneficii memoria titiae: eine armfelige, bürftige 2., vita inops; vita
praesentior erat). - dilueidus ac significans (lid)t= dura; victus tenuis; victus tenuitas: eine armfclige,
voll u. anfcfjaulicb, j33. locorum descriptio). - per- bürftige 8. führen, parce ac duriter vivere: vitam
spieuus et dilueidus (beutüd) u. lidjtooU, gS. rerum inopem tolerare: eine regelmäßige 2., continentia
expositio). - ein I. (b. i. ein ftfjlagenbcs) Seifpiel, in victu eultuque (corporis tuendi causa). b) bie —
exemplum grandc (ja nid)t exempl. animale, b. i. 8eben§weife in Söc,ug auf Sitten unb ©eroobnljeiten:
ein tebenbtgcä üDiobcU, f. oben). - eine [. (Erinnerung, vitae ratio, vitae degendae ratio (im 3tllg., ber Spion,
reeordatio et memoria. - bie I. (anfd)au(iri)e) 3Mr- nad) ben man lebt, ba<z> :HeguIattu besScbcnöi - vi-
fteKung, Säuberung, alcjs rei paene sub aspectum tae ob. vivendi via (ber 2ßeg, ben man für bie 5lrt
subjeetio; alei rei sub oculos subjeetio: I. barfte(= ju leben einfttjlägt). - vitae ordo (bie Orbnung, wie
Jen, j33. ein ©tuet, *sic agere fabulam, quasi res man lebt, 3'ü. gcroofjnte, solitus). - vitae ratio et
vera sit: etni. I. erjagen, febübern, barftellen, expri- institutio. vitae instituta omni, n. pl. vita insti-
,

mere atque effingere verbis. imitando effingere tuta (Einrichtungen, bie man in feiner Sebeni
(bie
atque exprimere. imitari atque exprimere (getreu weife getroffen bat». - vitae modus (bie 3lri u. Weife,
copiren);alqd sub aspectum subjicere. alqd dicendo wie öiio 8eben 3mb§. feinen Wang nimmt, f. Cic.
oculis ob. M. alqd oculis ob. sub oculos subjicere. Tusc. 5, 23, 66). - vitae consuetudo. consuetudo
alqd ante oculos exponere (faft oor 2lugen freuen) ; et vita. mos et institut um (mores et instituta). stu-
alqd, quasi geratur, sub aspectum paene subjicere. dia institutaque {ba% £eben mit allen feinen ©e=
sie exponere alqd, quasi agatur res, non quasi wob/itljeiten u. Neigungen). - vita (ba§ 2cben übt).,
narretur (bie Sadjc fo barfteüen, als ob bie |>anb= in 33ejug auf äBanbel ic). - bie red)te 8., reeta vi-
lung auf ber SBüfjue oor ftd) gebe, nidjt erjätjlt werbe); tae via; recte vivendi via: heue vi veudi ratio: einere
sie exponere, ut non narrari quae gesta sunt, sed geimäJ5ige2.,eerta vivendi diseiplina -eine fapänbtidje,
rem geri prorsus videas (a(ä ob bie §tmblung wirf« auöfcfjroeifenbc 8., f.
8eben§wanbel: bie tägliche 8.
lid) uor ftet) get)e). - e§ fdjwebt mir ctro. noct) [. iwr (Sebengmeife), usus vivendi eine ftrenge, nüchternes,
(ben 2(ugen), alcjs rei memoria oculis meis ob. mihi führen, severe, sobiie vivere: feine 2. änbern, vitae
ante oculis obversatur. —
II) bie Gigenfdjaft ber rationem mutare (im itilg.): vitam laudabiliorum
2e^afiigt'eit fjabenb: vividus; vegetus (f. Icbljaft). - exordiri (eine nüchterne, beffere 8ebenöart anfange?; ;

bie .vmnohiag 1. machen, actionem commovere. institutorum mutationem faeere (in bm Gtnrid)
^bcnbigbcgvnbcuUicvbcn, bat, hominis vivi tungen beS Ücbem eine Slenbecung treffen) vitam :

sepultura. - ^cbcttbtgfcit, f. ücör)afttcjfcit. victumque mutare (feine ganje 2ebensn)eife übb,. u.


Vcbcnbigmacfjcr, qui mortuos in vitam revo- feine 2eben5bebürfntffc mSbef. änbern); mores suos
cat; auetor salutis. mutare, cnmmutare. morum mutationem ob. com-
Vcbcnbigtuadjung, *a mortc ad vitam revo- mutationem faeere. mores emendare. se corrige
catio ob. burd) Urnfdjr. mit ben Serben unter ,,aiir in viam redire. ad virtutem redire, revocari. ad
erwerfen". bonaii^ frugem se reeipere (feinen fitt(id;en SBanbel
if i'bcuciabcitb, aetas extrema. extremum tem- befferu); mores invertere. se mvertere (()infid)tiid)
pus aetatis (ba§ äufjerftc 2ebcnöa(ter). - vitae occa- ber Sitten, bcö 2ßanbe(s ausarten): mitunter wirb
sus. vita oeeidens \ba% ju Snbe geijenbe Seben). - an biefer 2. (2ebenQroeife) etioaö geänbert, nonnum-
propeaeta decursaque aetas {ba$ beinahe noKbradjte quam ex hoc ordinealiquamutantur: bei feiner 8.
u. burdjlaufene 2ebcn). - am fpäten 2., praeeipiti bleiben, de vitae eonsuetudine nihil mutare; insti-
senectute; exaetä aetate. tutum Buum teuere (bei feineu ©ewo^n^eiten blei
^ebenöftbriff, turjer, vitae alcjs velut summa, ben): in nid)t§ non ber gewohnten 2. abwetdHm, band
-einen furzen 2. non $mb. geben, proponere vitae quidquam ex ordine vitae solito remittere; jur al
alcjs velut summam. ten 2. jurüctfeb.ren wiebet auf bie alte 8. tornmen
,

VebeutfaUcv, aetas - gradus aetatis


(vitae). adpriorem vitam reverti: jur gewohnten 2. jurü
(2ebcn3ftufe, $8. in omni aetatis gradu). - baZ mitt- ren, ad ordinem vitae reverti: ^mt>. non feiner 8. ob
lere 8., aetas media; quidquid est inter juveuem bringen, alqm a eonsuetudine convertere; alqmde
et senem medium. vitae suae Btatu deducere: Srnb. ;ur »origen 8. JU
Scbcn3anfiri)t, de vita sententia. - meine 2., rüalningen, revocarealqm adpristinam consuetudi-
quod de vita sentio: eine gefunbe 8., *sana vitae nem eine S.wS^Ien, vitae rationem deligere deligere
: ;

instituendac ratio: biefe 8. erfefietnt mir järtlidjer, viam vivendi, g.uam ingressurisimusieinebeftimmte
wenn icr) fo jagen barf, unb wetrfjtidjer, als e§ jc, 8. ergreifen, onfanaen, rationes vitae suseipere: bie
haec mihi videtur delicatior, ut ita dicam, molli- 8. ber (S'ltcrn ergreifen, ad parentum studia insti-
orque ratio, quam etc. eine folcfjc 8.
: muft man l)a= tutaque deferri: eine non ber ber Sßorfa^ren Der
ben, tum hac persuasione vivendum est. ftt)iebene omissä imitatione majorum
8. ergreifen,
Vcbciutart, 1» bie 2trt u. äßeife wie man lebt, a) suum quoddam institutum sequi: non feiner 8. nittjt
in Sejug. auf 9taljrung u. fjäuöücbc ®mrid|tung: abweidjen, vitae ordinem non deserere: boä ift bte
vita. - victus. eultus (erftcreö eig. = 2cbensunter täglicbe 8. (SebenSwetfe), sie quotidie vivitur: er be
Ijalt, bann and) = eultus, b. 2UIe3,
jui 8eibe&=
i. wao folgte fotaenbe 8., ordinem tenuit. -
vitae nunc
3£at)rung u. SRotjjburft gebort, u. »erb. victus et eul- in '.siinfici)t auf bie Sefttjäftiatmg: vitae genus (im
tus, eultus vestitusque, habitus et eultus, wo bann 2lttg.). - ars (Äunft, .v>anbiüerf). - quaestus (C rwerb
eultus alteo baä 6ejetd)net, raaö nid;t in bem bautit - eine ftfcenbe 8., ara sellularia; quaestus sellula-
üerbunoenen SBorte liegt; fonüe vita it. victus, menn rius: eine 8. mäblen, vitae genus deligere: eine
fte jitfoiumenftehen, untetfÄeiben, bog vita
fia) fo 2. ergreifen, vitae genus suseipere artem discere. :

bie ganje SebenSweife, victus bie «ebenSbebürfniffe ediscere: in ber 3M)l ber 8. einen Umgriff tfjun.
iSBotmung, Äleibung, SRoIjrung je.] bejeidmet). - con- indeligeudo vitae genere errare: eine 8. aufge
193 SebenJaufijabe SebenSgefaljr 194

ben,artcm desinere. II» hie 2trt —


Jute man fid) ,
- ben 8. geroaltfam jerreifjen , mortem sibi consci-
benimmt: mores. - bie gute 8., bonorum con- scere; manus sibi intern .
suetudo: feine 8., morum elegantia. mores elegan- Lebensfrage; 333. biefe £äfen, bie (in 33e,uig
tes (übl).); urbanitas (bes 215eltmanns); humanitas auf bie (^etreibc3ufuf)r) eine 8. für eua) finb, hi por-
(bes SKcmneä oon 33ilbung übl).): (feine) 8. 6eft|en, tus, quibus vitam et spiritum ducitis: biefer Seute
omni vitä atque victu excultum atque expolitum Meinung $u roiberlegen, ift eine 8., borum senten-
esse: ber (feine) 8. i)at, elegans; urbanus; hu- tiam rei'elli interest vitae: befjanble ja bie<3ad)efo
manus. - 9Jiangel an (feiner) S., inhumanitas. ernftlid), als märe fie eine 8. für mia), sie velim eni-
- feine 8. befi^cn, in communi vita vulgari
et tare, quasi in eo sint mihi omnia: id) bringe be§*
bominum consuetudine etbebetem esse et rudern: balb fo ernftlid) in bid), roeil id) bie ©adjc für eine
ber feine 8. bcfiat, ohne 8., rudis et moris omnis 8. für mid) anfelje, hoc a te ita contendo, ut in eo
ignarus (rot) u. ofjne alle Sitten); vitae communis fortunas meas positas putem.
ignarus (mit ber Sßelt unbcfannt); rusticus (tölpel= ScbcttSfrcubc, vitae decus ornamentumque
f)aft);inurbanus(of)ne2ßettton); bumanitatisexpers. (in fofern fie bas Seben l;cbt u. giert). - vitae obie-
inhumanus (of)ne alle 33i(bung, f. Cic. de or. 2, 90, etamentum (in fofern fie bas Seben ergötzt).
365: non essem tarn inurbanus ac paene inhuma- ScbenSfrifche, vigor (blüljenbes 2tusfeben, blü=
nus )-, »erb. bomo et bumanitatis expers et vitae Ijenbe 33efdjaffent)eit, bes Äörpers, al$ beö
foroofjl
communis ignarus. ©eiftes). - sanguis(Sebt)aftigfeit, forooljlöes Körpers,
Lebensaufgabe, totius vitae propositum; vi- ars and) be3 Vortrags [orationis]; aud) bes^Rebners
tae summa. - als £t)ätigfeit, vitae Studium (f. Cic. felbft). - sucus (bie Sebensfäfte = Sebenofraft u.
Cat. 1, 10, 26). - fid) etro. 3ur8. macfjen, in unare grifd)e, aud; beö Stebners). - coli 8., plenus sangui-
quasi vitae suae tal)3rnaculum collocare ($33. in nis (o. ^§erf. u. Singen): bie roafyreS. nerlieren, ve-
una philosophial rum sanguinem perdere ob. deperdere (». Jtebner):
8cbcn3au3ficb,t,spes futura in post.erum vitae. bie ©d)ulreben baben weniger 8. u. Äraft, als bie ge=
Lebensbahn, vitae (ob. vivendi) cursus, curri- rid)tlid)en, minus sanguinis et virium declamatio-
culum (bie i5aufbaf)n bes Sebens, bie man $u burd)= nes babent quam orationes.
leben r)at, bie Sebensjett). - vivendi ob. vitae via äcbcttöfrtft, f. 8eben§bauer.
(ber Sebcnsroeg, ben man betritt). - mähten, roeldje ScbcnÖfriftltttg, vitae ob. lucis usura (®emtfj
8. mir einfa)lagen roollen, deligere, quam viam vi- be§ 8ebens, Des Xage§(id;teä). - salus (Rettung).
vendi ingressuri simus: bie richtige 8. einfdjlagen, IcbCtt8frob»*vitaejucunditatumamantissimus.
betreten, rectam vitae viam sequi: Die 8. noQenben, ücbcttöfunctton, vivendi ministerium. - bie
vitae cursum ob. vivendi curriculum coniicere. Sebensfunctionen, quae ad vivendum pertinent.
Lebcndbalfant, sucus vitalis; ob. idquod vi- 8cbcn§gcfabt, vitae ob. mortis periculum (i;n
tale est (f. Liv. 6, 40, 12). 2lllg.). - vitae ob. salutis discrimen (bie gefabrnoKe,

itcbcn&baum, *tbuia (L). mifilid)e Sage, in ber fid) %mb. funfid)tlid; feineä 8e=
Lcbcneibcbittgutta,, causa, qua continetur vita. bens befinbet ob. in bie er gebradjt roirb). - capitis
LebcnSbcbütTnift, res ad vivendum ob. ad vi- periculum ob. discrimen (raenn man in ©efaljr ift,
tam degendam necessaria. - (Mreibe, bas nott)roen= ben Äopf $u nerliercn). - vitae ob. capitis dimicatio.
bigfte 8., frumentum, hoc est necessitas salutis ac and) bl. dimicatio (im ^ßlur. vitae dimicationes, ber
vitae. - bie Sebensbebürfniffe, res ad vivendum ob. auf Seben u. Xob. mit Sebensgefaljr [bef. nor ©eridjt]
ad vitam degendam necessariae; quae ad viven- geführte (Streit für fid) ob. für einen Ruberen). - Se=
dum sunt necessaria; res ad victum cultumque benö= (ob. Xobe§=) gefahren, pericula mortem mi-
necessariae quae ad vitam bominum tuendam per-
: nitantia (t>en £ob gleidjf. brotjenbc ©efab,ren); mor-
tinent: quae opus sunt ad victum: aud) b(. victus; tis casus (@efat)ren, roelcbe ben %oh f)erbeifüt)rcn
victae atque cultus; cultus vestitusque (f. „8ebens= fönnen, f. Cic. de sen. 19 67). - mit 8. (etro. fagen,
;
art no. I, a" über biefe 33erbinbung). - bie nott)roen= t()un je.), cum capitis periculo: in 8. fenn, f darneben,

bigften 8., resad victum cultumque maxime ne- in capitis ob. vitae periculum vocatum esse, ad
ariae; res, sine quibus non possumus vivere: mortis periculum adduetum esse (non einem 2Xnge^
faum bie nott)roenbigften 8. (als Jlafytuno), vix ad flagten 2c.); in praeeipiti esse (non einem Äranfen):
SUStinendnm spiritum sufficientes cibi: alle (ök in ber größten S. femt, fd)i»eben, in discrimine ul-
notf)tBenbigften)8cbensbebürfniffefinbenfid)nirgenbä timo vitae - in 8. fommen, geraten, in vitae
esse.
ausge$eidmeter, quidquid est quo vita carere non periculum ad mortis periculum adduci; in ca-
ob.
iiusquam est pracstantius. - (eid)t 311 bcfrie= pitis ob. vitae periculum vocari; alei vitae pericu-
btgenbe 8., tenuifi victus cultusque: feinere 8., cul- lum aceldit ($58. in pugna): in bie gröfde 8. fonv
tus delicatior. meu, in summum periculum adduci. - fict) in 8. be=
8cbcn«<bcrnf, f. 33eruf no. II. geben, roagen, adire vitae ob. capitis periculum;
8cbcnc<bcifhrciber, f. Siogtaplj. mortis periculo sc committore: fid) in bie äufjerfie
LcbcnSbcfrbrcibuna,, f. 33iogranf)ie. 8. begeben, ad extremum vitae periculum adire;
8cbcn<?baucr, vitae temnus. vitae od. aetatis extremum discrimen adire: für $mö. fid) in 8. be*
ritae aetaa aud) bl. vita (Sebens$cit). - geben, vitae od. capitis periculum pro alqosubiic:
•iurn atque longinquitai vitae 'bie Sänge ber inferre Be in periculum capitis atque in vitae dis-
Sebens-,eit. $33. bominum). - vitae tirmitas (SDouer- crimen pro ;ilqo; vitae dimicationem (gefd;ie(jt eä
(;aftigfeit bes Gebens:. - bie 8- eines Raumes, vita öfter: dimicationes) subire pro alqo: für ,Vno. gern,
arboria: bie längere 8., longta patium. pro alqo vitae dimicationem non profugere. - in
8cbcnöcnbc, f. Snbe no, l. 2 kl. bringen, vitae periculum afferre ($33. tum giftigen

8cbcnScrfahnuta,c", vitae usus. - fid} 8. fam ^flanumi: Ämb. in 8. bringen, algm in <;i|iiiis pe-
mein, vi rique in rebtu communibus riculum interre, adducere, arcessere; alqm viti e
Do ndi
1 periclitandisqne. periculum adire cogere: A )iuD. in bie nufjei'fte 2.
Lcbcnöfabcn, vitae Blum, bcf. im ^5lur. vitae Dringen, alqm ad extremum vitae periculum adire co-
fiJu 'fann nur roic Ov. her. 15, 82 mit öejua auf gere: Jmb. aud S. befreien, alqm salutis periculo libe-
bie ^Jar^cn gebraust roetben). - vita fSeben übf).). (übt).);alqm ex praeeipiti levare (einen Äran Jen).
«(orgeä, M|*..lat. fcanbra. 3)d. II. Vlutf V(.
x

195 lebensgefährlich £eben*mittel 196

(ebenSgcf ä hvltdj, capitalis (roobci man um fei= bic 2., si nihil esset in animo , nisi ut per eum vi-
ncn Äopf fommen fann, 3S. crimen, inimicitiae etc.). veremus. - animus ob. anima
bie 2. fdjnnnbet mir,
- mortiier (2ob bringcnb, töbtlid; [ro. »gl.], j33. vul- me relinquit (bie Sebensgeiftet geljen mir aus, id)
nus). - periculosae aleae plenus (»oll ©efafjr u. falle in Dfjnmadjt); venae deficiunt me. venae ca-
9liftto, j53. opus, Hör. carm. 2, 1, 6). - l. feon, vitae dunt (bas Slut in ben 2lbern erfd)lafft): bic finten
periculum afferre (3S8. »cm giftigen ^flanjen): nicbt ben Sebensfräftc burd) SBcin 3U erhalten, 3U beleben
f. femt, vitae spatio nihil demere (». Sranffjctten je.). fud)en, vino fulcire venas cadentes; vino reficere
Lebensgefährte, vitae socius (Begleiter auf et fulcire venas deficientes.
ben Sebcnöroegen; im 3u)3- a "d) 61. socius). -^ft eS lebcutff räf tig, vividus (uoller 2eben, doü Seift
- ScibenSgcfätyrtc, f.
b. u. Äraft). - vegetus (uoüer @efunbf;eit u. traft,
Lebensgefährtin, vitae socia (übfj. Begleiterin uoller 2eben u. (Energie).
auf ben SeöenSwegen, roie Cic. Font. 17, 39 »on ifcbcuijf unft, ars vitae ob. vivendi.
ber Sugenb). - aud) 61. socia (aua) als CJattin, |. Öcbctt^fürjc, vitae brevitas.
Plaut. Stich. 1, 2, 44 [99]. Sali. Jug. 80, 7). - Sft U'bettolauii, per omnem vitam; in vita; dum
e§ = Setbensgcfäfn-tin, f. b. - ftd) ein 2Mbcb,en als vivam; dum vixi; dum spirare potero; dum ani-
8. nehmen, alqam sihi sociam sumere: id) rotH mir ma spirabo mea.
eine Seben3= u. Seibensgefäfjrtin ausfudjen, eligam, lebenslänglich, qui, quae, quod viventi non
cum qua sum victurus, comitem laborum, sollici- adimitur (roae ^mbm. fo lange er lebt nia)t genom^
tudinum, curarum. men munus, sacerdotium u. annua, n. pl.
noirb, *>ß :

LcbenSgcifter, spiritus animalis, im 3\l)Q. aud) ß ai) - sempiternus. perpetuus, Adv. per-
geaalt]).
61. spiritus (ber bclebenbe §aud), nie im ^tur.). - petuo (eroig, immcrrodljrenb, 3^3. semp. amicus: u.
anima (bic bclebenbe ©ecle). - animus (bie 33efin= perp. censura, perp. archontes). - md)t jätjrlicfje,
nung).-bie fltcIjenbenS., spiritus fugiens: bie 8. »er= fonbern l. Stidjtet, judices non in annum constituti,
[äffen mid), animus ob. anima me relinquit: bie 8. sed perpetuä jurisdictione subnixi: l. Sträflinge,
teuren jurüd, animus redit; animam reeipio: ben in opus publicum perpetuo dati mit l. ©efängnip :

erfterbenben ScbenSgeiftern burd) etro. ju §ülfc fom= beftrafen, mit t. ©efängnife belegen, aetemis ob. sem-
men, cadentes venas fulcire alqä re (j33. vino); ve- piternis vineulis alqm punire: ^möm. I. oere^ren,
nas deficientes reficere et fulcire alqä re (j33. vino). *alqm sempiterno eultu prosequi.
LcbcttSgemtfj, vitae fruetus (bie ©eniefjung Lebenslauf, vitae cursus ob. curriculum. vi-
bes SebenS u. bas, roas man qcnicfjt). - ber beffere tae spatium. aetas (bie ©trede, bie ber äJcenfd) burd;=
S., vitae eultus: bie feineren Sebensgenüffe, eultus laufen mufc ob. fyat, bis er ans gid bes Sebcns ge=
delicatior (bcrfclbcn S'"b. berauben, eultum del. langt, bie 2ebenS3eit). - vita (bie Scbenöereigniffe
alei adimere). eines äßenfd;en, unb, fofern fie erjäfjlt roerben, bie
LcbcnSgcfdrirf)tc, f.
33tograpf)ie. SebenSbefdjreibung, f. söiograpfjie). - ben 2. »ollen
LcbenSglütf , vitae felicitas (bie ©liitffeligfcit ben, vitae cursum ob. curriculum conficere; vitae
bes SebenS). - vitae prosperitas (ber glürflidjc 3?ott spatium decurrere; aetatem decurrere. - feinen 8.
gang beö Sebenö). - vita fortunaque (glüd'ltcfjeS Se= erjätjfcn, vitam suam explicare: Qmbö. 8. 6efd)rei=
ben). - 3tnbö. 8. äerftören, *alcjs vitam fortunam- ben, f. Siograpfjie (abfaffen).
que everterc: ben ©öttern fein ganjeö 8. »erbanfen, Sicbcucilicbt, vita(u6et lux f. „Scben"). - Smbtn.
a diis omnem prosperitatem vitae habere. bas 2. auSblafen, luce ob: vita alqm privare.
LebcnSgröftc, in, iconicus (dxovrxöq). - ein iJcbcnSluft, aer, qui vitalem spiritum praebet
93ilb in 8., effigies iconica; simulacrum iconicum animantibus (bic bclebenbe Sltmofp^ärc). - vitalis
(bef. aus ©npö, (Stein tc): ein ©tanbbtlb in 8., sta- spiritus (ber bclebenbe §aud), 8e6ensf)aud) in ien
tua iconica: %mh: in 8. malen, alqm iconicum pin- lebenben öcfcf)öpfen\
gere: Spiegel in 2., specula totis paria corporibus. Vcbcnäluft, I) bie Sufr, bas Sebcn länger 3U gc-
LcbcttSgut, vitae bonum. nie|cn: vitae ob. lucis cupiditas. sävendi cupiditas.
LebctlSiMurl), spiritus vitalis ob. animalis. - - vitae amor (Siebe äum Seben, ©gf§. vitae odium).
im 3fö8- Dl Spiritus (3S. ber fficrjcnbe 2. fugiens
- ,
- II) bie ©enüffe beö SebenS: vitae jucunditateG
spiritus: biö 3U bem legten 2., usquead extremum IcbenStufttg, vitae ob. lucis cupidus (begierig,
spiritum). nod; länger 311 leben). - hilarus. hilaris (SebenSlup
LcbcnSjaljr, aetatis annus. - in baö jtoangtajte geigenb, ftoOTtnnig). - voluptatiobsequens(bcm 38et
2. treten, vicesimum aetatis annum ingredi: im gnügen nad;l)ängenb).
jroansigftcn 2. ftcfjen, vicesimum aetatis annum Lebensmittel, eibus. eibaria, orum, n. alimen-
agere (baß.: im 31». 2., vicesimum aetatis annum ta, orum, n. (©peifen, SebenSmtttel ftbt)., auefi ^ro«
agens): über ))a§ 3ioan3igftc 2. fnnauö fetm, vicesi- »iant eineä §eereö,|33.viginti di( nun coeta eibaria).
mum aetatis annum excessisse ob. egressum esse. - victus (2lÜcs, n.iao jut CeibeS ^alirung u. SRott}
IcbcnSftltg, prudens. - dexter. - callidus (f. burft gehört). - penus. copiae (ber Sottottj an Se=
„Sebenötlugbcit" hen ttntetfdjteb ber Subftft.). bcnömittcln, .l'hmbnorratl)). - frumentum. res fru-
LcbcnSftugljcit, prudentia (bic Äenntnijj bcö= mentaria (©etretoe, Joutage für ba3 $eet). - com-
jenigeu, roaS nur alö gut 3U wagten unb als frf;äb= meatus (ber ^rootant, fofern er ;ugcfü!)rt rotrö ob.
Sufuln ); oft »erb. frumentum et commeatus
-
üd) 31t oetmeiben |a6en). - dexteritas (bic Swift, ift f

ftcr) Saunen anbetet 3U finben unb ftd) fo 6e


in bic (roo bann comm. = alte übrigen Bebätfniffe auncr
liebtjumadjen, "iVliolfcnbcirl - calliditas (bet butd) bem ©etreibe). - aanona
(in fofetn bet SBottatfi in
ßrfabrung etrootbene [a)neu*e unb rid)tigc Sötidf, roo beut jäln-licbeu (i'rtrag bet Reibet befielt). - 8. auf ein
es hen eigenen SSottfjetl gilt). 3at)t, alimenta annua: copiae annuae: eine Stobt
LebeuSfrnft, vis vitalis (bic bclebcnbe ftraft in (;at laum nod) auf 15 Sage 8., aüindecim dierum

ber 3tatut). - animus. anima (baö bem Üötenfdjen in= alimenta urbi non amplius supersunt bie 8. fangen :

ttoßnenbe Sebensprincip, bie Sebensgeiftet, tu i\h- an 31t fcblcn, geben auf, eibua deficit; alimenta de-
d-v/uTjvtxöv). - vt nac ibic Ülbcrn, nlö Si(} ber 2e= ficiunt: bie 8. auf bem JJcarlte fteigen im greife,
bcnö!raft ob. i'räftc, f. Senilen u. $einbotf gu Hör. annona macello carior fit: 8. anf ajaffen, fttfi mit
in
sat. 2, 3, 153). - wate ber Öcift roeitcv nicljtö alä 2. »crfel;cn, res ad victum necessarias parare (übt).);
197 leben^mübe £eben3tücmbel 193

rem frumentariam providere, comparare. frumen- bensregeln entroerfen, vitae rationes suseipere, in
tum parare, comparare, conferre. commeatum prae- ^ugcnb, ab ineunte aetate: ^mbm. 2ebens=
ftüfjeftcr
parare (^ßrooiant im Kriege): für bcn 2Binter, ali- regeln geben, vivendi praeeepta alei dare: 2ebens=
menta in hiemem reponere (übb,. 2. für bcn 2ßin= regeln oon Qmb. bekommen, erlernen, agendi prae-
tcr aufbeimforen'i; t'rumentum in hiemem providere. eepta ab alqo aeeipere.
commeatum in hiemem parare(^ßromantimÄrtege): gebenöteife, vitae iter (im Sßitbe mit einer ei=
für bas £eer S. angaffen, bas £eer mit 2. Derfeb,en, genilidjen Steife, f. Sen. de brev. vit. 9 extr. Tac.
exercitui providere frumentum, commeatum: ann. 14, 54>. - vitae cursus. vitae ob. vivendi cur-
^mbm. bie 2. (ben ^ßrotuant) abfcbneiben, alqm com- riculum (Sebensbaljn, $93. feine 2. ooltenben, vitae
meatu (ob. commeatibus) intercludere ; alqm re cursum ob. vivendi curriculum conficere).
frumentariä excludere. SebCttöteijC, vitae blandimenta, n. pl.
tcbcnötttübc, vitä ob. vivendo fessus; vivendo ScbcnSreft, ber üeine, parva vitae pars, quae
lassus (f. „mübe" über fess. u. lass.). - Qft es = te= alei superest.
benofatt, f.
b. Sebcnörcttet, auetor salutis; vivendi auetor.
gebcnätnübtgfeü, f. 2ebensüberbrufj. - mein 2., salutis meae auetor; servator mei.
ÜcbcttÖOtbming, vitae ordo. - vitae ratio, vi- Scbcnöfftft, sueus ob. humor vitalis. - sueus
tae ratio atque institutio(2ebensplan). - eine ftrenge is, quo alimur(3cafirungefaftimmcnfdjltcb,enÄörper).

2. befolgen, *vitam severis legibus astringere: er lebcn^fatt, vitä satiatus. - semet ipse pertae-
befolgte folgenbe 2., ordinem vitae hunc tenuit. - sus (feiner fetbft überbrüfjtg). - icb, toerbe I. me vi- ,

Don feiner 2. nidjt abrocidjen, vitae ordinem non tae capit satietas: ia) bin {., me vitae taedet; me
deserere : in nid)ts oon ber gewohnten S. abroeicben; vitae cepit satietas: es mad^t etro. I., alqd vitae sa-
haud quidquam ex ordine vitae solito remittere: tietatem facit: id^ fterbc I., decedo tamquam con-
bisroeilen trnrb non biefer 2. in etroas abgeroidjen, viva satur (mü) Hör. sat. 1, 1, 120).
non numquam ex hoc ordine (vitae) aliqua mutan- Sebcn8fd)id:faTc, 3 mö §., vita alcjs. - bie k^
tur: jur (geroofjnten) 2. jurüdfeljren ad ordinem
, ten 2. 2>mbs. fd;veiben, scribere exitum alcjs.
vitae (solitum) reverti. Scbcnöfbicgcl, vitae speculum.
geben^bettobe, aetatis pars (Xljeü ber 2ebens= gebenöftrafe, f. 2;obesftrafe.
seit). - gradus aetatis (Stufe bes 2ebensalters, $8. gebenöftufe, aetatis gradus (j93. in omni aeta-
in omni - aetas (2ebensalter übt).,
aetatis gradu). tis gradu).
p8. media: u. quo in studio hominum quoque in- SebcnStag, vitae dies. - ber le^te 2., extremus
geniosissimorum otiosissimorumque totas aetates ob. supremus vitae dies dies ipse , quo alqs e vi-
;

videmus contritas). - vitae tempus (,3eitabfd)nitt ta excedit (excessit). - bef. im 931ur., bie 8ebett3=
bes 2ebens, j33. nullum est vitae tempus, in quo tage, aetas; vitae tempus: bie testen 2., extremum
non deceat leporem humanitatemque versari [in vitae tempus.
meldjer äßitj u. (Seift ausgefajloffen ift]). - aetatis ^cbcttctbntigt'ctt, vitae industria. - biefe 2.,
meae tempus (geitabftfmitt meines 2ebensalters, hoc vitae Studium (f. Cic. Cat. 1, 10, 26).
§93. ab optimarum artium studiis ac disciplina nul- SebenStbcüe, vitalia, ium, n. (j$B. bes Äopfcs,
lum aetatis meae tempus abhorruit). capitis).
Sebcnäjjfab, vitae via. - vitae tempus (2ebens= 2ebcnöttatttttr ä®. i<$) bin nom 2. erroadjt, som-
Seit). no solutus sum (Cic. somn. Scip. 9 extr.).
i*cbcn3bfltcb,tett, officia vitae. Iebcn§treu, vividus.
i*cbcmpt)\lo]opt)ie t etroa sapientia (bie Gin= iSebcttöüberbruf?, vivendi ob. vitae satietas
fidjt in bie 9jerf)ältniffe Der SDcenftfjen gegen einan= (bas Stattfenn bes 2ebens). - vitae fastidium ob.
ber). - ars vivendi, bene vivendi disciplina (Ä'unft taedium. vivendi taedium (Abneigung, dtel cor bem
ju leben übt).). - *praecepta ad usum vitae utilissi- 2eben aus lleberfättigung, SBfafirtfjeit, @gf^. vitae
rna, n. pl. (für ben Serfel;r bes2ebens fef;r nü^tictje amor). - vitae odium (§afj gegen bas 2eben wegen
^efjrem. - es <,eugt non 2., est sapientis. feiner 2Biberroärtigfeiteu). - vitae poenitentia (3teue
ifcbcutfpIaH, vitae ob. vivendi consilium; vitae über bas geführte 2eben). - id; empfinbe 2., vitae
instituturn; instituta vita; vitae propositum ; vitae satietas me cepit; vitae fastidium ob. odium me
ratio et institutio; vitae rationes; autf) bi. vita. - subit; vitae me taedet: aus 2., propter taedium vi-
einen 2. entroerfen, vivendi consilium ob. bi. vitam tae; taedio vitae.
constituere ($93. naef) feinem Naturell, ad naturae SebcnSuntfinnbe, *res ad vitam alcjs perti-
feinen 2. änöern, institutorum muta- nentes (llmftänbe, bie ^mbs. 2ebcn betreffen). - vita
tionfm facere; vitae propositum mutare. Lebenslauf).
ijcbcnöpnncip, a) ©runbftoff bes 2cbens: id ifcbcnSuntctljöft, l Unterhalt, 2ebens6ebürf=
per quod vivimaS. -jmitus ob. anima vitalis (2e= niffe.
bensljaua)). - bas iHegenroaffer ift bas 2. für bie i*cbcnööctbnit«if? r vitae genus (©attung bes
^Jflanjen, aquae anirnam herbifl vitalem ex caelo 2cbens). - vitae conditio (Stellung im 2ebcn). -vi-
deferunt: bas 2. ift bie ffiärmc, niliil vivitsincca- tae officium O-lierridjtung int 2ebcn). - vitae tem-
lore. —b) ©runblefnrcn für bas 2ebcn: vitae ratio pus (einzelne Soge bes 2ebens). - in jebem 2. , in
ob. rationes. - ein 2. oerfofgen, vitam ad certam allen 2ebensuer()ä(tniffcn, in omni vitae genere; in
rationis aormam dirigere. - btejenigen ^5ftia)tcn, ibus vitae ofneiis: auet; in omni vita: 2eutc in
n>eld)e bas 2. ber mcnfrf)lid)cn ©efeUJdjaft ftnb, id folgen 2ebenst)ev(;ä[tniffcn, hoc vitae genus sortiti.
am,qaod U neatarhominum ocietate.
.

VcbcutfucrfirbcrungogcfcUfcbaft, *societas,
tfcbcnöqucu', quelle, oin)t. roieber quae peennii aeeepts e posl mortem alicnjns su-
beutfdje Wusor. ). iiaf.. ,,2ebcnsprincip no. a". Mi pecuniae summam soluturam

Ücbentfrcqcl, vitae ob, vivendi ob. (in 93ejug ttil ac in $e reeipit.


auf bas üJcrfjalti . praeeeptum; ritae lex; Vcbcuc<JüOHbcI, vita(j95. vita melior: mein »o=
h'x. ratio (int $(ur. vitae
inraa; aueb, vitae rigev,ante ai (bie Sitten, bas 93e
rationi - allgemeine 2cbcnsrcgc(n, quae ad imi- tragen 3mbs., j9j. boni, mali). - fd;U'd;tcr, fdjänb
verharn vitam pertinentia praecipiuntur - fid)2c lidjer 2., vita turpis; vita inhoneste acta: einen
199 Seknlroärme lebfjaft 200

8. führen, turpiter, improbe


fcfilecfiieu, fdjetnblieben gcbetftctf , auf ber öaut, *macula colore suo
vivere: ein ehrbarer, tugenbfiafter 8., vita honesta, imaginem vergens.
in jeeinoris
sancta; vita honeste ob. per virtutem acta: einen Icbcrflctftg, *maculis colore suo in jeeinoris
tugenbfiaften 8. fuhren, honeste, sancte vivere: ein imaginem vergentibus insignis.
mufterfiafter S., eleganter acta vita: ein ausfcbjüei- Icbcrfranf, hepaticus \i]7taTtzög).
fenber 8., vita omnibus flagitiis ob. omnibus libi- üebcrfranffjcit, morbus jeeinoris. - morbus
dinibug dedita: einen aitsfcfjtüeifcnben 8. führen, hepatarius - vitium jeeinoris. - iefi fiabe eine 8.,
omnibus flagitiis ob. omnibus libidinibus deditum morbus hepatarius me agitat; jeeur cruciatur.
esse;luxuriadiffluere: einen »ernünftigen 8. führen, ifeberreim, SnitteloerS.
f.

vitam ad rationis normam dirigere: bie 2Iuf5cnfeite gebetuor)!, vale (f.


Ov. her. 13, 14: vix potuit
ctne§ ehrbaren 8. 3ur ©a)au tragen, *speciem prae dicere triste vale). - Qfmbm. 8. fagen salvere ob. ,

se ferre honeste viventium (»gl. 9Mgel§b. Stil. ©. valere alqm jubere; alei valedicere (naefiaug.):
93 f.). Smbrn. ein ficrjlicfieS 8. fagen, multam saiutem alei
ScbcnSttmnnc, calor vitalis ob. vitae. - bie 8. dicere: 3mbm. baS 8. fagen, auf immer 8.
(etjte
roirb rege gemacht, calor vitalis movetur bie 2. »er= : fagen, ultimum ob. supremum alei vale dicere:
läfjt i>en ganjen Äörper, totum corpus calor vitalis »on 3>mb. meggefien ofme 8. 311 fagen, alqm insalu-
relinquit: bie S.roicbcr geben, calorem vitae reddere. tatum relinquere (Virg. Aen. 9, 288): auS einer
2cbCtt3h)ftffcr, *aqua vitalis. ©efettfa)af t weggeben, ofine 8. ju fagen, clam se sub-
gcbcndtocg, vitae via. - vitae iter (j35. per in- ducere de circulo. - Unctg. einer ©aeöe 8. fagen, ,

sidiosum vitae iter). - ben richtigen 8. »erfolgen, alqd abjicere, »erftärft abjicere atque deponere
reetam vitae viam sequi. (auf eti». aSerjicfit letften, jiB. totam gloriam); se

2cbcn§rt)Ctfc, f. SebenSart no. I, b. abdicare alqä re (fiefi losfagen »on et:»., £8. se non
Scbcn3h)eiöJjcit,prudentia. - 3ft eS = 8cben§= modo consulotu, sed ctiam übertäte: u. se huma-
pfiilofopbic, f. b. nitate); renunciare alei rei (gleid;f. aufjagen, ent
feben^är), vivax. fagen, j5). publicis negotiis: bem ieben, ber Sßelt,
VeüciK^etrtjnt; j33. of)ne 8., mortuo similis: vitae: u. ostreis in omnem vitam): ber Xugenb 8.
fein S. »on ftcf) geben, veluti moribundum jacere fagen, nuncium remittere virtuti: icfi roerbe bem
ob. extendi. - 33ilb(., bu fiatteft noeb. fein 8. »on bir gorum u. ber Curie ein fierälicficS 8. fagen, multam
gegeben, te vivum nondum noverat quisquam. saiutem et foro dicam et curiae.
i£cbctl&%cit, vitae tempus ob. spatium. - aetas Icbbrtft, vegetus (geiftig aufgcjocdt unb lebhaft,
(ba§ Scben naefi feiner ,3eitbauer tibi). u. rclati» = , lebenSfrol) u. benieglia), munter u. fieitcr, it. i»a§ »on
bie SebenSjeit, in ber %mb. geraöe ftei^t, t>a§ 8eben§= foldjer älufgeroedtfieit jeugt). - vividus (lebenöfräftig
alter). - vitae cursus, curriculum (bie SebenSbaljn). u. »oll (Energie). - vigens (förperlicfi it. geiftig frifa)
- bie übrige 8., quod reliquum est vitae: bie gcii^e u. »ollh-äftig). - alacer (munter, lebhaft tn feinen
8. fiinburcfi, per omnem (ob. per totam) vitam; tot SJeroegungcn, foroofjt tbrperlia), als geiftig, u. beSfjalb
annos quot habeo (habes, babet), Cic: roäfireub met= aufgelegt u. aufgeräumt 311m .'panbcltO. - acer (»oll
ner 8., in vita: bie Äürje ber 8., exiguum vitae Reiter, energifefi). - concitatus(»oll Effect, mit Effect
curriculum et breve: bie 9catur (bie ©ottbeit) bat fcfireibenb, rebenb, ». 35ia)ter u. Stebner, f.
Quint. 10,
iöm natura exiguum vi-
eine furje 8. »erliebcn, ei 1, 90). - recens (nod; neu, frifefi u. beSfialb lebfiaft .

tae curriculum circumscripsit (ja niefit declit). - auf - celeber(geräufa)»oll,3afilrcia) befud;t,»on öertern,
8., b. i. IcbenSlanglicfi, i». ©gf^. desertus; 3S. celeberrima pars oppidi).
-
f.

ScbCttSjtcl, meta vivendi (baö 33i(ö »om giel lebhafte 3lugen, oculi vegeti eine l. Bewegung, mo-
:

in ber Rennbahn hergenommen, Macr. somn. Scip. tus vigens eine i. ftatbc, color vigens, acer: fefir I.
:

1, 6, 76: haec a physicis creclitur mota vivendi). (greQe)(^ac6e, color ardens,ardentissimus: ein l. ®e=
- vitae humanae perfectum spatium (bie ooUcnt>ete ftd)t, os et vultus alacrior ßnobe, puer alacer
: ein l.

33abn beö menfefilieben ScbcnS, ibid.). - 3ft eS = 8e= (ein munteren; puer vi vidi ingenii (»on (ebfiaftem,
benöenbe, f. (Snbe no. I, 2.-ba3 fiöcöftc 8., vitae flnis: lebenSträftigcm Naturell): I. §anbel, 'mercaturae
baS äufjerfte 8. beS -Menfcfien, in quantum potest celebritas et frequentia: eine l. dktie, oratio fer-
aetas humana protendi. vidior: ein l. SRebner, orator agens, calens in di-
8cbCtt8ätt)C(f , lex ob. conditio vitae-, conditio cendo (in SBejug auf bie Miaft, t>a$ Reiter, mit bem
ob. lex, qua nati sumus. - ba$ ift unfer 8., bafj mir er rebet): orator concitatus (in Bejitg auf baS Äffect
k. eä lege (ob. hoc fato ob. ita) nati sumus, ut
, »olle bet Siebe felfift): eine [. (leBenbtge) Sarftettung,
etc.; ita a natura generati sumus, ut etc.; hoc no- ©cfiilberung, f. lebenbig: ein l. Vortrag, actio paulo
bis propositum est, ut etc. agitatior: ein fefjr l. Vortrag, actio ardentior (ein
IcbcMJOU, vividus. glüfjenber): einen l. Vortrag fiaben, acerrimum esse
heftet, jeeur. - 35a3 griccJö. hepar {hnuQ)m\i ben in agendo; calere in agendo: eine l. 33orftcllung
banon abgeleiteten bepaticus^Trttr/*^?), üepatlzon opinio recens (f. Cic. Tusc. 3, 31, 75: mali prae-
(?j7ian'L,ojv) u. a. barf nur als t. t. in ber &ebicin sentis, ibid. \. 7. 14): fiel) eine l. Borftellung »on eti».
je. gebrauefit »erben. - SöilM., frei »on ber 8. reben maefien. •rem tamquam praesentem animo contem-
libere loqui: »on ber 8. weg fefireiben, liberius scri- plari: fid) eine febr l. Sorfteuung »on etro. madjen,
bere: »on ber 8. i»cg gefteben, liberrime profiteri. rem quam maxime intentis oculis, ut ajuiit. a<

Vcbcrbtumc, 'parnassia palustris (L.). rime contemplari: 3'"bm. eine fefir l. Sorftellitng
Icbcrbrnun, f. Icbcrfarbeit. »on eti». maefien, $ö. feinen ^»'»breni, *alcjs rei
ifcbcrdjcn, jeeusculam. imaginem exprimere, quae veluti in rem praesen-
Vcbctcntäünbuitfl, jeeur mflammatum. - *he- tem perducere audientes videatur: ein 1. Streit,
patitis (t. L). - fia'ufiger ©daueren jeigt eine 8. an, content ioacris: certaincn acreil.^Jettftreit. Mampf):
i'requens singultufl jeear intfammatuin esse signi- eS entftebt ein l. )efed)t, tit pagna acri certamine:
(
v

ticat. baS ©efetfii »outbe [eo^after, pugna incitata est:


SJcbcrfarbe, color jeeinoris. boS ©efetft rourbe roieber 1., pugna recruduit: eine
Icbcrfarbeit, =farbtg, colore suo in jeeinoris 1. Jreube empfinben, valde, vehementer laetari:td)
imaginem vergeilS. !onnte ilm niefit olme ben lebbafteüen Sdmterj an=
*.u Sectürc 202
201 Se5$afti3tö

fefjen,hunc non sirie magno dolore vidi: bie&anb= multam undique laxatis compagibus aquam tra-
lung I. macfjen, actionem commovere. Adv. ala- — here; omnibus compagibus aquam aeeipere: baä
eri aniino (munter). - acriter (mit \$euev, fjifcig, (Schiff ift I., na vis sorbet aquam; alvus navis baurit
üir. - gravitcr. cum vi (mit ßraft u. 9lad)brud).
. aquas: teef geworbene ©cf^iffe, quassae ob. quassatae
- penitus (tief im Snnetn, j23. empftuben, animo naves.
pereipere). - f. fämpfen, acriter, acri certamine Sccf, rima. - einen S.j befommen, fjaben, einen
pugnare: f. ben geinb »erfolgen, acriter instare großen 8. fjaöen, f. lect'.
hosti: 1. fpredjen, acriter, graviter dicere fervidiore ; fcsf cn r lingere (etro. feefen = genießenb ctro. auf=,
uti oratione: 3mb. I. an etro. erinnern, alqm acriter ab=, raeglecfen). - lambere, aud; mit bem 3"f. linguä
alcjs rei commonere. (an etro. (eefen = (edenb etro. berühren, belecfen; baf).
gcbfjaf tigf citr vigor griffe, bie frifdje 33e-
(bie aud) con ber Jfatnme); beibe: etro. ob. an etro,, alqd.
icfjaffenfjeit, forooljt beS SörperS, a(§ beö @eifte§).
- - lambitu detergere ((ecfenb abroifd)en, reinigen, roie
viriditas (eig. t>a$ grüne, frifdje äluilfeljen, jS. ber ba§ %f)iex feine jungen; f. abfeefen no. II bie <3tjn=
SBiefen ; bann uon ber frifdje beS ©eiftes>, f. Cic. de on.).- Xeüer f., catillare.
amic. 3, 11). - alacritas(bie üeunterfeit). - vis(Äraft, Seifen, ba§, linetus. lambitus (beibe jebod) nur
3'53. mentis). - gravitas. vehementia (9ladjbrud ; aße im 3lb(at. u. nietjt im golb. 3talt. üb(id)).
öret t)on ber 8. ber 9tebe). - celebritas. frequentia Ictfcr, a)©peifen: delicatus.
d. b) »on 3Jlen= —
^aufigfeit, 3:8. bes 33riefroedjfels\ epistolarum; cel. fd)en: *cuppediorum studiosus (ber gern Sed'erbiffen
audj bas häufige sBefudjtfegn, 3S. viae, loci). - mit ißt). - fastidii delicati (ber nur federe «Speifen ißt),
8., f. feötjaft (Adv.): er befifct »iel 8., multum ei vi- -id) bin nidjt f., nihil moror cuppedia: l. tfjun, li-
goris est: es oerfiert 3"tb. feine 8., viriditas alei gurrire.
aufertur: juerft befam ber Seift, bann auef) ber Kör- gctferbtffen, =bi^t^cn, eibus delicatus. - im
per feine 8. roieber, primo animus vigorem suum, 5ß(ur. bieSecfetbiffen, -blieben, cuppedia, orum,
deinde corpus quoque recuperavit. - 2. ber färben, n. ob. cuppediae, arum, f. eibi delicatiores (ledere
pigmentorum flos et color (auefj bilbf.in einer Siebe). ©peifen übfj.). - res ad epulandum exquisitissimae
- S. in öanbel u. Sßerfefjr, commercium frequens. (aii£>gefud}te ©egenftänbe für bie ^afcf). - bonae res
SebfÜrfjCtt, *libum mellitum. (bieguten Riffen, Sißd)en bei %afett im ©gffc. ber
lebloö, I) roas fein Seben r)at uon 9iatur: ina- übrigen Speifen, Nep. Ages. 8, 5, roo eg rooijf nur
nimus (unbefeelt, ©gfi$. animal). - vitä ob. vita et roörtftd)eUeberfe^ung bei entfpred)enben xa äyaQ-ä).
sensu carens (ofjne Seben, ofjne Seben u. 0efüf)Q. - - bella, n. pl. bellaria, n. pl. (ausgefud)te, nette
sine spiritu (ofjne 2ftfjem, 38. corpus). - mutus ©peifen, 3lafd)roerf). - ganeae opera, um, n.pl (fo=
(ftumm, roas feinen Saut, affo audj fein Sebensjeidjen fern fic 3U ben Slrtifefn ber ©djlemmerei gehören). -
uon ftcf» geben fann, $ß. mutae res). - febenbige u. gulae irritamenta, orum, n. pl. (fofern fie ben ©au=
(eblofe ©efdjöpfe, animalia et carentiaanimä: !>ie f. men reijen). - oblectameuta, n. (alä ©rgö^ungömit=
Jlatur, ea quae suut inanimata. - l. fenn, inanimum tef,0gf£. eibi, geroöfjnlid)e ©peifen). - etro. 311m &
esse; vitä ob. animä carere. II) roas bas" Seben— macfjen, alqd in gulae voluptatem vertere: biefer
oerloren f)at: a) eig.: exanimatus ob. (in ^ßrofa feit aSogel gefjört je^t 3U ben erften 8., baec ales nunc
Simus) exanimus u. exanimis (entfeelt). - exsanguis inter primas expetitur: aud) bieä gcfjört unter bie
(ofme Ü3fut, erbfaffet, toDt). - mortuus. exstinetus 8., est hoc quoque inter opera ganeae.
tobt - faft (., exstineto ob. mortuo similis (einem
. Sedieret, Sederfjafttgfeit, Sed'erbiffen.
.f.

Xooten ätjntic^, eig.); exanimatus. exsanguis (cor Icctcrbnft, f feder.


©cfjrcden 2c. gan$ auf3er Raffung, mefjr uneig.). b) — geeferbnftigfeit, cuppedia, ae, f. - ligurritio
bilöf., ofjne Äraft u. Seben: exsanguis (auefj »onber (3läfd)igfeit, baäScdertfjttn; beibe Cic. Tusc. 4, 1 1, 26).
Jtebe). fierfermauf, cuppes (Plaut, trin. 2, 1, 13 [239]).
Scbfofigf ext, Kangcl an iiraft u. Seben, nulla vis. - homo fastidii delicati (ein Slcnfa), ber einen »er=
ScbtOgc, mein, in vita; per omnem(ob. totam) öefdmtad f)at). - id) bin fein 8., nihil mo-
getrieften
vitam; dum vivo; quamdiu vixero. - tdj roerbc ifjn ror cuppedia: bie größten Seder minder, proceres
10 ausprügeln, bafs er fein S. an mid; Deuten fotf, gulae.
adeo eum depexum dabo, ut dum vivat semper me- Scctton, Vortrag eines Sef;rerä: schola (f.
I)
minerit mei. „©otfegium" u.„©tunbe", roo aud) ades übrige etroa
fceb^citen, bei meinen, dum vivo ob. vivam. dum fjierfjer ©efförige). - Sifbf., 3 mbm. eine S. (einen
:

vita suppetit mc vivo, quoad vivo ob. vita suppe- Serrocis) geben, eine 8. Ijaftcn, alqm verbis casti-
ditat o'o lange idj lebe). - vivus (afS ein Scbeuber, gare; alqm verberarc (Qu. Cic. b. Cic. ad farn. i6,
nod) lebenb, roie Nep. regg. 3. 4: Ipse Ptolemaeus, 26 in.): roegeu etro., alei verberationem alcjs rei
quurn vivus filio regnum tradidigßi dare {ib. 27 in.). — II) baä, roaö 3U fernen aufge=
Icrf^cn, cor Xu. Surft (jaben, auefj übtr., geben roirb, discenda ob. ediscenda, orum, n. - aud)
lam). - siti cruciari (uom Surft ge- idoöI pensum .
peinigt roerben). - naefj etroas f., ardenter siti Stcction&plan, *scholarum ratio.
alqd : fo fefjr lecfot er naef; unferem 23lute, tanta Scctionöücrijcicbnif?, 'scholaruin index.
tn bauriendi Scctüre, Jcctiolibrorum. aud; b(. lectio (boS 8e-
Scdi^cn, Das, ber ^ifcfje, au!. cium (jS. fen als «aiiDfung u. meton. ber Sefeftoff). - legendi
aesth - oas S. naefj etroas, sitis al< usus (bas Scfen als Hebung, j§8. continuus). - le-
ard< eendi Btudiam (©ifet für oas Sefen). - liliri, quos
Ictf, oon 2a)iffc;i, rimosas: rimaram pli adi ob. lecti. literae (bie iüüd)er, bie
1
-(. rceroen (einen kcd befommen ,
ul) leic, fefen foD ob. gclcfen i)abc). - bie S. beä Ei
rimas agere; rimia debiscere 00. i\r pluri- cero ob. Scinoftljcnes, lecti Cicero aal Demosthe-
ndj locil U e ''an fefjr nieten Stellen aus - etmai, ein roenig 8., lectiuncula ob. ^luv.
einanbergc^eni: icgn einen Sccf (jaben), laxatis
l. lectiuneulae: e. leidjtei;., iectio, quae neu st (Bit) 1

"»rnj. :
jiiam traberc ob. aeeip« re 'bura) bie iotellectu difficiliB: eine fräfüge »., Iectio fortior
^ugen SEBoffet jiefj« tinam trahere f^runb eine befummle, geroctfjlte S., Iectio certa: eine gonj
luppe rintoffen : iu'; r l.fenn einen großen Üeci (jabetv, uiurquid(id;c 8., Iectio sine Ulla dclectatione; in
203 Seher leer 204

tereffante (anjiebenbe) 2., quae est voluptati legere. dere). - I. nichts als 2C., nihil aliud nisi (f. Cic. de
- 2. ber Siebter, lectio carminum: nietfac^e 2. be§ imp. Pomp. 22, 64: nihil aliud nisi de hoste ac de
§omer, *consuetudo Homeri legendi. - %mb. jur laude cogitare; u. Cic. de amic. 6, 20: est enim
2. aufmuntern, excitare alqmad legendi Studium: amicitia nihil aliud nisi omuium divinarum huma-
fid)mit 2. befdjäftigen, lectioni operam dare: ich narumque rerum cum benevolentia et caritate con-
Bcfdjäftige mid; mit grieeb. 2., unb jroar mit ber 2. sensio).
ber platonifcbcn Schrift über ben Staat, lectioni Iccr, I) eig.: inanis in ob. auf roelchcm nichts
(teer,
Graecae operam dode re publica libros Piatonis le- ob. nicfjtS mefjr ift, ftctlt baS 2eere als etroaS ©ehalt-
gens: fitt) mit ber 2. eines Stiren (alten <Sdt)riftftet= lofeS bar, entroeber inbifferent ob. mitXabel, ©gf|.
lers>) befdjäftigen, librum veteris scriptoris legere plenus ob. instruetus). - nudus (btofj, entblöfjt, ftetlt
(bah. quum librum veteris scriptoris legebamus, baS 2eere als etroaS feiner nötigen 3'erbe Gntbeh-
Bei ber 2. elneS Sitten): fid; gern mit 2. kräftigen, renbeS bar, ©gfi}. ornatus, exornatus). - vaeuus
literisdelectari; librorum lectionedelectari (aufjer* (lebig, erlebigt, teer ob. lebig getaffen, fteltt baä 2eere
orbenttieb gern, mirificc): feine $eit n "f i>ie 2. ber atö ein Jreifcnn »on ctro. bar, atfo mit 2ob, ©gf^.
Siebter oerrcenben, tempus in poetis evolvendis occupatus,ob. eupbemiftifa) a(§ ein (Sntblöfjtfenn non
consumere: immer mit ctroasS 2. f)tn=
bie 9Jcorgcn3eit einem ©utc, bas früher "Da \mv ob. ba§ man in 23er=
bringen, in ber 2)i. fid; immer mit etroaiü 2. bcfd)äf= binbung mit einem öegcnftanbc erroartet Fjatte, alfo
tigen, matutina tempora lectiuneulis consumere: mit ^abef); werb. nudus atque inanis vaeuus atque
-

mit ber 2. einer Schrift £>efcr)ciftigtfenn, iutentum nudus. - purus (rein, nid)t bematt nid)t oerjiert). ,

esse libello eine leichte u.


: angenehme 2. »ornebmen, - epotus (auSgetrunfen, 333. amphoral - ein I. ©e=
remissius et dulcius aliquid legere: ^mbm. eine fäf3, vas inane-, vas epotum (f.
oben ju in. u. ep.).
leidste 2. geben, dare alei lectiouem, quae non sit - leer »on etro., vaeuus alqä re u. ab alqa re; nu-
intellectu difiicilis: roiffcnfd;aftltd;c 33ücber jur 2. dus alqä re. - ein I. £au§, domus inanis (in t>cm
hergeben, libros liberalium artium ad legendum nidjts iftübf;.); domus vacua (ein unbefe^teä, unbe-
praebere. - niel 2. haben multa legisse et pervo-
, roo^nteä): ein I. ^ferb, equus inanis (auf bem fein
lutasse (übt;, nict gelefen haben); multä lectionc Leiter u. aua) lein Sattel, ob. üb(). fein ©epäd ift);
mentem formasse. multis literis doctum esse (fid; equus vaeuus (ein ^ßferb, t>a% feiner 33ürbe lebig ge=
bitrcrj tüele 2. gebitbet haben): roieuiel 2. fjat ,bcr TOorbcn, btö j33. feinen Sietter abgemorfen f>at). -
9Jcann! quantum jur 2. aufmuntern, ex-
ille legit! : ein I. SBfatt tabella ob. charta inanis (ein 33(att, auf
citare ad legendi Studium: !jmbm. bie 2. entjichen, n)e(d;cm nicfjtS ftef>t übt;.); tabella ob. charta vacua
legendi solatium alei adimere. (ein nod) lecreS 331att, me(d)e§ aber nod) uoll gefd)rie=
ücber, corium (baä aus biden ^Iiierljäuten jube= ben K. roerben fann ob. fott). - ein l. 33(a(5, locus
rettete). - aluta (2ltaunleber, ob. fämifd;ce>, b. i. roci= inanis, inanis atque nudus (ein leerer, ober, roiifter
mit 2llaun unb
d;c§ u. gefdjmeibigcö 2eber, roctd;cs ^[a{j übf;.): locus vaeuus (entroeber mit 2ob, ein
©alläpfeln bereitet rourbe). - mollestra (ein Stüd freier, unbefe^ter, ob. mit Xabel, ein uon i>cm, roa3
Sdjaffcll jum 33ul5cn ber £>elme). - r>om 2. 3tcf)en, früher ba mar, entbiöfjter. So ift loc. vac. u. uoH=
gladium (e vagina) educere; gladium destriugere. ftänbig locus vaeuus arboribus bei Col. 3, 11, 3 ein
Icbcrartia, corio similis. freier,' uon Säumen niefit Befcfiattetct Sßla|, loc. vac.
gcbcvbaitb, (eines 33ud;cs>) *integumentum scor- subsellii ein auf einer San! leer gclaffener Splnö, ba=
teum. - Scbcrbcrcitcr, coriarius; coriorum con- mit ftd; ein 333. fpäter Sommenber nod; barauf fe=
fector (Spät.). ^en fann, aber loc. vaeuus cellae ein leerer 3^Iat5 in
£cbcrflafd)C, grofjc, ampulla scortea. einer 33orratb/ofammcr, uon bem baö, roaä auf ihm
Sebcraclb, corium forma publica percussum. lag, \tanb, fjinroeggenommen roorben, f.
Col. 12, 2,
i'cbci'baitbcl, treiben, *coria vendere ob. ven- 6). - ein I. 3ceft, "nidus inanis (in bem nichtä ift);
ditare. - iöcbcrljättbfer, *qui coria vendit ober nidus vaeuus (ein teer gemachtes, tote eä ber 35ogel
venditat. finbet, bem roä()renb feiner 2lbroeien[ieit bie jungen
Scbcrljorttifd), lorica. - ein bider 2., corporis geraubt finb; ugl. PI. 8, 18, 25. §. 66, roo ähnlich
tegumen praeduro corio consertum. vaeuum cubile reperire, v>. b. Xigermutter). - eine
Icbctfjorr, *duritie corio similis. l. Strafjc, via oecursu hominum vacua (eine tuen

2cbevftffcH,scortcuspulvinus(333.l;artcs>,durus). fdjenlecre, roogegen via inanis eine öbe, Klüfte 2rrafie


Icbcrit,a)*c corio factus. - corio consertus (au§ fenn roürbe). - mit teeren ^finben, f. >>anb: mit lec=
2cbcr jufammengefügt, 333. £>arnifd;, tegumen cor- ren 2afd;en fid) auä bem StouBe madien inanem ,

])oris). - scorteus {aitä gell). —


b) bitbt.: putidus profugere: l. 3urüdfominen, inanem redire, rererti:
troibcrroärtig, gc3iert, 333. Demostbcnes). - insulsus l. bei etro. ouäge^en, nihil auferre. - leer fcQn,
(abgcfdmtad't, 333. adolesccns: u. genus ridiculi). fte^Cll, inanem esse; vaeuum esse; vacare (333. tota
Icbtg, I) cig.: vaeuus. —
II) uncig.: a) unoert;ci= domus Buperior vacat, ftelit leer - bie :)!lietinen .

rathet, f.
cbclod. — b) frei, nicf;t gebunben: vaeuus, fd)uleu fie§en ob. finb leer, in rbetorum scholis so-
solutus, über - ber [Jeffein I., vineulis
(ab) alqa re. litudo est. - leer fci)n oon etm., vacare, vaeuum
solutus ob. cxsolutus: beö 3ctume§ [., frenis exso- esse (ab) alqa re. - leer marfjcu, exinanire (eine
lutus. - I. fei)it non dm., vacare (ab) alqa re; pgl. ©ao)e oon ibrem ganjen anhalte leer moä)en, fobafi
„frei". - Scbiflfcit, f. ©fielojtgfeit. nidjto melir baiin ift, roie lupa,
Justin. 33,2,5:
Icbicjfid), dumtaxat (nad; rtefitigem SMafj, genau amissis catulis, difltenta ubera exinanire cupiens;
genommen, eBen nur, jö. praeeepta dumtaxat hac- bann bef., roie unfer „auoleeven" = auoplimbent, Cic.
tenus (1. in ber SUJficfit] requirunt, ut etc.). - unice div. in Caecil. 4, 11: domos; u. Cic. agr. 2, 27,
(einjia U. allein, ciuo>c[)licnhcl; mir, 333. uti alqä re). 72: reges atque omnea gentes). - nudum atque
- Slufscibcin botb burdj solus, a, um (alleinig, 333. inanem reddere (ausleeren = auöpliin^crn, roie Cic.
[eb. mit :Küdfid;t auf bie (Sttmwtogte be§ 3Borte3, Verr. 2, 32, 84: domum ejus exornatam atque in-
rbi vim Bolam Iiii n<-iit=^- ob. burd; totus (,vi\ b«
; Btructam reddiderat nudam atque inanem). - va-
ibfl lebiglicl; beim Körper ftelien, tu totus liaores cuare. evacuare. vaeuum facere. vacuefacere (eine
in corpore ob. burd) ipse, a, am (er, [te, eo an u.
; Sad)e ifjveö Inhalts entlebigen, bef. um fie bann
für fid), j89. ipsam \ itam et mores honriuum osten- nrieber mit etroaä 2lnberem füllen ju fönnen, 333. ein
205 Seerbovm legen 206

gafj; leitete beibe aud) = ausräumen, 3S. ein§aus, Vcgationörötf), *a legationum consiliis; *qui
eine Söofmung, bamit ein 2lnberer t)ineinjie6en fann). est in legationibus a consiliis.
- exonerare (austoben, 3S. ein ©d)iff, einen SBagen, Scgatioitäfccretär, * legationum comes ab
aud) ben Seib). - exhaurire (aus|d)öpfcn, austrinfen, actis; *a literis legationum.
j33. einen Sedjer, poculum; bann aud) = ausptün= legen, ponere (im 2UIg.). - locare. collocare (mit
bern, 3S. bie ©taatscaffe). - exsiccare (austrodnen, Stusroafjl ob. 2lbficf;t einem Singe einen beftimmten
fajergtjaft ft. austrinken, 3S. lagoenas, Qu. Cic. Bei tylafy geben). - deponere (nieberlegen). - seponere.
Cic. ad fam. 16, 26, 2). - everrere et extergere reponere (bd ©eite legen). - in ob. auf etto. L, po-
(ausfeilen u. ausroifd)cn, fdEjer^aft für rein aus= nere, collocare in alqa re imponere alci rei ob. in
;

ptünbern, 3$. fanum, Cic. Verr. 2, 21, 52). - ex- alqm rem (alle brei aud} als 33cfa|ung in einen Drt,
pilare (ausptünbern, 3S. bie ©taatscaffe). - vastare 3$8. ©otbaten in eine ©tabt; og(. übt), „fjineiniegen").
(oerrcüften, 38. bie gelber 2c). - ben Xi)d) t. machen - reponere super alqa re (über etroas fjertegen, 353.
Bon etro., *tollere alqd de mensa: oon ©peifen, bi. §0(3 auf ben §erb, lignum super foco: ben §a(§
tollere eibos: ben Saum t. machen (oon 06ft), poma auf ben 3Jüden 3fmb§. collum in tergo alcjs o. e
, ,

detrahere arbori; poma demere ab arbore: bie 3Sogcl): man mu| ben tränten auf ben 33aud) L, in
geloer I. mad)en, ex agris demetere fruges atque ventrem collocari debet aeger. - um etro. {., f. f;er=
pereipere. - Icct löffelt, inanem relinquere (fo umlegen. - unter ettoas (., supponere, subjicere alci
baf? ntd)ts barauf= ober f)ineinfommt). - vaeuum re- rei ob. sub alqd; subdere alci rei (3*8. einen Soldj
linquere (jo bafj nod) etroas barauf= ober f)tneinfom= unter t>a<s Äiffen, pugionem pulvino). - an etro. I.,
men fann, g33. ein Statt, tabelkm, um fpäter etro. apponere, applicare, admovere alci ob. ad alqd;
barauf ju fdjreiben eine Sanf, subsellium, bamit
: aptare ob. aecommodare alci rei (anpaffenb anfü=
fid) fpäter Äommenbe barauf feigen fbnnen). - purum gen); ift e§ =
anstehen, f. b.: etroaö an bie ©onne L,
relinquere (rein (äffen, nicfjt bematen, nid;t »erjie» alqd exponere in sole (raenn es trodnen fott mit bem
ren, 3S. Säume, spatia). 3uf.: ut siccescat): §0(3 an ba§ geuer l, alimentum
II) uneig.: inanis (gef)attto§, oon Singen; gefjalt= dare igni ;
materiam igni praebere ; flammam ma-
los, aber oon fid) eingebttöet, o. 9)2enfd)en, f.
Äorte teriä alere: einen Stein unter benäßagen 1. (bamit
gu Cic. ad fam. 2, 17, 16. gabri 3U Sali. Jug. 64, 5). er nidjt forttaufe), fuleire lapide vehiculum, ut in
- vanus (gehaltlos ©runb, oon Singen; leer
u. ofjne vestigio quiescat: etro. jroifd)en bie^teiöer bes2Bol;[=
u. roinbig, oaf;. betrügerifd), abenteuertid), oon 2ften= gerudjs roegen ic.) L, inserere alqd vestimentis. -
fd;en, wie Sali. Cat. 20, 3: vana ingenia). - omnis ben ginger auf etro. I., bie £anb, ben Sieget an ob.
eruditionis expers atque ignarus. omnium rerum nor etro. t., f. ginger 2c.: etro. »or klugen I., ante
rudis (offne alle Sitöung, ofjne alle Äenntniffe, oon oculos ponere; exponere ante oculos. subjicere
2Kenfd)en). - leere Sßorte, verba inauia; voces ina- oculis ob. ante oculos (eig. u. üötr., 3ur S8etrao)tung
nes; sermo inanis; sermo vanus (teercs u. roinbigeä mit bem förpert. u. getfttgen 2luge). - ans £>er3 I.,
G5efd)roä$) : ber, roetd)er foCcfje madjt, ein 1 ©djroätjer, f. §er3.
- einen ©inn, eine Sebeiitung in etro. t., f.
homo vanus Apollin. b. Gell. 18, 4. §. 10): ein I.
(f. l;ineintegen. - etro. trodren I., siccare (3S. Pompti-
SBortf djtoalf inanis verborum sonitus ein f. üRame,
, : nas paludes). - (gier t., ovagignere (@ier erzeugen):
nomen inane: ofme 3Baf)rl)ett ift bie greunbfd)aft ova edere, facere, parere, ponere (fie oon fief; ge=
ein 1. Same, sine veritate nomen amicitiae valere ben, gteicfjf. gebären).
non potest 1. Gomptimente, verba inania ob. mera:
: fiel) cubare. decumbere (um
legen, a) 0. 5ßerf. :

bas finb 1. Gompfimcnte, verba istaec sunt: einSrief 3U fdjtafen). - aecumbere (um 311 fpeifen). - aegrö
ooll l. Gompt., inanis sermo literarum: 1. Hoffnung, valetudine oppressum decumbere (betttägerig roer=
spes inanis, vana: t. öepränge, pompa (f. Cic. de or. ben). - fid) auf ob. in etroas l., recumbere in alqa
2, 72, 294. Sen. ben. 2, 13, 2). re (393. in herba: u. exedrä lectulo posito); se ab-
Seerbatm, hira (Paul. Diac. p. 101, 6 burd) jicere in alqa re (|33. in herba). - fid; auf ob. über
-tinum jejunum erfrört). etro. t., ineumberein ob. super alqd. - fid) 3U £tfd)e t.,
&eerc,$lcetf)cit,inanitas (eig.u. uneig.). -inane. f.Xifdj: fid) mit bem©d)iffe an§ Sanb, näfjer ans^.t.,
vaeuitas. vaeuum (eig., f.
„teer" ben Unterfd). ber navem applicare ad terram, propius terram. - Uneig.,
2tojectt.). - vanitas (uneig., bie @?f;a(tlofigfcit' einer fid) etro. oorl'(ugent.,sibi alqd ante oculos ponere ob.
©ad)e; bann aud) geiftige 2eerf;cit, g(ad;i;eit, Gf;a= proponcre; u. bi. sibi alqd proponere. - fid) auf etro.
raftertofigfeit eines Hicnfd)en).- in gmo. ift gän,^= legen, a) anfangen etro. 3U ttntn, coepisse mit £$n^
Iid)e &.(an ftenntniffen), alqs omnis omnino erudi- finit. (j33. fief; aufs Sitten t., orare, rogare coepisse:
tionis expers atque ignarus est; alqs est omnium fid) aufs Seugncn t., negare coepisse [aber aud;, bod)
rerum rudis. rttd)t bei (Sic. u. (Säfar, infitias ire]: fid) aufs ©cfjmei=
teeren, i. „teer mad)en" unter „teer". d)etn t.,blandiri coepisse: fid; auf bie liebcrtid)e©eite
Ücfye, f. ^ippe. legen, luxuriari coepisse: fid) aufs Sügen t., men-
fcfjal, f. gcfetjtid). dacio uti coepisse). - descendere ad alqd (ju etro.
Legalität, f.
('kfe£tid)feit. ats bem Seiten u. Steufjerften fid) oerfteigen, fid; oer=
'-Jccjat, bas,Legatum; ob. ^tur. legata, orum, n. ftet;en, 3S. ad aecusandum ob. ad aecusationes: u.
-oj. umjdjr.. quae legata est (alci ab alqo). ad preces). — ß) fid; einer 5öefd;äfttgung, 5Biffen=
- -mbrn. ein i:egat ausfegen, oermadjen, 3mb. mit fdjaft f;ingeben: operam dare alci rei (3Jtüf;e oer=
e. & beoenfen, legattun alciscribere ob.ascribere; roenben auf 38. auf Seetüre, lectioni: auf bie
etro.,
alqt equi ($93. omnes dc- 'iüiffenfd)nften, Btudiis literarum: auf Sergbau, me-
: es t)at 3mb. in 3mt>5. Xeftamcnte ein ü., talhs: auf bas Saitcnfpict, fidibus traetandis: auf
es vintbm. in ,Vnbs. leftamente eini;egat ausge-
ift SJtatcrei, pingendo). - dare se alci rei (3S. rei mi-
fegt roorDen, - itum habet in tamen- litari, rei rusticae: u. historiae, philosophiae). -
mit e. S bconcfjt, legatario ein t'. baar tud( n coepisse ob. bl. studere (anfangen
auo*,a()U'n, pecaniam, qnae h pra< entern feinen (Sifer auf etro. 311 rtd;tcn, ob. feinen (vifer auf
Legate u. Crrbfd;aftcn an^uncl;
Ot etro. rid)teu, eultarae: 11. literis: u. medi-
men, jus capiendi legata bereditatesqae. cinae: u. jorietlegibu idis). - studia po-
'

i'cflat, otr, in alqa re (feine ,yorjd;ungen auf etro. richten,


207 Segenbe le^ixfjaft 208

333. in rerum contemplatione). - fiel) mit 6ifer auf ctus: 00IX 8., lutosus: bem 8. gletcr), ätjnlid^ lutu- ,

etro. legen,incumbere in ob. ad alqd (j33. in id Stu- lentus: mit 2. beftreidjen, über3ief)en, f. leimen.
dium, in quo estis, incumbite: u. omni studio ad Lchmbacfftcin, later terrenus (23adftein aus
parandam classem incubuerunt).- fid; ganj auf cttD. förbe). - aus Seljmbadftcinen gebaut, luteus-, luto
f., totum se ponere in alqa re ($33. in contemplan- factus ob. construetus.
dis rebus perspiciendisque); totum se collocare in lehnten, iutare. delutare. luto oblinere (mit Sefjm
alqa re (j33. in cognitione et scientia)-, in una re beftreidjen). - luto contegere ob. integere (mit Sel;m
quasi tabernaculum vitae suae collocare (3S. in una bebeden).
philosophia). - id)mid; f)auptfäd;lid; u. aus=
fyabc Lehmgrube, *luti fodina.
fdjlicfjlid; auf gried;ifd;e Stteratur gelegt, opera mihi Sct)m$anÖ, aedificium luteum. - ein üeines 8.,
prineeps et prope omnis in literis diseiplinisque aediculae luto faetae; aediculae luteae.
Graecis sumpta est. — b) uon Singen ; tfo. fid) auf Sc^möättörfjcn, Lc^m^üttc, aediculae lu-
etro. legen, incumbere in alqd (,§33. in parietem, u. teae; aediculae luto faetae.
- 3jn§Bef.:
Saften). a) fid; nieberlegen, oom©etreibe: lcf)mirf)t, lutulentus. - Icljutig, lutosus.
procumbere. ß) — nadjlaffen, aufhören: residere (im Sctjmftütf, lutea gleba.
21%, tf8. tumor residit: u. ventus residit: u. ira Sc^mtnanb, paries luteus. paries luto factus
residit). - considere. remittere (forooljl u. üffiinbe, ob. cunstructus. paries latere terreno factus (im
als u. Seibenfdjaften). - subsidere (u. SBinb u. 3BeI= 2CUg.). - maceria (als 33efriebigung um einen ©ar=
len).- conquiescere (rufjen, aufhören, äS.o.Sc^roeifj). ten, ^>of je.). - üctymtocvt, lutamentum; opus lu-

- conticescere (glcid;f. fdjroeigen, uerftummen, o.2Utf<= teum.


rul;r,oon öer Sßutf» u.bgl.).- defervescere (ausbrau= 1. Seljn, bas, I) ein nerlieljenes Siedet: benefi-

fen, d. Seibcnfdjaften, g23. u. 3om, °- bev 33egierbe, cium. - *feudum (t. t.). —
II) Sefjngut: *praedium
bem - finem habere (ein (Snbe fjaben ob. nef;=
ßifer). velutfiduciariumdatum.-*prae(liumbeneficiarium.
men, 533. quomodo finem haberet priusquam est 2. 2cl)n, bie, b. i 23e(el)mmg, jSB. 3mb. ein ©ut
ulta ulciscendi libido ?). - ber ftarle Söinb l)<xt fid; in bie 8. (als 2.) geben, *praedium velut fiduciarium
ganj gelegt, veuti vis omnis cecldit. alei dare: ein ©ut als (3ur) 2. erhalten, *praedium
Öcgcn&c, I) ttmfdjrift um eine SRünje: *inscri- velut fiduciarium ab alqo aeeipere.
ptio marginis. —
II) (Srsäljhmg, a) £eittgengefd;id;te: Icljnbar , *beneficii capax (uon ^erf.-, im fpät.
*vita hominis saneti-, *res ab homine saneto gesta. Suriftenlatein feudi capax et potens). - qui, quae,
- at§ t. t. aud) *legenda. —
b) fabelhafte 0efd)td;te quod velut beneficium dari potest(oon £aa)en-, im
libl).: fabula. Quriftcnfatein feudalis).
ScgcttbcnbncC), *liber, qui est de rebus ab ho- Scljttbricf, *literae beneficiariae.
minibus sanetis gestis. - nlg 1. 1. aud) *liber legen- Sc^nbienft, *officia a beneficiario ob. a diente
darum. praestanda.
Scgcttbcnfchteiber, *scriptor rerum ab ho- ifcl)itc I) um ftdj an3ulef)nen: reclinatorium
,

minibus sanetis gestarum. - als 1. 1. aud) *scriptor (Gloss. vet. b. Barth 'ade. 35, 22). - *adminiculum,
legendarum. in quod reclinatur. - arcus sellae (bie bogenförmige
Scgejcit, partus tempus. Se^ne am 8elmftul;l). - lorica (33ruftroe()rj. — II) ob*
Leghenne, *gallina ova gignens. - gallina ad I;ängige ©eite eines 33erges: fastigium (im 2111g.). -
partum apposita (bie 5um 2(usbrütcn tauglid; ift). declivitas (»on oben aus betrachtet). - aeclivitas (uon
Legion, legio. - übtr., itjre Qaljl ift 8., nume- unten aus betrachtet). - eine breite 8., declivis la-
ruseorum est ingens genus eorum est ;
infinitum. titudo.
Lcgionöfotbat, miles legionarius. Scfjncib, f. 8efjnscib.
legtreu, mit einer äRctffe »eiferen: temperare
I) 1. lehnen, tr. etmas an eticas leimen: ac-
I) v.

(333. aes). - mit fiupfer legirtes ©olb, aurum aero- clinare, appiieare alqd alei rei ob. ad alqd (beibc
sum. — II = Derma d;en no. II, nx f. aud; = gan3 nafje an ctmas anlegen Ü6I;.). - bie 8ci=
legitim, legitimus (jS3. potestas, Imperium). - ter an bie Stauer 1., scalas ad mumm appiieare:
ein I. (Viifftcnfjaus, legitimo ob. longo imperio fun- bas Sager an ben Jyluti, an ben .vuigel 1., castra ap-
data domus. piieare flumini; castra aeclinare tumulo: an bie
Legitimation, I) Beglaubigung: rides. - aueto- SBanb gelernt, parieti applicitus (aud; v. 3perf.). —
ritas (imxd) perjönlidjcs ©eroicfjt). - 511 meiner 8., II) v. r. fid; lcl;uen: fastigatum esse. - aeclivem ob.
ut mihi fides sit, habeatur. —
II) 3icd)tferttgung: declivem esse (f. „8cl;ne" no. II bie Subftft.). - fid;
defensio; purgatio. - ju meiner 8., *ut me culpa an ob. auf etwas 1., aeclinari alei rei. se aeclinare
ob. suspicione liberem, exsolvam. alei rei ob. in alqd. applicari ob. se appiieare alei
legitimiven, I) beglaubigen: fidem facerc alei rei ob. ad alqd (im 3ulg.). - anuiti alei rei ob. ad
rei. - fid; [eg., $3. als Sicifeuber (burd) einen $afj), alqd (ftd; ftü|enb an et», anlehnen). - alei rei ob.
*itmeri fidem faceresyngrapho: als©efanbtcr(burtf) in alqd ob. in alqo inniti. alei rei ob. in alqd in-
bau Grcbiti»fd;retben),*legationi fidem facere literis cumbere (fid; auf etroas ftütjcn). - reclinari in alqd
publicis: als SBittenber, probare causam. II) rcd;t= — (fid) mit bem Jtücfen an ob. auf etiuas leimen). - fia)
fortigen: defendere (ocrtt)eibigen). - excusare (ent= auf einen Stab 1 baculo incumbere, inniti: fid) auf
,

fctmlbigcu). - ein unobclidics Rinb I., *nothum legi- ben (Ellenbogen L, in cubitum inniti.
time natum pronunciare. 2. lehnen, I) v. tr. leiten, f.
borgen. — II) r.

Legitimität, jus. - bie 2. bes Xfjious, Imperium intr. als 8e§n »on 3 mD abfjängen: etioa ab alqo
.

legitimum. - auf 2. (beä Ebrons) begriinbet, legi- velut fiduciarium datum esse (f. Seb^n); beneficium
timo ob. longo imperio fuudatus (jS8, <yürftenf;aus, esse.
domus). 1. Scljttcrbc, bas, emphvteusis \t u<pvrevoi<; r
t

Lehbc, ager intactus (al§ nod) von feinem ©pa fpät. JCt.).
ten ob. Pfluge Berührtes 8anb). - locus asper (aI8 2.Lcfjncrbc, ber, "heres praedii velut tiducia-
raul)er, uncultinirtei Drt). rii: *beres praedii beneficiarii.
Lehm, lutum. - mit Spreu nermifd;tev 8., lutum Lehngut, f. 1. Vebn no. II.
palatum: aus ü., luteus; luto factus ob. constru- Ichnhaft, clientelae necessitudine obligatus.
209 £c(;nred)t Sefjrcn 210

Sfcfjnrccbt, *eae leges, quae ad praedia bcne- gute Setjrcn geben, alqm praeeeptis salutaribus ad-
liciaria pertinent; *jus feudale (t. t.). juvare gieb mir gegen biefcä gute Scbren, adversus
:

Scbuccib, *sacrarnentun],quodpatrouo dicitur. haec me doce aliquid: er lebt nidjt nad) feinen Set)=
VcbuChetr, *patronus; * dominus feudi (t. t.). reu, aliter vivit quam vivendum esse praeeipit:
Vciiu>?mann, *cliens. - *beneficiarius. - *va- 3mbä. Set)ren nadjfommcn, alcjs praeeeptis parere;
sallus i
f. 1. 1. alcjs praeeepta sequi. - jur 8. bienen, documento
ücl)ttcipflirf)tr *uecessitudo clientelae. esse (aud) = 3ur Sßarnung bienen): fief) eine S. auä
Sc^ne'träget, *qui pro beneficiario est. etroas nelmten, documentum sibicapere ex alqare:
Vcljnftufjl, cathedra (xctQ-iöga), rein lat. arci- fiel) etro. jur S. nebmen, ob. bienen laffen, alqd sibi

sellium sella ob. (Keiner) sellula arcuata (ber mit


,
documeuto habere; alqd pro disciplina et praeee-
bogenförmiger 8ef)ne oerfetjenc Seffel be§ gricd). u. ptis habere (f. Caes. b. c. 3, 10, 4). - 8. annehmen
com. 8uru«3). - sella obiiquis anconibus fabricata (= ftd) töarnen laffen), monentem audire; monenti
iöcr mit 3roei fotogen 2lrmen nerfeljene ©effel, ber obsequi; bene monenti oboedire; bene monentem
ürmfiuhi, Cael. Aur. eurem. 2, 1, 46). sequi. —
b) ber ,3ufammcnf)ang non äB3at)rtjeitert,
SefjttÖÖCtbanb, *clieutelae necessitudo. ber Inbegriff oon SBorfd)riften doctrina. praeeepta,
:

Lehramt, doetoris, raagistri, professoris partes, omni, n. (^orfdjriften). - ratio (Sfjeorie). - formula
muuus. - professio (bas 8. als gadj, meines Qmb. ((Srunbfn^, ben man aufftellt). - bie 8. oon etniaä,
betreibt, $5. sapieutiae, medicinae). - bas 8. ber quae traduntur et praeeipiuntur de alqa re (gS5.
Serebfamfeit ^mbm. übertragen, *docendaeeloquen- uon ben ?ßflid6ten ; de offieiis); quae ad alqd perti-
tiae muuus mandarealei: bteSei)rämterfinbgetl)cilt, neutia praeeipiuntur (3 sö. ad universam vitam);
uivisae professionum vices sunt. - ein 8. nerroaltcn, praeeepta. quibus demonstratio alqd (j35. tranquil-
".
^etjrer o'eon). litas animi); aud) (bie5ßorftf;riften als im .Qufmivmcn»
Sc^tanftalt, f. 2dmle. bang ftetjenb gebaajt) praeeeptum, quo demonstra-
Sc^rart, docendi ratio. - genus diseiplinae. ge- tur alqd (gSB. illud Democriti salutare praeeeptum,
nus institueudi (Unterridjtsart 323. novum genus ,
quo demonstratur tranquillitas auimi, 2)emocrit3
diseiplinae instituere: u. nostrum instituendi ge- l)cilfame 8cl)re non ber ©ee(enrut)e).- bie 8. uon ©Ott,
uus esse paulo eruditius non iguoras). - bie <2ocra= tbeologia (9-toloyla): bie 8. uon etroas uortragen,
tifcfje 8., disserendi ratio a Socrate profeeta. praeeipere de alqa re: bie 8. non bcn^flidjten burct)=
Icbr6nr, doeibilis (®gj£. indoeibilis, Spät.). - gefjen, praeeepta officii persequi: na et) feiner 8. le=
ob. umfcfjr. qui, quae, quod doceri potest. ben, ex formula sua vivere: an bie 8. non ben Ur=
Scbtbcgicrbc, *docendi cupiditas. faetjen fct)lief3t fid; bie 8. non ben SäHrfungen an, con-
lehr begierig, *docendi cupidus. junetus huic causarum loco ille locus est, qui effi-
£cbtbcgriff, *suinma doctrinae. citur ex causis.
8ch,rbrtcf, *literae tirocinii pc-siti testes. - üc^tcifcr, docendi Studium (©gf£. Studium di-
^mbm. einen X. geben, *tirociuium rite posi
positum te- scendi, Semeifer). m
stari litcris. (ehren, etroas, docere aud) = bartbuu,
s
(tut 3lIIg.,
^cfjrbucf), ber ©efdjidjte 2C, *libcr, qui est de geigen, beroeifen; prägn. = Sefircr femt). -
u abfol.
bistoria ob. in quo historia traditur. - 3ft ei = praeeipere alqd u. de alqa re. praeeepta dare de
öanbbud), f. b. - bie ©djriften bes -Jlrdumebes u. ber alqa re (SSorfcbriften, Siegeln geben, foroo(j( eingeht,
übrigen, roeterje 8et)rbücbcr ber ilrt gefebrieben baben, ali im 3f^)8v * n ^ e 3 Ut3 ÜU f praftifebe %a&z). - tra-
Arcbimedis libri et ceterorum. qui ejusdem gene- dere (vortragen, §33. bie ®cfdjia)te, bie Siegeln einer
ris praeeepta eonscripserunt: 2(rcf)imebes fjatte ein ftunft 2C. ; ngl. non eodem tempore tradi omuia et
8. über bie Dcea)anif gefcfjrieben, Archimedes de ma-
s
pereipi possunt, nid;t 2(lleä tann auf einmal gcleljrt
chinationibus praeeepta couscripsit: ein 8.ber23au= u. gelernt werben). - profiteri (ftet) JU etroas öffent=
fünft herausgeben, praeeepta arebitecturae edere. tief» befennen, eö öffentlich (ctjren). - ostendere. de-

^cbrbutfcf), f. 8ebrling. m
clarare (jeigeu, bartf)un). - S b. lefjren, alqm insti-
8cbrcuriu£, Gurfus. f. tuere, erudire (tfjn uuterroeifen, (e^tereö bef. einen
iici)VC, lj Unterroeifung: institutio. - disciplina Anfänger); alqm condocefacere(abrict)tcn,eiuXbier).
(Unterricht). - praeeeptio (35orfcf)rtft, in etro., alcjs - 3mb. etroas Icbren, docere alqm alqd (im Slffg.:
- Gincn bei $>mb. in bie 8etjre geben, alqm alei 33eifpie(e f.
„8el)rer"; nerfdj. oon edocere alqm alqd
in diseiplinam tradere: bei ^mo. in ber 8el)re fterjen, ob. de re, b. i. über einen beftimmten ©egenftanb ge=
in alcjs disciplina esse; alcjs tabernae alumnum naue 21usfunft geben); instituere, erudire alqm alqa
esse (f. Tac. ann. 15, 34, 3, roo tabernae sutrinae re, in alqa rc (f. uortjer); tradere alei alqd (f. nor=
", b. i. bei einem Sctmfter in ber 8. Ijerj; imbuerc alqm alqa re i^jmbm. etroas beibrin»
flehen . - üncig., ^mb. übel in bie 8. netnnen, alqm gen auf eine gait3 natür(id)e ieid;te SBeife, 323. bura)
bin re I.iv. 9, 43. §. 18). II) — Umgang; ba(;er oft mit bem Jcbbgr. bei nur Dbcr= s

was gelehrt roiro ob. roas jur 8ef)rc Dient, a) eine flädjlidjen). - ju 31om (., Romae docere: öffentlich
iSorfdjrif t : praeeeptum 'im 2lüg.). - documentum (im Auftrag beö ©taattS) 1., docere publice juve-
iroas $ur 8ei;re bient, bcletjrenbe Erinnerung, 2öar= lii"-. - Die ^-olge (ber Ausgang, ®rfoIg) roirb es let)=

nung - . . onitio (bie roarnenbe Griunerung); «erb. ren, docebit post exitus. docebit eventus (ugl. Virg.
admoniti - dogma, atis, n.(66ypa, ... Arn. 523. Liv. 22, 39, 10): bie Erfahrung bat
."),

c> rein lat.d* cretamu. (tuu^aua.) placitum(@runb°


, mia) biefeo gelehrt, hoc (ijuod) me doeuit usus (PI.
faäeines^lnlofouljtn 2C.,f.„^runDfatj"bcn Untirjrf).). ep. 1, 20, 12): bie Grfaljrung l)at gcleljrt ju jc, do-
-bie8elu' lofopbie, praeeepta phüosopniae cuit asas in. folg. Anfinit. (Col. 7, 2, 4): bie ,"yolge
«ob. Bapientiae) oo. pbiloflopbonuii 'od. Bapientom): roirb lefjren. oafj er rooljl baran getljan Ijabe, docu-
bie 8ebren u. ©runofei^e Der ^(nlofoplue, praeeepta mento erunl äequentiaeum beneieciBse.-©srüd)to v
-titiita philo oie 8eljren ber illoral, s
Jiot(j leljrt beten, adversae res admonent rehgionum
pta ofneii. - eine gute ^., praeeeptum utile I

praeceptani
uüjjiicfje/, eine fjeUfame), Schreit, ou'j, institutio. eruditio (Unterroeifung,
am. eine 8 (£ecnon) geben bitbl.), f. 8cction: er. bef. in oejug auf Anfänger). - ob. bura) docere,
u geben, praeeepta dar»; ,mbm. int Seiten feijr gefdndt, mstituendo docendoqi e
211 £eb,rer 8et)rmetfterin 212

peritissimus burd) 8. lernen nur, homines dum do-


: i*el)iccf}chalt, praeeeptoris merces. - ber 2.
cent discunt. 2>mbs\, merces, qua alqs docet. SSgl. „Sefjrgelb".
Setter, doctor (fofern er als ötunbtgcr einer 2ßif= Sekretin, f. Seljrmeiftertn.
fenfefjaft ob. Äunft 2lnbere barin unterroeift u. ifjnen Scljrcrruf; j95. ftet) einen 2. erroerben, ad fa-
grünblidje Äenntnifs bauon beibringt; bie 2lngabe ber mam dignitatemque docendo pervenire.
2Biffenfd)aft ob. Äunft, roelclje er l'cfjrt, roirb entroe« Scijrcrftellc, f. Seljramt.
ber burd) bot ©enit. ob. burd) ein entfprerljenbeä ?tb= ScfyrcrfDnobc, f. Seljrerconfcrenä.
jeet. gemacht, j33. ein 2. ber freien fünfte, überalium ^ehrtvniohnitug, *domus praeeeptoris. - als
artium doctor: ber Serebfamfeit, doctor dicendi; 3(mtGroolmung, *domus publica praeeeptoris usui
doctor rhetoricus). - magister (in fofern er feiner destinata.
2Mfenfcfjaft ob. Äunft mädjtig ift unb im Serljältnifj gj"t es = Sef)ramt, f. b. -
8cf)rf ödj, diseiplina. -
ju feinen ©djülern ob. aud; als* SSorfteljcr einer 2(n« örammatifer, eine Dlotabilität im 2.,
ein geroiffer
ftalt 3Raa)t, anfeuert f;at, j33. ein 8. ber 93crebfam= grammaticus quidam primae in docendo celebri-
feit, eloquentiae magister: ein 2. ber SBaljrFjeit u. tatis.
Sugenb, veritatis et virtutis magister). - praeeeptor icfjrf rihifl, a) fäl;ig jum 2ef;ren : aptus ad docen-
(fofern er Stnroeifung ob. Stegein jur 2tnroenbung u. dum. — b) gelehrig: docilis.
2lusn6ung einer SBi'ffenfdjaft ob. Äunft (riebt, }33. ein gctjrfahiflfcit,' a) = Sel;rgefd)id'lid;feit, m. f.

8. in ben eblen Äünften, bonarum artium praece- b) ©clebrigtett : docilitas.
ptor: 2. ber SUienfctjtjeit, praec. generis humani). - üefirfrei^eit, *libertas docendi quae velis. -
explicator (Sarlcgcr einer Sötffcnfdjaft, fö. ber ©e= *lingua in docendo libera. - auf einer Unioerfität
rerum). - professor (ein öffentlicher Seljrer,
fcr)tct)te, l)crrfd)t 2., *in academia docere quae veüs beet.
j93. ber sapientiac ein 2. ber @ramma=
Sßljifofopljte, : Scfjrgaoc, f.
i.'c[)rgcjcf)ictlid;Feit.

ttf ob. ?pi)ilofogie, prof. grammaticus). - ludi magi- i.'d)Vflam}, *docendi via et ratio; »gl. „Gurfus".
ster (ein ©d)uilel)rer, SSorftetjer einer ©cfnile, f. oben Vchrgcbnubc, diseiplina. - ein iijftematifd;cs
gu magister); Derb, magister atque doctor; praece- S., satis et copiose et eleganter constituta diseipli-
ptor et magister; dux et magister. - „Seljrer" at3 na; aecurate non modo fundata, verum etiam ex-
eben Seljrcnber oud) docens, praeeipiens; ob. umfd)r. strueta diseiplina.
qui doctoris partes agit;qui magistri personam sus- 2cl)rgcfc>id)t, *carmen, in quo praeeepta tra-
tinet; qui docere se profitetur: u. „8cl)rer einer duntur. - *carmcn didacticum (t. t. - SSarro u. .

Äunft" aud] umfcbr.qui profitetur alqam artem; qui i'ueretius fjaben pt;itol'opf)ifd;e 2eb,rgebid}te ge)d)rie=
docet alqam artem u. bgL u. „Seljrer 2>mbs.", qui ben, Varro ac Lucretius praeeepta sapientiae ver-
instituit alqm atque erudit. - btc Seljrer, als Sei)« sibus tradiderunt. [ditur.
rerftanb, magistri discentium puerorum. - bie er= ^chrgegenftani», res, de qua praeeipitur, tra-
ften Seljrer (Glementarleljrer), qui prima elementa 8cl)rgclb. merces (reict)t im 3fbg. fdjon f)in f. ,

docent (pueros) ob. tradunt (pueris). - bie Seljrer Cic. Phil. 2, 4, 9; Ac. 2, 30, 93, mo merces diale-
unferer Äinber, magistri, ad quos liberos nostros cticorum, b. i. bas 2. für bie Sialcftif; aud) üötr.,
mittimus. - ein öffentlicher S., docendis publice ju- non sine magna mercede, ntdjt olme bebeutenbeo 8.
venibus magister. - ein gefdjid'tcr 2., ad docendum ju jaulen = nietet o^ne großen
s
Jcad)t()cil, Cic. Tusc.
aptus; non ignarus docendi: gar fein gcfdjid'ter 2., 3, 6, 12). - ebenfo pretium (f. Suet, gr. 3: pretia
miuime ad docendum aptus: fein guter 2., miuus grammaticorum tanta mercedesque tarn magnae).
idoneus ad tuendam scbolam. - 2. (in ob. uon) einer - ^m 33rief ftil 2C. aud; bas grtecr). diSuxtQov.-i. ge =

Sßiffenfdjaft jc. jetjn, alqd docere (int 21%); alqd ben, fprücimi. = burd; ©djaben flug meröen, f. flug.
profiteri (öffentlicher) Qtnb§. 2. fenn, alcjs docto-
: Scljrgcf ctjäf t, *docendi munus (2ef)ramt, w. f.).
rem esse (übt).); *alcjs studia regere (3mbs\ ©tu- -docendi labor (mit bem 5tbbegr. ber 2lnftrengung).
bien leiten): 3mb§. 2. in etroas fetjn, docere alqm 8ci)tgcfci)irfHcr)fctt,* docendi facultas (M)V=
alqd (ä33. in bot äüiffenfdjaften, literas: im Saiten =
fäfytgfeit). - *docencü sollertia (©emanbtl^eit im Sel;=
fpiel, docere alqm ftdibus canere, ob. audj 61. fidi- ren). - 2. befi^en, aptum esse ad docendum; non
bus: in ber 3teit= unb <yecljtfunft, docere alqm equo ignarum esse docendi: feine 2. bcfi(5en,ignarum esse
armisque: im Sateinifdjcn, docere alqm Latine lo- docendi.
qui ob. 61. Latine): 2. in ber Geometrie fciju, einen iichvl)CVVf maxister.
2. in ber ©cometric abgeben, goometriac munus tu- t'cfjrja^r, *annu8 diseiplinae. - mehrere 8. aus=
eri: %mb. jum 2. fjaben, habere alqm doctorem, galten, *plures annos in diseiplina mauere.
magistrum, praeeeptorem ; uti alqo doctore, magi- 2c!)rjuugc. Velrling.
f.
stro: in etnmS, alqo doctore ob. magistro in alqa Sclirfuuft, docendi ars.
re uti; alcjs rei praeeeptorem alqm habere; alqo Lehrling, diseipulus magistri, als
(artificis ob.
auetore in alqa re versari: einen treuen 2. (jaben, Sdniler, f. Cic de or. 3, 9,35). - puer discens (al3
Labore qui fideliter docere possit: einen 8. für feine lentenber junger 3JcenfdJ). - tiro (.fofern er nod) 2ln
Äinber fuefien, praeeeptorem suis liberis quaerere: fanget- in feiner Runjt). - diseiplinae alumnus (3ög=
feinem ©oljnc einen 8. geben, nehmen, iiliiun tradere ling einer Runfifd&ule). - tabernae alumnus (^ögKng
alei erudiendum ot>.in diseiplinam: fiel) jumS. bei eines .öanbioet -Fers ob.Ärämers, $8. tabernae sutri-
,
\mb.
v IjergeJ&en, sc dare alei ad docendum: fidj 3mb. nae al., b. i. v. eineä Bdjufterä, Tac. ann. 15, 8
jum v. anbieten,magistrum sc alei profiteri: oon 8cl)vmcifter, magister (Sekret übb. [m. f.]; audj
gricdjifdjen Sehern unterridjtet »erben, Graecis in- übtr., jS3. eventus [(Srfolg] stultorum magister <

stitutionibus erudiri. - institutor artificü v ber Untenuetfer in einer Munft,


SfcI)vcvconfcvcu5, *magistr< rum consüium; in einein .v>anbnierf).
nsiliiun Bcholasticum. - bie V. berufen, conr-i- 8c{)rmciftcrin, praeeepfaix. - magistra {aud)
lium Bcholasticum convocare: et», tun- bie 8. 6rin im 2pred)eit ift bie Weinoljn
übtr., jö. bie ficbevi'te 8.
gen,*alqd ad coQsilium Bcholasticum deferre;*alqd licit, certissima loquendi magistra consuetudo).
-
-

udicium no ;
alcjs factum): : .
ob. magister (roenn baß Subft, auf roeldjeä fid; ,,VeIn
6. vor bie V. be)"olH'icu'u, hieben. "alqm in Judicium metftmn" bejiefjt, im Satein. ein 3Ka8cuIinum, jS
istrorum yoca bie lirfahrung, eine oortrefflid;e 8., usus, egregius
213 let)rmetfterlicf) SeibelMlbung 214

magister: bie ©rfaljrung ift bie befte 8, usus magi- tragen, gestare: e§ roirb mir baä ^ferb unter bem
ster est optimus). 8. getöbtet (erfdpoffen, erftodjen), femini-equum sub
Icbrmcifterttcb, magistri (be§ 2ef)rmeifter§). - bus amitto; equus mihi sub feminibus oeeiditur;
docenti similis (einem Scljrenben öbnlid)). - l. £on, equusmeinsidentesuffoditur: gel/, bleibe mir »om
f.
Sektion. 8., apage! apage te! apage hinc a mel facesse hinc!
2e^tmctöoi»c, f. Sefirart. - e§ bat 3mb. 2., est (Äomtf.); abi atque abstine manum (gel/ u. faffe
alqs non ignarus docendi. mid) uid)t an): bleibe mir bamit nom 8., plane ab-
Scljrpro&e, tirocinium, ablegen, ponere. horreo ab ista re ob. ab isto negotio: bei Seibe nieb^t,
gcbrpunft, dogma, atis, n. (Söyßa), ob. rein minime; minime vero;mimme gentium (aud) bop=
tat. decretum (f. ©runbfa£). pelt minime! minime! Tac. dial. 14): fage e3 bei 2.
fefoncirf), utilis. - bem ©efprädje eine I. 2ßen= nidjt, cave dixeris. - er fjat @t)re im 8etbe, existi-
bung geben, *sermonem ad ea, quae sunt frugi, de- mationi suae consulit; famaeparcit: erbatSourage,
flectere: jur I. SEkrnung bienen, f. „jur Sefjre bie= §erj im 8., homo est animosus; habet conhdentiam
nen" unter „Sefjre". in ventre (Plaut, capt. 4, 2, 32 [812], fcberjl).). -
gcbrfaal, §örfaal. Seib u. 8eben für 3mb. laffen, pro al(}o emori posse
Segvfafc,
f.
a) in ber 5pt)itofop^ie, f. ©runbfa^. — ^mb. auf 8. u. Seben annagen, capitis alqm aecu-
:

b) in ber 3)tathematif theorema, atis, n. (^sojqtj-


: sare, arcessere: mcfyr frf;ulbig femt, alä man in 8. u.
fxa, Spät.), ob. rein lat. perceptum artis, aua) b(. Seben bat, animam debere (fprüd)iü., f. Ter. Phorm.
perceptum (als Ueberfegung non d-euj^fia bei Cic. 4, 3, 56 LC6 1]). - mit 8. u. ©eele, toto animo (oon ganzer
de fat. 6. §. 11). ©eele, j33. scholasticus erat); penitus(gän3lid));totus
gebrfprud), sententia. (ganj); »erb. penitus totusque: ^tnbm. fid) mit 8. u.
Segrftflttt», magistri disceutium puerorum; aucf) (Seele ergeben, alei corpus animamque addicere
bl. doctores; magistri. (Petr. 117, 5); se penitus totumque alei tradere:
gc^rftcKc, f.
Sebramt. einer Saclje, totum et mente et animo in alqd in-
Sc^rftu^I, I) eig.: cathedra (nadjaug.). SSgt. „Äa= sistere. omni cogitatione et curä in alqd ineumbere
tfieber". — II) uneig. = Sefiramt, ro. f. (= fid) mit allem Sifer befleißigen): id) tjänge mit 8.
Scfjrftttttbc, *hora scholae destinata (eig.). - u. ©eele an %mb., haeret alqs in visceribus meis ac
schola (uneig., ber Slebroortrag in ber £ef)rftunbe). - medullis: ia) roerbe cua) angehören mit 8. u. ©eele,
gmbs. 2ef)rftunben bejucben, alcjs scholis interesse: neque animus neque corpus a vobis aberit. 2) —
fleißig, circa alcjs auditorium assidaum esse. ber Saud) : venter. - alvus (Unterleib). - offener 8.,
SJebrtafent, f. 2ebrgefd;icfiid)feir. alvus laxa(©gf|. Ijarter, alv. restrieta): flüffiger 8.,
Segrton, praecipiendi ratio. - im ?., docenti alvus fluens, liquida ben 2. oerftopf en, alvum astrin-
:

similis: id) bin in ben 2. »erfüllen, ad praecipiendi gere (non einer ©adje): bem 8. Deffnung nerfeb^affen,
rationcm est delapsa oratio mea; qaasi praecipi- f.
lajiren: bieS3ol;nen blähen ben 8. auf, venter in-
entis cujusdam et docentis esse videtur oratio mea; flatur fabis. - nur für feinen 8. forgen, de solo victu
tamquam magister persequor omnia (id) gel)e %Ue^ cogitare. ' '

genau burd) roie ein £ef)rer »or [einen Schülern): aber Seibarjt, medicus, qui regere alcjs valetudines
roas »erfülle id) in ben 8., roenn idj lernen null, ob solet. - custos salutis. - archiatrus (aQyiciTQoq, at§
2C,sed quid ego similis docenti, quum discere ve- Dberarjt). - Qmb. jum 8. einer ^ßerfon maa)en, alqm
lim, an etc.- Die Jtebner, bei benen ber8.»orl)errja)t, alei custodem salutis dare.
oratores omnia docentes. Scibbinbc, *fascia ventralis.- er trägt eine rool«
Scfiröortrag, docendi ratio (Sebrart). - schola lene 8., *venter ejus fasciä laneä munitus est.
(Sßorlcfung). - bes 8. roegen, docendi causa: 8ef;r= 2ctbd)Cn, Heiner Seib: corpusculum.
I) II) —
»orträgc galten, scholas habere. fur^c 33ruftbebed'ung: thorax.
ifehrtociic, j. Sebrart. 2cibd)tt'Utgu§, *chirurgus a corpore alcjs (jSJ.
5ict)v%cit, tempus discendi (im 2tlfg.). - tcmpus prineipis). - Vcibcompftfjnic, cohors praetoria.
Bcholarum iSdjuljeit). - cohors regia (beä Ä'önigö).
iicibf I) äÄaffe: panis (forooljl non 3Jief)t, als non (etbeiejett, servus. - aere nexus (bued) Sd)u(ben).
Cr-, ic., 1-lur. panes). —
II.i ber tljicrifcfje Störpcr: 1) leibeigener, servus. - maneipium (getaufter ob.
ber gan$e Äörper, bef. im (Sgft. ber 3eele: corpus im Ärieg gefangener Stlao). - verna (im §au3 ge=
(©gfV anirnus, anima). - btefer fmnlicbe S.,ista caro. borcnei). - aere nexus (Durd) ©djulben leibeigen ge=
- «. u. 2ce(e, corpus et anima: ia) roerbe mit 8. u. morbener). - bie Seibeigcucn '3»tbä., familia alcjs.
Seele bei eua) ferm, neque anirnus neque corpus a 8cil)eigcnfrf)aft, servitus; conditio servilis. -
Tobia aberit - 8. u. Seben, Baoguia vitaque (©gftj. 3mb. am
Der 8. befreien, alei conditionem servilem
peeunia fortunaeque, &aV u. ©ut). - rooljl bei &, eripere. - ycibcifjci'tljinn, maneipium.
obesua; corj v. bei tebenbigem 8.,
f.
lebenbig (cibcn,in ber Lebensart: micer leibt u. lebt, quasi
tio. I, a. - r>om 8. fallen, am 8. abnehmen, corpus viveret; vclnti vivus. -bubift ein (Sartljager nnebu
andttere: am 8. junehnten, coi re. - .Vnbm. leibft u. lebft, Poenus plane es: 3"'bö. $5db, roie er
gu 8. geb.cn, 3ntbm. auf ocu 8. rüden, ad aleg cor- leibt u. lebt, alcjs tamquam praesentis imago.
5;alqmpetere(auf
mb. losgi mit einer äBaffe, telo) alqm ado- ;
.

yciOcdbcfrbaffcubcit, corporis
fectio; corpori
conetitutio, af-
natura. - eine gute, ftarfe S., firma
,mb. angreifen); alqm oppugn aria constitutio ob. affectio; corpus Inno con-
(,',mo. mit Porten befdmpfen, j'ü. ob dictum lalqm Btitutum; val< tudioie prosperitas (f efte ©efunbfieit):
>.»erfofaei - r in alqminvehi eine gute, ftarfe 8. fiaben, corpore robusto esse; alei
(mit SUortcn gegen jmb. loSjii I alqm cc titutum est.- eine fd)n)acbe, fd)led)tc
[uebe ,\mb. beheUiqen, 8 corporis ob. valetudinis infirmitas, imbecillitas;
,

n. fehl tüdjtig ^u 8. gegen, valetuao tenuis,mfirmaob.Don firma: eine febroaefie,


alqm ärgere (l)art v Den •

fd;led)te 8. l;aben valetudine infirmB uti: eine fcl^r


;

Äopf beiß mad)i.n ,,mom. mit einem Briefeauf ben


}
:
fd)ledjte 8. l^aben, tenui aut nulla potius esse vale-
ii. rüder, im] |mb. beim i'. tudine
nehmen, alqm medium arripere: am 8, fjaben ob. 8cibc<<bi(buitg, coi poris habitun (in ©ejug auf
215 2et6eS6ürbe Seibwad^e 216

SBefdjaffenljeit u. Gattung be3 Körpers). - forma (in ter§, f.


Sbenbilb: bu bift nicfjt ein lafterbafter SOlenfd),

a auf bcn Äörperbau). fonbem bas l. üaftcr, nou vitiosus homo es, sed Vi-
ilctbcöbürbc, onus ventris. - partus (8etbes= tium.
f rud)t).
- »on ber S. cntbunben roerben infantem , SJeibjrtgcr, *venator, cujus operä maxime uti
partu edere. m
soleo. - Sctbf utfrfjcr, 3 °s., *qui alcjs equos re-
i'cibcöcrbe, stirps. - filius (männlicher £.,<5o6n). gere solet.
- bte 2etbe3erben, stirps-, liberi, 323. für 2. Jörgen, (ablief), I) - förperlid), bürde) ben ©enit. corpo-
liberis operam dare: feine 2. fiinterf äffen, liberos ris (.ogl. „förperlid)"). - bas i. 2eben, vita ipsa, qua
non relinquere feine 8. : fiaben, deest alci stirps-, fruimur; aud) b(. vita ipsa. -3mb. I. oor fict) fiaben
liberis non auctum esse. ob. fel)en, alqm praesentem habere : etro. mit l. 2lu=
2cibe3fel)ler, f.
Störperfebler. gen fefjentonnen, alqd cernere et videre posse id) :

8cibe3frud)r, fetus ba$ burcf) 3eugung§er=


(als tjabe eo mit biefen meinen l. 2tugcn gefefieu, bisce
»orgebracfjte). - partus
Geburt, bie geborene ob.
(bte oculis vidi. - oft eo = irbifefi no. II, f. D. II) na> —
ju gebärenbe fyructjt). - is qui in ventre ob. in utero türlia), red)t, nicfjt aboptirt, nidjt ftief naturalis (na=
:

est (baä Äinb im 9Jcutter(eibe, JCt.). - quod mulier türlid), foiüoiyl 00m So^n :c, ©gf|. adoptivus, alä
concepit (bie empfangene §rucfit). - praeseminatio Dom 25ater, ©gfö. adoptator-, bafiir auef; natura in
(bie nod; unreife grudjt im 2)cutterteibe, ber Gmbrno, 23erbinbgg. raie Cic. Phil. 3, 6, 15: cujus etiam na-
Vitr. 2, 9, 1). - proereatio (bie 511 gebärenbe J-rucfjt, tura pater-,Ter. adelph. 1,2,46: natura tu Uli pater
Vitr. 2, 9, 1). - bie fefion faft reife 2., partus jam es-, Cic. Verr. 3, 69, 102: qui est tuus natura filius-,

prope maturus (»33. iutus emoritur): bie 2. $ur -ÜJelt Liv. 42, 52. §. 5: quorum major Philippus, natura
bringen, fetum ob. partum edere :fetumprocreare: frater, adoptione filius). -germanus. (ex) iisdem pa-
partum eniti: bie 2. abtreiben, f.
abtreiben: bie S. rentibus natus. utroque parente natus. eodem patre
oor ber 3cit uerlieren, partum perdere (@gf§. par- uatus ob. genitus (nid;t i)aib, niefit ftief, uon benfclbcn
tum reservare, sustiuere, r>. ber 9Jcutter). ßltern, non bemfelben Sater erzeugt, germ. aud) =
ScibcögcbrccrjCtt, Vitium corporis. uon @inetn Setter, ©flfe. eädem matre uatus ob. ge-
2cibc3gcfntyr, f. £eben3gefafir. nitus od. [bei fpät. JCt.] 0gf§. uterinus, b. i. oon
Äcibcögcftaft, corporis tigura, forma, habitus Giner 2Jtutter, 3Ü. Sruber,©(^oejier). - mein l.iSru^
(f. „ßeftalt" bcn Unterfcf). oon flg., forma etc.).
- ber, eodem mecum patre genitus: bie I. 9J<utter,ma-
eine aufebnlicbcS., corporis dignitas; forma ac decor ter, quae genuit teum, eam, eos): ein l. (irbe, lieres
corporis: eine imponirenbc 2., corporis majestas-, filius: 3'"b. »ie feinen i. 23ruber lieben, alqm in ger-
forma imperatoria. mani - einen l. (Srben f)inter=
fratris diligere loco.
ifctbeögtöftc, corporis magnitudo; statura. laffen, herede fiiio mori: feinen l. (Jrben bintcrlafjcn,
8eibce>fräftc, corporis vires-, im 3fbg. aud) 61. aliis heredibus mori.
vires (f. Jtraft). Scibmcbicuc", f. SeiBotjt.
8cibc3fcbctt,bet,tf)uccö niefit, cavefaxis(£omif.). i'cibüagc, *puer uobilis, cujus operä alqs (3 33.

ifetbecttnadjt, mit aller, f. ,,aus ob. mit allen prineeps) maxime utitur.
Gräften" unter „straft". Scibbfcrb, equus, quo alqs maxime utitur (im
Scibcööffnung, f. Deffnung (be§ 8etbe§). - equus, quo alqs maxime delectatur ob.
2lltg.).

8cibc3fd)mcvj, corporis dolor (im ögft). beä laetatur. equus, quem alqs in deliciis habet (2ieb=
©eetenfc&merjeä). - ventris dolor ob. dolores (^aucb^ lingöpferb). - ein 2lfturifo)er gelter, fein £., asturco,
fefimer?,: ift ei = 33auct)grimmen, f. b.). quo maxime iaetabatur.
Scibcäfd)ltmcr)C, f. Äörpcrfdjträtfje. Scibtcgintcnt, f. öeibroaefie. - ^ft e§ = erftcä
2etbcffcn, ^itbs., eibus, quo alqs maxime de- Regiment: *legio prineeps.
lectatur; eibus, 411cm alqs maxime appetit. - cö ift Scibrcntc, reditus Status. - eine 2. abwerfen,
etnmä bau 2. %mb„ alqil alqs maxime appetit: alq i statum reditum praestare.
re alqs maxime delectatur; alcjs rei alqs cupidissi- Scibrorf, I) "Hod für bcn Scib: tunica. - eine in
mus est. meinen Seibröcfen glängenbe ®cfitaa)treil)e, caudore
2ctbc3forgc, corporis cura. - 8cibee<fiärfe,, tunicarum fulgens acies. —
II) 3totf, ben man tior=

f. Äörperftärfe. - ifctbcöftrnfc, f.
Jtörpcrftrafe. jüglid) gern anviebt: tunica, cui assuevi.
£cibc£iibung, exercitatio. 'Scibfcftnnr, f. 8eibn>ad|e:
ifcibcötuuftäubc, in ber SRebenSart: in gefcg= SJcibf d)tttCV£C!t, ventris dolor ob. dolores. - 3ft
neten 2. fenn, gravidam ob. praegnantem esse-, ven- eo = 33aud)grimmen, f. b.
trem ferre. ^cibfrijttcibcu, f. Saud^grimtnen.
Vcibf avbc, 3mb3. fenn, alqs maxime delectatur ^eibfpeifc. f. Beibeffcn.
alqo colore. 2cibfprucf),Qmbö.,sententiaob. vox, quam alqs
ficibgnrbc, f. 8eibroad)e. - 8ctbgarbift, f Seib^ in delirii^ habet.
nuidua. -i'cibgcbingc, f. oafirgcfiält.-iJcibgclb, \JcibUntrlK, corporis custodes (im 2111g.). - de-
f.Äopfgelb. - 2ctbgcnd)t, f. Öeweffen. - 8cibgüt= lecta manus ob. juveutus, quae alcjs (333. prineipis)
tcl, f. ©ürtel. corpus domumque custodit(aB33efd)ü|er einer "^er-
leibhaft, Saftig, I) im ©gffc. be3®eiftigen, burd) fon u. feiner 3Bof)nung, f. Cic.Mil. 25, 67). - evocati,
ben ©enit. corporis i»gt. „förperlid)"). - er ift eä (., qui exeubias circa prineipis cubiculum vice militum
in l. ©eftalt, eil ipse ailcst: gntb. Lfe^en praesen- agunt (oI§ £d)ut?= u. Gl)renn)acfie in ben S3orjimmern
tem alqm videre: 3mb. nidjt nad) irgenb einem 3)iut= beö dürften u. au$ bürgern befiel)enb, liljrcn WA
termale, fonbem DÖUtg unb l. fenucn lernen motten, garbe, Suet. Galb. 1U). - stipatores corporis, auefi
alqm totum non naevo aliquo, sed omni corpore patores (alä näd)(:e Begleiter, nadjftco (befolge
velle cognoscere. —
H)gteid}fam perfönlia), roirflicfj: eineS ©eMetetä; m
ber fpät. ftaiferjt protectores).
germanus (äcfif). - merus (]10 gut als - ipse u. ^f cfierjfi.)|. - satellites (aß SoUjie^et ber S9efe9le unb alä S3e
ipsissimus (id) felbft in eigener Sßerfon, j93. ipso ob. icinitu-i- eines ©ebieterS, f. Cic. agr. 2, 13, 32: stipa-

ipissimus sum). - ein l. ©toifer, germanus Stoicus: tores corporis constituit eosdem mimstros et satel-
ein (. Sulla, merus Sulla: Sulla novus. Sulla alter lites potestatis). - cohors praetoria (jut 3 cit ocr
(ein neuer, jroeiter Sulla): baä l. ©benbifb beä Sa .^cpublif eine oon beut jebeoir.aligen Jelbljcrrn au3
217 Setbiuädjter Sei<§enbeforgung 218

ben ifjm ergebenden Solbaien au§gen)ä! :. : Scfiaar, bl.cxsequiae (2Ule§,~roa§ Bei einem feicrlidjen Sei=
foroo&I im Sager, a!3 int Sampf alö -8e=
roelcfie ttjtn
v
an 2)ienfd;en bem Setd;nam folgt, baZ
a)eitbcgängnif!
bccfung biente, öarbc, uon Liv. 2, 20 §. 5 umfdjr. 8eid)cngefotge,bcrSeidjenäug).-pompa funeris. pom-
burd) cohors imperatoris, quam delectam manum pa funebris. aud) bl. pompa (feierlicher prächtiger
praesidii causa circa se habet. $üt fiaijergt., roo e§ 2tufjug bei einem Seidjcnbegängnifj, menn bie S8e=
10 u. mehrere cohortes praetoriae gab, Bitöctcn Diefe glettung ber ^erfonen nod; mit roeiterein öepränge,
s
bas> ftefienbe^eer besÄatferS, äF>ntidE) benSanttfdjaren j B. SSortragung
ber Stfjnenbttber k. nerbunben mar,
ber SCürfen, u. gießen aud; cohortes praetorianae, ba% Seidjengepränge). - justa, orum, n. justa fune-
milites praetoriani). - regio cohors (eine bem .Sönig bria, n. pl. (bie lebten $fltd)ten, bie man bem S5er=
jur SebecfUng bienenbe au§enr>ä(}tte Xruppenfdjaar, ftorbenen ergeigt, bie gcfeljlidj üorgcfdjrtebcn ob. im
©arbe); nerb. regia cohors custodesque corporis. - @ebraud) angenommen ftub). - sepultura(bielrtu.
domestici. scholares. alae scholares (bie f aifertidjen 2öeife, rote eintobter unter bie 6rbe gebracht rairb,
ßauStruppen, roeldje bieSßadjen »or u. in bem fatferl. bie 33eerbigung a[§ geterlic^Ieit). - ein jablreidjeä S.,
^alaft besorgten, jpät. Saiferjt.). - eine S. fid) ju= celebritas supremi diei: ein prächtiges 8., funus am-
-

legen, mit einer 2. fief) umgeben, stationem militum plum, apparatissimum ein efu enooHe3, funus ho-
:

sibiassumere;corjnisarmatiscii'cumsaepire: $rem= nestum: ein 8. auf Soften be§ (Staate^, funus publi-
be ju feiner 8. madjen, barbaris custodiam corporis cum. - bie Soften be§ 8., f. Seid^enfoftcn. - ein 8. IjaU
committere: eine 8. um fid) tjaben, delectam manum ten, »eranftalten, funus facere; funus exsequiis ce-
praesidii oö. custodiae causa circa se habere; satel- lebrare: 3 möm (m 2. fjalten, ücranftaiten, funus
-

litum turbä stipatum esse: eineS. uon jroeilmnbert alei facere, ducere: funere efferre alqm; alei ob.
Leitern baben, ducentos equites ad custodiam cor- alcjs funeri justa facere, solvere; alcjs corpori justa
poris habere. persolvere: ein prädjtigeä 8. neranftaltcn, funus
Scibluödjtcr, corporis custos ob. stipator. - sa- quanto possum apparatu facio ; justa magnifice fa-
telles (Xrabant). - miles praetorianus (ein Solbat cere: ^mbm.,amplo ob.magnifico ob.apparatissimo
non ber Setbroadje, Saiferjt.). - bie Seibroäcbter, f. funere alqm efferre: ein prächtiges u. efircnooKeä,
Seibroadje. [fein, mutare). funus alcjs omni apparatu et honore celebrare; alei
£Jct6te>äidjc, ima corporis velamenta (38. roed)= pompam funeris honestam et magnificam facero:
ScibftJClj, ventris dolor ob. dolores. - 3|t e§ = ein fürft(id)e§, efferre alqmsollemni prineipum pom-
öaudjgrimmen, f. b. - 8. befommen, corripi ventris pä: ein tönigltcöeä, prope regio funere alqm efferre;
dolore. [prineipis. regio more alei exsequias 00. justa facere: ein ein«
^cibtoUttborst, *chirurgus a corpore alcjs ($33. fad)c§,alqm sine ulla pompa funeris efferre ein S. :

^cibruunbc, vulnus in stomacho aeeeptum. - auf Soften be§ Staates, alqm publico funere efferre :

eine8. ermatten, vulnus in stomacho aeeipere: ^mbm. bei Sebjeitcn fid) ein S. hatten (äffen, *sibi vivo et
eine 8. betbringen, *a'qm vulnerare ia stomacho. videnti funus duci jubere (nad; unferer 2lrt, mie
+ Scirfjborn, clavus pedis. Äaifer Äar( V. tbat); componi se in lecto et velut
S*ctd)C, I) oer lobte Körper: corpus mortui ob. mortuum a circumstante familia se plangi jubere
hominis mortui, aud) 61. corpus (tobter Körper, 8eidj= (fid) bei Sebjeiten rote einen lobten »on feinem §au§=
nam). - corpus exanimatum u. (in ^ßrofa) feit Sit), geftnbe beftagen laffen, roie XurraniuS nad; Sen. de
corpus exanime ob. exanimum (entfeelter Körper, brev. vit. 20, 2 tfjat). - jum S. tmnmen, venire in
8eidjnam\ - corpus sepultum (e. begrabener Äörper, funus: einem 8. beiroofynen, funeri operam dare:
$93. ba§ iJcadjgraben [ber .öoäne] naefj Seieben, inqui- Sunt S. ^mbä. (bei "^rnb. jur Seidje) ge^en, bem 8.
sitio corporum sepultorum). - cadaver (ber Seidjnam 3mb§. beireorjnen, funus exsequi; exsequias comi-
mit oeräcbtlidjem JJbbegr.ber Skrroefung ic, bas 2la§, tari;exsequias funeris alcjs prosequi; alei in funus
rcie Cic. Mil. 13. 33: Clodii cruentum cadaver ca- prodire; in funus alcjs accedere (fieb, bem 8. 3mb§.
nibus dilaniandum relinquere). - homo mortuus. anfojücfjen): %mb. junt 8. (jur Seid;e) bitten, alqm
aud) mortuus (ein tobter Sftenfd), ein tobter). -
bl. evocare ad funus jum S." 3Smbä., rogare ut alqs
: ,

funus (ber Seidmam mit Jlüdficbt auf bie 93eftattung alei in funus prodeat.
beffelben, bie Trauer babei u. bgl.). - mors ftefjt in iJctc^cnbcglcitcr, qui funus exsequitur. - bie
Sßrofa für „Setcbe, 8eia)en" beim Auct. b. Hisp. 5, 6: 8eio)cnbeg[eiter, qui funus exsequuntur; exseq.uiae;
hie alternis non solum morti mortem exaggerabant amici qui conveniunt ad exsequias cohonestandas.
(b/iuftenSeic&e auf8eid)e), sed tumulos tumulis exae- Seirijcubcfllcitnmy- exscquiae (ogl. „Seid;enbc=
quabant; aber Cic. Mil. 32, 96 ift ejus mors = er gfeiter"). - mit (Gepränge, pompa.
im lobe ''Sau.;, (jus vita, er im Seben): »gl. Cic. Scst. SJctdjCttbcf cböuer, *is cui speetandi mortuorum
58, HZ; I'liü. 9, 6, 15. - bie 8. ^mbs., corpus alcjs: habitum cura mandata est.
alqs mortuus; funus alcjs: bie Seidjen ber Sd)iff= ijcicbettbcforfjcr, liliitinarius (ber, roeldjer bie
brüchigen, exanimata naufragiis corpora: eine »or- SBeforgung einer Seidjc gegen eine geroiffe Summe
nefnne 8., honoratom funus. - reo eine 8. ift, fune- übernahm, bergleid;en Seute cS nod; Ijeute unter bem
stus ($33. fpam, gemiße). - bie 8. beforgen (roafdjen, 5Jlamen the undertukers in Gnglanb giebt, Sen. ben.
einbalfamiren u. bgl.), corpus mortuum curare: bie 6, 38, 3: ein foldjer fetnt, Libitinam exerecre, Val.
8. beftatten (beifefcen, begraben), f. begraben: bie 8. '), 2,
.
10, »0 qui tunc Libitinam exercebant
3mbsi. jum Sdjeiterljaufeu auf Den Sdmltcrn tragen, = bie bamaligen ^e;d)cnbejorger). - pollinctor (ber
Com um liurnfris fV'rre: ^mbe. 8. be ©f(ao, melier bie SReintaung u. Salbung beä Seid)=
gleiten,). ,,',um Setd)cnbegängnifs geljen" unter „Sei- nmns beforgte. (i'r ftanb tmj)icnfte bcrSibitmariug).
djenbegängniß": als 8.00m ^ferbe finfen, exanirnem - designatoi (ber Crbner beä Seid)enjugeS, Sen. a.
labi ex eqno. II Seidjenbegängnif;, ro. f. a D.
£etrb,cnba6jrc, iüafjre.
>'.
i*Ctd)CttbcforfJunfl,miiiistcriumlil)itiiiarii(baQ
ifeirtjenbebarf, bcbürfntffe, b in- 2lmt bes SeicfjcnOejorgc'rs, VaL Max.5,2,10).-*cor-
nen faneribuB'jbamit fianbeln, renditare (8en. ben. 11111 mortaorum curatio 'Die Steinigung u. S<K
6, 88, n bun? bes Seicfjnamö, als J(mt beö pollinctor, f. Sei«
&cicbcnbcflättflinf?, funo s-/ <• baö ftin-

, d;enbcforger). - bie 8. 3 m °3' »erbingen, funus alcjs
austragen beruetdje üb!;. - exseqaiae runcris. aud»
.
locare.
219 Seitfjenbeftattung 9p\
eidjenträger 220

Letdjcttbcfrattung, f.
Scid;cnbegängni|. - bie aliquod tempus seponuntur et idoneis custodibus
Äoftcn Der 8., f.
Seicbinfoften. traduntur.
VctdjcnbcftcHct, f. Üetcf)en6cforger. Scidjen^cmb, funebris tunica.
geidjcnbctt, f. ^arabebett. Vcid)enl)ügcl, tumulus. - einen lobten in einem
Öctdjcnbtttcr, praeco, ctroa mit bcm £uf. qui S. belferen, corpus mortui tumulo inferre. - tlebtr.,
funus indicit ob. per quem ad funus evocantur (f. Seirf;ent)üge£(= Raufen ©etöoteter, getöbtetcr Bürger),
Paul. Diae. p. 106, 13 in v. Indictivum funus). - acervicorporum oö. civium-, cumuli caesorum cor-
2>afs aber aud) bie SDiener eines Skrftorbenen felbft porum: S. oon ©atliern, cumuli Gallorum.
jur Seidje baten, gef)t auö Varr. r. r. 1, 69, 2 fjeruor. Vi'idK'nflngc, lamentatio funebris. lamenta,
fctdjcnblaff, cadaverosus. luridus (im Übeln orum, n. plangor et lamentatio {baZ Ätagen bei ber
©inne). - exsanguis (ofjne 33lut im ($e[td)te, 90113 blafj Seid)e übt)., pl. roenn cö mit Schlagen an bie 23ruft
vov ©djrecfen, äßuth 2c). - perpallidus (febr blaß 2C. nerbunben ift). - lessus (bef. bas Älageget;eu( ber

iibf).). - l. im ®efid)t, cadaverosä facic (aB bauembe ^tlageroetber, bei Cic. legg. 2, 23 extr. erflärt burd)
@igenfd)aft); sine colore(aua) al3nugenblid'licbe:iBir= lugubris ejulatio'. - naenia (Seidjengefang, f. b.). -
tung bes> ©djredenS 2c, jiö. I. ftanb er ba, sine co- bei feinen Sebjciten eine S. um |id) anftctlen laffen,
lore constitit): 1. »or 2But§, furens et exsanguis: vivum se plangi jubere, non 2c., ab etc.: bem Sobten
I. »or 2lngft, sollicitudine propemodum exsanguis. bie fd)ulbige S. roibmen, mortuum justo comploratu
- I. mad)cn, sanguinem fugare. prosequi.
ficidjcnbfäffe? mortuorum pallor (93Iäffe ber VctdjCttffcib, vestimentum funebre (ba$ Älcib
Seidjen). -exsanguis funereusque color(leid;enartige ber Seidjenbegleiter: im 8., atratus). - tunica fune-
garbe). - color perpallidus (jeljr blaffe garbe übt).). bris (baö ber Scidje, bau 2obten!leib). -vestis feralis.
- S. einjagen, sanguinem fugare. amiculum ferale (jum (iinroideln ber 8eid)e).
ScidjCttCOffe, ctroa aerarium Libitinae. ScidjCttfoftCtt, sumptus ob. impeusae funeris.
%cid)Cnd)VOnit, annales tuncsti (f. Liv. 4, 20. - impensa funeris omnis. - sumptus, quem fecit
§• 9)- aliquis in funus. - bie S. beftimmen, ad funus sum-
£ctd)cnconttrnt, f. Scidjcnbegleitung. ptus decernere.
Seidjcncffcn, f. SeidbenmabX - Üctdjcnfadcl, Scid)cnlicb, f.
Seid)engefang.
fax funebris. - Vcidjcttfarbc, =forbcn, f. Seia)en= Vcidjcnltftc, f.
Seidjenregifter.
bläffe, Ma% - iJcidjCnfcicr, contio funebris.
- Sctcrjcnntnl)!, cena funeris. - cena feralis. -
parentalia, ium, n. (oaä Sobtcnopfer, roeldjeä man epukim funebre ob. ferale (grofjeä, öffentlicf)e§ unb
(Sltern u. ÜSerroaubten 31t teuren hielt). - 3ft e3 = - novendialis cena (bas bei bem am
feierlidjeä). neun=
Seidjenbcgängnifj, feft, f. b. ten Xage naa) ber 23eerbigung bes lobten gebrauten
ifcidjcufcft, feralia, ium, n. (i>a$ jäbrlid; »on 2;obtenopfcr gehaltene SDkfd). - ein S. aufteilen, se-
©taatio roegen gefeierte Xobtenfcft). pulcrum epulis celebrare.
Scid)CtlfröU,*mulier, quae curat Corpora mor- Leichenöffnung, *sectio («.«.); ob. burd; Umfdjr,
tuorum. - Ü3ei ben Sitten beforgte if>r ©efdjäft ein mit corpus mortui aperire ob. insecare ob. insecare
©flao, pollinclor genannt, f.
Seidjcnbeforger. et aperire, ^eidjenöffnungen finben, insectis
353. bei
2cid)citgcbüh;vcn, arbitria funeris; merces fu- apertisque humanis corporibus reperire: Seiü)cn=
neris ac sepulturae. - etro. als 8. forbern, alqd pre- Öffnungen 3ur Grforfdjung ber Äranfbeiten t>orneb>
tium pro sepultura poscere. - gnr feine 8. besagten, men, corpora mortuorum ad scrutandos morbos in-
nummum ob sepulturam dare nemini. secare.
2etdjcngcbid)t, f. Seidjcngefang. i'cidjenotbnung, leges sepeliendi sepulcro-
gcicfjcngcfolgc, f. Seidjenbegleitung. rumque. - lex, quae ad sepulturam alieujus perti-
Scidjcitgclb, f. Seiä)engebü§ren, toften. net.
l'cicl)C1tgcüVrtugc, exsequiarum apparatus (a(= i?cid)cnprcbigt, f.
Seid)enrebe.
(e3 ju einem 8eid)enbegangniJ "Jiötljige). - pompa Vcid)cntcbc r oratio funebris (im 2(Ug.). - con-
funebris (ber Seidjenjug mit ©erränge felbft). tio funebris (als> an eine öffentliche S5erfammlung ge=
2cid)cngcvud), cadaveris ob. (non mehreren Set= Ijaltene Siebe). - laudatio funebris. im ^fljg. bl. lau-
d)en) cadaverum odor. - cadaveris ob. (uon mehreren datio (alä Sobrebe an ben 3>erftorbcncn). - epitaphius
Seid)en) cadaverum foetor (Scichengeftanf). - ber oer= (sc. Xöyog) gebraudjt Cic. Tusc. 5, 12, 36 nur alS
pcftcnbc 8., pestifer corporum odor. 2iUi einer gried;. Seidjenrebe. - bie gei»ölnilia)c, üb=
2cid)cngcfnug, uaenia. Carmen funebre (im lidjc S., laudatio post mortem sollemnis: eine Sob-
2Ulg., bas töeöidjt, Sieb 2c., roetöjesä bei einer Seidje rebe in 3'orm einer S. fdjreiben, laudationem ad fu-
gefungen iuirb 00. 3U roerßcn pflegt, lebtcrco olä irr nebrem contionem scribere: einem Sßerftorbenen bie
tlärung beö erfteren bciQuint. 8, 2, 8).- cantus fune- S. galten (= parentiren\ de mortui laude dicere-,
bris (fofern et gefungen roirb, f. Cic. Mil. 32, 86). - alqm mortuum lau(lare-,orationcm habere supremis
Carmen ferale (Xobtengefang, Virg. Aen. 4, 462, roo alcjs landibua - Lctdjcurcbncr, Laudator.
e§ noii einem SCob uerfünbenbcnWcijcul beäUfju ftel)t). i'cid)cnvcgiftcr, etroa ratio Libitinae (ugt. bte
- ^mbrn. ben X'. fingen, naeniam dicere de alqo (nad) Ner. 39). - in baä S. eingetragen
SttuSIgg. ui Su'et.
Plaut truc. 2, 1, 3 [208J). roerben, in rationem Libitinae venire.
£cid)cugcftanf, f. Vetchengerucb. iJcid)cnfd)<lU, *cura speetandi mortui Ob. mor-
2ctri)cngcumnb, f. Seittjenfletb. tuorum habitum. - bie 8. oorneJjmen, *mortui liabi-
SeirgettgeftöUfe, f. ©robgeroötöe, tum ^yr [,u,-. - ScicIjcnfvbnmuC, f. 2etö)enmobt.
K

2cid)citgüttin, *dea funerum (im 2tttg.). - Li- l*cid>cnfd)tnurt. ferale decus; funerifl ob. fu-
bitina (in Drom). nerum decus. - i*ctri)cuf^icic, ludi fonebres.
fcid)Clt()cift, f.
leidjcnblafs. Sciri)cnftcin, lapia mortui memoriae inscriptos
&eid)enf)au$, l> bas.^auS, in welchem eine Sei« (OcbentTtetn auf einen lobten). - d] ibfäule),\

dje ift: domus funesta. - ob. uiufchr. *domus in qua ifcidjcnträgcv, funeris ob. funerum portitor
corpus mortui jacet, —
II) baä §aud, in roeldjeä bte (im 3Ulg., Keei.V - vespillo. sandapilarius (ber %t&*
Seiten »or ber ©eerbigung gebradjt roerben: *acdi- gcrbersandapila).-lecticariu8(ber*rägerbetleclÄcal
-

fidum publicum in quo corpora mortuorum per


,
f.
„i^abre" ben llnterfd). o. lect. u. sand. ).
221 Seidjentucfj teidjt 222

gcidjctttttcf), a) jutn CSinroidfctn bct Cetebe: ami- nier, *tabulae manu


veloci pietae: etroaä in leict)=
culum ferale; vestis feralis. b) über beu Sarg: — ten Umriffen (mit färben ob. SBorten) barftelfen,
*tegumentum capuli. alqd adumbrare. - ein l. (b. i. flüchtiger) ©inn, ani-
ficid)cnt)crfammlung, contio funebris. mus velox. —
Adv. velociter. - l. tanjen, membra
Seidjcnttmtjctt, plaustrum, quo corpora mor- molliter movere (. (geläufig) fprecfjcn, solute dicere.

:

tuorum ad sepulturae locum devehuntur. - vehi- d) nid)t befd;roert mit©orgen: curis vaeuus. cu-
culum, quo corpora mortuoriun exportantur. ris liber solutusque (beibe jSS. §erj, animus). - le-

geidjcnttwfdjcr, pollinctor. vis (leicfjtftnnig : u. fo „l. Sßefcn", levitas). - es roirb


2cicf)CU5lig r exsequiae funeris. - pompa fune- mir leichter um§ animum reeipio: .^rnbrn. baZ
§ers,
ris. pompa funebris (feteritcfjer 2.). - eine lange 9}eit)e §erj t. machen, alqm aegritudine ob. ciu'is levare:
DonSeidjenjügen, longus ordo funebrium pomparum : ^mbm. bas Seocn f. mact)en, alqm levare molestiis.
ben 2. begleiten, exsequias funeris comitari,exsequi, — e) burd) feine <3d)roierigfetten erfd)roert, roentg
prosequi. Wlütje u. Slnftrengung erforbernb facilis (im 2lHg., :

gcirf)ttam, f. Seicrje no. I. @gftj. difficilis). - non difficilis (nid;t feiöroer, nidjt
leicht, I) eig.: levis (©gftj. gravis). - eine l. Saft, fdnoierig). - solutus (frei oon ©d;tüiengfeiten). -
onus leve: eine l. ^Bewaffnung, armatiu a levis: oon
-
expeditus (buref) feine ©ct)roierigfeiten aufgehalten,

l. Seroaffnung (ob. I. bewaffnet), levis armaturae (f. unbef)inbert, ®g(t5. impeditus); »erb. facilis et expe-
unten no. Äleibung, eultu levi. - l.
II, 2, a): in 1. ditus; solutus et expeditus; solutus et facilis. -
©eröicrjt, pondus leve (übt).)'; pondus vulgari levius nullius negotii (of)ne 2ftül)e, @gf|f. magni negotii).
(leichteres als bas geroöl)nlid)e). - es ift ^mb. ob. etro. - facilis ad inteiügendum. intellectu non difficilis.
leid)t, pondus alei ob. alei rei abest (es bat etro. ob. qui, quae, quod non est intellectu difficilis ob. dif-
3;mb. fein jdjroeres Oernicfjt, 3S. infantibus). - eä ticile (nidjt fct)roer ju oerftetjen, 3S. Seetüre, lectio:
wirb etro. leicfjter, aliquid ponderi alcjs rei detra- ä3ud), liber). - perfacilis; perexpeditus.
feljr leid)t,
bitur (cgi. mirum ponderi quantum ita detrabatur, - eine Seroegung (ber ©d;iffe 2C.), motus ad
leiefitere

rote oiel es auf biefe SBeije (eicöter roirb). Adv. — usum expeditior: ein l. Jtüdjug, reeeptus expedi-
leviter (jS. auffallen, cadere). tus. - eine t. (leicht ju erflärenbe, ein^ufeljenbe) ©teile,
oon 0ef)alt u. ©tärfe,
II) uneig.: 1) nicfjt fcrjroer *locus expeditus ad explicandum: l. ferjn (oon einer
a) feinen Seftanbtfjeilen nad): levis. - ein l. 2Bein, ©teile), facilem explicatum habere: ein I. (leict)t
vinum leve: eine ©pei|"e, eibus levis (bie leidjte
l. einäufebenber) llnterf d)ieb , facilis et expedita di-
ÜJcatjrungsftoffe eibus facilis ad concoquendum
b,at)., stinetio eine l. 3tect)täf ad^e, facilis et explicata causa
: :

(bie leicht ju oeröauen ift): ein t. ©eroanb, vestis te- bas ift etroas Seicfjtes, ein Seidjtes, id facile est fa-
nuis: ein l. Sooen, solum tenue: bir fei bie @rbe ctu; u. bl. id facile est (für mict), mihi); hoc nihil
f., tibi sit terra levis. — b) feiner inneren ©tärfe est negotii; id nihil habet negotii; id facile effici
nad), nid)t Ijeftig, nict)t brüdenb; bat;, geringfügig, potest: es» für (etcfjter £)alten, minus negotii existi-
unbebeutenb: levis (©gftj. gravis). - parvus (gering, mare: bem etroas l. roirb, solutus in alqa re (j'B.
($3)%. magnus, j55. leitfjte ©prifcregen, aspergines bas Seben, in dicendo); expeditus, solutus atque
parvae). - eine l. 2ßunbe, vulnus leve: eine l. &ranf= expeditus ad alqd faciendum (3©. bas hieben, ad
fjeit, morbus levis: eine l. Äranffjeit fjaben, l. dicendum). —
f ciri)t JU lt., facilis ob. non difficilis

franf feon, leviter aegrotare; leviter aegrumesse: ob. proelivis mit bem ©upinum auf u; expeditus
eine t. &ranft)eit befommen, l. franf roerben, leviter mit ad u. bem (Serunbium. 2)oct) ift ju bemerfen,
aegrotare coepisse: ein l. Schmer j, dolor levis, par- baf3 bie kften ©djriftftetter ftatt beä ©upinum auf
va-. - ein l. (itefecfjt, leve proelium (j33. es fam ju u nad) facilis [u. feinem ©gftj. difficilis] lieber anbere
I. ©efecfjten, levia proelia fiebant). - etroas l. nef)= 6onftruction§arten roä()len, als a) baä ©erunbium
men, alqd leve habere (etro. für geringfügig fjalten > mit ad, jS. leicfjt ju oerbauen, fac. ad concoquen-
alqd negligere (etroas ntdjt beachten, ^33. periculum, dum: l. ju glauben, fac. ad credendum. ß) ben %n=
alcjfi injuria*): alqd contemnere (fid) über etro. bin» fin. ^ßräf. nad) facile [u. non difficile] est, non ma-
roegjetjen, j23. dolorem, metuenda); alqd leviter (ju gnum est, j33. es ift leitfjt, bie äu befiegen, mldje fid)
teidjt, nimis leviter) ferre (etro. I. ertragen, j93. alcjs nicfjt roiberfet^en, facile est ob. non magnum est vin-
injuriarri'. — Adv. leviter, }33. leidjt oerrounbet, le- cere non repugnantes. - fo aud;: es ift nict)ts leid;=
viter saucius ob. vulneratus. — 2) nkfjts ©djroeres' ter ob. es giebt nict)ts £eicf)teree> als 31t 2c., nihil est
an habenb, a) leict)t beroaffnet: levis armaturae
fid) facilius quam m. ^nfintt.: es roirb mir l., es"
folg.
(bei ben öiftor. nact) (Säfar levis gerabeju). - bie l. ift für mid) [., ein Seichtes, ju 2c., milii proelive est
leitetet, equites levis armatarae: bie l. Reiterei ber m. folg. ^nfintt. (j93. transnare flumen). y) bas
^umiben,levi.sarmaturaeNimiiilue:bieleia)ten2;ru»- ^ßaffioum, roobei baö 2lbjectio in baö 2lDocrb. ocr=
pen, rnilites levis armaturae, ob. bl. levis armatura roanbclt roirb, j33. es ift nicfjt l., roaljre oon erheu-
(imtfllg.; bei Den öiüor. jeitSio. müitea leves);ve- chelter Siebe ju unterfdjeiben, non facile dijudicatur
lites (Ott ttbtfjeilung bes -Köm. öeeres;. - miJifes amor verus et fictiis. fi) bie Umänberung bes ©u=
fino überlj. alle Solbaten,'roennfie idr ®t
lediti pinums in ein ©ubftantiuum, iücld)eö auf oerfctjie»
päd abgelegt baben, gleidjoiel ob fic leia)t ob. iduoer bene äücife, je r.ad)bcm bas 2lbjectiu es geftattet, oer=
beroaffnet fino; bab. Caes. b. <•. 7. BO, 3: expediti bunben roerben tonn, $8. Xugenb u. Safter ftnb l. ju
levis armaturae. -- b) leio)t befleibet, bepatft 2c. unterfdjeiben, viitutum ac vitiorum Facilis est di-
übt).:expedita« 'Der buret) fein fcfjrocres ftfepäcf gc- (in: (. ju erfteitten foyit, facili esse ascensu: l.
rnnocrt roiro, <%)$. unpedittu). - nadas (Der Die eimufefjen fct;n, facilem habere cognitionem: l. ju
Cberfleibcr abgelegt f)at>. - ein l. ^ufsgänger, p< erfldrcn fenn, facilea habere explicatus
(®gf|. dif-
expedita». —
Xal). c) nia)t ia)roerfällig ü'bl).: velox ftcileahab. ezpl.). - es ift l. einjufe^cn, bafs k., fa-
(flurt)tig, o. fcb.SBefen, ), .frirjd), %f %. tard cile 1ad intelligendum; in procinetu est, (liegt
1

-pernix (freien e,vonUb.% efen).-eml.@an0, oorflugen), Adv. facile. - solute (frei oon©duoie
< molUsred itt ,\mD. I. ^u^uf;c, ii rigfeiten, j8. dicere). - expedite (unbe^inbert, §8.
in -ti'j'» praedpua pedom pernicitaf. - «ne l. ßanb - operä levi (mit leid;ter
.
Bemühung, j93,
fdjreiben, *mami veloci icribere: einen l. ^mjel operä levi parabilig, letdjt befct;affbur, teiefit tu \)a
füfjren, *matni vr^loei pin cmälbe in l. Ufa ben). - jiiilin aegotio. sine uegotio (o^ne JJiüije). -
223 letdjtbefieibet Setb 224

commode (mit 93equemtid;feit, j33. verba facere u. : - etw. I. betreiben, levi brachio asere alqd (fpriicfjw.,
ut commodius veneant). - 3n manchen Sejicljungen Cic. ad Att. 4, 16, 6).
aud; burcf) vereor ne m. Gonjunct». (id) fürdjte es 2cid)tio?cit, levitas (Mangel an Schwere, 6gf§.
möd;te, j^ö. leicftt möd;te biefe Jreube j« ißaffer wer* gravitas; bilol. = Unwidjtigfeit C5gf§. gravitasl - ,

ben, vereor ne haec laetitia vana evadat). - t. jor* facilitas (3Jlangcl an ©djwterigfeit u. baljer aud; an
nig werben, proelivem esse ad ieam: iraeundum 3lnftrcngung; bafjer aua) non ber S. bes Vortrags,
esse: bas ift leicl;ter gejagt als getfjan, id dictu quam wie Quint, 10, 1, 111). - velocitas (Sckfjtfü&igfett,
re facilius est; quam cito dicitur, non tarn id ta- Scfjnelligfeit). - mit 2., facile. sine ullo negotio.
dle etiam fit (bas ift fd;ncller gejagt als getfjan). - nullo negotio (ol)ne 9JJüi)c); commode (mit öeinanb* -

gn eng. 23eb. ift „leidet" = ol;ne Siebenten, facile, fjcit): mit großer £., facillhne.

3=8. er iftl. ber erfte, gelcljrtcftc, facile prineeps, do- i?cid)tfitttt r a) cig.: levitas (flüchtiges u. unüber=
ctissimus est; nnb md)t leicht ob. fo Icidjt ttid)t legtes ^enc^men). - animus levis, animi levitas
= fc^iucrücfj, non facile; non temere (nidjt fo gcrabe= (flüdjtigcr, unüberlegter ©inn). - vanitas (Sßinbbcu--
gu); non (neque) ob. haud cito (niebt fo gef o)winb ; telei als Sljarafterjug, roie Sali. Cat, 23, 2). - mo-
bat). nid)t fo l. . . . als k., non tarn cito . . . quam bilitas ingenii ob. animi. aud) bl. mobilitas (3Bonfet=
etc.); non (nee) ob. haud fere. non (nee) ob. haud mutf), ögftj. constantia); nerb. mobilitas et levitas
ferme (eben gcrabe nid;t). - feiner.
ntctjt, Icidjt, . . ammi. - temeritas (Unüberlegtheit, (Mgjtj. pruden-
fo leicht fein, non temere ullus; nullus temere; nul- dia). - animus dissolutus (faljrtäffigei,- Sinn), - in-
lus fere ($ s-8. es ging nid;t I. ein ob. fo l. fein Sag diligentia. negligentia (SJcangcl an Slufmerffamfeit
l;in, an wclcbem er nid;t an i(;n fcrjricb, nullus dies u. (Sorgfalt bei Betreibung einer <5ad)e, (3gf(5. dili-
temere intercessit, quo non ad eum scriberet: es gentia). - laseivia (lod'eres SBefen). - es oerräti) 2.311 2c.,
»ergef;t fo leid)t fein Xag, an weldjem nid)t biefer levitatis est m. folg. infinit. icr) fjabe aus jugenb :
=

©atörtts in mein §aus fommt, dies fere nullus est, lid^cm 2. geirrt, es war jugenblid)et 2., juvenis er-
quin hie Satyrus domum meam ventitet). - fo leicht ravi. — b) meton., ein lcia)tfir.niger Sßenfd): homo
9cietnanb, nemo fere ob. ferme (ß. quo erat nemo levis. - ein f leiner S. ; homo leviculus: ein großer
fere ob. ferme senior Ulis temporibus, nemo pru- £., homo summae levitatis.
dentior): md;t teidjt I^emanb, non fere quisquam (eichtunuifl,, levis, levitate praeditus (flüchtig
(3^3. non fere quisquam est, qui ignoret). - nicljt f. u. unüberlegt).'- vanus (winbbeutlcrifcf;, l. in 33er*
je, non temere umquam; haud ferme umquam. - fprcdnmgcn, JReben 2c.). - mobilis (wanfclmütl)ig,
leichter (cl)cr) . . . als k., citius . . . quam etc. {iß. @g||. constans). - temerarius (unbefonnen, Wgfö.
nos citius caruerimus patrieiis magistratibus, quam prudens). - indiligens. negligens (unatfitfam, nacl;
illi plebejis. Sßgl. bie 33cifpiclfamm(ung bei gabri läffig, ©gf|. diligens) - dissolutus (fabrläfftg, lieber*
311 Liv. 24, 3, 12); potius quam m. folg. (Sonjunctiü lid), bef. aud) in SSejug auf fjäuslidje 3Birtt)fcr)aft,
(lieber, 3$. perpessus est omnia potius quam con- ©gf§. diligens). - laseivus (lorfev, iSS. puella). - e.
scios indicaret). was (ein wenig) f., leviculus. - l. SBenefmen, SSJefen,
Ictdjtbcflctbct, -bcpaät, f.
fcttf;t no. II, 2, b. levitas: es ift %mb. fcl;r l„ est in alqo magna le-
Icid)tbcJt»affttCt, f. leidEjt no. II, 2, a. vitas, temeritas etc.: er ift, benimmt fid; fo I., tanta
lciit)tfcttig, petulans (t>on ^Serf. 11. Singen). - mobilitate se gerit. —
^LcZ/.animo levi ;temere;indili-
levis (leia)tfinmg, non ^crf.). - parum vereeundus genter; negligenter; dissolute; animo dissoluto. -
(eben nid)t fdjambaft; aud; non Singen, 553. verba). etw. I. preisgeben, alqd prodere ac projicere.
- laseivus (voll fd;äfernben 3Jcutb,wii[Icns, bef. in ber gctdjtfinnigfcit, levitas.
Siebe, non Singen). - l. 33cncl;mcn, äßefen,
Sßerf. u. leib, Adv., m Sejie^ungenwie: es tfiut mir leib,
petulantia; levitas: ©djerje, joca petulantia; joco- molestum est (es ift mir unangenehm); doleo (id) 6e*
corum petulantia. —
Adv. petulanter; parum ve- bauere); poenitet ob. piget me alcjs rei (es ift mir
reeunde; laseive. etwas l., xd) bereue etwas). - bas tlmt mir l.! male
Scidjtfcrtigf cit r petulantia morum u. bl. petu- clicis (um feine Älagc über etwas llmmgcnelnnes,
!

lantia (als (*igeufcf)ait). - levitas (als (Sigcnfcbaft u. was uns ^mb. cr^ärjit, ausjubrüc!cn, Ter. Andr. 1.
©acbe, $&. £eid;tferttgfeiten, roie fie in ber Äomöbie 4, 15 [754]): es tl)Ut mir 3 m ^- l*Ü>, miseret um'
norfommeu, levitates comicae). alcjs: fid; etwas ntcfjt I. fei;n [äffen, alqd non mo-
£ctd)tfufj, homo levis. - ein flciner £., homo leste ferre; non laborare de alqa re. negligere
leviculus: ein großer £., homo summae levitatis. alqd (beibe jS8. Smbs. Zoo): lafj es bir niö)t l. fei;n,
IcirStffüfng, a) cig.: velox. — b) unetg., tcidf)t= mitte curas; noli laborare de ea re.
finnig: levis. - J*cid)tfüf?igfcit, a) ctg.: vclocitas. geti>, ba§, I)23e(cibigung, Sefd)äbigung :c: injuria
— b) ttneig., Seidjtftnn: levitas. (Unbill). -Sinbm. einß. anttjun, alei injuriam facere,
fcidjta/ifl'ubin,, credulus. - l f«;u, credulum inferre; alei nocerc (Schaben jufügen); alqm violare
esse; facile ad credendum impelli (f. Cic. de rep. (3mb. oerIe|eti mit SJorten ob. Staaten): alei vim af-
2, 10, 18): fid) l. jeigcu bei etwas, credulum se prae- ferreiombni. (Gewalt antlnm, öanb an Um legen): fid;
bere in alqa re: in 33ejug auf umgebenbc ©crüd;te, einV.antinm, sibi uocere (ftdj [am Seibe] @a)abeti ju«
levem auditionem pro re comperta habere. fügen, 5^.11011 e/ii}a!mfiniügeuV.inanus ob. vim sibi in-
Vcid)tO,läubtrt,rcit, credulitas. - credendi te- ferre. mortem sibi conseiscere(fid; entleiben) ^mbrn :

meritas (als llnoefonnenfjett). - creduli bomincs ob. fein 2. antl;un (nid;ts JU 8. tlmn), nullam injuriam
bl. creduli (leichtgläubige Dfenfdjcn, jSB. ber 8. etwas facere alei: oinMn. ob. fid) Fein 8. (burd) tutleibung
aufbinben, *credulis bominibus verba dare; ngl. autlnut, manus ab alqo ob. a se abstinere. — II

Scägclsb. Stil. § 12. no. 3). - biefem l]}enfrf;enfd;lagc ©etrümüjj jc.: dolor. - maeror (Oram, §arm).-lu-
ift Die 8. angeboren, temeritas Uli hominum generi ctus (Iraner, bei.äuf.ere). - >ibm. etwas ui 8. tljun,
innata, ut Levem auditionem habeant pro rc com- f.oben no. 1 „ein 8. antljun": id; mag eo ibm nid;t
perta: biefe .^iircd;twcifung wirb »or V. benmbren, MX 8. ttiun (b. i. il;n nid)t bamit betrüben), eum of-
haec castigatio consuetudmem efficiet non facile fensum nollem: grofjes, fo groftes 8. bringen, ma-
credendi: bie 8. ber 2Renf a)en §at abgenommen, ho- gnum, tantum luctum habere f^SB. quantum eae
res luctus habuerint) 8. tragen, maerere. in maf
-
mines minus creduli esse coeperunt. :
1

lcid)tl)iu, leviter (j58. ea quae leviter dixerat). rore esse (fid; grämen); lugere .trauern): 2. um ^mb.
225 leiben Seibenfdjctft 226

(ber geftorben ift) tragen, alqm mortuuin lugere: bem treffen feljr gelitten, legio vehementer proelio
»or 8. »ergeben, maerore tabescere, confici: $mbm. erat attenuata: bie fedjfte Segion fiat tiieilä burefi
fein 8. fingen, 'queri cum alqo ob. apud alqm S. u. : fefiroterige SWärfcfie u. Seefafirten, tficilä burefi bie
greub', f. greube. fiäufigen Stiege fo gelitten, bafj fie roeniger alö 1000
^'leiben, I) ein liebet mit ©cfimerjen empfinben: s
l)lann ftarf ift, sexta legio partim difücultate iti-
pati. - perpeti (mit 2tuöbauer l.). - ferre. tolerare nerum ac navigationum partim crebritate bello-
(.ertragen, auSfialten, f. „ertragen" bcn genaueren rum adeo deminuta est, ut minus mille hominibus
Unterfcfi.). - affectum esse alqä re (von etmas be= in ea sit: ber Staat fiat in biefem Kriege t)ielgelit=
troffen, afficirt fenn). - premi alqä re (oon ctroaä ten,hoc bellum rei publicae erat calamitosissimum :

gebrüctt, bebrängt roerben). - junger u. groft l. fön= biefe ©tabt bat burefi niele Kriege fcf;r gelitten, hujus
neu, iuediaeet algoris patientein esse: roebergroft urbis opes frequentibus bellis attritae sunt: feine
nocfi »ige 1. fönnen, neque frigora neque aestus fa- ©efunbfieit fiat fel;r gelitten, *ejus valetudo valde
cile tolerare: öunger L, f. f ungern no. I u. II: affiieta est: burrf; ben ©türm l;aben bie ©cfiiffe ge=
fanget, üftotfi, ©efimersen, (Strafe, Unredjt l., f. 9Jtan= litten,tempestas naves afflietavit: bie ©egenb lei=
gel 2C. - Oft ftefit „leiben" aud) elltptifd), j93. ber bet non ben g-einben, regio ab hoste infesta est: bie
itranfe teibet »iet (©cfimerjen), aegrotus magnos do- ©egenb fiat nid;t non ben geinben gelitten, regio in-
lores patitur ob. magnis doloribus cruciatur. - an taeta est ab hostibus: baä Sanbl;auä f;at com 9ilter
etroae I., a) an etro. franf fenn, aegrum esse alqä gelitten, villa vetustate vexata est: ein Sau unter
re ob. exalqare; laborare ex alqa re, $35. an ben ber (Srbe fiat roeniger ju !., minus injuriae subja-
Vieren (., laborare ex renibus an ben 2lugen f., la- : cent subterranea: feine (Sfire l. barunter, ejus exi-
borare oculis; aegrum esse oculis; aegros oculos stimatio in ea re agitur.
habere. - fefir an ben Stugen f., gravi oculorum Setben, baä, I) ©rbulbung: perpessio. - tole-
morbo affectum esse. - ß) mit etro. befiaftet fenn; ratio (Cic. fin. 2, 29, ,94); beibe mit ©enit. beffen,
v-Ö. an einem Jefiler t., gefiter. roag man evbulbet. - ba$ 2. bes> §errn ((Sörifti), pas-
f.
Safier ift leiben in roeit. SSeb. ofine ben 9ibbgr. sio dominica (Eccl.). — II) Sefcfiroerlicfifeit, Uuglücf,
Des ^cfimerjeä: a) in SSerbinbung mit t öttttCtt = er= incommodum; mal um. - bie Seiben, res adversae;
tragen, ©ertragen übt).: pati; ferre; tolerare. - fo mala; calamitas (oerberblicfier Unfall); tormenta
fieifj atä man fann, quam maxime calidum
e§ l. (bieDualen, $33. aegri). - bie 8. beö itörperä, ae-
alqs pati potest: bie §i^e ift fo fieftig, bajj man grotatio (baä Äranffetm) ; labores (5lnftrengungen):
feine sanb baran (. fann, tarn vebemens calor, ut bie Seiben ber ©eele, aegri tudo animi: S. beä ©cfiicf=
manus apposita patiens ejus non sit. - feinen ne= fal§ (= uom ©djicffal aufgelegte S.), tormenta fortu-
ben ficfi, gefcfiroeige über ficfi leiben, nullum aequa- nae frei non allen menfcfilidjen S., omnis humani
:

lem, multo minus superiorem tolerare (naefi Tac. incommodi expers. - in S. nerroicfelt roerben, in
bist. 4. 80, roo aequalium quoque, adeo superiorum res adversas incidere S. erbulben, mala ferre, per-
:

intolerans). - ^mö. niefit 1. fönnen, ab alqo animo peti: !ymbm. 8. jufügen, mala alei inferre; alqm ca-
esse alieuo ob. averso (ifim abgeneigt fenn); alqm lamitate afücere (oon Singen). - bie S. (bee> ßrcm=
odisse. odium habere ob. gerere alqm (ifinfiaffeu); fen 2C.) oerlängern, tormenta extendere baä ift mein :

alei esse infensum atque inimicum (eine feinbfelige tögliefics S., haec ego quotidie patior.
Stimmung gegen ifin fiegen); alqs alei odio ob. in leibcnb, male affectus. and) bi. affectus (förper^
odio est, alei invisus est (Giner ift ^mbm. »crfiafjt, licfi leibenb; bann übfi. uon einem llebel betroffen,
y#. uxorodio est ob. invisa est marito u. adeo est : »on Singen, bie man bitbl. aß» einen Körper betraefi»
mihi invisus, ut etc., icfi fann ifin foroenig f., bafj tet, $33. uom ©taat 2C). - patibilis (im pfittof. ©inn
2C): etroa§ niefit f. fönnen, alienum esse, abhorrere = bie gäfiigfeit $u leiben fiabenb, Cic. de nat. deor.
ab alqa re (ifim abgeneigt fenn); alqd odisse (etro. 3. 12, 29: (Sgffc. activus, Lact 2, 9, 21). - ber l.
baffen, $23. hunc calorem); alqd mihi odio ob. in Xfieil, pars corporis male affeeta (am Körper) is, ;

odio est (es ift mir etroaä nerfiafjt); offendim. folg. cui injuria infertur ob. illataest(bicleteibigte^er)on);
infinit, (ficfi beletbigt füfilen, }SJ. offendebatur com- is, qui jacturam facit oö. fecit (bie oertierenbe ^er^
]>orii aliquid de se, Suet. Aug. 89): etro. gar niefit fon). -male affectum esse (förpcrliü)); ac-
l. fenn,
i. fönnen, alqd alei magno odio ob. magno in odio cipiendi et quasi patiendi vim habere (bte Jäfiigfeit
est.- bei ^mb. roofil gelitten fenn, alei ob. apud ju leioen fiaben, ögf§. movendi vim habere et ef-
alqm esse gratiosum; multum gratiä valere apud ficiendi, Cic. Ac. 1, 7, 26). - ficfi leiöeub (paffto; oer
alqm. — b) = bulöen: pati (ouloen).
gefefiefien (äffen, fialten, f. paffto.
- sinere (ntefit fiinoern, f. „laffen no. \1" über öie Vctbcufdiaft, animi concit-atio. animi impetus.
(ionftr.i. - ferre (ertragen). - reeipere (gleidjf. bei ftärfer animi perturbatio, motus animi turbatus
jicfi aufnefimen = geftatten). - bas roerbc icfi burefi ob. perturbatus (fieftige (^emütfisberoegung übfi.;
aus niefit leiöen, oon b tarn, non patiar, non sinam animi affectio bejeiefinet bie ©timinung ber ©eele,
(?uf. bei (..
] , 6, 10): bas fann icfi roofil (., u. animi motus, commotio ob. permotio bie ®e
istuc quidem non moleste fero: bas follte icfi l.V liuitfiobcroegung übfi.). - animi prava coutentio, aud;
feram? - oie Zadje leioet feinen 'Jüiffcfiub, fit. animi contentio (ner JefirteS/leibenfcfiaftlic&eäStre

res dilationem non patitur ob. non reeipit : resdif- bcn, lciDenfcfiaftlid)er Isifer). - cupiditas. libido (bef.
dod pot< t: es leioet feinen 3n>eifel, oafjic., f. finnltcfie ilceiguug u.8uft, f. „33egierbe" ben genaue
.^roeifel. reu Unterjd).). - magnum Studium (grofjer ©ifet). -
ü) oon einem llebcl betroffen roerben, a) im Mg.: iiiun nagrans (Irennenber (Sifer). - temeritas
aeeipere alqd (ctroas erfialten). - afficialqfl re(»on (Umiberlegtfieit, Seiöenia)aftlid)feit). -inteinperantia
etroas betroffen roeroeti). - eine üheöertage l Uediiigung, „-Jügellofigfeit, Wgf(5. aequi-
nanfragium facere:
nijbtüd) {., - fieftige S., vehemens aninuimpetus: bie un
Scfiaben, ^erluft l., damnum, detrimentum, jactu- geregelten Seibenfcfioften, libidines: ou8 8., in ber S.,
i'.im facer« lentum capere, aeeipere. b) — imi perturbatione incitatus; cupiditate incen-
pragn. Stfiaoen erleiden, y-ö. uie Legion
Jlucfitficil, .iiiimi pravfi contentione proveotus; at erat In-
fiat fefir gelitten, mnlti amiari sunt centurioni no ,

oomo, nt erat turiosus, respondit):


miiintu qiii' niilitiiiri numerus: bic Segion fiatte in mit 8./ animi quodam impetuj studio nagrante;
«eä, OtJ<f> -(at. Jj>aitorob. »o. II. lbt|L VI.
8
227 leibenfdjafttidj Seibüdjfeit 228

otjnc £., f.
Icibcnfcöafttos. - Smb. in S. fefcen, alcjs nod; nid)t übenuättigt). - gan^ t., ab omni animi ]icr-
animum impcllerc (im 2((tg.)-, alcjs libidinem ex- turbatione über ob. vacuus;a cupiditate ob. ab omni
citarc (in Söiejug auf finttlidje 33egicrbe): bic £ei= cupiditate remotissimus. - ganj l. fcijn, omni per-
benfdjaftcn bcr 3Renfdjm aufregen, animorum im- turbatione animi ob. omni cupiditate carere. —
petus impellere (®gft. animorum impetus rcllc- Adv. sine ira et studio (otme 3or" »• Gifer). - 11011
ctere): feine üeibenfdjnften befierrfdjen, perturbatos studiose (nidjt mit (iifer). - non iraeunde (nidjt jäf)
animi motus cohibere-, cupiditates cocrccre; cu- jornig, nid)t (jii.üg). - aequo animo (mit ©leicfjmutlp.
])iditatibus imperare; contiuentem esse (bef. in ScibCttfd)aftiofigtcit,animus ab omni pertur-
löejug auf frei non alten #eiben=
(Smn(id)fett): batione liber.
fdjaften fewn, ab omni animi coucitatione vacare; «cibcnögcfriljrtc, =gcnoffc, ^gefö^rtin, -qc-
ab omni animi perturbatione liberum ob. libera- socius (socia). - la-
uof filt, cujuscumque fortunae
tum esse; a cupiditate ob. ab omni cupiditate re- borum periculorumque socius (socia). - malorum
motissimum esse: in 2. tjanbeln, cupide agere: in socius (socia) ob. partieeps. - adversarum rerum
£. ctir>as tfnm, impetu quodam trahi ad alqd: in socius (socia). - omnium fortunarum socius (socia)
ber 2. fo weit gefien, studio sie efferri bic Siebe wer- : partieepsque. - omnium tristium socius (socia). -
rätf; weniger &
u. ^arteilidjtYit, minus cupiditatis calamitatis socius (socia). - calamitatis ac luctus
ac studii oratio habet. - eine 2. (^affion) für etra. partieeps. - qui ob. quae in simili calamitatc est. -
(jaben, f. leibcnfdmftltd) (lieben, gern effen): bas ift periculorum consors. - im Q\f)q. aud) bi. socius (so-
fo meine ^.(^paffion), eä re maxime delcctor(anbiefcr cia) comesque (f.
Hör. carm. 1, 7, 26). - S ,no -
3U
©adjc I)abe id) befonbers mein SSerguügen); magno feinem S. mad)cn, alqm sibi socium laborum adjun-
ejus rei studio teneor (biefes betreibe id) uoräüglicb). gere: gegen feinen Sittllen, alqm in omne disci
(eibettf d)afi(id), cupidus (begierig). - concita- comitem trahere: fiel) 3u3nw3- £. mad;cn, Smbs. V.
tus (aufgeregt). - intemperans (fein SJlaf; baltenb in nicrbcn, periculum vitac suae cum alqo sociare.
33cgierbcn u. Neigungen). - impotens (ber feiner £ei= i.'cibcu»?ncfd)ici)tc, (Stjrifti, passio dominica
benfdjaftcn nidjt §err ift, aud) mit bem $uf ber 2ei= . (Eccl.).
benfdjaft, ber man nidjt £>err ift, im ©enit., gSB. irae; ^'cibcuötrtge, tempus acerbum "
(fjerbe 3 e 't)-
laetitiae: übtr. u. bem, roorin man feiner nidjt §err tempus luctuosum (betrübte, traurige S f ü)-
triste,
ift, 333. laetitia, postulatum). - vebemens. ardens Ictbct, pro! ([nid)t pro dolor, f. gabri 311 Liv.
(fjcftig,brennenb). - iraeundus (jähzornig, bifeig). 22, 14, 6] al§ Sluäruf bc§ 23ebauerns, 3$. tantum
- furiosus (nnitlüg). - studiosissimus alcjs rei (einer pro! degeneramus a patribus nostris, utetc). - cum
Sadje mit Scibenfdjaft ergeben). - nid)t t., f. leiben* magno meo dolore, quod valde doleo (3U meinem
febafttos.- ein I. §ä$ex, venandi studio insignis: grofjcn Seibroefen-, ogl. „2eibmefen"). - uescio quo
ein l. ^ägcr fctjti, venandi studio insignem esse; modo ob. quo pacto (unbegreiflicher Sßcife, jSB
magno venationis studio teneri: ein l. äßort, ver- ncscio quo modo, verum est, quod in Andria l'ami-
lmm ab aliqua cupiditate prolapsum. Adv. cu- — liaris meus dicit: nescio quo pacto obdurue-
lt. alii
pide. cupidissime (begierig, febr begierig). - studiose. runt). - nollem (id) münfdjte rooljl, baf; ctm. nid;t ge
V
studio (mit (Stfer, $5. studiose dicere contra alqm: fdjcfjen, beim 33ebauern einer Jfmtfadje, 3 -13. Icibcr
u. studio ad rem publicam fem [fiefi I. in bie nolt= tft es gefd)ef;en, nollem factum, Ter. adelph. 2, 1,
v
ttfdje Sbättgfctt roerfen]). - vehementer, ardenter. 11 [165]: fie Imben 6artl;ago u. Jhunantia gänjlid;
studio flagranti (beftig, mit heftigem, brennenbem 3crftört-, leiber aud.) (Eorintf), Karthaginem et »u-
(Sifer). - iraeunde (jäb^ornig, bt^ig). - calidius(mit mantiam funditus sustulerunt nollem Corintbum ;

ju oiet Sßärme). - effusc ob. (ftärfer) effusissime, [oerft. sublatam essej, Cic. off. 1, 11, 35). - quidem
(otjne 9Jiafj u. QieV). - animose, animosissime, in 53e= (allerdings, in 6onceffiufäöen, 333. leiber ift es roabr!
mg auf $auf u. Käufer = cupide et quoque pretio, id quidem verum est). - Quxo. liegt „leiber" int 8a
b. i. begierig u. um jeben ^ßrets, gehört in biefer 33eb. tein. mit in bem empf;atifd; gebraud)ten Stboerbium
bcr naebauguft, $t. an 333. leibenfd). alte ©emälbe
,
bes ©aljcö, 3^3. Icibcr aber, vero (f. Cic. off. 2, 8,
taufen, animosissime (aber etaffifeber cupide et quo- 29): aber leiber, at vero (f. Cic. off. 2, 21, 75): lei-
que pretio) tabulas antiqui operis comparare (Suet. ber 3U 3eiten, aliquando (Liv. 45, 23, 8). - 311m. aud)
Caes. 47). - l. etroas behaupten, cupidius alqd con- im (Sinne bes Sajjes, jS3. fein Satcr ftarb l. 311 frül),
tendere: I. etroas lieben, alei rei etfuse indulgere pater mature decessit (Nep. Att. 2, 1). 23gl. übt).
(ibnt ofjne 9)caf5 u. ,3icl ttadjtjängen, 333. Sdjmaufe* a^igclsb. ©til. ©. 233 ff.
rcien, conviviis) ; alcjs rei esse studiosissimum. ma- (eibtg, molestus (bcfdpocrlid)). - gravis (brüctenb,
gno alcjs rei studio teneri. alcjs x*ei studio esse luftig). - odiosus (tuibrig, langiuetlig :e.). - miser
insignem (ein grofjer Süebbaber oon etroas fenn, jS (traurig, erbärmlid;, 333. Sroft, consolatio). - i>er-
venandi)-, alqä re maxime dclcctari ob. oblectari niciosus (fd)äblict)). - malus (übel, übel ob. 3ur lln
(fein Vergnügen an etwas oorsüglidj Imben); alcjs jeü angebracht, jö. ambitio, pudor). - ein 1. %vo%
rei esse cupidissimum ob. avidissimum (nadj ctm. solatium de necessitate factum: ein l.Xröfter, *vana
fetjr begierig fenn, bat;, aud) = l. gern ctm. effen, 333. solatia miscens.
uvarum, avicularum): Qmb. t. lieben, effusissime tcib(td), tolerabilis. tolerandus. ferendus («
alqm diligere (otö gfteunb tc.)i alcjs amore insanire trägliü); patibilis in biefer 33cb. nur in Cic. Tusc.
(als ©eltebter). 4, 23 in. §. 51). - medioeris. modicus. non conte-
\fcibcttfd)rtftlid)f Cit, animi ardor. - furor (im mnendua (3icmlid;, miifng, nidjt 31t ucrad;tcnb): oeeb.
ijohcn©robe bis jur SButlj). - ira praeeeps (3<Uj non contemnendus saneque tolerabilis (j53. oratio).
30m, jS3. eines RiffltwS). - 2. bei 33cbauytuug, Ü>er- - satis bonus ob. sat bonus töm&iä) gut, ri\ ac-
fedjttmg einer (Seid)?, ira et Studium. cusator). - l. S^fen, tolerabile fenuB: eine i. 8«
Icibcttfrijnftlod, animi perturbatione über ob. binguug, tolerabilis conditio: eine l. Verberge, mo-
vocuiis (oljne tjcftigc ©emtttgSbewegung). - cupidi- diciim hospitium: mit einem I. Sßertuft baoonfom
tatis ob. cupiditatum expers. cupiditate privatns. men, mediocrem jacturam t'aeerc. Adr. tolera- —
a cupiditate remotus. a cupiditatibus solutus, cu- biliter; niediocriter. - fiel; l. befiubcn, satis bene
piditate ob. cupiditatibus intactua (frei von SBe se habere. [(ßlcitfif. bic 3iemlid;fcit
gievbe). - a cupiditatibus invictus (non 33cgicrben VctMirijr'eit, conditio tolerabilis. - medioeritas
229 leibtragenb leife 230

lcibrrngcnb, lugens. qüi est in Iaetu(int ."per» aueupatoria, im 31^9- «ud) 61. arundo (als 3tol)r
jeti u. äufjcrlid)). - atratus (äußernd; burd; fdjroarje fteugel Vogelfang). - ücimrutljeu ftellen, virgis
jum
Kleibung). viscatis fallere volucres: an ber S. fangen bleiben,
Seib'ftefcn, dolor, maeror (©ram, ro. j.). - se- in visco inhaeresecre: an Seimrutl)en ()angenbe ä5ö
nnmi(abu'!)rcnbcXrübfaI,ticfc§ S.). - Iu<ius(£raucr, gel, volucres viscatis illigatac viminilms. - feine
innere u. äuf;ere). - querela (Älagc, $8. quanta est Öefd)cnfe ftnb nid)tß, als Seimrutl;enu. 2lngeln,,mit
liominum querela). - ju meinem großen S., eura benen er frembe feabc fängt, viscata hamataque sunt
magno meo dolore; quod valdc dol'eo vehementer ; ejus munera, quibus aliena corripit.
dolco ob. mihi dolet m. folg. quod (bafj) ob. m. folg. üeimftcbcr, glutinarius (Inscr.).
2(cc. u. Snfinit. : es" ift ein allgemeines' S. um ben Sicuuftflltgc, *pertica aueupatoria.
3Jiann, omnes illius mortem lugent ob. macrent; Sicimttiftffcr, *aqua, cui glutinum admistum est.
ob. tota civitas confeeta est senio (Cic. Mil. 8, 20). Sein, I) gladjä: linum. —
II) Seinfamen: seinen
Scicr, lyra (als Snftrument u. als ©eftirn ; ngl. lini. - i'ctnbmt, *culturalini. - gcinblütbe, -Hos
„Saute" - ©nrüdjro., c£> ift immer
bie Lebensarten). liui. - getndjen, funiculus. - Seine, funis.
bie alte Seier, cantilenam eandem canis (bu briugft feinen, linnen, linteus; lineus. - l. 3mg, lin-
eroig baffelöe t>or, Ter. Phorm. 3, 2, 10 [495])-, nihil tea, orum, n.: I. ©arn, linum uetum (JCt.).
ni8i idem quod saepe scribis (bu fdjretbft immer baä Seinen, Sinnen, ba§, f. Scinroanb.
fclbc); semper ista eademque audio (tu) tjöreein crot= Seinengctttanb, Scincnllcib, Sinncnfleib,
geä Einerlei) uno opere eandem ineudem die nocte-
; linea vestis (leinene Sletbung). - lineum vestimen-
que tundit (er treibt ein eroiges ©incrlet, Cic. de or. tum. linteum indumentum (leineneä Älcibungsftüd).
2, 39, 162). - Setnenfteiber tragen, lineä veste uti; lino vestiri.
Setermann, lyristes ().vQiazjjq); lyricen. Scinmcf)f r seminis lini farina. - Scittöl, oleum
Ictcm, lyrä canere (ctg.). - eunetari (uneig., lini. - ScinfrtOt, lini seges. - Scinfnntc, semen
jögern). lini. - Scinfdjnur, lineus funiculus.
Scibbanf, mensa publica. Seintnanb, linteum. - lintea, orum, n. (leinen
i!.cit)bibiiotf)Ci, *hhri pretioadlegendumprae- 3eug, größere Seinroanbftücfe). - attä S., linteus;
benuos positi. - bibliotheca ad communem delec- lineus: ftd) in S. tleiben, lineä veste uti; lino ve-
tationem instituta (alä 33ibliotl)ef jum aUgcrn. @e= stiri. - in S. gefletbct, linteatus: ein auf S. gefd)rie=
braud), Sefebtbltotljef). - eine S. aufftellen, errieten, beneä Sud), über linteus.
*libros pretio ad legendum praebendos ponere; (etnnmnben, f. leinen.
bibliothecam in communem delectationem insti- Sctnnwnbljönbel, *negotium lintearium (baZ
tucre (übö. eine Scfebibliotbef fürä Sßubtifum): ein ©efd)äft im ©roften ob. kleinen). - negotiatio lin-
33udj aus einer S.entnefimcndibrum pretio conducere. tearia (bas §anbcln mit Scinroanb im ©rojjen, JCt.).
Scirjcontract, commodatum (JCt. ). - einenS. l)aben, treiben, negotiationem linteariam
(eiheu, f. borgen no. I u. II, auslciljen. - non exercere (JCt.); lintea vendere ob. venditare.
ben öafifreunben geliehene ©egenftänbe, commoda Scintvanbbänbter, lintearius (JCt.).
h( pitum. - Unetg.. aua) ben übrigen ©eftimen fein Scintnebet, linteo. - lintearius (JCt.). - lina-
(il)r) Sid)t f., suum lumen ceteris quoque sideribus rius (Inscr.).
fenerare (d. Der ©onne, PI. 2, 6, 4. §. 13): Qmbm. Seinnteberei, ars lintcaria (alä Äunft, Inscr.).
fein £f)r (., alei aures suas
praebere, dedere, pate- - *officina lintearii (SBerfftätte eines Seinroebers).
facere: Ijctlfamem Statte jein Dfir l., salutare con- Scinhtebcrinnung, corpus linteariorum(JCt.).
silium admitterc auribus: freunbfdjaftlidjem ami- , leifc, I) nur roentg ms @ebör fallenb: lenis(fanft
corum (onsilio uti (non greunbes 3iatrj ©ebraudj im Sillg., - suppressus. summissus
@gf£. gravis).
madjcn); amicum monentem audire (auf bie 2ßar= (gebämpft, non ber ©timme, ©gfti- magnus, conten-
nung eines greunbes fibren): er teifjt benftlagcn SlKer tus, clarus). - exilis (bünn, x>. ber ©timme, als %a>
fein Cfir, patent aures querelis omnium: einer bei, ©gf^. plenus). - suspensus (fd)roebenb, «om
'oac^e Sßorte [., expromere alqd ob. mit folg. 3tcla= ©ang, als Sob). - tener et mollis (nid)t feft, vom
ttufalj (j23. expr. sententiam: u. expromere quid ©ang, al§ Säbel). —
Adv. leniter (im 2lllg.). - sum-
ont [ibren ©ebanten]: u. alqm cogunt quae misse. summissä ob. suppressä voce (mit gebämufter
quaeque sentiat [feine 2Bünfd)e u. ©ebanten] ©timme, ©gf£. contentä ob. magna ob. clarävoce,
expromere): ben ©cfüfjlen 2lller ben 2lusbrucf l., ef- j23. loqui, dicerc). - suspeusogradu(mitfd)roebenöem
ferre quae omnes animo agitant: 3'"bs. rudjlofer ©d)rttt, g33. ire). - tenero et molli inecssu (teidjten
mung feine #unge u. Stimme l., linguam et u. unmännltdjen drittes, 3S. einl)crfd)rciten, auftrc=
menti alcjs praebere. ten, Buspendere gradum). - sensim (üötr., allmäij
Seiner, i) = KusIeÜjer, ro. f. II) ber ein 2)ar= — lid), j33. mentio primo sensim illata a tribunis, ut
leim nimmt: qui rem mutuam ,<-umit. etc., es rourbe Slnfangs l. ber öebanfe non ben %xu
Scif)(mud, *mensa publica, ubi sul» pignoribus bunen in 2(nrcgung gebrad)t, bafj 2c.). - l. reben, attd)
imittcre vocem ob. verba: nur l. reben, mus-
geUjftlltf, f. aufgelb, öanbgelo. sare. rnussitare(nur murmeln); susurrare (^ifa)e(n):
fctfjrocifc, 3mbnt ctroas geben, f. borgen jm>. II.
1. mit 3"ib. reben, ad aurem f'amiliariter iususur-

t'cim, glutinum. jduten (iifdjlcrlcim).'- viscum rarc: fia) l. unterhalten, "'suppreseS voce cuederc
(aus ben Beeren ber JJiiücl bereiteter Bogcllcim: mit aones (oon 3Re|reten): l. einanber fragen, mus-
foldjem beftridjen, - 8. am Crijfcnljäutcn inter sc rogitare. - 1. auftreten (eig. u. übtr.),
u3) foa)cn, bot tinum excoqu f. auftreten »o. II, 1.-1. auftretenb (übtr.), lenis
8ÜM.,eJ geljt etro. auo bemS.(auo ber Juge), f. gfuge. (axid) u. Sebl., fti. ein l. auftretenber Vortrag, oratio
leimen, glutinare; conglutinare. luii:-;: lenii.i orationiß). - etwas l. anbeuten, alqd
Seimen, boä, glutins leviter attingere; ob 1
6re alqd (eine buuüe
Scimfnrbc, 'color, cni glatbmm admistam cHt. iUnbeittung über etro. fallen laffen, f. Cic. ad All.
leimig, datino 2, 7, A: cd illml i|niil :ii Bcire cupio, quod jacia
ifeimrutbc, virj vimen viscatam(ald>. ob eure, jan etiam ex ipsis quinque nris loqui
mit Seim beftrtdjenc .Hutfje jiim üiogclfangi. -arundo qnosdam). - nid;t mit bem leifefteit i8erbaa)te be
8*
231 Seifte Seitfaben 232

rüfjren, ne tenuissimä quiclem suspicione attingere. Vcitboub, lascia. - ^mli. am 2. führen, alqm
— II) fäl;ig and) ben fdnnäcbften Saut ju uernefjmen, fasciä regere.
3$. ein l. Öefyör, auditus sollers-, and) rooljl aures leiten, ducere (übfj. führen, eine 9iid)tung geben,
acutae Hör. carm. 2, 19, 4): l. boren, acute
(ogl. nur - ducem esse alei ob. alcjsrei(^mbm.
uneig.).
audire: ein [. ©d;laf, sornnus levis: I. fd;tafert, *le- ob. einer Sache güfjrer ob. 2tnleiter fet;n, cig. u.
viter dormire. uneig.). - regere, moderari. moderatorem esse
Seifte, regula (jebes' fchmale u. lange Stüd 33rett, alcjs rei. gubernare. »erb. regere et moderari. re-
Stab 2C., 3^8. quadrata). - cymatium [zvfxdziov), gere et gubernare. gubernare et moderari (ber 2en=
rein tat. unda (£oblteifte, f.
$obltehle). - bie Seiften fer uon etroaö fenn, uneig., f. „lenren"ben näheren Un-
(b. i. Sdjnnelen) an öänben u. 3ai§en, callum: bie terfd).). - administrare (bie 35erroaltung ob. 95oÜ -

Seiften (b. i. 3Beio)en) in ber ©egenb ber So)am, in- 3iel)ung oon etroaä l)a6en). - alei rei praeesse (einer
guina, um, w. ©adje oorfteljen, j33. einem ©efc^äft, negotio: ben
1. ber, ber Sdjulnnadjer, forma ob. for-
Seiften, Spielen, ludis). - prineipem esse alcjs rei (ber
mula forma caligaris (gried). xakonovq,
caicei. Oberfte, ber Xonangeber bei etroaö fet)n, jS5. conju-
xalonoöiov). - ben Sdjuh über ben 8. jietjen, fctjla^ rationis). - Qmb. an ber §anb l., aleimanusdare:
gen, formae ob. formulae aptare calceum. - Söilbl., SUaffer bura) 3mb3. ©runbftüde l., aquam per alcjs
über Cüinen 8. fdjlagen, *iii eaudem formam redi- fundum ducere: baz sJJleer in ben Sucrinerfee l.,
gere (übercin »erfertigen, Singe)-, uno modulo ac immittere mare in Lucrinum lacum: bas iiteffer
pede metiri (naa) liiitcm 3J}ajjftabe beurteilen, 9Jien- in bie ©tobt, auf boä (iapitolium l., aquam addn-
fd)en,nadjHor. ep. 1, 7, 98)-, unä, ut dicitur, per- cere ob. perducere in urbem, in Capitolium. - bie
ticä traetare (fprüd)iö. = überein bebanbeln, litten -

Sluffü^rung eineo :'Jlufifftüdeä l., praeire nun


fdjen[®a>% distinete gradalimque traetare], PI. ep. (Col. 12, 2, 4): einen ftrieg L, bellum agere ob. ad-
s
8, 2, 8); uuo ordiue habere, nullo discrimine habere ministrare (f. „itrteg" ben Unterfc^.): bie ^erl)anb
(gletü)»iel gelten [offen, attenfeben, Virg. Aen. 2, 1-02 lungen im Staat3ratf)e leiten, publici consilii au-
U. 10, 108): über (Sinen S. gefchlagen fenn, in unam ctorem ob. moderatorem esse. - ben Hrieg non ^mb.
formam cadere (». Singen): fie finb über Ciinen S. 1. laffen, alqm rectorem militiae habere. - ftd) uon

gefcblagen, nihil ditferunt (o. Singen); unum quum 3mb. I. laffen, alcjs consilio ob. arbitrio regi; alqm
noris omues noveris (fie finb uon (Sinem ©barafter, ob. alcjsauetoritatem sequi; alei parere, obtem-
oon D-ttenfdjen). - Sprüdjra., ©djufter, bleib bei bei* perare (gel)ord)en, 10. f.): ftd) uon etwas l. [offen,
nein Reiften! ue sutor supra crepidam judicet! (.cgi. alqd sequi (ftd) an etio. Ijalten, 3$. deura consilia);
PI. 35, 10, 36. §. 85); ne sutor supra plantam alqä re moveri (fia) oon etro. beftimmen laffen
ascendat (Val. Max. 8, 12. ext. 3); te mementoin uoitt moralifd) lauten, honesto): fid; in Willem uon
pellicula, cerdo, teuere tua (Hart. 3, 16 extr.); feiner eigenen Älugtjeit l. laffen, omuia sua pruden-
quiesce in propria pelle (Hör. sat. 1, 6, 22); quod tiä gubernare ac moderari: fia) bei allem Senfen
sis, esse velis nihilque maus (Mart. 10, 47, 12); u. ^ianbeln uon ber ^bee ber iCugenb u. @^re leiten
quam quisque norit artem, in hac se exerceat (Cic. laffen, omnia consilia atque facta ad dignitatem et
Tusc. 1, 18, 41, Ueberfe^ung uon Aristoph. Vesp. ad virtutem referre.
1431: epdot xiq r)v txaoroq tidelrj ze/vrjv). Seiten, bat, f. Seitung.
2. leiften, praestare (©eforbertes, iöerfprodjencs 1. Sciter, ber,dux(,^ül)rer). - rector. moderator.
2C. erfüllen). - tribuere (förtuartetes geroüljren, er gubernator (ber Regieret-, bef. beö Staates, rei pu-
rceifen). - facere. perticere(juXf)uenbeäburd)füt)ren, blicae, f. „lenfen" bie Rexba). - auetor (;)iatl)geber
wollenben). - posse (ju XljuenbeS tonnen f. Cic. de ,
u. ^orfi^er, ^. bco Staatoratfjg, consilii publici).
S
amic. 8, 26). - ie einzelnen ^3ejiel)ungen oon „leiften'
'
- qui praeest alei rei (58orftel)er). - prineeps alcjs
mit einem Subftantto f. unter ben einjelnen Sub= rei ionangeber bei etroasl. - ber i'. u. Senfes bes
i,

ftantiuen, 3Ü3. Stcnft, go'S«, Öeborjam 2c. — etnmä Staate, administrator rerum civitatis (JCt.); rector
leiften, suum munus praestare (feine Sdmloigt'ett et gubernator civitatis; qui rem publicam regit ac
tl)un in feinem Äüirtungetrerä, f.
Cic. de or. 2, 9, gubernat. - ber S. bes" Äriegö, rector militiae; ad-
38); aliquid in studiis facere (etroaä im 3" aü) e ber ministrator belli gerendi. - ber 2. an ber (rlectri-
Öeleljrfamfeit oor fia) bringen, f. PI. ep. 6, 17, 5). fii'inafd)inc, *conductor {t. t.).
- etroaö (MrofjeS u. äBidjtigcs (., magnum aliquod 2. ScitC^bie^calae^bieStiegen; ungetD.iftsi
memorandumque facere. - in einer itunft 2c. ctroa'j aud) bei un8bie„©tiege"fttr„bieSeiter, Iicppe").
toie
l., aliquid efficere posse ob. bl. efticere in alqa re - mc V. betveffenb, roie etneS., scalaris {yii. formal
(etroas ins ihScrf fc^en fönnen, ob. ins äöerf fegen); - bie ü. für bie .vmljncr, f.
Hühnerleiter. - bie V. et

aliquid in aiqu re consequi posse ob. bl. conseqiu neä SSBagenS, *paries scalari forma compactus. -
(etroas erreichen, erzielen fönnen, ob. etroas erreid;en, eine 8., Settern an er», legen, anlegen, f. anlegen
erzielen, j43. Cic. de inip. Pomp. 1, 2: si quid etiam (no. I, 1, a): Die 8. Innaiifftcigeit, auf bie V. fteigen,
in dicendo consequi possum,
roenn ich, Mini) ö. i. *ascendere scalas: auf öet 8. auf etro. fteigen, hinauf
Söerebfantfeü eiroaä [md)t Unbetväa)tlia)es) [eiften fteigen, scalis ascendere ob. adire alqd: positis sca
tunn; u. Cic. de or. 2, 9, 38: multi etiam sine do- endere alqd; Bcalisadmotis conscenderealqd :

tIrina aliquid omnium gencrum atque artiumcon- oon ber ü. fallen, ftürjen, Herabfallen, l)erabftür;en,
Bequuntur, 5. i. leiften etroaä nid)t ttnbeträc&ttidjeS]|
scalis devolvi; per gradus scalarnni praeeipitem
in allen Äunftgattungen). - menn ia) etroas leifte, si ire {Spaß übet .Hopf).
quid in ine est: es letftet $trib. uiel ob. roenig, in ireitcvboum, =ftatt9C,tignumsailar(HiH ( l. \ itr.

aiqo plniiinum ob. miihmum est. 10, 1, 1).

Sciftenbeitle, 'bnbo(£. t). Icitcrförmig, scalari forma.


Sciftcubvurt), rann en ob. inguina im- Seitcrfvroffc, gradus Bcalarum (ogl. c'cls. 8,
plens iMt. äovßwvox^Xr/, eis. 7, 18 extr.).
f.
I 15. §. 13, uio biio ungeto. gradus scalae). - and) bl.
Sciftcitfd)itciber 'formarum s, uiptor. BCala (unfei „Stiege": og[. Man. 7. 19, 20).
Vcifüimi, ai eig., j35. einet fc^utoigew Sadje, et Seiternidßeu/iin Sjiig. plaustnun.
neS SSerfprec^enS, praestatio (JCt). - bi meton., Seitfaben, it eig.: Ünum ob. filumdnx(f. Prop.
Duo ju weiftenbe ob. ®elei^ete, munua 2, 14, 8. Ov. her. 10, 72). - an einem S. gel)en, filo
233 Seitfjatnmel lernen 234

regere vestigia (Virg. Aen. 6, 30); lino duce regere ben): feitroärts £., a via deflectere. - ben
(oom Sßege)
iter (Prop. 2, 14, 8). —
II) uneig.: a) im 2UIg.: etroa (Staat I., regere, moderari; ogl. „am
rem publicam
dirx. - es bient mir etroas als 2., alqd sequor. b) — Staatsruber fi^en" unter „Staatöruber": bie @e-
als 23ud): *liber, quem quasi ducem sequor. - nad) mütfjer ber Sltenfc^en (., animos hominum regere
bem 2. oon SBreboro bie ©efdjidjte lehren, *historiam (fieregieren) ob. rlectere (fie für fict) ob. eine ©ad;c
Bredovio duce discipulis tradere. geroinnen); nad^ 93e(ieben, ad arbitrium animos bo-
öeitljaininel, aries dux; dux gregis. minum movere: 3mb. burd) feinen IRati) (., alqm
Seitriemen, lorum. - i»citfrf)hjcitt, sus dux. consiliis gubernare: %mb. naa) SßüTen (., ex volun-
Scttfcü, versorius (sc. funis). tate uti alqo: fid) t. taffen, se regi pati; aud) regi
gcttjicrn, dux (eig. u. uneig/, f. Arat. bei Cic. posse; oon 3mb., alcjs auetoritati obtemperare. -
Ac. 2, 20, 66: Cvnosyrä duce ndunt). - fidj etroas ^mbä. Stufmerffamlfeit tenten auf jc., f. 21ufmer!=
als 2. bierten (äffen, alqam rem ducem sequi: in famfeit: ^mb§. 2tugen auf fic| teufen, alcjs oculos
Gittern biene bir bie Ätugbeit gutn S., omnia guber- ad se convertere: 21tter 2lugen auf fict; l., omnium
nes ac moderere prudentiä tuä. oculos ad se convertere ; conspici. conspieuum esse
i'cirung, I) als öanblung te.: duetio. duetus (eig., (burd; ein auf fallenbes* Steuere = auffalten) bie 2Iu= :

jSB. aquae). - gubernatio. moderatio (bie Regierung, gen ber 2eute auf Qmb. tenfen, alqm conspieuum
bef. bes Staates, rei publicae, f. „lenlen" bie äSerba). facere feine ©ebanf en, ba§ ©ef präd; auf etroas* 2ln=
:

- admiuistratio (bie Seitung u. 93erroaltung, j93. re- bereö I., animum, sermonem alio transferre.
gni od. imperii, belli). - auetoritas (bie 2Billens= Hlcntct, rector ; moderator ; gubernator (f „ten= .

meinung, ber 33efef)( einesS §ö^ern, bem fid) ein fRie= fen" ben llnterfcf;. ber Sßerba). - ber 2. eine§ $fer=
berer fügt). - summa imperii, rerum. summumim- be§, equi rector, moderator: ber 2. eines* Schiffes,
perium (bie oberfte Seitung ber 2lngelegenl)eiten, fo= navis rector; gubernator (ber ©teuermann). - ber
rootjl im Ärieg, als im ^rieben, ,,Cberbefebl"). - f. 2. eines ©taates, f. Seiter (ber): ©ott ift ber 2.bes
summa im Kriege). - bie
belli (bie oberfte Seitung Sßettalts, rector universi deus: bie 2. eines gürften,
oberfte 2. im Staate, f. Oberleitung, Dberbefetjl, prineipis ob. regis rectores (im 2tHg.); regis tutores
Staatsruber. - unter Qmbs. S. fielen, alqo duce ob. et magistri (al§ SSormünber u. 2ef)rer).
auetore uti. alcjs consilio regi (o. Sßerf.): ab alqo Scttfcritt, rectrix; gubernatrix.
regi, gubernari (o. Singen): fid)3 m bs. ß. Eingeben, genfriemen^ lorum.
ad alcjs auetoritatem se conferre; alcjs consiliis lenf f otn, qui, quae, quod regi potest (eig. u. un=
pargre: unter frember 2. ftefjen, alieni arbitrii esse: eig., f.
Sen. de ira 2, 15 extr.). - traetabilis (uneig.,
unter 2>mbs. 2. etroas tinm, alqo auetore facere leicht 31t befjanbetn, oon SJtenfdjen).
alqd: ber 2. ber -Jiatur folgen, naturam ducem se- Senf famfeit, eines 3Renfcf)en, natura traetabilis.
qui: bie (oberfte) 2. uon etroas baben, alei rei prae- Senffeil, eines ©d)iffes, versorius {sc. funis).
esse (j33. exercitui: u. summae rerum [bes ©anjen]: Scnfung, regimen (als ßuftonb). - gubernatio
u. summae belli: u. ludis: u. rebus privatis): bie (als öanbtung).
(oberfte) 2. oon etro. übernehmen alei rei praeesse , 8ens it., f. grürjting 2C.
coepisse. - bie 2. bes ©Riffes batte aufgebort, navis Seoparb, leopardus.
impatiens gubernaculi agebatur. II) als Saaje: — Sercfte, alauda. - 2erd)en ftreid^en, *alaudas re-
opus (als üBerf, j33. subterraneum). - rivus (als ®e= tibus capere ob. venari.
rinne, ',3. subterraneus). SSgl. „Jöafferteitung". ÜcrctKnbftitm, =fic^te, larix. - bas Äern^olj
Venbe, lumbus. - bie 2enben fcbleopen, ilia tra- bes aegis (ulyiq).
2.,
bere: aus 3mbs. 2. entftanben femt (uneig.), ab alqo levnbor, qui, quae, quod disci potest. - 1. fenn,
proereatum esse. disci posse: nietjt I. fenn, disci non posse.
&cnbcnbratcn, *lumbus assatus. Serabegietbc, =eifev, discendi cupiditas ob.
Icnbcnlaljnt, delumbis; lumbis debilis. - l. Studium ob. voluntas. doctrinae cupiditas. studio-
mad)en, fdjtagen, delumbare. rum ob. liberalium studiorum cupiditas (im engeren
^cnbcnidjmersen, =nief), lumborum dolores. Sinne). - cognitionis et scientiae cupiditas ob.
fenfbar, qui, quae, quod regi potest. amor (im roeit. Sinn, SBipegierbe). - oon 2. befeett,
lenfen, regere (Die geraDe :)ticbtung, ben ©ang, f.
lernbegierig : bie grofse 2., bk id; an bir roaf)rnef)me,
2auf, Den etroas nefjmen fott, beftimmen). - guber- cupiditas discendi, qua te fiagrare video bei^ntb. :

nare (eig. bas Steuerruber führen; baljer btlbl., bas bie 2. anregen, rege machen, alqm ad cupiditatem
Stuber einer Sacbe führen, b. i. oon ^ßerfonen = bie discendi excire: bie 2. (ber 2ernenben) fjemmen, stu-
Oberleitung oon ctro., t>. Singen = einen öauptetn» dia discentium tardare.
ftufs auf od. bei etroas fjaben). - moderari (SDiafj u. lernbegierig, =eifrig, discendi cupidus, Stu-
?,iel einer Sadje beftimmen, Darauf feben, beroirfen, diosus, propensus ad discendum (im 2Wg.). - studio
Dag etro. feinen gehörigen ©ang befjätt, nia)t über discendi incensus (oon 2erneifcr befeuert, befee(t). -
Die geroöbnlidjen ©renken binausgebt). - rlectere (bie bonarum ob. liberalium artium cupidus (begierig
.Kicfjtung einer Sadje oeränbern, einer Sacbe eine nad) Äenntnifj ber fd;önen, eblen fünfte u. 2Biffen=
anDere SRicbtung geben ogl. über biefe Sonon. Cic.; fcf)nften). - cupidus sapientiae (begierig nad) 3öet§= .

Sil gtibernat dolor, mo- ijeit). - fe^r (., dißcendi avidus; ad perdiscendum
deratur natura ctgasque cum animi tum corporis, irirnus. - Die Sernbegierigen (in einem einzelnen
rem tor, ftedU libido; u. Cic. part. or. 22, ^ade), discere id cupientes; ijui aliquid pereipere
moderari cupiditate regere animi rnotus); tudebaat (als 3 u ^öi:er). - (. roeroen, stu-
oerb. regere et gabei modi ra -
1
dio discendi iueendi: ief;r t. roerben, cupiditate di-
nare moderari et flectere. - ein
ei moc iri; :idi od. doctri rare coepisse:
t. fenn, stu-

ßfero l. eqi . equum modi fle- dio discendi incensum esse; aliquid pereipere ob.
re: einen Jüagen l., enrrum regere: einen 5Ba (n(<5 3u^örer) aliquid pereipere et audire Btudere,
gen roobin t., currum ooer plaastrom alqo fle- id cupere(in einem einzelnen ,^ade): febr l.

'•: ein Scbiff ( na


, re, moderari; guber- fenn, discendi avidum esse; cupiditate discendi ob.
-
nbjol., f. oben;: ben Xauj roobin (., doctrinae 8i
e alqo (aueb uon Sdjiffen
1
lernen, discere (im Mg.). - pereipere (geiftig
235 Semen tefen 236

in fid; aufnehmen). - cognoscere (fid; ßinfid;t in et [., 'legendi avidus. - fcfjr l. fenn, *cupi(Utate le-

roaä ju ucrfd;affcn fud;enoberoerfd;affcn). - ediscero. gendi tiagrare.


memoriaemandare(auöroenbig lernen). - assuescerc Scfcbibliotfjcf, bibliotbeca in commuuem de-
in ob. ad alqd ob. m. folg, infinit, (fid) an ctro. ge= lectationem instituta. - eine S.crridjten, bibliotbeca
wöljnen, 323. %>mi>. nerad;ten l., *assuescere in con- in communem dclcctationem instituere: eineöffent
temptum alcjs). - genau {., perdiscere: oon üffiort lid;e 2. aufficllen, errichten, libros diseiplinarum li-
ju 3i>ort , robrtlid; l., ad verbum ediscere: nod) (31t beralium publice ad legendum praebendos ponere.
t.,addiscere(323.quotidie aliquid): fd)ncll
ctro. f)inäu) Sgl. ü6t). „2ei^6i6liotl)et".
etro. U,ecleriter arriperealqd: tangfam, tardeper- &cfc6ltd), *liber, quo pueri instituuntur ad le-
eipere alqd: lcid;t l. (abfot.), promptum esse ad di- ctionem(in roeldjem bie Äinber lefen lernen). - *liber
scendum: gern, fcfjr gern t., f. lernbegierig (fenn). - lectu jueundus (angenehme Seetüre). - ben §omer
etn).gern l. motten, alqd discere cupere: gern etroaä alö tägliches S. ge6raud;cn, *quotidianä Ilomcri le-
l.(gern fein 2Biffen 6creid;crn) roollen, aliquid per- ctione uti.
cipere studere. - etro. non ob. Bei 3mb. I., discere 2cfcfrüd)tc,electa,orum, n.; ezeerpta, orum,«.
alqd ab alqo ob. apud alqm: teirfjt 311 l. ferjn, faci- ycfcflcuiüjvcu, für ein iSüd), pretium, quo li-
lem cognitionem babere; facilem esse ad discen- ber conducitur. - für 33üd;er, pretium, quo libri
dum : cö lernt fid), man lernt, discitur (j33. e§ lernt condueuntur.
fid) omnia diseuutur): ctro. gelernt fyabcn, alqd
2Utc3, Sefcgcfcllfrfjaft, *coetus legentium.
didicissc. alqd pereeptum ob. cognitum babere (et= 2cfci$ols, sarmenta, orum, n.
roa§ innc l;a6cn); doctum esse alqd (ctroas gelehrt Scjcluft, ^legendi Studium, cupiditas. - er 6,at
morben fct;n); adeptum esse facultatem mit ©cnit. eine unerfättlta)e S., est in eo legendi aviditas nee
©erunb. (bie gät;igfeit ju etro. erlangt fjaöen, ctro. - lefeluftifl, f. lefeBegierig.
satiari potest.
verfielen, 323. legendi, scribendi); multa didicisse. lefeu, mehrere Singe einerlei 2lrt 311
I) cig.: a)

in quo sunt multae literae (jiemlid; oiel gelernt lm= fammenfud;en u. auff;c6en: legere. - colligere (311
ben, erftercä im 2111g., le^tere§ in SSejug auf ©clcl;r= fammentefen, auffammeln). - Se^ren lefen, spicas
famfett): fennen lernen, f. fennen. - au3 23üd;ern legere: ben SBein l. (SBeinlcfc galten), vindemiam
etro. lernen, ex libris cognoscere; ex mutis, quod colligere: bie Steine oon einem 2ld'cr l., agrum ela-
ajunt, magistris cognoscere: feine Äunft fann nur pidare. —
b) burd; Sefeu reinigen: purgare (roie
aus> 33üd;em unb of;ue r»raftifd;e Uebung gelernt wer- (5r6fcn, Sinfen 2c.). —
II) ü6tr., bie ©tt)riftjeia)en
ben, nulla ars literis sine interprete et sine aliqua nad; gangen ißörtcm u. Sätu-n jufamntenfaffen [u.
exercitatione pereipi potest: roaä jene au3 23üd;crn, nortragen]: 1) im 2111g.: legere. - recitare (laut
M% fjabe id; im Sienfte gelernt, quae illi literis, ea tefen, oortragen). - praeire, mit 11. oljnc ben .^uf.
ego militando didici. - id) gel;c nie Don bir bjnroeg, voce (üorlefen, bamit cq ein 2lnberer nadjlefen ober
ol;ne etroaä SReueS gelernt 3U t;abcn, numquam accedo, nadjfagcn foll). - l. tonnen, legere posse; literas
quin abs te doctior abeam. - Dft roirb „lernen" ob. literarum elementa didicisse: etwai mefjr alä
mit folg. Sufintt., roo eö 61. umfd;reibenber 3"f rt & l. fönnen, paulum aliquid ultra primas literas pro-

im Satein. 61. burd) bie erforberlidje gor « beä t>a^ 1 gressum esse: ^>inb. I. teuren, alqm instituere ad
beifterjenben §auptueroum§ au§gcbrüd't, 353. er tt;at lectionem; alqm literas docere; elementa litera-
bieg,bamit fie ilm eljrcn lernten, t'ecit boc, ut eum rum alei tradere (übf). Glementarfenntniffe): l. lei-
revererentur ba$ Äinb lernt geljen (taufen), infaus
: nen, primas literas, prima elementa discere: 6ei
incedere ob. ingredi ineipit; ob. 61. infans incedit 3imb. I. lernen, apud alqm literas discere: eiuMnabe,
ob. ingreditur. ber erft l. lernt, puer elcmcntarius (f. Scn. ep. 3(>,
ba<3, mufj mit discere umfd;ric6en roer-
Ücrttcit, 4): gut I., commode legere (b. i. nad; ben Kegeln
ben, ba§ S. roirb tf;m leid;t, ad discendum prom-
3SB. bcrÄunft, mit gel)öriger2lccentuation ie., ®gf|. male
ptus est: 3mb. 3um eifrigen S. anregen, alqm ad legere): etro. uom "ülatte l., ex scripto recitare: eht
cupiditatem discendi excire 3)rang, grofjcn Srang : 53ud) 00m 23lattc l. fönnen, librum ab oculo legere
3um & lernbegierig (fenn, fcfjr fetm).
I;aben, f.
(Petr. 75, 4). — 2) tn>j6ef.: a) burd; Sefen fid; mit

Sct'ttcnbc, ber, discens; diseipulus. bem Ignijalt xion etro. befannt mad)en, fiel; an bew
Scöarr, lectio (Isid. 1, 20, 3). - bie t>crfd;icbenc ^nl;alt ergoßen legere. - cognoscere [dvayt-
:c. :

öeäart, *lectio varia-, *lectionis varietas: bie ge= yvüoy.nr, i'infef;eit, burd;gel;cn, um fid; oon bem
vulgata: bie geroöl;nlid;c S. »er
roü(;nlid;c S., *lectio gnfjolt in Äenntttifi \n fe^n, bef. aud; mit Slufmerl
(äffen, *a vulgata lectione recedere: bie abrocid;cn famfeit ftubieren, fTNep. l>\s. 1, 8. Suet.gr. 24 in.
ben Seöarten (einer ©teile) in ben .'panbfdjriftcn, *li- Cic. or. 30, 105). - in manus sumere (in bie ,'öäitbe
brorum varietas: bie ädjtc S. ift, *vcra Ciceronis nclpncn [u. lcfcn|, j93. eam orationem in manus sa-
(Iloratii etc.) manus baec est: eine oerborbene S., niere aliquod operae pretium est - erw. oft (., le- 1

* lectio librarii manu


depravata *lectio mendosa; •, ctitare (f.
PI. ep. 2, 17, 8: libri non legendi.
•corruptela; *mendum: eines, aufnehmen, *lectio- lectiUmdi): fol;r oft l. , legendo conterere (gleid)f.
nem reeipere, reddere: eine 2. ocriucrfen, *lectio- abmiiu'u burd; 8efen): fleißig etwaS (ein inid;, eine
Dem rejicere. - 2lud) fann „Scäart" juro. burd; ©djrift) l., düigenter evolvere; diligenter repetere :

llmfdjr. mit legere gegeben werben, 323. bie 8. ber u)iebci'l;o!eiib etw. I., repetere um 2üig.V. crebro re-
meiften CSoöiceö ift, *in codieibus plcrisquc legitur. gustare (um Steuern an feinem gn
fid) immer tum
Icäuar, I) roaö getefen werben fann: gui, quae, rjalt 311 tuas literas, Cic. ad Att. 13, 18
ergoßen, j93.
quod legi potest. - l. fegn, legi posse; oculis per- extr.)\ recognoscere, retraetare (nod)mall burd;
Bjpici posse: uid;t l. jenn, legi non posse. II) woä — geiien, um etwa nötige SJerfiefferungen anjubringen).
fid; angenehm ob. leid;t lieft: lectu jueundus. - u i§ - c. SBud) nidjt getefen l;aben, non atl 11 bie
Dar (b. i. uerftänblid)) feim, non difficilem intellectu 23ibel, divinas literas). - fHldjtig (., f. burdjölättern:
osse; apertum esBe ad intelligendum. mitSufmertfamfeit, interite legere; *digitis legere
Vcfc, spicilegium (bie Stefrenlefe). - vindemia (fo baf; man Seile für 3«te mit ben Ringern folgt):
(bie Ernte ber XrouBen u. äl;nlid)er trattlenarttger gern etw. I.,alcjs rei lectione delectari: 3jmbm.et
5rüd)te). wag 311 1. geben, alqd legendum alei dare (um fid)
IcfcbCftioriti. 'legendi cupidus, studiosus. -fel;r mit bem .3ul;alt befannt ui nmdjenV, praebere alei
237 Sefen leiste 238

librum ad Iegendum (§mbm. eine Seetüre geben): L fet;n, legi possc; oculis perspici posse: t. fd;reiben,
tuet, mit SetfaH gelefen werben (uon Schriften, bte *clare scribere: t. gefd)ricbcn feytt luculente. scri- ,

ein grofjcö publicum f)abcn), frequenter lectitari-, ptum esse (Gell. 13, 30, 6).
in manibus esse (f. PI. ep. 1, 2, 6). - einen <Sd)rift= gcfcfdjltlc. ludus literarum ob. litcrarius.
fteller (., alqm ob. alcjs librum (libros) legere (j33. Sefcftoff, f. Scctürc.
bie Sitten u. 9ceuen, antiquos et novos: einen Otiten, Scfcftttfjt, legendi aviditas. - er beftljt eine un=
veteris scriptoris librum ob. libros, ben 2lrd)tmebcö, erfa'ttlidje 2., in eo est legendi aviditas nee satiari
Archimedis libros) ; alqm cognoscere (5S8. bn rjaft potest.
ben ganjen Semoftfjencö getefen, lieft ir)u nod) im= lefcfiicfytig, legendi avidus. - (. fet;n, *libris ni-
mer fort, unb lieft bod) aud) unfere Sieben, Demo- mis indulgereifeb.r L fenn, quasi helluari libris (Cic.
stbenem totum cognovisti neque eum dimittis e fiu. 3, 2, 7, boer) mit bem 3uf. si hoc verbo in tarn

manibus, et tarnen nostra etiam lectitas). - in ei= clara re utendum est).


nem 23ud)e f., ein 33udj I., legere librum: ctroaö in t'cf citbtutß, *legendi exercitatio.
einem 23ud)e I., legere alqd in libro. - £>al). bilbl., SefcttJClt, legentes. - SefciOltt^, f- Cefefucfjt.
in ob. auf etro. (. b. i. älnjeigen entbeden non 2c,
, gcfcsctt,tn3Beinbcrgcn, vindemia. -gcfcjtvfcl,
-,23. in bergufunft (efen, praesagirefutura: in ben *coetus legentium.
Sternen bic 3"f un ft k\en, *e siderum positu et Sct^argic, lethargus {XrjQ-aQyoq\ rein tat. ve-
spatiis conjeeturam facere de rebus futuris (ngl. ternus (biefeö aud) bilbt., iß. im (Staate). - mit ber
Tac. aun. 6, 21): in Qmbö. Secte l (b. i. feine ge= 2ctf)argie behaftet, f.
tettjargtfcf). - eö befällt ^mb. S.,
l)eimften3tat()fd)läge :c. rotffen), consiliorum omnium veternus oecupat alqm (aud) bilbt., 5^3. civitatem):
partieipem esse: etro. in §mtä. 9Jciencn, auf ^mbs. au§ feiner S. erroad)en, commoveri (bilbt., f.
Cic. ad
©efta)te l. , beutlictj I. f. anfeljen
,
no. II, 3 nid)t : Att. 6, 14: quibus literis recitatis puto fore, ut
1,
blos in meinen SBortcn, fonbern aud) in meinen 3JJie= aliquando commoveatur senatus).
neu u. 2lugen u. auf meiner ©tirne fjättefi bu meine IctfyavütftyrleihsLrgicmiXrid-aQyixoq), rein tat.

SieBe JU bir I. tonnen, non soluru ex oratione, sed veternosus (biefeä aud) bilbt.).
ex vultu et oculis et fronte, ut ajunt, meum erga Seiten, argilla.
te amorem perspicere potuisses. —
b) einen Sßor= Setter, f. Sucfiftabe.
trag, eine Sßorlefung Ratten: recitare aliquid (abfot.). Icttidjt, argillaceus. - lettig, argillosus.
- über ctio. (.,legere, praelegere alqd (uorlefen u. (etjeu, f. ergoßen.
erklären, a(fo nur ba an$uroenbeu, mo non ber 23or= \ti\tt, ber, bie, baZ, ultimus (ber jenfeit'3 entfcru=
fefung über einen Sdjriftfteller, bef. über einen 3)id)= tefte, im @gf§. be§ citimus, bc3 bieöfeitä nädjfteu tt.
ter, oie -Hebe ift).- scholas habere de alqa re (2Sor= be3 medius, be§ mittlem, u. be§ primus, beä erftcu ;

trage galten über einen ©egenftanb). - scholis prae- in ^ertlicher SSe^terjung = baä, roaS non mehreren
cipere alqd ob. de alqa re (in einzelnen SSorträgen gleichartigen Greigniffen 2c. juteijt erfolgt ift [©gfij.
[Kegeln über etro. geben). - scholam aliquam expli- primus], j53. ultima aestas, ber leiste ©ommer, ber
(are (abfot., einen fdjulmäfjigen Vortrag galten). - ©ommer be§ legten ^at)te§ ; bann bilbl. = ba§ atä
über bie ftoifdje 5$t)itofoplue 1., scholam Stoicam ex- ba§ fd)led)tefte, fd)limmfte guter^t in SSetrad)t fom=
plicare: mit Seifall 1., *auditoribus probari: an= menbe). - extremus (ber äujjerfte, am ©nbe einer
fangen 5U (., *scholas academicas instituere (als Sinie, gtäd)e, 9ieitje, SJerfammlung 2C., im ©gftj. beS
acabemifdjer £el)rer auftreten); scholam aperire (bie intimus, medius, summus; aber aud) partitio = ber
Gollegia anfangen): nidjt meljrl., scholam dimittere: le^te %fyit uon etro., g93. extrema epistola = ber
roenn nia)t gelefen rourbe, quando a magistris audi- legte Zfytii cineä 33riefeä; bafjer in seitlicher 93ejie=
tionibusque otium erat. b,ung = ba§ legte eineö GreigniffeS, geitraumeä, im
Scfctt, Mio, lectio. - recitatio (bas taute 3>orte= ©gfg. be§ Stnfangö, 3SÖ. extrema aestas, ber ganj
fen, Vortragen). - scholae (acabemifd)e Sßorlefungen). legte Xf)cit, bie legten Sage beö (Sommerö, im ©gfg.
- ü eö = Seetüre, f. b. - jufammcnfjängcnbeö 2., ber erften-, bilbl. = ber äujjerfte, b. i. geroagtefte, gc=
lectio conjuneta: ^mi). im 2. unterridjten, alqm in- fäljrlia)fte). - postremus (ber f)interfte, ber nad) alten
.sti tiierc ad lectionem (Quiut. 1, 7, 17). ben übrigen &orl)erget)enben tommt, im ©gfg. beö
lefcudtocrtl), dignus, qui legatur (0. Schriften primus, prineeps; bilbt. = ber fdjtimmfte). - novis-
u. Sd)riftftcliern). - biefe 3tcöe ift [., eam orationem simus (ber jüngfte, b. i. ber fid) unferen 33tiden gu-
saniere in rnanus aliquod operae pretium est: feine legt barftetlt-, in 5citlid)er S3e3tct)ung non beut, roas
2d)riftcn finb nicfjt l., er (ber SdjriftftcUcr) ift nicf;t jüngft erft erfolgte, ®gfg. primus). - proximus (ber
[., ejus libro-: attingere ob. suraere in manus iiul- nädjftc nor ob. nad) einem Ruberen, forool;t in räum
lum pretium operae est. lidjer, alö in jeitlia)er Sejiel^ung). - summus. supre-
iMcjmlt, ctroa ptilpitum. mus (ber obciftc, ()öa)fte, im ©gfg. beö intimus, er
ifefer, lector (berSefer in feiner Gigcnfa)aft alo ftcree ber Jceilje, ber
s
Drbnung nad), tegteres ber 3cit
ilcjenber, ata jur (Stoffe berSefcnbcn gehörig; bann naa), bas legte 25ud) einer Sdjrift, über sum-
frti.
audj - ai layvojoir/q], 5Bortcfer). - le- mus: ber I. Xag, dies supremus). - 3ft nur von
00. eottectio legentes (ber eben Sefenbc, bie eben ^roeien bie Stebe," fo ftef;t gero. posterior ($gfg. prior)
- lectarus (oer (efen SBoltenbc, f. Amm.
üben). ob. superior (©gfg. inferior) ob. bic (©gfg. illc) ob.
21, !, 11: nc igitur extra calcem, ut dicitOT, ser- alter (©ojg. prior ob. alter). - 33ei ^citbeftimmun
mo decurreni lecturo fastidium ferat). - 2lud) bura) gen in ükrbinbung mit 3a0troörtcrn, burd) liic (jSB.
Umidjr. mit legere, »8. ein Sefer (ber ©driften) beö in ben legten liegt »ersoffenen] 20 ,'oaf)reu, liis an-
limeoee, qui Arcnimi legit. - mein (ie
1
inti in ben legten liegt oerffoffenen] pei
: Wo
berS. lector amicel: bie meiften £., (egentiaii] ple-
! naten, bisdaobus iiicn:-;il)us). -ber legte (Xag) ein".
riqae: bie Scfer ermüoen, lectoree den ben Monato, ])ii<lie kalendas mit 2lec. beö 2tbject. beö
S. ober bie £. feffeln, retinere legentifl 00. Iegen- folg. SKontttS (j®. ber legte 3«nn«i"/ pridie kalen-
dum ariiiuuiii. 1
1 . .
- ber cvfte (uon 2tllen) ber tc. . .

X'efcrin, I' " n ob. eottectio l' ber lelite ber 2c., f. erftc. - bie l. ©etuaf)ltn be-
leferltd), clarufl (dou ben 2<ud;ftabcn, oon ber nign DefalceS, quae proxime Oesalci regi aupta
2d)rift). - penpicaus. distmetua (beuttia) übl).>. - fuerat : ber l. (legtuerftorbene) itönig, ia q.ui 1
239 Intens! Seute 240

it: bao I. 33(att eines SttefeS, einet Sdjrift, bus de div. 1, 43, 97, rco globus = #cmr:
(ng[. Cic.
pagina postrema ob. extrema epistolae, libri; epi- fugel am
Simmel).
stola extrema. über extremus (übl). ber leiste Wfyeif): gcudjttljtirtn, pbarus ((päpoc); rein lat. turris,
ber I. Stieg, bellum ultimum (ber (cfcte übf;., mit ex qua, ut ex Pbaro, noctibus ad regendos naviiun
bem bao itricflfüfjrcn aufgehört l;at); bellum postre- cursus ignes emicant (f. Suet. Cal. 46;; ob. turris
mum ob. proximum (ber lefcte »on mehreren nad;- noctui'nis igniuus cursum navium regens (f. PI. 5,
einanber geführten); bellum novissimum (ber erft 31 [34], 128).
jüngft geführte): bie I. Hoffnung, spes ultima: ber öctic, leo.
I. SBiÜe, suprema voluutas (im 2lllg.); testamentum leugnen, negarc nerneinen, ögfij. dicere,
(Ü6f).

(ber fd^riftlidt) aufgefegte, ba§ Seftament): ba§ l.%e-- behaupten, bafc etroaä fo - abnuere (burd;2Binfen
fei).

ftament (»on mehreren gemachten), testamentum no- eine «umut^ung non fid) ablehnen, ®gf^. annuere).
vissimum : in ben legten $ügen liegen, animam age- - diffiteri (ntd)t cingeftef;en, in 2lbrebe fteßen, ©gfß.
re: $>mbm. bie t. ®0"te erroeifen, alei ob. alcjs funeri fateri). - infitiari (in Sejug auf etro. fid; aufs Seug=
justa facere, solvere, persolvere: bie I. öanb an nen legen, eine X^atfadje, eine @elbfdjulb [nomen]
etroaS legen, f. §anb. - 2llle Bio auf ben l. 2Jcann, je., in SIbtebe ftellen, ©gf|. confiteri). - eibftd) l., ab-

ad ununi omnes (3®. nieberfjauen, interficere). - jurare. - burd;au§, gänjlidj l., denegare: ftanbrjaft
bie beiben l. üfleonate be3 3 a ^ re ^/ duo novissimi anni [., peraegare. - tu) leugne nidjt, tdj roill nid;t l., bafc

menses: im testen (le£tBerfloffenen)3a!)re, superiore x., non nego, non abnuo, band abuuerim mit folg.
ob. proximo anno: in ben le^toerfloffenen Sagen, 2tcc. u. infinit.: id) fann nid;t l., bafc 2c., negare non
proximis ob. superioribus diebus: gerabc am l.Sagc possum, quin etc.: roooon id; bas eine roeöer leugne,
be§ 3ef)nten 3)lonate§, ipso complente deeimum men- nod; in Slbrebe ftelle, quorum altcrum neque nego
sem die (jS. parere). - ia) bin ber letzte im Kampfe, neque infitias eo: roaä mit ©inem Äüorte uorgeroor--
ultimus conserto proelio excedo (@gf|5. prineeps fen rcorben ift, mit (Jinem SBotte [., verbo objeeta
in proelium eo). - ber le^te (b. i. uranfänglicfyftc) verbo negare.
©runb, ultima causa: es> möd;te nio)t ba§ I. (b. i. geugnen, ba§, infitiatio (bef. einer (Selbfdjulb).
fd;led;tcfte) üob fei;n, non in ultimis laudibus fue- - ratio intitiandi (f.
Cic. Verr. 4, 47, 104: nullam
rit: bie ©flauem ift unter aUen Uebctn ba$ teilte sibiiste neque infitiandi rationem neque defendendi
(argftc), servitus omnium malorum postremum: ba§ facultatem reliquit, er r)at fid; alleä S. u. aüe 3Ser
i'cftte roagen, »erfud;en, ultima andere, experiri; tf;eibigung unmöglid; gemacht). - fid; auf'6 ß. legen,
ad extrema ob. ad ultimum auxilium descendere infitias ire ob. infitiari coepisse.
(jum legten öülfömittel feine 3uflutf;t nehmen). - Scugncr,qui negat (erft bei ganj «Spät, negator).
leid;tcr läfjt fid; ba§ Severe bel;anbeln, facilius id, - infitiator (bef. einer ©elbfdpufb).
quod seeundo loco posuimus, traetatur. - ju guter Seugnctin, quae negat, infitias it ob. intitiatur.
2e^t, in extremo: bis $u guter Se^t, ad extremum gcu'munb, fama. existimatio (f. ,,'i(;re no. II, a"
($33. exspeetare). - jum I. 9Jcalc, ultimum-, postre- ben Unterftt).). - böfer 8., fabulae malevolorum: auf
mum. 3mb. böfen S.mad;en, de alcjs fama detrahere. alcjs
letjtcnö, letjtbitt, ietttiidi, raiper (neulid;). - auetoritatem ob. alqm eleTareC3ntb.au feinem :Kufe,
nuperrime. proxime. novissime (ganä neulid;ft). an feinem 2lnfef}en fränten übl).); carpere alqm si-
letztgenannt, extremus. - id quod seeundo loco nistris sermonibus (übel auf ^mb. reben).
posuimus (in einer <3d;rift ju jrceit gefegt, im ©gffc. geutdjen, homines (931enfd;en übf;.).- homunculi
v
3um äuerft ©efc^ten). ö. f;übfd;e, artige, belli). - ©et».
(9)Ieufd;d;cn, f d;erU). s

Ictjtucrftoffcn, f.
lefcte. burd; oaä S)cminutiuum, jSB. biefe jungen 8., isti
letjtucrftorbcn; ^. bie Sinber bee L Äönigö, adolescentuli: a(te ü., seniculi: bie guten 8. in ©tie=
liberi ejus, qui reguans decessit. d;enlanb, Graeculi.
gcud)tc, lucerna. - lanterna (Saterne). geutc, I) im xHllg., bie 5)!enfd;cn: homines. - vul-
leud)ten, lucerc. - fulgere (mit Wlanj t., glän gus(bcr gemeine, gro|e Saufe, f.„§aufe" bie<3nnon.).
jen). - ber 9Jionb leudjtct mit frembem 2id;te, luna - bie 2. im vaufe, habitatores (bie §auöbcuio(;ner,
alienä luce lucet: ber ÜDconb leud;tct balb in noller 50tietf;feutc); domestici (bie dienet): bie 8. in bet
©dheibe, balb abneljmenb mit Heiner <Sid;el, nunc Stabt, oppidani (bie Stäbter); cives (bie Sürger):
pleno orbc, nunc senescente exiguo cornu folget bie 8. im2>orfe, vicani bie 8. auf bemßanbe, rustici;
:

luna. - cö lcud;tct (mettcrlcudjtet), ftügurat-§mbm. pagani (bie 99auetn). - junge 8., natu minores; ho-
{., alei allucere (0. freuet ic.)', alei lumen ob. lucer- mines adolescentes ob. adolescentuli aud; bl. ado-
nam ob. lanternam ob. facem praeferre (^inbni. eine lescentes ob. adolescentuli (angebenbe Jünglinge):
Seud&te ober Satetne ober gatf'el uortragen, u. Sp«f.). alte 2.,natu majore (©tetfe). - ein.Uinbju
- in ber ©unfcll;eit lcud;tenbc2[;ierd;en, exigua ani- onbetn 8. geben, infantem alioraum dare: anbete«
malia, qunc igniculi videntur in tenebris. - 33ilb(., angehen, aliorsum pertinere. - unter bie 8. fommetl
in bie 2lugen l. (b. i. tlar, beutlid; fenn), in oculos a)».^erf.: uti hominum consuetudine; in publicum
ineurrere; manifestum esse; apparere: eä leud;tct prodire; ogl. „ausgeben" no. I, b". 8)x>. Singen, in
3mbm. etw. aus ben Slugen (wie gfreube ic), eminet allgemeinen ©ebraud; Kommen (roie ©elb x.\ in com-
süqd ex ore alcjs; alqs alqd prae se fert: ber erfte munem usum venire, y) verbreitet loerben, 0. >e (
N

©ttaljl ber Hoffnung leudjtetc il;m, alö 2c., prima rüd;tcn :c, f. auSIommen no. I, c. - unter bie 8. orin
spes ei afi'ulsit, quum etc.: fein Viriit l. Inffeu, lu- gen, a) (non ©etäu)ten 2c.) = austragen no. I, B, 10.
men suum ostenaere (Cic, de amic 27, 100). i) burd;bringen, j8. fein ®elb
<
Vermögen, pecu-
gcudjtcn, baö, lumen (al8 8ia)t übl).). - fulgur niam suam, familiärem dissipare; rem suam
rein
(als ©litt. - fulgetrum (elfi SBettetleudjten). lacerare. - nad; Pein Urtljeil ber 8. richten ad
fid; ,

ifcud)tcr,l.\fluiucl)us(/ v/ro v/n^): reinLat.can- publicum Judicium se dirigere. - uor ben ., palam ".

delabrum, - ein Heiuet Ijölu'mev 8., lvcbnuchus (offen, nid;t f;cimlid;, ©jft. dam, oeculte, iunimV,
Ugneolus. coram omnibus (2lngefid)to Miller, ©gf|. dam om-
l'cud)tcrd)cu, ^ötjetneS, lychnuchus ligneolus. tübus): in oculis ob. ante OCulOB omnium. Bpectan-
i'cudjtcrftod, Bcapus. tilnis ob. inspeetantibus omnibus (oot2lHet Slugen);
Vcnd)tfu(icl, »globus lucens; im ^fiw. in. glo- nei'b. palam, speetantibus omnibus (offen DOt ben
241 ScutcBetrfiger fiidjt 242

V.). - ftäufig roirb jebodj im Satein. bei allgemeine 14, 45: obscuratnr et offunditur lucc solis lumi'n
-

2tusbr. homines ausgclaffen, unb ^roar: a) bei 3(b lucernae. ©erfelbe llnterfdj. bleibt audj in ber bifbt.
jeetinen, j23. tüefc ?., multi: mcl)r V., plures: mebrere SBeb. biefer SBörter, fo baß lumen civitatis ein großer
8., complures : fcl)r oiele S bic meiften 8., plerique ffieift ift, ber über ben Staat gfctd)fam Sidjt oerbreitet

,
;

plurimi: nffc S., omnes: flute 2., boni. b) wenn fibn berühmt mad;t = clarissimus vir,
f.
Cic. Cat. 3,
qui barauf folgt, ^23. es giebt 8., roeldje fagen, sunt 10, 24: tum vero, clarissimis viris interfectis, lu-
qui dicant: es giebt 8., roetc^e glauben, sunt qni mina civitatis exstineta sunt]; hingegen Jux civitatis
existiment. —
cj bei allgemeinen Angaben, roenn „bie [roie PI. 17, 5, 3. §. 3^: Cicero, lux doctrinarum
Seute" = „man", j33. bie Seute jagen, dieunt: bic 8. altera] ein großes Sidjt, ein grof?cr ©eift im ©taate
etjäljlen, narrant. —
II) ^mbs. Seute, b. t. 2Inge= roäre, gegen roelcfjen alleübrigen 9Jlenfd)en im SJunfct
börige :c.: alcjs familia (^mbs. ©Hauen, Seibeigene nerfebroinben. ©o nennt Cic. Ac. 2, 8, 26 bie 3Ser=
2C. jufammen, f. Caes. b. G. 1, 4. §. 2). - alcjs famuli, nunft rratiol quasi quaedam lux lumcnque vitae, u.
ministri (3>mbs. Siener). - alcjs comites. qui alqm sroar lux vitae als bie 2(ufflänmg ob. bie belle Sin=
c omitantur fömbs. 23egteiter). - alcjs milites ßtttbS. ftd)t im Seben, lumen vitae als bas ^Srincip ber 9Xuf=
<go(baten\ - meine, beine, it)re (eigenen) S., mei, tui Kärung, bas, roas bie Ginftdjt Ijcroorbringt). - bas
($33. elephanti in suos ruere coeperunt, Liv. 27, 49, S. ber ©onne, bes 5)lonbes, lumen, lux solis. lunae
1: u. mei = meine Sienerfdjaft, PI. ep. 5, 6. 46)-, (f. oben ben Untcrfcb.):
bas 8. (bie öelfung) bes'Sages,
milites mei (meine ©otbaten, j$B. malum militibus lux diurna (Lucr. 6, 648): gero. bt. lux: mit anbre*
meis. nisi quieverint): ju ^inros. S. gehören, Giner d) enbem (^ages=)S., cum primaluce die illucescente ; ;

uon §mb§. 2. jemt, esse ab alqo. - Sanb unb Seute sub lucis oritum (gegen Ülubrud) bes 8.): neues S. (bes
(b. i. ben ^Efjron^ nerfieren, imperium amittere. STConbes), luna recens ; luna nova iroHes 2. (bes 5Ron^
:

5e«tcbctrüa,ev, j. Betrüger. bes), luna plena; plenilunium: bas S. ber 91ugen,


Öcutcgef^räc^, tabula. - jum S. roerben, fabu- lumina, oculorum; aud) hl. lumina: bas?. (berölan^)
lam fieri: in fabuias ire: niebt jum S. roerben, in eines Gbelfteines, lux tjemmae. - ein Heines ?., mi-
nullam fabulam ineidere: ftdj jum S. madjen, ser- lmtum lumen: fd)road)es 8, lumen tenue (j33. bes
monibusdare locum: bas8.fe»n,inoreomniumesse; SHonbcs, Wgjti. lumen plenum, »olles ?.): lumen rao-
in fabulis esse-, in ber ganjen ©tabt, fabulam tota dicum (jS. in e. 3imwterV, lux maligna (farges, f»är=
in urbe esse ob. jaetari. rid)es?id)t ber ©onne, bes 3J?onbe§) fd)ledites2. (beim
:

fcutcfcbcu, j. menfdjenfdjeu. 93efef)en eines @emälbes ic), malignum lumen ba§ :

Sc«tcfcf)ittbcr, carnifex. clara lux (®cjf|. tenebrae, tf8. claram


belle, nolfe ?.,
Setttcftube, f. OMinbeftube. lucem pati assuescere aciem, bas 2luge an bas fjclle
Ictttfclifl, kumanus, abfol. ob. gegen Smb., erga 8. geroöbnen). - 8. geben (con Gbelftetnen), lucem
alqm. - f. im öefpräd), affabilis. edere, fundere. - bas 2. bes £ages (ber üffielt, be§
Scutf efiflf eit, humanitas, abfol. ob. gegen 3mb., ?ebens) erblic!en (b. i. geboren roerben), in lucem edi
ovja. alqm. - S. im r^fprädj, affabilitas. ob. suseipi; nasci: S'""31"- bas 2. bes^ages gönnen
^ctJCOic,a)öie5ßfIan3e:*cbeiranthusincanus(L.). (ifjn leben laffen), alei lucis usuram dare (f. leben).
— b) bie 9?fume: leueoion. - *flos cheiranthi incani. - an bas 2. (S£ageslidjt) fommen, an ba§
2. (Sage§=
Setter, j. 2Iufroartung no. I. liebt) treten, exire supra terram auf bie Dber=
(eig.,
Scttit, Levita (Eccl.). - ©prücbro., ^mbm. bie Se= fläcbe ber Grbe fommen aus unterirbijcben Dertern,
oiten leien, alqm verbis castijrare: Smbm. bieS. te= non 3)ienfcf)en unb Edieren); exsistere (I)eraus=, ber=
Jen roegen etro castigare alqd (j23. lenitatem ejus).
, »ortreten, ^um SSorfdjein fommen, eig. n. leb. Sßefcn;
Serif oa,raöf), *lexicographus; *lexici conditor übtr. b. ?eb(.)-, in publicum prodire (meljr uneig.,
ob. Bcriptor. fid) öffentlid) getfletx, ausgeben); in lucem proferri,
Scriftttt, *lexicon O.tqixov, 9?amen= u. 2Börter= protrahi (eig. u. uneig., n. Singen); detegi. patefieri
Crbnung). - *onomasti-
rer^ciffiniB in atpbabetifcber (uneig., aufgebedt, offenfunbig gemadjt roerben): nid)t
dvofiaorixiv, ©ammtung non Sßörtern u. 91a= an bas ?. (ba§ Sageslidjt) fommen, lucem non aspi-
men nadj ben Materien georbnet). - *promptuarium cere. publico carere (nidjt ausgeben, non 9Jcenf dien) ;

Sorratbsfammer sium^acbjdiiagen ogL, Gon=


(gleidjf. ; jacere. in tenebris latere (uneig., »erborgen bleiben,
Derfationslerifon"). - ein großes, ausfü^rlicfies S. non Singen): an bas 8 (^agcs(id)t) bringen, Rieben,
(2ßörterbudj), *tbesaurus verborum: ein Heines 8. supra terram educere (aus unterirbtfcb,en Dertern,
iSBörterbudi), * index verborum: ein S. f abreiben, ner= ^Jlenjc^en unb ^£t)ierc, eig., naa) Cic. de nat. deor. 2,
fertigen, 'lexicoD condere, conficere: er ift mir, jo 37. 95); in lucem prof'erre, protrabere (eig. u. uneig.,
oft id) etroas mir Verborgenes fudjc, ein (ebenbtges S„ fidjtbar, offenfunbigmad)en, Singe); aporire. pate-
nmu\quotie8 aliquid abditum quaero,illc thesaurus fiicere. detegere. manifestum facerc (uneig., offen-
PL ep. 1, 2-2. funbig mad)en, aufbeden): aus bem Sunfel an bas
'
Sibation, libatio. 8 Rieben (uneig. = befannt, berübmt machen), in lu-
liberal, f.
freigebig, freifinnig. cem vocare e tenebris (^erf.): illustrare et excitare
Sibcraittäi, f, Arcigebigfeit,' ftnnigfeit. (Sadjen, jS. philosophiam): etroas roieber an bas 8.
Sificrtin = SBüftfing, asotus (Saioroq). (£agcs[id)t) Rieben, alqd in lucem revocare (j93. ve-
Sibcrttnaqc, teres senptores). - jeljt gef)t mir ein 8. auf (uneig.),
(ibiren, lil jam plus cerno ob. video; jam plus cerno et lon-
Stccntiat, •HcentiatM. siaB: es ging if)m ein V. auf, roc(d)es ©djidfal ibm
Sicen^, f. GrfaubniR, ^reib,eit no. MF. -bie bief)- beoorftefn, oiiid silii impenderet coepit suspicari. -
teriicr)e 8., Hcenl ob, poStäram, i
eine©ad)e erjdieint in einem reinem u.fjellern V.(eig.),
1Sirfit, ba§, tm Ktfa.: lumen, lux (mit bem
I i< purioi ceraitur: etro. erjd)eint in
ei dilueidior
Unterjtt)., baß lumen bie Uriarfjc beg Sirtjtg, bae, roas einem frbroäd)ernV.,:il(|d obscuratur, abfo[.,ob. burd)
%., ^93. sol; u. uneig. = fomuit tue
Sicf»t aiebt, ber (euefttenbe .Körper ift, lux bic Sßirfung etro alq
,

ber» Sidjts, bie .^eUigfcit, '^,c(eurh;tung. £er ©onnc niger in '.fletradjt): bie 5?atur erfdjetttt nirgenbo in
roirb Inmen u. lux beigelegt: lamen, in fofern fte ben if)rcm roabrev quam naturae lumen apparei
Sia)tftoff auf bie Groc ouäftrömt, lux', in iofern fic - bie Viebo bes %\. Sefttus ^eiate fid) an bcffni Sßer
ein beleuchteter, fieüer .Hörper ift. 58g(. Cic. fin Jon im (Iura in hoc P. Sestii
(jelfften (]'tt)önften) V.,
243 Sictjt litfjt 244

pietas exstitit. - geben einer Sadje, lumina im-


2. erroägen): roenn man e§ bei?, beftebt (betrad)tet\ bei
mitterc alei rei einem £>aufc); alqd illu-
(eig., s33. 2. bcfcljcn (bctradjtet), si diligentius inspexeris (roenn
strare, explanare (uneig., bcutlid) machen): gmbm. man e3 genauer betrachtet, f.
Sen. ep. 79, 16: tenue
in einer Sadje 2. (Slufffärung) geben, docere alqm est mendacium: perlueet, si diligenter inspexeris);
alqd. edoecre alqm alqd ob. de alqa ro (belefjrenb) ; si propius accesseris (roenn man näfjer fjinjuge^t,
explicare alei alqd (erflärenb). - ber SJlonb bat fein Sen. de vit. beat. 13, IV, si vis veram rationem ex-
ctgcntf;ümlid)e§ 2., luna suum propriumque non sequi (wenn bu bem roabren Stanb berSad)e genauer
habet lumen: ber ÜDcoub erfjält fein 2. non ber Sonne, narfifpüren roillft, Ter.Hec. 3, 1, 26 [306]). - u. ^erf.,
luna solis lumine collustratur ; luna illustratur a ein 2. in einer ftunft, 2öiffenfd)aft, arte alqa clarus,
sole: bie (Srbe erfjält il;r 2. non ber Sonne, terra illustris: §tfu$, baä 2. ber SBaljrljeit, * Jesus, inven-
aeeipit lumen a sole. - ein,3immcr i)at2., cubiculum tor veritatis: ein grofjeö 2. an e. Drte fenn, solum
illustre est: im ^immer t»ar nur fdjroad;c§ 2-, in cu- alqo loco sapere (allein flug fenn).
biculo modicum lumen inerat: ein feauZ, ein Q\m= II) insbef.: A) in ber Malerei, im @gf^. beö Sd)at
mer h/tt fefjr oiel 2., aediticium, cubiculum plurimis tenö: lumen (©gfli.umbra). - 2. u. Statten, lumen
illustratum est fenestris: Smbm. ba§ 2. »erbauen, et umbra-, umbra et color (Sd)atten u. ^yarbe) 8. :

ncfmicn, alcjs caelo ob. luminibus officere; alcjs lu- u. Schatten beobachten, lumen et umbras custodire :

minibus obstrucre: im 2. fielen, luminibus obstare 2. u. Schatten beben ein ©emälbe, lumen et umbra
(eig., einem ©ebäubc bas> SicbJ cntjie^en, v. Säumen, commendant picturam. - llebtr., 1'. in ber 5iebe, id
Käufern tc); alei officere (eig., Smbm. ba§ 2. 6enefj= quod est illuminatum (Sgflj. Statten, umbra ali-
inen, inbem man fid) nor ifm [teilt-, baljer uneig. = qua et recessus, Cic. de or. 3, 26, 101); collustrata,
£mbm. feinbfelig entgegentreten); alei obesse, obstare n. pl. (®gf^. Statten, opaca, Cic. or. 11, 361
(uneig., ^mbin. im SBcge, fiinber(id) fenn, ofjne ben B) Äcrjen^, Rampen- 2C. ?icf)t lumen (im 2IUg.). -:

>

9cbbcgr. bcö feinbfeligen (S'ntgcgenftrebenä): Smbm., lucerna (&ud)tc, bef. Sampe - candela (Jverjc uon
).

ber Slufpicien aufteilen null, baö 2. benehmen, tn§ 2. 9Bad;§ ob. %ala). - eereus (2Baa)§fer3c). - sebaceus
treten, im 2. ftefjen, alcjs auspieiis officere: fid) felbft (Xalgfer^e, Apul. met, 4, 19). - fleine Sid)ter, minuta
im 2. fteljcn (uneig.), sibi ob. utilitati suae ob. com- lumina. - 8id)tec jiefjen, candelas Bebare: ?id;ter gie-
modis suis male consulere(für feinen ä$ortf)eilfcbfed)t fien, *candelas fundere: ein 2. anjünben, lumen, lu-
forgen); sibi deesse (feinen 2Sortheil »emadjlüfftgcn, eernam, candelam accendere: bie 3-it '"O man ?.

ftdjfdjaben); se ipsum frustrari (fid) felbft tüufcben). anjünbet, prima lumina (Hör. ep. 2, 2, 9S): 2. ob.
- au§ bem 2. gcl)en, *a sole recedere: gel)' mir nor 2id)ter forbern, nad) 2. rufen, lumen ob. lumina po-
ber £>anb ein roenig auä bem 2., nunc quidem pau- scere: nad) S.fucben, gelten, lumen quaerere: S. 6ttn»
lulum a sole (Cic. Tusc. 5, 32, 92): tritt mir nor ber gen, lumen (ob. lumina) afferre ob. inferre ob. intro-
föanb nid)t in§ 2., interim velim a sole non obstes ferre; lucernam (ob. lucernas) afferre ob. inferre:
(Val. Max. 4, 3. Ext. 4). - etro. in ein gute§, nor= 2. bringen [äffen, lumen (lumina) afferri ob. (in§ oim
tl)eill)aftc3, günftigeä alqd in bono lumine
2. ftellen, mer introferri jubere: bao 2. nehmen (um ^mbm.
2C.)
collocare (ctg., 323. ein ©emälbc); alqd commendare, *U leudjtcn), lumen tollere: etro. an bat brennenbe
ornare, laudare (uneig., non ber oortheill)aftcn Seite 8. galten, lucernac ardenti adraovere alqd (j33. di-
barftcllen) : etro. in ein nacf;tr)cttige§ 2. fe^en (uneig.), gitum): Del tn6 2. gtefjen, oleum lumini instillare:
alqd in deterius trabere: Qmb. in ein nad;tl)eiügcj> ba§ 2. roill mir auögefjen, lucerna nie deserit (§83.
8. feigen, quod sequius sit de alqo loqui (9catf;tl)ciltgc£> beim Schreiben, Cic. ad Att. 7, 7 extr.) : ba3 2. gcf;t
non 3mb. reben); de fama alcjs detrahere (^mb. im mir au<3, candela consumpta suä sponte exstinuui-
Stufe fierunterfeljcn): etro. in§ 2. fcfcen, über etro. 2. tur bie Sid)tcr (bie man mit auf ben Sßcg genommen
:

nerbreiten (uneig.), alqd illuminare: etro. in bellet 2., bat) jurücffcubcn, lumina dimittere (Cic. ad Att. 16,
in fein »olleS, red)tc5, gehöriges 2. fcfcen, etro. im notten 13, 1): mit nieten Viertem fjinabfteigen, cum multo
2. erfd)einen Iaffen(uneig.),alqd illustrare: imficllften lumine descendere (j23. in metalluni): mit ob. bei V.,
2. fteljen, *clarissiinä luce circumfusum esse: Qinb. cum lumine ob. lucerna. ad lumen (ob. lumina"! ob.
ob. etro. in ein geljäffigcä 2. ftellen, fc^en, alqm ob. lucernam (beim Rerjen», Santpenfd)immex); lumini-
alqd in invidiam adducerc; alei rei adjicere invi- bus accensis (ba fd)on ^idjtcr angebrannt aaren); lu-
diam : in ein fcfjr gefjäffigeä, alqm ob. alqd in sum- mine illato. luminibus illatis. lucerna allatä ob. il-
mam invidiam adduecre: ^mb. in ein fjäfjlidjcij 2. latä. lucernis allatis ob. illatis (öa man ein 2. ob.
ftellen, in einem pfjlidjcn 2. barftellen, alqm defor- Viditer berbeigebradjt Fjatte): bei 2. 3Kartnot fwuen,
marc: ^mb. in bem 8. eineä fjeimlitfjcn iHuflaurerä, ad lucernam' (finb litchrcrc ad lucernas) marmor
ja einc§ offenbaren Strafjenräuberd bar u. -DJörberä caedere: etro. bei ?. fdjreiben, aufarbeiten (3Rorgen§
ftellen, alei non insidiatoris modo,scd latronismani- U. 2lbenb'j\ alqd ad lucernam ob. cum lucerna scri-
festi et percussoris speciem induere: in gleichem V. bere; alqd elueubrare (VB. epistolam); ad lucernam
crfdjeinen (uneig.), parem esse (j33. uequaquam par conficere ob. conscribere alqd: bei 2. arbeiten, ftu
gubernatoris est virtus, quum placido quam quum bieten, lucubrare: bao arbeiten bei 2., lucubratio:
turbato man vebitur): in einem fo glauu'iiben V. ob^ne 2., sine lumine (3S. exire). - Smbm. ein V.
f)at fid; fein Wlüd u. feine Eapfcrfctt gegeigt, in tan- aufliefen (bilbl.), velut especula lumen quod sequa-
tum felicitas ejus virtusque ejus enituit. - et in. in tnr alei ostendere (f. PI. ep. 3, 18, 3).
einem falfd)en 2. fcfjen, alqd faliaci judicio (non 3Rej« 2. Iiti)t, clarus (lidrt, Ijcll an fid), ©gftt. obscurus).
rercn fallacibus judieiis) videre: \iub. hinter baä V.
v
- illustris (maä gan3 im ?ict>tc ftebt, Rd)tt)oH, ©gfi
führen (täufdjen), alqm (fraude) deeipere (f. ,,bctrü obscurus). - lueidus (nid;t bloö lidjtooü, fonbeni aud)
gen" bie Simon.): finge Veittc hinter baä 8. fiUjren, 8id)t »erbreitenb, ©gffe. obscurus). - luminoBus(nio
cornicum oculos configere (fprüch,ro., Cic. Mur. 11, [)in bie Vid)tftral)len gehörig bringen, ©gf$. obscurus;
25). - etlB. 6« 2. befeben, alqd contra lucem appre- »gl, ,,iicbhiolf"). - albidus (n>et|Ud), 0. ber gfarbe;
hendere, }S3. mit ®inct ^anb, uns manu (eig., gegen ogl. nod) ,,fjell" über biefe Simon. ). - candidus (Blen
bie .vu'üung, gegen boä Viri;t Ijalten u. iH'jclje'n); p'ro- benb loeif;, ©gf^. niger 11. ater). - buro) u. biucf; I.,
'

pter intueri (in ber sJh'ilje befeljen, uneig., jS. volu- pellucidus. - ein I. tßalb, *silva non condensa ar-
ptates); alqd acrioribus OCUllS intueri. videre ctiain boribus; silva collucata (fofem er non 9Renfd)etu)anb
atque etiam et eonsiilerare (uneig., genau bctradjtcn, gclidjlet ift): in jene I. .vöben Ijiniibergeljcu, ad illa
245 £id;tarbett lieb 246

tranquilla et amoena loca transvehi (nadj Frouto iJtdjtfirafjf, radius luminis; auä) bl. lumen, lux
de nep. am. 2. p. 218 ed. Rom.): in
l.äBofmungen bie (mit bem Unterfcö. unter „ßiebt"). - ein 2. ber 3iet
eingeben, lucidas inire sedes (Hör. carm. 3, 3, 83). tung fd;ieu ftd) ju jcigcu, lux quaedam videbatur
- im i'idjten, dilucnlo. quum dilucesceret (in ber oblata; lux venisse quaedam et spes videbatur; lux
?Jcorgcnbämmcrung); crepusculo (in ber 2lbenbbäm =
quaedam affulsissc civitati visa est (in SSejitg auf
merung): im Siebten (im Stdjt) fterjen, f Stdjt no. I. - . ben Staat): bie Stimme u. ber gen)id)tigc Statt) bes
am Rollen, listen Sage, f. bell. - in lidjtcn 3lugen= SonfuI6 erfdjien bem röm. SBolfe plö^Iitf) als ein 2.
bilden, febri int ermittcnte(iücnn bas g-ieber ausfegt). in fo bunltcr Sftadjt, populo Romano vox et aueto-
Sidjtarbctt, lucubratio. - 6et i>., lucubrans. ritas consulis repeute in tantis tenebris illuxit.
(irfltbfau, subcacmlcus; »gl. „blau". (id)tl3oH, luminosus (eig., roofjin bie £ia)tftrar)Ien
(tcbtbratttt, f. fjellbraun. gebörig bringen Jönnen). - lucidus (gehöriges Stcf;t
liriitbringcnb, lucifer. I)abenb u. nerbreitenb;aud) uneig., gehörige Ä(ar[)cit
l'tcb;trf)Cit, minutum lumen. - ein f)öl3crnes £., b/xbenb, mofür jebod) Cicero immer dilueidus ge=
lychnuchus ligneolus. brauet). -dilucidus.perspicuus. apertus. planus (un=
*
Sic&tbodjt, f. 2)odjt. War, beuttiet), nerftänblid;); werb. aper-
ctg., Iicf»tüoII u.

liditen, einen Söalb, silvam collucare: einen


i. tus (planus) atque dilueidus (©gf^. confusus et per-
23aum, arborem collucare, interlucare, (non unten) turbatus); dilueidus et perspieuus; apertus etper-
subIucare(übb^);arboremintei'vellere(tlmausäften). spieuus; planus et perspieuus. -distiuetus (unetg.,
2.Hebten, bie 2Infer, f. 2lnfer. gehörig georbnet u.besf)n(b nerftänblio); alle btefe 5©.
SicbtforbP, eines Sternes, stellae color. non ber "Stehe, ßr^äöhmg 2c. ; lucidus, candidus u. di-
licbtcr(of) brennen, incendio flagrare; inflam- stinetus nom -Jtebner 2c. felbft. SBgl. Erncsti
aueb,
matum incensumque esse. Lex. Lat. rhet. in vv.). - ein I. ©ebäube, aedi-
tech.
5icf)tfornt, *forma candelarum. ücium luminosum, lucidum. - eine (. Drbnung, ordo
liibtgcib, f. gelb, gelblicb. lucidus: eine I. ©rjäöiung, narratio lucida ob. per-
Sidjtgtefter, *qui candelas fuudit (ber Siebter spicua ob. aperta atque dilueida: bie ©ebanfen bes
übt).). - *qui candelarum officinam exercet Scb^riftfteüers finb nidjt I.,senteutiae auctoris lucem
(Zenker einer Sidjterfabrtf). desiderant bie 33enicif e in einer l. u. beutlitfjen Spradje
:

£id)tgI<MtS ber Sonne, solis splendor.- solis can- «ortragen, argumenta sermone dilueido et distiueto
dor (roetfjer). - solis nitor (gleifjenber). dicere. — Adv. lucide; dilueide; perspicue; aperte;
lirbtgran, canus. - Sidjtgori, deus lucis. plane; nerb. aperte atque dilueide; dilueide (ob.
iftcfjtfrciö, lucis orbis. - ftd)tlccr, luce carens. aperte ob. plane) et perspicue.
iJtfbtlcbrc, *quae de luce ac lumine traduntur. giditftärfc, große, lumen magnum.
^iditlod), i'enestra (bie öeffnung eines genftcro). Strf)t^icl)cr, qui candelas sebat.
2td)tmoffc, lumina, um, n. - SidjtmatcrtC, Sictot, lictor. - Sirtorftob, baculum lictoris.
lumen. lieb, carus (rcertb,, tbeuer). - aeeeptus. gratus.
£id)tnteffc, *dies Mariae purificatae sacer. jueundus. suavis. dulcis (roittfommen, ermünfd^t, an=
iii(f}tpavt\c , -ftcltc, in einem SBerfe, in einer genehm, erfreulid; ;ng(.„angenebm"überbiefeSt)non.).
SRebe, lumina, um, n. (Cic. or. 25, 83; aber etwas - amicus (befreunbet, §33. mein I.Sefer, amice lector).
anbercs finb 1 uminosae et quasi actuosae partes duae, - 3" ben (bcf. im gercölndic^en Seben üb(td)en) 9ie=
b. i. vJidjt unb Seben gebenbe, Cic. or. 36, 125). bensarten: ber t.@ott, bas I.@ut(33rot)2c. muf5„Ueb"
- Cicero, ber $rocite S. nm ©e=
ilicbttottttft, lux. bura) anbereSBenbungen ausgebrüdt raerben, jö. ber
lel)rtenf)ori$ont, Cicero, lux doctrinarum altera. l. ©ott, deus noster: er b,at iaxrnx bas I. SSrot, bas

Üiditbubc, emunetorium (Spät). l. Seben, vix habet unde vivat ob. utatur: bas I.
ilid)t(\ucü,
i'ons luminis. 2Mter, tempestas foeda; aueb, bL tempestas: bie
jus luminis immittendi (JCt.).
ili<t)tvcti)t, liebe lange 9iaa)t, nox, quam longa est (Virg. Aen.
iMd)tfd)Crc, emuuetorium (Spät.). 8, 86): ber l. lange SBinter, hiems quam longa (Virg.
tirf)tfd)cu, lucem ref'ormidans (o. ben ätugen). - Aen. bas t. Sieb,, f. SSielj: nur um bas
4, 193): raie
tirnens (bas Sidjt fürebtenb, n. gieren). - lu- I. 2eben praeter vitam petere: nur bas
bitten, nihil
men fogiena (bas t'icbt flieljenb, ». X()ieren u. übtr. L 2ebeti Qmbm. fcb,en!en, laffen, alei duntaxat vitam
d. fdjlcdjten üttenfdjen). - ein l. 9Wenfcb, lucifugus. concedere: Sßenigen ift bas l. Seben geblieben, paucis
Inafaga tenebrio (ber feiner fdjlecbten £f)atcn we= relicta est anima. - fcl)r l., percarus; pergratus;
gen basXunfcliud)t,um unbemerft ju bleiben); bomo perjueundus einl. Änabe, ein l. SJläbojen, puer. puella
:

"f'ibr. autus aud» umbraticola, ber im suavis, dulcis: ein l. 9Jtann, bonus vir: l. Seilte, boni
Serborgerten lebt, ben Umgang ber großen 2Jccngc viri: ein l. 9Jccnfd) (ironifcb)! homo suavis (Ter.
meibet, ein kalmäufer). - I. fetm, lucem reformidare Phorm. 2, 3, 64 [411]): mein l. ^reunb, familiaris
(r>. ben 2lugen); lucem tirnere (v. Xbieren u. übtr. u. meus; amicissimus bomo: mein l. ©aftfreunb, ho-
iHenfcben, Die roegen fdjtedjtcr Xfjaten bas 2)unfel fu* si>''s et amicus meus: unfcreSicben,carissimi uostri;
djen); in rubra d< '/<n' (aus 9Jccnfd)enfc&eu, falmäu- ii ob. bi,quos amamus (jSB. aliquem ex his quos
fern, r>. jDlenidjen .
amamus amittcre).-in ber2lnrebe,„mcinl.2ttticus!"
2iri)tfrt)tmmcr, lux. -uliquid lucis (etroasi'icb.t). Optime, dulcissime, optimc dulcissimeque Attice!
- ein fajroacber. fpärlidjcr S., lux maligna: nur einen ob. bl. mi Attice! u. bl. Attice!: I. SSatcr! ]>atcr
fefinmeben (fpärlia)cn)S. bura) enge Vöcber [jcrcinlaffcn, optimc! ob. bl. mi paterl ob. bl. patcr!: fo ift CS,
foraminibu mein l. Sälius! ita est, Laclü: l. Scfcv, amke le-
pere (»on e. ©efängn' <t(ir:l./vrcunbe!amicissiini lioniines!: mein Sieber !

ifirbtfdjtrm, etnw umbraculum. bdiiclvirboiieJaudValspjiuifd^enfa^amaboob sodes.


i.'id)tirt)itni>bc, du - bei bem, ums bir bas Viebftc ift im Seben, erbarme
SJidjtf eue, pai Im .
a(og(. Cic.or. 36, 125); bid) unier, per ea, c[uae tibi dulcissima sunt in vita,
aua) roobl lumen. :< ' uostri: ums jeber ^u $oufe 8icbe8 but, quae
Kirfltfbatt, fax. - Vidjtfpänc fdmetoui, taa cuique domi cara sunt: mein liebftet 3ttng, anulus,
ädere. - üidjtftocf, lycnnuchtu (Ai /i«< /"-), rein 000 maximc delector (ugl. unten bie i^ufaiiniten
tat., «unlilalirurn. ieiumgen mit „Sieblings .").- idj (;abe oiuö. I.
. . c.
247 liebäugeln Siebe 248

ift mir ^mb. [., alqs mihi carus, gratus, gratus ac- fttnben, si quis amat quod amare juvat: fte fudjt
ceptusque est; alqm carum habeo, diligo, amo (f. fieb, unter bem $öbe( if)r i'., in extrema plebe quae-
alqm diligo
lieben); ncrb. (ob. amo) et carum ob. rit quod diligat.
carumque habeo (b. i. idj Ijabc, balte 3»ro. fie& u. Sicobcn, (5uer,aß2[nrebe,amabilitas tua(©pät.,
roertfj; bat). „idj fjabe, fjalte^tnb. feßr lieb u.rocrtb", roie Symm. ep. 7, 3 u. f.).

alqm in primis amo carumque


habeo); alqs mihi Siebe, im engern ©inner amor (jebe Siebe aus.
a)
• in deliciis est (eä gejjört $mb., ein Xlnet, unter meine Söobtgefatten unb 9ceigung, fie fjabe nun im ©efübl
Steblinge): idj fjabe 3"tb. I. - idj Itcbfofe ^mb., f. ob. in ber Seibenfdjaft tbren ©runb; bef. aber bie
liebfofek. - Smbm. I. fenn, alei cordi esse-, ab alqo Ijeifje, teibenfdjafttidje Siebe ju ^ßerfonen ober <Sa=
amari, diligi: bu wirft un£ 2lllen lieb u. angenehm c^en, im ®gjl5. jur Caritas [f. unten! u. jum odium).
(roillfommcn) fenn, bu roirft un§ 2tflen ein I. u. cm= - amor venereus. venus. libido. amor libidinosus
genehmer ©aft fenn, carus omnibus exspeetatusque (bie auf SSefricbigung firtnlicfier Segierben attöge
venies: ich bin bir eben fo I. (aß iu mir I. bift), non fjenbe, unfeufd)e Siebe; lib. u. amor Üb. aud) uonber
te arnore vinco: er ift mir lieber aß mein Seben, est un!euid)cn Siebe juÄnaben[nrrarffpacrr/ci:]im©gf^.
ille mihi carior spiritu meo: $,mb. fo £. fiabcn rote jur impudicitia, ber unfeufdjen Siebe JU grauen).
einen ©olm, alqm haucl secus diligere ac filium: tet) - Caritas (bie Siebe ju einer ^Jerfon rfeiten ju einer
h,ahe ibn lieber,aß meinen 33ruber, ne frater quidem ©acb,e], bie tttß fcb,äöen§^ ober acb.tenöroertb, erfd^eint,
mihi carior est: l. geroinnen, adamare; amare coe- atfo bie auf Ueber^eugung non bem Sßertb einer
])isse. - e§ ift mir lieb, bafj bu fommft, gratus ac- ?ßerfon gegrünbete Siebe: bann übh. jebe särtlicfie
ceptusque mihi venis (bu bift mir roillfommen); op- Siebe obne allen 2(ntf)ci( ber Srmdidjfett, im ©gffe.
portune venis (bu fommft ju gelegener Qdt): baä be§ amor, f. oben). - pietas jebe§ Siebeeroerbältnife, f

ift mir l., hoc placet; hoc mihi commodum est: roelcbe§ man nid)t gerreißen tann, obne fidj gegen bie
ba3 ift mir l. ju boren, hoc lubenter audio: ba§, •Jlatur ju nerh'inbigen; a(fo bie auf einem natürlidjen
roa§ ju rotffen, roie roir glauben, bir I. ift, ea quae ^rieb unb religiösem ®efüb( berubenbe Siebe gegen
scire te non nolle arbitramur: idj bin (in meiner bie ©öttcr, gegen 23aterlaitb unb SSerroanbte, gegen
Grörterung) roetter gegangen, aß mir jeijt I. ift, equi- 6(tern foroobl, aß gegen Äinber unb ©efebroifter, it.
dem plus feci quam vellem: eö roar mir {., bafrjc, fclbft gegen 3Bot)ttf)äter). - benevolentia (OaöSBoIjl--
juvit me m. folg. 2lcc, u. ^nfinit. (j93. tibi tuas li- roolten).- Studium, voluntas (ba§ ^ntereffe für $smb.,
teras profuisse): laf; bir baZ t. fenn, *est ob. habes, bie 3uneigung ju QmbA - indulffentia (bie nac§fidj=
quod häc re gaudeas: e3 roäre mir (tet) fälje e§) am tige, fdjonenbe, särtüdje Siebe, bie man ^mbm. an
Siebften, gratissimum foret: er nerfpradj, e§ füllte gebeiben läfet; f. über festere nier ba§ SMljere unter
gefebeljen, rote e§ bem Senate am Siebften roäre (roie „©unft"). - S. ju 3mb., amor in ob. erga ob. adver-
e§ ber Senat am Siebften fälje), reeepit futura ita, sus alqm; roo ber^g. e§ erlaubt, aueb, amor alcjs:
ut maxime vellet senatus: eö follte mir I. fenn, pietas, benevolentia, voluntas in ob. erga alqm:
roäre mir l., roenn jc. velim mit folg. Gonjuncto.:
, Studium in alqm; ob. audj Studium alcjs. - S. bei
e§ roäre mir t. geroefen, roenn jc, vellem mit folg. Smb., amor, Caritas alcjs (j33. Caritas populi). - bie
(Eoniunctt). (f.
ßumpt 609 u. 624): c§ foHte mir
§. S. groifdjcn jc, amor qui ob. Caritas quae est inter
ntdjt I. fenn, roenn jc, nolim mit folg. Gonjunctt).: m. 2(cc. - S. jum Körper, ftnnftdie S., corporis Ca-
e3 roäre mir niebt I. geroefen, roenn jc., nollem mit ritas; corporis nimius amor. - beif;e S., cupiditas
folg. (Sonjunctt). ba§ follte mir I. fenn (roenn man
: et amor: proximus amor:
roafjnfinnige S., furori
etroaä 2iugeneb me3 bort), bene dicis! bene dixisti!
/
eine tief rourjelnbe S., penitus haerens amor. - ber
bene facis!: iia% follte mir ntdjt I. fenn, male dicis! ©egenftanb ber S., dilectum corpus. - Qmbm. feine
male dixisti! (f. JMptfen ju Ter. Andr. 4, 4, 15): S. (ju einem 931äbdjen) entbeden, alei narrare amo-
es> ift mir nicljt I., non placet. - e§ ift mir etroaä rem suum: ber (finn(id)en) S. pflegen, ergeben fenn,
lieber, aß eine anbere ©adjc (b. t. idj jiebe e3 nor), rebus vencreis deditum esse ob. uti; aud) amare
alqd alei rei antepono, praefero, antefero; alqd (roie unier „Heben" u. bael gr. ^pär im präqnanten
praeopto: i>a% Seben ift if)tn lieber, aß ber 3tubm, ©inn, f. Sali. Cat. 11, 6): ber iftmtli^en) V. leiten
illi major vitae quam gloriae cupido: idj roill 3mb. pflegen, rarissimä vettere uti: fieb, ber (ftnnlidjen)
ob. ctroaä lieber, aß jc, alqm ob. alqd mihi prae- S. entBalten, venere se abstinere: ber (ftnnlidjen)
opto quam etc.: idr) roill lieber, malo mit folg. 3"fi 5 S. gänjlidj entfagen, vetipre se penitus abdi-
nit. (idj roünfdjc lieber); magis placet. praeopto. mihi care: omni venere se abdiente. - S. ju ^mb. fai
praestat, alle brei mit folg. infinit, (idj siebe c3 tror). fen, von S. \u Jsiub. erfüllt roerben, alqm amare
- lieber, b. i. a) mit größerem Vergnügen: liben- ob. diligere coepisse. -
für, gegen 3nto. empfin
S.
tius. ß) niermebr, potius, fo nenne mir bie ©adje I. ben, füllen, begen, f. lieben: mehr 8. JU Qmb. begen,
felbft, rem potius ipsam die: lieber bie 33cteibigmtg plus amare alqm. - wor S. ju 3mb. brennen, alcjs
aß bie SBobjtljat nergeffen maleficü potius quam
, amore incensum esse, ardere ob. (ftärfcr)flaerare:
beneficii immemorem esse: lieber umtommen, aß in S. ,u 3(mb. entbrennen, alcjs amore ardere ob.
2Inberc umbringen (unglüdlidj madjen), perire po- flagrare coepisse: 2lQemtt umfaffen, omnes ca- S.
tius quam penlere. - mtd) burd) malo, praeopto, ritate eomplecti: beibe mit glcid)er S. umfaffen, ca-
mihi praestat, j93. fagft bu [. bem Planne bie SBafit ritatem in ambos partiri. - ^ntbnt mit au|erot
beit? viro verum dicere mavis?: bie römifdjen 8e bentlidiet S. ^tgetban fenn sinuulari amore alqm ,

gionen famen lieber um Romanae legiones perire


, amare: alqm in deliciis habere Minimum me tonet ;

praeoptaverunt. alcjs Studium: fidj gmbä. V. etmetben, gewinnen,


licbrtitflcln, mit 3mb. *ocnlis laseivis ob. pe- alcjs amorem. benevolentiam. voluntatem sibi con-
tulantibus aspicere alqm. - oerftof^en mit einan ciliare: firb allgemeine S. erwerben, omnium amo-
ber (., im Sfba. 6t. furtim inter se aspicere. rem ob. ab omnibus amorem sibi conciliare: fid&

Sicunitflcln, bao, oculorum mollis petulantia-, JmbS. V. )U etbalten )ud)en, alcjs amorem fovere:
peulorum laecivia; oculorum petulans laseivia. alcjs caritatem retiner e: Jmbm. roieber S. etroeifen,
Sicbd)cu, amiculus, SJemm. amicula (»gl. ®e alei in amore respondere utbet nid)t redamare
liebtet, iSeliebte). - mein V., meum Buavium; mea alqm. roeldjeä ein non EtcerO aebilbeter unb nut ein
voluptas-, mca lux; meum cor. - roer ein 2. bat ge mal de amic. 14, 49 mit bem 3uf. ut ita dicam ge=
249 Siebebiener liebenswert^ 250

brauchtet, bann erft ruicber 6ei Späteren oorfontmcn = amore habere, alcjsamorc tencri,captum esseimc^r
her SUlSbrucf ift) : 8. mit 8. amori amore
oergclten, oon ber Wefd)led;töliebc). - anfangen ^mb. ju lieben,
respondere: ombS. 8. befifcen, ab alqo amari, diligi alqm amare coepisse; alqm adamare (lieb geroin=
(f.
„lieben" ben Untcrfd).): fein ©efüljl für 8. haben, neu): ^mb. fefjr lieben, alqm singulari amore ha-
ab amore abhorrere: vov 2., ex amore; prae amore: bere; alqm miritice diligere carumque habere;
vov 2. (in golge einer ungtüdlidjen 8.) jterbeit, amore alqm eximiä caritate diligere; alqm in deliciis ha-
rnori ob. perire: aus 8. propter amorem ob. bene- bere alqs mihi percarus est alqm in oculis ge-
; ;

volentiam; amore impulsus, iucitatus auä reiner 2. : rere, gestare alqm in sinu gestare summum me
; ;

3U etroas, ipsä alqä re captus: au£> 2. ju mir, bir tenet alcjs Studium: ^mb. leiben)d)aftlid)l.,f. leibeu=
2C, mir, bir 2C. ju 2., meo, tuo nomine; meä, tuä fd)aft(id): ^mb. über i(lleö l., alqm uuice diligere:
s

causa; propter me, te: bem (Staate ju 2., rei pu- ^mb. nor itUert (allen 2(iibern) l., caritate alqm ante
s

blicae causa auch burdj ben 2)atir>, $8. ber jyreunb-


: alios complecti: ein 9Jtäbd;en l)eftig l., alcjs amore
fcbaft ju 8. etro. etlaffen, cedere, concedere alqd ardere, fiagrare, insanire (in ber erot. ^oefie aud)
amicitiae: auä 8. 311 3"™-/ Qmbttt. 3U 2. etroaS tbun, perire alqä, mori alcjs amore, f. Saü)mann 3U l'rop.
alcjs amori ob. bl. alci alqd tribuere, dare, largiri: l., ex animo amare: ^mb. roie fei=
2, 4, 2): t)cr3tid;
aus 2. ju ^mb. etroaS Betreiben, alci condonare nett 33ruber alqm amare ut alterum fratrem;
l.,

alqd: au$ 8. ju 3>mö. einem bau Seben fcbent'en, alqm iu germani fratris loco diligere: %mb. roie
dare, concedere alqm alci. - butcb feine (i"tttfcbei= feinen Soi)n l., alqm haud secus amare ac filium :

bung feinem oon beibett Xbeilen 3U Siebe unb ju id) liebe ifm mel;r, al$ meinen Sruber, ne frater qui-
8eib fenn motten, decreto suo neutram partem aut dem mihi carior est: Qtnb. (feinen ©ruber jc.) mit
levare aut onerare velle. - mit ob. in 2. ^mbs. ge= oäterlicfjer Siebe l., alqm patriä caritate diligere:
benfen, cum caritate quadam et benevolentia alcjs fid) einanber, gegenseitig l., amare inter se ; diligere
memoriam recolere: ^mbm. eine 8. (©efältigfeit) er= inter se: feine SJtitbürger l., cives suos caritate
roeifen, alci officium praestare. — b) im roeiteren complecti: ba§ äJaterlanb l., patriam amare; pa-
Sinne = Steigung, Sujt 3U einer Sad)e: amor alcjs triae amore duci ; f el)r, Ije i^, patriae amore ardere.
rei. - Studium alcjs rei ((Sifer, 2. u. «Sinn für etm.). - ein Siebenber, is qui amat: eine Siebenbe, ea, quae
- voluntas alcjs rei (Steigung ju etro.). - cupiditas amat: bie Siebenben, amantes: ein unglüdltcl; Sie=
alcjs rei (iBegierbe, Suft 3U etro.). - Siebe jur Xu= benber, is qui in amore miser est. b) im roeite- —
genb, virtutis amor, Studium: 8. jutn Sehen, lucis ren Sinne: a) etro. lieben: alqd amare (im 9tUg.).
ob. vitae ob. vivendi cupiditas: 2. 3um Semen, Stu- - alcjs rei studiosum esse (öifer u. Sinn für
dium, voluntas discendi: 2. 3U etroas ijaben, alcjs etro. l)aben). - alcjs rei cupidum ob. avidum esse

rei esse amantem, studiosum; alcjs rei studio te- (nad) etro. ©egierbe, Suft ijaben). - alqä re de-
neri; cupitlum esse alcjs rei (tf-8. vitae): jur 2. 3U lectari, gaudere, laetari (fid; an etro. ergoßen, 3er»
etro. entstammen, alcjs rei amorem excitare »Ott 8. : ftreuen, etro. gern fjaben). - alqd voluptati habere
ju etro. entflammt roerben, alcjs rei cupiditate ar- (an etro. feine S. baben, f. Sali. Jug. 100 extr.). -
dere ob. fiagrare coepisse. etro. fel)r, teibenfdjaftlid)
l.,
f. leibenfd)aft(id).
- bie
ifiebcbiencr, -vin, rebus venereis deditus, de- Sugenb l., virtutem amare, amplecti, amplexari;
dita (2üJollüftling, »in;. - assentator. assentatrix virtutem adamasse (bie Sugcnb liebgeroonnen l)a=
(Scbmeidjler, =enn, ber ob. bie ju illlem ^a fagt). ben, ftärfer al§ amare): bie äßiffenfdjaften l., lite-
liebedienern, rebus venereis deditum esse ob. rarum studiosum esse bie Äünfte l., artes amare : :

uti (als iiJoUuftlmg). - assentari (alz ju etilem 3>a bie g-reii)eit l., libertatis amantem ob. studiosum
fagenber Sa)meid)ler). - gegen einanber burd) ®e= esse: bas (Mb l., divitias amare; avarum ob. ha-
fälligfeitcn l., gratificari inter se. bendi cupidum esse (ijabfüdjtig fenrt): einen reinen
ücbcfranf , aeger amore. - 3mb. I., mad)cn, Ort t.,locum purum amare(o. (Snten): Jßai3en, (Werfte
alqrn morbo venereo implicare (3S. oon einer l.,tritico, hordeo delectari (n. %()ieren): einen roal=
Uuelie;. bigen Crt l., silvestri loco delectari (0. %l)icren): bie
Liebelei, amatio. - Siebeleien, levitates amato- Seeluft {., aö'latu maritimo gaudere (0. älieinftod) :

riae; aua) amo vi; u. bl. amores: 2. treiben, beftänoige äßärme l., assiduo tepore laetari (0. ©e=
levitatibus amatoriis deditum esse. roäcbjen). —
ß) „lieben" m. folg. infinit. = pflegen:
Hebeln, levitatibus amatoriis deditum esse; aud) solere m. folg. infinit, (nur bei graeifirenben ÜDid;-
rootjl amare Ball. Cat 11, 6). tern u. ^t'ofaifteu amare), ob. im er3äl)lenben %one
(f.
lieben, ;n im engeren Sinne: amare (lieben aus itud; ourd) bas blofee ^mperfect.
(f.
^umpt §. 502.
Steigung, aus bem 2>range Des .öerjens, gned). iqäv\ .Hrugcr §. 446, 2, a), jsB. nad) bem SJtittagseffcn
aua) abjol., (qüv, roenn „lieben = ber Siebe pfle-
roie liebte er ein Sa)lafd)en ju machen, post eibum meri-
gen, roie - - diligere (aus3eid)nen, dianam paulum conquiescere solebat ob. bl. pau-
lieben au u. Ueberlegung |aud) finulicb, lum conquiescebat.
f.
2 oa().auct) aus^ertb)cf)ät}ung u.§ocö=
, hieben, oas, vis diligendi (f. Cic fin. 5, 11,30).
udnung, <piXelv, Dal), amare oft Steigerung oes &e= licbcne<ttjcttl), =toiivbtii, amabilis. amandus.
>" dil
- 1
:
adfam. 9. 16,2; 00. di- amore dignus. dignus, qui ametur(ganj eig.). -sua-
igerung oon arnare, f. PI. ep. '.), 5, l); vis. rinicis iiicblid), angenehm). - venustus (anmu
aud) oerb. re; <lili:."-i< et ama t()igi. -jueundus (einen freunölid^cn trinbrud Uta
1 complecti (faft eben fo utel dji'iib, anfpiectjenD; »gl. cic ad fam. !), 15, quod 1 ;

|mb. lieb u. raertf) galten, mit inniger ipse in mm amandus es tamque dulcifi tamque
Zuneigung umfoffen): oerb. 1. diligei «jiniii in genere jueundus). - ein l. S^arafter, mo-
-
nirri'i tudio- : i'j giebt nid)to Siebeusrottrötueres, als
Bum. alqm benevolenti .u Jmb. .siuer bief eu SJt enfd;en, er ift ber liebenotuüroigfle Sjileufd) uou
yoljlroollcn jeigen). - Jüt oas
amare einfache berSUelt, mini est hoc nomine dignius, quoaame-
gebrauten Die Sateinet aud) tolgenoe mehr 00. min iin nihil es\ hoc homine jucundius: uod) eben 10
:

öer ausorudsootle Umfä)reibutigen: amorem l. fenn, früher, antiquant obtinere venustatem,


alqm habere, alqm amore amplecti, proseqai (mehr - tut 1. SJtetifd)! (ironi)d)i homo Ter,
(f.
llichfeit). - alqm in q. 2, :',, i;i 1
11 1
.,
251 Sieben^roürbigfctt 2teM;abev 252

ii tcbcnönmr&tflf cit, amabilitas (eig.).- suavi- &cbe3paar, amautes (rcidjt im 3T09- fd; on &»«,
tas (Lieblirijieit). - venustas (2lnmutl)). - jucunditas f.
Petr. 95 - sponsus et sponsa (Brautpaar).
in.).
(ba3 einen freunblidjcn (Stnbruct madjenbc, anfpre= Vicbcc?pcttt, dolor, qui fit ex amore. - indomiti
d)cubc Sßefcn, 323. be3 Gf;ara!ter§, naturac: betner amoris impetus (als Srieb unbejälpnter Liebe). - im
$erfon, tua). ,3ft;g. aud) bl. amor (j4i. Mittel gegen bie L., reme-
i*icbc3abctttcucr, res amatoria (Siebcgangcle= dxum amoris). - L. empftnben, amore torqueri.
genfjeit).- casus amatoris (©rleßnifi eineS Liebba- #icbe3pfnnb, pignus amoris.
Derö, 333. erbidjtete L., ficti casus amatorum). - im Siicbcctpfcil, sagitta Cupidinea.
Sßlur. aud; bt. amorcs (Licbes>l)änbel), 323. burd; mcle Vicbcc*qitrtf, f.
Viebeopein.
L. berüchtigt, multorum amoribus l'amosus: auf ütcbcciraufcf), amoris ardor. - im L., amore
Liebessabenteuer ausgeben, amorcs seetari. incitatus, incensus.
^tcbc§angc(egenf)ctt, res amatoria. -im 33tur. £icbc3rcguttg, motus animi et amoris.
aud) amores. - &icbc§antrag, f.
Licbcäerflärung. ^icbcCvomrui, amorum tabula.
¥icbce*baut>, amoris vinculum. Sicbcöfcbmcrj, f. LiebcSpein.
2icbc§bcd)cr, poculum amoris. üicbcöftnn, sensus amandi.
yicbc3bc<jcbcnl)cit, res amatoria. iüebce<fyrarffc, sermo amatorius.
«icbc^Oc jciguttg, *amoris significatio.
(
^icbcdtäubclci, lusus(Prop. 1, 10, 9. Ov. art.
Ötcbc^blilf , oculi fatentes ignem ob. (profai- am. 1, 62).
fd;er) amorem. - ^mbrn. LiebeSblicfe piuerfen, *alci Mcbcättanl, f. LiebeSmittel.
amorem.
oculis fateri SJicbcÖtticb, amoris impetus. - libido (bie
äicbcöbricf, epistola amatorie scripta. - ta- ©innenluft).
bellae blandac. epistola blauda (infofern er geliebt 1'icbccHJcrbtnbuufj, foedos amorum.
ten 5ßerfon ftf;meid;elt). i*icbc^t)cr tiältniii, -üctitänbnib, amor. - ein
Sicbcöbicnft, f. grcunbfdjaftSbienft. L. t)(iben mit^mb., rem habere cum aiijo (oon einer

ütcbcScrHäritttg, amoris sui dcclaratio (bie 23uljlerin, fiotnif.): er batte aud; Liebescerljcütniffe
Stttjeige feiner Siebe). - *verba amorem fatentia mit Königinnen, dilexit et reginas.
(bieSorte, mit benen man feine Liebe erflärt). - itf; Vicbcc(tua()ufi»u f f.
LiebeöroutI).
madjc 3 m °m. eine L., alei amorem meum verbis iJicbcöttJCl-f, f. 3reunbfd>aftöbienft.
(münblid;) ob. literis (fcbriftlitf;) declaro. ificbcc*UJUHt»c, vulnuß amoris.
iftcbcÖfcttCtr, amoris ardor. üicbetf ttmtf), t'uror amoris. - a\& L., forore in-
%icbc$jlammc, im 3ffjg. fiamma. citatus, raptus: in ber L., impotens amoris.
üicbcSgabc, pietatis munus. StcbcS^aubctCt, amoris veneticium.
^tcbcögcbanfett, l;aben, *nibil nisi amores co- V icbci?;,cirt)cii,
amoris Signum (ilennjeidjen ber
gitare. Liebe). - amoris indicium (2ln3eid)en non Liebe, uon
ütcbcöflcbtrfjt, crotopaegnion (epcoroTialyvi- e. §anb(ung).

ov); rein tat. * Carmen amatorium. - bie ganje ItcbctJoH, amoris plenus (u. ^erf. u. Singen,
3)id)tung3art: poesis amatoria. 333. üBonr-urf, objurgatio). - amaas (gut gefinnt, gc =

&icbc§gcmtf?, gaudia amoris (Ltebcäfrcuben). - gen SJmb., alcjs, u. 33erf. u. bann immer mit beut
voluptas amatoria (LiebeSIuft). - unerlaubter L., @enit.; bann aud) von bem, xva§ »on guter ©efinnung
impermissa gaudia (Hör. carm. 3, 6, 27 sq.): fid; 3cugt, 333. verba). - pius (uon 5ßf[td)tgefu^l erfüllt u.
bem L. Ijingeben, voluptate amatoria frui. tovauZ f)eruorgcgangen, bef. gegen Altern, iliuber
£icbc3gcfci)td)tc, res amatoria-, amores. je., gegen ^mb., in ob. adversus alqm). - blandus

ÜJtcbcögcfpföd), sermo amatorius. - leifcä L., (fd)meid)elnb, freunblirf), v. ^ßerf. u. Singen). - Co-
susurri amantium. nus (leutfelig, jü3. 33ater, pater). - fel;r, dufjerft [.,
Sicbcögift, amatorium virus. amoris plenissimus; amantissimus, peramans, ge*
üicbcöghtt^ amoris aestus (j23. immodicus). - gen Sntb., alcjs. - l. ©eftnmmg, l. ©enc^men, pie-
- amoris incendium, tuäcr)ft, crescit. tas (aud) gegen 2jmb., erga ob. in alqm); comitas
üicbcöjjoit, *dcus amoris (im 2lllg.). - Amor. (aud) gegen ^mb., iu alqm). Adr. amanter;pie;—
Cupido (bet ben 9iömcrn). - bie Liebesgötter, Amo- blande. - fein', äufjerft l., amantissime: ^mb. üufjerft
res; Cupidines. [(bei ben Slömern). l. beljanbeln, alei multa blandimcuta dare.

^tebctfftüttitt, *dea amoris (im 21Hg.). - Venus liebgenmtnen, adamare; amare coepisse.
&icbc3l)ant>ct, res amatoria. - Licbe3l;anbel, licbiiabcu, f. lieb.

amorcs: burd; uielc L. berüchtigt, multorum amo- Vicbf)öbcr, a) in engerer 93cb., ber ein 3Räb
ribus l'amosus: einen L. f;aben, amori operam dare : d)cn liebt:amans. amator (unterfd)etben fid) uue „bei
Liebeöf;änbeln nadjf;ängen, nad;gcl;en, amores sc r Liebeube" u. „ber Liebhaber", lirfterer 6at nur lebbaf te
etari : roäfjrenb biefer L. nor fid; get;t, dum baec fa- Zuneigung ju einem geliebten ©egenponbe, lebterer
bula inter amantes agitur. giebt bciufelben aud) t()ätige ©eroeife feiner 3 uiun
#!Cbc3ltöttl"f)Ctt, morbus vcnereus(ber,3nftanb,
s
gung unb Jlnljänglidjfeit, roenn er ba$ 3)cäbd)en aud)
ba >ib. ItcbeStranf ift). nur fdjeinbar liebt; bal)er amator aud) oft = ama-
SMcbcäfttuft, ars amandi. tor mulierum, ein Liebhaber non ^ouenjhmnern,
üicbcSfuf?, im 3fbg. basium. beä weiblichen (^cfcfjlccfjtö, ein 33ulüer, ber immer eine
SJicbctflict», f.
Liebeögcbid;t. Weliebte Ijaben inujj, f.
Cic. Tusc. 4, 12, 22. Hör.
Vicbcc*htfi, voluptas amatoria. ep. 1, 1, 38. Safj aber amator überall in Sejttg auf
l'icbcc*ntnd)t, vis amoris. ©efcljlecbtoliebe im unef)rbaren Sinne ftelje, uue \>ein
Vtcbctfmnl)!, bei ben (Sänften, agape (uyünih benf [311 Hör. Bat 1, 2, 55i u. 2lnbcrc behaupten,
Eccl.); eucharistia (siyf.yion'cc, EccL). uiiberlegcn fd)on Stellen mie Ter. Andr. 4, 8, 8
Vtcbctfntittci, virus amatorium. medicamen- |71S]. Cic. Brut, 96, 330. Prop. 1, 7, 13. Liv.
hihi amatorium. poculum amatorium. aud) 61. ama- 18, 2 u. a.).-dilcctus. amatus (ber (Seliebte). - eultor
torium (Iia;;f, gegeben um Liebe 311 erregen). - re- (ber einem fjrauenjimmw ben \xn" madjt ein SBet ,

medium amoris (aRittel gegen bie VicbcSpcin). - eljrer, fagt roeniget alo amator, f. Ov. art. am. 1,
ombiii. ein V. eingeben, amatorium alei dare 722: qui fuerat eultor, factus amator erat). - mele
253 licbfo|cu ^icblmgsbefd&äftigung 254

Viebfjabcr (jaben, a multis ainari: immer einen er= ©eoerben). - permuleere alqm, ami) mit bem 3 u f-
f luvten i'. Iinben, habere palam decretum semper manu (mit ber .^anb ftreidjcln). - amplexari et oscu-
aliquem —
b) in weit. 93cb., ein
(Cic. Cael. 16, 38). lari alqm (^imb. umarmen u. füffeit).
V. (b. i. einer ©act)e ob. non etroas:
g-reunb jc.) (icbrofcnb, blandus.
amans, amicus, amator alcjs rei (cbenfalfs mit beut ^tebfofuntjen, blanditiae. blandimenta (im
Unter jdj., bafj ber amans u. amicus blos Steigung, 9IUg.). - Manila verba. blandae voces (tiebfofenbe
viebe ju etroas fjat, ber amator fnngegen biefe 9iet= SBorte). - %mi>. mit 2. überhäufen, totum alqm
gung aud) buref) bie %l)at geigt ; fo lebt ber amans amplexari: nielc 2. an §niü. cerfdnnenben, multa
pacis gern im Rieben, ber amator pacis aber fudjt blandimenta alei dare: etroaä buref; 2. ju erhalten
uigfeid; ju beroirfen, bafj nidjts ben ^rieben
auef) fudjen von Sntb., alei eblandiri alqd.
ftört). - eultor alcjs rei (ber »icf auf etroas bält, lieblich, dulcis. suavis (dulc. junäa)ft bem ©e
l'ereljrer »on etroas). - studiosus alcjs rei (ber Qn= fdmtacf naa), unb non biefem felbft, ©gf§. amarus;
- cupidus, avidus alcjs rei
tereffe für etroas äeigt). suav. bem ©erudj naa) u. »on biefem felbft, ©gf|.
- ein großer 2. »on
(ber xBegierbe, 2uft ju etro. bat). teter; bann beibe übft. non lllem, roas foroofif bie
etroas, alcjs rei amantissimus; alcjs rei magnus ©inne afs bas §erj 2c. angenefjm'afficirt). - jueundus
amator; alcjs rei studiosissimus, cupidissimus, ayi- (erfreulid) foroot)! für bie (Sinne, als für bas £erj);
dissimus; conseetator alcjs rei (ber einer <3ad)c eif= nerb. suavis et jueundus. - amoenus (anmutfng,
rig nadigebt, nacbjagt, voluptatis): ein 2. für
j$3. Ijeitcr bef. non Dertem u. beren Sage, (iebltd; an3u=

eine ÄSaare, amator 1, 10, 4); cm-


(f. Cic. ad Att. fdjauen). - venustus (liebretjenb). - fetjr l., aua) sum-
ptor (ein Käufer): ein großer 2. einer SBaare, ama- mae suavitatis ($93. odor). - I. @ebia)te, dulcia poü-
tor acer: emptor cupidus: ein 2. nom Äaufen (ber mata: aus ber Harmonie im ©cfange entfpringen
gernfauft), emax: ein 2. nom SSauen (ber gern ob. freunblid)e u. I. %'öne, ex voce concordi canentium
immer baut), aedificator: ein 2. bes 2lltertf)ums, amicum quiddam et dulce resonat. - bas £ieblid)e,
amator antiquitatis: ein 2. bes falten 53abes, eul- tieblid; ©a;öne, venustas. —
Adv. dulce ob. dulci-
tor frigidae: ein 2. ber SBiff enf ct)aften literarum , ter; suaviter; jueunde; nerb. suaviter et jueunde;
studiosus; qui studiis delectatur: ein 2. ber %>aa.b, venuste.
venandi studiosus: ein grojjerS. ber^iagb, venandi Stcblichfcit, dulcedo. dulcitudo (erftcres als
studio insignis: 2iebfjaber »on bergleicöen Singen, momentan cmnfunben, festeres a(s blcibenbe 93c=
qui sunt harum rerum studiosi: ein 2. »on etroas fcf;affenr)cit). - suavitas. - jueunditas ; nerb. jueun-
fcon, alcjs rei amantem etc. esse; alqä re delectari, ditas et suavitas. venustas (f.
„lieblid)" bie 2lbjctt.).
gaudere, laetari (fein Vergnügen, feine <yreube an 93g(. „Siebreij". - bie £. eines äiebners, jueunditas
etroas Ijaben): ein großer 8. »on etroas ferm, ma- oratoris.
gnum alcjs rei esse amatorem; alcjs rei esse stu- ificbfinfl, Qmbs., amor amores, deliciaeob.
diosissimum, cupidissimum, avidissimum (f. oben; alcjs; nerb. amor
et deliciae alcjs, amores et deli-
$93. uvarum avidissimus est, er ift ein grofjer 2. »on ciae ob. deliciaeque alcjs; deliciae atque amores
Xrauben = ifjt bieXr. febrgern); maxime delectari alcjs. - summe dilectus ab alqo. - alei dilectus
alqä re(ftd) an etro. ergöfjen, s^ijumentis); magno praeeipue; ob. umfdjr. quem maxime ob. praeeipue
alcjs rei studio teneri (großes Qntercffe für etro. ob. potissimum alqs diligit. - alei percarus. - alei
fjaben, 3:8. perdicum:
venandi): einen 2. (Käufer)
u. carissimus. - alei gratissimus. - 5ßrär.aspes, einer
finben, emptorem invenire, habere (». einer SBaare): feiner Siebt inge, Praexaspes, unus ex carissimis.
einen großen 2. (ftäufer) finben für eine Sßaare, - es ift 2>mb. mein £., est mihi alqs in deliciis ob.
acrem amatorem invenire (». Sterfäufer). in amoribus ob. in amore et deliciis; alqm in deli-
üicbhabetct, Studium (2iebiingsneigung). - cu- ciis habeo; est alqs in sinu et complexu meo;
piditas (93egieröe, SJaffion). - deliciae (2iebfings= est alqs de complexu et sinu meo; est alqs in
jadje). - morbus (Sßaffion für etro. als Äranfljeit, $93. oculis meis; est mihi alqs percarus; est mihi alqs
meus). „Stecfennferb (uneig.)". - irgenb eine 2.
93gl. in paucis carus est mihi alqs carissimus, gratissi-
;

(jaben, animum ad aliquod Studium adjungere: es mus; est mihi alqs longe omnium (amicorum, afs
gehört etroas unter ^robs. Liebhabereien, es ift etroas greunb; ob. liberorum, als Äinb) carissimus; alqm
jtnbS. i., alqs alqd in deliciis habet; alqs alqäre maxime ob. praeeipue ob. potissimum diligo; alqm
delectatur ob. laetatur ob. gaudet: es gehört etro. plurimi facio: ein i'. bcrSKuttcr fetm, amatre plus
gan5 befonbers ju 5>mbs. 2., alqs maxime delecta- amari: ein 2. ber ©öfter fenn, a diis diligi: ein
tur alqä re (yii. jumentis); tabelnb, alqs insanit 2. ber 9ioffsnartci fet;n, popularibus carum esse
amore alcj, rr-i (yü. columbarum): bas ift meine 2., aeeeptumque: Sliemanb roar ein gröfjcrer 2. bes
haec sunt studii nostri: bas ift feine blofje 2., hoc 2iolfes, nemo multitudini carior fuit. 9jg(. bie folgg.
non >-' roluptati (ift nio)t blos ^um Vergnügen): 3ufammenfe^ungen mit it icblinfld «
bas ift feine noble 2. (^ajj'ion;, lioc non est nobili- ificbüngöttffc, S'-'^ö-/ simia, quam alqs in de-
feine Liebhabereien foften ifnn »iel Selb
: ma- , liciis habet.
gno illi rupiditates suac constant. Vicbtingöarbcit, 3"^^-/ *opus, quo alqs ma-
Liebhaberin, a) in engerer 93cb.: amans; »gl. xime delectatur.
,,<-jeliebtc". - b) in rocit.'lüeb.: amans, Btuoiofla VicbliUEjC<aitfcut(ja(t, ^i»bs., deliciae alcjs.
alcjs reL - eine grofjc 2., alcjs rei amantissima, Üicblinjiv<ouc(i)rurt, o'»bs., verbum, quo alqs
<;tatrix (f. „Liebhaber" magno opere ob. maxime delectatur. - biefeä ift
Den Unterfa). Dicfer SMU.). ein 8. bes 2frruntius, Arruntius non desinit Omni-
Licbbnbcrrolic, *amatorifl partes, persona. - bus locifl hoc verbum inscrerc ob. infulcire (ii.
öie ü. fpietcrt, *amatoria toris bringt fort u. fort atlenlf)(dben biefen "ifusbrucl an):
per meri: bie erfte 2. (beim Xljca biefes rourbe ein 2. bes arruntius, lioc Arruntius
terj fyaben, fpiclen, prin ere. amare coepit.
Vicbb«bcrthcntcr, in einem ^riuat&aufe, »gee- i*icblittflet(tutor, f. Sieblingsfd)rift[teller.
na intra privates parietes instituta, - einii. f;aben, ifiebliiiflCberljcr, poculum gratissimi usus.
'intra pnyafe ere. \Mcbliugc<beffl)nftif|HiMl, ,\mb •;., Btudium,
(iebfofeu, 3mb., blandiri alei nnit äüorten od. quo maxime delectatur alq - rt ift etroas öiubs.
255 £tebltttg3bucfi tieberltcf) 256

8.,alqs maxime delectatur alqä re; alqs maxime Ucblof2*,durus(im Mg., l;art, l)art{jerjig,D.^erf.
versatui in alqa re. u. Singen). - inhumanus. humanitatis expers (un=
^icbUngÖbUCf), ^mbä., über, quem alqs non freunblid;, rol;, le§teres nur v. Sßerf.). - impius (fei=
legit,sed lectitat. - über, quem alqs non (ob. num- neu ^flidjten gegen Altern u. (Sefctjnüfter od. ftinber
quani) dimittit e manibus. - über, quem alqs de ob. äiiol)ltljäter uid;t gehörig nadjtommenb). - fiel)
manibus ponere non solet. - über, quem alqs ocu- bei %>mb$. Unglütf l. jeigen, se duriorem praebere
üs legit manibusque tenet (f. Cbbar. ju Hör. ep. alcjs athietae l'ortunae: l. gegen .^mb. fet;n, durum
1, 19, 34). esse in alqm.
^icblingägctid)t, f. Setbeffen. Vicblofigr'cü, animus durus; ingenium inbu-
^icbiingdglaS, poculum gratissimi usus. mauum; iuhuraanitas impietas (f. „lieblos" bie
;

^icbliltgtfbunb, canis, quem aiqs in deliciis Stbjectt.;.


Labet. liebretd), humanus (artig, leutfelig). - comis
Vieblittgöibcc, 3mb§., species quaedam, quam (3uoortommenb, gefallig). - benignus (gütig, freunb=
amplexatur alqs; ugl. „^iebüngsmeimmg". ha) gefinnt;. - dulcis (|üfs = järtlid;, freunblid)). -
£Jtcbttngötittb,deüeiae patris ob.matris ob.pa- aüabiüs im ©efpräet)); aua) oerb. comis
(freunblta)
rentum; patri od. matri oD. parentibus longe om- et humanus; comis et beniguus; comis et att'abilis.
nium überorum carissiinus oö. (jjemtn.) canssima. - i. äBefen, 5öenei;men humaaitas; comitas; beni-
,

- Die 8iebliugstmbev, aua) liberi, quos parentes plu- gnitas; aü'abiiitas; Derb, comitas et humanitas; co-
rimi taciunt. mitas affabilitasque: gegen Üllle l. fenn, comem et
^icbüngämatütie, StnbS., res, quam alqs li- humanumesse ergaomnes; imuiibusati'abilem esse.
beuter tractat; *res, de qua alqs saepe et libenter - Adv. humane; humaniter; comiter; benigne;
quidem disserit. |alqs adamavit. atfabiüter; oerb. comiter aüabiüterque.
Siebltngämctmiltg, Qmbä., sententia, quam Üicbvct5, venus; venustas; gratia. - ber8. öcS
&ieblittgdncigung, 3mbs\, Studium, quo alqs atttfdjen itils, gratia Attici sermonis.
maxime ducitur; un^j|ijg. aua) bl. Studium-, inge- iicbrcijcnb, venustus.
nii voiuptas. - irgenb einer 8. nad)l;dngen, irgenb Vicbfajaft, amor. - amatio (Siebelei). - 8ieb-
eilte 8. l;aben, animum ad aüquod Studium adjun- fdjaften, amores: leichtfertige 8., amatoriae levita-
gere : feiner 8. nad;t;ängen, ingenii sui voluptati in- tes: gemeine 8., erubescendi amores: Ijeimlidje 8 V
dulgere: Qeber l;at feine befonbere 8., suo quisque i'urtivi amores: bie 8tebfd)aften ber äßeiber, amo
studio maxime ducitur; üic in illo sibi, in hoc aüus muüebres. - eine 8. l^aben, amori operam dare (Ter.
indulget; trahit sua quemque voiuptas (Virg. ecl. heaut. 1, 1, 58[11Ü|): Üebfüjaftcn b,aben, amare
2, 65). (f.
Sali. Cat. 11, G): leichtfertige i.'iebja)aften Ijaben,
ilicblingöpfcrb, f. üeibpferb. amatoriis levitatibus deditum esse: täglia) neue 8.
^icbluujvplnu, ineeptum studiumque (eig. buS Imben, novis quotidie amoribus deditum esse: eine
mit ISifer begonnene, Sali. Cat. 4, 2). anbete l l;aben, in aüo oecupatum esse amore. ali-
(
.

Sicblingdttng, 3»tbs\, anulus, quo alqs ma- bi animum amori deditum haben Lndr. 6,
xime delectatur. 1, 1U [110J; Hec. 3, 1, 14[294]): Viebfd^aften fua)en,
&icblingöf ri)tifrfreltcr, Smbä., *scriptor gra- *amores seetari: fte jud)t il;te V. unter bem ^öbel,
tissimi stuun. - *scriptor, cujus übros alqs nou le- in extrema plebe quaerit quod diligat: ,

git, sed lectitat. - scriptor, cujus übros alqs de ^ieb|ü)aften uerleiten, persuadere alei, ut amator
manibus ponere non solet. - scriptor, quem alqs exsistat: fio) oon einen'. loöiuad;cn, amorein exu« sre
diügentissime cognovit ueque e manibus dimittit. üicbftc, f. beliebte.
- Senecu, ber Damalige 8;, Seneca tum maxime (icblucrtl), carus.
placens. 1. \ficb = £ectel, operculum.
i!icbHng3fftabe,deüciaedomini.-bery.3mi>s>., 2. ^icb = (5)ebia)t, carmen (im SUg.). - cantus
deliciae alcjs; dilectus alei ex servis praeeipue; (ber ©efang, b. i. bau gingen u. bao ©efungene, in
servus aici gratissimus: einer ber üieblingsfflaüen, feiner ülrt u. SSBeife, aio s|5robuct natürlicher anlagen
unus e gratissimis servis (ein befummlet) quidam •, ob. ber ßunft). - canticum (ber ©efang als lert, Der
c gratissimis servis (ein unbeftimmter): errjtberS. gefungeu uurb od. merben tonn). - cantilena .

beö §errit, üunc dominus in deliciis habet hie do- ; \!ieo, in foferu eä itad) einer befannten äßelobte gel
mino in deliciis est. - cantio {bm gefungene 8ieb, bef. alä ßauberformel).
V ic b l i deüciac domini ob. dominae.
f I rttü n, - ba'j 8teb ber Vieber, baä iioue 8 V canticum canti-
n gÖf |

- bte 8. ömoö., üeüciae alcjs; dilecta alei ex an- corum(Eccl.): an 8. madjen, bidjten, Carmen hu>
«lüs (als,tfofc; ob. cxpallacis (cü3 itcboioeibi prae- condere: Cieber auf vViid. bidjten u. fingen, carmi-
eipue: eine bei Xiiebungsfflauinnen, una e gratissi- na in alqm dürre: Vieber anuunmen, cantus mo-
mis ancilhs oo. pallacis (eine beftimmte); quaedam vere (Virg. Aen. 10, 103): immer baffelbe 8. fingen,
e gratissimis ancilüs ob. pallacis (eine unbe|timiute): fprüdno., cantilenam eandem canere (Ter. Phorm.
fieift bie 8. ber ,v>eran, haec dominae in deliciis 3, 2, 10 t495j): id; tann ein 8. bauon fingen, de ine
est; haue domiua in deliciis habet. expertus sum: icl> taun ein V. banon fingen, ba^ietj
üicblingcfpcifc, f. Seibeffen. ben Jöefet;lcn nia)t naa)gefommen bin, expertus sum
irieblütgoftuiumu, 3«nbä v 'Studium, cui alqs non levi documento, qaanti steterit mihi, quod im-
maximeindulget. - feine üiebiingöftubien, studia sua. perata non feci: bao mar baö (Snbe ooin Siebe, baec
ilicblingöücrguügcn^'iibs.^lulcissiinumob- summa fuit.
lectamentum. - summa oblectatio (j:ü. summa illa Vicbrfycu, caiitiuncula,
oblectatio fuit Lein 8. für iiju mar ba§], ut catuü vuiu'rbmi), 'canticorum über.
cum porcelüs luderent). i.'icbcrbir»)tcr, f. 8orir«.
Vicbliugv<( t"cb<< )UKub, ^mb§., dilecta alei ex licbcrlidj, aegligenB, in etumo, in alqa re (nactj

pallacis pi aecipue, liilfig ubij. L^gfi'. diligens], d. ^en. u. Dingen, vü.


ificbitngvMuovt, f.
SieblingSauSbruct. in Der 5Ueibung, in cultu: in ber SBirtl)f(§cift, in re
Vicbliugoumnfd), 'quod alei maxime invotis famiüari). - cussolutos, in etrooä, in alqa re (Der
est. - ^icbling^ofc, f. ^ieblingojflaoiii. fiel; alleo ;-}mangeo entbuuoen l;at, lorter, lieberlict;,
257 Vicöerlidjfeit liegen 258

jiö.in ber 2Birtf)fd)aft, iu re familiari: bann oon in aerarium conferre (oon Untertf;ancn; aber pe-
bem, roa3 oon fotdjer Ungebunbenfteit jeugt, 393. I. eunias in aerarium referre bei Cic. agr. 2, 27, 72
SebcnSroanbel, mores dissoluti; vitadissoluta); Derb", ift baZ eig. 9Bort oon ben 23e^örbcn, bie @eloer ein=

negligens et dissolutus; dissolutus et negligens. - genommen, oon $elDl)erren, bie mit ©elbbeute bela=
nequam im ©gfii. »on frugi, non
(ber nid;t§ taugt, ben aus bem Kriege jurücffebren u. biefe 0elbcr in
üßenfdjen, von ©flauen). - libidinosus. libidi-
bcf. bie ©taatöcaffe abliefern): eine Arbeit {., opus per-
nibus deditus (roollüftig, von äßenfrfjen; erftereä ficere od. perficieudum curare (fie oerfertigen ob.
aud) von guftänben, j33. 3«SC"b, geben). - intem- nerfertigeit laffen) ; opus perfectum tradere (fie fer=
perans (unmäßig in 33efriebigung grober ©innenluft tig abliefern): bie SCuSgabe eines 93ud)eö l., *librum
u. 33egierDen, oon Men\a)en; bann lote libidinosus edere ob. edendum curare: 3mb. in^ ©efängnifi
aud) non ßuftänben); cerb. libidinosus et intempe- l., alqm in custodiam (ob. in vincula) mittere, tra-
rans. - pleuus stupri (»oll Uttäud^t, »crfjurt, 393. dere. - einen Sampf (©efecöt, treffen, ©d)lad)t) L,
liomo). - perditus (»erborben, uerfommen, j93. 1. @e= f. Äampf. - er ift geliefert (311 (Srunbe gerietet), per-
finöef, perditi komines). - luxu perditus (burd) iit; actum est de
oeeidit; eo.
2d)i»elgerei uerfommen, 38. adolescentia). - perdi- Sieferung, an ©elD, collatio (©elDbeitrag ber
tae luxuriae (in gumblofe ©djroelgerei »erfunfen; ©taat^bürger 3U irgenb einem beftimmten Smed, fo=
323. adolescens). - ein l. £>aus\ deversorium libidi- rooljlpon ber §anblung, at§ ©ad)e); peeunia impe-
num (aI3 jeitroeiliger ©i| ber SBolluft); nequitiae rata ((Kontribution, einem befiegten iBolfe aufgelegt).
ofiicina (gleicfjf. als Sßerfftätte roüfter Sebensktrt) ;
- an Naturalien (3 S. an ben faiferl. §of), annonae.
S

lupauar. lustruni. ob. umfdjr. domus omnium cupi- - an (Setreibe, an Äorn, f. Äornlieferung. - 2. von
ditatipatefacta (als 93orDelf). - eine l. Sirne, f.23uf)l= Sßagen für bie Beamten, vehicula magistratibus
birne. - ein l. geben (in Sejug auf Unjud^t) führen, praebenda. - bie 2. »on etro. auorbnen, ausfd)reiben,
cum meretricibus lenonibusque vivere fid) auf bie : alqd imperare (333. trium mensium frumentum):
1. ©eite legen, luxuriari coepisse. - Adv. negligen- ^mbm. bie 2. von etro. anbefehlen, imperare, ut alqs
ter; dissoiute: libidinose; intemperate ; immodice alqd praebeat; imperare alei alqd bie S. »on etro. :

et intemperate (alle j93. leben, vivere). perlangen, alqd exigere (333. tributa, vebicula): bie
8ieberlid)f cit, negligentia (9cad)läffigfeit Ü6f).). 2. »on etro. oerfpreo)en, polliceri alqd (393. frumen-
- mores dissoluti. vita dissoluta (locferes betragen, tum commeatumque omnis generis): Lieferungen
locferer gebensroanbel). - nequitia OD. nequities im Äriege mad)en, res in bellum conferre: burdjS.
(leidjtfinnige, nidjtsrcürbige ©treidle aller 2trt, raufte t>on Sebenämitteln (^robiant) bie 23unbe§genoffen
Lebensart). - vita libidiuosa ob. libidinibus dedita. aussaugen, exbaurire commeatibus praebendis so-
vita intemperans (auäfcfjroeifenber gebensroanbel). - cios. - Sieferungöort, f. 2lblieferungöort.
2. in Der 3 u 9 cn b, adolescentia libidinosa et intem- SJief erungöf rfjein, Zettel, *literae nummariae
perans: 3»t3. "5 ur i'. ocrfüljren, alqm adnequitiem (für ©elb). - *literae frumentariae (für ©etreibe).
abducere. Liefcvuitiiciuefcu, in 33e3ug auf ©etreibe, res
licberrctrf), *multa carmiua continens (»tele frumentaria.
gieoer erttfjaltcnb, oon einem 23ud)e 2c.). - venä di- Sieferuttg^ücit, f. 2t6Iieferurtgö§eit.
viti (mit großer Sinteranlage begabt, »om Siebter). liegen, I) in eng. 33eb., Eingelegt fenn ober fid)
Lieferant, conduetor. redemptor (ber eine gie= Eingelegt i^aben, eig. u. bitDl.: jacere (im Slllg. , bef.
fetung in (rntreprife nimmt, QJgffc. locator, b. i. ber aber im ©gf|. bes ©teb>n§, 2lufred)tftel;enö; baö. =
fie in Gntreprife gtebt). - parochus {nuQoyoq), rein „liegen" mit bem -Jibbegr. ber Dfmmad)t, be§ <Sto=
tat. praebitor (ber ben im Auftrag bes Staates !Rei= efenö; non leb. SBefen u. lebl. ©egenftänben, 393. v.
fenben bas für fie u ibr 33ief) ÜJiötfiige reia)t, praeb. ©d)nee, per triginta dies raro umquam nix minus
bei Cic. off. 2, 15, 53). quatuor pedes alta jaeuit). - situm esse, positum
liefern, praebere (barreidjen, j93. commeatum esse (Eingelegt fenn, v. lebl. ©gftbn., erftereö aud) v.
[^Srooiant, Lebensmittel]: aes stuppamque et vela: an einem Orte 93egrabenen; bat), „liegenb", situs,
u. d itiboE mnloe et vehietüa publice). - tra- positus, 393. in ©eftalt eine§ liegenben <Sd)roerte3,
dere (übergeben). - exhibere (berausgeben, bergeben, facie positi ensis). - cubare (rul;enb liegen, im ©gf|.
ju irgenD einem beftimmten 3roecf). - dare (geben, bes fid) 23croegen§ 2c., ^at immer ben üftbbegr. beö,
j23.etro.3mbm. gegen öejafjlung, alei alqd emptum: gleia)oiel ob roirflid) ob. fdjeinbar, gentäd)Iia;en fid)
u. übtr., Lv.-iac Bchola prineipes oratorum dedit). ipingeftrecftljabeuä, unb ftef)t bal)er in ber $rofa nur
s

- omportare. conferre (jufammenbringen, roas ju v. lebenben Sffiefen, fie mögen nun blo§ rul)en ober
liefern befohlen roorben ift, j8. bas ©etreioe, comp. fd)lafen ober fpeifen ober tranf fenn). - reeubare. re-
od. eonf. rrumentum: Die befttmmte 3tn3af)t (5olDa= cubuisse (rüd'roärts te()nenb liegen). - aceubare. ac-
ten,eon£ Baum numeram).-gabvehere (^in^ufüfjren cubuisse (mit Daliegen, ob. v. ÜÖccljreren, mit cinan=
3u SBagen). - mittere ndjiden, jS. milites: u. mar- ber roo liegen; alle oier bef. v. Siegen bei £ifd)c). -
u. inDijcfjen Dceari}: u. baec vilia, an od. neben 3*"b. ob. etro. I., jacere ad etc. adja-
quae rare mittantai Das Sorf liefert]». -
froelcfje cere alei rei ob. ad alqm ob. ad alqd (oon ?ßcrf. u.
-ü. einen 3cugen, testem; nirgenbs Singen); appositum, applicatum esse alei rei (an
00m Liefern eines SolDaten). - pendere (bejahten, etro. gelegt, gelernt fenn, o. Singen). - auf etro. I.,
entrichten, |8. ©clo, pecanism). - ministrare (jum alei rei od. in alqo loco ineubare (auf etroas" fid) l)in=
Ciebtaud) an Die .öano geben, 323. bie ^iegc liefert geftredt l)aben>; alqi re inniti (ouf ettoaä fid) ftüljen,
ftaarc jum Scbiffsgcbraud), capra pilot minist! j B. auf oen Ellenbogen; beiDe o. SBerf.); situm, posi-
ad osum nauticum: (Pallien liefert ^feroe, Galiia tum esse in alqa re ob. iu alqo loco (auf etroas ge=
ministral equot). - etro. in reichem Kafie, im lieber legt fenn, 0. Singen): überall auf bem SBege liegen
fluft l., abuudare CO] ü. Lebensmittel, 8eid)name, cam|>i strati sunt cadaveribus: über
ßrooiant, commeatuum , DOti 1. ®eg«nb). - ctroaö 4
J(ad)t auf ber ©trafje l. ob. I. muffen, jacere et per-
ju liefern Beriprcdjcn , polliceri alqd (jö. frumi uoetar« in pubUco (». 5ßerf.): oben Darauf l., su-
tur;i commeatumqae omnis renerü - ttm. }u de periueubare (u. "Jßerj., f. oben cubare); Buperimpo-
fern befehlen, imperare alqd ;' triun m -.it ri ben barauf gelegt fenn, v. Singen); bu-
frumentam). - '-)elo in oie ©taatscaffc l., pecaniaj peritratani e se (oben barauf geftreut feijn, 0. Sin»
ftSeotge«, H\d).-lai. banon. SOo. IJ. Vlufl. VI.
9
259 liegen liegen 26a

gen; bann o. b. Ijingeroorfen femt, o. Sßerf.): unten f., II) in roeit. iBeb.: 1) eine Sage fjaben, bef. oon Cer=
suceubare (o. ääerf.); substratum esse (unten t)tn= tern u. Sänbern: jacere (im älllg., uon Sänbern u.
geftreut, bann übt), unten Eingelegt, =geroorfen femt, Dertern, u. ber Sage natürlicher u. fünftlidjcr Soea=
v. fingen u. %rf.). - oor einem Orte l. adjacere , litäten, bef. abe\: uon ber niebrigen Sage, roie im
alei loco (o. 5ßerf., jS.nocte serä foribus). - in etroas Scutfa)en „liegen"). - situm esse, positum esse (er
I., jacere in alqa re (übt).) positum esse in alqa re
-

)
ftereS, roie unfer „gelegen fei;n", forooljt öon ber Sage
(o. Singen). - am Soben I., bumi jacere. bumi Stra- natürlicher Socalitäteu [f. Cic. Verr. 4, 48, 106 von
tum jacere (im 'Mg., o. Sjerf. u. Singen); bumi cu- e. ßain], als uon ber tünfttidjer; pos. esse, unfer

bare. in solo reeubare (ruf)enb, fdjlafcnb, u. üjerf.)-, „angelegt, gebaut fenn", nur uon ber £agc tünftlia)er
prostratum esse, dirutum jacere (niebergeroorfen Socalitäten, bef. ber t)öl)eren). - esse (befinblia) fet;n,
fenn, jerftört baliegen, ». Singen). - auf oem ©e=^ 3S. post me erat Aegina, ante me Megara, dexträ
f id)te l. f. ©efid)t.
,
- bei £tf d)e I. aceubare reeu- , , Piraeeus, sinisträ Cörintbus: u. campus, qui me-
bare, reeubuisse in convivio (aber nict)t discumbere. dius inter castra murumque erat [mitten 3roifa)en
roeld)e3 = ftd) 3U Sifcfjc niebertegen jeber an feinen ,
bem 2anb u. bem 2Jteer tag]: u. binc non longe est
5Hal>, oon ben£ifa)gäften3ufammen): Daneben (neben Olympus). - an ob. neben e. Crte l., alei loco ad-
Smb.) ju Xifd^e I., juxta cubare: mit Qmb. bei 2ifd)e jacere. alqm locum tangere, attingere, contingere
I., aceubare, aceubuisse cum alqo (aber nidjt acc. (im 2tllg.); alei loco applicatum, appositum esse {an
apud alqm, b. i. bei 3>mb. ju £ifa)e hegen, fex;n, bei etroa§ angelehnt, angebaut fepn, oon ber Sage fünfte
ibm fpeifen); cubare, reeubuisse cum alqo: auf bem= lia)er Socalitäten, §33. oon einem Säger); imminere
felben üjolfier (bei £ifa)e 2C.) I., aceubare, aceubuisse alei loco (über einen Ort lierüberrugen, v. b.oljen
eodem lecto (oon 3roeieu 2c.): bei Xifdje auf Dem fünften, jS3. tumuli immineutes viae). - auf e. Crte
^Bolfter oben I., superiorem aceubuisse: in ber Sftitte, I., in alqo loco jacere, situm esse, positum es^c:
medium aceubuisse: unten, inferiorem aceubuisse: oben barauf, alei loco superpositum esse. - einem
SSmbm. (bei £ifd;e) ju öäupten t., supra alqm aceu- Orte gegenüber I., e regione ob. ex adverso akjs
buisse: ju $üfjcn, infra alqm aceubuisse; in sinu loci jacere, situm esse. - bieofeit ein« Crteo 1., eis
alcjs reeubuisse: neben ^mb. u. jroar tljm ju güfsen alqm locum jacere. - naa) e. Crte 3U l., jacere, si-
I., alei proximum atque in sinu reeubuisse. - im tum esse ad alqm locum versus (übl;.); prospio
SSette I., in lecto jacere ob. esse, aud) bl. jacere, cu- alqm locum. prospectum dare ad alqm locum (bie
bare (üb!)., aud) als! Äranfer); lecto teneri. lecto 5lusfid)t gcroäl)ren naa) einem Crte Ijtn, oon einem
affixum esse (bag 23ette tjüten muffen, tranr Hegen): 3immer tc.; »gl. „gel)en no. V, b"). - nad; einer
an ob. raegen etro. im SJette (tränt) l, cubare ex ^immelsgegcnb t;in liegen, vergere (geneigt, gcfeljrt
alqa re (3$B. ex duritic alvi): furnier franf I., gra- feon),speetare (gleicbf. f)infel)en), in ob. ad etc. {0.
vitcr jacere: in 3 m bs>. §aufe tranf 1., aegrum in nao) Sorben, in ob. ad septentriones; ogl. „ge|en
alcjsdomo cubare: im äßodjcnbette I., puerperio no. V, b" bie ©unon. u. 23eifpiele): Slquitanien liegi
cubare. -3mbm. in ben Strmen I., baerere in alcjs nad) 2B. ÜB. 91., Aquitania spectat inter occasum
complexu: oor ^mb. auf ben Änieen l., ad genua solis et septentriones: naa) Sorben, nad.) SEBeften
alcjs jacere (im 2lHg.); alei supplicem esse (al3 be= (tegenb, in septentrionem versus; ad oeeideutem
mütbig S3ittenber): ^mbm. ju Jüfjen I., alei adpe- versus. - oberhalb e. Crteö, über e. Crte liegen, ja-
des jacere ob. Stratum esse OD. Stratum jacere {aud) cere suprä etc. - um e. Crt im Äreife (b,eruiuj l.,
al3 33ittenber): ba, bereit l., ad manus esse. lie- — circa alqm locum in orbem situm esse alqm locum ;

gen laffen, sinere (im 2ltlg.); non auferre (nidjt ambire i^beibe 35J. »on gnfeln). - unter e. Crte I.,
Innroegnebmcn, =>tf)un, eine ©ad)e); relinquere (ju= alei loco subjacere, subjeetum esse; jacere sub
rüdlaffen); facere ut alqd jaceat (madjen, bafj etroaS alqo loco: bia)t unter e. &erge I., jacere sub radi-
liegt, 3$3. im Sßaffer, in aqua); alqd omittere, iu- eibus montis: unter freiem SMinmcl t., sub divo si-
termittere, desinere, abjicere, depouere, relinquere, tum esse (oon e. Senne 2c.). - uor e. Crte [., jacere,
deserere, destituere (bilbt., etroaS aufgeben, unter* situm esse ante alqm locum: oor Singen l., in cou-
laffen, nicht rociter betreiben, f.
„einfielen no. I, 2, spectu esse (cig., JW. oon e. Sanbe); autc oculos ob.
a" ba3 alqd negligere (etro. abfid)tlid) ob.
9cäl)cre); sub oculos positum esse, ante pedes esse (eig. u.
unabfid)t(iü) Ijintanfefcen, 3S8. bellum, mandatum): übtr.V, manifestum esse(übtr., gleid)i. bauDgreiflia),
eine ©teile {bei Seite) (. laffen (nid)t überfeinen), lo- gan3 offenbar feint): fo ju fagen oor 3Utgen 1., >>sse,
cum integrum relinquere. —
liegen WciüCtt, non ut ita clicam, in conspectu: Hat oor Hugen l. (übt*.),
auferri (nid)t tjinroeggenommen roerben, 0. Singen); luce clarius esse. - 3ioiidjen etio. I., f. bojwifd)en
in lecto se continere (im Sctte bleiben, o. ^Berf.); liegen. - nofie l.,
f.
nat)e liegen. - roeit oon einanbet
non surgere (nietjt auffielen übt)., oon jebem Sicgen= l., magno locorum intervallo diqunctum esse:
1

ben »; se erigere non posse (nidjt auffielen tonnen, gleidjmeit oon einanbet 1., pari intervallo distare:
oon ©efallencn); omitti. intermitti. abjici. deponi. eine Stabt (auf Der Steife) l. laffen, urbem uon at-
relinqui. deseri (bilbt., aufgegeben, untertaffen roer= tingere (im 2lUg.); urbem praetervehi {an il;r oor=
ben; ogt. „einfteßen no. I, 2, a" über biefe 2>erba); überfaljren, |u Sßagen, ui Sdnffe; oorüberreitcn):
negligi (abfichtlidj ob. unabfia)t(itt) fjintangefeljt roer= betten, Die nad) Stow ju Sanbe reifen, bleibt baä Hicer
ben, s33. oon e. Ärieg, non e. 2luftrag). - id) t)abe redjtö 1., *Romam tena proficiscentibus mare a
®elb liegen, peeunia otiosa mibi jacet (oa$ (Selb deztra situm est - Die 3unge liegt im äßunbe, lin-
liegt müfjig, unoetginft oa, JCt.); nummos numera- gua sita est in ore: Die -.'lugen liegen tief, oculiiu-
tos babeo. nummos domi babeo (id) fyabe Daateä trorsuB retracti sunt: Die iutgen liegen oor Dem
©etb, id) babe Wetb 311 öaufe, um, roenn eö feim inuf;, .Hopfe, oculi prominent: Die Knod)en liegen unter
^afjlung leiften 311 tonnen). - Der 2Idcrbau, §anbe( 2c. bem ossa Babjecta saut corpori.
Aleifa)e,
liegt (barnieber, b. agricultura, meroa-
i. ftoett :c.\ 2) in einem ßuftanbe fem»,
DauernD an einem Crte,
tura jacet, - eo liegt mir fd;roer in ben Wliebern, mit uerfdncDeuen -.iubenbegriffen,oon Sßetfonen: ver-
membra gravantur. - eä lag nid;t in bem (Sfjarafter sari.commorari. esse (übl). ucnoeilen an einem Crte).
be8 Königö, bofi er tc, rex non is erat, qui mit folg. - in pjraesidio esse ob.collocatum esse(a(äS3efa|ung
(Sonjunetio. - bae liegt in euerem 8lute vestribaec (
100 liegen, oon 5olDaten\ - jacere. sedore (roo »et
sunt propria sanguinis. loeilen', fid) aufhalten, mit Dem -Jibbegr. Der uutljä
261 Siegen Stnie 262

tigen 9tuf)e, im ©gffc. beä £anbcln3, roie xeio9at). quae ob. ea quae solo continentur (bas\ voa§ am
- tendere (feine ^elte roo baben, roo lagern, 38. sub Soben r)aftet). - solum. solum agri. sedes et solum
vallo, extra vallum, ». ©olboten). - stare (fterjen, (©runb u. Soben, im @gf|. ber berocglidjen fQabe). -
0. Schiffen, 3SÖ. classis ad Tenedum stat). - cor ei- fundi. agri (©ruubftüde, ^icefer übf).). - ben brüten
ner ©taDt l., urbem obsidere, circumsedere (fie be= Xfjcil feineä S5crmögcnä in I. ©rünben anlegen, pa-
lagern); ad urbem sedere (untätig baoorlicgen): ju trimonii tertiam partem in ea quae solo continen-
§aufe (auf ber faulen 33ärenljaut) I. domi desidem , tur conferre; patrimonii tertiam partem in solo ob.
sedere: immer ju öaufe l. (nicfjt ausgeben), nidum in agris collocare.
servare (bas iJteft Ijüten, fc^erjt). bei Hör. ep. 1, 10, ÜJtcttc, franjöfifdje OTeile, leuca (©pät.).
6); aud) semper domi se teuere: im ©tanbquartier üictttCttOttt, ctroa succenturio.
roo L, stativa babere alqo loco im $dbe l., in ca- : S*tguc, foedus.
stris esse (im Mager ferm); bellum gerere (Krieg JJiJic, lilium. - bie blaue 2., iris: bie mei^e 2.,

führen ü6&.): ben ganjen Sag auf ber ©trafje I., lilium album ; lilium candidum (bie filbermeifje) bie :

toto die per vias vagari ob. discurrere immer nor : rotfje, lilium purpureum, rubens.

oD. in ben Kneipen I., errare circum popinas. - über 8tltctl6cct, lilietum. - £ütcnf)a(3, Candida
ben £üd)ern {., in libris baerere immer, studiis ob. ; cervix. - Vilicnöl, oleum liliaceum (©pät.). - U-
libris immori; quasi belluari libris. Itcmiieift, candidus.
3) an etioaS ob. %mb. ob. in ctroag liegen, b. i. Stmonabc, etroa posca.
feinen ©runb baben: esse ob. situm esse in alqo Viinonic, *citrus limon (L.).
ob. in alqa re (auf ^mb. ob. etroaä berufen). - ver- iJinbc, tilia. - tilia arbor (Sinbenbaum). - au§
sari in alqa re (ftd) um etroas breben). - cerni in 2., e tilia; tiliagineus. - üuben, tiliagineus.
alqa re (ftd) in etroas" seigenl - niti (in) alqa re 2ittbcitaHce,*ambulatio tiliis utrimque saepta
(feine £>auptftütse an ob. in etroa§ fjaben). - baerere Sittbcnbaft, pbilyra ((piHga). - SSänber aus 2.,
in alqa re (mit etro. juf ammenbangen, f. Cic. top. tiliae; philyrae.
2, 8).- stare per alqm (,an %mb. gleicfjf. bangen, Viubcnbnnin, f.
Sinbe.
£mb3. ©cf/ulb f enn , baf? nicfjt 2c. ,
quominus ob. ne Sittbcnbiütrjc, rlos tiliae.
oö. [bei »orbergefj. Negation] quin m. (Sonjunctt)., i'tnbcnliolä, lignum tiliae. - au§ 2., tiliagineus
|S3. per vos stetit, quo minus belli tinis fieret: u. (5S5. arcula).
per duces, non per milites stetit, ne vincerent: u. gtnbcnlauk, tiliae frondes (3meige). - tiliae
per eum non stetit quin praestaretur fides. Sgl. ,
folia (Blätter). - Sinbcntinbc, tiliae cortex.
Zxat. ju Liv. 8, 2, 2). - fit per alqm (e§ gefcbtefjt üinbentoalb, *silva tiliarum.
Dura), auj ^mbZ. Skranlaffung, bafj nia)t :c, quomi- Äranftjeit, ©cbmers, $a%
linbetn, lenire (§33.
nus m. (Sonjuncto., jiö. quominus discessio fieret, 3orn, Äummer 2c.). - mitigare. mitiorem facere
per adversarios tuos factum est). - es liegt an uns", (milDem, ^33. ©d)merj, gieber, Sraurigleit 2c.). -
an ben 3ei*wnftänben situm est in nobis, in tem- - mollire. molliorem facere (gefügiger, nadjgebenb
poribus: fo üiel an mir liegt, quantum in me situm mad;en, beroirfen, bafj etroaä, roie 3oi*Tt 2c., nad)läfjt).
est; quod ob. quantum inmeest; pro viribus (naa) - levare (@rteia)terung in etroaä oerfdjaffen, 5SÖ.
Kräften); ut possum od. potero (fo mel ta) fann ob. Smbä. ©orge (., alqm curä levare: bie ©orgen i.
fönnen roerDe)-, pro mea parte (für meinen %i)eü, buref) 3Bein, curas levare vino). - bk Qdt linbert
v-ö. ia) i)abe, fo nie! an mir lag, baju geholfen, ita bie ©djmerjen, dolores mitigat tempus.
ut fieret, pro mea parte adjuvi): jeDer fo niel an liltbcrtlb (ben ©a)merj), dolorem leniens, mi-
ifjm liegt, pro sua quisque parte: an mir foll es" tigaris. - l. Mittel, f. £inberung£mittei.
nidjt l. non parcam meae operae (ta) roill feine
, öinberung, mitigatio (2)lilberung). - levatio. le-
Dlulje fparen, Die ©a)ulb liegt an ibm, is est in cul-
: vamen. levamentum (Urteidjterung). - 2. geroäl^ren,
pa-, culpa est in eo: an roem liegt§? (roer ift Die Vit- jur 2. bienen, levationem facere levamentum prae- ;

faa)e Des öinDerniff es per quem stat? quisestim- ),


stare: 3 m bm. 2. geroäören in etroa§, lenire alei
pedirnento? rooran liegt es? quae est causa? quid
: alqd-, levare alqm alqä re (f.
„linbern" bie ©nn.). -
est ? (ioas ift DieUrfadje?); quidnam obstat? »on biefem Uebel nur in ob. burdj etroaä 2. boffen,
quidnam impedit ob. impedimento est? (roaä fte£)t ejus levamen mali nisi in alqa re sperare nullum
tjmDemo entgegen?). - es liegt mir siel 2c. an etro., (f.
Liv. ß, 35, 1).
es ift mir oiel 2c. an etro. gelegen, f.
gelegen no. II, 2. ^ini>crunrje<mittd, levamen, levamentum, al-
- Der Jeljler liegt entroeDer in ben Porten, ober in levamentum, für etroaä, alcjs rei(Cir(eia)terungämit=
ben 3aa)en, vitium aut in verbis est aut in reim- : tet). - mediana, für etroas>, alcjs rei (Heilmittel). -
Die Urfaoje liegt Darm, bafj 2c., causa est in eo, quod fomeutum, für etroaä, alcjs rei Oüäljmittel; alleeig.
Der Unteridjieo liegt Darin, bafj 2c., disenmen
.: u. uueig.).
-atur in eo, quod etc.; discrirnen cernitur in eo,

ifinbtöurm, etroa draco.


qnod etc.: es liegt in ber Statur Der 2aa)e, ita fert Lineal, regula.
natura rei: es liegt in Der ilrt ( Jtatur; Der ;Uicnfo)cn, Üiucomcntc, incisura (bie Sinien in ber §anb,
oafj fie :c., ita comparata est liominum natura om- im Oefu^te). - liaeamenta, orum, n. (bie öcficfjtssügc).
nium, ut f-tc. (Ter. heaut. 3, I, 94 503 ; consen- i*incarjcirl)nung, pictura linearis.
eum est naturae hominum omnium, ut etc. (naa) i.'ittquiH, i^rainmaticus (©praa)gelef;rter). -lin-

. tiu. 3, - oie Urfaa)ert, roela)c im ,ju guaruin multarum intelligens (Kenner oieler
fall ooer in einem roeifen ober in einem unbefonnenen 5prari;en .

iöene^men liegen, catuae rei casus vei Bapientiae iMnic, I) al'j ausbeljnung in bie fcftnae, foit)o()l
bie ol)nc Sörcite u. 3)icfe gcoaa)te [in ber (»rofjeuleOre],
Jitcflcn, >r>, cubitui 8. Das 2. auf Dem Würfen, ] ali bef. Die fia)tbare iüe;,cia)nung einer fola)en, foiool)l
sujiiiiis cabil - accabitio, aueb, mit oem für ftd), alö aud) als Die äuüerftc ®vm$t einer 7yü'id;c
epularü (bas biegen bei Zifdjei. - Dura) langes t., betradjtci: ! itit ^lüg.: linca. - linraiiieiitiim (als"
•< (Dura) Das Jlltcr, )ü. troefen roerben, ari- gebaa)te 3lusbcl;nung u. als gemadjter ©trieb, in k{\
durn ticri, com .üol} .
terer Bejieöung Petr. 79, 1, aber nitaenbS bei (^i
licflcnbc Wrünbc, (öütcr, ^icßcufrijaft, rei cero, bei loeldjem es immer nur als 8tni« ber ®XÜ
263 V tnte Sinfe 264

©efidjtöjug »ortommt). - eine Breite (ge=


fjenteljre u. Sßälle u. ©räBen). - fossa (ein gejogener ©raBen). -
äogene) 2., limes (ein Streif, roie PL 37 [10], 69, 3ft e§ = ©ircumüallationölinie, [. b. - eine 2. um
184: nigram materiam [gemmae Vejentanae] di- etroaä sieben, circummunire alqd opere ob. operi-
stinguit limes albus, m$ Sdjroarje auf bem (fbet^ bus; alqd circumdare fossä: norn gegen ben Jeinb
ftein trennt eine Breite roeifje 2.): eine gcrabe 2., li- eine 8. äiefjen, a fronte contra hostem fossam du-
nea recta: eine trummc 2-, *linea curva: bie 2. beä cere: bie ganje 2. mit Gruppen befe^en, *per totum
QixUfö, Äreifeä, linea circumcurrens (bie um i>en opus milites disponere. —
c) in ben ©efd)led)t§re
Kreis gefienbe Sinie; »gl. „Kreislinie"); diametros giftern, SRcifje ber SJiadjf ommen linea (f. Paul. dig.
:

(6i«fj.fTQoq), rein lat. dimetiens (sc. linea, bie burd) 38, 10, 9: ozefxfxaza cognationum directo limine
ben SJiittelpunft bes 3irtcls gefjenbe 2., ber 2)urd)= in duas lineas separantur, quarum altera est su-
mcffer, dim. 6. PI. 2, 23 [21], 86): nad) ber 2., ad perior [bie auffteigenbe], altera inferior [bie abftei=
lineam: eine 2. äiefjen, lineam ducere, mit etroas, genbe]: ex superiorc autem,et secundo gradu tfraws-
alqä re (ob. ». etro.) ex alqa re (jSB. mit garBe, £inte, versae lineae [bie Seitenlinien] pendent). - bie roeib--
colore u. ex colore; atramento u. ex atramento); lid)c 2., ex feminino sexu descendentes (JCt.). -
lineam scribere (eine 2. f cfjrei&en, mit ber geber con näterlidjer, mütterlicher 2., a patre, a matre;
Sieben, jS. unde quo quamque lineam scriberent,
,
paterno, materuo genere; ex paterna linea, ex ma-
»on roo, roofjin u. roeldje Sinie fie jicfjcn füllten): eine terna linea (*S8. abftammen, venire, Cod. Just. 5,
2. Betreiben, lineam describere, designare: etroas 9, 10): »on ilmen entfprangen jroei 2inieh ber Deto-
burd) eine 2. ttjeiten, alqd dividere lineä: roo bie nier, ab iis duplex Octaviorum familia defluxit:
2inien jufammentreffen ob. jufammengeljen, ubi li- in geraber 2. mit 3'nb. oerroanbt fenn, *lineä dire-
neae committuntur. - UeBtr., in erfter 2 in jroei= , ctä contingere alcjs domum; artissimo gradu con-
ter 2. ., in britter 2., maxime
. . secundo loco . . . tingere alqm ($8. »on mütterlicher ©eite, a matre).
. .tertio (f. Cic. Caeciu. 9, 23 maxime fuit optan-
. : Linienblatt, *liueae ex atramento duetae.
dum, ut etc. .; secundo loco, ut etc.
. . .; tertio, . . Litticnf df)iff, navis longa (Ärieg§fd)iff ber ältenl
ut etc.: u. fo audj Cic. ad fam. 1, 6. §. 1 u. 2). - - maximae formae navis (ein fefjr grofeeö ©d)iff). -
auf gleid)e 2. [teilen mit 2C., in eodem genere po- *na^s aciei destinata (für bie ©d)laa)tlinie Beftimm=
nere m. ©enit. ($8. quos ego utrosque in eodem te§ ©d)iff).
genere praedatorum direptorumque pono, Cic. Cat. öittienfolbat, miles legionarius (2egion§[otbat
2, 9,20; »gl. „gleidjftellen"): «nf gleid)er 2. ftefjen - miles gravis armaturae (fd)roer Bewaffneter
übB,.).
mit 2C. alci parem esse, in einer Sad)e, alqä re
, ©olbat). - *miles aciei destinatus (für bie ©djlad)t=
(j33. libertate esse parem ceteris, principem digni- linie Beftimmtcr; alle im ©gffc. ber leidsten Gruppen
tate, Cic. Pbil. 1, 14, 34). — 2) ra§&ef.: a) bie Sinie u. Reiterei).
im @eftd)t, in ben Rauben: incisura. b) in ber — l'inicittvu^pcn, legiones (bie 2egionen). - mi-
©ternfunbe, bie ©leidmngslinie, ber 2lcquator: ae- lites gravisarmaturae. aua) gravis armaturaBl.

quinoctialis circulus. - bie 2. paffiren, *in regiones (bie fdjroerbeumffneten ©olbaten). - *milites aciei
trans circulum aequinoctialem sitas venire. c) — destinati (bie für bie ©cljlacf)tlinie Beftimmten Xrup*
als 2ängenmafj: pars duodecima digiti; aud) rooljl pen üBB^.; alle im ©gffc. ber leichten Xruppcn u. :Jtei=
uncia. —
d) ©rcnälime, ©renje: finis. - regio (2anb= terei).
ftrid) (393. Sida, quae extrema regio est provinciae Hniircn, eti»a§, lineas ducere per alqd. - mit
meae). Söteiftift ööleifeber) liniirt, plumbo directus (jSB.
II) als 3lid)tung übf).: 1) eig.: linea. - regio (bie membranal
9tid)tung einer 2ocaI. nad) irgenb einer ©eite). -
2c. ünf, sinister (im 2tllg ©gf§. dexter). - laevus
. ,

ordo (Drbnung, Sieiöe). -


bie ber ©tabtmauer gege= (Xaiöq, tinf im ©gffc. be§ Siechten, ©gf§. dexter;
Bene 9tid)tung unb 2., tractus ductusque muri. - in bod) in ber etaff. s$rofa fcltener als ba§ rein tat. si-
geraber 2. rectä lineä ; ad lineam (nad) ber 3>tid)t=
, nister). - ber l. ©d)uB, calceamentum sinistri pedis
fdjnur); recto itinere. rectä viä (in geraber Stiftung (©gf^. calc. dextri pedis). - bie l. öanb, sinistra
bcs 2Beges, 3 93. reifen k.); rectä regione (in geraber manus; laeva manus; gero. Bl. sinistra (roir: bie
9üd)tung ber ©egenb, oljne Krümmung); recto or- Sinfe, ©g[^. dextra): jur I. §anb, ad sinistram; a
dine (in geraber 3ieilje, 393. aufgeteilt fct;n je); aequä sinistra (»on ber linfeu Seite). - bie linte (oerfet)rte)
fronte (in gleicher fronte, »on Solbaten, ©Riffen, ©eite, pars aversa. - l. fetm, f. linfö (fct;n).
393. »orrüden, procedere): in geraber 2. mit etroas, linfif et), laevus (lud, ungefdueft). - rusticus (töt^
rectä alcjs rei regione (f. Caes. b. G. 6, 25, 2: rectä pelfjaft). - l. 93eneBmcn, rusticitas.
rluminis Danuvii regione). —
2) meton., bas roas UnfS, a sinistra parte, a sinistra. aud) sinistra.
eine 2inie, Steige Bilbet, a) Sinie »on 23ucf)[taBen, laevä (auf ber (inten Seite). - ad sinistram. ad lae-
geile: versus; versiculus. —
b) al§ milit. 1. 1;. a) in vam. sinistrorsus. sinistrorsum(nad) ber Unten Seite
3teif)e u. @tiet> aufgeteilte Solbaten, ©d)iffe: acies l;in). - linto [ean, sinistra manu esse agiliore ac

(bef. für bie Sd)lad»t); cgi. „2inientruppcn". - bas validiore. sinistra manu promptiorem esse (bie linte
§eer [teilt fid) in 2., exercitus aciem instruit: bas ßctnb geroanbter gebraudjen fönnen); frustra esse
§eer in brci 2inien au[[tellen aciem tri})licem iu- ;
(fiel) irren, Sali. Jug. 85, 6): foroofjl I. otä rcdfjtä feijn,

struere: mit ben Gruppen in bie 2. rüden, copias manu non minus sinistra quam dexträ promptum
in aciem educere: bie 2. norrüden laffen, aciem esse: ber roelajcr l. ift, scaevola (unfer »ulg. „2inf
promovere lunter ber 2. aufftellen, in cxtremo lo-
: tatfd)e").
care: fiinter bie 2. jurüdjieljcn, in postremam aciem littföat», HttfSltm, ad sinistram; sinistrorsus
recipere: uor bie 2., roiebcr nor bie 2. reiten, vehi, ob. sinistrorsum.
revehi ad prima signa. - ein ©olbat, ein Sdjiff DO« ViuttiUfdje, scaevola.
ber 2., [. 2inienfolbat, =fd)iff. - ß) ^lur.,„bie Sinien" lintten JC, f. leinen.
= bie fünfte, bie ein openrenber geint» Befetjt plt: ViniUMtaiUuiub, =flcib, f. 2einengenmnb.
praesidia, orum, n. (jSB. praesidia Romana intrare, ViitHcnprtVicr, *charta lintea; *cbaita, quae
Tac. ann. 2, 67: intra sua praesidia se recipere, tit ex linteis.
Nep. Haan. 11, 4). - y) im ,yeftungoBau, Bei wela Sin^djcn, lenticula.
gerungen, bie umgebenbeu 'iüerfe: opus (im 2lllg., SJinfc, a) eig.: lens. - eine tleine 2., lenticula. —
265 linsenförmig £ob 26G

b) uncig., linfenförmigcs' ©la§: *vitrum lenticulari pb,emiftifd)al§moralifd)(3c^(ec^ten). - dolosus (ränre=


forma. - and) roof)l lenticula. »oll, ift ber, roeldjer Slnbcre ju Ijintergefjen u. ben
Hnfcttförmig, lenticulari forma. Hintergangenen notf) obenbrein ju febaben fudjt). -
Üinf cngcvidjt, edulium lentis (Vulg.gen.25, 34). subdolus (l)interliftig, ift ber im Verborgenen, aus"
i»tppe,'labruin. labium (unterfdjetbcn fich, äJ}tt= ber gerne feinem ©egner (Sntgegenarbeitenbe. Siefe
lieb, roie „Sippe" ber ge=
u. „Sefje", fo baf; erfteres' beibcnbejeidjnenbenStftigen alsmoralifdjScb^edEjten).
roöf)nlid}e u. eblere, le^tereä ber gemeine u. in ber - oft »erb. callidus et astutus-, astutus etcallidus;
claff. 'ißrofa nirgenbS gebrauchte älusbrucf ift). - bie versutus et callidus-, veterator et callidus-, callidus
obere S., labrum superius: bie untere S., labrum et ad fraudem acutus. - liftig roie ein 5ud)§, vul-
inferius: aufgefprungene Sippen, fissura labrorum: pes: I. roie ein 5 UC§ 5 f cnn vulpinari.
' Adv. astu- —
aufgeworfene' Sippen, labra resima: ber grofje auf= te; callide; vex-sute; vafre-, subdole.
geworfene Sippen tjat, labrosus (im gemeinen Sebcn SitOttCt, litania (Eccl.).
labiosus ob. labeo). - etroaä mit ben Sippen beruf)» Mi tcialcontvnct, einen, machen, nomina facere
ren, labris attingere alqd-, labra admovere alei rei (Cic, off. 3, 14, 59).
(bie S.an etro. bringen): etro. nur (oorn) mit ben S. 2itCV*argcf ^tc^tc, *historia literarum ob. lite-
berühren, primoribus labris attingere alqd primis -, raria.
ob. primoribus labris gustare alqd (foftenb): e§ litcrarif^, f. roiffenfdjaftnd}.
fa)roebt mir ein 3tame auf ben Sippen, nomen mihi Sttcrat, homo literatus; bomo studiosus lite-
versatur in primoribus labris (Plaut, trin. 4, 2, 65 rarum-, homo literis ac studiis doctrinae deditus
[910]); nomen intra labra atque dentes latet (ibid. (im ^ßl. auc^ bl. literati, Studiosi literarum, literis
v. 80 = 925): foCctje SBorte getjen über beine 8., tales ac studiis literarum dediti). - S. fenn, literas di-
Toces exeunt tibi. dicisse ob. novisse; doctum esse (f. Hör. sat. 1, 9,
Siübcnbucbftctbc, litera, quae exprimi nisi la- 5): ein voutimrterS.fetm,esse veteratorem in literis.
bris coeuntibus non potest. Sitcrator, pbilologus (<pi).6Xoyo<:, ber fict) für
i'ippcnliaucf) , ber äotifebe, Aeolicum digamma. alle 3 roe t9 e ^ e5 i" ^&e u. ©c^rift bargeleglen 3ßif=
Vtquibation, impensae in litem faetae (bie ©e= fen€ intereffirt, oerfd). rom grammaticus, literatus
ridjtefoften, J( t. . u. literator, b. i. <Sprad;gelcI)rter, ©prad^forfa)er).
litutibtrcn, in rationem referre. Literatur, literae (übt), alä ©aa)e). - monu-
litfpcln; es fiöpclt ^mb. alei est os blaesum , menta literarum. monumenta et literae (fofern fie
(Mart. 10, 65, 10). - ber, meiner lispelt, blaesus. bie titerärifdien 2)enfmäler begreift). - literarum
Sii&pcin, öao, sonus blaesus. - affectives' S. (et= cognitio et ratio (als Äenntnifj; fofern fie ©efebiebte
nee Siebners ic), deliciae circa S literam (Quint. 1, u. Antiquitäten begreift, aua) philologia). - Iatei=
- Stapler, blaesus. ntfcr)e S., literae Latinae-, monumenta Latina: bie

Stft, astutia. calliditas (2d)(aufieit, erftereä afö pljilofopfüfdjc S. ber ©riechen, Graecae de philoso-
natürliche ©efdjicf ltd)feit festeres als erroorbenc . pbia literae in ber latetntfcfyen u. griedjifc^en S. be=
:

gertigfeit). - versutia (2Serfct)(agent)ett). - vafrities roanbert, literis Latinis et Graecis doctus: bie S.
(^ßfiffigfeit ; f. „liftig" bie 2tbjectt.. -consilium cal- emporbringen, literarum studia illustrare et exci-
iidum. inventum calliclum, im 3ff)g. auo) bl. con- tare (nad) Cic. Tusc. 1, 3, 5).
silium, inventum i'gefcrjetöter, lifttger 2tnfcrjtag, Sift Sitctatutrgcf cfjtcrjtc, *historia literaria; bisto-
als einzelne öanblung, roie aud) bie folgg.). - dolus ria literarum.
(liftiger 2tnfa)(ag in
ber ~21£>fict)t 2>mb. 3U hintergehen äitcratutsettllttg, *ephemerides literariae.
ob. ifmt $u febaben, Sinterlift, 9tant). - ars. artificium Stt^)Ogra^r| r *lithograpbus.
_
[phica.
(.Runftgriff übt).), -eine S. erfinnen, dolum compo- SitlHHirnpljic, *litbographia; *ars litbogra-
nere-, artificium exeogitare: eine 2. anroenben, ge= litbcnivaVfoivcu, *lapidi inscribere.
brauchen, arte uti, gegen etroaä, adversus alqd ($33. lit^ogrrtij^if<^ r *litbographicus.
gegen ©eroalt, adv. vim); dolum commoliri: gegen Siturgtc, *liturgla. - sollemnia (n. pl).
,\mb. eine S. anroenben, dolum intendere ad alqm liturfjifd), sollemnis (3$8. verbum).
fallendum (um tijn ju hintergehen): fttr) burd) S. täu =
Sttjc, *fuiiiculus, auä äöolle gebref;t, ex lana
feben (äffen, arte ob. dolo capl falli. tortus.
gifte, index. tabnlae (Serjerönifi üb!)., unb jroar iJtöree, vestis famularis. *vestis, quam famuli
d5 ^nb^ltsangabe, tah. als ©cbriftftütf übt).). hominum nobilium gerere consueverunt (im 2lllg.).
- ratio fbas ftedjenfcbaft gebenbe SSerjetcbnif;, yl\ - *cultus famularis (ber ganjc 2ln;$ug eines 23ebien=
ratio carceril = S. ber befangenen). - numeri (Stfte ten). - 3>n managen Sejic^ungcn aua) vestis, eultus
2olbaten, in ber fpät. »aifergt. rnatricula). - l'umulorum, u. bl. vestis, eultus. - 2. tragen, *vesti
,',mb. in bie S. eintragen, alcje nomen La indicem, fanralari ob. eultu famnlari indutum esse.
in tabulas, in numeroa referre: auf ber 8. ftcfjcn, SiUrccbcbicntCC, *famulus proprio quodam
in in'l:f <-ni . in anmeroe relatai in numeris eultu insignifl.
oie Siftcn ber 2olbatcn anfertigen, rnilites in Hob, laus (fubjectiu u. oßjcctio alä Qad)e, ©gf(j.
nunv tribnere: eine vJ. über etroas führen, vituperatio). - laudatio (bie i'obrebc, fubjeetio u.
criptum habt oöjectio, als öanblung u. 2>ad)e). - praedicatio (bie
liftta, i l)lau, fjeifjt ber oonftaturSiftige). Vobeserljcbuug, oas .Hüljmen, bef. lautes u. öffentliches,

fjeibt, ber Dura) Uebung u. (Srfafjrung f. de domo LI, 87: guae praedicatio de mea
Cic.
liftig gerooroene). - renntua (oerfajlagcn, ücrjd)inil5t, lande praetermi - baä nnfttmnügc 8., con-
ber in (rrnnoung finnreidjer ^läne ©eroanbte, u. in cento laudantium. - V. einlegen, einernten, erroer=
ber SerfUuuti - -ftber, ben, lauflciii merere; laudem consequi, assequi:
rocteber in (jntoerfung ifym g< -dringen fcfjarf Landen] Mi; parSre, comparare; aud; bl. lauaan

fiebtig genug ift, u.erfmbmfa) feinen ©egner ^u über (gelobt roerben, aua) ab aiqo): burd» ob. mit ctroas,
- in Schelmereien ausgelernter
liften t landem übi parere ob. colligere alqä re; landen
SDtenfa), ein ourrfjtriebener Sqatf; im Übeln sinn haberede ob. ex alqa re: fiel; Wüer V. erroerbenob.
ein r.crfd)mi!rtcr .uerl. Xicfe fünf be*eia)nei1 ben Si ju erroerboi fudjen, omnium undique Laudem coLli-
ftigen eig. als .Klugen u. '5a)arffinnigen, u. nur eu - V. oeioieneu, laudandmn Be (u. '•-perj. u.i
267 Sobbegierbc Sobrebe 268

ScBL); laude dignum esse (u. ^crf.). - 8. fjaben, lau- fecisti: fein 9tame fei gelobet in alle ßroigfeit, *ejus
dem habere; in laude esse; laudari: grofseö 8. lja= nomen omnia saecula laudibus ferant. - idj lobe mir
ben, laudibus efferri; laude celebrari: allgemeines 3mb. oö. etroaS, malo alqm
alqd (Ijabe ifm ob.
ob.
8. baben, ab omnibus laudari. - gmbttt. ein 8. cr= es lieber); delector alqfi re an etro. meinen
(id) finbe
teilen, beilegen, alcilaudem tribuere; alci laudem Gefallen, meine J-rcuDc, 3$. häc medioeritate biefe ,

oö. alqm laude impertire; alqm laude afficere ein : gemäßigte Haltung); ob. alqd delectat me (etro. er=
auägcjctdjneteä, alqm laudibus ornare, illustrare regt mein ©efatlen, jief)t mid) an, 3$3. quoniam haec
(oon 9Jietjrercn) celebrare; alqm eximiä laude or' te vita delectat).
nare, decorare: fein uerbientes", alqm ornare veris Sobcn, bas, f.
80b.
laudibus. - einer ©ad)e größeres 8. ertljetlen, alqd lobnicuu-rtb, =h)ürbta,, laudabilis. laude di-
melioi'ibus laudibus efferre. - ^mbm. ein 8. abbrin= gnus. laudandus. - collaudandus (belobensroertl)). -
gen, abnötbjgen, laudem ab alqoinvito exprimere: praedicandus (preifensroertl)). - fefjr l., ad laudem
nadj 8. ftreben, laudem quaerere, petere; laudis iusignis. - (. (löblid)) fei;n, laudi esse: für l. (löblid))
studio trahi. - Qmbtn. etroas jum 8. anrechnen, alci gelten, gehalten roerben, laude dignum duci; laudi
alqd laudi ducere ob. dare alqd in laude ponere
; : duci. — Adv. laudabiliter.
Smbm. jutn 8. gcrcidfjcn, alci laudi esse. - Qmbs. i'obcttötwurbiflfcit, laus; decus, öris, n.
8. »erflehtem, »erringern, laudem alcjs imminuere, Vobctfcrbcbung, laudatio (alä öanölung u.
obterere, verbis extenuare; de laudibus alcjs de- <Sad)e). - laudes (als 3ad)e). - praedicatio (8obprei=
trahere Qmb. um ba$ il)m gebütjrenbe, um baö uer=
: fung, laute u. öffentlidje 8., als §anblung). - prae-
biente, um i>a$ it)m befummle 8. Bringen, alqm de- comum (bas ausbreiten bes 2obe§, bef beö reidjlidjeü). .

bitä laude fraudare ; laudem alci destinatam prae- - 3"tbm. grofee 8. maa)en, alqm maximis oö. sum-
ripere (inbem man es ftd) felbft jueignet): £$robm. mis laudibus efferre; alqm divinis laudibus exor-
baö roat)re 8. entjie^en, alci veram laudem detra- nare; miris laudibus alqm praedicare: fidj in 8.
here: 3'"bm. falfcbeä 8. anbieten, alci falsam lau- über ^mb. crgiefjen, alqm pleniore ore ob. utroque
dem affingere. - über gmbö. 8. ergaben, major lau- pollice laudare; plenä manu alcjs laudes iu astra
de alcjs: über alles' 8. ergaben, omnem laudem su- tollere; multum esse in laudibus alcjs: fid) in 8.
pergressus: er ift über nfleö 8. u. über jeben %abd über etro. crgiefjen, fuse et copiose augere et ornare
erbaben, ea est ejus gloria, ut nullius laudibus cre- alqd: in 8. über ^nxb. ausbrechen, alqm laudare ob.
scat, nullius vituperatione minuatur. - 3mbm. 8. collaudare coepisse: in grofje, alqm maximis ob.
u. 3)anf roiffen, alci laudes et grates habere: 3;mbm. suinmis laudibus efferre coepisse.
8. u. SDanf jagen, laudes gratesque ob. laudes at- Sobgcbct, *verba deum precantium et laudan-
pue gratias agere alci (j33. deo, diis); laudes atque tium. - ein So6= u. 2)anfgcbet, laudes gratesque deo
gratias scribere alci (fd)riftlid), j23. populo Roma- aetae. - eiit 8. fpredpen, *deum precari et laudare:
no): 0ott (ob. ben ©Ottern) fei 8ob u. San! deo (ob.! ein V. u. Santgcbct fprcd;cu, deo laudes gratesque
diis) laudes et grates agantur. - ©priidjro., eigenes agere.
8ob fünft, deforme est de se ipsum praedicare (Cic. l'obflc&irf)t, *carmen, in quo alcjs laudes ce-
off. 1, 38, 137). lebrantur: *laudes alcjs in carmine celebratae.
Sobbcgictbc, laudis cupiditas ob. Studium. - Votmcfnitfl, =Hcb, auf Die ©ott^ett, carmen,
8. laben, f.
lobbegierig (fenn). quod dei honori canimuE ob. canunt. - ein Vob* u.
fobbcgicrtO,, laudis cupidus ob. avidus; uerb. Sanflieö, carmen, quo deo laudes gratesque agun-
appetens gloriae atque avidus laudis. - I. fct;n, lau- tur. - 3mbm. einen S. (ein 8oblieb) fingen, laudes
dis cupidum esse; laudis studio trahi; laudem quae- alcjs canere; carmen houori alcjs caucre: D. ÜDceIj=
rere, petere (nad) 8ob ftreben). reren aua) alqm laudibus celebrare. - Jöf 9Jur in
(oben, laudare (im 2Wg., @gf§. vituperare, ca- Sejug auf bie ©riedjen finb anroenbbar: hymnus
stigare, reprehendere). - laudem alci tribuere. lau- (ifxrog, im "JlUg.). - paean (naiav, am 3iegesfeft
dem alci impertire ob. laude alqm impertire. laude auf bie 6ottl)eit, bie ;um Sieg nerhalf, roie in t>en
alqm afficere (ombm. 8ob ertl)cilen). - collaudare olnmptfcfjcn :c. (Spielen auf ben 2fooKo).
(beloben). - dilaudare (über bie äliafjcn loben, fidj Vobbubclci, oerer, bie 311 feijr toben, *uimis lau-
gleidjf. jerloben). - praedicare alqm ob. de alqo (lob= dautium sermo (münblidjc) ob. scripta, n. pl. (idnift
greifen, laut u. öffenilia) loben). - probare (als tüa)= Ro)e). - ober beret, bie bas i?erfel)rte, Sddedue loben,
tig anerfennen, 3S8. oratores et poetas). - fidj felbft prava laudantium sernlo (münblid^e) ob. Bcripta, ».
I., se ipsum laudare; de se ipsum praedicare: 3>"b. ^/.(|djriftlid;e). - cfeltjafte 8oblmbelcicn, *foedae lau-
inö©efidjt l.,alqm coram in os laudare (Ter. adelph. dationum sordes.
2, 4, 5 [269]): icl)r, ungemein, Ijödjlid), mit §anbu. loblmbclu, nimis laudare (oHjufeBr loben). -
3)hmb, mit oollem 2)cunbe 1., valde ob. vehementer prava laudare. turpissimum quodque factum lau-
ob. maxime laudare; laudibus ornare, illustrare, dare (bas 3d)lecf)tc, jebc aua) nod) fo fa)ted)te 2 bat
efferre; laudibus celebrare (oon IKebrercn); plenS toben).
manu alcjs laudes in astra tollere; pleuiore ore Vobljublcr, nimis laudans(beraIhufe^r8oBenbe).
ob. utroque pollice laudare; eximiä laude ornare, - prava laudans (bei Sobrebnet oene^rten Iimnsl
decorare; divinis laudibus exornarc; miris laudi- - Set 8. jeber nodj fo fdued)ten2l)at. turpissimi cu-
bus praedicare: 311 fern', ju freigebig I., uimis lau- jusque facti laudator: ber feite V. lunrelinen Ibiins,
dare; in majus extollere: etroas mebr t, 0I8 e8 »e» paratus ad falsa laudator.
btent, supra meritum alqd circumferre praedica- lobbitblertfd),burd) prava laudantium (bei oer
tione: £jmö. luüvoiii I., alcjs laudes verbis couse- felirtes iiiun Soöenben, j35. sen
qui: ^mb. nidjt roüroig genug I. tonnen, alqm non löblid), f.
lobenoroertl). - ein l. äRagijtrot, *ma-
satis pro dignitate laudare posse: Slnbere nidjt gern gistratus amplissimi.
I. {jöven, akenas laudes parum aequis auribus ac- t'oblicb, f. Sobgefang.
cipere: an 3 nii) nia)t<3 als feine Sdiöuheit 311 1. fin
- lobpveifen, ftmto., alqm laudibus ornare,
in, alcjs praeter formam nihil laudare.- oeobalb ornare, praedicare, efferre, extollere; alqm prae-
1., ob ea laudare. - tdj lobe bio) aolle bir meinen dicatione ornare. - ifobpreifer, i. Sobrebner.
öeifaD), te laudo et probo: batum tobe idj öidj, bene Vobvcbc, fcfirtft, laudatio, auf Smb., alcjs (bie
2G9 Sokcbner locfcr 270

tÄebc u. bas in bcrfelben enthaltene 8ob, aud) bte einem 8., mit ?öd)ern, perforatus (buvdj&orjtt , j33.
fcfyriftlicbe, bte 2obfd)rift). - laus, laudes, auf 3>mb., eine 2afd)e mit Södjern f)aben, sinum perforatum
alcjs (bas münblia) ob. fd)rift(idj ausgefprodjene Sob). habere); fissus (gef palten, aufgefd)ttt3t); laceratus
- auf einen '-öerftorbenen, laudatio mortui (im
8. (jerfe^t, uon Äleibern tc). - ein 8. in bie (Srbe mad)en,
2Ulg., bei «Spät, panegyricus); laudatio funebris. tbveam facere; scrobem effodere: bie Grbe auffcb.ar^
laudes funebres (8eia)enrebe, ro f.). - es gtebt ?ob= reu u. i'öd;er machen, effossä terra facere foveas:
fdjriften auf ben ©a)laf u. auf ben £ob, somni et ein 8. ob. Sötfjer in etro. machen, forare, perforare
mortis scriptae sunt laudes. -^mbm. ob. einer Sacfie alqd (im sMg.); terebrare, perterebrare alqd (ein
eine 2. balten, alqm laudare; dicere de alcjs laudi- 2. ob. Söd)er in etro. bohren); pertundere alqd (ein
bus; alcjs fit>. alcjs rei laudes dicere: Smbm. im 2. ob. £öd;er in etro. ftofjen); percutere alqd (etro.

©efpräd) eine 2. balten, sermonem cum admiratione bura)6ol)rcn, j$8. aries percussit mumm): mit einer
laudum alcjs instituere: ^ntbs. £I)aten eine glän= §anbfäge ein runbcS 8. in etro. tnadjen, serrula cir-
jenbe 2. Ratten, ornare res alcjs divinis laudibus: cumsecare alqd: ein 2. in etro. reifsen, scindere, di-
eine 2. auf o "b. oö. etroas fdjreiben, nerfaffen, lau-
! scindere alqd (j33. vestem): fttt) ein S. in i>en Äopf
dationem laudes alcjs ob. alcjs rei scribere:
ob. fallen, *cadentem ob.casu caput percutere: ein 8
eine 2. auf 3 mo fyerauSgeben, laudes alcjs edere.
- befomrnen, rimam agere (eine Sttije); scindi ob. di-
Sobrcbnct, laudator (übt).). - praedicator (Iau= scindi (einen ©cölifc). - Silbl., ein (bura) eine 3luS=
ter u. öffentlicher 8obpreifer). - praeco (ber 3»mbs. gäbe entftanbeneS) 2. roieber 5umad)cn, lacunam rei
2ob gleidjfam aüentfjalben aueruft, ber §erolb feines familiaris explere.
i'obeS). - buccinator (mit üeräcfjtlitfiem 9cbbgr., ber föä)cvic\, perforatus (burd)bo^rt). - foramiuosus
2(uspofauner, $33. »on ^mbs. 9tut)m, alcjs existima- (»oll gebohrter Deffnungen, (Spät.). - fistulosus (noK
tionis). - ben 2. non etroas machen, laudatorem esse Heiner röl)renartigcr öo^Iungen, ». Ääfe, ©d^roamm,
SSimftein :c.). - rimosus (notier Jüt5en). - cribratus
s
alcjs rei; laudare alqd; praedicare alqd ob. de alqa
re: fein eigener 2. ferm, se ipsum laudare; praedi- (löcherig rote ein ©ieb). - spongiosus. rarus (porös
care de se ipsum; sibi ipsum plaudere: als J.^mbS. roie ein ©djroamm); oerb. spongiosus et flstulisca-
auftreten, alqm laudare coepisse: id) roill nidjt ben vis inanis (jsß. Sunge).
2. machen, als 2. auftreten, nolo esse laudator. yociif ä(\c, f. öanbfäge.
i'obrcbnctin, laudatrix. i'öcfriicn, Sorte, f. §aar(öcfd)en, =tocfe.
Sobjtbrtft, f. l'obreöe. 1. (orten, f. träufeln.
(objingen, 3 m bm., carmen honori alcjs canere; 2. (orten, I) eig.: voce allicere (mit ber Stimme).
alcjs laudes canere: v. 9Jcebreren audj alqm laudi- - eibo allicere. eibo inescare.aucb bl. inescare (burd)
bus celebrare. - 2lUe3 lobfingt nur it)tn allein, ad Socffpeife, bura; einen Äöber). - sono fallere (burd)
canendasunius laudos uiiiversorumora consentiunt. ben naa)gemad)ten Xon, ein Xf;ier). — II) uneig.: al-
Sob jprurt), laus. - ^mbrn. einen 2., 8obfprüd)e licere, allectare, allectare et invitare, prolectare,
enteilen, f. loben: 3mb. mit £obfprüa)en bis 3um ju etroaS, ad alqd (im 2Wg.). - illicere, pellicere,
Simmel ergeben alqm laudibus ad caelum ferre,, ju etroas, in alqd (nerlocfen, nerfüf^ren). - inescare
efferre, extollere. (Dura) einen Äöber fangen). - inducere (ju etroaS
i'objud)t, laudis aviditas. - lobfüchttrt, laudis (Sa^änbüojemucrlciten^^.burd^erfprec^unge^pro-
avidm missis). - pertrahere, an einen Ort, in alqm locum
(ocol, örttief). (gleidjf. Ijmjieljen, g^3. hostem in iniquum locum:
f.

Vocal, Das, als 9iaum, locus. — 2oca( . . . , f.


u. hostem cedendo sensim citra flumen). - an ftd)
örtlicb, Crt . . .
(., allicere, mit ob. burd) ctroaS, alqäre (übb,.); pel-

Socafcomimifion, eine, anorbnen, *de re prae- licere in amorem, aud) bl. pellicere, ju etroaS, ad
Benti cognosci jubere. - eine 8. aborbnen, mittere, alqd (jur Siebe «erführen, non oerfti^rerifd)eit ^ßer=
qui praesentia spectent (Tac. ann. 2, 47). fönen): etroaS auS ^mi. {., elicere alei alqd; elicere
Socalc, [. Sage, Crt, Normung. alqd ex alqo Qmb.
(ogl. „entlocten, berauSlocfen"):
Socalität, a - Crtobefd)affenf)eit, ro. f.
— b) = in etroaS alqm inducere in alqd; alqm elicere
(.,

E rt : locus: aua) Bedes. - fdjroierige 2., locorum dif- in alqd (biefes auS einem Ort tjerauS, beibe j33. in
einem [Riffe nad)Der 2. richten, for-
ricultas: fia) bei einen öinterfjatt, in insidias): mid) locft etroaS, du-
rnani icribere ad rationem loci: bem ©ebäcbtntffe cor alqä re (octenbe ®cb,aufpicte, speetaculorum il-
:

bura) Ginprägung oon t'ocalitäten }u .öülfe fommen, lecebrae: bie locfcnbe 2Jeute, praedae dulcedo.
juvaro memorian animo Becubus. Sorten, bns, allectatio (filb. Qt).
Socalöcrbältniifc, loci od. locorum. - Situs Sortenfopf, a) eig.: cirri (bie natürlid)cn $aar-
bie 8. Der Sölter, stau gentium 'Tac ann. 4, 33). - cincinni (bie fünft(id)en).
loctcn). b) meton., Sßer- —
2od), foramen <jeDe mit einem runben u. unten fon mit gelotftcm .s^auptf)aar: puer ob. adolescens
io:mg julaufenDen&crf^eug gebohrte größere ob. flci- cirratus ob. cinciuuatus (.Hnabe ob. Jüngling mit
nere Ceffnung, auet) in Der Jlötc ic.). - eavurn. ca- natürlichen ob. fünftlid;en Soden). - puolla ob. fc-
oa 'ausgelöstes Vorf) tn Der Groc, Hcauer je ^iö. ,
miiia f:irrata ob. cirro crispata (9Mbd;en ob. übt).
aifetod), Übroengrube, ro. ogl.i. - niatua (bem gät)= Arauen^imnter mit natürlichen i'oeten). - puclla ob.
nenDen IRunDe pergleid)barc Ceffnung, biefem al)n=
;

tentina enncinnata (mit fünfte, i'od'en).


lieber Sdjtit;;. - rima Rifec -
ilt, grö= (oeter, \> eig.: a) nicfjt bicfjt 2C., com ä3oben, non
Reu ^roa aud) für „Vocb in Äteibern"). - Ift- ber (Srbe: solutus (nierjt biefit, f^gfö. spissus). - ra-
I 'Üücfc. nta)t ausgefüllter .Kaum, $33. im (Sftrid)). nu 'Dünn, (Bgftj. denaos). - mollia (roeta), jart, ßgf(3.
- ; - 'u (förmige). - teuer (Kar, fein jubereitet, ®gfö. glebo-
Inmen Ceffnung eines ^enücrs, einer Xijüte, int
(Die (loidjt *u bearbeiten, leid;t,
©gf|. dif-
[I. oer Betreibung). - oic Ceffnung beS f(
ficilis).- bie Reibet l. madjen, mollire agros. b) —
^cnfters, tm Ctfgitj.bes^enfterlabens -miIhu (bJun nicfjt tnapp anlicgenb, roie .Hletbcv jc, ob. nicfjt feft
bc, fa)enf).übtr.aua) 2od) im.U(eiDe, i. Juven angezogen ob. ftramm (= lofe), roie Strirf, ©eljne,
gang, yh. $u einem Tiufybim - .Uttoten jfc: laxus eng, fuapp, u. Bfltri-
(@gf|, artn
.

1,

moung, auäßang). - Brur^ustium IBoö« (elenb« .ftramm, fnnppi. - l. machen ob. (äffen, f. lodern.
nungj. - lattruni '(ieoerlidjer Crt, ^orbeU). - mit — A'ir. laxe (j©. vincin - LI) uneig., Ite
271 Socfer Sofjn 272

bcrltd^: dissolutus. - etrotö I. Sinnee» fetjn, esseflu- gefeltfd)aft felbft: *sodalitas latomorum. - 2oQett-
xioris animi (Suet. Tib. 55): ein l. ©efclle C3dfig) brttber,*latomus.-gogen^a«§,*domus,inquam
fetm, liberius ob. luxuriosius vivere; luxuriari: ein latomi conveniunt. - SoflCttmciftet, I) ^ßlo^an-
I. ©efelle roerben, luxuriari coepisse: lein 1. ©efelle roeijer in ber Sfjeaterioge: designator. II) 3)Jeiftcr —
niefjr fet;n, luxuriari desisse. ber gtdmaurer: *latomorum magister.
Sotfcr, ber, f. Socfooget. Sogif, *ars logica. *logica, orum, n. (im 2tIIg.).
üotfcrfjcit, beS Soben3, ber Grbe, raritas. ra- - ars intelligendi (a(ä Äunft 3U erfennen). - ars ar-
ritudo (erftereä alz ©igenfdjaft, letzteres alö fortbau= gumentaudi (ab3 Äunft 3U fc^tiefeen). - Sei ben Sitten
ernbe 23cfcr)afft'rtfjeit). - 8. bcs Sinneö, animus dis- rairb fie unter ber „SJiateftit" begriffen, f. b.
solutus: 8. int Setragen, mores dissoluti. Sogifet, *qui artem logicam profitetur. *qui
lottern, laxare(3S. frcnos). -relaxare (auflodern, de logicis tradit ob. praeeipit (8ef)rer ber Sogit).
j33. nodum, glebas). - remittere (nadjlaffen, $23. ha- - *artis logicae peritus (ber Renntnifj ber 8ogif
benas, lorura). 3Sgl.„auflocfern".-33iIb(.,b!e3 reunb? ;
übt). l)at).
fdfaftßbanbe burcfj 9cad;laffen im Umgang [., amici- logircu, Iv.intr.: a) fein 2tbfteigequartier nef^
tiam remissione usus eluere (Cic. de amic. 21, 76). men ob. ()abcn: deversari (353.nicf)t anjtänbig, parum
20<fertt,baä,remissio (ba% 9cad)laffen,aud) übtr., laute). - bei ^mt>. I., deversari apud alqm ob. in
j23. beä Umgangs, usus). alcjs domo-, alcjs hospitio uti (oll ©aftfreunb). —
Sotfgcfang, be3 SogetftellerS, cantus aucupis. b) = moftnen, vo. \. —
II) v. tr. f. beherbergen.
Sotfqcvb, area aucupis. - einen 8. aufstellen, Sogid, f. 2lbfteigequavtier, iiiob,nung.
aufbauen, aream concinnare. Sogtägclb, f. üuartiergefb, ^ausmietfje.
(orf icljt, f. frauä. - (od ig, cirratus (»on Statur). togifd), *logicus(Ac»y^dc). - t. 2(norbnung, dis-
- ciuciunatus (burdj Äunft). positio (Quint. 10, 3, 5):
v
Jttd;tigfeit ber (fvörte=
Socfpfcifc, *nstula aucupatoria. rung, disserendi elegantia (Cic.
(.

fin. 2, !', 27). —


Socffpctfc, esca. illecebra (eig. u. uneig.). - ci- Adv. *logice.
bus ad fraudem alcjs positus. im ,3f!jg. aud) blofc Sogogtapf), *logographus {?>oyoyQd<poq). -
dbus (eig.). - burdj eine 8. fangen, cibo inescare. rein tat *fabularuni scriptor.
Sortuitg, esca. illecebra (gleidjf. eine 8od'fpeife). Vogogrivtb *logogrlphuB.
- lenocinium. irritamentum (Scrfüfjrungcimtttel). - SlOqC, *cortex coriarius.
invitamentum, ju etnmö, ad alqd (2Inrei3ung£>mtttel). Sotjgerbcr, f. ©erber.
- bie 8od'ungen gttr Sßollufi, illecebrae voluptatis: Vohrt, I) eig.: merces (im 2tttg.). - pretium (ber
fid) burd; fod'nngen uerfübren laffen, illecebris ir- ^Sreiö, ben man für eine 2trbeit 2c. giebt ob. erhält);
retiri: ben 8ochmgen be3 8affer3 (ber Sünbe) folgen, »erb. merces pretiumque. - praemium. honos (bie
se dedere vitiorum illecebris: ben 8ocfungen ber - quaestus. fxuetus (ber
33etof)nung, ber (St)renfo(b).
Sünbe möglidjft au§ bem SBegc gctjen, irritamenta Profit, ^utjen u. ©eroinn, ben man oon etmas ^at).
vitiorum quam longissime profugere. Sßgt. ^öanbtob.n". - ein Heiner, unbebeutenber, arm=
ifoctüogd, allector (eig.). - illex (aud) übtr.). feiiger 8., mercedula; merces parva ob. pauca-, pre-
gobcraftrjc, favilla. - lobcrn, nagrare. tium parvum: ein grofjcr, bebeutenber, merces
Söffet, I) eig.: cocblear (eine tiefe 2trt Söffet, »on gna, ampla: für, um 8., mercede, pretio (3S. tcf>=
ber SBölbung eines! Scbnetfengef)äufe§, bef. 3um 2tu§= ren, docere)-, pacta mercede (um auobebungenen
nehmen u. (Sffen ber Sd)ticd'cn u. (Sier, fo mie 311m 8ob^n): um ctrmfetigen 8., armfetigen Sotjueo muten,
©inncljmen uon Slrjeneien gebraucht; bann aud) al3 mercedula adduetus. - 3mb. in 8. nebmen, für V.
SJtafj). - ligula (in ber Sauemfpradje lingula, eine mietfjen, mercede ob. pretio conducere alqm: fid)
fladjere 2lrt Söffet, in ber gwm
einer 3 im g e ttjeitä - um 8. bei %mb. »erbingen, für 8. bei S'nb. bienen,
511m 2lbfd;iüimen beö §ontgsä, tf;eil3 311m Sffen tion alei operas suas locare: ben für 3[mb. beftimmen,
8.
(Sompot 2C. gebraucht ; bann aud) al% 9Jcafi). - ein 8. feftfet^en, mercedem alcjs constituere: aufscr beut
noH ©alg, ligula salis: ein gehäufter S. »olt, cocb- feftgefe^ten 8. noa) etroaä geben,supra constitutum
lear cumulatum; ligula cumulata: einen 8. uoll uon adjicere aliquid: §mbm. 8. auä=
einen anfel)iüid;en
etroasSnehmen, alqd mensurä cocbleari bibere tag : fe^en, magnam mercedem alei broponere: ^mbm.
tict) 8. »oll mit Söaffer nebmen, cocbleari men-
einen für feine 2trbeit 8. geben, dare aki mercedem ope-
surä in die sumere ob. sorbere alqd in aqua: einen rae: 3mbm. ben 8. für feine Arbeit ttuSjo^Im, sol-
8. nolt Don etroa3 geben, alqd cochleari mensurä vere alei pretium operae: 3mbm feinen 8. reblid)
dare. — II) übtr., älä 1. 1. ber ^ägerfpradje, bie 8öf* auä3af)ten, pretium alei cum fide reddere. H) —
fei = bie Obren: aures. uneig., Sergeltung: merces. pretium (im 2lUg.). -
Söffclcf)Ctt, ligula (f. 8öffel). praemium (Selo()nung). - fruetufi föftudjjt, bie man
töftclfüvmig, *in iormam ligulae redactus. gleidjf. erntet: alle im guten u. Übeln Sinne). - poena

Söffctgunö, platalca. (Strafe, Volm im Übeln Sinne).- ber 8. ber lapfer


Söffclh'fllit, *cocblearia (L.). feit, laus et decus: ber 8. für eine gute, für eine Böfe

löffclhJcifc, cochlearibus 3S. ctroaS eingeben,,


%l)at, pretium recte, perperam facti: ber 8. für feine
dare alqd. Unlu'fonnentjeit, merces temeritatis: gleid)f. alo V
Vofliuttlunc, Logarithmus. für etm., quasi remunerans alqd (f. Liv. 2. 12, 15):
Soge, 1) im Sweater: spectaculum altum (bei- Qrnbm. 8. ertbetk'u, praemium ob. rruetum tribuere
hefte 2luöbr. für unfern 93cgr., f.
Liv. 1, 35. §. 9). alei: ben 8. für etm. befomimn, empfangen, ernten,
- BUggestua (tyrbübung com.
in "ber Drd&eftea be§ f.
ernten: ben V. für feine ^borbeit erfjalten, pretium
SEljcatcrö für ben Äaifer, f. Suet. Caes. 76). - po- ob stultitiam ferre .Homif.l: feinen nerbienten X'.
dium. cubiculuni (Strt ©riet am com. Cfiicuo, au3 ermatten, jure plecti-, luere poenas: nun bat er feinen
metdjcm ber Jlaifer bin Spielen jufat), f. Suet. Ner. oetbienten 8., bähet rruetum. - lugenb ift fid) felbft
12). —
II) ber Areimaurer, ;i) ber Crt ber
3 u f a,H berfcfjönfte S., ipsa quidem virtus sibimet pulcher-
tnenfuuft: *domas (^auS) ob porücus (Saal), in rima merces;ipsa virtus pretium sibi virtutumom- ;

quam latomi coiivcniunt. —


b) bie ^ui'ainmenfunft: nium pretium in ipsis est: ein guteä ^eimintfeim
•conventus latomorum. - beute ift 8., *hodie latomi mar ber befte 8. für bie [0 lu'rrlidie Jbat. satis in
in porticum suam convenient. c) bie Jretnuuiva— ipsa conscientia ptilcbeninii facti fruetus erat.
273 £of)narbctt toicbredjett 274

Lohnarbeit, opera mercenaria et conducticia; dejiciebantur ob. conjiciebantur (sc. in urnam ):


im 3f99- öl opera. - Lohnarbeiter, mercenarius.
-
ofjne baZ Sos entfd)eiben ju (äffen, extra sortem (bei
-

- u i mercede operas suas alei locat.


8. bei 3'»ib., <l
einer SBafjt :c.): man läfst bas 8. entfdjeiben, baäS.
Lotjnbcbicnter, *famulus mercede ob. pretio entfd)eibet (babei), res revocatur ad sortem: ba§ 8.
conduetus. - als gremben^ütjrer, f. (Stemme. über etroas" ob. $mb. befragen, sortibus consulere
Lofjnbicnft, f. Soljnarbeit. de alqa re ob. de alqo: id) erlange etroa§ burdjs 8.,
lebneu, f. belohnen. - eä (oer)lof)nt ftet) ber dMije, alqd sorte mihi evenit; alqd sortior.- bie Sofe gleid;
operae pretium est-, tanti est: e§ (oer)lo(mt fid) nidjt mad)en, sortes aequare: bie Sofe in ben Stopf, in bie
ber 9ßiu)e, haud ob. nulluni operae pretium est-, Urne werfen sortes in urnam ( in gried). 35err)ätt-
,

non tauti est ob. tanti non est-, nihil attinet. niffen in hydriam) conjicere, dejicere; sortes in si-
Iotjnenb,fructuosus (otet Ertrag gebenb,cinträg= tellam ponere; nomina in urnam conjicere (roenn
für 3"tb., alei, $33. Sanbroirtfifcfjaft, res rustica).
lidj, bie Sofe -Hamen erhalten, jS. beim S)ecimiren, bei
- quaestuosus (©eroinn bringenb, jS. §anbe(, mer- ßonfcrtption 2C): bie Sofe in ben £e(m roerfen, sor-
catura). tes in galeam conjicere, dejicere: ein S. giefien, sor-
-

Sobnfubrmann,quimerces vehendas conducit tem ducere: burtfjs 8. gebogen roerben, sorte duck
(JCt.^-, *qui vecturas mercium factitat. aequatis sortibus duci {bei g(eid)en Sofen, roie bei
£oi)ttfutfrf)C, reda meritoria. Drafe(n): es" fommt ein 8. fjerauä, sors exit, exeldit
Lofntfolbat, f. Dcietljling (als Solbat). (aud) in ber Sotterte, u. groar bann mit bem 3"f-
Lötjnung je., f. Solb tc. cum lucro, roenn e§ geroonnen, sine lucro, roenn e§
Lobntoagcn, reda meritoria. oerlorcn ^at): alö mein 8. juerft b,erau§fam, quum
Lolcf), lohum. sors mea prima exisset: ba$ 8. trifft mid), fällt auf
%oo$. f. l. So§. mid), sors me contingit: ein 8. (in ber 8otterie) f dür-
SootKf ) Sotfjfe. fen, *sortem redimere. — II) uncig., bie un§ oom
Lorbeer, I) Sorbeerbaum: laurus. - roaj> com 8. <Sd)icffaI gegebcneg(ücf(ttt)eob.ung(ü(J(td)eSage: sors.
fommt, laureus ; laurinus. — B) Sorbeerjroeig, =franj, fortuna (f. „©djidfal" bie Stjtion.). - aud) fortunae
bei. <d3 33elofjnung bes Siegers: laurus. laurea (im (bie ©lüd'gumftänbe, gute u. böfe). - conditio (ber ge=
2lllg.). - laureus ramulus. lauri ramulus (eig., 8or= gebene 3ujtenb, bie Seftimmung, jS. conditio na-
beerjroeiglein). - Corona laurea (Sorbeerfrang: ein scendi [ba$ 8. ber ©eburt] incerta est). - ein g(üa
{(einer, laureola). - gloria. laus, bonos, decus (un= Iid)e€ 8., fortuna florens; fortunae seeundae: ein
eig., 3tufjm, (ffjre). - mit 2. gegiert, laureatus; cum febr gtänjenbeS 8., fortuna amplissima: ein unglütf*
laurea naa) bem 2. ftreben, laureae cupidum esse

;
ItcfjeS 8., fortuna misera: ba^ allgemeines., sors com-

gloriae cupidum esse;gloriam quaerere: Sorbceren munis: ba$ ift baö allgemeines., baec omnibus ac-
erringen, gloriam ob. laudem ob. decus sibi parere : cidunt: mit feinem S. guf rieben fei;n, sorte suä con-
fid)neue i'orbeeren im ftriege erwerben, gloriam bello tentum vivere nid)t, fortunas suas aecusare 5Rie=
: :

augere: mit Sorbeeeren bebeeft aus einem Kriege 311= manb ift mit feinem 2. (feiner Sage) jufrieben, f. Sage
rüccfefjren, victoriam claram referre ex mit Dem 3la= no. I, B: id) fjabe ein gtütftidjes" 8., bene mecum
men bes 23olfs, mit bem man f riegle: auf feinen Sor^- agitur-, mecum actum est praeclare: id) (jabe ein
beeren ausrufjen, partä gloria veluti reposito frui unglüct(id)eä 8., vitam miseram dego: mit 3mb§.
bonore (Paneg. ad Constant. 10). 8. 5Wit(eib fyaben, alcjs sortem miserari: roaS für
Lorbccraft, ramus laureus. ein S. mir aud) beuorftefjen mag, iä) roid eä b,inneb^
Lorbeerbaum, f.
Lorbeer no. I. men, quaecumque fortuna proponetur, subeatur.
Lorbeerblatt, folium lauri; folium laureum ob. 2. loö; j53. immer barauf (o§! insta! ob. ^[ur.
laurinum. instate! persequere! ob. ^S(ur. persequimini! (ade
Lorbccre, baca lauri. - Lorbcergartcn, lau- = oerfolge, oerfolget immer $u). - urgeas opus,
retum. -Lorbcerbaiu, lauretum-, lauri nemus. quaeso! (betreibe bie Arbeit fleißig). - Uebrig. f. bie
Lorbeerfrans, Lorbeer no. II. - Lorbeer^f. fo(gg. 3"f'im'"enfel3ungen, oon benen man bie etroa
tränken, laureola. - Lorbccrbi, oleum lau- ^ier fefjlenben unter ab . . . fud)e.
rinum. (odaef cm, aratro exeldere (jSS. glebas aureas).
Lorbccrrofe,rbododendron(^orfo'dfvrf()Oj',Pl. losarbeiten, oon te., moliri ab etc. - detrude-
16, 20 0. §. 79, nadj rocltfjem fte oon Ginigen aud) re alqä re (abftofjen). - fid) (oäarb., se expedire (im
Denan \vi]oiov] u. rhododaphne [§oSQÖ&<pV7]\ ge= Slüg.)-, ab oecupationibus se expedire. oecupatio-
nannt rouroe). - rein (at. rosea laurea (Spät.). nibus se relaxare (oon ©efd;äften).
Lorbccrtoalb, sil\a lauri ob. silva laurea. - (oebefoutmeu, solvere (löfen). - avellere. re-
lauretum. lauri nemus (Sorbeerfjain). - Lorbecr= vellere (abrupfen, retfjen). - impetrare (btlbl., er=
}tocig, i. 2orbeer no. II. langen). - intclligere (btlbl., einfe(;en).
Lorb, *vir perillastris. - juro. roofjl aud) Sena- loc<biubeu, f. abbinben no. I.
tor - Lorbmajor, *8ummui Londinensium ma- losbitten, %mb., deprecari pro alqo. - fid) non
etro. (., deprecari alqd.
Lorcn',, *Laor( [*oculo arte adjuto. losbr erneu, I) = abbred)en (tr. u. intr.), ro.
Lorgnette, 'crystallum coneavum, - mit ber ?., — prorumpere (o. ^Jerf.,
II) Ijcrausbrcdjcn, (oägefjen:
f.

1. Mo*, \!ooö, 1) eig.: sors (im Mg., aud) für aud) o. $>ö(ferfdjaften). - erumpere (oom (Sturm,
un'er „mottend. - titus (Das Sofcn, ,, aud) o. 336(ferfd)aften). - ezardescere (o. Ä'rieg, bann
elfteres als ftanolung, (efcteres als ^uftano, ba ge- aud) oon (jeftigen Effecten).- gegen ,"<,iub. gravius
{.,
(oft Tuirö - Durdjs 8,
».
o t j t ob. vehemeutiua alqm invehi (mit 2l5orten)-, in
in
/
(nadjbem bas Sos entfdjtcoen f>at): DasS. entfdjeiben alqm impetum facere. in alqm irruere (mit ben.
laffen bei etroas, etroas bem 8. überlaffcn, alqd ad Juanen in Der $anb): feinen gorn, 2terger gegen
rtem revocare; alqd sorti committere oo. per- ftmb. (offen, iram, stomaclium in a,lijin erumpi
(.

alqd in ortem conjicere: jle ließen bas 8.


. (im örtefftU): feinen ganzen feiger, ornne, quod
in, entfdjeiben, roelcfjer oon tfjnen (beiben), Uli] !<. in alqm evomo: id) mufite (. (tonnte
ter mit folg. (Sonjunctio: man tieft min) nid)t mei)x fjatten), diutius me continerc non
bei ifmen bas S. nietjt cntfüjetoen, orb eoi am oon poteram.
275 losrennen (osgeben 276

lotfbvcmtcn, f. ©erocfjr, Kanonen abfeuern. lofen, sortiri (im Mg.l - sortitionem facere
Vö di ttit ft alten, subsidia reprimendis ignibus
i (eineSofuug ocranftalten. basSosentf Reiben laffen).-
comparata; ea quae restingueudo igni sunt. - 2. unter einanber t., sortiri inter se um etiu. ob. ^mö. (.,
:

treffen, comparare ea, quae ad coercendos ignes sortiri alqd ob. alqm u. (nadjauguft.) de alqa re (im
auxilio esse possunt. 2tüg.); alqd ad sortem revocare. alqd sorti com-
Söfdicimcr, baraa. mittere, permittere (etroas bem Sos übertaffen, ftatt
löfdjen, I) machen, ba$ etroa§ ju brennen auf= es auf anbereSßeife 3U entfct)ci^en): noa) einmal um
f)öct: restinguere. exstinguere (beiöc im illtg., fo= ctmao ob. omb.t.,subsortirialqd ob. alqm (f. „[bas]
mof)l jjeucs, ab3 Aalt, als* ben Surft). - compescere Sofcn" 3u subsort.): fie loftcn, n?er non itjnen bci=
(beimpfen, ba§ geltet). - opprimere (mit ®eroait un= ben jc., sortiti sunt, ater mit folg. donjunetio: to-
terbrüd'en, Reiter, flamme tc); nerfc. exstinguere fen, um ju fetjen, ber roieoiclfte 3Jiann ©träfe leiben
et opprimere. - macerare (einrocichen, ben kalt). fott (beim Secimiren), ad poenam sortiri (Cic. Clu.
- explere. sedare. reprimere. depellere (füllen, ner= 46, 129): obne ^u I. ob I. gu taffen, extra sortem
treiben, ben Surft). - finire (beenbigen, ben Surft, (bei einer SBabl ic): eö roirb getoft, res ad sortem

S'ö. bibo,donec sitim finio). - bas Jycucr roirb ge= revocatur (man läfjt ba$ 2os entfä)eiben Gincr
,

i :

Iöfd)t, vis flammae opprimitur. - ben Staub l., pul- mufj I., eligitur qui sortiatur.
verem sedare (Phaedr. 2, 5, 18). —
II) tilgen, &c= gofett, bas, sortitio. sortitus (f. „Soö" ben Un=
fcbrtebeneä: delere, tollere, expungere (f. „aus"lö= terfa).). - subsortitio (ba§ 9ioa;einma([ofen, ?33. um
fd)en" bie ©nn.). - eine ©d)ulb (im ©djulbbud)) {., bie jRidjter, judicum, roenn bie uorber buret) bas
nomen tollere de tabula; nomen expungere. 2o§ beftimmten non ben ^arteten »ermorfen roorben
Sofdjctt, ba3, burd) Umfdjr. mit ben 3Scrbb. un= roaren). - e§ getjt beim 2. nicr)t efjrlia) ob. orbentlia)
ter „iöfct)cn", 3S. jum 2. (ber gfeuerä&runft) f;er6ei= ju, sortitio non bona fide fit.

eilen, ad restinguendum (incendium) coneurrere; löfen, I) losmachen: solvere. resolvere (auf(öfen).


incendio exorto ad opem ferendam coneurrere: - relaxare (torfer machen). - expedire (etmas Söer*
äBaffer jumS. herbeibringen, aquam ad restiguen- miefettes aufroiefetn, auftöfen). - ben ©düeim I. (uon
dum (ignem) ferro. - bas 2. be3 Surfteö, sitis re-
-

einem bittet), pituitam disentere; lentitiam pitui-


stinetio; sitis restineta: bas" 2. beg Äalfeä, mace- tae digerere. - bie üvmqe l., linguae nodos solvere.
ratio calcis. linguam scalpello reseetam liberare (eig.); alqm
ööfdjfaft, lacns. - ^öfdirtcrntlic, f. $cuergc= loquentem facere (bitbt., reben machen). - einen
- i*öfd)l)ftfcn, liamus.
rättje. Änoten I., nodum solvere, expedire (eig. u. biloü:
Söfdjmittcl^subsidiarestinguendisignibus com- ben Sann {., f. Sann. - eine Jtage 2c. (., f. auflud
parata; ea quae restinguendo igni sunt; ea quae fen no. I, b. - e. Aufgabe {., f. Aufgabe. II) cin= —
ad coercendos ignes auxilio esse possunt. nehmen (öclb) aus (uertauften SBaaren): alqä re di-
Söfrijpatncr, Charta bibula. venditä reeipere mit 2Icc. (fo u. fo tuet einbetom=
Söfrf)tvog, lacus. men, J©. divenditä praedä qnadragmta talenta
2öf djttJcrfscuq, instrumentum, quod ad incen- argenti rec, b. i. aus" ber Seute 40 latente (., Liv.
dia compescenda est. 1, 53. §. 3). - ex alqa re reh'cere ob. redigere ob.
(orf> omtevn, gegen 3mb., gravius ob. vehemen- pereipere ob. contrahere mit 5tcc. (fo u. fo ciet
tius in alqm invehi. @c(D aus einer ©acbe b,erausfcb[agen, |83. tibi ex
lo3t>rüd:Ctt, baZ ©croeljr, *plumbum
emittere. tuis posessionibus tantum reticitur, ut etc., Cic.
lofe, I) eig. = (oder, vo. f. —
uncig u. ymx:
II) , parad. G, 1, 45: u. ex pretio rerum vonditarum
a) mutfjroillig: petulans (übt).). - laseivus (f ebeifernb, aliquantum peeuniae redactum esse constat, Liv.
non Siebenben). - lofe Sieben, petulantiae dictorum: 21, 15, 2: u. peeunia a quaestore ex venditione
bu Sofcr! improbe!: bie tofen ättäbchen, pessimae praedae redaeta, Gell. 13, 24, 26: U. peeunia, quae
puellae. —
b) snmngloS 2C., 3S. ein l. SDtaul, lin- ex venditione praedae pereepta esset, ibid. §. 27:
guae intemperantia; lingua intemperans, immodi- u. peeunia per quaestorem populi Romani ex prae-
ca: ein I. 9Jiaul haben, * lingua intemperantius uti dä vendita contraeta, und. §. 29). - Das aus ber
(in e. einjelnen Sott); alei est lingua intemperans 33eutc gelöfte ®elö, f. Seutegelb no. b. - »ict Öctö
oö. immodica (immer): Qmbm. lofe Sßorte geben, gelöft (nie! SBaaren nerfaufti tjaben, *multas mer-
intemperantius invehi in alqm. ces vendidisse : ^mbm. etroaä ju (Öfen geben (iljm
8öfcqcI4>, peeuniae, quibus alqs redimitur. - eine 3üaarc ablaufen), mercem emere ab alqo.
aurum, quod pro redemptione alcjs affertur (ba% Söfctt, baö f. Söfung.
für bie SoSfaufung gebradjtc ©otb). - pactum pro lOflifa^rcit, auf 3mb. unit SSJotten), invehi in
capite pretium (wenn man jugleidj fein Vebeu bamit alqm, heftig, graviter ob. vehementer.
ertauft). - ^m
,3fl)g. gem. bl. pretium, peeunia, loclqcbcn, ~3mb., dimittere alqm (Ü6^., enttaffen,

tf&. 3mb. otme 2. enttaffen, jurütfge8en, alqm sine feineä SßegeS gießen laifen fomofji ©olbaten, otö aua)
pretio dimittere, reddere: feine Jlinber o()ne 8. JU* anbere ^Jetfonen, jS. einen ßriegägefangenen oime
rütfevl)attcn, liberos sine pretio reeipere: burd) 2. Söfcgelö, captivum sine pretio). - libertatem alei
dare, lacgiri u^" It>1 »- bie Freiheit frfjenfcnl - manu
-

Qmb. befreien (aus ber ©cfangenfdjaft, ©flaoerei),


für Oi'i'b. 8. jafjten, alqm pretio ob. peeunia redi- mittere alqm (aus" feiner öeroalt enttaffen, einen
mere (e Servitute);auch bt. alqm redimere: für ©Hauen). - emaneipare alqm (fid; bes t5igenthum§=
^mb. ein großes 8. 3ahten, grandi peeunia alqm rechtö über v>:c., jS. über einen ©obn, wge&en). -
redimere. mittere ob. missom facere alqm. missionem alei
lodeifett, ein ©dnff, *navem glacie expedire. dare. exauetorare alqm (yerabfd)ieben, ©olbaten, f.
- ©cfierjh. übtr., ^mb. beim §ajarbf»iel ©d)ul
(bet „abbanten" ben Unterfdueb). - vineulis exsolvere,
ben gemacht bat) t., redimere alqm ex aha: fid) uou e custodia emittere (aus bem öefaugnif; enttaffen,
biefem ©efa)äfte l., emergere ex hoc negotio: uon einen Staatsgefangenen »c). -
jmb. nicht [o3g.,
biefem 2Buä)erer feil en dreier unter l Sßrocent (mo- alqm retinere (em. ( um alqm non di-
feftbatten»-.
natlia) = 12 Sßtoceni jübrlidii I. tonnen, ab hoc fe- mittere (eig., tue irntlafinng nermeigern, uuMmeig.,
neratore minoris centesimis nummum movere non 3mb. nia)t meglaffen, j». in einem ©eforäa)): 3mb.
posse. non etmaS l., solvere alqm alqa re (j55. 00m Äriegä«
277 losgehen loSfdjlaöcn 278

btcnft, ÜDttfttär, militiä); liberare alqm alqä re loclüfjcn, fid), mendacio defungi.
Qmb. aus ob. non etroas befreien, j33. au$ ber Ioc*mad)Clt, solvere. resolverc (auf löfen, ablöfen).
©flauem, Servitute). - laxare. relaxare ((oder madjeu). - avellere. re-
lo Stichelt, I) fid) löfen: solvi (fid) ablöfcn). - vellere (abreifjen). - refigere (n>a§ angeheftet, ange»
*ictum emittere (Ioefdr>tcfjcn oon ©eroefjren: rtid&t nagelt ift, abmalen). - Qmb. non etroaö f., solvere,
l„ etroa deesse: bas ©etucf;r gebt lo<3, *plumbum exsolvere, relaxare alqm alqä re. eximere, exuere
emittitur). —
II) anfangen f ort3ugef)en ire pergere. : alqm alqä re. expedire alqm alqä re (f. „befreien"
- iSilbl., ineipere (anfangen). - vela facere (tüchtig baö 9lä^ere u. audj bie f;ier fef)(enben 3teben6arten):
fosbisputiren, ©gftj. remigare, f. Cic.
Tusc. 4. 4, 9). fid) non etroaä I., se exsolvere, se relaxare alqä
— gebenb bie 3ticf)tiutg nehmen nad; K.: a) in
III) re. se expedire ab alqa re (alle 3 3. non ©efdrjäften,
S

f riebt, 2lofiCt)t: auf 3mb. I., ire ad alqm; petere oecupationibus); se abrumpere alqä re (fid; lo3rei=
alqm. - auf etro. f., petere alqd (gJB. alcjs domum); fjen = losfagen, j33. latrocinio Antonii). - emergere
alquo ire contendere ob. bi. alqo contendere (100= ex alqa re (ouä einer fc^mierigen Sage gleidjf. auf=
I;in eilen, 333. Roman). —
b) in feinbf. 2(bficf;t: pe- tauchen, jö. ex aere alieno: u. ex hoc negotio; ef-
tere alqm OD. alqd: impetum facere in alqm ob. fugere alqd (einer ©adjc 31t entgegen fud)en, jS.
in alqd. - mit bem £old;e auf %mb. I., pugione pe- mortis periculum); dejicere, depellere alqd (etroa§
tere alqm: ungeftüm auf ben $einb f., ferociter in- abfrt)utteln, non fief) entfernen, wie 5urd;t, einen
currere ob. invehi inhostem: mit ben Gruppen auf ^rrtljum 2c.); desciscere ab alqa re (fio) »olitifdj
ben J-einb f., copias ducere contra hostem; cum co- loäfagen, jö. a societate Romana). - fid; mit ©eroalt
piis contendere ad hostem. au<o 3mb§. Umarmung l., e complexu alcjs se eri-
loSatrunäen, degrunnire. pere: fid; «on allen öffentlichen ©efd;äften (., ab
ioe<i)abcn, e§, b. i. es einfefjcn ob. eingefef;en ba= omni rei publicae cura se abducere: fief; non %mb.
ben, rem intelligere ob. intellexisse. L, se disjungere ab alqo (fief; trennen non ^mb§.
loc'öafctt, bas ©ebroert, solvere a latere gla- Umgang); deficere ab alqo (fief; politifcf) foämad;en,
dium: ben Segengurt, solvere balteum. abfallen); desciscere ab alqo (fid; polittfcf) losfagen);
lo^fjaucn, I) v. tr. recldere. II) v. — intr., auf se ob. consilium suum separare ab alqo (fid)
$mb. (o£>f)., gladio petere alqm. non^ntb. fortrennen). - fief; non etro. nid;t
»olitifcf;
fo^fjcftcltt, refibulare. - solvere (foämacficn I. fönnen, haerere in alqa re (358. in superstitione):

fioBA - loäfjcifcn, *S. 3i"öm. non ben ©efbaten, er fonnte fief; (oon bem Umgange) ntct)t l., revocare
*efficere, ut alqs militiä solvatur. se non poterat familiaritate implicatus.
loSjagcn, auf gntb.,
fosiprengen. f. Ioäi>flügcn,aratro excldere(3S. glebas aureas).
lodfaufett, redimere, aud) mit bem 3uf. pecu- f OÖrci^Ctt, abrumpere (g$3. fastigia templorum
niä 00. pretio. - aus ber ©flauem I., redimere e a eulminibus, n. ©türm). - refigere (2fnge(;efteteB
Servitute: 3t"i>. mit feinem Slute f., sanguine suo loömacbcn, 3Ö. hostium spolia u. clipeum de poste :

redimere alqm ab alqa re (}33. a morte, ab Ache- Neptuni). - fief; (oär., vineula abrumpere (eig., non
ronte): fidf) non Smb. ob. etroas f., redimere se ab 5ßf erben 2c.): Qmb. ob. fid; non %mb. fo§r. (uneig.),
alqo ob. ab alqä re; redimere alqd, für einen ^revä, alqm ob. se ab alqo avellere, divellere, abstrahere,
alqä re. - Sodfauffumme, f. Söfegelb. distrahere (aua; non einem 3Käbcf;en); desciscere ab
todfauftmg, redemptio ($8. puellae). alqo (fid; nolitfcf; non ^mb. (oSfagen): fief; non etro.
lOiCfcttctt, catenä solvere; im 3f(;g. gero. bl. I., f. losmadjen (fief;): ^mb. nom SSaterlanbe f., e
solvere. gremio sinuque patriae alqm abstrahere.
(oc<fommcn, I) befreit roerben: solvi. liberari. loäreitcn, auf $mb. ob. etro., f. f;eranreiten,
Hbertas alei datur (befreit roerben übf;.). - dimitti Sprengen etn $>mb. ob. etm.
(entlaffen roerben übf).). - manu mitti (frei gclaffen lo^vcmtcu, auf ^mb. ob. etro., ineurrere ob.
roerben, non ©flauen). - mitti. exauetorari (ent(af= innere in in. 2(cc.
Jen roerben, oon Solbaten). - vineulis exsolvi. e cu- loöringctt, fid), non etro., emergere ex alqa re
stodia emitti (aus ben ^3anben gelöft, aus bem 0e= (au§ einer fd;roierigen Sage gleidjf. auftauchen, 3^8.
fängnifj entlaffen roerben, non ©cfangenen). - oon ex hoc negotio).
etroas l., solvi alqa re (jSJ. militiä); liberari alqä i.'Ov?vitifjCH, ba§, 333. ein & non ber a3cfd;rän=
re (befreit roerben); defungi alqä re(tmi etro. Säfte fung (bes ©eiftes), liberior, erectior animus.
gem fertig roerben, j33. quam primum certaminc Ioc*vit?cttt, f.
losfteuern.
defungi emergere ex alqa re(g(eid;f. cruf=
.
(o^fagen, fid; non etroaS, renunciare alqd. -
tauten, aus idmncrigen Sagen, (39. es hoc tu gotio: se abrumpere alqä re (fid; glcid;f. toäreifjen, (oöma^
u. ex judicio;. - oon 3mb. I., f. (fid;) Iosmad;cn. - cf;cn, 3S. latrocinio Antonii). - eiblicf;, ejurare alqd.
non Scfmlocn I., aere alieno liberari; ex aere - fid; non einer ©d;ulb l., nomen infitiari; eiblid;,
ali' lieno exire. - mit etro. f., abjurare creditum: fiel; non einer (Srbfcf;aft f., he-
defungi alqa re -,ü. levi poen u. mendacio - id; i : . reditatem nolle adire*,hereditatem repudiare(JCt.).
fomme red»t fcfjön u. gegen alle Grroartuug (00, pul- - fief; oon '^mo. (., alienari, abalienari ab alqo
chi praeter Bpem (b. i. fotnme (übl). :Duncium remittere alci. repudiare alqm
;

otjne Zd)aotn Davon, Ter. Phorm. 1046]). (burd; ©Reibung, erfteres gero. n. i'i.iniu-, le<jtcre§
— II; losgehen 710. III
;
ro. f. n. b. 3rau); desciscere ab alqo (politifcf;). - j*o8=
lodfüiuuu, nirfjt, b. t. fict> nicf)t losmaefien fön* faguug, renunciatio (nad)oug.).
nen, f. losmacbcn. iocfdjicfK'ii, I) v. tr. f. abjdjicfjeu. — II) v. intr.
loölaffcn, f. fahren (offen, losge6en: »on ber auf ,\mb. o5. ctm. l., f. jucennen.
Jlctte, f. todfetten. - oon etroas f., aJqfl re: IO(?fri)iffcn, losfteuern.
f.
oon etro. nicfjt I. (intr.),haerere in alqa re (aud) lotfirhlngeu, I) v. tr.: a) abfcf;lagen: decutcre
bilbl.): losgdaffcn fenn (o. nneulis ob.
Söffe), velul tn 3tod, baculo). b) oevfoufen: ven- —
in Lncan. !.
entifl fi -. - etrons troas man eben getauft f;at)
fogletd;
ben öunb auf 3mb. U canem immittere in ajqm. nrtebet i
rendere: etroas um einen geringen
- roolft if)r joaleid) loSlafl jroei .Kiugeuocn 8 f., parro vendere: gern ob. (eiei;t (feine Sßaare)
gejagt,, etiam aipertimini! R01 r
(., vendacem < i ,. .
agricolani vendaccin esse
270 £o3frf)lagert 2ot§fe 280

oportet). —
II) v. intr. a) üb§. auf !gmb. losfdfjr., fommt, um im ?agcr belannt ju mad)en, tesse-
fie
petere alqm (jS8. mit bem<Stod, baculo). - tüdjtig, rarius: bie 2. forbern, siguum petere: Die 8. geben,
verberibus alqm implcrc. —
b) losfdjl. = ben Äampf ausgeben, tesseram, Signum dare, 3'«bm., alei: bie
beginnen, rem
gerere. 8. ber 23iteHianer auffa)nappen, Signum Vitelliano-
ijoSfdjIagch, bas, burd) rem gerere. - fie be= rum, quo inter se noseuntur, excipere. - Uneig.,
ftimmen ben brüten Sag jum 8., in diem tertium bie 8. Ml etroas geben (= ber '2(nftifter oon etroas
constituunt (sc. pugnam, Sali. Jug. 66, 1 !. fenn), f'aeem ac tubam esse alcjs rei. facem prae-
s
loSf cfjiwllctt, solvere (j33. bie ^ferbeDccfe, stra- ferre alei rei (beibe j33. mm
ßrieg, ^lufrub.r): bie 8.
mm). - loöf rijuctbcu, f. abfdjneiben. - lo3fcf)ttü= für ob. ju etroas fepn, Signum esse alqd faciendi:
rcn, solvere. ©b.re u. Jreifjeit fei bei x'Ulem unfere 8., *omnibus
loöfc^rcicn, auf !gmb., inclamare contra alqm in rebus consulamus et existimationi et libertati.
(fürd)tcrltd), voce quam maximä). Söfung, bes Bannes, *anathematis liberatio. -
toSfcfjftörcn, fiel), 5^3. oon einer ©d)u(b, abju- 8. einer ^-xa^e, exitus (gS3. eine^-rage ift ber 8. naf)e
rare creditum. - toSfcgcln, f. losfteuem. gebradjt, proäigata jam et paene ad exitum addu-
to3fci)tt, a) ron etroas, solutum esse alqä re eta qnaestio estl
(im %{{$., j58. oon ber Äette, catenä: oon ben 33an= 8ffnui-j<<Juovt, f. Sofung no. II.
ben, vineulis: com Äriegöbienft, SDUlitär, militiä). - loc<nifirl)cn, I) v. tr. im 3fbg. solvere. resolvere
ber ,§unb ift los, canis solutus est catenä (man fjat - abluere (abfpülcn, abfa)roemmen,
(ab', loslöfen).
ibn losgelaffen); canis vineula abrupit (er ijat fid) oon 5legengüffen jc.). —
II) v. intr. *madefaetum
losgeriffcn): bas Soll ift (oon berÄette) los (uncig.), solvi.
cives velut vineulis ob. frenis exsoluti sunt; civesli- loSluerben, etroas, vendere (oerfaufen). - dis-
centiä feruntur(Lucan.l,S). —
b) etroas -.alqd veiuli- solvere (beja^len, -,ö. feine Sd)ulbcn). - absoivere.
disse(etro.oertauftf)aben).-alqdabjecisse,dejecisse, persolvere (ooflenben, ein ©efdjöft). - abjicere. de-
depulisse (fid) oon etroas losgemacht tjaben, rote oon jicere (fid) tosmad)en oon einem Hebel, $©. Jurdjt
giirdjt je.). - solutum, vaeuum esse alqä re (einer 2C.). - defungi alqä re toon ctro. Saftigem fid) frei

&ad)e lebig fetm, $23. ber gurd)t). - carere alqäre madjen, lostommen, r,33. omni populari concitatione
(etroas ntd)t mefjr tjaben, 533. morbo cares, bu bift [alle bcmagogifd)en Umtriebe]: u. quam primum cer-
bie Ar. tos). - id) bin bie Äopffdjmerjen jiemlid;, tamine def. cupere). - 2>mb. losro alqm absoivere, ,

gan$ los, capitis dolores remiserunt, desierunt. dimittere (inbem man ilpi abfertigt, befriebigt, aud)
toeifpanneu, f. abfpannen. einen ©laubiger): ^mb. unter einem 33orroanb roo=
(oöfi>rcd)Clt, a) o. 3iid)tern (eig. it. uneig.), bin fc^iefen, bamit man ifm los rcirb, alqm aldegare
„frei fpredjen" unter „frei no. II". — b) o. £anb=
f.

alqo (ä33. auf bie ^agb, venatumi. - ber Kaufmann


roerfern, ©inen (jettberigen Sebrling) oom Seljrjroang rourbe feine haaren gut los, mercator opportunum
losfagen, itjn jum ©efellcn mad)en: *alqm in nume- mercium exaetum invenit (Quint. decl. 12. 19):
rum opificum ascribere. feine lüaaren gern los roerben (an ben DJann brin-
£o3fprcd)itng jc v f. tyvcifprcc^itrig ic. gen) roolten, merces extrudere volle (Hör. ep. 2, 2,
(iHtfprcugfU, I) v. tr. geroaltfam lostrennen: 10): einen alten .vuifteii roirb man fd&roer los, tu->iv
revellere (j23. saxum e monte). II) r. intr. f. — vix quum vetus facta est eliditur: bamit rourbe er
Ijeranfprengen an Qmb. t^n (ben fraget) loa, bis verbisülum aseamolitusest.
loöftcuctn, auf ic, petere alqm locum. - te- lo^tuirfeln, expedire (eig. u. uneig.). - fidj oon
uere alqm locum (bie 3iid)tung nehmen nad), $93. etroas (., f.
losmadjen (fid)).

auf ben öaferi, ex alto portum). - communis ten- lodtuinben, moliri, oon etroas, ab alqa re. -
dere (abfol., hcranrubern, =fegeln, in freunbl. ob. fid) oon etroas I., f.
losmadjen (fid;), l)erausuunbeu
feinbl. 2lbfid)t). - gerabe auf etroas (., rectum cur- (fidj).
sum, reeta gubernacula teuere in etc. (aud) uneig., loöjicJjcn, auf 3mb. ob. etroas (mit äBotten),
j33. auf bie ©efatjr, in periculum, aber bod) oon invehi in alqm ob. in alqd: inseetari, increpare
einem ©djiffenben, Plin. ep. 6, 16, 10). alqm - l)eftig, tüdjtig, berli, vehementer,
ob. alqd.
loöftiirnten, =ftür5ctt, auf o»'b., acri impetu graviter, acerbe in alqm invehi; vehementer inse-
invehi in alqm (aud) ju Ipferbe); in alqm irruere; se etari alqm; oerb. acerbius in alqm invehi vehemen-
immittere in etc. (auf eine Wenge, 333. in hostes). - tiusque inseetari: mit <5d)impfreben, ®d)mäbrcben,
auf einanber I., coneurrere (im 2111g.); confligere alqm maledictis inseetari; contumeliose in alqm
(oon ©otbaten). invehi; contumeliose alqm laederi ogl. ,,auöfd)el= ;

$Jo3töpf , sitella, - ob. urna sortium, im 3fOS- ten": mit einer SKrt oon "ItUitli auf alle äferjte L.
and) Ol. urna. - in gricd)ifd)en äkrljäitniffen hy- rabie quädam perorare in omnes medicos: 2(Ke
dria (vdQla). - bie 8ofe in ben 8. werfen, f. 8os, bas. gelten auf tnid) los, ab Omnibus increpor: überall
loStccnncn, separare, abfol., ob. oon 2C., ab jieBt man auf mid) los, omnibus Bermonibus vapulo.
etc. - fid) 1. oon 2>"'b. f. losmadjen (fiel) oon o'»b.). ilotif, 1) als ©enridjt: semuneia. - 31001 8., ivn-
yoötrcttnuttg, »olittfdje, oon 3mb., cousilia ab eia: liin Ü. fdjroer, semuncialis: jioei 8. fdrroer, un-
,
alqo separata (n. pl.). eialis. — II) = 33lciloU), 10. f.
— III) Sötbftoff: fer-
loötrctcn, excutere (abfdjüttcln, jS3. bas .vmit" rumen.
eifen, vestigium ob. soleam ferream ungulä, oon lötbcn, ferruminare. - conferruminare (jufam=
Sßferben). - "pedibus decutere (mit ben fpfjen l;ov mcnlötfien). - mit 8lei lötljen, f. 33iei.
abftof'.cn, jS3. ein SBrett). iJutftctt, bas, ferruminatio (JCt).
Vofuua., I) baS 8ofen: sortitio. sortitus „1. üttnfl, semuncialis. - 1. (fcd)jel)nlörfi,iges)
I Silber,
Sos no. I" üa\ Unterfch.). —
8ofung8tt)ort( }>a=
II)
(f.

argentum purum ac put um.


rote: tessera (bas iEäfeld)en, auf beut bie Carole i*ötl)frnut, conferva.
fiebt, bann biefe felbft). - Signum, quo inter se no- lotl)rcrf)t, f. fenfred;t
seuntur milites, im 3fbg. bl. Bi'gnum (bag 3°' clH 'n, i?ot()fc, Vothc<utann, 'lux maris ob. amnis
bie Carole felbft, Tue. bist 3, 73. Caes. b. G. 2,
f. peritus (atä bes SKeewä ob. Aluffec funbiger A-ülircr).
20; Dgl. Sil, It. 15, 475: tacitum dal tessera Signum). - *nauta. qui infestantia aaves vada demon.-ti;n
- ber ©olbat, ber bie ßofung ooni AclMierrn 6e (als Singeber ber Untiefen).
281 £ott)n)age Suft 282

Vot nnrnfle, Hbra; libella. £ucf)3, lynx (aud) als ©eftirn).


SottcrbcttC, lectulus. "mhtfaufle, oculus lyncis ob. lynceus (eig. u.
Sottcrbubc,nebulo(2:augenid)ts).-scelus(fd)cinb^ uneig.). - oculus Lyncei (uneig., einfüge, fo fdjarf
Iid)cr aHcnfa}). als bas bes Argonauten Snnccus, Hör. sat. 1, 2, 90).-
Sottcrie, *lotaria, quam hodie vocant. - *alea ber Sudjsaugen hat, lynceus: Sudjsaugen foaöen, lyn-
sortium (als ©lücfsfpiel burcf) 2ofc). - in bie S. feiert, ceum esse ;oculislynceis uti; habere oculosacres at-
einfe^en, *nummos in sortium aleam dare; *sor- que acutos.- Sudjöftcin, lyucurion {XvyxovQiov).
tem redimere (ein Sos faufen); *sortium fortunam Sucifcr, Lucifer.
tentare, experiri (fein ©lud in ber 8. t>erfud)en): in Surfe, lacuua (§8Mung, Vertiefung; aud) uneig.,
ber 2. geroinnen, * iu sortium alea lucrum facere, SSerluft, Mangel). - hiatus (größere, bem gäljnenben
lucrari: in ber S. gtücfüd^ fenn, *prosperä sortium SJcunbe Dergletd)barcOeffnung). - locus vaeuus (teere
aleä uti: in ber 2. uerlteren, *pecuniam in alea ©teile). - intervallum (3rotfa)enraum, j33. bie ©lie=
sortium perdere: gern 2. fpielen, *aleae sortium ber in bie S. ber Jeinbe einbringen Haffen ordines ,

indulgere. quäcumque intervalla data essent insinuare). - bie


SotterieftftC, *sortium quae exierunt index. S. ber Sefeftigung§roerfe, ber flauer, intermissa mu-
Lotterielos, *sors (f. „1. Sos no. I"). nimenta, moenia: eine r>on %n\ö. in einer Sßiffen«
itotto, *alea sortium Italica; »gl. „Sotterie". fd)aft, in SBefjanblung eines ©toffes gelaffeue 2., pars
Üotucbauut, lotus. - celtis (ber 3irgel). ab alqo relicta: eine 2. ausfüllen, lacunam explere
SotuSfturfjt, lotus. - Sotttöpflarije, lotus. (foroo^l bem 9taume, als ber Qaf;! naefi, j33. in feinem
Sottietb'or, *Ludovicus aureus(roiePlaut. Bacch. Sßermögen,rei familiaris):einc2.(in ber©d)laa)tretf)e)
2, 2, 52 [230] Philippus aureus). - ob. bi. *Ludo- geben, sohere ordines bie Süden (in ber ©djlad) treibe)
:

vicus (roie Hör. ep. 2, 1, 234 Philippus). füllen, *in locum occisorum succedere (an bie «Stelle
Souöc, f.
Vergrößerungsglas. ber ©etöbteten naa)rüd'en): ba roo bas S8efeftigungs=
Sonic, leo faud) als ©eftirn; bei (Spät, aua) a^ roerf eine S. fjatte, qua erat opus intermissum.
pellat. = mutiger 3Jtann, Petr. 44, 14: domi leo- SÜtfCttbÜRer, burd) vicarius, a, um (d. 5ßerf. u.
nes, foris vulpes [feige fpdjfe]; Tert. de cor. mil. Singen), jS. 2. in einem Sefejtrfel (für ein anbereä
1: in paceleones. inproelio cervi [rcir: £>afen]; u. S8ud), roeld)es eigentlich herumgegeben roerben follte),
Sidon. ep. 5. 7 in praetoriis leones, in castris le-
: *liber vicarius.
pores). - bie o u "g ett bes Söroen, catuli leonis: ben lü rteubuf t, lacunosus. *lacunarum plenus (eig."».

8. betreff enb, roie ein 8., leoninus roie ein S. aus= :


- non integer (nidjt oollftänbig übt).).
fefyen, specie leoninä esse roie bte Söroen leonum
: , Vücf cul)(lf tiflf cit, *conditio non integra.
ritu: fämpfen roie *pugnare ferarum
öie Söroen, Suber. a) jleifd) non einem 2lag caro morticina. :

ritu oö. (ber 2>eutlid)feit roegen) leonum ritu. - b) = ,|Slo§" übt)., ro. f.

(ötuenartig, leoninus (*33. 2tusfef)en, species). - Subtoig, *Ludovicus.


specie leoninä (Dorn ~2lusfef)cn eines Söroen). ^ubtuig^ueben, *turmalis classis Ludoviciana
Sötocnf u&. pes leonis (eig.). - *alchemilla vul- ob.a Ludovico instituta (ber Orben). - insigne tur-
garis .als Pftanje, L.). malis classis Ludovicianae (bas Drbensäeidjen).
SöhJCttflatten, *\ivarium leonum. Vubwiflcvittcr, *eques classis Ludovicianae.
Sötoengebrütt, rugitus leoninus. Sltft, caelum (öie ganje Suftmaffe, aer u. aether
Sötocnijrubc, cavum leoninum ob. leonis; lacus jufaminen, ob. aud) balb für jenes, balb für biefes).
leonum (EccL). - aer, im 2lcc. Sing, claff. immer aera {cxijq, bie
Söhicnbout, peius leonis ob. leonina. na^c an berßrbe befinblicl;e btd)tere Suftmaffe, uon
^ötticnfjicrä, summa animi fortitudo. - Stidjarb ber ßrbe bis jur 3Konbsregion, bie Sttmofpfjäre). -
Söroentjerj, *Puchardus, cui Thymoleonti(0iy*o/.e- aether, im 2lcc. ©ing. claff. immer aethera (alQ-rjg,
ovri i'-n facta indiderunt. bie obere, al(mäl)liä) cerfeinernbe Suftmaffe, non
ficr)

lötvcnbcr^io,, audacissimus. - ob. bas gr. &v- ber Sflonbsregion bis 311 ben ©fernen, ber £>immel).
tov. —
Arte, audacissime. - (. fämpfen, *pu- - aura (bie fanfte Suft, uon einem geroiffen ©rab ber
gnare ferarum ob. leonum ritu. SBeroegung berfelben). - ventus (ber Sßinb, uon einem
Sötucnböhlc, cavum leoninum; cavum leonis. ^ö^eren ©rab beroegter Suft, fd)arfe £., j33. mihi con-
Söh)cnjap,b, venatio leonum. doluit caput de vento). - Spiritus (bie Äraft, bie ben
Söhicuflauc, unguis leonis (eig.). - acanthus Suftförper in Söeroegung fe^t, bie llrfad;e non aura
(als Vflan*,e, Värenf lau, aua) bei L.). u. ventus, ber Suftjug, f. Sen. uat. quaest. 5, 13, 4:
Sötocnfopf, caput leonis.- caput leoninum (aud) spiritum a vento modo separat; vehementior enim
in ber Saufunü - iiötucnmaul . Söroenradjen. sj)iritus ventus est, invicem Spiritus leniter fluens
, f.
- als ^ftanje, »antirrbinum iL.). - SöhJCnmutf), aer. PI. ep. 5, 6, 5: semper aer spiritu aliquo mo-
summa animi fortitudo. - mit &,
f.
lörocnfyerjig. vetur;frequentius tarnen auras,quam ventos habet.
Sörocnmuttcr, leaena feto, im 3ffig. b(. ieta 35ann in eng. 33eb. = bie (Sinatlnnung ber Suft, bas
- Sömcnrarhen, rictoa leonis. - os 2ttf)em(;olen). - anima (ber Sebcnsfjaud), bie Sebens^
roenmauli. - SJöwcnritt, vectura leonis. luft). -bie obere £., caelum superius; aersuperior:
i?öjocnfct)hjon^ irhhiciT, canda leonis, - iiö bie untere 8., caelum inferius; aer inferior. - ge=
hjcnfttmmc, ?ox leonis. - Ucbtr., vox magna. - funbe, gute 2., caelum salubre ob. bonum; caeli
ber eine 8. I>at, bene robustus in clamando, - Sü Balubriti alubris: ungefunbc, fd;ledjtc8., cae-
tocnhJÖirter, 'cmrtos leonum. - Sölocn^aOn, lum pestilens ob. malum; aer pestilens: gemäfiigtc
•leoni I. v.,iht <ai< inet frigore temperatos ; caeli temperatio
Söhnn, leaena feiten femina leo. lea (im Kffg.). ob. temperies: Hft)le v., aer refrigeratus: falte 2.,
- leaena feta. im '/iri M. feta (bie Söroeumutnr, frigidus: ventus frigidus: biete ü., aer crassus:
'
ili;. bie 3)ide, ©dauere ber Suft, aeris crassitudo; caeli
lotjal, bona potitifefi gutgefinnt, »85. eivisj. - bttnnc S., afir tenuis: uerbünntc S., exte-
mode tu, 'poütifdp be|a)eiocn, iügiam, »8. pübl mo- ouatui a.r: reine V., aer pur US: troefene S., caelum
- (. Qtefinnung, mouestia. iecum aer riecus: feudjte 8., caelum bumidum;
Sotjalitrit, ob. ndjtiger Sot)tuttc, modestia. aer humidus. - in bie 2. (in bie fetyc), sublime: In
283 imt Suftfugel 284

bie 2. fteigen, sublime ferri, efferri (im Mg.); sub- fltftarttg, animalis; spirabilis; flabilis.
limem abire (nur ». lebenbcn Jßefen): bie 8. ftetgt Suftbob, ein, gebrauchen, *corpus nudum aeri
wegen ifjrer 2ctdjttgtcit in bie §öf)e, aer f'ertur levi- exponere.
tate sublime: etroaä in bie 8. fprengen, *vi pulveris Luftballon, *machina aerobatica (aß 9Kafd)ine,
pyrii displodere in bie S. gefprcngt roerben, in bie
: in ber man in bie 2uft fät)rt). - follis. folliculus (aß
2. fliegen, *vi pulveris pyrii sublime rapi: oben in eine Krt -Hau, f. „1. Sali" ba§
9cäfjere).
ber S., sublime, j33. nerfnulen, putrescere: burd) bie Suftbilb, volatilis vagaque imago.
2. fliegen, per sublime volare: aus ber S. l)erabfom= i'uftblafc, bulla (im SBafferl
men, ex sublimi devolvi. - ctroas an bie S. [teilen, 2itftct)Ctt, aura lenis (fanfte 2uft). - ventus lenis
alqd aeri exponere S. roofjin laffen, aera immittere
: : (fanfter Kino). - ba§ fleinfte 2., minima aura.
etroaä cor ber äußeren 8. bcroatjrcn, ab af'flatu omni Ili ftb iriit, quo spiritus non pervenit. quod aer
protegere alqd: fict) in ber freieren 2. aufhalten, sub tangere non potest(übb.,roof)inbie2uft utdjt fommen
divo mauere in freier 2. [ein Säger auf f djlagen, sub
: fann). - spiritui ob. aeri non pervius. quod spiritum
divo cubare einer ©atfje ben 3 u 8 arl g bev 8. oerf djaff cn,
: et perflatum venti non reeipit (unburcfjbringlidj für
alei rei caelum aperire: einer ©adje ben 3 u 3 fl ng ber bie 2uft). - etroaä l. nerfajlie^en, alei rei in concluso
S. benehmen, alei rei omnem spiritum adimere: etro. loco omnem spiritum adimere.
nor ber 2. fidjern, curare ne aer alqd tangere possit : Suftbrurf, spiritus premens. - einen 2. erleiben,
bie 2. f»at Zugang 3" ctroa3, alqd perflatum venti spiritu superveniente premi.
reeipit spiritus alqo pervenit. - $möm. bie
; &
nicht (üf ten, aeri exponere (ber 8uft auSfcfcen). - aera
gönnen, indiguor, quod alqs spirat (f. Liv. 4, 3, 8). immittere in alqd (Suft in etroaä laffen). - veutilare
- e§ wirb S™ 01 "- 8. gelaffert, *respirandi copia alei (in ber2uft(;erumbrel;cn,fa)raingen,3^. baä (Betreibe).
datur;*contingit alci,ut respiret: bie 8. (ben^lthem) - discindere (aufmachen, aufreihen, um fid) 2uft ju
benehmen, nerf etjen, spiritum impedire spiritum in- ; madjen, j^ö. bas ©eroanb, vesteml - einen 33aum [.,
cludere; animam ob. spiritum ob. spiritus viamin- abluqueare circum arborem (inbem man bie (Srbe
tercludere. - bie S. gcfjt (hier) immer, semper aer ringö auflodert); arborem intervellere (inbem man
spiritu aliquo movetur. - &
machen, ventulum fa- ifm auääftet, ib,n lid)ten): ben §ut t„ caput uudare
cere,3imbm., alei. lene frigus ventilare,3mbm., alei (f. „1.
§ut no. I"): em3muner l., f. auslüften: f)ier
(eig., Suft juroebeln, erftereä bei ben Äomif., le|tcre§ (in biefem ßimmetiC.) mut) gelüftet roerben, *in bunc
Mart. 3, 82); caelum aperire (bengugang ber Suft locum aer immittatur necesse est. - Lüften, ba$,
nerfdjaffen, einer ©adje, alei rei, j^ö. arbori); *spi- bes ©etreibeä 2C., ventilatio.
randi copiam facere, Smbm., alci(2ttl)em nerfdjaff en) ; SuftcrfdjeittUltg, *ostentum in caelo animad-
viam aperire, einer ©adje, alei rei (Deffnung madjen, versum.-phaenomenoi^yjatvoVfvov, gero. im^lur.,
gS3. bem 93lute ic.); levare alqm. laxameAtum dare Spät.). - *meteoron (/uezecapov, gero. im ^ßlur., t.
alei (^mbm. ßrleidjtenmg uerfdjaffen): S. [c^öpfert, t). - feurige 2ufterfdjemungen, ignes: bie 8c(;re oon
atfjmcn, einatljmen, auimam ob. spiritum ducere; ben i'ufterfdjeinungcn, *meteorologia (/xetewQo'/.o-
spirare: freie 2. fchöpfen, atfjmen, einatljmen, auram yia, t. t.).
communem baurire: frifdjeS. fchöpfen, athmen, ein= yuftfaljrcr, *aeronauteB (t. t).
atfjmen, refrigerationem aurae captare; libero aere guftfab^t, cursus aerius. - *iter per aera ob.
redintegrari: ein roentg friferje 8.fd)öpfen, einatmen, per auras suseeptum. - eine 2. mad)en,auras sulcare.
parvum aera reeipere: biefelbeS.atljmen, einatljmen, Suftfftrbc, *color aeris ob. aerius.
ex eodem caelo spiritum trabere ; eodem caelo l'rui : luftfurbig, *colore aSrio.
roieber 8. [cböpfen, geroinnen, bekommen, spiritum ob. Suftflug, f. VuftfaOrt.
animam reeipere (eig., mieber atfjmen); respirare Vuftrtcbifbc, opinionis commentum.
(aud) uneig., fid» mieber erholen): fid) 2. madjen oon L'uftgcgcnb, caeli regio.
(Se[cr)äftcu, ab oecupationibus se expedirc ; oecupa- Vurthei ^un^, oß 2lpparat, impressi parictibus
tionibus se relaxare: feinem §erjen 2. madjen, ani- tubi, per quos eircumtünditur calor.
mum levare: gegen 3 mo -/ totum se alei patefacere : SltfiMcb, f. 2uft[treid).
feinem 2lerger (feiner üblen Saune) 2. maajen, in sto- Luftbimtncl, aether; aud) caelum ([. 8uft).
maebum erumpere: feinem 3 0l n 8. madjen gegen'

luftig, I) aiß Suft beftefjenb aerius (nuo unterer,


:

3mb., iram in alqm effundere: feinem lange nerval- biderer). - aetherius (au3 oberer, feinerer; f. ,,2uft"
tenen3orn gegen 3ntb. 2. madjen, diu coercitam iram ju aer u. aether). -spirabilis. daliili- (§aud)6ar). -
in alqm erumpere: feiner ^reube in "Körten 2. Bta= Saf;er uneig.: a) fo bünn roie Suft: tenuissimus (fetjr
eben, gaudium verbis prodere: feinem Sdjmerje in bünn). - levissimus (fetyr leiajt; beibe uon ^eudjen,
frönen 2. madjen, dolores in lacrimas effundere: Sfeibennc.).-ein ganj l.3<-'"^/ ventus textilis (Publ.
ber ©djmcrj macht fid) in SJßortcr. 2., dolor exit in Syr. b. Pctr. 55 extr.); au§ 8inneu, aebula liuea
verba: ber Unroillc mad)t fid; S., indignatio erumpit (ib.):l angezogen fet;n, levissime vestitum esse. —
animo ac pectore. - uon ber 2. leben, aeris aspira- b) fo teidjt, gehaltlos roie Suft: lc\is (uon 3J}enfct)en
tioue sustineri. non alio alimento quam haustu u. SDingen). —
II m
ber Suft befinblid): aerius (in
i

aüris vivere (eig.); vento vivere (com äüinbc leben, ber unteren, bkfereitl - aetherius (in ber oberen,
uneig. = uon nidjß leben, Spät.): ©djlöffer in bie V. ferneren; f. „Suft" ui aether).aeruIII)ber2uft —
bauen, somnia sibi fingere: etroaö au<3 ber 2. greifen, auogejettt, uigauglia): aeriexpositus(iu bie Suft ge=
alqd fingere ob. comminisci: er braudjt roeber 7vurct)t fetul - perriabilis. aeri pervius (roo bie Suft i)u:
nod) Hoffnung auä ber 2. 3u greifen, nee spem nee burdiftvetdjen fantl). - quo spiritu^ pervenit. quod
metum ex vano habet: ouä ber 8. gegriffen, fictuft perflatum venti reeipit(rool)in bie 2uft gelungen fann,
commenticius. uerb. commenticius et Actus (erbaebt, roao Suft li;it\ - frigidus (tu weit iBw. tü'fjl übh.).
erbidjtetV, vanus (eitel, grunbloä): eine aus bor 2. ge» Vnftftffcn, *pulvillu8 inflatus. - oon Seber, uter
griff cneSeljauptung, Eingabe, (Srjä()lung:c., commen- inflatus. - ifuftflnupc, etum epistomium.
tum; res commenticia; acta: audj somnium
res Luftfrcic*, aer (ber &unftfret8). -caeli regio (in
(Srautu, 2uftfd)lo^): unhaltbare unb auä ber 2. ge= 93cjug auf bie ^efdiaffenlieit ber Suft, bie 2uftgegenb,
griffenc §npotljefen, seutentiae t'utiles commeuti- viV eine gemäßigte, temperata).
ciaeque. Suftfiigcl, aeolipila, ae, f. (bei Vitr. 1, G, 2 eine
285 luftleer Sügeittyafttgfett 266

SIrt „SBinblugefn", bie 23efd)affenl)eit bcr 2uft jit er° ju erreichen fud)en doliset]fallaciis(unfer »ulg.
2c. ),

forden). „bureb^ Stänfe u. ©a)roänfe"): roas für 2. u.Xrug in


luftleer, aere vaeuus. ber äßclt! quid vanitatis in terra!
8uftl0d), spiramentum. spiraculum (im 2lllg., Sügc, mendacium (bie Unroaljrfyeit, als (Sac^e,
Deffnung, um 8uft eurmlaffen). - aestuarium (2oä), ©gf^. verum). - vanitas (bie Unroaljrljeit, ^icfitigfeit,
C offnung, um fetter aus= unb $ugluft einju=
bbje Sügenfjaftigfeit als (Sigcnfcfjaft ob. 3"(to«i>, ©gf§.
laffen, 5$. bei ©rabung non33runnen).-liimen (Qeff= veritas). - fleine 2., mendaciunculum (©gf^. men-
nung, roo Suft und Sidjjt jugleicb, einbringen formen; dacium magnum); mendacium modestum (eine be=
bei Frontin. aqu. 19 u. 27 aud) bas 2oa) an ben frfjeibcne 8,., ©gf^. mend. impudens, b. i. eine un=
9tö()rcn, bura) roeldjes fie Suft einsiefyen). - os (9Mn= t)erftf;ämte): eine t)öct)ft frecfje 2., mendacium confi-
bung, $33. amÄopfe bes Stßafffifcrjeä). - ein 2. anbringen, dentissimum: eine erlaubte 2., mendacium hone-
lumen immittere: bie Suftlödjer öffnen, spiramenta stum (eine Süge, bie ftet) fittlid) rechtfertigen läfjt):
laxare, relaxare. eine fd)recflitt)e S., mendacium atrox. - eine 2. fagen,
Suftmoffc, *magna vis aeris (eine grofje -Klaffe machen, f.
lügen: eine fleine 2. fagen, machen, men-
Stift übl).).- caelum (bie gan5e Suftmaffe jroifcfjen dacium dicere leviori causa: eine 2. fdjmieben, men-
ber Crröe unb ben ©fernen, bie fonft in aer u. aetber dacium componere: lauter Sügen oorbringen, mera
gefcfjieöen roirb, f. Suft). mendacia fundere (Äomif.): Qmbm. Sügen aufbin=
guftntcffctr, *aerometron (t. t). ben, alqm mendaeiis onerare centones alei sarcire ;

8uftDumüc, *antlia pneumatica (t. t.). (Plaut. Epid. 3, 4, 18 [443]): fict) cor Sügen f;üten,
Suftraunt, caelum. \\d) i)üten, eine 2. ju fagen, sibi a mendacio tem-

Suftrcifc, f. Suftfoljtt. perare: b^üte biet) t>or Sügen! cave sis mentiare!:
Suftröijre, arteria aspera. aud) 6l.arteria(übf).). mit einer 2. roeg=, baoonfornmen, mendacio defungi:
- canalis auimae (als Singang für bie Sebensluft). ^mb. auf einer 2. ertappen alqm in mendacio de- ,

Suftföufc, *columna aöria (t. t). prehendere %mb. einer 2. überführen, seilen, Sügen
:

§uftfrf)id)t, caelum. aer (f. „2uft"ben Unterfd).). ftrafen, mendacii alqm coarguere; alqm in men-
- bie obere i5. caelum superius-, aer superior: bie
,
dacio convincere.
untere 2., caelum inferius; aer inferior. - bie 2. lügen, mentiri (roiffentlia) lügen, tpsvdsa&tci,
unmittelbar über Der (rrbe, ea pars aeris, quae prope abfol., ob. mit folg. 2Icc, ob. in alqa re, ob. de alqa
terram est bie bidjte u. sufammengepreßte 2. un=
: re, eig. u. unetg.). - mendacium dicere (eine 2üge
mittelbar ü6er ber (rrbe, crassus et concretus aer, fagen, iptvöog ksysiv, im 2111g., bod) gero. = eine
qui est terrae proximus. Unroafjrfjeit fagen, of;ne es ju roiffen). - ementiri

8nTtict)irf, *navigium per aera vehens. (lügenb fict) ausbenfen, lügenhafter 3Beife »orgeben,
mit folg. 2lcc. ob. abfol.). - falsa pro veris dicere.
i'itftfrfjiffcr, *aerouautes (t. t.).
auefj 61. falsa dicere (^-alfc^es für 2ßaf)res fagen,
Üuftiditfffunfr, *ars aeronautica.
gegen bie 3Bab,r^eit fünbigen, rotffentlict) ob. nia)t).
iiunidfioft, bitibl, somnium. - ftcf) 8uftfcf)löffer - falsa fateri (ein f alfajes ©eftänbni§ abieq,en auf ,
bauen, sornnia sibi fingere.
ber golter 2c.). - fallere (uneig. tüufdjen). - gegen ,
8ufticf)h)erc, gravitaa aeris.
Qmb. L, f. Comb.) belügen: nid;t einmal im Sdjerje
8uftiöicgclung, ceegefidjt, *fata morgana, ae,
{., nejoco quidem mentiri frifdjroeg l., libero men-
:

}l. ,,^-ata -JJtorgana".


dacio abuti: barf ein er)vlicr)ev 3Utann lügen? mim
f. ft.

8uitiJ>ringcr, f. Siequtlibriü.
cadit in bonum virum mentiri ? er lügt roenn er : ,

L'uftfjjruug, saltus, qui corpus in altum levat. ben 2)Junb aufttjut, totus ex mendaeiis factus est
8uftftein, Japis, qui caelo deeidit. - *aerol!thus ob. constat: er lügt roie gebrueft, Partbis mendacior
(t. t). est (naefj Hör. ep. 2, 1, 112): lüge ja nicr)t! cave sis
^uftfttiic, qaies aeris. - üödige 2., quies aeris mentiare bas fjat er gelogen, boc ob. in ea re men-
! :

im et tranquillitas. 9Sgl. „2ßtnbftilie". titus est: ia) roilt gelogen Ijaben, roenn ob. roenn
ÜuitftOK, >piritus. - burd) einen 2. in bie £öl)e nicfjt 2C, mentior ob. mentiar, si ob. nisi etc. - bie
getrieben rcerben, apiritu quedam evehi. 2lugen, bie dienen lügen (taufd)en) oft, oculi, vultus
ifuftftrtrfj, caeli regio. persaepe mentiuntur. - ©prücbro., roer einmal lügt,
Üuftftrctd), ictus in-itus. - £uftftreicr)c führen, bem glaubt man nid)t, unb roenn er aud) bie aBab^r^
tfjun, agn caedere; trustra ferro diverberare au- fjcit fprid)t, qui semel pejeraverit, ei credi postea,
to) Virg. Aen. »;, 2!'4 vire.s in veutum ef- ; etiam si per plures deos juret, non oportet (Cic.
itt) tfjue einen 2., manus mea Kab. Post. 13, 36).
in vanurn ialntur. tilgen, bas, mendacia, orum, n. (bie Sügen, als
ifuitttrom, aeria fluens unda. ©adje). - vanitas (bie Sügenr)aftigteit,als(äigenfü)aft,
gnfttfieif, t'ufttfjcürfjcn, »particula aeris. - ©gf§. veritas). - junt 2. feine 3"fll,t^ t nehmen, ad
etro. enthalt mel)r Sufttljeile, als 2üafjertf)eile, in mendacia confugere: fief; mit 8. aus einer S5erlegen=
al'ia juarn aquae. |cit f)cmuöf)elfen, mendacio defungi: bas 8. jum
Viiftücrönbcrunfl, »a. Hrnutatio. -cineS.oor* ^anbroer! machen, ex mendaeiis eibum quaestum-
neljmcn, que capere: ia) l^abe oom 8. feinen SSortfjcil, causam
8uftn>ägcfuuft, *a£rometria (t. t). non lialieo, cur mentiar.
ifuff ',»(], oie bura) etro. rocfjenbe Suft). lügenhaft, rnendax (v. pr. in ber claff. ^}rofa
oer isuttt)aud))\ nerb. Spiritus et perfla- nie uon Singen). - mendacio similis (einer 2üc\e
«
iiti. - roas bem 2. ausgefegt ift, qnod ai 1
tan- äi)nüd), v. 25mgen). - fallax (betrügerifd;). - vanus

nit. - von f)ier()er ninnbbeutlerifcf), leer u. roinbig; beibe aud) D. 3)in
fommt rentus inquietus est: f)ier gefjt im
beri;., bie gern; uerb. \anus ei rnendax-, vanus et fallax. -Ta-
mer ein 8., iemp< ritu aliquo movetur. DÜoquuB init leeren Porten auffdjneibeno, u. s|5erf.,
i.'ut|, JUbtniaxten roie: aus
'i'. unb X. uifam i.'. roie Li v. . ., i
g. 2 vaniloquus legatui). - falsus.
:

mengcuOt fraudeI
aus 1 : fictua falfd), crbia)tet, non Singen). Adv.iaiBo; —
fi.uno2rufljufamm«igefe|tfe9n,exfraude, fal - I. prallen, mentiri l< 1

tum: oura) V. u. 2rug 'etroas 8ügenJ)aftigfctt, mendacii Bbido ((Belüfte jur


287 Sügenmcml £uft 288

Süge). - mentientium vanitas (2Binbbeutclci ber 2ü= S. fd)reien, magna voce clamare:
fid) faftbie 2. au§
genbcn). - vanitas (äBinbbeutelei übl;., ©gf£. veritas). bem ^»alfe fpred^en,paene dirumpere dicendo
se
- vaniloquentia (roinoige s2txif)d^ncibcrtn). (bei ben Äomifern ramices rumpere).
Lügenmaut, os ob. lingua mendax(eig.). - homo lungennrtig, jiulmonaceus (Spät.).
mendax (lügenhafter SDcenfd)). ^ungeneut^ünbung, *inflammatio pulmonum.
Lügcnpropfjct, *vates vanus et fallax. - es jeigt ctroaö eine ü., *alqd pulmonem inflam-
Lügenfchnticb, homo mendax. matum esse signiücat.
L ügner, Lügnerin, homo mendax mulier men- ; iuugcnfaiU, pulmonarius.
dax-, aud) 61. mendax im $lur. aud) mentientes
•,
Vungcurauic, *putredo pulmonum.
(bie Sügenben). - ein 2. unb Betrüger, fraudulentus V nngenf eljlcr, vitium pulmonis. - es l)at 3mb.
et mendax: ein Bekannter (oft u. allgemein über= einen 2., alei in pulmone vitium est.
führtet) 2. , homo convictus vulgo in mendaeiis. - Lungenflügel, *lobulus pulmonum.
id) teilt ein 2. (eine £.) fetjn, id) nnll jum 8. (jur 2.) Vuugcngcf ä'fic, *vasa pulmonis.
merben, raenn 2C. ob. rcenn nidjt ic., mentior ob. men- l'nngcngcfd)ü)ür, ""pulmonis ulcus.
tiar, si ob. nisi etc. Vgl. „©ebädjtnifj". (uugeufraut, is cui pulmo aeger est.
lügnerifcf), f. lügenhaft. Üungcnfrnnfl)cit, morbus pulmonis; v
^lur.
Lufc, fenestra ohliqua. morbi pulmonom.
Lümmel, homo agrestis. Suttgcnfrfjmcrjctt, pulmonis dolores.
Lump, ein, homo perditus ganj oertommener
(e. Luugeufrimnubiudit, 8ungcnfurf)t, peri-
'3Renfd), $lur. 61. perditi, j33.
s
egentes [arme Teufel] pneumonia {neQinvevixovla, (Spät.). - *phthisis
et perditi). - levis (geringfügiger 3JJenfü)). -
homo pulmonalis (t. t.l
homo avarus (©ei^als). - ein 8. fenn, nullius rei luugenfürl)tig, peripneumonicus (nepmvev-
esse. - jeber 2. »on einem ©allier, levissimus quis- fxovixoq, d. -Dcenfdjen) - pulmonarius (lungenfaul,
que Gallorum. v. Spieren).
LÜmpd)CU, panniculus. Vuugcuübcl, f. Sungenfranfl)eit.
1. Lumpen,pannus. - linteum (ein linnener lungern, desidem sedere (mü|ig ft^en, j53. do-
Sappen, j33. vetus). - bie Sumpen, panni (aud) = al= nu). - desidem tempus terere imüfjig bie ^eit f;in=
teö Äteib) cento (aus alten Sappen juf ammengeflief =
•, bringen). - Lungerer, homo deses.
ies Äleib ber Sftaoen u. gemeinen Seute: ber foldje Lunte, ""funiculuse stupatortus; im3f()g. aud)
Kleiber mad)t u. oerfauft, centonarius, Petron. 45 61. *funiculus.
in.): mit Sumpen bebeett, pannis ohsitus; pannosus. Lupe, f. Sßergröjienmgsgtas.
2. lumpen, fid) nid)t (äffen, non avarum esse Lupine, lupinus; lupiuum.
(nid)t geijig fenn); peeuniae ob. sumptu non par- Luft, I) l)of)er ©rab beö Vergnügens: libidoirem
eere (bas (Selb, bie Soften nidjt fd)onen). finnlid)es Vergnügen). - voluptas (j^reube, uerbun
lumpcnorttg, pannaceus. T>en mit @enu§, biefer fei nun finnlicber ob. &öf}erer
Luntpcngclb, pretium parvum. parvum nescio 2lrt). - delectatio. deliciae (@rgß|lid)Ieiten, 2ie6
quid (geringer Vreis ob. 2ol)n übfi.). - mercedula l;abcreien). - alacritas (-Dhinterfeit, alo SDßirfung ber
(nrmfeliger 2olm). - um ein £., pretio parvo (um ge= empfunbenen Suft). - mit 2., mit 2. unb Siebe, lu-
ringen $reis, 2ol)n übf).);nummulisacceptis (gegen benter (gern); alacriter. alacri animo (munter,
(Sni|)fang roeniger ©elbftücfe); mercedula adduetus munteren ©innes); industrie. cum ob. non sinein-
(burd) einen armfeligen 2obn tierleitet): einen £.for= dustria (mit unermübeter Xt)ätigfeit): jur 8., animi
bern, parvum nescio quid dicere. causa animi voluptatisque causa ad delicias no-
: ;

Lumpcugefiubel, homines male vestiti (fd)led)t stras: feine S. an etm. l)aben, libidinem habere in
gefletbete 9Jtenfd)cn). - homines perditi (ftfjledjtes alqa re (Sali. Cat. 7, 4); alqd voluptati habere;
©eftnbel - infima faex populi. infima plebs
übt).). (magnam) voluptatem capere ob. pereipere ex alqa
(pie ganä gemeine Volfsclaffcj.-misera ac jejuna ple- re; in deliciis habere alqd; delectari ob. oblectari
becula (ber erbärmlid)e u. hungrige £l)eil bes Voltes). alqa re: es ift meine 2., id) (jnbe meine 2. baran, ;u
Lumpeufmubel, *ncgotium pannicularium. - 2C., juvat m. infinit. (j93. versiculos scribere): bas

einen 2. treiben, ""negotium pannicularium exercere; mar feine größte ?. , er fyatte feine größte 2. batan,
*panniculos ob. pannos venditare. bafj 2C., summa illi oblectatio fuit, ut etc. (j33. ut
Lumpcnf)änblcr, *qui panniculos venditat. catuli cum porcellis luderent). - feine V. an ettooä
Lumpennmnn, *qui panuiculos ostiatim col- jelicn. f. „feine 2tugentuft baben an
unter „2tu = :c."

ligit. genluft ': auf 2. folgt Uniuft, voluptatibus nnitimum


Lumpenpapier, *charta,quae fit ex panniculis. est fastidium. —
II) Steigung, öegierbe: Btudiom
Lumpcnprctö, 2umpengelb. f.
(Neigung, Sifer). - appetitus. appetitio (baä inftiuet -

Lumperei, Bagatelle. - eine 2. fenn, nullius


f. mäfetge Verlangen nad) etuniö). - cupiditas. cupido.
rei esse. desiderium. aviditas. libido (33egierbe, f. b. über ben
lumpig, pannosus. pannis ohsitus (eig., mit Uuterjd).). - alacritas bas Slufgetegtfenn ju etmas,
Sumpen bebedt, o. Sßerf.). - male vestitus (fd)led)t a(S äBirfung bei ©efÜ^K innerer ßrafte vcvb. ala- ;

üeHetbet). - vilis ob. vilissimus (uneig. ,


feiner Ve= critas suuliumqiu". alacritas et cupiditas. - SKad)
t). Singen). - levis ob.
fd)affenl)cit und) ol)ne äßertl), allen biejen 3B2B. fteijt bog, rooju man Üuft l)at, im
levissimus (unbebeutenb, ofme inne'rn ©eljalt, u. ©enitio; ge». folgt ber ©enttt» bes ©erunbiums,
Singen u. Verf.). - sordidus. illiberalis (f djinubig -
jß. V. .umi 2eben, cupiditas lucis, vitae, vivendi.
geijig, ». SßerfJ. - Dft burd) bas Seminutiuum, jS. es fommt mir bie 2. an, cupiditas (cupido, libido)
eine Unjc, unciola: l. 2o(m, mercedula. - I. ©etb,
I. liu'capitjinvadit.aiiimumincessitm.Öenit.C'icninbii
f. Sumpengelb: l. ©efinbcl, f. Sumpengefinbel. ob. ©erunbioi: id) babe 8. ju. animus mihi est: mihi
Lunge, pulmo, pulmonea (eig.,at8 Ibeii bei Kör lubet m. folg. ^nfuiit: id) l;abe feine 2. ju je., nolo
pers).- latera, um, n. (mehr uneig., in Ve^ug auf m. folg. infinit.: ict> babe meljr 2. 5U je., malo m.
bie jum Sieben «forberlicjje Stnjirengung). - eine gute folg. infinit. id) |aoe meine gröfetc 2. baran ju :e.
:

2. Ijaben, honis lateribus esse; in clamando esse ob. bafj 2C., gestio in. folg. infinit, ob. m. folg. ilcc.
s

bene robustum (tüd)tig fdjreien fönnen): au£ voller U, oiifin't-: 2. 311 etioas gaben, alcjs rei studio ca-
289 Suftborfeit Huftfdjlojj 290

pturu esse, teneri alcjs rei studiosum, appetentem,


;
tristis], u. 9J{enfd)en u. beffen©emütf) äbtr. v. 3)in ;

cupidum esse; alqd appetere, concupiscere: grofje gen, roie üötiene, ©eficf)t, Xag). - remissus (aufge=
2. ju etroaä haben, alcjs rei studio ob. cupiditate räumt, nid)t ernft geftimmt, @gf£. tristis). - alacer
ardere, flagrare mirä alacritate esse ad alqd fa-
;
gaudio (munter, lebhaft oor Jreube, o. 3Jlenfd)en
ciendum (aufjerorbentlicb aufgefegt fenn, j$8. jum [®gflj. tristis]; beibe als" momentaner ^uftanb); oerb.
Streit, ad litigaudum): feine S. ju etroaeS fjaben, ab- alacer laetusque. - laseivus (»oll fdjäfernben 3Kutf)-
horrere ab alqa re (Abneigung gegen etroas fjaben, roillenö, 0. ^ßerf. u. 2>ingen , alä ©igenf djaft). - jo-
ja. abh. ab uxore ducenda [jum §eiratf)en]: apu- cosus. jocularis (fpafsig, fd)crjl)aft, momentan alö
gnando); fugere alqd einer ©acfje ju entjierjen
(fid) Gigenfcf)aft, le^tereä nur 0. Singen). - ridiculus (Sa
fucf)en, j23. laborem): ju etroas bekommen, alcjs
2. d)en erregenb, 0. Singen u. ^Serf., unb jroar ift ber
rei studio ob. desiderio capi, moveri: grofje 2. ju ridiculus ber, roeldjer burd) fernf)aften 2Bi§ u. berbe
etro. bekommen, alcjs rei studio ob. cupiditate ar- ©päfee baö ^roercf)fell feiner Umgebungen ju erfdjät*
dere ob. flagrare coepisse: 3mbm. 8. ju etroa§ mct= tern fud)t, im ©gftj. beä facetus, be§ fein Sßitugen).
d)en, ^mbs. 8. ju etroa§ rege machen, alci cupidita- - salsus (pifant, burd) feine pifante, anjiel)enbe 33e-
tem alcjs rei injicere; alci alacritatem studium- fd)affenf)eit beluftigenb, »oll ternrjaften , beifienben,
que alqd faciendi injicere (j93. jum Äampf, pugnan- jarf aftif d)en 2Bi^e3, o. ^ßerf . u. Singen) ; »erb. ridi-
di): bei 3imb. große S. ju etroas erroeden, alqm alcjs culus ac salsus. - jueundus (l)er jerf reuenb jouial, ,

rei cupiditate incendere: !Jmbs\ 8. jum ©einreiben frol)ftnnig, 0. $erf. u. Singen). - eine l. ©efcf)icf)te,
riermehren, ^mbrn. nod) mehr 8. jum Schreiben ma= res ridicula; negotium salsum {ein pif anter 3Sor=
eben, augere alci alacritatem scribendi: ber Sönig fall). - 3 mo f-
- machen, alqm hilarum facere (im
befam 8., noef) mefjr auf juroenben, augebatur ad im- 3lllg.); alqm exhilarare (0. Singen): fid) l. mad)en,
pensas regis animus. - Spräcfiro., Suft u. Siebe jum se hilarum facere (fid) fjeiter ftimmen); se oblectare
Singe madjt alle SDUUje unb 2lrbeit geringe, omnia (fid) ergötsen); ludere (fpielen, j33. mad)t md) V. lu-
conando docilis sollertia vincit (Man.il. 1, 93). - bie dite!): fid) aber ^jrnb. I. mad)en, alqm ludibrio ha-
Säfte (bes 3letfd)e§), cupiditates. libidines (afs SSe= bere, alqm illudere (3mb. jum Seften f)aben, oer=
gierbent: (corporis) voluptates (alä ©enufj). - ben fpotten); alqm ludere jocose (3mb. auf fd)erjhafte
Stiften fröfjnen, |icf) ergeben, libidinibus se dare, se 2lrt oerfpotten); alqm irridere, deridere (^mb. auö=
dedere; voluptatibus servire, se tradere: fief) ganj Iacf)cn, rjerlad)en, f. „Iacf)en" baä üftäljere): fid) mit
ben Säften lungeben, totum se libidinibus ob. cor- Qmb. I. mad)en, jueunde vivere cumalqo: roirrool=
poris voluptatibus dedere bie Süfte jägeln, cupidi-
: len uns beute red)t l. mad)en, roollen fjeute red)t l. fenn,
tatibus imperare; cupiditates coercere; libidines hilarem hunc sumamus diem: er roar fe()r l., ille
domitas habere. perjueunde fuit; ille nullo hilaritatis genere absti-
Suft&orfeit, voluptas. - eine öffentliche, fär bas nuit. - man fanb biefe ganjeSlusfage fel)r I., id. (quod)
SSolf Dom Staate oeranftattete 8., voluptas populo totum irrisum est. —
Adv. bilare laete remisse ; ; ;

data: öie (öffentlichen) Suftbarfeiten mürben einge= jocose; ridicule; jueunde, j53. luftig leben, jueunde,
ftelft, voluptates intermissae sunt (fär einige 3eit) laute, (tabelnb) molliter vivere.
ob. omissae sunt (fär immer). ÖU^igfcit,hilaritas; laetitia;alacritas; laseivia
Suftbirne, f. Sufjfoirne. (f.
„luftig" bie 2lbjectt.).
1. lüftern, nad) etroas, appetens, cupidus, avi- ifufti(jutad)cr, homo jocosus, ridiculus (einfpa-
dus alcjs rei. - nad) etroa£ l. fenn, aud) appetere fuger Sienfd) „luftig" aber bie SCbjectt.). -
äbl)., f.
alqd (naefj etroag Verlangen tragen)-, concupiscere coprea (eine 2lrt Hofnarr, ber gemeine 3Bi£e mad)t). -
alqd (nad) etro. Segefjren f)aben). - nad) etro. I. roer= sannio(^ßoffenreifeer burd) ©eberben u. äbl).).- scurra
ben, alqd appetere ob. concupiscere coepisse; de- (ber Suftigmad)er feinerer 2trt, 9Bi|bolb au§ ©itelfett,
siderare alqd (nad) etro. mit ©efjnfucht verfangen): an ben Safein ber reichen 9iömer unter bem Samen
ein l. (roolläftiger) 9JJenfcf), homo libidinosus. ^ausfreunb 2c. fid) einfinbenb).-maccus (ber^arlefin
2. (iiftern; es lüftert mid) nad) etroas, appetens in ben atellamfchcn ^3offenfpielen, nad)Diom. 488 P.).
sum appeto alqd (id) trage Verlangen nad)
alcjs rei. öuftigmor^|Crci,scurrilitas.- dicacitas scurrilis.
- cupidus, avidus sum alcjs rei
etroas ;. (id) l)abe ifuftjatjt», *venatio voluptatis causa instituta.
Segierbe nad) etroa3). - coneupisco alqd (id) fjabe „oagboergnägen". - eine S. aufteilen, *vena-
!ßgl.
-Begebren nad) etroas). tionem voluptatis causa instituere.
Süftcrnfjcit, cupiditas. cupido (Segierbe äbf)., yuftfompf, f. Suftgefed)t.
rei). - libido ((belüfte
nad) etroas, alcjs |. Vüftliufl, bomo voluptarius (©enufimenf ch äbf).).
Snftfoljrt, gestatio (als <Spajierfar)rt ju SBagen - homo libidinosus. homo libidinibus ob. corporis
ob. ju Schiffe;.- vectatio (als ©pajierfafjrt juäik- voluptatibus deditus (ein ben Säften beä gleifä)e3
gen).- *itcranirni voluptatisque causa Busceptum ergebener ÜJcenfd)).
(größere Jährt, Seife jum Vergnügen). - eine S. aufs ifuftort, locus amoenus (ein angenehmer, reijen
Sanb machen, excarrere ras: Suftfaljrteu mad)en, ber Ort äbf).). - * locus, quo homines voluptatis
volu buc ataue illac vectari. cau 1 'oiivcniuiit (5öcluftigung§ort). - ein öffentfi
Suftflortcn, 1 ii idariam (als gräner, mit grünen- d)cr S., ein S. fürs publicum, locus ad populi otium
ben Räumen befe&ter s^(a^. - liorti (als aus niedre- dedicatufl. |
fat)rt.
ren, mit einem jjoune 2c. umgebenen £artieen befte ifuftüortic, excursio. - 8. ju Ziagen, f. Suft
- Vuirgärtncr, topiarii üuftreife, *iter otiosum; ^'itcr animi ob. voln-
SuftgcKd)!, certamen ladicrum; rimalacram ptai Busceptum: eine 8. tnSSluSIanb, pere-
i

iae. grinatio otiosa. - eine 8. madjen, 'voluptatis ober


Suftfjain, ricinus, oris, ». - ifufttjaue», villa animi causa iter facere; ins 2lusfanb, "Voluptatis
s

(Sanofjausi. - diaeta [Slana. Qtartenfahm). ob. animi causa peregriuari.


luftig, liiiarus. hilaris (Reitet geftimmt, fro.j ge- iJuftreifcnbcr, *otii causa iter faciens (um feine
launt, d. IRenid)cn u. beffen ©emtitfj [0g freie „-Jeit }ti geniefen Bleifenber). - ex commodo mi-
u. jroar forool)l v. momentanen guftanbe, grans (ein nad) 8equemUd)feit Scifenber).
als d. bletbenoer Gtgenfchaft; übtr. 0. Singen, roie ifuftrttt, vectatio.
ifllienc, <4eftd)t, lag ioig aufgeregt |©gfl;. Vitftfd)iof;, bes .Honigs, etroct * villa regia.
«totg«*, M\t)Aat. J&anora. i8o. II. 'Äuit. VI.
10
291 Suftfptel madjen 292

Sttfitfptel, comoedia. - fabula Atellana (atelfa= 8lt£U3arttf e(, res ad luxuriam pertiuentes (in
s
nifdjeä yJoffenfpiel ber Jtömer). Sejug auf Ciffen u. £rinfen, auf Schlemmerei). - in-
Suftfpiclbic^tcr, f. Homifer no. I. strumenta luxuriae. invitamenta ad luxuriam (alä
ünftttmlfc, luäfbdjen, nemus. SRittef, itnreijungömittel jur lleppigfeit u. 2cfjroel=
(ufttuanbcfn, ambulare. - ire, an einem Orte, gerei). - uitidioris vitae instrumenta, n. pl. (als
alqo loco (gefjen übt)., $8. Hör. sat. 1, 9, 1 ibam JJiittel §um feinern Seben). - merces delicatae. deli-
s
:

forte via sacrä). [Studiosus. ciae. res delicatioris usus (al3 ©egenftänbe feineren
t'ntljcvrtncr, *Lutheranus; *Lutheranae legis Seben3genuffe§, ©alanterieartifef, =roaaren).
i*utJ)crif d), *Lutherauus. - i. roerben, *legem Su£u3gefäfte, delicatioris usus vasa.
Lutheranam sequi (oon einem (Sinäelnen) *sacra •,
Sugudgcgcnfth'nbc, f. SujuSortitel.
a Luthero instituta suscipere (oon einer ganzen ®e= iüurutfgefct)}, f. 2fufroanb3gefe£.
meinbe). Vujcitcmöbeln, delicatioris usus supellex. -
2lttl)ertljttm,*lex Lutherana (a(§ Sefjre). - *sa- supellex non ad usum, sed ad ostentationem com-
cra a Luthero instituta (in Sejug auf ben äußeren parata (iprunfmöbefn).
©otteöbienff). Vur,uChmarcn. f. Suruöartifef.
lujuriöö, luxuriosus (üppig, luj:. im Übeln 2uscrn=ffee, *Medicago sativa (L.).
6inne). - delicatus (fein, jur ©emädjfidjfett bes> £e= ilfyva u\, f. Saute k.
ben§, nidjt ju ben nötigen Sebcnäbebürfmffen ge^ St)rif, poema melicum (alä Sieberbidjtung übt).).
Ijörig). - mollis Croetd)Iid)). - sumptuosus (»tel 2luf- - poesis amatoria (afö 2)idjtung3art, bie bie Siebe
roanb mac^enb, $8. domus). - I. Äleibung, cultus jum 33orrourf fjat).

effusior (ju prächtige) cultus luxuriosus (üppige). -


-

, Stjrif er, poeta lyricus. - poeta melicus. audj bi.


Adv. luxuriöse; delicate; molliter; Derb, delicate melicus (Sieberbidjter übi).). - bie Stjrtfcr, lyrici.
ac molliter (alle brei 393. vivere). melici (alle nadjaug.; bei Cic. de or. 55, 183 noü)
Sltr.uS, luxus. luxuria (bcr S-ujuo af§ Ueppig umfcfjr. burdj poetae, qui kvqixol a Graecis nomi-
feit, erftereä objectiü ats> §anblung u. ßuftanb, Ie§= nantur); aud) qui carmina ad lyram composuerunt.
tereö fubjcctio a(§ ©eroofjnleit, ©djlcmmerei, ©cijrocl- liU'iich, lyricus {kvQix6q).-me\icoB(fisXix6q).
gerei). - cultus effusior (alei übertriebener 2lufroanb - f. ^oefie, t. Sidjter, f. Syrif. Sariter: 1. $ebicfjt,
in Äfeibung u. §ausratfj). - cultus delicatus. deli- poema (carmen) lyricum ob. melicum; im ißlut. aud;
ciae (im befferen ©inne, 2ur.u§ in 33ejug auf feine bl. lyrica; melica.
u. elegante ftfetbung u. Wöbein).

m.
ajldfll, f.
2M. (baZ foü meine ©orge fenn): mad;e fort! agel festi-
maa%, f. Wa% na! (eife!) perge! (faf;re fort). - bie ©efanbten ma
Macavoni, *co!lyrae Italicae.
s
d)en, bafj fie nad) Slfrica tommen, legati in Africam
macavomfdjc 33erfe, *versus verbis Latinis et maturantes veniunt: er mad;te, bafj er nad) ;)iom
Italicis mixtis facti. lam, Romam proficisci maturavit. - er roivb eä nidjt
mrtrf)cn, I) ^anbeln, rotrfen, übi). in einem tljäti» fange mel;r madjen (roirb balb fterben), exigaa in
gen guftanbe fenn: facere. - agere (»gl. „Imnbctn" spe trahit animam (er fjat roenig «Hoffnung }um9Cuf
u. „tfjun" über ben llnterfdj. von fac. u. ag.). - roaS fommen, 311m ©enefen); jam auimam agit (er liegt
macfjft bu? quid agis? quam rem agis? quidfacis fajon im ©terben). - baä roirb fidj fcfjou alleä m.,
ob. instituis? (roaä tfjuft, treibft bu?)-, quid agis? erunt omnia facilia.
quid agitur? ut vales? (roie gefjt e3? rote befinbeft II) (jeroorbringen: a) übl).: facere. - conficere
bu bid)?): roaä roittft bu madjen? quid ineeptas? - efficere (3U ©tanbe bringen, fertig madjen, jurocge
roaS roirb er mit mir madjen? quid mihi faciet? bringen). - creare (erfdjaffen, bef. won Wott 11. bcr
quid me faciet?: roaS foll iaj mit il;m maa)cu ^ilnn 3Jatür). - bu roirft ctroaö barauö madjen, tu facies
tl;un)? quid illi ob. illo faciam: roaö roirb man mit ut sit ob. sint aliquid: mit ®eß> ift 2lUeä }U in., om-
mir madjen? quid de me riet? maefie mit mir, roaö
: nia pccunifi effici possunt. - )tl ctmao gcntacfjt ob.
bu rcillft! utere me, ut voles! (gebraudje mia) nad) roie gemadjt, b. t. oon Kotut gefdjaffen, geeignet, ad
belieben): ftct;e, fo madjt man (er, fie) cS mit mir alqd factus; alei rei ob. ad alqd natus; uerb. alei
täglidj, on, haec egoquotidie patior: Denn roie mit rei ob. ad alqd natus factusque (®gf§. in 93e3ug
ben ©innen, fo madjen fie cs> aud; mit ben übrigen auf ißerfonen, ad alqd doctus ob. institutus). - ein
Singen, ut de sensibus, item faciunt de reliquis. - gemadjter (DOHIontmener) gelbljerr, imperator fa-
eä mit %mb, rool;l madjen, bene facere alei consu- ctus (®gf(J. rei militaris rudis): eine 3U111 .v)interl)alt

;

lere alcjs rebus ob. rationibus (auf ^inb'j. SSoct^eil toie gemadjte QJegenb, loca insidiis uata. b) in
ac. feljen): 3fmb. mit fid; madjen (äffen, waä er luitl, Der ätrüfjmetif: facere (f. Gell. 1,8,5: at Lais/<c-
sc totum (ledere alei: eö madjen roie^mb., imitari Qiaq dpax.uäq poposcit-, hoc facit nummi nostra-
alqm (iljn uadialmum); auetore uti alqo (ftd) i()ti jum tis (nad) romtjdjcm ®e&e, nadj römifdjer SBa^rung]
SBov&ttbe 2C. roäf;lcn). - roao fonnten roir madjen ? denarium cleceni milia. Col. 5, 1, 6: quae utrae-
quid facere poteramus?: roaä ift }u madjen? quid que suuiniae in se multiplicatae faciunt pedum vi-
faciendum est? aud) b(. quid?-, bcr ftillc ©eban!e, ginti octo milia et octingentos). -efficere (au3ma=
roaö fie gemadjt l)iitteu, tacita cogitatio, qnidnam djeu). - esse, fieri (Betragen, f. Col. 5, 2, G: has
egissent: Ijier ift nidjto 311 maefien, actum est; acta, duas summas in semultiplicato, quinquagies ceu-
transaeta sunt omnia: laf; mid) nur madjen! rem leni fiimt quinque milia. Ilorum pars dimidia duo
ipse conticerc possum! t,id; braudje feine föülfe); sine milia quingeni, quae pars jugeri unciam et scri-
nie! (jlöre mid; nidjt); hoc mihi cuiac ob. cordi erit pulum efjictt; u. Cic. Verr. 3, 4 J, 116: professio (
293 madjeit Wlaä)t 294

est agri Leontini ad jugerum XXX milia. Haec f;em ilßertf; non facere (feinen
galten); alqd flocci
sunt ad tritici medimnum XC, id est tritici mo- j-tod'en roertfi aefiten);alqä re non moveri (über etro.
dium ijxl milia). Sßgl. „SJfcil". - eins u. eins mad;t niefit betrübt, beftürjt roerben, jSÜ. jacturä); alqd ne-

^ioei, jroei it. jroei macfit oier, unum et unum duo, gligere (nid;t beaefiten); de alqa re non laborare (fiefi
duo duo quatuor (Augustin. conf. 1, 13 extr.).
et um etroas feine grauen §aare roaefifen (äffen): \id)
— o) Qrammatif facere. - aper macfit (im
in ber : aus einer <3peife 2c. iriel m., alcjs rei esse appeten-
öenit.) apri u. pater patris, aper facit apri et pa- tissimum ob. avidissimum: nicht oiel ob. niefits, non
terpatris: ber (jtenitio (oonUlijres u. 2fcfiilfes) macfit esse alcjs rei appetentem: id; madje mirgdrnid;ts
Ulixi u. Achüli, genitivus Ulixi et Acliilli facit : aus bem ©elbe, peeunia mihi levissima est: id; mad;e
cado macfit im Tempus Präteritum cecidi, cado fa- mir nid;t uiel ob. nidjtsä baraus, ob ober 2c., haud . . .

cit praeterito tempore cecidi: roie macfit progenies multum ob. nihil ad me pertinere credo, utrum . .

im (SJertitit) ©tngularis ? quid progenies genitivo an etc.non multum ob.


; nihil meä interesse cre-
singulari facit? do, utrum ... an etc.: id;
roeifs ntdjt, roieüiel bu bir
III) Qmb. ob. etro. ju etro. mad)en = beroirfen, bafj baraus maefift, hoc quanti tu aestimes, nescio: id;
3mb. ob. eine8a<fceetro.roirb,a)=einfe|5en, ernennen: maefie mir nid;ts, niefit bas ©eringfte baraus, rem
facere, instituere (einfe^en), creare (ermäßen) alqm flocci non facio; rem nihil habeo. c) norftellen, —
mit folg. 2lcc. beffen, ^mb. gemad;t, eingefe^t
rooju barftetten: alcjs partes agere. alcjs personam susti-
sc. roirb (j23. 3mb. jum 6rben machen, heredem alqm nere ob. tueri (Qmbs. Stolle fpielen auf bem Xf;eater).
facere, instituere). - *alcjs nomini titulum alcjs - agere alqm (übfi. fiefi benehmen roie 3'nb.). - si-
addere (ben Xitel fo u. fo geben, j33. jum ftatfi, ti- mulare alqd ob. alqm (ftcfi ftellen, als ob man etro.
tulum consiliarii). S5g[. „ernennen, erroäfilen". b) — roäre, $ß. ftcfi arm mad;en, sim. paupertatem: fid;
= oinb. in einen $uftanb oerfetjen mit Sfbjectioen, f ranf mad;en, sim. aegrum). - fiefi rei(| maefien, ver-

meiere bie 2frt bes ^uftanbes angeben: facere, effi- bis se locupletem facere.
cere, reddere, habere alqm ob. alqd mit folg. 3tcc. IV) fiefi an etroas maefien, aggredi alqd ob. ad
bes }$räbicats, rooju man gemacht roirb (boeö mit bem
v
alqd. ad alqd se conferre (§anb an etro. legen, etro.
Unterfcf;., baß fac. u. efi. = an einem ©egenftanb beginnen); accedere ad alqd (in feinen Sefttf ju be=
einen geroiffen ^uftanb fieroorbringen, redd. = in fommen fuefien, $8. ad haec bona): fiefi rafd; an et=
einen geroiffen $uftanb üerfetsen, ben bisherigen $u= roas maefien, alqd arripere. - fiefi an 3>mb. maefien,
ftanb neränbem, nur mit 9iücffid;t auf ben »orfier= alqm adoriri (im 2Ufg.); alqm aggxedi, petere (in
gefienben, nun anbers geroorbenen guftanb, hab. = feinbfiefier 2lbficfit, if;n angreifen)-, alqm adire.ad
machen u. erhalten, ',33. ^mb. untauglta) maefien, alqm alqm se convertere (in freunbfiefier, fiel) an S'Nö.
inutilem facere [j33. uon einer äBunbe]: ^rob- Keffer roenben).
matten, alqm meliorem reddere: bie 9Jtenfd)en aus aJta^Ctlo^ltt, manus pretium.
roilben ju fanften machen, homines ex feris mites Wladfyt, I) Äraft, pfir;fifd;cs Vermögen: vis. - opes
reddere ob. homines feros mites reddere: bas SDceer (pfinfifefics DJlittef). - nervi (bie 9Jiusfeln, als ©i£ ber
unfiefier machen burefi etro., mare iufestum facere pfinfifefien Äräfte). - bie <?onne bat M., sol lumine
ob. habere alqä re: 3 mö \<fy* unglücflicö machen - ipso valet: bie ©onne fiat fefion mef;r 3R., sol fortior
burefi etro., alqm miserrimum habere alqä re). - est: ber 3Jlonb fiat nid;t fo »ief 3R., non habet tan-
Dft ftnb SBenbungen mit anbern Serben anjuroen= tum virium luna. - mit aller 9K., omni vi; summa
ben, jö. alqm instituere ad mit 2lcc. ©erunbii (burd; vi omni ope ; omnibus viribus ob. opibus ob. ner-
;

llnterroeifung ju etroas machen, j33. si quem plane vis; omnibus viribus atque opibus; omnibus opi-
rüdem institui ad dicendum velim, 511m Siebner ge= bus ac viribus; omnibus opibus ac nervis; f. auefi
macfit roerben). - alqm informare ad alqd (burefi 23il^ „aus alfen Äräften" unter „Äraft": äffe 2ft. anftren=
bung ju etro. maefien, j33. eae artes, quibufi aetas gen, ftcfi mit alfer 301. bemühen, omnes vires ob. ner-
puerilis ad humanitatem informari solet, jum ge= vös contendere; summa ope niti ob. eniti; omnibus
bilbeten 2Jienfcfien gemaefit roerben). - redigere in ob. viribus elaborare: fid) über 9Ji. angreifen, sesupra
ad alqd (in einen ^uftanb, eine Serfaffung terfefjen, vires extendere. v
j93. Aeduos in servitutem, ju Sflaoen: Galliam in II) Vermögen, etroas ausäufüf;ren: potestas (bas
provineiam ob. in formarn provinciae, jur ^rooinj: Vermögen ju etroas übf;.; bann bie ©ctoalt, in ge=
dcatricei ad planum, eben maefien: alqm ad despe- s
roiffcn J5erfiättniffen als §err j« fcfialten u. ju roal=
fcionem, oerjroeifeln maefien), u. bgl., f. ©enffert's ten, roie man es für gut fiält). - arbitrium (bie ^rei^
^atäftra (Somment. tu ¥1,19,7 u. in btefem |>anbn)b. f;cit, freie .§anb, etroas ju tl;uii). - imperium (bie
bie bei „maefien" ftefienben 21 bjectioa u. Subftantina. §ecrfcf;ergeroaft, Souoeränität, fei es nun in ^ßrioat-
- _•: mufj a6er auefi „machen" mit feinem ^kcibU nerljältuiffcn, 0.
im §aufe, ob. in ©taatsoerbütt =

cats Jkc. im Siatein. burefi Gin Serbum ausgebrürft niffen, *iö. in ber ^ßrooin,;). - facultas, copia (Xl)im
roerben, j33. ^mb. läcficrlicf; m., alqm deridere: gleicfi lid;feit ju etroas, f. „(yclegealjett" bas Scäljcrc). - vis.
m. aequare: etro. (ein Unglücf 2c.) ju bem feinigen
, vires (bw Ätaft, ©eroaft einer 3acf;c). - effectus (bie
m.,alr^(l commui Cic. deamic.ö^^fynb- SBirlung einer Sad;e); ucrl). vis et effectus. - ma-
mutfiiger m. alqm confirmare: einen Crt gangbar
, gnitudo (bie 93ebeutcnbl;cit, (^rö);e einer Qad)c, j'ü.
maefien, f. gangbar. - (Stroas aus 3mb. machen, alqm Di'o üjinbes, venu). - bie ausübenöc 21t., jus omnis
pulchre erudire (ifin gutcrjicbcn;; alqm produi im (j35. ift in 3mbg.penes alqm est).
.vjanben,
ad dignitatem (ihm emporhelfen, f. beförbein). - nid - bie y)t. ber Umftetnbe, rerura natura, quae poten-
aus ^ntb. m.,alqm ra iocfi frfjätjenj; mul- tisflim burcl; bie it.
s
ber Uinftänbe (genotfitgt),
tnm alei biboere < oiel auf 3mb. geben;-, alqm colere f.
v
notl;gebrungeit: bie JJtad;t bei ©croiffcnS, ber 9teue,
(ocrec)ren): ftcfi nid)t uict ob. gar'nidjtö au9,V"o. m., poenitendi: bie SW. ber 3ßaf;rl;eit,
ring fcöäoen)-, alom contemnere veritati (dres WB. repulsus veritatis viribus, roiber«
Cocrac^ten): fiefi aus etro. uict m., alqd n legt burefi bie .Ue. ber aBo^r^cit): bie 3Jc. ber »ereb
frorfi fcfidi3cnr, alqd in honore habere [amleit, vis ob. effectus eloquentiae. - ei ftcijt ctiuus
(in Crbren fiatten;: fta) aus ,Vno.nia)to mv alqm flocci In meiner potestate ob. in mea ma-
JJ2., alqd in mea
001 fia) aus etroaö niefit uict ob. nubto m., nu est ob. positum est; alqd in mea potestate ob.
alqd baod in magno pretio ponere '
niefit oon gro in me sitinn ei 1 jalcj rei potestatem babeo(icfi i)ab<:

10*
295 3Jtad)t mädjtig 296

Tl. über etroas): es ftef)t nicfjt in metner (uttferer) 2Ji., aliqua externaadoriretur,b.i. eine ausroärtige Tlatfyx
non est in potestate nostra: es ftel)t nierjt meljr in angreife).- potentia (2)tad)tl)aber, f.Quint. 12, 10, 13:
meiner Tl., mihi non est integrum: es ftebt nietjt adulatores praesentis potentiae). - civitas ^Staat).
mef)r in meiner 33t., ju ic, non jam mihi licet neque - prineeps (gürft, Äaifjt.). - eine bösere 3R., deus.
est integrum, ut etc.: roenn es in ttjrer Tl. geftan= dii (ein ©ott, bie ©ötter, 3S. etro. für bie SBtrfung

ben bätte (b. i. roenn fie es Dermoa)t tjätten), si pos- einer t)ö()ern Tl. erflären, facere deum alcjs rei e£
sent. - über üeben u. 2ob Tl. fjaben, potestatem vi- fectorem, deos alcjs rei etfectores): bie f)immüfcf)en
tae necisque habere: 2llle, über beren Seben ein sÄn= 9^00)16, numina deorum: bie europäifd)en Tlätyte,
berer 351. f)at, beren Seben in eines 2Inberen Tl. ftet)t, *principes ob. civitates Europae.
omnes, quorum in alterius manu vita posita est: IXRaiitfQcbot, imperium. - bas Tl. ergeben Iaf=
Tl. ju etro. 3mbm. geben, alei alcjs rei potestatem fen, bafj 2c., imperare, ut etc.
ob. copiam dare, concedere, deferre: iaj fjabe Tl. 9Jtad)tf)aucr, dominus (§err, ©ebteter). - prin-
gu etroas, mihi data est potestas ob. copia alqd fa- eeps (rfürft, Äaifgt.). - rex (Äönig). - ber Tl. im
ciendi: bas ©elb fjat bie Tl., uns niete ©enüffe gu Staate, qui summam imperii tenet; penes quem
oerfebaffen est peeunia effectrix multarum volu-
,
est omuis ob. summa potestas: bie 9Kact)tf)aber in
ptatum: es Ijat etro. feine Tl., alqd vi ob. effectu ber Stabt, qui civm summo iinperio et potestate
caret: Smbm. bie 2Jt. netjmen, alei potestatem adi- versantur in urbe (als Beamte); prineipes (bie Sor= s

mere: bem %obe bie Tl. nehmen, *vim ac jus morti nehmen übt).) potentiores (bie Ü)tä(|tigeru) Sd)meid)
; :

demere. ler bes gegenroärtigen Tl., adulatores praesentis po-


III) Vermögen oiel ausguriebten, a) im «Staate, als tentiae (Quiut. 2, 10, 13).
(Staatsmann: potentia (übb,. bie Tlad)t, bie man in SOJftrfjt^flbcrftcHc, imperium; summa imperii.
Jpänben fjat u. burd) bie man niel ausrichten fann; mächtig, I) Tlaa)t u. äufsere Tlittel fyabcnb po- :

in 33egug auf ben Staat, ber politifcbe (Sinflufs, ben tens (ber Tladjt Ijat u. fie ausübt). - pollens (Der
Smb. beft^t, er möge nun burd; SMfsgunft oö. Glien^ an Kräften u. 2)titteln fjat i\bl).); oerb. po-
3ieia)tt)um
ten, burd) $erebfamfeit ob. ©eroalt ber SBaffen, recftt= tens pollensque; pollens potensque. - opibus Va-
lieft ob. unrecfttlid) erroorben fenn). - opes, um, f. lens, opulentus (ber 3teid)tt)um an .spülfsmitteln, an
(bie 2Jtittet, ipülfsmtttet um oiel ausguridjten; bie
, ©elb u.©ütern, Tlaa)t u. ©influfe befifet). - opibus
$ieloermögenl)eitburd)^nfefjen,3Jca<ftt, ©eroalt, Stteid)= firmus. aud) bl. firmus (öurd; feine 9)httet fcftftefjenb,
tljümer).-opulentia (ber Jteicfittjum an §ülfsmitteln, ftarf). - amplus (in roeit. 58eb., non großem Umfang,
an ©elb u. ©ütern, Tlad)t unb ©influfj; biefe beiben anfefmlicb, übt;., g33. Staat, §aus). - magnus (groß
aueft oon ber 3Jiac^t eines Sotfes, Staates, roäfjrenb übt)., 3S. £>eer, äBinb). - fortis (ftarf, $8. jam for-

potentia nur oon ber -Jftacbt eines Singelnen im Staate tior est sol). - latus , crassus in. 2lcc. (fo u. f breit,
flehen fann). - biefe fo grofjc 3)1., haec rerum tanta bid, als t. t. bes Bergbaues). - fefir m., praepotens;
potentia. - 93t. erlangen, gu Tl. gelangen, potentiam, praepollens potentissimus opulentissimus magno
; ; ;

opes consequi; potentem esse coepisse (anfangen imperio praeditus (als Sefe^lsfmber, f»ot)er Staats^
mäajtig gu fenn): gu großer Tl. gelangen, inmagnas beamter): m. unb blüljenb ob. angefeb,en, potens et
opes crescere: grofje Tl. fjaben, multum valei'e ob. florens. gravis et opulentus (betbe 0. ^erf. u. Staa
s

posse maguas habere opes ; in magnis esse opibus ;


•, ten); amplus et florens (o. Staaten): m. 311 x.'anDe,
opibus valere: fo grofje Tl. fjaben, tantum vaiere pollens terra ; qui copiis pedestribus valet m. 3ur :

ob. posse: Tl. u. perfönltdjes 2lnfe()en t)aben, opes See, pollens mari; qui classe valet. - ein m. König,
et dignitatem tenere: ^m^ö. Tl. befeftigen u. ner= rex potens ob. opulentus; rex firmus opibus: ein
gröfjern, alcjs opes firmare atque augere: bie Tl. m. 3teic6, regnum opulentum: ein fer)r m. ©efdjlecfjt,
jgmbs. ob. eines Staates erfeftüttem, alcjs ob. alcjs gens praepotens. - bie 9Jcäd)tigen, potentes, qui opi-
civitatis opes coneutere: ^ntbs. 2)1. brechen, alcjs bus valent (übb,.); optimates (imStaate): bie2)cäd;ti
opes frangere ^nros. 2Ji. fteigt, roäiftft, alcjs poten-
: geren, potentiores; qui majores opes habent: bie
tia crescit; alcjs opes creseunt (@gfj$. alcjs opes Sftädjtigen ber @rbe, qui magnam inter homines po-
seneseunt, fie nimmt ab). — b) im Kriege = §eeres= tentiam adepti sunt. - mädjtig fenn, potentem es-
maeftt, ob. bie Gruppen, roetdje fola)e bilben: opes se, largiter posse. opibus valere, pollere, opibus,
(bod) nur ba, roo ber 3fl)g. leidjt ergiebt, bafj £rup= armis et potentia valere (0. ^ßerf. :c.); himine ipso
pen gemeint finb).-copiae. vires (Streitmittel, «madjt, valere (o. ber Sonne): fefjr m. fenn, maguas opes
=fräfte). - exercitus (§eer, ro. »gl.). - manus (2Rann= habere, copiis et opibus afrluere (u. s4>erf. 2c.): 3ur
febaft, Gorps übt).). - eine copiae ma-
grofje 3Jcad)t, See, plurimum mari valere. permultum classe ma-
gnae, maximae; exercitus magnus ; manus magna: ritimisque rebus valere (o. ^erf. jc.). - mächtig roer-
eine geringe Tl., copiae exiguae exercitus parvus ; ;
ben, potentem esse coepisse. —
Adv. valde (ftarf,
manus exigua: 2Ji. ju Sanbe, jur See, f. Sanbfjeer, febr). - vehementer (l)eftig). - mäcötig (mit mdd)ti=
Scemadjt: bie gefammte Tl. ber Körner, quidquid ger Stimme) fdjreicn, magna voce chunare: m. an-
Romanarum virium erat: bie ganje 9JI. ber sJieroier gießen, allicere et attrahere. —
II) tteberlegenfjeü
befteljt im JufU'olf, Nervii quidquid possunt, pede- Imbcnb über etroas: potens alcjs rei (»err über et=
stribus valent copiis. - feine Tl. sufammengicljen, roas). - alcjs rei peritos. gnarus, sciens (einer Sadjc
omnes copias in unum locum contrahere ob. coge- funiig). - feiner felbft ob. feiner Sinne m. fenn, po-
re; exercitum in unum locum cogere; vires undi- tentem sui ob. mentis esse; compotem esse sui ob.
que contrahere: eine Fjinlängltcrje Tl. jum Mampfe mentis ob. animi; in potestate mentis esse: feiner
gurücHaffcn satis virium ad certamen relinquere:
, felbft ob. feiner Sinne nidjt in. fenn, sui non poten-
feine ganje Tl. aufs Spiel fc^en, universas copias tem ob. sui impotentem esse; sui non compotem
beUorumdiscriminJ objicere: tm 38ertrotten auf feine esse; aud) non apud so nor 3 0l u P rae
esse, |S8.
'

(grof;e) Tl., fretoß aumero copiarum Buarum. Iracundia (Äomi!.). - feiner Sprodje u. Citren nid)t
IV) ein äBejen, roekbeo äJtacji bat: vis (aeroaltfam melii 111.non Lingua, non auriluis competere:
i'eini,

nerfal^renbe 9)Jad)t, ©eroaltntadit, f. Nep. Ale. 3, 3: Eaum nodj in., oculis si-
feiner Saugen u. S3efhtnung
ne qua repentina vis in civitate exsisteret, quae mul ac mente turbatus. - einer Sadu' in. (= funbig)
libertatem opprimeretpopuli: u. non einem Staate fenn, f. „Äenntniffe baben in etro." unter „Kenntnifj
als feinbl. ©eroalt, Liv. 1, 17, 4: ne civitatem vis no. II, b": einer Sadje (Sßiffenfcfjaft) gat^ m. roer =
297 attädjtigfeit SJlagenbrüdfett 298

ben, alqd haurire (f. Tac. dial. 31 ): ganj m. fenn, Wnbdic«tfrf)rtttt r *verecundia virginea (bie
alqd hausisse (nad) Tac. dial. 31); alqd ut säum <5d)am ber 9JJäba)en). - vereeundia virginalis (mäb-
possidere (f. Cic. de or. 1,50,218): ber latetnif d)en d)enbafte ©d)am eines" SltonneS).
©pradje m. fenn, Latine scire ob. doctum esse (übh. Wtöbdienfdlttlc, *schola puellarum.
Äenntnifj non berfelben Ijaben); Latine loqui (tatet» SOWÜNÄettj d)UÜcb,tev, *praeceptor puellarum.
nifdj fpredjen); *linguä Latinä commode uti (fertig 9JläbdjcnuntCtnd)t, *institutio puellarum. -
tat. fpredjen): bcr fatein. (Spraye nidjt m. fenn, La- Tl. geben, *puellas bumanitate et doctrinä insti-
tine nescire (im 2tllg.); Latine non loqui (nidjt la- tuere; *puellas docere literas.
tetn. fpredjen fonnen): beiber (Sprachen fo fefjr m. SUlöbC, vermis. vermiculus (im 2111g.). - tarmes.
fenn, bajj :c, tantum uträque linguä valere, utetc: teredo (gleifcfjtnabe). - ntabig, verminosus.
ber latein. ©pradje fehr m. fenn, Latinä linguä ex- Wabouna, *mater saneta dei.
cellere: oieler (Sprachen m. fenn, multas linguas in- AUai»onucnbilb, *simulacrum matris sanetae
s

telligere. Mariae. - gemaltes», *mater saneta pieta.


ajiödjtigfcit, bie, eines 33ergtr<erfe3,ubertas me- iWaqrt^iu, borreum (3>orrat()ä^au§ im 2111g.). -
taili.- bie Tl. eines SergroerreS uttterfudjen, explo- horreum publicum (alö ©taatäeigentlnmt). - fru-
rare, quae ubertas metalli sit, mentum publicum (auf Soften beö (Staates aufge=
titacfltloc*, impotens (otjne auäübenbe Sftacht). - fpeid)erteS (betreibe). - receptaculum alcjs rei (Ort,
infirmus opibus (idjroad), hiuftdjtlich ber Mittel u. reo man je. beponiren
etroaS, tote SBaaren, ©etreibe
Äräfte). - $}lad)tlo)igfeit, ettoa *infirmitas opum. fann)-, ogl. „Äornboben". - 5Kagajine anlegen, bor-
9ft aditf pvuct), arbitrium (bef. eines" ©a)ieb3rid)= rea aedificare (23orratl;sl)äufer bauen); fruges ser-
ters). - *sententia pro auctoritate lata (im 2Wg.). vare per multos annos (bie gelbfrüdjte oiele Jab^re
- einen Tl. tlmn, auctoritatem suam interpoliere; b^inburd) aufgeben): an beftimmten Orten SRagajine
*rem pro auctoritate decernere. anlegen, horrea certis locis constituere: bie 3Jlaga=
SUächtftcliuncj, potestas. jirte öffnen, horrea aperire: ben %titib non feinen
Wacfttüollfornntctthctt, auctoritas (2lutorifa= ÜUlagajtnen(b. i. iljm bie 3ufui) r ) abfd)neiben, hostem
tion ;u et»., ',53. leguni dandaruni). - potestas (mv-- intercludere commeatu; hostem ab re frumentaria
umfd)ränfte @eroalt, 3:8. eines (Statthalters). intercludere ob. re frumentaria exeludere.
9)}ad)ttoort, 'verbum grave. - ein Tl. fprechen, 9Jiogasinfd)Htffel, clavis horrei.
imperiose edicere. ^{aqa,^infcf)reibcr, *ab horrei rationibus.
9)tod)h)crf , opus. - ein elenbes Tl., opus vile. Xftaqa^m\>cvtoaltct , horrearius (JCt.). - ob.
s

macvobiotit, 3Jkfrobiotif. umfd)r., is cui frumenti publici cura mandata est.


f.
yjlaculatuv, chartae ineptae (Hör. ep. 2, 1, 2)iagb, f. SRäbcöen no. II, b.
270). - ^ur Tl. roerben, inter Chartas ineptas refer- SRägbeatöeit, anciliare artificium.
scribere libros ob. (»one. Stdjter)
ri: Tl. fdjreiben, WJttflbefaminci*, *cubiculum ancillarum.
carmina, quos ob. quae legivnt cacantes. iVläiibclobtt, *merces ancillae ob. ancillarum.
$yiaculatuvboqcn, Charta inepta (Hör. ep. 2, aJJägbeftubc, hJOtjnuttg, *ancillae ob. ancil-
J, 27o. larum cella. - Wöcjblcin, f. aJldbd^en.
SWabumc, lame. f. 9)tagen, stomachus (eig., ber ©anal, melier bie
9Wäbd)Ctt, L im 2lllg.: puella. - virgo (Jung- ©peifen auS bem 2Jtunbe in bie 9Jiagenfammer fül)rt;
frau). - em fleines Tl., puella parvula (übt).); puella bann audE) biefe Kammer mit einbegretfenb für alle
infam (als Keines ßmb): ein nieblidjes ob. (nerädjtl.) s
-ßerbauungStoer!jeuge im tr)terifd)en Äörper pfam=
ein unbebeutenbes Tl., puellula; virguncula: ein Tl. men; bab,er audj bilbl. = ©efcbmacE). - ventriculus.
non jtcet, brei, tier %ab,ten, bima, trima, quadrima: venter (bie äUagenlammer, roelaje bie burd) ben sto-
ein fieincs Tl.»on jroei, Drei, oter Sahren, bimula, machus b,erabgefüb,rten ©peifen aufnimmt; venter
triraula, quadrimula: als Tl. non neun Jahren, no- aud) = Seib, Unterleib üb!).). - ein fran!l)aft nerbor^
vem annos nata; novem annorum. - ein erioachfe= bencr Tl., stomachus morbo vitiatus: ein fd)mad)er
nes Tl., puella adulta; virgo ein artiges Tl., puella : Tl., stomachus infirmus, iuvalidus, imbecillus (@gf|.
a ein hübfrfjes Tl., bella puella. - roie ein Tl.
:
stom. firmus ob. fortis): einen fd)n>aa)en Tl. fjaben,
ausgehen f. ausfegen (5öb. I. ©. 435 oben).
, II) — stomacho parum valere: einen fd)laffen, languenti
tnsbef.: a) Tochter: filia. - bas Heine Tl., filia par- esse stomacho: einen guten, bono stomacho esse,
vula >übb. filia mfans (als ftinb): bas nieblidje ob.
; firmi ob. fortis stomachi esse, stomacho valere (eig.);
(oeräcfctl.) Tl.. filiola. - Üottia ^Saulina,
unbeöeutenbc lento esse animo (unetg., fid) 2llleS gefallen [äffen,
"i. öes (Sonfularen Tl. £oUius, Lollia Paulina gebulbig lunnefjmen): ber einen fd;mad)cn Tl. b\at,
M Lollii »nsularis.
( —
b) Geliebte: puella. - !-tomaciiicus (nad)aug.); crudufl (ber gar nidjt vex=
amira ,>eunbin, im unehrbaren Sinn). — c) Itcnft baut): ba% ift für ben Tl. niajt gut, haec stomacho
mäba)en: puella. -famula(2)ienerin).-ancilla(öaus^ aliena sunt ob. non apta sunt ob. non conveniunt
magß - cnbicularia 'Äammerjungfcr, Inscr.). - bie (im 2lllg.); hoc creat dissolutionem stomachi (eS er=
Tl. ob. :^ägbe betreffenb, ancillaris. fajlafft ib,n): fid) ben Tl. überlaben, largius se invi-
3)Jflbrbcna(tcr,a' tas puellaris; anni puellares. tare: Den Tl. nerberben, stomachum laedere (non
Wnbriicnfrcunb, pueilarius. - amator mulie- e. Spcife): fia) ben Tl. mit etroaS nerberben, stoma-
ntimer eine Geliebte haben mufi). eluim alcjs rei usii vitiare: fidj ben Tl. nerborben
möb(t)cnl)aft, puellaris. - virrinalii (Jungfrau f)aben, stomacho laborare. - baS ift nidjt für meinen
lia)». - eine m. Srfjam rerecundia virgiualis: ein :U^. hoc non est stomacbi mei.
((^efdjmacf),
m tfusietyen fjabcn, f. „ausfegen roie ein JHäbd)cn"
s
Wafli'uar^onet, stomachi remedium. - ob. um«
unter „ausfehen :

l
5. 485 oben)". — Ad», pael- \d)v. qnod stomacho medetur; quod stomaebum sa-
larifc nat. - in Xropfen, *rccrcantes stomaebum suci. -
aVnbrfjcnjafjrc, f.
JJJäodjenalter. eine Tl. feyn,stomacho mederi; stomaebum sanarc.
Wäbrbcnlcbrcr, r puellarum. .l^aflcubi ciutiit, *ardor stomachi. - ^Jn«! 1'»
s

%
JJlnbd)cnraub, rapl ois ob. virginum. - brürfen, pre m tomachj (Augustin. conf. i, 11
einen Tl begeben, rirgmem oc rirginet rap< < " - quälenbes Tl., stomaclii tormina (n. pl.): an
SJtäbrfjcnröubcr, raptoi virginie on. rirginum. v
heftigem JJl. leiDen, pressu stomachi aestuare.
299 Sftagettentsünbitttg 2Mjlmül)te 300

:Wagcnettt,}üttbttttg, iaflammatio stomachi. - „abmagern no. II": ganj m. roerben, macie confici
es jeigt etrct. eine Wl. an, *alqd significat stomachum ob. tebenben SDßefen u. beren Körper).
extabescere (b.
inflammatum esse: 9Jc\ bewirten, herbeiführen, sto- 9Wagcrfett, macies (at§ 3 u ^ anD ^ - macritas
machum inflammare. - gracilitas ((Schmächtigfeit, a(§
(a(§ (Sigenfcfiaft).
SQfagcncrfdrtafftmg, stomachi dissolutio; sto- „mager" bie 2(bjectU.
Giqenfchaft-, ugl.
machus languens ob. lassus. 9)iogic, ars magica^ magice (ßayixr)).
SJJögcttfcfilcr, stomachi vitium. SDiogicr, magus ((idyoq).
äWagcttgcgettb, praecordia, orum, n. magifd), magicas {nayixöq). - Uneig., eine m.
Wagcuijnitt, *tunica stomachi (f. ij. Äraft, *mira quaedam vis.
9Ragcttf)ltftctt, *tussis stomachica (f. £.). 9)Jögiftcr, als Unioerfitätöroürbe, *magister li-
9JtagcnfranH)f, spasmus stomachi. - Mittel beralium artium (abgefiirjt: M. L. L. A. A.).- gmb.
flehen ben 351., f.
SDcagenarjenet. utm )Jl. maefien. *alqm in numerum magisferorum
s

SJJagcitfranfcr, cardiacus {xagSiaxöq). asciibere: 3DI. roerben, *ad amplissimum magistri


SWtagcnf vatltfycit, morhus cardiacus. - eine S9i\ gradum promoveri: 3JI. roerben luolten, *summos
haben, stomacho lahorare. magistri houores petere.
WlagettfrcbS, *cancer stomachi. 9D?agiftcrhJÜri>c, "magistri diguitas.
tÖtagcttimttci, f. SWagenarjenei. 9)to'giftrrtt, magistiatus (als ^phtr., bie 2Ragi
SJtagcnmunb, ventriculi porta; auch stoma- ftratspe'rfonen).
chus. -* SJingctmtfjr, iienteria (XsievteQia). - an 9Kagiftratö^crfott, magiBtratus.
ber SDt. leibenb, lientericus (XsievteQixoq), - 9)id- Wagitat, ein, unufl e megistanibus ob. eprimo-
gcnfäuve,acrimoniastomachi.-9JtagcttfcftlUttb, ribua (0. unganfd)er, Hungariae). - bieMagnaten,
stomachus. - 9)ictgcnfd)ntcr3,, dolor stomachi. - megistaues (jieyißtäveg), rein lat. primores (jS.
quälenbc, retfjenbe SRagenfcfimerjen stomachi tor- , Ungarns, ungarifefie, Hungariae).
mina (n. pl). - 3Wagcnfcf)nmdic, stomachi infir- WJagttct, a) eig.: magnes (im 2lUg.). - magnes
mitas; resolutio stomachi. lapis. lapis Heracleus (SRagnetfteiu). - b) uneig.:
ntögcnftätfcnb, stomacho utilis. cpiod ad se attrahit, allicit.
Wngcnftövf ung, quod stomachum reficit, re- mngnetifet], maenetieufl (Claud. de mag. 26V -
creat, corrohorat. m.Ära'ft, *attrahendi, quac dicitur, vis (eig.): *mira
•ättrtgcntropfctt, SOtagentinctur, *recrean- quaedam vis (uneig.).
tes stomachum suci. Sßgt. ,',ÜDcagenarjenei". magttctifircn, *vi magueticä alqd imbuere
3)iagenüuc(, stomachi vitium. (burd; hm SOJagnet). -*manuum contreetatioue mul-
SÖtagctthmrft, venter (3S8. faliscifcbc 50>c., venter cere, permuleere (burch §änbeauflegen).
Faliscus, f. Varr. LL. 5, 22. §. 111, unb banacb: 9)lagnetiSlttUÖ, *magnetismus (t. t). - ber
gotbaifebe 50?., *venter Gothanus). tfjicrifdje 9Jt., *magnetismus animalis (t. t).
»taget*, macer (niefit Diel fyleifct) u. fein #ett fia= 9Jlagnctnobci, *acns magnetica.
benb, mager feinen S3eftanbtt)eilen naeö, @gft*. piu- 9Jtagttctftcin, f. 50lagnet no. a.
guis, uon etilem, mag niefit flcifcfitg, nicht fett ift, 9)lrtgnificcns, als SCitcf, *vir maguificus.
aud; r>. Söoben). - strigosus. strigosi corporis (nid)t ntäijcn, meiere. demetere (jS. fenum). - secare.
roampig, feinen roampigen Äörper öabenb, fief. ». desecare(abfd;ncibcn,333.sec.feuumu.des.hordeuin.
SChieren, roefefie burch junger unb ?luftreugungeu segetesetprata).-2Did)t., ber Jeinbe ©lieber mähen,
abgekehrt finb, ©gfl5. obesus). - gracilis (ftfnnädjtig, hostes metendo steruere ob. proflternere humum
@gf$. obesus, ». SJtenfcfien u. SCtjieren, fo nrie non (Hör. carm. 4, 14, 31).
Steifen bes menfdjltcben unb tfiierifcfien Äörpers). -
l

i)!JiähCtt,bas,messio(a[5Öanb<ung,333.frumeuti).
exilis (bünn, niefit voll, nidjt runb, uon Sbetlen bes - messis (als 3"ftanb, ba gemäht roirb). - bas SK.
mcnfdjlicben u. tijierifdjen Äörpers, bie ber gehörigen bes.^eucj.feiusicium^tciiisicia.-lieimilc. 6efd)äftigt,
güllc entbehren, rote Sdjenfef, Seher, ©gffc. plenus; in metendo oecupatus.
bann uon fcblerijter $3efd;affenficit, mfialtleer, u. 23o= Wläi)cv r messor. - ber 50t. bes öeues, feniseca ;

ben, u. bilbl. uon einer Skbrift, acebe); »erb. exilis fenisex: sector feni.
et macer. - aridus (trod'en, ohne ©oft u. ßrerft, fo= 9)töi)CtIofin, merces messorum.
roobl uon ©peifen, SMjrung, als nom Ü3oben, u. bilbl. 1. MaW, f.
(bas) (Sffen no. II.
= gehaltlos, 3«. 3lcbc, (Stählung, ©gffc. copiosus). 2. Waljl =
Retmgeidjen, nota v. pr. - Signum
|
•.

- sterilis (ttidjtS abiucrfenb, unfnidjtbar, idjen). - macula (Rieden). - naevus(2JhtttetmaöI)-


@gf$. fer-
tilis).- jejunus, Adv. jejune (bilbl., niidjtern u. teer, - ein in ber gamilic erblid^cs 3J!., nöta genexis na-
uon ber ^ttbc u. »om 9lcbner, ©gf(5. copiosus, Adv. turalis.
copiose). - ctiuas ob. -dcmlia) m., macilentus: ganj moblcH, f. malen.
1.
bürr u. mager, vegrandi macie torridus auffallenb : TOöJjIctt.molere (»rfr.u.<r.inu.auf ber3RiU)Ie,
2.
in., macie notabilis. - m. Äoft, victus aridus (nidjt jS3, ©etfte JU feinem SÖlefif, hordeum in subtilem l'a-

nahrhafte); victus tenuis (bürftige üfy.): eine in. rinam). -commolere. molis comminuere, frangere.
©djrift, libellus exilis: ein m. ©egenftanb (jui iV mols terere (tr. auf ber 3DhU)Ie Hein, fiar machen,
banblung), resjejuna(©gf£.copiosa): eine m.^friin zermalmen, KCteißen). - gemahlene lohnen, (5-rbfen,
bc, beneiieium sterile (naa) Juveu. 7, 203, roo ca- auch fabae fresae, ervi t'resi. - ©prüd^ro., wer ;u
thedra sterilis, b. i. eine magere Sßrofefft«): ein m. erft fontmt, nml)lt juerft, potior est, qui prior est
^rocef;, causa parva et exilis. - m. madjen, facerc (nad) Ter. Phorm. 3,2, 48 [533], iuo jiotior est, prior
maciem; ad maciem perducerc: ^iub. ob. etil), m. ad ilandum qui est, b. i. »er ttierß hejafiit, t)at ben
madjen, facere, ut macrescat alqs. corpus alcjs ad SBorjug); abducet praedam qui oecurril prior (roenu
maciem reducere ((eh. Sßcfen; »gl. „abmagern »o. 3ntb. einem 2lnbern etmas megnimmt, nad) Plaut
I"): emaciare (and) ben SBobcn): in. werben, mace- Pseiul. 4, 7. IUI 11198]).
scere, emacescere (uon lehenben Sßefen, 5CfieiIen beö »iahicr, f.
lüaler.
Mörpero, u. nom SBoben); macrescere. emacreBcere •WJöIjIacvcdjtigfcit, *molendi jus.
(nur uon leh. SBefen); corpus amittere (am .Uörper 9)}tth1h;attv<, pistrinum.
ahnef)incn, ©gf^. corpus facere, v. Ich. SBefm); »gl. Wtti)lmÜI)Ic, molae aquariae.
301 3M;Ifd;afc mal 302

üWtaljlf d)a1$, arrha (ctg., Bei Verlobungen). - dos numen (r)or)e 9)lad)t unb Sßürbe, foroo^l ber ©ottl^eit,

(im ©tnne, ba$


rooit. SDtitgift übb\). a(ö einc3 9Jienfd)en, j93. be§ ÄatferS). - mit 3R. um=
9JlaM%c\i, cena „©ffen [baä] »o. II" bie
(f.
geben, begabt, augustus. - bie 9R. »erleben, maje-
©nnon. u. 9teben3arten). - um eine 93t.,pretio cenae: statem (be§ 3Sot?e§, populi: beä^aiferä, imperatoris)
eine gute 93t. Ratten, bene cenare; largiter se in- minuere ob. laedere ba§ 33crbrea)en beleibigter 9JJ.,
:

vitare (ftdj cg rooljl ftfmtctfen laffen): Bei ber 93t. femt, f.


§oa)uerratf;. - bann beliebte c3 ber fo f)o|en 93t.,

ad eibum capiendum oecupatum - 3>mbm. bie


esse. alfo ju fd)ersen, tum
jocata est tanta majestas
sie
93t. gefegnen (bilbl.), alei incommoda ferre. - gefeg^ ducis (Pbaedr. 2, 5, 53). - @tr>. Sftajeftät! majestas
nete *bene tibi vertat (sc. cena).
93t., tua(©pät.): @ro. faif erliefe 93t. divina mens tuaet
!

SDJaljnbricf; 38. einen 9JI. Smbm. fcöicfen, an numen, imperator Caesar (jugteid) al^ Sob auf ben
3tnb. idjreiben, per literas admonere alqm, roegen f)ot;en Serftanb u. bie Boöe ^aa^t be§ dürften, Vitr.
etroa£, alcjs rei ob. de alqa re; per literas flagitare 1. praefat. 1): ©eine 93t., ber Äönig, *Rex augustis-
alqd ab alqo: einen 93t. erbalten, per literas admoneri. simus.
SSläfytic, juba. - ob. umfdjr. comae cervicum 11t a j eft t f d), augustus. sanetus (f;od)ebrmürbig).

ibco Söroen, Gell. 5, 14. §. 9). - mit einer 93t. oer= - imperatorius (gebieterif aj imponirenb). - splen-
,

feljen, jubatus. didus. magnificus (berriidEj, prächtig). - eine m. ©e=


mannen, admonere. - Qmb. m., alqm admonere, ftalt, ein m. 3Inf eben, forma augusta ob. imperatoria ;

um etro., alcja rei ob. de alqa re (Ü)n erinnern); habitus augustus.


alqm appellare, um etwas, de alqa re (if)n anfpredjen) ;
9)tajcftö't§flcfc<| r lex majestatis.
flagitare alqd ab alqo ob. alqm alqd (bringenb for= SDtoicftrttöflogc, actio majestatis. - quaestio
bem): einen ©djulbner m., alqm admonere aeris majestatis (aB Unterfud;ung).
alieni: alqm petendae peeuniae causa compellare; ajtojeftätötcd)^ lex majestatis.
pecuniamob.debitum flagitare alqm: ein ©djulbner, SJtaicfrätSöerbredjett tc, f. ^odjoetratb, jc.
ber ftdj oft mabnen läßt, lentum nomen. - Sölafjncn, Sölajor, *praefectus cohortis.
bas, flagitatio. 9Jlöjorott r amaracus; sampsuebum.
Sijla^ttcr, exaetor (gleidjf Seitreiber, Grinmaljner, 9)taiot«t, I) 2le(teftenrecbt: *jus natu maximi.

.

jS. promissorum). - admonitor ((srinnerer an «:.). II) 2telteftengut *praedium,quod natu maximus
:

- flagitator (bringenber /forberer einer ©tfjulb, eines semper possidet bereditate.


Sßerfpredjens, |S. assiduus et acris: u. molestus). jttnjovcnn tu, f. münbig jc.
"?3taf>nwtg, admonitio (Srinnerung). - praece- 9)iajotität, major pars (abfol., ob. m. ©enit., j33.
ptum (Vorfdjrift, ?el}re). - ^mbs. 93tabnungen niefit judicum u. majori parti bominum assentiri: u. ma-
:

genug folgen, alcjs praeeeptis non satis parere. jor pars meliorem vincit). - plures ex numero m.
IVaoomcb tt*. 93tuöammeb 2c. ©enit. %bxx. (jSS. judicum). - numerus plurium (ab-
W anregen, f.
fabula Acta; im,3fög. ob. roenn ein fol.). - 93t. ber ©timmen, f. ©timmenmeörbeit. - bie
2tbjectin ba;u tritt, auefi 61. tabula, fabella, 3V. ein 93t. erhalten, vincere (oon $erf .) ; valere (»on e. SSor=»

albernes 9J?.', fabula anilis. - bas ftnb93täörcficn, sunt fd)Iag 2c): bie gegen biefen Antrag, ea sen-
93t. ift

fabulae: ^um 93t. ber ©tabt rcerben, fabulam fieri tentia numero plurium, quibus id non videtur, su-
ioon e. ^erfon). peratur: bie 93t. mufj rjier gelten, quod eorum judi-

9)cä'nrcf)enbttcf), über miraculorumfabularum- cum major pars judicarit, id jus ratumque esto:
qjOB »If'im- ber SBefcblufj ber 93t. muf? uon 2lfien aufrecht erhalten

.
j

mnf)rrf)C«ö^nUrf|, =f>aft, *fabulae similis. werben, ber 23efd)iufi ber Wl. binbet bie ©efammtfjeit,
Adr. haod proeul fabulis. quod pluribus placuit, eunetis tuendum: bie 6nt=--
19>Jtä'nrc, I) = ®erüd)t, ro. f.
. II) Sage: fabula. — febeibung ber 93t. folt angenommen fenn, ea sententia
.Wä'nrc, eqnus (Vferb übb.). - equus strigosus sit rata, quam plures ex judicum numero dixerint.
'abgemagertes Vferb). 9)iajorttät3bcf d)Ütf?, majorispartis sententia.
9)iai, mensifi Majus. - bie Äalenben bes 93t. (= 2ttafel, f. Stecten, pfefler.
ber erfte SL), kalendae Majae: bie 9tonen bes 93t. (= maf cf lo<<, feblcrfrei, engetrein.
f.
ber fie&ente 93t.), nonae Majae bie ^tim bes 93t. (= : mäf ein, eine ©ad)e ob. an einer Qadjt,
1. destrin-
ber fünf jeöntc 93t.), idus Majae ber le^te 93t., pridie -.
gere alqd.
kalendae Jonias. 2. mä'fcln, cocionari (ben Älemfyänbter mad)en,
Waiblümrtjctt^öfttinc^flosvf ums Arii^ling§= Quint. decl. 12, 21).
blume üb!.. - ''f.nvallaria majalisibie gem. fo gc
.
9)täfler, proxeneta(7t^o^fv^r^c;), rein lat. pa-
nannte 93lume, L.). rariusob. intercessorob.interpres(alätlnterbänbier,
Wate, Sirfe, betula. bef .in ©etöfadjen). - cocio. arrilator (atö Ä(eint)änbler,
SHaifclb galten, an c. Crte, cousilium procerum /'• r'/.nQÜr-qq nad) bem Gloss. vet.). -nummularius

mense Hajo convocare m. 2lcc eines ©täbtentmens (d5e(öroca)öler im kleinen, ©elbmäfler). - einen 93t.
u SDflren, Marcodarum). ju einem ©efdjäft Oinjune^men, pararium inter-
Waifä'icr, *8carabaeaa melolontha (L.). ponere.
OTatluft, aara venia. ^Jiäflciiolnt, proxeneticon; interpretium.
9U19, L). 9)tat'rclc, Bcomber.
iVlaiionne,-«! .. rnns. - 9)tnitaq, di» 9)tafrobioti0, 'doctrina de vita quam longis-
OTnitrc be Vlaiitr, ;i voluptatibas (t>gl. Buet. simc extendenda (bie iiefjre uon ber Verlängerung
Tili 43). - arbiter elegantiae Tac. ann. 16, 18,2). beSSebenS).- •an vitam producendi ad longissimos
- ein gefebiefter u. qcfcfjcibter 93t., arttfex callid hnmanae aetatie terminos (bie .Hunft, baS üeben bis
parandaroiD roluptatum (nad) ('ir. fin. 2, S ju ben äufjcrften Orenjen beg menfa)licb/ cn 2Uter3 31t
116): einen 3R. ernennen, offidoni a roloptaul uertängern).
iiwtitaeri 9Jiafrone, etioa *macaro.
Wattrcffc, .:'!,'.: s
f.
•• •:!-.'. Rebäfrau. JJtal, geiuölmlid) nur in Verbinbung mit fta\)l
Wiajcftät, '
bte .^ofjeit, (fr^aben^eit, fo ob. anbern Scfa)affenfjcitoioörtcvn. Micv bitben bie
roof)! oerf^ottbeit, als 6eä röm.mo(feo,a(s aurfi fpatcr Lateiner, roenn cg mit (Sarbinal (Jtuiueral ) Qafytm
bes i(aifer5; bann in ber fpät. Haii^t. alo Xttcl). - oerbunoen mirb, befonbere 93{u(ttpticattuc, jSB. ein
303 3Mad)it aJtammonäbtenet 304

'Mal, jroct 5DM, brei 5DM 2c, semel, bis, ter etc., f. feien, mit bem 5ßinfet). - penicillo imitari (mit bem
einmal 5DM, nodfj
(reo auef) bte5fteben3arten ,,\<i)on ein 5ßinfet natfjafjmen).- nad) ber 5JMur, nad) bem Seben
ein 5DM" u. bgt. fid) finben), jroeimat M. - 6 5DM 7 m. (abfot.),similitudinem effingereex vero.-e<S matt
mad)t 42, septem sexies multiplicata fiunt duo et 3>mb. febnett, alcjs manus velox in pictura est: e3
quadraginta: 6 5DM 7 $üfje machen 42, pedes du- matt 3nt°- tangfam, est alei tarda picturae ratio. -
eimus sexies septenos, fiunt duo et quadraginta; 3mb. m., alqm pingere; alqm coloribus reddere:
ob. pedes sexies septeni fiunt duo et quadraginta: Qmb. fpred)enb ä^nttd) m., veram alcjs imaginem
8 5DM 8 macfjt 64, octo in se multiplicata fiunt reddere: Figuren in ben Staub m., figuras in pul-
quatuor et sexaginta: 9 5DM 12 marfjt 108, novies vere describere einen 3)et»f)in in bie 3Batbung m.,
:

duodeeim efficiunt centum octo (f. Col. 5, 2, 1 sqq. appingere delphinum silvis: etroaä bunt u. gioar in
tnete äfmlictje 93etfptete). - nie! 5DM gröfjer, multis teilten llmrtffen m., varietate colorum alqd adum-
partibus major. - ebenso tjaben bie Sateiner für brare: id) möchte ben grofjen 5Dcann nic^t anberö m.,
„5DM" tmtOrbtnai3al)Iett in beriBejictjung jum erften,
: non aliam imaginem magno viro dederim: es (äfit
groeiten (anbern), britten5DM, ob. ba3 erfte, jracite, [\d) auf etm. (einen ©toff) m., est alqd picturae ac-
brüte 5DM, bie 2tb»erbia primum, iterum (feiten se- commodatum. - auf Smbg. @efia)t matt fiü) etm.
eundum), tertium u. f. tr>.: junt anbern unb britten (greubeje.), eminet alqd ex alcjs ore ob. in alcjs ore:
5DM, iterivm atque tertium: aud) etiam atque etiam bie Summfjeit matt fid) auf feinen @efid)t, vecordia
(= roieberljolt): bag mar ba§ erfte 5DM, bafs it., tum prorsus inest in ejus vultu.
primum factum est, ut etc. - %um legten 5DM, po- »taten, ba§, pictura. - 3ft eö = 5»ca(erfunft, f. b.
stremum; ultimum (bat), aud) = nur nod) ein Mal, SJtcttet, pictor. - pingendi artifex (at§ fiünftter).
$8. domos suas ultimum illud visuri pervagantur, - ein auggegeidjneter 5DJ., praeeipuae artis pictor;
um fie je^t jum legten 5DM, nur noä) ein 5DM ju pictor arte insignis: ein grofecr 50c., arte pingendi
feöen, Liv. 1, 29, 3: nod) ein 5DM roitl id) biet) fefjen, clarus ber gröfjte 5ÖJ. bamatiger .geit, qui tum longe
:

*hoc ultimum te videbo). - ein anber 5DM, alias, ceteris excellere pictoribus existimabatur.
alio tempore (gu einer anbern 3eit); alio loco (an SOtoIcracabcmie, *schola pictorum.
einem anbeten Orte): boa) banon ein anber 5DM, ve- SÜJtalcratelier, officina pictoris.
rum haec alias: bod) über biefen ein anber 5DM, sed SUiotcrci, pictura (im 2tltg., aua; i>az ©emattel
de hoc alias: bod)(banon) ein anber 5DM mefjr, sed - tabella ((Semätbe, jS. tabellis ornare alqd). - ^ft
haec alias pluribus; sed plura scribemus alias. - eä = 5Dca(ertunft, f.
b.

biejeö 5DM, nunc; hoc tempore: bod) für biefeä 5DM SWlalctf avbc, pigmentum. - color (jebe ^arbe).
genug, sed haec hactenus: beibe 5DMe, burd) uter- - baö ä3(ut beö Srocobitö bient als 5DJ., crocodili san-
que (j33. beibe 5DMe feijte nid)t ein ©efeij, f onbern tf>re guine pictores utuntur.
Saune bem Stutnergiefien ein Biet, utriusque cladis SOKalertn, pingendi artifex.
non lex, verum lubido eorum finem fecit, Sali. Jug. inaIctifti),graphicus(y()«^£Äro's,matenfd)fo5ön).
31, 7): niete 5DMe, saepius: ungäfitige 5Dcale, sexcen- - amoenissimus (fetjr reijenb, bef. »on ©egenben u.
ties: 3U nerfefiiebenen 5DMen, non uno tempore, se- Dertern). - einen m. 3tnbtict bewirten ob. gewähren,
paratis temporibus (gu nerfd)iebenen3eiten)-, semel graphicam in aspectu efficere delectationem (Vitr.
atque iterum. semel iterumve. iterum ac saepius 4, 4. §. 4). —
Adv. graphice; amoene (*,Ö. habitare).
(mefjr ats> @in 5DM, mehrere 5DMe): ein für alte 5DM, -bie©anbate ftef)tbirm.fcbön,crepidula te graphice
semel (j58. ut semel dicam); semel in perpetuum, decet(Plaut. Pers.4,2,3f464]): etroaö m.befa)reiben,
gem. b(. in perpetuum (ein 5DM u. für immer, $8. lectisverborum coloribus depingere alqd naa; Gell. i

victum esse, non placere). - auf ein 5DM, mit einem 14, 4. §. 1).

5DMe, repente (ntö^tid), mit (Stnem ©d)(age, j93. n>ar= SDtalcrf unft, ars pingendi ob. picturae.- pictura
um ift btes» auf et. gefd)et;en? quid repente factum?); (bie50Merei alä Äunft). - fid) unter 3»"b6. Seitung
simul (jugteief;, f. Liv. 6, 4. §. 1 trium sin/ml bel-
: auf bie 5Dc. legen, operam pingendo sub magistro
lorumvictor); uno tempore (äuGincrgett, j33. multas alqo dare: ber 50taler fpria)t über bie 5DI. (über 5Dca^
epistolas aeeepi); eodem tempore (ju berfetben 3ett, terei), de pingendo pictor dicit.

$$. negant quidam eodem tempore tradi omnia et aJialeröittfel, penicillus.


pereipi posse); uno impetu. uno potu (mit Ginem 5»t«lctfcf>ttlc, *schola pictorum.
3uge, beim Printen, 3S. auf ein 5DM austrinken, 9!)ialcrnicrfftOtt, officina pictoris.
uno imp. epotare: u. plurimuiu uno potu hau- malliiHtiu't, impiulens.
rire); mobei nod) 3U bemerken, bafj ber Sateiner 9JJaItcr f *maltrum.-mediraniduouroei Steffel).
oft ben fnecietlcn 2tct nennt, $5. auf ein 5DM fcd)3 SUialtcfct'OfbCtt, *turmaequitumMelitensium.
^unge werfen, sex haedos uno fetu edere: bie - *equitcs Melitenses (bie 5DMteferrttter übfi.).
Qafyc auf ein 5DM burdjfct^cn, rem uno impetu per- DDiöltcfcrrittcr, *oques Melitcnsis.
fringere: e§ feien auf ein 5DM 250,000 ©eftmten 9)taluaftcr, *vinumMalva8enfie (3ßetn auöiUat
gegeben raorben, uno nomine HS CCL milia data üafial - aromatites vinum (geroürjtet "il'ein ü&tj.V
esse': groei Singe auf ein 5DMabtfum, de eadem fidelia SDtalüC, malache (ficiläx'j)- - tein tat. malva.
duos parictes dealbare (fürüdjro., Cic. ad fam.7, 29, matt»cnföt6ig,molochiüus. - ber m. färbt, mo-
2). SSgl. 5TCäget3b. §. 9, 1. - alte auf ein 5DM, omnes lochinarius.
simul (alte jugteid)); omnes universi (alte jufammen 9>ialj, atä gefeuchtetes betreibe, fruges madidae
genommen): 2lDte5 auf ein SKal abtfmn, omnia simul (imSnrg., PI. 14, 22 [29], 149), momid) ,/Duilj non
facere: einer auf ein 5Dca(, singuli (immer je (Sincr): Werfte", hordeum madidum. - atä gequotteneö ©e-
niete auf ein 5DM, multi simul. treibe, fermentum (Virg. georg. 3, 3, 380, u. bagu
5Wirtlad)it, molochitis, tidis, f. {ßoXoyXriq). SSoft ©. 624). - 5DL börren, *hordeum madidum sole
nmtbar, qui, quae, quod pingi potest. siccare et deinde frigere.
Ittotcn, pingrre (intr. U, h\,jSB.fc§ön m. [ tonnen], mamma.
SOirtma, [bie ©nnon.1.
pingere venustc: etm. attfSeinroanb, in linteo).- de- Hamilton, divitiae. opes (5Heid)t^ümcr, f. baf.
pingere (tr. abmalen beibe foiuobj mit bem 5pinfe(,
, 5l)iommonöbicncr, ein, fnm, clausis thesauris
at3 mit Üöorten = fdutbern, j53. etm. ob. Qmb. auf ineubare; divitiis ob.gazae ineubare; congestis un-
Seinwanb m., dep. in linteo). - effingere (abconter= dique saccis indormire inhiantem.
305 gjlammutgfnodjen man 306

9Jl<mmut3fttOd)Ctt,immaniiimbelr<nrumfera- - (Seltener fielen einige biefer SSerba perfönlid), j93.


rumque ossa praegrandia. man flatfcbt mir Seifart, plaudor: man fommt bem
ntrttt ,
quis. aliquis. quispiam (^emanb, irgenb §aufe gl öülfe, tectum subvenitur.
3emanb, irgenb Giner, f.
„irgenb" ben ctg. Unterfd)., 3) bttrd) 2lbtatim' abfotutt, ^33. roenn man biefen
3?3. fie oertijeibigten ifire ©tabt ftanbfiafter, al§ man gfaK annimmt, roenn tnanbnö at§ feftftel)enb annimmt
hätte glauben fotten, constantius, quam quis facturos unb einräumt, baf? e§ eine göttlicöe .traft gebe, bie
crederet, urbem defenderunt: man fönnte »icltcicfit ba§ Seben ber SDienfdjen umfafjt, fo ift e3 ntefit fd)roer
fagen, forsitan quispiam dixerit: man fönnte feS 2C, hoc autem posito atque concesso, esse quandam
fönnte t}ter ^emanbl fagen, dixerit hie aliquis; dicat vim divinam vitara hominum continentem, non dif-
aliquis: man roirb cieüeicfit fagen, dicet aliquis forte). ficile est etc.
- quisque (jeber, $95. sit omne Judicium non quam B)burd) ba§2Xcti»,u. jroar: 1) bttrd) bie erfte^Jerfon
locuples, sed qualis quisque sit, nid)t roie reid) man, ©ingul., roenn fie fid) felbft nidjt au^junefimen bat,
fonbera roas man fei, Cic. off. 2, 20, 71 t>gl. Cic. : 323. ha fielet man, bah bu fyod) f)tnatt§ roillft, video te
off. 1, 15, 47; de or. 2, 73, 2971 - homo (ber äRenfd), alte speetare (Cic. Tusc. 1, 34, 82). - obgteidj baS

j93. wenn man bas 93obagra befömmt, quum homini ein @Ienb ift, fo fann man boeö biefer Sfrt non 9(n=
pedes dolere coepissent). - 2Iußerbem muß ,,man" f lagern einigermaßen nerseiben, tametsi miserum est,

läufig burefi anbere SBenbungen angebeutet roerben, tarnen ei, qui hunc aecuset, possum aliquo modo
und 3roar: ignoscere (Cic. Rose. Am. 20, 55: u. fo Cic. Phil.
A burefi ba§ 93afftr>um, nämlicfi 1) perfönlid), a) : 1, 11, 27; de div. 2, 16, 37; de sen. 19, 67; Tusc.
buref) bas beftimmteiempuS, roo bann ber fietm2Icti» 1, 8, 15; off. 1, 12, 34).
im Seutfcfien ftefjenbe Cfijectsaccufati» im Latein. 2> burdj biebrüte 5ßerfon im Singular, unb jroar:
•Jcominatio roerben muß, 393. man lobt bid), mid), tfin p) burcö unperfönlid)e 23erba actina, als ba finb man :

je.,laudor, laudaris, laudatur etc.: man nennt biefi muß, oportet: man barf, licet: man Beliebt, bat be=
einen 2Inf läger, aecusator nomiuaris: man erwartet liebt, placet. placuit u. ro. f. 3""tpt §. 225 ff. baZ
Don beinen 93rübern einft eine gtänsenbe politifdje iSerjetdmifs biefer 93erba.
f.
— b) in ber Lebensart „fagt
Stellung, exspeetantur fratres ad amplissimam di- man",bur(i) inquit (aB^ßarentl)efe),roo man einSub=
rrriitatem: roenn man ein aSerferjen fid) su Scfiulben fect rote aliquis, adversarius etc. binjubenfen muß,
fommen tönt, si qua culpa comoittitur; si quid 393. es" fann niebt, fagt man, aller 3<n'n auä bem ©e^
delinqoitur: mangefitbamitumiman roil(),id agitur, mütbe nertilgt roerben, non potest, inquit, omnis ira
ut etc.: (er jagte K.) man gefie bamit um (Ober man ex animo tolli. - $n biefer 23e3ief)ung ift inquit aueb
roolle id a 7\ ut etc., r>gl. 3umpt §.381. Srüger §. 471
, gebräueblid), roenn @iner im Lamen Wefyvevev fpre-
2( 3. .Hühner §. 124. %. 13. wo. d. - öierfier gehören djenb bargeftellt roirb, j33. rotr roerben, fagt man, bem
auch bie Redensarten «ton foflt, baff td), bu, er: ©labrio niebt entgegen, non effugiemus, inquit, Gla-
je, man glaubt, bait ich, bü, er tc, man fyätt brionem.
mid), birfj, iljn (e3) für jc, man befiehlt, 3) burd) bie britte ^erfon im 3ßlural, roenn man
baft id), bu Zt., roefefie im Satein. ebenfo perfönlicfi irgenb ein Subfect, gero. ba% allgem. homines binju-
gebrauefit roerben muffen, 393. man fagt, baß er in benfen fann, j23. man lobt ben Äönig, laudant (sc.
3tom geroefen fei, ille dicitur Romae fuisse: man homines ob. auetores etc.) regem. - 2lm geroöbn=
bu fiabeft biefe§ getfian, diceris hoc fecisse
fagt, : man [ia)ften ift biefc Sßenbung bei benS3erben,bie ein „<Sa=
glaubt, id)fei ein Sflane, man fiält mid) für einen gen, &iauben, Safürbaiien" bejeid)nen, roenn fie nidjt
Sflanen, s^rvus existimor: man befafjt, baßbu junt im ^ßaffto perfönlicb gebrauefit roerben (f. oben A, 1),
(Jonful öeefarirt roürbeft,jussusesrenunciariconsul; f.
3umpt §. 381. Artiger §. 466, 2.
ogl. 3"mpt >> 607. - Solcfie 93erba u. unperfönlicfie 4) bureft bie britte ^ßerfon Singular^ ob. $lurali§,
Lebensarten, roelcfie felbft feine paffbe^orrnjulaffen, inbem man ben Sa^ umfefirt, fo baß ba^ beutfefie
nefjmen einen ^nf"" 1 ™
?" f'dj, ?ß- man fann niefit „man", roelcöes' immer ©ubjeet ift, in bas" 23erfjältniß
angenefim (eben, roenn man niefit tugenbfiaft lebt, non be§ Dbject§ fommt, roorauf e§ betttfd) unb lateinifefi
potest jueunde vivi, nisi cum virtute vivatur: es ift roegfällt, 393. burd) (Sparfamfeit roirb man reid), b. f).

ein roafjreä 9Bort, roelcfies man ?u fagen pflegt 2c, Sparfamfeit maefit reid), *parsimonia divites facit:
verum f"-t il lud verbum,quod vulirodici solet: einem burd) Ret^tfium roirb man geigig, b. fi. Leicfitfium
feinblicfi gefinnten Qeua.en barf man niefit glauben, macfit geizig, *divitiae efficiunt avaros. 93gl. Cic. de
irm •; credi non
licet(decet, oportet, par est, 1, 11. 32; Tusc. 5, 6, 17.
aequum est etc. - £ocfi ftefit bei ben unperfönlicfien
). 5) burefi bie erfte ^erfon Stttgulariä ob. $luralis\
Lebensarten 3uroei(en aud) ber ^nfinit. bes 2fcttt)s, ^nbtcatini ob. (Sonjunctini, roenn ber Rebenbe fid)
roobei man ftefialiquem benfen mufj, j93.e§ifttf)örid)t, ielbft mit unter ben unbefannten (Subjectcn nennen
baß man bas fürchtet, roa3 niefit oermteben roerben fann, a) bes Singulari§, 393. möglich, ift, ba^ man gar
fann stiiltum est thnere id. quod vitari non potest; nidfit roctß, roteciel ba§ ftei'3 jutn 2eben beiträgt, ego

f. Ärüg
'

ourcfi baS Partie, ^erfecti. possum ae8cirequaevis8itcordisad vivendum: bem,


in Seifpielen rote: betne SBrüber, non betten man einft ber Htm auflagt, fann matt einigermaßen t)er3cifien,
eineglän3enbepolitifcfie2tcUungerroartct,exspeotati ei qui hanc aecuset, poSBum aliquomodo ignoscere:
ad a dignitatem t
Cic. de sen nimm biet) in baß bu niefit manlianifd)e 9Kad)t---
2(cfit,
19, l
iprücfie tfittft, roenn bu befiefilft, rcaö man ntefit letften
britte^erfon 3innumriö.
itperfönficfi, burtf) bie fann, vide ae ista sinl Manliana vestra, si imperes
.feierf)er gehören alte fierba tntranftttna, bie in ber qiiod facere non powim. —
1») beä ^jSluraliö, 393. roa^

Mitten ^ierfon 2ingu(aris im ^affin einen .^uftanb man roünfdjt, glaubt man gern, quae volnmus, cre-
als beftefienö angeben, j©. man (ebt, vivitur: man dimne libenter: einen tyfyex ftefit man efier an9tn
fommt, renitar: man fnin nad) Lom, EUmiam vn- bem, als an fid) fe(bft,in aliifl magie cernimns,quam
turn est eö roirb 'itb"nb, man mufe narfj öaufe utritrf in nol.i in quid delinquitUT: man benfe
i

fefjren.jnm m doraum 1
üd) feJic ben ^all), bie Sacfie fei mnhr, Bngamusob.
'

man begünftigt mitB, favetarmihi: man f(atfd)tmir faciamui rein feramesse, 8gt.3umpt§. 881. trüget
33ei>all, rniln planditnr: man
tbm ju öidfe, ei
fatn 166, I.

sul' man benetbet mia), mvidetui mild. 6) burefi bie jroeite 93erfon Singularis^nbtcatini,
.

307 monier fanget 308

Gonjunctioi ob. Sn'pcratioi bei lebhaften (Srmaf)=


nungen, 2lufforberungen u. SDarftellungen, roo bann
W anbei banm, amygdalus; amygdala.
9JJanbcfcnt5Ünbnnö,tonsil]aruminflammatio-,
aud) in ben folgenben ©äi3en, bie baju gehören, biefe tonsillae inrlommatae. -eine 2)?. ^ernorbringen, Be
Ver Jon beibehalten raerben muß, $23. man fie^t ©Ott roirfen, tonsillas inflammarr.
nidjt, bodj ift er al§ ©ott au§ feinen SBerfen ju er= Wanbclfjcfd)»unlft, tonsillae, quae intumue-
fennen, deum non vieles, tarnen ut deum agnoscis runt; gem. b'l. tonsillae. - id) belomme eine Tl., ton-
ex operibus ejus: raaä man tljut, muß man mit 33e= sillae intumeseunt: id) l^abe eine SK. ( tonsillae me
badjt tfjun, agere decet, quod agas, considerate: male habent : etro. I)eilt bie M., alqd sanat tonsillas.
man benfe fid)(man fe|e ben galt), c3 roerbe je£t einer 9)JanbcIflcfd)U)ÜtC,toiisillarum ulcera [n.pl.).
einSßeifer, finge aliquem nunefierisapientem: man 9)ianbclfcrn, nucleus amygdalae.
laffe ficit) nidjt gelüften, cave ne cupias. 23gl. gumpt 9Jianbc(öI, oleum amygdalinum; oleum amyg-
S. 381. £rüger'§. 466, 3. - Sßorjüglid) fteljt bie groeite dalis expressum.
Vcrfon ©ingufortS im (Sonjunctin ha, rao mir jagen : 95iattbclt)crhärtttttg, tonsillae, quae uadurue-
iitrttt f onntc, f olf tc, «tan pttc tonnen, f olfen, runt. - e§ tritt 1U. ein, tonsillae indureseunt: eine
$93. man tonnte tonnen, videres:
feljen, Ijätte feljen 3)1.bennrfen, tonsillas durare.
man Ijätte rotffen tonnen, scires: man follte
follen, 9!}Janett, eines Verdorbenen, Manes. - enblid)
glauben, putares: man raupte nirfjt, ob man itm unter galten hie 2R. ber Virginia 9hu)e, Manes Virginiae
bic2)ecem»irn säfjlen folltc, nescires an inter decem- tandem quieverunt.
viros numerares. ©. Ärüger §. 459. 2t. 2. gumpt 9J2an^C, *pressorium, quod phalangis subjeetis
§. 528. movetur-, im S\l)q. aud) bl. pressorium (Amm. 28,
7) burd; ba§ Varticipium ^präfentiö im 9Jca§culi= 4, 9).
num, in allgemeinen ©ätjen nrie: roenn man ba§©rfte SJlangcf, penuria (bejeidjnet relatiu ba§ nid)t
»erfolgt, fo ift e3 löbtidj, beim groeiten unb dritten bäufige Vorfjanbcnfenn einer <5ad)e, ©gftj. copia, u.
fteljen jm bleiben, prima sequeDtem honestum est in ftel)t in ber Siegel mit bem ©enit. beffen, moran ein
seeundis et tertiis consistere. 3Jlangel ift). - inopia (beseidjnet relatin mit bem (
s
>c

C) ^ft basi beutfdje „man" im lateinifdjen ©ub= nit. ben SJcangel al§ ein 9iic|tf)aben, (Sntbcfjren be)"

jeet beö Qnfinitinö, fo roirb e§ nidjt befonberö au3= fen, roaö maneben bebarf ; abfot. al3 2)Jittcllofigteit,
gebrüct't, g93. e§ ift menfdjlidj, baß man bem Jyreunbe ®ürftigteit, ©gf^. copia, abundantia). - egestas
ignoscere amico humanuni
oevgeirjt, est [aud) mir: (Bejenfinet abfoi. ben JUangcl al§ bolzen ®rab ber
bemgreunbe ner^eilm ift menfdjltd)). - 2)odj beim ^n= Sürfttgteit, alö ein Sloßge'ftelltfenn non allem No-
finitiü esse u. bei benjenigen SJerbiä, roeldje im Vaffi» tlügen, @gf£. copia, opulentia-, relat. mit bem ©e*
3roei 9Zomimittr>e, bc3 ©ubjectä u. Sräbicatö, bei ftdj nit. al§ baö gänslidje J^len einer <3ad)e; bod) ftetjt
fyaben, alö : videri, iieri, existimari, judicari etc. (f.
eä in letzterer Vejieljung nur fetten, u. metft nur alö
,3um»t §. 394), ftebt roenigftenS ber 2tccufatio be§ Steigerung non inopia). - desiderium (relatto mit
SjkäbicaH g93. ber größte 3teidjtf)um ift, baß man mit ©enit., al§ baö SBermiffen, ungern nierjt mef)r .öaben
feiner l'age jufrieben ift, maximae sunt divitiae con- einer früher befeffenen <S>ad)e). - defectio. defectus
tentum suis rebus esse: man t)ielt e3 nor ber §anb (ebenfalls relatin mit bem ( Scnit., brüdt bao 3Ran=
v

für paffenb, baß man Gonfuln raätjtte, in praesentia geln, 2lu§bleiben einer Sad}e auö, erftereS al§ öanb =

placuit consules fieri: e§ fei jugegeben, baß man un= iung, legeres al§ 3 u ftanb). - difficultas. angustiae
glüdlid) fei, liceat miseros esse; f. .ßumpt § 608. (relatio mit bem @enii, beseidmen bie Sßerlegenbeit,
Bald) ju Tac. Agr. 27. ©. 320 f. mit Not. a). bas fd)roierige, brüd'enbe Verljältntß, meldjeä au& bem
maneuev, I) ber u. jener: non nemo (non Sielen ailangcl einer ©ad)c fierüorger;t). - Vitium (in weit
einer ob. ber anbere, ». ^erf.). - aliquis, aliquid (eine $8eb., fanget, fofern er fieb, al% ©ebred;en, gebier,
unbeftimmte roirf'lid)eVcrfönltd)feitob.©adje,r).5pcrf. Unoolltommenljeit in iuteüectucller u. morafifdier
u. Singen), -non nihil (eineSu. baä anbere, n.3)ingen). §infid)t jeigt). - damnum (erlittener Sdjaben, jS.
- im $lur.: nonnulli. aliquot, quidam (f. „einiger" naturae damnum, 9Jlangel am ©prad)organ, Liv. 7,
ba§ üftäfjere). - 2lud) burd) bie Umfdjr. sunt qui . . 4, 6). - gäujlidjer Tl., omnium rerum inopia, dif-
(eä giebt Seute, meldte ic), j23. äRandje glauben, sunt ficultas; summae
angustiae rerum nweessariarum :

qui credant (f. „geben" über bie ©onftruet.). tt)ic — 93t. an ©elb, peeuniae ob. argenti penuria. inopia

mattcficv, quotusquisque ju manchen .ßeiten, non-


: argenti ob. argentaria. difficultas rei nummanae
numquam (bin u. roieber einmal); iuterdum (bi€= ob. ditf. nummaria (im 2lUg.); angustiae rei fami-
roeilcn). — II)intenfii),nid)t roemg,,nid)t gering: haud liaris (in ber §au§b,altung, 2Birtl)fcf;aft cineo %Uiiuxt
pauci; multi, $8. er Ijat mir manche SBoljltljat er= mannet): an ©etreibe, f. ©etteibemangel Tl. an
Tl. :

roiefen, *haud pauca ob. multa beneücia in me con- Jyutter, f. Futtermangel: Tl. an Ö0I3, an öau^olj
tulit. - gar Ü0lattd}e§, aliquid (rote Quint. 10, 1, 94). (^immcrf)o(j), inopia lignorum, materiae: SB. an
mancherlei, varius (mannigfaltig). - multiplex ^la^, inopia loci: 3R. an Sßaffer, penuria aquarum:
(utelfadj). - gar iücandjerlci, aliquid (nrie Quint. 10, ber -))l an SBaffet in ben Vädjcn, defectus aquarum
1, 94). circa rivos: ber Tl. an Gräften, defectio virium (baä
manchmal, noimumquam (Inn u. mieber). - in- 2lu^ge()en ber Ar.): Tl. an ^reunben, penuria ami-
terdum - moI)l m., aliquando.
(bioincileu). corom: M. an iiiäfuguug (biufirijtlid; ber Segietben),
9Manbat, edictum (f. „93efel)l" bie ©ynon.). - ein intemperantia. - au6 Tl. an ^la{\, inopia loci: auä
S0i. ergeben (äffen, ha^ ic, edicere, edictum propo- 2R. an ;3eit, tempore exclasus: aiiä 3Ä. an Sewei-
nere, ul etc. fen, 2T)atfttd)en, inopia argumentorum. - 2R. leiben,
1. fOtanbcf, bie, 1) eig., alä ^rua)t: amygdala. inopia premi: großen STO. leiten, magna inopia la-
amygdalum (ä/xvyöakij ikfivySakov, mit ber
u. borare: 3JI. an etroaä baben, teiben, saqS re carere
©d)ale - nucleus amygdalae (äJcanbettem). - an3,
). (übl). etmaä nid)t baben); alqB re egere, indigere
non 2Ranbeln bereitet, amygdallnus. - II) uneig., (et umo ungern uid)t lialn'u); alcjs rei inopia laborare,

3)rüic am^alfe: tonsüla. -entjünbete, gefd)n)oHene, premi. aud; bl. ab alqa re laborare. alqä re premi
»erhärtete -)){., \. SQianbelentjünbung, gcfdjmulft, (SBangel an etn>a§ leiben unb baburdj gebriidt fenn);
nerljärtung. anguste uti alqa re (fidj hwpp Behelfen muffen mit
% W anbei, baö, 15 ©tüd, quindeeim. etunvö): cö ift großer SDlangel an etmaö, magna est
309 mangelhaft 3Jiann 310

alcjs rei penuria: mit grofjem 95t. ju fämpfen baben, 9)JflnicrIidjfeit, f. Strtigfeit.
magna inopiä necessariaruin rerum laborare ^mb. : 9??anifcft, edictum. - ein 35t. ergcfjcn laffen,
nor 95t. fdjüfcen, alqm ab inopia defendere: grofjen edicere, edictum proponere, ut etc.: e. 35t. tor ftd)
95t. nerurfarben magnas difficultates afferre. - in
, fjergeben (äffen, edictum praemittere.
2ft. (Sfirfttgfeit, 3trmutfj) geratben, ad inopiam ve- manipuliven, f. befühlen.
nire: in ben äufjerften 95t. geratben, ad ultimum in- SÖJann, ^erfon übt).-, homo. - ©od) nrirb e§ im
I)
opiae adduci: in 55t. (Dürftigkeit je.) (eben, 95t. Ici= Sat. gem. niebt auögebrüdt, jS8. buro) ben britten
ben, vitam inopem colere; in egestate esse ob. ver- 3Jtann, per alium: für (Sinen 95t. fielen, junetis vi-
sari; vitam in egestate degere; aud) bf. egere ribus rem gerere: eine SBaare an ben 9Jt. bringen,
(®gf£. abundare): in großem, omnium rerum ino- f. »erfaufen: ein 95täbd)en an ben 3Jt. bringen, f.
pem ob. egenum esse. - einen 55t. (^etjler jc.) baben, unten no. III.
vitio laborare: baZ ift ein 95t. (gebier), hoc in vitio II) 9ßerfon männlichen ©efd)ted)t§, a) im 3lßg.: ho-
ponitur ob. ponendum est. mo (unfer ,,35tenfdj", ber SDtgnn in 33esug auf bie bem
mangelhaft, mancus. uon integer (nid)t mefjr menfcblicb.en ©efdjtedjte eigentbümticf;en ©cbroäcfjen
ob. nodj nia)t »olfftänbig). - non perfectus. imper- u. Sßor^üge, foroobt intettectuellen a(ä moralifc^en-,
fectus. suis numeris non absolutus (niebt »oUfom- mit 33ein>örtern, niedre eine gute, at§
baf). foroofjl
men). - non commodus (tticftt gut in feiner ?Irt). - vi- mit folgen, roe(d;e eine fd)(ed)te 6igenfd)aft auöbrü=
tiosus 'feblerbaftl - e3 ift beffer, eine ©rjäbfung ift den). - vir (unfer „95tann", eine erroadjfene 9ßerfon
ju mt§fü^rlic§ aß fie ift mangelhaft, satius est ali- männlid)en @efcb,(ecb,tä, ©gffe. mulier, bef. aber mit

,

quid narrationi superesse quam deesse. Adv. Sinfidjt auf bie bem männlichen ©efcbtedjte oorjüg»
imperfecte: haud commode. - vitiose. lid)äufommenben @igenfd)aften ber Südjtigfeit, ber
"iWanaef baftigf ctt, mufj burcb llmfcbr. mit ben ©tärfe, be§ ^iut^eä^er 2(u3bauer u. bgl; bafjer gern,
2(bjectiüiö unter „mangelbaft" gegeben roerben, j33. nur mit SSeituörtern, roetebe eine (öbtidje ©igenfd)aft
bie 95t. ber öanbfcbrifi, *codex non integer. - er - miles (Äriegömann, ©olbat). - vom
bejeicb,nen).
flagt über bie 95t. unferer ßinridjtungen, ille nostro- 95t.getragen, für ben 95t. (für ütänner) paffenb ge= ,

rum institutorum negligentiam accusat (er flagt bie eignet jc, ben 95t. (bie 95tänner) ^icrenb, be§ 95tanne§,
Jtacbläfftgfeit unferer Ginricbtungen an). (3S8. vestis: u. opera: u. animus,
ber 35tänner, virilis
mangeln, f. febfen no. III. ingenium). - ein junger 95t., adolescens (angefyenber
9Wongfuttet, 3S. »on ©erfte u. SBeijcn, *hor- Süng(ing); juvenis (Jüngling, SDtann in feinen be=
deum et triticum mixta. ften S^bren). - 3lud) bjer wirb ba§ beutfdje „95tann"
SWangforn, farrago. im Satein. oft niebt befonber§ au$>qebrücft, ^33. ben
9Nango(b, beta. tapferen 3)tann begünftigt ba% ©lud, fortem fortuna
9Jtanie,studia (af§ Siebbabereien, $93. für 33ferbe, adjuvat. - u. namentüd) nid)t aß Stppofition mit
equorum). - morbus (a(§ Äranfbeit). - furor (als" einem Slbfectio in roeldjem ^alle gero. ba§ 2lbjectiu
,

eine 2frt SButb). - insania (nie UnftnnigfeitV, »erb. im Satein. allein fteljt, jS8. Sßbilippuö u. 5lntipater,
morbus et insania. - eine roabre 35t. baben für etro., jroei fef)r f luge 95tänner, Philippus et Antipater duo
alcjs rei esse studiosissimum (ein großer Siebfjaber prudentissimi. - ob. eö rcirb burd) eine anbere 2Ben-
fennk insanire circa alqd (auf etro. roie unfinnig bung be?eicb,net, 3S. Smb. a(§ einen e^rlidjen 95t.
oerieffen fenn). f ennen lernen bei etnia§, fidem alcjs in alqa re per-
9Wöttier, I) im 2lCg.: ratio (fö. auf gute 95t., spicere. - Unter „ein 95tann, 95tänner non ob. be§
bona ratione). - consuetudo (©eroofjnbeit, j23. nacb (ber) jc." bejeiebnen bie Sateiner in ber 2lppofition
ber bamaligen 95t., consuetudine eä, qua tum res entroeber bureb ben ©cnitin ob. SCblatiu ber ©igen*
gerebantur). —
II) ine&ef .: 1 ) 3trt u. SJßeif e ftcf) gu 6enef)= febaft, iß. %. 95tantiu§, ein 95tann non atter Strenge,
men, ^u betragen: mos (Sitte übfp. - mores (Sit= T. Manlius priscae severitatis S. 9ßbi(ippu§, ein :

ten, äufteres 23enebmen). - artes (bie ftunftgriffe, mit 95tann non bobem 21bcl u. grof?er 33erebf amf eit L. ,

benen ^mb. oerfäijrt, $33. Fabianis artibus bellum Philippus summa nobilitate et eloquentiä. - ob. fie
trahere). - feine :Ut., hurnanitas: bäuerliche, rustici- baben in anberen fallen eigene ©ubftantica, 3S.
tas. rustici mores (beibe im guten u. Übeln (Sinne). - 95tänner non Siftinction, dignitates (alä ^erfonen
r$tnb5. 95ianieren annebmen, alcjs mores induere: non ©bre u. Söürbe)-, honestates (al§ rornefjme 9ßer=
bas ift fo meine 95t., hie estmeus mos: roa§ ift baö fönen, Stotabititäten); auetoritates (al§ 9Dtänner üon
für 35t.? qui istic mos est?: ift baS 35t. (©d)idlia> perfönt. (Steroid)!)-, vai. ^abti $u Liv. 22, 40, 4: je=
fett)? itane fieri oportet?: er oerftebt 95t., f)at 3Dta= ner 95t. ber ätebenfjeit, ille deliberator: ein 95t. beä
nier, ille humanitatf politos est: ille Immanita- ^•riebens, pacis amator (a(§ friebtiebenber 95tann);
aoa expers est: et »erftef)t feine ffl., ille Humani- paeifica persona (aß ein 95tann ber bie 9toIf e bes"
tät: est: ille est rusticus. — 2) befonbere, ^riebeneüermittlerä übernimmt, ©gty. bellator b.
,

eigentbündidje %xi $u arbeiten: mos modasäae (im i. ein Wann beä friege§, f. Cic. ad Att. 8, 12, 4):
'Mg., in ©djillcr'o 3)1, *more modoqne Schilleri). - S. Graffu§, jener 95t. ber Xugenb, illa virtus L,
gentu (Gattung, v&. $u reben, orandi: jene anbere Crasffl (Cic de or. 3, 1, 1). «gl. übt). 9täge(äb. ©tif.
minber beifjenbe foes iKebnere), illud alterum
95t. 1. 1»; f. -95tänncr roie ©cipio u. SOtarjmuö, Scipio-
aao null)acalei contumeliarum üumnt). - aut Maximi (f. Xifd^er 511 Cic. de sen. 5, 13).
stilus feig, her ©riffcl, übtr. = bie 2Irt ber 2)arüd - biefer 95t. (auf einen corbergeb. Gigennamen äu=
lung eines ©c&riftftellcre 2c). - mamu (cig. bie ftanb rüdrocifenb), b(. liic (roenn eö einfad) surüd'roeift, ^33.
ber JarfteUung eines .Hünftlcrs). - in at
•le 2lrt Unit. 15, 167. Ncp. Them.
hie vir (roenn 1, 1)-,
Kfd einrieben, Attico stilo ber 35t. :
eä mit 9tacbbrud nuriidroeift, f. Liv. 6, 6, 7). - ber
^fautuei äbnlicb, fenn, PlaQtünnn stilum resi-
I
gemeine J.U., ralgus (ber grofsc >"?aufe, forool)! ber
pere: ''temälbc in rembranbifrfjcr Dl., 'tabulae SBürgcr, a(o ber ©olbaten, f. „."öaufe" bie ©nnon.).
Kembrandj niasi mann pietae. — 3) 95tanieren - SDtanu für ik'ann, viritim jebem ob. jcbcn9Jf. einjeln,
1


r$ierungen) im ©ejang, flexioni I
- . de etro. jutfjeilen, auättiäblen, tribuere ob. dare, le-
re): anirerai i'i iiniirn omnes (alle inSgefammt,
mantcrirt, f.
affectirt, gelungen. auf ben hlittn WL, roofür rift Qeü. ::, 7 8.
alle bio
mnnierlirf), f. artig. Ki onmea cum uno fagt). - auf ben (einzelnen) ^il.
311 Mannet TTtännlidj 312

tommen, ber (eingelne) 93c\ erhält, singuli auferent llnterfd). homunculus). - bomo (SJtenfd) üty\ -
t>.

mit 9(cc. ber ©umme iC: brei


marfdjiren, 93?. tjod) caput capitulum (eig. Äopf, Äöpfdjen, meton.
ob.
triplici ordinc incedere: fie marfdnrten 30 93?ann für 93iann, Stltänndjen, jö. ein fonberbareg 9R., mi-
f)oty, triginta armatorum ordines ibant: bas" .<peer rum caput: ein artige§ 931., lepidum capitulum). -
brei 93?. f)od) aciem instruere.
aufftellen, triplicem ba§ fdjöne 93?., pulchellus. - ein 93?. mad)en (o. »ier=
- mit "Mann imb equisque (b. i. mit
3tof?, viris f üß. Xüieren ), residere in clunes. — II) ber £f)iere,
heiteret u. gufsnolf, mit ganjer <peercämad)t). - ba§ im ©gf^. bes2Beibd)en§: mas. masculus. masculum
©djiff raurbe mit 93?. u. 93?auS t>on hen Sßetten cer-- animal (ögfö- femina).
fcbtungen, totam hauriebant undae cum milite na- 9Jlänncrrr)Ot, *chorus virorum voeibus con-
vem. - ein £>ecr non 10000 93?., exercitus decem stans.
milium man fampft 93?. gegen 3Ä., ber 93?ann fuc^t
: 9)?filtttcrfuft, virilis pes.
feinen 93?., vir cum viro congreditur pede collato 9)?änncr^cfcf)lcc^t, sexus virilis.
pugnant; vir virum legit. —
b) mit bem 9?bbegr.
;

SWrimtcvfjflttb, virilis manus.


ber ©tärfe, Südjtigreit: vir (f. oben). - ein SK. ou§ SSWrtttncr ftetbunci, ttattft, f. 93?ann9fleib.
einer Sanbftabt, aber ein ganger 93?ann, rusticanus nSJJÄnncrrotlc, viriles partes.
vir, sed plane vir (Cic. Tusc. 2, 22, 53): jeige bidt) Wnuncrf ri)mu«t, ornatus virilis. - a(§ einje^
at§ 93?., virum te praesta: ficr) einigermaßen all ne§ ©tücf, ornamentum virile.
(mutagen, fräftigen) S)i. jeigen, forticulum se prae- 9)iättncvfri)Ur), calceamentum virile; calceus
bere: idj für einen 93?., virum te judico:
rjalte biet) virilis.
id) ermahne bid) ju bebenden
u. bitte bafj bu ein , ajlrimtcvniot)ttUH(|, andronitis {avfiQwvlTt;,
93?enfd) u. ein 9)cann bift, te bortor rogoque, ut te bei ben ©ried)en, ®gf|. .yynaeceum ob. gynaeconltis,
hominem et virum esse memineris: feinen 93?. fte= ywaixstov, yvvaixa>i>iTiq).
ben, adversario non cedere (cor bem ©egner nid)t 9)iänncthJÜtbc, dignitas viri.
weid)en); strenue rem suam gerere (feine ©ad)eor^ 9)JanneöaUer^ f.
„männliches 9üter" unter
bentlid) führen]: ber 93?. fenn etro. ju tt)un, posse m. „mämtUdj".
Snfmit. (f. Cic. Cat. 3, 7, 16). —
c) bem 2Uter nad), 9JJattttcöfraft r robur virile (im 'iUlg.). - pu-
im ©gf|. bes Änaben Sünglingö: v j r _ juvenis
u. . bertas (^eugungsfraft). - virtus (innere 93?.).
(Mann in ben beften ^a^ren). - ein junger 33t., ado- mnuiifiicvifl, f.
manntoü.
lescens bie 93?änner, puberes, um, m. pubes. is, /.
: mannhaft, f.
männtid) no. II.
(bie mannbaren Seutc, ©gffc. pueri). - a(§ 93?. non SVtflltttfxifttgfcü, f.
93?änn(idjfeit.
40 Qabren, quadraginta annos uatus; ob. quadra- aWötttt^ctt, 'f. 93?annbarfeit.
ginta annorum (gSB. er ftarb a(3 93?ann non 40 3afi= manuiflfalttg, multiplex (»ielfältig, »ietfeitig,
ren, decessit quadraginta annorum). d) bem ©e= — ©gft*. simplex). - varius (eig. non oerfdjieb. garben,
fd)led)te nad), im ©gffe. beä 3ßeibe§: mas (@gf|j. ie- bunt; bann uneig. = abroedjfemb, »erfd)iebenartig
mina). - Männer u. SBeiber, homines utriusque Ißompar. magis varius); nia)t ju »erroedjfetn mit
sexus. diversus, b. i. ganj »erfajieben, beterogen, unäljntid));
III) Derebelid)te männlidje $erfon, im ©gf|. ber aud) nerb. multiplex variusque; varius et multi-
unnererjelidjtcn ob. ber ©attin: maritus (©gftf. cae- plex. - 2iudf» bejeict)nen e§ bie Sateiuer burd; varie-
lebs ob. uxor). - vir (@gf§. uxor, bod) nur ba ge- tas mit ©enit., j^8. mannigf. ©eleb^rfamfeit, varietas
fegt, roo ber ,3ff)g. leine SBerroedjölung ber Sebeutung doctrinarum: mannigf. Xönc, varietas sonorum. -
geftattet). - conjux (ber @begema()l). - Mann u. m. @e(et)rfamfeit befi(?en, multiplici variäque do-
grau, uxor; maritus et uxor; mariti (bie
vir et ctrinä esse: m. finb bie SBege beä ©cbictfalä, multis
Gfjegatten). - ein junger 93?., novus maritus: ein 93?., itineribuB fata decurrunt. Adv. varie. —
ber feiner grau febr ergeben ift, maritus nimis uxo- WJnmtiflf alttat'cit. varietas (junäcb;ft in 33ejug
rius. - einen SO?, nebmen, viro nubere: fid) nad) auf bie garben; bann uneig. = bunte 3lbroed)fe(ung
einem 93?. für feine Xodjter umfeben (bie 2M)ter an in etmaö, f.
Cic. fin. 2, 3, 10).
ben 93?. ju bringen fucfjen), filiae conditionem quae- luaititirtlirii, viritim (93?ann für 93?ann). - om-
rere, circumspicere Siner einen 93?. nerfebaffen,
: nes (alle, ^33. mir erflären un§ m., jeber an feinem
©ine an ben 93?. bringen, prospicere alei maritum: Xijeik, bir nerbunben, tibi nos omnes pro virili
einen 93?. fjaben, maritum babere: jroet 93?änncr parte obligatos fatemur).
baben, apud duos nuptam esse: niete 93?änner ge= Wctttlticin, f. 93?ännd)en.
fjabtfmben, multarum nuptiarum esse: Qmb. JUtn innuulidi, l'iaunopcrfoncn eigen, fie betreffenb,
I

93?.baben, alcjs matrimonium tenere; alei ob. cum a) bem ©cfd^lcc^te nad): virilis (nur oon 1'Jcnfd^en).
alqo nuptam esse: mit Giner mie 93?. u. grau (e= - masculus. masculinus (aueb, u. Jtnar gero., non
ben, babere alqam uxoris loco. 2:f)ieren). - baö mannt ©efdr)[ecr)t, sexus virilis. se-
SRantta, manna (Eccl.); panis caelestis(Eccl.). xus masculinus ((ebenbiger ©efcb.öpfe, f. ooröer ju
-es fiel 33?. (ein 93?onnaregen) vom Fimmel, caele- vir u. masc); genus virile ob. masculinum (in ber
stis alimenti pluvia descendit (Eccl.). ©rammaül): ftrnbm, ©efdjlec^teo, infans sexus
ein
ntrtnnbar, pubes (bie ©efdjledjtSretfe babenb, virilis: ein Xlfiet m. ©efcfi{ccb,tö, animal masculi-
non beiben ©cfdjlcdjtern ). - 3ft e§ = b>iratl)3= num. - baö männliche ©lieb, pars virilis; virilia,
fäbig, f.
b. ium, «.; penis: bie männl. 8Iüt§en(in ber »otanif),
SDlatmÖarfcit, virilitas (bie ©cfd;led)tot!)eile, stamina (®gfß. *pistilla, b. i. bie rocibltdjen, t. t.):

nadjaug.). - pubertas (ber ^uftanb, ha man mann ber männl. 9teim, *bomoteleuton virile. b) bem —
bar ift). - aetas pubes. tempus ob. aetas ob. anni Sätet nad): virilis (im SBg.). - pubes, Sris (mann
pubertatis(bie Seit ob. hie ^abre ber 9Jcannbar!eit). - bar). - ha$ männl. 2IIter, aetas media (bas mittlere
nor feiner 3R., anteqoam ob. priusquam pubes erat SHtet); aetas constans (ha* gefönte Sdter); nerb. ae-
et): beim (iintvitt feiner DJ. quum primum pu- ,
tas conBtanB, quae media dicitur; aetas adulta, tir-
besceret: nnri) bem (Sintritt feiner J)J., postquam mata, confirmata, corroborata (boä fräfttge 3llter;
pubes (actus est. aetas virilis nur b. Hör. art. jioet. 166 in ber
I 9)2<innriictt, h ^erfon ntönnlitfien @cfa)Ied)to: 5ßerbbg.: aetns auimusque virilis); aetas pubes.
homuncio. bomullusc.lifenfdUein, f. ,,"i.)icnfd)d;en" ben anni pubertatis (boä mannbare): in hau männlid)e
313 ÜJtännlid&feit Hantel 314

2ttter treten, robustioreni fieri; se corroborare-, 9Wanttfucf>t, f.


ÜRanntottfieit.
pubescere (mannbar roerben): als er nun ini männl. iiirtuuf itditifl, f.
manntolt.
bitter getreten mar, quum is jam se corroboravisset Wnituo^mlit, diseiplina militaris, im,3fl)g.aud)
et vir inter viros esset. - mannt, werben (oon ber 61. diseiplina (miiitär. ^ud)t). - imperium (ftrenges

Stimme), se corroborare. —
II) einem Sftanne ju= ßommanbo). - modestia (Subordination berSolba=
fommenb; bat), befjerst, tapfer, tüdjtig: virilis (im ten). - Mangel an 9Jc., immodestiamilitum; intem-

21llg.). - masculus (roie ein 2Jcann fo träftig, coli perantia militum: ftrenge SÄ. galten, milites se-
5)cannestraft). - fortis (tüchtig, tapfer). - gravis verä diseiplina ob. severo imperio coercere; esse
(ernfti.- virilis animi nnännlicfjen äJtutijeä, ä -8. fe- s
exaetorem gravissimum diseiplinae.
mina). - männl. Diutt), animus virilis animus for-
s
;
monntott,virosa;virorum appetens ob. umfdjr. ;
tis: jiemlid) männl. 3Diutf; ob. fief) etroas männl. libidine sie accensa, ut saepius petat viros quam
geigen, forticulum se praebere: ein männl. ©ba= petatur. - 9Jcatmtof(f)Cit, libido insana-, insania.
rafter, ingenium virile, confirmatum: eine mannt. Wauurucib, I) grauensünmer, roeldjes bem
Webe, oratio virilis, gravis: bie männl. Sappfio, SDIanne nadjahmt: femina nihil muliebre praeter
mascula Sappho. —
Adv. viriliter-, fortiter-, animo corpus gerens (im Übeln Sinne). - quae sub specie
forti, constanti. feminae virilem animum gerit (im guten Sinne). -
ajtännlid)f cit, bes Sinnes, bes ßfjarafters, ani- als fräftige, l^etbenmütlnge Jungfrau, virago. — II)
mus virilis, fortis; ingenium virile, confirmatum. = gnuttn", id. f.

- ÜJt. ber 3tebe, habitus orationis virilis (männlidje 9)tanöt>tc, I) etg.: decursio. decursus. decur-
öaltung); nervi orationis (männliche Kraft). sio campestris ob. campi. decursus ludicrus (als
9Jiannf cfjaf t, manus (im 2111g., eine Stnjabi Seute, 2lusfül;rung oon Sdnoent'ungen, erftere beiben im
eine Sdjaar, ein Sdnoarm). - milites. copiae (Sol= 2tllg., legiere als llebung ob. jurÄurjroeit-, decursio
baten, Gruppen). - junge M., pubes; Juventus: bie immer als §auDlung, decursus als ^uftanb, ba ma=
junge u. träftige Üft. bes Seeres, robur exercitus: nöorirt - simulacrum pugnae Iudicrum. si-
roirb).
bie junge u. noch ungeübte 3)1. bes Sjeeres, tirones mulacrum proelii voluptarium. certamen Iudicrum.
milites (@gf(5. veterani milites, b. i. bie alte, ge= imago pugnae (als Kampf ber in §roei fernbliebe ?ßar=
Diente 3K.): eine geringe 2)i., manus exigua-, copiae teien abgetljcilteu Gruppen jur Hebung unb Kurj=
exiguae: eine beoeutenbe SDt v manus magna-, co- roeil-, bie Belege für alle ol)ne
näheres ©itat in bie=
piae magnae. - Sdjiff u. 3)i., na vis virique-, navis fem angegebenen 2lusbrüde u. ben gemaefiteu
2trtifel
cum bominibus (j33. Sdjiff u. JJt. erobern, navem Unterfa). f. Liv. 26, 51 in.; 40, 6 u. 9. Gell. 7,
cum hominibus capere). - 3JI. bes Schiffes, f. 23e= 3). - meditatio campestris (als SSorbereitung jum
mannung. Äampf, in 33eäug auf ben fteßifyewm, ber es aufteilt,
mannöfcfjctt fenn, * viros fugere. PI. pan. 13, 1). - ein 3Ä. jur See, f. Seemunöore.
aJtonndfuR, virilis pes. - SRcxnndgeftrrjr, vul- - ein 9)£. aufteilen, militibus decursionem ob. cer-
tus oo. fades virilis. - 9)ianneigtijf?c, f. äJtann§= tamen Iudicrum indicere (ben Sefeld $u einem 9)J.
bbfje. - 9)ionit^fjonb, virilis manus. - 9)iattnc< geben, f. Suet. Ner. 7)-, milites in decursionem ob.
ÖcmD, imum virilis corporis vestimentum. in certamen Iudicrum educere (bie Gruppen ju einem
utannohorh, hominis altitudine. - m. fenn, *ho- 2Ä. ausmarfdjiren laffen, nach Veget. mil. 2, 22)-,
mjnis altitudinem aequare. certamen Iudicrum committere. and; im ,3ft)g. proe-
Wanntfhöhc, altitudo hominis (bie £>öt)e eines» lium equestre et pedestre committere (ein treffen
2Rannes). - statura virilis (männliche Statur). jur Äurätoeil u. Hebung liefern, f. Suet. Dom. 4,
llVattucflcifc, vestimentum virile. alle o. 2tnorbner bes 2>c. = „bie Solbaten manöori»
3)<antttf t icibuncj, vestis virilis. - in SDl., in vi- reit laffen")-, in decursionem campi exire (jum 9JI.
rilem modum ornatus 2R. anlegen, virilem vestem
: auämarfojiren); in armis decarrere. aua) bl. decur-
induere. rere (Sdjroenfungen jur Uebung mad)en); inter se
mamtslartfl, longitudine hominis. inmodumjustae pugnae coneurrere (ein treffen jur
iXUaitttäläugc, lon^itudo hominis (Sänge eines Hebung u. Äurjroeil liefern; alle biefe o. Solbaten =
JJcannes - altitudo hominis (iötannsljöhe, =gröfje).
. „manöoriren"): einem -Di beirool)nen, decursui mi-
- -tatura virilis (Statur eines Cannes, - JJi. t)a= litum ob. certamini ludicro interesse (als St)eitncfj=
ben, 'aequare longitudincm od. altitudinem homi- met) oö. adesse (als ^ufdjauer, f. Tac. ann. 2, 55,
nis-, 'aequare staturam virilem. 4): einS0c. leiten, commanbiren, campestrem decur-
v
.yjnnueilcib, corpus virile. sionem moderari. —
II) übtr., SScrfal^ren, 3Serfab=
9J<anneleutc, viri. - puberes, um, m. pubes, rungsart ratio. -consilium(^Jlan). -S)ief es neue, ori-
:

; . /. mannbaren Seute).
. ;.. ginelle sJJc\, bl. id novum (Nep. Chabr. 1, 2).
3)tanudnainc, namen virile. inniuiurircu, f. „9)canbore anftellen" unter
3)cann?pcrioii, vir um 2ttlg., bef. auch, ber (Si= „SSJJanöore".
genjajaft natt), (üJgju. rnulier). -masfbem ®efa)led)te »tanfarbc, f. Sadjgefdjofj.
nach, ^gifc. feami ntanfff)cn, in etroas, alqd miscere ac turbare.
9)caufrr)CttC, •limbus mauicae. - fimbriae ma-
s
JDtantKM'rtjmurf, ornatus virilis (Wgitj. ornatus
ob. mundus muliebri nicae laus Spieen u. bgl.). - TOanfa)etten tragen,
^lnniivfrrjnciftcr, 'artifex, qui restea viriles uti clavo ad manus timbriato. - llneig., i)Jcan}a)et
öofenoerfertiger, Spät.). ten Ijaben, in metu esse (in /surcljt fcijii): oor etroas,
a tt ii o f cli ii I), call eamentum nrile: call eus vi-
"X* J metuere timere alqd (fürd)ten, es mochte etroas
oo.
rile. -'.Vlannoiriiulimarfjcr, .^errenjcbu()maajcr.
i . eintreten); abborrere ab alqa re (SHoneigung gegen
SJiannöirhnicttcr, glos; oo. unijdjr. riri soror. ettoaä Ijaben, ',11 gegen bas weiiatljen, abuxoreau-
- meine JJi., ril oror. cenda): 1H. liaben, es mödjte ic, metuere, ne etc.:
äNanudftantm, ririli« sexu - oec JJ(. M. ijaben oor ,Vnb., metuere alqm(3mb. fürditen);
ftarb mit it)m aus, sexnm virilem aon reliquit (er metuere ab alqo(etiooä VLebhi von ^mb. befüra)
hinterließ feinen Sol)n/. ten): es befommt ^mo. 'JJI., alei injicit.nr metus,
Wattnaftimnic, r<w ririlü - Wcutucuolf, oor etroas, alcjs rei

f.
JkanmWw .yjnittel, amiculum^ein weiter, aber turjer unb.
315 SDl&nteldjen Warft 316

Dorn offener Umrourf, foroof;! für grauen^immer, bie Steiter quer über ba% ^ßferb legten). - sarcinae
alö für äftannöperfonen). - pallium oö. (t leiner) pal- (@epäd bes Sieifenben übl)., j33. bem ^ferbe ben 2Jc.
liolum (bag roette griedüfdje Dberfleib, roeldjeö in abftt)nallen, equum sarcinis levare).
3tom früher nur grauensimmer, fpäter aud) äJcän» SSRanual, f. ^anbbua), Journal, Älabbe.
ner trugen. SJcan gebrauchte i>a$ pall. auc^ alö !tn= 9ttamtfactur, I) alö Ort: officina. — II) alö
terlage, umbarauf ju liegen, ju jc^fofen: bereinfoU Arbeit: artis opus.
ctjeö trägt, palliatus). - paenula (eine 2lrt engeres ajlatmfmirt, f. §anbfa)rift no. II, a— c.
Dbertleib, (Sapot, mit einem ©apudjon uerfeljen, ÜKWappc, capsa. Capsula (j33. bk be§ jungen 3tö-
rourbe jum ©d)u§ gegen Sßinb u. ÜUetter uon Seuten merö, roeldje il)m ein Qtlav, capsarius genannt, in
jebeö ©efd)led)tö, jebeö 2llterö u. jebeö ©tanbe§, bef. bie ©a)ule naa)trug).
ober auf Steifen, auf bem SJcarfd; getragen, u. biente SOtotbcr, meles. - SSJlatberfctt, pellis melis.
aucf) alö Dber= ob. Unterbett, f.
Sem ep. 87, 2: ber aJiörgcI, S!)tcrge(, marga.
ein foldjeö trägt, paenulatus).- lacerna (ein bitter üWiär'fldjjrube, puteus, ex quo eruitur marga.
roollenerUmrourf auö einem ©tuet %ud) befteljenb, 9Jtaricttbtlb, 'imago St. Mariae.
alö ©djuij gegen Äälte u. Stegen, forooljl im Ärieg, ajiaricttfcft, *dies Mariae sacrata.
alö ^rieben getragen:ber einen folgen umf)at, la- AUaricugiftv?, lapis specularis.
cernatus). - laena (ykcüva, ber lacerna ät)nlid), SDiarinc, f.Seeroefen, =mad)t, flotte, ©d;ipleute.
tommt nur bei nadjaug. Sidjtern u. Spät. cor). - 9Jiarineof fi Jtct, ceuturio classiarius (glotten
paludamentum. sagum ob. (f(einer) sagulum (baö capitän). - SKHarinefolbat, f. ©eefolbat.
eigentliche Äricgöfleib ber Stömer,ba% pal. länger nmrtnivcu, muriä condire. - ein marinirter
u. weiter,baö sag. türjer u. enger; gem. ftetjt pal. g-ifa), piscis muriä condltus ob. duratus.

uom .triegömantelber gelbljerren: ber einen folajen 9)lavi0ttCtte f neurospastum {vevQÖonuaxov,


umljat, paludatus; sagatus ob. sagulatus). -Chia- Gell. 14, 1. §. 23). - rein lat. umfdjr.: simulacrum
nas (yj.a/xvq, baö bem sagum ganj äfmlidje Äriegö= ligueum, quod nei'vis movetur et agitatur (Scbol.
tlcib ber ©riedjen, bef. ber griea). Steuer, roetetjeä Cruq. Hör. sat. 2, 7, 82). - ligneola hominis figura,
üorn ganj offen mar, roirb in biefer SSe^ieijung nur iu qua gestus uervis moventur ob. cujus membra
ba gebraucht, roo non ©riechen bie Stebe ift; fpäter filis agitanturApul. de mundo 70, 19 sqq. bie
(f.
bei ben Römern ein bem ber ©riedjen
Äriegöfleib - bu bift eine blofje 91c., du-
auöfüfjrt. 23efdjreibung).
äbnltdjer 9Jcantet, ben grauen, Änaben, ©itfiaröben ceris ut nervis alienis lignivm mobile (Hör. sat. 2,
2C. trugen). - abolla (ein boppelter ob. gefütterter 7,82).
2)cantel, ber felbft ftatt Settbede biente, r>on Steifen* ÜDiationcttettfpiel, *lusus x<5v vevQooTta-
ben, ©olbaten, aud) Sßl)ilofopf)en getragen). - palla Gzöjv. - ludus, quo simulacra lignea nervis mo-
(ber prädjtige ©taatömantel ber römifdien ©amen, ventur et agitantur (Scbol. Cruq. Hör. sat. 2, 7,
ben aud) ©a)aufpieler auf ber öübne u. ©änger tru= 82). - ©inb eö „bie 2Jcarionetten", burd) ben ^piur.
gen: ber einen foldjen umt)at, pallä amictus). - gau- uon „Marionette", n>. f.
sapum ob. gausapa. amphimallum (Sßintermäntel SWarioncttcnfiJtcIcr, qui in ligneolis bomi-
t>on biditerem Qcüq, bie gaus. auf (Siner ©eite, bie num figuris gestus movet (Apul. de mund. c. 27).
amph. auf beiben ©eiten gottig: mit einer ©aufape 'JJlrtviuucitcutljcfttcv, *theatrum rar vevqo-
angetljan, gausapatus). - endromis (ivögofilq, ein onaoTüv. - *pegma, quo simulacra lignea ob. li-
bider roärmenber üJiantet, rourbe norj. »on äßettläu* gneolae bominum figurae nervis moventur et agi-
fern,SUngem, Sallfpieleru ic. nad) beenbigtem ©picte tantur.
umgeroorfen, um fid; nidjt 3U erf alten). - einen 2Ä. 1. SOtarf, baö, medulla (foroor)! im t^ierifd)en

tragen, amiculo circumdatum esse; pallium etc. Körper, alö in ^flanäcn jc.; aua), mierooljl feiten,
gestare; pallio etc. amictum esse: ben SDc. jiertict) bilbl. = i>a^ Sefte, $i. med. verborura, bei Gell. 18,
umlegen, bem 5DL ben gehörigen galtenrourf geben, 4. §. 2). - cerebrum (baö obere 9)carf in ben Rau-
collocare chlamydem, ut apte pendeat pallium ob. ;
nten). - flos (bilbl., baö Sefte non etroaö). - nervi
pallam compoiiere: einen anberen 9)c. umtl)un, (glcidjf. bie Sceroen, $3. vectigalia rei publicae nervi
pallium commutare: ben 93c. in bie §öf)c nehmen, sunt). - eö gerjt, bringt (mir) burd) 3JJ. u. 23ein, alqd
pallium attollere; pallium colligere (jufammennelj* mihi coneutit ossa (Ov. ber. 3, S2); alqd totum
men, um if)n nidjt ju befdjmuijen). - 93ilbt., fid) in corpus pertentat (Virg. georg. 3, 250); intimis sen-
ben 93c. ber Sugenb füllen, virtute se involvere sibus commoveor (uneig. id; luerbe , tief ergriffen) :

(Hör. carm. 3, 2 J, 55): etro. mit bem 93c. ber Siebe


l
cö bringt etro. lifo innerfte 9Jc., per ima ossa currit
bebeden, alqd humanitate tegere (Nep. Dion 2, 4): alqd (Virg. Aen. 2, 120): Sinbm. baö 3R. auöfaugen,
ben 93c. nad) bem SBtnbe l)ängcn, ad id, unde aliquis alei medullam perbibere, pereipere (o. junger 2C.,

flatus ostenditur, vela dare (Cic. de or. 2, 44, 187); f.


Plaut. Stich. 16 [340J sq.): t>a% 31c. eineö
2, 2,
se ad motus fortunae movere (Caes. b. c. 2, 17, 3); Sanbc§ auöfaugen, civitatem exbaurire.
fortunae applicare sua consilia (Liv. 32, 21, 34); 2. 9Jtavf, bie, f. (YClbmarf.
semper ex aneipiti mutatione temporum pendere 3. 9Jtotf, bie, l)aRieö Sßfunb, *selibra, quam jio-
(Curt. 4, 1 [5], 27): ein 93ccnfcb, ber ben 93c. nad) beut Stri bomincs marcam nominant.
SBinbc I)ängt, temporum bomo (Curt. 5, 3 [10], 4). 4. matt, f. 9Jcart=©raffd;aft.
9Jiättteid)CU, palliolum. - sagulum (f. „3)can =
"Wlarfc, tessera,
tel" bie ©on.). - ©prüdem., einer <Zad)e ein 93t. um "iJJirtrfctcnbcr, lixa
fingen, f. bemänteln: ein 2Ji. für etro. fudjen, alei Warfctcnbcritt, *copa castrensis.
rei patrocinium aliquod ac velameutum quaerere. SUiartgraf, •Marchio.
Wantclr'voflcn, Caput pallii, paenulae etc. (fo= 9)iarfgväfitt,*Marcbionissa. - innrtgvüfliri),
fern er fid) als ßapme über ben ßopf fa)(agen läfjt; *Marcbionalis; ob. burd) ben ©enit. *Mai'chionis.
»gl. PI. 24, 15, 88. §. 138). 9Dtarf=(s>raffdjafi, *Marcbiouatus.
ajlatttclfnrr', averta (SJrt größeres j5eHeifen,f»fit. movfidjtjmedullaesimilis.-marfigmiedullosus.
Roiferjt.: ein Pfctb, wett^eS jum trogen beffclben Warffdicibc, conlinium.
genommen wirb, avertarius). - bippoperac (Lto- Warfftcm, 1- ®ren§fiem.
jiTJpcu). rein lat. mautica (eine 2trt Querfad', ten SOiarJt, mercatus (alö ,3ufammentunft uou Hau =
317 HKaritauffdjer gjlatfrf) 318

fem unb SScrfäufern auf öffentlichen 5ßlä|en). - nun- marmor in laminas secare: ctroa3 mit SR. belegen,
dinae (äßocfjcnmarft, Dcarfttag). - forum aud» mit , alqd marmore inducere.
bem 3uf. rerum venalium (Ort, roo uerfauft roirb; 9)larmorabgänge, assulae marmoreae.
»gl. „ÜJarftfletfen"). - macellum ('Spcifemarrt, roo SOtarmorarbctt, opus marmoreum.
Jyleifcfj, ©eflügel, ©enriife ju fjabcn war). - forum SPtarmorarbcitcr, faber marmorarius; im
olitorium (GSemüfemarft). - *forum frumentarium SUur. marmorarii.
61.

(®etreibemarft, Äornmarft). - 3R. galten, mercatum SOtarmotatt, genus marmoris.


habere: mit etro. Sß. galten, f. marften: einen 2)c. marmorartig, marmorosus. *marmori similis.
anorbnen, mercatum, nundinas instituere: auf ben - marmorei Colons (marmorfarbig).
DJ. jietjen, ad mercatum proficisci: rootün auf ben 9JlarmorbcifCtt, labrum marmoreum.
-))l, ju SR. sieben, fommen, alqo ad mercatum ire, 9JiarmorbeHetbuitg; 333. mit bünner SR., te-
venire: bic JJiärfte bejiefjen, bereifen, nundinas obire. nui marmore induetus.
* circa fora proficisci ibique merces venditare (n. SOiOrmorbUb, Signum marmoreum.
Kaufmann); circa fora proficisci ibique quaerere ajlarmorbtotf, gleba marmoris; im 3fl)g. aud;
et judicia exercere (,oon einem ©ericf;täfjatter). - ju gleba unius lapidis.
JJi. bringen, tragen, alqd ad mercatum deferre (eig.); 9Jtarmorbobctt, solum marmoreum.
alqm venalem producere u. U. pi'oducere (einen SOtarmorbrocfett, caementa marmorea.
Sflaoen 2C. ju SR. führen); alqd venale afferre (aud) SSJlarmorbruci), lapieidinae marmorum.
uneig.);alqd offerre (uneig., Den 2tugen be3 ^>ubü= Warmorbacf), tectum marmoreum. - tegulae
cuml auäfe^en, j33. os suum); alqd proferre, in me- marmoreae (Sadmlatten non 2)carinor).
dium proferre ob. promere (uneig., »erbringen). 9J!armorfarbe, color marmoreus.
991arftauffcljcr, f. SRarftmeifter. marmorfarbig, marmorei coloris.
marften, mit etro., nundinari in alqa re. - cau- 9)iarut0rl)auc(, aedes marmoreae. - domus
ponari alqd. marmorea.
SJtarftflerfett, forum nundinarium; forum re- marmorirett, maculas insereudo unitatem va-
rum venalium; aud) bl. forum; conciliabulum (a(3 riare. - etro. m., variis maculis conspergere alqd.
^erfamndungäort »ieler Saite). üüttarmormeljt, pulvis marmoreus.
ÜJtarftfrciijcit, *jus mercatus ob.nundinarum. marmorn, marmoreus.
Warftgaft, *qui ad mercatum venit. 3)iarmorpalaft, f.
3Dtormorf)au§.
I) bas (MD, roela)e§ »om "Berfaufer
9JJarrtgclb, iVcavjnovplflttc, lamina marmorea ob. marmo-
gelöft roirD 'argentum divenditis mereibus reeep-
: ris. - crusta marmoris (Weine Sliufiotafel jum @in=
tum. —
II) Selb, um für bie äöirtbjdjaft einjufaufen, legen in bie SBa'nbe). - SR. jum 3)ecten beö SDatfjeg,
peeunia in olisonatum data. - eine SRine SR. geben, tegula marmorea. - mit bünnen Sttarmorplatten be=
dare minam in obsonatum. legt, tenui marmore induetus.
SDlarftgut, res renales. ajiarmorfäitfc, columna marmorea. - S)i auä
aJiarftijclfer, bajulus (Saftträger). columna Hy-
tmmettifa)em, au& parifdiem SlJarmor,
9JlorfticutC, qui nundinas obeunt ob. obierunt mettia, Paria.
(bie 3Boa)enmarftleute). -qui ad mercatum veuiuut iWarmorftcitt, marmor.
ob.venerum (bie auf Die itfeeffe fommen ob. gefom= SiJiarmorftürf, frustum marmoris.
men finb). SUiarmortafcI, lamina marmoris; marmor. -
ÜWtorfrmciftcr. agoranomus (üyoQuvdfiog, bei ju SJiuffioarbeit, crusta marmoris. - jum Seden
oen Ü5riea)en). - praefectus annonae (für ben ®e= beä 3)ac^eö, tegula marmorea.
treibeoerfauf). SUlarmortcmpcl, aedes ex marmore exstrueta.
«larttort, f. JRarftflecten, «ftabt. - einen Stc. bauen, aedem ex marmore exstruere

Wavftplaß, forum. - emporium (ifinöpiov, ob. moliri.


ijanDelspla&i. SUlarmortoanb, paries marmoreus. - paries
2Marftörci3, pretiam rerum venalium (SkeiS marmore induetus (mit SRarmor überjogene 9i$anb).
bet oerfäuflidjen Singe). - annona (ber SR. ber 8e= - paries marmoris crustis opertus (mit SRufioarbeit
bensmittel). - fteigenber u. faltenber SR., annonae auö Sftavmor belegte äBanb).
varietas; ogl. „®etreibepreis". - Der SR. •einer 3adE)e marobe, lassus. - SUtarobigtVit, lassitudo.
(om, pretium rei, quod plermngne estliomae: 9J2arobcur, sine commeatu vagus miles. - va-
Die SRarftpreife beftimmen, pretia rerum venalium gufl et laseiviens jicr agros miles.
Btaf i
marobircu, sine commeatu vagum in pacato,
3)tarftrccf)t, (. JJcarftfreUjeit. in hostico errare. - vagari et laseivire per agros.
Warfti rtniT, *navigium, quod merces ad nun- - palari per agros praedandi causa (non Sßef)reven).
.
fert 9Jtaronc, inuxi castanea.
Warttfrrjrcicr, rircolator (im Stffg.). - phar- fßlatqntnv, f. Äeüncr no. II.
Quactfatber). SDJarouiö ?c v f. 3ÄarIgraf.
i»tarft»rt)rcicrci, jaetatio circulatoria. 9)2arö, Mars als ©Ott u. planet). - Stella Mar-
s
JJJarftfrf)rctcrin, circulatrix. tis (als planet).
marftfcfjrcicrijdj^irnilatoriusjim^cmin.aucb 1. 9)2arfri), ber, 1> ®ang
ber Soloaten: itermi-
.latrix. e, im - profectio (Slufbrud; beö
bt. itcr.
3f9(J.
'.Vtarftftabt, oppidam nandinariain (in ber ftcercö, #bmarfd),. - agmen loci ßecreäjua, g®. qui
'iüoojcnmärfte gehalten roerbem. - forum rerum v- labor quantu agminis, rai« grofj ift bic SÄnftrengung
i

't'töort üb().i. - 9J2artttac|, aandini eine DJ - Warfc$!(cu8 6ommanbon)ort), procede!


SJtartröogt, f.
Ucuftith! (für (inu'u); proceditel (für JJieljrere). -ber Sit. nad»
3)2armor, marmor. - oon ))l., marmoren i: oon "itfien u. Snnen, iter Asi:i.c Syriaequc; itcr Asia-
panidjcm, (jnmcttijd)cm )!L, Parin .11 tnettiu (jö. tienm ob. BjTiacain. - auf beut ))L, Iter faciens
S

art mit JJi., marmorofttt: mit ))l. an (marfcljircno, 3'i3. nniroc er getöbtet, occisafl est);

Mäft, marmoratu : Dt. bredjen, marmor ci in itinere. in agmine (tott^renb beä 'St., fo bafjmar»
Dt. jagen, murin.. ffl. m platten fdmeioen, fc^irt loirD); ex itinen i igmine iuom 3R. au8,
319 üföarfä Wl&xiyrtxt rotte 320

jo bafs ber 3JI. auf einige 3eit unterbrochen roirb): le£t m., agmen claudere, cogere. - nad; einem Crte
einen machen, iter facere, conficere: ben 2ß. it>o=
iSJl. m., proficisci, iter facere, intendere alqo: ben 34ufj
Ijin richten, nehmen, iter alqo facere, conferre, con- binab, fjinauf in., seeundo, adverso fiumine progredi
vertere, intendere feinen 9Jc. bura; (Spiru§ unD
: ob. iter facere: in ein Xarib k. in., proficisci in etc.
2ltl;amanien nelnnen, per Epirum et Athamaniarn (ogt.„einbringen'): an einem Drte norbei m., prae-
iter facere coepisse: einen anbern 2)c. nehmen, her ter locum transire: mit bem §eere, praeter locum
rnutare, commutare (übf;. ben 2Jc. änbern); iter ob. exeroitum transducere: über einen Sberg in., mon-
viam fiectere (eine Seitenroute einfdjlugen): auf bem tem transire, superare: über Die ^nrenäen m., per
SOI. rool;in feun, iter habere alqo ( jiB. illo [bertfjiu |
: Pyrenaeum saltum traduci (». e. §eere;: fet)r fd)nell
u. ad-legiones: u. Aegyptum): ben S3efet)I äum 9)c. bura) ein üanb m., ingenti celeritate regionem per-
geben, iter pronunciare: baä 3eid;en jum ü)2. (bat» currere.
yjcarfcbjeidjen) geben, Signum profectionis ob. pro- 3)iarfU)lau& r campi uliginosi (fumpfige ^uren).
ficiscendi dare (vom SBefef;lJ>f;abcr); classicum ca- - loca maritima, orum, n. (am 5Dteere gelegene ©t
nere (r>on ben Trompetern = ÜDlarfa) blafen): ben 9)i. genö). [signi.
antreten, iucedere coepisse; iter facere coepisse 2)larfd)län»)cr, in Seutfa;(anb, Marsi; Mar-
(aua; m. 2lng. roofnn? j33. in Ciliciam): naa)bem 9Jiarfd;ovbnung, ordo agminis.
baß £eer ben jjji. über bie Mutenden angetreten l;atte, 9Jlarfd)Orbrc, geben, pronunciare iter (j6. für
postquam per Pyrenaeum saltum traduci exercitus ben folgenoen Xag, in posterum diem).
est coeptus: ben 3)c. fortfe^en, pergere in itinere; ajlorfcrjroutc, iter. - eine auöere M. cin)'d;la
iter conücere pergere: ununterbrochen, iter conti- gen, iter mutare, commutare; iter ob. viam flectere
nuare, non intermittere: Sag u. 9catt)t, dies nocto»- (eine Scitenroute).
que iter facere; die et nocte continuare iter: Die 9tfiatfci)fd)VÜt, iiiilitaris gradus.
p-einbe t£;ren m. nid)t fortfefcen laffen, prohibere 9)tatfcJ)5citr)cn, bog, geben, f. jJJarfa;.
itinere hostes: ben Dil. eilig fortfc^en, it;n befdjleu SOiatÖfclb, campus Martius; im 3f^9- auc^ bl.
lügen, iter maturare pergere: ben
ausfegen, ein^ ä)c. campus. - auf bem ü)Jl. uorgenommeu, campester.
f teilen,
iter intermittere ob. omittere (im 'Mg.); 9)iavftaII, a) eig. stabulum equorum. - ber
iter supprimere (roenn man fd)on unter rocgö ift). — :

fönigl. 3J{., stabulum equorum regis. bimeton., —


II) fo uiel alß mau ^u marfd;iren i)at: iter. - iter bie ^iferbe beä «Stalles: equi. - ber fönigt. 2R. oon
unius diei. castra, orum, n. (Xagemarfd; leijtereo , 400 ^ferben, equi i-egis quadringenti.
fofern bie 3iömer getoo£;nt roaren nad) jebem £age= SOiortcr, cruciatus (bie^ein, roe[d)e man em-
marfd) ein Säger aufjufdilagen). - in brei 2Rär fdjen, beä ©eioiffenS). - carnificina (baß
pfiitDet, auci; bie
trinis castris: mit üb. auf bem fünften 9)1., nad) fünf g-ottern, Martern, atg ^anblung). - tormentum [bie
üDiärfdjen, quintis castris (j33. Caesar Gorgoviam g-olter,Tortur, iueld;e angeroenbet rotrb; ngl. „§-ol
pervenit): einen boppeiten 3Jt. an (Sinem Xaae ma= ter" überbiefe©t;non.). - supplicium (l;arte, peini
d;en, iter diei duplicare: forcirte äßcirfdjje mad)en, genbe Strafe übl;., bef. Soöeäftrafe). - %mb. mit
magnis itineribus contendere (übl). grojje ä)cärfd;e äJcartern belegen, alqm cruciatibus ob. supplieiis
machen); dies noctesque iter facere. die et nocte omni sup-
aificere: 3'nbut. LlJcarternjcDcr 3lrt antl;un,
continuare iter (ben SOc. Sag u. 3cari;t fortfegen): plicio alqmcruciare: exomplacruciatusque in alqm
Smbm. (bem jjeinbe k.) einen
S
JJJ. abgero innen, alei edere (btefeä jur ÜEBamung für 2tnbere): bie fc^red
iter praeeipere; aud) praevenire alqm. ltd;ftcu, ultimis supplieiis alqm cruciare ^mö un :

2. SOIarfd), öic, campus uliginosus. ter Startern jeber Strt tobten, omnibus supplieiis
SÖiavfdjall, *mareschallus. - ^näbef.: a) *Jelb= alqm necare. - feine 2)J. (Qual) f;abeu mit etroae,
marfd;aU, f. Dberbefel;l3l;aber. —
b) = .spofmarfdjau', alqä re cruciari, torqueri. - Sie im Jolgenben fei;
ro. f. —
c) gfüljrer, bei einer geterlidjf eit *ductor : (enben 3ufatnmenfe^ungen f. 5-oitcv . .
pompae. aWarterinftrumcnt, tormentum.
SÖiatfdjatlÖftab, imperii insigne. SDiOrtctlcbcn, vita acerbissima.
9Jtarfd)colojmc, f.
(Solonne. mar teilt, cruciare. discruciare. exeruciare. ex-
mavf rf)f cvtii), instruetus paratusque.
o. feeew, carniticare (eig. u. bilDl.). - cruciatus alei adrno-
- fieb, tu. mad;en, ea, quae ad proiieisceudum per- vere. cruciatu alqm afficere(eig.). - ^mb. bura; i>un^
tineant, comparare. profectionem oo. iter parare ger, burd; Surft m., alqm fame, siti macerare ob.
(bie nötigen ^.nftalten jum Slbmarfd; treffen übl;.); exeruciare: oinD. auf baS Sd)recflitt)fte m. ultimis ,

sarcinas itineri aptare (baß ©cptid etnpad'ctt). - ben supplieiis alqm afficere(etg.); alqm omnibus modis
93cfet;l geben, fid; m. ju madjen, iter pronunciare: cruciare (bilbl., peinigen): 3mb. ;u ioce tu. alqm ,

bie Gruppen, bau £>eer tu. madjen, f. „auf ben $rieg8«= per cruciatum necare: »u Xobe gemartert merDen,
fufj fefcen" unter „Äricgöfuf}". cruciatu perire (eig.). - ftd; martern, cruciari; ex-
matfdutett, ambularc. iucedere (etnl;ermar cruciari; discruciari, SSgl. ,, foltern".
fd;trcn, fotuoljt beim Cijrevciren, alo im Kriege). - pro- innrtcmoll, f.
qualuo.l.
gredi. proficisci (fortmarfdjireu, abmarfdjiren). - iter 9)tartCVJuod)C, Mies per Christi cruciatus sa-
facere (auf bem JJtarfdjc befinblid; jenn). - castra
x
crati.
movere, promovere, proferre, u. castris movere, ti. mnvtiali)ri); }S. ein in. ölid, oculi truces. - er
bl. movere (boS Sager aufbrechen, toeitee marfriuren; f;at ein m. SHnfe^en, est forma imperatoriä; *inest

f. „aufbrechen
no. II, 2" u. „auörüdEen" bie ©nnon.). in eo habitus virilis vere ac militarisibat baß 2ln=
- brei 3Jlann I;oa) m., triplici ordiue incedere: fte feiicr. ecneä männlta)en ßriegerä).

marfdjtrten Dreißig Wann l>ocf), trigintaarmatorum 9Jtattiuc(fcfr, -tag, 'dies natalis Martini Lu-
ordines ibaut: longfam m., plat ide progredi (übl).); theri; •Martini Lntneri natalicia (». pl.).
iter reprimere (auf bem äJtarfdje): fdjnelt m., cele- SDlävttjrcr, martyr (Spät.). - ilc. einer Sad;e
riter progredi (übtj.i; raptim agmen agere (auf bem nun den, \n\> alqa re mortem oecumbere.
m., accelerare iter (ben sJJcarfdj
3Karfd)e): fdjiieilcr 9Jiävtnrcrfronc, sacra maituii Corona (Eccl.);
befct)ieunigen): Eag u. )lad)t m., dies noctesque iter Corona tuiii; ImoI.); im^f^g. aua; bl. Corona (Eccl.).
facere: die oocteque continuare iter; diurnis uo- - bie 2R. empfangen, sacram martyrii coronam ac-
cturnisque itineribus contendere, tüoijiu, alqo: ,u cipere (EccL).
321 ÜRärtrjrertfjum mb 322

9Jlärtt)rcttl|ttm , -toi, martynum (Eccl.). - tum): eine Tl. angenommen fjaben, alienam perso-
gloriosa mors (als rühmlicher £ob). - bcn Tl. ftcr= nam ferre (feinen magren S^arafter nietjt seigen):
Den, *pro re Christiana mori ob. vitam profundere bie Tl. ton etro. annehmen (uneig.), personam alcjs
ob. gloriosam mortem occumbere. indnere (2>mbs. speciem ob. simula-
Jlolle fpielen);

Sölärs, mensis Martius. - bie Kalcnben beä 2Jc\ tionem alcjs ob. alcjs rei indnere (ben <Sd;ein an^
(= ber erfte Tl.), kalendae Martiae: bie Jconenbes
s
nehmen, als fei man 2C); simulare alqd(etroas fieu^
Tl. (= ber ftebente Tl.), nonae Martiae: bie ^bcn d;etn): bie Tl. ton %mb. angenommen baben, ferre
bes 90c. (= ber fünfzehnte Tl.), idus Martiae: ber prae se speciem alcjs; alcjs speciem praebere: ab=
Ie§te Tl., pridie kalendas Apriles. fid)tlid) bie Tl. ber Summijeit annebmenb, de indu-

"9Jiorsipait, etroa *Marci panis. stria factus ad imitationem stultitiae bie Tl. able= :

Söloräfc^af, ovis rejicula. gen, personam deponere (eig. u. uneig.); Simulatio-


aJinfcrjC, macula. - eine grojje, Keine Tl., ma- nen! deponere (uneig.): je|t legte 2lppius bie Tl. ab,
cula grandis, minuta. ille tinis Appio alienae personae ferendae: ^mbm.

utofdjic», maculis distinctus ($23. rete). bie Tl. abgeben, alci personam demere. alcjs ca-
9)tafd)tne, machina {/xtj'/uvi]). - machinatio. piti personam detrahere (eig. u. uneig.); alci ob.
machinamentum (äftafdunenroerf - compages (gu= ). alci rei personam demere et reddere faciem suam
genroerf). - bie Tl. bes Körpers, compages corporis; (uneig. eine ^Serfon ob. ©ad)e in il)rer roabren @e=
,

auch figura corporis. - ber SOtenjcf) ift eine blofse 9Jc., ftaltjeigen, f.
Sen. ep. 24, 12); evolvere alqm inte-
*homo non movetur nisi externo pulsu: eine Tl. gumentis dissimulationis nudareque 3mbs.
(uneig.,
ron einem SDcenfchcn (b. i. ein nict)t beroeglicher, lang= 23erftellung offenbar macben); *alcjs animum nudare
famer 2){enfch\ lentum negotium. (uneig., %mb$. ©efinnung enthüllen): bie Tl. ber
ntafcfjincnartig, =ntäfttg, *machinae similis §reunbfd)aft beibehalten, speciem amicitiaeretinere :
(eig., ton fingen). - ab aliorum arbitrio pendens 3mb. unter ber Tl. ber greunbfehaft oerratl;en, alqm
(uneig., t.iDcenfchen). — J.dr.*macb.inaeinstar(eig.). per simulationem amicitiae prodere: ^mb. unter
9Jiafcf)ittenoau, *fabricatio machinarum. ber Tl. ber ©hrlichfeit hintergehen, alqm per fidem
9Jiofd)incnbaucr, machinator. - machinarius fallere, deeipere, circumvenire unter ber Tl. ber :

commentator [alk (srfinber non äftafcbinen). Summiert fe(;r fjotje Klugheit terbergen, summara
9)iafrf)incnbaufuttft, scientia machinalis. prudentiam simulatione stultitiae tegere.
5!)iafd)ittenfcnntnif?, scientia machinalis. SSJJttöf cubaU, =fefr, =erabc, *conventus perso-
9)iafrrjtncnmciftcr, architectus. natorum et asciticio latitantium habitu hominum.
aWafdjtttcnlüCtf , machinatio; machinamenta UtaSfiren, I) eig.: personam alci aptare; per-
1

. ///. machinae.
: sonam alcjs capiti imponere ob. adjicere. - fia)
aJJofdjincntocfcn, machinatio. masf., personam sibi accommodare ob. sibi aptare;
9)lofd)tnertc, i. -.Wafchinenroerf. personam indnere; persona caput tegere; *larvam
9)Jofct)tnift, i. ilcafcbinenbauer. sibi accommodare ob. aptare (f. „SJlasfe" über per-
9JloöCUlittUttt, genus masculinum ob. virile sona u. - man masiirt ftch, persona capiti
larva).
(bas männliche öefa)lecbt). - vocalmlumgeneris mas- adjicitur. - masf irt feyn, personam ob. larvam ge-
culini (ein 2Bort männlichen ÜJefcblecbts). - ein SD?, rere; personam ferre: masfirt, personatus; per-
jenn, geueris masculiai esse: fons ift ein Tl., fons sona tecto capite; ore involuto. II) uneig., ter-—
estgeneris masculini fontem viriligenere dicimus. ;
beden: tegere, mit etitas, alqä re. - oecultare (oer=
3)Jafcr, I) im .öotje: macula (f. Sen. tranqu. 1, bergen, $23. ineeptum suum).
II) bte ÜJcafem, als Kranfhrit: *morbilli (t. t). 9Jiof?, mensura (bas SOcafj, roonad) bas 23erhälk=
SWafcrfjoIj, materia maculosa. nif; ber Ö5röf3e 2C. ausgemittelt roirb, eig. u. uneig.).
tttafcrirj, maculosus. - varietate macularum - modus, modulus (i>a$ SJcafj, als Körper, roomit
BOnspicuns ($23. mensa, Sen. tranqu. 1, 4). ob. roonaa) gemeffen roirb; u. modus auch iibtr. =
SJlaöfjolbcr, *acer campestre (L.).' bas rechte, gehörige SOlafj, bas ju beobad)tenbe 35er=
hältmfs, &ei, roieroeit man ju gehen hat ob. gehen
s
}JJaö<tc, persona (bie ganje ÜFiaste, roelche jur
Serftärfung Der Stimme eingerichtet roar, unb nid)t fann). - moderatio (äRäfjigung , SOcaphalten). - duo
torgebunben, fonbern über ben Kopf gejogen rourbe, sextarii (jroei 3JöfeI, afö Tlafc für flüffige u. trodene
balj. ton Bass. bei Gell, ö, 7, 2 indumentum illud Singe). - bas Tl. eines iKecruten, mensura, ad quam
oris gen.). - os, oris, n. (bie halbe 2Jcasfe, Sarte, $23. militum statura exigitur: SDtafj u. ©croiehte, men-
,nis). - larva icine fcbredcncrregenfce, häfjdche surae et pondera: falfches Tl., falsa mensura; fal-
'•', beten fia) bie eilten bei ^eicbenbcgängniffen, sus modus: ein gehäuftes Tl., mensura cumulata:
aua) bei pantomimifchen 2änjen [f. Hör. sat. 1, 5, ein boppeltes Tl. ton etro., res duplex ($23. ein bop=
64 fcbienien - homo personatuB (masfirte ^ßcr^
. peltes Tl. ©ctreibe erhalten, duplici frumento do-
fon). - bie Tl. ber Herstellung, integumenta dissi- nari): bas Tl. einer Sijlbe, mora (Gramm.): bas äu=
miilationiß; involucra himiilationi.s; auch bl. simu- fjerfte Tl. ber 2lnforberung an 3mb., quo non am-
Scbein, ben man fich giebt, als ob man ber u. ])lius esl ab alqo postulandum (Cic. de or. 1, 49,
ber fei ai ; icbein, ben man fia) giebt, als 212). - biefe ärt beä Tl. heifjt eine 3Jcebimne, hie
ob man ber u. ter nicht [ei unter ber Tl. ber 8er* : modus mensurae medimnns appellatur: cinäli. ton
ftellung, p . ationem
dissimulationem; oo. etroas nehmen, menearam alcjs rei inirc: bas Tl. $u
simulatione oö. dis&imnlatione. - ^mbm. eine Tl. einem ftleibe an 3»tö. nelnnen, *vestem conficien-
anlegen, p alci aptare ob. alcj capiti im- dam ad corporis modulum metiri: etitaä nach bem
ponere oi ipiti adjicere (eia.): ein« JJc. aip Tl. laufen, ucifaufcn, alqd mensura emere. vendere.
nehmen, tornehmcn, personam onnnodare - mit tollem SDfc, pleno modio; cuinulate {in geljäuf
ob. »ihi aptare. personam indnere. *\. tem Tl., »8. dann. - in tollem Tl., abunde. afi'a-
accommodare ob. aptare (eig., eine Tl. anziehen, tiin [jiiiläniili;';, incfjr als hinlängUdj,
f.
„genug",
auffegen, anlegen :
im gibi indnere j23. 3mb. in uollein Tl. befvieoignt, all'atim alci sa-
luretg., eine frembe JioUe übernehme! lulare - im reid)fteii Tl., plenissimus (j2i. ahjs
;fia) ftillen, als ob man etro. nidjt fei, yü non dis- plenissimamindulgentiamexperiri). - nach bem Tl.,
amuiat, patn pri; app mmo- pro modo; pro rationc; gen», aber bura) pro mit
(Kcotflt», bi\i)Aa\. ftano-r. '-öo. II. V(ufl. VI.
11
323 maffctcriren mäßigen 324

9l6Iat. (nad) Sefdmffenbeit), 5SÖ. nad) bem Tl. feiner nad), ?33. argenti facti: u. navium). - magnitudo
Gräfte fjanbetn, pro viribus agere: jeber nacr) bem - numerus (2(n3af)l -
(bie G5rö§e, 3^3. aeris alieni).
Tl. feiner Äräftc, pro se quisque. - obne Tl., otme magnus numerus frumenti u. prägn.,
35lenge, jS. :

Tl. u. 3^/ sme modo; praeter, extra, supra mo- est in eadem provincia numerus civium Romano-
dum ; nnllo adhibito modo immodice ; immoderate.
; rum = eine [grofje] 3Jiaffe). - pondus (3Renge bem
- ba§ 93Z. »on etro. beftimmen, alcjs rei modum tem- @crota)t naefj). - moles (grofje Sföenge, foroot)! ber
perare: Tl. Ratten, anroenben, modum tenere, re- ©rö^e a('3 bem Umfang nad), meift mit bem 9ib6cgr.
tinere, servare: in ob. bei ctroaS, modum ob. mo- beö 3U ©rojjen, llnförm(ic|en). - frequentia (ba§
derationem adbibere in alqa re; moderationem häufige Sorljanbenfetm, 3S. fr. magna sepulcrorum).
habere in alqa re; moderari alqd: in 2ldcm 93t. - corpus (bie ©efammtljeit »erbttnbener Singe, 3^8.
Ratten, omnia modice agere: ba§ Tl. nid)t galten, patrimonii, JCt.: corpora omnia maternae heredi-
e3 überfdjreiten, modum nou servare; modum ex- tates, JCt.). - turba (ungeorbnete 5Jlenge). - bie 331.
cedere, transire: int Slufroanb ba§ Tl. überfd)rei= summa praedae: eine grofje 331.
ber 93eute, ©elo,
ten, sumptu extra modum prodire: roeber 93t. nod) magnum pondus argenti: eine fef)r gro^e33l. 931 ni
3iel galten, neque modum neque modestiam ha- fi^en, hominum ingensvis; hominum infinita mul-
bere: einer <3atf)e 93t. u. Qid fe^en, modum face- titudo: bie 23i. ber Xruppcn, moles exercitus: eine
re, ponere, statuere, constituere alci rei (feftfcijen, Tl. (»on Sßörtern) jufammenfjäufen, turbam congre-
roie rocit man gefjcn fann ob. foll); fmern facere alcjs gare (Quint. 10, 1, 7): eine Tl. uon9toti3en, 3Jlate
rei u. alci rei (einer ©adje ein ©nbe machen): fid^ riafien, Silva rerum (Cic. de or. 3, 26, 103): eine
roeber 351. nodj giel fe^en, sibi neque modum neque 331. »on Gegebenheiten, rerum moles (Liv. 7, 29. §.
terminum constituere: roeber
93t. noa) 3' c Jenncn, ' 2). - fic fteben im 931. auf, universi consurgunt jebc :

modum non nosse (f. Sen. ep. 95, 30: non avaritia, gröfjere überfielt man leia)ter burdj bie Xbeitung,
33t.

non crudelitas modum novit): roeber 93t. nod; 3'd quidquid in majus crevit facilius agnoscitur, si dis-
fennen ob. finben fönnen, fein 93t. galten in ctroaS, cessit in partes.
in alqa re neque modum nosse neque terminum Htrtf?cn, f. roeil.
capere (j33. in ber 3tu()mfud)t, in gloria concupi- tnaffen^oft; 3S. maffen^. Serge, moles et mon-
scenda); sine modo exercere alqd (ofme9Jtafj üben, tes (Virg. Aen. 1, 61).
s
genießen, j33. libertatem): ein &öf)ere§ Tl. gelehrter ?3laf?gabc, nad;, f. „für" no. IV.
Senntniffe erreichen, plus doctrinae attingere: ba= maftg'cbcnb ad rem pertinere. - in StUem
fet;n,
mit ba3 93t. ber Seiben »oll roerbe, um ba$ Tl. ber bie Drafel mafjgebeub fenn laffen, omnia ad oracula
Seiben »oll ju madjen, ne quid malis desit (deesset). referre.
maffttCrirctt, obtruncare. WlaWaUcn, baZ, f. 93tä&igfeit, =ung.
9Jiaf?c, fommt nur in 23erbinbung mit ^ßräpofi= ntä'ftig, I) Tlaf> Ijaltenb: moderatus. modicus
tionen, s.ßronominen u. SUbjectioen »or, §33. mit 9Jta= (öaö Tla$, bk ©ren3en nia)t überfeftreitenb, ©^f^.
fjen, modice: über bie 93tafjcn, praeter, extra, su- effrenatus). - modestus (befcf;ciben, mäßig au3 fttt=
pra, ultra modum (über bag gehörige 93tafj btnaus>); liebem ©efüt)t, ®gf^. cupidus, petulans). - tempe-
majorem inmodum (über bctä geroöl)nlid)e 93tafj); rans. temperatus (93Jafj (jaltenb im gansett £$un u.
nimis ju (
admodum (auänehmenb, me&r
fer)r, 31t »icl); Saffen, erfteres ». 93erfonen, le^tereö ». 'ißerfonen u.
alä man benfcn foHen); longe (bei roeitem) mit
t)ätte Singen, ©gf§. libidinosus). - continens (entjjaftfam,
folg. (Super lati» (393. über bie 33t. grofj, longe om- mä^tg im ©enujj jeber 3trt, ©gf|j. libidinosus). - so-
nium maximus): über alle 33t., sie, ut nihil supra brius (nüdjtern, frugal in Sejug auf bie Jreuben ber
possit; adeo, ut nihil supra. - fold)er33t., hoc mo- %afit, ». 931enfd)en; übtr., ». Sifdf», sobria mensa;
do , tali modo; sie. - folgenber 93t., hoc modo; hunc bilöl., roie „nüd)tern", auefj = cnti;a[tfam übf;.). -
-

in modum; sie. - einiger 93t., aliquo modo; aliquä »erb. moderatus ac temperans; temperatus mode-
ratione; aliqua ex parte; aliquid, nonnihil (in et» ratusque; continens ac temperans. - ein m. 93Jenfa;,
roa§, j33. e§ fommt mir etttmä einiger Tl. ju ©tat* homo moderatus, temperans: ein mäfjige3 Seben,
ten, me
res aliquid sublevat: e§ tröftet mid; einiger vita moderata, modica,temperata: fet;r m.intißein=
93t.,roenn id) 2c., nonnihil me consolatur, quum etc.). trinfen, parcissimus vini: mö^ig in ber J-reube, tem-
- geroiffer 33i., quodam modo aud) roetut c§ baätt perans gaudii: m. in feinen SBimfd&en, paucis con-
— Adv. moderate; modeste; temperanter.
; ,

bient, einen Stuöbrucf ju ntitbern, burd) ut ita dicam tentus.


(fo ju fagen); nescio quo modo ob. quo pacto (id) - m. continentem esse in omni victu cultu-
leben,
roeifj fommt); quasi (g(eid)fam); quasi
nidjt roie e§ que. —
II) mittelmäßig: modicus (in 2Jc3ug auf bie
quidam, aud; 61. quidam im gletdjen @enu6 2c. mit Quantität). - medioeris (in Sesug auf bie Qualität).
bem 2Ut3br., ben eä milbert (glcid)f. eine 3lrt non 2c, - ein m. Sud), modicum quoddam corpus: mäfjige
j33. alle Äüttftc Ijaben geruiffer 33t. ein gemeinfebaft ainlagen, ingenium medioere. Adv. modice; me- —
lidjeö 53anb, omnes artes liabent quoddam com- dioenter.
mune vinculum; »gl. 3unipt §. 707). - in roelcljer mäßigen, moderari (mit beut Satio, ein Tlci\i
quemadmodum: in ber
93ta|e, 33t., adhuc (in fo meit, u. ^iel feiert, bem SReben u. ^anbellt t>a§ geljörtge

f.
Cic. ad tarn. 16, 11, 4. Liv. 21, 8, 4); adeo (fo 3Ra| geben; mit bem 2tcc., in ben gehörigen @rcn»
fcfjr, mit folg. ut, f.
Cic. Flacc. 20, 47. Liv. 22, 32, jen galten, (nnfidjtlicf; bcö 3 UÖ C I u 3 uroe,u !? *>ie
' -

3: in ber ftrage, Cic. Rabir. 10, 23. Liv. 2, 7, 10): gefjörige (§inrid)tung treffen), -temperare (mit turnt

in ber Tl., roie :c., prout; perinde atque ob. ut. - Sati», einer 9ßerfon ob. <3ad;e ben fa;icflia;cn ©rab
gehöriger 33tajjett: recte; justomodo; co, quo decet ber X^ätigfeit ob. SDSirffamfeit geben; mit öcm 2lcc.,
ob. par est, modo. - befohlener, »erlangter 33tafjen, etwaä in öen redeten 3"ftnfib, in bie gebörige Se
ut tieri iussum est; jussu tuo (auf bebten SJefebl). fd)affenf)cit fe^en). - modum ob. moderationem ad-
9ftaffc, I) Stoff: massa (im Mg., klumpen ;r.l. hibere alci rei ob. in alqa re (etroaS in ben gcfjöri
- impensa (baö, roaö angeroenbet roirb, bie Dcffmm gen ©regelt, 3ro:fd;en bem 8u»iel u. 3«n>enig, l)al
gen in Wintern it. SBänben au^jufüllen). II) grofje — ten, in etro. baö gcljörigc 93Ja^ galten). - continere,
iölcngen .: summa(©umme, onlmlt, foroof)! ber ©adje,
-
coerecre alqd (in ben gehörigen ©djranfcn tutlten,
als ber sJRenge oö. SKnjaf>l nnd;). - vis. copia (SRenge 3Ügeln, 3ä()tuen). - feine Jyreigebigfeit mäßigen, tem-
bem 3jnf;alt mü)). - multitudo (iiJenge ber fttufl
'

perare liberalitatera suam: feinen 3orn m., irac


325 9Mf3igfcit 3ttaj3ftab 32Ö

moderari ob. temperare; iram tenere, continere nmf?(oc', immoderatus (!ein 3Jla§ b,a(tenb, non
(®9jfc- fae indulgere): fetue 2eiöenfd)aften m., cu-
i ^ßerf. u. Sebl., $8. cupiditates: u. luxuria). - im-
piditates continere, coercere ; cupiditatibus modum potens (gleidjf. feiner felbft nid)t mäd)tig, fd)ranfeit=
l'acere. —
fid) mäßigen, se continere; sibi tem- tos, ». 0erf. u. Sebl., §33. postulatumi). - effusus
perare; auimo suo imperare: fid) in etro. m., mo- ü&erftrömenb, bab]. tb^eils = nerfd)roenberifd)
(gleid))".

derari alei rei ob. alqd (jS. fortunae suae u. gau- : ausgeteilt, j'S. honores [@gf§. rari et tenues ho-
diiim)', modice ferre alqd (jS3. libertatem): fid^ im nores]: ob. oon ^ßerf. = nerfd)roenberifa) [®gf|. ma-
Meten m., orationi ob. linguae moderari; linguam lignus], tf8. quis in largitione effusior? t^eilä =
continere; modum tenere verborum: fid) imtgffen fd)ranfenloS, j'ö. populationes, Studium). - profu-
u. Srinfen m., continentem esse in omni victu; sus (gletdjf. roeitf)in überftrömettb = fd)ranfen[os, un=
non multi eibi esse: fid) ntd)t m. fonnen, intempe- mäjjig, §33.sumptus: u. jocandi genus). - m. 3te=
rantem esse; sui impotentem ob. non potentem ben, immoderatio verborum. - Adv. immoderate;
esse sui non compotem esse animo suo imperare
; ; intemperanter effuse; profuse.
;

non posse: fid) in fetner #reube nid)t m. fönnen, gau- Sötafifloftgfcit, immoderatio (j33. verborum).
dium non moderari. ll>iafmaJ)inc r consilii ratio (jS. neue aJlafjnab,^
aftö^igfeit/ontmentia(SelbftbeI)errfd)ung,@nt= men, novorum consiliorum rationes). S5gl. „3Jia§=
tjaltfamfeit übt).). - temperantia (bas aJiaprjaitert im reget".
ftnnlidjen QJenuffe; beibe im @gf£. non libido, libi- aJlafttcgc^ratioCSSerfab.rungäroeife^afina^me).
dines). - sobrietas(@ntfjattfamfeit im £rinfen,9cüa)= - consilium s
( ^lan).
- remedium (SJttttet jur sÄb=
temfjeit). [tatis. fjütfe). - eine fluge 9JI., consilium prudens: gelinbe
9!)täfetgfeit3t»ercttt,*societasservandaesobrie- SJta^regeln, mollia consilia (nad) Tac. ann. 1, 40,
SJlämgung, moderatio animi, u. 9Jc. in etroaä, roo bas ungern, mollia consulta): neue 9Jia^regeln,
moderatio algs rei (Das 9Jcäjugen, 9Jcaf;= u. gieU consilia nova; novorum consiliorum rationes (bie
fefcen, bie freie 3elbftbcfd)ränfung injeberScjtetmng). 9Kaf!na[;me neuer 3Jlafsregeln). - eine 50c. nehmen,
- temperantia (öcts üftajjljalten im ga^en %l)un it. ergreifen, treffen, rationem inire; consilium capere:
Soffen). - modus (bas 5jcajj, roeldjes man einhält, ä)ca{}regeln nad) $cit u. llmftänben ergreifen, nef)=
bas üJcajjbalten, $33. defatigatione magis et errore men, treffen, consilium pro tempore et pro re ca-
quam inisericordiä et modo aliquaodo caedere de- pere: gute, jn>ecfDienliü)e SJcafsregeln ergreifen, bo-
stiterunt: u. tantus in summa potestate omnium nis consiliis uti; bei etroaS, consilia alei rei aecom-
rerum modus; ngt. .»eräug ju Tac. bist, 1, 83). - modata capere: kräftigere Dcajjregeln ergreifen, ju
continentia fSelbftbetyerrfcfiung, <5ntl;altfamfcit in f räf tigern 3Jc. f abreiten, fortioribus remediisagere:
Sejug auf jeöe 2trt von ibegierbe). - modestia (bie gelinbere, mollius consulere: bie ftrengften u. ge=
fittlia)e3d)eu, bas red)te ÜJcajj ju übeijdjreiten, na= l;äffigften -Dcaftregcln ergreifen, ad extrema et ini-
mentltd; in politifd)er Schiebung). - sedatio alcjs micissima jura decurrere: bagegen (bamit biefes
rei (Das öefchroiebtigen einer ^eio.mfcöaft, alsöanb= nid)t gefc^etje) glaubte er bie fräftigften 3Jca^regeln
tung). - temperantia et moderatio ; mo-
2(ua) nerb. ergreifen muffen, ne id aeeideret magnopere
ju
deratio et continentia; continentia et temperantia; praeeavendum sibi existimabat: bie nötigen yhafc-
moderatio continentiae et temperantiae. - -Dt. ber regeln nehmen, ergreifen, treffen, providere quae
Stimme, remissio vocis. - ÜDZ. in Öejug auf frem= tempus monet: gemeinfd)af titele äJca^regeln nehmen,
bis Sigentbum, abstinentia (llneigennütugfeit). - 9Jc. consilia communicare: feine 9Jca§regeln (im33enef)=
ber öegteroen, moderatio cupiditatum; continentia men gegen Slnbere) nad) etroas nehmen, se fingere
libidinum: R. in alten unferen dieoen u. ipanbfun- ex alqa re (Cic. ad Att. 6, 3, 4): 2)cafjregeln gegen
gen, moderatio dictorum omnium et factorum. - etroas ergreifen, treffen, alei rei oecurrere; cavere,
roeife, ftuge, befonnene DJ., moderatio et sapientia; praeeavere, ne etc. (ä$orftd)tsmaf$regeln treffen, ba^
im ^jbg. aud) bl. moderatio (f. Liv. 3, 41, 6. Tac. nid;t 2C): aJcafjregeln roegen ber 3^""ft ergreifen,
am. 4, :.' - Ali. jeigen, moderatum se praebere: de consiliis in posterum providere: bie bienttd)en
3R. bei etroas $eigen, moderationem adbibere in alqa 2Raf(regeln fd)nelt auffinben, celeriter quae opus
r<;: moderate temperare alqd: febr otet, moderatis- sunt reperire: bas SSotf mürbe je nad) beut ©rfolg
simum esse in alqa re: gleiche M.
S
geigen, eädem bie äugeftanbene @emeinfd)aft ber fyödjftctt Stemter
temperantia uti: fie glaubten, id) roäre beinahe roei- für eine gute ober »erberblid)e 2Jc. anfe^en, plebs,
tet gegangen, als es bie -)Jl. eines »erftänöigen u. be= perinde ut eveniret res, ita communicatos honores
fonnenen Cannes erlaubte, me longüu prope pro- j)ro bene aut socus consulto babitura esset. - 3un>.
gressurn arbitrabantur,quam Bapientis hominis eo- roirD aud) „ÜJca^regel" mit einem Pronomen ob. 2tb-
gitata ratio postolaret. - mit JJ(., moderate: mo- jectioum im ßatem. blos burd) ba$ Neutrum bes
mperanterj dement« r mit Schonung, 9cach= ( Pronomens ob. 2lojectit)umä auSgebrüdt, j J3. biefe s

f id>t mit roeifet M., modice ac aapienter: ohne 9Ji.,


» : iUc., eine foldEje M. aber, id autem (ogl. Cic. off. 1,
•ine modo, t>erb. tme modomodeetiaque; immode- 14, 43): äufjärternüHafjregeln ratfjcn, asjieriora sua-
itemperanter; eflrenate (äügellos): mit R. dere (Säet. Caes. 14).
fd)reiben, temperantmi BCribere: einen Sieg mit Ma$]tab, 1) eig.: mensura. - oerjüugter 9Ä., et=
s

5üi. benufcen, ifl. im Siege beroeifen, rictorift cle- ma •mensora minuta. —


Iljunetg.: ratio (2trtunb
mperare: ein jJtenfd) ohne Steife). - lex (®efe|). - norma. regula (3iid;tfd)mir,
ÜW., bomo intemperans. a, monad) man fid) rid)ten fann ob. foll). - aud;
maffiü, I :,' • - lolidtu Boro roid)t burd) at quisque (j sJ9. roarum mad)t bie Vernunft
non <%lo, nid)t bohl, j,ö. vah - totu ex , , nid)t bie 5icfd)affen^cit öes ^ergcljenS jum 9JI. ber
auro totu.-, igan^ gotoen, @gf|. lubauratus. r>. et i. Strafe, cur non ratio res ut quaeque eHt ita sup-
n> i'} oergolDet, ^ii. annlua, clipeos). - graru ijdjroer, plicii- delicta coercet? Ilor. sat. 1, 3, 78). - eine
j5ö. 3ilbergefd)irc, argentnm
i
II nuo lüiauer iMrt uon natürlichem s
JJt. für etro., naturalis quae-
roerf beftef^no: nxeo mm ine tra- d .im um ii in alcjs rei
(f. Cic. or. 53, 177): etro. jum
bibuft aazo < oii-tnn tu-. .Bgl. ,,feucr[eft".-m. bauen, •Ui. einet SoAe nelnnen, an ob. bei etro. ben u. ben
unf: traliilius MXi BJ legen, anlegen, alqd dirigere ad alcja rei döt-
.
n mam oo. bl. ad alqd (nad) etro. einrichten, ?,li. vitam

11*
327 3Raft aflatrifel 528

ad certam rationis normam: u. haec omnia ad ci- MatcriadjanMuug, *taberna aromatum.


vitatis rationem)-, metiri alqd alqä re (etroas natfj Materialien, materia (forooh! eig. = 33auma=
etnjaö abmeffen, j23. bei 21llem bie ^ßflidfjt jum 9JI. terialien, als uneig. = bie einjelnen fünfte, roeldje
nehmen, an 21lles bie Sßfücbt als Tl. anlegen, omnia ju einer 2Ibl)anb[ung 2C. nerarbeitet roerben fönnen
metiri officio); aestimare alqd alqä rc (nadj etroas ob. follen). - res (©adjen übt)., (Sgf|. verba). -Silva
abfd)ä$en, aS.roir nehmen unfere gebier bei ber©ott= rerum (uneig., 9Jcaffc non 9cotijen, Cic. de or. 3, 2G,
beit jum 2)}., deum ob. deos nostris vitiis aestima- 103). - commentani (fcfjriftlic^e ©ntroürfe, 3S. ge=
mus): einen äljnlicben 9JJ. an ctro. legen, alei rei ad- fdjidjtlid^c). - bie 9JI. ju einem Grbroall, agger: bie
hibere simile Judicium: an ctro. nidjt einen gleichen SJc.ju ben (Sebäubcn,copiae materiae, e quibus aedi-
Tl. legen, non eädem aestimatione metiri alqd: bei ficia constituuntur (»gl. „Baumaterial"). - ein 33or=
2lllcm ben Tl. feines ©lüdes anlegen, omnia ad for- ratl) uon 9JI. u. SBörtern, copia rerum et verborum:
tunae suae modum
exigere. - ber fidjerfte Tl. für 3K. fammeln, silvam rerum comparare: 9K. über et*
bie SEörier beruht auf bem ©ebraueö, verborum cer- roa§ f)interlaffen, in commentariis alqd relinquere
tissima est regula in consuetudine nad) bem Tl. : (Cic. fin. 5, 5, 12).
ton ctro., pro mit 2lbl. (im Skrfjältmfj ju). 9Ratcria(idtnnä, *materialismus.
1. 39c aft, bie, sagina (bas, roomit gemäftet roirb, 9Jtatcrialift, 1) (Scroürjf rämer *qui aromata :

übtr. aud) Der SÜlenfrfjcn). - saginatio (bas SOTäften, vendit ob. venditat. —
II) 2ln()änger bes 9Jcateria=
als .^anblung).- fartura (bas ©topfen bes ©eflügels, lismus: *materialista; ob. umfa)r. *qui nihil in re-
als 2lrt u. SBeife ber SÖlaft). - auf bie Tl. (geben x.\ rum natura esse statuit nisi Corpora.
in saginam: 3ur Tl. tauglidj, ad saginanda pecora moterialiftifdj, *materialismo addictus. - m.
utilis (taugüo) jum 3Jcäftcn bes 3Siet;es, u. gutter= 2lnfid)ten Ijaben non etro., sola utilitate metiri alqd
arten ic); altilis (mäftbar, t). Sbieren); fartilis (jutn (3S8. con ben SBiffenfcbaf ten, studia). [fiara).
©topfen geeignet, ». ©eflüge!). Materialhmatcn, aromata, um, n. (d^d-
2. Sölaft, 9Jiaftbautn, ber, malus. - arbor na- Matcrie, I)©toff ju etroas : materia (bie einjet=
vis ob. arbor mali u. bl. arbor (ber Saum = ber Tl., nen äJiaterialien, roclcfje ju etroas »erarbeitet roerben
als naut. 1. 1. arbor allein immer bei ben JCt., roelcbe
; fönnenl - Tl. ju einer 9tebe ic, f. (Scgenftanb. - ber
nie malus gebrauchen). - bie ©pi$e bes 2Jc., caput ©eift, ber aus ber fetnften 9J1. beftebt, animus, qui
mali: ber gufj bes 201., calx mali. - ben SOI. aufrtd)= ex tenuissimo constat. -- II) im ©gf§. bes ©eifti=
ten, malum erigere (@gf£. demittere): ben 201. er= gen: corpus. —
III) (Siter: pus. - »oller Tl., puru-
fteigen, auf ben Tl. flettern, malum scandere; in lentus.
malum escendere; ascendere in arborem navis: ber materiell, corporeus. - ein md)t m. SBefen, mens
9Jc. biegt fid), arbor curvatur. simplex nullä re adjunetä, qua sentire possit: ber
mäftbar, altilis (übt).). - fartilis (»om ©eflügel). ©eift tft gar nid)t m., mens ab omni mortali con-
SJtaftbarm, intestinum rectum.
-
cretione segregata est. - ber m. 1 °I- res S"^ *

»triften, 1) v. tr. saginare (mit SOlaft füttern). (®gf§. sententia, argumentum): ber m. ©eroinn, m.
pinguem facere (fett machen). - opimare (feift ma- Sntereffen, bl. hierum, quaestus (f. „©enünn" ben
djen, bcf. ©eflügel). - farcire ([topfen, nur (Geflügel). Unterfd;.): bas m. Sebürfnifj, bl. indigentia; inopia
- mit etroas m., aud) alere alqä re ($SB. furfure). - (als Solange!): bas m. Vergnügen, bl. voluptas: m.
Uebtr., bie fid; einige %at)ve binbureft oon »eruntreu SRu^en, m. ^ntereffen bl. utilitas (}33. studia utili-
,

ten öffentlichen (Selbem gemäftet (= bereichert) Ijatten, tate sola metiril


quos paverat per aliquot annos publicus peculatuS. 9)1 atheittatif, mathematica, orum, n. artes ma-
— 11) v. intr. couferre ad adipes creandas. tbematicae. (feiten) mathematica, ae, f. (/xa^fxa-
Mafien, bas, mng, bie, f. 1. SOlaft- ziz?j, im 2111g.). - geometrica, orum, n. geometria,
Maftgand, anser fartilis. ae,/". (yttofAtTQixd, yswfxetQia, ©rbmefjfunft, ©eo=
Mafiir,, mastiche; resina lentiscina. mettie), - fid) nie mit SOI. bcfd;äftigt l;aben, numqunm
Mafttr,banm, lentiscus. - »om SOI., lentiscinus. pulverem illum eruditum attigisse (im ©innc ber
Maftijül, oleum lentiscinum (bei ©pät. aud) 2llten, roeld)e if;re Jitat!;ematifd)en 3'i3 ltrfn m ©anb
oleum mastichinum). jeicb.ncten); in mathematicis rudern esse (übt), in ber
Mafiforb, *corbis (bie 2llten Imtten feinen SOI., Tl. nicljt untcrvicfjtct fe^tt).

rooljlaber ttetterten SDlatrofcn auf ben SOlaft, um in 9)Zatbcmatifcr,mathematicus(,««^;/<ar^oe);


bie gerne ju fpaljen, f. Liv. 30, 25. §. 11: jussus e umjdjr. mathematicarum artium peritoB. - ein tücr)^
nauticis unus escendere in malum, ut speculare- tiger 9)c., mathematicarum artium peritisBimua.
tur, quam tenerentregionem). Tl. erflimmen, -bm ntatl)cntatifd), mathematicus (i.iaS-rjfj.axixÖQ,
in mali fastigium ascendere: in malum escendere: eig. u. im 2lllg.). - geometricus (ye<o/*eTQue6qt geo«
auf bem SOI. Snkdje halten, *de malo speculari. metrifd), ro. »gl.). - aecuratus. certus (uneig., gc-
maft(o$, *malo privatus. - m. roerben, *malo nau, geiiuf; - m. Bered;nung, mathoniaticorum ra-
1
.

privari: *malum amittere. tio: m. ÜJetljObe, necessaria mathematicorum ratio:


Maftodjd, l)os altilis (möftbarer Dcbs). - bos sa- ftreng m. SSeroeife, argumenta nihil dubii rclinquen-
ginatus (gematteter). tia. - einen in. Scljluf; machen, ctmao mit 111. SetDifc
SDcaftfdjnictn, bus altilis (mäftbarcs ©djroctn). - (;eit fcbliejjcn, necessariS mathematicorum ratione

sus saginatus (geniuftctcs). - bidE u. unförmlid) roie concludere alqd: etroas mit m. ©enauigfeit beroci
ein SOI., saginEventrie non bomini sed beluae simi- fen, *geometric5 subtilitate demonstrare alqd.
-
'
lis-, saginati corporis iiiutilis belua. m. genufi, certissimua
Maftftaü, saginanum.J aJJatratjc, als ^olfterung, tomentam. - als 2a=
Maftung, f. 1. äRoft. gor, stragulum; atratum; vestis stragula (bef. eine
MaftUicl), pecus altile. peeudes altilcs (mäft foftbarc). - eine Tl. crus ^odsljaaren, cilicium.
bares SBielj). - pecus saginatum gemäftetes - ein
( ). 9JJatrifcl,all)um ^aK33erjetd)nifi bet iiütgliebcr:
©tuet Tl., f. SDiaftodjS, jelnuein. in bie Tl. eintragen, in album referre). - "codicil-
Mafttaalb, silva glandifera. lus (als 2lufnal)insfd)ein eines ©tubenten). - formula
Mattheit, tempus saginae. (abi Formular, roonad) »erfahren roerben foll, f. 2Jun=
Matabor, f.
SDleifler no. 11, u. besmatrifen.
329 Patrone ^autefel 330

SUlatroue, matrona. (SBänbe), parietinae: eine 2Jt. aus Sieinen, murus


ÜJtotrofc, bomo nautieus. - bie Sliatrofen, bo- lapideus: eine 2Jc. aus Qi?Q?ln, murus latericius:
mines nautici. nautae Sdjiffsteute übt).). - remi-
(
roie eine 9J?., hi3tar muri: ganj roie eine SÄ., roie eine
ges. remigium bie 9iuberfncd;te). - socii navales
(
förmliche 2JI., quasi quidam murus. - eine 9Jt. auf=
(bie Sdjiffsleute als Gorporation). - bie 9Ä. auf einer füfjren, erbauen, murum exstruere, aedificare; pa-
(worunter man jebocr) aua)
#lotte, classiarii. classici rietem ducere (eine Sßanb jieljen): eine 9K. aufju=

bie Solbaten mit begriff). - Söiatrofen preffen, nau- führen anfangen, murum instruere eine Stabt mit :

tas umtos cogere in classem; nautas addelectum SJcauern umgeben, urbem moenibus cingere urbem ;

rapere. moenibus circumdare ob. circumdare urbi moenia :


Söiötrofcttbicttft, ministerium nauticum ob. einSaum roädjft aus ber Tl., inter coagmenta lapi-
nautarum. - 3)latrofenbtenfte t(;un, *nautarum mi- dum enascitur arbor.
nisteriis fungi. mauerötttg, instar muri. - quasi quidam mu-
SSJiatrofcufoft, cibus, quo nautae utuntur. rus oon üöcauer).
(roie eine 2lrt

SOtotrof cu^rcffeu, bas, burä) Umfa)r. mit nau- ajiauer&oljrer, terebra.


tas ad delectum rapere ob. mit nautas invitos in SOJauerbtcdjcr, machioa, qua muros quatiunt
classem cogere. ob. percutiunt. maebinamentum, quo muros qua-
5Ji otf et), fluens tabes liquescentis nivis nix ta- ;
tiunt ob. percutiunt (im 2UIg.). - aries(Sturmbodf,
bida. - im ü)c. roaten, per fluentem tabem lique- 2)t. ber 2t(teu). - ben SR. an bie SJiauer rücfen, arie-

scentis nivis ingredi in nive tabida volutari.


;
tem muro (muris) admovere: mit bem 2Ji. bie SOcauer
matirfjia,, fluens; tabidus. erft^ütterrt, ariete ob. arietis pulsu murum quatere :

matt, I) languidus (fajlaff, cr=


eig., entkräftet: ber ffll. ftief} ein 2od) in bie Sftauer, aries percussit
frfjlafft). - lassus. fessus. defessus (marobe, mübe, murum.
ögfij- integer, f. „mübe" bie Snnon.). - confectus 9Jlauercr tu, f.
Maurer 2c.

idjöpft burä) Stnftrengungen, SBunben 2c.). - eine tttölterjfcft, I) feft roie eine SJkuer: *tirmus muri
m. Äuget, *levis ictus glandis (baf).: Dort einer m. instar. - firmissimus (Ü6§. fet)V feft). — II) feft burdj
Äuget getroffen roerben, *levi ictu glandis vulnerari). e. *opere latericiofirmatus; *muromunitus.
SDcauer:
- m. roerben, languescere elanguescere a viribus
;
•, 9JioucrtjöfCtt, *uncus muralis.
defici: oon ber SIrbeit m. roerben, confici a vexatione 9JirtuerJa(f, arenatum (ein hörtet, ber jroei
operum (oon e. Stier): m. maajen, lassum reddere; Xb^eilc Sanb u. einen Sfjeü Äatf enthält). - ber 3luf»
fatigare; defatigare: m. fenn, languere (£8. oon ber trag be§ ffl., arenatio.
Steife, de via). —
IT)uneig., nid)t Cebrjaft, frifcf): lan- 9)t0ttcrf Cltc, trulla.
lus. languens (ofjne Äraft u. Sehen, J33. Jarbe, ffilaucvtvaüt, f. SDiauerpflanje.
iiüd, Stimme, ©ebanfe). - iners (ofjne Äraft u. 2Ius= SOtouctf rotte, Corona muralis.
bruef, y8 klugen, 58licf, SSerfe). - frigidus (froftig, 3Jtancvmciftcr, caementarius (Spät.).
jS. ©ebanfe). - m. ©otb, *aurum molli fulgore: m. mauern, I) v. intr. *opus latericium facere. —
<yarbe, color languidus, lentus (nidjt lebhafte übb\); *opere latericio struere, exstruere.
II) v. tr.
color dilutus(oerroafcf)ene); color obscurus(buntele): üötattcrpflanje, berba parietaria; berbasaxis
m. Ötanj, mollis fulgor. - m. roerben, languescere; internascens berba in maceriis nascens.
;

;nescere (unf djeinbar roerben): m. fenn, languere; 9)toitcr|)infcI, penicillum tectorium.


frigere froftig fetm, com Qkfpräa) 20. aJtaucrfcfjutt, f. Scfiutt.
Wlattc, 1 Zede aus Strofjroerf ic: storea ob. 9)lattcrfcr)tt»aIoe, *birundo apus, pödis (L.).
storia. - matta (gröbere). — II) Söiefe: pratum. 9)Jaucrftc||Ci, falx muralis.
JJiattcn, lac coactum; coagulum lactis. pilum murale.
9)laucr:f:pieft,
tnattflrün, bvalinus {vdXivoq, Spät.). SOIauerftcitt, I) Stein in ber ÜUcauer: muralis
iViatttjä'i, im 3prütf;ro.: bas ift älc. am legten, lapis. —II) Stein ju SUauern: saxum ( SöerlftüdE
licet ad tutricines mittas (Petr. 129, / übt).). - murale saxum (Sßeriftücr ju einer 2Jcauer).

aJiott^ci^aJiflttigfcit^aiiguoriaua^berSarbe). - caementum. saxum caementicium (33ruc^ftein


- lassitudo (ÜJcaroDigfeit). - obscuritas 3)unfc((;eit (
jum 3Jiauern). - later. laterculus (^tegelftein jum
einer Jarbe 20. äliauern).
maucn, oon fta&m, ctroa felire. - er maut roie SUiaucrtocrf, als 2trt ber 3ufammenfügung auS
eine •vocem felis imitatur.
ftafce, Stein, coagmenta lapidum. compages lapidum ob.
9Jlauer, muros (im 2tlig., jebes ou! Sternen ob. muri. - als 33auroert aus Stein 2c., opus saxeum.
Riegeln 2c. aufgeführte Dtauerroerf, oon großem fo= saxa, orum, n. (aus üßertftütf'cn). - opus caementi-
roofjl, als oon f (einem Umfange, 5$. Stabtmauer, cium (aus Sörudjfteinen). - opus latericium (aus Qk-
SBolIroerf eines .öafenbammes 2c. 2)afjer es aua) eine gelfteincn).-*opus testaceum(aus gebranntem %i)on=
unfeine 'Iftauerftelfe bejeia)nen fann, roie Cic off. 1, roert). - feftes 3l., solida struetura: altes, eingefal=
s

11, 35: arien murum it. 3m tylux. be^eta) Jenes *))L, jiarietinae.
net es rote unfer „bie dauern" oon
ein älcauerroert aJioucr^icflct, later ob. (tleine) laterculus.
größerem Umfang, unb bilot., foroof)! im Singul. als 9Jloucrsiu'uc, pinna muri. - bie Sfcauerjinnen,
'jitur. 2ct)ut;roe^r, 33ottroerf, an bem fiefj Die Wlad)t
-
marornm od. moenium pinnae ob. minae.
dnes anbrängertben ,"^einbcs bria)t). - moenia (bie 9)laul, f- Tlunb. - 9Jlrtulrtffc, bomo stolidus.
gmauern einer Stabt, meton. aud) bie ©cbäube ulaffen feil l;abcn, bietare (ÄomiE.).
ber Stabt, Die Stabt, ab bergenbes Sdntfcmittct 1.
- ^Maulbeerbaum, morua.
maceria (aus fa)roäd)eren ilKaterialicn, roie Sehern, Waulbccrc, morum.
,()ol^aufgeführte ©efriebigung um Härten,
2c. Wäuldjcn, osculum (aud) = Äufj, ro. f.).
£anbf)dufer, iüauernfyöfe, üieinberge, halber 2c.). - maulen, etroa ringi
pariet bie Iftauer, in fofern fie eine Stbfonberung, ÜDiaufcfef, mulas (im 3Wg.). - burdo (ein oon
#btl)eilung in einem größeren iüauroerf bitbet, rote einem yeitgft u. einer (Sfelin gejeugter, bas HJaiU
fb. oieJKanb in einem h .utfe ,-propagnacula, oram, tWer). - liiiinuH (oon einem SÖcutterpfcrb u. einem
-üoüroerfei; oerb. propugnacula muriqae laun) iDiatüefel gezeugter). - jum iUL gehörig, bes 21c., mu-
bilot. -- Sa)ufcroe()ri. - alte, eingefallene Diaucrn liiiiis (jö. ungula).
331 SDtfauIef elf; erbe 3tteer 332

SWaufcfclfjCtbc, mulorum grex. quo ne pluris emerem: eö rourbe Das Tl. beö oer«
9Jiau(cfcfljuf, mulina ungula. arbeiteten ©olbeö u. ©ilBerö, beö geprägten ©ilBerö
9Jl0Mlcfclitt, mula. u. (£x%e$, roeldjeö mir ju .£aufe fjaBen foUten,Beftimmt,
ajlaufcfcltreiber, ob. hättet, mulio. - bem cautum erat, quo ne plus auri et argenti facti, quo
ffl. eigen, gehörig, mulionicus. ne plus signati argenti et aeris domi haberemus:
aWaufcfcltJcrfctljcr, mulio. eö mürbe baö Tl. ber ©labiatoren, bie jeber ju ?Rom
maulfaul, quem loqui piget. galten burfte, Beftimmt, cautum est de numero gla-
9Jiau(l)db, f.
^ungenfjelb. diatorum, quo ne majorem cuiquam Romae habere
SUJaulfOfb, vinculum oris. - aus Stufen für beeret: baö Tl. ber $orberung, bie an jeben geftellt
3)JauIefel2C.,tisce]la(5S.ben9D{. anlegen, alqmfiscellä roirb, quo non amplius ab quoque est postulandum.
capistrare). %i. «ÄägetsB. ©til. ©. 113.
9J?auIfdjelfe jc, f. Dfjrfeige ic. 9Jicd)anicud, f. 9Jcca)aniter.
9J?aulföerrc, *trismus (t. t). 9)icd)auir, ratio diseiplinaque mechanica (im
9Jtaultf»icr ?c, f. 9)cautefel 2c. 2tttg.). - machinatio (bas äRafdjinenroefcnt. - scien-

9Jiauftucrf, f. SJJunbroerf . tia, doctrina raachinalis (Äenntnift, i^efyre beö Tla^

9Jiaulh)Utf, talpa. - 9J}aulh)urf3fjaufcu, fdjinenrocfenö). - ein SefirBucf; ber Tl. f abreiben, de


grumus talpae. - terra a talpa excitata. machinationilms praeeepta conscribere.
SWaurer, D übt).: caementarius (Spät.). II) — 9Jied)auifct , mechanicus (firiyavixöq, ©pät.),
Freimaurer: *latomus (karö/uoq). rein tat machinator.
ajiaurctfcllc, ascia. utcdjauifri), in quo desideratur mens ac ratio
9Waurctorbcn, *sodalitas latomorum. (
s
ijeredmung erforoernb). - artificiosus
i5erftanb u.
9Jtau3, mus (eig.). - musculus (eine fleine, nieb= (Äunft erforbernb). - ein m. SDcenfd), operarius (Cic.
lidfje 9D>cauö; üBtr. eine SJcuöfel). - eine roeifie 2)c., de or. 1, 18, 83 u. f.): m. gtotigfeit Befi^en, mani-
mus candidus: eine ganj fteine 9Jc., mus pusillus: bus esse exercitatum: t>ie m. fiunfte, res artificio-
mit 2Jcann u. Tl., f. 9Jcann no. II, b. - ©prüdjro., sae; aud) artes; artiticia, orum, n. (@gf|. artesin-
auö einer Tl (einer Müde) einen (Slepfiantcn machen,
. genuae, liberales). —
Adv. sine mente ac ratione ;
f.
Müde. sine judicio. - etroaö m. BetreiBen, *sine judicio age-
ÜKJiäuÖdjeu, musculus (aud) ü6tr. alö äJhtöfel). - re: etroaä m. (jerfagen, decantare alqd.
mus pusillus (eig.). Wcdi au i >?m uC, machinatio. - machinameutum
mäu^dicnftül, f. maufefttU. (bie ©adje, an melier ber Tled). angcBraa)t ift). -
SSWaufc, f.
Sttaufejeit. burd) einen ÜJl. ftet) Beroegen, machinatione moveri:
SOtäufcbotn, ruscus; ruscum. ben Xlneren ift ein geroiffer 3)c. oerliefjen, bestiis data
ttia'ufcfal)!, colore murino. est quaedam machinatio.
9J?äufcfaUc, museipula. - eine geftellte Tl., mu- merferu, oon 3 ie 9 e «/ mutire.
scipula rontenta. SDiCtfcrn, t>a%, bes ^öd'cB.enä, sonus haedi (aB
SWä'ufefarbe, color murinus. auögcftof^encr %on).
Ulällfcfarbtg, colore murino. SJJebaittc, nummus in honorem alcjs cusus (6B=
ÜJJiäufcfctl. pellis murina. renmünje). - 3ft eä = Senfmünje, f. ö.
SOJäufcgifi, *venenum, quod mures necat. 9)tcbatflou, clipeus ob. clipeum.
SWäufcjagD, inurium venatus. - Tl. galten, mu- SiJJcbiau . , burd; bat Stbject medius, g33. 3Jie-
res venari. - SJläufcfotlj, fimus murinus. bianformat, *forma media.
SWiäufelorf), cavum muris. caverna muris (alö mebiatifircu, ^mb., alqm alei attribuere, qui
§ol)lung). - aditus muris (alö Zugang). - ostium sub ejus imperio ac ditione sit; im 3f')9- aud) ö'-

muris (alö SRünbung, 2luögang). - cubile muris (alö alqm alei attribuere. - ein mebiatifirter Jürft, prin-
2lufentl)alt Säger). - ein Tl. »erftopfen, 3itmad)en,
,
ceps priyatus.
cavernam muris praecludere. Wcbiatftabt, *oppidum non sui juris.
1. mauf cn, maufetn, fid), plumam ob. pennas aWcbicamcut, f.
2lrjenei.
amittere. Wicbiciu, f. Stttjcnci, ÜU^eneifunft.
2. maiif cu, f. flehen. 9Jicbiciucrr medicus (im 2111g.). - artis medicae
SOläufcucft, nidus muris; cubile muris. Studiosus (al<3 ©tubent).
9Jtä'ufcot>r, muris ob. musculi auris. mebicinircu, medicamento ob. medicamentis
niauf cftill, j93. eö ift m., nulla vox auditur: feib uti. - mufs Bei etroaö" m., in alqa re medicina
man
m., favete unguis. adhibeiula est
maufetobt, exsanguis. lucbii'inifd), medicus; mediiinus. - m. ©d)rtf=
9Jiaufcäcit, *tempus, quo aves plumam ob. pen- ten, medicinae disciplinae libri. - m. gebraucht »er=
nas amittunt. ben, esse in usu nicdcniium.
SJtattÖfarbc, color murinus. 9)tcbitatiou, meditatio. commentatio (f. „mebi-
maufia, fid; machen, insolescere. tiren" über biclßcc6a). - cogitatio (9iad)bcnfcn Sö§.).
Wautft, f. 3 0lf / £af engefälle. mebitiveu, meditarijOuf etwoä, alqd ob. de alqa
9)?autl)ÖOfteu,custodiae exigendi portorii cau- re (üBerbenlen, toie etroaö fenn muffe, ju machen fei,
sa dispositae. - im 3f^S- M- custodiae (f. Cic. de tml). auf etro. ftubieren, fieft üben).- commentari, auf
imp. Pomp. 6, 16). - an allen ÜJiünbungcn beö 9hl etroaö, alqd ob. (wegen ettoaä) de alqa re (über et
2ft. aufstellen, omnibus ostiis Nili custodias exigendi roaö für fictj naa)finncn, eö reiflia) überlegen, aud)
portorii causa disponere. abfoJ.); bal). »erb. de alqa re commentari atque me-
9May,b'or, *Maximilianus aureus (roie Plaut. ditari. - cogitare de alqa re (uw^benlen übb,.).
Bacch. 2. 2, 52 [2301 Philippua aureus). - ob. 61. 9WcbufcttI)auut, caput Medusae.
*Maximilianus (roie Philippus bei Ilor. ep. 2, 1, 234). 3SletV. märe (im SKttg.). - Oceanus. mare Ocea-
-
Wajcimc, f. ©runbfafc, SDtofjregel. nus {ba$ grofje 2ßeltmecr\ - laciw (ein ^anöfeel
Warimum, beö ^reifeö, pretium maximum. - bie fpicgclBlanfe Jlädjc beS SWeexe« maris aequor ,

bor $al)l , numerus maximus. - bu (für ben tjatteft ob. aequora (nur bidit. für mare ubli. •: baö BoBe 3JJ.,
Kauf) mir baö Tl. beö "ßreifeö Bcftimmt, praefinisti, altum (im ©gffc. ber Hüfte ob. bec voieno): baö offene
333 SReeraal meljr 334

u. roogenbc Tl., salum (aüloq, im ®gf|. bes" §afen§): aWecrgchwdjS, f.


©eegetoäd)§.
bas" mittcüänbifajc Tl., mare medium (baä mittlere WlccVftOtt, =aott^ctt, deus maris. deus mari-
3Keer, SKittelmeer übt).; ugt. ^jfc^udfc ju Pomp. Mel. nus (im SttUg.). - Neptunus (Tl. ber Körner).
vo!. III, 2. p. 790); mare mediterraneum (Isid. 13, SJlccrgöttitt, dea maris.
1(5 in. v. großen SBeümeer, fofern c§ 3tuifcf»en (5u= ÜDtecrgtaä, alga. - im Tl. tebenb, algensis (pä.
ropa, 2lfien u. 2tfrifa ftrömt; ebenfo mediterranea ©dinecfen).
maria, Solin. 18, 1); im engern (unferm) ©inne, ma- meergrün, qui, quae, quod viriditatem puri
re nostrum ob. internum ob. intestinum ob. (ö. ÜJieer maris imitatur. -colore marino. colore maris (meer=
bei Sicitien) rnare Siculum (»gl. £}fd)ucfe 311 Pomp. farbig übt).).

Mel. vol. III, 1. p. 45 sq.): ba$ fdjroarje Tl., Pon- 9JiccrgrÜtt, baö, viriditas puri maris.
tus Euxinus; ob. bl. Pontus (aud) = bie ©egenb an SUlecrgafctt, portus maritimus.
bemfe(ben): ba3 rotbe Tl., mare rubrum ob. rubrum 9)Jccr^crrfrf)aft, f. ©ccfjerrfdjaft.
mare (oon ben ©riedfjen mare Erythraeum gen.); 9)iccrborn, bucinum. - SWccr^ofe, typhon.
sinus Arabiens: bas abriatifdje ob. oenetianifdje SOJccrigct, echinus. - SJJicertalb, f. ©eefiunb
SÜRecr, mare Adriaticum: bas" etrurifcfje Tl.,mare no. I. - SOiccrf a<JC, cercopithecus. - SSJJcerf tcf>8,
Etruscum: ba§ caspifdje Tl., mare Caspium: bas" cammarns. - SOicerfÜfte, f. ©eetüfte.
tobte Tl., lacus asphaltites; mare mortuum: am SJiccrltnfc, lens, quae supra aquam natat.
Tl. gelegen ob. auf bem Tl. gefdjefjenb, maritimus 9Jlecrmilfd)Cl, concha marina.
(ßgfts.a mari remotus): im Tl., marinus: jenfeit bes" ajiccrnabcl, acus. - iV{ccrnt)mpl)c r Nereis;
ÜJt.,transmarinus: fo u.fo tüeigufjüber bem Tl. (über nympha marina. - SOtecrrctttg, armoracia.
ber 2fteeresfläa)e) gelegen, f. 2Jteere3fläa)e. SDtccrfarä, sal maritimus ob. marinus (®gf^. sal
9Jtcetoaf , conger. fossicius). - SOtcerfttttb, *arena marina.
SUieeraMcr, *haliaeetos (L.). ÜWteerfcfjaitttt, *terraa maris spuma nominata.
9}ieerarm,aestuarium.-9Jtecrbarbe, mullus. SWeertdjübfrÖtC, testudo marina.
SJJlcerbufcn, sinus maris ob. maritimus; im 9Jiccrfd)nccfc, concha marina; conehylium ma-
3fbg. 6t. sinus. - 9Jtcerbutte, rhombus 06/j.ßoq). rinum.
9Jieercngc, euripus (s iqmoq), rein tat. fretum SOiccrfc^ttJCitt, I) ein »ierfüfnge§ Xfyev. *mus
(fofern fta) in berfetben bie Sranbung, ba§ ©oben unb
1
porcellus (L.). —
II) ber 2)etpf)in delphinus. - baZ
:

glutfjen bes ÜJceeres bemerf(id)er macfjt, a[§ im offe= iieine Tl., tursio.
nen Üfteere-. euripus aua) oorjug§tr. »om ©unb jroi= aWccrftittc, f. a)leereöftitle.
fct)en ßubea u. 5iöotien, je£t Golfo äi Negroponte SJJiecrftranb, litus. - 9KccrftrubcI r *vortex
gen.). - t'auces angustae ob. artae (fofern fie einen maris. - 3frleevtvompctc, bucinum. - 9Jleerttfer,
engen Ganat bilbet). - bie Tl. bei (Gibraltar, fretum f.
©eeufer.
Gaditanum ob. Hereuleum : bie SW. bei Stcifien, fre- mccrumfloffcn, mecrumfrbiungen, flucti-
tum Siculum bie Tl. bei Gonftantinopet, bosporus
: bus ob. mari undique cinetus.
Thracius: bie Tl. bei ber Ärim, bosporus Cimmerius. SJlcerungcljCttcr, monstrum marinum.
- an ber Äüfte bes Ccean§, roo baZ Tleev aus" ber 9Jiecrtt»aff er, aqua marina. - mit Tl. »crmifcf;=
ter iÜcin, vinum salsum.
s
Tl. fia) öffnet, inora Oceani, ubi e faueibus angu-
stis expanditur mare. [mus). 9Jiccrltmnbcr, monstrum marinum.
meer entlegen, a mari remotus (©gffc. mariti- äJiccrättitcbcI, scilla.
9Jleerc3flttdje, maris aequor; im 3ft)g- bi. ae- 9Heet. f.
^etb.
quor; aequora, um, n. - über bie Tl. ergaben, altior gjtcb'/ farina (fomobl eig. oon ©etreibe, at§ aua)
mari (j93. 40 Gtlen, quadraginta cubitis); excelsior uon anberen Singen, roc(d)ef(ar geftofien ober ge=
quam mare (j33. brei Gfien, tribus cubitis); subli- rieben roerben tonnen). - molita eibaria, n. pl. (ge=
mior maris acquore (j93. 1000 Jufj, mille pedibus): mab.teneä ©etreibe alö SJtunboorratf) auf ber Steife
bei Tl. gteiaj marfjen,mari aequare. je).- scobs (feine ©päne beim Soören, ©ägen 2c.).
SUkcredflutl), aestus marinus ob. maritimus. - feine§ Tlet)l, farina minuta (ganj Itar gemao)teä
Wlccrcefp-icgcl, i. ilifceresflärfje. übt;.);pollen (bura)gefiebte§): Tl. »on ©erfte, 3Bei=
9Jiccrcdftilic,rnaris tranquillitas; aud) bl.tran- jen, farina hordeacea, triticea: 3um Tl. getjörtg, fa-
quillitas (ßgi§. adversa tempestas). - gänjlicfje Tl., rinarius: oolter Tl., farinosus: auöfetjenb roie Tl.,
rnalacia. farinulentus.
SJlccrcdftrcrfe, maris spatium ($33. exiguum). ntcfilrtrtig, farinaceus (vet. Onomast.).
Wccrcoftrömung, flumen (f. Tac. Agr. 10, 6). äjtcblbcertmum, *viburnum lantäna (L.).
9Jiccrcöticfc, altitudo maris (bie retattoe mef$= 9JJctjlbccrc, *baca viburni lantänae (L.).
u. beftimmbare - mare profundum. profunda alti-
.
5)tcbibcutcf, incerniculum.
tudo rnaris (Die abfotute, unergrünbliaje). - bie Tl. mc()liri)t, farinaceus (vet. Onomast.). - farinu-
mit oem ©entblei) unterfua)en'(meffen), maris alti- lentus (auöfcrjcnb roie ÜDJebi).
tudin' in t< utare. mci)lig, farinosus.
Wccrccroogcn, fluetus maris ob. maritimi. SJicblfifciftcr, farina, qua res glutinantur. -
SJJccrforbc, color murinus. color maris (im mit TL fleiftcrn, ancinanber tteben, farina glntinare.
Üüa.. - color yaneus, caeruleus, cumatilis (roaf=
. <
Wcljlfloc«, globaluß fiirinac - SUicblficb, cri-
lerblaue Jarbe l. lirurn l'ai'iiiariiiiu. - 9J)cf)(ftaitb, pollen. - 3!)ic^I=
meerfarbig, colore marino. eolore maris (im tfyau, robigo. - 9Jlc()lhmrm, *larva tenebrionis
#11 ruleu». cumatilis fronfferb(au). molitorifl (L.).
Wccrfifri), piaeü marimu.- füeqenbc iüiccrfifd;e, mebr, plores, im Neutrum plura. complures,
*m;i im Jicutium complura (nu'f;r ob. mehrere, beibe
Wccrirau, 8ii fubfto. u. abj., aber mit bem llnterfd)., baf? plures
Wccrfräulcin, f
irteernnmp()e. immer Dergteidjenb ift auf eine geringere
in S3ejug
iülcerfrofrf), rana marina. i, iogar auf jirei; complures hingegen Sßebrere
iVlccrflcfcfjopf, 'juoil in rnari nascitur ob. vivit. unoefttmmt in Sind jufommenfafit, jo bafj bie »er
- ein Tl. i ob. vi. glcicfjung aufgehoben toirb unb ber 'öegr. colfectiu
335 me&r mehrbeutig 336

als" ein ©anjeö erfdjeint). - plerique (mehrere u. jroar 3umpt§.690. - 9?adj Negationen roirb unfer „meljr",
fefjr r>tcle). -non pauci (mehrere u. jroar nidjt racni^e). roenn e§ a) = roeiter, obenbrein, burd; amplius, ul-
- plus (entrocber fubftu., u. jroar allein ob. mit ©e= tra gegeben, j33. id; »erlange nicfjtö meb^r, nihil am-
niti» [5S. meljr (Mb, plus pecuniae], ob. ab»., tljeilt plius ob. ultra flagito-, aber roenn e£ b) = länger,
mit plures ben Segriff bcs ©omparattoö, u. gebt ferner, burdj jam, ^23. idj Ijoffe nidjt, nidjtä me^r,
immer auf bte Quantität, 6cgcid;nct alfo eine größere non jam, nihil jam spero: i>a$ roirb Nicmanb me^r
2lnjatjl, üDcaffe 2c., unb im bilbl. Sinn etroaö von fagen, hoc jam uemo dicet. - ,,idj tljue etro. nidjt
größerem Umfang, SBertlj 2c; feiten unb nur in ein= meljr", burdj desino (idj bore auf) ob. desii (idj fjabe
jelnen 23erbinbungen fteljt 23e= plus roie magis in aufgeljört) 00. desisto (idj ftefje ab, laffe ab) ob. destiti
jtcfjungen roie plus amare, diligere; Ijäuftg roieam- (idj Ijabe abgelaffen) ob. omitto (idj uuterlaffe) m.
plius um
ba§ Ucbcrfcfjrcitcn einer 3<djl anjubeutcn). folg. ^nfimt/ j23. idj fetje nidjt meljr, desino ob. de-
- amplius (bejeicbnet junädjft alö Neutrum 2lbjecti»t sii videre: idj fürdjtc etro. nidjt meljr, alqd timere
foroof)! einen größeren Umfang, Söertfj 2c, 3$. idj desino ob. desii: idj biete nidjt meljr, liceri desisto;
bin 2lebilis>, baö ift meljr als" ein ^ßrioatmann, ego idj trauere nidjt meljr, omitto lugere; aud) omitto
sum aedilis, hoc est amplius, quam privatus; als" luctum.
otjne SJergteidjung einen 3uroadjö, ein 3ugabe, unfer nidjt meljr »on etroaS ift ba, alä (Ijinreidjt ju
„mefir", roenn eö = obenbrein, roeiter, 3S8. roaö roollt 2C.), tantum est alcjs rei ob. tautum reperi alcjs
iljr meljr, quid vultis amplius. 2X13 Slbuerb. roirb rei, ut etc. (f. Caes. b. G. 6, 35. §. 9; b. c. 3, 2. §.
amplius angeroanbt, um ba$ Ueberfdjrciten fo
6ef. 2). - nidjt meljr fenn (= geftorben fenn), esse desisse
rooljl einer 3eitbauer [= länger], alö baö einer SJtenge, (.aufgehört Ijabcn ju fenn); nusquam esse (nirgenbä
2Inja^I anjubeuten, J93. mefjr alö fcdjö ©tunben, [auf ber SBelt] fenn). - meljr geben, plus dare (meljr
amplius sex horis: meljr alö 100 3)?ann, amplius al§ ein 2lnbercr); amplius dare (fernerroeit geben,
centum). - magis (ab»., &ejiel;t fiel; auf bic Qualität nadjbcm man »orb^er fdjon (Sin 3JJaI ob. meljrcre
ber »ergtidjenen ©egenftänbe unb beutet an, bafj 3Jcale gegeben fjat); supra addere, ob. bl. addere
eine ©igenfctjaft, ein 23erljättnif5 ob. ein fonfrigeg (nodj obenbrein als 3u9 a & c geben). - meljr bieten,
Sßräbicat in einem roeit fjöljercn ©rabc ftatt finbet, pluris liceri (meljr alä ein 2Xnberer): fo u. fo »iel
323. etroas meljr übel nehmen [alsi ein 2Inberer], alqd meljr bieten, supra adjicere m. 2Icc. ber Summe
in contumeliam aeeipere magis). - potius (ab»., (nodj jum früheren ©ebot b^injufe^en): immer meljr
unfer „»ielmeljr, efjer, lieber", ift ein ganj fubjccti= bieten als Qmb., alqo licente contra liceri. - meljr
»eö SBort; benn es> roirb bamit auögefagt, baö jrot= »erfpreeben al§ man fjatten fann, plura polliceri
fdjen groei Dbjecten, §anblungen, SJcetmmgen 2c. ge= quam praestare possis. - meljr fenn, plus esse (ber
roäfjlt roirb ob. geroab.lt roerben foll. 9JUt potius 9Jccnge, bem SBertb.e nad), ». Singen); amplius esse
roirb immer ber eine ber »erglidjenen ©egenftänbe (bem Umfange, 2Bcrtf)e, ber Söürbe nadj, »on 2)in=
auögefdjloffen; burd; magis bemeinen nur ein Ijölje-= gen); poteutiorem esse, plus posse (ber 9)iad)t nad;):
rer ©rab beigelegt, roäljrenb beibe ftattfinben fon= altiorem dignitatis gradum tenere (ber äßürbe nadj;
nett, j23. blatte er lieber meljr in Ultra, alö in 9?om biefe ». ^pcrf.): u. roaö meljr ift (bei (Steigerungen),
ftdj aufhatten roollen? an ille Uticae potius quam et, quod plus est; et, quod majus est; audj atque
Romae esse maluisset?). - ultra als" 21b». (brüber adeo (unb fogar); quin etiam (ja audj nodj); ob. burdj
Ijinauö, j33. quid ultra fieri potuit ? u. nullum ul- : quid?: ja, roa§ nodj meljr ift, immo. immo enim
tra periculum vererentnr). - ultra alö ^iräpof. vero (f. „ja" a. 6.). - ba>3 t)at etroaö meb,r ju bebcu
-

mit folg. 2lcc. (um baö Ucbcrf freiten eines 9)ca= ten, hoc est majus aliquid. - nodj meljr, plus etiam
-

fjeö, 3Sert)äItniffeö 2c. ju bejeidjncn, }23. meljr als (ber 9Jcengc nadj, 333. fo »iel u. nodj meljr ift er mir
ein Ijalb Nöfel, ultra heminam: meljr als" einSBeib, fdjulbig, tantum et plus etiam mihi debet); am-
j33. roeidjltd) 2c., ultra i'eminam). - 1 lm ^S plius (nodj roeiter, j33. roaö roiUft bu nodj meljr?
quid vis amplius?). - meljr at£ rcdjt, plus justo;
Seutfdjen „atö" nadfj „meljr", fo roirb biefes" „alö"
im Satein. natb plus u. amplius burd) quam ob. ultra fas (Hör. carm. 3, 29, 35): meljr aB billig, plus
burd) ben 2lbtat. auögcbrüdt; bei gdjfoumgabcn aequo: ba§ ift nidjt meljr al§ billig (als 3uftimmenbe
fällt jebodj quam gero. aus" , oljnc bafj bic $afjl in 2lntroort), recte et merito: meljr alä ju »iel, ui-
ben Slbtat. tritt, f.
„als* no. II, 1"; nad; plures, mium; nimio plus: um fo »iel meljr, tanto plus
magis u. potius fteljt immer quam (j33. nidjt meljr (ber SDcenge 2c. nadj); eo magis (bem ©rabe nadj):
als" neun, non plus ob. non plures quam novem: um bie §älfte meljr, meljr alö bte ^älfte, dimidio
meljr burdj fdjtau berechnete Stft, a(g bura) 2^apfcr= plus; dimiilifi parte plus: ein roenig meljr, paulo
feit fiegen,magis ratione et consilio quam virtute plus ob amplius: ucmlidj, um ein Seieutenbeä
vincere): eigentlid; (in ber XFjat) mefjr . alö 2c., . . meljr, aliquante- plus ob. multo
amplius: »iel meljr,
verius . . . quam (j33. tumultus fuit verius quam plus (ber sJJcengc multo magis (bem ©rabe
2c. nadj);
bellum; ogl. ficibvi ju Liv. 21, 16, 4): mein- al3 ein nadj): meljr alö nodj einmal fo »iel, tantundem et
9)cal, einmal ntd;t meljr al3 brcimal, ter nee am-
f. : amplius (jS9. $tmufe$en, adjicere): um nidjtö meb.r,
plius. - 3' 1 abjeet. u. abrerb. 2lu^brücfen ift baö niliilo plus; nihüo magis: meljr ober roenig, plus
beutfdje ,, mcl;r" in 3Serbinbung mit einem ©ubft. ob. minusve; plus minus: meljr ober weniger, bte eine
2lbj. oft bura) einen ßomparatiu auSjubrücten, j33. meljr bie anbete roeniger, alia magis aliä (f. Cic.
mit meljr 2lufmerffamfcit, ©orgfalt, attentius; dili- Tusc. 4, 24, 53): meljr als 2Inbere, praeter ceteros:
gentius. - Serben jroei 2lbjcctioa ob. 2lb»erbia in melnerc 2)cal, aliquoties: meb^r alci taufenb "Mal
SejHfl auf Csinen ©egenftanb mit cinanber oergli» (fjabe idj cö geljört 2c.), plus millies (audivi): meljr
djen, fo roirb entroeber jutn erften magis gefegt unb u. meljr, magis magisque: magis et magis; plus
ba§ jrocite burdj quam angcrctljt, ob. beibe ftcijen im plusque. - ba$ ülleljr, majus pretium (ber ijöb,ere
(iomparatiu unb jmeite roirb cbenf. burd; quam
ba<5 ißreiä); major numerus (bie grofjcrc 3 a ^0j major
angefügt, j23. meljr In^ig alö oorfidjtig, mit meljr pars (ber größere XljeiD baä äfte^r »on Saiten über
:

'.u(5c ah 23orfidjt, cahdus magis quam cautus; ob. fteben, id quo plures quam septem habeo fides (f.
calidior quam cautior: mit meljr Xapferfeit al§ Cic. legg. 2, 15, 39). - bieriiluT ein anberntal ein
©Iüd,.fortitcr magis quam feliciter-, fortius quam 3Jte$rerei, serl plura Bcribemus alias.
felicius; f. Kühner §. 157, G. »gl. Äriigcr §. 587. iucljvbcutifl, f.
boppelfinnig.
337 mefirett mem 338

HtcfitCtt, augerc (Ggffc. minuere). - fia) m., au- 9Rcier, villicus.


geri. augesccre (0. Sßerf. u. fingen, ©gffc. minui). SOieierci, =hof, =gttt, villa. - praedium(£anb=
- cresceie (roadjfen, v. Singen). gut, f. b.). - 501. in ber Sorftaöt ob. in ber üftäfje bet
mcforcnthcilö, majorem partem. majore ex ©tabt übt)., praedium suburbanum; ob. 61. subur-
parte (betn größten STfjeil nad), größtentfjcilS). - ple- banum.
ruinque. eenrper feie (gemeinigüa), faft immer). SSWcilc, a) bie rörmfdje: mille passuum. passus
9Jlcljrcr, ut3 Site! De3 ÄaifcrS, Augustus. mille (taufenb ©d)nttc; im ^ßlur. milia passuum ob.
mehrerlei, plures (mehrere). - non unius ge- im 3ft)3- W. milia mit 2(nga6e ber 3 a ber 9Jlei= ^
neris (nia)t oon einerlei mt). - varius tnannig= i len). - miliarium spatium (bie 1000 ©d)ritte lange

faltig), 3ßegftred'c, aua; im 'plur. uon mehreren fold)en ©tre=


mcbrfacf), non simplex (j93. utilitas). — Adv. den). - miliarium ob. lapis (ber SKcilenftein als" @nb=
f.
mehrmals. punft einer Steile, ba&er ^ur Singabc »on 6ntfer=
SWcbrgcbot, adjeetio - e. 2Jc. ttmn, plus ad- nungen). - 5000 gufj, baö ift eine Steile, pedum mi-
jicere; pretium adjicere ob. augere: auf e. ©fla= lia quiuque, id est passus mille (Vitr. 10, 9, 4):

Den, auf etro., servi ob. alcjs rei pretio adjeetio- eine fet)r itraucböare 2lrt 3Sorria)tung, »ermittelft
nem facere (JCt.). roetd;er man roiffen fann, roie niel SOteilen Söegä
SWebtbcit, major major numerus (ein
pars, man jurüdgetegt non f;at, ratio inutilis, qua scire
größerer Ttyeil, eine größere Stnjafjl, im SSergleid) possimus, quot milia numero itineris fecerimus
mit einer anbeten SlnjahX SSgC. „Majorität"). - (ibid. §. 1): fo beutet ba§ ©teind)en burd) ©djall u.
multitudo (üof). eine überlegene SJcenge, Slnjaljt). - 3a^l bie mci^renb ber gal;rt jurücf gelegten 9Jieilcn
Oft fann eö aua) bura) plures (mehrere) ob. plurimi an, ita calculus et sonitu et numero indicabit mi-
auägebrüdt, roerben, j33. bie ffl. ber
(öie meiften) liaria spatia navigationis (ibid. §. 7): eine 9Jc. »on
©efa)ta)tid)reiber, plures auetores: eine 9Jc. (3JceI)r= Sltejanbrien, a primo miliario Alexandriae: bie
gabl) oon äanDlungcn, plura facta: ©eroiuö fotgte Sejenter u. gfibenaten, oon benen bie einen 6, bie
bafür, baß nicfjt bie 3)c. galt, Servius curavit, ne anbeten 18 Steilen non 3iom entfetnt roolmen, Ve-
plurimum plurimi valerent. - öie 2JI. ber «Stimmen, jentes et Fidenates, quorum alii sexto miliario
f.
©timmenmefjrbeit. absmit ab urbe Roma, alii oetavo deeimo er liegt :

mehrjährig, plurium annorumi mehrerer ^abve). an ber appifcöen Strafe, 5 Steifen oon ber ©tabt
- multorum aunorum (nietet 3 a ^ r f)« begraben, sepultus est juxta viam Appiam ad quin-
mehrmalig., I) roieberrjolt: repetitus. - auf m. tum lapidem: fomo^l bie ©tabt al§ bie ©üter lie=
Sitten, ^aepius rogatus: auf in. Grinnerung, saepius gen über 150 teilen roeit (oon 9lom), et munieipium
admonitus. —II) fjäufig: creber; crebrior. et agri sunt ultra centesimum et quinquagesimum
mehrmals, compluries. - saepius (öfter). - ali- lapidem. - eine äÄeile (1000 ©d)ritte lang), milia-
quoties. nonnumquamf manchmal, einigemal). - me£)r= rius(Suet. Ner. 31): er Itefj einen 160 (röm.) Steilen
male nad) einanöer, subiude; idemtidem. langen ©anal oom apetner ©ee bis nad) Dftia füb>
mehrfeittg, plurium laterum (eig.). - Uneig., f. ren, ineboabat fossam ab Averno Ostiam usque
uiclfeitig. longitudinis per centum sexaginta milia (sc. pas-
mehrftoeftg; *,33. ein m. £auö\ domus, quae suum). — b) eine beutfdje: passuum milia quinque
plures babitationes babet. (b. i. 5000 röm. S)oppeIfd)ritte, als bet Settag einet

mebtitimmig; j33. ein m. Tonftüd, *modimu- beutftt^en SUceile an ©a)ritten). —


c) eine ftan jöfif a)e :

&ici compluribus voeibus descripti. leuea (,ba§ ftanj. Heue, ©pät.).


mcbrittlbtg, plurium syllabarum; qui, quae, WlciUnmaft, *mensura miliaria.
quod plures syllabas babet. mciicnlang, miliarius (Suet. Ner. 31); longitu-
mehrtägig, plurium dierum (meörerer Sage). - dine mille passuum; ob. mille passus longus. - et
multorum dierum (Dieter Tage). lief} einen m. ©anal gtaben,*incboabat fossam longi-

mehrtheilig, in complurea partes divisus (in tudinis per mille passus; ob. *incboabat fossam
mehrere Xryeile getfjeilti. - ex pluribus partibus con- mille passus longam.
stans iauö meöreren Xtjeiten beficl;cnö, @gf§. unius 9Jlcilcnf(iulc, =ftein, miliarium. lapis milia-
- multiplex (in mehrere Xfyeile auöeinan= rius, gem. im Q\%. bl. lapis (alö aufgeftelltcr ©tein).
bcrgrtjenb). - notata inscripto lapide spatia, n. pl. (alö bie
SJichtung, auetus. - incrementum (2öaa)§= Gntfernungenangebenber^eiget, 3Jcei(enjeigcr, ?ßlut.
ttm notata inscriptis lapidibus spatia).
9Jlehr>,ahl, f. -Dcefjr&eit. - in ber ©ramm., f. meilenweit, multa milia passuum. per multa
Plural. milia passuum (oiele 1000 ©djritte roeit). - m. @in-
meiben, fagere. defagere (fid) fern galten oon ööen, solitudines per multa milia passuum sine
itore. evitare (aus oem 2ücge gefjen, babitatorc desertae. - biefe (Sbcnc erftrerft fid) m.
einem Orte, einer 2aa)e,. - declinare ausweisen, ( in bie JRunbe, bie campus patet quoquoversus
einem Orte, einet 3aa)e, ©gf^. appetere). - carere multa milia pab.suum.
$kß re :ctro. entbehren, joroof)! rrciroillig, yö. per 9JJci(cnsctgcr, f. SDceilenfciule.
rnuito-: anno:-, et arb< .
coetu bominum; a(ö 9JJcifcr, im B)()<)- Btruea lignorum.
unfreiwillig - meiDen muffen,
prope trienniamifö. mein, m tuus, suus). - '3 n jcbem

\s. ^alle,
pro - ein Treffen in., proeliam de- roo bie Scjieijung bei ©egenftanbeä ju ber Sßcrfon
3mos. Umgang m., abj, aditum sermo- eine natür(id;e unb oon felbft oerftänblid)e ift, unb
oemqiM re: eine ©efafjr m, periculum fu- fein ©egcnjajj gegen Singe, roeld;e 2lnbercn gehören,
ia) ifjr gat nia)t auSfefeen); pericu- [tottfinbet, bleibt oas ^offeffiuum im Sotein. unüber
Jurn vitare (inbem man tf;r ausgebet ift, \Xft noa) fet5t, §8. id) fyabe meinen sBrubet gefeljen, fratrem
ju rea)tcr #cit aus Dem iüege gcjjcn): bie Vernunft vidi. - finö oie Sa)afc mein für bao" (gebotene) ©clo?
ler)rt uns, roas mir tl)un oo. meioen muffen, ratio mihi emptae?: fie ift ganj mein!
docet, quid faciendam fugiendum fyäolidje •
iiiiln e dedit. - bofl .UJeine (JJJeiuige), meum; mea,
2)inge m omni, n:. bie iüicinen ( JJ(einigen), mei. - in) bin mein
Reiben, eigenet öerr, meussum; mei juris sum: eö ift meine
339 3)ceinetb äfteimmg 340

<3ad)e, meine meum est: Sügcn ift nta)t m.


^flicfjt, facere: m. fannft bu frier ftreiten, hie pugnes licet,

©aa)e, mentiri non est meum: üBerftellung ift nicht m. non repugnabo: m. mögen fie mit bem Seben baoon=
©.,simulatio non est mea: id; mad)e 3mb3. ©chidfat fommen, nihil moror eos salvos esse.
ju Dem meinen (meinigen), alcjs fortunam cum mea meinige, f. mein.
conjungo; res adversas communico: fie mürbe Die 9)ccinüug, opiuio (jebc ungemiffe 2lnfta)t ob.
meine (meinige), nupsitmihi; eam in matrimonium 35ermutl)ung, )ie fei gegrünbet ob. nia)t). - sententia
duxi: ich meineä XljeilQ, quod ad me attinet; ego (bef bie auf Örünbe gefügte, u. aua) auägefprod;ene
.

quidem: öaö SJccin unb Sein, res, quas possidemus. 2Mnung). - existimatio (bie JJceinuug, 2Xrtficfjt, bie
Söiciltcib, perjurium. - pertidum sacramentum. man fid; naa) -ilbfc^aöung beQ ii>ertl;e§ oon einer
- einen i)Jc. fcbroören, begefjen, perjurare; pejerare; ßerfon ob. ©aa)e gebilbet t;at). - persuasio (bie auf
s

perjurium facere; pertidum sacramentum dicere: Ueberrebungieirerfelbft gegrünbete 2lnfia)t u. Ueber=


einen förmltdjen ä)c. fchroören, verbis conceptis pe- jeugung, ber ( s3lau6e, bie (Sinbilbungl -Judicium
jerare. (bieauf Urtbeil gegrünbete 2lnfict)t ob. Ueberjeugungl
meineidig, perjurus. - perfidus, Adv. pertide - auetoritas (i>a$ (3utad)ten, roeldjcs eine 33ef;örbe
(treuloö übf).). - W. Rubeln, perjurum, pertidum ob. im -Kamen berfelben aud) ein ©injelnet abgiebt,
esse: m. feim, pejerare-, perjurare. bie 2lnficf)t, bie ^mb. uevtritt: bal;er ba$ v. pr. non
9)Jcincibigfctt, nulluni jusjurandum (f.
Liv. ber SDieinung beo Senatä). - ratio (bie auf SBernunft»
21, 4, 9). grünben berufjcnbe 2lnfia)t, f. Jiägelsb. ©til. S. 171). s

meinen, glauben, bafürljalten: credere u. f.


I) - vox (2leuf5erung, laut geworbene iöieinungl - do-
w. bie ©tmon. unter „glauben", roelü)er ganje 2trtifet gma, atis, n. (öoy/na), u. rein tat. praeeeptum ob.
ju Dergleichen tft. - roas meinft bu? (wie bünft e§ (nacf)auguft.) placitum (iUeinung , Üel)re eineä 2ef)=
bir?) quid tibi videtur? id; fpreche, mie id) eS meine,
: renben, bef. eineg ^t)ilofopl;en, f. ,,0runbfa£ " baZ
loquor ut opinor-, loquor ex animi sententia. - £$n s
Jiäf)ere). - 3uro.
„SKemung" mit einem ^ro=
roirb
med. 93eb. ift „meinen" = jagen, behaupten, dicere, nomen, 5lbjectioum ob. ©mit. eimo (ii;]ennamenö im
contendere, velle (f. behaupten no. I). - meinen, bafj Satein. bl. bura) baz Neutrum oeo ißronomeni ob.
tua)t ic., negare m. folg. Slcc. u. infinit. — II) ^mb. SlbjectiDumö auögebrüdt, ä -ö. menn i>u biefe 3Jt. s

ob. etroaä meinen, b. i. int (Sinne fjaben dicere


: alqm burtt)fctjcft, si id obtinebis (Cic. Tusc. 1, 12, 26):
ob. alqd (unter htm ©efagten uerftanben roiffen rool= jene be§ vilrifttpp, Ulud Aristippeum (Cic. fin.
ffi.
len). - signiticare alqd (mit äöorten auf etmaä hin= 2, 6, 18): biefe Deine ^Meinungen (3lnfid)ten), ista
beuten, f. Nep. Them. 2, 7). - designare, denotare tua (Cic. de or. 2, 18, 74): idjijalte bie9)c. feft, bafj
alqm, auch mit bem 3 u f- oratione suä (in feiner 2C, hoc
Ulud tenco m. folg. 2lcc. u. Qnfinit. (f.
ob.
Sieöe auf Qmb. hinjieten, f. Caes. b. G. 1, 18, 1. Liv. Cic. parad. 1, 3, 14: Ulud arte tenent aecurateque
4, 55, 7). - petere alqm (eö auf ^mb. abgefefjcn defendunt, voluptatem esse summum bonum).
Ijaben). - id) meine ben §ilaru3, Hilarum dico: t>a= eine falfcfje i'Jc. c3tnfia)t), opinio falsa; pravum
mit finb alle bie gemeint, mcldje ic, hoc Ulis dictum Judicium; error (Qrrtl)um): eine nortl)eill;afte ä)i.
est, qui etc.: bu bift gemeint, de te narratur ta- ^mbö. oon einem, seeunda opinio alcjs de alqo:
bula (man fpridjt oon bir, Ilor. sat. 1, 1, 70): roaS nichtige, unrichtige SWeinungen, opiniones falsae:
meint er? quid sibi vult? (b. i. roaö will er f)aben): opinionum commenta (.pirngefpinfte): eine feft ein-
wag meint er mit ber 3lebe? quid sibi vult haec gerourjelte (aber falfa)e) ^Jc., opinio confirmata: bie
oratio? quid sibi volunt verba ista?: meint man geiüöf)nlia)c 93c., opinio vulgaris ob. vulgi; senten-
eS ernftlid; bamit, ober firperüncntirt man bloS? tia vulgaris: Die allgemeine SSI., communis homi-
utrum asseveratur in hoc an teutatur? III) — num opinio; opinio vulgata: bie allgem. 3Jt in iV
eine ©efinnung gegen ^mb. fjegen-, §53. eä gut jug auf etm., omnium opinio de alqa re: bie allgc=
mit 3mb. meinen, alci bene velle. alci cupere. meine, roeitoerbreitete 9)c., bafj :c., opinio vujgatft,
alci aroicum esse, alci cupere et amicum esse qua creditur etc. (f. Liv. 40, 29, 8): bie öffentliche
(Oimbm. mol)lmollen, günftig fenn, eö gut mit SU., opinio publica-, opinio hominum; opinio et
3mb. meinen im ^erjcn, ©gf£. alci male velle ob. fama; existimatio vulgi ob. omnium-, existimatio
alci nolle, mie Cic. ad tarn. 1, 1, 8). - alci favere. communis; Judicium publicum; Judicium bonorum
v
alci favere et cupere (^mb. bcgünfttgcn, fein ißoht= (bie 2lnerfennung beä ©uten): ber öffentlichen 2Jc.
mollen gegen ^mb. auch, bura) bie %i)at, bura) llnter= folgen, opinionem publicam sequi: fid; naa) ber
ftütmng K. beroeifen). - alci blandiri (mit 3Borten u. öffentl. 3R. ria)ten ad publicum Judicium se diri-
,

©eberben liebfofen). - cum alqo agere non inimice gerc: bie öffentl. lUViiumg nia)t aa)tcn, omnium
(mit ^mb. nicht feinbfclig »erfahren). - alci benigne sermonein atque existimationem contemuere: tu
facere (gegen l^mb. gütig ocrfahrcn, V-J\ benigne ber öffentl. M. oeclieren, apud populum de existi-
sibi a populo Romano factum esse, quod etc., ba3 matione sua deperdere: burd; bie öffentl. ä)ceinung
röm. Siolf habe cö gut mit ifjm gemeint, bafj er geria)tet, existimatione damnatus: eo fteljt ^mb.
2C). -eörcblid; mit ^mb. meinen, bona tide agere cum ftt)lcö)t in ber öffentl. äftetnuno, male de alqo ab
alqo. - roer trodcne hinter müufcht, meint es nio)t hominibus ezisbmatur. - bie übereinftimmenbe 2R.
gut mit ben Säumen, qui hiemes screnas optat, aller ^I)i(ofop()en, consensus philosophorum. - nad;
non pro arboribus vota ladt. —
IV) gemeint foe= ber gewöhnlichen 9K., ad vulgi opinionem; ex vulgi
fonnen) fetm: velle; cogitare (f. „gebeiiten" o. ©.). opinione: nad; meiner SDt, meä quidem opinione;
meinet, f. mein. ut mea fert opinio; ut opinio mea ob. nostra est-,
meinethalben, =iöcgcn, mea causa, meam ob (ex ob. de) meä sententia ; ut mihi qiudem videtur;
causam, propter me (wegen meiner, mit jum SBefien). ut puto; quantum equidem judicare possum (fo
- meo nomine (mit SBerücfficfitigung meiner ^cvfon, Diel irt) uvtbeilen t'ann\
meiner Sßecfon an u. für fid) rocgen, f. ^»»'P §• 1 eine falfdje SOt. l)aben, falsa opinio me tenet;
679). - meis verbis (mit meinen Porten, m meinem persuasione labi-, oon etio., falsam opinionem de
Tanten, jS. grüf;e il)n). - per me licet, aua) bl. alqa re habere; falsam sibi alcjs rei persuasionem
per nie. non impedio. non repugnabo (id) habe induisse; male ob. perperam judicare de alqa re
nidjtö bagegen). - esto (baö mag fetm, conceffiu). - (oertelirt urtlieilem: eine richtige l'u'inung oon et=
meinetl). fannft bu co ttyun, potes id mea voluntate roaö l;aben, vere ob. recte judicare de alqa re:
341 SRemuitg meifte 342
-

eine mutfimaf$[id)e 53t. oon etroas haben, de alqa re ostendere freimütig feine 93t. äufjcrn,libere loqui ob.
:

conjeeturä judicare. - eine irrige, üble, ungünftige dicere-, gegen %mb. überetro., libere alqd profiteri
3)t. oon^jmb. haben, male existimare de alqo: eine apud alqm: iü) roilf aufrid)tig meine 93t. fagen, di-
giemtid) gute 33t. oon gmbä. ©{jarafter haben, opi- cam ex animo quod sentio 3wb. unt feine 33t. fra= :

uioneni nonnullam de alcjs moribus habere: eine gen, quaerere quid alqs sentiat: 3 m bö. 33t. roiffen
gute (günftige) 93t. oon 3 1" haben, bene de alqo- rooüen, partieipem esse velle sententiae alcjs:
existimare: eine hohe (feine geringe) 33t. oon $mb. 3mbs\ 9Jt. beitreten, f. beipflichten: für %mb$. 93t-

OD. etroas haben, magnam de alqo habere opinio- (2(nfid)t) fpred)en, in alcjs seilten tiam dicere: '$trib.

nem-, magna est alcjs de alqa re opinio: man tjat oon feiner 33t. abbringen, alqm de sententia movere,
eine hohe (feine geringe) 3Ji. DOtl Dir, magna est deducere, dijicere (beroirfen, bafs 3mb. feine 93t.
hominum de te opinio: eine ju I;of)e 93t. oon 3mb§. aufgiebt); alqm in sententiam meam ob. ad meam
latenten haben, *nimiam opinionem de aljs ingenio auetoritatem addueco. alqm ad sententiam meam
et virtute habere: Die heiteret ber Sreoirer, oon tradueo (id) beroirfe, baf^ er oon feiner 33t. abgebt
beren Sßortrefflid)feit bie ©allier eine fehr hofje 33t. unD bie meinige annimmt): auf eine 33t. fommen, in
haben, equites Treviri. quorum inter Gallos virtu- sententiam venire: 3mb. auf eine 33t. bringen, alqm
os est opinio singularis eine hohe (feine geringe)
: in opinionem od. sententiam adducere; alqm ad
93t. oon fia) haben, multum sibi tribuere; se ali- sententiam perducere, traducere feine 33t. änbern, :

quem esse putare; magnifice de se statuere; ma- aufgeben, nid)t bei feiner 93t., bkiben, sententiam
gnos sibi sumere spiritus (aufgeblafen fenn): eine mutare ob. commutare de sententia decedere, de- •,•

gute, fehr gute (günftige) 93t. übet Qmb. geroinnen, sistere (oon ihv abgeben, abftefjen); aitffallenb, vehe-
befommen, bene ob. perbene de alqo existimare menter mutare sententiam suam: bei feiner 93t.
coepisse. - bie 33t. haben, ber 33t. fenn, opinionem bleiben, uerfyarren, in sententia sua manere, per-
habere-, opinione duci; opinari etc., f. ,, glauben" manere, perseverare: meine 33t. neigt fid) j'u etroaä
u. behaupten no. I": ia) bin Der 93t., eam habeo bin, inclinat sententia ad etc.: 3>mbm. eine 33t. be=
opinionem; sum hu jus opinionis: ©inige (im Äriegs= nehmen, alqm opinione levare; gänjlid), alei OD. ex
rath) roaren ber ü)t., Dajj k., nonnuili hujusmodi alcjs animo opinionem evellere: eine 33t. f äffen,
sententiae dicebantur, ut etc.: Vieler 33t. ging ba= einf äugen, opinionem coneipere, mente compre-
hin, '-Biete roaren ber 33t., baJ3 tc, multorum eo in- hendere, animo inbibere: iü) roerbe in meiner 93t.
clinabant sententiae, ut etc.: ia) 6ir. oielmehr ber 93t. befteitigt, opinio mihi confirmatur: (bei äinberen)
.^erer, roela)e :c., eorum magis sententiae sum, qui bie 33t. erregen, als fürdjte man fia), als roäre man
etc.: ia) bin ber 93t., roelcbe Du, roie ia) roeiß, immer einÄämpfer, opinionem timoris, pugnantis prae-
batteft, in ista sum sententia, qua te fuisse semper bere. - bas roar nid)t meine 33t. (^Jlbfidjt), hoc nolui;.
scio: id) bin berfetben M., habe Diefelhe 33t., in ea- haec non erat mea mens: in guter 93t., bono con-
dem sum sententia ; idem od. unum idemque sen- silio id) fjabe eö in ber 93t. (2tbfia)t) getfian, ba$ tc,
:

tio; consentio: ia) bin öer 33t. ^mDs., bin einerlei hoc feci eo consilio, ut etc.: in ber beften 93t. ra=
'Sfl. mit 3t"b., in eadem sum sententia cum alqo; tfjen, fidä rnente suadere.
nihil ab alcjs opinione dissentio; nondissentio ab ajicinungögcttoff en, ü qui sunt in eadem sen-
alqo: gan^, prorsus, ut alqs dicit, sentio: ia) bin tentia. - SUicittungefftreit, im Q\i)Q. pugna.
anDerer SÖtetirung, habe eine anbere 93t. (2lnfia)t), ^tciun»nc<ticvfci)icbcnl)cit, dissensio (ba§
aiiter od. contra sentio ia) bin ganj anDerer "SU.,
: 2tuseinanbergef)en, bie 3ibroeiü)ung ber 33teinung ob.
habe eine gan$ anDere 33t. (2tnfia)t), longe mihi alia 33teinungen, ©gf§. consensio). - varietas sententia-
mens est: ia) bin beiner 3)t., tibi assentior: es ift rum (bie ^erfa)ieDenr)cit Der 33teinung 33tef)rerer). -
3mb. getljcilter alqm duae sententiae distinent
"St., oerb. varietas ac dissensio. - es entftetjt eine 33t. äroi^
:er fdjroanft jroifdjen jroei Meinungen, Tac. hist. 1, fa)en 2C., dissensio fit inter etc.: es berrfd)t (maltet
32, 1): man ja)ämt fia), anDerer
$u fenn, dissen-
93t. ob, finbet ftatt) 93t. jroifa)en if)nen,dissentiunt ob.
tire pudet: fie fino oerjchieDener, geteilter 33t., in discrepant inter se in diversas ob. contrarias partes
;

~as od. in contrarias


sententias discedunt; discedunt: es b,errfü)t (maltet ob) jroifdjen uns eine
inter se discrepant; inter se dissentiunt: fer)r oer^ fleine 93t., est quaedam inter nos parva dissensio:
ia)iebener 93t. fenn, magnopere dissentire, mit ^>mb., eö berrfdjt 3roifa)en ifmen eine fo gro^e 93t., baf$ je,
ab alqo: gan,$ entgegengeießter 93t. fenn, in alia om- tanta sunt in varietate ac dissensione, ut etc.: id)
nia ire od. di ocritt)ieDcne non etroas m. fann nia)tä gegen 93t. haben, non possumus quin alii
haben, non idem sentire de alqa re: Die 93ieinungen a nobis dissentiant recusarc: einer 2tnfia)t ohne alle
•Änfichtem Der J3cenfd)en finb oerfa)icben, varia sunt 93t. beitreten, sententiam sine ulla varietate sequi
i ominmn judicia: über eine Sache, de alqa re ma- (j©. ». Senate): Diefelben (Sonfuln ohne alte 93t. er=
de alqa re variae hominum sunt nennen, eo-dem consules sine variatione ulla dicere
ja, bas ift meine 33t.,
: (o. b. (Sniturien, Liv. 24, 9, 3).
mihi ric hoc mihi videtur; mihi SJtcifc, parua.
modo. - e6 herrfrfjtc Die 9Jc. Da« k.. res , iVtciffcl, Bcalprum fabrile (im 21Ug.). - caelum
i opinione, ut putarenl m. folg. 2tcc. u. (Der ©tabftid)el, 93teifiel ber -üilbl)aucr). - tornus (Das
s s

infinit. ($8. tum, ut etc., Cic ad Att. 2, 2)rel)eifen, Der 33t. Des 2)rea)s(ers).
L'4, 8). - icine 9)t. fagen, äufsern, mittheilcn, aus* mci^ciu,seiilpere.-caelare(mitDeiuWrabftid)el).
f proben, sententiam dicere, dare 'eine Stimme, fein meifi, plurimum, maxime (am äReiftcn). - ple-
Urtheil über etroas abgeben tiam ferre 'feine rnmque (meiftenä, metftentheilsi. - lere (insgemein),
ctimme cor ^eria)t abgeben Dura) Stimmtäfefchen): -meift alle, fere omnes: meift immer, lere Bemper:
Bententiam meam promo, expromo, depromo, ape- fo pflegt ei meift ju gefchchen, sie fere fteri solet.
•lo. qnid tentiam ob. relhn dico, ostendo, meiftbictenb, plurimo licens. - m. etm. oerfau
profiteoi quae mihi ridentur (baö\ roas fen, ad licitationem alqd deducere (J< lt.): m. öffent
man oon einer 2art)e Dcnft. feine Vtm'ia)t
oon etwai, lid) ocrlauft roerben, Bah hasta venire: m. etro. er
fogen eloqui froas bi t
batten,etftefien, per licitationem alqdaccjpere(JCt);
banfe eingiebt, feine 2(nfia)ten, au9fpred)en>: ieineiüt. licitatione ma umfl alqd comparare,
buref; e. iMnbfrn äufjcrn, aliam meifte, plurimuB. - bie 9Jieiftcn, plurimi pleri-
343 ineiftenS melben 344

que (feljr utele, f. „nicl" bcn Unterfd). Bciöcr u. über „SNctftec" no. II, a". — II) bie ©attin bes 2Jceifter6:
bie (Sonftr. »on plerique in. ©enit. ob. m. ex u. 2161.); *uxor mngistrl
pars major (bieäJceJjrja^I, bcrgröiiere'Sfjcit »on einem ttteiftetn, f.
befritteln, tabcln.
©anjen). - am SJceiftcn, plurimum-, maxime. 9!)JciftCtredjt, *jus magistri.
mctftcttS, metftcntljeüä, f. metft. SOtciftcrföttflcr, *canendi artifex (als Sänger).
9Wciftcr, I) ber 9)cad)t md), §err: potens mit - *poi ta artifex ials Siebter).
©enit. - 3Ji. über fidtj, sui potens ob. compos: fict) SJiciftcrft^öft, in etroas, summa alcjs rei pe-
jum 90t. t>on etro. machen, f.
(ftch) bemädjttgcit einer riua; aua) roofjt prineipatus. - jene beine ganj un=
Sacbe: 9Dc. »on etro. fenn, alqd in sua potestate ha- übertrefflid;e2)J.in ber gerichtlichen Sercbfamteit, illa
bere-, alqm locum teuere (einen tyiai$ inne baben, j33. tanta tua in causis divinitas. - ^jmbtn. bie 9Jc\ in
roir finb 9Jc. »on biefem Sßfafce, ea urbs a nobis te- ctro. jufc^reiben, juerfennen, *principatum alcjs rei
netur): 9Jc. über ipsum continere. - über
fict) fenn, se alei tribuere, alei deferre: mit bcn SJceiftern um bie
3mb. 2Jc. werben tonnen, alqm comprimere posse. 9Jc. ringen, wetteifern tonnen, *cum prineipibus de
- 9Dt. »on etro. bleiben, alqd obtinere. - man mürbe prineipatu certare posse.
bes geuers 9Jc., vis flammae oppressa est. II) ber — 9Jlciftcrftrcic^, ein, artificium ob. consilium
©efd)ictlid)feit nacb, a) im 2111g.: artifex. - ein 3)2. in calliilissimum.
etro., artifex mit folg. ©enit., bef. ©erunbti. - anti- ajiciftctftütf, I) feb,r funftoolles Söerf: opus
stes, prineeps alcjs rei (iOJatabor in etm.). - alcjs praeeipuae opus summo artificio factum; opus
artis:
rei peritissimus (einer ©aebe fef;r hmbig). -perfectus politissimä arte ob. singulari opere artiticioque per-
et absolutus in alqa re (»oüfommcn in einer Äunft, fectum; aud; bt. artificium. - bas tft fein 9JJ., hoc
s
2Biffcnfd)aft).-etnü)2.in feiner Äunft, in feinem ^adje, est praestantissinium opus ejus: bies galten fef)r -8iele
in suogenereRoscius(f. Cic.de or. 1,28, 130); orator für bas gröfjte 'SR., quo opere nullum absolutius
perfectus. dicendi artifex ob. auetor (». ätebner); plerique judicant: bie Schrift ift ein roa^res 2J2.,
pictor perfectus. pingendi artifex (ü. 3)2ater); me- liber omnibus numeris absolutus est. II) bie 2Xr= —
dicus arte insignis. medicinä ob. medicinae arte beit, roetdjc Gitter als 'ißrobe feiner Öefcrjtcf [tct)tcit beim
clarus. medicinae vates mirandä arte(». 2lrjt, erftere ÜJceifterroerben machen muf; * artis speeimen, madjen,
:

»on einem praftifdjen, Unteres »on einem gelehrten edere.


"
bei PI. 11, 37 [88], 119): ein 9J2. in ber £anbroirtf)= 9Jiciftcrh»crf f. 2)ceifterftücf no. I.
fdbaft, agricola, qui est perfeetae artis. - 3)2. fenn SJJciftgcbot, bas, tljun, licitatione vincere; im
in etroas, familiam ducere in alqa re (ber erfte fenn 3fb,g. bl. vincere.
in einer Äunft, Söiff enf d;af t, jS. im bürgerlichen 9tecr>te, SWcIattt^otic jc, f.
Scfjroermutb, 2c.

in jure civili); alqä re ob. in alqa re excellere ob. SUJctbe, atriplex.


maxime excellere, in alqa re praestareob.praestan- SUiclbcboot, f.
Slnisboot.
tem esse (übt), in etroas meiften au§=
fidj febr, am andbctincf, f.
2lDtsbricf.
getebnen); eruditum esse artificio alcjs rei (in einer litclbctt, etroas, niuaciare. renunciare (vv.pr. u.
Äunft, einem Äunftgriff ausgelernt fenn, ^33. in ber äroar ren. bef. bann, roenn eine lücclöung bie ^olge
i8erftetlungsfunft, artificio simulationis): 3)2. in ber eines Auftrages ob. bie Grroieberung einer orfjaltcnen
ad nimiam assentationem
Ä'unft ju fd)mcicheln fenn, 3tacf;ricJr)t ift). - enunäare (entöcctcnb, ucrratl)enb
eruditum esse: bie^eute rcaren barin §01., homines melben, austragen). - afferre nuncium, u. bl. afferre
talis negotii artificeseraut-.^orajiftiDf.in ber,3eicb^ m. infinit, (bie 9htd)rid;t bringen). -
folg. ^tcc. u.
nung ad notandos
menfeblicber (Sfjarattere, Horatius alqm certiorem facere alcjs rei ob. de alqa re Qmb.
hominum mores praeeipuus: burd) bie »ietjäfjrige über etroas ucrgeimffern, uon etroas bcnadjridjtigen).
tfebung SOceifter in ber Äunft, bie ©emütfjer ju bear= -indicaic(uerratr)enb anjeigenV-significare, fd^rtf t=
beiten, artifices jam tot annornm usu traetandi ani- üd), per literas (SBinfe geben über etroas). - perferre
mos plebis: in biefem %ad)e traten viele 3)2eifter auf, alqd ad alqm (übl). l)interbringen an feine Söcbörbe).
in eo genere multi perf'ecti exstiterunt.-Spriidjro., - deferre, referro alqd ad alqm (etroas 3'ttb. lünter=
Hebung maebt ben SOceifter, exercitatio artem parat bringen, f. b.) ob. ad alqm de alqa re (^jntbrn. 33e=
(Tac. Germ. 24, 1). —
b) insbef., ber 35orftcl;er einer rid)t maa)en über etroas, f. „Sertdjt" ben näheren
äßerfftätte, ber ©ef eilen galten u. Seln-lingc teljrcn Unterfd).). - docere, edocere alqm alqd ob. (feltener)
barf: officinator. - tabernae magister (r>gl. Juven. de alqa re (^mb. doii etroas unterrichten, ed. bef. =
6, 26: tonsor magister). - ber 9Jc. uom <Stuf)l (bei über einen beftimmten ©egenftanö genaue Slusfunft
ben Freimaurern), *latomorum magister ob.praesul. geben). - auetorem esse alcjs rei ob. m. folg. 2Icc. u.
- %)af). übt). = tßorftctjer, Scfjrcr: magister (aud) als infinit, (als ©eroäb.rsmann erjäl;len, v. 5Innaliften
SInrebe ob. Xitel, rote Gell. 18, 7 w.; f. „Seljrer" bie 2C). - narrare (übl). crwilen' 1
. -memoriae tradere,
Snnon.).— c)als Urheber eines Äunftrocrfs, artifex. proderc. ob. prodere (ber -JJad;roelt überliefern,
bl.

-auctoris. cineStatueüon unbekanntem 9)2., statua uon ©efd)id)tfd)reibern). - commemorare alqd. men-
auctoris incerti). tionem alcjs rei facere (einer SvtdjeCrrroäbnungtljun,
meiftertjaft, artifex (mit9)ceifierf)aub arbeitenb, beiläufig mclben\- im Voraus in., praenunciarc alqd;
». 'Jßerf. u. Singen). - artificiosus (mit 9)2eifterl)anb, praenuncium esse alcjs rei. - ^niDm. ctro. fcfiriftlid),
htnftuoll gearbeitet ob. arbeitenb, ».Singen u. ^erf.). brieflieb, m., perscribere alqd alei ob. ad alqm an e. :

-praeeipuae artis. summa ob. singulari arte, summt > Ort ob. an ^mb. fcfiriftltd) ob. burd) einen ooten in.,
artificio factus.callidissimo artificio fabricatus. sin- mittere alqo ob. ad alqd (mit folg. See u. onfinit.,
v
gulari opere artiticioque ob. politissimä arte per- roenn es ein bloßer öcrid)t, mit folg. ut. roenn es ein
fectus(feb/ r funftooll gemacht, ». Singen). - eine m. in'fcbl ift, gried). ni/ineiv, f bie SJfuslgg. ;u Liv. 8,
Siebe, oratio facta: ein m. Vortrag, oratio artis plena. 23, 1 u. ju Justin. 5, 3, 7, j'ö. beute enoatte ich, bcn
- Adv. summa ob. singulari arte; politissimä arte; Spintljer; 33rutus I^atmir es nämlid) gemclöet,hodie
Bummo ob singulari artificio; aflabre (funftgcred)t |; Spintherum exspecto; misit enim Brutus ad nie):
egregie urortrefflidf). A\mbm. ben .'pergang eincrS;td;e m.,oi tlir.em rei gestae
:»lciftcrl)anb, oon, mit, f. meifterfjoft. perferre ad alqm; ^mb§. lob nad) Rom ,burd; einen
3!Jtciftctitt, 1) fcljr gefd)t<tt in ctroao, alcjs rei nÜrief, eine Scnefdie) m., Romara literas de morte
artifex u. f.
ro. bao gfemtrt. ber 2lusörücfe unter alcjs mittele. - ctro. beim Zollamt m., f. öcclarireu.
345 TObcfdnff anenfö 346

- 3'ni>. melben (anmetben), nunciare alqm venturum u. magna vis pulveris ob. vasorum Corinthiorum u. :

esse ob. alqm venire, nunciare venturi alcjs adven- magna ob. maxima vis auri argentique: u. infinita
tum (melben, bafj 3 mD formen roerbe ob. fomme) ;
- vis marmoris). - caterva. agmen (Siotte, $ug oon
nunciare, alqm venisse ob. adesse. nunciare alcjs üDcenfcöen, f.
„§aufe" ba3 ^iäfjcre). - copia (t)inläng=
adventum (melben, bajiS"10 bei fei): %mb. bei (Sinem
- licfjcs 3iorf)anbenfenn non Singen be3 93ebarfs~ u. ©e^
(jur 2tubtenj) m., *indicare alqm cum alqo colloqui braudjs, j33. copia frugum bafjer oon ^ßerf. nur ha,
;

velle. - ftd) ($u etroas) melben, nomen dare, edere, loo biefe als Mittel u. 2ßcrf3eug betrautet roerben
profiteri ($93. jum ©olbaten, jum 6o(oniften): fid) ju lönnen, j?3. armatorum, virorum fortium copia). -

einem 2lmte m., profiteri se candidatum; nomen pondus (SWaffe, 9)cenge bem ©eroid^t nac^, $33. sJJlenge
dare ob. profiteri; aua) 61. profiteri: ficö beim Äuf= s
©olb, pondus auri). - frequentia (9Jienge ber 2lnroe=
ruf (jum Solbatenbienft je.) nid)t m., ad nomen non fenbeir, bann aua) o. Singen, baä ^aufigeSßorfjanben»
respondere: ftct) fretroillig jumSolbaten m., volun- fenn). - vulgus gemeine Sßolfsmenge, ber gemeine
(bie
tariam militiam profiteri. - ftdj m. laffen uon 3mb., $olfst)aufe\ - SSenn übi). e. unbcftimmtciüJenge, fetjr

alqm suum adventum praenunciare jubere fiehät« : grofee2lit3a()l angegeben roerben foll, fo gebrauten bie
tcn ficb, m. (äffen, de eorum adventu praenuuciatum Sateiner auci) complures ob. plurimi (jiemlicö, oiele,
esse. - fid) bei ^mb. m. (äffen, praemittere indican- feljr ciele), ober r)rjperöotifc^ sexcenti (cüjnftdj roir:
tem venisse se adeundi alcjs cognoscendique causa, „an bie Xaufcnb"), $93. eine Tl. SBeiber,complures
oudj ostendere se cum alqo colloqui velle (jur 2lu= mulieres: eine 9JJenge SBeinfrüge, complures am-
bienj); condicere alci mit u. oljne cenam. iudicere phorae e. 3K. "Jre oeltljaten, plurima et flagitiosissima
:

alci cenam (jum (Sffen). - ber SBtnter melbet fid) ijft facinora: eine 93i. SSerfe nad^einanber b.erfagen, con-
nabe), hiems jam appetit. tinuare plurimos versus: ia) fyabe auf (ginmal eine
ajiclbcfcbiff, f. Slotsfäiff. ganje 2Jc.23rtefe erhalten, sexcentas literas uno tem-
9Jteibch)Ort, verbum. pore aeeepi. - fo auo) „in 3)cenge", permulti (Cic.
ÜJiclbung, professio (freiwillige 2lngabe; ngl. Cat. 2, 10, 21). - bie unjaljlige 3)c., innumerabilitas
„2)eclaration"). - mentio ((Srroäbnung). - 2)c. tf)uu, (j33. mundorum): eine gro^e, unjäEilige SJi., vis magna,
machen, non etroas, f. melben: er iiefj bem Sllerunber ingens, infinita; multitudo, copia incredibilis; auc^
fagen,er muffe unmittelbar 2ft. machen, nunciari Ale- buru; nubes, sexcenti, f. Dörfer. -Siner auä ber großen
xandra jubet esse quae ex ipso debeat cognoscere. 911. (be^ 3Solfö), unus e ob. de multis. - eine grofje
- bie 2Jc. ju einem 2tmte annehmen, nomen aeeipere 9Ji. non etroa§ ob. etroag in 9)c. befitsen, b,aben, abun-

(oon bem Sorfitjer ber Gomiticn». dare, redundare, affluere alqä re; habere affatim
ÜJJeftffc, *melissa officinalis (L.). m. ©enit. (jur ©enüge b^aben, §93. ifjr ^abt §ol§ in
9Wciiffcnthee, *melissa cum aqua decoeta. f)inlcingttdjer, reidilidier 9)1., habetis affatim ligno-
ntclfcn, mulgere. - eine Äufi nid)t m. laffen, vac- rum); plenum esse alcjs rei (»oll fenn Don etroa§,j93.
cam prohibere muleträ: frifa) gemolfene 2)cild), lac ©ricdjenlanb beft^t eine 3Dc. Sia)ter, Graecia plena
tepidum. - e. melfenbe Auf), vacca lac praebens. est poetarum): man fjatte Gruppen in9JZ., multitudo
SDtcitcn, bas, muletus. suppeditabat: biefeä Äraut roäa)ft in 9Jc. im Sanbe
9Jlclffaft, =gcltc, -napf, muletra; muletrum. ber SDtarfer, ea herba in Marsis plurima nascitur:
"Sftcltkcit, *tempus muigendi. biefcs ^afjr brachte grücf;te in 9J? enge, *magnum fru-
SUicfobic, modi; moduli; av.a) cantus. - 2Jc. u. ctuum proventum annus hie attulit: batnalä gab e3
Xact, cantus numerique: bie 9JJ. ber Stimme, vocis Stebner in großer 9Jc., tum efflorescebat oratorum
modulatio. ingens proventus.
fOlciobit, *praecepta sonos modulandi. mengen, miscere; permiscere. - fia) in etroaä
mclobifrf), modulatus. - ba§ 9Jcelobifdje, modu- m., se immiscere alci rei (j93. bello, colloquio).
latio. —
Adv. modulate. aJJcngcn, ba§, mixtio. - mixtura(als 2lrt u.Sßeife).
SWJcIobrant, ctroa *drama musicum. Mennig, minium. - mit 9Jc. überftreia)cn, minio
9Jic(one, melo. illinere: mit 2R. färben, miniare: mit 9tt. gefärbt,
9Jtcmntc, homo iners, ignavus, imbellis, Derb. miniatus. - 9Jtcnniggvubc, miniarium.
inei .nyvus, iners atque imbellis. mcuuigvctf), mmianus. - miniaceus (mennig=
Wicmotrcn, i. SDenffdjrift, Scnfroürbigfeiien. artig). - m. gefärbt, miniatus: etroas m. gefärbt, mi-
Memorial, i. ütttfrfirciben. niatulus: m. färben, miniare.
memoriren, j. ,,ausroenbig lernen" unter „aus =
SRcnnontft, *Mennonista; *Mennonita.
roenbig". .9Jtcnf d),öer, bomo (im 2lllg., aua) mit bem9?bbgr.
1
Wcnagc,)'. (Jrfpamiß.-9Jtcttageric, vivarium foroof)lbes nid)t Üntrügtia)cn, im ©gf^. ber ©ottljcit,
SJlcngc, multitudo 'tm&llg., jc&e&iclrjcit, bef. bie als bes ©efüf)lüollcn, ©efitteten, im ©gffj. bcö unoer-
überlegene än^aljl ©git}. paucitasj, j93. mult. homi- nünftigen 2f)ieresl - mortalis (ber «Sterbliche, ber
num bat), insbef. bie große i'ienge bes i!olts\ ber grofse
:
SJcenfd) mit bem 9 ibbgr. ber UnDoUfommcnljeit,
l

ftefit
.Öaufe - magnus numerus (große Slnjaljl/iJccnge ber
. in ber ^ßrofa [bef. in ber ber§iftor. feit ©alluft, feiten
Qaf)i naa) [@gffc. parvus numerus], jiö. hominum). in ber bes Siccro] in ber Siegel nur in Söejieljungen
'.ufammenliegenber£ingc>.-turba roie: multi, oinncs, euneti mortales, b. i. alle, Dtele
fungeorbnetc üJccnr-c, ungeorbneter öaufen ü/Jkrf. u. jJu'ufdjenfinber; ob. quisquam mortalis, irgenb ein
- Di I' eine roolfenartig cor (iinem aup li(cnjcl)cnfinb). - bipes (fdjcrjf)., ber $weifüftet,
J93.
imte große u. oia)tc üJicngc Dinge ober lebenber omnium bipedum aequiasimus). - bie 9Jceufcben (ob.
©efefropfe, \t. Vi. 2tiub, nub. pulveriß: '±U. .peu „ber älcenfd)" collectio), hominis; genas humanuni.
fanden, niib« tu - aüva (iWaffe jufam bominum Universum gcnusi^bas ganje äJicnfa^enge»
mengebraajter Xtnge, aus benen man bas für feinen fd)lccl)ti. -ein jungerUli., (h<Mno)adolescens: ein gaiij
©ebrauaj '.Notlüge ausroäfjlen fann, ftcljt jebod) nur junger, (homo ftdolescentulu ein abfdjeulic^er 9Ji.,
:

m BejUfl auf genüge Dinge, rerum i monstriini hominis. - bie älteften, eeften JJienfcljen,
tentiaram: u. itionum: u. silva v-iii ti imi hominam: batbi '.Hcenfdjen, homincs hoc
1

efen ob Dinge, nomine vix digni: f)a(£> 9J{., Ijalb SCbicr,ambigua


roolt' unb Äraft wirft, gew. hominis et beluae forma. - nod) als SW., mortali
mit ittrurul Rbjcct.j5D.ii hominum,navium: adbuc corpore ateni - roas ift bao für einSrt. V quid
.
347 3Äenfd& ÜDienfc^engeftalt 348

iioc hominis?: roas ift bas bort für ein 9)?.? quid 9Wcnfd)cnbicbfta^f,plagium(ba§©teblen freier
illuc hominis est? roer i[t oerSDc.? quis hie (ob.iste)
: 9Jienfd)en u. Verlaufen berfelben als Sftaoen, JCt).
est homo ? unter 2Renf eben leben, inter homines esse
: : 9Wcnf chetterf djrtffung, feit, post homines na-
niebt unter SJcenfdjen fommen, geben, in puhlicum tos; post genus hominum natum.
non prodire. publico carere oö.abstinerc niebt öffetit= ( 9)lcttfd)cnfrtf)rtC, hominis vestigium.
lieb erfebeinen); odisse celebritatem. hominum cele- SiJienfdjcnfcittb, qui genus humanuni ob. ho-
britatem fugere. hominum congressus fugere atque minum Universum genus odit {fiiaavd-Qinnoq). -
odisse (aus ©ebeu, Söiberroillen fidt> rticfjt öffentlich qui hominum congressus fugit atque odit (roenn er
geigen); colloquia fugere (bas ©efprdcf) ber äJienfcbcn bie 2JZenfcben guglcicb, metöefi. - hostis generis hu-
ßiefjm); colloquia et coetus hominum fugere (bas mani (ein offener ,"yeino bes Dlenfcljengefdjlecbtes, g^.
©efpräcfju.öieäScrfammlungen ber äftenf eben fliegen): »on 9lero). - appell. aueb, alter Timon, novus Timon.
»iel unter 9Jccnfcben feun, leben, in celebritate ver- - ein )Sl. geroorben fenn, in odiura generis humani
sari; iu magna celebritate vivere. - ^äuftg wirb evectum i

jeboeib „SDcenfch" im
Satetn. nicht ausgebrüd't, bef. bei IttCttfdjcnfetttbUdj, hominibus inimicus; inhu-
aibjectioen, u. roenn es als unbefiimmtes ©uöject im manus.
23erbum liegt, g58. niete 9Jcenf eben, multi es giebt 2Jcen= : 9Jlcnfd)CttfcinbItd)fcttr animus hominibus ini-
fchen, roclrfje jc., sunt, qui etc. (f. „geben"): fein 3Jt., micus; inhuniauitas: ugl. „jDJenfcbenfjafs"
nemo, nullus (Stöemanb). - er ift fein SÄ. (b. i. ohne Sötcnfdjcnfifdjcr, *qui homines quasi everri-
alles menfeblictje ©efühl), homo non est; omnis hu- culo captat.
manitatis expers est mufterbaf t f tnb fic nämttcb roohl,
: 9!Wcnfd)cnfletfd), carö humaua ob. hominum.
aber boct) SJcenfchen, summi enim sunt, sed homines : -SOl.effen,fia) oonÜJc.näbren, lmmanas carnes edere
roer ben2Jcenfd)en aus bemTOenfchenuerbannt,fcbeint (im 2lltg., g'-!3. in Reiten bei 'Jcott)); carne humana
bie 9latur gu tjaffen, hominem ex homine exuens vesci. corporibus homiuum ob. humanis corporibus
naturam odisse videtur: $mb. fo f chatten, rote er es vesci (b. v3Jlenf a)enf reffern ).

als (Staatsmann uerbient, alqm tanti facere,


2Jc. u. SÖlettf djcnfrcffcc, humanä carne ob. hominum
Quantum ipsius humanitas ac dignitas postulat: ein corporibus oö. humanis corporibus vescens(ä»>#(>cw-
9Jc. roerben, humauam speciem induere (in »hnf. 33e= noipccyog). - bie ©entben finö 9Jcenfcbenfreffer, Scy-
jiehung, menf ebliebe ©eftatt annehmen); hominem öeri thae corporibus hominum veseuutur ejusque victus
(in moral. iBegiebung): ein neuer 9Jt. roerben, novum alimento vitam dueunt
ingenium sibi induere: ein gang anber 3)i. roerben, SWcttf d)cnf reunb, menf dicnf rcnnblidj, ho-
totum mutari ob. (im übetn ©inne) immutari gum : minibus oö. generi humano amicus. - humanus( leut =

9Jc. machen, hominem inter homines facere: er bat feiig, Adv. humane, humaniter). - ein ))l. (inenfcben=
aus mir einen 9Jc. machen roollen, me hominem inter hominum amice vivere.
freunblid)) fei;n, vitae
homines esse voluit: gum gebilbcten M. macben, ad 9JJcttfd)cnfreunMid)fch, humanitas (Seut
humanitatem instituere(g33. con benÄünften): ©hri= jeligt'eit).

ftuöt gum 9)1. roerben taffen,* Christum humanis rebus "WJcnf d)cuf uvd)t, hominum metus. - hominum
aecommodare: bebenfe, bajj bu ein 9Jc.bift, hominem formido (3)cenfcben)cbeu). - feine 3R. tennen, homines
te esse memento: ein gang anberer 9Jc. (geroorben) non timere.
fenn, plane alium factum esse. 9)tenfd)Cltfuft, pes humanus; pes hominis. -
2. ÜSJicnfd), baä, femina (g33. mala femina es). SJlenfdjenfüjV, pedea humani (ber iJJlenf d)en); pedes
hominis (eines Dtenfcben).
9)tcttf d)d)Ctt, homuncio. homullus (ber febroaebe
u.unbebeutenbe9)lenfch als^ttbiDibumn im©gf§. an = 9Jlcnfd)cngattung, hominum species.

berer äRenfcben, u. groar homuncio mit einem ©efühl 9)ienfd)cni|Cbot, *praeceptum ab hominibus
bes 9Jcitteibs, homullus mit einem ©efüfyl ber SSer= datum. - 3ftc'nfd)cn<)ebcnfcn, f. ©ebenfen.
acbtungl - homunculus (ber fdjroacbc u. ohnmächtige ÜJJicttf djettgef iü)l, hominum sensus (eig.). - hu-

Sftenfcb mit 33egug auf bie ©chroäa)c öes gangen 9Jcen= manitas (Itfenidjlicbfeit iibb,.). - bas allgemeine 3K.,
im sensus communis (f. 2)ienfa)cnuerftanö). - fein Di. s
fcbengefcblecbts, ©gf($. ber ©ottbeit, ber grofsen
Statur, ber SBelt ic). Baben, omnis humanitatis expertem esse: fein 2R.

9Wcttfd)Cttabcl, 9)tenfcbenroürbe.
omnem humanitatem exuisse: alles Wl.
mel;r i)aben,
f.
ablegen, omnem humanitatem exuere, abjicere:
9Wenfd)cnaltcr, aetas hominum, im 3fbg. bt. roenn er nur einiges $}. befäfee, si quidquam in eo
aetas (im sMg.). - saeculum (baä Zeitalter einer ©e=
humani esset.
neration 9Jtenfd)en, nach daneben auf 30 bis 33, nach
iVtilif dU'Hilcrippc, corpus hominis nudis ossi-
etruseifchem u. röm.Webr auch aber auf 100 3 a t)re ge
bus coiiaereiis (blos mit ben .Unocbcn gufammenbän»
fc|t). - föin Tl., hominis ob. unius hominis aetas:
genber Sörper). - ossa hominis (Änocfien eines SJlert-
je (Sin SD?., singulac aetates. - bas brittc 9Jc. [eben,
fcöeti). - corporis humani reliquiae JJienjcbenfnocben
tertiam aetatem vivere: faum jebesmal in einem 9Jt
als Uebcrbleibfel,nad)Dcm.v)aut u. <yleifcb entfernt ift).
finb groei gute Siebner aufgetreten, vix singulis aeta-
l>ieuf dicttflcf ri)lodit, genus humanum ob. ho-
tibus bini oratorcs laudabiles constitere.
minum; gens humana. - bas gange Ü)J., Universum
ntenfrijenanu, cultorum egens (g^ö. insula). - genus hominum; aueb omnes ob. euneti mortales (f.
hominibus vaeuus (mcnfcbenleer, g33. insula). jeboa) „STOenf^").
•ÜWcitfri)Ctt«Vt, genus hominum. 9JJcnf d)CUflcf cttfdjaft, coetus, congressus ho-
Il'icnfdicnblut, sanguis humanus; sauguis ho- minum.
minum; humani corporis sanguis. - fein 9Jt. »er= Wnif dicuflcftdjt, tacies humana. - roas ift bas
gießen mögen, a caede althorrere. bort fiiv ein i>i. ? quid illuc hominis est? roas baft:

äRcnf djcnclflff c, genus hominum (©attung »on bu ba für ein S


JDJ. gur Jr«u? q«'d mulieris uxorem
SDZenfc^cn). - species hominum (befonbere 2lrt »on habes ?
2)ienf eben f. beibe Cic. Cat. 2, 8. 8. 17 u. 18). - auch bt.
; iVii-iifriicu^cftnlt, forma, figura, species ho-
homines (j83. eine »erroorfene 3/C., homines perditi). minis (bie ©cftalt eines iWenfdjcn). - forma, species
9Wcnfcb,cnbicb, plagiarius (ber freie 9)tenfchcn humana. humana species et tigura. humana species
ftiebli u. als ©flauen uerfauft). atque forma (menfcblia)e ©eftalt). - SM. baben, for-
349 OJieiifdjengeiuiUjt 9ftenfdjenuerflanb 350

mam hominis ob. ^uon teureren) formaa hoininum SOtcnfc^cnÜcbc, Caritas generis humani (im
habere; forma hominis indutum esse, r». äUeljreren engeren (Sinne, bie Sieöe jum ganjen 2Jcen[d)enge
forma hominum indutos esse: humano visu esse fct)lecf)t). - humanitas (im roeit ©inne, ÜJlenfn)lid)=
(oon einer ©ottljeit): 3Ji. annehmen, speciem huma- feit iibi).). - bie allgemeine 9)2., Caritas vulgi; bene-
nam induere: in STO., humauä specie indutus; aud; volentia erga omnes homines promiscua: mir finb
sub humana imagine (Ov. met. 1, 213). non 32atur jur SR. geneigt, natura propensi sumus
9Jtcnfd)cngcttmbl, f. ©eroityl vo. b. ad diligendos homines.
ajtcnfdicngiücf, felicitas humana. ÜJtcnfcffemnatfjt; j23. burd^ feine 90c. au 6en)ä(=
aWcnidjcngröftc, D eig.: maguitudo humana; tigert, nulla ope humauä superabilis.

statura hominis. —
II) uneig., äftenf djenrourbe hu- : SOtcitfctjCttmaffc, multitudo hominum. - fet)r

manae naturac excellentia et dignitas. grofie )ßl., ingens vis hominum; multitudo homi-
9JiCttf djcnguitji, favor hominum. - aura popu- num infinita.
laris OBoffögunji . SUtcnf^cnnttlrih, lac humanum; lac hominis.
SUlcttf djenfiaub, I) eig.: manus hominis ob. hu- McnfdjcnmorS), hominis caedes; im 3f0fl- 61.
mana. —
II) uneig. = Äitnft, im (3gf§. ber -Jcatur: caedes; homieidium (nad)aug.). - einen SUi. beqdjen,
manus. ars (®gj$. natura). - burd) 9Jc., manu; arte; hominis caedem ob. homieidium facere; hominem
opere (©gftj. natura ob. naturaliter) : o^ne 2)1., sine caedere, interücere, oeeidere.
hominum labore etmanu ; sine hominum manu at- 9Jlcttfchcttmörber, homieida; qui hominem
que opera; sine hominum opera ob. opere: »on 2R. interfecit ob. oceldit.
gemalt, manu factus; artificiosus (fünftlicf) übö., SOieitf c^Cttttatur, natura humana.
Ögftj. naturalis). 9)tCttf diCttOpf er, hostia ob. victima humana (f.
9)}cnid)ettbanbct, nundinatio hominum (3Ser= „Dpfer" über host. u. vict.). - bie bar6arifo)e ®e*
Ejcmbefa freier DJcenjdjen, Cie. Yerr. 2, 48, 120). - roo^n^eit ber 2)cenfd)enopfer, barbara consuetudo
negotiatio venaliciaria (Sflauenfjanbel, f. Ulp. dig. hominum immolandorum: 2)cenftt)enopfer bringen,
32, 1, 73 §.4, reo venaliciariam exercere, b. i.äften-- pro victimis homines immolare ; u. 61. homines im-
fdjcnl)., ©tlaoeni). treiben). molare; humanas hostias immolare; maetare hu-
3ftcnjd)cnbänb(cr, plagiarius (ber freie 9Jcen= nianas victimas: ein 9Ji. bringen, hominem im-
feben ftietjlt n. als Sflaoen nerfauft). - maneipiorum molare: einem ©otte ein 2Ä. bringen, alei humana
uegotiator. venaliciarius. venalicius. mango (<SfIa= hostia facere ob. litare; alei sanguine humano li-
Denfjänbler, mango, infofern er feine äBaare juftu^t). tare.
3Jicnfd)Ctthaft,odium hominum ob. generis hu- SOJcnfcRCttpciniger, humani doloris artifex.
mani;odiam in homines od. in hominum Universum ajicnfc^cnpfltcöt, humanitas. - eä ift 3Jc. est ,

genus. humanitatis.
SJlenfchcnbaffcr, f. 9Jcen>d)cnfeinb. SOtettfcfienguälcr. humani doloris artifex.
3)icnf rficnbaupt, caput humanum ob. hominis. ajienfdjcnraub, f. 9Jcenfd)enbiebftal;(.
iWicnf rfientjout, cutis humana ob. hominis (im 9Jlcnfcf)Cttiräubcr, plagiarius (ber freie 3Jcen=
2lüg.). -cutis homini detraeta einem Sflenfdjen ab* ( fct)en ftieblt u. nerfauft).
gejogene .fraut). i9Jicnfc^cnrer^t,jus humanum. - bag allgemeine
9Jlcnfd)enhcrä,I> eig.: cor humanuni. ll)un= — 9K.,communis humanitatis jus.
eig.: animus humanus; f. auet) ,,2ßenfa)engefüf;l". 9)lenfd)cnfat?Uttg, eine, *institutum hominum.
OTcnfdjcnhüffc,auxilium humanum ;auxilium 9Jienf_d)Cttfd)äbel, ein, ossa humani capitis. -
hominum. au3 9Jcenfc|enftf)äDeln tr inten, ossibus humanorum
SWcitf c^Cttf enner, *qui hominum naturam per- capitum bibere.
Bpexit. - ein großer u. prüfenber SDc., latebrarum, tttcttfd)Cttfcöcu r homines fugiens. - m. fenn,
quae in nomine sunt, sagacissimus explorator. homines fugere; celebritatem odisse; hominum
aJlcnidjcnfcnntmf?, etwa *ingenii humani sci- congressus fugere atque odisse; colloquia et coe-
eutia; •de natura hominum scientia. - 3Jc. ha6en, tus hominum fugere.
* hominum mores et ingenia nosse: olme 2Id;tung oor ben 2)ten=
§Dl. vitae ajtcttfrfjcttfdicu, bie, I)
communis ignarna (ber o^ne Äenntnijj Des geroöl;n
(

=
fd)en: *verecundia hominum. — II) gnrebt »or ben
liebenTreibens ber iUccnfdjen ift). 2Jcenfd)en, f.
93cenfd;cnfurd)t.
9Jtcm"rficnrinb, homo (ogl. „2)cenfd)"i. - ho- ÜWicnfdjCttfcbcudjC, *hominum formido.
muncio. homullus (f. „iUcenjdjcben" oen Unterfd).; aWcnfdjenfcbinbcr, carnifex.
jSJ. ta) armes homuncio!). S»tcttfdjcnfd)Iog, ein, genus hominum (j33.
Wcnfft)cnflaffc, i. äNenfcbenclaffe. agreste).
9J2cujd)cnfop?, Caput hominis od. humanuni. 9Jicnfd)Cttfccfc, liomiuis anima ob. animus. -
Attcnfrljcntorpcr, corpus humanum. feine De., band quihguain hominum; nemo homo
iWlcufrfjcnfoth, stercus hominis ob. humanuni. OD. liomo nemo. [natus.
faciunt ali UJcift,. - homi- SJicnfcbcitfobn, non EfiriftuS, *mortali matre
pj als 2t6gang aus bem Körper). 9)icnirf)cnftintJltc r vrox luunana; vox hominis.
9J2cnidicnlcbcn, vita hominis oo. bominum. - oeutlid) JJcen)'cf;enftitumen I;ören, voces humanas
vita b oas men|'a)licr)ci;ebcnj. - aeta bomi- exaudire.
iniin. .<; menfdjlictye älter,
f. 3Äen JD2cnf(f)cnt)crcin, coetufl hominum.
s

jo)enolti ajJcufdjctttJcrftonb, mens. - obne 2Jc. (lieber


nirnfri)cii(ccr, tu b numbaJ(t90f£tneJDtat legung) gernadjt, nulla ratione, sine mente factus.
jd)en finö, -
bominum - genniucf SR., communis Lntelligentia ob. pfuden-
(reo (sinim t.uie i)cenfd)cn begegnen, ;-U. \i,i .
- de- ti;i commune Judicium popularisque lntelligentia;
;

ertu ganj Detiaffen, ooe, (^gf(j. celeb u communi a qui dadtut oommunis ,

licet übi)., im .',)l)(\. men)'d;t'ideer, j$, ina- (in naa) CSicero, bei oem e r
i
ti. cvft aKge .i

memcä äÄenfd^enäefu^l, moralifdjeo Oeffl^t, tftt. iri


lUieuidjcnlccrc, Bfurt^eiluttg Deiüialjrl)cttbcr3)ingeob.bevXugenb);
2JlctifdicnIciu, m. im .yjijg. aud; 61. ei Oic fin, 1, 10, 55): flefutt
351 2ftenfdjettroerf tneftfar 352

ber 951., mens sana; sanitasmentis; sanitas et mens; (jur @infitf;t oon etro. burefi bie äußeren ob. inneren
prudens sincerumque Judicium (oerftänbiges u. un^ ©inne gelangen). - sentire alqd ob. de alqa re (füt)-=
getrübtes Urtfjeil): 3 inö um &en gefunben 9Jc. brin*
- (en, roabrnetjmen burefi bas ©efufil ob. äußere 2Jcerf=
gen, alqm de sanitate et mente deturbare: berge= male). - suspicari (uermutf)cn, argroöt)nen). - etroas
funben äft. fiat, roas oon gefunbcm 3B. jeugt, sanus. »orfjer m., alqd praesentire: etroas reebt gut m.,
- roenn bu 9Jc. fiätteft, roenn er 3JI. bätte, si esses pulehrc alqd intelligere: etro. niefit m., alqd non
homo. si homo esset (f. Ter. adelph. 1, 1,27(1071 sentire: icfi merfe bie 2tbnat)me ber Äräfte nidjt, *me
Cic. ad Att. 2, 2. §. 2). non sentientem icfi merfe baö^eran*
vires deficiunt:
SJJcnfdjCtttOCtf, °P US dominum. - opus manu nafien bc§ iUtevß *mihi imprudenti senectus
niefit,

ob. arte factum (burtf; 9)cenftf;en[)anb, Äunft ent= obrepit: inöcm cä ^mb. nta)t merft, obne bafj e§
ftanbenes SBerf). - es gic&t fein 9JL, roclcfies niefit ^mb. merft, imprudente alqo; non sentiente alqo :

ber Qafyn ber 3ett oerjefjrte, nihil est opere et manu ofjne baß e§ irgenb ^emanb merfte, sine cujusquam
factum, quod non vetustas conficiat. suspicione (f. Cic. Cat. 3, 2, 5). - fiefi. (etroas) m. la)=
Üttenfdjenftjoljf, salus hominum. feit, alqd prae se ferre (etroaä ju ©cfiau tragen); si-

SWcnfd^CttttJÜrb^humanaenaturaeexcellentia gnificare, ostendere gero. mit folg. 21cc. u. infinit-


et dignitas. (anbeuten, ju oerfter)en geben): ftcfi etroaö nid;t m.
SÜJicttfdjIjett, I) abstr. : natura ob. conditio hu- laffen, dissimulare alqd ob. m. folg. 2tcc. u. ^nftnit.;
mana; conditio mortalis; mortalitas. — II) concr.: alqd vuJtu tegere (burefi bie üKiene oerbeden, 3$$.
mortalitas. - 3ft eä = ,,9)cenfcfiengefcl;tccfit, f. b.
1

animi dolorem alqd taciturnitate celare (fttüf cfiroei =


!
;

9JJcnfrf)tcitt, f. SOcenfcficfien. genb unterbrücfeit); oerb. vultu tegere et taciturni-


menf rf)Itrf), humanus (im 2HIg.). - burtf; ben ©c^ tate celare (j33. animi dolorem): icfi (äffe mir (oon
ntt. hominum (roenn es = ben äJcenfcfien eigen, $8. meinem Scfimeräc) niefitä m., quae patior dissimu-
bie menfefiltefien ©ebreefien u. Qrrtfyümer, hominum latione trausmitto: fiefi »on etroas gar niefitö m.
vitia et errores). - mortalis (fterb(icfi = menfcbUcfi in (äffen, nullam dare alcjs rei significationem etroas :

3?ücffitf;t auf bie tttiuolffommcnfieit bes 2)cenfc|en). - tfntn u. es fiefi niefit m. laffen, dissimulanter facere
m. f. 9Jccnftf;enfufj
ftufj, m. ©eftatt, f. 2Jccnfcfienge=
: alqd: id) raffe es niefit m., baß icfi jornig bin, dissi-
ftatt m. ©efüfjl, bas rein 9Jienftf;licfie, humanitas:
: mulo iram: itf; laffe ^nibm. m., ba# icfi jornig bin,
alles m. ©efüfjt abfegen, »erleugnen, humanitatem iratum me sentit alqs. —
2) md)t oergeffen ob. niefit
omnem exuere; ab humanitate desciscere homi- •,
oergeffen roollen: memoria comprehendere, comple-
nem ex homine exuere: ein rein m. ^ntereffe, *ho- cti (mit bem ©ebäcfitntffe faffen). - memoriae man-
mine dignissima delectatio: m. Segegniffe, 3 u f"tte, dare ob. tradere. memoriae infigere (bem ©ebäd;tniß
humana (n. pl): es überfefireitet etroas alle m. 33e= einprägen, festeres feft einpr.). - alqd (in) memoria
griffe, alqd humani ingenii modum excedit. - roenn custodire. memoriam alcjs rei tenere ob. retincre
mir etroas 9Jcenfd;(itf;es begegnen (b. i. roenn icfi fter= ob. conservare. alqd memoria tenere (im @cbäcfit=
ben) follte ob. begegnet (roenn id) geftorben) roärc, nif; behalten).- demittere in pectus ob. in pectus
si quid humanitus mihi aeeiderit (aeeideret) ob. ac- animumque pectora animos-
ob. (ooit ilcef;reien) in
idisset ; si in me quid humani evenerit ob. evenis- que. animo pereipere. animo infigere (ju ^erjen
set (Sali. hist. fr. 5, 16 [20]; u. 61. si quid mihi ae- nefimen); aud; oerb. pereipere animo atque memoria
eiderit ob. aeeidisset; si quid me factum sitob. fa- custodire. - icfi I;abe mir bie Siebe rool;! gcntcift,
ctum esset (f. Cic. de imp. Pomp. 20, 59). Adv. — oratio in animo insedit; oratio in memoria mea
humano modo, humanitus (auf menfebttefie 21rt). - penitus insedit. —
II) v. intr. auf etroas ob. 3 mD -

humane, humaniter (auefi = menftf;cnfreunbltcfi). - merfen, b. i. 3Icfit I;aben: ad alqd attendere; atten-
roenn er anberä m. benft, si quidem homo est. dere alqm. - fiabt 2(cfit u. merft auf meine Siebe!
ajtenfdjlidjfcü, I) menfefitiebe UnooIlfommen= erigite mentes auresque vestras et me dicentem
beit:conditiolmmanaob.mortalis.-basfmb2Jcenftf;= attendite.
licfifeiten,haec conditio humana ita fert; *haec ab mcrflirl), insignis. - conspieuus (auffaltcnbl -
homine non aliena sunt. II) 2Jcenfcbenfreunb= — mauifestus (offenbar, beutlta;). - um ein 2)cerflicfics,
licbfett: humanitas. - misericordia (9Jtitfeib). aliquanto. - Adv. insigniter; manifesto.
ajicnfdjtticrfcttttjj, ©brifti, Christus humani ha- 9)Jcrf'maI, nota (f. „Äennjeicficn" bie <3t;non. jc.).
bitus humilitatem suseipiens (naefi Tert. adv. Marc. ajtcrfftritt), nota. - aicerfftricfie mit «reibe an
2, 16). etroas meefiat, cretä notare alqd.
mensura (als 3Jtafj). - gradus. Status
SJJiCttfltr, mcrfttJÜrbtg, notabilis. notandus. notatu di-
(in ber gechtfunjt). - auf ber Stf. ftetjen, in gradu gnus (bcnierfenoroeitf;\ - clarus. insignis (ijeroor*
ob. in statu stare: ^mb. »on ber 9ft. brängen, alqm Iciidjtcub, auögejctcfinet, j33. cl. res, cl. mortes: u.
de statu movere, dejicere; alqm gradu dejicere, do- populus luxuria superbiaque clarus: u. insignis
pellere, [u. hörnern, paedagogus {naiöayxayöq). calamitas: lt. anuus insignis inccnclio ingenti: u.
WiCnitytf eines Änaben, (lux. - bei ben ©riedjen nunc per singulos conventus reddeutur insignia,
9Jicntormicnc, paedagogi vultus. nun rooßen roir oon jebem ©onoent bas 9Jleifroiir =

ÜDicmtCttc tanjen, etroa staticulum dare. bige ob. STOerftBärbigfh anführen). - 5f* e ^ = crroäf)^
nensroertt), f. bcnfroürbtg. - fieb m. tuaefien burtf; et
-

9Hctrcur, a) al§ ©ott: Mercurius. -- b) in ber


Gbciitic, *mercurius (t. t). roas, nobUitari alqa re.
9)?crcurf|iir, petasus Mercurü. 9Jkrfh)iirbigfcit, I) merfroürbige SSefcfiaffen
Sötcrcuvftab , Mercurü caduceus (iu'rolbsftab, Iicit, burd; bie 21öjcctt. unter „mcrfirürbig", j3J. bie

xrjoixetov) ob. virga (^auberftab). 9Jc. bes Ausganges, notabilis exitus. II) merf= —
9ttcrflcl, f. lUärgcl. mütbige Sad;c: res insignis (auScU",citf;ttctc ©atf;c,
SNcrtbtatt, circulus meridianus. Sege&enljeU). - oft es = Senfroürbigfeit, f. b. - bie
SWJcrinofdjrtf, 'Hispanica ovis generosior. gjterfroürbigfeiten (Setjeitsroürbtgfettcn), ea, quae
incrfbov, f.
ntcrflicfi. visenda sunt.
ntcvfctt, 1) o. fr.: 1) roai)rnei)mcn: animadvertere 9Kcrfjcidjcn, f.
-I'ierfftrtd;, Äennjeicben.
- observare (beobachten, roal;rnci)men,
(ficmerfonl. •JKcönlliancc, f. -V:if>f;ciratr;.
mit ben 2Iugen ober bem 3>erft«nb). - intelligere mcftbrtr, quem, quam, quod metiri possumus
353 lOtejjbuci) metallhaltig 354

9)lcf?budj, über liturgicus (Eccl.). 9)JcFfcrfd)ävfc, acies eultri.


9)tcffc, l) m ber fiirdje: *liturgia sacra(im 2uJg.). 9)tcffcrfd)cibc, vagina eultri.
- suppücatio (SSittfeft). - eine sJDi. Rotten, sacra pro- 9)icff«*fd)micb, ctutrarius (Inscr.).
curare; res divinas procurare: eme 3R. tcf en deo , 9)lcffctfdmctbe, acies eultri.
supplicare (gu ©Ott fCefjen übf).); divinum numen 9)icffcrfpiijc,mucro eultri. - eine Dt. üoltt, mica.
scelere violatum placare precibus (roegen eines" bc 9Jtcff erftteb, eultri ob. cultelli ictus. - burd) ei
gangenen Verbrechens bie (itottf)eit uerföimen): eine nen M., eultro ob. cultello percussus: einen 30t. er ---

:üc. für Die Abgeriebenen ©eelen fcfen, *mancsmor- galten, eultro ob. cultello percuti,t)on 3mb., abalqo.
tuorum expiare precibus eme 3JJ. frören, *liturgiae : 9Jlcffcrfticl f mauubrium eultri ob. cultelli. -
sacrae adesse: bie De. feiern, *sacrificmm facere. capulus eultri od. cultelli (SDteffergriff).
— II) großer 3ab,rmarft: mercatus. - als immer ajtcftfrcmbcr, qui ad mercatum venit.
auf beftimmte Sage angelegter Safjrmartt, Status in 9Jlcftgcrätf|, *supellex liturgica; *supellex,
eosdem dies mercatus (Tac. bist, 3, 30, 2). - bie quae ad liturgiam sacram pertinet.
Seipjiger SR., mercatus Lipsiacus (nad) Justin. 13, 9J2ef?0cn)änb, *vestis liturgica.
merc. Olympiacus). - eine gal)lreid) bcfud)te
5, 3, roo SJlcfftctbc, *Messias, adis, /.
mercatus frequens: eine 9Jc. anorönen, merca-
3DJ., 9Jlcffia§, Messias, ae, m.(Eccl.); ogl. „§eitanb".
tum instituere: bie M. befueben, jur 1U. reifen, ad meffianifd), *Messianus. - Messiae (bes 9Jief=
mercatum proficisci: bie Dt. bereifen, peragrare fias Eccl.).
commercia. SJieffing, oricbalcum.
meffen, I) v. tr. 1) eig.: metiri (meffen, abmeffen, SÖicffinjjblcdi, *lamina oricbalci.
3'8. veutrem lino, ben £eib ob. fiel; m.). - dimetiri 9)icffingbrar)t, *filum orichalci.
(nad) allen Simenftoneu bin ausineffen). - mensuram meffingen, *ex oricualco factus.
aiejs rei inire (bie Dccffung oon etioas üornel)meiv. - äjlcffirig^nmmer, *officina orichalci.
cbenfo oiel m., eandem mensaram coiligere: gut m., 9)icffitt'g^lrtttc ; * tabula oricbalci.
bene mensum dare alqd. - etwas mit ob. nad) et ÜJteffingf d)imeb, *faber, qui vasa ex orichaleo
roas meffen, metiri alqtl alqä re (aud) uneig. = nad) facit.
etroas beurteilen): dimetiri alqd alqä re (aud) = ÖJlcffingttmate, *opus ex orichaleo factum.
nad) etraas beftimmen, y-ii. bie Verfe nad) gfüfjen, SDicfjinftrnutcnt, groma,
versus pedibus); »gl. „abmeffen no. II, 1 u. 2'" eine : SJtef^cttC, *cateua mensoris.
Säule rmgs tjerum mit einem gaben m., columuam 9Jlcf^f anft, ars metiendi, dimetiendi (praftifdje).
linea circummetiri (Yitr. i, 4, 3): Das Selb mit Dem - mensurarum ratio (Die tl)eoretifd)e: Diefe oerftei.)en,
Scheffel m. nummos metiri moelio: etnnts mit ben
, mensurarum rationem nosse). ^Sgl. „©eometrie".
3lugen m., oculis metiri alqd: 3nto. mit hen 'Äugen 3!)lefjfünftlct, mensor-, ogt. „JelDmeffer".
m., alqm oculis perlustrare: Die Jüfee öer St)loen ajlcf^leute, homines ad mercatum proficiscen-
m., pedes syllabarum metiri. - ^iuD. nad) feinen tes (Die jur üÄeffe reifen). - *homines, qui ad mer-
Sßerbienften m., alqm virtute metiri. - 2llle mit glei- catum veneruut (Die auf ber Dicffe fmb). - merca-
chem Dcafse m., pari pendere eunetos lance (Arnob. tores (Die ßaufleutc [auf bec SÄ^ffeJ)

.

6. no. 2). 2) übtr.. Dein Diafjc nad) enthalten, f. SJJc^ner, etroa aedituus.
galten >w.1, 10. —
II» v. refl. ftdj mit smb. meffen, 9Jlcfiop|et, *sacra liturgica, orura, n.
ö. i. a; fid) mit i&m t>ergteicl;en l)injid)t(id) ber #or aJlef^pricftcr, *sacerdos, qui sacris operatur.
mge: se comparare cum aiqo: se coni'erre alci. - 9Jleftrcd)t, jus commereii.
td) fann mia) als Äricger mit ^mb. meffen, bellica 9Jle^rcifcnbcr, homo ad mercatum proficis-
laude non inferior sum quamaiqs: fid) als Äcieger cens. - in einein einzelnen falle,
quidam proficiscens
ntd)t mit 3mb. m tonnen, ex bellica laude ad alqm ad mercatum quendam.
irare non posse. —
mit ^mb. aufnehmen b) es 9JJc^tntl)C, decempeda.
ben fträften nad), probiren, ob id) od. jener ber Btär« 9JJc^ftangc r im 3fög- asser cuspide praefixus.
fere fei: experiri alqm. - contendere cum aiqo (fid) 9Jlcf{tifd) r =tifd)d)cn, *mensula meusoris.
mit -jmD. in einen :ÜJettfampf emlaffeni. - fid) mit 9)1 c ff ung, mensio <öie ^.tuDlung). - mensura
emanoer m., facere inter sepericulum virium:ftd) (bie Art u. äüjeife).
mit Dem Jeinoe in. vires conferre: gelobter ren, bie
, 9)tcf;SticräCid)nift, 'index rerum in mercatu
fia) im legten Jtampf mit einanoer meffen lootlen, venalium t,im äiUg.). - *index librorum, qui recen-
ad supremum certarnen comparati duces: 3'nD. fid) tes a prelo sunt (oer Süd)er).
mit CJtnem m. laffen, comparare alqm aici. coni- 9)Jcf;mftarc, *merx ad mercatum deferenda
ponere alqm cum aiqo (jroei ötabiatoren mit cinan* ob. de, ata, - 9)icfjniod)C, stati mercatus dies.
oer fämpfen [affm). 9J2cf?jcit, 'mercatus tempus.
9)lcifcn, D 19, an o ab. 9)ici'tc, ju ©alj, salinum.
IHcifcr, er, mensor; val. „,"yelDmeffer". 9)JctftÜ, metallum (im 31%). - acs (Äupfetecj,
-Uicffer, O.I.. - tleincö Di., cultellus: u. jugl. jeoeä bef. burd) 3Jlifd)ung mit Tupfer gc-
bie Jöäume unter bem Di bnlten. e arbo- loonnene ®rj, roie DJeffiiig tc.i. -oon DL, f. inetiil
|

itom. Das Di. an oie Atei)le |e|en,alqm jugu- '.en: für elenbes De. (elcnoeit .')clDloi)ni, uummulis ac-
- ipriidjro., f. fteble. ceptia c, ü. jus ae t'as omue delere). - Uueig.
bai ,

9)leifctd)cu, cultellus. Ui. Stimme, rocia Bplendor.


ber
tue ff er förmig, cultellatus. 9)lctallobcr, metalli rena.
Mcffergtiff, i tpului eultri od. cultellL - ma- 9)letaliarbcitcr, faber aerarios.
oubri im cultelli iSRefferfriel). mctaflartig, metallo oo. aeri similis.
iUictfcrtjäablcr, qui eultros od. cultellofl ren- 9)lctallnfri)C, spodium.
dita iiutallcii, rui taliicuB. - aereus. aheneua ob. aß-
iWkffcrrjcft, manubrium eultri. neus (oou (ir; .

9)lctfcrtlinrjc, *latnina eultri 9)ietaUgräbcv, motallicus.


9)lcifcrriirtnt, 'eultri donum. - Ul oid, •cul- ,
9)ietiillg. ubc, f. Scigrube.
telli metallbaltig, metaliicus. - acrosus (erjbaiti.u.
<Bc ot ,<>• j, otjdj.»lat l vi.
ill i .

12
355 IDZetaCCIager meudje(mörberijä) 356
- m. Grbe, * terra, quae metal-
Sßgl. „mctallreidj". einem eigenen ©ang). - artificio et viä. viä et arte
lorum particulas in se continet: ein m. (Stein, *la- - etwas metfj. uortragen, alqd arti-
(funftgemäfs).
pis, ex quo mctallum efficitur. ficio et viä tradere: metf). fprec^en, viä et ratione,
SWetöIHaflCr, venae metallorum. viä et arte dicere.
mctattlccv, *metalli expers. SOJctljobift, "methodista.
ajictallmtf d)ung, a) als §anblung: temperatio iölctljobologic, 3 33. pfjitologifc^e, *optima pbi-
aeris. — ©ad)e, f. (Sompofttton no. II, a.
b) alz lologiam in aeademiis discendi ratio.
metaUrcid), metallis refertus (angefüllt mit SJicticr, opus et quaestus quotidianus(©eroerbe,
ÜDtetaUen). - metallorum fertilis (an Sftetallen er tägliche 33efd)äftigung al§ (grroerböjroeig; übrig, f.
giebtg; betbe 393. regio). - aeris, argeuti, auri ferti- „§anbmcrt no. Ü", üon mo 2IKeö and) tyiexfyex ge=
lis (ergiebig an (Srj, ©über u. ©olb, 3S8. regio). b,ört). - professio alcjs rei (bie Äunft, 311 ber man
9)}ctaUrcid)t{)um, metallorum fertilitas ob. fid) befennt, bas ^ad), ^8. baä 3)1. beä 3tebner§, prof.
opulentia. bene dicendi: bes ©rammatifers, prof. grammati-
äWciollurfl, *artis metallicae peritus. cae). - iüi. uon etraaä (einer Äunft, S55iffenfd)aft)
SDlctallutgtc, *metallurgia (t. t.). - *ars me- madjett, profiteri alqd (333. philosopliiam, jus).
tallica. ÜKftctonttmic, immutatio. verba mutata (gr. /ne-
•»iernmorpfjofe, f.
aJcrroanblung. Tcow/iia, oon Cic. or. 27, 93 genau oon ber trans-
9Jictapljcr, trauslatio. verba translata (gr. /x£- latio, b. i. i'Jcetapljcr, unterfa)icben; ugl. Ernesti
xu.(poQ(l, Cic. de or. 3, 38 sqq. Quint. 8, 6, 19 sqq.; lex. techn. lat. p. 405). - ©pät. örammat. gebrau=
»gl. j&rnesti lex. techn. lat. p. 404 sq.}. a)en aud) metonymia.
mctopljorifd) , translatus. - m. Stuobrucf, f. mctoiU)mif ti), mutatus. —
Adv. verbis mutatis
SUetapljer. —
Adv. translatis verbis (323. reben 2c). (3?3. reben). - einen 2(u5brucf m. gebrauten, verbum
- ein SBort m. gebrauchen, verbum transferre. mutare: verbum pro verbo quasi summutare (i. Cic.
Sötctopljftfi f, * metapbysica, orum, n. - bie fjödjfte or. 27, 93).
2JJ., *subtilissima rerum quae animo tantum cer- ajtettif, *ars metrica (a(§ it'unft). - metrorum
nuntur doctrina. ratio (alä Softem ber 3ttetra), - versäum lex ac mo-
motapl)V)fifd), *metapbysicus. Adv. *me- — dificatio (als> ©efe^e u. 2lbmeffung Der SSerfe). - lex
taphysice. versuum. leges metricae (alä ©efe^e, Siegeln ber
metapfafrif d), propter uecessitatem metri mu- 9Jcetrit).
tatus. —
Adv. fxeTanlaarixdJq. SOlctrifcr, *artis metricae ob. legum metrica-
39ictapia3mu3, metaplasmus (fiErcmhaofAÖq). rum peritus. - bie SOcetrifer, metrici (/uftQixoi,
SJJictcor, f. Sufterfdjeinung. Gell. 18, 15. §. 1).

SJlctCOroIojJ, peritus nubium observandarum. metrif dj, metricus (jxsrQixog). - *metro inclu-
SOtctCOtOiogic, als Äenntnifj, *nubium obser- sus (bura)5 ob. in§ SDJetrum eingefd)loffcn). - 2lud;
vandarum scientia. - als äBiffenfdjaft, ca pars na- burd; bie ©enitioi ^5lur. metrorum (Der 'JJietra, jSJ.
turalis pbilosophiae, qua ventorum tempestatum- ratio). - ob. versuum (Der SSerfe). - Die m. ©efe|e, lex
que caelesti ratione natura colligitur (Veget. mil. versuum; leges metricae. —
Adv. legibus metii-
5,8). cis (nad; ben ©efel^en Der i'cetrif - lege versuum .

aHctcorftctJt, Suftfiem.
f.
(uaa) Den S5eräaefe|en). - einen 2)id)tet m. erflären,
SUictl), räum mulsum. and) U. mulsum (uon *in praelegenao poeta legum metricarum ratio-
Söein). - aqua mulsa (uon SBaffer). nem Labere.
Söictfjobc, ratio (bau uernunftmeifuge SJcrfaljrcn). Wctro^otit, *episcopus prineeps.
-via. uerb. ratio et via. via et ratio (bie 2lrt u.äBeife, SÖictrum, f.
SJerämoft.
ber eigene ©ang, ben man bei etroaö einfddägt). - Söicttcn, *sacra antelucana, orum, n.
modus (bie 2Irt u, SGBeife, rate ctinaö gestellt). - do- 9)icttlüitrft, *farcimen carne comminuta el
cendi, disserendi ratio (bie Seljrart, 2lrt 3U lehren, cum cerebro mistä inculcatum.
etraaä ju erörtern). - Oft and) im Satein. mit bem 1. 5)lctJC, feite Sirnc, scortum.

ba6eifte$cnben ©erot. burdj (Sin Sßort, 0. SKetij. 2. 9)ictjc, ein Wta% etwa semodius.
ber Belagerung, oppugnatio: Wl. ber Teilung, cu- 9)lcildei, trueidatio (ogt. Liv. 28, 16. §. 6: indc
ratio (ugl. „öeilart"): 3)i. ber ©rjie^ung, educatio, non jam pugna,sed trueidatio velutpecorum fieriv
institutio: 2)Ietbobcn ju reben, dictiones. 2M. 9tä= motte !u, trueidare; tiueidando oceldere.
©tu. ©. 157 f. - bie matljematifdje 9Jt., ma-
gelob, 9)U'tJ8cr tc, f. A-leiidier 2c.
thematicorum ratio (in fofern fie ftreng beiueifenb SOicnblo, 9)tcub(cn, supellex. - Die „l'ieublen"
ift, and) mit bem ftaf. necessaria, Cic. tin. 5, 4, 9): roerben im Satein. aud) unter bem allgem. eultus
bie focratifd)e 2Dc., disserendi ratio a Socrate pro- (2lHeä mu'ö jut SBerfa)önentng beä Äebenä Dient) be=
feeta: idj Imbe biefe 9)c. crfunbcit, primus inveni griffen. - mcnblivcit, f. auämeubßren.
baue viam: eine neue M. bei (Srörterungcn mahlen, Woudjclbold), sica
einfd)lagen,nova ad disputandum ingredi ratione : 3Jlcud)0lmovb, 'caedes ex insidiis facta-, im
man mujj beibe SÜletljoben mit einonbet uereinigen, ,3fl)g. Dl. eaedes Mil. 5, 27 u. 7, 29; Brut.
(j. ( ie.

utraque ratio miscenda est. 22, 85 1. - nur. and) Dura) sicae (f. Cic. off. 3, 8, 35).
9JIctI)oi>if, methodice {fis9-oäiie^ Gramm.). - einen 3R. begeben caedem (ex insidiis) faecre,
}

Utet()obtfrf), Adj., mufj im Latein, burclj eine committere: an^mb., alqm insidiis ob. ex insidiis
äßenbung mit ratio, ratio et via ob. ben unten beim mterficere: wegen 3Ä. tlagen, aeeu-are inter sica-
Adv. angegebenen Vlucnuücfcn umfdniekn »erben, rios: eine Unterfndmng wegen Wt. aufteilen, quae-
j23. ein meti). Vortrag, disserendi ratio (ber metljo Btionem exercere inter sicarios.
bifdje©ang, ben man beim Vortrag uon etwas nimmt) ; 9!)tcud)Clmörbcr,sieariusv^anDitl - percussor
oratio viä qiuulam et ratione habita (bie SRebe felbft, (Sföötber). - insidiator (^Dintertiftigei iluflanrer, Cic.
vorgetragen wirb): ein metlj. Vcljrbudj,
bie inetljobifd) Mü. 7, 29). - einen SK. gegen gmb. aufteilen, per-
*liber, quo res
artificio et viä tradnntur. Adr. — cussorem alei subornare.
certa ratione (nadj einem bestimmten SSerfafjren, |S9. mcudjclmörbcrifd), ex insidiis factos(g& 2ln-
ere alqd). - ratione ei vis. via et ratione (nad) fall, impetus). —
Adv. ex insidiis; per insidias.
357 meudjeht mtctljcn 358

mcurijcin» Stnb., alqm ex insidiis intcrticere. ben, alqm benigno vultu in bospitium invitare (Liv.
IWicuddcr, f. 50ccudjclmörbcr. 28, 26, 6: per idoneos homines benigno vultu ac
mcitdjlin^ä, ex insidiis; per insidias. sermone in bospitium invitati): eine gute Tl. juet-
9)JcutCte», consensio. consensus. conspiratio roas madjen, alqd fronte et vultu ferre bellissimo:
(als Komplott, geheime Serabrebung gegen baä Dber= eine rjeitere SDi. ju etro. madjen, alqd liilari vultu
fjaupt). - conjaratio (alö Serfdjroörung). - factio. ferre; alqd laeto vultu pati: gute 90cicne 3um böfen
consensionis globus (als* oerbotene äkrbinbung, f. ©piete madjen, vultu ridere invito (Hör. carm. 3,
Sali. Jug. 31, 15. Xep. Att. 8, 4). - insidiae (als 11, 21); rebus oblatis bilaris uti (Sen. cp. 123, 3).
binterliftige •Jcaajftellung). - seditio. motus (2Iufrufjr, - Uneig., 9Ji. ju ctroa§ madjen, minari (brotjen), pa-
f.t>.). - einemachen, inter se conspirare; inter
5Di. rare (3tnftalten madjen) alqd ob. mit folg. Snfinit. ;
se conjurare (ftdj ocrfdjroören)-, gegen ^>mbö. Seben, ob. burd) coepisse m. Qnfinit. (anfangen ju «.), 3S8.
conjui'are de alqo interficiendo. er madjte 501 bie Sänte 5U oerlaffen, a subselliis
Meuterer, conjuratus Cikrfdjroorener). - 3ft e§ abire coepit (Cic. Verr. 2, 29, 72): bie ©(epljanten
= 2(ufrübrer, f. b. - einer bcr Meuterer, vir factionis. mactjtcn 50c. gegen ibre eigenen Seute ju rennen, ele-
utcutcrtfcf), f. aufriüjrerifcb. pbanti in suos ruere coeperunt (Liv. 27, 49, 1). -
5»icöc, 9Jich)e, *larus (L.). oft aber b(. burd) ba§ ^wpc-rfectum im ^nbicat. ob.
miauen» etwa felire (Auct. carm. de Philom. Gonjunctio, $23. et simul curiam relinquebat (mactjte
50 uom öefdjrei bes" ^antljers). er 50c. bie 6. 5x1 oerlaffen), Tac. ann. 2, 34: simul
9)Hca, 2trt Mineral, (lapis) pbengites. ne metus quidem ab Romanis, quippe tarn paucis,
9)iiebcr, thorax. si vi retinerent (roenn fie etroa 501. madjen follten,
3!>Hcne, vultus (v. pr.). - os (bas* Qan^e SJtnttifc itjn geroaltfam jurücfjutjalten), Liv. 25, 33, 5. - ob.
als 2(uö?rucf bes inneren 50cenfdjen; f. „©efidjf'bie burd) ba$ 5ßartic. 5ßräf., $8. assurgentem ibi regem
Snnon.i. - eine freunölidjc 50t., vultus benignus: umbone resupinat (ber 50ctene madjte, ftdj 311 eröe=
eine Ijeitere 50c., vultus bilaris, serenus: einerutjige ben), Liv. 4, 19, 5. -
ba§ $artic. gut. 2Kct
ob. burd) ,

2R., vultus tranquillus: eine rubtge u. Ijeitere 50c., 393. acinacem strinxit, percussurus uxorem (inbem
frons tranquilla et serena: eine traurige 50c., vultus er 50ctene madjte, bie ©. ju burdjbofjren), Curt. 8, 3
maestus: eine finftere, büftere Uli., vultus tristis: (11), 4.
eine ernfte 50c., vultus severus; vultus adductus(in SOHcncnf ^iet, vultus (bie 50cienen üb!).). - argu-
galten gelegte, rote bic tief benfenber, fer)r befdjäfttg- tiae vultus {bau 3tu§brucfäüoI(e ber 50cienen). - 50c.
ter iDcenfdjen): eine roidjttge 50c., supercilium gran- treiben, vultus tentare: ftdj (oor bem ©pieget) im
de (Juven. 6, 169): breifte, unüerfdjämte, frccfje 50cie= einneljmenben 50t. ü6en, faciem quaerere (Prop. 1,
uen, os durum ob. ferreum (al§ Gigenfdjaft; im 3f^9- 15,6).
prägn. audj 61. os, roie Cic. Verr. 4, 29, 66: osbo- 9)tic§ntnfd)el, mytilus.
minis insignemque impudentiam cognoscite): eine ffllietf) ... in 3ufammenfe^ungen roirb burd) coi>
falfdje, erheuchelte £Üc., vultus ficti, simulati. - mit dueticius (oon ^5erf. u. Singen) u. mercenarius (oon
ber 50c. Der öeitcrfeit, similis liilari mef)r mit ber 50c. : auägebrüdt, roenn bejeicrjnet roerben folt, bafj
^ßerf.)
eines Siegers, als eines Sterbenoen, victoris magis baZ mit SLHictf) . . . jufammengef eljte 3Bort 3ur ©laffe
quam morientis vultmn praeferens: mit ber 50c. ber berer gcljört,roe(dje gemietljetfinb,für bie man50cietrje
Unbef orgttjeit, bes Äummers, in secuntatem, in mae- giebt, Ijingegen burdj (mercede) conduetus, roenn be=
stitiam compositus (Tac. ann. 3, 44; bist. 2, 9). - 3eid)net roerben folt, bafj man bie ^perfon ob. ©adje
eine rjeitere 5Dc. annehmen, frontem explicare ob. gemietet b^at, al§ 50cictfjer befi^t, 3S. domus con-
exporrigere. faciem ob. vultum diffundere. frontem dueticia ift ein §auö, roetdjes unter öie CSlaffe berer,
remittere (nad) Traurigkeit k. roieber eine rjeitere roeldje gemietljet finb ob. roerben, geljört, im ©gft«.
Meierte madjen;; liilaritatem simulare(öciterfeit ljeu= berjenigen, roetdjc Gtgentfjum finb (f.
Pore. b. Suet.
djeln,; im Unglücf, in adversis rebus vultum seeun- Ter. 1. extr.)\ domus (mercede) coudueta ift ein
dae fortunae gerere; adver idumbratälae- §aus, roetdjes idj gemietljet tjabe, in roetdjem id) atä
titiä abscondere; in re mala bono animo uti (übt). 5Ütietr)mann roob,ne: miles condueticius ob. merce-
im Unglüct fid) mutbig äeigen); vultum fingere {bei narius ift ein Sotbat, ber 3ur Staffe ber um <So(b
©cfabr eine bie gurdjt oerbergenbe 50cienc anneinnen, bienenben, in@otD ftefjenben gefjörtj miles mercede
1, 39, 4): eine traurige :0c. annehmen, conduetus hingegen (Sincr, ben idj in Sotb genom
vultum ad tristitiam adducere: eine emftbafte, se- men, angeroorben fjabe. 50tan fietjt baber (eidjt ein,
reram vultum induere; vultum adducere (eine SOcie* bafs ein öeer, roetdjes aus 50cictfjfolbatcn beftefjt, eben
ne, roie bie eines beiajäftigten, tief naajben:enbcn50can= fo gut exercitus condueticius (mit 3tüdficbt auf ben
nes annehmen): eine zornige annehmen, frontem
10c. Staub), als exercitus mercede conduetus (mit ^üd=

: eine broljenoe lücienc annehmen, super- fidjt auf oen 5ücictf)er) fjeiften fann.
cilia tollere (ogl. Catull. 67, 46): eine anbete :0c. 9)tictr)controct,cou(UKtio (als Vertrag oon Sei-
annehmen, vultum matare (feine SKiene ueränbern); ten bes :0ctet(jev5). - locatio (als Vertrag oon Sei
vultiirn tiiiL'ere(eincber©cftnnungnia)tentfpredjenbe ten beö iiermietljeis). - lex locationis (als formet,
iOcienc annehmen, ^-ö. eine Die gurrfjt oerbergenbe, rote es bei ber SBermiettjung gehalten roerben folt).
-
f.
; • i
animo vultum in- tabtdae locationis (als Ürfunbc über bie SSetrmic»
doere (eine JJcicne annehmen, als Crincm ums
anoerc tljimg).
.ocr$ ift): Des iicfjrcrs annehmen, amereper-
bic il/c.
5Wtictl)C, I) als SBerfjättnif} u. Vertrag: conduetio.
iutonüts Ijat als .kinb feine - etroas conduetum habere (3U.
-,ur :0i. Ijabcn, aKjil
JJcienen roeber ^um iiaajcn noaj jum 2i3cinen oerjo tabernam conduetam habere): jut i'Jc. roobnen, in
gen, A io iiii;niti;i vulti.m nee x ( i
condocto babitare: ^mb. utt 50c. netjmen, *alqrn in
erore motavit: eine Ijeitere, traurige, finftere j.ilium ex COnduCtO reeipere ',\möm.bic 50c. OUf :

je. J/i. fjaben, hilari, maesto, tri funöigen, alei hospitium (conduetum) renunciare:
eine rubige u. beiterc JJi. fyabi iltu tranquillo ",.
1:: conduetione; es condueto.
' H) —
eine freunolidje 10c. ju ctmas maa)cn (et tljgelb: merces (für ^erfonen u. Singe), jüfjr -

roas mit freunblia>r ±H. aufnefjmni), *benigno rultu (idjes, jiniiiia. - 3ft es .«pausmietbe, f.
b.
•Iqd ezcipere: ^mb. mit freunb(ia)er JJciene etnta iutctl)ctt, condacere mercede, u. Ol. condw
13
359 SJiietljen milb 360

(paßten, jsg. alei domum). - mutuari ( teilen , $8. 9)ligrätte, hemicranium (fjfux$avia\
domum). - id) treibe ein 3ugtE>ier anberäroofnn, als> SJtirrologtC, minutiarum Studium.
toobtn tet) eä gemietet fyabe, juraentum aliorsum du- SPlifrofföp, f. äSergröjjerungSglaS.
co, quam quo utendum aeeepi. 'milbc, blatta (3Jlotte).
ÜJHictfjcn, ba%, conduetio. 9Jtifd), I) eig.: lac. - oon 3)1. (gemacht >, mie 3)1.
- im §aufe, inquilinus.
ffllictfycv, conduetor. (au3fet;enb), lacieus: 3)t. oon Äüljen, lac vaccinum,
iWictljcrin, conduetrix (fpät. JCt.). - im §aufe, bubulcum: oon 3' c 3 en < ' ac caprinum: frifa;e 9)1.,
inquilina. lac recens: geronnene 3J1., lac concretum: faure 3)1.,
r Söitct^ftt^rc, *vectura condueta (bie gubre). - oxygala: bie 9)1. läuft sufammen, gerinnt, lac coit
3ft e§ = 9)ciet!)ioagen, f.
b. (ixbi).); lac coagulatur (burd^ 2ab): bie 3)1. roirb ju

9Kictljgcl&, merces, jäf;rlid^e§, annua (für ^ßer= 3)lo£fen, lacscrescit: wirb biet, lac spissatur ju9)J. :

fonen u. 2>tnge, a(3 3af)lung, &>&« f iir bie 9Jtietl)e). werben, lactescere: in übergeben, lactescere in-
9J1.
- vectigal (als Ginnabme be3 3Sermietb,er§). - Sft e3 cipere: 3)1. (jum Säugen) befommen, lactescere (o.
= §au3mtetf)c, b. Spieren): er fiefjt auö toie 9)1. u. Stut, in ejus vultu
SJlictl) baue*,
f.

domus condueticia ob. condueta candore rubor mixtus est. — II) uneig., jeöe mitcb,-
oben „mietf) ..." ben Untcrfdj.). - insula (auf äfjnürfje ^tüffigfeit, a) geioiffcr ^jltmjen: lac; la-
(f.

9[Ttictr)teutc eingcridjtetcs grofjcö ^ßrioattjauä: ogt. cteus bumor. — b) Same ber männ(id;en ^yifd^e :

„$au§"). lactes.
ajJicttj^etr, *dominus condueti (im 2tllg.). - do- nti(d)ortifl, lacteus; lacti similis.
minus hospitii ob. insulae (einer Sfttetljuiobjiung). ajiildjafc^, sinus ob. siuum lactis.
9Jlict!)rutfd)c, f. SKiet^ioagctt. 9JtUd)batr, lanogo. - aJceton., o. jungen Seuten,
9Jltcthfntfd)er A *redarius mercenarius. juvenis barbatulus.
SJlietglnbcn, taberna condueta. - einen 3)1. 1;a= müd)tmrttg, barbatulus.
ben, tabernam conduetam babere. mt(d)blau, subcaeruleus.
SWlictblctttC, conduetores. - im §aufe, inquilini. 30titd)blöuc, color subcaeruleus.
9){ictt)(ing, bomo ob. (ift er ©olbat) miles con- 9Jli(d)brot, panis ex lacte.
dueticius, mercenarius. bomo (miles) mercede con- 9Jiild)brubei; ? collactaneus (fpät. Äaiferjt. 8*ü=
duetus (f. oben „Üiictb, ." ben Unterfcö.).— 9Mct1)
. . I)er mag man bafür eine Umfdjr. gebraucht ^aben,
linge, b. i. a) £of)narbciter u. nm 2ol)n gebungene nüe quem eadem nutrix alebat).
Seute condueticiae et mercenariae operae;
übt).: 9JliId)CUr, *curatio lacte instituta. - eine 2)1.
operae mercede conduetae; im ßffyS- cwdj bl. ope- gebraud)en, *lacte medicamenti loco uti.
rae ($3. Clodianae). —
b) 3)ltctbJolöaten, SDlietfi- 9)lürf)citncr, beim 3)cetfcn, muletra mulctrum. ;

truppen: milites conduetieii; milites mercenarii; 3SHiH)CV,9Mläfttcv, männtid)er Jifa), piscismas.


milites mercede condueti ob. parati ; exercitus con- 9)tild)farbc, color lacteus.
dueticius ob. mercede conduetus; catervae condu- milchfarben, colore lacteo.
cticiae(üeräcf;t(icfi,,raie„9)ltet^(inge";t)gL, / a)2ictr)..." ^Jildjgcföfj, I) 3itm 2tufberaah,ren ber 3Äilc$: vas
über bie Slbjj.). - ein §cer oon 3Tc., exercitus condu- lactis (im älltg.). - sinum ob. sinus lactis (ein grö=
cticius. - alö 9)1. btenen, mercede militare; peeuniä f;eres baud)ige3, ein ETlildjnapf). — II) im thjerifeben
Conducton militare: SJlietljIinge galten, militesmer- Körper: vas lacteum. - äRi(t(ujcfd)trv, f. 9Jcilcfi-
cenarios alere-, milite mercenario uti (fie gebraudjen gefäfj no. I. - 9Jli(cbgla^ vitrum album.
äu einem $ma). 9)lild)bant, ^lmaVc, lanugo.
9)lictl)maittt, conduetor. - im §aufe, inquilinus miJd)id)t, f. mUü)artig. - mild)ig, lacteus.
(3$. einen 9)1. einnehmen, inquiliimm reeipere). 9)lüd)na$)f, sinus ob. sinum lactis.
Sölictbpfcrb, equus condueticius (in SÖejug auf Wilrijpulücv; }S5. als 9Jc. ben Timmen gegeben
baä ^ßferb felbft). - equus conduetus (in iöejug auf merben, uutrieibus in defectu lactis aridum dari.
ben 9JtietI)er-, ogt. „SDiietfj...")- - *cquus meritorius 9JciId)rcgctt, ein, imber lactis. - e§ fällt ein üft.,
(inSejug auf ben 25crmtctf)er,bcm eä ©croinn bringt). imber lactis defluit: lacte pluit.
- ein oon mir nadj Stricia genommene^ 2)1., equus, 9)tild)faft, ber ^jtemjen, sueus lactis.
cujus usus mihi Ariciam commodatus est. 9)liJri)frtttgen, i>as, suetus lactis.
9)licth3contract tt.f \. oben„2»cictf)contract" ic 9)liid)fan'gcr, eine 3d)ioa(benart, caprimulgus.
9Jlictl)fd)iff, navis condueticia ob. condueta (f. 501^(^^)01, ovis, quae lac babet. - 91ia)t ovis
„äJltett) . .
."
ben Unterfcö.). lactaria.
SSKictftfoIbnt, Gruppen, f. ÜJUetpng. 9>liid)fd)tt>cftcr, collactauea (j. 9Jiila)bruber).
9)lietl)t>erirag, f. 2)lictl)contract. 9)cild)fVcife, *cibus lactens. - im "^lur. lacten-
Wietljuwgcn, vebiculum meritorium ob. (atö tia, ium, n.
Äutjdje) reda meritoria (bor äöagen, ber jum SSer* 9JJitd)fttafte, orbis ob. circulus lacteus. - via
mietbeu bient). - vebiculum conduetumob. (atö 6£ut= lactea (Ov. met. 1, 169).
febe) reda condueta (ber äßagen, ber gemietbet ift). »Üfd)tOi)f, lUüd)gefäf; no. I.
f.

mictl)Mcife, mercede. 9)Hlri)tocrfctjnng, einer ffiödjnerin, aversum


9Jcictl)h)Obltung r cenaculum meritorium (in lac. - eine gefäl)rlid)c 3)i. l)aben, periculo aversi la-
äBejug. auf ben S>ermietber). - babitatio condueta, ctia laborare.
u. bt. conduetum (in Sejug auf ben äMtet&er). - 8jt mildiiueif?, lactens; lacteolus; lacteo colore.
eS •
äDWetfj&auS, f. b. - oo'r bem £borc eine 9)c\ Öa* 19tild)jäbne, deines nrimi ob. primores (bei
ben, extra portam aliquid condueti babere: in einer iWenft^en). - dentes pullim (bei gieren). - bie \\K.
-
3)c. mobnen, in condueto babitarc. oertteren, dentes primores dcenlunt (o. 91ien)a)en) ,
59tictt)3cit, *tcmpus condueti. dentes, quospullinos appellant, jaeere [o. Il)icren).
SJcietbyntf, merces (als Crntfdjäbigung für ben milb, I) nid)t unangenehm oon ©eft^modf: mollis
SkrnuettKT, j3J. annua). - pensio (ofö Salbung an (meid) für gunge u. ©aumen, ©gfn. acer, b. i. bei

ben äSertmett)er, j53. aedium annua). SJgl. ,,»aus= fjenb, oon Speifen übb.). - mitis (nid)t l)erb, bat v.

mietfje". pr. v. gans reifem, mürbem Dbft, ©gf^. acerbus). -


9Jlignon, f.
8ie&Iing. lenis (gelinbe, nicht beifjenb, nia)t fraßenb, ®gf§.
361 iMbe milttärifcf) 36z

asper u. acer, o. 2Bein, o. Speifen). - dulcis (füfj, (meid) mad)en). - mitigare. lenire (geUnbc madjen).
©gftj. austerus, o. ©etränten). - m. macfjen, mollire ;
- btn ©cfcfjmact' einer <g>ad)e m., saporem alcjs rei
mitigare; lenire: m. roerben (oom DBji), mitescere. lenire: bic Söttterfeit ber ^rM)km. amaritudinem
- II) md;t unangenehm für ba§ ©efüfjl, foroor)! für frugum mitigare (beibe oon Singen). II) ben ©rab —
f

bas ciufjere, at§ für bas innere: mollis (mid), gefij» ber x>ärte, baä Unangenehme einer Saa)e oermin
gig, j33. kernte. Siebe, &qty. durus, acer). - mitis bent: mollire (ermeia)en, jS. ben 3 orn Ungeftüm, '

nirfjtfjerb, nic^t raub, j33. SSinter, Sommer, Älima; iram impetum). - mitigare (ba§ Unangeneljme be-
,

öann - lenis (gelinbe,


3tebc, Söorte, ©gf£. asper). nehmen). - lenire (linbern). - levare (tfjctlioeife auf
jS. äBinb, 3lame, SRebe, ©gffc. asper, ve-
nicfjt (jeftig, Ijebcn, aufhören macf)en, 3S. poenam: u. quasi sola-
hemens). - teroperatus (gemäßigt, nicfjt ju mann u. tio et honore aliquo poenam levaturus). - aliquid
nid)t -,u fall, com Slima, oon ben 3<if)re§3eiten, ögft>. remittere ex alqa re (etroa§ nachäffen oon :c., jS.
frigidus, falt, ob. calidus, roarm). - levis ((eidjt, nicfjt bie Sebingungen, ex bis rebus eine Strafe, ex me-:

brücfenb, j®. (Strafe, ©gft;. gravis). - etroas mit ei= rita poena). - 3™^- Strafe m., alqm poenae parte
nem m. 2tusbrud benennen, molli nomine appellare levare. - %mb%. ©lenb m., alqm miseriä levare: ben
alqd: einer Bad)c einen milberen tarnen geben, le- Graft buref) greunblidjfeit m., gravitatem comitate
nius nomeu alei rei imponere: 2ltfes t)at fcfion ein condire; severitatem comitate miscere; severitatem
imlbcres2lnief)en gewonnen, omnia jam sunt mitiora. comitatemque miscere: ben finftern Graft m., tri-
- m. merben (». hinter it.), mitescere: m. madfjen, stitiam et severitatem lenire.
mollem etc. facere, reddere alqam rem. III) — 9J!übertt, ba§, -ctunn- bie, mitigatio. - 3K. ber
nidjt ^art, nicfjt ftreng, oon 90<cenfcfjen, oon beren @e= Strafe, remissio poenae.
finnung, u. oon bem, roas oon SDtitbe ber 05efinnung tttUbfjersig, f. milb no. III.
jeugt: mollis (nicf)t ^ort^crjig, roeidjmütfng, @gf§. miMjctmtcit, f.
9Jcilbe.
acer). - mitis (nietjt fjcirt, nietjt ftreng, fanft oon ©e* mttbreiep, milb no. III.
l

mütf), ©gftj. asper). - lenis (leife auftretenb, ©gf§. milbiörtttß, benignus, beneficus. munificus (f.
vehemens, asper, acer). - mansuetus 5af)m, umgäng- milb no. lll\ —
Adv. benigne.
lich, fügfam,©gf^. ferus, immanis).-clemens (glimpf= ^2i(bt(]äti()fcit, benignitas; beneficentia; vo-
tic| gegen Strafbare u. fcfjonenb mit Unfajulbigen luntas benefica; munificentia.
u.Unglücflid)en oerfaljrenö, ©gftj. severus. crudelis). SSlilit&t, milites ob. coEectio Sing, miles (Sot-
- misericors (mitlctbig, ©gfg. durusl - facilis (ge= baten übt)., aua) im @gft?. ber 33ürger ob. Sanbleute,
;
ügig, immer berettroillig 31a ©eroäljrung oon Sitten f. Suet. Aug. 44. PI. ep: 10, 86 [18], 2).
- copiae.
u. jur Skrjetfjung oon Jätern). - indulgens (nacf) = exercitus (Xruppen, §eer). - homines militares
fiebtig, ©gff}. acerbus et severus). - remissusi nad)= (prägn., Sotbaten oon Uebung im #ad£»). - militum
gebenb, naebfiefnig, gelinb, ©gffc. acerbus; 3S. re- numerus Qd)i ber Solbaten, 3S. baS 9)c. oerrtn
(bie
missior judex, ©gftj. judex rigidus). - placidus gern, militum numerum deminuere). - liomo ob.
(rufng, frieblia), ©gffc. fervidus, iraeundus). - beni- vir militaris (ein SOcilitär = ein Sotbat oon ftad)). -
gnus (gütig, guttljätig aus Neigung u. .'öerjen^güte). resmilitaris(baä5Dctlttärroefen).-militia(berlriegä=
- beneficus troofjltfjätig, mitötrjätig , ). „freigebig" bienft). - 3'"b. oem 90c. (Ärtcgsbienft) tosgeben, alei
bie Simon, i. - »erb. mitis et mansuetus (©gffe. fe- militiae vacationem dare (roenn er nod) ntd)t Sol=
rus et immanis); lenis et mansuetus (©gfts vehe- bat ift); alqm militiä solvere (roenn er ftfron Sol^
mens et atrox); Clemens et misericors (QJgft}. cru- bat ift).
delis et durus); clemens et mansuetus (©gfjj. cru- 9JiUitftratSt» medicus castrensis (Inscr.).
delis et inhumanus); placidus et lenis. - mtlbe Sit* Wilttrtrdiavcjc, eine, bef leiben, gradum in mi-
ten, mores placidi; mores temperati et moderati: litiä obtinere (im Kriege).
ein m. Serroets, castigatio clemens: ein m. Urtfieit SPtiütrirbcomter, vir militaris (JCt.).
über 3 m b. fallen, se dementem in alqm praebere SUtititörbc^örbc, imperium. - bie oberften HUi»
übt) aud) als Jtiajter); clementer scribere de alqo
, litär u. Gtoilbeliörben, summa imperia et summae
in einem Sriefe). - eine m. Stiftung, *legatum pau- potestates.
pernui usui destinatum. - m. madjen, mollem etc. 9JJiIitcirC(ltcicte, bie, macfjen, militiam experiri.
facere, reddere. —
Adr. Ieniter; clementer; re- X>( t litttvcolonic, colonia militaris (im 2lllg.). -
V

mi~ gne. - }id) }u m. ausbritefen, nimium re- vetcranorum colonia (in fofern bie Golonie aus" 3Se=
'
loqni. teranen befteljt).
9JH(bc, lenitae ©elinbigfeit, foroof)! alä S8efc^af= 90iiUtörcotbott, einen, um einen Ort gießen, cu-
feu^eit einer Sacfje, $©. doioris, verborum, als oon stodia militum alqm locum saepire.
Der Gtgenfajaft einer ^ßcrion, ©gffc. asperitas). - ani- amiitärbienft, f. „Kriegsbienft"; ogt. „Gioil=
rniis lenis. mgeninm lene((Minbtgfeit als Gfjaraftcr bienft".
einer ^ßerfoni. - dementia (bte Hlimpflitfjfett , bas 9)Ji(itrtrctat, a) als Äoften jur Grfjaltung bes
fdronenbe Senefjmen, ®gfa. crudelitas). - raansue- Öccres: sumptus in rem militarem faciendus. -ber
k> Umgänglic^fett, iL^enfcrjticfjfeit ®gf|. feritas, Tl. reid)t f)in, sumptus ad milites tuendos suppetit.
— b) als .öeerbeftanb:
| ,

-l'citleib, ^annljevjig numerus militum (3S. nume-


feit, ©gi?. auuu - Gacilitfli oie Jiarf;gic^ deminuere).
niilitiim
btgfeit, bte Sereitrotüigfeit Sitten ju geroäfjren u. aWilitärflChJOlt, ljöa)fte, imperium summum:
Aetjler ',u - indulgentia 'Die J(aa)ficf)ttg
oer^eifjen). aud) bl. imperium.
fett, roeldjc SMnoeren gern etroas ^u ©ute r)ätt aua) , 9>?ilitnrfloitücritcur,in einer ^rootn;,, <i"i Pfo-
roenn fte es mißbilligen mujj, ©gflj. severitaa). - be- vindae praeest eum imperio. -3JI. fenn,provindae
oignitas. bei munificenti j.ttljätig um imperio: Wi. werben, provindae cum
feit, 'iiioifl JJc;lotf)ätigfetti. - angeborene Dt, inefi-
, unpei i" i'i.M 1

natio auirni ad lenitatem. - bw X'i. oer .(tegierung, 9JMlitör{|crrfd)(»ft, f. Sohutenlierrjdjaft.


dementu '' ido imperii. militörifd), militari (ogt. „friegerifd)"). - Smb.
SJltlbcrcr, bura) Um|djr. mit ben Scrbis unter mit allen mtlitärifctjcn G()rcn beftatteu, alqm mili-
„milbern". tari honesto innere bumare: alei tunus militare
tnilbern, m
^c^ug auf ben Kfdjmact: mollire
I beere: bie m. SGBiffenfcfjaften fhibteren, rem milita-
363 ÜDliülärlajaretfy SOtimfterium 364

rem discere. —
Adv. militanter (im TOg.l. - more pars minima: nid)t baZ Tl., nidjt im Tl., ne mini-
militari (nad) ©o(batenart). - more militiae (nad) mum quidem: auf bas" Tl., gum SDl., f. roenigftenä:
2lrt bes" $rieg3tt>efen§, nad; ber %aftit, rote beim TIU am Tl., minii
Ittär). - instituto militari, exemplo militari (nad) nttnbcftcnd, f. roenigften§.
2trt, rote e3 bei ben ©olbaten übüd) ift). 1. Söhne, euniculus(untcrirbifcfjer ©ang). -spe-
fßlWtätla&avttf), *va!etudinarium militare. cus (fd)ad)tartiger ©ang). - eine Tl. anlegen, euni-
SOtüttärmarijt, f. Äriegömatfjt, §eere§matf>t. culum agere specum fodere unter etro. StRinen an*
; :

9)titttärtnafj# iueomma; ob. umfdjr., mensura legen, alqd suffodere (bie 2In(egung non 9J2. unter
militaris. etro., suftbssiones): ben 9)cienen ber §einbe begegnen,

ämtitävmttfif, f.
gefbmuftf. f.
©egenminen (anlegen): eine 2R. fprtngen (äffen,
9)lilitövycr fon, homo ob. vir militaris. - 9)ft= *vi pulveris pyrii euniculum discutere (eig.); rem
Iitär= u. ©ioilperfonen, sagati togatique. oeculte euniculis oppugnare (itncig., f;eimlid; agiren,
mUttrtVbfürfjttfl, *militiae sacramento obstri- um ju einem $md
ju gelangen, Cic. agr. 1, 1. §. 1):
ctus. - nidjt m., f. bienftfrei. ade Sftincn fpringen laffen J(Keö uerfudpen), omnia
(
v

9Jiiütßl'pflid)tigfcit, ctroa *conditio militiae. experiri manibus pedibusque eniti, ut etc.


;

9JMHtärrc$(cm'cnt, Reglement. f. 2. ÜWlinc, eine ©elbfumme, mina; mna.


a&UttrttfcljrtftfteKer, is qui de militari disci- 9J?mcn<ian(V *via euniculi.
plina scripsit. 9Jitucval, nietallum. - ein 9K. fet;n, metallicum
äRttttätfdjritb gradus militaris. esse. [continentur.
Sötilitrtrfrrafe, f. ÄriegSftrafe. aWineraiicncabinct, -tliesaurus, quo metalla
ÜRtlttär jtaat, res publica, quam armis tenent. mincrofifcf), medicatua (j33. aquaei.
- potentia militaris (©otbatenI)errfd)aft, ro. ugl.). SJiiitctolojj. •metaJlorum peritus.
9JiUitärftraftc, f. öeerfirafie. SOiittcroIojjic, *mineralogia (t. t.).
9yiilitöröcvr|cl)ctt, fiagitium rei militaris. mincrnlOfiifÄ, *mineralogicus (*. t).
9JHUtäröcrfd)hJÖtttttg, militaris conjuratio. 9>iincvalrcic^, metalla, orum, n.; metallorum
aJliti^ f. Sanbmtltj. natura. - ',um Tl. gehören, metallicum e
SJttUion, decies centena milia. - jroei, brei TliU SOZinctalUJOffcr, aqua medicata. - oft es = ©e^
centena milia.
lionen, vicies, tricies funbbrunnen, f. b.
utillioneiunnl, decies centies millies (cig.). - ÜJJilttOtttV, cn, pusillus ob. minor (j33. Roma
sexcenties. millies (roie unfer „tanfenb Tlal" = urt= pusilla ob. minor: u. domus ob. res publica pusilla
gäfjligcMai). est: u. tabella ob. pictura minor). - baä 2|tcr ift
S!)iil§,spleu; lieu (bie altlat. gönn für spien). g(eid;f. ber 3Dcenfdj en Tl., animal est quodam modo
9Jiils6cfd)ttJCVttng, affectus lienis. parvum hominis cxemplar.
ffflii$V<mff)cit, morbus lienis. SOHniaturflCmöIbc, tabella ob. pictura minor.
ÜEflütfvaut, asplenum. 9)?ittiatuvinafet» qui pingit minoribus tabellis.
SCitIäf«si)t r morbus lienis. - mit ber Tl. ßel;af= SÖJinioturmafcrei, pictura minor.
tet, f. mtljf üdjtig : bie Tl. curiren, lienosos (bie 2JHIj= SWinimolbctrag, f. ?Jcinimum.
füdjtigcnl curare. SJtinimum, pretium minimum (ber geringfte
ntitäfücfytiß, splenicus (bei Spät, spleneticus); ^prlie).- numerus minimus (bie geringfte ,3af;l). -
lienosus. bu ^atteft mir bao Tl. bcö ^reifco (für ben Setlauf)
9Jiimcttbid)tcr, mimorum scriptor. beftimmt, *praefinisti, quo ne minoris venderem:
SJiimJf, *ars mimica; ogl. „©eberbenlunft". ba5 SDt. an ^pferben beftimmeu, bie ^eber (jalten fott,
SPtinttfct , artis mimicae peritus (ü&b., ber bie *cavere de numero equorum, quo ne minorem cui-
©eberbenlunft oerftetjt). - mimus (fiTfxog); rein tat quam babere liceat: ba$ Tl. ber Jyorbcrtmg, bie an
artifex saltationis (mimifdjer Sänger). - ber uor $mb. gcfteUt roirb, *quo non minus ab alqo sit po-
nefjmfte ber äftimiler, avcliimimus (agyiiAi^oq). stulandum. Sgl. Dcägclob. 3ti(. ©. 113.
utitmfri), mimicus (fitßixöq) - ein m. 2)idjter, miniren, euniculos agere-, specus fodere.
mimorum scriptor: ein m. ©djaufytcl, mimus (fxT- SSJiinitcn, ba%, sufFossio. - burdj Tl., eunicidos
fwq): ein m. %axi%, saltatio: etroaä m. barftettett, sal- us fodiendo.
tare mit bem 3tctmen beä ©tücf'eä im 3lcc. (533. bin SOUnitCt, qui euniculum agit. - cimicularius.
Gnclops, Cyclopem). euniculator (©pät).
ntittber. minor. Adr. minus.— 9?iintftct, amicus prineipis, regis (aK Jreunb
mittberjäÖtiQ, a) im 2ltlg., minor natu ob. an- u. öeinilfe beS dürften';. - rector prineipis, regis
nis, im ,3ff)g. «uefj 61. minor (nod; jung uon ©eDurt, (al§ Senfer be3 dürften). - 'prineipis socius etad-
ben Sauren nad), ©gfft. major natu). - infans (nod) minister omnium consiliorum. *socius consiliorum
ein gang flcine£ Ätnb). - nondum adultfi aetato (übt). prineipis et partieeps consiliariua (a(& "Hatfjgcber
nod) nid)t crroad£)fen DoIIjäbrig). - peradolescentu-
, be§ Aürftoii'. - tutor regis (aU3 Sorntunb beä min
lus. peradolescens (nod) fcfjr jung). - minbcrjäfyrigc berjäln-igeit AÜrfieul - ein fefir t&ätigerSJL, singu-
(3öf;ne, h'lii familiarum. —
b) in ©ejug auf ben Sor* laris prineipalium onerum adjutor: geheimer
'

ntunb pupillus, a. - minberjä^rtger ffinbet Selber,


: comes conaistorianus (fnftt. Äaiferjt.); «gl. ,,6a6i=
peeuniae pupillarcs. —
c) in Sßeuig auf bie Jyäljtg- netSminiftet": Tl. ber auSroärtigen Angelegenheiten,
feit jtu regieren: nondum maturus imperio. •qui prineipi adest reruni externai um arbiter at-
9Rinbcr)äf)rt<}¥cit, aetas nondum adulta (im que administer: il\\ beo Innern, 'prineipis mini-
SÄttg.). - actus pupillaris (be3 SPiünbclö). - infantia ster et adjutor consiliorum domesticorum 3Ä. beS :

(etfte ^inbfjcit). - *aetas nondum matura imperio Gultuö, *cui cura rerum ecclesiasticarum tradita
(beS £b>onfoIger§). - er oertraute iijm bie Regierung est: Tl. beä 6ultu§ u. Unterrid)to, 'rerum eccle-
mäfjrenb ber SDc. ber Sinbet an, regnum ei commen- siasticarum et scholasticarum summus praefectus:
davit, quoad liberi in suam tutelam pervenirent. 3K. Pov Jinangen, *cui cura aerarü tradita est:
minbern zt„ f. perotinbem ic. lindern ic. # viiitb. ;um Tl. madjen,*alqm socium et administrum
ininbefte, ber, bie, baS, minimas. - minor (nenn omnium consiliorum assomen .

oon jroeiett bie Sftebe ift). — baS EÄinbeße, minimum; SDMmftcriltm, prineipis (regis etc.) amici, re-
365 SÖMnne Mißbilligung 36G

ctores u. f. ro.
ber ^ßlur. ber 2Iu3biürfe nnter„üfti= alei rei: roiber 3"tb§. Sßillcn fid; in etroaS m., alqo
Itifter". - atö GoUcgium: *collegium eorum, quos invito aspiraread alqd: mifd;c bicfjnicfjt ittbieSadje,
princepssocios et adniinistros omuium consiliorum ne tc admisce: in biefe iöinge mifd;e er fid; nict;t,
assumpsit; *collegium eorum, qui principiin con- de bis rebus nibil attingat: mad;e roa§ bu roillft,
silio semp'er adsunt et omnium rerum habentur id; mifd;e mid; nid;t barein, quod voles facies, me

participes. - als oöerfte Staatsgewalt, *consilium nibil interpono: fid; in frembe .Raubet m., alienae
rei publicae, peues quod est summum imperium rei ob. alienis negotiis ob. alienis causis se immi-
et potestas. - ba§ 9Ji. be§ (SultuS, ha$ geiftlidje 2ft., scere; alienis rebus implicari: fid) in ba3©efüräd;
*collegium eorum, quibus cura rerum ecclesiasti- (in bie Unterhaltung) m., familiariter se in eorum
carum tradita est *collegium eorum, qui regi sunt
;
sermonem insinuare et dare: fid; in bie ©efpräd;e
a rebus ecclesiasticis 9ft. bes öffentlichen Unter=
: ber 35ergbcrool;ner m., se immiscere montanorum
ricf)t§, *summum consilium, ad quod publicorum colloquiis: eine 3 r"ube, in bie fid; Trauer mifd;te,
;

studiorum apud uos cura pertinet: ba§ ü)c. be§ 3n= mixta cum dolore laetitia. - (jcwtfff)t r mixtus.
neren, *col!egium eorum, quibus cura rerum do- permixtus. promiseuus (rooran 33erfd;iebene ^rjeit
mesticarumtradita est ;*collegium eorum, qui regi |abeit).-sine delectu (of;ne2IuSroa^().-eine gemifd;te
sunt a rebus domesticis. @efeHfcf;aft, *circulus promiseuus (für ^ebermann
ajltttttC, amor. of;ne ttnterfdjieb beä ©tonbeS); *circulus viris et
9)}inncticb, f. £iebeögebid;t. feminis promiseuus. mixti femiuis mares (für 2Jiän=
ÜJlinnefang, poesis amatoria. ner u. grauen); omnium ordinum bomines (Seute
9)?ittnef änger, poeta amatorius (als SDidjter). - au3 alten Stänben). - gemifd;te (Sf;eit, nuptiae im-
citiiaroedus {xi&apatööz, als Sänger jum Saiten- par es (nicöt ebenbürtige) ; connubia pr omiscua (gleiche
fpiel). Gf;ered;te für Dobermann, roeffenStanbeö er aud; fei),
minorenn, f.
minbcrjäfjrig. -»or einem gcmifcötcn publicum (oon jungen Seuten)
SDlinortt it., f. granctScaner k. lefen, auditiones vulgo juvenibus sine deiectu prae-
9Jtinorttät, minor pars (ber fleinere ^Efjeit). - bere. - 9ÄifeJjCtt. i>tö, f. 2)cifd;ung.
minor numerus (bie fleinere Qafyt). - paucae senten- SSJlif cb^f Uttcr, farrago. - *avena etbordeum mix-
tiae (roenige Stimmen). - in ber aß. bleiben, senten- ta, n. pl. (öafer u. ©erfte gemifd;t).
tiis minus valere: burd; grofje 3B. uerurtfjetlt roer- ÜJüfcbgcfrtfe, für ben Söetn, crater (xqcct^);
ben, perpaucis sententiis condemnari. cratera.
awinftrcl, f. STOinnefänger. 5JJifcf)linac, mixti(f. Liv. 38, 17, 9).

9)iinttte, I) eig.: a.) übt)., ber 60fte %t)eit einer 9Jiifd)ntofib, bemQn^alt nad;, farrago (Juven.
StunDe: *borae sexagesima. - 452)ctnuien,dodrans 1, 86). - ben Sorten nad;, sartago loquendi (Pers.
horae 2 2 2ft., semuncia horae.
:
1
b) in ber 21ftro= — 1, 80).
nomie: eiroa scripulum (f. £at.=bticf). §brob.). II) — 9Jtifd)ung,I) baS 3)Zifd)cn ob.@emifd;tfei;n: mix-
uneig., ein fefjr flciner 3eitt!)eil, f. 2lugenblid. tio. permixtio (aB §anb(ung u. Sadjc). - mixtura
minutenlang, etroa paulisper. (a(€ 2Irt u. Sßeife ber Tl., unb als Sadje, aud; »on
minutftcb; j«. ftünölicb, jaminutlid;, boris ip- 2I6ötr., 5$3. mixtura aequabilis vitiorum atque vir-
sisque momentis. [ptum. tutum). - temperatio (alä §anbhmg u. 33efd;affen=
SJitnutcnuljt, *horologium sexagesimis descri- f;eit; ng[. „mijdjen" benllnterfd;.üonmisc. u. temp.).

9Jlinutcu3eigcr, -index sexagesimarum. - Die $c. be§ (SrjeS, temperatio aeris: bie gefdjidtc
mir, mihi. -Spruen)., mir nicfjts bir nicfjtä, nullo 3K. mannigfaltiger Söne, temperata varietas sono-
6. cum pater bujusce nullo negotio . . . rum. —II) ba% öemifcfjte, f. Gompofition no. II, a.

9)tifrbttng3öerbättni|f, temperatio.
SOlifantljtob, f. iNenfdjcnfeinb. 9JMfcrere, I) !atöol. Ätrd;engefang: etroa *car-
m»irb,cn, rni^cereoo. (gehörig, tüdjtig)permiscere men cantus supplex; *preces supplices.
ob. — II)
vui, mengen, oermengen, mifdjen, »ermifd;en,
> Sarmäroang: *alvus per os reddita.
jroei ob. mehrere ungleichartige Singe mit einanber 9)iiöbct. mespilum.
»etbinben, bef. trodene u. fefte Stoffe, roeldje fid), SDiiöpclbnum- mespilus.
rote gemiid;tcs ©etreioc, roieber aueetnanber ftnben 9JJinnrf)tung, in, fte(;en, inter turpes haberi.
- temperare (see Qavvvvai, »erfefcen, ftüffige
.
9)Jif?bcbnflcn, mala corporis affectio (üble Äör=
Stoffe fid) $u (iinem (Sangen oerbinbeu machen, fo pcrftimiitungl.'- molestia (baö Sid;gcbrüd'tfüf;Ien). -
te ntcf)t roieber gefdjieoen roeröen fönnen). -di- SDc. empfinben, male affectum esse.
iv, jene^en, einen feften Stoff burefj minbclicbirj. beliebt, f. mifdiebig.
einen flüffigen aufföfen). - etroas unter oö. mit et» miftbitben, in pejus längere.
roaem., miscere, penniscere alqd alqS re: tempe- 9Wif?bilbung,dcfbnnitasmembrorum(ber(31ie=
rare aJqd etro. ^u ob. in etro. m., adrni ben. - vultus in pejus lictus (beö @eftd;tö).
alijd ob. in alqd: für ^mb. etro. m. (b. i. iniNbilliiieu. non probare, improbare. repro-
juni Irinfen mrecfjt mad;en alei alqd et : bare (nidjt gut (jcifjcu, ögfn. probare, approbare).
nen Slrweitranf m., medicamentum temperare; - damnarc.condcmnare ig(eid;f. baö Sßerbammungä=
medicamentum dfluere (*8. in po< alo): ÜKft, einen urt(;ei( über etroas auofpredjen, (^gf^. approbare). -
©irttranf m., renenam culuere; venenam parare, düsoadere alqd u. de alqa re (rotberrat^en, ögf^.
ubereiten, fod;en übt).). - fid; unter ob. in ere alqd, anetorem esse älcjs rei, adhortari
ftro. mifcöeu m in ier< n i
ad alqd, b. i. ju etroas ratl;en, ob. concedere, b. i.
roor)t unter eine SKenge Üeute zc, al<> in eine jugeftäjen -reprehendere.vituperareftabeln,®^*.
Sadje, 9tngclcgenl;i alei rei (nur probare, laudare). -carbone aotare(atö mifjfaüenb
in eine Sacfie, Angelegenheit); -.< bterponere alei mit ilo(;le be^'irijueu, ©gf|. cretä QOtare, f. Hör.
rei oo. in alqd. auetoritatem toam interponere ob. 2, 246 Pera 6, 108). - etro. f;bd;lid; m., alqd
''•.

'ermittler barcind vehementer reprehendere. valde ntuperare.


fid) niefit in etroae m., ;
tinere ab WinbiKignnfl, improbatio (®ofg. approbatio).
alqa re; abhonere ab alqa re: ftet) oon Staatoroc - 'i
öJiberrat^ung, iab( rtatio). - re-
gen in etroac» m., auetoritatem publicam in erere prehen lo. ntuperatio (Xabet, ®gf|.probatio, laus).
367 9Klfe6raud) äftiffetfjai 368

- 2ft. burd; lauten $uruf, acclaniatio: SD?, finben, SSJliftcrebtt, fides parva, affiieta, affeeta (gerin=
improbari (nid;t gut genannt werben); vituperari. gcr ob. oerminberter ©taube an 3>"bS. <£r)r[ict)feit,
in vituperatinnem venire (getabelt werben). geringes, oerminberteS Zutrauen, aud) im £anbe( u.
9Jiifs brauet), I) baS nid;t redete ©ebraudjen ober äßanbel). - invidia (bef. ber Unwille, bie 9Jcif5biUi=
©ebraua)twerben einer Sact)e: vitium ob. culpa male gung, bie ficr) ein Staatsmann beim SSotfe burd; ir-
utentium (ber gelter ob. bic Scfjulb ber SDttfjbrau =
genb eine §anbtung, fei c§ aud; nur burd) fein ju
d;enbcn). - utentium pravitas (bie Sßerfe[;rtf;eit ber fet)r fteigen'oes 2lnfer)en, .utgejogen (;at\ - offensio
©ebraudjenben). - mala consuetudo lüblc ©ewofm alcjs (foroor)! bm 2(ngeftof5cnt)aben ^mbä. [ogt. §alm
ijeit, f. Suet. Tib. 33 extr). - 2Jc. mit etw. treiben, 5U Cic. div. in Caec. 3, 9], 3--Ö. totius ordinis [= ber
f.
mißbrauchen (eine Sadje): burd; 9Jc. Scöaben brin= 9Jt. be§ ganjen Senates], a(S aud; baä 3lnfto)5en bei

gen, vitio ob. culpa male utentium nocere (oon e. 8mb., bte Sitifeftimmung, yB. populi, u. bafür aua;
guten Sadjc) im gfalle be§ 9Jc. biefer 9Dcad;t, si quis
: offensio popularis, ©gffc. commendatio in vulgus).
eä potestate male ob. temere est usus. —
II) üble - existimatio offensa alcjs (bic gute Meinung, bie
©ewotjntjeit, Sitte: mos pravus (fofem ber 90x. gc- einen Sto^ bef'ommen t)at, j33. nostri ordinis). - in-
gen baS ^erfommen uerftöfjt). - quod contra jus fas- famia (SSerrufen^eit, yü. judiciorum). - in )Sl. fom=
men, fidem perdere, amitterc ^reu u. ©tauben oer=
tieren); de existimatione sua aliquid perdere, de-
peidere. existimationis detrimentuni ob. jacturam
überbanb, percrebrescit mos pravus: ÜJcifjbräudje t'aeere (an feinem guten 3iuf); auetoritatem, di.mii-
ubfdjaffen, aufteilen, einftellcn, res mali ob. pessimi tatem amitterc. dignitatis jacturam facere (an fei-
exempli corrigere: ferjr inele ftarfe -DJ. abfd;affen, nem 2Infcr)en, feiner SÖürbe); in invidiam venire,
abftellen, etnftellen, pleraque pessimi exempli cor- iuvidiam subire (fid; i»en HmuiUen beö 33oIfc§ ju=
rigere. ueljcn); in invidia esse coepisse (anfangen im M.
tmftbtftttdjCtt, eine Sadje, alqä re perverse uti, ju fct;n, aud) sperni coeptum esse ianfan=
v. l'ebl.i;

abuti (einen oerf ehrten ©ebraud) oon etwas madien). gen oerfd;mäf;t, nict)t met)r begehrt ^u werben, aud)
- immodice ob. immoderate ob. intemperanter ob. v. 2ebl.)\ infamem esse coepisse (in Übeln 9htf fom
insolenter ob. insolenter et immodice abuti alqä men): in großen ifle. fommeu, invidia rlagrare coe-
re (über bic Sdjranfen ber 33efcr)eibcnr)eit, iücäfugung pisse: Swb. in 3)c. bringen, alcjs fadem minuere
l;inauS eine Sad;e in 2lnfprucr) nennen, &S. gmbg. (ben ©lauben an 3mb§. (ir)rftcf)feit, ^mbö. ©laub-
3tad)fict)t, alcjs indulgentiä: Qmbä. ©ebulb, alcjs würbigfeit oerringern)-, de fama alcjs detrabere
patientiä). - male uti alqä re (einen üblen ©ebraud) (3mb. in Übeln 3iuf bringen); alcjs auetoritatem le-
oon etwas mad;en). - improbe uti alqä re (einen vare (Qmbs. 2(nfel;cu untergraben); alei invidiam
böjen ©ebraud; oon etw. maeöen); »erb. perverse et facere, conrlare (il)tn ben Unwillen beä Sßolfä 311
improbe uti alqä re (einen »erf'etjrtcn u. böfen ®e= ätef;en); alqm ob. alqd infamare (oerrufeu macfjcn);

braud) oon etioaö machen). - temere uti alqä re alei invidiae esse Qnib. 311m ©egenftanb beö Unwil
(einen unoernünftigen ©ebraud; oon etwas machen, lenä mad;en, D.Seil.): in DJ. fielen, fide carere (beä
•,33. eä potentiä). - fatigare alqd (etwas gletdjf. gutrauenä cntbelncu male audire. infamem esse
;

ermüben, j23. alcjs indulgentiam). - jfcr abuti alqa (in üblem 3iuf ftet)en); in invidia esse (fiel; ben Un

re allein bebeutet fo wenig a(S uti alqä re unfer willen beS SSouä jugejogen t)aben); fetjr, magna in
„mifjbrcuid;en", Jonbern nur „in 2tnf»rudj nehmen" invidia esse; invidia rlagrare in :Ui. ftef;enb, offen-
:

ob. „oerwenben", unb nur ba, 100 bic iJkrroenbung sus (anftöjjig, jS. ordosenatorius); infamis (oernt=
ju einem Übeln 3wetf ftcf; auS bem 3ft)g. ergiebt ob. fen): in 2)c. gefommen, sperni coeptus.
babei angebeutet wirb, rann foroofjl abuti als uti miftbeuten, perverse, perperam interpretari
otme ein 2lb»crb. für unfer „mifsbraudjen" fteljen, wie (ocrfeljrt, unrichtig erflärcu, beuten:. - male ob. de-

Cic. Cat. 1, 1. §. 1: quousque tandem abutere pa- terius interpretari. in deterius trabere (ungünftig
tientiä nosträ: u. Cic. Rose. Am. 19, 54: judicio ac auflegen, beuten). - aliter aeeipere quam est. in
legibus ac majestate vesträ abuti ad quaestum at- aliam partem aeeipere, ac dictum est. sinistre ae-
que ad libidinem (mifjbr. ju niebrigem ©eminn je.); eipere (anberS nehmen, als es ift, gefagt ift). - falla-
u. Vell. 2, 29, 3 potentiä suä ad impoteutiam uti
:
citer interpretari ilügnerifd; beuten). - etwas geflif=

(feine SKad&t mifjbr.). - eben fo im 3f§g. aud) ,,etm.' f entlief) m.,


alqd calumniari (böswillig oon ber Übeln
ju etw. mifebr." burd) alqd convertere ob. conterre Seite nclnnen .

ad alqd (etro. feiner urfprüngltcl;cn Sefttmmung ent» Wit^bentunfl, *interprctatio pi rvers? ob. per-
jiet)enb 311 bem u. bem oerwenben), $5. Cic. off. 2, peram facta (unrichtige Deutung). - interpretatio
14, 51: nam quid est tarn inhumanum quam elo- siuistra (üble, ungüuftigc). - perverse ob. perperam
qu'eutiam a natura ad salutem hominum et ad con- interpretantes (bic oerfelut £eutcnbcn). - male ob.
servationem datam ad bonorum pestem perniciem- deterius interpretantes (bic ungünftig Seutenben).
que convertere? u. Nep. Epam. 7, 5: baue (legem) - böswillige, gcfliffcntlid;c 3R., malevola interpre-
Epaminondas quum reipublicae conservandae cau- tatio;calumnia; calumniantes (bie böswillig Ten
sa latam videret ad perniciem civitatis conferre tenben).- berillj. fäljig fesjn, in malam partem aoeipi
noluit. 58gl. .s>'lb jU Caes. b. c. 1, 4, 5. - eine $er= posse; in deterius tralii posse: oor böswilliger SDc.
fon m., deuti alqo (Smb. mitnctjmen, niifeljanbeln, a calumnia tutum et
ftrijcr fein,

Nep. Eum. 11, 3); alqo ob. alqä abuti (im uneljt miffeu, carere alqä re i,nitf;t fjaben, entbehren).

baren ©imt): fid) oon ^mb. m. luffen, so abutendum - desiaerare alqd (ungern nid;t i;abcn, »ermiffen). -
alei permittere et tradere. ctuntS lcid;t m., alqa re facile carere.
mifjbrättd)Ucfymufsclafftfd;bm-d;bic2(bur.. per- Wifjcrittc,messisingT;tt;i.,eincuugünftige(£'rntcl
verse (uerfe^Vt), immodice ob. intemperanter ob. in- -male pereepti fractus(fcblect)t eingeerntete grüßte).

solenter ob. insolenter et immodice (über baS rcd;te - eine gänjlidje SK., messis nulla iwic Cic, ad Att.
•jftaf} l)inauS, übertrieben)
ob. contra morem (gegen 5, 21, 8: messis enim nulla fuerat). - eS war eine
baS §erfommcn^ ob. contra jus fasque (gegen mcnfd;= l»i\,male pereepti sunt rruetus. 3JgI. ,,i'ti^wad)S".
foj&eä u. göttlid;eS Jccd;t), je nacb, bem 3fög. auSge= Wiffet^at, maleficium (jebe moralifd) }cf;lcd)te
s

2>vüctt werben. .öanblung, bie Sfciffet^atl - maleractam (Uebeli


9ftijfett>itcr mifeljettis}

- noxa (Sergeljen, nud) leirbier 9Cit, roie 3>ie6fta^I ic.). SÖJifjgcbot, ein, tlnttt, ctroa curto centusse liceri
- t'acinus malum. gern, im gffig. bl. facimis (bie litt (f.
Pers. 5, 191).
t^at).-8celus(SBcrbrec^en).-frau8(bctrügm^e§onb* Söiifjigebttri, monstrum. portentum (9Dlif5gefd)öpf
hing, 9tecfitsoerletutng). - eine äß. Begeben, maleticium übl).). - homo
portentosus ob. monstrosus (ÜD'tenfd)).
ob. noxam admittere, committere; facinus commit-
- fetus portentosus ob. monstrosus (Xl)ier, f. Cic.
;ere ob. admittere ob.' in se admittere ob. in se sus- de div. 2, 28 in, Sen. de ira 1, 15, 2; alle btefe %m
eipere: eine 3R. gegen gmb. begeben, tacinus com- brücfe = 2Jctf3gcb., fofem if;re Grfd)cinung eine üble
mittere in alqm; facinus inferre in alqm. ißorbebeutung Ijat). - fetus obscoenus (in fofem fic
einen ftfjeufjttchenSlnbtict' geroäf;rt).-partus insolitns
SQttffetljjftev, maleficus (üöfj. ot§ 2.t)äter einer
(in fofern ba§ Oeborene oon ttngen)öl)nlid)er öeftalt
moralifefi fcfilecfitenöanblung).-sons. nocens. noxius
sons al§ Senirtljeitter ober ift, j93. insoliti animalium partus). - fflcifjgeburten,
(alä Scbutbiger, u. jroar
'Semrtljeilungsroürbtger, nur. u. nox. btos" alS ltr= prodigiosa corpora et monstris insignia: Slcifjge
fjeöer ob. Urfadjc beö Sd)aben§). - aurf> sons reus.
burten non 2Jienfcf)en u. Sieb, praeter naturam ho-
nocens reus. noxae reus (fofem ber 3W. im tJlnflage* minum peeudumque portenta; portenta ex homine
- • er arger M., nocentissimus senex. aut ex peeude nata: eineSDc. jurSßclt bringen, ^'par-
ftanbtft).
SOHffct^äteritt, burefi i>a% ^emin. ber ^tusbrücfe tum monstrosum edere.
unter ,.2Jftffetbater". 9yiif?gef(t)irf, fortuna adversa ob. siuistra (un=
günftiges ©efcfjtcf, ©gfö- fortuna seeunda). -fortunae
mißfallen, displicere (v.pr.). - aliquid habere
injuria (Unbill be§ ©efcbict'eä, j53. id quod natura
offensionis (änftojj erregen, d. Singen). - non pro-
ingenuis dedit, nullä fortunae injuria eripi potest).
bari. mrprobari (nid)t gut gereiften roerben, x>. Singen
- res adversae, u. bl. adversa, orurn, n. (unglücfücfie
u. Sßerf., ögifc. probari). -ineurrere in alcjs ofi'en-
jmö. Urfadje jum 2lnftoR, aftifjfatten ge= 3ufäKe, ©gf|. res seeuudae, seeunda, j33. seeunda
sionem ( bet
magis quam adversa timere). - bittereg Tl., acerbi-
ben, n. ^erfonenV - es" mißfällt mir etroas, alqd mihi
fotpo
tüsplicet; abhorreo ab alqa re (id) bin einer £ad)e
abgeneigt)-, aegre ob. moleste fero alqd. molestnm 9Kiffgcfcböüf, f.
3Jcif3ge6urt.
9Jli^gcftttlt, deformitas alcjs rei (atäGigenfebaft
est mihi alqd (e§ ift mir etroas läftig): es mifefälit
einer &atye). - res deformis. *res in pejus fieta (eine
mir ^>mo., cb>plicet mihi alqs; offendo in alqo (id)
nebme 2lnftofs, habe ctusjufefccn an ihm). mtfjgcftaltete ©acbe). - 3ft e§ = fflcifjgeburt, f. b.
mif?geftaltet,. deformis (®gf§. formosus). - fefir
3Jtifcfallcn,ba3, otfensio (f.„2)Wj$crebit" bas 9cä=
m., insignis ad deformitatem.
.'ere -2R. finDen, erregen, displicere, bei^mb., alei;
.

mifj'glücf en, miMingen.


aliquid offensionis habere (f.
mißfallen): 3mb§. 9Ä. f.

«regen, ftd))ttjie^en, ineurrere in alcjs offensionem:


mißgönnen, invidere alei alqd.

mir ^mb*. 3ß. ju, alqs offendit ia me: eä 9Jlif?göuncn, ba$, invidia.
id) jtehe
ijat etroas jmös. ü)c., es bat, finbet 3»tb. I'c. an etroa§,
9)H^gtiff error. erratum(3rrtf)um). - peccatum
,

(35erfeben). - in etro. einen 2)c. tbun, errare in alqa


alqd alei displicet; alqd alei improbatur ob. non
re(jS3. in deligendo vitae genere); peccare in alqa
probatur (er mißbilligt es); alqs alqd aegre ob. mo-
re ($33. in poematis et in oratione peccatur): in etro.
leste fert, patitur. alqd alei molestum est (.es ift ihm
einen argen 2R. tljun, in alqa re turpissime labi (g$8.
läftig) poenitet alqm alcjs rei (er empfindet Unluft,
in deorum opinione): niele anbere 30cif3griffe tbun,
;

Unsujriebenbeit über etroas, roas" ihm nicht gefällt):


multa alia peccare.
id) öejeige mein 2ft., me aegre pati ostendo, gtnbm.,
alei (ich gebe ju oerftehen, bafj mir etwas läftig ift);
SÖtiftgunft, malignitas (bie 3(bgunft, bte Stnbcrn
nid)ts@utes gönnt).-invidiafelicitatis alienae(3ieib
*rem mihi displicere non possum non pronteri (ich
über frembes" ©lud). - invidia (^eib übt).). - auö 2)c.,
fann nia)t umhin jumir bte Sacfie miß=
geftehen, bafj
maligne; invidiose (neibifd), j33. silere): otjne 9Ä.,
falle): fein Dumpfes DJcurreu ju erfennen
SR. burefi
fern oon 3Ä., amotä invidia.
geben, fremere tbef. oon einer 2Jcenge) bureb lauten :

tnifegüttfttg.malig'nus (abgünftig). - invidus. in-


^uruf, alei acclamare: fein ä)c. über etro. öffentlich
bezeigen, palam aspernari alqd. - ju meinem 2Jc., me
vidiosus ineiöi]'cb\ —
Adv. maligne; invidiose.
utiftl)rtHig xt. t f. uneinig k.
probante; aegre ob. moleste ferens; ob. burefi eine
SGkncung mit aegre ob. moleste fero u. ($u meinem mifiljaubclu, alqm nimis aspere traetareßmb.
adsutjart befjanbetnübt).). - alqo deuti (feine ©eroalt
großen 8Ä. aegerrime ob. molestissime fero m. folg.
2tcc. u. infinit, ob. m. folg. quod (bafj) etc. (j58. ju
über^mb. mifjbraudjen, übel mit 3'mb. umgeben, Nep.
meinem 3JJ. bin ich arm, aegre fero me pauperem Eum. 11, 3). -alqm vexare (unfer oulg. „3mb. hu=
betn",©gfl3. alei parcere, b.i. ungefdioren (äffen).
i()n
ease, Cic. Tose. 27, 59; inbem er oerftdjerte, baß
1
- ulci ob. in alqm insultare (ombin. gleid;f. auf bem
üe ,um 2Jc. btr (Sarthaginienfer in Italien oon einem
iiopf e berumtan;,en, 3SÖ. rei publicae). - violare alqm
fremoen Könige fia) befriegen (äffen müftten, aegre
an ^mh. uergreifen, if)it oerletsen). - vim
(ftcb tljätlid)
taliese Cartbagmii onnam?, quod lnllum in
afferre alei i^mom. ©eroalt antfmn, aud) einem
Italia aterentur, Justin. 18,2.
- quo aniino iyü. ctroas mit grauenjinrmer). - male alqm mulcare. ob. bl. mul-
1). cbi' Cef enj :

}}{., Uli'/.
care alqm (Qmb. übel mitnehmen, burd;prügeln, j33.
mit .Heulen u. .Unütteln, clavis et fustibus: mit .vjie
miwä'lüa,, icfirocrlid;, läftig). - in-
ben, vciliciibus).
in; btf. im ®gf|. oon jueundu i)-

i rt).ii;t - rt ift mir ctroas m. (mifu'älit -))l if;l)aitb(uitg, voxatio (a(§ öanbhmg, j©. cor-
,

!(en. — Aä/o. moleste, \IV id) frage m.,


poris, populi, Pamphyliae). - injuria, contumelia
(Unredjt, 2t()mac(),foomb. angetljan roirb). - bie ()är
inol< icr) oernebme m., nebme m. roa(;r, mo-
tet't' rbissima vexatio. -"ilud) bureb bie^erba
ro: icö nebme etmas niebt m. auf,
unter „mifiOaubeln", »©. bie2)c.ber ©aftfreunbe, vio-
alqd in bonam j/.nt' m a< i ipio.
- niefit obue iüc. bauonfommen, non
lati hospites
miftforbifl, decolor.
inviolatam abire.
mifnörtuiq, i. mifjgeftaCtet. v
JJJif?l)cirntb, nuptias impares, - eine M. tlnm,
ntififlcbnrcu, abortum cum impari jungi.
1

mtftqcbtlbct, f.
mißgeftaltet. nufthclltg ?c, f uneinig jc.
371 äRiffton SDli^üergniigen 372

SWifftOtt, *legatio, quae Christianae doctrinae 9Rtf? ft immung, offensio (j33. populi). - offensa
apudbarbaras gentes propagandae gratiä missa est. aiejs voluntas, gegen 3mb., in alqm (358. militum,
»Hffionär, f. ScWjrer. populi). - er fjattc baöurdj eine iOi. fjeroorgerufen,
WtffionSanftalt, f. öefe&rungäanftalt. bafs er je., quod etc.
in eo off'enderat,
ÜÜ»tif?jaI)t ,annus sterilis (unfrud^tbnrcö $aJ)r, 9Wtf?ton, vox absona. - vox dissona (f. „tmfjtö=
©gffc. annus fertilis). %£
„SJH&emte". - bicfesSafjr nenb" ben Unterfd;. oon abs. u. diss.). - sonus, qui
war ein 90?., hoc anno frumentum angustius pro- quiddam ineptum et asperumsonat(unf)armoniftt)er
venit: ein gcinjlidjeg, hoc anno messis nuiia erat. u. rauher £on, ögfö- sonus, qui quiddam dulce ia
9Mif?flattfl, f. 2Äifjton. aures et musicum defert). - simultas (bilbl., ge-
irnfVlttuitia,, f.
launig no. h. fpannteä SBerljättnife 3wifa)en 3weien). - 2luc§ burd)
2»ltf?laut tu, f. ättifjton. im Neutrum oon absonus u.dissonus ob.burrf)ltmfd)r.
mißleiten, in errorem abducere, induecre, de- mit ben Serben unter „mifdönen", 3^8. Slcifjtöne \\n-
ducere. gen, fpielen, absonum, dissonum quiddam canere (f.
ntifflic^ ^ aneeps. dubios (jweifetljaft bem 2lug= Col. 12, 2, 4): in etwas feinen 2)c. bewerfen, in alqa
gang, (irfolg nad)). - difücilis f eftroterig). - lubricus
( re nihil absonum deprehendere ber Kenner bemerft:

(fd)lüpfrig, b. i. leidjt ©cfafjr bringenb, 3U SDtijigriffen jcben be§ <3aitcnfpiel3, in tidibus, quam-
f leinen 102.

f üljrenb).
- periculosus(gcf afw Doli) oerb. periculosus
;
quam paulum disciepent, tarnen id a sciente ani-
et lubricus. - mtfjl. Sage, Umftänbc, res dubiae, an- madverti solet: fief) oor einem möglichen Wl. l;üten,
gustae; rerum diracultas, angustiae: in eine fefjr m. videre, ne torte quid discrepet.
Sage fommen, in magnum discrimen adduci. - bie ltttf?tönctt, absonum esse (übet f fingen, bei Spät,
©ad)e wub m., in dubium adducitur ob. venit res absonare). - dissonare. discrepare nid)t l;armontren( 1.

(ber 2lusgang wirb 3weifell)aft); res in discrimen ad- - quiddam ineptum et asperum sonare (einen un=
ducitur (es ftcf)t alles» babei auf bem ©ptele). - c3 l;armonifd)cn u. raupen 2"on geben, G5gftj. quiddam
fielet m. mit etwaö auö, res in dabium venit ob. dulce et musicum in aures deferre).
addueta est (ber 2luögang tft jweifell)aft-, res in dis- inifjtöncnb, absonus (com redeten Sone abwet-
crimen addueta est (eö fteljt 2U(cs> babei auf bem d)enb, übel flingenb). - dissonus (mit ben Jonen,
(Spiele); alqd vacillat (e§ fteljt etwaö nidjt auf feften ©timmenntdjt übereinftimmenb, unfjarmontfd), ©gfi;.
^üfjen, 3$. justitia vacillat): eö fieljt fcfjr m. mit etw. consonus).
au<o, res in summum discrimen et periculum addueta mißtrauen, diffidere. non confiderc (.fein ~i>er
res in summo discrimineversatur; res in magno
est-, trauen §u ber jüd)tigfeit, ^ulänglia)feit einer ^erfon
discrimine vertitur res jam in extremum perdueta
; ob. ©ad)e fjaben, 3S. voluntati alcjs, viribus suis,
est casum. - e§ fteljt fef)r m. mit ifjm, in magno dis- sententiae). - non credere (fein Vertrauen 3U Smbö.
crimine res ejus vertuntur. ©efinnung, Srenc t)aben). - de fide alcjs dubitare
itttfflicbtfl, a) mifjbcltebt: invidiosus (»erljafd, (an 3'"bö. .'pcrjenöaufridjtigfcit jweifeln).
mißfällig). - ott'ensus(anftöf3ig); uerb. invidiosus of- 9)lif^trflUCtt, *>a$, diffidentia, in etwaö, alcjs roi
fensusque. -populo invisus (bemSSolfe uerfjafd; bafj. (bc3cid;nct nurben-JJfangcl anvertrauen 3U bcr2"ücf;=
„allgemein m ", universo populo invisus). - multis tigf«t,3ulängliü)feit,§erjenäauftid)tigfert einer ?ßer=
ob. populo oft'ensus (fielen ob. bem SSolfe anftöfdg). fo'n ob.©adjc-, bei Cic. [Tusc. 4, 37, 80 u. de iuv. 2,
- m. fenn, in invidia esseiu. "perf. u. SebÜ: irgenb= 54, 163] u. fclbft nod) bei Justin. [1, 8, 10] fteljt eö
wie m. fenn, ulla in invidia esse: feljr m. fenn, in- nur wom SDcangel an Vertrauen ,u ficf> felbft u. 31t
vidia rlagrare: m. werben, in invidia esse coepisse: feinem eigenen ©lud im ©gffc. non fidentia, b. i. bem
feljr m. werben, invidia rlagrare coepisse: Qinb. m. ©elbftücrtraucn). - hdes parva (geringer ©taube). -
madjen, alei invidiae esse (n. Scbl.); alei invidiam suspicio (2lrgwot)n). - ?Jc. fdjöpfen gegen :c, alei ob.
facere (n. ^crf.): ^mb. ferjr m. madjen, alei magnae alei rei diffidere coepisse ob. ineipere: SW. bogen,
invidiae esse(u.Sebl.); alei magnam invidiam facere diffidere: ein wenig ?Ji. l)egen, subdiffidere: 331. in
(0. $erf.). —b) tabelub; 353. mifjl. 3lcufjerungen über :3mb. fe|en, f.
mißtrauen: ball gröfjte l'c. in ^mb.
Qmb. tl)un, alqm sermonibus vituperare. fe^en, summe diffidere alei: id) fe(5e -Sic. in miefj felbft,
SOii^Iicbigfcit, f. 3Wifcrebit. mihi ipse diffido: id) feUc fein 9R. in ben guten St
luifjtitnflcn, non ßuecedere. non ob. parum ob. folg, rem posse confici - mit :0c\, diffi-
non diffido.
secus procedere (nidjt ben gemünfdjten Fortgang denter (bef. in fid) felbft ob. fein ©lud): aui -))l.,
neljmen).- praeterspemevenire. secus cadere. prae- diffidentia: auSSK.in bie Jäbigfciten 3mb<5., ingenio
ter opinionem cadere (wiber (rrwarten fdjlctfjt a6= alcjs diffisus: wao -JJi.^U-gwoim') erregt, suspiciosus.
laufen). -ad irritum cadere, redigi (gönjltd) uercitclt jnifttrauifdi, diffidens, gegen >ib. ober etwaö,
werben). -ba§ Unternehmen mißlang iljm, male gessit alei ob. alei rei (in einem einzelnen Jall = fein 3u=
rem: eö ift i()tn nie eine ©djladjt mißlungen, ei num- trauen JU ber Xüdjtigfoit, ^ulänglicijfei^yer^onöauf
quam adversa f'ortuna puguae fuit. ricfjtigfoit einer ^orfon ob. S.idje fyabenb). - timidus
9)Jtfjlttt(|cn,baö,siucessus nullus.-bae3!J}. einer (furdjtfam, fdjeu). - suspiciosus (argwölmifd): beibe
Steife,vanitas itineris. al§ bteibenbe ©genfdjaft); Derb. timidus et diffidens;
9Jitf?mittf>> animi aegritudo (jebe franffjafte 8« timidus suspiciosusque.-mifjtr. gegen fid) felbft, ipse
fdjaffenl)eitbcööemütljcö).-maestitiaitnumge©tim dubitans et ipse sihi diffidens:
sibi diffidens-, iicrb.
mung öeS©enuitIjS, SRtcbergefdjlagenljeit, ®af$. lacti- m. fenn, diffidere einem einzelnen 'iyail, gegen Jmb.
(in
tia,liilaritas).-morositas(mürrifä)e, irtttliäjeSattne). ob. etwaö, alei ob. alei rei); suspiciosum esse (arg*
imfjfmut()t<j, maestus (niebergefdjlagen). - 1110- möiiniidjer Statur fenn): etwaö m. feim, subdiffidere:
rasus (mürrifdj). - id) bin über etw. mifsm., alqd mo- m. werben gegen :o., alei ob. alei rei diffidere coe-
leste, aegre, graviter i'ero. pisse ob. ineipere.— Jxto.diffidenter;timide;su-
inifantbeii, anguste provenire (nid)t geraten, spiciose; oerb. timide et diffidenter.
»ont ©etreibe). - wenn bie jjjrruc&te mt|ratfjen, in ca- Wlif^ücrguügcn, ba$, mit ob. über :e., molestia
lamitate fruetuum: bie Ariidjte finb mif;ratl)en,male mit ©enit. (imSlUg.u. unbejtimmt, baö unangenehme
pereepti sunt fruetus. ttebrigenö f. mißlingen. ©eftu)! beö Säftigen, 2Bibrigen, Vorbrionlidjou einer
3Ntfitratf)eit, baä, bor jmidjte, f. lUifjroadjo. iSad)e).- taedium, fastidium mit ©enit. (©fei, lieber
3Rtftftanfc, f.
Uebelftaub. bruf?). - odium, mit ©mit., ob. mit folg. in ob. ad-
373 mifjüergnücj mit 374

versus mit 2lcc. (2lbnctgung, ©roll gegen zc). - of- Söiift, stercus (llnratf), $otl) oon 3Jcenfcben unb
fensaalcjs'voluntasinalqniigereijteStimmung gegen ^ljieren, aud; als" Sünger). - fimus (jebe 'Jlrt S)ün=
^mb., jSS. populi, militum). - indignatio (Unrotlle). ger, ber bie Saat roadjfen mad;t, roie fimus siecus,
- morositas imürrifcbesSöefen). - tristitia (finftercs, b. i. - sterquilinium. fimetum (ber S9ciftpla§,
2Xfd)e).
büfteres" äßefenV - 9K. mit fta) felbft, taedium, fasti- bie SDUftgrube). - jum 3R. gehörig, stercorarius ooll :

clium sui (Sen. de tranqu. 2, 4 u. 8): 9Jt. mit u. über 3K., stercorosus: mit 2Ji. büngen, stercorare-, bin=
ftd^ felbft empfinben, taedet mei pigetque ; fastidio länglich, stercore satiare.- ben ffl. fpreiten, fimum
mihi est vita: mit fict) felbft u.ber Sßeft, fastidio mihi disjicere; cumulos stercoris dissipare. - ben5Di.oon
est vita et ipse mundus: es erregt etroa3 mein Tl., fict) (äffen, fallen (äffen (o. Spieren), stercus facere ;

mihi alqd displicet. alqa re offendor(es mißfällt mir fimum reddere.


1

etroas beleibigt mein ©efübl); moleste, aegre fero


, SUUftbeet, *area stercore satiata. -*area vitreis
alqd. molestiam ex alqa re capio (e§ ift mir etroa§ munita (fofern eö bureb, ©lasfenfter gefdtjü^t ift).

läftig, roibrig, fatal);poenitet me alcjs rei (id) füfjtc SJttftbcctfcnfter, *vitreorum muuimentum.
Unluft, llnjufrieben^eit über etroas\ roaS mir nicöt 39tiftbccti»fittttäC, *herha, quae in area vitreis
gefällt!: 2Jc. beim 9Solfe erregen, *iu odium offen- munita nascitur ob. nata est.
sionemque popiüi ineurrere (oon e. ^erfon); * odium Söliftel, viscum.
populi movere (oon e. Sact)e): }u meinem grofjcn 90c. Ittiftctt, stercus facere-, fimum reddere.
rjöre id), $>a# 2C, aegre, graviter fero m. folg. 3(cc. u. 9)?iftfllber, =fttfjte, vehes stercoris, fimi.
gtrfmit. aJttftgrtbcl, im 3fl)g. furca.
mittDcrgniigt, *taedü plenus (coli Qtel, lieber* 9)liftga'?c^C, stercus liquidum, fimus liquidus
brufj). - indignabundus (coli Unroillenö). - morosus (flüffiger 3Jiift). - fimi sueus (Saft be§ 9)üfte§).
(tnürrifd)). - stomachosus (ärgerlich, oo(l 28erbruft>. 9ijliftgttt6c, sterquilinium-, fimetum.
- tristis (fmfter, traurig, beffen üble ?aune fidj burd) SD'JiftÖottfctt, acervus ob. cumulus stercoris. -
eine büftere ülciene funb thut). - über etro. m., alei sterquilinium. fimetum (99ctftpla£).
rei inimicus ifeinbfelig geftimmt gegen etro.). - bie SDttft^of, sterquilinium-, fimetum.
3)iifiuergnügtenim Staate, rerum mutationis cu- miftig, stercoreus.
pidi. rerum uovarum ob. rerum evertendarum cu- SDiiftjoucije, f.
9Jltftgaucf;e.
pidi (als 5ceuerungsi"ücf)tige)-, iuimici prineipis, re- 9)Hftrat'tcn,plaustrumob.carpentumstercoris.
gis (als perfbnlidje ^'"be bes gürften). - mifjo. Wimad)C, f. ÜÄiftpfüfee.
fenn, *taedii plenum esse : morosum, tristem esse; SDltftpflattSC, herba, quae nascitur super fimeta.
rnachari: über etroas m. fenn, alqd moleste, aegre ÜWHftpfÜtje, *lacus stercorarius. - volutabrum
ferre (etro. nur mit äBtberroillen ertragen) iudignari ; (fofern fict) bie Sd)roeine barin roäljen, bie Su(e).
alqd (mit Unroillcu über etroas erfüllt roerben); poe- SOJtftpIotj, sterquilinium; fimetum.
nitet alqm alcjs rei (es empfinbet ^mb. Unluft, Un= 9)tiftfd)aufcl, pala stercoraria.
3ufrtebenbett über etroas): m. über 3mb. f eyn alei , SDJifttoogcn, f.
5Dciftfarren.
inimicum esse-, alqm odisse (gegen ^:nb. einen ent= mit, I) Praep. bejeiebnet: A) in SSerbinbung u.
fdjiebenen äöiberroillen fiaben): id) bin m. über mid) (9emci:tfd;aft, 1) in gcmeinfd)aftlid)ein§anbe(n: cum;
felbft, taedet mei pigetque (tef) empfinbe 6fel oor mir una cum. - häufig ftel)t aud) ber blofje Slbdxt. mit
felbft); displiceo mihi (icb, mtfjfalle mir felbft): über einem abjeetibifeben ,3 u f«^ ' Denn ^
mittjanbelnbe
mid) felbft (mein Sdjicffal) u. bie JÖclt, fastidio mihi ^Perfon me()r ein Glittet unb SBertjeug i>e§ Subject§
vita et ipse mundus: m. ausjeben, tristi esse ift. - mit gmb. auf ber Straft gc()en, una cum alqo

*taedium sui prae se fen e (m. mit ftd) felbft). ire in via: mit ben Gruppen auSrüiien, cum copiis
-
vultu ;

SyttWöcrhättttift. -ratio impar (eig.). - incom- egredi: mit allen Gruppen auärüdcn, omnibus copiis
modum (uneig.,Uebelftanb).- malum(Uebel,Unglücf, egredi (bei fo(d)en Iruppenberoegungen, namentlich
mala domestica). - im -St. ftel)en *,uomb., etroas, nacb, ben Sßcrben proficisci, venire, sequi, adesse,
hnparem esse alei, alei rei: bie xljcilc fteljen im 3R. ift biefc ßonftruet. 6e[. ()üufig). - roa§ fott id) mit bem
mit cinanber, partes inter Be dissident. 91tenfd)cn machen! quid hoc nomine ob. huic homini
aJÜRtietftanb, f. Dcifjoerftänbrnj? no. a. faciam „madieu"): id) roeifi nict)t, roie e§ mit mir
(og(.
9)Ji»:t)crftäni»nif?,a) falfcfjes öerftänbnifj: error roerben roirb, nescio quid me futurum sit e§ ift mit :

- opiuio falsa (falfcfje äReinung). - aus" ^mb. nidjts anjufangen, ad omnia ineptus est: eö
ift au§ mit mir, actum est de me occidi perii -
:
'DJ.,errore mauetas: ron einem .Üc. (jerrüfjren, ac- ! ! !

cldere opinione falsa: bas :\H. rourbe entöecft, eo- fort mit tt., f. fort no. II: „mit bem Siberiuö in bie

b Uneinigfeit: dissensio(biellu
i 2ibcr" fdjrieen fie, „Tiberium in Tiherim!" clami-
I in ©efinnungen u. -JJtcinungcn). - diseidimn tarunt.
roenn ^roei ^erfonen aus Unctnigfeit
iefpalt, 2) im frcunb(id;cn ä5crnc()men: cum. - STiadt) ben
ürf) oon einanber entfernt natten); oerb. o ac fcfeon mit com
(con, co) äufammcngefeljtcn Serben
diseidinm ac dissensio. - e§ fjcrrfcfjt ein folgt entroeber nod; cum mit 2lb(at., ob. ber blofse
;roiicf)en urs, i
aliqua dissensio; dis- Satio. - roas ()abc id) mit bir ju fdjaffen, quid tibi
08: eS entftanb ein 3R. jroifdjcn ben mecum est rei: ia) fte()e in einer, feiner ^5crbiubung
^reunDen, aliqua amicorum diaaensio t. mit oiuD., aliquid ob. nihil mihi est cum alqo: mit
miftöcrftcbett, oon recte intelligere; übrig, f. vjmb. oo. etroas übereinftimmen, cum alqo, cum alqa
nÜBOeutcn. re ob. bl. alei rei consentire; congruere alei rei ob.
iyjtMn)act)c>, lerilil ornm, im cum alqa re: mit ^emanb oerbunben roerben, jungi,
an ^rudjt
g. aud) bl. Sterilität 'Unfrudjtbarfcit conjungi alei ob. cum alqo (bereu ^ßartieipia junetus
ertrag).- calamitai tiuetuimi Zcfjaben an ^rüa;tcn u. conjunetufl beiGicero aud) mit oem blofien Slblot.
burdj .öagel je.). - inopia fragam JJiangcl nn^efb oerbunoen lueröcn, f. (Saratoni }U Cic. Phil. 5, 7,
fruchten;. - anl^altcnber, beftänoige ilitatei i
- '"i ben Wörtern, roeldjc eine 2(e()nlid)feit ob.
<<m\iw-,.< Oeimgefud}t (^leidjljeit ausorüden, _fte()t ber blofje 3)atio (bod) bei
roerben, agronun Sterilität« rexari: in biefem ,>a()re siinili- u. feinen CSompofitis audjbcri^enit., f.ä()nltd)),
roa. litt Vnö.2lc()nlid;feitf)aben, alcjs ob. alei similem
iiit. - Bei ben Serben ,,übeveinftunnten, Dergleichen"
375 mit mit 376

it. bgl. roirb oftim Sateitt. für „mit bem ber k." ge* (et, ac, atque) gefegt; nur Siebter u. .^iftorifer fefcen
Tagt „mit ben" 2c, f. Caes. b. c. 2, 39 videtisne mi-
: cum für et (roie im ©ried). avv für y.rd), 393. bie
lites captivorum orationem cum perfugis (mit ben Sßeiber rourben mit ifjren 5linbern getöbtet, mulieres
lieb. = mit ber ber lieb.) convenire; u. Cic. Tusc. atque infantes occisi sunt: ber ^-ürjrcr mit einigen
1, 1,2: quae tarn excellens in omni genere virtus 93ornc()incn roirb gefangen, dux cum aliquot prin-
in uliis fuit, utsit cum majoribus nostrisinüt un= cipibus capitor ob. (roie immer bei ben 6r{lornern)
feren 93. = mit ber unferer 93.) comparanda? - ein§ capiuntur.
ob. einerlei fenn mit jc., f. einerlei. 2) non Sadjen: cum. - Dft bejetebnen bie Satei^
3) in ÜÖcitroirftmg u. Xtjetlnaljme, a) im 93ünbmffe : net biefed „mit" (b. i. nerfe^en, angetljan 2c. mit 2c.)
cum. - eine Sßeroinbunq mit ^mb. Ijaben, societatem beutlidjer burd) 93articipia ob. 2(bjectica ob. burd)
habere cum alqo: e£ mit^mb. Ratten, mtt'omb.femt, einen ;Re(atiofa^. - mit einem S)o(d)e (bewaffnet),
facere cum alqo; Stare cum alqo ob. ab alqo (393. cum sica; sicä instruetus: mit einer lunica ibeffei
bie ©ötter ftnb mit mir, du stant mecum): mit 3mb. bet), cum tunica; tunicä iudutus ob. ornatus: mit
Ärieg führen gegen ©inen, cum alqo bellum eerere "Jcejjen (fie tragenbl, cum retibuB; retin ferens: mit
adversus alqm. —b) unter 93ermitte(ung, nermittelft : einer Seiter (oerfeben, fie tragenbi, cum scalis; sca-
a) einer 'Jßcrfon: per mit 9lcc. -alcjs operä (mit3mb§. lis instruetus; scalas portans: mit einer Äeute (in
93etftanb). - alcjs ope, auxilio (mit 3mb§. Jptitfe). - ber öanb), cum clava; clavam manu ijcrens: ein
alqo auctore(nad) $mb§. Vorgänge, j93. id) f)abe biefe crumena plenaassium: ein 3Wng
iöeufet mit 2lffen,
Se§art mit sJtubnt"cn aufgenommen, *hanc lectionem mit Dem Äopfe bc€ 2lfricanuä, anulus, in quo caput
auetore Ruhnkenio reeepi). - Grfcbcint bie uermit* Africani Bculptmn est: ein 2ädd)en mit Herten,
telnbe ^ßerfon me()r als ein üftittel unb SBerfjeug in saeculus, in quo sunt margaritae: ein ©efaf, mit
ber £>anb beS Subjectsi, fo ftefjt nudj ber Mojje 3(6- SBaffer, vas cum aqua; vas aquae. - Sdjrocmefett
Gafar führte mit ber Segion, bie er bei fid)
(atiu, 393. mit attein Cel (werfest), adeps suillus mixto ob. ad-
SJcauer bis 311 einer §öhe »on 2c., Caesar
(jatte, bie mixto oleo vetere: ^mbm. äBaffet m. Salj (oer=
eä legione, quam secum habebat, murum perduxit mifri)t) eingeben, dare alei aquam cum sale; ob.
In altitudinem etc.; f. bie 2lu3legg. 31t Caes. b. G. dare alei aquam addito ob. admixto sale. - mit
1,8.- mit gmb. reben, b. i. fid) %mM. Jßorte be= ber (jöiljfteu ©emolt, mit ber (Sj:ecutiDgeir>a[t (uerfe=
bienen, bejeidjncn bie Sateiner burd) alcjs verbis uti, ()en)in oie^ßrouinj gcfjen, cum imperio inprovinciam
j93. um mit 4^ora3 ju reben, ut Horatii verbo ober ]>roficisci. - mit biefem 93eroupt)ct)n, hac conscientiä
verbis utar Quint. 6, 3, 23); ob. bl. auetore Ho- comite in 93egteitung biefe€ 93., proficiscar);
(g(eid)f.
(f.
ratio (f. Cic. or. 21, 69). —
ß) einer Sadje, entroeber häc conscientiä fretus (auf biefeö 93. uertrauenb);
burd) ben otogen 2lblat. (nenn ein roirflidjea SDciitcl häc conscientiä cruciatus (oon biefem 93. gepeinigt).
u. SBertjeug angegeben werben foU), ob. burd) per 3) oon ©(eid)3eitigem a) g(cid)3eitig mit einer :

mit 2tcc. (wenn megt bie äuf;eren, bei einer .öanblung ^erfon: cum, 393. er roar in Giticicn mit mir 2)ci
concurrtrenbenUmftänbe, bie9lrt u.SBeife angebeutet mecum tribunus militum.
(ttärtribun, fuit in Cilicia
werben foll), 333. mit bem .£>orn nadj .^rnb. ftofjen, - 3ft aber mit 3 1 " - =
„in ob. an ber 9Jerfon ^mbö.",
cornu petere alqm: 3jmb. mit bem 33et(e Ijtnridjten, fo barf e§ im Sateinifd)en nid)t burd) cum gegeben,
securi alqm percutere: mit ©ewalt, vi; per vim: fonbern cö muß ba$ burd) mit uerbunbene 9Bort als
mit ©elegenbctt, per occasionem; occasione data: 2lppofition 311m folg. ©ubftanti» aufgeführt sterben,
mit .'pinterlift, per insidias: mit Sdjmad), per eon- 393. roe(d) ein fiünftter gebt mit mir ocrloren, qua-
tumeliam. lis artifex pereo: SWom vertiert mit U)m einen feiner
4)tnfeinblid)em93ene(jmen: cum.-contra. adversus tieften 93ürger, eum Optimum Roma amisit civium
mit 2lcc. (gegen, ftefjcn namentltd) ta, roo cum lln suorum: mit il)tn mürbe ein großer Tid)ter geboren,
beutlicbfett uerurfadjen mürbe, inbem eä aud) „im illemagnus poeta natus est. 1>) g(eid)3citig mit —
93ünbnifj mit 2c." beseidmet\ J$B. mit 3mb. tampfeu, cum, 393. mit biefen SDSorten lehrte er
einer <2>ad)e:
pugnare cum alqo: Ärieg mit Ginem führen, bellum nad) 3tom um, cum bis Romam rediit. - mit bem
gerere cum alqo ob. contra (adversus) alqm. - 9lad) äÜinbe, seeundä aurä: mit bem Strome, seeundo
einem Subftantiu, roie „Ärieg, Äampf 2c. ', brüden flumine ob. amni. - mit ber 93cbingung, baf; :c.,
bie Sateiner „mit" au$ burd) cum in »erbinbung mit eum eo, ut etc. —
c) gleicfaeitig mit einer Grfdjci*
einem ^artieip, 393. ber Ärieg mit ben ©ailiern, bel- nung ber cum,
ob. (aber roeniger bc3cid)nenb)
3eit:
lum cum Gallis gestum (fetten bloö bellum cum burd) ben btofjen Slbtat., }S. mit 2lnbrud) bco Sagcö,
Gallis); - ob. burd) baä 3lbjcctt» beS 9$olf§ 2c., mit cum primü luce: mit Sonnenaufgang, cum primo
bem gefriegt wirb, 393. ber ftrieg mit ben ©ailiern, solc; sole Oriente: mit 2lnfang be§3a§re§, ineunte
bellum Gallicum; - ob. burd) ben ©enit. ber 93erfon, anno. - 3)ab/r aud) oon gleidjjettigen unb unmittel =

mit ber berÄrieg geführt wirb, 393. ber Krieg mit ben baren SBirfungen unb folgen unter, nid)t obne:
Seeräubern, bellum praedonum: ber Krieg mit bem cum; n.on sine, 393. mit IVrgnügen (I)ören ic.), cum
$önig ^5urrbu<3, Pyrrhi regis bellum. voluptatc: mit großer @efa()r, cum ob. non sine
B) in Wcfcllfcfjaft u. Begleitung, 1) non ^perf.: cum. magno periculo: mit grofjcr Sorgfalt, cum magna
- inter m, 2lcc. pur. (unter. jS. fröfjlicl) mit ben cura. - "su Dielen fällen fyaben febod) bie Sateiner
3röf)lid)eu, laetus inter laetos). - alqo comite. alqo für fo(d)e"2Ui6brütfe eigene 3(buerbia, jS8. mit Sorg
me comitante (in 3mb§. Begleitung). - man oerlor falt, dili,i;'enter:initittug[)eit, prudenter: mit 2Ba!}r=
gegen 1000 9Jiann, mit biefen ben üuaftor Scmpro^ fjett, vere. -
roenben eine 9.5articipialconftru
ob. fie
niuö 23läfuS, ad mille hominum, cum Ins Sempro- Ction mit .vintanjet?ung aller Dinge, Omni-
Ott, 393.
nius Ulacsus quaestor amissus: bie Scgioncn, roeld^e bus rebus postpositis: mit 2d)iulligfeit adhibiti ,

er mit bem Xrturiuä uerloren batte, legiones, quas celeritate.


cum Titurio amiserat; et lief; bie übrigen mit 33e II) Adr.
ebenfalls jur Sejenfinung ber 93erbin
beduug in ben Sempcl ber Goucorbia tonnnen, reli- bung Gkmeinfd)aft, ber «efelljdait unb 93cglci
u.
quos cum custodibus in aedem Concordiae venire tung: unä (in 93ejug auf örtliches 9Vifammenfet)n).
jubet. -ÜBirb aber burd) mit" nur be;eid)net,baf?(i-ine
,
- simul (in 93eäug auf bau ©leiri);eitige). - 3« tue
oanblung fid) auf mehrere Sßerfonen Begießt, fo wirb len ,yällen l)abeii bie Sateiner ^ufammenfefcungcn
im 2ateinifd)en gcruöfjnticf) eine b(of;e 33inbepartifet mit com ;93. mit trinfen, combibere, '. bie
. . .
377 mit ctbmavfdjireu mitfreuen 378

folgg. 3ufammenjckungen. gji mit = ttttd) mit, — ducere, adducere (fübrcnb). - secum advebere u.
ebenfalls mit, b. fj. bejeidjnet es, bajj eine ^erfon bl. advebere (fahrenb). - secum ob. huc afferre,

2C baffelbe thut, roas von einer anbeten ausgefagt apportare, u. bl. afl'erre, apportare (tragenb). - do-
ift, fo mufe Co im 2atetnifa)cn bnra) et ipse ob. ipse mo afferre (oom^aufe bcrbeibrtngen, 335. meditatum
quoque gegeben roetben, 5 33. bie Stabt Socti roat et cogitatum scelus). - ©inen 3U ^mb. m., alqm
taua))mit ju ben 33unietn übetgegangen, Locri arbs ducere, deducere ad alqm (unteres bef. um ihn bei
deseiverat et ipsa ad Poenos (Liv. 29, 6 in.). einet s$erfon entführen): 3imb. 311 einem ©aftmahl
mit obmarfebiren, una proficisci m alqm ducere in convivium; alqm adbibere in
,

SUiitälteftcr, in ber ©emeinbe, compresbyter convivium (übh. ba3ujief;en): gegen ©inen (jum
Eccl ). Äampf) nott) (iinen (au§ bem £ager je.) m., advei-
9ftttarbcttcr, operis socius. - 9)c. an ctroas, sus solum cum altero procedere: auä ob. non einem
socius alcjs rei; administer et socius in alqa re Orte m., ex alqo loco ob. bl. alqo loco secum de-
facienda (333. an einem SBerf, in opere conficiendo, portare ob. bl. deportare (aud) bilDl., 333. cognomen
edendoi 2R. an einet ©a)ule, collega (in Sejug auf
:
Atbenis): etma§ 9ceue§ m., novi aliquid afferre.
Die anbeten DJcitarbeiter hypodidascalus (vnoöi-
i
; 9)titbrnbev, frater. - collega (ämtäbruber). 33gl.
öäoxfü.o;, Untcrlebrer). ,,9)cttmenfd)". - bu, mein d)rt[tlia)er 2Jc., *tu, qui
9)titbcomtcr, collega. - 3mbs. 3Ä. fet;n, colle- eunuem mecum Cbristum sequeris.
gam esse alci. 3Jiitbnbtcr, f. «Rebenbu^er.
'
9JHtbefebl3babcr, collega imperii; im 3f^S- ^iitbiirgc, consponsor.
61. collega. Mitbürger, civis (coneivis als Uebetfe^ung nott
mitbeglcitctt, unä comitari. avfinoiiTijq erft bei ©pät.).- munieeps '„einet 3Äu=
mitbegretfen, unä comprehen-
etroas unter k., ntctpatftabt). - 33gl. „Sanbömann".
dere a!qd cum etc. (323. quae omnia una cum deo- SDiitbürgcrm, civis. [quitur.
rum notione coraprehendimus). - simul inteliigere 9)titd)rift, *q.ui eundem mecum Cbristum se-
)leia) mit oerfteben 333. quum Attica nominata
, 9>iitconfut, collega consulatus ob. in consu-r
fuerit [unter bem -Namen 2lttica], simul intelligi- latu; im 3i 1)- bl. collega.
mus Cycladas). - in etro. m., coniprehendere in 9)?itbtencr, im 3f|)S- collega {[ Plaut, asin. 3,
alqd (333. in hanc formuiam omnia judicia legiti- 2, 10 [555] u. 30 [576]. - conservus (SMitfEtan).
ma comprehensa sint). 3Jgl. „einleiteten no. 1, 4". mitbulbcn, läborum ob. periculorum esse so-
9)iitbeb,crrjchct, f.
Ü)citregent. cium od. consortem.
ÜBtitbcüß, 'dmpossessio. aWitcibftm, eongener (Symm. ep. 8, 40).
mitbeftßcn, *et ipsum possidere. miteinanber, unä cum alqo (mit Smb. sugtetd),
aWitbcfißcr, eompossessör (Spät.). oerjo). oon simul, 3U gletdjer Q&t). - inter se
b. i.

mitbeftetgen, simul ascendere (3$$. currum). (unteretnanber). -


miteinanber, ad unum omnes.
alle
mitbeten; io) bete mit (mit ben 2Inbcren), et mit ctnfcbücften, f. mitbegreifen, etnfc&ltefscn
ipse precor. no. I, 4.
mitbetrüben, fia), idem ob. aeque dolere. - fia) mit cinrotrf en, ineurrere (j. Cic. de or. 2, 32,
beim Irübftnn oer Jreunbe m., amicorum pariter 139).
dolero angoribus. mitempfinben, i mitfüf)len.
9JlitbctJ0lfmäcf)tigtcr, *cui unä cum altero mitentf cfjeiben, mitentf djcibcu helfen, ben
od. cum aliis rerum agendarum licentia data ob. ©icg, ihter momenta victoriae esse (öon e. ©ol=
permissa est: *qui una cum mandatis missus est. baten).
tnitbetoegen, fia), mit etro., cum alcjs rei motu 9)Utcrbe, coheres. - collega (im 3^9-» JCt.).
cor;-- im ipsius caeli motu congr.). - ^imö. 311m W. einfetjen, alqm coberedem dare:
mitbchJcrbcn, fia), um etroaS, competere, unä 3mo. 3um 3ß. nebft einem mad)en, einfetjen, alqm
petere alqd. - fia) um ein Diäöa)en m., eandem vir- coheredem alci facere, scribere, ascribere, insti-
ginem petere 0:. compet« tuere: -Dliterben haben, coberedes babere.
SJcitberocrbct, competitor (j8. um Das 2utgu= miterben, coberedem esse, mit ^mb., alci; in
rat, auguratus). - adversarius [als @egner). - ae- hereditate partem habere-, legatum in testamento
ats Nebenbuhler bei iöeroerbung um e. ^Jreiö, babere (ein üegat im Xeftamente fyaberi). -3mb. nia)t
333. Tac. ann. 16, 4). - üiele 2Jcitberoerber haben, miterben [äffen, exeludere alqm ab hereditate.
cum uraltis honores petere. miteffen, unä eibum capere (übt). 3ugleia) mit
Wi itbetuerberin, competitrix. einem »Anbeten effen). - ceuare unä {bei ber .'paupt^
dRitbcrocrbuug, multorum petitio. - es ift mabljeit). - convivam esse, convivari (bei einem
eine ftarfe :Uc *multi idem ob. eosdem honores
, ©aftmaljl).
petant. SSJittcffcr, unä cenans (bei einer §auptma[)tjeit).
mitbcnmnt. conscius alcjs rei. - conviva ibei einem öaftmafjl).
mitbicten, contendere (Cic. Verr. ?,, 42. 99). r mitf atyven, unä cum alqo vebi, avebi. - bet
e contra liceri inoem 3>no. bietet, raic SKitfabtenoe, vector.
bet mehr bieten, licente con- illo SUlitfelbbcrr, socius imperii. - collega (in33e-
tra li" nemo, 0. 1. roenn jener bietet, roajt 311g auf en anbeten ,}elöl;erm).
.

niemano mitjubieten.. - nia)t mehr mitb., liceri de- tuit'iiegcn, unfl cum alqo volare, avolare.
mitfolgcn, alqm comitari; st; comitem una
9Jlitbictcr, als (Soncurrent beim .Kauf, compe- iinii aliis udiumj
titor emptioms. - als (Regner in ber 3luction, ad- Snitfrcubc, empfinbeu, f. mitfreuen, fitt).
mitfreuen, firl;, una ob. aeque gaudere, abfol.,
mitbittcu, ministrum, adjutorem, ob über etiu., alqfl re (©gfft. una ob. aeque dolore).
bitten ouca) oie feinigen -laetuni esse inter laetos (abfol., fröölid) fenn unter
unterftußen, Plin. ep. 6, 9 extr. - alqm an
. -
ben [Jrötj(itt)en>. - mit ^inD. fia) m., alcjs laetitia
igleid) mit ilnoaen einlaocit,. laetari aeque ae inä; alcjs gaudium 00. gaudia
mitbringen, lecum ducere, adducere u. 61. gaudere.
"

379 mitfürten Mletb 380

mitf üblen, alqd sentire etiam (f. PI. 34, 8 [19], mitijaitcn, socium ab. partieipem esse alcjs
59: fecit claudicantem , cujus hulceris dolorem rei. - unä facere (Cic. Süll. 12, 36).
potitifd),
sentire etiam spectantes videntur). - pariter do- mithanbedt, ministrum et adjutorem esse, bei
lere alqä rc (fid) mitbetrüben über etrc., $S3. ami- etro., alcjs rei (mithelfen). - actoris partes sustinere
corum angoribus). - ben ©djmers (über einen %o= ob. defendere (auf ber 23üf;ne mitfpielen, f. Hör.
be§fal() m.j idem ob. aeque dolere: bie förpert. art. poet. 193).
©djmerjcn m., corporis doloribus congruere (von mit bei m nebmeu, f.
Ijeimneömen, mitbringen.
bcr Seele, @gf£. separatim suis angoribus et mo- SWitbelfcr, f. ßelferäljelfer.
lcstiis implicatum esse, Cic. Tusc. 5, 1, 3). 9Jiitberau3gcber, eines 23ud;e§, *libri edendi
mitfürten, secum ducere (fütyrenb). - secum socius ob. adjutor.
ferre, portare (tragenb). - secum veliere (fahrenb). mitberbeif übten, mitberbeif übten bdf en,
33gl. „fortführen". ben Sieg, inter momenta victoriae esse.
mttfütcbten, idem timere. 9)iitbcvrfcbcv, f. Scitregent.
ättityabc, f. SWitgtft. mitbin, ideo (f. „alfo" bie Snnon.).
mitgä'bucn, ad aliorum oscitationem ipsum 9!)iitbtibflt, al§ Wegengift, antidotum ZNIitlni-
quoque os diducere. daticum.
SJiitgaft, conviva. - täglicher
9Jc., convictor. SSJlitbÜIfc, auxilium (n>ic Liv. 2, 14 in.: tribu-
mitgeben; 333. jur 33ebedEung m.,
groei 9teiter nos ad auxilium consulum paratos esse). - opera
tutelae causa addere duos equites: 3j mom einen - (Öanbleiftung). - unter 3mbs\ 9)1, alqo juvante ob.
33rief an ©inen, literas dare alei ad alqm perfe- adjuvante ob. adjutore ; alcjs auxilio ; alqo ministro
rendas; u. literas dare alei ad alqm; er gab
b(. ob. administro; alcjs opera: fid; ^mbs. 3)1. bebie^
feiner Sodjter1000 Sbater (oK SMitgift) mit, *filiae nen, alcjs opera uti.
mille imperiales in dotem contulit: er tann feiner 9!)htfaifcr, f.
ücitregent.
Softer nichts mitgeben, tiliae nubili dotem confi- mitkämpfen, puguae socium esse.
cere non potest. SiJiitf ämpfer, pugnae socius-, ugl. ,,Äiriegsge=
ü>Jlttgcfangcnet, qui in eodem carcere inclu- fährte". - %mb. jum iR baben, alqm in commilitio
sus est (im ©efängnijj). - *captivus alter (in ber habere 9)c. beim ©tege fenn, inter momenta victo-
:

ÄriegSgefcmgcnfdjaft: im ^hir. captivi alii). -unter riae esse.


ben Mitgefangenen roaren einige Sanbroerter, meiere mitflögen, »or ©erid)t, Bubscribere (sc. libel-
je., in eo captivorum numero fabri quidam fuere, lum, b. i. bie 9tnf(agefcf)rift mit unterfc^reiben). -
qui etc. icb. %mb. mit, subscribo in alqm: sub-
flage gegen
Wittgcfübt, misorationis affectus (ber Effect bc§ scribens aecuso alqm (©gf^. meo nomine aecuso
93emitle'ibcns, Lact. 3, 23, 9). - cura animi ac do- alqm, rcie Nep. Att, 6, 3).
lor, im 3ff)9- bl. dolor meus, tuus etc. CSbcUnahme 9Jiitf((igcr, subscriptor; qui sabscribit ob. sub-
bei frembem Seib, Cic. Clu. 69, 196 [roo significare scripsit. - 'i'f. fenn, als i)c. auftreten, Bubscribere:
curam animi ac dolorem = fein 9Jc, an ben Xaq irf) trete al§ Sic. gegen 3 mö au f/ subscribens ae-
-

geben]-, u. Cic. ad Att. 3, 11 2: consolari jam de-


. cuso a'qm.
sine, objurgare vero noli quod quum facis, ut ego
•, 9)littned)t, collega (alg Sollegc). - conservus
tuum amorem dolorem desidero!). - aegritudi-
et (alS Dtitiflao).
nis societas (Sbeünabmc an 3mbs\ Äummer\ - mi tf intimen, unä venire. - beim 9?acf)fcfjreiben
misericordia (äßttteib mit Slnberer llnglüd","f. „3Jtit= nid)t m. tonnen, male subsequi verba dicentis.
leib" bie iRebcnöarten). - 3R. erregen, ju 90t. füm= SDtitfnnbc, non ctroas, conscientia alcjs rei.
men, misericordiam commovere: uom 2J£. ergriffen mitiatben. ridentibus arridere (®gf^. flentibus
raerben, pari molestiä africi (Sulpic. b. Cic. ad fem. adesse).
4, 5, 1): 3)c. jeigen, empfinben, aeque dolore (bah. 9)iit(rtntcr, consonans (litera).
„burch, 3)c.", aeque dolendo, Cic. ad fam. 4, 6, 1); Wlitlcib, SOJitleibcn, misericordia (bie 23arm=
mit S m b., alcjs pariter dolore angoribus. ber^igfett bo§ an unoerfdjulbeten Seiben Slnberet
,

mitgeben, unä ob. simul ire. - mit ^mb. tu., t()eilne()menbe ©efüf;I, f. Cic. Tusc. 4, 8, 18: mise-
alqm sequi (ifjtn folgen); alqm prosequi (ifjm bas ricordia est aegritudo ex miseria alterius injuria
©eleit geben); alqm comitari (ibm begleiten): auf bie laborantis). - miseratio (ba§ öemitteiben, biefianb»
^rtgb (mit 3 mö -) -< a (l m ' m
venantem comitari. - hing beß 93ebauerns\ - auä SK., propter miseri-
©prüdm)., mitgegangen, mitgegangen! in causa pari cordiam-, misericordia captUS ob. commotus ob.
eadem est et conditio et fortunä omnium (bie ju permotus (non SK. ergriffen, bewogen): il\\ erregen,
Sine* Partei gehören, Imben ein gleich i'os, Cic. misericordiam miserationem commovere: 3K.
ob.
ad fam. 6, 6, 11). erregenb, miserabilis ( jS3. habitus, aspectus); aptus
v
9)titgcnof? je., f. ©enofj 2c. ad permovendum (geeignet SKitletb ju erregen, 3 ä.
9Kitgefrböpfc, cetera animalia;
cetera ani- genusdicendi): eS uerbient, erregt etmao -)))., habet
mautia. alqd misericordiam: bei ^mb. 3Ä. erregen, ^mb.
9Witgift, dos. - summa dotis (bie ©umme, roe[d)c jum 3Ä. ftimmen, bemegen, alqm ad misericordiam
bie M. beträgt). - jur Wt. gehörig, als ?J{., dotalis. vocare ob. adducere ob. allicere; alcjs mentemad
- bie 90c. beftimmen, dotem dicere: alö 2>c. fo u. fo misericordiam revocare; misericordiam alcicouci-
Diel beftimmen, in dotem dicere mitSlcc. ber ©umme: tare ob. alcjs misericordiam concitarc (^iubo. iR.
ber 2toa)ter eine WH. geben, filiae dotem dare, ngt. rege maefien); misericordia fleetere alqm (o" l!>. äum
, ausstatten": fo u. fo uiel als 9K. geben, in dotem 9Jc. umfhmmen); meutern alcjs miseratione permo-
dare ob. conferre mit Äcc. ber ©umme: ber £od)ter vere 3n». burd; äJhtleiböerregung bewegen, rubren,
1

leine 2Jt geben tonnen, tiliae nubili dotem conferre jQ3. bie 3Ha)ter, »om Siebner): gmb§. 3Ä. ;u erregen
non posse: etro. ber 2R. binjufügen, alqd summae judien, misericordiam alcjs captare: ^mb. um m.
dotis adjicere: eine ü)c. crlmlten, dotem aeeipere, anflehen, misericordiam alcjs requirere ei efflagi-
SWitgHeb, f. ®Keb wo. II, e. tare ob. implorare et exposcere: feine 3 u f llld)t ju
tntttjaben, secum habere. - attulisse. addu- ^mbS. äJi. ne&men, ad misericordiam alcjs conlii-
xisse ((jerbeigcbrad;t, ^geführt Ijaben). gere: non SDfc. bemegt, ergriffen, gerührt locrbcn,
381 müfciben 3Fiitfdj>maufer 382

ftd) ergriffe« füfjfen, misericordiä moveri ob. com- Körper lähmen, abmatten). - alqm exercere, fjart,
moveri ober permoveri; misericordiä capi ob. cor- tücfjtig, vehementer (fefjr abmühen, beunruhigen,

ripi: misereri coepisse: tief, misericordiä frangi: nua) 00m <Sct)icffa£ 2c.). - male aeeipere alqm (mit
Smbm. 3Jc. misericordiam alci tribuere,
fcfjenfen, Störten tüchtig .jufejjen). - alqm vituperare, bart,
impertire: 2)1. fjaben, füfjlen, misericordiam ha- valde (^mb. fabeln). - alqm exagitare (Qmb. berb
abf (Rütteln = fjeftig tobein, tücfjtig mitnehmen). -
-
bere, misericordem esse (ein mitleibigeB £et 3 be=
ft^en); se misericordem praebere (ficfj mitteibig alqm ob. alqd vexare(f)ubefn, bart, berb mttn.,foroolj(
jctgen in einem einzelnen gati): 2)t. fjaben (füllen) förpevf., atö geiftig, in Sieben, Schriften 3S. ve- 2C.,

mit ^mb., misereri (bei <5pät. aud; commisereri) xati omnes vexata est
difficultate viae: u. classis
alcjs; miseret me alcjs; tenet me misericordiä tempestate: u. tota Sicilia multos annos bello ve-
alcjs (oerfdj. oon miserari u. commiserari alqd, xata u. vexatur Theophrastus et libris et scholis
:

b. i. fein SDtitfeib burdj 2Borte an ben %a$ legen, omnium philosophorum u. vexatur ab omnibus :

bejammern, beDauern): id) f)abe 9Jc. mit bir, bu in eo libro [roegen ber ©cfjrift], quem scripsit de
fjaft 3R mit mir, miseret me tui, miseret te mei: vita beata: u. vehementer vexatus Gabinius). -
id) i)abe im Stillen M., tacita me subit miseratio: alqm ob. alqd male ob. indignum in modum mul-
9)c. mit etroaä fjaben, 333. mit Qmb§. ©efdjicf, mise- care u. b(. mulcare (übet jurid;ten, j33. lictores: u.
ricordiam alcjs fortunis adhibere; alcjs casum ob. navem). - bie ^ranffjeit fjat mtcf; mitgenommen,
fortunam miserari ob. commiserari (inbem man es morbo debilitatus sum: ba$ .sjeer tft (;ait mitgenom=
laut bebauert, f. uorijer): fein 9Jc\ fjaben, feine 3ie= inen roorben, exercitui magna clades illata est.
gung bes 3Ä. in ftcfj auffommen (offen, ftd; nid;t mit nickten, f.
fetneäroeg§.
,um 'Dl. beroegen (äffen, misericordiam non recipere: SOtit^ottOlt, compatronus (JCt.).
ron Ruberer lOt. leben, alienä misericordiä vivere: tttttplaubem, colloquio (colloquiis) eorum se
fein DJ?, mefjr finöen, miserationem perdidisse. immiscere. - uertrautief; m., familiariter se in eo-
mitlciben, mitbetrüben (ficfji, mttfüf;len.
j. rum sermonem insinuare ac dare.
Söiitictbcn&eit, societas doloris. - jur 5K. ge= SWitrotl), cousiliorum socius ob. particeps. -
jogen toerDen, *idem ob. acque dolere coepisse. 3mb. |Utn M. nehmen, alqm in consilium sibi ad-
mitlcibig, misericors, gegen § m ö., in alqm (int hibere: 3mb. ßtnem jitntEÄ. geben, dare alqm alci
2l(fg.). - in oD. ad misericordiam pronus (leidjt jutn in consilium.
Ucitlciö geneigt). - ad misericordiam propensus mitrer^nett, ducere in ratione (in ber 9tecf;nung
(überroiegenD junt DcitleiD geneigt). - misericordiä mitanfdjlagen, mitbereefmen, jS. icfj rechne fjier bie
captus ob. commotus 00. permotus (00m ffl. ex,- nicfjt mit, meid)e 2c., non dueo in Lac ratione eos,

griffen, bewogen, mit(. in einem einzelnen galt). - qui etc.). - alcjs rei rationem habere (etiüaä mit
feljr m., mihericordiä singulari ($33. vir). - m. fenn, berüdfid;tigcn, mit in 2tnfcf)(ag bringen, $33. feine
misericordem etc. esse-, f. „üücitleib fjaben" unter 9Jlüf;e wirb nicfjt mitgerechnet, operae ejus non ha-
,,l cit(cto": fiefj gegen 3'Hö. m. jeigen, misericordem
,
betur ratio). - mitr. unter 11, accensere mit S)atic
ob. misericordiä uti in alqm; misericordem (baäured;iten)-, annumerare mit Satin ob. mit in u.
Be praebere in alqm: 3mD. m. machen, f. „^mbö. Slbfat. (bagujöfjfen 333. alqm in grege: u. se in
SJcitleiö erregen" unter „DJcitleib". Adv. miseri- — ,

exemplis annumerare); ascribere in. S)at. ober mit


animo. in ob. ad numerum mit ©enit. ?piur. (unter eine
9)}it(cib3tf)rättC, miserieofdiae lacrima. Sttvjafjt g(eid;f. ba3ufd;reiben, j33. alqm suis u. ad
mitlciöeüoll, misericordiae plenus. ob. in numerum suorum); referre in numero (auf=
nutlciberocrth jc, f. bebauernsroertf;. führen unter ber Qai)i uon 2c., 333. alqm in deorum
mttfcvncn, unn discere. numero ref.). - mitgered)net femt, eo numero com-
mitmarijen, interesse alci rei. socium esse al- prehendi. - bief; mitgerecfjnet, te annumerato; te-
cjs rei an etroas iEfjeil nehmen, 333. an einem fttteg, cum: mitgerechnet, praeter te(auf^er bir):
biet) nicfjt

^e(bjug). - iinitari alqd (etwas nadjofjmcn, 323. eine bie mitgerechnet, roe(d;e 2c., cum iis, qui etc. (mit
mxtot benen, roe(d)e 2c.).
mitmaricfjtrcn, ans proficisci. mitreben, f.
mitfpred;en.
9J2itmciitcr, •ejusdem corporis artifex. SDiitvcbttcr, qui una dicit; im ^ptur. aud; una
3Uiitmcnfd), homo alter, im 3fl;g. &(• bureb, al- dicentee.
. <ur. aiii (og(. Cic. legg. 1, 14, 41). - un^ 9)iittCflCUt, regni ob. imperii socius. - regni
iitmenjcfjcn, ii, quibuscum vivitur. ob. imperii cullega (als (Soßege). - 3 m b- h um ^ 1 -

Witmürber, particeps caedis i.Xfjeilnefjmer am nehmen, ernennen, macfjen, alqm in societatem regni
- atimiür um Den :0corb).
i'corij aeeipere ob. assumere; alqm socium regni sibi as-
mitnehmen, I eiq.:secnm ducere (mit fieb füt)= sumere oD. adjungere: jum i't. ^mbs. machen, dare
m
educere (mit aus e. Orte alqm alci socium regni: 9)c. merben, in societatem
fjerausfüfjren, (cb. ffiefen). - Becam aaferre od. bl. aeeipi Ob. assumi.
i
1

.;it fortnehmen, cadjem. - ribi domo ef- 9)litrcgcntfcf)oft, regni ob. imperii societas.
ati) mit f;erausnef)mcn, $33. trium ^iitrcgieruutj, regni ob. imperii societas.
- [ntb. an einen Ort od. 311 ct= mitreiten, itineria socium esse.
"., alqrri jrn locnm 00. in alqd; mitreiten, una equila
[utritt geftotten ajJitvirljtcr, collega. - it)r 2Jc\, vos, qui buic
3u etnms, Xl;eil nef;mm
an etwas, $9. in con-
(offen judicio a idetis.
viviom): ^mb. $u (iinem mttn., alqm deduet IWlitfrimnfpicIev, collega.
alqrn ibei um il;n bei oiejem etnjufü^ten): aus ob. ntitfrrjirfcn, una mittere. - jroct Weiter jur93e
oon einem Crtc m., di u. m. beefung m., tntelae cau addere dnos equites: .1

bl. tibi. Der Stäote (»SB. alqm 00. alqd 1 bind; Smb. au (Einen einen ©tief m., literas dar»
omen Athems): ymb. auf bem ßfcrbe, Dem iüJa alci ad ;il(|in perferendas; od. bl. literas dare alci
mitn., tollere alqm in equnm, ra currun Mi.
f;cn j

ilqm redä; im gf^o, audj 61. tollere alqm. a)Jttfri)tnonfcr, conviva (bei einem Uoftmo^I)-
II)uneig.:debilitareoo.(9ort)conficei .jmos. - compransor (bei einem (Jrüfjftüd .
363 mttfdjreibeii 3Rtttag3jeit 384

mit jd) reiben, unä scribere. meridianis temporibus (allemal jur Mittag^en.;
initfcbulbig, 3Dlitfd)ulbigcr, culpae ob. sce- ob. bura)meridianus (3S. ©onnenfinfternifj am SDt.,
leri affiuis. ejus noxae socius (©enoffe bei ber defectus solis meridianus): am (jellen lidjtcn Tl.,
Sdjulb, bei bem - partieeps cousilii ob.
58erbred;en). mero meridie; in luce media (58. errare). - ju i't.
an bem tylane, an bem 3kr=
sceleris (ä)tittl;etlnef)mer auf6red)en, per meridiem proficisci: ju 2Jt. effen,
brechen). - qui in eadem causa est (ber biefelbe *cibum meridianum sumere; aud; bl. eibum su-
©djulö tragt). - consilii ob. sceleris ob. facinoris ob. mere ob. capere (PI. ep. 3, 5, 10. Val. Max. 8, 7.
conjurationis ob. necis conscius, im 3)0ß- au ^) bl. ext. 5): e3 ift SDl., meridies adest: cö mar 3Jc., me-
conscius (ber um ben s^lan, um bas Ser=
SDfJitroiffer ridianum tempus erat: es mar fd;on 2)i., jani me-
brechen, um Serfcöroörung um ben 2ftorb). -
bie , dium diei erat (Liv. 27, 48 extr.Y. es roirb 2)J.,
unus ex conseiis (Giner ber Dcitroiffenben). - bie meridies appetit: e§ ge(;t fd;on gegen 9Jc., jam dies
3ßitfd;ulöigen angeben, conscios edere: bie 9)c. »er= in meridiem vergit. —
II) Dcittagsgegenb, f. ZÜC'.
b,etmlid;en, conscios celare. mittägig, jUt 9)cittagsjeit, meridianus.
9)iitfd)Ulbncr, qui mecum est debitor. - cor- ntittäghd), f. fübüd;.
reus (als Dhtoerflagtcr; beibe Ulp. dig. 34, 3, 3. §. 9)httägS. meridie; tempore meridiano.
3). - einen Dc. l;aben, cum altero esse debitorem.
s
Sölittogdbrot, f. Diittagöeffen.
äWitfdjttlct, condiseipulus. - 3mbs. 9ft. fenn, SSWittagöcff cn r eibas meridianus (bei ben Sitten
una cum alqo literas discere ob. praeeeptorem au- = prandium, b. t. grü^ftiid um 12 llf;r, Suet.
dire. - 9>Jiitfd)üIcvitt condiseipula. 78). - cena (bie .öauptmafjljett übf;., oou ben 2Kten
r
9Jittfd)ü(erfd)aft, condiseipulatus. gegen Slbenb genoffen, f. „Gffen [öas] no. II" alle
9)iitfd)h>cfter, socia. aud) bierfjer gehörigen Lebensarten mit cena). - um
9Jtttfd)tt»iegert>atcr, consocer. ein pretio ceoae unius (j33. addicere alei alqii).
iSl.,

9)iitft'lab, conservus. - collega (als Gollege). - baS ÜR. bei ^iub. f;aben, *cibum meridianum quo-
äJl ttf HaUin, conserva. tidie aeeipere ab alqo.
mit fci)n, uuä esse. amttagögaft. f. (Saft no. I.
mit fid) bringen, f. bringen no. II, 5. 9J}ittagi*gcgenb, f.
©üb.
mitfiegen, victoriae partieipem esse. amttagäglütf), f. -JJüttagsfu^.
SSJiitficgcr, victoriae partieeps. 9Jiittag3gotteöbtcnft, *aacra meridiana,
mitftngen, unä canere. - in ben ©efang ein= orum. n.
faUenö m., voce reliquam partem cantici referre. ^Jittag^Ijitjc, meridianus calor ob. ^>[ur. me-
- mit ^mb. mitf., alei concinere Qmb. accom= ridiani calores. - ftärfer aestus meridianus ob.^S(ur.
pagniren). aestus meridiani. - gur 'Seit ber 9Ji. um bie v.i., ,

SOUtfolbor, commilito. circiter aestus meridianos.


mitfpeifen, f. mileffen. 3SWittog8^ö^c; jS5. bie Sonne ftcf;t in ber 3)(.,
mitfpietcu, colludere. simul ludere (bei einem sol medium orbem signat: bie ©onne neigt fia) con
©efeUjdjaftsfpiel, gSö. beim iöallfpiel). - concinere. i(;rer 9Jc., sol meridie se inclinat.
accinere (bei einer ä)cuftf aecompagniren). - actoris SiJiittngöfoft, eibus meridianus. SSgl. „2)Jittagö=
partes sustinere ob. defendere (auf ber 5Bü(;ne, f. effen". - öte tägUd;c Di., mensa quotidiana(öer ge-
llor. art. poet. 193). - Uneig., 3mb. übel mitfpiclcn, möf;ntid;c ä)cittng5tifd;, C3gf^. epulatio).
alqm male ob. aspere trac'tare. alqo deuti fömb. SSJlittagöfrciö, circulus meiidiauus.
l;art beijanbeln, letzteres Nep. Eum. 11, 3); male SUlittogcilnnb, terra in meridiem speetans.
aeeipere alqm fömb. mit t;artcn äSortentraciiren); SWittag^Jinic, Hnea meridiana; circinatio cir-
alqm male mulcare (mit ©dalägen); alqm graviter culi, quae dicitur meridiana.
punire (mit ©träfe übi).): fo l;aft bu il;m mitge= 9JlUtag31uft, Ii bie Suft, roeld;e )U mittaq roefit:
)ptelt? sie tu eum traetasti? *aura meridiana —
II) Ücittagoiuinb, n>. f.
SJlitfpielcr, is quocum
collusor; ob. umfdjr. aJitttngcimabl, -mabl^cit, SDKttagSeffen.
f.
ludo (lusi, luseram). - bie iNttfpiclcr, aud; simul 9)tittag<3rubc =frf)f«f' =fd)löfd)Ctt,meiuiiatio
ludentes. {bas galten ber DUttagsruhe, Cic. de div. 2, OS,
mitfprcd)en, unä dicere. - ein Sßort mitjufpre* 142). - somnus meridianus (ber SOHttagSfdjlÖf). -
djen l;abcn in ber ©adje, affinem esse ejus rei: über - 9Jlittagsru(;c, ein 3)citt>nvjfd;iäfd;en (jalten, meri-
biefe ©ad;c glaube id; aud; einigermaßen m. ju bür= diari; meridie conquieseeie fia) (nari; Xifd;e ein
:

fen ob. 3u muffen, de ea re videntur etiam aliquae menig nieberlegen, um ein 3R. ju galten, post eibum
meae partes. meriaianum paulum conquiescere: in eine fanfte
SJWitf predjer, luftiger, bei feinen gjtafjrcgeln, in- iüt. Herfallen, leni quiete posl meridiem consopiri:

commoUus arbiter cousiliorum. Die 2R ausfefeen, somnum meridianum eximere.


mitftcljcn, auf etmas, in alqa rc ascriptum esse 9!)Jittagoifcitc, f. ©übfeite.
,oon e. tarnen :c.). 3)iittngc*fonnc, sol meridianus. -bie M. I;a6en,
V
mitftrafen, 3 B. bie unfd;ulbigcn Äinber »erben meridianum Bolem spectare(o. Socal., Sßflatuen :c).
mitgeftraft, ad liberos, qui niliil meruerunt, poena 9Jtittagciftnnbc, a) ©ine ©tunbe um SPcittog:
pervenit: bie Bürger werben mitgeftraft, eadem hora meridiana. — I" collectiu = 3Btttag§jeit, n>. f.
poena sequitur cives. »tittogcttofcl, =tifd), l SWittaggeffen, foft.
mitftreiten, pugnae socium esse. 'DDiittagc'tuärmc, meridianua calor; meridiani
»iitftrcitcr, f. iDhtfämpfer. calores uu'iijaltenbe). - Wiittag^tuinb, f. ©iibnnnb.
Mittag, I) bie Witte bes £agcs: meridies. - WJittagciScit, tempus meridianum. - meridies
tempus meridianum töte ItiittagSjcit). - borae nie- (bor ÜJlittog). - horae meridianae. tempora meri-
ridianae (bie iUiittagSftunben, unb mit meridies diana, »I. (bie SWittagSftunben). - um bte 2RV ad
aud; übtr. uoiu Üiittag Des Gebens). - üexus aetatis ob. circiter meridiem: in ber SW.. meridiano tem-
(bilöl., oer\)ö(;e 2BenbepMt!t be8 8ebeng, oon mo
u. pore: aud; bl. meridiano; meridie (am ÜJcittag):
es mit beut geben obroärtg gel;t'i. - uor 9)c., naa) Ü)c., meridianis temporibus ob. horis allemal jur 3Jtit
f. S8ormittog8, sJlad;mittag's gegen si)i\, ad meri-
:
- es ift "St., meridies adest: es roirö 3R.,
tagsjeit).
diem: ju D£, am iR, meridie; tempore meridiano;
S
meridies appetit.
385 gjlttte Mtel 386

Wlitte, I) ctg.: media pars (ber mittle« IhoiD. - tnr, dum sibi regnum pararet, quidquam pensi
medium spatium (ber mittlere SRoum). - medius babebat). - res (übl). S)ing = JJcittel, ä^b. usitatis
locus (ber mittlere Ott). - medium (sc. tempus) rebus eniti, ut etc.). - JJiittel u. Üi5ege, via atque
fommt nur in Sejiefiungen nor roie jam medium ratio; ju etro., aditus alcjs rei ob. ad alqd lucicn-
diei erat (Liv. 27, 48 extr.) ob. per medium diei dum (f.
Caes. b. G. 5, 41, 1; b. c. 1, 31, 3): uer
(Tac. anu. 11, 21, 1). - 2tufjerbem gebrauchen bie fd)iebene SJcittel u. äBege etro. ju feilen, alcjs rei va-
Lateiner, unb jroar geroöf)n(ia), bas Slbjectin medius riae curatioues (Cic. Tusc. 4, 27, 59). - ein sJJi. gu
im gleichen ©enuS 2C. mit bem ©ubftantit) beffen , ob. für etiü., aua) id quod efricit alqd, u. bl. ei'ti-
Glitte be3eia)net roirb, j5B. bie 3Jcttte ber <Sü)laa)t= ciens alcjs rei (üa% roas etro. bewirft, jS. ein 9)c.
orbnung, media acies: bie JJc. ber 3Mt, medius jum Vergnügen, quod efticit voluptatem; el'li-
id
muudus, aber aua) medius mundi locus: bie 9Jc. bes" ciens voluptatis); id quod valet ad alqd (roas tt>ir=
£ages, medius dies. - in ber aJtitte »on etroaö, iu knbe ilraft fjat 31t 2c., 333. plura, quae valeut ad
media alcjs rei parte; ob. 61. iu media alcjs rei vincendum): ein M., roeldjes 3um ftmd f üt)rt ein ,

(sc. parte); in medio alcjs rei spatio ob. loco; ob. 9)i. 3ur Grreid)uug beä norgefteeften ,3' e|te3/ id quod
-
bl. in medio (sc. loco) alcjs rei; ob. in media alqa eo, quo intendis, fert deducitque: ein 9)ttttel 31a
re, 3~ö. in ber 3Jc. ber Stabt, in media urbe: in ber §ülfe für bie Uebrigen, id, quo ceteris opitulari
3J{. Des gorums, in medio foro: in ber 3Jc. bes ©om= possumus: mand)erlei 2Jc. u. Sßege etro. 3U feilen,
mers, media aestate ba es f djon in ber 9)t. bes <3om=
: variae curationes: ein 9JI. für meine Qmde (v.
mers mar, aestate jam adultä: ganj in ber JJc. (ber ^ßerf.), administer,administraconsiliorummeorum :

©a)lad)torbnung) mar ber Söntg, medius omnium ein 9Ji. fenn 3U etro., efficere alqd. efticientem esse
rex erat. - in ber aJcttte }ntifd)en 2C. medius inter , ad alqd (rotrfenbe
alcjs rei (etro. beroirfen); valere
m. See. ^Slur. (}39. medius inter duos consules se- Äraft l)<xben, al§ aKittel bienen, 3$. invidia mihi
dit: u. cousistens inter fratres medius); iu medio valeat ad gloriam): als 9)1. bienen, biefen 3 u ftani)
m. öenit. 5plur. (j33. quum in medio patrum con- 3U erhalten, conservantem esse ejus Status: als9Jc.
stitisset). - in bie 3R. treffen, medium ferire .^mb. : 3um 3tu()m (um 5tuf)m 3U erlangen) aufgeftellt fenn,
ob. etroas in ber 9Jc. faffen, medium alqm ob. alqd propositum esse ad gloriam. - ein 3Jc. roäl)len, er-
arripere: 3mb. in bie JJc. nehmen, alqm in medium greifen, rationem ob. viam inire ob. capere ob. se-
aeeipere (im 2lllg., j S.
v
aeeeptus in medium [in bie qui: um tbn ju tobten, roä()lte er folgenbes 3)t, ad
JJcitte genommen, in ber ÜUcitte ber 3Jcenge] signa bunc interöciendum talem rationem: 3 motu.
iniit
ferri jubet); alqm in medium conjicere (Qmb. in ein 3Jc. (3Jctttel u. SSBege) jeigen, viam alei ostendere:
ber geben laffen); alqm in medio lecto collocare
9J£. 3U einem 3Jc. feine 3"flud)t nehmen, ad rationem
(3mb. in ber SJcitte auf bem ©opfja ftgen (äffen); alqam confugere: fia) äufjerer 2Jc. bebienen, exter-
alqm medium claudere (einen $etnb mitten ein= nis adjumentis uti: bas äu^erfte 9Jc. ergreifen, se-
fdjliejjen). - fdjon ü6er bie 33i. bes 2ager3 t)inau3= qui extremam rationem (jS. im Kriege, belli): alte
jenn, jam evasisse media castra. — II) uneig.: a) = äJt. nerfud)en, ergreifen, omnia experiri; nihil inex-
bie JJcittelftrajje, ro. f.
— b) ÄreiS, ©efellfa)aft, burd) pertum omittere: bas teljte %R. nerfua)en, extremam
numerus in Sejie^üngen roie: aus. ifjrer 3Jt., exsuo auxilium experiri ; supremum auxilium effuudere :

numero (j23. ©efanbte fä)irfen): in unferer 9K. finb bie äufierften ob. legten 3Kittel »erfuajen, ergreifen,
JJienfd)en, roela)e 2C., sunt in nostro numero, qui extrema experiri ob. audere; ad extremam ratio-
etc. - gar ntd)t überfe^t, s33. in euerer 9)t.,
ob. 3Jcitte nem devenire; ad extrema ob. ad ultimum auxi-
coram vobis (nor eud)); cum vobis (mit eud)); inter lium descendere alle (aufjeren) aJcittel u. (inneren)
:

tos (unter eud)): aus euerer 9JL, ex vobis (jS3. Tac. Gräfte aufbieten, omni ope atque operä eniti, mit
bist 1, 84 extr.): aus ber 2Jc. ber Senatoren, ex folg. ut (roenn man etroaä erreichen), ob. mit folg.
senatoribus (ibid.) : Giner aus tljrer 3Jc., bomo ejus- ne (roenn man etroaS uerbinbern roill): alle aJcittel
dem corporis (aus berfelben Korporation, f. Liv. 1, aufbieten, um Qmb.3U ftür^en ad opprimendum ,

17. §. 2: oriandi ex Sabinis sui corporis regem alqm omnes artes conquirere: btö einige 3Jc. roar
uri TolebanL b. i. wollten einen Äönig aus ifyrer noa), blieb noa), relinquebatur, ut etc. (f. Caes. b.
geroäblt t)abm)- bomo ejusdem societatis (übt). G. 5, 19, 3): roeber 3)ctttet nod) Sßege roiffen, con-
}
aus Derfelben aSerbmbung); bomo ejusdem civitatis silii inopem esse consilio auxilioque orbum esse
;
:

ums Denselben Staat). auf 9)cittel u. 2Bcge benten, ju 2c., cogitare, ut etc.
9)iittc(, Ij Die JJcitte, bef. ba§ jroifdjen jroei Gr- (Darauf bebacfjt fet;n, 3U 2c., f. Caes. b. G. 7, 59, 4.
tremen in oer res media. - ba3 3Jc. balten,
JJc. liegt: Nep. Dion. 9, 2): auf 3Jctttel u. SBege benlen, aJcittel
medium quiddam tenere: baä 2Jc. balten jroif d)en u. Üßege fud)en, roie 2c., quaerere, quo modo etc.
K. medium esse inter etc. -Uneig., fia) ins ÜJc.
,
(f. Liv. 6, 41, 1): lein ficöereä 3Jc. ausfinbig machen
ld)lagen, ins JJc. treten, se interponere, bei etroas, tonnen, non certam rationem inire. - ß) bie 3Jcittcl,
alei rei od. in alqd (als 2cfuecsria)tcr u. fonft, roo subsidia (im 2lllg., §ütfsmittet als ©uccurS). - opes
a'itigfctten ju fa)tid)ten ftnb intercedere, bei et= ; (an 3Jcaa)t, Stcidjtfjum, Gruppen 2c.). - facultates
roas, alei rei (um nerljinbern): fia) für Qmb.
etroas )\i (Das Vermögen eines ^rioatmanneä, fofern es als
ins JJc. fd)lagen ob. für 3mo. ins aJc. treten (D. i. ttel 3UIU „^roeet Dient). - divitiae (3leia)tl)ümer).
ftd) mWiraen), intercedere pro alqo. II) 2lllcs — - artes (^ci'djid'lidjreiteu, Äunftgriffe alö aJcittel 311
roas 3ur Grceia)ung einer 2lbfid)t Dient, a) um ^u einem Hmed). - gelehrte JJc., tloctrinae subsidia:
einem ^roect ju gelangen: a) übf).: via. ratio, con- aJcittel Ijaben (rootjl^abenD fenn), nummatum ob.pe-
silium. aud) ratio, quam alqs init couffllium, quod (uiiiosuiii esse; opibus florere; abuudaro ((Selb
tri« JJcafjregeln, bie Jiinb. nimmt). - au- uollauf Ijaben, Wgfß. egere): id) t)abe JJcittet um ;,u
xiliiiin.adjiiriiiut.iiiii
)
-.ii!i.-idiiiiii
)
]irachidiuiii, tcltuii, leben, babeo tinde rivam: 311 etroas bie JJcitte! nia)t
trnmentum, ^u etroas, alcjs rei ob. ad alqd (Un- ^aben, *ad alqd comparandum (um eä onjuf d)affen)
terftuyungsmittcl, .öülfsmittcl, roelojes ^ur (5 ob. ad alqd ;
adum (um es ins SBeti ju feiieii)
d)ung fines .^roectes beiträgt, f. „.'öülfe" u. „üülfs- dtat« mihi desunt: aus eigenen ob. feinen SKit
mittel" ceu genaueren Unterfd).). - modo telu, de buo (%IS. sumptus facere ad etc.); suis opi-
rungsiüciu-, bef. int |5lur., -, M omnibus mouu, mit bu private
. umptu (auf eigene Soften; beibe 3Ü}.
allen JJüttcln: neque, id quibus modi .i equere- Htuc, filbren, bellum ducere; f. ,.i3eutel" 311 „aus
«tota«s. Otj^..lat. bawm. !Ött. II. Vluft. VI.
13
387 Mittelalter »telpunft 388

eigenem Beutel" bie fnnon. 2IuSbr.): in guten eigenen bureb medius (Cic. Ac. 10, 37; tin. 4, 25 extr.)
1,
SJcitteln feun, in suis nummis multis esse (@gft*. in ob. nee bonus nee malus (Cic. tin. 3, 16, 53); - unb
aere aJieno esse). —
b) um einem Uebel abjufjetfen : Tac. dial. 31, 2 ben S3lur. burd) ea, quae nee in vir-
remedium, für ob. gegen etroaS, alcjs rei, ad ob. tutibus neque in vitiis numerantur.
adversus alqd (©egenmittel, eig. u. uneig.). - medi- Mittelfinger, f. (mittlere) ginger.
cina, für etroaS, alcjs rei (Heilmittel übt)., eig. u. Mtttcigattung, f. SRittelart.
uneig.). - auxilium, subsidium, gegen etroaS, alcjs Mittelgröße, magnitudo media (im 2Wg.). -
rei (^ülfSmittel, um einer Übeln Sage, Scott) 2c. ab= .oft eS = SUtttetftatur, f. b.
3ut)elfen; aux. aud) in 33e^ug auf .kraute). - medi- Mittelgut, oon Sßaaren, *merces medioeres.
camentum (eig., Slrjenetmittef, 323. gegen etro. geben, WJittclhoub, I) eig.: media manus. II) u\u —
dare contra alqd). - baS teijte SU., ultimum auxi- eig.: quasi media quaedam manus (Quint. 11,2,3).
lium: ftärfere, fd;roäd;ere SJcittel, validiora, imbe- Mitteljaljre, aetas media.
cilliora auxilia: fräftige SJc., remedia fortia (aua) mittcllättbifd*,mediterraneus(mitten imiianbe
uneig.): ftarte, angreifenbe SJcittel, remedia aspera gelegen 2c., ©gffc. maritimus). - baS m. SReer, f. SReer.
(eig.): fcbneU rotrfcnbe SR., remedia praesentia(aua) MittcllOttt, *VOX media.
uneig.). - ein gutes! SR. fetjn für ob. gegen etro. (eig.), mitiellod, inops; sine opibus.- nidjt allein gan3
valere ad ob. contra alqd: ein oortrefflid;eS, prae- m., fonbern aud) gans hoffnungslos, ab omni non
clare dari ad ob. adversus alqd; magnifici ob. exi- modo fortuna, verum etiam spe derelictus.
mii usus esse ad alqd. - ein SR. gegen etroaS ge= Mittcllöftgfeit, inopia.
brauchen, medicinam opponere alci rei(aud; uneig.): Mittelmann, plebejus ingenuus (in Se3ug auf
man mufj ju triftigeren SRtttetn (um einer ©acbe "Den ©tanb, naa) Tac. ann. 4, 27 extr.). - homo mo-
abpfeifen) greifen, fortioribus remediis agendum dice locuples (in Söcjwg auf bieißennögenSumftänbe).
est: ein SR. für ob. gegen etro. auSfinbig mad)eu, - Kit Goltectioum f. Scittelftanb.
medicinam ob. auxilium alci rei reperire. reme- inittclmäfüg. medioeris (bef. ber 33efd)affeni)eit
dium alci rei invenire (eig. u. uneig.): fein SR. für nad;, entroeber inöifferent ob. al3 Xabcl). - modicus
etn). finben tonnen, alqd expedire non posse (uneig., (bem Umfang nad), meljr als relatiueö Vob, roie unfer
f. Liv. 30, 12. §. 19): fein anbereS SR. fetjen (finben „mäfsig"). - fetjr m., permedioeris. Adv. medio- —
fönnen), als bafj 2C., aliud remedium non dispicere, criter (3S. doctus). - modice (p&. locuples).
quam ut etc. (PI. ep. 10, 55 [63] in.): ein SR. für Mittelmäßigkeit» medioeritas (ber 5öefdjaffen =

etroaS »on etroaS entlegnen, medicinam alcjs rei beit nad;). - tenuitas (bem Umfang naa;).
petere ab alqa re: gieb mir ein SR. bagegen an, ad- 9)littclmaft, malus medius.
versus baec me doce aliquid. Mittclmeer, mare medium (im 2lllg.). - %i eS
SJJiittelaltet:, aetas media. - mittellänbifd;eS 9Jceer, f.
Sfccer.
Sötittclatt, genus medium. - species media (als SOüttctmcljt, *tarina secundaria (®gf^. optima,
Unterart). rote Col. 12, 11, 1 mel seeundarium u. 12, 39, 2
mittelbar, mufj bem 3fl)g. «ad) »erfebteben ge= passum sec, &%% Optimum). - 33rot auS 9Ji., pa-
geben werben, j93. eS giebt mittelbare u. unmittelbare nis seeundarius.
Urfacben, causarum aliae sunt adjuvantes, aliae 9!)titteH»VCi3, *pretium, quo res plerumque ve-
proximae (Cic. fat. 18, 41). - Sft cS = „burd; einen nire solet. - ber M. einer <S>ad)c 31t Stom, pretium
©ritten", fo bejeid)nen eS bie Lateiner burd; per mit alcjs rei, quod plerumque
est Romae.
2tngabe beffen, burd; ben eS gefd)ief;t (©gf§. ab alqo, 9)iittelpnnft, D
ber nüttelfte 5ßunft eineS
eig.,
unmittelbar burd) 3 mb.), f. Cic Rose. Am. 29, 80:
:

2)ingeö, 1) eines ßirculS (ÄreifeS): centrum (xev-


quid ais? vulgo oeeidebantur? Per quos et aqui- tqov; 53eifp. f. unten no. 2 dUt). 2) eines Dr= —
bus? - ob. burd; alcjs consilio (@gf£. alcjs manu), teS 2C.: medius alcjs rei locus (ber mittlere Ort, J©.
f.
Cic. Rose. Am. 34, 97: quoniam cujus consilio ber 9)c. beä SBeltallS, medius mundi aniversi locus).
occisus sit invenio, cujus manu sit percussus non - media alcjs rei pars (ber mittlere Sljeil, roobei JU
laboro. - bie m. §ülfe ©otteS, auxilium, quod deus bewerfen, baf5 in ben casus obliqui oft locus u. pars
nobis quasi per mediam quandam manum altert roeggetaffen roirb, JÜ3. im SÄ. ber ©tabt, in medio
(natt) Quint. 11, 2, 3). ob. in media urbis u. bgl.). - Üiud) bind; ba& 3lb-
SERittclbegriff, *notio media. jeeti» medius in gleid;em ©enuS 2c. mit bem "Worte,
SJlittclfcatm, *intestinum medium. beffen Slittelpunft angegeben aierbrn foü, ^B. ber
Mittelbing, I) übt)., roaS 3roifd;en groeien in ber SR. ber ©a)Iad;treiF;e, media acies; aud; medii (f.
SRitte liegt, geben bie Stlten entroeber burd) medius JJc. ber Surfet, insula media: im
s
Siitteltreffen): ber
in 33ejiefmngcn rote eS giebt fein SR. jroifdjen Ärieg
: Sc. eines VanbcS liegen, in medio alqo loco situm
u. ^rieben, inter pacem et bellum medium nibil esse. - u. in Öesug auf baS^Bort, roeld)eä ben lUittel=
est (Cic. Pbil. 8, 1, 4): id) behaupte, eS giebt fein punftbilbet, mit bem öientt. beä DrteS, bejfenSRittel»
SR. (nämlid) jroif d;en einem greunb u. ©enoffen), punft eS bilbet, roie regio totius Galliae media,
nego quidquam esse medium (sc. inter familiärem Caes. b. 13, 10 (u. fo aud) Caes. b. G. 4, 19,
Cr. 6,

.et socium,bet Cic. Pbil. 2, 13, 31); - ob. fie bejeidjnen 3): altera arx urbis media est, b. i. bilbet ben SU.
eS burd) ein »orgefefcteS semi . . . , $&. ein SR. }ioi= ber ötabt, Liv. 28, 6, 2 (u. fo aud; Liv. 10, 2, 15).
fd;cn SRenfcb u. Xt)kt, semivir: etn SR. jroif d)en - .113* ,3 U »ermeibeu ftnb: «) centrum, rochneo nur
SRann u. Söeib, semimas; - ob. fie brücfen eS burd) für ,,DJittelpunft eines ÄretfeS" ftel;en fanu (rooge=
incertus (utrum) ... an etc. auS, jS. ein SR. 3101= gen felbft bie 2tusbrüde centrum caeli, terrae, solis
fd;en Scann u. SBeib, incertus mas ob. masculus an bei PL '-',
63; 2, 16 [13], 64; u. 18, 29 [69],
15 [13],
femina sit (Liv. 27, 37, 5; 31, 12, 6); aud) ambi- 282 uid;t ba fief) bie eilten oiefe MimmelS*
ftreiten,
guo inter marem ac feminam sexu homo (Liv. 27, förper als Scheiben bad;ten); bal;. man für „SRittet
11, 4): ein SR. 3roifd;cn einem 'Xl;oren u. SiJeifeu, in- punft ber @rbe" mit Cic. de nat. deor. 2, 45, 116
certus stultus an sapiens sit (nad) Liv. 27, 37, 5). fagte medius terrae locus. —
ß) umbilicus (eig. bei-
— II) in ber ?ßr)tlofop(;ie, roaS webet gut, nod; böfe gäbet), roeld;eo bei Cic. Verr. 4, 48, L66u.Liv.35,
ift: indiflereiis (gt. doiawoQOV, f.
Cic. tin. 8, 16, 18, 4 nur als Ueberfetnmg beS gried). S/qpakoq u.
63. Sen. ep. 82, 8). - 3lud) brüdt et» Sicero 0118 bou gried;ifd;en Certern gebraust roirb, bal;er aua)
389 SDMttelraum Mtetnad&tSftunbe 390

Don uns (jödjftens in gleicher Sejieljuttg» uid)t allge- homines modice locupletes; homines modicae for-
mein für Wiitelpunft eines l'anbes gu gebrauten. tunae. - ein Tlann aus bem il)L, liomo modice lo-
- II) uneig., SScreinigungspunft mehrerer Singe: cuples-, bomo ob. vir modicae fortunae.
nodus ac coitus (Änotenpunft, an bem mehrere 9JiittclftttittV, statura medioeris ober modica
Singe jufammenfoufen, g23. venarum in umbilico (mäßige ©tatur). - statura quadrata (unterfe^te
nodus ac coitus). - domicilium. sedes (jpauptftfe, ©tatur). - ein Äörper »on il)i., corpus quadratum.
g33. imperii). - ber 9D<c. einer öanblung fenn, eum SSgl. „SKittelfdjIag".
esse, per quem res maxime geritur: bas gorum ift mittclftc, ber, bie, bas, f. mittlere.
ber bes 5led)ts u. ber @ered)tigteit in foro om-
2>c. , ÜötUtcifrittttttC, *medium
vocis genus.
uis aequitas continetur: fbgleiü) mürbe er (uonben 9)itttclftt(tf?c, I) via media, aud) bl. via
cig.:

2lufftänbifd)en) gum 3fl. ber 33eroegung gemalt, ad (bie breite ©trafje, im (Ügftj. ber 9lebenroege, %ufc
eum statim coneursum est. fteige, Cic. ad Att. 2, 19, 2, roo via utor [uneig.] =
Witte! raunt, spatium (g33. domus), quod in me- id) gcfje bie 2JI.). — medioeritas. - modus
II) uneig.:

dio est (bas red)te SJiafj). - im gfbg. aud) via


(f.
no. I). -
Wittcli dtlarj, medium genus (ülitttclart). - ein bie golbene Sit., aurea medioeritas (Hör. carm. 2,

Wann com 3Jt, bomo medioeri ob. modicä statu- 10, 5): bie M. ift bie befte, medio tutissimus ibis
rä : er ift Dom 9J?., ei modicus corporis habitus est. (0?. met. 2, 137); aud) medioeritas optima est: bie
9Jttttc(e(üerf on, intercessor. qui intercedit(übf). 3K. Ijatten, medium quiddam tenere tenere medio- ;

einer, ber ftd) ins Büttel fctjtägt, foroot)l um etroas critatem, quae est inter nimium et parum-, aud)
gu »erljinbem, als etro. gu ©tanbe gu bringen-, bafjer viä uti (f. no. I): in ob. bei etroas, medioeritate mo-
bef. = M. bei 2lnleif)en :c.). - qui se ob. auetorita- derari alqd: in feiner gangen Sebensroeife bie W.
tem suam interponit iber UO) »ermöge feinet 2tn= befolgen, Ijatten, medioeritatem ad omnem usum
fefiens ob. 3bnte§ ins Wittel fct)(ägt, um eine ©trei= eultumque vitae transferre: eine ^Rebe, roetdje bie
tigfeit gu fd)ltd)ten zc). - arbiter. qui arbitri partes 50t. bcilt, oratio media-, oratio modica et temperata.

agit ob. sustinet (ber einen Stt)iebsrtü)ter in einer 9)iittclt0«, medium vocis genus.
ängelegetüjeit abgiebt). - interpres (als 2)o(metfa)er media, medii (bie mittlere
SWtittcltrefifctt, acies
u. UnteröänDler, ber im tarnen u. Auftrag feiner ©d)Iac^torbnung - media classis (bie mittlere
üb!).).

Partei mit einer anberen »erfehrt; orator beißt ber, ©tt)taa)torbnung ber glotte). - pugna media (ber
roela)er bei einer ©efanbtfa)aft bas 3Bort füfjrt). - Äampf beim SJctttelpunft be§ §eeres). - bas äft. fd)(a=
intenmneius (ber 3roifa)enträger, Unter fjänbler, ber gen, pellere medios: bas 3)1. ber getnbe burd)bred)en,
gut Ausrichtung Don Aufträgen, 33otfa)aften gebraust per mediam aciem bostium perrumpere.
roirb, g'S. intern, numinis). - Sequester (ber 3Ser= SRttteltoattb, paries intergerinus.
mittler, bei roela)em in ©treitigfetten bie ftreitige aWittclmcg, a) übb., f. aKitteiftrajje. — b) in S5e=
©aa)e beponirt roarö, u. [beidie] bie Wittelsperfon gug auf 33efd)lüffe, consilia media, orum, n.; media
bei ^3eftea)ungen, bei meiner bas öerfproa)ene @elb consilii via. - einen 9)c. einfd)lagen,mediam consilii
niebergelegt mirb). - conciliator alcjs rei (ber etroaä viam capere ob. consequi-, mediam quandam sequi
;u itanbe bringt, gS. bei einer Seiratb, conc. nu- viam; medium ferire (Cic. fat. 17, 39): einen »er=
ptiarurn,. - medius (als Uebcrfe^ung be3 griea). lehrten -Dt. roät)Ien, inter consilia media labi.
fiealrng, ber in ber Witte ift, ber Vermittler, g33. 9JHtteltt»inier, hiems adulta.
inter deum et hominem medius constitutus ob. fa- aWittelsa^l, f-
SurcfifcönittSgafir.
ctus, W. greiften ®ott u. 3Jlenfo)en, Lact. 4, 25, 5 tntttetsettig, uon ©nlben, medioeris (Gell. 16,
epit. 44, 7). - quasi media quaedam manus (Quint. 18. §. 5). - inditi'erens (unentfd)ieben, Quint. 9, 4,
11, 2, 3) fann nur ba gebraucht roerben, roo (rote an 93). - *anceps (boppe(gettig u. bat), groetfelfjaft, 1. 1.).
ber a. 2t.) bura) eine brüte £anb (ctg. ob. uneig.) 9Jtütel3Ctitgfctt; g33. bie 2)c. einer ©nlbe be=
3mbm. etroas üöergeben k. roirb. - bura) eine W. roeifen, *syllabam aneipitem esse docere.
(Mb borgen, per intercessorem mutuari: obne W. mitten, in etroas, in medio (loco) ob. iu media
mit ^mö. «Den, cum alqo loqui nullä persona in- (parte) alcjs rei, g33. mitten im §aufe, in medio ae-
troduets. (lium: m. in ber ©tabt, in media urbis. - Jfjäuftg
tnittclft, ope od. anxilio alcjs. alqo juvante ob. aud) bura) ba% Slbjectto medius in Segug auf ben
adjuvant«' mit ^mos.U}eiftanb,.öüIfc,Unterftü§ung). Drt, beffen Sfttttc gemeint ift, g33. mitten in ber
- per alqm ob. alqd (Dura), mittelbar Dura), f. ,,mit ©tabt, in media urbe: m. burd) bie ©tabt fliegen,
no. I. \. 3, li" über ben llntcrfa). groifa)en perunb mediam per urbem (ogt. „füefsen"): m. auf ben äBeg
bem bloßen -Jlbtat.j. - „mittelft einer <Zad)e" roirb (roerfen 2C.), in mediam viam: m. im Printen, in
gero. bura) ben blofsen 2lblat. auiqttotiMtt, gü. m. media potione: nt. groifo)en groei beeren liegen, me-
oer Leitern eincWauercrfteigen,sraiiNrnuiurn. dium inter duo maria esse: nt. groifd)en ben beiben
lis marai u: m. Oeroalt, per vim CSonfuin filmen, mediam inter duosconsules sedere.
gc oer W.,; vi iDura) ©.). - ob. bura) ba<ö 3Jron. ipse (felbft, gerabe), g33. mil
Wittclftaat, *<i\ius, quae modice valet po- ten im üklbgebtrge, in ipso saltu: nt. auf beut
tent Diarfü)e, in ipso itincre: m. in ber Lüftung gum
Witttfftaitb, a) bem Btanbe nao), im ©gffe. ber jtriege, in ipso apparata belli.
iUomefmten oo. oes pöbele: plebs. homines plebeji s
JDJittcvttart)t, I) bie Seit: media nox. - Witter
generu 'ber ^ürgerftanb übf;. erfteres fofern ber , naa)ts, um y)L, medifl ooete; coneubifl nocte cur
2tanb felbft, lefctere beiöen fofern Beute aus biefem ;, roo 3lUeä im tiefen ©d&lafe liegt): gleiclj uaa) s.Ui.,
2tanoe gemeint finoi. - plebes media ber mittlere de media nocte. — II) $tmmetögegenb, f.
s
Jiorb. -
iüürgcrftano, (?Jgf(}. plebefl humilii u. proeeri PI nad) oö. gegen :üi. (gelegen jc.), nörbltd;.
f.
utc aus beut f;ö(je mittetn&thtia, f. nörbttd).
argerftanö, Tac, ann. 4, 27 extr., bei Li?, [int mitter itiiditlid), qui, quae, quod medis nocte
infimi] gem. prineipes plebil, 6, fit etc. - rtörblia), b.
f. f.
mori i

1, (V), 7, oo WJittcvuodjtc*, f.
äßttternad)! no. I.

f. 10, 6, 4). - aus Dem -JH., plebeji ^eneris; plebe- Witte ntod)tc»fjegcub, s
Jiorb.
ju». — \>) in ÜJegug auf bie ^ermögenoiimitänbc: i>.>{ittcvuttd)tc<!tiiiibe,
f.

media nox. -um bie öl

i.;
391 äftitternadjtsnnitb tnitroivfen 392

media nocte: bie 9)1. fdjlägt, *aes indicat mediam luiUljcilfcun, affabilis.
uoctom. - l»! Ute rnacfyttttuinb, f. ^orbroinb. WJittrjeiluuil, communicatio. - bie münbüdje
uiütljeillmv, qui, quac, quod communicari pot- 9)c., communicatio sermonis: münblid;e 00. frt;rift=

est. lid;e 9)2., consuetudo sive sermonis sive scripti (b.


luittljcilcu, impertire alci alqd ob. alqm alqä i. bie ©eiuofjutieit ber 9)cittf;eilung 2c.): gegenseitige
re (Sntbm. ettoaS jutbcilen, feinen Xtjetl geben). - 9)c.uon Oebanlen, f. ©ebanfentaufd;. - btefe iDcit=
communicare alqd cum alqo (ctnmä mit 3 mo -
9 C= t^eilungen,im ,3l'l;g. bl. ea (f. Caes. b. G. 5, 28, 1 1.

metnfdjaftlid) machen, beibe forool;l eine törperlid;e, - Sn'bm. eine ü)c. mad)en, f. mittfjeilcn: über etioaä
als> eine geiftige ©ad;e). - participem i'acere alqm gebeime SDiittl;eilungen macben, oecultius peiferre
alcjs rei (ftnit). an einer ©ad;c Xljeit nehmen laffen, alqd: id; l;abc bir eine 2)c. ju madjen, *babeo, quotl
il;n einer ©adje tl;eill;aftig machen, bef. einer geif igen tecum commuuicem necesse est (im 2lllg.); habeo,
©adje. 33ei communicare bef ommen 3roei etn ©an- quod ad te perscribam necesse est (Sdjrtftlid)).
s
jeä gemeinschaftlich, bei part. fac. erljält ber 2lnbere 9)tittlcr, f. JJJitte(sperfon.
nur einen £f)eil). - exponere alci alqd (münbtid; et= SÜJtittlcramt, muiius intercessoris. - ba§ 9)c. bei
roaä uortragen). - scribere, persenbere alqd ad ctroaö uenuaüen, Mntercessoris partes in alqa re
alqm ober (Seltener) alci alqd (3mb. Schriftlich uon agere; * intercessoris personam in alqa re BUßtmere
etiu. benadjricötigen; »gl. aud; saepe in colonias pro- ob. tueri.
vinciasque suas scribuut, sive sive, f. Tac. dial.
. . . mittlere, mitteifte, ber, bie, baZ, medius. - ber
20). - alqd proferre in medium (münbltd) jum m. Ringer, f. ^
n8*r: °i c Mittlern Sa^re, aetas me-
heften geben, uerlauten lafSen oon ctro.). - trauere dia (bat;, eine gfrau in ben m. 3 a ^ r cn, aetatis me-
alci alqd (gleicbf. übergebenb mitteilen, münblid) ob. diae femina): ber mittlere Jon, inflexus sonus: bie
jjcfjrifilid}). - narrare alqd ob. m. folg. 2lcc. u. Qn» mittlere Wattung beä ©tils, medium dicendi genus :

finit. (erjäljlen). - enuuciare alci alqd (©el;eimju= uon brei SJrübern ber mittelste, duorum fratrum
Ijaltenbes" ausmelben, oerratl;en, 333. nobis illa di- aetatibus medius interjeetus: nad; mittleren ;'lnga=
cendi mysteria). - infundere alqd in mit 2lcc. (in ben, qui plurimum minimumque tradunt (f. Eutr.
etraaä bringen, oerbreiten, jSB. Uebel bem ©taate, 1, 1; 10, 18).
mala in civitatem; ugl. nihil ex illius animo, quod SDüttlcrut, quae intercedit; interpres (f. Dci!
semel esset infusum, umquam effluere potuisse). - teBperfon).
effundere alqd ob. alci alqd (gletd;f. ausSdpitten, mttticimcilc, S inbeffen.
b. i. burd; 3tcbe ob. Schrift, f. Cic.
reicfjlid) mittl;. 9)tittraucr, jS. burd; 9)i., aeque lugendo.
de or. 1, 34, 159; ad Att. 16, 7, 5; Flacc. 17, 41). mittrauern, aeque ob. idem lugere. Sgl. „mit=
- burd; Reibung mittl). (uon einer &ad)e), afl'ricare betrüben ([id))".
alqd alci rei: burd; 2lnfd;mieren (non einer ©adje), mittrinfen, combibere. - er tranf mit (luie bie
allinere alqd alci rei (beibe 333. bie %axbe einer Ruberen tl;aten), *et ipse bibit: er f;at ©ift mitgc=
©ad)e). - 3 mön >- ÖOn etnmä m. alci impertire de (
trunfen, *potioni, quam bibit, venenum admixtum
alqa re. - unter ber §anb, beiläufig in. f. „einflie- ,
erat. - SOJittrittfer, compotor.
[jen laffen" unter „einfließen": 3mbm. ctiuae ge= Ä>iittn»üuH', *dies Mercurii.
fprädjsiueife m., in sermone exponere alci alqd; in iiutübeigcljeu, ju 2c., et ipsum trausire oö. (als
sermone injicere alqd ob. m. folg. 2lcc. u. infinit, ",'lbtrünnigcri desciscere ad alqm.
(unter ber §anb, beiläufig): ^inbm. einen m., pan mitunter, nonnumquam (nmnd;mal).-interdum
consilium communicare cum alqo; alqm participem (bann u. mann, juroeilen, fagt lueniger afä nonn.).
i'acere consilii; consilium alci enuuciare: id; tfjeile SOJiturfactjC, causa adjuvans (eint mittelbare Ur =
Qmbm. cttuas uon meinem SjJlane mit, impertio alci fad;e, ©gf^. causa proxima, f.
Cic. tat. 18, 41).
aliquid consilii mei: id) tl;eilc 3>mbm. meine ©e- aJUrttcrbauntcr, exsilii comes.
banten mit, cogitationes meas cum alqo commu- ajtitücrflagtcr, correus (JCt).
nico (id) macbe aus! alle bem, iua$ id) benfe, gegen 9)titucrfcl)inorcucr, oonjurationis sociua ob.
3mb. fein ©eljehunifj); expono alci, quid sentiam. partieeps (alä 2;i;eilnef;mer). - conjuratiouis couscius.
dico,quid sentiam (id; fage 3'iibm., toaö icb, uon einer im 3jl)9- ü '- conscius (tilo -.»Jtitiuiffer - onus ex ).

©ad;e benfe, eröffne if;tn, roa3 id; bauon l;alte); ef- conscus (®inet uon ben SDcitteiffem).
iuudo alci omnia, quae sentio (id; tl;eilc alleä im 9)titüormuui>, tutor ob. corator alter (in xBe^
reichlichen Sttafce mit, mag id;bauon l;alte): tl;eile jug auf hen 33euoriuunbeteu). - contutor. coueura-
mir mit, iuas bu benfft, perscribas ad me, quod vi- tor. im 3fl)g- aud) oollega (ali College beo anbern
eles: laß bir meinen SHeifeplan m., cognosce itinera Sormunbeö, JCt; f. „SSormunb" ben Umerfcl;. ;iui-
nostra: fidtj» einanber etioaä m., alqd communicare fd;en tut. u. cur.).
ob. couferre inter se (333. sollicitudines); alqd tra- mittuan^eru, uns ob. simul migrare. - et ip-
clere inter se ob. invicem (333. sive . sive, f. Tac. . . sum migrare (ebenfalls luaubern).
dial. 20): einanber uielcrlei m. über ctiuaö, multa
ftcr) iiütmcibcn, compascere.
iuter se communicare de alqa re: id; fann mid; mitluciuen, et ipsum flere (ebenfalls meinen) -
3mbm. uertraulid; tnitt(;eilcn, habeo, quocum pos- idem rlere (.über bafi'elbe lucinen).
sum familiäres couferre sermones. - fid; einer ©adje ättittnelt, hujus aetatis homines; hominea ob.
m. (u. Singen), se fundere in m. 2lcc. (fid) ergießen ii, qui nunc sunt; homines, qui nunc ob. hodic vi-

= fic^ et St reden, 333. se usu [in ber ^ßrarj3| in cc- viint; homines, qui mecum vivuiit ob. bl. (Partie.
teras virtutes, uon ber ©eredjtigfeit): manare per fubftu.) mecum viventes; haec ob. praesens aetas
ob. in m. ^lcc. (fid; ausbreiten*) gleid;f. fltejjen, jj®. (@gS£. posteri, posteritas, bie 3iad;iuilt). - in bei
per Italiam, uon e. Uebel: ex urbe in castra, oon 3Sergangenbeit, ii, qui illo tempore vixernnt.
e. Vorfall; »gl. manat totä arbe rumor, ba3 ©. tl;eilt ntituiirfctt, interesse alci rei ob. in alqa re ;iui

fid; ber ganjen ©tabt mit); permanare ad ob. in 111. tig betmolpien, o. 'ip'erf.-, übtr. j®. aitcb, u. Slbötr.,
ülcc. (fid; uerbreiten'o gemj bringen, einbringen, j23. absentis collegae oonsüia [®eift] omnibus gerendia
ad vestraa aures, v. ©efprädjen: in haue civitatem, intereranl rebus, Liv. io, 3;», 7). - ineurrere (mit
oon e. Se&re;. S3gl. SRägelsb. ©til. ©. ;;G2. inä ©uiel toiuiuen, mit eimuirfen, u. SeW., f. Uic. de
mitttjeücttb, gefuräd;ig, aüalmis. or. 2, 32, 13i>: nam etsi ineurrunt tempora et per-
393 SRitrotrfung ^obett 394

sonae). - $u etro. m., adjuvare ad alqd (31t etro. fjcl= eine alte 2)c., antiqui moris fuit: cö ift ctraas nierjt
- »iel 11t. ju otroas, multura valere ad alqd
fett). mcfjr 3Jc., es fjat fid) bie 3Ji. in etro. geänbert, con-
(t>on Singen, oicf Cnnflufs f)aben auf etroas, f. Cic. suetudo saeculi mutavit alqd: biefe Irao)t ift »on ba
Tusc. 3, 3, 5); quoque valere, cur etc. (aud) Darauf an allgemeine 5Robe,hunc morem vestis exinde gens
oon (itufhife fenn, aud) ein ©ruub fenn, warum ob. universa tenet: cä roirb etroas 50c., alcjs rei mos re-
bcift ic., f. Liv. 40, 37, 7: inter alia testimonia ad cipitur. alqd in mores reeipitur (bie «Sitte non et^
causam pertinentia haec quoque vox valuit, cur roaö roirb aufgenommen)-, alqd usu reeipitur (es roirb
Hostilia damnaretur, roirfte mit, bctfs .§. oerurtfjcitt etroas übtidj übt).); in morem vertit alqd (es roirb
rourbe, roirfte $ur 93erurtf;eilung ber £. mit): sunt etro. jur ©itte, jur Slcobc) ; alqd provenit, prodit (es
©tege m
inter momenta victoriae esse (con e.
, ©ot fommt etroas auf, es taud)t etro. als SUcobe auf): cö
baten). - bic mitroirfenbe Urfadje, f.
SOftturfadie. - ift naef) feinem Xobe allgemein u. ftarf 21c. geroorben,
Sgl. übt), „beitragen no. II". 3U 2C, postquam obiit ille, increbruit passim et in-
Wittuitfuna,, opera (§artbleiftung). - auxilium valuit consuetudo m. ©enit. ©erunbii (j93. binas vel
(Sülfe). - unter '^rnbs. Tl., alcjs operä ob. auxilio; singulas clepsydras dandi): eine Tl. aufbringen, ein=
alqo juvante ob. adjuvante ob. adjutore; peralqm führen, morem inducere ob. inferre: neue Slcoben
(mittelbar bura) 3mb., f. mittelbar): £ptbm. feine aufbringen, *novos vestium mores inducere frembe :

treue u. tbätige 9Dc. bei etroas uerfpredjen. polliceri JJloben einführen, peregrinos mores inferre: eine
alei nee iufidelem nee segnem operam in alqa re. alte 9Jc. roieber aufbringen, *antiquum (vestis) mo-
Wirnriffen, =hnffcnfd)aft, conscieutia, um et= rem referre: biefelbe Tl. auefi, beim SSolf einführen,
voaä, alcjs rei.- scientia ob. notitia alcjs rei (übf). eodem ornatu etiam populum vestiri jubere (t). et*
bie Äenntnife uon etroas). - ofjne mein 3)1., nie in- nem dürften): aus ber 9Jc. bringen, abolere morem
scio; me insciente; me nesciente: nicfjt ofme mein alcjs rei; aud) bl. abolere alqd(uneig.): au€ber9J?.
Tl., me conscio; me sciente: ^ntb. jur Tl. uon et= fommen, obsolescere: bie Tl. mitmao)en, *aliorum
roas jiefjen, alqm assumere in conscientiam jur Tl. : babitum ob. ornatum ob. amictum imitari: fid) nad)
(oon etro.) gerogen toerben, conscium esse coepisse. frember Tl. Ilciben, in externum babitum mutare
39Mtit»tffcr,=tt»ffcrt!t, conscius, conscia, abfot., corporis eultum: nad) ber Tl. ge!leibet fenn, gelten,
ob. um etwas, alcjs rei. - arbiter, arbitra, abfot., nove vestitum esse: feine Sebensroeife nia)t nad;
ob. um etro., alcjs rei (ber ob. bie als 2lugen= ob. ber neuen, fonbern nad; ber alten Tl. einria)ten, eul-
:en?euge, 3ufa)auer k. Slnroefenbe). - 3mb. jum tum victumque non ad nova exempla componere,
J.'i. madjen, alqm in conscientiam assumere. sed ut majorum suadent mores: es ift etro. ber,9)c.
mitjö^Icn, f. mitrechnen. unterworfen geroefen, alqd temporum conditione
mit^ieben, unä ob. simul ob. et ipsum protici- mutativm est. - etroaä an ber Tl. l;aben, alqd in
mgleid; ob. ebenfalls abreifen, abmurfa)irett, mit= more habere: id) fi^abe e3 fo an ber Tl., ba§ ift fo
reifen, mitmarfdjiren). - 3ft es = mitroanbern, f. b. meine Tl., sie meus est mos: nad) meiner Tl., meo
UWirtur, i. :Dcifa)ung. more.
SWnemonif, ars ob. artiticium ob. diseipliua SOtobcttttifcI, merx delicata.
mr-moriae. 9Jiobcbici)tCt, poeta nunc maxime placens (at§
tnncmonifrf), *ad memoriae artem pertinens. je^t am meiften gefallenber S)id)ter). - poeta vigens
mobil, agilis (6eroeglidj). - expeditus (frtegferttgl nunc praeter alios (als je|t am meiften inSftuf ftetjen»
- ein .öeer m. machen milites ad arma convocare
, ber 35id)ter). - *poeta, cujus carmina bäc aetate in
(bie SolDaten ju ben JBaffen ^ufammenrufen, aufru= manibus sunt (als jei^t am meiften gelefener). - ber
fen); exercitum omnilms rebus ornare atque in- bamalige Tl., poeta tum maxime placens; poeta vi-
struere. aud) 61. exercitum instrucre (bas öeer mit gens tunc praeter alios. [tura.
bent iJcotbJgen ausrüftett'. ÜJJobeJjanbef, *delicatarum mercium merca-
^Mobiliar, f. Jco6itien. 9Jiobc$öltbicr,*quitabernam delicatarum mer-
iWobiliarcrbc, *ad quem res moventes here- cium exercet. - institor delicatarum mercium (a(§
ditäre redeunt. §aufirer). [cium.
Wobifiotöcrmöflcn, mobilis census (Amm. 9ftobcbattb(ung, *taberna delicatarum mer-
26. 8, 13». - 3fl es =* JOJobtttcn, f. b. 9Jtobcbctr, ein, totus de Capsula (Sen. ep. 115,
5)lobtlicn,i'( v qnae moveri possunt, res moven- 2); »gl. „Stuljer".
tes un ÄEg., bic 6erocflficf)e ."öabo. - instrumentum Wobcjourttnl, *libelli, quibus novi vestium
(bas ^noentar eines .öaufesi. - supeHes (.öausgc -
Habitus omniaque, quae ad eultum victumque per-
rätbe. - fein ganzes TL, qaidqaid in domo habet tinent, describuntur.
Wocbaftcin, aendnu evdpaxtttijg). Wobcfvnur'hcit, ». Saftern, saeculi vitium.
tWobafitdt, •modahtas (t. f.). - temperamen- Wobei, Tlaft ber fQötjc u. ©tärfe ber ©äulen,
1
- unter ber Tl., baß 2c, eS I' ge ob. cum eo, embates (.ifißätrjg), rein tat. modulus.
nt 1

9Kobcfaftcr, saeculi vitium.


Wobc, mos (oU Bitte ; aud) in Der .ttleibuna, 9-Jiobcll, proplasma, atis, n. protypum (ngönla-
tudo (oic KJcroofmfjcit). - babitus. Ofjut in, .inniritov, xö, üorl;ergefertigtes SDcufter
als HlciDcrtradjti.-fxcrriplum (als 2Jcufter). im .H einem 311 fertigenden Äunftroerf ber
(einen ju
- me neut Tl., habittu Doraa; aovuui exemplum: 'JfSlaftif).- exemplar. exemplum (ein Sorbilb, SJcufter
bie Des Inges, hujtu Baeculi
301. moa ob. coneuetu- ibij., nad; roeld;em ein .Hunftroert gcmad;t roirb, ^8.
do: im ?,|fi,g. aua) 61. Baccalam (;-Jcitgcift, Lh exemplar muri: u. exemplar e gypso factum: U.
f.
20," nun< tenei -acfiiliitn, roas jetjt Tl. bes i|iliirn o|ieri-i[etnesS3auroerfes]: exemplum ani-
%agei tft; 1 m. 19,8: aeculum vocatur, male, ritt [ewnbtaeä iOcooell, nad; roeld;em ber Tla
rcirß "JH. Des Xages genannt .
- JJt. fenn, in mon 1 In malt). - simalacrun] (ein« 3cad;bilbung, ein 'ilb
•ie fegn); 11-11 reeeptan bilb uon etro.). - ein ;JJcobcI( non etro. angeben, alcjs
oen (^c6rauc6, aufgcuommcn fetm-: nger< im rei um, dum loriiruriunr d< Mioimtrare: bas Tl. won
3d)roonge lnm, in Hur u. änfe^en ftefjen, 0. Berf., etroas nefimeit. exemplum samere ab alqa re: ein
non JcitnfUern, via. pi Befdwfti Wottesbaucf naa) beut Tl. bes '-Beitiistempels errid;
gungen, fcie6^o6cteicit!<itndia|, v. Tjaxben 20: eo mar ten.aedem adsimularritmtempli Veneris colloeare.
,.

395 mobcttiren möglidj 396

mobcHiren, fingere (j33. e cera, e gypso). - fcfjnlicbft roünfd)en): etroaö nid)t m., alqd spernere,
bübfch m. fönnen, venuste fingere. aspernari (etroaö nerfcbmäljen, ©gffe. cupere, eoneu-
9»JiobcHirlunft, plastice {nXaazixrj)\ rein lat. pisceie); ab alqa re abhorrere (eine Abneigung t)a=
ars finsendi. ben r»or etro.): t leine J-tfdjchen mochte er fcljr gern
95Jot>cUfcfjitcibct, *protyporum scalptor. (effen), pisciculos minutos maxime appetebat. - id)
mobcln, fingere (auö einem rofjen Stoffe bilben). möcfrte gern ob. roobl, velim. vellem (mit bem ttn
- formare (in eine ©eftalt bringen, gcftalten); »erb. terfd). ,imfj baö ^räfenö mefjr eine innere Sring-
fingere et formare. lichfett unb 9tött)igung, baö ^mperf. eine 23ebinglid>

9)iobcnnrr, ein, feon, vestitui nimio indulgere. feit bejeidmet roenn eö bod) gefcfjefjen tonnte, baß
UJiObcpnöHf ttttt, *inconstans vulgus (im 21%) 2C. ; beibe mit folg. Gonjunctiu, f. ^umpt §. 624. Ärü=

ob. inconstans corona (alö .ßufyörer) ex cliei sapien- ger §. 461. 21. 1). - id) mag (Ijabc Suft) roeber . . .

tia literas judicans. noch w., neque . neque


. . iu animo est (f. Tac.
. . .

SOtofcer, situs. - mucor (Schimmel, Äafjm). - pu- Germ. 3 extr. ). - mag er nun ober tc, sive . . . . .

tredo (gäulniß, Spät.). - nach 9)1. riechen, situm re- sive gero. mit folg. Qnbicat., roenn fein befonberer
dolere: 9Jc. annehmen, situm ducere. ©runb ben ßonjunctiu nötfjig macfjt (fei eö t>a$ . . .

mobevirfft, situm redolens. ober 2C.; j33. mag e§ nun roafjr ob. falfd) fet;n, sive
mobertg, situ corruptus. - mucidus (fcbimmclig, verum est, sive falsum; ogf. ßumpt §. 522. Ärüger
lafjtnig). - putridus (morftf), faul). - m. roerben, situ §.643). - mag and) fo bod) :c., tametsi ... ta-
. . .

corrumpi; mucorem contrahere ; mucescere; pu- rnen (f. Sali. Cat. 3, 2). - ©iebt „mögen" ein 23er=
trescere (j23. »on Kleibern): fefjr fdjnell m. roerben, mutzen, (Slaubcn an, fo bcjeia)nen eä bie Sateiner
celerrime situm seutire: m. fetm, situ corruptum bura) videri, existimare, putare, j93. bu magft feine
esse; mucere. Äüi)nl^eit ju roenig fennen, parum perspexisse ejus
1. mobern, moberig (roerben, fetm), »ermobern.
f.
videris audaciam: er mag 20 3<tt)rc alt ieim, *vi-
2. mobern, novus (neu, ©gffe. vetus; 533. rhe- ginti annos natus esse videtur: bann roerbet iljr um
tores). - qui nunc est. ut nunc fit. hujus aetatis. fo leidjtcr beurtb^eilenfönnen, roas (nad) eurer äfteU
auch hl. hie, haec, hoc (jetzig); »gl. „mobifd)". nung) bei au§roärtigen Nationen gefdjehen mag, tum
mobemiftren, ad nova exempla componere. - facilius statuetis, quid apud exteras nationes fieri
*ad hujus aetatis morem componere. existimetis: bafjer fönnt if)r crroägcn, nuc ici) mid)
ÜWlobef djrift, *lihellus nunc ob. (in ber 23ergan= erft (nad) euerer SReinung) gegen eure Äinber betra
genfjeit) tum maxime placens (alö befonberö gefal= gen l)aben mag, inde poteritis considerare, quomo-
lenbc ©ctjrift). - *libellus nunc ob. tum maxime vi- do me putetis cum liberis vestris vixisse. - ^n allen
gens (alö üorjüglich in 9tuf ftehenbe). - ob. *libellus, übrigen Sejiefjungen (ber Sf)unücr)feit zc.) brürfen bie
qui häc aetate solus fere in manibus est ob. (in ber Sateiner unfer „mögen" burefj ben bloßen Gonjunctir»,
Vergangenheit) qui illä aetate solus fere in mani- ob. roo ber Safe ben 2(cc. unb infinit, nötlng macfjt,
bus erat (alö »icl gclcfcne). blo§ burd) biefen au§, j& er mag gefjen, eat: ia;
ajlobefdjrtftftcllcr, scriptor nunc ob. (in ber mödjte c§ nid)t roagen, 5U :c., non ausim (m. folg.
tum maxime placens (alö befonberö
23er gangen fjeit) infinit.): id) möchte nid)t (roagen ya) befiaupten, baß
gefallenber Scfjriftfteller). - scriptor nunc ob. tunc 2C., non ausim contendere (m. folg. 2(cc. u. Snfinit.):

vigens praeter alios (alö troräüglid) in 3tuf ftefjen^ ba§ mödjte id) nicht jugeben, lioc ego non concesse-
ber). - *scriptor, cujus opera häc aetate sola fere rim: roer mödjtejrocifeln? quis dubitet? esmöcbtc :

in manibus sunt ob. (in ber Vergangenheit) illä ae- ^mb. fagen, forsitan quispiam dixerit; ob. forte ali-
tate sola fere in manibus erant (alö Diel gclcfener). quis dicet (eö roirb uiellcid;t ©inet fagen): er mochte
SWlobefnrijt, *nova exempla imitandi Studium jögern roie er roollte, (juam vellet eunetaretur: rnö^
(alö Siutt, neue äRoben nachzuahmen). - *aliorum gen fie immcrfjin murren id; roerbc bod) fagen aai
,

eultum imitandi Studium (alö Sudjt 2lnbcrer %vad)t id) benfe, fremant, dicam quod seutio: möge eo i>a*
nachzuahmen übt).). mit genug feun, utinam hactenus. - mag er feipx
SOtobctradjt, eultus ad nova exempla compo- roer er roiff :c., quicumque is est: mag eö fenn roann
situs. - nad) ber 2)1. gcfjcn, nove vestitum esse. eö roin, bu roirft mir Strafe leiben muffen, quando-
»iobch)ort, verbum nunc
s
ob. (in ber 23ergan= cumque mild poenas dabis.
genfjeit) tum maxime placens. müflltd), qui, quae, quod fieri ob. effici potest
ÜWIobiftcation, mit ber, baß 2c., cum eo, ut etc. (roaö g'efd;c()en ob. beroirft roerben fann). - qui, quae,
mobifteiren, immutare aliquid de alqa re (eine quod per rerum lKitinam admitti potesl (tOCÖ ber
2lenbcrung an etroaö »ornefpten). - temperare alqd 9iatur ber i)mge nad) juläffig, olfo möglid) ift. 3Rtt
(etroaö mäßigen, ermäßigen). - eine :Hcd)nung m., de- biefen 2Borten umjdireibt Paul. Bent. 3, 4 §. 1 fefjr
trahere aliquid de summa. treffenb baö unclaffifcbe possibilis, roeld)cö Qaint
mobifd), elegans (gcfdjmarf'Doll, d. Verf.). - no- 3, 8, 25 eine mpellaUo dura nennt, u. l)öd)fteno in
vus (neu, ü. Singen). - m. Xracht, f. üDJobctracht. — p(jilofopfjifa)en 2lb(janblungen alö 1. 1. ju butben ift).

Ad», eleganter; nove (j23. vestitum esse). - ein m. ^all, conditio, quae per rerum uaturam
1\>{ ob« lfltion, ber Stimme, vocis moderatio (als admitti potest. - Uebcnill bleibt gero. „möglieb" un
regelmäßige 2lbmeffung ber Stimme). - flexiones vo- iiberfe|t, roo bie S8er6inbung unb ber 3ufammenhang
cis (als regelmäßige 2lbrocd;felung, Steigen u. gal«
'
ba$ Cbject oIS ctroao in ber SorfteUung ^eftelien
len ber Stimme). beö, alfo erft y.i (irroartenbeö unb j5ufüuftigeö be=
9}lobtt3, beö 23erbumö, modus verbi (Gramm.). •,eia)net, j23. Cic. Rab. perd. 5, 16: karum enim om-

mögen, volle (roollen). - lubet (eö beliebt mir). uium rerum non solum eventus atque perpessio,
- cupere (gern roollen, j93. ut, quae te cupit, eam sed etiam conditio (möglicher AalO, exspeetatio etc.;
non speruas: u. cupio videre, qui id audeat dice- u. Cic. de or. 1, 1,3: ei mictos, nui per dos a com-
re). - rtidjt m., nolle. - ctro. gern m. (oerft. fmben, numi peste depulsi (non ber möglidien 3Sernid)tung
effen jc.), alqd appetere. alcjs rei appetentem, cu- beö Staateö abgeroel)rt) iu nosmet ipsos reduuda-
pidum, avidum esse ob. appetentissimum, cupidis- rent; »gt. Cic. Sest. 19, 43. Cic. Arcb. 6, 12.
simum, avidissimum esse (nad) etroaö trachten, he= eö tjt möglich, o. i. a) eo fann jeim: esse potest
gierig, fcr)r begierig fcim); alqd coueupiscere (etroaö (j23. roie ift ein Jricbe möglia) mit einem Solenne,
397 mögiid) 3Kögltd)!eit 398

ber sc, pacis quae potest cum eo ratio, qui etc.: nur immer, jeber mögliche); omnis, quem (quam) pos-
roeldje 2lrt oon Ärieg m. ift, quod belli genus po- sum. omne quod possum. gero. U. omnis, e (aller,
test esse). - ob. 61. potest (j33. e§ ift m., bajj s2lnbere alle, alle§, ben, bie, ba§ id) fann, j33. id) tf)ue ^imbm.

fo glauben, potest, ut alii ita arbitrentur; f. 93ent^ alle m. ©fjren an, alei omnes, quos possim, hono-
fei; äu Ter. Audr. 2, 1, 27). - ß) es" fann gefcbefjen, res habeo: alle m. Sorgfalt anroenben, bajj 2C., om-
beroirft roerben : fieri ob. agi ob. effici potest. - 2lud) nem curam adhibere, ut etc.: burd) alle möglichen
^ier oft U. potest (ft. fieri potest, f. 9cctgels>b. (Stil. 33erfpretf)ungen [Sntb. aufforbern 2C.], omnibus pol-
<S. 514 [510]. Äüfjner ju Cic. Tusc. 1, 11, 23), jS3. licitationibus: auf alle m. f^äUe, ad omnes casus:
fo wenig bie3 nun m. ift, ut enim id non potest: alle möglichen 2lrten ber harter, omnia exempla
roie ift es m.? qui potest?: roenn es m. ift ob. märe cruciatus). - alleä 9Jcöglid)e, omnia, jS. burd) ob.
(roo mögiid)), si posset: fo otel als m.,
potest; si mit (Selb fann alles» SJcöglicfje ju ©tanbe gebracht
quantum potest (poterit etc.). - es> ift m., bafj 2C., roerben, pecuniä omnia effici possunt: aHeä 9)cög-
fieri potest ob. potest fieri, ut etc., u. 61. potest, ut lid)e (fein 2)cöglicf)fte§) oerfud)en, tf)un, omnia facere
etc. (jö. ut fallar): bies" fei leidet m., idfacile effici ob. omnia experiri; nihil inexpertum omittere: bei
posse: beiöes jugleid) ift nid)t roofjt m., utrumque etroaö, nihil sibi reliqui facere in alqa re auf alle :

simul agi non potest es ift Stiles m., nihil est quod : m. 2lrt, quäcunque ratione; aud) omnibus rebus. -
fieri non possit: es. ift etroas geroonnen, foroeit es tttögitdjft, roirb gero. burd) quam ob. quantus,
bei einem folgen llrtglücf m. ift, non nihil ut in tan- a, um
u. einen ©uperlatto umfdjrieben, j33. in mög=
tis maus
est profectum: ofme btefes fei eine t>er= lid)fter ©d)nelligfeit, mögl. fcfjnell, quam celerrime;
nünftige ©eftaltung ber preunbfcfjaft nid)t m., sine quantä maximä alqs potest celeritate: in mögl.
hoc institutionein amicitiae reperiri non posse. - Äür^e, f. oben „fo fur^ alä mögiid)": er marfd)irte
y) es fann ficr) jugeiragen fjaben: factum esse pot- in mögl.fdjnellen 9)cärfc|en ju feinem (Sollegen, quan-
est; accidisse potest. - S) es ift oergönnt, fas est, tis maximis poterat itineribus exercitum ducebat
6ef. mit ber Negation, non fas est (es ift nid)t m.), ad collegam.
m. folg. infinit-,f- Cic. dorn. 43, 113. Caes. b. G. SJJloglicftfett, I) bie @igenfcf)aft einer Qatye, ba
1, 50, 5. - roenn es mögiid) ift, roo mögiid), si fas fie auöfüf)rbar ift: possibilitas (fpätlat., balier nur
est. Sgl. Diägelsb. Stil. ©. 179. al€ pf)ilof. t. t. in pf)ilofopt)ifd)en Slbbanblungen ^u
eo mögiid)? b. i. u) roas fagft bu? quid ais?
ift bulben). - conditio (ber mögliche gall, ©gft^. even-
roas meinft bu? ain'? ain' tu? - es ift nidjt tus, SBirflidjrrit, §33. harum omnium rerum, Cic.
anöers m., als baf? id) 2C., fieri non potest, ut non Rab. perd. 5, 16: u. ber möglid)e 3"ftanb, f. Cic.
oö. quin etc.; facere non possum, ut non (ut ni- Marc. 3, 8 res quae et naturam et conditionem,
:
,

hil etc.). ut vinci possent, habebant. SSgl. 9iägels>6. (Stil. ©.


es ift mir etroaeS m., alcjs rei faciendae faculta- 173). - potestas ob. facultas ob. copia alqd faciendi
tem habeo possum alqd facere bem guten Willen
;
: (bie $üglid)reit jur Unternehmung ob. Sluöfübrung
ift Stiles m., nihil est quod benevolentia efficere »on etro., u. jroar pot. = bie (Srlaubnifj, 3)cacl)t 2C.

non possit. - m. mad)en, efficere (beroirfen, guroege etro. ju tfiun, fac. u. cop. bie fidj ergebenbe ^f)un=
bringen); »gl. „ermöglichen": 2tlles m. machen fön= liefifeit). - ratio (2trt u. Weife, ®entbarteit, ^33. nul-

nen, nihil non efficere posse: bas Unmögliche m. lam sibi iste infitiandi rationem neque defendendi
machen roollen, inexsuperabilibus vim afferre: mit facultatem reliquit, Cic. Verr. 4, 47, 104). - adi-
(Mo ift 2tUeö m. ju macfjen, pecuniä omnia effici tus alcjs rei ob. ad alqd faciendum (bie non Slujjen
possunt: bie <Sac6e läfjt fid) nid)t m. macfjen, non gebotene ©elegenljeit, üftittel u. Wege ju etro., f. Caes.
est rei copia. - fid) etroas nicbt m. beuten tonnen, b. G. 5, 41, 1; b. c. 1, 31, 3). - locus alcjs rei ob.
sibi de alqa re persuadere non posse. - roenn es alqd faciendi (bie burd) bie Umftänbe gegebene 33er=
irgeno m. ift, roo möglief), si ulla ratione efficere anlaffung, jS. 9Jc. ju fa)aben, locus nocendi: ju %a=
possum (potes etc.); si ullä modo fieri poterit. - id, locus vituperandi: es ift eine 2Ä. bie Siebe ju
]o trief immer m. ift, quoad potest ob. poterit.
fieri er()öf)en, locus est amoris augendi). - d)ronologifd)e
- lo ... als mögiid), quam mit bem Superlatio, 8 33. 9)c., temporum in alqa re consensus: ei ift feine 9Ä.
m. O'obalb als m., in möglicher Äürje),
fo frütj als ba, nulla datur potestas. - Qn ben gälten aber, roo
quam rnaturrime: fo f ur, afS m. (in mögficfjfter $ür= „9Jcöglid)teit" bas 25ortjanbenfenn einer ©adje 6e=
-,e ,
quam brevissirne; quam paucissimis (mit fo roe= jeid)net, mu| eö im Satein. burd) esse posse umfd)rie=
mg Worten als möglitt) )
; ob. burd) quam pote- . . . ben roerben, pÖ. er leugnet bie 9Jc. biefes Segriffeö,
ro, quam ob. ut ... potui, $& id) roill ee fo für', als negat esse posse hanc notionem.- ebenfo, roo„ÜJcög=
Dl.machen, a^am quam
brevissirne potero; quam licfjfeit" bie 2luöfüf)rbarfeit einer <Sad)e felbft 6ejeid)=
pauti r;am ob. absolvam: io oiet ü6er bie net, burd) fieri ob. effici posse, jSÖ. man leugnet bie
fyiammatit fo für', als m., haec de grammatice,
, 2Ji. oon etroaö , alqd fieri posse negant (man leug=
quam brerörime potui: frier f)aft bu fo für, als m. net, bafe etro. gefü)ef)en fönne); negant fas esse m.
Die Sefdjaffenfjeit öes 05erid)ts, habes, ut brevissirne folg. 2lcc. u. infinit, (man leugnet, ba§ e§ oergönnt
potui, genna judicä - fo gut als m., f. fo gut. - fo fei,bafj 2C, f. Cic. dorn. 43, 113): bie 9ft. non etroas
irieleals mögiid), quos possum ($95. conquismt quos nid)t einfeljen, non intelligere, alqd fieri posse ob.
potait). - möglicher Weije, potest oo. pote fieri I qua ratione alqd fieri possit: roenn es* irgenb eine
61. pol fann (ictd)el)en, ift mög =
potest: fd)impf(id) nergroeifelt man an je=
9Jc. ift, si
Itd), Daß 2t.., }©. id) fann mid) m. Weife irren, pot- ber iSt, turpiter desperatur quidquid fieri potest:
ri, ut lallan; ob. burd) fore (bef. bei putare, nad) ±U., quantum potero; quantum in mca pote-
e, polliceri u. ä()nlicf)en), }SB. meld) ein Itate est; quantum in me situm est; quam maxu-
Scfjaufpiel nun ftellen nrir uns möglicher Weife oor, me. - Dft brücfen bie Sateiner aud) bie „SCFcöglid)-
roenn tc.,qnod taadem ilam tote put feit einer <Bad)e" 61. burd) ein ©ubfto., bef. burd)
quam l
, 20, 4ö - aller ob. jeoer
. ein Subfto. auf io aitS, JA ein fo fcf)roierigeö ®e=>
m., alle ob. jeoe m., alles ob. jebes tu., qnicnmque fcf)äft mtt oer JJc. angcflagt, eine fo grojie 33efcf)roerbe
(jeoer mögliche nur erocnflidje, \-l\ qaaecumqae or- mit ber SR. »erbäd)tigt ju roerben übernehmen, tan-
n ie proficiscenta qaotqaot mint ililücultaU m cum criminc, molestiam cum su-
oo. erant amsei qaicomqae (alle, fo trielc oo. roe(d)e one D idpere: alle 2H. einer Weigerung benef)«
399 $tögUdjfett§ntatf)et gjionat 400

men, adimere omnem recusationem. SSgl. 9ca'gel§b. 9)l01tftbc, monas (fxoväq, Spcit.l
Stil. S. 53 u. S. 159. —
II) eine mögliche Sacbe: Wlotmrrf), rex (Äöntg). - prineeps (gairft, nad)=
res, quae ficri polest, §33. er rebet nur oon 9Jcöglidj= -ira])crator. Caesar. Augustus(&aifer, Saifjt.).
attg.).

leiten, *loquitur de iis tantum, quae fieri possuut. - dominus (übt). UttUmfd^ränfter Wcbieter, §err). -
9ftögltcf)fcit3matf>cr, rerum omnium trans- tyrannus (zvQawoq, ber fidj in einem »orfier freien
actor. - 3f± eö = 0clegcnt)cit3macber, f. b. Staate jum §errfd)er aufgeroorfen F^at). - Ober um »

•Wtoftlt, papaver. - oon 3Df., papavereus. fcfireibenb, um


ben „2U(einfierrfdEjer" mcf|r fjerooräu-
üWloljnart, papaveris genus. - aJcofmartcn, aud) Ijebeit: qui Bolus regnat. qui unus consilio et curä
b(.papaveraln.^.).-moljnftrttg,etroapapaveratus. gubernat civitatem. penes quem est summa rerum
3J}ot)ttblatt, papaveris folium. omnium (alte = rex); qui solus imperio potitus est
Wtoffnhlnmc, papaveris flos. - 9Icol)nbhtmcn, (= tyrannus). - 3)2. fetjit, regnare; solum regnare:
aud) 6t. pa]>avera (n. jü). fid) 5ttm 9)1. aufroerfen, dominatum ob. tyrannidem
SWoljttfopf, papaveris caput. - bie 3Kor)nföpfc, oecupare; dominatum invadere; Augusti nomen
pa])averum capita; aud) bt. papavera (w. jpL). arripere (nad;aug.): unter einem 3JI. ftetjert f. mo-- ,

Wlof)tl?&tncv , papavera {n. pl.). - papaveris nard)ifd) (fetjn).


semen (aß (Same). 9Jioittttd^ic, I)alö Regierung u. Stegicrungsform :

9JIoI)ttb% *papaveris oleum. singulare imperium. imperium, quod ab uno susti-


SJloftnfrtft, *papaveris sueus. netur ob. sub uno stat. singularis potentia. domi-
9J?öljttfamc, papaveris semen. natus unius ob. aud) bl. dominatio. dominatus(aI(e
SJlofyr, homo nigri ob. atri coloris ob. bl. homo biefe = 2Wcinfjerrfd)aft im xHllg.). - imperium regura
niger od. ater (ein Sftenfdj oon glänjcnb fdjroarjem ob. regium. imperium, quod penes regem ob. reges
ob. bunfet fdjroarjem Seittt übl).). - Aethiops (ein est. potestas regia, singulare imperium et potestas
Sletfitopier, einer auö bem 9Äot)renfanb). - quodam- regia (SUleinI). eines Äöntgs). - administratio regia
modo Aethiops (gcrotffermajjen ein 9Dtof;r). - bte (Staatöoerroaltung eineö Hönigä). - dominatus re-
Sffcoljren (alä SBöIJerfcfjaften), atrae gentes et quo- gius, tyrannis regia, u. 61. tyrannis (TVQavvig, Ü((^
dammodo Aethiopes. - qui
fo fdjroarj roie ein Sit., ieinf). beffen, ber fid; in einem Dorfjer freien Staate
multo atrior est quam Aegyptius (u. ?ßcrf.). - junt §errfd)er [Äöntg] aufgeroorfen fjat). - bie 3R.
Sprüdjro., einen -Dtoßrcn roeifs roafdjen roollen (b. i. roitnfdjen, regnari velle: fid) ber 9)t. Bemächtigen,
eine oergeolidje Slrbeit oomeömen), etroa laterem la- solum imperio potiri-, dominatum ob. tyrannidem
vare (Ter. Phorm. 1, 4, 9 [186]): ein 9)c. Iftjjt fid) oecupare nad) ber 90c. ftreben, singularis perpetui-
:

nict)t roeifi roafdjen, nee pardus mutat varietates nee que imperii cupidumesse; dominationemappetere-,
Aethiops pellem suam (md) Hieron. vol. 2. p. 163 regnum oecupare velle tyrannidem coneupiscere
; :

B. ed. Francf.). ^mbm. bie §K. übertragen, ad unum omnia deferre;


SWlöfjre, *daucus sativus (L.). omnem potestatem ad unum conferre; alei regnum
SiJloIjrettlattb, atrae gentes et quodaramodo ac diadema deferre: eö trat bei it)nen 9)c. ein, bie
Aethiopes (fdjiuarje rote 2tctt)topter auöfeljenbe S5öl= Wt. rourbe bei tbnen eingeführt, reges habere coe-
fer). - Aethiopes (bte 2leil)topier). perunt. —
II) a(ä Staat: civitas, quae al) uno re-
9JtöI)tCttf oft, *sucus, qui est ex daucis sativis. gitur. res publica, quae unius nutu ob. unius po-
Itt0l)rcttfd)hmr3, <l m
multo atrior est quam testate regitur. civitas, quae unius consilio et curS
Aegyptius (oon Sßerfonen). gubernatur. res publica, in qua unus aliquis in
SOIo^VCttfffrtt», servus Aethiops. perpetua est potestate. civitas, in qua penes unum
9Jlol)tCttfflatHtt, serva Aethiops. est summa omnium rerum (im Stttg.). - regnum.
bjtofytvnbc, *daucus sativus (L.). civitas regia, civitas, quae singulari imperio et re-
moirc, moxtitt, undatus; undulatus; interun- gia potestate gubernatur et regitur. regale civita-
datus. - m. fenn, undas imitari (u. einer garbc). tisgenus. res publica regalis (eine toniglidje 3)con=
Wlold), salamandra. ard)ie, [entere betben aber nur = ein roie oon einem
SJioitctt, serum. - ju 9MFen roerben, serescere. ÄNttg, nid)t roirflid; oon einem Äöntg bct)errfd)ter
SÖioIfcnfur, *seri usus. - bic 9Jc. gebrattdjen, Staat).
*sero uti ad vires refovendas. monarrfjif ti), regius. - ein m.g-ürft, f. 9)?onard):
utotfidjt, *sero similis. - ntolfifl, serosus. ein m. Staat, f.
ä)conard;ic: eine m. SScrfaffung, ad-
SOtoHc, f. 9Mbe. ministratio regia (ogl. „9.1tonard)ie no. I"i: einem.
9JJoIftOtt, etroa *vox mollis. S3erfaffung f)aben, tri. fenn (oon Untertf^anen), regi
ÜSHöltOtt, SOtllttltltt, *pannus molliör. (ob. im 2U(g. regibus)par6re. sub rege ob. (im 3Wg.)
SOTomcttt, I) ba§ Moment = $unlt, örunb (ro. sub regibus esse, regis ob. (im2lüg.) regum impr-
ogl): punctum ($3. bte einzelnen Momente bcr23e= rio regi (unter einem Äönigc ftefjen): sub tyranni
roci§fü!)rung, puneta argumentorum). - ratio (ber regno esse (unter einem Wciuattfjerrfdjcr, f.
„Scon
©runb, giß. baä roidjtigfte 2)J., gravissima ratio). - areb/' jutyr.): eine bentof vattfct)c, nidjt eine m.Set
ein entfcf;eibenbc£>, roefentttdjcE) 90?., momentum. - faffung Reiben, populi, non regum imperio regi {o.
bie SRatur giebt in ißm organifdjen ©utroideliing e. 3Solfe): eine m. SSerfaffung einführen, ad unum

fein früher ge[c$te3 9DL auf, natura semper ita as- omnia deferre; omnem potestatem ad unum con-
. sumit aliquid, ut ca, quae prima dederit, non desc- ferre; regnum ac diadema uni deferre: an eine m.
rat: ein rocfcntltdjcä, entfcfjeibcnbcä äöt. bei ctro. mit SBetfajfimg geuuibnt fenn, regio imperio ob. regibus
afigeoen, esse inter momenta alcjs rei ($23. pacis). :issuctum' esse: of;ne m. 23crfaffung nidjt befteljen
— II) ber «Moment
^tintt in ber Seit, f. Sdtgcnblid. tonnen, sine rege vivere non posse: bie SSerfaffung
momentan, exigui temporis (oon turjer ^eit, ift m., administratio gentis sub regibus est: eine
323. opinio). - qui, quae, quod brevis et ad tempus im m. Sinne abfaffen, o])ponere contra
e>Vgenfd;rift
est (huj it. nur für ben 2Uigenblitf, j83. perturbatio conscribereque diversum regiae aaminiBtrationifl
auimi). - nur m. fenu, brevem et ad tempus esse. genus.
— Adr. ad tempus. 23gl\ übl). „aiigcublidlidj". - ^iOltnt, mensis. - ein rjatber Wt., mensis dimi-
eine Airanffocit burd) etio. m. (iubern, morbum rele- dius ob. dimidiatus if. „baib" über bie2lbjj.); quin-
vare alqä re. deeim dies (funfäctju Sage): etn periobifdjer 2)?.,
401 monatlich SOtortoßmme 402

mensis lunaris: oon Gittern 93i.,iuas teilten 93i.bauert, nox : ber 931., ber erft fpät aufgebt, luna sera eine :

unius mensis; menstruus: jroci, brei, oier, fünf, fecfjs 9cad)t, roo ber 93t. nicht fdjeint, uox illunis: roaö un^
93tonate lang, baucrnb 2c., bimestris, trimestris,qua- ter beut 93t. ift, sublunaris': roa§ roie ein Ijalber 93t.

drimestris, quinquemestris semestris: (Sinen 3Ji. , gestaltet lunatus. - ber 93t. roirb coli, luna im-
ift,

lang bicncn, mensem verteiltem servire: alle brei plctur: nimmt ab, luna minuitur ob. deminuitur
Monate, tertio quoque mense: breimal im Tl., ter ob. decreseit ob. senescit: nimmt ju, luna crescit:
in mense, in mensibus: jeben 93t., [monatüd)(Adv.): fdjeint gar nic^t, luna silet: »erfinftert fteß, luna de-
jeben SDt roieberf ebrenb, menstruus oon 93t. ju 93?.,
. : ficit: I)at ftd) nerftnftert, lunalaborat (v.pr.): ber
f. monatlich
(Adv.): einen 3R. um ben anbern, al- Dor bie Sonne, luna soli subjicitur et op-
93t. tritt
ternis meusibus: ber erfte be§ 93t., kalendae: ber ponitur; tota se lunasubsolisorbemsubjicit: un=
fünfte be§ 93t., nonae (aufjer im 93tärj, 93tai, Julius' ter bem 93t., infra lutiam (j93. infra hmam uihil est
u. Cc tober, in roelcbem bie nonae auf ben ftebentcn nisi mortale et cadueum); in terris (auf ßrben, jS3.
fallen): ber bretje^nte be3 33t., idus (aufjer in ben neque ego umquam t'uisse tale monstrum in terris
tner genannten, in raeldjen bie idus auf ben funf= ullum puto).
$e!)nten fallen). tnottbartig, =ftf)nlirf), f. monbfbrmig.
monatlich, menstruus jeben 93tonat nüe-
(foroorjl 93tottbuatitt, orbita lunae ob. lunaris.
berfefjrenb, als ©inen 93tottat baucrnb). - unius men- 9)i0ttbbenioljttcr, bie, habitatores lunae; po-
sis. men&is verteutis (©inen 93tonat lang). ba§ — puli lunares.
93tonatlicbe menstrua, orum, w.; menses mulie-
, 9>2onbd)cn, lunula.
rum; sanguis, quo feminae per menses exsolvun- Wionbcnnlrtii.V splendor lunae.
tur. —Adr. quot meusibus. omuibus meusibus SWonbettiö^r, annus lunae; annus lunaris. -
(in alten 93tonaten). - smgulis mensibus (jeben 93to== ob. untfe^r., anni tempora ad lunae cursum digesta;
nat). - in singulos menses (auf jeben 9)tonat). - iu annus ad cursum lunae in duodeeim menses de-
mense, in mensibus (im 9)tonat, jSS. ter iu mense, scriptus.
in mensibus). - tricesimo quoque die (an jebembrei* StJtonbcttlftUf , lunae cursus ob. ambitus.
fjigften Xage). 9ftOttbcttitd)t, lumen lunae ob. lunare. - ein
•»lOnatetanföHO,, meusis iuitium. fanfte§ u. milbes 93t., lene remissumque lumen lu-
9)tOttOt§f ttft, spatium menstruum. -binnen 93t., nae: eine Stacht, roo fein 93t. fdjetnt, nox illunis.
ultra mensem vertentem. SWiottbettlttOttat, mensis lunaris. - * mensis,
9)tonat3gcib, pecunia menstrua. cujus spatium ad lunae ambitum directum est.
5Wonate»rcchnuttrt, ratio kalendarii (JCt.). SöiOttbcnfrfjeitt, lunae lumen (bas> 93tonbenlid)t
9JJonatörofc, *rosa menstrua. al§ Reifung nerbreitenber Äörper). - beim 93t., lunä
'AUonatdtao,, dies mensis. lucente; ad ob. per lunam-, sub luna; lunä immi-
inonatc<tt)cifc, singulis mensibus. nente (roenn ber 93t. aufgebt): es ift 93t., lunalucet:
9J?onat3tt»Ctf, opus menstruum. es ift fein 93t., luna silet: eö mar bie gan^e 3tacbt
SWottfltöjcit, spatium menstruum. 93t., luna pernox erat: eine 3tad)t, in ber fein 93t.
SWonatSjittS, usura menstrua. ift, nox illunis : bie gett, in roelcfier fein 93t. ift, in-
9Wött(fi, coenobita (Eccl.). - monachus (Spät. terlunium.
übb,.). - bte 93töndEje betreffenb, monacbicus (Spät.): 9)Jonbcttfcf)immcr, lunae splendor ob. nitor
93t. roerben, monachum esse coepisse (Eccl.). (f.
„©lanj" ben Unterfd;.). - Beim 93t., *luna prae-
SSWöncherct, *res monachicae. nitente. Sßgl. „93tonbenfd)ein".
möttchifrh, monachicus (Spät.). — Adv. mona- 9)lonbctthicrf)fcI, \. 93tonbraed)fef.
chorum more (Spät.). 3)tonbftcd tvi f macula lunae.
9Jlöttd)3ffoftcr, coenobium (Eccl.). - mona- S&ionbfittftctltift, lunae defectus ob. defectio
chium. mona.sterium (Spät. ü6f;.). - bas 93t. betreff (ber 3uft«no ba ber 93tonb nerfinftert ift). - luna
>

fcnb monasterialia (Spät.). deficiens ob. laborans (ber fiefj nerftnfternbe ob. ber
9Wöltcf)3futtc, *paenula monachi ob. (im 2111g.) nerfinfterte 93tonb felbft). - eine totale 93t., perfecta
monachonnn. defectio lunae: c3 tritt eine 93t. ein, es entftefjt eine
Wöurheflcbctt, monachorum vita (Spät.). 93t., luna deficit: es cntftefjt, tritt eine partielle ob.
9Wönch3orbctt, *collegium monachorum. - ei= totale 93t. ein, luna aut parte sui aut tota delites-
n<m93t.fttften,*collegium monachorum constituerc: cit: eine 93t. norljerfagen, defectionem lunae prae-
in eraen SR. treten, *collegio monacliorum accedere; dicere: eine beobachten, defectionem solis de-
93t.
monachum esse coepisse (Eccl.). [bantur. prehendere: es ift eine 93t., luna laborat.
9}Jönrhe<irhrtft, •literae, quibus monachi ute- monbförmiß, lunae similis. - lunatus (bef. =
Wönijdftanb, "conditio monachorum. - in ben f^atbmonbförmig).
io monachorum accedere. SJWonbjafir, 93tonbenjaf;r.
f.
9)iönrf)<*nicicn, *res monachica. aWonbfoIu, mola.
iWbnrh^clIc, cellula monachi ob. monacliica iVioubr'tiflci, globus lunae ob. lunaris.
9Konb(idit, f. iOtonbcnlid)t.
Ih'onb, luna (auo) ü6tr., oon bcm, roaö roic ein ".Vton&rcncubofictt, arcus lunaris (©gft^. arcus
Dtonb, bef. roie ein Ijalber IDtonb, gcftaUet ift, roie SOl.'ii
jB. ber ftalbmonb ber dürfen - mensis (ber SKonat). i.
9Konbfrf)attcn, umbra lunae.
- bieiWonbe fXrabanten D?r übrigen Planeten), sa- yDtonbfdjcibc, orbis lunae-, auef; bl. luna.
tellitei: ber neue umonb: ber ^mcfimcnbe Woubirnein, c
.!3(onbenfd)ein.
f.
K., Iura bor abuchmenbc, Ions d<
:
ajjonbtrtfcln, tabulae lunares.- alä 33crcd)nun
Hb
.{unafjme bei DJ ., ac-
bie u. gen, lanai compatatio.
i

et deminutio lominis: ber uollc 2R., f. liSoll- v


.yJonbiiinlniif, lunae ambitus.
monb: bie ^,eit, roo ber W. neu ift ob. gar nicfjt 9JJonbtucrf)fcI, lunae luminum varietas. - ac-
fc^eint, internminm: im (c&tcn Ufertet (mit A&nef; äo ei deminutio luminü {Qa u. 2(bnat)tne bes
i., lanS decrescente ob. enescei te: ber
!

9-itoiii
'!){., oer bie gan^c 3tod)i fnnburd) fd)emt, v
luna per- JJtoitor]ninic, monogamia (//ovoy«///a, Eccl.).
403 SDtonogrctpfyie 9Roralpf)Uofopl)ie 404

- in 9)?. (eben, unam uxorem habere (v. Gittern); nestaeque vitae. via vitae (2lrt, roie man tugenbbaft
singulas uxores habere »on 3SöI=
(y. 9Jcebreren, j93. leben - doctrina bene vivendi, ars vitae (Seigre
foll).
fern): bie Ü0c. beobachten, uuä uxore contentum esse über ein tugenb!)aftes Seben). - virtus (bie Xugenb
(»on Gittern) ; singulis uxoribus contentos esse (»on felbft). - officium, officia 0ßflid)t, ^5fUct>ten). - 3R.
Wlefyveven). in Werfen, versus honestum aliquid monentes. -
ÜJJionoflraöfjic, über ein Sanb jc, *descriptio 33iele§ imSeneca ift um ber9Ji. mitten $u lefen, multa
peculiaris. in Seneca morum gratiä legenda sunt: alle 931. un-
9Jf onoiog, a) ixU). = Selbftgefpräd), ro. f. — b) tergraben, officium omne pervertere: Qmbtn. bic9)J.
im Sajaufpiel canticum (ber muftfaiifdje iüconolog
: lefen (ttneig.), alqm verbis castigare. — =b) 93iorat=
im JDrama ber 2Uten). pbJIofopf)ie, rv. f. — IlleinjelneSeljre: praeceptum.
tWonopol, monopolium (fiovonwXiov, nacb> tttoraltfd), moralis. qui, quae, quod ad mores
aug.). - ba§ 9Jt. in einem 9?eid)c, omnium rerum et pertinet (bie Sitten bctreffenb; moralis, nie = ,,fitt=
vendendärum et emendarum potestas.-Qmbm. ba% lieb gut", ift ein »on Cic. fat. 1 init. juerft »orge=
9Jt. »on etttmS geben, *alci monopolium dare: ein fdtfagener, in naebaug. Qt. in ber angegebenen S3e=
501. ausüben, monopolium exercere: ein 9JI. fjaben, Stefmng allgemein übiietjer pfjilof. ßunftauSbrud). -
*monopolium habere. bonus. bene ob.recte moratus, im Gomparat. melius
ntonottofiftt'Clt, etro., *alcjs rei et vendendae moratus, im Superlat. optime moratus (gut gefittet,
et emendae potestatem nulli nisi sibi ipsi permit- moratifd) gut). - probus (redjtfrrjaffen). - ho-
ftttlidj,
tere (von e. dürften). nestus, J.dv.honeste (tugenbbaft; oon^erf. u. öanb=
*monopola
9JZottO$JOlift, (fxovonoiXtjg). lungen). - m. fcf)(ecfit, male moratustfajlec^t gefittet);
'Monotl)ei$nni8 , unius dei cultus (Eccl.). - improbus (unreblidj, gottlob); turpis (fajänblid)). -
unius divinitatis cultus (Eccl. ).-ben9JJ.ie()ren, unum m. nerborben, perditus (übb.); voluntate perditus
deum praedicare: bem 90c. bulbtgen, ben 9Ji. Ijabett, (ber©efinnung nacb,). - m. uernid)tet, existimatione
mente sola unum numen intelligere (ftd) nur Gine damnatus (burd) bie öffentliche Meinung oerurtb^eilt).
©ottbett beuten); unum deum colere(nurGinen©ott - baZ Vorauf dj= ©ute, honestum; decus, öris, n.: m.
»erefjren); deo uni supplicare(äu Ginem@ottc beten). Üorfcb^riften, quae de moribus ob. de virtute prae-
9Jlonotf)eifr, unius dei cultor (Eccl.). - 9)t.ferm, cipiuntur; de moribus ob. de virtute praeeepta;
f. „bem9Jconotr)eiämu3 fjulbigen" unter „9)conoti)ei§= *praecepta honestum aliquid monentia: m. ©d)rif=
mu3". ten, *libri (libelii), qui ad formandos mores per-
in onolfycifti j ti), *qui, quae, quod ad unius dei tinent (bie Silbung ber (Sitten betreff enb) *libri ;

cultum pertinet; and) W. burd) ben ©enit. unius dei. (libelii) morum gratiä legendi (um ber Sitten [bie
monoton tc tf f. eintönig k., einförmig 2c. in ib^nen gefdjilbert roerben] roiHen ju lefenbe): m.
9JJonftvon3,*hierotheca; *arcula eucharistiae. SSerfe, versus honestum aliquid monentes: ein m.
-bie-äJi. berumtragen,*hierothecaepompam ducere. Setragen, recti mores; vita honesta: feine £>anb^
monftröä, monstrosus. portentosus (eig.). - de- lungöroeife auf einen feften in. ©runb bauen, mo-
formis (mifsgeftaltet üBr).). rum fundamenta in constantia honestateque po-
SOlontnfl, *dies lunae. nere (naef; Cic. fin. 2, 22, 70): ftdj blo3 ouxd) in.
moutttojid), *qui, quae, quod fit singulis die- ©rüttbe beftimmen laffen, nullä aliä re, nisi hone-
bus lunae. —
Adv. *singulis lunae diebus. state duci: baö in. ©efüf)! (für ba§ ©d)idlia)e), vere-
SSnontgoIfierc, f. £ttftfd)iff. eundia: bie in. greifet ber 3)ccnfc^en, motus ani-
montircn, römifcb, cultu Romano ornare (iß. morum voluntarius: mir beft^en m. g-rcitjeit, nihil
legionem). impedit, quominus id, quod maxime placet, faecre
SOlonttrnn«}, 9Kontnr, vestimentum militis; possimus: fo üiel »ermag (bei einem SSorfjaben) m.
vestimentum militare. - röm. 9)t., cultus ob. orna- Äraft,tantum suseeptae rei honestas valet: etroaS
tus Romanus. - SJconttrungen für ba§§eer in @ntre= au§ bem m. ©efidjtöpunfte betrauten, alqd referre
vestimenta locare exercitui ber Segion
prife geben, : ad mores: burtf; eine gcfjäfftge Sefd)utbigung m. »er=
röm. 9)contirungen geben, legionem cultu Romano nicktet roerbeit, crimiuis invidia conflagrare (f. Cic.
ornare. Mil. 27, 75).
9)iomuncnt, f. SJenfmoI. movrt liftreu, de moribus hominum dicere; de
SÖiOOt, terra uliginosa. solum uliginosum (fum= virtute praeeipere.
pfiger Soben). - loca uliginosa ob. palustria, n.pl. 9JlotoIift,officii magister; magister virtutisob.
(fumpfige Dcrter). recte vivendi; u. bl. vivendi praeeeptor. - alö S5er=
9Jlob*bctd),*agger locis palustribus oppositus. folger beö Safterö, vitiorum inseetator. - bie Wo=
SJioorcvbc, terra uliginosa. raliftcn, qui de virtute praeeipiunt; qui de ratione
ntoottg, uliginosus. - palustcr (fumpfig). vivendi disserunt.
SOloorioctfce, pascua palustria. ajiorotith't, mores, morum conditio (fittüd)e33e=
9Jioo3, muscus. - cani villi arborum (23aum= - honestas. honestum (bau 93Ioratifd;=
fdjaffenljcit).
moo3). - bie Säume vom 301. reinigen, arbores emu- ©ute). - sanetitas (©ottgefäßigfeit). - virtus (ber
scare (übt).); arboribus muscum abradere. arbores mora(ifd)c 9Sertb). - honestatis ob. virtutis Studium
interradere (ittbem man c3 abfdjabt). (Streben ttad) StttlidjEeit, fittlidjem SBertb,). - bie
9)ioo3tmnf, *sedes musco strata. honestum, quod proprie vereque
ntaljre, ädjtc 9.U.,

mooftdit, *musco similis. - ntooftg, muscosus. ooKfommene 931., perfectum honestum:


dicitur: bie
3!)loo3tofe, *rosa muscosa. Dcnnner non bcroäfjrtcr 9)f., viri, quorum vita in
9Jio:p#, *canis fricator (L.). rebus honestis perspeeta est : bie gorberungen ber
moqnant, f. fpötttfd;, tabclfüdjttg. ^retutbfd^aft roiberftreiten ber Tl. niebt, in amicitia,
moqutrcn, fid), f. befrttteln, fpottcn. quae honesta non sunt, uon postulantur: mir finb
9)lorol, 1) Sittenlehre: a) übb.: doctrina de mo- }US 9)1. geboren, Bornas natura studiosissimi appe-
ribus. and) quae de hominum moribus dicuntur tentissimique honestatis.
(Sittetioorf tfjrif ten übt).). - descriptio expetendarum SUtorolOljtrofoö^i^philosophiae pars moralis
fugiendarumque rerum (Angabe beffeit, meß man er= (
ber »on Cic fat. 1, 1 für ba$ gr. fax/} uorgefa)(a=
ftreben u. roaä man meiben foll). - ratio rectae ho- geitc unb nad) ifjm allgemein angenommene 2luobr.,
405 . SJtoraft mörberiftfj 406

f. Sen. ep. 89, 9 sq. Tac. dial. 30, 3. Quint. 6, 2, de alqo interficiendo (se) conjurasse: bie21corban=
8). - aticf) pbilosophia, in qua de hominum vita et gegen ben sBatcr mürben entbeät, consilia
fcfifäge
moribus disputatur (Cic. Brut. 8, 31t ob. haec omnis parrieidae palam facta.
quae est de vita et de moribus philosopbia (Cic. gjlotbbcfitctbe, *caedis cupiditas.
Tusc. 3, 4, 8); - ob. philosophia, quae virtutis, of- morbbctticrtfl, f. morbgierig.
ficii et bene vivendi disciplinam continet(Cic. Pis. SSWorbbcil, im securis funesta.
,3ft)fi-

29, 71) ; - ob. ea pars pbilosophiae, qua. mores con- SWorburcnncr, incendiarius. - incendii auetor
formari pntantur (nad) Cic. fin. 4, 2, 5). (in einem einzelnen ^aff).
SJloraft, palus (<5umpf, Sacfje). - lutum. caenum morbbrennetif d), incendiarius (33ranb oerur=
(ßotf), f. baf. ben Unterfcf).). - ein ffl. oon gefd)mof- fad)enb). - *incendium minans (mit Sranb brbfjenb).
jenem Scfinee, fluens tabes liquescentis nivis. — Aäv. *incendiariorum more.
tttoröfrtg, paluster (fumpfig).-lutosus. caenosus 9Worbctfcit, ferrum. - sica. mucro (3)o!d)).
ifotbig). tttOtbctt, I) v. intr. caedem ob. caedes facere.
SWortfjcI, tuber. - *phallus esculentus (L.). — II) v. t/r. Smb., f.2)corb (»erüben anjimb.), tobten.
SÖtorb, caedes (ber Sobtfdjfag übf).). - homici- 9Jlotbett, ba§, caeeies-, rjgf. „5Dcorb". - ba§ 90c.
dium 3Jcenfcf)enmorbl - parricidium (an ^erfonen,
( roirb aHgemetn, omnibus locis fit caedes fte liefen :

roefcfje bem Scenfcfien an ftd) für f>eifict u. unoerfe^= com 9Ji. ab (traten bem SR. ©inljalt), caedere desti-
lief) gelten fallen, roie an Gftern, ©efcr)iuiftern, an bem terunt.
Sanbcöfürften - ber an Qmb. »erübte 90c., caedes,
2C.). 9J?ötbcr r homieida ob. umfcör. qui hominem
occisio, nerb. caedes et occisio alcjs. caedes, qua occidit, interficit ob. oeeidit (^ßerf.), interfecit(3)len=
alqs occisus est (aB 3tteberf)auung,^obtfcf)Iagen bef= fd)enmörber übb., of)ne nätjere Sefthnmung). - parri-
felben); nex alcjs(aB geroaftfamer^ob, roelcfien^mb. eida (9JJörber einer »on Ülatur geheiligten u. unner*
ftirbt); scelus alcjs interfecti. mors per scelus alei (efefteben ^ßerfon, mie be§ 35ater§, ber 50cutter, ©e=
jllata iaB an ;smb. begangenes 3Serbred)en); parri- fdjraifter, eine§ freien Bürger?, einer obrigfeitfid)en
cidium alcjs (a(§ an einer heiligen u. unDerfefJficfjen ^erfon, be§ Sanbeöfürften 2C., ba, rao e§ bie 3)eut=

^erjon begangenes SSerbrecfien); am 33ater, an ber mit bem 3uf. be^ ^nbitnbuumS,
lid)!eiterforbert,aucb;
Butter, am ©ruber 2C., f. SSatermorb, SOcuttermorb, an bem ber TOorb begangen rourbe, im ©enit.). - si-
Srubermorb k. - SR. u. 2obtid)Iag, caedes et occisio ;
carius (ber 9Keud)eImörber, ber au§ bem -Korben ein
piurna cum vulneribus et caede (afü> Äampf, *23. ent= Öctnbroerf macfit it. mit Stücfftdjt auf ba3 SBerfjeug
ftefit jroticfjen Sotbaten u. 9Jcatrofen, in vicem mili- [bie sica], roetcr)e§ er babet gebraucht). - percussor
tum nautarumque oritur). - be3 90c. (9)corben§) toe= (ber Qmb. nieberftöfet, entroeber in einem etnjefnen
gen, hominis oeeidendi causa: fdjon *um 9K. (90cor= gaff mit bem ©enit. ber "perfon, bie gemorbet roirb,
ben) bewaffnet fetm, ad oeeidendum jam armatum roenn fie fid) nidjt an§ bem 3fl)g- ergiebt, ob. aud)
öurd) 30c. (ba§ 33erbredjen be§ 90c.) etro. erfan= im 2U(g. aB geftnberer 2lu§br. für sicarius, f. Cic.
gen. scelere et ferro assequi alqd. - einen 9Jc. be= Rose. Am. 33. 93). - auetor caedis ob. mortis ob.
geben, oerüben, caedem, homieidium facere; parri- necis(ber Urfjeber eineä 9Jcorbeö, ©gft^. conscius necis,
cidium committere; parrieidio se obstringere; ho- ber 9Ritroiffer). - ber 9ft. 3mb§., alcjs interfector;
minem occidere: an $mb. (= ^mb. ermorben), cae- percussor alcjs (f. Tjorlier); ob. umfd)r. qui alqm in-
dem alcjs facere ob. efficere ob. perpetrare mor- ; terficit (interfecit), occidit, percutit (percussit). -
tem per scelus alei inferre: necem alei in ferre, of- ber 9Jt. etne§ SSruberS, fratrieida: ber 2Ä. ber 9)M=
ferre; alei vim afferre Qmbm. ßeroaft antfjun); ter, matrieida: ber90c.cine§©eroaftljerrfd)eri, tyran-
alqm interficere ob. occidere (Qmb. tobten, f. „tobten" nieida-, tyranni interfector ein :
off enbarer 99c., mani-
bie Snnon.): 30c. u. Sobtfdjfag begeben, caedem et festae caedis reus (fofern er im 2lnffageftanb ift):
ort isionem facere (an 3Jcefjreren; f. Cic. Caecin. 14, einen 9Ji. bingen, conducere alqm ad caedem facien-
41): 3Jc. auf 5Jc. begeben, caedem caede aecumulare dam einen 90c. 3mb§. ob. für %mb. bingen, percus-
:

'Lucr. 3, 71): tdf) begefje e. unporfefcttdjen 9Dc., cae- sorem emere in alqm: ^mb. jum 9)c. einer ^erfon
dem imprudens committo: feine öänbe ob. ftd) mit bingen, alei negotium dare, ut alqm interficiat.
einem 3Jc. befubefn, manus caede inquinare; se par- SOtörbcrcjrttbc, *sicariorum reeeptaculum. -
riridio inquinare: 3mb. be§ 99c. befdjufbtgen, alqm •domus sicariorum reeeptrix.
caedifl argaere: 3wb. com 9Jc. fretfprecfjen alqm , 9WörbctI)anb, manus impia (bie ner ruckte §anb,
caedis absorrere: 3>mb. $u einem 90c. bingen, con- nämfid) be§ 2)cörber§). - manus cruenta (bie nod)
ducere alqm ad caedem faciendam. bfutige .§anb be§ SOcörberö). - manus parricidalis
Worbanfrfilacj, - in einem
caecüfl consilium. (bie öanb, bie fid) be3 90corbeS einer Don Jcatur ge=
einzelnen ^faff aud) consilium sceleris ob. insidiarum fietfigten ^3erfon fdjulbig gemad)t f)at |f. „SOlörber"
;

«onsiüum scelestum; consilium parrieidae. - 90c. ju parrieida], Petr. 80 in.). - in bie 9Jcörberfjänbc
gegen fijmb., alqm ob. alcjs oeeidendi ob. interfi- ber <3f fanen faKen, in servorum ferrum et manus in-
ciendi conaihtira; initurn consilium in caput alcjs; cidere.
lium de inferitu abjs initurn-, and) consilium SJJlötbcrilt, homieida. - parrieida. - auetor cae-
alqm. - einen SR. machen dis ob. mortis ob. necis. - bie 331. 3ttm£>., alcjs in-
ob raffen, consihura caedii ob. (im 3fag. Konsilium terfectrix (über äffe ngf. ,,SDcörber").
inire: gegen ob. auf ^mb., alqm ob. alcjs mörberif rf), =ritf), 'sanguinarius (bfutbürftig, j93.
ilimn inire: COnsiliam in capui .'il< j ;
nfef), ßebanfe). - cruentufl (blutig, b. t. foroolit too
consilium de interna alcjs inire-, alcjs vitac nief ©fut oergoffen bellum, dies; afö aud)
roirb, §S8.
iri; insidÜU in :i!' mtcr- bfutbürftig, }8. Webanfe).- capitalis (biä auf ben Xob
itnrri .it;irn alcjfl ferro atque in idü ap- inimicus, odinm; bann übfj.
[fjaffcnb 2C. |, t'iy hostis,
interficiendo conjurare cficfi ner-
|0 f)öd)ft homo). - internecinus (nur
gefäfirficfj, ^33.
fcfiroören, ^imb. ^u ermorben, oon muteten): an et' mit bem Üntcrfiegen ber einen gartet ob. beiber ^ßar
nem 07. Xr)ctt nefjmen, parti< ipem consilii op
:

teien enbigenb, d. Sttiea bei Spät, and; bifbf. w. ffitttnl-


;

rae fi'-ri : an einem M. auf ,\mb. feinen XljeU Ijaben, beit ic.). - alros oö. (fforler) atrocissnmiB (fdjredfßä),
initi consilH in capul alcjs innoxiun] este: einen furrf)tbar, fefir fd;r„ fefjr fttrd)n i
agDA, proe-
Tl. gegen ^mo. bei ^mb. ctngefief)en, alei confiteri liuni: n caedes üUutucrgiefien, iiicfjefeij). - bie nt.
407 9Rörberlof)tt Sftorgengegenb 408

Sriege nad) beut £obc be3 2Ueranber, bella, quae ad stras intrat : guten Tl. salve! ob. (ju Sftebrcren) sal-
!

internecioiiem post mortem Alexaudrigesta sunt: vete!: 3'mbm. guten Tl. münfrben, mane salvere alei
ht. Stiege mit cinanber führen, cruenta bella inter dicere. - II) a!3 £immel§gegenb, f. Dften,
- gegen
se gererc: m. trinfen, damuose bibere (Hör. sat. 2, Tl. (liegenb ic), f. öftlid).
8, 34). 2. Adv., cras. crastino die (am mor
morgen, =

9JiörbcrIo1jtt, pretium caedis. genben Sage in ber ©egenroart). - postero ob. inse-
9yiörbcrfd)aftr, percussorum grex. quente die. postridie (retatiü, am folgenben, in ber
SKorbgebattfcn, voluntas parricidalis (Solin. 3eit be§ ©rääfjtten morgenben Sage). - aliä die (an
1. §. 49). Sgl. „Storbanfcfifag". - SK. fyegen, caedem einem anbern %aa,e übi)., in ber iBergangenbeit ob.
moliri: nur Tl. liegen, nihil nisi caedem (ob. caedes) 3ufunft, 5S. hodie prasinum colorem, vitreum aliä
cogitare. [strare. die, venetum deineeps exbibuit, Lampr. Heliog. 19.
SJiötbgcf cbä'ft, bau, oerridjten, caedem admini- §. 2.). - 3n Briefen brüdte e§ ber an gmb. ©d;rei
9J}orbgefd)tcJ)tc, *quae de caede facta narran- benbe au% burd): postridie ejus diei, qui erat tum
tur. futurus, quum baec scribebam (f. Cic. ad Qu. fr.
SJUlotbgefcH, caedis ob. necis socius. im 3f6g. 3, 2, 1). - m. frül), cras mane: auf m., Bio auf m.,
aud) Bceleri affinis (al§ SljeUneBmcr am 9Diorb). - in crastinum diem ob. 61. in crastinum (j33. servare
necis conscius (a(3 SDcitroiffer, ©gf§. necis auetor). alqd): 6eute ob. m., b. i. einmal, aliquando: lieber
äftorbgciHCtyr, im 3fOS- telum. - ferrum (baä ijeute al§ m., b. i. el)eften§, quam primum.
©djrocrt, gSS. auf Smb. Ratten, intenderc). 3. aWotgctt, ber, ein J-clbma^, jugerum. - Tl.
movbgcHJObut, *caedibus assuetus. für Tl., jugeratim.
litm'bgicng. caedis cupidus ob. avidus; ngl. 9JJorgcnattbatl)t, *meditatio matutina de re-
,,6lutbürfttg''. bus diviuis (alö religiöfe 23etrad)tung). - Sft = &
SJiorbluft, caedis cupiditas ob. aviditas; »gl. 3)torgenge6et, f.
b.
„9Jcorbluft". - au£ 3>f. raürgen, plus quam exigit 9JJot:gcttaufh>attttttg, f.
3Jlorgenbefud).
fames mordere (». rauben gieren). SfJlOtgenbcfu«^, salutatio matutina, im 3flJ8-
aWorbfcenc, caedes (Liv. 5, 45, 8). - caedes et 61.salutatio (ba§ ^egrüfeen am SJJorgen, ber 331or =
occlsio (Cic. Caecin. 14, 41). gengru^). - officium antelucanum (bie 2fufmartung
aflotbftaljl, f. »corbeifen. ganj frür) am 5Jlorgen). - qui mane salutatum venit
5morbfud)t, f. äßorbluft. ob. venerunt (ber am -fltorgcn 93efud)enbe , bie am
Wlorbifwt, f. Tlotb. borgen - ^mbm. einen Tl. maefien,
33efutf;enben).
SDiorbttbctfall, in ber ©tabt, urbanae insidiae mane salutare alqm: ju3mb.jum5)i.Iommen, mane
caedis. venire alqm salutatum: feinet. abmad)en, saluta-
SSJiorbtoöffc, f.
9Jcorbeifen, -gcroeljr. tionibus matutinis fungi.
$}lovt8, Qmbm. teuren, alqm in ordinem cogere. 9)IorgcnbIatt,eine 3citfdfjrift, *libelli matutini.
9)?organa, l fiata SDtorgana. aWorgcnbtot, f. grüfiftüd.
litorg'anatt jrfjc ®^e, matrimonium impar; nu- 3Uiorgcnconccrt, *cantus matutinus et nervo-
ptiae impares. - in m. @!je leben, impari junetum rum et tibiarum.
ob. (d. ber ^xau) junetam esse. tnorgcnb, crastinus (morgen com gegenmärttg
1. 9Jiorgcn,ber, I) alö SCageäjeit mane (indecl). : heutigen Sage an gerechnet gef^ef)enb, eintretenb je.,
- tempus matutinum (bie Sftorgenäcit im 5ßtur. bie ; ©gf^. hesternus, bodiernus; in ber Oratio obltqua
borgen, tempora matutina, j33. mit etroa§ Seetüre auc^ non ber SSergangenijcit, f. Liv. 30, 32, 2. Suet,
Einbringen, lectiuneulis consumere). - ber Tl. beS Dom. 16). - posterus. proximus. insequens (folgenb,
folgenben £age3, ber folgenbe 9Jtorgen, insequentis in ber 3eit beä ©rääljltcn gefd)e6,enb, in ber 3Sergcm=>
diei matutinum tempus. - gegen Tl., sub lucem; gcnf)eit morgenb). - alius (übt), ein anberer, in ber
sub solis ortum. sub lucis ortum ob. exortum (gegen Sergangen^eit ob. 3itf u "ft', alle biefe 5S. dies fu.
©onnenaufgang): tnefir gegen Tl. (nad) Tl. ju), quo bafür aud) postera, proxima lux]: u. nox). - m.
nox propius vergit ad lucem. - nm Tl., 9D?orgen§, Xage§, f. morgen.
mane; sub luce; matutino tempore ;matutinis tem- SJJJorgcnbäntntcrung, diluculum. - in ber Tl.,
poribus (allemal traben 3Jcorgenftunbcn); bei ©ubftft. dilueulo; primä luce (mit bem erften 9)lorgenlicf)tV,
burd) matutinus (j4>. ber Aufgang [ber ©eftirae] am tempore sublucano ob. (allemal) temporibus Bublu-
Tl., exortus matutinus): am Tl. u. 5lbenb (-.DiorgenS canis (in ben©tunben gegen ben früljen borgen Bin);
u. 2tbenb£>), mane et vesperi am Tl. bes> folgenben
: sub lucem. sub solis ortum. sub lucis ortum ob.
Sageö, postridie mane. - ber früfje Tl., primum exortum (gegen ©onnenaufgang) ; ubi primum illu-
mane-, aud) prima lux ob. 61. lux (baä erfte 9Jcorgen= xit (bei 2agc3an6rud)): bie Tl. bricht an, lucescit;
am frühen Tl., bei frühem Tl., fritl) am 9K.,
Itd)t): illucescit; lux appetit.
primo mane inulto mane bene mane prima luce ;
; ; ;
s
))i vgcngnbc, quod pro prima nocte datur(baä
ubi primum illuxit; ad lucem; primo dilueulo (in für bie erfte JJacbt ©egebene, Juven. 6, 204) - dos
s

ber SJcorgenbrtmmerung); bei ©ubftft. burd) antclu- uxori amarito oblata(baöber33raut oom23räutigam
canus (}58. ba§ arbeiten bei £id)t am fr. Tl., lucu- jut 5(uöftattung ©efdjenfte übi).). - munus auptiale
bratio antelucana). - mit früljem Tl., uom frühen (©efdjent am Georgen nad) ber §ocBjeit).
Tl. an, a primo mane ($5. opus aggredi): DOttt Tl. SOtotgcngcbct, *prccatio post quietem noctur-
bis jitm Slbenb, a mane ad vesperum ; ab orto usqne nam facta (ba$ 23eten). - *preces matutinae. *pre-
ad oeeidentem solem : 6i3 ad lucem ( jiö.
an ben Tl., ces, quibus post quietem nocturnam ad deum pre-
vigilare): 6iö an im ad ipsum
fjcHeii, lidjten Tl., camur ac supplicamus (baö ©cbet). - fein W. bat
mane (}33. vigilare noctes): ben ganzen Tl., totum ten, *post quietem nocturnam ad deum precan ac
mane (jS3.dormire): Beute ÜJi., hodiemane;hodierno supplicare (nad) bem SrroadBen Dom Sc&toß; orto
mane: gefteru Tl., hesterno mane; besterno die solc dei opem exposcere (beim Aufgang ber ©onne
mane: am folgenben Tl., postero mane: ec> rairb Tl., ©Ott am Seijianb bitten, von einem Aclbfjcrrn 00t
ber Tl. bricht an, lucescit; dilucescit; lux appetit: ber ScBtacBt): täglid) im äß. ©Ott bitten, bafe er :c.,
sol exoritur: eö mar Tl., mane erat: ber BeMe Tl. quotidie matutino tempore deum arare, ut etc.
tritt (fd)eint) burd; bie gfenftet, darum mane t'ene- Wovgcttgcgcnb, f. Cften.
409 SRorijengefang 3K ofaif arbeitet 410

Sfillorgcugcfang, cantus matutiuus. - ben 9)i. tium agere, id tolum procedit diem (Plaut. Pers. 1,
anftimmen, cantuin matutinum movere. 3, 34 [1 14J sq.); * Aurora Musis amica.
SOlorgcitgottecibicttfr, sacra matutina (n.pl). 9Jioi*gcutljau, ros matutiuus ob. pur. rores
"DDiotgcngöttm, Aurora. matutini. - ros recens (frifdjer %t)au). - ben 9Ji. fam=
S&iorgcngruf?, matutinum ave (Mart. 1, 56, 6). mein, matutinos rores legere (o. 33ienen): es fällt
- gmfcnt. Den SR. jagen, bringen, mane salvere alci ein 3)1., *raatutini rores cadunt.
dicere. SSJiovgcnirunf potio mane danda
, ob. data (ein
2)}orgCttfattC, frigus matutinum. am SHorgen ju gebenber ob. gegebener Srunf). - potio
Sölorgcnfletb, vestis matutina. mane sumeuda ob. sumpta (ein am SJJorgen ju neb>
3!)iorgeulan!>, oriens. - orientis solis partes. - menber ob. genommener). - einen 9Jt. nehmen, po-
ber Atricg im SB., bellum Asiaticum. tionem sumere mane.
SRorgcnfättbev, ber, orientis incola. - als» 33ei= 9J}orgcuhmcfjc r tertia vigilia (um 3 Ul;r 9Jior=
name eines» Siegers» im Orient, Asiaticus. - bie sDlor= gens»). - "quarta vigilia (um 4 Ufjr SJcorgens»).

genlänDer, orientis incolae ob. populi (im 2UIg., bei morgcniüävtet, f. öfttia) (Adv.).
Spät. Orieutales); Asiani (als» 33croolnier 21fiens). Wiorgcttlxiiub, ventus matutiuus (ogl. „9)cor=
inorgcnlänt>t?cf),ad orientem(solem) spectans. genluft no. I"). - 2>ft es» = Oftroinb, f. b.
ad orientem vergens (gegen Sliorgen licgenb). -orien- 3!)to fgcu'cit, tempus matutinum; »gl. „9)Ior=
taiis (jum Cften gehörig, nadjaug.). - Asianus (ju genftunbe". - um bie (friil;e) 9Jc., sub luce.
^fien, jum ilforgenlanbe gehörig). - Asiaticus (in SUloritj, *Mauritius.
•giften, bem lUlorgenlanDc eigen, ba uorgefaHen :c.).
- moffcl), puter ob. putris. putridus (cerroefet,
oD. ber Qenit. orientis (bes Dftens, $33. reges). - ob. faul, u. bab,. morfa), 533. putris navis: u. putre fa-
ber ©enit. Asiae (älfiens, b. i. 2lfien ob. bem 2Jior= num: putris funis: u. putria saxa: u. vetustate
u.
genlanDe eigen, =,i>. Asiae mores). putres caudices: lt. putridum aediricium: u. putridi
"JDlorgeultcfit, prima lux. aud) bl. lux. - matu- dentes). - mareidus (mürbe, §50. vetustate mareidi
tinum lumeu (f. „^idjt" über lux u. lum.). - mit bem asseres). - cariosus (angefreffen, angegangen, 333. os,
Dt, prima luce ; sub luce ; ubi primum illuxit. deus). - m. (mürbe) macljen, putrefacere (333. ardeu-
Morgenluft, 2uft I) bie am borgen: aer ma- tia saxa infuso aceto). - m. (mürbe) roerben, pu-
tutiuus (Der SDunfmeiä am üKorg_cn\ - aura matu- trescere.
tina (Die am borgen roeljenbe SJuft). - ik ganj frtifje 9Rötfcld)ett, =fcvd)cn, f. (Heiner) äÄörfer.
3R., aura autducana: bie falte Ü)t., frigus matuti- SÜJiörfcr, mortarium. - pila (größerer). - ein f"lei=
num. —
U) - Cftroinö, ro. f. [ineeptum). ner SDt., mortariolum (Spät.)-, pila paulula. -etro.
Morgcuncbcl, nebula matutina (;$33. texerat im Tl. ftopen, jerftopen, in mortario OD. in pila tun-
9Jiorgcnopfcr,öas5,sacririciummatutinum,bar= dere ob. contundere; in pila pinsere: etro. im 9Jf.
bringen, facere. nod) einmal jerftofsen, alqd in pila repetere.
ü)iorgcnrcif, pruina matutina. SDiörferfeufc. pistilfum.
äWorgcnrott, vestis matutina. ajlovtolität, f ©terblicbjeit.
iDiorgcnrotrj, -tötfye, I) eig.: aurora. - mit ber D)löttei, arenatum; materia ex calce et arena
erjteu -JJL, ut primum aurora lucem voeavit: i>ü mixta-, im 3fl)g- U. materia. - mit 9JZ. beroerfen,
Aufgang oer Sonne ift 312., ortu solis pars quaedam arenatum oD. materiam inducere alci rei mit 9Jt. :

J; rubel —
11) bilöl.: initium. - bas 9Ji. oer grei= nerbinben, ligare.
ijeit bringen, initium libertatis praebere: bas» 3)}. 9)iöttcll}auc, -tvüdc, rutrum.
Der Jreitjeit Dämmert tjerauf (bridjt an), lux quae- möttciUUc, trulla.
dam libertatis afl'ulget nobis ob. civitati (nacb, Liv. 9)törtclpfanttC, mortarium.
9, I0,2)i SWofnif, opus museum ob. musivum, gero. bl.
SDJorgcnrujjc, *quies matutina. musivum (/j.ovotlov, im 2111g., bei Spät, roie bas»
ajJorgcttö, j. 1. borgen. griea). 2ßort). - emblema, ätis, n. ob. (bei Spät.)
ä)iorgcuid)(af, somnus matutiuus. opus emblematicum (e/xßXrjfxa, als» eingelegte 3tr=
ajtorgcufcitc, f. Dftfeite. beit). - opus tessellatum (2)iofail mit Keinen 3ßür=
JDiorgcnfonnc, sol matutiuus. - juro. aud) sol fein aus Steinen, bef. aus» Marmor, bie eine farbige
Orient 'oie uufgefyenbe Sonne,. - ote erfte (lautuarme) ^eidmung bilben, jufammehgefe^t, als» gujjboben
primae tepor - Die M. fjaben,
solis. soli matu- ftatt bes» @ftria)ä ob. ^flafters», kiö-öozyaiTov, aua)
o obvium eeee (».SocoÜ: ein Zimmer, roeldjes» bie tatein. lithostrotum). - opus vermiculatum ob. em-
Morgen- u. 2lbenDionne Ijat, cubiculum, in quo sol blema vermiculatum ob. nod; beutlidjer vermicula-
ur conditarqae. tae ad efrigies rerum et animalium crustae (bie
iWlorgcnftcrn, Stella diurna (Plaut. Meu. 1,2, feine äftofait, roeldjc ©emäloen möglia)ft na^e ju
I - suiia Lucifer
T.t ,. u. bl. Lucil'er. Venus (als» iommen fua)t, mit ganj Keinen 3i»ürfeld;en ob. Stif^
et bei ben iHömern). ten aus» ÜDiarmor oo. Ölas» äufammengefügt, uoüqu)-
JJiorgcuftunbc, bora matutina ((sine Stunbe zov). - 2»erfd;ieben ift bas» opus sectile, b. i. eine
am rülorautj. - hone matutinae (bie 3Jiorgenftun 21rbeit aus in größere Stücfe jcrfdjnittcnem nerfd;ie=
ben». - matutinum, oo. 4»lur. tempora ma-
I
benfarbigem iüiarmor. - ein Jyufjboben aus» 2)f. ( JJio s

tt, in oen meinen fällen Der failfufjboücit), pavimentum tessellatum; pavimen-


allein l'ict ria)tige 'iiusoruit, *,•(>. tempora matutina tuni tessellis oo. rermicnlatis er ustis Stratum*, asa-
ifctiuiKiilis consnmere). - bie gan^ früfjc (roo ber rotum {üaäyMTov , auf bem bie Ueberbleibfel bes»
lag graut tempui niblacanam , oo. antelacannm, - i>Jlab,les» abgebilbet roaren: ein^immer mitjoldjem

in oui ja., boi tempore matutino (tem-


,
Jufjbobcn, asarotus oecufi, äoÜQWToq olxoq), -
oUemal in otn DU; mane (am Mi aus 3Jt. uou ©las, vitreae camerae: Jiinbs».
IKorgcn^: allemal in ben gan;, früfjen JJL, iempori- ob. einer Saa)e 3JilD aus sJJi. CJJiofaitbilD), bura) mu-
-
trinfen bis *,ur sivo ob. de miisivo pictUS, a, um: in sJJi. abbilbcit,
;
en M (oes anDem Xages/, aiqae ad iliurnani masivo oo. «ifr musivo pingere.
. auifiü., Hiorgeuftuno' ^JJofnitavüettcr, musivariufl (Spät.). - tessel
. iue quod tu (Spät.; „üliojait" ju ojtus tess.).
)'.
411 3Rofaübiü> äÄü&e 412

aJlofaitOilb, f.
DJofaif a. @. ob. reddere (alle non Sßcrf. u. Singen); alqm las-
äKofaiffufebobcn, f.
DJofaif. sare (v. Singen): ein >|$ferb m. madjen, m. reiten,
aWofaitftcincrjcn, abaculus. m. jagen, fatigare equum: m. werben, fatigari; las-
mofaifct), aus DJofaif, emblematicus ((Spät.); sari; fessum ob. lassum esse coepisse: ganj m. wer
tesseliatus; vermiculatus. - m. Strbeit, f. DJofait ben, defatigari; lassitudine contici: geljen bis man
(iuo audj ber Itnterfdj. ber Slbjj.). m. wirb, usque ad lassitudinem ambulare: fidj m.
ÜWöfdjce, *aedes sacra Turcorum; im 3ffjg. tl. laufen, fatigari ob. defatigari cursu; ganj, cursu
aedes sacra. exanimari; se rumpere currendo: idj fjabe midj m.
9Jiofd)U3, *mosclius. gelaufen, fessus sum cursu ob. via ob. ex via: idj
9)lo3Icm, f. DJufelmann. felje (guete) mid; m., visus oculorum meorum obtutu

ätfoft, mustum. - eingeforijter Di., defrutum: continuo fatigatur. - Uneig., bes 5 ra gens u. Hal-
ber DJ. brauft, mustum i'ervet. tens auf eine s2lntroort mübe, interrogando et ex-
tnofttg, musteus. speetando responsum fessus bes Krieges m., bello
:

SWoftf rüg, urceus mustarius. fessus (wobei ju bemerfen, bafj bas latent, fess. i)iet
moftrcict), musteus. roirflid; ein93Jübefei)it bejeidntct, roä^renb basbeutfetje
WlotCttC, *motetta. „mübe" in biefen Lebensarten nur ben Ueberbrufj
Lotion, I) = Körperbewegung, w. f.
— II) = anbeutet; bal)cr man burd) fessus aud; nidjt überall
©ejeinwrjdjlag, w. f. biefes „mübe" geben t'ann): idj bin einer ©adje mübe,
SOlotiu, f. Setoeggrunb. b. i. überbrüfjig, nie tenet alcjs rei satietas (j33. bis
inot tutrctt, probare (glaublidj madien, erroctfen, Ärieges, armorum); me taedet alcjs rei: idj bin es
j23. crimen DHnf djulbigungj causam). - declarare , nun m. (ju roarten 2C.), rumpo ob. abrumpo patien-
(oeutlidj barlegen, $8. psephismata non sententiis tiam (b. i. mir bridjt bie ©eoulb): nidjt in. werben,
ueque auctoritatibus [nidjt burdj SSota u. ©ittadj= ju 2C, non desistere m. ^ttfintt. (nidjt abiaffen ju
tenj declarata). 2C., j33. Pompejum et hortari et orare, ut etc.);

SJJiottc, tinea. - blatta (DJilbe). - eine ©peife ber non gravari m.^nfinit.(es ftdj nidjt oerbriefjen laffen,
Motten werben, tineas pascere: ein DJittet gegen bie ju 2C., j5J. exaediticare id opus, quod iustitui audj :

Motten fetjn, vestes a tineis defendere (gegen bie abfol., werbe nidjt in., ne gravere): in beren ilU'ienen
üDiotten fdjü^en); tineas necare (bie DJotten tobten). ju lefen idj nidjt m. werbe, quorum in vultu habi-
motto, f. äMjlfprudj. tant oculi mei.
Sötoufjonä, ventorum stati tiatus. SÖlübtgtcit, fatigatio (bie ßrmübung, bas iliiii-
mouffiren, fervere. bemadjen ob. -fetjn, als oon aufjen Ijer bewirfte %>ani>~
mudjfctt, f.
müden. lung ob. ^uftanb). - lassitudo (bie :>Juirobigfeit, nls
Müäc
s culex. - ©prüdjw., aus einer Di. einen
r
3ujtanb, ba ber Äörper 311 allem wanbcln untauglidj
©leptjanten madjen, arcem facere e cloaca (Cic. ift, bis baljin, wo er fidj erljolt Ijat). - oor M. fdjla^

Plane. 40, 95); e rivo flumina magna facere iOv. fen, ex lassitudine dormire: »or M. umfallen mol^
ex Pont. 2, 5, 22); ob. otjne iüilb, verbis parvam (cn, lassitudine coufectum esse.
rem magnam facere (Poeta comic. bei Cic. Cael. müffcltt, 0. A'leifdj, raneidum esse.
15, 36; ogl. Liv. 41, 24, 17); parvam rem attollere SOittftt, bei bm Xürt'cn, *pontifex niaximus Tur-
(Geis, ö, 26. no. 3. §. 13). corum.
mit et cn, muetfett, muttire (wouon mussare
1. SDJttljamcb, *Muhamedus
U. mussitare, ö. i. in abgebrochenen SBorten unb teife 9Jiul)amcbancr, *Muhamedi seetator.
ober murmelnb reben, nidjt = „müden"). - hiscere uutlmmcbnuifd), *^luliainedanus.
(ben Munt) auftfjun, um ju reben). - müde nur! aJtütjc, opera (Üierfttjätigfeit, Jöemüljung aus
muttito modo!: mud'ft bu nodj! etiam muttis!: nidjt freiem Eintrieb). - virium coutentio (bie Äraftan=
ju m. wagen, mu facere non audere (Spät.) ; hisce- ftrengung). - labor (bie aus ücmüljung u. ßraftan=
re nou audere: magft bu mit (Sincm äijorte ju ftrengung entjpringenbe 9Jcü^jal); audj »erb. opera
müden! muttire uuum verbum audes!: wirft bu es et labor (»gl. „Arbeit"). - negotium (entftanben aus
wagen ju m. ? hiscere audebis?: unb fie juagten nee u. otium, bie Ltnrulje, ilnmufie, weldje mit ber
nidjt einmal ju m., nee hiscere audebant. ^erridjtung einer 2lrbeit 2c. oerbunben ift, txxnn bie
2. SOJttrfcn, SOlutffcn, bas, muttitio. äJerridjtung fclbft, be|. eine unnüjige, müljeüolle). -
3. iWJitctcit Ijaben, morosum esse (mürrifdj feyn). Stadium mit beut man etwao betreibt ic).
(ber (rifer,
- fallacem ob. subdolum esse (betrügerifdj ob. I;cim - mit 3Ä., non mit M. u. 3cotlj, aegerrime
facile: ;

tüdtfdj fetjn). vix (t'aum, f. ba\. bie Stjnon.): mit großer Ü)c., multS
9)iütfCttnct$, conopium. operä; magno labore; multo labore et sudore;
aJiiitfcnfttöj, *ictus culicis. multo negotio: mit aller l'J., omni virium conten-
mübe, fessus (.bcgetcrjnct bie Krnftlofigfeit, bie aus tione; omni opeatque opera: mit geringer, leidjter
(Srfdjöpfung ber Kräfte entfteljt, als borbanbene ©i 3Jt., taiili negotio; gew. bl. facile: oljnc SM., sine

genfdjaft). - fatigatus (ermübet, abgemattet, abge labore; sine negotio: oljne alle DJ., sine ullo la-
trieben, als non aufjen l)er bewirtter auftaut»). - las- bore; nullo labore ob. negotio: mit treuooDer SW.,
sus (lafj, abgefpaunt, marobe, bejeidjnet bie Kraft fide et operä. - mit oieler De. nerbunbeu (uerfnüpft)
lofigteit, meldje förmlidje. Unfätjigtcit ju weiterer feijn, tüele Di. toften, multi laboris esse; laboriosuin
Xljätigfctt jur 5* ü tg c ö^t, bis baljiu, ido mau ftdj esse. - ftdj DJ. geben, Diele Di. aufitienben, multam
wtebet erljolt l)at); audj uerb. fessus lassusque. - operam eonsumere: ftdj Di. geben, um 311 :<., operam
ganj mübe, mübe bis jutn uinftnfen, defessus; de- dare, uiti, eniti, coutenderc, ut etc.: fidj alle Di.
fatigatus; lassitudine conteetus: non ber Strbeit geben, alle DJ. aufwenben, bat; ob. bannt (ob. um :e.
m., affectus fatigatione laboris: uom Saufen ganj ob. bafj ob. bamit nidjt 2c., omnem operam dare,
m., cursu ac lassitudine exanimatus: nom Stehen ut ob. ne etc. (Sen. ad Polyb. 13 [32], 3); gew. ^tu-
m., fatigatus stando: uom langen Stehen m., fessus diose, enixe, sedulo, maxime, in primis operam
longa staudi mora: idj bin ganj m., omnia membra dare, ut ob. ne etc.; omni ope anniti, ut ob. ne etc.;
lassitudo mild tcnet(Honüf.): ^iub. m. madjen,alqm omni ope atque operä ob. omni virium coutentione
fatigare ob. (ganj) defatigare; alqm lassum facere uiti (ob. eniti), ut ob. ne etc.; coutendere et labo-
413 miUjeloS gRunb 414

rare, ut etc.; eniti et contendere, ut ob. ne etc.; 9Wübitt»crf, molae (reid)t im 3ff)g. f)in; ugl.
eniti et efficere, ut ob. ne etc.: fid) bic aUergcöfjtc Vitr. 1U, 5, 2).

litt,geben, taft (ob. bomit) ob. bafc nid)t (ob. bamit aWttbtnc, agnata. cognata (33erroanbte übt)., agn.
ni<f)t ic.), summa vi operam dare, ut ob. ne etc.: non Seiten bes ä5ater§, cogn. non Seiten ber 2Jiut-
fid) W. geben um etro., f. „(fid)) bemühen um ic": ter). - amita (SSaters Sd)roefter). - matertera (9)cut-

fid) ätt. geben mit ob. bei etroas, 2ft. nerroenben, auf» ter ©eftroefter).
roenben auf etro., operam in alqa re locare, ponere, »tübfar, f. Mfeligfeit.
in alqd conferre; operam alei rei tribuere; operam mitbfnm, f. müljeooll.
ob. laborem ad ot>. in alqd impendere: nicl, mul- 9)lüWamtcit, einer Qad)e, difficultas alcjs rei
tam operam conferre in alqd; multum operae la- (bie ©djroierigfeit bei etroas). - ober burd) bie 5lb=
borisque in alqa re consumere; multo sudore et feett.unter „mül)eüoll", j33. bie iüc. ber Uebuugen,
labore facere alqd; desudare et laborare in alqa exercitationes laboriosae.
re: fid) große 2R. geben roegen etro., multum labo- iuül»fclii\, molestissimus (fel)r -
bef d)roer lief)).
rare de alqa re: fid) alle 2tt. roegen (mit) etro. geben, aerumnosus (trübfelig). - miser ob. miserrimus
omnia experiri de alqa re (2flles oerfudjen, um etro. (uoll (Slenb unb yiott), unglüdlicf)). - ein m. Seben
burdjjufefcen, j33. de pace): fid) nergeblid)e ätt. ma= führen, vitam miseram trahere. Adv. molestissi- —
d)en ob. geben, oergeblidje operam
litt, aufroenben, me; misere miserrime.
ob.
perdere; oleum et operam perdere operam ob. la- ; SOlübfcIigfeit, labor(grofee2lnftrengung). - gra-
borem frustra sumere; inanem laborem suseipere; vis molestia igrofce 33efd)roerbe). - aerumna (%xüb=
irrito labore se fatigare; in somnis laborare: fid) fal). - miseria (9iotf) u. ©lenb). - bie SJfüfifeli^feiten

üiet oergeblidje 3Ä. geben, multam operam frustra bes Sebens bis auf bie §efen Soften labores exan- ,

consumere: äK. (jaben bei etroas, operam sustinere clare. [„2)cül)e".


in alqa re: 2tt. übernehmen, fid) einer 9Ä. unter» 9Jiubh»altUttö, opera (aud) im ^piur.). Sßgt.

Sieben, operam capere ob. suseipere cb. subire: fidt} 9JJttlbe, alveus. - f leine, alveolus. - eä regnet
feine JJi. oevbriejen laffen, operae ob. labori non roie mit 9)culben (mit SJcoöen), urceatim pluit.
v

parcere i feine litt, fparen); aequo animo laborem nntf&enfbrmig, alveatus. alveolatus(mulbenf.
rem mit ©leid)imitl) ertragen): ^mb.
(ine üttüf)fal ausgel)öt)lt). - testudinatus (mulbenf. geroölbt).
ber 2tt. überleben, alei laborem demere: id) tann SJhtlbcngchJÖIbe, testudo.
biefer Wt. überhoben fenn, hoc labore supersedere SOtüßcc, pistor (eig. ber ©fla», roeld)er bas @e=
possum: es tft ber 9)i. roertf), operae pretium est: treibe in ber 9Jciü)le ftampfte, bann aud) ber es ju
es ift ber 2tt. nid)t roertf), non tanti est. - gieb bir SSrot nerbuf bann aud), roie Gell. 3, 3 extr. in 33e=
;

meinetroegen feine 3Ä., noli meä causa laborare: jug auf @ried)en, ein 2)cüf)lf)err). - qui pistrinum
non ben Kttüfjen (2ttüf)feligfeiten, ^öefdiroerben) bes exercet (ein sJJJül)lt)err). - molitor. molendinarius
l'ebens ausrufen, a vitae laboribus quietem capere. (ein ©flau, roeld)er in ber 2Rüf)le mal)lt, ein äJcüf)(=
mühelos, non laboriosus. Adv. sine labo- — fnappe, fpät. Äaifer3t.).
re; sine negotio. - gans m. ; sine ullo labore ;nullo 9)ittUcrbtttfa), f. SKü^lfnappe.
labore ob. negotio. ajiülteritt, *pistoris uxor.
mühen, f. bemüfjen. mulmig , coneepto humore vitiatus. - m. roer»
mühcuoll, tttübfam, operosus. multi operis ben, coneepto liumore vitiari.
'

'mit Arbeit uno i!ttüb,e oerfnüpft). - laboriosus. multi Whtltiblication, multiplicatio. - burd) 2)c.
laborifl (mit oieler üttüf;fal »erbunben). - difflcilis berausbrtngen, ex multiplicatione efficere mit 2lcc.
- eine m. Arbeit, opus operosum.
(febroer, ftfjroierig). ber Summe.
opus et labor (als Goncretum); labor operosus (als SSJltttti^ticatiOttöfbicgel, speculum, in quo
Abstractum, mii lücüfje oerfnüpfte2tnftrengung): es imagines unius rei plures apparent.
iü etroas bas 2ßerf eines m. Fleißes, alqd operosae m nl tipl ici ich, multiplicare. - 3 mit 4 m., tria
arti tribuendum est. —
Adv. operose; laboriose; quater multiplicare; tria quater ducere (brei »ier=
magno opere; magno labore. - etroas m. erlernen, mal rcd)nen): ben einen £l)eil mit bem anbern m.,
in alqa re discenda elaborare. alteram partem per alteram multiplicare: eine
DOtühlbad), *rivus molas versans. ^af)l mit fid) m., numerum in se (nict)t inter se)
Wülilburfth, i. :>ttü£)lfnappc. multiplicare; numerum geminare (oerboppeln):
9>iür)Ic, njolae(bi« äRufyftetne; r>gl. „SDWUjIftettt"). biefe ©ummen mit cinanber m. , has summas in se
- pistrinam (öet Drt, Das i'kbäuDe, roo fid) Gine ob. ob. inter se multiplicare: bie breite mit ber törunb»
mehrere -Ittüfjlen befinöen, bei tax 'Alten bef. bie linie (eines 2)reieds) m. , latitudinem multiplicare
2tampfmüf)le, in roeldjer bie ©flaocn arbeiten mufj= cum basi.
tin: oafelbft rourDe auef) ibrot gebaden u. üUef) ge- 9JiumiC, homo mortuus arte medicatus. corpus
mäftet). - *,ur Hc. gehörig, öa befin.Dlid), molaris; pi- mortui medicatum (als etnbalfamirter üeid)nam). -
getrt, *rnolarum rotae versantur. sceletus (pxtltzuj,, als ausgetrodneter Äörper,
'JJlüblcncfcl, asinus molarius. - asinus molen- Apul. de mag. *;i u. 6
darioi Jl ajJummcrci, im äff)g. ctroa burd) persona. -
Wüt)(hcrr, f. SNuOer. feine iUJ. ablegen, personam deponere.
iVHütjltnativc, molftor. molendinarios (fpät. 9Jtunb, os(oIä Dcffnuna, burd) rocld)e bie ©timme
Kadern./.- fid) bei einem :lttüllcr als iltt. uerbingen, f)etuorgel)t u.yjal)fungsmittel eingenommen roerben).
- rostram (uon rodo, eig. ein SRagmerfjeug; baf).
nhirab, n.t.i mola bie rüffelartigc Sdjnauje ber ©djrceine, Quam k.
iWJüblftcin, lap ixtun molare (als u. Der ©dmabel ber üiögel; übtr. aud), roie bei uns
Stemart, oon roeld)er oie l!ttü()lfteine gemadjt roer im gemeinen Ycbax „Sammle, Sd)nabcl", im »et
oen - mola ioer ittafjlftcin, roeldjer Das betreibe ?c.
. äd)Uid)cn ob. fd)erjl)aften Xoue „Dtunb bes Dien
jermalmt, Vitr 10, 5, ,)CDe ittüfjlc beftanb aus
.'..
fd)cn";. - ri( Iaud) bl. rietas (jeöe Deffnung
jroei fola)en rnolae, oon Denen bic obere catillnsl ber bi"3 Diunbes ob. ber geöffnete SDlunb felbft). - aiatas
Vdufer oie unten meta oer 2rä«er, Bpoq] ()iefe, f.
, orift aud) bl. biatu rtUttfl oes Hiunöes, roie fie
l'.Mll j8. ein gä^nenb« u. gajfenoer ÜJienfd) mad)t;ber
415 3tab immbartlidj 416

hiatus ift längftdj runb, ber rictus fann fotoofjt täng= ben):gmb. in ben 9Ji. ber Seilte bringen, traducere
tid) at3 nmb fei;n). - mit offenem, aufgefperrtew Tl. alqm per ora hominum; alqm per totam urbem
{ba ftefjen 2C.), hianti ore; üians: ben 9Jc. auftfjun, sermone ob. rumoribus dift'erre: in ber iieute 9)i.
öffnen (um ju reben), os aperire: feiner roagt e§, ora hominum (ob. vulgilabire ob.
(9)iäuler) t'omrucn, in
aud) nur ben 501. aufjutljun, non quisquam hisce- venire ob. pervenire-,incurrere invoculasmalevolo-
re audet (ogl. „muefen"): faum ben 2Ä. auftfjun, vix rum (in benSJiunbäftifjgünfttgerr, fabulam ficri (jum
labra diducere (aud; beim Stntroorten, auä Sornef;m= ©erebe roerben): in aller Seute Tl. (9J£äuler) fommen,
tfyuerei :c): ben Tl. auffperren, rictum diducere in omnium ore atque sermone esse coepisse: etroaä
(ftaunenb ob. Beim Sachen ob. Sieben): ben Tl. roeit auZ 3'nbä. Tl. roiffen, coram ex ipso audivisse alqd ;
auffperren, aufreihen, liiare (im 2fllg., ftaunenb, gäb= alqo auetore cognovisse alqd: nerne^mt biefeä auö
nenb »c.)j oscitare (gäfjncnb): Qmbm. ben Tl. auf= ifjrem eigenen Tl., haec ab ipsis cognoscite: burü)
fperren (um tfjm etroaä einäugiefjen), alei os didu- Qmbg. Tl. reben, alcjs ore loqui: fein 58latt uor ben
cere: man fperre ben Tl. nidjt ju roeit auf (beim Tl. nefmien, libere loqui: gegen 3'"b. (inbem man
&aa)en, Sieben), sint modici rictus-, observandum itjn tabelt), vocis libertate perstringere alqm reben, :

est ne immodicus hiatus rictum distendat: ben Tl. roaS©inem nor ben 3ß. fommt, garrire ob. loqui
uerjieljen, labra distorquere; bei etroaä (oeräcfjtlid)), quidquid in buccam venerit (im nertrauticljen Gon^
rictu oris duetuque labrorum contemni a se alqd oerfationstonc, f.
Cic. ad Att. 1, 12 extr. Mart. 12,
ostendere. - Qmb. auf ben Tl. fdjtagen, alei os ob- 24, 5); dicenda tacenda loqui (fagen, roa§ man fa=
tundere: einem ^Jferbe in ben 9Ji. (im> SJiaul nadj gen u. nidjt fagen barf, Hör. ep. 1, 7, 72): roefi btö
ben ,3äl)nen) fefjen, equi dentes inspicere. - ^tubm. §erj oolt ift, befj gebt ber Tl. übet, omne superva-
ben Tl. formieren, alei os oblinere Qmbm. ben Tl. : cuum pleno de pectore manat (Hör. art. poet. 337):
ftopfen, linguam alei oecludere; os alei obturare einen lofen 3Ji. (ein lofe§ 33iauf) tjoben, *intemperan-
(alte bei Äomtf.): bem Sötte ben 9J£. ftopfen, sermo- tius linguä uti (in einem eisernen galle); alei est
nes populi coercere: ^mbm. etroaä oor bem 3Ji. roeg= lingua intemperans ob. immodica (immer): Qmbm.
nebmen, alqd alei ab ore rapere; praeripere alei über ben Tl. fafjren, alei acerbe respondere: Qmbm.
alqd: Qmbm. etro. aus» bem 9Ji. nehmen, reifjen, ex nadj bem Tl. reben, ad alcjs voluntatem loqui(3mbm.
ore ob. ex faueibus eripere alei alqd (j23. ben 33if= nad; SBillen reben); alei assentari ßmbm. in allein
fen[bilbt.], bolum: ba§ äBort, orationem, beibeäbei beipflichten); alcjs auribus servire ob. blandiri (te*
Äomif.): bu nimmft mir baä äßort aus! bem 9Ji v istuc ben, rcaä ^mb. gern r)ört): ben Seuten nadj bem3)f.
ibam(Äomif.): Stnbm. etroa§ in ben Tl. legen, alqm reben, sennonem componere in alienam volunta-
alqd loquentem facere (Smb. a(s> etro. rebenb etn= tem; ad alienam voluntatem loqui: ^mbm. um ben
führen); alei alqd attribuere (^mbm., al§ non ifysn Tl. gel)en, alqm adulari (il;m fd)meid;eln): ben Tl.
gefprod;en, gehalten, jutfjeilen): bie ganje 3(bt;anb= Ijalten, tacere(aud) = reinen SJcunb fjalten, b. i. nidjt
iung über bie greunbfa)aft ift bem Saüus in ben Tl. auöplaubcrn, $8. tacere non posse, nidjt reinen Tl.
getegt, Laelii tota disputatio est de amicitia: eä galten fönnen) linguam compescere (bie 3 u,l 8 e uu
;

maebt mir etroa<3 ben Tl. roäffertg, alqd salivam mihi 3aume galten): Qmb. ben 9Ji. galten beiden, ^inöm.
movet (aud) uneig., madjt bie äkgierbe nadj bem 33e- ben Tl. »erbieten, alqm tacere ob. conticescereju-
fi£ 2C. rege, roie Sen. ep. 79, 6: Aetna tibi salivam bere: Den Tl. ftopfen, f. ftopfen: tjaltc bod) ben :0i.
movet): fid) bie 9ial;rung am Tl. abbarben, abbre= non bem, roaö meiner nidjt roürbig ift, quin desinis
d;en, defraudare se victu; fraudare ventrem. - et= loqui quae me digna non sunt?: fid; mit bem 3R.
roaä im Tl. f;aben, füijrcu, alqd in ore habere (eig. gut bereifen fönnen, promptum esse linguä: aus
oon Speifett, u. uneig. non Sieben); alqd loqui (un= Qmbä. Tl. fjören, uernefnnen, ex alqo audire, co-
eig., non Sieben, jS. (auter grofjc Singe im Tl. fja= gnoscere: id) l;abe oft auä feinem Tl. gefjört, ba| :c,
ben, omnia magna loqui: nio)ts> roie flotten u. §eere saepe ex eo audivi, quum diceret m. folg. 3lcc. u.
im Tl. l)aben, nihil nisi classes loqui et exercitus): Snfinit.: an$ Qmbä. Tl. gel;en, fommen (». äßoeten,
etroaä immer im Tl. fjaben, fübren, semper in ore Sieben), ex ore alcjs exire ob. excidere; ex ore alcjs
habere alqd bieSerfe be3(Suripibe3); dictitare
($23. mitti, j33. nur eble SJBorte mögen aus feinem (beö
solere ob. dictitare m. folg. Stcc. u. infinit. (im=
b(. Sicbnerä) Tl. fommen, verbum nullum nisi elegans
mer u. immer ju fagen pflegen, gefpräd;3rocife, in exeat ob. exeldat {sc. ex ore oratoris): au<3 feinem
sermonibus): ben §anncbiu§ führen fie immer im 9)i. getjt (ob. fommt) nie ein roaljrcS 2ßort, *ex ore
Tl., Harmodius (iis) in ore viget. - etro. in ben Tl. ejus verbum nullum nisi vanum et fallax excldit:
nehmen, alqd ore continere (eig., im Tl. rjatten): ift roofjt je ein beteibigenbe§ äßon feinem 991. entfol
etro. oft in ben Tl. nehmen (erroäbnen), memoriam len? verbum ecquod umquam ex ore hujus excl-
alcjs rei usurpare: bu pflegft e§ tjänfig im Tl. JU dit, unde offendi quisquam possit? : biefe Siebe fdueu
führen, tibi valde solet in ore esse: iü) tobe etro. fo au3 bem 9Ji. bes ^ompcjuo felbft 3U fommen, haec
red;t mit collem Tl.. alqd nescio quo modo quasi oratio ex ipsius ore Pompeji mitti videbatur.
pleniore ore laudo (ogl. „toben"). - roenn er ben 3)1. 3>htttS>ort, genus linguae.dialectus(rfi«Afpfr<»»,
auftaut (um ju reben), quum loqui coepit: ber ben erftereö ber ädjt tat. Sluäbr. le^tereö ber oon len
,

Tl. nid)t aufttmt, mutus (@gf(>. loquax, jiÖ. conviva). ©riedjen entlehnte). - Sie grüljeren brücften eS burd)
- im 99i. ber 8eute fet;n, esse ob. versari in ore ho- lingua ob. sermo übt). Cttlä. - bie fünf 9)hmbarteu
minum sermone ob. rumoribus diö'crri:
ob. vulgi; ber gried)ifd;en Sprache, quinque sermonis Graeci
im übern Sinn: in aüer ^eute
in alter üeute Tl. (ob. differentiae bie :Seruüfd;ung ber oerfduebeuen
SJfäulern) feim, omnibus in ore ob. in omnium ore 9Jhinbarten im Sieben, mixta ex varia ratione lin-
ob. in omnium ore atque sermone esse, omni po- guarum oratio: in ber borifd)cn 3R. reoen, Dorice
pulo in ore esse, per omnium ora ferri (n. s^erf. u. loqui: bie griedj. Sprad;e in ifn-en fünf Sialefteu
Singen, im guten u. Übeln Sinne)-, omnium sermo- gairj genau erlernen, linguam Graecam in quinque
nibus ferri. omnium sermone vapulare (u. ^5erf., divisam genera per omnes partes ac numeros co-
im Übeln Sinne)-, fabulam in tota urbe jaetari (d. gnoscere.
^erf., in ber ganjen Stabt im ®etebe fenn); tota muntmrtlid), burd) ben ©enit. linguae ob. lin-
urbe ob. tota regione percelebrari (u. Singen, in guarum u. sermonis. —
Adr. burd; ben 3tbl. lin-
ber ganjen Stabt, im gangen Sanbe befprodjen von gua u. sermone.
417 «Dlunbbiffcn munter 418

SUlllttbbiffctt, ein, bucca ($53. panis). - frustum 9)iimbl)ovtiott, im 3ff)g. ciöus eibaria, n. pl.
-

(ein Stucf, &rocfen, fö. panis). - uncia (eine 2Be= - obsonium (bie 3"toft an ^Ceifct> ic.). -
(bie Äoft).
nigfett, vS. panis). - idj fjabe erft nacb. 7 Ufjr 2lbenbs ben ©oibaten bie 5Dhtnbportionen oerfürjen, de mi-
ein paar ü)t. genoffen, post horam primam noctis litum eibariis detrahere.
demum duas bucceas mandueavi (Aug. bei Suet. iViunbpvouifiou, eibaria, orum, n.
Aug. 7(5 9!)hmbrnnb, oris margo. - rostri margo (ber
9ftiinbd)cn, osculum (aua) = Äufj, ro. f.). Spiere).
9JiiittbcI, öer, bte, pupillus ;
pupilla. - ben , bie s
J!)iUitbfd)cnf , minister ob. ministrator vini. -
2Jt betreffend pupillaris. a cyatho ob. a potione (sc. servus ob. puer, in ^n=
9Rünbcfge(bcr, peeuniae pupillares. fdjriften av& ber Äaifjt., aber alle geroifj fd)on im
9J}ünbcli*ad)e, 'causa pupillaris. golbnen $tlt. üblid) geroefen; ogl Hör. carm. 1, 29,
munben, jueundi ob. dulcis esse saporis. - pro= 7). - praegustator. praegustans (fofern er ben £ranf
biren, erproben, rote mir etro. munbet, degustare oorfoftet). - fömgtidjer, faiferna)er 9JI., regis Cae- ,

a!qd ieig. u. ü&trA saiis a cyatho ob. a potione: ben M. machen, ÜR.
tnttnbcn, o. göiffen f. ergießen (ftdj). - ftd) fie=
, fenn, pocula ministrare; Stare a cyatho; praegu-
oenfad) m., in septem ora discurrere. stare potumob. pocula: bei %mb., alei pocula mi-
9J}unbfäufe,stomacace(<xro^a*a*?7,mebici.£.). nistrare; alei bibere ministrare; esse a cyatho
9)iunbfe&Ier, Vitium oris. alcjs.
iOiuuöctcrud), foetor oris. l>,>iunbf dilti rttjetr, is cui sermo in alienam vo-
SDtunbgefdjttiür, ulcus oris. luntatem compositus est. is qui ad alienam vo-
tnünbtg, sui juris, suae potestatis (fetbftftänbtg, luntatem loquitur (fofern er 2tnbern nad) Sßillen
nietjt mefjr unter ber uäterlta)en ©eroalt fteljenb). - rebet). - qui alienis auribus servit ob. blanditur
suae tutelae (feines 33ormunbes oor ©eritfjt bebür= (fofern er rebet, roa§ Slnbere gern Ijören). - assenta-
fenb). - sui potens (ber übi). nad) eigenem ©utbün» tor (fofern er Stnbern immer beipflichtet).
fen fyanbeln fann, naa) Liv. 26, 13. §. 14). - imperio 9)tUttbfd)tt)ft^ccci,in alienam voluntatem com-
maturus wir Regierung bas reife 2Hter l)abenb, voll- positus sermo {i>a% sJteben nad) Slnberer SßtHen). -
jäi)rig\ - noa) nid)t m., f. minberjäfjrtg: m. fet;n, assentatio {ba% frieü)enbe 33eipflicbten). - eine 2(rt
sui juris etc. esse: faft m. fetm, prope puberem oon SK., assentatiuneula quaedam.
aetatem esse: m. roerben, sui juris etc. fieri; sui aJlunbf^ccrc, *trismus (*. t.).
juris etc. esse coepisse; in suam tutelam venire 9)}nnbftücf,*prostomis,idis, f. (roe(d)cG oornan-
ob. pervenire: einen ©ofm m. erklären, filium eman- gefe^t rotro,ngooroßlg). - os (a(s SRünbung, 3S.
cipare. einer Äanone).
3!)lünbigfeit, aetaspubes. - *aetas imperio ma- SDtünbttttg, os. ostium (im 2111g., j33. eines' |>a=
tura (3ur Regierung oolljäljriges ällter). - bie oolle fens, ^
u ff es JC -)- - caput (einjelne 9JJ. eines 3ffuffe§,
SDc., plena pubertas (JCt.). - er oertraute if)m bie nur ba 3U gebrauchen, roo oon mehreren 3)Kinbun=
Regierung bis 3ur 2)c. ber Äinöer an, regnum ei gen Sines ^tuffe§ bie dlcbe ift). - bie 9Jc\ einer Stinne,
commendavit quoad liberi in suam tutelam per-
,
eine§ Ablaufs, nares canalis: bie 3R. einer Äanone,
renirent. *os tormenti bellici: bie 3K. ber 33ea)er mit Silber
munbirett, rescribere. einfaffen, cornua ab labris argento circumeludere.
itfiunfcfod), f. Äott). -in fieben93i., in mehreren 2)>. u. bergt. auslaufen, ftdj
münbiid), Adv. voce (mit ber
praesens. — ergiefjen, f. ergießen (fidj).
- per colloquiumfauf bemSCöege ber münb=
nir.c .
SWunbüoa, ein, f. äRunbbiffen.
lia)en Ünterrebung, ©gffc. per literas - oratione >.
aWunbuorratl), eibaria, orum, n.
(bura) bie iRebe). - verbo. verbis(burü) SBorte, ©gf|. ?JhmMt)citt,
s
etroa vinum eibarium.
literis, scripturä. 333. mandata dare). - coram (in ajiunblncrf, os. - ein gutes 9Jc., faeundia: ein
..ier Ikrfon). - palam (cor
klugen berfieute, i>en gutes SÄ. f)aben, linguä promptum esse.
3Ü. abftimmen, ferre sententiam, Tac. ann. 1, 74). 9Jtunici^a(bcamtcr, magistratus munieipii.
- münbl. u. fcfnriftlicf), nuneiis et literis (bureb, 23otcn 9)iimiciimlität, magistratus, uum, m.
u. burä) Briefe). - ber m. Vortrag, viva vox (bie le= 9JlunictpoIftrtbt, munieipium.
benbige Stimme); dicendi ratio (bie ©attung ber Wiitnition, *apparatus ad usum tormentorum
münbücfjen Sebe, ©giß. scribendi ratio): eine m. necessarius (im 2lllg.). - arculae (bie 9Kunitionsfa=
UntcrreDung, sermo praesens; im Sfljg. auo) 61. ften mit ber 3)cunitton, f. Quint. 12, 3, 4).- tela,
colloqaiam: bie ttjatiädjlicfte, nicfjt blos m. SSurcf^ orum, n. (©efdjoffe, aud) übtr., be§ 9tebners oor @e=
ung gerabe berjenigen Xinge, roela)e «., reapse rid;t, f. Quint, 12, 3, 4: tela agentibus submini-
fectio canirn i])sarum rerum, quae Btrare [3ureid;en]). - *pulvis pyrius (^ßuloer).
"•]>. 1. i. 2): 3mbm. eine m. 2tntroort 9)JunitionöfoftCtt, arcula (f. Quint. 12, 3, 4).
ge6en, m. antroorten, alei voce respondere: leine 9)iunitionältJfl(|Ctt, •vehiculum, quod appara-
m. iHntroort ge6en, nihil voce respondere: 3 " '"- 1 tum ad usum tormentorum necessarium portat.
ctroas m. auftragen, aki alqd coram mandare: - bei bem SK. filmen u. Die äihmitton 3ureta)cn, ad
im. m. Aufträge geben, alei mandata verbiß arcnlas Bedere et tela militibus subministrare (f.
<lare: 3mbm. mefjr m. als fo)riftlia)c Aufträge gc Quint 12, 8, l

ben, alei piura rerbo g mandata numfelu; v£. man munfelt oon einer SMctatur,
') empfehle (rinen ^mbm. m., alqm prae» aonnullas oil^r dietaturae (Cic. ad Att. 4,
imendo: boeb, baoou m. coram a 16, n
-: ob. 61. ram: Das Uebrige m. , i ajJüufter, f.
itatfjcbrale.
rmoni n coram mtiutcv, l> eig.: vigil. vigilans. exsomnis (erftere
beibe bw munter ift, roeil er bes Schlafes nid)t
Wunblodi, os. - bie 3Hunblöd)cr einer Uinnc, bebarf, ober roie exs. = ber munter bleibt, roeil
er nid)t fdjlnfen mild. - insomnis (ber fd;laflos i)t,
B niibuomnbe, me- roeil er nia)t cinfa)(afen fann, f. Tac. ann, 1, 66:
r. - 3u JH., au oris i ircnmlitii oberrant tentoriu msomnet magis quam pervigi-
pc$. w« •• > u. «Mfi. vr. M
419 ÜMunterfeit mürrtfd) 420

les).- m. fenn, vigilare. somnum non capere (mun= mus (roenn es = SDtünje, ©elb üb!).). - bie nätolidjen
ter bleiben, roadjen, ntcbt einfdjlafen); expergefa- 2Rünjforten (beim Söieberbejatjlen), corpora num-
ctura esse (e somno). somno excitatum esse (er= morum eadem (JCt.): in röm. SDcünjf orten beja&Jen,
roadjt ferm): m. roerben, f. erroadjen: ra. machen, f. ad denarium solvere.
aufreetfen: bie?cad)t über nt. bleiben, noctempervi- SJJüuäftctn^ct, f. Stempel no. II.
gilare. — II) - vegetus. vividus.
uneig.: alacer. Wtüitjücvfrtlfdjung, nummi falsi (gefälfdjte
vigens (munter, lebhaft in 93ejug auf Sörper 3JJünjen). - falsa moneta (gefälfajter 2Jcünäftcinpel,
u. ©eift, f. „lebfjaft" bcn Unterfd).). - Pilaris ob. JCt.).
hilarus. laetus (Reiter, f. „luftig" ben Unterfd).). - 9JJünstOttrbcttt, peeuniae speetator. aeqnator
remissus (aufgeräumt, gS3- SUenfdj, ©djerj, ©gfjj. monetae (öcr bie Diünjen juftirt, Inscr.). - nummu-
severus). - erectus (erregt, lebenbig, j33. si quis larius monetae ob. otticinae argentariae (ber bas
paulo erectior, ein roenig munterer [als billig] ift). ©il6er prüft, eb^e e€ geprägt roirb, Inscr.).
- es bcftfct 3mb. einen fefjr m. ßljarafter, magna SSJJültsnicfcn, res nummaria. - bas 3Jc. reguli=
est in alqo hilaritas: ein m. äßcfen ferm, ein m. reu, rem nummariam constituere.
2öefen fjaben, hilarulum esse (oon e. Äinbe): m. fenn SWün^niiffcnfcböft, UJlünjfunbe.
an ©eift u. Äörper, vigere animo corporeque. — SWJuränc, muraena.
f.

Adv. alacri animo; hilare. mürbe, I) = morfdj, ro. f. II) roeidj: mitis. —
9Jiltttterfcü, I) etg.: vigilia. — II) uneig.: ala- mollis (oon Jrücfjten; moll. audj com ftlcija)). - ma-
critas (ÜUcunterfeit u. Aufgeräumtheit 511m £anbeln). ceratus (mürbe gemadjt bureb^ fötnroäffern, (Sinfaljen,
- vigor (lebhafte 33efcr)affenf»eit). - hilaritas' (g-röf)' Seijen, non 3Hfd;en, Jleifd) k.). - etroas m. machen
tidjfeit,§eiterf'eit bes ©innes). - SEJc. bes ©elftes, (etg.), mite ob. molle facere alqd; macerare alqd:
alacritas ob. vigor animi. 3lmb. m. madjen (uneig.), alqm fatigare (ermüben ;

9JJüttsamt, *tribunal monetale. alqm subigere (ju paaren treiben);alqm frangere


9)i ausarbeitet, monetae opifex. monetarius (bänbigen, bemütf)ig madjen). - bura) Stieg m. ma=
(nnebaug.). cb^en, bello subigere (jS. Antiates); in armis terere

SDJÜttSCflBittCt, *nummotheca. (j33.plebem).


9JiiinsbircctOV, monetae praepositus ob. pro- SDiiirbigfcitf I) 3Jcorfcr)t)eit: marcor. - carics
curator (©pät.). - als SÜcttglieb einer breiglicbrtgcn (bas 2lngegangenfenn, bie gaulfjeit, ber Änodjen,
©irection, triumvir monetalis (JCt); ob. Illvir a. bes ^oljes jc.). —
II) 3Betct)Ijeit mollitia ob. mol- :

a. ae. f. triumvir auro, argento, aeri flando,


f. (b. i. lities.
feriundo, auf SNünjen). Htttt mein, I) v. tr. murmurare. - etroai cor fieft^
1. 9JlÜn^e, I) ©elb: a) ein einzelnes ©tüd ©elb: b^in m., alqd securn murmurare. —
II) v. inir. mur-
nummus (3ÜB. nod) nidjt abgeführte, asper: falfdje, murare. - susurrare (flüftern, riefeln; beibe oon
falsus, adulterinus). - Heine golbene u. ftlberne SDcenfdjen u. com Sßaffer). - frtmere (brummen, fo=
SJJünjcn als ©oben, auri argentique stipes. b) — rooljl als 3en ber 3 u friebenh,cit, als bes Unroit=
t,l d)

ftetnes ©elb, im ©gffc. bes groben: nummuli; aes lens). - raussare. mussitare (murmelnb, jtfdjelnb
minutum. —
c) üb!), geprägtes ©e(b: nummi. - fu= reben; biefe brei nur d. 2)cenfdf)cn). - cum murmure
pferne 2Jc., aes signatum: ftlberne W., argentum labi (mit ©emurntel baljingleitcn, 0. SBoffer). - bei
signatum; aud) bl. argentum (f. ©ctb): gute ffl., etroas (beifällig ob. mtfjbiUigenb) admuimurarc: m ,

nummi boni: falfdje 9Dc., nummi adulteriri: fal|d)e unter einanber m., inter se commurmurare: cor jtet)
ob. ftfjledjte SR. fcfjlagcn, monetam adulterinam f)irt (bei fia), in ben Sart) m., secum commurmu-

exercere (JCt.); *nummos adulterinos percutere. rari ob. secum murmurare ob. obmurmurare {ab-
- flingenbe 9Ji., f. „baares ©elb" unter „baar". - fol., ob m. folg. birecter 3tebe, ob. mit folg. inbirec^
©prüdjro., %mb. mit gleicher 9Ji. bejahen, f. gfeier). ter Sebe im llcc. u infinit.); obmurmurando di-
- II) ber Ort, roo ©elb gemutet rcirb: moneta. - cere m. folg. 3lcc. u. 3'ifi'dt- (oor fic^ f)tn murmelnb
für Stlbcrgclb, oificina argentaria (Inj-cr.). - ©olb fagen).
in bie 9)c. (ntm prägen) geben, aurum signandum SUiurmcIftt, bas, murmuratio (als §anblung). -
monetae dare. murmur (als Sad)e, bas ©cmurmcll - susurrus
2. Söiün^C, eine ^flanje, mentha. (bas ©cflüfter, ©ertefet).
münden, cudere. ferire. percutere (fdjlagcn). - SSKurmeltbicr, mus Alpinus.
signare (prägen). - Slffe 3um fediften £f)eit bes elje^ mttrrctt, frtmere (brummen). - murmurare.
maligen Sßertljcs m., asses sextantario pondere fe- commurmurare (cor Unroillcn murmeln; comm. non
rire: bas ©elb fcf)Ccdt}t nt., peeunins vitiare. - Un= 2)?ebrcren\ - über etroas m., fremere adversus
etg.: neue üffiörter m., verba uovare: bas ob. es ift alqd: m., bajj k. , fremere m. folg. 2lcc. u. Qnfirttt.
auf mid) gemünjt (abgefeljen), f. abfcfjcn no. IV. SUJurrctt, bas, fremitus. - murmuratio. mur-
ÜJliiitäcr, f. 2)?ün3arbcitcr. mur (ä)iurmeln cor Unroillcn, erfteres als §anblung,
aJJüttäfnJfcbcr. f. galfdjmünjer. le^tercs als Saa}c). - lautes 3Jc. bes S5olfes, clamor
9Jiän&fälfdjimg, f. SDcünsDcrfäifdjung.
et admurmuratio populi. - olme 3fJc., mansuete
ÜWiÜttäfuf?, f. äi>'ä(;rung no. II. (oljne fieb^ ju fträuben, 3S. ferre fortunam u. oboe- :

SUsiittSflcrccbttgfcit, *jus nummos cudendi ob. dire); quiete (ruljig, oljne fid) bagegen aufjulefjnen,
feriendi ob. porcuticndi. j23. ut, quemeumque casum fortuna imexerit, hunc
9J«tttt3bflM3, moneta, apte et quiete ferat, mit Sügung u. oljne 2N. er
Witiu^ljcvr, f. 2)iünäbirector. trageni;^edate(geloffen. j33. placide sedateque ferre
ajiüttäfttnbc, nummorum doctrina. - 3K. nor- dolorem): ©lücf u. Unglürf oljne Säl. ertragen, se-
tragen, *de nun mis praetipere. cuuda adversaque silentio tegere. - in Üi. ausbre
9L>i«tt3tltctftcr, officinator monetae (Inscr.). eben, fremere coepisse, über ctro., advmus alqd,
9JJiitt30rbnung, lex nummaria. ob.ia^ jc, mit folg. 2lcc. u. S"f'"it.: biejes erregte
fÖifittjjprobc, speetatio peeuniae. in ganj 3)iaccbonien gar großes 2R., ingentem ea
SDJiinjtccM, f SOfÜTtjgete^ttgfeit res frcmiuim in Macedoma tota lecit.
füftünjfammluttg, •nummoth« ca. miinliitiifrl;, munbinus (3». vas).
2Ji Ünjf OttC, genus nummorum. - aud) 61. nom- mürrifd), morotus (mit fta) u. Slnbern nie nt
421 3Jtu* SRuftffrcunb 422

f rieben). - acerbus (r)erB, Bitter gegen feine Umge= tem musicam docere; alqm fidibus ob. alqm ca-
oungen). - stomachosus (mbriefdid)). - m. ausje= nere docere (im ©aitenfptet): Tl. treiben, artem
benb, tristis: m. SBefen, morositas. musicam traetare; studiosum musicesesse; fidibus
9JillS, f. 1. 2Ku&. traetandis operam dare (üaZ ©attenfpiet treiben):
9JJu3catc, *nux moschata. - ©prücfiro., toas" fleifjig, perstudiosum esse musicorum: gern, ad

nü|t ber Äut) 2Jc., nihil sui cum amaracino (Gell, rem musicam facili esse ingenio ac lubenti: 3K.
praef. §. 19); nihil cum fidibus graculo (ibid.); oerfte(;en, musicis ob. musicae artis studio erudi-
bovi clitellae sunt impositae (Cic. ad Att. 5, 15, 3). ditum esse (in ber Sftuftf unterrichtet femr); musi-
9JItt$catcHerbtrn, pirum superbum. - *pirum cae artis peritum esse (ber SDruftf prahifd) funbig
mosrhatum. fenn); fidibus scire (bie ©aiten fptelen fönnen): nidjtö
äWuScatelfertraubc, uva apiana. »on ber 9R. »erfteben, remotum esse ab arte mu-
aJltt§catcHcttocin, vitis apiana (als SOBeinftocf). sica; nihil ex musicia scire: ein SDModjcn, n^Ic^eS
- uva apiana. uvae apianae (als Xraube, als %ta\x= bie 2Jr. u. 2)icfitfunft oerftebt, puella doeta. II) —
Ben). - vinum apianum (als ©etränf). ba§ burcl; bie Sunft Jgeroorgcbracrjte, a) gefegte 2Hu=
9)htäcatblütf)e, ^bluntc, *macis, idis, /". fifftüde: modi musiti: im 3f^3- au ^) kl. modi. -
9)Ittäcarnufc, *nux moschata. eine 2Ä. fefcen, ein ©ingftüd in Wl. fc|cn, f. compc=
9)i«äcatnuf?bflum, *nux moschata. niren. — b) bie mit Snftrumentcn gemachte SUcufif :

9J£ttfd)Cf, concha (bas £fjier mit ber ©djale u. cantus. - concentus. symphoniae cantus (ineb,re=
Jbfoä bie ©djale). - conchylium (bas Sfjier mit ber rer Snftrmnente). - tibiarum fidiumque cantus (^n=
Schale - murex (bie ^purpurmujd)el). - eine 2)c.
'..
ftrumentalinufif, ro. »gl.). - aud; oft b(. sonus, soni
aujmacfyen,concham discuneare. (%on, Xöne, f. Cic. rep. 6, 18, 18: quis est, qui
mufcftclartifl, f. mufdjctförmig. complet aures meas tantus et tarn dulcis sonus.
9)Juf(i)Cld)cn, conchula. Sen. ep. 92, 6: hie cujus summum bonum sapori-
mufcbclfarbig, conchyliatus. bus et coloribus ac sonis constat). - W. machen,
9Jiufchcififct)cr, conchyliolegulus (Spät.). nervis et tibiis canere(mit Snftrumenten); voeibus
muf ü'jclf övtnig, conchatus. - muricatim intor- et nervis canere (mit ©efang u. 3 n ftrumenten): 3JI.
tus (purpurmuidjeltörmig gerounben). Adv. in — mad;en auf einem Qnftrument, canere mit Slblat.
conrham. - muricatim (purpurmufdjclförmtgl be3 3"flr "tnente5: 3>nbm. eine Tl. bringen, *alqm
SJittfdidfaminfcr, conchyliolegulus ((Spät.). nervorum et tibiarum cantu honorare: mit 2Jc. in
ajjufcfjclfrbale, concha; testa conchae. bie©tabt ein3teben, urbem ad classicum introire
3Rufcf)c!toctf, *opus conchatum. - alö ©rotte: (non Solbaten): naa) ber 2)1 tanjen, ad symphoniae
museum. cantum saltare: nact) ber 2Jc. ins treffen giefjen, ad
931ufc, Musa (Moiaa, j53. Musae agrestiores tibicinum modulos proelium ingredi: eä Jlang j[e="
[d. D. Sereüfamfeit], Cic. or. 3, 12, ©gf(j. mansue- ner 2tusi"prud) ber Sonfuln roie üeblictje 2Jc. in Ujren
tiores [o. b. ^f)ilofopf)U'], Cic. ad fam. 1, 9, 23: u. Db,ren, non aliter illa consulari seutentiä quam
quis est omnium, qui modo cum Musis, id est cum modulatiisimo aliquo tibiarum aut fidium cantu
humanitate et cum doctrina, habeat aliquod com- fruebantur.
mercium etc., Cic. Tuse. 5, 23, 66). - rein tat. Ca- 9UJwfifaItCIt f modi (9)cufifroeifen). - cantus vo-
mena. - bie üftufen, Musae; Camenae; bei Sidjtern cum sonis exscripti (componirte ©ingftüde).
aud) Pierides u. Phriae (f. Cic. de nat. deor. 3, 21, mufiffllifd), I) bie 2Jcufit betreffenö: musicus
54); u. appellat. = 2id)tfunft, tu. f. - bie iDiufcn auf (ftovoixoq). - aptatus ad usus canendi ( jum 9Kufi=
bem £elicon, Heliconis numina. ciren eingeridjtet, j33. 3"ftfument, Organum), -mo-
9Jiufclmann, Muaulmänu8 (im Satein be§ 2J?it--- dulatus (gehörig abgemeffen, melobija), j33. sonus).
telaltcrs - *Muhamedi sectator (3Jcu()amebaner).
.
— II) ber SDcufif funbig: musicus ((xovaixöq), ob.
ÜJJufcnbcrfl, "mona Musis sacratus (im 2tlfg.). umfdjr. artis musicae peritus (ber iZufit praftifd)
- Olympus. Heiicon. Parnassus. Pindus COkv/unog, lunoig). - musicis ob. artis musicae studio erudi-
an ber ©renje non Sftacebonim u. Xr)effaticrt, ~E).i- tus (in ber Slcufif unterrid)tet). - ad rem musicam
y. in 33öotien, üagvaaaog,
in Sßfjpciä, Ilivöog, faciü ingenio ac lubenti (ber gern SJiuftf treibt). -
in Jfjeffalten ©riedjenlanb, roeldje bie
; SBetqe in pronus ad musicen (ber für SJhifif Neigung f;at). -
©rirdjcn als Söo^nfi^e ber SJcufen betrachteten). musices Studiosus (ber fid; mit SJtufif befcljäftigt). -
DJiufcnfciub, aversas a Musis. in cantu exercitatus (in ber Ü)Jufit, bef. im Saiten=
9Jiufcufrcunb, Musis amicus. fpiel J-ertigfeit beft^enb). - ein m. ©etjör Ijaben, im
3J(Ufcnflcfd)cnf, Musaium donurn. 3)l)g. burefj aures eruditas ob. aures teretes ha-
ÄJiufciiurkfter, Musarum s.acerdos. bere; aurium judicio valere. - in. fenn, f. „ÜDcuftf
Süluicnfitj, domoi Pieria (ctg., auf öcm Dfnmp oetftetjen" unter „QJJufif no. I''.

iC). atium el ing< nuarum sedes ac SDJufifont, symjjlioniacus (im 2UIg., ber im Or»
im (ü6tr., o. einer Unioerfität sc.). cf>eftcc mitjpttlt). - fidicen (©aitenfpieler). - tibicen
äJiufcnfofjn, iiu.rarum stuüiosus; doctrinae (flöten oö. Cllarinettenbläfer). - cornicen (^orn^
alicnjus studio bläjcr).
"JJiufcum. u ds Arbeits ob. 3ufammen° SJJufifbircctor, *symphoniacorum mapister
funfisort ffl te). - 3ft es = Äunficabinet, (als Sorfte^et - *magister praeiena
ber Sapelle).
SRaturafirncabinet, f.
b. ac pracinonstrans modos (alä Xonaugeber ber ©pie=
mufteiren, f. ..Jlhtfifmadjen" unter „ ?JJcufif". lenöciu.
SJJufif, i ili Jtunft: ar» musieft. mnrici / •
Wtttfitttf artis musirae peritus (im 3lllg.). ~3ft
UtOvaiXij, '. - in, oiurn, n. - r< B - Diujitant, f.
b. - ein berüljmter Wl. ]eim, in mu-
fofern manfie betreibt: Btudium musieunr, Studium ini"n i
glorifl 0BB4.
artis im, - fid; auf Tl. (egett, fid) ber Tl. rob iViiififfrcunb, ein, homo ad rem musicam l'a-
men üum mu are; musida cili \b$ Mo ac mbenti (ber gern S/iufif treibt). -
ob. studio artis n e ded< n Tl. lernen, *ar- : liotrio pronn ad musicen (ber für l)hi)it Steigung s

v-u j fidibui en- b,at). - qui swim ob. cantu delectatux (öer gern
fpiel): 3mom. Unterricht in ter JJ!. geben, alqin ar- ilcufif Ijbrt). - ein mt$ujkjiifd)ct 9Ji.. homo, cujus

14*
423 SJhtftffenner muffen 424

summum bonum sonis constat: ein 97t. fenn, sonis baft (als 23arentf;efe), si modo tibi sit otium: fidE) 3)1.
ob. cantu delectari. mad;en, otium sibi sumere: 9Jc. befommen, otium
9)htftftcnncr, *ar'tis musicae inteiligens. nancisci; venire in otium; otium alei contingit:
9)iufiflcf)rcr, qui artem musicam docet (tf)eo= menn id) etiuas 93t. befomme, ubi quid otii datur:
retifeber). - qui fidibus docet. qui canere docet 3)1. gewähren ((äffen, übrig taffen), otium tribuere
(praftifrfjer). (j23. fo uie( mir meine öffentlichen @efd;äfte 3JI. ge=
9)iufiflie6^a6ctv f. 9Jtuftffreunb. mähren ob. übrig laffen [werben], quantum mihi
WRunünoU, f.
9tote. res publica otii tribuet): feine 3)1. ju etro. anroen=
SRitftfftuttbc, = Unterricht, *schola musica ben, otium conferre ad alqd; otium collocare ob.
(im 2lUg.i. - *institutio artis musicae (uon Seiten consumere ob. conterere in alqa re: roie fönnte id)
be3 SeljrerS). - Igmbm. 3)1. geben, erteilen, alqm meine 3)1. beffer anroenben? ubi enim melius uti
artem musicam docere (im 2111g.); alqm fidibus do- possumus hoc otio? - mit 3)1., otiose; per otium:
cere. alqm canere docere (prafttfrfjen auf einem mit ber größten 3)1., maximo otio. - bei 9ft., 3ur
©atteninftrument). 3cit ber 3)1. (in ber SWufjejett, in ben 9)cufeeftunben),
mufiföcrftänbig, f.
mufifatifrf; no. II. otii tempore-, operis otio-, tempore subsieivo ob.
ntufttrifdj, f. mofaifd). - m. 2Irbcit, f.
SWofaif. (allemal) temporibus subsieivis; ubi negotia faciunt
9Ruftoma(ci', j. 9Jtofaifarbetter. locum otio. [basinoß.
SOtufiumatcrci, j. nftofaif. SOittffcIitt, carbasus. - au§9)i., carbaseus car- -,

9)htfiufteturf)cn, abaculus. müffc», bejeiefinen bie Sateiner in uerfd)iebenen


9)tu3fct, musculus (gr. ßvg, überall [533. Cels. 23ejiebungen uerfrf;ieben, unb |jr-ar: I) buref; bag tyar=
5, 26 no. 3 azrtr. u. PI. ep. 5, 8, 10] genau gefd)ie= tieip. jjut. $aff., jur 2tngabe berjenigen 9iotöroen=
ben uon nervus, vsvqov, b. i. <Sef;ne, ec§f e )' - t0 "
rus (bie ftarf beruortrctcnbe 9)tu§fet). - bie 90iu§=
^ bigfeit, beren S&abrnebmung ftcf; auö ben jebesmafi^
gen Umftänben uon fetbft ergiebt, j23. man mu|
teln am 2lrme, lacerti. fterben, moriendum est: man mu§ eingefte(;cn , bafe
SOtuöfcIfconb, *tendo musculi. jebes belebte 25Sef en fterblirf; fei, omne animal , con-
ajiuöfclfrrtft, öcr 2lrme, lacerti. fitendum est, esse mortale. - Sie ^Jerfon, uon
ntuöfclfräftig, f. muöfulöä. ben Satiu
roelcöer etroa§ gefrfie^en muf;, roirb burefj
Wlnötciicfyvc, *myologia {t. t). ausgebrücft, f)örf;ft feiten burd) ab, u. 3TOar immer
9)tuöfctc, *sclopetum. nur ba, roo ein jrociter Satiu Ünöeutfid;feit uerur=
9)iuöfcttcr, *miles sclopeto armatus. fad;en fönnte, jSß. jeber muß fein Urtf;ei( 311 Sftatfje

Jttuöfulöö, musculosus (uolle3 9)tu§fefn, flei= 3tef;cn,suo cuique judicio utendum est: naa; biefer
febig). - torosus (uoü ftarf fjeruortretenber 9)tu£>feln, Dlegel müfet ibr ben ©tif bilben, hanc ad legem for-
muSfelfräftig). - lacertosus (muäfelfräftig an ben manda vobis oratio est: e§ gilt bie @üter uieler
2trmen, bei ben Sbieren an ben <3d;enfeln). - lacer- 23ürger, für bie ifjr eö eud; angelegen feun laffen
tis expressus (an ben 2Irmen mit ftarf beroortreten* müpt, aguntur bona multorum civium, quibus a
ben 9}tue>feln uerfe(;en, 323. corpora astrieta [berbe] vobis consulendum est (bier a vobis roegen qoibos,
et lacertis expressa). bei Cic. de imp. Pomp. 2, 6; bagegeu ib. 22, 64
1. 9Jtltf?, baä, puls. - decoctum (@ingefocftte§). »roei 2)atiue). - 3ft baö 2Jerbum ein Sranfitiuum
2. 9JtttR, ber, 9totf;roenbtgfeit, necessitas. - e§ fo roirb faft nur uon unclaffifd;en 2lutorcn btö D6=
ift ein necesse est.
90t., jeet im 2tccufatiu fjin^ngefc^t, f;ingcgen uon ben
9Jlttf?c, otium. tempus otii ob. otiosum (ber Qu= Slaffifern in ben 9fominatiu uerroanbelt unb baö
ftanb ob. bie ,3eit, roo man frei ift uon 23eruf3ge= ^krtieip. in gleid;em ©efd;lerf;t lünjugefügt, 323. man
f df)äf ten bie SDtufjeftunbc, 9)tuj$eftunben
,
otium oft ; mujj muffen) biejen 2Beg einfcfjlagen haec
(ob. roir ,

im ©gftj. uon negotium, labor, festinatio). - ope- via (nobis) ingredienda est (md)t hanc viam ingre-
ris otium guftanb ob. bie 3ett, roo man frei ift
(ber diendum est): man muf} bie Statur tonnen, noscen-
uon - tempus laborc ob. negotiis vaeuum.
2Irbeit). da est natura ber Stebner mu§ brei fünfte berücf =
:

aud; bl. tempus vaeuum (bie Qdt, ba man gar feine videnda sunt oratori.
firf;tigen, tria
(Uefcbäfte rjat). - tempus subsieivum. tempora sub- II) burd) oportet (unperfönf., 6 ei), 3ur 2Ingabc
sieiva, n. pl. (bie äRu^ejeit, 5Dcuf,eftunben al§ groi» berjenigen 9totf;roenbigfeit, roela)c au§ Orünben ber
fdjenjeit sioifcfjcu ben - 9Jt. uon
23eruf3gefrf;äften). Vernunft ob. au3 bm ©efe^eti beä Mecfite\ ber 23d=
etro., uon Seiten einer ©acfje, otium ab alqa re: ligfeit op. $fugf;cit f;eruorgeb,t. Qu 23c;ug auf t>ic
uoßfommenc, vacatio alcjs rei ($23. uon aßen öffent= Sonftruction ift 3U bemerfen, bafj balb ber Stcc, mit
liefen ©ejctjäften, omnium muncrum). - meine 9)t. infinit., balb ber blof^e Gonjunctiu (bef. luenn 3mei=
uon ben <3efd)äftcn auf bem ^orum, quod mihi a beutigfeit uermieben werben foK) folgt, 323. biefer
ibrensi labore temporis datur: geteerte 3)1., otium 9)tenfrf; mu| hanc hominem oportet
frf;lerf;t fei;n,
esse improbum (id; fjabe meine örünbe eö ;u glau-
-
iiteratum: ber 9Jt. f)at, otiosus; vaeuus negotiis ,

aud; bl. vaeuus 9Jt. f;aben, otiari; otium habere;


: ben): bie§ muf^ (au§ inneren Örünben) unb folf (bcö
otiosum esse; otium alei est; vacare; vaeuum esse: anfielen 23ort(;cilö 2c. roegen) gcfd;ef;en, hoc rieri et
uiel 331., 9Ji. im Uebcrflujj f;abcn, multum otii ha- oportet et opus est: man
mufs (barf) im Äriege
bere-, otio abundare; otio cliffluere (gleidjf. in 93tuf$e nid)t§ ocrad;ten, nihil in bello oportet contemni:
aufgclöft fet;n): feine temporis vacui ni-
9)t. (jaben, eö giebt Singe, roeltf;e man nid;t tfjun mufj (fott,
hil habere: 3)1. otium habere ad
(jaben 3U ctroas\ barf), auef) roenn fie erlaubt finb; 2lUeö aber, tuaS
alqd: 9Jt. f;aben für etwas, vacare alei rei: id; l;abe nid;t erlaubt ift, foll man roirflid; (ob. gar) nicfjt tf;un,
feine 3)1 311 ctroaä, alqd faciendi otium non est: id; est aliquid quod non oporteat, etiamsi licet; quitl-
l)abe 31t luctüg 9JI., um eine f grofje <3ad)e 31t übernef; >
quid vero non licet, certe non oportet: roer ben
nteit, oecupatä operS tanta res suseipi a me non 33Je(j 311m 9)teere nid;t roeif3, muf; firf; einen ,"vlun unn
potest: wenn irf; 9Ä. f;abe, quum est otium: luenn AÜbrer neljmen, viam qui nescit, qua deveniat ad
id) etwas SM. (eine URujiefhmbe) l;abe, befomme, ubi mare, eum oportet amnem sibi quaerere: mid)
quid otii babucro: wenn id; mel;r 3)1. l;abe (witt id) fclbftmufjt bu lieben, uid;t mein Vermögen, roenn
ausfül;rlirf;er fdneiben 2c.), quum plus otii nactus nur luabre greunbe fei;n iollcn, me ipsum ames
cro; si'plus otii habuero: roentt bu nur SDl baut oportet, non mea, si veri amici futuri simus.
425 muffen muffen 426

in)burcb^lebere(6ya7f<v), jur Angabe beseitigen egent, femiuis necesse est, viris liberum est alerc :

moraf ifd)e ißevpf£icf;tung,


Dtotljroenbigfeit, roetdje eine bie Sugenb mufe (not^roenbig) baSSajter oerabja)euen
ein Sdjutbigfeon, ein Sollen nad) jubjectioer Anfidjt u. Raffen, virtus necesse est vitium aspernetur et
fcejeidjnet, yS. bu mußt ibn rote beineu Sater efjren, oderit. - Audj buro) necesse est fann man unjer
eum patris loco colere debes: tote mürben non bem „notlnuenbig Imben muffen" auäbrüden, j33. faufe
Gicnb ber ääunbeSgenoffen bewegt-, maZ muffen mir nia)t roas" bu braudjft, fonbern roaö bu unumgänglia)
nun betunferem eigenen SBIute tbun? sociorum mi- notljroenbig fyaben muf^t, emas non quod opus est,
Beriä commovebamur; quid nunc in nostro san- sed quod necesse est.
guine facere debemus?: mer befaß mefjr Äenutuifie VII) buro) cogi, jur Angabe ber 9tötf)tgung burd)
litt ber SSriegsfunft) ober müßte fte befii?eit. al§ bie= befeelte SBefen ob. bura) bereu Sßiüenäauf3crung, g93-
fer üJiann? qais hoc bomine scientior fuit aut esse er mujste jelbjt ba$ Seben nehmen (man jroang
fict)

debuit (eä mar gleidjf. feine 5ßflia)t, fte ju baben unb it)n baju),coactus est, ut vitä ipse se privaret bie :

ber 91id)tbefi§ mürDe iijm jum öoramrf gereichen)? ©ampaner mufjten aus ben X^oren rüden, coacti
- Sa nun bas debere nierjt roeit über ba§ officium sunt Campani portis egredi. - Auo) fann man btö
bjnausgefjt, fo jagen Die Satein« and) für „Sftnb. Actio, cogere gebrauchen, in iBejieb^ungen roie nia)t :

muß", officium est alcjs u. 5t. est alcjs (boa) mit roie er roollte, fonbern roie er naa) bem SBitlen Der
bem Unterfa)., baj? alcjs officium est es gehört ju ©olbaten mußte, non ut voluit, sed ut militum co-
^mbs. Obliegenheiten, bingegen est alcjs e§ fa)iät gebat voluntas.
fio) für 3 n ^b., bedeutet), j55. ein grember muj; bloä VIII) burd) facere non possum
non pos- ob. 51.
feine Angelegenheiten betreiben, peregrini officium sum mit folg. quin non potest mit
etc.; ob. fieri
est b. i. peregrinus debet) nibil praeter suum ne- folg. ut non etc.; ob. noii possum non mit folg. $n=
gotium agere: ein guter Diebner muß oiet gehört u. finit. jur Angabe beö nia)t Um^inlönnenS, ber in=
,

viel gefeljen baben, est boni oratoris (b. i. bonus nern Dcötlngung, j33. ia) mujj aufrufen, non possum,
orator debet) muita auribus aeeepisse, multa vi- quin exclamem: ia) muf3 bir banfen, non possum,
disse. - ©ans geroö^nlicr) ift biefe Austaffuitg oon quin tibi gratias agam bu muf^t ifyx gef annt l)aben,
:

officium in ben Lebensarten: ia), bu, ii)x müßt, fieri non potest, ut eum non cognoris ict) muf? ge= :

meum, tuum, vestrum est. fielen, ba^ meiner greube bie Ärone aufgefegt roirb
IY bura) putare, existimare,
|
censere, roenn ber je, non possum non confiteri, cumulari me maxi-
3tebner mit einer Art oon ööflidjfeit bem ttrtfjette mo gaudio, quod etc. - fo aua) „ein jeber mufe",
feiner guborer nict)t oorgreifen, u)nen fefbft bie nemo potest non mit folg. Qnfinit., j&. ein jeber
3tt)tußfotge Rieben taffen roitt, bat), bef. in öer $*age, mu§ f)ba)ft giüdlid) feyn, ber ic, nemo potest non
3S. ü)r feijt, roie roeit es mit ber 3tepubtif fommen beatissimus esse, qui etc.
muß, videte quem in locumrempubbcam perven- IX) bura) baä 2Serbuin jct)lect)tr)in, u. jroar: a)im
turam putetis (Cic. Rose. Am. 53, 153; ogl. de Srnbtcat., inbem bie Sateiner int er3äb,lenben Xon oft
1

imp. Pomp. 9, 26;: mie niete ^nfetn mußten per» bie llmftänbe, unter benen bas im 33erbum enthaltene
[äffen meröen ? quam multas existimatis insulas 53räbicat gebaa)t roerben foll, bem 9cad)benfen bes
esse desertas? Cic. de imp. Pomp. 11, 32): roet= Sefers überlaffen, gS3. 6atulu§ muf3te beffen §art=
o)er gtübenbe ßifer muß nidjt ben Ardjimebes' be= nädigfeit nachgeben, ejus pertinaciae cessit Catulus
feelt tjaben, öer :c. ? quem ardorem studii cen- (Nep. Harn. 1 extr.): er mufste bie gefe|(ia)e ©träfe
setis fuisse in Arcbimede, qui etc.? (Cic. fin. 5, nidjt gam ausbauen, bic legitimam poenam non
19. 5 pertulit (Nep. Arist. 1 extr.). - id) mufj eingefteben,
V) Dura) opus est (unperföntia), yort ), jur An= confiteor (f. Ter. Andr. 3, 5, 1 [607]): id) mufj ge=
gäbe eines fubjeetioen 33ebürfniffes, oon beffen @r= ftefjen, fateor (f. Cic. Cat. 2, 4, 8): id) muf? bebauern,
TÜÜung man Luisen erroartet. - Gs folgt entroeber doleo (f. Cic. ad Att. 6, 3, 4) id] muf? mic| rounbern,
:

Der Acc. mit infinit., ob. roenn man Die ^ßerfon, Die miror (f. Liv. 3, 40, 9): id) muf? mid) i)öcr)fict) per=
etroas muß, im £atio Ejingufejt, ut mit ßonjunetio, rounbern, vehementer admiror (Cic. Süll. 10, 30):
OD. ber SM. ^'artieip. ^err. iniff., jSB. roenn etroas id) muj? fel)en, video (f. Cic. Cat. 1, 4, 9): ia) muf?
Dorfaüen fotlte, roas Du roiffen mufet (b. i. ju roiffen tabeln, reprehendo (f. Cic. Süll. 10, 32): id) fyabe
Dir oon 9wt?en ift), fo roerDe ia) fdjreiben, si quid etro. burcb^mac^en, über mid) ergeben laffen muffen,
erit, quod te scire opus sit, scribam: ia) muß mia) perfunetus sum alqä re (f. Cic. Marc. 10, 31): id)
roaja)en, mihi opus est. ut lavem: ia) mußte ben muß etro. aushalten, auf mid) nehmen, alqd subeo
Öirttus aufiua)en, opus mit Hirtio convento. - Atta) (f.
Cic. Sest. 36, 75; Pis. 18, 41): ia) muß befürd)=
., etroas baben ob. gebrauchen muffen" tann man über* ten, baf? nia)t ic, vereor, ut non (f. Caes. b. Gr. 5,
Dura) milii opus est,
entroeber unperf. mit 47, 4): id) muf? mein SSatcrlanb meiben, carco pa-
Abi, mit bem 9com. beffen, roas man
ob. perf. tria (f. Nep. Pel. 1, 4. Cic. Verr. 4, 19, 41): nur
b,aben muß, -,33. roir muffen einen J-üfjrer unb Seiter bas (Sine muf? ia) bemerken, unum illud dico (f. Cic.
Mafien, 'lux et auetor nobis opus est: roir muffen Quiiit. 22, 70). —
ß) im (Soujuuctio, roenn bie nur
Dein Anjeljen gebrauchen, auetoritate tuä nobis gebadjte Lotl)roenbigfeit auögebrüd't roerDen foll (»gl.
Urüger §. 455), 0. ein Umftanb, bei bem nid)t allein
... iväyxjj iatt), jur f;JebilDete, foiiDern aud) rob,e Söcenfcfjen errötben mitf=
Angabe ber ftrcfigftcn jccttjrccnoigfcii, ber unter fei= fen, o rem dignam, in qua non modo docti, verum
Sebmgung ausgeroidjen roeroen fann, „not!;- am agrestes erubescant (Cic. leg«', l, 14. §. 41).
roenoig, unottmcioiia) muffen", (is folgt ebenfalls - /) batD im ^nöicat., balb im donjunetin m ber
entrocoer Der Acc. mit Snfinit,, ob. (gern.' mit 2 Serbiubung, „rocla)cr (roe(a)e, roeld)es) muß . . . roenn
et bloße infinit., ob. ber blof?e (Son od. roiöngenfalls nia)t K.", qui nisi ob. qui . nisi, . .

junetio, $SB. Die fterblia)e .pütlc muf; not()roenoig ^u f. Cic.


Verr. i, ]], 2'>: quae (auctoritas) nisi f.r ra .
einer geroiffen p/it untergeben, corpna morta erit apud wcioa et exteras nationes, ubi erit
quo tempore |
u-nid; muß imperii nomen et dignitaa? »et^eS ^(nfeljcn im
unpermeiDlia)ftcr6iu, bomio roenn tanbe gcroia)tig fciju muß; mas roürbe fonft aus
bic Crltern in flotb, fino, muffen Die ^rnueu fie er unferet polttifd^en CSlji-e »erben? ad Att. 7, 17,
Cic.
näl;ren, Den üiewnern ftef>t ej frei, p quam 2: quae ille ami ia fuerit msi aeeeperit,
427 mufceretd) SRufter 428

roog er annehmen mufj, wenn er nicbi ber größte 9J!ttf!cftttttbe, f. SBhige.


£bor fenn will. Sgl. Slägelsb. ©ttl. ©. 457 (454) f. »Ju^eseit, f. 9Ru&e.
SJufjerbem bewerfe man nod) folgenbe SSenbungcn, müfjig, I) gefcbäftäloä: otiosus, Adv. otiose(frei
in bereu Ueberfefcung ber latcin. Sprachgebrauch oom »on ^eru|öge}d;äften; bann übt), feinen 2Intbeil neb»
SDeutfcben abweist, u. jroar: a) er, fic, cö muffte, menb an etmaö). - vaeuus labore ob. negotiis. aud)
wenn es = „hätte muffen", b i. wenn ausgeörücft bl. vaeuus ob. vacans (ber aller ©efebäfte lebig ift,
werben foll, bafj etwas in ber 23ergangenbeit hätte nicbtS ju tbun bat). - feriatus (ber einen Jeiertag bat
gefdjeben foltert, was nidjt gefebeben ift, bejeidjnen u. beöt;alb ber Stube pflegt). - iners (ber feine 2uft
bie Sateiner burd; ben ^nbicat. ber oben angegebenen hat ju arbeiten). - deses (ber ba bie £>änbe in ben
Sßenbungen, $23. entweber mufjte man ben Ä'rteg nicht ©dwofj legt, wo er arbeiten, banbeln follte). - m.
anfangen (hätte man ben Ärieg nicht anfangen müf» 3ed, f. SJJu^e: m. fetjn, otiosum esse, otium habere,
fen) ob. man mufjte (hätte muffen) ihn naa; ber 3Bürbe otium alei est (frei non 33eruf3gefd;öftcn fenn); va-
bes röm. SSolfes führen, aut non suseipi bellum opor- cuum esse (negotiis). vacare (nichts ju tbun haben)-,
tuit aut pro dignitate populi Romani geri: bu l;ät= cessare. nihil agere (nichts tbun, müfjig gehen); fe-
ieft biefeu SDBcg einfchlagcn muffen, haec via tibi erat agere (Jefttag halten u.beshalb ber 3tube
riari. ferias
iugredieuda: ben bu als 25atcr bätteft ehren muffen, pflegen); quiescere (rul;en, gleicbf. Ruhetag halten,
ben r>aft bu mit ©ebmähungen aller 2Irt überhäuft, 323. ich fann nicht m. fenn, quiescere non possum):
omnibus eum contumeliis onerasti, quem patris fy. ©cipio pflegte 3U fagen, t>a$ er niemals weniger
loco colere debebas. - 3>n biefer 33egief)ung folgt m. fei, als wenn er SOJufje habe, Scipio dicere soli-
nach oportet häufig bas ^artieip. ^ßerf. Sßaff., um tus est, se numquam minus otiosum esse, quam
üuöjubrüd'en, bafj etwas in feinen %olQen nod; fort» quum esset otiosus. - ®elo, was m. liegt (nidjt aus»
bauert, j23. man rjätte bem Jüngling willfahren müf« gelieben ift), peeunia otiosa: bas ©elb liegt m., pe-
fen,adolescentimoremgestum oportuit: man mufjte eunia otiosa jacet: bas (Selb m. liegen laffen, pecu-
bem gucull bie ganje ©acbe ohne (Sinfcbränfung über» niam non oecupare. - einen m. 3ufchauer bei etroas
laffen, totam rem Luculio integram servatam opor- abgeben, se praebere otiosum speetatorem alcjs rei
tuit. (323. beim Äampf, pugnae: bei Qmbs. Ungliid, alcjs
b) eö mußte fiel) treffen ob. gutragen, bafj calamitatis). -m. leben, otiose vivere. vitam in otio
jc, ob. eö tnufjtc gerade, casu accidit ob. forte degere (fein Sehen in STiu^e hinbringen); vitam de-
evenit, ut etc.; ob. bl. bureb forte, j33. es mufjte fid; sidem degere(fein Sehen in Untbätigfeit Einbringen):
treffen, bafj bie©efanbten bes s|5rufiaä beim 8. Quin» m. fi^en, compressis, quod aiunt, manibus sedere
thts gflamimnus fpetften, accidit casu, ut legati Pru- (bie ^änbe in ben ©djoofj legen, fprüchw., Liv. 7, 13,
siae apud L. Quintium Flamininum cenarent: eä 7): 3U nt. fixere, domi desidem sedere.
§aufe II) —
mufjte fict) treffen, bafj wir auf bem prtDermfd;cn unnü^ otiosus (323. versus otiosam sententiam
jc.:

Sanbgute waren (wir mußten gerabe auf bem pr. S. [©ebanfen] habet). - supervacaueus ob. (feit Sin.)
fenn), forte evenit, ut in Privernate essemus: al§ supervaeuus (überflüffig, 323. 2Bünfcbe, desideratio-
ich non bir wegging, mufjte mir gerade tyfyovmio nes). - m. ©ebemfen (in einer Siebe jc.), sententiae
begegnen, ut abii abs te, fit forte obviam mihi oliosae.
Pbormio. 9!}?üfftggang, otium äesidiosum. otium iners
c) btt muftt nacbbrüdttdjc 2lufforberung),
(als ac desidiosum (oer Quftanb, ba Qmb. in Unthätig»
burd) ben Qmperat. fac mit folg. ©on=
ob. burd) fett u. bumpfem ^inbiüten bahinlebt). - cessatio (baä
junetu., 323. wenn tt)r hiermit nid)t aufrieben feib, fo 31icbtc>tl)un, bas J-eiern uon ber 2trbeit). - inertia
müfjt i(;r eure Ungerechtigkeit auflagen, haec si vo- (bie Trägheit, als SerbroffenBeit, Unluft jur 2lrbett,
bis non probabuntur, vestram iniquitatem aecusa- ©gfy. labor). - desidia {ba$ SJlüpigft^en, ber ä)can=
tote: bu mujjt guten SDtutt) u. gute Hoffnung hegen, gel an Siührigfeit, ©gf(5. industria). - ber ärgfte 2R.,
magnum fac animum habeas et bonam spero. — otium inertissimum ac desidiosissimum: träger SÖt,
btt tmtfjt nitfjt (aß nad;brüdlid;e 2lbmabnung), fac, seguities atque inertia; desidia segnitiesque; segnis
ne etc. (madje, bafj nid;t sc); cave, ne etc. (hüte bid), et iners quies: ber gefebäftige SDf., in supervaeuis
bafs ob. ju k.); noli mit folg. Sinftitit. (wolle nid)t), laboribus operosa sedulitas; inquieta inertia; de-
g33. bu mufjt nicht wünfd)en, cave ne cupias: bu sidiosa occupatio. - Amng 3um ffll., fuga laboris:
tnufjt nicht uergeffen, bafjbu ©cero bift, noli te ob- noli §ang 3Utn 9Jc., laboris fugiens; desidiosus. -
hvisci Ciceroncm esse: ihr müfjt nid;t basUnmög» fiel; bem 9JI. ergeben, se desidiae dare: fich allmäl)»

Iid)e wollen, nolite id velle, quod lieri non potest. licl; bem trägen 2)?. ergeben, paulatim in desidiam

d) cö muff c (jur Angabe eines bringenben 2Bun= segniiicmque converti: im 2)c. nerbumpfcn, otii situ
febes), burd; t>en Sonjuncti», 323. es muffe bir ju bei» marcescere ; desidia ob. otio marcescere. - ©prüchw.,
nem Sßobl gercid;en, sit tibi hoc saluti. 2)c. ift aller Safter 2lnfang, nihil agendo homines
eö müßte benn fetin, bafj zc, ob. id)
e) (btt, male agere diseunt (Col. 11, 1, 26).
er, cö) müßte bettn ?c. (§ur Angabe einer 2>or» Müßiggänger, homo deses. homo desidiosus.
ausfetjung), nisi (wenn nid;t); nisi forte (wenn nicht homo iners. uerb. homo iners ac desidiosus (ein
etroa), j'ö. bu mü^teft benn etwefö bagegen haben, SOienfct), ber ftutt 31t h,anbcln untf;ätig bleibt, müfjig
,
nisi quid habes ad haec: if;r müßtet benn glauben fifct; f.
- cessator (ber
,,müf;tg no. I" 3U in. u. des.).
2C., nisi vero existimetis etc.: eö müßten mieb benn es mit ber Slrbeit fomtnen läf,t). - ein gcfd;äf»
cm fich,

etwa bie 2ßinbe auf galten, nisi forte venti me mo- tiger Tl., ardelio (Phaedr. 2, 5, 1. Mart. 2. 7); ob.
rabuntur. untfehr. qui operose nihil agit: ein 9)1. fenn, ben $JL
f). baff bodj , , mufjte (beim Unwillen), burd) machen, nihil agere; propter desidiam in otio vi-
ben btofjen 21«. u. ^nfimt., j©. t>a$ fieb baö gerabe vere: 3U Jpaufe ben SW. machen (ftatt }u t)anbeln), do-
jefct ereignen mu§te! hoc nunc maxime aceldere: mi desidem sedere: ein gefchäftiger vJi fcyrt ope- ,

bafj ber SQcann bod; je(jt gerabe kommen mufjte, istum rose, nihil agere; multa agendo nihil agere es giebt :

virum nunc quidem venire! in ber 32elt feinen größeren M., als mich, nihil me
g) Wenn cö fct)n muff (in ber 3u?unft), si res est inertius.
ita feret. Müßiggängcrtn, deses; »gl. „Müßiggänger".
muffcrctd), otiosus. 9)Juftcr, i) ctg. : exemplum. exemplar (fotnohl
429 2KufterbiIb Wlntl) 430

bie ^robe einer 2Baarc, als baä SJtobcH, bte 3Jor= 9!)JuftcrfrtttC» mercis exempla, orum, «. pl. -
fcfjrift 2C jur 9lad)aljmung, f. Cornif. rhet. 4, 6, 9). bie 2JJ. oorjeigen, exempla ostendere.
- quod inntacur alqs (roas ijmb. nadjaljmt, f. Quint. SJJittftcrTcctÜrc, lectionis exemplum.
10, 2, 11).- ein 3Jt. jum ©tiefen, *exemplum, quod 9)2uftctftaat/ res publica ad exemplum ex-
ad imitationem acu pingendi proponitur: bas 2Jc. posita.
beim ßattunbruef, etroa typus (rt-reoe): bas 2Ji. (bie ajluftctftiid, exemplum.
ijkobe) einer äBaare Dornigen, mercis exemplurn uiiifrc vn, recensere. recensum alcjs agere (ein=
ostendere. —
II)uneig.: ad imitaudum propositum jeln bura)gel)en, um fiel; uon ber gehörigen 33efct)af=
exemplar. aua) bl. exemplum. exemplar (23orbilb, fent)ett, Qal)l tc. ju überjeugen. j$8. bas §eec, bie
3beal, oem man nad)ftreben foll; »gl. „^beal", oon Sieiterci, ben ©taat, bas S8olr). - recognoscere (prü=
reo Sßieles aua) fjierfier gehört). -specimen(93eifpiel, fenb in 2lugenfcf)ein nehmen, jSS.judicum decurias:
um ju fet)en, roie etroas befefiaffen fenn mufj, roemt u. maneipia ergastuli: u. et numerum militum et
es als Dtufterbilb ob. ;jbeal gelten foll; nirgenbs im in armis industriam singulorum). - inspicere (be=
^Jlur.). - auetoritas (bas SSorbilb, roonaa) man fid) fict)tigen, jS. bie SBaffen, Segionen zc. ogl. Cic. Cae- ;

rtebten foll, j5J. bas 2)i. u. ©nftem einer einjufdjla* cin. 21, 61: insp. arma militis; Liv. 41, 1,6: ar-
acuten ißolitif, rei publicae capesseudae auetoritas ma, viros, equos cum cura inspicere; Liv. 29, 24,
diseiplinaque).- auetor (bic ^ßerfon, bie uns als $or= 13: singulos milites inspexit, mufterte 3Wann für
bilD oorangefjt). - ein 5R. von 23olifommenl;eit, ex- 3Jcann). - numerum alcjs inire (bie Qäf)lung oon
emplum virtutis: ein 2)c. aller Sollfommenljeit, au- einer 93Jenfa)enmenge »omeljmen, j5S. ber Xruppen
ctur omnium virtutum: ein De. oon Siitlia)teit, mo- 2C); aua) uerb. alqd recensere et numerum inire
ribus egregius: ein 9Jc. ber Uncigemtü^igfeit, inno- (Caes. b. G. 7, 76). - numerum alcjs recolere (toie=
centiae speeimen ein 2Jc. aller ^eligiofität, exemplar
: ber eine ,3cu)lung oon etro. »ornefjmen, jS. militis
antiquae religionis ein 501. oon Didfjigung u. Älug=
: sui). - lustrare (bie feierliche SJcufterung unter 9tet=
r)eit, temperantiae prudentiaeque speeimeu: feine nigungs-- ob. Süljnopfern oorne^men, roela)e mit bem
6)uttin, ein 2)c. »on einer »ortref fliegen grau, uxor S5olfe alle fünf galjre oom Genfor, u. mit bem §eere
siugularis ob. rarissimi exempli: ein 2Jc. oon einem norn gelb^errn, iebcsmal roenn er gum §eere fam,
SKanne, vir exempli recti: £>iero mar ein 2)c. ber ob. bei feinem Abgang aus ber ^rooinj ob. oor ter
2lngänglidjfeit an :Kom,Hiero unicus Romanae ami- ©tt)lad;t, angeftellt mürbe; bafjer lustrare aud) nur
citiae eultor fuit. - etroas jum Tl. nehmen, alqd ad in Scjug auf biefe 2lrt oon 9J2ufterung, nie im 2111g..
imitandum proponere; alqd in exemplum assume- fteljen f ann). - oculis lustrare, oculis obire (übt), mit
auef) bl. imitari alqd (}& avi mores disciplinam- bem 33tid überfd)auen), - excutere (prüfenb burd)fu=
que : fttt) %mb. gum De. nelmten, alqm sibi imitau- d)en, j
N
3. 23ib£iotbefen, <3d;riftftellev).
dum exemplum proponere sibi alqm
proponere-, ajiuftcirjjlaii, im 3f^9- campus (freies gelb). -
ad imitaudum; alqm exemplum sibi deligere; aud) area (freier ^ßla| übt).).
bl. imitari alqm: jid) in feinem Senebmen 3mb. jum muftetvolie, f. fiiftc (ber ©olbaten).
5R. nehmen , exempli mores
se in alcjs velut unici SOiuftcrfcbtift, *liber valde bonus (einfeörgu=
fingere: fid) in anftänoigem Setragen u. Äeufcf;t)ett tes 2iua)). - versus, qui ad imitationem scribendi
2>mb. gum 3JJ. nehmen, ab alqo pudoris pudicitiae- proponuntur (bie 33orftt)riften beim ©d)reibenlernen).
que exempla petere: ein Tl. oon %>mb. entlegnen, 9)tuftcrfrbriftftcßcr, scriptor bonus (übt), ein
exemplum ab alqo sumere, repetere: fia) nad) fei= guter, muftergiltiger ©a)riftfteller). - qui probe ac
nem fremben Tl. ria)ten, neminem imitari sine cu- ; vetuste loquitur (in 33ejug auf bie correcte u. alt=
jusquam similitudine, quod velim, consequor: fie claffifa)e ©prad)e). - *bonus latinitatis auetor (in
finö ifjre eigenen Tl., ipsi sibi exemplo sunt. 33egug auf Satinität); ogl. „Slaffifer".
attufterbilb, f. Dcuftcr. ÜJtuftcrung, recensio. recensus (erftereS al§
ÜViuftcrbuct), f. Dcufterfarte. §anblung, legeres als 3uftanb)- - lustratio (bte
9)Juftcrform,torma,quae maxime excellit (Cic. geier bes Suftrums, f. „muftern" ju lustrare). - 2ft.
or. 11, 8 galten, recensum agere recognoscere et
(im21llg.);
muftcrgilricj, l)onus (gut).- probus (gleid)f. pro= numerum militum armis industriam singu-
et in
bewältig). - purus (rein,).- emendatus. rectus ijebler« lorum (über bie ©olbaten; ogl. „muftern" über bte
frei, richtig;. - vetustus (altclafftfd)); »erb. probus Sßerba) : genaue 9JJ. galten, singulos milites inspicere
ac vetu&tus. - ein m. Söort, verbum bonum, pro- cum cura (über Solbaten übb,.); arma, viros, equos
B: bic m. ^rofa, serino bonus ob. probus ac vc- cum cura inspicere (über 3teiterei): 9Jc. galten über
tustua oo. purus oo. emendatus oö. rectus ob. ab je.,bie TO. paffiren laffen, f. muftern: bie VR. paffi=
omni vitio remotus: ein m. 3a)riftftetler, f. sJJiufter= ren, transvelu (oon ber 3leiterei, bef. aua) oon ben
fdjriftfteller: m. fcectüre, lectionis exemplum; aud) röm. Gittern: biefe |)anblung, transvectio equitum);
;ma, orurn, ».: nur Dcuftergiltiges lefen, nonnisi transire (oom gujjoolf).
nonnisi Optimum quemque SfJhttb, ©emüt&^Dttffafiimg, öefinnung: ani-
I)
probe; pure; emendate; re-
;
mus. - guter 392., bouus ob. laetus ani-
ob. freubiger
;
»erb. probe ac vetuste (alle fti. loqui). mus: gutes 2H. fei;n, guten ä)t. (;aben, bono ob. lacto
mnfterbaft, egregius. exi- anin tare aaimo ob. animis (im 9Kutrje mdjt
•)t gut,oortteffli(6).-prae8tantis8imu8(^ö0ft manlen); vigere animo(frifd)esi)JJutl)es feyn): batjer
~ -
• • '"$ig in feiner 2Utj. fei gutfj M., <|iiä rc lioiio es aniiuo: l)abe guten 3JI.,
itt/n fofl). - eine m. grau, bonum animum babe: mit froljem *$tL, alacer: rote
nii exempli: ein ift bir ju Ui., quo animo es? quid tibi est animi?:
m. IRinn, vir n i])Ii: eine m. triebe, amor mir ift uidU roof;l jju Tl., non bono sum animo; in
''»etragen, summa i timore sum (id) bin in gurebt): mir ift nid)t ioofjt
nun proln'.; ;i m. ^ebensonm ju Dt. bei ber &ad)e, vereor, qnorsum id caaurum
oel, eleganter acta vita. — Adv. optä radat: id) tonn bir nidjt fd)reiben»
i

- fieb r.:. benebmen, aliiü exemplo roie mir ju yJt. ift, non queo ad Bcribere, quo

dHuftcrbaitißfcit, Betragens, summa animo Bim affectus. Q) Mangel tm ,\uva)t zc.:


riiorii animuH (äljnlto) unferm „.ftcrj"; aua) im ^Jlur. aui-
:

431 3Mt(;d)eu mutljunllig 43

mi, roenn nom 93cutb 93tehrerer ob. Dom hohen, fri= Sapferfeit im §anbeln oerfnüpft ift, @gf^. timidus .

fchen 93tuthe ßineä bie 9tebe ift). - fidens animus - fidens animo u. bl. fidens (beherjt, breift, bie fefte
(33efjergtl)eit). - alacritas (bie 93tunterfeit, gteubig* 3uoerfid;t, mit ber man ©efahren jc. entgegengeht).
feit, mit ber (siner ben ©efaljren entgegenfiebt ob. - fortis (tüchtig, tapfer, bie männliche Stärfe u.
entgegengeht). - bober männlicher 93t., animus for- Sluöbauer, roelche (Jiner im §anbeln f omohl ats im ,

tis; fortitudo(övd()f/cc): fübner 351., audacia: ener= Sulben an ben 2ag legt, @gj£. ignavus); oerb. for-
giftet 93t., spiritus: roilber 3)1., ferocia. ferocitas tis et animosus (b. i. tapfer u. herjhaft). - ferox (bie
(alfo auch üblj. ber 93tutb, melier bef. rofyen 9tatur= Unbänbigfeit, Ungejügeltheit, mit melier fich Sinei
menfcben u. ben Xhjcren eigen ift): ein 93tann r>on blinb in Kampf u. ©efahr ftürjt, bef. t>a§> v. pr. uon
ungewöhnlichem u. energifcbem 93t., vir ingentis Spi- rofjen 9taturmenfchen u. Xhieren, ©gf^. ignavus). -
ritus: mit 93t., f. mutbig (Adv.). - Tl. haben, animo animo promptus. auch bl. promptus (bejeictjrtet bu-
forti esse 93t. Ijaben ju etroa§, satis boni animi af-
: Sereitroiltigfeit,mit welcher 6iner ba, roo es gilt,
ferre ad alqd ben 93t. haben, nictjt haben ju 2C, au-
: bei ber £>anb fpeciell promptus ad pericula, mu=
ift-,

dere, non audere, m. 3nfimi- wenn bu boju nicht : thig jur Seftehung uon ©efal^ren). - acer. alacer (bie
Tl. genug t)aft, roenn eä bir boju an 93t. gebricht, si 93tunterf eit greubigfeit, mit ber Siner ben 0efaf;=
,

ad haec parum es animi: ber 93t. fehlt ju etroaS, ren entgegensteht ob. entgegengeht). - audax (immer
est parum animi ad alqd: 931. f äffen, animum ob. jum 2Bagen bereit, bejeiclinet bie 9teigung u. bereit-
(Don 93teb_reren) animos capere (9Jcutf) bcfommen); railligfeit jum fühnen ^anbetn). - %mb. m. machen,
se ob. animum suum confirmare (fich ermutigen); alqm fortem facere, reddere alqm audacem facere
•,

aud) animus accedit alci: roieber Tl. faffen, befom= (»gl. „93tuth mad;en" unter „93tuth"): Smb. mutiger
men, animum ob. se recipere; pristinum animum mad;en ju 3ltlem, alqm audaciorem facere ad om-
recipere; animos colligere (o. 93tehreren): ich faffe nes conatus: biefer llmftanb machte fein §eer »on
(befomme) roieber 931., animus mihi redit; animus Sag su Sage muthiger, quae res in dies confirma-
redintegratur; animus me recipit. Smbm. ma=
93t. tiorem ejus exercitum efficiebat. —
Adv. animosc :

chen, einflößen, alci animum facere ob. atferre ob. fortiter; forti animo; acri ob. alacri animo. - n;.
addere: ^mbrn. 93t. einfpredjcn, jufprecben, einflößen, fterben, fortiter mori.
alcjs animum verbis confirmare; aud;
firmare bl. 9)?tttf)igfctt, f. 33tutf) no. II.
ob. confirmare alqm u. alcjs animum (einem S5er= mutl)loc<, f. niebergej'd;lagen.
gngten); afflictum alcjs animum confirmare (einem Wtuihlofiflrctt, f. 9tiebergei"chlagcafjeit.
SDarniebergebeugten): ftdt> gegenfeitig 931. etnfpredjen, mutl)nt(tf?cn, conjicere ob. coiijectare. - con-
jufprecben, mutuä adhortatione firmari; inter se jeeturä prospicere ob.providere ob.augurari (muti:=
cohortari: 3m°- mit Hoffnung u. frifchem 93t. crfül= ma^lid; oorljerfchen, ahnen). - conjeeturä consequi
len, alqm spei animorumque implere (Liv. 7, 7, 5) (muthmafdieb erfennen). - opinione ob. animo prac-
!gmbm. roieber 931. machen, animum alcjs redinte- cipere (nach feiner tmithmafjttdjen 33teinung fiefi im
grare; animum alci reddere Smbm. roieber ein fletn
: SSorauö benfen). - opinari (mäfmen, uermutf;en). -
iötfjdjen 931. einflößen, alci quiddam quasi animulae suspicari (argraöhnen). - auä ctroas m., bafc 2c., con-
stillare (oon e. Briefe): ^mtä. 93t. beleben, erhe= jeeturam facere ob. capere ex alqa re m. folg. 8lcc.
ben, alcjs animum
incendere, erigere, augere: ber u. Snftnit.
fängt an ju finfen, animus labat: ber Tl. finft,
93t. imttbnuiKlid), qui, quae, quod conjeeturä pro-
animus cadit: ber 93t. ber ©utgef muten fanf geroal= spici ob. provideri potest (maö burch 93tutljma^uin]
tig, boni valde diffidere coeperunt: ben 93t. finten uorbergefehen roerben fann). -quem, quam, quod con-
taffen, verlieren, animo ob. (o. 93tehreren) animis ca- jeeturä consequi possumus (maö man burch 93tuti)=
dere ob. concidere ob. bl. concldere; animum de- ma^ung erfennen fann). - ber m. Sln'onerbe, in spem
mittere ob, submittere; animum ob. (o. 93tebreren) imperii genitus; baud dubius regni heres. Adv. —
animos despondere; se animo dcmittere (Caes. b. conjeeturä; quantum conjeetare licet. - m. über
G. 7, 29, 1); animo deficere; animo ob. (d. 93teb= etnmä urtheilen, conjeeturä judicare alqd ob. de
reren) animis minui: 8 m °3- gcfunfenen 93t. roieber alqa re: m. fcbliefjen auf etioa§, conjicere ob. con-
aufrichten, alcjs jacentem animum ob. alqm abje- jeetare de alqa re: aus einer Sache m. auf etmuö
ctum excitare: ben gefunfcnen 93t. (ber ©olbatcn) fchliefjen, ex alqa re conjeeturam facere de alqa re.
roieber beleben, afi'ectos animos recreare: ben 93t. •Wiutljnmfumti, conjeeturä. - opinio (mutfj
uerloren haben, animo abjecto ob. fracto esse: tu mafelicfie SDteinung, ffiahn). - suspicio (9lrgroohn). -
Srangfalen lafj ben 93t. nie finten, uerliere nie ben divinatio (bunfles 2lhnungögefüf)l). - bie m. tjaben,
93t., in duris baud umquam defice (Val. Fl. 4, 35): conjeeturä duci: 93iutlnnafningen aufftellen über er=
jetge je(5t bcinen 93t., tu illum nunc adbibe animum. roaö, conjicere ob. conjeetare de alqa re: fehrtiv
- feinen 93t. (fein 93tüthd)en) füllen, f.
93tütbdjen. fenbe 93tuthmajjungen über etn>. aufftellen, callidis-
9Jtntt)rf)Ctt, fein, fühlen, animum suum ob. cu- sime conjicere de alqa re: fich auf eine STO. grün-
piditatem ob. iram ob. odium explcre (feine §er= ben, in conjeeturä positum esse: nach meiner 23t.,
jcnStuft übt;., ob. feine Seibenfcbaft, feinen gorn [feine quantum ego conjeeturä assequor; quantum equi-
Stäche] ob. feinen .'öafj befriebigen, aud; burch ctiu., tlem judicare possum; meä opinione.
alqä re, }33. odium factis dictisque); animo ob. irae inutl)tuill, f. muthtg.
suae morem gcrere (feiner »erjenöluft, feinem ^orn 9Ji«t^h)iuc, laseivia (olä tänbelnbe 9tederct in
[feiner 9tad)el gleidjf. ju ÜtSillcn fetm); eludere (feinen Sßorten u. (Sfberben), -petulantia lalo tteäertretung
höhnifeben Ucbcrmutb befriebigen, f. Cic.MiL 12, 32). ber gehörigen Sicfchcibenljeit, nahe an ^red)[)eit gren-
- fein Tl. an etu>. fühlen, cupiditatem suam expro- jenber 93tütf)iüille; beibe im ©gffc. oon modestia). -
mere in alqo (feine rohe Seibcnfcbaft, Jtofjbcit an l'c. treiben, laseivire; petulantem esse: mit 3 ^- m
3»tb. aufraffen); iram evomere in alqm (feinen 3_oni, feinen äöl. alqm ludibrio habere (ih,n jum
treiben,
feine 9tarf;e gegen Qmb. auSlaffen): fein 93t. (feine äBeften baben): auä Tl., f. muthmiCig {Adv.).
s
. füllen fudjen, ultionem petere.
>tad)e) |U ttttttf)ttJiüig,lascivus. petulansii^gf^.modestu
ntuthfcft, fidens animo. f.
„93tuthnnllc" ben Uuter|d).V - ein m. Scöerj, je-
iiuUrjtii, animosus (muttjooU, Ijerjhaft, bcjeid) =
cus laseivus ob. petulaus; joci laseivia ob. petulan-
net bie Stimmung beü ©emütheö, mclche mit ber tia; lusus et laseivia: mutljioillige :Hebcn füfjrci;,
433 3Jhitf)toilItgfeit SÖlultermöröer 434

verlas lascivis ob. petulantibus uti: es* gie6t feinen dimitti a matre: %mb. au$ ben 9Jc. reiben, avellere
mutbroilligereu Sföenfdjen als er ift, *niliil est eo,
atque abstrabere alqm de matris complexu.
laseivius ob. petulantius: m. fetm, Iascivire; petu- SUhtttetblttt, sanguis maternus.
lantem esse: fef)r m. feun, laseiviä diffiuere. Ach. — SOiuttcrbrubcr, avunculus. - ob. umfd)r. frater
laseive; petulauter. - in roeit. 23eb. = ol)ne 9iotf) : matris. - mein 9JJ., frater matris meae.
temer e, $23. fid) m. tn§ Serberben jrfirjen, temere 9Dtüttcrd)Clt, matercula. - mea mater! (als
in pemiciem ruere: belieb Did) nidjt m. in ©ef atjr ! fd;mcid)elnbe Jlnrebe). - ein altes* 3Jc., anicula; ve-
minime sis canterium in fossam (fprücbro., Liv. 23, tula (meljr im tabetnben ©inne).
47. 6). SWtttterfrcubc, *gaudium maternum (im 2111g.).
ÜJtutJjtötlügfcir, petulanter factum. - mir be= - *gaudium ex proereato infanti pereeptum (über
geljen eine 2JL roenn wir :c. petulauter faeimus,
, ,
bie ©eburt eines* Äinbeä). - *gaudium, quod ex li-
si etc. beris bene moratis pereipitur (über gut geartete
SJluttcr, II als ^erfon: a) eig.: mater (aud), roie Äinber). - fie fjat 2)tutterfreubcn erlebt, peperit (fte
„Sßutter", aß SXnrebe an eine bejahrte #rauensper= Ijat geboren): fie bat niemalä 9H. erlebt, numquam

fon). - matrix [bie 3R. eines 2"f)tere3). - parens (bie partum edidit.
iühitter als (rr;eugerin , o. ÜBlenfcfjen [bef. im ©gf|. SOfuttcrfÜttctt, pullus equi femina.
o. noverca] u. oon gieren). - bie liebe gute ob. bie SWitttcraefübl, f.
3)cutterl)erä.
idnoadje HR., matercula: '-Unter u. DJiuiter, pater et SSJJuttcrb^rs, animus maternus. - bas* banget.,
mater; uterque parens: bie 9Jt. ©ottes, diva mater: metus maternus bas* 9Jc. nid)t f ennen, affectus ma-
:

Die gnabenretd)e M.
ben tiinftebeln, *Diva Ere-
in trum iguotos habere.
mitana. - 2Jc. roerben, partum edere: oon ^mb. 2)c. 9ttuttcrfa(b, vitula.
roerben, gravidam fieri ex ob. de alqo; matrem fieri 9)htttcrf hd)C, *ecclesia mater.
de alqo: 2R. fetm, peperisse: niemals 3Dc. geroefen aJiuttcrlamm, agna.
fetm, numquam partum edidisse: laß fte ganä 2ft. »hittctlanb, f. öeburtstanb.
ifjresÄinbes fenn, sine eam totam integram ma- 9)J«tterleib, venter matris, im Q)i)Q. 61. venter
trem esse filii sui oon ob. burd) ^mb. 3)c. fetm, gra-
: (übf). ber 33aucf) mit feinem ^rtrjatt, Dal), aueb, ber
vidam esse ex alqo: matrem esse de alqo: »orgc= SRutterleib u. bie barin 6efinblidje grud;t, in fofern
ben oon ^smb. 2)1. JU fetm, simulare partum ab al- biefes äuf^erlid) fia)t6ar ift). - alvus matris, im S)H-
qo: i1 }. oon brei Äinbern fetm, trium liberorum ma- 61. alvus (ber Seib einer Sdjroangern, iie Saua^^ölilc,
trem esse: tres liberos peperisse: Sntb- 3 ur äl. ma= in roefajer ber uterus liegt). - uterus matris ob. ma-
d)en, alqam gravidam facere; alqam matrem face- ternus, im 3fbg- 61. uterus (Ue ©ebärmutter ber
re: ftinber Giiur -jJcutter, liberi eädem matre nati grauen, bie - corpus (ber Seib
bte g-rua)t einfa)(ie§t).
oö. geniti: oon Siner 3W. fetm, eädem matre natum übi)., im 3tyQ.,
roenn oon einer ©a)ioangcrn Die 5Rebe
ob. geuitum esse: nod) eine 9JI. Ija&en, matrem su- ift, roie Vitr. 2, 9, 1 quod in corpore [ttn Wt.] prae-
:

perstitem habere: ber nod) eine EDc. f)at, matrimus: seminatio crescens etc.). - ba$ Äinb im 3)1., infans
feine 3JJ. mefjr ijaben, matre orbum esse matre ca- ;
in materno utero latens ; infans in utero matris ;
rere: ber feine 3JZ. mef)r l)at, matre orbus: bie 2Jt. im 3ff)3- a"d) 61. partus: ein Äinb im 9Jc. tobten,
oerlieren, matre orbari: ^mb. roie feine 2K. lieben partum in ventre necare: faft nod) im 9Jt. eingefo»
(ad)ten> u. efjren, alqam parentis loco diligere co- gen roerben, paene in utero matris coneipi (o. Sa=
lereque. — b) btlbl. = Gr3cugerin u. Grljalterin: ma- ftern). - oom 5Dc. an, ab utero (jSB. filia ab utero
ter i'tm 2lllg.!. - parens. proereatrix. genetrix(ßr= muta, Sulp. Sev. dial. 2 [3], 2. §. 3)-, postquamna-
^eugerin, unb muß namentlid) pareus ba ftefjen, roo tus sum (feitbem id) ge6oren bin, $8. neque, post-
Das Subftantio, roeldjes als üJcutter oon etroas bar= quam sum natus, habui nisi te servum Sosiam);
:ellt roirD, im i'atein. ein iWasculmum ift). - bie a prima infantia (oon frürjefter Äinbbeit an, jS. in
terra parens omnium bie eljrroüröige 3Jc.
(jrbe, : domo alcjs educari).
(rroe, terra, cui materaae venerationia nomen in- miittcr lief), maternus(@gf§. paternus). - m. SSer-
didimus: bie ßroe, bie gemeiniame dJt. aller 2terb= mögen, res maternae: m. ©efinnuug, animus ma-
licfjen, terra, communis mater omnium mortalium: ternus. - oon m. Seite (oon ber SDJutter feite), m.
JJtilet, Die 2Jc. oon über 90 Stdbten in allen iOceeren, @eits, a matre; per maternam originem; aud) burd)
erXC urbium per euneta maria gene- maternus j$3. ber Kbel oon mütterlid;er 6eite, ma-
(

trix (PL 5, 29 [31], 112). - bie 2ßei§f)eit ift bie 2ß. terna nobilitas).
aller eblen ftünüe ^apientia est omuium bonarum aJiuttcvlicbr, I) bie Siebe ber SDcutter: amor ma-
artium mater: bie $fniofo»fne ift bie 3JL aller 2ßif= ternus. amor matris erga liberos. - materna ober
fenidjaüen groereatriz qoaedam et quasi parens
, matris Caritas (bie järtlidje il)c.). - materna indul-
m artium est philosophia: Die iUtöfdgfeit ift gentia (bie nadpfidjtige Tl.). — II) bie Siebe gegen
T>ie JJl. aller lugenoen, genetrix virtutum frugali- bieiUhitter: amor erga matrem. -Caritas In ob. erga
: Die (rfjre ift Die rörcrin) aller ftfinfte, matrem (Die ^drtlidje). - bie 9Jc. ber Äinber, Caritas
utnung rourbe bie 2R. oieler liberorum,
rtfjümer. mem
multi error« muttcvlOv?, matre orbus ob. carens. - m. fet;n,
\bi ift Die -JJl. oieler ^rcuDcn, *&uu>y matre carere: m. roerben, matre orbari.
tarura volnptatum. —
II) als Zadje: Wuttcrmaf, oaevus. - genitiva nota.
)«l grauen-, Dafür erft 9)ÜUttcrmtI(^, lac maternum. - faft mit ber 9)c.
- - vulva (bei Den Xfjieren: PL einen ^rrtljum emgefogen Ijaben, paene cum lacti
f,

»er bexie) s fjraubcnmuttcr: nutricia erroi


rtn -Uooenfa^: faex. Wuttcrmovb, matrieidium. - parrieidium mn-
Wuttcranqft, m tu tris. 61. parrieidium (als Serbredjen
im 3f6g. auo)
VlwtUtarme, genben, complextu an Der geheiligten u. unoerlelUidjen ^erfon Der Wut
ma t« - materna aex. matris aex Der geroaltfameXot
.

[äffen, dimittere alqm Der i'Jiutter .

omplexu wo; aurf» b!. rlin |m: aus ben iWuttcrmörbcv, -criit, matrieida. interfector
emlaffen roeroeu, dimitti i matris; mati . - parririda matris, im ;jiljg. auo) 61. parri-
435 Sftuttemame SJtytfce 436

cida (alä SJerbred^er an ber geheiligten ^erfon ber 9J?i)rrJ)e, murra (p.v§Qa). - oon Tl., murrinus
Söhitt«). (jxvqqivoq): mit Tl. nerfetjen ob. angemaßt, mur-
SWuttcrttölttC^omeninaternumimatrisnomeu. ratus.
SJii'ttcrpfcvt», equa. - equuia (Heines i. mt)rvIjCtt, murrinus (fivQQivoq).
MllttcvpfleQC1 j33. ber Tl. entroad)fen, accres-
s
Söi^rr^cngerud) f odormurrinus;odormurrae.
ecre et de gremio exire. - einen Tl. Iwben, redolere murrae odorem.
aJiuttcvfrfiaf, ovis mater. 9JH)rrl)CttfaiDC, unguentum murrinum.
ajJitttcrfd)tncrä,dolor maternus (Seteü&nijl ber $)lt)ttc, miutus {(xvQtoq). - oon Tl., murteus;
JRittter). - vulvae dolor ob. (Ijeftiger) vulvae cruicia- murtaceus.
tus (©duner* in ber ©ebiirmutter). iVJljrtcnbintt, folium murtaceum.
SüWuttCtfdjOOft, materuum gremium; matris ÜJJtyrtcitbccre, -frucfjt, murtum (fxvQxov).
gremium. mt)rtcttblüt!)fftrbig, murteus.
9Jittttetf djtocitt, scrofe (©numutter, 3ud)tfau). 9Rt)ttcnguir(anbc, sertum murteum.
~ porca. porcus femina ©d)u>em übt).).
(roetbl. 9Jit)rtcnl)ain, murtetum.
SOittttcrf djitJCftcr, matertera. - ob. umfd)r. so- 9Jit)ttenfran3, -ttonc, corona murtea.
ror matris. - meine Tl., soror matris meae. SJJt)rtcnöI, oleum murteum.
tmtttcrfeelettalleitt, er ift, ne musca quidem 9Jh)rtcntt)alb, murtea silva.
cum eo est. SWifjrtcnttmt&ctjCH, murtetum.
SÖJuttcvfcite, f. mütterlid). SOiQrtcnhJCttt, viaum murteum; vinummurti-
SÖtttttcrfinn, *animus maternus. [ciae. tes ob. bl. murtites ([xvQxiiiiq).
9)Jttttcrföl)ttd)Ctt, materculae ob. matris deli- aJlQttCttättJCtg, virga murtea.
9JJttttcrfovgc, cura materna. SÖtnftcrtum, mysterium {fivav^iov, ©c^eim»
SSJlttttcrf ptödje, sermo patrius (oom 3Sater an* leljre, jsb.alqdtacitum tamquam mysterium tenere :

geborene ©pradjej. - sermo, qui natus est nobis. u. alqd velut mysterium oecultare). - 9JU)ftcrtCtt,
sermo nativus (angeborene ©prad)e übt).). - aud) ser- bie, a)©eijetmcidtuä, ©etjeüngottcSöienft: mysteria,
mo noster ob. lingua nostra (unfere £anbesfprad)e, n. pl. {jivoxrjQia). - rein lat. iuitia, n.pl. u. ini-
- fid) ber Tl. bebienen, bie Tl. ob. in ber Tl.
id. f.). tiorum sacra, n.pl. (als Sultus non nur (5ingeit)ei^ =
reben,sermone patrio ob.nosträ linguäuti; sermone tcn). - arcana ob. oeculta sacra, n. pl. (als gef)eimer
eo uti,qui natus est nobis sermonein patrium dice-
; ©ottesbienft). - uocturua sacra, n. pl. (als nä^tß-
re: fid) beräft. bei Stbfaffung einer ©djrift bebienen, d)er ©ottesöienft); oerb. oeculta et nocturna sacra.
*librum sermone eo, qui natus est nobis, conficere: - im 3ff>9- oft b sacra, bef. mit ©enit. ob. 2tbject.
f
.

fid) ber SR. nid)t gern bebienen, fie ungern rcben, ber ©otttjeit, n.pl. (Der ©ottesbienft, jS. Cereris,
fastidire patrium sermonem dicere a patrio ser- ;
Bacchi, Isidis: u. Bacchia). - ber (£infüb,rer in bie
mone ob. (im 3ffyg.) a nostro sermone abhorrere: 30t., mystagogus {ixvaxaywyöq). - in bie Tl. ein=
in ber Tl. mit 3mb. reben, sermone patrio uti apud meinen, aufnehmen, sacris arcanis ob. oecultis ini-
alqm: id) fpved)c mit Qmb. in feiner Spradjc, als tiare; alqm admittere et reeipere in sacra: in bie
roenn es meine Tl. märe, linguä et oratioue alcjs Tl. bes Saccus, ber Screö einweihen, Baccho, Ce-
non minus scite, quam si gentilis ejus sim, loquor. reri initiare: in bicfelben Tl. eingeroeii)t fei;n, iis-
anuttcrftflöt/ 9ftutrevftafct, origo (©gffc. co- dem sacris iuitiatum esse: bie Tl. galten, feiern,
louia, coloniae, f. Liv. 5, 33, 9; 37, 37, 3. Justin. mysteria facere; sacra facere, aud) mit 2)atio ber
23, 1, 6). - origines (Sali. Jug. 19, 1. Liv. 38, 39, ©otttjeit (j5S. Cereri, Baccho, Isidi). b) ©ef;cim= —
10). - auctor.es (©tammoäter, Das 9Jcutteroolf, f. Ju- lefyren: mysteria, n.pl. (eig. u. übtr. = ©efieimniffe
stin. 23, 1,5: auctores quoque suos Lucanos bello einer 2Btffenfd;aft je). - ea quae mysteriis traduu-
vicerant, iljren Tl.). - 2llba, it)t Tl., Alba unde ori- tur (eig.). - rein tat. arcana, n.pl. (©e^ciiiiäufwltcn-
undi erant (Liv. 26, 13, 6): Seilet, bie Tl. von über beä übt)., $8. caeremouiarum); oerb. arcana et si-
90 ©täbten in aßen S-Jtecren, Miletus, super XC ur- lenda, n.pl. (©eljeimäu^altenbeäu. 3u»erfd)n)eigen=
bium circa cunctamariagenetrix(Pl. 5,29[31], 112). be§). - in Die Tl. ber »ntijagoreifdjen^Uofopfne ein^
ajlttttetftctfc, «ertreten, matris loco esse ob. in- geioeif)t feun, Pythagoricae prudentiae sacris iui-
star matris esse (bei Qmb., alci>. - alqm in numero tiatum esse: ein in bie Tl. ©mgcmeiijter, f. cimoei=
liberorum habere Qmb. roie fein £inb galten). f)cn no. II. - bie Tl. ausfdnoa^en, oerrat^cn, myste-

9JJuttCtt^ciI, gmbS., *quae ab rebus maternis ria enuuciare (aud) übtr., j$. mysteria dicendi);
hereditate ad alqm redeunt ob. redieruut. mysteria aperire [aud) übtr., j'ö. rhetorum myste-
aWuttctthtcr, mater; matrix. ria): bas (in beut 8ua)e Stef^enDe) finb mir Tl., ver-

aJtttttcrtfjränctt, lacrimae matris ob. maternae. bum prorsus nulluni intelligo.


ättuttcrttolf, f. SWutterftaat. 9Jtt)ftcrictttagc, initiorum dies.
aWuttcvJDC^, f.
älcutterfdjmcrj. ÜJiijfticiÖlttUÖ» Studium mysticum. - aus 9M=
Süilirtcrhntj, naturalis quaedain pradentia (no= gung jum Tl. cupidine ingenii humani libentius
,

türlidje Sinftdjt, natürlicher Sßerftonb). - acumeu obscura credendi.


quoddam, quod habeo a natura (natürlicher ©d)arf 9JJt>ftificntion, fraus (j©. es fei eine Tl., bafc tc,
finn). - einen gciutffcn Tl. beulen, acumeu quoddam fraude iieri, quod etc Liv. 3, 24, 1).
,

a natura habere. nttjfttficivcn, Sntb., alqm fallere itäufd)en). -


9Jhtttc rammet, *cinnamomum Indicum. alei imponere (etroaä luei^ maa)en, anjjeften).
9JIüljd)cn, f. (Heine) Tltye. 9JJt)ftifer, *homomysticus; *homo studio my-
Söiütjc, a) für ÜcannSperfonen: galerus ob. ga- stico deditus.
lerum u'ig non CScifjfcII, xwh) ob. xvvfj), - pileus iHV)ftifd), mysticus [fivaxixoq\ - mysticis di-
(oon gilj, „$ut" bas Stöbere). - eine Heine 31t., ga- Bciplinus initiatus (butd) myftifcfjc Seiten geioei^t,
f.

lericiilum-,pileolus. — I))für3-raueiijtmmcr,}.$anbe. jS. anulus). - obscurus (bunfel, fü. cupidine in-


9Jit)Iovb, *princcps Angliac. - SOcnlorbs! (ofö genii humani libentius obscura credendi, aus 9Jei=
Stnrebe), *viri illustres! gung jum 5Dii)ftifd)cn). —
Adv. mystice.
»lf)0*)3, f. furjfttyiig. 9JiQtÖc, tabula {/iivO-oc, alö Sage). - poetarum
9J?t)riat>C, *myriat,, adis, f. (fxvpidq, t. t). fabuia (als S)id)terfage). - tabula autiqua (alö ©agc
437 2Jh)tf}cnbid;tcr nad) 438

ber SBorjcit). - tabula veterum ficta (als erbidjtete 2Utertf)um). - tempora heroica, n. pl. (bas fieroifdje
©age bcr SSorjcit). - fabula ficta ob. commenticia Zeitalter). - meljr ber 3)1., als ber ®efd)id)te ange=
(als erbicfeteic ©age übt).). - 3ft es = Hh)tf)enjeit, l)ören,propiorem esse fabulae quam historiae Qmbs. :

2Jtottyengefd)id)te, f. b. - in ber 2K. berüljmt ob. einer Urfprung gehört in bie SJt., alcjs origo ultra memo-
3JI. äfjnlid), fabulosus: in ben ÜJtntfjen ber griecb. riam jacet: 3>nbs. Flamen in bie unbeglaubigte SJt.
Sinter gefeiert, fabulosis Graecorum carminibus »erfeljen, alcjs nomen ad errorem fabulae traducere.
inclutus (j33. amnis): mebr ber 2Ji., als ber @efd)itf)te mtjtrjifcrj, mythicus (fxvd-ixög) ob. rein tat. fa-
angehören, propiorem esse fabulae quam histoiiae. bularis (jur gabel, jur Sftotlje gehörig). - fabulosus
aJiQttycnbicfjtcr, fabularura poeta. - bie alten (foroot)! = burd) 2)tt)tl)en betannt, &SB. bujus loci an-

9Jt., antiquarum fabularum conditores: uon ben ÜJc. tiquitas, als = jur 3Jh)tf)e geneigt, j*ö. vetustas). -
ber orteten gefeiert, fabulosis Graecorum carmi- heroieus (fjgco'ixöq, Ijeroifcfj, jur 3«t ber £eroen ge=
nibus inclutus (j33. amnis). roefen, jB. Webet! u. 2ttreus, m. (Sljaraftere [^ßerfön=
Ü)}r)i:l)cniüd)tung, carmen fabulosum (ein an lidjfeiten], Medea et Atreus, heroieae personae: im

2Jh)tt)en reitfjes ©ebt$t). -Carmen Leroicum (ein bie m. 3eitalter, heroieis temporibus). -m. (Sinfteibung,
^eit ber |>croen feiernoe^ Gkbicbt, ein (Spos).-!3mbs. *fabularum integumenta: m. 3dt, f. 9Jh)tf)enjeit:
Tanten in ben 39erctd) ber 23t. fiinüberjief)en, alcjs anjieljenb mntbjfd) einreiben, in dulcediuem fabu-
nomen ad errorem fabulae traducere. lae componere.
ü)it)HjencrffätUtt{J, fabularum explicatio. - SSWQt^otogic^mythologia^vS-oAoy/^bieSe^re
fidj auf Uli. einlaffen, commenticiarum fabularum Don ben -Dhjtben, t. t. bcr Gramm.). - bistoria fabu-
rationem reddere. laris (bie ©e[d)id)te ber mnt£)ifdjen ob. §eroen=3 e 't)-
3tntjtf)cngcfrf)icf)tc, historia fabularis. - in ber - fabulae (bie 3)ii;tt)ert, (ivSoi, j33. binc igitur fa-
SR., in fabulV. [unter „SJtntfje". bulae Scyllam et Cbarybdin peperere).
OTrjt&cntoclt, ben ^(ur. ber 2lusörüde burri) ntntfyof ogt? ff) *qui, quae, quod ad fabulas per-
äjlnttjcnjctt, fabulosa antiquitas ob. vetustas tinet; ngl. „ntntl)tfdj".
(bas bura) 3Jintl)en befannte ob. an Sßntljen reicöe 9Rt)t&u3, f. 3Rnt§e.

ft.

9?, tt, als Suc&ftabe, N (n) litera. - als ©d)rift= tern, bie eine sBegierbe, ein Verlangen je. au§brü=
jug, N literae duetus. - bas boppelte St, litera N den, fo roie nad) ben Serben ,, fragen", „forfdjen nad)
gemina; N duo. -
roie ein gri-:d). St, ad speciem
(n) etroas", unb nad) Dielen anberen fte^t im Satein. ein
literae v. - oon einem angenommenen ob. un=
31. 31. blofjer 6afu§, gcra. (nad; ben Sßerben) ein 2lcc. ; bie
befannten tarnen. §ier gebrauten Die Sateiner Ga- Gonftruction roirb man jebeömal unter ben einjelnen
jus oö. Titius ob. Sempronius. SBörtern angeführt finben.
Wabe, am Stabe, modiolus (als Äanfel). - orbi- 2) jur Angabe ber 'ftoiq.e, im ©gf^. »on t»ot, a)
i Stunöung). bem 3taume unb bem Stange nad) seeundum (ju= :

9labei. umliilif näd)ft, unmittelbar nad), in beiben S3ejicl)ungen). -


nabclrörmifj, umbilicatus. (Sero, roirb „nad)" burd) seeundus, proximus ab alqo
9Jobclfd)nur, nervus umbilicaris(©pät.)-, aud) ob. proximus alei (bem Sftaume u. bem Stange uad)) f
ambilicufl f.
Cels. 7. 29. §. 41). b. i. „ber 9Md)fte, CSrfte nad) 3'"b.", auögebrüdt. -
fRabob, opulentissimus (@gft$. mendicus).
ein, nad) 3mb. geben, seeundum alqm ire (alä ber 3n>eite
nad), Praep.: 1) n. Orte, jur Sejeicbnung
1 ob. unmittelbar nad) Qmb.) nad) %mb. fommcn,folgen,
:

einer Stiftung ob. Seroegung nad) einem fünfte l)in: seeundum alqm esse, seeundum ab alqo esse (l)inter
ad (ober im
versus, aud) (aber in ber Siegel 61.
. . . if)m fteljen, bcr groeite nad) il)m fei)n, aud) bem Stange
bei StäDtenamen)
bl. . versus (jur Angabe ber . . nad)); alqm sequi (3mbm. folgen, nad) U)m gel)en; l)tn=
ungefäfjrenStidjtung.fo/. f-h, xcerd, „nad) roörts"). . . . gegen post alqm venire, ber 3eit nad) nad) ^mb. ein=
mit 2lcc. 'jur Angabe ber geraben ?Hia)tung ob.
.
treffen): nad) öir ift mir bie (Xinfamfeit am liebften,
be3 OJelangens ju einem $\e\.e, 7Iq6q, ,,naa) bin"). . . . uadum te nihil est mihi amiciussolitudine: ber
- ad fjut Angabe Der unmittelbaren 3la\)e, napd 3täd)f±e nad) mir, proximus a me: bcr jroeitc (Srün=
cd. vtcö, „naä) ju", .unmittelbar nor ob. bei"),
. . .
,
bcr bcr ©tobt nad) bem Stoinuluö, seeundus a Ro-
jSÖ. nac^ Mittag ju, ad meridiem versus: nadj 3ta= mulo conditorurbis: bcr Städ)fte ob. (Srftenad) bem
lien b,in ob. ju, in Itaüain nad) ^3runbufium Äönige, seeuudus a rege. —
b) ber 3*U nad) post :

ju ßc!;en, Brundusium versus ire: naaj ber ©trafje (im 'JUlg). - seeundum (unmittelbar nad), gleid)
ju liegen, in viarn versum esse: nadj ?Rom fommen, nad), ift oon post baburd) Derfdjieben, bafj c6 eine
ad Kornarn venire (b. i. ganj in bie 9iäfjc uon :Hoim. unmittelbare u. fdjnelle 2lufeinanberfo(ge jrocier
- 3)ie Kamen ber Statte u. £örfcr, forote bas Subft. Singe »orauofctjt, roäbrenb post bie Tyolc^e nur üb&.
'dub fte&^en befanntlia) auf bie^rage roofjinV im anbeutet). - ab (uon ... an ob. ouä, roeift auf ben
Icc. ob,ne bie ^Jräpofit. ad ob. in; aber aud) bei ben 2lnfang§pun£t l)in). - ex (bem ab faft gleidjbcbeutenb,
5Wamen fleinerer ^nfcln (^ödjft feiten grof'.er, roie nur fc|)t es mcl)r eine gcroiffe Scr'binbung, einen
©arbinun, CSrcta, 2ici(ien, Britannien) fönnen biefe 3ufammcnl)ang ober ein Ucbcrgel)cn aus einem Su
ipofit. roegf allen jS9. nad) Wom fommen, Itomam ftanoe in einen anberen noraus). - nad) bem me
.ire (in Die itaot
naa) .öaufe xen, felbft): janber ift 'Qiit()rtDates ber gröfite .Honig geroefen,
re: nad) (Snpcrn maria)ireii, Cyprum po i
Alexandrum Mithridates maximus rex f'uit -

lere. - Die ^rdpofitionen cor Vänöcrnamen nad) brei Xagen, post ejus diei diem tertium: nad)
roegjulnffen ob. nor 3tdJtenamcn ju fcfcen ift gegen brei ,V'')ren, post tres annos: nad) einigen ,yil)ren,
bngtn)0)n[icb,cn2prad)gebraua)-,f)äufigjeooa)fümint aliquot posl annos nad) Dielen Rainen, post mul-
:

naaV2legt)pt(n, oor. - Jlad) ben 3Uöc- ajjnos; multis post annis (in nieten 3al)rcn nad)
.

439 uatfj nadja(;men 440

ber): nad) bem ^voconfutat beö 23rutuö, post Bru- ©egenftaubeö nur Sine @igenfd)aft tn€ 2Iuge gefaxt
tum proconsulem: nad; bem Gonfulat uerroaltete rairb, „oon Seiten"). - häufig fcefjt aua; ber btofee
er ^jifpanien,ex consulatu obtinuit Hispaniam: 2lblat. - ia; roill ha§ it)ün, roaö ber Strenge nad;
gteicf) nad;Scfienfung beö Gonfulö fe^ett bie Se=
bei- gelinber, bem gemeinen Sßofjle naa; nü^lia;er ift, fa-
gionen bem Secuta bie SDcauerfrone auf, secundum ciam id, quod est ad severitatem lenius, ad corn-
donationcm consulis legiones coronam obsidiona- muuem salutem utilius: bieö ift foroof)! ber Äürje
lem Decio imponunt: Simoleon braute bei ganzen
-
imdj paffenber, alö bem Uebrigen nad) »orftdjtigcr,
Snfet nad) einem bebeutcnben Ärieg eine grofje
fel;r id ad brevitatem est aptius, et ad reliquas res
Lut;e, ex maximo hello Timoleon toti iusulae ma- providentius: bem Steueren naef;, adspeciem; spe-
gnum otium conciliavit: fogteidj nad; bem Schlafe cie: ber Äraft nad) fann id) nid;tö leiften, a vi nihil
babcn fid) hie ©ermanen, Germaui statim e somno praestare possum: ber @e(ef)rfamfeit nad;, glaube
lavantur gleid) nad) bem treffen fefjrte er jurüd,
: id), fe(;lt il;m nid;tö, a doctriua nihil, oi)inor, ei
confestim a proelio rediit: §omcr lebte ntd;t lange deest ben blofjen SBortcn (bem ©d;eine nad;), verbo
:

nad) ifjnen, Homerus reeens ab illorum aetate fuit: tenus. gem. 61. verbo (®gf§. re ob. revera).
ber fjunbertfte Sag nad) bem SEobe beö ßlobtuö, cen- II) Adv. 3in 3 u f ammen te|ungen mit SSerbcst
tesima lux ab interitu Clodii: (gfetd^) nad; jener rairb „nad;" in nerfd;iebenen 33ejtef;ungen ocrfcfjie^
ÜSerfammlung mürben ©efanbte gefd;idt, ab illa con- ben auöjubrüden fet;n, unb jroar gero. burd) in . .

tione legati missi sunt. - §ctufig ftetjt aueb, na= ob. sub . (roenn ein Äommen nad; ^mb. im Lau
. .

mentlia) bei ©äfar, ein Subftantiu, roeld;eö an ftd) me), burd) secundum (nidjt post, roenn ein Äommeu
feine $eit beäeicijnet, bod) ju einer Zeitangabe bienen bem Lauge nad; bejeidmet roerben foll), f. bie folgg.
foll, im bloßen Slblat., j23. nad; 3mbö. 2Infunft, ^ufammenfe^ungen mit „nad; .". - ettiptifd;, im
. .

alcjs adventu: nad)3mbä. SBeggang, alcjs discessu: 2tuöruf '= folge (folget) nad;, $33. bem ^bberrn
nad; Untergang ber Sonne, solis occasu: nad) Qmbö. nad)! sequere ob. (an 3)ccf;rere) sequimini impera-
"Jütcbt, alcjs fugä (bie 23elege f. bei §c(b ju Caes. torem! (f. Liv. G, 8, 2). nad) unb — pau- UO^ f
b. G. 1, 18 extr.). - Set post brüden bie Sateiner latim (allmäl;lid; f. baf. bie ©onon. u. 23eifu.); die
,

gem. baö Subftantiu, roela;e§ eine ipanblung auö= (mit jebem Xage, mit bereit, roie Cic. Tusc. 4, 17,
brüdt, burd) ein ^artieip au$, j23. fed)ö %>al)xe nad; 39). — nad) hne öoe, b. i. nachher roie t>orl;er, f.
(Sroberung ber Stabt SBeji, sexennio post Vejos „nad;(;er" a. G.
captos: nad; ber ©rbauung ber Stabt, post urbem 9inct)nrr)tuuf| r ift burd) SSerba 2C. 3U umf d)reiben,
couditam post baue urbem constitutam nad; @r=
;
: j23. 3i"bin. etroaö jur 3i. fagen, monere alqm mit
febaffung ber 2)}enfd;en, post bomines natos; post folg. ut (roenn er etroaö tfjun) ob. mit folg. ue (roenn
genus hominum natum. - 2utd) fann man bafür in er etroaö nid;t tfjun foll): etroaö jurL. befannt ma=
gemiffen 23eäiel;ungen 2lbiatioi abfoluti anroenben d;en (oon ber Dbrigfeit), edicere mit folg. ut (roenn
(bod) mit bemllnterfd;., bafj post ben reinen 3eitbe= etroaö getljan) ob. mit folg. ne (roenn etroaö unter=
griff fjat, b. (;. ein (Sreignifj alö in ber 3Sergangenl;eit taffeit roerben foll): %mb. jur SEßarnung u. L. für
liegenb unb abgetan barfteltt, bie 2lblatiüi abfol. SXnbcre ftrafen, exemplum edere iu alqm: bieö biene
hingegen meljr ben Lbbgr. ber Urfadje, roarum etroaö jur 31.1 quod sedulo observandum est.
g-olgenbeö gefcfjal;, fiaben), $8. nad) einem %ai)xe, nnc^fiffen, o'"b., perverse imitari alqd alcjs
anno interjeeto: ipannibal fnm nad) Ueberfteigung (oerfebrter Söeife nad;al;nten, j23. 3mbö. ©ang, Qtub.
ber Stlpcn in Statten an, Hannibal in Italiam per- im (Sauge, alcjs incessum). - pravä imitatione ex-
venit Alpibus superatis. primere alqd ex alqo (burd) uerfel;rte Lad;a^mung
3) jur Angabe ber ©emäfjljeit: secundum (jufolge, genau uad)bilben, j33. Q'«b.in ©ang, SUiene, Sprad;e,
gemä|, jur 2lngabe ber Uebereinftimmung mit etroaö). incessum, vultum, sonum vocis ex alqo). - Oft im
- ex, (in einigen söejieljungen) aueb, de (bejeicfjnen ju= 3ff;g. bl. imitari m. 2lcc. (nad;al;men, nad)mad)cn,
gleid; eine Urfäd;lid;fcit). - pro (giebt baS 3Jerr)ätt= j33. alienos mores) ob. exprimere tu. 3lcc. (genau
nifj ob. ben SJtafjftab an, nad) roeldjem ju meffen ift, nad;btlben, $33. incessum alcjs). - :Jmb. n. unb
unb entroeber: „wie man ermatten ob. urtfiei»
betjjt uerfpotten, alqm petulantissimä imitatione deri-
len mufj", ober: „roenn man berüdfid;tigt", „im 3}cr= dere (3S8. uon mutl;roilligcn Änaben 2c): 3»'b. ooll--
ficütmjj ju"). - ad (bejeid;net ba$ ©inridjten nad) ftänbig it., omnibus vestigiis alcjs insistere (uon e.
einer gemiffen Lorm u. Siegel). - nad; ber ylatav le= 3tebner).
ben, secundum naturam vivere (aud; naturae con- 3tnc^öffcr, imitator pravus ob. perversus (oer=
veuieuter vivere): nad; ber SBaf;rl;cit etroaö beur= fefjrter Lad;af;mer). - imitator petulans (mutfjroilli'
tfjeilen, ex veritate alqd aestimare: nad; meiner ger Lad;af;met'). - ber fcl;lerf;afte L. guter üeufter
2)ceimmg, ex ob. de mca sententia (ogl. „Meinung", im Stile, racozelus (Suet. Aug. 86).
mo fid; noef; anbere Lebensarten fittben): nad) ber 9iad)nffcrci, f. Lad;äffung.
Sßermutfnmg beö 3lul;nfeneine SXnbentng uornel;men, 9ind)äffcrin, prava imitatrix.
*de conjeetura Runnkenii mutare alqd: nad; ber X'indinffuiifi, imitatio prava ob. perversa (ner=
<2itte, de more: nad) Gräften, pro viribus: nad; [ei- fe(;rte Lad;al;mung). - imitatio petulans ob. petu-
v
nem ©efitfile fpred)en, pro suo sensu loqui: nad; beut lantissimä iimitl)millige .)iad;al;mung). - bie fel;ler-
Üauf beö SJionbeS (etwas beftimmen 2c.), ad cursuin b^afte 31. guter SÄufter im Stile, caeozelia (Quint.
lunae: nad; einem ^bcal, 9Jcobelt (etro. bilben iL), 2, 3, 9): bie SÄ. beä 2lltertt;umö, *pravum vetusta-
ad effigiem; ad exemplum: nad) (;iftorifd;er Sreue tis imitandae Studium.
(etwoS fd;ilbcrn iL), ad historiae fidem: nad; ber ttarfjrt^ntöflr.imitabilis-, quem, quam, quod imi-
9Jhtfit (beö Drd;eftei'o) fingen, ad symphoniam ca- tari possumus.
nere. - 33ci unbeftimmten ijer()ältnif^2(ngaben brau itiidiabmcn, imitari (im 2lllg., eö Qimbm. ob. eine
d)en bie Lateiner ftatt pro bie SBenbung mit bem Sad;e nad;3umad)en fud;cn ob. nad)tnatt)en, yS. vo-
Slelati» ob. mit ut est, f. „bei no. II, I?, 4, a". ces hominum: u. facta ac dieta alcjs). - assimulare
4) = nmö anlangt, in Snfe^ung ad (ftel;t ha, mo : alqd (etroaö, roao nta)t ift, aß mirElid) barftellen,
mir eine auf eine geu'iffe SBejie^ung 6e=
(Sigeufrijaft ueiftellter SBetfe nad;a[;men, |85. bie iUenfd;enfprad;e,
fd;ränfen, berfelben anmiliern, ,,in SBejug auf jc", sermonem humanuni). - aemulari alqm ob. alqd
„in £>infid;t"). - ab (roenn bei ber 8etwa)tung eineä u. alei ob. cum alqo (cö ^iubm. ob. in einer Sad;e
441 Diadjaljnten ^adjbeter 442

fttcid^, ja roo inögtic^ vatror,utf)un fudjcn, nacheifern. roerben). - alqm imitari (^mb. nadjafjmen).
cif)n(id)

£er aemulans
;

betrachtet ben, melden er narfjafjmt, - *alcjs ingenium ob. mores induere (^jinbä. Gt)a*
gleidjfam als ftioal, mit bem er fid^ in einen 2ßett= rafter ob. Sitten annehmen). - 3t"bm. nachgeartet
ftreu einlädt, ber imitans fteflt ftdE> unter Uni alä fenn, alcjsmores referre; alqmreddere et referre
Scfjüter, ber ifjm al% feinem 3Sorb i(b ät)n[tcr) ju roer= (unc(. alqm regenerare): bem SSater n., patris
ift

ben fuetjt. öinfid)t(tct) ber Sonftruction merfe man, similemrieri(fomifd)patrissare): bem SSaterin etroas"
bafj aem. mit 2lcc. im guten (Sinne, mit 2)at. bis auf n., patrem in alqa re imitari: ben ©Item nidjt n.,
C-utntüian im Übeln Sinne [= neibijet) nadjei*
fjerab degenerare a parentibus suis.
fern] net)t nad) Spalbing }u Quint. 10, 1, 122). -
, nadm »flufteif di, *post Augusti aetatem usita-
alcjs vestigia sequi ob. persequi. alcjs vestigiis in- tus (nad) Stuguftus £}eit üb(ict)). - bie nad)auguftei=
sequi ob. insistere (in ^mtö. gufdapfen treten, tf;n fd)en Sa)riftftel(er, *scriptores, qui post Augusti
fid) ?um i^orbilb nehmen). - etro. ob. Qmb. oollftärt- aetatem vixerunt.
big n., alqd imitando consequi: etro. ob. !ymb. ge= ü»ind)bnv, vicinus (im SCIIg., bef. aber §auö=,
nau, getreu n., imitando effingere atque exprimere @utö=, Ortönadjbar). - qui aecolit propiuquus ae-
alqd ob. alqm; imitatione exprimere alqd (t). Qmb., dibus nostris (|>au§nad)bar). - aecola (ber 2tnrool)=
ex alqo); imitari atque exprimere alqd ob. alqm; ner als §auä= ob. ©renänad)bar, j93. pastor aecola
omnibus vestigiis alcjs insistere (uotttommen in ejus loci). - finitimus. confinis (@renänad)bar). -
S>mbs. gufjtanfen treten): etroaö nid)t n., imitatio- proxime stans ob. sedens. aud) U. propiuquus (ber
nem alcjs ob. alcjs rei omittere (bie 9tad)at)mung 5unäd)ft ©tc[)enbe, Si^enbe ic, j93. mit feinem 9t.
unterlaffenh nullam alcjs rei significationem dare [bei ixfdje] janten, proximum jurgio lacessere). -
(fid) nid)t als 9taa)af)mcr einer Sacbe jeigen, Cic. de consessor (ber 9tad)bar im Sd)aufpiel ob. bei £ifd)e,
or. 2, 36, 153). ber Sitjnad)bar). - ein guter yt., bonus vicinus:
JWatfjarjtncn, bas, f. 9tatf)ar)mung. ber näd)fte 9t., proximus vicinus: bie 9tad)barn, vi-
nadiabmcnänicrtb, f.
nacfjarjmungSroertr). cini; vicinitas; finitimi etc.; aud) nerb. vicini et
Stadiahntcr, imitator. - aemulus. aemulator finitimi (roo vic. auf bie Drtsi* u. fin. auf bie ©renj^
(eifriger 3t., 9tad)eiferer). - ein ff(ar>ifä)er 9t., imita- nad)barn geljt): 9t. fenn, vicinum esse; in propin-
tor senilis: bie fflatnfdjen 3t., imitatores serviles; quo babitare: ganj naf)e 9tad)6arn (9tad)bar§Ieutc,
servum pecus imitatorum (nerädjtttd) gefagt, Hör. §ausnad)barn) fet)n, junetis liminibus babitare;
ep. 1, 19, 19): ein fehlerhafter 9t. guter 9)tufter im continuas tenere domos: bie ©aiTier ju 9tad)barn
Stile, cacozelus {xaxotflkoq, Suet. Aug. 761 l)aben, habere aecolas Gallos.
9tad)abmcrin,imitatrix.-aemula(9tatf)eifrerin). 9?rtrf)baratf er, ager vicini (beö 9tad)bar§ Stcfer).
nad)ahmcrifd),imitabilis (j33. 9tatur [be§ 9)ten=-- %la(tibavf)au& , domus propinqua. - bie 9tad)=
fdjen], natura). barf)äufer, aud) U. propinqua, n.pl. (iß. propinqua
nacf)nf)mftcr), f.
nad)arnn6ar. jam omnia flagrare vasto incendio).
9{ad)abmung, a) als .öar.bfung ob. „Suftanb, 9lad)bavin, vicina.
imitatio (bn Sägern.). - aemulatio (9tao)eiferung, f. 9iad)bat(anb, ager vicini (bes 9tact)barä 2fder).
„nachahmen" übet imit. u. aem.). - übertriebene 9t., - terra vicina ob finitima (benact)barter Sanbftrid)).
nimia imitatio: fftar>ifd)e 9t., *imitatio, servilis - civitas finitima (9tad)barftaat).
(@gf8. überaus, b. i. eines freien itmrbige = eine nad)bar(id), I) in ber 9tad)barfd)aft: vicinus;
»erftanbige): bie guter 9Jlufter im
fehlerhafte 9t. vicinalis. — II) roie eö 9tad)barn geziemt : *vicinis
(e, caeozelia [xaxotyiXla, Quint. 2, 3, 9). - %nd) conveniens ob. dignus. —
Adv. *ut decet vicinum;
burd) imitari umfdjr., $33. fid) auf bie 9t. 3™t>§. Ie= more vicinorum.
gen, ad imitationem alcjs se conferre; ob. ad alqm ilJadibnvidiaft, I) bie 9tät)e, in ber man bei
imitandum se conferre: etroas jur 9t. aufftclten, Ssemanb rool)nt: vicinia. - vicinitas (als 3Serf)ä(tnifj
alqd ad imitandum proponere:burcf) 9t., imitatione; ber 9tad)barn ju einanber). - in ber 9t., in vicinia;
imitando. —
b) als <Sad)e: res imitatione ob. imi- prope; in propinquo: öier in ber 9t„ bie viciniae:
tando expressa: res imitando effieta. - eine 9t. »on ()ier ganj na^e in ber 9t., t)ier in ber näd)ften 9t ,
etroas ienn. imitatione ex alqa re expressum esse. hie proximae viciniae: i)iert)er in bie 9t., huc vici-
Slarbabmungdfucbt, imitandi Studium ob. cu- niae: aus ber 9t., ex propinquo; ex ob. de proxi-
pidil mo. - gute 9t. galten, bonum vicinum esse: mit
s
Jiad)ar)muncjcitalcnt, ingenium imitandi ob. 3mb., *alqo vicino bono uti. II) meton.: a) bie —
aemulandi (f. ,,narf)ar)mcn" über imit. u. aem.). 9tad)barn jufammen: vicinitas; vicini. b) bie —
9tadmbmunq,,?tricb, imitandi Studium ob. cu- 9tad)bart)äufer: domus propinquae. - u. bl. propin-
piditas. - aud) bt. imitatio (f. Quint. 1, 3. §. 1). - qua, n. pl. j33. propinqua jam omnia flagrare va-
(

ben 9t. in 3mb. erroeden, imitandi cupiditatem alei sto incendio). [bar".
StarfjbareHcutC, vicini; vicinitas. SSgt. „9tad)=
nndiabntungi<h>ertb,=hiürbtfl, imitatione di- 9ifld)bnrftnat, civitas vicina ob. finitima.
gni 'in imitemur; audjquem nen eru- 9iad)barftflbt, nrbs vicina; oppidum vicinum
<bem nad)utaf)men roir nid)t errö= ob. nninmom 'f. „©tobt" über nrbs u. opp.).
tfjen ob. $u erröten brauchen.. -3mb. n. finbcn,alqm narijbebndit, f (üger bebadit, fprüd)ro., poste-
maxime rnirai I or. 52. 174). riores cogitationes, ut aiunt, sapientiores solent
itarbnr betten, bas iBeriäumte roieber einbrin
[) <
esse (Cic. Phil. 12, 2, 6).
tum opus compensare. IIi ausbef= — nadibeffern, i. nacharbeiten no. II.
(nod) einmal Dura) narhbeten, ein ©ebet, preces, quas alqs prae- '

fet)en, um bie etroa nod) üorfjanbenen ^et)(er ^u »er^ ivit, repeti re. - tineig., etroas nad)b., alqd tam-
fem). - emendare re 'uerbeffern übt)., f. quam magistri dietata recinere: 3mbm. n., alcjs
cn Unter verba Bubseqni; u. Qbetyfytim, ex alcjs auetoritate
$ladiarbcitcn, ba8, retraetatio 'jroeite 35urd)-- tamquam magistri dietata recinere.
t

irrectio. emendatio ^erbefferunq '


s
J2ad)bctcr, 3(mbS., qui alcjs verba subseaui-
,

tur; ob. 'v. s 5cler)rten qui ex alcjs auetoritate pen-


(
i

nadinrtcn, sirnibm Ben alcji ob. alei < ü6t). det e? tamquam magistri dietata recinit. - bie
443 3toc(;bitb ÜRacrjbrntf 444

verba subsequentes;
5Rad)beter, aliena r>on ©elefjr» secum) de alqa re ob. alqd (überbenfen, raic etroaä
icn,ex aliorum auctoritate pendentes et tamquam fenn muffe ob. §u machen fei, auf SKittel finnen, um
magistrorum dictata recinentes. etroa§ ju beroerffteüigen, mit bem 2lccufat. gem. =
SHadibiib, f. Jiacfjbtlbung no. II. fid) auf etroaö Dorbeteite», $S. orationem, b. t. über
ttad)bilbctt,imitando effingere ob. effingere
; bl. eine 3tebe, bie man galten rntll, nadjö.); commentari
ob. (= nadjttfpnen übt).) imitari. - genau, getreu n., de alqa re u. alqd (feinen ©ebanten über etroaö narf>=
imitatione exprimere; imitando effingere atque Rängen, über etroasS nad;ftnnen, eä reiflich überlegen;
exprimere; imitari et exprimere: ^mbrn. etro. ge- aueb, auf etroaä ftubtren, maß man meberfdj reiben
nau, getreu n., imitatione exprimere alqd ex alqo. roill); oerb. commentari atque meditari de alqa re;
SBgt. übt), „eopiren". considerare (bei fid), secum in animo) alqd ob. de
9tad)lnibucr, imitator. alqa re letunvo m
Betrachtung jiefjen, betrachten, ob
9}ad)bUbtutfi, I) al§ ^anblung: imitatio (9cacb= man etroaä roäb,len ob. ntebt mäljlen, fo ob. anberä
afimung). - effictio (3lad)b. mit 2Borten, Cornif. entfd;eibcn muffe) ; perpendere alqd (forgfältig u.
rhet. 4, 49, 63). - ob. burcb, effingere ob. imitari, Don allen ©eiten erroägen); alqd reputare, bei fief;,
§33. burcf) 31., imitando: burcb, 31. einer ©act)e, effin- secum in ob. cum auimo (gleidjf. im ©eifte über=
gends ob. imitandä re. — II) 9cad)btlb, f.
Sopte rechnen, roeltfjeä 3iefultat bei einer ©ac^e f)erau3fom=
no. II. men roirb, aueb, in Sejug auf üergangene 2)inge,
ttiuJ)bictlun. sd insequendum tardari. - cun- toelrfjeman roieber in3 ©ebäd;tntf; jurüctruft); cogi-
ctari (ju langfam gelten, laufen, ©gf£. proeurrere, taie alqd ob. de alqa re (übi). über ober auf etroa§
b. i. uorlaufen, §53. con Spieren bei ber §erbe). benfen). - reiflid) n., diu multumque secum repu-
nadjbrittfjett, ettmtS, 'rem relictam aff'erre. tare; toto animo ob. toto pectore cogitare; inten-
tlfldjCißfftfd), *apud optimosscriptoresnon usi- dere cogitationem in alqd über eine ©ad)e grünb»
:

tatus; ob. (in Sejug auf Satinität) *apud optimos lieber n ,alqd subtilius conseetari. 3igl. „überlegen".
latinitatis auctores non usitatus. - uad)bcnf cub, f. bef.
ttacijbccfrtttrcit, censum emendare (JCt). Siodibcuf'cit, oaß, meditatio. commentatio. nerb.
nadtbcm, I) Adv.-. 1) §ur Zugabe ber geitfofge: commentatio et meditatio, über etroaä, alcjs rei. -
postea - secundum haec (unmittelbar =,
(nacbfjer). cogitatio {baß Senfen ; aÖe al6 ^anblung ob. 3«=
gtctct) nadjljer). —
2) gur SSeftimmung bes" aStrr)ä[t= ftanb; »gl. „naebbenfen" bie ©tjnon. ber Sßerba). -
niffes\ je nadtbcm: pro eo ut; gern, prout. - je prüden tia (bte ©inftdjt, Ueberleguug, alä(itgcnfcf;aft).
naeöbem es" bte fdjnuerigcn ^ettumftanbe erlaubten, - tiefet 3t., cogitatio interior: in tiefes 31. terfinfen
pro eo ut difficultas temporis tulit: je nacljbem es" über etroaä, animum ob. mentem in alqd ob. in
bte Umftänbe erlaubten, prout facultates hominis alqa re defigere: in tiefet 31. uerfunfen fenn, in
ferebant: jenadjbem eä bie©ad)e forbert, prout res cogitatione defixum esse; multa secum animo
postulat. - 2lud) burefj pro ob. ex m. 9lbl., tfQ. je volutare (otelerlei im ©eifte bei fiefj bin= u. l)erben=
nacrjbem e§ bte Umftänbe eines jeben juliefjen, pro fen, in tiefem 31. begriffen fenn): in tiefet 31. »er-
cujusque faculfatibus: je nadjbem bte Umftänbe, funfen, in tiefem 31., in cogitatione defixus; multa
3citr>erl)ä(tniffe ftnb, pro re; pro re nata; pro tem- secum animo volutans. - utcl 31. foften, multse co-
pore; e re; ex tempore: je nadjbcm 3cit u. Um- gitationis esse: fein nullä cogitatione
31. Ijaben,
ftänöe ftnb, ex re et ex tempore. II) Conj.: — esse;imprudeiitemob.iuconsideratum ob. inconsul-
postquam. posteaquam. - ut. ubi (fo rote). - quum tum ob. temerarium esse, nullius consilii esse (oljne
(als>). - Ueber ben Unterfd). u. bte Sonftruct. ber brei Ueberleguug fetjn; incogitantem u. incogitabilem
{enteren f. „als no. I". - §ier merfe man nodj got= esse finb ber muftcrgiltigen ^jkofa fremb): mit 31.
genbc§: a) postquam, ut u. ubi ftnb gleidjbebeutenb, (33ebacb,t), cogitate; considerate: oljne 31., inconsi-
biß auf ben ©inen $un!t, bafj bte lederen beibin derate; temere; sine consilio: nacb, reiferem 31., re
meljr bei einer unmittelbaren $olge gebraucht roer= diligenter perpensä ob. consideratä; initä subdu-
ben, tt>c3l)alb fte audf) baß ^erfeet meljr lieben, als" ctäque ratione; omnibus rebus circumspectis; re
bas"SßluSquamperf., u. statim, repente, primum u. bgl. consultä et exploratä: nad; grünblictjcreni 31. bar=
ju fid) neunten. —
b) postquam roirb in ber gevaben über, subtilius ista conseetatus.
©rjä^lung, gegen ben »on teueren angenommenen uadjbcuf cub, cogitans (benfenb). - cogitationi-
©prad;gebraud), fefjr feiten mit bem Sßlusquamperf., bus inbaerens. cogitationibus suis traditus (feinen
in ber 9tegcl mit bem ^Jcrfcct. ob. ^räfenS ncrbun= ©ebanfen nacb,(;ängenb). - consideratus (bebad;tfam).
ben; f. 3 llll| pt §• 506 f. —
c) quum fann nur bei - prudens (flug). - magni consilii (feljr emficfjtS=
SInfüijrung non Singen gebraucht roerbett, bte aiß coli). - sollers (ber bie^öecn gcfcfjid't ju nerarbeiten
$acta in einer (Srjäljlung aufgeführt roerben, nie roeifi). - in n. ©teüung, in cogitatione defixus (in
aber uon örtlichen Skröältniffen, $8. von ©teilen in tiefeS ÜRadjbenfen uerfu'nfen); cogitanti similis(einem
einem 33ud)e, roo postquam
ubi ftef;en mufj.
ob. Senfenbenäljulicb, yü. v. e. Sobtcn). Adv. con- —
©teilen wie Cic. Tusc. 1, 48, 103; Ac. 2, 32, 104 siderato; prudenter; consilio; sollerter.
u. a. fönnen nur fdjeinbar bagegen angeführt n>er= nadjbcnf lid), I) = nadjbcnfenb, ro. f. II) = be- —
ben. - ©eljr Ijäuftg gebraudjen aber bie Lateiner bädjtig, i». f. —
III) äugftlici): anxius. - sollicitus
.ftatt biefer 'partifein eine ^articipial=(Sonftmction, (befümiitcvt\
u. jroar ein einfadjes 'partteip, roenn im 2>orbcr= u. itcid)brntt(|cn, cum impetu succedere.
9?acbfii{je mir ein ©ubjeet ift, bte 5lblatir>t abfoluti, uadibvittflcn, succedere.
wenn jeber ein befonbereä ©ubjeet tjat, j33. bie mei 1. 9Jod)brurf, mora (bet SBerjMg, bao längere
ften Sieben roetben aufgcfdjricbcn, ttadjbtin fie fcfjon SRacI;fiof;cnmit c.ner 95äaffc, f. PI. ep. I, 20, 3). -
gehalten roorben ftnb, plcraeque scribuntur oiatio- vis (Ätaft). - pondus ob. («. mehreren) 'plur. pon-
nes jam habitae: imdjbcm 3)ion ermorbet roorben dera i©cund;t, auef; ber 3Borte). - gravitafl (bie®e=
mar, braebte SMomjfius' ©pvacuö roieber in feine ©c =
roid}tigfeit, ber 9J. als 53eicb/ affcnl)Cit, jS. verborum
roalt, Dione interfecto Dioiiysius rursum Syracu- scntcntiarumque:atHr nud; omnium verborum pon-
sarum potifas est. dera, omnium sententiarum gravitas); cerb. vis et
«rtdibcufcn, cogitare (benfen). - meditari (bei gravitaa $b. in be r Sarftcllung). - virtus (bie XtyaU
fid; überlegen). - über etro. nac^b., meditari (bei fidf>. traft titur ^erf., ji3. vanas mmassine virtute exer-
445 ÜRatfbrudf Radjfotger 446

cere, Phaedr. 5, 6, 11 u. bte geroidjttg,e Starte eineä


: $S. brei Sage n., triduum continuum; tres dies con-
2ßorte3 2C, f. Quint. 8, H, 1). - auctoritas (ba€ 3m= tinuos: roa3 r)aft bu fo niete Sage n. gett)an? quid
ponirenPeV - SR. u. ©erotdjt, vis et pondus: mit SR., tot continuos diesegisti? cä mürben jroei SEriumpt)e
:

cum vi; cum vir tute; graviter; fortiter (fräftig); über §ifpanicn unmittelbar n. gehalten, triumphi ex
nervose(mtt gehörigem 2{u3brucf): SR. Ijabett, vim ha- Hispania duo continui acti. - etro. n. tbun, conti-
bere; multurn valere; efficacem esse (roirfjatn [cijn, nuare alqd (eine SDtengc Serfe n. fjerfagen, plurimos
o. SBorten, Sitten;: eben fo großen SR. babett, non versus continuare bau ßonfulat jtoei %ab,xe n. oer=
:

levius valere: mel)r SR*, baben, plus gravitatis ha- malten, consulatum continuare). - n. fingen, alter-
bere (oon ber SRebe); plus efficere. efficaciorem esse nis dicere [übt), im SBectjfelgefang); alternis versibus
(von Sffiorten, Sitten, fofern fte roirffamer ftnb); plus contendere (im SIBettgcfang).
auetoritatis habere (o. äBotten, fofern fte mcljr tm= ttadictnVfittbcn.ßmbm.letroa^jS.benScrjmerj,
poniren): ben Ärieg mit meljrSR. führen, majore cum prope aeque dolere.
auetoritate bellum gerere: mit mel)r SR. nerfabren, SJtadjctt f.
J?ab,n.
fortioribus remediis agere: es befoinmt etwas SR. u. 9iad\cxbc, f. Seierbe, 6rbe.
(SJeroicfjt, accedit alei rei vis quaedam ac pondus : 9iadjctntc, spicilegium.
ofjne SR, jejunus. frigidus (oon ber SRebe): uolt SR., nacbctntcu, spicilegium facere.
f.
nacfjbrutfönoll: einen befonbertt SR. auf ein Sßort nncfjcffcn, etroaS, superedere. supermandere
legen, verbum premere: einen Ser§ ofjtte allen SR. (naa)aug.). - 9iarl)cffcn, ba<o, mensa seeunda.
beclamiren, versum abjicere (Cic. de or. 3, 26. 102). nad)f ar)tctt, 1) v. tr. subvehere. —
II) v. intr.
2. SWadjbtlltf, ba$ SRacöbrutfen etne<3 Sticbeä,
I) Gittern n., curru (^u Sffiagen) ob. nave (ju Scbiffe) se-
bef. bas imbcrreajtitdje, *editio Übri furtim facta. qui alqm.
- II) ba§ nadjgebrucfte Sud): *liber furtim typis nadjfatfcn, *alcjs rei ruinä trahi.
exscriptus. nadjflicgctt, *volans sequor alqm; im 3ft)3- bl.
tt0d}btucrctt,ein Sud), *librum furtim typis ex- sequor alqm.
scribeie.- Süctjer n., *Jiteratum proventum furari. ttari)f ovberu, ?S. ben SReft, *quod reliquum est
nacfjbrücfett, urgere. poscere.
9}acf)btucf et, *literati proventus für. - im Q]h,Q. 9{acr)f olge, successio (im 2rmt, in ber SRegierung).
aud) bl. tur. -jus succe^sionis (ba§ SRacf)folgered)t, Äatferjt.). -
ttadibtücfttd), gravis. - fortis (fräftigl - efäcax imitatio t9cacf)afnnung).
(Toirfjatnt.- nactprücflicbere ÜRafjregfln ergreifen, nad)folgctt, sequi; consequi; insequi;
I) eig.:
fortioribus remediis agere. Adv. graviter; for- — prosequi; persequi alte
ti.it 2tcc.
(f. „folgen'
über
titer; etiam atque etiam (roieberfjolt); valde (jebr). biefe SÜiSB.). - ö^öm. auf bem gu^e it., aiqm rectä
- n. reben, graviter ob. cum vi dicere: n. §mb. er= consequi; alqm vestigiis sequi; alcjs vestigiis in-
innem, graviter et severe alqm monere: n. feine stare ob. insistere: 3mbm. auf jeben Schritt u. Stritt
SUüinung fagen, fortiter sententiam dicere: n. (in n., sequi alqm quoquo eat; omnibus alcjs vestigiis
ber SRebe) lurDorljebcn, praedicare (f. Caes. b. c. 1, insistere: etroae n. laffen, alqd addere ob. subjicere.
32; b. G. 4, 34): n. gegen Sjjtnb. oerfabjen, graviter — II) uneig.: a) im 2lmtc, in ber SRegierung folgen:
vindicare in alqm: ^mö. nadjbr. ob. aufS nacb,brüct succedere alei ob. in alcjs locum (iin 21Ug.). - in
tief; fte cmpfefjlen, 3mb. n. com Saftet
f. empfehlen: alcjs locum subrogari ob. suffici (in bin So mitten
jurücfrufen, aerrteralqm a vitiis revocare. in ein 2tmt an Sjiubä. Stelle nacrjgen)ät)lt werben, f.
narfjbvucf^Oon, gravis. - nervosus (mit Äraft „einrücfcn no. II, 2" baä SRät)ere). - in alcjs locum
im SJiusbiucE,;. - nacfjbrucfstioUereSffiörter, verba plus sublegi ob. substitui {übt), an ^mM. Stelle nacfige=
efficientia. — Adv. graviter; cum vi; nervöse (alle roäfjlt roerben). - bte nacfjfofgcnbengürften, post eura
brei $S. reben, dicere). prineipes: ber nad;folgenbe ^errfctier, qui successit
SWachcifcr, SRadjeiferung. )'.
ob. (ber il)tnn.)qui buk successit. Sgl. „SRacifolger".
9Jod)cifcrct, aemulator. aemulus. - imitator — b) in ber ftunft je. folgen: vestigiis alcjs ingredi
(SRadjafjn ob. insistere. vestigia alcjs premere (in Sjnibä. $u$=
92odictftctin,armuIa-imitatrix(SRacfiy arjmerin\ tapfen treten). - alqm imitari (übt). nad)ab,men). -
nadjeifern, 3mbnt., aemulari alqm (im guten SiuDut. gleid)f. auf Sa)ritt u. Xritt n., omnibus alcjs
r;e ob. alei ob. cum alqo (im Übeln Sinne [= vestigiis insistere.
neibtfd) nadjetfern 1 nad) Spalbing ju Quint. 10, 1,
, ÜRadjfofgct, a) im SUmte, in ber SRegierung ic:
122). - imitari alqm (nadjatjuten, f. baf. über aem. successor (<Örf$. decessor; aufser bem 3f^)3- immer
u. in mit bem ©cnit. beö 2lmtcs>, in bem man SR. ift, ob.
9lorf)cifctung, aemulatio. - imitatio (SRacfiafj- be3 SOcanncö, beffen SR. man ift). - @ero. roirb eä burd)
mung: f. „nadjatjmen" über imit. u. arm.). - rege qui in alcjs locum succedit ob. sublcgitur ob. sub-
SR., <ü ob. imitandi cupiditas. - ^mb. jur stituiturob. subrogatur ob sitificitur(f ,, nachfolgen"
.

regen SR. anfpornen, incitare alqm aemulandi ob. biefe Serba) umfctjrieben. - SR. in ber SRegierung, qui
Rucccdit (in alcjs locum): ber SR. meincö Suterö im
!Wfld)cifcrunfletricb,aeimilationisstirniili(Pl. 2lmte, successor officii patris mei- fein SR., qui huic
1. aud) bl. aemulatio, imitatio. Buecedit ob. succeseit: feine SRad;fotgcr, qui huic
naefreifen, \mtrm alqm eeqoi contendere. - .
Baceessere (im ätUg ); in quos opes ejus ttansierunt
3mbm. n., um itm jurücf zurufen, alqm revocare. (bie naa)folgenbenS)Jcacf)tin()aber); reges qui succes-
itflrheinanbcr, 'jiniereinanber, jorooljl bie nacfjfolgenben Könige); post cum prineipes
R'tume, ale in ber #eit, alo in ur Cronung; gem. ob. reges (bie dürften ob. Könige nad) ifjm): bie SRad)*
^n)ifd)en betn cubftuntio u. ^räbteat ob. Sroitomen, folger 2Ue^anberö, successores Alcxandri; ii, in
annortim), - continenter (in quor-: opes Alex andri transierunt; iiostAlcxandrum
Gincmfott, ot)ne Unter lay, - ordine (betfldlje rtadjf). .'(lefanber ber ©rofce u. feine SRacb, folger, Ale-
- iliuinod .
xander MiignuK regeeque qui succestete: üijfiiua
ex alio ob. alii ex k oem ; 1 1 (Gincr nad) Q)u«, einer oon ben SR. Ullejanbers, Lysimaebus, ex
Äncern;mit alter »on ^roeien, mit aliu« oon SIR et) bis iiniis, in quos, opM Alcxandri transierunt. -
ttnni. - oft aueb, bittet) continuai 'ununterbrochen), 3mbm. einen SR. geben, alqm in alcjs locum sub-
447 ftadjfolgeredjt SRadjgrabung 448

stitucre ob. sublegere ob. subrogare ob. sufficere (unter 3mb. fct)n). - 3mbm. in etir-aS niefitö it., non
;burd) äßaftl); alci successorem dare, mittere (in= cedere ob. non concedere alci in alqa re; non in-
bem man ifyn abfegt): e§ erbält (befommt) 3'nb. einen feriorem esse alqo alqä re. parem esse alci alq5
31.,alci succeditur (übt)., audj j33. nor ber ,3eit, ante re (g(eid) fet;n); aequare ob. aequiparare alqm alqä
tempus);alqs successorem accipit(er roirb abgefegt). re (g(cid)fommen): ^mbm. roenig ob. gar nid)t3 n.,
- b) in ber Äunft K.: qui alcjs vestigiis ingreditur non niultum aut nihil omnino cedere alci: ^ntbrn.
oö. insistit; imitator (3cadjat)mer). an Ucppigfeit nid)t5 n., alqm luxuria aequare.

JJlad)fotgctcd)t, jus successionis (Äaifjt). 92art)gcbcn, ba%, f. 3lad)giebigfeit.


9tad)f olgcrin, Slmte quae in alcjs locum
a) int : nariigcbovcn, nad) besi SJateri Sobc, postumns;
succedit etc., f. „9htdjfoIger" bie 33erba. b) in ber — post patris mortem natus.
tfunft je: quae alcjs vestigiis ingreditur ob. insistit. seeundae partus, u. bl. seeundae.
3f adigebuvt,
- imitatrix (9Jadjaf)inerin). nad)gcf)cn, Smbm., sequi alqm(§mbm. folgen):
nnd)f ornten, f.
nctdjbilben. alqm antecedentem sequi (^mbm. ber noran ob. oor
nad)forfd)Ctt, einer ©adje, quaerere alqd ob. uns bergest, folgen: ngl. antecedentium gregem
de alqa re ob. (nmuim) quare. - alqd exquirere, sequi, bem großen .öauf cn n.) ; seetari. asseetari alqam
requirere (forfdjenb auffudjen. j33. causas exquirere, (immer auf ber Strafte einem J-rauenjimmer
fjintcr
quae etc.). - inquirere alqd (forfdjenb nadjfudjen f)erge()en, alö 33erfud) 333. puellam.
3ur 93erfüf)rung,
nad) etro.). - über etro., inquirere in alqd (333. ju matronam). - einer Sadje n., persequi alqd (333. so-
fovgfältig, nimis diligenter); requirere de alqa re; numl - einer ©pur it., veßtigia persequi: ^iubm.
conseetari alqd (burd) 9cad)Denfcn nerfolgeu, j33. auf Xritt u. ©d)rttt it., alqm sequi quoquo eat; Om-
griinbltcöer, subtilius). - inbem id) bem @runbc(ob. nibus vestigiis alcjs insistere: ()intcr(iftig Qmbm.
über ben ©runb) biefer ©rfebeinung nadjforfdje, fällt n., alci insidiari. - feinem @efd)äfte u., negotiasua
mir g-olgenbes ein, quare id aeeidat quaerenti mibi obire; res suas administrare fd)reitenb, fd)leid)enb, :

illud oecurrit. fliegenb, fdjroimtncnb feiner 3Jai)rung n., ad pastum


9lad)forfd)Ct, inquisitor. accedere gradiendo, serj)endo, volando, nando (o.
9i n dif o r f rinnt g, iuquisitio (333. nadj Seidmamen, Spieren): bem SDiüfftggange n., desidiae se dare.
corporum sepultorum: bie flägerifdje 92. geftatten, nadjgcbenbc*, f. nadjfjer.
inquisitionem dare). - 2lud) burd) llmfdjr 333. burd) , nadigcrabc, jam. - aud) burd) ineipio m. §n^
9t. finben, inquirendo reperire: nadj grünblidjerer aber id) roiü je§t nad)g. burd) biätetifdjc
finit., 333.
92. barüber, subtilius illa conseetatus: tro§ aller geholfen miffen,sed ego diaetä curare ineipio
3JlitteI
meiner forgfältigften 92ad)forfd)ungen, quamvis satis (Cic. ad Att. 4, 3, 3).
curiose inquirerem. 9Jad)gcrid)t mensa seeunda.
SWadjfragc; 333. bem Üuäftor mürben auf feine 3iadigcf rimtarf, sapor in ore relictus. - einen
31., roobin bie (irbe aus bem @rabe geferjafft rcorben 9t.^aben nad) etmas, resipere alqd: bie33irnen i)aben
fei, bie ©djiuibbogen gejetgt, quaerenti quaestori, einen fäuerüd)en 31., pira acidulum saporem in ore
quo regesta a fossa terra foret, monstrati sunt for- relinquunt: ber Sffiein (mt einen ped)id)ten 9f., vinum
nices: 31. tbun ob. galten, f. nadjfragen: e3 ift große resipit picem: Söaffer, bas einen 31. bat, aqua quid-
92. nad; ctroas, alqd a multis expetitur. quam resipiens.
nachfragen, quaerere. - sciscitari (forfdjeln). - nachgiebig, I) cig.: cedens (333. aer natura ce-

rogitarefängftltd), beforgt balbbcn balb jenen fragen). dens maxime). - mollis (gefd)meibig elaftifd),
est ,

- nad) ctroa3 n., quaerere ob. requirere alqd ob. de @gf^. durus). - mollis et ita flexibilis. ut sequatur.
alqa re, bet^mb., ex alqo; pereunetari alqd ex alqo quocumque torqueas (gefd)ineibig u. fo biegfam, baß
(,3mö. über etwas ausfragen). es ba()in folgt, rooljin man eö biegt, Cic. or. K3, 52
STiadjfragcn, bas, burd; Umfdjr., 333. burd) 9t. im 33ilbe\ - Uebrig. f.
elaftifd). — II) übtr.: tra-
tam er iben baijiit, sciscitando eodem pervenit. ctabilis (ieid)t ui befianbelnb). - facilis (willfährig,
Sladjfroft, frigus praeposterum. - nad) brei ©gf§. difficilis). - indulgens (nad)fid)tig, @gf§. du-
32ad)frbften, ter repetito frigore. rus).- mitis (milb geftimmt, 333. mitiore jam plebe
nad)füf)rctt,secum ducere (an beröanb). - sub- ob recens meritum levati aeris alieni). - n. gegen
vebere (311 äßageu). 3mb. fet)n, alci ob. alcjs voluntati morem gerere
ttad)ga?fett,o»tbm.,*hiansoculisalqminsequor. ob. obsequi: roiffe, bay, bu oiel ju n. bift, te esse
nachgeben, hv. tr.-. 1) nod) ba}u geben: addere. auriculä infimä molliorem scito (Cic. ad l^u. fr. 2.
- insuper dare (nod) obenbrein geben). —
2) nadj= 15, 4): roie ijabc er fid) gegen fic nid)t n. gezeigt, quod
laffett: remittere. — 3) 3ugeftef)en: cedere; conce- a se non praebitum illis obsequium.
dere. — II) v. intr.\ 1) weidjen: cedere. - ber <£>ani> iJIadjgicbigfeit, facilitas (SBüIfä^rigfeit). - in-
giebt (bem tJujje) nad), sabulum
vestigio cedit: ein dulgentia (3laa)fld)t; ugl. Cic Tusc. 3. (3, 13: sed
v
)iolftcr, roelcbcs nidjt nad)gicbt (roeiu man fid) bar= videamus,nehaec oratio sit homiuum indulgentium
auf fe(3t), euleita. quae corpori resistit.-nadjgcbenb, nostrae mollitudini, ob bies nidjt bie ©prad)e ber
;
nachgiebig no. I u. elaftifd). —
2) nidjt roiberfteljen : 9J. gegen unfere 3tH-id)lid)feit fei). - obsequium ®Üg*
cedere. concedere (im 3U(g.). - morein gerere. ob- fatnfett in bie SBünfdje unb Saunen änbe«er). - 311
sequi (31t äBiffen fenn, willfahren ;
ogl. „gebordjen"). große 92., nimia obsequentia (Caes. b. Cr. 7, 29, 4).
manus dare (fid) für überrounben erfütren, fid) fü* - bie friedjenbe 92. beS 3d)iueid)[ers, assentatio (»gl.
en). - 3mbm. tu etroas" n., cedere alci in alqa re: Cic. Tusc. 3, 6, 13: sed videanms, nc haec oratio
t mbs. SBitten u., alcjs preeibus cedere; alcjs pre- sit hominum assentantium nostrae imbecillitati, ob
eibus locum dare ob. relinquere; alci roganti ob- bieä nidjt bie ©pradjc ber friedienben, fpeid)elledo
sequi :^mbs. Tillen n., alcjs voluntati morem gerere vmlH'n gegen unfere ©djroäd)« fei): l^mbm. 9J. be<
3t.
ob. obsequi: ui oft, alci indulgere (ju mtd)fid)tig weifen, alci ob. alcjs voluntati morem gerere ob.
gegen 3 mD fcnn): ber SBa^rfieit n., veris concedere
- obsequi: Smb. JUt 3t. (bei einer Aorbenmg) jroingen,
'wy/vjoHi- rg älrj&elq, Hör. Bat. 2, 3, 305): nidjt ere alqm ut concedat de postulatis.
n., in sententia sua perstare ob.perseverare.-nam« uadigieften, affundere (bajugtegen).
gebenb, f. nachgiebig no. II. —
3) geringer fenn, nad)* nadigraben, scratari, nad) etnms, alqd.
ftefjen: cedere. concedere. - inferiorem esse alqo 9iadigrabung, nad) erw., iuquisitio alcjs rei
449 nacfjijrübcln mfyfyoUn 450

(2iuffud)ung,3 3. corporum sepultorum: u. fo 9cadj= bem 2(inutiu6, latrones Remum ceperunt et captum
grabungennaa) altenHunftroerfen,*inquisitio operum Amulio tradiderunt; ogl. 3w"Pt §• 7 18- -3m2ln =
antiquae artisi - burd) Umfdjr. mit scrutari, j'ö. fang einc§ ©a^eS, ber in Söejug auf eine norl)erge=
öte ©oloniften fanben bei ib,ren 9tad)grabungen eine gangene§anölung mit „nad)[)er" beginnt, fann biefeä
Partie alter 35jfen, coloni aliquautum vasculorum aud) burd) quo facto (nadpem biefeö gefd)cf;en) au
operis antiqui scrutantes reperiebant. gebeutet werben. - unmittelbar it., deinde deineeps •,

nachgrübeln, einer Sadje, diligenter inquirere postea deineeps: furj ob. baiti n., paulo post ob.
in alqd. - perscrntari alqd burd) forf d;en). - "6er (
post paulo. nou itamulto post(nid)t gar lange bar=
etro. nad)grubc(nb, defixus in cogitatione. auf); mox (in Äurjem, fog(eid), f. oben): lange n.,
Siarngun, f. 2t6gufj.
- jJiudjijaff, f. Gd)o. multo post; einige gai: n., post aliquod temporis
narfj tjaltcn, 3Ü. SeEjrftunben, *scholas inter- spatium: eine geraume, jiemßc^e^eit n., aliquanto
missas alio tempore habere. post; post aliquanto: ein ^cit)t n., anno post; post
nadibaftig, assiduus (beftänbig, unabtaffig, j33. annum (aud; mir: im ^afyve nad)(;er, u. nad) einem
Serroenöung,3 ürbittefür3mö.,deprecatioproalqo). Sia()re, fo bafj legeres ben 2lnfang§punft, »on 100,
-

-perpetuus (ununterbrochen fortlaufend 3 93. biems); aber anno post bie 3eit, mann, angiebt): brei^ttfjre
Derb, assiduus et perpetuus (j33. cura salutis tuae). n., post tres anuos. tribus annis post. post tertium
- efficax (roirffam, nadtjbrüdtidj, nad)f)a(tig im @r= annum. tertio anno post. aud) bl.tertio anno (roetdje
;iö. berba efficax in dolore stomacbi: u. quo 2Iusbru:£öarten nod) öaburd) uermeljrt merben fönnen,
efricaciores preces essent). Adv. assidue; per- — bafi baZ 2lbuerb. post jroifdjen bie 3 ^1 u. ba§ Sub=
petuo; efficaciter. ftantto gefegt roirb, 3S. tres post annos u. f. tt>., f.
Oiacrjgaftigfcit, assiduitas (Unabtäffigteit). - 3umpt §. 476). - (fo unb fo üie( 3eit) ttftC^^cr r ald
perpetuitas (ununterbrochene Jortaauer). - efficaci- je., mirb im Satein. auägebrüdt: a) burd) postquam,
•Lßirfumfcit, Jiadjf). im Grfolg). jufammen ob. getrennt, j B. brei 3al;re n.,
entroeoer s

narrtftangen, -fangen, einer oad)e, alei rei in- alö ergefommen mar, tribus annis ob. tertio anno
du'.gere. - alei rei se dare ob. se dedere ob. se tra- postquam venerat; post tres annos ob. post tertium
dere ifid) Eingeben). - operam dare alei rei (Sarge annum quam venerat. — b) burd) quum (ba, ju ber
auf etro. roenben, 323. amori). - seetari alqd (n.id)= 3cit als), 3:8. id) erroartete it)n brei Sage n.,alä id)
jagen). - bem Sdjmerje n., dolori indulgere: bem biefen 33rief fcörieb, eum triduo, quum bas literas
Hummer, maerori animum dare. - feinen @ebanren dabam, exspeetabam. c) burd) ben %btat. beä —
n., inhaerere cogitationibus (Val. Max. 8, 7. ext. ^ronom. relat., ber fid) an ben »orljergefyenbenSHblat.
5 in cogitatione defixum esse (in 9cid)benfen t>er= anfd)(ief5t, 3S. nier läge n., a(6 3toäciu§ getöbtet

:

;
.t;.i 1; multa secum animo volutare (oielertei roorben voxv, quatriduo, quo Roscius occisus est.
bei ftd) £)tn u. tjer benten). d) burd) post mit
©ubftantiöS unt) folg. 2lcc. eines"
narfjljaucn, repetere (oen §':eb roieberi)oIen, f. Dorfjergefjenbcm 2lblat. ber 3^it, j33. brei 3al)re nad)=
Qaint.5, 13, 54 - ictum adjuvare (bem Stoße nad)=
. rjer, afö er gefommen mar, tertio anno post ejus ad-

Reifen;. - in bie füetjenben 5 e n;,e n -, fugientibus ' ventum. - mit bemfelben Ungeftüm griffen fie baä
terga caedere. anbcreüager an; nad)[;er(l;ernad))ba§ britte u.uierte,
•Jtari)f)aufcgcf)cn, bas, domum itio ob. reditio. eodem impetu altera castra sunt adorti; deinde (ob.
- discessio öaö SSJeggeijen übt)., 38. tempus appro- inde) tertia et quarta: n)ä()renb biefer läge mürben
pinquantis noctis necessariae discessioni3 admo- al§ ©onfuln gemal)(t sJi. 91.; nad)t)er als ^ßratoren :c.,
nuit;. - 21ud) öurd) domum ire ob. redire, j23. beim per eos dies consules creati Gajus, Sempronius.
J{. begegnete mir <35ajus, *mihi domum redeunti
S
Praetores exinde facti etc. - juerft nadt)ber (§er= . . .

Obvi:; ;jus. nad)) 3ulelst, prius


. . deinde
. extremo: ju= . . . . . .

9lad)ijaufcfuuft, domum reditus. - 3tud) burti) erft . . nad)f)er (fyevnatf)), prineipio


. junäcbft . . . . .

domum redire, \Q. bei meiner 9c., quum domum proximo deinde. - nad)[)er roie »or^er (nad) niie
. . .

»or), pariter (auf g(eid)e SBcife, f. Liv. 22, 15, 1:


narrjbclfett, a) Ijebens, sublevare alqm ob. alqd. Fabius pariter prius ab aliis invictum animum
. . .

tö: adjuvare, abfol., oö. m. 2(cc. (38. re- praestat); ob. burd) pergere ob. perseverare m. folg.
ibfoi.]: u. aec arte nee viribus ictum: u. men- infinit. (j33. Hör. carm. 2, 18, 16: novae pergunt
,:nDin. geiftig, ingenio suo alqm). interire lunae, get)en nad)^er roie norfjer [nad) roie
- Derucifernb: corrigere alqd.
cj nor] unter. Caes. b. c. 3, 37, 2: ille a vallo non dis-
narf)f)cr, ]>' a. postnac (3ur JJcjeicrjnung cedere perseveravit, blieb nadjljer roie norl;er [nad)
Der Tyolge in Dcr3cit übt;. - deinde 03. dein, exinde
). roie cor] beim 2Uatie. Sen. ep. 99, 22 meninissc per- :

oö. exin. 8ejeid)nung bec Äufeinanberfolge


.
Beveret [er mag fie nad)t)er roie oorl)er im 2lnbenfen
jroeier öanblungen in 5er 3eit, unfer „(;ernad), bar- behalten], lugere desinat).
auf". £af? dein uno exin aud) 3U Cicero' s 3eitüb= Siöf^fjcrbft, antumnus praeeeps (f. Serv. Virg.
üa) roaren, fagt er iclbft or. 46. 154. Jcicbt ju wer» Drg. 1, 43). -ba es 9i. roar, flexu autumni (Tac.
roedjfeln fino Dieic ILirtifeln mit deineeps, roelcbcs Jjist. 5 23, 4).
uro) otc .^cit nidjt unterbrochene ^ortöauer be- mul)l)crig, nad)maüg.
f-
virfjnct, unfer „nart)einanoer , fnntcreinanoer", gr. ^Jartjljieb, *ictua repetens.
- mox (balo nart)fjer, junäcbft, giebt uarfjljittfcii, 3wbm.j claudicans sequor alqm.
mn ctroas gefdjefjen foli, ®gf|. nunc,
s
Jiad)t)orf),',cit, repotia, n. pl. (Hör. sat. 2, 2, 60).
16« ben Jcumerus roill iaj nad)f)cr reoen, jeljt itrtriil)ül)m-it, BUDBannare, ,\mbm., alqm (gried).
über ben Ion, de aamero mox, nunc di wno). - m /Uli;, v, inbem man Vubm. öcfidrjter
v uad)jic[;t,
.'.rljtn, ^ur 2Jc3eid;nung Der fpätern - fid) in M)t nehmen, bafj (iineiu nidjt ein
'ilnoerer nat^^ö^nt,posticae oecurrere sannae (Pers.
auf oii »anbiuncj oes I. »;•

oorgergefyenDe: (jcjie^t, fo brücfcn es btc ija iiad)i)oicn, I) fpäter (rolen: afferre. apportare
teiner gern öurd; oag am Dem oorigen 3afc toieoer (@fl - id lacere (iperf.l. - 2mb. n. laffcn, algm
trotte ikrbum im ^artieip aus, ylS oie Haubcr nal) . .
adducere II roieber einbringen, f. einbringen uo.
men oen üemus gefangen u. übergaben i(;n nna)()cr II, ''). - bie iJetjrftunben n., 'scholaa int -
1
:Iio

Wtocqc :, otfd)..(nt. ftariciiub «o I!


451 3tac[;Pfe nadjlciffig 452

tempore habere (d. 2el;rer);_quae praeterita sunt 91 ad)f omntenf d)af t. f. 9tad)fomme.
suporioribus cliebus privatä operä consequi (d. Siadjföttttnlittg, f. 9tad;fomme.
Scpler, nad) Col. 11, 2, 90). narf)f öuuen, ^mbm. nicöt, alqm male subsequi
i'{ad)f)ü(fc, adjumentum (Unterftiujunggmittel). (eig.). - alcjs (dicentis) verba male subsequi. alcjs
- ©enit. opis, 2lcc. opem, 2161. ope (§ülfe üty., 5S8. verba persequi non posse io mDm bex fpricöt, mit -

artis). - mit 3mös>. 9t., alqo adjuvante ob. adjutore: bergebernid)tgut ob.nidjt nollftänbig folgen fönnenV
»on %,mb. 31. Ijaben, adjuvari ab alqo ob. (getftig) 9iad)foft, mensa seeunda. - ali 9t. auffegen,
alcjs ingenio. alqd in mensa seeunda dare.
matynt, f.
9cad)trab. 9ia d)f van ff) cit; j33. bas" Heilmittel uerurfad;t
nad) jagen, seetari, persequi alqm ob. alqd (eig., feine 31., remedium fugato morbo non sentitur.
»erfolgen; u. uneig., eifrig ftreben nacf; etroaö). -in- nnd)f ricriicn, 3"tbtn., *sequor alqm repentem.
sequi alqm (nur eig., »erfolgen ). - ber 33eute n., se- nadif nnftefn, f.
naa;bilben.
etari praedam: bem SSergnügen n., dedere ob. tra- nadjlalfcn, bie SBorte, verba imitando effingere
dere se voluptatibus inbaerere voluptatibus einem
; : (»on Arabern).
Sdjattenbilb n. (uneig.), umbram persequi, non rem. 9tad)taft, I) 3moö. 33erlaffenfd)aft: quae alqs
9iad)fanH)f r seeundum certamen PI. ep. 8, reliquit (im 2lllg.). - Sft e§ = §interlaffenfcfjaft f.
14, 21).
(f.
[supplere. b. — Grlaffung: remissio.
II)
,

nad)faufcn, in einer Sibliotfjef, bibliothecam S'iadifa^Dcfitj, possessio bonorum (JCt.).- einen


9iad)flang, vox resonans; tgl. „@d)o". 9t. erteilen, possessionem bonorum dare (JCt.).

nariif latfdjcn, Qmbm., plausu alqm prosequi. 9Jad)f af?bcftanfc, substantia bonorum (JCt.).
uad)flcttcvn, stimmen, Smbm., *sequi alqm nörf)Iaffcn, I) v. tr.-. 1) r)interlaffcn: relinquere.
enitentem. - nad)? fingen, resonare. - bie nadjgelaffenen töinüer, quos alqs (ex sei reli-
9iad)fontme, rilius. filia(Solm, Sodjter). - pro- quit: eine nadigelaffene ©d;rift, *opus quod alqs
genies. stirps ((Sprößling, (Stamm, roenn ber Singul. reliquit in scriniis. —
2) bie Spannung uon ctmaö
im prägnanten «Sinn für 9iad;fomme, Äinber übt). uerminbern: remittere (jS3. ben Sogen, bie 3"9 1'^-
ftel)t). - unus e posteris (Stner ber fpäter ©eborenen - relaxare (fd)laff madjen, j33. ben Sogen). 3) = —
Dom Urenfcl an, ©gftj. unus e majoribus). - bie erlaffen no. II, n. f. - £)al). a) einräumen conce- :

9^ttdjfommcnCJcacf)fommenfd)aft,S)efccnbenä),pro- dere. - ein roenig non feinem Steckte n., paulum ob.
genies. stirps, beibe aud; mit bem ,3uf. Hberorum paululum de jure suo concedere ob. decedere: Diel,
(<Sprö^Unge,6tamm,in58eäugaufbie5ortpjTanäung). multa de jure suo cedere. —
bigeftatten, jugefteljen:
- liberi (^inber).- posteri (bie fpäter ©eborenen uom concedere; permittere. —
II) v. intr.: a) o. fingen
Urenfel an, ©gfl|. majores ob. aud) = 9tad)u>eit übt).).
: (ugl. „abnehmen wo. II"): remittere. remitti [v>. Se
- posteritas 3laa)mtt übt).). - männltdje 9t.,
(bie gen, d. lieber, d. Sd^merjen 2C.). - minui. se minuerc,
stirps virilis; virilis sexus stirps: 31. l;interlaffen, u. bf. minuere (oermtnbert »erben, non ber JyUitl)
stirpem ob. liberos relinquere; ex se natos (sc. filios) jc.).-laxari. laxare. relaxare (erfeid;ternb abnehmen,
relinquere: feine männlichen 9t. I) tnter (äffen, virilem j23.annona band multum laxavcrat: u. dolor re-
sexum non relinquere: feine 31. (Äinber) tjaben, f. laxat: u. vis morbi videbatur laxata).-defervescerc
linb: ficf;9t.($inber) raünfd;en, f.Äinb: für 9t.forgen, (auSbraufcn non §ii^e u. Scibenfct)aftcn, mie 3orn
,

liberis operam dare ; non pati genus suum interire : ic.). - resldere (fid) fe^cn, fief) geben, u. Sturm [tem-
id; h,abe 3luäfid)t auf 9t., spes Hberorum inchoata pestas], ».3 Ungeftüm tc). - desinere (aufhören,
or11 ;
est: feiner ja[)(rctd;en9t. beraubt werben, magna pro- d. 9tegen, d. Xfjränen). - eine 3cit lang n., intermit-
genie privari. tere (oon ber flamme, uom Stegen ic): gänjlia) n.,
nad)f ommen, I) Innterljcr kommen sequi, sub- : ex toto remittere, - bie öi^e täfjt nad), aestus de-
sequi (nachfolgen). - consequi (nachfolgen, u. nad;= ferveseit (eig. u. uneig.); calor se frangit (eig., fie
folgenb erreichen, einholen, bef. aud) non 9Jtefjreren)-, bridjt fttfi); impetus residit (uneig., ber Ungeftüm
alle brei entmeber abfol. ob. mit 2lcc. - assequi mit läfjt nad;): ba§ ©erebe ber Seute fäfjt nad), sermo
2lcc. (erreichen, cinf)olen). - alqm aequare (gmbm. hominum refrigeratur. — b)u.^perf., tu etrcaä nad;l.,
glcid;f ommen gteid;fommenb erreichen, jSj. Qmbm.
,
remittere alqd (}93. im 5^if3 e industriam). - laxare -

im Saufe nacfjf. fönnen, alqm cursu aequare possei. alqd, nerb. remittere laxareque alqd (§33. feinem m
- Qjmbm. nidjt gut n. fönnen, alqm male sequi. - Gifer, Studium). - relaxare alqd (jSB. in ber 2(nftren
bieStrafc fommt (bem^crbred;en) nadj,poena scelus gung burd; lange Venoben, continuationem verbo-
sequitur. — 2)af;.a) imSd;retbcn nacöfommcn (einem rum). - eine 3«t fang n., intermittere alqd: gün-,
Sprccfjcnbcn, Sictirenben): consequi (j23. burd; 2lb=> lid; n., omittere alqd.- uon etroaä n., desistere alqä
breuiaturen, notando). - subsequi (j23. ntd;t gut n. re ob. de alqa re (§äö. non einem Unternehmen, in-
fönnen, male subsequi verba dicentis). - persequi cepto: uom Äampf, de contentione). - ntd)t n. ettu.
(j33. is multa diserte dixit, quae notarius persequi :u ttntu, non desistere mit ^nfinit. ijS. rogare):
non potuit). — b) einer Sadje nad)fommcn, b. i. fie ganjltd) n. ctmaö JU tbun, desinere mit infinit.: bu
bcobadjtcn, Dolljieljcn: satisfacere alcirei (einer Sadje iäfit memaß nad; (in ber Arbeit), nulluni tempus
©enüge Ictfien). - stare alqä re (etroas> fjalten, »on remittis.
etwas nict)t abgcfjen). - ^>mbö. SBillcn n., alcjs vo- 92ad)(affcn, baS, remissio {aud) übtr., jS3. usus,
luntati satisfacere: feinem SSerfpredjcn m, promisso im limgana).
satisfacere: bem 33efd;luffc n., decreto Stare: feiner 3tad)faffcnfdjaft, f. öinterlaffenfa)aft.
^5flid)t n., officio suo satisfacere. officium suum cx- uad)läfug, negligens, abfol., ob. in eh»., alcjs
sequi ob. servarc(im 2lUg.); satisfacere in peeunia. rei, in ob. de alqa re ^nadjläffig, faf;rläffig, 0gf§.
gem. 61. satisfacere (als Sc&ulbner, bie ©elbfdjulb diligenSj u. Sßerf.). - dissolutus, abfol., ob. in cttn,
entrichten') feinetfßfKd&t gegen omb. nad;f. (atsSd;ulb
: in alqa reibet fid; feinen $wma. antlmt, toder, lie»
ner jc), satisfacere alci: gmbS. Befehlen tu, bl. im- berlid;, v. %'erf.); aud) rerb. neghgens ac diwolutus;
perata facere(ja nid)t imp. alcjs fac.V,mnndata alcjs dissolutus et negligens in alqa re. - indiligens (ber
persequi. — II) fpätcrfmt fommen: post venire (d. eo in ber Betreibung eineö ©cfd;äftcö :c. eben nidjt
^?erf.). ,- postea aceldere (ftd) fpäterfjin ereignen, u. febr genau nimmt, una$tfam, d. ^Jerf.). - neglectus
Vorfällen K.). (Dernad;läffigt, o. -Dingen. 3S. forma). - partim accu-
453 5Ra$Iäfftgfeit ^a$mittaß3gotte3bienft 454

ratus(i»orauf juroenig (Sorgfalt »erroenbct roorben,o. cissimeadulterari [Ijödjft täufd)enb nad)gemad)t mer=
Singen). - n. im Steufera, *formae negligens. - n. in ben]: u. adulterari vitro [in ©la§ nadjgemacfjt roer=
feinen 23erufsgefdjäften, qui officium facere immemor ben], v. ©emmen). - etm. genau, getreu n., imitatione
est, nisi adeo monitus(oon einem Sffanen, Plaut. Ps. ob. imitando exprimere; effingere et exprimere;
4, 7, 2): n. im öemöroefen, negligens ob. dissolutus imitari et exprimere; aud) bl. exprimere (j33. Vi-
ob. dissolutus ac negligens in re familiari; im 3i^9- tium aliquod corporis aut linguae: u. incessum
audj bl. negligens ob. dissolutus: n. äCeufjere, forma vultumque alcjs: u. sonum loquentis). - 3 m bm.
neglecta(f. Ov. art. am. 1, 509: forma virosnegle- etm. n., imitari alqm in alqa re
genau, getreu, imi- :

eta deeeti: n. §aar, capillus negligenter circum tatione exprimere alqd ex alqo: e§ ^mbm. n., imi-
caput rejeetus. —
Adv. negligenter; dissolute; in- tari alqm: e3 ^mbin. atä SJcutljtmtten u. Spott n.,
diligenter. - n. mit bem geuer umgeben, negligen- petulantissimä imitatione alqm deridere (j§3. einem
tius ignem habere (JCt.). 9tufenben): Qt"b§. §anbfd)rift n., alcjs manum ob.
9tarf)fäffigfeit, negligentia (Mangel an 3luf= chirographum imitari ob. assimulare (im 2lßg.};
merffamfeit). - indiligentia(2)cangc(an©enauigfeit). manum imitari (ai§ gälfdjer): 93ud)ftaben
falso alcjs
- ineuria fanget an Sorgfalt, bie man eigentlidj imitari; literas assimulare (ätjnticfj nad)=
n., literas
auf etroaS ücrroenbeu füllte), in etroae>, alle brei alcjs malen) literarum duetus sequi (3ug für Qua, nad)=
;

rei. - forma neglecta (9tadjläffigfeit im Sleufjem, malen, non Äinbem, bie nad) 3iorfcbriften fd)reiben):
9iondjalattce, f. Ov. art. am. 1, 509: forma viros ne- bie Änaben 33orfd)riften n. (äffen, pueris versus ad
glecta decet). - c§ entfielt burdj 9t. geuer, negli- imitationem scribendi propouere: SDtünsen n. (nad)=
gentia aliquä incendii casus oritur (JCt.); in einem prägen, nad)f d)lagen) nummos adulterare (übf).
,

$aufe, iueendium culpa fit inhabitantium (JCt.): 9Jtünjen fälfc|en); nummos adulterinos ob. aes adul-
9t. im Srieffdjreiben, negligentia epistolarum (in= terinum percutere (fa(fd)e iDtünsen prägen); mone-
bem man feiten f treibt): 9t. im 33riffti(e, indiligen- tam adulterinam exercere (ben galfdjmünjer ma=
tia literarum. d)en, JCt.): fein anberer Stoff (ci^t fidj leidjter in
nachlaufen, 3'nbm., alqm prosequi (al§ 23eg(ei= ©lag n., non est materia alia imitabilior mendacio
ter). - alqm seetari (al§ Verfolger u. Sßerfpotter). - vitri. — uacfjgcmarrjt facticius (burdj Äunft nadj=
Änaben laufen if)m nadj (ifjn nerfpottenb), pueri eum gemadjt, j23. color, ladanum). - fictus (nadjgebilbet,
seetantur: ben iOtäbajen, grauen n., puellas, mu- jS3. gemma). - adulterinus (bem anbern, ädjten
lieres seetari, asseetari. nadjgebilbet, §58. nummus denarius [@gf§. bonus]:
9tarf) tä'itf er, öer -Uiäbdjen u. grauen, puellarum u. clavis [®gf|. vera]). -falsus(gefä(fdjt,fa(fdj, ©gf|.
ober mulier um
asseetator (nad; Quint. 1, 5, 8). verus; 5S. denarius: u. testimonium). - nadjge^
narfjlcocn, parere (gefjorfam femt, Jorge reiften, madjte 23(umen, *flores facticii ob. arte facti.
$23. praeeeptis alcjs: u. legibus). - feiner ©efunb- 9iacfjmari)cn, bau, imitatio. - fein anberer Stoff
f. ©efunbtjeit: feiner ?ßflidjt n., officio satis-
ijeit n., lä^t fidj (etdjter burdj 9t. in ©(a3 nadjabmen, non
facere; officium servare: ^mbö. Sßillen n., volun- est materia imitabilior mendacio vitri: mir finb
tati alcjs morem gerere ob. obsequi (iljm roillfal)» alle gelehrig im 9t. arger u. tfjöridjter Singe, doci-
ren);totum se fingere ad alcjs voluntatem ac nu- les imitandis turpibus ac pravis omnes sumus.
tum iftdj ganj nadj 3 m0 §. äßilTen richten). narfiut af cu, assimulare. - depingere (abmalen).
nachlegen, -Öolj, ignem alere; igni alimentum - 33udjftaben n., f.
nadjinadjen.
dare. nnri)malig» insequens. insecutus (folgenb). -
?tarl)kfc, spicilegium (auf ben gelbern). - ra- posterior (fpäter, ©gftj. prior ob. superior). - bie n.
cematio (in ben SBeinbergen Spät.). - 9t. fjaltcn, , Äaifer, imperatores insecuti (bie auf einen, non bem
-picilegium facere (eig. auf ben gelbem); racemari man eben fpridjt, folgen); imperatores posteriores
(eig. in ben Weinbergen); *omissa colligere (uneig.). (bie fpäteren übt)., im ©gf£. ber früheren): in ber
1 narfrfeien, |. 9tadj(efe (Ijalten). n. $dt, tempore insequente; tempore posteriore;
1 narrjlcfcn, in Schriften, I) nadjfdjlagen u. le= temporibus posterioribus; posterius: ber n. Äönig
fen: evohere (auffdjtagen u. einfeben). - consulere non 9tom, *qui posterius rex Romanorum factus
'}u Jtatfje $ief)en, fidj Statljs erljolen; beiie j33. ein est mein gaitäeS n. Seben, quidquid postea viximus.
:

33udj ob. in einem 33udj, ubram. - Üebcr adire f. narf) mal et, post; postea; posterius.
nadjfdjlagen). - oieleö bariiber n., multa super ea uarf)iuarfrf)ircu, 3'"bm., alqm subsequi (im
re legere: — TL]mitteten: et ipsum Iegei e. - scripta 2(üg.). - cum exercitu subsequi (00m ge(bfjerrn).
: 'roenu 3"ib. »orlieft, bem ©elefenen nari)nteffcn, metiri et ipsum.
i:

mit ben Sluaen auf Dem Rapiere folgen). *)i art) mittag, dies pomeridianus (ganj eig.).
-
3. 9larf)(cien, bas, burd» Umfd)r. mit ben Ser- horae pomeridianae (bie einjefnen 9tadmuttag<Sftun*
ben unter „2. nadjlefen", j23. beim 9t., in übro evol- ben). - tempus pomeridiauum (bie 9tadjmittagääett).
ndo: ^mom. ein Sud) $um 9t. geben, *alci librum uarfimittägig, pomeridianus (©gf<3. antemeri-
consulendnm dai 'renn (Lire. dianus, oormittägig).
narfjlicfcrn; -,-U. öie fetjlenbe Sßaare, rcliquam 9{arf)mittagd, post meridiem (©gfi?. ante me-
itadilofcn, suDBortiri, um etroas, alqd. -co nürb ridiem). - tempore pomeridiano (in ber 9tadjinit=
narf titio fit. tagäjeit, in ben 9tact)mittagoftunben). - gerrjörjntict)
:'Jarf)iofrn, baf ung, bie, subsortitio, um et 9t., temporibus pomeridianis.
nw r - oct eine 9t.ftatt,sulisortitio fit.
v
Jiarf)mtttagöbcfurf), 'salutatio pomeridiana
itarinnad/cn, imitari 'nadjaljmen übt)., $93. ro- (als ^ianb(una). - 'officium porrferidianum (als
monemjncessuni . -fal Sadje ber '^flidjt, jß. eines (ifieuten, rote bie 3llten
imi* jjer nadjafjmen;. - tmitando < •f'lin- fagten offirium antelucanum). - 3mbm. einen 51.
nad)bilbtn - assimub ,. ni'idjen, alqm posl meridiem convenire (um if;n ju
(einer Sadje äfmfid) madjen, afmlid) barftellen;bann fpred;cii); alqm posl meridiem iuvisere (um }u fcfjen,
^ur 2äufa)ung nadjafjmen, uerfteltter SUcifc narfmta« loie er fidj befinbet); *alqm officio pomeridiano pro-
djen, j8. bie menjdjlidje Sprad)e, sermonem bunuv sequi (um u)m einen Stjrenbefudj }u madjen).
num). - ada ein anbereä, äa)teä fälfdjcnb i'Jarfjini ttagcgottcc<biciift, *»acra pomeridia-
nadjbilbcn, fälfdjen, $33. Dammoi aureot: u. falla- na, orum, -'.

15*
455 !ftad;mittag3r)rebiger 9>to<$rid)t 4J6

9?c»dintittag3lJrcbigcr, *orator a sacris pome- einer Sache). - memoria, uon ob. über eiroas, alcjs
ridianis. -9tod)mittftgöJ)rcbtgt,*oratio iu sacris rei (bie 9tad)vicbt burd) Ueberlieferung, bie ^raöttiott,
pomeridianis habenda (roenn fte gehalten roerben roie Nep. Hann. de Magonis interitu duplex
8, 2:
foll) ob. habita (roenn fie gehalten ift). memoria prodita man bat über ben %ob be§
est,
9iad)tnittag3frf)raf, f. 9Jctttag3fc&laf. 9Jcagoeincboppelte9t.). - significatio, uon ctroa§, alcjs
9iad)ttüttagöfonnc, *pomeridianus sol. - bie rei (bie Slngetgc uon etroa6, bef. burdi irgeitb ein geli-
31. fommt fcbon, sol jam inclinatur in pomeridia- ehen). - bie 31. von beut fiaUc be§ ßonfutä u. feines
num tempus. §eereö, caedes consulis exercitusque allata: bie
9tad)mittag€<ftunbc, hora pomeridiana. - bie falfdje 31. oon feinem 2obe, falsus nuncius mortis
9caa)mittagsftunbe ob. =fiunben, horae pomeridia- ejus: bie blofjc 31. uon etro., modo auditum m. 2lcc.
nae; tempus pomeridianum (bie 9iad;mittagögeit): u. 3nfi«it- (3®- uon ber 2lntunft beö
oie blo^e 91.
in ber ob. in ben 9cad;mtttag3ft. ob. in ber 9cad) = anbern ßonfuln im §erre, ben Sieg
toerbc, uerbreitet
mittagägeit (gehalten, gemadjt 2c.), pomeridianus j«. (
entf Reiben, auditum modo in aciealterum consulem
Sßorlefungen, scholac). - geroölmlid), allemal in ben advenissehauddubiam victoriam facturum):U)a^re,
9t., temporibus pomeridianis. richtige 9?arf)rid)ten, vera, n. pl. (j®. an vera aifer-
9?arf)imttagd3Ctt, f. 9ead)mittag§ftunbe. rentur, ob tual)re 31. gebracht mürben, ob bie 31. tualjr
9iad)tmttctnad)t. nox coneubia (bie ^eit ber mären): fixere 9Zad;ria)ten, certa, n.pl.: fatfdje 9iac^=
9cacbt, loo 2llle3 im erften tiefen (Schlafe liegt). - um richten, falsa, n.pl. (3$. afferre, nunciare). - öie 31.,
31., coneubia nocte; tertiä vigiliä (um bie britte ba$ 2C, quod affertur ob.quod afferunt m. folg.
9iacfjtraadf)e, b. i. 3toifd)en jroölf unb brei Ut)r). Slcc. u. ^ufinit. (3$3. *quod affertiu- consulem exer-
nad)inüffcn; id)mu^ nad), me oportet sequi: citumque perisse falsum videtur, naa) Caes. b. c.
id) muf ii;m nad), eum sequar oportet. bu Sonful geroorben btft, fjat
3, 15, 7): bie 9?., bafj
nad}ttcijmcit, im 3^9- assumere. mir bk grbfjtc tjteube getuadit, maximä sum laeti-
nadjopfern, I)fpäterhtn opfern: *postea sacri- tiä affectus, quum audivi te consulem factum esse.
ficare. —
II) ein anbereä Opfer bringen: *aliam - burd) münblidje u. fd;riftlid)e 91., nuueiis literis-
victimam caedere. que. - Sitnbm. 91. geben uon etroaö, f. &enad)rid)ti=
nadjotbnen, f. nadjfcfcen no. I. gen: 31. etnäicrjen, f.
einjiefjen no. I, 5: 31. befom=
nad)J)feifcn, I) hinter Qmb. her pfeifen: sibilis men, erhalten, nuncium aeeipere; nunciatur mihi
alqm prosequi ob. (ftärfer) conseetari. II) pfei= — alqd; certiorem üeri, über etroaä, alcjs rei ob. de
fenb nadjabmen: *sibilando imitari alqd. alqa re; aeeipere. audire. comperire (uernefmten,
nachpflanzen, Säume 2c. an bie ©teile ber ab= barüber
feören, in ©rfaljrung bringen): id) ijabe 31.
geftorbenen , subserere. erhalten,mihi allatum est de ea re: er erbielt uon
nachpflügen, iterare. allem, maö oorging, 31., quid ageretur reseiit: 3U=
nachprägen, ©elb, ffliünjen, f. nacömadjen. uerläffige dl. über ettoaS erbalten, certis auetoribus
nadjgueUen, immer (uom Qucllroaffer), peren- comperire alqd: umftänbltdje dl. (oon gntb.) über
nem ob, jugem esse. cttua6 erhalten, euneta edoceri de alqa re: id) fyabe
nachrechnen, I) = bercd;nen no. I, ro. f. II) — uon 5atrtu§ bie briefliche 3t. erhalten (einen xBrief
Qmbm. nachr., b. i. a) feine 9tecbnungeit burebgehen: erhalten mit öer 31.), ba$ tc, ab Satrio reddita est
alcjs rationes inspicere. — b) feine Ginnabme u. mihi epistola m. folg. 2Icc. u. infinit.: auf erhaltene
SCuögabc berechnen: alcjs rationem ponere, j33. iljr 91., naef; erhaltener 9J.,uuncioallato-, nunciato com-
-

rechnet einem %eben, bein ihr @elö borgen raoHt, perto; audito, auf tueldje (bei ben £>iftoritern) aud)
fein Vermögen nach, ponitis rationem singulorum, ein 2lccufat. mit^nfinit. folgen fami: auf erhaltene
quibus peeuniam credituri estis. 31. uon einer ©aa)c, de alqa re certior factus nad) :

ÜWachrcbe, I) ©cblufjrebe: epilogus {enü.oyo;;), erhaltener 31. baoon, 30g er fid) surücf, quod tibi
rein lat. conclusio (oratiouis), peroratio. — II) sJluf : comperit, se reeepit: eö ge^t ob. läuft bie 91. ein,
fama. - rumor (gcrücbtroeife). - gebäffige 31., fama fommt bie 31. über ettu., ob. bafj n\, nuncius (mihi)
atque invidia. - üble 9t., rumor adversus: id; fürchte affertur ob. (mihi) perfertur u. (bie bujtfle 31.) fama
bie (üble) 31., vereor ne homines de me sequius lo- affertur ob. perfertur de alqa re ob. mit folg. 2lcc.
quantur: fiel) uor jeber (üblen) 31. hüten, ad omnem it. onfinit. nunciatur unperfönl. m. folg. "2Xcc. u.
;

fabulam se tutum praestarc. infinit., perfönl. m. folg. SRom. u. 3"f"t't- (8©- ?%


nadjrebcn, f. naebfagen. lief bie falfctjc 9c. ein, ba| bie Leiter ba mären ad- ,

Stadjrcbner; j33. mein 31., qui post me dicet. esse equites falso nunciabantur): e 3 läuft in :)iom i

9iachtctfc, *maturitas praepostera. - bie 9t. bie 91. ein, bafe ic., Romam affertur m. folg. Olcc. u.
betontsten, *sero ad maturitatem pervenire. infinit.: cö fommt bie 91. 311 CI;ren, bafj 2c., fama
nachreif en, *sero ad maturitatem pervenire. - aeeidit m. folg. 3lcc. 11. 3«ft»it-: S'no »- W. bringen, 1

SBttbl., bem Siubme ber bejahrteren n., gloriae se- alei nuncium afferre ob. perferre; aud) 61. afferre:
niorum succrcscere. eine ermünfdjte 91. bringen, exoptatum nuncium
nachreifen, ^mbm., alqm sequi ob. insequi. - afferre: eine falfdje 91. uon ctm. bringen, falsum
mittlcrroeile famen bie übrigen ©efanbtcn nad)ge nuncium alcjs rei afferre: gmbitt. eine fd)merjlidje
reift, interim reliqui legati consecuti sunt. 9^. bringen, acerbum nuncium alei perferre: ftdjere
nachreiten, ^mbttt., *cquo vectus sequor alqm. 9c. bringen, certa afferre: bie 91., bie fie bradjten
nachrennen, nadjlaufen. ( iiire 91.) faxten mtebtig }U fenn, magnum, quod
f.

9iad)rcne, poeuitentia scra (f. Curt. 3, 2 [5], afferebant, videbator: 9c. erhalten (befommen) fia=
19: sera regem subiit poenitentia, befeblid) 31.). ben, 31. baben, nuncium aeeepisse-, comperisse;
9lachrtd)t, nuncius, uon ob. über etioaä, alcjs nuncius mihi perlatus est: biefette 91 (am auö \mo
rei (ctg. tnünblirhe 9cachrid)t bureb Soten 2C, i:n panien, idem ex Hispania allatum est: id) glaubte
©gf|5. ber fcbriftlid)cn; bann aud) im iJlUg.). - literae auf fiebere 9cad)rid)ten märten }U müflen, statni ex-
- fama, uon ob. über etioa'o, alcjs rei
(fdjrifttiche 9t.). speetandum esse, si quid certius afferretur. - fo
(©erüdjt, ro.
f., 533.
Africa famä mortis Masinissae uiel bient jut 9f., hoc scire te (ob. vos) volo (roenn
repleta, bie in ganj africa verbreitete 31. uon bem man bie 91. erft geben niill); hoc scire te (ob. vos)
Xobe be$ 3R.). - mentio mit ©enit. (bie (Irroäbnung volui (roenn man fie gegeben bat).
457 Diacfjnäjter uarfifditüafsen 458
'-
91ad)rid)tcr, carnifex (eine 2lrt ©eridjtäbiener, nod)fd)irtcu, submittcre (bintert;er fdjtcJen).
ber bie ÜKiffetfjftter in Verroafjrung normt, 3üd)ttgte %ruupen n., copias submittere (ju £>ülfc); mittere
u. Einrichtete,„genfer" öie Serbinbungen u. 9?e=
f.
qui hostem insequantur (jur Verfolgung beä ^ein=
bensarten). - rerura capitalium vindex (al€ Volt= beö): 2eute jur Verfolgung (ber gtuajtlinge) n., mit-
ftretfer ber $obe3ftrafe). - bie £anb, ba$ ©cfjrocrt tele qui sequantur: Qmbm. gute SBünfcfje n., alqm
bes 31., f. §enfersr)anb, öenferfebroert. bonis ob. faustis ominibus prosequi.
ttad)rid)tHd), 3«tbm. ju rotffen tfjttn, f. bettad)- nad)fd)tcf?ctt, I) v. intr.: 1) nad)[türjen ruinä :

richtigen. - n. befannt machen (oon ber Dbrigfeit), trahi (beim ßinfturj uon etro.). - *et ipsum praeci-
-

edicere, ut m. Gonjmictö. (roenn etroas geboten) ob. pitem ire (ebenfalls binuntcr in bie %icfe ftürjen).
ne m. ßonjuneto. troenn etroas" nerboten roerben foß). — 2) 3mbm. nad)\d)., b. i. eilig nachlaufen, alqm
- nad)r.! hoc scire vos voluimus (am Gnbe einer celerrime sequi. — II) v. tr. jujaljfen: addere.
Vefanntmacbung) dominus ob. prineeps hoc fieri
; rtari)td)iiftn, 3mbm., *nave sequi alqm.
jubet (in (Hingängen oon öffentlicfjen Verorbnungen, nrtd)fd)inHJfCKf Smbm., alqm maledictis pro-
f.
Suet. Dom. 13). sequi; alqm contumeliis seetari.
uachrirtgctt, einer Saaje, alqd seetari. nadifrf)lagcu, I) burd) ©djlagen 2c. nadjmacfien,
nariiroUcn, v. intr. im 3f^3- subsequi. 3S. Slünjen, f. nac^mac^en. II) auffdjlagen: evol- —
nad)riirf ert, succedere (im 2IUg., autf» ab3 3lacfi= vere. - requirere (auffdjlagenb nadjfucfien, jS3. apud
folger, j^. an 5nibs\ ©teile, alei ob. in alcjs locum). ipsum Lucilium in nono [libro] requiras). - inspi-
- subsequi (marjdjirenö aUmäfjlid) nachfolgen, $$. in cere (nad;f(hlagenb einfetjen, $8. rationes suas, leges
Heineren 2)2ärfcöen, minoribus itineribus). nostras). - ein 33ud) ob. in einem 33ud)e n., librum
nachvubcvn , Smimt., im 3T0S- subsequi alqm. evolvere ob. explicare; librum inspicere; librum
iJJacrjtuf, Ii eines gortgeljenben ob. ©ierbenben: consulere (um fidj Statljä baraug ju erlrolen; adire
*ultinm vox. —
II) = 9tad)rubm, ro. f. tft nur in ber Lebensart libros Sibyllinos adire,
neuhruf cn, Smbttt., alqm voce sequi ob. prose- b. i. Eingeben u. bie fibnll. 33üd)er einfeljen falfo ganj
qui. - alqm clamore oö. clamoribus prosequi (laut in feiner eig. 33eb.], üblid)). - jurüd'geben unb fein
nacfjr., nad)fcbreien). - ^mbm. etro. n., prosequi alqm SEagebud) reverti ad ephemeridem: einäßortim
n.,
alqä re (jV. verbis vehementioribus: u. contume- Sejifon *vocabulum in lexico quaerere.
n.,
liosis verbis: u. bonis ob. faustis ominibus [gute 3iöd)f chlagen, bas\ in einem ©d)riftfteller, £>id)=
Sfinfdje .
ter, evolutio scriptoris, poetae: in mehreren §anb=
9tad}ruf}trt, futura post mortem fama (ber tünf= f Triften,
plurium codicum inspectio (Augustin.
tige Stuf od. 3tufnn nad) öcm 2obe). - victuri nomi- doctr. Chr. 2. 12. no. 17).
nis fama (ber 3Ruf bes einft fortlebenben Samens). lt«d)f d)lcid)Ctt, 3wbm., clam consequi (abfol.).
- claritas, quae post mortem contingit ^33crüf)mt= nadjfdjlcnbcru, Smbtn., alqm subsequi.
beit, bie ßtnem uaa) bem ;£obe 31; £f)eil rotrb). - erot= nachfcfjlcpjjett, trahere (3S. pedem dextrum:
ger 31., memoria sempiterna; perpetua laus; im- u. togam velut tragicam vestem in foro: ü. corpus
mortalis gloria: für feinen 31. forgen, futurae post fessum u. alqm, Qrob. [forooljl geroattfam, alä öin=
-.

mortem i'amae consulere; posteritati servire. ter fid) al§ Begleiter]). - trahere secum (mit fidj
nachrühmen, o»"bm. etroas, laudare ob. collau- fcfjleppen, 3V. saxa: u. alqm [ai§ Begleiter]). - tra-
dare alqd alcjs oö. in alqo laudibus extolleie alqm
; here alqm post tergum ot>. alqos post terga (binter
propter alqd. fidt) l)erfd)leppen als Begleiter).
nad)f neu, subserere. 9tad)fd)HtffeI, clavis adulterina (@gf^. clavis
nöchfagen,I) roieberfjolen: repetere. - einen vera).
Git> n. praeeunte jurare; ^rnötn., alqo prae-
, aiio 9tad)f d)tnnuÖ, nad) ber Igocbjeit, repotia, orum
eunte jurarc jurare in verba, quae alqs coneepit. n. (Roy. sat. 2, 2, 60).
-
;

Ii er;af;len, roas man erft gehört f;at: referre. nad)fd)mc(fcn, nacb; etroaä, resipere alqd. - bte^
- bu tannft es mir nacbjagen, *meä auetoritate hoc fe§ fc^medt man erft nacb, hoc nisi in fine potus
re licet: itt) iage es nur nacb(fjabe e§ nuruom non iutelligitur.
£örenfagen haec auditu comperta habeo; haec
,
uad)f djnttjcn, im 3ft)g. imitando ob. imitatione
auditiorie et fiunä aeeepi. — III) ^möm. etroaä effingere.
naa)f.: de alqo dicere mit einem 2ibr>erb. (übt), »on imdjfchrctbcn, I) v. tr.: 1) etroa§ (aSorgefd)rie=
ßinem reben - ineusare alqd in alqm Qmb. einer
. benes) nachmalen mit ber geber 2c., 3SB. 93ud)ftabeit,
2acf)e bcfcfmlöigen». - gtnbm. Söfcs n., maledice literarum duetus sequi (,3ug für S ü 3 nad)malen);
dicere de alqo: ^mum. Gutes n., bene ob. honori- literas assimulare (bem Original älmticfje $3ud)fta=
de alqo: er fagte bem Vläfus niel 2lb
• =
b«t macben): Vorlagen, 33orfd)riften, imitari propo-
jdjeultdjes nad), in Blaesam multa foedaque ineu- sita (Sen. ep. 94, 51). — 2) etroaä (roaö Qmb. uor=
savit: man iagt ^mbm. nur Hutes nad), beneaudit fagt) mit ber Jycber auffaffen: alqd excipere (3S. no-
man jagt mir nichts (J(acfjtf)eiliges) nad;, siun reloi -issitne: u. dictautc alqo). - uerftoljlener
tabula. - man fagt mir, bir, if)m nacb, bajj icb, Sßcifc etioas n., alqd intereipere. II) v. intr. —
bu, et :c, dicoTj di chur mit folg. iJcominat. Jtnbtn. (ber abroefenb ift) nadjfc^r., *absenti literas
u. jnfim: 607), j©. man fagt ihm mitti
nad), oafj er reia) fei, d dicitur. - lafc es bir 9iöd)fd)rctbcr r f. ^efdjroinbfdjreibcr.
nidn n., oafj tc., Doli mmittere, at quisquam pu- uadjfdjrcicu , ^wbm., clamore ob. clamoribus
tet m. folg. ilcc. u. .infinit. alqm prosequi.
nadjfnmmclit, (n einer Sammlung, rapplere iJiarindjrift, pagella extrema (Cic. ad fam. 2,
mit in einer Vibliotfjef, bibliothecain. IS, 8 - extremae epistolae transversus versiculus
.

9iarf)iat), quod lequitui qnod antt (Cic. ad Att. 5, 1,8}.- als Ueberfcl;rif t über bas9taa>
sit, Cic de luv. 1, i', 36 - ; od -
1
bemettte, etica omissa. orum, n.
:

ber Orannn, . und)fd)ütti'ii, Buffiindere.


92ad)fd|aff, f. ßa)o. 9ifld)f d)h)(trm r oon ©tenen, *examensecundum.
nodiidjallii!, vocem reddere. nad)fd)hiö'rmcn,i)onVii'iu'n, scrius examinare.
narhfdiaucu, eqai ob. inseqni. itnd)fri)toni>cn, f.
nadjfptec^en.
459 tmd)fd)rötmmett na 430

ttarfjftf-,njimmctt, ^mbm., *sequi alqm natan- Verfeben bitten, errori veniam petere: feine Sufyö*
tem. rer um 9t. bitten, petere favorem audientium: 9t.
nadtfd)toövcn, f.
nacbfagen (ben Gib). wegen etnmä oon $ m b. erlangen veniam alcjs rei ,

ttnriifcljcu, I) v. intr. binter £$mb. ber feben: ab alqo impetrare.


oculis alqm prosequi ob. insequi. - ^mbm. mit nadiurritiii, =fid)tSi)Ott, indulgens Adv. in- ,

ftarrem 33tic£e n. , alqm contentis oculis prosequi. dulgenter (ift ber, roelöjer Slnberen gern etroas 3U
- II) v. tr. u. intr. 1) in einem Vud)e 2C. naebf., ©ute plt u. geftattet, aud) roenn er e§ mißbilligt,
nacbfcblagcn no. II. — 2)9tacbfid)t baben mit^mb.
f.

3S. Vater gegen Äinber, ^ürft gegen öünftlinge jc.,


ob. mit etroctä: alei ob. alei rei indulgere. - indul- severus). - clemens, Adv. clementer (ift ber,
gentiä traetare alqm (Smb. mit9tad)ficbt bef)anbeln). welcher au$ fa)onenbcr ©ute unb SDtenfcfjtidjreit mit
- concedere ob. condouare alei alqd (ju ©ute bal= ©trafroürbigen glimpflia; »erfährt, 3^8. 3ticrjter, 0gf§.
ten, J33. aetati alcjs). - comiivere in alqa re (bie severus, crudelis). - benignus, Adv. benigne (üb§.
2tugen bei etroaö jubrüden, e3 niebt feben rool(en). ber §er3en§gute, ber auä angeborener Seutfeligfeit
- alei rei ob. alei ignoscere. alei rei ob. alei alcjs feinem 9)tenfd)en gern 311 nafje tritt, baf)er aud) ge=
rei veniam dare (einem Vergeben ob. ^mbrn. für ein gen geblenbe u. 3d;ulbige mit 9tad)fi4t »erfäljit,
Vergeben Ver3eibung angebeiben laffen). - 3 bm. m 3V. 9iid)tcr ob. Seurtpeiler, Qulfitet, ©gf§. mali-
uiet n., magna esse in alqm indulgentiä: ben <S>oU gnus). - facilis in aeeipienda satisfactione (ift ber,
baten ju Diel n. laxiore imperio milites habere
, : bei n)eld)em (Tntfd)ulbigungen u. 9tea;tfertigungen
fid) felbft 3U niel n., nimis sibi indulgere. Ictd)t Gingang finben). -
periudulgeus (®gf§.
ferjr n.,

narfjfcnbcit, f. naebfebiden. acerbe severus): aÜ3u n., nimis indulgens. - n. fean,


nadifctjeu, I) v. tr.: 1) eig.: postponere. - 3mb§. multarum rerum veniam dare: u. fenn gegen 2c,
9tamen bem feinigen (in einem Vricfe 2c.) n., alcjs f. „9taa)fid)t
baben mit 2c." unter „9taa)fia)t". - bie
nomen suo postscribere. — 2) übtr., geringer fcbä= Gefangenen n. bebanbeln, captivos indulgenter ha-
|en: postponere; posthabere; postferre. - id) fe§e bere.
einer ©adbe etroas nad), habeo ob. dueo alqd post ttarrjfinflcu, alqo praeeunte canere.
1) v. intr.
alqd-, mihi alqä re alqd est posterius-, alqani rem — II) v. tr. im imitando effingere.
3ff)9-
posteriorem dueo alqä re. - Vrit>atfetnbfd)af ten bem nod)fittfcn, roinS trahi (oon ber §öbe berab,
Sßoble be3 Staaten n., rem publicam privatis simul- non einer Qad)e). - *et ipsum praeeipitem ire (in
tatibus potiorem habere. —
II) v. intr. Qmbm. bie £iefe binab, bef. oon Verf.).
naebf., b. i. ibn »erfolgen: alqm insequi. - alqm nödjfittttcn, f. naebbenfen, ermägen.
persequi (immer fort). - eifrig, alqm inseetari; alei ^iadjfommcr, aestas praeeeps (f. Serv. Virg.
instare (immer auf bem 9taden ft$en). - 3'"bm. n. georg. 1, 43).
laffen, mittere qui sequantur: bem $einben. laffen, nadif pätjcn, inquirere, nad) etro., alqd (f. „for*
mittere qui hostem insequantur. feb n nacb 2c." bie <Sunon.).
Sftodjfctjctt, ba%, =uttg, bie, I) = §mtanfe£ung, jJiarfjf^icf, *fabella argumenti brevioris, quae
ro. f.
— Verfolgung, bureb Umfdjr. mit ben Ver=
II) post comoediam agitur.-atö 9t. wirb gegeben, *hanc
ben unter „naebfefcen no. II", 5V. ber 9Jtoraft btelt i'abulam sequetur.
bie Stbmer beim 9t. auf, palus Romanos ad inse- «ad)fpiclctt, Smöm. etm. (auf einem mufie. 3rt=
quendum tardabat. ftrument), *alqo in-aeeuntc canere alqd.
nad)fcufäeit, Smbm., gemitu alqm prosequi. ttflrfjf Rotten, f-
uacbljötjnen.
9trtd)fid)t, indulgentiä. dementia, benignitas I) v. intr. Smbm., b. i. feine
nod)fi)rcd)Ctt,
(baä nadjfidjtüoUe Verfahren gegen 2Inbcre, f. „nad)= Stimme naebabmen alcjs vocem ob. sermouem imi-
:

ftebtig" ben Unterfd). ber 2Ibjectt.). -venia (bie Ver-- tari. - alcjs sermouem assimulare. II) v. tr.: 1) —
jeifmng, roelctje man gcljlenben ob. geilem 2C. ange= rooS man Ijört naebfagen: subsequi (gS3. bie SBorte
beiden läfjt). - excusatio (bie Vereitraitligreit, einen Ruberer [gebanfenloS], aliena verba). - imitando
geiler ju cntfd)ulbigen, 3S8. cum excusatione vete- effingere (nad)3uabmen fud)en, 3V. verba uutneum,
res audiendi sunt). - gütige 9t., bona indulgentiä: non Äinbern). —
2) mae Ginem oorgefagt wirb (roie
rooblmollenbe 9t. in ber Veurtbeilung, benigna re- einen Gib 2c.) nad)fagen, f. naebfagen.
rum aestimatio: bie Spradje ber 9t. mit unferer nadjfprtnflCtt, 3'»bm., alqm j)ropere sequi.
äßeid)lid;fcit, oratio hominum indulgentium nostrae ueubf pürcn r odore aut aliquo leviter presso ve-
mollitudini. - 9t. baben mit 2c., indulgere alei ob. stigio persequi alqm ob. alqd (eig. »onirnnben 2C.,
alei rei (3S8. debitori: u. alcjs peccatis); veniam bann aud) uneig. oon ilitenfcbcn, me(d)e gleia)fam mie
dare alei ob. alei rei (Vc^eibung angebettelt (offen, §unbc ber ©pur oon ctmaö nachgeben, f. Cic. Yerr.
3V. errori); ogl. „nadjfeben no. II, 2": 9t. baben i, 24, 53). - odorari ob. odorari et vestigare ob.
bei etroaö, comiivere in alqa re(bte2tugcn jubrüden)-, indagare ob. iu vestigare alqd (eig. u. uneuv .

gratiam facere alcjs rei (cö nad)laffen, f. erlaffcn): ?lnd)f^nrcr, investigator; indagator.
niel 9t. mit Qmb. baben, magna esse in alqm indul- 9ifld)fpürcritt, investigatrix iSpät.).
gentiä: 311 mcl 31. mit 3"ib. baben, bie 9t. gegen Smb. 9iad)fi)üritng, investigatio; indagatio.
511 weit treiben, uimis ob. nimiumalei indulgere; ge= nnrijft, Pmcp u. Adr., I) bem Orte nad): juxta
gen fid) felbft, nimis sibi indulgere: nur mit fid; felbft (neben, bart an). - proxime entineber mit folg. 9tcc.
9t. Gaben, dare veniam nisi sibi nescire: jcber f>at 9t. ob. Satio, ob. m. ab u. 2161. (gan3 naöe bei an 2c).
mit fid; felbft nemo non est benignus sui judex
, :
- seeundum (an etioaö bin, 6ei Verben ber 43croe=
bei ber ©rgie&ung §mtä. 31t niet 9t. baben, alqm ni- gung ob. neö 3Jtatfien§, SteBenä :c in biefer Veb.
mis indulgenter nutrire ob. educare bei Veurtbei- : gar niebt feiten unb bei bm beften 2lutoren\ - bie
lung einco ©ud^eä 3i. baben, ein Vucb mit 9t. Beut ü. gelegenen Sßunfte bco ge^lanbeS, proxima conti-
tbeilen, frontem remittere in libro judicando; be- nentis. —
II) bem Stange nacb: seeundum; proxi-
nigne de libro judicarc: oinb. mit 9t. bebanbelu, me et seeundum (b. i. 3unäd)ft u. nad), nne Cic. off.
indulgentiä tr&ctare ob. indulgenter habere alqm; 2, 3, 11: proxime et seeundum deos homines ho-
aud) indulgere alei : mit (gegen bie etwaigen 3-ct)=
3t. minibus utiles esse possuut). - ^ft „näcfift" mebr
lex im s
-£hiaX' fefen, cum venia legere: mit gütiger = „aufjer 2c.", [0 wirb ei gegeben bura) praeter (in
9t. hören, bona cum venia audire: um 3t. für ein negatioen u. allgemeinen Sä^en = „aufgenommen",
4öi uädjftbem 9M;t 4G2

in affirmatioen „aufeer ... noch"; bal;er auch quoqac fid), clam consequi.
itarfiftchlcn,
ab etc. quum discessi, disces-
folgt); si discesseris uadjftcigcn, olmbm. im 3fb,g. alqm subsequi.
,

serim ab etc. (roenn man abfielt, roenn ich abfege uafhftclicn, insidiari alei. insidiis tentare alqm
von ic), 5^3. er Fjat näd;ft bem 3lnfel;en auch noch (Dorn §interl;a(te aus, f;interliftig ju fangen fuefien).
•ötittet ju 2C, praeter auetoritatem vires quoque - seetari alqm (ocvfolgen, uerfolgenb ju fangen fu=
habet ad etc.: glaube boch ja, bafs nädtjft cud; 9tic= erjen). -piagas tendere auäfpannen für
alei (5te§e
manb ift, beffen 2C, te existimare velim, quum a 2C.; alle brei eig. nont oäger, u. übtr.
»on SJtenfdjen
vobis discesserim, neminem esse, cujus etc. III) — übf;.). - captare alqd (unetg., nad; etro. trad;ten). -

ber 3ett uaa), in Schiebungen roie nächft norl;erge= : ben 9Mbcf)en, ben ^»auenjimmerrt auf ber Strajje
fjenb, nächft »ergangen, proximus (Adv. proxime, n., seetari ob. asseetari puellas. mulieres: ^mbi.
b. i. in ber nächft oerg. $e\t, 3 33. proximis diebus); Seben n., alcjs vitae ob. bi. alei insidiari; alcjs vi-

superior (frütjer = le§t nergangen, 3$. superioris tae insidias facere od. ponere alei insidias parare ;

anni munitiones). - nächft fünfttg, proximus; qui ob. comparare ob. ponere ob. tendere.
proxime futurus est (Adv. proxime, b. i. in ber Sladrfteffer, insidiator.
nächft fünft. 3«*). SWnrijftcUeritt, insidiatrix ((Spät.).
näd)ftbcm, seeundum ea (unmittelbar nachbie= ?iari)ftcttunflctt, insidiae. - Qmbm. 3t. bereiten,
s

fem, 3ur öe^eidmung ber unmittelbaren ^ofge in ber f.


nacbftellen(gmDs. ?eben): fidt> nor 3t. in 2ldr>t nef;=
3eit . - protinus ifofort, jur Sßej. bes fchnelfen gort» men, cavere ab insidiis: non 9t. bebrob,t fet;n, peti
fd;reitens einer §anblung jur anberen). - proxime insidiis.
(junächft, foroofil ber 3eit, als bem Stange nach). - 9tttd)ftcnlicbC, humanitas ((pilavd-QOjnia.).
mox ibatb, jur Angabe beffen, roas halb barauf ge= nödiftcnd, propediem (nädjfter Sage). - brevi
fchehen foll ob. geflieht), -praeterea (aufjerbem, jur (in Äurjem). - mox (batb).
Angabe beffen, roas noch btn3ufommt). - erftenö . . nad)fterbett, Smbnt., *haud multo post mortem
bcmnäcbft, primum tum. . . . deinde ob. alcjs et ipsum e vita discedere.
ttäd)fte, ber, bie, baZ, I) im 2ltlg.: proximus, uon 9iftd)fteuct, *onus additum.
ob« nad) 2c, ab m. 3lbC. ob. bl. burch ben Satin (im nnd)ficucrtt, nod) bin3ugeben, addere.
äflg. - seeundus ab alqo (ber jroeite ber Örbnung,
.
näriiftf ofgcnb, proximus (ber näcbfte). - inse-
bem Stange nach). - alei ob. alcjs simillimus (ber quens (Der fjierauf folgenbe).
3mbm. äimlicbfte, ber näcbfte nach .Jmb. ber 2lehn= ?iad)ftid), *imago imitatione expressa.
s

lichfeit nach). - ber näcbfte 2Beg, proxima via; bre- itn'diftfünfticj, proximus. — Adv. proxime.
vissima via: bie näcbften ©tobte, proxima oppida: nadjftoppeln, spicilegium facere.
bie näcbften fünfte bes geftlanbes, proxima conti- ÜJtrtdiftobpclu, t>a$, spicilegium.
nentis: mir motten ju mir gehen; es ift am nädjften, 9tad)ftoif, *ictus repetens.
um bieb umjufteiöen, eamus ad ne; ibi proximum nadiftofjcu, repetere (ben ©tofj roiebcrb,olen,
est, ubi vestem mutes: - ber n. öerroanbtc, proxi- Quint. 5, 13, 54). - ictum adjuvare (bem©tofje nad)=
mus cognatione ob. propinquitate ob. genere; artä helfen).
propinquitate conjunetus; non 3mb., proxima co- uarijftrcbcn, einer alqd appetere. alei
©aefie,
gnatione alqm contingens ob. cum alqo conjunetus: rei studere. alcjs rei esse studiosum (nacb etroaä
bie näcbften Umgebungen (b. i. greunbeu. Serroanbte), trachten, fid) um etroas bemühen). - alqd seetari
proximi: ich bm mir felbft ber 9täcbfte (fprüd;ro.), (einer «Sache nachjagen, gero. mit Säbel gefagt). - ei=
proximus sum egomet mihi (Ter. Andr. 4, 1, 12 nein 3^ e ^ e n -r a(l propositum contendere. - 3"ibm.
oö. ego mihi melius esse malo quam alteri
; n., f. nacheifern.
(nad) Ter. Andr. 2, 5, 16 [427] - ber 9tächfte nad) i. nactjftrömcn, 3mbm., non einer 2Renfchenmenge,
bem testen, proximus a postremo: ber 9täd;fte nach effuse sequi alqm.
Könige, proximus ob. seeundus a rege: bte n. nadjftürmett^nmm., *cum impetu quodam se-
2i>üroe nach 3 " befleißen, ber 9tächfte nad; 3»«b.
1 - qui alqm.
(ber Stürbe nad; fenn, dignitate alei proximum esse:
i
uadjftiir^cu, I) f;interl;erftüräen: *ruinä trahi
nach öem dürften, Kegenten, seeundum gradum im- (d. Singen). - *et ipsum praeeipitem ire (v. ^ßerf.).
perü - näcbften Sages, propediem: in ber - II) jchnell folgen: *cum impetu quodam sequi
näcbften Stacht, proxima nocte. — II) insbef., ber alqm.
dtnttiftc = jeoer anbere 93ten)ch, alter. - 3m Pur. nnri)furi)cit, I) fuchen, um etro. jufinben: quae-
alii: homines; auch liorno (aß collccttu,.
roer - um rere alqd. - requirere alqd (auf fuchen, j33. nact)=
feines Stäajften roillen nichts t&ut, qui nihil afterias fd;lagenb, j33. apud ipsum Lucilium in nono [libro]).
it: jeber SJtenfa) roill lieber, baf? es ihm - bei Sftnb. (in ^wbs. Saufe) n., f. ^ausfuebung tl;un.
:chc, als feinem 9iäd)ftcn, melius omnes sibi - in feinen papieren n., *scidulas suas excutere:
int quam alteri: oen fei=
Der JJtenich f»at ich l)abt überall nachgefucf;t, omnia perscrutatussum.
<L täglich $u fürchten, ab homine homini quo- - II) um etro. nadjf., f.
anhalten no. II, 3.
tidiaoura < t periculum. 9iad)f urhen, bas, =ung, bie, I) = £ausfuchung,
nadiitcdjcn, im 3f&g- imitando effiogere. ro. f. —
II) = bas anhaften (no. II, 3), ro.
f.
nadiftchen, I folgen, unten fte^en-.inseqai ;in- 3iod)t, nox. - tenebrae (Sunfelfjctt, ginfternif},
rtjteheuD" ift gern, (roenn es aud; bilDl. uon geiftiger). - bie Stille u. Jtul;e ber s

auf einen SJunft (nnbeutet, Der foglctd; erörtert roirb) 31., aoeturni silentii quies. - bunflc 9c., nox ob-
Dura) omen bemonftr. ui geben, &S3. er ipraa) ra; nox ei tenebrae: finftere 9t., nox caliginosa:
ungefähr nacbftchenDe ihJortc, hü ferne rerbü usus ftodfinftcre 9t., ftodfinfter: lange, fürjeve 31., nox
Bgl. „folgenD". — II) geringer femt:
f.

longa, contractior: Die nirgefte 9t., nox solstitialis


om. od. einer Sache n., alei ob. alei rei (5. nox brumaliB, b. i. bie längftei: solstitium
roerbeni; alqo ob. (bie ^eit, roo bie fürje)ten 9tacl;te finb, Wgjl}. bruma;
nfa)aften, ber Sßodjt ugl. „twi no. ll";: bte,;jett, roo Sag u. "9Jad;t gleid;
2C. naa; geringer feon); ab alqo oon ,\mo. finb, aequinoctium: eine ;jeit uou j»ei, brei 3l&df
übertroften roerDen jmbm. in etroas ntdjt ob. nid;ts
: ten, binoctium, trinoctium. - bie erfte 91. löraut
n., alei in alq od. nihil nadjt), prima aos .luven. 6, 204: quod pro pri-
(f,
4Ö3 nuo) iansen %laä)tl)tii 464

ma nocte dahin. - %aa, u. 9tad)t, %üq. - big jur


f. 9Jad)teffcn, f. 9tacötbrot.
9tad£)t, noctem
in : bei 9t., in ber 3t., noctu ob. nocte. 9iöd)tcnlc, noctua. - bie grofje 9t., ulula.
nocturno tempore (gur 3tad)t^eit); nccturnis tempo- 9iad)tf altet, *phalaena (L. |.

ribus (allemal jur Stacbtjeit); sub noctem (gegen bie Sladjtf etet, pervigilium ; Sacra nocturna, orum,
3t. t)in); sub nocte (im Moment beS 2lnbrud)S);per n. - eine 9t. anfagen, pervigilium indicere: eine 9t.
noctem. inter noctem (bie 9t. Innburd), roäljrenb ber galten, pervigilium agere.
31.); bei nocturnus (3$. Äälte in ber
Subftft. burd) 9iöd)tfcuer, ignis nocturnus.
9t., frigus nocturnum tgl. bie ^ufammcnfeijgg. mit
; 9iad)tftoft, frigus nocturnum. - gelicidium
,,9tacbt . . ."); ob. burdj noctuabundus (näc&tlicber nocturnum (beibe aud) im ^lur.; tgl. „fyroft" über
Sikite, v. 9ßerf., $8. ad me venit, Cic. ad Att. 12, frig. u. gel.l
1, 2). - er fpracb bis jur 9t., ja nod) bei 3t., dixit 9iad)r<jcbanf cn, cogitationes nocturnae.
in noctem, atque etiam nocte: bei einbredjenber 3t., 9tad)tgcfccf)t, proelium nocturnum.
sub noctem; prima nocte-, primo vespere; nocte 9iad)tcjcib, öaS, pretium mansionis, 3Ö. Dem
appetente; piimis se intendentibus tenebris: bei StuSfpannroirtl) bejafjlen, stabulario persolvere.
3t. u. 9tebet, nocte intempestä (in unheimlicher 3t.); 9iariitflcfaufl, cantus nocturnus.
clam (beimlicö): mitten in ber 9?., media nocte: fpät 9iadjta,cfd)irr, matula, matella. matellio. trul-
ob. tief in ber 3t., coneubiä nocte: nod) bei 3t., de la. trulleüs (im 2lllg.). - Bcaphinm (öas faljnförmige
nocte: noeb, mitten in ber 3t., de media nocte: nod) 9t. ber grauen, bas ^acötbecfen). - vas obscoenum
tief in ber 3t., de multä nocte (alle brei bei Serben (ba§ 9t. als ©efdjirr für menfdilicEe greremente). -
ber Seroegung, jSB. abreifen, proficisci): tief ob. fpät 3mb. bas 9t. bringen Ijeifjen (laffen), vas obscoenum
in bie 3t. jjinein, ad multam noctem. - bie 3t. bricht afferre alqm jubere: 3mbm. ba£ 3t. reichen, alei
ein, eS wirb 3t., nox jam appetit ob. appropinquat matellam praebere: ^imbrn. bas 9t. Unterbalten, alei
(bie 3t. naf)t beran, ift tor ber %i)ür); tenebrae obo- matellam subjicere ob. trullam subducere: fief) ei=
riuntur (eS entftefjtginfterntfj); nox demittiturcaelo neä goloenen 0efä^e§ alä 9t. bebienen, aureo vase
(bei ©turnt); nubes undique collectae obruunt te- uti in omnibus obscoenis desideriis; auro ventris
nebris diem ob. tempestas abscondit diem (ber Xag exerementa exciperc: bas 9t. über %mb. f;ergiei;en,
roirb ju 9tad)t, ebenf. bei Sturm): eS tommt %mt). alqm urinä respergere.
in bie 3t. bjnein, alqs in noctem conjicitur: bie 3t. ?Jrtd)tncfid)t, visus nocturnus; visum noctur-
überrafdjt Smb., brid;t über $mb. Ijerein, fommt num. - 3sft eä = ©cfpenft, f. b. [Test diurnum).
Qmbm. über ben §al§, nox opprimit alqm; nox alei ^ifirijtfjciyrtitb, vestimentum nocturnum (©gft^.
supervenit: bie 3t. über aufbleiben, noctem pervi- 9iad)tg(ctd)e, f. 2ag= u. 3tnc^tgteict)e.
gilare: um ju arbeiten, ju flubieren, lucubrare (in $lad)taott, Nocturnus deus (Laser.).
ber 3t. arbeiten): etraaS in ber 3t. aufarbeiten, alqd 9iad)ti)ct( r
incommodum (jebeS roibrige u. be
elueubrare: wo über 9t. bleiben, bie 9t. roo 3ubrin= einträcfjtigeitbe Grcignifi, ©gfl3. commodum). - dam-
gen ob. Einbringen, f. Einbringen: ju 9t. effen, *ci- num (SJerluft, einbüße, bef. burd) 35er jdjulbung, ©gjh.
bum vespertinum capere: eine gute 9t. baben, bene lucrum). - detrimentum (2tßbrud),©gii?. emolumen-
quiescere: eine fcfjlecbte 9t. ijaben, noctem insomnem tum). - injuria, frans (bie SBeeinträdjtigung ton Sei-
agere: gute 9t.! etroa molliter cubes! ob. salve! sal- ten eincä SInbcren, u. vvav inj. als Ünrcd^t, fraua
vere te jubeo! vale! valere te jubeo! (ber allgemeine al§ Setrug). - oby ne9t., sine incommodo; sine dam-
©ruft ber 2tlten beim kommen u. ©ef)en): ^mbm. no; sine fraude: ofjnc 9t. für beinc Gk'iunbbcit, com-
gute 3t. fagen, roünfdjen, alqm (vesperi) valere di- modo ob. sine incommodo valetudinis tuae: olmc
cere (@gf|. alqm [mane] salvere jubere): gute 3t. 9t. für beute (ibre, sine imminutione dignitatis tuae:
©laS periit vitrum.
! ol)ne 9t. für bie 5pflitf)t, salvo officio: ofme SR. für
nrtdtf dtt^cn, einen %a\v imitatione exprimere , bie greunbfdjaft, salvo jure amicitiae: obne 9t. beS
(393. ben 3Senu§tanj, Venercm). ©ebanfenS, sine detrimento sententiae (jS3. fehlen,
9töd)tnrbcit, I) als 2Inftrcngung bei 9tad)t: la- abesse, t. ißorten): fo iteit eS ol)nc 9t. für mieb, ge-
bor nocturnus (im 2lllg.). - lucubratio (bef. bie 9t. fdjeben fann, quod sine fraude mea bat: 311m 9L,
Stubierenber). —
II) als Sacbe: *opus nocturnum cum incommodo; cumdamno; cum detrimento 311 :

(im 2Ulg.). - munus nocturnum (Sicnfileiftung bei meinem grofjen 9t., cum magno meo damno: jum
3tad)t, 9tad£)tbtcnft, 9ßlur. munia nocturna). - opus 9c. ber ^ritatperfoneit, in injuriam privatorum (fß.
lucubratum.lucubratio(bcf. Stubierenber, ©e(cl)rter). dare alei Privilegium): 311m größten SR. beS <5taa=-
9iad)tarbcitcv,lucubrans(bcf.t.Stubierenbcn). te§,maximo rei publicae detrimento ob. incommo-
9iad)taitf (auf, coneursus nocturni. [sequi. do; pessimo publico (Liv. 2, 1. §. 3 ;um 9t. ber
:

Urtrbtnnmciu, $mbm., *titubante gradu alqm (Suborbination.adversusmodestiam diseiplinaeuir


Wadrtbctfcu, f. 9tatfjtgefdnrr. corruptua, Tac. bist. 2, 12): nid)i oljne großen ift. (

9iad)tbtlb, noctis ob. nocturna imago. non sine magna mercede (obne gleid)i. BebeutenbeS
SWödjtbtuMtc, *nyctanthes (L.). Üel)rgelb 3U jagten, Cic Tusc. 3, (J, 12): »erat eS
SWadjtbrot, *cibus vespertinus. - baS 9t. effen, ofme 9t. bc§ ©amen (beS Staates) gefdjefjen fönue,
*cibum vespertinum capere: fidf) 311m 9t. nieberfe» commodo rei publicae facere si possint: auner mit
fcen ob. (bei ben Sitten) nieberlegen, *cibi vospertini bem 9t., cnifj 2C., nisi ut etc. (f. PI. ep. i 1, 16): jum
capiendi causa reslderc ob. recumbere. 9t. geveieben, auSfa)lagen, damno esse, §mbm., alei
9tad)tbtcu, für nocturnus. (®g'f^. lucro ob. usui esse); incommodo ob. framli
9iadjtbicttft, ber Solbatcn, munia nocturna, n. esse, ^nibm., alei: einer ©adje unn gtöfeten 9t. geret
pl. (©gfb- munia diurna bat), and) vevb. diurna no-
; d)en, esse alei rei: JumSR. vatben, ab
maximo malo
cturnaque munia). - Qft eS = 9tad)tn)adje, f. b. reconsulere: mit 9t.terbuuPenienn. damnosam esse,
9iad)tbünftc, nocturnus bumor. and) für gmb. ob. et»., alei 00. alei rei ()©. aut rei
näditdatta,, roadjen, multas noctes pervigilare. [SBermögen] aut famae); detrünentoaum esse(Caes.
naditi'tt, eä nadrtet, nox appetit ob. appropin- b. G. 7, 33, 1): etit. )U feinem ER. tliun, alqd incom-
quat; tenebrae oboriuntur. modo suo facere: SR. erlcicn-n, Iialu-n, incommodum
9iad)tcrfri)cinuna, visus nocturnus. - Sft eS ob. detrimentum capere ob. aeeipere; damnum op.
= ©efpenft, f.
b. detrimentum facere: einigen SR. erleiben, aliquid
465 nad)t(;etüg 3tarf)treife 4C6

damni contrahere: 3mbm. 91. murfadjen, bringen, 9iad)t(uft, nocturna aura. - bie falte 5c., frigus
incommodum alci ferre ob. afferre; alci damnum nocturnum.
dare oo. apportare ob. afferre; detrimentum alci 92ad)t(uft, nocturnus ludus.
atferre ob. inferre ob. importare; detrimento alqm 3utditmaf)f, f. 2lbenbmal)l, 9cad)tbrot.
af beere; fraudem alci ferre. ?{ac!)tmc5rf di, iter nocturnum (®gf^. iter diur-
nficfctbcüjg, damnosus. detiimentosus (nie! num; baf). im 5ßlur. nerb. diurna nocturnaque iti-

9iad)tf)eil,älbbrud) nerurfadjenb, detr. bei Caes. b. G. nera).


":
7,
33. '§. 1). - alienus. adversus (nicf)t paffenb, un= ^titcbtumfif, nocturnus symphoniae cantus
oünftig, juroiber feienb). - iniquus (unbequem, un* (mit uollftäubigem Drd)cfter). - *nocturnus vocis ly-
günftig, uon Certern unb beren Sage; bann = un= raeque concentus (mit ©efang u. ©aitenfpiel). - ca-
billig, ungerecht), einer Sadie ob. für etroai, alle mit nentium nocturna convicia, n. pl. (fc^eltenber, fd;im=
folg! $)atu>. - ein n. Serram, locus iniquus ob. alie- pfenber Nadjtgefang). -Qmbm. eine 31. bringen, *alqm
nus; iniquitas locorum: bem SDcagen rtacrjtfjeiüge fidium ac tibiarum cantu celebrare (mit nollem Dr*
2 nc tun, eibi stomacho alieni. - n. fenn, üon n. @in= ctjefter); *alqm vocis ac fidium cantu celebrare (mit

flufj für3mb. ob. auf etro. fenn, damnosum esse alci ©efang in Begleitung beö ©aitenfpiclö). - j|S" S)a§
ob. alci rei ($33. aut rei [SSermögen] aut famae); alci naQuxXavoi&vQov mar einÄlagelieb be§ 2iebr)aberg
i!anmo esse: einer ©acfje befonbers n. fenn, einen »or ber ü)m ücrfa^loffencn Xfjür feineö 3Dccöo5enö
befonbers n. Ginflufj auf eine Sadfje Ijaben, maximo (bergt, fielen Plaut. Cure. 1, 2, 56 [147] sqq. Tibull.
malo alci rei esse bem Staate n. fenn adversus : , 1, 2, 9. Prop. 1, 17 [16], 17. Ov. am. 1,6): einfol =

OD. contra rem publicam esse: Siacöttjeiliges' non d)e§ Ätagelieb cor ber %l)üv anftiminen, ostium oc-
3mb. reben Qmb. in ein n. Sidjt fefcen), quod sequius centare (Plaut, Pers. 4, 4, 20 [569]; merc. 2, 3, 73
sit de alqo loqui; detrabere de alcjs fama (3mb. im [403]; rjgl. Cure. 1, 1, 54 [145]).
böfen Seumunb madjen): 3laa)=
rVJufe lierunterfefccn , SWacbtmÜtje, *galerus nocturnus.
über ^mb. berieten, sinistre
tr)eiltges ob. nacr}tt)ei(tg Wcuijtimtrouillc, f. Patrouille.
de alcjs rebus scribere. Adv. male (übet, un= — ?Jori7tf|uavtict, mansio ( Quartier u. Station,
s

günüig\ inique (unbillig), beibe $8. etwas auflegen, rao man über 9Jad;t bleibt). - locus requiesque (5ßla4
alqd interpretan. jur 3iad)trutje). - bem Sluöfpannroirtl; baZ ©elb für
9tad)t^ciligfcit, iniquitas (Ungünftigfeit, jS. btö 91. beäat)len, pretium mansionis stabulario sol-
einer ©egenö, locorum). vere: um ein 31. bitten, locum requiemque petere:
9Jacf)ti)crbcrgc, f. Nachtquartier. an bem Sage ju ©afilinum fein 31. neunten, Casilini
9iocf)t^immci, nocturna caeli forma. eo die manere.
nari}tbun, Sntbm. etroas, imitari alqm (in)alqa 3{ari)tqunrticvgclb, f. Nadjtgelb.
re. - bem tbue es nad), Solbat! bunc imitare, miles! und)ti3ucH, resonare. - ber 9tuf)m tönt ber£u=
iJiactjtigaff, luscinia. genb roie ein (icfjo nad), laus virtuti resonat tam-
9iaditigallfcft,lag, lusciniae cantus. quam imago.
?{aditiidi, mensa seeunda ob. mit bem grted). ?iori)trub, agmen extremum ob. novissimum;
epidipnis, idis, f. [hciäeiitvtg, Seffert). - bellaria, aud) bl. extremi ob. postremi ob. novissimi. - ber
orum, n. (gute SBifcdjen üb!)., roie Gonfect, Dbft, füfje 3t. be§ geinbeö, bostes novissimi; postremi: ben 9t

JBeine 2C, aus" roela^en gem. ber 31. beftefjt, griea). bilben, agmen claudere ob.cogere: ben dl. angreifen,
xhi!.yi\ii.f.Ti!. ob. TQwydXia,
f.
Gell. 13, 11 extr.). - postremos adoriri.
ben 9c. auffegen, mensam seeundam apponere. ncd)trobcn r Smbm., im 3T0S- alqm subsequi.
9tarf)tfä(tC, frigus nocturnum. nod)trad)tcn r f. nadjftellen.
SJot^tfleib, veatimentum nocturnum. ?{ari)trag, quod additur (im 2lltg.). - supplc-
3Jod)tlagcr, f.
Jcadjtquartier. mentum. addiütmentum (Srgänjung). - 31. ju einem
yiad)t\ampc, lucerna cubiculariadleberfdjr. ju ©d;riftfteller, *spicilegium in alqo scriptore factum.
Hart - 2a)er$t). oon einem 9Fcenfd)en, ber
1 !. 39 . nadjtrogcn, I) Smbm. etroaä bintcrfjertragen,
Die 3laa)t ]um läge unb ben Sag §irc Jtacfit maebt, A) deierre alci alqd.
eig. :

B) uneig., md)t ber
lycbnobins kvxvoßioq, 8en. ep. 122, 17) oö. (fofern 3Sergeffen(;eit übergeben: alcjs rei memorem esse ob.
et gleidn'. lidjtfdjeu ift) lucifaga (Sem ep. 122, 15). alqd memoria teuere (ctrc. im ©ebäcr)tnift behalten).
- eine 'Je. fenn, ad facea et cereos vivere (nur bei - alqd inseetari (fia) raegen etwas ju räd;en fudjen). 1

^acfelidjein u. Äer^enliajt leben, ibid. §. 10); aver- - einen ©roll n., irae memorem esse: eine Beleibt
ilif-m et totam vitam in noctem trausferre (ben
; gung n., offensae ob. injuriae memorem esse: eine
lag freuen u. fein gatr,cs i'eben in bie 3lad)t oer= iöeleibigung nicfjt n., injuriam non inseetari: ia)
legen, ibid. i. >; officia Inda noctiaque pervortere
;
trage Sfmbm. fein ()interliftigc3 Bencljmeu gegen min)
(oie Verrichtungen bes Xages u. ber 3fiac^t gerate um uidjt nnd), ex memoria quaa mihi alqs fecit insidias
fet)rcr '!"!. depono. —
II) etroas t)in§ufügen: adaere. - in etwas*
?Jad)tlorm, fremituc nocturna (naa)Uid)e8 ®e n., alqd Bupplere.
räuia) - . Doctaroi inäd)tltcf)er Auflauf).
<
ttnditrägliri), I) Seleibigungen k. nia)t nergef--
3iari)Hcud)tc, f. Jcadjtlampe. fenb: injanarum ob. offenaarum memor (Beleibi--
•Jiculalirt t, Doctarnani lumen ibas bei 9cacbt gungen nodjtragenb). - inimicitiarum memor (Jyeinb-
brennenoe ob. leucbtcnoe Sidjt). - lamen, quod ao- |d)ttft nadjtragcnbi; uerb. offenaarum bimicitiarum-
as Sia)t, rocfd)e5 bei iJcad)t |an bas que memor. - irae memor (einen >roll nadjtragenb). <
s

fotjt lüiro - lucerna cubicularia , - nia)t u. fenn, injuriae aon inseetari. II) hin —
•djtlampe, Üeberfdjr. Mart. 14, 89). - ttioaef *,u jufügenb; y-ö. naa)traglid)e ©emer Jungen, *ol)ser-
als 9t. brennen (Derbrennen, alqd in usum nocturni quae pnoribus addendae sunt. - id; be
onei ,

beim Jl. arbeiten, lucubrare: beim merfc nari^tr., bafj je., •adjicio, i'i quod Bupra omi-
lusarbeiten, fa)reibcn, elueubra im, mit folg. 9Ccc. u. infinit.
nöctjtrid), noi tut im-. - näd;tlidjcr Süeile, nocte*, s
JJnd)trcifc, iter aoeturnum. -ezcursua noctur-
'
in : n<M ooete intempestä (ju nus '.'lu'.ilug bei Jcad^ti. - eine 9cuü)t u. Xagreife,
unOetmlic^er JcadjUcit ;
in Jfle^ug auf ^erf. and) no- iter nocturnum et diiiinimi ( ju Qattbe); DOCti
\ti. 12, ;. diei curauB (ju Sdjiffe .
567 n antreten ü)kdjitm)ung 568

itadjtrcten, Smbm., sequi alqm (ctg. u. uneig.). erften uorüber mar, primä vigilia confectä). - 9t.
9t.
- alcjs vestigiis insequi ob. insistere. alcjs vestigia galten, als 3t. ^Soften fielen, vigilias agere: 9iad)t=

premere (unetg., in 3mb§. gfufjtapfen treten, Üjm n>ad)eu ausfüllen, nocturnos vigiles singulos divi-
nachfolgen). - alqm imitari (3ml). nacöabmen). - bem dere; vigilias disponere: bie 3i. nifitiren, vigilias
grofeen Raufen n.,antecedentium gregem sequi(aud) circumire (j53. negligentius).
unetg.). ^iarnthmrijtcr, bucinator, qui boras nocturnas
Siadjtrctcr, pedisequus (ctg.)- - imitator (un= dividit (nad; Frontin. strat. 1,5, 17, roo es Reifet
cig.,Stadjafjmer, jS. veterum facinorum). SSgt. ,,3taii)= buc, qui vigilias dividit).
betet". - 9iad)trctCtitt, pedisequa (ctg.). - imita- Wadittoatytmciitcv, praefeetns nocturnae cu-
trix (9tad;al)merin). stodiae; praefectus vigilum; triumvir nocturnus
unri)ti'iufcn, 3mbm., *alqo propinante ipsum (als einer non ben brei 9taa)troad)tmeiftern im äl=
quoque bibere (inbem ^mb. uortrintt, ebenfalls trin= tern 9tom).
fett);ab alqo propinationem aeeipere {ben norge= 9i djtnmri) tut c iftc vontt, *praefectura vigilum
trunkenen 33ecfjcr uon 3>mb. annehmen, bas 9tad;trtn^ ob. nocturnae custodiae. - bas 31. fa)(ed;t cerfefjcn,
fen nid)t oerroeigern). - ^'»bm. nidjt n., propinatio- vigilias negligentius circumire.
nem alcjs recusare; ab alqo propinationem non 9tari)tftmnb(cr, lunaticue (JCt.).
aeeipere. - bei eiitcr 2lrjcnei etrcas n., *medicinä 9iod)thmttbicrin, lunatica JCt.).
sumptä bibere alqd. 9tod)t5Cd)C, comissatio Jcadjtfdnüärmerei).
( |
.

Wacfjtvuftc, quies nocturna. 9iad)täCtt, tempus nocturnum ob. noctis; no-


9iad)trunbc, f. ^atrouide. cturnum spatium im ^plur. tempora nocturna ob.
;

9laü)tVUpp, moratores. spatia nocturna (@g)}$. diurna); horae nocturnae


9iöd)i3, nocte; noctu; noctunio tempore. (bie 9?ad)tftunben). - jur 31., tempore nocturno ob.
9iad)t?rf)(lttcn, *solanum (L.). noctis noctu nocturnis temporibus(aUemal jur Ji.
; ; I.

9iod)tf d)tfffol)rt, nayigatio nocturna. - 9tacb> ltrtd)h)ad)fctt, suecrescere. subnasci (nett) U.


u. Sagfd)., nocturna et diurna navigatio; noctis et nacb noct) baju maeftf en). - renasci (non Steuern roadjfcit).
diei cursus. nadjftmgen, fidt), audere insequi, Ginem, alqm.
ÜRad)tfdjtnau3, convivium nocturmtm. - epu- 9todE)it)af)[, subsortitio (burebs Sos, f. „noä)roafj=
lae nocturnae (ein glchtjenber). SSgL ,,9tadE)tfdE)roär= len"; in bett übrig. SSejic^ungen mufs es mit ben bort
merei". - 9iacr>t»ri;n)cdDc, caprimulgus. ftcljcnbcn aSerben umfa)r. werben).
")ltx djtf d) Hmvnt e v, lycbnobius {Ivyvoßioq, übl). uad)tuöfdcn, an ^mbä. ©teHe, sublegere in al-
Gincr, ber uiet bie 9täd)te Ijtnburd) lebt, Sen. ep. 122, cjs locum (im SÄltg.). - subrogare ob. sufficere in
17; ngl. „9tad)tlampe"). - grassator nocturnus (auf alcjs locum (in ben Somitien, unb jmar fteb,t subr.
ber (Strafe jur 9tadjjt$eit umöerftreifenber). - comis- uom Dirigenten berfelben, ber ben Ganbibaten uor-
sator (licberlidjer gedjbrubcr). läufig tuärjlt u. oorfcbjägt, suff. oom i&olte, roetöjes
9tod)tfd)ttävtncrci, bacchatio nocturna (ba§ iijn roirf(id) enuä^It). -einen 9ticf;terbitrc^öSosnad;iu.
roitbe u. tieberlidje Zehen ganje 9tätf;te r;inburd|). - (naajbcm ber früOer gemähte »on ben Sßarteien per*
grassatio nocturna (bas Umberftretfen in bett Stra= roorfeit ift), judicem subsortiri (biefc §anb=
morben
fjen in fpetter Jtacljijett). - comissatio junger
(bie 31. lung subsortitio judicis).
(jicfj

Seilte, iDClctje bie 9tad;t mit ©cfjmaufcn u. Qefyen btn= und)Juant»cln, 3mbm., alqm sequi.
bringen, inbem fte oon Ginem jum Ruberen gefjen u. ?Jari)U)cl)cn, bie, I) eig.; *dolores, qui post par-
jebesmat i()re gedjeret uiiebertjoten). tum remanent. — II) übtr.: *inconimoda, quae alqd
9iad)tfd)lt»eift, *sudor, qui nocte oritur. sequuntur. - bie 9t. toerben fa)on fommen, postmo-
ÜKaditfigttal, *signum noctu datum (im 2Hlg.). do senties.
- insigne nocturmtm (auf einem 2lbmtralfd;iff). undiiucl)cn, nom äßtnb, a tergo rlare.
9ittd)tft$Ctt, ba$, Stttbierenbcr, lucubratio. itildiluciitcu, 3mbm., lacrimis alqm prosequi.
$la(f)t\tittc, Silentium noctis.
s
?inrtilucic*, f. 9taclnocifitng. - ben 91. liefern, fü(;=

^trtCfltftÜcf, argumentum nocturnum (alsSdjau^ reu, bafj ic, f. nadjmeifen.


- *tempestas foeda
fpiet, aucl; übtr., f.Liv. 40, 12,7). ltnri)tticii?t)OV, qui, quae, quod demonstrari ob.
imitatione expressa (ein ©emüloc, auf roeldjem ein probari i>otest.
Sturm abgebdbet ift). - *foeda et atrox rerum fa- nod)hicifcn, monstrare. demonstrare (jeigeitl
cies (33cfrf)rcibung eines fdE)redlid;cii Sßorgangeä). - - indicare alei alqd (onjeigett). - probare (ourd;
portentum (fcbaucrlidje u. abenteuerliche öanblung). ©rünbe, Söerucifc ghmblia) mad^en). - nacfjiu. alo k.,
- opinionis commentum (^(jantafieftüd"). ob. bafj 2C, ostendere m. bopp. SKcc. ob. mit 3lcc. u.
- auf
95 nrfi tftu 1)1, sella pertusa; aud; bl. sella. infinit. (gleid)f. »or Singen ftellen, ^. alqm nocen-
ben 3c. gelten, alvum exoneratum ire; ire quo sa- tem [als )cfiulbig]: u. idoneam perricieudi faculta-
turi solent (fd^cr^. b. Plaut. Cure. 2, 3, 83 [362]). tem esse quaesitam: im ^paffiu m. Stominat. it. 3" 5
'-'Jndtfftuttbc, bora nocturna ob. noctis. - $ft finit., y&. Signum est, per quod ostenditur idonea
eä = Startzeit, tempus nocturnum; tempora no- perficienda£icultases8equaeaita); probare m.bopp.
cturna. 2(cc. ob. m. 2lcc. u. infinit, (burcl) Wrüitbe, Säeaeife
. 9ifld)ttl)rut. ros nocturnus. glaublld; macben, j33. alqm ministrttm
[als §elferä»
Mrtri)ttifd), f. 3tad;tbrot. ijelfer]: u. Verrem contra
leges peettnias aeeepisse :

Sirtdjttoöf, f. 3fa$tgefcöwr. demonstrare m. folg. 2tcc. u. QnftJttt. (beutßd) biird;


Wadjttrcffcn, proelium nocturnum. ©runbe, 33eti)cife jeigen, 3SÖ. te id cogitasse facere).
9tari)tlitoIc, *hesperis (L.). - QJmb. naa)iu. (ber eerloren ging), commoastrare
92ad)tUO<jc(, 1) im 2Illg. : avis nocturna. — II) alqm (Petron. <J7, 2): fidt) naclm'. (äffen, inveinri
inäbef. *phälaena (L.).
-Radjtfalter: ])osse (fid) aitffinben (äffen).
9iad)tUMd)c, custodia nocturna (bie %ad)e bei liad)lüCiiSIid), f. nacl)UHuobiu\
9tad)i). - rigiliae nocturnae, gero. 61. vigiliae (bie 9iadiUictfitlt(|, monstratio. demonstratio (boS
äBadjje u. bie 2Bäc$ter). - rigües nocturm, aud; bt. Reigen, dem. oueg burd) SBeaeife jc). - probatio (bie
wgiles (bie SBädjjter). - bie geii ber erften, »weiten SBeroeiSfu^rung). - Swwn. 31. (\c'ocn ob. ertijedeu über
prima, seeunda vigilia (Vi3. als bie $eit ber
JC. 9t., etil)., alqm docere ob. (genaue edocere de alqa re.
4G9 9iad)we(t SRagel 470

9{ad)ft>cit, posteritas (bie 3eit "• bie 9Jcenfd)en, mc um 3mb§. 31. fd&lingen, brachia circumdare cer-
Ögfb. praesens; aetas). - posteri. homines ob. ii, qui vieibus ob. collo alcjs. - Uueig., auf bem 31. femt,
faturi sunt, homines futuri(bie Dltenfdjen, bie 9cach- fi^en, in cervieibus esse, supra caput esse, in ca-
fommen, ©gf$. homines, qui nunc sunt, praesens pite et in cervieibus esse (non ^ßerf. u. ©reigniffen) ;
aetas V - insecuta tempora (relatio, bie folgenben super caput stare (». $er[., j93. non e. (Gläubiger) :

Reiten, ©gffc. homines, qui tum agebant, nacf) Tac. $mbm. auf bem 3t. fenn, fi^en, alqm faueibus ur-
ann. 3. 19)."- auf bie 3t. bringen, nerpftcmjcn, bcr gere. in cervice alcjs stare. in tergo alcjs haerere
3t. überliefern, memoriaeprodere. posteritati uotum (i). ^3crf., bef. »om geinbe; bal;. in tergis fugientium

facere (im Jl(lg., burch ^enfmäler, Schriften k.); li-


;
haerere). - 3'itbö. 31. beugen, animum ob. ferociam
teris prodere (öuvd) Scbriften): auf bie 3t. fommen, alcjs frangere: %mtö. 31. unter ba% Qocb bcr ©lla=
ad posteritatem pervenire: feinen 9luf;m auf bie 3t. neret beugen, alei jugum servitutis injungere: feinen
Bringen, memoriam prodere: biefes nrirb auf bie 31. unter ettü. beugen, alei submittere ob. subducere

fpätefte 31. fommen, hujus rei ne posteritas quidem Collum (j33. fortunae): unter baä ^iocb ber ©flaoerei,
cmnium saeculorum immemor erit: »on ber banf= servitutem aeeipere.
baren SB. gelefen roerben, a memori posteritate legi: ttarf t, nudus (im 2lllg., aud) übtr., j33. bie n. ^ßrofa,
auf bie 31 9?ücfüd)t nehmen, posteritatis rationem oratio nuda). - glaber (fal;l, f. b.). - ganj nadt (fplit=
habere; posteritati servire: futurae post mortem ternaeft), plane nudus-, omni veste exutus (ofine alle
famae consnlere. Äteibung): gmb. ganj nadt (fplittcrnad't) au§jief;en,
nadjwcrfcn ,
gmbm, ©feine, alqm lapidibus novissimum velamentum alei detrahere. - bie 3tacf=
prosequi. ten flciben, forum nuditatom velare vestitu. - nur
ttOrf)tt>tcgcn, etwas, et ipsum pendere alqd. um ba§> n. Üebcn bitten, nihil praeter vitam petere:
ttocfjttjic^crn, 3 m *>m.,
*hinnitu prosequi alqm. Smbm. nur ba$ n. 2eben laffen, fd;cnfen, alei dum-
nacrjruinfcn, 3mbm., *nutu prosequi alqm. taxat vitam concedere; alei animam relinquere.
9tad)ttiitttcr, hiems praeeeps (ber te^te %t)eil ^iarf tt)CÜ, nuditas (yvfxvorrjq, Auson. grat. act.
bes SBwttctg, Serv. Yirg. georg. 1, 43). - hiemis 35, 1 u. oft bei ben Eccl.). - ob. bureb bie Slbjectt.
ruminatio (22ieDerl;oiung bes SBinters, PL 17, 22 unter ,,nacft".
[35], 119 - vor in hiemem revolutum (bcr in ben
. 9tttbel, I) ©tetf=, §aar=, 3täi)=, §eftnabet: acus.
äBittter gleich', ^urücfgeroorfene grübling). - frigus - Heine 31., acula; acicula. - Qum ^ufammenftecten
piaeposterum i3iacbfätte). - nach brei 3t., ter repe- ber Äleibung biente eine n'bula (^eftel). - eine -Je.
tito frigore. einfäbetn, filum in acum inserere ob. conjicere: fid)
uadjtoirfcn; v-3. bie 2tr,enei roirft nach, reme- mit ber 3t. nähren, *acu victum quaeritare. — II)
dium fugato morbo sentitur: bie #urcbt roirft naef), S3aumnabel: folium tenue et capillaceum (im 2lltg.).
jior caasÜB timor est. - seta (ber £anne). - folium pinnatum (ber Äiefer).
nadUoogcn, f.
nacbjtrömen. - folium capillatum ob. capillaceum (ber $td)te). -
nod}toollcn, o'^bm,, alqm sequi ob. insequi spina (am 3Bachf;olber).
velle. 92aoen>attm, arbor folio tenui et capillaceo. -
Jtodinjort, epilogus (iTii/.oyog). arbor folio pinnato. - arbor, cui seta pro folio est
9iadjtt»'.td)3, suboles. (f. ,,9tabel no. II" ben llntcrfd;.).
- arbor, quae pi-
nadjhmnfdjcn, ^mbm. altes ®ute, alqm opti- cem gignit (fofern er ^ßedjhar^ liefert).
mis ominibus prosequi. 9tabeI6üd)fc, *theca aeubus servandis desti-
nad);jal)lctt, I) jpäterhm jahfen: *postea solve- nata.
re. — Ii) noch baju jahlen: addere. s
?iäbctfl)cn, acula; acicula.
narrt^äljcu, recognoscere (roenn
J v. tr. etroa ttabelfötmig, aeui similis.
man felbft riorber gcjählt l;at). - et ipsum numera- ÜWaocIgefb, *annua ad mundum praebita, orum,
rcenn ein 2lnberer). - an ben gingern naa)j., n. - jum 3t. geben, *ad mundum praebere: aU 3t.
"rnjmtare. — 11) v.intr. *numeros repetere. haben, *ad mundum aeeipere: bie ©innabme eineö
iWad)$ai)lung, *pensio postea facta (bie fpäter- Sanbftrid)e§ einer (Gemahlin alä 3t. geben, * uxori ci-
fjin gemachte
3 a blung). - nummi additi (bas nod) vitatem tribuere, his quidem verbis, quae mulieri
baju gezahlte <3clD . mundum prael)eat.
nact)',cirf)ncn, etroas, depingere; exscribere. SWoocfljoIjj, I) 9cabelbäume, burd) ben Pur. ber
- einem 3Jcoöell etroas n., pingere alqd ad exem- 5üi3br. unter „3labelbaum". —
II) 3cabcl= u. 5id)=
plum. tenroalb: pinetum.
9iad)$cid)uung, f. (Sopie no. II. ^Jabclfttovf, -fo^jf, ? acus caput.
nodr,crrcn, f. nachschleppen. 9labcföl)t, 'foramen acus. - einen gaben burd)
nad);jtcf)cn, i v, tr., \. nachubleppen. — II) v. bas 3i. fteden, filum in acum conjicere ob. insere-
qui, rjmbm., alqm. - (einem •
re. - 2piüd)io., 3 mD in ein 3t. jagen, alqm in ru-
.

&usroanbernben) nacbj., et ipsurn emigrare. tae folium conjicere (l'etr. 37, 10 u. 58, 5).
nadr,ifrt)cn, 3mbm., sibilü i alqm. 92abc(f|)il)c, i'us mucro. - gern. bl. acus.
91adn»i Wacbtrab, ro. f.
— II; bie ^mb. 9JabeIftid), al§ SÜunbe, vulnus acu punctum. -
.rfonen: com ein 31. tu fei;n fcheinen, acu punctum videri: ^lmbm.
jJtad^üaJcr, or (tibi), einer, ber f;inter bem einen 3t. geben, acu puugcre alqm, u. bl. pungere
#ugc jurüctbleibt, fid) ^u lange oerrocilt). - miles in- alqm.
validus, qni equi uon potest 'ocrausiint i'inbcliualb, pinetum.
!rdftung nicht folgen tann,. per -in 91abtr, "naair i. (j.
ailee 'Der tu Gabler, acuarius (Inscr.).
rucfbleibt, um in Der Umgegenb }u rauben u. $u pliin s
Jlaflcf r Ii an ben Ringern unb ^el;en bcr 3Jcen=
bem, ein iöfarobeurr, im ttiux. oerb. m <t fd)en u. Xl;icre: unguis (aud; bas llntcrftc nn ben
le £Ra$)üa(er aller 2(rt). ©tättem). - lange iJtägcl, angues eminentes ob. pro-
blatten, i
' rvix od. (gem. - Col- mini I»>nl. .in. am. 1. 519: el nihil ennne-
lum - .i'oo. Ji. ichroeben man barf feine langen ^ägel l)aben|.
i Die ät :i: prominent unguea numquam
t

471 5ftagel6of)rer na(;e liegen 472

recisi): fd)mu^ige JJäget, ungues sordidi (f. Ovid. roieroofjl feftener, ber 3eit nad)). - finitimus mit 2)a=
art. am. 519: et sint sine sordibus ungues): bie
1, tio. similis mit 2)ati» u. ©enit. non alienus ab m.
SRägel abfdjrtetben, ungues recldere ob. resecare ob. 3lbt. (ber s
2lcfmlid)fctt nad)). - ber nädjfte SRadibar,
subsecare: an ben SRägeln tauen, ungues rodere (j33. proximus vicinus: N
naljer 23erroanbter, n. -Gerroanbt=
als 3etd)en ber SSerlcgenficit, Hör. sat. 1, 10, 71). - fdjaft, f.
rerroanbt, 33erroanbtfa)af ein n. Jyreunb,
:

©prücfnn., nid)t einen 3t. breit roeidjen, alqo loco non familiaris; intimus; quo familiariter ob. intime
unguem latum excedcrc: nid;t einen 9J. breit »on utor: eine näfjerc ^erbinbuno,, societas propior; ne-
etroas abweichen, transvcrsum unguem ab alqa re cessitudo ijroifcfjen ©cfdjäftouerroanbten, Sollegen
uon recedere: auf bin 31., ad unguem; in unguem: ic): in n. -8erbinbung mit 3mb. fterjert
s
f. (unten) ,

wenn bas> Reiter fa)on auf ben Nägeln brennt, urgente „nafje freien". - ber nädjftc (geringfte) 5ßrciö, pre-
discrimine. — II) ber fiölgeme ob. metallene 3t. jutn tium minimum. - id) roünfdje barüber etroas" 3lüf)e-
(Sinfdjiagen: clavus.- ein 31. mit einem breiten Ä'opfc, re§ ju erfahren, *de singulis rebus ad mescribas
clavus muscarius: ein grofjer 31. jur Söcfeftigung ber velim.
halfen, clavus trabalis 5Räge{, mit roclajen bie ©cf)uf)=
: Adv. prope (im Gomparat. propius, im ©uper^
jofjlen befdjldgen roerben, clavi caligares: einen 31. tat. proxime). - in propinquo (in ber 3lät)e). - jivxta
cin|cr)Iagert,clavum tigere ob. defigere, in etroaS, • (bicf)t neben an\ - n. roofjnen, prope ob. juxta ba-
in alqa re; clavum adigere in alqd. - ©prüdjro.,
s
bitare; aecolam esse ejus loci (ein 3tnroof)ner, 3lad)'
etroaS an ben 9£. I)ängen,f. einftelten (etro.): bie gried). bar biefeä Crte§ fenn): näf;cr rüden, f. rüden. - fia)
Literatur, Graeculis calcem impingere (ben ©riedjen uä^er erttären (eine nähere grflärung geben) über
gleicfjfam einen ftufjtritt geben, Petr. 46, 5). - bu ctro., diligeutius explicare alqd; aecuratius expo-

Ijafi cS auf ben 31. getroffen, testigisti acu (Plaut. nere de alqa re; pluribus verbis disserere de alqa
rud. 5, 2, 19 [1306]). - ein SR. juSmbS. ©argefenn, re. - fidj mit etro. näfjer befannt maajcn, alqd ae-
causam mortis esse. curatius cognoscere. - 3mix ob. et», näfier rennen
$laficibof)tev, terebra. (ernen, alqm ob. alqd familiariter nosse ; alqm bene
9iägefcben, I) an ben gingern unb 3ef)en: un- nosse.
guiculus. — II) jum ©infefdagen: clavulus. na^e ob. näOct bringen, prope ob. propius
9iä'gcletn, I) = SRägetd)en, ro. f.
— II) 23(ume admovere, auc^ M. admovere, an etro., ad alqd (aua)
ber ©eroürjnelfe: *caryophyllum aromaticum (L.). übtr.). - roenn man bie §anb n. bringt, appropin-
SiagcIfcU, im Stugc, unguis. quante manu. —
cinau&cv naf>c ob. näfier
nagclfeft, f. niet= u. nageffeft. bringen, jroci jc. ^erfonen, conciliare inter se. -
9iagc(gcf fMuür, paronychium ;
paronychia. bie getrennten Wolter, gentes dissipatas locis mis-
i>trtflc(foijf, clavi bulla. cere (oon b. ©djifffartb,): bie Sänbcr, terras admo-
ÜRagelfuppC, unguis extremus. vere (n. Seefahrern): ©ieid)r;eit beröefinnung brachte
91ägeItnaIc,bic,vestig]'ac]avorum (Eccl.).- feine fie einanber batb näb^er, contraxit celeriteir simili-
Ringer in bie 9c. ©Ijriftt legen, in vestigia clavorum tudo eos.
Christi digitos inserere (Eccl.). natje geben; j33. auf biefem SBcge roirft bu nä=
nageln, an etroaS, clavis ob. clavulis figere in ()cr geljen, bäc multo propiur. ibis. - es geb^t mir
alqa re ob. ad alqd (j33. ad parieteni). - clavis af- etrcas n., in) ncfjme mir etroag n. alqd molliter ,

figere u. gero. bt. affigere alei rei. - clavis suffigere fcio.


ob. M. suffigerealei rei ob. in alqa re. nabc fotnnten, a) eig.: prope accedere. - ap-
nagelneu, recens. - novus et inusitatus. inusi- propinquare (fid) näfjern, aud) v. Sebl., jS. appro-
tatus et recens (neu u. ungeroöfmlid) $33. ein n. ,
pinquante manu, roenn bie .sSanb, b. i. roenn man
2Bunbertf)ier, portentum inusitatum et recens). - mit ber 6anb n. tommt). - fomme nur niajt ? u n.,
"

ein n. Äleib, *vestis recens a vestifico: ein n. 23ud), noli me attingere. —


b) übtr.: prope ipropius, pro-
*liber recens a prelo. xime) accedere ad alqd. - non multum abesse ab
ÜJiagclfUifJC, clavi cacumen. alqa re (nid)t roeit entfernt feun oon etro.). - prope
9iagclfrf)mtcb, clavarius (Inscr.). ob. (näf)er) propius accedere ad similitudinem
nagen, an ctiuas, rodere, arrodere. derodere alcjs rei(bcrSRcrm(idifeit nad)naf)eob.näljer fommen).
alqd (benagen). - circumrodere alqd (ringö bena- - alcjs rei similcm esse (einer Saa)e äfndid) [enn). -
gen). - tlncig., ber Summer, bie ©orge, ber ©rant alqd imitari videri (etro. nadjuudjinen fd)einen). -
(§arm) nagt mir am §erjen, aegritudo me ob. ani- simulacrum esse alcjs rei igleicbf. ein Ülbbilb fenn
mum meum pungit ob. cruciat; sollicitudine ani- »on etroaö, 3^8. ber fittlta)en sßolttommerdjeit, virtu-
mus mens exeditur (g§8. noctes atque dies aerum- 1

); tis). - ber Jßafirijcit nal)e tommen, prope accedere


nae cor ipsum exedunt: fo jerrüttenb nagte ba$ ad veritatem; a veritate non multum abesse; veri
böfe ©eroiffen an feinem aufgeregten Innern, ita similem esse: ber Sffiafjrljcit nod; nid)t ganj u. fom=
conscientia mentem excitam vastabat: bie fittlidjc tnen, nondum satis ad veritatem adduci: Softer,
35erborbcn[;eit besi ©taatcs\. an roeldjem bie jroet roeldjc bor Xugenb n. fommen, vitia, quae virtutem
fdjlimmftcn Hebel, Ucppigfeit u. .§abfud)t, jerrüttenb videntur imitari: roer bem n. ju fommen ftrebt,
nagten, corrupti civitatis mores, quos pessima mala, (piod qui sequitur: einem Siele naher fommen, pro-
luxuria atque avaritia, vexabant. - nagenber $um= licere ad alqd f. Caes. b. G. 7, 66, 4 [roo parum
mer, aegritudo crucians: nagenber ©ram, aerumnae prof. = gar nidj: n. f.]. Flor. 4, 9, 1): etroao ber
cor ipsum exedentes: nagenbe Sorgen, sollicitudi- .Uunft ob. 3Siffenfa)aft naf^e Mommenbeo, quasi ars
nes mordaces: cincStrt non nagenbem ©duner;, quasi (f.
Cic. de or. 2, 8, 32V
morsus aliquis doloris. 3mbm. etroao nabc legen, Bubjicere alei alqd
9tagcn, bao\ rosio (eig.). - morsus (ba$ Steißen (an bieöanb geben, jÄ Liv. 3, 48 extr.). - alqm
an etroa§; audj uneig., bie Dual k.). - cruciatns monere ob. admonere (nmroenb rotten), mit folg.
iiineig., bie Dual be8 Sä)merje3, JhwnmerS). ut (inenn etroao get^an), ob. mit folg. ne (roenn et-
Üttagctbicr, *bestia rodens. roaö untertoffen roerben foul - alqm irritare (Qmb.
nabc, propinquus, im Eomnarat. propinquior jum 30m retjen).
u. (gem.) propior, im£uperlat. proximus(im 31%). nabc fiegen, prope propinquo jacere oc.
ob. in
- ricinus (bem Orte u. ber ^Uijnlidjfcit naa), aiid;, situm esse, prope esse, non longe abesse, subesse
473 nafjc fep üftäfyerung 474

(eig.).- i'acilo inveniri posse (uneig., leidet aufge= - seeuudum (längs . . . Jjitt, jur 33ejeid)nung ber
funben roerben fönnen, non ©rünben iC). - facilc Stiftung an einem Orte 2c. bjit). - n. an %mtö.
intelligi ob. intelligi posse (uneig., feidjt cingefeljcn Saufe ft^en, prope ab alcjs aedibus sedere: n. am
rocrbcn ob. eingefefyen roerben fönnen). - n. liegenb, Ufer, prope ripam (in ber -Hälje beffclben); seeun-
propinquus (aud) übtr., j$B. exemplum). dum ripam (bas Ufer entlang, j33. fdjiffen). - näljer
ttaöe fetjtt, prope esse (im 2UIg.). - propinquum an ob. JU 2c., propius ad alqm ob. alqd ob. b[. pro-
ob. vicinum esse (bem Ort, bcr 3eit, ber 2le^ntict;= pius alqm ob. alqd; ob. propius ab alqa re. - fef)t
feit nad)). - non longe abesse, in propinquo adesse. naf)e an ob. bei, proxime ab mit 2tb(., ob. proxime
subesse(bem Ort unb ber $eit nad) näher f enn,propius : mit folg. 3tcc. - n. an bem Orte ob. an bem Ufer
abesse).-appetere(f)crannaf)en, ber gcit nad), r>. Sag, rool)nen, aecolam ejus loci ob. ejus ripae esse. -
3i.\d)t Den gatjreSjetten 2C.1 - impendere (f)erüber=
,
roollen, bafc feine §ülfc näf)er an Italien, alö an
ragen, oon Socol., j55. Sergen; bann = nafje benor= 3lften fei, ejus auxilium ad Italiam vergere quam
fielen, n. ^eitereigniffenl - näfjer fenn (ber ,3eit ad Asiam inalle. —
b) ber 3eit nad): prope ad mit
nad)), propioribus temporibus natum esse (». Sßerf.): 2tcc., ob. prope mit folg. 2lcc., jS. bis nat)e an bas

fef)r n. fenn, supra caput esse, in cervicibus esse, aa)tjigfte Qabr roar er gelangt, prope ad annum
in capite et in cervicibus esse (auf bem ÜJcacfen fenn, octogesimum pervenerat. c) ber Slnjaljl nad; ad — :

bem Ort ob. ber $eit nad), u. Sßerf. u. Gretgniffen); mit ben §iftor.) aboerbialiter mit
folg. 3tcc., ob. (bei
imminere. instare (ber 3 e 't nad;): ber geitpunft jft bem ©afus, meieren ba$ babeiftel)enbe 33erbum nötbig
n., roo 2C., prope adest, quum etc.: bie ©acfie roar mad;t („beinahe", ba$ neraltete beutfd;e „hei bie 2C.",
einer Gtnpörung fef)r n., baud procul seditione res jur 2tngabeber böd)ften Qai)i, j33. nafye an 200 3}cann,
erat: einem gänjlidjen SJcangel feljr n. fenn, baud ad ducentos bomines: nad)bem naf)ean 4000 9)ten=
procul esse ab rerum omnium inopia. fdjen getöbtet roorben, occisis ad bominum milibus
e3 toat naöc baran, bafc id) «., ob. tdj mar quatuor). - circiter (gegen, ungefähr, jur 2lngabe ber
naöc baran ju JC, in eo erat, ut etc. (e§ roar ungefähren QahJ,).
auf bem fünfte, man roar im Segriff iC). - prope $läf)C, propinquitas. - vicinia (bie ^adjbarfdjaft).
erat ob. fuit, ut etc. propius uibil factum est, quam - in ber 9cäl)e, prope; in propinquo; in vicino; com-
ut etc. non multum ob. nou longe ob. paulum ab- minus (fia) gegenüber ob. baoor beftnbenb, jS. fäm=
fuit, quin etc. (alle = es fehlte roenig, eS gefcöaf) pfen, pugnare: etroaö beurteilen, judicare alqd):
beinahe, baf( tc.)# $33- bie ©tobt roar uaijc baran er= l)ier in ber 5R., hie viciniae: bier^er in bie 3t.,

obert ,u roerben, in eo erat, ut urbs caperetur: cö buc viciniae: in ber 3c, non, f.
„na^e an" unter
roar n. baran, bau jener ebenfalls jum Sictator er= „na^e": in bie 9t. non 2c., ad mit 2lcc. (f. Caes. b.
roäf)lt rourbe, prope fuit, ut dietator ille idem crea- G. 1, 7. §. 1; 7, 41. §. 1. Cic. ad fam. 3, 8, 1):
rotur: er roar n. baran getobtet }u roerben, propius au§ ber 9M()e, ex propinquo. ex propinquitate. ex
nibil factum est, quam ut oeeideretur; baud mul- vicino (im 21%); e vicinia (aus" ber Sfady&arfdiaft):
tum abfuit, quin interriceretur. in ber 31. fenn, f. „nafye fenn" unter „naöe": bort
na&c ftcftcn, in vicino stare (etg., 3S. in vici- in ber 31. rooljnen, aecolam esse ejus loci: etro. in
no stantes - ^mbm., non longe abesse ab alqo
. ber 3t. befcl)en, betrachten, propter intueri alqd
(etg.)-, alei propinquum essegenere. propinquä co- (aud) übtr., jS. voluptates): in ber dt. (bei Sidjt) be=
gnatione alqm contingere (ber öerroanbtfdjaft nad)); fe^en, f. Std)t (33d. II. <3. 243 f.): ftd) in ber 3t.
familiariter 05. intime uti alqo (als 5 reun ^)j usu galten, non ultra vicinitatem tendere: baä Sager
cum alqo conjunetissimum esse, magna mibi cum ganj in ber 3t. be§ 5 emoeg auffa)lagen, castra haud
alqo necessitudo est. summa necessitudine me alqs procul ab boste ponere.
contingit (übf). Der Serbinbung nad), alö College, uctlicit, f (ftd)) nät)ern.
OJefajäftsfreunD :c.i: ^mbm. näijer fielen, propiore nätjca, suere (aud) n. ß^irurgen). - in etroaä n..
amicitiae grada alqm contingere fber ^reunD)d)aft insuere in alqd: an etroas" n., assuere alci rei. - für
nattji; alci potiorem esse (ber Zuneigung nad), fö. bie Seute n., *acu victum quaeritare.
burdj Die lange Sauer ber gegenteiligen iSerbinbung, 9Jä^Ctt, bas, suendi ars (bie Sunft ju nä^en). -
jsitudinis): bie öürger ftef)eu einan = Uebrig. burd) Uinfa)r. mit suere.
ber nä^er, als Jremöe, cives potiorcs sunt quam näfKr, f.
nal)e.
v
-Tini.
| ?iäb,eviu, *puella ob. mulier, quae acu victum
Jmbnt ^u nahe treten, alqm offendere (bei quaeritat.
^möm anftoßen, it)n 6eleibigen);alci iajuriam facere näfyertt, fict), a) bem Drtenod): prope accedere.
oo.in: '.?m.einUnred)t antfjun).- ^mos. ßl)re - appropinquare (l)erannal;en, t)cranfommen). - fid)
}u n. treten, akjs existimationem offendere; alcjs 3mbm. ober einer (3ad>e n., (propius) accedere ad
tare: er rooltte feinem non bei- mit 2(cc fid) mit bem .Speere einer ©tabt n., exer-
:

ben feilen burdj feinen Scfcfjlufj 311 n. treten, de- citum ad urbem (propius) admoverc. b) ber —
creto tram partemaut levareaut onerare ^eit nad;, non ^^tpunften, terciguiffen 2c.: prope

- of)ne einer 3ad|e ^u n. $u treten, BalvS adesse. subease inalje beuorftet)en). - appropinqua-
anbefefjaoet einer 3aa)c, JÖ. salvä lege, rc. appetere (fterannaöen). - adventare (gleidjfam
mc Dir ^u nafjc )u treten ob. he- mit ftarten Schritten l)eranfoinmcn, 3S. adventans
ll roollen, pace qaoa fiat tuä (bei einet 93or± eins). - es uä()ert fid) ber ^fitpunft, roo 2c.,
na^m lixerim 'bei Stusfprcdjung eines prope adest, quam etc.: e3 näherte fid) ber fie
Urt^eiB): olmc oer Sorgfalt Des (Sato }u n. JU tre beute 1--, appetebal dies septimus. - fid) bem
ten od. treten $u rooKc liligentiae Oreifenalter n., in conspectu Benectutis esse: fid)
dixerirn: of)nc oir mit einem böfen ü5orte ^u n. $U bem ao)tjigften 3a()re n. (». yjcmfd)en), prope ad
trett um conl 1
octi im annum pervenisse. — c) ber 'ilel)!!
tinhi- nn bei, Drtenoo): prope mit lid)fc_d twdj, f. ,,ual;e fommen" unter „naf)e".

Si^e
fola. ab mit KW., od. aua) blos mit folg. »cc. - pro-
oon ic.). - ad (bei; alle orei ^ur
l)nung ber iJialje übf). - juxta (ganj nafyt bei,
^Jöl)crred)t,

fuit
praeeipuum. - roorauf k^ als
j
1

(Sonud ein )l. l)atte, qaod mihi consali praeeipuum

btdjt neben, jur öcjeidjnuug ber unmittelbaren Mäf)e>. 'Jiahcrcnfl, f. Ännä^mittfl


475 nafjefäuüi] üftctfjrung 476

nrtfjcfnuJifl, systylos, on {ovaxvXoq). h^er in plmfifdjer ©infidjt). - altor (ber ©rnäljrer,


iWaf)f amp?,pugnapropior »gl. „§anbgemenge".
; (Srljatter in 2tUem, roas jur ©ubfiften; bient).
yiabmc ?c„ f.
Name. SJä^rerin, nutrix. nutricula (bie SRä^rerin,
Dirtlmnbcl, ! SRabel wo. I. 2(mme 2c.). - altrix (bie ©rnäfirertn, Grljalterin in
näljvcn, nutrire (Nahrungsmittel geben, Nafjrung 2lllem, roas jur ©ubfiftenj bient).
reichen, unb nebenbei SBartung u. Pflege angebeifjen ttft^r^aft, I) eig. : in quo multum alimenti est.
{offen, bamit etroas roactjfc u. gebeifje, rote bie 2lmme magni eibi Nafirungsfioff entljaltenb-, ©gflj.
(»iel
bas Äinb, bie Grbe bie Ärciuter 2c. ; übtr. = begün= [nierjt fe^r n.] parvi eibi). - valens. validus. firmus.

fügen, liegen, j33. bie Siebe). - alere (ernähren, er= valentis ob. validae ob. firmae materiae (fräftig,
jjalten, unterhalten, bamit etroas ntcfjt unter* ober ©gftj. [ntd)t feljr n.] imbecillus, infirmus, imbecillae
ausgelje, roie ber 2Jcenfrl)enframb ein angenommenes ob. infirmae materiae). - ferjf n., maximi eibi
Äinb, ber ^elbf;crr ein §eer, ber feinen 33e= 2lrf'er (©gf|. minimi eibi, j23. casei); valentissimae ob.
bauer, fo bafj alere bie Grljaltung ber ©giftenj oljne vaiidissimae (©gft^. [gar nid)t fe^r n.] imbecillissi-
u. mit Angabe bes 35littelö, bagegen nutrire bas @r= mae ob. infirmissimae materiae; jS. eibi). - nicf)t
galten burd) tf)ierifd)e Naljrung bejeia)net; »gl. Ju- feljr n. feun, aua) non multum alere: nafjrljaftcr
stin. 44, 4, 12: Komanorum conditores lupä nu- feun, als 2c., plus alere, quam etc.; plus alimenti
triti [»on einer SBölfin gefäugt, an ber Sruft auf= habere, quam etc.;
valentiorem ob. nrmiorem esse,
gebogen] et Cyrus, rex Persarum, cane alitus [»on quam bas 3-leifcf) ift bie nal)rl)aftefte ©peife,
etc.:
einem §unbe ernährt, unterhalten übl).], u. Gell. plus alimenti est in carne, quam in ullo alio: jc^
12, 1, 6 alere suo lacte viventem [bas lebenbe $inb
: bes Xi)iev (ob. bas g(etfd) jebes Xljieres), .roenn es
felbft n., »on ber SRutter], u. Liv. 21, 52, 5: praedä fangt, ift roeniger n., omne animal, si lactens est,
militem alere ; übtr., unterhalten, nid)t aufhören minus alimenti praestat: bas Sßaffer ift bas am
laffen, j33. bie Äranfijeit, ben Ärieg, einen ©trett, toenigften n. ©etränt, aqua omniuui imbecillissima
Qmbs. Siebe, SButf) «). - sustentare (aufredet er= est potio. —
II) übtr.: quaestuosus (©eroinn brin=
Ijalten, ntd)t ju ©runbe geljen laffen, rote 3S8. ein genb, gute ®efd)äftc mad;enb, j33. ©eroerbe, ars:
©Ha» eine gange ganülie ; bann bilbl. = im ©ange §anbelsp(at^, emporium). - über (fruchtbar, jSÖ.
erhalten, einen Ärteg, %mi>$. Softer 2c); »erb.
j33. ©eroerbe, quaestus). - opulentus (reid) an £>ülfs-
sustentare et alerc; alere et sustentare. - augere quellen aller 2lrt, 3S8. Drt, oppidum).
(nur bilbl. roie avgäveiv, mefjren, uergröfjern); »erb. iJirtl)tl)aftigfcit, I) eig.: firmitas. — II) übtr.:
alere et augere (unterhalten unb meljren, $8. bie quaestus. - opulentia (3leid)t^um an öülfsmittiln
©efmfudjt, desiderium »on einer ©adje, f. Cic. de
, aller 2(rt, j3S. eines Crtes, oppidi).
amic. 27, 104, ©gfl5. exstinguere). - fynu. »on etro. nat)vlo$, I) eig.: *in quo nihil alimenti est. -
nähren, alqm nutrire ob. alere ob. sustentare alqä imbecillus. infirmus (fraftlos, ©gftj. valens, firmus).
re (erfteres nur in 33ejug auf bie Speifen, al. aua), - II) übtr.; j23. eine n. ©tabt, urbs inops: ein u.
roie sust., in Sejug auf iax (Srroerbsjroeig, burd) ben ©eroerbe, quaestus tenuis: n. 3 e 'ten, temporum
man bie Nttttel jur @mäf)rung fia) »erfcjjafft; »gl. difticultas.
aud) alcjs egestatem sustentare sumptu, %mb. in 9Jfl^rfofigfeit, inopia quaestus. - 9i. u. Man-
fetner 2lrmutl) auf feine Soften nähren). - meine 2Ir= gelan Nahrungsmitteln (ob. Sebcnsmitteln), ino]
beit näl)rt mia), artificio meo me tueor: meine 2lr= quaestus et penuria alimentorum. - 31. ber Reiten,
bett nä|rt mtd) tro£ aller 2tnftrengung feljr färgtia), temporum difticultas.
mihi aut vix aut vix quidem victus suppetit multo 9i(i()rftanb, *qui arant et qui rem gerunt.
labore quaerenti (naa) Cic. fin. 2, 34, 111). - gut 9iöÖtung / I)©tärfung,Sn^altnatjrl)aftcr2f;et[e:
(roofjl) genährt, f. roof)lgenäI)rt. —
fid) »on ob. burd) alimentum. -roas N., feine N. gtebt, f. nal;rljaft no.I,
etroas hätten, ali alqä re (forooljl in 33ejug auf nafjrlosjio. I: es giebt etroas »iel, feljr »iel 9t.,inalqa
bie ©peifen, als in 23ejug auf ben ©rroerbsjroeig, re est multum, plurimum alimenti : ^ytet^cf) giebt bie
3S8. »on SNila), lacte: »on ber $agb, venando); ve- meifte 9f., plus alimenti est in carne, quam in ullo
sci alqä re (als Nahrungsmittel geniefjen, uerje^ren, alio. — II) Nahrungsmittel, $oft, fo roie Unterhalt
um fia) 31t nähren, alfo in 33cjug auf bie ©peifen, übf).: nutrimentum (lOJittel um etroas roactjfen u.
§33. »on ^fleifd), »on 9)Itld), carne, lacte); se tuen gebeiljcn jumad;en, »on ©peifen, als un-
forooljl eig.
alqä re (feine Grjftenj fierjern buref) etro., j93. arti- eig., jS. nutr. eloquentiae, unb nur in ber uneig.
ficio); victum quaeritare alqä re. se sustentare 23eb. im golb. ^tolt.l - alimentum. eibus (»on ber
alqä re (feinen Scbensunterljalt fudjen, fid) erhalten pl)i)ftfa)en Nahrung, bie ben 3Renfd)en erhält; aua)
ob. ernähren »on einem (Srrocrbsjroctg, alfo in SBegug uneig., »on bem, roas etro. crf>ält u. oermefut, j53.
auf bas ©rroerbsmittcl). - fid) ärmlid), Eärglid), Kim« animi cultus ille erat ei quasi quidam humauita-
merlia) n., vix diurno quaestu propulsare famem; tis eibus, galt ilmt für eine 3t. beö @b(en im SDten»
»on etro., vitam tolcrarc alqä re (fein Seben i)in fd;en). - eibaria, orum, n. (Sebensmittel, ro. »gl.).
-
bringen, foroofjl in 23ejug auf bie ©peifen, als auf pabulum. pastus lAiitter für bie Sfjiere; bann un=
ben (irroerb); paupertatem sustentare ob. inopiam eig., 3t. für ben ©eift, pab. animi ingeniique; past.
tolerare alqä re (fid; in Sirmut!) ob. Sürftigteit l)tn= animi). - victusiber Inbegriff beffen, roas ber iKenfdj
bringen burd) einen (irroerb alfo in Sßejltg auf bot
, gur Grljaltung bebarf 1.. geniefit). - 3t u. Reibung,
(Srroerbssroeig, j53. »on einem ftranjijattbel, Coronas victus vestitusque; victus et cultus: bes Seibes 3(.
venditando); victum sibi aegre quaerere euniqtie u. ÜRotfjburfi, usus vitae necessarii : quaead viven-
sordide invenire alqä re (ben Unterhalt bürftig \u dum bomini necessaria sunt: quae ad \itae usnm
d)cn 11. tljtt finben burd) etro., 3^}. comparandis mit- pertinent: fanget an 31., penuria alimentorum. -
lis et vehiculis). ungefunoeN. (Sla^rungsmitteO, eibi insalubres:
9täf>rcn, bas, =uttg, bie, sustentatio (bie ©rljal roöi)nlid;e u. ungeroöl/nlidje (alle u. jebe) 31., solita
tung butefi Sorg« für ben Untcrfjait JCt.). - bas ,
insolitaque alimenta (j». deerant). - bie lf;iere
N. besÄtnbes an ber ©ruft (burd) SWuttet ob. 2lmme), ftnb tbeiis jum ©ebrou4 tljeils jur SR. ber 3Jienfdjen

nutricatio; nutricationia munus (als ©efdjäft). gefdjaffen, peeudes partim -mit ad UfiQtn bominum
ttäfjrcnb, f. naljrljaft. partim ad vescendum prcnrcatae: 3t. 311 fid) in
men, eibum sumere ob. assumere; eibum capere:
4

Jiäljrcr, nutritor. nutricius (ber :lJäU er, ©tjie-


477 üRä&rung ittame 478

roenig 9i. ju ficf) neunten , ntin multi esse cibi : febr vocabulum (ber 9tame, fofern er jur 33i'3ei(Jr)nung
roenig, minimi esse cibi: Die!, multi esse cibi-, eda- eines ©egenftanbes ob. einer SBejiefmng beffelbcn
cem esse: fchon feit fünf Sagen feine 9t. 31t fiel) ge= bient; bal). bas, mas man in ber ©rammatif nomen
nommen (jaben, diem jam quintum eibo caruisse: appellativum 311 nennen pflegt). - appellatio bie (

3t fudjen, pastum ar.quirere (uon Spieren); victum s


Benennung, ber 9tame, bas ^räbicat, ber Xitel, ber
quaerere (t>. äJtenfcbeu, ber 9tahrung, bem Unter» Sntbm. ob. einer ©acfje beigelegt, gegeben mirb). -
tjalt nachgeben): Smbm. ob. einer Sache 9c. geben, cognomen (ber Jamilienname; aud; ber Seiname,
alqm ob. alqd alere (eig. u. uneig., 0. ^ßerf. u. £>in= erft bei gan3 ©pät. agnomen). - bie Steinten ber
gen, 3S. ben ©flauen, familiam: bem geuer, ignem: ©leibte, oppidorum vocabula: ber eigentliche 9t.,
einer Äranfheit [uon einer Sache], morbum); alei proprium vocabulum: non einerlei 9t., gleicbcs 9t.,
victum praebere (eig., u. 5ßerf. u. Singen »gl. „näfj= ;
f.
gleichnamig. - menn bie ©aefie iljren if;r cigen=
ren"): bie 2lbem geben ben Knochen 9t., führen ben tfjümlid)en 9t. unb bie it)r gehörige Benennung nicfjt
Snocfien 9t. 31t, venae ossibus alimenta submini- I)at, si res suum nomen et proprium vocabulum

strant: ber Stegen giebt ben Säumen 9t., ift bie 9t. non habet: es ift nidjt einerlei bie@taöt unb 9tom,
ber ob. eibus arborum imber
Säume, alimentum ba bie ©tabt ber bejeicfmcnbc Stusbrucf (bas fo=
est: Slnfunft bes 21ttalus gab ben ©erücbten
bie genannte nomen appellativum), 9tom aber ber 9t.
noch mehr 31., addidit alimenta rumoribus adventus (eigentfjümiicf;e ?lusbrucf, bas fogen. nomen pro-
Attali ber menfcblicbe Seift finbet feine 31. im Ser=
: prium) ift, nun idem oppidum et Roma, quum
nen Senfen, mens hominis alitur discendo et
u. oppidum sit vocabulum, Roma nomen: bie 9tepu^
cogitando. —
III) bas, roas bas 9Jtittel 3ur 9ta(;rung blif ift nid^ts, ift ein bloßer9t., nihil est res publica,

giebt. Serbienft, ©eroerbe: quaesms. - eine febr ein= appellatio modo sine corpore ac specie. - etroas mit
träglicfje 9c., quaestus uberrimus: 93tangel an 9t., einem 9t. beseichnen, benennen, alqd nomine signare
inopia quaestus (ogi. Tac. hist. 1, 86, roo uerb. ob. notare ob. vocare: einer ©aetje einen 9t. beik=
roirb: inopia quaestus et penuria alimentorum, gen, alei rei nomen ob. vocabulum imponere; alei
b. i. ültangel an Sßerbienft unb an 9taf)rungsmttte(n): rei nomen (}33. novum) ponere; alei rei appella-
feiner 9c. nachgeben, *facere quaestum quotidianum: tionem dare; alei rei nomen invenire (für eine
ber bürgerlichen 31. nachgeben, civilia officia seetari ©acbe einen 9t. auffinben [unb ifm ifjr beilegen]):
(Aufteilung im ßiuih©taatsbienft fucfjen, im ©gft5. ^mbm. einen 9t, beilegen, geben, alei nomen ponere
non Äriegsbienfte nefnnen): eine einträgliche 9t. (ja= ob.imponere ob. dare ob. indere (3S. infanti no-
ben, *(juaestum uberrimum facere: fct)Iccf)te 9t. rja= men dare): ^rnbm. ob. einer <Bad)e ben u. ben 9t.
ben, *tenuem quaestum facere: bie 9t. liegt in beilegen, S'nb. ob. etro. mit bem u. bem 9t. belegen,
einer ©tabt, inopia quaestus est iu alqa urbe. aleui ob. alei rei nomen imponere m. ©enit. ob.
Nährung, f. 9tät)ren, Das. 2lcc. bes 9tamens (f. Sat.^btfsh. §anbrobd). unter im-
•tcif)runcji?Ioi? jc, f. nafjrlos 2c. pono no. III, 2, a); alei indere nomen m. ©enit.
Nahrungsmittel, f, 9tal)rung no. II, 2ebens= bes 9tamen§ (3S. alei nomen Macedonici)-, alqm ob.
mittel. alqd appellare m. 2(cc. bes 9tamens (3S. mensem
Nafjrungäquctte, f.
Grrocrbsqueüe. Aprilem Neronem appellavit): einer <£>ad)e ob. 5ßev=
NahrungSfaft, Bucofl is, quo alimur. - sueus fon oon einer <oad)e ob. einem Ort einen 9t. geben,
ob. humor vitalis (ber Sebensfaft; beibe im menfch= beilegen, denominare alqm ob. alqd ab etc.: einer
liefen Äörper). - eibus animalis, quo maxime alun- •Sache ben 31. einer ©ottbeit geben, beilegen, alqd
tur animantes. auch bi. eibus (in ben ©peifen, ber dei nomine nuneupare: eine ©adfje, ©tabt nach
©peifefafi .
ombs. 9t. benennen, alqd ab nomine alcjs appel-
NarjtungSiorgcn, inopiae timor. - 9t. i)afceu, lare mit folg. Benennung im 2lcc. (rcie Liv. 1, 1
de victu cogitare: bis ju feinem Sebensenbe
: extr.: Aeneas ab nomine uxoris Lavinium appel-
feine 9t. ju haben brauchen, cor 9t. gefiebert fenn, ad lat): etro. naef)fiefj ben 9t. geben, nad) feinem 9t. be=

exituni vit.-if non habere inopiae timorem. nennen, ex suo vocabulo ob. nomine alei rei (j33. in-
NafjmngÖfteuet, vectigal ex diurnis quaesti- sulae) nomen dare: einer <&ad)e ben alten 9t. nef)=
bus exaetum. men u. it)r eine neue Benennung nad) feinem 9t.
Nahrungdftoff , materia if. Ccls. 2, 18. §. 39 eben, alei rei vetere appellatione detractä novam
sqq. .
- 00. res (yii. res iiitirmissimae, Cels. 2, 18. 3 are ex suo nomine: einen 9t. für etro. aufbringen,
- uiel, nitfjt fehr nie! 9t. entf)a(tenb , f. nähr- alqd appellare coepisse m. 2fec. (3S. für roeld)es
t)aft. [©efcfienfl er ben 9t. „Äörbc^en" aufbrachte, quod
Nahrungc^tucig, genas (Lebensart, ro. vitae appellare coepit sportulam): ben 9tamen uon 3'nb.
- etiü. 3um 9t. ma
;rroerb53roeig). annehmen, nomen alcjs sumere; in alcjs nomen
eben, ex alqa re eibora qnaestnmqae captare-, alqä adoptari (burd) Slboption): einen fremben 9t. an=
re victum quaerere eumqne invenire (333. compa- nehmen, *alienum nomen sumere: etroas mit einem
randis molu vehiculisque .
gelinbcn 9t. benennen, alqd molli nomine appellare:
Naht, utura (auch öie 9t. an ber .üirnfebate). bem .Hinbc einen 51. geben (fprücbro.), rem nomine
nahöcrröaubt, f. uerroanbt (naf|e)~ 'are (Val. Max. 8,2,2): QUnb. beim 9c. nennen,
natu, nmples ogne SerfteQung). - antiquis mo- alqm nominarc-, alqm nomine ob. nominatim appel-
ribus. antiqi fide 'uon altem 3cf)rot u. lare: einc©ache bei i()rem rechten 9t. nennen, alqd suo
11, oon alter Sieberfeit) - lepidns 'launig, brol- nomine appellare: bnoitinö beim redeten 31. nennen
lig,uolf ungejroungener Anmuth). (fprüdnn.i, reram rationem exseqai (Ter. Hec. 3,
NniUita't, mplieita 1 iienfjenigfeit). - anti- 1 2 , roarum foll id) nidjt bie Qad)e bei ih-
quitaa 'alte iüebetfeit». - nativas quidam lepo8((nv rem rechten (roabren) 31. nennen, quid cesso proprium
natürliche, uitgcjtuungene tfnmuth .
nomen veritati reddere: ,\mo. mit 31. aufrufen,
Name, I ft>L: Domen (eig. ber Jtame, alqm oonrinatim evocare: xHile beim 9J. aufrufen,
fofern er ein hörbares .<tenu3eicben ift; bah. öer einer omn< ad Domen ritare: Die ©flauen täglicl» jcben
on ob. Sache aüY.u eigentümliche 9came, um bei feinem 9iamen aufrufen, maneipia per aomina
fönnen, Irt untericheiben 311 quotidie citare: Jmb, beim 9t. rufen, alqm nomine
bet Eigenname; insbd auch oer "<H)d)lcd)tenartu- - .
laut, alqm nomine clamare (j©> einen ba
479 9iaine Dlame 480

Itegcnben lobten, im ©cfmierj): beim Stufen bie 9t. machten im 9t. ifjrcs Gollegiunr» befannt, tribuni
nerroecbfeln, alium proalio vocare: einen 9t. erhalten, pronunciaverunt ex collegü sententia. - im 9t. bes
befomtnen, nomen aeeipere; cognomen invenire (ei* (Staates, publice (©gfis. privatim). - in ©otteä 9t., f.
nen Seinamen aufbringen, juerft erhalten, inbem man ©ott. - im 9t. feiner Roheit DeS dürften (in Eingän-
fcCbft Sßeranlaffung $ur Beilegung gegeben tjat, u. gen non Berorbnungen 2c.), dominus ob. prineeps
jwar juf allig, f. Cic. Tusc. 4, 22, 49): ben u. ben noster hoc fieri jubet (f. Suet. Dom. 13). beut —
31. bekommen, nomen aeeipere (m. ©enit. be§ 9ta= Flamen (b. i. bem Stfjetne) nad), verbo tenus; ob.
mens>, j93. nomen Cyri aeeepit); vocari coepit m. gem. bl. verbo: bem 9t., uid)t berJhat uadj, verbo,
9tomin. beü> 9tamenä, 5$}. vocari coepit Seneca Gran- non re ob. revera: in jenen Staaten finb alle Dem
dio): einen 9t. non ^mb. ob. etwas befomtnen (er= 9t. nad; frei, in istis civitatibus verbo sunt Liberi
tjaiten), nomen aeeipere ob. trahere ab alqo ob, omnes: Mos bem 9t. naefj Gbrift fetm, solo nomine
ab alqa re; cognomen ob. appellationem ex alqa re Christianum esse. —
unter beut stauten 3"nbö.,
trahere (einen Seinamen); a nomine alcjs oö. alcjs sub nomine ob. per nomen alcjs (j5B. per amici
rei appellari; ex alqa re nomen capere ob. inve- nomen fallere alqam): unter fremDem 9t sub alieuo ,

nire (inv. jufctllig); inditur alei nomen ab alqa re. nomine libellum edere): unter bem (gcgebe=
(jS8.

indit alqd alei nomen (e§ erljält ^mb. einen 9t. non nen) 31. Äriarat^eö bie 9tegierung antreten, im-
etwa§): einen 31 befommen (erhalten) wegen etwa§, posito Ariarathis nomine regnare coepisse: unter
propter alqd nomen reperire (jufäHig): einen 31. 3mD§. 9t. (glcia)f. unter bem Scfmjje non ^»'bö.
Ijanen, führen non 2C, denominatum esse ob. nomen 9t.) erfdjeinen, in alcjs nomine apparere (non e.
habere ab alqa re; nomen teuere ab alqo; nomeu ©a)rift, bie 3>uD. beDicirl ifi, f. Cic. parad. prooem.
ob. cognomen adeptum esse ab alqa re ob. ab alqo
-

, §. 5). — unter beut 9tumeu einer 3ao)e, sub


nomen traxisse ab alqa re: ^mbg. 9t. Ijaben, führen, nomine alcjs rei (yB. nunc ager Umbreni sub no-
alcjs nomen ferre : einen falfcfjen 9t. fyaben oö. füt)= mine, nuper Ofelli dictus, Hör. sat. 2, 2, 133); no-
ren, falsum nomen possidere: feinen 9t. ijaben, no- mine alcjs rei (and) - unter bem Sonuanb); per
miue vacare: bei ben ©rieben feinen befonberen nomen (unter bem angenommenen 9tamen, yi$. per
9t. baben, apud Graecos usitatum nomen nullum nomeu agrorum uligines paludum aeeipere); sub
habere (non einer Sad)e): feinen 9t. in ber %b,at titulo alcjs rei. specie alcjs rei (unter bem $or=
Ijaben, nomen Beinamen) cognomen suum
ob. (ben inanb); unter bem 9t. (= aU) Profit, lucri
ji8.
comprobare. - td) fjabe (für)re) ben 9t., est mihi no- nomine: unter bem 31. (ißorroanb) beä 3lcferge=
men, worauf gem. ber 9tame im Satin ob. 9tonünat., fe£e§, nomine legis agrariae: unter bem 9t. (3Sor=
feltener im ©enit. folgt (ngl. Ärüger §. 299, 1), 3B. manb) ber ©teid;madmng ber ©efe|e ob. non ,"yrei =

td) Imbe ben 9t. ©ajuö, est mihi nomen Gajo ob. fjeit sub titulo legum aequandarum:
u. ©leicfjljeit,
Gajus ob. Gaji: man gab ifjm ben 9t., ei iuditum unter einem anDcren 9t. etroaä megnelpnen, alio no-
nomen mit folg. Satin bes 9tamen3; ei dixere no- mine et causa alqd auferre.
men mit folg. 2lcc. be3 9tamen3. - f a)on fein 9t. ner= II) ineton.: 1) 9tad)reDe, 9iuf: fama (im ^lllg.). -
fünbigt (Stotj u. Uebermutl), ejus in nomine super- nomen (in Sejug auf Die Serüijmtljeit). - notitia
bia et impotentia habitat: fein 9t. fagt fd)on %üe§ (baä Sefanntfeim bei ben Seuten); nerb. notitia ac
(fagt febon genug), dixi omnia, quum nominavi. — nomen. - existimatio. opinio (bie 9Jteinung, bie iln--
mit üRamett (9camen3), nomine mit bem GafuS be§ bere non uno f;aben, bef. bie gute). - ein großer 31.,
9tamcn3, in wetebem bie Serfon fte£>t, bereit 9tamc nomeu magnum o^. amplum oö. amplissimum; vir
augegeben werben foll (3B. quidam hospes, nomine magni 00. amplissimi nominis (non ber ^erf.i ein :

Camelus: u. cujusdam hospitis, nomiue Cameli: gefeierter 9t., nomen celebratum; celebrati uomi-
cuidam hospiti, nomine Camelo u. quendam hos- : nis fama. - oljne 9t., f.
namen(o§ no. II. - einen
pitem, nomine Camelum: u. a quodam hospite, no- großen 31. Ijaben, maguum nomen ob. maguam ta-
mine Camelo); alei (erat) nomeu m. 9toiuin., ©enit. mam habere: einen gefeierten 9t. l)aben, celebrati
od. 2)at. beö 9tamen3 (jB. quidam hospes, cui erat noininis famam habere: in ganj Sieilien einen :)f.
nomen Camelus ob. Cameli ob. Camelo). oljne — Ijaben, totä Siciüä nominari: einen 9t. in ber Site
üttameit, f. namenlos no. I. —
auf Sw&S» N&- ratur Ijaben, non nullius in literis Hominis esse:
incn, 3S. (Mb borgen, akjs fiele pecumam mutuam nenn tdj einigen 9t. [jabe, si quid in uobis notitiae
sumere. —
in vS "^^- Spanten, alcjs verbis (in 3mb§.
1 ac nomiuis est. - fio) einen 9i. machen, einen 9t. er
9tamen, münöltd) als Beauftragter, in 83e§ug auf galten, erlangen, nomen ob. notitiam consequi Fa- ;

2lbgeorbnete u. Boten, wcld;e im Auftrag 3 m bs>. mam colligere: einen 9t. ju erlangen fudjen, fid) ei
etwas münblid; aus>rid)ten); alcjs nomine (non Set= neu 9t. mad)en motten, famae ap'petentiorem esse;
ten 3mb§. benollmädjtigt, fo bajj 3mb§. 9Jtacf)t u. famac servire: fio) bura) etiuaS einen 9t. mad)en, er*

2lnfel)en jur 2ruöfii()rung bcS SluftragS ruttfjig ift, werben, per alqd nomen assequi: fid; einen großen
in Sejug auf Untergeorbnetc, meld)c im Stuftroge 31. in ber äBelt madjen, amplissimum nomen con-

auf bie Autorität einer fyöljeren Seljörbe hin uerfal;= sequi: fid) einen unfterblidjen 31. madjen, immor-
reu; nerb. alcjs verbis et alcjs nomine)-, alcjs jussu talitatem assequi: fid) einen 9t. bei Der 9tad)roeit
(auf Stubö. ©ebeifj, Scfebt), 3B. gel)', meine ibm in madjen, erwerben bura) etro. alqä re memoriam
,

meinem 9tamen, bafj 2c., abi nuncia meis verbis mit apud posteros adipisci. - ein guter 9t., bona fama :

folg. 2lcc. u. infinit.: I)ole ihn im 9t. ber äJhltter, bona existimatio; laus {ba$ £ob, weldieo gmbm,
eum matris verbis arcessito: er f durfte einen 3tla= ober einer Sad)e gcjoEit wirb, ber gute AUang, ben
wen an ben Äönig, weUhcr biejem in feinem 9t. mel eine Sßerfon ob. Sacfje bei ben Seuten b,at, j5). guter
Den follte, servum misit ad regem, qui ei nunciaret 9t ber [Regierung, laus imperii). - 3mbä. guten 31
suis verbis: gieb ihr in meinem 9t. einen ftuf, sua- tränten, alcjs existimationem offendere ob. (ftärfer)
vium des ei meis verbis: %mb. in feinem 9t. (auf violare; de alcjs fama detrabere: einen guten 31.
eigene Slutorität bin) auflagen, alqm suo nomine Ijaben, bene audire (©gfft. male audire): fid; feinen
aecusare: tn3tttb8.(§©. in Gluifti) 9t. bitten,
(S'inen guten 3i, erhalten, opinionem conservare: bem gu
alqm abjs nomine rogare: 3»'b. im 9famen be§ ten 31. fdpaben, obesse famae (»on einer Sad)e). —
©enateo bitten, baf)iu (in bie (Surfe) ju fontinen, jussu •2) 3tation, SSolf: nomen: aud) nerb. gens ac noini":

senatus ab alqo petere ut veniat. - bie Tribunen


,
- ein ^einb beo röm. 9t. (b. i. non StUent, w.io *Ho
•4SI namenlos nctmüä) 482

mer beifjti fenn, nomini Romano ininiicum ob. in- ben beftimmten ©egenftanb auä erheblichen @rün=
festum esse: ber ©chrecfen bes gallifcben 31., terror ben nicht näher bejeiebnen rot ff, 38. n. ^ftfnmbuen,
Galiici nominis. certi homines: au3n. ©rünben, certis de causis). -
namculoc*, I eig.: nomine vacans. sine nomine namhafte (Mehrte, qui non nullius in literis nomi-
(ber feinen tarnen bat). - sine nomine ob. sine au- nis sunt.
ctore (ofjne ©eroäbrsmanu, ohne Angabe bes 9Ser= namlirh, I)Adj. ber, bie, ba§ nämltri)C, idem
faffers; öeiöe gero. mit einem Sßarticip, roelcbcs ber (ebenberfelbe). - idem ipse. is ipse (gerabe berfelbe).
3l't)g. an bie £>anb geben mufj, sS. ein n. Srief, li- - par. similis. geminus (gleich, ähnlich 2c. , f.
„gleict)
terae sine nomine scriptae ein n. Sud), über sine : no. 1, 2" ben Unterfdh. u. bie Seifp.). - an bem n.
auetore editusl - n. fenn, vacaie nomine (feinen Sage, eo ipso die. —
II) Adv.: A) jur blofjen Srgätt=
tarnen haben ;; sine nomine scriptum esse (ohne jung eines! norhergebenben allgemeinen 23egriff§. $n
iJJennungbcs^uunenstöesiBerfaffergJgefcIrtebenfetjn, btefem gaffe wirb eZ gero. nicht überfefct, fonbern
non ©riefen 2c.); sine auetore editum esse (ohne ba$ folgenbe SBort fte^t bloä al§ SCppofition, j».
Kennung bes Sßerfnfferä herausgegeben fenn, »on roenn tijr bie §abfua)t ausrotten roollt, bann muf^
Schriften). —
II) uneig.: a) unbefannt: ignobilis bie SJcutter berfelben ausgerottet roerben, nämlich
(non unebler §erfunft). - obscurus (übt), »on bunfler bie ©chroelgerei, avaritiam si tollere vultis, mater
§erfunft). - nominis expers (ruhmtos). - ein n. 2a- ejus est tollenda, luxuries. - 3"^- wirb e3 buref)
ceöämonier, Lacedaemonius quidam, cujus ne no- is est ob. qui est auägebrücft, 0. jene am meiften
men quidem proditirm est. b) unauefpreeblicb: — ergreifenbe 33erebfamfeit,bie natürliche nämlich, *ma-
ingens. immensus (febr, ungeheuer geofj übt).). - in- xime illa movens eloquentia, quae est naturalis ob.
finitus (uncnDlicb). - incredibilis (unglaublich,). — naturalis ea est. - -KucbbrucfSuoUer fteht noch dico
Adv. infinite; incredibiliter. ob. inquam (natürlich nur ba, roo bie ©arftellung bie
Stamcnncnnct, nomenclator. erfte Serbalperfon nerträgt), j'ü. bie früheren Stebner,
jJiamcntcqiftcr, index nominum. nämlich GraffuS unb 2tntoniu§ superiores oratores,
diamendbruber, f. ^amensoerroanbter. Crassum dico et Antonium benn ber übrige .^aufe,
:

Jtamcnöfcft, dies histricus (f. bie Slusleger ju roir nämlid), effen Sßögel, nam cetera turba, nos,
- t. Ner. 6 - 3ft es = (Geburtstag,
.
f.
b. inqoam, cenamus aves. - Söenn „nämlich" an einen
92antend(ifte, index nominum. allgemeineren Segriff einen fpeciellercn, roelchen man
ÜWamcndtag, f. iJcamensfeft. eigentlich meint, als ©rflärung anfnüpft (= „u.
9iamcnountcrfrf)rift, f. Unterfdjrift. ätear"), fo brücfen eä bie Sateiner burch et ob. que
JJiantcneUcvloanDtcr, $,mtö., nomine cum al- (angehängt) au§, 38. 3U geroiffen 3 e i ten nämlich /

qo conjunetus (Cic. TuJl. §. 4), ob. homo eodem roenn e§ bie Pflichten ob. ber S>rang ber Umftänbe
nomine, u. homo cui idem nomen est (ber gleichen gebieten, gefchieht eä oft, bafj 2c, temporibus quibus-
(25eia)lea)t6namen mit ^mb. fjat). - homo eodem dam, et aut ofticiis debitis aut rerum necessitati-
cognomine. homo, cui idem cognomen est (ber g£ei= bus, saepe eveniet, ut etc. (Cic. fin.
1, 10, 33):
eben Jamilien= oö. Seinamen bat). - -Jcamensoer» burd) Leiter 3um Scheine, nämlich Durch ©tafffnechte,
roanDte jemt, eodem nomine ob. cognomine appellari. fallaci equitum specie agasonibnsque (Liv. 7, 15,
9iamcn£Oertoctf)ic(ung, error nominis. 7): DieÄranfbcit, nämlich bie Seft, morbus pesti-
SiamcntfUcttcr, f. Jcamensrerroanbter. lentiaque (Liv. 41, 21, 11). B) 3ur 2lntnüpfung —
iNamcnc^ua,, *monogramma, atis, n. (fiovö- eineä ganjen ©a^eä, roeld;er £ur (Srläuterung unb
yQUfifxa, t. t.). - eine golDene £>ofe mit bem 31. in Segrünbung be§ uortgen bient: nam. enim. etenim
SrilJUnten, *aurea cistelia nominis literis per gem- (f.„benn" über bie Stellung biefer Sarttfeln). - au-
mas ]
rime duetis mirabiliter ornata. tem (in ber Stählung, um 3U erflären, bah. auch jur
namentlich; $93. eine n. Sln^eige, nominis ob. Ginfügung einer erflärenben Sarenthefe). - et (unb
(•Dcebrerer; nominum
indicium: eine n. 2lnjeige non 3roar, 3S. Numidas partim ininsidiis, etpleraeque
etroas machen, nominatim indicare alqd: ^inD. n. cavae sunt viae sinusque occulti[Die ffiege finb näm=
anführen, alqm nominare: 2Ille n. aufrufen, omnes lieh quäcumque apte poterat, dispo-
meift hohl 2c],
ad nomen oD. per nomen citare. Adv. nomine, — suit, Liv. 23, 1, 6). - quidem (um ein noranftehen=
nominatim (beim Kamen). - in his. (unter biefen, beö 2Kort, bef. bie Sronomina nachbrüctltch (jeroor^
roenn nach einer allgemeinen 2lngabe ein fpecteffercs 3U^eben). - nimirum (ftärfer al§ Die norigen, offen»
Seifpiel folgt, reo nominatim gerabeju untat. märe, bar, befanntlid; 2c). —
tonnt uamlMi, si quidem
f. OfU ;. 6; b. c. 1, 46, 4i. - quidem (roenn anbers). - roieoiel beöeutet ba% tnämlich so-
(gerabe, ;iur öeroorhebung, 38. id quidem etiam, ter)? ©0 im Sateinifdjen nicht mit (£t=
nicl, bafj cä
quod aeeiderat, magis terrebat,unb na- nem SBcrte bcjeictjrtet roerbeit tann. ©oter ift uäm=
mentlich auch öer Umftanb, Daß es k., Liv. 22, 36, lieh ber, roelchcr §etl gebracht hat, hoc quantum est?
85 ogl. ^abri -,u Liv. 21, 30, 7 - maxime (am mei= . Ita magnurn, ut Latino vocabulo exprimi nou pos-
ften, ganj befonDcrs, ib. me ipse consolor, et ma- sit. Is est enim (ob. ftärfer nimirum) soter, qui sa-
xinr », good etc., Cic. de amic. 3, 10). lutcm dedit: jroei fchr roeife OTänner, fagt man, bät=
namhaft, einen Tanten habeno, in Der 9leDens
I <
ten Dem Xib. (9racd)u«> bie (^e)e^e an Die $anb gegc=
art: n. maa)en, DOmiaare (nennen); enumerare (auf- ben; ber (£ine nämlich öffentlich, ber 2tnbere, roie
ob. Ijcr'jählen, mehrere Xinge,; ad Domen od. per ich oermuthe, mehr inögeljeim, duos sapientissimos
Domi beim JJ ame 11 uuf rufen, mehrere Ser- ajunt Tib. (iraccho auetores legum fuisse; alterum
fonen . - ohne JJmb. n. ju machen ctro. erzählen, sine quidem palam, alterum, ut suspicamur, obscurias:
alqd. II; anfehnlicb: du er ging baran, bie ©tabt 3U berennen (bie ©tabt ift
'groß, 1,8. damanm). - grandu (bebeuteno grofj, 0. näiutia) burch ihre natürliche Sage eine Jeftung), op-
(wofumme, pi - nicht n ., parroa (flau ,; pidam oppugnare inst.ituit (est autem oppidum loci
mediocria 'nur inäpig,. III; befannt: nobi — natura monitam). - s
JJicht überfe^t rotro „nämlich"
celeber. celebratus oielbejprocben, fagen roeniger bei „ich" u. bgl., roo bann im Latein, bas ego Die erfic
alt Claras, roie „namhaft" roeniger als „betütert"). Stelle im ©afce einnehmen mufj, 3S. egoqaum Bpe-
.qcnjir, aber nicht näher benannt, roie un
', 1. n im 111(9 ia) nämlirb fjoffte) aliquandoaa vestrura

fer „namhaft", Da roo Der Jteocnoe od. 3a)reibcnbe coDSilium auetoritatemque rem publicam esse re-
QUoxQti. 6t|*..lat. ftanBTo. SD. II. VluH. 71.
L6
483 üftctme nafc^^aft 484

vocatam, Cic. Phil. 1, 1. §. 1 (t>gl. 2, 13, 31 u. 15, 9?ärrd)ctt, F Starr: stultulus (Hein«
f feiner

38). - ferner cor bem erflärenbcn „2lcc. u. infinit.", %t)OT). — homuncio. homullus (oer=
II) SJtenfcbdjen:
jSB. sequitur illud, quod a Milonis inimicis saepis- äd)t(id), f. „Sltcnftt)(i)en" bas Stöbere). - capitulum
sime dicitur, caedem, in qua P. Clodius occisus est, (f4«3^oft, 3S. ein artiges St., lepidum capitulum
senatum judicasse (nämlid) bas Urtfjeif bes ©.), Ter. eun. 3, 3, 25 [531]).
contra rem publicam esse factam, Cic. Mil. 5, 12 Narrcttcicfrntuöt;, nugae (leeres ©efd)roä§). -
(ugt. Cic. Lig. 1, 1 u. 11, 31). - ferner in ©ä£en ineptiae (ungereimtes öefa)roä£).
mit quod (bojj), j93. unum, quod (nänütd) baf?) co- narreuhnft, stultus (bumm). - ineptus (unge^
hortes ex statione et praesidio essent emissae, reimt). - insulsus (abgefebmaöft). - pravus (oerfel)rt,
questus, Caes. b. G.
- 3"
6, 42, 1 (ngl. Cic. Süll. 10, 29). 323. amor). - insanus (unfinnig, 323. amor). Adv. —
bex 9ßarent()efc rotrb „nämlitf)" aud) ausgebrücft stulte ; inepte; insulse.
burd) einen Stelattofafc mit quod ob. qui, 323. nam
9larrcnljau3, f. 2ofIt)au§.
propter frigora, quod Gallia sub septentrionibus 9iarrcnf appc, *copreae pileus (eig., bie Äappe
posita est (- ©allien liegt nämlid) nörblid) -), non eines §of= Starren). - ^m&m- bie
2c. St. auffegen
modo frumenta in agris matura non erant, sed etc., (tr)n 3um alqm ludibrio habere:
23eften fyaben), bie
Caes. b. G. 1, 16, 2: equitatumque, qua consuetu- St. tragen, caudam trauere (Hör. sat. 2, 3, 53).
dine pabulatoribus mittere praesidio consuerat (-
ÜWarrenticbc, f. Affenliebe no. b.
es mar nämlid) feine ©Ute fie ben gattterFiolem als
narrcnmäfdg, 1".
narrenfiaft.
23ebeäung 3U fdEjidfen -), praemittit, Hirt, b. G. 8,
9iatrcttpoffctt,, nugae (leeres Qeua., ©efcfitDä^i.
17, 2. - ob. burd) afnnbettfdje 2lnreifmng bes erflä=
renben ©a£es, auxilia praeterea Cenomanorum ea
- ineptiae (ungereimtes unb albernes 3 eu 9/ e= ®
fd)itiä?). - St. treiben, nugari; ineptire: la% bie St.!
:

sola in fide manserat Gallica gens, biefes galltfdie


quin tu mitte istas uugas ob. ineptias!
"Soli mar nämlid) allein treu geblieben, Liv. 21, 55, 4.
9Jarvenrcbc, verba stulta, orum, w. (bumme
Winnie, f. Stenie. SBortei. - ineptiae (ungereimtes ob. albernes ©e=
Stapf, catinum ob. catinus (©peif enapf - sinum
fa)roä£). - nugae (leeres ©efefiröä^).
).

ob. sinus (St. ju SJtilcb, ob. §onig).


StottCttfcil, am, ^mb. führen, alqm eludere
yia\)\)ti)a, naphtha (vä<pd-a). - rein lat. oleum
et extrahere Qmb. sunt 23eften ^aben u. b^tnfjalten*.
vivum (Grat. cyn. 434). - alqm lactare et falsa spe producere Qmb. mit
9iätbchcn, cicatricula. leerer Hoffnung bin^alten, Ter. Andr. 4, 1, 24 [648 J).
%iavhcf cicatrix (aud) als Vertiefung an 23äumen - alqm variis dilationibus frustrare, alqm variis
2C.). - eine i leine, eine unbebeutenbe 3t., cicatricula:
frustrationibus differre. alqm per frustrationem
Farben (bttrd) bie ^ßod'en jc.) im @efid)t, vulnera,
differre (ÜU). ^ "^- unter »eridjtebencn 35orfpiegc=
1

quae in facie naturalia sunt: noller Starben, cica-


hingen ^in^alten, ron einem £ag auf ben anbern
tricosus (333. facies): roie eine 3t. (ausfefjenb) , cica-
tjertröften).
trici similis: Starben com
auf ber 33ruft, cicatrices
9larrettfpiel, f. Starrenpoffen.
adverso corpore acceptae-, cicatrices adversae. -
$iavvcn)ixcid), *stulte ob. inepte factum.
jur 3t. werben, eine 3t. anfetjen (con Sßunben), ad
^iavrffcit, I) 3 u ftano e " ,e s Darren: stultitia
cicatricem pervenire ob. perduci: roenn bie SBunbe
(Summ^eit). - fatuitas (2Ilbern[)eit). - insipientia
3ur 3t. geroorben ift, ubi inducta vulneri cicatrix
(Untlugbett). - amentia (Unfinnigleit). - dementia
est: mit Starben bebectt aus bem Äriege Ijeimfcljren,
cicatrices ex bello domum referre: Starben im
(Äopfloftgteit). - delirium (bas g*A;ereben). H) —
tftörtctjte Jjjanblung stultitia. - 'stulte ob. inepte
:

Kriege befommen, cicatrices bello aeeipere ob. sus-


factum. - Starrheiten begeben, stulte (aus 2)umm
cipere. [n. [äffen, ad cicatricem perducere.
^eit) ob. imprudenter (aus Un»orfid;tigfeit) facere.
ttftvbctt, ad cicatricem pervenire ob. perduci. -
üftätritt, stulta. fatua (bumme, alberne ^Jerfon).
ttorbcnfttttg, nnrbirfjt, cicatrici similis.
- vesana (toa^nfinnige )]3erfon).
narbig, cicatricosus (j!ö. facies).
SWatCttfc, narcissus. ttätrifd), I) fpafug: ridiculus. - ein n. lerl, ri-
Statbc, nardus. - non Starben, nardinus. diculum caput. —
II) feltfam: mirus. - einen. @e=

9iarbcnba(fam, unguentum nardinum. fd)id)te, mira res-, mirum negotium. IIP albern —
9iarbcttblatt, nardi folium. je. stultus (btunm). - ineptus (ungereimt). - insul-
:

9latbcngctud), nardi odor. sus (abgefdjmadt). - pravus (oerfcijrt )S3. a,7nor). - ,

"Jiarbcnöf, *oleum nardinum. insanus unfinnig, ^SB. amor). - n. ^eug, nugae: n.


1

Sftatbcntnettt, nardinum. ^eug reben, nugari. —


IV) inannfinnig: mente ca-
9iarr, I) luftiger Siatf): coprea. sannio (f. „Su= ptus; vesanus. - cor Jreube faft n. werben, prae
ftigmad£)cr" ben Unterfd).). - 3™b. i u 3t- l)«ben, ™ gaudio paene desipere.
alqm ludibrio habere, alqm pro deridiculo ac de- ^inrnmll, *monodon (L.).
lectamento putare («Spott u. §ofyn mit %mb. trc i= uafclieit, ligurrire Uederbaft fei;n, Äomif.). - r>on
ben) : ftaj 3um St. gebrauchen laffen, ludibrio sc ha- etio. n., libare alqd.
ben ab aliis pati : er lief? ftet) £of 3um St. ge=
bei 9infd)cn, bas, f. Stafd)ljaftigfeit.
brauchen, erat inter ludibria aulae: Qmb. 311 feinem .Kri»?rl)cu, *nasus parvulus. - 3'»bm. ein St.
s

St. madjen, animi causa sibi deligere alqm. — II) breiten, alei lmponere.

einfältiger Sftenfd): homo stultus (Summer). - ho- Wnitri&cr, =crin, cuppes (Äomil.). - qui, quae
mo fatuus (Silberner). - homo insipiens (ttnlluger). omnia ligurrit (^er, tue 3Uleo benafefit).
homo demens ^lljor). „©rjnarr". - fieb, roie
Sßgl. i»iöfrf)crci, I) = Stafd)l)aftigfeit, m. f. — II) =
ein St. ftellen, stultitiam simulare: bu gutmütln Sta)d)uierf (mte Sonfect, Stufje »c): bellaria, orum.
ger 3t. I tuam mansucttulincm biefer SJtenfd) ift! :
n. - äfft es = „Secferbijfen" übl)., f. b.
ein uolltotnmencr St. hoc nomine nihil potest esse
, 9iäft^crin, f. 9täfä)er<
demeutius: ^mb. 3um 3t. machen, aiqm stultum red- nnfdjöflft, nöfrfjig, cuppes (Äomif.). - *qui.
dere; alqm infatuare. —
IIDmahnftnniger ÜJtenfdE): quae omnia ligurrit (ber, bie Alles benafdjt). - n.
mente captus. vesanus (ronljnfimua). - delinis(tt>alm= fenn, *omnia ligurrire: id) bin nidfit n v nihil moroi
nrifctg). cuppedia.
485 9tof$l)aftigfeit nafe 48G

9iafd)f>afttgfcit, 9?äid)igfctt, euppedia. - li- bre^en laffen, credulitate paene sum deeeptus
gurritto (gounnanbifdjc *.'ecfcrbaftigfcit). (Plane, bei Cic. ad fam. 10, 23, 3). - §mb. bei ber
92afd)m<ltft, forum cuppeuiuis. - forum cup- 3t. bcrumfüljven, f. „am 3tarrenfeil führen" unter
pedinarium (Spät.). ,,9carrenfeil'-: oor ber 3t. herumgeben, praeter os
9lafd)tt>Ctf, bellaria, orum, n. (roie ßonfect, obambulare: oor bie 3t. Sinen Qmbm. füt;ren, addu-
9tüffe 2C). - 3ft es = „Secferbiffen" übt)., f. b. cere alqm alei coram ante oculos: oor ber 3t. lie-
SFJafc, nasus (aß X^eil bes ©eftd^tcs-, bann aua) gen, ante oculos (oor 2lugen) ob. ante pedes (oor
oon bem, roas einer Stafc äljnlta) ftet)t). - nares (eig., ien Süfjen) positum esse: 3wbm. etioaä oor ber 3t.
bie 9tafenlöcber, bie 9tafenöffnungen ;bolj. für „31afe" roegne^men, praeripere alei alqd: ^ntbm. etroa§
überaß, roo bie 3cafenlöa)er in 2f)ätig?eit tommen, unter bie 31. reiben, alei alqd exprobrare: bie 31. m
rote beim ©djneujen, Ärübbeln in ber 3tafe, beim 9tie= etro. fteefen, oculos inserere in alqd (jS8. oculos in-

ä)en, ^tbmen k.; aua) ber Singul. naris, roenn man serite in curiam, Cic. Font. 15, 33): lafj bie 31. ba=>
ßin 3tafenloa) oerftetjt). - eine oben fjernorragenbe oon, omitte haec: jupfe bief; an beiner 31., teneas
u. unten jpi|ige 9t., nasus a summo eminentior tuis te (Hör. sat. 2, 3, 324): Swbm. eine 31. (einen
et ab imo deduetior: eine fa)ön gebogene 9t., nasus iöerroeiä) geben, alqm verbis castigare, roegen etro.,
deduetus ad omnemdecorem: eine ausroärts gebo= de alqa re: eine 91. bekommen, verbis castigari.
gene 9t., nasus aduueus: eine einwärts gebogene, 91nfenauÖtt»UCÖÖ, clavus in naribus.
gefrümiute 9t., nasus ineurvus: eine eingebrücftc, Jlrtfcnbottb, *vinculum nasi.
s

ftumpfe 9t., nasus simus ob. collisus: ber einefoldje Stafenöcitt, *os nasi. - er bat ba$ 31. gebroa)cn,
bat, simus: eine aufgeioorfene 9t., nares resimae: nasus ei collisus est.
eine fpitjige 3t., nasus acutus: eine gcrabe9t., nasus 9tafCtt6ItttCtt,fluens sanguis per nares; narium
rectus: eine grofje 31., nasus magnus:ber einefotdje sanguis; profluvium sanguinis e naribus ob. per
bat, nasutus; naso (als SSeiroort 3mbs.): eine feine nares. - ftarfeg, f)eftigeg 3t., sanguinis ex naribus
3t., nasus sagax. nares sagaces (bie etroas leia)t cursus; sanguis per nares erumpens ob. prorum-
roittert, aufipürt, ber Spiere u. 2ftenfa)en) acutae : pens. - eg ftillt etroaä baä 91. alqd sanguinem na-
,

nares (uneig., feiner 33eobaa)tungsgeift, feiner @e= rium ob. sanguinem in naribus sistit, profluvium
sanguinis sistit: e§ fyat Qmb. 31., alei sanguis ex
:
a)mad, Hör. sat. 1, 3, 29): ber eine feine 3t. bat,
_ax (eig. ber etroas fogleia) roittert-, bann uneig.
, naribus fluit ob. profluit; sanguis alei per nares
= fa)arffta)ttg)-, callidus ob. (boa) nur im niebern fluit: es» bat 5 m b. ftarfeg 31., sanguis alei per na-
Stil) emunetae naris (uneig., oon feinem 33eobad}- res erumpit ob. prorumpit; sanguinem alqs e na-
tungsgeift, em. nar. b. Hör. sat. 1, 4, 8): eine feine ribus fundit: roer in ber Äinbbeit 31. getjaöt, e§ bann
31. fjoben,acutum habere nasum (eig.) festive om- ; aber oerloren bat, ber bat entroeber an Äoofroeb ju
nia odorari (uneig.). - bie 3t. fdjneuäen ob. pu$en, leiben ober 2C., quibus in pueritia sanguis ex nari-
::ares ob. se emungere: mit bem Jinger in ber 3t. bus fluxit, dein fluere desiit, bi vel capitis dolori-
trübbeln, digito nares inquietare: bie 3t. mit flaa)er bus conflietantur vel etc.
öanb plana manu resu-
in bie ööfje brütfen, nares Stafenflügcl, bie, nasus imus.
pinare: mit ber 3t. fa)naufen, pulso subito spiritu
5
Stnfcngcfc^toür^ ^ctttnrX^, narium ozaena
nares excutere: bie 3t. auseinanber sieben, nares (o^aiva). - polypus in naribus (31afenoolt;p).
diducere: etroas an ob. unter bie 3t. fjatten, alqd SWafcttöoarc, vibrissae.
naribus ob. ad nares admovere: etroas in bie 3t. ÜRdfenfuppe, nasi primoris acumen.
fteefen, demittere alqd in narem ob. nares: bie 91. MaUnlappcn, nasus imus.
ift nafj, nares hument: es f liefst, ftrömt 93(ut aus 9iafcnfod), naris.- in ben 31af enlöa)ern Irübbeln,
ber 3t., bie 3t. blutet, sanguis ex naribus ob. per digito nares inquietare.
nares fluit ob. prorumpit; sanguis per nares erum- ^tafenpoltyp, polypus in naribus.
pit. - bie 3t. rümpfen, f. rümpfen: bie 3t. fyod) tra= 91afcnft)itjc, f. 31afenfuppe.
gen, erectum esse et celsum. alei est ereeta cervix Staicttfittbcr, talitrum. - ^mbrn. einen 31. ge=
fia) in bie 23ruft roerfen); cervicem jaetare (eig.,
, bm, * talitrum alei infringere.
ben 9tacfen ftol$ b m= u. ^erroerfen); superbire, roe= 5>lnfcnton, vox, quae per nares egeritur.
gen etro., alqä re, ob. roeil 2C., quod etc. (auf etro. ttafeftetö, nasutus. - arrogans (anmafjenb). —
uot? t^un, $Ö. patriis actis;-, magnifice de se Sta- Adv. arroganter. - n. antroorten, absurde et aspere
re, aliquid sibi esse videri 'eine f)o!)c iFieinung, verbis vultuque respondere.
! olje ßebanfen oon fia) baben): bie 9c. fte^t tbm boä), 9iafctt>ci3f>ett, arrogantia (2lnma|ung).
naa) b°b«en fingen, altiores Spiritus gerit (Tac. Sloö^ortt, rhinoceros.
bist. 3, 66): mit langer 3t. a6jiefjen, infeetäre abire nnft, bumidus (feua)t, foroorjl oon bem, roa§ oon
( unoerridjteter 2aa)e abliefen, im 2lllg.);turpiter Saffertbeilen burd)brungen ift, al§ aua) oon bem,
derideri (fa)maa)DoU oerböbnt roerben, im 2lttg.); roaö geuebtigfeit mit fia)" fütjrt, j33. 3Binb, @gf^. ari-
il)ire (unoerridjteter 2aa)c oon ba dus). - udus. uvidus (nafi, oon bem, roas» fa)einbar
;oon bem Crtc] abgeben, o. ©olbaten); irrito ince- ob. roirflia), ganj aus SBaffer ob. anberen flüffigen
pto ob. hide irrito incepto abscedere unoerr. 2aa)e Xbeilcn ögfb- terrenus ob. solidus). - ma-
befteijt,
non e. Crte abgeben, o. Sotbaten;: ab judicio abire den.s. madidus (triefenb, oon bem, roas aua) oon
turpissime victorn oom ©cricfjt, roo man fcfjtnaa) 3(uf;en, an ber Dberfläa)e na^
ift, ©gf^. siecus).
-
loU unterlegen, roeggeben, o. .Wäger r- oon etroas, ab actus (mit SÖaffer nafj gcmaa)t, j33. lin-
i

alqo loco ml ibire ob. irrito incepto absce- teolum). - pluvias (jur3(äffe u. jum Stegen geneigt,
dere 'oon e. Crtc unoerridjtetcr Sadje abrieben, ah. oon ben 3abrföjcitcn, oon Der Witterung, ©gf^. se-
im ftüg., absc. non Solbatcn frustra eonari alqä : renus). - pleoas aqaae (oofl äüaffer, ©gf^. siecus,
ftdj umfonft mit Der .1usfü^rung einer
s
j'-ü. Sdjroamm). - viridis, viicns (noa) grün u. bat).
2aa)c b< ,mf). mit langer R. ab^icljeu laffen, materia: u. flamma vitio
nafi, o. Öolj, jQ3. viridis
qm dirnitt' Hotmf.): ,\mbm. viniitium bgnoroin crepat). - über u. über, gang n.,
eine 31. breljcn, ludurn alt ad permadefaetas; aqua perfusuB (mit 2Baffer gan;,
An 12, 14) alei m
oblin« re Plant nul übergoffen): oon einem 'Kcgenfttjauer, obrutus niin-
12 II". : >.: io)^ätte mir beinnfjc eine it. ,ü. mfles): oom Siegen, plavifi ob. imbre per-

16*
487 Stajj Siathutät 488
madefactus. - hiems pluviosa: n. 2Bii=
n. SBinter, 5Jifltionalr)af?, odmm gentile.
terurtg, humidus ob. uvidus ob. plu-
caeli Status S'JationalJjcroÖ, *heros gentis ;*heros gentilis.
vius; caelum pluvium: ftch an bie Suft unbn. $Öit= 9iationa(ljt)tnnc, carmen patrium.
terung gewöhnen, caelo aquisque assuescere: mit "JirttioualinffUut *institutum publicum.
naffen 2tugen (b. i. rocinenb), lacrimalis; cum lacri- national ifivcn, 3mb. in e. Sanbe, alei alcjs
mis. - n. fenn, humidum, udum ob. madidum esse; gentis jus ob. alcjs populi civitatem dare. -Qbeen
madere: noch n. fenn (v. §oIje), virere (noch grün jc. n., alqd ad civium cognitionem transferre.

fetm): n. roerben, humidum fieri; madescere; ma- 9}ationalifiruna,, 3™bs., jus meae gentis alei
defieri (j33. pluviä, imbre); madidum reddi (j33. datum; civitas mei populi alei data. - es" ftebt ber
aqua, sudore): über unb über, gauj n. roerben, per- 31. 3tnb§. £, c j un g j U d)tö im Sßege, alei ex sua civi-
madescere; permadefieri (j33. pluviä, imbre): n. tate est via in nostram; alei patet iter ad nostram
machen, humidum, udum, madidum facere ob. red- civitatem.
dere; madefacere: etro. mit etro. n. machen, alqd Nationalität, mores populi ob. civitatis, om-
madefacere alqä re (j93. linteolum aqua); tingere nis mos (bie Sitten bes StolfeS). - mores domestici
alqd alqä re (mit etro. beriefen, tränten, jS3. pavi- (etnfjeimifche Sitten). - bie 3t. ber ©rieben, mores
meutum mero): gang, über u. über n. machen, totum ob. omnis mos Graecorum bie 3t. behaupten, mores,
:

madidum reddere; permadefacere (auch mit etro., leges et ingenium sincerum integrumque a con-
alqä re); perfundere alqä re (mit etro. über u. über tagione aecolarum servare: bie 9Jcenge oerliert bei
begießen). - SJiaft, ba§, humor. bem anberen Stolle ihre 3t. u. f cbmiljt mit jenem 3u=
SWäffc, humor, ob. 'ißlur. humores (geuchtigfeit fammen,multitudo in populi unius corpus coalescit.
übb-). - natura humida alcjs rei (fcuctjte natürliche dintionnlflcibuno,, f. Kattonaltradjt.
Sefcbaffenheit einer Sache [©gffc. natura arida, %xo= 9intionaUcirf)tfiun, levitas gentilis.
dfenbeit], j sJ3. vini). - caeli Status humidus ob. uvi- 9tationa(ltcb, carmen patrium.
dus ob. pluvius (feuchte ob. naffe ot>. regnerifebe 23e= NiUiounllnftfpicl, ber Körner, tabula togata
fctjaf[crtE)fcit beräBtttcrung).-bteK.in berSrbe, uligo. (in n)e[d)emröm.(£l)araftereinröm.3;ract)t auftraten).
madere. - bte Sßcmbe näffen,
ttriffcn, I) v. intr. 9tationaIrctic)ion, religio gentis ob. gentilis.
parietes madent. —
conspergere (befpren^
II) v. tr. 9iationa(fct)uib, *aesalienum publice apud ci-
gen, anfeuchten). - madefacere (gonj nap machen). ves contractum.
uaf:fult, *frigidus et simul humidus. 9iationaIfinn, ingenium alcjs gentis (f.
„9k=
92af)r'ittc( = Srmttenbolb, madulsa. tionald)arafter").
nöfjiiri), subhumidus; humidulus. 9Jotionalfittc, mos alcjs gentis (einer Kation
Nation, populus. gens (©efammtDolfl - natio eigene Sitte). - mos domesticus (einbeimifebe, »ater=
(einzelne Kation, (Stamm, f. „SSolf" ben genaueren länbifdE»e Sitte). - 3ft eö = 2anbe6trad)t, f. b. - e§
Unterfd). unb alles' übrige eiroa bieber ©ehörige). - ift 3t., est gentisproprium m. folg. infinit.
meine, beinc cives nostri, vestri.
3t., 9iationaiftofj, *nimia domesticorum admira-
national, =nctf, gentis proprius (einem Solle tio. - 3t. befi^en, *prae sua gente alias contemnere.
eigentümlich, nolfsthümlid)). - genti natura insitus 9intionnItcmi)ci, templum, quo omnes alcjs
(einem Stolle »onKatur euiroofmenb).-gentilis(einem gentis nationes conveniunt. - Der 3t. ber ^onifr»
'-ItolEe angebörig = naterlänbifcb). - domesticus (ein Panionium.
heimlich = oaterlänbifcb, ©gffc. externus adventicius, StationatttjcatCt, *theatium, in quo fabulae
393. Sitte, mos). -publicus (ber ganzen Stoltögemeinbe togatae aguntur.
anget)örig, 3Ö. dii). - es ift nattonell, est gentis pro- 9iationaltrarf)t, gentis habitus. - es" ift 3t., bie
prium (übij. btefem SSolfe eigentfjüii'lich); gentis est §aare in einen Süidft febräg aufjufteefen, est insigne
insigne (e§ ift ein charalterifnjdjeä 2lbjeid)en biefcs gentis obliquare erinem nodoque substringere er :

StollS), beibe mit folg. infinit. erbebt biefelbe Äleibung jur 3i., eodem ornatu etiam
ÜHattonaf d)at af tet, natura gentis insita. mores populum vestiri jubet: biefeßleibung ift feitbcmK.
et ingenium gentis. ingenia hominum. omnis mos geworben, hunc morem vestis exin gens universa
gentis, im 3fbg. alle auch ohne ben $uf. g en t. ob. tenet: fid) Kömer Heiben,
in bie 3t. ber bie K. ber
hom. (ugl. „Sbaratter no. II, a" über nat, ing. u. Kömer annehmen, Romano habitu uti.
mos). - fid) ben K. rein erbalten, mores et ingenium 92attonaIt>crfatninhtng, *conventus,quo om-
sincerum integrumque a contagione aecolarum ser- nes civitates legatos mittunt.
vare. 9Jationaljug,burd) Umfctjr. mit gentis proprius
9iationalcn<i!äubcr, *Anglus germanus. in Sejug auf oaö im 3fbg. fte|enbe ©u&ftantio. - e§
SJationalcffcn, gentis eibus j33. beliebtet, lau- ( ift ein K., ju k., est geutis proprium mit folg. gn=

tissinius 1
. - bie Äreffe, jenes 9t. ber ^ßerfer, nastur- finit.
tium illud, quo
vesci Persae sunt soliti e3 ift etro. ; 9IatiOität, thema, atis, n. (9e/u<x, xo) ob. rein
ein K. ber ^erfer geroefen, alqä re vesci Persae sunt tat. positus siderum et spatia (ber Stanb ber ©c-
soliti. ftirne im ^Uuicnblicfe ber ©eburt). - sidus natalicium
9?att0nalfc^icr, vitium nationis; commune po- (btö fyxäjtn, unter roeldjem ^mb. geboren roorben).
puli vitium. - bieKationalfehler (ber Kationen), vitia - genitura. genitalis hora(bie ©eburtäftunbe, in fo«
nationum; vitia nationum peculiaria. - oiifc3 ift fem au3 il)r tso.% Sdjictfat eincö SKenfdjen prop^ejeit
roirb, nadjaua.). - Spricht man non Viat. int 2tHgem.,
s
ein 31. ber ©riechen, hoc vitio cumulata est natio
Graecorum. fo ftefjt ber $lur. biefer 2Iu^br. - bie K. fteHen, po-
9iational?cft, *sacra gentis propria, orum, «. uere horam(353.tuam,non alienam:u. pone horam);
9tationalfrnnjofc, "Gallus germanus. animadvertere et notare sidera natalicia; im 3fbg.
s
Jintioinilii,aroc, *cives evocati, qui exeubias aua) positus siderum et spatia dimetiri: ^mbm. bte
in urbe militum vice agunt. K. fteflen, alei ponere horam (f. uorber); notare vi-
9tfltionnla.eift, f. Kattonaldjaraftcr. tam alcjs ex natali die: fid) »on ^mbm. bieK. ftellen

9iationnla.ott, *deus gentis. *deus gentilis (als [offen, alqm consulere de genitura; im 3l'bg. bl.

einem löolte eigenibümlic^er ©Ott). - deus publicus consulere alqm: fid) bie K. haben fteUcn laffen, suam
(als einem gangen Stolle angeljöriger). genitalem horam comperisse.
489 SKatitHtätftetter SRaturerjeugnifc 490

SiatiöitätftcHer, genethliacus {ywöhako- veris exempla sumere (com SIRaler u. ©cfjriftfteHer);

yog). - ob. rein (at. natalium peritus. - ob. fatorum similitudinem effingere ex vero (0. 33itbner,SJJcaler):

per genituras interpres. - ^m 3f J3- & ci ben Sitten [ etroa§ nad) ber SR. jeidjnen, ad verum exprimere
gero. Cbaldaeus ob. mathematicus (ngl. Gell. 14, 1. alqd (mit bem S^infel ob. jd)riftlid)); ad exemplum

§. 1). - ber SR., bei- aus ber (Stirn bes 2ßerrfa)en bie animale pingere alqd (nad) einem lebenben SüRobell
SRatiöitdt ftellt, metoposcopus (iitTfonooxÖTioq). etnm§ malen). - in bie freie SR. (aufs> Sanb) ge'ien, rus
SHattoitätftcKerci, =ung, praedictio et notatio excurrere: in ber freien SR. (unter freiem .^immel),
vitae cujusque ex natali die (aß £anblung, and) im sub divo. - bie lebenbe u. leblofe SR., animalia inani-
spiur.). - natalicia praedicta, orum, n. (als Sad)e, maque (n. pl): bie brei SReidje ber SR., *tres partes
JS3. Chaldaeorum).
- genethlialogia {yeveSUulo- rerum naturaiium.
yia, als 2Biffenfcf)aft . 9latuva, in; 5S. bas ©etreibe nid)t in SR. liefern,
fonDern ein Slequiualent äa()(en (mit (Mb ablöfen),
1

SlattUttt, nitrum (vixpov). - fofilenfaures SR.,

flos nitri. -
an 31., nitrosus.
reia) pro frumento quanti frumentum est dare.
Stattet, aspis. - vipera(eig. bie SSiper; bann für SJJatWVOlobflrtbc ; j^.umgnäbigfteSSerroanblung
jebe giftige Solange). - bie 31. jtfcfjt, aspis (vipera) einer SR. in (Selb bitten, petere benericii loco et gra-
sibilat. tiae, ut sibi pro frumento quanti frumenti sit dare
9iatterbife, morsus aspidis. - ber SR. tobtet, aspis liceat.
morsu necat. ÜRattttaUett, res naturales; corpora naturalia.
ÜJtattergift, sanies aspidis ob. viperae. - in einer Sammlung rerum naturaiium exempla.
:

SJiotut, natura (im 2lUgA - natura rerum (bie 9latltta(iettCrt6 ittet, *rerum naturaiium exem-
SRatur = bie Schöpfung [$23. rerum naturam per- pla, in primis raritate notabilia. - ein SR. anlegen,
agrare,bteSR. forfc&enb burdjroanbern]; u. = ber Sauf *rerum naturaiium exempla, in primis raritate no-
ber 2>inae). - indoles (bie einer Sadje ober Sßerfon tabilia, undique conquirere.
oon SRatur inroobnenbe ßigentbümlidjfeit). - veritas 9JaturoUenfamntlct, *qui rerum naturaiium
(bie äßabrfieit, SBirflidjfeit, j33. ad veritatem addu- exempla, in primis raritate insignia, undique con-
cere, näfjer jur führen, o. ÄültfUer). - valetudo
SR. quirit.
Der ßejunbhettsjuftanD). - corpus (ber Körper = bie SWaturaücnfatttirtlung, f. SRaturaliencabinet.
«örper6efa)affent)eit 3mbs\, 5$. horas [Stunben für 9iaturolifation, 3mbs. data alei civitas. ;

ben 3d)laf quas corpus postulati. - animalia sata-


',
notuvaltfitcn, f. nationalifiren, einbürgern.
que, n. pl (SEfiiere u. ^flanjen.;. - agri. campi. rus Jiaturalt^mu^, I) im pljilof Sinne, f. Sßant^eiö= .

loie'Ctfefilbe, bie freie SRatur, in roeterjer Sesieftung mus. —


II) im theol. Sinne: *praecepta eorum, qui
natura nirgenbs oorfommt). - bie gütige SR., aman- solam rationem in rebus divinisducemesse sequen-
tissima nostri natura. - conSR., natura, naturaliter. dam dieunt.
sponte naturae (®gf£. arte); suopte ingenio (burd) 9iatura.aft, I) als Wlofopfi, f.
spantfieift. - II)
ben ifim oon SRatur tnroobnenben©eift,con Sfjarafter, als Xfjeolog qui solam rationem in rebus divinis
:

jö. ferox): nou SR. eigen, naturalis ; proprius et na- ducem esse sequendam dicit. - *naturalista (t. t.).
turalis, 3f"öm., alcjs; naturaliter innatus ob. in- untuvaliftifcft, I) im pftilof. Sinne, f. pantfiei=
situs, 3mbm., alei ; and) bl. innatus ob. insitus,3mbm.. ftifd). — II) im tljcol. Sinne: *conveniens {Adv.
alei bie #urd)t ift mir Don 31. eigen, timorem mihi
: convenienter) rationi eorum, qui solam rationem
natura tribuit: oon SR. befefttgt, natura ob. lori na- in rebus divinis ducem esse sequendam dieunt.
tura ob. naturaliter munitus. - nad) ber SR., seeun- !iRaturau(age, naturae habitus; natura atque
dum naturam .nad) bem Saufe ber 31., ögj£. contra ingenium. Sgl. „Anlage no. II, 3, b".
naturam, b. i. gegen ben Sauf ber 3t., gegen bie SR.); SJiatuvain*ri)auun}i, f. SRaturbetrad)tung.
naturae convenienter (ber SR. angemeffen beibe j33. ; jjoturbebürfnift, res, quam natura disiderat;
vivere*: bas ift gegen bie SR., id natura non recipit: quod uatura exigit; quod natura ut suum poscit.
ber SR folgen, natura magistm uti; ad naturae leges - 33rot u. bie übrigen SRaturbebürfniffe, panis et ce-
Componi: \ivere, quomodo natura praescribit: non tera, sine quibus vita non ducitur.
ber 31. abroeirben, a natura recedere. - ber SR. ge= Staturbcrjcbcnhcü, f. SRaturereignifj.
treu, f. naturgetreu. - bie SR. einer Sadje, natura ob. 9laturbcfd)tciber, *rerum naturaiium scri-
ratio ab-js rei: Die SR. ber Sadje bringt es fo mit fid), ptor; qui de rebus naturalibus scribit ob. scripsit.
Gert natura rei: es liegt in ber 31. (ber Sacbe), SJJoturbcfcfjrctbuttjJ, *rerum naturaiium ob.
bafj 2C., natura ob. a natura omparatum est, ut
ita i rerum naturae descrii-tio.
- Die SR. bes SIRenfcfien, bominum natura (j33. SJiaturbcftimmung; jS. eö entfpriebt biefer SR.,
es liegt in Der S)f. ber SiReniajen, baf; :c., ita compa- baft 2C., naturae huic consentaneum est, ut etc.
rata est natura omniurn Dominum, ut etc.; ita corn- ^iatnrbctvaibtuitii, consideratio comtempla-
pa' itio naturae nostrae, ut etc.): 3ur an= tioque naturae; rerum naturae contemplatio.
oem SR. roeroen, < x consuetudine in naturam ver- 1. natuvcU, f. natürlid).
• 'oon einer (5)eroof)nf;eit, j'ü. oom 'Wobltlmn, bem
2. SJJatuvcÜ, bas, animi natura, im 3ff)g. 6t. na-
In 1
\li.von ber irni- natüriicbe üefd)affenf)eit beö ©cmütljeö, SRatur).
'cfion $ur anbern )l. geworben fenn, - ingenium (Das ^niDiii. angeborene unb etgentfium*
jan vim obtmere: [einet k. md)t getreu lid)c Temperament). - nad) feinem SR., ad naturae
bleiben, m. - eine ftarte 31. ha 8uac genufl ein gutes, glüdlid)cs SR., naturae bonitas.
;

ben, rol bustum etse: eine ge= "Jtatuvcrciguifr, quod in rerum natura fit. -
funbe, gute 31. haben, bona raJetudine esse 00. uti: fd)äDlid)e SRatuvereigniffe, naturae mala.
eine fdjroacbe SR.Ijaben, valetudine non firmfl ob. dtaturcrfrfjcittunf), quod in rerum natura fit.
raii
'
tlf fid) felbft bd einer - eine merfroürbige S)i", f. SRatur rounber: eine oor
Äranffyeitj, morl - im Stanbe bebeutenbe SR., ostentum, prodigiuni. portentum (f.
ber H. frei, orn 1
leben, libere od. sine 1<- „(srfdjetnung" ben UiUerfd).): SR. in ber Suft, \. ßttft
ivere: ber 31. getreu bleiben, nihil erfdjeimmg.
,
ift bei ilmi fllhs Ji., nihil SJinturcr^cuflnif?, Gvsiugnifi (bev (Srbe, ber
f.
<lil,<t - nad» ber SR. jeid/nen, jduloern, ex n I
vx).
491 Naturfarbe natürlidj 492

9laturfar()C, color nativus. 9taturfunbe, f. 9laturle!jre.


SJiattttf elfter, Vitium naturae ob. a natura pro- 9Jaturfunbigcr, f. 9taturfenner.
fectum. - and) damnum naturae (rote Liv. 7, 4. §. jJlaturlcljrc, physiea, orum, n. ((pvoixd, rä)
6: damnum nat. nutrire, b. t. einen 9t. fdjonenb be= ob. rein tat. doctrinä de rerum natura ob. quae de
Ijanbetn). - ein 9t. fenn, im 3ff)g. naturaliter inna- natura quaeruntur ob. quae de naturis rerum dis-
tum esse. putantur.
9latuvforf djer, pbysicus (<pvoixoz). - ob. rein natürlirf), naturalis (foroo[)l = t)on ber 9iatur f)cr=
lat. speculator venatorque naturae. - ob. inquisitor rü^renb, ©gffc. artificiosus, als and) =in ber 9tatur 6e^
rerum naturae. - ob. investigator earum rerum, grünbet, ©gfi}. arcessitus ob. quaesitus, al3 and) =ber
quae a natura involutae videntur. 9iaiur gemäfj, ungefünftelt, @gf§. fucatus, als" and)
Stflturf otfdjuttg, *investigatio rerum naturae. enblia) = ntcfjt burd) 2tboption erlangt, non Äinbern,
- fid) mit 9t. be|dE)ttftigen, Studium collocare in rebus ©gfij. adoptatus, ob. nom Sater, ©gf|s adoptator).
naturalibus scrutandis explicandisque ob. in ani- - ab ipsa natura factus ob. effectus ob. profectus
malium satorumque naturis omnibus perquirendis. (oon ber 9tatur felbft fjerrüljrenb, ©gf|. artificiosus).
üWrttlU'frcuttb, naturae admirator cultorque. - quem, quam, quod natura dedit (roaä bie 9tatur
ÜJtatttrgat» C, donum ob. munus naturae (im 21%). ncrlicljen fyat, iß. eine n. ©cftalt, ea quam natura
- 9taturgaben 3mbs\, propria naturae bona (jS8.
bie dedit species). - quem, quam, quod natura dietavit
doctrinä fovere); ugl. „Anlage no. II, 3, b". - bei
-
(roa§ bie 9iatur geooten fjat, j -8. bie allee 9latüxlid)e
iljm ift bie Screbfamfeit eine 9t., facultatem dicendi anetelt, quibus sordet omne, quod natura dietavit».
ei natura largita est. - nativus (öon 9latur fo 6efctjaffen, fomofjt non 2)in=
^iaturgcjjetmttift, res opertu naturae tecta. - gen, aS.aiiauer^amm^vjaar/Jarbc, ©rotte, Sßärme,
9taturgel)eimniffe,resopertu naturae tectae secreta ;
©gftj.artificiosus,al§»oninroo|ncnben ©igenfajaften,
naturae: in bic9t.eingeroctf)t, rerum naturae capax; ©g}|. quaesitus). - naturaliter innatus ob. insitus.
consiliorum naturae particeps. and) bl. innatus ob. ingenitus ob. ingeneratus ob.
9irtt«t*f]ctft, ber fcfjöpferifcbe, generabilis rerum insitus. oerb. innatus atque insitus (angeboren, non
naturae spiritus. 9latur inn>o£)nenb, nur non (Sigenfdpaften, ©gf^. ar-
naturgemäß, naturae conveniens ob. congru- cessitus, quaesitus). - proprius et naturalis (non
ens. naturae ob. ad naturam accommodatus, aptus 9fatur eigen, 3mbm. alcjs). - vivus (lebenbig, roie es
(®gf$. naturae ob. a natui*a alienus). - naturalis ein Sebenbiger bat, j33. SBärme, calor: bann = nia)t
(natürlid;, ungef ünftelt, ©gf§. fucatus). - n. fenn, er= burdjÄunft geläutert, jubereitet, gemacht, j33. Sßaffer
folgen, naturae convenire ; secundum naturam esse [im ©gf|. be3 33runnenroafferö], Sann im @gf§. non
ob. fieri. —
Adv. naturae convenienter. - secundum maceries, b. i. Se^mmauer], ©nl§[im ©gf§. bcS&od)=
naturam (nad) bcm Saufe ber 9tatur, @gf£. contra fafje§], ©d)roefel [im ©gf§. be3 burßg fünftlidje 3"^»
naturam ; beibe $S. vivere). - ritu naturae {nad) bem reitung gewonnenen] jc.). - simplex. sincerus (einfach,
23raud)e ber Statur, $33. capite bomo gignitur). - ex ob,ne 3 u f a §/ ^on äußeren 3)ingen baffer and] = un=
;

naturae voluntate (pem äßillcn ber 9tatur gemäf;, gelünftelr, oon ber 9Jcbe, u. aufrichtig, otine ^alfcfi^,

§33. se gerere). - quo modo natura praescribit (roic non 9)cenjd)en,©gf£. fucatus). - verua (roab^r, auf=
eü> bie 9taivx Dorfdjreibt, $33. vivere). richtig, ©gf§. simulatus. non ber 9iebe jc); »erb. sin-
Staturgcfdicttf, naturae donum. cerus atque verus (©gfK. fucatus et simulatus). -
3irtturiicfd)irl}te,
'
naturalis bistoria; naturae necessarius (ton 9iatur notfjroenbigJ.-Dft and) bura)
bistoria. [lern bistoriam pertinet. ben©enit. naturae (jS.nat.Otbnung, naturae ordo;
ttottttflcf d)id)tltd), qui, quae, quod ad natura- u. bgi., f. unten bie 93eifp.). - ob. burdj natura, im
dtatttrgcf ctj, lex naturae ob. naturalis(im2lllg.). §enbtabnoin (£b. nat. Siannigfaltigfeit ber %öne,
- ratio profecta a rerum natura (i>a§ auf bie 9tatur varietas et natura sonorum: nat. Stnlage, natura
ber Singe begrünbete ©efe|). - bie 9taiurgefc|e, and) atque ingenium: meine nat. ©a)üa)ternf;eit, £d;am =

jura naturae ; leges, quae natura sunt omnibus datae f;aftigfeit, natura pudorque meus aber aud) pudor
-,

©gf|. leges, quae propriae populis et gentibus innatus, ingenitus, ingeneratus), ob. and) fonft, j"J3.
constitutae sunt). - biei ift ein 9t., boc natura prae- nat. Einlage, natura: nat. 93efd)affenfjeU beö Drteö,
scribit: bem 91. jurotberljanbeln, contra legem na- natura loci, -n.fc^ön, sine arte formosus ob. decei 3.
turae facere. n. ©djönfieit, forma sine arte decens (funftloä
naturgetreu, I) ber 9tatur äfjntid) 2C: veritati fdjöne ©eftalt); mulier sine arte formosa (!unftIo§
similis (ber üffiiraidjteit äfjnlid), nafje tommenb, v. fa)önc§ SBeib): ein n. Scb,af, *ipsum genus ovium:
Slbbilbungcn ic). - ad verum expressus (nad) ber eine n. 9Rauer, murus nativus (j'ö. silva pro nativo
3Birflid;feit bargeftcllt, mit bem pnfcl ob. mit 2Bor= muro objeeta erat, btlbete eine nat. 991.): roie eine n.
ten). - eine n. 2lbbilbttng (tron e. lebenben SBefen) lic= 99tauer, instar muri; quasi murus quidam: eine n.
fern, veritatem ex animali exemplo in simulacrum ©rotte, nativus specus: ein n. 5 e 'f en vivum saxum:

-

transferre. Adv. ad similitudinem veri. - etroaö feine n. (oon ber 9Jatur befttmmte) ©eftalt u. ©röfse
n. barftctlen, alqd ad verum exprimere (mit bem erlangen, ad naturae suae formam atque mensuram
^infel u. mit SBortcn). —
II) = naturgemäß ro. f. pervenire.
'J&aturgottljeiten, bie, rerum naturae, qui dii ein n. 9ted)t, naturae jus aliquod (Cic. legg. 1, 14,
appellantur. 40; werfet), tum jus naturale, b. i. baö 9Jaturred)t,
ÜWaturJcnncr, pbysicus (<pvaixog) ob. rein lat. ber Inbegriff aller mitürlidien rHalitc, ©gf^. jus ci-
ctroa *rcrum naturae peritus ob. non imperitus. - vilc, f. Cic. Sest. 42, 91): ein n. Irieb, naturalis
auetor naturae (als @eroäl)r§mann jc). cupiditas ob. appetitus: u. 35erftanb, naturae ba-
9iaturfcnntnifj, 'rerum naturae peritia.-3Scr= bitus bonus (gute ^efdmffenl^eit ber natürlidjen 3ln-
f
Rieben ift ,,9taturfunbe", b. i. „9taturlef)rc", ro. f. lagcn, ©gf§. doctrinä, nad) Cic. Arcb. 7, 15): na-
9iatnrrinb, f 9faturmenfd). tura mentis (natürliche Sefc|affcnl)cit beäSSerflanbeö,
Siaturförpcr, corpus naturale. Quint. I0,2,5):prudentia cominunis(gctncincr9JJen^
UJaturfraft, vis ob. potentia naturae-, vis a na- fdpenucrftanb, Cic. fin. 4, 27, 761: n.A-atigtcit, fa-
tura data. - 91. «hier &ad)e, naturalis alcjs rei vis-, cultas a natura profecta: n. Siebe ju bett wmbem,
potentia, quae in alqa re in ingenita Caritas liberorum: einen n. $aitg ju cttuaö
403 uatüriicr) nebelartig 494

haben, a natura proclivem esse ad alqd: n. ^ßflidf;teu, 20; de div. 1, 41, 90); philosophia naturalis (Gell.
*ofticia ab ipsa natura profecta: eine n. Urfacbe, 17, 21, 14. Isid. 2, 24, 12).
causa naturalis: ein n. ©runb, ratio naturalis; ratio 9tatttrprOöUCl,quod terra gignit ob. parit;quod
ab ipsa reruui natura profecta: Mes, nw§ entfielt, gignitur in ob. e terra.
mufj eine n. llriacbe haben, quidquid oritur causam 9iaturrecf)t, jus naturae (©gffc. jus gentium,
habeat a natura necesse est: bie n. Scbürfniffe, res jus legum). - jus naturale (©gfg. jus civile, baä
ad vitae usum necessariae (tpas junt Se6eu§unter= bürgerliche (Staatsrecht).
halt nöi: i- ift desideria obscoena, orum, n. (bie
: ^inturrcict), I) bie ganje ftdjtöare 2Bclt: rerum
natürlichen ätoöieerungen bes tuenfehlichen Körpers). natura; mundus. —
II) in ber 9caturgcfcbicbte: *tres
- es ift o'itöm. etwoä n., alqd alei naturaliter in- rerum naturalium partes.
natum ob. natura insitum est; alqd proprium et s
?iotHvf ciiimbeir, einer ©egenb, amoenitas. -bie
naturale alcjs est: es ift uns n.,bap 2c., natura nobis Jcaturfcbönheiten einer ©cgenb, naturales dotes.
boc datum est, ut etc.: es ift ber Siebe n., ju fürchten, ^irtturf cücitfjcitcn, f. 9Jaturmertroürbigfeiten.
omnis veretur amor. Siaturf olm, f. 3Jaturmenfd).
ein n. Sohn, filius naturalis, natura filius (im ?iaturfpicl r naturae ludibrium.
bes aboptirten); rilius
Qgffc. bes filius adoptatus. b. i. •^iaturftanb, Status naturae.
filius notbus. filius
non legitimus, filius peliceortus. 9Iattttfttcit r naturae pugna.
e coneubina natus (ein aufser ber gejefcmäjugen @be Siaturiricb, natura. - naturalis sensus (natür=
erzeugter, $gfi$. legitimus). -
pater na- ein n. SSater, lid;es ©efülü, natürliche SBa^rnehmung). - nach, bem

turalis, natura pater (im @gf$. pater adoptator, bes" 3i., natura duce; naturali sensu (§33. mutationem

b. t. bes ätöoptiööaters-, pgl. „leiblid&wo. II"); pater caeli colligere, oon Spieren): gteiü)fam jum 3t. roer=
nou justus ob. non legitimus (ber Sßater eineö unelje= ben, quasi in naturam verti.

ticken ÄinDes, ©giij. pater justus, legitimus). Jutturwolf, *popiüus nullo officio aut diseiplinä
ein n. Zob, mors naturalis (@gf£. arcessita ob.
assuefactus (ein nod; im ©tanbe ber 9iof)f)ett lebenbeä
Sßalf). - *populus, qui mores et ingenium sincerum
violentai: eines n. Xobes fterben, j. fterben. - bie n.
Religion, insita dei vel potius innata cognitio. integrumque a contagione aecolarum servavit (bas
firb im t;atürlid;en ^uftanbe oer ©ittenrein^eit unb
eine n. 5°^9 e Don etroas ferm, ex ipsa rei natura
©iiteneinfalt gehalten f)at).
sequi :bas ift eine n.golge, hoc aliter fieri non potest:
S'iatttrtOCcrjfcOberSa^reäseite^commutationes
es ift n., necesse est (es iit notfjroenbig); par est (es
temporum quadripartitae.
paffenb, gan} ber CrDnung gemäfe): natürlicher
SBeife, ob. 61. natürlich, necessario (nothroenbiger
Siatuvtocvt , naturae opus. - ein rounberbareä
9t., j. ^caturirunber.
SBeife, f. 3^8. Caes. b. G. 3, 14); manifesto (offen»
funöigi; plane (ganj unb gar): es roar gan3 n., bafs naturruibrig, naturae ob. a natura alienus; na-
bie Öattin Diefes nietjt gleidjgiltig aufnahm, non mi-
turae inimicus. —
Adv. contra naturam.
rum fecit uxor, si hoc aegre tulit ; ob. si hoc aegre 9laturttiiff cnfcfjaft, f. 9caturlet;re. - bie 5Ratur=
roiffenfcbaften, *disciplinae, quae natiu-ae investiga-
tulit trxor, quid mirum?: Das gebt ganj n. JU, hoc
tione continentur;*discipliuae,quae in mundileges
non mirandum est; hör ex naturae legibus tit. - n.
rcDeu, loqni ut natura fert offenherzig): etroas n.
atque in corporum naturam inquirunt.
1

Darftellen, ad verum exprimere alqd 'mit bem ^Sinfet


nntuv!vȟrl)fig, nativus quidam.
ob. mit ÜBorten): etro. n. erflären, ad naturam re- 9iattttJnunocr, ein, miraculum naturae. - bie
•Jtaturrounber, quae in terris mundoque mirabilia
ocare alqd ia).
sunt: bie 3t. eines Sanbes, terrae miracula.
natürl tet) bei (? rroieöcrung u. in fortfcr)reitenber
dtatuv^uftanb, prima rerum naturae veritas. -
3teDe), scilicet. videlicet. nimirum (in beiben Stejie*
nod; im 31. leben, adhuc in prima rerum naturae
jungen, „freilich" ben genaueren Unterfch. u. bie
f.
- i^itur (im ^ortfebreiten ber 3teDe, roenn
verdate vivere: bie erften SJcenfcfjen lebten in einem
8ei)piele'.
unuerDorbenen 31., primi mortalium naturam incor-
man etroas einräumt). -gan^ natürlich,! minime mi-
rupti sequebantur.
rum id quidem! - natürlich! benn nidjt 2c, 61. . . .

neque enim beim Jorticbreiten ber Diebe, etroas ein* hiebet nebula. - bidjter 31., nebula densa (©gf§.
räumenb, f. Cic. de imp. Pomp. 13, 3H: neque enim
nebola subtüis); caligo (fofern er bichte ginfternif;
perbreitet, $8. ber bichte 31. auf ben "-Bergen, caligo,
pol itam li imperator, qui
1 etc.,
natürlich benn ein ^elbben fann nid;t 2c.).
quam humidi efiundunt montes) ein bietet 3t., ne-
:

bula crassa: taltcr 3t., nebula frigida: ber 3t. fteigt


^Jatürlirfjfeit, natura (natürlid;e Söcfchaffenbeit,
aus einem 2ce auf, nebula oritur ex lacu: ein auä
rint. 10. 2, ü - wnitas. simplicitas .

bem See cruffteigenber Je. Ijattc fid; bidjter auf ber


tfjrbwt, Ungefünftelthcit,.
(Sbene als auf ben bergen gelagert, orta ex lacu ne-
Vatiinucnfd), homo agrestifl (roh aufgemacht bula campo quam montibus densior sederat: bie
|met Decnfcb übt)., ®gf$. homo doctus). - homo nullo
^lüffe fino mit bid)tem3t. umbogen, caligant fiumiua
offi )« leine Pflichten S
nebulis: ein bid;ter JL bebed'te ben ganjen ^orft unb
gegen, od. feine Suborbination unter Slnbete fennt,
bie umlicgenDen ^elDer, densa nebula saltum om-
fonoern gan$ nad «Belieben lebt, fich naa) Wie» ii* in camposque circa intexit: Der sJc. ift )obid;t, bafj
manD genirt, roie 5er Söilbe in feinen i&älDcrn 2c.). man bapor nidjt feljen fann, nebula adeo densa est,
-li imo umpli % bet feine Uerftellung fennt, fid) giebt,
ui lucia usum eripiat: Der je. fteigt, nebulae de terra
roie er ift .

Burgunt', nebulae subeant; nebula in altum redit;


^aturmcrhuürtMcitcitcn, "j • -
nebola in nubei levatur: ber 9e. fällt, nebulae de-
bie Je.' Jtaturfeltenheiteiv cines^anbes,
miracula 1

Ubontor 00. deeldunt ob. ima j)etunt; nebula ex


ein an Jl.reidjesiianb, terra miraculoruin fen
alto cadit: roenn fia) bcr sJ{. oom (Gebirge f;erabfenft
•Jintiirnljilofopf), * 1 ooer aus ber fcuft niebcrfällt ober fidj in ben Xt)älern
turfunoiger;. - (rmpcooclcs roar ein berühmter lagert, fo pcrfpridjt er Weiteres SBettet, nebulae mon-
idio iloiuit. cendentes aut caelo cadentes vel invalli-
91aturt>rjiloionl)ic, phj rioloj ia 7 1 aioXo; bu identec serenitatem promittuut.
od. rein tat. naturae ratio f. ( ii de aal cii or, I inbilnrtirj, nd)t, 'nebulae - nebulo-
495 nebelig ftebengang 496

sus (j33. hnmor). - nebelig, nebulosus ($3. dies). ripere alqd, nebenbei, in ber ©ilc fich aneignen, ler=
- e3 ift n. SBettcr, e3 ift n., caelum est nebulosum; nen). - fid) n. etroas erroerben, ein ©efdjäft n. betreib
aer est nebulosus. ben, subsieivis operis aliquid acquirere.
9{cbclf'attyc, cucullus. - mit einer 31. nerfeb,en 91cbcnbcfrt)äftigung, subsieivae operae (im
(roie: Mantel ic), cucullatus. - subsieivum Studium (gelehrte). - etro. ab3
2111g.).

nebeln; eä nebelt, caelum est nebulosum; aer 31. treiben, subsieivis operis ob. subsieivo studio co-
est nebulosus. lere alqd (3S8. voces Latinas).
ÜWebclftcm, obscurior et quasi caliginosa Stella. Webcnbchjcic, * argumentum, cui minor vis
üftebettag, dies nebulosus. tribuenda est.
neben, 1) gleich bei jc.: prope (nalje Bei). - pro- SWebcnbrubcr, f. 9Jlitbruber, 9Jlitmenfcf/.
pter (in ber 2ßär)e non; forooljl prope af3 propter Wcbcnbuhlcr, aemulus (im 21%, sur näbern
Mit 21ngabe ber 91äb,e übl).). -juxta (ganj natje bei, 21ng. roorin? m. ©enit., 38. laudis, studiorum). -
bidtjt neben tc, jur Sejeic^nung ber unmittelbaren rivalis (ber mit 3" l b. biefelbe ©eliebte f>ot). - obtre-
3cäf)e). - seeundum (längS i)in). - praeter (ne=
. . . etator (ber einem 21nbern im Staate ben Slang ftrei=
ben . torbei; forooEjE sec. alä praeter jur 2lngabe
. . tig mad)t). - adversarius (ber ©egner bei 23eroerbung
ber 3tid;tung an einem Drte lun). - bie unfein neben um eine Stelle ob. in ber 21uction ; »gl. „ (kompetent,
©icilien, insulae, quae sunt propter Siciliam: fid) Goncurrent"). - ein begünftigter, glücflieberer 31. (in
neben 3>mb. ob. etroaä nieberfeijen, propter alqm ob. ber Siebe), potior (f. Hör. carm. 3, 9, 2). - 33jenüjio
alqd considere: bidjt n. ber flauer, juxta mumm: cle§ u. 21riftibes roaren 91ebenbu()(cr, Tbemistocles
u. bent fyluffe bauen, seeundum Humen aedificare: et Aristides obtreetarunt inter se: ^mbnt ©inen
n. ber 9Jleere§tüfte norbei, praeter oram maris: n. al§ (poütifd)en) 31. entgegenftellen, alqm alei oppo-
Qmb. geben, a latere alcjs incedere; alei latus da- nere ad certamen dignitatis: id) nerliere meinen 31.,
re, tegere: auf beiben ©eiten n. 3mbm. gelten (n. amitto cui aemulari consuevi.
,3roeien), alcjs latera cingere; alcjs lateri circum- 9icbcnbnl)lcrei, aemulatio (int 2(ßg ). - riva-
dari (jS3. binc patre, hinc Catulo lateri circumda- litas (in ber Siebe). - obtreetatio (oon 3rocien, roel*
tis): n. S mo - ob. etro. reiten, juxta ob. (t>. äftebre» d)c einanber im ©taate ben Slang ftreitig macben).
ren) circa alqm adequitare; equo comitari alqm ob. ^iebenbn()(cvin, aemula.
alqd (ju ^ßferbe begleiten, j33. equo albo triumphum): Sttcbcnbürge, consponsor.
neben ben ^roei ßonfutn ft^en, medium inter duos 9{ebcncbvift, f. »litcbrift.
consules sedere. —
II) näcöft: seeundum. - praeter 92ebenbinge, treiben, alias res agere.
(aufjer). - bu follft leine anberen ©ötter Ijaben neben nebeneinander, una (beifammen, örtlid)). - si-
mir, noli adorare deum alienum (Vulg. exod. 2, mul (jugleid), jeitlid)). - aud) burd) continuus (in
34, 14): S'«b. n. fid) oeraebten, alqm prae se con- ©inern fortlaufenb). -n. geljen, unaire: jroei Renten
temnere. n. Ijaben, duas uxores simul habere: n. rooljttcn (oon
Wcbcnau ficht, consilium alterum. - gunftbul)' 3roeien), coutinuas domos tenere (in jroei Säufern);
lerifd)e (politifcöe) 31ebenabftcbten, ambitio (bah,, „auä junetis liminibus babitare (in 3toei Säufern ob. gim=
31.", ambitionis gratiä; ambitiöse: obne 31., sine am- mern): baZ Sanbgut u. biefco ©cunbftüd liegen n.,
bitione). - er tjatte bahn bie 31., simul id sequeba- praedium est continens huic fundo: Scipio u. §aä=
tur, ut etc.: ^mb. ohne 31ebenabficf)ten lieben, nihil brubal lagen (bei £ifdje) n.,eodem lecto Scipio atque
in alqo praeter ipsum amare. Hasdrubal accubueruut 3iuci u.3roei (^5aar u.^ßaar) n.
:

Weben artet, ager vicini (ber 21dcr beä 91aa> geftellt, bini juxta compositi: nebenein. u.abroed)fclno
bars). nad)einanber lefen, juuetim et alternis legere (mtd)
9iebcnaltat, *ara minor. Gell. 2, 23, 3, roo singula [Graeca et Latina] con-
Webenamt, munus alterum. - munus extraor- siderate atque apte junetis et alternis lectionibus
dinarium (ein aufkrgeroöljnlicbeä 21mt). committere = nebencinanber u. abroedjfeinb nacb=
neben an, propter. - juxta (bidjt baneben, ganj einanber ucrg(eid)enb lefen): olme ©efatjr n. fahren
naf)e babei). - neben an rooljnen, vicinum proximum tonnen, sine periculo commeare (n. quadrigae inter
esse (ber näd)fte 31ad)bar fenn); ejus loci aecolam se oecurrentes). - Slua) Ijaben bie Sateiner mit com
esse (ein 2lnroobner biefeä Orteö fetjn). (con, co) .3ufammengcfe(5te 33crben, in benen bec
. .

SWebenarbett, opera subsieiva. S3egr. ,,nebeneinanber" mit liegt, 3S. nebenein. Iie=
Wcbcnart, pars (rote Cic. Tusc. 5, 25, 71: ge- gen, coneubare: n. baben, bauen, reiben, continuaie
V
nera et partes virtutum). (3 Ö. binas aut amplius domos).

SJJcbcnartifel, couditio altera. Webcncinfommett, bao, peeunia adventicia


Wcbcnnudgabcn, •sumptus alii. (im Mg.). - extraordJnana peeunia (bef. cineo ^3e
9icbenau3gang,*exitus alter (ein äroeitcr 2Iu3= amten: aud) im "l>lur.).

gang). - exitus oecultus (verborgener 21u3gang). - ^Jcbcncinfnnftc, ^einnahmen, peeuniae ex-


pseudothyrum (xptvöö&voov »erborgencö SJnter= ,
traordinariae.
pfbrtdjen, ©gffc. janua, f.
Cic. Verr. 2, 20, 50-, post iJiebcnfaeb, f. 9icbenbefd;äftigung.
red. in sen. 6, 14). ÜJicbcnfigur, *imago, quae in pictura recedit,
Wcbcnbcbcntnng, *notio adjuneta. im ©gf?. uon imago prima, - SBilbC, eine 31. bei et^
Webenbe iwirf nift, res minus necessaria. roaö abgeben, fpielen, seeundas tantum aut tertias
9lcbcnbcgrtff, *notio adjuneta. agere in alqa re.
nebenbei', 1) na()c babei: propter (baneben, in 92ebcnfluf?, eiltet Stromeö, Humen, quod infloit
ber 31äl)e). - juxta
(bietjt baneben, ganj nalje babei). in m. 21cc. beä ©ttomeS (JA rlumen Scaldis, quod
- II) beiläufig,nebenher = als !Hebenbcfd)äftigung, inrluit in Jlosam).
«erroerb: dum aliud agitur (inbem man ctroaä mibe ÜJiCbcnfragc, quaestio miuor (©gf§. qttaestio
res» tbut, g33. ediscere alqd).- simul (311 gleicher ^eit). major).
- obiter (gleicbf. im Vorbeigehen, beiläufig, j33. plu- 32cbcnfran, pelex (bie SBetfd&Iäferin eines @b>
rimum conferes utilitatibus rei familiaris meae). - mannc'o, baä Äebiroetfi), - coneubina (bie Seifdjlä»
subsieivis operis. subsieivo studio (beiläufig, abü 3tc= ferin übl)., aud) als eblere Benennung für pelex).
bcnbefa)äftigung &93. vocea Latinas colere: u. ar-
, 9ccbengang, *via altera. Sgl. .Oieiu-niueg".
497 SRebengaffe ÜRebenuormunb 498

Sttcbcngaff C, semita. - angiportus (enges Ctuer= Mcbenmcitfd), f. 2Jtttmenfd), 3f?ädt)fte, ber.


gäfjdjen, roeldjes gern, feinen Ausgang fjatte, 3roin= Utebenmonb,altera luna. - ber 9Jionb mit et*
ger 2c ). nem 9c., luua geminata; duae ob. binae luuae: ber
ÜHcbcngebä'ube, *aedificium alteri astruetum 9Jtonb mit 3roei9tebcnmonben, lunae trinae: ber9Jtonb
(hn äUg.). - domus vicina (bas Benachbarte §aus). u. mehrere 9tebcnmonbe, plures lunae plures lunae- •,

- bte ftebengeftäube eines ©utes, expeditionum ru- orbes: es jeigt fid) ber 9JI. mit jroei Jiebenmonben,
sticarum aedificia (bie2ßirtf)fdt)aftsgcbäubc, im @gffc. lunae trinae apparent.
ber villa, b. i. bes äßofjngebäubcs): ein 9t. anbauen, Jlcbettpartictt, quae in ornamentum operis ac-
aedificium recens veteri astruere; accessionem ad- cedunt.- 9icbcnbfcüer,parastata {na^aazärrig).
jungere aedibus. 9lcbcnpfcrb, f. §anbpferb.
9icbengcbanfc, oogitatio minor (©ebanfe als 9lcbeni)flid)t, * officium aliud.
^Jlan, ®gf|. cog. major, f. Liv. 29, 6, 1 intervenit :
ein, minor cogitatio (f. Liv. 29, 6,
9lcbcttptan,
majori minor cogitatio, ein 9c. freust ben £>auptge= 1 intervenit majori minor cogitatio Locros reci-
:

banfen). - *sententia minus gravis (©ebanfe als 2ln= piendi (mit bem §auptplan freujt fid) ber 91. Socri
jict)t, ©güj. sententia gravior ob. gravissima). roieber ju erobern).
9icbcngcrtd)t, opsonium (3ufoft jum 93rot, SJicbCttpunft res minor.
oxpov, ©gjfc. panis, roie Nep. Them. 10, 3. Suet. 9tebcntcgcttt, f. 9Jcitregent.
Caes. 44). [accedit (accessit). Stebenteift, f. 9cebenäroeig.
9iebcngcfd)äfi, etroa negotiolum, quodmuneri SWcbetttoIle, partes seeundae. aud) bl. seeundae
SWcbengcfcrjtnacf » *sapor alienus. - Sßirb ba§ (eig. u. uneig.). - eine 9c. fpielen, partes seeundas

angegeben, nad» Dem etroas febmeeft, fo brücft man agere ob. sustinere, bei ob. in etroas, in alqa re:
e3 im Satein. mit bem 2löject. ber 2let)nlid)feit bte- ber bie 31. fpielt, seeundarum partium actor.
fer Sad)e aus, j33. ein 9t. uon 2Bein, vinosus sapor: Stcbeuvucf fidircu, politifdje, ambitio (3BofjIbie=
jßaffer mit einem 3c. uon ßifen ferruginei saporis , nerei). - aus 91., ambitionis causa; ambitiöse: ot)ne
aqua. 8gl. „9tad)gef,djmad;". 91., sine ambitione: ^mb. of)ne 9t. lieben, nihil in
Sicbengcfdjöpf, alter: im ^lur. alii. alqo praeter ipsum amare.
Siebcngcfctl, etroa collega. siebenfache, res aliena (<Sad)e, roetcf)e nia)t bier=
9iebcngctoinn, fruetus adventicius (ber 35or= ber gehört). - res minor (geringere Sadje, @gf^. res
2C., ber ju ben übrigen oornefjrr.licfjeren nod)
tfjeiC major).- parvum momentum (unroidjtiger Umftanb).
bin^ufommti. - peeunia adventicia (0elb, Toelcfjeä SSgl. „33eiroerf". - r>ielleid)t t)abc id) uon 9ccbenfact)en
man auf aufeergeroö^ntiajem Sßege einnimmt). (bie nid;t jur Ä'lage gehören) fd;on ju uiel gefprod;en,
9lebcngiteb,articulus(©gf&.membrum, §aupt= extra causam nimis fortasse multa: etroas al§ 9i,
glic betrachten, *rem minoris putare.
iNcbenfialm, calamus novus (ein neuer £atm). Sicbenfo^, *quod enunciationi adjunetum est.
- calamus aiius anberer xialm). (ein - *secundaria sententia.
^icbcnbnnblung, im Sdjaufpiet, res minor Webenfrijoft, f. 9cebensroeig.
(©gig. res major, eine .oauptb/mblung). 9iebenfcitc, latus (®gf|. tergum, b. i. bie 9tüc&=
9icbcnhau3, f. 9tebengebäubc. feite).- ala (ber Flügel eine§ ©ebäubeä nad) bem
nebenher, I) jur (Seite, j93. gefjen, a latere in- §ofe ju). - ««cbenfftab, f. SWitffloo.
cedere. latus tegere (^mbm. jur (Seite gefjen); co- 9lebenfontte r parelion {naQrjkiov). - rein Int.
mitari, abiol., ob. m. 8Uc ber ^erf. ob. Sad)e, neben sol alter (jroeite Sonne). - bie Sonne mit einer 91.,
cer man t)ergel)t (übt), ^mb. ob. etroas begleiten, jS. sol geminatus; duo soles-, bini soles: Sonne u. jroei
'quias. alcjs currum;: n. reiten, juxta ob. (oon 9cebenfonnen, tres soles; terni ob. trini soles: bie <S.
mehreren circa adequitare (©gfij.vehiculo anteire); u. mehrere 9cebenfonnen, plures soles; plures solis
eqno comitari, abfol., ob. m. äa. {übt), ju ^ferbe s
orbes: es geigt fid) bie Sonne mit einer 9t. am £im=
begleiten, jö.equo albo triumphum). II) beiläufig, — me(, soles bini apparent caelo.
f.
nebenbei >to. II. 91ebenforgc, cura nova ob. alia.
nebenhin, propter mit folg. 2(cc. ob. als Slbcerb. 5icbcnfpctfe, f. 9tebengerid)t.
m oer Jtiitje oon je). - seeundum mit folg. 2lcc. 5icbcnfpicl. f. Sntermcjäo.
ben . . . entlang). - praeter (baran . . . uorbei) Sicbcttfproffe, f. 9tebenjroeig.
mit folg. 9lcc. od. in 3 u amme "ff?" n 3 e «
i mit s-8er= 9icbenftcUc, *locus, qui ad alterum accedit;
ben, fti neb. fahren, reiten, praeterv<hi: n. fliegen, r>gl. „9tebenamt".
praeterlabi: n. gcfyen, praeterire. ^lcbenftrafjte, 9tcbcngaffc, =roeg.
f.
.'Jcbcnbülfc, im auxilium. /Jilig. bt. 9icbcttft«bc, *cubiculum ob. conclave adjun-
^tcbcnibcc, *aotio adjaneta. etum. - 3ft es = (Sabinet, f. b.
VltbtMtaijtr, l
©cgenfaifer, ro. f.
— II) = dicbcnftttnbc, hora Bubsiciva. - bie 9tebcnftun*
SRitfaifer, JJiiticgent. ben, horae subsieivae; tempus subsieivum: in ben
f.
'JJcbcufanttncr, •cubiculum continensob.jan- 9t. etroas (ffiiffcnfdjafttidjeä) betreiben, fict) mit etro.
als Sd)luffammer). - befcfjäftigen. subsieivis operis ob. subsieivo studio
na ob. juneta et continens lmi< loco colere alqcL
i
-Borratbs 2c Hammer, roetdje an Den genannten Crt iJicbcntbor, 'porta minor (®gf^. porta major,
•bt). flcincre Rammet). ob. |uou meljreren] porta maxima).
^Nebenlinie, I -xlfslinic in ber iUcatljemattf : 9tcbeutt)üt, *jamia minor (®gf|. major, ob. oon |

•linea «nl II Seitenlinie (eines ©e^ mcin-ercu janoa maxima). - *janua altera (im ©gftj.
i

id)lecf)ts\ ro. f. ber anbeten genannten Xi)ür).


'.Vcbenmanu, I, Der neben Ginem ftefjt : qui jnxtu ^tebenumftanb, ein unbebeuteuber, parvum mo-
,mb. ftcfjen geblieben ift ttbfj.). - mi ntum parva res.
;

alqm od. proximt ^icbciturfadjc. *causa levior (unbebeutenbeif


los. in ber Sdjlaajtrfifye; Dat). „fein geroölmlidjer lluufl;ei. - 'cauaa minor (Keinen' Urfac()e).
•Je.", proi i'tcbcHberbieitft, 9lebengeminn.
f.
'bsmann ^cbiHUoimunb, yjcitoormunb.
f.
499 ÜTceknrjortfyeU nehmen 500

SHcbenbortfjeif. *fructus minor (®gf§. fruetus 1. 9Ieffe, bie, SBlattlauS, *apbis, Idis, /.
major oö. maximus,§auutoortf)ei[). - ber burd) llm= 2. SWeffe, ber, I) 33ruberSfoön: filius fratris. -
ftänbe berbeigefüfjrt wirb, fruetus adventicius. mein 3t., iilius fratris mei meine
: üfteffen, liberi fra-
9?cb entoeg, trames (ein gangbarer 31. in gelb tris mei. — II) ©cf)iüe)terfofm: filius sororis: mein
u. ©tabt, im ögflj. ber offenen Strafe, ber nätjer jum dl, filius sororis meae: meine 9ieffen, liberi soro-
3iele füijrt, ein äiiajtetueg). - semita (ein fdnnaler ris meae.
ffieg, ber bloS für tfufigeinger beftimmt ift, u. biSroei= Deflation, negatio. - iie 31. beS sDli§be£)agcnS
len abgefonbert neben öer ©trafse lünläuft). - cailis f)M oas Vergnügen 3ur pofitioen 5"lgc, detractio
(ein faft ungangbarer 23crgpfab ob. £>ol3tücg). - de- molestiae consecutionem affert voluptatis.
verticulum (ber Sieben^ ob. ©eitenroeg, ber oon ber negatib, f. oerneinenb.
geraben ©trafje abführt; bafjer aud) uneig. üon bem, 9icger, Nigrita. - ^5lur. Nigritae (itftyöfrat) ;

roaS nidjt jur <Saa)e gehört). - ein fürjerer 3t., tra- •Nigretes {NlyQntsg); *Nigritani. 33gl. „3Jlob,r".
mes compendiosus: Nebenwege einfebjagen, dever- ^ieacrbnubel, Nigritarum emptio et venditio.
ticula petere coepisse: auf einem 9t. aurüdfeljrcn, 3Jcgetin, *femina Nigritana.
semitä reverti. - Uneig., 92ebenroege (2luSflüd)te) fu= 9iegcrionb,*Nigritia ob. Nigritania. 33gl. „2Rol)=
d)en,deverticulaquaerere: fict) auf9cebenroegen(nid)t renlanö".
betin §auptgegenftanbe ) aufhalten, in deverticulis ^Jcflcrfflnu, *servus Nigritauus.
habitare: Qmb. auf lieberlidje Nebenwege führen, SiegcrfflaUin, *serva Nigritana.
alqm ad nequitiem abducere aud) alqm transver- ; $iCQCVbolt, *geus Nigritana.
sum agere (iljn nom äBeg ber Sugenb abbringen). negtren, »emeinen.
f.

9iebenh)Ctb, f. Jccbeufrau. iJtefiligc, vestisnocturna (91ad)ttleibung). - ve-


Stcbentoctf, f.
öeiroerr. stis domestiea (iiauSfleibung übt).). - im 31., inor-
9{ebenttnnt> ; 3?3. jebem Sßinbe geben fie jiuei natus (im 31. u. otjnc Toilette, inornatus et incom-
Iftebennunbe, singulis ventis binos subpraefectos ptus); antif and) nudis pedibus, tunicä solutä.
dant (Sen. nat. quaest. 5, 16, 2). 9teglige(mubrt)cn, mitella.
ÜJtebcnltmtfcl, *angulus, qui uon longe abest. ^iCflOtinnt, negotiator.
?icbeunmrniig, *vis adventicia. nerimen, sumere (SalicgcnbeS :c. oon feinem
SttebcnhJort, f. s2lbiectio, Siöoerb. - als 31., f. 9iul)epunfte auf= ob. n>cgneb,inen, für fid) lunnelmtcn
abjectioifd;, aöucrbialifd). 3U einem geroiffen 33el)ufe, um eS 3U gebrauchen, ju
dicbcnttmr^cln, radices iu latera dispensae. genießen k.; aud) wie unfer „nehmen" = miettjen,
9Jebcnjcit, tempus subsieivum; tempus nego- taufen, Cic. off. 3, 23, 89; ad fam. 7, 23, 2. Hör.
tiis vaeuum. sat. 2, 7, 106 u. = eine 3eit ftdj 311 ehu. nebmen,
:

Slcbcnsimtncr, f. 9lebenftube. 3^8. sume ad hanc rem tempus: u. sumere diem


9tebcit3h)crf, f. 9cebeuabfid)t. ad deliberandum : u. sumere sibi tempus ad cogi-
9lcbCttäJt)Ctg, frons subnata (ein nad)geroad)fe= tandum [»gl. „SSebenfyeit"]: u. sum. sibi aliquot
ner Qvoeig,). - stolo (ein 3t»cig, rDcldjcr uon ber 2ßur= annos ad confirmandas rationes et copias belli). -
jel au£fd;lägt u. bem Stamme bic 9cabrung entjiefjt, capere f äff en ergreifen; bann eine ©ad;e netmun.
( ,

ein Stäuber). - mallcolus (ein junger Qvoeia. otme um fie 3u b^aben, 3U gebrauchen [jß. essedum aliquod
Söurjel, ber abgefa)nitten toorben ift, um in bic ©rbe capias et ad nos recurras); bal). aud) = einnehmen,
gepflanjt 31t raerben, ein tfäa)fer). erobern, 3S. locum [eine ^Jofition], urbem, uavem).
neblidjt neblig, f.
nebelidjt, nebelig. - rapere (^inroegraffen, ^aftig, reijienb fd;neü weg«
nebft, f. mit. nehmen, aueb^ als Gröberer, 3S. castra ob. urbes pri-
nerfen, carpere. lacessere (im 2Ulg.). - ludibrio mo impetu). - arripere (an fid) raffen, reißen, mit
Labere, ludificari Qmb. jum 33eften Ijaben, r>erf)öfj= bem Dcbbegr. beS ^lö§lid)en, ttn»ermutf)eien). - ac-
nenb neden). - petulanti linguä couseetari (mit cipere (©egebeneS, dargebotenes an fieb, nehmen, an^
mutlnoilligen Dieben »erfolgen). - imitatione petu- nelmteu, iu (impfang nehmen, ©gfg. dare, tradere
lantissimä deridere (burd) l)öd)ft mutljnnllige 3tad)* u. bgl., fe^t immer einen ©ebenben ob. 2)aibieten=
afjmung [333. ber ©timme, beS 3iufesj r>erl)öf)tten, 3S. ben »orauS, tt)cu)renb bic uorfjergebenben me^r ein
uon Äitaben). - cavillari, aud; mit bem 3"f- per las- 91cl)men auS freier 3Babl be3cic^nen [3S. aeeipe ta-
civiam (ftid)elnb anfjieljen). - bis 3111 ©rmübung n., bellam u. utere, aeeipe]: aud) bilDl. roie unfer „nelj
:

fatigare. - fid^ mit ^mb. n., cavillari cum alqo: men" = aufnehmen ob. auslegen). - tollere (aufm
uon Qrnb. genedt (uerfjölmt) roerben, aud) ludibrio men, in bie ^»ö^e nelunen, um es uon feinem bi'jlje
esse alei: (Siner, ber gern nedt, petulans (©gftj. mu- eigen Dhtbepuuftc 311 entfernen, jiB. uon moratus
destus). tollit lumen et sequitur). - promere. depromere
Vierten, baS, ludificatio (SBerfpottung). - cavil- ([jeiuorlangen, l^eroorljolen oon einem Orte, DO co
iatio (beifjcnbcS ©titeln). bisher aufbewahrt würbe, um eS 3U gebraua)en). -
92ecf evei, laseivia. petulautia (3Jlutl)iDiUe, f. baf. adimere (abnclunen, roegnebmen, jw. regna dareat-
beu llnterfa).). - ludibrium (baS Sum=$eften*$abeni que adimere: u. adimere alei ordu]em[(£ompagna' .

bic Ü>crl)öl)nung, j33. ludibria Faunorum). - imita- - auferre alei alqd u. alqd ab alqo (toegtragen, fort»
tio petulantissima (fjödjft mutl;rciUigc 9rad;atnnung, tragen ob. forttragen [äffen, alS bic auf baS 3ie^men
3$. eines 9tufenbeu). - leves pugnae (leichte treffen, folgenbe §anblung [jS. tleus abstulit, sed dedit, ber
©d)armü(3cl im Kriege). - auS 3t., per lasciviam; vm- liat'?) gegeben, ber £>err l;at'S genommen! naa)
per ludibrium. 8en. ep. 65, 6J: bafjer aud) für „nelunen" felbft, fo=
netfifd), laseivus. petulans (f. ,
,3)iutl;i»iUc" über moi)i im guten ©inne, alS im Übeln, u. 3iuar Dann
pet. u. läse). ber allg. 2luSbr. für eripere, surripere u. furari). -
SJicctnr, neetar (vexzap). - neetaris suci (bie eripere alei alqd u. alqd ab alqo (entreißen, mit
©afte oeo Jlectar). - liquor comparandus neetari offener @etoaIt nebmen, fo i>a# man fia) babei einen
(ein beut SRectar 311 uerglcicijcnbcS 3la%). - auS 31., äiUberftanbbco^cfUu'uben ju beiden bat).- surripere
neetareus (vexrdpeog). (entmeuben, ocrftoblener SBeife nelunen, melcbeS aud)
neetarifri), neetareus {vexxÜQSo;). iu ber 9cotlnoe^r feinen ©runt> lialieu fann:. - furari
SWcctarfftft, neetaris sueus. (ftel)len, erinnert immer an oaS Derai^tlidjcoanbniert
501 neljmen nehmen 502

Des Siebes). - emere (faufenb nehmen, laufen). - po- men" istum ego locum totidem verbis a Dicaear-
,

tiri alqd ob. alqS re (einer Saa)e fiel) bemächtigen, cho transtuli. —
ß) einnehmen aus je.: capere ex
bemeiftern, §33. eine ^ßofttton, locum u. loco). - etc. (§39. bina talenta ex praediis). - roas foll ia)
fia)
expugnare (mit ©türm einnehmen, erobern, bat im= baraus nehmen (folgern 2c)? quid inde colligam?
mer ben 9lbbgr. bes enblicfjen Dbftegens ber ©tär= bei etroas nehmen, §33. Smb. beim ^eibe n.,
lern naa) längerem 2Biberftanb, unb ftc^t foiuot)! oon alqm medium arripere (ib^n rafd) mitten umfaffen
bem einnehmen einer ©tabt, eineS Schiffes, als oon u. an fia) galten): Smb. beim Äopfe n., f. Äonf (39b.
ber geroaltfamen 3tau6ung ber Gfjre eines grauen» II. 3. 79).

§immers, roie decus muliebre expug. ob. pudici- :


für etwas meinen, b. i. a) fia) be§ab,ten laffen:
tiam alei expug.). - leifjroeife n., f. borgen no. I. - aeeipere pro alqa re: niel für ctroas n., avare pre-
etroas nidjt nehmen, alqd non aeeipere; alqd acci- tium alcjs rei statuere. ß) auslegen: aeeipere —
pere abnuo (inbem ia) bie 2lnnaf)mc r)öflict) ablehne). in alqd (§33. für einen ©a)impf, in contumeliam). -
- etroas gern n. gaudere alqä re (JSS. ©efdjenfe,
,
interpretari (§39. aua) bas 33öfe für gut, etiam ad-
muneribus). - §mt>. allein n., alqm secretum ab- versa benigne).
ducere. - nimm beine öabfeligfeiten u. fua)e einen in etroas «ernten, «) eig. sumere, capere in :

cnberen Drt auf, tolle res tuas et alium quaere etc., §39. in bie|>anb n., in manum sumere; inma-
locum: roofjer ntmmft bu bas? unde datum hoc su- num capere (in bie §anb faffen, erfaffen): etroas
mis? ob. unde petitum hoc in me jacis? - ®eft) (aus ber rea)ten §anb) in bie linfe §anb it., alqd in
nehmen, peeuniam sumere (an fia) nehmen §u irgenb laevam manum transferre: in bie .pänöe nehmen,
einem Sefjufe, roie Ter. adelph. 5, 9, 20 [977]: a §ur §anb nefimen (ein 33ua), eine ©tt)rift 2C.), in ma-
me argentum, quanti est, sumito, b. i. nimm oon nus sumere ben ©picur [um in ifi,m §u lefen],
(§33.
mir [aus meiner (Hjatoulle] Selb, fo üielbuaua) brau= Epicurum): etro. in ben Scunb n. (u. ba begatten),

ctjen magfti; peciuiiam capere (es nehmen, ber3ln= alqd ore ob. in ore continere (§33. aquam calidami.
bere mag es geben motten ob. nia)t); peeuniam ae- — ß) = aufnebmen: reeipere in alqd (§33. in ben
eipere (es annehmen, inbem ein 2lnberer es barbie= ©enat, in ordinem senatorium); assaniere in alqd
iet: bat), auä) = fia) befreien (äffen): ©elbauf 33org (§33. in eine ©efellfa)aft, in societatem). - ^mb. in
neljmen, peeuniam mutuari ob. mutuam sumere: ein §aus n., alqm ad se ob. ad se domum ob. 61.
ßelb non 3™°. nefjmen (b. i. fia) beftea)en (offen), alqm domum suam reeipere Qmb. in fein £>aus u. :

peeuniam ab alqo aeeipere: fein ®eu> n. (fia) nia)t an feinen ^ifa) n., alqm tecto et mensä reeipere.
beüedjen (äffen), peeuniae resistere. - oiel n. (fia) mit etroas nebmen, §33. mit ben Ringern, digi-
riet bejahen (äffen magnum pretium facere (o., . tis sumere. —
mit ftdj itef)ntctt, alqd secum au-
Vertäuter magno operam suam locare (d. 2lrbet=
: ferre u. 61. auferre (etro. mit fia) fortnehmen); alqm
icr . - 3mbm. ein 2lmt, eine ©teile 2C. n., abbanfen secum ducere (mit fitt) führen); alqm secum edu-
> - etro. (beim SCRultip(iciren) fo u. fo
I, c u. d).
f.

cere (3mb. mit auäneb^men); alqm secum deducere


viel mal n., ducere m. bem 3af)(abo. (rechnen, §33. (3mb. »on einem Orte mit roegfüfjren); alqm secum
pedes dueimus sexies septenos, fiunt duo et qua- abducere u. bl. abducere (3mb. in feiner 33egleitung
inta); multiplicare mit bem ^ai)labv>. (multi= non irgenbroo irgenb roob, in führen, mitbringen) :%mb.
pliciren, j3J. Septem sexies multiplicata fiunt duo §u ©inern mit fia) nehmen (um it)n mit biefem be=
et quadraginta): fo u. fo oiel mal genommen, mul- fannt §u maa)en), alqm deducere ad alqm: %mb.
tiplicatus mit 3 fl bJabo. (f. oorb,.); u. b(. bas ftafjU mit (fia)) naa) §aufe n., alqm domum ad se addu-
',39. pedes sexies septeni fiunt duo et qua- cere; alqm abducere sibi convivam (als £ifa)gaft).
draginta). Hon etro. ob. 3tnb. ne^mett, b. i. <x) roegnebmen
Ott ftcfj nehmen, aeeipere. tollere (f. oben). »on 2c.:tollere ex etc. (non feiner ©teile roegfjeben,
Ottf etro. nehmen, aeeipere
in alqd ob. alqä re §33. solem e mundo bef. raubenb, §33. illud insigne
:

(§8 ;tlqm in Collum: u. onus capite, humeris; OD. penatium ex hospitali mensa: u. peeuniam ex fano).
». jDIctjreren, onera capitibua, humeris)-, tollere in - demere de etc. (ab= ob. rocgnef;mcn, eig.). - de-
alqd ob. alqa re (§99. alqm in collum: u. alqm cur- trahere alei rei u. de ob. ex alqa re (ab=, roeg§iel;en
ru. redS - auf feine Schultern n., f. ©dmlter.
. = ab=, rocgnefjmen, §33. bie 33ebedung com Äopfe, te-
auf fiefc nehmen, o. i. a) iiä) einer Saa)e un= gimeatum capiti: einen Quaberftein nom ©ebäube,
terjieljcn: tollere (roie eine Saft auf feine 2a)u(tern lapidem quadratum ex opere). - demere alei alqd.
nehmen, §39. plus oneris susiuli, quam ferre me eximere alei alqd ob. alqm ob. alqd ex alqa re (et»
intelligo - .nere etroas übernehmen, fia) roas oon ^mb. berabne^men, §33. poma ex arbori-
ber Uebemabme einer Zatye [§39. einer ;Rea)tsfaa)e], bue; uneig., b. i. 3imb. oon ctroas befreien). - decer-
um Die man crfutt)t roirö, nidjt cnt§ieb,cn,
®af|. re- pere de ob. ex alqa re (oon etro. abpflüden; bilbl.
rpere 'auf (io) nehmen, fia) freiroillig = oon etro. ber= ob. roegncfjmen, §33. humanus ani-
einer 2aa)e annehmen u. für ben guten (rrfolg ein mufl decerptus ex ineiite divina: u ne quid jocus
ftefjen .
- .dürr- feines 3(mtes fic^unterjicben iii gravitate decerperet). - deripere de alqa re
niuin. -
alqd (fia) einer £:aft (glcicfjf. Ijerabreifjeu, uneig., jSB. quantam de mea
k. untergeben ob. unter§ief)en muffen, v-8. Bempi- auetoritate deripui-set - lejiceic de alqa re i. 1
(gleia)f.
imae turpitudinis notaa ß)vet* — roie eine Üaft abroerfen, yü. ecquid ergo intelligie,
f»rea)cn, etroas §u oerantroorten: in .-<• recipei nituin mali (leliinnanaconditioiie dejeeeris. 35gl.
Riflco, pericalam). -pn ctroas übet U'tstere Jiägelsb. ©til. ©. 384 [382]). - eine
haften, es nertrtten, }8. ein«- ©<l)ulo, calpam: jmb§. ©a)üffel oon oer Xafel n., bl. patinam tollere. -
Ibat, al< - üqdnoni etro. ntd)t oen ber öauptfumme etroao n., alqd demere de ca-
non fia) roeifer endi pericalum . - ia) nebmc pite: ben.Uutiimcroon ^mb. n., sollicitudinem alei
es auf mia), a<lme reclpio. demere: oie Sorgen, alei eximere curas: bieScbulo,
auO ctroas nehmen, i i)eruorlangen, -f)o alqm eximere e culpa. ß) oon 3>»b. annehmen, —
Ien aus, f. fjerausnebmen no 1 - !

m: uti foroiiu aeeipere - l » alqo: poseere ab alqo. — y)


ilqli raua)e entnehmen, ^l;il/i(ti' nun jmo. taufen: emere ab ofe. de alqo.
- oiefe ©teile fjabc ia) roörtlia) \U ctrono »clnncn, b. i. a\ etro. aus einem ©toff
i m Xifäara) genommen Tbem iifäara) entnom- oerfertigen: I :<o effingere ob. ex-
503 netjmücl) neigen 504

primere alqd ex alqa re. — ß) 3mb. ju ettoas ba= propter invidiam; invidia; invidia incensus: 31. er=
jtijieEjen: adhibere alqm ad ob. in alqd. — y) ^mb. regen, invidiam habere, in invidiam venire, in in-
ju etto. roätjlen: saniere alqm mit folg. 2tcc. beffen, vidia esse (0. ^ßerf. u. fingen): 3mbm. W. erregen,
tooju man nimmt (j53.^mb. 3um ©düeb5rid)ter, alqm alei invidiam facere ob. conrlare OD. excitare (oon
arbitrum: jum $elbb,crrn, alqm imperatorem). - ^ßerf. u. Singen); alei invidiae esse (r>. Singen, $S.
assumere alqm m.folg.2lcc. beffen, TO03U man nimmt oon SÜortcn): 3f"bm. burc^ etro. W. erregen, alqä re
(jS. Qmb. jum greunbc, alqm amicurn: Sine 3ur alqm vocare in invidiam: bei ^mb. W. erregen (tf)n
§rau,alqam uxorem ob. conjugem [aber aud) alqam neiöifcf; madpen), alei esse invidiae (v>. 'perf.): es rcr=
in matrimonium; cgi. „grau"]: alqm filium). rätb, W., äu 2c., ob. roenn man 2c., invidi est m. folg.
SU ftd$ nehmen, b. a) in i. feinöaus aufnehmen : Snjinit. (f.
Cic. de amic. 4, 14).
alqm ad se ob. domum ad se ob. bl. alqm domum bleibet, homo invidens ob. invidus; homo livi-
suam reeipere; alqm tecto et niensä reeipere (in dus; obtreetator; homo malignus (f. „Weib" ben
fein §aus u. - eine ©attin, oon ber
an feinen £ifcfi). Unterfc^. ber ©ubftft.). - fpeciell aud^ alienis incre-
man 3U fidf) n., redu-
fid) l)at ftfjeibcn taffen, roieber mentis inimicus ob.inimicissimus homo (ber auf bas
cere post divortium uxorem. —
ß) mit ftdE) in Ser= (Smporfommen 21nberer mit feinbfeligen Süden ^in^
binbung fe|en, 3S. bas ©efb 3U fict> n. (einfteden), fielet): alienä laude dolens homo (ber über benWutmt
peeuniam in crumenam suam condere. y) ge= — Stnberer fidf) ärgert). - atä* 3m ^ßlur. fann bei ben
niefjcn sumere (©peifen u. ©etränfe. 3S. ©ift, ve-
: 2(usbrr. m. homo aud) ber 'plur. homines roegfallen,
nenum). - assumere (©peifen u. ©etränfe, j33. aquam j33. Weiber u. geinbe, invidi atque inimici.
calidam: u. eibumbisdie). -capere(©peifeu.Xranf, SJicibcvin, invidens ob. invida; livida; obtreeta-
eibum potfonemquel; potare ob. bibere (trinfen, trix; maligna (f. ,,Weib" ben Urtterfd). ber ©ubftft.).
©etränfe, j93. 2lrjenei, medicamentum). - aeeipere 9tctt»f>afcn, -nagcf, paronychia (nuQwvr/ic)
(einbefommen, aCrjenei, ©ift 2c). - sorbere (fjinter= ob. rein tat. reduvia (uon benen, roie es aud^ PI. 30,
fcfjtürfen, 3S. eine Slrjcnei). - delingere (ausletf'en, 12 [37], 111 u. an anberen ©teilen gefd)iel|t, bas
einen Slrjeneifaft, 3S. einen oolten Söffet, plenum pterygium, nrtQiyiov, b. i. bas Ueberroadjfen bes
cochleare). - nid)ts (feine ©peife) ju |tcf> n., eibo se 5(eifd)es ü6cr bie Wäge! ber Ringer u. ^"feäeljen, ju
abstinere: etraag SSemgeS (an (Speife) 31t fiefj it., gu- unterfa)eiben ift). - bie W. abfefmeiben, uertilgen, re-
stare (als Qmbifj): $mb. etto. ju fict) n. (einnehmen, duvia? ob. paronychias tollere.
trinfen) laffen, alei alqd potandum praebere: oiel ttcibtfd), invidus. invidens (mifjgüuftigl - livi-
ju fid) n. tonnen, capere multum (Diele ©peifen u. dus (fd>ee[füd)tig). - malignus (oon gef)äffigcm Slja^
©etränfe im Äörper f äffen fönnen); eibi vinique esse rafter; ogl. „Weib" bie ©ubftft.). - laude alienä do-
capacissimum (oiel ©peife u. SBein faffen tonnen); lens (fid; über Slnbercr Wutjm ärgernb). - alienis in-
eibi esse plurimi (ein ftarfer Sffer fenn). crementis inimicus ob. inimicissimus (auf bas Gm-
fid) fo nefimen (betragen), bafj 2c, sie se adhibere portommen 2lnberer mit feinbfeligen Süden lun)e=
ob. ita se traetarc, ut etc. - bas laffc id) mir nidjt Ijenb). - n. fenn, invidere; livere: auf $mb. n. fet;n,
nehmen (ausreben 2c.), hoc mihi eripi non patiar; alei invidere, toegen etioas, alqd (f. „beneiben" ba§
hoc mihi erui non potest, - ettoas anbers n. (aus= Waltere über bie Sonftruct.V, alcjs incrementis esse
legen), als es gemeint ift, alqd in aliam partem ae- inimicum ob. inimicissimum (auf ^mbs. ©mpor-
eipere ac dictum est: bas SBort läfjt fiel) in mehreren fommen neibifc^ f)infef)en); alcjs laude dolere (fid)
Sebeutungen nehmen, verbum in plures partes ac- über 3'»bs. Wuljm ärgern): auf Slnberer ©lud n.
cipi potest es erfd)eint oiel geringer als man c§ fenn, alios feliciores videre uon posse: man ift u.

: ,

genommen tjat, multa minora quam quantasint exi- auf mtdj, invidetur mihi; in invidia sum. Adv.
stimata videntur: genau, ftreng n., f. genau (Adv.): cum invidia; maligne. - nietjt n., sine invidia.
leidet n., f. teicfjt. - im ©anjen genommen, omnino; neibtoö, a) ol;ne ju beneiben: non invidens. —
ob. buref) universus (f. ©anje, bas). Adv. sine invidia. —
b) unbeneibet: non invidiosus.
ncljntlidj, f. nämlidf). — Adv. sine invidia.
9Jcib, invidia (<p9-6voq, im 2I(Ig., foroofjl im acti= 9lcibnoflCt, f. Wcibliafen.
r>en ©inne als Wcifjgunft, als im paffioen als bas 9ieige, flexus (ber "^unft, roo fid) etro. neigt, jS.
Seneibettoerben oon Ruberen, giir bie actioc 33ejie= autumni, aetatis). - faex (ber Sobenfafc, bie^efen
Iptng tjat Gicero in ben Susculanen [3S. 3, 9, 20; einer glüffigfeit). - reliquiae (übl). ber Ucberreft ei=
4, 7,16 u. 8, 17] bas oon if)m felbft gebitbete invi- ner ©acf)e). - es geljt etioas ob. mit etums auf bie
dentia jur Unterfdjcibung non invidia gebraucht). - W., *alqd mox exhaustum erit (es nürb etioas balb
livor (ettoa ßaoxavla, ber fjöcbfte ©rab bes Weibes, geleert fetpi, 3S. ein Jafs, eine 5" [a f^ e )", alqd mox
ber auf 2lnbercr Gmporfommen mit ben feinbfeligftcn cousumptum erit (c§ roirb etioas balb aufgejefjrt,
Süden ber giftige Weib, bie ©d)eelfud)t, oon
(nnficfjt, ocrbraud;t fenn, jS8. Lebensmittel); alqd senescit
Sen. tranqu. 2, 8 erflärt burd): alienis incrementis (uneig., es altert etioas, es nimmt ab, 3S. oon ber
inimicissima invidia). - malignitas (ber Weib, ber iueadjt eines ©taates, ben Äräften 2c.): es getjt mit
feinem als fid; felbft etwaS ©utes gönnt, bie ©efiäf= bem ©cbädjtuifi auf bie W. memoria labat. - eine
,

figfeit, im
©gffc. ber £)er3cnsgüte, ©utmütbigfeit. ^-lafdje bis auf bie W. ausleeren, lagoenam faece tc-
Süäljrcnb bie inv. it. ber livor mcfjr temporelle Qu* nus potare: einen Sedier, exanclare vinum poculo
ftänbc bejeid;nen, ftcllt biemal. ben S^eib alö f;abt (Äomif.): ben Sedjer ber Leiben bis auf bie W. leeren,
tuetle (Sigenfdjaft bar). - ohtreetatio (fcijkoTvnla, labores exanclare (f. Cic. Tusc. 1, 49, 118): 0. ber
ber ^eib fofern er in bie^fjat übergebt, bem 33enei W. fdjöpfi'». de faece haurire (aud) fprüdno., Cic.
beten auf irgenb eine ärt SttßtU* ju tl)uu futfjt, bef. Brut, 69, 244).
burd; Scrttetncrung feiner Sorjiige, bie Serfleinc neiget:, incliiuu-c. — fiel) neigen, a) o. $erf.:
rungofudjt); aud; nerb. obtreetatio invidiaque; oh- a) = fid) oerneigen, 10. —/?)-- fid) fjttmetgen i»o.
treetatio et livor; livor atque malignitas; maligni- II), id. f.
— b) 0. ScBL: «)
f.
ütil).: tastigatum esse (ab =
tas et livor; malevoleutia et iii\idia(Sdmbenfreube gebaut fenn iibl).). - proelivem ob. declivem esse
u. Sicib); malevoleutia et livor (©djabenfreube unb (abioärts gelien oon oben bctrad)tet). - aeclivem esse
- ^ft „Weib" = „bie Weiber", buref)
giftiger 9Jeib). (aufwärts' gehen, oon unten betrachtet; alle als biet--
ben ^Uir. ber 2luöbriide unter „Weiber". - aus W., benber Quftanb oon Singen, loelc^e eine abioärts g«
505 Steigen nennen 506

Dichtung haben). - labi. delabi (Ijera&gleiten,


Ijenbe etroaS ßntgeaeugefe^teS antwortet, unfer: nein! oiel*
Don Singen, roelcbe fid) eben fenfen). - fid) roeber meb,r-, nein! im ©egentljeil). - quin (roenn man auf

auf bie eine noch auf bie anbete (Seite n., in nulia eine #rage etroaö Sefräftigenbeä entgegenfe^t, nein!
parte habere proclinationes (o. SDtauern tc). - fid) nielmefjr, f.
Virg. Aen. 4, 547: quin morere, ut me-
jur ©rbe n., delabi ad terram; fcbnell, ferri ad ter- rita es: u. fo quin contra, nein! üielmcf)r im ©egen*
ram. —
ß) non ^eitpunften it., mit benen eine Scr= tr)ei£, Liv. 6, 37, 8). - sed (fonbern = nein! fonbern,

änberung oorgeht, inclinari. se inclinare (oom %ao ) ,


f.
Cic. Verr. 5, 11 extr. §. 28. Quint. 10, 1, 50). -
v. ©lud 2C). - fid) ju etroaä neigen, f. hinneigen (fia)) vero (in 3Barjrr)eit = min!, roenn man etroaö nacb=
no. I u. II. —
geneigt, f. bef. brüeflicf) entgegnet, f. Cic. de sen 9, 27. Liv. 9, 11,

Zeigen, bas, f. Neigung no. I. 10: bat), „nein! fürroafjr", verum enim vero, Sali.
s
?icigunct. I) als" §anblung, baS Zeigen: inclina- Cat. 2, 9: nein! nichts roeniger, nihil vero minus,
tio. - 9t. Des öauptes', *inclinatio capitis. II) als — 1

Cic. Font. 11, 23 [15, 33]). - Qu bemerfen ift, bcifr


^uftanD, A) eig., 9tid)tung bergabroarts: fastigiura ftatt non allein baö 3ßerbum aus> ber norangegange»
(2lbbadjung - proelivitas. declivitas. aeclivitas (ab=
. nen J-rage mit roieberljolt ober ein anberer uernei=

febüfftge Sage, erftere beiben non oben, letzteres oon nenoer 2lu§brucf gefegt roirb, 3SB. ift bein Sruber
unten betrautet). - bie 9t. ber iDtagnetnabel, *f'asti- brinnen? estne frater intus? nein! non est: btftbu
gium acus nauticae. —
B) uneig., ba$ fieb §innei= nidjt böfe? non irata es? nein! non sum irata:
gen ju einem ©egenftanbe: inclinatio animi ob. vo- gtau6ft bu bas nidjt? an tu haec non credis? nein!
ad alqd (bie Neigung bes" ©elftes"
luntatis, ju etroaä, ganj u. gar nid)t, miuime vero!: fünbigen mir alfo ?
- proelivitas ad alqd (ber ta=
ob. SÖilfens ju etroaäl num igitur peccamus? nein! ifyr ganj u. gar nitfjt,
belnsroertbe Sang ju etroas>). - Studium, ju etroas' minime vos quidem: ober bift bu ber 9Jteinung, eä
ob.3mb., alcjs rei oö. alcjs (bie 33eeiferung für ^mb. fei nid)t notb.roenbig einem nortre^lidjen Staate an=
im ^ßlur. studia = Neigungen, f. Cic.
ob. etro., bef. gemeffene ©efe^e ju geben? an ce ises non necesse
de amic. 21, 77-, Sest. G4, 134-, Cael. 5, 12). - vo- esse optimae rei publicae leges da. e consentaneas ?
luntas ingenii (bie 3iicbiung beö ©eifteä auf einen nein! io) bin nielmeljr gang ber 9Jteinung, immo
befonberen ©egenftanb). - propensa in alqm volun- prorsus ita censeo: alfo fjmtergeljft bu if)n? siccine
tas. propensum in alqm Studium günftige @efin= hunc deeipis? nein! im ©egentbeil, er betrugt miaj,
nung gegen %mb.). - voluntas (baei äöollen. Sßerlan= immo enim vero hie me deeipit: er fragte, ob mit
gen übb,., bie rein inbiuiöuelle, fubfectioe Neigung). Sßiffen ber Sötutter, fie antroortete, nein! quaesivit,
- animi impetus (2>rang be3 öerjenä nach 3>mb. ob. an sciente matre, respondit „nesciente". - nein!
etro., 38. infelix). - amor, ju %mb., in od. erga alqm nein! minime! minime! (f.
Tac. dial. 14). - „nein!
(Üiebel - 9t. jum 3£eintrinfen, vinolentia: 9t. jur eS nid)t", 61. non
s
fo ift ita est,
8. nein! fo ift eö
j
finnlicben l'uft, libido; libidines: 9t. jum ^orn, ira- nid;t, itjr 9tid)ter, nein! wafyxlid) niO)t! non est ita,
cundia-,ad iram proc.ivitas.- aus 92. studio (jS. ac- . judices! non est profecto! - Qaob 9tein fagen, aut
cusare): mit 9t., propenso animo (mit überrotegen= etiam aut non respondere: ber ©ine fagt $a, ber
bem §ang); ex animo (mit 2uft u. £iebe). - feine 9t. Slnbcre 9tein, hie ait, ille negat. - nein ju etroaä
auf etro. rieten, animum induceread alqd: 9t. ba= fagen (etro. ablehnen), abnuere ob. recusare alqd ob.
ben ju etro., inclinatum, proclivem. pronum, pro- de alqa re-, negare se alqd facturum esse. - nein!
pensum esse ad alqd (u. jroar incl. esse = übt), ju rufen, febreien, reclamare: bab. baö (gerufene) 9tein,
etro. geneigt fetm, procl. u. pron. esse = leidjt ju et= reclamatio ($33. burd) euer 9tein, reclamatione ve-
uns geneigt fenn, propens. esse = überroiegenb ju strä. Cic. Phil. 4, 2, 5).
etro. geneigt fenm; alei rei studere. alcjs rei esse Steitnngcl, f. 9teiö!)nfen.
studiosum. alcjs rei studio teneri (fia; für etro. be= Jicfrolög, hominis mortui vita (©iner ^erfon).
eifern): grofje9t. haben ju etro., studio alcjs rei ar- - hominum mortuorum vitae (9Jtebrerer). - einen
dere ob. incensum esse: feine 9t. ju etroas" haben, 9t. febreiben, hominis mortui vitam ((Sine<3) ob. ho-
ab alqa re alienum esse od. (mit bem 9töbegr. beö minum mortuorum vitas (93tebrerer) narrare.
SiUDerroiUens. abhorrere: 9t. haben ju %mb., pro- Weite, I) eine Q/itxbtam: *diauthus (öaZ ©e=
penso animo od. propensa voluntate esse in alqm. roäa^s, L.). - *flos dianthi (bie ÜBlume). — II) bie
stndere od. avere Qmbm. geroogen fenn, fav. öeroürjnelfe: caryophyllum (xaQvöipvXXov). - *ca-
mit bem Dtbbgr., bafj man feine 3uneigung auch ttjät ryophyllus aromaticus (L.).
lieb beroeift alqm amare. alcjs esse amantem Qmb.
; 9Jcifcublütftc, f 9telfe.
lieben 1: pi grofje Jt. w
3mb. haben, nimium aman- 9lcifcnöl, *oleum caryophyllatum.
tem <
feine 9t. }u ^mb. haben, alieno ob.
.
Siclfcnpf effer, *piper Jamaicum.
'i ab aluo esse animo: 9t. 511 etroas befommen, 9icnic, nenia (als Älagelieb). - Carmen in sepul-
alcjs rei studio incendi; große, alcjs rei studio ar- cro incisum (als ©rabfdjrtft, f. Cic. de sen. 17,61).
•,u 3'"D- befommen, alei studere nennbar, qui, quae, quod nominari potest.
od. faveri e (anfangen ^mDm. geroogen }U nennen, nominare (einen Ojegenftanb bei feinem
fenn); alqm aman (anfangen ^ino. ju lie-
1 eigenen Jtainen nennen, angeben, aueb iljm einen eU
ben 1: Die 9t. 3u etro. nertieren, alcjs rei Studium de- gcnen9tamen geben). - appellarefjunädbft ^mb. an=
t. \u ,^mD. terlieren, abaiqoalienari; (eben, Die Webe an rtjn Ctdjten, fobann beim Xitel
-inen Jiciqungcn folgen, ani- nnreDen, i()n tttuliren, Dann aud) übl). einen ©egen-
'

feinen flegieroen u. i'cioenfapaf ftanb mit ftinjufügung eines 9tanten9 anführen). -


ten naa)geben ; studiii; equi (oetn, rooju ein vocare. dicere (rufen, iietfjen, u. jroarvoc. eig. ^mo.
innerer irieb pin)ie^|t [j99. ^u Den Söiffenf haften], fid) beim Kanten anrufen-, Dann, roie dicere, einen ©e-
Eingeben): meine 9t. fu^ct inidj^u rtiöaä, inclinoad genftanb nennen nach Dem, roaö er ift, roobei ju be=
alqd Dtiam, ad eloquentiae stu- mcvfen, baf; irocare guu. mit einem ^räoicatöfub =

dion tiu, dicere mit einem SPräbtcatäabiectifl gefegt


nein, 1"' , doh - minime feinesroeggj. - oer roiroi. - Domen alei dare od. indere ob. imponere
fturft non irero. minime ?ero. minime .. quidem (,Vnom. einen 9tamen geben). - memorare od. (bei
(nein, gam u. gar nidjt;. - irnmo. immovero immo (Sic.i commemorare (ermäfinen). - Jltemanb n., ne-
imo potiui roenn man auf bie 5 ta 9 f minem nominare; nominibus abstinere: jeoe Sache
507 kennen m 508

Bei if;rem Flamen it., suo quamque rem nomine ap- 3). - nervis infirmis. - ein n. ßörperjuftanb , ner-
pellare: Qmb. ©Ijren falber n., alqm honoris causa vorum valetudo; nervi infirmi (®gf§. nervi validi):
nominare: ficfj nennen (b. i. feinen tarnen rtidfit ner= ein n. Jtorpec, *corpus propter nervorum valetudi-
fcbroeigen), nomen suumedere: fid; nicbt n., nomen nem collapsum.
suum dissimulare: of;ne ben ©eroäljrömann junen= SictÖCttfcbtoäcbc, nervorum infirraitas. - ner-
nen, sublato ob. dempto auctore: eine (Schrift, beten vorum valetudo. - auö 9i., propter nervorum va-
Sßerfaffer ftd; nicrjt genannt f)at, über sine auctore letudinem.
editus: of)ne ftcf; ju nennen, sine nomine. - 3 m b- nerOenftä'rfcnb, qui, quae, quod nervös juvat.
ob. etwas fo u. fo nennen, alqm ob. alqd vocare, SWetöcnftyftem, nervi (bie Heroen, rote Cels. 1.
appellare mit 2fcc. beö 9ßräbtcatö; alqd dicere mit praef. §. 86. p. 9, 22 ed. Daremb.: validi nervi, an
91.ee. beö ^räbicatö; alei rei nomen alcjs rei im- infirmi, b. i. ein fcfjroacfjeö ober ftarfeö 9t.).

ponere (j-S. huic praedae ac direptioni cellae no- nertüg, nerttöS, nervosus (eig. oon ©liebem beö
men imponis, biefe ^ßlünberung nennft bu 33erfor= Äörperö; bann uneig. = fraftoott, »om ©ttl eincö
gung beö £>auöt;alteö): nad; etroaö ob. ^mb. eine ©d^riftftellers, Nebnerö, u. oon biefem fclbft erft bei ,

©aa)e ob. 3mb. n., ex alqa re ob. ex alqo nomi- ganj (Spät. = fräf tig bem Äörper naefi). - lacertosus.
nare alqd ob. alqm: id) nenne etroaö mein, alqd robustus. validus (muöculöö, fräftig, ftarf bem Kör-
meum vindico. - man nennt mief; ob. id; nenne mid; per nac^, oon Sftenfcfien u. X^ieren). - quibusdam
(b. i. id) fyabe ben Flamen), mihi est nomen mit folg. nervis intentus (uneig., fräftig, oon ber 3?ebe, Schreib»
9tominat. ob. 2)attü ob. (feltener) ©entt. beö 9tamenö arteineö^ebneröic.). - vibrans(uneig.,»oll(2d5roung=
(f. „9tame"
bic 93eifp.). — genannt, nomine (mit Iraft, fraftoott, n. ber Siebe, 0. ©ebanfeni. Ade. —
tarnen fo u. fo [ü. ^erf.], „9tame" über 6on=
bie nervöse (3S8. dicere).
ftruetton u. bie 93eifp.); ob. alei est
f.

nomen (Qmbm. «Wcffct, I) »rennneffel: urtica. II) taube Reffet: —


ift ber u. ber 9tame fo. 3ßerf.], f. porf;er bie Gonftruct; galeopsis (yalloipiq); rein lat. lamium.
foroobl nomine, alö alei nomen est, roenn ber roirf= SJ'tcffcIficbcr, *febris urticata-, *urticatio [t. t.).
liebe9tame ^mbö. folgt). - oben genannt, f. 06= 9tcffeltucf), sindon.
nngefüfjrt, - fo genannt, qui, quae, quod dicitur SJteft, nidus(ber SSögelu. einiger oierfüfjigen J^iere
ob. vocatur mit folg. 9tomin. beö ^rabicutö. quem [roie ber 9JJauö 2c.]; aud) fd^ergt). für bie 'IBoljnung
vocant mit 2lcc. beö ^räbicatö (oon $crf. u. Singen, beö SJicnfcfien; ein fleineö 9t., nidus parvulus-, nidu-
roenn ein blofseö ^rabicat berfetben folgt). - nomina- lusl - nodus (§aarneft, f. öaarroulft). - gurgustium
tus (ber u. ber nur bem 9tamen nad), 3S8. nominati (oeräcfitlid) = fcfjlecbte 2Bo§nung\ - 51t 31. tragen,
philosophi: u. quidam poeta nominatus; ngl. £eine congerere: ein 91. bauen (einbauen, fid; einniften,
ju Cic. off. 3, 33, 116). fjorften, niften), nidum facere ob. fingere ob. con-
kennen, nominatio. - nomen-
ias, =ttng, bie, fingere, fingere et construere ; nidum texere nidi- •,

clatio (baö kennen mit ob. beim tarnen bie 9tam= , ficare; nidulari: auf bie ©rbe, nidum ponere in ter-
Ijaftmaebung'). nidum suspendere tecto: eine
ra: unter ba% 1)ad),
ncnncnStoertb, benfroürbig. f. 2JtengeRauben bauen if;r 91. ob. fa)lagen if)r 9t. auf
5
SJicttncr, in ber 2frttf;metluf' / index. einem ^ßatmbaume auf, arbor palmae frequentatur
9icnnfaU, casus nominativus (Gramm.). columbarum nidis. - ein 9t. auöncljmcn ini])lumes ,

Üftenntuort, nomen (Gramm.). aves detrahere nido ibic jungen i^ögel barin); ova
ÜRcofog, *neologus (vedXoyoo), rein (at. *anti- ineubanti avi subducere (bie (Tier, auf benen bie
quae religionis contemptor (alö SSeräcfiter ber alt» §mne brütet): ta% 9t. büten, nidum servare (bei
Ijcrgebradjten Religion) ob. *religionum novanda- Hör. ep. 1, 10, 6 auefj febersb. = baö SbauZ f)ütcn,
rum cupidus im 9teligionö=
(alö 9teuerungöfüd;tiger roenn bie Ruberen auögegangen finb).
roefen).- 3ft e * inöbef. = ©prad;ncucrer, f. b. 9tcftd)cn, nidulus- nidus parvulus.
92eolO0, *neologia {veokoyia), rein lat. *an- S'tcf'tci, *ovum in nido relictum.
tiquae religionis contemptio (alö SScradjtung ber 9lcftcl, fibula.
althergebrachten Religion) ob. *religionum novan- Sieftnabcl, acus discriminalis.
darum cupiditas (alö ©uebt Neuerungen im 9telt= 3Jcfttaubc, columba nidum servans.
k

gionöroefen 3U mad)en). - 3ft eö inöbef. = <3pracf)= nett» nitidus (nett unb nieblicfj bem Sfeufiercn
neuerung, f.
b. nad;). - comptus (unfer oulg. „gefcf;niegc[t u. gc?trie=
9lcJ)Ot, *cognatus Romani Pontificis. gelt", ebetif. nett bem -Jfeufeercn nad;; beibe auef; v.
s
Jiepotic<muc t
, *studium cognatos fovendi et 2luöbrud u. D. SRebnet, bor einen netten ©til rjnt):

augendi; *nepotismus, quem vocant. reib, nitidus et comptus. - lepidus (artig, brollig,
9lctt>, nervus. - ooller -Kernen, nervosus. - $ilbl., uoll brolliger Saune |S. dictum [®d;eräroort, 33on=
,

©elb ift ber 9ter» beö ©taateö, vectigalia nervi sunt mot], puella). - elegans (fein im Stcufjeren unb in
rei publieae (Cic. de imp. Pomp. 7, 17). ben Spionieren). - ein nettcö .'perrc^en ad unguem ,

9icröcnabfbannung, segnitia nervorum. - cö factus homo


(Hör. sat. 1, 5, 32); juvenis barbä et
tritt 9t. ein, quaedam segnitia nervis est. comä nitidus, totus de Capsula (Sen. ep. 115, 2):
9icrocnftcbcr, *nervosa febria; *typhus(i. t.). ein n. betragen, 33euef;men, morum elegantia. —
WerOengctoebe, nervorum connexus (jßlur., Adr. nitide: compte; lqmlr; eleganter.
Tert. de carne Christi 9). fettig? ctt, nitor. - elegantia (^einljeit im 2lcu
9icrt>cnframöf, nervorum contractio. Vorn ben SRameten). - munditia (9teinlid;fcit\
u. iit

SNcrUcnfranfbcit, nervorum morbus. netto, pretio solido. - t>a^ Sucfi foftet n. 10


92ert>cn(ä'binung, paralysis {nagdlvotQ) ob. £l;aler, *hic liber venit pretio soliao decem im-
rciu lat. nervorum resolutio ob. remissio. - an bor perialium. - 9icttOOreid r pretium solidum.
31. leibenb, paralyticus (napakuTixög). Slctj, I) im attg.: rete ob. (HeinereS) reticulum
9ictOenicbrc, *nenrolog!a :t. t.). (beibe oon jebem auö ^äben mit roeiten 9Rafd)en ge=
neröenfoö, *ncrvis carei fertigten ©cftricfl - ein 9t. ftriefen, rete ob. reticu-
9icrOt*nfd)(ag, f.
9terueuiäfmiung,. lum texere. - (Pallien ift mit einem 9t. uon 3*"fT m
SlctrOcnfcbmcrjcn, nervorum dolores. übersogen, Gallia multis contexta est fluminibus
ncrWcnfcbmad), aeger nervi? (Tac. ann. 15. 45, — II) möbef. a) für 9itenfd;cn, um bie .^auptbaar
:
509 üRefc&rudj neu 510

äufammenjuljalten: reticulum. — b) gangne§, ©am, Sad)e fefbft, al§ bie nod) ntd)t gar lange ©jiftenj
a) jum fangen ber - funda. jaculum
fvif cfje : rete. berfelben anjubeuten). - gan3 n., ab integro novus
(äßurfnefc). - verriculum. everriculum (3ugnel5, (333. columna). - nod) roie neu, novo similis (j33.

<Sd)leppne£ ob. SBatfje). - bas 3t. auswerfen, rete ja- materies est novae similis): roaö S'Kbm. nod) neu
cere: feine ^tc^e nad> 3mb. auswerfen {UM.), f. nad) (ungeroo^nt)ift,insolitus(333.2ßof;nung,domicilium):
3mb. angeln: bas 9t f)erau§3ielien rete educere , nod) neu in etroaö, f. 9teultng. - ein neues" ©efeij,
(foras). —
ß) jum 5 an S en ^cr Söge! u. anDerer lex nova (ein fo(d)e§, roie nod) fein anbereö e^iftirt);
%Ucxv. rete. - plaga (@arn für größere Spiere, roie lex recens (basi oor Äurjem erft gegeben roorben ift) ;

Gber, öirfdie. bergt, beim Sreibjagen gebraust roer= bat), oerb. lex recens ac nova: ein n. Äleib, vestis

ben; ba jur (rindegung eines Drteg immer mehrere recens (roe(d)e§ nod) nidjt abgenu^t ift); vestis nova
(Same nötljig finb, fo fte^t gem. ber Slur.). - 9tetje (nad) ber neuen 9)tobe): ein n. 23au, f. 3teubau. - ein
ftellen, auf- ob. ausspannen, retia ob. piagas pan- n. Sefannter, modo cognitus. - neue ©otbaten, mi-
iere ob. tendere: mit 9tefcen umftetten, plagis sae- lites novi (bie e§ eben erft geroorben ftnb); tirones
pire alqd (j33. saltum); intra casses includere (3$. (nod) ungeübte): ber n. 9Jtonb, luna nova: neue 2Bör=
feras): ^mbm. ein 3t. ftellen, fein 9t. nad; Qmb. aus- ter, vocabula nova (eben erft neu gefdjaffene); voca-

spannen, piagas ob. retia tendere ob. intendere alei bula recentia (in ber neueren 3«t entftanbene): neue
(eig. u. uneig.; »gl. retia tendere cenae [nad) einer Söörter aufbringen, verba novare: n. 21be(, nova
9Jtaf)l3eit]); piagas alei texere (uneig.; ogl. „nad)= nobilitas: ^mbs. n. 2(be( (b. i. bie 9teuf)eit feinc§
ftellen"); alei tendere insidias (uneig.): man ftellt 2lbe(§), alcjs novitas: bie neueren (mobernen) %Uio^
mir 9te§e, fiunt mihi insidiae: in bie 9te£e (ob. bas fopfjen, philosophi recentiores: bie neueren (mober=
9te§) jagen, treiben, in piagas compellere (eig.); in nen) S)id)ter, poetae recentes: bie neuere (moberne)
piagas conjicere (audj uneig.): in bas 9t. geraden, Söerebfamfeit, nostrorum temporum eloquentia
in piagas cadere ob. incldere (eig. u. uneig.); in in- (@gffe. vetustas): bie neueren Spradjen, *noviciae
sidias incldere (uneig.): fid) in 9t. oerroicfeln, se im- linguae: bie neuere gdt, bie neueftc 3eit, f. 9teu3cit:
pedire in piagas (eig. u. uneig.): 3>mb. in€ 9t. locfen, neue ßinrool)ner rool)in fd)tdfen, colonos deducere
3iet)en, alqm illicere; alqm capere (fangen); alcjs alqo. - ba§ 91eitC, novum ob. ^(ur. nova; res no-
animum illecebris pellicere (burd) Socfungen an fid) va; novitates (bie neuen SSertjättrttffe, ®gf|. veter-
jteljen): ^mb. ins 9t. ju loden fudjen, alqm captare: rima): ba§ 9teue einer Qa^e, novitas rei: gießt eä
einen Ääufer ins 9t. (0arn) rennen f äffen, emptorem etroaä 9teue5? num quidnam novi?: roa§ gtebt e§
ruere pati: burd)s 9t. (©am) gefjen, e'abi: öa§ 9t. benn enbtid) 9teue§? quid tanclem novi?: fjaft bu
burd)bred)en, rumpere piagas. — c) neuartiges ©e= nicf)ts 9teues> gehört? nihilne audisti novi? e§ fragte :

roebe im ob. am tbierifd)en Äörper membranä,: quam mid) Gtner, ob e3 etroa§ 9teueö gäbe, ex me quidam
praecordia vocant {tpQeveg, PI. 11, 37 [77], 197»; quaesivit, num quidnam esset novi: eS f)at fid) roet=
oon öidcpgayßct) s&eytum. quod
ob. (als ©rflärung ter nid)t§ 9teue§ jugetragen, nihil novi accessit:
membranä quädam superiores partes praecordio- 9teue§ fonnte id) bir nid)t fd)reiben, novi, quod ad
ram ab inferioribus diducit (Cels. 1. praef. §. 69. te scriberem, nihil erat: roenn bu etroaö 9teucö
p. 7, 32 ed. Daremb.); dissaeptum, quodven-
00. roeifst, si quid novi habes: Qmbm. etroa§ 9teue§ fa=
trem et cetera intestina secernit (Macr. somn. Scip. gen, aliquid novi alei afferre ob. apportare: ettx»a§
I, 6. §. 77); ob. membranä, quae a visceribus dis- 9teues aufbringen, alqd novare: etroaei 9teue§ an=
cernit intestina (Cael. Aur. acut. 2, 34, 180); bei fangen, aüquid novi negotii ineipere: immer etroa§
Spät, diaphragma (roie Cael. Aur. chron. 1. 4, 75 9teutö lieben, novitate rerum laetum esse: etroaä
II. ö.; alle Diefe' = bas 3roerdjfel(, roelcljcs £er3 u. 9t. erjagen, modo cognita narrare: beine Siebe ift
iunae non ben übrigen Gingeroeiben fdjeibet). -peri- mir nid)t3 9t. tuus amor mihi non ignotus est. -
,

nm n;<iix6vuiov, bie 2)armf)aut, bas 33aud)= »on 9teuem, aufö 9teue, denuo (roenn etroa§, roaä
feil, roclcfies Den ganzen Unterleib fammt ben Car- aufgehört r)at, roieber anhebt, in firaft tritt, vtöd-ev,
men einid)lieBt, oon Veget. 2, 15, 3 erflärt burd) ix xaivjjq); de ob. ab integro (roenn etroas\ roas
membranä. quae intestina omnia continet). - omen- oöllig nerfdirounben roar, fid) au§ ä^nlid;en Urfad)en
t m 'Die ftnut, roeldje bie ©ebärmutter bebeeft, hcl- roieber als etroas für fid) 33eftef)enbeö entroicfelt, ^er=
- •retina «Die 9tefcf)aut im 2luge, t. t). - »orgebradjt roirb, ig v7taQy?]q) iterum (roenn etroas
;

- Das 9t. ibie 9te^f)aut) Der Neugeborenen, nascen- rotebcrfjolt, jum 3rociten 9Jtal getrau roirb, 3S. ite-
tium velamenta (n. pi rum subire dimicationem). - ^tttxfig roirb „non
Jtcttbrucf), 'epiplocele (t. t.j. 9teuem, auf§ 9teue" burd) re in ^Hfarnmen*
. . .

netjen, f.
benenn. fe^ungen non Serben auögebrücit, 3S. %mb. oon 3t.
Uttt\Ütmi0, reticolatoB. - Adr. in modum retis. auflagen, alqm repetere: bcr2tufrul)r brid)t oon 9t.
:'ic»qabcf, i. Jießftange. (aufs 3i.) au§, seditio recrudescit: bie (ttalliex fin=
'Jicnnaubc, reticalnm (bie redesiBa ber ()euti= gen non 3t. Ä'rieg an, Galli rebellaverunt. - man
gen Italiener u. Spanier . muf; Sieles immer roieber aufS 9teuc lernen, multa
'.»JcHtjaut, U« no II.
f. etiam atqae etiam discenda sunt: roie fjaft bu biet)
"Wcnftanqc, äyxtov)oi. rein tat. b non 9t. beiner Sittenlofigfeit Eingegeben (bift bu oon
Äctjftricfcr, teztoi rettain. 9t. 3U beiner S. 3urütfgefe§rt)? quo te modo ad
neu, roas eljeDem nidjt roar, fonbem eben tuam intemperantiam innovasti? (Cic. Pis. 36, 89).
tftanoen, gemacht :c. ift, neu, ©git;. retasfnaS Idv.aove (auf neue 2lrt, roie fie nod) nid)t 6e
jdjon feit langer Qät ift od. bcftcljt;.
aud) - bisher nid)t gcroöOnlid), ungeroöfmlid) uner=
M roeit. Beb. ftanb'. - aapei in neuerer 3eit). - recens als 2(b =
, »erb. iftunc(njih'rf); man roäblt bafür eine ©cnbung,
bort, als Snnon. oon inanditnt: bat), oerb. n</ roo bas -Jlbjectiu in ttnroenbung tomiueu fann, ent-
unb, in flejug auf (ebenoe ilücfen, aud) roeber allein ob. mit folg. ab ob. ex mit Mblat. eineo
nod) unerfahren, -reo wi erft neulid) od. Subftantins, |8. eine neu (uns) beigebrachte 9iiebcr
oor .Huqem gerooroen ift, friidj entftanoen, frifeft, läge, r« wnha«: ein neu erfödjtttter Sieg, re-
jung, mooern, ©gi$. aritiquu« roas in oormafigen cen ictoria: oon ;Kom, ani ber Srooins neu an
beftanben t)at]>: nui) vexb. r<
i
Dornt gefommen, a EUnna, < prorineifl recens. - neu ge
00. Dorm " im ioioofyl bie 3trut)eit Der bacfoi, neu geboren u. bgl., unten bef. - etroas n.
f.
511 Üteuücabemifer üfteugroiäjen 512

machen, alqd novare (neu hüben, roa§ nod) nid)t ba rum molitor (in Sejug auf ben (Staat). - n. fenn, f.
ift, §33. Söörter, verba); alqd renovare ob. renovare Neuerung no. II.
et instaurare (roteber einrichten, roaä früher fdjon öa neuqebart'eu, I) eig.: recens (j93. pauis). II) —
mar): n. gef leibet fenn, nove vestitum esse (auf neue uneig.: novus. - n. 2tbet,nova nobilitas: n.@öetmann,
2trt, nad) ber neuen 3JZobe); veste recenti indutum homo novus.
esse (ein nod) neues", nod) nid)t abgetragenes" Äleib neugeb übet, non Sßörtern k., novus; novatus;
angaben). novus tictusque nuper.
9ieunenbeuitr"er, bie, Academici recentiores. neugeboren, recens a partu; modo utero ma-
ncttacabcmifd)eSßbJiofopf)ic,adolescentiorAca- tris editus; partu editus; modo natus ob. editus,
demia. ob. W. natus ob. editus (alle j33. infans). - bie neu=
9ieuabcf, nobilitas nova. - ber 31. %mb%., alcjs geborenen fiinbet (bie Neugeborenen), aud) pueri si-
novitas. - neuabcf ig, novae nobilitatis. - ein Neu= mul atque parti sunt oö. partu editi sunt. - id) bin
abeliger, homo novus. wie neugeboren, hoc mihi animum reddidit (Dies
nciiborf cn, f. neugebaden. bat tnieber Söiuttj gegeben): burd) biefenSrief btnid)
Neubau, novum opus (ein nod) nid)t bageroefenes" nad) ber anfyattenöen Zerrüttung ber ganjen ©e=
^auroerf, einen N. beabfid)tigen, novum opus
j33. funbtjeit roie neugeboren, istis literis ex diuturna
moliri). - aedificium recens (ein nod) nict)t alteä, perturbatione totius valetudinis tamquam ad re-
erft »or Äurjem gebautes* ®ebäube). 3Sgl. „2lnbau no. spiciendam lucem sum revocatus: fie bielten fid)
II, 3". - ben 31. bes abgebrannten Sweaters" in 2ln= für neugeboren, eo demum die se natos praedica-
griff nebmen,theatrum incendio amissum restituere bant.
coepisse. neugeprägt, signatus praesente notä (übte,
SHeubegicrbc :c., f.
Neugierbe sc. j33. nomenl
9?eubefel)rter, proselytus (EccL); rein lat. qui &ncugcf (Raffen, f.
neugebtlbet.
modo adChristianam religionemdamnatä vetustatc ncugcniorben, uon <So(oaten 2c. novus. - ein ,

transiit (t>. Reiben ob. ^uben); qui modo a eultu n. §eer, exercitus tiro (ein §eer non Necrutcn).
idolorum defecit (o. Reiben). Neugier. =gicrbe, curiositas (bie Sud)t, nad)
ÜJteubrucf), novalis; novale. Neuigfeiten ju forfeben). - nova noscendi Studium
neuerbingd, f.
neuerlich. (bie SBegierbe Neues" ju erfahren ob. fennen ju ler=
steueret, qui verba novat (bev neue SBörter ncn). - nova videndi Studium, ignara visundi cupi-
mad)t). - rerum novarum cupidus. rerum commu- do (bie S3egieröe etroa§ Neucä ^u feben, etroaä mir
tandarum ob. evertendarum cupidus. i*erum mu- nod) Unbefanntee ju befidjtigen). - visendi ob. spe-
tationis cupidus. novarum rerum ob. in novas res etandi cupiditas oö. Studium i©d)auluft übb,.1. - cu-
avidus. rerum novarum molitor. qui nova cupit. piditas ignota cognoscendi (bie Segicrbe Unbefann=
qui res novas quaerit ob. agit ob. molitur. qui re- tes fennen ju lernen). - audiendi cupiditas (bie Ü3e=
bus novis studet (ber einen Umfturj ber ©taat3cer= gierbe ju Ijören). - exspeetatio (baö ©efpanntfenu
faffung herbeijufüljren fud)t). auf bie -Dinge, bie ba fommen follcn). - üble N. nad,
neucvl tri), recens. — Adv. nuper. - neuer(id)ft, etm., mala cupiditas visundi alqd. - au3 31., visendi
f.
neulidjft. causa (beS Se(;en§ roegen); audiendi causa (bes£ö-
neuerfonnen, novus (jS3. libidiues). ren§ roegen): aus" N. nad) ber neuen 3tabt, studio
Weiterung, 1) ©rneuerung: renovatio. — II) videndae novae urbis: feine N. befriobigen, studio
neue ©aeöe: res nova. - novitas m. ©enit. (neues" speetandi indulgere: nad)bem er feine N. befriebigt
äkrfjcütnifj p&. im Seben, vitae). - fid) eine N. (im
, Ijattc, omnibus perspectis: einen £b,ed uon ib,nen
§ertommen) ertauben, aliquid sibi in consuetudine jog bicNeugterbe öa£)in,pars eor um speetandi studio
novanda licentiae sumere. —
Weiterungen, res ferebatur.
novae; nova (n. pl.); nad) Steuerungen lim (Staate) neugierig, curiosus (bcr gern nad; Neuigfeiten
ftreben, ju 31. §ang baten, geneigt fenn (= neuerung§= forfetjt . - nova videndi ob. ignara visundi cupidus
) rerum novarum cupidom esse rerum
üdjtig fenn), ; (begierig Neues ju fef)en ob. nod) Unbefanntes JU bc=
commutandarum ob. evertendarum cupidum esse; fid)ttgcn). - visendi ob. speetandi Studiosus (fd)au=
rerum mutationis cupidum esse; novarum rerum luftig übt).). - audiendi cupidus ob. cupidior (begie-
ob. in novas res avidum esse; novas res quaercre, rig oö. begieriger ju ^ören, jö. mulier fit audiendi
agere, moliri, tentare; nova cupere; rebus novis cupidior). -
auf ibn, ejus videndi cupidus (it)it
n.
studere; res novare cupere; omnia novari velle; ju feljen); ejus cognoscendi avidus (ibji fennen ju
pronum esse ad res novas; novandarum rerum con- lernen - n. fenn, esse curiosum etc.: id) bin n. JU
1
.

silia agitare: nia)t ju 31. geneigt fenn, feinen $>ang toiffen K., coneupisco scire (j33. quid faciat): id) bin
ju 31 Ijaben, cogitatione rerum novarum abstinerc; n. ju erfahren 2C., cupio ob. volo audire(id) roünfd)c
a rerum mutatione abhorrere: 31. anfangen, res ju l)ören); cupio videre \icf) roünfa)e ju feljen); ox-
novare; ad res novas consurgere: eä werben 31 ge= specto (id) bin gefpannt); miror (eö befrembet mtd)
mad)t, nova miscentur. - Neuerungen (im 3)Mitdr- u. id) roünfdje bat)er ju roiffen, f.iie 2lus(gg. juTer.
roefen je.) berbeifü(;ren, aufbringen, nova atferre: Andr. 4, 4, 11), j33. id) bin n., roaä bu roillft, ex-
töglid) 31. aufbringen, quotidie novi aliquid movere. specto, quid velis: id) bin
Urfad)c fie auf-
n., roeld)e
- Neuerungen im Nebegcbraud), immanitas verbo- fiiiöen merben, quam causam
reperient, miror: id)
rum. bin n. (ju erfahren, ju l)örcn1, roaö öcinen 2JeifaIt
IV e sie vii iifltff ii rijt, nimia novitatis cupiditas (im nid)t I)at, cupio ob. volo audire, quid non probes:
2lüg.). - rerum noxarum Studium, rerum mutatio- id) bin it., »er biefes ju tf)un roagt, cupio videre,
nis cupiditas ((Geneigtheit ju Neuerungen im Staate'. qui id audeat facere: id) bin barauf n. ea audire ,

- aus 31., nimia novitatis cupiditate duetus. ob. videre cupio. - n. nad) etiuaS fragen, curiosius,
ncucrungäfüd)tig, novitatis alicujus cupidus quam necesse est, alqd requirere.
ob. avidus (im s
- rerum novarum cupidus.
itUg.>. 9tcu=©rtcd)C, *neograecus.
rerum commiitandurum oö. evertendarum cupidus. ueugvied)ifc^, 'neograecus. — Adv. *neo-
rerum mutationis cupidus. novarum rerum ob. in graece.
novas res avidus. res novare cupiens. rerum nova- 9icugrofd)en, *nummus novi pretii.
513 •fteufyett neuitäigmalicj 514

Üftcuneit, novitas (audj = Ungcroöf;ntidfjfeit j unb nae catenae): alle n. %df)ve, novenis annis: roa§ auä
Dann ooi-jugsro. bie 3t. be§ 2lbel3). - insolentia (bte neunen befielt, novenarius: n. unb ein fyalb, novem
Ungeroöfinlicbjeit). - bet Seij ber 3tv f. 9teij. semis: neun SSiertet gu| lang, duo pedes et qua-
"•Ncuigfcit, I) = 3teu()eit, ro. f. II) neue Sacfje: — drantem lougus. — neun unb (jroanjig 2c.) brücfen
res nova (pgl. „neu" bte Jtebenäarten mit „etroas' bie Sateiner bttref) unde . .mit ber barauffotgenben
.

Oteucs"). - alle 3tcutgfeiten (35orfäUe) in ber <Stabt Qai)l (alfo breifüg Je.) au§, §^8. undetriginta; unde-
gelangen }u %mb. (in ber ^ßrocinj), acta omnia ad tricesimus; undetriceni.
alqm perferuntur. 2. s
?Jcutt, bie, novenarius numerus.
SJlcuigfcttSfrämcr, *nova quaeque captans ÜReunaugC, *petromyzon fluviatilis (L.).
ob. venans. neunerlei/ I) oon neun 2(rtcn: novem generum.
SWeujaljr, annus novus (Dtö neue %al)X). - ini- — neun: novem.
II)

tium od. principium anni (^a^reöanfang). - annus novies plus (neun SDM meb.r). - no-
neunf ad),
incipiens ob. iniens {ba$ beginnenbe). - annus pro- vies partitus (nenn 9Jca( getf)ei(t). Adv. novies. —
ximus (Das nädjftfolgenbe %ab,v übt).). - primus in- ucuufnltig, noveni (neun auf (Sinmat).
cipientis anni dies (ber erfte Sag im neuen §al)v). neun^unbett, nongenti.
- 3;nDi:t. ;uni 3t ©lücf roünfdjen, f. &lüd. ucuufjunbcrtmol. nongenties.
iJ> cujafjr cgcf cfjcnf strena. - 3teujat)r§gefcf)enfe
, neunöttttbettfte, ber, bte, ba3, nongentesimus
geben, empfangen, strenas ineunte anno dare, ac- neunjährig f novem annorum (neun %at)xe alt
cipere. ob. bauernb). - novem annos natus (neun %at)ve
9icujaf)iVtog, primus incipientis anni dies. - alt). - novennis (neun ^afyte bauernb). - faum n.,

am 3t., ineunte anno novo. non amplius novem annos natus.


3icnjar)rh)unjd). laetae precationes, quibus neunmal novies. - neunmal neun, novem no-
,

primum anni incipientis diem faustum ominor. vies: neunmal neun maajt 81, novem in se multi-
vota ineunte anno pro salute alcjs suscepta (a(§ plicatum fiet unus et octoginta.
ausgefprocbene "Sünfdje). - *charta, in qua annum neunmalig, *novies factus ob. repetitus.
novum faustum felicem alci precamur (als Äarte). uctmmouätlid), novem mensium (im Mg.). - s

- 3 rrtbm. ben 3t. abflauen, f. „jum neuen 3 a re *) novem menses natus. novem menses qui est na-
QMücf roüm'djen" unter ,,&iüd". tus (neun 9)conate alt, n. leb. Sßefen). - nonum men-
Slcuiatcincr, *neolatinus. sem agens (im neunten ÜÄonat fteljcnb, ». Äinbern).
neulatitnifcf), *neolatinus. -4c7i\*neolatine. — - non n. 2)auer fenn, per novem menses durare:
nculid) I Ad). burd) nuper ob. proxime mit
, ,
bic Stabt mürbe nad) einer n. Belagerung eingenom=
einem Ümictp ob. einer anbern SBenbung jS. ber , men, urbs nono mense, quum oppugnari coepta
3orn auf Die Körner rocgen ber n. ßrmorbung ber est, capta est.
(geißeln, ira in Romanos propter obsides nuper in- neuntägig, novemdialis-, novem dierum. - ein
terneres: beine n. älnfunft in 3tom, adventus tuus, n. Opfer, Spferfeft aufteilen, novemdiale sacrum
quum proxime Romam venisti. — II; Adv. nuper. suseipere; ferias per novem dies agere.
- nunc nuper (je§t neulid);. neuntäglid), novemdialis.
nculidift, uuperrime. — novissime. proxime neunte, Der, bie, bas\ nonus. - ber n. %b,e\t,
le$t§tn . nona (pars): jutn Neunten, neunten^, nono: jttm
Jtcultdit, f.3teumonb. neunten Hcal, nonum: allemal am n. Sage, nono
v

Neuling, (abfol. liomo novus


Siner, ber eben = quoque die; transactis octonis diebus.
ctfr etroasgerooroen k. ift, ob. ber noa) unerfahren ucuntcl)rtlb, octo semis; octo et dimidiatus. -
tu. - novicius (ber eben erft etroaö geroorben, ob. tt. 5 u f5' octo pedes et senüssem (b. t. adit ^ufi u.
eben erft an einen Crt gefommen ift, yS. servus no- feajs Soll)
vicius od.maneipium novicium,D. i. ein 3t. oonSfta» 9lcuntcl, ba§, nona (pars). - um ein 3t. itürser,
oen).- novellus (ber eben erft an einen Ort gefom= cui nona pars deest.
men tit, na) Da angefieDelt Ejat, Liv. 41. 5,1). - ein 3t. 9tcuntöbtcr, *lanius (L.).
im ftriegsDienft, tiro. miles novus ((Sgffc. miles ve- neun jCljn, undeviginti. - feltener decem et no-
teranus ein öeer oon Neulingen, exercitus tiro.
: vem. - je n., jeber n., undeviceni n. Imnbert, mille :

- ein 3t. in etroas, tiro od. rudis od. oerb. tiro et et nongenti n. taufenb, undeviginti milia: n. r)un=
:

rudis in alqa re -ein Anfänger in etroas); peregri- bert taufenb, undevicies centum milia: n. fjunbert
nus hospes ob. oerb. peregrinus atque hospes
od. 3Jcal, millies et nongenties: n. taufenb SJial, unde-
in alqa re unberoanbert in etroas, f. Cic. de or. 1, vicies milli' 3.
~)>), 21^: fateor enim callidum quendam hunc et
ueuu^c()itjäf)rig, decem et novem annorum
nulla in re Hronem <". rudern nee peregrmwn neunje^n ^ätjve alt, al6 bauernb). - decem
iforuofil
atqtM debere . et novem annos natue (neunj. 3'^jre alt).
neumobiid), novus; novo more factus (öeibe ncun^cbnmal, undevicies.
$99. oon ÄleiDern). —
Adv. aove\ novo more. - n. itcuu^elnuualig, *undevicies factus ob. repe-
gefleioet, i itus. titus.
Jtcuinonb, nova prirna luna: luna inter- uo. neun^efmte, ber, bie, ba§, nonus deeimus; un-
- oic 3«t ocü )L, triii- iiia. devicesimus. - jum n. fßtal, undevicesimum: neun
truum; interluniurn: jUt Sett Des J(., ^e^ntco, jum Weunge^ntett, undevicesimo.
Qtitnn tneboatur luna: allemal gegen Die Seit bes neunzig, nonaginta. - blos n., uni nonaginta:
oer erftc, yueitc, nierte Zag naa) je n., jeoer u.,
aonageni: n. taufenb, nonaginta mi-
bem i imda, äaarta luna: beim Ji, Sn lia: n. ()unDertt(Ui)ent v aonagiea centmn milia.
fang ocs Ji , beim R. ober Stetttuta^ bie, nonagenarius numerus.
am erften Jage nad) bem J( , novj neunzig jährig, annorum aonaginta (fojpoi)t
luiii. rteunjiß göälre alt, als bauernb). - nonageaariu .

1. neun, nowrn. - blos neun, um iiovm: je nona onofl natus (neunjig 3a^re alt).
neun, noveni audj neun auf fcin Nal, oon neun ncmtvfliual, i

jufammengef)örigcn Xingcu, \ii. neun .KctUn, aore- neuu^igmalig, *nonagies (actus ob. repetitui .

««org««, btf^.lot. jf^anbrob. !8o. II. «ufl. VI.


17
515 neunjigfte nidjt 516

tteitttäiftfte, ber, bie, ba§, nonagesimus. - sunt ria, avorum memoria). - hi mores, novi mores (bie
lt. 2M, nonagesimum: neunjigftenS ,
junt 2ceun= je|tgen, neuen ©Uten; ngl. „geitgetft"). - ein ßati=
jigften, nonagesimo. lina ber 3t., nostri temporis Catilina; novus Cati-
9ieui>latOttitcr, tttf f. 9<ceuacabemifer. lina: bie S3erebfamfeit ber 3t., horum temporum
^Jcufilfiet, *metallum argentei coloris. eloquentia (®gf<5. vetustas). - in ber 3t., häc ob. no-
SJtcttftabt, *urbs nova. - neapolis (veänokig, stra aetateob. memoria; his ob. nostris temporibus:
fo fiiefj ein Xtjeit ber Stabt ©nracuS, fo bafj man bis ;mr 3t., bis auf bie 31., usque ad nostram aeta-
neap. übl). non bem neu angebauten Xijdi einer je= tem ob. memoriam. - ber 31. bulbigen, novis mori-
ben anbern ©tabt gebrauten fann). - 5tuc§ fann man bus favere.
fagen: urbis pars, nova quae dicitur, roenn bie 1. nicfjr, haud (erftereS, baS aHgemeinfte, in
non.
JJeuft. nur noch, bem -Kamen nad) neu ift. jeber birecten Verneinung anroenbbare Sßort, haud,
ncutcftamcntürf), *foederis recentioris. - bie äbnltcfi unferm „niefit gar", „niefit eben", finbet fid)
neuteftamentlicfien Sucher, *libri sancti Christiano- nur in geroiffen Verbtnbungen, namentlich nor Slb=
rum: bie neut. <5d;riftfteller, *qui libros sanctos nerbten u. Slbjectioen, um itjre Veb. ju milbern ob.
Christianorum conscripserunt. ju nerringern, §33. niefit niel, haud multum: niefit

neutral, ju feiner non beiben Varteien


a) ficf> roeit, haud longe). - minus (unfer „roeniger", alS
fialtenb: medius. neutrius partis. oerb. medius et befefieibenere Verneinung für non). - ne (ift non
neutrius partis. qui est in neutris partibus. non ben oorfiergebenben Varttfeln baburefi oerfebieben,
in alterius ullius partem inclinatus (im 2tflg.). - bafj jene etroaS f^ctctifdtpe^ nerneinen, bie Vernein
quietus. otiosus. iners (ber fid) rufijg ob. untptig nung non ne aber nur auf eine blofje Vorftelutng
»erbeut, roäijrenb bie beiben Parteien ifjre Sacbe geljt, bafjer in «Setzen, bie einen Vefefil, eine
eS
auSmadjen). - einen n. Siebter beifügen, de medio älufforberung, eine Vitte, einen Sßunfcfi ausfpreefien,
judicem adjicere. - n. fenn, bleiben, fid) »ermatten, ftefit, bat), aua) unfer „nur niefit", j23. er fomme nur

medium, quietum, otiosum esse, medium se gerere. ntc|t roieber, modo ne redeat: fträubt euefi niefit,
quiescere. in neutris partibus esse, neutram par- roenn ne repugnetis, si etc.: roage eS niefit, ne
ic.,

tem sequi, non alterius ullius partis esse, neutri audeto: icfi roiß nic^t gefunb fenn, roenn ic, ne sal-
parti se adjungere (im 2lllg.); armis non Interesse, vus sim, si etc.: icfi röill niefit leben, roenn je., ne
toto bello abesse et neutris auxilia mittere (in Ve= vivam, si etc.: bu fjätteft eS niefit nerlangen follen,
jug auf jraet friegfübrenbe Parteien): oollfommen ne poposcisses). - fac, ne mit folg. Sonjunctiu
n. fenn (bleiben, fid) »erhalten), nullius partis esse: (mad)e, ba^ niefit jc.) ob. noli mit folg. Qnfi=
n. fetjn ob. bleiben motten, medium esse velle: 3tk~ nit. (roolle niefit; beiöe roenn eine Slufforoerung,
manb n. fenn ob. bleiben laffen, media tollere: eS Sitte ic. im befefieibenen Xone norgetragen roerben
rcirb nießt möglid) fenn, noefi n. ju bleiben, medios foH), ob. cave ne m. Sonjunctin, gero. cave m.
esse jam non licebit. —
b) als gramm. t. t. = roeber bl. Sonjunctin (roenn man eine SBarnung im be^
männlidj noeö roeiblicfj: neutri ob. neutrius generis; fefieibenen ^one ergeben laffen roill; alle brei für
neutro genere; auefi neutralis. Adv. neutra- — baS ne mit ^mperatin ob. (Sonjunctin, roo
einfaefie
liter. roir auefi „ja niefit" ob.„nur niefit" ob. „bei £etbe
tteMtraUftren, ein Sanb, *facere, ut regio sit niefit" fagen), jV. fümmere bid) um nicfitS 2lnbereS,
neutrius partis ob. ut regio sit media. als nur ba$ ic, fac ne quid aliud eures, nisi ut
^Neutralität, neutrius partis ob. neutrarum etc.: nerfage (ja ob. nur) niefit, roaS bein ©emabt
partium Studium. - im $]§§. auefi quies ob. otium non bir erfeifd)t, a te petet, cave ne
quae tuus vir
(baS ©icfi=9>iul;ignerbalten). - burd; feine 3t. tonnte neges: la§ bid; (ja ob. nur) niefit gelüften, cave cu-
er roeber bem ©unft
VotfSfjafj entgegen, nod; fid; bie pias: glaube eS (ja) niefit, cave credas: toollet baS
beS «Senats erwerben, medium
gerendo nee ple- se niefit, roaS niefit gefefieben f ann, nolite id velle, quod
bis vitavit odium nee apud patres gratiam iniit: fieri non potest.
3t. beobachten, f. neutral (fenn ob. bleiben): beroaff* 3n nielen ft-ätten roirb unfer „niefit" mit einem
nete 3t. beobachten, *cum armis quiescere: feine 3t. SBerbum im Sateinifcfien bl. burd) Sin Verbum auS=

geftatten, media tollere; 3 bm., medium alqm m gebrückt, $8. niefit begreifen fönnen, roaS :c, mirari,
esse non sinere : non %mi. erlan»
3t. erfiatten (b. i. quid etc.: niefit roiffen, ob 2C, dubitare, utrum etc.:
gen, bafj man neutral bleiben barf), impetro ab alqo, ^mJ). nid)t ins .\?auS t;ereinlaffen, alqm exeludere:
ut mihi liceat esse otioso. 3mb. nid;t auS ben 2lugen laffen, haerere in oculis,
SJtcutruttt, neutrum genus (baS neutrale gramm. u. bgl., f. SMgelSb. ©. 285 f. (non roo bei ben ein*
©efdjlecfit). - vocabulum ob. nomen neutrius gene- jelnen Verben im ^anoroörterbuefie baS 9tötbige bei=
ris (ein SBort neutralen ©cfdjlecfitS). - ein 3t. fenn, gebraefit ift). - fo aud; unfer „nic^t mef;r, niefit tuet»
neutri ob. neutrius gereris esse-, neutralster dici. ter" mit einem Verbum im Satein. burd; desistere
ttCUÖcrf lärt, *quasi recens ac renatus (5V. ani- (abfteben), desiuere (aufhören), oraittere (ablaffcn)
ma alejs). m. folg. Sttjtntt., „mel;r, tneiter".
9icu wer obrer, novus sponsus.
I SNcuucr — o" Stagen roirb
f.

nid)t auSgebrüd't: a) burefian-


Tobte , nova sponsa. —
bie üfteu&C v o l» reu, nova 1 non, „etroa ntefit", menn ber g-ragenbe fid; in Vejug
sponsa et novus sponsus; nova sponsa cum novo auf Vort;ergegangeneS ertimbtgt, ob etinaS etroa
sponso; novi sponsi. nidjt ftattfinbe ober ftattgefunben I;abe, obgleicfi er
9ieuucrmäI)Tter, novus maritus. 9icuucr= — ükrjeugt ift, bafj eS ber ^aü fei, jV. fiabe icfi eS et=
nova nupta; virgo nuper nupta.
nirtljltc, bie — roa uiefit gejagt, bafj eS fo fommen roerbc? annon
SNcuDcrntäbltcu, nova nupta et novus maritus; dixi hoc futurum ? —
ß) burefi nonue, „benn nidjt",
nova nupta cum novo marito; novi mariti. roenn man überfül;renb, mit {Überzeugung non ber
SScujcit, baec ob. nostra aetas (baS jefcige ob. Slicfitigfeit feiner 33cf;auptung fragt, 3V. roie? ift ber
unfer Zeitalter). - hoc ob. nostrum tempus. haec ob. .^unb nid;tbem Sßolf afinlicfi? quid? canis nonne
nostra tempora (bie je^ige ob. unfere $rit). - haec lupo similis? - ob. auefi 3V. bei Verben ber SLnibr
ob. nostra ob. recentior memoria (bie jejjigc ob. xuu neb^mung, roenn man bem ©cfragten ju nerftefien
fere ob. bie nod; nid;t längft bagcroefenc 3ett, fofern geben roill, bafj er etinaS inafirnefime, aber niefit Dar
fte auf ber Erinnerung beruht, ©gf^j. vetus memo- auf ad;te, jV. in, ber bu glaubft, bafe bie ©öttcr
517 nidjt nid&t 518

fidj nidjt um ÜDienfajliajeö befummern, bemerfft bu nidjt, virtutem fortuna non dat, ideo nee detrabit).
nidjt 2C, tu, negligere,
qui deos putas humana — audj . . ttidjt, ne quidem (um ben bajrot= . . .

nonne animadvertis etc.? y) burdj baS enflit. ne, — fdjenfteljenben ©egenftanb, bef. im ©egenfafc eineä
g33. bei Serben ber SBaljrneljmiing, roenn man ntajt anberen fjerooräuljeben, jS3. aber auaj 3ugurtb]a oer-
getotfs ift, ob Der 2(nbere bic Saa)e roafjrnefjme, ob. fjielt fidj unterbeffen nidjt ruljig, sed ne Jugurtba

roenn man glaubt, bafj er fie nidjt genug roafjrneljme, quidem quietus interea; ngl. §atm ju Cic. div. in
jS. ftefjft bu nidjt rote beim §omer 3ffeftor oft mit Caecil. 18, 60. $aljn ju Cic. or. 34, 120. 33enerfe ju

,

feinen Sugenben prallt, videsue, ut apud Home- Justin. 7, 5, 8. p. 119 sq.). unb auäf ttidjt, et
rum saepissime Nestor de virtutibus suis praedi- ob. at ne... quidem. ttidjt audj, non item —
ce t? —
6) burdj non, roenn man glaubt, bafj ber (nidjt auf glcidje Sßeife; »gl. „auefj" ju item). —
2tnbere fie gar niajt roafjrneljme, j33. bu fieljft nidjt, attdj er ttidjt, nee ob. neque ipse (f. „audj" 33b. I.
mit roie grofjer ©efafjr bu :c. ? non vides quanto ,
©. 289). —
aber attdj nidjt, boify attdj ttidjt,
periculo etc. ? (ber ©efragte fielet bie (9efaf)r roirf= attdj gar nidjt, attdj niemals, nee oD. neque
liaj niajt). - 2)odj fteljt non auaj fjäufig in lebhafter vero. —
baj^ ttidjt, f. bafj. ttttr ttidjt, ttidjt —
5teöe für nonne, g33. ift e§ niajt eine Unfinnigfeit? ttttr (bfotlf) je., f. nur. ober ttidjt, f. ober. —
non est aruentia? pg(. ^eufinger ju Cic, off. 3, ttttb ttidjt, et non. neque (Das erfte ftefjt, roenn
19, 10. ßorte ju Sali. Jug. 31, 17. - 9Jottj ift gu bie Negation ftdj auf (Sin äßort bejieljt ob. roenn ber
bemerfen, baf3 man auf annon ob. nonne ftetä eine $on auf ber 3tegation liegt, neque bient jur 3Ser=
bejafjenbe, auf ne u. non eine nerneinenbe Stntroort binbung jroeier ©ä^e = nnü auaj tüdjt, j33. via certa
erroartf t. - 3n fortgefe^ten gragfä^en roirb ba§ ge= et non longa = ein fidjerer unb nidjt langer SBeg,
meinfdjaftltaj fragenbe SBort, roenn e3 ben Stccent aber via certa neque longa = ein fidjerer unb audj
tjat, roieberljolt, jSB. rcurbeft bu rtict)t gerührt, alä nidjt langer 2ßeg. ©anj non biefem nerfdjieben ift
bir bie äftutter bie Äniee umfafjte? niajt? commo- ac non, f. im golgenben). tlttb fo ttidjt, Uttb —
tus non es, quum tibi pedes mater amplexaretur, fottadj ttidjt, ac non (jur Angabe einer gotge,
non es commotus? jS. eä mar 9iiemanb, ber ifjn für einen im 2lnflage=
gar gans ttttb gar nidjt, bttrdjattä
ttidjt, ftanb Sefiubliajen, unb fonadj nidjt taufenb Mal
ttidjt. neutiquam. baudquaquam. nequaquam. -8erbammten gehalten ^atte, nemo erat, qui illum
s

nullo mode. nullo pacto (auf feine ÜBeife); nibil reum ac non millies condemnatum arbitraretur.
(oiöiv, in feiner öinfiajt); baud sane (roafjr&aftig — ttttb ttidjt öielmcfir, ac non potius-, aua) U.
nidjt ob. fein); minime. minime vero. minime gen- ac non. —
ttttb ttidjt weniger, atque etiam.
tium (feineöroege, bei £eibe niajt, bei 2tntroorten: itemque (unb fo auaj, eben f o audj nidjt atque adeo, ;

aua) boppelt, minime minime Tac. ! ! dial. 14): audj b. i. unb nielmeljr, unb fogar; auaj nidjt nee non,
bura) nullus (f. Cic. ad Att. 11, 24, 1: Pbilodimus roeldjeä in ber 33eb. „ingleidjen, eben fo audj", ber
non modo nullus venit, sed etc. Cic. ad Att. 15, muftergiltta.cn ^Jrofa fremb ift).
22: quia [Sextus] ab armis nullus discederet, bie warum ttidjt, roarum. toeil ttidjt, quod —
SSaffen burajaus ntajt riieberlegte. Cic. ad Att. 15, non. — ttJCtttt
f.

ttidjt, tnofcrtt ttidjt, tt»o ttidjt,


29, 1: ad M. Aelium nullus quidem tu domum roenn, roofern, roo.
L
ibis], Bed eicabi ineiderit). — nidjt fo gor (»or
f.

ttidjt . . ., fottbertt non .. sed: nidjt ., fon= . , . .

einem 2töjcct:n oö. 2lbt)erb.\ haud ob. non ita (nidjt bern oielmefjr, non sed potius: niajt ., fon=

eben fefjr, niajt fonberlidj), jS3. niajt gar roeit, fo


.,

bern in Sßafjrljeit, non (nee) ., sed vero.


. .

. .
. .


baud ob. non ita longe. — ttidjt redjt, non sa- ttidjt..., aber bodj, non. ., at; non. ., sed . .

tis (nidjt bmlcinglio))-, parum (ju roenig, ögffc. ni- tarnen: nidjt . . ., aber bodj roenigften§, non . . , sed
mis.. — nidjt einmal, ne . . quidem (jtDtfdjen certe. — ttidjt . . .fottbertt ttidjt ctttmal, non
.


. ,

roeldje bas Sßort, auf roeldjem ber 9iadjbrud liegt, . .


.
, sed ne . . . quidem. nidjt . . ., attdj nidjt,
gefetjtroerben mujj, $33. ia) fjaCte biefee nidjt einmal non ne quidem (roo jroifdjen ne u. quidem Das»
für nüfclia), ne utile quidem hoc esse arbitror). — SBort
. . .,

fterjen mufj, auf roeldjem ber üftadjbrud liegt).


nidjt (?in 9Rot, non semel (mehrere 2Jiat)-, ne — ttidjt . . ., aber attdj ttidjt ob. bodj attdj
el quidem (nidjt ein einiges ''Mal). nidjt — ttidjt, neque . . ., neque vero. ttidjt . , . attd) —
<* incr, {. „ein" no. II, B. ttidjt . . . aber attdj ttidjt, non nee neque . . . . . .

nidjt \o, o. i. u nidjt auf biefe 21rt: non ita-, vero. —


ttidjt. .., tttetttt ttidjt, ob. nidjt .
non — —
ß) roeniger minus auf; er Wenn, non gar ttidjt .
—,
sif. 3$. nidjt fo roeit
:
, ., nisi. . .

fierumidjroeifcn, minus late vagari. - aber ttidjt c# toä'rc, c8 müfttc betttt je., haud nisi. . .
.
,

nidjt aber, hob vero. neque rero. non autem ttidjt baf) (bamit) . . ., fottbertt batttit (ob.
jroeite bef. beim Uebergange; non autem roirb
I bantit nidjt) non ut ., sed ut (ob. sed ne)-, non . .

^uroeden burdj ein ba^roifajengejeljteä SBort getrennt, ut verum ut.


. . , nidjt bamit . . ., fottbertt ba= —
ia) fann aber nidjt lagen, non possum autem
.

mit bcfto.non ii t, sed quo. ttidjt baft ttidjt . . ., . . . —


re. SBirb bura) „nidjt aber" ein blofjer ©oft. fottbertt bamit, non quin. sed ut. ttidjt bafj .
.,

gebilBct, fo fteljt non allein, $93. ia) meine ben 35a ttidjt . ., aber bodj, non quin
. ., sed ob. seel . .

ter, niajt aber Den Sofjn, dien patrem, non filium, tarnen, —
ttidjt baff cttoa . ., aber bodj, non ,

oft, bef. am Gnbe ber Säfce quo. ., sed tarnen. - ttidjt baft..., fonbern

.

s
Dur I r^olung besi -8crbt mit Der Negation im Wcgctttfjcü, non quo sed contra. . .
. ,

r fteljt er, bie feinigen aber' nidjt, nidjt weil . . . , fonbern bamit ob. bamit
i non videt. 2o Cic de or.
i.i
p

nidjt, non quia. . ., seil ut ob. sed ne. —


nidjt
1, "»4, 231: videri . . . non videri. (,'ir-. or. !), 31: po- Htcil non quia
. . ., fonbern tttcil, . .
,
sed quia;
"on aber. . . nidjt bodj . . non quod .... sed quod. - nidjt . . wegen, .

nidjt, v.i-c oo. n< nie (f.


I
audj fonbern Weil ob. fonbern bamit ob. fottbertt
nidjt, i." ob. ii'-'i ii'- beim Uebergange,
oiejes bef. bamit nidjt, non a j rei causB, sed quod; non I
<

f. d. a. unb auaj nidjt, Gpicur fagt, eä bebarf


ift. alcj ä, sed ut ob. sed ne. ttidjt afÖ ob —
iöerftanbeö nidjt, aua) nicfjt ber 3teoc, Bpicuras nidjt ., fonbern Weil, non quin .... sed quia
. .

rif(jnc cl; >aä ed quod. nidjt bartim bof? ob. ttidjt


(55iucf gtebt bie Xugenb nidjt, nimmt fie Dcsljalb auaj Weil.. ., fonbern baiuit, non quo (ob. nou
17*
519 sflidjt - nidjtJ 520

quod) , sed ut (ob. tmbcrn bftlttit tttdjr, sed v


?iid)tigfctt, vanitas. inanitas (©efjaltloftgfeit,
— nidjt be3ha(b toril
. .
. f
ne). . . ., fonbern hieü, f. „nidjtig" bie 2tbjectt.). - fragilitas (3Sergänglid;-
non ideo quod verum quoc uirf)t bcd-
. .
.
,
l
feit). - bie Stfttfjttgfetten ber Mobilität, inania nobi-
1)0 Ib ItJCtl bamtt, non ideo quod
. . ., fottbci'tt
litatis: bie9iicf;tigfeiten oeradjten, vana contemnere:
..., sed ut. —
ntdjt bctfhalb bamtt..., fo«= jeber Sag jeigt un§ unfere omnis dies quam ni-
bettt batttit ttidjt, non ideo ut. ., sed ne. .
— hil simus osteudit.
9c.,

nid)* als hJcnu . . ., fonbern bnmit, non SiidUfenuev, imperitus, uon etroa§, alcjs rei
quasi . sed ut.
. ., (unfunbig). - rudis, »on etroaä, in alqa re (ununter=
a) td) fogc, bafutirbt
JS£- 9Jcan bemerfenod): ridjtet). Sgl. „3biot".
Zt., id) fei nidjt Zt., brüden bie
behaupte, eö 9iirr)tfcttntnift, ignoratio.
Sateiner burd; nego mit folg. 3lcc- u. infinit. au§, 9itd)tföi'pcr, non corpus. - ein 91. fenn, ex-
393. mein 5«unb
Jagte, bafj er e3 nidfjt tl;un roerbe, pertem esse corporis.
ob. er roerbe e3 nidjt tfjun, mens amicus negabat 5Jtd)ttncttfd), non bomo.
se boc facturum esse. — b) in 23crbinbung mit 9iid)trebttcr, non orator.
einem 3Xbjectu> roirb nid)t oft im Satein. burd) (5in nid)tS, nihil-, nil; nibilum; nulla res. - gar
Söort auSgebrüdt, 393. ntd)t fhtg, amens (unfinmg); nid)t§, prorsus nihil. - Sa nihil at§ ©ubftantio ju
demens (tfiörtd;t): nid)t angenehm, injueundus; in- betrachten ift, fo ^at e§ forooljl Stbjectioe, als aud;
gratus. — c) in 3 u ammen
e un 9 en
f Ö f m ^ einem einen ©enitio bei fid), 333. nidjtä ber 2Irt, nihil
©ubftuntb roirb 9tid;t ... im Satein. burd) non tale: n. 9ctebrige3 benfert, nihil humile cogitare:
(aber getrennt nom ©ubft.) gegeben, 393. ein 9cid)b= er f)at n. 9ceue§ getf;an, nihil novi fecit: n. ©utes
förper, non corpus u. f.
ro., f. im golgenben. »erinutfjen, nihil boni divinare. - au§ n. entftefjen,
2. üfttdjt. baö, in 33ejief)imgen roie: mit Sticfjten, ex nihilo oriri: au§ md)t§ mirb uid;t§, de nihilo
nequaquam; baudquaquam minime minime vero ; ;
nihil fit; de nihilo nihil creari potest; ex multis
(biefesi a(3 cerneinenbe 2tntroort); aud) burd; nullus inauibus nihil impleri potest (Sen. ep. 87, 35):
($33. misericordia, quae tibi nulla debetur, mit 31t 9üdjt$ werben, ad irritum cadere ob. redigi (333.

9cicf)ten gebührt, Cic. Cat. 1, 7, 16). - etroa3 ju uon ber Hoffnung): in ein 9cid^tä öerfd)iüinbcn, jum
9cid)te madjen, alqd irritum facere; alqd ad nihi- 9iid;tä Ijerabfinfen,, auf ein 9cia)t§ berabfommen, in
lum redigere-, alqd infringere (etroaä oereiteln, j33. fein 9cid;t§ 3urücffinfen, ad nibilum venire ob.
alcjs conatus); alqd convellere (gfeiebf. jufammen' redigi; ad nihil ob. ad nibilum recldere; in ni-
reipen, 333. alcjs gratiam); exturbare (gleid)f. ner=- bilum interire ob. occidere; in vanum abire;
treiben, nerf d;eud;en, j33. omnem spem pacis, non concldere et exstingui (393. non e. 2infd)ulbigung);
e. Umftanb); diluere (gleidjf. jerftiejsen maefien, $33. paene ad nullum redire numerum (ber Qaijt,
eine 33ef djulbigung , crimen); »gl. „uemiebten": 31t ainjaljl nad)) im 3Sergleid; mit etrc. in ein 9üd;t5
:

9cicbte gemadjt roerben, irritum fieri; ad irritum uerfcfyrtunben , consumi


collatione alcjs rei: in
cadere; ad nibilum recldere ob. venire; infringi; einem Stugenblid in
ucrroanbelt roerben,
9ctd)ts>
tolli. nullum repente fieri: bie Üljcbaner liefen fid) in
"JlidjtadUitun, negligentia 3Sernad;täffigung, (
9tid)t3 ftören, obgleid; fic in etroaö ben Römern
9}ad)läffigfett). - contemptus. despicientia (33erad)^ 3Ürnten, Thebani nihil moti sunt, quamquam non-
tung). - imprudentia (Unüorftdpttgfeit). - aus> 9J., nihil succensebant Romanis: fo gut als n. fenn,
per negligentiam per imprudentiam. - bie 9c. be§ ;
l^ro nihilo esse: bie§ ift fo uiel als' n., id aliquid
Oberbefehle blieb ibm nid)t ungeftraft , non impune nihil est: ba§ ift fo gut roie n., hoc proximum ni-
ilii spretum imperium fuit. hilo est. - mir nidjts, bir nid)t§ , velim nolim ob.
9tid)te, I) 33rubcr£>tod)ter: fratris filia. - meine velimus nolimus; ob. velimus aut nolimus; velit
9c., fratris mei filia. — II) ©d;rocftcr3tod;ter: soro- nolit ob. vellet nollet; velint nolint ob. seu velmt
ris filia. - meine 91., sororis meae filia. seu nolint (f. aud; fogleid; unten).
9Iid)trtttCrfcnnuit(J» improbatio (3^8. testium, um nid)t§, b. i. a) - für nid;ts\ b. i. ob,ne Ur=
©gf£. approbatio). fad;e, ob nullam rem (323. alqm mittere); sine
3>ltd)teittfd)rcircn, bo§, quies (paffiüeä 23er= causa (393. fid; »iel üPcüfje geben, laborare). ß) bei
Ratten). Somparatiui'u, nihilo, 333. um n. größer, nihilo

9itd)terfüÜnttg, eines Sßcrf predjenö , deserta majus: um n. mebr, nihilo magis. - n. n)oni =
promissio (JCt.): desertio promissi (JCt.). gcr, nihil minus; nihil vero minus: n. befto rocni=
uid)tcrf Cttttbov , incognitus. - ba$ Kriterium ger, nihilo minus (bei (Sic. nie nihilo secius) : nitf;t<3

jroifdjen 9cid)terfennbarem u. (Srfeunbarcm, Judicium al€, nihil nisi (aber ntcfjt nihil quam, f.
3umpt §.
incogniti et cogniti. 732); haud quidquam aliud t393. er f;at nidjtä ge=
i>a$, burd; non adesse. - ba§
9fctd)tcrfd)cittcn, t!;an, alä geroeint, haud quidquam aliud quam fle-
9i.beim Termine, vadimonium dosertum. vit): anbercö al§, nihil aliud praeter m. 9lcc.
n.
9iid)tcjiftens, bie, eineä Stecbts^uftanbes jus , nihil aliud nisi. nihil aliud quam (le£tere§, rocr.'.i
nullum. - bie 9i. eine* 2)idf)terS Drpl)eu3 geigen, Or- man »or^cr ein tarn, „fo fefjr", ergänjen fann, f.
pheum poetam docere numquam fuisse bie 9i. ber : 3umpt §. 732): n. aufjer, nihil praeter ob. praeter-
©ötter behaupten, deos non esse putare; deos esse quam: unb nid;t6, nee quidipiain. - mir
nid)t§, bir
negare. nid)tö, nullo negotio Cic. Rose. Am.
(ol;ne 9fotf;, f.

nirijttG, , vanus (eitel, imguoerläffig, j93. promis- 7, 20); qua libet (nad; 93elicben, f. Val. Fl. 8, 268:
sum). - i'nanis (infjaltteer, 3^8. promissum). - futilis qua libuit remeat cum virgine). - ntd)tS non 2c.,
(fjaltloö , j33. sententia). - fragilis (binfüllig). - ca- nullus (333. Cic. Rose. Am. 44, 128: haec bona in
dueus (uergänglid;). gut al3 fein, 393. - nullus (fo tabulas publicas nulla redierunt, nid;tö uon biefen
triefe Strt ber jjfreunbfdjaft tft n., nulla est baec ©ütern rourbe eingetragen in 2c. Cic. off. 3, 14, .">:>:
amicitia: ber 33er!auf ift n., nulla est venditio). - quod eos [piscatores] nullos videretj nid)tö non
vitiosus (ungiltig roegen eines Formfehlers, 333. lex). Urnen fäf;e). - id; l)abc n. 3U fürchten, nihil est quod
- bie nichtigen ©citen ber Mobilität, inania nobili- timeam: id; f;abe lt. 3U antroorten, nihil est quod
tatis: eine 33efd)ulbigung alö n. bartl;uu, crimen respondeam.
diluere. fief) av& ctroaS n. mad;en, b. i. a) für nidjtS ad;ten,
521 nid)t3fagenb nteberfatteu 522

pro nihilo putare ob. ducere. ß) fiefi um etroaä ?Jici)t,^rtf)lutt(j, im $atte ber, si non solvent.
nicfjt fümmern, non laborare de alqa re; alqd ne- nieten, mit bem Äopfe, capitis motu nutare. -
gligere ob. non curare. - es" roirb ntct)tä barauä, b. mit ben 2lugen, nietare. - beifällig n., annuere.
i. a) e§ getjt etroas' niefit oon (Statten, res non pro- ?{iifen, ba$, mit bem Äopfe, nutatio capitis.
s

spere succedit. ß) es gefit etroas rticf)t Dor fiefi, res nie, f. niemals.
ad effectum non adducitur. y) es entfprirf;t etroas WicbcUmftcn, bie, *Nibelungi.
uicfit ber ßrroartung, alqd exspectationi non re- Sticbelnnticnlicb, *Nibelungias, adis, f.
spondet. ««iccc, 9cid;te.

eä roirb n. au§ ifim (man fann feine gute §off^


f.

nieber, I) Adj. = niebrig, ro. f. II) Adv. deor- —


nung oon non bene de eo sperare licet.
ifim faffen), sum. - auf unb nieber, sursum deorsum. - nieber !

- mit ber Sacfie iffS nicfjtö, de hac re nihil est: procumbe! procumbite! (lege biet), legt euefi nieber);
roas baö (Selb anbetrifft, fo ift eä n. bamtt, quod de prosterne! prosternite! (roirf, roerft nieber).

pecunia sperem, nihil est; de argento somnium: ntebetfeeugen, I) eig.: deflectere. - bie anbern
mit bem 2tttius £ionofiu3 tft es, glaube icfi, niefit?;, Jfiiere jur 6rbe n., um tf;r Jutter ju fuefien, ceteras
de Attio Dionysio nihil puto esse. - eö ift nichts" animantes abjicere ad pastum(@gf^. solum hominem
an einer Sache, in alqa re nihil est: e§ ift nichts" erigere, bem 3ftenfd)en allein eine aufreefite Stellung
an ber ©acfie (fie oertjätt fid; niefit fo), hac res non geben). -fieß n., inclinari; se demittere. — II) uneig.:
ita se habet. deprimere. -affligere(3u33obenfcfi(agen, fiart treffen ;

niefits fenn, b. i. u) nicfit§ gelten, nihil esse; ni- beibe con Äummer u. ©orgen). - niebergebeugt unb
hil posse. - ß) fein öffentliche^ 2lmt 5ef leiben, pri- jerfnirfefit feyn, abjeetum fractumque esse.
vatum esse ; ad rem publicam non accessisse. - y) uicbcrbcngcnb, gravis (brüd'enb). - acerbus
niefite taugen, nihili ob. nullius rei esse (niefits (berb, betrübenb, fcfjmerjlicfi).
roertfi fenn); inutilem esse (unnüfc, unbrauchbar uicbctbfitf cu, f.
nieberfefien.
fenn). nieber b otjvcn. f. burd;bol;ren no. II. - ein ©cfiiff
niditciagcnb, nirfjtcibebcutcnb, inanis (leer n., f. „in ben ©runb bofiren" unter „©runb".
= verbum, vox). - vanus (eitel = ge=
gefialtlos, yi$. nicbcrbtccrjcn, f.
B, 1, a.
abbreefien no. I,
rjalttos , y8. verbum). - n. 9teben§arten,
publica nieberbrennen, deurere (abbrennen,
I) v. tr.
verba: ein n. SJcenfcö, homo tenuis od. obscurus. oerbrennen). - peruere. exurere. concremare (üöllig
9titfttfcr)tcibctt,ba5, literarumob. epistolarum Derbrennen, gan3 nieberbrennen, einäfefiern). II) —
inte: v. intr. incendio exuri (niebergebrannt, eingeäfefiert

3Rid)tfrf)hntmner, nandi imperitus. roerben). - conflagrare. deflagrare (in^euer aufgefien).


SJtidjtfcQn, 6o§, non esse (Cic. Tusc. 1, 6, 12). - incendio absumi ob. consumi (oom geuer aufge-
- mors, internus (Job, Untergang). äefirt_ roerben). - bis auf ben 33oben n., ad solum

92t(f)t3mtt?, ein homo ad nullam rem utilis; exuri. - baZ geuer ift niebergebrannt, ignis consum-
homo nihili oö. nullius rei; homo nequam. ptus est bie 2ampe ift niebergebrannt, lucerna exusta
.-

nicijttfnuttig, inutilis (unbraudjbar, unnütjig; est.


bafi. auefi icfiaolicfi, oerberblia;). - ad nullam rem nieberbücf cn, fiefi, se demittere.
utilis. nequam. nihili. nullius rei (gu niefits tauglicfi, nieberbonnern, %mb. mit SBorten, alqm ver-
r.icfits roertfi, ein Jaugcmcfits ; alle d. ^perf. u. bis obruere.
fingen). nieberbrürfen, deprimere, opprimere (eig. u.
^Jicfitcnüniflf cit, inutilitas (Unbraucfibarfeit). - uneig.). - frangere mutfiloä maefien, ©gf|.
(uneig.,
»ia lUntauglicfifeit aller 2Irt, bef. 33cröorbenl;eit erigere). - ©efcfiäfte, bie ben @eift n., negotia, quae
nn iebensroanoel, (ieberltcfie ob. roüfte Sebensart). animum comminuunt: Dom 93eroufetfei)n feiner 35er=
9ttd)t3tbuer, homo deses. - ju saufe ben 3c. breefien niebergebrücft roerben, conscientiä scelerum
machen, <lomi desidem sedere. opprimi.
StitrjtStbnn, bas, f. Untfiätigfeit. tticbcrbnrf cn, fiefi, f. (fid;) buden.
nirfjtatocrtf), hmrbig, nequam. nihili (niefits' niebere, öer, bie, bas, f. niebrig.
taugeno, unbrauchbar, niefitsnü^ig, oon^erf. u. 2>in= niebetfa^ren, I) v. tr. im 3ffig- prosternere. —
gen, ugi). - improbas. turpis (moralifa) II) v. intr. descendere (nieberfteigen , d. ^ßerf., j33.
Idjlecfit, d. $eri. u. fingen). - perditus (ganj oerfom= in bic Srube, in metallum: jur §ölle, in loca inferna
men, oerroorfen, v. ^ßerf. u. Zebl.). - vilis (oon gcrin= ob. in sedem ac regionem sceleratorum). - se de-
gern 2Bertf), o. Xingen); Derb, nihili et vilissimus mittere (fiefi fierablaffen, o. ^3erf., j33. in metallum).
am). - ein n. 3Jienfcfi (Scfiurfe, 33erfcfiroen= - delabi (l;erabgleiten, (angfam n., d. 5ßerf. u. 2)in=
cer :c), pebulo. Adv. nequiter; turpiter. gen, j33. Dom ^immel, cae'lo auf bie (Srbe, in ter-:

9iidit«n>ürbiflfcit,nf( 1 iiitia(fcfilccfite33efcfiaffen= ram). - defern irafcb bera6g.cful)rt roerben, d. ^Jerf.


fieit einer caefie, unD fefileefites, lieberlidjcs 33enefimen u. Timern, ",^3. per aera ad jussam domum). - ber
einer '•{Jerfon, fciecerlicfifcit 2C. ; auefi concret = md;ts= iiliq fufir neben ber Sanfte beffelben nieber, lecticam
roürßige ^erfonen, i. CSc. Verr '>, 15,38: eam pro- ejus fulgur praestrinxit: ber gerabc Dor 3mb. nie-
vinciam . . . a<l nunmam stultitiain oeqaitiamque adversum fulgur.
berfafirenbe ütitj,
;;t fianb ber 2>ummfieit u. yt. felbft ge=
bic nicbcrfallen, decldere. proeidere (abfiefitfoä). -
fommen fei - improbitai (moralifefie Scfilecfitigfetti. delabi. prolabi (nieberaleiten, abficfitloö). - deferri
aeringer 2Bcrt| einer Sacfici. - bobcnlofe (rafa) fierabgefü()rt tueröen). - decumbere. procum-
SR., |
- Jmb. ju :Jcid;tsroüroigfeiten e nid)
meberlegen, foroofil abficfitlicfi, alö abfid;t
oerleiten, alqm ad fene- loö, nrteCart.8. 11,9). - conddereöufantmenftürjen,
bred;en, abficfitloo;. - in genua procumbere (auf bie
%
.Vid)tübunfj ; j
nähme bes (Sebädjtniffeä Äniee faUen, abficfitlicfi u.abficfitloö).- unter JJlefircrcn s

hat ifiren Cixuno in otr J(. (oeffclbcn;, memoria rui- n., inter alqo [dere (u. Pfeilen). - uor Qmb.
iniitiir i. n., ad pedea ob. i a alcjs procumbere ob. sc
•.'iidUüorbaitbctifctjn, beiz, f. Jitdjtcriftcn^ mbmitfc littenber):procumbentem htimi vc-
^Jirlinoincii, • u alqm (als aiubetcnber ob. (S/)rfurd;t ffinoei
s
JJirf)tn>ol(cn, i
fenberj: Dom.^immeln.(üon2)iiii',iii de caelo labi;
523 SRteberf allen •ftteberiage 524

defluere (»om Stegen): auf bie Crbe n., humi pro- gen ber jähen ,3roeige fdjroer nteberbauen raffen, lento
cumbere (abficbtloS unb a&fic^tttdf), oon 9Jtenfcbcn); viminc frustrari ictus (». heften).
in terr&m ferri ob. deferri (n. Singen). 9itebetljttucn, t>a$, caedes. - trueidatio (baä
SRicbcrfallen, t>a$, burcb Umfcbr. mit bert 2Ser= §infd)lacbten).
ben unter „niebcrfallen '. nicbcrljorf cn, ^tanetn, conquiniscere; auch in
Ittcberflicgeit, deorsum volare; devolare. genua subsidere.
"JJicbcrflfliifl, f. Untergang. tttcbcrftticctt, in genua procumbere. - in ge-
tticbctgcljcn, I) v. intr. deduci ob. demitti ob. nua subsidere (nieberfauern). - oor Igmb. n.. ad ge-
mitti (nicbergelaffen roerben). - occldere (untergeben, nua ob. ad prdes alcjs procumbere (alö Sittenber;
Don ber Sonne 2c). —
II) v. impers. jS8. cS gebt nafc f.
auch „gmbm. ju güjjen fallen" unter „tfufj"); pro-
nicber, nebulae dclabuntur ob. decldunt (ber 9tebel cumbentem humi venerari alqm (alö (Shrfurcfjt= ob.
fällt)-, rorat (ber %t)<xü fällt). 2Inbetung=Grrocifenber).
«icbcv gcf rftfaa.cn, humilis. demissus. »erb. hu- nicbctroutmcn, parere (gebären, j33. primum,
milis atque demissus (bem ber SJiutf) gebeugt ift. quintum, difficile, infeliciter). - partum edere (bie
Heinmüthig). - abjectus ob. abjectior. afflictus. fra- üeibesfruebt oon fieb geben, j
s
-8. difficulter). - eniti
ctus. demissus fractusque. fractus et demissus. ja- (mit x'lnftrengung bie Scibc3frua)t »on fid) geben, j
s
-8.
cens (bem ber 3JiutI; gebrotfjen ift, mutblo£>). - pcr- facile, difficilius). - n. roolfen. parturire (freiten);
culsus. profligatus (tief gebeugt); «erb. perculsus et non longe abesse a partu (Der 9tieberfunftnar)efe»n):
abjectus. - timidus (furcbtfam, ocrjagt). - tristis. bei ^mb. (in 3mb§. §aufe) n., parere apud alqm:
maestus(traurig,f.baf.benUnterfcb.).- a spe alienus mit einem ©ohne n., filium parere ob. eniti: fie fam
(aller Hoffnung fremb ; alle com 9Jtenfcben unb beffcn in 2lntium nieber, locus pucrperioAntiumfuit: meine
©emütb). - etroaS n., subtristis: febr n., gravissime grau ift glücf lid) mit einem ©öbnehen niebergef ommen,

afflictus. - n. fcpn, animo esse demisso ob. humili filiolo auetus sum salvä conjuge.
atque demisso ob. abjecto ob. fracto ob. demisso 9iiebctfuttft, partus (baö Gebären übt;.).- Puer-
fractoque ob. fracto et demisso; animo deficere; perium ifia§ Äinöcrgebärcn). - pariendi ob. partus
animo cecidisse; esse perculso et abjecto animo; tempus (bie ®ebär jeit). - nixus {.baZ Äreifjen).- eine
jacere (roie Cic. Tusc. 3, 17 in.: quid jaces? quid 9t. ju gehöriger 3eit, partus justus: eine febroere 5t.,
maeres?b.t.roa£>btftbunieberg. ?roa3biftbu traurig? partus difficilis; nixus laboriosi: eine febroere 9t.
u.Liv. 10, 35. 6: militum jacent animi, b. i. bie ©ol= |aben, difficile parere; difficulter partum edere;
baten finb n.) er fcfjeint nod; roeit betrübter unb nicber»
: difficilius eniti: eine leichte 9t., partus tacilis; pa-
gefcbtagener ju feun, multo mihi maestior et abje- riendi facilitas: eine leid)te 9t. haben, facile parere
ctioris animi videtur. - n. roerben, animo demitti ob. eniti: eine unglücfliche 9t. haben, infeliciter pa-
ob. se demittere ; animum demittere ob. contrahere ; rere: ber 9t. nahe, prope diem partus: fie ift ber 9t.
debilitari et animum demittere; animum contra- nahe, illa non longe abest a parte; jam appropin-
here et demittere; animum abjicere; animum de- quare partus videtur; expleti jam fere sunt ad pa-
spondere: bei reiner ©efafjr n. (fleinmütbig ob. mutb- riendum menses; exaeta jam sunt ad pariendum
lo3) roerben, nulli periculo animum submittere: im tempora: bie 3w ber 9t. fommt, naht l;eran, venit
©deiner je n. (fleinmütbig ob. mutbloö) roerben, do- pariendi tempus; advenit ob. adventat partus tem-
lore debilitari. - 3imb. n. (fleinmütbig ob. muth= pus: bi§ ju ihrer 9t., quoad pareret (j i>. ibi habi-
s

loa) machen, alcjs animum ob. alqm frangere (@gf£. tavit): bei ber erften St., primo partu: am Xage oor
alcjs animum excitare ob. alqm erigere); alcjs ani- il)xet 9t., pridie quam pariebat: nao; ber 11., post
mum infringere ob. affligere ob. percellere. Adv. — partum: für eine glücfliche 9t. £$mbä. in ber Äirche
humili animo. demisse, demisso animo. humili atque beten, uterum alcjs commendare deo (bei ben Sllten
demisso animo (fleinmütbig). - abjecte. abjecto ob. diis) votaque publice suseipere: bie H. crlcielitcvn
fracto ob. affiicto animo. demisso fractoque animo (oon Heilmitteln), facilitatem pariendi praestare: bie
(mutbloö). - timido animo (»erjagt). - tristi animo 3t. befd)leunigen (oon Heilmitteln), partum accele-
(traurig). rare: in golge ber 9t. fterben, a partu decedere.
Sfttcbctgcf d)Iagcnl)Cit, animi demissio ob. con- SWicbcrlrtgc, I) ber 3 u ftanb, 1>a ^mb. gänjlicb
tractu ob. infractio. animi contractiuncula. animus unterliegt: a) im Kriege: clades (im 2lüg.). - strages
demissus. recessus quidam animi et fuga ($letn<= (bie 9t. ber haufenroeiä erfd;lagcnen Jeinbe). - inter-
mutb). - abjectio animi. animus abjectus ob. affli- uecio (bie über ba§ ganje .^eer auogebeljitte 2iufrei=
ctus ob. jacens (9Jtutblofigfcit). - debilitatio atque bung, eine gänjlid;c Stieberlage). - rühm (©turg =
abjectio animi (Ätcinmutt) u. 3)tutblofigfcit). - ani- gänjlid)e 9tiebcrlage); oerb. strages ac ruina. - ^u
mus a spe alienus (£oifnungsloftgfcit). - tristitia bemerfen ift, ba^ bie 9tömcr ha, roo fie oon üjwn cr=
(Sraurigfeit). - lafj ifjn beinc 9t. tiidjt merfen, cave littenen9tieberlagen reben, ober roo fie einen Anbeten
te esse tristem sentiat: Simbin. bie 9t. (OTuttilofig- fclbftoonf einet crlittenen9tieberlagerebeub einführen,
feit) benehmen, animum alcjs jacentem excitare. gcro. bie euphcmiftifdjenSluöbrüde: adversum proe-
nicbcrljnltcn, depressum tenere (eig.). - com- lium ob. adversa pugna (ungliieflicher Äampf) ober
primere (uneig., 0. Qmbö. (Shrgeij n., alcjs ambi- incommodum (Unfall) ob. detrimentum (Abbruch,
tionem compr.: bie furcht hält bie Golfer nieber, me- iücrluft) ob. calamitas(Unglüd') ob. obitus (Untergang,
tus populos comprimit). gänjlia)c 9t.) gebrauchen. - eine 31 anrichten, stragem
nicbcrljängcn, depenäere; propcndcre. dare ob. edere ob. facere: Ijjtnbm. eine 9t. beibringen,
nicfecrfjaucn, caedere. - concldere (jufammcu eine 9t. unter einem §eerc entrichten, alei cladem af-
flauen). - trucidare. trucidando occldere (binfdjlacb-; ferre ob. inferre; alqm prosternere; ah detrimen- i

ten).-obtruncaxe(maffacriren,nieberme^eln).- ster- tum inferre: eine grojjc.alqm iugenti caede proster-


nere. prosternere (ntcbcrftrecfen, erlegen). - bic2Bäf= nere: eine gernjlidje, strage ac ruinä fundore m.Stcc,;
bev n., silvas Btemere dolabris: haut 2lHcs> nicber! »gl. „aufreiben (gatulitf)": eine 3t. er leiben, leiben,
omnia sternite ferro: eine 9Jlcnge fliehenber Jycinbe cladem pugnae oö. bl.cladem ob. calamitatem ob.
rourbe niebergebaucn, magna caedes fugientiom est incommodum ob. detrimentum aeeipere: eine grofje,
facta: t>on beiben Seiten rourben fein Diele nieberge* magnani cladem aeeipere; ingenti cladi proster ni;
Oaucn, pugnatum ingenti caede utrimque. - ftcb roe» eine gänjlicöe, ad iuternecionem caedi ob. deleri;
525 niebertaffeit meberfefjen 526

ad intemecionem venire: roenn man eine 3t. erleiben (Spät.). - bie 9t. eine§9tmtes, abdicatio muneris (jS.
foHte, si adversa pugna evenerit: of)ne bebeutenbe dietaturae); aud) burd) Umfdjr. mit abdicare se mu-
9t., nullä magnopere clade aeeeptä. b) bei 33e» — nere ob. deponere munus, jS. if)r ^abt ben SentuluS
Werbung um ein 2lmt: repulsa (jS. bie 9i. bes 33ru« jur 9t. ber s^Srätur gejroungen, Lentulum ut se ab-
bers bei ber Seroerbung um ba§ Gonfulat, fratris re- dicaret praeturä coegistis: nad) 9t. feinet 9lmte§,
pulsa consulatus). - eine 31 erleiben, repulsam ferre deposito honore.
(j33. beim SSolfe, a populo); repelli (bab,. nad) feiner ntebermarf)cn r I)r)erunterlaffen demittere-,sub-

:

Di., repulsus). —
II) Drt ber 21ufnal;me: reeeptaeu- mittere. II) = nieber(;auen, ro. f.

lum (im 3ltlg., für Singe u. 9JJenfd)en, $S. oppidum uicbcvmttljcu, f. abmäfjen, mäl;en.
omnium maritimarum rerum rec: u. rec. perfuga- ntcbcrmctjcln, f. nieberljauen.
rum furum). - horreum (9Jtaga3in). - cella (?5or=
,
SJiicberrlu'in, inferior pars tiuminis Rheni.
ratfysfammer). - 9Jteffana, bie 9t. aller feiner 2)iebe= nicbcrrci^cn, I) ju 39oben reiben dejicere (I)er= :

reien u. Räubereien, Messana omnium istius furto- abroerfen, »flogen). - sternere. prosternere (ju 33o=
rum ac praedarum reeeptrix. ben ftretfen). - eine Silbfäule mit ©triefen n., Signum
nteberloffen, f.
fjerabtaffen. - ben SSoröang n., funibus ad se rapere. —
II) = einreiben no. II, ro. f.

f. 2Sorb>ng. tticbcrvcitcn, Qmb., alqm equo proculcare. -


ftd) ntebcrlaffen, b. i. a) fid) fe£en ic: consi- niebergeritten roerben, equorum ungulis obteri.
dere; residere - fid) aufs ©raö n., se abjicere in nieb er rennen, prosternere.
herba: fid) auf bie Äniee n., in genua procumbere nieberf äbcln, f. nieber^auen.
(ogl. „nieberfallen"): bie Sßolfen laffen ftd) nieber, ttieberfnnfen,auf jc., cum ingenti sonitu dejici.
nubes in terram descendunt. — b) fid) roo nieberl., - bas ©djroert n. luffen auf bie Söaffen beä gcinbeS,
b. i. roo feinen 2Bobnfi£ auf f ablagen: in alqo loco con- in arma bostis caesim cum ingenti sonitu ensem
sldere (im auf rubere ob. längere 3eit, aud)
3111g., dejicere.
bitbt. d. Sebl., de bar. resp. 12, 24: quorum
Cic. nieberfcl)ic|fcn, I) v. tr. dejicere ob. conficere
religio tanta est, ut
f.
in bac urbe consederit). - . . . telo; configere. — II) v. intr. deferri.
in alqo loco se ob. domicilium collocare ob. sedem 3ticbcrfcf)Iag, einer (5ad)e, quod desedit ex alqa
ac domicilium constituere. sedem deligere alqo loco re (jSS. ex urina). - ber 9t. in ber Suft, quae in aere
(auf lange 3«it ob. für immer). - fiel) anbersroo n., desidunt.
sedem alio demigrare in alia loca: fid)
tmnsferre ; nicberfc^laijctt^ I) v. tr.: A) eig., (burd) ©d)Ia=
roo niebergelaffen Ijaben,sedem ac domicilium alqo gen) machen, ba| ctroas nieberfällt affligere terrae :

loco habere: feitbem fid) bie Sleolier bort (in ber ©e= ob. ad terram. aud) 61. affligere (ju 33oben fd)lagen,
genb) niebergelaffen fjaben, ex quo ab Aeoliis incoli roerfen, ?ßerf. u. S)inge). - sternere. prosternere (ju
coepit. Sobcn öinftreefen, mad)en, bafi eine ^5crf. ob. ©adje
Jttieberlaffuno,, I) bas 9tieberlaffen demissio. : am iöoben tjingeftrecJt liegt). - caedere (fäHen g33.
— II) dolonie: colonia. - eine 9t. roo anlegen, colo- Säume, einen 2Balb).-bie2lugen (benS(id) n., oculos
,

niaminalqo loco constituere ob. collocare ;coloniam in terram demittere ob. dejicere; aud) 61. oculos de-
ob. colonos mittere in alqm locum (Goloniften an jicere; vultumdemittere (ben Solid' nteberfenfen); ter-
einen Crt fdjicfen): Smbm. eine 9t. roo anroeifen, col- ram intueri (auf bie ©rbe fefjen) oor ^mb. bie 2lugen
:

locare alqm in alqo loco: oie 9t. betreff enb, colonicus. n., oculos alei submittere bie 2lugen 6ef (Reiben n., ter-
:

nicöcrlcgcn, I) eig.: ponere. deponere (aud) - ram modeste intueri: mit niebergefcfjlagenen 2lugen,
in ^erroal)rung geben). - inflectere (einbiegen, jur oculis in terram dejeetis. —
B) uneig.: 1) bämpfen :
(fröe biegen, j$B. ramos). - in einem Tempel n., po- sedare. - ein nieberfd)lagenbes 9Jlittel, *medicamen-
nere in templo (als 2Beif)gef eben!) referre in tem- : tum, quod sanguinem agitatum sedat. 2) unter« —
plum um i>a aufberoafjrt ju roerben):in ber ©d)a$= brüd'en 2C.: comprimere; opprimere. - eine Unter-
fammer n. ©elb zc. in aerarium ferre ob. referre i, fuebung n., quaestionem opprimere atque exstin-
ob. deferre. in publicum referre. in thesaurum re- guere: §mbs. Vergebungen n., alcjs delicta compri-
ferre inamentlia) »on ber 9Jtagiftratsperfon, roeldje mere: eine Auflage n., aecusationem abolere: einen
bie im Auftrag bes Staates aufgenommenen ©eiber, ^ßrocef} n., *litem abolere; litem componere (in ber
ob. oon bem $elD6,errn, ber im Ärieg erbeutete ®el= ©üte bas ©efd)roä§ ber
beilegen): b^ierbureb, fcfjtug er
ber, Äoftbarfeiten im Staatsfd)a£ nieberlcgt; le£teres> £eute nieber, quo facto retudit sermones. 3) 6nt= —
Lb. 29, 18, f> übf). in Se'jug auf äufammengebrädjtes mutf)igen: affligere. - 5>mb. n., alqm ob. alcjs ani-
.o, roela)es im Sajaß nieöergelegt roirb). - unmün^ mum affligere; alcjs animum frangere ob. infrin-
biger ftinber ©elb öffentlich, (beim Staate) n., pecu- gere: 3'ubs. Hoffnung n., spem alcjs incldere ob.
niaspnpill&resinfide publica deponere: eine Summe infringere: plöl^licb,, spem alcjs praecldere. - nie=
bei ^mo. niebergelegt baben, surnmam apud alqm bergefdjlagcn, f. bef. —
II) v. intr. concidere (jufam=
habere. — fid) nicbcrlca,cn,procumbere(im2(llg., menfallen, -ftürjen, ^in- ob. umftürjen). - corruere
fid) niebet laffen, auaj com (betreibe, roeldjes fict) legt). (in fid) ^ufammenftürjen, juSobcn finfen).- desidere.
rrnere oo. prosternere (ben Körper ber subsidcre (fid) ju Soben feigen, einen 33obenfa§ 6tt=
i'ängenacbausftrecfen ,-d« unlbere. recumbere(auf ben; ogl. nteberfinfen").
, r

ein &ager, um ju tifen, $u fd)lafcni. - cobitttffl ire nicbcrfdjntettcrn, l)v. tr. terrae ob. ad terram
(lorrnjtn 'ntte geben;. - aegrä va affligere. aud) 61. affligere (ju ©Oberj fdjlagcn).- pro-
tadine oppressum decumbere (bettlägerig burd) Bternere i^uiroben ftreden, machen, bafj eine^Jerfon
Äranfheit roerbcni. - fid) auf etro. n., r» e in ob. Saa)c am 33oben (jingeflrcrft liegt). II) v. intr. —
alqa (fid) ()inrocrfen beibe i
; cum impetu rainam trahere (Virg. Aen. 2,465).-
bere in alqa d lecto). conddere (jufammenf allen, f)in ob. umftürjen). -
— II, uneig.: li im flüg. }8. feine ©eoanfen in corrai n jufammenftür gen, ju SBoben finfen).
Sdjriften n., mandare lifc
;

— - burd) biefco iliSort niebcrgcfd)iiu'ttert, fnlminatus


2. tnsbef., abgeben: deponere. - WS" Amt, kric M<:<\ie pronunciatione (Petr. 80, 7).
rung aböanfcn no. II, b U. c. - bieSBaffcu n.,
n., f. nicbcrfdjrcibcn, f. auffdjreiben, nad)fd)reiben.
ab .> edere ob. recedere. i nicberfcfjcn (auf bie Cirbe), oculos in terram
S'ltcbcrlco.HHa,, 3ur 2tufberoa^rung depodtio , demittere oo. dejicere aud) 61. oculos dejicere (bie
527 nieberfcnbcn niebrig 528

2tugen &u 23oben fd;lagen). - terrain intueri (bie 6rbe fen; alle 0. 3ßerf. u. Singen). - flagitiosus. flagitii
anfeljen). - auf etroaö n., oculos dejicere in alqd; plenus.flagitiis coopertus (mit ©cfjanbtljaten bebedt,
alqd intueri. ». ^ßerf. ; flagitiosus auef; ». Singen, §33. vita). - foe-
tuebetfenbctt, demittere. dus (fd)euf;lid), oöfctjeulid), oon Singen). - n. ©efin^
Hielte vf Cttf CU, demittere. - demergere (oerfen= nung, Senfungeart, f. 5lieberträa;tigf eit : n. ©eij,
1

Jen ins SBaffer). - ben 33lid n., f. niebcrfd;tagen (bie sordes: ein n. ^lan, foedum consilium. Adv. il- —
2Iugen). - fid; nieberfenfen, procumbere (fid; legen, liberaliter; sordide; abjeete; »erb. abjeete et sine
audj com (betreibe); delabi. decidere (fallen, uom dignitate turpiter ; oerb. turpiter et nequiter , foede.
;

hiebet). - n.geijig, sordidus: n. gegen 3mb. f;anbe(n, turpiter


Iticbcrfc^Ctt, I) ctg.: ponere; deponere. - fid) in alqm esse malevolum.
considere residere ; subsidere ; assidere (fid)
nieberf., ; ^tieberträf^tigfeit, I) als 33efd;affenf;eit ober
bajufe^cn, roenn fdjon Giner ober 9M;rere bafi^en): Gigenfdiaft: illiberalitas. animus abjeetus (niebrige,
recumbere.discumbere(fia)nieberlegen,juiebte2icten ueräd;tlid)c Senfungäart). - improbitas (33erroorfcn=
bei $tfd;e 2c.; letzteres" aber nur oon ÜJJefireren): fict) I)ett ber ©efinnung). - sordes (uieberträd;tiger ©ci;
neben %mb. propter alqm considere: 3mb. neben
n., u. niebrige, fd;mu§ige ©efinnung). - indignitas (un=
©inem n.laffen, alqm propter alqm assidere jubere: anftänbigeä 33enel;men). —
II) eine nieberträdjtige
^mb. neben fid; auf bemSopfja fid) nieberjufetjen nö= §anblung: indignitas (Unroürbigfeit, unroürbige
tf)igen, alqm assidere in toro juxta cogere. II) — §anblung).- dedecus(Unef;renf;aftigfeit).- öagitium
uneig., anorbnen: constituere. - ^idjter n. jur ©nt= (entel;renbes 23crgef;en, (3d;anbtf;at). - consilium foe-
jd;etbung eines! ^ßroceffeö, Judicium constituere alei dum (abfd;eulid;ei- 5ßton). - alle 3frten oon 5tieber=
rei pecuniis repetundis); constituere judices
(jS3. träd;tigfeiten eröulben, omnes indignitates ferre ob.
de alqa re.- cineGommiffion n., dare recuperatores perferre JJmb.
: 311 ?iieöcrträd;tigfeiten oerleiten, alqm
(jur Unterfud;ung, f. „Comraiffär" über rec): eine ad nequitiam adducere (ju 'Jtusf d;ioeifungen) ; alqm
Gommiffton jur 2(bfd;äi^ung ber 23efi£ungen n., dare transversum agere (übl;. 00m 2£eg ber lugenb ab=
arbitros, per quos üat aestimatio possessionum et bringen): id; fürcfjte eine 9i. ju begeben, extimesco,
rerum, quanti quaeque sint. ne quid turpiter faciam.
tticbct;fct)n,l)ftd)niebergelegtbaben: reeubuisse. tticbcrtrctcit, pedibus proterere; gero. bl. pro-
— II) barnieberlicgen: cubare.jacere (f. „liegen" ben terere. - conculcare. proculcare (nieberftampfen). -
Unterfd).). bie ©aaten, bas ©etreibe n., segetes proculcare; fru-
ttieberfittfett, residere. desidere. subsidere (ju mentum proterere: oon t>en Ererben niebergetreten
Soben finfen, fid; ju 33oben fefcen). - collabi. concl- werben, equorum ungulis obteri.
dere. corruere (jufammenfinfen, =ftür3cn, aud) oon nicbcrtvtnfcn, Smb., alqm vino deponere.
3Kenfd;en). - delabi. deferri (f;erabfinfen; def. mit mcbertrojjfcn, destillare.
©cf;nelligf eit). - in imum ob. ad ima deferri (in einer 3iicbc vimg, locus demissus (f. Caes. b. c. 3, 49:
^füfftgfeit ganä 33oben finfen, fid; ganj unten ju
31t loca demissa etpalustria,b.i. fiimpftgeiRiebetunaen).
33oben fe|en, ©gffc. innatare, in summo bumore con- - ^iieberungen, jacentia et plana loca eine inaibige :

sistere). 3t;, *locus demissus et silvestris.

nieberfttjen, f. (fid;) nieberfefcen. stiebe vlunlb, silva, quae succisa rursus ex stir-
Sltcbcrftabt, *urbs inferior; *pars urbis in- pibus aut radieibus renascitur (JCt.).
ferior. tticbcrttJÖrtö, deorsum.
mebctffotnpfcn, f. niebertreten. tticbctttJCrf cn, sternere. prosternere (ju 33obcu
nicbcrftaudjcu, in terram arietare (Curt. 9, 7, - ferire (f;auenb nieberroerfen, f.
ftreden, l;inftrcdcu).
22) - affligere (nieberf d;lagcn). - dejicere.
nieberftreden).
mebcrftedjcn, f. burdjbofjren no. II, a. deturbare (f;crabiocrfen, »ftürä 6 ")- ~ evertere. sub-
ntcbctftctgcn, descendere; degredi; se demit- vertere (umiocrfcn, =ftürjeu). - $mi>. auf bie ©rbe
tere. - Sfticberftciflcn, ba$, descensus. niebeno., alqm ad terram dare; alqm ad terram
tttcbctftoftett, dejicere (l;cra6ioerfen, --ftofjen). - ob. alqm terrae affligere (ju 33oben fd;lagen): alqm
sternere. prosternere (ju 33oben ftreden). - ftedjenb, arietare in terram (Simb. l;art auf bie Giöc meber=
f. burd;bot)ren no. II, a. ftaud;en, Curt. 9, 7 [29], 22): roerft 3CKeS mit ben
tticberffrcdctt, sternere. prosternere (ju 23oben ©dnuerte nieber, omuia sternite ferro. fid} ttic= —
{tred'en). - ferire (Ijauenb niebenoerfen, fällen, $d. bcrtucvfctt, se abjicere; corpus sternere ob. pro-
lostem: ob. m. 2lng. raomit? 333. alqm gladio, se- sternere: fid; auf i>en 33oben ((irbboben) n., corpus
curi). Sßgt. „burd)bof;rcn no. II, a". (corpora) bumi prosternere: fid; ins* ©raö n., se ab-
ttieberftürsen, I) v. intr. collabi. concidere. jicere in berba: fief; uor 3'"ö. n., ad pedes alcjs
corruere (jufammenfinfen, »falten, =brcd)en). - prae- procumbere ob. se abjicere ob. se submittcre ob.
cipitare. praeeipitem dari in terram (jcitylmaö f;erab se prosternere. ad genua alcjs aeddere ob. procum-
auf bie Grbe ftürjen; alle audj oon 9Jienfd;cn). - pro- bere. supplicem se abjicere alei (als33ittenber~);pro-
cumbere (fid; nieberroerfen, juStrÄg.ftüjjen, ad alcjs cumbentem hnmi veneran alqm (alö 33erel;renbcr).
pedes, oon SJlenfdjcn). - devolvi ifid; fjerabioaljcn, iticbcrscrrett, ^Ufcctt, detrabere.
xjom üffiaffer). —
II) v. tr. proruere. - prosternere ttieMid), bellus. pulcbellus (f)übfd;l - venustus
(nieberftreden, ju23oben ftreden).- praeeipitare (jäf)= Cicrlid;). - nitidus (nett u. nieblid;). - elegans (fein).
Iings" f;erabftür3en). - nieblid;e©äd;c(d;cn, res minutae (gan j f leine Singe)
jjiicbcrtact, positio (&£oiq, ©gftj. sublatio, bellaria, orum, n. (Scderbiffen). — Adv. belle ;
ve-
;

apotg, Sluftact, f. Quint. 9, 4, 48). nuste; eleganter


nicbcitaurtii'U, v. intr. mergi; demergi; sub-
I
9iicbUd)fcit, venustas (3ierlid;feit). - nitor
mergi. —
II) v. tr. mergere; demergere; submer- (31ettf)eit). - elcgantia (^einljcit).
gere. tticbngr I) cig.: bumilis, Adv. bumiliter (®flft
tttcbcrträd)tifl,illibcralis.sordidus(etneS<yrcieu altus, Adv. alte). - demissus. depressus (gefenft,
u. ©bleu unnüirbig). - abjeetus (ocradjttid;). - tur- eine tiefere Sage, einen niebvigeren ©tanb iiabenb,
oon einem ^la^, $au§, Unteres aud; com
y
})is (f$ttnbli$); ocr&. turpifi impurusque (fd;änblid; SBoffer,
u. unfeufd;).-:mprobusiiiioralifd;uerbovbcn, oenoor= ©gf^j. altus ob. elatus); oerb.
bumilis et depressus.
529 üftiebrtgfett •ftimmerjütt 530

- bie n. gelegenen Xljetlc ber ©tobt, jacentia urbis für jagte). - nemo homo. nemo
unus. nemo quis-
quam
1

loca bei niebriger ob. niebiig gefjenber ©ee abfegein,


: bas einfache nemo, gar 3lie=
(nad)brücflid)er als
solvere maii languido. - n. fi£en, humili loco se- manb). - aud) 9J., nee nullus; nee quisquam. - Sludj
dere: n. geben, ftefjen, Lumilem esse (o. ber Sonne); brüden bie Satemer „Sliemanb" pufig burd) eine
*terrae imminere (». äMfen); tenui aqua fluere. SBenbung mit nihil (ob. nil) aü§, jS. Jliemanb Befa§
depressiorem esse (n. fltcjjen, einen n. ©tcmb fjaben, forool)l größere gelltet al§ gröf3ere ^ugenben als" er,
erfteres v. tftüffen, Säcken, le^tereä u. Gaffer übl).): nihil illo fuit excellentius vel in vitiis vel in vir-
n. (in einer niebrigen ©egenb) liegen, in loco demisso tutibus : 3i.mar je fo uneinS mit fid) , nil fuit um-
ob. depresso situm esse (ü. einer ©tabt ic); depres- quam sie impar sibi.

sum esse (non einem £aus jc., f. Cic. pro Scaur. §. Stiere, ren, gem. im ^piur. renes.
45): einen Saum n. galten, arborem manu retinere; 9ticrcttbcfd)h}erUttg,reniummorbus.-reniuin
arborem premere. —
II) uneig.: a) uon ben Xöuen dolor (3iierenroe^). - an einer 31. leiben, ex renibus
u. ber Stimme: gravis. —
b) com Sßertf) ob. ^ßretS: laborare; renium dolore vexari: id) befomme eine
vilis. - ein n. ^ßrets, pretium vile ob. parvum: ein 3t., renes morbo tentantur.

niebrigerer ^ßreis, pretium vilius ob. minus: um ei= SJtiercnfett, adeps renium. - sevum a renibus
nen n. 3ßrets etroas taufen, parvo ob. vili (pretio) (9iierentalg).
alqd emere; pauco aere alqd emere: n. fielen, f. tticrcnförmig,*renibussimilis.*in renium for-
ftefjen. - roie n. ftefjt bod) ber 3Jienfcrj (im greife), mam ob. speciem redactus. - fluctuosus (roeHenför=
quam coutempta res est homo. —
c) bem ©tanbe mig). —
Adv. *in renium speciem; *renium specie,
2C. nad): bumilis (bem ©taube, Vermögen *c. nad)). S'ticrcttfranf^cit, f. 9tierenbefd)merung.
- ignobilis. obscurus (bem öerfommen, ber ©eburt S'iicrcnf Centers, reuium dolor. - 31. fja&en, re-
na<|). - tenuis (bem Vermögen nad)). - niebriger, in- nium dolore vexari.
ferior (bem ©tanbe nadj); minor (bem 3iange nadj, 9?icrcttftcin, calculus (im tf)ierifa)en Äörper). -
-,S. magistratus). - gan? n., infimus (bem ©tanbe *lapis nephriticus (in ber 9Jcineralogte).
nad)); sordidus (ber äerfunft nad)). - Die n. §erfunft 9ticrcnmcf», [ 9iterenfa)merj.
3mö6., oon n. »erfunft, f. öerfunft: aus niebrige= 9iicfcmittel, sternumentum.
rem ©tanbe, tenuioris ordinis; tenuior bie fiebrig» : niefett, steruuere; sternutare. - nod) einmal n. r
ften Des Vürgcrftanbes, inömi plebis; infima plebs: sternutationem iterare: öfter, sternutationes fre-
Das n. Volt, faex populi: bas gan5 n. Volf, inüma quentare (3mb.) n. fjören, sternutationis sonum ac-
:

faex populi. - eine ganj n. (Sreatur, qui est iufra cipere: ber (S(epf)ant gießt einen %on uon ftd), roie
infimos bomines: bie niebrigfte Stoffe »on Sftenfdjen, roenn gememb niefet, elephas sternumento similem
ultimae sortis bomines; infimi ordinis ob. generis elidit sonum.
bomines ; infirnumgenus bominum ; infimi bomines : 9iief ett, bas, sternutatio (bie §anblung). - ster-
aus öer nieDrtgüen (Stoffe (beä Voltes x.\ infimi or- numentum (ber fjeruorgebradjte 3«ftnnb ha man ,

dinis ob. generis; infimae sortis: am öer ntebrig- nieft). - sternutationis sonus (ber £on beim liefen).
ften (Stoffe ber nJcenfajen fetm, ex infimo genere bo- - 31. erregen, steruumentum movere ob. evocare
minum esse. - :öo6e u. -JcteDrige (JJtebere), f. bod). ob. excitare: 3»xbm. f)äufige§ 3^. erregen, alei cre-
— di ter Senhmgsart bumilis. - illiberalis
naef): bras sternutationes commovere.
(eines freien unroürbig). - abjeetus (oerädjtltdj; alle SJltcfctitllöcr, sternumeutum.
brei yii. Senfungsart, animus). - angustus et par- Sliefcttmrfrhelleborus (kXUßoQoq) ob. rein tot.
vus Senfungsart, animus).
(engljerjig u. fleinltcf), 3V. veratrum. [qittiq).
— A de.
bumiliter; illiberaliter; abjeete. - n. ben= S'iicfchJttVättJCitt, helleborites, ae, m. (skkeßo-
fen, humiliter sentire: n. fjanbeln, *bumilem ob. SJiicfjbrauci), usura; ususfruetus; usus etf'ru-
illiberalem se pracbere. —
e) bem 2lusbrud nad;: ctus; usus fruetusque. - eä f)at %mh. ben 31. oon
humili- demis.sus(gletrf)f. fjerabgeftimmtj.-öieniebr. etro., usus alcjs rei (j33. fundi) et fruetus est alei:
Itiebete) ipradje, $ebe, oratio bumilis. sermo bu- etroaä jum 31. erhalten, utendum alqd aeeipere; ce-
milis, di atque bumilis (im 2tUg ); oratio pe- dit mihi alqd in usum: Qmbm. ien 31. ücrftatten,
destris (bie Vrofa [im 0gf£. ber Voefie], ro. f.); ple- usum fruetum alei dare. [(JCt.).
jus sermo (bie Spradje bes gemeinen Volts): ein 9\ic$btaitd)Ct , usufruetuarius ob. usuarius
n. roifciger älusbrutf, veruile dictum. 9Uct, clavulus (3Jägelu)en). - euneus trajeetus
Wicbrtgfcit, Ij eig.: humilitas (gS. ber Säume, (burd)geftedterÄeiO- —
ntet= unb nagclfcft, fixus.
2a)mc . — II) uneig., a) ber ©timmc: gravitas. — - roas niet= u. nagelfeft ift, quae moveri non pos-
b) Des ^reiieo: vilitas. — c)bes ©tanbeä :c.: humi- sunt: roas nidjt niet= u. nagelfeft ift, ruta caesa;
litas , ignobilitas generis). — d) ber 2)«t» ruta et caesa: etro. nietunb nagelfeft madjen, tra-
fungsart: humilitas; illiberalitas. — bes e) %\\<j- bali clavo figere alqd.
bruefs: humi; s
Jiictc, in ber Sotterie, *sors inanis. - id) jief)e
nicmalfi«, numquam; nonumquam; nullo tem- eine 31, *sors sine lucro exit.
pore. - noä) n., numquarn antea; numquam ante nictett, clavulo figere.
hoc tempus: unD n., aud) n., nee amquam: n. mefjr, ditetnagd, f.
SReibljafen.
nurnqi niemals u. }u teiltet Seit, nullo um- Jiilpfcrb, f. ^lufspforb.
quam tempore. - er roerbe als ^ontifer ob. niemals ttimmer, I)= niemals, ro. f.
— II)niemals mel;r;
nad) öauie ^urüdfefjren, domum ntificem
1
numquam post
n<v in: n. itanb ein •2lnfül)rer auf einem nimmcrmcfjr, aumquam (im ülllg., aud; für mi-
oertrauteren ^ufjc mit Dem ©olDatcn, non alias mi- aime, ßc. de legg. l,H,4i. Virg. Aen. 2, 670).
f.
liti farniliarior dnx fuit: er roiro n. bemalen, ad ka- - minime. minime eero. minime gentium (aI8 ftarfe
len :ueil bie ©rieben feine tta Verneinung).
lenben fjatten>. :»Jimuu-i-ntcI)vctnn. kalendae Graecae. - am
^Jiemanb, oemo. doIIoi (etfteteJ unier ,,'^te j(. boviiii'.n, ad kalenda (Jraecaa solvere.
1

manD", unier „Heiner", roobei noa) ^u 6e»


te(jtcres ^i'imntcrfntt, a) in Begua auf (irroerb: homo
merfen, oatj Der ©enit. u. 2lblat. non nemo unge =
atiabilis ob. inexplebilis; homo insatiabilis ob.
bräucfjlia) mar, u. man immer nullius u. nullo Da» Inexplebilia avaritiae. - oer §abfüo)tige ift ein
.

531 ntppen nodj 532

avarus nullo expletur lucro. —


b) in 33ejug auf reu $cb3eiten, vivis nobis: nod) lebenbig, vivus: bie
(gffen u. %xint en homo nimium gulosus homo non
: ; nod) ftcfjenben dauern, stantia moenia (®gf|. rui-
profundae modo, sed intempestivae quoque ac sor- nae muri): nod) coli 33erounbcrung, vehementer ad-
didae gulae. mirans. - namentlid) roirb bei ben meiften 3eU<*b=
nippen, non ettoa§, degustare alqd; degustare »erbien ba$ „nod)" im Öatein. geroöl)nlid) nid)t über=
paucadeob.exalqare-, degustare aliquid dealqare. fe^t, }33. feilte nod), hodie; hodieque: fogar fjeute
»itgenb, =genb$, I) an feinem Orte: nusquam; nod), etiam hodie: unb je£t nod;, et nunc: aud) ba
nullo loco. - fonft n., nusquam alibi: n. in ber äBelt, nod;, etiam tum: Dörfer nod;, prius: beoor nod;,
nusquam gentium: n. als, nusquam alibi, nisi ob. priusquam. - ebenfo bei 2lbjectioen u. SSerben, 333.
quam (aber quam nur roenn ein tarn torf)ergel;t ob. nod) unoer fel)rt, integer, incolumis: nod; übrig fepn,
gebadjt werben Eattn): n. ftef)t gefd;rieben, nusquam reliquum esse, restare, superesse: nod; 3urücf fenn,
est scriptum: n. fei Hoffnung, n. .§ülfe, nibil us- remanere u. bgl.
quam spei, nibil auxilii. — II) in feiner <5ad)e: nus- nod) immer, etiam nunc (aud) fefjt nod;); etiam
quam. tum ob. tone (aud; ba ob. aud) bann nod;, mit.öin=
mrgcnbljin, nusquam. - nt rgenbet, f.
nirgenb. roetfung auf ein im ÜUebenfaö angegebene^ factum;
ttirgcttblOO, nusquam. beide flehen al§ oerftärfteä etiam, ftnb alfo aud) ^äu»
ntrgcnbtt)0f)tn, nusquam. fig für „nod)" allein, wenn eö = „nod; immer", 3U
9itf d)C, aedicula 311 33 ilbf äuten). - zotbecula (IIei=
( gebrauchen, 333. roäljrcnb er nod) fprad;, dicens etiam
neS Gabinet). - eine 33ilbfäule in eine 91. ftellen, sta- um)-, usque (nod; immer, nocl; fortroäl)renb, 3ur 2ln=
tuam aedicula includere. aabe ber ununterbrod;enen ^ortbauer): nod) . .
9Jiffc, ßter ber Saufe, lendes. immer (roo „immer" jum 33erbum gehört), adhuc
ntftcn, f. „9teft bauen" unter „9ceft". semper (in 33c3iel;ungen roie: nod; [?. i. biö jcijt] fyabc
giften, bas\ *nidificandi ob. nidulandi opera. id) immer gefd;mtegen, adhuc semper tacui, Cic. de
fastigium (j33. aquae, fontis). - bem ÜJc.
9iit»cttii, or. 1, 26, 119. ätlfo i[t adlmc semper an fid) nicfjt
beöSßaffcrö g(eid)fommen, fastigium aquae aequare. unlat.,rool)l aber für etiam nunc ob. usque). nod) —
niueUiren, ba% Söaffer, aquam librare ob. (ge* I)CUtc, nod) Ijcut JU £agc, hodie; hodie etiam;
f;örig, ganj) perlibrare. adhuc (f. oben). —
nod) lange, diu. nod) nid)t, —
SWiöefliren, ba^, libratio, perlibratio aquae. - nondum. hauddum (3ur 33e3eid;nung bee gleid)jeiti=
öb§ Äunft, ars librandi. - SftiPelttrcr, librator. gen 9ctd)terfolgen3 einer erroarteten Sac^e, mit bem
SfitPcHirfunfi, ars librandi. (Eintreffen einer anbeten, ioeld;e festere gegenroärtig,
^lite, Nymplia, »ergangen u. jufürtftig fenn fann, 333. menn bu nod;
nobel, nobilis (»on ebler £>erfunft, j33. unfere no= nid;t non 3tom abgereift bift, fo fd;reibe mir roa§ je=
betn Seute, nobiles nostri). - elegans (gefdnnadooll, ner treibt, ille quid a.uat, si nondum Roma es pro-
»on feinem @efd)mad in Xfjun u. Senn, j33. Atticus fectus, scribas ad me velim); non etiam tjiebt . . .

erat elegans, non magnificus: bai). baö noble 2ße= baS 33erbum be§ Sa(je§ mef)r f)cruor = „immer nod;
fen, auftreten, elegantia raorum ob. vitae: bic no= nid;t", 333. bu fennft mid; nod) nid)t genau, non sa-
blen Scute, elegantes, ©gf£. agrestes). - überaus tis me pernosti etiam, qualis sim); adhuc non (biä
(ebelmütfjig, freigebig). - bod; baS ift nid;t n., at id auf biefen 2lugenblid ntä)t, btä auf ben beutigen %aq
non est nobilitatis (bocb, bieSjietnt beinern 2lbetntd)t); nid;t, l;ebt bie ©egenioart mit einer gemiffen 3>d;ärfe
*atid nonestelegantiaeob.elegantis (bodjbic&jtemt i)cruor; ift »on ber 33ergangenl;eit bie Nebe, fo mufj
einem feinen Lebemann ntdjt): noble ^kxffionen, *no- cö aud; l)ier (jeifjon: ad id tempus non, ad id non,
bilium studia (5lbeliger); *elegantium studia (feiner f. oben, j33. fie finb nod; nidjt gefommen, adhuc non
Lebemänner). venerunt, b. i. biä auf ben 2lugenblttf nid;t, in roel=
iWobetgnrbe, f. ©l;rengarbe. d)em ber Jiebenbe fpridjt; aber fagc id;: fie roaten
Mobilität, f. 9cotabilitiü. - «ttoMcffc, f. «bei. nod; uid)t gefommen, als fo muß c3 b,eU
id; abreifte,

uori), I) »on ber 3eit: adhuc. (usque) ad id tem- f;en: quum nondum venerant): nod)
proticiscerer.
pus. ad id. ad id locorum (bis auf biefen 3citpunft, nid)t . . . aber bod;, nondum sed: unb nod) nia)t,
. . .

bi§ jefct u. jroar adb. in 33e3itg auf bie roirflid;e ®e~ needum ob. nequedum; neque adhuc: nod) nidjtS,
genroart = „bisi auf ben heutigen Xag, bis auf bie=
c
nihildum; nihil adhuc: nod) fein, nullusdum. nul-
fen Slugcnblicf"; bie übrigen in 33cjug auf bie »er= lus etiam nunc (alle biefc mit bemf. Untcrfd). rote
gangene 3eit, in roelcrje fid; ber "Hebner jurüdbenft nondum, non etiam u. adlmc non, f. uorber). —
= „bis> auf bie 3"*, bi3 3U ber ^rit"). - etiam (i>a, norf) feiner, nullusdum. —
fnum norf), vixdum.
roo burd; unfer „nod;" niebt bie J-ortbaucr bis ju ei= — tute fange nod), quousque etiam-, quam diu
nem gemiffen 3eitpiinft begetctjnct, fonberu ba3 in etiam: u. bl quam diu.
bcmfclben ftattfinbenbetSreignifj [;er»orgcl;obcn roirb, II) jur ^mjufügung, Setmeb^ng u. Steigerung:
j33. bu murffeft nod)? muttis etiam: bu fctjroeiaft etiam (bient gut änraüpfung eineo iBegriffeS, ber
aud) noa)? etiam taces?: i>a er nod) fdjlicf, quum minor etroaä ©efagtent ebenfauä ©eltung bat, „eben
iste etiam cubaret). - aua) bura) ipse (333. nod) auf falk-, aud) im av, j35, nod) anbete, etiam alii: noa;
ber Steife, in ipso itinere: nod; roüljrcnb ber Qüxü obenbrem, oBenbretn nod), etiam iusuper; insuper
ftungen 3um Äriege, in ipso apparatu belli: nod) etiam; aud) bl. insuper: eines bitte id) cud; nod;,
»om ©d)lad;tfelbe au€ einen 33oten fd;iden, ex ipsa baf; tc, unum etiam vos oro, ut etc. - u. 3111- an»
acie nuncium mittere). - 3 UU'- im Satein. burd) fnüpfung eines gerotajtigem SöegrtffeS, aud) fogat ,,

3öiebcr()olung bes' im ^mpetfectum »orl;ergcI)enr.en nod;, aud) felbft nod)", bei. nadj negatioen Sä|en,
SSerbumS, im ^Jräfcnö angebeutet, j35. bu batteft j9. bie Stimme bes .vlebenben lobenb, bie fogar nod)
^reube an ber Arbeit, unb b,aft fie nod), laetabaris beim ^antmem jebr lieblid) fei, collaudaias vocem
labore, laetaris: bu gtngft 311 SJfujje unb gefjft nod), deprecantis quasi etiam in gemitu praedulcem:
incedebas pedibus, incedis. - Ruro. im Satein. nid)t bies mürben unfere ßanböleute mein oft gebuibet l)a
auSgcbriidt, jS. §a6[uä)l [a)ttejjt Siebe jum $clb in ben, obfdjon bie ©rtedjen e3 [fogar] noa; 311 loben
fid;, bat nod) feinSBeifet begehrt bat, avaritia pe- pflegen, hoc idem nostri aaepius non tuliseent, quod
euniae Studium habet, quam nemo Bapiena coneu- ßraeci laudare etiam solent.- u. enblta), roie unfet
pivit roenn er nod) lebte, si viveret: nod) bei unie
: „noa)", 3ur Steigerung bei Somparatioen, welken
533 nochmalig norbifdfc 534

c$ geroöljnlidj nadjgejefct roirb, aujser roenn noa; ein ac tuguria sua promovent; ob. homines, qui vagi
Stbbcrb. lihuutritt, roo c3 bann jinifa^en bem 2lboerb. pecorum pabula sequuntur atque ut illa durant,
unb bcm Cfomparai y ftcben muß, 3$. noa; genauer, ita diu statam sedem agunt; gentes subinde sedem
accuratius etiam: nod) weit genauer, multo etiara mutantes.
accuratius. - 2Jcit weniger 9Jad;brud ftefjt häufig S'Jomobcntc'ben, *nomadum vita. - ein ?Z. füh,=

ber blofie Gomparatio oJjne etiam, jS. cö ift nid)t ren, sine tecto ac sede ob. (v. DJle^reren) sine te-
efirenoott, von einem, ber gCeidr) ift, beftegt 311 merbeit, ctis ac sedibus passim vagum
esse (im 2Hlg.); va-
aber nod) roentger ef;renuolJ ift e3, von einem ®e= gum vagos sequi pecora utque
ob. {v. 2Jlef)reren)
ringeren, indignum est a pare vinci, indignius ab illa a pabulo dueta sunt, ita se ac tuguria sua pro-
inferiore. 9Jamentlid) mirb etiam foft nie uor bem movere. vagum ob. (0. 2Jief;reren) vagos pecorum
ßomparatio gefe|t, roenn biefer mit feinem eigenen pabula sequi atque ut illa durant, ita diu statam
^ßofittö ober feomparatio oerglicben roirb, j58. mi- sedem agere (». eigentl. Slomaben).
serum te, si haec intelligis miseriorem (nod) un= ÜJRomabcnoolf, f. 9tomaben.
glütflidjer), Cic. Phil. 2, 22, 54: tibi persuade esse nontabif d), burd) ben @enit. nomadum, 3S. ein
te quidem mihi carissimum, sed multo fore cario- n. ?eben, *nomadum vita (tgl. „SJomabenleben").
rem (nod; otel treuerer), si etc., Cic. Phil. 3, 33, 121. SJtOtttCttCtotttC, eine blo^e, nuda nomina (blofie
2>odj fmbet ftd) aud» etiam. 3S. Cic. Cat. 2, 8, 18; 3tamen). - eine blofje 31, geben, nudis nominibus
4, 7, 14. Cic. Tusc. 1, 1, 2. Caes. b. c. 3, 47, 6). - defungi.
amplius (nod) weiter, nod; ferner, 3S. raa3 roitlft bu 3iominatiü, casus nominandi; rectus casus. -
nod; [weiter], quid vis amplius: er gab bem 3Ren= ber 31. Singulariä, rectus casus numeri singularis:

fdjen nod) biefee, hoc homini dedit amplius). - plus ber 31. ^ß(ürali£>, casus multitudinis rectus. - im

(nod) me()r ber Summe nad;, mit folg. ®enit., bei 31. 3ittgutari3, recto casu numero singulari.

©ubftantinen, vS. er »erlangt nod) [mefjr] (Mb, plus 9Jond)ötoncc bie, negligentia (3{aa;täfftgfett,
,

pecuniae poscit). —
nod) ntcl)r, etiam amplius 2Rangei an Sorgfalt übt;.). - forma neglecta (ila&)~
ob. M. amplius (nod) ferner, nod; inerter, f. oorfj.); läffigfeit im 2(eu^ern, f. Ov. art. am. 1, 509: forma
plus etiam ob. bi. plus (aud) nod) mefjr bem SBertf; viros neglecta decet). - er jeigte in jcinen Sieben
eine geroiffe 31., dieta ejus quandam sui negligen-
v
nadj, j 3. fo tnel u. nod; mcb,r ift er mir fdjulbig, tan-
tum et plus etiam mihi debet; über plus mit 0e= tiam prae se ferebant.
rrit bei Subüft. f. oorfjer): (ja) nod; mefjr! (beim nonchalant, negligens,_aud; in etro., in alqa re
Pfortfdjreiten ber 5Rebe), quid vero? verum etiam: (im 2(Ug.). - forma neglecta (oon nad)läffigem2leu=
unb, roa§ nod; mehr ift, et, quod plus est-, et, quod ^ern, f. Ov. art. am. 1, 509).
magis est: ja, roa§ nod; meEjr ift, immo. immo enim ÜHonne, virgo Christiane ritu eultui divino sa-
vero (f. „ja" a. Gr.). —
nod) ba^u, supra (oben= crata (Amm. 18, 10 extr.; im 3ff;g. aua; of)ne Chri-
brcin, al§ 3 u 9 a & e fö- noa) oa S u geben, fügen, supra
/
stiano ritu). - monacha (Eccl). - eine 31. roerben,
addere; ober r)3ufig bi. addere); praeterea (über^ eultui divino sacrari Christiano ritu; sacro capitis
bieä, obenbrcin, um 3U bem bereits (benannten nod) velamine Christo desponderi (ben ^onnenfe^teier
etro. bjr^ujufügen, bef bei ^ufjäljlung mehrerer 2)mge
. nehmen): eine a(3 31. einf leiben, virginem Christia-
u. llmftänbe). —
nod) ba^tt ba, bctttt je., prae- no ritu eultui divino sacrare. - Slppell., jene ^jimg^
sertim quum. praesertim si (b. i. 3umal ba, menn, frauen finb feine Tonnen (leben nidjt feufd)), illae
3ur Ginleitung eine§ befonbercn Wrunbe§ ob. einer Vestales non sunt virgines (Sen. ben. 1, 3, 7).
au§3eidjnenben 33ebingung). unb nod) baju — 9ionttCttfIoftcr, *coenobium monacharum.
(jur 3tuf3äf)lung einer neuen 33ejd;affenl;cit), burd; SJIonnenlcben, *vita monacharum.
et is; atque is; isque; idemque (f. „ba3U no. II" SiOttttenfchtcicr, sacrum capitis velamen. -
bii Magere —
nod) f 0, quantumvis („fo
u. Seifp.i. ben 31. nefjmen, sacro capitis velamine Christo de-
fefjr man nod) fo fcf)r", bei Serben u. 2tbjecti=
roill, sponderi.
ocn, fii. nod) fo groß, quantumvis magnus); ob. (bei 9lon VtuS ttttta, ba§, burd; Umfd;r., jS. er ift
einigen ^ronominalabjectioem burd; baz angehängte ba§ 9ton pluä ultra oon Xugenbljaftigfeit, nihil il-
. . cumque (-- ,,roie aud) immer", 333. nod) fo grojj,
. lo est excellentius in virtute: fie ift ba3 3t. v. u.
quantusnimque: nod) fo flein, quantuluscumque). 0011 5d;ön[;eit, mulier est omnibus simulacris emen-
nod) einmal, it'-iinn (3um 3roeiten2Jial); denuo. datior.
de integro oon neuem): rursus ob. rursum (fjimoie 9iotb, I
1

) 3Jcitternad)tägegenb : septemtriones, feit


berum); aud) etiam tin iöc^ieftungen roie Cic. Verr. üto. aua; Singul. septemtrio. - septemtrionalis pla-
die, dir etiam clarius, b. i. fage e§ nod;
:
ga ob. regio ob. pars; ob. um|d;r. regio caeli, quae
noa) einmal beutlidjer). - nod) einmal fooiel alte- , sub septemtrionibns est. - partes aquilonis. regio
rum tanturn; bis tantum: noa; einmal fo grot'5, al- aquilonaris (beibe ein- 9toröoft). - nad) 31., gegen 31.,
major: dnplo major. hiebet ...nod), — f.
nötblid;. —
II) = Worbromb, 10. f.
f. roeber. üttorbamettfa, *America septemtrionalis.
nochmalig,repetittu übt), roicöerijohi. - itera- 9Jorbamcrtfancr,*indijzenaAmericae septem-
um Mal gc)d;e^enb :c.). - ^n oiclen
jrociten trionaliB. - novbamcvitauiiil), *Americae se-
^dUen ift t$ burd) iternm mit einem '^iarticip 3U ge ptemtrionalis.
ben, $8. aur no^m (rrmnern oon meiner Seite, ite- 9?orb drittel 9lorboftnJiHb,Gallicusventus.
rnm a nie um SJorb =£rittcl= sJlorbhJcfhoinb, thrascias.
nochmals, iterani -,um 3n>citen üJiaf). - denuo 9Jorb XrittclCfttoinb, aquilo.
-
(oon froieberum). Sorben, otv, I) JJtiticrnad;t<jgegenb, f. Jbrb no. s

9iomabc, nomai adis, m. [vo/tdf). - bie 3Jo-


. I. 11 Horblanb, -Utnbct: septemtrionalis regio.
maöen, u< vo[iä6ez)\ u'iu (at yagai rer.-io in Beptemtrione peetans ob. ad septemtrio-
'

uöcolidje (''k'genb). - septemtrionalis


ob. umfa)r. buro) bomines, quod paata peeudum fio niörDlid;cr Grbtl;eil). - septemtriona-
maxirn'- iituntiir, eunpoi et montei bieme 1
lia, min, //. (bie iünolid;en Wegenben, JJorblänbcr).
»täte |
bomini
ob. ourd; luon- - oer fditi' ;( septemtrionum regionen frigidae.
,

tur vuL'i pecort atqne a paoalo dacu Bunt, 1


notbifd), f. nörblia).
535 «RorWüfie ^otfi. 536

SJiorbfüftc, *litus septcmtrkmale; * litus ad rcinb üBr).). - mir fiab"en 9t., ventus flat ab septem-
aquilonem conversum. trionibus.
9iorblanb, f. Soeben no. II. Novtn, norma. 33g{. „9Jta&fia6, Kicfitfcfinur". -
SRorblänbct, bei, qui sub ipsis septemtrioni- etro. bei nehmen, alqd dirigere ad alcjs
etm. jur 9t.
bus aetatem agit (ber im 3iorben roofint). - *in re- rei normam (3S. vitam ad rationis normam): bic
gioue, quae in Septem triones spectat, natus (im 3t. ber 2(bftimmung3orbnung ift ba3 2Uter, ut quis-
Sorben geboren). —
bie SWorMättbcr, als SSötfer, que aetate antecedit, ita sententiae prineipatum
populi septcmtiionales; populi, qui sub ipsis se- tenet.
ptemtrionibus aetatem agunt. normal, ad legitimam normam exaetus (nad)
nörblid), septemtrionalis (jur aJlitternacr)tgc= ber gefe^iidjen iSorfdjrift abgemeffen, 38. mensura,
genb gehörig, fö. regio, f. 9torb no. I; ob. im 3?or= pondus). - rectus (gehörig, 38. Sceienftimmungen,
ben ob. nad) K. fjtn [iegenb, mofinenb 2c., 533. ocea- animi affectiones). - bie norm, (oon ber 9tatur be=
nus, populi, fenestrae).-in septemtriones speetans ftimmte) ©eftatt u. ©röße erlangen, ad naturae suae
ad septemtriones vergensob. con versus, ad septem- formam atque mensuram pervenire.
trionalem plagam versus, ad aquilonem conversus 9iorma(gchiicr)t publica pondera (n. pl).
(nad) Sorben 31t Itcgenb). - aquilonaris (an ber nörb= ytotmalmap, publica mensura. - ba3 31. für
Itdjen [ctg. norböftlufien] Seite bes §intmeJ§, 3$. re- ^füffigfetten, ampbora Capitolina (roetf es in Korn
gio). - septemtrionalis plagae(beänörblid)en.vjim =
auf bem (Sapitolium aufberoafyrt rourbe).
melsjtridjs, 353. - septemtrionum (bcö 9tor^
sidera). 5iöfcl, sextarius (als 3Jlafj u. öcfdjirr). - ein
bens, 3Ö. regiones frigidae). - n. §immelsgegenb, fjalbeö 9t., bemina (o(§ SfJtafj u. ©efdjirr).
9torb no. I: n. ©egenb, n. Sanb, f. Sorben no. ÜJtöfdcftcn. sextariolus (a(g 9Jlaf5 u. ©efd^irr).
f.
II. —
Adv. ad septemtriones versus, in ob. ad se- iUotabilität, 3S. er ift eine 31. *inter bonesta- ,

ptemtriones. in aquilonem (nad) Sorben). - a se- tes numeratur: ein gcroiffer (Srammatifer, eine 9J.
ptemtrione (oon ber 9torbfette = auf ber 9torbfeite). im 2ef)rfad)c, grammaticus quidam primae in do-
- ftd) n. (mit feinem Saufe) roenben, inflectere cur- cendo eelebritatis.-9tota6ilitäten,bonestates (Seute
sum ad septemtriones: n. (nad) ob. gegen Sorben) »on (i"()re u. 3Infe[)en); dignitates (Scute oon Stanb
liegen, in septemtriones speetare; ad septemtrio- u. SBürben; f. ,,3)tfttnction" bie 33e(ege): Iiterarifcr)c
ues vergere; septemtrionali regioui subjeetum es- 3Zotabt(itäten, antistites bonarum artium.
se; ad septemtriones ober aquilonem conversum Slotat, 9Jotaviuä, scriba publicua (üfif;. öffent-
esse; sub septemtrionibus esse: n. (nadj Sorben) licher, rom Staate autorifirter '®d;rci6er). - tabel-
raobnen, *ad septemtriones colere. lio (ber [d)riftltd)e Socumcnte, ßontretete a. bg[. an-
9iorbtid)t, *lumen nocturnum a septemtrioni- fertigt, JCt. u. Spät.). - signator (bei Gfjecontracte
bus oriens. u. Seftamente fertigt). - scriba censualis (bei rcel=
Storbhtft, aura boreae (Val. Fl. 4, 722). d)em Seftamente geöffnet ob. in bie 2lcten eingetra*
SWorbmcer, f.
9torbfee. gen mürben, ©pät.).
norbnorbrocftHcr), f. norbroeftiid). s
?ic*tavtttt, *munus scribae publici ob. signato-
92orboft, I) 9lorbofrnunö ventus aquilo; and) : ris (f. „iftotav").
bl. aquilo. —
II) norbßftlicfie £immelsgegenb aqui- : ?{0tattatÖftCflCl, Signum signatoris (JCt.).
lonis partes; regio aquilonaris. 3iotC/ 1) = Slnmerftmg, ro. f. II) fu^e 3iccr)=—
ttovböftltd), *inter septemtriones et orientem nung: ratiuneula - index (Sßerjeic^ntfj oon 3Baa=
solem speetans. - bie n. öimmetsgegenb, f. 9torb =
reu). - er fmt bei mir nod) eine f leine 3t. ftcfjcn, est
oft. —Adv. *inter septemtriones et orientem ei de ratiuneula apud me reliquum pauxillulum
solem. nummorum. —
III) JJtufif geilen: nota musica: im
9tovboftU)iub, f. 9torboft no. I. 3ff)g. bl. nota. - in -Koten fefcen, f. componiren: bie
5Horbpo(< septemtrio (PI. 6, 22 [24], 83). XÖM ber Stimmen biird) Koten beutlict) be;cid)nen,
«florbfefteitt, f.
9torbtid)t. vocis sonos notis signare etexprimere: oon Koten
SJtotbfec, septemtrionalis oceanus (ber nörbltdjc fingen, fpteten, *ex libello canere nidjt aus bem ;

Dcean). - mare Germanicum (ber bei ©ermanien ilopfc); *ab oculo canere (fertig, fo mie man ctiuaö
ftrömcnbe Sljcii). anfielt, fingen). —
IV) Schreiben eineö Öefanbten:
SJiotbfettc, septemtrionalis pars. - aquilonis literae.
partes. - auf ber 31., a septemtrione ; ogl. „nörb= 9iOtcnbttd), *liber modorum musicorum.
ließ". 9tOtcttbrurf» *typographia musica.
ÜWorbfUitjc, angulus septemtrionalis. 5Jotcubr«ct"cr, *typographus musicus.
SRorbfti'Vtt, septemtrio. 5tOtCltbrut(cvci, typograpbia musica.
uorblurtvttf, f. nörbltcß (Adv.). 9iOtcnlatcin, •vocabula Latina, quibus gram-
9j0vbtt»cft,l)9torb]ucftminb: caurus (ä^ydan, q), matici m annotationibus conscribendis utuntur.
- II) 9torbn>eftgegcnb: *regio inter septemtriones 5totettinacr)ct,iiu iuTad)Uirf;en Sinne, inutilium
et occasum solis speetans. - oon 9t., ab occasu sol- commentariOTam conscriptor.
stitiali; ab aestivo solis occasu. ^tütcttprtlncr, *cbarta, in qua modi musici
UOrbHH'ftlid), *inter septemtriones et occasum scribi solent.
solis speetans. - ber n. %i)cil ber Qnfel, inferior ?tOtcnfdjrcibct', *qui modos musicos describit.
pars insulae, quae est propius solis occasum. — noti), Adr. }. nötoig.
1.

Adv. inter septemtriones et occasum solis. - ab 9totfi, bie, Ii SDWibe, Snfrrengung: negotium.
2.
occasu solstitiali. ab aestivo solis occasu (Donüftocb - labor (9)tü()faO. - molestia tüefdjroerbel - 3<nb.
meft). ob. et»0§ macfit mir 3t., ia) .)abc
f
mit JJmb. ob. et
9iorbhicfOuiub, caurus. roaä meine ^iebe) 31., alqs ob. alqd mihi negotium
s
?iiU'bHuub, ventus ab septemtrionibus oriens. facessit; alqs ob. alqd mihi negotium ob. mole-
septemtrio ventus, ob. and) bl. septemtrio. ventus stiam exhibet; alqd molestiam mihi atfert; alqS
septemtrionalis(iebcr oon Sorben I)cr roefienbeSBinb). relaboro: man IjutteK.mit Aufbringung ber Steuer,
- boreas (ber eig. 3iorbunnb). - ventus aquilo, aud) tributo conferendo laboratum est: feine liebe K. Bä-
bi. aquilo (eig. 3wrb*3>rittel Djtwinb; bann = 9torb« ben, rfirum suarum satis agere (in 53ejug auf Ijauo
53: Mt) MottfaU 538

ric^e SScrljältniffe, 13 [225])-, satis


Ter. heaut. 2, I, leiben, ad inopiam redactum esse: groftc, in summa
agere, mit de alqa re (im
ob. in 33ejug auf ctroao, mendicitateesse; mendicitatem perpeti: 3mb. feine
2ltlg., |. Cic. ad Att. 4, 15, 9. Auct. b. Afr. 78. Gell. 9t. leiben laffen, victum alei suppeditare dare al- ;

9, 11, 4; fcfjeint eine JtebenSart bcs gem. SebenS ge= ci, unde utatur in 9t. leben, in egestate vivere ob.
:

roefen $u fenn, bie in ber fjöberen ^ßrofa nidjt »or= vitam degere; vitam inopem colere: 3mbs\ 9t. ju
!ommt): er f)at, wie er fct)rei5t, feine roafjre 31. ge= erleichtern fucfjen, alcjs inopiae opitulari. b)un= —
fyabt, habuit suum negotium, ut scribit (Cic. ad Att. glücf'lidje Sage, ©lenb, 9Jotfjftanb: res adversae ob.

13, 49, 2): roenn k. bann b>be es roeiter leine


. . . afflietae ob. asperae. - calamitas (grofjeö Unglücf
9t., si .'. nihil negotii superesse (f. Justin. 1, 10,
. burcö Serluft). - miseria. miseriae (©lenb). - allge=
6). - bie lefcte 9t. (Sobesnotb), *ultimus qui Omni- meine 9t., publica clades: in 31. fommen, in mise-
bus mortalibus subeundus est labor. - jur 9t., mit riam incldere: in 9c. fei;n, fteefen, esse, versari in
genauer 9t., f. „f aum" unb „mit 2Rüfje" unter „9Jtüf)e". miseria: in 9t. leben, misere vivere: 3>wd. aus' ber
— II) äußerer ob. innerer 3 roan 9' 9lott)tt>enbigf eit : 31. fjelfen, reiften, alqm eripere a miseria ob. ex mi-
necessitas. - gebrungen, ge=
aus" 31., burcf) bie 9t. seriis: $mb. in ber äufjerften 9t. im ©ticfje laffen,
jroungen, f. notfjgebrungen: oijnc 9t., nullä re co- alqm in extrema fortuna deserere 9t. leljrt beten, :

gente; sine necessitate; sine justa ob. idonea cau- adversae res admonent religionum (Liv. 5, 51. §.
sa; suä sponte: fia) ofjne 9t. fürchten, inanes sibi greunb roirb in ber 9t. erfannt,
8): ein jttoerläffiger
fingere metus; non metuenda timere; umbras ti- amicus certus in re incerta cernitur (Enn. b. Cic.
mere: bie 3t. brängt ^mb., necessitas alqm premit de amic. 17, 64). —
c) ©efaljr: periculum. - dis-

ob. urget: ot)ne ba% tön eine 91. baju trieb, quum crimen (ber entfebeibenbe ^ßunft in ber ©efafjr). -
cogeret eum necessitas nulla: roenn e§ bie 9t. er= in 9t. fenn, in periculo esse ob. versari-, periclitari:
forDert, roenn es (im 9iotö=
9t. tfjut, im gfofl Der 31. eä ift 9t. ba, in discrimen addueti ob. vocati sumus ;

fall), roenn 9t. an ben 9Jtann gebt, si necesse est ob. laboratur: res ad triarios rediit (biefeä fprücbro. für
fuerit. si necessitas postulat. si res coget. si neces- laboratur, f. Liv. 8, 8, 11): e§ ift grofje 9t. ba, ad-
sitas tulerit. necessitate urgente (roenn es bie 9totl;= dueta est res in maximum periculum et paene dis-
roenbigfeit mit fid) bringt, im ^all ber9iotf)V. quum crimen: e§ l;at feine 9t., periculum non imminet;
est usus, si usus veuiat. si quis usus venerit. si res adhuc in tuto est (Plaut, merc. 2, 3, 48 [382])-,
quando ob. öl. si usus fuerit. si opus fuerit. si quid ee> bat feine 9t. mit mir, res mea salva est (meine

opus esse putes [putet ob.putares(putaret). si quid ©adje fielet gut); non est quod metuam (id) baöe
facto opus est (roenn es nöibig fenn foltte, im A-cdt feinen @runb ju fürct)ten); periculum effugi. in por-
ber 9totr)i; si res poposcerit ob. postularit. quum tu navigo (tdt) bin oer ©efaf)r glüdlid) entronnen,
res exiget (roenn es bie Umitänbe forc-ern, im %aü. bd Ter. Andr. 3, 1, 22 [480]):
letzteres fprüc^ro.
ber 9toff)): vel (fogar aua) = nötfitgenfallö, f. Cic. Qmt. auä ber 9t. fjelfen, reiften, alqm periculo libe-
Rose. Am. 41, 119): si laboratur. si in discrimen rare; alqm ex periculo eripere: Du t)aft mir beute
ventum est (roenn man in 33ebrängniß, ©efafjr ift; aus ber 9t. geholfen, liberatus sum hodie tuä operä.

gehört eig. unter no. III, c): nur im $aü ber 9totl) 9?Otf>attfcr, ancora ultima (aueb uneig., f. Sil.
(9totbfall), non umquam nisi uecessario ($33. puni- It. 7, 24: ancora fessis ultima Fabius).
re; ogl. id, nisi necessario, ne facias); nisi r°s co- 9£otf)bau, opus subitarium ob. tumultuarium.
get: tm fjöcfjften ?yali ber 31. (im öödjften 9to:I)faI{), opus ad tempus exstruetum (im 2111g.). - aedificium
si nimia necessitas urget nur im r)öcr)ften J-all ber: subitarium (al§ ©ebäuDe).
31. (im f)öcf)üen 9totf)fall), nisi nimia necessitas ur- 9iott}bcIje(f, nur jum, burcf; bk Sluäbrücfe un=
get. - triebe tfjut 31., pace opus est. - au§ ber 9t. ter ..notbgeörungen".
eine Xugenb maa)en, necessitati parere (facere de 9Jotbblücf c, pons tumultuarius ; pons ad tem-
necessitate virtutem im ftircfjenlat. bei Hieron. adv. pus instruetus.
Ruf. 3, 1 es rouröe aus ber 31. eine £ugenb ge-
: Diotbtuvft, a) 93eb:'irfniffe bes" Seben§: victus;
malt, in rationem necessitas versa est (bas 9Jtuft res ad vitam necessariae; necessarii vitae usus. -
rourbe jut planmäßigen Slbficöt, Curt. 4, 10 [40], bie tägltdje 9t., usus quotidianus: jur 9t. f;aben, ha-
1 1 31. bricht (Sifen, 31. fennt fein Gebot, necessitas
: bere, quae sunt ad vivendum necessaria: Qfmbm.
Ultimum ac maximum telum est (Liv. 4,.2R. §.5); 3ur 9t. geben, dare alei, unde utatur: jur 9t. im
ante rationem est (Cnrt. 7, 7 [30], 10).
isitas §aufe gefleiDet gefjen, domi quod satis est vestiri.
— III jeoe Jlrt oon öeördngter Sage: angustiae. -
:
— b) 33ebürfniffe (2luöleerung) bc^Seibeä: naturae
diffkultas (icfjroieriger äuftanb non ctroaä). - mole- requisita, orum, ».; desideria obscoena, orum, n.
^eörücfttjeit, gebrücftc Soge). - bie äuftcrüc 3t., - feine 9t. »errichten, obscoena reddere; alvum ex-
angu •
amae: 31. anhebe, f. Oelbmangel: in onerare: gelten um feine 9t. ju oerridjten, ad requi-
ber 9t. Des Sanbes, difficili rei pnblicae tem sita naturae discedere; alvum exoneratumire; ire
in Jl. fenn, in angu ari: in 31. ge= quo saturi eolent (fd;ecjl;. bei Plaut. Cure. 2, 3,
ratfjen, in angustias adduci: in bie äufterfte 3t. ge-
ratfjen, in summas angnstias dednei: 3 mö aus" ber -
notfjbürftig, tenuis (fdjrond), gering). - parcus
9t., aus aller 31. Reifen, alqm omm molestia liberare (fpMtdj). - mediocrifl. modicus (mittelmäftig, crfte=
rj.f .lirr- : 3mD. aus großer 31. fjclfen, alqm ma- res in Bejug auf bie Qualität (elfteres in 33ej. auf
,

gna molestia liberare: an etroas 31. Icioen, Laborare bie Cuantität). - exilis. jejunus (mager, troefen,
alqä re- fo große Xüritigfeit, io große 9t.Drüd: bürftig, uon ber Siebe ic.). - n. Äoft. cibus tenuis:
baß er :c. is alqm prei .
n. Lebensart, victus tenuitas. —
Adv. aegre. vix
Utangel, Ärmutf): ino] (faum, f. D.). - parce (fpärlicf), jS. vivere). - me-
(£üntigfeü. -allgemeine Jt., inopia pnbl dioeriter. modice (mittelmäßig, f. obem. Sgl. „Wim
geraden, ad inopiai i: in Die äufjcrftc H. gc^ metlidj". - ?u öauie n. geflcioet gefjen, domi quod

Smen-
ratfjen, ad summam inopiam ob.
inopiam

candi
d podendam inopi
i

n^
im omniura

m
bi; ad
ultirnam pervenire; ad ultimae

d( duci 'bettelarm roeroei


s
Jtotbbürftigrcit, tenuitas
diocritai

s
(Oeringljeit).
initteimäfiigc Befdjaffen^eit).
iJtotbcvbc,
Jiot()fall, c
i öeiei
bitas (plö^lidjer Jatt).
- me-

- ca-
539 not^gebrungen 9totf)lüge 540

sus ultimus (äufjerficr ftall). - subita necessitas egeo alqä re. indigeo alcjs rei ob. alqä re (id) be-
(plö^Itt^e 9cothroenbigfeit). - necessitas (ÜRothroen» barf, rpätte gern etro. [f. „bebürfen" ben Unterfct).
bigfett übb,., 3$. ©cbidfale u. -Jcotbfälle im 9Jccnfrben aller oier ©t;non.]; jS3. id; bebarf beines sJ{atf)es, tui
leben, fortunae humanaeque necessitates). - etroas consilii indigeo). - id; fyabe etro. niebt nötbig, alqä
auf -Jcothfalle aufgeben, ad Ultimos casus alqd ser- re carere possum (id) fann es entbehren); alqä re
vare; ad subitos casus alqd recondere: es treten supersedere possum (id; fann einer &ad)e überhoben
9<cotbfäIle ein, aeeidunt subitae necessitates. - im fet;n): roas bu gar nid)t n. batteft, quod tibi necesse
9c., f. „roenn es bie 9cotb erforbert 2c." unter „9coth. minimum fuit.- fo »iel man n. hat, quod satis in
no. II". usum est (j53. mitnehmen, tollere). - id) habe n.,
notrjgebtttngen, necessario coactus ob. U. ne- ju ac., (oben) „es ift nötl;ig, ju :c." u. „brauchen".
cessario (nothroenbiger SBeife, fo haft bie Umftänbe — id) f.

fjalte für nütfiig etroas 311 thun, alqd fa-


es nötfjig matten). - necessariä re coactus (burd; ciendum puto (ich glaube es thun 3U muffen). - ne-
einen unoermeiblidjen Umftanb genötigt, im ©gffc. cesse est me
alqd i'aeere (ich mufs nothroenbig etroaä
[rote auch bie fotgenben] »on „aus freiem 2lntrieb"). tl;un). —
etroas nötirig tnactjCtt, alqd exigere (3S.
- necessitate coactus ob. victus (burd) bie SRotl; ge= ubi res [Umftänbe] exigeret vigiliam u. si ita res :

jroungen). - necessitudine rerum coactus (burd} ein familiaris [^ausftanb] exigat). - bie S ra 9 e n ma= -

.gufammentreffen oon Umftänben gejroungen). - ex eben, roas benn 2c., quaestionem aflerre, quidnam
necessitate (in 3WQ e oer 9cotbroenbigfeit). - neces- etc.: roenn es bie Umftänbe n. machen, roenn es fich
sitate impositä (bei aufgelegter 9cothrcenbigfeit). - nötf;ig macht, f. „im J-alt ber 3loti)" unter „Slotf;
vi ac necessitate (in Solge *>er ©eroalt u. 9cotbroen= no. II". - es mad;t fid; n., bafc k., f. (oben) „es ift
bigfeit, 3$8. alqm sequi). - coactus (genötigt, ohne nöthig".
ben 9cbbgr. bes ,3roanges, *>?" " u * ber 3ffyg. giebt). nötrjiöcn, 3mb. 3U etroa§, I) im 2Uig.: alqm co-
- necessario (nothroenbiger SBeifc, 3S. vivere: u. gere ad alqd ob. mit folg. 3"finit. ob. mit folg. ut
sententiä desistere). - auch burd; eine Sßenbung mit u. ßonjunctiö (burch gute äUorte ob. 3 roan 9 bahin
necessarius, 3S8. n. fid) 3um ^rieben bequemen, ne- bringen). - vi cogere alqm, ut etc. (burch ©eroalt,
cessariam pacem aeeipere n. eine Serbürgung ein=
: 3roang bahin bringen, baf? 2c., sroingen, bafc ic). -
gehen, se necessariä sponsione obstringere. - fid; alqm adducere ad alqd ob. mit folg. ut u. (Sonjunc^
n. füllen, ju 2c. , necessario cogi mit folg. $5tifxntt. tio. alqm compellere ad ob. in alqd (3U etroas brin=
«ttotfjljelfcr, I) Smbs. Reifer in ber 3iottj qui : gen, es fo roeit bringen, bajj %mb. etroas t(;ut, non
alcjs inopiae opitulatur (bei 9Rangcl). - qui alqm ^erfonen u. Umftänben). - exprimere, extorquere
ex miseriis eripit (bei Glenb). - qui alqm ex peri- alci alqd ob. mit folg. ut u. ßonjunetio (^mbm. et-
culo eripit (in ©efatjr). - jener roar mein 92., ille roas abnöthigen). - Qmb. jum ßkftänbmjj n., cogere
mihi ferentarius amicus est inventus (Plaut, trin. alqm, ut fateatur (it;n auf ben ^ßunft bringen, bafj
2, 4, 55 [456]). —
II) ^erfon ob. Sache, bie man ge= er gefteht, ohne ob. mit 3">ang); alci exprimere ob.
braucht, rocil feine beffere i>a ift: quo ob. qua non extorquere confessionem. exprimere ob. extorquere,
umquam necessario coacti utimur.
nisi ut fateatur alqs (Qmbm.bas ©eftänbniji auspreffen):
STCotljljetfcritt, burch bas gemtn. ber 2(usbr. un= Smb. n. 3urücfäufef;rcn, alqm retrahere. - fid; ge=
ter „9cotbb elfer". nötbigt fehen, cogi; necessario cogi (fich notbgebrun*
f

9ifltl)i)iilfc, I) £ülfe in ber9cotb: *auxiliumob. gen füfjlen, fe(;en); invitus feci, ut etc. (es ift ungern
subsidium in rebus adversis latum. II) §ütfe,— gefd;ehen, baty ich 2c., 3SÖ. ut eum e senatu ejicerem)-,
ju ber man nur aus 92oth feine Zuflucht nimmt, non possum non m. folg. infinit, facere non pos-
auxilium ultimum. sum, ut nou, nihil etc. (ich fann nid;t umfjin, 3S.
not biet, necessarius. - n. Singe, res necessa- ich fehe mid; genötigt an bid; 3U fehreiben, non pos-
riae (im^Ulg.); quae ad vitam necessariä sunt, ne- sum non aliquid literarum ad te dare; ob. ut nihil
cessarii vitae usus (nötbige £ebensbebürfniffe). - bas ad te dem literarum facere non possum); facien-
9cöthige, quod satis in usum est (fo oiel man nötl;ig dum mihi est ob. putavi, necessario faciendum est
bat). - „roenn es bie 9lotb erforbert 2c."
n. ^-alls, f. (es mufete notl;rocnbig gefchehen, im 9iad;fa(5C bei r<or
unter „9coth no. TL': mit allem 9cbthigen oerfehen Vergeh, si, etsi, quouiam): fich gcnötl;igt fehen ju
(ausrüften), omnibus rebus ornare atque instruere ; ftrafen, necessario ad castigandum venire. II) —
auch bt ornare atque instruere. —
c3 ift etroas insbef.: alqm etiam atque
a) nachbrücflich bitten:
nötbit), opus est alqd ob. alqä re, 3mbtn., alci; etiam rogare. - ^mb. 311m Xrinfen u., alq; adbi- .

usus est alqä re, ^mbtn., alci. - mehr als n. ift, bendum hortari: 3um (fffen, *alqm eibo largitcr
plus quam satis in usum est (3S. plures quam sa- uti jubere (nötf;igen fleijjig |ujulangen); alqm ad
tis in usum sunt ignes accendere). c# ift ttö= — edendum cogere (Qtnb., ber fatt ift, nöthigen noch
tljig ätt ob. bafc jc, opus est, in ber Siegel
«., met;r 3U effen): 2>mb. freunblid; (bei 2ifd;c) it., alqm
mit folg. Ignfmti., feltcner mit folg. ut u. ßonjuiut. eomiter invitare: ^mb. (ber fortgeben roill) freunb^
- necesse est ob. oportet, mit folg. 2lcc. u. infinit, lid; n. Mi bleiben, alqm invitatione familiari reti-
ob. mit Sonjunct. aud) mihi necesse m. folg.
folg. nere: fid; (bei %\)d)e) nicht n. laffen, largiter se in-
Qnftnit. {ei, man
mufj; f. „muffen" bas 9cäbere u. vitare (tüd;tig julongen). —
b) brängen: es nöthigt
bie St;non.). - est, quod ob. cur (es ift ein ©ruttb midi mm 3tut;lgang, voluntas milii desidendi est.
»orhanben, es ift sroedmäfug, ich tjalte es für nöthig). ^lütljiflcu, bas, gttun, bie, vis (burch ©eroalt).
- es ift (Site n., es ift n. ju eilen, maturato ob. pro- - invitatio (burch Ginlabung). - Sft. 311m ®tuf;lgang,
perato opus est ((Site tbut 9ioth); properes ob. fe- voluntas desidendi ob. desurgendi. - uon Seiten
stines necesse est (mau mufj nothroenbig eilen); est, bes Staates eine 9c. 3U etro. haben, publice cogi ad alqd.
quod festines ob. festinemus (es ift 3roecfbienltd; ju 9iötl)iflfcit, necessitas.
eilen): roenn es n. ift, quum usus est: roenn es n. 9iOtr)jat>r, f. ilciftjahr.
feint follte, si usus fuerit; si quis usus venerit; si uotrjlcibcub, iuops (hülflos u. arm). - miser
res postularit (roenn es bie Sache forbert, bie Um (arm u. elcuö'.
ftänbc forbern). -- id) l)abc etroas nötliig. opus ^iotl»lüc|C , *meiulacium, cui necessitatis est
ob. usus est mihi alqd ob. alqä re (id; brauche et» excusatio (eine ^ügc, roeldje bie 3cothroenbigfcit ob.
roas; bafür nur Col. 9, 1, 5 opus habeo alqa re\ - 3totf; cntfdjulbtgt). - mendacium honestum (eine
541 Wotljpfenmg Nuance 542

2üge, bic fta) ftttlia) etroa rechtfertigen läfjt). - men- etc. (3mb. nötigen): in bie 3t. nerfefct roerben, cogi
dacium misericors (eine Süge, bic mir aus 9Jtit(cib mit folg. ut etc. (fidjgenötbigtfeljcn)-, necessario cogi
gegen einen anbern machen). - im 3fljg. aiI d) ^>t- mit folg. infinit, (fict) notljgebrungcn feljcn) fitt) in eine :

mendacium OÜüge übl).) ob. (im milberen ©inne) ex- fo t;arte 31. werfest feljen, in tarn crudelem necessi-
cusatio (@ntfo)ulbigung). - eine 9t. mad)en, *ex ne- tatem incldisse: follte fiü) ^ntb. in biefe 9t. nerfe^t
cessitate mendacium dicere; ex necessitate peri- fetjen si quae necessitas bujus rei
, alei obvenerit:
culi fingere aliquid (bei ©efofjr): mit einer 9t. burd)= in bie werfest roerben ju ftrafen, necessario ad
3t.

fommen, mendacio defungi: er tarn mit ber 9t. bei castigandum venire: bie 3t. oon etroas einf el;en, vi-
ibnen bttra), baß 2C., käc excusatione satisfecit iis: dere alqd necessarium esse: ber 3t. nachgeben, fiel)
es roar eine 3t., dixi temporis causa. ber 3t. unterwerfen, necessitati parere ob»servire.
9Jotr)Vfcnttig, subsidium subitae inopiae (übt). - Qü\o. buref; Umfd)r. mit necesse est ob. oportet,

für plö§lia)e 9iotfj ^untergelegtes). - uummi prae- 3$. roaö für einen ©runb fjaft bu bem SSolfe für bie
sidii causa ob. in subsidia vitae ob. ad subsidium 9totljroenbigfeit feiner 3" r «äberufung angeführt?
fortunae repositi ob. sepositi (für 9totb,fälfe jurüd= quam attulisti rationem populo Romano, cur eum
- als 3t., praesidii causa; in subsi-
gelegtes (Selb). restitui oporteret (Cic. Phil. 2, 23, 56).
dia vitae; ad subsidium fortunae (j33. aurum a ma- ^iotfituolntung, aedificium subitarium.
joribus relictum): auf einen 3t. benfen, subsidium "?totl)3ctcl)cn, *periculi signum. - ein 3t. mit
subitae inopiae parare: einen 9t. jjurütf legen, num- etroas geben, *alqä re periculi significationem fa-
mos ad subsidium fortunae ob.
praesidii causa ob. cere : ber 3tad)barf djaf t ein 9t. mit bem £>orne geben,
ad subsidium subitae inopiae reponere ob. sepo- Signum quod notum est vicinitati bucinä dare.
nere: etro. als 3t. jurücflegen, alqd praesidii causa 9iDtli,^Hd)t,
f.
<5d)änbung.
ob. ad subsidium fortunae ob. ad subsidium subi- notlijürfjtigcn, f. fa)änben no. II, b.
tae inopiae ob. in subsidia vitae reponere ob. se- SHotiftcation, Sefanntmadjung. i-

pouere; alqd dubiis casibus reservare: etro. als 9t. notiftärcu, f. befannt (machen).
für bct§ 211ter ^urücflegen, alqd senectuti reservare: 3tott5, I) = Äenntnifj no. I, ro. f. - feine 9t. neb^
feinen 3t. für bas 2llter traben, nihil senectuti re- men non 2C., f.
ignoriren, unbeachtet laffen. — II)
servasse. SBermerf: res noscenda, im ^ßlur. bl. noscenda (im
notfiteifj praematurus. 2111g.). - res excerpta, im ^lur. bt. excerpta (2tus=

9tott)tciTc, maturitas festinata. - bie 3t. befom= jug, 21usäüge aus ©djriften). - res (©aa)e übfi.).
men oon kehren), ante messem flaccescere öifce : 3Sgl. „Semerfung". - 9toti3en eines gelbtjerm über
füljrt 3t. bes ©ctretbes fierbei, maturitatem frumenti feine X^aten, eines ©eleljrten über feine ©tubien jc.,

praeeipit aestus. commentarii. - tabetnbe 3t., nota. - fiaj allerljanb


SWotfjtuf, *clamor in periculo versantis ob. 9totijen machen, flosculosrerum undique decerpere :

(DJtebrercn versantium: im 3fl)g. 61. clamor (f. Cic. fta) fammeln, *flosculos rerum
al(erf;anb 9totijen
Verr. 4. 43, 94). undique decerptos colligere. - fiefj Stotijen maa)en,
JWotfjfct)«^, *pericuii Signum. - einen 3?. tbun, noscenda congerere; excerpere, abfol., ob. aus ei=
*tormento significationem periculi facere. nem 33ud)e, librum (fta) Sluöjüge mad)en).
Wotfyitaü, vacerrae (b. i. ^Sfäfjte, roelcfje bm 3t. IWottjcnbud), pugillares (@d)reibtafel). - libel-
bilben . lus (ff eines 33ud) übt).).- adversaria, n.pl. (bieÄlabbe
Stotfjftonb, f. 9totfj no. III. ber Äaufleute). - commentarius' (niebergefd)riebene
9totb,taufc, *baptismus subitus. 9totijen, ^eft). - etro. in fein 9t. eintragen, alqd
9lott)\oaü, opus tumultuarium. memoriae causa referre in libellum.
SJlotbnjcfjr, defensio contra vim. - jur 3t. gret= notorifd), certissimus (ganj entfebieben, 3S. est
fen, vi vim iliatam defendere. - roir finb jur 3t. certissimus matrieida: es ift it., ba$ ic, certissi-
gejroungen, necesse habemus ipsi nos defendere ob. mum est m. folg. 2lcc. u. infinit.). - Qft es = all=
vindi befannt, b.
f.
nothtoenbig, necessarius. - fefro, bringenb n., 9iOt)clIc, I) 9teuigfeit: res nova. — II) f leine
nuuüme Becessariue: bas 9totfnocnbigfte jagen, ma- Erjäfjlung fabella. :

xlme necessaria dicere. - es ift n., necessarium ^ioücmbct*, mensis November. - bie Äalenben
f. aua) „es ift nötbig" unter „nötljtg": etroas
: bes 9t. (= ber 1. 9too.), kalendae Novembres: bie
n. machen, alqd engere (oon einer ©aa)e, f.
nöttug 9tonen bes 9t. (= ber 5. 9too.), nonae Novembres:
a. G.j. • A'ir. ,;otf)roenbiger Süeifc) neecssario. bic 3ben bes 9t. (= ber 13. 9too.), idus Novembres:
:ique (burdjaus, fa)lea)terbutgsi. - Oft mujj es ber le^te 9t. (= ber 30. 9to».), pridie kalendas De-
dura) ii' r ausgcorüa't roeroen, roo6ei bann cembrea.
bas ikrbum bes Safces im (Sonjuncttu ju fteljen iJtoUiciat, *tirocinii tempus.
fommt. j:ü. auö ber 3a)roelgcrei gef)t notfjro. (notl;ro. 9tot)tJ, *novicius monaebus.
Sßetfe, bie öabfua)t fjeroor, ex luxuria existat a\a- 9iOt>ij5C, *novicia monacha.
ritia •
notryro. (notfjro. Sßcife) mufj tron
: 1. bei 3"9cftet;ungcn (im gemeinen Seben):
ttu, 1)
jroei fällen einer Btatt finoci i | sit al- ige, nu, er mngs nebmen, *age sumat; *per
j33. i

in de daobua - es mußte notljro. (ob. notfjro. me licet sumat. —


II) beitragen: quid?(nu? roas?).
SBeife; fo fommen, alifr fieri noo poterat. - quid ais? (roas fagft bu''
^totbnicnbigfcit, -
itudo(un= 2. 9?u, bas, in ber öcjieljung: „im 9tu, in (Sinem
abroenobares iUi - bie abfolute, unbeoingte 9tu", »ubito (plö(jlicl;)-, temporis puncto (in (Sincm
31., simplex ata oeo «itudo: oie bedingte 21ugenblicf).
um adjonctioiie; unvtr

s
Jiüaucc, peciei diffi v< ms. -in ber roeifeenjarbe
meibddyc (oura) t>a^ Sdnctfal Doracfdjwbene) iL, felbft gtebt es oicle 31. , in candore ipso magna dif-
. titti n< .io. in bie )t. Ferentia est bic rotlje J^arbe f;at oielc 31., rufus co-
:

Dctfejpn •
ob. .iit. rre ob. li, r rnultas spl•^i<^^ differentea habet: bie feinftm
irri|>,; i reoc re, etroas jutbAin, alqd /actew^, n oen -üebeutungnt ber äUbrtir genau beftimmen,
ob. mit folg ilqm in •
itemad- 'tcniii-iiiia di riiimna si^nificatiouuiii verborum
<lu< r< mit folg. Dl etc ;
alqm mit folg defin
t

543 nuauctrert nur 544

uüaucivcn, variare. - miancirt, varius. tentiam; sie illigo sententiam verbis, ut eam nu-
9(üauciviiu.v varietas. mero quodam complectar et astricto et soluto. Sgl.
uüct)teru, I) ber rtocfj nidjt gegeffen ob. getrttnfen Stägeßb. Stil. 3. 383 f. (382).
öat :c: a) eig.: jejunus (im 2lllg.). - imprausus (ber Stumiöutatif, f. SJtünsfunbe.
nodE) nid)t gegeffen f;at, ©gfl}. prausus). - siccus (ber Siumiöntöttfcr, f. SJtünäfenner.
rtocf) nidjt getarnten l)at, @gf£. madidus. b. i. tüd}= OJummcr ,numerus. - mit Stummem
I) Qai)l:

ttg angetvunten). - n. (Speichel, saliva jejuna: etroaS be5eia)nen, numeri ordine notare (jS. bie Ören3=
n. einnehmen, jejunis faucibus inferre alqd. b) — fteine, lajndes). - Silbl. eine gute 3t. bei ^mb. 6a= ,

unetg., getjaltloä: jejunus (nüdjtern, trod'en, ». 3?eb= ben, gratiosum esse alei ob. apud alqm. - prägn.,
net u. v. ber 3tebe). - n. roerben, jejunum esse coe- bie St. einer 3e ' tun 3 = bas 33latt (mit ber Stummer),
pisse; attenuari (mager roerben). Adv. jejune. — *scida. — II) 3eicf;en: nota. - Sßein mit 3t. ein£,
— II) ber nitfjt unmäßig ifjt ob. trirtft: a) eig.: so- vinum optimae notae.
brius (eig. ©iner, ber nid;t unmäßig irinft ob. nidjt nummcrivcit, f. numeriren.
betrunken ift, ©gfts. vinolentus, ebrius; bann = mä= tttttt, I) je§t: nunc. - tunc ob. tum. - jam {}.

jjtg lebenb). - integer (ber nidjt unmajüg gegeffen u. „je^t" Unterfd). biefer u. ber übrigen Simon.,
i>en
getrunfen hat, @gf$. vino et cibo onustus). - roieber io wie rtielcs aud; bjerber ®el)örige). - »on nun an,
n.fenn,crapulam edormivisse, exhalasse, excussisse inde ab hoc tempore, ex hoc tempore (non biefer
(ben Staufd) außgefcMafen, »ertrieben Ijaben): man [je^tgen] 3eit an); ex illo tempore (uon jener 3eit
läfjt ihn nie n. roerben, nulluni tempus sobrio re- an, feit jener 3eit); ob. burd) coepi 3npnit. (JÖ. m
linquitur: er mürbe nie n., ebrius, ex quo seniel non nun ftanb er roia)tigern Soften uor, majoribus
factus est, fuit. —
Adv. sobrie. —
b) uncig., prunt '
1

rebus praeesse coepit). - nun unb nimmermebr,


lo§ ic.: sobrius (eine nüchterne, »erftänbige Spraye numquam; nullo tempore. - nun cnblia), nun erft
füfjrenb, v. Stebner). - siccus (affect= u. glan5loä bem (= je^t erft), f. jc^t. —
II) aß golgerungöpnrtif'el :
Süßbrude naa), fdjlicöt, v. Stebner u. ber Siebe). - sa- igitur (um entioeDer mebrereS ©efagte jiifammenju--
nus (oerftänbig nid)t überlaben, ü. ber Siebe). - se-
, faffen, ob. aua) um bie Siebe bß 311 einem geuuffen
verus (ftreng cmft, o. ^Jerf. bem (Sfjaraftcr naa), u. mit „nun, nun aber," f. Cic.
2lbfa)luf5 fortzuführen,
non ber Siebe). - eine n. Sprad)e, quasi sanitas di- Cat. 4, 11, 23. Cornif. rhet. 3, 6, 11). -quaequum
ctionis. ita sint (um alle nortier angefteüten 53etrad;tungcn
9lüd)tttttf)cit I) 3uftanö, ba man nod) tiidjt ge= jufammenäufaffen u. ben 3d)(uf$ einzuleiten, roie „ha
geffen bat: jejunitas (aud) unetg., Srotfenfyeit ©e= fid) nun fo oertpält", f. Cic. Cat. 4, 11, 23-,
biefeö

,

falttoftgfcit, j33. einer Siebe). II) Sltäfugfeit aß , de imp Pomp. 24 init.). - nun aber, igitur (f. r>or-
©igenf d»af sobrietas. - 3t. im SJknbcl, vitae so-
: t)er)-, atqui (roenn man etroaö eingeräumt roiffcn miil,
brietas: ber Spradje, quasi sanitas dietionis : 3t.
3t. um etroaä ©injelneä, me()r 3ur Sad)e güljrenbeö an
ber Siebe, siccitas orationis (Sihlidjtheit, aß 2ob): 3tireif)en'-, at (bei Ginroenbungen, mit bem 2lißMi:.:e

bie 31. (ber ftrenge ©rnft) ber Siömer, severitas Ro- be§ Unroillenä, f. §eiufiuö 3U Ov. her. 12, 1). IIP —
manorum. jur 2lngabe ber Urfacfie: inde; proinde. IV a % —
9htbel, collyra (für 9Jtenfd)en). - turunda (Stopf= bloße Üebergang^partifcl: autem. - vero (nun in ber
nubel für gcbertuel)). %l)at, aber in ber £f)at, roie man nia)t bergen fann).
9ittbcffuppC, jus collyricum. - et ob. atque quidem, ob bl. et ob. atque, ob. M.
. . .

9lubit<it ; jSB. bie ©riedjen lieben bie 3t., Graeca quidem (bei Jortfci^ung ber Siebe mit bem erften ©liebe
v
res est nihil velare. eineä ©egenfatjes, 3 -8. et ceteri quidem movebant mi-
1. )l\\U, bie, I) aß §ot)ljiffer (0): *zero, n. in- nus, Liv. 2, 2, 8; ogl. 9, 9, 13: u atque illo quidem
s

decl. - Stall für Stttll aufgeben, nihil reliqui ob. re- die etc., Liv. 27. 18, 4; ogl. Cic. off. 1,8, 27: u.M. et,
liquum lacere (feinen Sieft laffen); interire (ganz Liv. 6, 13, 4 [et donec etc.]: bl. atque, Cic. ad fam.
ausgegeben roerben, ». ©inlünften :c., j. Nep. Them. 3, 10, 9 [atque haec domestica]: bl. quidem, Liv.
2, 2): eine roafjre 3t. (uon einem 9Jtenjd)en), homo 2, 19, 9 [hunc quidem etc.]. 33gl. übt). Stägclob. Stil.
nullo numero: eine 3t. feun (bilbl.), numerum esse ©. 535 f. [531 f-> ©enffert ju^Cic. Lael. 20, 76. p.
(nur jum Sluofülleu bienen, roie Hör. ep. 1, 2, 27: 450). - ©ero. roirb eä jebod; im Satein. l)ier niajt
nos numerus sumus); nihil valerc. nihil auetorita- aißgebriidt, 3S. er mag nun fagen, unio er roill,
tis habere (ohne 2tnf eben feim): nulla alcjs habetur quidquid dicat: bu magft nun ba feim ob. nia)t, ad-
ratio (c§ roirb o'nb. ""*)* frerücffidjtigt): eine Stull sis necne. —
Y) um 3U bejaben u. zuzugeben: vero
non einem Siebner feim, nullo in oratorum numero (bejaf)enb, nun bei Siuiinten Ter.
ja, jaroot)l,
f. SBeifp.

esse: ber (Senat ift eine 3t., senatus nihil consuli- Andr. 2, 1, eun. 3, 1, 12). - nunc (jugebenb,
37 u.
tur assentitur omnia: jur St. roerben, (jerabfinfen. nun aber' uerb. nunc vero (mm aber in ber I§at).
1


:

f.
;

„tn ein 3iid)ß ucrfdjrotnben je." unter „nidjjtö". - nun aber (- fo aber), nunc autem. VI ui an* —
II) = ©efrierpunt't, ro. fang einer iyrage: quid vero? quid autem? - nun
2. null itttb nichtig,
f.

f.
ungiltig. in aller SBelt? quid taudem? VII) bei 2lufimin= —
ttltmcvitCtt, I)v. intr. fahlen aißipred)eir. nu- terungen: age; agite.
merare. —
II) v. tr. mitftafyUn &e»ei<$nen: numeri nunmetjr, jam. - nunc jel.d, in biejem äugen«
ordinc notare (jS. bie ©tenjfteine, kpides). Mirf). - uor nimm, rüer 3(aljren, quatuor abhinc an-

muiicvtfrfi, vö. mim. ©tärfe beö ©flaoenftanbeS, nis; ante hos quatuor aunos.
magnitudo servitii (Cic. Verr. 5, 12, 29: magnitudo itiiuuu'ln'tii, a) Don Sßerf.: qui nunc est. - oer
servitii perspicitur, man befommt einen tlaren Ue= nunm. Cionfiü," qui nunc consul est: mein Sduiler
berblirf über bie num. 3t. bes ©H.): n. uerftärfen, U. mtnm. 5 reiInö diseipulus meus. nunc amicus.
-
<

b) non Singen: hie, haec, hoc (3 -Ö. bie mtnm,


S
multiplicare (jSB. exercitus, Liv. 22, 3(5, 1: auxilia
[§ülfotntppcn|, Plane, bei Cic. ad fam. 10,8,4): eine Sage ber Singe, hie reruin Status).
n. Derftiirftc 5fl)lacl)trcil)c, aueta numero acies (Liv. nur, I) »ut Eingabe ber 83efa)tanlung: modo
8,8. 13). (briiett ein fubjeettoeö Unheil am. ri. 1). eine 8efa)rän=

5rtnmcruö r numerus. - ber Siebe ben gehörigen hing, Sefhmmung, öegrenjung beä rebenb ob. ber.
3t. geben, verbiB solutis numeros adjungere: nn- fenb (iingefübrten auf ben ©inen ("yall, ben er an-
meris astringere orationenr, verbis colligare sen- führt). - tantum (eig. „nur fo tuet u. nid)t mel)i",
545 nur nufd&eln 54G

befebrünft in ber 2trt, baf> c§ ba§ von ifjm affictrte tum qnod (nur fo oief a(s> 2c., f. Äfolj 3U Cic. Tusc.
2Bort einem ©röfjeren, einem (Satten, einem Slcefjr 5, 32, 91), bei id (nur biefes, f. ^abri 3U Liv. 21, 25,
cntgcgenftcUt ; bafjer es »o^üglia) bei $af)kn ange= 9), bei aliquis (nur einiger), bei medioeriter (nur ei>
roenbet roirö). - solum („allein, blofj", befd)ränft ein nigermaf^cn, 3S. quivis med. literatus). - ober burd)
33erf)etltnif; ob. ^räbicat auf einen etnjemen galX ob. ben Öegenfat^, 393. Cic. de or. 1, 18, 84 adversari
©egenftanb, im Wegcnfatje aller anberen). - tantum- - nur roiberfpred)en: Liv. 7, 29, 5 magis nomen
modo nur infofern at§", beja)ränft ftär=
(„allein nur, (nur ber 31.) quam vires. - ober burd; bie 2ßortftel=
fer als tantum u. nähert fta) balb bem 33e=
modo u. hing, 3®. Liv. 7, 30, 17: si ostenderitis auxilia ve-
griffe biefes, balb bem jenes). - non nisi ob. nisi . . stra, nur geigt. 33g(. Nägefsb. Stil. ©. 288 f. 6enf=

.

... non (bejeia)net immer eine S5orau§fe|ut»0, 23e= fertä ^atäftra ©. 19. 2. SCufX. too^I ob. jtt»af
bingung, u. muftcrgiltigen
jinar roirb uisi in Der . . nur nid)t, quidem ... sed (j93. ia) f;abe e§

^ßrofa immer getrennt u. ju bem Sßortc gefegt, roel= mof)I gehört, nur nierjt uerftanben, audivi quidem,
a)es Die iBebingung anbeutet, non aber [für roela)e3 sed non inteilexi). nirt)t ttttt (ob. allein ob. —
aua) anbere Negationen n)ie neque, nihil, numquam Mof?) . . . fonbern onen, non modo ... sed etiam
fieben fönnen] 3U bem SSerbum gebogen, j33. er fdjroor, ob. verum ctiam (gefyt gem. Dom ^feineren jum @rö-
nur als Sieger in bas Sager 3urücffef)ren ju rooilcn, fjeren, ob. 00m ©a)tuäc1)eren jtmi ©tarieren über)-,
juravit se nisi victorem in castra non reversurum : non tantum ob. non tantum modo sed etiam . . .

bie Äunft fann nur com Mnftler begriffen roerben, (»om ©röfjeren 3um kleineren, roie unfer „nicfjt allein
ars intelligi nisi ab artificenonpotest: fie beijaup- . fonbern aua)"); non solum
. . sed etiam (läfjt . . .

ten, nur ber SSeife fei tugenbfjaft, negant quemquam unbeftimmt, roclcr)eö baö ©rötere fei, roie unfer „nicfjt
virum bonum esse nisi sapientem: er badjte nur blofj fonbern aud)"); et ... et (ftetlt oölfig
. . . gteicr),

auf bas Serberben bes Siaates, nil nisi de rei publi- „foroobl ... als aua)"; „tfjeilS . . . tbeils"). — nidjt
cae pernicie cogitabat: er fürchtet nur 3 eu 3 cn u - mir . . . fonbern fogar, non modo ... sed 00.
Siebter, nihil timet nisi testem et judicem: fo aua) verum; non tantum (od. tantummodo) sed ob. . . .

nisi nolle = nur


. . . roolfen, gSB. eo deliciarum. . . verum; non solum sed. - 21uo) fann bas groeite . . .

venimus. nt nisi gemmas calcare nc!imus mir nur ;


®lieb bura) Umfielfung bes ©at^eä beroorgeljoben
auf Gbelfteinen gefjen motten). - duntaxat(gleidjiam roerben, roie im S)eutfa)en buref) „aueft, ob. fogar aua)
= dum taxat aliquis, D. i. „wenn es (Einer genau . nia)t allein" (3 s-8. nia)t nur bie 3Renfa)en, fonbern
. .

nimmt" bient um ein Urtfjeil Dura) irgenb eine be= aua) bie ©ötter, dii quoque, non solum homines).
— id> miü
,

fonbere 93c3ie(jung, bie man bemfefben giebt, ju be= nietjt fogen fonbern mir, non
. , .

fajränfen, roie ,, genau genommen aua) nur, freilief) medo sed; non dicam (f. ^umpt §. 725).
. . . . . . sed
nur", oft mit oorfjergeljenbem sed in sed duntaxat). — nierjt nur nidjt . . . fonbern and) nidjt (ein=
- nihil aliud quam, quid aliud quam, nihil aliud mal)» non rnoelo non sed ne
. . quidem (roobei
. . . .

practerquarn (= ,,er oD. man ttjat, fie traten niajts 311 bemerken, bafj im galfe ba^ beibe ©ätje @in ge=
anoeres, als baf;", roobei. ein Sempus non facere meinfa)aftlia)es, in beiben ©ä^en befinblia)eä SSerbum
ausgelaffen ift, 3S. er fa)läft nur [er tfjut nidjts an= fjaben, bas nad) modo ftcfjenbe non au^gelaffen, unb
beres als Daf? er fdjläftj, nihil aliud quam dormitat, bura) bie folgenbe 9cegation übertragen roirb, inbem
;un.nt §. 771). - Sie angegebenen ^artifeln 2c. ne quidem = etiam non ift, 3$. ein fola)er 2Jlann
. . .

finb aber nur Da ju gebrauchen roenn bie 23efa)rän* , roirb etroas Unrechtes niebt nur niebt 3U tljun, fon=
fung bura) „nur" auf bieöanbiung ob. auf ben$u- bern aua) nierjt 3U benfen roagen, talis vir non modo
ftanö gefjt; roenn hingegen Durd) „nur" ein ©ubjeet facere, sed ne cogitare quidem quidquam audebit,
00. Cbject mit 2(usja)liefjung aller übrigen gteiajfam quod non honestum sit. Qft jeboa) biefe Negation
tfolirt racroen ioll, fo tritt Das Cbject. solus od. unus in einem negatioen SBorte roie „^Jctemanb", „fein",
ein, 3$. nur ber 2Jcenfdj f;at Vernunft, solus homo „niemals" enthalten, fo muf^ aua) im Satein. nemo,
ratione praeditus est: nur biet) fjabe ia) gefetjen, te nullus, nihil, numquam ftefjcn, 3S. roiis nidjt nur
unum vidi: nur bie Sikisfjeit ift es, meiere :c., sa- fein ©iculer, fonbern aua) nidjt einmal gang ©icilien
pientia est una, quae etc.: nur ict) fjabe es gefefjen, ucrmoojt fjätte, quod non modo Siculus nemo, sed
18 ob. unus
hingegen ia) fyabe es nur vidi i : ne Sicilia quidem tota potuisset; ogl. 3w"pt §.
nefjört, nidjt gefefjen, baec audivi tantum. nun vidi). 726). —
nur baft, tantum quod (323. tantum quod
- ,n ^erbinbung mit relatioen ^ronominen u. 2tD = non nominat [b. i. nur bafj er ifjn nidjt nennt], cau-
turbien roirö „nur" bura) ein angehängtes cumque sam totam perscribit). — aud) nur, etiam (f. Cic.
ausgebrüctt, }23. roer nur, roer ba nur, quicumque Dejot. 5, 15; Verr. 5, 29, 74; Phil. 2, 27, 68); ne
(jcöer roeldjer, jebermann Der nur-, oerfa). oon quivis . .quidem (aud) nidjt einmal, f. Cic. de amic. 2,
.

u quilibot, D. i. jeDcr beliebige, beren Untcrfdj. f. 10; Tusc. 2, 35, 56). — fanm nur, tantum quod
„jeber'v fo oft nur, quotiescumque: 100 nur, abi- (3Ü tantum quod ex Arpinate veneram, (pium etc.,
cumque: roo er nur ging, quaqua int. - 3n uielen b. i. faum nur roar iet) :c, als .). nur in fo= . .
-
fällen roirö jeboa) unfer „nur" im Üateinijcfjcn gar ttJcit, baff te, duntaxa! hactenus. at etc.; ita, ut
nidjt ausgebrüctt, fonbern erhellt im „^ujamtnenfjaug etc. unr mit ber (?tnfrr)ränfung, ba^t ?c v
burd) Den beiajränfenben Segriff bes babeifteljenben ita quidem, ut etc. — unr fo Oicl od. nur fo=
2i5ortes, rote Jfj. bei .semc! (nur einmalj, bei tarn diu fern afö, tantum . . quantum.
. . . .

(nur fo langei, bt nur fo lange bis), bei dum bcDingeuD modo, j®. icfj roill reben, nur (jöre,
1 1 :


1

im nur, um nur, f. ftalm )u Cic Y^rr. 4. 7, 15 . loquar: modo audi. nur baff jc v modo ut etc
bei nun nur Guter, jö. una ratio, (a< ad fam. 6, ob. modo mit folg. Clonjuncttu. wenn nur, dum- — ;

21, 1: qtri hoc antun habet propriom, Cic. Bt modo; dum mit folg. (Sonjunctio. loemt nur —
13, 'J.H: ood) aueb, mm tantom porta. nur Clin 2(;or, nirtjt, dumne; dummodo ae mit folg. (Sonjunctio.
I- 1. '.), b: u. onus modo, nur (Einer, 0Jgf(j. plu- Uli bei iUünfefjcn, SBewittigung, ^uwffung: modo.
res, Cic. ob. oerftärft am JA - quae (otö IVu-eiUljcfe, ia) bitte :c). - lafj nur,
ana haec n u. ba3u sin«: modo: roarte nur, mane modo: gel/ nur, abi
5Wattf;ta beipaoci nur roenige, \l\. paa< modo nur nidjt, f nidjt. — nur 3U oft, sae-
diebu»), bei tantum 'nur io oief, f. feafm 3U '
iniiim aepe.
11 7, '22. .kraner |ü 2), bei tan- itufdit'di, ü irare literas.
«eotflU. Mf4 ob. ®b. II. flu«. VI.
:
547 «Rufe nuprjfj 548

yiu)t, nux. - roätfcbe 9t., caryon (xa^vov), gero. gereichen, bou e. Sache); alei prodesse(für %mb. fenn,
aber rem tat. nux juglans, oD. bi. juglans: 9i. ber non ^ßerfonen, ©gf§. alei obesse: u. Dortt)eilt)aft für
.s>afcl, nux avellana, ob. bi. avellana: eine taube 9t., 3'itö. fetm, Bon Singen); alqm juvare (\$mb. unter»
nux cassa; nux vitiosa: auS 9tüffen (bereitet 2C), ftü^en übt).); alei adesse fömbm. mit Statt) u. Xhat
nuceus: aus! roätfcben 9tüffen, caryinos (xapvivoq); betftehen; beibe Bon 9Jtenf a)cn) gmbm. roenig n., :

ob. rein tat. bura) ben @enit. nucum jnglandium. - longe alei abesse (bou einer Saa)e): i^möm. fehr n.,
eine 31. fnaden, nucem frangere: mit 9tüffen fpie= alei magno oö. maximo usui esse; alei magno fru-
ten, nucibus ludere: mit t (einen Püffen fpteten, nu- etui esse; alei magno adjumentoesse (alle uon e.
cibus minutis ludere: niajt mehr mit 9tüffen fpie* ©adje.i: ^mbm. u n f UCh e n, alei non deesse (mit
Ken, nuces relinquere. —
Sprüchro., eine harte 31.,
^
Statt) u. Xijat nia)t im ©tia)e taffen); alei favere
res ditficilis ob. ardua (fo)tBterige ©adjje); nodus (Dura) feinen CSinftufj itmt emporjuljetfen fuajen): be=
(uerroicEelte ©aü)e): eine fjarte 31. aufäubeifeen geben, rotrten, bafj uns Satö- nü&e, alcjs animum concilia-
quaestionem ditficilem proponere: bu haft nur nott) re et ad usus nostros adjungere: Stnöeren mit fet=
(Sine 3t., aber eine fehr Ijarte, aufmtnaden, unus tibi nen @mfia;ten u.Äcnntniffen n.,suam intelligentiam
restat nodus, sed Herculaneus (Sen. ep. 87, 33). - prudentiamque ad hominum utilitatem conferre:
leine taube 31. um etiuaä geben, ne vitiosä quidem bem ©taat bura) (Sinfid)t u. ©rfal^rung u. consilio ,

nuce emere alqd (Plaut, mil. 2, 3, 45 [316]); non et prudentia rem publicam nü^t ailjuvare. - roaä
iiocci facere ob. pendere ob. existimare alqd (nicht e3 Den§afen 3U fperren? quid attinet claudi por-
fo Biet roertf) balten, bei ben Äomif. u. im Sriefftil tum?: roo3u formte eS nü^m? quid referret? II) —
be§ (Sic); pro nibilo putare alqd (für nia)ts> ao)ten). v. tr. - benu|en, vo. f.

9suf?attct, membranula, quae in nuce estmedia. 2. 9htt;cu, ber, utilitas. usus (im 2ttlg.). - com-
9tU$baum, nux. - juglans (tnälia)e 9iuf3). - co- modum. emolumentom @gf«. incommo-
(^ioitbeit,
rylus (xoQvloq), gero. rem tat. nux avellana (bie dum, detrimeutum). - hierum, fruetus (Seroinn [f
- ooin 9t., nuceus.
Jjjafetftauöe). baf. ben Unter ja), ber ®nn.], @gj|.damnum). - quae-
nufefcaumcn, nuceus. stus ((grroerb = (3eiuinn). - 31. bringen, geroäbren,
9iuf?bauml)ols, materies nucea. nerfdjaffen, Bon 9t. fenn, utilitatem od. usum afferre
SJJÜf?d^ctt,nucula; nux minuta. ob. habere praebere; usui 00. fruetui ob. quae-
ob.
SJluftfarbe, *color nuceus. stui esse; prodesse; conducere (oorttjetlbaft fenn),
nufcfatflcn, *colore nuceo. aüe „3mbm.; alei"; aua) ex re ob. in rem esse alcjs;
üttuf?t)ol% I) §0(3 Born 9tufjbaum: materies nu- »gt. auü) „nü^en": einigen 9t. geroöljren, aliquä
cea. —
II) Xjvt, iBO Biete 9tuf3bäume fielen: nucetum. parte prodesse: mcbrfadjcn 9t. gemäßen, pluribus
ÜHufJtcttt, nucleus nucis; im 3TÖ3- M- nucleus. modis prodesse: eS ift 3U nicinem 9t., e re meaest;
Stitftfnacrcr, nucrfrangibulum. in rem meam est: 3um 9t. S 1110 ^., e re ob. in rem
ÜJJuftlnub, *frondes nuceae. alcjs;ex usu alcjs. - auü) ubgejetjen Born 9t., aua)
SJtuftöI, oleum caryinum; rein tat. juglandis ohne 9t., separatä etiam utilitate (f. Cie. Tusc. 4,
oleum. 15, 34): ot)nc 31. fenn, nihil prodesse, Qmbm., alei:
9{ufe$)fn*fd)e, nucipersicum. ^mbm. gan3 ot;ne 9t. fenn, longe alei abesse: Qiribin.
9tuftfd)alc, putamen nucis. - putamen avella- non großem fenn, alei magno OD. maximo usui
31.

nae (ber ^ajelnufc). - putamen juglandis (ber ioäl= esse; alei fruetui esse; alei magno adju-
magno
fa)en 9tuf$) mento esse (^nibm. fetyr jur ttnterftugung Dienen,
SRllffftHct, ba§, fpteten, nucibus ludere. - ba§ »on einer (Smpfet)lung 2c); maximum emolumentum
31. aufgeben, niä)t mehr fpielen, nuces relinquere. esse alei (non e. s^erf ). - 31. t)aben non etinaä, 9t.
SRltftftaubc, =fttaud), corylus (xoqvXoq), gen), jieljen ob. fdjöpfen auö etiBaS, utilitatem ob. fiuctum
rein tut. nux avellana (ber §ajel). capere 00. pereipere ex alqare; commodum ca-
SJhtfttoalb, nucetum. - coryletum (ein §afclge= pere ex alqa; quaestui habere alqd; quaestum fa-
büfü)). cere alqa re. - auf feinen 9t. gelten, benlen, febeit,
SNÜftettt, bie, nares. - bie31. erweitern, nares utilitati servire; commodis suis consulere ob. ser-
inflare (aufhtafen); nares diducere (auöeinanber= vile: auf gmbS.
geben, fe^en, 3'nDö. 9t. 3U beför=
9t.

Sielen). be:n fua)en, alcjs commodum sequi; alcjs commo-


Siuljaniucubuno,, bie; $8. Bon etro. bie 9t. auf dis oD. rationibus consulere; alcjs commodis ser-
ettn. maa)en, alqa rc probare alqd. vire. - firt) ctinaö 3U 3lu$c maü)en, alqä re uti (ge»
niitjc, f. nü&ttd). hörigen ©ebrauo) non etmaS maü)eu); alqd in usum
1. mitten, ttüljctt, I) v. intr. utilem esse, usui suum conferre. alqd in rem suam oD. in rerum
esse, ex usu esse (braudjbar fenn). - utilitatcm ob. suarum usum convertere (3U feinem ob. in fernen
usum praebere. utilitatem afferre v 9JuJ$en gewähren). 9tu(}en oerroenben); lucri facere alqd (au-3 etinaä
- prodesse. conducere (juträglid), uortl)eÜl)aft fenn, (Seiuinn jieben): WJLeä auf feinen 31. bcjicl)en, omnia
©gf£. obesse). - Biet, fehr u., magnae utilitati esse; ad suam utilitatem referre: Den 9t. non etin.
magno oö. maximo usui esse; magnam utilitatcm 3mbm.tt)eiten, utilitatem alcjs rei cum alqo partiri:
plurimum ob. vakle prodesse: wenig n.,
afferre; ein @efä)dft mit 31. fuhren, utiüter gerere negotium
non multum prodesse: 311 roenig, parum prodesse: (JCt.): Der 9tu(5cn gcljt über Daö SBergnügen, priores
met)r n., als je. ,
pluris esse, quam etc. (j&. ea res partes agit quod utile est quam quod delectat.
band Bcio an pluris mihi fuerit, quam si etc.): oft ?itit)^artcn, hortus rusticus.
u. utelfettig mir erwogen, ob
tjabe ia) bie gfrage bei i»iiiiil)otv materia (®gf|. lignum, SBrenm)ol8).
-
bie 'ftüüe ber rebnerifdjen IDarftcllung ben einzelnen ein üaunt, Der 31. gieDr, arbor utilis aeditici.s.
9Jtcnja)en u. ben Staaten mefjr genügt ob. gefa)abet nütztet), a) b. Siebt.: utilis. - fruetuosus v 5 ura)*
(mehr Stufen ob. Sa)aben gebradjt) bat, Baepe et ob. lä>ennun bringenD). - saluber. salutaris (beilfam,
multum hoc mecum cogitavi, bonine an mali plus förDcrtict)'. - etnwä fiir etiu. fchv 9iuijIia)co, magna
attulcrit bominibus ac civitatibus copia dicendi. - utilitas ad alqd yj. de nat. deor. 1, 15, 38: a
Cie.
Qmbm. 11., esse ex usu alcjs. ( -sse ex re 00. in rem quibus magna utilitas ad vitae Collum [für Die SU
alcjs (oortheilhaft für $$mb. fenn, non einer Sadjc •, uilifatton] esset iuventa). - ^inom. n. fenn, alei uti-
alei usui ob. fruetui esse (3möm. jum 9tu(jen bienen, lem ob. fruetuosum esse; alei usui ob. utilitati ob.
5-19 SRüfetidjfeit ob 550

fructui ob. emolumento esse, ex usu esse-, alei pro- ttütjToÖ, a) n. Sebl.: inutilis. - nihil proficiens
desse, coaducere (ogl. „nu'^en no. I"): 3 in bm. fe(;r (ntd;ts beunrfenb, $S. lacrimae). - eine n. Äurtft,
n. fenn, alei magno ob. maximo usui esse , alei ma- ars, quae nihil utilitatis habet: n. femt, nihil uti-
-

gno fructui od. magno emolumento esse. - es für litatis habere (feinen Stufen fjct&en); nihil proticere
bas 9iü§lid)|te (9iatbjamfte) Galten, erachten, ju k., (nlcbts beinirfen). — Adv. inutiliter. — b) o. ;Berf.:
Optimum factu judicare m. folg. infinit- (Cic. Cat. nulli utilis.
1, 12, 29). —
.düf». utiliter; bene; salubriter. - feine dhtftnieftuttdj, f. Sttefjbraud).
3ett n. anroenDen, tempus recte collocare-, tempore 9?ut?undj, usus; »gl. „SJiefjbraud;".
recte uti. —
bi v. ^Berf.: utilis mult's. - ^möw- n., Stttlttphe, I) in ber i)ti)tt)otogie: nympha (vv/u.-
alei utilis. - Qmöm. fe^c n. feon, maximum emolu- <prj, im 2fllg.). - Nereis (Nnprjig, töog, rj, 9Reev~

mentum esse alei. nnmptje). - Oreas (Oosidg, döog, i), 93crgnr;mpl)e).


SWüöiirbfcit, - salubritas (|>eilfamfeit).
utilitas. - Dryas u. Hamadryas ( /Jq vag u. \A ua ÖQvag, äSog, t

9}iit?firf)fcit$prtnctt), rucfftdjtcn, utilitatis rj,33aum=, 3Balbnt;mpl)c). - Nais u. Naias (Naig,


suae cura; aud) bi. utilitas (J5Ö. aus 3t., utilitatis iöog, rj, u. Ncc'iäg, döog, rj, gtufjnömpbe). II) —
causa). ^Buppe ber Snfecten: *nympha.

©.
1. O, bas, als 33ud)ftabe, 0, o, tjollft. litera. au§, als ob bu jornig roäreft, iratus esse videris:
- als Sdjriftjug, literae duetus. - rote ein griecöi= e5 roar mir, al3 ob id) eben bie (Stimme meines
fdjes Ö, in sneciem iiterae cw. S3rubers borte, audire vocem visus sum modofra-
2. o! Interj. o! (im 2Wg., $ur Begleitung jebes tris. — nid)t otö ob, non quo, jB. nid)t als ob
mit beroegterem ®emütbe ausgefprodjenen Ausrufs). ^emanb etroas ^ilnberes geglaubt bätte, non quo
- prob! (bef. als älusorud bes Unroillensh - heu! quisquam aliter putasset: nidjt als ob id) bir etroas
(ad)'. als&usDrud Der .filage). -ohe! ials Sejeicbnung 3U fdjretben bätte, non quo haberem, quod tibi
bes Ucbecbruffes, mit bem man eine geit lang etroas scriberem.
angefe^en, angehört fjat, roenn ,,o!" = f)alt borf; yö. II) als ^ragepartifel, a) in ber einfachen 5 ra 3 e:
o! es ift fd)on genug! ohe, jam ?atis est). - 9cad) ne (bem äßorte bes ©aijes angebangt, auf roeldjes
ben ^nterjeetionen folgt im Latein, entrceber ber ber §auptton ber ^rage fällt). - num (ob roof;l). -
SBocatin, roenn Der ©egenftanb felbft angerufen roirö, id) frage, ob bu if)m @elb gegeben baft, quaero de-
ob. ber älccujattD, roo roir im 2)eutfd;en jagen „o derisne ei peeuniam ob. num ei peeuniam dederis.
über ic.'\ ;%. o bu 2U)or, o stulte: o über bie -8os= s
— ob etttWÖ, numquid (j58. er fragte mid) ob id) ,

f;ett, proh scelus: o über mid; Unglüilicben, o (ob. etroas roollte, quaesivit ex me numquid vellem).

,

heu; me mi.serum ob. me perditum aud; bi. me ; ob Scmaitb, ecquis (id) fragte itjrt, ob ^emanb
miserum. - ebenfo ftebt aud) im Satein. ber 2tcc. u. fommen roüne, quaesivi ex eo, ecquis esset ven-
infinit, od. (bei letdjt ju ergänjenDem 2Icc.) Der bi. turus). —
ob ctttm, ecquid (j35. lafj mid) roiffeit,
gnfinit. für unfer „o bafj 2C., o über 2C", aud; in ob if)r etroa fommen roerbet, ecquid venturi sitis,
gragform mit angehängtem ne, jS. o ba$ folef) einer t'ae sciaml. - 3lad) ben 2tusbrüden dubito (id) be=
Unttjat fo allfettig gebiloete Öeifter fäl)ig roaren! benfe mid;), dubium est (es ift jroeife(l)aft), incertum
tantum fä-inus admisisse ingenia omni doctrinä est (es ift ungeroif5», delibero (id) überlege), haesito
exeoltal: o über feine grope Söorfidjt (o ber grofjen (id) bin unfd)lüffig) u. bef. nad) haud scio ob. nescio
50.) bei Der Gefahr ber ^rooinj! tantumne vidisse (id) roeifj nid)t) roirb bas beutfdje ob nid)t bura) an
in periculo provinciae! i8gf. £>.dm *u Gic. Verr. roieDergegeben, ä33. id) bin unfdjlüfftg, ob id) nid)t
}umpt §. 609. ftülmer §. 129. no. 16. - o biefen äftann allen anberen »orjiel)e, dubito au hunc
ane quidem; Bciücet meift irontfd)): o nein! primum omniurn ponam: man mufj ftcf;erlicf) fter=
- o (od. ad>), roenn boeb, k, o(ob. ad)), ben, unb jroar ift es ungeroif;, ob gerabe an biefem
b.^B ood) :c ,f.„acb,". - o bodj! (im bittenbcnXone),
. . . Sage, moriendum certe est, et id incertum, an eo
Bodes, }S. o, fo
;
tomm ipso die. — bi in 3)oppelfragcn, roie ob . . . ober
bod), vcni. o, oer^cil)' Docb, ignoecas, ob (ob. ober ob), utrum ... an (ob. anne ob. ne). -
- roiU fa)on fommen, ego ?ero veniam: o, eä
o, id) num . . . an. - ne (enflitifcö) ... an (fefjr feiten ne
n gefallen, atqui jam factum ... ne, roie Caes. b. G. 7, 14. §. 8). - @s ift ein
Cafe, bi habitatar, Inter vastas soli- grofjer llntcrfdjieb, ob bie (Sfjre 2lbbrud) leibet,
macala, ubi habitatar, vastis oeer ob Das §eil l)intangefe(3t roirb, multum in-
< »a. terest, utruin laus imnunuator, an salus deeera-
ob, I - roenn: hj. - ob etroa, si forte: ob aueb, tur: man roeifj nid)t, ob bie Mebc bie Wegenftänoc,
alc< ob, flfeirf) a\ü ob, tamquam, ober bie ©ebanfen bie Süorte me()r fdjmüden, nescis
relnt, quasi mit folg, (ionjunettu (f.
num res oral rerba Bententüs illustrentur:
„qlctdjiam" Den Unterfrt).i, j8. Die Keinen jttnbet es fragt fid), ob es (Sine "üiett giebt ob. mehrere SSJel
liegen a,Uid) naa) oer Geburt Da, al6 ob fte fein Üe ten, quaeritur, unusne mundua Bit, an plures. -
ben ijätten, parvi primo Ortu ric jai quam Slll utrum roirb oft nod) tl)eils ne angeljängt, ti)ei(S
- Sc rimulo urf) ftelfe

'.)
roiro Diefes ae twd) in ben Tyragcfatj nad) utrum ein
mid), id) tbue af? ob; folgt gero. Ott 9cc. mit ,'uifi gefdjoben, bef. roenn in Den beiDen Jragefafcen jroei
na (fiten (num), iwt) «ideor nd) fef;c ob. ea ficfjt einauoer entgcgengei'eljte SUörter ftefjen, roeld)e mehr
au* ali$ ob id), t<o fommt mir oon aber immer ber Ijcroorgeljoben roerben f ollen, yli. foll id; fa)roeia.m,
Jlominat. mit infinit., \iS. er fteüte firf), alo ob er ob. foll id; es laut agen ? utrura taceamne, an prae-
f

'
ß: fie tfjun, a(6 ob - |
im. roirD bas „ob" ber erfien Avage im
fie Müi'8 raupten, omnia dant: cö ftef;t üatem. gar nul;t gefegt, jM. es entftc(;t bie grage,

18*
5.51 D6ac!)t obenhin 552

06 e§ wenig ob. viel interrogatur, pauca sint,


fei, (nom §immel herab); divinitus (»on ©ott, burd) göti=
anne multa. - 2lud) tonnen
jtnei einzelne, eincmber tiebe Fügung): nad) oben, sursum: non oben bi§
entgegengefe^teSegriffefprücbroortsroeifcofjne^rage» unten, a summo ad imum; ift eä = nom Äopf bi§
partifeln jufammengeftellt tuerben, jS3. es> ift fd;i»er auf bie 3e(j' f $opf. - oon oben (in ba§ 3immer)
,

ju roiffen, ob er nrili ob. rtidf>t, velit nolit, scire dif- hereinfallen, summo tecto admitti (n. Stdjte): non
ficile est: ob e§ nüt^e ob. jctjabe, fragen fie nid»:, oben fyerabfefjen (auf bie @rbe), ex alto reshumana.s
prosit obsit, nihil vident. —
ob . . ober ttidjt, speetare (non ber ©ottfjeit). - bi§ oben, usque ad
utrum (num ob. ne) necne ob. annon (wobei ju be=
. . . summum (tf8. replere, complere). - nad) oben, in
merfen ift, öafs necne gernöfjnlirf) in inbirecten fragen, summum (auf bie Oberfläche, j3J. redire): nad; oben
aud) in ber Siegel ofme 35erbum ftebt, hingegen an- bliefen, alte ob. altius speetare (bodj aufbliden);
non meijr in birecten, fetten in inbirecten, mit u. sursum conspicere in caelum (pm §immel hinauf =
obne 93erbum, $8. e§ fragt ftcb, ob eg ©ötter giebt bliden): bura) Srucf nad) oben ftet) ju lieben furfjen
ob. rtictjt, quaeritur, sintne dii, necne sint; ob. dii (bilöl.), premendo superiorem sese extollere. -
utrum sint, necne, quaeritur ob. aud) dii necne sint
•, bort oben (in einer anbern Sßelt), illic (bei ben 311=
quaeritur, f. Cic. de nat. deor. 1, 14, 37. Hör. sat. ten = apud inferos). — II) norljer, auf ber norigen
1, 4, 45). - utrum ob. ne an mit einem nernei=
. . . 2C. ©ehe: supra, jß. roie id) oben gefagt, gef abrieben
nenben SScrbum), j93. utrum sciant pingere an ne- i)abe, ut supra dixi, scripsi: ben id) oben erroäb^nt
sciant [ober niebt]: u. didicerintne palaestram an Ijabe, quem ob. de quo supra commemoravi (ngl.
nesciant [ober nid)t], f. Cic. de or. 1, 16, 73 beibe „obangefü^rt").
Seifp.). Obenan, primo ob. summo loco. - superiore
Obacbt, 3. 2Icf,t.[
f. loco (roenn non 3 roe i eit ^ e ^ eoe
ift>. - ob. fi^en,

obangef iilnt, obangeregt, obbctnclbet, ofc primum ob. summum locum tenere. primo loco
benannt, obberübtt, obbefetgt, obcvtuabnt, sedere. supra alios consedisse (im2(llg.); supra cu-
obgebadjt, obgcmclbct, de quo iqua) supra bare. superiorem aceubuisse (non benen, mela)e bei
commemoravimus; quem (quam, quod) supra com- £tfdje obenan fitjen): ^mb. ob. fi|en laffen, alei pri-
memoravimus ob. diximus; quem (quam, quod) supra mum locum concedere. alei locum cedere. alqm
scripsi; qui supra scriptus est ob. qui supra scri- primo ob. (oon 3 roe icn) superiore loco ponere. -
pta sunt; de quo (qua) a uobis antea dictum est; ob. ftefjen, prineipem esse (im 2111g.); primum lo-
cujus supra meminimus; de quo supra feci (ob. cum tenere (cig., bem ^ta£e nad;): primas partes
feeimus) mentionem; cujus supra mentionem ha- tenere, obtinere (ber SBtdjtigfte bei etroaä fenn). -
bui (ob. habuimus); and) bl. ille. -obgebadjter (ob= 3Jmb. ob. fe^en, alei primum locum concedere.
gemelbeter) SDcafeen, ut supra demonstravimus ob. alqm summo loco ponere (eig.). primum omnium,
demonstratum est; ut supra ob. ante dixi (ob. di- alqm facere. omnibus alqm anteponere ob. ante-
ximus); ut supra ob. sicut supra ob. sicut ante di- ferre ob. praeferre (uneig.). - ftcr) ob. fe|en, supra

ctum est; ut supra scripsi ob. scriptum est; aud) alios considere ; superiorem aecumbere (bei %i\d)e).
bl. ut demonstravi ob. demonstravimus; ut dixi - ob. treten, supra alios consistere primum locum ;

ob. diximus; illud quod initio dixi; quod coepi di- capere. - ob. fdjreiben, primo loco scribere. - bis
cere; ut scripsi ob. scripsimus. ob. füllen, usque ad summum replere ob. complere.
Obbacb, tectum (£>ad) u. $acb, aß »or ber 9ßit= obenauf, in summo; super. - ob. fdjütten, su-
terung bergenber Ort). - deversorium (2ibfteigc= per aggerare: ob. fd)roimmen, super natare; inna-
quartier). - perfugium ^uflucbtSort). - ^tnbm. ein tare; in summo humore consistere (alle im ©gf§.
£>. (iDad) u. $acb) gewähren, hospitio alqm exci- n. pessum ire).
pere (übt), gaftfreunblid) aufnehmen); tectoaedomo obenbatauf, super; supra; insuper. -ob. mer-
invitare alqm (Qmb. gaftfreunbiicfj in feinem .'paufe fen, eo super injicere: (Srbe ob. tnerfen, humum in-
ju bleiben einlaben); moenibus tectisque aeeipere super injicere; terram super injicere: ob. beefen,
alqm. tectis ac sedibus reeipere alqm (innerhalb super integere; insuper imponere.
ber 50cauern u. SBobnungen aufnehmen, n. 58eir>or)= obcttbaretn,obenbrcin, insuper. - ultro (noc^
nern ber ©tabt, welche gichtige, ©olbaten 2c. auf» überbieö). - ob. geben, insuper addere; ultro adji-
neljmen): bem ipeere be§ 6n. 35omittu§ O. u. SBer= cere: ba§ getjt nod) ob., hoc insuper additur; hoc
pflegung gewähren, exercitum Cn. Domitii suis te- ultro adjicitur.
ctis et copiis sustentare: fein O. finben, tecto non obenber, superne.
reeipi: an nieten Orten finbc ich nicht einmal ein D., oben fycvab, oben bernntet, desuper; su-
multis locis ne tectum quidem aeeipio. perne; desuperne.
obbari)lo$, sine tecto (0. ©egenben). - tecto obenbiu, I) eig.: supra; superne; in summo.
non reeeptus (u. $erf.). - obb. feun, tecto non — II) uneig.: leviter. strictim (leidet, furj). - levi
reeipi. brachio (leidjt^in, $93. etnia§ tluin, agcre alqd, bei
Cbfcuctton, f.
Seichenöffnung. Cic. ad Att. 4, 16, 6). - cursim igleia)fam im i'aufe,
Obcltöf, obeliscus (oßskloxog). §Iuge). - quasi praeteriens. in transitu. transiens
ObeluS, obelus (dßslÖQ). - rein lat. virgula (gleiajfam im ÜSorbeigeben, beiläufig; im SBrtefftil
censoria. - einen SSerS iC. mit einem D. bejeictjnen, aud; öiegrieeb. iv nccpööw, sv naQSQyto). - negli-
censoriä quädam virgulä notare versum. genter („mit ju roenig 3ld;tfamfeit", alfo mit ta=
oben, I) wa§ oberhalb ift, burch summus (su- bclnbem ?ibbgr., njcld)en bie rorbergebenöen 2B2B.
perus gem. nur non ben Singen über un§, in ber niebt baben). - ctiua§ ob. treiben, in transitu tra-
£uft) ob. (im ©gf$. be§ unten) superior im gleid;en etare alqd: bie SBiffenfcbaftcn obenijiu treiben, ob.
Safuö mit bem ©ubftanttu, ju welchem e§ gehört. - ftubicren, literastumultuario studio colere; literas
oben auf bem §ügel, in summo colle; in superiore leviter attingere; literas primoribus, ut dicitur,
parte collis: oben auf bem Saume, in summa ar- labris gustare (nad) Cic. de nat. deor. 1, 8, 20):
bore. - non oben an, a summo (sc. loco): non oben etroaS ob. berühren, leviter ob. cursim et leviter ob
Ijer, f;erab, superne. desuper. desuperne (oben her= leviter in transitu attingere alqd; extremis, ut di-
über, fjenmtcr): de ob. e superiore loco (non einem citur, digitis attingere alqd ettnag ob. betrachten,
:

oberen Orte fjerab); ex alto (auö ber §öfje); ecaelo alqd oculis percurrere: alqd praetereuntem stri-
553 oben ftefjen o&erfCäd^lid^ 554

ctim aspicere (inbem man baran hingest): etroaä missa est (Oberfelbherr). - imperator (06er6efer)[ä^
ob.lefeu, alqd percurrere (oculo veloci); »gl. „burcb= baber m ber ^routivj mit unumjcbränfter ©eroalt).
blättern". - dux praefectusque classis (2lbmtral). - ber O. ber
oben I) eig.: superstare; primo loco 9teiterei, penes quem summa imperii equestris est.
stare. —ftct)Cn,
II) supra scriptum ob. dictum
uneig.: - 0. fenn, f. „ben Oberbefehl haben" unter „Ober*
esse. - obenftebenb (= oben gefdjriebcn ob. gejagt befehl": O. über ein £eer ob. eine flotte roerben,
2C), quod supra scriptum oö. dictum est-, quod exercitui ob. classi praeesse coepisse: ^nio. jum
supra scripsi ob. dixi. 0. machen, f. „ben Oberbefehl geben" unter „Ober=
ober, i. obere. befehl".
Cberabmirol, toti officio maritimo praepo- Obcrbcttt, ganglion.
situs. Dbcrbcttc, f. Söettbede.
Oberältefter, eineä §anbroerfä, *magistrorum Oberbif djof, archiepiscopus (äpyienloxonog,
alcjs artis priueeps. Spät.).
JbbcvappcUation$QCtid)t, *summus, ad quem Cbcrbfatt, *bractea ob. lamina superior (oon
provocatur a litigantibus, senatus; *summum Ju- - *plagula superior (oon Äleibern). - *fb-
SDcetall).
dicium, ad quod a litigantibus certatur provoca- lium superius {an ^iflanäen).
tione; *summum provocationum tribunal. ©berboben, *tabulatum superius.
Oberappcttationdratb, *qui summo judicio, ©bcrbootÖlttOtttt, *nautarum magister.
ad quod a litigantibus certatur provocatione in- , Ciberclaffe, classis prima.
terest; *summi tribunalis, ad quod provocatur, a ©bercommanbo, f. Oberbefehl.
consiliis. ObevCOrtftftortnlpröfibcnt, *protosynedrii
Oberarm, lacertus. praeses; *summi senatus ecclesiastici praeses.
Cbctorjt, archiater [äQxiaTQoq). Cbcrconftfjortölratl}, *a consiliis summi se-
Cberaufcitcur, *judex castrorum primus. natus ecclesiastici; *a consiliis protosynedrii.
C berauf jc^er, custos primus. - O. einer ©act)e, ©berconfiftortum, etroa *protosynedrium;
toti alei rei (ogl. Caes. b. c. 8, 5, 4): D.
praepositus *summus senatus ecclesiasticus.
einer 'ßroüinj, Statthalter: O. ber ©efangenroär=
f. ©bcrbetf, *tabulatum superius (eineä $mi=
ter custodum praefectus: C. oon etroaä fet;n, toti mafterä). - *tabulatum summum (etneS 2>rei=
alei rei praeesse ob. praepositum esse: 3 b. jum m mafterS).
D. oon etro. madjen, alqm toti alei rei praeponere ©berbc«fe, f.
Settbecfe.
oö. praeficere: D. oon etro. werben, toti alei rei obere, ber, bas>, a) bem 3iaume, ber Sage
bie,
praeesse coepisse. nad) superus. - superior (oon 3roeien). - summus
:

Cberaufficf)t, alcjs rei cura ob. custodia. - bie (oon ffl obreren ; f. „oberfte" ba$ SJMbere). b) ber —
führen über etroas, toti alei rei praeesse ob. ^Reihenfolge nad} primor (roelcbesS jeöoa) im Sßominat.

:

praepositum esse: 3mbm. bieO. geben überetroaö, ungebräuchlich mar); superior. c) ber Söürbe, bem
alei curam alcjs rei committere; alqm toti alei Slnfehn nad): superior loco ob. dignitate; audh 61.
reipraeponere oö. praeficere: bie O. über ctroa6 superior. - bie Oberen, b. t. SJorgefe^ten, praefecti;
befommen, toti alei rei praeesse coepisse. qui praepositi sunt; penes quos est summa rerum
Cbcrbalfcn, *trabs superior. oöer summa imperii. —
oberfte, ber, bie, baZ,
Cbcrbcfebl, summa rerum. Imperium, sum- l bef.
mum imperium. summa imperii (im 2ltlg.). - belli Oberfcibfjerr, f- Dberbefebläfjaber
Imperium, belli summa (beä ^Dberrn). - summa ©bcrfiäcfjc, superficies (3^8. aquae pura super-
imperii maritimi (Des ifomirals). - bin O. haben, ficies). - ©ein. öura) ba$ SCbjccl. summus in glei=
summarn imperii teuere oö. obtinere. summae rei d)em ©enu.^ :c. mit bem Subftantio, beffen Oberfl.
ob. rerum u. summae imperii praeesse (im 2lllg.); bejeid;net roerben foll (j5ß. bie O. be§ Sßafferö, sum-
praeesse exerci tui. ducere exercitum (über ein £>eer) ; ma aqua: bie O. ber Äörper, summa corpora: bie
. navali oö. navibus et classi praeesse. classern O. ber^efäfje, amphorae summae: bieO. ber^aut,
imperio regere, toti officio maritimo praepositum summa cutis). - bie raube O., asperitas: bie glatte
euneta admiuistrare (über bie tflotte): ^möin. ben 0., levitas. - bie O. ber ©rbe, summa terra: bie
D. geben, .summarn rerum oö. summam imperii fiarte O. ber @roe, terrae corium: bie (ebene, fpie=
ad alqm deferre; summam imperii alei trauere gelglattte) O. bes SDteereg, aequor maris. - auf ber
oö. permitten:: über ein Öeer, eine flotte, alqm 0., superne (obenl^er, ©git>. ex infimo); ex aperto
ü oo. da JJmbm. Den D. in (auf ber fichtbaren 0., @g'f{j." ex abdito; f. beiDe Sen.
einem Kriege geben, übertragen, alqm toti bello im- nat. quaest. 3, 40, 2): auf ber O. fchioiinmen, f.
mmmam
totius belli ad alqm „obenauf fdjroimmcn" unter „obenauf": roieöer auf
inimarn belli deferre od. commitr bie O. fommen, in summum redirc (@gf($. subslde-
e: alqm administratorem belli re, mergi) 6ei berO. ftehen bleiben (bitöl.), summa
:ii;im im ilique administrandi decerpere (@gf^. in altum de ceüdere).
tiii alqm belle praeponere: 3mbm.
.
obcrf(ä(i)itd), levis, Adv. leviter (leid)t, leicht=
Ben D. in einem .Hueqe übertragen haben, alqm re- Ijiu oerfahrenb oj. gemad)t). - parum diligens, Adv.

tten C. über ein .Qeer, übir parum diligenter (mit ju loenig Sorgfalt oerfal)=
eine flotte übernehmen, befommen, exercitui od. cli r '.no od. gemadjt). - parum Adv. parum
subtilis,
flehen, alcjs im- »tiliter (ju roeuig, nicf;t gehörig ben Äern
in
. (., )ü. von Untertanen, Un ber Sad;c eingeljenb). - parum accuratuB, Adv. pa-
tergebenen, Soloater. b alqo militare 'oon rum aecurate (mit ju roenig ®enauigleit gentadjt;
Dienen, alqo od. ab biefe'i nur uon 2)ingeiu. - eine ob. (fdjriftliche) 3lr=
Mi' reri (roäf)= bei) 1
diligens: ein ob. Sd;riftfteller,
teno oes .kriege«»): mit bem D. irgeno roohin gehen, i
levis: ein ob. ("Mehrter, bomo le-
alqo cum imperio profli i vit •!• uteri« imbutus; bomo leviter eruditus: nur
Cbcrbcfcb'^babcr, (lux nimmus, ob, umfdjr. ob. .Henntuifj oon (ob. .Uenntniffe in) etmo8 haben,
du.' imma omnium rerum im com- leviter imiiiitiini esse alqB re; leviter 00. prunori-
555 Dbertjefd)o{3 Dkirijein 55G

bus labris alqd attigisse; primis labris gustasse natus. tyrannis, Idis (©eroaltberrfcbaft, „§err= f.
alqd; aud) libasse alqd: nicfjt einmal 06. Äenntniffe fd)aft" ben Unterfch.). - bie O. Oberherr
Reiben, f.

in ctroa§ Ijaben, ne imbutum quidem esse alqa (ferm): bie 0. an fidt) reifjen, f. ,,fict> jum Oberberrn
re: feine genauen, fonbernnuc oberflädfjlic^e Äennt= madjen" unter ,,Dberherr": unter ^mbs. O. fommen,
niffe in etroae baben, alqä re se non perfudisse, cadere in alcjs imperium ditionemque; cedere in
sed infecisse (Sen. ep. 110, 8): fid) nur 06. Äennt= alcjs imperium: ^mb. gelangt jur O., summa im-
niffe in etro. erroerben (fid) nur ob. mit etro. befannt perii alci defertur; alqs ad principatum pervenit:
mad)en), leviter ob. primoribus labris attingere unter 3mbs. O. bringen, ftefjen, f. „unter $mtö.
alqd: über etro. ob. fnnrocggeljen bingefjen, alqd
, S3otmäpigfeit bringen, fteben" unter „$8otmäf$igfcit":
praetervolare etro. ob. (obenbin) berühren, treiben,
: bie O. mißbrauchen, injuste imperare: mit ^mö. um
f.
obentnn: ob. bei etro. (in ber 9tebe) nerroeilen, le- bieO. fämpfen, cum alqo bellum gerere, uter im-
viter alci rei insistere. peret:§mb§. 6. nia)t anerfennen roollen, alcjs im-
©bergefdjofif, beä §aufeS, pars superior ae- perium abnuere.
dium. Obcrl)tmmcr, aetber (aiO-rJQ, bie obere, feinere
öbcrgcttmit, f.
Cberljerrfcöafi. Suft).
Obcrgcttxmb, f. Oberfleib. Obcvfyivt, magister pecoris. -ber fönig(ict)e O.,
Obctjjcit)Cl)t, *sclopetum (glinte). - *bom- magister regii pfecoriß.
barda (33üd)fe). - Dber» u. Untergeroeljr ber (Sber, £Dbcrf)ofmarfd)aff, f. öofmarfcfjall.
dentes. Obctrjofmcifter, *toti rei familiari prineipis
oberhalb, supra ob. super mit 2Icc. (j93. ob. ber praepositus.
Stabt, supra urbem). - iu superiore parte (im obern Obcrr)of^rcbigcr, *primus orator a sacris au-
Steile). - superne (oon oben f;er). licis
©berljanb, I) eig. = bie öanbrourjel, ro. f. — O6crr)ol)cit. imperium. - ber röm. Oberfjofjeit
II) uneig. priucipatus (bie Dberftelle). - victoria
: unterroorfen roerben, unterroorfen fenn, inRomanum
(Sieg). - bie Dberfyanb bcfommen, geroinnen, ermat- imperium cedere, cessisse: ein SSolf an feine D. fef=
ten ob. begatten ob. behaupten, superare. vincere fein,gentem imperio suo jüngere.
(übt)., ben Sieg bauontragen, foroot)! oon ^ßcvf. ob. C'üci'italicn, Gallia cisalpina ob. citerior ob.
^arteten im Kampf, atä aud) x>. 9Jf einungen); valere togata(im Sinne ber Siömer). - *Italia superior (in
(fid) behaupten, burdjgeben, o. einer 2)ieuumg, einem unferm Sinne).
@efe£); superiorem fieri (im 2lllg., v. 5ßerf.)> supe- Obcrfrtntmcrfictr, praepositus ob. primicerius
riorem ob. victorem discedere. superiorem tieri sacri cubiculi(jpdt. Äiüjjt .); decurio cubiculariorum
bello (im Kriege); summa imperii maritimi potiri - CiujebiuQ, ber D. 6eä (£onftantinu§, Eusc-
(Äaifjt.).
(fid) ber Obergewalt jur See bemächtigen). - bie Ö. bius,cuiConstantini thalamicuracommissa(Spät.).
Ijaben, plus posse; praevalere; superiorem esse, ObcrfeMncr, *pueris caupon.is praepositus.
im Krieg, bello: über %mb. bie O. bcfommen, ge= Obctftcfcr, *brancbia superior.
roinnen, alqm superare ob. vincere: bie Stacfte be= ;Obevffcib,;*miculum summum (511m Umroei reu,
Ijielt bie D. über baZ 9Jcit(eib, plus ira quam mise- ®gf(5.imum corporis velameutum).-toga (.Die ^Eoga,
ricordia valebat: ber Unmutb geroinnt nadjgerabe bas Ö. bes röm. 33ürgero). - Ober* u. Unterfleiber,
bie D. über bie <yurd)t (2lengftlidbfeit), vincere inci- togae et tunicae.
pit timorem dolor: bie 9tbmer behielten bie D., res Cbcrlmtb, regio montana.
Eomana erat superior: bie ^fkrtricier behielten bie Obcrlönbcv, montanus.
D., victoria penes patres erat. Obcrlcf^c, Oberlippe.
f.

©berfjCWpt, caput; princeps; ngl. „£>aupt no. Obcrlcljvcv, *prototlidascalus.


II' u. ,,Oberbcrr". - roeltlidjeei 0.,*rei publieaege-
-
Obcricib,pars corporis superior.- pect us^ruft).
rendae princeps: Qmb. jum O. ciucä sBunbeä ma= Cbcrlcincn, in ber SSerbinbung Obcr= u. Un-
eben, *foedeiis principatum deferre alci. tcrlcincn am ^ägernc^e, epidromi.
Qbcti)au$, Sjauü ber Sorbä, *senatus patri- Oberleitung, summa rerum. Üg(.,,Cberbefel)l".
cius. - D. übernehmen, summae rerum pracesse coe-
bie
Dberbctltb, tunica superior (®gf£. tunica in- pissc: bie D. haben, summae rerum praeesse.
terula, b. bas untere §cmb).
i. Obcvlicutctmnt, *succenturio primua,
lObcvllcvv, dominus, penes quem est summa Oberlippe, labrum superius (®Cjf|. labrum iu-
potestas (im Mg.). - tyrannus [TVQavvoq, ©eroatt= feriue, bie Unterlippe).
ijerrfdöer in einem uorfoer freien Staate). - princeps. ©bermarfdjatt, f. öofmaifdjall.
Imperator (Jürft, Kaifer, Kaifcrjt.). - ber O. uou Cbcrmccv, mare supernum. - uom D. l)ec, su-
bem u. bem Staate, qui praeest et Imperium obti- perna8.
net in alqa civitate; qui alci civitati praeest: 0. Obcrmctftcr, f. Cberältefter.
fenn, principatum in civitate tenere; summam im- Obcrmimc, ber, oie, archimimus, a (Äoifjt.).
perii tenere ob. obtinere; summae rerum praeesse; Cbcrimtnbfcbcnf, ^ « ^' Q 11 ' potionibus alcjs
1

rerum potiri; imperio civitatis potitum esse; aud) praeest - $mbi. D. feyn, alcjs potionibus prac-
imperare ob. dominari (ben 0. fpielen): 3mb.)um D. esse: 3mbs. D. roerben, alcjs potionibus praeesse
machen, principatum atque imperium alci tradere. coenisse.
summam imperii alci deferre. principatum alci de- Obcrofficicr»dux praefectusque militum- bie
ferre ob. concedere (in einem jjfretjtaate); regnum tnbuni et primorum ordinum contu-
Dberofficiere,
ac diadema alci deferre (in einer DJonarcbic): fid) rioncs.
jum O. machen, aufroerfen, dominatum ob. regnum ©bcrVfflrrcr, sacerdos maximua
oecupare: fiel) ,,11111 0. machen roollen, de oecupan- Obctpticftetrc acerdosraaximuB(jS5.ejus sacri).
do regno moliri. obcrpvicftcritd), burd) ben ©enit Bacen
Cucvtjcrrlicrifcit, f. Oberhoheit. summi.
CocfI)crrfd)nft, Bumma rerum ob. imperii. Obcrrnbbincr, archisynagogus [&Qyziovva-
Bummum imperium (im 3Ug.). - priucipatus (oberfte ywyoQ. Spat.l.
©teile in einem freien Staate). - dominatio. domi- Cbcrrbcitt, superior pars Üuminis Rheni.
557 DBerridEjter o&ltcgen 558

©bctricbtcr. praetor urbanus. lidjen ob. auet) factifdjen ^alles' ein, u. fjat baffer halb
obcrrtditcrlicb, praetoris urbani. ben Sonjunctio, batb beu ^nbicatto naa) fich). - licet
Cbcrrinbc, cortex (am Saume, ©gf§. über, ber (unfer „es* 'mag fenn", „jugegeben bajj je.", beljält im=
S3aft). - crasta pan;s superior (am 93rotc). mer bie Statur eineä verbi impers., u. ift batjer tm=
©bcrrocf, amiculum; ogl. „Äteib". mer mit bem (Sonjunctio eineä Serbum oerbunben,
Obcrfo^, in ber Sogif, propositio; sumptio; fann auch, nie, wie bie übrigen Soputatiopartifeln,
quod ponitur; quod ponimus. einen uett'ürjten ©ai^ bitöen, 3S. licet altä voce cla-
Obcrf d)o(c, I) an Säumen : cortex (©gffc. liber, maret). - quamvis (= „fo fet)r aud;", „obgleid; noa)
beu Saft). — II) Ööertaffe: *scutella superior. fo fetir", fann nur auf 2lojectiua, 2toucrbia u. ^erba,
Obcrfrfjcnfcl, femur(©gf|. crus). - femur ad- beren Segriff eine Steigerung jutäfjt, bejogen roer=
versum (der norcere $t)eil beS Dberfcftenfetä). ben, jS. quamvis non l'ueris suasor). - quum (= „ba
Cbci'fcfjtffcr, archinauta {uoyivavxriq). boeb", „wenn g(eia)", „rotemotjl", brueft im 3(I(g. eine

Cbe tfdiuiratl), *toti re i sckolasticae praepo- Serbinbung junt anbern ©atj auä, im= u. Ijat beZfyalb
situ>. mer ben Gonjunctio nad; fid;, jS. alii, quum [obg(eia)
£bcr.id)tttcttc, limen ob. superius. -
superum fie, troßbem bafi fie] ab omnibus defenderentur, se-

supercilium itiueris. aua) supercilium. - ante-


bi. curi feriebantur). -Oft imSatein. bi. burd; cine2ßen=
pagmentum superius (bie Sefleibung ber DBer= bung mit bem ^ßartictptum, jS. Cic. Sest. 67, 140:
jd)roelle . Atque Lunc tarnen flagrantem invidiä (obgleich et
©bcrfeire. pars superior. [trotjbem baf^ er]fef;r oer(;af3t toar)propter interitum
Cbcrftnat^gcttMlt, summa potestas; ogl. C. Gracchi semper ipse populus Romanus periculo
„Dberherrfcbaft". liberavit. Cic. Verr. 5, 54, 142: quum illi nihilo-
Cbcrfrabt, superiores urbis partes. minus jacenti (obgteid; ob. troi^bem bajj er ju Soben
Cbcrftaümetfrcr, comes stabuli (Spät.). lag) latera tunderentur. Liv. 5, 42, 7: nihil tarnen
Cbcrft, Oberfter. f.
tot onerati atque obruti malis (obgteid) ob. trotjbem
obctftc, ber, bie, bas\ a) bem 3?aum, ber Sage bafs bie Saft fo oieler Seiben fchraer auf if;nen lag)
naa): summus. - ber 06. Sbeit, bie ob. Partie oon flexerunt animos.
etro., bura) summus. 5S. ber Stabt, summa urbs: bie Obbut, custodia. - cura ob. procuratio alcjs rei
oberften Xrjetle bis Äörpers, corporis summa (n. pl.). (bie Sorgetragung, gürforge für etwas); »erb. cura
- bas Dbevfte 5U unterft fahren, f. fefiren. - ju oberft, custodiaque. - tutela (fchütjenbe 3luffict)t, Sormunb=
f. obenauf.

b) ber Reihenfolge naa): primus. c) — fdjaft über 2c.). - %mb. unter feine D. net;men, al^jm
bem Klange, ber üBürbe naa): summus (3S. sacerdos). ob. alcjs salutem custodire; alqm tueri: etroaä, alcjs
- maximus ijS. virgo [Seüalin): u. pontifex). rei procurationem suseipere; alqd tueri: etroaä
Oberfter, beim äftiiuär, tribunus militum ob. 3mb§. O. onoertrauen, alqd in custodiam alcjs con-
militaris (beim tfUBOolti. - praefectus aJae (bei ber credere ob. committere; alci alcjs rei custodiam
heiteret). -praefect 11s legionisialsSefefjlohaber einer credere ob. procurationem committere; alci alqd
Segion, eines Regiments'. -D. ber fai)erlia)en Seib^ tuendum committere: eine^Serfon, alqm alcjs curae
roacbe, praefertus praetorio (förifjt.). - bie ©teile custodiaeque mandare: unter ^mtä. D. ftet;en, sub
eines 0., i. Dberftenftetle. [larium. custodia ob. in tutela alcjs esse.
Cbcrjrcngrtgc,tribuni militum ob.militaris sa- obig,superior(sS.hocipsumex superiorependet
Cbcrftcuftcüc, im £eere, tribunatus militum. quacstione). - $ft eä = obangefüt)rt, f.
b.
- Smom. eine D. geben, tribunatum alci deferre. Objcct, - brei Dbjecte, res tres; ob. bi. tria
res.
Cbcrftcucrcinncbmev,*vectigalium summus (n.pl., roie Cic. de or. 3, 28, 109): biefe Dbjecte, eae
exar res; ob. U. ea (roie Cic. de div. 2, 3, 10: sunt ea
Cbcrftcucrmomt, *gubernator primus. matkematicorum, biefe Singe finb Dbjecte ber 2Jcct»
Cbcrftlicutenant, etroa tribunus minor (naa) them.). - bas" D. einer Äunft je, id in quo versatur
7, reo Wgj£. tribunus majori. ars: fia) fetbft jum D. t)aben, ipsum in se versari:
ObctftOlf, superior parsaedium (oon ^roei ©to= baö D. (ber Sertuft) fa)merjte ih,n nia)t, fonbern 2c.,
den;. - Bumma para aedium (oon mehreren); ogl. ille non jacturü movebatur, sed etc. - Jynäbef., a)
,,2)aa)geid}0|V'. -Cbcrftubc, cenaculum superius; in ber ©rammatif: *res objeeta. b) in ber ^hi= —
ogl idioi} '•
[num. Iofopt)ie: quod in sensus cadit.
Cbcri.'tt)ad)tmciftcr, etrva praefectus statio- ob jcctttJ, qui, quae, quod in sensus cadit ob. ac-
Cbcrthcil, pars Buperior. - -äudb, bura) Bupe- ceptus (a, um) est senaibus (ber finnlid;en Ü>ahrnet)=
/0. icenn Der gan$ oberfle Jheit gemeint ift)
1
mung unter(iegenb). - qui, quae, quod videtur ob.
1

in gleichem i^enus ic. mit bem Subft., beffen visus (a, um) est (roas gcfet;en roirb ob. roorben ift);
genannt roirb, jS. bas D. beS Schiffet, oerb. qui, quae, quod visus (a, um) est et quasi ac-
ceptus (a, um» sensibus. - in natura situs ob. po-
Cbcrtoormunbidiaft, *tutela summa. Eitus (auf ber 9tatur beruhenb, ögfl^. in opiuione Si-
Cbcrt)0ntct)er, ' nmmiis ailrninistrator. - D. tus 00. positus, auf bev Steinung bcru(;enb = fub=
oon '
ti »Ici rei praepositos. jeetio;. -ab opinionia arbitrio remotus (feiner roitt=
obctiunlint. f. obin.jcfubrt. äRetnung unterworfen). - obj. fchön, na-
iüf;r(id;t'n
obcrtuäito, uuebobenj. -3ftes=„ober= tuni pulcher: *religio t;at batb obj., batb fubjeetioe
fjalb", j. D. SeDeutung, 'religio tum rei tum hominis est: ^mb.
Cbcituclt, bae< Um», quae dos incolimus (f. fonbern obj. beurteilen, alqm non ex
nid;t fubjeetio,
di <<!. 2, 37, 9 1

d ex aliqua re externa judicare.


Cbcr^aJjn- perior. Sgl. üb: i, Stil S. 214.
obgcbartjt, obgrmclbct, i. obangefüljrt. Cbjettiugla<<, *orbiculus vit.ri convexus.

obgleirii, lamquam (räumen ftets roie Oblnte, beim Jtbcnbinat)l: *panis cenae sa-
Ij
unfer ,,obgieia)" oie Sorausteljung einer fnctifdjcn crae. — IL üiim Siegeln: *massa Bignatoria.
©ad)e ein, uno Iinüen Datier gtro Den ^noieatio naa) obliegen, 1 v.intr. 1. fid; befleifügcn (einer Sad;e),
fia).jS. quamquan - .

j fia) legen (auf je.). — II) v. impera, ti liegt^mbrn.
(unfer „objdron", räumt Di; Sorausji&ung ;cois mög etioaft ob, alqd ad officium ob. curam alcjs pertinet.
059 Obliegenheit Dccibent 560

- eä liegt mir ob, ju 2c, debeo alqd facere; aud) est O&ftbflttttt, poraus; arbor pomifera.
mit ©enit., j53. c§ liegt bem ©cb/üler ob, iu je., est Obftbeijältnift, pomarium.
discipuli m. folg. infinit. - eö liegt mir, bir jc. o&, Cbftblütöc, Hos pomorum.
nud; M. meum, tuum est: ba§ liegt mir nicbt ob, obftbringenb, pomifer-, ob. umfcb.r. qui, quae,
liaec non sunt meae partes-, hoc non est meum: ei quod poma fert.
liegt 3 m °m. gar nictjt ob, ju JC, nullae sunt alcjs Obftcrntc, *pomorum pereeptio.
partes mit folg. ^nfinttio (j33.ad defendendum com- Obfteffig, acetum de ob. ex pomis factum. -
pellere, jur Sßertljeibigung ju nötigen). D. mad)t mau fo, acetum sie fit de ob. ex pomis.
Cblicgcnbcit, partes (gleicbj. bie Slotte). - of- Cbftfrau, pomaria.
ficium(äßerpfüctjtung).- munus,imSßIur. gem. munia Cbftfrcttttb, *pomorum amans ob. appetens. -
(auferlegtes Statt), -feine Obliegenheiten erfüllen, of- ein großer D., *avidissimus ob. appetentissimus
ficio fungi; munia sua implere: fict) ber D. eineS pomorum.
Siertbeibigerä unterjiefien, defensoris partes susti- Obftfruc^t, pomum. - bie Dbfifrüdjte, f. Dbft.
nere: e3 gebort etro.juSmbS. Dbl.,f. „e£> liegtQmbm. Cbftgavtcn, pomarium. - einen O. anlegen, po-
ob" unter „obliegen no. II". marium ponere oo. serere.
Obligation, f. £>anbfd;rift no. II, d. Cbffgefci)ino(f, *sapor pomorum.
Obmann, recuperator (f. Gommiffär). - arbiter Cbftgeiuölbc, pomarium.
(Sd)ieosridjtcr übi).). Cbfigöttin, Pomona.
Obrigfctt, magistratus (im ©tngul. gero. »on Cbftl)aitbi.i, *quaestus pomarius. - einen D
im 5ßlur. non bcn 9JJagiftrat§=
(Siner SJcägiftratSper f on, treiben, *poma vendere ob. venditare.
perfonen jufammen). - senatus (bic D. .einer ©tabt Cbftb<ittblcr, -f)ÖHv, pomarius.
o.l§ Stegicrung). -
Don Dbrigfeitöroegen, edicto. Cbftbänblcrin, büfin, pomaria.
obrigfcitUcb,/ burd) bie ©enit. magistratuum Obftbut, pomorum custodia.
(magistratus nur icenn man ßinc DJlagiftratsperfon Obfibüter, *custospomorum. -*custospomario
nerfieljcn fann), senatus. - ein ob. Stritt, magistratus fruetus servandi gratiä impositus.
(f. „Statt" bie 3iebenäarten bamit): ein ob. 23efel)(, obftiuttt, f. f^artnädig.
e dictum. Obftjab^r *annus pomorum ubertate insignis
Obrift, f. Oberfter. - beuer mar ein O., *maguum pomorum ob. baca-
obfcbon, f. obgleict). rum proventum annus hie attulit.
obfcöu, f. fdppfrig, unanftänbig. Obftfrtintncr, pomarium,
obfcut, f. bunfel, unbefannt, unberüfjmt. Obftfcnncr, *pomorum intelligens. [fern).
Obfcnrant, f.
ginfterling. Obftf cm, grauura pomorum. - semeu (3amen=
C)bf cröanj, I) = beftefieube ©inridjtung insti- : Cbftfotb, *corbis pomaria.
tutum; institutio. SSgt. „Sitte no. I". - bie faifer= Cb ftf reimer, pomarius.
lidje, institutio principum (Äaifjt.). H) Älofter= — £)bftlcfc, pomorum pereeptio.
regel: lex; disciplina. C>bftmorft,I) ber Ort: *forum pomarium. II) —
Obfettmttämäftig, qui (quae, quod) usu rece- ber Verlauf :*mercatus pomarius.- Die IjeiligeStrajje,
ptus (recepta, receptum) est. voo ber 0. ift, via sacra, ubi poma veneunt.
©bfcrtmtionöarmcc, -covpd, -ttviWcn, £)bftmonot, *mensis pomifer.
*copiae ad ea quae ab hoste gerantur cognoscenda Cbftmcft, mustum pomarium.
::

dispositae (um bie SSornafjmen be3 geinbeä ju be= Obftbftonsung, seminarium pomarium (al§
obadjten). - *copiae ad hostium itinera servanda Söaumf cöule).- pomarium (Obftgarten, foldien anlegen,
dispositae (um bie9Jcärfd)e beSfJeinbeS ju beobachten). pom. ponere ob. serere).
- Säfar lief? ben Sabienu'j mit einer O. oon brei 2e= öbftrcid), pomosus (j33. hortus). - *pomorum
gionen auf bem gallifdjcn (kontinent jurütf, Caesar ubertate iusignis (buret) (irgiebigfeit beä Dbfteä au§=
Labienum in continente cum tribus legionibus re-
1

gc3cid)itet, j ©. annus).
iiquit, ut quae in Gallia gererentur cognosceret. Obftrcid)tl)Um, pomorum ubertas (rcid;er 6r^
©bferbatot, speetator caeli siderumque. trag an Dbft). - pomorum
ingens modus (grofies
©bfcrtmtortum, pergula. 93t a|3, grofje Sßenge an Dbft, 3©. aascitur in ea re-
obfettoitctt, f.
beobachten.
I) v. tr. II) v. intr. — gione). [bigfeit".
caelum sideraque speetare (ben §immel unb bie©e= Cbftructioit, morbus coeliacus; »gl. „§artlci=

ftirne rutjig befdjauen, umSeobadjtungenanjuftelten). Cbftfaft, pomorum suci.


- motus stellarum observitare. sidera observare *putamen pomorum.
C>bfrfd)fllc,
(bie 93ci»egungen ber ©eftirne beobadjten). - consi- Cbftfcgcn, CbÜTctdjUnun. f.

derare sidera(bic ©eftirne betradjten, um ein llrtljcil Obftfortc, pomi genus.' - Cbftforten aller 2irt,
über fie 3U fällen). - positus siderum ac spatia dime- poma onmie generis.
tiri (bcn ©tanb u. bie 2lbroeid)ungcn ber ©eftirne »er= Obfthirtciftcr, f. Obftl;üter.
meffen, com 9tatiuitätöfieller). - ©bfctUttcn, ba$, Cbfttuein, vinum de ob. ex pomis factum. - D.
ber ©eftirne, diutuma observatio siderum. mad)t man fo, vinum siedt de ob. ex pomis: in bie
obfiegen, f
fiegen. fem ÜJlonat roitb man ben 0. macfjen, hoc mense ex
Obfovgc, l Sorforge. pomis vina conficies.
Dbft, poma, bacac arborum (al§ GoUcctiü,
n. pl. Obftättd)t, pomorum educatio.
bic Saumfrüc&te-, f.
„grudjt" über baca). - pomum obnmüv'u, esse. Sgl. „fjerrfd^en no. II, b". -
(ein ein3clucs©tüd).-semen(berObftfern als ©ante). eben obioaltenb, praesens (ugl. „je^ig"): bei oen ob =

- gercölmlidjcö 0., gregalia poma (n.pl). - O. ab* loaltenbenUmftänben, quae quum ita sint: bem 3Sor-
nehmen, poma legere: cö giebt fefjr oiel ü., magna tU'ii maltet bobei ob, tuum commodum agitur: bu
est ubertas pomorum: bas> D. i;ält fid), poma du- weld; grojjer ^rrtljum f;ier ob. babei obmaltet,
fieljft,

rant(@gft5. poma fugiunt, (;ä(t fiel) nidjt mebr): ba§ vides, quanto in errore haec versentur.
D. fällt ab, poma decldunt: gern D. effen igcniefjen), obiuobl, f. obgleid;.
pomis indufgere: leibenfd;aftlid) gern D. effett, avi- Cccibcnt, obeuntis solis partes (®gf(j. orientis
dissimum esse pomorum. solis partes). - oeeidens (©gf§. oriens).
)61 Dccibentolen ober 5G2

Occtbcittatcn, ad occasum habitantes. CetAttfotmat, *forma octonaria.


occibcntAÜfd), ad occasum habitantium (= ber OctAöfcite, *pagina octonaria.
j!8. Sitten :c). - 3ft es = roeftltcf),
Stbenblänbcr, b. f. October, merisis October u. bl. October. - ber
Occnn, Oceanus. - mare (2Jleer). - ber grofje D., er[te D., kalendae Octobres ob. Octobris: ber fte=
maro magnum; Oceauus, qui terras cingit: ber at= bente D., nonae Octobres: ber funf3et)nte 0., idus
lantifc^c D., mare Atlanticum. Octobres: ber le£te (31.) October, pridie kalendas
Cdicr, oebra {a>yj>a); rein tot. sil. Novembres.
odjcvgclb, silaceus. - gilvus (faljlgetb übr).). Octobettngc, bie, bes SafjreS 1813, *dies illi
OdtfoftAtic, f. p6elberrfd)aft. Octobris anni milesimi octingentesimi deeimi et
©d)e> bos (3linb übf).). - taurus ((Stier, bef. un= tertii.

gef rfmittener, f. PI. 11, 30 [94], 231: boum coriis octrotjirte ^erfnffung, *descriptio civitatis
glutinum exeoquitur, taurorum praeeipuum). - ju- regis auetoritate constitutae.
mentum i3ugtöier übb]., alfo aud) Od)s). - ein junger OCllIircn, einen 33 .mm, arborem inoculare-, ar-
.0., juveneus: ein Heiner, nieolicber D.,buculus: nom bori oculum inserere. - bte blättern o., *variolas
D., bubulus-, tauriuus. - bie ätnbern finb bagegen inserere. - OcnUrctt. bas, inoculatio (ber Säume).
roa()reDd)fen (od)fenbumm),alios fenum esse oportet Oculift, medicus ocularius.
(Cic.de or.2,57,233).-Sprücfjn).,bafie!)cn bieOibfen £>bc, f. Sieb.
am Serge, baeret aqua, ut dieunt (f. Cic. off. 3, 33, übe, vastus (ntcöt mit Käufern bebaut, ©gf£. co-
117). aedificatus). - desertus (öon -Dcenfcben »erlaffen, ein=
C'djfcntmge, oculus bubulus-, oculus bovis. - incultus (unangeoaut, nidjt
fant, ©gffc. releber).
Cctjfcnblut, sanguis taurinus; sanguis tauri. urbar gemacht, ©gf£. eultus, consitus). - auet) »erb.
od)icnbumm, er ift, illum fenum esse oportet vastus ac desertus; desertus vastusque; incultus
(f.
Cic.de or. 2, 57, 233). et desertus-, incultus et derelictus.
©cfjfcnfctt, f. Dd))enfjaut. Oebe, I) al§ @igenfd)aft: solitudo (o[jne Säbel).
Od)fctlfctt, bevum tauri ob. taurorum (jumenti - vastitas (mit Säbel). —
II) öbc®egenb: regio vasta
ob. jumentornm). ob. deserta ob. deserta vastaque ; loca deserta, orum,
Cd)fcnflciid), caro bubula: u. U. bubula. n. solitudo vasta ob. deserta (f. „öbe" ben Unterfcb.
-,

CdtfcngaUe, fei Imbulum ob. taurinum. ber 2lbjectt.). - 5ur Debe macben, vastare; devastare.
Ccfn'cngcftalt, f. Stiergeftalt. Obern, f. aitljcm.
Cdjf eng Anbei, einen, treiben, *boves vendere Obcnbiditet;, f. Stjrifer.
ob. Vi ober, I) alä 3) i§ junet iopart tf et aut : (febeibet bie-
Cd)fcni)Ä'nbIer, negotians Loarius (Inscr.). jenigen ©egenftänbe ob. ©äi3e, roeld)e entineber roir!=
Cdjfenrjaut, coriurn l)iibuium ob. taurinum; lia) entgegengeht, ober boaj als fel;r ocrfdjieben ob.
corium bovis oo. tauri ($lur. coria boum ob. tau- jd)arf getrennt oon einanber betrachtet raerben follen,
rorum . jS. l;ier, ©olbatcn, tnu^ man fiegen ober fterben, hie
Crfjf enterbe, grex bovillns; grex boum. vincendum aut moriendum, milites, est. 2lua) i[t
©difcnbirt, bubulcus. aut = „ober roenig(ten§", um auf etmas (Geringeres,
Cdjfcnjod), jugum bovis ob. tauri. unb = „ober um auf etroas genauer 33e=
oielmel)r",
Cd)fcn junge, *puer,qui bovesob.jumentaagit. 3eid)neubes fjerabmfteigen, unb = „ober überhaupt"
Cdjfcnrnlb, vitulus. Berallgemeinernb [ffi. aut aliquid ejusmodi]: ober
CtuicnfiAuc, angula taurina. erft gar, aut vero). - vel (beutet an, bafj es für ben
©diicnfncdit, bubulcus. jebcsmal beiproa^enen^all glcidjgiltig ift, meldjer oon
Cdjfenfopf, caput bubulum ob. taurinum. Ca- beiben ob. mehreren getrennten Singen ob. ©äijen
put bovi» ob. tauri (eig.). - insigne taurini capitis Statt finbet-, an u. für fia) fönnen biefelben eben fo
(als ,^eiö)en, bas eingebrannt roirb k.; auf unfern gut uerfebieben als gleichartig fenn. 33cim,3ufammen=
SBirtbsbausjdülDcrn u. bgt.). fügen meiirerer SSeftimmungen I;at vcl geui. ben S8e=
Cri)icu(cbcr, Cd) Jen baut. griff einer Steigerung, - „ober gar", jSS. ober foll
f.

Cd)icnmarft, I) ber Ort: forum boarium. — ia) gar jagen, vel dicam: ober »ielnteljr, vel potius,
II; 6er Settauf: •mercatua boaj ob. bl. vel
s
^ompejus rebete, oi-er rcollte
[j ö. oiel=
Ccbicnmnft, *sagina boum od. taurorum. meljr reben, Pompejus dixit, vel voluit]: ober auet^,
Cd}fcnmift, fimus bubulus; fimus ob. fimum ober gar aud), vel etiam). - ve (roeldjes meift einjelne
boi Söörter, jeltener Sätjc, fdjeibet, brüct't einen gerin=
Cd)fcnfd)njanv i, eig.: cauda taurina. — II) geren Nominal ob. jadjlidjen tlnterfdjieb aus. Sei
uneig., oas gefrümmte öintertbeit bes ^ßftugeä bei ^aljtcn crfjält es bal;er ben Segriff „ober l)öa)ften§",
ben alten: bura. - CdjfcnftAÜ, bubile, 5S. Sujtigfeit obec£aä)en, bilaritas risusve: je nier
Cd)fcntalg, Da)jenfett. f. ober f)öd)ftens fünf SBetfe, quaterni quinive vei-sus).
Cdiientrcibcr, eig.: bubulcus. 1 — IL uneig., - bive (entftanben aus vel u. si, mad;t immerfort bie
ein OJcftirn : i
ioohnq). Serbinbung mit einem roirflicf; auSgebrücf'ten ober
Cd)fcn\icmcr, caa bod) aus Dem J,ujaminenf)ang ju ergän3enbenSerbum
Cdiicu^unge, I eig.: liogua taurina. — II)
,

nottjrccnbig, unb ftel)t, roenn man bei ber Scjeidjnung


uneiq., i je: aneb .

eines u. oeffeioen s)egenftaubes jn>tfd)en meOrcren


<

Ccd)Olcin. ßrdbicaten mdljlen, ob. wenn man, jelbft


Cctoi), "ic i. - •octuplicata char- unentfa)ieben, Dem ängerebeten bie 2i5al;t jiBifdjen
mehreren öebingungen, ©tünben, Urfaa)en läfst, jS.
Cctnubanb, Miber fern bie Kuttei obe« Stiefmutter, mater seu noverca: fei
Cctabblatt, laria. es jufällig ooer abftrfjtlicl), sive casu Bive consilio). -
Cr taue, , ^ntcronU jroijrbcn 3nretatiüen Säfter (mit„Fein", Jtiemanb", „nichts")„
s

jroeiluacn gleichen !ic(jiu bie Diojunctiueu Sßattifetn in ber Wegel über


- 'inii rv.iiiuin eptero vocum. II, JiiÜjcüonarbt in neque od. neve.J®. e3 (;at nort; nie einen 2Md;tcr

'
— J J Jy Jjcjujter an oer oüer ;)leoner gegeben, ber k., nemo umquam nequ<
Orgel: i octonaria. < neque orator fuit, qui etc.: l;ier ift Xn'igljeit
563 Dbcrmenmg offenbar •64

ober gebanfenlofcS ^inBtüten ntctjt an feinem Orte, apertus ob. patens (rDetct)e§ eine roeite 2Iu3ftdE)t gc-
nihil loci est segnitiae ncque Bocordiae. — obet roäljrt); locus planus, aud) bl. campus (ebener, nicht
iticljt, neve. neu (nad) ut ob. ne mit einem ißerbum); mit 2lntjö()en befe^ter 5ßla§): auf 0. Strafe, in aperto
an ob. annon (in lebhaft begrünbenben fragen in bi= ac propatulo loco (auf einem freien ^lafc); inpublico
recten ©ä£en). — ober h»cm<jften3, ober bodj, (auf öffcntlicfjer ©trafje): 0. ©ce, mare apertum (bie
aut certe(aud) bl. aut, f. oben): vel certe. ober — nidjt oon i'anb eingefdjloffene); altum (bie fiotje ©ee); 1
oiehneljr, ober bcjfcr, vel ut verius dicam (ober *mare glacie solutum (bie ©ee, roenn fie aufgegan«
um e>5 richtiger 311 jagen); atque adeo (ja fogar, ja gen u. noin (Sife frei ift): offene 2tugen, oeuliaperti
luelmcljr, f. 3umpt §• 734); and) b(. aut (f. oben). — (@gf^. oculi operti; j53. apertis oculisnon videre);
cntnicber . . ober, aut aut. vel vel. sive . . . . . . oculi patentes (@gf£. oculi clausi): 0. 9Jtunb, os
. sive (mit bem oben bei aut, vel u. sive angege=
. . hians: td) nefjme 3 mo nttt offenen Firmen auf, li-
-

benen Unterfd)., 353. tjier, ©olbaten, muffen mir ent' hens ac supinis manibus excipio alqm: ein 0. 93rier",.
roeber fiegen, obet fterben, hic[au£] vincendum aut epistola non obsignata (ein nid;t oerfiegelter); epi-
raoriendum, milites, est: fie glaubten, fie roürben stola aperta ob. resignata (ein aufgebrodjence, ent=
öieSlllo&rogcr entroeber imföuten berocgen, ober buref) fiege(ter); epistola soluta. epistola vineulis laxatis
©eroalt nötigen, bafj fie gematteten k., Allobrogibus (öon bem bte iljn Derfd;[iefecnben 53anbe abgenom=
sese vel persuasuros existimabant vel vi coacturos, men finb): bie 0. pä^e (einer ©tabt :c.), loca paten-
ut paterentur etc.: bte ©cfct5e ber (Steter, mag fie tiora. - 0. Saffe bei ^mo. fjaben, arcä alcjs uti non
entroeber ^uppiter ober Sßinoi gegeben Ijaben, btlben secus ac suä: ^mb. 0. %afel, f. Safel. -
e§ t)ätt
bie Qugeno burd) traftübenbe 2lnfttengungen, Cre- 0. fei)n, 0. fielen, apertum esse; patere (roeit offen
tum leges, quas sive Juppiter sive.Minos sanxit, fteb^en, j33. patent portae urbis, procerum domus:
laboribus erudiunt juventutem). - alii alii. pars . . . u. patent oculi: u. patent aures ejus querelis om-
. alii (bie einen
. . .. bie anbem, ein Sheil ... bie an=
. nium): 0. (äffen, apertum relinquere (353. conclave).
bem, p8. bie SRömcr fämpften entroeber au3 ber gerne - bie 2(ugen 0. fjaben, ocalos apertos habere (ctg.,
ober rücftcn naber (jeran, Romani, alii ob. pars emi- ögfij. oculos opertos compressosve habere); vigi-
nus pugnabant, alii succedebant; »gl. bie 33cifp. bei lare, bei etro., in m. 2161. (bi(b(., roadjfam, uocftdjtig
Ärt| 31t Sali. Jug. 2, 1). —II) in bet ©oppelftage: fci;n, 353. bei ber Jikbl, in deligendo). — II) uneig.:
(ob . .) ober, ob. a) nietjt befeftigt: non munitus. -
Sanb, terra ca- 0.
f.

C>bertttCtttttg,ber, eupatovia(£i;7ro:rop<a); rein stellis non munita. —


\>) nidjt befe|t: vaeuus. - eine

tat. agrimonia. 0. ©teile, munus vaeuum; locus vaeuus: 0. fetm,

Ofen, caminus (xdfuvoq), rein tat. fornax (bie vacarc: eine ©teile 0. (äffen, *munus vacare jube-
geuerftätte, eine ebene gläa)e non fefter sDcaffe mit re: e§ ftef)t mir etro. 0. [t>. i. id) fann C5 erlangen),
einer geroölbteu, nad) oben ju roeit offenen ®tnfaf= patet mihi alqd (j3J. eine (Sljrenftclle, bie fonigtietje
f ung, um bie flamme ju coucentriren, ein Ofen jum Ärone - bie ©djifffafjrt ift 0., navigari coeptum
je.).

§eijen, ©djmelaen, Sorten, Äocben). - furnus (ber est. — offenbar tro. ogl.): manifestus. - auf 0.
c)
ibaefofen). - focus (ber iperb, ©tuben= ob. $üchen= Xb,at ertappen, in manifesto facinore deprehendere;
Ijerb, feftfteljenb u. tragbar). - ein Heiner 0-, forna- in re manifesta tenere. —
d) non guter Jaffung§=
cula. - in ben (gezeigten) D. fehieben (23rot ic), in fraft: - acer (feijarfen
docilis (leicht unterrid;tbar).
furnum calidum condere: am D. ftjjen, ad forna- 33erftanbes). - ein
Äopf, ingenium docile od. acre.
0.
cem ob. focum sedere: fjinter bem Q. filmen (fprüchro.), ingenii docilitas (in Scjug auf bie gätjtgfeit, alö
otiosum esse et nihil agere (frei uon öffentlichen Gigenfcbaft); homo docili ob. acri ingenio (e. äFcenfcb
©efdjäften. leben); domi desidem sedere (3U |>aufe non offenem fiopf): einen 0. Äopf l)aben, ingenio ab-
müjjig ftijen, roäljrcnb man Ijanbcln follte, Liv. 3, undare ob. valere; docili ob. acri ingenio esse. —
68. §. 8: ber fo lebt, homo deses). e) nidjt oerfteeft (ogl. „offenljerjig, aufrid)tig"): Sim-
;Ccfcf)Ctt, fornacula. plex (353. homo:veritatisconfessio).-verus (roa^r,
u.
Ofcnbrud), cadmia. nidjt werfteüt, 333. vultus).- 0. Sßefen, simplicitas;
©fenoobef, *furca fornacalis. veritas: ein 0. iDcenfd), homo simplex; homo vultu
Ofcn'qcijer, fornacarius servus (JCt.). vero. - offen nor ber Sßelt, coram omnibus (uor Til-
Cfenftcrb, solum furni. - focus (ber 'Jeuerfjerb len) ; civitate teste (inbem ber ganse ©taat 3 eu S e
ütyx - Ofcnfrüdc, rutabulum. roar); ogl. ,,öffentlia)" (Adv.). - offen gefprodjen,
Ofcnlod), I) 00m am Ofen: os fornacis. — II) quod quaeris?
3uglocrj, um bie §i$e Ijinauc^uuiffcn: etroa aestua- offenbar, apertus (oor i'lugen liegenb). - mani-
rium. - CfcttOtattC, *lamina fornacalis. festus (fjanbgreiflia)); uerb. apertus et manifestus.
Ofenröhre, euniculus fornacis. -perspieuus (beutlld)); Derb, apertus et perspieuus.
Cfcnrufjt, *fuligo fornacalis. - evidens (einleud)tenbj.- testatus (bargetljan. gleic^f.
C)fcttfd)OUfcI, rutabulum. burd) 3 eil ei1 erbärtet). -notus. cognitus (befannt
fl
.

©fenfcrjirtn, * tabula abigendi caloris causa ad - ganj offenb. luce clarior (beller, !laret alä bas
,

fornacem ponenda. 2agc5lid)t, j®. Qeifytn, Signum). - baS 0. 55erberbcn,


Dfcntfyür, "fornacis ostium ob. foris. pemicies aperta ob. ante oculos posita: ein 0. SB«
offen, I) etg.: ai)ertus. adapertus (geöffnet, ntctjt gefjen, facinua manifesto compertum et deprehen-
oerfc&foffen, gelüftet, nidjt oerljüllt ob. bebeett, ©gf$. sum (bei beut 3mb. auf ber SE|at ertappt roorbcu):
clausus, involutus). - patens (offen ftcfjcnb, bcf. roett bamit fiel) nidjt ein 0. §afrfiett natfi Srgö^en jeige,
offen ftefjenb, ob. übt), fiel) roeitljin umööcljncnb); uetb. ne quoddam aueupium aelectationis manifesto
patens et apertus. - propatulus (frei balicgenb, r>on deprehensum appareat, - eä ift 0., patet; apparet;
allen Seiten juganglidj); Derb, apertus ac propatu- manifestum est; in oculos inenrrit: eö ift ganj 0.,
lus. - hians -
Unit, aperto ostio.
(flaffenb). bei 0. Iure ob. omni luce ob. solis luce clarius est; per-
apertis foribus (bei n et) t ucrfdjtoffener, 353. aperto
i Bpicuum est omnibus: 0. maefien, aperire (eröffnen);
ostio dormire u. aportis cubicuh foribus cubare);
: patefacere. (offenrunötg, befannt ma
palam facere
janua patente (bei weit offener, 3$3. cenitare); pa- d)cn): 0.roerben, patefieri (offenfunbig roerben); e
tepebris eruropere (am 8id)t treten, 3 J3. oon einer
V

tente velo (bei weit geöffnetem Slnituofhang, j53. sa-


lutari): 0. iieib, f. Deffnung no. II: 0. gfeft», campua SSerfcifjtDÖrung) ; vulgari (allgemein oerbreitet, befannt
G65 offenbaren öffentlich 5G6

roerben): fid) o. Ijerausftetten, o. fieroortreten, appa- Offcnftöfricg, einen, füljrcn, f. offenfio uer-
re"re atque exstare; eminere atque apparere; ex- fahren.
stare atque eminere. Adv. aperte (fubjectiu, ba* — ÖffctttUd), I) roaä üor ^^"»'ttnno Slugcn ift,

b,er bei Serben roie roentiri, lügen: adulari, fdunet^ gcfd)ief)t: qui, quae, quod
aperto ac propatulo
in
d)eln: alei favere, 3mb. begünftigen 2c). - mani- loco est ob. fit (roaä auf einem offenen unb freien
feste- (objrctio). - palam (offen oor ätugen liegenb, Sla(5e ift, gefct)iet)t). - qui, quae, quod palam ob.
3S. es ift o. falfd), palam falsum est). - evidenter coram omnibus fit (ronä unter ben klugen 3111er ge=
(cinteuebtenb 1
. - scilicet. videlicet (begreiflicher äßeife, fd)iel)t). —
Adv. palam. propalam. omnibus in-
boeb, roobt, oft mit ironifdjem 2lnftrid)). - aud) bureb, speetantibus (öor 2lUer Slugen, ÜJgf^. clam). - co-
manifestum est, 3S. er ift 0. ein Xl)or, manifestum ram omnibus (im Seifenn -Aller, ©gft?. furtim). - in
est euip esse stultum. publico (an einem öffentlidjen, Slllen gehörigen Ort,
offenbaren, aperire (eröffnen). - patefacere baf). übl). in ber Deffentltcbjeit, ®gf^. in privato,
loffentunbig madjen). - manifestum facere (l)anb= nerfcE). oon publice, b. i. unter 3Ritroiffett ?lller, 3S8.
grciflicb, machen). - in proferre. aud) bl. medium 3mb. tobten, publice ; inalqm
multi- interficere)
proferre (jur allgemeinen fiemttnifj bringen, im gu= tudine (bei ob. oor ber Stenge, 3S. oratio habetur);
:en Sinne); »erb. proferre et patefacere. - indi- in contione (in ob. cor öffentlicher Serfammlung
care (anjeigen, 3S. voluntatem alcjs: u. dolorem be§ Soltes>, 3 s-8. libros ak^s comburere); civitate
iacrimis). - enunciare. evulgare. divulgare (aus= teste (inbem ber gan3e ©taat Qeuqe ift ob. toar); in
tragen, jur fienntnifj bes großen jpaufens bringen, medio (im Greife beö Sublicutui); admissä plebe
roas gar nict)t ob. nur Sertrauten befannt fein follte). (unter 3 u ^a ftun 9 oeä Soffeä alä ^ 11 !^'11161 - öff- -*'-

- cum hominibus communicare (ben SDtenfdjen mit= auögel)en, öff. erfajeinen, in publicum prodire ob.
tEjcilcn, 0. Sott). - fid) 0., patefieri (offentunbig roer= egredi: nidjt öff. ausgeben, nid)t öff. erfdjetnen, pu-
ben); manifesto apparere (fid) offenbar geigen); emi- blico carere ob. se abstinere; domi ob. domo se te-
nere (bcutlidj fjeroortreten, 5S. eminente animo nere (3U §aufe bleiben): nidjt öff. 3U erfcb,dnen roa=
patrio inter publicae poenae ministerium); se in- gen, in publico esse non audere öff. fpeifen, in pu- :

'
dkare, 3" tC,n a c'i (fMJ a "3eigen, 3" erfennen ge=
-
-
blico ob. admissä plebe convivari ob. epulari: fid)
ben, 0. ^Jerf.): fieb, beutlicb, 0., appaiere atque ex- öff. baben, in publico ob. admissä plebe lavare öff. :

stare; eminere atque apparere-, exstare atque emi- erfd)einen, öff. auftreten, in publicum prodire; in
nere: ©ott offenbart fid) an 3mb., deus potestatem medium procedere ob. venire; in solem et pul-
-uam in alqo ostendit: bie ©ottljcit offenbart ficr) verem procedere (»on Staatsmännern, 3iebnern
burd) 3 mö (iivinitas humano generi per alqm
- 1 je.): etroas öff. auöftellen, alqd in publicum ob. in
praeeipit. - geoffenbarte Religion, •religio, qua ho- publico ob. in medio proponere: etraas öff. macben,
minis divinitus imbuti sunt. f.offenbaren: Smbm. öff. feinen S)anf abftatten, 3S.
Cffcnbarung, I) Sefanntmacfmng, burd) Um= in einer Sorrebe, alei coram omnibus gratias agere
fd)r. mit ben Serben unter „offenbaren". II) r>on — (aberl)ier nid)t publice alei gratias agere, b. i. ^mbm.
©ott offenbarte 3.id)e: voluntasdivina hominis ore oon ©taatsiuegen feinen S)ant abftatten, roie Vitr.
enunciata (übb. göttlidjer, burrfj ben SJcunb eineS 10, 16 [22], 8): etro. öff. oertf)eibigen (bei Storno»
3JJenfa)en ausgefprodjener SJÖiUe, 3S. 00m Orafef). - tionen), *in publico (mcj)t publice) defendere alqd.
>to interprete a deo tradita doctrina (nott - II) 3u ^ebermannä ©ebraueb, beftimmt: publicus.
©ott burd) (Jfjnftus überlieferte Sehre). - *voluntas - communis (Siliert gemeinfd)aftltct)). - ein öff. Ort,
divin,' ore enunciata (oer göttliche, burd)
:
Sur£, locus communis (übl). ein gemeinfcbaftlicber
EljriftuS au->gefproa)ene äöiile). - b'k Offenb. 3o= S(alj, 3S. Sücarl't); publicis usibus destinatus locus
"ie,aporalypsis (uno/. äfa )•(.. Ei cL (ein3um öff. ©ebraud) beftimmter Ort); locus, qui
Crfcnhcit, simplicitas. - rogenuitas ($reimü« populum reeeptat (ein bag Soll geroöfjnfid; aufneb,*-
tfiigiett). - reritas (tBabr^aftigfeit, 3S. literarum). menöer Ort); locus ad populi ot'ium dedicatus (für
,«ufria)tig»*eii". bie ©tfjotung beä Solfs beftimmter Ort): öff. ©e=
offenherzig, aperi - Bimplex (ofjne tfalfdj). bäube, opera communia: auf öff. Strafje, in publi-
- nmütfjig). - Sgl. aufrichtig". ,,
— Adv. co: ein öff. SJiäbdjen, scortum vulgare; meretrix:
ingeriue (3$. pro- . ein Öff. .öaus, deversorium (©aftbaus übl).); xeno-
fiteri . - offen!}, gegen ^mö. fenn, se aperire ob. dochium (gevoäoyeiov, bem Staate ge()örige§
al( 1 : fid) 0. gegen 3mb. crtlären, fami- §aus, um Jrembe auf,;uncf)inen, fpät. JCt); lustrum
[iarib 0. ob. lupanar (Sorbett; im S^r. aud) libidinum de-
Cücnhcrzia,fctt, f.
2lufrid)tigfeit, Cffcnfjeit. oria): bie öff. Sergnügungen, voluptates vulgü
offenfunbin, (enn, in api patere. -of= - etroaä 311111 öff. ©ebraud) ^ergeben (eine Sibliotfief,
fenfu f.
offenbaren. ein .v)au-3 ic.)( in asum populi publicare ob. bl. pu-
ofmtfiu, - off. oerfabren, ben ftrieg off. blicare; publico usui ob. publicis usibus destinare
fähren 'toe ergreifen, bellum ob. arma '311m öffentl. ©ebr. beftimmen); 'omnibus ob. om-
nitro in agram ninni patefacere (ju attei ©e&r. öffnen): jum
n-iii
hosten) ; ogl. „Jefcnfiöe": ;eör. cinrid)ten, in usum populi instituere (311m
;
(
öff.
off. uno oefenfio oerfabren, ioferre vim atque ar- allgemeinen Sergniigcn einrichten, j8, eine Siblio=
befenftn oerfabren, aut ipgura inju- Ili: ben Staat, bie (Sommun betreffenb 2c.:
mit (suergie :
ilicua m SSUg., ©gft. privatus). - forensis(baä
bie Cffenfiüc (im .kämpfe ergreifen, acrius impu- 1
öffentliche Heben betreffenb, ©gftj. ^omesticus). - auf
. oic Dff. 3u ergreif ftoften, Bumptu publica; de publico; publice:
öff.
65,
">, |l. „.Hüften" ben Unterfd).): auf

1): burd) ter-sreifung b< urdj ein offenftoes SSeranjtaltung, publico consilio; publice: ber
öff.
Serfafjren, bei re ho- Erebit, fidei publica: 5ßerfon, bomo publi-
öff.
magi tratun (SWagiftratäperfon): ein
Cffcnfio JUlian \, ^ii:iMtn":, dbel- öff. Vcfjrer , praeeeptor publicus; docendis publice
.juvenil» ein öff. Dimer, mini ter ob.
fd)lie&en(u.i]ueiJJ(ad)UT ntraalqm. ibl Begebenheiten (oer Jtömet), re
I
557 Deffcntttd&fett Deffixung 568

populi Romani: bie öff. Meinung, publice recepta ©gf£. uon aperire, rote PI. 12, 11 [23], 40: rosa
persuasio; vulgi opinio; omnium ob. hominum exi- florem aperire ineipit solis exortu, meridie expan-
stimatio: bie öff. Stimme nid)t adjtcn, omnium ser- dit). - evolvere. revolvere (auf-, jurücfrollen, j33.
monem atque existimationem cuutemnere. Adv. — eine ©djrift). - insecare. incldere i,auffdjneiben). -
publice (b. i. auf öff. Sßeranftaftung, im 2tuftrag mit ©eroatt ö., f. aufbrechen no. I, a. - bie %i)üt,
beä ©taateä, oon ©taatSwcgen, jS3. aß Stebner nuf= ba§ Sfjor, ein Jenfter ö., f. Xfjür 2c. - bie Sbanb ö.,
treten, dicere: S'nbm. bauten, alci gratias agere; digitos porrigere (©gtfc. digitos contrahere): ben
ugf. no. I a. (£.). 3)tunb ö., os aperire: 3'nö'n. ben SÜKimb ö. (um if;m
C>cffcntiid)fcit, 323. ber 23erf)anblungen, *con- etto. eingufjtöfien), alci os diducere: bie 2lugen ö., f.
silia palam coram omnibus inita: bie Deff.
ob. Stuge: Den ©c^meid)Iern bie Dfjren ö. (uneig.), au-
non audere. se publico non
fdjeuen, in publico esse res patefacere asseutatoribus: eine2(öerö., venam
committere. celebritatem odisse (et)fugere bomines secare, incldere: einen ^cicfnwm ö., corpus mortui
(nid)t auäjugetjen wagen, nid)t gern öffentlich erfcbei= aperire ob. insecare et aperire: eine i)Jc*u[d)et ö.,
nen); lucem fugere (übt). ba$ £ageö(id;t fdjeuen, conebam diseuneare: einen Srief ö., f. aufbrechen
bitbl., nidjt öffentl. auftreten): fict) ber De. entsiefien, no. I, b: bie iKagajine ö. (bei Steuerung), borrea
carere publico ob. foro; carere luce ac publico; aperire: ben gugang )U etro. ö., adituin ad alqd
carere forensi luce jur De. fommen, f. ausfommcu
: patefacere (eig. u. uneig.): bem publicum täglid) ge=
no. I, c: ba<3 SJßeib ift jur £>äus(id)feit, ber 9Jtann öffnet fei)n, omnibus act visendum patere quotidre
jur De. gefd)affen, natura comparata est mulieris (o. ©etjenöroürbigfeitcn): fid; einen Söeg mit oen
ad domesticam diligentiam, viri autem ad exerci- SBaffen ö., iter sibi aperire ferro: bem SSotfe feine
tationem forensem et extraneam. ©arten ö., populum in hortis suis admittere: ben
offcrtrcn, f. anbieten, erbieten. gremben Italien ö., exteris Italiam reserare: fict)
Offerte, f. 2lnerbieten, bas\ felbft bie Satjn 311 @(;renftelten ö., sibi ipsum viam ad
Officiant, f. Beamter. bonores aperire: 3i»bm. fein §etj ö., se ob. sensus
of ftcicß, publicus (3$. ©ebreiben, literae). - pu- suos alci aperire ;se alci patefacere. —
ftd) öffnen,
blice missus. quem, quam, quod publice miito ob. se aperire: aperiri (im 2tltg., aud) uon iötüt()en). -
misi (im 2luftrag, im 25ienfte beä ©taateS gcfcbicft, pateüeri (aufgemaojt roerben, »on einem Xijor). -
323. ©ebreiben. literae). — Adv. publice. pandi. se pandere ob. se expandere (fid) rocit auf=
Officier, praefectua militum ob. militaris. tßun, ausbreiten, entfalten, aud; u. ötüttjen). - re-
praepositus militibus. praefectus cohortis (a(3 23or* cludi (fict) erfcbliejien, aud) oon ber ©efinnung, bem
gefegter ber Sotbaten; im pur. aud) 61. praefecti, iperjen, roie Tac. ann. 6, 6, 2: si recludantur ty-
praepositi, ©gf£. milites). - duetor ordinis. centu- raunorum mentes). - florem aperire. florem ex-
rio (als> ^üljrer einer ©ompagnie, unb im ©gf|$. oom pandere (bie 23lütf)cn öffnen, [eueres = gan3 ent-
tribunus militum, 9)ii(itärtri6un, affo Df freier [;ö- falten, ». Stumen). - discedere (auseinanDcrget)en,
beren Sftangeg, aud) - Officier niebern ©rabeS). - d. §immel. 0. ber Grbe 2c.). - debiscere (berften, ».
bie böfjeren Dfficiere, tribuni militum et primorum ber ©rbc). - fid) oon fetbft ö. (0. einer 2f)ür), se ape-
ordinum centurioues(bie SDcilitärtribunen u. £>aupt= rire (plöfsttd), subito); suä sponte reserari; suä
leute ber erften©omnagnieen): I)ol)e u. nieöereDffi= sponte patetieri ob. patere iptöytid), subito): fidt)
aere, tribuni militum et omnium ordinum centu- nad) aufeen ö., aperturam habere in exteriorem par-
riones. tem; extra aperiri (oon au^en geöffnet werben, jS3.
©fficterfrau, *praefecti militaris mulier. »on e. Xt)ür).
OfftCtetftette, ordinis ducendi dignitas (bie Ocffttung, I) atö ^»anbtung: apertio. - aper-
Sßürbe ciiu'S ©om»agniefiu)rer8). - ordo (bie 6om= tura (bas ©eoffnetroerben, nad;aug.). - *sectio [ba$
nagnie, ber (Siner uorftct)t, 323. (jöljere, superior). - ©eciren eines lobten, t. t). - bie De. ber §ano,
fidt) um eine D. bewerben, ordinis ducendi dignita- digitorum porrectio (®gf^. digitorum contractio).
tem petere: ^mbltt. Hoffnung auf eine böfyere 0. - 2(ud) burd) Umfc^r. mit ben Serben unter „öffnen",
matfjen, alci spem honoratioris militiae facere: 323. bei ber De. bes 2eid)nams, in aperiendo cor-
eine D. erljaiten, cousequiordinem in exercitu: eine pore: buref) De. ber 3Jtagajine ein ©infen bes @e=
D. ordinem ducere: nod) eine nieberc D.
6ef(eiben, treibenreifes beroirfen, levare apertia horreis fru-
betreiben, in minoribus adhuc locis militare. gum pretia. —
II) als 8"ft a »b, bas ©eßffnet»
Of ficin, officina (im Mg.). - *officina typogra- fenn; $33. De. bes ScibcS (offener Seib), alvus so-
pbica (23ud)brucferei). - *officina medicamentorum luta ob. non astrieta: De. ifaben, alvo esse so-
(beö 2I»otljeEerg). lutä: feine De. fjaben, alvo esse astrieta; ventre
officinell, medicinae utilis (für bieiDiebicin nü$= esse suppresso: id) habe feine De., alvus non de-
ltdj). - medicamini ob. medicis uatus. quem, quam, scendit; venter nihil reddit: Co. uerfefjaffen, f. ab--
quod medicinae ob. medicis gignit terra (für 3Re führen no. I, b, ß (33b. I. 5. 19): Co. oefornmen,
bicamentc, für bie SDiebicin f ür bie Staate genmdjfcit
,
alvura dejicere. —
IIb alä Ausgang unb Eingang:
ob. wadjfenb; alle 323. Kräuter, herbae). - ad me- forameu (im 2UKi, f. ,A'od)" bie Snnon.). - os (S&lün«
dicos pertinens (bie 2lcrjte angetyenb, für bie SKergte bung). - exitua (3tu3gang, 323. einer Jtafcfjc). - 3P
uon ^ntereffe, 3S8. cretae duo genera). - unter bie es" = 2uf ttod), f b. - eine De. in etnjaä machen, alqd
.

off. Äräuter gehören, ad medicos pertinere: inter aperire (übl). öffnen); alqd perforare(burd)bo^ren):
medica dicendum esse: off. fenn, medicamini ob. eine De. l)aben, patere (offen ftebem: biare (Haffen):
medicis nasci ob. natum esse. eine weitere ob. gröfjcre De. in bie SBunbe matten,
öffnen, aperire (übt), macfjcn, bnfj ba$ 3)etfenbe, vulnus latius aperire: eine De. befonunen, aperiri
23erf)üllenbc :c. uon etwas ucrfttjwinbet). - patefa- (fid) öffnen); hiscere (aufflaffen); discedere (au§ein=
cere (mad)en, baf; etroaö offen ift ob. bleibt; Beibe anbergejjen, uon ber @rbe w dehiscere (berften,
j

im ©gffc. uon operire). - reserare (ben Stieget 0011 uon oer ®rbe IC.): Alafriien, bie feine weite u. freie
etwas jurüdfd)ie6en, ©gf$. obserare). - recludere De. haben, ampullae, quibus non bians ac statim
(ben Sßerfcbfufj non etwas wegnehmen, @gf{}. occlu- patens exitus: aus ber De. bes .V)immeß ftraljlte
dere). - panaere. expandere (weit ausbreiten, meit ein ungeheures 8id)t iieroor, qua patuit caelum in-
ausspannen, ganj entfalten, öffnen; bafyer fogar im gens lumen effulsit
569 oft oljne 570

oft, saepc. saepenumero (oft, gefjen auf bie 33er= nndus (nadCt): or)nc 3Jiür}e, facilis (tcid)t, feine 3Uü^e
fdjicbenfjett ber ^ittfjetle). -compluries (mehrmals). mad)enb): o^ne öebredjcn, integer: ol)ne Seftament,
- crebro (roieberfjoU, ju roiebcrfjoften 9D?a(en). - intestatus: ofme SJorfid}:, iueautus: ofjnc ©d)eu uno
multum (oiet, Dietmars). - non raro (nidjt fetten; £d)am, impudens: ofpte SEBiffen, insciens; inscius:
gefjen alte nicr auf bie roieberfjolte ©adje). - fre- ol)ne ^mbä. Söiffen, alqo insciente; alqo inscio ofjne :

quenter auf bie ©ubjecte, bura) roetdje


(fjäufig, gefjt 5rüf)ftüct(ofjne gefrütjftücft 311 i)aben) r impransus ohne :

etroa<B öfter gefdjiefjt). - oft mit Qmb. sufammenfeijn, ©intabung (ohne eingraben 3U fetm), invocatus. -
multum esse cum alqo: iü) ttjue etroaä oft, soleo Dft finb aud) bie 2tboer6ia ftatt ber 2tbjectina an=
s

m
alqd facere (f. 3" Pt §• 72 0). - 2fua) wirb „oft" roenbbar, roenn „of)ne" mit feinem ©ubftantio aB
burdj bie Sbject. creber u. frequens (bereu Unterfd). nähere Seftimmung jum Sßerbum ju jterjen ift, 3$3.
„fjäufig") ausgebrüdt, 3 3. er mar oft in 9tom,
S
f.
ohneSJcühe au^roenbig lernen, t'acile ediscere: olme
erat Romae frequens: er befiefjft, oft $euer an3U= Uebertegung l^anbetn, temere ob. inconsiderate agere.
jünben, crebros ignes fieri jubet. - %n manchen — d) burd) bie Negation mit ^artieipien, nament=
gälten 6e3eid)nen bie Sateiner t>a$ „oft" einer öanb- tief) mit ben Slbtat. abfohlt., 3'ü. ia) roill bie 2Baf)r=
lung burdj 2Serba frequentatina, 3 -8. oft tefcn, lecti-
v
f;eit jagen, of)ne 3urd)t »or bem 5ßerbaü)t ber ©a)mei=
tare: oft befuajen, frequentare. öfter, saepius; — a)efei (of)neben 3Serbaa)t ber ©a)meia). 3U füra)tenV
crebrius: fcrjr oft, saepissime; persaepe; creber- quod verum est dicam non reverens assentandi
rime: frequeutissime; permultum: jieittttdi oft, suspicionem: tepicur gef)t ofjne (Srrötf)en (ofjne ju
satis saepe: jn oft, nimiumsaepe; saepius justo; errött)en) alte rooltüftigen Vergnügungen namenttia)
aua) 6t saepius: toie oft, quam saepe; quoties: burd), Epicurus delicatasvoluptatesnonerubescens
fo oft, tarn saepe; toties; saepissime (fo fefjr oft, persequituromnesnomiuatim:bie itt(jenienf er griffen s

j33. fjabe id) bia) gebeten :c.): fo oft (oI3) ttttr, bie ^ßerfer an ofjne §ütfe (ju erroarten), Athenien-
quotiescumque oft genug, satis saepe; persae-
: ses adorti sunt Persas non exspeetato auxilio:
pe: non parum saepe; saepe plane; aud) tottes ofjne geftfe^ung eine§ 5Eermin§ (ofjne einen Xermin
(fo oft, f.
Cic. de or. 2, 3, 13): hJCtttt ttttd) ttOd) feftjufe^en), nullä praestitutä die: of)ne äBiberfprud)
fo oft, si saepissime: fo oft einer, b. i. allemal ber üftatur, non repugnante natura. - ©benfo nid)t
roenn einer, f. aüemat. (nicljtö, niemals tc.) . , otinc, non (nihil,
öfter, f. oftmalig. numquam) . . . nisi, jS3. eä roäre mir roatjrfcfjein»
öfters, f. oft. fid)ohne (Erinnerung ntdjt eingef äffen, non meher-
oftmalig, bura) eine üBenbung mit saepe, 553. cule mihi nisi admonito in mentem venisset: fie§
bie o'tm. (io'djeinungen ber (Dotter felbft, ipsorum bie 2fenei§ be§ Birgit ntdjt ofjne ßenntnifj ber f)ome=
deorum saepe praesentiae: auf oftm. Sitten, sae- rifdjen ©efänge (ob. ofme bie fjomertfdjen @ef. fen=
pius rogatus: auf oftm. Grinnerung, saepius ad- nen gelernt ju fjaben), *Virgilii Aeneida noli legere
monitu-. nisi cognitis Homeri carminibus: Säfar
füfjrte ba$
oftmafd, oft. §eer nie auf gefahruolten SBegen ofjne ©rforfdjung
Cfjeiut,
f.

itattrsbruber: patruus.
I) — II) 9Jhtt= ber Socatitäten (ob. ofjne bie Soc. erforfdjt ju fjaben),
terbruber: avunculus. Caesar exen itum numquam per insidiosa loca du-
Cfjtn, etroa amphora. xit, nisi speculatus locorum situs: nidjtä nü^t
oijnc. 1 Praep.: sine (jur SBejeidjnung be<S 9Jian= Sefjre u. SCßiffenfdjaft ofjne SJlitroirfung ber 5ftatur,
gelns einer ^perfon ob. ©acfje). - sine alcjs opera nibil praeeepta atque artes valent msi adjuvante
(oljne 3 m ö5. 33eifianb, Süffe, roie Xep. Iph. 2, 3: natura. — burdj bfofje Sfbtat. abfof., roenn „ofjne"
e)
sine ducis opera, b. i. ofjne Jüfjrer). - praeter = nadjbem ob. roenn roeggenommen u. bgf., 3S. ein
(auBcr, näajft, ^mb. ober etroaä noefj aufjerbem ge= Stumpf ofjne Äopf, truneum corpus dempto capite;
redjnet). — nicf)t oljne, non sine; cum (mit, unter; absciso capite truneum corpus: ofjne ©roigteit ift
beibe aua) = nicht ofjne 3jmb§. öülfe, .ßutfjun k.) - Suppiter um nidjtä glücffidjer afö Gpicuru§, demptä
ofjne Jreunbe, sine amicis: ofjne Gtefafjr, sine peri- aeternitate nibil beatior est Juppiter quam Epicu-
ofjne alfe@efafjr, sine ullo periculo: ofjne aU rus: roa§ fann baäfieben für einen 9tei3 fjaben ofjne
reifet, sine ulla
dubitatione: nidjt ofjne einige greunbfdjaft? quae potest esse vitae jueunditas
Uriadje, non sine aliqua causa: rticfjt ofjne alle Ur* sublatisamicitiis?: aud) ofjne ben Urfjeber, dempto
iaa)e, non sine omni causa: fte folften ofjne fio) auetore: ofjne beftimmte 2fngabe ber 33lenfdjen u.
felbft nod) jeber ^efm fjerbeibringen, praeter se de- Reiten, bominum ettemporum derinitione sublatä:
dm addacerent. ohne niete SBorte, missis ambagibus (Hör. sat. 2 r

ü jebod) „ofjne" im Latein, aua) burd) an= (
5, J). — f) burd; nisi ob. ni fuisset (roenn 3mb.
bere fflenbungen ;u geben, u. jroar: a> burd) nullus ob. etro. nidjt geroefen roäre), jS. bie Sörüde fjätte bei=
im abtat, mit bem bn „ofjne" ftefjenben Subftantiö, nafje ben 5 e " 10cn oen 3Ücg gcbafjnt ofjne ©inen
|8. ofjne JJtühe, nullo negotio: ofjne Sefajroerbe, 9[)cann, ben ^»oratius (Soclcs, pons iter bostibus de-
nullä molestiä: ohne Crbnung, nullo online: ofjne

ditj ni unus vir fuissi Eoratias Codes. t
g) o^ttC —
(9efafjr nnllo pencalo. l<; burd; 2lDjcctiua roie: mit feinem ©ubfto. burdj ©in üerbum, gcro. mit ber
«per ei 'nidjt tljeilhaftig einer Sadje, j93. Negation, j5ö. ofjne 3mb. ob. etro. fetjn ob. fetjn müf=
ofjne Siloung, - ..neu, all fen, alq;ire carere: ofjne 3"tb. ob. etro. nidjt fetjn
(etro. nidjt fjabenb. ;i). ein Staat ohne ^efefci tonnen, alqo ob. alqä re carere non posso (nidjt
-: ofjne Anfang, carent ioitio: ofjne entbehren tonnen); alqä re egere (nidjt fjaben u. gern
Anfang u. Gnoc, i
eztremoq haben roo(ten); aber audj sine alqä re omnino esse
Dudn tinti '-legenftanbes entbtot',: >f)ne etro. gar nicfjt beftefjen fönnen):
eine 2taot o^ne icrtfjeioiger, arl ohne llnterftü(jimg (Mülfe) tnffen, alqm non
-
>
abetc. (0an) arm k., }R olptejfreunbe, adjir.
ntdjt ben Adv. ohne $u mit folg, infinit., ob. otjnc
II)
fenb an tc, fß. eibi, qaietü immemor). - ohne jtin bn« mit folg. Icmpiio rfneJ SerBi, mufj im Satein.
ber, f. fmnerli bura) öefonoerc ^(ojeetioa, gegeben roerben: aj burd) bie Negation unb ^arti
»etd)e ein (intferntferm, hangeln bc^ciajnen, bcf.
burd^ mit in
cipm, \IS. m .Körner bieten ben ©ried&en uonfelbft,
^ujammengeictjtr, ytt. ohne .Hteiber,
. .
ohne gebeten ju fetjn, .öülfe gegen ben Xtjrannen Wa
571 ofyne D&r 572

bi§ bar, Eomani Graecis non rogati ultro adver- esse, ne tarnen iis senatus daretur, b. i. fo roären
sus tyrannum Nabin offerimt auxilium: ich habe fie 3roar fjereingelaffen roorben, aber ohne cor ben
nichts getlpcm, ohne es> lange bebactjt u. lange corher Senat gclaffen ju roerben).
überlegt 3U haben, nihil feci non diu consideratum otjncöcm, oftnebicö, I) aufjerbem, noch baju:

ac multo ante meditatum: er ging fort, ohne ben praeterea. —


II) »on freien Stüd'en: sua sponte.
Sricf gelefen 311 haben, abiit epistolä non lectä; ultro (f. „freiwillig [Adv.]" ben Untcrfch.).
übrig, f. bie Scifp. trorher unter no. I, d. b) — ofjiu'birt, sie quoque (fo fchon, fchon an fich felbft,
bura) befonoere 2lbjectioa, f. oben unter no. I, c. - PI. pan. 38, 5). - suä sponte. ultro (freirotUig, f. baf.
bef. auch burd) nerneinenbe 2lbjecttoa, 3S. bie Ätei= ben Llnterfd;.').
nen nerratljen oft aJcancheS), ohne ju roiffen, roorauf nbiiflcartitct, =fct>(b<tr, =gcfä^r, -läntft, \.

eg abhielt, parvi saepe indicaverunt aliquid, quo unqeadjtet 2c.


id pertineret ignari: rocr fönntc mehr ju ben £>ei= ©!)nmacf)t, I) SJJangel an Äraft, um etroaö auo^
nigen gehören, als" biejenigcn, benen bu, oljne bafj Juristen: imbecillitas. inürmitas (Scbroäche übt;.-,
fte e§ hofften, ihre ©jiftenj rotebergegeben haft? qui bann bef. in Se3ug auf förperliche mit bem $uf. cor-
magis sunt tui quam quibus tu salutem insperan- poris ob. virium, in Se3ug auf geifttge mit öem 3uf.
tibus reddidisti? —
c) roenn ber Sa£ mit ,,of)ne ju" animi, u. im 3)')3- au 4 °^ ne 0ie f e 3 u fä§e). - humi-
ob. „ohne bafj" aussagt, bafj gteidt) jettig mit bem JJlan= litas (Unbebeutenbljeit ber Stellung, bem ©tanöe
s

geln r>on etroas" etroaS 2lnbere§ (Statt finbet, roo man tiad), fo oaß man gegen DJJädjtigere fich nicht auf leh-
e§ mit „unb nia)t" oertaufdjen fann, burch nec(ne- nen tann f oroor)! eineö Staate^, als" Stnjelner, f.
,

que). juro. auch burch et non mit bem Serbum im Caes. b. G. 5, 27, 4. Cic. oft'. 2, 24, 85 - bie ö. .

gleichem &empus> uon bem bcS r>orf)erge()enbenSa|3e3, ber ©efe^e, invaiidum legum auxilium: ich fühle
333. Siele, roenn fie gute Sieben ober ©ebiebte lefen, meine O., *sentio, quam imbeciüus ob. infirmua ob.
loben bie Stebner unb Siebter, ohne ju roiffen roarum humilis sim. —
II) 3Jiangel oes Seroufetfennö auf
(fie fie loben), multi quum legunt bonas orationes etnige 3"t defectio animi ob. animae. - ich, falle
:

aut poemata, probant oratores et poetas neque in- od. f'nte in D., animo relinquor ob. deficior: aui-
telligunt, qua re commoti probent: roenn er fich mus me reliuquit; anima deficit (3S. burch bie ,*pi§e,
felbft getreu bliebe, ohne juroeilen fetner guten notür« per aestum); animo relinquor subrnittorque genu
heben Anlage ju unterliegen fo bürfte er roeoer ,
(roenn idj jugletch 3ufammenfin!e): ich liege in £>.,
greunbfebaft üben tonnen, noch ©credüigfeit, noch animo relictus sum; animo relictus sum stupeo-
greigebtgfeit, hie, si sibi ipse consentiat et non in- que-, animus me reliquit; anima defecit: tet) liege
terdum naturae bonitate vincatur, neque amici- in ftarrcr O., torpeo (rote Gurt. 3, 6 [IG], 14).
tiam colere possit nee justitiam nee liberalitattm. üljumäditig, I) o!)ne Äraft u. 3JJacbt: imbecil-

— Sßenn aber ber mit „ohne ju ob. bafj" folgenbe lus. inürmus. invalidus (jehroach übl). bef. aber in ,

Sag al3 SBirtung unb 5°'3 C oe6 vorigen 311 benfen Segug auf Äörperfraft, ©gf^. fortiß u. valens-, ogt.
ift, fo ftet>t ut non ob. (aber nur roenn im uorigen „fraftloä" bie Snnon.). - humilis (unbeoeutenb ber
Sa£e aud) fchon eine Negation fteht) quin ob. qui Stellung, bem Stanbc nach, ©gft^. potens). - btr 0.
non 3S. er roill lieber für einen brauen ÜDcann ge=
,
©cb,u^ ber ©eie^e, invaiidum legum auxilium: je
halten fenn, ohne e3 rout'licb 311 fenn, als c§ roirfiicb obnmadjtiger fich (Sincr glaubt, befto 2c., ut quisque
ferm, ohne bafür gehalten 311 roerben, mavult existi- minimum iu se esse arbitratur, ita etc. (f. Cic. de
mari bonus vir, ut non sit, quam esse, ut non pu- amic. 9, 29): S mö 9 an J °- madjen, alei omnem po-
-

tetur 2Iuguftu3 pflegte nie feine Söhne 'item Solfc


: tentiam detrahere. —
II) o!;ne SerouBtfeun animo :

anjuempfeljlcn, ohne hinsujufügen ,, roenn fie es> oer= relictus. - animo relictus stupeusque (in Semußt-
bienen (roerben/', Augustus numquam hlios suos lofigfeit unb Setdubung tiegenb). - torpens (in (Sr=
populo commendavit, utnon adjiceret stmerebun- ftarrung liegenb, roie Curt. 3, 6 [16J. 1 1). - td; roerbe,
tur: ich f'omme nie mit bir jufammen, ohne öajj ich bin olmm., f. „ich falle, liege in Ohnmacht' unter
flüger roeggclje, numquam accedo, quin abs te do- „Dl)nmad;t no. II".
ctior abeam: ith für meinen Sljeil habe 9iiemanb, ©f)V, I) am tljierifchen Körper: auris. - auricula
non bem ich roohl nermutheu tonnte, öa£ er 31t bir (ber äujjere fnorpltge Sheil beö Ol)re^, ber üf)ren=
fommen roerbe, ofjne if)iu einen Brief mitzugeben, fnorpel). - 3ft e3 = ©ehör, f. b. - anliegenbe O.,
fortgelaffen, equidem neminem practermisi, quem aures applicatae: fchlappe, f)crab()ängenOe ö, au-
quidem ad te perventurum putarem, cui litcras res flaeeidae praegravantesque: ein aufmerffameä
non dederim. Sgl. Nagelst. Stil. S. 427 (455) f. - D. (bilbl.), aures avidae et capaces: gegen jeben
Sollte bagegen gefagt roerben, bafj etraaä nicht erj= Xroft taube O., surdae ad omnia solatia aures. -
ftire,ohne bafj jugleid) ein StnbereS erjftirt, fo fteht bie Ohren fpi^en, aures erigere ob. artigere: auf
non ob. et non mit norbergeb. non ob. nee (neque), beiben D. rul)ig fchlafen, in aurem utramvis otiose
3S. nimmermehr roohnt in unfern febroacben Settern dormire (Ter.'heaut. 2, 2, 101 [342]): fid) auf ba<$
Sehen unb Scroufjtfenn, ohne bafj folchcö aud; in ber D. legen, f. „3U Sette geljen unter „Sctte": §mb. '

örofjen, herrlid;cn Scrocgung ber Statur roohnt, ne- bei ben O. nehmen, alqm auriculis prehendere: bie
que in bis corporibus atque in hac imbeeiilitate O. Rängen, finf'en laffen (auö J-urcht, 3Jltfemutl)) de-
nostra inest quiddam, quod vigeat et sentiat, non mittere auriculas (rote Hör. sat. 1, 9, :.()): bau D.
inest in hoc tanto naturae tarn praeclaro motu: hinhalten, opponere auriculam (bamit un§ 3mb.
bie 2löcrn fcblagen il)m nicht fo, ohne bafj er Jyicbcr bnran greife, eö faffe, ibid 79 ; praebere aurem alei
x
hat, non ei venae sie moventur et is febrem non (bamit nur ; >mö. etroas hineinjage): ^mb. Ijinter bie
habet. Sgl. 3iägel§6. Stil. S. 451 (448) f. d) — O. fd)lagcn, colaphum alei dueere ob. impingere
burch sine mit 2lbl. eineö Subftoö., 3S. ol;ne 3U tta= ob. infrmgere; tüchtig, colaphis alqm percutere:
gen, sine querela: ohne fid; 3U ergoßen, sine dele- 3fmbm. etmaö, einen gio^ '« ö D. fe^en, ^crupulum
etatione: ol)nc cä 3U fühlen, sine sensu. fo \\inw — alei injieere: fich etroaö hinter bat O. fchreitien, au-
. . OÜCt 0t)tlC JU JC, ita ne tarnen (j. Liv.
. . . rem sibi pervellere(fprüd)ro., f. Sen. ben. 4, 37 in.
22, 61,5: est et ana de captivis fama, decem pri- bat mögen fid; bie b.tutcr bie D. fchreiben (ift für bie
mos veniss-c de iis quum dubitatum in senatu es-
; gefagt), roeldjc 2c., hoc illis dictum est, qui etc.:
set, admitterentur in urbem, nee ne, ita admissos er l;at cö fjintcr ben D., praeter speciem callidus
573 D$t DljrenfdjmauJ 574

est: bis über bie D. im 9tcicfitrmm ftcd'en, in mediis D. fommt? nunepri-


bafj bir btefe Gnfdjutbiguitg ju
divitiis consistere: bi3 über bieD.inScbulben ftetf'en, lnum hoc aures tuae crimen aeeipiunt?); mihi alqd
aere alieno obrutum ob.demersum esse oö.(f pcücf;iu. ; ) ad aures venit ob. accedit(es fommt etro. ju meinen
animam debere (Tor. Phorm.4, 3, 56 [661]): idt> babe Ob,ren = meine Of;ren oernetmien, frören etro., jS.
feine ober fjarte O. (roill nicöt boren), noii audio, sur- muliebris vox mihi ad aures venit: u. haud invito
dus sum (Äomif.): id) ')"be feine O. für etroas, bie ad aures sermo mi accessit tuus); ad aures mcas
O. finö taub für etroas, aures ad alqd surdae ob. pervenit ob. permanat alqd ob. m. fotg. 2tcc. u. 3n=
clausae sunt, surdus sum in alqa re. alqd in aures finit. (e§ bringt etroasi ju meinen Ofjren = e§ roirb
nou reeipio ob. aeeipio (id) bin taub für eine Sebre, mir etro. (jintcrbrad;t, jS. ein ©erebe, ein Sorfatt
Grmarmung u. bergt.)-, alqd aversor (icfj mag nidjts je.); alqd ad me perfertur ob. defertur (e§ roirb mir

oon etroas boren, jS. preces): tauben O. prebigen, etroaö binterbraa)t, def. bef. »on Seiten eines 2tn=
vana surdis auribus canere (Liv. 40, 8. §. 10); sur- gebers; btefe üier gero. mit bem 92bbgr., baf? ba§ @e=
dis canere (Virg. ecl. 10, 8); surdo narrare iabu- l^örtc eig. für mieb ein ©etjeimnifj bleiben follte): ben
lam iTer. heaut. 2, 1, 10 [222])-, Irustra surdas au- Seuten 3U Dfyren fommen (öffentlid) befannt roerben),
res fatigare Curt. 9, 10 [40], 16); surdas aures pul-
v f.
ausfommen no. I, c: es fommen burd; ^mbö. Sot-
sare (Curt. 9, 2 [10], 30); verba riunt mortuo (Ter. febaften tägtia) eine SJieuge neuer tarnen oon Sötfern
Phorm. 5, 9, 26 [1015]): Stiles" ift D., omnes pen- unb Drtfü)aften ju meinen £>., alcjs nuneiis cele-
dent ab ore narrantis ob. dicentis (mit Virg. Aen. brantur aures quotidie meae novis nominibus gen-
4, 79;: Stiles ift O. roeibjenb 9Jt. gälius fpridjt, si- tium, nationum, locorum. —
II) übtr., roa€ einem
lentio auditur M. Caelius: Stiles ift O. rodljrenb bk Dbt äfjntid) ift auris {ba$ @treid)brett, ein Sbeit am
:

©efanbten fprecöen, legati cum silentio auditi sunt: Pfluge). - ansa (§enfet an einem @efä^). - *plica-
feit» gan$ D., erigite mentes auresque vestras et tura (in einem Sud)e).
me dicentem attendite: bie Ofyren beleioigen (oon Oc^t, I) §enfet: ansa. —
II) Oeffnung, $S. ei=
Sßorten K.), aures oöendere; aures ob. auriculas ncr 9iaDet *foramen acus. - im 3f^9- W- acus, jS.
:

rädere (Quint. 3, I, 3. Pers. 1, 107): ^imbm. etroas" einen ^aben burd) ba$ De. jietjen, rilum in acum
in3 D. fagen, alei alqd in aurem dicere; in aurem conjicere ob. inserere.
alcjs loqui: ^mbm. etroas beimlid) ins O. fagen, in§ Cljrenabfc^ttetbctt, ba§, aures abscisae ob.de-
O. flüftern, jifcöeln, iususurrare alei alqd in ob. ad clsae ob. praeclsae.
aurem: ^möm. beftänDig in ben SD. liegen, alcjs au- C5r)renot3t, medicus auricularis.
res oD. alqm obtundere fömbä. £br gleicbj. betäu= Ci)icubcicbtc, *peccata sacerdoti in aurem
ben, „roegen etro.", de alqa re: ob. „bafj tc", m. fotg. dieta.
Slcc. u. infinit. : „öajj nicöt", nem.
Gonjuncto.); as- O^rcnbCttlc, parotis, tldis, f. {nupuxlq).
siduum hortatorem esse alei, bafc er tc, ut etc. Or^rcnbiöfet, susurro (ipiS-v^iar-rjc^Qpät., roie
(3 n 'b. beftänDig 3a etroaö ermuntern, naa) Cic. ad Sidon. ep. 5, 7 extr.). - delator (Singeber). - Ot)=
Att. 1. 11 in.); alcjs aures obsidere (^mbs. Öftren renbläfern fein ©et)ör geben, delatoribus aures non
gletcbf. btofiren, it;n beftänbig antreiben, aber mit habere: Oi^renbtäfern Öebör geben, *delatoribus au-
bem iWbbgr., öa£j fein Slnberer bei jenem @et)ör fin= res patefacere.
bet, Liv. 40, 20 extr.); auribus alcjs abuti (3mb§. Cfjrcttbirtfcm, susurri (iptS-vQiafxög, PI. pan.
®eb,ör gleidjf. mißbrauchen mit klagen u. Sitten); 63 extr. Juven. 4, 11). - delatio (Stngeberei). - aus-
alqm preeibua fatigare (^mb. mit Sitten ermüben, cultatio {ba$ Stuffioriben auf ©ebeimniffe, bie Ofi=
beftürmen): ^mbm. mit fdjlecbten 3teDen immerfort renbt. in Sc3ug auf ben Slntjörcnben).
in den O liegen, improbissimorum sermonum do- OljrcKbroufcn, ba§, sonitus aurium. - es» ent=
micilium in auribus alcjs collocare: Qmbm. beftön= ftebt O., aures sonant: id) t)abe O., aures mihi so-
big mit Sitten in ben D. liegen, bafj er ic., surdas nant D. oerurf ad)en, ad aures sonare (üou 3Jlufd)eln,
:

alei orando reddere aures, ut etc. (Ter. heaut. 2, roenn man fie oor baZ Dt)t öält).
3, 89 [330]): mit folcfjen äteöen tnadjt man tbm bie CbtCttbrÜfc, parotis, tldis, f. (rtaQojtlg).
0. roarm od. tjeifj, bis sermonibus aures ejus ver- CÖrcncntjÜnbttng, aurium inrlammatio (Cels
beratae sunt (Tac. Agr. 41, 4): 3mDm. oö. einer 6, 7. § 3). - üb t;abe eine D., *aures mihi inflam-
€>ad)e ein geneigtes ö. leiben, alei aures praebere matae sunt.
Qmom. aujfmerfj'am jutjören»; alei rei aurem prae- C'fyrcnfiufjf, sanies (ber ßtter auä bem Dljre). -
bere (etro. mit anhören, jS. alcjs votis, bei Hör. sat. eö bot i^mD. Den 0., aures alcjs mauant sanie.
l I (in od. alqd aodirefömb. boren, öebör Ö()tcnacfd)ttiur, parotis, tidis, f. {TtaQwziq).
geben, etro. ertjöreii!-, alei auscultare. alqm monen- d)rcnfiUc(, *aurium titillatio ob. titillatus. -
t(:rn audire (3ntbd. (Ermahnungen :c. anhören u. if)= 3ft es (unrigj Dtjrenfd;mauö, f. b.
neu ifalge teiften): id) finoe ein geneigtes, rottligeS COrcnHingcit, aurium tinuitus. - id; f)abe D.,
G. bei %Hb.,alqi mini an res dat ics l)ört mir^mb. aures mihi tinniunt.
aufmerfjam }ur, ab alqo aodior. alqd ab alqo audi- Obrcnhtorbcl, auricula.
tur nd) roeroe oon 3ml»., es roirD etroas [eine Sitte O()rcnfronfl)ctt, aurium morbus. - eine D.
angehört, erhört,; aditum ad alcjs au- auribuB laborare.
Ijabcn, es
i) gelange mit einem anliegen ju gmb3.
Cbrcnrnumcr, auriacalpium.
Obren. Cic. d<- domo I, :; fia) etro. ju C, $u §er«
:
Cbrcnfaufcn, Ot;renbraufen. f.
jen geben (offen, alqd auribui amru . . .
Ol)rcnfd)malv aunum soraes. - sordes ex au-
einet S.idje o\ rror etro. Das D. fcblicßen, ocrjdjlu i, ribui [aui bem Oijr genommenes).
aar» |qd (j8. veritati : Of)rcufrf)innutf, aurium roluptas (ba8 SSermtü»
u.ad c<,i üffi do< •

etro. jiun
-

gen). - aurium oblectameotum (ba<s, roas^ Do'5 Sfeet


nen 0. b'nem, }um anDern heraus, alqd praeU gniigen geroäljrt). - beS 0. roegen, at oblectamento
bitur an alqd pt-nitus in anii aunum perfruar (um einen Ö. ju traben): einen O.
ioimnt, Dringt etroas ju meinen O., audio alqd bereiten, aures permuleere (abjot., «on Xönen 2C.;
(uDb,. id) fjöre esr, exaudio oernefymc es aui | oo. mit etro., alqa re, j8. pravis roluptatibus u. ,

bet unt alqd meine Rebe sc.): als ob. juttiD., animi et aurium cau-
«n oernetjmen etro., jS- «ft es je^t oas erfte JJtat, delectationi atque aurium causft: fid; einen O.
575 Dfjrcnfdjmerj Dtigardjie 5T6

Beretten, auribus oblectationem parere; mit etro., OHobev tt*tDctober je.


f.

aures delectare alqä re (giö. vocum sono): einen D. Cef, oleum 33aumöl, bann übf>. Del). - oli-
(eig.
tjaben, auriuni oblectamento perfrui. vum. oleum olivarum (Dlioenöt, Saumöl). - roas
©fyrettfdjmcrs, aurium dolor (im innern Ofjr). jum Del gefjört, bas Del betrifft, olearius: mit Del
- auricularum dolor (am äußern Dl)r). - aurium angemadjt, ocrmi)a)t, oleatus (©pät.). - altes», abge=
tormenta, n.pl. (peinigenber ©djmerj im Dtjr, Df)» lagertet Del, oleum conditum: frifetjeä Del, oleum
renjroang). viride: ranjige§ Del, oleum foetidum: gereinigtes
C^rcnfcfjntnd!, f. Dfjrgefjänge. [scr.). Del, oleum purum unreines, fdjmujuges Del, oleum
:

Ofyrcnfditnücfcrtn, ornatrix ab auricula (In- sordidum: oerborbenes Del, oleum corruptum: Del
©ijrcnfonbe, specillum auricularium. jum offen, oleum eibarium. - Del bereiten, oleum
Ofjrcnfjwngc, f. Dl;rgef)änge. fäcere ob. conficere: Del fernlagen, oleum premere;
Oforcnfpriljc, clyster auricularius. [veris. tudiculä oleum conficere Del aufgießen ( auf bie
:

Cyrcntönfrfjnng, ludibria aurium credita pro Campe), oleum lumini instillare. - ©prüdEjro., Del
Oljrenucrljärtung, aures obturatae. ins" S^uer giefsen, oleum addere camino (Hör. sat.
OörcnitJCtbc, f.
Ot)renfd;maus. 2, 3, 321); oleum flammae adjicere (Hieron. ep. 22.
©fjrcn^eugc, auritus testis (ber bas, roas' er be= no. 8); oleum igni addere (Hierou. ep. 125. wo. 11);
jeugt, gehört tjat, Ögf|5. oculatus testis, Plaut, truc. iguem igne incitare (Sen. de ira 2, 20, 3); in flam-
2,6,8 [476]). - sermonis arbiter (ber üüUtanljörcr mam flammas, in mare fundere aquas (Ov. am. 3,
etne§ ©cjpräcr)ö, Tac. anu. 13, 21). - »or ^mb. als 2, 34); velut materiem igui praebere (Liv. 21, 10,
D., coram alqo praesente: D. ferm, sermonis arbi- 4i: etro. gieftt bet ^mb. Del ins ^eucr (= fdjürt baä
trum esse; coram audire. geuer bei §affe§), alqd novam velut rlammam alcjs
djrcttäloang, aurium tormenta, n. pl. invidiae adjicit (Liv. 40, 5, 1): fte goffen burd) t>a$
©fjrcnlc, *strix bubo (L.). ©biet noeb, mel)r Del ins 5ou?r (= fie fd;ürten burd;
©fyrf ctge, alapa (mit ber flad)en §anb, j93. tücfj= ba% 6. bas ^tucr bes §affes noeb, mefjr), rlammam
tige, gravis). - colaphus (mit ber geballten §anb). - invidiae adjeeere edicto (Liv. 43, 16, 2).
Smbm. eine D. geben, jtetjen, appliciren (%mb. ofjr= Celbrutm, olea. oliva. - arbor olivae (Delbaum
feigen), alapam alei dare ob. ducere; alei colapbum ftamm).- ber roilbe De., oleaster: roaä oomDe.fommt,
ducere ob. impingere ob. infringere: 3 mö m. (mit oleaginus.
ber flaefjcn §anb) Ohrfeigen geben, alqm depalmare, Cclbftumblütrjc, flos oleae.
ob. umfebr. alcjs os manus suae palmä verberare DcIbcctC, oliva; olea.
(beibe Labeo bei Gell. 20, 1, 13): i^mbm. eineberbe, Ocltictcitung, umfahr, burd) oleum conficere,
tüdjttge D. geben, alqm palmä ob. colapbo (gravi- j33. über bie De. jpredjen, de oleo conficiendo loqui.
ter) percutexe ; excussä palmä alcjs os pulsare id) : Oelbctg, mons oliveti; mons olivarum.
mödjte mir eine D. geben, ego a me poenas exigam. Cclblatr, folium oleae.
ohrfeigen, f. Ohrfeige. OcI4»rüfctt, : ^cfctt,fraces.-amurca(DeIfc^aum,
©firfingct, digitus minimus. bie beim Sluspreffen ber Dlioen oorflie^enbe, roäffe=
Cl)vgc!)iÜHflC, =gcncnr, insigne aurium. inau- rige Unreinigfeit).
ris (im 2Ülg., roas als ©dpnucf ans Dl>r gelängt rotrb, ölen, oleo ungere. - oleo perungere, perfunde-
3ting je,). - crotalium (langet u. f lappernbes D. aus" re, subigere (tüa)tig ölen, einölen).
perlen, Steinen, 3J?etallfügeld)en).- stalagmium (eine Ocf ernte, oleitas; olivitas.
2Irt D., bie rote tropfen ausfafjen). - lapilli (D. aus Cclfrtrbc, olei color. color oleaginus (bie Jarbe
©teintfjen,f.
Curt. 8, 9 [3 1 ], 2 1 lapilli ex auribus pen-
: beö Dels). - *pigmentum oleatum {mit Del ange=
dent, b. t. fte tragen Otyrgeljcnfc aus ©tetntfjen). - madjte garbe). - mit Delfarbe anftreidjen, *pigmen-
uniones auribus comparati (aus" perlen). - Dl)rge= tum oleatum inducere alei rei.
pnge tragen, inaures gerere: etro. als D. tragen, clfarbig, oleaginus; colore olei; colore olea-
alqd insigne in auricula gestare. gino
©l)rl)«ntd)Cn, membrana auris. Oclf flfj, dolium olearium.
Cinitüppdjen, auricula infima; auris ima. - OclflafdjC, ampulla olearia (größere). - guttue
Qmb. beim D. nehmen, alqm auricula infimä pre- 3um Üluftröpfeln bes Dels).
(tleiuc,
hendere. Ocfgattcn, olivetum; oletum.
Ocljrling, f. Oljrrourm. Ocl'gärtncr, olivitor (©pät.).
foramen auris.
C>f)rIoc{), Ccfflcfrtft, vas olearium; vas olei.
OJJrlöffcl, auriscalphium. Oclgcmälbe. *pictura pigmentis oleatis facta;
Ohrring, f.
Dljrengefjenf. *imago pigmentis oleatis pieta.
©f)rtromtncI, *tympanum auris. Dcfgcrud), *odor olei (©erud) beö Dels).-*odor
OhrHiliritt, *forficula auricularia (L.). oleaceus (ölartiger ©erud)).
©ijraijjfcl, f. Dfjrläppdjen. Oclgcf rfjntatf, *sapor olei (©efajmacf bes Dels).
Ocfonottt, I) agricola et pecuarius. 23gl. „Canb - 'Bapor oleaceus (bem bes Oelö ätjnlidjer).
roirtl)". — II) 2Birtl)fa)after, in ber 25erbinbung: ein OcIIjonbcI, *negotium olearium. - einen De.
guter, fcf)[cct;ter De.= ein Oausfjältcrifdjer, uicfjtljaus^ treiben, negotium olearium exercere; *oleum ven-
I)älterifd;er 9Hcnfd), Ijauäljälterifd). dere ob. venditare.
OcfOttomic, I)
f.
= Canbrotrtljfcbaft, ro. f. — II) Ocl^änblcr. diffusor olearius (Dclljöfer, Inscr.).
Haushaltung: diligentia (©orgfamteit in bcr5Btrif)-= - mercator olearius (De. im ©rojjenl
fdmft u. fonftl - parsimonia, in etroas, alcjs rei Ocl^efcn, f. Dclbrüfen.

(©parfamfeit). - aus De., rei familiaris tuendae stu- iJlidjt, *oleo similis.
dio: gute De. im ©taate, *bona vectigalium cetero- ölig, oleosus.
rumque fruetuum publicorum administratio: De. Cltnrti'd), unus ex paucis, qui rem publicam
(gehörige (Sintljcilung :c.) eines Xfjcaterftüdtes, argu- tenent. - im ^lur. oft bl. pauci (j5J. bie Dltgara>n
menta ratio. ju %l)tber\, pauci Thebani: bie Diac^t ber Dltgar
8f emomif dj, I) = lanbrotrtbjdjaftlidj, ro. f. II) — d)en,paueorum potentia).
= r)ausljaltmfd), 10. f. Oligarchie, paueorum potentia ob. potestas.
577 otigartfjtfd) Opfer 578

paucorum dominatio. paucorum administratio ci- mit 2c., f. opertren no. II: fid) einer D. unterwerfen,
vitatis (alä ftegierungSform). - res publica, quae a *se secari pati (j33. mutfüg, fortiter). - Q 3\t)<&- m
singulis teiietur. res publica, quae paucorum pote- mit einem ^ronom. ob. Slbjectt» 61. burd) ba% 9leu=
state regitur. res publica, quae iu paucorum jus ac trum biefeS, j33. biefe D., hoc ob. id: ber 2tberlafj
ditionem concessit (a(3 Staat). - in einem (Staate ift leine neue O., sanguinem inclsä venä mitti no-

iftQ., paucorum arbitrio belli domique res publi- vum non est.
ca agitatur. OpevationSplan, rei agendae ratio (im 2111g.).
oltgarcbtjrb, I) in ben öänben SBeniger befinb= - omnis belli ratio, totius belli ratio (eines" ÄriegeS).
3». ölig. Serfaffung, Staat, f. Oligarchie: ol.
lief), - einen D. entroerfen, rei agendae ordinem compo-
roerben (oom Staat), in paucorum jus ac ditionem nere; totius belli rationem describere: ben 0. ätt=
concedere: ol. fetm (oom Staat), a singulis teneri; bern, commutare rationem belli.
naucoi um potestate regi paucorum arbitrio belli: OpCVCtte, *drama melicum brevius.
domique agitari. —
II) ber £errfd)aft SBeniger ge- opertrett, I) v.intr: im Ärtege: rem agere ob.
neigt: paucorum potentiae amicus. - bie ol. gefinn= gerere. —
II) v. tr. in ber Chirurgie secare alqm :

ten £f;ebaner, pauci Thebani. ob.alqd (3mb. ob. etroag fcfjneiben). - scalpellum
Cliöe, oliva; olea. admovere ob. adhibere alei rei (ba3 Keffer an et=
CUöcnfarbc, f. Celfarbe. roa3 [an ein ©lieb *c.] legen).
olittcnfurbtg, f. ölfarbig. CH>erift, *cantor di*amaticus; *actor dramatis
Cliöett^oitt, olivetum. musici. - C)|)eriftitt, *cantrix dramatica.
Cdiöeafcrit, os oleae. OpCVttdlic, *canticum dramaticum.
Cclfotnmcr, cella olearia. Obctttbtct)ter, *dramatum melicorum scriptor.
Cclfetlcr, •doliarium olei. OpCVnf)au8, odeum (ipöelov).
Ceffcfter, f. Oelpreffe. DMetnfänger :c., f. Dpevift ic.
Oclfrug, vas olearium; vas olei. C^fer, I) eig.: sacrificium. sacrum, ob. 5ßlur.
Cclfuctjctt, I» Äucfjen in Cef gebaden: *placen- sacra (im 2111g., jebe§ Opfer alä f;eilige §anblung).
ta oleo uneta. —
Celtreftern in ©eftalt eines>
II) - victima. liostia (ba§ Opfertfjier, u. jroar vict. ein
Äudjens-. *fraces in formam placentae
redaetae. gröpereä, $8. ein Stier, u. gem. als> Saniopfer naa)
Ccllatttpe, lucerna. einem glücflia)en ©reignijj, .bost, ein fleinereö, jS.
CeHefc, olivitas: oleitas. ein Samm, u. gem. alg Sül;nopfer, um ben 3orn ber
Celtnolcr, *pictor, qui pigmeutis oleatis utitur. ©ötter ju befänftigen, eine üble Sßorbebeutung ab%u=
Octmolcrci, *pictura, quae pigmentis oleatis rcenben 2C, bargebracf;t. 2luct; lonnte bie vict. nur
imagines, regiones, ceteras res depingit. non bem eig. Opfernben, bie host, »on febem ^Srieftcr
Cclmüfjlc, molae oleariae. geopfert werben. Sgl. Plaut. Pseud. 1 3 93 [327] , ,

Cclmütter, olearius. u. 95 [329]. Liv. 8, 10. §. 12: piaculum hostiam


Cclpflottje, *olivae planta. caedi). - ein O. jur Sütme, sacrificium piaculare
Cclpflonjung, olivetum. (al€ l;eitige|)anblung); piaculum (at§9Jctttel jurSül;=
Ccfprcfic, trapetum; torcular olearium. ne); hostia piacularis, im Qtyq. u. gem. 61. hostia
ölreicf), *oleosus (»on Singen). - *olei fertilis (bas Opfert^ier, f. oor^er). -feftgefe^te,jäf)rlitt)e Opfer,
(»on einer ©egenb). sacrificia stata, anniversaria ein O. fd)(ad)ten, vi-
:

Cclfolbc, oleamentum. ctimam ob. hostiam caedere: ein O., etvotö alk O.
Celirfjlögcr, olearius. bringen, f. opfern no. I u. II: ein 0. ooffjieljen, sa-
Cclftein, cos olearis. crum perpetrare: burd) ein 0. reinigen, lustrare:
Ccltonne, dolium olearium. buref) ein 0. fütmen, piare: buref; ein 0. entfünbigen,
Celtreftern, fraces. expiare: beim ©ra6e ber (£(tern ein O. (Sobtenopfer)
Cclung, *unctio oleo facta. - atä fjeiliger 2lct, bringen, parentare: ben SKanen ein 0. 6ringen, ma-
i,i >/oT(juu, Eccl.). - bie leiste De. (aß fjeiliger nes expiare: ba3 0. fällt günftig au$, hostia litatur;
*unctioextrema: bie leiste Ce. empfangen, *un-
21ct), hostia ob. victima litat: ba§ O. fällt fet)r günftig
ctionem extremam aeeipere; im 3f)g- <*ud) *sacro aus, optime litatur: ba§ O. fällt nicöt günftig au$,
oleo perungi. hostia ob. victima nulla litat (f. Ov. met. 15, 794);
Cit)ttH)iobc,. 1 O/.riiniüg, uöog, rj). sacrificium non litat. —
II) uneig.: a) ber 2Renfd),
Cli)nH)iobcnrcd)nung, Olympiadum ratio.
* ber gleicbj. als Opfertfjier fällt: victima (bod) nur
- bie 0. befolgen, *annos ex Olympiadum ratione ba, rco ein SJcenfa) gleicbf. al§ Opfertfjier bem £ob
nur anheimgegeben roirö ob. fief; felbft giebt), §Sö. S)eciu§
Ccl^toeig, frons oleagina. - ramus olivae ob. 6rad)te fidj bem Staate als O. bar, Decius se prae-
mutet). - ramuius olivae. virgula olea- bnit victimam rei publicae (Cic. de fin. 2, 19, 61
i 'ein fd)roact)er). »gl. Liv. 8, 9. §. 8: pro re publica, exercitu, le-
ominöo, - o. fenu, omen habere.
i
gionibus me devoveo, ». Secuta): biefe Opfer fielen
Cnomatopoic, dvoftatonoita, rein lat. fictio bem Sejanus, hae Scjano victimae cadunt (Tac.
. 31). ann. 4, 70, 2). - Slufserbcm mirb eä fjäufig in ber
Cntologic, da [t. t. Sejiefjung „ein Opfer »on ctmaö roerben, ak ein Op*
ontoloqiid), '
»ntolog cos (t. t.). fet »on 0. beS Staa-
e'troas fallen" umjd)r., j33. ein
Cnttr., on i /'<;, <J). tes roerben, ab re publica ein 0. feines
interfici:
Cpni, ..,.',,.
Süagniffes roerben, in ipso conatu opprimi: ein O.
Cbcr, *'li;ima mu-iniin oo. melicam. bes öaffes roerben, invidiä conflagrare: ein O. ber
Cücrotcur, llo medetar. Unöantbaren roerben, ab ingratis oecupari: baä 0.
Cpcratioit, f. im ÄQg.: rei agenda. i eines ungcrecfjten ^{idjterfpniajes roerben, judicio iu-
da oo.geHtafals ausuifüfircnoc ob. ausgeführte Xljat). jnst .ivciiiri: als ein 0. feiner .öerrfdjaft fal
;> übernommene Cblicqcnljeit;. - eine len, potentiam topplido expiare. I») 2llleS, roaä

neu ausführen, negotium celcriter conficere. gletaji. alsOpfer bargebradjtroiio: bcnclicium(3BoOl


11 msbcf a.i Uiiegsopcration, ro. f. b) bl — Ibat, Qhlttifat, ©efälitgfeit, bie man leiftet). -jactui'a
ber Chirurgie: lectio. - eine D. oorneJnucn an ober (Aufopferung »on ©clD je. ,ui geroifint ^roeefen). -
QtoxQtt MftMat. Qansro. 9b. II. Tlufl. vi.
19
579 Dpferctltar Dpfertob 580

incommodum (9tadjt(jetf, j23. summae malignitatis opfetn, I) v. intr. rei divinae operari. - sacri-
est non vocare beneficium, nisi quod dantem ali- ficare. sacrificium ob. sacra ob. rem divinam fa-
quo incouimodo affecit, roaö bem ©eber einige Op* cere, alle mit unb obne ben Qu\. hostiis. - immolare
fer gefoftet I;at). - damnum (Sßcrtuft, ©gftj. lucrum). hostias ob. hostiis. - facere ob. operari hostiis. -
- merces (rote (iio&ög, Unfoften = 9ßad)t§etf jc, 3S8. libare (ein Xranfopfer auägiefjen). - glücflia) 0., li-
ia) für meinen 3 amme *: init fc^meren Opfern
fjabe tare; perlitare: am ©rabe ber (SItern u. 23ertr>anbten
gebüfjt, data merces est doloris mei magna, Cic. 0., parentare: einer ©ottfjett 0., alci sacrificare ho-
de domo 11, 29: bal). magna mercede, non sine stiis: für bie SJlanen 0. (um fie ju entfünbigen), ma-
magna mercede = mit grofjen ob. ferneren Opfern, nes expiare. —
II) v. tr.\ A) eig.: sacrificare alci
nicbt otjne grofje ob. fernere Opfer, Sen. tranq. 11, f. alqd ob. alqä re; sacra facere ob. bi. facere alqä
2: magna res tuas mercede colui; u. Cic. Tusc. 3, re; operari alqä re; deos colere alqä re (bie ©ötter
6, 12: istuc nihil dolere non sine magna mercede mit ctro. eb^ren). - ein Slner 0., victimam ob. hostiam
contingit immanitatis in animo, stuporis in corpo- sacrificare ob. immolare ob. maetare ob. caedere:
re). - ein O. dringen, rei familiaris jacturam facere aitenfc^en 0., f. aiknfdjenopfer (bringen): SBeifjraua)
(non feinem Vermögen aufopfern); de suis commo- o.,turis granum sacrificare: ben ©Ottern (mit)2Beil)=
dis aliquam partem amittere (r>on feinen 23ortf)ei= rauo; u. Sßein 0., divis rem divinam ture et vino
len einen %b]eil fahren (äffen): rca§ blatte idj eudj für facere: ^eilige Kräuter 0., verbenas adolere: gelb=
Opfer gebracht, quod a beneficium haberetis. -
me früdjte o., deos colere fruge. —
B) uneig.: devovere
3mbm. jum D. bringen, dare
ob. einer ©acfjc etroaä (ben unterirbifd)en ©Ottern, bem %obe meinen). -
alqd alci ob. alci rei (j!B. bringe biefeä 0. ber Xobten, morti ob. cladi offerre (bem Xobe ober ber lieber-
da hoc mortuae: u. dare jus gratiae); übrig, f. auf= metjelung preisgeben). - largiri. profundere (in uol
opfern no. I u. II. lern 3Kaf3e Eingeben, j93. larg. patriae suum sangui-
Cpfcroftar, ara, ad quam sacrificatur. - ara, nem: u. non modo peeuniam, sed vitam etiam pro-
ad quam saerifico ob. sacrificare institui (ber SUtar, fundere pro patria). - dare alci ob. alci rei alqd
an bem ia) opfere ob. ju opfern älnftalt getroffen (etro. g(eitf)f. ju ©efaden Eingeben, 333. jus gratiae:
fjabe, f. Nep. Hann. 2, 4). - Smb. an ben 0. führen, f. „aufopfern
no. II" bie ©nnon.). - ^mb. bem Xobc
im 3ffJ3- a ^m a(i aram adducere (im 2Ilfg.); alqm 0., caput alcjs devovere ob. consecrare (inbem man
aris ob. altaribus admovere (ein leb. SBefen afö Opfer). iljn ben unterirbifdjen ©Ottern roei^t); alqm occldere

ClJjfcranftßltClt, apparatus sacrificii ob. sacri. ob. trueidare (ib^n tobten, fjinmorben übb,.): ©olba^
©pfetbedjCV, simpuvium ob. simpulum. - unb ten of)ne 3mctf 0., milites temere cladi offerre; mi-
umfd)r., *calix quo merum in sacrifieiis libatur. lites stragi objicere SOienfajen (im Äriege) 0., homi-
:

Cipfcrbcü, securis sacrificantium. nibus prodige uti: $mb. feiner §errfa)fua)t 0., *do-
©meibittbe, vitta. minandi libidinis causa alci perniciem parare: fta)
Ci>T^trblut, sanguis victimae ob. hostiae. (fein 2eben),§ab u.©ut, einen Sortb^eilu. bg(. opfern,
©Vfcrbtcttet, f.
Dpfertneajt. f. aufopfern no. I u. II.
©iifcrbttfi, mdor (Grobem). -odor(@erud)übf).). Opfern, ba§, =«ttg, bie, sacrificatio (im 2lHg.).
O^Jf ever, is qui rei divinae operatur. im ^ßhrr. - iiamolatio (eincä lebenben SBefenä). - Stud) burdj
aud) bi. saenficantes (im 2lHg.). - immolator (eineä Umfahr., j53. Spfjigenia läfjt fia) jur Opferung füh-
Zl)ku$). - 3ft eä = Opferfa)läd)ter, f. b. ren, Iphigenia se immolandam jubet. - ba§ glüd'=
Opfcrfcict, sollemnia sacrificia («. pl.). Iict)e 0., litatio: 0. am ©rabe ber @Ucra u. 3kr=
©i>fctflflbctt, libum. lnanbtcn,. parentatio (©pdt.).
©pfcrflcifcl), caro victimae ob. hostiae (im O^jfcrijticftct, sacrificulus vates; ogl. „Opfer --

SUlg.). - prosicies. prosiciae (ber Xtjeif beS 0., votU fönig-'.


djer roufüdE) geopfert rotrb). O^fcrrittlö, ritus sacrifricantium (Opferge
©pfctgebct, preces sacrificantium. braud;, sollemnes). - diseiplina sacrificandi (aß
jSB.

©jjfcrgcbröttd), f. Dpferrituö. Sefirgebäutu', 2n[icm ber 5ßriefter).


©pfergerätf), a) collectio: rei divinae appara- O^fcrfdiole, patcra sacrificalis; im 3)^9- 9«'»-
tus; sacrificii ob. sacri apparatus, — b) einzelnes bi. patera (jS. Cic. Verr. 4, 21, 46: patera, qua
sacrum.
©efdfj: vas mulieres ad res divinas uterentur).
Dpfctgttf?, libatio. Obf«'fri)flM/ haruspicina.
©jjfergcföf?, vas sacrum. Ci'fcvfdirtucr, haruspex.
Djjfcrftctb, amictus lineus ob. sacer (ba§ Im* Cvf erfchlficbtcv, popa (ber, ioeId)cr baä Opfer-
neue ©eroanb beS OucrpriefterS ; vestis sacrifica b. tfjicr banb, an ben 2Utar führte u. mit bem Klöppel
Sil. It. 3, 27). - limus (bie mit ^urpurftreifen be- [malleusj fcftlug). - eultrarius (ber, melajer baä ge=
fe^te Dpfcrfdjürje beä fonft ganj nacf'ten popa ober fdjlagci'.c £f)icr mit bem Opfcrmeffer \d)lad)teU).
Dpferfd)(ödjter3). Ö|)fcrfrf)m<ittö, f. Opfcrmarjljeit.
©pferfnabc, camillus. Cjjfcrfc^cr, haruspex.
©j>f ctf ncdji victimarius. -biegunft ber Opfer» ©i>f erftier, bos victima. - einen 0. laufen, bo-
friedete, victimariorum collegium (Inscr.). vem emere ad altaria.
©pf crt'öttig, rex sacrificulus ob. sacrificus; rex CVT eitrtfV dies, quo sacrificatur.
sacronim ob. sacrificiorum. CpfcrtcHcr, patella (f. .'palm ju Cic. Yen. 4,
Cpfcvf udjcH, libum (Opferf(aben übt).). - po- 21, 46).
pänum (bei beut Opfer ber $jtä); Cj>fertf)icr, victima. hostia (fofern e€ alä Opfer
Cpfcvmnljl, umbl^cit, daps. epulae sacrifi- bargeßradjt uürb, f. ., Opfer no. I" ben Unterfa).). -
cales (bie feierliche 0. ber ^irieftcr). - lectisternium animal saerificatum {bau geopferte 21)ier).
(ba3 ben ©Ottern auf einem pulvinar [Äifjen] r»or= Cpf
crtbjcrf)änbtcr, uegotiator victimarius.
gefegte Mal)l). - 0. anorb»
bie ^Jriefter, roeldje eine Cbfcrtifdj, mensa anclabris.
neten,tres viri ob.triumviri epulones(roenn e3 brei); Opfcrtob, devotio (bau ©idj>Seii)en ben unter
ob. septemviri epulones (roenn e£ fieben roaren). ©öttern). - ber D. für3 3iatertanb, mors,
irbifct)en
©pfermeffcv, secespita.-3m 3fl)g. audj eulter quam alqs pro patria oecumbit. - ben O. furo 35a
(ber eö füfjrt, eultrarius). terlanb fterben, f. (füfi) aufopfern (fürä 93.) no. I.
581 Dpfermelj orbentlid) 582

©pfcrtuelj, victimae.hostiae(fofern e3 at$ Opfer Orbalien, *ordalia, orum, n.


bargebracbt wirb, f. „Opfer no. V
ben ttntcrfd}.). - ©rbett, I) bie ©efetlfchaft : collegium. corpus
animalia sacriticata (bctS geopferte Sieh). (^ßriefterorben). - *classis turmalis (Slitterorben). -
C^I)tt, ophites (d<pitT]q). einen 0. ftiften, collegium constituere; turmalem
Cptunt, opium. classem constituere: in einen O. treten, * collegio
©j>iutnfürf}clcb,Ctt, baö, papaveris sucus den- accedere; *classi turmali ascribi: öeute aus" bem=
-atus et in pastillum tritus. fclben D., ejusdem corporis homines. II) 2tbjei= —
Opponent, adversarius. - ben O. machen, *ad- djen beöOrbenä: *insigne classis turmalis (im 2lltg.).
versarii partes agere. - *lemniscus classis turmalis (bas Orbensbanb). -
opponivcn, f. entgegenfefcen, entgegen fenn. - einen O. ermatten, *turmalis classis insigni deco-
als Sisputtrenöer: adversario respondere; *adver- rari: einen 0. tragen, *turmalis classis insigne ge-
sarii partes agere (ben Opponenten machen); *con- rere; *turmalis classis insigni decoratum esse.
trarias partes sumere (i>a*> Oppomren übernehmen). Crbcnöbanb, f.
Orben no. II.

Cöbofttion, f. Gegenpartei. Orbcttöbrubcr, *ejusdem corporis monachus.


Cbtattö, modus optativus u. 6t. optativus Orbcnöbamc, *mulier collegio ascripta.
(Gramm.). - mit bem D. oerbunben werben, opta- Crbcnöfcft, *dies collegio constituto ob. tur-
tivo adjungi. mali classi constitutae sacer. [classis.
Cptimot jc, f.
2triftotrat :c. Crben^gcbrancf). *mos collegii ob. turmalis
CJJttf, optice. - Optitct, *optices gnarus. ©rbenSgctftfidjcr, monachus (Spät.).
ottttf er), *opticus {onzixöq). - o. Säufcbung, ocu- ©rbcnctgcfc^, *lex collegii ob. turmalis classis.
lorum error ob. mendacium ob. ludibrium. C vbcnc*infignicn, *turmalis classis insignia. -
Crofcf, I) ©öttcrf pruch oraculum (im 2tHg.). -
: bieO. tragen,* turmalis classis insignia gerere ; *tur-
sors oraculi. im 3fbg. bl. sors (eig. = Oratcl burch malis classis insignibus decoratum esse.
?ofe; bann ü6f). = Skrfünbigung ber gufunft, 2Beiä= Crbcndtlcib, *vestis, quam monachi gerunt
fagung). - responsum oraculi ob. sortium. im 3l^9- (ber SJtöndje). - *vestis, quam equites gerunt (ber
aud) 6t. responsum (at§ 2tntmort auf getfjane 2tn- Sitter).
frage). - verba ab oraculo missa (r»on einem Orafet Crbcnöf rctlj, *insigne turmalis classis.
auögefprochene 2Borte ; bah. verba velut ab oraculo ©tbenöleute, *ejusdem corporis homines (al£
missa, C ratet = wie con einem 0. au§gefprochene 9)Jönd5c). - *ejusdem classis equites (atä 5{ttter).
Sßorte). - ein O. bes belphifcben Stpotto, quod Apollo Otbcnöttteifter, *turmalis classis magister-,
Pythius oraculum edidit; oraculum Pytliium ob. *turmali cla&si praepositus.
Pythicum ; vox Pythia ob. Pythica. - ein O. geben, Otbcnörcgcl, f. Orbenägefe^.
:,eilen, oraailum dare ob. edere ob. fundere etwa<3 : OtbcnörittCt, *eques turmali classi ascriptus.
als" 0. ausfprecben, alqd oraculo edere ficb ein 0. : - *turmalis classis insignibus decoratus.
erteilen taffen, oraculum petere, oon^mb., ab alqo: Ctbcn§ftCttt,*insigne turmalis classis. - einen
ficb einO. ertbeilen taffen $u Selpji (bura)@efanbte), O. tragen, *lurmalis classis insigni decoratum esse.
mittere Delphos consultum ob. deliberatum: nach Orbcnätng, f. Drbenöfeft.
einem C, oraculo edito: nad; btefem 0., in jjotge Öcbcnöäcidjcn.f- Orben Jio.II,Drbenäinfignien.
ötefes C, hoc oraculi response - ^mbs\ Söorte, orbeuttid). 1) im ©egenfa^ uon unorbenttidj, a)
•Jtueipruo) für ein 0. halten, quae alqs dixerat ora- georbnet, berOrbnung gemäfi, bef. ». Singen: com-
culi vice aeeipere. —
II) ber Ort, wo bie ©ötter- positus. dispositus (gehörig georbnet, wof)leingericb=
fprüche erttjeilt werben: oraculum (auefi uneig. oon tet). - descriptus (gteidpf. abgejirfelt, beftimmt ge=>
einem Orte, wo man ficb iHathä erboten fann, $8. orbnet). - Seben, vita disposita: ein o. Äampf,
ein o.
bas §aus eines Sechtsgetebrten ift bas O. für txn pugna composita: man fcfjritt jur o. Stimmen^
ganjen Staat, domus juris consulti est oraculum fammtung, ordine consuli coeptum est. Adv. —
totius civit.it .
composite-, disposite-, descripte (@gf|. confuse, Cic.
Crafclgott, deus, qui oracula edit. - 2lpotto de inv. 1, 30, 49); ordine; ordinatim. - etwaä o. er-
Apollo Pythius: ein Spruch bes"
als pptfufeber 0., jäbfen, alqd ordine narrare: o. einrichten, alqd com-
pml)ijcbenO.,quod Apollo Pythius oraculum edidit; ponere (j^B. rem publicam); alqd digerere ($5. bi-
oraculum Pythium ob. Pythicum; vox Pythia ob. bliothecam): o. marfd;iren, compositos instruetos-
fyhica. que procedere. —
b)bieDrbnung (iebenb, r>. ^ßerf.:
Crafctfürneb, f. Crafct no. I. diligens (forgfam, auf Orbnung febettb übfj.). - at-
C ränge, malam medicam. tentus ad rem (wirtfjfcbaftlicfi). - frugi (für t>a$ in
Craugenbaum, arbor medica. ber guten ^ßrofa im ^fSofitio ungebr. frugalis, 6raudj=
Crangcnfarbc, color Intens. bar, nidjt tiebertid), ©gft$- nequam, bef. o. ©flaoen).
orangenfarben, farbig, luteus;coloreluteo. - sobrius (nüchtern, mäfjig Iebenb); oerb. frugi ac
Crangcric, I. Sammlung oon Orangenbäumen: sobrius. - ein o. §au3l)a(ter, 2Birttj feon, attentum
irbornm nedicarnm. bas Ctangerie= II esse ad rem (®gf^. rem familiärem negligere, b. i.
hau9:*arl)orummedi<;anirriliil)fnia,quibus objeeta fein o. §auäf). fenn). —
Adv. diligenter; frugaliter;
-unt h\>> ob. (bei uns) qnibtu objeetae sunt sobrie. - feine Stunben o. abwarten, *scholas suas
\itrf -di: - Crangcriebauc», i. Orangerie no. II. diligenter obire: %mb. o. baltcn, *alqm diligenti
Crang lltang, imia Batyrui I. '
calta habere: o. (eben (ein o. Üeben führen), fruga-
Cratörie, f.
Kcbetimft. liter ob. sobrie viverc. —
II) gefefcmäfjig, gewöhn-
oratorifrt), [. rconerifn). tia): justu8 (im 2tttg.). - legitimus (gefefcmäfjtg). -
Cratorium,*di;j" aernm. ein o. Xreffen, justa pugna: ein o. ©ieg, justa vi-
Crdjcftcr, Ott für bie Spiclenben k.: •wg-
l) ctoria: bie o. ^ahl, legitimus numerus: eine o. ©he,
Dtinm. II) oie iHufif: ympbonis: rnatrimonium justum ob. legitimum;nuptiaejustae
- unter Segleitung txs 0. fingen, ad ob. legitimae: m o. (She geaeugt, f.
ehcteiblitft o. ©in
:

fünfti sUitiiHn'ditus(Wgf5 reditusextraordinarius):


CrriHircrbcgfcitung, iympboni& - unter 0. eineo. üiafjlücit, t:ona: eineo.Watjljeittialten^nare:
lympboniam canen
jtngeu, ad ein o. UJJitglieb, 'ßoeius Ordinarius.

19*
583 orbtnar Organ 584

otbittär, vilis (gering, oljne tnnern SBertb, »on tus (nid)t in ©lieb u. nidjt in gehörigen 216*
Reilj' u.
2Baaren). - 3ft eö = geroöfmlidj, f.
b. tfjetlungen, u. ©olbaten, j33. inordinati atque incom-
Ovbmation, eine3 5ßrtefter§, *ritus sollemnis, positi obstrepunt portis); inconditus sine ordine
quo alqs in sacerrlotum numerum recipitur. - bie (nidjt in gehörigen 2lbtb>ilungen u. nicöt in Reif)' u.
D. erhalten, *in sacerdotum numerum recipi sol- ©lieb, v. ©olbaten, j33. ne sparsi et inconditi sine
lemni ritu. ordine portis excurrerent). - in O. bringen, in or-
orbintrctt, *in sacerdotum numerum recipere dinem adducere ob. redigere (f. „orbnen"bie ©nnon.);
sollemni ritu. alqd curare (für etroaä gehörig ©orge tragen, jS.
orbnen, ordinäre (im Mg., in gehörige Orbnung bie SBaffen, arma): in 0. ftellen, legen, disponere;
u. Reihenfolge bringen; bann = gehörig auf [teilen, digerere (f. .,orbnen" Unterfd). u. 23eifp.): O. galten,
einrichten). - in ordinem adducere ob. redigere (in beobachten, ordinem servare; in ctroaö, ordinem ad-
gehörige Orbnung u. Reibenfolge bringen). - dispo- hibere alei rei ob. in alqa re: nacb, ber 0., ordine;
nere (jebem (Sinjelnen eineä ©anjen feinen ^Sfa^ an= ex ordine; per ordinem; deineeps (ber Reibe nadj,
roeifen, geben, roof;in ee> gehört). - digerere. in or- roie eö bie Orbnung mit ftet) bringt): außer ber 0.,
dinem digerere (eine ©aa;e fo befianbeln, bergt man extra ordinem (gero. = auf ungeroöljnlidje 31 rt, außer=
2ltte3 an ben gehörigen Ort bringt, gehörig nertfjei* orbentlictjer SBeifc). —
2) beftimmte orbent(icf;e §anb=
Ken). - dispensare (genau nadj allen feinen Steilen lungsroeife u. (Sinricbtung: diseiplina bona. -insti-
abroägen, gehörig einrichten, bamit fein ££)ei( ju furj tuta, n. pl. (bie (Einrichtungen). - 2Bea)fel u. O. in
i'ommt).- componere (gehörig jufammenlegen, ftellen, ber Sßelt, vicissitudines rerum atque ordines biefe :

fo anorbnen, bafj ba§ ©anje ein gefätfigeg 2leufjere tunftreidj gefebaffene 0. ber Singe (in ber Sßelt), hie
erhält). - collocare. constituere (feftftctfen, in eine ernatus: bie roiffenfcftaftlicfje O. u. logifa^e Richtig»
gehörige SSerfaffung bringen). - describere (eniroer* feit ber (Erörterung, disserendi elegantia: 0. im
fen, einen ©ntrourf uon etroaä auffegen). - explicare ©taatc, diseiplina, instituta rei publicae 0. in fei* :

(mtroicfeln, ba§, roaö gleicbf. roie ein Änäuel jufam* neu ©aa)en, *rerum suarum modus quidam et ordo :

mengeroicMt ob. ühf). in Itnorbnung geraten roar, gute bürgerliche O., civitas bene constituta: ©eift ber
in Orbnung auf löfen). - Gruppen o., copias ordinäre O., *bonae diseiplinae Studium: O. in berSebenä»
(in 3iei[;e u. ©lieb auffteflen) ob. disponere (ben ein= roeife, certus vivendi modus ac lex: feine 0. in ber
§elncn ©olbaten ob. ieber einzelnen 21btr)eilung iljren 2eben3roeife beobachten, vitae institutum ob. rationem
^ta(5 anroeifen, f. Nep. Iph. 2, 2: in eam consuetu- servare; a vitae ratione non discedere: ofjne 0. le=
dinem adduxit copias, ut sine ducis opera sie or- ben, in diem vivere: ^mb. jur O. uerroeifen, alqm
dinatae consisterent, ut singuli ab peritissimo im- in ordinem cogere ob. redigere: ^tnb. jur O. anbal=
peratore dispositi essent): bie Gruppen 3ur©dj(ad;t ten, alqm severä diseiplina coercere (ftrenge O. bei
o., copias ob. aciem instruere: ben^ug o., *agmen 3mb. galten); alqm in officio continere(3mb. in2lb=
ordinäre (fo ftellen, roie er marfcöjren foll); agmen bängigfeit erhalten): S'«ö- roieber 3ur 0. bringen,
explicare (bie auf bent Sölarfcf) in Unorbnung burä)= alqm a perdita luxuria ad virtutem revocare (^mb.
einanbergefjenben ©olbaten roieber in Orbnung auf* ber auäfdjroetfte auf ben 3Beg ber 2;ugenb 3urücfbrin=
marfdjiren taffen): S3üd)er ob. eine 23ibttotf)ef o., li- gen): O. in ben ^rooinjen fcfjaffen, provinciarum
bros ob. bibliothecam ordinäre ob. disponere-, bi- statum ordinäre: bieO. im Reiche berftcHen, res com-
bliothecam digerere: bie £aare o., capillum com- ponere: roieber in feine alte 0. fommen, in suam
ponere;crines ob. capillos digerere.- bie 6innal)me= rationem reverti: ia) boffe fid^erlicf), ba$ roieber 2lUes
bücöer o., digerere tabulas aeeepti: einen Äricg3= inbergc()örigenD.ift, confido itaesseomnia utopor-
piano., totius belli rationem describere :ba§Äriegö= teat. - e§ ift in ber O., abfol., ob. baß 2c., rectum est
roefen o., rem militarem collocare fein .öauSrocfen : ob. (c§ ift roofjl in ber O.) esse videtur, abfol., ob. m.
(feine I)äu§lid;en2fogelegenljeiten) o.,rem familiärem folg. 2lcc. u. 3"finit. (cö ift rccfjt); consentaneum est,
constituere; res suas ordinäre res familiäres com-
; abfol., ob. m. folg. 2lcc. u. Qnfinit. (e§ ift »creinbar,
ponere: ben ©taat, bie SSerfaffung eineä ©taateS o., reimt ftdt) jufammen; bef. oft non, minime cons. est).
rem publicam constituere ob. componere; statum — 3) Stbtficilung einer ßlaffe: *ordo. — 4) Serbält*
civitatis ordinäre: 2Smb3. ©efct)äfte o., alcjs negotia nijj ber ©äulen: genus columnarum. - bie borifcfje
explicare bie ©renken o., lines terminare feine ©e=
: : 0., columnae Doricae.
banfen o., cogitationes disponere. - eine georbnete Cvbnungc<ltcbe, *bonae diseiplinae Studium.
£eben£>roeife, vitae genus distinetum; vita disposita. - *rerum suarum modus quidam et ordo.
Otbttcn, ba3, ordinatio; übrig, burdj Untfd;r. mbttutiittf Mrtfng, ordine; ex ordine. - bie Sä=
mit ben Serben unter „orbnen". - ba<S 0. bec Sol= ter 0. befragen, ordine patres consulere: ben 0. ©e*
baten jur ©ü)tad;t, militum iustruetio. brauch uon etro. machen, boni viri arbitratu uti alqä
Otbtter, ordinator. dispositor (nadfjauguft.). - re (JCt.).
qui alqd ordinat, disponit, digerit u. f. ro. bie 3Ser= lOrbnuna^tuf, ben, an 3mb. ergeben (äffen,
ben unter „orbnen" (f. baf. and) ben Unterfcf).). - ber alqm in ordinem cogere ob. redigere.
D. ber SBelt, artifex mundi. vbiiHiiflcMui&vifl« expers ordinis. — Adv. ex-
Orbnung, I) bau Orbnen, f. 2lnorbnung no. I. tra ordinem.
m
- 3 °m. bi c 0. einer 33ibliotf)ef übertragen, alei Orbttunflcisa^I,numerusordinarius(Gramm.).
darc curam digerendae bibliothecae. —
II) bicSCft, C rbüuuait.v stator t^alo beigegebener Siener 311
roie etro.gcorbnct ft 1 ) gehörige fHcifjcnfoigc u. Ue6er=
i : SBotfrijaften :c). - secutor (alö beigegebeuer 33egki
einftimmung ordo (f. ,JReiI)c" ben Untcrfo). uon se-
: ter, j». beö Xribuncn, tribuni, Inscr.). - auf 0. feun,
ries). - bie natürlidje 0., ordo naturae: bie 0. ber *missum esse cum mandatis.
fflJortc in ber Siebe, verborum struetura. - in befter Orbottttött^Officicr, beä Obcrüefepfjaberi,
O., compositus ordinatusque (im2lHg.); compositus *centurio,qui,si quid imperet duxsummus,praesto
et instructus(in orbentliajcnStbtljeilungen u. in Reib' est
^
u. ©lieb, ». ©olbaten, 3$. compositi et instrueti Ötbrc, f.
33efef;l.
procedunt): olme 0., expers oruinis; sine ordine Organ, figura (bie 23i(bung, jS. figura et vi-
(j39. marfdnren, iter facore, x>. ©olbaten): olme alle |S()ätigfeit] faucium, laterum, pulmonum). - vicis.
O., sine ordine ullo; inordinatus atque incomposi- vicem, vice (roaö als etroaö bienen foH, j3J. praesen-
585 :njcmifation Ort 586

tis officii,f. Cic. Sest. 4, 10).


- bas D. bes ©efiörs, ber äßirfttcßfeit ift ob. mar, burd) verus umfdjrieben,

auditus membra, oriim, ».: basD. ber Stimme, vox: j93. Socrates im 0., Socrates verus. c) ^ßerfon, —
ein gtücftic^es D. (ber Stimme), vocis felicitas: ein roetdje nia)t nadjahmt, burd) meus, tuus, suus, j58.
fehlerhaftes D. (ber Stimme), oris incommodum bie : icb jiebe bteß als Q. cor, te malo esse tuum: er lärm

Crgane jum Sitbembolen, spirabilia viscera: bic in= im Sisputiren immerD. bleiben, potest semper esse
nern Crgane bes Äörpers, intestina viscera. in disputando suus: D. fenn, ex se fertilem esse: D.
Crgantfation, temperatio. - bie natürliche D., fenn in etroas, per se invenisse alqd. - biefer SJtenfd)
temperatio naturae: D. bes Körpers, corporis tem- ift ein D., nihil aequale est illi bomini.

peratio; natura et figura corporis: bie ganje O. ber Origtnafbrief, epistola autographa. literae
©liebmafjenunb bes gcfammten Körpers, omnis raem- autographae(nacbaug.).-chirograplium(^£ipoy()a-
broram et totius corporis figura: förperlicfte u. gei= <pov, mit eigener öanb ©efdjricbenes, §anbfd)rift=
fiige E., quum corporis tum animi temperatura: tiefieö übt).).

C. bes Staates, temperatio civitatis ob. rei publi- Ortginalbocnmente, *tabulae verae.
que ; forma rei publicae: neue D. einer (Schure, *gym- OrigtttalgcniC, ingenium ex se - biefer fertile.
nasii rationes de integro ordinatae. SJtenfd) ift aequale est illi homini.
ein D., nihil
organif dj ) j33. org. Äörper, gignentia, ium, n. Ortgitt«I^attbf(^rift, chirographum {xslqö-
ob. nascentia, ium, n. - org.SBefen, animantia, ium, YQdtpov).- idiographus über (eigenfjänb igeö ©a)r if t=
n. - ein org. gefiler, vitium naturae; am Körper, roerf, 5S8. Virgilii, Spät.).
corporis vitium. - bie org. Gntroicfelung bes Staates C vightalitar, proprietas (@igent()üm(id)!eit). -
:c, naturale quoddam iter et cursus (Cic. rep. 1, indoles nativa (natürliche Anlage). - iuventionis
16, 30): ber Statur, naturae iter atque progressio felicitas (glücflidje (Srfinbungägabe). - novitas (bie
Steufieit, j -8. inventi). - feine Sieben jeugen t>on ei=
s
(nad) Cic. rin. 4, 14, 37): bie Statur giebt in ibrer
org. Sntroicfelung fein früher gefegtes ©lement auf, ner 2lrt non O., aber non einer noa) fefjr unauäge=
natura semper ita assumit aliquid, ut ea quae pri- bilbeten u. ganj rof;en, orationes ejus significant
ma dederit ne deserat (ibid.): bie ganje Statur ftefit quandam formam ingenii, sed admodum impolitam
in einem org. 3"f ammenbang, omnis natura cobaeret et plane rudern.
et continuata est. Ciigtnßfvccfjnung, authentica ratio (JCt.).
organtnrcn, ordinäre (orbncn). - componere Originalfdjrift, f. Originatf)anbfd;rift, =bocu=
- ein ©nmnafium neu
(eine fefte iterfaffung geben). mente.
o., *gymnasii rationes de integro ordinäre: einen Üngiitafftücf, *exemplum primum; archety-
Staat o., civitatis statum ordinäre rem publicam •, pum (f. Original 110. a).
ob. res componere; rem publicam legibus tempe- Citiginafteftflincttt, *testamentum verum.
rare: ein roobl organifirter Staat, civitas legibus Criginnltttgcubcn, bie, virtutes exemplares
temperata civitas, quae commodius rem suam pu-
; (t. t. bei Spät.).
blicam administrat: ein (oon bet Statur) gut organi= Cviginaluvrunbcn, f. Originalbocumente.
firter ©eift, animus bene a natura informatus fo : originell, nativus ^on Statur eigen, @gf|. asci-
oon Der Statur) organifirt fcnn, ba% :c., ita natura tus, j5}. lepos). - proprius et ex ipso natus (eigen»
comparatum esse, ut etc. tbümtict) u. au§ ibm felbft entftanben, j33. vitia, ©gf^.
Crgantdtnu3, einer Sacfie, natura et figura vitia, quae alicui impressit imitatio). - novus (neu,
alcjs rei. noef) nicljt bageraefen, 3$. id novum, biefeg orig. $er=
Crganift, *organoedus. fahren ob. SJtanönre, Nep. Chabr. 1, 2). - Slu^erbem
Crgel, bie, Organum, gebt, sonat (Spät.). brücfen e§ bie Sateiner au§ burd) meus, tuus, suus,
Crgel balg, follis organi (Spät.). roenn e§ = „mir, bir, if;m eigentbümlicfj", burd; mi-
Crgclbau, *organi construendi ratio ;*organo- rus, roenn e§ = „fonberbar", buxd) ingeniosus (Adv.
ingeniöse), roenn eä =„geift= u. iöeenreid)", j33. ein
Crgclbaucr, *organorum artifex; ob. *qui Or- 0. SJtenfdj, homo qui suus est (ber nicfjt naa)abmt,
gana m fictj gleichbleibt, roie er ift); mirum caput (ein rouu=

orgeln, *organo canere. berbarer, närrifefier Äerl): ein ganj 0. ^augenictjtä,


Orgelpfeife, *organi fistula. homo ingeniosissime ncquam: er fann beim 35i3=
Crgcltoiclcr, *organoedus. putiren immer 0. bleiben, potest semper esse in dis-
Crgcltocrf, 'organi rnachina. putando suus: (Surio f)at öabei eine 0. S3erebfamfcit
Crtcnt, f. SJtorgenlanb. beroiefen, Curio suam quandam expressit quasi for-
Cricntalc, .'Jiorgenlänber.
f.
mam figuramque dicendi. - bas ift 0. (fonberbar)!
orientaliief), i. morgenlänbifd). mira narras!
oricuttren, fufj in etroas, alqd cognoscere. -
in einem Orte, einer Staöt o., loci, urbis situm
C
r f an, ventus nimius (altjubef tiger Sßinb). - tem-
fia) pestas foeda (abfdjeulid;es Sturmroetter). - procella
picere. ab imo vertens mare (bas SJteer aufroütjlenber Sturm).
Criginai, a,übb.: »exemplain primum (Urtcrt, Crlogcifrfjiff, f. Äriegsfd;iff.
UrbilD, wofür Cic. ad Art. 16, B, 1 bas griea). <u>- Ornament, ornamentum (353. ornamenta co-
icbraucbt, roclcbes jebon PI. ep. 5. 10,1, lumnarum, \'itr. 4, 2, 1).
lateintia) ftebt). - 'verba Bcriptoi Ürter.t). a Ornat, I; Scfjmud: ornatus.-- I^'ilmtsfleibung,
(pov, eigene .fcanbfcfirift Mmtstradjt: a) ber Beamten: vestis, ([uam magistra-
eine 9 a(e> Bntj oo. iüudj/. - idlograpb.ua tus iinliiit (nad) Ben, de ira 1, 16, 4). - vestis fo-
)'I"t '-'/ ov,eigcneöanbjd)rift man im öffentlidjen Ü5erfel;r.
renaifl (.kteioung, rodd)v
als Scbrift, Bvjtt. - ezemplum. exemplar wuftev, aljo aud)im üffentlidjcn 2lmtc trägt, ögf(>. vestis
50orbtloü6f;.,^.iii<: u -in lc6ctibtgc
;

dorne üca - im D., veste forensi indutiis ob. ad-


plum anii uj. Bimulacrum mutum): etroas ornatus. b) ber ^riefter, ^riefteroruat.
f.
nacb einem C. bilben, alqd ad exemplam exprimere: Cruitbologic, *ondthologia t.).
{t.
Dom 0. abfommen, ab archetypo Labi ei w Crfeille, racuB.
!;biloungj bleibt Ijinter oemC. juriier, Ott, uu Jlllg.: locus ('^(ur. gero. locu). - ber
I

iff)6tlöung. — h) ^erjon ober 2acbc, roie fie in Crt, an bem 2U(e oorübcrfaljren (oorüberfegelnj mü|
587 Drtbe^rcibung Dfierf eierlag 588

fen, roeldje praetervectio omnium qui etc. (f. Cic.


jc., membra ob. crura corrigere; alqm, qui ita natus
Verr. 170). - an biefem 0., hie; hoc loco:
5, 66, est, ut quaedam contra naturam depravata habeat,
an roeldjem O., ubi; quo loco: an welkem 0.? ubi- restituere et corrigere.
nam: »onroeltfiem 0., unde; a ob. ex quo loco: an Ortf ennttttfc, locorum notitia. locorum ob. re-
allen Orten, ubique; omnibus locis: non allen Or= gionum peritia ob. scientia (in einer ©egenb). - lo-
ten, undique; ab omnibus locis: an nerfdjiebencn corum et aedificiorum notitia (in einer ©tabt). -
Orten, passim: an beiben D., utrobique: an einem D. befi^en, locorum ob. regionum scientem, peri-
anbeten 0., f. anberöroo: »on einem D. jum anbern, tum, gnarum esse: feine 0. befi^en, locum ob. loca
in alium locum de alio (j33. transilire): ex loco in ignorare; locorum ignarum esse.
alium locum (j33. transfeiTe): »on einem D. jum ortfunbig,locorum(regionum)peritusob.sciens
anbern ^ieljen, mutare loca: an feinem ob. am red)= ob. gnarus.
tenO., gehörigen Drt§, loco; in loco: an feinen ob. örtlid), burd) ben ©enit. loci ob. regionis, loco-
an ben redeten D., in locum: jroei 2)inge an »er= rum ob. regionum, 3SB. örtlidje ©djroierigfeiten, lo-
fdjiebene Orte ftellen, locis diseludere: an Dtt unb corum difficultates bie ö. 3Serf)ältniffe, situs (j93.
:

©teile, in re praesenti (an bem Orte, wo etroaS ge= gentium, Tac. ann. 4, 33): bie ö. Sage fia) befe^en,
fdjeben, 533. entf Reiben, diseeptare): ftd) anO. unb loci situm circumspicere. - ein ö. ©a)merj, *dolor
(Stelle »erfügen, in rem praesentem venire: eine certo loco inhaerens.
Steife an O. u. ©teile machen, in rem praesentem £)Cttüä)leit, I) = DrtS6ef#affen$eit, ro. f. —
excurrere: ia) mar felbft an D. u. ©teile, ipse in II) Ort, Socal: locus. - Äcnntnif; ber Oertlidjfeiten,
re praesenti fui. - ein D., roo jc., locus, ubi etc.; f. Drtfenntni^. - bie De. nia)t fennen, locum igno-
oft 61. ubi (j23. suppeditat nobis, ubi animus refi- rare.
ciatur): ein D., rooljin jc., locus, quo; oft 61. quo OtttWtttc, f.
Ortsname.
(jS3. habebam, quo confugerem, ubi conquiescerem). Cvt«<anflrtüC, of)ne, sine loco.
- Uneig., etroaö an feinem O. geftellt fenn laffen, Ottöbcfdjaffen^cit, loci ob. locorum natura
alqd in medio relinquere; alqd integrum relin- DrteS, ber Derter). -
(natiirlia)e Söefcfjnffcnrjeit be§
quere: gehöriges Drtä ob. am gehörigen D. melben loci ob. locorum situs (Sage beä OrteS, ber Oerter).
(b. i.beim$id)tcr),adjudicemdeferre: höberen Drt3, - günftige O., opportunilas loci: fid) bie 0. (einer
j23. etroaö melben, alqd ad senatum (beim ©enat) ©tabt) befeben, situm urbis circumspicere.
ob. alqd ad prineipem (beim dürften) deferre ob. OrtÖBcfdjrcibuttg, rono&sota (333. Miseni,
perferre (mit u. naa) Suet. Claud. 37): bas> ob. $ol= Cic. ad Att. 1, 13, 5). - rein lat. descriptio loci. -
genbeS ift böljern Drt§ (»om dürften) befohlen roor= äkijcbieben ift „©tt&efdjrctbung", ro. f.

ben, dominus ob. prineeps noster hoc fieri jubet Ottfrfjaft, pagus. vicus (2)orf, ben Un- f. baf.

(f. Suet.
Dom. 13): eS ift böfjernOrtä (»onberDb.ig= - forum (Siftarftfleden). - oppidum (befeftig
terfd).).
feit, »om dürften) befohlen roorben, bafj ob. bafj niä)t ter Ort). - in ben Ortfdjaften, in pagis forisque.
jc.,edictum est, mit folg. ut ob. m. folg. ne: id) mei= OttSciittDO^ttcr, incola loci.
ne§ DrtS, ego quidem; equidem. —
II) tnöbef.: a) OrtÖgcricfjtC, bie, locorum moderamen (JCt.).
ein »on 9Jienfcben in 33efuj genommener Sibetl ber OttÖgcfri)irf)tC, commentarius rerum urbana-
(Srbe: locus (im 2Wg.). - regio (©egenb). - pagus. runi.
vicus (3)orf, f. baf. ben Unterfd).). - oppidum, flei= C vtc*rtcUiol)nlKtt, locorum consuetudo (JCt.).
ner, oppidulum (©tabt, mit SJfauern umgebener Ort). Crtölcjjc, loci positio. - loci situs.
- ein befeftigter O., locus munitus. — b) ©teile, roo ©rtönome, loci vocabulum. - 93lur. „Ortäna=
»on etro. gebanbelt, gefprodjen roirb locus (im ^ßlur.
: men", locorum vocabula.
loci). - cS ift an einem anbern D. gefagt roorben, Cittftctlt, lapis angularis.
aüo loco dictum est: baoon an einem anberen 0., Ortööcränbcrung,roenn 3'nb. bei Äranf Reiten
de quo alibi: banon ift an einem f ruberen 0. geljan ic.feinen 51ufentb,altGort »eränbert, mutatio loci,
belt roorben, de quo supra commemoravimus: esä facta de loco permutatio (fofern fie gefdjieb^t). - loca
ift Ijier ntdjt ber ü., barüber gu fprcdjen, non est mutata. regio mutata (fofern fie gcfa)cl)cn ift). - eine
hie locus, ut de his rebus loquamur. O. »ornebmen, loca ob. regionem mutare.
Ovtbcf rijvcibuttg, topographia (ronoypccipia, Otttafcl, auf Sänbetcicn, titulus fiuitis spatiis
Serv. Virg. Aen. 1, 159)-, rein tat. descriptio loco- positus, qui indicet, cujus agri, quis ejus dominus,
rum. - Skrfcbieben ift „Ortöbefdjrcibung", ro. f. quod spatium tueatur. - §ft ?% = Sßegrocifer, f.
b.

OcttcfjCtt, oppidulum. oppidum parvuin (fleine OrtjftogitoftC, *oryctognosia (alö 3Biffenfa)aft,


©tabt). t. t.). - *de natura metallorum (alö Xitel etneä
Ottgcbnd)tttif;, *mcmoria locorum. 58uc^e§).
orthobin:, Ortljobor,, ber, orthodoxus (op&o- Ccfc, am Gnbc ber ©d^ul^fob.len, burd) roeldje bie
öogoq, fpät. JCt). - ob. rein lat. umfajr. burd): Sdjuljriemen gebogen roerben, ansa; (fleine) ansula.
*verae legis Christiauae Studiosus (»on Spcrf.); *ve- Oft, OftCtt, oriens (im 2(llg.). - solis ortus ob.
rae legi Christianae conveniens (non Dingen, roie exortus. pars caeli orientis solis. regio Orient is (al§
Sefjren). .^immel'ogegcnb). - orientis solis partes (baö ilUor
OrtJ)ObO£ic,*orthodoxia(op#otfo£/«,al3tbeo^ genlanb). - gegen ob. nad; 0., im 0., uon O., f. oft-
log.t. t). - rein lat. umfdjr. bura): *verae Christia- Iid) »on 0. nad) SBcftcn, ab ortu solis ad oeeiden-
:

nae legis Studium. tcm. - fiel; mit bem ©efid)t naa) 0. roenben, ortum
Orthographie, recte scribendi scientia (at3 solis Bpectare.
Mc gmb. bat). - ibrmula ratioque
.ttenntnift, scri- oftenfibet; jSB. ein oft. Srief, *literae ad spe-
bendi (alö 8e§«; beibe alö tlmfchr. für ba3 gried). ciom scriptae, quae alei ostendi possint.
OQ&oyQaipia). Oftco(Of), *osteologiae gnarus.
orthoajavbif cl), mufj burd) eine SBenbung mit Oftcologic, *osteologia (t. t.\
reete seribere gegeben roerben, j33. ortfj. Siegeln, Oftcrabcttb, *vigiliae paschalos.
*
recte scribendi praeeepta: ortl). fdjreiben fönnen, Oftctfcict, *sollcmuia paschalia, ium, n.
"recte seribere Bcire. Oftcrfcicrtög,diesfestusob.sollemnisPaschae
ortbobäbif cb, Qinb. befjanbeln, alcjs depravata (EccL); ob. bl. dies Paschae (EccL).
:>^9 Dfterfeft polten 5Q0

Oftcrf cft, sollemnitas Paschae (Eccl.). - 3ft e§ Oftfeite, pars caeli orientis solis (bie .^immels^
-
,Oftcrfeiertag", f. b. gegenb).- pars ad ob. in orientem spectans (bie nacfi
Oftermeffc, *mercatus post dies paschales in- Often (icgenbc Ocgenb tc). - nad) ber 0., f. öftlia)
stitutus. - Oftcrn, f. Dfterfeft. (Adv.).
Oftcrtag, f. Dfterfetertag. OftfüboftttJtttb, phoenix.
OfrcrttJOdje, *funesti dies Christi. Oftfübttunb, vulturnus.
Ofter^cit *tempuspaschale. [gens. ofittJÖrtS, f. öftlid) (Adv.).
OftfHfte, *litus ad orientem spectans ob. ver- Oftlöittb. subsolanus; umfdjr. ventus, qui ab
Oftlanb, f. 9Jcorgcnlanb. Oriente exit ob. venit. - mir i)aben 0., ventus flat
Oftlänbcr, ber, f. ^orgentänbet. ab ortu solis.
üftlirf), ad orientem vergens. ad ob. in orientem Otter, aspis. vipera (»gl. „Gatter"). - »on ber
spectans (nad) Often fjin liegenb). - ob. burd) ben O., viperinus.
©enit. orientis (t»enn e§ = im Often befinbtid^).
— Ottcr&lttt, sanguis viperinus.
Adv. ad orientem versus, ad ob. in orientem. ad OttcrfeUf peius viperina.
regionem orientis. ad partem caeli orientis solis. Ottcrfleifcf), caro viperina.
sub solis ortum ob. exortum (oftt»arts\ gegen ob. Ottergalle, fei viperinum.
nad) Often). - ex Oriente, ab Oriente ab solis ortu Otterfopf, caput viperae.
ob. oft cmd) = im Often).
exortn (»on Cften, beutfd) OttCfttgcx»ct}t, omne serpentum genus.-übtr.,
- (gegen ob. nad) Dften)
in Oriente (im Cften). - öftt. ». -Dlenfcben, homines, qui omne serpentum genus
liegen, ad orientem vergere; ad ob. in orientem dolo superaut (nad; Val. Max. 7, 6. ext. 3). - vi-
spectare: öftt. (nad) Often) fefjen (». 9Renfd)en), ad perae illae venenatae ac pestiferae (nad) Cic. de
ortum solis ob. ad partem caeli orientis solis spe- har. resp. 24, 50). - scelesti homines; scelera, um,n.
ctare: öftl. (nad; ob. gegen 0.) roolmen, ad regionem Ottcrttgtft, venenum viperinum.
orientis colere. Ouvertüre, *dramatis musici exordium.
Oftluft. f. Oftromb. ottal, ex longo rotundus. - ovatus (eiförmig).
OftHOtöOfthrinb, caecias (xaixiaq). O&al, baö, figura ex longo rotunda.
OfttactÖmttS, f. Scfierbengcricbt. Or,f)0ft» *mensura major, quam Oxhoft vocant.

«0.

Sß p, als S9ua)ftabe, P, p, »ollft. P litera. - a[§ etroaS p., jungi ob. copulari cum alqa re. - (Strenge
J
Scfjnftjug, P
literae ductus. - bas boppelte p, litera (ßrnft) mit ^reunblidjfeit (SJcilbe, ©üte) p., severi-
p gemina, p duo. - wie ein gried)t ja)e3 ^S, in spe- tatem comitatemque severitatem comitate mis-
ob.
ciem literae 77. cere; severitatem cum humanitate
jüngere: bei
tyaav, par (in eng. 33eb. »on jroet jufammenge= i^m ift $reunblid)fett (SUitöe) mit oielem (Irnft ge=
porigen ©egenftdnben , 38. par columbarum, scy- paart, ei multa in severitate comitas non deest:
phorum). - jugum (eig. ein Qtefpann 3ugoie(); bann SBürbe mit Seutfeligleit gepaart comitate condita
,

aud) »on jroei 3Jcenfd)en, roeldje in einem fä)led)ten gravitas: in einem %on (ber 3tebe), in mltyem Srnft
Vereine ftefyen, roie Cic. Phil. 11, 2 extr.: jugum mit SDcilbe gepaart mar, temperato inter indulgen-
impiorum nefarium). - conjugium (ein Gfyepaar, tiam gi a«tatemque sermone.
-

aud) v. Spieren = 3)lännd)en u. 2Beiba)en). - duo paarmal, ein, semel atque iterum (jSS. frigi-
^roet auf einmal, ^roet jufammen). - gemini (boppelt). dam aquam poposcit).
- pauci, ob. 2)eminut. pauculi (in roeit. 33eb. = et= ^ßaarung^trieb, conjunetionis appetitus.
nige wenige, etliche üb!)., yß. dies: u. Bcyphi). -ali- paar Jucif c, bini auf einmal, @gft>. sin-
(je jioci
cinige übt)., j33. per aliquot dies, per aliquot guli). - gemini (boppett, ©gj^. solitarii). - amplexi
horarum spatium). - ^ßaar u. ^aar, f. paarrocife. - (öanb in öanb, $8. adeunt). - p. nebeneinanber ge=
etroa ein ^}., unu.s et alter: jroei ^3., bini $&. scy- ftedt, bini juxta compositi: fic merben p. gefunben,
phi)-, duo gemini utrique (jSB.
fo®. vites): beioe^ß., ein 9Jcänna)en u. ein 2ßcibd;cn, bini inveniuntur,
Kjpoi): mehrere ]S., paria complura ($33. scypho- mas et femina: fic fcfjroeifen p. umb^er (0. gieren),
rum): btei ^Jaar ^frcunbe, tria paria amicorum: ein vagantur conjugia.
'ii. jdjöne SrüDcr, par nobile fratnim (Hot. sat. 2, qSttbft je., f. ^apft 2c.
- ein ?ß. G^eleute, conjuges; mariti: ein Iß. 5ßact)t, I) ^ßadjtung: conduetio (im 3111g.). - re-
Brautleute, ein fy. junge (Seeleute, nova nupta et demptio. redemptura ( s^aa;tung »on Seiten eines"
maritus. - etn $ Stunben, f. Stunbe: ein GntrepreneurS, ber bas Qkpadjte te bann roteber tt)ett=
4 .Öunoci
(
. :iti udic I 69). - nur roeifean 21nbere oerpad)tet, j33. ber ©taatSjöüY). -
auf ein %. 2Bortc, 1
• •
trilms verbis in ^ad;t nehmen, conducere; redimere: im ty. ba=
volo: 'ÄUes in ein V>. iüorten, haec onmia in tribus ben, condnxisse-, conduetum habere: in ^ß. geben,
- $u paaren treiben imprimere locare; elocare: ,"\mbm., alei locare: nidjt gegen
(in oic gehörigen 2d;ranfen ^urücftocifcnV, refatare baareg ©e(b, fonbern gegen einen Xfye'ti be6 Gvtra=
(nifbetfajlagen, bcmütlngen; aud; bura)2üortc gän* ges in '$. geben, non nummo, sed parte ob. (an
lid; reioerlegen): ben ,yeinb ^u paaren treiben, ho- mcljrerei partttnu locare. —
II) = $ad)tcontract,
ttet fanden le. f. (Sontract. - einen aIIäul;o()en % abfdjliefjen, ni-
paaren, onjungere. - mit ttroai p., minm magno roinliicere. — III) = ^ßadjtgelb, 10. f.
I
;rii/' 'um .-ilija re (oer = ^artitanfrf)(aß, aestimatio rei locandae.
btnoen, »ereinigen)-, rn m< tc alql re ig(eia)f. mifa)en). ^a^tbrtcf, tiibulae locationis.
- fia) paaren, con- ^adjtcontraet, f. (Sontract.
•Ti 3lUgcir e fia) begatten;: f«^ mit parkten, conducere, redimere ali|d u. alqd ab
591 5ßa<$ten SßageufjauS 592

ob. de alqo „$at$t" ben Untcrfdj. ber ©ubftft.).


(f. te!apage sis! ^ad^ bid) jum genfer abiinmalam
: !

- conducere bene redimerc:


mofilfeil p., pai-vo •, rem ob. in malam crucem! (Äomif.); quin tu abis
311 treuer p., niraium magno conducere; nimium in malam pestem malumque cruciatum.
magno pretio ob. male redimere: bie öffentlichen ^Jatfcfcl, asinus clitellarius ob. ibei ©pät.) sag-
(Sinfünfte p., vectigalia redimere: bieöff. (Sinfünfte marius. mulus clitellarius ob. (bei ©pät.) sagma-
p. wollen, ad vectigalia accedere. rius (eig., mit einem ©aumfattel »eifefjener @fel o^.
Zaditen, ba§, f.
Sßadjt no. I. SJcaulefel). - jumentum (eig., alö Jafttfner übt).; ng(.
*j>ari)tcv, conductor. redemptor (im 2{llg., f. Petr. 117, 12: quidvos, inquit, me jumentum pu-
„'padjt" ben Unterfcfj. ber ©ubftft.). - colonus (ein tatis esse ? - mulus ob. mula agminalis ($ad*
).

freier, ber ein ©tüd Sanb ob. ein ©ut gegen einen maulefel beim öeere, JCt.) - homo clitellarius (xin=
jäfjrlidjen SDcietbjins' bcnurtfjfdjaftet). - politor. par- eig., uon SDJenfdien).
tiarius (ein freier, ber ein ©tüd Sanb gegen einen ^ötfet, t'ascis. fasciculus (als 33ünbet, in beut
%f)iil beö (SrtrageS padEjtet). - ein ^ß. ber öffentlichen mehrere Singe sufammen befinblicb, finb). - sarcina
redemptor vectigalium(alö^ad)tenber):
(Sinfünfte, (a(§ Saft, ©epäd, roeldjeä ein fflfenfcb, ob. Xljicr
publicanus (beut ©taube nacfi). trägt). - ein «ß. ©elb, f.
©elbpadet: ein $. »tiefe,
<Pad)tmn, conductrix (bie ^adjtenbe, fpät. JCt.). fasciculus epistolarum (fofern eä oerfeb^idt nnrb);
- *uxor coloni (©attin etneS Sanbpad)ter3). - mu- volumeu epistolarum (fofern fie nad) u. nact) gc=
lier publicana (grau eines" Ißacfiters" ber öffentl. fammett u. gleict)f. als ein ©anje§ aufberoaljrt roer=
(Sinfünfte). ben): man bringt ein 5ß. »riefe, atfertur fasciculus
1

^adjigelb, merces. mercedula ber oom (als epistolarum: er beroafjrt ein ^J. »riefe oon eine;n
^adjter gu jajjfenbe Qim). - locarium (als &er ^inS, ^reunbe forgfältig auf, volumen epistolarum amici
meieren ber »erpadjter feftfe^t u. erfjält). - vectigal servat diligeutissime. - ein ^5. »üc^cr, fascis li-
(alä (Sinfünfte beS 3Serpad)ter§). - ein Ijofjes ^ß. ge= brorum.
ben, magno conduxisse: ein niebrigei 'p. geben, ^aef ctboot, navis tabellaria. - biremis ad usus
parvo conduxisse. commeantium illo mari destinata.
^ndltgttt, *praedium coudueticium ob. condu- ^art'ctdjen, fasciculus.
etum-, fundus (ob. ager) condueticius ob. conduetus 4?otfl)Of, *aedificium mereibus, quae impor-
„üDcietb, ." über ben Unterfcf). oon condueticius
. . tantur, reeipiendis destinatum.
(f.
u. conduetus). ^orffncdjt, bajulus (Saftträger, f. b.). - calo
}Jrtd)tl)crr, locator (im 2lllg., 3». fundi). - do-
s
t^rofebubc beim §eere). - sagmarius (©aumro|füfj=
minus praedii ob. fundi (ber (Sigentfjümer eines" ©u= rer, Inscr.).
tes ob. ©runbftüdeä). •^acf ichtenmub, *linteum emporeticum.
<J$ad)tittIjaber, ^acuter. f.
^ncfttnicl, im 3ff)g. bl. acus.
4$ad)tj;ahr, *annus conduetionis. - in ben frii= Vßadpapiev , Charta emporetica. - 311 ^3. bie*

Ijern fünf Sßacfjtjajjren, priore lustro. nen, involucris usum praebere.


^adillanfc, ager conduetus. ^8ttcf^fcrb,jumcntumsarcinariumob.(bei©päi.)
"^adtflcutc, burd) ben Sßlur. ber StuSbr. unter jumentum sarciuale. - equus sagmai'ius (mit
„^aebter". einem ©aumfattel oerfeljenes' ^ferö, Spät.), -ju-
pad)tfo3, non locatus (nid)t oerpadjtet). - sine mentum dossuarium (alä Safttfner). - beim öeere,
condueto (obne ^ßadjtung, oon ^erfonen). equus agminalis (JCt.).
padttluftig, conducendi ob. redimendi cupidus ^örtfrtttcl, clitellae.
(f.
,,^ßact)t" über cond. u. red.). - p. fenn, conducere i'iarfträgcr, f. ^adfnccbt, Saftträger.
ob. redimere velle: in <£>inftdE)t auf bic ©taatäein= ^acftltd), *linteum emporeticum.
fünfte, ad vectigalia accedere. ^nrf nmcjcu, carrus(ein« %xt oierräbrigcr 2rans=
'jjadjtpcfiobc, uon üierob.fünf3af)ren,lustrum portioagen 311m ^ortferjaffen beö ©epädeä). - plau-
(3». frühere, prius). strum (Saftioagen übf).). - bie ^padioagen nebft bem
"
*£ad)tnng, bas ^Jadjtcn, f. ^ad)t no. I.
I) II) — ©epäd' beim öeere, impedimenta et carri.
bas" @epad)tcte: conduetum. - aratio conducta(ge= ^M^nc^oiv f. ifrjief^er.

padjtetcs Slderlanb). - grofje ^adjtungen Ijabcn, ma- 'äpäbagogtf, ars educandi (alä Äunft, äBtffetu»
gnas arationes conduetas habere. fdjaft). - praoeepta de liberorum educatione com-

93ad)tt>crtrag, f. (Sontract. posita, ». pJ. (alä SSorfd)riften). - de arte edu-


padjttvcife, conduetione; ex condueto. - etroaä caudi, ob. de liberis educandis (alö Xitel einer
p. fjaben, alqd conduetum
habere. ©djriftl
^3ad)tSCtt, *tempus conduetionis (3». ift um, pät>agogifd), *ad artem educandi pertinens.
circumactum est). - eine <$. oon tner ob. fünf %afc - päbagogifdjc ©d^riften, *libri, iu quibus prae-
ren, lustrum. cepta de arte educandi ob. de liberorum ob. pue-
*nd)t$inS f.
^aebtgetb. rorum educatione proponuutur. Adv. *ex arte —
c
^aef, 1- 'paefet. - lieberltcf)es ß., homines perditi. educandi.
^ädd)cn, fasciculus. - ein $. ©elb, f.
©elb- "Väberaft, impudicus. [Unjüd)tigfeit).
padet. ijj
"^nbcrnftic, aversa Venus. - impudicitia (al§
barfen, I) v. tr.: 1) = einpaefen: a) in etio. fjin= *i?flgc, puer regius. puer nobilis ex regia co-
einpaden: imponcre in alqd (f)ineinf e£en 4aben). , borte (an einem fönigt. ipofe). - puer paedagouia-
- condere in alqd ob. alqa re ( auf bcioaljrenb nus (Äaif3t.). - puer eminens (fpät. ilaifjt.). - al§
legen, 3SÖ. in f leine pffer, doliolis). - $u Siener, minister ex pueris regiis. - bie Sßdgett an
lüofjin
choas ob. mit in etio. p., beifcblicfjcn no. I. — einem ltöniglid;en .t>ofe, pueroram nobilium ob. bl.
b) = jufammenpaden, rc. — 2) feft äffen: pre- f.

f. f puerorum regia cohors; ano) bl. cohors regia


hendere (faffen, um c§ feftjuhaltcn). - capere (grct= ^agcn5)icnft, 'pueri regii munns. - SJg<"
s

fen, um es in feine ©eroatt 311 befommen). - 3>"b. bienftc tljun, *munere pueri reuii fungi (im wt\
beim Seibe p., alqm medium arripere. — II) v. r. ad regis epnlaa assistere (bei ('•nifunäblcrn).
fid) paden, b. i. fiel) fortmachen, fortgeben
facessere ; : "^Jagcn^flMci, *domus, in qua pueri regii babi-
abire. - päd bid)! faeesse hinc! abin' hinc! apage tant. Sgl. „^ageninftitut".
593 ^aijen^ofmeiftcr. Rapier 594,

»JJagctlfjof mciftcr, puerorum regiorum ob. pue- reü> Äraut btejes 5Ramen§). - panchrestum medica-
rorum paedagogianorum magister; puerorum emi- mentum (übl). Unioerfalmittel, aua) Ü6tr. v. (Mbe,

uentium magister. - fetm, *educationi puero- % raie Cic. Verr. 3, 65, 152).
rum regiorum praeesse. ^OttbectCtt, pandeetae, arum, m. (Äaiferjt.).

^agcninftitut, paedagogium (Äotferjt.). ^Jaitborc, *pandora.


'üpogcnfc^aft, puerorum nobilium ob. 61. puero- panier, f. Banner.
rum regia cohors; aud) 61. cohors regia, ^ontSbttef, *literae imperatoris, quibus eiba-
>$agbbe, sacellum (ber Tempel). - persona (baä ria assignantur egenti.
8uo auä Zrjon :c). pnnif d)Ct Sdjtrccf Ctt, terror, qui navixöq ap-
paitte, colore flaveute ob. flavescente. pellatur. - ob. caecus quidam timor. - ob. terror
*JJotr, magnas, ätis, m. (fpät. 3nfd}*-)- velut lymphaticus. - einen p. Sd)r. einjagen, ob-
^Jatrfcfjftfr, *dignitas magnätis. jicere alei terrorem, qui navixöq appellatur. -
¥aiai$. $afoft. ein p. Sdjr. ergriff fie, haud secus quam pestifero
f.

i*ofonftn, Sragfeffel. sidere icti pavebant.


i.

Zoloft, domus regia. aud) 61. regia (SBofjnung ^Ottt^CtOttlU^, *ratio eorum, qui naturam
Des Söntgs). - iiisula (ein grofjeg 35rioatl)aus\ roel= universam deum faciunt ob. qui nisi universam na-
d)e3 auf aßen Seiten non anberen ©e6äuben a6ge= turam deum non liabent.
f onbert in ber Ztiav, ber über baffelbe bie 2luf ftd)t
:
^Jont^cift, *qid naturam universam deum fa-
*üf)rte, fuetTinsularius). - turris (roie nvpyoq, jebeö cit; *qui nisi universam naturam deum non habet.

fjodjragenbe ©ebäubc, öaf). audj = ^afaft, Sajlofj). pouttjciftifd), ad rationem eorum, qui natu-
- domus (§au§ übf)., reid)t oft im 3ft)g. fjin). - do- ram universam deum faciunt (ob. qui nisi univer-
micilium (Der ^5. als SBotjnfi^)- sam naturam deum non habent), pertinens.
*JJa(otilt, *tegumentum colli e pellibus factum. ^antfjcr, =t!jier, panthera {nävQ-riQ) ob. par-
äßfliettc, Miscus colorivm. dalis (nÜQdaXiq; beibe im 5lllg.). - pardus (ndg-
Kalifat, Graecus mercenarius; im 3]ljg. bl. öoq, 6ef. bau SlJänncben). - afrifanifcfie ^ßantfjer,
mercenarius. Africanae (sc. pantherae). - oom ^5., pantheri-
"JJaHjafce, vallus (Sdjanjfafjl). - palus fflafyi nus (naQÖdleoq): geflecft raie ein %., pantheri-
ü6h,.). nus nagdaXüiröq): ber %. fd)reit, panthera caurit.
(

'Vaüflbium, I) eig.: Siftmijj ber Dallas ob. 2>ci= ^Jant^Ctfctt, peius pantherina.
neroa: Palladium. — II) uneig., ©d)u§6üb: etnia ^Jont^crflecfcn, pardorum maculae.
tamquam Palladium. ^ont^erjogb, venatio pantherarum. - auf bie
^aüafcf), j. Sdjroert. ^S. gef)en, pantheras venatum proficisci.

^oüiatit), gegen jc, levamentum (ji8. doloris, $ont!jcrfieitt, pardalios.


morbi - ein ^ß. fenn gegen :c., levare alqd (j93. do-
1
. ^ontoffcl, crepida (xQrjnlq), rein tat. solea (f.
lorem, vim morbi): ein 35. gegen ben ©d)merj fu= Gell. 13, 21, 5 sq.). - mit Pantoffeln befleibet, in
djen, exiguam doloris oblivionem petere: falies Pantoffeln, soleatus: ben Äopf mit bem ^5. mürbe
Söffet innerlidj al§ 35. gegen bie Äranfljeit ge6rau= flopfen, caput soleä commitigare. - ©prüd)ro., er
malam valetudiurm aqua potandä si non om-
cfjen, ftef;t unter bem $. (feiner grau) uxorium se prae- ,

nino sedare, certe ad majus intervallum et tem- bet; uxoris imperiis ob. 61. uxori obnoxius est: bie
pus ejus impetus mitigare. ©attin 6,at i^n unter bem $., in uxoris potestate
^otUfobe, f.
$alifabe. est; uxor ei imperat: e§ fommt 3mb. unter ben
"Valmbaum, palma. - arbor palmae (35alm= ^ß., alqs uxori ob. uxoris imperiis obnoxius fit ob.

tantfbmtni). esse coepit: e§ feufjt Qmb. unter bem 5ß., uxoris


15alniblati, folium palmae. regimm sentit; uxor eumtorquet.
i'aftnc. 1 Sßatnwaum: palma. — II) 35almjroeig, yßantötfeitfyen, crepidula.
6ef. als Siegeszeichen: palma. - bie 35. baoontragen, ^ontoffclboum, f.
Äorfbaum.
acciperepalmam: 3mbm. bie 35alme reichen, dare ^ontoffcl^olj, suber. - oon 35., subereus
alcipalmam: ber mehrmals bie 35. baoontrug, plu- (Spät.).
rimarum palmarum (j33. gladiator): mit Jahnen ^antoffchharijer, crepidarius; solearius.
gefdmtücft, geftictt, palmatus. III) 35almf rucfjt : — Van tont i tu c, I
eine 2lrt Scöaufptel
) : pantomi-
rna. palrnula. - dactylus (SdxrvXoq, bie 2)at<= mus (navzöixifxoq). - eine ^5. barftellen, pantomi-
tef , SpcitA - Jahnen tragenb, palmifer; palrnas mum agere. — II) = CSJeberbe, ro. f.

fer> ^ntitoiuiutcttfpiel, no. I, ro. I) = Pantomime


^olmcnfjoin, pahnetam, - im 35lur. aud)pal- f.
— =
©eberbenfpiel ro. f.
II)
metorum nomora. "Vnntüttt intcttfpiclcv, pantomimus (Ttavvöfxt-
'Halmcnfcrn, palmar: os. /MOC).
Dalmcnretrfi, |)almis f'requentibus consitus(jS3. ^atttüuiintcttfptcleiitt, pantomima.
1

i 11 s •

pnntüntitttif d), pantomirnicus. - etroas p. auZ-


'Vnlmcntoolb, palmetmn. brücfen, alqd geaticolari (twd)oug.). %l. „mimifclj"
"i'almfrudit, ixjrnurn palmae (35lur. poma pal- ^ott^cr, f. üanüicfj.
mar 1

"^on^cvftcntb, l .Hettcnpanjer.
v
l!cilntöl, Oleom pahneum. ^ on,^crfcttc,
l torqoes.
•i*a(nuouutao,, palmarem. * .• pott,^cvu, f. [)aniii'd)en.
'Vadithnibc, alix caprea L .
^nuH'wcttcr, f. .uiirajfier.
^nlmrocin, vinurn pafaneom; vinnm jialmis ^Jttit^crtOtcr, *iiiünis iL).
v
Vai>n, pater.
^ofm^toctg, ramaa pafanae: u. 61. palma. - ^nprtflct, \' ittacu {ipitraxög).
•ni ein mit iiaub u. yfrüa)ten abgc6ro- \)a\)(\(\ii(\viut, psittacinus; colore psittacino
d»e: imkern, i
vtappern.
•l<nmt)b,fct, f. gftagfdpift. Votier, I ! 'liiiterial, um barauf }U fe$«f
'jjaitaccc, |
'eig., als befonbc 6en: chartfl /'-'"'(-, ßvßXlov, rfg. bas aus bec
595 ^ctpiercfyen $arabieü 596

^ßapöru§ftaube bereitete, bann üfy. jebeä ©d)reib= Vßappc,I) biefer Srei: *puls densior. II) —
material). - * Charta lintea (Sinnenpapier, rourbe Äleifter, Südjerpappe: gluten (im 2lllg.). - farina
erft im 14. %afytfy. nad) ©Ij. erfunbcn). - *charta chartaria ob. farina, qua chartae glutinantur (oon
papyracea, ob. umfdjr. *charta, quae fit ob. confi- bem Äieiftcr, mit roeldjem bie einzelnen Slätter ber
citur ex papyro (au3 ber ^apnrusftaube). - grobeä ^ßapnrusftaube ju (Sinem Sogen Rapier jufammcn=
^p., charta scabra geglättete^ $., charta dentata.
: gefügt mürben). —
III) jufammcngeleimte $apicr=
- Sß. üon größerem §ormat, charta major; charta maffe: * charta densata. - ein Sud) in Sß. binben,
majore modulo; macrocollum (bicfeä in Sejug auf *librum charta densata includere.
baö Sß. ber alten. Sefonbere 2trten waren: charta Rappel. I) Sappelbaum populus. - bie roeifse:

hieratica, Augusta, Liviana, Claudia, non raeldjen ^ß., populus alba: bie fdjnwrje S., populus nigra.
bie eh. Claud. roieber alä bag norjüglid^fte galt): Sß. - oon ber $., populeus. —
II) ^ßappelfraut, ^Dcalne:
in ungeheuer großem gormat, charta ingens ?ß. in : malva.
Ileinerem ^ormat, charta brevior; charta breviore ^appclaflce, *ambulatioutrimquepopulis con-
forma: ^ß. in Duerfotio, charta transversa: $. ju sita.
Srtefen, charta epistolaris (a(>3 Ueberfd)r. ju Mart. ^appclbaum, f. Rappel
no. I.
14, 11; bie Itlten nahmen ju Sriefen bie charta ^appclf rout, malva.
Augusta, f. norljer): S. jum Sinpatfen, charta pappcln. populeus.
emporetica: jum Schreiben untauglidjej» S., charta Vßappeltoalo, populetum.
scribendo inutilis: ein Sud) *ß., scapus (Ijielt 20 ^nppcltticibc, *populus nigra (L.).
Sogen): ein Sogen ^ß., plagula chartae; aud) 61. populea ob. populi.
*J3ftppc(jtt>cig, virga
charta: ein feljr großer Sogen 5ß., charta ingens 1. poppen, "e charta densata factus.
(jS. chartae ingenti versus ingerere, nad) Petr. 2. pappen, I) v. tr. Ileiftern, farina glutinare.
115, 2). - ein ©tue! ob. ein «Streifen 5ß., seida; sci- - II) v. intr. effen roie f leine Äinber: pappare
dula: ju^ß. bringen, literis mandare ob. consignare (ftomif.).
alqd: baä 5ß. gel)t (beim ©djreiben) ju @nbe, charta $*appcnfticf, fprüdjro., res nihili; res vilissi-
s

deest. —II) befd)riebene3 Rapier, ©djrift: charta; ma. - für einen ^ß. faufen, vili ob. nummo emere:
scriptum. - bas> S. roirb an un§ jum Serrätber, für einen ^ß. 5ufd)lagen, nummo
addicere: feinen
charta ipsa nos prodit: nom ^ß. lefen, dicere de ^ß. um
etroaä geben, non flocci facere alqd: feinen
scripto (»gl. „Statt"). - auf beut *ß. flehen, literis %. roertl) fenn, nihili esse.
conscriptum esse; in tabulis inclusum esse: biefe ^>apft, *pontifex Romanus; *papa.
flotte fteljt nur auf bem ^ß. (ber 9{ed)mmg), ista päpftifd), *papisticus; pontificius.
classis non cursu et remis, sed sumptu tantum et päpftlid), *pontificalis; *pontificius; *papalis.
literis navigat: auf einem (©tuet) %, literis con- - p. Stürbe, *pontificatus.
scriptus (f. Cic. Clu. 66, 186). - bie Rapiere (b. i. ^apftmüftc, *apex pontiticis Romani.
©d)riften), scripta, literae. libelli (im 2IHg.); epi- ^apftthmn, *pontificia dignitas. *papatus, us,
stolae (Sriefe); commentarii (9cotijen, äJcemoiren m. (bie päpftlid)e äßürbe). - *pontificis Romani do-
2C.,jS. alei librum scripturo commentarios [feine ctrina ob. lex (bie päpftlid)e ?ebre). Sgl. ,,©tul)l
?ß.] dare): öffentliche Rapiere, tabulae publicae: no. II". - im^ß., *apud pontificios.

feine 5ß. oerbrennen, *epistolas et commentarios ^OpftttJÜrbc, *poutificia dignitas; *papatus,


comburere. us, m.
^3apictd)Ctt, chartula (aud) = fleine ©d)rift). - ^avabcl^ f. ©leidpiif}.
seida ob. scidula Cpapierftretfcn). pnrrtbohfd). f. glctcrjni^rocife.
papieren, chartaceus (eig., oon Rapier auS ber ^3nrabc, I) Srunf, ©epränge: ostentatio. - jur
2>apt)ru3ftaubc, jS. |)anbfd)rift, codex). %., ostentationis causa (be3 ^ßrunfco icegen); orna-
Sßapicretfparmfir, parsimonia in charta. menti causa (beä ©d)mudcö wegen, jS. arma ha-
^cipictf ab vif, ofticina chartaria. bere): mad)en, magnifice incedere ob. se inferre
^ß.

^öpicr f ab rifant, f.
5ßapiermad)er. (prunffjaft einl)ergeb,en, =treten, u. Serf.); conspi-

^apictgclb, *charta publica forma percussa cuum esse, omnes advertere (ben SDtmfd^en auffal
ob. publico signo signata. - fäd)fifd)e§ $., *charta len, ». SDingen); exsultare ificb, bäumen, v. ^fer
s

Saxonum signo publico signata. ben): in etroaä ob. mit etmaS ^. mad)en, conspici
1?rtpierl)nubcf *negotium chartarium, treiben,
, in alqa re (bie 2lugcn ber £eute auf ftet) äief)en);
exercere. ostentare ob. prae se ferre alqd (mit ctrcmS prun=
^öpietljnttMcr, chartarius (©pät.). - er ift ein fen, pratjlcn). —
II) 2lufjug ber Soldaten: *pompa
^ß.,*chartas vendit ob. venditat. militaris (alä Slufjug). - *militum recensio (als
^apicrnmcfjc, *massa chartacea. - auS ^ß., 9Jluftcrungl - in ty. ftefjen, stare in arniis. — III)
*ex massa chartacea figuratus. 2lbmcnbung cine 3 ^iebe§ k.: ictus propulsatio.
i

yßapicvmattyev , chartarius (Spät.). - ein $. 'JJavnbebctt, loctus funebris; im 3f ()9- 61. le-
feyn, chartam conficere. ctus ob. Iectulus.
^apievmattfld, inopia chartae. ^arnbepfcvb, *regali ornatu instratus equus
4$itpicvmülik\ officina chartaria. (einmit fönigl. ^rarf)t aufgejäumte» ^ßferb). - equus
Rapier fdjuiljcl, chartae resegmeu. - seida phalcratus (ein fd)ön aufgejäumteo ^jferb).
ob. scidula (ein Streifen, ein ©tücfd)en Rapier). ^nrrtbcplatj, *campus militibus recensendis
^apictftrtttbc, papyrus. destinatus.
93apicrftrctfctt, f. ^apicrftfmifcel. ^fivabcftnat, omatus, us,m. -im^ß.,ornatus,a,
^flpift, f. ^äpftler. um (3S. mit bem öeere im ^ß. ^'"bm. entgegenge»
papiftifdi, f. päpftifd). f)cn,entgegcnrücfen ob. marfa)iren, ^mb. cintjolcn,
s
jJfll>pafbcit, *opus e charta densata factum. alei obviam venienti procederc ornato exercitu:
^apparbcüer, *qui opera e charta densata mit ber Sfteüem, cum onuito cquitatu extra por-
facit. tam oecurrere).
^rtppbaub, *tegumentum e charta densata ^avnbe.ymmcr, etma oecus.
factum. i'arabicc*, I) 3lufentbaltöort ber erften ÜWen=
597 sparabtegapfel Parlament 598

fcben: paradisus (Eccl.). - ©Ott [tiefe ben 2)len[djen cere (3mb§. Sehen febonen). - alei veniam et impu-
auä bem 9ß., deus ejecit hominem de paradiso. — nitatem dare (3mbm. 2lmneftie crtfjcilen). - alqm
II) fet)r anmutiger Drt: locus amoenissimus. — conservare. alqm vivum servare (3»nb. mit bem £e=
III) äBof)nung ber ©etigen: sedes beatorum; illa, ben begnabigen).
quae sanctorum umbris dicata esse dicitur, sedes ;
^arcntattOB, f.
Seiebenrebe.
ille, qui sanctos recipit, locus. ^.HivcHtfjcfc, mterpositio. interclusio (f Quint. .

'JJarabtcöapfel, *malum paradisiacum. 9, 3, 23 quod interpositionem vel interclusionem


:

patabtefifdj, paradisiacus (Eccl.). - amoenis- dieimus, Graeci nagfoS-eoiv vocant). - etroaä in


simus (uncig.. fcfjr anmutig). $ß. fetjen, *alqd continuationi sermonis medium

"JJaratucc'üogcl, *paradisea (L.). interponere.


parctöircn, ). $arabe (machen). - roo p., b. i. parenttren, b. i. ^mbm. bie Seiebenrebe halten,
fielen, stare alqo loco. Seicbenrebc.
parabor,, mirabilis; admirabüis. — Adv. ad- f.

patfotCC, vi-, per vim; violenter.


mirabiliter (593. dicere). ^atforccjagb, *venatio per canes
s
facta. - eine
"Varabogic, quod est admirabile contraque 5ß. bitten, canibus venari feras.
opinionem omnium. - im $lur. quae sunt admi- Parfüm, odor suavis, im 3fljg. auch 61. odor
i abilia contraque opinionem omnium auch 61. ad- ; (2ßor)(gerutt)).-odorpretiosus(foftbarerSßob^tgerud)).
mirabilia; ob. mirabilia quaedam. - liquor odoratus (mit SBohtgerücben angemachte
^axaqvapf), paragraphus (Gramm.). - auch Ca- gtüffigfeit). - unguentum(©atbe, Del). - „^ßarfümä"
put (2Ibfd)nitt :c, j5}. capita legis: u. res habet al§ §anbeßartifet, merces odorum. - äujjerft ftarle
[gerfätlt in] tria capital - alle Knaben lernen meine ^Sarfümö unguenta summa et acerrimä suavitate
,

Siebe rate ifmen aufgegebene Paragraphen au§roen= condita. [tium.


big, meam orationem pueri omnes tamquam di- ^Jarfümcvicfabrif, officina odores coquen-
etata perdiseunt. ^jjarf ümcvtctjanblung =Iaben, taberna un- ,

parallel, parallelos {7iaQÜ).h]).oq, mattem, t. guentaria.


t..
- ber Sonau p., rectä fluvii Danubii regioue: ^arftttncrtcttiaarctt, merces odorum; auch, bl.
p. taufen, paribus intervallis inter se distare. - odores ob. (a(3 ©atben) unguenta.
übtr., ich. fteCIc fte p. (blatte fte für gfeid) an aöettr) "^avfiimcnr, qui odores coquit ob. conficit; im
2C), juxta aestumo. ?ß(ur. auef) odores coquentes ob. conficientes.
parallele, eine, sieben jnnfeheit jroei Singen, ^arfümirett, odoribus imbuere (mit 2Bohtge=
alqd conferre cum alqa re. - 3mb. in $. ftellen mit rüd)en bene^en, leb. SBefen u. Singe). - unguento
Ginem, alqm aequare a!ci. pert'ricare (mit ©alben, Deten einreiben, ben $ör=
ySavaüelünie , parallelos linea. - im pfar.: per 2C.). - odoribus miscere (mit 3BoI)tgerüchen oer=
paralleloi lineae; lineae aequis intervallis inter mifchen, Singe). - tüd)tig p., odoribus perfundere
se distantes. (lebenbe SBefen u. Singe). - fich p., se odoribus im-
Parallelogramm, parallelogrammon (naQ- buere ; se ungere ; caput et os suum unguento per-
aXXijköygafifiov). fricare: parfümirt fenn, unguenta olere; fcfjr, un-
^SarattetftcIIe, similis locus. guentis affluere: parfümirt, odoratus; fragrans un-
paraltjftren, Qmbs. 2)cacbt r-öUig bureb etro., guento.
comparare alqd ad alcjs opes evertendas. - ein pariren, I) v. intr.: 1) = gehorchen, ro. f.
— 2)
ftetne3 liebet, roe(d)e§ »on ber Söeisbeit uoltfommen = m. f.
roetten, —
II) v. tr.: a) a(§ 1. 1. ber gtoöter*
paratoftrt rotrb, ita parvum malum, ut id obrua- fpr.: einen §ieb (©tofj) pariren, ictum (ob. petitio-
tur ßapientiä. nem) vitare, cavere, cavere et propulsare. auch bl.
paralrjttfcr), paralyticus {naQulvrixöq). (roie im Seutfchen „pariren" ob^ne ben Qtf. „Jgieh,
Garant r)t^icn,*fabulaeaddelectandumfactae. ©tofj") cavere. vitare (mit bem Segen). - ictum
^ßaränefe, rnonitio; admonitio. decliuare. petitionem declinatione quädam et, ut
'jjaraper, pluteus; lorica. aiunt, corpore effugere. auch 61. ictum effugere (burch
^araptjrajc, j. llmfchreibung. eine SBenbung mit bem Körper). - richtig p., recte
parapijrafircn, f. umfehreiben. cavere: ^mbä. §ieb (©tofj) mit bem ©chitb ju p. fu=
^Saraftt, parasitus {nuQÜoixoq). eben ob. pariren, ad alcjs conatum scutum tollere:
parat, f. bereit. pariren u. nachbauen, cavere et repetere parirenb, .-

^JarccIIc, parra pars (jS8. agri). auch vitabundus ictum ob. ictus: nid)t gut ju pari=
renb, minus observabilis (©tofj, £ieb, ictus). b) —
»arbcl, ^Jarbcr, ^kmther. f. aU 1. 1. ber JReitfunft, bas §ßferb p., equum sustinere.
Karbon, venia. - ^Jarbon! parce, parcite vitae Satiren, ba§, eine§ §iebe^, ictus propulsatio.
meae! n'cbone, febonet mein 2eben); ignoscas quaeso! - 3uio) bura; ictum vitare j33. i>ie feinere ^ethobe
%
,

(ia) bitte um 5Ber$eif)ung). - um bitten, rogare, Des ^ßarircnQ u. Sluäfallenö, vitandi aut inferendi
ut ribi ob. vitae suae parcatur; orare, ut corpori subtilior ratio.
parcatar; deprecari pro se (ob. für 3mb., pro ^3arf, Demos manu consitum. im 3fbg. auch bt.
alqo): ^mo. um ^5. bitten, rogare, utalqs mihi (ob. nemus (als oon SJenfchen^anb gepftanjtcr i'uftma(b).
.}mo., alei, parcat; orare, ut alqa Corpori rnco - silva (atS inalöartige 2tntage, f. Nep. Att. 13, 2).
(ob. für^mb., alcji corpori) parcat: - horti, qui amoenitatem naturac imitantur (al£
ty. geben, par-
vitam dare: jmöm. geben, f. par % bie Statur nao)ahmenbe ©artenanlagen). - *horti
bonniren: feinen ^J. geben, nullius ritae parcere Britannoram more descripti (als engtifd;er ©arten).
(im 2tttg.); neminem rrram capere (». ©otoaten); Barrett, I) im Xhcater: cavea prima (Cic. de
neminein rrmm capi pati (o. ^ctoherrn): erbat' % •es. II. IB). II) ^ufiboben: pavimentum.
ten, parcitur mihi od. ritae meae (mein Heben rnirb '•Varhnaucr, murus nemori ob. silvae circum-
gefront); Encolnmem abire (unoerfehrt roeggehen, H.iiii .

-baoonfommen): $. nehmen, ritam aeeipere (®gf{f. 93arftf)iir, Bores hortorom.


[.
V'rrJ J 2, r,Z r//r). Parlament, in Gnglanb, •flenatas Jkitannicus,
parbonuiren, [ttrt alcji vitae ob. 6t. alei par- im 3ffjg. bt. sfnatus. - bat ty. berufen, senatum
vo-
599 par(amentarifd) Sßartebmgett 600

care ob. convocare (jutn gufammcnfommen einla= lius partis esse; »gl. „neutral (fenn, 6lei6en)": bie
ben); senatum cogere (bie einjelncn ©lieber äufam= eine u. bie anbere ^ß. 6egünftigen (»on Mehreren
;
menljoten (äffen). aliorum alias partes fovere: mit ßinem gegen ^ß.
piulantcutarif cf}, burch ben ©enit. curiae, j93. gmb. mad;en, stare cum alqo adversus alqm SmD. :

bie p. Drbnung 6eo&adjten, diseiplinam curiae ser- auf feine ^. jiehen, alqm in suas partes trahere,
vare. [tum. ducere: fiefi in jroei Parteien trennen, fpalten, in
^rtrtamcnt2*actc, *senatus Britannici consul- duas partes discedere ob. dividi; in duas factiones
^rttIamcnt^^öUÖ,*cunaBritannica;im3fr;g. scindi in jroei Parteien getrennt, geteilt, gefpaltcn
:

61. curia. fenn, in duas partes esse divisum: ber Senat i»ar
^Jarlamcnttfimtgltcb, *senator Britannicus ;
in sraei Parteien geteilt (gefpalten), duae factiones
im 3fhg. °" Senator. senatum distinebant: fie finb in Parteien gefpalten
IJtarfcmcntäv, legatus de conditionibus urbis (getrennt), alii alias partes fovent (bah. „ein in Par-
tradendae missus (i»cgen ber Uebergahe einer Stabt teien gefpaltener Staat", civitas aliorum alias par-
S6gefanbtcr). - $ft e§ = grtebenSunterhänbler, f. b. tes foventium factionibus discors): (Sine ^ß. muß
pntfetnentiven (roegen ber Ue6erga6e einer fiegen, vincere aut hos aut illos necesse est.
©tabt), legatum ob. legatos de conditionibus urbis ^Jdrtcibcftrcbungcn, studia.
tradendae mittere. ^Jartcieifer, studiam partium, im 3jhg. auch
^armefanfäfe, *caseus Parmensis. 61. Studium. - iß. f;aben, hegen, in studio partium esse.
v

«oroc^ic, f. ßirchfpiel. ^Jartcicrarcif ung, für ben g-einb/amor hostis.


^atobiCf ficti notis versibus similes, quae na- ^rttteifugrer, dux ob.princeps partium; prin-
Qwöia dicitur. - bie 55. einer £ragöbie, tragoedia ceps ob. caput factionis; im 3T0S- auch 61. dux. Ca-
in'obscoenos risus deflexa. put. - fie fuchten einen $., studii sui quaerebant
pnrobiten, ein @po3, eine Xragöbie, poema, aliquem ducem. [Cursor.
tragoediam in obscoenos risus deflectere. i'attetgänncr, asseetator. - im Äriege, ex-
Carole, j. Sofung no. II. H$arteigcift, partium Studium; int 31^9- au d?
^JarOHOntßfic, TtaQovofiaala, quae dicitur 61. studia; »gl. „fsartetfampf".
agnominatio; u. 61. agnominatio. ^arteihaupt, f. Parteiführer.

fj$atogi)3ntu3, febris accessio ob. accessus (ber bftttcüfd), -Ud), alterius partis Studiosus, in
Eintritt beS gieberä). - febris impetus (ber Unfall alterius favorem inclinatus (ber einen gartet 3uge=
beä gieberS). t^an, im ©gf§. »on „neutral"). - cupidus (mit Sei»
1

qSarguctt, Barrett.
f.
benfchaftlichleft »erfahrenb im ©gf§. »on „unpar=
,

^rttfdj, ein gifch, perca. teiifd;"). - non integer (hefangen, nid)t uorurtheÜ5=

Vött, pars (im 21%, auch = Partei). - ich für frei, im ©gflf »on „un6efangen" ; alle biefc u. ?ßerf.).

meine ^ß., ego quidem-, equidem: hafh com- 9ß.! in - ambitiosus (gunft6ul;lerifch, ». ^ßerf. u. ». 8eb%).
mune ob. »ollftänbig beia, in commune quodeum-
! : - ad gratiam factus (roaö man au§ Sucht fid) 6c=
que est lucri! mache t)aI6 $.! dividuum fac. mir ! Iie6t 3u machen thut, macht, 3S. eine p. Gmenmmg,
mürben halb ^ß. mctcfjen, dimidium auferres domum: lectio ad gratiam facta). - ein p. Urthcil, Judicium
ich null mit bir halh ty. mad;en, dimidiam tecum cupidius factum (au§ feibenfehaftlichfeit); sententia
v
partem dividam. ambitiosa (au§ Sucht nach ©unft, j B. reecindere
Partei, pars, partes (im 2IIlg.). - consensionis [caffiren] sententias ambitiosas). — Adv. cupide.
globus. auch, 6t. globus (herein »on 9Jcenfcben, meiere ^JottcifanHJf, im Staate, certamen partium
einerlei ©eftnnungen ha6en). - factio (eig. jebe 2ln= ob. factionum, entfiefjt, oritur.
%ai)l gleichgefinnter SJlenf d;en bann 6ef. Bereinigung
; ^ottcttidjfcit partium Studium, and) 61. Stu-
»on §Jenfd)cn ju potittfcfjert 3i»ed'en). - seeta (eig. dium (Hinneigung ju einer 'ißartei). - gi-atia (bie
»on ^t)iCofopf;cn ob. ©elebrten ühh.; feiten«; »on ei= ©unft, bie ju ber einen gartet hinneigt, 3S. cri-
ftd)

ner politifdjen ^artei im Staate). - causa (bie Sadje, men gratiae, b. i. ber SBorrourf ber ?ß.). -cupiditas
bie eine Partei »ertritt, roie Cic. Caecin. 27, 77). - (2cibenfchaftlia;feit, 6ef. eineä Jtichterö :c). - ohne
bie entgegengefe^te $., f. ©egenpartei: bie Parteien $., f.unpartciifch: mit %
»erfahren, cupidius agere:
nor ©eritf)t, ütigatores; litigantes; qui judicio de- auä ^ß. ettoa^ gutheißen, studio quodam compro-
cernuut: bie »erjehiebenen Parteien im Staate, alio- bare a!qd.
rum alias partes foventium factiones: 6eibe ^ßar= ^Oftcilicbc, f. ^ßarteieifer.
teien, utrique: ©hier »on ber anbern $., qui alte- öottciloö K
v f. unparteiifd) :c.
rius rationis ac partis est. - auf 3 m b3. $. fenn, "-Partcinabmc, Studium partium; im 3fhg- gem.
s

flehen, !gmb§. Sß. anhängen, folgen, fid) anfchlieften, 61.Studium.


alcjs partis ob. partium esse; ancr) 61. alcjs esse; ^3attcif ad)C, meine, betne 2c., causa mea, tua ;

alcjs partes ob. causam sequi; alcjs seetam sequi; partes meae, tuae (}©. in suis partibus [i»o eä fid)
cum alqo faecre; ab ob. cum alqo Stare; alcjs re- um feine eigene ^ß. fjanbelt] pertimescere).
bus ob. 61. alei studere ob. favere; alcjs esse stu- ^nrtei fpciUnncjcn, f. ^arteiungen.
diosum: auf ber $. beS ftannibal, auf ber $. ber ^avtctftrcit, =ftrcitigfcit, partium quaedara
SRömer fenn, Hannibalis, Romanorum esse: auf ber contentio. - Slur. „'ißartcifircitigfciten" alö ttnei*
anberen 5ß. fct;n, flehen, aliunde stare; alterius par- nigfeiten im Staate and) discoruiae civiles u. im
tis studiosum esse; alterius rebus studere ob. fa- 3fhg. 61. diacordiae.
vere: nicht auf 3 m b§- ^ß- fcwn, ab alcjs partibus ^nrtcifticbt, partium Studium. - ^ß. hegen, in
dissentire: ju Qmbö. <ß. treten, alcjs partes ob. cau- partium studio esse.
sam sequi coepisse; alcjs rebus favere coepisse; prtvtcifürijttg, partium Studiosus.
ad alcjs amicitiam accedere: 3"'b3. ^ß. ergreifen, "Jtartciltngcn, aliorum alias partes foventium
s
ju §mo$. }>. ühergehen, fid; fdjlagen, in alcjs par- factiones (alö »erfclnebene Parteien). - studia (al5
tes transire, transgredi: §mb§. $. nehmen ob. er= ^otteiBeftcebungen). - ein in "ß. jerfpaltener Staat,
greifen (b. i. ilm ueitheibigem, alqm defendere pro ;
civitas aliorum alias partes foventium factionibus!
alcjs salute propugnare (j83. mit großer üeftigfeir, discors: im Senate »cranlaffcn, senatum in studia
ty.
acerrime): feine ty. nehmen, neutrius partis ob. nul- diducere.
601 Sßarteituefen ^affage 602

^attcitncfctt, bcmofratifdjes' u. o[igarc^t^e€, mad)en, male nubere (p. grauen}.) au§


fd}!ec^te ty. :

mos partium popularium et senatus factionum (f. 2trmut^ reine $. machen fönnen, propter pauper-
Sali. Jug. 41, 1). tatem collocari non posse: eine beffere 5ß. gemadjt
^Jarteitocttcifer, ein geroiffer, conteutio quae- fiaben, babere bonestiorem maritum (com ^rauenj.)
dam partium. ob. bonestiorem uxorem (n. Stann).
ySaxteitoutt), Studium partium acerrimum; im partiell, singularis (®gf|. communis; g33. pari.
3]t)Q. and) studia {n. pl). - bu roeifst nidjt, rote grofj 2lnt)anglid)feit, singularia studia). - ee> tritt eine
bie ^?. ift, ignoras quam siut animi hominum in- pari. ob. totale 9Jtonbfmfternifj ein, luna aut parte
fecti partibus. sui aut tota delitescit.
^ortctätoift, ^arieiftreit. partiectttoetf , per partes. - carptim (gteidjf.
parterre, I)
f.
= GrDgefdrofj, ro. f. — IL im Sfjea= rupfroeife= mit Sluäroa^l, 3V. res gestas populi
ter: a) eig.: cavea media (baä erfte parterre, im Romani perscribere).
Ggffc. »on cavea prima, b. i. ^arfett, unb cor. cavea yßaxtitel, particula (Gramm.).
ultima ob. summa, b. i. Das" jroeite ob. le^te ^3ar= ^attifan, f. Parteigänger.
ierre [m großem Xfjeatern „bie ©allerie"]). ~ b) ^ßartifanc, bipennis.
meton., bie gufdjauer i m parterre: qui in cavea ^ttrtitur» *summa omnium vocum; *vocum
media speetant {ba$ erfte parterre). - qui in cavea (musicarum) omnium designatio.
ultima od. summa speetant (ba£ jroeite parterre Sßartttcr, par.
[ingroßem Xbeatem „bie ©allerie"]). - and) b(. ca- i^ariief c, f. ^errüdfe.
vea media u. cavea ultima ob. summa(f.Sen.tranqu. ^atöetttt. bomo novus; »gl. „©lüd!§pi(j".
11, 6: verba ad summam caveam speetantia, b. i. ^ar je, Parca.
Speife für Das legte parterre). 4?itf di, etroa Venus. - einen $. roerfen, Venerem
particiaialifdj, ^octiciptaI=, participialis, jacere.
Adv. participialiter (Gramm.). 9ßa$(f)(l, satrapes {aarQÜ-rc^q).
^arttcipialconfiruction, bie, nid)t julaffen, ^ofcftölif, satrapia {aaxQansia).
(Gramm.).
ttere partieipium od. partieipia pafdjen, f. fdjmuggeln.

^artteiptum, partieipium (Gramm.). - rote ein "JJafdjcr, f. 6a)muggler.


53. freien, participialiter poni (Gramm.): niebt im Spof djerei, f. ©djmuggelei.
^. flehen fönnen, non admittere partieipium (». i^acirtutll, f.
©a)mäf)fd)rift, =gebidjt.
Verben, Gramm.). Spööqutttattt, f.
©djmäöfdjrtftler.
'JSöriicuIter, homo privatus (Vrioatmann übfj.). 1. ^ßaff, ber, I) ber ©djritt be§,5ßferbe§, ba e§
- bomo qui suum negotium gerit. bomo otiosus mit ben beiben rechten, unb roieber mit ben beiben
(amtfreier ?Jiann). Itnfengüfjensugleid) auftritt: gradus tolutilis (Varr.
Partie, I) eine unbeftimmte SHnjabl: aliquot (ei= sat. Men.). - molbs alterno crurum explicatu glo-
ittge, unbeftimmt roieoiel).. - complures (einige, u. meratio (PI. 8, 42 [67] , 166). - einen $. ge|en,
jroar mehrere!. - eine grofje V., copia-, multitudo. baben, tolutim incedere ob. ingredi ein ^ßferb, roel= :

— II) Vergnügung einer ©efetlfdjaft; 333. eine V. d)e§ einen 5ß. gefjt, II) 2ßeg, SDurdj=
f. ^ßafjgänger. —
aufs ianö, excursio: eine %
311 SBaffer, navigatio : gang, bef. enger: aditus (3ugang übb.). - transitus
mit oon ber V. fenn, una esse cum aliis: ber mit (Surdjgang). - angustiae locorum, aud) U. angu-
non ber V. ift, socius (©enofj); comes (Begleiter): stiae (bie engen, fd)inalen ©teilen in ©ebirg§gegen=
mit »on ber %
3mbs. fenn, eine V. mit %mb. ma= ben, §ol;lroegen :c.). - fauces (ber enge ©in= u. 2tu§'
djen, alei comitem se addere ob. adjungere: eine gang, ber 6ngpaf3, in fofern er in eine geräumigere
% aufs Sanb matten, rus excurrere: eine V. $u ©egenb füf)rt). - transitus saltus (Smrcijgang burd)
r madjen, navigare. —
III) @pie(, lusus. - eine roalbige ©ebirg§fa)lucbt). - fauces saltus (ber
eine ty. Zd)ad) jpieten, latruneuiis ludere. IV) — enge @in= u. 3luägang burd) eine roalbige ©ebirgs>=
Xbeil pars. - roalbige ^ßartieen, silvae: bie bäfjticbfte
: fä)tud)t). - angustus saltus (enger roalbiger @ebirg§=
pafs). - saltus (roalbige ©ebirgsjdjludjt übb,., 3S. bei
*3ß. ber gtabt ift jefct »erfdjönert, foedissima facies
'irbis nunc ornata est. - Die reidjften, btüfjenbften Xöermopnlä, Tbermopylarum). - bie caubtmfdjen
?ßäffe, furculae ob. furcae Caudinae (roetdje bie ©e
•;en einer Schrift, laetissima quaeque: bie $ar=

ticen eines Xljeaterftüdes anlegen partes fabulae ftalt eines V Ratten) burd; einen ty. gelten, superare
— , :

uxoria:
ribere. V) öeiratfysoerbinbung: conditio
- eine gute V., ljona con-
angustias: 3»"bm. ben öffnen, alei aditum ape- %
ge.». 61. conditio. rire ob. patefacere: ^ntbm. ben ty. abfcöneibcn, alqm
ditio: eine glänjcnbe $., nplendidam conjugium. - aditu intercludere. —
III) Freibrief jur ungebin=
1
eine unglücf tia)c ^.((rfje , *matrimonium infaustum, berten ^ortfe^ung feines SegeS: syngrapbus (avy-
infelix: fidj nad) einer V. umfefjen, conditionem yQatpoq). - rein tat. *literae securitatem itineris
od. circo für ,\mö., alei condi-
1 :
praestantes. - einen %. »erlangen, fta) geben laf=
rn qoaerere (einer SRotmäperfon); alei prospi- fen, neb, men »om ^rätor, syngrapbum rogare, su-
maritum (einem ^rauen^immcr ^mbm. eine : mere a praetore: 3 bm. einen %. geben, dare aleim
JL antragen, alei rirginem conditionem deferre: syngraphum.
auf jebe ^5. 2lniprucf) madjen fönnen, nulliu- non 2. ^Jof?, in ber SBejielmng: eä lommt mir etroas
'rn : eine ausfcblagen,
^i. ju %., commodam mihi alqd accidit-, opportune
ein ob. nnpti •
nari: eine gute 5ß. mibi alqd ollcrtur.
madjen od. tfjun, virffmem locupletem dacere(oont poffaOcl, f. erträglid), (eiblidj.
'JRanne, eine reiche Jungfrau fycizatyen); hon 'Vaff ogc, I ) Durdigang via (2üeg üb!;.). - aditus
:

virgüaem docere(p. Slanne, eine Jungfrau ebrbaren mg). - 1 r .1 11


-i lis (3)urd)gang). - eine enge 5ß.,
t

Stanbes ^eirat^enj: *viro locapleti traben loeoram angustiae: eine ftarfc i?>., locus eeieber:*
Frauenzimmer, einen reidien JJiann bciratfjenr, in via celebriB: i'anbftrafjen, über roeldjc frequente 5ß
nacnJ icari ipom ^rauenj., in >tt finbet, viae, per quaa ndgo iter iit: e^ ift
eine gute ^amilie Ijeiratfyen): eine glänjenbe ^J. ma bier eine ftarfe 5ß., *multi liue commeant: iie %.
o)en,8T>lt'ndidi jangi(o.^tau«tj.: »gl. quam ift nidjt frei, ift gefpeirt, loea sunt secreta: bie ^S.
plenuidissimu naptiit puellam jungi rolebat): eine roiro roioDcr frei, commeari coepit: bie
s
|>. ift roie
603 ^Paffagier Sßafftoföulben 604

ber frei, commearipotest. —


II) ©teile, a) in ei $af?gang, f. $afc no. L
nem S3utf;e: locus. —
b) in -ber 2Jiufif modulatio. :
^aftgänger, equus tolutarius (Sen. ep. 87, 9).
"JSaffafltcr, a) auf bem 2Bege: viator (ju ^ufse). - equus, cui non vulgaris in cursu gradus, sed mol-
- vector (ju ^ferbe, SBagen, ©a)iffe). - ^iaffagiere lis alterno crurum explicatu glomeratio (PI. 8, 42

einnehmen (oon e. ©cbiffe), vectores recipere.
roenn er angefommen i[t: hospes.
b)

paffant, Ctt, iv nuQ&Qyoj (Cic. ad Q. fr. 3, 9, 3).


^Jaff ntttjinb, ventus, qüi magnam partem om-
M
[67], 166). - ein 2ß. fenn, f. „einen <pafj getjen" unter
no. I".
$aftg(ad, poculum majus. [liebe.

^affion, f. Seiben, Steigung,


£eibenfd)aft, 5ßor=
nis temporis in his locis flare consuevit (in 33ejug paffioilirt, studio alcjs rei insignis. - ein p.
auf einen genannten Drt, Caes. b. G. 5, 7. §. 3). - $äger, venanai studio insignis: ein p. 3 a S et ferjrt,
bie33affatroinbe in ben §unbs>tagen,etesiae(€r?7a<'ca, venandi studio insignem esse; magno venationis
oon Gell. 2, 22. §. 25 «Hart bind) venti, qui certo studio teneri.
tempore anni, quum canis oritur, ex alia atque SBafftonS&Inme, *passiflora (L.).
alia parte caeli spirant). ^affionögefrfji^te, f. Üeibenögefcr)icr)te.
1. pfiffen, exspectare. - auf 3™0- ob. etroaö p., paffiren, 1) eig., v. intr. u. v. tr. ire (geljen). -
alqrn ob. alqd exspectare ob. opperiri. alci prae- transire. transgredi (oorbeipaffiren). - ire ob. ve-
stolari (auf ^nrb. ob. etroaS roarten, f. „abroarten" nire per alqm iocum (burd) einen Ort fommen). -
ben Unterfd).); alqd captare ob. aucupari (auf et= alqm locum inire ob. ingredi ob. intrare (einen Ort
roaä lauern): Qmbm. auf ben SMenft p., *severe exi- betreten, 0. ^ßerf.). - importari. invehi (eingeführt
gere operam ab alqo. - paffen im ©piete, etroa roerben, o. ©ad)en). - alqo loco exire ob. egredi
quiescere. (au§ einem Orte paffiren,o.^erf.). - exportari. evehi
2. paffen, I) v. intr.: A) eig.: aptum esse ob. (au§ einem Orte fjerauSgefa)afft ob. tranäportirt
apte convenire ad alqd (an etroa§ paffen). - (apte) roerben, oon ©adjen). - alqm locum trauere (über
convenire in alqd. inire convenireque in alqd (in
"
einen Ort paffiren übt).). - alqm locum traussecn-
etroaS). - bie ©tfmfje paffen (an bie Jüjje), calcei ad dere ob. superare (über einen Ort {jinüberfteigen,
pedes apti sunt ob. ad pedes apte conveniunt: bag fommen, 3®. über einen 93erg). - fctjroer 3U p. (o.
kkxb pafjt, vestisbene sedet: ber Segen pafjt in puffen 2C), dit'ficili transitu. - (burd;) bas %l)Ot p.,
bie ©djeibe, in vaginam machaera convenit. B) — portä exire (beim .£>erau£Sge{)en); portä introire
uneig.: decere mit 2lcc. (fid) fcrjicfen). - aptum esse (beim §ineingeijen): (über) einen Jiujj p., flumen
alci ob. alci rei ob. ad alqd. aecommodatum esse transire ob. trajicere ob. transmitterc: bie Gruppen
alci rei ob. ad alqd
(paffenb fenn für ob. 311 k., an= (über) einen ftiufy paffiren (äffen, copias tiumen ob.
gemeffen fenn). - convenire alci ob. alci rei ob. cum trans flumen trajicere. - %>mb. nid)t paffiren laffen,
alqa re. congruere alci rei ob. cum alqa re (bem alqm aditu prohibere (nietjt t;erbei= ob. tjereiulafjen);
SBefen nau) ju eiroaS paffen, mit il)m ftimmen). - alqm egressione prohibere. alqm egressu arcere
auf 3wb. ob. etroasi p. , cadere in alqm ob. alqd; (nid)t f;eraug(affen): ^mb. paffiren u. repaffiren la|=
quadrare ad ob. in alqd. - 3U etroaä nicr)t p., ab- fen, nee aditu nee reditu alqm prohibere er fatm :

horrere ab alqa re; ab alqa re dissentire. - ber paffiren, *adeat ob. transeat licet; *porro ire Rö-
Warne pafjt nid)t (trifft nid)t überein), nomen non test. - bie ÜJcufterung (9ie»üe) p., transire. praeti'i-
convenit ob. non cadit: biefe 2leufjerung fd)eint auf ire (0. gufeootf); transvehi (o. Jieiterei): bie Xcup*
jene 511 paffen, hoc dictum in illos cadere videtur : pen bie 2)1 paffiren laffen, praetereuntes copias
eä pafjt nid)t für einen red)tlidjen 9Jcann, be§ 3Sor= recognoscere. —
II) uneig.: 1) gelten, b. i. a) nidjt
tfjeitöroegen ju lügen, non cadit in bonum virum oerroerflid) feun: probari (|id) billigen laffen). - fern
mentiri emolumenti sui causa: ba3 pafjt auf mid), posse (ertragen roerben fbnnen, erträglitt) fet;n). -
hoc accidit ob. convenit in me. —
II) v. tr. auf ob. etroa§ p. laffen, alqd non plane improbare (nid)t
an et 10. paffen alqd aecommodare alci rei ob. ad alqd.
: gan3 mißbilligen); alqd i'erre (ertragen); alqd rieri
paffenb, I) eig.; $8. (für bie güjje) paffenbe pati (etro. gefd)eljen laffen). — b) für etroa3 gehalten
©dmbe, apti ad pedes
calcei: ein p. Äleib, vestis, merben, gelten für jc. — accldere
2) fia) 3iitragen:
quae bene sedet. —
II) uneig.: aptus (paffenb, für (f. „ftet)
f.

ereignen" bie ©onon.). - roaä paffirt StateS?


3mb., alci: für ob. ju etroaö, alci rei ob. ad alqd). quid novi accidit?: paffirt etioaö Teiles? ecquid
- aecommodatus (einer <2>ad)e gemäjj eingerichtet, ju novi est?: roenn ü)m etroaö (ein Unglütf) p. follte,
etroa<j,alci rei ob.alqd). - appositus(of)ne ©djroie*
ad si quid ei aeeideret ob. aeeiderit.
rigfeit gubenu^en, oon ^Jerfonen u. Singen, 311 et* paffiren, baS, transitus.
roaä, ad alqd). - idoneus (tüchtig, für eine geroiffe ^afftrfdjcin, ^Cttcf, *Iibellus, qui mihi adi-
Seftimmung ooHfommen geeignet, 31t ettoa3,ad alqd). tum aperiat.
- consentaneus alci rei. conveniens alci rei ob. ad paffit), pafftue; 38. paff. äJerfjaftcit, quies: fia)
alqd (übereinftimmenb, ü&ereinfommenb, mit ber 3ta= agere (nidjtö tljun);niliilpro-
paff, oerb^altcn, nihil
tur eineä GSegenftanbeä in Ucbereinftimmung gebraut); gredi (feinen ©ebritt oorroärtö tljun); exspectare
»erb. aptus consentaneusque. - commodus (eben fortunam (ba* ©o)icffal abroarten, ©gf^. movere
redjt, bequem). - opportunus (gelegen, burd) feine fortunam); quiescere. quietum esse (fid; ruiug oev
jufällige Sage, burd) jufättige Umftänbe fo befa)affen, galten, bcf. neutral bleiben): fia) bei etro. p. ucrt)al=
bafj babuxd) bie Slusfüfjvung eineö SSorfyabemS er= ten, alqd fieri pati.
leichtert wirb, gero. nur oon Drt u. ,3eit, ju etroa€, ^affitJ^anbel; 38. nur %
treiben, *mem*
ad alqd); oerb. opportunus atque idoneus. - p. öe* tantum emere, nihü invicem vendere; *merccs
legenljeit, occasio opportuna; opportunitas: p.
3 a 0= tantum importare, nihil invicem exportare.
rcäjeit, commodum anni tempus: ba§ ift nid)t p. paf ftui f d), passivus, Adv. passive (fpät.Gramm. 1.

(ift ein unfdjtcf lidjeS Sencfjmen), hoc offendit ob. of- - p. ftcfjen, passive dici.
fensioni est. - roenn e3 bir p. (bienlid) ob. rätljlid)) ^affiüita't, quies (paffioeä aSerl;alten). - ©onft
fdtjemt, si tibi videtur. — Adv. apte (j53. fpreeben, bind) pati (j'ö. 3ur
%
geboren fenn, pati natum
dicere: etroaä anorbnen, alqd disponere). - com- esse). Sri.aueb, 9cägelöb. Stil. ©. 19 u. ©. 195 a. ß.
mode (j33. commodius exponere). - p. ju ob. für ^affiüf dml&en,aes alienum(alö frembeö^elb).
etroaä, ad alqd apte ob. aecommodate ob. apposite. - debita, n. pl (alä fd)ulbigeö öelb, ©gf$. credita).
G05 ^affiuum Patriotismus 606

^afjttmtlt, verbum patiendi (©gffc. verbum begattung). - contentio u. ?ßlur. contentiones (als
agens, GelL 18, 12 extr.). - patiendi modus (®gf|. gehobener SSortrag, f. Cic. legg. 1, 4, 11). -bastra=
faciendi modus, Quint, 1, 6, 26). - verbum passi- gifdje $. tragice grande dicendi genus; oft aueb^
,

vum u. bl. passivum opät. Gramm.). - bas ty. b\U bura) tragoediae (j33. mit roeldjem tragifetjen läftt %
bcn bura) ein angefe^tes r, assumptä r literä pas- er fief; perneljmen, quantas tragoedias efficit: ins
sivum facere (o. SSerbum): fein "$. Ijaben, sinepas- ^ß. geratfjeit in 33agatellfad)en [u. geria)tl. Stebner],
sivo esse: im 5ß. fielen, passive dici. tragoedias agere in nugis).
^oftfartc, *codicillus syngraphi loco datus. Patient, alsÄranter, aeger. aegrotus(f. „!ran!"
$a$»ort, f. 1. no. III.
''JJafcfcfjrci&cr, *qui syngraphum dat.
M bie Snnon. u. 3tebensarteu). - als ju 33ette liegenber
Äranrcr, cubans. - als Seibenber, laborans. - alz
'Jtafte, f. ©laspafte. ju §eilenber, is, qui sanandus est; is, cui medicus
^Jafrcff, *xerographum. - in $. malen, *aridis mederi vult. - bie Patienten eines 2lr;$teö, ii quos
coloribus pingere. perambulat medicus: bein 35., is, cui mederi vis (ob.
'iPaftcÜfatbc, *pigmentum aridum; *color ari- voles ob. volueris): ein langwieriger ^ß., diutinus ae-
dus. [cta. ger: feine Patienten befugen, aegros ob. aegrotos
Ifciema'tbc, *pictura pigmentis aridis fa-
•Jjctftc perambulare: mehrere $. befud)en, plures aegros
C^aftcühtaJcv, *xerographus; *pictor, qui pig- circumire.
mentis ardis utitur. ^flttcuicnbefud), f.
Äranfenbefucb,.
^Softettmflfcrci, *xerographia; ars coloribus i'atrintcf), patriarcha (als Stammoater, Eccl.j.
aridis pinsendi. - *pontifex maximus (als oberfter ^ßriefter ber gried).=
^afrcUftift, *xerographum. fatfjot. mt&ie).

haftete» etroa artoereas (Pers. 6, 50). ^atrtartrjttlifcf), patriarclialis (eig., Eccl). -


^Jaftctcn&ärfcr. *qui artoereata facit. *morepatriarcbarum institutus(auf patriaret). 3Betfe
^afttrtafc, ^afttnoftourscl, pastinäea. angeftellt, jS. @aftmaf)l). —
Adv. *more patriar-
^Pflftor, f.
'Jkebiger. charum. - ^atviardmt, *patriarchatus.
^aftoraitfjcofocjie, *sacra recte instituendi Vrttriardjif et), patriarchicus (Spät.).
praeeepta, orum, n. ^Satricicr, patricius. - bie ^ßatricier, patricii;
^Jrtftorot, f.
^ßrebigerftelle, »raofmung. prineipes. proceres (bie SSorneljmen im Staate).
^ßaftotitt, i. Sßrebigmn. ^atriciceftattb, patriciatus. - mieber in ben Sß.
$?aicümufd)cf, U pas. - *patella (L.). treten, in ben s
^5. jurücttreten, in patriciatum redire.

patent, l) öffentlicher 33efeb,l: edictum. -ein $. ^Otrictetftolj, patricii Spiritus.


ergeben laffcu, eüicere ob. edictum proponere, mit ^atricifrfj, patricius (©gfi^. plebejus). - aueb,
folg. ut (roenn etroas geboten), ob. mit folg. ne (roenn bura) öen Öenit. patriciorum. - aus einer p. ^ami=
eiroas perboten mirol IL Cmer.nungsbrief: co-— lie in eine plebejifcfje bura) 2lboption übergeben, pa-
dicilli. rescriptum $ür=
(,t>anbfa)reiben, JHefcript bes trieiis exire.
ften, in roelcfjem gm*, ju einem Gfjrenamt ernannt ^Sotriot, patriae ob. rei publicae amans. rei pu-
rotrb, Äaifer^t.). - diploma (öln/.vj/ucc, ein an 3rab: blicae amicus (ber fein SSaterlanb lieb fjat). - civis
gerichtetes Schreiben uon Seiten ber Cbrigfeit, bura) bonus (braoer 93ürger üty.). - fautor optimatum
meines irjm irgenb ein 33ortf)ei£ ^uevtljeilt roirb,
unb (2ln(;änger ber ^riftoeraten). - bie Patrioten, boni
alfo ber 33eb. neuerer 3«'t = „ürnennungsbiplom" (bie branen Bürger im Staate übt).); optimates (bie
fcfjon nat)e fommt, Äaiferjt. 3$. Qmbm. bas als , % Bürger eines Staates); qui
ariftoeratifa) gefinnten
röm. 23ürger geben, alei diploma civitatis offerre). - rem publicam defensam volunt (biejenigen, roela)e
litcrae. libellus (über etro. ausgefeiltes Sdjriftftücf, ben greiftaat [gegen bie llmfturjpartei] nertb.eibigt
§33. bas 3ß. jurüdnefjmeu, literas revocare: icf) fenbe roiffen rcollen). - ein eifriger ?ß., acerrimus civis:
bir bas barüber ausgefertigte ^ß., libellum rescripti ein ^ß. fenn, amare patriam; bene de re publica sen-
tibi mihi'. — III
Grlaubnif}fa)ein irgenb ein ©efa)äft tire: auf Seiten ber (artftocratifa)en) Patrioten fteljen,
ju betveifcen: 'iibellus, quo beneficium aliquod da- optimarum partium in civitate esse.
tur, jö. ^möm. bas erteilen Salj ju perfaufen,
ty. yatriotifei), patriae ob. rei publicae amans (».
alei beneficium salis vendondi. ^ktf.). - pius ipflia)fmäf5ig gefinnt gegen bas 33atei>
'Catcrnoftcr, i. Jtofenfranj, üaterunfer. lanb). - perspectus in re publica servanda ob. libe-
Vat fjc, l) Zaufteuae: tponsor (Tort, bapt. 18). randaterprobt inScjug auf (Srf^altung ober Befreiung
II ein aus ber laufe gehobenes Äinb: * cujus bes Jreiftaates, beibe' v. ^erf. u. beren ©efinnung).
bapti nterfui. - ta) bin fein ^J., *ejus - tin p. herein, *societas patriae rebus consulendi
bap». interfui. l ii i
inita: p. ©efinnung, f. Patriotismus: p. fjan*
i'atbcnqiftticnf, *donum a<l baptismi memo- beln, *patriae saluti consulere ob. prospicere; *pa-
riam ilatum. - ubtr. im obfcönen Sinne: Patrimo-
, triae rebus consulere.
nium. ^atriotiätnuä, patriae amor ob. Caritas (33a=
fJotfjcnftcac, bei 3mb. oertreten, *alcjs bapti- tcrlanbsliebe). - pietas erga patriam. im 3f^9- gew-
bl. pietas. animus pius (pflidjtmäfjige ©efinnung ge=
patfjctifrl), grandü 'oon ber 3lebe u. bem Met>= gen bas 33aterlanb, ©gf^f. impietas, Mangel an $.).
nerj. - b». grandilo'pms, im taöclnDen - rei publicae Studium (Gifer feinem Staate ju bie=
Sinn mit bem .Jui. usqae ad vitium (com !Keoner). nen, bas iüeftc beffelbcn ju beförbern). - rei publicae
- tragifa) p t. ,ai di - p. in ieinem Heneb-- defendendae Btoi ium(ffiifet alle Unbill [ber llmfturj=
men, gegticaJationibuj roolestus: p. äBefen, inces- partei) oom ^rei'taatc abjuroel^ren). - perspectus
fieentier <m -üe^ug auf oen '^angi; unimiiK in re publica lihcranda ob. servanda (er=
culatio moletta in -Hejug auf oie ©eberben
i
probte ©efinnung in 33ejug auf Befreiung ob. (Sr^
'. - p. reber., aliqaid p. cin= l;altung beS ^reiftaateS). - aus %, patriae caritate
t)erfcf)rett( lere. diirtus: menn ^ß. Serbredjen ift, fo tjabe ia) fa)onge^
Vatlioloq, '
m< dinis,
nüetndinii geaen am nug gebüßt, ri Rcelestum est patriam amare, pertuli
{tarrjofoßir, *paüiologia (*. t.% poCBamm Batig: ^J. b.aben, befi^n, ii.ttriam amare;
^atrjo^ iicendj genoi [ali etljabene J(e D6D6 de re publica sentii i
607 ^atrolle ^ebant 608

VßattoUe, f. Patrouille. beranfangen einer <Saa)e, bie gmifdjenjeit, wäbrenö


pattoüiten, f. patrouitliren. welcber etwas" unterlaffen wirb, bie Unterbrechung,
Patron, 1) ©a)u$)err patronus. - fautor (®ön=
:
393. eine $. im Srieffcbreiben macben, intercapedi-
ner). - cultor. amator ($8eret)rer. Siebfja&er). - $a= nem scribendi facere. 2)afjer aua) für „bie ^ßaufe,
tron ber (Mehrten, doctorum cultor. II) 3Sorge= — mela)e ein Drdjefter maa)t, um ausjurufien", am rid)=
fester, a) Seönäöerr: *dominus feudi. b) £trc6cn= — tigften intercapedo canendi gejagt werben möchte).
jjerr: *patronus. —
c) ©d)ugl)eiltger: praeses. -bcr - eine fieinc, für je Sß., exiguum temporis medium
$. unfern ©tabt, *deus hujus urbis praeses. III) — (als !leine 3mifd;enjeit)-, pauxillum laxamenti (alö
= ©cötpljerr, w. f.
— IV)
Sßenfd}: caput,
jctjerjE;. = (Sröolung, ;S. nactum esse): öierauf gab eö eine Keine
gS3. ein lädjerlidjer $., ridiculum caput: ein wunber= paulum inde morae:
Sß., läftiger tft mir ber Xon,
lieber ^ß., mirum caput: ein luftiger s$., festivum ca-
in Raufen, alö ber, melier fia) in ßinem
rcelcf;er fia)
put. - ^n ber Slppofition gem. nicöt über fegt, j33. fort uernct)men lä^t, molestior est mihi sonus, qui
ißberecobes, aUerbmgS ein atter 5ß., Pberecydes, an- intermittitur subinde, quam qui contiuuatur.
ti^uus sane. ^jaufiren, moram
facere (einen Serjug mac^enl
^attronat, patrouatus (©päU; bonos patrona- - intersistere (eine Zeitlang abbredien, im Sieben *c.).
lis (fpat. ^nja)r.). - in ob. mit etroaö p., moram facere in alqa re (im
^atronatrcct)t, jus patronorum. jus patrona- 2kjaf)len,in solvendo); alqd iutermittere (etroae eine
tus (JCt.). - ba% -$. baben, *jus patrouatus exerce- Zeitlang ausjegen, ®gf|. continuare)-, alqd faciendi
re: icb behalte ba§ *$. über 3mb., mihi in alqm ser- intercapedinem facere (f. „^Jaufe" ju intercap.): fei-
vatur jus patronorum. nen 2lugenblicf in ber 9iadjt mirb mit bcr Slrbeit pau=
ySatvonc,!) SDiobeß: forma. II) 5pulüertabung — :
ftrt, nulla pars nocturni temporis ad laborem in-
*embolus (t. t.). termittitur: im Sieben p., intervallo dicere (inbem
tyatxonitl, I) ©cbugljerrin: patrona. - fautrix man eine gänstid^e Unterbrechung eintreten lä^t); re-
(©önnerin). — II) 3k>rgefe|te, a) Sebnsberrin: *do- spirarc (fo tauge, um 2ltfjem ju fdjöpfen).
mina feudi.— b)$irc&enberrin: *patrona.— c)©c6u|= ^rtüiott, *simia pavianus (L.).
f;eüige: tutela. - bie §j$. unferer ©tabt, *dea hujus >
4Jn»tüOtt,porticus(©äulenl)alle).- papilio (Suft=
urbis tutela. gelt, ©pät. ; mooon ba$ franjöf. pavillon). - ala {%lü^
^atrontafdjc, *embolorum theca. gel eineö §aufe§).
Patrouille, vigiles nocturni, aua) bt. vigiles s
^Jcd), pix. - uon ^p., piceus: mit ty. anmaßen,
(bie jur 9taa)täcit in ber ©tabt bie ©tdjeröeitS» u. picare: mit ^5. beftreicfjen, picare-, pice linere ob.
geuerpolijei beforgten). - circitores (bie im Säger ungere ob. delibuere: mit %
tränten, pice satura-
gur 9laä)tjeit bie Soften »iftttrten, fpät. Äaifergt.). - re: ^. brennen, picem coquere.
bie ^3. machen, circumire vigilias(im 2lüg.) circum- ; yßcd)bvcnnct, qui picem coquit.
ire vicos (in ber ©tabt); circumire stationes (in u. ^ccfjfatfcl, fax picea.
cor bem Sager). ^edjljüttc, picaria (officina).
pattouiüivctt f circumire vigilias (im 2t(lg.). - peditct)t, piceus; *pici similis.
circumire vicos (in ber ©tabt). - circumire statio- ped)tg, piceus (oon ^ßed;). - picatus (mit 5ßecfj
nes (in u. nor bem Sager). angemad)t, beftria)en).
$tati'0ui(ltvc!t, ba$, circumitio vigiliarum. ^Jcdjfrftttj, * corona stuppea et pice illita. -
^ötfdt), crepitus. - einen ^3. tlpn, crepitum dare. 5ße^ftcmge jum Slnjünben einer ©tabt bereit machen.
}jätfri)d)cn = ©d)lag auf bie ,§anb als ©tf)ul= * Coronas stuppeas et pice illitas ad urbis incendia
s

ftrafe, verber, quod manus subit. ob. ad urbem inflammaudam comparare.


patf d)cn, 1) v. intr. crepitum dare. II) v. tr. — ^5cd)fugc(, gleba picis.
manu pulsare (aud) ftrafenb). 'ijjedjöl, pisselaeon (maaeXaiov), rein tat. oleum
*}3atfd)Cn, bas, crepitus. pissinum.
pautc, *tyinpanum equestre (ber Sicitermuftf). ^cdjofcn, *funms picarius.
- *tympanum symphoniacum (beö DrcbefterS). - bie ^cdipfoitHC, *cortina aerea pice rcpleta.
Raufen fd)lagen, f.
paufen. ^cdjpflflfict, *emplastrum pice illitum.
pnufcu, tympanizare; *tympana pulsare. pcriif diUmr,v piceus. picinus. - omnium niger-
Raufen, ba§, f.
«ßautenfcblagen. rimus (ganj fd)roai'3 übf).).

$anf entlang, =fc^att, tympanorum somtus 9$cd)ftütf, pix (aud) im ^lur.).


ob. strepitus. i*crij tan iu\ picea.
^Jauf cnf ddagett, bas", tympanorum pulsus (al§ ^cd)tonnc, *cupa pice referta.
£anblung). - tympanorum sonitus ob. strepitus (als pccuttiäVf bura) ciueiüenbung mit pecunia(@elb)
%m). ob. fortunae (©lüdägüter) u. bgl., jS. pec. 2lufroanb,
^ßaufcnfdjlägcr, Käufer, tympanista (xv/x- peeuniae impensa; aua) 61. sumptus (Äoften): bie
TiavioxrjQ), ob. umjcbr. tympana pulsare solitus. pec. SJertjätttttffe ju Siom, ratio peeuniarum, quae
^mitfund, bueco (Äomif.). Romae versatur: p. Siififo, periculum fortuuarum:
pautfundig, bueculentus (Äomif.). p. Dpfer bringen, jacturam rei familiaris facere.
prtufriiiH, f.
baufd)cn. ^cbnl, *pedale organi.
^aufc, mora (Serjug). - respiratio. interspira- ^cbant, homo ineptus (im 2lllg.; »gl. Cic. de or.
tio (Serjug im Sieben, um 2ltb,em ju fd)öpfen). - in- 1, 51, 221 ; 2, 4, 17). - homo putidus (ber in irgenb
tervallum (bie 3mifa)enjcit-, bal). aua) Siubepunft in einer ©aa)e, in ©rflärung r>on etroaä :c. 6i§ jum (ifel
ber SRljetottf u. sJietrif; j33. im Sieben eine ^ßaufc langweilig ijt). - homo molestus (ber in ber 3)ar=
machen, intervallo dicere; »gl. Cic. or. 16, 53: di- ftetlung jc. wiberwärtig affectirt). - homo tetricoB
stineta alios et interpuneta intervalla,morae respi- (bcr immer eine ftrencje SRienc annimmt unb jeben
rationesque delectaut). - intermissio (ber guftanb, 2luS6rud) ber gröi)lid;feit mit ftrafenbem 93licf äurücf
ta etwaS auf einige Qdt aufhört übt)., ber 3iiu)epunft, weift). - homo insolens (wer fia) oljne örunb mit et
3$. t>a8 tbätige Seben bat oft feine Raufen, ab actione ner gewiffen ©ffrontcric ergebt). - ambitiosus (wer
saepe fit intermissio, Cic. oft*. 1, 6, 19). - inten a- fief) i)on ängftlicfjcn Siücffid)tcn auf 2lnerfenmmg u.

pedo (ber 3«itraum jwtfcben bem 2tufbören u. äßie« C lue leiten lä^t). - homo pertinax (ber §artnäcfige
C09 ^ßebanterie 5ßcufion G10

aus Sigenfinn). - homo horridus, duras (bor mora= putidus (langroeiliger bi§ ju;n ©fef). — Adv. mole-
lifdje Jiigorift). - homo morosus (ber mit empftnb« stissime.
lieber SRcijbarfeit auf ba$ öerfömmlidrje t)äit). - ho- ^ctnHdjfcit, acerbitas ( ©crjmerjfjaftigEeit ). - »

mo difficilis (ber Un(eit>[id)c) ; r>erb. homo difficilis anxietas (ängftlictjc (Senauigfeit).


ac morosus. - homo fastidiosus (ber CSfefe, ber pe= *$CÜfct)C, scuticü, ae, /'. ob. lora, orum, n. (bie
bantifa) Strenge, ber es in 21Uem 31t genau nimmt, % auä 3ufammengeflod)tenen Giemen, bie Änute). -
fidj ftrena an ba$ ©efe^ t)ä(t, j23. aedilis).
- homo flagrum. rlagellum (ty. auS einjelnen Giemen, bie
nimium eüligens (ber ängft(id) öeroiff enf)afte)._ - ho- ©ei^el; mar fte mit ©tad)eln tjerfet;en, fo I)tef$ fie
mo acerbus natura u. bl. acerbus (ber ©auertöpfige, scorpio).
ber über Sülles l)art u. bitter urtfjctlt). - calumniator pcitfefjcn, verberare (übt). (Sdjlage juttjeilen). -
sui (ber penible, ber fictj nicfitS 5_u2)anfe machen fann). loris caedere (mit ber Änute). - flagria ob. flagellis
- mnltum literatus (ein Sucf)ftabengetet)rter, ber e§ caedere (geißeln). - Qmb. mit 3lutt)en p. alqm vir- ,

mit jeber ©nlbc genau nimmt). gis caedere: ^mb. big ju %obe p. ob. p. laffen, alqm
^ebantcrie, ineptiae (im21 Ug). - jactatio pu- verberibus necare ; mit ber Änute, usque ad necem
tida (übertriebene $raf)lerei). - molestia (bie roiber- alqm loris caedere; mit ber ©eifjel, alqm flagellis
roärtige 2tffectatton). - molesta ob. (ftärfer) mole- ad mortem caedere. - übtr., ber Söinb peitfd)t iie
stissima diligentiae perversitas(roiberroärtige u. r>er= Sßälber, ventus quatit silvas: nom Sßinb u. Stegen
fetjrte ©orgfaif». - morositas (ber Cngenfmn im §eft= gepeitfct)t roerben, vento et imbre verberari.
galten öcs serförnmlicben). - difficultas (baS unleüV ^citfdjcnfttaU, unter, flagris hinc atque inde
liebe Senefimen). - acerbitas (ba$ bittere, fauertöpfige resonautibus.
SBefen). - disciplina tetrica (pebantifd) ernfte 3ucfjt). ^Jcitf t^enfncd)t, lorarius (für bie ©f(aoenfami=
- fastidium (bas efele 2Bef en beffen, ber eS in 2ülem ju lie eineä Sftömerä). - carnifex (öffentlia)er, ber 3Jciffe=
genau nimmt)-, oerb. fastidium et acerbitas. - genau bann Einrichtete).
tfjäter peitfctjte u.
(geroiffenbaft) ohne ^5., diligens sine molestia. "^efcfan, ^ßclifatt, I) SJogel: *pelecanus ono-
pcbantif cf), ineptus. - tetricus. - putidus. - roo- crotalus (L.). —
11) ^angenartigcS djtrurgifcfieS 3«'
lestus. - iDSolens. - ambitiosus. - pertinax. - mo- ftrument: forceps.
rosus. - fastidiosus. - horridus. durus (f. „gebaut" ^Jcfote, am 33rud)banbe, pila.
ben Unter jct). biefer -
p. Qufyt, disciplina
2iojcctt.).
s
Vc!otonfcttcr, *ictus sclopetorum cateryatim
©enauigfett, diligen-
tetrica: p. ©eroiffenbaf tigf eit , editi.
tia molesta ob. nimia, ftärfer molestissima diligen- ^Sclj, peius (foroot)! baS gell, afö ba§ barauä ge=
tiae perversitas. - nichts ^kbanttfcfies baben, nihil mad)teKteib).-vestisob. tunica pellicia(@eroanb auS
habere molestiarum necineptiarum. Adv. inepte — ;
^ßelj). - *vestimentum, cui peius mollis insuta est
putide; moleste; insolenter; ambitiöse; pertinaci- (mit' roeid)em ^efj gefüttertes ©eroanb). - mastruca
ter; morose; fastidiose; horride; dure. (©eroanb au§ ©ct)afpefj). - au§ $., pellicius (©pät.):
•Rebell, 'accensus academicus (auf ttnioerfitä= mit einem ^elj bef leibet, pellitus: ein mit 2ter= %
ten). - *accensus scholasticus (auf ©djulen). mein, peius manicata. SSgf. „guctjSpelj, §ermelin=
peilen, maris altitudinem tentare (lsid. 19,4, 10). pels".
Sßein. f. harter, dual. ^Jelsc^cn, pellicula.
peinigen, f. martern, quälen. ^el^bccfc, stragulum pellicium (JCt). - mit
Reiniger, tortor (\m StUg.). -carnifex (genfer). einer $. oerfetjen, pellitus.
- ein ^5. ienn, tortoris vicem praelere. ^Scijrjonbel» *pellium mercatura.
pctn(ici), I) eig.: aj burefc bie golter; $35. peint. ^?cl^l)hubfev, *pellium mercator.
Unttrfucbung, quaestio ac tormenta: eine lotcbe an= ^cl^ljanbf cf)i!f), *digitabulum ob. digitale pel-
fteücn tormentis quaerere ob. quaestionem habere:
, licium.
3mb. tormentis intenogare alqm ;
peinlich befragen, ^elSffcib, f. Wi-
tormentis quaerere ob fidiculis exquirere de alqo; 4?ei^niantcl, *pallium pellicium ob. ex pelli-
alei tormenta adrnovere. alqm torquere (bie göltet bus factum (auS ^ßelj). - *pallium, cui peius mollis
bei 3mb. anroenben, um ifjn jum ©tftänbnifj ?u brin= insuta est (mit^elj gefüttert).
gen). — b) übb. criminell: capitalis. - eine p. Älage, ^t lynütjc, pileus ex pellibus factus. - eine fy.
s

aecusatio: ein p. ^aü, ein p. ^ßroce;;, causa capitis; tragen, pileo ex pellibus uti.
res capitalis: p. 23ergeb,en qegen 3jmt>., facinus, quod «feefaroef, f. ^eljHcib, ^elj.
ad vitam et ad fortuDas ob. ad caput et saaguiuf m "Vel^f chuf), *calceus pelle munitus (mit ^elj bc
«Icjs pertinet. - 3mo. P- antlagen, alqm capitis ac- fester). - *calceus pellicius (au$ ^ßefg; ngl. Ov. art.
\tc: eine ©acbe p. bcfyanoeln, causam ad capitis am. 1, 51 ß: pes in pelle natat).
Judicium re. II uneig.: a)fefjr fdwtersljaft: ^3cläfticfc(n, *perones pelle muniti (mit Sßelj
Iieracerba*; imus. Adv. acerbis&ime. — bejetjte). - *perones pellicii (auS ^ßetj).
eb,r unangenehm: m<dfcstissimus.-clitficiJis(fcf)rDer ^el^njoarc, pelles.
ju ertragen, orücfenb u. bgt., con 25err)ä[tiiiffcn, 3®. ^clsracrt pelles.
roie peinlich tft für Die 3Jceiftcn 2l)ednar)me am Un= ^cttboitt, f. ©egenftücf.
glücf, quam ie videntur calamita- ^ßcnbcl, etroa perpendicalam.
t.urn Mjciftatc-h). - m agenfinnig, pebantifd) i*ciibiiuhv, *horologium, quod perpendiculo
genau 1. - anxius fangftlia) 2lngu (jeioorrufenö, caovetur.
tq/t]: elf penetrant, 318. ein p. Werud), odor gravis.
- fidj in einer p. i:age befinden, fortunä graviter af- penibel, peinfldj no. II, b, pebantifd).
f.

con einem p. ©efül)! burrbörungen roer ^cnibilität, f. ^eintidjtcit, ^ebautcric.


ben, anirni dolore torqueri: es erregt etroas ein p. Retinal, theefl calamaria. - als Sd)impfiuort
©efüb,! in mir, male afneior aJql re; alqd dolenter ©cbulfuct)'v Mens (©pät.).
fcro: mp. ttrroartung (Spannung) fenn od. fdjruc 'Vemtnlic<ium<, *pennalismus.
ben, exrpecl iri 00. torqaeri: JJtnb. au<i i*cimi), b Sgl. „ödlcr".
einer p. üagc retten, tiberare alqm onere. - ein p. i*cufion, l) ^aljrgcOalt. Wnabenacfialt, ro.
5Kenfd), bomo molettianmof (frbr (äftiger); bomo — II) = teqierjungsanftidt, terjieljung, Äoft, vo. f.
f.

• (»rji«, M|d)..[at S)aniwb SBb. II. fiuft. VI.


20
611 Sßenfionär Perpetuum mobile 612

fßenftonär, beneficiarius (ber $enfion erhält, phrastus Peripateticus); u. ebenfo im *ßtur. bt. Pe-
- miles missicius (penfionirter ©otbat). - *qui
übt).). ripatetici.
' victu apud alqm utitur pacta mercede (Äoftgän* peripatetif d), Peripateticus; ob. bureb, ben ®e=
ger 3mb§.). nit. Peripateticorum, j55. bie perip. *ß()Üofophie, phi-
penfionirett, S>mb., *alqm cum commodis eme- losopbia Peripatetica: ba§ gan3e perip. ©nftem, om-
ritae militiae dimittere (einen ©otbaten). - *alqm nis ratio Peripateticorum.
cum annuis praebendis dimittere (einen Beamten). spcripljcrie, f. Umtrete, SBejtrf. - <ß. beä ÄretfeS,
^cnfionäanftaü, f. ©r3iefiung3anftalt, ©r^ie« f.
Ä'reietinie, 3irfeltinie.
fiung. ^8cripf)raft, 3®. be§ Säfar, *Graecus Caesar is
penfionetf ähig, madjen, otio reddere ($33. leges interpres; *qui commentarios Caesaris Graece red-
majorem annis sexaginta otio reddunt). didit.
^Jcnfuttt,Aufgabe.f. ^Jcrfolflfc, physema, atis, n. (<pi>07jfia, teere,
Pentameter, pentameter. Sögt, „^egameter". aufgebtafene 'ißerte).

perbü, gel)en, perire. - p. fenn, oixeo&a:, ob. ^ßetlc, margarita {[xaQyttQiz^q^xm 21%).- baca
rein tat. iuisse ob. periisse, 3?3. ba3 ©elb ift p., ar- (biebeerenförmige ^ß.). - unio (grojje ^3., SatylvetU).
gentum oixerai; argentum periit: ber SBotjlftanb - elenchus (ektyxoq, gro^e, birnförmige ^5 irop= ,

ift p., fbrtuna fuit. fen^, 3tefpectöperle, je brei at§ Dt)rget)änge getragen).
peixmtorif d)cr Termin, *diesdisceptationiper- - tympanum ob. tympanium (rvfinavov ob. xvfi-
imendae dieta ob. constituta. näviov, in ©eftatt einer §anbpaute, ^ßautenperte). -
pereuniren, f. auäbauern no. II. nid)t angereihte perlen, margaritae extricatae (reine,
1>crf ectutn, tempus praeteritum ob. perfectum nur auä ber SJlufdjet genommene, JCt.). - S3itbt„ f.
(fpät. Gramm.). - cado hat (maa)t) im 'iß. cecidi, cado Ärone no. II, 1, a u. b.
iäcit tempore praeterito cecidi. perlen, bullare; bullire.
^Scrgamcn, Pergament, membrana; charta ^erlcnbcMtel, Seutet mit Herten: saeculus,
I)
pergamena (lsid. orig. 6, 11, 1). - auä $ß., mem- in quo sunt margaritae. —
II) mit ^ß rten geftiefter
braneus (©pät.l SBeutet: *sacculus margaritis distinetus. -*crume-
^crgamcntbrtttb,*tegumentummembraneum. na margaritis distineta (at§ ©elbbeutel).
pergamenten, membraneu9 (©pät.). ^Jcrlcnfnng, f.
^ertenfifd)erei.
rßcrgamcntmactjct, *qui membranas facit. ^ßcrlcnfifcljer, im 3f^)9- urinator ob. urinans
4>ergamcuttafel, membrana ($93. membranae (b. i. £aud)cr).
ingenti versus ingessit). ^crlCBfifc^crct^ *margaritarum conquisitio. -
^3crtobc,I)3 e it ra um: tempus (eine 3ett, ein 3eit= "$. treiben, *margantas conquirere.
räum übt).). - tempestas auf ge-
(eine Qtit in ^öejug perlcnförmig, *margaritae similis.
roiffe 9)certmate, llm[tänbc, ein 3eitabkhnitt). - aetas ^cticugcfrijmeibc, f.
^ertenfdjmucf, -fdjnur.
(ein 3 e ttalter, 3S. tertia aetas popuii Komani). - 0crlcn5onbe(,*negotium margaritarium, treU
spatium temporis (ein 2lbfri)mtt ber ,3«:)- - ^ß. be§ ben, exercere.
Sebenö, f. Sebenäpcriobe: eine ^ß. oon 80 Satiren, ae- ^crlCHfoättMer,, margaritarius (©pät.).
tas octogiuta annorum; aetas octogiuta annis cir- "j*erleuljänb!erin, margaritaria (Spät.).
cumdata. —II) 3ieöefa§: periodus (neglodog, Cic. ^JcrlcnfrOHä, *corol)a margaritis distineta.
Brut. 44, 162. Quint. 8, 3, 14; 9, 4, 124 sqq. u. ö.). ^crlcnfronc, *diadema margaritis distinetum.
- rein tat. (at§ Ue5er?e^ung§Dcr)ud)e be§ dicero u. ^ertenfüfte, *ora, ubi margaritae ob. uniones
2t.; »gl. Cic. or. 61, 204) burd) (verborum) am- reperiuntur ob. inveniuntur ob. naseuntur.
bitus. - ob. (verborum ob. orationis) cireuitus. - ob. ^3ctlcnntuf(^c( , margaritarum concha (im
(verborum)compreheUsio ob. circumscriptio ob. (fort* Stttg.). - mys (bie tteine u. rött)Ud)e Herten füljrenbf
taufenbe) continuatio. - ob. verborum ob. orationis SKieämuf^d).
orbis. - ob. cireuitus et quasi orbis verborum. - ob. ^unicumutter, unionum concha (ob. conchae).
aud) compositio. - bie ©lieber einer "iß., compositio- - mit 'iß. aufgelegt, unionum conchis distinetus.
nis pedes (Quint. 10, 2, 13): eine furje ^ß., brevis ^ßerlcnft^lttU^ornatus margaritarum, ob.um =

periodus; brevis comprebensio et ambitus verbo- fcb,r. ornamenta, in quibus margaritae insunt (im

rum: eine ju lange ty., nimis longa sententiarum 2tltg.i. - bacatum monile (ein ^atögefajmeibe au§
continuatio: eine tooljlflingenbe, beftimmte u. abge^ perlen). S8gt. „^ertenfeftnur".
runbete ^ß., argutus artusque et circumscriptus ver- ^erlcufdiuur, linea margaritarum; margari-
borum ambitus: eine flicfcenbe u. gerunbete ^ß., apta tae lino insertae. - ein §atäbanb ob. perlen gefc^)mei=
et quasi rotunda construetio. be, =fd)muct auö ©iner ^ßer(enfd)nur befte^enb, mo-
^eriobeubau , (verborum) compositio (»gl. nolinum: au^ 3roei^ertenfd)nurcn,dilinum: auö brei,
Quint. 9, 4. §. 1 sqq.). - numeri (ber Numerus, roie trilinum.
er fid) in QmbS. ©chreibart jeigt). - bie Äunft beS v.ß., v
4Jcrlcttfuct)Ctt, f.
^ertenfildjerci.
componendi ratio. 2jgl. „^eciobe no. II'. "^crlenfurfjcr, f. 'ißertenfijajer.
pcriobtfd), I) ju geroiffen 3?Uen nneberfehrenb; 4krllml)tt, meleagris (^fAfayp/?, iöoq, rj). -
j53. per. Kranfheiten, morbi tempore certo recurren- avis Numidica. gallina Numidica ob. Africana (eine
tes: p. ©dniften, etroa epheroerides: p.3Bmbe, *ven- 2tbart ob. Unterart berfetben).
ti, qui magnam partem temporis in certis locis flare "JJcrlfdjrift, "literarum formae minutissimae
consueverunt. — II) gehörige 2lbrunbung fyabenb, *typi minutissimi. - mit ^5. bruefen, *typis minu-
;

nont 2tu3brucf jc.: compositus; circumscriptus; nu- tissime describere,


merose cadens. - p. Schreibart, verborum apta et perpenbiculär. f. fentrec^t.
quasi rotunda construetio; circumscriptus verbo- ^crpcnbifcl, l) btö 33leilotf;: perpendiculum.
rum ambitus; oratio strueta ob. apta ob. vineta - II) eine fenfiedjte Sinie: cathetus (xa&exog); ob.
umfdjr. linea, quae cathetus dicitur. - ein
s
(©gffc. oratio soluta ob. (fiesipata): feine SKcbe ift p., iß. faßen,
oratio bene cadit et volvitur. - p. reben, apte dicere. lineam demittere, quae cathetus dicitur.
^eripatetifer, Pcripateticae seetae philoso- Perpetuum mobile, quod semper in motu per-
phus. - in ber Slppof. bl. Peripateticus (jB. Theo- petuoque agitatu est.
613 perptey perjonlidj 614

petp\e£, f. &eftüvjt, r>crrmtrt. meine ^ er^o quidem; equidem; quod ad nw atti-


,

^m'ürfc, rapillamentum (öaattouv). - capilli net (roas mid) anlangt): für feine ^mb. baffen, %
alieni. criues cmpti (frembes, falfdjes" feaar übt).). - suo nomine aiqm odisse (Caes. b. G. 1, 18. §. 8).
gaierus. galericulum traubenartige £>aartour). - e. - in eigener ty., ipse (felbft); praesens, coram (gegen-
ty trogen, capiilamento cö. alienis capillis uti: eine rcärtig, miinblicb), j33. et tarn in eigener ^ , ipse ve-
tt)urmi)of)e 5ß. tragen, alienis capülis turritum ver- nit: in eigener "$. ba feun, praesentem ob. coram
ticem struore: bie 5ß. oerfebrt auffegen, perversas adesse: mefjr um ibre eigene 5p. beforgt, als um bie=
mcluere comas (Ov. art. am. 3, 246). jenige beffen, ber tc, suam vicem magis anxii, quam
^ertiitfenmadjer, *capillamentorum concin- ejus, qui etc.: Äläger u. 3tid)ter in Sinet ^ß. fepn,
nator; ogl. /Jyrifeur". ipsum aecusatorem et judicem esse. - in hn 5ß.
'JjßcrftfloflC, cavillatio. biefes Cannes, in hoc homine (j33. rotro ficös ent=
perftrlircn, cavillari. fd)eiben, statuetur). - baf;. in roeit. 33eb. &) = 9Jlenfd)
^Jcrf on, I) #oHe ob. banbelnbe Sßerfon im ©cbau* übt).: homo (}33. societas decem hominum). - cor-
jpiele: persona (eig. üDcasfe bes Scbaufpieters; bann pus (ber Äörper, umfc&reibenb für bas menfa)lid)e
bte JtoHe ob. ^erfon, roeldje ber ©cbaufpieler fptelt). ^nbiotbuttm, bte 5j3crfon, bef. in fofern es äupete
- partes (bte 9JolIe bes Sdjaufpiclers). - ^mbs. 5ß. [bürgerlia)e] greiöeit, ?eben u. %oi> gilt, f. gabri ju

fpielen, alrjspersonam ferre ob. sustinere ob.tueri; Liv. 22, 22. 7). - caput (bas §aupt, meton. für bte
alcjs partes agere, obtinere (alle etg. u. uneig.): gan^e ^Serfon, bef. rao e§ beffen ©idjerl)eit sc. gilt;
3>mbm. b»e $. §mb$. geben, übertragen, alei alcjs aber auef) fd)er3b. für homo übb., f. Patron). - irgenb
partes dare ob. deferre (etg. u. uneig.): er fptelt feine eine 5p., aliquis; aliquis de populo (irgenb einer aus
5$. gut, personam suseeptam bene tuetur (eig. u. bem großen Raufen). - eine feböne ty. (grau), mulier
uneig. ): er fpielt etne Iäctjerticr)e ty. (uneig.), risum formosa: eine flehte 5ß., bomo humili staturä: eine
movet. - bte Spiere treten in ber gabel als ^ßerfo= feile ^., scortum: homines ve-
öiftoftfcbe 5perfonen,
nen auf, *bestiae in fabulis personas tuentur: bte teres: anftönbige,norneöme 5ßerfonen, honesti ob.
Saftet als ^Serfonen einfüfjren, *vitiis personas de- honestiotes homines; aueb, bl. honesti ob. honestio-
ferre. res:fürftlirJr)e^er)onen,prmcipes(im2lHg. ; nad)aug.);
II) bie ^nbiotbualttät eines SÖcenfdjen ober ein reges (aus einem fönigt. |>aufe): bie Hoffnung fid)
Flenid) nad) feiner innern ob. äußeren Qualität be= feiner 5jß. ju bemäebtigen, spes potiundi corporis
trautet: persona (eig. bie üJcasfe bes ©tfjaufptelers, ejus: eine freie 5p\ für eine ©flauin erfläven, libe-
bann bie g^arafterrotle, roelcr)e er in berfelben bar= rum corpus in servitutem addicere: auf jener 5ß.
ftelit, &e;etd)net bte^Serfon ntdjt als^jnbioibuum übt)., berubt unfer ©ieg, in illo corpore posita est victo-
fonoem fofern fie ifjren SSerbältniffen, ber Stolle, bie ria nostra: er roid) nta)t oon feiner 5ß., ab ejus ca-
fie für einen geroiffen Sßiriungsfreis übernommen pite non discessit (non e. 33efcbü^er). - Oft roirb
bat, bem Slang unb <5b,arafter nad) in SerüctfiajtU „^erfon" mit irgenb einer (Sigenfcöaft k. im öatein.
gung gelegen roirbl. - homo (ber iRenfdj übt)., ©gi$. burd) ein ab§tractes©ubftanttDausgebrücft,358. nü§=
causa [©adje] u. bgl.). - t)eroifct)e ^ßerionen (b. i. G'ba= liebe ^3-, emolumentum: eine oon allen gebaute ?ß.,
rattere), heroieae personae (Cic. de nat. deor. 3, odium omnium hominum : 5j3erfonen oon S)istinctton,
29, 72 meine ^. inls Staatsmann tt.\ mea per-
: dignitates: alle oornebmen ^ßerfonen bes ©taates,
sona (Cic. ad Att. 8, 11. lit. D. §. 7; ngl. de inv. omnes honestates civitatis: allgeltebte -)3erfon Ca-
fx tua persona, inbeiwer <f!.): ber -Käme ritas hominum. äßgl. Stagelsb. ©til. <S. 46 ff.

;

b)
ift bas roas einer jeben ^krfon nad) ibter oniioU äufjere ©eftalt: (corporis) statura (Körpergröße). -
bualttät betgelegt roirb bamit jebe it)re eigentbüm= (corporis) forma, corpus (Äörpergcftalt, =bau). - spe-
liebe u. beftimmte Benennung babc, nomen est, quod cies (äuf3cres 2lnfebcn übt).). - fietn oon ^. ferm, hu-
uniniique persona^ apponitur, quo suo quaeque mili staturä esse: groß, staturä esse procerä: an=
proprio vocabolo appeilctw Cic. de inv. 1, 24. 34>: febnlid), liberaliforma esse: fd)ön, pulchrä esse
ba'.b gaben fie allemal Drei ^erfonen ber ^amilie et= specie; esse formosum: !3mb. non 5ß. fennen, alqm
nen jeoen Somamen ber ifteibe nad), balb abroecb= de fade nosse (ögffc. alqm non nosse, alqm ob. al-
felnö Den einjelnen, mox continuarunt unumquod- cjs faciem ignorare). —
c) grammat. $erfon; per-
que praenomen per ternas personas. mox alterna- sona (j^B. britte, tertia, Quint. 1, 4 extr.).
per riognku <nad) Säet. Ner. 1): bie 58. bes s
^crfonnlbichtnng, prosopopoeia {tcqoowtco-
Äönigs ,D. i. Der ftönig als folgen oerbtrgt fid) bei noiia). - rein lat. conformatio. - ob. personarum
Wn ISeriern unter bem Schein ber Rcqefutt, apud firtio ob. confictio. - ob. fieta alienarum persona-
ab specie majeatatis occali- rum oratio.
tnr (Justin. 1, 9, 11): eine roid)tige 50. einführen, ^crfonale, ba§, eine§ (Gefolges, comites; comi-
.am inda . Cael. 15,35): ge^ tatus: eines Zimtes, Gollegtums, *qui collegio ad-
?ien $mtö. 58. etwas ttjun, in alcjs persona alqd scripti sunt: einer ©rbute, *magistri et ministri

rote ClC, a<l tarn (',,
*!, 10: at in ejus per- Beholae: eines ©djaufptels, actores.
mtüta fecit tspei in-;; ob. in abjo et "^crionnUcn, f. 5J3erfönlid)feiten.
(roi«< ; 1 quid in P. fcipiene etle- ^erfonenre^t, "jus personarum.
cerint etc.): gegen bte B., Rto)t gegen oie ©aa)e fpre ^ßcrfoncnftcucr, Äopffteucr. f.

djen, i
non in rea i
eatentiam "Vcrfonificotion, 5|3er)'onalbicbtung.
f.

nidjts gegen bie $., fon


\i) tyabc perfonifteire», eine Qad)e, a) in ber 3febe, t«
bem nur etroaö gegen bie ?5aa)e, non nun nomine benb ob. ljanbelnb einfübren: rem in personam con-
.i- Die '15. nnjefjcn, Änfef)en Btituere; rem lorpnntom iniliicrrc; rem mutam lo-
ber i^J., j. anfeiien, t>a9 3(nfeb,en. - für meine $. , j>r i- quentem facere et formatun; alei rei orationem
vntim (b. i. im eigenen ^ntercffe, (^gffc publice); atn ibm re ad dügnitatemaecommodatam aut actio-
'.»eciell. ®gfh publice; )9. patior i nem quaadam; rrnn [psam hxpii ob. agere fingere
'.uiiidjt auf mi<^, aus ^rirjatnirt bl ali Hcenio) barfteuen; hamanl specie induere.
fixten, ft\. Mo bw nomine paveo mtl sponte .
v
i<crfoniftcirunfl, f. "ikrfonalbicbtung.
<oh,ne fremben Antrieb, f^fiit} o pro virili pcrfoulid). personalie unit feinem 9loo. pei
partf (jo oiel auf meinen iÄntf/eil fommt): ir^ für rjaliter), tu etn oon ben ^urifun u Otommatifewt

20*
615 Sßerfönlidjfeit Sßeftluft 616

ber Saifjt. als 1. 1. gebilbete§ u. baber trt juriftift^en 3!nbit)ibuum, j33. si quid in contraria parte in ho-
u. grammaiifcben 33e3tel)ungen auct) »on uns betju» mine offendendum roenn bie ty. bes ©egenttieits
est,
beljaltenbes 2£ort, ?33. eine p. SBobltljat, beneficium einen 2tnftof$ erregen barf, Cic. Caecin. 36, 104: sin
personale (Paul. dig. 24, 3, 13): ein p. ,3citroort, hominibus remotis [obne Stücfficbt auf ^ßerfönlict)fei=
verbum personale (Gramm.): ein äBort p. gcbrau= ten] de causa quaeratis, ibid.: homines notos su-
ä)en, verbum personaliter dicere (Gramm.). - %n mere [fict) an befannte ^erfönlicfjfeiten ju t)alten]
aßen übrigen SÖejiebungen mufj ,,perfönlict)" burä) odiosum est, Cic. Rose. Am. 16, 47). - geroid)tige
ipse, ipsius, per se (felbft, ber eigenen ^erfon), ob. ^., gravitas. - man
leugnet in neuern 3«ten bie ^>.
burd) praesens ob. coram (in eigener ©egenroart, bes Teufels, *recentiores diabolum naturam esse
perfönlict) gegenroärtig, ©gfij. per literas [brieflidj] corpoream negant er mifct)t immer feine ty. ein, de
:

n. bgl.), ob. buref) proprius (nicht mit 2tnbern ge= se ipso semper praedicat, —
II) ^erfönlidjfetten,-
meinfcfjaftlirf), ©gftj. communis), ob. burd) meus et b. i. belcibigenbe 2lnfpie(ungcn auf Qmbs. ^erfon:
(ac) proprius ob. meus proprius ob. bl. meus (mir etroa contumeliae. - privatae offensiones (bie eigene
eigen, @gf£. alienus), ob. burd; privatus, Adv. pri- ^ßerfou angefjenbe 58eteibigungen übt).). - ^p. nict)t
vatim (bie ^ßriratperfon , mtd) als ^rioatmann be= beachten, privatas offensiones omittere.
treffenb, ©gfi}- publicus, Adv. publice), ob. buret) ^erfacettfc, f. Fernglas.

domesticus (mir gletcbf.babeim gehörig, mir eigen ^JetfjjccttÖC. scenographia(ffjf?;voypa^)/a, bie


ob. eigentljümltct), f. -JHpperb. ju Tac. ann. 3, 70) ob. tbeatrali)d)e ^erfpectttmalerci, Vitr. 1, 2, 2, roo es
bureb anbere SBcnbungen u. 2lusbrüd'e gegeben roer= crtlärt roirb buret) t'rontis et laterum abscedentium
ben, jS. er erfebien p., ipse aderat: icb babe eine p. adumbratio ad circinique centrum omnium linea-
Unterhaltung mit %mb. t icb, befpredje mieb p. mit rum responsus). - bie malerifdje ^>., ea ars pictoris,
Jymb., ipse ob. praesens cum alqo colloquor: ia) qua efficit, ut quaedam eminere in opere, quae-
ftattc ^mbrn. einen praesto sum alei:
p. 93efüd) ab, dam recessisse credamus (Quint. 2, 17, 21). -®e=
ßäfnr §ielt eine 9tcbe, rote es feine p. 2ßürbe u. bas moerit u. 2lnaj:agoras baben ebenfalls über biefen
2Infef)en feiner Sßorfaljren ert;etfcf)te, orationem ha- ©egenftanb, unb jroar über bie p\ gefd)rieben, I)e- s

buit Caesar, sicut ipsius dignitas et majorum ejus moeritus et Anaxagoras de eadem re scripserunt,
amplitudo postulabat: IJmb. p. fennen, S *> 6 P- m - quemadmodum oporteat ad aciem oculorum radio-
33efanntfd)aft gemacht Ijaben, alqm ipsum nosse-, rumque extensionem certo loco centro constituto
alqm de facie nosse: %mb. nid)t p. rennen, alqm lineas ratione naturali respondere, uti de incerta
non de facie nosse; alqm ob. alcjs faciem ignora- re certae imagines aedificiorum in scenarum pictu-
re: einen Termin p. abwarten, vadimonium per se risredderent speciem, et quae in directis planis-
obire: p. etwas in 9lugenfct)ein neljmen, coram per- que frontibus sint figurata, alia abscedentia, alia
spicere ob. cernerealqd: p. Seleibigungen nidjtbe^ prominentia esse videantur (Vitr. 7. praef. 11).
adjten, omittere privatas offensiones: p. 93efd)äftt= $JCtf|>CCtU>ifcty,*scenographicus(ff;«7voy()ayf-
gungen, studia privata (®gf£. opera publica): p>©e= xöc). - p. SÖiaterei, f. ^erfpectine. Adv. *sceno- —
far)r, periculum praesens ob. proprium ob. meum graphice. - p. malen, ita pingere, nt ad aciem ocu-
proprium: 3^bs. p. 3lnmutr), propria alcjs suavi- lorum radiorumque extensionem certo loco centro
tas: ein p. Schimpf, meum (tuum, suum) dedecus: constituto lineae ratione naturali respondeat (nad)
p. §afi, odium privatum ob. proprium p. u. ange= : Vitr. 7. praef. 11). [<poq).
borener ipafj gegen bie Körner, proprium atque in- ^crfpcctibmalcr, *scenographus (oxrjvoypd-
situm in Romanos odium: einen p. firnfj auf 3mb. ^crtincnticti, f.
Qübeiyöt.
t)aben, 3mb. p. tjaffen, suo nomine alqm odisse; ^Jcft, 1) eig.: pestilentia (als epibemtfdje £eud)e,
propriä irä offensum esse alei: feinen p. §afj gegen Sanbjeucbe). - lues (als unreiner Äranfljeitsftoff). -
Smb. fjegen, nullo proprio esse in alqm odio: bureb morbus pernicialis. morbus perniciosissimus (als
p. £mf$ gegen §mb. eingenommen, propriä irä ofi'en- töbilidje Äranftjeit). - morbus insanabilis (als un=
sus alei: ein p. ^einb, f- ^rioatfetnb: es mar fein l)eilbare Äranfl)eit). - bie ty. brid)t in ber ©tabt aus,
©runb jur p.g-etnbfcbaft rorhanben, propriae sirnul- pestilentia incldit in urbem: eine Stabt leibet an
tatis nulla causa erat: ber p. 6l)arafter Qmbs., al- ber ^3., pestilentia urit urbem: biety\ t)aben, pesti-
cjspereona: ein p.ä>erf)ältnif3,necessitudo(im 2111g.)-, lentia laborare: bie $. ntcr)t mebr baben, pestilen-
familiaritas (ein perf. ^reunbfcl)afrsr>erf)älinif5): per tia laborare desinere ob. desisse: an ber 5p. fterben,
fönlicbe unb 3citoert]äliniffe, personae atque tem- pestilentia absumi: bie jungen 2eute ftarben an ber
s
pora: p. SSerbienft, virtus: p. ©igenfdjaften, naturae s
^3., Juventus pestilentia amissa est: ctro. rote bie 4>.

bona: ob. umfdjr. instrumenta animi, quae alqs flictjen, alqd vitare ut luem. — II) uneig.: pestis-,
natura habet: mein p. ©efebeift (roas id) p. ttjue), pernicies-, nerb. pestis ac pernicies. - er ift bie <ß\
quod ego privatim gero (im gragfatje quid ego pri- ber Jünglinge, pestis est adolrsc entium.
vatim geram): p. 9tüd'ficf)t neljmen, discrimen per- Vcftattiiv pestilens. - eine <SeMd)e roirb p., pe-
sonae (diseriminapersonarum) servare: ausp.9iüdf= stilentia in morbos perniciaies evadit.
fiebten, pro gratia personae (ob. personarum): aus ^Jcfticulc, etroa vomica.
p. (ehrenber) 91üdftdjt gegen ^mb., alcjs honoris cau- ^cftflcrtld), odor pestifer (eig.). - odor foedus.
sa: Seute, bie mir p. ganj fern flehen, alienissimi foetor (©eftanl üb!).).

hominee: p. tapfer, manu fortis. ^eft^fludj, aftiatus pestifer.


^ctfünltcrjrcit, I> 5;nbtnibuatität alcjs perso- : ^cftjjrtllä, *aedificium ad pestilentiae contagia
na (pcrjönlidjer (£borafter %mb%., j93. Justin. 12, 6, prohibenda ezstruetum.
5: personam occisi contemplans). - habitus alcjs ficHilcHttalifd), pestilens (eig., ©gffc. saluber.
(bas Steigere ^mbs., jS3. habitus ejus haud qua- t ©pät. l)abcn pestilentiosus). - foedus (uneig.
quam rerum famae par est). - tacita corporis figu- abfdjeulid), greultd), j33. ©eruet), ©gftj. suavisl
ra (bie febrocigeube ©eftalt bes Äörpers, §mb6. Sleu^ ^Jcftjnljr, annus pestilens. - annus pestilentia
^ire, roenn er aud) nidjt rebet, 5©. si quam conje- infamis (buret) eine ^5eft berüchtigtes $af)t).
cturam afi'ert hominibns tacita corporis rigura. ex ^Jcftluft, aer pestilens aer salubrä). -
i@gffc.
frande, fallaciis, mendaeiisconstare totus videtur, caelum pestilens (als SBttterungsIuft, ©gf^. caelum
Cic. Rose com. 7, 20). - homo (ber 3JJenfdi, bas salubre 1.
611 ^efiplage ^fanb^err 618

^Jf a bttummc, machina, qua pali (stipites, sub-


v
»JJeftplage, pestilentia.
^cftftoffe, pestes (bilbl., j33. inclusis in re pu- licae) auiguntur (f. „'Sßfafjl" über palus u. f. nx).
blica pestibus, Cic. Sull. 27, 76). ^fft^Itoerf, pali (im lüg.). - sublicae (93rü=
»Jktatbe, *petarda. äen= 2C. 'Jßfäfjle). - häufig gu ^J. gebraucht raerben,
^eterftltc,oreoselinumob.petroselinum(o(>£o- crebre palationibus figi (d. e. ^Baumart).
o&Xivov, ntzQooelivov). ^faT^, domus palatina (Äaiferjt.).
Petition, postulatio (anbringen, gorberung). - ^faijgraf, *Comes Palatinus.
3fi es = Sittfdjreiben, f.
b. pfaljgräflirf), burd) Den ®enit., *Comitis Pa-
pctitionitcn, postulare, petere (bei 3>mb., ab latino - ^Jfflljgrof ftf)rtft r *Palatinatus.
alqo), ut etc. - gemeinfä)aftlia) p., epistolä commu- "Vfanb, pignus (übt), eine ©ad)e, roeld)e man
niter scripta petere, ut etc. einem 2tnberen jur SQürgfcrjaft ob. Süerfid;erung über=
^etitntaitte, f. Sturer. giebt, einfjänbigt, bef. einem ©laubiger, äur ©id)er=

^etfdjaft, *forma, qua signatoria utuntur. - Ijeit feines ©arleljns; bafjer aud) bilDl. = fid)ereä

3ft es = ©ieget, ©iegelring, f.


b. Äennjeicfien, llnterpfanb). - hypotheca (vnod-TJxtj,
^Jetfc&aftring, f. ©iegelring. [gerring, f. b. bas Dem ©laubiger jur ©id)erl)eit feines S5arlefm§
qßetfctycr, i. ^etfd^aft. - 3ft es = ©iegel, ©ie= s
angeroiefene, unberoeglid)e ^3fanb, roie ©runbftücfe
je). - fiducia (eig., bie ©id)erf)eit burd; ein $fanb ;
s
iJJcrfcbtctftcdjcr, *signorum scalptor.
"Iktto, in, behalten, (begatten) babeh, in poste- bann aud) bas ^Pfanb felbft, bod) mit bem llnter=
rum sibi reservare, reservavisse. - 3mb. als ju= fd)ieb, ba% pignus u. hypotheca nur in S3efi| bes
fünr'tigen gürften in 5ß. fjaben, alqm futurum princi- ^Pfänbers famen, bie fiducia aber ganj als @igen=
pem in occuito tenere (n. ©d)icffal, Tac. ann. 3, 18). tlmm abgetreten rourbe, bod; mit bem SSorbeljatt
^fftb/ via (2Beg übt).). - semita. trames (92eben= ber gutücfgabe menn bas auf bie fid. ©elieljene an
(

roeg,. - callis (öolj«, SSalDpfab; f. „9tebenroeg" über bem beftimmten Sennin gurüdgejaljlt rourbe). - ar-
ötcfe brei bas datiere). - Der 5ßf. bes Seöens, via vi- rhabo. arrha (2lngeID, Äauffduümg). - ein ^Sf. ge*
tae Der Xugenb ^}f. ift fteil, arduum in virtutes et
: bm, dare pignus: etro. als Sßf. ob. §um ^5 f. geben,
asperum iter est: Der Sugenb v$f. i(t anfangs ftetl, fe^en, alqd pignerare ob. oppignerare; alqd
initium ad virtutes eundi asperum est: »om 5ßf. ber pignori dare ob. obligare ob. opponere; fidu-
Xugenb abroeiajen, de via decedere: üen %\. ber %n= ciarium dare alqd: fid) felbft sunt ?ßf. geben, se
genD »erfolgen, virtutem sequi; virtuti operam pignori opponere: etroas ali ^jf. f)aben, alqd pi-
dare: 3 m °- vs>m ^ßf. ber Jugenb abbringen, alqm gnori habere: fein SBort als ^f. geben, fidem in-
transversum agere (im 2lllg.); alqm ad nequitiem terponere; QmDm., subsignare apud alqm fidem:
adducere (3>mb. ju 2tus|d)roeifungen nerleiten). ein tyj. nehmen, betommen, pignus capere, auferre ;
pfabfod, invius. - pf. ©egenben, 'ißartieen, invia, fiduciam aeeipere: etroas jum 5)3 f. befommen, alqd
orum, n. pignori aeeipere: bei 3'nb. etroas als 5)5f. nieber=
Pfaffe, *clericus; ogl. „'ßriefter". legen, apud alqm pignori ponere alqd auf ein 5ßf.
:

'4Jfaffcrei, *clericorum dominatio. ©elD(er) borgen, leiben, entlegnen, aeeipere sub pi-
pfäinfd}, *clericorum ingenio conveniens. — gnore mutuam peeuniam: (©elb) gegen oD.auf Sßfän=
Adv. *clericorum more. Der(oer)leif}en,(t)er)borgen, peeuniam fenore oecupa-
fyiafyl, palus (runDer 5pfabt tibi).). - sudes (ein re pignoribus ob. fidueiis aeeeptis: auf 5ßfänber non
gezimmerter od. gefrfjni^ter tyjafyl, tfjetlä als ©tüge @olD u. ©ifber gegen reid)lid)e Qin\tn teif;en, i'e-
ber Säume, rf;et[o als ©tafele oD. ^altfabe DienenD, nus copiosum sub arrhabone äuri et argenti exer-
tfjeils als ©tange um fict) Damit ju oertfjeiDigen). - cere: ein 5ßf. nerf allen laffen, pignus deserere; hy-
stipes (ein oon jeiner 5xSur,el getrennter u. als 'ißfafjt pothecam ob. fiduciam committere creditori (alfo:
6cnufcer iBoumftamm, gleichviel ob er uarf oD.jcöroad) ein oerfallenes 5ßf., pignus desertum; hypotheca ob.
ob noa) ilefte ob. Broeige Daran finb, ob er ge= fiducia creditori commissa ob. M. hyp., fid. commis-
ic^ält ift, oD. nid)t!. - vallus (^fabl jur Sefeftigung sai: ein ^. einlöfen, repignerare (intr.); pignus re-
eines ©alles :c., ^Jaitfabe; bie ^ifätjte, aua) vallum, luere ; liberare pignus (a creditore) reddere peeu-
;

Tf-b. - admiuiculum. pedamen-


unfta)tbare, caecumj. niam et pignus reeiperare (JCt.). - Silbl., ein ^5f.
turn. pedarnen. <>tatumen i3tu$e, tyiatjl an SBein= Der 3reunbfd)aft, bes Sßofjtroollcns, pignus volunta-
ftötfen :c, um fie \u ftii&em. - ridica (aus bem ge=
5pf. ber #iebe, pignus amo-
tis, benevolentiae: ein
'.:enen Stamm eines Del* od. Cria)en6aumes ge= ris (forooijl oon ©aa)en, als aua), roie bei un§, ron
jimmerter ecfiger ftkinpfaljl . - sublica <
s
}Jfabl um einem Äinbe); arrhabo amoris (ü. ©ad)en): bie 5ßfän=
etroas ju tragen, iBrüdenpfabl). - eine üvüde,
j-ü. ber ber Siebe (b. i. Äinber u. ©attinnen), pignora:
bie auf pfählen ruht, pons sublicius: an einen 5Bf. ein $f. bes 5 r iebens, f. ^riebenspfanb.
binben, ad palurn 00. ad stipitem alligare od. de- ^3fattbbricf, *literae pigneraticiae.
te iüeinüöde an pfähle binDen, v
4$frtnbbürgc, obses.
f. anpfählen:

an einen }5f. fpiefsen, adij."


ib. per pfnnbcn, 1) ^um ^fanbc nehmen: pignori acci-
minem: prahle emioffen, einja)lagen, pere alqd. —II) 3mbm. ein 5p'fanD nehmen: pignus
palo« an capere ob. auferre (im 2tllg.) - ])ignore cogere
i! i~rte pfähle einfdjlagen, alrjo loco palo« (sti- alijrn (00m (Sonful, roeldjer einen ©enator, ber of;ne
el u f.
ro.) «.
oinemfcb, lagen); alqrn gehörige Ur[aa)e nidjt im Senat erfaßten, pfänbete).
im palis («tipitibue u. i. ro.i conngere 'Den Drt 'Vfä'nbcn, Das, -ttltg, bie, j)ignoris captio. - pi-
nit Prahlen beia)lagen, beiefcem: tytyU ^u einer gnua alilatmn. pignora ablata (bas roeggenommene
mit i)iaja)inen emjdjlagen, tablicae ma- s
|}fanb, bie weggenommenen ^fänbec).
- jrotjdjen 00. in Jemen oier Ural; ^fänber. Der, pignerator.
anD. %
iM"niibI)nuö, "menaa publica, ubi sub pigno-
^inblbürgcr, inqailiou. ribns aeeipiuntor mutoae peeuniae.
Viät)l(t)cn, peailltu. "^fonbbcrr, inljnber, pignerator. pignerati-
Uinljlcn, I inpfäfflen, n>. f.
— IIi an einen editor (JCt.). - hypothecariaa creditor
tyhü)l jpiefien: «i tipitem pei medium alqm JCt.; ügl. „litano' oen Unterjc^. uon pignus u.
00. ptr incdiuiii liomiijf in. hypoth.
619 s
ßfanbHage tßfeilregert 620

^fanbf logc, actio pigneraticia, aud) 61. pigne- ^Jfefferööum, piperis arbor.
raticia(J Ct.). -actio bypothecaria(JCt,;Dgl.,,$fanb'' *jSfcffcrbecre, piperis baca.
ben Unterftt). t>on pignus u. hypoth.). - bie ^f. on= ^Jfefferbrütje, piperatum.
fteüen, pigneraticia agere (J(Jt.). ^Jfcffcruüchfc, *pyxis piperis.
93fattbttel)ttter, pignerator. ^JfeffcrbütC, cucullus piperis.
'.fcfanbucljmcrin, pigneratrix. Sßfeffciforn, piperis granum. - piperis baca
^ßfanbrccftt, *jus pignoris capiendi (^ßfefferbeerc = ^fefferforn).
^Jfanbfadje, pignus; res pigneraticia ob. hy- ^fcffcrfurfjen, *libum mellltum.
pothecaria (JCt.). ^feffcrfucfjcnbäcfer, etroa, pistor dulciarius
^3fanbfcf)tHing, arrhabo; arrha. (©pät).
"VfaubtOcil, pars pignoris. ^feffcrmünje, *mentha piperata (L.).

4$f änbung, Sßfänben, baZ.


f. pfeffern, pipere coudire. - gepfeffert, pipe-
J$fanbucrfct>rei&Uttg, *literae pigneraticiae.
s
ratus.
pfanöttJCtfc, pignoris jure. - pf. etroag annef)= ^fcffernüftdjcn, etroa *baca mellita.
men, alqd pignori accipere: etroasS pf. geben, alqd pfeife, fistulä (jebe Stöfjre, audj bie 5tor)rpfeife
pignori dare; alqd fiduciarium dare (ogt. „'pfcmb ber §irten). - tibia (flötenartige pfeife). - *fumisu-
über fiducia): pf. etro. inne fjaben, pignori datum giunuXabacfpf eif e). - naa) 3mb<§. <ßf tangenifprüa)«.),
.

habere (j33. praedium). totum se fingere et aecommodare ad alcjs arbi-


^funnc, sartago (Bratpfanne). - frixorium trium et nutum (Cic. de or. 8, 24); totum se ad
(Stöftpfanue). - cortina (gärbef eff el). - *receptaculum alcjs voluntatem nutumque convertere(Cic.ad fam.
pulveris pyrii ("jßf. am Öeroefjr). - acetabulum (am 3, 10. §. 10).
Körper). - in bie Pfanne fjauen (fprüd)ro.),
ti)terifdE)en pfeifen, I) v. intr. sibilare (sifa)enb pfeifen, t>,

concidere (mit bem ©d)roerte u. mit SBorten). 9ßerf. [bef. = ber ©anlange t». SBinbe
auspfeifen], r>. ,

^f annfttcftcn, etroa laganum. 2C., f. Cornif. rhet. 4, 31, 42. Quint. 8, 6, 31). -
k

Pfarramt, =biettft / ein sacerdotium, Dermal-


, stridere (freifa)enb, faufenb jifdEjeti, o. ber ©anlange,
ten, gerere. - Qmbm. etn ;ßf., einen ^ßfarröienft ge= Tibull. 1,3, 72: oom äßinbe, procellae striduiit,
ben, *alci Sacra procuranda tradere: einen ^ßf. i)a= Ambros. de sacr. 3, 1, 3). - fistulä ob. tibiä cane-
ben, *sacris procurandis praeesse ein 5ßf. befommen, : re (auf ber 3tof)v^, auf ber guttenpfeife blafen). -
*sacris procurandis praeesse coepisse; *sacris pro- ^mbm. pf. *alqm sibilo advocare. —
II) v. tr. 3©.
curandis praefici. ein Sieb pf., *canticum sibilando exprimere (mit
^Sfortbotf, *pagus, in quo sacra fiunt. bem Sühtnbe); *canticum fistulä (auf ber 3iof;rpfeife)
Pfarre, f. Pfarramt, =roobnung. ob. tibiä (auf ber glötcnpjeife) canere.
Pfarrei, f. Pfarramt. pfeifen, bau, alä 2;on, sibilus; sibilum.
stattet, *sacerdos pagi (auf bem Sorfe) ob. ^Jfcifeubcdcl, *operculnm.
oppidi (in ber ©tabt). - ^5f. roerben, *sacris procu- ^Jfeifenfo^f, *vas fumisugii.
randis praerici; *sacris procurandis praeesse coe- ^fetTenroljr, *h'stula fumisugii.
pisse: 5ßf. jenn, *sacris procurandis praeesse: 3imb. "Vfcifcnfptijc, *fistula fumisugii extrema.
äum $f. machen, *alci sacra procuranda tradere. "^fcifcntr»on, terra Samia. - *argilla apyra
^fatrgcbüijrcu, *jura stolae (*, *.)• {Waller).
^farrgaud, f.
)ßfarrrool)nung. ^fcifeuhJCtf, *fistulae.
^Jfottfterr, f. Pfarrer. Pfeifer, sibilans (mit bem älcunbe). - fistulator.
Sßfatttiub, I) (Singepfarrter: *sacro coetui calamum inflans (auf ber Stotyrpfeife). - tibicen (auf
ascriptus. —
II) tinb eineS Pfarrers»: *sacerdotis ber glötcnpfeifel
filius (©ob» ob. filia (Xod)ter). - im $lur. *sacer- ^fciffe, ©cf;ö^ing, surculus.
dotis liberi. ^Pfcil, sagitta (auc^ atö ©efttrn). - telum (jebeä
"JJfattfttdK, *aedes sacra paroeciae. ©ejd)0^. - ben ^ßf. abfc^ie§en, sagittam expellere
^jfatrftclte, f. Pfarramt. arcu: Pfeile mob,in jdjiefeen, sagittas ob. tela conji-
'jjfarrftiofjnung, *domus, in qua habitat sa- cere alqo: roie ein ^f. ; f. pfeilfajneü. - 33ilb(., allen
cerdos. - *domus, quae ad habitandum semper Pfeilen beä ©c^itffalä uuägefe^t fenn, omuibus telie
datur ei, qui pagi ob. oppidi sacerdotium gerit fortunae propositum esse: auf bief) brütfen bie
(baä £au§, in roela)em immer ber Pfarrer be§ 2)or= 3)ien)ü)en bie fd)ärfften Pfeile ab, sermoues ho-
fe3 ob. ber ©tabt roofint). minum in tuum potissimum nomen erumpunt. -
^fort 5C^cnt, *decimae sacerdoti dandae
(
ob. ©prüa)ro., bie Pfeile i)erfa)iefecn, bie ein
s
2lnberer ge-
concessae. febni^t amentatas hastas, quas ab alio aeeepi,
Ijat,

^frtn, pavo. - ein männlicher ^ßf., pavo mascu- torqueo (naa) Cic. de or. 1, 57, 242); tela, quae ab
$ßf., pavo femina.
lus: ein roeiblidjer alio clam subministrantur, palam in alqm jacere
pfauenartig, bie g-arben etneä $faue3 Ijabenb, (nad) Cic. Cael. 9, 20); hastas jacere, quas alius
pavonaceus. ministrat (nad) Cic. top. 17, 65).
Pfauenauge , *oculus pavoninus ob. pavonis Pfeifer, columen (eig. ein tunbeä gerabefte^cn=
(eig.); papilio lo (al§ ©djmctterltng, L.). beä ©tüd §olj, auf roclcbem ein Xl)eü eineä §aufe^
ovum pavoninum; ovum
"4?faucnct, pavonis. rul)t; bat), bilbl. = ©tii^e, ©äule, auf ber etroaS
^fauenfeber, penna pavonina. rul)t, jö. columen rei publicae). - pila (ein ediger
Vfaucu|c1)Uutu^, cauda pavonis. - ein 2Iuge
s

'^f., ber gem. mit ber ilcauer


»erbuubcn ift unb an
im 'ißf., oculus caudae pavonis. einem (Sebäube eine auf il)in liegcnbe Soft trägt). -
"pfflUClthicbcI, muscarium pavoninum. columna (bie ©äule als runtot Pfeiler jus llnter=
4$faut)al)n, pavo masculus. ftü(5img ob. 38erjierung eineS 9W6äubtä). - bic^fei^
i*fau!)cutu.\ pavo femina, ler 311 betben ©eiten ber Xlßt, antue
Pfeffer, piper. -
fdiroarjer s.ßf., piper uigrum: ^fcilfifd), belone (ße/.övrj), rein Int. acus.
piper candidum inbianifdjer 5ßf., sili-
roeifjer ^ßr., : ^fcilfraut, eagittaria.
quastrum; piperitis: mit ^Jf. geroürjt, angemaßt, Vfcilrnfd), f. pfeiljdjnetl.
piperatus. "^feitregett, sagittarum ob. telorum nimbus
G21 Sßfeüfdjlange $ferbet)anbel 622

velut nubes sagittarum ob. telorum (gleid^j. eine aufä^pferb f)eben, Ijelfen, nehmen, f. l)ebcn: oom 5ßf.
^Pfeilroolfe). - ingens vis sagittarum. magna vis te- fteigen, fpringen, abfi^en: oom 'ipf. fallen, gleiten,
f.

lorum (grofje SDcenge Pfeile, ©efdjoffe).- mit einem ftnfen, cadere ex ob. de equo*, decldere ex equo;
<Pf eilregen überfef-ütten, ingentem vim sagittarum labi, delabi ex equo; defluere ex equo in terram
infundere alei; magnara vim telorum superfundere (oon e. Skrrounbeten): bas ^Sf. bringen, Dorfiifyren,
alei: oon einem $f. üöerfc^üttet roerben, velut mibe equum adducere; IJmbm., equum alei admovere;
sagittarum obrui. equum alei offerre (barbieten, anbieten): ein ^ßf.
"^f eif f ditnngc, jaculus. oor 2intb§. Xl)ür bringen, aufteilen, ante ostium
yfcilfd)ncü, celerrimus. velocissimus. perni- alcjs equo locum dare. - er fcf;iccte 300 ^Sferbe (b.
cissimus u"ef)r fdmell; f. „fcfjnell" ben Unterfd;.). - i.Seiter) ju ^ülfe, trecentos equites auxilio misit.
bie pf. ©efebtoinbigteit. velocitas rapidissimae rei: - ©prüdjro., fio) com Sßferbc auf ben ©fei fe^en. et=
bie pf. ©e}d)ioinbigfeit (pfeittafd)e ©cbnelligfeit) ber roa *canterio vectum post mulum conscendere
3eit, temporis pernicissimi celeritas. Adv. missi — (ogl. Cic.ad fam. 9, 18, 4): fid) aufs bol)e ^Jf. bei
tormenti modo (nad) 3trt eines" abgefenbeten @e= Seurtbeilung oon ettoaö fe^en, censurä cotburnati
fd)offe§, j33. navigare). - celerrime. incredibili ce- sermonis invebi in alqm (Macr. sat. 7, 5. §. 28).
leritate. velocissime (übt), febr fdjnell). ^Jf erbdjett, equulus (ein junget, unertüad)fene!a
Vi cid" d)utt, sagittae ob. teli missio (i>a§ 2lbfdjie= - mannus. mannulus (ein ^Pferb oon fleiner
^ßferb).
Ben eines SJJfeilä). - ictus sagittae (ber Schüfe, fofem Sace gallifdjer 2lbtunft).
er oernmnbet). - einen 'ipfeilfdjufj befommen, sagittä ^Jferbearst, medicus equarius. - veterinarius
ici: mit burü)bof)ren
jtoölf $f. , duodeeim sagitta- (%l)ierarjt übi).).
rum ictibus coungere. •gerbet» nnbiger, domitor equorum.
^3f cilf ebufctuette , innerhalb, intra teli couje- ^crbeblut, sanguis equinus ob. equi.
ctum. - in ^pf., sub ictu teli. - aujjerfjalb 9ßf., extra ^ferbebremfe, oestrus.
teli jactum oö. conjeetum; proeul ab ictu teli. ^ferbebeefe, tegumentum equi (im 2Il£g.). -
•J3feüfd)ü^e, j. 23ogenjd)ü§e. epbippium (iyinntov), rein tat. stragulum. stra-
^KÜf bitte» sagittae mucro; sagittae aculeus; gula. Stratum (Seele eines Keitpferbeö, oiente bei ben
sagittae ferrum. Sitten ftatt beä Satteß). - eine prädjtig geftiefte ^ßf„
^fcilftcm, acontias {uxovxiaq). babylonica. - (bem ^Pferbe) bie ^Pf. auflegen, equo
Pfennig, nummus. - brei Pfennige, f. Sreier: ins ernere stragulum ob. Stratum: bie $f. abnet)=
nid)t einen $. (gebe icfj :c.>, ne quidem: nummum men, (equo) detrabere Stratum.
auf Den ^Pf., bei geller u. Sßf., ad (j93. ju= nummum ^ferbebico, equi ob. equorum für (in einem
treffen, convenire): auf ben $f. bejaljlen, ad assem einjelnen %aü). - abigens. abactor. abigeator (ein
iolvere. Sßgt. „öeller, Äreujer' . Sielpieb oon ^ßrofeffion, JCt. u. ©pät.).
l'fcnitigfammiung, unciark. stips collata. •^fcrbebicbfiab^ furtum equi ob. equorum
uferet), I) ©etjege: saeptum. - textae crates (oon (in einem einseinen gall). - abigeatus (ötö 3Serbre=
jledUtoerf aus JBeiöen 2c.). —
II) Siter)mift stercus. : cfjen bei abigeus, ber SSie^raub, JCt.). - abigendi
limus (f. „9Kiji" ben Unterfd).). - ^pf. oon Riegen, Studium (Daä i8iel)ioegtreiben alö ©eroerbe, JCt.). -
stercoris caprini fabae. einen ^pf. begeben, equum furari; equum furto abi-
pfcrcfjcn, I) v. intr. stercus facere. II) v. tr.: — gere ob. equum ob. equos de grege abducere
I) mit einem opfern) bejieljen: *saepto oviario oecu- (ein ob. mehrere ^Pferbe oon ber £erbe roegfü^ren,
pare, j;ö. einen 2lder, agrum. 2) büngen: ster- — o. Sßieljbieb oon ^Profeffion).
corare. ^Jf crbebiU, eine ^pflangc, bippomaratbrum (ln-
^Jferb, equus (als ©attungsbenennung ot)ne 7lOf^C{QUx)-QOU).
iftbbegr., in ber eDlern ^Brofa bas geroö^nlidjeSBort). ^fetbebttttget, fimus equinus ob. caballinus.
- cal.allu8 (ein ^pferb, toie man es ju gemeiner 2lr= ^Pfetbecutcr, ubera equina (n. pl.).
beit brauste, ©aul, 2Jcäf)re). - mannus (ein gaüi= ^Jfcrbcfleifd), caro equi; caballina (caro). -
ia)es .pfero, fürjer gebaut u. toegen feiner 3dmellig= (
fid) tümmerlid) oon ^Pf. näfjren, fein Seben mit $f.
feit bei cen reid-tren Römern beliebt). - veredus(ein fristen, vitam corjioribus equorum tolerare.
leidjtes 3agö" od. Gouricrpferb, nitfjt jum Jahren ge- ^Jcrbeflicge, *bippobosca (L.).
braun Hofj, u. JJiann,equi viri: ein oerfcfjnit^ ^Jf erbcf u^f, pes equinus ob. equi. - ^Pferbefüfje
tenes ^f. (ein SUalfadji, eanterius: ein junges ?ßf., liabeu (oon 3Zatur), pedibus equinis natum esse;
pullui equinus; equuleus: ein roilDcs Pf., equus in equinos pedes desinere: 2Jienfd)en mit >Pferbe=
tütana (toeldjes ferner ju bänoigen ift)-, füpen, bippopodes (nnzönoösq); rein lat. umfdjr.
equus ferus. eqoiferoB (ioeld)es in öer iüJilönif} um= qui burnanü usque ad vestigium forma in equinos
(•erlauft): ein gefälteltes u. geräumtes $f., equus in- pedes desinunt.
strati. .(;. i,u j^i. , equo vebens (oon ^Sfcrbcfuttcv, equorum pabulum.
einem ty. fid) tragen laffenb); equo uon e. JMfcrbegcbcinc, equorum ossa (^ferbefnodjen).
s

^}f. getrao. insidene (auf - eqnonnn artos (^feröeg(ieber).


I
-ob. (o. ÜHel-rercn) ex equia ^fcrbcgcfrfjärr, arma equestria, n. pl. (be§
(oom $f. aus, V-ö- l"'!' 1

(atö :Hu Jlcitp'ferbes). - 'jugam equi (bes" ^u^pferbeä).


tet): eine Statue ju $f., sutua equestris: ju ^fcrbeflctro^i»cl,quadrupr:danssonitus(Virg.
^ßf.
ieijn, dtre: fMfl -,u Pf. femi, Aen. 8, bim.
<(\\u> oo. (o. niedreren) equn omni tempore •
^fcrbcgetüicbcr, binnitus equiuus; binnitus
ri: Jmo. niemals ju ^pf. jefjen, a!qm non urnqu:iin equi Ot>. cijhin um
riaere: ju ^f. eine Umerreoung *4Jfcvbcl)nat, paus equinus (im 2lllg., aud) al<&
bellten, ix illoauü ioon Rotten), - iid) aufo (Sollectio roit im eutfc&en). - Beta equbut (oao ftftr*
^f. fe^en, aufs ^Jf. ftetgen, j. aufftei^en: fid) aufs ali 6oÜ ciuinM), - mit^f. gepol =

^Jf. ja)roingen, se ooer a equam;


i
ftert, 'piie equinofdrtus (}8. pulvinus).
jnfciln um fid; auf ein anbervs -|Jf. |e(jen, ^ifcvbcbnntficb/ cribrum e setis equorum.
bas ipf. aedjjefn, eqtram mutare ,mo. auf ein an "i^fcrbcboliS, cervii equinah
bties ^lf. jefttn, aJqm alteti equo injiccrc: ,][iuO. ^?ctbcbAtlbc(, quaestu.s maugonicus. - uego-
623 ^ferbeljcmbler qSffafter 624

tiatio equaria (JCt.). - ^ßf. treiben, *quaestum man- ^3fittgfcicrtag, dies festus pentecostes.
gonicum facere. $ftrftd)b<Mltt, (arbor) persica.
SjSfcrbctjänblcr, mango. "jSfitfidje, (maluin) persicum.
^Jf crbeljuf, ungula equina. cornu equinum (am ^firficrjfcvtt, nucleus persici. - ber tjarte $f.,
sßferbe). - vestigium equi (at3 gufjftapfe). os persici.
fljferbejttttge, *puer equarius. ^Jflonäbiirgcr, f. Golonift.
9?fcrbctrtfc, bippace {mndxr]); rein j$ flauten, herba tenera. -als ©e§üng, planta
s
tat. coa-
gulum equini (sc. lactis). tenera.
^Jfcrbefattf, emptio equina. ^flanjc, berba (Äraut übt)., im ©gffc. ber 33äu=
^Jfcrbcfcnncr, etroa *equorum spectator. me). - planta (als ©e^ltng). - bie ^pflanjen (als> 3Se=
4$fcrbcl:ttcd)t, agaso; (servus) equarius (Spät.). getabilien, ^flanäenreid), $flan3enroelt), stirpes(Cic.
3ßfc?befopf, caput equi ob. equiuum. de nat. deor. 2, 33, 83); ob. sata et arbusta (Sen.
^3fcrbcfoj)j>el, *equi copulati; *equi copulä ep. 58, 8); ob. arbor, arbores (33aum, Säume, jS.
inter se juncti. im ©gf£. non animal ob. animalia, bomo ob. hoiui-
93ferbrf:Otfj, stercus equinum. nes, f. Sen. ep. 124, 14)-, ob. umfd)rieben burd)
^fcrbcticbijober, *equorum amans ob. Stu- terra nata, orum, n. (Cic. ad fam. 7, 26, 2); ob.
diosus. burd) ea quae ob. res quae a terra stirpibus con-
^Sf crbctnäljttC, juba equina ob. equi. tinentur (Cic. de nat. deor. 2, 33, 83; 2, 51, 127);
"^fcrbcmorft, I) ber Drt: *forum equarium. — ob. burd) ea quae terra ex se generata stirpibus in-
II) ber ißertauf: *mercatus equarius. fixa continet (Cic. de nat. deor. 2, 10, 26); ob.
^fcrbcmclfcr, equimulgus (©pät.). burd) ca, quorum stirpes terra continentur {ibid.
iJJfcrbenuldj, lac equinum. §. 28). - Spiere u. «ßflanjen (£f»ier= u. ^flanjen*
SJJferbeittift, fimus equinus ob. caballinus. reid)), animalia sataque, Quint. 12, 11, 22. - eine
^SfcrberCttttCtt, curriculum equorum. currus 5ßft. fe^cn, plantam ponere: eine $pfl. auitjeben, exi-
equorum ob. equester. - equorum certamen (als mere plantam: eine SßfT. »erfefcen, plantam trans-
SBettftreit ber ^ferbe). - $f. p (Stiren beä 2Jtar3, ferre.
equiria, orum, n. pflanzen, plantis serere. im 3f^9- <*"dj 6t. se-
"JSfcrbefchmucf, ornamentum equorum (im rere (at§ ©e|linge fe^en, §58. ©ppid), ®gf§. semine
2ttlg.). - phalerae (fjalbmonbförmtge fttberne ob. serere). - pouere. deponere (fe£en, einfe^en, ein @e=
golöene ©d)i(bd)en, at» £>al§ = u. MopfftiOmud: ber madfö). - an einen Ort (Sieben pft., locum quercu
!ßferbe: ein mit biefen gefdjmüdteS 5ßfcrb, equus arbustare.
phaleratus). •^flrtu^cu, ba%, f. 5pflanjung no. I.
93fcrbcfd)toönä, =fd)fc»eif, cauda equiua. ijjflattäettbcfdimbttng, herbarum descriptio.
^fcrbefd)tt)Cmmc, lavatio equorum. ^Jf'öttäCttbect, *areola plantis consita.
^fcrbeftftif, equile; equorum stabulum. ^jflftnsengift, venenum,quod ex radieibus her-
$Bf crbctränfc, locus, ubi adaquari solent equi. barum coiitrahitur (®gf^. venenum, quod ex ani-
- Ions caballinus (Pers. prol. 1 fdjerjb. r>. ber malibus mortiferis reservatio -
).

Quelle §tppotrene). *J?fhttt3CUfcttner,herbarius; herbarum peritus.


^Jfcrbeöcrlctfcer, mango. - ben $f. machen, ^flonscnfcnntnift, =ftmbe, (ars) herbaria.
*quaestum maugonicum facere ; *equos vectigales |?f(nu;,CHicbcn, herbarum vita (ogl. Cic. fin.
v

alere. 5, 14, 39: et vivere \atem et mori dieimus; u. PI.


J?fcrbeiHcIj, pecus equinum. 16, 44 [85], 234 vita arborum). - ein $fl. führen
s

^fctbctöärtcr, is cu i equus in cura est; ob. (bitbl.), sie vivere, quo modo dieuntur arbores vi-
(als äßärter mehrerer ^ßferbe) is cui equi in cura vere, Sen. ep. 93, 3.
sunt. Sgl. „^ferbefnecbt". ^flflUiCuIctjrc, *doctrina herbarum; *bota-
^ßfcrbctoartltttg, *cura equorum-, ob. burd) nice.
*equos curare. 1. pflrtit^cnrcid), *herbis abundans.
"JSfcrbcnJcdjfcI, permutatio jumentorum. - 2. ^flö«äcttrcid), t>as>, f. ^Jflanje.
fd)neuer ber 5ßo[t, mutatio celeris cursus publici. ^flonjcnfaft, herbarum suci.
Sßcrbejcttg, f.
^3ferbegejd)irr. ^JflonSCitfattte, herbarum semina (n. pl.).
^Pfcrbc3Urf)t, res equaria. $f(anäcttueft, f Sßflanje.
4$ftff, I) pfeifenber %on sibilus. - einen ^f. tl)un,
: ^ftöttäcr, sator. qui scrit (ber pftanjt). - colo-
sibilare: auf hen ^Sf. fommcn, sibilo ob. (auf i>en nus (Stnbauer, ©otonift). - Sßffanj« rooljin fetjiden,
^ßf. mit einer pfeife) tistulä evocatum venire.
II) — colonos alqo mittere.
= Stft, m. f.
^t!nn;,gnrtcn, semiuaiium.
Pfifferling, in ben fprüdjro. Lebensarten: fidt> "^fian^ret^ f. "ilbfcnfer.
nid)t einen SjJf. auä etmasS machen, alqd non rlocci ^ftan^f dittle, seminarium (eig. u. bilbt.). - eine
facere: e§ gilt mir feinen 5ßf., öoecum non inter- ?ßp. ber SBJetnftöcte, vitiai-ium. - t>a§ mar gleiajf. bie
duim (Äomif.): um einen ty\. taufen, vilissimo eme- $f(. ber getbberren, hoc velut seminarium dueum
re paueo acre emere.
;
fuit: ba% ift bie ^ßft. grofjer gelbfjcrren, magnorum
pfiffig, vafer (in Sntbcctung geftctlter ©djlingen dueum haec incrementa sunt et rudimenta (n, pl.)
fcbarffirfjrig, unb erfinberifd) feinen ©egner ju über= ^flonsftabt, f. ©olouie no. II.
- callidus ob. acutus ad fraudem (gefefieibt
liften). i^flansung, J oa§ ^ftnnjcn: satio (aß £>anb=
)

ober fd)arf finnig genug, um eine ©auncrei au3ju= lung). - satus (al§ 3uftcmb, ba etroaö geftanjt roirb).
führen). - acutus (fd)arf finnig übb.). -astutus (fd)lau, — angepflanzter Drt: seminarium (^Jflanj*
II) ein
liftig Don SJlatur). fd)ule, =garten). - locus consims (übt), mit ^flanjen
v
$fiff igfeit, astutia (bie ©ct)taut)eit). ober Säumen befc^ter Ort, ©gffc. locus iucultus). -
^fiitgftabcnb, *dics ante dies pentecostalcs. grüne ^Jfl., viridia, ium, n.
auf einer Sßunbe: empla-
s
j$fingftblumc. paeonia. 1. ^flnftcr, i>a%, a)
$ftngftcn, ^ftngfrfcft, pentecoste (Eccl.). - strunnjS. auflegen, imponerei. l)V©d;minfpfla|tet:
dies festi pentecostes. splenium {anXqviov).
625 Pafter $fUd)t G26

2. ^Pftaftcr, bas, ber ©trajje: via strata; *viae 2llter pfl., pie curare patris senectutem. - fid) pfl.,

stratae lapides. - bas ^ßfl. auf reiften, *viam stra- se opulenter colere(©gf}j. arte colere, bei Sali. Jug.
tam dolabris disjicere. 85, 34); »gl. norljer pell. etc. curare. b) geiftig: —
^fiöfterdjc», f. l. qSftafter. colere auSbilDen, j33. ingenium; tljeils =
(tljeils =
^flatteret, silicarius. ausüben, g23. liberales artes studiosissimefliebeuoll]).
JJflaficrgelb, *pecunia viaria. — 2) fid) einer Neigung bef)agltd) überlaffen, g33. ber
pflaftetn, v. tr. lapide ob. saxo ob. silice ster- 3iufje pfl., se dare quieti; conquiescere ber Siebe :

ilere ob. consternere ob. persternere (im Sitte*.). - pfl., voluptatibus yeueris frui; rebus venereis uti.
munire (feft, gangbar machen, d)auffiren). - mit Qua= — 3) üben, ausüben: uti alqä re. - $reunbfd)aft
berfteinen pft., saxo quadrato sternere: bie appifdje mit Qmb. pfl., amicitiä alcjs uti; in amicitia esse
©trafje bis nad) Srunbiftum mit ©elb pfl., viam cum alqo: innige, familiariter ob. intime uti alqo:
Appiam Brundisium usque peeuniä operire. Umgang mit Qmb. pfl., f. Umgang Statt) pfl., f. Sftatt).

:

Sßflaftcr«, bas, =mtg, bie, stra-tura. - bas 'jßfl. II) v. intr. solere. assolere (pflegen, d. leb. 3Be=
einer ©trafje nerbingen, viam silice sternendam lo- fen u. DonSebl.; assol. or)ne5ßerfect). -consuevisse
care. (fid)geroöfmt f)aben, gemolmt fenn, o. leb. äBefen u.
"JJflafterrammc, fistuca. &ebl.\ alle brei mit folg. infinit., roenn im 3)eutfd)en
^jflafrcrftein, I) ein ©tein jum ^pflaftern: *la- „3u" m. infinit- folgt- - miiii mos est m. folg. ^jn=
pis viae sternendae utiiis. - ber Kiefel ift ein ^ßfl., finit. ob.m. folg. ©enit. ©erunbii (id) fyabe bie ©itte,
*silice viae sterniuitur. —
II) ©tein auf bem ^pfla^ e§ an ber @eroo(;nE)eit ju je., j53. mos est bellanti-
fter: *lapis viae stratae. bus cruorem ejus quem primum interemerunt ip-
sJJflaftcrtrcter, ambulator übf). ©iner, ber r»tet | sis e vulneribus ebibere: u. quibus peractis mos
herumläuft, fpajieren getjt, Cato r. r. 5, 2: villicus iis discedendi fuit). - est proprium alcjs ob. 61. est
ne sit ambulator). - subrostranus (ber fid) ben gan= alcjs m. folg. infinit. (e§ ift ^tnbm. eigen, e§ ift ba§
$en Sag müßig auf bem äRarfte bei ben Sfloftra auf= d)ara!terifti|d)eKennzeichen 3>nb§., j53. sapientis est
jutjalten pflegt, Cael. b. Cic. ad fam. 8, 1, 4). - proprium quod poenitere possit facere: u.
nihil
subbasilicanus (ber ftdj ben ganjen Sag bei ber ba- tardi ingenii est rivulos conseetari, fontes rerum
silica müßig herumtreibt, Plaut, capt. 4, 2, 35 [815]). non videre). - 2lud) mirb ba§ beutfdje „pflegen" in
'JJflafterung, f. ^Sflaftern, bas. ber ©rjäfjlung burd) ba§ blofje ?präfen§ ob. 3(mper=
pflaume, ])runum. fect. beä babeiftel;enben Sßerbö auägebrüclt, jS. nad)
Pflaumenbaum, prunus. bem 3JJittagöeffen pflegt (pflegte) er ein toenig ju ru=
^flaumenfcrn, os pruni (ber f)arte).-*nucleus öen, post eibum meridianum paulum conquiescit
pruni (Der meiere). (conquiescebat). - id) pflege es fo 3U mad)en, ju lia[=
^flegbcfoblncr, =befolj|fne, alumuus, alum- ten, hie meus est mos; aud) sie assuevi: fo pflege
na (Pflegling, ^flegefinD übt).). - pupillus, pupilla id) e6 5U galten, quae quidem persequi soleo: roie
(SKünbel). es ju gefdje^en pflegt, ut solet ob. assolet.
pflege, eultus. eultura (im 2iltg.). - curatio. Pflegen, Das, Pflege.
cura 'Dieälbroartung; bef bie 3JC6ro. einer Kranfljeit, Pfleger, I) im
f.
eultor curator.
2lllg.: II) ins= —

;

morbi). - Die Sßfl. Des Körpers, corporis victuscul- bef.: 1) =


Sospitalpfleger, m. f. 2) ^ßflegenater:
tusque (reo vict. Die ^3fl. in 33e$ug auf bie nötfngften educator et altor. —
3} = SSormunb, ro. f. 4) = —
Sebürfniffe, eult. bie ganje übrige äußere Pflege be= Sanbpfleger, f. (Statthalter.
geic^net): Die $fl. ber fitefunotje-it, curatio valetudi- Pflegerin, f. Pflegemutter.
nis. - Dft muß co aud) Dura) curare (abroarten übt;.) Wcgcfobtt, =tod)tcr, ^Pflegeünb.
f.
ob. alere (Mes, roas jur (sriftenj bient, barreid)en) ^flegcuatcr, f. Pfleger no. 11,2, §ospitalpfleger.
umfd)rieben ©erben, j$B. 3>"bs. ^Jfl. übernehmen, Pflegling, f. ^flegefinb.
*alqm eurandum ob. alendum suseipere: bei^mD. pflcgloö,' omni cura carens. - incultus (unan=
in Der •IJJfl. fenn, ab alqo urari oD. ali; ab alqo edu-
i gebaut, ^5gj(5. eultus, consitus).
cari et ali in Pflege u. Grjieljung): bie befte ^ßfl. bei ^fleglofigfcit, eultus nullus. - incultus (j33.
3mb. genießen, diligenti-sime ab alqo curari: es ingenii (Sali. Jug. 2. §. 4).
gefyt mir etroas an Der -JSfl. bei ^mb. ab, non satis ^flieht, officium, debitum officium (jcbe Oblie=
diligenter ab alqo euror: 3mD. teinem in Die Sßfl. gen^eit unD S3erbinblid)Eeit, als Qe id)en u. 2tusbrud
geben, °alqm alei curandom od. alendum tradere. Der 25ant barfeit unb 2lnerfennung empfangener 3Sot)[=
- Dem Körper Die $fl angeoeitjen [äffen, corpori cu- traten in feanblung unb öefinnung, bie fiel) aus bem
rationern adhibere; corpus curare: ben Säumen, focialen SSerbältnifs ber SBürger, u. bef. aud; im röm.
arboribai cultarau] adhibere: ben eblen 2ßiffen= greiftaate entroicfclte;alfo uon unferem moralifd)en
fd)aften liebeooUe ^Jfl. angebeiljen [äffen, übendes Segriff oer^flid;t oerfehteben). - debitum (bie ^5flid)t
lere. a(5 moralifd)e ^ötfjigung). - religio (bie ^5flid)t als
Pflegeeltern, i

retigtöfeä ©efiiöl, ®eroiffenr)aftigfeit). - pietas (bas


'IMcgcfinb, alumnus i
^flegefotjn). - alumna ^if(id)tgcfü[jilgegen Sitte, bie uns Ijeilig fcpn f ollen,
- ab alqo educari
ßjl. fenn, roie gegen ®ott, Sßaterlanb, dürften, filtern, Ä'inber
tC). - iniiuus. partes (umS^mo. nermöge feiner©tel=
Pflegemutter, educatrii et altrix. lung, feines i'lmtes ob. ®efd)äfteä ju tlmn nötfyig
pflegen, I - tr.:\) roarten, abro arten: a) plmftfd): bat). - eine uollfommene ^fl., recte factum (im ftoi-
jen u. pflegen. fd)enSinn): amtlidje ^flidjtcn, munia: roeltbürger=
u. pufceno, - ben Körper
pfl., corpu lid)e u. bürgerlid)e ^flia)ten, *officia hominis et ci-
adhibere ote gehörige Mb
ra - nad) '^fl uno Ciieioiffen, Becundum fidem et
n>artung i- n (äffen); corpus colere liecaus» reügionem (i53 te ümonium dicere). - es ift bie'ipfl.
putjm ;
pellicu am curare .imDS., 1
officium ob.niunus: ob. bl. est alcjs
feiner .ojut pflegen, firt) gütlid) trwn, fid) pflegt u (ood) mit bem Unterfd) , bafj off. ob. mun. est immer
f.

!rt> Stuslgg )i einen Aranfen pfl., = es gehört ju oen Obliegenheiten 3mb8., hingegen
(itabläffi-i bas blofje est alcjs = es fa)irft fid) fiir^mb, es ge
SJater licbcDoll (als guter Soljnc, gute Ioü)ter; im rcidn il)m jum iKuömc tc, jS. es ift bie s|5fl. eineä
627 ])fü6)tbav od G28

^remben, fta) nitfjt um 2tnbere ju befümmern, pere- (ber für bie Pflichterfüllung). - pietas (bas Sßfl.
©inn
1

grini officium est, nihil de alio anquirere: e3 ift gegen bie uns Ijeilig fenn fotten, rote gegen ©ott,
2llle.

bie $fl. ber gürftcn, bem äBanfelmutlje bcr Stenge Sßaterlanb, gütften, ©ftern, üi:;bcr :c). - auö }SfL,
ju roiberftetjen, principum munus est resistere le- religiöse; pietate.
vitati multitudinis: e3 i[t bie 9ßfl. beä S;üngling3, p?ltditrt,cmäf?, f. pflidjimajjtg.
älteren ^ßerfonen Stdjtung ju fiegeigen, est adolescen- ^? fliditvicf cß, officium (bie ^ffic^t, ro. f.). - lex
tis majores natu revereri). - es> ift meine SßjL, meum (btö ©efc£).
officium ob. munus est; ob. meum est (mit bem eben pilidnflctrcu, f. pflidjtmäfeig.
angegebenen meine ^Bfl.,
Unterfcrjieb): ia) fjielt eä für servus (froljnbar, ©gf§. über).
lpftid)ticj,
esse officium meum putavi; ob. meum esse putavi ^fliet)t(ciftuitg, I) ^Beobachtung ber ^flic^t, f.

(f. norfjer); officii


duxi m. folg, infinit. - feine ^5ft. Pflichterfüllung. —II) (Sibeäleiftung: jusjurandum.
tfjun, erfüllen, beobadjten, in 2lct)t nehmen, officium "Vfliriitliebc, religio. - auä |5fl., religiöse.
facere ob. praestare; officio fungi; officio satisfa- i>flid?t(od, I) = pflict)tfrei, ro. f.
— II) = rreulnö,
cere; officio suo non deesse; nullam partem officii ro. - qßflidittofigfeit, I) ^flic^tftrei^eit: immu-
deserere; officium exsequi, persequi (nidjt bei Sic. nitas.
f.
— II) = ireulofigfeit, ro. f.

officium explere u. officii partes implere); officium |jftid)tmäf?i(|, officio ob. cum officio conjun-
servare ob. conservare ob. colere ob. facere et co- ctus (mit ber ^flia)t, ^Bflid;ttreue nerbunben, jufam=
lere ob. tueri: feine ^ßfl. gern tljun, gaudere officio: menfiangenb, f. Cic. Sest. 2, 4; Rose. Am. 14, 39).
feine 5Bfl. nid)t tljun, nicbt erfüllen, nicr)t beobachten., - debitus (roasi man ber 3Jcoral gemäfj tljun mufj).
gegen bie ^5fl. banbeln, officium suum non facere; - rectus (roie eö £ugcnb unö ^flia^t erforbett). -
ab officio discedere ob. recedere; de ob. ab officio probus recfjtf Raffen), -justus (orbentlidj, fo roie e§
(

decedere-, officio suo deesse; officium praetermit- fenn foll). - legitimus (mit ben ©efejjen übereinftim^
tereob.negligereob. deserere: feine 9ßfl. gegen Qeber^ menb). - pius (geroiffenljaft in ©rfüllutig ber ^f>flicb,ten
mann erfüllen, nullum munus officii cuiquam reli- gegen ©ott, Altern :c. ; roo eö bie 2)cutlia)feit erfor»
quum facere: bei etroaä gegen bie SBfl. Ijanbeln, ab bert, mit bem 3uf. iu deum, in pai-entes etc.). - ein
religione officii in alqa re declinare: feine ^ßfl. ge= pfl. betragen, mores recti; mores probi ; gegen ©ott,
gen ^inb. tlmn, alci officium praestare: mel)r ob. (Altern ic, pietas: eine pfl. §anblung, recte factum:
roeniger gegen bie ^Bfl. banbeln, plures aut pauciores pfl. Obliegenheiten, debita officia. Adv. recte; ju- —
quasi officii numeros praeterire lieber 2llleä leiben : ste; juste ac legitime; pie; aud) officio (aus ^flidjt).
roollen, alä gegen bie $fl. fjanbeln: dolores quosvis - pfl. (janbeln, recte agere (f. aueb^ „feine ^Jfliajt
suscipere malle, quam ullam partem officii dese- tt)un" unter „5ßflid)t"): er b^at nidjt pfi. geljanbelt,
rere: au% 9ßfl., nicbt au3 ©eroinnfucfjt l;anbeln, of- aliter fecit ac debuit: pfl. leben, recte honesteque
ficium sequi, non fructum: in Erfüllung feiner ^ßfl. vivere; juste ac legitime vivere: nicb,t leibenfdjaft-
faumfelig fenn, in officio cessare ob. claudicare: lief) anflogen, fonbern pfl. nertbeibigen, non studio

feine ?ßfl. nerlet^en, officium violare ob. comminuere: aecusare, sed officio defendere.
feine ^ßfl. überfdjreiien, excedere officii sui partes: ^fiicrjtmäfugtcit, officium (j33. Cic. Rose. Am.
feiner ^fl. treu bleiben, in officio manere $mb. (ein 14, 39: u. vir summo otficio ac virtute praeditus,
s
:

Solf 2C.) in ber ^]fl. galten, alqm in officio conti- Cic. II. Verr. 1, 51, 134). - be3 Betragens, morum
nere: bie ©renken feiner 'ipflidjten ju roett ausbel)= probitas; pietas (gegen ©ott, (Sltcm :c).
nen,fiues officiorum paulo longiusproferrer^möm. ^fltd)tfcr)ulbig, f. pflidjtgemäfs.
bie letzte Sßfl. errotifen, supremo in alqm officio fungi ^fltdjtt^cil, portio legitima (JCt.). - als 3Sier=
(o. SMjreren, supremum officium in alqm ceiebrare) tl)eil ber ßrbfebaft, quadrans; pars quarta (j33. 3>nb.
;

gern, justa alci facere ob. praestare oo. persolvere. auf ba§ ^5f. fe^cn, alqm ex parte quarta scribere
- 3mb. in (<5ib u.) Sßfl. nehmen, f.
©ib. heredem ; ob. alqm ex quadrante heredem insti-
pfltcbtbar, f. pflidjtig. tuere).
j)fHd)tbviid)ifl, f. treulos. pflichttreue, bl. fides (f.
Cic. Rose. Am. 11, 31).
Pflichteifer, officii ob.muueris tuendi Studium. - ob. bl. officium ('ipflic&tmafjigfeit, ro. ugl.). - ob.
- religio (©eroiffenljaftigfcit). bl. ^ßlur. officia (Seiftung feiner 5pflictjten, f.
Cic. fin.
^JfHrfjtcttleljrc, quae traduntur et praeeipiun- 2, 31, 99).
tur de offieiis. - alä ber %i)eü ber sJ>l)ilofop(üe, ber pflid)tücracffcn, immemor officii (ber ^Jflic&t
jebem ©injelnen feine befouberen 'ipflidjten oorf a)reibt, uneingebenf). - perfidus (treulos). - impius (geroif=
ea pars philosophiae, quae dat propria cuique per- fenlos gfgen©ott,6ltern :c.*.— sJßflid)tt»crricffcn=
sonae praeeepta. ^eit, perfidia (Üreulofigfeit). - impietas (©eroiffen*
"Vflicfjtcrf ülluitci, burcl) officium exsequi, per- lofigfeit gegen ©ott, ©Item jc.).
sequi: ob. im $fl)g. bureb, officium, jS. bei jeber $fl. ^fliditucrfiuimtiifj, intermissio officii; offi-
mufj eine 2lnfpamumg be§ ©eiftes ©tatt finben, in cium intermissam. - unfere je^ige s^fl., hoc quod
omnibus offieiis persequendis animi est adhibenda nunc cessatum est in officio (j^3. prioiiun nostro-
contentio: in bcr ^fl. läffig fenn, in officio cessare
s
rum benefactorum cumulus explet).
ob. claudicare: geroiffenljafte ^ßfl., religio officii. pflidituitbvig, alt officio discrepans. *officio re-
pfliciUf ici, immunis (bienft» u. abgabenfrei). - pugnans (ber ^flia)t entgegen feienb). - improbus
über (bienft=, jrolmfiei, ©gfi?. servus); uerb. immu- (nidjt rccötfcbuffcn). - non^justus (,iua)t orbentlidi). -
nis überque (beibe auef; oon einem Sanbgut). impius (geroiffcnloä gegen ©ott, eitern 2C). - pfl.
*}Wd)tfrcif>eit, immunitas. ijanbcln, officio suo deesse; officium praetermit-
*4Jflid)tciefül)l , officii opinio (bie Meinung ob. tere ob. negligere ob. deserere: eö ift pfl., ju ac,
JßorftelJung, roeldje Qmb. non feiner Obliegenheit contra officium est m. folg. infinit.
bat). - quasi officii Judicium (eine 2lrt non Urteil ^Jflid)th)ibrifltcit, jS. bes öetragen§, morum
ber ^Jflidjt, j93. hoc quasi officii judicio fieri, nactj improbitas; impietas (gegen ©ott, (Sltern ic\
einem geroiffen ^fl.). - oft bl. officium (bie ^flidjt '^flort, paxilius (Heiner ^fabl jum (Sinfcblagen
fubjeetio u(o©cfüt)l Der ^flia)t, j58. juvenis officium in bie (irbe). - baculum (Stieget, bureb, einen Äloben
collaudare), ob. ^Uur. ofticia (jüJ. quum videamus ju ftecten). - epigrus (ein höl'jerncr "Jiagel jum 6in=
tanta officia morientis, Cic. fin. 2, 31, 99). -religio fd)(agen).
629 pftüden Pjantom C30

pfläcfett, f.
abppcfen. ^SfUttb, libra. - libra pondo (ein s$funb an ©e=
^fiMg,atatrum.-ben$fl. herumführen, aratrum roidjt, uon feften Singen).- libra mensurä lein^ßfunb

circunuiucere: mit Dem ^fl. ausf af/ren (nidri gerabe an 3Jla|s, uon flüffigen Singen). - ($eto. laffen bie-
pflügen), praevaricari $mb. am $fl. treffen, alqm : Sateiner bei 2lngabe uon ©eroirfjten libra fyintoeg u.
in opere et arantem invenire: ^mb. com *ßfl. roeg= fe|cn 61. pondo. 38. eine golbene Ärone oon einem
Ijolcn, alqm ab aratro arcessere. ^ßf. ©cfjtoere, Corona aurea libram pondo (sc. Va-

pflügbar, arabiiis. lens): eine©df)ale aus fünf ^f. ©o(D, patera ex quin-
»}*f!ugbaum, temo aratri. que auri (libris) pondo. - em s$f. fdjroer fepn, libram
^fiugcifcn, dens ob. culter aratri. pondo valere: ein librarius: bas
5ßf. fdjtoer, libralis-,
pflügen,!. actern. -©prüdjto., mit frembemÄalöe fyalbe ^f., selibra ;
selibra pondo. - Silbl., er trägt
üfl., alteriu8 ingenio uti (fid) Der gäijigfeiten eines fein 5ßf., is habet suum negotium: baZ (Slüc! t)at
Ruberen bebienen, nad) Tac. bist. 1, 90, 2); »gl. bir ein fo großes Vermögen al§ ein fajroeres ^ßf. auf-
,,fid) mit fremben Jebern fdjmücfen" unter „geber". erlegt, fortuna tantum Patrimonium veluti grande

pflüget, arator. - bubulcus (ber ©tiertreiber pondus tibi imposuit.


am Pfluge». "Jjfunbbimc, pirum volemum.
^fiugfjanpt, dentale. ^f uubgciuicrit, pondus librale.
Vfluglonb, aratio. - campus arabiiis (pflüg= Vfnnbig, libralis; librarius.
bares fcanD). ^fuubftctn, pondus librale.
*33flugmcffer, dens ob. culter aratri. pfunbroeifein singulas libras(auf bie einjelnen
C*flugorf)ö, bos arator ob. aratorius, ob. umfdjr. ^Jfunbe). - singulis libris (in einjelnen 5)Jfunben).
boß qui arat. - bos operarius (übfj. jur Sanbarbeit pfuferjen, inscienter facere alqd. - Qmb. in§
gebrauchter Cdjs). öanömerf pf. (uneigj, f.
^anbroerf.
'JJflngobr, f. (Streichbrett. *yfufdier, burtt) ignarus ob. imperitus (unfun=
4?ftugpferb, equus arator ob. aratorius-, equus big), malus (fctjlecfjti, minime utilis (ganj untaugliaj)
qui arat. u. bas ©ubft. De§ Äünftler§, in beffen Äunft gepfufdt)t
'Vflugrab, *rota aratri. roirb, 38. ein ^ßf. oon einem 2lrjte, medicus igna-
^flugrcute, rallum. rus ob. imperitus ob. malus ob. minime utilis: ein
•jjflugicrjar, vomer. 9ßf. im 33aufac6, imperitus architectus.
^flugicbatre, rallum. ^f uf rljerei, opus inscite factum (alö ungefa)icct
'Vflugicrf), deus ob. culter aratri. gemachte 2lrbeit). - inscitia (als Untoiffenliett, Ün=
^flugftcr^c, stiva. gefo)icf).
iSftueptter, f. ^Jflugodjs. ^?fü^e, f. Wu&t.
'Itflngtoage, *jugum aratri. ^r^ttnerogame»lierba, in qua fios nascitur evi-
'4$'lugrucnbe, versura. dens.
äßförteben, portula. ^b«nomcn
s

f. Srfa)einung (rounberbare), Suft^


Pforte, porta. - Die ottomanifdje $., *aula im- erfdjetnung.
peratoris Turcici 'Dir türfifdje £ofr, *imperium ^tjantafie, I) = ©inbilDungöfraft, ro. f. H> —
Turcicum (Das türfifct)e Meid)). ©rfajeinung: visum. visio (ogl. Quint. 6, 2, 29). —
^fortcnftfjlüffct, portae clavis. III) @rbia)tung, a) Ü61;.: res fieta. - res commenticia.
i*f örincrjamtor a janua (sc. puer); ostiarius. •, commentum (im tabelnben ©tnn, §irngefpinnft). —
Pförtnerin, janitrix; a janua. b) üJiufif aus Dem ©tegreif *modi ex tempore facti.
:

i; f örmcrhioitjnung, ostiarii cella. ^bantflficijilb, visum. visio (als (Srfclieinung;


^fofte, po8ti«. ogl. Quint. 6, 2, 29). - fieta cogitatione imago. res
SJfotc, palma pedis (38. ^Sf. einer ®ans, palma cogitatione depieta (als in ber iSinbübung gemau)teä
peuin an?erini). Silo).
Pfrieme, iihtula sutoria (oerfefi. oon subula, b. p bantaftren. I) (Sinbilbungen ^aben cogitatione

:

i. ^ res clepingere. II) in ber «ranftjeit irre reben:


Vfriemcngrofit, «partum. desipere; ftarf, delirare. - nur p^. (nia)t aud» auf=
Ui[riemenfrout. *genista (L.). fpnngen 2c), intra verba desipere: im ^teöer pt^an=
pfropf. obtutamentam. - ^5fr. oon ftorf, cor- tafirenb, alienatus in febri. —
III) aus Dem ©tegreij
:>gl. „.Horf .
muficiren: *modos subitos facere.
bf rotten, h ooüitopfen: farcire; infeicire; re- s
Vbnntafircn, bas, I) bas^rcereben im lieber:
einpfropfen 'ein :Keis in Die ©palte delirium. - roirres ^5r)., alienatae mentis error circa
ante Raumes einfeuern: inserere. - einen 33aum pfr., solas literas(). Quint. 6. prooem. §. 11: noster ip-
arl '' !
< ulum arbori inserere: eine sum illum alienatae mentis errorem circa literas
»ereöelte Sirnc auf tine totlbe pfr., pirum banan hubuit). -- II) bas SJiuficiren aus bem ©tegreif
in pirum hilvaticam insenn- 'castus Bubitus; *modi subiti.
'jJfroDfcn, boft in.jtio. *-|3b«ntoficfpicl; 38. mir toollen bie Sinter ü)=
"J^frovicr, matter. rem xfy. überlaffen, j)oetas ludere sinamus.
'Vfropfrcio, soretüae; »gl. „©etjling". ^.M)ontnficftücf. als S3ilb, monstrum.
Urrüube, '
vhnuro. - Der eine ^fr. geniefct, iJ l)antnft, homo ineptus. - ein ^t). fetjn, vati-
< nun (fia) unbegrünbetenöebanfcn
fd)ioärmerifa)en,
*Jfüh(. 1 t ffi n: cnlcfoe, - ton» CKufjefiffcn). Eingeben, f. ad fam. 2, IG, 6).
Cic. Sest. 10, 23;
IJ in in -öaufunft, ein runbes Wieb: torus. '-Ufyantafterci, bwptiae.- porteutum (monftröfe
i'iuljl, .„a (fcad)e>. - Dem fio) M m , örDid^tung, \l\. pofitarom et pictorura portenta:
_ i;ro.mc nmljew, volutabrum. - «ilDl., 5Hom ift u. |i"i tenta naec ease didt).

r, aüer ©unoe, Roma


euneta Pbnntnftifd), ineptua -portentosus (monftrös,
il auf piirlcii'la COnfloonl «Hlclnan- unnutiitlid), JA jioitcntosiHsima oratio). - Adv.
inepte.
prublni, Vbniuoui, lomniom (glcicüf. leerer Xraum). -
pfui! pnoil torpe dictu! ''<iiiiiiruturiuerbic^tctc©ad)'e,^irngcfpinnft).- s41J)au
ü

631 5)3l)araon3mau3 p(jilü|d|)t)ifd) 632

tome ber Jreibeit, simulacra libertatis (Tac. arm. lofopfjenfdjulen, scholae philosophorum ob. philo-
1, 77). sophantium.
^haraonömatt3, *viverra Ichneumon (L.). ^bilflfupiHC, philosophia ((pil.oooyia), rein
^Jjarif äer,a) eig.: pharisaeus (Eccl.). b)uneig.: — tat. umfa)r. burd) sapientiae Studium ob. diseiplina ;

= ©djetnbeiliger, £>eud)ter, ra. f. divinarum humanarumque rerum, tum initiorum


ptyfltif öif cf), a) eig., burci) bcn OeRÜ pharisae- causarumque cujusque rei cognitio; cognitio opti-
orum (Eccl.). —b) uneig. = i)eudE)[erifc^, f^einfietlig, ma rum rerum atque in iis exercitatio. - theoretifd)e
ro. f. tyt)., philosophia, quae artis praeeeptis continetur;

^fcörmaceut, f. 2lpotbefer. philosophia, quae in rerum contemplatione versa-


^fmrmnccuttf, f.
2tpotb,eterfunft. tur; ob. furj philosophia contemplativa (Sen. ep.
4?fjoro, alea. - bie 3«t beim 9ßb. (am ^I)aro= 95, 10); rein tat. aud) doctrinae Studium (Cic. ad
ttfcb) Einbringen, tempus in aleam conferre. fam. 6, 6, 3) ob. 6t. doctrina (f. unten Cic. ad Qu.
4$t>atotViclcr, f. SBürfetfpieler. fr. 1,3,5): praftifdje ^3f;., philosophia, quae officii
et bene vivendi diseiplinam continet; philosophia,
VßhUantfyvop, f. 2)tenfd)enfreunb. quae de vita et moribus rebusque bonis et malis
^gittftcr, Philistinus, gem. ^Jlur. Philistini. - quaerit ob. tur $ philosophia activa (Sen. ep. 95,
;

ttebtr., etwa homo plebcjus. - phi ftcvbrtf t, Xfyv- 10); im 3)§9- <*"$ prudentia (®gf§. doctrina, b. i.
KiftröS, etroa plebejus. —
Adv. *plebejorum more. tfyeoretifdje f5b., jS. Cic. ad Qu. fr. 1, 3, 5: neque
^fyüofofj, antiquitatis scriptorum veterum li- enim tantum virium habet ulla aut prudentia aut
terate peritus (gelehrter Äenner be3 ÜKltertbumä u. doctrina, ut tantum dolorem possit sustinere). -
ber alten ©cörtftfteHcr, ein 2lltertl)um3= unb ©cfirift- bie tyt). beä ^ntljagoras, philosophia Py tliagorica ;
lunbtger). - grammaticus (ypa/nfxanxög), rein tat. Pythagorae praecepta(bieSebren bes ty.): bie acabe=
homo literatus (ber fidt> mit ©rammatif, Stillegung mifd)e tyt)., Academia: bie ftotfdjeSßl)., sapientiaSto-
ber ©dnuftfteller u. Äritif befcbäfttgt, roie bie ^3tjito= ica; auef) bl. Stoica, n. pl. (333. qui tantos progres-
logen ber Sttten, ein ©pradjforfcber. »fenner, ©d)rift= sus habebat in Stoicis). - ein Siebtjaber ber tyi). fetm,
funbiger). - philologus ((pikökoyoc, @iner, ber fid) philosophiae studio teneri ; sapientiae esse studio-
für alle Qmeig,e beö in dicbe u. ©djrift Dargelegten ,sum: fid) ber tyf). roibmen, se ad philosophiam ob.
SßiffenS intereffirt, ein Siterator, i)at alfo einen oiel ad philosophiae Studium conferre; se ad philoso-
roeiteren Segriff, al§ ber bes> heutigen ;pf)itologen ift, phiam pertraetandam dare fid; einjig ber $fy. roib=
:

»gl. Suet. gr. 10. Sen. ep. 108, 29 sq., roo ber phil. men, in una philosophia quasi tabernaculum vitae
im ©gffc. beä gramm. genannt roirb). - ein berübmter suae collocare: fid) ein roenig auf ber Uniuerfität
^ßb., *literarum Graecarurn Latinarumque studiis mit tyi). befct)äftigt fiaben, paulum aliquid sedisse
mellitus arte grammaticä clarus alö Seljrer, artis in scholis philosophantium fid; fdjriftlia) mit ber
; ; :

grammaticae professione clarus. ^ßö. befdiäftigen, de philosophia scribere febrif tüdje


:

^3I)tIoiogic, *antiquitatis Studium. *antiqua- 33efct)äftigung mit ber tyf). philosophiae scriptiones.
r

rum literarüm studia (al3 2tttertt)umän)iffenfcr)aft). Vßfiitoi Optlin, philosopha.


— humanitatis Studium, humanitatis diseiplina ob. Vtnlof opl)ircit, philosophari (eig.). - argumen-
doctrina (alö geiftbilbenbeö ©tubium). - ars gram- tari. ratiocinari (fct)tie^en). - disputare (erörtern,
maticä. grammaticä, orum, n. Studium literarüm, f. b.). - sententias loqui (in allgemeinen ©ä|en
quod ii profitentur, qui grammatici vocantur (als fpredjcn). - pbilofopbirenbe Vernunft, mens et in-
Sefdjäftigung mit ©rammatif, ipermeneutif u. Äri^ telligentia.
tit). - Studium linguae librorumque (alö 23cfd)äftt= pl)iiofopl»ifdi, philosophus, a, um {(piXoaotpoQ,
gung mit ©pracbe u. ©djriften). - philologia {<piXo- Pacuv. bei Gell. 13, 8, 4. Macr. sat. 7, 1. §. 1 u. 13
koyia, al3 33cf cbäf tigung eineä tfiterators, f. ^Jijtlolog). ed. Jan.). - ad philosophiam pertinens ob. qui,
pl)ilt»l0flif d), *ad Studium antiquitatis ob. hu- quae, quod ad philosophiam pertinet (auf bie ^ßr)i=
manitatis pertinens (f. „ s^[nloIogie" über stud. ant. lofopl)ie S3ejug Ijabenb). - qui, quae, quod in philo-
lt. hum.).- grammaticus (grammatifcb, bermeneutifd) sophia versatur (in bem Sereidj ber ^fnlofopfiie fid)
xx. fritifcö). — Adv. grammatice. beroegenb). - subtilis (pf)ilofopf)i)d) = fcöarf beftimmt,
,

^fjüofopf), philosophus (<pilÖGo<poq), rein tat. ©gf §. vulgaris, f. Cic. de or. 1, 28, 109, mo illa sub-
umfa)r. bura) sapientiae Studiosus ob. philosophiae tilis definitio, ©gf§. hacc vulgaris opinio). - oft
deditus ob. qui rerum coguitione doctrinäque de- aud) burd; bie ©entt. philosophorum u. philoso-
lectatur (im 2lllg., ber fid) mit P;ilofophte bcfd)äf= phiae. - pt). ßoHegia, scholae philosophorum ob.
tigt). - homo doctus, im ^lur. 51. docti (SBobtunter= philosophantium: pb. ©d)riften, philosophiae scri-
ricfjteter übl)., bciGicero im 3^3- ijäufig - P)ilo|opl), pta; libri ad philosophiam pertinentes: libri phi-
f.
Cic. de sen. 5, 14; Tusc. 1, 30, 73). - philoso- losophiam continentes: pl). öegenftänbe, ©ä^e, illae
phiae ob. sapientiae professor. sapientiae doctor res quae in philosophia versantur; eae res quae in
ob. magister (Beßrer ber $ßl)tlofophte). - ber äd)te philosophia disseruntur ob. traetantur: metjr in
fyf)., sapiens (b. i. ber n>ar)ri)aft äiJcife): tijcoretifcbcr ftreng pb. (vorm abgefaßte ©djriften, libri limatius
ißi)., *qui in rerum contemplatione studia ponit: scripti (®gf^. libri populariter scripti): pb,. 2eb^ren,
prattifd;er S\}1)., *qui de vita ac moribus rebusque philosophiae ob. philosophorum praeeepta pt).
:

bonis et malis quaerit: ein fein* gelehrter §BJj., do- ©pradjgebraud), philosophorum mos: M$ ift teilt
ctissimus in disputando: ein ftoifdjcr 5ßl)., Stoicus. getnöljnlicbeä, fonbern ein pl). Sßort, quod non est
Stoicae seetae philosophus: ein platomfdjer, acabe= vulgi verbum, sed philosophorum: über pl). ©egen»
mifefier $!)., f. ^[atonifer: ein berübmter yi). (aI3 ftänbe, ein pf). Sßert fdjrciben, de philosophia scri-
2el)xev), sapientiae professione clarus: fid) für einen bere. - baö ^l)ilolopl)ifct)e, hacc quae sunt in phi-
Sßb. ausgeben, philosophiam profiteri. losophia: aHe3 ^bilofoptjifc&e, omnia in philoso|ihia:
^3t)iIofopI)cm. f. ©runbfafc. biefem Staune rootjnt oon 91atur febon etroaS ^5b,ilo-
iU'ilof ophcnbart, barba sapiens (Hör. sat. 2, fopbifcbeS (ein pl)itofopl)ifd)er ©eift) inne, inest na-
3, 35). tura philosophia in hujus viri mente quaedam, —
^bilofophcnmantcl, pallium philosophonmi. Adi\ philosophorum more; ut philosophi. s-8gl. übt).
4>J»lofoMcnfd)uU\ philosophi schola. - ^b> 9Jägelsb. Stil. ©. 19 f. (bef. in ber 3. SKuft.).
633 ^lcgma piSpern 634

9?f)fcqma. D ©djleimblut: pitnita. - phlegma, fenb, anfpredjenb, 6ef. bttrd) SBi£, non ^Serf., oon ber
atis. v. — II) Xrttgljeit, Uncmpftnblidjfeit: SKebe unb anberen Singen, 333. ^anbel, Vorfall, ne-
'it. t.J.
tarditas ingenii ob. animi. im 3fhg. a "^ üt tardi- - gotium). —
Adv. acute; salse.
tas (Schlaffheit be§ ©eiftesV - patientia fönbolenj). 93if enteric, simultas.
- inertia ^rägfjeit, 33equemlidjfeitsliebe). - lenti- ^Jifc. contus; pal. „Sänge". - er ift non ber %.
tudo (®leitf>gtltigfeit, n>. ngl.). an äitm ßonfulat aufgerüd't, ad consulatum a caliga
pljfcgtnatifrf), I) Derfdjleimt: phlegmaticus (t. perduetus est: er tjnt uon ber %. auf gebient, ab
t). — II träge: tardus. - patiens (tnbolent). - iners
i humili ordine ad eum gradum in quo nunc est, ,

(bequem). - lentua (gleicfjgtltig, ro. »gl.). promotus est; ab infimo militiae loco ad summos
pfjloqiftticf), f. brennbar. honores perduetus est.

^?^t)fif, res divinae, caelestes. - !3ft e§ = 9ta s qjifcttif, f.


^ternief.
rurlet^re, i. b. ^ifettttügcr, miles hastatus.
pfjtiftfalüd), physicus (<pvaixoq). - naturalis %nUt, f.
^iquet.
(natürlich, in ber 9iatur begrünbet, jS. ©runb, ra- 5|3i(aftcr» parastata {na q aar äx-yq) ob. parastas
tio! - ein tiortreffücrjet pf). Apparat, *egregia phy- (naQaoTÜq).
sicorum instrumentorum supellex: plj. Sßerjudje ^kfger» \iator Jieifenber übt).). - peregrinator
(
s

m.adjen, *factis periculis naturam rerum exquirere. (Sieifenber im 9lu6lanb, äBaüfaljrer jc). - *qui in
^ftrntfar, *munus medici publici. loca sacra migrat ^Sßaltfafjrcr).
93j)f)ftfcr, physicus (<pvoixöq). - rein lat. Stu- "^ilflcrltauct, xeuodochium (£e voöo%£ lov,$qo&
diosus rerum caelestium. - als $r). blüfjen, im 9iufe pital für 3teifenbe, fpät. JCt).
ftetjen, phüosophiae naturalis studio rlorere
in - *in
^Jilgcritt, viatrix (3teifenbe üöt)., ©pät.).
(Gell. 17, 21 §. 14 c. gmpeöocles>. loca sacra migrans (2öallfar)rerin).
$<f)fjftfit£, ber, *medicus publicus. lM(jjcrf (eib, *vestis in loca sacra migrantium.
s

<£t)r)fiognoirt, f.
©efitfjtäbeuter. - *vestis, quam in loca sacra migrantes gerere
^?r)t)fiognomie, f. ©efiJjtsbiloung. consueverunt. [crum migrare.
C'ritnoqnomif, f. ©efichtsbeuterei. piffjcru, nad) einem ©nabenort, *in locum sa-
£*bt)nogttotmfcr, f. ©efWjtäbeuter. ^Jiigctteifc, =ftf»aft, iter (9teife übt).). - *mi-
^?t)riftoiogic, naturae ratio, quam Graeci (pv- gratio in loca sacra (SQJallfar)rt).
aio/.oyiuv appellant. - natura rerum. quae Graece ^tlgcrftctb, *baculum, quod in loca sacra mi-
(pvaio).oyia dicitur. grantes gerere consueverunt; im 31^9- bl.baculum.
prjt)fiof ogtld), *ad naturae rationempertinens. ^JilgettafrfjC, *pera, quam in sacra loca mi-
— Adr. 'naturae ratione. grantes gerere consueverunt; im 3\t)Q. bl. pera.
tJ^tiftfrfj, muß gem. burdj ben ©enit. naturae ^ßitte» catapotium {xaxanöziov, als* ©egenftanb,
(rotnn bie Statur >
ob. corporis (roern ber thierifche ber üerfdE)ludt roirb). - rein lat. pilula ob. (fpäter)
Äörper gemeint iü) gegeben roerben (benn physicus globulus (a(§ Äugel). - ob. pastillus (aß bem 33rot=
u. physice fmb nur = bie ^ßfjnfif ober Sßaturletjre fügeldjen äf)nlict)e§ Äügeldjen). - au§ etm. Rillen
betreffen b). - pfynfiidje Uebcl, mala naturae. mala madjen, alqd digerere ob. dividere in pastillos. -
quae natura habet (im 2IQg.); vitia corporis (för= 33tlbl., ^mbm. eine ^ß. ju nerfdjluden geben, alqm
pftlid)e ©ebredjen): ph. Äraft, vires ob. robur cor- tangere (Äomif.): er nerfdjludte bie ^}., haec con-
poris ol. (Mehrerer) corporum i@gf|. vigor animi, coxit.
animorum'. —
Adv. e6enfaüö burd) natura ob. cor- ^3i(ot, f. Sotljfe.
pus ju umfebreiben (nicht physice, f. norfjer), $93. pf). <Pi(j, fungus. - boletus (2trt efjöarer ?ß.)-
gefunb irnn, coi poris valetudine uti bona. piliUVtiq, funginus.
1. piano, lauft, leije.
f. ^imöctttcllc, ^impttteilc, *pimpinellalL.).
2. ^iano,bas, als Ion, sonus extenuafus (®gf£. ^im^etttcllcffettä, *pimpinellae suci.
ponu« ioflatus; i. „%otW bie Stelle auäCic. deor. ^Pinic, pinus (ber $inien= ober ^injolenbaum).
3, 26. 102'. - als ^nftrument, f. ^ortepiano. - nux pinea (ber <Samenfcrn biefeä 33aumeä).
pichen, pirarc; pice linere. - gepid)t, picatus. ^3i«fc, *navis tribus tabulatis instrueta.
¥<rf f / dolabra. ^infcl, I) etg.: penicillus. - ^3. jum 2{nftmd)en
^Mtfclflötc, tibia minima. her SBänbe, penicillus tectorius. — II) uneig., ein=
^i'tilrjaubt fältiger 9Jcenfd) : homo stultus; stipes.
Riefen, an eiroas, rostro tundere (ftofjen) ob. cae- colorem inducere.
Jjtnfcltt, penieillo alei rei
dqd. ^Jinfefftrid), im 3f^9- ünea. - ein fetner 5(3.,
fJtrfnicf, ffl i"y<jJyiov, ob. umfahr. *convivium linea tenuis: ein febr feiner, linca summae tenui-
med), oivinnrov äno ot/ißoXwv, tatis: einen ^ß. tl)un, penieillo (ex colore) lineam
bas Wühl). - fcodalita?. todalicium (bie Scj)mau£ge^ ducere.
jeüfctjaft jelbft). - ein %. galten, euere ob. cenare pijjett, pipire; pipare.
Biquet,statio. - ^iquetä auöftetten, stationes
^Jtccc. i >'s#immer, membrum. — II)Sdjrit't disponere: auf einem ^J. fteljen, in statione esse.
eben: lihellua. — III deines '-öühnenftüd: fahoJla. ptquiren, fiel) barauf, ju ic, obniti m. infinit
Vtcbrftul, ,r>iq). (Vell. ], 9, 6).
VictiemiK\ i (eig.). - nimia et *Vitat, f. Seeräuber.
ntnefei .
%'tratcnftf)iff, f. 3taubfd)iff.
^tetift, 'pi'ti t;< ttfl., un- 'reli-
.frerrnhuter). iMrfrf), öirfrftcn, f. 3 a gb, jagen.
gio.' ein ^römmlt (
9He*$an, aediticiam luteum.
ptctiftiirf), buref) ben ©emt. •pietirtannn (eifl.), yi\i-95&anb, paries formaceus PI. 36, 14
(f.

ligi( oe »römmclno .
(48|, 169).
oifant. acutui irig. bie Sinne rcijcnb, pif. con pidpern, etroa mussare. - susurrare (flüftern).
©eiud) od. ©ejcbmacf; bann aua) uneig., $93. com - mit emanber *sapprefisB voce caedere sermo-
p.,
ctg. mit 6a(j ^mbm. etroas ins Ohr p., inBOBTUTare ald alqd
fii-aurjt, pif. bem C^idjmatt nad); bann uneig., tref in nireni
635 Me planet 636

•^ßiffc it., f.
§atn ic. anbern). - cogitatio (ber ^ßlan als ©ebanfe, beffen
1. Ößiftoit, *8clopetu8 minoris modi. 33erwirflia)ung man bofft ob. $u bewerfftclltgen
2. ^tftofc, ©olbflücf, *aureus Hispanus (als" fuebt). - cogitata res (ber Sßlan aB ausgebaute
fpanifü)e 2Jiünje). - 3[t e3 = griebricbjSbor, 2oui3= ©arb,e). - propositum. ineeptum (als ©orfa| ob. 35e=
b'or, f. b. ginnen). - ratio (ber ^ßlan unb @ntfd)lufj mit 33erücf=
^iftolenfrfjuft, *ictus sclopeti minoris modi. fid)tigung u. 23ered>nung ber möglichen ^luSfüb.rung
pittovcitf, f. malerifa). unb beä 6rfolg§, ©gf| res Cic. Clu.
[2luöfut)rung],
f.

%iiacat, edictum. 13, 3t!: ratio exeogitata Larini est res translata ,

^Jacircn, wo, collocare in alqo loco u. bgl. (jS3. Romam). - descriptio (ber (Sntrourf im öinjelnen,
alqm in lecto: u. alqm super subselliosecundo: u. roo jeber <Sad)e it;r beftimmter ^ßla(5 angenriefen
alqm infra se: u. alqm juxta se latere dextro). - roirb). - ordo (bie beftimmte Drbnung, in ber etroa6
ber gufall rootlte, bafj betbe an bemfelben £ifcf)e bid)t gefdjeben foll, bie gehörige Slnorbnung. Einrichtung).
nebeneinanber placirt würben, fors fuit, ut apud - biefer (genannte) ^ßl., 61. id (f. Nep. Con. 5, 3):
-eandem mensam duo illi junctim locarentur (Gell. biefe ^ßläne, bl. ea (f. Cic. Süll. 13, 39). - ber ^l.
12, 8, 2). eineä Söaueö, aediricandi descriptio: ber ^Jl. einer
pladcn tt„ \.plagen. Operation, rei agendae ordo: ber >ßl jur Jübjung
^3taftmb, f. 2)ecce no. II, SDecfengemälbe. eineä Äriegeä, totius belli ratio: ein nerabrebetcr
"^(age, malum (liebet tibi).). - incommodum ^ßl., ratio rei compositae(f. Liv. 24, 17, 5): ber
(llnannebmltcbfeit, SSBiberwärtigfett). - molestia eineä meifen 93JanneS, sapientis
tt)ol)lerroogene ^31.
(äSerbriefclicbJett, ttnrube, bie Stfmanb fü^tt, @e= hominis cogitata ratio: ein fefter, beftimmter 5ßl.,
brüdtf)eit). - vexatio (Beunruhigung »ort Slnberen). ratio stabilis ac firma: obne einen feften ober oer=
- labor (Stübfat, reelle au3 einer Bemühung mit nünftigen ^ßl., nullo consilio; nullä ratione. - nao)
angeftrengten Äräften entspringt, f. Liv. 21, 27. §. meinem ^ß., de meo consilio; meo consilio usus
6: operis labore fessus). - aerumna (2)rangfat, meinet planes 6ebienenb, aua) v. e. anbern)
(fieb, :

grofje Sföüljfal, yiott), ber man niajt entgegen fann). - nad) beut jrociten ^5., seeundo consilio usus: nac§
pestilentia (epibemifdje Äranffyeit Sanoplage). - bie bemfelben |$., eodem consilio usus. - einen $1. ju
fttagen be§ SebenS, *vitae incommoda: eine allge= etroaS entwerfen, instituere rationem alcjs reifj'ö.
meine s
.ßl., malum publicum (allg. Hebel): P- ma= operis) describere rationem alcjs rei {$6. belli:
-
,

djen, nerurf adjen, molestiam habere (von einer u. aediricandi [ju einem Sau]): nad) einem $(. et=
©acbe): feine ^l. (liebe $Rotf» baben, f. Wott): ^mbm. roaS einrid)ten, alqd ad rationem dirigere: nacb,ei=
Sßl. maa)en alci molestiam facessere oo. exhibere
, nem (beftimmten) ^Jl. etroaS bauen, alqd ratione ae-
(33ef anwerbemachen); alqm vexare (feine 3iurje taf= dificare: 3lllesi nad) einem beftimmten $(. tljun, mo-
jen): feine mit etwaä tjaben, alqä re vexari: bie
^ßt. do ac ratione omnia facere: ben fyl. faffen gu et»
©acbe madjt »iel ^ßl., res est magni laboris. roaS, consilium capere ob. inire alqd faciendi ob.
'JMagcgctft, vexator. - bie Sßlagegeifter ($urien), mit folg. ^nfinit. ob. mit folg. ut; in animum in-
furiae (jö. »on ben $1. getrieben werben, a furiis ducere iauf ben (iinfatl fommen); constituere (feft*
agitari). fe^en); beibe mit folg. Qnfintt. ob. mit folg. ut: in
flogen, vexare (beunruhigen, feine 9tul)e taffen). Setreff (wegen) einer <5acf)e einen ^Sl. faffen, consi-
- torquere, cruciare (martern, quälen, ftärfer als" lium capere ob. inire de alqa re: für fieb, befonberS
vexare). - exercere (tüdjtig in Xbjüigfeit, in %vab einen ^ßl. faffen, consilium capere sibi separatim
fe|en). - infestare (fernblieb, beunruhigen, j33 von a reliquis: ia) bibe meinen ^ßC, habeo quid sequar:
^nfeften). - urere (empfinblid) brwd'en, beimfucfyen, große ^Jläne oorljaben, magna moliri: einen Sßl. aet*
tum 3lrbeit, Ärieg, ^ßeft). - £$mö. mit öanbarbeiten folgen, rationem alcjs rei insistere: einen $1. auf
pl., alqm operibus exercere: iymb. mit Sitten pl., geben, rationem omittere: ben $1. oon etm. aufge=
alqm preeibus fatigare: mit fragen, alqm obtun- ben, consilium alcjs rei deponere ob. abjicere (jS.
dere rogitando: mit langen ©riefen, alqm obtun- adeundae Syriae: u. aedificandi); aud; bt.depouere,
dere longis epistolis: Qmb. um etioaä pl. alci in- , abjicere alqd ($33. aedificationemt: auf 3mos\ s^Jl.
stare de alqa re ob. mit folg. ut. - fict) plagen, se eingeben, consilio alcjs obsequi; alcjs consilium
magnis in laboribus exercere: fieb mit etwas" pl., sequi: auf $mtö. ^ßl. enblid) eingeben, ad alcjs con-
magnum laborem insumere in alqd ob. impender« silium descendere: auf 3 in05 .^' "'ebt eingeben,
-

alci rei; ugl. „abmühen (fid))": fia) plagenb, ber fieb, alcjs consilium negligere: Qmb. in feinen ^(. jieben,
plagt, laboriosus. alqm in societatem cogitatae rei asciscere mit ei= :

plagen, bas, vexatio. - cruciatus (Quälen). nem oerberblid)en ißl. gegen 3 inö umgeben, pestem-

^(flflcr. vexator. maebinari in alqm: eä ift bieS gegen meinen $1.,


^Magi<mu3, f. 2Iusjcf)reiber, Sieb. haec sunt a proposita ratione diversa: eS b^inbert
Plagiat, f.
SicbftabX etwaö 2;mb. an ber 2lu3fübrung feiner ^Släne, con-
yiaiJmcu, agerc. - gegen einanber pl., ex di- silia alci agitanti intervenit alqd: ^möö. planen
verso agere. entgcgcnftel)cn entgegen feun, alcjs cogitationibus
,

^Maibircn, ba3, rerum actus. obstaVe (nuclj u. 'ißerfonen): 5[mbm. alle feine glätte
iMaibobor, actio. ftöreu, oerrütfen, alci conturbare omne6 rationes:
1. ^lan, ber, I) ebener pafc: locus planus, cam- alle feine Hoffnungen u. *ßläne oereitelte ber lob,
pus planus, aequus et planus locus, planities (ebe= omnem spem atque omnia vitae consilia mors per-
ner ^JIa^, Ebene übt).). - area (ein leerer $la|, ber vertit.
früher bebaut mar ob. bebaut fetm tonnte-, baber 2. plan, planus (eig. u. uncig.). - apertus (un =
Hör. carm. 18 «Spielplan für Äinber). - Sitbl.,
1, 9, eig., beutlta), uerftänblia); beibe |S. ©r^äblung, nar-
«tioaö auf ben ^51. bringen (b. i. »orbringen), alqd in ratio). —
Adv. (uneig.): plane; aperte; plane at-
medium proferro ; alcjs rei mentionem int'erre, in- que aperte (|33. reöen, jti. dicere).
jicere; aud) 61. alqd injicere. —
II) Entwurf, a) ouf '^Initc, i>on üeinewunb, *tegumentum liutenm.
bem Rapier, f. Stbrifj. —
b) in ©ebanfen gemachter: CMänc, f. ^lan
no. I.
consilium. consilium institutum (ber Sßlan unb Ent= iMrtiuinuoiie», covinus.
fcblufs als Siefultat ber Uebcrlegung mit ftcb unb planet, Stella errans ob. vaga. sidueerrans ob.
G37 Planetarium Pafe 038

vagum (®gf £• - im ^lur.


Stella stata, sidus statum). haec rudet ex rostris [ftebnerbüfjne] atque ejulita-
aua): steliae,quae errantes et quasi vagae nomi- bit).
nantur; astra non re, sed vocabulo errantia: bie ptnftifcf), plasticus(7tAa(mxos). - ein pl.Sünft*
fünf Planeten, quinque steliae eosdem cursus con- ler, plastes (nXäov>jQ), ob. rein lat. rictor (im 2lHg.,
stantissime servantes. bef. aber Silbner iw 2Üad)§, S£f)on u. bergl.); toreu-
^Monetär iutn, sphaera, in qua insunt stella- tes {xoQfvxriQ, ber erhobene ob. getriebene Arbeit
rum errantium motus (naa) Cic. rep. 1, 14, 22; maa)t, ein ßifelcur, ©raoeur, Orfebre); sculptor
pgl. Cic. de nat. deor. 2, 34, 88; Tusc. 1, 25, 63). (33i(Dl)auer) bte plaftifa^en Äünfte, artes, quae in
:

'JJlanctCttbaljn. *circulus et orbis steliae er- eflectu positae sunt; artes effectivae.
rantisioon Der ^l.mebrerer Planeten ftefjt ber'ißlur.). ^laftif, plastice (nXccortzr]), rein lat. ars fin-
^Manetcnittftcm, *stellarum errantium ordo. gendi (al§ Äunft). - ratio plastica (al3 3;b,eorie). -
^laniglobiifl orbis terrae in membrana de-
1
, 3ft e§ insbef. = 33ilbl)auerfunft, f. b.
s
pietus; terrae orbis unius tabulae ambitu circum- l*lntonc, platanus.
scripta*. "Vlntoncnljnin, -tOöIbf^Ctt, platanou (nl.ee-
planiren, }. ebenen, glätten. - o. 33ua)bmber: ztxvüjv), rein lat. platanetum.
*aquä glutmosä densare. "Vlatiuo, *platina.
-

plante, tabula bas


(33rett, roofür erft fpäter ^fatmenogc, repositorium.
Sßort planca auffam). - saepes (SBanb pon Brettern ^latonif ct. Platonicus ob. Academicus philo-
2C.). - etro. mit einer tyl. umgeben, alqd saepis mu- sophu3; Academicae seetaephilosophus; inälppof.
bl. Academicus. - bie $latoniter, Platonici philo-
s
nimento cingere.
plä'ufcln, coneursare. - coneursare modo in sophi u. bl. Platonici; Academici philosophi u. bl.
primum modo in novissimum agmen (inbem man Academici.
Salb com, balb hinten ben getnb auf bem 9Warfa)e plntouiffli, Platonicus (IIXaToovixöq, jum ^ßla=
beunruhigt). to gehörig). - Academicus (Axt«hj(iix6g, jur2lca=
"Clänf ein, bas\ coneursatio. bemie b. i. platonifdjen ^b,ilofoptue gebörtg). - bie
tyiäntlcv, veles (als leid)tberoaffneter ©olbat, Academia (Axadij/isia): bie neuere
pl. $ilofopl)te,
ber im treffen oor ber fronte Den getnb beunruhigt adolescentior Academia. - pl. Siebe,
pl. ^fyilofop&ie,
:c..
- praecursor (als ©olDat beim Sßortrab auf Dem *Socraticus amor: ^mb. pl. lieben, alqm Socraticä
2Jiarfa)e!. - levis et coneursator mies, pedes con- fide diligere.
eoreator et vagus (als leichter ©olDat, ber nia)t in plntfrlicttt, »om äßaffer, strepere.
9teü)' unb (SlieD fia)t, fonDern balb riorläuft, balb ^lätfd^ern, oa§, be§ SBafferö, strepitus.
jurüdgebt, ©g>'§. statarius milesi platt, planus (jö. ©duffsftet, Ufer, Ort üb^.);
planlos« muß Dura) Die aboerbialen sine propo- »gl. „flau)".
sito OD. nuliä ratione OD. nullo ordine ob. nullo platte, I) = ©la^e, tu. f. II) ebener, breiter —
consilio OD. temere ob. temere et nullo consilio ob. Äörper: tabula (Xafel »on 33rett, 58. Xifcrjplatte).
sine judicio ve modo mit einem in ben 3)')9- »af-
1 - bractea. lamina (eig. 33led) »on 3Jletall, erftereä
fenoen ^ßartieip ob. in einem SMatiofag gegeben roer= ganj bünn, le|tereä ftär!er; bann aua) oon ^)olj,
ben, $33. ein pl. ®ebäut>c, domus null* ratione ae- jum tleberjietjen, ein gournier). - bie tyl. be§ 3lin*
dificata: eine pl. 33erroaltung ber Sßirtfjfdjaft, do- ges, pala anuli: bie obere ^Jl. auf bem Kapital ber
mus temere et nullo consilio administrata; domus, ©äulen, abacus: bie $1 beö ©äulenfufjeä (b. i. bas"
quae nullä ratione regitur: eine pl. Operation, res unterfte u. gröfjte@lieb bes ^ufjgefimjeS einer ©aule),
nullo ordine acta. - pl. umf)erja)n>etfen, sine pro- quadra: bte platten an ben (Seiten ber ©trafen
posito vagari: pl. leben, nihil certum sequi: pl. in (trottoir), crepido semitae. — III) eine flad)e©o)üf=
Den Üaa, tüneinleben, in diem vivere. fei:lanx.
^ßlanloiigfeit, nulluni consilium oo. nulla ra- platten, plätten, I) eben maajen: complanare.
tio od. nullus ordo f. ,/lJlan" Den Unterfd). oon - II) = glätten, ro. f. - ©olD, ©ilber pl., *aurum,
cons.. ratio u. ordo). argentum tundendo extenuare.
planmämg, mufc gern Dura) Die aDoerbialen ra- plattcrt>tng§, f. bura)auö no. II.
tione oo modo ratione ob. ordine, consilio ob.
ei ^lattfttft, I) = 5ufifol;te, ro. f. II) ein SRenfd) —
One consilio m:i einem in ben 3jf)fl- paffcnDen mit breitem $ufje: homo lata pedis planta.
^artieip ob. in einem iHelatipfa^ gegeben roerDen, ^-8. qSfartljeit, f.
?ylatt)l)ett.
ein pl. (gebautes) ftJebauoe, domus ratione aedifica- platttrcH, argento cooperire (JCt.).
ta: bte pl. «erroaltung einer 2iSirthja)aft domus, , '^lattnafc, nasus simus (platte sJlafe). - silus
yitur eine pl. ikleioigung, injuria,
1
:
(3Nenfa), ber fo(a)e Imt).
quae ronsulto it rit: bei Willem pl. ju i
^*latj, I) alö Ort: a) freier Staum übb.: locus. -
tUerfe geben, nodo et ratione omnia beere: Die cainpus (freier ^31., 'ißlan, j33. mitten in einer ©tabt).
•ReDe fd)reitet pl. fort, rationi p ocedil oratio. - area s
J3lafc, ber nicf)t bebaut ift, j33. §of por ober
(

'iManmömqtcit 8erea)nung, «WetboDe). bmter Dem ^jaufe, XJaupla^; aua) ©pielpla(j für
jfrlequng'. - ordo 'Cronung 1

. ÄtnDer, Bor. carm. 1, !), 18). - ein öffentlio)er ^i>l.,


'IMautaa/, f. •iManyang no. II locus publicua (ogl. „Ort"): oer tyl. »or bem §aufe,
^Mniijeirnnen, / ypaipiq). propatulum (im sillfg.); vestibulum (bie area cor
iMappercr. |
Plappermaul. Dem .ipaufe, roo fia) bie nufroartenben (Slientcn ner=
plapycrtyaft, [. fajroafrfjaft. faminelten): tyl. ;uni Äampf, locus pugnae (f. .Kampf =
^Jlappcrljaftigfcit, 3a)roa$b,aftigfeit. | pla\j;: am oein f)l. (.Hompfpla(j) bleiben, fallen, pu-
'-lUappcrmaiil - , plaubfr« gnaBtem cadere: Den fßL behaupten, vincere; su-
Ijafter IN periorem ducedere: Immer gleia) auf bem ^ßl. fepn
plappern. ^mn%m, »er* ad omnia praeBto adesse.
'bereit flehen), b) be —
trauliejj u. im oeractjtlidjcu 3tnnt). roof)nter Ort: loem. - oppidum (ein mit SWaucrn
pln'rrcn. rmlcnwiotoerlia) fa)reten - bla-
übh,.). umgebener Ort). - ein fefter \>L, locus riiunitiiH(im S

m .Ramc- - i(nut beulen, aud) Mü$ m


M-tellum (Gaftell, ,^ort): ein offe
«

fcruleno fagen. «gl. bodl b Varr LL. 7. f>.


§. KW: ncr 'PL, locus non muiiituH.
639 *piafc plöfcltdj 640

II) aß begrenjter u. beftimmter 9kumtbeil, a) ctg.: unter feinen $reunben anroeifen, alqm amicis suis
locus (im 2lllg.). - sedes {tylafy, roo man fifct).
- spe- ascribere: feinen ^|3f. unter ben S5itt)tern »erbienen,
ctaculum (ein 'ißlatj 311m 3ufeh,en, int Xbeater jc). in numerum poetarum non venire: er erroarb fief)
- spatium (ber 9faum, bie ©tred'e, roeldje ein ^latj frül) einen ^l. unter ben erften Siebnern, mature in
s

einnimmt). - bie ^(ät$e eines Sßagenä, vehiculi loca locum prineipum oratorum venit: Den erften ^31.
(3S8.omnia vehiculi loca teuere): 2,mbm. einengt, unter ben Jltebnem einnehmen, prineipatum elo-
auf bev s
4>oft nacf) Seipjig beftellcn (belegen), *alci quentiae obtinere: 3'nom. ben erften tyl. einräu«
locum procurare in vehiculo publico Lipsiam com- men, primum omnium ponere alqm (im Mg.); pri-
meante. - id) fjabe einen (bcfümmten) $. im £bea= mas ob. priores deferre alci (bei einem 3tang= ob.
ter,jus loci mihi est: bas> ift fein 1131. für it)n non , äßettftreit, u. jroar primas nor 3)tef)reren, priores
est illic ei locus: bie erfte i'egion befam ifjren 1)31. »or einem (Sinjigcn, f. Cic. Brut. 21, 84): ben »on
im SSorbertreffen prima iegio in primo instructa
,
ber -Katur angeroiefenen $1. behaupten, assignatum
est: Qmbm.feinen $1. (im Sweater) anroeifen, alqm m
a natura locum tueri: 3 ^- °°" feinem ^l. ner=
sessum ducere (Plaut. Poen. prol. 20: ber biefeä brängen, alqm loco suo pellere. - etro. greift ^ßl.,
©efdjäft l)at, desiguator, ibid. 19): 3"rt>m. einen locus est alci rei (etro. ift am orte ob. ^ßla§e); alqd
$[. geben, abtreten, alci locum dare, cedere: <ß[. incessit, invadit (ein Uebel reif?t ein, f. Ärifc $u Sali.
nehmen, considere. assidere (im 2lllg.); accumbere Cat. 7, 3): etro. greift (nimmt) in §mb§. öerjen 5ßl.,
(bei £tfd)e, f. [fid)]nieberlegen): an einer beftimmten alqd intrat alcjs animum (j23. bie 9iuf)mfud)t): am
©teile (im Sfjeater 2c.) $i. nehmen, certo in loco ^l. fenn, locum habere: eä fct)cint roofjl am Sßl. ju
considere (bat).: an einer beft. Stelle fi^en, einen be= fet)n ju 2C, non alienum ob. non indignum videtur
•fttmmten 5ßl. Ijaben, certo in loco consedisse): ne= mit folg. infinit. (333. docere, commemorare u. bgf.).
ben %mb. W- assidere alqm: ^ntbm. ju=
ttefimert, ^Jlöljatltocifcr, im %l)eatev, designator (Plaut.
nätfjft, alci proximum assidere: Qmbm. jur 9M)tcn Poen. prol. 19).
*pt. nehmen, dexträ assidere alqm: bei Sntb. (in fei= 1. ^fn'tjdictt» baö, loculus; aud) locus.
©tube 2c.) "pl. nehmen, apud alqm
tier SÖefjaufung, 2. "^Mändjcn, baä, 2lrt ^mfergebäcf, etroa cru-
assidere (im Mg.); accumbere cum alqo(am Xifctje): stulum.
auf einem ©tufjl 2c. in sella assidere: neben ftmi.
, ^laQcotntnanbattt. praefectus urbi (a(§ 35or=
5ßl.genommen fjaben, alci assidere: 3>mb. $'• J« fteljer ber ©tabt). - praefectus praesidii (al§ 35or=
nehmen fjei^en, alqm considere jubere: einen tyL fteljer ber SBefa^ung).

auf ben ©itjen (nor ber SRebnerbüljne ber Surie 2c.) pfatjen, dissilire (jerfpringen, aud) „vov Sad)en",
einnehmen, locum in subselliis oecupare (occ. mit risu). -dehiscere (auseinanberflaffen, 3 S-B. 00m galD.
bem 3ibbgr. ber §aft, um einem Sfnberen juoorju» SSgl. ,,berften". - bie Sombe pla^t, f. 33ombe.
fommen, f. Cic. Brut. 84, 290 ben 3l1)9-) au f 0(m : ^lrttjmrtjor, *excubiis praesidii praefectus.
erften p. fttjen, in prima cavea sedere (im Sfjcater); "^3lntn'cgcn, ein, repentina et praeeeps pluvia;
summum ob. supra ob. superiorem aceubare {bei subitus imber; subito coortus imber. -eS fällt ein
£ifd)e): auf bem legten, in ultima cavea sedere (im ^pi., subito cooritur imber; subitus imber inces-

Sweater); infra ob. inferiorem aceubare (bei Sifdje): sit: eg fällt ein ftarfer Sßl., subito maximus imber
tion feinem $1. aufftefjen, surgere ob. exsurgere ob. cooritur.
(bef. non 3Jiet>revert) consurgere (fid) ergeben, um fidf> ^Inubcret, f. ®efd)roä^igfeit.
bann roieber ju fcfcen); sedem nudam et inanem re- ^Plnubcrcr, f. Sdjroäfcer.
linquere (feinen ©i£ oerlaffen, roeil fid) Siner, ne^ plauberijaft, f. gefdiroä^ig.
ben bem mir nidjt filmen rcollen, eben baljin jefcen ^Miuibcrljaftirtfctt, f. @cfd)roä^igfeit.
will, f. Cic. Cat. 1, 7, 16): cor %mb. feinem bX mm s
nlottbcvtt, f. fa)roa§cn, ausplappern.
aufftefjen (um ihn baburd) ju efjren), alci assurgere: ^Jiöubcrtafdje, pica (ßtftcr, appell. oon e. ge-
^mb. non feinem 1131. roegbringen, alqm loco mo- fd)iuät5igcn grauenjirnnter, Petr. 37, 7).
vere: »erbrcingen, alqm loco depellere ob. dejicere plaiifibcl, probabilis. - bie pf. 33ef)auptung
ob. deturbare; alqm gradu movere ob. demovorc aufftcllcn, öoß 2c., *satis in speciem probabiliter
ob. dejicere (einen gecfjtenöen tron ber Sftcnfur brän* statuere m. folg. Slcc. u. Qnfirtit. - ^nibm. ctroaä
gen). - Ipl. madjen, viam ob. locum dare. locum pl. mad)en, probare ob. approbare alci alqd; per-
dare et cedere (felbft 9iaum geben); populum ob. suadere alci m. folg. Qnfinit. (3mb. überreben etroa§
turbam submovere (unter bem SJolfe 1)31. madjen, 3U glauben) ob. mit folg. ut u. GonjunctD. (^mb.
393. für ben Sonfttl non ben Sictoren); partem se- überreben etroaö 3U tf)un).
dis ob. subsellii vacuefacere (auf einem ©i£, auf ^Icticjcr» homo plebejus; homo de plebe. - bie
einer 23anf *J>(. mad)en, bamit fid) nod) (Siner mit Plebejer, plebeji; plebs.
barauf fetten fann): baZ SSolf mad)te 1)3l.,multitudo ^Jclbcicrl)auö,cin, hominis plebeji aedificium.
se dimovit: f'id) Ipl. mad)en, locum sibi facere;sibi - bie ^lebejcrtyäufer, plebis aedificia (®gf^. prin-
viam aperire: 1)31. gemadjt! date locum! cedite! 1)31. eipum atrial
laffen für %mb. ob. etroaS, locum relinquere alci ^ k b c je vft au 0, ordo plebejus; plebs. - au§
ob. alci rei: fie baben feinen Ipl., anguste sedent bem 5JJL, de plebe; plebeji generis; plebejus: in
(fie fitzen enge): roenn fein 1)31. ba ift jum ©iijen, fo ben ^p. 3iirücfticten, ad plebejos redire.
fo ift bod) roelcfjer ba jum £erumget)en, si non ubi Vlcbiiifdi, plebejus (®gjfc. patricius). Ach — .

sedeas locus est, est ubi ambules: fie batten nid)t ut plebeji solent.
1)31. im ©d)iffe, navis eos non reeepit: fie Ratten ^(cottadmu& nXeovaafi6<;. - rein tat. abun-
nid)t $1., Ü)re Ipferbe ju tummeln, spatium non erat dans super necessitatem oratio (Quint. 9, 3, 4<i
agitandi equos: fie bauen, reo fie Sßt. finben, in va- - alö 5e ^ cr vitium, quum supervaeuis verbis ora-
»

cuo aedificant. tio oneratur (Quint. 8, 3, 53).


b) uncig., ©teile, 3Tmt (ro. vgl.): locus (im SlUg.V Vkourtftifd), abundans praeter necessitatem.
- dignitas (ÜUürbe). - munus (2Imt). - bonos (el) VUvrcn, f. plärren.
renüollc ©teile , (iln'ennmt). - ber roiebtigere 1)31. im 'ipiinfc. ein 23acfroerf, laganum (Xäyavov).
©cnat feine 'iKeinung fagen ju bürfen, antiquior in plmubtren, f. oeibleien.
senatu sententiae dlcendae locus: Smbm. einengt. Vlöttlidi, subitus (plö^licf), ftebt von bem, nwS
041 plumbtren ^odengrube 642

un§ unoermuttjet oorfommt, alfo mit bcm 9lbbgr. Ipeit, j33. sermonis). - fyl. im S3enef)men, rusticitas-,
be§ 2tuffallenben, aua) mit bcm 2>atit> bcr ^crfon, inurbanitas.
ber etroas* plöfcttdj erfdjeint, ©gf(i. ante provisus). - ^JI»ttnv?ftil,mappa obtorta(auä einer Seröiette).
repens repentinus (überrafd)enb unb raftf;, mit
ob. - *sudarium obtortum (auä tem Sa;nupftuc^).
Giuem Sdjlage eintretenb, gieöt bie 2trt unb SBeife ^JIunber, I)Sumpen: pannus. II) Sadjen otjne —
an, wie ftdj etroas" jeigt, ©gffc. exspectatus, ob. medi- SBertf) üMy. quisquiliae. - res, quas usus brevis
tatus et praeparatus).-non ante provisus. impro Vi- deterit (©aa)en, bie fictj fdtjnelt abnufcen).
sus (nicf)t oortjergefefjen). - necopinatus ob. inopinatus "VlÜHbcrcr, I) tr. f. 2lu3p(ünberer. — II) intr.
uierbemsu-
(nicf)tt>ermutf)et,unr>ermutl)et, ftefjm alle 33eutemacöer : praedator.
bitusnäber als bemrep.).-inexspectatus.non exspe- plünbern, I) v. tr. - auäplünbern, ro.
f.
— II)
ctatus (nidjt erroartet, nähert fid) meljr bem rep.). - v. intr. 33eute madjen (uon Sotbaten): praedari.
»erb. subitus et repentinus subitus atque impro-
: ; ^Jlünbertt, baä, f.
3tuäptünbecn, ha%.
visus; subitus inopinatusque ; repentinus et neco- ^lüttbcvung, f. 2tu§p(ünbern, baä.
pinatus; inexspectatus et repentinus; impro visus 4?(iiubcrunq§fud)t, praedae cupiditas.
atque inopinatus. - ein pl. Sturm, tempestas subita ^turrtt, numerus pluralis; numerus multitu-
ob. tempestas improviso concitata (ein uns unoer= ebnis. - ein ^ßturate tantum, vox, quae plurali sem-
mutzet fommenber); tempestas repentina (ein rafdj per numero dicenda est; vox, quae multitudinis
eintretenber, nidpt lange oorbereiteter, aud) uneig. semper numero tenetur; vox, quae singulari nu-
nom ©türm im Staate): e. plö^tidjer (f djneller) %oi>, mero caret: ein dornen im ^51., nomen plurale:
f.
Zob: p[. Sntfdjltefjungen, consilia subita (bie etroaä im
%l. au§brücfen, alqd pluraliter dicere:
unuermuttjet gefaxt roerben) et repentina (unb ein 2Bort aiä tyl. gebrauchen, verbum pluraliter ap-
rafdj eintreten, niajt erft nadj langer Ueberfeg'ung pellare: Söörter, bie nur im Singular gebräud;(ic§
gefaßt roerben): eine »I. Stntunft, necopinatus ad- finb, im *$l. gebraud;en, singidaria pluraliter ef-
ventus (bie oon uns nidjt oermutfjet erfolgt)-, repens ferre nictit im 5ßt. uortommen pluraliter non di-
: ,

adventus ®gf§. ex-


(bie rafdj eintritt, fdjnetl erfolgt, ci; indigere numeri amplitudine nur einen %l. :

spectatus adv.). —
Adv. subito; repente; repen- f;aben, nur im ^ßt. cortommen, plurali numero sem-
tino; improviso; ex ob. de improviso; necopinato; per dicendum esse; multitudinis semper numero
ex necopinato; inexspectato ; ex inexspectato ; teneri; singulari numero carere: non ßinem im %l.
praeter opinionem improviso; repente ex inopina- reben, de uno pluraliter dicere.
to; aua) subito atque improvisus (j9f(. plötjlidj ent= ^lugmadjer, quadruplator.
neben Kriege, bella subito atque improvisa na- 4?tucinuflmpcrfcctum . tempus plusquamper-
m untur . fectum.
plutnbtrctt, f. oerbleien. ^pöbel, vulgus gemeine §aufe bem Stanbe
(ber
'plump, I) eig.: informis (unförmlich, ungeftaltet). eruditum vulgus et rüde, ber
u. (Stjarafter nad), }58.
- vastus (plump burdj feine ungeroöfmlidje gorm, gebitbete u. ungebitbete %). - multitudo de plebe.
£öb>, Breite je, 58. %i)iet, 2J2enfd);. Adv. vaste. — multitudo obscura et bumilis (ber £erfunft naa)).
- vi. gebaut fenn, vasto esse corpore (u. SRenfdjen - plebs ultima ob. extrema ob. infima (bie nie=
u. Xtjieren); inscite factum esse (otjne ©efcbitf ge= brigfte (Stoffe be§ Sürgerftanbeg). - ber niebrigfte,
maa)t ienn, oon Singen,. II) uneig.: vastus. -— nerroorfene ^5., sentina rei publicae ob. urbis (ber
agrestis (tölpelhaft , linfifdj). - inficetus (fabe, 38. 2tu3rourf beä Staate^ ob. ber Stabt) ; faex populi
Süge, mendacium). - illiberalis (eines 5te i en ob. (bie öefe be§ aSotfeä): ein SJtenfdj uom ^ß., unus de
©ebilbeten unroürbig). - rudis (rof) , ungebilbet). - ob. e multis.
inscitus (ungefd)ic£t). - inconcinnus (ungefcfjicft ge= pobclrjaft, illiberalis. sordidus (gemein, fdjmu=
fügt); nerb. agrestis et inconcinnus. - inconditus ^ig, pöbelhaftber Senfungöart nad), »on ^Jerf. u.
(nidjt gefjörig eingerichtet, j33. blanditiae, motus). - Singen). - rusticus (flegel&aft, pöbelt;, bem S3ene§=
incompositus gehörig georbnet, j33. o. ber 3tebe
(nicfjt men nad), o. s^f5erf. unb beren Benehmen). - obscoe-
u. v. 'Jteöner); oerb. rudis atque incompositus (ä33. nus (fcf;mu§ig, bem ^ntjalt je. nacb, 3S8. sermones).
ein ftebner bem Stil nadj). - inurbanus (untjöflidj, - ein p. Senefjmen, rustici mores; rusticitas. —
unroifcig, jiö. dictum). - rusticus (bäuerifd; grob, Adv. illiberaliter: sordide. - pöbelt). fd;impfcn, ar-
flegelhaft). - ein pl. ÜJccnfdj, homo agrestis. homo ripere maledicta ex trivio.
reo motuque corporis vastus atque agrestis (ber v
JJöbctf)en:fd)ßft, a) at§ Regierung multitudi-

:

in feinen förperlidjen Seroegungen fidj tölpelhaft be= nis domiuatus ob. imperium. b) alä Staat: *res
nimmt,: homo inurbanus, rusticus (ber unartig, publica, in qua multitudo plurimum potest, om-
flegelhaft in feinem Senetjmen ift): eine pl. Stimme, niaque ejus arbitrio reguntur. - *civitas, in qua
vox rudis: einen pt. ©ang fjaben, corporis motu per multitudinem aguntur et sunt iu multitudinis
e«e agrestem: ein pt. Sßortrag, tamquarn adipale potestate omnia. - *civitas, in qua multitudo va-
ein pt. Sdjer j, jocus illiberalis lida.
ein rober üb£).i; jocus invidiosus (Der Den, auf ben ^ßoeaf, poculum majus.
er fidj beuetjt, bei anbeten in ein gel;äffiges £idjt Vodjcn, f. flopfen {v. intr. u. tr.). - S3itbt., auf
fteü: •nctjmen, mores rustii citafl. — etroas podjen, contidere alqä re (auf etroaö fein 33er=»
Ad is. ulq<l compa- trauen fetjen, jB. auf bie Scrroanbtfdjaft mit 3mb.,
inne; mcondit ai Imitate alcjs). - niti, inniti, subniti alqa re (fid;
'.iter; inurbanc:-, nr-ticc. - fidj auf etroaä ftü^en, j53. auetoritate apud exteras gen-
pt. benehmen, ota
coi MM agresten) 'in vjin« - Buperbire tiducia alcjs rei (ftolj uertrauen
fid)t ber .korprrberoegungi; ro i praebere. 2C., j33. viginti legionum). - ferocem esse alqä re

e (in öejufl auf bas Betragen). (übcrmütfng fenn auf etroas, auf etroaö trogen, j53.
^Mumyc, ai ei gart« rinom [feinet ©treitftoftej).
DlumpCH, J 'i'ir. crepi tnni darf. — II v. i'Otfc, *variola (<. t.).
^ort'i'iiftruüc, unrüc, *cicatrix variolae. -
IMnmpJjcit, I als natürlich/ Mcfirfjtoiuunbe, vulnus, quod in facie
.plumb no I II uneig.: rostinitaa (©rob-
Wtcrgt;, t!l*,.[at. ^a:ionb. !üb. II. SttfL VI.
-1
643 pocfemxar&ig polttifd) 644

pctfcunatbig, *cicatricibus variolarum insi- unum illum labefaetari viderentur). - calliditas ci-
gnis (t>. - *ore cicatricibus variolarum in-
@efid)t). vilis in Sachen beS ©taatSlebenS). -
(©ddaufjeit
signis (». e. ;)Jienfd)en, ber ein podenn. ©efid;t Ijat). prudentia (praftifdjer 33lid, Umfielt beS (Staats-
^obncjva, podagra. podagrae morbus {noöä- mannes). - sapientia (SBeiSljeit u. Klugheit beS
yga), rein lat. debilitas pedum (als Äranfljeit). - (Staatsmannes, j33. pacem sapientia firmare u. se- :

podagrae dolores, pedum dolor ob. dolores (als nioribus nova baec minus placebat sapientia). -
©djmerjen). - baS ^5. fjaben, ex pedibus laborare; calliditas (Sd)laut)eit). - consilia callida (fa)laue
pedibus aegrumcsse: fetjr vtm 5ß. geplagt (gequält) attajjregeln). - artes (Äunftgriffe, $8. bie einmal be=
werben, pedibus graviter aegrum esse; maximis $. nid)t änbern, placitas semel artes non mu-
liebte
podagrae doloribus cruciari; podagrae doloribus - feine ganje Sß„ omnis voluntas consiliaque,
tare).
ardere: fo »om Sß. geplagt (gequält) rcerben,
fetjr quae de re publica babet (babuit): meine (einju=
bafj 2C., pedum doloribus affici, ut etc.: baS
tantis fd)lagenbe) 5ß., mea cousilia capessendae rei pubii-
$ß. betommen, pedum dolore corripi; in podagrae cae: baS 9Jlufter u. ©nftem einer einjufd)lagenben *p.,
morbum inclderc pedibus aegrum esse coepisse
; : rei publicae capessendae auetoritas disciplinaque :

menn man (^emanb) baS $. befömmt, quum homi- s


gro^e Grfa^rung in ber ^., magnus usus traetau-
ui pedes dolere coepissent: id) bcfomme baS *ß. dae rei publicae: auS falfd)er fy., consilio temera-
rateber, baS ty. fudjt mia) roicber l)eim, meos pedes rio: auf bem SBege ber inneren $., consilio urbano :

podagra repetit: baS ^ß. erzeugen (v. einer ©ad)e), auS ©rünben b. !p.( rei publicae causa: in ber $.
podagram creare. anberer 2Inficrjt fepn, dissidere in re publica: fid)
podagricus (noSayQixög), rein Tat.
Jjottflfllif ri), ganj an ^mtö. (äußere) $. anfo;lie^en, in omnia
pedibus aeger (v>. $erf.). - ob. burd) ben ©enit. po- belli pacisque se consociare consilia.
dagrae (d. Singen, $5. pob. ©djmerjen, podagrae ^Jdtitif er, f. Staatsmann.
dolores). [pedibus aeger. po(itifd), civilis (als lieber je^ung beS gr. rro/.,-
^otnxgrtft, podagricus (TtodayQixöc), rein tat. ny.öq = t>en Staat, baS StaatSroefen betreffenb,
$o'cfic, I) = Stcbtfuuft, ©idjterforadje, n>. f. — tf&. eine pol. 3tebc, oratio civilis: pol. ©nmpatfuen,
II) = ©ebicbt, ro. f. studia civilia: bie 5Jatur ber pol. SSerljältmffe, re-
$oci, Sinter. f.
rum natura et civilium temporum [j!ö. boc non
$o'etif, f. S)id)thmft patietur]). - publicus (öffentlia), ©gf^. domesticus;
poctif d), f. btdjterifdj. jS. bie pol. Umftänbe, Unfälle, publica). - popula-
Pointe, mucro (gleidjf. bie ©pi^e, n>ie Cic. Cae- ris (baS SSolf, bie ©emeinbe betreffenb, $&. pol. SWe=
cin. 29, 84: bic est mucro defensionis tuae). - bertage, pop. offensio: bie p. Vorgänge, illa popu-
summa summarum (baS ©rgebnifj, uon aüe bem ©e= laria [©gflj. baec domestica]\ - öäufig au^S) bura)
jagten, roie Seu. ep. 40 extr.: summa ergo sum- eine SScnbung mit res publica, 3$. alle feine pol.
marum baec erit: „tardiloquum esse te jubeo"). ^3läne, omnia consilia, quae de re publica habet
^Jöfclflctfd), caro sale indurata-, caro salita. (babuit): grofje pol. ©rfab,rung,magnus usus traetan-
ööleltt, sale indurare. dae rei publicae: pol. ©türme, tempora turbulenta;
^Jol, polus (nöXoq), rein lat. vertex; axis; car- turbulentae in civitate tempestates x>. ©egenftänbe, :

do. - ber füblidje ^3., axis meridianus ber nörbtidje, : res, quae in re publica versantur: ein p. öefprädj,
axis septemtrioualis. sermo de re publica babitus: p. Sdjrtften, *scripta,
9$oIttrfm3, *circulus poli. quae ad rem publicam traetaadam pertinent: p.
Sßoiatftcrtt, septemtrio. öegner, dissidentes in re publica: p. Flüchtlinge,
^ßoict, pulejum ob. pulegium. bomines a rege suo desciscentes jene p. Solle, bie
:

^Solcmif, a) übl;.: conteutiones dissensionesque ; \>u als üDcifjfjanbler beS Staates gefptelt baft, eae
concertatiouum plenae disputationes. - ol)ne ^p\, partes, quibus tu rem publicam vexasti: mein p.
*nullä aliter sentientium facta mentione. b) in — Softem, mea consilia capessendae rei publicae:
ber Geologie: theologiae ea pars, quae se discre- ber p. SBirlfamteit beraubt, orbatus rei publicae
pantium opinionum disceptatione jactat. muneribus: im p. Seben, in rebus gestis (©gffc. in
yßolcmitcv , *qui se in discrepantium opinio- vita, b. i. im ^Sritmileben): auS p. ©rünben, rei pu-
num disceptatione jactat. blicae causa: biefcS ift mir auS p. ©rünben unmoev
polctnifd), pugnax et quasi bellatorius. lid), id facere oecupationibus rei publicae prohi-

poleMtifivett, *de discrepantibus opinionibus beor: eine bebeutenbe p. 3tolle fpielen, in omni
disceptare. - gegen 3'«b. (fcbriftlid;) p., rescribere actione atque administratioue rei publicae flore-
alci ob. alcjs libro. re fia) leibenfdjaf tlia) in bie p. Xfjätigfeit roerfen,
:

*JJolf)öf)C, altitudo caeli (Yitr. 6, 1, 6). - iljre studio ad rem publicam ferri: berjenigen p. 'Kid;
?ß. ninunt 5U, altiores habent distantias ad mun- iung folgen, weldjc für bie »olfStl)ümlia)e gilt, baue
dum (Vitr. 6, 1, 7). in re publica viam, quae popularis habetur, se-
poiivcn, f.
- ein polir*
glätten, feilen, ausfeilen. qui: bie ©eftt)id;tfd}rciber nad) p. ©efid;tSpunftc;;
ter (fein gebilbeter) -Kamt, homo omni vitä atque erflären, *civili ratione historicos interpretari: et^
victu excultus atque expolitus. toaS vom p. Stanbpunft auS betrad;ten, alqd ad
^olttcffc, f. 2lrttgfeit, gettt^eü rei publicae rationes referre: einen tiefen p. iSlid
^Jolitif, ratio rci publicae. ratio civilis (©taats= baben, longo prospicere futuros casus rei publicae s

roiffenfdjaft, ro. ugl.). - disciplina populorum (bie longe in postcrum prospicere futura: e. tieferen p.
Äunft, ein 23olf ju leiten); wcrb. ratio civilis et dis- Slid baben, plus in re publica videre einem j$eben :

ciplina populorum. - rei publicae capessendae ftebe feine p. ©efinnung auf ber ©tirn gefd)ricben, sit
consilia (bie SJcafsregeln, baS Softem bei @ingrei= in fronte inscriptum unius cujusque, quid de rc
fung in baS ©taatSroefen ). - res publica (baS publica sentiat: ein p. Äunftftüd maa)cn, pro ra-
©taatSracfen übb., jSB. de re publica disputare). - tione temporum moliri alqtl (f. Cic. ad fam. G,
belli pacisque consilia (bie 2)? af;regeln glätte in , 12, 21 —
Adv. prudeuter; callido. - fid) p. benel)
iöejug auf Krieg u. ^rieben bie äußere %\). - acta, , men, prudentcr facere; tempori serviro (ben2)ian=
orum, n. (ber (Sompler, politischer §anblungeu, roie tel nad) bem SBtnb l)ängcn). 33gl. übt). SägelSb. ©til.
Cic. Sest. 29, 62 quum omuia acta illius anni per
: S. 21.
645 Politur ^opan^ G4Ö

y&oHiuv, I) 3trt, rote etwas" geglättet tft: poli- ^olftcrfttt^I, *sella strata.
tiira. — II) Stoff jum ^öftren: *hquor, quo res po- Spoltergeift, f. ©efpenft.
liimtur. poltern, I) ein Beftigeö (SJeräufcf) macfien: frago-
^Joli^ci, res publica (im 2111g., btö 6ommun= rem ob. strepitum edere. — II) beftig reben: cla-
roefen). - disciplina publka> bie öffentlich 3ucbt).
- mare. - polternb (0. ^erf.), clamosus: gegen ben
morum praefectura (bie Slufficht über bie Sitten). gro&en Scipio p.,allatrare magnitudinem Scipionis.
- publicae securitatis cura (bie Sorge für öffentliche foltern, baZ, I) 2lrt fieftigeö ©eräufa): fragor
Sieberbett). - *magistratus, quibus morum prae- (jS. ber einftürjenben §äufer, ruentium tectorum).
fectura et publicae securitatis cura delata est (bie - strepitus (lautes! rotlbeg ©eräufcb, übl).). II) —
>J3oli$eiperfonen, bie ^ofyei als Dbrigfeit; im 3f^9- l)eftige3 ^eben: oratio aspera. - iraeundia (3orn,
bl. magistratus, 58. es ber *p. metben, ad magistra- ber ftet) äufjert). - lafj ba3 ^ß., omitte iraeundiam.
tum deterre roenn bas bie $. erfährt, roirft bu an
: Vßoltton, quovis sermone molestus (läftiger
bas Äreuj fpajieren, si magistratns hoc scierint, ©cb,roä|er). - linguä fortis (gungenfjelb in ber al^ ;

ibis in crucem). - ministri publici, aucfi bl. publici ten Äomöbie gem. Thraso gen.).
ibie Wiener ber öbrigfeit, j83. er fürchtet bie^., pu- ^offigamie, *polygamia(jroAt;>'a M/a)-, rein tat. (

blicos timet). - bie geheime 5ß. (als ^erfonen), *ho- matrimonium multiplex (al§ Sl;e). - uxorum plu-
mines, qui sunt in speculis et observant, quemad- rium simul habendarum consuetudo (alä ©eroobu=
modum sese unusquisque gerat, quae agat, qui- - in ^. (eben, multas midieres habere, multas
fieit).

buscum loquatur (als fietmlicfie 2lufpaffer auf ba$ ob. plures uxores simul habere, u. bl. plures uxo-
.Benefimen u. bie hieben 2tnberer); delatores (alä res habere (». Planne); plures ob. multos viros ha-
fietmlicfie 2Ingeber, ^olijcifpione). bere, pluribus nuptam esse, a multis (viris)haberi (0.
^3olijeiomt,*magistratus, quibus morum prae- ^-raueujimmer): e§ Ijerrfcbt $., plures uxores singu-
fectura et publicae securitatis cura delata est. lis viris nuptae sunt; singulis viris aliquot simul
^olt^eibcamtcr, *disciplinae publicae admi- conjuges sunt; uxorum plurium simul habenda-
nister. rum unis viris consuetudo est; una uxor pluribus
^oli^cibtcncr. minister publicus, im $1. aucfi viris nupta est; complures feminae eidem nuptae
61. publici publicos timet).
^3^8. esse solent.
$olt$cibircctOt, irenarches (ftpWPCT?)- - j. aStelecf k.
^o(t)90tt jc,
rein lat. disciplinae publicae praefectus. 3ßo(t)grap!), *multorum librorum scriptor ; in
^oli^ctgcfcß, *lex ad disciplinam publicam Slppofit. aueb bl. multorum librorum.
~pect 33olr)lnftor, omnium diseiplinarum peritus.
s

tjoli^cilict); $33. potijetlicbe Sßerorbnungen, *edi- "^olrjhiftofic^ *doctrina (objeetio) ob. scientia
cta ad disciplinam publicam spectantia- icfi ftelle (fubjectio) pluribus diseiplinis et variis eruditioiu-
.Jmb. unter p. Sluffidjt, icfi laffe §mb. p. übern>a= bus ornata.
cfien, factis atque dictisalcjs eustodempono; alqm tyoltfpf polypus, podis, m. (nokvnovg, al§
artioribus ob. (fieimlicbe) tacitis custodiis observari an ber 91afe).
%{)iev u. atä ©eroäcb,s
jubeo: *alci custodes pono, ut quae agat, quibus- ^oh)tf)ctc*mttä, *polytheismus; rein lat. mul-
cum loquatur, scire possim: icfi ftefie unter p. 'auf» torum deorum eultus ; multorum et falsorum deo-
ftcfit, artioribus custodiis observor: unter fieimli= rum eultus (alä Abgötterei). - bem ^ß. bulbigen,
cfier, tacitis custodiis observor: unter p. 2lufficfit multos ob. multos et falsos deos colere (©gf|. uni
jujammenfommen sub custode coire: fic6 p. uer=
, deo supplicare).
geijen, *contra disciplinam publicam se gerere. "^Joltttljcift, qui multos deos colit; qui multos
'JJolijetrmmfter, *disciplinae publicae sum- et falsos deos colit (©gffc. qui uni deo supplicat);
mus praefectna deorum multorum falsorumque cultor(als 2lbgötte=
^oli^ciorbnmtg, disciplina publica. rei 3;reibcnber).
itoir,ctfacr)c, *res ad disciplinam publicam pohjtljciftiftf), *qui, quae, quod ad multorum
'
pertin I).-. [tiones factitare. (ob. multorum et falsorum) deorum eultum per-
^oli',cifpion, delator. - bcn *J3. macfien, dela- tinet.
•jJoli^cirDcfcn, 1. $o!i',ei ^iomobe, f.
öaarfalbe, 3Kunbpomabe.
t)o(t^eitt)ibrir), 58. ücfi betragen, "contra disci- 'Vontcran^c, *pomum aurantium.
plinam ijerere. ^omcrOttSCttbflUttt, *citrus aurantium (L.l.
^oltjciroificnictjaft, 'publicae securitatis tu- v
Öomeran^cnOlüthc, *flos citri aurantium.
tand ibjectio) ob. scientia (fubjectio). pomernu^enqtil), luteus.
Pollution, per icumtmi minis involuntarius • s
4Jomcron^cnf rr)flIc,*pomorum aurantium pu-
\m\ < bxon. 1, 4, 104). tamen.
'üoloncuic, 'chorea Poloni homolog ic, Obftrenner f. je.
i*olftcr, colcita 'eine äKatrafte, auf roclcfier man ^omp, Gepränge, ^raebt.
)'.

lag, mit lodern ob. offen ausgeftopft). - :


i<ompoft. f. ^ortgepränge.
s

|3| ir>(, Kopf tiffen ic.). - ein pompljaft, inagniticus. Ädv. magnifice. —
cuKita, quae corpori
fy., ot>. in qua 1
Komplet, vijril (Inscr.).
v
non poteet: eine mit 4>olftern 3|3otitiuÖ, l'ontius. - icb laufe für ^mb. oon ^.
terfebene feagetftatte pahrinar (fät o;e ©üt ju Pilatus, alcjs r^usä mihi non erit longum or-
^en fogersanntert iiectifternien .
bem V 1 rartun circomire.
lJ olttcrrhcn, palvi Ponton, ponto (ürürfenfcbiff. JCt.). - monoxj-
polftcrn, farcire alqa re (mtt ctroas ausftopfen, I11 Unter uns (Sinem Stamm gehauener Äabn).
- .ii i'i • rnere alql re (ctroas als ^ol
^ontOlticr, »fahfT, qui ion tones jungit; im ]

auf etroas legen, \i$. üagerüattm mit ,}ienm


3f^< M. faber ob. artih^x (Inscr.).
haedini - mit etro. p.
|
s
43oittv mannos: mannuluB.
ol.), alqä nto uti. - eine feft gepol "Vovanvformido iScbredbilb, Scbeucbe). - oft
fterte Iftatrafce, quae corpori
cuicita, resiatit 00. es b. - ein ty. für Jlinoer, deformi
®ef»«r|l,
j.

in qua restigium apparere non pofc persona, quae Ümetor ab infantibus (eine l)üj}Ucb.e
21*
647 ^ope

2Ra§fe, vox roeldjer ficf» bie ßinber furchten): ein iß.


» 648

Sortier, f. Pförtner.
für bie ßinber fenn, metum incutere pueris: ein Portion, pars (abgemeffencr Sfjeil, j33. danda
btofjer %\ fenn, per se deformem esse et minime hellebori pars maxima avaris). 23gl. „^ntJjetf,
metuendum. Nation, X^eil".
tyopc, *popa-, im 3f^9- sacerdos. «Porto, f. Mtgelb.
popni&t, I) bem äMfe angenehm, »olfsimäfug : «Jßorttöt, exemplum oris. - effigies ad exem-
popularis (Adv. populariter). - civilis, Adv. civi- plum expressa. - ein %
in Sebenägröfte, simula-
liter (bem Sürger angenehm, in bcr Äaiferjt., crum iconicum: ^mbs. ^ß., *effigies exfacie ipsius
$93. juveni civile ingenium, Tac. ann. 1, 33; civile similitudine expressa; vera alcjs imago ob. eftigies
rebatur misceri vciluptatibus vulgi, Tac. ann. 1, (fofem c3 ganj äfjnlid) ift): Statue mit <ß., f. tyox=
54). - ein p. 9Jtann, homo communis (ber gegen Sitte, trätftatue.
felbft gegen ben ©eringften Ijerabtaffenb ift) homo ; yßoritätäf)nüd)tcit, vera alcjs imago.
popularis. liomo gratiosus apud populum (beim pOVtvätiven, %,mb., alqm coloribus reddere. -
SSotfe in ©unft ftc£)enb); homo gratiosus apud om- 3mb. gut p., veram alcjs imaginem reddere.
nes ordines (bei allen ©täbten in ©unft fWjenb): p. ^Otttöttttölcr, *pictor, qui homines coloribus
Senefjmen, civilitas (Äaifjt.). - ftcb, p. 5U machen fu= reddit.
d)en, auram favoris popularis petere: p. werben, ^ovtiätmafcvei, *picturae id genus, quo ho-
apud populum gratiosum esse coepisse. IT) ge= — minum effigies ex facie ipsorum similitudine ex-
meinf a^Eict) ad scnsum populärem vulgaremque
: primuntur.
accommodatus; ad commune Judicium popularem- ^üvtintftatuc, statua iconica. statua hominis
que intelligentiam accommodatus; a vulgari intel- ex membris ipsius similitudine expressa (Iejjtere§
ligentia non remotus. - p. ©cöriften, libri popula- at3 ©rtlärung be3 elfteren bei PI. 34, 4 [9], 16). -
riter scripti ea quae scripta sunt indoctis.
; Adv. — er liefj ^orträtftatuen ber Leiter, roe(d)e aus feiner
ad sensum populärem vulgaremque accommodate; ©dpabron gefallen innren, madien, equitum, qui ex
ad commune Judicium popularemque intelligen- ipsius turma oeeiderant, expressa similitudine figu-
tiam accommodate. - id) rottt p. reben, ita dicam, rarum fecit statuas.
ut ab omnibus intelligar; popularibus verbis agam ^ovtidaf, portulaca.
atque usitatis. "Vofamcnticv, limbolarius.
Solidarität, I) IjerablaffenöeS Setragen aud) 'J3oiaimc, tuba duetilis (Vulg. psalm. 97, 6). —
gegen ben ©eringften: communitas (xotvör-qq). - für 3mb. in bie ^ß. fto|en (bilbl., 3mb§. Slubm aus=
civilitas ©efinnung eineS §ocb=
(bürgerfreunbticfie pofaunen), bucinatorem alcjs existimationis esse.
ftefjenben, Äaifjt.). — beim 93olfe:
II) Setiebt^eit pofauttett, *tubä duetili canere.
favor ob. gratia popularis. - commendatio in vul- ^Sofauncttblrifcr, tubicen.
gus (ba§ ©utempfofjlenfenn beim 2Sotfe). - bu genie= 4?ofauncnfcr)aK, tubae duetilis vox ob. sonus
fjeft grofje ty., magna est tui nominis Caritas amor- (nad) Vulg. psalm. 97, 6). - e§ ertönt^., * tuba du-
que in te singularis omnium civium. III) ©e= — etilis canit; ob. (mefjrerer pofaunen) *tubae dueti-
meinfafrticfifeit., ^33. einer Siebe, oratio ad commune les canunt.
Judicium popularemque intelligentiam accommo- ^ofttiott, I) übl). = ©tcllung, Sage, ro. f.
— II)
data. in§bef.: a) al§ milit. t. t.: locus. - eine ^p.nehmen,
^opularltljüofojjfnc, bie, 3mb§., *quae alqs locum capere. — b) at§ gramm. 1. 1. : positio (Gramm.).
de rebus, quae in pliilosophia versantur, popula- pofütt), I) »011 menfcb,tid)er Sßiüfü^r beftimmt,
riter disserit. in Scjiel)ungen roie: pof. Religion, 'religio lege san-
^Sorccllatt, *porcellana.
I) bie Üftaffe: II) bie — cita: ein pof. ©efetj, lex scripta (©gffc. lex nata):
^orccllanarbeit: *porcellana. - *vasa porcellanica ba§ pof. 9ted;t, jus civile (©gft^. jus naturale)-, audj
(«ßorcellangefäfje). U. leges. - bas ^Sofitine, statio (®gf$. natura, b. i.
tyovccttanbvtfftt , *qui vasa porcellanica de- ba§ 3Jatürlid;e, Vitr. 1, 2, 5). II) beftimmt, juoer--—
tornat. läffig: certus. - pof.
;

3 °^9 e ' V fyolge. — Adv. cer-


oorccUancn, *porcellanicus. to, j33. pof. roiffen, certo scire-, ob. certis auetori-
^Jorccllaitcrbe, *terra porcellanica. bus comperisse.
^Otceltanfobtif, *vasorum porcellanicorum ^3ofitit), ber, positivus gradus ob. 51. positivus
officina. ;
(fpät. Gramm.). - im ?ß. ftebenb, absolutus (f. „ßom=
'JJorccHattgefäft, *vas porcellanicum. paratiö" bie 33eifp.); fpäter aua; positivus (j^3. no-
^orccllonhiolcr, *pictor vasorum porcellani- men, fpät. Gramm.).
corum. ^ofttur, ©teüung, gradus; Status. - fief) in ^p.
^or ett, foramina invisibilia corporis(bie©cfitt)eifj* fe^en, gradum componere ad proeliandum; statum
lödjer, in ber neuen Chirurgie *pori gen.). - fistulae proeliantis componere.
(bie rüljrenartigen fteincn ^ofylungen im ©djnmmme, *45offc, ludus. jocus (Äurjinetfc, ©t^erj, erftereö
#äfe, 33im§ftein u. a. fingen). mel)r in ,§anblungen, le|tere§ mefjr in SBorten 5e=
poritö, löcherig. ftebenb); ner5. ludus et jocus. - res ridicula (fpafj*
^orofität,
f.

raritas. bafte 8ad)e). —


^offett, ludi. joca ob. jocularia.
k
j$Otl)!)t)t, porphyrites.- ridicula (fdjöfcrfjafte Sieben u. ©eberben). - nugae.
»jjortcc, porrum. - allium (?aud) übb.). tricae. ineptiae (2Ubernb,eiten, unnü^e Singe). - $of=
%Sovt, l vafen. fenreif(en,joculariafundere; ridicula jactitare: ^of-
portal, ctioa propylaeum. fen trei5en, ludere, jocari. ludos facere (Äurjroeit
^ortcdjaifc, sella gestatoria. treiben); nugari. nugas agere (alberneä 3 eu 9) ,mt :

Portefeuille, scrinium (23efiäftnifj, (Eapfet im ^mb., cum alqo ludere, jocari, joca agere (mit ifjm
2lÜg., batyer auftcr bem 3ffyg. mit bem ©enit. ber Ä'uräioeil treiben); alqm ludos facere (Äomif.) ob.
näheren Seftimmung, §33. für SBriefe, ©cbviften, epi- alqm ludibrio habere ßntb. jum heften 6^a5en): gern
stolarum, librorumj. - librarium (ßapfel für ©cfcrif= ^offen trci5en, delectari nugis: lafj bie ^offen quin !

ten jeber 2lrf). - baä 5ß. eines SftinifterS, *librarium tu mitte istastricas; aufer nugas ^offen! baöfinb ! :

Jiterarum publicarum. hoffen! fabulae! nugae sunt! tricas (sc. narra


649 Won ^oftjcript 650

verba istaec sunt! (leere 9Borte): roaä erjätjlft bu nen ^S. nerftärfen, locum custodiis munire. II) —
mir ba für "ipoffen! quas tu mihi tricas narras: roaS uneig.: 1) ©tette, 2lmt: locus. - munus. partes (f.
gerätst bu auf fota)e hoffen? quid ad istas inep- „2tmt" bie ©önon.). - böberc militärtfebe Soften, ho-
tias abis? noratior militia: Qmb. auf einen fyotjen S$. ftetten,
hoffen, ber, in ber 93ejief)ung: ^mbm. einen ty. alqm collocare iu alto dignitatis gradu: auf böbere
fpteten, alqm ludos facere mit 3mb. einen ©pafj
(fiel) Soften geftettt roerben, majoribus rebus praeesse
ertauben, Äomif.)-, *alci petulanter incommodum coepisse: einen ty. befteiben, muneri praeesse: einen
inferre Qmbm. au§ 2Wutr)roilIen eine Unannebmlia> b^oben 2ß. befteiben, magnis rebus praeesse: feinen
feit nerurfacben): eö thut mir Qmb. etroaä jum $., 5ß. ganj ausfüllen, feinen ^ß. behaupten, omnes mu-

injuria meä facit alqd (er beleibigt mtdj); me invito neris partes explere: jeber begiebt fieb auf feinen ty.,
facit alqd (er Banbett gegen meinen SBiuen). discedunt ad suas quisque omeiorum partes. 2) —
poffctt^aftjocularis.ridiculusdpafiig, f. „luftig" einzelne (Selbf umme : summa peeuniae u. bl. summa
ba$ 9täf)ere). - scurrilis (nach 2lrt be§ scurra; f. „2u= (f. „©etbfumme" bie ©nnon. u. bie aud) bier^er ge=
ftigmacber" bie grftärung be§ scurra). Adv. jo- — hörigen Sßerbinbungen). - nomen (au6ftef;enber u. ge=
cuiariter; ridicule; scurriliter. buebter ©cbutbpoften, f. „©djutbpoften" bie <5tmon.
<Uoifemnacf>er, reiftet, f. 5uftigmad)er. 2C). - pensio (bie Qai)lun$, bie diäte, bie man jafjlt,
vPofienfptel, fabula. g39. tribus peusionibus solvere). - bie einzelnen ^ßo=

poffterlid), scurrilis-, ngt. „broltig". Ach. — ften, singula aera (®gf|. summa, quae ex his con-
scurriliter. feeta est): f leine geborgte ^Soften, minutae mutua-
^offiertit^feit, scurrilitas. tiones (§33. quum multos minutis mutuationibus
um ^erfonen, Sriefe,
ijjoft, I) öffentliche Jlnftalt, fraudavisset).
^ktefete jc. Raffen: res vehicularis ob. ve-
roeiter ju ^Joftenlauf , cursus publici. - ber ^ß. jrotfehen
hicularia (Äaiierjt.).
f

II) bie öffentliche ©elegen= beiben Ufern be§ 3tt)ein§ ift gehemmt, *cursus pu-
heil, ^fkrfonen 2c. roeiter ju fefiaffen: cursus publi- blic! inter utramque Rheni ripam interclusi sunt.
cus iim 2lttg.). - Cursor publicus. cursores publici ^oft feftttm fommen, fprücbro., cenä comesä
(ber ^oftfnecht, bie 5ßoftfnect)tei. - cursus vehicula- venire (Varr. r. r. 1, 2, 11).
rius ;^oftgetegenheit ju 3ßagen). - tabellarius pu-
| poftfrei, etroaä febiden, *alqd mittere vecturae
blicus. tabellarii publici ('Jßoftbote, ^Softboten). - ve- pretio soluto: einen 33rief p. machen, f. franfiren. -
hiculum publicum, vehicula publica (ber $oftroa= *
poftfrei! (a(3 Stuffcfjrtft), vecturae pretium solutum
gen, bie ^ßoftroagen; in beiöen gälten ber Singutar est; *epistolae perferendae merces soluta est (auf
jebesmat, roenn von einem einjetnen J-att, roo mit ber einem Söricf].
Sop ctroas gefcbtdt tc. roirb, bie Siebe ift. 2tlfe biefe ^Jofifrci^cit, *pretii pro vectura immunitas. -
SÜusbrr. famen, rote bie Sache, in ber Äaifer3t. auf). - ^5. laben, *a vecturae pretio immunem esse.

mit öer B. reifen, $. nehmen, vehiculo publico uti: ^oftfttljtc, *vectura cursus publici (bie gubre).
etroas mit ber ty. fenbett, *alqd per cursorem pu- - vehiculum publicum (ber SBagen, Äaifjt.).
blicum mittere: etroaS auf bie ty. geben, *alqd cur- ^Joftgclb, *vectiu-ae pretium. - baä ^?. be^=
sori publico perferendum committere : etroas bureb Ten, pro vectura solvere.
bie %
erfahren, *alqd coguoscere literis tabellario "^ofthaltcr, stationarius (Äaiferjt.).
publico datis: bie $. fommt, gebt ab, *cursor pu- ^oft^oitetet, *cm sorumpublicorum stabulum.
-

blicus venit, abit: ift febon abgegangen, *cursor pu- ^üftl)nitv?, *domus, in qua res vehicularia ad-
s

blicus jam profectus est: Abgang (2(bfaf)rt) ber %, ministratur (a(§ ^ßoftamt). - *cursorum publicorum
•profectio cursoris publici ob. vehiculi publici: mansio (atö 9ßoftftation).
jdjneüer, eiliger 2tbgang (fcfmelte 2tbfabrt) ber $., ^oft^orn, *cursoris publici bucina; im ,3fhg.
s

•festinatio cursoris publici: oor Abgang (2tbfabrt) bl. bucina.


ber ^p., *priusquam cursor publicus ob. vehiculum ^Joftittc, *postillarum über.
licum abeat (abiret): nad) Abgang (abfahrt) ber #
oft tili Ott, cursor publicus (im 2111g., Äaiferjt.).
s

%., *quum jam Cursor publicus ob. vehiculum pu- - veredarius s^oftcourter, Äaiferjt.). - * tabellarius

(

blicum abiisset III) 3laa)vid)t nuncius. : publicus equo vectus (getteifenreiter).


^oftamt, I; ^Softbeamte jufammen: *rei vehi- Vofttrcit, ftcb roof)tn, f. fict) ftelten (an ob. neben
üratores.
i

II) = Bofthaus, ro. f. e. Drt).
"JJoubcamtcr, *rei v<hieulariae curator. «oftfalcfrf)c, f. ^oftfutfebe.
^Joftbcbicnter, *rei rehiculariae minister. ^Softfattc, *tabula geographica, in qua cursus
•Voftrfjaijc, veniculum publicum (Kaiferjt.). publici mansiones ob. stationes descriptae sunt.
'
'JJoftbirector, toti rei vehiculariae praepo- JJoftf ntf rf)c, veh.iculum publicum, reda cursua-
s

Lü Äoifetjt.).
•4<oftcment, l ..
^Joftntctftcr. cursui publico praepositus (at§
Soften,! .t. Stanbort übb.). -cu- S5orftel)erbes ^Boftentaufes, Inscr. aus ber .Hatferjt.).
-statio
:en übt)., }». üJcautbpoften). - procurator a veredis (alz ^ßoftftattmetftcr, Inscr.
.opoften, $üjuei - praesidiom Crt, ben man
. i
auö ber Äaiferjt.).
eingenommen bat unb bureb Zruppen ju behaupten Vofto foffen, locum capere; consistere (fteben
k

leoenft, u. bie aufgehellten Xruppen). - Soften aus* bleiben, öatt machen). - roo ty. faffen, a)übb,. fiel) an,
{teilen, rtatiooes ob auf feinen neben etro. ftelten, f. ftelten. ji) ats mitit. 1. 1., locum
. geben, feinen B. begeben, Stationen] inire: auf capere ob. praesidiis oecupare (j53. montem).
.fielen, in oieganje ^oftpopicr, Briefpapier. f.

oor bem üjalic auf #. ftetjen, pro vallo per- ^oftVfcrb, <'ijiiuscur8ualis(im2ll(g.). - veredus
auf feinem JJ. bleiben, in statione manere: (Gourieipferb, nie ^uapferb; beioe ,^ur Watferjt.).
feinen ^. ob. ftch auf iemrm |}. behaupten, locum t<- Boftrcttcr, vircdarius (Äoiferjt.).
:
.um tiit.ii i: feinen ^5. ^of'.frhcin, •literae, quae rem cursori publico
t>er. ere; <lr- .Station'' di cedi tra tarn i i te tantur.
linquere; locum oon ^oftfdjiff, f '^arfetboot.
einen v- befe^en, praesidiom oecupar« et :
^oftfeript, Jcad)fchrift.
f.
651 ^ofiftaa ^ractifer 652

^JoftftoH, *equorum cursualium stabulum. georbnet, j23. ©aftmab,!, ©piele). - pretiosus (f oft-
«PoftftaBmeiftct, J. ^oftmcifter. bar, oon Irob.em SßertbJ. - sumptuosus ob. sumptuo-
^oftftation, *statio ob. mansio cursorum pu- sissimus (
mit 2tuf roanb , mit grojjem 2lufroanb an=
blicorum. - omni luxu et opulentiä instru-
gefebafft, bereitet).
^Joftfttaf?c, *via militaris, per quam vehicula ctus (mit allem, roaö Ueppigfeit u. 3teid)t()um nur
publica disposita sunt. erfinnen fann, uerfeb.en, J58. 3«^)- Adv. splen- —
^ofttafl» *dies, quo cursores publici eunt aut dide-, magnifice; magnificenter-, praeclare; lautis-
redeunt. - ei tft fyeute ^. , *cursores publici hodie sime; apparate; opipare; oerb. opipare et appara-
redeunt (bie Soften fommen fjeute an); * cursores pu- te; pretiose; sumptuose. - eine pr. gebaute ©tabt,
blici hodie abeunt (geljen fjeute ab); *literae hodie oppidum magnificenter aedificatum: %mb. pr. be=
exspectantur (man erroartet Ijeute Briefe). roirtf;en,alqmapparatis epulis aeeipere; alqm men-
^ofttoagcn» vehiculum publicum (im 2Cllg.,Äat= sac lautitiis opipare reficere: pr. begraben roerben,
ferst.). - reda cursualis (9ßofttalefcf)e, Äaiferjt.). apparatissime efferri.
"jjofthicdjf cf, mutatio cursus publici (jS3. fdjnel= ^radjt liebe, amor ob. Studium magnificentiae;
(er, celeris, fpät. Äaiferjt.). gero. bl. magnificentia. - man r)üte fia) cor allgu»
^8ofttOCfl, f. ^o[t[tra^e. großer ^r. cavendum est, ne extra modum ma-
,

^JoftttJcfen, res vehicularia ob.vehicularis (Äai= gnificentia prodeas.


ferjt.). - SSercinberung be<3 ^5. *mutatio cursus pu-
, prariilicbcttb, magnificus (übl^. im SIeujjercn,
blici et rei vehiculariae. ©gf^. elegans, b. i. gef djmacf uoll ob. parcus, b. i. ,

<$ot, f. ©cfäfc, Xopf. fparfam). - sumptuosus (ju uiel 2lufroanb madjenb,


^>otnfd)c, *sal alcalinus. »erfdJTOenberifcb,, ©gf^. diligens, ba§ ©einige 311=
4?otajd)cnf)itttc, *salis alcalini officina. fammenncljmenb)-, auc^ »erb. magnificus et sum-
Potentat, f. 'prft,
ftönig. ptuosus.
pOtcn$ivctl, inteudere (fteigerrt, j93. fulmen est Vßtatytmöbcl, f.
^radjtfiüd.
fulgur intentum). ^Jtad)tfcffct, tlironus {»povoq).
pouffttett, 3mb., alci favere. alqm fovere (b. i. ^Jradjtftücf, opus singulare ob. insigne. res sum-
tfjm burd) feine ©unft emporhelfen fudjen); ogl. ptuosissimi operis (au§gejeid)nete§, loftbares ©türf).
„beförbern no. III, b". - ftd) p., *ad altiorem di- - ornamentum (©a)mucf-, Qierftüct). - supellex non
gnitatis gradum eniti: er roünfcbte bie ©einigen alle ad usum, sed ad ostehtationem luxus comparata
5U suos omnes per se ampliores esse volebat. -
p., (SusuSmöbel^racr/tmöbel). - ein ^ßr. oon einem !Eep=
OIST trudere fann etroa „pouffiren" beiden in einem pia), stragulum magnificis opei'ibus pictum: jeneä
3fb,g. roie Cic. ad Att. 1, 16, 12: nunc est exspe- ^Jr., illud insigne.
ctatio ingens comitiorum, in quae omnibus invitis ^rnriitüfdi, abacus.
trudit noster Magnus Auli ftliuvi, b. t. ju roeldier prnd)tt)ol(, f. prädjtig.
6onfulroaf)l ^ßompejuS mit aller ©eroalt ben ©oljn %ivaä)ttocxt, f. ^radjtauögabe, =ftütf.
be§ 2tulu§ oorfd)iebt=bei roeldjer ©onfutroafjl 9ßomp. ^Jtad^tsiinjncr, *cubiculum eultu insigne.
mit aller ©croalt ben ©. beö Slu. pouffirt. präetö, pressus (gebrängt). - subtilis (genau u.
^Sräbcttbe, beneficium. ftreng in ber SBaljl ber Sßörter). - elegans (fein, g«
s
4Jt*rtdit, splendor (äußerer ©lanj, glänjenbe 2tu= roäl;lt; alle »on ber 3tebe). — Adv. presse (gebrängt).
{jenfeite). - magnificentia (©röfje u. §errlid)f eit ). - - subtiliter (genau u. grünblid)). - eleganter (gc=
dignitas (©djönfjett in 33ejug auf @rf;abenr)eit, ©röfje roäljltl - plane (in roeit. 23eb., gänjlidb,). SBgl. „pünft=
u. ^ßracf)t, fo bafj ber ©egcnftanb, ber dign. fjat, 23e= lid)".
rounberung uerbient). - cultus (^jßradjt in 93ejug auf ^8r äcifiOK) subtilitas (bie©enauigfeit u. ©trenge
Äletbung u. foftbare3 §au3gerätb). - lautitia (^rad)t in ber üffiapl ber SßÖrter). - elegantia (bie geinbett,
in ber Lebensart). - apparatus tytatyt in ber $u=
(
©eroä^ltb,eit be§ 2Iuäbrucfä 2c.). - proprietas yerbo-
ruftung, ^ßracbt, Staat, bergl. man bei irgenb einer rum (ber in jebem befonberen gall trcffenbfte 5(uo=-
feierlichen ©elegenfjeit geigt); nerb. lautitita omnis bruef).
apparatusque. - luxus. luxuria (Ueppigfeit, f. „£u= pvacticabd, f. ausführbar.
jus" ben Unterfd).). - übertriebene ^r., cultus effu- procticirett, I) v. tr. efficere. - exercere ob.
sior: Qmb. mit föniglicljcr tyv. aufnehmen, regio ap- factitare für geroölmlid) ausüben, jS. t>a% 2lnfla=

1

paratu excipere alqm: fid) in tönigt. ^ßr. jeigen, re- gen, aecusationem). - itaiS ©tcf;len pr., iurari.
gio apparatu uti: eS in ber ^ßr. übertreiben, extra II) v. intr. 1) feine Äunft auöüben, a) o. 2lboocaten :

modum sumptu et magnificentia prodire: ber tyu causas agere; in foro esse ob. versari. - anfangen
räeuS tarn an ^r. ber ©tabt felbft gleidj, Piraeeus )U pr., forum attingere; aud) ad rem publicam de-
ipsam urbem dignitate aequiparabat. cedere: aufhören ju pr. de foro decedere-, agere ,

^tadjtöuf äug, pompa. - einen $ßr. galten, pom- desinere. —


b)n. 3lrjt: medicinam exercere, fa
pam ducere. tare, profiteri. - aufhören ju pr., curandi fiuem fa-
$rad)tau3göt>C,
s ••
:

editio et chartä et litcrarum cere-, medicinae artem desinere. 2) unnermerft —


formis ornatissima (bie ganje 2Iu§gabe). - *liber et rool)in fd)affen, in ber ätebenöart: etroaö auf bie ©eite
chartä et literarum formis ornatissimus (einjelneä pr., alqd avertere, amovere; alqd clam auferre.
33ud)). 'V vneticiren, bao, causanim actio (eineo S(boo
^Jrod)tbctt, ^arabebett.
f. caten). - *medicinae usus et traetatio (eiueä 2lrjt.
*j* r«t di tflemaul», vestis auro et purpurä insignis ^racticuv^, f. ^ractifer. [Äunfl
(ein oon Wölb u. Sßutpur ftraljlenbeä ©eroanb). "Jjtactif, usus (2luöübung). - ars (ouSittenbe
v
^rrtriitl)iiui!ul, aulaeum. '^ractifer, usu peritus (übl). in ber |>rano ®t
präd)ttrt, splcndidus. magnificus. praeclarus faf;rener, j'-ü. o. 2lrd)itetten, architectus usu peri-
(„Ijerrlidj", f. baf.ben Untcrfd).). - lautissimusifeljr tus). - in causis agemlis oxercitatus (0. 2lboocatenl
nett u. |ierltdj gemadjt, angeorbnet, auögcfucfjt fein, - medicus ex usu medens. medicus arte insiu
- amoenus aniimttjig, »on
}23. ©erettrj, ©ajtmaljl). (, (». änt). - in einer .Uunü mef)r "^r. alö Xb.eorettfa
©egenben, ©ebäuben ic). - apparatus ob. appara- fenn, diseiplinam alqam vitä magis quam literis
tissimus. opiparus irooljl =, fefyr roof)l jubercitet, an= persequi.
653 practifcf) ^räliminarartifel 654

practifcf), in agendo positus. activus, admini- plicat: ein p. ®efd;ia)tfa)reiber (^ragmattfer), *scri-
strativus (oon fünften u. &$iffenfcf)aften, roelcbeauf ptor historiarum, qui res gestas non simpliciter,
einem §anbeln, einer Jfjätigfeit berufen, %Qaxxi- sed ita narrat, ut simul unde singula eventa orta
xöq, %a,% contemplativus [S-e (oq^xlxöc), nadjaug., sint et quomodo cohaereant demonstret: ein pr.
i.Quint. 2 , 18 in. u. extr. Sen. ep. 95, 10). - usu 93lid', *illa in causis rerum gestarum indagandis

peritus.ipso usu perdoctus.ad cujus scientiam usus sagacitas, quod xö jiQuyfxaxixöv dieunt.
accedit. usiun habens (»on ^ßerfonen, bie practifaje ^ragtnatt$mu3, f.
^pragmattfa).
Erfahrung u. - efficax (o. ^3erfo=
Kenntnis fjaben). Vtäiiuaitt (= xax t^oxnv), per eminentiam
nen, bie etroas cor fia) bringen, j33. nosti Marcellum, (JCt).
quam tardus et partim efficax sit). - pr. Äemünijj, jn-ftfjlcn, gloriari (fieb, rühmen). - se efferre. se
usus pr. Äenntniffe oon cttoa§ Ijaben, alqd usu co-
:
jaetare. jaetare se et ostentare (fiefj brüften). - sub-
gnitum habere; alqd usu didicisse; alcjs rei usum latius de se dicere. gloriosius de se praedicare.
habere: pr. Serfun), experimeutum (©gfjs. praece- gloriä et praedicatione se efferre (rubmrebig oon
ptum): pr. Uebung, exercitatio: 3wom. in etio. pr. fief)f eon).
- mit etmaä pr. gloriari alqä re ob. de
,

Unterrta)t ertfjeilen, alcjs rei exercitationem alci alqa re ob. in alqa re (in alqa re bann, mann es" =
tradere: pr. ßrfafjrung, usus vitae u. bl. usus: pr. eine (S^re worin fudjen); se jaetare in alqa re (bei
-Jhtfcen, utilitas vitae ob. bl. utilitas; usus popula- etroas prarjlen); alqd jaetare ob. ostentare, vendi-
ris et civilis (in S3ejug auf bas" öffentliche Seben): tare (mit etroaä oiel Sluf^ebenä macrjen, fia; einer
bei Stiem ben pr. Saugen cor 2lugen fjaben, bei 2IItem Sacfje rühmen) unoerf d)ämt mit etroaä pr., insolen-
:

auf ben pr. Shu^en feben, omnia consilia factaque ter alqd jaetare: mit allerlei £ugenb u. SBeiäbeit
sua ad utilitatem vitae dirigere ettoaä auf i>a% pr. : pr., virtutes ebullire et sapientias (Cic. Tusc. 3,
ieben amoenben, alqd ad vitae usum conferre; alqd 18, 42): icfj praßte nitf)t, non sum de gloriosis.
ad vitam communem adducere: pr. Sefiren, Sebren Arabien, ba§, f. $rab,Ierei.
pr. ^idjalts praecepta quae ad institutionem vi-
, ,
fragtet, jaetator, ostentator, venditator alcjs
tae communis spectant; praecepta, quibus in om- rei (ber geraiffe, eingebilbete ob. mirf(icf)e, SJorjüge
ne8 partes usus vitae conformari possit: pr. 3^8' immer jur <&d)au trägt, oon ifmen fpria)t je., jS.
feit, facultas: pr. 3krftanb, prüden tia: pr. 9ßljtto= factorum, b. i. ber fiefj oiel auf feine Xfyaten einbil=
fopfjie, f. $f)ilofopr)ie : ein pr. 2trcbite!t, Stboocat, Slrjt, bet it. mit ifmen grofj tfjut). - liomo vanus (ber feine
i. Sßrartifer: ein pr. Sanbtoirtlj,negotiosus agrico- rcinjtgen, nicfjtsgeltenben ©igenf cbaften al§ bebeutenb
la: ia) bin ein pr. ©eletyrter, ita tracto literas, ut geltenb ju machen fud)t). - immodicus aestimator
eas ad usum transferam e£ giebt Siebte, roas nia)t : sui (ber feine ©igenfcf)aften felbft überfcf)ä|t). - ho-
eine trjeoretifc^e oöer pr.33ebeutung(33e}iel)ung) bätte, mo vaniloquus (ber in feinen Sieben geroaltig auf-
non est ulla res, quae non aut ad cotnioscendi aut febneibet).- homo (miles) gloriosus (ber oon feinen
agendi vim rationemque referatur. Adv. usu; — ^orjügen grofifpricr)t, 5S. icf) bin lein ^ßr., non sum
ez usu. - pr. erfahren, multarum rerum usum ha- de gloriosis). - jaetator rerum a se gestarum (ber
bens; ogL „^ßractifer": ettoas" pr. lernen, usu discere mit feinen Saaten grofj tbut). - fortis linguä. ferox
alqd; müitando discere alqd (o. 2o(Daten, jS. quae linguä (ber mit feiner Sapf erfeit prallt, ber Qun-
illi literis, ea ego militando didici): ia) betreibe et= gen(;elb,33ramarbaä; in ber alten Äombbie gem. Thra-
roas pr., alqd ita tracto, ut id ad usum transferam : so genannt).
e:roas pr. anroenben, alqd in usu habere: pr. an= y$vat)Uvci, jaetatio. ostentatio. venditatio. ven-
menöbar ob. ausführbar ferm, ad vitam communem ditatio quaedam atque ostentatio, alle auef) mit et=
adduci posse: etro. pr. bura)fi'ü)ren persequi alqd ,
toas alcjs rei. - ostentatio sui. jaetantia sui (^ßr.
,

(|SB. genera officiorum: u. diffieiliora ad per-


liaec oon feiner ^erfon, le^tereä Tac. ann. 2, 46 in.). -
sequendum). vana de se praedicatio (leereä ©e(bftlob). -jaetatio
"Vräbcftimuiott, praedestinatio (Eccl.). - ob. circulatoria (3Jcarftfd;reicrei). - gloria (3tubmrebig=
umfahr, nexus causarum latentium, ex multo ante feit; bab,. ,,au§ ^ßr.", gloria elatus). - obne 5ßr. 5U
natarum (Curt. 5, 11 [31], 10). reben, absit verbo invidia (rote Liv. 9, 19. §. 15).
ürdbeftinirett, praedestinare (JLiv. 45, 40, 8). pta^Ictifd), vraljüjnf t, gloriosus (rubmrebig,
^räbicat, I ^üeilegungsroort : attributio. res o. JDcenfa)en u. Singen, toie ©rief jc.). - vanus (ber
s

ita. id quod rebus ob. personis attribuitur feine nicf^tsgeltenben ©igenfefjaften a!3 bebeutenb gel=
tributum est iDas 2tttrtbut;. - id quod loqui- tenb ju mad;en fud;t, 0. 3Jccnfd;en; bann = einen
mur Susfage). - jur $?\t bes Cuinttlian fagte
(bie leeren 8d;etn f)abenb, 0. Singen, roie 3iebe 2c.). - va-
man aeeidens, aeeidontia rerum ob. personarum. niloquus (auffebneibenb, o. 9Jlenfa)en, 3SB. legatus).
II - cognomen (üciroort). - ba3
litel: titulus. — Adv. gloriose.
ürator" erhalten 'oljne ^rätor ya fenn), hono- q3ral)lfxm3, f. ^Jrab,ler.
atalo terms Buscipere. ^to^rfttc^t, ostentatio.
Dräbominircn, | uorfjcrriajen. Vraljlf üi1)tifl, gloriosus. - icf) bin ntcf)t pr., non
X'räfcct, [. iJorf!c()cr, Statthalter. sum de gloriosis.
&räa,cn, (Mb, iIKün$m, cudere. percutere. for- ^Srafjmc, ein plattet 3al)rjeug, navis plana ca-
itere (fa)lagen). - Forma signaro. rinii; iiuvispiano alvco; navis paulo bumilior.
oo. M - geprägtes (Mb, a ^Jratric, campus herbidaB ac late patens (naa)
tum ü überein geprägtes ©clb, •nummi Liv. 24, 14, 6). - unabfebbare ^ßrairieen, campi her-
uiiA t i nidjt geprägtes Silber, fonbern
: bidi ac patentes magis, quam ut perspici possint
in Darren ignstam forma, led ra- (naa) Heia 8, 9, 6): bie ^rairieen bcö fernen SiScftenö,
iia) ins ©cbäcfjtmfj, ßerj pr., ein mpi lierhidi, qui oeeidentem versus late patent.
f.

prägen. Vraftifcr. l<ractifer.


f.

\)vaUi\d), f.
practifa;.
^rarimatifcr, f. pro matifä. '{h'ölar, 'praelatafl.
praqjnatifd), in iöe;icb,ungen roie: pr. ©efa)ia)te vxäiatnv, •munua praelati.
matismu ratio, i l
rälimtuararttfcl, txmditionea (beis ^riebens,
<is et cv( uta renn im utilit- jiacis).
655 Präliminarien ^rebiger 656

$?rä'UniinnucH, be§ grieben§, initia pacis (bie Präteritum, tempus praeteritum ob. perfe-
Einleitungen 3um grieben). - pacis conditiones (bie ctum (Gramm.).
$frieben§bebingungcn). IßtätOV, praetor.
-
vraü; 5S8. prallet Äteib, vestis stricta et totos ^rätor inner, miles praetorianus. - bie Vrä=
artus exprimens. torianer, milites praetoriani, u. bl. praetoriani; co-
Viollcn, f.
anprallen. hortes praetorianae.
ptäluinrcn, etroa *praeludere cantu. ptätotianifd), praetorianus (3V. cohortes).
^valutmtm, etroa *praelusio cantus. ^Jtötltr, praetura.
pvämebitivt. cogitatus (j33. facinus). ^JrötJcnirc, baZ, ^mbrn. f pieten, f. 3uoor!ommen.
Prämie, f.
$rei§ no. II. ^ßrojiö, I)Ue5ung2c.: usus. -usus rerum(llebung
^ramiffc, f. 23orberfa$. u. Erfahrung). - prudentia (practtfdje ßinfiebt). -
prangen, splendere (glängen, f. baf. bie ©nn.). mefjr Vr. Ijaben al3 £E)eorie, minus in studio quam
- conspici (ficfjtbar fenn). - se ostentare (praßten). in rebus et usu versatum esse. —
II) 2lu3übung :

- in ©olb u. ^urpur pr., insignem auro et purpu- a) übt).: usus, usus et traetatio. res (Vtur.) atque
rn, conspici. - mit etro. pr. (grofj tljun), jactare alqd. usus (im Slllg.L - experimenta, n. pl. (bie SJerfudje,
prangen, bas>, mit etro., jaetatio alcjs rei. ©gf§. praeeepta, bie S5orfa)riften bieSfjeorie; §33.
,

Sßranger, *palus. - ^mb. an ben $r. fteHen, experimenta testantur). - exem-


bie 5ßr. beroeift c§,
*alqm ad palum in aliorum exemplum alligare pla, n. pl. (bie SSeifpiele, bie oorfommen, bie Vor-
(eig.); *alqm igaominiae objicere (bilbt. = %trii). gänge, j33. hujus urbis jura et exempla corrumpis).
ber©a;anbeau§fe|en); alqm scriptisdiffamare (bilbl. - veritas causarum (bie ^ßroceffe in ber SBirÜidjfcit,
= 3mb. burd) ©djriftcn in Übeln 9tuf bringen). ©gf£. declamationes). - consuetudo juris (ba$ öer»
^rnnumeratton, aSorauöbeja^tung. f. fommen be§ 3iea)te§, 3V. f priest ob. ift für ^mb.^fa-
y$tänumctaüon8pvci&, *pretium, quod in cit cum alqo).-nü|(ia)e^r.,efficiendi utilitas(©gf§.
antecessum solvitur. - ber ^Sr. be§ 23ud)e3 ift, *si scientiae delectatio, angie^enbe X^eorie). - in ber
in antecessum solvitur, liber venit etc. 5ßr. beö geroölmlidjen Sebenö, in usu vitäque com-
ptänutneviven, f. norauöbeja^en. muni: bie ©erea;tig!eit tfjeitt fia) in ber ^ßr. ben üb-
^rtiimrntio», f. Vorbereitung. rigen Xugenbcn mit, justitia se fundit usu in cete-
präpavirett, f. »orbereiten, zubereiten. ras virtutes bie tyx. ift in allen 2)ingen oiel roertl),
:

^räpofttiou. praepositio (Gramm.). - <ßräpo= fpeciett in ber Stebicin, usus efficacissimus omnium
fitionen, bie t>en 2lccufati», 2tblati» regieren, praepo- rerum magister, peculiariter medicinae man mufi :

sitiones accusativae,ablativae(<5pcit.).-ben <Stäbte= £t)eorie u. ^ßr. mit einanber oerbinben, discas opor-
namen Vräpofitionen oorfc|en, bie ©täbtenamen mit tet et quod didicisti agendo confirmes in ber ^r. :

Vräpofitionen conftruiren, praepositiones urbibus beroanbert fei;n, in rebus atque in usu versatum
addere. esse: burdE) bie ^ßr. lernen, usu discere; militando
*#rärogatU>, f. Vorrecbt, SSorjug. discere (». ©olbaten, 3S. quae Uli literis, ea ego
^räfenä, tempus praesens (Gramm.). militando didici). —
Ausübung eine€ gaöpeä-, 3S8.
b)
^räfettt, f. öefdjenr. bieipr.eineä3lboocaten, causarum actio :eineö2lr3te§,
^Jtäfcntrttioit, 3U einem 2lmt, ju einer Stelle, *medicinae usus et traetatio. - 5ßr. fyaben a) v.
etroa commendatio. 2tboocaten: in causis agendis ob. in t'oro versari
tträfeuttren, offerre. praebere (barbieten, Sin- (bie SuriSprubens practifa; treiben); multas causas
ge). - circumferre (herumtragen, »geben, ©peifen). - actitare (oiele ^ßroceffe führen, eine ftarte "^rajiö b^a=
commendare (empfehlen, Verfonen). - ba§ ©eroeljr ben). ß) n. Strgt medicinani exercere, factitare, pro-
:

pr., salutationem facere more militari. - ftd) prä-= s


ti teri ( $ra£i§ treiben, practiciren); a multis consuli

fenttren, objici. oecurrere (0. <£>ad)cn)\ se in con- (eine ftarfe 'iBrarjg [;aben"). - bie ißx. aufgeben (cau-
spectum dare (r>. Verf.). sas) agere desinere (0. 3lboocaten); curandi tinem
^röfcttttrtcttcr, etroa repositorium. facere (». 2trjt): bie tyt. oerlieren, *ex causidicorum
^ßräferöatto, ^vnfenmtitnniiiel, ein, gegen ordine removeri omnique causas agendi venia pri-
©ift nehmen, se praemunire medicamento veuo- vari (». 3lboocaten, bem bie ?praji§ »erboten roirb);
norum metu. - Nadjtigau'enjungen gelten a(3 ein *omni curandi venia privari (o. 2lrjt): einem 2Ib=
Vr. gegen bie ©pilepfie, iinguas lusciniarum qui edit nocaten bie ^Jr. nehmen, alei advocationibus inter-
ab epilepsia tutus dicitur. dicere (JCt.): Smbm. bie s$r. geftatten, exercendi
^3rttfibcttt, praeses (SSorfi^er). - prineeps. Ca- artem jus concedere.
put (<paupt). - ^ßr. bei einer gerid)ttic|en Unterfu» Jjrccär, f. unfidjer. - prectitö, fastidiosus.
d)ung, qui judiciopraeest; qui judex praeestquae- Vrettiflcn, I) v. intr. *orationem (sacram) ha-
stioni. bere; *e (sacro) suggestu dicere; *in coetu Chri-
yrnjitüren, praesidere. - bei ob. in etro. pr., stianorum verba facere; *de rebus divinis dicere.
alei rei praesidere; alei rei praeesse: bei einer ge= - oon etroaä pr., im 3fög- *dicere de alqa re: über
riajtUdjcn Unter fudjuug pr.,judicio praeesse; jucli- etroa§ pr., *oratione explicare alqd. - Uneig., gegen
cem praeesse quaestioni. ^mb. ob. etroaS pr., increpare alqm ob. alqd: tau»
s
JJräfit>ium, baS, führen, f. präfibiren. ben Dljren pr., f. Df)t. —
II) v. tr. praedicare (393.
*jh*afj; 333. txn gangen tyt. fialte td; für nia)t3 boä Cruangelium, euangelium: i>a% G^riftentbum,
rocrtl), omnem istam congeriem nihili puto. dogmataacdoctrinamCbi'isti:93uf3e,poeuitentiam:
üraffcltt, fragorem edere. bcmSiäubcr ©otteä2Bort, verbuni dei latroni; alle
vßv affclltr baö, fragor (3V. pontis abrupti). bei Eccl.). - Uneig., ben ^rieben pr., ad pacem hor-
jjroffen, helluari: luxuriöse vivere. tari non desinere (fort u. fort 311m §ft. ermahnen)!
tröffen, baö, belluatio; luxus. pacem semper laudare (immer ben Jr. preifen);
*Jßraffcr, lielluo; nepos. pacem suadere (jum gr. ratzen): 2ßa[;r^eit pr., Te-
^Jrätcnicnt, aemulus regni ob. imperii. rum crepare (Hör. sat. 2, 3, 33).
prritcnbtvcn, f. forbern. ^Prcbigcv, I) eig.: *orator a sacris (atS Äanjel--
^trttcttftott, f. Jyovöerung no. II. - obne Vr., tebner). - sacerdos (afä ^riefter übf)., f. „Pfarrer"
j. befdjetDcn. - Prätention, }. anfprudjSDott. ein 3M;rere$). - ber ^Sr. Saiomoniä, ecclesiastes
s
657 ^rebigerm ^reiS 658

(Eccl.): ber ^.besGriangeliumS, euangelizator,rein Stmen). - ftd) ben SßoHüften tyt. geben, se volu-
Iat. praedicator (Eccl.). —
II) uneig.: semper lau- ptatibus permittere.
dator alcjs rei (ber beftänbige Sober einer ©adje, II) 33e(o()nung , bef. für befriebigenb gelöfte 2luf =
$33. libertatis, pacis). - laudator alcjs rei (2o6er gaben (Prämie): praemium. - praemium industriae
einer Sacbe iibf)., $93. pacis). - praedicator alcjs rei (33e(obnung für ^(eifj, SBrätme). - praemium certa-
- als ?ßr.
(ber pretfenbe SSerfünbtger, $93. virtutum). minis ob. praemium, quod victor aufert (Äampf=
bes Jriebens auftreten, coepisse suadere pacem. - preiö, ^ireiö, ben ber ©ieger in jeber %vt SBetttampf
ein $r. für taube Obren monitor non exauditus., baoonträgt). - palma (eig. ^ßatme a(3 @firen(o[)n be§
^rcbigcrtn, *oratrix a sacris (bie prebigt). - ©ieger§; bann bi(b(. = 35orjug).-laus(2ob aB s$reiä).
uxor sacerdotis (©attin eines 5ßrebiger5). - ber ^ßr., ber auf ^mbö. Äopf gefegt ift merces ,

^rcbtgcrntagaiin, *horreum homileticum. mortis alcjs: einen $r. auf 3mb§. Äopf fejjen, mer-
^hrebtgcrf cmiltar, *seminarium homileticum. cedem mortis alcjs promittere. - einen $r. auö=
^rcbigerftctte, f. Pfarramt. fe^en, praemium proponere: ben 5ßr. beftimmen,
«ßtcbigertnobttung» f. "ßfarrroobnung. feftfefcen, fe^en, hen ber ©ieger erfjaiten foff, prae-
prebigt, I) = 33erfünbigung, praeconium. prae- mium ponere bebeutenbe greife an ©elb u. anbern
:

dicatio ($33. euangelii, Eccl.). — II) geift(idje Siebe: Singen fe^en, amplissima praemia peeuniae alia-
oratio, quae de rebus divüris habetur-, *oratio de rumque rerum ponere: ben ^Jr. erhalten, baoontra-
rebus divinis hahita. - eine $r. über bas Guangc- gen, praemium aeeipere ob. auferre; palmam ac-
lium, über eine ©piftel, *oratio, qua explanatur pe- cipere ob. ferre (f. oben ju palma); certamine vin-
ricope euangelica, epistolica: eine 5Br. galten, ab= cere (übt), im SBettfampf fiegen): 3»nbm. ben ^5. §u--
legen, f. »rebigen: ber ^x. beiroobnen, *orationem, erfennen, geben, alei praemium deferre ob. dare ob.
quae de rebus divinis habetur, audire: fleißig ber tribuere; alei palmam deferre ob. dare (f. oben ju
Sßr. beirooljnen (in bie Äiraje gefjen), *numquam a palma): Qmbm. ben erften f>v. juerfennen, alei pri-
ChristiaHorum sacris abesse. - Uneig., Smbm. eine nium praemium tribuere (eig.); alei primas ob. prio-
fcfjarfe 5ßr. balten, alqm graviter mouere. res deferre (primas rcenn »on mehreren, priores
^rebtgtamt. f. Pfarramt. raenn oon jmei Sercerbern bte Siebe ift, eig. u. uneig.,
^rebtgtbud), *liber orationum, quae de rebus f. Cic. Brut. 21, 84): ben jroeiten, alei seeundum
divinis habitae sunt. praemium tribuere (eig.) ; seeundas alei deferre ob.
^Stebigtcnttotttf, *orationis de rebus divinis dare (eig. u. uneig.): ber $r. be3 roeib(ia)en SBett=
habendae commentarius. ftrcitS mürbe ber Sucretia juerfannt, muliebris cer-
örcgeltt, frigere. taminis laus penes Lucretiam fuit: ^lmbm. ben 5ßr.
^Jrciö, I) was man von 2lnberen nimmt ob. be= (35or$ug) be§ DJlutfjeä unb ber Sapf erfett einräumen,
fommt, JHaub nur nodj üblia) in ber
ob. ©efcfjenf, cedere alei animo atque virtute.
3ieocnsart: "JJrciä geben, diripierdum concedere III) 3Bertb einer ©ad)e im §anbet: pretium. -
ob. permittere. direptioni relinquere. praedae dare Sft e§ = @etreibeprei§, f. b. - ein feftcr $r., certum
(3ur ^ßlünberung, $um 3iauöe üöerlaffen, $33. eine pretium ob. aes: ein fyofyv 5ßr., pretium magnum,
tStabt ben Solbaten, urbem, oppidum militibus). - impensum: ein niebriger, geringerer., pretium par-
alqd praedae esse alei sinere ($ulaffen, bafj etraas vum: ber geringfte, öu^erfte ^5r., pretium minimum.
^mbm. $um 3iau6e - permittere. committere.
roirb). - um bo^en ^ßr., magno ob. impenso pretio ob. 61.
dedere ietu>as üöerlaffen, Ü6ergeb:n).- addicere (an= magno, impenso ($33. emere, parare, vendere) ; care
beim geben). - objicere. offerre (obj. eig. uorroerfen, (tfjeuer, $33. emere, vendere); bene (gut, $33. ven-
$33. ben nülben 2f)ieren, feris; bann aueb, uneig. roie dere); male (fcbjec&t, $33. emere): um einen unge=
off. = etroas einer Sacfje ausfetjen, $33. ber ©efafjr feuern 33r., immenso pretio ob. U. immenso ($33.
- praebere ad alqd (barbieten, $93. bie naeften mercari): um einen niebrtgen, geringen 5pr., parvo
ftörper öen (9eia)offen, nuda corpora ad missilium pretio ob. b(. parvo ($33. emere, vendere); bene (gut,
tdornm ictus). - vulgare 'Jcbermann Eingeben). - $33. emere); male (fdjledjt, $33. vendere); vili pretio
projicere auslesen, $33. ein Atinb; bann uneig.
(eig. ob. gem. bt. vili ($33.emere, vendere) um einen ge- :

gleidjf. 2tllen ^um Staub iünge&en, ^ßerfonen u. Singe; ringern (niebrigern) ^Sr., minoris ($33. aestimare [ab=
einer Saa)c, in ob. ad alqd, $93. in has miserias, fdjä^en], vendere); vilius ($33. emi): um einen fefjr
ad bellum saevissimum, j. .krit} $u Sali. .lug. 14, geringen (fcfjr niebrigen) ^r., minimo ($33. emere);
2\ - deserere. desertum esse pari, prodere (im
.
vilissime($33.t)erfauft merben, venire): forge nur, bafs
<5ttd)e (äffen, uerratben, prod. aud) Singe, $33. pa- er bas Wütajen um einen billigen ^5r. befomme, rogo
triam); Derb. (= letdjtfinnig, rücf firfitslos tyt. geben) eures quanti aequum est agellum emat. - um vaeU
destr rodere; prodere ei projicere; ob. pro- a)en 3^reiö? quanti? ($33. quanti hoc emptum est?
lere lautf) einer Saa)e, ad alqd, $93. u. quanti cenas?). - um jeben ^Sr., pretio quanto-
ad inconsaltam atque improvidam pognain .- 3mb. cumque ob. 61. quanticumque (um roelcben ^SreB
ber fiJraufamfeit ob. ber Süiüfurjr ^mbs. ^r. ge6en, nur immer, $33. pacisci: u. 6Üb[., tu non coneupi-
alqm iitati oo. alcia libidini dedere: sces qnanticnmquead libertatem pervcnire?);quä-
fein Sieben ?r. geben, vitarn in a dare (fein libet impensä (um jeben (Mbaufroanb, es möge fo<
iieben in Oiefafjr geben rn ob, obji- fton fo uiel cq mou>, $93. infimorum hominum ami-
na) bem Xooe ausfegen, ^reio geben-. citi:. ne cui rei parcat ad etc. (er
.

,
;ü(ffid)t3(o3 Eingeben, &93. pro pa folfe fein Mittel unoerfuü)t (äffen, $33. petit, ne cui
fein ktbtn ber iüutf) ber iöürger, caput suum i'u- ni parcai ad ea ef&cienda, quae pollicctur); sum-
rori civium projicere: bie Satfjc bes Staates bem ma ope ob. omni ope atque operä(mit aller 'JMfje,
JHifico Ik. geben, rem publican in diacrimen com- $93. niti ne m. (Sonjunctio); omni
ob. eniti, ut ob.
reuloien planen ^r. gegeben, infidi ratione ob. qnäcumque ratione(auf jebeSßeifc, $93.
obnoxra Br. geben, te projiceri omni ratione contendere, ut etc.: u. alqm insocie-
3t(Icm auafeften.i; pnaiatiam tnam proatitnere ob. m qolcanque ratione deilucere); quocum-
belli
ia) f^änben (äffen, d. männlicfjen u. qne omni modo auf jebe SDeife, jebenfads, $33.
oo.
»ftblic^en ^Jetfonen tuere in libidini quOC. modo mia volnit esse: u. si omni modo vi-
nir <Mo, pretio(oon feiten tam impetrare cnpiunt); quScnmque oonditione
659 ^reiS pretten 660

(unter jeb«r 23ebingung, j33. pacem accipere); du- mäßigen, berabf efcen ben $r. non etro. bera&brüäen,
:

rissimis conditionibus (unter ben fjärteften S3ebin= levare pretium alcjs rei: bie greife fjerabbrüdEen.
gungen, j33. pacem nolle nisi dur. cond. dare); finfen madjen, pretia summittere: cttnaä nad) feinem
quamvis iniquä conditione (unter jeber auch noch ^5r. nerfaufen, alqd suo pretio vendere.
fo gartenSebingung, §33. cupere pacem); quacum- Vßvctöawabe, indicatio.
que pactione possit (unter roelcbem Stbfommen e§ 9ßrci3aufga&e, quaestio cum praemio pro-
gcfct)et)en fönne, j33. redimi se quäcumque pactione posita.
posset, jussit); per aequa per iniqua (burd) jebe3 ^Steiö&ettJer&er, *de praemio proposito cer-
[billige ob. unbillige] Mittel, gugeftänbnifj zc., j33. tans.-alä3tebenbul)ler(9)citberoerber), aemulus (Tac.
concordiam per aequa per iniqua reconciliandam arm. 16, 4).
civitati esse); vel vi vel clam vel precario (entroe= yßvciäbctoexbuUQ, *certamen (jS. in ber @lo=
ber geroattfam ob. heimlich ob. bittroeifc, j33. banc quenj, eloquentiae),ad quod praemio posito pro-
tu mihi fac tradas); utique (roie e§ aud) fenn über- vocatur.
kommen mag, [ebenfalls, j33. quae quidem ego uti- ^rcitfcouranr, pretia venalium rerum.
que vel versurä facta solvi volo) um jeben 5ßr. ben
: ^ßteifclbccrc, a) ber ©trauet; :*vaccinium vitis
Jriebenfcbliefjen, pacem qualemcumquecomponere: idaeae (L.). — b) bie Jrmfit: *baca vaccinii vitis
etro. um jeben Sßr. taufen, emere alqd quanti indi- idaeae.
catum est nullä pretii cunctatione (ohne langes Se= greifen, laudibus celebrare celebrare u. bi.
finnen ben geforberten }5rets geben); tautum dare
y
(überalt lobenb befannt madjen, feiern).- praedicare
quantum vult venditor (fordet geben als ber Sßer= (cor allen £euten rühmen, riet 2tuff)eben§ macben
fciufcr »erlangt): um jeben $r. tauf lief), pretio ve- non 2C). - laudare (loben, rülmien übt).). - laudibus
nalis. - um feinen ^ßr., nullä ob. non ullä condi- ferre (rüfjmenb im ilcunbe führen, j33. vestrum iter
tione (unter feiner Sebingung, 0. in senatum per- ac reditum omnia saecula laudibus ferent). - ca-
venire posse; »gl. legionem Martiam negant ullä nere. cantare (bidjtenb \>b. hngenb preifen, feiern,
conditione ad te posse perduci) nullo modo, nullo
; f.
Virg. Aen. 4, 190. Val. Fl. 2, 117). - clamare
pacto (auf feine äßeife, auf feinen "ftaU, fß. nullo (laut preifen, j93. quotidie felices mortuos, bie lobten
modo honeste removere tabulas posse: u.fieri nullo laut glücflia) pr.). - $mb§. £ob pr., alcjs laudes ob.
pacto potest, ut etc.): um feinen 5ßr. in ber Sßelt de alcjs laudibus praedicare: 3ntb. im Siebe pr.,
roürbe idt) eine Süge machen, nullius Patrimonium alqm cai'mine celebrare; alcjs laudes ob. de alcjs
tanti facio, ut mentiar. - ben ty. fagen, beftimmen, laudibus canere (^mbS. Sob fingen); alcjs facta ca-
[eisen, forbern, eloqui (nom 33erfäufer unb Käufer, nere (^mb§. 2:i;aten befingen): etroaä im Siebe pr.,
f.
Cic. off. 3, 15, 61 f.); pretium facere. indicare pretium alcjs rei cantare (ben SBertr) uon etroaö,
(Dom SSerfäufer, einen $reis fetjen, ©gf$. promittere, roie Ov. fast. 2, 115: pretium vehendi cantat): $mb.
b. i. ein ©ebot tbun, f. Plaut. Pers. 4, 4, 37 [586]; in ©djriften pr., nomen alcjs celebrare scriptis (fei*
ber geforberte ^ßreis ftebt bei indic. im 2tblat., J23. nen tarnen in Schriften nerf)errlid)en) memoriam
;

centum nummis). - roas ift ber tyx.? quanti indi- alcjs scriptis prosequi (fein Slnbenfen in Scbriften
cas? quanti hoc vendis? (roieoiet nerlangft bu ba= feiern): Smb. banfbar alqm grata commemo-
pr.,

für? fragt man ben Skrfäufer); quanti hoc constat ? ratione celebrare (nad) Cic. Plane. 40,95 [reo comm.
quanti hoc emptum? (roieoiel foftet bas? fragt man cel.], roofür fid; grata commemoratione canere erft

ben Ääufer, ben '-Befifjer einer ©acbe): roas ift ber bei Sen. ep. 79, 13 finbet): boeb pr., magnis ob. ma-
äufserfte ^ßr.? quanti emi potest minimo? foll ich ximis ob. summis laudibus celebrare summis lau- ;

bie ©cbafe um biefen 5ßr. fjaben? tanti mihi oves dibus efferre (fjoebgepriefen, f. bodigefeiert): §mb.
sunt emptae? ja! sunt!: icf; roerbe mit 3>nb. einig ob. etroaä au^erorbentlid; pr., alqm miris modis lau-
über ben ^ßr., convenit mihi cum alqo de pretio : dare alqm ob. alqd miris laudibus praedicare alcjs
; ;

im fenn, flehen, iu pretio esse: bod) im %x., im


^ß. laudes in astra tollere 511 [ehr, 511 hoch pr., in ma-
:

hoben ^ßr. ftefien, magni pretii esse; magno (pretio) jus celebrare alqd: glüdlich pr., f. glüdlich: aufbö=
stare ob.constare. care constare (e. f)of)en ^r. f offen); ren $mb$. 3>erbienftc }u pr., conticescere de lau-
carum esse (tbeuer ferm, ©g[<5. vilem esse); magnum dibus alcjs: oou 2lllert gepriefen roerben, omnium
pretium habere (e. f)o()en %x. l)abcn, 3S8. uon 3Jiün= sermone celebrari: jener geprie[ene, bl. ille (roie
gen); impenso pretio venire (um e. [ehr hoben Sßr. Cic. de imp. Pomp. 18, 54).
»erfauft roerben): feinen ^r. haben, nicht im'pr. fenn, greifen, ba§, praedicatio, einer <&ad)e, alcjs rei
pretium non habere: ber 3ßr. einer ©adje fteigt, gef)t ob. de alqa re.
in bie §öbe, fernlägt auf, etro. fteigt im ^r., ftebt in "^Breiöfragc, quaestio cum praemio proposita.
c. höbern tyx., pretium alei rei accedit(j33. agris^; pvetediet), f.
preisroürbig.
res carior fit; res carius ob. pluris venit; pretium *^rciörebc, *oratio de praemio proposito cer-
alcjs rei augetur: febr, plurimum alcjs rei pretio tans.
accedit (3S. plurimum agrorum pretiis accessit): ^Jrciöf^rtft, *scriptum de praemio proposito
ungeheuer, pretium alcjs rei in immensum exar- certans (bie ©chrift, bie um ben ^ßrciS fämpft). -
descit (j33. Corinthiorum vasorum pretia in immen- *dignum, quod praemio ornetur, scriptum (bie
sum exarserunt): ber tyx. einer Sache gebt jurücf ©eftrift, bie &eä JßreifeS roertf) ift). - *scriptum prae-
ob. herab, fällt, ftnft, fdjlägt ab, pretium alcjs rei mio ornatum (bkSdjrift, bie ben^reio crljalten l;at).
retro abit; pretium alcjs miuuitur (j33. bis auf brei VveiCttiüvlüfl, I) feineö ^Jreifcä roürbig: *suo
Äreujer, ad ternos nummos); pretium alcjs rei de- pretio dignus. -eine pr. ÜJaare, merx proba. II —
minuitur (jiö. propter tumultum pretiis possessio- be<3 ^reifenö roürbig: laude dignus. laudabilis (lo-
num deminutis); res vilior fit; res vilius venit: ber benSroerth). - egregius. eximius (uortrefflia) übt) X
^r. einer ©ad)e ift gefallen, liegt barnieber, pretium - pr. Xhaten, res gestae magnificae. Adv. lau- —
alcjs rei jaeet: ben ^5r. einer <S>ad)c erf)öl)en, ftei= dabiliter: egregie: eximie.
gern, machen, bafj ber^r. Donetro.auffcblägt,cs höher ^JrciÖhiiirlaiflfcit, einer ivlaare, mercis pro-
im 9ßr. fommt, pretium alcjs rei efferre ob. augere; bitas.
pretium alcjs rei carius facere; rem cariorem fa- prellen, einen guebö, *vulpem distento linteo
cere: ben tyx. non etro. ermäßigen, berab[e|en, f.
er» impositam sublime jaetare.- Uneig., 3«"b. pr. (umä
G61 grellen ^rincip Gi^

@elb), alqm percutere; alqra emungere argento, ^ricftctc^c, *sacerdotum matrimonium (bie
alqm emungere ogl. Kufmfen 311 Ter. Phorm.
aurf) 61. i
- *connubium sacerdotale (bas
6r)e ber ^ßrtefter).
4, 1, 1); alqm ferire (aud) „um etro.", alqä re, j33. 5tcd)t ber ^ßriefter, fid)
ju öeret)e(id)en).
munere). - ^retten, bas, f. Setrügen. ^Jriefitcrfatnilic, familia, cui sacerdotium vel-
greller, Betrüger. f.
ut hereditate obvenit.
$*reHcrci, 1'.
betrug. 93rieftcrgchwitb, f. ^ßriefterrocJ.
ySremiex-Wcutcnant, *succenturio superior. ^Jricftergcccfc^ttft, "Imperium ob. dominatus
^tcmicr^Jiiniftct/princeps amicorum regis. sacerdotum.
bteffant, non differendus; qui, quae, quod di- ^Jticftcritt, sacerdos. - eä finb nur ^ßriefterinnen
iationem non reeipit. angefteEt, sacrificia per mulieres ac virgines con-
^reftbaum, arbor; prelum. fici solent.
^rcfcbcngel, vectis. ^Stiefitetfafte, *sacerdotum classis; im 3ft)g.
fJrefife, prelum (etg. ber ^ßrejjbaum; bann aud; bt. sacerdotes.
für bte ganje treffe jeber 2trt). - torcular. torcula- ^Jrtcftetf feit», -t teibung, f. ^riefterroef, =ornat.
rium i^raubenpreffe, Kelter). - pressorium ($letber= ptitftctüd), sacerdotalis; ob. buret) ben ©enit.
yreffe, Amm. 28, 4, 19). - *prelum typographicum, sacerdotis ob. sacerdotum.
im 3ffjg. M- prelum (Sucfjörucf erpreffe, non Ulrtcf; ^Jrieffctorbctl, sacerdotum collegia, n.pl. (bie
d. §utten vocalis machina genannt). - eine ©djrtft einje(nen ^rieftercoüegten sufammen). - collegium
unter bte $r. geben, *librum literarum formis ex- (ein einjelneä ^rieftercoKegium). - einen tyx. ftiften,
scribendumcurare;*librumedere(l)erauSgebenüb().): *collegium sacerdotum constituere.
unter ber ^ßr. fetjn, *sub prelo esse; *literarum for- ^$rieftero*nat, ornamenta sacerdotalia (bie
mis exscribi: bte Sßr. oerlaffen, *prodire: ein Sud), ganje 2tu§ftattung eineö ^riefterä, Eccl.). - vestis
roeldjes eben bie $r. oerlaffen fyxt, *liber adhuc mu- sacerdotalis (bie ipriefterfleibung, Eccl.). - im ^Sr.,
>teus. - Uneig., in ber ^pr. (o. i. in Sebrängnijj) fenn, veste sacerdotali exornatus (Eccl.).
in angustiis esse ob. versari; in angustias addu- ^Jtteftetrotf . vestimentum sacerdotale (Eccl.).
ctum esse. - im ^r., vestimento sacerdotali exornatus (Eccl.).
treffen, premere (eig. ; bann uneig. = brängen, 3Sgl\ ,,^riefterornat".
fiart }ufe|en\ in ber etg. S3eb. aud) mit bem 3uf. qjricftcrfdjaft, I) = ^riefteramt, ro. f, — II)
prelo, torculari (f. „treffe" über biefe SB2B.). - ur- bie s^riefter
sufammen: sacerdotes.
gere (uneig., t)art bebrängen). - burdj ©eroidjte Älet= ^JricfterfrfjntMCf , ornamenta ob. insignia sa-
5et pr., vestes ponderibus premere. - junge Seute cerdotalia, n. pl. (Eccl.).
iu Solbaten pr. (geroaltiam ausgeben*, adolescentes SPweftetffonb, ordo sacerdotalis (Eccl.); ordo
cogere, ut militent adolescentes ad delectum ra-
•, sacerdotum (Eccl.).
pere: 2Jiatrofen pr., nautas invitos cogere in clas- ySvieftcvtfyum, f. ^priefteramt, *\tani>.
sem; nautas ad delectum rapeie: Dttd)ter pr., ju- "^rieftcrlvjcti)c, *inauguratio sacerdotis (als
dices invitos cogere. §anbhtng). - ein ©eift(td)er, ber bie ^ßr. noct) mct)t
treffet, torcularius (Weiterer). ^at, *sacerdos designatus: bie ^ßr. ert)a(ten, inau-
^Jreftfrciljctt, •Hbertaa sentiendi quae velis et gurari.
quae sentias literarum formis exscribendi. - 5ßr. ^ßricftcrhiürbc, sacerdotium.
geben, ingenia liberare: in einem ©taaieift ^ßr., *in ^Print, in ber ged)tfunft, ma uus prima (f.
Quint
civitate sentire quae velis et quae sentias litera- 5, 13, 54).
rum formis oxscribere licet. "JJrimcmet, *discipulus classi primae ascri-
Ütcffirt ferm, multis oecupationibus distineri. ptus; *primanus.
- es preiürt, res non differenda est. res dilationem "Vrtmat?, oberfter ©rjbif d)of, *arcbiepiscoporum
non reeipit (bie 2acf)e leibet feinen 2luffdnib>-, ma- prineeps.
turato opus est (es ift (Site nötf)ig). Primat, I) Dberbistljum *arcbiepiscopatus :

VrcR^toang, einführen, etroa ingenia punire primus. — II) SSorrang: prineipatus.


Tac. ann. 4, ^Jrittci|),I) = Önmbbegriff, =tet)re, =fa^ (ro. ogt.):
Vricftci ios(im 3(Ug.).-fiamen (5ßr. einer ratio (ber Örunbfatj, ben 3mb. befolgt, bie Xenbenj,
etn',elnen Öotttjeit [befien^rau, flaminica]: $33. <ßr. bie ^mb. oerfotgt, jS. bas tyv. ber 9Jiübe fiegt, ratio-
Ofs^upiter, fl.Dialis [öeffert ,jxau, flaminica DiauB]: parcendi vincit: es fämpft bas gute[conferoatiüe]^ßr.
bei SJiars, f! Martaalis: *r. bes JtoimUuS, 11 mit bem fd)tect)ten [mit ben ©runbfä^en berUmfturj^
((»uihnaÜH). - öer oberfte, i)ot)e ''.pr., maximus ob. parteil, bona ratio cum perdita confligit). -Judi-
ranm prineeps Bacerdotom. - 3Jr. ber cium mit u. ofjne animi (bie auf Urtl)cÜ gegrünbete
Ifjemts (bttbf, 0. 3tid)ter ic.), justitiae anti 2(nfta)t ob. Uebetjeugung, jS. fein ^""ctp änbern,
jum ^[5r. oorf djlagen , alqm sacerdotem ob. animi Judicium mutare: nict)ts ift an fid) grofj, roenu
rlarniwm nominarc: einen sacerdotem
5ßr. roätjlen, co ntd;t bas Refuttttt eines entfa^iebenen ^r. ift, ni-
ob. f m legere ob. capere bil [ict so amplumest, nisi in quo judicii ratio ex-
od. 1 öou oen mii stat). - decretum (bieSBtüenSmeinung eines ^f)ilo-
Kegiumä ben ^riefter förm^
: fopljen, »SB. ex decreto suo perire). - aus s^rincip
rnoD. rlarniinTn inaugurare: «üi ©runbfa^, f. GJnmbfafc: aus ^prineip für
lotuun inire (ein ^riefteromt an =
bas ))kd)t, aeqao el bono duetus. II) = bas, —
treten : 'ßr. fenn, Bacerdothun bah roooon man ausget)t ob. toorauf ctroas fid) ^urüct
pr 1 irieftcramt oernalten;. führen [ft|t: pnneipium (Stnfana, örunblage). -
t*ricftcrauit, acerdotiam ob. (bei ben i i'.ns ibie Duette), - «rasa (bie Urfad)c, jiö. causae
um ob. muniifl(im KUß.). - flami- icrunii. - bas oberfte SBr. ber (pl)ilof.) (irtenntnif!,
etner einzelnen ©ottljeit). - bas r)of r cognoscendi initiam: bas oberfte tyv. ber Stau
nunam Y.< «
fluuljctt, capat v < prndciitiac; jenes unteige
1 i 1 i -,

ßr. antreten, ncerdotium inire; sacerdotio prae- orbnete %k., pars illa inferior. - bas Jk. aller 8ei s

emm •

nmalttn, sacerdotium ba- benfd)aften ift ber sJJJangel an sJJtä^tgung, omnium


erdotio p perturbatioBum fons -t mtemporantia: bas "pr.
<
663 ^rincipal $rtuai:r3ie§ung 664

(aHe§ £anbeln§ u. 33egeljren§) gebt »on ber <Sef6ft= pritfd)Ctt, ^mb., *alqm crepitaculo percutere.
liebe au$, principium ductum est a se diligendo: ^riöat, privatus (einer einzelnen perfon gehörig,
biefe§ fje^t »on falfcben ^rincipicn ausi, haec a fal- eine eingelne perfon angeb,enb 2C., ©gf^. publicus).
sis principiis profecta sunt: baä ^pr. bei ßintt)ei= - qui, quae, quod singulorum est (einjelnen !ßer=-
lung ber ferDiamfcbett Gtaffen roar ber Senfu§, *clas- fonen an^er)örenb).-proprius(bie eigene perfon, nid^t
ses Servianae, ut cujnsque census erat, ita descri- 2llleangefjenb, perfönttd), ©gf|. communis). - do-
ptae sunt): roag bas fyöcbfte Sßr. eines gtticfiidien u. mesticus (fjäuöüdi, ©gf^.forensis)-, oerb. domesticus
fittlidjen 2eben3 fei, quid sit ultimum, quo sint ora- et privatus. - secretus (geheim, cfjne 3 eu 9 cn ®9f^-
— Adv. privatim
»

nia bene vivendi recteque faciendi consilia refe- apertus). domi secreto ob. clam.
;


;

renda. III) fefte 23eftimmungen: leges impositae. ^Jrtöatobfominctt, ltx privata (JCt.).
- nad) ^ctncipien btSputtren, legibus impositis dis- ^riUfltnbfidit, consilium privatum. - eine ty.
putare. ^aben, * consilium privatum sequi; suam utilitatem
tyvincip&U pater familias (bas Oberhaupt im sequi, suis rationibus consulere (auf feinen 35ortt)eif
£aufe binftd)t(id) feiner gamüie). - herus (ber §err feb,en). [etae.
in Sbinftcbt ber (Sflaoen). - magister (ber Sefjrljerr). ^viün tantincrjt,
*precationes intra parietes fa-
^>rtmipaliu, mater familias (Hausmutter öm= ^riuotnnrtch'ficnlicit, res privata ob. dome-
ber gamUic). - hera Operon E)infict>t[ic^ ber
fid)tlia) stica ob. domestica et privata. - in ^k., rei priva-
©flammten). - magistra. magistri uxor (£el)rberrtn, tae causa ($23. Samum venire); utiiitate privata
^rftereä roenn fie f elbft
tefjrt, le^tereö als* ©attin be§ (im ^rinatintereffe, $53. advenire).
£el)rf)errn). "4? vitJOtnrbcit, *pensum a praeeeptore non im-

p rinci jneü; pÖ. pr. fragen, generum univer- peratum. - ta) matt)e eine $r., *ipse mibi pensum
sae quaestiones (Cic. de or. 2, 32, 140, roo causas ad impero.
universas quaestiones referre, bie ^roceffe auf pr. s
^rtoataubtenj, *admissio secreta (in Sejug
fragen jurüdf führen); generum ipsorum uni versa auf ben ©ebenben). - *aditus secretus (in Sejug auf
f — Adv. - - *colloquium secretum
ubitatio (Cic. de or. 2, 31, 134). aus* ben, ber fie erhält). (a(§ Un^
©runbfa^, f. ©runbfafc. terrebung, roeld)e gehalten roirb). -
ob^ne 3 eu 9 en
$*rins, prineeps (Jürft, fürftlttfje ^cifon übl;., Sjmbm. eine $r. geben, *secreto cum alqo colloqui
nadjaug.). - regulus (Surft auö föntgltcfyem £>aufe). ob. agere; ad secretum sermonemalqm sevocare:
- adolescens juvenis regii sanguinis ob. generis.
ob. Qmb. um eine ^Jr. bitten, petere ab alqo, ut sibi
adolescens ob. juvenis regio semine ortus. puer ob secreto cum eo agere liceat : eine 5ßr. erbalten, se-
juvenis regius (als junger Sftamt au3 fönigtidjcm cretum nancisci; intra cubiculum audiri: oon ben
©eblüt ob. ©efögledjt, f. „jung" über puer, adol. u. ^rioataubienjen ^mbs. auögefdploffcn fet;n, domo et
juv.). - filius prineipis (als" ©oI)n eines! dürften). - cubiculo alcjs exclusum esse (@gf^. illo populari
filius regis ob. regius (al£> ©objt eines ÄönigS). - accessu exclusum esse, oon ben öffentlichen äubien=
ein junger ^r., puer filius regis. - bie Sßrtnjen, and) jen au§gefü)(offcn fetjn).

(auf?er bem ^ßlur. ber üorftefjenben 2tu£>örücfe) buref; ^riüfttbal», *balneum privatum.
prineipis liberi (bieÄinber bes> dürften) reges(3Kän= ; ^rit'tttbctd)tc, *confessio intra parietes ob. se-
ner »on tonigl. ©eblüt). creto facta.
^JrittjettCtSic^cr, prineipis ob.priucipum edu- ^riuntbentmufl, res privata (im Mg.). - do-
cator praeeeptorque. - tyx. fet;n, educationi filii mus privata (tßrioatfjauä, ro. »gl.). - *praedium
ob. filiorum prineipis praeesse. privatum (^Jrioatlanbgut).
^JtrtttJCttCrsie^ttttg, prineipis filii pueri ob. •^viimtbctttc!, =caffc, privatum alcjs aera-
prineipis filiorum puerorum educatio. rium. - loculi peculiares alcjs, aud) 61. loculi alcjs.
^rtnjcffttt, prineeps femina (als" fürfttid^e - ber ^r., bie '^r. bc§ Äaiferä, fiscus (©gf§. aera-
SBeibSperfon tibi;., nad;aug.). - mulier regii generis. rium, bie ©taatäcaffe): au$ feinem ^pr., de suo pri-
mulier regio semine orta. regia virgo (als! 2Beibs"= vato aerario ( §S8. dare alei salarium); ugl. ,,auö
perfon aus" föniglicöcm ©eblüt). -*filia prineipis (al3 eigenem 58eutel" unter „33eutel": in^imbä. tyv. füe=
m
&oc!)ter eines* 3" r (* )- ~ n '' a re gi s °b. regia (al<"> ^en, in alcjs loculos converti.
"Softer eines* ÄöntgS; im $lur.: bie s|>rinjeffinnen, ^ßtitiatbticf, literae, quae ad me mittuntur ob.
aueb, virgines reginae u. bl. reginae). - Caesaris missae sunt (33rief an mieb, ©gf§. literae, quae pu-
filia (Äaiferötocrjter, nad)aug.). [ob. magister. blice mittuntur ob. missae sunt). - literae familiä-
^Jrior, *prior (als* t. t.). - *coenobii antistes res (oerirauUdjer ©rief an einen Sefannten). - ber
^vtorftt, *coenobii magisterium. ^3. eines* dürften, literae cum privati nominis titulo
"J^rioritt, *coenobii antisttta ob. magistra. missae.
Sßtife, I) eig., ein g-ingergriff: a) übl).: captus ^riöotbüönc, scena domestica.
trium digitorum; quantum tribus digitis compre- qjrtoatcaffe, ^rioatbcutcl.
f.

hendi ob. sumi potest; quantum tres digiti capiunt. ^tiUötC, ein, homo privatus.
- eine s#r. ©pljettblütbe F»cttt flos trium
ben Surdjfall, ^riiiatci^euilntm, res privata; res privatae.-
digitorum captu alvum citam emendat. b) ein — eä ift etroaö 0'»bs. ^r., res est alcjs privata (rote
fjingergriff ©cfmupftabaf, *mica medicameuti ster- Cic. Quint. 4, 15: res eae, quae ipsius crant pri-
nutatorii - eine $ßit. nehmen, *herbam Nicotianam vatae);ob. res est alcjs privata ac sua(roie Sen. ben.
tritam in nares farcire ob. naribus haurire; *me- 7, 6 extr.: Caesar omnia habet, fiscus ejus privata
dicamento in sternumentum movendum efficaci tantum ac sua).
titi. — II) unetg., erbeutetet ©d)iff: navis capta ob. ^viUitter '»icbmtfl, institutio domestica; disci-
intereepta. - eine gute }k., *navis belli jure capta.
s
plina domestica. - eine Sß«. geniefecn, disciplinam
tpttöttto, prisma, atis, n. (Spät.). habere domesticam ob. (oon sJ)Jeb,reren) diseiplinas
pridmatifd), *prismaticus. habere domesticas. - Stitbiu. cine 1> 1 Wbtn, alqm '-

93ritfrf)c, I) flappcrnbes* Snftrument jum 3d)fa domi atque intra privatos parietes disceutem con-
gen, rote cet bie ^ofjenretfcet |aben: etroa crepitacu- tinere (Quint. 1, 2 in., im ©gffc. oon alqm schola-
lum. — II) am ©dp litten: *sedcs trahac exterior. rum frequentiae et velut publicis praeeeptoribus
- III) 2ager uon $oly. *lectus roboreus. tradere).
665 ^ripctifeiub ^rtocitfdjafc 666

^ritmtfciub, inimicuB (®gf£. hostis). - priva- vatas alci rei remittere: bem'ipr. ljulbigen, nacfjge-
tim alci invisus infestusque. - alci offensus pro- f)en (feinen ^rioatnu^en fudjen), suae utilitati ob.
priä irä. - ^ritmtf cinbf djaf t
inimicitiae priva- suis commodis servire; suis rationibus consulere:
tae. - eine ^r. mit ^rrib. Ijaben, privatas inimicitias Alles auf fein ^ßr. bejie^en, in Allem auf fein ißr.
cum alqo habere. SBgl. ,,*prioatl)af}". feljen, omnia ad utilitatem domesticam referre.
^vttmtf rachtfdnff, privata navis oneraria. britwtiftrctt, in otio vivere (in SJhifje Ie6en). -
^rtttahicuriubc, f.
^riuatljaus. in umbra degere (in gemädjlidier 3urücfgc3ogen|ett
i*ntmta,cl.ivaurf), usus mit einem poffeffioen leben). - in re publica quiescere (fein Amt als
Pronomen, j33. meus usus. - 311m ^r., in privatum Staatsmann befleiben). - an einem Drte p., *alqo
(Liv. 40, 51. §. 5). loco otiosum vivere ob. degere.
^riöatgclbcr» pecunia privata ;privatorum pe- pviüatitt, privans.
cuniae. - Die i'rtoatgelber, f.
audj „ sJ5rir>atcaffe". ^riuatlüubcrci. ager privatus; agri privati.
"^rtUatgclcfjrter, homo umbraticus; homo '^rtuatlcbcn, vita privata (im Allg., ©gf£. vita
otiosus. publica). - vita otiosa (in SSegug auf bie freie SWufje).
^Jritmtgcf rfjöft, negotium privatum. - res pri- - vita umbratilis (in Sejug auf bie gemächliche $u=
vata ob. domestica ob. domestica et privata ($ri= rücfgejoger.tjeit); »erb. vita otiosa et umbratilis. —
oatangetegenfjeit). - in 5prir>atgefdjäften, ^rioatge= historia vitae privatae (als ©efct)id)te). - im ©gf ij. aueb,
fd^äfte falber, *privati negotii obeundi causa ob. bl. 61. vita (38. im 5ßr., in vita, ©gf£. im öffentlichen
*privati negotii causa (3S. iter facere); rei priva- Seben, in rebus gestis). - bas rubige ^ßr., vita pri-
tae causa (3^8. Samum venire): er mar in ^rioat^ vata et quieta: ftdj in bas ^ßr. äurüdEjiefjen, in pri-
u. 9tegtermtgsgefd)äfteu gan3 erfahren, nulla ars ne- vatam vitam concedere; ad privatam vitam redire;
que privatae neque publicae rei gerendae ei de- a negotiis publicis se removere ad otiumque per-
fuit. fugere ; privato habitu imperii insigne mutare (0.
^Srtbatgotteöbtenft, sacra privata (n. pl). - $aifer): aus bem ^r. in bas ©taatsleben übertreten,
$r. galten, *privatim sacris operari. ex umbratili et otiosa vita in solem et pulverem
93ribatgroH, f. ^riuatfjafj. procedere.
^Jrttwtgut, eine§ 5 ür ften *privatum praedium. < ^Jtiörttf cetiite, *lectio privata. - bie ^r. leiten,
^Jribatijaft, vincula privata (n. pl.). [sia.
bie, *privatae lectionis iter dirigere.
^ribötf)anbel, privata ac singulanscontrover- ^JribOtlc^ter, *praeceptor privatus (im ©gf§.
^3rtöatf)aft, odium privatum ob. proprium. - Don praeeeptor publicus, meines bei Quint. 1, 2
propria simultas iperföntidje Spannung-, f. „§«£" in.). - *docendis privatim juvenibus magister (im
über od. u. sim.). - ia) fjege einen 3ßr. gegen 3mb., ©gf^. »on docendis publice juvenibus magister,
meo nomine odi alqm; est mihi cum alqo privatum roas bei Gell. 19, 9, - Smb. im §aufe burd; <ßri=
2).
odium; alci offensus sum propriä irä; alci priva- alqm domi atque intra
oatlelu-er unterriefiten laffen,
tim invisus infestusque sum: idj f)ege feinen $r. ge= privatos parietes discentem continere (Quint. 1, 2
gen ^mb., nullum privatim mihi cum alqo est in., im @gf£. oon alqm scholarum frequentiae et
odium; nullo in alqm sum proprio odio: 3U ^5r. velut publicis praeeeptoribus tradere).
mar fein ©runb oorfjanben, propriae simultatis Vßvitoatlctttc, homines privati, aua) bl. privati.
nulla causa erat. - qui suum negotium gerunt otiosi (®gf|. ii qui
ii

1ßvit)atf)au$ f domus privata; privatorum do- ad rem publicam se contulerunt).


mus; aedificium ob. tectum privatum; im ©gf§. jum 5|Jribtttlocol,locus privatus. %(.„^rioatb,aus".
©ottestjaus, aedes profanae (f. „Saus" über dorn., - in einem ^3r-, in privato
(j33. consilia habere).
aed. u. tect.). - in einem ^3r., in domo privata; and) "^ r iuo tm nun, homo privatus. - homo, qui suum
bl. in domo; ob. in privato (in e. $riüat[oca[e, $5. negotium gerit otiosus (©gf£. qui ad rem publicam
s

consilia habere). se contulit).


pribatint, privatim (ögffc. publice). - intra pri- s
4JviütttUfld)ticl)t, nuncius domesticus. - nun-
vatos parietes, u. 61. intra parietes (jnnfdEjen feinen cius ad me allatus (©gf^. nuncius publice allatus).
oier 2Mnben\ - intra cubiculum (im Zimmer, §33. ^riüutnutjcn, f. ^rbatintereffe.
Aübienj erhalten, audiri). 'jSriuatbcrfoH, homo privatus.
^Sritmtintcrcffc, utilitas privata ob. domestica ^riuatvadic, *ultio privato nomine exaeta (bie
ob. mea (^rioatnufcen, ©gü). utilitas publica ob. uti- ia) auf meine iBerantroortung f;in neb,me).
litas civium). - commodum privatum (^3rioatüor= jus privatum (JCt.). - jus urba-
^ ril>ntrcri)t,
J

tfjeil. - usus privatus (^rioatnu^en, num (bas bürgerliche tyt., nad) roeldjem ber praetor
©gf£. bonum
publicum, bas allgemeine 93cfte;. - utilitas ob. uti- urbanus in 9tom 5ted)t f pracb^ bei ben JCt. genannt
;

litatcs rei familiaril meae


Oßrioatnutjen in 33ejug jus praetorium).
auf mein Vermögen - commodum meum (mein ei= >.
s
$ribatrüd:fid)tcn, respectus rerum privata-
gener -üortfjeil, ©gf§. utilitas civium). - compen- rum (bie :)lüdfid)t auf bie ^riuatangelegenb.citen, auf
dium privatum (^rtoatgeroinn). - res privata ob. bas ^rioatintereffe). - privata beneticia, n.pl. (per-
l'rioatangelegenfieit ob. angelcgenfjei =
fönlid)e 2ßob,ltl)aten, Sienfte u. bgl., 3©. privata be-
ten - n. -.eine Angelegenheiten). - privatae
-
nelicia a rebus publicis secreta esse, ftänben in fei=
fortunae <ber eigene 'üJofjlftanb, ©gffc. eornmunis res ncr iüesieljung mit bem ©taate). - aus tyx., respe-
-
Ppbüi l'nuatbeftrcbungen, ctn rerum privatarum; privato nomine (aus i'Hürt
©gffc. consilia publica). - 1.
tea ob. d< ficb,t auf ^riuat^mecfc); mco, tuo, suo nomine (aus
tu'lii;' Ute (Skiöatoeröinbungem. - cupiditas :Hücffirt)t auf und), bia), fid;).
mea <Sel6f,tfua)t, ©gifc. Hains communis, bei Cic. ^riuotfadjc, l> 2ad;e, bie einen Ginjclnen, nid;t
off. 1, 19, 68 - im pt , utilitate priva»(}& ad- ben Staat angcljt: res ob. causa privata. —
II)f)äuä=
venire ;
rei pn\at nire): liebe Angelegenheit, ^amilien)art)e: res domestica.
mebr auf bas '•ßr., als auf bas Staatsintereffe je ^rtöatfdinbcu, damnum privatum.
b,enb, marum rerum magu memor quam patriae: ^riuutfdjatj, aerarium jirivatum. - ber 'pr. bes
I
r. (amUiaris commoda
(jintanfetjen, rei 1
ÄotferS, cu ($gf$. aerarium publicum, b. i. bie
ti

.mer Zad)t aufopfern, *uiii Staat&caffe, ilaifcrjt.). %l. „^rioatbeutel".


667 Sßrtoatfdjauftnel Sßrobe 668

^ritMtfrf)aufpict,spectaculum privatum (ba§= ju etroas pr. *alci jus praeeipuum alqd faciendi

,

jemge ©djaufpiel, roelc^eö ber Äaifer nid»t fetbft an= dare. II) oon etner Seiftung befreien: immiinita-
{teilte ob. nidjt in feinem tarnen aufteilen lief?). tem alcjs rei alci dare.
fJ8rtt»atfehiff, privata navis. pritoHcgitt, I) beoorredjtet: privilegiarius(nad} --

^Jriöatfdjrctbcn, ^rioatbrief. aug. 1. 1.). - legitimus (burdj ba$ ©cfejj geheiligt, }SB.
f.

^titJfltf djtttbctt, * privatim debita, orum. - feine intemperantia). —


II) oon einer Seiftung befreit: im-
:ßr. Ijaben, non privatim quidquam debere. munis.
'JJrtUatfrfiitic, *schola praeceptoris privati. - ^ßritutegtutn, I) ein geroiffes SSorredjt: Privi-
3mb. in eine tyx. fdjicfen, *alqm praeceptori privato legium (ouret) eine befonbere 3Serorbnung erteiltes
in disciplinam tradere. ÜBorrecbJ). - beneficium. donum. commodum (Siner
^Jriuatf djülcr, qui domi atque intra privatos ^erfon ju öute fommenbe Sßergünftigung, unb jroar
parietes discens continetur. benef. u. donum aß ertljeiltee tyv., comm. als! er=
^3viDatfecrctär, scriba cubicularius (Inscr.); baltenes). - jus praeeipuum (33orred)t übt)., Cic.
qui est alci a manu ob. ab epistolis. de imp. Pomp. 19, 58; ogl. Liv. 9, 34, 11 tu unus :

SPrttmtforgen, cura de re privata (®gf|. cura eximius es, in quo boc praeeipuum ac singulare
de re publica). valeat?). - jus paueorum (ein 3ied)t SBeniger, f.
*}Jr iimtftanb, vita privata. - im tyr. leben, pri- Sali. Cat. 20, 5: res publica in paueorum poten-
vatum ob. in otio vivere; suum negotium gerere tium jus concessit). - lex praeeipua (ein befonberes
otiosum: in ben ^5r. treten, surücf treten, privatum ®efc'3, $23. loarum toirb für Sicilten ein ^rioilegium
fieri; e jurato magistratuse privatum facere (oon auf Sbebrüdung eingeführt? cur Siciliae praeeipua
einer ©taatäpcrfon). „^rtoatleben".
93gl. lex injuriae deänitur? Cic. Verr. 3, 91, 211). -
^ritJrttftrettigfcit, controversia privata. patrocinium (odnuj, oefürm, ber einer <3acb,e ob.
^Prit»fttftunbc.*scliolaprivata.-^mbm.'^riuat= igmbm. ju Xbeil mirb). - ^mbm. ein tyr. geben, alci
ftunben (^rioatunterridjt) geben, *alqm domi et in- Privilegium dare; 5U etroas, alci Privilegium, be-
tra privatos parietes instituere geben laffen, alqm
: neficium alcjs rei dare: ein $r. fyxben, Privilegium
domi et intra privatos parietes discentem conti- habere; praeeipuo jure esse: ein ^r. ju etioaä b,a
nere (tl;m nur bäu3Üd)en Unterricht erteilen laffen, ben, Privilegium alqd faciendi habere fein Jk. oer= :
s

©gffc. alqm frequentiae scholarum et velut publi- langen, nihil sibi praeeipue appetere; in 'Bejug
cis praeeeptoribus tradere, bei Quint. 1, 2 in.): auf ba<o 9tccf;t, velle se in communi atque in eodem
*alqm privatis praeeeptoribus erudiendum tradere quo ceteri jure versari: ^mbm. feine Sße. nebmen,
(ifjn ju ^ßrioatlcljrern in ben Unterricht geben): 5ßti= alci dona quae ante habuit adimere: ^mbm. ba3
natftunben (^riuatunterrid;t) bei Qmb. baben, *in- ^jßr. ju etioaö nehmen, alci Privilegium ob. benefi-

stitutione alcjs privata uti. cium alcjs rei adimere: burdj ein gennffco $Nt. un-
'$>viVHittl)catcr, scena domestica. terftü^t roerben, patrocinio quodam juvari (Quint.
H$riöatttauer, luctus privatus. - luctus dome- 10, 1, 28): alä ob ber jufammenfjangenöe Vortrag
sticus ob. i'amiliaris (^amütentrauer). ein ^>r. ber betören, unb nidt)t aua) ein Netyt ber
^riuatumftänbe, res privatae (bie einzelne, ^ß^ilofopljeti märe, quasi vero perpetua oratio rhe-
ntebt ben ganjen Staat betreffen). - res domesticae. torum solum, non etiam philosophorum sit (Cic.
res familiaris (bie l)äu3lid)cn Umftänbe ,0>mb3.). fin. 2, 6, 17). —
II) Befreiung oon einer Seiftung:
^riuotntttetvirilt, institutio privata ob. dome- immunitas. - S " 011*. ein $r. oon etro. erttjeilen
1

stica. - Stnbm. tyv. geben ic, f. ^rioatftunbe: nur alci immunitatem alcjs rei dare.
Hßv. fjuben, domi atque intra privatos parietes dis- ^jro ttltb contra fprec^en über etioaö, in utram-
centem contineri: öffentlicher Unterricht iftbem '.jir. que partem disputare de alqa re. - in allen Rotten
nor jujieb en, potior in scholis eruditio est quam domi. bat baS ^ro u. Sontra ber Setoeiöfülnung bie näm=
^rtViitimtci f urimttfl, eine, aufteilen, intra pa- licf)e ^unbftätte, omnium rerum in contrarias par-
rietes, non summo jure experiri. tes facultas ex iisdem suppeditatur locis.
*}>rit>ntnvtJ)cil, *sententia privatim data ob. probat, f.
betoäljrt.
dieta. - 3m
äftyg. aud) existimatio (Urtfjeil nad)2(b=
s
"^röbriictt; j33. ein ^r. feiner Stärfe in ®rtra«
roägung ber Örünbe, @gf £. Judicium atque potestas, gung ber ^eibfe^merjen ablegen, forticulum se in
ridjterlidjeö Uctl;cii ir»ie Cic. Clu. 29, 80: audior
, tormiuibus praebere.
non modo ab iis, quorum Judicium atque potestas ^Jrobc, I) Prüfung, SScrfud) bie Sefa)affcnbeit
est, sed etiam ab Ulis, quorum tantum existimatio einer ©aetje *Pcrfon ju unterfudjen: probatio
ob.
est) [causa. (Prüfung in 33e^ug auf bie Xüdjtiglett). - tentatio.
^rtoatoeranüa.cn, äu meinem, deliciarum tentamen (Sßerfuc^ im 2Ulg., erftercä alö ^anblimg,
^riuatucrtiäl tttiff c, a) im 21%: rationes pri- Liv. 4, 42, 4; le^tereö alo 8uftanb, Ov. met. 3, 341
vatae. - alltäglichere., rationes quotidianae. b) — u. ö.). - experimentum (3Serf ud), um ju einer Irr

nliS SSerbinbung, (£onnej mit Ruberen: necessitates faljvung ju gelangen). - periculum (mit einem ge
nnffen 3iifico oerbunbener JScrfud)i. - $r. bes @ol=
s
ob. necessitudines privatae.
^tioatucrmötjcn, res privatae; res familiaris. beö, obrussa (Feuerprobe): "^r. eine§ £a)aufpielers,
Sßgl. ,4*rioatbcutel". - bai ociterlidje tyv., privatum *fabulae agenaae periculum: eine ^robe mit etioaä
Patrimonium. macben, experimentum alcjs rei capere; periculum
"JJriinUiun tifcii, f. ^rioatintereffe. alcjs rei ob. in alqa re facere; alqd tentare ob. ex-
"Vviuntuioliujtitfl, f.
^rioatljaufo. periri ob. periclitari: eine 5ßr. mit etmaS an 3'"b.
^riuaUimmcr, im 3fl)g. bl. cubiculum (jSJ. machen, alqd experiri iu alqo: audj mit Gaffer fann
im $x. Slubienj erhalten, intra cubiculum audiri:
s
man bie ^r. machen, etiam inaqua est experimen-
oon 3 " 00 §ottfe u. $r. au3gefd;loffen fenn, alcjs
1 - tum: bie ^r. mirb ee lefiren, experiendo scics: 3 mö -

domo et cubiculo exclusum esse). v


ob. etroaS auf bie ^r. [teilen (ob. feiumi, alcjs ob. al-
^JriDotstwctf, f. ^uoatintereffe. - einem $r., p cjs rei periculum facere; alqm ob. alqd tentare
privato nomine (Wgfls. publico nomine). ob. experiri ob. periclitari ob. experiri et pericli-
privtlcflirctt, i) ein i>orred;t erteilen: alcibe- tari. - o»iönt. ein s
J>fcrb auf bie
s
£r. geben, alci
neiicium ob. Privilegium dare (naa)aug.). - 3mb. equum venalem experieudum dare: alci equum
GG9 ^robeboijeu Sßrocejjj GTO

dare, ut experiatur. - *pr. galtet«, b. i. a) jur ^robe luiv looßeu pro5iren, mas jeber oon uns oermag,
fpieleu od. fingen,*praeludere fabulae (oom Sdjau-- experiamur quid uterque possit: probire e3 einmal
fpieler); *praeludere concentui (oom SJcufifer u. mit ber sHJitöe, tenta quomodo tibi cedat demen-
,

(Sänget), ß) probeb,alttg jenn, beroä^rt gefunben roer= tia.- probiren, ob 2c., experiri, si etc.: pr. ob vi.
ben, usu ob. re probari bie ^r. nidjt galten, re uoa
: . ober, experiri, utrura ... an etc.
. .

probari. - mit einem ©cbaufpielcr sßr. galten, acto- probiren, baZ, tentatio alcjs rei. - e§ ift be§
rem fabulam docere (it)m öaä Stüd einftubiren, s
4>r. fein @nbe, nullus omnia experiendi finis est.
»om Sd)aufpiclbia)tcr!: mit ben aus" 2lften fiiv ten ^Srobirfteitt, I) eig.: coticula-, lapis Lydius. —
23üb,nenöienft berufenen ßöelfnaben ^ßr. galten, pue- II) uneig. obrussa (gleicfif. bie Feuerprobe). - baä
:

ros nobiles ex Asia ad edendas in scena operas ift ber $r. für etioaö, liaec est alcjs rei obrussa:

evocatos praeparare: Qmb. jur $r. laffen, *jubere etioa§ auf ben tyx. bringen, alqd ad obrussam exi-
alqm periculum sui facere: jur tyv. prebigen, *de gere.
sacro suggestu dicendi periculum facere. II) — Problem, quaestio. - bieSöfung eines s^r., de-
33eroei§, Äennjeidjen für eiroas\ u. jroar: a) tt;ät= liberatio (baZ 9Jao}finnen über etro.).
lieber: speeimen (fia)tbarcs ÄennjeidEien; bei ben 211--= pvDblcmatijd), f. fcf)toierig, ungeroifj.
ten niemals im $(ur. gebraucht). - documentum sui 4?roccbur, ratio. - ol)ne meitere ^ßr., statim.
v

<,33eroeis feiner £üa)ti_gfeit). - rudimentum. tiroci- ^>roccnt, Sin, I) alä ginfen: centesimae. - jioei,
nium (erfter SSeroeis" feiner ©efctjicf üct)ieit in einer centesimae binae: brei ^)3r., centesimae ternae;
erlernten Äunft :c). - $r. ablegen, rudimentum ob. quadrantes usui'ae: oier ^r., centesimae quater-
tirocinium ponere (ben erften 23eroei<8 ber ©efä)id= nae: fünf ^ßr., centesimae quinae;quincuncesusu-
lia)feit); documentum sui dare (einen SeroeiS feiner rae: fea)§ ^Jr., fenus semunciarium jroötf ^ßr., fe- :

Südjttgfeit übt).): ablegen, geben,


^>r. oon ctroas" nus unciarium: ein I;alb ^ßr., semisses (mit u. obne
speeimen alcjs rei dare; significationem alcjs rei usurae): bei uns rerfauft man bieSBaarenum l;un=
facere (übt), etroas* an ben %aq legen, $3. $tea)t= bert ^ßr. ©eroinn, merces apud nos centuplicato
f a)aff entyeit ,
probitatis). — b) iädjlidjer, äftufter 2c.: veneunt: unter (äinem ^ßr. (monatlia)), minoris cen-
exemplum. - *ßr. einer 2Baare, oon SBeijen, exem- tesimis (j58. nummum
ab alqo movere non posse).
pium mercis, tritici: eine ^ßrobe oon etroas oorjei= - 3)ie Sllten berechneten bie 3' n f en ttiebt jä^rlid;,
gen, exemplum alcjs rei ostendere. fonbern monatlia), roeil fie it)re ©eiber nur auf ei=
"Vvobcbugcn, *plagula exempli causa typis neu 3Konat ausliefen, fo baf) centesimae nao) un=
exscripta. ferer 3iecbnung 12 $r., binae centesimae alfo24^Sr.,
^robebrttrf, *typorum exemplum. semisses 6 5ßr. k. bejeio)nen. S)oa) fann man bie=
probetjalttg, experimento probatus(üb(j. bura) felben 33ejeia)nungen für unfere ^ßrocente beibehalten,
bie $robe beroäürt). - igni speetatus ob. perspectus unti ber 2)euttia)feit roegen nod) in singulos annos
vöura) bas Jeuer beroäljrt, aua) ur.eig., 3*8. oon ber binjufügen. - Uebtr., ber ,3<d)l naa) um oiele ^ßr. ge=
Areunöfa)aft, oon einer, *ßerfon, f. Cic. off. 2, 11, ringer, numero multis partibus inferior (Caes. b. c.
post red. in sen. 9, 23). - pr. Öolb, aurum
.
3, 84, 3). —
II) at§ älbgabe 00m ßrtrag 2c.: cente-
obryzum (bura) öte Jeuerprobe geläuterte!, Vulg. sima. - groei ^ßr., quinquagesima: 2V2 *$?, qua-
2 ebron. 3, 5: »gl. Petr. 67, 6): pr. @olb ocrlan» dragesima: oier ^ßr., quinta et vicesima: fünf sßr.,
gen, exigere aurum ad obrussam. vicesima. 3Sgl. übt). Jiipperb. 3U Tac. aun. 13, 51.
Probejahr, *annus ad alcjs facultates expe- ^Jroceft, I) 2lrt ber 33el)aublung in ber (Sfjemie :

riendas constitutus ibas um ^mbs. gä^igfeiten 3U ratio. s



II) Jted)tsl)anbel, 3tca)täftveit: causa (bas
prüfen feftgefeijte $at)x, j55. bas <ßr. eines ?eb,rling§). ^ntereffe ob. basjenige, roorauf e§ ber einen ob. ber
- *annu.s tirocinii (bas ^ab,x, in roelü)em gemanb, anbern Partei antommt, ba§, roa€ ber 33orttjett beä
ein junger fcefjrer, groben feiner erlangten @e= Klägers ob. 33etlagtcn oerlangt). - res (ber ©egeu-
fa)icflid)feit ablegen foll). ftanö bes ©treiteä ob. 'ißroceffes, bie 2lngelcgenl;eit,
proben, f. prebiren. bei n)ela)cr bie ©treitenben ein oerfa)iebeneä 3"tf r=
^3robeprcbigt, *oratio, qua dicendi pericu- effe l)aben). - lis (ber ©treit ob. ^roce^, ber über
lum fit. bie res gefüfjrt mirb). - actio (ba% geritt)tlid)e 3Ser=
93robefcf)rift, I) erfte 2lb(janblung eines ©clel;r= fahren, roela)es> roegen einer ©aa)e eingeleitet roirb,
ten: *liber, quo alqs documentum sui dat. II) — roofür nur in 33ejug auf griea)ifd)es ©eiia)täroefen
^Brobe oon ber §anbfd)rift3mbs. *chirographi exem- : dica [Sixtj] gebraucht rouröe). - ein 5ßr. in (Sioil
plum. —
III; Sßorförift jum 9caa)fd)reiben für Jtin-- faa)en, causa privata: ein -ßr. roegen Qnjurien, f.
Oer: versus, qui ad imitationem scribendi propo- ^njurienflage: ein ^r. in 6riminalfaa)en, causa pu-
nuntur. blica (roegen eines Vergebens! gegen öen Staat)-, cau-
93robcftnrt, exemplum (f. *ßrobe no. II, b . sa capitalis. lis capitis (peinlidjer ^ßrocef} übt).): ei-
^vobcöorlcfung, •schola, qua docendi peri- nen ^ßr. einleiten, litem ob. actionem instrucre (bie
culum 1
Urtunben, 3 fU c » 2C ur S" [F un 3 t)erbeifd)affen);
il -
j5

^robeborfdjrift, f.
ßrobeiä)rift no. III. litem contestari (ibjt förmlia) oor ©eriä)t einleiten):
'Vrobc,cit, 'tempua ad alcja Eacultatea eroe- einen ^ßr. anfangen, litem instituere-, lege agere:
riei tittitiirn. - •tempua rirocinii (f.
,/ßro= gegen 3"'b. einen ^ßr. anfangen, litem inferre alei
bejaht" ben roefentlidjfn Unterfdneb beioer). ob. in alqm; litem alei intenderc (ugl. „Älage an=
probiren. ezpenri, ]<r ; riclitari alqm s
ftcllcn" unter „Älage"): 3'"b.in einen .ßr. oerroicfeln,
ob. suuliirn 1
). rei (r>erjua)en, auf ilmt einen ^ßr. an ben öals roerfen, alqm in litem im-
bie Tkobe fteüen, f. „^robe" ben Unter ja), ber jiiugere: in einen ^ßr. oerroidelt roerben, lite im-
/prüfen, ausjuforfdjcn fudjcit). plicari: in ^ßroceffe oerroictclt fenn, litibus impli-
ilfjiloura) .Koften prüfen, ein cituin oiiien ''ß.r. mit Sfmb. (ja ben, fü(;ren, in
1

©etranf 2c.
probiren, einen ^ßr. mit 3mb. uerroirtelt fetnt, f. (mit 3 b.) m
um fein Urtbeil über etro. abzugeben,. - ALWin pr., proceffiren. - einen ^ßr. übernefjmcn, causam ob. li-
viiiimi ezperiri; an rmj facere. - ein yjcxo ipere, reeipere (f. „neljmen lauf ob. übet
1

pr., eqaom teotare, rperiri: ia) probi.tc meine


1
fia))" ben Unterfa). oon susc. u. rec); ad causam
Ätäfte, 00. roas kt; oermödjte, tentavi quid poi lern: tu ,,]( ,,.,
einen ^ir. führen (00m Saa)roa(ter), cau-
:
671 ^rocejjacten Profit 672

sam agere ob. tractare. agere apud judices (i;n ^Jroccftfutmne, litis summa (bie (Summe, bie
2llfg.); causam ob litem orare (einen Vortrag f)al =
ber "}3rocef$ foftet). - summa, de qua litigatur (bie
ten über ben Streit): einen ^ßr. felbft führen, litem Summe, über roelcfie proceffirt roirb).
suam facere: ien tyv. geroinnen, litem ob. causam Vßvoclamaüon an 3mb., evocatio alcjs (alä ,

obtinere; causam tenere; causa ob. judicio vin- §anblung). - libellus (al§ Sdjrift). - edictum (alä
cere; Judicium vincere; auefj 61. vincere: ben ?ßr. Sefanntmacbung jur ÜJcacfiacfitung, aß üJlantfeft, f.
nerlieren, litem amittere; causam ob. litem per- 9cägel3b. Stil. S. 34). - bura) öffentlich) angcfdjla^
dere; causa ob. lite cadere; in causa coneidere, gene ^roclamationen, positis propalam libellis ($33.
ob. bl. coneidere formulä cadere ob. excidere (mit
; servos ad libertatem vocare): ^Jroclamationen auö=
ber jur güljrung beä ^ßroceffeä aufgehellten formet ftreuen, libellos dispergere.
burcfif allen) ben s-ßr. oerlorcn geben, causa cedere:
: prociamiveu, f. „öffentlich befannt machen" un=
Qmbm. erlauben ben ^ßr. non »orn anjufangen (nad;= ter „befannt".
bem er Ü)n fa)on einmal oerloren f)at), alei actionem ^Jrocurator, procurator. - ba§ 2Imt eines
restituere: eä fommt jum ^ßr., res venit ad Judi- ftäbtifeften ^r., urbica procuratio (JCt.).
cium: e§ fam jum ^ßr., ventum in jus est: e3 jum "iUo&ictator, pro dietatore.
^ßr. fommen laffen, summo jure experiri (©gfl*. in- *4?ro&uccnt, artifex (§anbroerfer). - arator
tra parietes experiri): ber ^r. ift nodj nia)t ent= (^3flüger, ©etreibeprobucent).
feftieben, *nondum dijudicata lis est; adhuesubju- proöudven, I) v. tr. proferre (norbringen). -
dice lis est: bie Sacfie liegt im ^ßr., de re apudju- gignere (erzeugen, ro. f.). - proereare (fdjaffen, er=
dicem lis est-, u. hl de re lis est: e§ ftef;t mit 2»mb£>. fa)affen). - edere (fjerauögeben). - er probuetrt Meä
tyv. nietjt gut, e§ fommt ^mi. mit feinent ^r. in§ felbft (ju §aufe), omnia domi naseuntur. II) v. —
©ebränge, premitur alqs causa: einen ^ßr. fallen refl. fid) pr., in medium prodire (»gl. „auftreten").
laffen, aufgeben, causam deponere; a causa rece- "JJvotmct, I) = erjeugnifi, ro. f. II) in ber —
dere; causa ob. lite desistere; litigare desistere; SRedjenfunft: summa, quae ex multiplicatione ef-
liti renunciare (bem 5ßr. entfagen); causam susce- feeta est. - i>a§ ißr. mehrerer Qafyten, unus numerus
ptam affligere (im Sticfje laffen, »om ^proce^füfjrer). ex singulis factus: biefe 3 a ^i» bie ,3"^'/ 3meimal
- furjen ^r. mit %mb. mad;en, alqm indictä causa genommen, giebt baä ^ßr. nier, hie numerus, duo,
capitis condemnare (einen SBerbrccfjer ungeljört ner= geminatus, de se efficit quatuor.
bammen): furjen ^ßr. mit etroaä machen, rem prae- ^vobuetiou, f. ©rseugnifj.
cidere bie ©eridjtöbarfeit im gelbe madjt meift fur=
: probttctiU, f. fruchtbar.
gen Sßr., castrisjurisdictio plura manu agit (f. Tac. ^robuetiuität, f. grucfjtbarfeit.
Agr. 9). profan, profanus. - ein pr. ÜDtenfcb, homo pro-
*l>roccf?actcn, tabulae litis. fanus (tm Mg.); homo impius(ein ntc|t frommer);
^ßtroccftfiifjruttg, §anblung, bureb, tlm=
I) ctte ift e§ = ^nie, b.

fefir. mit causam agere ob. tractare. II) 2lnroalt= — *}h-0fnnflcfd)iri)tc,


f.

historia saeciüaris (©gf§.


fcfjaft: advocatio. historia sacra, Eccl.).
^Jtoccffton, a) im Mg.: pompa. - Sßr. bei tu prefnniren, f. entheiligen.
ner Seiche, pompa
funebris: eine $r. galten, in^ßr. ^Jtofanfcriocnt, scriptor historiae saecularis
berumäieljen, pompam ducere: in $r., pompa sol- (©gf§. scriptor historiae sacrae).
lemni. —
b) bei ben $atf)oltfen: *sacra commota, ^Jrofflnfdr)riftcn, literae saeculares (©gf^.
orum, n. scripturae sanetae, Eccl.).
procef fiten, litem habere, litigare (einen Streit ^rofcf? tt)un, Christiano ritu eultui divino sa-
oor ©erid)t Ijaben, führen). - jus experiri, u. ex- crari (Äaiferst.).
periri ad ob. apud judicem (fein 9tecf)t geltenb ju ^Srofeffion, %ad) no. II, ©eroerbe, SDietier,
f.

machen fucfjen). - gern pr., lites seetari; cupidum ^anbroerf. - ein non $r v bureb, Subftantioa auf
. . .

esse litium: mit ^mb. pr., litem habere cum alqo; . .tor, 358. ein Sfnfläger oon ^>r., aecusator: ein
.

litem agere adversus alqm; lege agere cum alqo; X5erfübrer non ^r. corruptor: ein SSerrätb.er non,

experiri cum alqo: roegen etro. pr., litigare ob. ex- ^ßr., morbo proditor (f. Vell. 2, 83, 1).
periri de alqa re roegen etroaS mit ^jmb. pr. liti-
: , ^ßtofeffionift, f.
^anbroerfer.
gare cum alqo de alqa re; negotium alei de alqa ^Jrofeffor, professor. - ißr. ber 23crebfamfett,
re cum alqo apud judicem est. eloquentiae professor: tyt. ber ^f;ilofop!,io, pro-
^ßroceffiren, baä, contentio forensis. - ob. and) fessor sapientiae: ^v. be§ (£ioilrco)tä, civilis juris
buref) bie &erba unter „procefftren". professor: ^5r. roerben, *professoris munus adire:
^Sroccftf Offen, litis summa. - litis sumptus. ^r. einer Sßiffenfdjaft fepn, profiteri mit 2lcc. ber
litisimpendia. impensae in litem faetae. impen- Sßiffenfd;aft %x. ber @efcf)icf)te jei;n, *historiam pu-
:

sae, quas in litem feci (bie auf ben ^rocefj oerroen- blica auetoritate tradere.
beten Soften, JCt.). ^Jrofcffortitcl, *professoris titulus. - ben ^ r.
^toccfforbnnng, *lex de litibus instituendis. Qmbm. ocrlciljcn, *professoris titulo alqm ornare.
- bei ber *p'r. ex edictis perpetuo jus dicere.
bleiben, ^3rofcffut, *munus ob. partes professoris. -
^roccfrfödjc, negotium, quod alei de alqa re ^3r. einer "iäiffenfdjaft, professio alcjs diseiplinae:
apud judicem est. - res, de qua apud judicem lis bie ^ßr. einer Sßtffenfdjaft antreten *alcjs diseipli- ,

est; im 3ff)g. bl. res. nae professionem auspicari.


ptOCCfftiöHfd),judicialis; forensis. - ob. burd) "Profil, faciei latus alterum(bie (Sine Seite be6
ben ©enit. Sßfur. litium (j33. pr. Slänfe, calumnia ©efia)teo, md) Quint. 2, 13, 12). - imago obliqua
litium). (93 Lb im JBrofU, ©gf^. imago reeta: ber ^lur. „fwo
i

^3roccfffud)t, *litium cupiditas. file, ^rofilgcmalDe" aud;init bem .Uunftauöbr. cata-

pvoccftfücfytia, litigiosus. litium cupidus (be= grapha, orum, n. [xaTÜypaifK - 3mb. im $r. .

gierig nad) ^roceffen). - promptus ad contra-lites malen, imaginem alcjs obliquam facere; imaginem
hendas (jjleid) bei ber öctnb ^ßroceffe anjufangen). - latere tantum altero ostendere.
saepe litigans (oft proceffirenb). - pr. feon, lites se- ^rofihcutiübc, f. Profil.
etari. Profit," f.
©eroinn.
673 $rofxt<$en profobtfdj 674

^Jrofi teilen, lucellum; aliquid lucelli; paulum cinari (etroa§ roeiäfagen). - canere (in einer geroif-
lucri. - ein ^r. madien, aliquid lucelli facere. - fie fen gormel). - augurari (buref; ^Beobachtung beö Vo=
roiefen bas ilmen bura) frembes SSerbredjen jufattenbe gelflugä, bann aud) übb.). - Qmbm. fein ©cbicffal
^r. nicbt oon ber £cmb, alieni facinoris munuscu- pr., praedicere, quod alei eventurum sit: ^mbrn.
lum non repudiarunt. feinen %ob pr., alei mortem augurari e§ roirb etro. :

pro ritt reu, geroinnen. - »cm 3mb. etroaä pr. propl)ejeit au§ jc., auguratio est alcjs rei ex etc.
vlernen),
f.

alqd discere ab alqo. (f.


Cic. de div. 2, 30, 65). —
II) v. intr. futura
^Jrofoft, optio carceris. praedicere ob. praenuueiare. - vaticinari (ben va-
Sßrognoftifum, praedieta, orum, n. tes machen, buref) göttliche Eingebung üorl;erDerfün=
^Jroqramm, libellus (im 2llfg., (Scfjriftd^en, roo= bigen, roeiSfagen). - Qnxbtn. roaf;r pr., alei praedi-
bureb etioas befannt gemalt roirb, jö. eine Stuction, cere fore eos eveutus rerum, qui accidunt.
f. Cic. Quint. 15,
50 u. 19, 61; ob. ju einer ^eier^ ^ropljc^cittng, I) bie fccmblung: praedictio
Ucbfeit eingraben roirb, f. Cic. Phil. 2, 38, 97. Tac. (Sort;erjagung tibi;., j$8. ber ^ufunft, rerum futu-
dial. 9, 3). - edictum (Sefanntmadjung bes 5ßrätorg rarum). - vaticinatio (Sßeisfagung). - auguratio
in Stom, bes Statthalters in ber *JJromnj, bei feinem (bura) Beobachtung beä Sogelflugä). II) bag, roaä —
Amtsantritte, roie er es mit ber ^urisbiction galten prophezeit praedictum (SSorl^erfagung alä
roirb:
roill). - ^r. einer Scbule, f. Sclmlprogramm: $ro= <3acf)e). - vaticiuium (3Dßeiäfagung alz Sad;e). - feine

gramme ju ben ©labiatorenfpielen, libelli gladiato- ^3r. rourbe erfüllt, traf ein, non falsus vates foit;
rum: Programme Ijerumf Riefen, libellos dispergere: ab eo praedictum est, fore eos eventus rerum, qui
ein s.J3r. über bie fünftige Staatsoerroaltung auffiel aeeiderunt.
len, t'ormam prineipatus describere. Proportion, f.
@6enma^, Sßerljältnifj.
^Jrogrcffion, ber Scbnelligfeit, celeritas au- ^roportionallittie,*lineaproportionis index.
genda. ^roportionaljalpl, *numerus proportionalis
progrcfftP, gradatim (frufenroeife). - sensim (*. *.)•

(nadj u. naef)). ^roportiottalsirfel, mesolabium {usaoXä-


*4$rojcct, f. Gntrourf, $lan. ßiov, Vitr. 9. praef. 14).
vj$rojccttnad)Cr,sperans semper (im ^3(ur. auch, pvopovtionivcH, *justä ratione describere.
bl. sperautes, Tac. bist. 1, 22). pvoportionidid), f. ebenmäßig.
Proletarier, egens. propOÖ, ä, ad propositum revertar (id; fet)re
Sßroleiaricr^crfamtttlung, egentium con- 5ur ©acb,e jurud). - peropportune (ju fet;r gelegener
tio. 3eit, 5^3. venis).
Prolog, prologus {nQÖXoyoq). propre, f. reirtlid), fauber.
Prolongation, f. Verlängerung. tropft, praepositus (Eccl.).
prolongiren, (. oerlängern. tropftet. *munus praepositi (al§ 2tmt). - *do-
^romemoria. f. 2>enfjcbrift, 33ittfcöretben. mus praepositi (3Bol)nung beä ^ropfteä).
^romenafcc, f. Spaziergang. ipröpfiitt, praeposita (Eccl.).
promentren, f. fpajicren. 4>rofa, prosa oratio (nadjaug.). - oratio soluta
Promotion, *creatio (als ipanblung). - *cre- (im (Sgf£. ber oratio astrieta, devineta [ber gebun=
andi sollemnia, n. pl. iöie tfcierlicöfeit). benen ^Hebe]; ob. im @gffc. beö carmen [be3 @ebicb=
uromooiren, I) v. tr. jur acabemifcöen 2)octor= te§], f. Gell. 7, 14, 1: et in carmine et in soluta
roürbe beförbern: *alqmdoctorem creare; *alqm ad oratione genera dicendi probabilia sunt tria). - bl.
doctoris gradum promovere. II) v. intr. jur — oratio (im ©gf|. ber poemata [ber ©eöicbte, ^ßoefiej,
acaoemiicben 2)octorroürbe gelangen: *ad gradum f.
Cic. or. 21, 70: saepissime et in poematis et in
doctoris promoveri. oratione peccatur). - bidjterifdje (poetifebe) $r., Car-
Pronomen, pronomen (Gramm.). men solutum (ein in ^kofa oerfertigteö 4iebicbt);
'jjropäbeutif, jur öerebfamfeit, institutiones poetarum quam oratorum similior oratio (eine
ad eloquentiam praeparaudam (Suet. gr. 4). meljr bidjtertfd) als profaifd) geljaltene Siebe): roenn
propäbcutifd); *©. pr. Stuoien jur SBercbfam= man ben Inrifdjen S)id)tern ben Qkfang nimmt, fo
feit, studia, quae ad eloquentiam praeparandam bleibt faft nidjtö übrig alö bie nadte ^r., poetas ly-
instituunt (nad) Suet. gr. 4). ricos quum cantu spoliaveris, nuda paene rema-
^roptjct, propheta \7iQ<xprjxrjq). - rein (at. fa- net oratio: er bat bie ^r. erfunben, ille prosae ora-
tidicaa vates; oo. bl. fatidicus; od. bf. vates (bef. tionis diseiplinam invenit.
übtr., j£. möchte id) bod) ein falfdjcr $r. fetm! fal- profaifd), I) eig.: solutus (ungebunben, ©gf§.
_

Dtmaaa vates siml). - Sprücöro., ber Prophet astrietas, devinetus). - ob. burd; ben ©enit. prosae
gilt nid)ts im VaterlanDc, suis domestica plcrum- ob. solutae orationis, jS. bie profaijdjen Sd;riftftel=
que sordent I'l. 36, 10 [36], 88): ob. in Sejug auf ler, *prosae ob. solutae orationis scriptores; geiu.
mieb felbft, sordeo meis, ut pleramque domestica bl.scriptores ((Sgf^. poötae). —
Adv. prosä ob. so-
luta oratione. - lij uneig.: siecus (troden). - jeju-
JJropfjcttn, prophetis, tidis, f. {ni>o<f>rt Ti.q y nua (nüd)tcru, fabe).
- rein lat. fatidica vates ob. 61. vates. - e. ^3rofaift, *|>rosae ob solutae orationis scriptor
junge %x., puHIa fatidica: eine alte *lk., anus fa- (f. 43rofa». - gcro. bl. scriptor (@gf^. poeta). - ob.
s

tidii toi Webner, (%\iy poeta)


propfjctifd), fatidicus üoeisf agenb). - vati< ^rofeltit, proselytus (Eccl.).
(bie AUeisjagungen betreffeno, $8. Scbriftciu - •< ..
^Jrofclt)tcnmadjer, *qui alios a patriis sacris
prolatas(in ber ik .
ad nia abdacit.
geifterung norgebradu, jü. Skftte). - ein pr. C4eift, ^rofclt)tcnmad)crci, *alios a patriis sacris
pra< irai divin&tio. Adr. aivinitus: abducendi Studium.
caelesti qaodam instinetu mentu:inttinctudiviiio ^rofobie, versuum lex et modilicatio(Scn. ep.
tiflataqiie olle ourdj göttliche (Singebungi. - als t. t. and) 'proBodia {TtQoqyölu).
prophezeien, i
praenunciar« pvofobifd), ]>rus(iii\:u:[^(7i(>i>^(r)(hfxx6q f
ö>-pät.).
im ÄUg. , uorfjeifagen, Dorljcroecfüiiotfjni/. - vati- - peccatum in versu.
pr. ,ycl;lcr,
(Ktatgcl, bt(4-lat. ^anDrob. »». II. «ufL VI.
22
675 ^rojopopöie prüfen 676

^Jrof opopöic, f. ^erfonalbicfjtung. fectus (in IRom, Liv. 4, 13, 7). - *rei frumentariae
-

profopopöifd), prosopopoeicus (Spät.). praefectus (beim |ieere). - Qmb. als 5ßr. roobin fd)U
^3rof pect, f. 2lu§fitf)i. - ber *Jk. (bie SSorberfeite) den, alqm rei frumentariae causa mittere alqo.
etneS öaufcs\ pars domus adversa. SjSrooiantlteferer, frumentarius.
proftitniven, alqm traducere (Qntb. bem ©e= "Vrouiantlicfcrung, frumenti vectura(@ctrei
lauter 2tnberer aussen, jS3. ben Sttttfpieler, col- befuljr, =3ufufjr). - frumentum imperatum (ba$ an-
lusorem); »gl. „befd)impfen". befohlene ©etreibe; ogt. „©etreibelteferung"). - $ro-
^JtofHtttttott, pudicitia prostituta. - ton ber oiantlieferungen austreiben, civitatibus frumenti
*ßr. leben, vulgato corpore quaestum facere. vecturas describere; civitatibus frumentum im-
protection, tutela (Dbfmt, ©d)u£, ro. f.). - gra- perare.
tia (©unft, ro. ogl.). - Ijofje $r., amicitiae eorum, ^rouiantmctgajin. f.
SJiagajin.
qui apud aliquem potentem potentes sunt: burd) *jJro»xatttfd)iff navis frumentaria (©etreibe-
,

^ßr. eine 93efbrberung erlangen, per gratiam ad f c^t-ff >. - navis oneraria (2aftfd)iff übf).).

altiorem gradum promoveri: fid) mit feiner 5ßr. 4$r ot»ia ntttmflcn, *plaustrum frumentarium.
(burd) SSerroanbte) brüften, aftinitatis gratiam ja- ^rooianttocjeu, res frumentaria.
etare fidt) mit feiner tyv. in ber ©tabt brüften, gra-
: ^voDiuj, regio (Sanbftric^ übt).). - provincia
tiam urbanam jaetare. (al§ ein unter]od;teä u. bem Steige einoerleibte§
ptotcgtrcH, f. begünftigen, beförbern(wo. III, b). Lanb). - jur ^ßr. gehörig, in ber tyx. beobachtet, be=
^Jrotcftr eines! 2Bed)fel£>, *syngraphae rejeetio. roiefen, getfjan, erroiefen, provincialis (j33. beine mir
- einen äßedjfel mit tyx. jurücffc^idert, *syngrapham in ber ^ßr. erroiefenen ©efäüigreiten, tuum provin-
non expensam ferre; *syngrapham non reeipere. ciale officium: bie bei ber Skrtoaltung ber sßr. be=
^roteftaut, *a lege pontiticis Romani plane obacb^tete llneigennüiugfeit, provincialis abstineutia).
abhorrens. gji - ein Sanb in oier ^rooinjen ttjeiten, terram in
proteftontif d), *a lege pontificis Romani plane quatuor regiones describere ob. dividere ein Sanb :

abhorrens; ogl. „eoangelifcfj". jur ^ßr. machen, terram in provinciae formam re-
^rotcftantiv^mu^, *protestantismus. digere; terram provinciam conficere: feine ^r. (=
^roteftation, f. ©infprud). bie SSerroaltung feiner tyx.) antreten, in provinciam
pvoteftiren, intercedere. intercessionem fa- suam accedere.
cere (©infprud) tfjun, bef. oon einer obrigfeitl. ^3er= ^t oinn^beltiohncv, *incola regionis interioris
fon). - gegen etroaS pr., alei rei intercedere (fid) in (ber im Innern beä Sanbeä roo^nt). - provinciae in-
etroaä oon 2lmtö roegen mifcf)en); vetare mit folg. cola. provincialis (Seiooljner eineä unterjochten 11.
2lcc. u. Qnfinit. (oerbieten); alqd deprecari ob. re- bem SHeicr)e einoerleibten Lanbe§).
cusare (fiel) roeigem etro. anjunelmten): nidjt bage= ^roöinsiatouöbcucf, f. ^rootnjialiämuä.
gen pr., bafj 2c., non recusare, quin etc.: einen 2ßcd)* ^vooiii^ialncrirtjt, conventus.
fei pr., *syngrapham non expensam ferre; *syn- ^totunsiatidtnud , ein, verbum regionibus
grapham non reeipere. « quibusdam magis familiäre. - ein }3r. feim, regio- s

^rotorott, tabulae. commentarius (im 2tltg.). nibus quibusdam magis familiärem esse.
- acta, orum, n. (bas> '•protofoll über Ser^anblungen, ^rotnuäialoernmltuug, provincia (j93. pri-
j33. cor @erid)t, im «Senate, f.
Slcten). - periculum mus annus provinciae). - bei ber ^ßr. geraölmlia),
(Xafeln, auf roefcfjc bie gertd)tlicf)e Sntfdjcibung ei= beobachtet u. bgl., provincialis (j3i. aditusadalqm:
ne§ 2lngeflagten niebergcfdjrieben ift). - conscriptio u. abstinentia: U. parsimonia).
quaestionis (fdjriftlidje Slbfaffung einer gcric^tftcfjen ^vouifion, I) Sorratf) an Cebenömitteln: copia
Unterfudjung, im «ßlur. bei Cic. Clu. 67, 191). - rei frumentariae. SSgl. ,, Lebensmittel". II) $ro —
indicium (fd)riftlid)e Slbfüffung ber gemachten 2lu§= fit, f. ©eroinn.

fagen, }33. lege indicium, Cic. Süll. 13, 36). -amt= ^Jroöifor, *medicinae tabernae institor.
lidje^rotofoUe, monumenta publica (al§ fdjriftlidje prooiforiidi, f. einftroeilig, einfttoeilen.
2)enfmäler früherer 33erf)anblungcn). - baS s$r. fütj= Trubel, f. Sampf. *
ren (prototolliren), acta componere; oor @erid)t prubcln, f. bampfen.
beim ßc ugenocrfjör, indicum dieta et responsa per- prüfen, probare (etma§ nao) feiner Südjtigfeit
scribere. - etio. ju ^. geben, edere (}93. bie ganje ob. Untüdjtigtnt, 2led;th^eit ob. Unädjtfjeit k. unter-
geugenauäfage, totum indicium, Cic. Cat. 3, 5, 1 1). fudjen, j5J. mucronem eultri ad buccam: u. dena-
- etroaS ju $r. nebjnen (etroa§ protofollircn), alqd rios, peeuniam: mensurae publice probatae). -
u.
in tabulis consignare; alqd in tabulas ob. com- tentare (gleicb^f. burcl^Q ©efütjl bie 33efcb,affenbcit oon
mentarios referre; aud) bl. alqd perscribere (toie etro. rennen ju lernen fudjen; baljer auf bie ^robe
Cic. Süll. 14, 41: omnia indicum dieta et responsa ftetten, fonbiren, 58. alcjs patientiam, se). - expe-
perscribere): 51t 9ßr. oerfpredjen, apud acta pro- riri (mit etro. ob. 3mb. einen i^erfueb, aufteilen, etro.
mptere (JCt.): toie au3 bem s$v. beroorgefjt ut ex , oerfudjen, 5S. vim veneni ob. venenum baedo:
in
actis apparet. u.cornua ad arbores [0. ^irfcb^e]: u. interrogando
^rotof'ollrtttt, ^Jrotoroflfüfyrcr, f. 'iproto- alcjsanimumV - speetare (etroaä roieberf)olt u. ge=
lollift. nau befeben, um fid; oon feiner guten 35efa)affenl)cit
protofollircn, f.
s
]3roto!oll. ,^uüberzeugen, 3S. ©olb, «Silber, ©elb: bef. aber baä
^rot ofoli ift, perscriptor alcjs rei (ber 9ttcber= ^artieip. speetatus in ber Seb. „geprüft - beroiibrt
febreiber oon etio., j93. ejus fenerationis). - ber ^r. gefunben", f. „beroäf)rt" bie ©t;n.). - explorare (bie
bes (Senates, componendis actis patrum delectus. roaljre S8efd;affenl)cit 2c. oon ctroas" auöjuforfdjcn
protof oflmäfüg, *commentariis ob. actis con- fud;en). - cxaniinare (bie ©riii^e für u. gegen et-
gruens. —
Adv. ex commentariis; ex actis. roaö abroägen, j53. causam alcjs rei). - exquircre
"JJrotonotariud, *6criba primus. tunterfudjen, 3*0. tabulas: u. noli ejus facta ad anti-
4*rot)irtitt f. Lebensmittel. quae religionis ratiouem [DJJafeftabl exquirci
^rotuantamt, 'praefectnra annonae. - *prae- ponderare (gleidjf. bie ^ollroic^tigfeit oon rtawä
fectura rei frumentariae (im £eere). unterfudjen). - reputare (gleictif. im (Seifte überred)

^rot>iantcommtffär,=mcifrcr,annonaeprae- nen, überlegen, roaä für ein 3iefultat eine Sac^e mit
677 Sßrüffleht publicum 678

fid) Bringen mit bcm £uf. secum ob. ani-


roirb, gern, ^runfgevätf), f. ^runfmöbei.
mo ob.animo). - considerare (etroaä in 33e=
cum ^Jmnfgcfdjirr, vasa non ad usum, sed ad
tracfitung äietjen). - consulere (gleidjf. befragen, j33. ostentationem luxus comparata.
in suseipiendo onere consulat suas vires). - excu- prunf hafr, splendidus. - magnificus (prächtig).
tere (gleid)f. burebfuebenb prüfen, 3$. verbum). - — Adv. splendide; magnifice.
etroaä nad) elroaö pr., alqd exigere ad alqd (etroag ^3ruttf liebe Zt., f. ^ractjtaebe 2c.
md) einem 3tia)tfd)eit, nad) einem geroiffen Sftafj ob. prtmfiod, Simplex (cinfaa)). - qui, quae, quod
©eroicfjt unterfueben u. prüfen): etroa§ forgfältig, sine luxuria est (obme Üeppigfeit, Sujuä). Adv. —
genau, ftreng pr., alqd exaetissimo judicio exami- simpliciter; sine luxuria.
nare; alqd diligenter perpendere (genau u. »on ^t«nfmöbc( r supellex non ad usum, sed ad
allen Seiten abroägen, 3S. librum)-, alqd adobrus- ostentationem luxus comparata.
sam exigere (gleiä)f. ber Feuerprobe unterroerfen, Sßruttfpfetb, f. ^arabepferb.
38. argumenta) og!.„(reifIia))erroägen": bie ©rünbe
; ^Jtltnf rebc, in ostentationem comparata decla-
auf beiben (Seiten ob. für u. rotber pr., omnes in matio.
utraque parte calculos ponere. - fid; pr., fein %n* qSrmtfftücf, f. «prad^tftttcl.
nere§, fein §erj pr., in sese descendere (Pers. 4, ^rwtftifcr), abacus.
23): ba$ §erj aüfeitig pr., meutern omni cogitatione pvunfüoü, f. pracfjtuoö.
pertraetare: id) burajjdjaue mia) fclbft u. prüfe mid) "iHunf wagen, carpentum. - für Patronen, pi-
genau, me ipse perspicio totumque tento. - Jjmb. lentum.
pr. (eraminiren) I)infia)tlio) feiner Äenntniffe, *alcjs ^f aim, psalmus
k
(Eccl.). - bymnus divinus (vfj.-
literarum ob. artis scientiam tentare; alqm expe- vog, a(ä i'obgefang, Eccl.).
riri tentareque; Ijinp.tfjtlid) feiner Slntagen, experiri "^fainiburf), psalterium (Eccl.).
alcjs indolem ob. (in -8ejug auf bie Urtf)ei(sfraft) s
^Jfolmbid)tct, ^Jfaltnift, psalmista (Eccl.)-,
alcjs Judicium. - Qmb. bura) Seiben pr. (0. @ott), psalmographus (Eccl.); rein tot. divinorum bymno-
*alqm afficere malis, quae animum. probent: Ijart, rum scriptor (Eccl.).
fcfjroer (bureb, ?eiben) geprüft roerben, multos casus 93f alter, I) ^nftrument: psalterium. II) —
experiri-, multis iniquitatibus exerceri: fämen bie 5ßfalmbudj: psalterium (Eccl.). III) Stätterma- —
prufenben Sage be§ UnglücfS, si quid ineurrat ad- gen: centipellio.
versi, quod animum probet. pfcubonrjm, sub falso nomine (unter falfc^em
^rüffteitt, f. ^robirftein. Kamen, 3S. commenta sua prodere). - sub alieno
Prüfung, probatio (UnterfudEjung ber £ücfjtig= nomine (unter frembem turnen, jSJS. edere librum).
feit, 38. athletarum). - tentatio (bas *Probiren afe ^Sftjrfjolog, *bumani animi investigator.
Öanblung, 38. meae perseverantiae). - speetatio ^Pfrjdjoiogte, *psycbo!ogia (neulat. t. t.).

(bie rcieöerf)olte u. genaue Seficfjtigung jur Prüfung pfndiologifd), *psychologicus.


ber @üte eine§ ©egenftanbeä, bef. beö GklDeä). - ^ublictff, *juris publici peritus ob. doctor.
examen (abroägenbe Unterfucfjung). - consideratio. ^ubiiettät geben, edere
e vulgare, in vulgus
reputatio. deliberatio (ßrroägung, ro. f.). -Judicium (bem grofjen §aufen befannt mad)en); notumfacere
(ba§ prüfenbe UrtfjeiD. - *tentatio scientiae alcjs (übt) befatmt machen). - 5ß. f;aben, notum esse
(^rüfung ber Äenntniffe ^emanbeä). - mit $r., ju- (befannt feun); evulgatum esse (unter bem großen
dicio suo: ofjne 5ßr., sine judicio; temere (leicfjttjin, Raufen befannt fenn); darum esse ex doctrina(aB
38. 3mbm. beiftimmen, 3mb§. Meinung annehmen, (Belehrter berühmt feun).
alei assentirii: eine anftelten mit it, f. prüfen.
*|3r. publicum, homines (bie 3Jlenfa)en übf).). - po-
- ber Sßeife bält jebes roiörige ©efcfjicf für eine tyx., pulus (ba§ i&olt). - vulgus (ber grofje uncerftänbige
sapiens omnia adversa exercitationes putat. - ^rü= §aufen). - speetatores. speetantes (bie Qu\d)anev).
fungen (bura) Setben), *ea quae divinitus accldunt, - consessus jufammenfi^enbe SSerfammlung bei
(bie
ut animum lanimos) probent-, aud) labores (2Jtür)= öffentlichen Spielen im Xtjeater, im ©ircuö 2c., ^33.
fale): fämen Prüfungen, si quid ineurrat adversi, bas 3ufa)aucnbe^., cons. speetantium: 3al)(reid;es s#.
quod aDimum probet: unter ben Prüfungen biefer im Xfjeater, frequens consessus tbeatri). - tnea-
^Jeit. in illis rebus exercitatus (Cic. ad f'am. 4, 5, 2). trum 00. ^Jlur. theatra (baä Xfjeater = bie 3ufd)auer
'i'riif ungöcommiffioit, *viri (ob. md) ber 2(n- im Xf)eatcr, 3S3. ein feljr jafjlreid) oerfammelteä,
jaf)l Der Gommiffarien duumviri, triumviri etc.) ad frequentissimum: baä gan3e publicum giebt fein
rem judicio suo exigendam publice missi (um eine 3JlifjfaKen 3U erfennen, wenn 2c., tota tbeatra recla-
Satfje $u unterfueben u. ju prüfen). - 'viri (duum- mant si etc.). - auditores (bie Qutjöxa). - corona
,

viri,triumviri etc.) ad pueroruni seif utiam tentan- (ber 3 u ()ö r erfrei§). - lectores (bie Sefer). - mein ge-
darn publice mian S^ulprüfungscommijfion).
'
roölmlicljeä ^. (alö Quiyöxev), qui audire me soliti
^rüfungätagc, Prüfungen. f.
sunt. - bie Stimme beä ^p., hominum ob. omnium
Prügel, a etg .: baculum (Stocf). - f'ustis opinio nad) bcm Urtljeil beä ^., id quod bomines
:

(ÄnütteL b) meton. = Sa)lag (mit bem Stocf 2c.), arbitrantur. -fein ^.f)aben,suum populum babere:
ro. - Prügelei,
f. Schlägerei. f. fein %
l;aben, vacare populo: bcm y. gefallen, popu-
brügefn, Kerberare. - rerberibus afficere (mit loplacere.in vulgus probari(im2lUg.)-,* speetatoribus
3d)lägen belegen .
- pulsare (flopfen, mit Jäuften ob. auditoribus placere ob. probari( ben ^ufefjauern
jc.,: ugl. „burctjprügeln". - 3mb. ju Xobc pr., alqm od. ^uljörenv; in m;uiilm.s esse (uiel gelefcn roer
rerberando ni lobe (mit .-Hutden) geprü ben, con einem Söucfjc, f. PI. cp. 1, 2, 6): mit einem
gelt roerben, >ri. Keinen *|>. sufrieben fei;n, paucis lectoribua conten-
prügeln, r,v,, rerberatio 'Spät.i. - fia) gut fiirn esse (oon einem Scf;riftftel(er ober Söua)). -r>or
aufs \ix. oerüef)cn, ad po ,11c bem ^., f. öffentlicf) (Adv.): cor einem grofjen ty.,
s

multis Bpi tantibuB (ölS ,3 u f a) rtUCl') ob. audientibus


<

JJruncflc, •proneJJa (L (ab Quffäxtt)'. uor bem ganjen ^., uuiversft spe-
jCruuf, Spränge.'

etante dvitate (<üi „-Jujdjaucr); aniversä au-


^runfnuüug, f.
|!raa)tauf3ug. dieute dvitate (du ,:}ui)brer). - im ^J., in luce at-
pruufen, f.
glänzen, prangen. qui oculil aominum: in ben Singen bcS ^J., coram
22*
679 ^ubel Sßunft 680

hominibus ob. popnlo: roaä rotrb ba§ "$. fagen? puluc; td)t, *pulveri similis.
qui rumor erit populi?: mit 23egünftigung mit , imfrertq, pulvereus.
bem 33eifau" beS ^ß., secundo populo: eS gefyt im $. puföenftren, in pulverem redigere (5U^Moer
bie ©age, i>a% @erüd)t, differtur rumor; totä urbe maa)en). - conterere ob. comminuere in pulverem
fama discurrit: bem Sß. befannt madpen, mitteilen, (ju 'puloer jerreiben). - in pulverem contundere
f. „(öffentlich) befannt mad)en" unter ,, befannt": (ju <ßidoer jerftojjcn). - pulnerifirte 5?of)te, carbonis
inö bringen, in publicum ob. in vulgus emittere;
?ß. pulvis.
edere in vulgus; notum facere (belannt maa)en; "JJulUcvratumcr, *cella pulveris pyrü; *cella
»gl. „au§tragen no. I, B"): in§ $. fommen, in pu- pulvere pyrio repleta.
blicum emitti; »gl. „au§fommen (no. I, c)": bem 5ß. ^utttetforn, *granum pulveris pyrü.
übergeben, publicare (jum allgemeinen ©ebrauebe ^ulöcvmaflajtn, *horreum pulveris pyrü.
bergeben, jS8. bibliothecam); edere. in vulgus emit- ^uluevmürjtc, 'pulveris pyrü officina.
tere (fyerauägcben, $8. librum): feine (Sorten bem ty. SPuföcrmÜHcr, *pulveris p}'rii opifex.
übergeben, populum in bortis suis admittere. - inö üülvertt, f.
putoenficen.
^ß. (an öffentliche Orte) ge^en, in publicum prodire; ^JiUücrprobc, *pulveris pyrü exemplum.
ugl. „ausgeben": nia)t im> ty. fommen, publico ca- ^3ult>Ctfd)iff, *navigium, quod pulverem py-
rere. domi ob. domo se tenere (nid)t auSgeljen, ü. rium vehit.
$erj.); in publicum non emitti ob. non edi (ntd^t ^Julöcrt^ttrm, *turris pulveris pyrü servandi
befannt werben, v. Singen). causa exstrueta.
^Jttbcl, *canis aquaticus (L.). - ©prüdem., einen 93uIt>crtontte,*dolium pulvere pyrio repletum.
^ß. mad)en, aliquid flagitii committere (Cic. Brut. ^ullierhmflcn, *plaustrum, quod pulverem
61, 219). pyrium vehit.
1. puff! tax! ^ßumpc, antlia. - organon pneumaticum (33run=
2. ijhtff , ber, I) = ftauftfdjtog, n>. f.
— II) bum- nenpumpe 2C).
pfer Änall crepitus. - e. $. tljun, crepitum edere.
:
^Utni)Ctt> antliä exhaurire, im 3^3- 6[. ex-
^uffboljtte, *vicia faba (L.). haurire.
4?ttI3, arterianim ob. venarum pulsus (ba§©chla= ^um^Cttticfcl, etroa autopyrus panis (avrö-
gen ber 2lbern). - arteriae ob. venae (bie $uts>abern nvQOQ i.qtoq, Srot au% Sin ÜDM gefdjrotenem
f elbft). - ftarfer $., vegetior pulsus venarum fdjroa* : Sßeijcn).
cfier .ß.,languidior venarum pulsus: ber ^.gebi(f(bjägt)
s
^ßum^ttJCtf, organon pneumaticon.
unaufi)örlid>, venae micare non desinunt: ber ty. Runter, Poenus.
gcfjt (f dalägt) fchroacb, arteriarum exiguiimbecillique Runter fclbtjcrr, dux Poenorum; im 3ff)9- 61.
pulsus sunt: ber ^ß. ger)t (febtägt) ungteid), gcfjt un^ Poenus.
rufjig, venae non aequis intervallis moventur: ber ^3ltni§tmt& Studium sensusque Poenorum.
<ß. ger)t (fctjtägt) ftarf, pulsus arteriae est citatus: ^uuft, I) flcinerrunber^led: a) übh,.: punctum
get)t (fdjägt) natürlid) ob. rid)tig, venae naturaliter (eig. mit einem fpi^igen .^nftrument gemachter $.,
sunt ordinatae: ber ^ß. ftefjt ftille, venae moveri de- xb axiyfxa; bann aua) übt)., jS. im ©d;reiben). -
sinunt: ben ^ß. fügten, sentire pulsus venarum: roie ein ^ß. au^fe^cn, quasi puneti instar obtinere:
3>mbm. an ben $. füllen, venas ob. pulsum vena- einen 'iß. fefcen (als 3« I f l"P untt ' on ^3 e 'd)en), inter-
rum attingere. alcjs manum ob. venam tangere. pungere (Sen. ep. 40, 10; bei ben 2Ulen jeboa) nur
alcjs venas tangere ob. tentare (eig., ^mbZ. ^ßuI3 non ber Unterfdjeibimg ber cinjelnon SBorte burdj
befühlen); alqm tentare ob. experiri tentareque fünfte). —
b) inöbef., im SJiitielpunft ber @d;eibc:
(uneig., ^mb. fonbiren, prüfen); alcjs indolem ob. etwa centrum (xs vxqov). - p. fchiefjen, medium fe-
s

Judicium experiri (uneig., 3fmbä. Anlagen ob. lXr= rire (Cic. fat. 17, 39;. —
II) f leiner %ty\l in 3iaum
ttjeitäfraft prüfen). ob. 3 C ' I: punctum. - pars(Xheil im 2ltfg.). - locus
93uI3aber, arteria. (©teile, Ort imJiaum). - punctum temporis (2fugen>=
3ßu(3f d)Ing, arteriarium ob. venarum pulsus. - blid, 3)cinute, ^ß. inbcr3cit).-2)iit einem Slbjectio oft
mit jebem 5ß. (uneig.), in omni puncto temporis (in bl.burd) baö 9Jeutrum beö 2Ibjectio§ im ©ingul. bef.
jcbem Stugenblid) ; jam jamque (non Slugcnbttd ju nad) ^ßräpofitionen, jS. auf bem bödjften *ß., in sum-
Slugenbücf). mo: am niebrigften |j., in imo: bie nädjftcn (junächft-
s

tyuit,*mensa scriptoria. gelegenen fünfte be§ 5 e f'f an beS, proxima continen-


^ult»cr, I) im TOg.: pulvis. - ju 5ß. madfjen, jer= tis: iiie bem ^luffe nä()er gelegenen fünfte, propio-
reiben, jerftofsen, f. puloeriftren. II) inSbef. a) — : ra flumini (Tac. hist. 5, 16). - bie höheren fünfte
als Slrjenei: pulvis. - iß. auZ SDlnrtenblättern, pul- (einer £oca[.), loca superiora (f. „§öf;e no. II"): bie
vis ex myrtitbliis: $. au§ Kräutern, herba in pul- I)öd)ftcn fünfte beä Sergcä, mons summus. - bie
verem redaeta. - ein ty. in SBoffcr einnehmen, her- @rbe ift ein f (einer 5ß. in ber 33elt, terra est nihil
bam in pulverem redaetam aquae indere et ebi- aliud nisi mundi punctum, exigua pars mundi;
bere. —
b) ©dnefipuluer: *pulvis pyrius. - feinen terra puneti locum tenet: bie @rbe ift für un§ ein
©ebufc 5ß. roertrj fetm, esse nihili: SJS. gerodjen fyaben, ^ß. im 2111, terram banc puneti loco ponimus ad
in acie stetisse (einer ©ablocht beigetuohnt haben); universa referentes: jeber^. beä Ärei)c§,quicumque
multa stipendia habere (niete ^clb^üge mitgemacht locus circuli: bie Gruppen auf Sinen^. jufammen*
haben): fein 'iß. gerochen fyaben, numquam in acie jie(;cn, copias in unum locum ob. bl. in unum con-
stetisse, numquam castra vidisse, numquam denique trahore ob. cogere; vires in unum conferre (bie
tubarum sonum nisi in speetaculis audivissc: ein ©treitf rufte auf (Sinen %\ ncreinigen): fic merfen fich
SÄonn ber SJ5. gerodjen f;at, homo multorum stipen- auf Sinen %\ (n. ©olbatcn), in unum locum se om-
diorum (ber niete genüge mitgemacht hat); homo nes inclinant: bie klugen iben 23Iid) auf ©inen ß.
v

militaris (ber Uebung im ÄriegSbienft hat): bemodj richten, oculos defigere eodem: ben 23ticf ferjavf auf
feilt iß. gerochen hat, homo nullius stipendii.
v
einen ß. rid;tcn, acri ac defixo aspectu uti: bie sflu-
^Julücvcjcplofion, *fulmen pulveris pyrü. genfinb ouj Sinen^ß gerichtet, oeuh eodem speetant :

*J3ultu*rfnif?, *doliam pulvere pyrio repletum. auf »erfct;icbcuen fünften jerftreut feun, diEgectum
3ßu(t)Ctt)Ortt, *cornu pulveris pyrü. ob. dispersum esse: ich, [tebe ob. bin auf bem 5ß.
681 punftiren spurpurmufdjel 682

(ftelje, im Segriff), ju 2C, in eo est, ut etc.;


bin ^SttWdjett, f.
1. ^ßuppe.
prope ut etc. (es ift naEje baran, bafj 2c.): auf
est, 1. ^uppc, bie, alä jiad^bilbung t(einer ßinber,
bem <ß. fenn (fielen) ju fiegcn, prope in ma- pupus. pupulus (männliche). - pupa. pupula (roeib =

nibus victoriam habere: auf bem *ß. ftefjenb aus lidEje; alle niec aud) alä Siebfofung§mörter). - al%
bev ^roriinj abjureifen, quum ex provincia de- Slbbilb großer ^ßerfonen, simulacrum (}33. puppen
cederet; ex prcvincia decedens. - ber entfdjctbenbe in perfifd;er ©olbatentradjt, simularca hominum ar-
<ß., momentum temporis; in ber ©efafjr, discri- mata Persici habitus; simulacra armatorum Per-
men periculi: bie ©acf)e ift auf ben äufterften 5ß. sarum ref erentia habitum). - aß „Marionette", f. b.
gefommen, res agiturin diserimenque ventamest: 2. Sßuppe, bie, eineä Snfectä, nympha.
bis ju einem geroiffen ^ß. fann man ber greunbfcfiaft ^3uppcttbalg, pupuli ob. pupulae corpusculum.
etroas naa)fef)en, est quatenus amicitiae venia dari ^uppcnfpicl, I) ©piel ber tinber mit puppen:
possit. - auf ben ^ß. ba feon, ad tempus adesse. — *lusus puparum. -33iIbL, ©pielerei:nugae;ineptiae.
III) ©adje, llmftanb; res (im 31%). - locus (em= — II) = SJcarioncttenfpiel, m. f.

jelner ©egenftanb, r>on bem bie 5Rebe ift; bann ^Juppcnfpiclci* tc, f. SJJarionettenfpieler 2c.

§auptftücf, Materie eines pljilof. ©öftems). - caput ^Uppenftanb. im, fenn (oon ^nfecten), in nym-
(£auptftüc?, einzelner üorjügüdper Slbfdjnitt, f. Cic. pha esse: in ben $. fommen, formam capere.
agr. 2, 6, 15: a primo capite legis usque ad ex- put% f.
(auter.
tremum). - nomen (©dmtbpoften). - lex (einzelne ^atganj, f.
Sajatin.
23ebingung, j®. ben ^ß. eines Vertrages rticfjt annefj* piirgtrcn, f. abführen no. I, A, b, ß (33b. I.

men, legem foederis non accipere). - in biefem ^ß., ©. 19).


hac in re; in hoc (f. unten): in biefem Sinen $., ^Jurgirmittel, f. Sajatio.
hac una in re: ber redjte *$., res ipsa: ben redeten ^ß. •^urgitung, f. 2lbfüfjrung (au§ bem Körper).
treffen, rem acu tangere (Plaut, rud. 5,2, 19[1306]): $tttift» puri sermonis exaetor diligentissimus
einen Jifclidjen 5ß. berühren, ulcus tangere (Ter. ob. (pebantifd)er) molestissimus (nadp Suet. gr. 22).
Phorm. 4, 4, 9 [690]): ein roicf)tiger ^ß., res magni ^3uti3mu3, puri sermonis exaetio diligentis-
momenti: ber roidjtigfte %., res maximi momenti; sima ob. (pebantifdjer) molestissima (naa; Suet. gr.
res gravissima; caput rei: ^ßuntt für^ßuntt, singu- 22). - in 33ejug auf einzelne SBörter, *studium
latim; ob. burd) singuli (ätHes 5ß. für <ß. beaniroor= pro peregrina voce nostratem requirendi (natf) Suet.
ten, respondere singulis): ein $. (©egenftanb ber Tib. 71).
Unterfudjung), über öen ftd) niei fagen (äfjt, lo- ^hwpttt, I)Purpurfarbe: purpura (im 31%.). -
cus latus (Cic. Ac. 2, 12, 37): einen $. (ber @rör= ostnvm (ber «Saft ber ^urpurfdjnecfe ,mit bem ge=
terung 2c.) ü6ergeljen, locum praetermittere einen : färbt roirb). - conehylium (bie eig. Purpurfarbe). -
%\ nur berühren, 'antum locum attingere. - Dft colcr purpureus (bie ^ßurpurröt^e, 3S8. beä 9)lun=
roirb „^ßunft" mit einem Sßronomen 2c. im £ateini= - tarifdper ^ß., color Tyrius.
be§, oris). II) mit —
fdjen Mos bura) bas Neutrum bes Pronomens 2c. ^urpur gefärbter Stoff: a) übt).: purpura. - vestis
ausgebrürft, ,,93. ber *ß., illud (f. Cic. de amic. 8, purpurea (©eroanb, S)ed'e 2c. au$ %). - amicu-
26): melier %, quod (f. Cic. Verr. 5, 66, 170): in lum purpureum, amictus purpureus. pallium pur-
biefem $., in hoc (f. Cic. Verr. 5, 67, 173: si in pureum (Umrourf, Sltantet au8 ^.). - boppelt ge=
hoc me ratio fefellerit): einige aufjerljialb ber ©ad;e färbter ^ß., purpura dibapha; dibaphus, i, /. (fj
liegenbe ^ß., quaedam extrinsecus (Ulp. dig. 3, 2, dlßa<pog, ein boppelt gefärbte^ 5ßurpurgeroanb). -
13. §. 6,: jene beiben fünfte, illa duo (f. Cic. de or. in ^ß. gefleibet, purpuratus; purpura eultus. - mit
1, 9, 35): roas bie übrigen 5ß. anlangt, si qua prae- ^>. oerbrämt, purpura praetextus: in 5ß. glänjen,
terea sunt (f. Cic. de amic. 7, 25): roenn jener ftcf) purpura fulgere: in ©o(b u. ^ßurpur glänjen, in-
nur auf bie 3lusfüfirung biefes einen *ß. einlädt, es signem auro et purpura conspici. b) — $urpur= —
fei :c, quod si ille hoc unum agitare coeperit, esse mantet, ro. f.
etc. (f. Cic. Verr. 3, 96, 224). - u. unfer „im fünfte ^Jurptttbccfe, peristroma conehyliatum.
ber u. ber Saa;e" 61. bura) in alqa re (f. Cic. ad ^uvpurf oben, filum purpureum. - *ßurpurfä=
Qu. fr. 2, 6, 5: Pompejus noster in amicitia P. ben, aud) bl. purpura (j33. purpuram vestimento
Lentuli vituperatur, im *ß. ber greunbfdjaft mit^ß. intexere).
iient. Quint. 10, 1, 9: in illis saepe laudari, im 5ß. yßuvputfavbe, Purpur no. I.
f.
jener 21usbrücfej. purpurfarben, farbig, purpurn. f.

punftiren, puncto distinguere. - roth, punftirt, ^3urpurfäfber, purpurarius (Inscr.).


rutiii- j.ijiKtis stellatus. 4-l urpurforbcrei, officina purpuraria.
pünftftd), diligens (genau, forgfältig). - religio- ^urpurgenjottb, f.
^ßurpurfleib, =mantel.
sus (p. in GrfüUung oon bem, raae Ginem obliegt, ^urpur^anbeL *negotium purpurarium, trei^
(jeroiffenfjaft). - imperio oboedientiasimas (bem 23c ben, exercere.
feljl ganj aefjorfam, v. Solbatenj. - fefjr p., perdi- ^ßurpurftönbler, purpurarius (Inscr.).
•iis; religio- ,:-.irnu.s. — Adv. diligenter. reli- Sßurpurf leib, vestis purpurea. - ein $. tragen,
pus (gut beftimmten ^citj. - ad diem veste purpurea uti.
(auf ben 2ag, ;23. man Xruppen p.,
be?a^(t bie militi ^ßurpurlappen, pannus purpureus.
Btipendion ad dien datnr: bies c2üks rourbe p. 6e= Vurpuiiippen, labella purpurea ob. rosea.
forgt, diligenter ad dien haec omnia facta sunt). "Vnvpurmoutci, purpureum amiculum (ber
^Jünftlirfjfcit, diligentia(©orafalt). - relij grauen u. Männer). - pallium purpureum (ber
tas i^eroiffcn()aftigfeit ; - mit ber größten $.,
. dili- Männer, 3S8. beö Äaiferä). - paludarnentum purpu-
gentissime; religjoflissiine: mit übertriebener <ß., reom (beö ^c(b^errn). - purpura (^ßurpur bes Äö=
npentiti nigs2C., f. Li?. 27, 31, 4: capitis insigne purpura-

junfttoeife, Bingulatim. qoe atqae alius regius tabitos). - imperii insigne


lutJill, Pupille kv i. JJUinbct 2c. (als 3l5jcid)en ber öcrrfö)erroürbe, j33. ben ty. mit
lupiüc, pnpala; jiujyilla. bem ©eroanbc eines s|)riuatmaunes oertaufd;en, pri-
'upilkncoKcflium, •curatores rd imjiillari«. • li.-iliitii imperii insigne mntare).
htpillciificlber, |
papillär) % :
iirpitvniufrljcl, f.
^urpurfu)necfe.
683 purpurn CLuabratrourjel 684

?mtpnvn, purpurrote, purpureus. purpureo gum demere: bie 2Baffen p., arma curare et ter-
- conchylio tinctus. conchyliatus (mit ?ßur=
ore. gere-,arma ad pristinum cultum reficere (roieber
pur gefärbt). - ein Saunt,, ber p. Stützen trägt, p. btanf madjen). - fid) p. (0. Sögcln), pinnas rostro
b£üt)t, arbor florens purpureo colore: p. roerben, purgare. — II) = fdjmücfen, ro. f.
purpurascere. Jhtt|ett, baä, I) Reinigung: purgatio (im 2tHg.).
s

}>iupuvvbtf)C, rubor purpureus ob. purpura-


s
- putatio (Sefdjneitelung ber Säume). - bai <ß. ber
scens. - color purpureus (Purpurfarbe, 3S. be§ SRafe, emunctio. —
II) i>a% ©djmüden, vo.
f.
9Kunbeä). - baö ©efid)t roirb mit $. überwogen, fa- ^utjerbe, creta.
cies purpurascenti rubore perfunditur baä ©efidjt : jjutjlcbcr. mollestra.
tft mit$. überwogen, purpureus alci est in ore rubor. vputjumcberin, *quae mundum muüebrem fa-
SPurptttfaft, ostrum; sanies purpurea. ch. - *quae muudi muliebris officinam exercet
^JutpUtf djncrf e, purpura. conchylium (bie eig. (aß Sorfteberin einer ^Ju^fabrif).
%). - murex (©tadjelmuf djel ^ßofaunenfdjnecfe, be=
, "JJittjftubc, cubiculum cultu insigne (al§ $radjt=
ren fid) bie 2tlten ftatt ber Purpur fcbnecte jum gär= jimmer). - cubiculum, quo amici me visendi causa
ben bebienien). conveniunt (al<S Sefudjjimmer).
^Jttr^utftmfctt, an ber röm. Xoga, clavus. - ^Suijfurfjt, cultus justo mundior; munditia ex-
ber breite $., latus clavus: ber fdjmate ^ß., angu- quisita nimis.
stus clavus. ^tttjtifd), abacus («/?«§, ^runftifd), um goI=
^tttcr, ^ttterfmfjtt, *gallus Indicus. bene ©efäfje, Safen iC. barauf ju fefcen). - cathedra
9ßtttf d), einen, »erfud)en in einer ©tabt, tentare (xäd-eÖQa, ^5u^= u. Soilettenfturjl einer röm. Same).
urbem (f.
Cic. Sest. 4, 9). - fid) an ben $u|ti]i|en ber grauen f;erumtreiben,
$$ut?, I) 3uftanb, ba man gepu|t ift: cultus. - circa catbedras assiduum esse.
— = ©d)mud, 10.
II) f.
pi)rnmi5>alurl), pr)tamtbcttförmtg, *in py-
pii<?cn, I) »om Ueberflüffigen ob. ©djmu^igen ramidis formam redactus. - *in pyramidis modum
reinigen u. fäubern: purgare (reinigen, fäubern erectus (fid) in gorm einer ^pnramibe erfjebenb). -
- tergere. extergere (au§nufd)en, g33. vasa:
übt).). metam ob. metas imitatus (eine fegeiförmige ^Jigur
u. oculos pedibus [v. Spieren]. - putare. interpu- nadjaljmenb). - ein p. Säumd)en, metula; arbor
tare (befdmeitetn, oon überflüjfigen 2leften befreien, metulas imitata. —
Adv. *in pyramidis speciem
Säume). - emuscare (com Sftooä befreien, Säume, ob. modum; pyramidis instar.
»gl. „SJlooä"). - ben Sart p., barbam attondere (ilm •^t)romit»c, pyramis (7tvQafxig } löoq, rj). -
fhujen); barbam tondere (ifjn abfrroiäen); barbam meta, f leine, metula (tegelförmigc jtgur übt)., gS.
rädere ob. abradere (if)n abfdjeren): bie üftafe p., ein Saum). - eine $. aufbauen, aufführen, errieten,
nares emungere: bie 3äf)ne V-, dentes lavare fri- pyramidem facei- e, construere, exstruere.
careque; dentes polire: baä Sidjt p., *candelae fun- ^St)rcnäen,Pyrenaei montes;Pyrenaeus saltus.

fi.

Ct, <\, al§ Sud)ftabe, Q, q, ooKft. Q litera. - a(3 Clttöbrattt, tetraus.


©djriftjug, Q literae ductus. Cuabrat, quadra. quadratum. - tetragonum
£luad: faJbcr, pharmacopola circumforaneus. (xexQäywvov), rein (at. figura quadrata ob. qua-
aud) 61. pbarmacopola ((paQ/xaxonaik^q, fjerum* driangula. quadriangulum (alä <yigur, ein Sierecf).
jiefjenber Slräeneifjänöler). - malus medicus. minime - lacus quadratus (Quarre in einem Älcibe). - inj
utilismedicus. imperitus ob. ignarus medicus (ein du., in quadratum ; in quadrum;ex omnibuspar-
fd)ted)ter,unmiffenber 2Irjt, ein s;pfufc&er, im ^3lur. tibus (übt), oon aßen Seiten, 5S. terni palmi); quo-
aud) bt. ignari, imperiti). - artifex improbus (feine quoversus (nad) allen ©eiten f)in, 3S. rates quoquo-
ßunft unreblid), b. 6. aus! ©ctoinnfudjt auSübenber versus pedum triginta). - jerjn J-ufe tnS Qu., deni
§eilfünftler, f.
Liv. 5, 3, 6). in quadrum ob. in quadram pedes ; deni in quam-
dltatffalbcrci, *pharmacopolaemedendi ratio que partem pcdcs inö Du. bringen, in quadratum
:

(^etlart eines» Duadfa(berj>). - mala medicamenta, redigere: inöDu. anlegen, bauen, in quadrato con-
orum, n. (fcbtcdjtc 2trjncimitte0. stituere (}S. ein Jorum): inS Du. angelegt, gebaut,
quatffrtlbcvtt, I) sin Guacf falber fenn: *pbar- in quadrato constitutus; quadratus (uierecfig, jS.
macopolae negotium exercere. —
II) einen D,uad= oeci): genau ittS Du. angelegt, ad normam qua-
falber gebrauchen: *pbarmacopolam \norbo adbi- dratus. [in quadrum pedes.
bere. - ob. fdjledjtc Slrsneimittel anmcnben, *malis Cnaferatf ufj, pes quadratus. - jcl;n Du., deni
medicamentis uti. CXurtbvntlinic, *linea quadrata.
Cvuabcr, lapis quadratus. saxum quadratum dimbtotma^ *mensura quadrata.
(alö grö|ere§ Sauftüdf). - tessella. crusta (Iteineä CluobtatmciiC, *mille passus quadrati.
»iereäigcö Stücfd;cn 3JJarmor, bergleid)en ju2ßofait= Cnr.&votriitljc, *decempeda quadrata.
arbeit gebraudjt mürben). - ungcbeuerc öuaber, qua- Cluabratf^tiftf litera quadrata.
dratae moles. - etroaä mit Uuabcrn unterbauen, CnaMrttfrfiub, pes quadratus.
alqd saxo quadrato substruere: mit Quabcrn ein Ciuobrotftcin, f. Duaber.
faffcn, saxo quadrato saepire: mit Quabern bauen, Cuobtatur, quadratura (jS. beä ©ircul§, cir-

aufführen, saxo quadrato facere (jS. murum). ob. culi).- bie Du. bc§ Äreifeö ucrfud^en, circuli formam
exstruere (jS. turrim). in quadratum redigere velle (nad) Sen. ep. 88, 11).
ClUöbcrblocf, moles quadrata. C.imbvatluur.icl, *radix numeri quadrati. -
Ouobcrftcin, f. Duabcr. [quadrata eximuntur. bie Du. auöjieöen, *radicem nunieri quadrati ex-
£Uiabcrftcmbritr(}, lapicidina, de qua saxa trabere.
685 Duabratja^l Quartier 686

C.uabratjabf, numerus quadratus. dibus, non genere, difFerre qualitatto, nicht qv.. :

CiUabrat^oü, *digitus quadratus. beftimmt werben, genere, non numero cerni (j33.
Cuabrillion, *quadrillio. oon Jteidjthum, 6bre, 9tubm): nur qualitatioen, nicht
quabrircn, I) inö @eoierte bringen: quadrare; qu. SOBertt) b,abcn, geuere valere, non magnitudine :
in quadratum redigere. —
II) mit ftd) felbft mul= einer qu. SBermebrung fällig feijn, crescere: einer
iipliciren: in se multiplicare. qu. Sßermetjrung nidjt fälng fenn, Crescendi acces-
quaf cu, oon gröfchen, Ij v. intr. coaxare. - nicht sionem nullam habere. Sgl. ü&f). 3tägeläb. ©til. ©.
qu., mutum - er gebot t>en quafenben gröfdjen
esse. 213.
!Rube, obstrepentes ranas silere jussit. II) v. tr. — Cuantum, f.
%f)eif, ©umme, Quantität no. I.

canere (f. Virg. georg. 1, 378: veterem in limo ra- Cutaüuc, mustela.
nae cecinere querelam). Cuarantatuc, *tempus valetudini speetandae
Cimfctt, ba§, ber gröfdje, ranarum voces (PI. praestitutum. - Clu. galten, *valetudinis speetan-
32, 7 [24], 74). dae causa in statione retineri: Qmb. Clu. Balten
quäfcn, vagire. vagitum edere (aud) oon £>afen, laffen, advenientem alqm segregare, ne quis alius
Tyüchfen 2C). contaminetur.
Curifctt, t*tä, vagitus. Catarf. I) geronnene 3Jlild): coagulum (lactis).
C.ual, cruciatus (eig. u. uneig.). - tormentum - II) toeidjerÄäfe: caseus mollis. III)Äotö: a) —
(eig. tfolterpein; Dann uneig. = peimgenber ©djmerg eig.: lutum. —
b) uneig., geringfügige ©adje: res
be3 ÄörperS ob. ber ©eele); Derb, cruciatus et tor- vilis-, res levis.
mentum. -Stimuli doloris(förperlid)eQua[).-;3mbm. C.uavrc, I) Sierecf übb., f. öuabrat. II) al§ —
Qu. oerurfacöen, eine Qu. antbun, alqm cruciatu mitit. orbis (ein ÄreisS, bergl. bie ©olbaten ber
t. t.\

afficere; alqm cruciare (quälen, f. i>a]. bie ©onon.): 2llten in benfelben gälten fdjloffen, in roelcben bie
ju meiner Qu., ad me cruciandum. unfrigen ein SMercct [Quarre] bitben, roetebeä bie 2llten
quälen, cruciare. exeruciare (eig. u. uneig.). - nicfjt fannten benn agmen quadratum ift = ein in
;

torquere (eig. auf ber gotter peinigen, foltern bann •, georbneter©cb(ad)tlinie[fo ba| ba% gange^eer gleidjf.
aud) uneig. = foltern, martern, foroof)t oon Sftenfcben, ©in ißaralletogramm bitbete] einberjiebenbeä §eer).
al§ com Sörper» ob. Seelenfdjmerj). - angere (äng= - ein Qu. bilDen, orbem facere ob. colligere; in or-
ftigen, «ngft unb bange machen). - stimulare (eig. bem coire; in orbem se tutari: im Qu. marfd)ieren,
ftadjetn: bann uneig. peinigen, j33 oom ©eroiffen). *orbe facto ire: im Qu. marfebieren taffen, *orbe
- vexare (feine Stube gönnen - urere (empftnb=
tibi).). facto ducere.
lief» beimfuchen, oon 3uftänben, iß. pestilentia urens Ciuatt, I) ber oierte Xbeit: pars quarta. - qua-
simul urbem atque agros). - 3imb. mit gragen QU., drans (aueb alö SJlafj oon glüffigfeiten). — II) Quart*
alqm rogitando obtundere; 3u£obe,aiqm rogitando format: *forma quartanaria. - grofj Qu., *forma
enecare: 3>nb. mit Sitten qu., alqm preeibus fati- quartanaria major Hein Quart,*forma quartanaria
:

gare: 3mb. mit Älagen qu., alqm querelis angere. minor.


dualer, tortor. carnifex (eig., al§ genfer). •* Cuar tat , SSiertetjabr, spatium trimestre. - Qft
vexator (uneig., 23eunruf)iger). e§ = Quartalgelb, f.
b.

duäfgeifi, f. *J3lagegeift. C.uavtalgcli», *pecunia tertio quoque mense


qualtücircn, ju etroaö, aptare alqd alei rei ob. solvenda.
ad alqdipaffenb mad)en). - instituere alqd ad alqd quovtnlitcr, quariulrocife, tertio quoque
(gehörig einrichten, orbnen).-fid) ju etroas qu.,aptum mense.
ob. idoneum ob. opportunum esse ad alqd (f. „paf= Cuartalf rblttfj, *ratio tertio mense confeeta.
fenb" ben Unterfch. ber 2tbjectt.). Clttartattcr, *discipulus quartae classi ascri-
qttalificirt, f. brauchbar. ptus; *quartanus.
C.ualitöt, I) (ro. ogl.): natura
Sefcfjaffenbeit Ciuartauficbcr,febris quartana, auä) bl. quar-
(natürliche Scfcbaffcnbeit).- bonitas (®üte, gute 93e= tana. - ob. umfebr. febris quartis diebus recurrens.
fa)affent)eit, jS. aqua ejusdem bonitatis: u. seeunda - id) genefe oom Qu., quartanam passus convalesco.
bomias). - Daf). = Sorte: nota. - Söein oon guter, Cuartaut, Cuartbanb, *liber forma quarta-
con öer beften Qu., vinum bonae, optimae notae: naria.
tion erfter, jroeiter Qu., primae, seeundae notae: C.uartblatt, *scida forma quartanaria.
oon oerfdnebener Cu., diversae notae. II) Talent: — C.unrtc, I) in ber SKufif diatessaron (rj öia tsa- :

virtus. adpcov, Vitr. 5, 4 sq.). II) in ber gedjthmft: ma-—


qualitativ, genese (ogl. „quantitatio"). nus quarta (Quint. 5, 13, 54).
C.uatm 2C, f. 3)ampf ic. Cuartctt, *cantus a quatuor symphoniacis
oualüofl, iuirbißsimus. - auf qu. 2trt, crucia- editu8.
bibter; croaeliMime (auf febr graufame2lrt): in fo Ciuartfornta^ f.
Quart no. II.
qu. fcage bin idj, inbem ich. biefeö fchreibe, in tantis Catatttcr, I) ber oierte Stbctt eine§ SKafjei: qua-
tonni im, quum haec icriberem. drans. — inöWcoiert: pars (2lbtbei=
II) 2lbtt)eitung
Cuantität, I
fl
köfjenbeichaffcnheit : quam tung übf) - vicus (©tabtoiertet). - regio (SSegirf ber
).

- modo peenuiae). - magnitudo (©röjje),


B. ©taot). - pagina (2lbtbeilung bes gelbeä, beä 3öein=
- mimeru.. {§0.1)1,$b. fhuneoti). - copia OJJiengc). beretcö). -bie abgelegenen Quartiere ber©tabt,aversa
- aliquot i einige unb jioar oiele). - in großer du., orbis. —
Nl) äBoljmma: habitatio (im 2tllg.). -te-
multu«: bie Cu. oon ettr. Derminbert fid) burefa ctro., ctiim (Xaa) unb gaeö als fcerjjenbtt ©dju^ort). - de-
alqn ro alqd rninuitur lyü. geUuido (iquor minui- oriuin (ber Drt, 100 man
auf ber jteife einfebrt
tno — Iljfcängenmafe in ber ^rofobie: •meniura ;
u. fia) - hospi-
aufbält, Ginfel;r, 2lbfteigcquartier).
•quanti* tium (Der Ort, roo /frembe, aueb ©olbaten, einfeljren:
quantitativ, multitudine »ourch bie i0ceiM> - bie Verberge, bef. bie SÜJotmung eincä 0aftfmmbc3).
aamero ourrh tut Rafft), - CT( nurdj Mai) - iiiiinsiii (ein Wad)üaoer). - roo inQ Qu. legen, f.
fen). - gradii. qo 'ftufenroeife-, alle im einquartieren Qu. bei ^mb. nehmen, f. einteeren,
:

Ö.oon genere, qualitatio). - qu., nicht qualitatto Qu. bei ,l;nib. haben, babitare apod alqm; tecto re-
Ofrjä)ieoen fenn, intel 1 1 qu&fl :< ceptom e M ;il> alqo: im Qu. liegen (oon ©olbaten),
687 Quartierftetfjeit Ciuere 688

per hospitia dispositos ob. dispersos esse (in ein= rei; alqd manat ex ob. ab alqa re (eä fltefjt etroa§
jelnen Käufern liegen); in oppido ob. in oppidis col- Ijer au§ ob. oon jc.); fluit origo alcjs rei ex alqa
locatos esse (in einer ob. in mehreren ©tobten ein= re (ber Urfprung oon etro. fliejjt auä 2C.); alqd na-
quartiert fegn, im @gf£. bc§ 8toouaquiren§); in scitur, gignitur, oritur, exsistit ex alqa re (e§ ent=
aestivis esse (ein ©tanbquartier ftaben im ©ommer); ftef)t etroaä au3 2C.); alqd sequitur ob. consequitur
in hibernis esse (ein ©tanbquartier fjaben im Sßin* alqam rem (etro. folgt au$ etroa§): ba§ ift bie Qu.
ter): bei Qmb. im Qu. liegen, alcjs hospitio uti: meines 3tuf)m3 geroorben, ab his fontibus profiuxi
ju ^pergamum im Qu. liegen, hospitium Pergami ad hominum famam biefer ©ieg rourbe bie Qu. bes
:

accepisse: Qu. erhalten ju ^ergamum, hospitium bittcrften 3 am "^r§, acerbissimo luctu redundavit
Pergami accipere: Sntbm. Q
u geben, alqm hospi- - ista victoria: bie Qu. einer gtoube auffinben, inve-
tio recipere. alqm domum ad se recipere. alqm te- nireunde petatur gaudii possessio: burcfj fotcfje
cto recipere (eig %mb in feinem £aufe auf nehmen):
,
©puren pflegt man jur Qu. be§ 2kr6rea)en§ ju ge=
alcjs vitae parcere. alci (victo) vitam dare (^jmbm.,
%
langen, talibus vestigiis ad caput maleficii perve-
bef. einem Sefiegten, baSSeben fdjenfen; og(. ,,^3ar= niri solet: au§ ber Qu. fdjöpfen, e fönte haurire
bon"): baö §eer ^mb§. mit Qu. u. 9ßrooiant oerfor= alqd: bei etroaö auf bie Qu. jurücfge^en, a fönte re-
gen, alcjs exercitum tectis et copiis sustentare: ber petere alqd; ab ipso velut fönte petere alqd; a ca-
SBinter trieb bie geinbe in bie Quartiere, hiems con- pite arcessere alqd: bie Qu. ber ©uttfjätigreit er=
cedere in tecta hostes coegit. jdjöpfen, fontem benignitatis exhaurire. - au§ guter
O.MVtiev{veif)cii, I) ^reifenn oon @inquartie= Qu. (erfahren) f)a6en, bono auctore comperisse: auS
rung: *immunitas militum hospitio recipiendorum. fia)erer, certo ob. haud incerto auctore comperisse
— II) 2lft;lred)t: jus asyli. ccrtos ob. idoneos auctores habere: er ift geroöfjn*
:

Oitarttetgelb, I) = £au3mtet(je, ro. f. II) = — lid) meine Qu., si quid aliquando scio, ex isto so-
©elö für ein Nachtquartier: pretium mansionis leo scire.
(3mbm. bejahen, alci persolvere). quellen, I) v. intr. 1) = fjeroorquellen, ro. f. —
Ouarticrmadier, f. $ourierfcl)üfce. 2) anftt^roellen »omSBaffer: turgescere (o. §olj ic.).

ClUOttictmciftcr,*quiantecursoribuspraeest. - crescere (roatbfen, jS. im Äodjen, coquendo [v.


Cutartfcitc, *plagula forma quartanariä. §ülfenfrütt)ten]: bura) bie üftäffe, humore [o. §olj]:
Ctiwr,), *quarzum (L.). ber 33iffen quillt im DJJunbe, crescit in ore eibus).
quartier):, *quarzo similis. - II) v. tr. quellen [äffen, roie ©rbfen :c.: *efficere,
qiiot^iii, *quarzo repletus. ut turgescat alqd.
Clunfie, ctroa fimbriae. qucücnrcidi, fontibus abundans. - qu. fenn,
Ouateutbet:, I) Quartal spatium trimestre. - : fontibus abnndare ob. scaturire.
am Qu., tertio (quoque) mense. II) Quatember» — dueHenftubiUöt, *studiorum id genus, quo e
fteuer *tributum tertio quoque mense pendendum.
: fontibus literae hauriuntur. - bei ber 33erebfamfeit
Cutatcruc, numerus quaternarius. - quaternio baö Qu. betreiben, exquisitius, quam vulgus homi-
(aß SöürfeljafK). num, studere literis, quibus fons perfeetae elo-
Ottetfe, Ctltctf cngraS, *triticum repens (L.). quentiae continetur.
CUterfcttUmtäcf, *radix tritici repentis. CvUcnnt)nt|)l)C, fontanum numen (f. Ov. met.
Clitccfftt&er, argentum vivum. - hydrargyrus 14, 328: fontana numina Naiades). - Naias, ädis,
(vÖQCLQyvQog, bura) Äunft bereitetet). - *mercurius f. Nais, idis, f.
(Naidg, Ncuq, Naiabe, SBaffer^
(als t. t. ber 9)lebtciner). nt;mp^e).
duccffilberetä, *minera argenti vivi. Ciuettttmffer, fons. scaturigo (bie Quelle al§
dttecrftlberlager, *vena argenti vivi. SBaffer, f.
„Quelle" ben Untcrfa).). - aqua vivo e
Ouet)fc, f. §anbtud). fönte ob. vivis e fontibus hausta. aqua fontinalis.
ClucU, f.
Quelle. aqua fontana. aqua viva (au§ ber Quelle ob. du§
CuteHbrunncn, fons putealis. ben Quellen gefa)öpfteä SBaffer). - bas Qu. fteigt u.
Cutettdjen, t'onticulus. fällt roie ein Srunnen, tons ad putei modum auge-
Clttcttc, I) eig.: fons (ba§ auZ ber dvbe beroor= tur minuiturque.
fprubelnbefeaffer unb bie ©teile, roo e3 tjeroorbricfjt). ClUCttbcl,*serpyllum(L.).- vömifd)er Qu.(2;^i)=
- scaturigo (ba3 beroorfprubelnbe äBaffer, infofern mian), *thymus vulgaris (L.).
man baran ein geroaltfameS .'geroorbringen auä ber Cucntdicit, drachma; quadrans semunciae. -
(Srbe roafnmimmt). - caput (ber Drt, roo eine Quelle, Uebtr. = 23if50)en, ^«"^ "' ro -
f-

ein glufj 2C. entfpringt). - eine warme Qu., fons ca- quet,transversus. - transversarius (in bie Quere
lidu8; aquarum calentium fons: eine falte Qu., fons liegenb). - 33erfa). oon biefen ift obliquus, b. i. Jdjräg.
frigidus: eine eiöfaltc Qu., fons gelidissimas aquas - Adv. transverse e transverso; per transversum.
;

profundens eine füfte Qu., fons dulcis aquae eine


: : - qu. über baS gorum gc^en, transverso foro ara-
bittere Qu., fons amarus: eine retdEjc Qu., fons, ex bulare.
quo largae aquae manant: eine nie abnefnnenbe CluctboiTctt, tignum transversum ob. trans-
Qu., fons sine intermissione largus: eine ungefunbe versarium; transtrum. - ein Heiner Querb., trans-
Qu., fons vitiosus. - bie Qu. fteigt u. fällt, fons tillum: etroaö bura) Querbalfen oerbinöen, alqd ma-
augetur minuiturque. —
II)uneig.: fons (im sOTg., teria jugamentare (Vitr. 2, 1, 3).
and) = .§ülfs>quclle). - caput. principium (crfter 2ln= CÜtcrbanf, transtrum.
fang); »erb. fons et caput; principium et fons. - Ollcrc,inbie, in transversum. - ex ob. de trans-
origo (Urfprung). - causa (Urfact)e,j33. lacrimarum); verso (quer l)cr). - per transversum (querfelbüber).

nerb. causa atque fons. - parens (gleidjf. ber @r» - ba fommt bir mir ©trato in bie Qu., ecce tibi de
jeuger, bie ©cjeugerin). - mater (gleidjf. bie Butter, transverso Strato: eä fommt mir etroaS in bie Qu.,
Urheberin). - aun) id unde ob. ex quo sumitur, pe- alqd mihi de improviso objicitur: er behauptet, bem
titur alqd (ba$, rooljer ctto. genommen roirb). - öie SBcifen tomme Da§ @efcf)icE feiten in bie Qu., exi-
»ier Quellen bor 2Jiorofität u. ber ^flid;t, quatuor guam dicit fortunam intervenire sapienti roaä im :

genera, ex quibus honestas ofhY.iumque manat: e3 ^)}Jenfcf)cnlcben in bie Qu. fommt, quae ex trans-
ift etroaä bie Qu. oon etioaS, est alqd fons etc. alcjs verso in vitam humanam ineurrunt.
689 querfelbein Cuotunt 690

qiterfelbcitt,per trausversum.-ex ob.de trans- Cluinte, I) in ber 2Kufif, a) als ßlangftufe: dia-
\erso (quer her). - qu. fommen mit einer Sitte, de pente (?? 6iä tievts, Vitr. 5, 4 f.). b) bie fajroädjfte —
transverso rogare, ut etc.: qu. fragen, *necopinato Saite auf ber ©cige: *chorda tenuissima. II) in —
quaerere. ber J-etfjttunft: manus quinta (f. Quint. 5, 13, 54).
C.ucrfingcr, digitus transversus. Cutntcritc. numerus quintarius. - quinio (als
Ouetflöte, tibia vasca (griec§. nXaylavloq). Süürfeljahl).
ductfölto, transversa chartä. Clttilttcff enj, flos. - bie Qu. aus allen ©erüdjen,
C^ttetfutcrje, sulcus transversus (»gl. Col. 2, 4 unu8 odor e eunetis faetus t>ie Qu. aus einem Suaje,
:

extr.: in arando est observandum, ut transversus flores rerum e libro decerpti.


mons sulcetur, b. i. bafj man an einem Serge in Ciuitttctt, *cantus a qainque sympboniacis
Querfurajen acfere). editus.
Cuergang, via transversa. - Cutcrgäfrcfjcit, Cutirl, rudis. rudicula (fieines Stäbd)en gum
angiportus. - Clliergaffe, via transversa. Umrütjren).
C.ucrgtabctt, fossa transversa. quirlen, rudicula peragitare (übl). mit einem
Cucrtjattb, als DJia^ palmus; quatuor digiti ,
Stäbchen Ijefttg in Seroegung fe^en, peitfehen 2C.). -
transversi. - eine Qu. groß, breit, palmaris: groei rudicula ob. rudiculis miscere (mit (Sincm ob. mit
Qucrfjänbe lang, bipalmis: einen Jufj u. eine Qu. mehreren Stäüdjen bura)einanbermifa)en).
bid, crassitudine palmi pedalis. quitt, fenn, jS. feiner Sdjulb, aes alienum sol-
qucrftanbbrcit, palmaris. visse: einer Sacfie qu. u. lebig fenn, alcjs rei exper-
Ciucrfcols^ignum transversarium(querüberbe= tem esse: mit^mb. qu. fenn, pares rationes habere
feftigter Satten K., jS. Stiege! bei@ebäuben). -trans- cum alqo (auch übtr., f. Tac. ann. 13, 14). -idj bin
tillum(f (einer Qucrbalfen). - sera transversa (Quer= meiner Sßffid^t gegen alle meine ärgften Söiberfadjer
latte, Siegel quer cor eine^hür ju f Rieben, noyköq). qu., mei ratio officii est omnibus iniquissimis meis
Cttcrfopf, homo praeposterus. persoluta: quitt! nihil reliqui est.
Cucrfottc, sera transversa. dltitte, malum cydonium.
Cttcrfittic, linea transversa (Querftrid)). - ver- CvHtttcnbflum, cydonia.
siculus transversus (querüber gefdjriebene Qt\lz). nuittcngctb, melinus (/ntjkivog, $ß. vestimen-
Cucrpfeifc, *fistula transversa. tum).
Cuerpfetfcr, *qui fistulä transversa canit. Ouittettfcttt, *granum mali cydonii.
Cucrricgcf, i. Querljolj. Clttittcnfttft, suci (malorum) cydoniorum.
C.uerf ad mantica. bisaccium (im 2Illg., bis. bei
, C. ni tten tue in, * vinum ex malis cydoniis factum.
Petr. 31, 0). - hippoperae {InTtonfj^ai, 2Rantel= quittiren, I) ben ©tnpfang ber Sa)ulö befdjei-
iacf, f. D . nigen: apocham conscribere (eine Quittung auöftel=
C.ucrftattge, ames (foroorjt oie an einer (Sänfte, len, fpät. JCt.). - aeeeptum alqd testari (befa)eini=
als bie, meiere quer über etroas gefdjlagen roirb). - gen, bafj man bas ©elö je. empfangen fyabe). - ae-
sera transversa (bie Querlatte, roelaje jS. quer über eeptum referre alqd (ins Stedmungsöud) eintragen,
nebeneinanberftefjenöe ^fätjte gefdjlagen roirb). bafj man etroas befommen f)abe). -^mbm. qu., cum
Cnerftraftc, via transversa. alqo rationem signare parem: feinem So)ulbner qu.,
C.uerftrid), linea transversa. - Unetg., bie Quer= debitorem liberare. - ia), 2. Xitius, quittire (be=
ftridjeim meuiqjlidjen £eben, quae ex transverso in tenne fa;riftlia)), ba^ io) oon ^S. Siäoius 15000 Se=
vitam humanam ineurrunt. - ^mbm. einen Qu. ma- fterjien als SJarleb.n baar empfangen fyabe, L. Titi.us
chen, alei rationes conturbare: er behauptet, bas scripsi me aeeepisse a P. Maevio quindeeim mutua
öejdjicf maaje bem2Beifen feiten einen Qu exiguam , numerata a domo (Paul. dig. 12, 1, 40 in.). II) —
dicit fortnnam intervenire sapienti. etroas aufgeben, &eberoo()l (fagen einer Sadje). -
f.

Cuerftücf, pars transversa. -oon §otj, f.


Quer= ein 3tmt qu., auc|> b(. „quitttren", munere se abdi-
¥^- care u. (bei ben§iftor.) munus abdicare: ben Äriegs-
Jucrübcr, f. (in bie) Quere. bienft, ©toilbienft qu., f,
abbauten no. II, a u. b.
Xucrroanb, *paries transversus. Cllittung , apocha (dnoxj) ob. aeeepti latio
Cucrroeg, via transversa (im 21%). - trames (bie Quittung bes (Gläubigers, mit bem Unterfd)., bafs
transversus (als SRiajteroeg). - limes transversus (als bie ap. nur gilt, roenn bie 3«b,lung roirflia) geleiftet
^eloroeg). [siculus. ift, bie acc. lat. aber übl). ben Sdjutbner non ber

Cucr^cilc, raus versus ob. (fleine) ver- ^aljlun^ frei madEjt, f. Ulp. dig. 46, 4, 19). - anta-
Cucr^ug, f.
Kreu^ug no. I. pocha (ävzano-/)], bie ©egenquittung bes Scf)ulb=
ouctfdjcn, elidere auch Stimme beim ttn* bie ners, roorin er bejeugt, bafs er bie Sdjulb bejal;lt u.
tcrfdjlagen, roie Quint. 11, 3, 51: vox elisa). - col- Quittung empfangen f)abe, fpät. JCt.). - eine unter=
lidere. comprimerefjufammenbrücfen, -quetfd)en>. - fa)riebene u. befiegelte Qu., *apocha manu sigillo-
ufammenftopen, jerquetfa;en). - conr que finnata: eine Qu. über eine bellte Sd;ulb,
quetjajenD oerrounben, j'ö. crus et utrum- apocha solutae pecuniae:eineoI)neempfangene3af)
qoe l
pontia runn consauciatos, gequetfo)t lung ausgcftrllte Qu., cautio sine pretii numera-

an tione (JCt.): eine Qu. ausftelten (über etroas), apo-


C.uctfdjuitfl, collirio. compreaio. <<>ritu8io(als cham consc i -ihr ie(eineQu.abfaffen'i;acceptum alqd
ÖanDlung - •membri pars elisaigcquetfdjter Xfieil
.
Mri(befd)einigen,bufj man etroas empfangen Imbe)-,
eines - eine Qu. erleiben, elidi. colhdi, antapoebim conscribere (eine ®egenquittung ab*
comprirni. c^n-anciarKf^quetfcfien" über bieSSerba). faffen, f.
oben).
C.uittcr*, f.
Quccffilber. C.uoblibct, f. Mifa)inafd).
Juifcn. im edere (aua) ». Kjieren). C«uotc pars; portio.
r
'.utfen, bat, Cuottcnt, 'quotus.
691 % r 9Md)er 692

ft
91, t, alä 93udjftabe R, r. - oollft. R litera. - aß - vindieta (bie 3tacfie aB ©emurtfjuung, roeldje bie
©ctyriftäug, R
literae ductus. - ba§ griecfiifd()e 3t, ©ötter, ba§ ©efefc ob. bie Dbrigfeit u. audj 2lnbere
Rho litera: ba§ boppelte 3t., litera R gemina; R traft be§ ©efe§eS nehmen., bie 2lfjnbung). - ultionis
(r) duo. cupiditas (StadEjgicr). - ira. iraeundia (lcibenfdjaft=
Röa, f.
©egclftange. lidje Stuf regung, im §erjen fodjenbe Stadje). - au§

Wabtttt, *remissio. - geben, *remittere de 3t. St., *ulciscendae ob. persequendae injuriae causa;

pretio indicato: 10 ^rocent geben, *remissionem 3t. *ultionis ob. ulciscendi cupiditate incensus; dolore
centesimarum denarum facere. concitatus ob. incensus (00m 3tatf)egefür)l befeelt);
Üftabrtttc, *pars antium. - bie Rabatten, antes. iraeundiä inflammatus (»on Stadjgier entflammt):
Rabbi, Slabbinev, *Rabbinus; magister Ju- 3t. nebmen, üben (an 3mb.),
f. (fid>)
rädjen: feine 3t.
daicuß. fättigen, ultione se explere: 3mb. feine 3t. füfjlen
Wabe,corvus. - corvi simulacrum (alä SBtfb »on laffen, alqs iratum me sentit: %mb. feine 3t. nidjt
©tein - ber Stabe fdEjreit, corvus crocit ob. cro-
2C.). füllen laffen, alqm inultum esse pati; für etro.,
citat. - er ftieblt roie ein 3t., nihil est furacius illo alqm non ulcisci pro alqa re; inultum ob. impuni-
(Mart. 8, 59, 3): fdfjroarj roie ein 3t., f. rabenfdjroarj : tum dimittere alqd er folt meine Stadje füllen hoc
: !

«ine ©peife ber 3taben roerben, corvos pascere. - haud inultum feret! haud
non impune feret!:
ob.
©prüd^ro., ein roeifscr Stabe, corvo rarior albo(.Juven. feine 3t. fahren laffen, iram omittere; bem ©taate
7, 202); ugl. „©perling (meiner)". opfern, iraeundiam rei publicae dimittere: 3mb5.
Rabcnci, ovum corvinum. 3t. fürdjten,timere poenam ex aliquo; timere ultio-
Rabcnfebcr, *penna corvina. nem ex alqo: %mb. jur 3t. aufmuntern, auf f orbern,
Rabcngefdjrei, crocitus. alqm ultum injurias hortari.
Rabcntjaar, *capilli coracino colore. Radicgci jt, furia. -bie
3tad)egeifter, furiae; deae
Rabenmutter, mater impia. vindices facinorum et scelerum: bie Stadjegeifter ber
rabcttf djnJarj, niger tamquam corvus (fdjroarj ©djroefter unb be§ ©atten plagten ib,«, ftiriae soro-
Tüte ein Wabe, o. leb. SBefen). - coracino colore (»on ris et viri eum agitabant.
raberantiger ^arbe). - nigerrimo colore (»on feljr Radjen, fauces (alz ©djlunb). - rictus (al§ roeit
glänjenb jcfyroarjer ^arbe). - nigerrimus. perniger offener 9Jtunb). - au§ iian 3tadjen reiben, eripere e
(übl). fefjr gtänjenb fdjroarj fpern. b. Plaut. Poen. faueibus (eig. u. bilbl.).
5, 2, 153 [967], roo oculi pernigri]; alle t>. leb. Sßefen räd)en, %mb. ober etroas>, ulcisci alqm ob. alqd
u. t>. Singen). 93gl. „tbfjlfcbroarj". (für Qmb. ob. etroa§ in 5°^3 e oeä 3 0rn ^ UDer e '"
Rabcnfcbroärje, color coracinus (bie raben= jugefügteä Unredjt auö eigener SJtadjtoollfommenljeit
febroarje 5 l ^be). - corvina nigredo (bie 33efdrjaffen= 3taa)e nehmen). - vindicare alqm ob. alqd (gefefc=
beit einer ©ad)e, bie e3 mad)t, bafj fie rabenfdjroarj mäfjig ©enugtljuung oerfd^affen, a^nben, bef. oon
capillorum, ©pät.). - nigerrimus color
«rfcbetnt, }93. ©efefcen unb oon Der Dbrigfeit). - persequi alcjs
(bie ganj glänjenb fdjroarje ftaxbe übl).). poenas ob. (nadjauguft.) exsequi alqm (ber Stadje für
Rabcnfbcifc, corvorum eibaria. - jur 3t. roer» Qmb. ob. etro. nad;gel;en, bejeiebnet Daö ntdjt Staften,
ben, corvos pascere. biö man ba% 3'^ feiner 3tad)e erreicht bat; bafjer
Rabcnftcin *saxum sceleratum (roie bie 2llten nerb. ulcisci et persequi). - poenas capere pro alqo
jagten campus sceleratus [f. Liv. 8, 15 extr.] für ob. alcjs rei. poenas alcjs rei expetere (©träfe neb=
ben Ort, roo »erbredjerifebe SSeftalinnen lebenbig be= men, forfcern für %mb. ob. etroa§). - punire alqd
graben rourbeu). - am 3t. fterben, *in saxo scelerato (beftrafen übt).); nerb. ulcisci et punire. - persequi
ob. in cruce pascere corvos. alqd (alä rädrjenber Verfolger beftrafen - Cs»ibä. 2ob 1.

Rabcnuatcr, pater impius. r., alcjs mortem (ob. necem) ulcisci ob. vindicare
Rnbuiift, rabula. - clamator. proclamator. la- ob. persequi: ^mb. (3jmb§. %ob) burdj ba% 33lut
trator (©cfjreicr); »erb. rabula latratorque. - legu- Qmbä. r v alei ob. alcjs manibus sanguine alcjs pa-
lejus. formularius (2lbt)ocat, ber burd; geftbalten rentare. - fid) räd)en, se ulcisci; injurias ulcisci ob.
am 33ud)ftaben bc3 ©efe£eg feinen ©egner cftifanirt). persequi: fidj an ^mb. r. (für erlittene^ Unrecht),
- legum contortor (®efe£= ob. Stecbtsroerbreber). - ulcisci ob. persequi alcjs injurias; ulcisci alqm pro
calumniator (apifanirenber StedjMuerbreljer, 3tänfe= aeeeptisinjuriis; vindicare in alqm poenas petere ;

fdrjnueb). - veterator (ein in ftntffen routinirter 2tn= ob. expetere ob. repetere ob. exigere ob. capere ab
roa(t). - rabuliftifd), veteratorius (burdjtrieben, alqo: fid) an 5 in b. für eine ^erfon ob. ©adt)c, ob.
3$B. ratio dicendi). - calumniosus, Adv. calumniose eine ^ßerfon ob. Sacbe an 3mb. r ulcisci alqm pro ,

(ränfeooH). alqo ob. pro alqa re (^mb. räcbenb beftrafen für zc.) ;
Racc, genus. - semen (eig. ©ante, meton. für vindicare alqd ab alqo (etroao räa)enb almben an
genus). - oon guter 3t., boni seminis: von ebler 3t., Qmb.); poenas alcjs ob. alcjs rei repetere ab alqo
nobilis: eine eble 3t. ^agblmnbe, nobiles ad venan- (©träfe für etroaS oon 3 mo forbem). - Qmb. rächen
-

dum canes: bie 3t. fortpflanjen servare indolem: , roollcn, alqm ultum ire: etroa§ nia)t rädjen, inul-
©tuten roolnn fdjiden, um bie 3t. ju »ercbcln, equas tum et impunitum dimittere alqd; relinquere alqd:
ad genus faciendum alqo mittere. fidj nid)t räa;en, injurias aeeeptas non persequi;
Rödjbcgicrbc, f. 3tad)gter. injuriam inultam et imjtunitam dimittere: ic^ rotU
rad)begtcrig. f. rachgierig. mid) fdjon an ilnn rächen, inultum id numquam a
Rad)C, poena. poenae (©träfe, ©trafen im 2lEg., me auferet: id) bin fd^on genug gerächt, satis est
bie man um 311 räcben an 3'«b. uolljicbt). - ultio mihi supplieii.
man in Jolge leiöenfdjaftlicficr 2luf=
(bie 3tad)e, bie Radier, ultor ob. vindex alcjs ob. alcjs rei. pu-
regung über eine erlittene Unbill au% eigener 39Jad;t nitor alcjs rei (ber Städjer ^mbä. ob. einer ©adje,
ooUtommenljett nimmt, bie ^rioat' ob. ©clbftraa)c). f.„rächen" ben Unterfd). ber 3Jerba). - ultor injuria-
693 Städterin Stammen 6&
rum. punitor doloris sui (ber 3täd^ev fetner fetbft für sceleris (Angeber einer ©d)anbtl)at). - ber 31. bti et=
zugefügtes llnredjt ober Seib). ner 23ranbftiftung fax incendii-, im ^fur. ii, quo-
,

SRäctjerttt, ultrix. rum operä conflatum id incendium: 31. bei einer


ätacfjefcfjtocrt, *gladius ulciscentis. - bas St. 33erfd(jroörung, caput conjuratorum; prineeps con-
ber @ered)ttgt eit *gladius iDjurias ulciscentis ob.
, jurationis: einer ber erften 31. (beim äufrufjr), unus
persequentis justitiae. insignis dux seditionis.
«Ratfjgcfiiijl, im Q\f)Q. dolor (f. Cic. legg. 1, 14, atabemaerjer, *rotarum artifex. - 3ft e§ übt).
40; oft'. 2, 22, 79. Hör. ep. 1,2, 60). - r-on St. ge- = Sßagner, f. b.
trieben, dolore concitatus ob. incensus. Otrtbcnrtbc, rotae modiolus.
9iad)gtet, cupiditas ulciscendi ob. ultionis. - täbctlt» 3mb., alqm (citatis jumentis) obtere-
ira. iraeundia (als im ^etjen focljenbe 3tacr)e). - iron re (%mi. überfahren, Suet. Ner. 5). - alei crura
St. entflammt roerben, cupiditate ulciscendi ardere frangerc ob. effringere (3mb. burd) baö Stab ^in«
coepisse; ardere coepit animus ad ulciscendum: rid;ten).
ror 3t. Brennen, cupiditate ulciscendi ardere; ar- Jtäbcrtt, ba%, *rotae supplicium.
det animus ad ulciscendum: feiner 31. freien Sauf ÜiäbcrttJCtf, rotae (bie Stäber). - machina Tota-
laffen, irae suae indulgere feine 31. beliebigen, cu- : lis (aJtafdjine aus ob. mit Stäbern, ?93. baö St. in
piditatem ultionis ob. iram explere: feine 31. un= Seroegung ob. in Setrieb fe|en, machinam rotalem
terbrücfen, iram omittere; aus 3tücffia)t für 3mb., impellere, ©pät.).
alei iraeundiam dimittere. vabf örmig, in similitudinem rotae circumscri-
raffgierig, ulciscendi cupidus (in einem ein= ptus.
gelnen §ali). - poenae cupidus (begierig naef) Strafe, iHflblicmmc, sufflamen. - bie St. einhängen, ro-
in einem einjelnen Salt). - qui nullam injuriam in- tam sufflaminare.
ultam atque impunitam dimittit (ber feine 23eteibi= rflbicnf, f. grünblicb,. - ein Stabicaler (im po=
gung ungerädjt läfjt). lit. ©innc), communis salutis inimicus. Adv. f. —
Wacfigöttin, dea ultrix (S)icf)t.). - furia (gurta ; burcb,auö.
»gl. „Stadjegeift"). 9Rabie3djctt. radicula; radix Syriaca.
:Kacfiiurf)t, racf)fürf)tig, f. Sftactjgier, rachgierig. rabircu, rädere; eradere.
9latf cte, i. Stafete. 3iabtrmcffcr, scalpellum.
9lab, rota (im 2HIg.). - tympanum (tv/xnavov, iUabnogcf, *clavus rotae.
aus 23rettern ^ufammengefügtes Stab an SBinben 2C, ü){obfd)icnc, f.
©d)iene.
roie unfere 3Jlü[)fräber). - radii (bie Speichen eines s
J{abfpcid)e, radius rotae.
Sßagenrabes j93. ben Äopf jroifajen bas St. fteefen,
, 9tobf pettt, f. Stabf;emme.
caput radiis inserere).- terebra (Das Stab ber ©tein= Otnbfpur, orbita impressa; im 3fl)9- aud) 6t.
fdmeiber). - ein tfuügefielt mit Stäbern, basis subje- orbita. - faum bie St. finben fönnen, impressam or-
ctis rotis: ein ©turmborf auf Stäöern, aries subro- bitam vix videre posse.
tatus: auf Stöbern fortfa)affen, fortrollen, subjeetis 9tabtoctfc, axis rotae.
rotis trajicere, propellere. - ein 31. fcblagen, se raffen, an fia), arripere. - festinanter auferre
cernulare, ob. bl. cernulare ob. cernuare (fid) über» (eilig forttragen).
fa)Iaa,en, bef. abfitfjtlitf) u. in golge einer Sunftfer» 9iaf ftnerie, sollertia ingenii (2Infd)lägigfeit). -
tigfett: ber biefes tf)ut, cernulus); se rotare (fieb, im calliditas (Durchtriebenheit, ©cfjtaufjeit). - 3t. im
Greife fjerumroerfen ) ; praeeipitem ad terram dari £u£u§, sollertia luxuriae.
(fopfüber jur Grbe ftürjen); rotare (mit bem ©djroan* caffinircit, I) v. tr. reiner madjen: purgare. —
je, v. $fau, Col. 8, 11, 8, baf. aueb, umfd)r. bura) se- II) v. intr. auf etroas raff., initä subduetäque ra-
met ipsum veluti mirantem caudae gemmantibus tione meditari alqd (beredinenb auf etro. finnen, jS.
pennis protegere; »gl. PI. 10, 20 [22], 43: gemman- nefaria scelera). - exquirere alqd (aufjufinben fu=
tes expandit gemmas; u. Pbaedr. 4, 18, 8: pictis ä;en, §33. novas voluptates). - subtiliter et elegan-
plumis gemmeam caudam explicas). - 3>mb. ein 31. ter exeogitare alqd (mit ©cfjarffinn u. feiner 2BaF)l
fdjlagen laffen, alqm praeeipitem dare (3mb. fopf--- ausbenfen, jiö. quotidie aliquid). - immer auf neue
über nieberftürjen)-, alqm rotare Qmb. im greife in ©enüffe raff., *novarum voluptatum comparanda-
ber Saft fjerumbrefjen, PI. 8, 16 [19], 51). - 3mb. rum callidum artificem esse: jene raffiniren auf
aufs 31. fledjten, alqm radiis rotae distringere: aufs irgenb einen böfen ©tretet) gegen mief), illi bomines
5t. geflößten fenn, radiis rotae districtum pendere. mihi nescio quid mali consulunt, quod faciaut.
Labore, axis rotae. raffitttrtr I) eig.: purgatus. —
II)uneig.: sollers
rabbredjen, verba refringere (Stat.
bie SBorte, (anfd)lägig, im guten u. Übeln ©inne, 38. agricola:
si' v - rerba corrnpte pronunciare (naa) aud; in etro., j33. in exquirendis novis voluptatibus).
iinirii bodtuh corrum- - callidus (fd)lau, im Übeln ©inne „bura)trieben",
nt frembem 31ccent u. gebrodjm bie SBorte j33. ©pi^bube, für: ^ßlan, inventum: ©raufamfeit,
ausfpredjen, ctroa roie ein ^ran^ofe Das 2>eutfcfje, saeritia). - exeogitatua (roobl auögebad)t, $33. exeo-
Quint. 1,1, gitata crudelitate necari). -subtiliter et eleganter
Mabrf)cn, rotula. ogitatoa (mit Sdjarffinn u. feiner 2Ba(;( ausge-
Mabcbcrge, pabo I idor. Glosa.). bad>t, jSB. voluptates). - r. SuruQ, sollertia luxu-
Wabeielge, f. ^elge. riae; liixus erudituB: ein r. Xaugenidjts, homo in-
Mabefyaue, .
genioaiasimG nequam: auf raffinirte 33ogt)eit fin=
Wäbcltffüfjrcr, caput öaupt, j8. defectionia). neu, initä BabductSqoe ratione nefaria scelera me-
- pi lonangebcr, seditionia, EactkmJB). - dux ditaii
(21nfüf)r tor (auf bfffen Jtatf) etroas unter ragen, über etro., f. emporragen. - aus etro., f.
nommen roir ditionis, diacordiae: u. luijus bernuoragen, b/aroorragen.
oerb. dm prineepj ; dos Bl aoetor. -
et Ragout, ctroa rninutal.
fax al'j-. rei bcr flnftifter oon etroas, )li aeditio- '.Ho bin, Do
tonmltn - taba alcja rei (ber bas ©i :Kol)inctt, orr, forma (im Stllg.). - margo (Stanb,
ßnal 5U ctro. giebt, }'ß. risse, belH). - architectu ; erljubciier "llutjnien). - tabula marginata (Stammen
695 9lain Stang 696

mit ber ipintertoanb). - ein ©emätbe in einen 3?. faf= Stattbbetnetfttttg, *verba margini ascripta. -
fen, picturam in forma lignea includere; picturam 3t. eines Briefes (in bie Quere gefcfjrieben), versicu-
tabula marginatä includere unter ©fas u. 3t. brin=
: lus trans versus (Cic. ad Att. 5, 1, 3): 3t. als ta=
gen, fenn, f. ©las. - Bifbl., tcfj roilf fein ganjes Bilb belnbe ob. oerbeffernbe 2fnmerfung, cerula miniata
in einen flehten 9t. faffcn, iu brevi quasi tabella to- (eig. mit 3tötl)el, bann fcfjerjr). aua) übfj., roie Cic. ad
tam ejus imaginem amplectar = tch null ifjn fuvj
( Att. 16, 11, 1).
fcfjilbern). Stattbgtoffe, cerula miniata (f. „3tanbbemer =

iliniit, margo
agri (afs 2lcferranb). - semita (afs fung"). - 3tanbgfoffen macfjen ju etroas, cerula mi-
fcfjmalcr 2lcferroeg ). - confinium (als ©renjfdjeibe uiatä notare alqd (eig. Cic. ad Att, 15, 14 extr.);
jtotfdjen jroei Werfern leer gelaffener 3taum). - limes destringere ob. perstringere alqd (uneig., tabelnb
(bie ©renje jruifcfjen jtoei 2lecfera bitbenber Querroeg; burcf)nef;men).
f.
Varr. r. r. 1, 16, 6, reo lim. u. conf.). 9Jonft, eine, bes Brotes, crusta panis.
SRaifon, f. Vernunft. 9iang, locus (bie ©teile, roeldje 3>nb. in bürger
rrtifonnabcf, f. oernünftig, redjtfdjaffen, billig. einnimmt, ganj oerfa)ieben oon
lia)en Berljältniffcn
Staifouncmcnt, ratio (im 2111g., Betrachtung, ordo, b. ^nbioibuen (Sines 3tanges ob. ©tan=
i. bie
llrtfjeil über etroas). - ratiocinatio. argumentatio bes, jB. senatorius locus, ber 3iang eines ©enators,
(2trt ju fdjtiefjen). - sermones (bas hieben ber Seute). aber ordo senatorius ber ganjc ©enatorenftanb ob.
- fcblecbtcs 3t., ratio male instituta: fcbarffinnig in alle Senatoren jufammen). - persona (bie 3totle, roel=
feinem 31. fenn, argumentari acriter. cfje 3manb in bürgerlichen Berfjäftniffen fpielt, ber
Oiaif onncur. linguä ferox. 6f)arafter, ben ^emanb bcfletcet). - gradus (ber ©rab
taifonuircit, I) fchliefjen: argumentari. II) — ob. bie ©tufe ber Berroanbi;a)aft, ber Söurben, raet=
übel reöcn über ^mb. ob. cito., improbe diceie de cfje man ^mbm. einräumt ober eingeräumt hat; in

- 3ft es = „burcbhecheln'' f. b.
rn. 2lbt. Bejug auf ©fjren u. Sürben gem. gradus honoris
Sloifonnircit, bas, improbitas linguae (6öfe OD. dignitatis, jB. ber 3t. eines ©enators, gradus
3unge). - sermones (bas ©efcfjroätj ber Seute). - ljier= senatorius). - dignitas (bie Sßürbc, raeldje 3""anö
burch machte er bem 3t. ber Seute ein @nbe, quo fa- »ermöge feines ßljarafters, ©tanbes unb Stanges bc^=
cto retudit sermones. fiauptet). - ein fjöljerer 3tang, gradus altior ; im 9Jti=
Wnfcte, *radius pyrius: eine 3t. fteigen laffen, litär, ordo superior; bonoratior militia. - ein ©pa=
*radium pyrium sublime expcllere: bie 3t. fteigt, nier oon 3tang, Hispanus nobilis: ein 9Jtann oon 3t.
*radius pyrius sublime fertur. u. SSürben, vir persona ac dignitate conspieuu.) :

Stamme, fistuca. - rammen, f.


einrammen. ^ßfjilofophen »om erften 3t., philosophi longe princi-
ü)ianb, margo (als ©renje einer gläche üty.). - pes; pliilosophi quasi majorum gentium: ©chrift^
ora (als an einem ©egenftanb fjinlaufenbe fantige fteUer 00m jrociten 3t., *scriptores seeundarum par-
©infaffung, ©aum). - labrum (eig. bie Sippe, bann tium: bie drben uom brüten 3t., heredes tertio gra-
oon bem ausraärtsqefjenben 3tanb einer Oeffnung, du scripti. - ben 3t. eines Sonfuls t)aben, gradum
3B. eines £ornes, ©rabens). - limbus (bie Borbüre consularis dignitatis tenere: einen fjohen 3t. (beim
eines Ätdbes, f. Befahl - balteus (Äucfjenranb). - 3Rtlitär) bef leiben, bonestum ordinem ducere: einen
crepido (gemauerte (Sinfaffung, 3B. einer ©trafje, fjöhercu 3t. haben, einnehmen, in einem fjöhcren 3t.
eines Ufers, ^luffes ic.). - ber 3t. ber (Sichel, circu- ftefjen, loco (im 2lltg.) ob. honoris (dignitatis) gradu
lus glandis (mebic. 1. 1.): ber 3t. ber Brütf'e, primus ob. bl. honore (ber (lijre, ber SDSürbe nach) superio-
aditus pontis (ber Eingang gauj Dorn an ber Br.): rem esse, als 3"™., alqo: in gleidjcm 3t. mit %mb.
ber 3t. ber Grbe, terrarum ultimus finis; extremi ftefjen, einen gleichen 3t. einnehmen, eodem esse cum
orbis terrarum termini. - mit einem 3t. umgeben, alqo loco (im 2tllg.)-, pares ordines ducere (oon jroei
marginare. - Bilof., am 3t. bes ©rabes, cujus ae- Cfficieren): im 3t. ber nächftc fenn, ben 3t. naa) 3>tnb.
tati mors propior est (ber feinem 2ftter naefj bem fjaben, gradu proximum esse: ben 3t. nor ober nach
%obe näljer ift); capulo vicinus (bem ©arge nafje); $mb. fjaben, gradum alcjs aut praecedere aut se-
moriens. moribundus (fterbenö); sub ipsum fuuus qui (Vell. 2, 114, 1): je nad;bcm jeöcr im 1H. folgte,
(fchon bafb eine Seiche); periculo mortis extremo (in ut quisque gradu proximus erat: im erften 3! ftefjen,
ber legten ©efaljr bes Sobcs, fcfjon bem £obc nafje): ben erften 3t. einnehmen, primum locum obtiuere.
am 3t. bes ©rabes ftefjen (fcfjon mit Gincm Jufje im primum gradum tenere (bef. ber äBürbe nach-; prin-
©rabe ftchen, fdjon (iinen gufj im ©rabc haben), ca- cipatum obtinere. longe prineipem esse, primas
pulo vicinum ob. proximum esse, capularem esse (partes) ferre (ben Borjitg haben): ben jtoeiten 3t.,
(bem ©arge [= bem £obe] nahe fetju, oon ©reifen, seeundum locum obtinere (im Ültfg); seeundum gra-
Serv. Viig. Aen. 6, 222. Non. 4, 28. Plaut, mil. 3, dum tenere (bef. ber SKürbe nach): einen eljrenooffen
1, 33 |628]); in extrema regula (nicht tegula) stare. 3t. einnehmen, aliqnem numerum obtinere oon nie :

extrematangere(uuf ber äufcrftcnScbcnslinie ftefjen berem 3t. fetjn, inferiore loco esse: ben niebrigfteu
[bas Bilb hergenommen oon ber 3tcnubaljn, too bie 3t. cinnefjmen, infimum locum obtinere: einen mit=
Senner an ber äufjerften ©cfjnur jur 2tbfahrt bereit tetmäfjigen 3t. unter ben 3tebnern einnehmen, iu me-
galten], oon ©reifen, f. Sen. ep. J2, 4 u. 26, 1); in dioerium oratorum numero esse: in einigem 3t.(2ln
praeeipiti esse (glcidjf. oor einem 2tbgrunbc ftefjen fefjen) ftcljen, esse aliquo numero atque honore; ali-
= in äufjcrfter ©efabr fetjn, o. Äranfcn, Cels. 2,6); quem numerum obtinere. - ben erften 3t. in cttoas
and) mors alei jam imminet: er fcheint mir am 3t. cinnefjmen, prioeipatum alcjs rei obtinere: ben er=
bes ©rabes ju ftehen, videtur mihi prosequi se (b. i. ften 3t. im ©taate einnehmen, prineipem esse in ci-
er fcfjeint mir fich felbft nun ©rabc 311 geleiten, Sen. vitate: ^tnbm. ben erften 3t. anmeifen, alei primas
ep. 30, 4): 3'»b. tiom "it. bes ©rabes jutütffüfjren, ob. (nenn oon 3nxtcn bie 3tcbe iji) priores deferre
alqm a niortc reducere (Virg. Aen. 4, 357). - Qmb. (f.
Cic. Brut, 21, 84>; alei prineipatum deferre, in
an ben 3t. bes Berberbens führen, alqm in locum etunis, in alqa re: ^mbm. ben 3t. nach ftdt) gehen,
praeeipitemperducere: am 3t. bes Berberbens ftefjen, alqm in proximo sibi fastigio collocare (Tac. bist.
in summo discrimine esse ob. versari. - ctiuaö 31t 1, suo loco con-
15): feinen 3t. beljalten, behaupten,
3t. bringen, mit cttoaö ju3t. fommen, alqdperficcn' servari; in dignitate sua mauere: ba\
M. eineo
ob. absolvere. ©enators erfaufen, senatorium locum emere: ben
697 91cmge SJlafpelfpäne 698

31. eine§ Senators oerlieren, ordinem senatorium Solbalcn), nunciare ob. renunciare, ut mos est mi-
amittere: ordine removeri. - ^i"^"1 bwt 3t- a&lau= - litiae.
fen in etto., alqm ob. alci praecurrere alqä re; prae- vappovtivcn, f. berieten. - t>. ©olbaten, nun-
ripere alci alqd (etro. gteid^f. oor bem 9)tunbe roeg= ciare ob. renunciare, ut mos est militiae.
nehmen): Jjntbm. in bcr öunft beä S8oIfe§ ben 3t. ab= SRapfobe tu, f.
3tf)apfobe tc.

laufen, praeoccupare gratiam ad plebem; praeri- rafc^, f. fcfjneir.

pere alci populärem gratiam. 9töfct), ber, ein Qeua,, *pannus rasus.
fRangc, puer nequam.
ber, IKof d)f)tit, f. Sdinelligfeit. - geiftige 3t., ingenii
Wange rnöhuitg, honoris augmentum. - digni- celeritas-, ingenium vegetum.
tas aucta (erfiöijte Sürbe). - gradus altior (böfierer Olafen, cespes (als 3tafenpta^ u. alö ein ©tüdf
@rab ber Sßürbe 2C.). - militia honoratior. ordo su- mit ber @rbe auögeftoa)enen ob. auögcl)obenen @ra=
perior böfierer @rab ber (Stellung im 9Jtilitär).
( feS). - herba (ba§ junge, jarte @raä auf 2Biefen, auf
tangircn, f.
orbncn. roeltt)eö man fid^ binlagern fann). - frifa)er 3t., ce-

9tangorbnung, im SJttlitärbienfte, ordo mili- spes vivus: 3t. auöfted;en, cespirem circumcldere :
tandi. - ^(ufeerbem im 3ff?9- ourc§ OI- do (Drbnung, fia) auf ben 3t. legen, Einlagern, se abjicere in herba.
3teifie übt).), $8. in eine 3t. bringen, in ordinem re- rafett, furere (rafen, roütfien, toben). - insanire
digere: in bie 3t. fommen, in ordinem venire, -ob. (oon nid)t gefunbem Sßerftanbe, toll, närrifa; fct;n). -
burcfi gradus honoris ob. dignitatis ((Sfirenftufe), $5. delirare (roaf;nn)i^ig fenn); »erb. delirare et mente
in ber 3t. fiöfier fiefien al§ 3mb., gradu honoris ob. captum esse.
dignitatis u. bl. honore superiorem esse alqo. - ob. 9töfenÖanr, *sedile cespite obduetum (mit 3ta-
als aufgehellte 3iorm, *lex, qua constituitur, quis fen belegte SBanf). - *sedile e ob. de cespite vivo fa-
alteri cedat gradu. ctum (uon frifd)em 3tafen gemad;te). - sedile gra-
9tangftol$, fiaben, *dignitate partä tumere. mineum (oon ©ra§ gemacf)te, ©rnsbanf).
SRattgftrctt, certamen honoris et dignitatis. - rafCttb,I)etg.: furens(raüt[;enb, tobenb).-rabidus
aemulatio dignitatis (3roeier 3tebenbufiler).-ün 3fl)Q- (roütfjenb, ber einen Slnfall oon SButl) l;at). - furio-
aucfi contentio (f. Quint. 10, 1, 47). - einen 3t. fia= sus. rabiosus (roütbig, in fofern SButl) in Sinem oor=
Ben, de loco contendere: bcftänbig mit einanber in fjanben ift). - amens. mente captus (unfinnig). -
3t. liegen, perpetuas inter se controversias habere, vecors (oerrüdt). - vesanus (roabnfinnigi. - delirus
quinam anteferatur. (loalmroi^ig). - insanus (ber oljne Vernunft öanbelt,
SRöttgfndjt, honoris cupiditas (Gfirfudjt). toll). - r. machen, in furorem impellere alqm amen- •,

tangfüctjttg, honoris cupidus (efirfücfitig). tem facere alqm-, in rabiem agere alqm; ad insa-
ÜKanf , dolus (,3t. um bem öintergangenen ju fct)a= niam redigere alqm: r. roerben, in furorem verti
ben;. - faüacia (um ju täufdjen u. ju hintergehen). ob. impelli; amentem fieri; in insaniam incidere;
- fraus (um ju betrügen). - iusidiae (§interlift, um ad insaniam venire; in rabiem agi: r. feun, f. rafen.
3mb. unoermerft ju.ijintcrgefienl - consilium clan- - naef; einer <Sad)e bi§ jum
3tafenbroerben S3erlan=
destinum (fietmlicfier Sßlan, um 3ntb. ju fiintergeben gen f)aben, ad insaniam coneupiscere alqd:
roie ein
ic.).- dolosum consilium (ränfecoller ^Blan, um ^mbm. Stafenber, furibundus; furenti similis. —II) uneig..
ju fcfiaben). - 3tänfe icfimieben, fallacias facere ob. ber 3taferei äbnlicb^ 2C. insanus (unoernünftig, toll,
:

fingere; dolum parare ob. commoliri; fraudem mo- j58. substruetiones, moles). - furiosus. rabidus (roü=
liri; calumniari (in 3tecfitsfacfien cfitfaniren). - gegen tr)tg, 3S. libido). - effrenatus (jügelloä, ä33. libido).
2>mb., alci dolum nectere; fallaciam in alqm in- - acerrimus (febr beftig j93. dolores). - ingens (febr
,

terniere. grofj, 3S. ©elofumme, peeunia). - r. treiben, furor:


yiantc, brachium (im 2Ittg.). - pampinus. cla- mit r. SButl), omni impetu furoris: r. bi^ig roerben
vicula (am Sßeinftocfe, bocfi pamp. roegen ber 2tefin= formen, furenter irasci.
ticfifeit aucfi non ber 3t. ber SBinben 2C.). - bie 3tan= 9Jof enberf c, cespitum corium (alö Ueberjug be§
fen abbrechen com 2Beinftocf, pampinare (vitem): ber Grbboöens, $5. gan^ bünne, tenuissimum). - cespes.
biefes tljut, pampinator. cespites (3tafenftücfc übb^., j33. levi cespite obrutum
WÖHf cmorf)cr, =f rfjtmcb, doli ob. fallaciarum esse: u cospitibus cousternere).
machinator. - in Stecfitsfacfien, calumniator. i)iafcnplcii5, cespes; »gl. ©raäflecf".
ronfcn, I v. ir. pampinare alqd (58. ben 2Bein= 9iofcnraitt,confinium herbidum (f.„3tain" über
ftocf , vitem). — II) v. intr. pampinos emittere e conf.).
pedicalo (ob. e pedicalis). —
III) v. r. ftct) ranfen, 9tafcttftü(f, cespes.
i. üc&) hinauf ranfen.
9iofcrci, furor (Sßutl), roo man feinet Sßerftanbec.
SRanfcr, öer, pampinator. niefit mädjtig ift). - rabies (bef. oon ben roilben äluä=
rättf cboff, dolosas: dolü malitiosus; fraudu- - amentia (Unfinnigfeit, X5crftan=
brücfien ber SButb).
Uanf Die Subftft.i. Adv.' — beslofigfeit).- insania (Sollfieit, bie t>em gefunben
rrandulenter; inädiose; per dolum atqae Sßerftanbe entgegen fianbeft). - lymphaticus metus
in^idias locrmittclft 3tanf u. ftinterlift). (Staferei , rocla)e ftcf; buro) grunblofe , roal)nroi|fige
Mmttinfef, "ranunculus !. ^urefit u. 9). - jur
Sa)eu funb giebt, Sen. ep. 13,
Mänjrfjcn, perula. 3t. bringen, in 31. gerathen ob. oerfallen, f. „rafenb
Wanden, pert. - urrina Oteifebünbel übfi.i. maefien, roerben" unter „rafenb no. I". - bis jur 3t.
ranzig, ram lieben, perdite ob. miserc amare.
Waupc, ' ' in t. p. ?,\2). rnfifl, herbidufl.
Wnppicr, rudu
'I

bei ben StCtcn, ein bünner Stab rofiercu, baxfnnm (eig. u. uneig.), n>. f.
l

jum ^cdjten - *gla . epilatäfl (bei uns). - baä II übtr.,bem Csrbbobcn glcitl) maefien: solo aequare
3t. ergreifen mere a<l ladendam. ob. adaequare. - complanare (j-ü.bie Jeftungöioerfe,
radieren, bataere oo. lodere armis pu opi
flinfiermeffer zc v f. 33atbiermeffer 2c.
Wnuuicrcn, noram. 'Maopci, Mobilia.
Wapport, \. »eriebt - Der geieftrtebem M., offl- rcKtyclit, diacobinare
cioriuri hrcviariiim i]l\. legere), - Jt. maajen (o. ^Hnfpclfpttttc, scolis.
699 raffeln Statfc 700

raffeln, crepare. crepitum edere (flappernb raf^ me auetore; me suasore ob. consuasore (auf mein
- strepere. strepitum edere (laut, tjell raffeln).
fein). gureben); uerb. me auetore et consuasore ob. me
- sonare (tönenb raffeln). - mit ben Letten r. , vin- suasore et auetore; me suasore et impulsore (auf
cula movere (bie geffeln rjin= u. Ijerbercegen ) mit : meinen S. u. antrieb); admonitu meo. me monitore
ben Waffen r., concrepare armis (non 2Jlel)reren). (auf meine (Srmabjtung, SDBarnung); me hortante(auf
Staffeln, ba%, crepitus (ba§ f lappernbe ©eraffel). meine Aufmunterung tjin). - ^mbm. einen S. geben,
- strepitus {ba% laute, belle ©eraffel, 3?$. ber geffeln, alei consilium dare; consilii auetorem esse alei:
vineulorum). - sonitus. sonus (baZ tönenbe ©eraffel, Qmbm. ben S geben, 3U je, suadere alei, ut etc.;
3$. rotarum, catenarum). - ein S. (©eraffel) machen, alqm hortari, ut etc. ob. m. folg. Snfinit.; alei au-
crepitum, strepitum, sonitum edere. etorem esse, ut etc.: 3mbm. ben S. geben, nicfjt 3U
JKaft, quies; ugl. „3iur)e". 2C., consilium suadere, ne etc.: ^rnbm. einen guten,

raften, quiescere. - 3ft e3 = Safttag galten, f.


treuen S. geben, alei rectum, fidele consilium dare:
Safttag. Smbm. ben freunbfdjaftlidjen S. erteilen, 3U 2c.,
raftloö, assiduus (mit anfjaltenbem, ununter- alei amico animo praeeipere, ut etc.: ^mbm. einen
brochenem gteifj fein 3iel uerfolgenb). - impiger (un= fieilfamen S. geben, dare alei utile ob. salutare con-
»erbroffen). - sedulus (emfig, gefdjäftig). - ein r. ©eift, silium: Smont. einen fefjr fjeilfamcn S. (ferjr f)eil=
aiiimus numquam agitatione et motu vaeuus. — fameSatb,fd)läge) geben, maxime utilia alei suadere :

Adv. assidue; impigre; sedulo. 3mb. um 31. fragen, fief» Sat§§ ertjolen bei gmb.,
JRaftlofigf ett, assiduitas (anbaltenber, ununter= alqm consulere, fc^riftlitt)/ per literas (aud) e. 2lr3t);
brodjener gleijj). - impigritas (Unr>erbroffenE)eit). - petere consilium ab alqo: 3»mb3. S. einholen, ex-
sedulitas ^(Smfigfeit, ©ef cfjäf tigf eit ). - bie S. be§ quirere consilium alcjs: fidj um S. fragen laffen,
©elftes», mentis agitatio, quae numqam acquiescit ; consilii copiam praebere (3S. non einem 2lr3t):
animus numquam agitatione et motu vaeuus. Qmb§. S. befolgen, folgfam annehmen, sequi alcjs
91 flfttrt fl, dies militi ad quietem datus (al£> Sube* consilium; alcjs consiliouti; alcjs consilio parere,
tag). - dies stativorum (fofern an Safttagen uon ben m
obtemperare: id; befolge 3 b§- S. in etroas, quod
2Uten ein fefteS Sager aufgefd;lagen mürbe). - einen mihi dederit alqs de alqa re consilium, id sequor:
S. baben, unum diem opperiri ad sedandam mili- naa) 3mb3. S. tb^un ob. tianbeln, facere de ob. ex
tum lassitudiDem et reficienda jumenta (»om 2ln= alcjs consilio: auf guten S. b.ören, guten S. annel)=
füljrer, ben ©olbaten einen S. geftatten); *unum men, bene monenti oboedire; sequi bene monen-
diem quiescere (uon ben ©olbaten): einige SageS. tem; moremgerere suadentirecte: auffreunbfd)aft=
galten (bie ©olbaten galten laffen), paueos dies ad liefen S. Ijören, fr. S. annehmen, audire amice mo-
quietem dare militi: ber nierte %aq mar ein S., nentem: nicf)t auf guten S. f)ören, sequi recusare
quarto die quies data. bene monentem;negligere alcjs salutare consilium;
diäte, gatjiungStfjeil, pensio. - in brei Säten ba§ nullius salutaris consilii patientem esse: f)örc auf
©elb bejahten, tribus pensionibus peeuniam solve- meinen S., nimm meinen S. an, ausculta mihi:
re. Sgl. „Soften no. II, 2". Qmb§. S. unbeachtet laffen, in ben 2ßinb fd;lagen,
Watf), I) Üeberbenfung ber ©rünbc unb Mittel alcjs consilium negligere, spernere alqm monen-
;

einer tunftigen §anblung: consultatio. consilium tem spernere (roenn er aor etmas roarnt): ^^bm.
(bie 33eratlmng, erftereä als £>anbtung, letzteres al3 mit S. beiftefjcn, an bie §anb gefjen, Reifen, unter -

3uftanb, ba man bcratfjet). - deliberatio (bie genaue, ftü^cn, alqm consilio ad juvare; alqm consiliis suh-
reiflidje Srroägung, mag ju tl;un, melier Gntfdjlufj le vare; alei adesse; alei praesto adesse; alei non
ju faffen fei). - S. galten, pflegen, mit ftet) ju S. ge= deesse mit S. u. %l)at Qmbm. beiftefjcn, an bie^anb
:

fjen, consultare ob. deliberare, über etroaö, de alqa gel)en, unterftü^en, neque consilio neque operä de-
re; in consilium ire, roegen etroaä, de alqare; con- esse alei; aut consilio aut re juvare alqm: $mbm.
silium habere de alqare (oon Ilccljrercn); »gl. „er= fef;r angelegentlid; mit S. u. %l)at an bie $anb ge=
roägen": mit 3mb. ju S. geljen, S. pflegen, 3mb. ju Ijen, unterftüijen, alqm diligentissime tueri consilio
S. jieben, consultare ob. deliberare cum alqo aiqm ; et re: ^möm. mit S. u. Xfjat an bie §anb
bei etroa6
in consilium vocare ob. assumere ob. adhibere ob. gelten, unterftüt^en, in alqa re esse socium alcjs con-
admittere; consilium capere unä cum alqo: 2[mb. siliorum et adjutorem: feinen S. burd; bie %l)at un=
ob. etroaä bei elroag ju S. jiefjen, alqm ob. alqd in terftü^en, opera consilium adjuvare: ba ift guter
consilium alcjs rei adhibere mit fid) felbft ju S.
: S. tljeuer, hie consilium haeret: guter 3! tjl(füt
geljen, S. pflegen, fid) felbft ju S. jietjen, se consu- mid;) treuer, magna inopiä consilii al'ticior (ia) falle
lere; se adhibere in consilium: ofjne %mb. 311 S. in grojje Satfjlofigfeit); omnia consilia frigent (cö
3u 3iel;en, inconsulto alqo: gemeinfdmftlidi ju S. ge= roill mit allen planen nia)t reetjt ooriuärtö geljen):
f)en, S. pflegen, consilia inter se communicare roe= : ein fa)öner S. pulehre suades.
!

gen ber einzelnen 3Borte 3U S. gelten, de singulis III) 2lrt u. Slkife, o^. Mittel,
eine 2lbfid)t 3U er=
verbis in consilium ire: mit fid) allein 311 S. gelten, reichen, 3S. fommt 3 e 't fommt S., *cum tempore
S. pflegen, se solum in consilium vocare: über ba$ invenietur ob. reperietur ratio rei expediendae :

Uebnge magft bu lieber felbft mit bir 311 Satlje ge= S. fdjaffen, *invenire viam rei expediendae (einen
ben, de reliquo malo te ipsum loqui tecum. 2lu3mcg bei etma3 finben); peeunias expedire (ba$
II) eine bloS alä mitlief) erttjettte Segel be3 Ser= nötige ©elb auftreiben): id» Ijabe S. gefdjafft, bnf?
l;altenö: consilium (im Mg.). - auetoritas (alScine je, mihi consultum ac provisum est, ut etc.: id;
uon einem ^öfjercn, beffen^3erfon Slnfeljen unb ©e meifs mir feinen 31, consilia mea torpent: feinem
rcia)t l)at, auögefprodjene 2Billenömcinung). - biefer Selbe feinen S. roiffen, neque consilii locum neque
S. u. bgl., oft bl. bind; id ob. quod (jß. rafa) erfaßte auxilii copiam habere: öS lüiive nod; :){. (man fönnte
er biefen S., quod iste arripuit, Cic. de or. 2, 21, ber ©adjc nod) abfjelfen), meun bu folgen moüteft,
89). - ein guter S., consilium bonum ob. rectum: *rebus tuis consuli possit, si me audire velis. - ba§
ein fdjledjter S., consilium nialum ob. pravum male; ©einige 3U Satfje halten, re familiari moderate uti:
consulta, orum, n. (fd)led)tc:ltatl)fd)läge): ein tluger, baä ©einige nidjt 3U S. Ijaltcn, paulo.omissiorem
uernünftiger, (jeilfamer, roeifer S., consilium pru- esse ab re; rem familiärem negligere: bie 3 e ' l .3 u
dens, sanum, salutare, sapiem». - auf meinen S., S. Ijalten, tempus commode describere (gehörig ein^
701 rattjen rätjjfelfjaft 702

t&eüen); * tempore sapienter uti(bie3ett Tociotid^ be^ alei amico animo praeeipere, ut etc.: id) miß bir
ittifcen): bu fonnteft biefe Stunben 3u9t. galten, po- (eud)) ratzen ob. geraden Ejaben (brob,enb) ju :c, me-
teras has horas non perdere. lius erit mit folg. Qnfinit. (f. Liv. 3, 41, 3: non
IV) «ine Skrfammlung, bie fid) ob. etro. beratet: erit melius nisi de quo consulimus vocem misisse,
consilium (im Mg.).- senatus (al3 oberfie 6eratb,enbe ia) roiUö eua) ratfjcn [geraten baben], fein SBort ent=
23eF)örbe einer ©tabt ob. eine§ ©taateö). - ber oberfte fallen ju laffen, roaä nia)t ju unferer SSeratbung ge=
St # penes quos est summa consilii: ber geheime 9t., bort).

f.
©efjeimratb, ben 5t. berufen, cerfammeln, consi-
: 3{atlißcbct, consiliarius (ber^etnanb mit9tatb
lium, senatum cogere senatum convocare 9t. bal=
;
: in einem einjelncn JaQ an bie $anb gebt). - consi-
ten, consilium, senatum habere: auä bem9t. («Senat) liorum alcjs socius et adjutor (Xf;ei(ne|mer an unb
ftofjen, f. Senat: in ben 9t. fommen (9tatf)smitg(ieb Unterftütjer bei %mb$. Seratbungen). - eonsiliorum
roerben), in senatum venire; senatorem fieri: es" minister, aua) 61. minister (a(3 untergeorbneter @e-
jollte an biefem Sage 9t. fenn, eo die senatus erat bülfe, ber beratbenb an etroaS Xlie'ü nimmt). - au-
futurus: im 9t. ft$en, *locum senatorium obtinere. ctor consilii ob. eonsiliorum. im 3f)3- °(. auetor
V) einjelne§ 2)titgtieb eineä 9tatb,e3: *a consiliis. (al§ Sonangeber, beffen 9tatb, oorjugsroeife 6ead)tet
Konsiliarius (abB neuere 1. 1. für ben neuen 23egriff roirb). - consilii inventor (ber Grfinber, llrbeber beä
üon 5tatf) = 6erattjcnbe§ 3Jtttglieb einer 33el)örbe; con- gegebenen 9tatf)es"). - suasor. consuasor (alö Qute=
siliarius bei ben Selten nur oom 9tat§geber in einem bner).-hortator (a(§2lufmunternber).-impulsor (afö
einjetnen %aü). - Senator (9Ritglieb bes" <5tabt= ob. 2lntreibenber). - monitor (a(ä äöarnenber); aua)oerb.
Staatsrates). - geheimer 9t., f. ©ebeimratf). - feine auetor et consuasor; suasor et auetor; auetor et
Stätte, cum quibus consultare solet ob. solitus est. impulsor. - fein (geroöf)nlia)er) 9t., is cum quo con-
vatfycn, I) = mutfjmafjen, erraten, ro. f. - Qmbm. sultare solet ob. solitus est. - 3>nb. jum 9t. baben,
etroaö ju r. geben, tentare acumen ingenii (3mb§. alcjs consilio ob. consiliis uti; alqm eonsiliorum
©djarffinn auf bie ^probe ftelten). II) einen Sftatt) — auetorem habere: 9t. bei 3 *>- f e 9"/ alqm consilio
-
m
geben: consilium dare. - }u etro. ratl)en, auetorem regere: Qmbm. ©inen als 9t. geben, alqm alei in
esse alcjs rei od. mit folg. ut ob. ne u. Sonjuncto. consilium dare: ba§ SSolf bat fa)(ed)te 9t., populus
(ben 9tatbgeber, beffen 9tatfj Dorjugäroeife bei etroaä malis utitur ministris: id) bin fein 9t., meis consi-
beamtet roirb, machen). - suasorem esse alcjs rei. liis utitur; mecum consultare solet.
suadere lalci) alqd ob. gem. mit folg. ut ob. ne u. Watljgcbcutt, ministra eonsiliorum. - auetor
Sonjuncto. ob. mit folg. infinit, (ju etroas sureben, (f.
9tat()geber).
mit 21nfüi)rung oon ©rünben, unb mit 2lbfid)t s
3Jatf)bau<?! curia.
auf Ueberrebung ju etroas" ratzen). - hortatorem vät 1)1 tri),
r

I) = 1. geratben, ro. f. — II) = öaus^


esse alcjs rei. hortari alqd ob. ad alqd. hortari r)ä(tertfcr) , ro. f.

(alqm) mit folg. ut etc. ob. mit folg. Qirtfinitit) ratend, consilii inops. - ratb^ unb bülfloS, or-
;u ttroas ermuntern, antreiben, ju etroas burd) bus consilio auxilioque.
naa)Drücf liebe u. einbringttcöe 9tece aufmuntern)-, ;Katf)fofiflfcit, consilii inopia.
aua) Derb, suadere et hortari; auetorem et suaso- rotbfom, f. (jauäbäUerifd), nü|lia), 1. geraten.
rem esse. - monere ob. admonere alqm ßntb. ratljcbcbürftia;, *consilii egens.
roarnenb erinnern, ratfjen), mit folg. ut unb (Son= 9Jnt^öbcifiljcr, Senator. -$jnedms(Gvv£dQog,
junetn. (roenn er etroas tljun) ob. ne u. (Sonfuncto. in ©riedjenlanb ob. 9Jtacebonien, f.
Liv. 45, 32. §. 2:
(imnn er etroas unterlaffen foll). - censere, mit folg. senatores, quos synedros vocant Macedones).
ut u. Gonjuncto. ob. mit bem blofsen ßonjuneto. (für $Röil)3bcfd)lttf?, f. ©enatsbefd)(ufi.
gut u. nüfclia) galten, ber Meinung fenn übf).). - ra= 9iotbfct)(og, f 9tatb, no. II.
tbenD, consilio (bura) 9tatt), ©gf§. imperio, 6efet)Iä- rotb.fdilagen, beratschlagen. f.
roeife, preeibus, bittroeife, j53. agere cum alqo, f. - einen 9t. faffen, con-
Iliatb/fdjlnfi, consilium.
22, 18, 8). - jur 2tnnat)me bes" ©etbes r., pe- silium capere; decernere: nad) göttlichem 9t., divi-
euniam aeeipere hortari: jur (Sintractjt r., hortari nitus; numine divino.
ad concordiam jum ^rieben r. pacis esse aueto-
:
, :l{at()C<confctt^ r senatus auetoritas.
rem; pacem hortari ob. suadere: immerfort jum 9iotf)3bicnet, *apparitor senatus.
Jrieoen r., pacem hortari non desinere id) rattje : ^iöt^fer, aenigma (ai'viyfta, xö, im 5Sl(g., aud)
-

öir, es ju (offen, cenaeo desistas: ftd) oon %mb. r. für jebes 3)unfle Unerflär(id)e). - griphus (yQi<pog,
(äffen, nla.ni in consilium roeare ob. adhibere ob. fünftlid) nerid){ungene SBorte, mit benen man §mb.
incre ob. admitterc Qmb. mit 3U Jlattye jieljen); 3u fangen fud)t, bergt, man in ©cied)enlanb meift bei
al' jr, oonailio uti. ul< j-, consilio obtemperare. con- 3Jta()ljeiten aufgab). - ambages, um, f. (3roeibeutig=
silium alrj-, Bequi \3m06. 9tatl) befolgen^: fid) nid)t feit, 9tätbfe[^aftigfeit einer diebe ob. §anolung übi).).
con ^mb. r. (offen, alejc consüia Di sper- . - quaestio (übi). 311 (öfenbe 5ra 9 e) ~ e ' n 5t« «ufge= -

alqm monentem Bpernere nid)t auf 3mb3. ben, proponere aenigma: ein 9t. töfen, aenigma sol-
Tarnung boren): ia) roeiß mir fetbft 511 r., in n ?ere; gnphum dissolvere: ein 9t. nid)t löfen fönnen,
t
consilii: ia) roeifj mir nid)t jur., torpei aenigma non qnaestionem ab alqo pro-
intelligere;
Hilia mea: Hnoern beifer ju r. roiffen als fid) fetbft, poaitam aolvere non posse: bu fprid)ft in 9tat()feln,
aliis phu i: id) roeijj mir aml' rras: bas ift mir ein 9t, haec non in-
roeoer -,u rotten noa) ]u Reifen, quid
out quid fadam teli
consilii loiiiiu ne- 1
rötl)fcll)oft, obflcurufl (bunfel). - perplexus (eig.
qoeauxiliicopiambabeo; aua) inops um consilii; oetflod;ten; dal), unoerftänblid), fd)roer 3U ergrünben,
petil ,n lis toi pent ob. ©gji3. apertus). - ambiguus. aneeps (öoppclfinnig).
stnom. übel ratzen (fjelfen), aale ah - an .11,11 geoeitn, roouon man ben Urfprung nid)t
'0. utilitati < de consuli fennt'. - r. ^Jiorte. ambages t. Sieben, Bermonea
:

alqm. bei Ter. tu 1 ,1, f>eiftt „übet p< rplexi: ein r. 9Jtenfd), •nomo ingenü multiplicis
mit „'jmD. oerfafjrt: tu. roo()l r. (fjelroi , alcjs et tortuosi an JJccnfd) oon unergtünbli^em CSda
oem ift mdn mcb,r ju r. Reifen*, rafter).- bas :Hatt)fclf;afte (Die SRcttbJelfjafttgfeit) et
in ett de 1 - m. freunofa)aft(ia) r., ju je., ner Saa)e, aenigma (bas Uiu'rflärUa)c); ambages,
703 Stät&fel&aftigfeit räuberifd^ 704

um, (bas grceibeutige); obscuritas (bic Smnfelbet, (awi) v. Spieren); ire ob. exire praedatum. prae-
f.
Itnuerftänbltdjfctt). — Adv. perplexe (ä$8. loqui, dam seetari (auf 93eute); ire ob. exire ereptuni
bei Ter. euu. 5, 1, 1 [817J); ambigue (}S3. respon- aiiena bona oö. alienas pecunias(auf ^lünberung):
dere, o. Drafel, Aur. Vict. de vir. ill. 35). um ju erhalten auf ben 3t. ausgeben, ad se tu-
fio)
fRätftfcfftafttgfeit, f. rät^felljaft. endum rapto uti: Dom 3t. leben, vivere rapto, ex
ratljäfähig, qui in senatum legi potest. ob. de rapto (aud) »on Stlneren): ftd^ oon frembem
9i(ttl)3fäl)ißfett, *senatorium locum petendi 3t. bereichern, aliorum spoliis suas facultates, co-
jus. pias, opes augere (juf. b. Cic. off. 3, 5, 22). - ein
SRatljSgKeb, f.
3tatf)Sl)err. 3t. ber flammen, beS SdjroerteS roerben, fiammis,

5Kfitb3a,utad)tcn, f.
SenatSbefdjluj?. gladio absumi: ein 3t. beS XobeS roerben, morte ab-
3ftatfjSIjcrr, f. «Senator. sumi ob. consumi: ein 3t. bereit roerben, tempore
ratb<?bcrrlid), f. fenatorifd). intereipi.
tRatl)§t)erwatnt, munus senatorium. 9taubbegicrbc, f. 3taubgier.
9lat()31)errnftattb, locus senatorius (ber 3tang rnubbegicrig, f. raubgierig.
eineS 3tatb,sf)errn). - ordo senatorius (bie StatfyS* Siaabbtcnc, für.
Ferren jufammen, als ein Stanb ber bürgerlichen tanben, I) v. intr. rapere. rapinas facere. - la-
©efellfcbaft). trocinari (als Strafjenräuber). - praedari (als 33eu=
9iatf)3mita.(icb, f. Senator. temadjer übfy.). - piraticam facere ob. exercere (aiS
9iatt)3bcfd)htf? r f. Senatsbefdilujj. Seeräuber). - rauben u. ptünbern (im Kriege), agere
ÜHatbcifdircibcr, *scriba seuatus. et ferre. — II) v. tr. rapere. - 3 m bm. etroas r., f.
SRttttjöfeffion, fitjnng, senatus. - eine 9t. i)<xU berauben.
ten, senatum habere. <Ranbcn, bas, f.
3taub. §
SRatJjäftcfle, munus senatorium (3tatl)Sl)errn= hinüber, raptor (ber 3täuber, in fofern
I) eig.:

umt). - *munus consiliarii (Stelle eineS 3iatl)S im er bie ^anblung felbft ausübt u. einen beftiminten
ScmbeScolIegium). ©egenftanb geroaltfam einem Slnöeren entreißt). -
i)intl)ctftubc, curia. praedo (ber auf 93eute auSgct;t unb raubt, ju 3Baf*
9iatb,dftui)l, in ber Äirdje, etroa locus senato- fer u. ju Sanbe). - latro(ber öffentlid) u. geroaltfam,
rius (fo hiefs ber 'ißlafc, roo bie Senatoren bei ben öf= mit beroaff neter §anb, Ruberen i>a$ ^l)rige abnimmt,
fentlidjen Spielen fafjen). ber Strafjenräuber). - pirata (nsiQc.VTJg) ob. rein
%iatf)8ta$, dies, quo senatus est-, dies curiae. lat. praedo maritimus (ber bas DJleer Mirdiftreift,
SiatJjöverfamntiung, f. SenatSuerfammlung. um ju rauben, ein Seeräuber, (Eorfar). - für (ber
jRatbvttevhiaufctcr, f.
Statbsherr. einem 2lnbern baS Seinige f)cimlia) u. boshafter
9iatl)Citvat)(, SenatSroaf)!. SBeife entroenbet, ein Sieb). - bie 3täuber ber äßelt
f.

i)Jatl)ChJCd)fci, *annuae vices eorum, qui se- (non ben 3tömern), raptores orbis terrae. II) —
natoriis muneribus funguntur. übtr.: a) an Säumen: stolo. —
b) am Sichte: fungus.
^Ratification, eines SScrtragS, umfdjr. burd) bie ÜRäuberbanbc, latronum ob. praedonum glo-
2luSbrr. unter „ratificiren". bus. praedatorius globus. - latronum ob. praedo-
ratificiren, auetoritate suä confirmare alqd num ob. latrocinii grex (Jtäuberfjorbe). - latronum
(j33. öom Senat). - einen Vertrag r. sancire pa- , ob. praedonum manus. praedatoria manus (Stäuben
ctum (unroibcrruflid) madjen); fidem foederis tir- fdjaar). - ob. bl. latrones, praedones(3täuber). -ob.
mare (bie ©eroifjljeit beftätigen). socii latrocinii ob. latrocinaudi ob. umfcfjr. ii qui
Station, demensum (als .QugemeffeneS). - eibus unä latrocinantur jufammen rauben, bic
(bic, rocldie
ob. victus diurnus (als täglich, gereifte Äoft). - ben 3taubgenoffen). - ob. latrocinium (3taubocrbanb,
Sflaoen bie Nationen fdjmälern, fraudare parte Cic. off. 2, 11, 40: uneig, Dolabellae, Phil. 11, 13,
eibi diurni servitia: eine boppelte 9i. ©etretbc jur 32: u. Clodianum, Cic. ad Att. 4, 3. 3: u. [com
Selofymmg erljaltcn, duplici frumento donari. Eatilina u. feinen ©enoffen] Cat. 1, 13, 31). - eine
9tationrtli^tttu3, *rationalismus-, umfdjr. *eo- elenbe 3t., latruneuli.
rum opinio, qui soli rationi omnia tribuenda es- ÜHäubcrart, nad), latronum more.
se statuunt. ÜHäubcrci, rapina (als räuberifd)e ^ianblung). -
!iRationa(ift, *qui statuit omnia rationi tribu- - raptus (als ^uftanb 'öa geraubt roirb). - latroci-
,

enda esse. - ein eifriger 3t. fetm, *pro rationis hu- nium (Strafienräuberei u. [mit u. o!)ne maris] audj
manae dignitate et jure propugnare. Sccräuberei). - praedatio (öa% Scutemadjen, als
Statte, *mus rattus (L.). ^ianblung). - 3täubcrcien aller 2lrt, latrocinia et
Üiattcnfallc, museipula. raptus: jene Siebftälile u. Räubereien auf ben 2anb=-
Rattengift, arsenicum. ftrafjen u. auf beut platten Sanbc, unb bic nodj uicl
3tatj. f.
Matte, SltiS. bebeutenberen in ben Stäbten u. iempeln, itinerum
Staub, raptus alcjs rei (als 3 u fta "fr, *> a ftroaS atque agrorum et multo majora oppidorum et fa-
geraubt roirb ob. rooröen ift, tfÖ. raptus virginis). - norum furta et latrocinia: 3t. treiben, rapinas fa-
rapina (als Stäuberei ob.räuberifebe £>anblung). - cere; latrocinari: 3t. jur See treiben, piraticam
raptum (bas geraubte ©ut; alle brei mit bem 9tbbgr. facere ob. exercere: fid) ber ^lünbcrung u. 3t. ent =

ber geroaltfamen ^inroegreifjung, nrie baS beutfdje galten, direptione praedäque abstinere.
SBort). - praeda (ber erjagte ©eroinn beS 3ägerö Oiäubcr^aub, manus rapax.
unb plünbernben firicgerS, bic acute). - furtum (bie 9iäubcrtjauptmann, latronum ob. praedonum
bcimlidje Csntroenbung fremben GigentlmmS, ber dux - rtichipiiata^^^tTrf^ar^jSecräubcrbaupt
2)iebftal)l, aud) titerarifcber, unb baS geftoljtenc ©ut). mann).
- latrocinium (bie Strafjenräuberei, auf freier Strafjc "Mäubcxfy'ötflc, latronum ob. praedonum reeep-
unb mit offener ©eroalt, mit u. olme maris aud) = taculum. 33gl. Saubneft,
Seeraub). - ber 3t. $mos., raptus alqs (j$8. ber 31. aftäuber^orbe, f. 3täuberbanbe.
ber ©attin, rapta uxor). - 9t. an öffentlichen ©ei- niubcrif dl, rapax ^raubfüd)tig). - praedatorius
fern, Gaffen, pecalatas: auf ben 3t. (D. i. eilig), ra- (aufs iöeutemod)en auögel)enb, 3S. navis). - latro-
tim: auf i>en 3t. ausgeben, ire ob. exire raptum ciniis assuetus (atl Strafienräubereien geroöljnt, jS.
705 9iäuberleben raudjig 706

gens). - ktrocinio similis (einer ©t rafjenr äu6erei flioubüofjcf, avis rapto vivens. - avis rapax. -
äljnlid), fnaHenräuberijcb). - r. ©efinbel, f. Maub^ bie Raubübget, volucres rapto viventes; aves, quae
gefmbel. —
Adv. latronum (praedonum) more ob. laceratione corporum aluntur; ferarum volucre
ritu. genus (a(§ Gattung ber rodben %l)ku).
OJättberlcbat, *consuetudo latronis ob. prae- tRaitbjttg, latrocinium (j58. latrocinia Graeco j
donis. - em R. führen, latrouum ob. praedonum rum: u. is'tud non bellum, sed latrocinium fuit».
ritu vivere ;nao) ^trt ber Räuber leben); latrocinia - Raubzüge ntad)en, latrocinia facere.
factitare ©traßenräuberei treiben); piraticam fa-
1 riturf), hirtus. hirsutus (vaud), (truppig, erftere§
cere ob. exereere (©eeräuberei treiben). mebr ,,ur Sejeic^nung ber (Sigenfdjnft, le«tere^ bes

9tä»t»cr»cft, i. Raubneft. ^uftanbeä). - hispidus (bid)t mit ftarrem ©acti oj


tKänberfcbrwr, f. Räubcrbanbe. einer äfmlidjen 33ebecfung »erfetjen). - ©oß bie (Mar -
«Wäuberöolf, fl Raubftaat. tung ber §aarbebeclung uätjer bejeicfjuet twerbvn:
9iaubfifd), *piscis rapax. pilosus (paarig, »oller §nare); villosus (jottettg)- ise-

Otaubfiotte, classis praedatoria. naves praeda- tosus (borftig ob. notier ftarfer, ben Sorften ä^itlld^er
tonaeim -2111g. I.
- naves piraticae (©eeriiuberflotte). Jpaare übt).). - raudje Sacfen, genae hirsutae; ge-
9ia«bgenoffc, -gcfcH, socius latrocinii ob. nae pilosae: ein r. ©Cfid)t, facies hispida (Hor t

latp'cinandi: is qui niiä latrocinatur. - ^plur. f. carm. 4, 10, 5). - ©prüdnu., ba§ Raucfje (Rau^ei
Räuberbunbe. Ijerausfebren, j. raulj.

9tattbgefinbet, latrocinium (). Räubcrbanbe). - Dinud), fumus. - snffitus (ber Räudjerbttft, p8:
?len:e5 R.,homines perditi latronesque. 3ߧt. „Räu= hujus herbae sufritum ore excipere). - noller R.;
berbanbe". fumosus: R. mad)en (rauchen), fumare: R. f)eroor=-
9ianbgier, cupiditas rapinarum ob. praedae ob. bringeu ob. R. jeigen, fumigare: in benR. Rängen,
praedae ac rapinarum. spoliandi cupido (:8egierüe in fumo suspendere famo siccare (burdj Raud) ;

naa) Räubereien, naaj Beutel.- rapacitas (tauber ifclje troefen madEjen, %ktfä) 2C.): es fteigt R. auf au§ ic.,

©ei'innung, Raubbegierbe als gmbm. ciurootjnenbe fumus evolvitur ex etc.; aud) fumät alqd (jS. do-
@igenia)aft!. - furacitas Neigung ;um ©teilen). - i mus, eulmen, f. raudjen no. I). - in R, aufgeben,
- ci\i% R., ob praedam; spoliandi cupidine. incendiis fumare (o. ©ebäuben); uri (oerbrannt roer=
raubgierig, avidus rapiendi. - cupidus rapi- ben, n. ©ebäuben): in R. aufgeben taffen, vertere in
narum od. praedae ob. praedae WO rapinarum (be^ fumum et, cinerem. - raurf)äbnfid), fumo similis.
gierig nad) Räubereien ob. Seilte - rapax (räube= . rotirtjeu. I) v. intr. fumare. - vaporare (öün=
- lurax (biebtfd)).
ri'd)'. ften). - ber ©d)ornftein raucht, domus fumat (aud),
Otaubgttt, peeunia ex rapiuis confeeta. - 91. rote bei un3 = e§ rotrb in bem §aufe ein ®afimal)l
,

ber Seeräuber, piratarum praeda. berettet, f. Cic. S'est. 10, 24); eulmen fumat (Virg:
JHoubncft, iatronum ob. praedonum reeepta- ecl. 1, 821 - nod) raudjenb nom 53(ute, tepidus cae-
1

culum i.üerbcrge für Räuber). - *domus praeda- de recenti (393. locus ): bie raudjenben 5Erümrtter
rurn reu-ptrix 'als Riebeilage für geraubte SDinge). einer ©tabt, fumautes ruinae urbis. II) v. tr. —
- locus latronum pieuus Ort, reo es niete Räu- MS alcjs rei fumum per arundinem haurire. - Sabaf
b'.r giebt - locus latronum oecultator et reeepta-
. r., *)ierljae Nicotianae fumum ducere.
tor (als Ort. ber Räuber in ietne bergenbe Cbl)ut 9fiäurf)crcr, suffitor (mit 3ßof)lgerücben).
nimmt'. - *sedes gentis latrociniis assuetae ob. la- 9iöud)erfa^, f. Räuc|erpfannc.
trOi iniis infamis als 2iß eines Räuberoolfs). rnneberig, fumosus; fumidus. - r. fdjntecfen,
!Watlbretuet, ein großes, magnus ad latroci- *fumum sapeie: r. rieben, fumum redolere.
naudum tractus. 5Räucbcrfaminer, fumarium.
Raubritter, *eques latrociniis int'amis. 9Joitd)crfcr5C, *conulus odoratus.
*Maubid)iff, navis piratica. navis praedonis. roudicru, l)v. WS a) beräud)ertt: fumigare. suf-
ptratioas 'als 2ceräubcrfd)itf, Giraten* fumigare (im 2illg., jS3. dolia). - suffire alqd. suf-
- navis praedatoria als auf '-Beute ausgeben» titionem alcjs rei facere (mit Räud)erroerf, jS. Raf-
bes ©dutf üt (praedo maritimus. fer:. - geräurfjert, suffitus. b) burd; Raua) trotf^ —
Waubfrfnfier, pirata^/par/;?). - ob. rein tat. neu, $$• Tvleifcf) 2C.: fumo siccare ob. durare. - iu
'MaubityiOK, *arx equitis latrociniis int'amis fmii.» suspendere (in ben Raud} r)ängert um e3 ju '

Butg tines Raubritters). - *castellum latronum troefnen). - geräudjert, fumo siccatus. - etro. mit
.i'-<i. )tinin teeeptätothm >
a tö -ilu»"eruf)a(tsort öoU r. incMiderc ligna ad fumo durandum alqd'.
-
,

von Räubern übb,.',. in fr. odores incendere; odoribus suffire.


II) /•.

Maubitaat, ?äöH lateo iniis assueta (an 2tra= - mit etroay t; suttirc alqä re (j33. mit £f)rjmwn,
,

feenrdubero geroöi)ntes -öotf übl).'>. - gens rapto vi- thvmo): 3'"bm. mit 2iteif)raud) r. alei fumificare ,

ein com Staubt ?u (eben gerooljntes AraWp odote (Plaut, mil. 2, 5, 2 |412]).
B rapiefl(H iein ief}r raubgte- ÜHätlrbevn, bau, mit etroas, suftitio alcjs rei.
ciniiRinf*mi«(buraj©trafleni ^Käurbcr^fnnnc, tm-ibulum.
täubftei berüchtigtes iioll,. - gei ioruffi spo- OuÜUft)cri)nlt)cr, -tvcvt , suffimentum. - odo-
n #olf, bas oott Beraubung ber ti äBö^tfletücbe übt).).
n $icbt, nn i-mäuberoolf/. Mnurfnnug. lumarium txaitvofioyuov^Xoss.).
:)innbiurbt, Haubgier. |
- bec R. oampft, domus fumat (bas ,s>auö raucht,
raubfüditig, f.
raubgierig. rote Cic. st 10, 24r, ob. eulmen
| fumat (ber ©ie=
Waubiuitcm; ii. ^u einem roafjreu R. Beton bei raud^t, roie Virg. ecl. l, 82);
n§ geben, infinitem hommibUB lusenttana pef- Nrturbfaft, ). ;Uäud)erpianne.
runi #-rtpi**iKlrirurn dar*. ^nudjjcucr, *ignis fumigans.
5Haubtt)icr, i" tiarapaj - afftpU)1 ^{aurbilcifrf), care ftimo siCCAte ob. durata.
ferae, quib vandiqi'lb, ramidos.
ntui , terae, quib ^Jrtiidiljoitbcl Hl, ] ^eljl)anbel k.
rsptu '
j
> i i» • -
i
raurbtfbi. famidöa - ftitrio imilis rraud»äfm
< ' .
.-
ii r 1 1 aimitnr. tidn.
lid;-. - ritllrijtg, finni.Hns
rrtiidiifl fumosus.

Qteotgc*. oti*.-lot. ftanaio. »fe. II 'Aufl- VI.


23
707 Stcmdjfammer räumen 708

SKßnriifammcr, fumarium. ©djlafen, dormitorium membrum;. - leerer jft.,


SRaud)lcbcr, *corium hirsutum. spatium inane; aud; 61. inane: ein enger, 6efd)rän!=
3ioiiri)lorIi. f.
9taud)fang. ter St., spatium angustum (agl. and) in augusto ten-
3t aucli faule, emporroirbelnbe (j33. eines" S8u[= dere, auf engem 9i. lagern [Bon ©olbaten]); spatium
tan§i,tünii volumen; Dal). 3iaucfe= unb geuerfäulen", exiguum (ein fleiner 9t.): ein b,eiliger, geroeifter 9f.,
fumi et flammarum volumina. - 9t.Bon einet templum: öcr ganje 9t., roo 2c, illa omnia, qua etc.
Sranbflätte, fumus incendii (j93. man faf) con fern (f.
Liv. 7, 33, 10). - btö §auä bat oieC 9t., domus
3taud)fäulen, fumi incendiorum proeul videbantur). satis spatiosa od. laxa est: in einem §aufe auf 9i.

3iaud}fia,na(, ein, geben, significationem fumo fel)en, in domo curam laxitatis adbibere: niajt 9t.
facere. genug für etroaä fjaben (eö nid)t f äffen fönnen), non
Staucfjtabaf, *lierba Nicotiaua; *tabacum. capere alqd (bou ääuiern, ©d)iffen jc); alqd ca-
3iauif,topaä, capnias. pere non posse (aud) b. Sänbern, j33. capere ejus
3}audin)crf, f. ^erjroerf. amentiam civitas, Italia, provincia, regna non po-
3taudih)olfc, f. 9iaud)fäule. terant): fefjr Biel Di. geroinnen (in einer Sdjrift :c),
3täubc, Scabies. - bie 31. baben, scabie labo- *plurimum 9t. einnehmen Bon
spatii lucrari: einen
rare; scabiosum esse: bie 91. betommen, scabie la- ber u. ber Sänge oecupare ob. implere (biefeä -
2c.,

borare coepisse; scabiosum esse coepisse. anfüllen) mit bem 2tcc. ber üängen= 2c. 33eftimmung
räubifl, scaber(j$S. ovis). - scabiosus [tf8. bos). (ogl. „gefjen no. IV, a"): ber Äörper ift an ben 9t.
- ©prüdjiu., ©in r. ©djaf ftetft bie ganje |>erbe an, gebunben, corpus intelligi sine loco non potest:
unius ovis Scabies totum gregem' coLtaminat(Am- burd) M. u. 3tit getrennt fenn, iutcrvallo locorum
bros. de fiele 5. prol. §. 4); unius peeudis Scabies et temporum disjunetum esse: in einem feljr engen
totum commaculat gregem (Hieron. in Galat. 5, 9). 9t. jufammenfjäufen, peranguste ref'ercire: bie ge^
diftufbolb, homo puguax. rabe inä SJteer b^ineingebaute 9)tauer Fjatte feinen SR,
3iuufc, i'alisca clatbrata. für einen Jufjroeg gelaffcn praeeeps in salum mu-
,

taufen, vellere; vellicare. - glad)3 r., *linum rus pedestre intereeperat iter. - Uneig., einer <£>ad)£
radicitus evellere. - fid) mit Qmö- t., cum alqo M. geben, spatium dare alei rei u. alcjs rei (j'ä. bem
rixari. - SKottfcr, bomo pugnax. 3orn, irae: ber Ueberlegung roirb fein Di. gegeben,
3{auferci, fjanbcf, pugna (Äampf üb!).). - ri- considerandi spatium non datur); locum dare ob.
xa(£aöer, bei beut es ju £l)ätlid)feiten totrnnt). - blu= relinquere alei rei (jö. ben Sitten); alcirei indul-
tige Laufereien, *rixae, quae non£,sine sanguine gere (nad)f)ängen, frh. bem 3om, irae): eiteln @e=
transiguntur. banfen 9t. geben, inanescogitatioues voivere: feiner
rauf), asper (im 2fUg., ©gffc. levis ob. lenis, j93. aften 3üg«llofigfeit Bon 9teuem in fia) 9i. geben, in
via, loca, caelum, vox, vita u. victus, bomo). - sa- se suam intemperantiam innovare.
lebrosus (fjolperig). - confragosus (Boiler Srüdje, räumen, I) roegf d)aff en a) nbl).: tollere, aon ci=
:

non ©benen, wo Söcber, (Srbfdrollen, Steine 2c. in nem Orte, de loco, ob. au3 einem Orte, ex loco. —
roilber Orbnung burdjeinanber liegen, auf meldten — b) inöbef., auS 4>cm ÜiU-fle räumen, a) eine
man baljer nur mit Sefdjroerbe fortfommen fann). - Sad)e, b. i. befeitigen: tollere, removere, aud) mir
scaber (raub, an^ufiiljlen, @g(fc. levis, j33. »on ber bem 3 u f- de medio (im 2llfg.. eig. u. uneig.). -amo-
Stinbe 2C, Bon etroaö Skrroftetem). - borridus (ftar- liri, aud) mit bem 3 U 1- e medio (mit Slnftrengung
rig; baljer oljne ©dmmet, ol)nc feine 23übung, n. 2)in= u. Ueberroiubung bou .piuöerniffen, eig. u. uneig.),
gen u. Sßerf., j^3. verba, miles). - durus (bart für 38. ,'jbüiöerniffe auä bem Üi5ege r., *amoliri quae ini-
ba§ @efüf)l, jSÖ. durissimum tempus anni: u. baec pedimento sunt (fie bejcitigeni; impedimeuta su-
omnis dura eultu et aspera plaga [§tmmelsftrid)j perare (fie übenoinben): eine ©cfaljr, periculum
est: u. bart im iöenebmen, ©gffc. mitis, j23. bomo, amoliri: eine 23ebenflid)feit, tollere dubitationein,
mores); Berb. horridus et durus (b. i. rauf) u. I)art ^mbm., alei (bou ^erf. u. Singen): eine 2Öcoenflid)=
Bon ©entütf), j53. vir). - raueus (Reifer). - asper feit roegen etroaö eximerc dubitationem akjs rei
,

eultu vitae (raub, in ber SebenSroeife, jSB. gens). - (Bon einer <£>ad)e): jebc 53cbenflid)feit aus bem 2ßege
asperi animi (Bon rauher ©emütl)£>art, Bon 2)ten= r., omnem dubitationem tollere ;nullam dubitatio-
fdfjen). - rusticus (bäuerifd), grob, jS. SRabjung, vi- nem relinquere. — s
ß) eine J>erjon, b. i. fie ernior
ctus: «Sitten, mores: ÜDtenfd), bomo). - severus ben alqm de ob. e medio tollere (aus ber Xiklt
:

(ernftljaft, ftreug, ©gfk. comis). - ein r. Drt, locus fdjaffen übb].); and) bl. tollere (roenn ein 3 'f a 5 lü ' c
l

asper ob. salebrosus. aspretum (bem Soben nacb); ferro, b. i. burd) baö ©d)roert, ober veneno, b. i.
locus asper caelo (bem Silima nad)): ein r. 33oben, burd) ©ift, l)in3ufommt). - alqm interimere (Ijinter
solum asperum ob. borridum: ein r. öaliS, fauces liftig tobten). —
II) mad)en, bafc eä roo 9iaum ob.
asperae ob. raucae (ber ü)n bat, raueus): r. äBefen, tylaty giebt, a) aufräumen: vaeuum i'aeere. vacue-
Skneljmen, asperitas: ba§ 9taul)e in ber Siebe, sa- facere (leer madjeu, V^- ei« ^inm'fr- V"1 " 9 2C bal).
(
- :

lcbrac (ba$ holperige): in einem r. £one (j33. fpre- ,, geräumt [= leer| uon je.", vaeuus ab etc., roie Caes,
ctjen, fabeln 2C.), aspere. - raub madjen, exasperare b. c. 1,31 in.-, nacti vueuas ab imperiis Sardiniam
(jSB. ben £>al£>, fauces). - bau 9taul)e, bie raulje Seite Valerius, Curio Siciliam, b. i. bie bou Statthaltern
berausteljren gegen 3mb. (fprüdjro.), severitatis aeu- unb ßoinmanbanten geräumten ^rooinjeu: fo and)
leos emittere in alqm (Cic. Cael. 12, 29); severi- Liv. 37, 13, 6: vacuo ab hoBtibus mari). - purgare
tatem adhibere in alqo (Cic. fin. 1, 7, 24). (aon Uunü^em befreien u. reinigen, $5. fofisaa). -
3tanl)l)cii, -iflfcit, asperitas (im 2llfg., jsB. bc3 detergere (fegen, 3S. cloacas,fossasi. - bie SOQeinftöcfe
Älimaä, caeli: beä ©emät^eS, animi). - raucitas r. (aero. bl. „räumen" genannt), ablaquearc ob. ob-
(bie §eiferfcit beä .paljeä, an ber ein 3Jtenfd) leibet). laqueare vites (yipoiv). —
b) fortgeben aus einem
1

3taufc, eruca. Ort: decedere ob. excedere alqo loco ob. ex alqo
3Jaum, spatium (bes Ortes" unb ber geit). - lo- loco (im s2lllg.). - concedere ex alqo loco (rocid)eit
cus (^lab übf).). - laxitas (©eräumigfeit). - tectum auä einem Orte, u. jroar auö ©efälligfeit). - alqm
(Sadj u. Jyad), j33. si modo tecti satis est ad no- locum relinquere (einen Ort oerlaffen, u. jroar in
strum comitatum reeipiendum). - membrum (2Ip= golge ber Uniftänbe). - cedere alqo loco, ab ob. ex
partement, Öcmad; eines §aufeö, 3$}. 9iaum 5um alqo loco (abtreienb roeggeljen au$ e. Orte). - bas"
709 Stemmen Stecapüutation 710

§au§ r., concedere ex aedibus (aus ©efäffigfeit, fdjenbc 3tegen, obstrepens imber: reo ber SCufibus"
um einer anbeten Verfon $la§ ju maa)cn) domura ; raufdbt,qua obstrepit Aufidus).
suam relinquere (fein ^aus ganj oerlaffen, roeil man iRaufdjcn, bas, strepitus (©eräufd)). - sonus
oon llmftänben baju genötigt roirb>. - eine ©tabt (Oetön, ©etöfe, jV. aquarum, aquae meantis).
r., urbe excedere (übt), fortgeben, bef. aua) r>. ©ol= räuspern, fid), screare. - fia) fjeftig r., ab imo
Daten); urbem relinquere (bie ©tabt oerlaffen in pulmoue pituitam trochleis adducere (Quint. 11,
J-oIge nötfngenber Umftänbe); copias ex urbe edu- 3, 56).
cere (bie eolbaten aus ber ©tabt führen, o. 2lnfüf)= 9täu3pern, bas, screatus.
rer); praesidium ex urbe removere (bie 23efa|utng SRaute, I) ©eroärfjs ruta. - oon ber 9t. , ruta-

:

aus ber ©tabt entfernen, o. friegfübrenben ^elb= ceus. II) geometrifa)e gigur: rbombus (QÖfißoq,
fjerren); ab ob. ex oppido cedere. civitate cedere ©pät.). - eine gefefjobene 3t., rhomboldes (Qopßoei-
(eine ©tabt abtreten): bie ©tabt fofort r., facessere drjg, ©pät.).
propere ex urbe. - bas £anb r., finibus ob. ex fi- rautenförmig, rhomboldes {Qoixßoeiö^q,
nibus excedere (im 2lUg., bef. oon ©olbaten); solum ©pät.).
vertere [v. Verbannten); copias ex finibus educere SRautcnöI, oleum rutaceum.
10. gelbberrn): fo tourbe Sroton geräumt, ita Cro- 9?OUtcnh)eiu, vinum rutaceum.
tone excessum est. - bas gelb räumen (muffen), b. dicaction, *rerum pristinarum Studium.
i. befiegt roerben, inferiorem esse (©gffc. superiorem OJcactionar, *rerum pristinarum Studiosus.
esse, bas gelb behaupten); victum discedere (@gf| 3{cn(, *denarius Hispanicus.
victorem discedere). 3icaficn, res.
«Räume», bas, =ung, bie, I) bas SIbräumen, jS8. Realinjurie, injuria manu ineussa; injuria
ber Säume ablaqueatio.
,

II) bas fortgeben aus corpori illata. - Verbal» ob. 9tealinjurie, injuria
e. Crte bura) bie Verba unter „räumen no. II, b",
,
seu linguä seu manu ineussa: 9teal= u. Verbalin=
§33 naa) ber 3t. bes übrigen Italiens bura) bas $u= jurien, rerum vfrborumque contumeliae bie gröb= :

ruefgetjen in einen Sßinfet oon Vruttium, post ceden- fteu Verbat» u. 9tealinjurien, gravissimae verborum
do in angulum Bruttium cetera Italiä concessum rerum que acerbitates. - Qmbm. eine 9t. jufügen,
(Liv. 28, 12, 6). alqm manu violare (©gftj. alqm oratione violare).
räumig, f.
geräumig. SRealfeuntniffe, artes,quae ad vitae usum per-
räumltrl), *qui, quae, quod spatium implet. - tinent.
r. getrennt ierm.*intervailo locorum disjunetos esse. ^icaiobligafion, obligatio, quae re contraM-
9Räumltd)fcit, I) = ©eräumigfeit, to. f. II) — tur iJCt.).
= CrtsUjdjaffenbett, Socatität, ro. f. Oicalf rf)ufe, *schola, in qua artes, quae ad vi-
raunen, ins Dt)r, gannire in aurem (Pers. 5, tae usum pertinent, traduntur.
96). - alei personare aurem (Hör. ep. 1, I, 7).
- 'Sicht, palmes (9te6fd)ofj am Sßeinftocf). - sar-
insusurrare alei ad aurem ob. in aures (ins Dfjr mentum (grünes 9teis am SBeinftod; übf).). - vitis
flüftem). - dicere alei in aurem (übt), ins Df)r fa= (SBeinftocf felbft, f. b.).

gen). - man raunt fid) f)ier aflentfjatben ins Dfjr, 9Jcbcff, f. 2lufrüf)rer. - «Rebellion, f. Stufrubx
serpit bierumor (Cic. Muren. 21, 45, roo bie SBorte, rcbellircn, f. fia) empören.
meia)e im Umlauf finb, in birecter 3tebe folgen). rebeflifeb, f. aufrüb,rerifa).
9iaupc, I) als Xljier: eruca (gried). xäfxnrj, mU «Rcbcnafaje, cinis sarmenticius.
cfjes nur Spät, latein. gebrauten - iu
2)ia)ter u. i. tRebenauge, gemma vitis.
Staupen oertilgen, erucas evincere. II) als §elm= — «Rcbenblatt, folium vitis. - pampinus (ok
»erjierung: juba. junge jarte üaubfproffe am Sßeinftotf).
raupen, erucas manu colligere (mit ber §anb). ««Rebenblut, vinum.
- bte Säume r., *arbores erucis purgare ob. li- 92ebcngäbcld)en, clavicula; capreolus.
berare. JRebcngefenf, tradux; mergus.
SRau^cnncft, *erucae nidus. 'Rcbcnbolj, lignum viteum; ob. im Vlur. ligna
SRaupcntöbtcr, *ichneumon (L.). vitea.
9iaufd), crapula. - fia) einen 3taufa) trinfen, 9icbcnlaub, folia vitis (9tebenblätter). - pam-
crapulam potare; vino se onerare; vino obrui ob. pinus (Das junge garte 2aub, 3tanfe, f.
b.).
bruere: fia) einen fjalben 31. (ein9täufa)cf)en)trin = 9Jebcnmcffcr, falx vinitoria.
fen, plus paalo adbibere (Ter. beaut. 2, 1, 8[220J): 9icbcnpfal)[, ridica (mar gefpalten u. ecftg). -
fia) einen &iemlia)en 3t. trinfen in multum vini pro- palus (runDer ^fafjf übf;.).
cedere: einen 3t. tjaben, crapulae plenum esse; cra- SRebenfaft, uvae suci. - vinum (SBein übt).).
puU OD. vino gravem esse; vino ob. mero madere; Kebcnfcrincibcr, putator.
vitis
vino od. mero saucium esse; ebrium ob. temulen- 5Rcbcnfd)0?f. f. 3tebfa)oi
tum esse: einen fjalben 3fl. (ein 3täuja)a)cn) (jaben, 9{cbcnfd)ui[c, novelletum (JCt.).
in iurri ( paalo adbibisee (f. «RcbcnttOff, f. lüeinftocf.
Dörfer, : einen jiemlirijen 3t. fyaben, in multurn vini s
J?cbbnb«/ perdix.
pr<x oen 31 au5ja)lafen, crapulam edormire «Rcblanb, f.
v
lßeiulanb.
od. edormiscere ob. obdonnire od. exhslare ob. 9icbfd)ofj, palmes (ein Qmeiq am SBeinftocf). -
edormin b: [einen Keinen (fjalben) 3t. fla^ellum (einer ber l;öa)ften fdjionnfenben Qmeiqe
:icrt; ausfdjlafen, villum edormisa am SBeinftocf). - propago (SBeinfenfer). - viviradix
i n .)(. oertreiben, cra- (ein ©el^lingmit iBurjeln, ein 3 aa)fer). - malleolus
pulam excutere. crapulam od. i m discati (ein©t^ling ol)ne Süur^eln).
(oon einer 2aa)e, einem iMittel K.), iKicnyitulatioit, enumeratio. rerum repetitio
91äufd)rf)cn, f. )£ mfa). tio. coliectio eorum, quae sunt dieta

ra.n'djcit. dere fein ®e* (dvaxeyccXalatoiQ, Cic. de inv. 1, 52, 98. Cornif.
räuja) maa)en). - son (einen Xon oon fid) rhet. 2, 30, 47. Cic. Brut. 88, 302. Quint. 6, 1 in.).
geben, |S. conca - Ret ber Veioeifc, argumentorum summa colie-
entgegcnraujd; en, jü. Der tau ctio (Quint. 4, 4, :

23*
711 recapitulitett Steinen 71-2

tcca}nt» fiten, res disperse ac dissipate dietas '00,9t. geben, alqm ealculo imbuere: 9t. $a*

unum in locum cogere et reminiseendi causa uuum 'n, ealculo imbui; in arithmeticia exercitari.
ben
sub aspectum subjicere (Cic. de inv. 1, 52, 98). - 9tcc&cnta?cf, f.' Rechenbrett
colligere et eommonere, qnibus de rebus verba 9lcd)Ctttifd), abacus («/?«£); rein tat. ta
fecerimus, brcviter,(Cornif. rhet. 2, 30, 47). - enu- 9Icd)cnuntcttid)t, f.
9ted;cnftunbe.
merationem subjicere (bie 9tccapitutattonen folgen tcdjttcn, I) v. iriir.: 1) au5 gegebenen 3af;ten
laffen, Quint. 6, 1, 3). anberc uubefannte fudjeh, ratiueinari. - numerare
nsotf&iiiiiSP
.

Steccnfettt, judex literatus. (mit 3«t)ten umgeben, @gfg. legere, scribere, u. ele=
9ieccttfion, I) 93eurtf)eitung eines $8ud)e§: cen- mentaren 9ted)ncn Heiner Knaben). - r. lernen, nu-
suralibri. —
II) neue £e£te3bearbettung: *recensio merare discere; ealculo imbui: gut r. fönnen, nu-
(at§ £anbtung, t. t.). - *editio ad criticam rati<>- merorum potentem esse; in arithmeticis satis exer-
nem correeta. *editio ad optimas membranas ca- citatum esse: ridjtig r., bene calculum ponere. —
stigata (al§ mtifd) bertdjtigtc 2tu§gabe etneS Scbrift= 2) 9ted)mmg, Slbrea)nung galten, f. abrechnen no. IT.
ftellerä). - e. 9t, eineä ©cbriftftclters liefern, *scri- — 3) ääljten, in Schiebungen mie: nad^ Dlumpiaben
ptorem a corruptelarum sordibus judicando pur- r., *aunos ex Olympiadum ratione numerare: bie

gare: e. 23udj, uon. beut !aum (Sine 9t. erjftirt, *liber ©atlier reimen utdjt natib Xagen, fonbern nacb 9täd^=
criticam man um vix semel expertus. ten, Galli spatia omnis temporis non nume.ro die-
tcccnfitctt, ein 93ucb, libri censuram scribere; rum, secl noctium finiunt; Die Öermanen rennen
de libro Judicium et ceusuram facere. nid)t nacb, Jagen, fonbern nad; 9täa)ten, Ger-
roie mir,
SReccpt, I) int %liq.: praeeeptum Q$. für bic mani non dierura numerum, ut nos, sed noctium
üüdje, culinarum). —
II) Serorbnung be§ 2f r^tsä : computant. —
4) auf oinb. ob. etioag reebnen, b. i. mit
praeeeptum medici. - bie SRecepte ber Siebte, präe- <3id)ert)eit ermarten: -jurare fore ut etc. (fjoffen,
cepta ob. jussa medicorum. - oa$ 9i. ift fotgenbeä, ba| 2C.). - alqd exspeetare (etwas erroarten). - noeb
confectio medicamenti ex bis constat: fein m. ift immer auf ehu. rcdjnen, non desperare alqd (jiö.
folgenbeg, er gtebt folgenbc§ 9t., auetor est, ut baec voluntariam deditionem): mieber, uon neuem bar
niisceantur nü^Iioje SRecepte nieberfdjreiben, medi-
: auf r., bafe k., ineipere nou desperure m. folg. 2lcc.
camentorumutiliumcompositionesliteris mandare : u. S^ftRit. 5 ut 2tcl - ic^ rca)nc auf bieb, *spero
-

ein 9t. machen (uom 2lpotl)efer). *medicamentüm ex fore ut venias (icf) boffe, ba$ bu fommft); fac mihi
meJici praeeepto diluere. :
non desis (i^ redjuc auf betnen Seiftanb): bu fannft
Wcceptbuä), f. Äocbbudj, airjenetöucf), §auömit= auf mieb ob. meinen 33etftanb red;ncn tibi non de- ,

ielbucb. ero. auf etwa§ niebt reebnen (feine §offnuug niebt


Slcccptibitiitf aeeipiendi aliquid extrinsecus fe|en) tonnen, in alqa re nihil spei reponere posse :

vis : ob. bl aeeipiendi vis. 2>gl. „©mpfctnglidjtett". ganj auf ^mb., auf ^inbS. ^retgebtgfeit r. (b. i. 3tfleQ
- 9t. u. ^afftuität, aeeipiendi et quasi patiendi vis: erroarten uon jc.),omnia exspeetare ab alqo, ab alcjs
-.•1
9t. u. Sßctfftbtldt I^aben, aeeipiendi et quasi patiendi
, V+Q + ß
:
vim habere. Sßgt. SiägetSb. ©tif. <3. 18. II) v. tr. 1) auörecbnett: computare alqd ob. ra-
Sieben, pecten. - irpex (eiferner 9tecben, um tionem alcjs rei ($$, an box Ringern, digitis). —
bie ©rbfcbolten Hein ju madjen u. ba§ ünlraut 311 2) bereebnen, in 9tecbnung bringen: ducere (eig., u.
tilgen). uneig. = inSlnfcblag bringen), -rationem habere alcjs
tcd)Ctt, pectine verrere (Ov. rem. 192). rei(etroaö berüdfid)ttgm). - aestimare mit ©cnit. ob.
Mcä)cnhxctt, abacus (&ßa§). - gem. rein tat. Slblat. bcö 2Bertl)e§ (fcf)ä^en, abfd;ä{jcn). - um (iin§
tabula. in§ Stnbcre 9U reebnen, ut peraeqne ducam. - nad;
9tcd)Cnbndj, *hber arithmeticus. 3a&L ©eroidlt ob. lltgfi gerechnet roerben, numero,
9tccf)CItfunft, arithmetica, ae, f. ob. arithme- pondere aut mensurä contineri (JCt.). nntet ob. —
tice, es, f. (äpiü^Tix?}). - bei Cicero bt. arithme- jtt etroa§ rccf)ttcn, ducere in mit 2lb(., ob. in nu-
tica, orum, n. mero mit@enit.; numerare in ob. ex mit xHbl., ob.
SRc^cnmciftct, arithmeticus (im Sfflg., Inscr.). 2Icc.; habere in numero mit iMemt. (3äf)len
inter mit
- *arjtbmeticorum doctor (Seljrer ber 2lrttI)motif). unter ob. 3U 2c.); ponere in mit 3Urt. (fe^en unter ic);
- ein aftronomifd)er 9t., qui siderum cursns et mo- referre in numero mit ©mtl. (aufjäf)ten, unter ber
tus numeris persequitur: ein guter 9t., bonus ra- 3al)l 2C.); referre, ascribere in numerum mit ®c=
tiocinator; numerorum potens. - ein fcijn, % nit. (bringen, bcifd)rciben unter bie ,3'tbl 2c.): gcrca)=
*arithmetica profiteri (ein Seljrcv ber Slrttfjmctif): net roerben unter ob. 311 2c., esse in numero ob. venire
ein guter 9t. fenn, numerorum potentem esse-, bo- in numerum mit ©enit. ber ^erfoneu ob. Singe 2c.:
num ob. diligentem esse ratiociuatorem ; in arith- §mb. unter bie l)öcbft fetteneu 2Renfd)en (unter bie
meticis satis exercitatum esse. (Slaffe ob. 311 ber &. ber f;öd)ft fettenen TOenfcbcn) r.,

Stcctycnpfcnntg, nummus. - bei ben 2U'tcn: cal- alqm ex maxime raro genere hominum judicare.
culus (ein ©tetnebert, mit bergt, bie Sitten rechneten). — at§ ob. für etroaä redjncn, ducere ob. ponero
5Red)cnfd)aft, ratio. - 9t. ablegen über ctroaS, in mit Stbfat. ^lur. ber g>ac|e, roofür man etroa§
3t. geben uon etroaö, alcjs reiob.de alqa re rationem ted)nct (jSS. etroa§ aB einen Ac'jter, alqd in vitiis);
reddere: ftd) 9t. geben, ablegen uon etioad, rationem ob. ducere mit Dativ ber Sad)e, nrofür man ctroaS
alcjs rei sibi reddere: ^mb. jur 9t. forbern. jicfjcn, redmet (jS. fieb ctroaS atä 2ob, sibi alqd laudi);
9t forbern uon 3»tb., rationem facti reposcere numerare alqd in alcjs rei loco (gletcbf. an ber
alqm ob. ab alqo uon ^mb. 9t. forbern, fieb 9t. ab-
: Stelle uon etroa§ 3at;ten, 3S. alö eine 3Bobdtl)at, in
legen laffen über etroaS, rationem alcjs reposcere beneticii loco): etroaS für einen Werotnn r., depu-
alqm ob. ab alqo; rationem alcjs rei exigere ab tare alqd esse in lucro (Ter. Phorm. 2, 1, 16
alqo; alqm ad rationem alcjs rei reddendam voca- [246]): für nid)t§ r., pro nibilo ducere; nullo loco
iß; alqm ad rationem alcjs rei revocare. habere ob. numerare: für bod), gering r., Ala'ö
92cdjcnfrf)Ulc, *ludus, in quo pueri ealculo im- parvi aestimare. - nid)t gereebnet (DaS ift nie^t tu
buuntur. "Jtnfdjlag gebrad;t) roerben fönnen, in nullo esse nu-
9tecficttfrf)iifct, puer, qui ealculo imbuitur. mero.
ÜHccfycnftnttbc, geben, pueros ealculo imbuere. Werfmen, b«5, arithmetica ac, f. ob. aritlime-
713 9ied)ner Stecfjniwg&uefen 711

tice, es, f. {uqi^ojzix/j), ob. (Bei Gicero immer) si etmaö als


etc.): Sw^j
3 e 3 e ^ en 00 a VÄK8f: 5ß -

aritimetica, orum, n. (Die '.Üritlimciit, als Äunft). - in bringen, in ratiouibus alei datum inducere
3t.

numerorum notitia >ßcnntni[; ber #c$J(en). - calcu- alqd: unter ber 3tubnf „für ©c[cr)ent'e" in 31. brtu=
lus (ber Jiectjcnfiein, meton. = faß 3icct)nen, .$$. gen, expeusum muneribus ferre tjorj), fcf;r t)oc^ in :

3t. bringen, grandi, iugenti peeuniä inducere (etg.);


faer literis elementariis et calculo imbutus, nad;
-

em er Unterricht im Sefen u. Schreiben foroie im alqd alei magni inducere (bdbl.): ofjtte ba^ man
3tecJ)ncn genoffen, Capitol. Pertin. 1, 3). - cornpu- etm. irgenbtuie in 3t. bringt, sine ulla ratione alcjs
tatio (bas 3ufammenred;nen). - icf) lernte beine 3er= rei. - einer Z>ad)<: 31. tragen, duecre rationem alcjs
tigfeit im 3t., novi tuos digitos (Cic. ad Att. 5, rei (jS. officii). - auf '^mbs. 31. fouuneu, alei in-
ferri (cig.)-, alei eulpae dari(unctg., ^mbm. jur Saft
gelegt roerben): fc§e es auf meine 3t. (eig.), mihi ex-
pensum - auf meine 3t., meo nomine (cig.;
t'eras.

nungen," fo ift im Settern, gem. ber ^SIur. rationes bann auch uncig. = auf meine iQanb, auf mein 3ti=
üBticfj). - noinen (tSc^utbpoftV - Heine 3t., ratiun- fico); meo sumptu. privato sumptu (auf meine, auf
cula: 3c. ü&er Ginnafjme u. 2lusgabe ratio aeeepti eigene Äoften); a ine (aus meinem Seiltet = auf mein
;

et expensi: eine nerandelte 3t., ratio hnplicita. - ßonto, j^. solvit alqs): für gemeinfct)aftlictje 3t.,
3t.fjaltcn, inire rationem, über etmas, alcjs rei-, communi nomine {yß. 2ßaaren einlaufen, merces
rationes ob. calculos subducere (jujummenrecrjnen, comparare, JCt.); de communi (5S8. besaijlen, sol-
bie 3tecr)nung, bas iyatit jiefjen)-, »erb. rationem vere m. 2lcc.): auf %mb§. 3t. lügen, *sub alcjs in-
inire subducereque : mit ^rnb. 3t. galten, f.
abrech> \idia mentiri. - naa) meiner 3t. (b. i. SSermutbung),
nen no. IL - 3tedjnungen führen, rationes confi- meä opinione ut mea fer t opinio ut equidem opinor.
; :

cere: bie 3t. über etm. fetjr genau füf;ren, rationem - bie 3t. ofjne ben Sßirti; magert (fpriidjro.), frustra
alcjs rei diligentissime conficere: man füfjrt ge= secum xationes putare (Ter. adelph. 2, 1, 54
memfdjaftficf)e über bas Selb (rote bei Gfjeleuten
3t. [208]): 3mbm.einen Stria) burd; bie 3t. maetjen,
:c. peeuniae conjunetim ratio habetur. - bie 3tech>
), f.
Strid) :auf etroas 3t. madjen, sperare ob. spem
fiefj

nungen norlegen, rationes exhibere. - 31. ablegen, habere, fore, ut etc., f. reetmen no. I, 4: bu barfft
rationem reddere, ^mbnt., alei (auti; = 3tedjenfct;aft bir leine 3t. auf bie Jreifjeit mad;en, nihil est, quod
abl.): rationem edere alei; rationes referre, auef; de libertate speres feine 3t. bei 'etwas finben, quae-
:

mit bem 3 U 1- a(l aerarium (oon einer 9Jtagtftrais= stum facere in alqa re (Profit machen); satis lucii
perion :c., n?elcf)e öffentliche (Selber eingenommen facere ex alqa re (fjinlänglidj gemtnnen): id; finbe
fjai): 3mb. 3t. ablegen laffen, abnehmen, abforbern, meine 3t. babei, ad usum meum spectat: roobei
rationem ab alqo aeeipere, respescere (aud£) = 3te= toiiüte id; meine 3t. beffer finben? quid commodis
c^en)"cfi,aft abf.): ftet) oon ^mb. 31. a&iegen laffen über mei aptius erat?
elmas alqm ad rationem alcjs rei reddendam vo-
, 9tednmttg3att, *ratiocinandi genus.
eare; ad rationem alcjs rei revocare (beibe auet) p Üie^nmigöatilcguttg, ratio reddenda ob. (ift
3tea)enfa)aft abl. laffen): eine 3t. einfeuert, burct)fe= fie erfolgt) reddita.
l;en, rationem cognoscere: bie 3iecf)nungcn einfeljen, ülicdinuttdöbcamtcr , rationarius (ogl. „3ted)=
rationes inspicere (um fiefj Äenntnijj non bem ©tanb nungsfübrer"). - bie 3ted;nungsbeamten, qui sunt
b'ej gc^ulben gu »erfdjaffen: biefe »anbiung, in- a rationibus (Inscr.).
i '/tio rationum): 3 mD s Jted;nungen burdjgehcn, ;l{cd)iutnrjöbucl), über ob. codex ob. volumen
öurcrn'efjen, rationes alcjs excutere, dispungere: rationum. - rationes (bii 3tecr)nungen). - codex ob.
bie 3t. berichtigen, rationes consolidare: bie 3tedj= taliulae aeeepti et expensi. im 3ffiS Bl. codex ob.
:

nungen rationes conficere: bie 3t. trifft


afjfcrjftefien , tabulae (3t. über Sinnaf;me u. Ausgabe). - adver-
ju, ratio convenit ob. constat ob. apparet: bie 3t. saria, orum, n. (bie Älabbe, bas ©d)mu^bucb„ j58.
über Ginnahme unb Ausgabe nimmt, ratio aeeepti ber Ä'aufleute, aus mctd;cm bann bie Soften in bas
expensi par est: bie 3t. trifft auf ben Seiler ju, §auptbucb, codex ob. tabulae genannt, eingetragen
ratio ad nummum convenit: 3t. mit ^mb. haben, mürben, f. Cic. Rose. com. 2, 5). - ein 3t. anlegen,
in 3?. mit ^xnb. ftet)en (als öanbelsgenoffe, GMäubi= rationes ob. codicem instituere: ein 3t. anfertigen,
ger 20, rationem ob. peeuniae rationem habere füfjren, tabulas conficere (j33. diligentissime): et
cum alqo; ratione cum alqo conjunetum esse: iu) bas 3t. eintragen, in rationes ob. in codicem ob. in
habe eine große 3i. Bei ^wb., magna ratio müu cum tabulas ob. in adversaria referre: bas 3t. cinfvl;cn,
alqo coatraeta est (ich l;abe Diel oon it)m ,,u for codicem rationum inspicere.
tn irrandr m peeuniarn ei debeo (id; Bin ihm
; SRedwungSfcljIci:, mendum. - ein 3t. ncrbcf=
Diel (3elo fcfjuCöig 1

eine 3t. Berichtigen, ab$al)Ien, p$= fern, mendum cörngejje..
fahlen, nomen expedire, solvere ob. exsolvere; ra- Sicdjnimgäfü^rcr, super rationes positus. -
1 re (auch, bilbl. I Ven. >. tabulariusob. calculator servus a rationibus (Inscr.)
177 ego mei rationem jam offieii contido esse ob. rationarius (ber Qliav, ber üöer ©innalmtc u.
omnibus iniqui-hirnismei pei olutam): eine 3t. Ausgabe "üud; führt, rat. nad; Modcstin. dig. 27,
eincaffiren, nön in .)(. bringen, auf 1, 15 §. 5 int gemeinen Scben üblid;). - actor sura-
,lmos. it. jebreiben, iefcen, alei expensum f<rrc (ins marum iber Gincaffirer, Vermalter u. 3ced;nuug'j
:a) eintragen, bafi man ^mbm. ctroaä fül;rer ber aufjenflelienbenScfjulbpoften feinet vu'rru).
ausgeja^It fjabec rationilm-. ioferre. in ratioj - procurator (ber über bie laufenben Giunafnueu
inducere. audj bl. inferre ob. im .Vuom., u. Slusgaben eines Wutcü Ihul) l;ält). - >ibs. 3t.
oic .'Hectjuung eintragen, inft. nuffüfjtin, fenn, alcjs n .n; n.tiiiiK »uraiv; a rationibus
bie Soften, sumpturn. induc. atleinauct) bilbi.i; iiu- alcjs e r
(Inscr.).
pal mrerf|nen,ii:i.u. uncig., j^.ulci ,um- :)tcd)UlUlflCtfüIn*Hug, ratio conlicicnda ob. (ift
fie flefebehen) cönfeeta. - i.tlmlaria(bieimcl;l)a(tuiui,
in hasöinnafmie u. Jlusgabebucfj eintrain als «-nKijafi, fpaL M't.,.
»ttribui rej (uneiß,, ,)inoni. bie OlcdjItUttgcltag. 'dif:; rationi,^ reddrndo'.
Urfac^e oon etm. Beimrffen, ^ r
calamitati»: u. jo
i.
i)Jcd)HttHÄ«tnic(ett, rationes. - licilll .K. ui-
aut^alcioc attribuerfe tpaod jQtoffet^ffb. ftditin;; .ndiouil.P !„., ,.
.

715 recfjt reöjt 716

red)t, T) nid^t ßnf: dexter (©gfij. sinister, roo6ei jeigen, erranti viam monstrare: ben r. SBeg ein=
ju bemerfen, bafj ftatt beö $ofitiu§ and) ber Gom= f djlagen, reetam viam ingredi (eig.); reetam ratio-
paratio mm
dext. u. sin. ftef)t\ - bie redete §anb nem inire (uneig., ^ie rechten bittet roäfjtcn): roie=
(bie 9tecbte), manus dextra; aueb, 61. dextra: 3mbm. ber auf ben r. Sßeg fommen, in viam redire, reverti :

bie r. £cmb geben, barreidjen, alei dextram dare iä) fomme §au3, ad eam ipsam domum
in ba§ r.

ob. porrigere ob. tendere (tgl. „Jpartb"): biet. £anb pervenio, quo tendo: nia)t an ben r. Mann fommen,
auf etroaS geben, fidem de alqa re dextra dare; in alienas manus
ineidere (in frembe 3?änbe gera=
fidera dextramque dare, mit folg. Qnfirtit.: 3jmb§. tb^en, üon einem 2c.). - am r. Orte, ^Ma|e, an
33rief
r. §anb fenn (uneig.), alcjs dextellam esse (f. Cic. ber r. ©tette, loco; in loco: er traf if)n nidjt an
ad Att. 14, 20 extr.: Quiutus filius, ut scribis, An- ber r. Stelle am redjten gfeef (um ib,n ju tobten),
,

tonii est dextella. Per eum igitur, quod volemus, non percussit locum: ein SBort an ber r. ©teile
facile auferemus). - bie r. ©djulter, humerus dex- fe^en, verbum locoponere: baZ iftniajt am rechten
ter (im 2111g.) lmmerus apertus (bie be§ ©olbaten,
; Orte, hoc alienam est ab hoc loco: bu baft ~oen r.
fofern fie com ©dnlb nitht gebeert roirb, f. Caes. b. %ied (ben SfJagel auf ben Äopf) getroffen, acu teti-
c. 2, 35J. - ber r. ©djul), calceus ob. calceamentum gisti (fprüdjro. bei Plaut, rud. 5, 2, 19 [1306]): jur
dextri pedis. - foroob^l linf, aB redjt, f. Knf. r. 3 e 't, in tempore, opportune, opportuno tem-
II) gerabc: rectus. - ein r. Sßinfel, angulus re- pore (jur gelegenen Qeit): tempore suo. tempore
ctus ob. quadratus. ipso (ju feiner ^eit, gerabe ju ber 3"t, roo e§ nö=
III) paffenb, in 33ejiefmngen rote: bie <3d)uE)e finb tl»ig ift); ad tempus (ber bermaligen Sage ber 2)inge
mir r., calcei apti sunt ad pedera; calcei ad pe- entfpred;enb, im redeten 2lugenblid, f. Cic. Plane.
dem apti conveniunt: t>a3 Äleib ift mir r., vestis 30, 74): biee> ift ber r. ?J?ann, hunc virum quaero:
bene sedet. ba§ geljt nidjt mit r. Singen ju, f. Sing no. IV:
bab, a)bem SBunfdj entfprccjjenb gratus(angenefjm).
: : ben r. ©ebraud) oon etroaö machen, recte ob. bene
- jueundus (erfreulid)). - bies i[t mir r., hoc mihi gra- ob. sapienter uti alqä re. —
Adv. recte; vere; rite
tum ob. jueundum est ob. erit hoc mihi probatur (bie§ ; (nadf) bem tjerfömmlidjen ©ebraud;). - red;t feben,
i) atmeinen Seifali) hoc mihi placet(bies> gefaßt mir):
•, l}ören, recte videre, audire: ü6cretroa§r. urtfjeilen,
er jagte, e§ märe iijm ganj r., se non nolle dixit: vere ob. recte judicare de alqa re: um e§ r ju fa=
e3 ift i|m r„ roenn er getobt mirb, laudari vult; gen, utverius dicam: etroaä nicht r. nerfteben, alqd
laude delectatur. - roenn e§ bir reetjt ift, si tibi non satis intelligere: roenn idj biet) r. tenne, si be-
placet (roenn e3 bir gefällt, al§ ^olge ber Uc6erfe= ne te novi: roo ob. roenn mir r. ift, si bene ob.
gung); si tibi übet ob. collibet (roenn e3 bir beliebt, si recte memini: bie ©ötter r. oerebren, deos rite
al§ 3°f9 e oer Sflune u ftnnlicber Slntrieöe); si tibi
- colere.
commodum est (roenn e§ bir bequem ift, in ^otge bat), a) redjtmäfjig 2c.: justus. legitimus (red)tmä=
ber llmftänbe). - etroa§ 3 mom rea)t machen, alei - fjig, gefcfcmafjig, 353. 6rbe, 3Sater, ©gf£. non justus,
alqd probare-, in »ielen SSejieljungen aber burdj non legitimus, ob. ©olm, ©gf|. nothus). - naturalis
eine SBenbung mit amare, j33. bei bem ©efdjäft mit (natürlid), j33. ©ol;n, ©gf^. fiüus adoptatus, ob. SSa=
bem 2ttiliit£> l;aft bu e§ mir r. gemacht, in Atilii of- ter, ®gf£. pater adoptator). - iisdem parentibus
ficio te amavi: attes> ba§ ift oerf a)rounben roaS bir , ob. utroque parente natus (oon bcufelben ©Itern
an mir r. roar, perierunt illa, quae amabas: idj erjeugt, 3SÖ. 33rubcr, ©d)roefter. ©gf§. germauus, b.
roünfdje, bafj bir meine ©tanbljaftigfeit r. ift, volo i. oon Sinem SSater, ob. eädem matre natus, b. i.
ames constantiam meam. - eä 2ttten r. machen, Om- oon ßincr sJJJuttcr). - justä uxore natus. justä ma-
nibus satisfacere; omnibus probari: bu tommft mir tre familias ortus (oon einer rcditmäfjigcn ©attin
eben r., in tempore venis; opportune venis ob. te erjeugt, ©gf^. pcllice ortus. j33. ©obn).
mihi ofi'ers: eä roar mir nicfjt r., bafj 2C, aegre ob. b) uöllig, ganj 2c, in Sc',icf)ungen roie: ein DJJamt
moleste tuli, quod etc.: ganj reebt! fdron redjt! te- non länblidjer Einfalt, aber ein r. 2)lann, rustica-
neo! aud) recte!(i(h nerftcf;efc|on); sane(aflerbtng3); nus vir, sed plane vir: eine r. ^yreube, magna laeti-
ita est (e§ »erljält ftd) fo); ita fit (fo gefebiefit cä rooltt, tia: er ift ein r. -Narr, £l)or, ineptissimus, stultissi-
baö ift roof)l ber <yall); ipse, ipsa, ipsum est (er, mus est (it. fo immer in foldjen 23ejiebungen burd)
fie, eä ift eä gerabe, eben). - redjt fo, bafs bu 2C., ben ©uperlatiti): fidj etroaä Stcdjtcs einbilben, sc
probo quod etc. (f.
PI. ep. 8, 13, 1: probo quod aliquem esse putare. magnifice de se statuere (eine
libellos meos cum patre legisti). f;ol)e Meinung non fidj Ijaben); magnos.sibi sumere

b) rectus. - justus (gcrcdjt).


bem 9tecfjte gemäfj: spiritus (aufgeblafcn feun): eä roirb etroaö Slea^teä
- e3 ift vix rectum est: e§ ift r. u.
niebt Ijalb r., au% tfjm roerben, egregius evadet. - 3 U,D -' ,ricnn
bittig, aequum est et bonum. Adv. recte; ju- — eö = eigentlich, burd) ipse (^Q. bn^ r. römifdje Solf,
ste; ut par ob. aequum est; ut decet. - redjt 6an= ipse populus Romanus). Adv. plane (uölUg). - —
beln ob. tt)un, recte agere; recte ob. juste facere valde (fein). - vehementer (ftavf, fjefttg). - satis
(fofern bie Sötrhntg be3 §anbeln3 fo ift, roie fie fenn (hinlänglich, 3S. tarnen nad) ^Jlacentia, cl;e .^>an=
fie
joll); rectum sequi (fofern man ben Sßcg be§ SRcdj- nibal recht roufjte, bafj fie 2c., prius Placemiam per-
ten einfdjlägt) jus ob. jus ac fas colere (fofern man
;
venere, quam satis sciret Hannibal ab Ticino pro-
ba§ 5iea)t übt): c3 ift bu 2C.,
nidjt r. r>on bir, bafs fectos). - nid;t r., non satis (j33. 3> nom - ntcljt r.

non recte fecisti, quod


mir fdronetc.: e3 gefdjiefjt trauen, haud satis fidere alei) ;
parum (j'ö. nin)t r.

r., merito ob. non injuria hoc mihi accidit ob. haec non (Statten geljen, parum procedere: man roeifj
mihi accldunt; non immerito hoc mihi evenit; haud nid;t r., 06 . . . ob. 2c., parum constat, ne (enflit.) . .

indigno mihi accidit; jure plector (Cic. off. 2. an etc.). - r. in bie aRitt« treffen, plane medium
8, 28). ferire: r. gebüljrt, plane ut deret: ein r.
roie fid;ö
IV) ridjtig :rectus. - verus (roat)r, äd)t). - justus grofjer ©cbmerj,plane magnus dolor: etroaS r. gut
(gerabe fo, roie cö fet;n fott, 3S. 2)iafj, ©röfje). - bäu= uenualtcn, alqd valde bene gerere: fid) r. freuen,
fig audj burd) ipse. - ba§ r. SBort für eine Sadje, vehementer laetari: r. gepeinigt roerben tron 2c,
verum rei vocabulum: eö feljlt mir baö r. 2Bort, vehementer cruciari alqä re: r. orbentlicb ob.
verbum mihi deest: bie r. SCugenb, greunbfdjaft, r. tüa)tig lügen, abuti libero mendacio (frifd^rocg

vera virtus, amicitia: einem SSerirrten ben r. 3Ueg lügen). - ©el;r bäufig ift eö bei SlöjcctiDen u. 2lbper«
717 $e$t redjtlicf; 718

bten burrfj ben ©uperlatio berWöen ausjubrücfen rietes experiri): nach bem ftrengften 3t. mit ^trio.
$$. recbt tt)örid)t, stultissimus: r. oft, saepissime: »erfahren, summo
jure agere cum alqo: bas 3t.
r. gern, lubentissime: r. gut, optimus ob. (2Iboerb.) uerbrel^en, *leges contorquere: es tft 3ted)tens, le-
optime. - fo red)t, f fo. gibus sancitum est: ju 3t. befteljen, f. red)tsbeftän=
5Ked)t, bas, I) Uebereinftimmung mit fid) fclbft big fenn: tie 3ted)tc bringen es fo mit fieb, jura ob.
-u. mit ber Sßat;rfieit, in öcjtebungen rote: 3ted)t b,a* leges ita ferunt. - bie 3ted)te ftubieren, ad juris
ben, recte dicere (richtig, roat)r reben); recte monere Studium se conferre.
(eine roabre erinnernde, roarnenbe Semerfung ma* 1, 9icd>te, bie, f. redjt no. I.

eben); recte agere Ijanbeln): bu l)aft St., res


(efjrlicb, 2. ^{ed)tc, bas, rectum.
ita est, ut dixisti sunt ista ut dicis ; recte dicis ;
; ,
9icd)tccf, *quadratum rectis angulis.
non erras; non peccas; non falleris: ^ßtato f)at3t., rechten, f. babern, proceffiren.
roenn er fagt, bafj :c, Plato recte dicit m. folg. 2lcc. «Rctr)tcttÖ, f. Stecht, bas.

u. Qnfinit. - ^mbrn. 3t. geben, alci assentari: 3t. tcdjtfcrtigcit, 3mb. ob. etroas, purgare alqm
behalten, vincere; pervincere: barin 3t. behalten, ob. alqd (feine Unfa)ulb bartlmn u. beroeifen, baft
baf; ob. bafj nidjt 2C. tenere, ut ob. ne etc. (es man bas sööfe nid)t gettjan fyabe, ob. bafs bas @e=

,

öurd)fefcen). II) SSefugnifj etroas ju tfjun: jus. - tfjane nichts 33öfes fei). - excusare alqm ob. alqd
potestas (bie SJiacbt als 3tecbt ju banbeln). - „bas (entfd)ulbigen, bei einem eingeftanbenen Scrfeb^en ob.
3t. ju 2C", im Latein, oft burd) @in ©ubft. auf . . SSergefjen ©rünbe aufführen, roelche bie ©d;ulb bef=
io ob us, j33. bas 3ted)t cor ©ericbt 3U flagen, felben minbern, j93. bafj es nicfjt oorfe^lid) gefdjeljen
actio: bas 3t. SBier) u. äßagen über einen Ort ju fei, bafj man 2lbbaltungen gehabt, oo. aus Ueber=
treiben, actus: bas 3t. 2lnfprüd)e ju machen, postu- eilung, aus Unroiffenfjeit gefehlt fjabe u. bgl.). - alqm
latio: bas 3t. aus einer röm ©ens fjcrausjufyeirattyen, culpa liberare. ab alqo eulpam demovere ßjmb.
enuptio gentis bas 3t. fid) bic ©nebe jujuetgnen,
: »on ber ©d)ulb befreien, fie »on i^m entfernen). -
vindicatio. - idj f»abe ein 3t. etroas ju ttmn, jus est alqd probare (etro. als beifaHsroertl) erfd)einen laf=
alqd i'acere: meum jus est, ut alqd faciam; pote- fen, 5S. causam alcjs rei u. exemplis consilium). -
:

statem habeo alqd faciendi: baju fjabe id) befonbe= ^mb. roegen etro. r., alqm purgare de alqa re; eul-
res 3t., hoc mihi pecnliare est: ein 3t. über etroas pam alcjs rei demovere ab alqo; alqm defendere
fjaben, habere jus ob. potestatem alcjs rei tron fei= de alqa re (i^n roegen etroas oertt;eibigen). - fid) r.,
nem 3t. nachgeben, jure suo ob. de jure suo dece- se purgare; se excusare: fid) bei ^mb. r., se pur-
dere. —
III) gefe^lid) regelmäßige SBefugnifj u. 2In= gare alcir genügenb fid) bd ^mb. r., satisfacere
fprüd)e: jus (roas red)t u. erlaubt ift nad) men)d)(i= alci: fein 33enef)men ob. fid) cor ^mb. r., facti sui
d)en ®efe§en). - fas (bas göttlid)e ©efetj, roas cor rationem alci probare: fid) roegen etro. r., purgare
(Sott, mithin aua) ben natürlichen ©efefcen red)t, mit alqd »or Qmb ob. in 3 m bs. Slugen gerechtfertigt
:

gutem ©eroiffen erlaubt ift). - bas 3t. be§ ©tärfe= fenn ober bafteljen, alci purgatum esse: um fid) ju
ren, f. 5 a "ftrea)t : göttliche u. menfcblicbe 3ted)te, di- red)tfertigen, sui purgandi causa; ad purgandum se.
vina et bumana jura; jus ac fas: gleicöe 9ied)te, afJcctjtfcrttgmtg, purgatio. exciisatio (f.
,,red)t=
jura commuuia: gegen menfd)lid)e u. göttliche Steckte, fertigen" ben IXnterfd). ber33erba). - satisfactio (ber
gegen 3tecbt u. ^flidjt, contra jus fasque; contra 3lrt,baf5 man ^mb. aufrieben ftellt, genügenbeSted^tf.).
jus ac fas: mit 3t., mit #ug u. 3ted)t, jure-, merito - Qrobs. 3t. annehmen, alcjs excusationem ob. sa-
(nad) äßerbienft, roie billig): mit rollem 3t., mit allem tisf'actionem aeeipere: ju feiner ob. itjrer 3t., sui
3t., justissime; mcritissimo; justo jure (mit gutem purgandi causa; ad purgandum se.
3ted)te); suo jure (nad) bem ü)m juftel)enben 9ted)te); vcrbtejlrtubic], orthodoxus (oQ&oöo^og, fpät.
optimo jure (mit beftem 3ted)te); u. burd) bie oerb. JCt.). - rein Int. *verae legis Studiosus.
jure meritoqne. jure ac merito. merito ac jure fRccfjtglätlbtgfcit, *orthodoxia {ÖQ&oöo^ia).
'.nad) 3t. u. rote billig, mit allem $ug u. Stecbt); me- - \3mb3. 3t. bejroetfeln, *dubitare, num alqs veram
rito atque optimo jure (roie billig u. nad) beftem Christi legem sequatur. [fensor.
3ted)te); prorsus merito (ganj roie billig): mit 3t. SRcdjtbabcv , *pertinax sententiae suae de-
ober Unrecbt, jure an injuria: mit roeld)em 3t. ober j>icrl)tl)abcrci. pertinacia (fjartnäcfiges 33ebar=
Unrecbt, quo jure qoäqae injuria: nad) 3t. u. s-bil= ren bei feiner 3Jceinung). - vincendi Studium (bie
ligfeit, ex aequo et bono; seeundum jus fasque: 33emüt)ung 3ted)t ju behalten, f. Cic. Ac. 1, 12, 44:
bas gröfjte 3t. ift oft bas größte llnrcdjt, summum pertinacia aut vicendi Studium).
j 1^ 1 sumrna inj na: bie ffieiber fyabvn bicfelben rccfjtfyabcrifdj. pertinax.
-* vincendi studiosus
3ted)te roie bie üJcanner, uxores eodem jure sunt (f.
„3ted)tl)aberei" ben Unterfd^.).
quo viri:3 möm gleidje 3ted)te u. ^reifjeiten juge«
- r erbt l tri), legitimus (gcfc^mäfdg). - justus (red)t=
ftefjen, reeipere alqm in parem juris, libertatisque mäfjig; ». ^Jerf. = gerecht). -judicialis. forensis (ge=
ditionem: in feinen 3tecbten u. SßJüroen bleiben, rid)t(id)). - bonus. probus (brau).- rectus (offen, el;r=
m qui fuit: ju feinem 3ted)t gelangen, lictj). - recte faciendi cupidus (begierig, gern geneigt,

im adipisci: behaupten ob. bebalten, red;t ju tl)un). - bonestus (eljren^aft, j ö. Partei,


v
fein 3t.
jus Baum tenen obtinere; caasam tenere, ob-
oo. pars). - integer redjtf djaffen int 2iknbet, unbefto^
(

tmere (oen ^firocef; geroinnen): fei» Ä. oerfolgcn, jus eben, unparteiifd)). - abstinens (entljaltfam, bef. »on
suum penequi; mit oen iüaffen, jus Baum armis frembem ©ut). - innocens (uneigennü^ig, @gf^. ava-
a: in feinem 3t. fenn, .suo jure uti (JCt.); in rus). - fein r. (Sfjarafter, probitas ipsius ac mores:
suo ju; oitiDm. fein H. roiberfarjren auf r. 2ücifc, bono modo (j33. ju einem grofjen 35er-
laffen, lld suum trib en - H ipred)en, oerfdjaf mögen fommen, magnam peeuniara invenire). —
fen 9b, dare
reddere: iirf; .({ uer oo. Aav. legitime, juste.j aste et legitime (red)tmäf}ig).
fdjiffm, jot parare ffa^ R [ore$en laffen, jus pe-
: - bene. probe (brau, rcd)tfd)affen - recte (offen,
u re. —
IV) ber Inbegriff ber ©efefoe: jus. - |{ efjrlicl), jft. ut quam rectis Lme aguntur omnia [bafj
).

oie pofitiuen Cieie^ei. - römifdjes :)(., jus civile. - Dilles fo r. als nibglid) juge^e], pr< ndebo). - hone-
nadj ben 3terf)ten, ex iure; ei lege oo. ex st': e()nnl)aft
( - gegen §mb. r. (rot ©crid)t) »er=«
1.

bie <2>ad)e ©ang 3tedjtens gef)en


ben laffen, jure ob. fafjren, experiri cum alqo: gegen ,V"b. r. b;fd)Iie*
•n-, lammojare experiri <
(,
igit) intra pa- fjen, decernere adversns alrjm.
•719 9te#tltt&feit Stedjtlgrunb 720

Wcditltdjfeit, a) einer ©acfic: *justa, alcjs rei 5Kcd)ti*t)üciicr, jurisconsultorum commentariL


ratio. — b) einer ^erfon (als GI;arafter^uc? ob. Gi= - bie juftiniauifd)en M., *Justiniani qm sunt de ju-
genfd)aft): probitas (SBraubeit beö ßbarafterö).-in- re liliri.

tegritas (3ied)tfd)affenIjeU beä äBanbetö, Unpartet» rcd)tfd|offctt, bonus. probus (brau-, ngt. „udp
ficpeit). - abstinentia (Gmtfiallfamfeit uon frembem lid)"). - fein r. (Sdarafter, probitas ipsius ac mo-
(Hut). - inuocentia (Uneigennüiugfeit, ©gf£. avari- res. - r. arbeiten, sedulo ob. na-riter oö. impigre
tia, .§abfuci)i). opus facere uon 3ülcn für r. gehalten toerben, eun-
:

rcdittittifl, directus. ctis probari.


rcdjtJov, I) nidit recbtmäjug: non jiustus-, non 9led)tfd)ftffcn^cit, probitas-, ngt. ,,9ttct)titct)=
legitimus (f. „recfotmäfjig" über just. n. leg.). II) — feit".
ber 9ied;t§rooI)Itf)nt beraubt: legum expers. - ob. Stcdjtödlifftnc, calumnia.
legum expers et civilis et humani foederis. - r. Wcrfitfrineibunfl, f. Ortf)ograp{)ie.
$uftdnbe (in e. ©taate), jus nulluni (f. Sali. Jug. ;)icditx<couiu(cnt, qui de jure civili consuli-
31, 1). - 5Red]t(ofiflfcit, in einem Staate, jus nul- tnr; juris ob. jure consultus. - bie Äed)töconfulcn»
luni (f. Sali. Jug. 31, H
- 3t. einer ©ad)e, causa ten, qui consuluntur: N. fenn, de jure consuli; de
nou justa. jure respondere.
rcrtitmäfn«), justus (bem 3ted)t gemäfe, mie es reriiteicrfafjrett, juris peritus; juris ob. jure
ben Siechten näd) fenn foll, förmltd)). - legitimus (ge= consultus.
f e^mäfug, burd) buS ©efe$ norgefdjrieben ob. fanctto= SHcdjtöctfa^rcn^cit, juris peritia ob. scientia.
nirt); »erb. justus et legitimus. - jure factus (mit 9lcd)t^ctforbcrttift; 5S. bem Seftamente feh-
,Uig u. Dtedjt gemotzt). - mein, beux, fein r. ßigen= len alle 3i., testamento desunt omnia juri neces-
rbum, meum, tuum, suum {f. Plaut, trin. 1, 2, 119 saria.
[156]. Cic. Phil. 2, 37, 96): eine r. ßbe, matrimo- Wcd)te<crfcimtutft, Judicium.
nium justum ob. legitimum nuptiae justae ob. le-
; 3icrt)tc<crrlnntnq, juris interpretatio.
gitimae: in r. (St)e, non einer r. ©attin erjeugt, f. 9tcd)t^fali, causa i:Kea)töfao)e, jS. de re fSfjat
rcdjt no. IV, a: ein r. Xeftamcnt, testamentum ju- frage] et de causa judieavit). - species (bcfonöerer
re factum ein SLefiament ift r., jus testamento con-
: gaÜ eineö SBergeliens, $bi haec species ineidit in
stat: etro. al£> r. uertr)eibt(Tc«, alqd jure factum de- cognitionem nostranu. - genus quaestionis (befon=
i'endere. —
Adv. juste; legitime; oerb. juste et le- bere ©attung ber gcriditi. Unterfuct)ung, $&. 3lnxbm.
gitime; jure (mitg«gu.9iett)t,3S.obtinere regnum); jur Seantuiortung uorlegen, ad alqm afferre). - ber
justo jure (mit gutem 3ted)te, j33. alqd repetere). 9i, über ben ein JJed)t3ge[ei)rter befragt roirb, con-
9icd)tmä#i<ifett,justa ratio (bem 3tecb,t gemäfie, sultatio (Cic. top. 17, (i6>. ©gl, „'Hecbtefrage".
gehörige - auetoritas. fides (3ied)t§=
23efd)affenf)ett). 9lcd)tÖfra(JC, quaestio judiciaiis. juris quaestio
©taubroürbigfeit, ffi. ber llrfunben, tabu-
giltigfeit, (roenn gefragt luiro, ob etivaö mit 3teö)t oö. llnrett^t
larum)..- bie 3t. beg äkrfabrenö anerfcunen, id jure gefdieljcn fei, Oku'ft. quaestio facti. Sbof frage, JCt.).
factum esse fäteri: bie 3t. einer ©udje nertfjeibtgen, -jus (bat in jvrngc fommenbe ;Ned)t, ögft. factum,
alqd jure factum defendere (baf; «tro. mit Stecht ge= bie &fjnft Cic. Mii. 11, 31). 93gl. ^Sedjtsfaü".
fd;ehen ift nertbeibtgen); alqd recte fieri defendere ffitd)t&<ian$, leges et mos judiriorum. - lang=
•(bie Sbeorie ber Sieditmafjigfeit einer ©ad) e »ertbei» famer :){., tardum legum auxilium. - etne ©ad)e htn
bigen). - ftd) feine yanblung ertauben, über bereu M. geben Urffen, jure agere; summo jure experiri
3t. ob. Unrecfümafugfeit man imgcrotfi ift, nihil age- (@gfJ5. iiitra |)ariotcs experiri).
re, quod dubites, aequum sit an iniquum: burd) bie mos jndiciorum.
Wcrtitetfiebranrii,
3t. ber ©adje rotrb bie ©djanbe beä riitterlid)enUr^ ^{Cdjtcncfütjl/ jnstitia ff. Cacs. li. G. 5,41,8:
tfyeibB in nici)tsi geminbert, baud quidquam bono cau- se spi'ijire pro «jus jnstitia quae pitierint impe-
sae levatur dedecus judicii (Liv. 3, 72, 7): 9ttemanb traturos).
beftreitet bie 3t. ber höcbften 3icgierumv3bcf)oröc, ne- :Kcd)tc<!ii' alntbcit, =gelc^rf amf cit, juris ci-
mo Justine magistratus summac rerum praesint vilis pnukntiii. -juris ci\Uis scientia (3ieditofcnnt=
controversiam facit. ntf?, bie Ciincr tfot).

vcdjttf, dexträ. a dextra (auf ob. uon ber 3iecr)= tcd)t§gclcljrt, juris sciens (rcd)tofunöig). - ju-
ten, @gf&. sinistrS, a sinistra). - ad dextram jxtr i
ris peritus. juris ob. jure consultus credjtEierfaüren).
3ted)ten u. nad) ber 3ted)tcn ©gf£. ad sinistram).
Fjin, JHcdjtSgclcfjftcr, jnris peritus. juris ob. jure
- dextrorsum (nad) ber redeten ©cite fiinroärtö, ©gf§. consultus (ein McdjtSerfabrcner). -juris sciens. in
siuistrorsus ob. -um). jure prudens tciu ^Hedjtsfunbigcrl -juris inter})rcs
9iccf)t3anfptttd), jus ($S. jure vetustatis). (ein 2tu6leger bess :)(ed)tg). - oft eä fpeciell = 21buo-
9icditä(tntoia(t, f. SCbuocat. cat, f. b. - bk :)lerf)t<5gclehrten, aua) qui consulun-
9icdit3önftwlifdwfi, ft aibuocatur. tur. - ein grofier lauogejeidmeter) :)i., juris peritis-
;Ttcrf)töbcftiffcttCt, *juris ob. legum Studiosus. simus ob. consultissimus-, juris scientissimus; juris
9icd)täbctftaitb, f. Stbuocat. antistes: ein größerer :){., juris peritior ob. consul-
ilicriite<bcf dicit» , responsum. decretum (resp. tior: ein großer i auogc.U'idjneter )3t. feipt, juris in-

als ainttüort, decr. atö Scfcblufj, f. Cic. Muren. 13, tolliuenti;: praestare; maenam pmdentiam fiins
29). - 3tedit3befd)eibe (alä 2tnn)nlt)ertüeilen, de jure civilis habere: für einen grof;en St gelten, valde ju-
respondere: bie in beffen 2tnge(cgcnf)citcn »om I. ris coiisuitum videri: ein practrfcfjer :1{. fenn, de ju-
2lmpettit!o erteilten 3t. bcftätigen, quae T. Ampe- re respoudero cHedit'jbcfcbcibc ert^etlen, ben Slnnialt
lius de ejus re decrevit, ea comprobare. madien ).

tectitelibcftättbta, ratus (giltig), -r. feun, ratum ^Kcd)ti<flcfdir>ft, negotium. - ein 3t. eingeben,
csso (©gffc. nid)t r. foim, non valere, Paul. dig. 4, negotium contrahere (JCt.l
Bj IM). - oft e6 = red;tmäfiig, f. b. ilJcriitcfiif molmhcit, consuetudo fori, judicii.
fticditäbcfHnttmtttfl, jux certum).
i^-ü. fefte, im Qfbg, aiid) bl. consuetudo (Jrt.l - eine uralte
WeriirCbo&cii ; 5^3. 'auf htm )){. fielen, suo jure 3{.. veluetisßtma juris observantia (JCt.).
uti (JCt.); in suo jure consistere: ben 31. uedaffen, f. ©letd^ett (be^ 34cdjts).
!;>icriitc<gleidif>cit,
de jure discedere. fliCductflr«Hl>r causa.
721 SRcc^tSgrunbfafc recrutiren 722

Oicditcrirunbfat?, jus (58. cei-tum, iuiquum). u. fo Lomini nihil juris est cum bestiis: ftd) auf ein
- einen neuen 3t. Durchlesen, aliquid novi juris ob- 3t. eintaffen, ad jus descenderc).
tinere. iKcditciticrlcimng, burd) jus ob. leges violare
9ied)teif)attbcl, j. ^rocejj. 3tt umjd)reiben.
9Red)t3t)crfoiitmett, f. 3tedjtsgeroot)nI)eit. rcdjtöticrftättbig, f. recbtsgelebrt.
SRcdjteiljttlfe, in Anfprua) nehmen, jure agere. 9ted)täöcrttJ(i(tttttg,justitia(@erecbtigfeitiibb.).
experiri. summo jure experiri (f tagen übi).). - 3t. - jurisdictio cHcdjtQpflege).
gegen Qmb. in Slnjprudj nehmen, lege agere cum ilicditötticg, iicn, uerfudjen in etro., legibus ex-
alqo; legibus experiri cum alqo; bamit er Bejaht, periri alqd. - ^mD. auf bem M. belangen, lege agere
peeuniam persequi al) alqo. cum alqo-, legibus experiri cum alqo ob. bl. expe-
SRedjtetfettttcr, f. 3ted)t5 gelehrter. riri cum alqo.
9icdjtöEcnntni^, juris scientia, intelligentia. SRccöiÖftJCtjcn, üon, ipso jure.
s
JRcrfjtSffagc, i. tttage no. II, 2. 3tcd)töi»iffc«fcf)ttftr juris diseiplina.
Oiccfttdfoften. f. ^rocefjfoften. vcrijtctroiffcnidjaftltd), * ad juris diseiplinam
$Rccf)t3fraft, legis vis. - es ^at etwas 3t., jus pertinens.
ratumque est (Liv. y, 33 extr.; »gl. Liv. 9, 34, 6: Üicditcinjoöftftöt, benericium. ,'iujtOß<
id jus est [nur Bas hat ?<{.], quod postremo popu- 9iccJ)t3juftattb, justitia. - fein 9t;, jus nullum
lus jussit). - ein ©efeg Ijat 3t., lexvalet(es halt gil* (f.
Sali. Jug. 31,1): bie 9Jtenjd;en maa)en fict) von
tige Äraft;: lex exercetur (es wirb ausgeübt, Liv. •einem 3t. abhängig, bomines ad servitutem juris se
4. 51, 4): was 3t. t)at, ratus (giftig); legitimus (ge= astringunt.
)'e|mäBig, $:Ö. testamentum). redjtttitttf Cltg, orthogonios {ogS-oyat vto.z, Vitr.
xed)t&t rirftig, ratus (gütig). - legitimus (gefe£= 10, 6 [11] extrX - rein tat. rectis ob. quadratisan-
mäßig 1. - es ift 'etwas r.,
f.
i^es bat) 3ted)tsfraft. gulis.- ein r. 3)reied öefebreiben, trigonum ortbo-
Oietfjtäfränhmg, injuria $8. alterius). gonium describere; triangulum recto angulo effi-
9ted)t3fttttbc, f. 3ietf)t5fcnntnifj. cere. - ben ^orijont r. burdjfdmeiben, rectis angu-
rcchtctfuttbtg, i. rcdjtegelebrt. lis secare horizonta.
Otcdjtedafle, ^mbs., causa alcjs. Oiccfttscitiglcü, opportunitas (j33. mortis).
SReditedcijrc, doctrina juris. Siccibit», f. StüdfaU.
9icd)t3leljrcr, juris professor als öffenrlid)er ( OJcci^vocität f. (Segenfeitigtett, SCBedjf elfeittgf eit.
Sebrer öes Stentes). - juris iuterpres (als Ausleger reci^rof, f. gegenfeitig, roecbfelfeitig.
öes 3t cd) tesi. OtccitattU/ *recitatio notis signisque composita.
iKcdjtcmittel, ein, jus. - öas ic£te, äufjerfte 3J., reettttea, recitare.
xtremnra jus. reo! cn, f. ausftreden.
.Kcd)t£?orbtrntt<j, juris uorma.
N
«Rcdie«, ber, f. 3!iefe, §etb.
JHcd)ts»J)flccje, jurisdictio (j33. im Sager, ca- vetiamiten, f. gurüdforbern.
strensi*;. - die größte Strenge in ber 3t., summa rccoc|noi?ctrcn, I) v. tr. einen Drt 2c, cogno-
in jure dicendo severitas: Unpartei(ia)fett, Öewif= scere situm alcjs loci, cognoscere, qualis sit natura
jen^af itgteit in ber 3t. . veritas judiciorum ; religio alcjs loci (Äenutnifi oon bt v Sage, »on ber natür= v

veritasqne judiciorum: feör auf bie SRi (auf gute 3t.) Iio)en 33efd)affent)eit eines Crtes nebmen). - situm
.halten, ieten, diligentissimum esse juris: eine un= alcjs loci visere ob. contemplari (bie Sage eines $&=
parteiliche SR. üben, juris aequabilem tenere ratio- tes befia)tigen). - naturam alcjs loci perspicere(bie
nem: meac r< hi.'iose judicare. natürlidje öefdiaffenf)eit eines Crtes genau in 2lu=
:Neriuf prccfiuun,, jurisdictio. genfc&ein nehmen - situm alcjs loci perspeculari
).

ftcditdtmnft, jus. - ficr) beim 31. aufhalten, cir- (bie Sage eines Ortes genau auolpäbcn). - visere alqd
ca jura morari. (üb!), etioas w
2tugcnfcf)ein nelnnen, j 13. copias bo- s

^WccbtöciucUctt, juris fontes. stium). - explorare alqd (etmas ausfunbfd)aften, $33.


iHcrf)t£rc$d, juris uorma. itinera hostium: u. loca circa). - einen Ort r. la)=
*Wcrf)ti?iact)c, t. Hinge no. II.2,^roceB, 3tedjtäfalf. fen, qualis eil natura loci qui cognoscant mittere.
dtcdtfdfatt, aus >\Ü. certum). — II) v. intr. situm locorum cognoscere, contem-
Mcditöidjufc, bie, alte, vetus illa judicum di- plari; cognoscere, qualis sit natura loci; naturam
;r "
8cipJina.^r v*^ loci ob. locorum perspicero; explorare loca circa.
Wcrfitäfprncf), deeretum; sententia. Wccoflnoccivunn; jSßi id) erbalte hm äluftrag
iHcrf)t(?ftrcit, eertamen juris (efndidjer Streit $ur 3t., mandatur miin. contempler locorum si-
11t
um Das .Htcbt, ©gf*. vis, Liv. 21, % 2). - $\t es tum ücute auf 3t.
: augfdjicfen, qualis sit natura loci
1. 0. qui cogno-r;i]ii mittere.
Mcditötitcl, eatfca poseessioBum). ÜHccontmlcÖCCUt, qui convaluit. - 3t. «on et-
rcditäiim, im (Ögffy sini-'trorgum). ncr langen Hianfbiut, se recolligens a longa vale-
:Ked)tc>ucrbrcJ)cr, Lsguffl eontortor: - calum- tiiilinc.
r idj'far Jlnroalt). 9iccont>afcöccn^ (^enefung. 1

:)icd)t<?uctbrcf)utifl, naAitiou jnrto interpre- vecoutMlcäctrcn, \. genefen.


-
t.'Uii. latio. - caJumniatidnfane eines iKcrourd, Appellation. - 3t. nehmen
f. ju 2c., f.
Anwalt» oor (-krtcfjt.. appclliren an 2c.

:)teriitübcrraf)rrn, actio geriojtlt^es Skrfcu) t Mecrut, novus miles. - milcs tiro (als "üieu
tiro. --

ren, ^ö. ein 31. gegui ,\mö. einleiten, scticmein alei tum im .Hriegobanöioert, (^gfU. vetus miles, vete-
MMM juris ebrlitt)et Streit um ( ranu ,. - bie .Hfcrutcn, militci lii-itnes (ulo Jieuliu
.

fle |
hu' ii)i)ileiueiitum leeti. aud) suiiplf-
:Ncd)tt?t>crfnJiuuq, eine gute, aequa jun ineiitiim iiil'.- (ugdnuuigomaimjdjuft): bie ^ciuouen,
bao yu'rr mini) .Uecniteu ergäinen, j. va'tutivi'u.
Mcditoüerhältnifi, ratio 00. coaUitkrgjtrj - recrutiren, I) > mir. Jietiuten anheben: ecri-
ouef) ii ein ,H. "J/cn ihnen
I ]• rnilit<-h in mi)>pl< ineiitiun; atid; td.
u. uns? cum -ml jiotei tbßM 0b. r-ou-.. 1 il,, ,,. iniliies; ileJcctiun liiil
723 Stector 9iebefunft 724

(eine 2lu§h>&ung »ornehmen). - mit Slusroabl r., ti- meritas: lofe Sieben, dictorum petulantiae: bittere
ronem sollerter eligere. — II) v. tr. burch 9tecru= Sieben, verborum acerbitates: fjarte Sieben, verbo-
ten ergänjen, j53. baZ £eer, bie Segionen tc: supple- rum gemeine Sieben, verba publica, sor-
asperitas :

re; explere supplemento; delectibussupplere; sup- dida, obscoena (f. „gemein" über bie 2tbjectt.); im

plementum scribere alei reficere. - bie gefcbroäd)=


; ©efpräcb, sermo inquinatissimus: jene 3i. be§ ©ato,
ten Xruppen r., deminutas copias redintegrare. illud Catonis dictum: herrlich ift jene 3t. beä ^Jlato,
Stcctot, *rector scholarum, gymnasii (einet praeclarum illud Piatonis: fcecfje Sieben führen, so-
©cbule, eineS ©nmnaftumä). - *rector aeademiae ]utissimae esse linguae große Sieben führen, gran-
:

(einer Uni»erfttät). - 3t. fenn »on ic., praeesse, prae- dia ob. ingentia loqui: gute Sieben führen, oratio-
fectum esse alei rei. nem bonorum imitari: maä für füfee Sieben führte
9iectOtat, 9lcctorfteßc,*munus rectoris; *re- neulich 6. ^ßapiriuS in feiner Siebe »or bem SSolfe?
ctoris vices. - 3 möm bau 3t. eines» ©nmnafiumä
- quibus blanditiis C. Papirius nuper influebat in
antragen, *offerre alei gubernationem gymnasii; aures contionis? —
b) funftgemäfj aufgearbeiteter
*alqm literis invitare ad gymnasium gubernanduin Vortrag eineö Siebnerö: oratio (im 2lllg.). - contio
(3mD. jum 3t. berufen). (eine St., bie an eine jufammenberufene ^erfammlung
iTicbactcur, eine3 SBerB, *qui operi adornando beö 3SolfeS ob. ber ©olbaten gehalten roieb). - actio
ob. edeudo praeest. (in eine 3i. eingefleibete Serhanblung »or ©cridjt ob.
Wcbacttou, *operis adornandi negotium (ba§ im ©enat). - eine fleinc 3i., oratiuneula: ein ftu=
©efchäft). - *qui operi adornando ob. eclendo prae- bierte, »orbercitete Si., oratio meditata ob. commen-
sunt (bie Siebacteure). tata; auch commentatio: eine :K. auä bem ©tegreif,
9iebc, I) baZ Vermögen ju reben, f. Sprache no. I. oratio subita et fortuita: eine St. 3mb§. über ic,
II) bas Sieben als ^uftanb, ba gerebet totrb: ser- oratio alcjs de alqa re; oratio ob. contio. quae ha-
mo (bie Stebe, in fofern fie aue> anetnanbergereibten bita est ab alqo de alqa re; oratio ob. contio, quam
unb »erbunbenen SKorten bcftet)t, rooburd; man ftdt> babuit alqs de alqa re: bie Si. be§ Sicero für Den
im gemeinen Sehen »erftänblich macht, atfo bie münb= ©e£. Sio3ciu3, oratio, qua Cicero Sex. Roscium de-
baS ©cfpräch mit einem ,3n>eiten, rueShalb
lic^e Stebe, fendit: ßiecro gebraucht folgenbe SBorte in ber Siebe
man lann hoc loco sermo est de etc.,
nicht fagen für ben Eäcina, ntitur his Cicero pro Caecina. -
für „an biefer ©teile ift bie Siebe »on k.", fonbern auf eine Si. ftubieren, orationem meditari ob. com-
e3 beiden mufj: hoc loco agitur de etc., ob. [beim mentari: eine Si. auäroenbig lernen, einftubicren,
Sieben 3t»eier für u. gegen eine SJieinung] boc loco orationem ediscere: eine St. machen, »evfertigen,
disputatur de etc.). - e§ ift ber 31. nicht tnertt), non aufarbeiten, orationem facere ob. conficere: eine
tanti est;non dignum est commemoratu ob. quod Si. halten, orationem habere ob. dicere (im 2lllg );
commemoretur. - bie 3i. fommt, fällt auf etroaS ob. contionari. contionem habere (»or einer jufammen»
auf ^mi)., sermo incldit in alqd ob. de alqo {ba% berufenen SJienge, }^3. SSolf, ©olbaten): eine St. hal=
©efpräcb groeier ob. SJtehrerer fällt auf ic); mentio ten über eti»., orationem habere de alqa re: eine
incldit de alqa re. mentio fit alcjs rei ob. de alqa St. halten gegen 3mb. orationem habere contra
,

re (übt). e§ gefebteht 6rr»ähnung): bie 3i. auf etnmö alqm; dicere in ob. contra alqm (»gl. orationem
ob. ^mb. bringen, sermonem de alqa re ob. de alqo habere in senatu advcmis rem publicam): eine :)i.
inferre (ein ©efpräcb einleiten über 2C); alcjs rei galten für ^jmb. (für fein 3kftecA orationem habere
mentionem facere ob. inferre ob. injicere ob. mo- pro alqo; dicere pro alqo; alqm oratione dct'en-
vere (eine ©acbe in (Srroähnung bringen; »gl. „er= dere: eine St. an Smb. halten, verba facere apud
mahnen"). - c§ ift oon etto. nicht mehr bie Si., feine alqm: eine St. an bau 35oIf galten, orationem habere
3i. mehr, nulla jam alcjs rei (j23. proscriptionis) fit ob. dicere ad populum, über 2C, de etc.. ob. verba
mentio. - Qmbm. 3i. abgeminnen, sermonem elice- facere apud populum (im 2lllg.v, ad ob. apud po-
re: fieb 3t. abgeroinnen laffen, sermonis ansas dare: pulum agere (alö2lnf läger, 3Serti;eiSiger einer StedjtS-
Qmbm. feine 3i. abgewinnen fönnen, ex alqo ver- fache, eine§ ©efe£»orfa)lagcö): er t)ielt folgenbe Si.,

bum elicere ob. vocem exprimere non posse; alqs verba ita fecit eine St. »om blatte halten oratio-
: ,

sermonis ansas non dat. - Qtnbö. 3i. unterbrechen, nem de scripto dicere eine Si. oorlejen, orationem
:

Qmbm. in bie 3i. fallen, alqm interpellare; alei ob- recitare: bie Si. fchliefjen, perorare; dicendi finem
loqui (entgegenreben, um ju i»ibcrfpred;en): eine 31. facere.
(ein ©efpräctj) unterbrechen, sermonem interpellare ÜicbcCttttOUtf , commentarius orationis; im
ob. interrumpere ob. incldere bie 3i. an %mb. ricb=
: commentarius. - fürjerc Stebeentiüürfc
3ff)g auch, bl.
ten, sermonem alei adhibere: uergifj beinc 31. nidjt, machen, breviores eommentarios facere.
*noli oblivisci, quae dicturus es. - ber, bie, ba%, SRcbcfcrtiflFcit, dicendi exercitatio (03eübtt)eit
»on bem bie 3i. ift, ber, bie, baö in 3tebe ftehenbe, im Sieben); »gl. ^erebtheit no. I.
Mc (is), haec (ea), quod (id), de quo ob. de qua nunc iKcbcftgur, f. Jigut no. II, 2.

quaerimus (roie Cic. Rose. Am. 18, 51 ): tuenn bie OicbcfrciI)cit, arbitrium loqueudi (freier oie
St. ift »on einem SJtenfdben, ber jc., in eo bomine, brauch ber SteDe). -de quo velis impiine dicendi li-
qui etc. (f. Cic. Sest. 55, 118). - bah. a) = ©erebe, bertas (freier ©ebraud) ber Siebe in ©ejug auf bie
©crücbt, t».
f.
— b) Slecbenfcbaft, in S9ejiehungen ©traflofigfeit). - lingua libera freie $wn%( = ftete \

roie: Qmb. jur 3i. fejjen ob. ftcllen, alqm appellare ©prad)e).-loquendiaudiendiquecomtnerciinn freier ;

(Cic. off. 1, 25, 89); alqm compellare (Cic. Phil. "Iserfehr int ©pred;eu u. Qafy'övm). - bu geftatteft St.,

2, 34, 97): £[mb. rocgen etroas jur 3t. fe(ien ob. ftel= jubes quae sentimus promere ob. proferre in me-
len, rationemalcjs rei ab alqo petere ob. repetere dium: tu biefent Staate ift Si., in ea eivitate caivis
ob. reposcere: Qmbm. St. ftehen, alei respondere licet de quo velit tmpune dicere: in öiefent Staate
(Qmbm. antworten); alei rationem reddere (^mbm. ift reuf =
u.Stebefreiliett, in hac eivitate sentire 'jikh-
Stecbenfcbaft geben): 3i. u. 2lntioort über ob. »on et velis et quae sentias dicere licet; in hac eivitate
T»a3 geben, rationem alcjs rei dare ob. reddere. lingua et mens liberae sunt.
III) burch äöortc auSgebrütfte ©ebanfen: a) 3lu8» iWcbcfÜUc, copia ob. ubertas dicendi.
fprueb im SUJg.: dictum; v<>\ verbum. - eine nütngc
; ^Kcbcaabc, f. SBetebt^eit no. I.
St., acute dictum: un»orfid;tige Sieben, linguae te- «ebehmft, f.
»erebtt;eit no. II.
725 Stebefünftler reben 726

JRebcffittftfcr, dicendi artifex. - orator (bet se velit (Caes. b. G. 1 , 34, 2): mit 3mb. allein r.,
Geortet alö ttünftler). - rhetor (p^rwp), rein lat. cum alqo loqui ob. colloqui arbitris remotis ob. si-
dicendi roagister (alö Sebrer bcr Siebefunft). ne arbitris ob. secreto: mit 3imb. allein r. roollen,
fltcbcmcthobc, ratio dicendi, ^ß(ur. rationes secreto ob. sine arbitris cum alqo loqui ob. collo-
dicendi. qui velle; secretum petere (um eine geheime Slubienj
rcbcH, fari (t>a$ Vermögen befi^en, SBörter ber- bitten): nertraulich mit %mb. r., familiariter cum
»orjubringen unb baburcb fid) »erftänblicb 3U machen, alqo loqui: fein SiSort mit S^b. r., non unum ver-
„fpreeben"). - loqui (burch ©praefce feine ©ebanfen bum commutare cum alqo: niel mit %mb. r., multa
auöbrücfen, „reben", ©gffc. mutum esse-, biefeö tann verba cum alqo facere; longum sermonem habere
eigentlichnur ber SMenidj, fein Xhier. Salier loqui cum alqo: »iel mit 3 mo UDer etroas r., multum
-

»on ber gemeinen Siebe im täglichen SSerfef)r, fclbft sermonis habere cum alqo de alqa re: mit $mb.
»on leerem @efchroä§ gebraucht roirb. roeil eö hjer nicfjt r. roollen, alcjs acutum sermonemque defuge-
nur auf Söorte anfommt). - dicere („fagen", bejeicb= re: mit fich r. laffen, sui potestatem facere. collo-
net bie'Jorm ber Sarftellung burd) ÜBorte; bat), »om quendi copiam facere, dare ((Gelegenheit geben, bafi
Sieben beö Slebnerö, unb roenn eö barauf anfommt, man mit mir reben fann); amice monentem audire
roelcben ©inn bie SBorte fjaben follen). - verba facere (auf freunbliche Sffiarnung hören, ©gf^. amice mo-
(©orte »orbringen, »ortragen, oom Siebner u. übf).). nentem spernere); utilia suadentem audire (auf
- fabulari, über je., de etc. (plaubern, fich unterfiat- nü^lichen Stath hören). - ju %mb. v. = eine Siebe hal-
ten). - sermocinari. sennones caedere (febroa^en, ten an je., f. Siebe: ich rebe hier nur ju je., mihi om-
ein ©efpräcb fuhren, non Mehreren, mehr im gem. nis oratio est cum alqo (f. Cic. Sest. 66, 138). -
Seren, babet bei ben Äomif.). -pronunciare (öffent= für 3 ni °- *•/ dicere pro alqo: gegen Qmb. r., dicere
lieb auöfagen, 38. etroaö aufrichtig ob. ber SBahrheit in ob. contra alqm (t>g(. eine „Siebe fjalten für ob.
gemäfi, alqd sincere). - Sft = f i ne 9* eöe halten,& gegen k." unter ,, Siebe"): gegen etro. r., dicere ad
f. Siebe
no. III. - nicht r. fönnen, fari non posse. alqd. - über ob. non etroas r., loqui de alqa re (im
fari nescire. nihil fari quire ificb nicht burch Söorte Sillg.); sermonem habere de alqa re (ein ©efprädh
»erftänblicb, machen fönnen); loqui non posse. non führen über je., non groeum JC); verba facere de
loquentem esse, mutum esse (ganj ftumm fenn); alqa re (feine ©ebanfen über etroaö burch Söorte an
*usum linguae amisisse (bie Sprache »erloren t)a= ben ^ag legen, auch uom Siebner); disputare ob. dis-
ben): roieber r. fönnen, *usum linguae reeepisse: serere de alqa re (etroaö erörtern, bas gür u. 2öi=
auf einmal r. fönnen (o. einem bis jefct Stummen), ber burchgehen, bef. in 33ejug auf gelehrte ®egen=
loqui coepisse ob. ineipere: faum, nur ftotternb r. ftänbe); nominare alqd (etroaö nennen, anführen,
fönnen, balbutiendo vix sensus snos explicare. - 5$. non 3)litleib r., misericordiam nomin.). - @inem
r. lernen, anfangen ju reben, primum fari coepisse: oon etro. r. alei narrare alqd (3S8. ich rebe bir ba
,

burch bie Slafe r., de nare loqui iPers. 1, 3). - ^mb. non Singen, bie bu beffer rocijjt, alö id), ego tibi ea
rebenb einführen, f. einführen: ^lato fütjrt ben©o= narro, quae tu melius scis quam ipse, qui narro).
crates fo reöcnb ein, Plato Socratem häc oratione - non nichtö alö non ©cbanbtbaten, alö non Ärieg
nsum facit- eö ift nämlich, roie bu roeifjt, faft auf r., mera scelera, merum bellum loqui (Cic. ad Att.
ber legten Seite bes ^>häbruö ©oerateö genau alfo 9, 13. §. 1 immer u. eroig »on berfelben
u. §. 8):
rebenb eingeführt, est enim, ut scis, quasi in extre- ©ache r., semper idem in ore habere; cantilenam
ma pagina Phaedri bis ipsis verbiß loquens Socra- eandem canere (Ter. Phorm. 3, 2, 10 [495] oft ) :

tes. - ©elegenheit ju reben fuchen, sermonem quae- »on etroaö r., alqd in ore habere: man rebet'allge=
rere: 3möm. etroas (ob. Gelegenheit ju reben ge= ) mein (ober in ber ganjen ©tabt) »on etroaö, alqd in
6en, alei sermonem dare: älnbern ob. ben Seutcn, omnium ore est: man rebet allgemein ba»on, bafi
sennones praebere aliis: allen Seutcn, vulgi ser- jc.,sermo ob. fama est, rumor differtur, vulgo lo-
monibus se dare (@gjt5. effugere hominum sermo- quuntur mit folg. 2lcc. u. 3 n fi n if- man reoe t ftarf
:

nes). - 3 m &. (äffen, alqm loqui volentem


triebt r. bauon, bafi *c, magnus rumor est mit folg. 2lcc. u.
inhibere: einen SBittenben nicht weiter r. laffen (fon= infinit.: man rebet hier im ©tillen baoon, bafj jc,
bern feine plura rogantis ver-
SBitte fogleicb erfüllen», serpit hie rumor mit folg. 21cc. u. ^fnfinät. ba»on :

ba intereidere: loqui desinere; con-


nicht roeiter r., rooUen roir ju einer anbern ,3dt r., hoc in aliud tem-
- ore
(»erftummen, Schrocigen eintreten laffen). - pus rejiciamus. - ©uteö »on %mb. r., bene alei di-
ich fann »or furcht nicht r., prae motu verbum pro- cere: man rebet »on 3"i°- ©uteö, alqs bene audit:
loqui non poflsnm; lingua baeret meto: )'o ju r., Söfeö »on 3;mb. reben, male alei dicere; secus de
ut ita dicam: nt bor atar: rebe nicht fo! bona ver- alqo dicere: man rebet SJöfeö oon 3mb., alqs male
ba qnaeaol: ber ©eiunbe hat gut reben! facile om- audit (er fteht in üblem Sluf): man rebet nicht be=
nes, quum vab-mus, reeta consilia aegrotis danraa fonberö gut »on^mb., alqs minus commode audit:
- mit 3mb. r. loqui cum alqo (im SÜttg., |8. mit
,
aufö Sefte »on 3mb. r., amicissime de alqo loqui:
ob. ju euch beiben, cum ntroque: mit ob. ju ©ott, »erflcinernb »on 3 m0 r, de alcjs fama detrahere:
-

cum nomine colloqoi ob. colloqninm habere com


; »erfleinernb oon 3mbö. XÖaten r., de rebus gestis
alqo (eine Untcrrebung mit ^mb bobei nonem alcjs detrahere. - für 3mb. (511 feinen ©unften) r.,
habere mm
alqo ein esiefprärf) mit gjmb. führen); pro alqo loqui. - auf etroaö ju r. fommen, mentio-
alten alqo (mit jmb. ©orte roccbfcln, hin nem alcjs rei facere; in mentionem alcjs rei incl-
rno her reber rerboob. t< ti(ein2Bort dere: man fommt (gefpräcfjöroeife) auf etroaö ju r.,
ob. bie ©orte ^moe. gebtauchen, anführen, j58. um Benno incldit in alqd: auf ^mb., sermo incldit de
mit (Sicero $u reben,
Ciceronia rerbo 00 rerbig
ut. alqo: er faiu auf baö ju r., roaö bamalö jiemtich aH^
utar. ob. auch burch aacto ,; gemein befprochen roiuoe, in cum sermonem ille in-
or. 2 69 - ich fja6e etroag mit 3mb.
1
, . cldit. qui tarn fere erat in ore. - bie SSerjrociflung
ju reben, mihi emfl alqo lermo conferendo rebet auö Ihm, *desperan8 haec verba facit: ^mbm.
mit lernet ipemn alloqm: to) rebe mit
fieb felbft r , etroaö anö bem Sinne r., f. ©inn no. I. - oiubm.
mir arUtro r<-rri<,to mecam ipte loqaor: mit
allein, inö ©eroiffen r alqm graviter monere: 3 ^
, basS m m -

^mb. r. roollen, alqm relle (f. Cic ."l Art 10 16, Süort r. in ben ÜUinb r., 3>"bm. naa) bem Wunbe
,

4): roenn er etroag mit ihm ju r. habe, si qoid ille r., f. ©ort je.
727 Sieben rebuciren 728

SRebcn, ba§, locutio (ba§ Sieben, wenn man bie darissimus: ein guter 31., djeendi artifex: einen gu=

SBorie ausfpridjt, bie Stugfpradje^-sermo (bas* @e= ten 3t. abgeben, aptum esse ad diceudum für einen :

fpräci), f. Stebe wo. II). - rooju bn§ 3L? quid verbis öer erften 3t. gelten, in primis valere dicendo: ber
opus est?: nie! 3iebens oon etina3 machen, alqdja- erfte 3t. feijn, primum ob. prineipem inter oratores
ctare (oft t>on etnra§ reöen u. bamit prägen, 5Ö. oon lo-cum obtincre-jprincipatum eloqueutiae obtinere:
feinen ©efdjäften, negotia sua); alqd celebrare (et= ein grofjcr 3t. femx, dicendo multum valere fein 3t. :

roaö rüljmen, preifen): junicl 3i. uon etroas" machen, fenn, dicendo nihil valere; non aptum esse ad di-
celebrare alqd in majus um nidjt nie! SiebcnS ju : ceudum: ein üoüfommener 3t. fet;u, plenumetper-
machen, ut paucis dicam-, ut in pauca conferanr, fectum esse oratorem; perfectum esse in dicendo:
ne multaj ne longus sim; ne longum fiat. ein mittelmäfjiger 3t. fenn, modicae in dicendo fa-
- voca-
9ftebcit3<*t:t, locutio (Gell. I, 7 extr.).
- allgemeine Stebenäarten,
cultatis esse: ber größte 3t. feiner Kgn, tem- 3w
bulum (einzelnes" SBort). porum suorum eloquentissimum esse als 3t. auf- :

verba publica: aßtägücbe 3tebensurten, verba quo- treten, surgere ad diceudum (fid) ergeben, um ju
tidiana ob. vulgaria jene aHtägttctjen 3teben3arten,
: reben):initium dicendi facere (als Stebner bebütiren).
illa quptidiaua-, illa vulgaria: jene abgebrofdjenen ilicbncrbülmc, suggestus (jeöe Grt)öl)ung, non
Sicbensäarten in bet\ ^ßrocefjreben , illa in agendis roeld)er^erab nwn ju einer SSerfamndung rebet). -
causis detrita: jene eure £prüd)e„ „ein Jdjröcrer rostra, orum, n. (bie mit ©d)iffäfc§nä6efa nerjierte
©cfrmerj ein f urjer, ein langer ein leichter", finb 3te= Stebnerbüljnc in 3tom). - auf ber 3t. auftreten, in
bengarten ber ©dmte, ista v^stra „si gravis (dolor), rostra escendere (bie 3t. befteigen, ©gf§. de rostris
brevis, si longus, levis" dietata sunt bag finb Sie- : deteendere, oon ber 3i. Iier.ibfteigen); in rostra pro-
henjSarten ,(leere, Sßorte), verba sunt. cedere (auf bie 3t. nortrctiii'. - oon ber 3t. fpredjen,
3fcbctci< sermones (bie Sieben, ba§ ©erebe ber de ob. pro suggestpi dice.re^im 2(ltg.); e loco supe-
Seute). - cantilena (abgebrofd)enes\ ©efdjroät;). riore contionari (311m -&oiic ob. ju ben ©olbaten):
rebcfcfiCM, sermones hominum fugiens. oon ber St. Ijerab betannt mad)en, pro suggestu pro-
;Mct>cfd)CU, bie, *sermonis fuga. nu re
iKcbcfcbmutf, ©djmud (ber Siebe).
lci
t '

9lcbtterfttIIc,
..... i H
dicendi copia.
f.

n SRcbeftoff, f. Stoff (ber Siebe). üHcbncr gäbe, f. Stebnertalent.


iKcbcitjcü, orationi8 pars. - verbum. vocabu- 9icbncvtn, dicendi artifex.
lum (Sßort, n>. f.). rebncrtfdi, oratorius. - rbetoricus (bie Sereb^
iJlcbciUntng, exercitatio oratorja (im 21%). - fomfeit betreffenö, ()>jxoqixöc). - rebnerifd^e Gigcu'
declamatio (h% oen 3tl;etorenfd)ulen). - 3tebeübungen fd>aften, oratoriae virtutes: r. £d)mud, f. ©dmtuef :
-

(in ben ©djulcn) aufteilen, declamare-, declamitare. ber (ben ©ebanfen entfpredjcnbe Stuebrud, f. 21uö=
r. !

iWcbchicifc, f. 2lusbrudi no. III. bruet ho. III. —


Adv. oratorie ^8. dicere: u. sit
rcbigircn, ein Sßerf, *operi adornando ob. aliquid oratorie acre,tragice grande, comice exilel
edendo praeesse. - rhetorice (3SÖ. ettoaä auäfcf;müden, ornare alqd).
reblicf). bonus. probus (brau, redjtfd) äffen), -ju- Slebncrfunft, ars oratoris-, ars oratoria; ngl.
stus (geregten SBanbetä). - sincerus. sine fueo et 23ereDtf)eit no. IL - alle Stebnertünfte fino in biefer
fallaciis (efjrlidj oljne gatfdjljeit u. %M(). - fiuus
, ganjen Stcbe (Etccroä aufgeboten, in totu ista Cice-
(äuuetläffig in Sorten u. im betragen). - simplex ronis oratione omnia diseiplinarum rhetoricarum
(offen u. freimütig). - antiquus. antiquä fide (von arma atque subsidia mota simt.
altem ©djrot unb Motrx). - integer (an beffen 2San- Stebnctf^ulc^udus dicendi,- officina dicendi
bei übt), nuujrjuneljmcn ift, unbeftodjen,
i'ein ^-(ect'en ob. eloqueutiae tg[eid)f. Sßcrfftiüte für bie 23crcb^
- abstinens (entfjaltfam oon frembem
unparteiifd)). famifeit).- 3t. eineS 3tl)etorä, rbetoris schola-, rhe-
©ut).— Adv. probe; recte; vere; sincere ob. sin- toris officina. - eine 3t. eröffnen, ludum dicendi
cerä fide-, sine fraude. -r. gefinnt feon, recte sen- aperire bas f$am beö .Jfocrates mar für ganj ©rie-=
:

tire: r. fyanbeln, sincere ob. sincerä fide agere; djenlanb eine 2(rt uon 3L, Isocratis donius eunetae
fidem adbiberc (Steblidjfeit jeigen, bei .etioaä, in alqa Graeciae quasi ludus quidam patuit atque officina
re): eö r. mit ^mb« meinen, amico erga alqm esse dicendi.
animo: r. (bei geller u. Pfennig) 6c3afjlen/ ad assem Ütebttcrfitt^I, f. 3tebnerbiu)nc.
Solvere. SiCbttcrtftlcitt, facultas dicendi. facultas ora-
9icöhd)¥etr, probitas (SBranfjctt). - sincentas toria. oratio et facultas 'bie jYiitjtgfett, ©efd)idlta>=
(Gl;rlid)feit, Stufrtdjtigfctt). - fides
^uuerläffig- (bie feit3ureben,33erebfai)ifcitl-artcsoratoriae(3tebner=
feit, £reue). - siiuplieitas (Dffenljeit u. g-retmütijig- gefcf)idlid)fciteni. - ingenium Oratorium, im 3fljg.
feit). - integritas (Steinzeit beä SBanbelö). - absti- lil. inseuium (ber ©eift, baS ©enie, raic eö bei einem

nentia (Gntljaitfamfeit oon frembem ©ut). - alte 31., guten Stebner erforbert uürb). - ein [jerrlta)eo Si..
fides antiqua: 31. jetgen, fidem adhibere, bei ctroa§, praeclara iudoles ad diceudum: menn id) einiget
in alqa re. , 3t. befii^e, si quid est in nie ingenii.

3Jcbitcr, orator (ber Siebner, ber einen offen!» SRcboutc,I)®d}anjc: castcllum. - Stebouten auf<
lidjen Vortrag nor einer SSerfammlung ob. »or ©e raerfen, anlegen, castella comrr.unire-, castella con-
and; ein 3lbgefanbter, ber in einer gcioiffcn
rici;t I)ä(t stitueieij'ö.ad extremas fossas castella constituere
;

2lngelcgen()cit baä 2ßort füf)rt, ein Spretfjer bei ei ibique tormenta collocare). —
II) Sllaötenball, w. i.
ner ©e|anbtfd)aft ob. ^Deputation). - rhotor (p/Jrwß, tcbfclig,.pn.uiptus linguäob. scnnonc(ber leia)t
ber Siebner ab 2d)ta ber ©crebfamfeit burd) Unter= ju einem ©e'fpriid) 311 bringen ift). - loquax .(gcfdnoä---
Vid)t ob. <£d)itften). - dcclaniator (ber enttueber um i;i|V. - nid;t r., natura tacitus (oon 3tatur fa)iueig^

fid; 311 ülieu od. 3lnoere 311 belehren über erbtd;tete fain).
gälte föruuidje 3Jeben fidlt^. - oft umfdjr. is qui dicit JRcbfcIigtci^ *Hugua prompta (im guten ©inn\
(dixit, ditet). - ber 31. uor mir, is, qui ante dixit: - loquacitas (©efd)n)ätugteit).
ber 3t. nad) mir, is, qui post rae (licet: bie Stebner rebucite«, minuerc. ünminuere (oermtnbern
mit mir, uns dicentes. - ein geborener 3(., natus ülilu. - pretium alcjs rei minuere ob. imminuere
ad dicendi quandam facultatenr, a natura ad di- (ben Tl'ertl) oon etioaö »erminbernl - r. auf :c, n -
cendum instruetus: ein berüfüntcr 3{., cloquentiä ftc loarcn oon GOOOü auf 500
digere ad in. 2lcc. HQ
729 9tebuction Siegel 730

Waffenfähige rebucirt, ex hominum milibus LX ad nuitg neu gcftalteu, $}>. militiae). - corri-
btfft etro.

D, qui arma ferre possem, redacti eranti; alqd re- gere. emendare, »erb. corrigere et ernendare (»er-
cldere ad m. 2lcc. (etwas befebneiben biö auf 2c, 38. beffern, ro. ugl.). «- fein gefaßtes" Urttjeil r., jus ab
commoda emeritae militiae ad sex milium sum- se redditum corrigere.
mam): faft auf »JJuff rebucirt roeröen, paene ad nul- Refortttirtcr, *Calvrai doctrinam amploxans.
luni redire numerum. - *Calvinianae legis Studiosus. [8, 21).
Slcbuction, burd) umfd)r. mit ben Ausbrüchen Refrain, versus fntercalaris (Serv. Virg. ecl.
unter ,,reöucrren". 9tcg«t(e, *jus prineipis proprium.
9lcebc, f. Stbebe. vcQdüvcn, f.
erqutrfen.
reell, verus (roirflieb/. - solidus (gebiegen, geholt* iRegttf pfl^tcr, Charta regia; macrocollum (f.
floß, ©gf§. vanus: $3: laus: u. utilitas). - certus baä habere unter „Rapier").
(Sur-erläfftg). - ein r. Scbultmer, bonum nomen: fein tege, vegetus. vividus. vigens. alacer (lebhaft,
r. Gbarafter, probitas ejus et mores: bas> Reelle u. f. baf. ben genauen Unterfd).). - impiger. strenuus
SBirfttcbe, quae sunt in usu vitaque communi. - (tbätig, f. baf. ben Unterfd).). - r. maa)en movere ; ,

3>mbm. einen r. 2)ienft erroeifen alqm operä adju- commovere; excitare(ioerfen): mieber r. machen, re-
Yare:ber3tubm ift etroa§ SteeUeä, gloria solida quae- fricare (3^8. dolorem): r. meröen, moveri; commo-
dam res (SebiegeneS). veri: fiel) r. J^rÄtt^ ein r. Sehen geigen, I;aben, vi-
«ReeHttät, veritas (SßirtTicbfeit u. 3tebtid)feit). - gere (ogl. 9tiii]elsb. <Stii. S. 303): ben Äampf r. er^
soliditas (GJebiegenbeit). - feine 31.; probitas ejus et galten, proelium oö. pügnam eiere: nid)t r. genug
mores. fenn,non satis impigre se movere.
Slefectorimn, cenaculum. Siegel/ lex (bie feftgefe|ie Sieget ob. befonbete
SKcfctcnbar, *referendarius. 3Sorfcf)rift, nach roelcher man
ber Betreibungfich bei
'

^Referent, relator (aß Beriü;terftatter, aud) s


Bei etne§ ©efchäfteö, bei 2(u§übung einer Äunft ju richten
einer Bebörbe, Balb. b. Cic. ad Att. 8, 15. lit. A. hat; baher aua> leges dicendi ber ctugig richtige %u$-
§. 2).- qui rem expouit ($3 2tuseinanberfef5er einer bruef für ©prach= ob. grammatifche Siegeln ift). -
Sache). - 3t. fenn tn einer Sache, referre de alqa praescriptum. praeeeptum (bieim Voraus gegebene
1

re: exponere alqd: bis jetjt bin icb, nur 3t. geroefen, SSorfd&rift, roie bei ettoa§ »erfaljrenroerben foß );
adhuc alienis opinionibus commodavi manum. biefe brei aud; „über
ob. für etroasi, alcjs rei, ob.
teferiten, über re (über
etroaS, referre de alqa gen», mit ©enit. Oerunbii". - ars (bie .$?unft
folg.
etro. Bericht erftatten). - exponere alqd (etroa§ aus^ ob. Theorie, als ^"begriff oon Siegeln, @gf^. exer-
einanöer fefjen). - über ben Hergang einer Sache r., citatio. bie practifche Itebung). - ratio (baä ganje
narrare omnem rem ordine; ut factum est, ut ob. 3Serfa(;ren. $&. roie cä bie Siegel beö Äriegö erfor^
quomodo res gesta est, narrare ordine. bert, ut rei militaris ratio postulat; ob. t>a<& ner=
Reff, furca. nünftige Sßerhaltnifj, bie SJcetbobe, j23. beä gemeinen
Tcflcettrcn, über etroao, secum animo con-
in Siechtet, jurisl - Siegeln ber gec^tfunft, dietata et
3iderare, ob. b(. considerare alqd de alqa re
ob. leges.- diS" regula(eig. ein Sineat ober Qnftrument,
(betraebtenb bei etroas oerroetfen): commentari alqd nach roelchem man gerabe Sinien jieht) u. norma (eig.
ob. de alqa re (für fich über etnns nacfjbenfeu, et= ein äßinfefmafe ob. baö '^nftrument jur 33eftimmung
roa§ bura)' ober überbeufen' - auf etroao r., ani- 1
. eine§ rechten Sßintetö) tonnen nie in ber 33eb. „ein-
mum attendere ad alqd oeine Slufmerffamfeit auf jelne Siegel'' flehen, fonbern nur bann, roenn „Siegel"
etroaö rid/ten':; rationem habere alcjs rei. respicere = ber Inbegriff oon Siegeln, bie Siichtfchnur, nad)
alqd (ctroas berücffichtigen). roelcher man uerfabren fotl, l;eif^t bal)er auch immer ;

tReftcjton, commentatio, über etroa§, alcjs rei ein föenit. bei ihnen fte()t, ob. eine SBcnbung roie re-
(als öanbiung). - cogitatio (a(3 Sache, fitebanfe). - gula, ad quam alqd dirigitur ober qua alqd judi-
biefe3t., oft bl. id, hoc (ogl. „Qteoanfe"). catur; norma, qua ob. 'ad quam alqcl dirigitur ge=
Sleflegttium, *verbum reflexivum. roäfjtt roerben muf^. - jene erften Siegeln (2lnfang§»
Reform, öcs .kriegsroeiens, correctio discipli- grünbe) ber Sftathematif, illa initia mathematico-
nae milita f-n-l.tri..: novatus militiae ordo. rum. - eine 3i. geben, legem dare, scribere; prae-
- 3t. ber alten v
3Jhtfofopfne, correctio philosophiae eeptum dare ob. tradere: al§ Si. aufftcllen, prae-
reteria et ernendatio. - öie Brooinj hatte eine ftarfe cipere; praescribere Siegeln geben, aufftcllen über
:

SR: nöthig, multa in ea provincia emendanda erant: etroas, praecii»ere, tradere de alqa re: e5 fich &ur
eine 3t. mit etro. oornebmen, alqd ßorrigerfl ob. 3t. machen, haue legem sequi: eine St. beobachten,
ernendare, »erb. corrigere et ernendare <i. ,,oerbcf= befolgen, legem servare, observare; praescriptum
fern" über betbe). servare; praeeeptum tenere: gegen bie Siegeln oon
Reformatio«, I) Sßerbefferung übb.: tJäWifetio etro. nerftofien, abborrere ab alqa re (« Vebl., einer
• i. —II; ftirdjenoerbefferung: Sache ^uroiöer laufen); alcjs rei obliviw:i tu. s|5erf.,
*eorrectiö diseiplinae CbrKtianac et emendatio; etro. cergqfen, 0. gegen bie Si. öeä ilnftaubeQ, dc-
*saera in melius rentituta. coris ob. moilcstiaf): eö ift eine fefte St. bei etroaS,
Rcformatiottdfeu. 'dies mdtis in melius re- bafj man nicht 2C, tenendum est boc alcjs rei prae-
r"jitum, ne etc.: eo gelte alö fefte St. in ob. bei et»
Rcformatiowe<gcfrf)id)te, »historia »HM roas, baf) man 2c, bäte lex in alqa re sanciatur,
innti in rnciiiis resi.itiii.arum £arftel<
'a[<3 ut <tc: nach einer St. banbeln, ad praescri])tum ilgai
lunq .
- *res Chri restitütae ötä re; Bttew Kegeln Des Ciitberfpielö michfommen, fie
.
befolgen, oflinitma oitharae le^iims obtemperane:
Rcformationdtocrt, •oüii fli ritrlinae Ghrt auf Kegeln ^i.rüdiufjren, ad aPteffl et ad praeeej)ta
ei emendand revoiare: unter feine St. fallen ob. gebracht roerDcn
Reformator, I .SerbeffeTft ubo : efftefidjftor, tonnen, öftto nullam re-iuarn eadefe (Sem ben. :i,
com lator ab II kinbenoer- 1 l,3i: über oie Siegel n oer.Uunft fdneiben, de arübus
Befferer:*di/)fip!iri;i(( bri-tianacron'- tr,i et< l"Te. - in oer Siegel (b. i. faft immer i, ut fern
ffiuor. fit; nf.. M. fere; ob. burch bie iWenbuug ut soleo, ut
reformiren, ordineM Itfej rei novare (W< 'roie iri) ui tbun pflege, pflegte, f.
(,'ic. fin. 5,
731 regellos Stegenfieib 732

1,1); ut solet ob. assolet (tüte es ju gefd)ef)en pflegt, faCenber Siegen, u. jroar nimb. roenn er »on ftür*
f.
Cic. Clu. 59, 161; de amic. 2, 7): ob. ut quisque mifdjem Söettcr begleitet ift). - aquae (üßtaffer, fo=
. ita (f. Verr. 5, 34. 90: ut quisque in fuga po-
. . fern es »om §immel fällt). - ein plöfcltctyer 3t., plu-
stremus, ita in periculo princeps erat); bef. ut mit via repentina; imber repente efi'usus; imber subi-
©usertat. ... ita mit ©uperl. (f. Cic. Clu. 21,57: tus: ein ftarfer 31., imber magnus: anl)altenber 31.,

ut quisque morbus est difficillimus, ita medicus imber assiduus; imbres continui; contiuuatio im-
nobilissimus quaeritur).- gegen bieSt. im©eefampfc, brium; sine fine cadentes aquae: ein ftarfer u. un
praeter quam in navali certamine solet (Liv. 30, aufl)briicf)er 9t., imbres magni et assidui: ein feiner
10, 4). 9t., imber tenuis: eö fällt 3t. pluit; imber ob. nim-
;

regellos , lege ob. legibus ob. arte carens. - bus effunditur eö fällt ein 3i. »on ©teinen, S9lut
:

Adv. sine lege; sine arte. 2C, imber lapidum, sanguinis defluit ; pluit lapidi-
Ütegellofigfcit, *nulla lex; *nulia ratio. - fid) bus, sanguine: e§ fällt ein ftarfer 3t., magnus im-
vox 9t. in feinem £>enfen u. Xfjun (jüten, caveo, ne ber cooritur eä ergießt fid) ein beftiger 3i., imber
:

quid libidinose aut cogitem aut faciam. violentius quam alias efi'unditur: eä ergoß fief) ein
regelmäßig, "omnibus membris aequalis et fo Ijeftiger 9t., ba^ ic, se tanta vis aquae dejeeit,
congruens (ebenmäßig, regelmäßig gebaut, »on 9Jien= ut etc.: ein M. ergießt fid) in ©trömen, imber tor-
fa)en). - compositus (roofjlgefügt, rootjleingeridjtet, rentis modo
effunditur: e§ brol)t mit 9i., imbres im-
». ©ebäuben, nad) PI. 10, 39 [48], 4, roo ©gffc. in- minent; nubilatur ob. nubilare coepit (ber §immel
compositum aedincium, ein nidjt r. ©ebäube). - om- uniroblft fid) übt).): ber 9t. läßt nad), imber remit-
nibus partibus absolutus et perfectus (»ollfommen titur; imbres remittunt: ber 9t. ^ört auf, imber de-
übl).). - constans (beftänbig, nidjt aus feinem ©leife sinit ob.- imbres desinunt: eö giebt in bem Sanöc
geljenb, ^33. itauf ber ©eftirne). - r. 2lbroed)slung in gar feinen 9t., terra est expers imbrium: baZ SEßaffer
ber Siatur, vicissitudines rerum atque ordines: ein fd)i»illt »oin M. an, aqua pluendo crescit: im 9t.,

r. ©efid)t, facies concinna: eine r. ©d)önl)cit, mu- beim 9i., in imbri; per imbrem; dum pluit: unter
lierbenefigurata ; mulier omnibus simulacris emen- fef)r ftarfem 9t., im ärgften 9t. rool)in gelangen, ma-
datior. - regelmäßige (reguläre) Gruppen, *milites ximo imbri alqo venire: fid) in 31. auftöfen, in im-
diseiplinä militari assuefacti ; milites legionarii (bei brem transire; in aquam resolvi (»on e. Stoffe):
ben 2Uten, @gf$. velites, tcidjte Gruppen): r.Sßaffen, »om 3t. ganj burcf)näßt roeröen, nimbo obrui. -
arma justa. —
Adv. ordine (ber Steibe nad)). - con- ©prüd)ro., auf 9iegen folgt ©onnenfebein, tristibus
stanter (gleichmäßig, g33. feinen Sauf beobadjtcn, cur- laeta succedunt (Hieron. in Matth. 16, 27); inter-
sus suos servare). - etroas r. einrtebten, alqd ad re- dum miscentur tristia laetis (Ov. fast. 6, 4631 - idj

guiam exaequare. alqd ad regulam ob. normam fomme au§ bem 9t. in bie Xraufc (Sadjtraufe), ire
dirigere (alle §33. vitam): r. roadjfen u. abnehmen tendo de fumo ad rlammam (auä bem 9taucf;e in bie
(»on einem ©ee jc.), statis auetibus ac deminutio- flamme eilen, alteö Sprüdn». b. Amm. 14, 11, 12);
nibus crescere deerescereque (»on einer Quelle): r. pervenio de calcaria in carbonariam(td) fomme auö
roieberfcljren, certis temporibus ordinem suum con- ber Äalftjütte in bie Äöf)ler()ütte, Tert. de carne
servare (». &bbe u. glutl), u. bgl.): r. gebaut (com Cbr. 6 m.)\ dum vito malum in contrarium curro
3Jtenjd)en), bene figuratus: r. abroecbjelnb, alternus (geratbe auö einem Uebcl in baö anbere, nad) Hör.
(roie Caes. b. G. 7, 23, 5 alternis trabibus et sa-
: sat. 1, 2, 24): nimm bid) in 2td)t, ba^ bu nid)t auä
xis, b. i. inbem Saiten u. ©teine regelmäßig abroed)= bem in bie Xraufe (aus einer ©efabr in bie an
9t.

feiten). bere) fommft, ita fugias, ne praeter casam, ut aiunt


SRegclntäfttgfeit, ordo (gehörige Drbnung). - (Ter. Phorm. 5, 2, 3 [768]). — II) übtr., roie 3iegen
constantia (gleidjbleibenbe SBefdjaffenfjeit). - aj)ta l;ernicberfaUenbe 2)ienge 2)inge, f. ^feilregcn, ©tem=
membrorum compositio (Sbenmaß ber ©lieber, jSB. regen. - diegenbaef), torrens imbribus coneeptus.
bes Körpers »gl. „©benmaß").
; 92egenbbgcn / arcus pluvius (Hör. art. poet.
regeln« ratione certfi facere (nad) einer beftimm= 18); in ^rofa gero. caelestis arcus u. im ,3ff)8- bl.
ten Sieget ob. 33iett;obe treiben). - Sft es = regel= arcus.
mäßig regelmäßig.
einrichten, geregelt, f. bef.— regenbogenartig, -farbig, =f örmig, areubus
f.

regelrecht, conclusus et perfectus. compositus caelestibus similis. — Adv. ad speciem caelestis


(geme'ffen, »on ber Siebe). - 3ft es = regelmäßig, f. b. arcus.
regen, movere. - fein ©lieb r. fönnen, omnibus tRcgcnbogcnfarben, colores, quos in arcu vi-
membris captum esse (an allen ©liebern gelähmt demuß; colores, quales in arcu folgere solent.
fenn); *valde affectum esse fatigatione laboris («on 9iegenoad), suggrunda.
ber gehabten 2lnftrengung gaitj ermübet fenn): feine regcnbid)t, imbribus impenetrabilis.
£>anb, feinen $uß r. (f. o. a. untl)ätig fet)n), desidem SKcgcnfrofd), rana diopetes.
sedere. —
fidf| regen, se movere (»on leb. SBefen, 9kgcngalle, virga (f.
Sen. nat. quaest. 1, 9 sq.).

auef) = in Süeroegung ob. llnruijc geratfjen, roie Liv. 9icgcnguft, imber ob. nimbus repente effusus;
35, 36, 4: nee movisset se quüquam). - moveri (be= get». bl. imber ob. imbres ob. nimbus. - ein Ijeftiger
'roegt roerben, »on 2ebl). - fid) »or Äälte nid)t r. fön= 9t., imber violenter effusus; imber repente torren-

nen, rigere gelu atque torpere: fid) bei eine* @ad)e tis modo effusus: anf)altenbe 9tegcngüffe, imbres
nid)t »iel r. (fie nidjt fel!)r tl)ätig, nur leid)tlnn be= continui-, continuatio imbrium: bcftänbtge, unauf =

treiben), levi braebio agere alqd (Cic. ad Att. 4, 11, f)öilid;e Stegeugüffe, imbres assidui; sine fine caden-
6). - es regt fid) ein ©ebanfe bei mir, venio in co- tes aquae: unter ben ftärfften 9t., inter mflximoa
gitationem: ein ©djmerj, dolor me angit: fpätc imbres es fiel ein folcfjcr 9t„ i>a^ ic, se tanta vis
:

9ieue, Bubit nie sera poenitentia: bas böfe ©eroiffen, aquae dejeeit, ut etc.
conscientia peccatorum mordeor; conscientia ani- rigcitljnft. f.
regnerig.
mi me stimulat: Jyurdjt, timor me iueedit. Ütcgcnflcib, inantcl ob. =rocf, vestimentum
SRcgcn, ber, I) eig.: pluvia (tmSllig., com ,v>im ob. yueioergattung) vestimenti geuus, quod plu-
(als*
mel Ijeratifließcnöcj Gaffer, bef. ein allii'äl)lia), viae est, - bei ben Siömern, paenula. lacerua (f.
aber anl)altenb fid) ergießeuber Sanbregen). - imber. „ÜRantel" bie näfiete »eftimmunfl biefet SEB3B.). - im
nimbus (ein in großen Xropfcn u. ftarfen ©iiffen 3t., paenulatus; lacctnatus.
733 Sftegeumonat 9tegierunQ3gebäube 734

Rcgcnmonat, *mensis, quo imbres continui Regie, administratio.


deferuutur. regieren, I) v.tr.-. 1) = tenfen, beberrfdjen, ro.

rcgcnfoö, expers imbrium (j33. terra).


f.
— 2) nad)baben (einen ©afus\ 3Robu§), in
fid)

9icgcnidmuet, pluvia repeutina. - ein fatter ber ©rammatif: jungi ob. conjungi cum alqa re.
St., imtier hibernuB. adjungi alei rei (im 2lug.). - reeipere alqd (uon
rcgcnfdjtomngcr, =fdjh)er, gravis imbre ($33. (Sonjunctionen). -potior regiert ben %blativ, potior
nubes .
jungitur, coujuugitur (cum) ablativo: ut regiert
Regent, rerum publicarura rector ob. modera- ben Subjunctio, ut jungitur subjunetivo; ut reeipit
tor, umfa)r. qui regit ob. moderatur rem publi-
oö*. subjunetiva; ut facit poni subjunetivos (altes bei
cam (Senf er bes Staats juro. M. regens, f. Tac. ben Grammat.). - r. (äffen, ponere cum etc. (fetten
dial. 41 :
;

in obsequium regentis parati). - princeps mit K., Gramm.). —


II) v. intr.: a) eig.: civitatem

Jürft; f. aucb „§errfd)er, Äönig, Äaifer"). - rex regere, imperium traetare. regni ob. rerum potiri.
(Öerrfcber, ftöntg). - tetrarcbes (rezodQxv?, %üx\t reguare (übt). bef. in einem $önig= ob. Äatferreicb,
,

eineä SonbeS). - procurator regni (ber


fleineren (jerrfeben, regn. mit bem Stbbgr. Der unumfü)räntten
Steicbsoevroefer roäbrenb berllnmünbigteit 2C beä eiq. £>errfd)aft). - rem publicam regere ob. moderari.
<öenfd;ers). - ein fünftiger St., imperaturus: !ünf= rem publicam gerere. rei publicae praeesse. cla-
tige Siegenten, qui rei publicae praefuturi sunt: vum rei publicae ob. imperii ob. bl. imperium te-
Regent feun, rei publicae praeesse (als Staats^ nere. ad gubernacula rei publicae sedere (am
Oberhaupt üM).); in regni procuratione esse (al§ ©taatsruber fujen). - fieben 3'abre r., regnare ob.
3teid)SDern>efer) 3t. roerben, rei publicae praeesse
: regni potiri per septem annos: nicfjt mebr r., omi-
coepisse; rem publicam regere coepisse: %mb. jum sisse administrationem regni bem 3tamen nad) re= :

3t. macben, f. „bie Stegentfcbaft Überträgen" unter gierte ber ©obn, in ber %f)at bie 93tutter, nomen re-
„Stegentfdjaft". gis penes filium, vis omuis imperii penes matrem
Regentag,pluvialis ob. pluvius dies. - ein f)ä$= erat: ber ©onful er!(ärt mit biefem Senate nicf)t
loeüus imbribus dies.
lidjer 3t., r. ju föniten, consul dicit hoc senatu se rem publi-
Regcntcnpfürfjten, regiae majestatis officia cam gerere non posse. - regierenber (Eonful (33ür=
(aus Den 2(ugen fe^en, intermittere). germeifter), * consul, qui nunc rem publicam gerit.
Rcgcntenfpicgel,a(s Schrift, *princeps ad ef- — b) übtr., d. Sebt.: valere (bie Dberftanb baben, f.
figiem justi inipern scriptus. Cic. de div. 2, 41, 85: quibus in rebus temeritas
Oicgentin, *rerum publicarummoderatrix(£en= et casus., noa ratio et consilium valet). - vigere
ferin Des Staates übi).). - *procuratrix regni (als (im Scfjroange ferjn ob. geben f. Hör. sat. 1, 3, 61
,

Stelioertrcterin bes nodj unmünbigen tc. eig. .^err» ubi acris invidia atque vigent ubi crimina; »gl.
febers). - 3t. fenn, rei publicae praeesse (als" Staats^ Sali. Cat. 3, 3). - 9f{cgiercr, f- Genfer.
Oberhaupt übtj.r, in procuratione regni esse (a(§ fltcgicrung, I) a(s ^anotung be^ 3tegieren§: a)
Steuoertretertn): 3t. roeröen, rei publicae praeesse übt). f.
,
Seitung. —
b) Seitung beä Staates: rectio
coepisse; rem publicam regere
coepisse. rei publicae; raoderatio, gubernatio regni; admi-
Regentropfen, gutta imbris. - gröpere Stegen» nistratio regni ob. imperii ob. rei publicae; pro-
tropfen, guttae pleniores. curatio rei publicae; cura rei publicae oD. rerum.
Rcgcnticfjaft, summa rerum (Oberbefet)! übt).). - bie 3t. baben, f. regieren no. II, a: bie 3t. antre=
- procuratio reyui (3teidi)st>en»efung, 3t. ftatt eine§ ten, jur gelangen, reguum auspicari. regnare
3t.
"ilnöeren). - administratio regni oö. imperii ob. rei coepisse e. Äönige); imperium inire. imperare
(d.
publicae (Die 23erroaltung ber 3tegterung, öe§ Staa= coepisse (». e. Äaifer): bie 3t. roieber erlangen, rem
tes, Die Stegierungsgefcbäfte). - 3mbm. bie 3t. über* publicam reeiperare (o. 2(be(): bie 3t. nieDertegen,
tragen, summam rerum deferre ad alqm. summara f.
abbanfen no. II, c. —
II) a(s $uftanb, ja man
rerum tuendam alei tradere (Die Oberleitung De3 einen Staat (eitet, f. §errfc&aft no. I. - meton. =
Staates übt).); administrationem regni in alqm 3tegent, nx f. —
III) 3tegierungsco((egium, a) bie
transferre (Die 33ertt>attung bes Staate^). 2Jtitglieber: *supremum collegium, quod totam
RcgcutirrjaTtoratf), *consilium, quod sum- rem publicam administrat ob. regit; *rerum publi-
mam rerum tuetur. carum curatores. —
b) ber Si^ berfelben: audito-
Rcgcntoaficr, aqua pluvia. aquae pluviae. im- rium prineipis (Äaifjt.). - *curia rei publicae.
br b oo. aquae (in 33ejug auf Den Urfprung, Regierungsantritt, regni initia ob. auspicia,
noni Stegen fjerrütjrenbes 2Baffer). - aqua caclcstis orum, n. (Die Slufduge Der Stegierung). - ob. Dura)
(ebenf. in ftejug auf Den Uifprung, com £>immel ge= llmjcbr. mit regnare od. (ü. e. Äaifer) imperare coe-
faUcms - aqua pluvialis eo. pluviatüis (in

pisse u. Dg(. - beim 3t., inter initia regni im 3 a b ie :

33ejug auf Die -Ücfa)affenl)eit, int ©gffc. ocs ,y(ufsroaf= feines St.,eo quo regnare ob. imperare primum
fers). - com 3t. aufd)n)eüen, pluendo crescere ioon coepit anno: furj uor Dem :){. bes SMonuftus, paulo
es fammelt fta) St. an, aqua ex imbri- ante quam regnare coepit Dionysius: ber Xagbe§
bus co ligitur. primus regni ob. imperii dies; initi imperii
Regenwetter,»' n pestas pluvia. -plu Der Xag meines SR., dies imperii mei.
um pluvium regnerifd)et Qortaoni). - RegicruugSart, f. Steiucrungsform.
in •
(bjt). - beftänoigis :)(., continui im- regier uugofä'l)ig,ino(li'randoimperioidoneus;
bn inuatio imbrium. - bei St., pluviis diebus regno sptus.
(an Rcgieruugof ornt, rei publicae rectio (bie 3(rt
Rigruniiub, pluvius ventus. ber i;utuiii( DC0 Stautet., j^. alle .Kcgiemnusformen,
Regcntoolfe, nubei gravis imlircfregenfcbroan- niiiiiiiiiii rerum publicarum rectiones). - imperii
gti in aquam resolvitur •
ob. rei publicae forma, rei publicae ratio ob. ge-
d) in .Ktgnt uuf. nu« ob. Uiiuffungsart ber Stegierung). -rei
Ri-gcuhnirm. lumbricus. publicai fctui c oerfdjieDencu Sitten
Regenzeit, ' tempn i
im flüg.). - oon :)(egierun
po teqcit, in Der in ben Regicruitgcigcbäubc.bcäStattbalteis.ddiiiuy
]üDlul; en ''k^enom ftatt ocs Sd-nces Stegen fällt). praetoria.
735 SRegierunöSßefdjüfte Dle^abilitation 73G

9lcgtcrUttg3gef erjagte, administratio regni ob. Gegiftet» 1) index (in 33e$wg auf
35«r3eirf)nifj:
itaperii ob. rei publicae(Ü*eru)alrung bei /Kegicrung). ben Spät, catalogus). - talntlae(in
Sfatjali, erft bei
- uegotia publica (öffentliche ©efepfte übt).). - 3ft 23ejug auf bau 2Raterial). - ein 3i. über ote WÄffe,
es f= „3ieicf)sgefd)afte", b. -
aufgeben, ad-bie 3i. amnium in Iitcras digesta nomina: ins 31. cintra
f.

ministrationem regni omittere-, ab administratione gen, in indicem ob. in tabulas referre. II) ari —
rei publicae abire. - fid; oon ben 3t. 3uriid'3iel;en, ber Crgel: *manubrium (ber ©riff J,um .^ieljen). -
se reraovere a negotiis publicis: er ift in allen 3t. sonus. vox (ber £on bes 3tegifters). - alle 3tegifter
erfahren, nulla pars publicae rei gerendae ei deest-, jiefjen, *orania vocum ob. souorum agmina cogere
null am rei publicae partem non attigit: er ift in (eig.); experiri ob. experiri et teutare omnia (bitbl.,

ben 3t. ganj unerfahren, nullam umquam rei pu- 2llleS »erfudjen): alte 3t. bei %mb$. Sßertljeibigung
blicae partem attigit. jieljen, per omnes numeros alqm defendere.
tHegtcrungtfjatjr, 3mbä., auuus, quo alqs re- Oiegtfrrntur, ab actis (Inser.j; a commentariis
gnare coepit. (Inscr.'i; commentariensis (JCt.).

9icgiei'ttng3funft, *ars rei publicae bene re- 9tcgiftratur, D bie üanbhmg: *actorum pu-
gendae ob. bene admiuisträndae. blicorum consiguatio. —
II) bie Sad)e: commen-
dicgtCtUttgdidft, *onuß imperii. tarii (Inscr.1.
9iegicrungölofigfctt, f. 2tnarä)ie. rcgtfrricett, in tabulas referre. - nctenmäjjig
SRegternngeipraftbettt, in einer ^irouing, pro- r., in acta publica, referre.
vinciae praeses ob. praefectus. 9tcg(cment, lex (alö @efei3, 3tegel, j& M. für
9icgicruttg$pr0gtamut,bes$rätors,edictum. bas äüürfelfpicl, lex alcariai. - n;ii-titutio;al6 ge=
9tcg(cnutgC'fnci)cn. publicae res. - negotia fefclicije *öeftimmung, 3)8. miiitarisV - tuös ty&i Sitte,

publica (3iegie'rungsgeld)äfte, m. f.). jSSj militiae). - nadj beut M. (ber Soloatcu), more

Otcgicrungciforgctt, cura ob. procuratio rei militiae; aua) militanter (jSB. punire).
publicae ob.'rerum (gürforge für bas ©emeim»efen). fegknttenituäfug, in «emg auf ben Solbate:i =

- Quibm. bie 3t. abnehmen, alqm procuratione rei bienft, more militiae^ militaiitt'i {$$< punine .

publicae liberare. segnen, pluere. - e8 regnet, "plait co regne :

9iegtetUttg3fQftctn, *imperii teuendi ob. rei ftarf,magnus effunditur imber; magna vis imbrium
publicae administrandae ratio. effunditur: es regnet beftanbig, continuos babemus
regte rung^unfüfug, moderaudo imperio pa- imbres: e§ regnet anfyaltenb, assiduos liabemus im-
rum lüoneus; regno parum aptus. bres: es regnet bie gnnse Diacfjt, imber per RÄfim
9iegterungÖtt)Cd)fef, regni mutatio. prineipis noctem tenet: e§ regnet u. fdjneit burdjeinanber,
mutatio (Styronm-ranberung). - bäufiger 9t., crebrae pluvia nivem admixtam liabet: es fjört auf jf« reg-
prineipum mutationes. .
nen, imber desinit ob. imbres desüuint es regnet :

Ütegimettt, I) = &evrfd)aft wo. I, n>. f. - 3mb. ine. Sanbe gar nid)t, torra est expers imbrium:
im 3t. Ijerficllen, alqm in regnum restituere. II) — ©ott lief? regnen, pluebat (es regnete). - es regnet
£eer|d)aar unter einem Dberften: legio (uom gufj= etnxis (lüie Steine, Ölut 2c.), pluit alqä re: im-
voit). - turma equitum (non 3teitcrn). - auf 3tegi= ber alcjs rei defluit, j33. es regnet Steine, pluit
ments llnfoften, sumptu publico; impeudio publico lapidibus; lapidum imber derluit-, aua) de caelo
(f. „Soften'' über surapt. u. imp.); publice.
lapidat; imbri lapidat. - es regnet bura) bas Qad)
Stegimctttäarst, niedicus legionis. in bas öauä, tectum pluviam reeipit; tectum im-
iWegimcutctflUbtteur, *judex legionis. bres transmittit.
9icgintentöd)imrgu£i, *chirurgus legionis. regnertg, =ncrifrr). pluvius cKegen mit fief) fü>
dicgtmentgcominanbeur, *praefectus legio- renb, mie 3Binb, Witterung, Sag; ob. mo es geroö^n=
nis. lia) regnet, irie t^icgenbl - pluviosus (roo es t>iel

5RcgimcntÖfcIbfd)eccr, *chirurgus legiouis. regnet, ^8. SÖinterl - es fiebt reg. auo, subitatur
ÜKegtmcnt£gcrid)t, Judicium legiouis. .. ob, nubilare coepit (ber .sbinnuel ift trübe): bodie
iliegiHtcuttfttult, *alumnus ob. (roeibl.) alumna pluet (es roirb beute regnen).
legionis. Oicgrcfjf, perfugiuni (3uflud)t iibi).). - roijressus
atcgimetttSguaritcrmeifter, *qui legionis (bei Tac ann. 12, 10 extr. = 3ufludjt üblv, im 3«=
militibus hospitia designat. riftenlat. = 9cücfanfprud)). - dl. uefmten \u $rab..
SRcgimentSfdjretbcr, *scriba legionis. confugere ad alqm: 3t. nebmen an fsmb reverti . ,

Üicgtinetttöftrufe, poena militaris. - mit einer ad ob. adversus alqm (JCt.): 3t. an ^inb. baben, re-
3t. belegen, militanter punire. gressum liabere adversus alqm (J(
ÜKcgiment^tcuttbour, *tympanistarum mili- vegfont, f. rege.
tarium praefectus. iKegfontf ctt, alacritas. - geiftige 3t., animi mo-
SRegimcntdtod)tcr, 'alumna legionis. tus; agitatio mentis.
Wegtun, regio (jÖÄfjetriij Gebiet, aua) übtr. p Se» regulär, f. regelmäfug.
reieb). - pars CEljeil). - bie untere, uiebere 3t.
ber lUegnlatiü, lex.
£uft, aer: bie obere, työljerc, aetber. - bie böljeen regultren, ordinäre (3$. horoloüiutn diligen-
Siegionen (über ber lirbe), superiora; suprra, - bei- tiu^.'^gl. „orbnen".
gebet fteigt über bie 31. böfi 3tegens in bie yötye, ne- Biegung, motus. - 3tegungen bes religiöien Sin=
bula altius quam unde imbres cadunt surgit: in nes, nügioue^: geheimen 3tegungeu bes ©emü*
bie
bie !)öl)ein 3tegionen (in ben .§imntel) gei)en, tri ac- tb,es, secretiores animi ob.anünoruni motus: ftiiie
thurias domos abire: gleidjf. in ben l)öl)ern Stegio- 3tegungen ber (iifcrfudjt, motus taeiti 01 orcnlti si-
nen fdnueben, volitare fffB. gloriae cupiditate). multatrs aemulatioinMiue. - eine angeuebme 3t. fü(;
regirett :c., j. regieren. Ich,suavitor attici: eine 3i. bes Qotnes, liiitUnDsic.
SKcgtffcnr, beim Styeater, scenicus doctor (ber baben, im, misericordfB commoveri ob. afiici.
ben Sdjaujmclcni bie 3tolleu einftubiert). - designa- regungdlod, torpens (i>. 0)teufa)en u. bereu
tor scenarum (ber bie Sceueu einrichtet u. anorbnet). Qföiebew).
- efcotoegue t/o^ayöc, ber ben li bor leitet unb orb iRel), canrea.
net u. fiir änfäaffen aueä jutn (Sfjor 3töt[jigen forgt». Olcrjabilttuttou, f.
$Jieöereiuic»uug.
737 retyabtütirett 9tei<$ 738

rcbabUitiren, f.
roiebcreinfe^en. »orfjanben ob. reid)(ia) ^eruorbringenb). - »erb. lo-
i)ic()bo tf , capreolus. - ein junger 3t., hinnuleus. cuples copiis rei familiaris et peeuniosus; locuples
SKcbbrntcu, *caro capreae assanda (rofjer). - et refertus (j3J. !öauZ, ©tabt, ^rooinj); copiosus et
*assum capreae (gebratener). locuples ;opulentus et copiosus; amplus et copiosus.
rebbraun, f. rehfarben. — fet)r r c i d), divitissimus perdives ; praedives di-
•,
;

3icf)be, 1".
Strebe. vitiis praepolleus (burd; 3fteta)t()um cor Tillen mäd|=
tig); locupletissimus opulentissimus; magnis opi-
-

^icbfarbc, color cervinus. ,

rebfarben, =farbtg, cervinus (reljbraun, 5S8. bus praeditus; iugentis peeuniae (non geroattigem
Jarbe). - coloris cervini. colore cervino (von xeb]= Vermögen, ungeheuer retc^): ber retdjfte unter ib^nen,
brauner garbe). divitiis, copiis facile prineeps eorum: ber reidjfte in
$ief)fu$, *pes capreae. feiner §eimatf), domi suaepeeuniä prineeps. — rei d)
iKebbaar, *pilus capreae. 0» etroaä, dives alqä re; locuples (ab) alqä re; opu-
Oicljhaut, pellis capreae. lentus alqä re; copiosus alqä re. über alqä re.
dicrjfalb, capreolus (im 2lttg.). - hiouuleus ferax alcjs rei (ergiebig, fruchtbar an 2c., non Sän=
junger 3iet)bocf). bern, 2tecfern 2c.); frequens alqä re (rjäufig befud)t,
[Hcbf Cttfc, *femur capreae. roo etroag jat)treicr) »orb,anben ift, roie PL 5, 9 [10],
flftcbttJÜbbrct, capreae (bie 3telje). - *caro ca- 53: Nilus feris et beluis frequens). - eine reiche
preae itfleifdj vom Met)). g-rau, mulier copiosa ac locuples: ein r. @mpor=
Oicbsicuter, *clunis capreae. iömmling, novicius dives: ©raffus ber Steige, Cras-
Otetbcifctt, etroa radula. sus, cui peeuniae magnitudo locupletis nomen de-
Oicibefeule, pistillum. dit: eine r. ©tabt, urbs opulenta: eine r. (Segenb,
reiben, terere (roe^enb reiben, abreiben, jerrei= regio locuples, opulenta: eine r. Quelle, fons, ex
ben). - atterere (roeljenb reiben, abreiben). - conte- quo largae aquae manant: ein an ©etreibe r. Ort,
rere (jerreiben). - fricare. perfricare (fajabenb rei= locus copiosus a frumento: eine an ©rj [ef)r r. @e=
ben, $8. fr. costas arbore: bat), aua) frottiren, j93. genb, regio aere uberrima: feb,r reiche ^tüd)te, fru-
fr. alqm: u. fr. pavimentum: u. leniter perfr. Ca- ges uberrimae: eine anfeljnlidje u. reiche §eiratb,
put manibus suis). - demuleere. permuleere (ftrei= matrimonium amplum et copiosum: eine r. tmter=
djelnö reiben, ^mb. ob. fia) ben Müden, bieSBangen liebe ©rbja)aft, lautum et copiosum Patrimonium:
2C). - detergere (roifa)enb reiben, ausreiben, 38. ocu- ein @rbe I3mbs\, relictus ab alqo in amplis opi-
r.
los [Don e. ©djlaftrunfencn]). - mit Simsftein r., bus: ein r. ©eroanb, vestis auro ac purpurä in-
pumicare; pumice poUre (mit SBimeftein glätten): signis: eine r. ©rinnerung, memoria et copia: eine
mit Satte r., unguento perfricare: mit öet, oleo r. gülle, ubertas ac divitiae (j93. verborum); ma-
perfricare: Die 2lugen reiben (um Zt)xänen f)ert)or= gna vis ( jS. auri argentique) eine r. @rfat;rung, f.
:

jubringen), oculos terere: bie kippen an einem ßrfa^rung: eine r. ©pradje, lingua locuples; lingua
Saume r. (non 3a)roeinen 2c. ), costas fricare ar- dives: r. an ©ebanfen, abundans (@gf§. inops, f.
bore: färben r., colores terere: ju ^ßutner etinas Cic. Brut. 67, 238): ein 3^ita[ter ift r. an £ugen=
r., alqd in pulverem conterere. - nnmb r.,ju ©cf)an= ben, aetas est ferax virtutum. - Qmb. reid) (ob. jum
ben r., obterere ($33. manusi: rounb gerieben roer= reichen 3Jlanne) maeöen, alqm divitem ob. locuple-
ben, attritu exuleerari (38. v. ©liebem). - 23ilbt., tem ob. opulentum facere (v. ^ßerf. u. llmftänben
omöm. etroas unter bie SRafe r. exprobrare alei , 2C.);alqm fortunis locupletare. alqm divitiis or-
alqd fia) an 3mb. r. alqm vexare ob. lacessere.
: , nare. alqm divitiis ob. opibus augere (v. $erf.);
'Weiber, tritor (3erreiber, 3Ö. ber garben, co- alqm ex paupere divitem ob.locupletem ex egente
lorum). - fricator (Jrottirer, Spät.). facere (aus einem armen ju einem reiben Sfianne
Reibung, I) eig.: tritus. attritus(ba§ abreiben). machen): \xd) x. machen, für r. ausgeben, verbis se
- fricatio. fricatus (bas frottiren). II) uneig., — locupletem facere. - r. werben, divitem fieri; di-
Streit: contentio. - es f)errfcbten Reibungen jrci- vitem esse coepisse; (fortunis) locupletari; fortu-
)a)en ben 2lebuern u. ©equanern, Aedui cum Se- nis augeri ; fortunam amplificare opibus crescere
; ;

quanis contentiones habebant. opes naucisci; ad opes procedere: r. roerben burd)


rcidj, dives, 9ibf. dis (oer übt), an etroa§, im ge= etroas, divitias facere ex alqa re; rem familiärem
roöfjnlidjen (Sinne an ©elb u. (Gütern, einen lleber= augere alqä re: aus einem armen ein reieber ÜBtann
fluß b,at, ©gitj. pauper). - loi veia) an ©runb= roerben, ex paupere divitem fieri; ex paupere et
ftücfen, Räubereien; unb ber Stiles doIX i)at, roof)tbe= tenui ad magnas opes procedere: fel;r fdjnett r.
ftellt, ©gf&. tenuis, aua) pauper, egens; übtr. »on roerben, celeriter fieri divitem: ein Sucb über bie
Singen, Die oiel ©elb roertf) finb, ',#. ©efd)enf, nui- .Hunft )'a)nett reitt) ju roerben, liber, quo docetur
- opulentui freie) an §ttlfämitteln, an ©elb quo modo fieri dives celerrime possis; liber, quo
-item, Kadjt u. Crinflufs, oermögenD, ad maximas divitias compendiariä dueimur. - r.
®gffc,
pauper. - C0pi08U8. copiis diws ob. locu-
.
fetm, divitem etc. esse; divitiis ob. copiis abun-
reta) an SBorrätb/n aller 2trt, ©gfij. tenuis, dare: reiajer fenn als 3 m b-, divitiis superare alqm
ras aua) oon ©ebanfcnreia)t{)um ber (3*ö. Croesum): fefjr r. fenn, omnibus rebus orna-
3ieoc, <ilis - peeuniosus. magnae pecu-
. tum et copiosum esse; amplissimam possidere
äe nnmmatns. argento copiosus (reia) an pecuuiam; opibus maxime Horere; magnas opes
- divitiis refertus (mit SReia)tl}ümew ange= habere: feljr r. fenn u. in 'öülle u. gülte leben, cir-
füllt, \tt. iii-.ula - fortnnatus foom ©lud begün=
.
cumfluere omnibus copiis atque in omnium re-
ftigt, roof;lb,abenO). - beatui <oem fein pf}»ft)d)eä rum abundantia vivere.
uno mora(iia)es ©ut fefjlt, fef;r roobjfjabcno). - ab- ^eid), oas, I) = öerrfnjaft no. I, ro. f. — II) un=
ifl jo nie! t)at, bn>", er -Jlnöern mitreiten ter (Einem Jürften 2c. ftegenbeS ®ebtet: regnum(ein
tann, ud) retdjfjaltiq an RauD, luo Bin« ytlli'iiiljervfdja* ift, ein ftihtigreto);
©eoanfen, Mg auief/nlia) bann aua) bilbl. »on beut (Gebiet, ^yaa) je., in beut
xü), po. Beute, Srofft, .Heia) je.), - amplus ,iiito. gleidjf. Meinljerrfdier ift, ^-ü. bas )H ber ©inn
(anjefmlub,, berrlta) üb: ielolmung, Seiten ltn)(eit, roluptatis regnum: in feinem M. fenn, u.
begängnife kj. - aber (reia)lia), im rcia)lia)eH 9tebner :c., in buo regno e le). - imperium (ein
Vbtorqti, Mfay.fot. £atrt>to6. 336. IJ. Ttuft. VI. 1
739 reiben Dieicpoerroefer 740

inciträuftigeö, mehrere Nationen umfaffenbe<! 3teid), berflufj). - ju r., effuse; tierb. large effuseque: r.
rourbe immer tum ben hörnern für ifjr Neid) ge= mit etroaä Derfeijen, alqä re abundans (etroa§ im
brauet, nie regnum). - bas" römifcöe 3t., imperium Ueberflufj befi^enb); liberaliter instruetus alqä re
Komanum; im 3fl)g. aud) 51. haec (j. Cic. ad Att. (mit etroaä freigebig »on ^mb. auSgeftattet): r. be=
12, 19, 1: si modo haec stabunt, roenn nur baS fcfjenfen, f. befdjenfen: copiose ob. pro-
r. beroirtf)en,
vom. 3t. 23eftanb bat): baS größte 3t. ber 2ßelt (3eijt= lixe alqm aeeipere: r. ernten, large condere: etro.
roett), imperium, quo nullum ampliusvidit aetas. r. genießen, alqä re abundare ($23. auxilio meo: u.
1

- bas ber Xobten, f. Xobtenreid): bie brei 9tcicr)e


SR. eä voluptate): ju r. SOöein trinfen, largiore vino uti.
ber 3Jatur, *tres rerum naturalium partes. - ^jntb. SRcirf)lid)f'cit, copia; ubertas.
in fein 3t. ^urücffübren, a'qm in regnum ob. in im- 9Jcid)8öd)tr f. 4. 2lcbt (93b. l. ©. 95).
perium restituere. — III) bie 3{eid>§ftcinbe : *ordi- 9tcid)3angclcgcnljcitcn, regni res. - ftd) über
nes regni ob. imperii. bie roidjtigften M. berattjen, de summis regni rebus
reidjeu, I) v. intr.: 1) = (fict)) erftretfen, gefjen consilium habere.
no. II, C, a, ro. f.
- reidjen bis (nnauf ju ob. in ic, Ülcidlöcaffc, aerarium.
f. hinaufreichen. - reieben öi£ l;inab, fyerab ju je.,
f. 9tcid)3crbe, heres imperii ob. regni; ugl.
ijerabreieben. - bie 2lrme ber Könige reichen roeit, „@rbprin,V.
manus regum potentes Hör. carm. saec. 53):
(nad) 9tcid)öfcillb, bostis imperii (regni). - hostis
SimbJo. Saaten als" nur bie Sonne
reichen fo roeit publicus (Staatsfeinb übt).).
gef)t, res gestae alcjs iisdem quibus cursus solis re- «RcidjSftöcaf, f. giäcal.
gionibus ac terminis continentur: fo roeit nur bie SKctd)Ctfolge, successio imperii ob. regni.
Slugen reieben (ber 931 icf reicht), qua visus est; quo 9ficid)ÖfrciI)err, *liber baro imperii Germa-
longissime oculi conspectum ferunt: mein 33erftanb nica
reid)t nid)t fo roeit, *haec intelligere non possum. SRcidjöfürft, *princeps imperii Germanici.
- 2) bie §anb auäftred'en: manum tendere ob. por- 9icid)e*gc()ülf c, imperii ob. regni socius. - col-
rigere, nad) ob. auf etroaS, ad alqd ($S3. auf ben lega imperii (als Gollege).
Xifdj, ad mensam). - mit ber §anb auf ben %i\ä) r., 9leid)3gcrtd)t, •Judicium imperii ob. regni.
manum ad mensam porrigere mit ber "ganb über : 9icid)ägcfd)äftC, regis res; regis muDia. - bie
bie Slugen r., tollere manum supra oculos: mit ber M. beforgen, regis rebus praeesse (al§ SDtinifter);
£>anb in ben 23eutel r., manum demittere in cru- obire regis munia (al§ Äönig ob. af§ ©tellocrtreter
menam. — f)inreid!)en no. II,
3) Ijinretdjenb fenn, be§ Äönigä, j33. jura reddere obireque alia regia
2. — II) v. tr.
f.
porrigere (barreieben). - praebere munia): S^öm. bie 3i. übertragen, administratio-
(f)inl)alten, f. Suet. Aug. 91: cavam manum asses nem imperii ob. regni ob. rei publicae in alqm
porrigentibus praebens). - bie §anb, bie SBrttft r., transferre.
f.
§anb 93ruft. - ^mbm. basi SBaffer nierjt reidjen,
, 9Jcid)Ögcfd)idjtC>*bistoria imperii Germanici.
haudquaquam alei comparandum esse; multo in- 9{ctd)3gtftf, *comes imperii.
feriorem esse alqo. - üttcidjcu, baä, ber §änbe, 9icid)^gvcttäC, f. Sanbesgrenje.
mauus consertae. 9icid)Ci'r)OUpt *caput imperii (regni).
rcidifjaititj, dives, an etro., alqä re. - locuples, 9Jcid)e(l)Ccr, *exercitus imperii Germanici.
an etro., alqä re u ab alqa re. - copiosus, an etro., SKctdjeirHftoric, f.
3teid)äge}a)id)te.
alqä re (autt) = retcblj. an ©ebanfen, ©gf£. exilis). 9tcid)örjütcr, regni custos. - alö 3t. Qmb. ju^
- über, an etro., alqä re (ergiebig, $93. regio aere rüdlaffcn, ad regni tutclam a'qm relinquere.
uberrima). - abundans, an etroal, alqä re (audj = 9ktd)3infigmcn. =flcinobicn, insignia im-
reicljf). an ©ebanfen, ©gf$. inops; f. „reief)" ben perii ob. regui. - insignia, quibus imperii dignitas
- eine r. Quelle, fons, ex
Unterfcö. btefer SJßörtcr). eminet.
quo largae aquae manant: eine r. ©rbfebaft, here- 9ictd)Sfrottc, f. Äronc wo. II, 2.
ditas locuples: eine r. Slber. *vena copiosa (®gf§- 9lcid)£(ci)lt, *possessiones majoribus datae ab
vena tenuis, biefeö unetg. bei Quint. 6, 2, 3); vena imperatoribus velut fiduciariae.
benigna ingenii (uncig., Hör. carm. 2, 18, 10; bab,. 9)cid)dmarfd)(lH» *marescballus imperii.
oieH., um
bau Sicbtenfdje beS Sluöbruds" 3U mitbern, 9Jcid)eimittifrcr.*adjutor procuratoris imperii
mit bem $ufa(5 ut verbis Horatii utar). - r. 93crg= (a(ä ©c^ülfe beä :)ü'id)ouerroejcr5).- minister regni
roerfe, *metalla aere uberrima: eine r. 93ib(iotbef, (alö ©cljülfe bei ber Regierung, Justin. 16, 1, 14).
f.
33ibIiotf)e!: ein r. ©cbriftftcllcr, scriptor creber :)t ei riitf Oberhaupt, *caput imperii; imperator;

rerum frequentiä (in 93ejug auf ben Stdjalt feiner ngl. „3iecicnt". [tinens.
SDßerfe); scriptor per multa volumina diffusus (in 9{cid)Cifad)e, *res ad imperium (regnum) per-
fo fern er niele 33änbc gcfdjrieben bat): eine r. Siebe, 9icid)öfceptcr, seeptrum.
oratio opulenta: r. fenn an ctroaS, abundare alqä re. 9{eid)öficgcl, •signum imperii; Signum rei pu-
9tcid)Öaltigfcit, copia (bie 2Renge). - abun- blicae.
dantia (öer Ueberflufj). - ubertas (ßrgtebigfeit, j33. 9Jctd)Ciftabt f freie, libera civitas. - fonft eine
einer ©rube, metalli). - rerum frequentiä (3?. an freie 8t., sui quondam juris urbs.
<3ad)cn, roie Cic. de or. 2, 13, 56: Thucydides cre- Otcidbötög, *consilium ob. conventus princi-
ber est rerum frequentiä). - 31. an ©ebanfen, cre- pum ob. procerum. [rialis.
britas sententiarum. McidjcUöalcr, •imperiaüfl ob. thalcrus impe-
rcidjlidj, largus (aud) = ber reidjtict) fpenbet). - NeidKnu'riaiumliuta,, f. 3ictd)5tag.
copiosus (in gülle begabt, j53. Patrimonium). - über OtetdjCiUertUCfcr, procurator imperii ob. regni
(oon rcid)lid)em Inhalt, j33. fruetus). - opimus (un= (olS 'Berroalter ber Stegierung; |JIur.: amici regis,
fer „fett", }93. praeda, messis). - amplus (anfeljnlid) qui propter aetatem ejus in curatione regni sunt).
übt)., j93. munus [©ejfäenf), praemium). - locuples - regni vicarius. im 3f5g. aud) ^ '- vicariua ob._um =
1

(oiel an 93krtl), jSB. ©efdjcnf, munus; aueb = reia> fd)r. qui curam imperii interim sustinet. qui gu-
lief) r-erfeljen). - r. Koft, victus liberalior: eine r. bernacula civitatis interim traetat. qui regnum in-
Quelle, fons, ex quo largae aquae manant. — Adv. terim traetat (alö ©teUnntrctcr). - interrex (alö
large; copiose (in ^ülleV, abundc. prolixe (im 11 e 3roifd)enfönigl - beutfetyer 3i., *procurator imperii
741 9leid)3uertt)e[ung 9tet§e 742

Germaniae: 3t. feun, bie 3teia)süermefung fydben: Quint. 1, 3, 3): rcd)t, r. mer=
gehörig, ganj, uöltig
f.

3mb. jum 3t. madjen, regni administrationem in ben, permaturescere bene maiurescere (tfö. in ar-
•,

alqra transferre. bore); percoqui: nicfjt r. werben laffen, ad maturi-


9leid)3t>crh>cfnttg, regni curatio ob. procura- tatem non sinere perduci (im 2lßg.)*, ad suppura-
tio.imperii ob. rerum cura. imperii ob. regni ad- tionem non sinere perduci (nidtjt jur Eiterung fönt«
ministratio (als Stermattung ber Regierung). - in- men laffen, ein ©efa)roür); ad partum non sinere
terregnum (als 3röifc^enr)err[d^aft). - ^mbin. bie 3t. perduci (nid)t 6i§ jur ©eburt gebeifjen laffen, ein
übertragen, regni administrationem in alqm trans- ^inb, ein (St). - r. mad)en, ad maturitatem perdu-
ferre: bie 3t. (einftweilen) fjaben, regnum interim cere maturare ad suppurationem perducere (bis"
; ;

tractare imperii curam interim sustinere in Qtuba.


;
: jur Eiterung bringen, ein ©efcfjnmr, ulcus, oon ei=
2lbmefent)eit bie 3t. fjaben, curam imperii sustinere nem Heilmittel je.) concoquere (ganj meid) mad)en,
-
,

alqo absente: wegen ber Q> u 9 en * öeö Äönigä bie 3t. ) j33. ein ©efd)roür, ulcus: Verhärtungen, duritias, v.

Ijaben, propter aetatem regisin curatione regni esse. Heilmitteln). - r. fenn, maturum
esse, maturitatem
9ieirf)3tt)ürbe, dignitas imperii-, majestas re- suam habere (eig. coctum esse (eig.):
u. uneig.);
gni. - bie jweite 3t. befleiben, secundum imperii gra- notfj nid)t r. fet;n, nondum maturitatem cepisse
dum tenere. (eig.): jum Sßerbrerfjen noefj nid)t r. fenn, *nondum
Oieid)t^um, divitiae (grojjes Stermögen, 3teta> recidisse ad scelus.
ttjümeri. - opulentia (3teicf;t§um an §ülfsmitteln, 9Jcifc, maturitas - maturitas
(eig. u. uneig.).
an ©elb u. @ut, 9Jtaa)t unb Sinflufj). - opes (bie tempestiva (jeitige 3t., - tempestivitas (3eitig=
eig.).

jpülfSmittel, bie 3Jtittel um etwas ausjuridjten, fo= feit, eig. u. uneig.). - aetatis maturitas ad pruden-

fern 3teid)t{)um fie oerfeirjt). - fortunae (@lüdsgü= tiam (geifttge Steife im 3Jtanne§alter). - bie 3t. ber
ter). - facultates (bas Vermögen eines 5ßriüatman= 3at)ve, maturitas annorum, aetatis. - jur 3t. brin=
ne§, wobura) er etwas leicht mögtief) machen fann, gen, ad maturitatem perducere (eig.)-, percoquere
unb nur in Sejietmng auf etwas möglia) ju 3Jtaa)en- (eig., gas. messem); maturare (eig. u. uneig., einen
bes gebraucht, bie -Kittel). - copiae (Sßorrätfje alter ^5lan 2C): jur 3t. fommen, gelangen, maturescere
3trt, beüimmte ©egenftänbe, meiere jum fünftigen (aueb, uneig. = jur 3Sollfommenf;eit gelangen); matu-
©ebraua) in mefjr als ausreidjenber ÜRenge oort)an= rari (aud) uneig. = befcfjleunigt werben, f. „reif [rvev=
ben finb*. - großen 3t. bcnl>en, f. „fefjr reid) fenn" im]" bie übrigen ©nnon.; ugt. „Ijeranreifen") nod) '•

unter ,,reicf>". - 3t. an ©eoanfen, crebritas senten- nid)t jur 3t. gelangt fenn, nondum maturitatem ce-
tiarum: Julie u. 3t. eines 3iebners, ubertas et co- pisse (eig.); nondum posse (uneig., nod) nirt)t
effici
pia oratoris. auögefüfjrt werben fönnen, oon e. ^lane). - 3t. be§
1. SHcif , ber, pruina-, oft bureb, ben ^ßlur. prui- Urtfjeils' erlangen, *ad judicandi maturitatem per-
nae (wenn oon ftarfem 3t. bie 3teöe ift). - »oll 3t., venire.
pruinosus: pruinis obrutus (ganj mit 3t. bebedt). 1. teifett, impers.: e§ reift, *agri ob. prata ob.
2. IRcif, öer. anulus (Jingerring u. was bem äfjn= teeta pruinis obteguntur (bie Stecf er ob. Söiefen ob.
(ia) ift). - circulus (Jajjreif - trochus [tqo%6q, ber |. 3)äo)er werben mit 3teif bebeeft): e§ f)at gereift, *agri
mit Dielen fleinen (o)en, bat), bei jeber Bewegung ob. prata ob. teeta albicant pruinis.
flirrenDen Stingen begangene Spielreif ber griea). u. 2. reifen, I) v. intr. = reif werben, f. reif. II) —
röm. Snaben, ber mit einem Xretbftecfen fortgetrie= v. tr. reifmad)en, f. reif. - gereift, j. reif.
ben würbe). - ferrum, quo rota vincitur ob. vineta reifig, pruinosus. - pruinis obrutus (mit 3teif
est (3tabreif ). - 3teife um ein Jafs tegen, dolium cin- ganj beDedt).
gere circulis. reifüdj, diligens. - r. Sebenfen, Erwägung, Ue=
reif, maturus (reif, non grüßten, ©efcfjwüren berlegung, f. biefe ©ubftft. — Adv. diligeater. - r.
2C. , bie jur gehörigen ©röjje u. SSolltommentjeit ge= bebenfen, erwägen, f. b. 3Ö2Ö.
langt finD; oon 3Jtenfa)en, bie bas ju einer gemiffen Zeigen, f.
3teifjen, ber.
Seftimmung gehörige 2ttter tjaben, jS. matura vir- 9tcii)c, ordo (eine 3teil)e oon Singen, weldje in
go, b. i. bie tjeiratrjsfäfjige). - tempestivus (jeitig, einem räumlichen Stert) ältnvffe ju einanber ftet)en, j33.
oon Jrücfjten, melcfje jur gewötmlicfjen $eit ifjre XVI ordines remorum: u. longus ordo funebrium
Steife erhalten fjaben). - coctus (gefodjt, oon Der Son= pomparum). - series (bas" fucceffioe Stufeinanberfol-
nenwärme jur gehörigen 3teife gebradjt oerb. ma- ; gen mehrerer Singe, bie 3ieiljenfolge). - tenor (ber
turus et coctus (Dura) bie Sonne gereift, j8. poma). gleiche 3"g, in wetd;em etroaö ununterbrochen fort=
- oor Der geroöfmlia)en Qnt r., praemaiurus: früf;er gefjt). - versus (bie fia) furd)enarttg t)injiel;enbe 2i=
r. als anbere ©egenftänDe Der gteidjen Gattung, nie, Steige, jS3. XVI versus remorum bef bie ©tf)rift= : .

praecox: r. jum Krtegsbienft, jur Uebernafjme ber jeile, ber SBerö). - plures. multi (mehrere, oiele). -
Jtegierung, maturus militiao, imperio: jum 5ßcr= unfere, euere 3teif)en, 51. nos, vos, j33. fie bienen in
&red)er r. maturus. - nia)t r., noa) nicfjt
.
unferen Steigen, inter nos militant (Curt. 9, 2 [9],
r., f. unreif. - ein r. ©eja)mür, ulcus maturum; ul- 24): aus eurer 3teifje getjen (Senatoren, auä ber 3teil;e
ipparationem perduetum: eine r. Üeibes= ber Senatoren get)en dürften l)eroor, ex vobis sena-
fruo)t, pai um
- bas reifere (geretfterej 211 =
tores,ex senatoribus prineipes nascuutur(Tac.bist.
ter, aetaü firmata; acta« qoaejam
confirmal 1, 84 extr.). - bie obere 3t. ,3äl)ne, dentium supe-
ufirma); im ^jf)g. auef) 61. aetas (jS8. rior ordo: eine boppclte 3t. Qtyne, duplex ordo den-
• m Judicium : ein r. (gereift tium: eine 3t. ©enialbe, plures ob. multae tabulae: c.
Infjeil, jodicium firrnum (ein feftes); Judicium :'t. Äinber,puerorum ordo (mehrere in 3teitje u.@ticb

.in jjefdjärftcs, fdjarfes,: acre jodicium eteer- otifgefteUte ftinber); liberorum series (bie 3teil)c Änv»
;inn ein fa)atffS uno ftdpred); Judicium subtile (ein ber, bieiunber, wie fie bcn^aljren nad; oom Kein«
idiciom intel ein ftennerurtfjrU): ren jum qröfjcren aufeinanber folgen): eine 3t. Serge,
mit Uebetlegung, bono con Uio. -t. roerben, rim-
r. juga relut serie et Ia; ui'int.eacontinuiiSBerg
turari; rn.i ad maturita- fette, w ogl.). - eine M. oon 3tieberlagen, continuae
tem venire, perrenire: matnritatei ii ob. clades - eine 31. oonSSafjren, multi anni (oiele^afjre
ci oo. capere (alle in ben S8ejiel)ungen oon |nid mnoram, weldjes cic Slciljc ber 2(abre,
matiiru-r ad Drngem pervenire uom iüerftanb, wie fie immer eins auf bas anbere folgen, f. Hör.
24*
743 reiben rem 744

carm. bin in einer Steifte oon 3aft=


3, 30, 5], 3*8. id) tfiat anScftanbtfiat r., sceleribus scelera contexere :

ren nad) 9tom gekommen, multis annis Romam


nieftt sceleri scelus addere: Unglücf reiht fid) an Unglüd,
non accessi, Cic. Rose. Am. 33, 92: er ftatte eine *malo malum additur.
Dt. üon Sauren ftinburd) ben erften 3tang im (Staate Weihen, Oicifjcntons, ber, saltatio (Xanj übb.).
behauptet, prineipatum in civitate multis annis ob- - Chorea, chorus (%0(>ela, x°Q°S> Äreiätanj mit
tinuerat, Caes. b. c. 3, 59, 1): eine äiemlicbe 3t. ton ©efang). - einen9t. tänjen, ducere choros, mitQntb.,
Qabren, aliquot anni (gSB. aliquot annis puto nihil cum alqo (Hör. carm. 1, 4, 5; 4, 7, 6); choreas du-
generis ejusdem absolutius scriptum, PI. ep. 4, 27, cere (Ov. met. 8, 581).
2 aliquot enim sunt anni
:
,
quum vos duo delegi, SRctljcnfoIjjc, f.
Steifte.
quos praeeipue colerem, e3 fd)on eine 3. 3t. r>. 3.
ift i>icil)cnt«ttj, f. Steiften.
tjer, bajj id) je, Cic. ad Att. 9, 11. lit. A. §. 2). - üKeiljer, ardea.
bie Steigen berSolbaten, ordines militum: bte3tei= 'Kciljcrbct^c, *venatio per ardeas facta.
I;en bureftbredben, ordines perrumpere bie Steigen in :
9ieigerbufd), *crista e pennis ardeae facta. -
Skrroirrimg bringen, ordines turbare, conturbare; ein £elm mit einem 9t., *galea pennis ardeae cri-
signa hostium turbare: bie Steibenroieberhcrftellen, stata.
ordines restituere in 3t. u. ©lieb treten ftcf> ftet=
:
, 9tcim, I) @leitf;t(ang jroeier SOßörter: *extremo-
len, in ordinem (in ordines) ire; ordinatos consi- rum verborum similis sonitus - bie 9teime, *ver-
stere eilig, in ordinem suum (in ordines suos) cur-
: suum clausulae inter se consonantes. - ein unreiner
rere: man ftellt fid) in 3t. u. ©lieb auf, instruuntur Steint, *extrema verba non bene consonantia. - in
ordines: in 3t. u. ©lieb treten laffen, ordines in- ben 9t. paffen, belle facere ad versum. II) SSerfe, —
struere: alö fie ftcö in 3t. u. ©lieb geftellt Ratten, rocld)e fia) reimen: * versus extremis syllabis con-
al§ fie in 3t. u. ©lieb ftanben, ut aciem ordinesque sonantes.
constituerant: in 9t. u. ©lieb marfefttreu, ordinatim reimen, I) v. intr. * versus extremis syllabis
ire; compositos et instruetos procedere: au|er 3t. consonantes facere. - facere versus ( sSerfe machen
u. ©lieb, sine ordinibus; solutis ordinibus; incer- übfj.). — II) v. tr. tf&. einen SkrS, * facere, ut ver-
tis ordinibus: au§ 3t. u. ©lieb (auf bem STcarfcfte) tre= sus cum antecedente consonet extremis syllabis.
ten, ordinem agminis excedere in 3t. u. ©lieb blei= : - ba3 fann id) mir nicht reimen, *haec quo-
Vlneig.,
ben, 3t. u. ©lieb halten, ordines servare ob. conser- modo inter se cohaereant, non video ob. non intel-
vare ob.observare; dispositos ordines servare: in 9t. ligo. —
III) v. r. fid) reimen, extremis syllabis
u. ©lieb bienen, in ordine merere: im Kampfe in consonare(eig.).-convenire (uneig., übereinftimmen,
bie erften Steiften eilen, infestis bastis provolare: Jict) 3©. roie reimt e3 fid), 1)a$ ic, qui convenit, ut etc.).
in bie erften Steiften bröngen, ante signa prosilire. 9lcimcr, versificator (i5erämad)er, aud) mit »er=
- in, nad; ber 9i., ordine. ex ordine. in ordinem. per äcbtl. 9tbbgr.). - ein befferer 9t. alo Sid)ter, versi-
ordinem (in ber gehörigen Drbnung); deineeps (nad)= ficator quam poeta melior (Quint. 10, 1, 89). - je-
einanber, hintereinander) alle nad) ber 9t., omnes
: ber 9t. für einen S)id)ter ut
(9teimf cb,mieb) f;ält fid) ,

deineeps: jeber ber 9t. nad), f. jeber: nad; ber 9t. l;er= quisque versum pedibus instruit, putat se continuo
umgehen, in orbem ire (int «reife herum): an alle in Heliconem venisse (f. Petr. 118, 1).
nad; ber Steifte toinmen, per omnes in orbem ire: 9lcimgebct,etroacarmennecessarium(Cic.legg.
>'

ber 3t. nach grüfjen, persalutare mit 3Ccc. ^lur.: e§ 2, 23, • '

geht nad) ber 3t., servatur ordo nad) ber 3t. ftellen,
: fRcimfrijmicli, f. 9ieimer.
ordine ponere; ex ordine collocare: ich raiU bie ÜRcimfttlbc, *syllaba similiter sonans.
Briefe ber 9tetf;e nad; beantworten, antiquissimae rein, A) eig. u. bilbl.: purus (in:
I) unbefled't,
cuique epistolae primum respondebo: bann faftn» 3lUg., coutaminatus [bcfledt], caelatus [mit
©gft*.
bete man nad; ben 9täbcl6fübrem ber 9t. nad), tum 9telief31, scriptus [befd)rieben] u. bgl.). - mundus
ut quisque praeeipuus turbator, conquisiti sunt (f. (fauber, of;ne ©d)mu^ u. ohne g-ledfen, ©gf§. sordi-
Tac. ann. 1, 30). - aufcer ber 3t., omisso ordine; dus, fd;mufcig); aud) oerb. mundus purusque. - sin-
ordine non servato; sine ordine; extra ordinem cerus (bureb nid;tö Jrcmbartige^ befledt, $&. por-
(nur = ausnahmSroeife, $8. Smbttt. eine ^rooittj 311= cus [obite Jinnen]: corpus). - reine ©efäfje, vasa
erfennen, alei provinciam decernere). - bie Steihe munda: reincä § au 3g, cl:a th munda supellex. - ein (; '

iommt an btd;, trifft bid), ordo te vocat (bu fommft r. £immel, caelum purum ob. serenum. Adv. —
nun nad; ber 9ieil;enfoIge, j53. in e. ©efellfd;aft beim pure; munde. - r. mad)en, f. reinigen: r. roafdjcn.
(Stählen jc., f. Macr. sat. 2, 2. §. 12: u. ad inter- pure lavare. - inS Steine febreiben, etwa pure de-
rogandum ordo me jam vocat, bie 9t. im fragen scribere (nad; Gell. 9, 13 in., roo eö eine anbere
Iommt jc§t an mich, ibid. 7, 11, 1); nunc tuae sunt ^U'Dcutung t;at): etioa§ mS Steine bringen, f. abma=
partes (in 33ejug auf Uebernal;mc einer Seiftung 2c., r^en, berichtigen: mit etro. leiebt inS di. fommen 311
f. Cic. II. Verr. 1, 25, 65: si suac partes essent tonnen glauben, alqd facilem quandam rationem
bospitum reeipiendorum. roenn if;n bie 3t. träfe, Sin= habere censere (f. Cic. fin. 4, 7, 14): mit 3"tb. auf^
quartierung ju nehmen; ogl. Pbaedr. 3. epil. 24: 9t. fommen, conficere ob. transigere cum alqo: ia)
tuae sunt partes; fuerunt aliorum prius, bie 9t. ift bin mit ifim anfS :H., paria ob. pares rationes fe-
an bir; frül;er mar fie an Zubern); ipse vocor ad eimus (mir f)aben abgererijnct); convenit mihi cum
sortem (baffelbe <5d)id'fal trifft mtdb, f. Sen. de ira eo. convenit inter nos (irjir finb übercingetonuueiO :

3, 20, 3). - bie 9t. ift fd;on beinahe an mich getont* id; bin mit meinem 9Jtagen nid)t reefit im Steinen,

mm, an mir (nänil. bclrtegt ju roerben), propemo- mihi est stomachus suspectus: id; bin mit mir aufö
dum perventum est ad me (f.
Liv. 8, 27, 3). - bie 9t., mihi constat, quid agam. mihi statui, quid fe-

^l. ein (iffen ju geben ift an mir, ordine meo cenam ciendum putem (cö ift bei mir außer 3'"fif l'l' n,aii
coro (f.
Grell. 18, 2, 3): id; füreftte, bafj aud; an meine id; tlmnfollV, constat consilium. stat sontentia. gcro .

©riefe bie 9t. Iommt (= e§ mit meinen Briefen eben stat (ber (Sntfcblufj ftebt feft, e§ ift feft 6ef4fojfen
bt.

fo gel;t), vereor, ne idem eveniat in meas litcras wenn id) roegen einer geioiffen 3ad;e fefion Qtmang
Cic ad fem. 2, 10, 1). lieft si satis consilium qua-
mit mir im Steinen untre,
(f.
reit)Ctt, ordine ponere. ex ordine collocare (in dam de re baberem.
etneSteitje ftellen). - oft e8=onreil)en, f. b. - Sd;anb = B) uneig.: a) frei oon Übeln 'öeftnnbtbeilen )85. .
745 rem steinigen 74G

bie ^roüinj ift rein oon fd^Iec^tem (Sefinbel, provin- ausleeren, lagoenam exsiccare: einen $rug, potare
cia malis hominibus caret. b) frei oon ben(Senüf= — faece tenus cadum (Hör. carm. 3, 15, 16): r. aus=
fen ber Siebe: integer a muliere (o. ber 3Jtannsper= leeren =
ausplünbern, f. ausplünbern. - rein gei-
r.

fon). - integra a viro (o. grauensimmer). - in 35e= ftig, ab omni concretione mortali segregatus (3S8.

jiefyung auf mid) a me pudica est (Plaut.


ift fie rein, Sßefen, mens): ber r. geiftige .ßuftanb ber «Seele , is
Cure. 1, 1, 51). —
oon moralifdjen gled'en, ob.
c) frei animi Status, in quo sevocatus est a societate et
Fehltritten u. öergefjcn purus. integer, »erb. purus : contagione corporis (naef) Cic. de div. 1, 30, 63).
et integer (an beffen SBanbet 2C. übt), fein gleden f)af= Nctnijctt, munditia. mundities (Sauberfeit). -
tet, @gf$. contami.iatus). - castus (unbefletft, feufefj); castitas (Ünbeflecfth^eit). - integritas (unoerfebrter
oerb. purus et castus; castus purusque (3®. Äörper, Suftonb, bab. autfj SHeinf). ber 2lbfia;t, bes SBanbels).
(Seift); integer castusque. - sanetus (gottgefällig, - 3t. beö §immelö, caeli serenitas. - bie 3t. ber
oon gottgefälligem SBanbel). - insons (fd)ulblos, un= Stimme, vocis claritas. - 3t. ber Spracfje, sermo
fctjulbig,auf bem nidjt bie SBerfdjutbung eines ftraf= purus ob. emendatus ob. purus et emendatus (ja
roürbigen Sßerbredjens tjaftet, <Sgf£. sons) oerb. pu- ;
md)t sermonis puritas): 3t. bes 51usbrud§, incor-
rus et insons. - nullis vitiis contactus (oon feinem rupta integritas. incorrupta sanitas (bas greifeon
Softer berührt, angeftedt); oerb. castus et nullis con- »on jebem frembartigen äBort 2c., als ©igenfefjaft
tactus vitiis (3S. pectus). - emendatus (fledenlos, eines 3tebners, einer 3tebe2C., Cic. Brut. 35, 132;

oollf ommen, $. Sitten, 3Jtann). - rein oon Sürger» de opt. gen. munditia verborum. mundities
3, 8);
Mut, castus a cruore civili: r. oon Sd)utb, castus orationis (bas greifeon oon pöbelhaften, fd)mugigen
a culpa: eine r. Jungfrau, virgo casta (eine feufdje); Wörtern, Gell. 1, 23. §. 1; 10, 3. §. 4). - 3t. bes
virgo coneubitus expers (eine unbeflecfie): bie reine Sßanbels, castitas (Äeufcfjfjeit als" @tgenfd)aft); casti-
^ungfraufcbaft, virginitas impolluta (Tac. ann. 14, monia (bie ®ntl)altung, roenn man, bef. in religiöfer
35 virginitas illibata (Val. Max. 6, 1, 1): ein r.
; 2lbfid)t, feben ©enufj, ber fid) bamit nidjt oerträgt,
Sebensroanbel, vita emendatior: ein r. u. unbefledtes oermeibet); sanetitas ((Sottgefälligfett. §eiligfeit, als
Seben, purissima et castissima vita: einen r. Scbens= 2:ugenb); sanetimonia (tugenbf)afte (Seftnnung, Un=
roanbel führen, sanete vivere: ein r. ©eroiffen, con- fd)ulb); integritas (3tecf)tfd;affenf)eit, bie fiel) in ge=
scientia reetae voluntatis; mens tene sibi conscia: rcif'cnfiafter ©rfüllung ber ^ßflid;ten offenbart); in-
^mb. r. oon etroas, alqm absolvere alcjs
jpredjen nocentia (llneigcnnü^igfeit, ©gf§. avaritia).
rei ob. alqä re ob. de alqa re: fid) r. brennen oon reinigen, purgare, repurgare. expurgare. pu-
etroas, alcjs rei crimen amoliri. rum facere (im 2ldg.). - februare (t. t. ber 3teli=
II) nidjt oermifdjt, frei oon 3ufä£en, A) erg.: pu- gior.iiprach^e, faufa;er mad)en, jS. bie Dpferfucf;en,
rus (im 'Mg.). - merus (lauter, nierjt mit etroas oer= liba, Varr. b. Non. 114, 20). - mundum facere
e$t, (Sgf§. mixtus). - reines SBaffer, aqua pura: mundare. emundare (fäubern,
1_

ob. '.nidjt bei Sic.)


remer äßein, vinum merum; and) bi. merum: reinen 00m Scfjmug reinigen). - abluere (abroafeb^en). -
SBJein einfdjenfen (jprücfjro.), ingenue dico, quod sen- eluere (ausroafü)en, ausfpülen). - tergere. deter-
tio (offen feine Meinung fagen); libere profiteor, gere (abroifd)en, fegen, 3S8. terg. fossam: u. det. ob-
quod facturus sum (frei fjerausfagen, roas man tljun limatas longa vetustate fossas). - extergere (au§=
- r. QolD, aurum purum ihn 2-llfg.); aurum
roolle). roifcfjen). - verrere. everrere (feljren, ausfeilen). -
purum putum. aurum, cui obrussa adlübita est lustrare (etroas buref; ein 3tcinigungsopfer mei-
(Dura) bie Jeuerprobe gereinigtes): r. ©Über, argen- nen). - expiare (etroas burd) ein $erbred)en 33e=
tum purum (im äfflg.); argentum purum putum. flcd'teä reinigen, entfünbigen). - emendare (oon
argentum pu.stulatum (geläutertes, aus roela)em alles Jeljlern befreien, oerbeffern). - bie 33äume r., ar-
anbere Metall unD jeöc Sdjlatfe fierausgejogen roor= bores interpurgare (im 3lllg.); arbores interpu-
ben ifti. - r. Suit, aer purus. - eine r. Stimme, vox tare (fjier unb ba auspu^en): bie Säume oom3)tooä
eine glatte ; vox clara (eine Ijelle). r., arbores emuscare (übt).); arboribus muscum
l; unetg.: purus - sincerus (frei
j
fügftj. vitiosus). abradere. arbores interradere (inbem man eS ab^
oon fremben ^ujätjen, unoermifd)t, §33. gens). - in- fa)abt). - bie ßloafen r., cloacas purgare ob. de-
corruptus(unoerDorben) oerb. purus et incorruptus. ; tergere: bie Stade, 3tinberfiälle r., stabula, bubi-
- emendatus (fehlerfrei - r. 2pradje, sermo purus 1. lia purgare ob. emuudare: Süaffen r. unb in Drb=
ob. rectus od. bonus ob. emendatus: r. ,yreube, sin- nung bringen, arma tergere et curare: ben 2ei6
cerum gaudium: Die r. iiiafjrl;cit summa veritas , oom Sd)mu§ abluere curpus illuvie: (Sefd)roüre
r.,
>abstr.):id) jage Die r. ii'aljrljeit, nihil dixi nisi vera: r., expurgare ulcera: bie £tft r., aera non sinere
Die r. abfia)t, integritas: Das r. ^beal ber 2ugenD, pigrescere (0. 2üinbe). - bas 3Jteer oon Seeräubern
;>sa virtuturn: Die r. ittatljemattf, •mathe- r., maritimos praeiiones conseetando marc tutum
ni ip-a. — Adr. pure. - rein jprea)en, pure ob. reddere: Italien oom Jcinbe r., bostes totä Italiä
emendate loqui(imMa.., mSejug auf jcCcSpradje); depellere. - bie Spraa)e r. (0011 fd)lcd;tcrt 2tusbrü=
lingaä La ue uti cm reines Satcut den expurgare sermonem; sermonem
befreien),
ipreefien, I 7 .
usitatuni emendare; consuetudinem vitiosam et
111 in roeit. SBeD.: .\>i,. - blojj: merus (lauter,
> corruptam purS (;t incorrupta consuetudine emen-
•,-b. nugae: u. mera tnendacia narral - . dare. - Den iUiarft oon ben Spuren bes Serfirec^eng
(blop, minae, remc 30 Milien,
.i r., expiare forum Bceleris restigiis: fein ©entif«
;i

Ter. Pnornu. 3 i57]). -sincerus (unocrmifdjt, fen r. (burd; (intDedung eines ©eljeüuniffes), cou-
)ii. proelium • . - aua) ipse (für fid) fclbft, atiam se exonerare. - fid;
oam exonerare;
an u. für fid), jiö. Die reine Sad)e, Durd; einen Gib (oon ber Xfjeilnal;nic au einem
r.
reiner ijufali, f. ^ufad. m\lid) 2c.: iUcrürcd)en), •jurare ie iceleri non affinem esse;
e (ourü)a. .
- fundittu 'uon "jorejurando e purgare: firt) oon einer Sdjulb r.,
©runb ai; aue. libere offen, frei, ^ü. fjer« noxam purgare: fid) uon einer Befa)Uß>igunfl r.,
ausfagen, dicere,pi Dielen -üeueljuugen crimen amoliri ibie 8e(o). aBnjeifen); culpam düu-
roeldje oen „'lusoiüde, ere (Die ik')d). in ein Jüd;to jeriegen): ftdj uon /ielj
bes „gänjlid) 2c." fd)on in fid) begreifen, 00. ourd) lern r., ritia ponere.
anjerc äüenoungen $u geben, |8. eine ,$laja)c r. Wcinigcit, oas, f. Reinigung.
747 Steiniger Sfteifebefdjreibimg 748

SReitttget, purgator Qß. ber Sloafen, cloaca- tibus gratum est minimarum quoque rerum cer-
rum: [ber ©rbe] üon roilben Spieren, ferarum, 3mb. auf Steifen begleiten, alqm pere-
tiores fieri):
(Spät.). - Stufjerbem umfd)r. mit beut S^etatio unb grinantem sequi; alei (peregrinanti) comitem se
ben Serben unter „reinigen", alfo: qui purgat, re- addere. - 2Inftalten jur 3t. machen, ftcr) jur 3t fer=
purgat etc. alqd. - 3t. ber ©pracbe, emeudator ser- tig mad)en, iter parare ob. comparare; ad iter se
monis usitati. - Dteintgfdt, f. Sftein^ett. parare ob. comparare; profectionem parare ob.
Reinigung, purgatio (im Wq.). - lustratio praeparare; parare proficisci; itineri se praepa-
(Sßeifmng bura) ein 3teinigunggopfer). - expiatio rare: eine St. »orfjaben, iter habere: ftcr) auf bie St.
(Gntfünbtgung). - bie 3t. ber Gtoafen, purgatio cloa- machen, begeben, eine 3t. antreten, viae se commit-
carum. - bie monatttd)e 3t. ber grauen, purgatio fe- tere; viae ob. in viam se dare: iter ingredi ob.
minarum; im 9ßfur. purgationes menstruae: bie 3t. inire auc^
; coepisse iter facere (j58. gu SBagen, ve-
ber Spradje, f.
©pracbreinigunq. biculo ob. vebiculis): rool)in, ju 3 b., coepisse m
9teinigung8cib, jusjurandum, quod a suspe- iter facere in m. 2lcc, ad alqm (3Ö. ad te in Apu-
cto petitur (ber ßib, ber oon einem beä $ergcf)en§ liam): eine inä Sluslanb mad)en, auf Steifen ge=
St.

Skrbädjtigen »erlangt rairb). - ben 3t. gufcfjieben, Ijen, peregre proficisci: auf ber St. fepn, esse in
jusjurandum a suspectopetere: einen 3t. fdiroören, itinere: auf Steifen (im5lu3lanb) fenn, peregrinari;
*jurejuraiulo se purgare. peregrinatum abesse: ein St. maapen, iter facere:
9ieinigung§f cft, februa, orum, n. (Ov. fast. 5, eine f leine 3t. baljin maa)en, excurrere isto: fleine
423). - lustrationum dies (Steinigungitag). Steifen mad)en, minuta itincra facere: raeite Stei=
gfJeintgungSmtttel, f'ebruum (bie Sad)e, mit fen machen, unternehmen *longinqua itinera sus-
,

melier ein Opfer gereinigt mirb). - purgamen alcjs cipere (im 5lllg.); peregrinationes suseipere (in
rei (Süljnmittel für etmaä, $S. caedis, bei Ov. met. f rembe Sänber) eine St. ju Sanbe raofjin mao)en, alqo
:

11, 409). - medicamentum , quod purgat, ob. (bei iter terra petere contendo; terrestri itinere alqo
(Spät.) medicamentum purgatorium (2lbfül;rung3= contendere eine St. nad) Stom machen, Romam ve-
:

mittel, Sajan^). - ein 3t. (eine Sajanj) fenn, abge= nire: meite Steifen in unbefannte ©egenben machen,
ben, alvum ducere ob. solvere. longas terras et ignotas regiones peragrare: bie
9iemtguttg3opf et, sacrum purgatorium, quod Steife um bie SBelt machen, *terras ab omni parte
vocant f'ebruum (im 2Ufg., Augustin. civ. dei 7, 7). navi circumvehi: %mb. Steifen macben laffen, auf
- lustrum. sacrincium lustrale (bef baäjenige, mcU . Steifen f cfjicfert, alqm peregre mittere: bie 3t. roo^in
djeö bie röm. ©enforen am (Snbe itjrcS 5lmte§, b. i.
-
richten, iter alqo convertei e ob. dirigere: meine St.
am ©djluffe jebeö fünften 3af)re§, ueranftalteten, get)t nad) Stom, iter mihi est Romam: roo gefjt bie

um ba§ röm. 3k>IJ ben ©Ottern ju meinen unb ju St. b^in? quo cogitas? ob. quo tendis? ob. quo iter

uerföljnen). - piaculum («Sübnopfer f ür 23erf c£)ulbung ineeptas?: bie St. fortfe^en, iter pergere; iter reli-
- ein 3t. bringen, lustrum con-
ctneS löerbredjenö). quum conficere pergere: bie St. »ollenben, iter con-
dere; piaculo facere (jSS.mit einem Scöroein, porco). ficere: bie auf f Rieben, für je^t einftellen, profe-
St.

SKcinigungStftg, lustrationum dies. ctionem intermittere bie St. ganj einftellen, aufge=
:

teinltd), purus (rein, f. b.). - mundus (fauber, ben, profectionis consilium abjicere. profectionis
»on Singen, u. Steinlidtfeit liebenb, »on ^erfonen, consilio desistere (oon bem @ntfd)lup ber Slbreife
©gf£. sordidus).
- übertrieben r., justo mundior: abftcljen); coeptum iter omittere ob. dimittere (bie
etroaS r. Ratten, *alqdmundum servare: fid) r. bal= feb^on begonnene Steife einftellen). - ging bie St. gut?

ten,*munditiae studere; munditiam adhibere(im= bene ambulasti?: glüdflidie St.! ©lud auf bie St.!
mer in Sejug auf eine ©ad>e, bei raeldjer 3leinlicr)- bene ambula! bene rem gere! vade feliciter!:
feitangeroenbet wirb, f. Cic. off. 1, 36, 130). Qmbm. eine gtüd'lic^e St. (©lud auf bie 3Ü roünfdien,
9Jcinlic^fcit, munditia; mundities. - übertrie- alqm (proficiscentem) votis omnibus prosequi(3»mb.
bene 3t., munditia odiosa et exquisita nimis. mit allen guten SBünfdjen begleiten); alqm (proficis-
g^cittfdjtift, *exemplar nitidius descriptum. centem) verbis prosequi (übt), ^jmb. mit äBortm
1. Sftciö, baö, sarmentum (ein grüneä Steig, bef. begleiten, SBorte nachrufen, aud) im Übeln Sinne, f.

am - sarmentum aridum. im ^lur.


Sßeinftocfe). Cic. Cat. 2, 1, 1); alei (proficiscenti) salutem, in-
aud) bl. sarmenta (bürreä Steiä). - virga (ein langes columitatem, reditum precari (^mbm. ©efunbl;cit
bünneä 3tei§, ©erte, Stutbe). - surculus (junger auf feiner Steife u. eine glürf=
u. 2Bof)lbef)alten£)eit
Sprößling ober Xxicb, bef. als pfropf reiö ob. ©efc= lid)e Stüdfe^r münfe^eu); alei proficiscenti bene ob.
ling). - vimcu (33tnbe=, $led)trei§). (im Übeln Sinne) male precari (^mbm. bei feiner
2. SReiS, ber, oryza. 2lbreifc gute ob. üble Sßünfdje nad;fenben, naa) u.
9ieiSbvot, *panis ex oryza coctus. bei Cic. Pis. 14, 33); alei proficiscenti securitatem
9id3bunb, = bitttbcl, fascis sarmentorum. - itineris precari (^mbrn. bei feiner 2Ibreifc Sid)erf)cit
aud) bl. sarmenta arida (bürrc 3tcifer, j23. ben ©tte= au\ ber Steife münfd;en, nad) PI. 28, 2 [4], 21).
ren SteiSbünbet an bie ßörnes binben, arida sar- SHeifcflbCtttCttcr, *quäe evenerunt in itinere
menta praeligare cornibus boum, Liv. 22, 16, 7). (Sreigniffe auf ber Steife). - *itineris pericula (Stci=
ÜNcicirbcn, virgula. fegefabren).
9icifc, iter (ber ©ang, ben man nad) einem Drte JKcifcÄpOtf|cfc,medicamentaitineraria(n.pZ.).
l)in mad)t, &33. molestum). - via (ber 3Beg, fofern iKcifcouftoflttb, f. Sieifefoften.
man auf iljin geljt, 0. de via fessus). - profectio ÜKcif cbciürflttffc, *victus ceteraeque res, qui-
(baö 2lufbred)cn, ber Zutritt ber Steife, bie Stbreife). boa in via utimur. - ^ft cö - Su-ifcgerätb, f. b.
- peregrinatio (bag Steifen ob. ber Stufentlmlt in ÜHcifcbcglcitCV, f. Steifegefälnte'. [jitor.

frembem Sanbe, jSS. longa, longinqua, necessaria, 9tcifcbcfd)tcibcv, *itineris ob. itinerum scri-
transmarina: u. Achaica [buvd) 2lctjaia]>. - eine 3t. 9ictfcbcfd)tcibang, *itineris descriptio. - itf-
ju ©d)iffe, navigatio: eine 3t. »on brei Sagen, tri- nerarium (Veget. mil. 3, 16). - er moHte 3llleö, roaS
llui iter. - einer
3t. roegen, itineris faciendi causa er in 3teifebefd;reibungen über bie Sönbet gelcfen
e provincia). - auf ber 3t., in itinere-, batte, in eigener ^erfon fennen lernen, omnia quao
s
UV decedere
iter faciens (jS. matrona iter faciens ad publica- legerat de locis orbis terrarum praesens voluit
nos venit); peregrinans (j53. omnibus peregrinan- addiscere.
749 Stetfebefdjroerbe 91eifeplcttt 750

9icifcbcfdjh)erbe, labor viae. güten, guttljun, roiebererftatten, reddere alci viati-


iRcif cbüuftcl sarciua; sarcinula. - fein St.
, cum quod impendit: forge für bie SBiebererftattung
jdjnüren, sarcinam (sarcinulam) alligare ob. con- meiner St., vide ut mihi viaticum reddas, quod im-
stringere (gcnj eig.); sarcinam (sarcinulam) colli- pendi.
gere ob. expedire. sarcinam aptare itineri (übt). Steifefutfdje, f. Steiferoagen.
jur Steife äuredjt machen). Dietfclufr, I) bie Suft ju reifen: * itinera facien-
9cetfebiener, I) 2)iener auf ber Steife: *mini- di Studium (im 3lHg.). - *peregrinandi Studium ob.
me peregrinantem sequitur. - geroöl)nlid)er,
ster, qui cupiditas (ins" 2lu3lanb). —
II) Suft auf ber Steife:
minister me peregrinantem sequi solitus. II) — *itineris voluptas.
^anblungsbiener, ber ©efajäftäreifen madjt: *insti- retfefuftij}, *itinerum cupidus (im 2lffg.). - per-
tor ob. mercator, qui negotiorum causa itinera egrinationis cupidus ob. avidus (ins" 2Iu3lanb).
facit. - als 2Infömmling in einer ©tabt, institor Stctfetnantel, *pallium itinerarium. - bei ben
ob. mercator advena. Stömern, abolla.
rcifcfcttig» paratus ad proficiscendum ob. (t>. Steifcmctljobe, *peregrinandi ratio.
-Seefafjrenben) ad navigandum. - fidj r. machen, reifen, proficisci (fid) auf ben üffieg madjen, abreU
omnia, quae ad proficiscendum pertineant, com- fen). - iter facere (eine Steife mact)en). - peregri-
parare. profectionem ob. iter parare. parare pro- nationes suseipere (Steifen inä Slußtanb unterneö«
ticisci. profectionem praeparare. itineri se prae- men). - peregrinari. peregrinatum abesse (auf 3tei=
parare alles jur Stbreife Stöttjige aufraffen); sar-
i fen im 2luslanb fenn). - migi-are (fortroanbern, fort=
cinam aptare itineri (fein Steif ebünbel fdjnüren, f. gießen, j^3. ex urbe rus: u. feine ©trafje gießen, jS.
„Steifebünbel" bie übrigen 2lusbr.). - „r. fenn", nad) 33equem(ia)feit, ex commodo). - mit ^mbm. in
burd) biefelben 2tusbr., mit bem Skrbum im ?ßerfect.: ©efellfdjaft r., cum alqo commune iter peragere:
für ^ntb. ?ßferbe r. galten, älci equos praeparatos nad) einem Orte r., proficisci, tendere, contendere
habere. alqo; petere alqm locum: auf furge $rit aufg Sanb
3tetfegefäljrte, socius ob. comes itineris (im r., excurrere rus (bef. jum Vergnügen): ju Sanbe
2lllg.). - qui alqm peregrinantem sequitur (ber 23e* r., iter facere terra ob. pedibus ju Sanbe roo!)m v.,
:

gleiter 3mbs\ auf ber Steife im 2tuslanb). - convector locum (j33. Bon aus" je.
. .ab m. Stbl.) terra pe-
. ,

(ber SJtttfaljrenbe, SJtitpaffagier gu JBagen ob. $u tere; terrestri ob. pedestri itinere petere locum;
©cfjiffej. - St. jur ©ee, navigationis socius. - fidj terrestri itinere contendere alqo jur ©ee r., na- :

als St. an 3 m b. anfd) liegen, *alci in via comitem vigare: roeber jur ©ee, nodE) ju Sanbe ju reifen raa=
se addere: bei einer Steife im 2lus>lanbe, alqm pere- gen, neque navigationi neque viae se committere:
grinantem sequi ; alci peregrinanti in via comitem %ag, unb Stattet r., diem noctemque ob. nocte ac die
se addere. continuare iter: %aq unb Stadjt nad; e. Orte r.,
9icif egef äf>rtin, itineris socia ob. comes. - gur diurnis nocturnisque itineribus contendere alqo:
©ee: navigationis socia. bura) einen Drt r., iter facere per alqm locum;
Wctfcgcfb, viaticum (cgi. „Steifefoften"). - ein transire per alqm locum: feljr fd)nell burd) ein Sanb
Keines St., viaticulum (Spät): ^ntbm. bas St. ge= r., ingenti celeritate regionem percurrere an einem :

6en, alci viaticum dare: ^"^brn. ein tleines" St. au3= Drte rjtrt, »or einem Orte uorbei r., praeter alqm
fe^en, viaticulum in sumptum alci destinare: ^mb. locum transire alqm locum praeterire: über einen
;

mit St. cerfel)en, alqm secedentem viatico prose- S3erg r., montem transire ob. superare: über einen
qoj mit St. uerfefjen fenn, viaticum secum habere:
: glujj, f. überfein über sc.: weiter r., ire pergere:
mit St. gehörig oerfefjen, viaticatus (Plaut. Men. 2, gern r., peregrinatorem esse. - roo reifeft bu f)in?
1, 30 [255]). quo cogitas? ob. quotendis? ob. quo iter ineeptas
9ieiicgcl>ätf , impedimenta (n. pl). - Qft e3 - (Plaut, truc. 1,2, 28 [126]): reife! bu tannft reifen!
Steüebünbel, f. b. (b.i. paefe bio5 tc.), ahi! facesse hinc! ilicet: reifenbe,

9teifegerätf)e, itineris instrumentum ob. in- ber, bie, f. Steif enbe (ber).
strumenta (n. pl.), im 3f*)3- 61. instrumentum (f. Steifen, ba§, in§ Sluälanb, peregrinatio. - ein
Cic. ad Att. 12, 32 extr.). - als ®epätf, impedi- $reunb beä Steifend (im Sluälanbe), peregrinator.
menta (n. pl SReifenbe, ber, bie, homo ob. (fem.) mulier, ma-
Steif egef (ftjrr, vasa viatoria, orum, n. - ft(= trona iter faciens, im ^3(ur. bl. iter facientes (ber
bemes St m viatorium. eine Steife madjt, auf ber Steife ift). - viator (2Ban^
Weifcgcicüfrhaft, itineris socii ob. comites(in berer ju Jufse übt).). - vector (©d)iffäpaffagier). -
-Bejug aur ^mo.). - viatores (bie Steifenben übt).). - homo ob. (fem.) mulier, matrona peregrinans, im
- (bie ^Saffagiere eines SBagens ob. ©tf)if= ^ß[ur. bl. peregrinantes (im 2luölanb fia) 2luföa[=
-
- convectoree
. (bie SJtitpaff agiere 3mbs. im tenber).- hospes, fem. hospita (als ©aft bei einem
3Bagen oo. Sajü' @aftfreunb). - advena (als ^Intömmling in einer
MciicgcicHirfKiftcr, f. Steifegefäfjrte. ©tabt). - mercator advena (ein reifenber Kaufmann
Weite jjut, |
igl. „öut"). - einen St. auf= als 2lnfommling). - 3'» ,§f$0. oft bl. ille ob. homo.
bjibenD, peta&atus. - frembe Stetfenbe, iter qui faciunt externi homines.
HciicfaU&e, pfleaB (oon
St. auffjab"rto, pita
%ti%, f. „feut"). - eine atcifcüaf?, f. M-
iWctfeüfcunifl, f. Steifegelb.
Wciictfcib, restimentam itinerarium ob. (als iHctfcjjlan, *itineri8 faciendi ob. (jur ©ee) na-
-lrinrn. - bei ben vigandi consilium (ber s^lan 31t einer Steife). - pro-
'). „im St." paenulata fectiötiis consilium (ber ipian ob. ©ntfa)(ufj abju=
Wctictorict. f.
.Hoffer. reifen). - ratio itinerum (bie 2lrt, toie man feinen
Weitet offen, suraptuB itineris ob. viae. viati- 2Ucg nefmien miß, SJeiferoute). - feinen St. aufgeben,
cmn (oie ©elomitül, Die man jur 33cftrcitung ber itinen faciendi 00. (in ©epng auf bie 3lbrcifi) pro-
Steife beoarf ob. nötl)ig gefjabt bat). - itineris im- fectionü ob. (jur ©ee) navigandi consilium abjice-
peüae 'Die Unfoften, roeldje eine Steife Derurfadjt). - re ut) baue meinen St. fo gemarfd, egO itinera sie

pretium itineris |
oas 'IdD für oie Steife, roeld)e9 compo ueram: laffe bir meinen St. iitittl;cilcu, <:o-
man ^mbm. giebt, oergütet). - [)mom. bie St. oer- gnotee itizu ra nostra.
751 SleiferocE reiten 752

5Rcifetotf, f. 3teifefleib. befreien, j33. periculo). - 3mbm. etro. au3 ben §än=
SRetfcroutC, ratio itineris ob. itinerum. ben r., ob. etroaö au$ ^mbö. §änben r., eripere
SRcifcftob, *baculum viatorium. alqd alei ob. manibus alcjs (eig. u. uneig.); eripere
9teifetofd)e, viatoria peia. alei alqd et e manibus extorquere (eig.): 2>mbm.
9icifeul)r, borologium viatorium bie 3 un 9 e aus bem SJtunbe r., alei linguam eripere
SRctfcbotbcrcttung, itineris apparatus. ob. evellere: au3 ben armen ^mtö. r. (eine ^ßer=
Sicifehmoen, re'da. carruca (ein oierräbriger; fou), f. 2lrm. —
tooit etwa§ t., avellere ab ob. ex
bic carr. füc 23ornel;mere, u. baljer reia; gefdjmütft). alqa re (fjaftig loömad;en, gleicfjf. loörupfen); detra-
- cisium (ein letzter groeiräbriger). here de alqa re (a6jie^cn)-, auferre de alqa re (roeg=
9tcif chiettcv, gute§, befommen, tempestatem ad nehmen übt;.; beibe, 5S. einen 3ting uom Ringer, anu-
proficiscendum ob. (jur ©ee) ad navigandum ido- lum de digito): ^mb. oom ^ßferbe r.,alqm detrabere
neam nancisci. ob. eripere ex equo: 3 m bm. bie Äleiber 00m 2eibe
I-Retfcäcfjrung., f. Steifegelb, Soften. r.,alqm circumscindere (bie Kleiber ringS äerfe^enb);
9ictfe$tcl, petitus locus. - einen Ott äum 3t. alqm vestitu spoliare, im 3il)9- bl. alqm spoliare
mad;en, locum petere: baffelbe 3t. fjaben, eodem con- (ber Äleibcr beraubenb, jS. b. fiietor; ngl. Sraf. ju
tendere ob. intendere: an fein 3t. gelangen, quo Liv. 2, 55, 5). —
fid) Ottä etro. v. f se liberare
destinavi ob. quo contendi ob. quo intendi perve- alqä re ob. ex alqa re (fid) befreien, j93. aere alie-
nio; quo volo pervenio: roenn biefer fein 3t., baä no: u. ex his incommodis peeuniä); se expedire
Säger be§ 2Jtantiu§, erreicht l)at, si iste, quo inten- ab alqa re (fid) fjerausSroinben loämacöen, jS. auö
,

dit, in Manliana castra pervenerit er gelangte in : allen ©cfdE)äften, ab omni oecupatione); se abdu-
bic ©tabt ßirta, fein urfprünglidjes 3t., pervenit in cere ab alqa re (fid) jwrüdäiefjen, ?33. au§ allen
oppidum Cirtam, quo initio profectus iutenderat. öffentlichen ©efd)äften, ab omni rei publicae cura):
Slciöfclb, *ager oryzä consitus. fiel; (roieber) au$ großen 3Ser lüften (beim ©piele) r.,
9iet3f)0l3, Otcifig, sarmenta arida, orum, n. ex magnis damnis retrahi. — fid) um 3'nb. ob.
(bürre Steifer). - aud) bl. sarmenta. etroaö r. (b. gern f;aben roollcu), alqm ob. alqd
i.

Oicifigbcfcn, scopae virgeae. diripere (äS.Suet. vit. Pers. extr.: man reifet fid; um
SReiftflC, ber, eques. iftn auf bem ganjen gorum, in ber ganjen ©tabt, toto
OiCiöfocn, *granum oryzae. foro, totä civitate diripitur, Sen. de brev. vit. 7.
ateiStoettc, f. 3tei§bünbel. 4; de ira 3, 23, 5: bieSeute riffenfid; um ba$ l;er=
9teif?ou$ nelnnen, fliegen. ausgegebene Sud;, editum librum bomiues diripu-
f.

SKeiftblei, molybdaena (/xokvßSaiva). - rein erunt); alqm rapere (Pers. 2, 38). —


e3 teiftt
lat. plumbago. tttid) a) im Seibe, torminibus laboro. ß) in t>en
reiften, I) v. intr.: 1) fid; geroaltfam in feinen ©liebern, laborant artus mei (Cic. Tusc. 2, 25, 61);
Steilen trennen k.: scindi. discindi (gefpalten roer= ob. (bei 2lngabe einjelner ©lieber) laboro ex etc.,
ben, non Äleibern ic). - rumpi. dirumpi (plagen, j23. in ben güfjen, ex pedibus. —
III) v. refl. fid; rei-
non ^äben, ©aiten, ©triden je.). - rimas üeri pati. ri- ben, b. i. fid; (unoerfefienä) bie öaut aufreihen: *cu-
mas agerc (Sttffe befommen, »on §otj). - ftärfer r., tis mibi finditur.
latiores rimas agere (». £>ols jc). - bilbl., bie ©e= SHeiftctt» ba§, a) im Seibe, f. Bauchgrimmen. —
bulb reifst mir, rumpo ob. abrumpo patientiam. - b) in ben ©liebem, f. ©ia)t.
©prüdjro., roenn alle ©triefe reiben, quum in sum- reifu'itb, rapidus (o. jjfüffen u. SBinben). - rio-
mum discrimen ventum sit. —
2) hineinreiten, in lentus (geroaltfam, ftürmiid), 0. SBinbcn). - rapax.
ber 3teben3art: ,,in3 ©elö reiben", magno constare qui rapto vivit (0. Xl)icren). - rcijjenb abgeben (u.
(treuer im greife fet;n). - magno sumptui esse, SBaaren), cupidissime emi.
^jinbm., alei (oiele Soften oerurfadjen). - ein §afen, JHeiftfebct, graphis (ypa^/?, löog, ?,', Spät.).
beffen §erftellung fcfjr in3 ©elb reifst, portus sum- i)iCi^ot)lC, im 3Jf)g. carbo.
ptuosissimi operis. —
II) v. tr.: 1) geroaltfam tren» i)icif?fttttft, *ars delineandi ob. deformandi.
nen: a) eig., in ber 3teben3art: „in ©tüde reiben", Öieif;,^cu(|' *instrumentum delineando inser-
in partes discindere. - discerpere (jerpflücfen). — viens. - OiciffSirfcf, circinus.
bal). b) übtr., gleid;f. ftüdroeife »orbringen, j23. Keime 0»citbnl)tt, bippodromus (iTtTiddQO/Ao;); rein
r., * versus subitos fundere: hoffen r., scurriliter lat. trigarium. - auf bic 3t. (inbie3teitfd;ule)gcl;en,
ludere ob. jocari; scurrari (Hör. ep. 1, 17, 19): *in bippodromo equo doceri.
3oten r., obscoena dicere (im2lllg.);*obscoenos cae- rcttbnr, equitabilis (roo man reiten fann, ». 2o=
dere sermones (o. 9M;reren). —
2) reifjenb madjen, cal.). - *cui ob. cujus dorso rector iusidere potest

j33. ein Sod) in ba§ Äteib r., vestem scindere, discin- (auf bem man reiten fann, 0. ^bieten). - sessoris
dere. — S) fd;nell nelnnen, roegraffen: rapere. - ba§ patiens (ber e. 3tcitcr mtfftfcen läfet, u. 2l;icren). -
(geftür jte) ^pf erb in bic §öl;e r.,equum a lapsu colligere reitb. fenn = auffteigen Conen, f. auffteigen w'o. I, a).
(nad) Justin. 33, 2, 2). —
Ott fid) V., ad ob. in se Veiten, I) v. intr. equitare. equo ob. (». meine
rapere (aud; uneig., §33. burd; einen Sieg ben 3tul)in, ren) equis vehi (im 3lllg.). - equo ob. (0. mehreren)
gloriam victoriä); arripere (aud; uneig., $33. bic 3te= cquis invebi (cinl;errcitcnl - equo ob. (u. mehreren)
.gicrung mit unmäßiger 33egierbe, Imperium non me- equis gestari ob. vectari (fid; Senegung ju ^ferbe
dioeri cupiditatc) , oecuparc (uneig., roiberrcd;tlia; mad;en, fid; ju s^fcrbe 3eigen, ä33. uon ^rauenjim^
ober geroaltfam nehmen, 333. bie |>crrfd;aft, regnum, mem, f. PI. ep. 9, 36, 5. Curt. 3, 3 [8], 22). - in
tyrranidem). — mit fief» (f Ott) V., rapere se- equo sedere. equo insidere (ju v$ferbe fi^en, bef. im

;

cum traliere, abstraliere (fortjicl;en). Otto ctro. ©gf§. vton pedibus ire). - equo uti (ein ^ferb ge=
V., eripere ex ob. de alqa re (t;erau3reij$en au§, braua;en). - an etroaö (f;cran), auf oiitb. )u r., f. ber=
jSB. bolum exfaueibus: uneig., urbes velutexfau- anreiten, fprengeu: um ctroaS (f;erum) r., f. f;erum
eibus Ilannibalis: u. alqm ex ob. de periculo); reiten: au3 einem Crte r., equo evebi ob. exire ez
alqm alei rci eripere (3>mb. einer <5ad;e entreißen, loco: jroifcben ben ©liebem rjin r., ordines iutei-
j33. errori, periculo eruere alqm alqa re (gleid;f.
; equitare: (Galopp r., f. ©alopp: auf bem Steffen
l;erauögrabcn, Ulteig., j33. auo ber ©eßmott), dit'ti- pferb r., equitare in arundine (Hör. sat. 2, 3. 248).
cultate nummariä); li berare alqm alqä re (auS ctro. - gut r., f. „ein guter Steiler fei;n" unter „Sfeitec"
753 3teiten 9iei§ 754

2>mb. niemals" r. feben, alqm non umquam in equo SRcitcrgefebttmbct, turma equitum.?
sedentem videre: roegen einer SBunbe nid)t r. fön= SReiteroberft, praefectus turmae ob. alae.
nen, prae vulnere in equo sedere non posse 3>mb. : Slcitcrofficier, praefectus turmae ob. alae.
r. lehren, alqm equo docere: t. lernen, equo do- SRcitcrpfctb» equus militaris.
ceri; equitare discere; equo se assuefacere (fitt) Sicitetpoften, praesidium equitum (alä ©d)u^
an ba§ von e. grauensimmer). -
spferb geroöfynen, road)e). - statio equitum. equites, qui in statione
reitenb, f.
„ju Sßferbe" unter „^ferb". II) v. tr. — 1

sunt (als 58orpoften).


ein Sßferb r., equo vehi, invehi, vectari (auf einem JReitctte flimettt, etroa cohors equestris (be=
sterbe fortgetragen roerben; über equo vectari f. ftanb aug 500 —
600 SKann).
oben no. I). - equum exercere (ein ?ßferb juretten). %ititcv\ct)a<iv , delecta manus equitum. - tur-
- equum tentare (ein Sßferb probiren). - ein au§ge= ma equitum (SReitergefd)roaber, (Säcabron). - bie SRei=
jeidmetes Sßferb r., equo insigni uti. - fitt) r. laffe«, terfd)aaren, f. SReiterei.
equitem pati: fict) nid)t r. üvffen, sessorem recu- Otcitcrftotuc, statua equestris.
sare; non patientem esse sessoris: fia) oon feinem SRcitettreffen, f. SReitergefed)t.
2tnbern r. (äffen, non patientem esse sessoris alte- :l{citcvmad)e, *excubiae equitum. - ^ft eä =
rius-, in dorso suo insidere alium non pati. - ju SReiterpoften, f.
b.
©oben r., f. nieberreiten. - ein Sßferb mübe r., fati- Keitcfcl, asinus clitellarius.
gare equum: fitt) mübe r., *equitando fatigari {übt). SReitgcrtc, virga, quäadregendum equum utor ;
com Letten mübe roerben); magno itineris spatio virga, qua equus regitur.
fatigari (uon einem langen Sffieg mübe roerben, n. Sftcitgurt, cingula.
Leitern). - fid) rounb r., fitt) einen Slißotf r., femora 3{citf)cngft, equus admissarius u. bf. admissa-
equitatu atteruntur adurunturque. rius.
SRciren, bas\ I) als »anbtung, f. SRitt. — II) a(§ 9tcitfned)t, strator. - bei einem Dfficier, stra-
Äunü, f. SReitfunft. tor miles.
Leiter, eques (.hu GJgffc. be§ gufjgängerS, aua) SRcUfttttfi, * equitandi ars. - bie SR. (baä SReiten)
als SoDwrt). - sessor (ber -öiann, ber auf bem Sßferbe Qmb. lehren, alqm equo docere: bie SR. (baS SRei=
Üfct, im ©gf§. bes Spferbes). - rector (ber Senfer beö ten) lernen, equo doceri; equitare discere. - bie
^feröes, im ®gf$. bes spferbes).,- ein (ferjr) guter SR. SR. ftefjt bei unä in ^lnfefjen, equitandi laus apud

l'enn, eque habilem esse (,fattefgered)t fhjen); optime nos viget.


equis uti (bie Sßferbe fer)r gut ,u beljanbeln »erfte= 9}citoct)3. bos admissarius.
ften ; equitandi peritissimum esse (be§ SReitemB febr OJcitpfcrb, *equus ad equitandum idoneus. -
funbig fenn): ein ^pferb of)ne SR., equus sine rectore: einige (Sßferbe) finb beffere SReit=, anbere beffere u g= 3
ben SR. nerloren (jaben (oom Sßferb), rectorem ami- pferbe, quidam (equi) melius equitem patiuntur,
risse: feinen SR. auf fia) feiben, sessorem recusare-, quidam jugum.
non patientem esse sessoris feinen anbern SR. auf
: <Reitplrtl|, f.
SReitbaf)n.
fia) leiDen, non patientem esse sessoris alterius; in 9tcitfattcl, f. ©attel.
dorso suo insidere alium non pati. - bie Leiter Sicitf d)tttU(f , ornatus equi (j93. equus regio in-
als 2olbaten, Reiterei: ein fpanifcöer SR. (2lrt 33cr=
f.
stratus ornatu). - al§ ©d)mucf am Äopfe beä Spfer=
fjau), ericius (Caes. b. c. 3, 67); aud) roobj cervus beö, pbalerae (j33. argenteae).
Caes. b. G. 7, 72). «Reitfdjttle, f. SReitba^n.
:)icitercompagtuc, turma equitum. SNcitftuuÖcn f;aben, equo doceri; equitare dis-
SHcitcrbicnfr, equitis munus (j'ö. tbun, facere). cere. - SReitftunben geben, equo docere alios.
s
Jiciterei, als Solbaten, equitatus. equites (im SRcittafdjcn» lateralia (». pl).
SKUg.). - eques (ber Leiter, coüectio = bie Reiterei, Stcitjcttg, arma equestria (n. pl). - frenum
fiJgifc. pedesi. - copiae equestres (bie SReiterfü)aaren et ephippium (3aum unb Sattel). - ornatus (al§
bei einem öecre). - acies equitum (bie ©tt)latt)treif)e ©d)mucf beä Sßferbeä, j33. equus regio iustratus or-
Ber Leiter;. - turma equitum (ein 0efd)roaber SRei= natu).
ter, eine(rscabron). - ala (bie SR., f of ern fie ber Sü)lach> :)ict^, Stimulus (gleid)f. ber ©tad)el 311 etroaä). -
linie Der Infanterie ob. Segionen jur Leerung an 6ei= Stimulus voluptatis (<3tad)ef äum Vergnügen). - ir-
ben Gnben Derfelben aufgeteilt rourbe). - bie SR. u. ritatio (Stnreijung). - oblectatio (©rgö^ung). - ob-
oas ^ußoolf, copiae equitum peditumque; milites lectamentum (ßrgö^unggmittet). - dulcedo (<5üf$ig=
equitesque etc., f. gfufsooß: bie ganjc SR., integer feit = 2(nne()mliü)feit). - blandimeutum (gfeiü)f.
eques: leta)te K., equites levis armaturae: bie leid)te ©tt)mcia)e(mittcl = 2tnnefjm(iü)feit). - venustas. gra-
i. ber SRumiöier, levis armaturae Numidae: ftt)roere tia (2tnmutf), Sicbrcij einer ^erfon, bie SHeije). - ju-
armaturae (im 2füg.)-, equites fer- eunditas (angenehme 33ef ct)aff entjeit ). - amoenitas
rati 00. cataphracti gdjarnifdjte Getier): eire ftarfe (£ic6Kdj!eit, Ünmut(), bef. einer üJcgenb). - nerfüf;=
s

:R. fjaben, ftarf an :H. ienn, multum equitatu vale- rerifd)e "Jteije, lenocinia, orum, n.: förperlitt)e SReije,
iiniinm esse; equitatu paraturn es-
i
reaustas et pulchritudo corporis: förp. SReije befi=
Be: bie St. fia) formiren laffen, turmas equitum ex- ^en, venustum esse; venustä specie esse: bieSReije
plicare: unter ber ;K. (unter ben .Heitern od. als Rei ber SRatur, naturae amoenitates. - eä [)at etroaö Sit.
ter) biemr merere: unter Die :K. (it(citer)ter» für mia), alqd mihi ezpetendum videtur (eä fd)eint
je^cn, ad eq ribere. mir bcgefjrensroertf)); alcjs rei dulcedinc commo-
Wetterfahne, exillam. veor(ia) roerDe Dura) bie 9lnne(;mlid)feit einer <Saa)c
:Heitcrgcicrbt, proetiam eqaestre od. equitum afficirt); inesl in ;ilq;i ie Stimulus, qui me ejus ap-
<i#. liefern, (teert - cei tarnen equestre. - pogna peti ntem
Eacil 'es fma)elt mitt) etroaö an, nad) fei-
Kampf" über proeüam, oert u. pu- nem Hefu; }u ftu'ben); .studio alcjs rei teneor (bie
- fl« lieferten fjauüa. Hcitergcfea)tc, ftritten SBefdjäftiguna mit etroaä jieBt mia) an); teneor alq§
Ijäufig in :Kcitergefea)tcn mit einanber, crebro intet re idj roeroc ourd) etro. gefcffclt, j'-ü. hoc genere spe-
debant. ctacidi De leviMime quidem teneor, (jat nia)t ben
Mcitcrqencral, quitum. - u. fenn, aeringften .)(. für mia): es (jat fttoofl einen uatür=
equit.i liu)eu SR. für mia), ad alqd me fert naturalis irri-
755 reij&ar refatto 756

tatio (eine natürliche 2lnrctjung jieljt mid) ju etnm§ bellum faciendum). - tentare ad alqd (3imb. an=
bin); alcjs rei mihi innata dulcedo est (tcb fübte »on gefjen, etroa§ 3U tf;un, 3U etroaä 3U »erleiten fuef^en,
Statur bie 2lnnebmlicöfett einer ©adje): eo bat etroaS 333. bie ©emütfjer 3um 2fufruf)r, animos ad res no-
feinen für mid), nihil voluptatis mihi alqd affert;
9t. vas).- alqm illicere ad ob. in alqd Qmb. »ertoclen,
alqd mihi sordet: bie @bre bat dl. für unö 2llle, om- 333.3um Ärieg, ad bellum: 3um (Sfyebrucf), in stu-
nes laudis amore trahimur: bas £e»en bat noeb 5t. prum). - trahere ad alqd (3U etroaö fjittjtefjen, bin =

für mieb, vivere etiamnunc lubet: Oaä Seben bat reifeen, 3S. 311m Slbfall, ad defectionem; in roelcf^er
feinen grofjen 31. mebr (für mtcb), nihil ad vivendum 23e3ief)ung man alqm fagen fann,
auef) bt. sollicitare
magno opere invitare polest: roeldjen dl. lärm baä f. oben). - Sitno- m ty* 3um Unroil=
J" 1" Sachen al§
2eben baben, quae potest in vita esse jueunditas. - len r., alei risum magis, quam stomachum move-
:H. Der Steubeit, gratia novitatis; grata novitas; aueb re: 3'«o- S um Stifte in ber SBerebfamfeit r., alei
bi. novitas, gS8. bem 9t. ber 3t. bulbtgen, novitatem acriores ad studia dicendi faces addere: 3 0- Q e * m
sequi: nacb bem 9t. ber 3t. bafeben, commendatio- gen föinen r., alqm concitare in alqm: Särnb. wirb
nem ex novitate captare: einer ©acbe ben 9t. ber noef; mef;r gegen Qmb. gereist, irritatur exaeerba-
3t. geben, alei rei novitatem dare: bin 9t. ber 3t. turque in alqm odium alcjs: ^ntb. bureb, etroa§ r.,
»edieren, gratiam novitatis exuere (». (Schriften). alqm provocare alqä re (3S. buref) eine 3Bor)[tfjat,
teilhat, qui. quae, quod facile movetur
I) übt).: beneficio: buref; 33eleibigungen, injuriis); alqm ten-
ob. excitatur; in quo ob. in qua facile motus exci- tare alqä re (3®. burdj Hoffnung u. 3 ura)t/ s P e et
tatur. — II) leicht ingorn zubringen: irritabilis. - metu; f. »orf)er bie 23ebeutung biefer 2B3B.).
pronus ad iram (jum 3 0rn (jeneigt). - iraeundus tetseni», venustus (»oll Sinmutfj u. Sicbreij, »on
(jäfjjjornig). - r. feon, facile irritari: bie beften 90ten= ^ßerfonen, beren ©eficfjt u. ©eftalt; bann auch, »on
feben finb oft am reij&arften, irritabiles auimi sunt Singen). - forma ob. specie venustä (»on reisenber
optimorum saepe hominum. (^eftalt, nur »on ^Jerfonen). - gratus (angenehm, »on
'Slti&bavt txt, 3'Ttbg., animus alcjs irritabilis. - einem Drt, roie Hör. carm. 1,35, 1 gratum Antium). :

iraeundia (^ä^orn). - reeiblicbe 9i, iraeundia mu- - amoenus (»on freunbtidjem 5lnfe()en, »on ©egen-
liebris. ben, Sanbljäufern K.). - ein fjödjft r. 2ßeib, mulier
teijett, I) einen Stcij, finnlicben (Sinbrucf ber»or= venustissima; mulier forma ob. specie venustissi-
bringen bei ^mb.: movere (beroegen übt) ).
etroas> ob. mä; mulier omnibus simulacris emendatior. —
- excitare. motum excitare in alqa re (aufregen). - -

Adv. venuste ; amoene. - fefyr r. raofjnen (eine fetjr


permuleere. suavitcr atheere (angenehm afficiren). r. Sßofmung fyaben), amoenissime habitare.
- quasi titillare (gleicb). fi^eln). - ben 3Jtagen r., sto- tcijloö, non venustus (of)ne 2Inmutfj u. Siebreij).
machum excitare: ben (Säumen r.,palatum permul- - insuavis (unlieblid;). - non amoenus. inamoenus
eere: bie Steroen r., * motum excitare in nervis: bie (nidjt freunblitt) »on 2tnfef)en, ». Socal.).
©inne r., sensus quasi titillare (gleidjf. titeln); sen- 5RciginittcI, für ben Appetit, blandimentum. -
sus permuleere voluptate (fie angenehm afficiren). 3ft eö ublj. = 2Xnrei3ungömitteI, f. b.
- e3 reijt mieb eiroaä, b. i. maebt einen angenehmen IRcisung, f.
Sfteij, 2tnrei3ung.

(Sinbrurf auf mid;, alcjs rei dulcedine commoveor; vci^oU, f.


retjenb.
alqä re dueor (j33. literis, laude); trahor amore al- Oiclotö, peraiutatio jumentorum ob. equorum
(ber ^ferbeioca)feI). - equi recentes (fri)cfje 45ferbe).
s
cjs rei (j3J. laudis): ibre Scbönbeit rei*i mid), *ejus
forma me rapit. — II) aufregen, aufreihen: movere, -equi dispositi (in ^rüijdjenräumen aufgeftellte^fer»
commovere (rege machen übt).). - concitare (aufrc= be). - equi praeparati (in Seteitfc^aft fte^enbe ^fer=

gen). - Stimulare (gtcicfjf. anfpornen). - irritare (auf- be). - §t. legen, *equos recentes per vias dispone-

reiben, in $euer fe§en). - accendere (gleidjf. anäün= re: Jt. gelegt fjaben, equos praeparatos habere:
s

ben, in geuer fefcen, 3Ö. spe praedae accendi). - 9t. nef;men, equum ob. (faf^renb) equos subinde mu-

Q-mbä. Qotn r -/ a ^ cJ s i ram concitare ob. irritare: tare: mit 9t., permutatione jumentorum per dis- ;

^mbä. odium movere ob. concitare: bie


ipafj, alcjs positos equos; mutato subinde equo (oK 9teiter);
©innlicbfeit r., venerem stimulare; libidinem illi- mutatis subinde equis ob. mutatis ad celeritatem
cere et infiammare: ben junger, Surft r., famem, jumentis (faljrenb): mit M. ben2ßeg3urüdlegen, iti-
sitim facere ob. gignere ob. atfeire. - ^mb. reijen, nera interjeeta permutatione jumentorum emetiri :

alqm ob. alcjs iram irritare. alqm in iram conci- mit 31. XaQ continuare nocte ac die
u. 9tad)t reifen,
tare (Qmbö. goxn rege machen). - alqm sollicitare. iter mutatis ad celeritatem jumentis.
alqm (ad arma) concitare (2>mb. jur Ergreifung ber ,Kciaiöt>feri>, equus recens. - 9telai3pferbe, f.
s

Sßaffen aufwiegeln). - alqm provocare (^mb. auf= 9ielais.


forbern ju irgenb etroae, 3®. jum Äampf). - alqm ÜRcIation, f. 33ericb,t, Vortrag.
ad certamen irritare (Qmb. 311m Kampf in§ geuer tclatiu, a) in ber (Srammatif relativus (3®. Pro-
:

fe^en). - ein geretjteö ©emütl), animus irritatus, per- nomen, pronomen, bei ben Gramm.); qui, quae, quod
citus. - jjmb. ju etroaä reijen, concitare ad ob. in ad alterum aliquid refertur. —
b) in ber s^f)ilofo=
alqd Ergreifung ber 2öaf=
(ju etroaä aufregen, j33. jur pl)ie: comparatus cum aliis ob. cum ceteris ob. cum

fen, ad arma: 3U ©ewatttbatigfeiten, ad vim affe- reliquis (»crglid;en mit anbern, mit ben anbern ob.
rendam: jum Qosn, in iram). - irritare ad alqd übrigen, ©gftj. Simplex; Adv. coraparate,©gf§. sim-
(beftig aufregen, aufretjen, in 3?euet fe^en, 393. jum pliciter). - collatione aliorum ob. ceterorum ob. re-
Uampf, ad certamen: 311m gorn, ad iram: jutn ^er= liquorum aestimatus (burcfjäkrglctdjung mit ben an*
neu, ad discendum). - stimulare ad alqd (anfpor^ bem abgefd;ä^t, bcurtl)eilt, ®gf§. per se aestimatus).
nen, 3®. bie ©emittier 311 Unruhen, animos ad per- - incertus (unbeftimmt, ©gf^.certus). - man fd^medt
turbandam rem publicam).- acuere ad alqd (gleidjf. im §omg eine abfolute, feine bloö relatioe ©üfiigfeit,
febärfen, aufregen, $8. 3ur ©raufamfeit, alqm ad cru- mcl etsi dulcissimum est, suo tarnen proprio gi-
delitatem: bie l^ugcnb 3um ©tubium ber febönen nere saporis, non comparaudo cum aliis dulce esse
SBiffenfdwften, juventutem ad bonas artes). - pro- sentitur (Cic. fin. 3, 10, 34V. bie ©rbfjc Ijat ein un
vocare ad alqd (aufforbern, berauSforbern, j53. $um bcftimmtcS (relatuvo> lifaf,-. bafi relati»e Ücrfjältntfi
Äampf, ad pugnam). - adhortari ad alqd ob. mit mad)t fie gröjjer ob. f leiner, maguitudo habet mo-
folg. ut (aufmuntern, ju etroaö, 35}. 3um Airteg, ad dum incertum; comparatio illam aut toliit aut de-
757 Sftelegattcn StenbejuouS 758

primit (Sen. ep. 43, 2 ed. Haase): btefe§ ift eine religionis: 3teligionsgebräud)e, observata in religio-
abführte, nidjt eine relattoe ©a)nelltgfeit, haec est ne ob. in religionibus; aud; bl. religiones.
pernicitas per se aestimata, non quae tardissimo- SReligionäönnblung, ritus. - bie 3teligions=
rum collatione laudatur (Sen. ep. 85, 4): alle biefe banblungen, religiones; caerimoniae (f. 3teligion).
galten nur eine r. §ö{je, excelsa sunt ista, quamdiu SiCÜgiOttöftaft, *odium, quod religionum ob.
nobis comparantur (Sen. nat. quaest. 4, 11, 1): nüc sacrorum dissensio movit (ob. moverat).
biefe finb relatioe Segriffe, omnia ea magis ex alio- Üieligion^ffieg, bellum pro religionibus sus-
rum contentione quam ipsa per sese cognosci at- ceptum.
que iatelligi possunt (Cic. Rose. Am. 13, 36); in SRcHgionäieljtc, cSrifttidje, dogmata ac doctri-
Sejug auf ^änge ob. Äürje, omnia ista perinde ut na Christi (Die ©aijungen u. Scljre (£()rifti, Lact, de
cuique data sunt pro rata parte, ita aut longa aut mort. pers. 2, 2). - lex Christiana (bie S3orfd)riften
brevia dieuntur (Cic. Tusc. 1, 39, 94): bei ber $rage ber d)rift(id)en 3teitgion, Amm. 15, 7. §. 6; 25, 10.
nadj ber Sefcbaffenbeit einer ©acbe fragt man ent= §. 15).
roeber abfolut ober relatio, quum quaeritur, quäle 9tcligiOtt3üöttci, j33. bte d)rtftlid)e, Christia-
quid sit aut simpliciter quaeritur aut comparate
,
nae legis studiosi (Amm. 25, 10. §. 15). - ©tifter
(Cic. top. 22. 84). einer 3t., conditor sacri (f.
Liv. 39, 17. §. 7).
Delegation, relcgiven, f. Serroeifung, ner= fReltgionSfadje, *res ad religionem ob. ad sa-
roeifen. cra pertinens.
SReltcf, f. Sas=relief. £aut=relief. SReligtOttSf d)riftett,literae ad sacra pertinen-
9icfigion, religio (im 21%). - pietas erga de- tes. - alle 3t. nad)fa)lagen, quidquid est literarum
um ob. (tm ©inne ber 2tlten) erga deos(©otte«)furd)t). ad sacra pertinentium revolvere.
- sacrae opiniones (Meinungen über beilige SDinge). 9tcIigionSfööttet, qui res divinas deridet.
- res divinae (bie göttlichen, beiligen S)inge übfi.). - 94eligionÖftiftcr, conditor sacri (Stifter eineä
religiones (ber Inbegriff ber einzelnen 3teligton3ge= Sultuä). - conditor sacrarum opinionum (2lufbrin=
bräud)ei. - caerimonia. caerimoniae (bie norfd)rift= ger »on neuen Meinungen, 3teligionsfao;en).
mäßige (Srroeif ung göttlidjer
Serebrung, Reuige, feier= JReligionöftteit, *controversia, quae est (ob.
Iid)e ©ebräudje). - sacra, orum, n. (äußerer ©otteö= erat) de religionibus. - einen 3t. mit ^mb. baben,
bienft, a(§ Cpfer tc). - lex (Steligtonegefefc, 4ei)xt, *est mihi cum alqo controversia de.religionibus.
roie Amm. 25, 10. §. 15: lex Christiana). - bie djrift» 9lcligionöft)ftem, im 3ft)g. ratio, jS. baä cbrift=
lidje 3t., f.
Gbriftentbum. - ein 3Jtenfd) ofme 3t., ho- liebe 3t., *Christi ob. Christianorum ratio.
mo impius erga deum ob. deos (ofme ©ottesfurdjt); Oicügionciübnng, *usus sacrorum. - freie 3t.,
religionis contemptor. homo negligens deorum(@ot= f.
Stetigionsfreiljeit. - fleißig 3tcligionöübungen an=
tesoerädjter); religionum omnium contemptor. re- {teilen, *omnia, quae ad cuitum deorum pertinent,
ligionum negligens äußern ©ebräuebe
(ber auf bie diligenter traetare.
niajt nie! giebt); oerb; homo
negligens deorum ac SRcItgion§oeröcb,ter, f. ^reigeift.
religionum. - eine anbere 3t. baben eultu dei dif- . aieUgionöoerk^ung, im 3f(jg. bl. religio, jS.
ferre: eine cnöere 3t. annehmen, feine 3t. änbern, Sa- bie non feloöiuä begangene 3t., Clodiana religio (Cic.
cra patria deserere eine auslänbifdje 3t. annehmen,
: ad Att. 1, 14, 1): Ü6er 3t. i lagen, de religione queri
externam religionem suseipere; sacra ab externa (Cic. Verr. 4, 51, 113).
natione asciscere: jur römtfeben 3t. übertreten, bie SReiigionöbcrhJonbtcr, Smb§., eadem sacra
röm. 3t. annehmen, sacra Romana suseipere (bef. colens; *ejusdem. religionis eultor.
oon einer ganzen ©emeinbe, f. Liv. 1, 31. §. 3). dfcligionSjttiang, *sacrorum jus imminutum
SRcHgtondänbctung, bura) Umfdjr. mit sacra ob. negatum.
patria deserere. rcligiöö, I) =gotte§bienftüd), vo. f. II)= fromm, —
SReltgionöburf), volumcn religiosum (eine über m. f. - mit einem ©ubftn. juf. oft bl. religio, j33. rel.
bie ^eiligen ©ebräudje k. abgefaßte ©d)rift, PI. 13, ®efüf)l, rel. ©efinnung, religio: roa§ für rel. Sebenf=
12 [23], 74). - *liber ad sacra pertinens (ein Sud) litt)feiten?quae religiones?: rel. ©egenftänbe, rel.
über Cpfergebräudje je). - •über ad res divinas per- ^nftitute, religiones: ftcr) »on rel. 3tüdficf)ten leiten
tinens «ein Sua) über göttliche Singe). - *liber pre- laffen, religione moveri. Sgl. 3tägel<3b. Stil. ©. 177.
cationum 'ein ©ebetbua) .
IRciigiofitöt. religio. Sgl. „Jrömmigteit".
9Heliflione<bHlbung,*animu3aliorum de rebus ÜHclignie, *bominis consecrati reliquiae.
divini.s opinionea leniter ferens. aiclimauä, glis.
Wcligiontfcbict, *Iex sacris f'aeiundis. i){cminictccn,v eine, res, quae mihi in mentem
.Ncliciionöcifer, religio. - ein oerfe^rter St., venit. - res, cujus memoria animum subit.
rel cm falfdjer, t tinoer 3t., superstitio. Ülemifc, jS. für ffiagen, * vehiculorum rece-
5Hcligionefcifcrcr, "homo religione nimius. ptaculum.
5WeIiflion«>frafle,r'lii/ioiiumquaestiofjö.5n)ei= Klient onftvnnt, * Arminianus; * dissentiens a
fclbafte, arnhi, formula Eatavorum.
iHclifitonöfrcibcit; i«. allgemeine 3t. gcroä(; = Stemontc, 'flupplementuta cquorum; *cquiin
ren, omnibni liberain potestatem dar« Bequendi Bupplementum coömpti.
r f ;li quam quis veJit: ben (Sänften oolle u. Ülcmonicvfcrb, *equus in ob. ad supplemen-
unbeoingte .»(. 'freie 3teligtonsiibung) geroäfyrcn, li- hundatu8(3ur(Srgdnjung gegebeneä^3ferb). - *equus
l-':ram atqne absolatam colendae religionis suae
j
Qtum ii^'tits jurGrgänjung getaufteä).
llttten Cliristiar.is dare (beioe Edii remontiven, *( quofl iiuupplementumcoemere.
'in. bei Lact de mort. p< n. 18.
g 2 u Wentuncration, Sclolmung, Sergcltung.
f.
9tdigion*Trct>c(, f. H .:uuoiHoer(et>ung. fljeubont, actor .summarum (Suet. Dom. 11);
^Heltqionciricbc, "; ligioaibn ugl. Gtiineljmer.
ta. - pax n ite ta) für unlat. - ber #ugg fllcnbc^Uond, constitutum (aB Serabrebung u.
burger 3t., *j na. oerabreoeter Ort). - locus ad convenirndum dictus.
Weligionogcbrourh, mo ritoaque n loctu, quo conveniatur ob. coQvflBlvetiir (ber jur
aud>bl. muH. - ein alter B., dum ritusque
prweae .fjufammenfunft beftimmte Ort). - fia) ein 3(. mit
759 Renegat republifamjcf) 760

3mb. tempus locumque constituere cum al-


geben, roolten).- mit etroa§ r., jaetare alqd (mit etroaä
qo; aud) constituere alei (Juven. 3, 12);suico-
bl. grofjprablen, jSS. mit feinen ©efdjäften, offieia);
piam et potestatem alei facere: jum 3t. fommett, alqä re insignem conspici (mit etroaS Staat ma-
venire ad constitutum. tten, j33. mit Kleibern non ©olb u. Surpur, auro
Wcucflat, apostata (äTcoordrrjg Eccl.); rein , ac purpurä). - nidjt um 3U *-, non jaetandi mei
lat. desertor Christi (Eccl.); ob. umfahr, qui tidem causa.
Christi deserit (Eccl.). iKctunnmift, homo, qui conspici vult (im 2Ieu=
renf cu, f. beerten no. I. ^eren).- gft e§ = tyvafyin, f. b.
Wcnnbafjn, curriculum (im 2lUg.). - Stadium renotoiren, f. erneuern, auöbeffern.
(bie Sauf» ob. Rennbahn jum SBettrennen bei ben ")icntaint, qui vectigalia exercent et exigunt
olpmptjdjcn Spielen). - circus (öffentlicher pa£ für (bie 3tentl>eamten jufammen).
äßetttämpfe übt).). dient am
tmann, *vectigalibus exercendis et
rennen» I) v. intr.: a) übt).: currere (laufen, j33. exigendis praepositus.
quum ambulare vult currit). - propere currere Diente, annua alimenta, orum, n. (jär)rlid^e ®el*
(eilig laufen). - citato ob. efl'uso cursu ferri (in be= ber jur Seftreitung feinet Unterhaltet; fo aud): eine
febteunigtem ob. geftreeftem Saufe bafjingefüljrt roer= 3t. non 600,000 Seftertien, annui sexcenti HS). -
ben). - emfig, gcftfjäftig r., cursitare. - an 3mb. r., vectigal. reditus ((Stntünfte oon ©ütern ic). - re-
ineurrere ob. ineurrere et incldere in alqm: an ditus peeuniae (ßinfünfte an @elb, (Leibrente). -
etro. r., allidi ad alqd. illidi ob. se illidere in alqd. fruetus (Grtrag). - fenus (Grtrag uon auögelief)enen
impingi alei rei (unb jroar all. u. 01. fo, bafj ba3 ©eibern, 3'"^)-
2tnrennenbe befd;äbigt niirb, imp. fo, bafj ba§ 2ln= dicntcnbnd), tabulae publicae.
rennenbe fjeftig angefangen roirb, d. Singen); se OJcnticr, fenerator.
impingere in alqd (j93. in columnam); corpus of- rentiren, fruetum ex se edere. - gut r., meb,r
fendere ad alqd (mit bem Seib an etrcaö ftofjen, u. r., nid)t r f.
,
„t>iel, meljr, nia)ts eintragen" unter
Sßerf.): mit ettoaS an etroa3 r., alqd impingere alei „eintragen no. II, 2".
rei ob. in alqd (Ijeftig anfeölagen, j23. caput parieti); ÜKentfammcr, fiscus (eineä Surften). - aerari-
affligere alqd alei rei (ijeftig auffajlagen, jS. caput um (einer Sommun).
saxo); alqd offendere adalqd(anftofeen); alqd illide- Dicntmeifter, *principalis fisci quaestor.
re alei reiu.adob.inalqd(üerle(3enbanftof3en,ä33.mit SJcntfehvciber, *principalis fisci scriba.
bent Äopf an bie %t)üx, caput foribus): mit bem tüil= reorganiftren, denuo constituere.
ben >ßferbe an einen 33aum r., in arhorem inferri 9Jepatatntr, f. 2(u3befferung.
impetu equi. - auf %mb. ju r. cursu effuso ferri , repariren, f. auöbeffern.
in alqm blinblingS an ob. auf %mb. r. caeco im-
: , Siepertorium, index (al§ - the-
35cräeia;ni|).
petu in alqm ineurrere. - au§ e. Orte r., se pro- saurus (^?jauvo6q) ob. rein lat. supellex (al§ 35or=
ripere loco ob. ex loco (j33. domo, ex curia). - inä :c. jum 3taa;fa)lagen).
ratb, uon ©entenjen
£au§ r., currere intro ob. properare intro. - nad; dicpoutorium, pluteus (bef. ju 33üd)ern).
$mb. r., cursu effuso tendere ob. currere ad alqm i>i\pplnilnt, perdix.
(febnett 3U 3mb. laufen); *cursu arcessere alqm dicvräfcntant, f. Vertreter.
(fdjnell Ijolen): nad) einem Drte r., ruere ad alqm repräfentiren, f. »ertreten. - feinen Staat r.,
locum ; cursu effuso petere alqm locum nad) et= : gerere personam civitatis.
roaä r., *cursu arcessere ob.afi'erre alqd (etg., fdmell dtepreff alten, vis vi repulsa, - 3t. gebrauchen,
berbeitjolen, tjerbeibringen); cupide appetere alqd vim vi repellere; par pari referre: gegen Qmb.,
(uneig., begierig nad; etroag trauten). - mit bem parem gratiam referre alei: feine 3t. gebrauchen
Äopfe roiber bie äöanb, roiber bie (Säule r., caput (bei 3»nb§. Xreulofigfeit), alcjs perfidiam non imi-
impingere parieti; se impingere in columnam': |u tari.
3>mb. r., currere ad alqm: ju ^mb. r. u. jagen, repTOtmci ecn, *denuo generare. - *denuo fer-
currere ad alqm et volare. - inä Serberben r rue- , re ob. proferre (uon ber 6rbe).
re ad interitum; incurrei-e ad perniciem: jäljlingS, diCüroSuction, burefi, llmfd;r. mit ben Serben
praeeipitare ad exitium. —
b) niettrennen: curre- unter „reprobuciren".
re (j33. bene, male: u. in sacro certamine). - cur- diepro&netionct'raft, *vis denuo generandi
sitare (mit Qmbm., cum alqo). II) v. tr. in 23e= — ob. proferendi.
3ielmngen roie: %mb. ju öoben, über ben äaufenr., dtc^nnlif , civitas libera. civitas libera et sui
alqm prosternere. - Sntbm. ben Segen, ben Speer juris (als 23crein freier Bürger, freier Staat). - res
burd) ben Seib t\, alqm ob. alcjs corpus transfigere publica libera, im 31^3- aud) M- res publica (al3
gladio, hastä: Qmbm. ba$ Sdjroert burd; bie 23ruft freie Serfaffung, unb al§ eine freie Serfaffung ba =
r., alqm gladio per pectus transfigere: fia) inS benber Staat). - 3ft e* - Semofratie, f. b. - am
Sd;i»crt r., ftd; ba§ Sd;n>ert burd) ben Seib r., f. ber 9JJonara)ie inirö eine dl., a regis dominatione
burd)bof;rcn (fiel)). in libertatem populi viudicatur res publica. - li=
diennen, ba3, cursus. - üolleö 3t., cursus cita- tcvdrifcf)e 3t., f. ©elefjrtcnftaat.
•tus ob. elf usus. - im 3t., in cursu; currens: im dupublifitucv, rei publicae liberae civiß(Süt
uolleu 3t., cursu citato ob. eftuso. ger eineS ^teiftaatä). - rei publicae liberae amicus.
Ütcnner, cursor (ber 2Bcttfal;rcr). - $ft eS = communis libertatis propugnator (republifantid)
3tenupferb, ). b.
^ Öefinuter). - Qft eö = Semofrat, f.
b. - ein eifriger
Oicnnufcrb, equus curulis (ein in ben circenfU 3t., acerrimus publicae liberae propugnator.
rei
fdjen Spielen rennenbeä Sferb). - equus pernix ob. vepublifamfd), gew. bura) ben @enit. rei pu-
velox (ein rafdieS Sferb übt).; f. „fdjueü" über peru. blicae liberae ob. bl. rei publicae, jil rep
u. vel.). faffung, rei publicae (liberae) forma: einem SatÜM
9tcnnjrf)iff, celox. eine r. Sßerfaffung geben, rei publicae formam ci-
flicuuthiev, rheno. vitati dare; a regis dominatione in libertatem po-
renommiren, se jaetare (übt). gro|";pral)(cn, puli viiulicare rem publieam (wenn uorljer bie »et
grolMun). - conspici volle (ben beuten auffallen fiiff. monarcfjtfdj »at): ii'pnblitauifdje oiefinnangen,
761 Siequetenmeifter Steftauration 762

communis libertatis Studium: r. geftnnt feon, rei (burd) 5(ufmcrf)a:nlciten aller 2trt): ^wom- "i^t ben
publicae liberaeesseamicum; libertatis esseaman- gehörigen 3t. erroeifen, alcjs dignitatem negligere:
tem. - 3ft &
= bemofratifd), f. b. fio) 3t. uerfefiaffen, *auctoritatem sibi conciliare:
SRequetcttmeifiter, a libellis. fia) in 3t. erhalten, dignitatem tueri: id) »ergebe
rcquirirctt, imperare, »qn 3mb., alci(unbefel)= meinen 3t., *committo, ut auetoritas mea immi-
len). - exigere, »on 3 mö -> ab alqo (eintreiben, bet= nuatur feinem 3t. etroaä »ergeben bura) eine ©ad)e,
:

treiben jS. Sßagen, vebicula). - »on ben einseinen


,
levare auetoritatem suam alqä re: in 3t. ftefyen,
(Staaten etroaä requ. civitatibus describere alqd , in auetoritate esse; auetoritatem habere: bei Qrab.,
(nadj einer geroiffen 9torm auferlegen, 3S. ®etreibe= multum auetoritate valere apud alqm 3[mb. in 3t. :

fuhren, frumenti vecturas). erhalten, alqm in officio continere ; alqm coercere :

Ütequtftt, f. ©igenfctjaft, @rforberntf$. auZ 3t., pudore coactus: olme 3t., posito pudore:
Jicqutfitton, imperatum; quod imperatur. - mit 3t. äu fagen, sit venia dicto;honos sit habitus
3mb. wegen etroas in 3t. fe^en, f.
requiriren: idj auribus; tuis honos sit habitus auribus.
roerbe bid) ju StUem in 3t. feigen, requiram te ad rcfpcctabcl, f. adjtungsroertf), anfe()nUa).
omnia. ref pectiven 3mb., f. achten no. III, a u.
, b. -
9>tefcrtpt, responsum (Stnttoort übt).). - rescri- etroaä r., alei rei obsequi ob. morem gerere (golge
ptum (2(ntroort bes dürften, Äaiferjt.). - codicilli (eiften, 3®. ^mM. SBilten, alcjs voluutati): ^mbö.
(faiferliajer SSefebl, Gabinetsorbre, Äaiferjt). - liber Sefeb^Ie r., ab alqo imperata facere.
ob. epistola principis (fürft[ict)e§ öanbfcöreiben übf)., ref pectit», burd) quisque (j33. bie 5Dteifter ber r.
3S. liber principis severus et tarnen moderatus). fünfte, qui cuique artificio praesunt, Cic. fin. 4,
- literae (fdjriftlidjer 23efef)t übf)., bes $roconful!> 27, 76; u. fo aua) Cic. Tusc. 4, 12, 28). Adv. —
in ber ^rooinj K., 3:8. in literis mittendis [in (Sr= ref»ecti»e, ve (jS3. ber SSater, refp. ber §err, pater
faffung »on 3t.] nimium te exorabilem praebuisti). dominusve , Gaj. dig. 2, 14, 18).
- er machte burd) ein 3t. an bie Xribus befannt, refpectboH, f. rücffid^täooß, ehrerbietig.
edebat per libellos circum tribus missos. refpeettoibrig, f. uneörerbietig.
jRcfebe, reseda. 9teffort; 3S. 3um 3t. biefe§ SBeamten gehören,
IRcfctbC, subsidia, orum, n. copiae subsidiariae. sub ejus magistratus ditione esse (f. Liv. 4, 8, 2).
cohortes subsidiariae. (milites) subsidiarii(im2tUg.\ 9tcft, reliquum ob. ^5tur. reliqua. quod reli-
- acies subsidiaria (als @cfjlad)treif,e). - in 3t. fterjen, quum est. quodreliquum restat. quodrestatob. quae
pro subsidio consistere; in subsidiis esse: in 3t. restant(bagllebrige, roaä »on einer 3Jtaffe ob. 9Dtenge,
jteKen, in subsidio ponere ob. coLlocare (eig.) alqd ; »on ber man genommen Ijat, noo^ übrig bleibt). -
recondere (uneig., etroas juriicf fegen 3U fpaterem residuum, ob. ^Jtur. residua, orum, n. {ba$ 3tüd=
©ebraua)): in 3t. bebalten, in subsidio retinere; ftänbige, i>a%, roa§ nod) nid)t gegeben, gejault, abge=
aud) bl. retinere. liefert ift). - reliqui summa (ber 3teft al§ Summe).
9iefert>ecorp$, Gruppen, 3teferoe. '). - peeuniae reliquae (ber 3teft »on einer ©umme
9iciibent, procurator rerum. ©elDeä). - peeuniae residuae (bie alten rüdftänbigen
SHefibcnj, I) äßofjnung eines dürften: domici- Sa)ulDen). - reliquiae (bie Ueberbleibfet, Ueberrefte,
lium ob. domus principis; domus regia; aua; 61. re- ro. f.). - reliquum quod remansit (ber 3teft in einem
gia. — II; = Jteftbenjftabt, ro. f. ©efäfje 2C). - reliqui (bie Uebrigen, »on ^perfonen,
iRcftbcnsftobt, domicilium principis ob. regis. 3^8. ein XEjeit ber Senatoren .... ber 3teft 2c., pars
sedes principis oö. regis (als Sßofjnfit} bes Jürften). senatorum - oft aud) burd) reliquus, a,
. . . reliqui).
-caput regni. caput et arx regni (alsipauptftaöt bes um, 3S. ber bes SCcfers, reliquus ager: ber 3t.
3t.
Heidjsi. - sedes regni :als Sil; ber 3tegierung). bes (Mbes, reliqua peeunia. - bura) 2lbbiren u.
rcubirctt, on einem Dtte, alqm locum sedem ©ubtrafjiren ben 3t. erfahren, addendo deducendo-
regni habere fe. Drt als Z\% ber 3tegierung l)abtn). que videre. quae reliqui summa fiat: ben 3t. be=
- sedem od. sedem ac domicilium habere in alqo 3af)len, reliquum conficere; persolvere, quod reli-
feinen 3BoIjnfi$ roo Gaben). quum restat: 3tefte 3U be3af)len fjaben, im 9t. fenn,
Wcfiejnation, tranqmllitaa consilii (Raffung). - reliqua habere ob. debere (JCt); non fecisse pa-
animi Selbftucrleugnungi. - rerum hu- ria (niü)t aufgerechnet ßaben): noa) im 3t. bei $mb.
manaruiii eontemptio ac despicientia (3Jerad}tung fetm, nondum persolvisse alei, quod reliquum re-
altes 2Jtenfcf)lidjen). - patientia «eines miU)e»oHen stat (»on ^ßerf.); residere apud alqm (». ©eibern,
Gebens (f rtragung . JCt.). - als 3t. bleiben, reliquum esse: im 3t. bleiben
reftqnircn, auf etroas, f. entfagen. - auf ein mit etroas, reliquari alei rei ob. ad alqd (JCt.): bie
2(mt r., f. aböanfen no. II. 9tefte beitreiben, peeunias reliquas ob. peeunias re-
:Hcf olntion, = äntroort, öefcöctb, ro. f.
I
II) — siduas exigere (f. »orl;er über pec. rei. u.pec. res.).
= (Sntidjlufe, ro. f. - als 3i. (übrig) bebalten, reliquum habere alqd. -
rcfoloircn, f. befdjlic&en, erfennen no. III. - fid) ber 3i. Des Xages, reliquae diei partes; diei quod
r., i. <nä) cntiajlieficn. rcliqmun - ber 91. bes Gebens, quod superest
est.
Wcionan;, ;
-ieoerfjaü. vitae: ber furje3t. bes Üebens, illud breve vitae re-
.Hcfouaii'jbobeit, 'fandni, qri eontinet inten- liqmim (Cic. de sen. 20, 72): ben 3t. feine§ Sebenä
ditqae roo 3tibringen, *quod reliquum est aetatis transi-
•"pect, obtenrantia (.öoa)ad)tung. i-reverentia
qp loco. - 3prüd;ro., 3'tüwt- ben 31eft geben,
^fjrerbtetung-. - pudor, cor ,]nw., alcjs (bie Sdjam, conficere alqm einer 2>ad)e ben 3t. geben, alqd per-
:

Sdieu, Die ^mD. fjeqt, fieb, gegen einen fobljeren }u imere (3Ü Cic. Sest. 2'2 4!) : si causam publicam
}
»ergeben). - anctont&a 'Das ilnicljen, in bem man rnca mors peremisset): ld) t)(ibc ben3t., actum est
bei ilnoeren ftebt unb burd} n)ela)cs man etroas über de ma [quatur (JCt.i.
fie oermagp. - ber 9t. cor Dem iintvx, pudor 5)Icftaut, reliqnator (JCt.). - debitor, qui reli-
|

3t. oor ^mb. (jaben, alqm rereri: ^mom. ben gehö-


"Kcftouration, taberna derenoria. - thermo-
rigen 3t erroetfen, reverentiain adhibere :i'i polioo l&eo/ioJtöXiov, roo roarme ©etränfe »er
alqm od. praett&re alei (Die gehörige (Sbrerbietungj; fauft toerben). - popina. L'aiiia. ganeurn (©arfüd)e,
alqm itioae colere alqm offlcii •
pr< ro. »gl.).
763 9te[taurateur rettungslos 764

3lcftanröteur, I) 933teberaufbefferer (bef. alter medicis desertus est, omnes medici diffidunt (bie
$unftroerfe): refector. —
II) = ©arfodj, xo. f. Stcrjte baben itjn aufgegeben); nulla spes salutis
reftanrtrcn, ein alte3$unftroerf2c.,reficere alqd. relicta est (e3 ift feine Hoffnung 3ur Stettung üb=
Ülcftdjen, parvulae reliquiae alcjs rei. - pau- rig): 3mb. ob. ettt>a§ niebt 311 retten toiffen, alqm ob.
xillulum nummorum, quod reliquum est de ra- alqd desperare (f. lqj.=btfdj. §anbro.): $mb. gerct-=
tiuncula (ein 3t. an einer 3ted)nung). - *residua tet miffen roollen, alqm servatum velle; alqm sai-
mercis (ein 3t. einer SüSaare, meldjcs) nodj ntctjt »cr= vum esse velle. —
ftd) retten, se servare (fidj er=
lauft ift). galten, fein Scben retten). - in tutum pervenire (an
reftiren, I) nod) übrig, nodj ntdjt Bejaht ferm einen ftetjerert Ort gelangen, 323. burd) ©djroimmen,
(r>on ©etbern): reliquum esse-, restare. - bei ^tnb. nando). - fict) roof)in r.,alqo confugere(323.in aram);
r., apud alqm residere (JCt.). —
II) nodj ntctjt be= fugä petere alqd (fliefjenö auffuajen, 323. auf e. 23aum,
gatjtt fyaben (oon Verfemen): reliqua debere ob. ha- arborem). - ftdj 3U retten fudjen, salutem petere;
m
bere (JCt.). - bei 3 ^- r -/ nondum persolvisse alei, saluti suae consulere (beibe 323. bureb, bie %ind)t,
quod reliquum restat: tefj reftire bei tbm nodj »on fugä): fid; 3U retten toiffen, salutem suam expedire:
lange fjer mit einer Keinen 3ted>nung, erat ei de ra- fidj nicljt 3U retten roiffen, saluti suae desperare:
tiuncula jam pridem apud me reliquum pauxillu- fid) burd) ©ebroimmen au3 bem ©djiffbrud) r., e nau-
lum nummorum. f'ragio enatare. —
gerettet toerben, salvum ob.
reffituiren, f. juriidgeben, erfefcen. incolumem evadere. —
gerettet f et)tt, salvum ob.
SKcfuf tat, 1) ©rfotg: eventus. exitus rei ob. re- incolumem esse (audj ». 2ebl., 323. gerettet finb bie
rum; audj bl. eventus ob. exitus. - mit bem glücf= gafinen, gerettet bie miütärifaje ©tjre, salva sunt
lidjften 3t., prosperrimo rcrum eventu: bie neueften signa, salva militaris dignitas); in tuto esse (in
3tefuüate, recentes rerum exitus. - ein 3t. geben, ©idjeröeit fenn); in portu esse ob. navigare (im
exitum habere: eä bleibt etraaä ofjne 3t., manfann fiajern öafen fei;n, fprüctjro V
bei etroaä 3U feinem gelangen, nullus exitus im-
3t. Metten, ba$,
f.
Rettung.
ponitur alei rei (323. eine SSerbanblung, sermonibus): ÖtCttcr» auetor salutis. qui salutem dat. audj
roa§ foll ba<o 3t. ferm, quem exitum res habebit? salus (^eilbringer). - servator. conservator ((Srt)a{=
quid ergo est? - ju einem 3t. gelangen, fommen, ad ter). - liberator. vindex (23efreier; vind. au§ 3totb,
exitum pervenire: ju feinem 3t. (beftimmten 6nt= u. ©efafjr); oerb. servator liberatorque. - mein, bein
fdjlujj) gelangen fönnen, varie ob. in diversas par- 3t., auetor salutis meae, tuae; servator mei, tui:
tes trahi; certum consilium capere non posse; in ber 3t. in ©efatjr, vindex periculi: gmbs. 3t. fenn,
certa aliqua sententia consistere non posse: biefe alei auetorem salutis esse: er mar ber 3t. oieler
Umftänbe führen ju feinem beftimmten 3t. (beftimm= 23ürger, ab eo sunt multorum civium capitaservata.
ten SSefcblufj), hae res non eo dueunt, ut certum 9Jcttcritt, auetor salutis. quae dat salutem.
aliquid decernatur. —II) §auptinf>a(t, 2luäbeute: aud) salus (Jpeilbringerin). - servatrix. conservatrix
summa. - bas> ift bas> 3t. meiner Aufträge, haec (©rbalterin).- vindex ^efreierinaugStotfju.Öefa^r).
summa est meorum mandatorum: ba£ 3t. ift biefeä, JRettifJ, raphanus; radix syriaca; audj bl. radix.
summa haec est: ba§ ift ba$ 3t. non bem 2lllen, Rettung, I) baZ 3tetten: conservatio (als ^ianb-
haec summa est: boct) barf taj aueb, ba$ 3t. meiner Jung). - auxilium (bie gebrachte .'gütfel - aud) bura)
2lnfict)ten ntctjt uerljeuulic&en, non est tarnen dissi- Umfahr, mit conservare, 323. für bie 3t. leiner ^Jer=
mulanda nostri quoque judicii summa. fon 3mbm. grof3c 2ierfpred)ungen madjen, multa pol-
refumtren, f. jufammenfnffen. liceri, si se conservasset: roenn id) mir einigen §afj
9ictitabc, 3tüd'3ug, gtudjt, 3uflud)t. burd) 3iettung be§ ©taateä 3uge3ogen b,abe, si qua
retiriren,
f.

f. (fid;) jurücf jietjen , fliegen, jutücJ» est invidia conservandä re publica suseepta. II) —
fliegen. ba§ ©erettetroerben: salus. - 3 rn bm. 3t. bringen,
tettett, servare. conservare (mad)en, bafj ^rab. alei salutem afferre ob. dare; alei saluti e88e(3möm.
ob. etroae nietjt ju©runbe, ntctjt oertoren gelje, er= 3um §ei(e, 3UC Grtjaitung gereidjen, 323. ejus mors
balten, ©gfj5. perdere). - salutem dare ob. afferre saluti plurimis fuit): auf feine 3t. bebadjt feun, sa-
alei. salutis auetorem esse alei (^mbrn. bie gort= luti suae consulere: 3t. fudjen, salutem petere; ad
bauer feiner Sjiftenj fiebern, i[)n bem Untergang ent= salutem contendere: reo 3t. fudjen, confugere alqo
reifjen). - saluti esse alei (^mbm. jur 3tettuug ge= (323. am Stltar besB Xempel§, in aram: bei ©Ott 3t.
reidjen, v. Sebl., 333. ejus mors saluti plurimis fuit). fudjen, tamquam in aram confugere au deum);
- auö etroa§ retten, servare ex alqa re (323. navem fugä petere alqd (fliefjenb rootjin 3U gelangen fud)en,
ex tempestate, b. i. bergen); eripere alei rei ob. ex 323. auf einen 23aum, arborem). - 3t. in ber glucbt
alqa re (reifjen au3 2C, 323. alqm periculo ob. ex fuetjen, fugä salutem petere; saluti suae fugä con-
periculo: u. alqm ex manibus hostium: u. alqm sulere; praesidium in fuga ponere: feine 3t. möiv
humeris [auf ben @cb.] ex incendio). - »on etroaS lid) madjen, salutem suam expedire: einen SBeg 3ur
retten, servare ab alqa re (erhalten, 333. alqm a 3t. finben, salutem sibi reperire: an ^mbö. 3t. oer
morte); vindicare alqa re u. ab alqa re (g(eid)f. in 3roeifcln, alqm desperare (im 2lHg.'); alcjs salutem
©cbu|j netmten oor ctroaö, 323. alqm ab interitu: u. ob. alcjs saluti desperare (in ©infidjt ^cr pl)t)fifajen
rem publicam magnis periculis); liberare alqä re Sjiftenj); alcjs fortunis desperare (in .'pinfiajt fei»
ob. ab alqa re (t>on etroaä befreien, 323. alqm peri- ner äufjeren iJage): bie 2ler3te geben feine 3t. auf,
culo: u. urbem ab incendio et flamma); retrahere omnes medici diffidunt; a medicis desertus est: e£
ab alqa re (»cm ctroaä jurudfjtetjen, 323. alqm ab ift feine 2lu3fidjt 3ur 3t. met)r ba, nulla spes salutis
interitu); eripere ab ob. ex alqa re (r>on ob. auö relicta est: für ^mb., alqs desperatus est; de alqo
etroa§ reiben, 323. alqm a ob. ex morte). - fie bat* actum est: otjne 3t., sine spe salutis.
ten nur baö i'ebcn gerettet, iis praeter vitam nihil rettungdlod, cui nulla spes salutis relicta est
erat super: ein $au8 roirb (bei ^euersbrunft) burdj (ber für fid) feine 2lu3ftcbt 3111- 3!ettung fuit). - r.
3>mb. gerettet, domus defenditur ab igni alcjs ope- Sage, res extremae: fid) r. oerloren geben, spem sa-
rä: mit eigener ©efeu)* ben «Staat r., suo periculo lutis projicere. - r. untergeben, *sine ulla spe sa-
salutem afferre rei publicae: er ift nid)t ju retten, lutis praeeipitare ad exitium. - 3ft - i&W &
actum est de eo (e3 ift um itjn gefc^et;cn übt).); a nungöloö", f.
b.
7G5 9tettung3loftgfeit 9ftt)inocero3 763

JRcttungölofigfcit, salus nulla (feine Rettung). OiCUier, S*wbS., regio, ubi alqs venatur; »gl.
- 3ft eS = „.JQoffnungSloftgtett", f.
b. „©ebege '.
SHettUttgÖimttcl, via salutis, ob. via, quae est retucren, o. §unbe, vagari errareque passim.
ad salutem (SGßeä jur Rettung). - auxilium. reme- SRetnfton, burd) Umfa)r. mit ben Serben unter
dium v$ülfe). - ein 9t. in ber 3'lucbt fud)en, praesi- „burdjfefjcn no. II".
dium ponere in fuga; fugä salutem petere: 21lle «Rcöotte, f. 2(uftauf.
fnelten bieS für baS einjige 9t., haec una via Omni- 9iet>oIuttOtt, im Staate, rerum publicarum
bus ad salutem visa est. commutatio ob. conversio. rerum mutatio. res com-
iRcttung^tag, dies, quo conservor ob. conser- mutatae (als> ©taatäumeinberung, =umroäf3ung). -
vatus sum. - dies, quo vita niea mirifice servatur civilis perturbatio (aI6 »erroirrter 3 u fI(i"b bc§
ob. servata est. Staateä). - seditio (?(ufruf}r übi).). - auf eine 3t.
SRcuc, poenitentia, aBfoI., ob. über, roegen etro., auögefjen, nova ob. res novas quaerere; novas res
2tltg.). - poenitentiae confessio (reui= moliri-, novis rebus studere; rerum evertendarum
v
alcjs rei (im
geS ©eftänbnifj). - burcf) 3t. aua) poenitendo (jSÖ. , cupidum esse: auf Unrut)en it. 9ter>o{iittonen au§=
corrigere errorem): fo grofj roar feine 9t., tanta vis gel;en, novos motus conversionesque rei publicae
poenitendi erat. - icfj empftnbe 3t., poenitet me; quaerere. - eine 9t. in ber 3tatur, subita confusio
agor ad poenitendum. subit me poenitentia (bie rerum.
Steue fommt mir an): icft empfinbc ein roenig 3t., revolutionär, rerum evertendarum cupidus.
subpoenitet me: id) empfinbe 3i. über etroaS, poe- rerum mutationis cupidus. reruna commutanda-
nitet me alcjs rei (ogt. „reuen"); (feltener) ago poe- rum cupidus. rerum novarum cupidus. ad res no-
nitentiam alcjs rei: eS fommt mir 9t. an, befcbleicfjt vas pronus. rerum novarum molitor ob. non einer
mich 3t. über etro., poenitere me coepit alcjs rei: grau molitrix. qui ob. quae novas res molitur (jum
eS folgt fcfjnelle, aber ju fpätc u. unnüfce 3t celeris , Urnfturj ber befiefjenbcn SSerfaffung geneigt, oon
poenitentia, sed eadem sera atque iuutilis sequi- ?ßerf.). - seditiosus (aufrüfjrerifa), aueb, oon S)tngen,
tur: eS blieb it)m nidjtS übrig, als eine oergebltcfje gSÖ. 3teben, IXnterljaltungen, voces, colloquia). - r.
3t., nibil ultra quam ut poeniteret f'rustra resta- Umtriebe, nova consilia: r. ©ef Innung, *ingenium
bat: bie 9t. fommt bei 3 mö ? u fpür, fommt Smbm. - ad res evertendas ob. commutandas proelive: r.
ju fpät an, sera alqm subit poenitentia: roo feine 3teben galten in ben 61ubb§, seditiosa per coetus
3t. meijr möglief; ift, unde reeeptum ad poeniten- disserere (Tac. ann. 3, 40). - fie ftnb 9tenolutio=
tiam non habeas: 9t. möglief; machen, poenitentiae näre in ©lacefjanbfcfjuljen, bi, qui res novas moli-
relinquere locum: Qtit jur 9t. faffen, spatium in untur, nitent unguentis, fulgent purpurä (nad) Cic.
poenitentiam dare: 9t. bringen, *poenitentiam ha- Cat. 2, 3, 5).
bere (naefj 9tägelsb. Stil. ©. 258): nicfjtS tf»un, mag vcooluttoniren, I) v. tr. ad defectionem sol-
9t. bringt, nihil facere quod poenitere me possit: licitare. — res novas moliri.
II) v. intr.
öie Sinnenluft läßt öfter bittere 9teue, als eine ange= 9letritc, f. SWufterung.
nefjme Grinnerung jurücf, voluptas corporis saepius ät^abartter, iRfyaponüt,^radix pontica (Cels.
relinquit causam poenitendi quam recordandi. 5, 23 extr., erft bei ganj Spät, roie Ämm. 22, 8.
reuen, impers. es reuet mid) etroaS, poe-
u. jroar §. 28 auef) rba genannt).
nitet me alcjs rei (feiten res me poenitet), ob. mit i)if)aüfobe, qui poetarum carmina pronunciat
folg. infinit, ob. quod u. folg. Gonjunctio. (Qiunt. 12, 3, 1).
reuevoll, f. reuig. Dtljabfobic, Carmen (f. Lucr. 6, 938).

Stcugefb, *pretium emptori datum, ut rem rfwufo&ifdv f.


unäufauimenl)ängenb.
emptam venditori restituat. - 9t. befommen, *pre- JRrjcbe, statio navium (ÖQfj-oq, Ü6fj. jeber ^pia^,
tium aeeipere pro re restituta venditori. roo ein <Sd;iff oor Slnfer geljen fann). - salum (oa%
reuig, poenitens (9teue empfinbenö). - confessus offene 2)tccr ber Äüfte gegenüber). - auf ber 9tl}. oor
(bet (eine Schulo eingeftanben fjat). - ein r. ©eftäno- Slnfer liegen, stare in salo ob. in salo ante ostium
nip, poenitentiae confessio: 'illeranber roollte fid) portus mit u. ofme in ancoris (oon Schiffen); in
nad) Grmoröung beS Glitus fetbft tobten; fo r. roar salo esse (n. Sduffcnben): auf ber 9tl). oor Stnfer
er, interempto Clito Alexander manus rix a se abs- gelten, in salo navem tenere in ancoris (o. Schiffer).
vinuit; tanta vis erat poenitendi: berSteuige (reuige Sifjcber, riavis dominus (a(ä Sd;ifföf)err, grieeb.
oeri roirb begnabigt, datur poenitentiae venia. vavxX?iQoq, roel(heä nur Plaut, mil. 4, 3, 16 latein.
SHcufauf, [ li'ugelb. ftef)t). - navicularius ob. (bei ben JCt.) exercitor
ilicuie, .febreufe. navis (als &ofm-=, grarfjtfcfjiffer).
Wcutc, Wcuthactc, rallum. - reuten, f. guten. iTi^ebcrei, I) 5rad;tfa)ifffa()rt: navicularia. -
rebanrhiren, ftcb, f. oergelten, rächen (fid):. 911). treiben, naviculariam facere; navem exercere
Olcbcillc, *a.tM(;iun, quo rnilites mane e som- (JCt.). — II) alle 3i()eber jufammen: navium domini
no ur. (alS Sduffsfjerren). - navicularii ob. (bei ben JCt.)
:)iLOcnüc, i <:tnfünftc. ezercitoree navium (als ^aajtfcbtffer).
:Ncücrcn}, | Kompliment no. I, 9Iefpect. 9Jfjctor, rhetor {(^two). - ob. doctor rhetori-
uere?, I Jlucf icite einer iöcün^e: ea pars nuxn- r - rein lat. magister declamandi ob. dicendi;
rni ,
in .
im i
i. A.UT.
i praeeeptor eloquentiae.
- II frf)riftlia)c5 21ngc^ 9Jl)ctorcnfd)ulcn, rhetorum sdiolac.
löbnifc: ö. fid) emen :K. ausftelten l
9il)ctorif, rhetorice {$rjTOQiXTJ).-xt\x\ lat. ars
Jen .
es ©cgenfdjein orandi. bene dicendi eedentia (als Äunft, iBiffcn
frfmft). - rhetorum praeeepta. praeeepta dicendi
il. o.
f.

retubiren, tnfefjen, tfü. ba>3 (als ^eljrem. - über bie )Hl). fdjreibcn, deoratoribus
oentar, instrum« urobenb au scrih'
feigen, burcfjgcfjcn, }©. nectfttaa > me liber). - re- rlKtortfrf), rhetoricu [QtjTOQueog). — Adv.
DorneOmcn jur -Jserbeffcrung, rheto
fmnng r., ei Btbennta, 9tyeumaÜ9wu8, f ©icb,t.
itque excuter« .1 fllljinoccrocf, rhinoceros (lnvöxt(?o)q).
767 9W)tjtf)mif ri^terli^ 768

SRÖfjtftmtf, rhythmice ($v&(xixy). - fid) nad) etroal r., se aecommodare ad alqd (ftd)
Wf)Qtl)mtfer, öie, rhythmici. einer ©ad)e anbequemen); alcjs rei ratiouem ha-
r!)l)tl)Htijcf), numerosus {pv&fxixöq, aber nir= bere, alqd speetare (etroaä berüdfidjtigen); alei
rhythmicus als> 2Ibject.)- - rb. 2tn=
{jenbs lateinifcb rei obsequi (feine §anblungöroeife nad; etroa§ ein=
orbnung u. Slbrunbung ber Siebe, conclusio verbo- richten); alqd sequi (einer <Sad)e folgen, fie fid) jum
rum. —
Adv. numerose. - rb. machen, vincire. SItufter 2C. nehmen); ad alqd referri (auf etro. jurütf=
9tt)t)tfjmu3, numerus, ober im $lur. numeri gehen, j53. omnia ad rem publicam referri). - fid)
s

(griecj). (ivd-fiöq, Qvd-fxol, toelctjeö erft Quintil. la= bei etro. nach etro. richten, alqd aecommodare ad
teirt. gebraucht). - einer Siebe IUI), geben, orationem alqd ($93. sumptus ad mercedes); alqd referre ad
ad numeros alligare (f. Quint, 9, 4, 53). alqd (3S8. omnia consilia atque facta ad dignitatem
9iibbc tc, f.
Stippe. et ad virtutem). - fich (bei feinem ©dblafe) naa)
9tid)tbeil, securis carnificis. frembem ©d)lafe, fich (bei feinem @ange) nach fretn*
9tid)tblci, perpendiculum. - baö 9t. an etroaS bem &. r., ad alienum dormire somnum, ad alie-
Jegen, ad perp. exigere alqd. num ambulare gradum (Sen. de brev. vit. 19,
richten, I) in geraber Sinie, Siicbtung aufftellcn, 2): fich nad; feinem iöeutel (nach feiner ©äffe) r.,
iß. baZ SJtefjinftrument r. groma perpendere: bie
, pro re sua sumptus facere: fid) nad) bem Sßetter
©olbatcn r., milites ordinäre: ftcb r. (oon ben ©ol= r., tempestatem speetare; tempestati obsequi: fid)

baten), ordinatos consistere: richtet eud)! ordinati nad) ber 3ed, naa; ben 3eir» m ftcirro e n r., tempori
consistite!: etroaä in bie §öbe r., erigere alqd(3$8. ob. ternporibus servire ob. iuservire fid) naa) geit :

bie Seitern an ben Stauern, scalas ad moenia): ftcb u. Umftänben r., tempori et rebus servire bie @nt= :

in bie §öbe r., se levare (fid; oom 33oben ob. Sager fchlüffe richten fich nach ben Umftänben, consilia re-
etroa§ ergeben); se erigere (fid; gerabe binftetten): bus aptantur: fid) mit feiner Siebe nach ber $ a i"
ein §au§ r. (aufrid;ten, aufbauen), *domum consti- fungäfraft ber guhörer x orationem ad intelligen-
tuere. —
II) eine Stiftung geben nach einem fünfte
f

tiam auditorum aecommodare; ad intelligentiam


bin : dirigere, nad) ob. auf etroaö, ad alqd. - bie Äa= auditorum descendere: fich « a d; ber giffung^fraft
nonen r., *tormenta dirigere: auf bie ©tabt, *tor- beö Serncnben r., submittere se ad mensuram di-
menta in urbem convertere ob. dirigere; tormen- scentis: fid) mit feiner Siebe nad) Drt, 3"t "• ^per=
tis tela in urbem conjicere (bie ©tobt befdjtefjen): fönen r. orationem aecommodare locis, ternpori-
,

alle ©efeboffe auf ^mb. r., omnia tela in alqm con- bus et personis: fich nach %mb§. Serhältniffen r.,
jicere (etg. u. bilbl.): feinen Sauf roobin r., cursum ad couditionem alcjs descendere. III) ein Ur- —
dirigere alqo: feinen 3üeg, iter dirigere ob. conver- theii fällen über 3>mö. judicare de alqo; Judicium
:

tere alqo feinen SBeg anberöroobin r., iter rlectere


: : edere in alqm. - Qmb. billig r., aequum judicem
feine 2lugen, feinen solid r. auf k., oculos conjicere se alei praebere: unbillig, iniquum esse in alqm ju-
ad ob. in alqd ob. alqm-, oculos convertere in alqd dicem: eä roirb 3mb. gerid;tet, Judicium fit de al-
ob. alqm; animum ob. mentem adjicere ad alqd qo: recht r., ex legibus judicare. IV) bas Xobes —
(ben geiftigen ©inn): bie 2lugen ftetf, ftarr auf etro. urtf;eil an $mb. uoüäiehen, f. hinrichten.
ob. Qmb. r.. f. „beftänbig, ftarr anfeben" unter „an= Oiiditcu, ba$, I) ba$ Einrichten auf :c: directio
feben no. I": lüfterne Slid'e (2lugen) auf $mb. ob. ad etc. (j*8. dir. quaedam ad veritatem).
rationis
etro. r., oculis devorantibus speetare alqm ob. alqd ;
— II) baö llrtheilf pred;en judicatus. - dUS" Ueb-
:

oculis devorare alqd: ben s-8lid febarf auf (Sitten rig. bureb bie 58erba unter „richten".
3ßuntt r., acri et defixo aspectu uti: beibe 2tugen Ottdjtcr, judex (im iHüg., ber nach Stecht ein Ur-
finb (ber 33lid beiber 2lugen ift) j-uglcid; auf ßinen theil fpriebt roofiir man häufig in ben Sieben bco
,

^unt't gerichtet, idem obtutus est amborum oculo- ßicero bie Umfdjr. qui judicat ob. qui Judicium
rum: bie 2lugen ber 9Jtenfcr)en auf Qmb. r -/ alqm exercet ob. [roenn er erft richten roillj qui est judi-
conspieuum facere: bie s2lugen ber SJtenfd;en auf caturus finbet). - arbiter (©chiebsrichter). - recu-
fid) r., convertere bominum ob oinnium oculos ad perator (ber Dbmann, f. ßommiffär). - quaesitor
,ob. in se; conspici. conspieuum esse (ben Scuten (Sriminalrichter). - disceptator(be|fen SBteinung ober
auffallen): 2lUer 2lugen 0-ölide) finb auf biet) gerid)= Urtbeil bei ftreitigen fünften ben sÄu§fchlag giebt,
tet, omnium oculi in te sunt conjeeti: nad) etroaS roer Sted)t hat). - censor (ber Seurtheiler, j3}. di-
hin gerietet fenn, speetare alqo (»gl. „gef;en no. V, ctorum factorumque). - magistratussummus(übl).
b"). - feine Slufmerlfamfeit auf ctroaä r., animum oberfte SJtagiftratöperfon, jS. in einem Sorfc, bei
ad alqd attendere ob. adjicere ob. applicare: feine ben 3»oen). - gefebroorene Stichter, f.
gefchroorcu: :)i.

©ebatuen auf etroaö r., f. Ötebanfe feinen ©inn auf


: im (Gebiete ber Äunft, Amtsrichter. - einberoäf;r
f.
=

etroaö r., mentem ad alqd dirigere oö. appellere; ter St., homo in rebus judicandis speetatus et co-
animum ob. mentem ad alqd ob. ad alqm adjicere gnitus: ftrenge Stichter, Gassiani judices: fäuflid;e
(j33. 2Illcr ©orgen finb auf etroaö ge-
ad puellam): Stichter, nummaiii judices. - St. feun, judicem esse
richtet,omnium' curae ad alqd adjeetae sunt. - fid) (in, über etroaS, alcjs rei ob. de alqa re); judicem
naa) Smb. r., se aecommodare ad alqm. se com- sedere; Judicium exercere; judicio praeesse: SR.
modare alei (fid) nadj^mb. bequemen); alcjs ratio- in eigener Bcidjc fei;n, suae rei judicem esse: $$mb.
nem habere (auf Qmb. Siüdfid;t nehmen); alei ob. tum S(. feien, alqm judicem constituere: ^mb. 311m
alcjs voluntati obtemperare ob. obsequi. alcjs de- St. haben, alqm judicem habere: eine ©ad)e r>or bax
sideriis obsequi (^mbS. äüißcn, SBunfcbe ob. 3S5ün= St. bringen, alqd ad judicem deferre.
,fd)cn golge alqm auetorem sequi (^mbnt.
leiften); :)iirl)ieramt, judicandi munus (baZ 2lmt bco
alei bem Sonangcber folgen); ad alcjs voluntatem se nad; Urtl;cil u. Sicd;t ©predjenben). - judicatus (bas
«onformare. ad alcjs arbitrium et nutum se fingere Süchten) - magistratus summus(üb[). oberfteä2Ra
(nad; gmbS. äBUlen, Saunen fid) richten): fid) ganj giftratoamt im Crte, tmSanbe). - baö St. Dermaßen,
nad; 3mb., nad) QmbS. SBillen r., totum se fingere judicare.
et aecommodare ad alcjs arbitrium et nutum; se ÜRirfjtcrttt, judex. - diseeptatrix (f.
„Stia)ter"
totum ad alcjs nutum et voluntatem convertere; )U disc.).
omnia ex .alcjs sententia agere: fid) in feinem iV s
richterlich, I) ben Stidjter betreffenb, oon ihm
V
nehmen, Setragen nad; gmb. r., alcjs mores sequi. auoiu'ijenb, burd; ben 0cnit. judicis, 3
13. rid;t. Hin
769 9Ud)terfpvud) Stiftung 770

fefjen, judicis auctoritas: r. Urteil, r. ©prud^, ju- fiirjrt, non ceperunt, sed abduxerunt, Cic. Verr.
dicis sententia (ber cinjelnc 2lusfprua)j; Judicium 5, 25, 63).
(bas ganje Urteil): eine r. 3Serorbnung, edictum: 9Ud)tigfcÜ, *justa ratio (gehörige 33efd)affen-
etu Verbot, interdictum r. §ülfe f ua)en bie r.
r. ^eit).- veritas (Sßa^rfieit). - etroas in 9t. bringen,

: ,

Sülfe anflehen, ad judicem confugere. II) ge= conficere, mit Qmb., cum alqo (abmadjen ein ®e= ,

rta)tlia): judicialis (oor ©ericbt gehörig). - forensis fd^äft2C.);solvere. dissolvere, mit 3mb.,alci (bejahen,
(roas auf oem (yorum als bem Ott bes ©erta)ts oer= eine ©cöulb tc). - in 9t. iommen, confici (abgemadjt
fjanbelt roirb, baljin gehört). roerben); solvi (be$af)tt roerben); alqd convenit (es~
9Ud)tcrfprud), sententia judicis, im 3H;g. 6t. fommt juStanbe, ^Ö. ber triebe). - bie©aa)e
etro.
sententia (ber einzelne 2lusfprua)). - Judicium (Ur= ^at tijrc res ita se babet (bie ©ao)e oerfjält fia)
9t.,

ttjeil bes 9iia)ters). fo); res convenit (bieSad^e ift ju ©tanbe gefommen): -

9iid)tctftttf)(, tribunal; Judicium. - Qmb. oor eö t)at feine 9t. mit bem, roas bu figft, res ita se ha-
ben iK. Rieben, alqm in Judicium adducere ob. vo- bet, ut dicis: an ber 9t. einer @rjäi)lung jroeifeln, bie
care (aber ja nia)t ad ob. ante Judicium vocare). 9t. einer @rj. in 3 roe 'f e ' 3^n, *fidem narrationis
alqm accusare. alqm judicio arcessere(in©riminal= in dubium vocare; *dubitare, num vera narrentur.
faa)en); alqm in jus vocare (in Gioilfatt)en): etroas 9iid)tmnf?, norma (Sßinfelmafj). - perpendicu-
cor ben 3t.
s
jie^en, alqd (j ö. alcjs factum) in Judi- lum OSlcilotl)). - regula(9tia)tfa;eit). - amussis(ba6
cium vocare (Cic. Balb. 3, 6 bas gebort nia)t oor : Sineal ber ^imn^^^ute).
meinen 9t., de hac re alii viderint: oor beinern 9t. 9{td)tp(atv I) Ort, roo ©eria)t gehalten roirb: fo-
roirb fein ^erbredjen freigefprocben, te judice nemo rum. —
II) roo 3)tiffetf)äter Eingerichtet roerben sup- :

nocens absolvitur. plicii locus (Apul. de mund. 35. Ambros. de virgg.


1, 2. §. 8; 2, 4. §. 32). - locus noxiorum poenis de-
s
jtirf)tctpcg, )". 9tidjtroeg.
richtig, justus, Adv. juste (eig. bem 9tea)t, bem stinatus (Gromat. vet. p. 21, 16 ed. Lachm.). 35gl.
Giefeg gemäß; bann=oorfa)riftsmäJ3ig, f örmlia), oolI= „©algen, 9tabenftein". - 3(mb. jum 9t. führen, alqm
ftdnbtg, ©gjg. non justus). - rectus, Adv. recte ad supplicii locum ducere; alqm ad supplicium du-
(etg. gerabe, nia)t fcumm; bann = roas bie gotbene cere; aua) 61. alqm ducere: Qmb. jum 9t. fd)leppen,
ä/irttelftrajje fjätt, ber Vernunft gemäß, fctyidlia), alqm ad supplicium trahere, ad capitale suppli-
©gf§. pravus, perversus. 3tur in ben gegebenen 33e= cium abstrabere: feften^ufjeä jum9t. fa)retten, va-
jietjungen ftetjt rectus für „richtig"; bat) t-r eine ora- dere ad mortem: eiligen ©djrittes jum 3t. fa)retten,
tio reeta ma)t eine richtige, fonbern eine nüa)terne, festinantem ad locum supplicii properare: auf bem
alles r£)etori)a)m 3dnnuJ;es lebige 3teoe ift: ferner 9t. fterben, summo suppiicio perire; carnificis manu
vox reeta ob. sonus rectus nicöt ein rtu)ttger Xon, perire (burdj ^enferstjanb umfommen); securi ob.
fonbern ein nitt)t ju tjoyer u. nia)t gu tiefer; ogt. securi illä funestä perire (bura) bas §enferbeil um=
Ernesti 32b sq.). - emendatus, Adv.
lex. teehn. p. fommen).
emendate (fehlerfrei, j^ö. Üefen, lectio). - verus, 3iirf)tfd)cit, regula. - amussis (ba§ Sineal ber
Adv. vere (roafjr, äa)t). - mensurae justae (oon 3tmmerteute).
oorfdiriftsmäßigem iltaß, 38. amphora). - publice ÜÜrfjtfd)ltur, linea (eig.). - norma regula
r (eig.
probatus (oon Staatsroegen geprüft, geaia)t). - r. 9ttcbtmaf3; bann uneig. =
benen man t>k 9tegeln, naa)
yjcaß, msiisura justa; mensura publice probata: fia) bei etroaä ria)ten foH, f. Siegel). - lex (uneig.,
einer. 9tea)nung, ratio, quae convenit ob. constat: ©efetj, JSorfa)rift). - naa) ber 3t, ad lineam (eig.);
s

r. lateinijdjer ^uSbrutf, sermo purus ob. emenda- ad amussim (eig. naa) bem 3' m,necirtann ^^ nea f;
tus (kn &Ug.); incorrupta quaedam latini sermonis bann 6ilbl. = pünftiia), genau): naa) 3tta)tftt)eit u.
integritas (als (iigenja)aft eines 9teoners jc, Cic. 3t., ad regulam et lineam. - bie Vernunft gur 3t.
Brut, 35, 132). - r. (latein. ic) fprca)en, pure ob. feines» Sßerfjattens' maa)en,ad rationis normam vitam
emendate dicere; pure et latine dicere: ber SSers dirigere: bas ©efe^ ift bie 9t. für 9tea)t u. Unrecht,
ift nia)t r., *in boc versu aliquid peccatum est ob. lex est juris et injuriae regula: bas moralifa) @ute
aliquid Claudicat: r. Öebanfe, sententia vera: r. mufibie 9t. für bas 9tii|(ia)e feon, honestate utili-
Urtöeil, Judicium sincerum: ein r. Urttjeil fällen, tas dirigenda est.
r. urteilen, vere judicare, über etroas, de alqa 9&td)tfdrtt)crt, f. §enfersfd;ioert.
- ote 2aa)e mit ^mb. r. maa)en, conticere cum 5Rtrf)tftättc. f. 9tia)tplaß no. II.
10 (abjol.): es ift r. mit etroas (b. i. ju ©tanbe 9{idjtftufjf, I) = 9ticb>rftu&X ro. f. II) ©tu&J, —
gelommen), convenit alqd (gS. pax): bie <Saa)e ift auf roelctjem ber ju ria)tenbe 3Jtiffetbäter fi^t, im
unter uns ritt)tig geroorben, res convenit inter nos 3f()g. *sella.
(feiten convenimus inter nos). - er ift im Äopfe i)iid)tuttg, I) bas §tnrid)ten naa) etro.: directio
nia)t r., non sana est mente; mentis non compos alcjs rei ad alqd ($53. bie 3t. ber Vernunft auf bie
Ost: ift es bei bir nia)t r.V satin' sanus es?: es ift Sßafjrfjeit, directio rationis ad veritatem). — II) bas
mit ib,m nia)t r. (in ^Jejug auf bie Siebe), certe ca- .Öingcria)tetf enn : regio, tractus (©egenb, Stria)).
pto« est: bamit gef)t es niajt r. ju (es ift unnatür= - via (2ßegi. - natura (natür(ia)er @ang je., j'ö.
lia)>, bor; moofttn simüe est: oa~j £mg iit nia)t r , naa) ber bes Stromes, seeundum naturam flu-
3t.
non coli oas reimt fia) nia)t jufammen, Ter. minis). - inclinatio (bie 91cigung, aua) bie oerän=
Andr. 2, 2, 23 161 ): in meinem Stopfe ift es nodj berte). - ratio s
leuoenj, (£()araftcr, j?i.
( -8erfaf)ren,
r., mihi rero mens integre est. - an e. Drte ift es bie p!)itofopf)ifa)eo'nbs. ratio, quam alqs sequi-
dl.
nta)t r. (flehen ©eifur um homines in alqo loco , tur in philosophia: bie bcmofratifa)e 3t. mit ©lud
umbri.s inqnietaotur. - es ift mir etroas r. über- ©erfolgen, florcre in populari ratione. Sgl. Wa*
6raa)t rooroen, res ad Die perlatM .sunt. - richtig! gclsb. ©tit. S. 170); oerb. ratio atque inclinatio
rem b L'isti (ou (Oeifi u. 3t. = bie ganje 3t., j'ö. temporum). - vo-
getroffen, Plaut, rud. 6, U, 19 [1806J): fetjr,
ijaft's iuatas ioaS SÜJoller., iüeftreben, bie geiftige 3iia)tung,
gan$ ricfitiij ime; rerissime; jilanc ita res f. PI ep. 1, 20, 12: varia sunt bouiinuui judicia,
; ipML ipsum
aua) ij)-.c, 1 t eben tr, fie, variae voluatates; u. Tac dial. 25: scias, quam-
eS ift es;. - ooer nötiger gejagt, non . I B. fie vis in divor.-iis ingeoüfl, esst; quandam judicii ac
l)aben es genommen, ooer riajtiger gefagt (jimoegge* voluntatis similitudinem et cognationem); »erb.
GWorgtä, btf^.'tat. (jimbv. !äo. 11. iÄuft. VI.
771 ftiditiueg Siegel 772

ratio voluntasque de or. 2, 22, 92: ex quo-


(f.
Cic. res ob. bl. odores exbalare: febr gut, feljr angc=
rum [Graecorum] cujusque aetatis quae
scriptis nefjm r., odore excellere: fcfjledjt r., male olere
dicendi ratio voluntasque fuerit, intelligi potest, (übel r. üblj.); foetere. foetorem redolere (ftinfen,
b. i. ©eift [Sljaraftcr] u. 3t.)- - indoles (angeborc= einen 2l6fcfjeu erregenben ©eftanf oon fia) geben):
ner©fjarafter,eigentfjümlidje3t., j33. ingenii). - 3ticfj- ftarf r., vehementem ob. gravemodorem readere;
tungeu bcr 23eroegung, momenta, orum, w. (Cic. -
gi avi ob. potenti ob. acri odore esse; maxime na-
Tusc. 1,17, 40). - in gcraber 3t., rectä regione; res ferire: nietjt ftarf r., odoris parvi esse: nidjt
rectä recte; in rectum ob. directum (}95. in
via-, r., odore carere; sine odore esse: nidjt meljr r.,

geraber 3t. oorroärtö bringen, in directum niti; ogt. olere desinere ob. desisse (aufljören ob. aufgefjört
„gerabeauö"): in fdjrägerSt., oblique; in obliquum fiaben ju rieben): gut, angenehm riedjenb, bene ob.
(beibe, j33. fortgeführt roerben, ferri): naefj ber ent= jueunde olens; fragrans (buftenb): feljr gut (ange=
gegengcfe^ten 3i., incontrarium (§33. tendere): naefj neljm) riedjenb, odore excellens: übel, fdjledjt ric-
(bort) bicfer 3t. bin, illuc (3$. 3iefjt e§ micfj, rapior, djenb, male olens, im 3ff)g. bl. olens (übb,.); foeti-
aucfj bilbl.):nadj allen 3ticfjtungcn tun, quoquover- dus (ftintenb). - naefj etioaS r., alqd olere ob. re-
sus (im 2Ulg.); in omnes partes (naefj alten Sfjeilen dolere (eig. u. bilbl.); redolere alqä re (eig.); ex
be§ SanbeS fjin, j33. ©flauen feinden, servos dimit- alqa re redolet alqd (uneig.), j93. naefj nicfjtö r., ni-
tere): nad) entgegengef eisten 3ticf)tungen bin, in con- hil olere: Gpicur riecfjt nicfjt nadj bcr Slcabemie,
trarias partes (j33. geljen, abire, oon jioei ^erfonen: Epicurus nihil ölet ex Academia: nadj nidjti
fliegen, fluere, oon jroei gtüffen): nad) öerfcfjiebeneu grembem r., nihil peregrinum olere: feine 3teben
3ticf)tungen fjin, in diversas partes; in diversum fdjeinen nadj 2ltfjen 3U r., ex illius orationibus
(j93. in div. ire [audj bilbl. oon ^fjilofopfjen] = oerfc^. Athenae redolere videntur: nadj ©ele^rfamfeit r.,
9tid)tungen folgen); per diversa (j33. fugam petere); doctrinam olere ob. redolere. - roie ctto. r., odo-
aucfj diversi (j33. discesserunt); u. dissipati (bat). rem alcjs rei praestare: roie 3iofen r., esse odo-
fuga dissipata, eine glucfjt naa) oerf dj. 9t. t)in): oon ris rosei. - e§ riedjt ^mbm. aug bem SJtunbe, ani-
oerfcfjiebenen Stiftungen £et (rommen 2c), diversis ma alei foetet; os alei ölet. —
2) bie 2lu3bünftun=
itineribus: in berfelben 3i. fliegen, eädem fugere: gen oermittelft ber ©erucfjsneroen roafjrncljtnen !ön=
in gleicher 3t. entfernt feun oon 2c, pari tractu ab- nen u. roafjrnebmen: olfacere. - fdjarf, fein r., sa-
esse ab alqo loco: einer ©adje bie 3t. geben nad) 2c, gaciter olfacere ob. odorari ; sagacem nasum ha-
alqd dirigere in ob. ad alqd (j23. bem ©cfjtff naefj bere: ber febarf riecfjt, sagax. - an etroaö r. (etroa
bem §afen, nad) bem Ufer, navem in portum, ad beriedjen), alqd olfacere ob. olfactare (ben ©eruefj
litora): einer ©acfje eine fcfjicfe St. geben (bilbl.), oon etro. einsiefjen: olfact. audj = burcfjS Sticdjcn
alqd inclinare (j23. ber 33erebfamfeit, eloquentiam): unterfueben, bcfcfjnoppern) ; alqd ad nares admo-
bem Saufe be§ ^Inffeö eine anbete St. geben, aver- vere (etroaä an bie 3tafe fjalten); odorari alqd (ctroa§
tere fluminis cursum: bem 2ßafme be§ 33olt§ eine burdjö 3ticcbcn unterfudjen, befdmoppern): flüdjtig
gute 9t. geben, populärem errorem ad meliora du- an etro. r., nur an etro. r., odorem alcjs rei rapere:
cere: feinem (ebfjaften ©eifte eine fcfjtefe 31. geben, mit SBoblgefaHen an etroa§ r., odorem totis nari-
vividum animum in alia detorquere. - bie 3t. (fei= bus trauere. —
II) v. tr. burdj ben ©erudj roafir=
nen Sauf) nefjmen nadj etroaä, cursum dirigere ad nefjtnen: odorari. - olfacere (einen riechbaren ©toff
alqd (ä33. naefj bem Ufer, ad litora): bie 3t. beb]aU in bie 9tafe ein3ieljen unb bie ©erudjöneroen baooit
ten, cursum tenere (bef. oon ©cfjiffen u. ©djiffen= afficiren laffen; bafjcr aud) roie unfer ,,etroaö rie=
ben): gan3 biefetbe 3t. beibehalten, nulluni cursus djcn" = merfen, bafe etroaä oorbanben fei, etroa3 gc=
sui vestigium inflectere: bie 3t. oerlieren, a via fcfjeben roerbe, 323. ©clb r., nummos olf., f. Cic. agr.
aberrare (com Sßege abfommen); cursum non te- 1, 4, 11: follte icfj eä nicfjt fect)ö gansc 3)ionate frü=
nere (nidjt geraben Sauf galten, bef. oon ©djiffen ber gerocfjen fjaben, als er 2c, non sex totis meusi-
U. ©djiffenben): eine anbereSt. nehmen, einklagen, bus prius olfecissem quam etc., Ter. adelph. 3, 3,
flectere iter (einen anberen 2ßeg einklagen, 0. 42 [396] sq.).
9Jcenfdjen);immutari(ftcf) änbcrn,bef. im Übeln ©inn, 9itcd)Ctt, bas,odoratio.odoratus (baö 3t. alö tfjä =

fidj oerfdjlecfjtern): ber ©teuermann loeifj nicfjt, tiger 3wftctnb, roenn man einen riechbaren ©toff
roeldje 3t. er nehmen ob. einfdjlagen foll (roeifj bie 3t. in bie 9tafe einjicfit le^tereS audj = ber ©erudj3=
,

ntcr)t ob. nicfjt mef)r), gubernator nescit, quo desti- finn). - ba§ 3t. al§ paffioer 3»fta "^ mil t5 entroeber
net cursum: biefelbe 3t.nebme idj (fdjlage idj ein) bur^ odor ob. burd) olere gegeben roerben (benn
bei meinem SSerfafjren, baec eadem est nostrae ra- olfactus ift ein gan3 unclaff. Sßort), j33. baS 3i. be§
tionis regio et via (Cic. Verr. 5, 70, 181): oerfolge üDtunbcS, odor oris; os olens.
bie eingefdjlagene 3t., perge quo coepisti. - eine 3t. 9Jiccf)fläicf>rf)Ctt, olfactoriolum (©pät.).
nadj (einer ©egenb 2c.) rjin fjaben, f. geljen no. II, «Hieb, f.
3ttetl).

C, b. - eine falfcfje 3t. (bei bcr ©rjicfmng 2c.) betom= 9ticfc, canalis (im 2llfg.). - strix (eig. bie läng=
men, malo eultu pravisque opinionibus corrumpi: licfjc Vertiefung an ben ©äulen, bie Gannelüre, ocr=

_3mb3. ©fjarafter rjat eine oerfefjrte 3t. befommen, fcfjicbcn oon Stria, b. i. bie fcfjorfe §croorragung an
pravitatibus detorta est alcjs natura. ben 3tiefcn, roesfjalb man aber bodj fagen fann für
WidithiCfl, brevius iter (al§ fü^crer SBeg, 3S. „riefen" striare, roeil ba, roo striges finb, auefj Striae
breviore itinere alei oecurrere). - compendium fetjn muffen).
(al3J2Bcg,crfparmfs, 393. alqm compendio ducere). tiefen, striare (f. 3tiefe). - gerieft, striatus.
rtcrfjbnt, odoratu sentiendus. ÜRicflcI, I) Qucrbalfcn äroifdjcn jroei aufrecfjtfte=-
rierticn, I) v. intr.-. 1) 2Iu§bünftungcn (bie oon Ijcnbcn halfen: tignum transversum. - sera trans-
ben ©crudjSncroen roabrgenommen roerben) oon fidj versa (Querlatte). —
II) 33alfen 2c. jum 3>orfcbiebcit
geben: olere (übt), einen ©eruef» oon ftcf; geben, fei oor eine %l)üt 2c: repagulum (ber in bie flauer
er gut ob. fdjfedjt). - redolere iftarf riedjcn, ftef;t cingefe^te fjöljerue ätieael ob. Cucrbalfen, in fofern
bei Sic. nur in affirmatioen ©äfcen). - perolere (un= et bie %i)üx feft oerroabrt). - obex (bcr Stieget, in
angenehm, penetrant riedjen, Lucr. G, 1153). - fra- fofern er cor bie Sfnir oorgefdjoben roirb). - pessu-
grare (üiöofjlgerud) oon fid) geben, buften). - gut ob. lus (ber flcincre 9negel, bcr nad) unten jugefjt u.
angenehm r., bene ob. jueunde olere; suaves odo- behn Teff neu bcr Xfjür aufroärtö gejogen rourbe.
773 9tiem<$en 9linbe 774

Sei Sbüren oon jtoei übercinanber fteljenben glügetn struosa magnitudo (unnatürliche ©röße lebenber
mar einer unten am Soben, unb ein jtociter in ber SBefen u. Singe). - oon 3t., f. rtefenfjaft. - 3t. b,a=

2JJitte angebracht). - sera (ein Siegel, ben man oor ben, magnitudinis bumanae formam excedere: ein
ber %i)üx toegnaljm, toenn man fie öffnete). - claustrum 33Ub oon 3t., f. Äolo£.
{übi). jebe Vorrichtung, bie ba$u bient, etio. oerfd)lof= riefett^aft, eximiae ob. mirae ob. ingentis ob.
fen galten u. unjugänglicfj ju machen). - (ber
5U immanis magnitudinis. eximiä ob. ingenti ob. im-
Xbür) ben 31. oortegen, oorfcfiteben, ben 3t. an bie mani magnitudine (übt).). - monstruosae magni-
%l)üx legen, foribus ob. ostio obdere pessulum; tudinis (oon unnatürttdjer ©röjje-, alle oon leb. 3Be=
occludere fores (ob. aedes) pessulo ob. repagulo; fen u. Singen). - eximiä ob. immani corporis ma-
foribus seram apponere; ostium obserare-, fores gnitudine ob. 61. immani corpore (oon aufjerorbent=
claudere: ben abnehmen, repagulum ob. pessu-
3t. lieber ob. ungeheuerer Körpergröße, u. leb. äßefen).
lum ob. seram removere; seram demere; domum - major quam pro bumano babitu. qui magnitu-
ob. januam reserare: bie Stieget fprengen, repa- dinis bumanae formam excessit (oon übermenfd)=
gula convellere-, claustra refringere. Iid)er ©röfje, non SJienfc^en). - ingens (ungeheuer
3ticmd)Ctt, *lorum tenue (fleiner Seberriemen). grofi, oon 2)cenfd)en u. Singen). - colossicus (xo-
- quadra kleines ©äulenglieb). Xoooixöq) ob. colosseus (fotoffat, oon Silbern au§
9iiemett, lorum (im Mg.). - babena (ber 3t., ©rj; ogl. „fotoffat, Äoto|"j. - pergrandis (fet)r groß).
mit bemman ettoaS anljält ob. nadjtäßt, leitet, ber - praegrandis (übermäßig groß). - magnitudine
3ügel an Sferben, ber 3t. an ©djteubern Stuben, , eximius (außerorbentlid) oon ©röße). - mirus. ad-
§elmen). - corrigia (ein bünner 3t. ; in fofern man mirabilis (rounberbar, außerorbentlicb). - immanis
bamit ettoa§ jurecfjt binbet, fdjnürt, jS. an <3d)u= (ungeheuer; alle o. Singen). - r. SSau, f. 3tiefenbau:
f)en). (ein 3t. am SBurffpieß in ber
- amentum r. gorm, ©eftalt, f. 3tiefenform: r. Äraft, f. 3tiefen=
SRitte be3 2d)aft§, um bemfet6en einen größern fraft: Äörper, Seib, f. 3iiefenleib: biefeä r. Xb,ier,
r.

Sdjtoung ju geben). - regula (in ber Sauf., einflei» baec tantae molis bestia: eine r. Strbeit, moles (Liv,
nes Stücf §otj, Stab). - ein 3t. auö 3tinb3leber (a(3 7, 24 in.): r. arbeiten, um 2C., omni virium conten-
Veitfcfje, Änute\ taurea, ae, f. tione laborare, ut etc.
9itetncnt>fcrb, f. Sanbpferb. 9JiefettfftIb f vitulus mirae magnitudinis.
Öitcmenjcttg, lora, orum, n. - babenae (f. 9iicf Cttf ttOCl)ett,ossapraegrandia. -3t.uon Xfjie*
,3tiemen" ben Unterfdj-).
r
ren,immanium beluarum ferarumque ossa prae-
9Hemcr, *qui lora et babenas conficit. grandia. - 3t. oon ©iganten, ossa Gigantum.
9iic3, ein, Rapier, *viginti scapi. 9ttefcttförpcrr f.
3tiefenleib.
$Ricf , bomo ingentis ob. immaais magnitudi- 9ticf Cttf taU, vires corporis maximae. - oon 3t.,
nis; homo eximiä corporis magnitudine; bomo viribus ingens: 3t. befi^en, viribus corporis excel-
immani mole corporis; ingens vir. - 3t. oon über= lere; viribus ingentem esse.
menfdjlidjer ©röße, vir major quam pro bumano SRiefenlafteit, onera colossica (Vitr. 10, 2, 5).
babitu. - bie 3tiefen ber alten ©öttertoett, Gigan- Ölicf Cttlcib, corpus immane corpus magnitu- ;

tes. - e. 3t. oon einem ©atlier, eximiä corporis dine eximium.


magnitudine Gallus: e. 3t. oon einem geinbe, im- riefenmä^ig, f.
riefentjaft.
manis magnitucünis bostis. - ein 3t. fenn, buma- im 2lllg., eximiae ob. ingen-
9itcfcttfd)fottge,
nae magnitudinis properaodum excessisse formam: tis ob.immensae ob. immanis magnitudinis ser-
ein 3t. an ftraft, viribus ingens. pens (anguis); immani corpore serpens (anguis). -
9licfc(, im Oieftcrjt, pbacia. a(3 befonbere ©attung, *boa constrictor (L.).
rief cht, susurrare. leniter sonare (oon duellen, 9?iefcttf d)titt, gradus ingens. - Silbt., 3tiefen=
Säcken). - ein fanft riefelnber Sad), fons leniter so- (fet)r große ^o^tfdpritte) machen, maximos
f cfiritte
nantis aquae. - bie Sßunbe riefelt, vulnus stridet progressus facere in studiis.
(f. Virg. Aen. 4, 689).
- riefetn oon ob. au3 :c., de- 9ticfcttfrärfc, f. 3tiefenfraft.
fluere ab ob. ex alqa re (fanft herabfliegen, jS. su- :)licf enftimme, vox immensa.
dor a capite dr-rluit'. 9ticfcnh>ctf, moles. - ein 3t. oon einem SSau,
Stiefeln, bas, bes SacfjeS :c., susurrus. f.
3ticfenbau.
Wicicnarbctt, moles 24 in.). (Liv. 7, 9iicfcn,iabn, dens eximiae magnitudinis.
Micfcnbau, opus (domus, theatrum etc.) sub- riefig, ). rtefent)aft.
strnctionibm maximis (ein ©ebäube oon großem *3iictf), I) al§ Crt: regio palustris, locus palu-
Unterbau - domus vasta (ein ©ebäube oon gro=
. stris, palustria, ium, n. (moorige ©egenb). - care-
ßcm Umfang - lifiäi moles (ein ©ebäube oon ctum (Drt, roo 3tietb,graä ftet)t). - paseuum. pascua,
ungeheurer ©röße übi). . orum, n. (alä 2ßeibepla|). — II) ©eroäd)ä in einer
Wicicnbilb, f. Holoß. moorigen ©egenb: carex (3tiett)graä). - arundo
Wicfcnform,=gcftalt,a;at5©eftalt: statura in- (Stob.r). - canna (©cfnlf).
.aben, bumanae magnitudinis :]iict[)grae<, carex; ulva palustris. - Drt, too
lormam propemodom ext b) iltcnfd) oon 3t. ftebt, carectum.
ftiefengeftalt, i. (tiefe. - als (rrfcficinung : species Öiiff, cautes.
virimajori« quam pro humano liabitu augustioi riffeln, hin 3laa)3, *lino capita detrabere. -
qoe. - ate -Bilo. i. Holoß. Uneig., ^mb. r., alqm verbis castigare.
Nicicngebäubc, .Kicfenbau. f. iKigorift rigoriftifrb,, borridus.^ldw.borride.
:Hicicnrriicbcr, membrs pnu -3t. oon iKiitb, bofl am SutgA - taurus (©tier; ogl.
Zf)\evcn, tnmianiTim beluarum ferarnmque mem- „Ca)5"). - jumentiirn (alä äuQt^ifr). - armentum
(3ufl o p '.'Ictert^icr übf;.; geio. im ^lur. armenta =
bra ; -

Wiciengröfjc, eximiä ob. mira oo. ingens ob. ob. atderoief), bcj. Dfflfm). - ein jungeä 3t., f.
inun kgmtudo außerorbent[icf)e oo. unge
( juna no. b: mas com )H. in, babalas; taurinus.
feuere ©röße übt; - exnnia oo. mira ob. int"
i.
9iiitbd)en / corticula (an Säumen). - crustula
öb.immanucorpo ncrorocntlidjeoo. 'am Brote 2C).
ungeheuere Körpergröße lebenber Söefen). - mon- 'Kiubc, l) 3d)ale an Säumen ic: cortex (bie
25*
775 9ftnberbraten rtngS 776

- liber (bie innere, ber Saft). - mit einer


äufjere). ÜRingcl, anulus (aud) §aarringel). - anulus ve-
3t.bebedt, cortice obduetus: bie 3t. oon etroaä a6= - incisura (an einem inject).
laris (SSorfjangring).
fdjäTcn, decorticare (bie äufjere) ob. delibrare (bie - circulus (al3 Sad'roerf). - spira. orbis (bie freie
innere) alqd ( j58. arborem materiam). - Silbl., er förmige Seroegung einer ©erlange). Sgl. „Sting".

,

l;at eine 9t. um§ §crj, est ei cor involutum. II) OitngclMÜme, *calendula (L.).
jebe Sorte, bie etroaä bebedt, $8. 3t. beö Sroteä, Otingclcbcn, anellus.
einer SBunbe: crusta. - mit einer 3t. überjietjen, 9Ungclrettc, catena anulis conserta (nad;Virg.
cru8tare:mit einer 3t. bebest, crustatus; crustosus. Aen. 3, 4G7).
ÜHtnbcrbraten, assum bubulum (gebratener). - ringeln, f. träufeln.
*bubula assanda (ju bratenber). ^Ringelnatter, 'colnber natrix (L.).
i"Ktnbcrt)crbe, bovillusgrex; boum ob. armen- 9iingclpanjcr, f. Äettenpanjer.
torum grexj boum armenta (n. pl.); grex armen- iKtngclreuucu, =ftc(^cn/ *decursio, qua equi-
ticius (f. „3tinb" ju arm.). tes anulos hastis petunt.
ÜHinberfyirb boumpastor; custos boum. - ar- 9}ingc(tans, ) 3tci[;entan3.
mentarius (f. „3tinb" ju arm.). ringen, I) v. intir. lqctai-i (eig., ». 3tinger-, bann
rinbern, non Äüfjcn, laseivire in venerem. aud; = fämpfeu ob. fid; roioerfe^en üb§.). - luctando
9iinbcrftall, bubile. certare (eig., o. 3tingcr). - luctando exerceri (fia)
SÜnbflcifct), caro bubula; u. bl. bubula. im 3tingen üöen). - contendere ob. niti, eniti ob.
rinbig, corticosus (»on Säumen, ^ßflanjen 2C.). laborare mit folg. ut etc. (bitöl., fid) anftrengen,
- crustosus (nom Srot zc). fid; bemüE;cn, ba$ k.). - mit ^mb. ringen, luctari
SiinbSblafc, vesica bubula; vesica bovis. ob. colluctari cum alqo (». 3tinger u. übt)., j35. mit
SRinböblnt, sanguis bubulus ob. taurinus; san- einem 9Jtanne, cum viro, non einem 3Jtäöd;en) con- ;

guis boum ob. taurorum. flictari alqä re (bilöt., mit ctroaä ju fämpfen t;aben,
9iinb3bratcn, f.
3tinberbraten. g33. mit 3JtangeI, inopiä: mit einem roiörigen ®e-
Stittböfett, adeps bubula. - sevum bubulum fdjid, duriore fortunä): mit 3"ib. um etro. r. (bitöl. 1,

ob. taurinum. sevum taurorum ob.jumeutorum jS. um ben Sorjug, aemulari cum alqo: mit ein
(31inbStalg). anber um etroa§ r. (bilbl.), inter se contendere de
9itttb3fuft, pes bovis. alqa re: mit bem %obe r., animam agere (in ben
9*tinb3gallc, fei bubulum. legten 3«gen, im ©terben liegen); noct. aud; luctari
SUttb^ijaut, corium bovis; corium bubulum. morti (Sil. 10, 296). - nad; etnme r., anniti de alqa
tRinbdfnodjen, os bovis. re ob. ad alqd ob. mit folg. ut (ob. negatiu ne) ob.
Siinbdfopf, caput bovis. mit folg. Snfinit.; contendere ad alqd ob. mit folg.
9itnb31eber, corium bubulum ob. taurinum; ut (ob. ne) ob. m. folg. ^iafiuit. niti oö. eniti ob.
;

aueb, öl. corium. - ein Giemen r-on 3t. (al§ 5ßeitfd)e, laborare, nerb. contendere ac laborare, eniti et
-Knute), taurea, ae, f. contendere, eniti et efücere, mit folg. ut etc. ob.
SRinbÖntarf, medulla bubula. (folgt ein uerneinenber ©afc) mit folg. ne etc. (bar-
3iinb3tatg, f. 3tinb§fett. nad; ringen, bafj ob. bafj nid;t), ?33. nad; bem ©ieg
9tinb§sungc, lingua bovis. r., enitor et contendo, utvincam; amiitor vincere.

Oiiubuict) , bos ((Sin 3tinb übl;.). - taurus (©in - mit allem ©ifer naa; ctroaä ob. barnad; r., sum-
©iier). - pecus bubulum ob. cornutum. boves (al3 mo studio anniti ad alqd; summa ope ob. omni
©ollectin übt;. 3tinber). - pecus armenticium. ar- ope eniti ob. contendere, ut etc.; enitor et con-
menta boum, im ,3|'f)g. aud) bl. armenta, omni, n. tendo quam maxime possum ut etc. omni ope
, ;

(2tder= ob. gugrinber). - jumeuta, orum, n. (3ug= atque operä eniti, ut etc.: fo eifrig l;aben fie nad;
rinber, ^ugtHef;). biefer Srlaubnijj gerungen, id tantä vi, ut liceret,
'King, I) jebe freieförmige ^-igur : circulus. or- tetenderunt. — II) v. tr. j33. 2Bäfcf)e r., *aquara
bis (im "&ffg.,
f.
„Äreiä" ben Untcrfd;.). - orbis, Co- exprimere linteis. - bie §iinbe r., etioa manus tor-
rona lunae, solis (ber 3ting, §of um ben 9Jionb, um quere. - 3mbm. etroag au§ ben fgänben r., alqd alci
bie ©onne, grieeb. aX(oq). — II) ein rorperlidjer de manibus extorquere.
Kreiä: anulus (im 2lltg., j33. Fingerring [bef. als 9iingcn,baä,I)tnir.luctatio. luctatus (bieÄunft,
Siegelring], S8ort;angring, Äfcttcnving, §aarringet). Uebung beö 3tingenä). - im 3t. über Qmb. fiegen,
- inauris (Df;rring). - armilla (2trmbänb, aud; .•palö« luctando vincere alqm. - baö 3t. (fid; anftrengen)
banb cines> £mnbes>). - liamus (Sßanjerring). - astra- nad; einem 3icl/ contentio: übermä^igeä 3t., eöasa
galus {ttOTQÜyuloq, als ©äulenglieb am §al3 ber contentio. - ba$ 3t. mit bem Xobe, colluctatio nio-
©äule). - foramen (ba% @el;ängc'einc3 Ätobcnö). - rientis ob. animam efflantis. —
II) tr. ja. ba$ 3t.
einen 3t. am 5' n 9 cr f)<d>en, tragen, anulum in di- ber §änbe, burd; Umfd;r. mit manus torquere.
gito habere; anulum gestare: 3iinge in ben Df;rcn Siingcr, luctator (im 21Ug.). - luctandi peritus
tragen, anularis auribus incedere: e. golöcnen 3t. (ber bc3 3tingenö itunbige). - palaestrita (nakeu-
tragen, aureo anulo uti: ctro. im 3t. tragen, alqd atQlttjq, fofern er fid; auf bem 3tingp!a£ übt). - ath-
sub anuli gemma habere ^wbm. einen 3t. anfteden,
: leta (äi}hjzt']g, fofern er in feierlichen äßettfämpfen
alcjs anulum iuserere ob. aptare: fid) e.
digito alö Kämpfet auftritt).
9t. anfteden, anulum digito ob. sibi aptare-, anu- üliingfingct, digitus anularis.
lum digito inserere; induere anulum: 3tingc (3um ringförmig, f.
frciSförmig.
(©djimuf) anfteden, exornare anulis digitos: mit iliingtapfel. funda auuli (o(pevö6v?j).
Stingcn gcfcömüdt, auulatus (jS. D^ren, ginger): 9iingtäftci)en r dactyliotheca (öaxzvXio&rjxi]).
Qmbm. ben 3i. uom finget jieljen, 3'mbm. ben 3t. ab* ÜRittgfaftcn, t'unda anuli (o<pevdövt)).
jieljen, anulum alci ob. de alcjs digito detrahere iMingtragcn, etioa *collare.
(im 2llfg.)-, anulum de alcjs digito auferrc (biebi^ diiugmaüer, circulus ob. orbis muri (j2J. äu-
fd;er äBeife): mit beut SR. fiegem, sigillum in cera fjere, - Qft eä ü6^. = 3)tauer,
exterior). f.
b.
anulo imprimere: mit beut 3t. oerficgcln, obsignare iliiuiUJlattc, pala anuli.
anulo. ÜHtugplal;, jiulaestra (nalaiaxQa).
Oiingcapfel, fuuda anuli (atpe vöövij). ringe*, ringtfljcmm, ringönm, circum. - to-
777 9lingftein SFlittmeifter 778

tus circum (ganj fjerum). - in circuitu (im Umfang). riffig/ rimosus.


- ringS um ben Äopf, per ambitiun capitis: baS ÜKitornclf, prooemium (als Eingang eines Xon*
öaus ringsum mit Sßadjcn befehlt, totius circuitum ftüctS).
domus custodiis amplecti: ringS um etroaS (rjerum) 9iitt equitatio. equitatus (baS Steilen übfi., aud)
reiten jc, f. herumreiten 2c.: ben Äricg r. oerbreiten, alS 3Jtotion). - vectatio equi. aua) bl. vectatio. ge-
arma circumferre. statio (baS Steilen als 9Jtotion, ber ©pajierrttt). -
Sitngftein, anuli gemma. - einen 3t. faffen laf= einen 9t.(@paäierritt)maa)cn,equovectariob.gestari.
fen, gemmam fundä claudere ob. includere. 9ttttcr, eques. - Qimb. jum 3t. fcfjlagen, ergeben,
Sxiuncfjcn. canaliculus. aleidignitatem equestrem dare: an Qmb. jum 3t.

9tinne, canalis (im 21%). - Stria (ßannelüre an werben roollen, alqm lacessere.
oen ©äulen, f. „-Riefe" ben Unterfd). von strix). - atittcrocabcntic, *academia equestris.
SP es = 2)aa)rinne, f.
b. - rinnen, üuere (fliegen). Siittctabcl, nobilitas equestris.
- defluere, oon ob. auS, ab ob. ex alqa re (f)erab= SRitter^anf , equestria, ium, n. (sc. subsellia).
SRinnleifte, sima. [fliegen). - quatuordeeim ordines (bie mex^n 3teif»en 3titter
Siippc, I) eig.: costa. - eine St. brecfjen, costam auf ben oorberen 93änfen im Stjeater). - auf ber 3t.
frangere: ^mbm. ben Segen buref) bie kippen fto= firjen, sedere in quatuordeeim ordinibus ob. bl. in

fjen, alei latus transfodere gladio. — II) übtr.: a) quatuordeeim: Qmb. auf bie 3t. führen, alqm in qua-
bie Sippen an ben (Sdjiffen, costae navium. b) — tuordeeim sessum ducere: ^mb. auf bie 3t. fia) fe=
an ben "-Blättern, dorsum. tjen Ijeifien (laffen), alqm jubere ire sessum in eque-
SRippenbratCtt, im 3fr)g. costae suis (oom iHittctbnrg» *arx equitis. [Stria.
Sa)roein). - costae vituli (oom Äalb). SRUtcrbienft, militia equestris.
Stippcnftow, *ictus lateris. - Qmbm. Stippen» Otittcrfomilic, equestris familia.
ftöfje geben, *alci latus brachio percutere: 2>mbm. Siittcrgcfcrjicritc, *res gestae equitis.
einen fanften 3t. geben (bilbl.), alqm quodam mo- Olittcrgut, latifundium.
do levi braebio monere (naa) Cic. ad Att. 2, 1, 6). Üiitterfrcttä, f.
Drben no. II.

rtp3 tapdl raptim. rittetttcr), 1) bie 3titter betreffenb: equester. -


SRtftCO, periculum (©cfafyr). - alea alcjs rei (bas r. SBtirbe, Stang, dignitas equestris ; locus equester.
GJeroagte, Unfidjere bei etroaS). - unfta)ereS 3t., in- — II) einem gejiemenb :c: *qui, quae, quod
3titter
certi e\entus quaedam ut dicitur alea.- auf mein equitem decet. - - strenuus (roatfer);
fortis (tapfer).
ft., meo periculo (auf meine ©efatjr) meis viribus, ; »erb. fortis ac strenuus. —
Adv. *ut equitem de-
meo Marte (auf meine öanb): bu fpielft ein ftct)ereä cet-, fortiter; strenue.
Spietauf fremDes3t.,ludis de alieno corio (fprüdjro., rittcrmäftijj, f. ritterlicf) no. II.
Apul. met. 7. c. 11): fia) auf ein 31. in 23ejug auf Oiittcrorfcen, f. Drben.
etwas einlaffen, alqd. dare ob. committere in aleam. 9titterrang» locus equester. - dignitas eque-
ire in aleam alcjs rei (). Liv. 42, 59. §. 9; 40, 21. stris (Stitterroürbe). - :gnabm. ben 3t. uerleifjen, alei
§.6; 1, 23. §. 9): es ift ein 3t. bei etroaS, alea quae- dignitatem equestrem dare.
dam est in alqa re (jö. in bostiis deligendis, f. Cic. 9?itterru^nt,gloria equestris. [niunt.
de div. 2, 15, 36j er ift mit feinem ©enie feinem 3t.
: ÜKitterfoal, *porticus, in quam equites conve-
unterroorfen, extra omnem aleam ingenii positus 9tüterfcf)ftft, ordo equester (bie 3titter jufam=
est (Plin. nat. bist, praefat. §. 7): etroas auf fein men als ©tanö). - equites (bie Stifter übfj.). - dignitas
3t. neftmen, alqd periculi sui t'aeere. equestris (bie Stitterroürbe).
rteftren, etroas, alqd in aleam dare. ire in aleam 9iitterfcf)Iag;333.3mbm.ben3t. erteilen, *alqm
alcjs rei (etroas öem Ungcroiffen preisgeben, f.
Liv. ritu ordini equestri reddere.
42, 59 extr.; 1, 23, 9). - fein ?eben r., committere ÜRittCVidjloft, *arx equitis.
se periculo mortis: ia) risfire etroas ju uerlieren, 9tittetfi^> *sedes equitis.
venio in dubium de alqa
re (itt) fa)roebe in Unge= OJitterömann, eques.
roijjfjeit Ter. adelph. 2, 2, 35 [243]); pe-
roegen 2C., IJRittCvfpict, *certamen equitum bastis coneur-
riclitor perdere alqd (ia) bin in Öefafjr, um etroas rentium, Ijalten, celebrare.
$u fommen, Plin. 7, 44[45J, 145),— cd rtSftren, 9litterfporn, I) eig.: *calcar equitis. - er ter=
aleam subire OD. adire; se in casum dare. biente fief) tjter bie Stitterfporen, *hoc'proelio tarn
5ii£pc, j39. oon .frirfen, panicula. fortiter pugnaverat, ut dignus baberetur, qui or-
"MiU, I) Dura) Heißen gemalte Deffnung: rima dini equestri redderetur. —
II) uncig., eine^flanje:
Kiije - fiasura Zvalt, größere Stifte, aua) roofjt non
. *delpbinium (L.).
cem :H. in einem HleiD, roofür
nur Juveu. 3, 150 9littcrftanb, ordo equester. equites (bie Stifter
oia)terifa)vulnus gcbtaua)t\ - foramen {hiod) übt).). jufammen als Stanb, bäufig aua) bura) ordo splen-
"'e betommen, rimas fieri pati; rimas agere; dissimus 6cjeict)uet). - locus equester. dignitas eque-
und): leio)t :H. befommen, rimis opportunum esse. stris (ber Slang, bie SBürbe eines StitterS). - 3mb.
- Sprüdjro., cor bem 3t. ftefjen, rem sui periculi in ben "iL ergeben, alqm dignitati equestri reddere
II Baunfj: Bpecii forma, imago. de- (o'uD. in ben Stanb ber Stifter oerfe^en); alei digni-
scriptio. deformatioiim2l% .-i'lni^niphia'i/vo- tatem equestrem dare (^mbm. bie Slitterroürbe uer=
^unor'u - oer :H., roonaa) ia) cin'®e=
.
'

leiben); alqm aureo anulo donare (3mb. mit bem


bauoe bauen roiU, oec :H. )u einem (Beraube, forma, golbenen Slinge [bem 3l6jcid)en ber Slitterroürbe bei
qua" aedificium «um aedificaturus: einen 31. oon etio. ben Slömernl bejd;uifen): fia) für $etb in ben St. er
anfertigen, entroerfen, ipedem oo. imaginem alcjs (;eben laffcii,*locurn equestrem emere: uontSt. fenn,
mare formara al
\
,
lineis eqaeatn loco Datum e
man oo. imagiot m aieji opi
:
i Slittcrtnfcl, *mensa equitum. -an ber di. fi^en,
;
lineare- ein iebäuDe naa) einem M. aufführen, per-
'
•inter equites sedere.
e opus sd propo itum itionis: er jeigte Slittcvtrtcj, •conventufl ordinis equestris.
oerjajicDene Riffe non '-Baoern auf Pergament r>or, Wütcrnmvbc, dignitas equestris.
di bat depii peciea SJittcr.yig, im 3f9g. expeditio.
baluearum. Sfittincificr, •centurio equester.
779 «Ritual 9W;rfperltng 780

Witnrtl, über caerimoniarum. SRobett, I) eig., buro) bie Slbjectt. unter „rofj no.
Wiürben, rimula; parvula rima. I", 3©. bie 3t. ber Steine, lapides rüdes. —II) uneig.:
Witte- rima. - fissura (größere 3t., Spalt). - fo- feritas (2ÖiCbr)ett)-, übrig, öurd) bie SXbjectt. unter
ramen (2od) übt).). - Stilen befommen, rimas fieri „rofj no. II", 3^3. bie 3t. im 33eneljmen, mores agre-
pati; rimas agere; findi: uoHer 3ti£en, rimosus; stes ob. feri.
plenus rimarum. Wobt,I) a(§©en)ädj$: a) Ü6fj.: arundo (ber 3tofjr=
tibcn, scarificare (auffälligen, bamit 33Iut ^er= ftraud) u. bicterc 3tofyrftänget). - canna (baö flehte
auBfomme, j58. ba3,3af)nfleifd), gingivas). - leviter - calamus (ber bünnere, fdjlanfe
3tof;r ob. Schilf).
vulnerare (leidet nerrounben). - scindere (fdjlifcen, §alm be§ 3tobrä). - »on 3t., arundineus; canneus:
ü. 2)ornen jc). - ^mb. mit einer 9tabel r., alqm acu toie 3t., arundinaceus uoK 3t., arundiuosus.
: b) —
pungere bie £aut i[t nur teidjt geriet, destricta levi
: inäbef. = 33ambu§rol)r, tu. f. —
II) = 9töfjre, m. f.
vulnere est cutis. robtattig. arundinaceus.
Wibal, f. 9tebenbuE>ler. iitobvbrnct), f. 3tof;rgebüfd;.
ttoaltfitcK, f. roetteifern. ffiöi)vd)en, tubulus (oerfdjiebenuon canaliculus,
Wibalität, f. Jtebenbufjlerei. b. t. 3tinnc^eit).
«Robbe, f. SKeerlott. 9tol)tbacb» tegulum arundinum.-tegulum can-
Woebc,!) eingifd) raja. II)X§urm im Sa)ad;=
:
— narum ob. cannularum (Sa)dfbad;). - eine §ütte mit
fptel: turris. einem 3t. (Sdjilföaa)), casa cannulis teeta: ein 3t.
töd)cfn; er rödjelt, faueibus ejus illiditur Spi- auf fein §au§ machen, tegulo arundinum operire
ritus (333. im lieber, in febre). - pertrab.it ab ima domum.
pectoris parte suspiria brevissime collecti Spiritus Wobtberlc, teges cannea (um etnmä 3U3ubecf en).
(im Sterben). - Wörbcln, ba3, brevissime collecti - *camera ex arundiuibus facta (3immcrbede au§
spiritus suspiria (n.pl). - ba§ 3t. eines Sterbenben, 3torjr).
Ille singultus, quo redditur anima. Wobtbteficbt, f.
SHof;rgebüfcr>.
Wort, vestimentum (Äteib übf;.). - tunica mani- Wobrbommcl, *ardea stellaris (L.).
cata (2lermel«eib ber Scanner). - 3ft e§ = Unter- Wötyxc, tubus (bie 3t. als 3tot)r ob. i)ol)lex ct;lin=
rock, f. b. berförmiger Körper, aud) bei SBafferleitungen, unb
1.Worten = Spinnrod'en, tu. f. bann gem. uon .Ö0I3 ob. Xt)on). - fistula (eine engere
2. Worten Jf., f. 3ioggen *c. 3töf)re, be). bei äßafferleitungen, bura) meiere btä
Wort cnpbifo jobbiC' lucubratione anicularum SEaffer buref; ben S)rucf ber Suft ob. burd; eigenen
vix digna, orum, n. 9lad)brud geraaltfam fortgetrieben u. auägeftopen
Wojfjijjfcl, lacinia vestimenti. - Qmb. beim niirb, mar gem. auö 33Iei). - canalis (bie ro[;rät)n[icb^e
3t. jurücffjalten, alqm laciniä vestimenti retinere. 3tinne, bef al§ Sßaffergang, bie SBafferröfjre, ber ©a=
.

Woeoco, vasa antiquo opere (al3 ©efdjirr). - nal). - sipho ob. siphou (eine 3iöf;re mit ber eine ,

supellex antiquo opere (al$ §au§gerätl)). glüffigteit auä einem gafj gesogen rcirb, ein §cber,
toben, f. auäroben, ausrotten. ob. aüä rceldier SBaffer emporfpringt; aua) Spri^en=
Wobomontabc, verba vana, n.pl. - 3tobomon= röf;re). - euniculus (eig. eine Sltine ob. ein gegrabe=
taben madjen, Plautinum Pyrgopolinicen imitari. bencr unterirbifcf}cr ©ang; bat), übt). Sang, 3$. im
WobomOtttabenuwcbct,verbis nimius.- Plau- gatdjSbau; ober 3töf;re, 333. beö öfen§, fornacis). -
tini Pyrgopolinicis imitator. 3ft e§ = 33cinrö()re, f. b. - 3töf;ren 3u3Safferleitungen
Wogen, @ier ber gifd)e, ova piscis. au§ jy'^ cn n\aa)en, pinus ad aquarum duetus in
Woggen, secale. tubos cavare. |ar. u. cann.).
Woggcnbrot, *panis secalinus (im SlKg.l. - pa- tobten, arundineus. - canneus (f. ,,3tot)r" über
nis fermentatus (gefäucrteS 33rot). - panis eibarius töbtenatttg, =f btmig, fistulatus. Adv. *iu —
(gerDÖfndidjeS, f)au3badene£> 33rot). fistulae speciem. - euniculatim (j. „3t5[;re" Ü6er
Woggcntncbl, *farina secalis. fist. u. cun.).
Woggenfttob, *stramentum secalis. 9töbtcnlcttung,333. naa; ber Stabt, *tubi, qui-
Wognct, piscis ovis gravida (ber roeibtidje gifd;, bus aqua in urbem perducitur. - ba§ Sßaffer burdj
ber (Sicr in fid) fyat). - femina (ber rc>etblid)e
piscis eine 3t. rooljin führen, aquam tubis ob. tistulis du-
gifa) übl)., im tylut. aud) piscium feminae). cere alqo.
tob< I) eig.: rudis
Zubereitung, fo roie
(oljne alle 92öbtenoctstoeignng/ rami.
ctroaä bie üftatur giebt). - inconditus
(funftloö gear= SRobtfcbct, calamus.
beitet, unförmlich,). - impolitus (ungeglättet, 333. Wobtflöte, arundo.
Stein). - incultus (nidjt gehörig bearbeitet ob. au§= Wobtgcbiifrl)» arundinetum (üou ftärferem
gearbeitet, $8. 2tcfcr, S3er3). - r. ©olb, Silber, au- 3toI)r). - 'cannetum (001t Schilf).
rum, argentum infectum (®gf(j. argentum factum). WöbtgcfrbhJÜt, tistula.
— bat), a) ntc^t ge!od)t : crudus (Ögffc. coctus). - 9Jobtbnttblct,arundinarius(ürelliinscr.4199).
incoctus (nod) niü)t gefönt, (%f£. coctus). - nod; iliöbvbol v arbores, quae ad aquarum duetus
Ijalb r., suberudus. —
b) nidjt eingebunben, non 33ü= in tubos cavantur.
djern k.: *nondum compactus. II) uneig.: rudis — Wühlbütte, casa ex arundine texta.
(nod) unerfahren in einem §anbn>erf je.). - incultus tobtid)t, f. roljrälmlid).
(ungebilbet). - agrestis (unmanierlich). - incultis ob. 5Rbbtid)t, f. 3iob;rgebüfd).
agrestibus moribus (ungebilbet, unmanierlid) uon tobrig, arundineus. - canneus (fct;ilfig). - aruu-
Sitten, im 33encf)mcn). - ferus. immansuetus (railb, dinosus (uollcr Wotjr).
ntdjt ge3ä[)mt)-,t>crb. ferus agrestisque. - asper (rauf;, Wöbtlafrcn, immissarium (als 23cl;ältnifi, in
Ijart tm 33cncl)men). - intraetatus (nietjt breffirt, »u=> baä Gaffer auö ber Wörjre füefit). - reeepta-
»t>elä)eä
geritten 2c., g3). SJferb). - ein r. Sinn, ingeuium in- culum(a[G33ef)ä(tnif(, roeld;e§ ba^SUaffcr aufnimmt).
cultum: rofje Sitten, ein r. 33cnel)men, mores inculti Wöbtmciftct, aquarius. aquilex (bei ben 2üten
ob. agrestes ob. fori. - nuö bem 3fo!jen h>rauoar= ber, luctdjcr .Uenntni§ «on ber Söaffcrlcitung l)at).

betten, dolarc (®gf£. perpolire, eig. u. bi(bt., 333. il- Wobtüfeifc, arundo.
lud opus, Cic. de or. 2, 13, 54). Wobtfbcrling, *embcriza seboe ticlus (L.).
781 Dio.jrftuljl 9tömerfreunb 782

diof)t)tuf)t, *sella ex arundiae texta. - ein gro= suas transegisse: eine 3t. im ©taate fpieten, agere
fjer £el)nftubl, *cathedra ex arundine texta. aliquid in civitate: eine grofie (bebeutenbe) 3t. im
ftöljrtroq, f. Stöhjfoften. ©taate (eine grofje politifdje 3t.) fpieten, in omni
Otofjtttmfier, *aqua tubis perducta. actione atque administratione rei publicae florere :
SRotjtwerf, arundines, um, f. bie erfte 3t. im ©taate fpieten, prineipis personam
9iöHd)Ctt, I) Sßarje: *cylindrus parvus. II) — tueri in civitate; prineipem esse in civitate ; prin-
atä jufammengeroßter Äörper, tfd. Rapier: *volu- cipatum rei publicae obtinere eine roiujtige, ernfte
:

men parvum. 3t. gravem, severam personam sustinere:


fpieten,
Üiottc, r> runbe Scheibe, bie ficb, um xljren 20tit= eine f rembe 3t. fpieten, alienam personam ferre (bitbt.,
telpunft öref)t: orbiculus (bef. bie Rolle im Äloben, ©gftj. suo vivere ingenio, f. Liv. 3, 36 in.): feine 3t.
in melier ein ©trief läuft, 3S8. in brei Collen taufen, gehörig fpieten, partes explere: feine 3t. burdjfpieten,
per tres orbiculos circumvolvi). - rota, fleine, ro- partes suas peragere ; negotium suum exsequi atö :

tula (runber ftörper jum fortrollen eine§ ©egen= feiner 3t. fallen, *personam suam male tueri; sibi
ftanbeö, jJ8. auf Stoßen etro. fortfdjaffen, subjeetis non constare (fidj nid)t gleia) bleiben).

rotis trajicere alqd: man fann unter bie größeren toUenf l)v.tr. volvere. - devolvere (b,erabrotten).
©eroädjgfaften auet) !RoIIen fügen, possunt etiam va- - evolvere (^erauärolten, auäeinanberrotten). - pro-
sis majoribus rotulae subjici). - scapus (bie 3t. ob. volvere (oor fia) Verrotten). - convolvere (jufammen=
ber ©tob, auf roeldjc ba§ $apier geroicfelt rourbe). - roßen). - fidj rollen, convolvi. - SBäfdje r., *lintea
cv lindrus (xv).ivöqoz, SBatje, um etroa3 ju ebenen). pressorio, quod phalangis subjeetis movetur, po-
- phalanga (^«;.ayc,2Bal3e, um Saften fortzurollen, lii-e. —II) v. intr. volvi. - devolvi (^erabr.). - evolvi
Caes. b. c. 2, 10). - *pressorium , quod subjeetis (b^erau^r., auäeinanberr.). - convolvi (jufammenr.). -
phalangis movetur (2Bäfä)roße). provolvi(fortr.).-profluere (herabfliegen, $6. auö ben
II) 2lßes, roas jufammengerotlt rotrb ob. ift, a) im 2(ugen, ab oculis, ü. ^b^ränen). - baö 3tab rollt, rota
ütßg.: volumen (bef. ©djriftroße). - eine 3t. %abat, currit: ber ©onner roßt, tonitrua devolvuntur (im
*Xicotianae herbae folia in cylindri speciem con- Sweater, f. Phaedr. 5, 7, 23, roo aulaeo misso de-
voluta. —
b) m£bef., baZ jufammengeroUte öeft, auf volutis tonitribus atä ber SSortjang unter roßenbem
roeldjem baö ftetjt, roa§ ber Sajaufpieler corjutragen Sonner aufging): ber Sonner roßt fürdjterlictj, in-
bat; bann ba§ SSorjutragenbe felbft: *volumen, in gens fragor intonat. - roßenbe 2tugen, oculi cur-
quo partes actoris conscriptae sunt (eig., baZ §eft). rentes (Cassiod. hist. eccl. 7, 2).
- partes (ba§, roae ber ©ajaufpieler barjufteßen bat). Otoltcntöitfct), partes mutatae.
- persona (eig. bie SJtasfe, bann ber ©tjarafter, roe(= rottirett, f. routiren.
ö)en ber ©ajaufpieter auf ber 58üt)ne barfteßt; beibe SRoHfaften, *vas majus, cui rotae subjeetae
aua), roie aüe unten folgenöen 3tebcnsarten, in voeU ^iolltuagcn, reda. [sunt.
d;en fie »orfommen, übtr., = bie Stoße, bie Qemanb Sloman, *fabula Romanensis (ift ber S)euttia)=
imSeben fpie(t).-ministerium. negotium (ber Stenft, feit roegen beizubehalten, ba baä Don ©inigen fubfti=
bie S8erria)tung, bie einer bei einem 23ori)aben jc. tuirte fabula Milesia meb,r unferm „9Jtä^ra;en" ent=
Ijat). - bie erfte, jroette, britte 3totte, partes primae, fpridpt). - amoris fabula, 5ßlur. ainorum fabulae
soeundae, tertiae: eine fomifdje, fpafjtjafteSt., partes (Siebe§gefct)ttt)te).
ridendae. - in ^ntbs. 3t., in alcjs persona ($33. le- s
J{onmnt>'tcI}tcv, =fd)tci6er, *fabularum Ro-
nonis, Gnathonis, f. Cic.Rosc. Com. 7, 20; de amic. manensium scriptor.
25, 93). - ben ©d)aufpielern bie Stoßen einftubieren romanhaft, fabulosus (fabelhaft). - fictus_(er=
(»om 33üt)nenbidjter), fabulam docere:!3mb. $u fei= bietet übl).). - metjr a(6 r., amorum fabulas etiam
ner 3t, juftutjen, alqm ad partes parare: eine 3t. excedens. — Adv. fabulose ; ut in fabulis fit. - mel)r
lernen, partes discere: eine au§roenbig gelernte 3t. al§ r., ultra omnes amorum fabulas (jS8. alqm amare).
fpieten, omnia facere de industria (biibt., 2tße§ mit - bas ftingt r., fabulosa narras: r. barfteßen, in dul-
Ifeif 10 madjen, Ter. Andr. 4, 4, 56): (Sinem bie 3t. cedinem fabulae componere.
Qinöö. geben, fpieten (äffen, alei alcjs partes dare; rotnattifirett, ©olbaten, milites ex armatura
alei alcjs personam imponere (gletct)f. gegen feinen diseiplinaque Romanorum constituere (f. Auct. b.
2i;ßen, bilöl. bei Cic. Süll. 3, 8): 3mbm. bie 3t. $u= Alex. 68, 4). - milites ad Romanae discipliaae for-
tf;eilen, übertragen, etroas 5U tfjun, alei partes assi- mam redigere (f. Vell. 2, 109, 1).
gnare mit folg. (berunbium in di (bilbl.); alei
. . . 9iomam3mu3, studimn sensusque Romano-
ministerium delegare, ut etc.: bie Stoßen unter bie rum.
2lnfüt)rer bes großen öaufenS »ertfjeilen, partiri du- romantif dj, amoenissimus (feb,r eintabenb, an=
cilniB multitudinis ministeria: bie Stoßen nmrben genetjm, »on ©egenben - dulcis. suavis (tiebtidj).
2c.).

babei fo »ertfjeilt, ea (ministeria ob. negotia) divisa - ba§ 3tomantii"cf)e ber Ufer unb ©eftabe, amoenita-
m
DM>do: 3 b5. 3t. übernehmen, alcjs personam tes litorum et orarum.
iri'luere ob. suseipere partes od. ministerium alcjs
;
iKomon^c, *versus, qui de re gesta referunt ;

00. excipere: eine 3t. bei etro. übernehmen, *romanza.


ministerium suseipere: fio) in mehrere Stollen fct)i= 9iömcr» ein, bomo ob. (al€ 33ürger) civis Roma-
nbire j
00m 2ct)au]pieler): nus. - ein äd;ter Romanus: gar fein
3t., vir et vere
äa)ter )t., minime Romani ingenii bomo: jeber3t.,
s
Jjmbä. geben, alcjs partes Beere ob. ob-
3t. fpieten,
.e; alcjs pei Kmam ferro od. ge- roelajer 2c, quicumque Romanus.
rere 00. tenere ob. tueri ob. BUBtinere 00. treu Siötnerfcmb, populo Romano inimicus. - ein
auä) agf-re alrjm: ministerio alcjs fangi; ob. (bitot.) fetjr grof?er 3t., populo Romano inimicissimus: ein
bureb, »imularf fteüen a(s ob man 2c, mit folg.
i'fia) eroiger 3tömerfeinb bleiben, numquam in amicitia
&cc. u. 3"finit., vti. oic St. eineo ätafenöcn fpieten, cum Itomanis esse.
K in uftre): ^mtä. 31. uortrefflia) p fpie fltömcrfrcunb, Pbilorbomaeus {4nkoQ<onai-
len (ju $ebtx\) pflegen, al praeclare in m rcin tat. populo Romano amicus. - ein größerer
•cena ,mbs. aufgeben, populo Romano amicior: ein fet)r grofjer 3t., po-
3t.,
nicb,t rociter ,nia)t fortfpi^Icn, alcjs pei onaai po- pulo Romano ob. (roenn ein 3tbmer fpria)t) rei pu-
oo.i|cjiori<r<:unu '( nusgefpiett (jaben, partet blicae Dostrae amicissimus.
783 9tömerin xoii) 784

OiömcttH, mulier ob. {aläBürgerin) civis Ro- SRofenfitorf, tfttauä), rosae frutex (ber 3tofen=
mana. - eine äd)te 3t., mulier vere Romana jebe : ftraueb). - rosa (bie 3tofe als ©toef mit u. ofjne 23lütl)en).
St., roeldje 2C, quaecumque Romana. 9Jofcnftröttfc» *fasciculus florum rosae.
9{»jmcrfttttt, ingenium Romanum. - ein 3Juinn Siofcntcetttgcn, genae roseae.
otjne allen 3t., minime Romani ingenii bomo. SRofcnhjaffcr, aqua rosata.
ÜHömcvtftum, nomen Romanum roa§
(2lfte§, Üiofcntocitt, rosatum.
3tömer Reifst).- Romanitas (römiftfje 2lrt, ©pät.). 9iofcnäcit, I) cig., bie £ett ber 3tofenblütfje:
rötttifd), Romanus. -Latinus (lateinifd) [ro. t»gl.], *tempus, quo rosae florent. - in ber 3t., quum flo-
333. poesis). - r. Siteratur, literae Latinae literae ruerit ob. apparuerit rosa. —
II) uneig., bie 3tofen=
Romanorum. — Adv. Romane ; Latine. -
;

fie ftnb Seit be3 SebenS, serenum vitae tempus. - in ber 3t.
gut r. (gefinnt), iis animi Romani sunt-, mente ani- be§ Sebenä ftcfjcn, *serenum vitae tempus agere.
moque cum Romanis ob. (raenn ein Stömer fpridfit) Oioicn^toetfi, *frons rosacea.
nobiscum agunt. 9tof ette, I) 3-igur, ©djteife in ©eftalt einer 3tofe,
SRottbe, f.
^atroutlfe. *rosa. — II) ein (Soelftein con biefer ©eftalt: gem-
SRonbcf, gestatio in modum circi facta. ma in modum rosae concinnata.
9Jööd)cn, rosa (erft bei ©pät. baö £eminut. ro- toflrf)t, roseus.
sula). - mein 3t. (alä Siebfofungäroort)! mea rosa rofig, roseus. - r. Sippen 2c, f. 3tofenHppen :c.
(Äotnif.). SJofinc, acinus uvae passae. - Heine 3tofiue,
9Jofe,I)eineS3lume: rosa (ber ©tocf u.bieSlütfje). *acinus uvae passae Corinthiae. - 3tofinen, aud)
- rosae fios. roseus fios (bie Slofenbliitfje). - rosae uvae passae (getrodnete 2Beintrauben).
frutex (ber 3tofenftocr, =ftraucf>). - bie roitbe 3t., rosa fRofittcnfcrn, "nucleus acini uvae passae.
silvestris. - mit 3tofen befränjt, rosa redimitus: mit Öiofincntocin, SMein auä getroetneten Trauben,
3tofcn beträft trinfen, in rosa potare: auf 3tofen passum (sc. vinum).
liegen, in rosa jacere: beftänbig auf 3tofen roanbefn 9JoÖtnatitt, ros maris-, ros marinus.
(b. t. frörjlict) ob. glücttid) jerm), vivere in aeterna 9ioStnarittgcift, *spiritus roris marini.
rosa (Mart. 8, 77, 2). —
II) eine Äranffjeit: erysi- 9iodmatittol, *oleum roris marini.
pelas, lätis, n. {SQvaiTtiXaq). 9loömarittfirtltgcI, *frons roris marini.
tofenarttg, roseus. SRoff, mit feinen ^ufauimenf^ungen, f. 5ßferb.
IHoicnbcct» area rosis consita. üWo^foinm, f. ^pferbepnbler.
9iofcttblatt, rosae folium (im Stlfg.l - rosae 9tofttvab^C, vestigium ungulae equi.
floris folium (ein Statt ber 331ume). - ein Äiffen mit 9ioft, robigo (im 21%, aud) ber 3t. am ©e=
1.

Stofenblättern geftopft, pulviims rosa fartus. - ferrugo ((Sifenroft). - aerugo (Kupferroft,


treibe).

SKofcttbHitbc, fios rosae. - £ft e3 = 3tofenäeit ©runfpan). - ber 3t. getjt (greift, frifjt) baö @ifcn an,
no. I, f. b. - Wofcnbuicr), rosa. robigo corripit ferrum.
Üiofcttbuft» *odor rosarum. - *odores, qui af- 2. 91oft, I) eiferncö ©ittecroerf u. jroar a) jutn ,

flantur e rosis. 33raten, Höften: crates ferrea; craticula. - ein fil=

SJofcnfatbc, color roseus. - bie 3t. ber SBan= berncr 3t., crates argentea: auf Dem 3t. braten, in
gen, color egregius. craticula assare ob. subassare. —
b) im Ofen, um
rofenfavbcn, =fatbtg, roseus. bie 2lfcr)e burcfjfaUen 311 laffen: *craticula ferrea. —
9iofcttfcft, *dies festi rosarum. - rosalia, ium, II) Ijöljerucä ©itterroert al§ fefte ©runblage ju ci=
n. (ba§ Sdjmüctcn ber ©räber mit 3tofen, raeta)e§ nein ©ebiiitöe: sublicae. - einen kJi. legen, sublicas
im 3Jtai gefdjab, Inscr.). maebinis adigere.
trofcnftttgcrtg, *roseis digitis fulgens. roftcit, robiginem trahere ob. sentire. robigiue
SRofcngartcri, =gcbüfd), =f>cc¥e.rosarium; ro- obduci. robigiue infestari ob. laedi ob. corripi (im
setum. 2lttg.). - in aeruginem hindere (nom trrj, ÄupfeiV
9tofengerucf),odor rosarum (©crud) ber3tofen). - nidjt r., robigine carere:
mad;en, bafc etioaä ro«
- odor roseus (©crud) rote ber ber Stofen). ftet, robiginem obducere alei rei. - gcroftet (oer»
SKofcngcttnnbc, -guirlftttbc, sertum roseum. roftet), robiginosus; robigine obduetus ob. obsitus:
9tofcnfcttC» vinculum roseum. - 33übl., grata ein geroftetcr ^5feil, telum sanguine robiginosum.
compes (Hör. carm. 4, 11, 23). - öaö ©cuie roftet gteidjfam, ingenium longa robi-
Sftofcnfiffctt, pulvinus rosa fartus. gine laesum torpet i,Ov. tr. 5, 12, 21): alte Siebe
Siofcnfnodbc, calyx rosae. roftet nid)t, Cynthia prima fuit, Cvntbia finis erit
Stofenfranj, I) cig., Äranj t>on 3tofen, corona (Prop. 1, 12, 20).
rosacea. - einen 1H. tragen, rosa redimitum esse. — vöften, frigere (mefjr trodenc Körper, j33. nuces
II) uneig., ^ßaternofter: *rosarium (t. t). - ben 3t. fricatae, geröftete Gaftanienl - torrere (börrenb rb=
beten, *preces ad certum globulorum numerum ften, trorfene u. faftige Körper, 38. fruges, carnenO.
fundere. - subassare (etroaö 3Benige§ braten, U^cifc^ :c.). -
diofcttfipbcn, labra ob. labella rosae (rofige §[ad)ä r., linum macerare.
Sippen). - labra aemula rosis (mit ben 3tofen an iliöftctt, baä, beä 51ad)fe§, *maceratio lini.
%axbe mettcifernbc Sippen). - os purpureum (tyw ilJoftfrtrbc, robigo.
purtmmb). SJoftflctf, *macula ex robigine coneepta.
5Hofcnmoimt, *mensis rosas ferens. tofttg, robiginosus v'"i -tilg.)- - aeruginosus
iWofcntmmb, f. 3tofenltppcn. (uom Srj, Hupfcv).
9»ofCttttl, oleum rhodinum; oleum rosaceum; $Röfti)frtMttc, Siegel, frixorium (Spät.).
aud) bl. rosaccum. - üKofcnbomabc, als Heilmit- totf), ruber (.blutrotl)). - rufus. russeus (lidjt
tel,ccratum ex rosa factum. rotfj, fua)§rot[)). - rutilus foucrgelb ob. =rot^; go^
rofcnvott), rosßus. gelb ob. gclbrotl), nv^oq; »gl. Suet. Ner. 1 ruti-
ÜHofcnrort), ba§, rubor roseus. - baö 3t. bet lus aerique assimilis capillns). - rubieuudus (bocii
SBangcn, *genae roscae: baä 3t. ber Sippen, f. 3to= rotf), ein ftarfeö, gliihenbeö 3iotI) jeigenb). - rubidus
Jenlippen. (bunfelroti)). - purpurens (purpurfarbig, blutfarhu
ÜRofcttftcttgcl, caulis rosao. ti. f;odjrotf) mit fanftem ©lanj). - ba^ius (braun=
785 rotfjbcicfig rudjlos 786

rotf)).- cervinus (fjirfdjrotl)). - coccinus (fd)ar(act> motte, I) = Raufen übf)., ro. f.


— II) Ableitung
rott)).- molochtnus (carmoiftn). - miniaceus (men= beS £eereS: manipulus (bcS gufjooltS). -turma(bcr
nigrotl)). - roseus (rofenroth). - ettoaS rott), subru- SReiterei). - eine SR. oon 10 SKann, decuria: in SRot =

ber-, subrufus; subrubicundus; rubicundulus. - r. ten oon 10 Wann abtfjetlen , decuriare. - eine SR.
im ©efidjt, rubicundus. rubicundo ore. rubidä oon 100 URann, centuria: in SRotten oon 100 3ftann
facie (oon Statur ob. oon otelem Xrinten je.); pu- abtf)eilen, centuriare.
dore ob. rubore sufLsus t,oor ©d)am errötet). - r. tottctl, f. ausrotten.
SBein, vinum rut'um: r. §aar, capillus rufus ob. ru- SHottcttfülfrer, ^meifter, decanus (beS $ui>
tilus. comae rufae ob. rutilae (u. jtoar galt cap. oolfS). - decurio (ber Sfteiterei).
ruf. al£ etroaS £äjjlid)e§, cap. rut. als etroaS <3cfiö= rottcnttJCifc, catervatim (l^aufenroeife übt).). -
neS): bcr r. Sadre bat, rufus-, capillo rutilo ob. ca- manipulatim (0. gu^oolf). - turmatim (o. ber SRei=
pite rutilo. - baS r. Söieer, mare rubrum (oon ben terei).

©rtedjen mare Erytbrum genannt, f. Mela 2, 8, 1. VOttitett, fid), coire; conglobari.


PI. 6, 23 [28], 107). - r. roerben, rubescere. rube- iHottlrtnfc», novale.
fieri (etg.)-, im ©eftcfii, }. errötfien: über u. über im \iioti, I) Unratt) ber 9iafe: mueus (/uvxoq): rein
©efid)t, totis genis erubescere r. madjen, r. färben, : lat. narium exerementa, orum, — n. II) Äran!l)eit
rut'are. rutilum reddere (fud)Srotb); fucare (pur* beS 93iel;eS: pituitae.
purrotf))-, cocco tmgere(fct)arlad)rot{));miniare(men= rotjig, I) ooEer SRolj: mucosus. — II) am Sftotj

nigrotl) ) : bie fdjroaräen §aare r. madjen ob. färben, franf: cui de naribus pro mucis humor defluit
e nigro rutilum capillum reddere: Sjmb. r. (errö= male oleus (Veget. 1, 3).
tt)en) madjen, alci ruborem afferre ob. elicere: rotf) Wo itc, asotus (aacüiog).
anftreitfjcn (mehrere Stellen in e. SÖriefe als fester» tOttlitctt, 0. ©elbe, in usu omnium esse (allge^
fjafte, als $u Derbeffernbe), miniatä cerä (naü) röm. mein im ©ebraud)e feon). - baS (Selb nid)t r. taffen,
2lrt) ob. rubricä (nad) unferer 2lrt) notare (f. Cic. peeuniam domi retiner e: fein ©rof d)en routirt in
ad Att. 15, 14 extr.y. einen Sag (als e. glüdltdjen) ©allien oljne bie 3ied)nungS6üd)er ber röm. 33ürger,
im Äalenber r. anftreidjen, diem uumerare meliore nummus in Gallia nullus sine civium Romanorum
lapillo (Pers. 2, 1); diem siguare melioribus lapil- tabulis commovetur.
lis (Mark rubere (aud) oor <3d)am,
9, 52, 5): r. fetm, SRoutc, f. a^arfctjroute, SReiferoute.
393. über multumi-, erubuisse (erröttjet feon
u. über, Oi out ine, usus rerum; aud) bl. usus (Uebung
oor Sdjam, ^93. über u. über, totis genis). übt).). - palaestra (fünftlerifci)e Uebung, ©d)u(e). -

rotfjbäcfig, *genis purpureis. SR. fjaben, usu atque exercitatione praeditum esse
;

SMotlibavt, I) oon 2Renfd)en: barbä rutilä. - palaestram quandam habere grofse SR. l;aben, ma-
abenobarbus (als 93einame einer röm. "Jamüie). — gnarum rerum usum habere; magnum usum ha-
:

II) ein ^ijd): rnullus. bere (j93. in re militari): feine SR. l;aben, nullius
rotfobraun, badius; spadlx. usus esse; nulluni usum habere.
SRöttjc, bcs 0efid)tS, rubor. - gmbm. eine SR. SWoutiutcv, usu rerum callidus. - SRoutinierS
abjagen, ruborem alci afferre ob. elicere: eS oer= in ber SRebef'unft, quidam operarii linguä celeri et
breitet fid) eine SR. über 3mbS. @efid)t (= er errö= exercitatä (f. Cic. de or. 1, 18, 83).
tt)et), rubor ob. pudor alci suff unditur ; alqs eru- to litt utvt. usu rerum callidus. - vetus (in fei=
bescit. nem gadje fd)on lange befdjäftigt, gcroiegt, j23. ac-
SHötfjcl, rubrica (fiiXzoq). cusator, gladiator u. imperator). - ein r. ©d)urfe,
:

SRötfjcln, eine öauttranffjeit , *rubeolae (t. t). veterator.


tbttjett, itd), rubescere. Sgl. „errötfjen". SRötiaHft, regis amicus.
rotliflccf ig, *maculis rubris conspersus. SKubctiett, rapulum.
rotfjfjclb, fulvus. SNiibc, rapa. rapum (im 2lllg.). - beta alba
SHotljgcrber, Berber. f. (roeifie SR.). - beta nigra (rotfje SR.). - napus (Äob>
SRottjfltcfcer, *fusor aerarius. ob. ©ted'rübe). [rübenfelb).
rotfibciavig, rufus; capillo rufo ob. rutilo (f. rlJitbcnnctcr, =felb, rapina. - napina _(@tecf=
,,rotf)" über ruf. u. rut.). SHÜbcitJUifcr, *sacharum in betis albissimis
SNotfibaut, bie, o. ^noianer, im,3ff)g. barbarus. collcctum.
SRotrjtcrjlcficn, *motacilla rubecula (L.). SHiibcfamcit, *brassica napus (L.).
Mottiropf, a; ftopf mit rotfjen öaaren: caput Oiiibcnfamcu, raporum semen.
rufum 00. rutilum. —
b) URenfd) mit einem foldjen: :Kubiit, carbunculus. - *rubinus.
rufus; capite rufo ob. rutilo (f. „rotfj" über ruf. U. vitrum rubens.
0{iibittrjlav<,
rut.). - wenn mid) ein :R. |'ud)t si quis me quaerit , Oiübbl, *oleum brassicarum naporum.
rui' Dhtbvtt , pars (2lbtf)eitung übt).). - caput (216=
rotliroDfifl, capite rufo ob. rutilo; rufus (f. fd)nitt, (Sapitel). - genus (Glaffc, ©attung, unter
„rotf)" übet rot u. ruf.). ber etroaS aufgefiibrt ob. abgeb/vnbelt toirb). - ratio
SHotfjfauf, erysipelas, lätis, n. Uovclntlaq). (23c3ic[;ung, in bie etro. gcbrad)t toirb). - @elb unter
röthjid), Bubraber (blutrötfjlicb, - ub- ber „für bie ftlottc' anbefeljlcn, classis nomine
;R.
rofui tudjcrötljltd)). - subrutiJus (etroas feuerrotf;, peeuniam imperare: ctioas unter ber SR. „für @e=
golbgclblid) - nibrubicuoduB. robicundalus d)od)-
.
jd)ente" in Widmung bringen, nlqd muncribus ex-
rötfjlid),'. - ruber robalbicani (l)cllrött)lid)). - r. a\v> pen um ferre: biefe aanje Unterfud)ung gehört jur
fefjen, rabrob )i. beä 9tüflid)en, (;uae «ieliberatio omnis in ratio-
Motfn'riiitumd, *equu albus robraben . nem utilitatis cadit: bieä ift eine fefjr grofte SR., ea
iHotbidjiuau',, '«ylvia tborace argentata Kl.), ratio maxiiiia e t.
rotfifctbcn, biatteus '•neu-: od. (nad) Salmaf.) Mübiamctt, ]'.
Hübe u. :Hübcnfamen.
blat' Äletb). rudjloc, aefarius (rud)loS, gegen bie natürlidjcn
SWotfiun". 1 I
tbel. u. adttltÄen Oefefce). - impius (gottlos, geroiffenlos,
rot!)lunitqirj, t).
P<tf., Der, loeldjer fid) an Wot't, an feinem SJotet
SHotfituilb, " 1 1. - ein StÜd K., cor. Inno u. an feinen nädjftcn Senoanbten oerfünbigt)-,
787 9tud)lofigfeit MäfafL 788

Derb, nefarius impiusque. - sceleratus. sceleris ple- relinquere (üör).eö uertaffen); solum vertere ob.
nus (doU greoelmutl), erftereä n. 9Jtenfd)en, festeres mutare (bef. al§ Verbannter): baö SJaterlanb mit
ü. Sebl., j33. consilium sceleris plenum). - scele- bem 3t. anfeljen muffen, patriä carere (baä Sßater=
stus (freoelrjaft, ?ur 25ejetct)nung ber Ijerrfcbenben lanb entbehren muffen); in exsilium mitti (in§ @ril
Neigung u. fertigte it in $rer>eln u. rca§ barau3 l;er= gefrf;idt raerben): binter %mtä. 3t., clam alqo. alqo
norgegangen ift). - improbus (ber ob. raas naa; gött= inscio (obne %mtä. SBtffen); alqo absente (in ^mbä.
liebem u. menfd;lid;em Urtb/il nict)t fo i[t, raie er ob. 3t6raefenl)eit): binter Qmbä. 3t. Uebleä non if»m re=
eä feijn foUC, übt).). - r. Sinn, r. ©efmnung, f. 3turf;= ben, alei absenti male dicere: ben 3t. frei baben,
lofigteit: eine r. Sbat, nefas; facinus nefarium; a tergo tutum esse: fid) ben 3t. frei galten, cavere
scelus; (ftärter) scelus nefarium: r. 93eftrebung, im- ab insidiis.
pietas. — Adv. nefarie; impie; sceleste. tiirfeu, I) v. tr. movere loco suo. - an etraas
9iud)loftgfcit, impietas. improbitas (alä @I;a= r., admovere ad alqd: naa) etraa§ l;in r., promo-
tat ter jug). - scelus (ruä)lof e ©efinnung, gteuelmutl; ;
vere ad alqd: non etroaä (l)inroeg) r., amovere ab
u. rudjlofe %b,at). - nefas. facinus nefarium. scelus alqa re: näb^er r., propius admovere ad alqd: ju=
nefarium (rudjlofe $t)at; »gl. „rucbloä" ben Unterfrf;, red)t r., bene collocare: Quibm. ben Sopf jureebt r.,
ber 2lbjectt.). - e3 für eine 3i galten, nefas habere, alqm coercere. - »or Slugen r., f. uergegenroärti=
ob. nefas esse ducere mit folg. Qnfinit. gen. — II) v. mir. se movere. - non ber Stelle r.,
ruetitbar raerben, vulgari. evulgari. divulgari. loco se movere. - näfjer r., propius se movere (fia)
pervulgari (unter bem großen £aufen, int publicum nä(;er b^erjuberoegen); propius accedere (näber f)er=
»erbrettet werben). - in notitiam hominum venire jugeb,en); appropinquare. appetere ( berannafjen,
(jur Äenntnijj ber ?eute kommen). - exire in turbam erftereä übfy., le^tereö nur non ber $eit, 9tad)t u.
ob. vulgus. emanare (in vulgus). efferri (foras ob. bgl.): mit einem §eere ber ©tabt näber r., propius
in vulgus). effluere et ad aures hominum perma- urbem admovere exercitum: bie ©ao)e raar fdjon
nare (auskommen, raa§ eigentlid) »erfd;raiegen blei= nablet getüdt(roar bringenber), jam praesentior res
ben f oUte). - überall r. raerben, percrebrescere et= : erat. - 3mbm. auf ben £eib r. mit etroaö, j33. mit
raa3 nid)t r. raerben laffen, alcjs rei famam com- einem 33rief, irapingere alei epistolam (Cic. ad Att.
primere ob. supprimere. - madjen, vul-
rurf)tbar 6, 1, 6): an^iubä. Steüe r., l)öl)et r., in eine Ijbljere
gare, evulgare. divulgare. pervulgare (im ^ßubli= ©teile r., f.
- an einen Ort t.,
eintürfen no. II, 2.
cum »erbreiten); efferre foras ob. in vulgus. pro- accedere ad alqm locum: mit bem §eere, exerci-
ferre foras. ederein vulgus (auftragen, roaS etgent= tum admovere ad locum; cum exercitu ad locum
lid) »erfd;roiegen bleiben follte). - bie ©acfje (ber accedere. - au$ einem Orte r., se movere ob. bl.
Vorfall) raar genug, non parum res erat clara.
r. movere alqo loco ob. ex alqo loco; proficisci alqo
3itttf, momentum (f. Ter. Andr. 1, 5,31 [266]). loco ob. ex alqo loco: mit bem §eere, copias ex
auf (£inen 3t., uno impetu: einen 9t. tt;un, moveri. loco educere: mit ben Gruppen auä ben Süinter=
Oiiirf btief, respectus. - auf ettuaö einen 9t. tl;un, quartieren r., movere ex hibernis; copias ex hiber-
alqd ob. ad alqd respicere; alqd respeetare. naculis extrahere. - in t>a$ gelb r., au bellum pro-
9iücfen. tergum (ber 9t. al§ abractrtä gefefjrte ficisci (im 2llig., in ten Ärieg jiel;en, ». ©olbaten u.
(Seite, bie ©gf£. frons, aud) uneig. eineö
9türffeite, gelDb^errn); milites ad expeditionem educere (ju
33erge§ 2C). - dorsum (ber 3t. al3 erhabener 93eftanb= einer einjelnen friegerifa)en Unternclmiung mit bem
tbeil beö jtbterifdjen Ä'örperS »om Warfen bi§ jum §eere auSjiet^en, v. gelb^errn). - über bie ©rcn3c r.,
Slfter, ber Sudel-, aud; uneig. non anbeten butfelar= exire extra fines. - mit bem £eere, mit ber glotte
tigen ©rt)öf)ungen, $. eines. Serge§). - roaS un$ nor eine ©tabt r., copias, naves ad urbem admo-
ben Stütfen jufetyrt, aversus: 3>"bm. bie £änöe auf vere. - bügelan (bergan, bergauf», t>cn öügel (ben
ben 3t. binben, religare ob. revincire manus post Sera) Ijinauf r., in adversum subire adv^erso colle ;

tergum ob. post terga: bie Jgänbe auf ben 3t. legen, evadere (itn §ügel Ijinanftüvmen).
rejicere manus in tergum: mit ben £änben auf bem 9tüd:cnt>arrc, *rhachitis (t. t.\
9t. auf= u. abf parieren, manibus in tergum reje- 9Jütf entölt, rcsijectus (ber 3tüdblid = bie Qu*
ctis inambulare: $mb. ob. etraaä auf ben 3t. net)= flua)t). - reeeptus (Ort, raoljin man fid; 5urüdjiel;en
men, *alqm ob. alqd in tergum aeeipere (»gl. Cic. fann). - subsidium, quod respiciamus(9teferoe, nad)
de nat. deor. 2, 63, 159); alqm ob. alqd humeris ber rair unä umfel;en, non ber roir §ülfe erroanen
attollere. - auf ben 3t. fallen, cadere supinum. - fönnen). - subsidium (3teferoe übb,.). - einen d\. ge=
auf bem 3t. liegen (fd;lafen ob. rufjen), supinum cu- roäl;ren, subsidio esse;tutum reeeptum dare: einen
bare (@gf§. in faciem cubare); supinum dormire 3i. l)aben, respectum habere: einen 3t. fjaben an et=
(auf bem 3t. liegenb fa)lafen): auf bem 3t. liegenb, roaS, reeeptum habere ad alqd ob. in alqa re alqd ;

supinus: ba3 biegen auf bem 3t., supinus cubitus. respicere.


- ber 2Binb rael;t in ben 3t., »om 3t. l;er, id) l;abe 9iütf cnmarf , dorsi ob. in dorso medulla (3Jtarf
ben SBinb im 3t., tergum (ob. in 33ejug auf 9)telj= im3tüden). - e dorso medulla (9Xar{ a«ö bem3tü=
rere terga) afnat veutus: bie geinbe im 3t. angrei= cfcn).-JHürfcnmarffrf)n)ini>ftt^t, *in dorso me-
fen, ben geinben in ben 3t. fallen, hostes a tergo dullae tabes.
adoriri; hostes aversos aggredi; terga caedere ho- 0iütfcnfc^mcr3,*notalgia(bcr©dmu'r^ im gan=
stibus (Ijinten in bie 'fieinbe einbauen): ben 3t. teuren, jen 9tüden, bej. in Den fleifdugcn Xl;eilen beffelben,
se ob. vultum avertere (fid; ob. bas ©efid)t raeg= 1. 1). -*rhachialgia(3tüd'gratsfd;merj, 1. 1.). - *rha-

rceuben); terga vertere ob. dare (fliegen, ». ©olDa= chiagra [gid)tifc^er 3tüden|d;mei-j, t. t.).
ten): fobalb idj ben 3t. t'cljvc ob. raenbe (b. i. midj ^{iirr'i-uftjirf, eineö Xb.iereä, *pars dorsi. - baä
entferne), simulac discesserim: ^uibm. ben 9t. feie- 3t. be8 JQarnift^e§( *pars thoracis aversa.

ren, alei tergum (o. 9Jteljrereu terga) obvertere (eig., ÜKüttcntoitbcl, vertebrae, quac in .spina sunt.
Qmbm. ben 3t. jufel;ren); abire, discedere ab alqo OiürtfoU, 1) lehn öe^nroefen »c: *reditus feudi
(fid) non Qmb. mtfetnen); alei deesse (ifmi nidjt ad (lominum. - 3t. einer (£rb)d;aft, *reditus here-
mit Watt) u. %i)at beijtcljcn); alqm descrere (o»'b. ditatis. — Il)3teeibiu einer itianfl;eit: febris reci-
treufoS im ©tio)e [offen): bem Öaterlanbe ben Ä. diva; aud; bl. reeidiva. - einen ~di. befommett, in
fcl;rcn, baö SJatcrlanb mit beut di. anfe!;eu, p'aträm euudem morbum recldere; de integro in morbum
7s9 Siiuffradjt 9tü<fft<$t 790

incldere; repeti febribus (roieber gicberanfäHe be= dor ipsius, bie 3t. auf feine ^erfon). - ambitio (par=
fommen); einen heftigen, in graviorem morbum auä ©unftfudjt). -
teiifc^e 5tücffia}ten, s^arteiticf)feit
reddere: bamit fein 5t. fomme, ne febris recidat: forgfättige ratio et diligentia: fittfiaje Stücfficb^
5t.,

einen 5t. befürchten, recidivam timere. - an e. 9t. ten, bonestates (f. Cic. part. or. 24, 83). - 5t. neb=
fterben, febribus repetitum defungi. men auf respectum habere ad alqm; respicere
2c.,

üiücffracf)t, *onus, quod in reditu vebitur. - alqm rationem habere alcjs ob. alcjs rei;
ob. alqd;
3t. fjaben, *non inanem redire. rationem ducere alcjs rei: auf fidj felbft 5t. nehmen,
iHücf gäbe, f. 3"rüdEga6e. suam rationem ducere; dese cogitare: forgfälttge
iRiicfgong, I) 5iüdfe()r: reditus; reditio. II) — 5t. nehmen auf $mb. ob. etroa§, alcjs ob. alcjs rei

rücf gängig gerooroene ©adje: res ad irrituru redacta. rationem diligenter habere: auf ^mbS. (Smpfeb,-
rÜrf gängig, a) retrograb; 333. eine r. 33eroegung lungen, alcjs commendationes diligenter observare :

machen, regredi coepisse se recipere coe- (übt).); leine 5t. auf Qntb. ob. etroa§ nehmen, negligere alqm
pisse. pedem ob. gradum referre coepisse. coeptum ob.alqd; nihil curare alqd: jiebt man bie 3<u)f in
esse recipi (0. Solbaten). b) ungiltig; j33. etroas — 5t.,de numero si quaeris.
r. machen, irritum facere (im2lllg.); rescindere (caf= ouö 9t. gcgcit S«t»>" alcJ s causä (3>noä. roe=
firen, ungiltigmachen, 333. Verträge, ein Xeftament, gen, jS. 'Catonis causä: auä 5t. gegen mid£), bia),
eine abgeurteilte ©adje 2c.) in integrum restituere ; meä, tuä causä); honoris alcjs causä (ber efjrenben
(auf ben alten 5"fs bringen, f. Ter. Pborm. 2, 4, 11 5tiid ficf;t auf %mb. roegen, jS. honoris Divitiaci at-
[451]): ein Sterfpredjen r. machen, promissum im- que Haeduorum causä eos in fidem recipere, Caes.
mutare. - r. roerben, irritum fieri. ad ob. in irri- b. G. 2, 15, 1 si hoc hoDoris mei causä suseepe-
:

tum cadere. ad irritum recidere. ad irritum re- ris, Cic.ad Att. 15, 14, 3). - im Satein. tjauftg burd)
digi (im 3%); rescindi (caffirt roerben K., oon 33er= ben btofjen ©atio ber ^erfon, bie man berüdfia;tigt,
trägen, Xeftamenten 2c.). _[u. im 3T^9- spina. M • ausgebrücft, j33. au§ 5t. gegen 3mb. ©inen begna=
SRütfgrat»dorsi spina; spina, quae in dorso est; bigen, animadversionem et supplicium, quo usurus
Wütfnratctgelcnf, spondylus {anövdvXoq). eram in alqm, remittere alci et condonare (Vatin.
Siücfgalt, ot)ne, f. rüdtjaltlos. - Sßerf Rieben ift b. Cic. ad fam. 5, 10, 4).
„9tütfenl)a(t", ro. itt 9t. (einer ©atf)e ob. auf eine ©aa^e) roirb aus~=
tücff}aftfo3,liber.
f.
— Adü.libere(frei). - aperte gebrüdt: a) bura) respectu alcjs rei ob. bureb, re-
(offen ; beiöc J33. loqui). - simpliciter (ol;ne 33eDin= spiciens alqd, §33. in 5t. auf ba$ perfönliaje 3nter=
gung 2c, §33. se alci credere). effe, respectu privatarum rerum: in 5t. auf biefe
Öiiitffauf, *redemptio. Umftänbe wollte ba§ SBolf lieber 2c., haec respi-
rürf f auflief), *cum jure redemptionis. ciens populus maluit etc. — ß) burd) ad (im S5er=
"Wtrffcfjr, -tnn\t, reditio; reditus. - bie 5t. b^ättnifj ju 2c), 5^8. bieä ift in 5t. auf unfere ©e=
nadj öaufe, reditus ob. reditio domum: bie 3t. ins roofjnljeit geringfügig, haec ad nostram consuetu-
Sager, in bie ©tobt, reditus in castra, in urbem: dinem sunt levia: ein in 5t. feines" 5tuf)meä au§ge=
bie 5t. in§ 33aterlanb u. bie £eimfef)r, reditus ac jeief) neter -ütann, vir insignis ad laudem. y)burd) —
domum itio. - bei ber 5t., in reditu; in redeundo; si judicandum est alqä re (roenn man §u urteilen
rediens: bei ber 5t. nacb, 5tom, rediens Romam: bei ^at nac^ 2c.), §33. er Jjatte ein §ausgefinbe, n)era)es
ber 5t. oon SJlpoüpnia, Apolloniä rediens ob. re ver- in M. auf ben 9tu|en oortreffücb,, in 5t. auf bas
sus. - an bie 5t. benfen, de reditu cogitare: einem Äeufiere faum mittelmäfjig mar, usus est familiä,
23erroiefenen bie 5t. erlauben, relegatum restituere. si utilitate judicandum est, optima, si forma, vix
:)iücf fcb,rrccf)t, postliminium. medioeri (Nep. Att. 13, 3). —
6) burd; quod attinet
rürtltngd, f. rüctroärts. ad mit 2tcc. (roaä betrifft, angeljt; \mb nur in biefer
9iürf marfdj, =rcife, f. 3tüdroeg, 5tücfjug. 33ejief)ung ift quod att. ad für „in 3t." (ateinifdj,
)Hü<t fcfjteibctt, bas, responsum. - rescriptum roie Cic. ad fam. 1, 2, 4: quod ad populärem ra-
(Des Surften, naä)aug.). tionem attinet etc.). - ob. elliptifa) M. burd) de mit
tRürffrfjritt, regressus (aud) bilol.). - einen 5t. 2tbl. (non roegen, in betreff, 323. in 5t. auf ben (Staat
if)im, pedem referre. regredi (eig.). - er tfjut einen fürdjte id£) \ei)x, de re publica valde timeo; ogl. „[in]
5t.im Semen, quod didicit id dediscitlPlaut, Amph. 33etreff"). —
f)burcb/ genere(in ber Äategorie oon 2c.,
2, 2, 56 [688 J;: ein 3t. ift bei etro. nicbt möglieb, res f.
Cic. Plane. 9, 23: te Plancius hoc non solum
f-ssum non relinquit. munieipii, verum etiam vicinitatis generevincebat,
Würfieitc, pars aversa. - tergum (bei 5türfeu nid)i bfos in 5i. auf 2c. ... fonbern aueb, in Setreff
als ftücf jeitej. - bie 5t. von etro., burd) aversus ob. 2C.). — £) bureb, in mit 3X61. (§ur 33ejeidmung non
burd/ posterior mit bem Subfto. in gleichem Gafus, 33erfonen u. ©adjen, auf beren 3"ft a »b ob. SSerb/üt«
333. btc &
bes Iragfq'fels, aversa lectica: bte 5t. niffe fief) etroas be§ieb,t = bei, in §infid)t auf 2ci; §33.
.-terior caverna :(')gft}. fades): bie 5t.
'

| La hoc nomine non aeeipioexcusationem: u. idem


.;piers, tharta aversa: auf ü'ie 5t. bes Rapiers, in bono servo dici solet; ogt. .öanb'ä Tursell. 3. p.
Pergaments gefajrieben in riptus (Juven.
, I
266). — t}) burd^ ab (oon ©eiten), 333. in 5t. auf bte

1, C\ griea). ontabfy ""'/"?, roeld;es I'l. ep tcret finb roir ftarf, ab equitatu tirmi sumus in :

17 aua) tatein. net)t>: 2a)rift, Sutfntaben auf öer 9t. 3t. auf ^reunbe finb roir arm, ab amicis inopes su-
bes Rapiers, literae avcr mus. — $) burd; bl. Abi. imtr., 333. Cic. or. 27, 94:
5Hürtfict)t, Der Hücfbtid; bat), bie ne genus hoc Graeci uXXrjyoQiuv, nomine (in
äierürffidjtigung mit oen ^ebanfen u. berüiefinnung, 5t.,rüdfid;tlia) bes 5t.)recte geuere (in 5t. ber 2trt =
;
bie 99ead)tung -
'lnid;(ag 'iituv- ber(itntl;ei(ung nad; Dcrfd;iebenen2(rtcn)inelius ille,
gung; bat), bie 23erudi'id;ttgung mit öanolungcn u. qui ista omnia translationes vocat; u. Cic. de amic.
aJiapnged: -
dt, Kategorie . - r< rerentia 94: 'iiiiiin eint Loco fortunS fam;t superiores,
(udfidjt aus adjtungsooücr 3d; - reeun- in H. oer SIbfunft tc. —
t) ju Anfang cinco Sa^es
1 ttdor -
Ott- Kudficbj aus fittlia)er 3a)eu, roie burefi, bas Jteiitt'. bes rclat. Pronomens, in öejiefiun
21 ,47. ndesne, quanta faerit apud gen roie: in :)t. barauf, bafi bie ^cinbc in fünf Xa
Acadi linJiaV rocldje frbonenbc 9t. Die gen überft'tK" tonnten, quod diclius quinque liostis
Sc. genommen traben V u. Ci in. 5, 1,1: pu- tr.n;-in- jm Mt.
791 rüdfiditlidj Shibertfjen 792

in jcber 9?., omnino (um bemllrtfjeit affgemetne remis; ob. 61. inhibere remis; ob. navem retro in-
(Seftung 51; geben); ab ob. ex omni parte, in omni hibere: r. %mb. nieberbeugen, alqm resupinare: fid)
genere. omnibus rebus ob. partibus (in äffen ©tü= Sntbm. r. näfjern, retrorsum ob. inversis vestigiis
den); in omnes partes (nad) äffen ©eiten bin, $33. ad alqm accedere. —
b) = jurüd, burd) re in . . .

alqm fallere): ein in jeber 3t. fc^trfiidfjer Ort, ad gufammenfeljungen, 38. r. gefjen, fommen, redire:
omnia opportunus locus. - in Siner 3t., uno loco (f. r. argumentiren, reciprocari(Cic. de div. 1,6,10). —
Cic. Cat. 4, 10, 22). - in beiberfei 3t., utraque in II) oon f;inten ber: a tergo (@gft?. a fronte ob. a
re. - in biefer 3t., in isto genere. - in boppelter 3t., latere). - bie etnjefnen SSerfe r. fjerfagen, singulos
dupliciter (j33. gaudere). —
in einiger 9l v aliqua versus ab ultimo ineipientem ad primum recitare.
ex parte-, aud) burd) ben 2(cc. aliquid (rate Caes. b. - 3;wb. r. angreifen, alqm a tergo adoriri; alqm
G. 1, 40, 5: quos tarnen aliquid usus ac diseiplina, aversum aggredi: Qmb. r. ermorben, *alqm aver-
quae a nobis aeeepissent, adjuvarent). in t»icl= — sum ferro transfigere.
frtcfjct ÜJ., multis rebus, multis locis (in Dielen ÜlttJffticg, I) bie 3tüdfef)r: reditio; reditus (g93.
Scäiefjungen, Cic. Phil. 12. 5, 11; Tuflc. 4, 1, 1). inä Säger, reditus in castra: nad) §auje, reditus do-
mit 9t. rtttf 2C., respectu alcjs rei; aud) alqd mum). - auf bem 3t., in reditu; rediens; in rede-
intuens (etra. im> 2luge faffenb, 38. lebigfid) mit 31. undo: auf bem 3t. nad) 3tom, Romam rediens ob.
auf bie (ittjmofogie be3 Üßorteö, verbi vim solam in- reversus auf bem 3t. oon 2lpolf onia, Apolloniä re-
:

tuens). —ofme 91. auf 2c., sine respectu alcjs diens ob. reversus. - ben 3t. nad; §aufe nehmen, ben
rei; nullä alcjs rei ratione habitä: ofme 3t. auf bie 3t. nad) §aufe antreten, redire coepisse alqo(^33. do-

^3flid)t, misso auf bie ^ßerfon, nul-


officio: oi)ne 3t. mum, in Romam, in castra, in urbem): auf bem 3t.
lius ratione habitä; delectu omni et discrimine begriffen feyn redire; reverti: an ben 3t. benfen,

,

omisso; omissis auetoritatibus: ofjne alle 3t. fjan= de reditu cogitare. II) ber 3taum, auf bem man
befn, omnia ad libidinem suam facere. nad) öaufe jurüdfefjrt; 38. ber gange 3t. nad) bem
titcfftcMüd), f. (in) 3iüdfid)i. Säger, totum spatium, quo reditur (redibatur) in
rütfnti)t(o3, in quo nullius ratio habetur, in castra.
quo delectus omnis et discrimen omittitur (roobei tuermeiie, ctroa carptim.
feine 3tüdfid)t auf baS Slnfefjen ber ^Jerfon genom= vücrtuirrcuLte Äraft fjaben, in praeteritum va-
men roirb). - parum reverens (ju roenig ehrerbietig, lere. in ante iäetas res valere (im 2flfg.). - in prae-
38. parum reverens esse responsum). - invereeun- teritum latum esse (d. ©efe^en). - einem ©efefc r.
dus (ofjne fittfidje ©djeu unbefdjeioen). - importu-
, ^raft betfegen, vim legis retro custodire.
nus (fd)roff, beäpotifd)). - protervus (fred)). -negli- 3iürftVJirfuug, bie, ferjn oon etrca^, oriri ex
gens alcjs ob. in alqm (mit 3tid)tad)tung oeifaf;renb, alqa re.
gfeidjgiftig gegen ^mb., ffi. patris ob. in patrem).
— SJürfgug, reditus (3tüdfef)r übf)., abfol., ob. m.
Adv. nullius ratione habitä. delectu omni et dis- 2(rtg. raol)in? 3S. in castra: u. domum). - rece-
crimine omisso. - omissis auetoritatibus (ofjne %n= ptus (3tüd'3. ber ©ofbaten au$ ber ®d)fad)t). -fuga
fefjen parum reverenter (ju raentg
ber ^ßerfon). - (J-fucfjt, 3tetirabe). - ba§ 3«d)en 3um 3t. geben, Si-

respondere).-immodeste(unbefd)ei'
efjrerbictig, j93. gnum reeeptui dare: 3um 3t. bfafen, reeeptui ca-
ben). - importune (fo)roff, beopotifcf)). - proterve nere: an ben 3t. beuten, de reditu cogitare: fid) auf
(fred)). - 9?ücffid)t(0figfeit, reverentia nulla ben 3t. begeben, Ocn 3t. nefjmcn, redire coepisse (an»
(gänjlid)er 3)tangef an (£l)rerbietung). - importuni- fangen jurüdfjufefjren, jS. in castra); se reeipere
tas (jdjroffeä, bc5potifcf)e§ SBeneljmen). - protervitas coepisse. coeptum esse reeipi (anfangen fid) 3urücf=
- negligentia (?ttd)tbead)tung, pß. anZ
($a*ed)()eit). jujicfjen, ben 3tüd'3ug anticten, aud) m. 3lng. roo =
3t. gegen btd), negligentia tuä: u. dieta ejus quan- t)in? 38. in castra); se reeipere. gradum ob. pe-
dam sui negligentiam [Sid)gc(jenfaffen = 3tüd'fid)t[.] dem referre(ftd) 3urüd3ief)cn; se rec. aud) m. 2tng.
praeferebant). - Mürrfirftfitaljme, f. 3tütffid)t. raoi)in? 38. in castra terga dare. fugam capere
;

VÜtffic^tÖÜoU, reverens (ehrerbietig, 323. respon- ob. petere (fliefjcn, retiriren, Don *colbatcn): ^mbiu.
sum: u. sermo rev. erga patrem). - vereeuudus ben 3t.abia)ncibcn, alei a tergo reditum adimere.
(mit futfidjer ©djeu ücrfaf)renb,Dcrbunben).-3mbm. 1. 9JÜ&C, bie, canis.
r. begegnen, ^mb. r. bulocn, alqm revereri. 2. rübc, f.
rof) no. II.

9tüdf'fttf, *sedes aversa. 9\UbcI, ein, yS. §irfd)e, gi-excervorum(a(ä .sperbo


9tiitffbrad)e,über etwas nefjmcn mit 3mb.,col- - agmen cervorum (afä giefjenber §aufe).
loqui cum alqo alqd ob. de alqa re (mit ^mb. eine JHubcr, I) eig.: remus (im 2llfg., ba$ 3t. emeä
Untcrrebung l)aben). - communicare alqd cum alqo ©d)iffeö ob. 93ooteö; nur bid)t. ift tonsa). -scalmus
(^mbrn. 3Jtittf;eifung machen über ctroaö). - consu- (bao3tubcrf)ol3; bann meton. aud) = ba§ Suber felbft,
lere alqm de re (3mb. über ctrouo ja 3tatfje jicfjen). in 23e3tef)ungen roie: ein <Sd)tff oon jraci 3tubern,
Siücfftanb, peeunia residua. - reliqua, n. pl. navis duorum scalmorum er jaf) fein 3t. [meton. ft. :

(j33. ber oorigen g-inanjperiobe, superioris lustri: u. leinen ßafjn], imllum scalmum vidit). - contus(bte
reliqua creverunt, bie 3iüd'ftänbe fjaben fief) gefjäuft). 3{uöivftnnge, mit raeld)er baö Jafjrgeug fortgcftofjeu
%l. „3teft". - lürfftänbig, residuus tnod) reftU roirb). - guberuaculum (baö SteuerruDerl - clavus
ruib). - retro debitus (rütfroärtö, nod) für bte oer= (ber cmgelförmigeOriff am Steuerrubcr ; meton. aud)
gangene 3ett fdjufbig). - praeteritus (beffen fteit biefeS fefbft^. - bao 3i. (©tcuemtbev) führen, guber-
cigentlid) »orüber ift). - r. ©ofb, Stipendium prae- naculum traetare; clavum teuere. — II) uneig.,
teritumia^. gcroiffenf)*ft aucijublcn, cum fide exsol- bte oberfte „Staatorubcr"): guberua-
Seitung (vgl.
vere); Stipendium retro debitum (38. auc^rttjten,. culum; bcf. im^lur. gubernacula; clavus imperii.
exsolveie). - anä3t. treten, summae rentm praeesse coepisse:
vürfujiirtc«, 1) nad; fjinten ju: a) übf).: retro; re- ba§ 3t. führen, am 3t. ft^cn, clavum imperii te-
trorsum. - ob. burd) ba$ supinus (rüdroiirtä
2lbject. uere: summae rerum praeesse: t>ao 3t. nieöeilcgen
gelernt, geöogen), 0. id) falle r. ju 33obcn, caüo su- a rabentacolifi recedere.
pinus: id) fd)lafe r. , dormio supinus. - r. gcljen, jRubctbrtllf, transtrum; and) sedile. - 3m^-
retro ire ob. ambulare ob. gnuli r. flcttcrn ob. Je* : an bie )H. fdjmiebcn, alqm affigere remo publicae
gefn (ofjnc tuvä ©d^iff 311 roenben), inhibere navem triremis. - iDhtbcrc^en, remulus.
793 Ruberer rufen 794

«Ruberer, 9lnbcrfitcd)t, remex. - bie 9iube= habere (als 5°^9 e oer Unäufriebenljeit Ruberer mit
rer, remiges; aud; remigium (roteLiv. 26, 51. §. 6): unferem politifd)en58enefmten): in febr übelm,fd)lcd;=
9tuberfned;te liefern, servos ad remum dare. s
tem 3t. ftel;en, infamiä flagrare: in fo großem 9t.
ÜRubcrlod), columbariam. ftefjen, ba^ 2C., tantae opiniouis esse, ut etc. - im

Oiubertnciftcr, pausarius. 9t. non ctroas ftetjen, alcjs rei opinionem habere

rubcrn, I) v. intr. remigare. navigare remis, (roobei ju bemert'en, i>a$ Das Slbjectiu, raelcf;es im
navem remis propellere(bie9tuber gebrauten, ©gfij. SJeutfdjen ju Dem Segr. gefegt roirb, ber ben 9iuf be=
vela facere ob. pacdere, b. i. feyeln). - geruDert grünbet, im Satein. ju opinio treten mu^, j sS. im
werben (D. einem ©d)iff), remis agi. - rücfroärtö r. 9t. fcl)r großer Sapferfeit fteljen, maximam virtutis
(olme bas ©djtff ju roenben), navem retro inhibere; opinionem habere): im 9t. grofjer ©ittfamfeit ftcf)en,
naveni inhibere remis; aud; bl. inbibere remis: be-- summa pudicitiä existimari: im 9t. grofjer 2Beis=
ftänbig r., non intermittere remigandi laborem: Ijeit fteljen, sapientissimum esse dici: im 9t. ber

nad) einem Crte r., remigare alqo: an ob. in einen SRäfsiguug bei ^mb. ftcl)en, moderationis famam
Drt (fjeran) r., adremigare alci loco (j'B. litori, por- apud alqm consecutum esse: im 9t. ber ©elinbtg=
tui): er ruberte fdmeli md) bem£(;eil ber Snfel t;in, fett fteljen, famam clementiae collegisse. - einen
remis contendit, ut eam partem insulae caperet: grofjen 9t. t)aben,magnam famam habere: einen gro=
bie %i)d)e r. mit bem Sdjroanje, pisces caudä re- |en 9t. fjinterlaffcn, magnam sui famam reimquere.
guntur. —
II) v. tr. remis agere ob. agitare ob. - Qmb. in (guten) 9t. bringen, a!qm ad famam pro-
propellere ($33. navem). ferre ob. in famam provehere: 3 m ^- " l Übeln 9t.
Otubem, Das, remigatio (als §anbiung). - re- bringen, alci infamiam movere; alqm infamare;
migandi labor (.alä 2lnftrengung). - bas 9t. nidjt un= alqm diffamare ob. alqm variis rumoribus differre
terlaffen, non intermittere remigandi laborem. (üble ©erüo)te oon3 m b. nerbreiten): Qmb. bei allen
SRuberrcibc, ordo ob. versus remorum. Seuten in ber ©tabt, alqm per totam urbem rumo-
9tubcrfd)iff,navis, quae remis agitur.-je md)= ribus differre. - Qmb. in ben 9t. eines geiftreid)en
bem es jroei ob. brei Steigen 9tuberbänfe fjat: bire- 9Jtanneö bringen, famam ingenii alci facere. - fid)
mis, triremis (mit u. of)ne navis). in ben 9t. oon etroas fe^en, famam alcjs rei colli-
JRut>crid)Iag, pulsus remorum. - ber rafcfjc 9t., gere; famam alcjs rei consequi (auc§ bei 3mb.,
concitatio remorum. apud alqm). - in (guten) fommen, nomen inve-
9t.

9tubcrf flaue, servus ad remum datus. nire, burd; etroas, alqä re: in Übeln 9t. fommen, in-

Öiubcrftange, contus. - öiubcrftorf, clavus. famiä aspergi: in fer)r Übeln 9t. fommen, infamiä
Olubertucrr, remi. flagrare coepisse. - %nfi>. um feinen 9t. bringen,
9Ruf, I, im 2tüg.: vocatus (bas 9tufen\ - vox (ber alqm famä spoliare: ju bringen fud)en, de fama
Saut oer ©timme). - cantus (©efang, ©efdjrei eines alcjs detrahere: auf guten 9t. Ijalten, fetjert, für fei=
Sßogels, j23. cueuli). - auf ben 9t. fommen (o. £l;ie= nen forgen, famae servire ob. studere ob. con-
9t.
reu), voci parere vocatum ; uomeu suum agnoscere sulere: etroas auf feinen guten 9t. balten ob. geben,
(auf ben 9tuf Des Samens) auf 3»nbs. 31. fommen,
: dare aliquid famae (Hör. sat. 2, 2, 94): fef)r auf feU
alcjs vocatu ob. ab alqo vocatum ob. invitatum ve- nen guten 9t. galten, geben, opinionis suae custodem
nire: es erfd)alU ber 3t. „5cuer! geuer!", concla- diligentissimum esse; multa famae dare (Sen. de
mant ignem incendium: es erfa)allt ber 9t. „ju
ob. clem. 1, 15, 4j: mein guter 9t. leibet unter etroas,
ben Kairen!", conclamant arma: er läfjt ~oen M. cr= est mihi alqd infamiae: mein guter 9t. ftefjt auf tem
flauen, brid)t in ben 9t. aus, es fei je., elamat m. ©piel, mea existimatio agitur: bem guten 9t. fdja=
folg. 2lcc. u. infinit.: fjatte bidj bereit, auf ben um ben, famam laedere, atterere. - nad; bem 9t. eines
erften9t. (oon min herbeizueilen, ita te para, ut, si Siolfsfreunbes trachten, populärem esse velle: in
iuelarnaro, advoles. II) prägn — a) Antrag ju ei= : feinen 9teben (unter feinem 9t. jiaücfbleiben, in ora-
nein 2lmt: munus oblatum; im 3)l)g- aud) conditio. tionibus minorem esse famä suä.
- einer. :H. an ^mD. ergeben laffen, alci munus of- rufen, vocare. - citare (taut u. mit 9tamen ru=
ferre: einen 9t. erhalten, *vocari ad munus: einen fen, bannt er erfdjetne). - taut, aus »ollem |>als r.,
ft. roofjin erhalten, *alqo vocari: er erhielt einen 9t. clamare. voeiferari (aus 3o r "» ©djmerj gegen einen
nad) Ööttingen, *Gotüngensis conditio ei offereba- dritten [vi) mit lautem Unroillen äußern ;beibe entro.
tur: einen 9t. annehmen, *munus oblatum susci- abfol., od. tu. folg. birecter 9tebe, ob. m. folg. inbir.
vlitionem aeeipere: er nal)m ben 9t. olme 9teDe im 3lcc. u. ^trfmit.). - etro. rufen, clamare m.
j

Scoenfen an, 'non dubitavit aeeipere, quod defe- 2(cc. (j ö. caunifd)e feigen! [als äkrtäufer], caunias);
s

fcor: einen 3t ntd)t annehmen, il;m nicfjt folgen, c mclamare m. 2lcc. (j33. geuer! Jeuer! r., concl.
conditioni are. — b) = ©erebe, ©erüdjt, ro. ignem ob. incendium: ju beniBaffen! ju bcnSBafs
f.
— c) Meinung Ruberer oon uns, bef. gute: opi- fen r., concl. arma: 35ictoria! r., concl. victoriam);
probitatisl - f'ama ^ereoe, in Dem man
• !).
exclamare alqd (jSB. er rief ,,(£icero!" exclamavit
- guter M., bona fama, gern. M. f'ama bona ;
CicoroiM-ni .-.;<,mo. beim9tamen r.,nomiuatim alqm
existimatio, im ^ifyg. bl. exiatimatio (bie gut« SfteU vocare; aud; alqm nomine appellare: ^mb. oiermal
nung, roeldje 2lnDere oon uns l;aben, bie 'Reputation). r., alqm quater citare: 3 in b- meljrmals r., alqm se-
- jajledjier, übler ;R., mala fama, mfamia (alä Jelge mcl ac saepius inclamare: 3»tb. (ju fid)) r, alqm
unmoraliia)er öanblungen); invidia (als Jolgc ber ad se vocare: alqm arcefflereßmb lierbeibolcn ob.
llnjufneocnljeittfnocrcr,
bef. Der Mitbürger, mit Ult Ijerbei^olen laffen, fo bafj Der (berufene roirflid) fommt);
ferem Benehmen in politifdjer ftiuhcfd, übler (Srcbit). alqm accire (,>mo. ()crbcif)olen roollen); alqm evo-
- ausgebreiteter :R., hu
britas: ein empfel^ care od. excire ()U fid; be\d)eiben, entbieten, uon ei-
lenoc. fama: übler 3t. bei ber nem Obern; foroofyl acc als ev. u. exe. of;ne ben
9tad;roelt, invidia posteritatu - bl gutem :H. ftef;en,
1
. 9ibbgr. Des roiit(ul;cn .H'ommens beo berufenen). Sgl.
bene aodire; beni latur de alqo (man l;at „herbeirufen (j8. ben itr3t k.)". - 3"tb. s
r. laffen,
eine gute Meinung con 3mb.). - nid/t im befl alqm i i
jubere: pon bit gerufen
ob. arcessi
ftefjen, farnfl b m üöelm 9t. flehen, foimne id;, arcessitu tuo venio. - Qmb. JU einem
'
bfamen ^olgc yimte r., alci munus ob. conditionem ofEerre (ein
unmoralifa)er.panolungcn);iu iij naiam 9mt anbieten); alqm ad munus admovere. adalqm
795 Stufen rufjen 796

munus deferre (ba§ 2lmt toirflicö übertragen). - bu junetio (3mbm. mit Sitten fjart jufe^en, ba% er ob.
fommft rote gerufen, opportune te mihi offers; in ba|3 er niebt :c.): ba§ ©einige in in otio 3t. befiijen,
tempore venis: ibr fommt beibe rote gerufen, ju eucb sua possidere: in 3t. u.^-ricben leben, in otio et pace
roollte icö, ambo opportune- vos volo: bie 3iacbrtcöt vivere(im2l(lg); mirä concordiä vivere (0. jroei(56e=
fommt rote gerufen, mirä opportunitate affertur. leuten): mit %mb., concorditer vivere cum alqo: bie
ilittfcn, t>a§, clamor (©efcörei). 3t.@tniger ftören,alqrm concordiam turbareob. dis-
SRuf et, vocator (bcr©flao, ber auXifcöe einlebet). jungere: bie öffentlicbe 3t. ftören, tumultum injicere
9tügc, animadversio (alä 2lbnbung). - castigatio civitati : 3mbö. 3t. (©cö(af) ftören, alcjs quietem tur-
(aBgurecfttroeifung; f. „aifjttbung" bie 33cifp. mit ani- bare.- 3t. gebieten, silentium imperare: icb bitte eua)
madv. u. cast.).-reprehensio(ais £abel, j'S. freunb= um 3t., favete unguis! aueb bl. favete!: nacb langer
fcbaftlicöe, familiaris). - ignominia -
(alz ©cbimpf). 2lnftrengungber3t. pflegen, ex diuturnolaborequieti
eine 3t. gegen %mb. ergeben laffen, animadvertere se dare: fieb jur 3t. begeben, ire ad quietem. tradere
in alqm ; castigare, reprehendere, vituperare alqm se quieti (im 2lllg.) ; dormitum ob. cubitum ire (f cbla=
(»gl. „Slönbung"). fen geben) fieb roobin jur 3t. begeben, dormitum alqo
:

rügen, animadvertere (abnben). - castigare (ju= se conferre: ^ur 3t. eingeben (btlbl. ft. fterben), ac-
- ulcisci (räcöenb beftrafen). - vitupe-
recöttoetfen). quiescere; esse desinere: jur eioigen 3t. eingeben,
rare. reprehendere (fabeln, f. baf ben Ünterfcb.). - . somno consopiri sempiterno: fieb jur 3t. fe^en(oon
etroaä an Qmb. r., jS. einen gebier, alcjs vitium re- ben ©efebäften jurücfäiel^en), in otium se conferre
prehendere: etroasi nacbbrücflici) r., reprehendere et (im 3lIXg.); a negotiis publicis se removere (fieb aus»
exagitare alqd (mit SBorten) ; graviter ulcisci alqd bem ©taat§bienft jurücf jieben) ^mb. in 3t. f e|en, :

(burcö bie Xftat): bie %l)at rourbe nicöt gerügt, fa- alqm tradere in otium (ogt. Ter. Phorm. prol. 2):
ctum repreheusore caruit. beä 2llterö roegen in 3t. gefegt roerben, aetatis excu-
i)iul)c, I) ber guftanb, ba etroaö ob. %mb. frei sationem aeeipere. —
ber ^uftanb, ba 3mb. obne
II)
oon Setoegung, oon $raftanftrengung ift: tranquil- ©emütböbeioegung ift: tranquillitas animi, im 3fbg.
litas (eig. ber .ßuftanb bc$ 9Jteere3, ba e§ obne ©türm aueb bl. tranquillitas. animus tranquillus (rubige
ift, oerfeft. oon malacia, b. i. gänjltcöe Sßtnbftilfe •, ©ttmmung). - aequitas animi, im 3f^9- au£b bl. ae-
bann aueb ber rubige, fturmlofe 3uftanb be§ 2eben§). quitas. animus aequus (©elaffenbett). - 3t. baben,
-quies (ber guftanb, ba man nicftt tftätig ift, im@gftj. tranquillo animo et quieto frui: bie@emütber ftnb
be3 §anbeln§; baber aueft = Neutralität, unb al3 noeb niebt jur 3t. gefommen, mentes nondum rese-
©gf£. oon tumultus). - requies (ber^uftanb, ba man derunt: Qmbö. ©emütb bie 3t. roieber geben, alcjs
fteft oon ber 2lrbeit erholt, im ©gf£. oon labor, 9Jtüb= animum tranquillare ob. sedare (©gft^. alcjs ani-
fal). - otium (ber .ßuftanb, ba man oon 58eruf3ge= mum perturbare).
febäften frei ift, bat), aueö = 3tufte in einem Sanbe, 9iuI)ct)onf, sedile. - Wudcbcttc, lectus ad
grtebe, ab3 3 u fta "°/ oa e§ f« r *> e " ©olbaten niefttä quietem datus. Sgl. „Sette". - Silbl., ben lieben
ju tbun gtebt). - otiosa vita (ein Seoen obne Seruf6= Seib auf ba§ 3t. ber Qtoulbett legen, inertis otii ta-
gefeftäfte). - pax (ber griebe; bann bie fortbauernbe cere corpusculum (Sen. ben. 4, 13, 2).
Stufte unb ©tefterftett oor allem Streite u. cor aßen 9fttt^cfiffen, pulvinus. - Stlbl., ein guteä ©e=
geinbfeligfeitenl- silentium (baä ©tillfcörocigen, ber roiffen ift baä befte 3t., conscientia bene aetae vitae
$uftanb, ba nict)t gerebet, gelärmt je. roirb). - 3t. ber jueundissima est (Cic. de sen. 3, 9); vacare culpa
&uft, quies aeris et otium et tranquillitas. - 3t. fin= magnum est solatium (Cic. ad fam. 7, 3, 4); ogl.
ben, conquiescere, in etro., in alqa re; acquiescere, „3tubebette (bilbl.)".
burcö ob. bei etro., alqä re ob. in alqa re. - 3t. oor rubelt, 1) obne Seroegung fenn: a) übft.: non mo-
3>mb. baben, otium habere ab alqo (oon ibm nicöt veri. - auf etroas r., niti alqä re (fieb auf etroaS ftü=
mit ©efcöäften behelligt, ob. oon tönt al§ getnb nicftt |en); sustineri alqä re (bureb etroaä aufreebt gebal=
angegriffen roerben); non lacessi ab alqo (ntd^t be= ten toerben). - ^ntbö. §anb in ber feimgen rubeu
febbet roerben oon Qmb.): man r)atte oor bem getnbe laffen, alcjs manum suä manu comprensam tenere.
3t., ab hoste otium erat: feine 3t. baben, semper — b) untbätig fenn: quiescere. conquiescere (im
agere aliquid atque moliri: feinen 2lugenblicf 3t. 2lUg.).-jacere(gän5licb barnieber liegen).- ber 33rief=
baben, nullam partem quietis capere: fo foll benn roedjfel rul)t, literae conquieseunt: ber §anbel rul;t,
niemals unfere gamilte 3t. baben? numquam ergo mercatura jacet: bie Sßaffen ruben, quies ab armis
familia nostra quieta erit?: 3t. batteu, quiescere est; ruben ganj, quieta omnia ab armis sunt: bie
(ruftig^, bab. aueb neutral bleiben)-, silere. tacere SBaffen rul^en laffen, arma ponere (bie Waffen nie=
(febroeigen, ro. f.): feine 3t. baltett fönnen, quiescere berlegen); aversum esse a proelio (niebt mebrfäm=
nescire-, tacere nescire (nicftt 511 febraeigen oerfteben): pfen, bie ©djlacbt cinftetten, Caes. b. c. 2, 12, 1): ber
laft mieb inomitte nie! mitte me!: Qmbm. 3t.
3t.! äöinb rubt, ventus cecidit(bat fieb gelegt). II) fia} —
gönnen, otium alei concedere: %mb. in M. laffen, crbolen: a) übt;.: quiescere. conquiescere. requies-
exhibere alei molestiam desistere: Qimb. nicöt in cere (im 2lllg., 0. Serf. u. 3Mngen). - quieti se dare
3t., ^mbm. feine dl. laffen, alqm semper lacessere ob. tradere (ftcb ber :üube ergeben, ber 3iube pflegen,
fömb. immer öcunruöigcn,öcfebben); alqm quiescere 0. Serf.). - oon allen Sefcbroerben u. 3Jtül)fcItgfeiten
ob. conquiescere non pati (3mb. nicöt ausrufen Iaf= r.,ex omnibus molestiis et laboribus conquiescere:
fen); exhibere alei molestiam perseverare (3mbm. Smb. r. laffen, alqm respirare et conquiescere ju-
§änbel jumacben fortfahren); alqm exercere (^mb. bere (befehlen, ba^3'»b. 2lt(;cm feböpfe u. tuBe); alqm
in £rab fefcen; bann übtr., oon 2ebl., gmb. »lagen, quiete firmare. alqm reficere(3mb. burcö 3tuf)c ßftj>
jS3. sed primo magis ambitio quam avaritia ani- fen, fieb erbolen laffen): 3'nb. brei Stunben r. laffen,
mos hominum exercebat); alqm iatigare ßmbm. alei tres horas ad quietem dare: am britten Sage
getftig jjufefcm, j33. preeibus); urere alqm ob. alqd lieft mau ruben, rourbe gerubt, tertio die quies data.
(empfinbltdf) beunruhigen, plagen, oon 2ebl., f. 3tä= - ymb. niebt r. laffen, alqm numquam acquiescere
gelob. ©. 387 2lufl. 2. ob. 385 2lufl. 3. Sßeifeenb. ju sinere Singen, &S. oon 3mbS. :Hucbloftgfcit, i.
(0.
Liv. 10, 47 6): Smbm. toegen etro., alqm urgere de Cic. fin. 1, 16, 53): icb merbc nicöt eöer ruften, alä
?
alqa re (nicöt oon ctroaä abgeben)-, alqm preeibus 2C., non conquiescam ob. haud desinam, donec etc.:
fatigare u. bl. alqm Iatigare, ut ob. ne m. folg.6on= icö roiH roeber r. noeö mübe merben (noeö raften), be=
797 ^lüjeort SRuljrc 798

»or id) :c, nuraquam conquiescam neque defatiga- einem ©efdjiäft, mü|ig). - ein r. Seben, vita quieta
bor ante, quam etc. - ber 2lcfer ruf)t (liegt unbe= ob. tranquilla ob. tranquilla et quieta; vita placi-
fteßt), ager quiescit ob. requiescit. b) fdjlafen: — da; vita otiosa: ein r. Uebm fuhren, r. (eben, vitam
quiescere; conquiescere; requiescere; quietem ca- tranquillamob.placidamob.otiosam degere; quiete
pere. - fanft ruljen Seine ©ebeine fanft rulje Seine ! vivere; otiose vivere: eine r. 5ßro»ut3, provincia
2lfd)e! bene placideque quiescas, terra tibi sit su- quieta (im 2IUg.); provincia pacata (in melier »or--
rjer Ärieg roar): r. JJ?eer, mare tranquillum ob. pla-
s
per ossa levis (Tibull. 2, 4, 49 sq.); tua ossa bene
quiescant (Petr. 39, 3); tua ossa molliter cubent eidum: gan$ r. Suft, qui stat aer: bei ganj r. Stift,
(Ov. am. 1, 8, 108): fo rufje fanft! si quis piorum aere stabili et pigro vento. - r. fenn, quietum etc.
manibus locus, placide quiescas (Tac. Agr. 46 in.). esse: ftd) r. »erhalten, quiescere (aueb, = neutral b(et=
- tjiet ruf)t yiyt. (». 2"obten\ hie acquiescit ob. hie ben); silere. tacere (fd)n>eigen, xo. f.): bei etroas" ficf>
situs est NN r. »erhalten, otiosum speetatorem esse alcjs rei

JRufjCOtt, -piati, tranquillus ad quietem locus (einen müßigen 3ufc^auer abgeben bei etroaö, §33. beim
(eig.). - portus otii, aud; bl. portus (uneig., £>afen Äampf, pugnae); se non admiscere ob. se non im-
ber 3tuf)e). miscere alei rei ^"idj niü)t in eine Angelegenheit mt=
Wufyepolitev, f.
3tuf)ebette. fd;en): feib ruf)ig! tacete! favete unguis! (aua) bL
Öiufjeinutfr, intermissio (ber 3ufta nb, i>a etroaä favete!): bie Suft ift r., silent venu: r. mad)en, f.
auf einige 3eit aufhört). - intervallum (bie Qvoi= beruhigen. —
Adv. quiete; placide; otiose. - r. roo-
fa)en$eit jt»ifd)en Anfang u. Gnbe jtoeier fortgefe^ter b,in ge^en, sedato gradu abire alqo. II) in beut —
öanblungen ob. guftänbe); aud) »erb. im pur. in- ^uftanb befinblia), roo man ol)ne ©emüt^gberaegung
tennissiones intervallaque. - distinetio (ber 3t. in ift, unb »on bem, i»a§ »on foldjer 3tub^e jeugt: quie-

ber Stufif, bie 3iotenpaufe, f. Cic. de nat. deor. 2, tus (an nid)t§ %b,z\i neljmenb, bura) nia)t§ gu beroe=
58, 146). - bie 3tuf)epunfte (ber fdjeinbare ©tille= gen). - tranquillus (»on ruhiger Stimmung, nio)t
ftanb) ber ©eftime, stellarum institiones: ofine3t., »on 3lufjen in Effect gefegt). - placidus (frieblia),
sine ulla intermissione uno tenore (in ©inem $uge
; fanftmütl)ig, im ©gffe. bes Stürmifa;en, aiuffab^ren'
fort): einen 3t. madjen, quiescere; consistere (gletdjf. ben). - placatus (beruhigt, nacb, heftiger Aufregung
Salt machen): bas tt)ätige Seben Ijat oft feine 3tuf)e= rufjig geraorben). - sedatus (befänftigt, gelaffen; alle
punfte, ab actione saepe fit intermissio: bie Stf)t»äd)e biefe $$. »on animus, b. i. »om ©emütfj, »on ber
fjat feinen feften 3t., imbecillitas non reperit locum Stimmung). - securus (forgloä). - »erb. placidus
consistendi: einen 3t. für feinen ©eift fudjen, requiem quietusque; placatus et tranquillus; sedatus et
animo suo quaerere. quietus; sedatus placidusque.- eine r. Sprache, ora-
fHnfjcftö. als ©ebäube, reeeptaculum (f. PI. pan. tio placida ob. sedata: ein r. (affectlofer) Vortrag,
50,3 clarorum virorum receptacula,D.2ctnbf)äufern).
: temperatum orationis genus; quietum disputandi
9iufjcjtanb, otium. - ^ntb. in ben 3t. »erfe^en, genus {in ber Unterhaltung). - mit rufiigerem @e=
*dare alei publici muneris vacationem; permittere müt§, in ruhigerer Stimmung etraaä t^un, placa-
alei otium roegen 2tItersfd^roäc^e »om Könige in ben
: tiore animo facere alqd: in ruhigerer Stimmung
3t. »erfe^t roerben, aeeipere aetatis excusationem fdjreiben, sedatiore animo scribere. - r. fenn, am-
a rege oijne fein 9tadjf udjen in ben 3t. »erf e|t roer=
: mo esse quieto ob. tranquillo ob. placato; animo
ben, vacationem muneris ultro aeeipere: ftd) in ben non commoveri: man fann niemall r. fenn, num-
3t. begeben, in otium se conferre; a negotiis publi- quam quieta mente consistere licet fei rufjig bono : !

cis se removere (bef. non fjöljeren Staatsbeamten). sis animo ob. bonum habe animum (fei gute! 9Jtutl)S):
SRttfjcftöttc, tranquillus ad quietem locus (Crt bei etroaä r. fenn, placide ob. sedate ferre alqd (et=
-,um Ausrufen non ben 9Jtüfjen bes Soges ob. Se= i»as rufi,ig ertragen): bei eti»a§ nid)t r. fenn, alqd
ben§). - sepulcrum (Srab, in fpät. 2>nfd)r- aueb, quie- aegre ferre (etroag nicfjt mit ©leidjinutb, ertragen);
torium genannt). - einem Seidjnam feine etoige 3t. soliieitum esse de alqa re (roegen etiuasS befümntert
amoeuen, mortuo quasi aeternam sedem dare. fenn): raegen 3mb§. ganj r. fenn, pro alqo securum
9iuf)cftörct,turbator,in einem Sanbc, alcjs ter- esse. —
Adv. quieto animo ; tranquille ; placide ;
rae (ber Stiles im Staate in Unrufje »erfefct). - homo placato animo; sedate; sedato animo; »erb. tran-
turbulentus, seditiosus. homo seditiosus et turbu- quille et placide; sedate placideque. - rul)ig leben,
lentus (ber gern Unruhe, Sßeratrrung, Aufrufjr im quieto animo vivere; tranquille vitam traducere.
Staate erregt). - homo importunus (ber burd) fei= Wuljnt, laus (ba§ Sob, bie lautgemorbene 2lner=
nen Ungeftüm uns aus unferer 3tufje aufftört . fennung ber Sßorjüge u. SSerbienfte eines 2Jtanne§,
^Hurjcftunbe, hora ad quietem data. - bu gönnft mag nun ein ©injelner ob. 9Jtef)rcre biefelbe auöfpre=
bir feine einjige 3t., nullum rernittis tonipus neque a)en). - gloria (ber 3tul)m, ob. bas allgemeine üob,
te n [tag". in roelc^es Alle, ju benen ber 3tuf »on ben SSorjügen
Muljctag, die« ad quietem datus; »gl. „9tojt= ,
,mbs. gelangt, einftimmen). - claritas (bie33erüf;mt=
ruhifl, 1 in Dem ^u-tano befinölia), reo man oime
1
Ijeit, ber ^uftanb, ba man in ber Meinung Slnberer
-Beroegung, oljm ftraftanftrengung ift: quietus (im i)od) ftefjt). - fama (ber gute 3tuf eines 3Jtenfd;en). -
Aug., in Hutje befinblia), 3tub,e' fjaltenb, in fofern ein praeconium (bie 2Jefanntinad)urg mit 3tub,m, bie Öo=
abliefen non ber Anftrengung gemeint ift). - tran- be§erljebung, 3tül)mung). - Keiner ?!{., ein 33ifjd)en
quillus fülle, o()ne ftarfe iüero'egüng, bef. »om 9Jteere, .)( ^oriola, - JU meinem 31., gloria meä (f. Cic.
roeld)es nia)t »on Aupcn l)tt in 'iüeroegung gefetit - uim :)t. gereiajen, laudi ob. gloriae
.
22, l'.i ..

roirO;; tranquillui et quietus. - p


»erb. laudem anerre: nad) 3t. ftreben, laudem ob.
i :

ben ^riebensjuftano »erfefct, -,ur 31uf)c gebraut, bef. gloruun quaerere; AUcs um beo :K. roillcn tfjun, om-
»on ilänbetn, in Denen »ortjer Ätricq Aufruhr :c. , ni, i
gloriam revocare; aud; gloriae servire: 3t.
a«l
roar . u (oljne ftürmifa)c ikicegung, gelaffen, erreerben, einernten, erlangen, laudem sibi parere
}B.gradat, tempus). - plaadui fanft, ofmc heftige ob. sihi colligere ob. hihi quaerere*, gloriam acqui-
Seroegung, Unruhe, Störuna amni». flunu d rere ob. consequi ob. adipisci: grofsen, laude ob.
caelum[2ÜetterJ,di(
t. om- .
e coepüwe: misgcjeid^u-ten %. befi^en,
qui al» orrmi rento rteat de, oo. fj-lori.i florere: ,\mbm. 3tu(^m u. (Sfjrc »er
iwintfttü, 5-ü. di<-8(. - otiostu !of)nc2f)cilnaf;me an leiljcn, alei lionorcm et gloriam trihuere: ,'3>ubni.
799 DMjmbegierbe ritfjrenb 800

etütgen 3t. »erleiden, alqm immortali gloriä afficere; erlangt bat inglorius. - obscurus (nod; unberübmt).
:

sempiternae gloriae aJqm commendare: ^mbm. et= - b) ber bereits erlangten 3iu(;m roteber »erlor:
t»nö 3um3t. nad;fageit, praedicare alqd de alqo: olme gloriä orbatus. —
Ii) »on Singen, f. unrüf>mlid).
3t. ju melben, quod vere praedicare possum; quod ruljmrcbig, f. prablerifd;.-r.2)tenfd;, f.^iratjler.
non arroganter dLxerim (otjne Slnmafjung gef prodjen). Sluijmrcbtgfett, f. probieret.
ütufymfccfjtcr&c, laudis Studium (©treben nad) fliubntfucbt, gloriae aviditas; gloriae nimia
2ob). - laudis ob. gloriae cupiditas ob. aviditas (33e= cupiditas.
gterbe nad) £ob ob. 3iubm); »erb. gloriae landisque ruljmfücfjttg, gloriae avidus; gloriae deditus.
cupiditas (f. „3tul;m" über laus u. glor.). - ob. aud; rutjmüoU, f.
rübmlid).
M. gloria (j58. Gic. Tusc. 2, 27, 65. Tac. ann. 1, 8). ruh,mtuiivfc>tfl, gloriä ob. laude dignus (beä
- brennende 3t., gloriae aestus: unerfättlid;e 3t., in- 3tuf)m3 oö. itobeS roürbtgl - gloriosus (ru(;m»oll\
satiabilis famae cupido. - gloriä praestans (ausgezeichnet an Stufnn). -
tuliutbcgtcvig, gloriae ob. laudis cupidus ob. bödjft omni laude praestans:
r., r. fean, gloriam
avidus; laudis Studiosus; gloriae laudisque cupi- meruisse. —
Ado. gloriose.
dus; gloriae appetens; »erb. appetens gloriae at- IRufymhmrbigfcü, praestantia.
que avidus laudis; aud; gloriae deditus (f. ,,3tuf)m" 9iu^r, dysenteria(di;ff£VTf()/a, bie rotbe 3t.). -
über laus u. glor.). - r. fetm, laudis studio trahi; bie 3t. i;aben, dysenteriä uri ob. iufestari: mit ber
gloriä duci; laudem ob. gloriam quaerere: feEjr r. 3t. bebaftet, dysentericus (övotvzsQixöq).

fet;n, flagrare laudis ob. gloriae cupiditate-, gloriae rubren, I) eig. 1) im 2Wg.: movere; commo-
:

cupiditate iucensum esse. vere. - roeber §anb nod; J-uft r., compressis, ut
rühmen, praedicare (feine gute 2JJetnung »on aiunt, manibus sedere (bie ipänbe in ben ©djofj le=
ben $ollfommenf;citen einer s}5crfon ob. ©ad)e öurd) gen, nid)tS tl;uit, fprüd;n). bei Liv. 7, 13. §. 7): iue=
öffentliche (Srflärung ju »erbreiten fucben). - laudi- ber §anb nod; ju^ rühren lönnen, omnibus mem-
bus ornare ob. efferre ob. tollere, laude afficere bris captum esse (an allen ©liebern gelähmt fenn).
alqm. laudem alci tribuere $obes>erl;ebungen ma= - ftd) r., se movere ob. commovere; manus movere
d;en über %mb. ober etraoä). - alqm (laudibus) cele- (bie §cmbe r.): fid) nid;t r., quiescerc (rubren, 3tu§c
brare (3mb. burd) öfteres Stürmen u. burd; Sobe§= galten); nibil movere (nidjtS unternehmen); nihil
erbebungen feiern, »reifen). - fer)r r., maguis laudi- progredi (feinen Schritt »orroärtö tf;un, aud) bilbl.):
bus efferre ; divinis laudibus ornare ;
ad caelum lau- ftd; nid)t »on ber ©teile r., f. ©teile ftd; nia)t ju r. :

dibus efferre; miris laudibus praedicare: bei ben roagen, se commovere non audere. - rül;re bid)!
Seuten, alqm magnis laudibus ferre (unterbieten): move te ocius! propera! (eile); move manus (rüljre
i»eit u. breit r., latissimä praedicatione circumferre: bie ^anbe). -rüt;re bid; nid)t (»on ber ©teile)! cave
gu ferjr r., laudibus onerare; in majus celebrare. - quoquam ex isto excesseris loco! 2) tn§bef. a) — :

an Qmb. gerühmt, qui, quae, quod alci laudi datur. umrüf;ren: peragitare (rudiculäl - burd)cinanber,
— ftd) vütjmcu, gloriä et praedicatione sese ef- miscere (rudiculä). — b) jum brittenSJtal umadern :

ferre ftd; f elbft r., de se ipsum praedicare ftd) ei=


: : tertiäre (ben Slder, agrum) — c) berühren, fd;la=
ner <g>aü)e ob. wegen einer ©ctdje r., alqä re ob. de gen: tangere. - bie Xrommet r., tympanizare: bie
ßb. in alqa re gloriari (u. jroar glor. alqä re ob. de ©aiten chordas percurrere. - id; roerbe »om
r. ,

alqa re = ftd; brüften mit 2C. glor. in alqa re = ftd;


;
33li§ gerül;rt, ber öli^ rüf;rt mid), fulmine icior; de
eineä nürfltcben Sorjugä rühmen, f. Cic. or. 50, 169; caelotangor; e caelopercutior: »om 33li^ u. 2)on=
fin. 3, 8, 28;Tusc. 1, 21, 48); aud) jactare ob. ostcn- ner gerül;rt, fulmine ictus; de caelo tactus: rote
tare alqd (mit ett». pral)len): ftd) beffen r., bafj 2C., »om 3)onner gerührt, attonitus; aud; fulminatus
gloriari in eo, quod etc.: ftd; einer <3ad;e mit 3tecöt (Petr. 80, 7): »om ©djlag, ©djlagfluf; gerü(;rt roer=
r. fönnen, alqd vera cum gloria de se praedicare ben, f. ©d;lagflufs. — II) uneig.: movere, commo-
posse. vere. permovere (im 3lllg.). - tangere ((Stnbrud ma=
9iiif)tltcn, t>a$, gloriatio.-praedicatio (rüljmenbe eben auf 3'»ö., alqm, ob. auf 3'»bö. Öemütl;, alcjs
©rtoäl;nung). - praeconium alcjs (8obe3erf)ebung ei= animum). - irangere (milbere (Beftnnungen erregen,
ner ^ßcrfon ob. ©ad)e). - ba£ 3t. feiner fetbft, jacta- bei Qmb., alqm ob. alcjs animum) -alqm ad miseri-
tio; ostentatio: »iel 3t. »on ettoaä mad)en, magnis cordiam vocare ob. adducere ob. allicere ob. con-
laudibus alqd efferre; miris laudibus alqd praedi- citare. alcjs mentem ad misericordiam revocare
care; praedicatione circumferre alqd: fein 3t. »on (3itnbö. SJtitletb rege mad)en). - alcjs mentem mise-
feinem SMenftc machen, verbis non augere munus ratione permovere (3mb§. ©inn burd) 3Jtitleiböer-
suum. regung bemegen, 3S. »om3tconer, ältester).- Jtä" af-
fRufymedgtanj, f. ©fanj (be3 3tu!)me§). ©timmung beö (Semüt^S »er-
ficere, ,,in eine geioiffe
iiibm gierig, f. ruhmbegierig. fe^en", faun in ber muftergilttgen 5ßrofa nici;t abfo =

9iUl)mlicbe, gloriae amor. SSgl. „3tul;mbe= tut für „rül;ren" fteb,en, fonbern nur in ^e3tel;ungen
gieröe". tute:bctnSrief rührte mid; fo, i>a$ 2c., literaetuae
viil)in(td), laudabilis. laude dignus. praedica- sie me
affecerunt, ut etc. fie mürben fo gerührt, :

- gloriosus (ruf;m»oU, gÜ3. mors). -


bilis (löbftcfj). baß jc., eorum animi ita affecti sunt ut etc. - eä ,

honestus (ef)renuoll, ©gffc. turpis). - egregius. exi- rüb/tt mid; cti»a3 menig, modice me tangit alqd: e6
mius (croSgejeid)nei). - pulcherrimus (fjerrltd;). - rüt;rt mid; etroaä gar nirt)t, id; [äffe mid; burd; ob.
eine r. ©ieg, victoria
Xfyat, res egregie gesta: ein r. »011 ettonö nid;t rül;ren , non moveor ob. non com-
gloriosa ob. pulcherrima; victoriac gloria: r. £err= moveor de alqa re (id) toerbe ntd;t beroegt loegen 2c.);
fd;aft, imperii gloria: fo rübml. (rut;m»olle) iü5icf= repudio alqd(id; tücifc ett»a§ jurüi', »er|d;mal;e eö,
famfeit, tantaclaudes (f. Cic. Sest. 2,5):
btcSad;e j'ü. 3(tnbä. non laboro de alqa
Sitten, alcjs preces);
bat einen Sluögang genommen, gloriosus exitus
r. re mir feine grauen ^aare um ettuaö maa)-
(id) laffe
rei exstitit. —
Adv. laudabiliter; cum laude; glo- fen, |S8. yntbS. Xob, de alcjs morte): lebljaft, innig
riose (iß. triumphare); egregie; eximie; pulcher- gerül;rt merben, vehementius moveri biö ju SC^tä :

rime (giß. vincere). nen r., f.Xijräur: fid) rühren (äffen, moveri, commo-
(j B. »om äRttleib, misericordiä).
s
Wübmltriireit, laus. veri
ruhjnloe*, 1) »on ^erf., a) ber nod; feinen 3t if;m rübreiti», aptus ad permovendum (geeignet um
801 föüfjtfjols 3flimfelrübenguder 802

tief )U ergreifen, j33. genus dicendi). - aptus ad mi- biculatus (jtrtelrunb). - teres (abgerunbet, im ögfi;.
sericordiam commovendam ju (geeignet um 9Jtitleib bes" (Sdtgen u. Staunen, »on runben in bie Sänge u.

erregenl - miserabilis (9Jtit(etb erregenb, $i. vox, Sitfe ftdjj ausbe^nenben Körpern, raenn fie jugleta)
epilogus). - flebilis (flagcnb, iß. SBetjen, numeri). glatt ftttb); oerb. teres atque rotundus. - länglia)
- mollis (milbe, gelinbe, baljer leidjt rütjrcnb, jiö. r., in rotunditatem longus: uolltoinmen r., rotun-

Sieb, Sßorte). - ein r. 2lnblid, aspectus miserabilis: ditatis absolutae: ein gan3 r. 33ad, pila ab omni
in ben rüfjrenbftcn 2lusbrütfen, mollissimis verbis: parte sibi par. - r. machen, rotundare corrotundare ; :

baä r. Suftjpiel, comoedia flebilis; *comoedia com- ein r. £oa) in etmaä fcfjneiben, circumsecare alqd
motionis animorum effectrix. (j33. armarium). - Uneig., eine r. $at)l, eine r. ©um=
ÜRüljrljofä, rudis; rudicula. me, summa solida: eine r. Qaljreöäafji, *tempus sum-
riifjrig, navus (regjam bei öer 2lrbeit). - indu- matim compreheusum: in r. Summe, um eine r.
strius (betrieb jam, tfjätig). - 3iübrigfnt, navitas Summe anzugeben, summa solidä (3$$. quadringenti
(Stegfamfeti bei ber Arbeit). - industria ($Betriebfam= et quinque anni, summa solidä quadringenti). - e§
jRü&rfctte, f. mtyvWi. [feit). Qmbm. runb ab[d)lagen, alei praecise negare; alei
Stubttvaut, gnaphalioii (yvatpdhov). plane sine ulla exceptione praeeidere (beibenur u6=
jlxii^tton, J$B. SRerpet im 9t., vir movendanim fol.) runb ^erau§ jagen, libere profiteri, ^iubm.,
: eä
lacrimarum peritissimus. apud alqm: jage eä mir runb f)erau3, ob ober 2c., . . .

iKüfjtung, animi motio ob. commotio. animi die verum, utrum ... an etc.
motus (©emütfjsbemegung übl).). - miseratio (9Jttt= 2. 9lUttb, ba§, orbis.
..ibserregung). -iR. 6i§ äu tränen, lacrimae; fle- Ütttttbc, bie, I) freisinnige 2C 3luöber;nung ro- . :

tus; oerb. multae lacrimae et fletus (= tiefe 3t.).- tunditas. - in bie 3t., in rotunditatem; in orbem
3t. empfinben über etroaZ, alqä re moveri ob. com- (freiäförmig); in modum circi (in einen Qixtei); in
moveri: ofjne 3t., frigidus (nid;t rülirenb, rote Siebe cireuitu (im Umfrei§, 3S. bie JJtauer erftredt ftct>
:c); non motus non commotus (nitt)t gerührt):
ob. 12000 ©a)ritte in bie 3t., murus in cireuitu patet
feine 3t. f)er»orbringen, neminem movere ob. com- duodeeim milia passuum). - in bie 3t. bei 5tHen fjer=
movere. umgefjen, in orbem ire circum omnes. II) = ^5a= —
Jxuitt, ruina
s
(eig. ßinfturj; bann uneig. Unter= trouidc, ro. f.
gang). - interitus. exitium (uneig., Untergang). - vunben, rotundare. corrotundare (abrunben, m.
pernicies(ba§ SSerberben für etro.); oerb. labes atque ugt.).- in rotundationem flectere (runb biegen, jS5.
pernicies (ber gän*,licf)e 3t., j=8. provinciae Siciliae, eine platte, laminam). - fict} runben, se rotundare.
r>. SSerres). 3Sgl. „Untergang no. II". - 3t. eines* rotundari. corrotundari (im Slltg.); in rotunditatem
1

öaustaters Kaufmanns :c., f. 33anferott: 3t. ber


, globari, ob. bl. conglobari (fugelrunb raerben); in
GHüdsgüter, ruina fortunarum: baZ mar fein 3t., speciem orbis globari (f reiäförmig) ; in rotundita-
Loc ei exitio fuit: fie fjätten iljren 3t. ma)t oerfd)ul= tem (runb gebogen roerben).
itt, nihil se, quare perire merito deberent, admi- Oiunbgcbäube, * aedes in modum circi ex-
sisse. struetae.
Nutnc Ruinen, parietinae (ba§ natft
ob. -}>lur. 9innbgcfangr *versus a singulis in orbem de-
baftefjenbe Qemäuer
jerftörter u. uerlaffeneröebäube cantandi. - einen 3t.anftimmen, *in orbem cantare.
ob. Stäbte, }S. Corintiii). - muri diruti (jerftörte, *Runb*)cit, j.3tunbung.-9JttnbpIo^ j 3tonbe(.
aber tr)eilroeifenoa) ftefjenbe SDtauern). - reliquiae *K«nbrcifc, eine, in bie ©täbte 3taiien§ antre=
(öte Ueberbleifcjel übt)., j33. prioris delubri). - bie 3t. ten, circumire coepisse Italiae urbes: eine 3t. in
eines Tempels, aedes sacra vetustate collapsa ein : bie Stäbte Stalienö mad)en, circumire Italiae ivrbes:
(Eafteüals fjalbe 3t., castellum semirutum. -uiä"Üe= bie übrige ^ii beä %al)te$ mit einer 3t. in bieOtäbte
ber ruinae u. rudera f. „xrümmer" (meines oft int StalienS Einbringen, reliquum anni circumeundis
£eutjcf)en mit „3tuinen" oerroettjfett roirb). Italiae urbibus consumere.
ruintren, uneig., f. „ju Örunbe rieten" unter illunbf cfjtut, circumspectus in omnes partes (f.
„©runo no. I, 1". Liv. 10, 34, 10: eo se progressos, unde in omnes
WüljjSf, ruetus. partes circumspectus esset, man e. 3t. fjätte).
rülpien, ruetare. - einmal ü6er ba§ anbere r., iliunfcjdj reiben, literae passim dimissae, ab=
mctaofloi .-piritus geminare (d. e. jtfjlafenbcn jrun= fol., an 2C., circum m. 2lcc. ber Sßerfonen ob. £)er=
ob.
fenbolb). ter, ob. m. in ob. per u. 2lcc. ber Certer. - eine 3t.
9iü(picn, oaS, erregen, ruetus gignere ob. mo- an alle öläubigen (e. cncnclifcfjer 33rief), generalis
vere ob. beere. epistola, quae ad omnes catholicos scripta est
Wum, Nicera e sacchari reliquiis coeta; *vi- (Hieron. ep. 1. no. 52). - eine 3t. an alle Stäbte
num falu Italiens erlaffen, literas circum munieipia totius
rumpeln, etroa crepare. Italiae dimitterc; literas passim in omnia munci-
:Kumpf, i iig.: trmicus. - truneum corpus, u. pia Italiae dimittere: ein 31. an bie ^rouinjen er=
bl. er i'eib, imögftj. bes Äopfes, f, Tac. laffen, literas dimittere per provincias.
1

ort. 9iunbunfl, rotunditas. - rotunda species (runbe


\clut truueurn corpus dempto capite. öeftalti. - 3t. ber 3(ebe, verborum apta et quasi
met 11, 794: capnt est a corpoi rotunda construetio; verborum quasi struetura:
ben Äopf com :H. trennen, f. abbauen (ben .köpf). — ber Mibe eine uollfommene 3t. geben, orationem ab-
oer iüaua) bes 2a)iffco: alvcus na. te concludcre: einem Sa§ bie gehörige 3t. ge=
In Hxt Iridjter: infündibulum. ben, Bententiam, online verborum paulo commu-
rümpfen, oie Rofe, m re(f. llor. ep. tato, in quadrum redigere.
pa con i.
, madjt, runbtuefl. abjd)lagen, praecis(; negare; plane
nam
'

rümpfft. .
int. 11, ob. Diane 1 xceptione praeeidere; pernegare.
- oie Hak über ^mb. od. etroas r., alqm ob. ^Junc,
c

uoibijdjer iUid)jtabc, *runa.


^lunt'elrübc, 'beta albissima (L.).
bann (u«
fjeibcnrunb, 'Hunfelrübcn^uctcr, ^accharum in betis al-
gelrunb u. runb litt}.). -glODMOl (fugelrunbj. -or- da collecl
• torgcS, Wl^.-Iot. £anbn>t>. !to. II. Ruß. VI.
803 Slunjcl rütteln 804

3iUH^c(, ruga. - Stunjeln befommen, (se) rugare förperlidje 3t. bewahren, vigorem animi corporis-
(uom ©eumnb tc). - bein ©efic^t befommt Stunjefn que custodire.
(runjelt fid)), *vultus tuus corrugatur (cor 2llter 2c); Siüftfantmer, armamentarium.
vultus tuus rugas colligit et attrahit frontem (beim 9iüftnng, I) Stuärüftung: armatus (alä £uftanb).
2tnneljmen einet ernften 9Jtiene): bte Stirn in 3tun= - II) militdr. 2tu§rüftung ornamentum. ornatus
:

jetn sieben, f. runjeln. - bte Stunjeln au§ etroaä ent= militaris. - armatura (Seroaffnung). - arma (2ßctf=
fernen, erugare alqd. fen). - armamenta, orum, n. instrumenta navalia.
runzelig, rugosus. -rugis aratus ob. exaratus n. pl, (3t. ber ©cöiffe, Sdnffägerätbe). - Qft e§ =
(oon Slunseln burd)furd)t, 3S. frous, Eccl.). - r. n>er= Sanüfd), f. b. - bie bem geinbe abgenommene 3t.,
ben, (se) rugare ; corrugari r. macben, rugare; cor-
: spolia, orum, ».: bie bem feinblidjen getbljerrn ab=
rugare. genommene 3t., spolia opima. - in »oiter 3t., omni-
runzeln, rugare; corrugare. - bie (Stirn, ba3 bus armis ornatus; audj bl. armatus (jS. bominem
©eftebt v. (eine ernfte 9Jtiene annehmen), frontem armatum percellere, einen 9Jtann in »oller 3t. um»
contrahere; vultum adducere: bein @eficr)t runjelt rcerfen). 3t. anlegen, arma induere; se armis
- bie
fid), f. Stunjel. - mnjetoott, f. runjelig. ornare: 3mb§. 3t. anlegen, se alcjs armis ornare:
rupfen, %,mb., alqm vellicare Qmb. supfen; bem (j-einbe bie 3t. abnehmen, bosti spolia detrabere.
bann uneig. mit SBorten fneipen, ftid)eln). - alei pi- JRüfttttagcn, essedum (Streitroageni. - carrus
lum evellere (^mbm. ein §aar ausraufen). - 3ft e§ (Sagagemagcn).
= prellen (um§ @elb), f. b. - einen Söget vellere
r.,
s
Jiüft5Cug r instrumentum (bie 5lusrüftung bat ,

avem ob. plumam avis: Slumen r., fiores carpere. SBerfäeug ju etm., j33. venatorium bellicum, mili-,

Siuttfen, ba%, vellicatio (uneig., baä Stid)e(n). tare). - arma (baä ©erät| ^ütn §antl)ieren, 3um
tRmjfäongc^ volsella. Sauen). - supellex (Die älueftattung an ©erätf), aua;
SRttf?, fuligo.- r>olt 3t., fuliginosus (Spät.). bitbl.). - mit bem 3t. ber öelefjrfamfeit oerfel)en fei)n,

SRitffcf, rostrum. - proboscis, cldis, f. (nQoßo- *supellectile eruditionis instruetum esse: fieb für
manus (ber 3t. beö ©tepfyanten).
oxlg), rein tat. baö non ©ott baju auscrfeljene 3t. galten, *se a deo
9Jnffcfcf)cn, rostellum. ad id destinatum putare.
Stüffctfäfcr, curculio (ber Kornrourm). OiÜtljrfjCtt, virgula.
rufjig^ fuliginosus (üoII Stufj, <3pät.). - fuligi- Oittt^C, I) Öerte virga (im
: - ferula Sten-
Slltg.). (

neus (auäfeöenb wie 3tufj). - ein r. s2lnfel)en befom= gel ber gerulftaube, bergl. man
jur 3"ö9tiguug ber
men, fuligine colorari. Äinber gebrauste). - ^mbm. bie
3t. geben, $mb. mit

SKüft&aitm, I) Lüfter: ulmus. II) Saum be3 — ber 3tutlje jücfitigen, alqm vh-gä ob. ferulä caedere;
©erüftes: tignum. alqm puerili verbere monere (bura) Sa)fäge, ivic
ruften, I) im SClfg.: parare. apparare. compa- fie Äinber bekommen, jurecb.troeifen, einen Grroacbje»
rare (2tnftalten treffen, ba3 9iötf)ige öeforgen ju et= nen, f. Tac. ann. 5, 9) bie 3t. befommen, virgä ob.
:

roa§). - instruiere, ornare. adornare (mit bem 3^5= ferulä caedi; puerili verbere moneruf. uorlj.): bie
tr)igert nerjeljcn). -Gruppen r., copias parare ob. §anb ber 3t. (beä Seörerä) entjieljen, fict) ber 3t. ent-
comparare ob. instruere: ootlfiänbig, copias Omni- äieljen, manum virgae ob. ferulae subducere (Ju-
bus rebus ornare atque instruere: eine fj-totte r., ven. ber 3t. entroadjfen feijrt, scbolam egres-
1, 15):
classem comparare ob. instruere, ornare ob. exor- sum esse (auä ber Schule fennV, aetate esse adultü.
nare: ©djiffe 2C., naves armare ob. instruere ob. jam adultum esse (febon ern)ad;fen fenn): id; bin ber
ornare ob. adornare: fdjnetl eine glotte r., celeriter 3t. entioac^fenfjum Seigrer gefagt), jam excessit mihi
classem efficere (fdjnetl auf bie Seine bringen). - aetas ex magisterio tuo tPlaut. Baccb. 1, 2, 40
fiel) jur 3teife, jum 9)tarfd) r., se ad iter parare ob. [152]): unter ber 3t. Balten, alqmscverius adhibert
comparare; iter parare ob. apparare ob. compa- ob. coercerc: unter ber 3t. ftef;en, severius coerceri.
rare: fid) jumÄricgr., oft öl. „fid; ruften", bellum - ©priidnn., fid) felbft eine 3f. btnben, sibi asciam
parare ob. apparare ob. comparare ob. adornare in crus impingere (Petr. 74, 16). —
II) ein Sängen=
ob. instruere; bellum apparatum instruere omnia ; mafe: decempeda.
quae ad bellum pertinent providere: ftcboonSlcuem ^iittDcubiinttcl, ber Sictoren, fasces lictorii,
(3um Ärieg) r., bellum reparare; bellum de integro gem. im 3)l)g. bl. fasces. - ba£ 3t. bem ^rätor uor
comparare: fefjr eifrig, acerrime bellum parare; tragen, fasces praetori praeferre: bie Seile auZ bem
acerrimein bello apparando oecupatum esse: mit 3t. nebmen, fasces de securibus demere.
großer Sorgfalt, diligentissime bellum comparare; SRutffcntvaut, ferula.
totam curam in belli apparatum intendere: mit iliut^enmoft, decempeda.
größter lEIjätigfeit, summa industriä bellum appa- tfiittlKitf ct)lng, -jtvciä), ictus virgae (jS. ictu
rare: fid) mit alter SOladjt gegen £mb. r., bellum virgae rupe percussä). - |<lur. and) verbera virga-
s

adversus alqm summa vi parare: fid) mit alter rum. - 3mbm. einen 3t. ober 3tutl)cnftreid)e geben,
9Jtad)t jur Serttjeibigung ber summa ope ©tabt r., alqm virgä ob. virgis caedere: Qmb. mit 3tutl)en-
ad urbem defendendam se parare. II) bie 2ßaf= — ftreidjen tobten, alqm virgis ad necem caedere.
fen anlegen: armis ornare. - armare (bewaffnen Oiutfjcnftrafc, bie, ^mbm. geben, alqm virgä
ÜM)., iu. r>gl.). - fid) r., se armis ornare; arma in- ob. virgis caedere. - bie 3t. befommen, virgä ob.
duere : fuß mit SmbS. Süaffen r., se alcjs armis or- virgis caedi.
nare : üöllig gerüftet, omnibus armis ornatus. vutfdien, genibus repere (auf ben Ihnen frie^
ÜHÜftcr, ulmus. d)en). - labi (unabfid)tlicb ab', - uor=
fortgleitcn).
rnftern, ulmeus. .roärt§ r., prolabi (jS. auf bem Wintern, clunibus
Wüftljanö, armameutarium. subsidentem). - über ctroaS f)in r., genibus repere
rüftig, robustus (ftarf, fräftig). - strenuus (ber per alqd (»SB. per viam, tää Süf3enberV, i)errepere
rafd) am äßerf unb babei ni'djt läffig ift). - im-
gef)t genibus alqd (jS. alo Süßenber, supplicem).
piger (unuerbroffen). - r. Kraft, vis vigorque. — rütteln, agitare. peragitare (in Bewegung [eben
Adr. strenue; impigre. - Quatere. quassare (fdjüttcln). - an etroaä r. («H3
9iüftigf cit, vigor. - vis vigorque (vüftige ßraft). manfenb maa)en), alqd labefaetare. - ^mb. auä bem
- wolle 3t., iutegrae corporis vires: bie geiftige u. ©djlafe r., alqm ex somno excitare.
805 3, 1 oodjj 306

fe
@, f, a(§ söuc^ftafie, S, s. - üollft. S litera. - a!3 pro re nata: e re nata. —
b) 3öirftia)teit jc: res.
Sd)riftjug, S literae ductus. - ein boppetteS f, s - bie S. roirb e§ lehren, res iudicabit. IV) @e= —
duo: litera gemina.
s genftanb beSSpred)em>,§anbeIu3, ber 39cf ct)äf tigung :
Saal, 2111g.). - exedra (e£-
oecus (o(*oc, im res. - propositum (baä, roorüber man reben toill,
edp cc , (SJcfclIfc^aft§f
beibeSnbenfid) in einen
aal, bcffen ba§ Xfyema). - ba§ gehört nid^t jur Sadje, boc nihil
§albfrei§ mit einer frei§förmigen 23anf enbigten). - ad rem: jur S. fa)reiten, ad propositum ob. ad rem
atrium {btö grofje Sßorberjimmer im röm. Saufe, ipsam ad instituta pergere: jurS.! ad rem!
venire-,
roo öer öerr be§ §aufe3 bie Aufwartung feiner dlien= (a(§ Slufforberung anginen, ber roeitläuftig rebet):
ten annahm 2C). - conclave (gimmer Ü66.). - por- boct) nun jur S. jam ad instituta pergamus (nadj
!

ticus (»alte, Säulengang). - diaeta (öieuza, ©ar= einer (Einleitung 2C„ gefagt); sed ad propositum re-
tenfaal). - ein rleiner &., exedrium; atriolum. vertar ob. revertamur, ob. bl. sed ad propositum
Saölatfycn, *novae Athenae ad Salam sitae. (boa) jurüd; jur Sadje, roenn man uom 2:^ema ab*
«aale, Sala. gefa)roeift ift): boct) um roieber gur Sad^e ju fommen.
Jaamc, f.
©ante. sed ut eo revertar, unde sum egressus ; ut eo unde
Saat, satio (al§ ibanblung, baZ Säen). - semen- egressa est referat se oratio: jefjt roieber jur ©.!
tis iber Same, roenn er auägeftreuet roirb ob. ift; nunc ad ordinem ineeptum!: uon ber S. um furj
bie Saat materiell genommen: baöer aud) bieSaat= 3U reben, ut paucis dicam; ut in pauca conferam;
jeit). - seges (bie Saat oon ifjrem @rroaa)fen 5i§ jur ne longum fiat; ne longus sim. - bie Same beftefit
völligen Seife, bat), aua) ba3 Saatfelb). - messis barin, res in eo cernitur ob. sita est ob. posita est:
(ba§ jum 2tbmäl)en reife u. baZ abgemähte ©etreibe). eä ift eine fctjroere ©., ju it., difficile est mit folg.
- bie S. beftellen, sementem facere: bie S. fertig Qnfinit. ob. mit folg. jroeiten Supinum. V) 2In= —
beftellen, sationem ob. sementem peragere: bie S. getegenlieit: res (im 2111g., audEj = Älagfarfje atä ®e*
nüfjt beftellen laffen, sementem prohibere (ba§ 23e= genftanb beö Streitet ob. ^ßroceffe§). - negotium
ftelten ber Saat IjinDernl - bie Maaten, seges; se- (@efd)äft, Obliegenheit). - causa (paZ, roorauf bie
getes: Die S. ift, bie Saaten finb reif ^ur Srnte, eine ob. bie anbere Partei in ftreitigen fällen, bei
seges matura est messi. Stieg, in ^roceffen, bei Sisputationen, i^r Stecht
Saatbofjnc, *faba seminalis. grünoen 3U tonnen glaubt, bie gerechte @ad|e, bie
Saatcrbic, *pisum seminale. fie ju F^aben glaubt, ba$ Qrttereffe, roeldjeä fie uer=
Saatfclb, 1) ?um Sefäen beftimmteS ob. 6efäe= folgt). - genus (öattung, Kategorie, Sejiebung, 2ße=
tes ÄcferfelD: seges. - anum. arationes (beftellteg fen). - lis (ber ^rocefj). - fiel; um feine Sacfjen be=
Sttferfelb). - ben Umfang, bie ©röfje feiner Saatfeld t ümmern, suum negotium gerere ; res suas curare :
ber angeben, jugera sationum suanim profiteri. — betümmere biet; um beine Sachen, quae curanda sunt
II. Jyelb, roeta)es öefäet ift: seges; segetes. cura: fiel) in frembe Sachen mifa)en, aiiena negotia
Saatfcfr, feriae sementivae. curare. - id; bin meiner S. geroifj, non fallor (id)
Saatgöttin, Segesta. täufd)e mid; nidjt)-, certo scio (id) roeifs e§ geroife);
Saatcorn, granam seminis (einjetneä Samen= *evenient quae praedixi eventura (roaä id) oor^er=
lorni. - seinen (Samen übt).). gefagt Ijabe, roirb eintreffen): o^ne feiner <S. geroi§
Saatlanb, i. Saatfelö no. I. ju jenn, sine certa re. - ein 33eifpiel, roetdEjeö einer
Saathncfc, vicia seminalis. beffern Sactje roertt) ift, dignum exemplum quod
Saatzeit, tempns sationis; sementis. tiat in re lionestiore. - unt)errid)teter @ad)e ab$ie=
«abbat, aobatum,i,n.(Eccl.)u. sabbata, orum, ben, infectä re abire. - e3 ift bie S. 3|mb§., est of-
n. (beiöe ale Tyeft Satarni (Somiabenb übt).). ficium alcjs oo. gero. bl. est alcjs: e§ ift bie @. be§
Sabbaifcicv, otium Babbati (Hieron. ep. 121. 3tid)terö, judicis officium est ob. 51. judicis est: e§
.
ift S. be§ 3üngling§, est adolescentis;
bie ogl. Mtü=
Sabbatirljänbcr, *salil)atorum negligens. ger §. 344 mit 2l! 1. gmrtpt §. 488. - eä meine, ift
Säbel, mit ieinentfuiammenfefcungen^.^Scfjroert'' beine S., meum, tuum est; ebenfo f'ann aud) ber
unD Deffen u f a mmenfetjungen.
;-J ©enitio eineä @ubfto§. in ein Sföjectio oerroanbelt
Säbclbcinc, crura vara. roerben, j53. e§ ift bie @. be§ Skterö, ju 2C., patrium
iäbclbcinig, virus-, craritms varis. est mit folg. infinit. ogl. Ärüger §. 344. 21. 2. -
,

Sarijbcmcrfung, "observatio rem illustrans. ba§ ift nia)t meine ©aefie, hoc non meum est (im
fad)bicn(id), qui, quae, quod in rem est. 2111g.); hae non meae sunt partes (ba$ ift nid;t mci=
Saa)c, '"iegenftano, Sing: res. - gelierte Sa=
I ncj x'lmtes): lügen ift nicfjt meine non meum est S ,

a)cr II '
-Jerätfjidjäf t, ^cfi&tfmm: res. - mentiri. - etro. fd)eint ganj ©aa)e ber Äunft ju feijn,
;usratbj. - 'verdfje, aua) algd totum arte tinetum videtur. - gemeinfa)aft=
i Brcinalfl I
öabfe=
tepä(t, licfje©. mit ^mö. mad;en, causam suam commu-
ttgfeiten, roelaje man mit auf bie Reife nimmt). - com alqo. se jüngere alcjs causac (feinst'
re
meine, beine 5aa)en, <aua) meine, beim- i
tereffe mit betnljjmb§. oetbinben); rem ac rationem
gelehrten arbeiten, -,-W. ipse mea legens): alle feine euin alqo jüngere gcmeinfdjaf ttia)c 3lea)nung ma=
(

Uen oet fta) tragen, otnnia sua Becam portare: d)en): 3mb3. causa alcjs Stare (auf
Saclje füljren, a
bas fino nio)t meine Saa)cn, haec dod mea sunt- Seite ber Satljc ^mbiS. causam agere
fteljen); alcjs
ma)t oroentlidj feun in feineu Sachen, aon attentom Uiret annehmen); alcjs causam defendere (fie
ni f'amiliarein negligere. — III) oertfjeibigen): \($%mb$. S. oor Cöericbt annehmen,
•ebcnfjeit: a> übf).: i xr Hergang ald adesse in jadicio; aun) Ol. alci adesse ob. alei
oie gan^e S., oen ganzen öer non deewe: in einer S. geroinnen, causam obtine-
. leerjäljlen, nanaren-m omnem online, Derlieren (uor ®erW5t), causa cadere;
- nad) SJefdjaffenfjeit ber S„ pro i am ob. Jitein perdere: bie S. oor C6md)t an-
807 ©ädjeldjen faftgrun 803

gängig machen, rem ad judicem deferre: bie©acfje ÜBceer ju roerfen). - alqm in euleum conjeetum in
in ber ©üte abmalen, rem intra parietes peragere : profiuentem deferre (^mb. in einen ©ad fteden u.
bie 3. ift eutfdjicben, judicata res est: bie ©adje inS 3!Weer roerfen). - gefädt roerben, insutum in eu-
(ber ^vocejj) ift nod; nidjt entfdjieben, adhuc sub ju- leum vitam amittere.
dice lis est-, adhuc de hac re apud judicem lis ©atfgaff e, funduia (alö fadartig unten gefdjlof^
est: auf ifjrer geredeten ©. beruhe ifjr §eil, in causa fene ©äffe). - angiportum non pervium ob. quod
spem salutis esse: gegen bie @. ferm, nitfjt gegen exitum non habet (als engeS©äfsdjcnof)ne2lu3gang).
bie^erfon, causam, non homines odisse: e§ ift i^m ©rtrf tcincninnb, *linteum crasso filo.
nur um bie ©ad)c ju tfiun, rei agendae causa loqui- ^orfpfcifc, *utriculus.
tur. - in biefer ©., in eo genere: fo aber, roie bie Sarfpfcifcr, utricularius.
©adje je|t ftet)t, bl. sie vero. forttraget, saccarius (JCt.). - bajulus (Saft=
Zäü)Cld)cn f recula (im 2111g., Äomif. u. (Spät.). traget übt).).
- sarcinula (©epäd). - carmina qualiacumque (®e= Zart ;,JuiHirt), *bilix crasso filo.
bid;te). 3Sgt. „Kleinigfeit". «oerament, sacramentum (Eccl.).
«arficrflriviuig, *rerum interpretatio. Sncriftan, aedituus.
fatfifrtüig roerben, causa cadere; causam ob. li- Soctiftei, *cella aedis sacrae sacerdotis (ob.
tem perdere. sacerdotum) usui destinata.
«rtdjfüfjrcr, f.
2lb»ocat, ©efd;äftsfüfjrer. Söculötfcicr, =fcft, f. Subelfeft no. II.
©"arrif ullc, rerum copia. - grofje ©., beata re- «öculrtrif ation, bura) Umfd;r. mit ben Slusbrr.
rum copia. - ©"artigcbätfjtnift, memoria rerum. unter „fäcularifiren".
2 ad)(\c tcfjvf a m f cit, ausgebreitete, befi^en, plu- f ricularifircn, exaugurare (@gf^. inaugurare).
rimarum rerum scientiam comprehendere. - profanum facere (©gf^. sacrum esse velle, f.
fnefsgemrif?, in natura rei positus. „entheiligen" "oen Unterfdj.).
<2art)fcnncr, rerum intelligens ob. peritus. «abbueäet, Sadducaeus (Eccl.).
2ari] rennt» ift, rerum doctrina (©adjfenntnifj «äemann, sator.
an fta), @gf|. verborum doctrina). - rerum scien- ©rtcturtfefjiuc, *machina seminando agro de-
tia ob. cognitio (al§ Kenntnijs, bie Qmb. r)at). stinata.
fart)fmtbig, rerum intelligens. föcn, I) v. tr. seminare; serere. - grüßte auf
2acf)lage, bl. res (jS. Cic. de imp. Pomp. 17, ben 9lder f., agrum seminare. - Uneig., S'üietradjt
51, u. bef. Cic. Rose. Am. 37, 105: qui mon norat unter bie Bürger f., civiles discordias serere. II) —
hominem aut rem). - nad) Unterfucfiung ber ©. (in v. intr. seminare. serere. semen ingerere solo
e. Sßroceffe), causa cognitä: Qnxb. mit ber ©. befannt (©amen in ben 33oben bringen). - semen spargere
madjen, alqm notitiä rerum instruere mit ber gan= : (©amen ausftreucn). - sementem facere (bie ©aat
jen, alei omnem rem quo pacto habeat enarrare bcfteflcn). - ©prücfjro., roie bu fäeft, fo roirft bu ern=
ordine. ten, ut sementem feceris, ita metes (Cic. de or. 2,
födjlicf), I) bie ©ad;en angefjenb, betreffenb: qui, 65, 261): ernten, roo man nid)t gefäet f;at, ex alio-
quae, quod rem ob. res spectat. — II) nicjjt ntänn= rum laboribus laudem libare (Cornif. rhet. 4, 3,
iid) u. nidjt roriblicf), f.
neutral. 5); sub arbore, quam alius consevit, legere fruetum
8atf)rcgtftcr, *index rerum. (ngl. Liv. 10, 24, 5).
3art)rcid)tbum, f. ©abfülle. «eien, baS, satio. - Srt'cr, sator.
farf)t, f. leifc. langfam. «rietnd), *linteum satorum ob. serentium.
£art)t>crl)ättntf*, f.
©adjlage. 3äcJticttcr, tempestas ad serendum apta.
2acrrtJcrftanb, rerum prudentia. - intelligen- Zäcxcitf tempus sationis; sementis.
tia (Kunftöerftanb). 3of»on, *aluta Turcica.
«ftdjüctftänbigcr, rerum prudens; rerum «elf ran, crocus; crocum.
peritus ob. intelligens; aud) bl. intelligens. -^nbe= «afronfatbc, color croceus; color croci.
fonberen Jällcn prudens ob. peritus mit ©enit. ber faf ranfarbig, =gctb, croceus; croci colore.
©ad)e, bie man uerftcljt, 3$$. ein ©. im üftilitärfad), 3aft, sueus (im 2lllg.-, gero. im sßlur., roenn »om
rei militaris prudens: ein®, im "Hecfit, juris peritus. ©aft in größerer SRenge bie Siebe ift »S3. alo 2lrje= ,

Sart)h)altcr, f. 2tbr.ocat, @cfc§äft§für)rcr. nei, rote purgantes pectora suci, b. i. ^ruftfaft, Ov.
«rtrt, I) eig.: a) übfj.: saecus (im 2lllg.). - euleus ex Pont. 4, 3, 53. 2lud) ftebt sueus, roie „Saft", als
(ein größerer leberner &ad, in bergt, (ilternmörber 33ilb für Äraft, j93. in ber Siebe). - virus vibcv unb |

eingenäht u. in einen $' ll f5 ob. inS 2Jceer geroorfen ä<5cnbev ©. gemiffet ©eroädjfe, ber ©d;nedcn, giftiger
würben). - follis (ein S. non Scber ju ©elb). - mar- ©. ber ©drangen). - sanies (eig. blutiger Criter; bann
supium (©elbfa^e). - Heiner ©., f. Sädd)en. - einen s
bet ©aft ber ©pinne, ^urpurfd)nede, Dliüe, roeil er
SSatermörbcr in einen ©. nä'ben, parrieidam culeo bemfetten almtid; fielir). - melligo (ber 53lütljenfaft,
ob. in euleum insuere. - ©nrüdjro., bie !>Xai}c im ©. nud) ber nod; unreife ©aft ber Seeren, JA ber 2rau=
laufen, rem involutam emere (nad) Sen. ep. 80, 8). ben). - ecligma (^xkeiyfxa, S. afiä Slrjenei). - ber
— b)= ©dmbfad, f. £afd;e. —
II) übtr.: a).£obenfad ©. ber Sraubc, suci uvae (im 2lllg.); melligo uvac
scrotum. —
b) ©äffe olme 2lu§gang, f. ©atfgaffe. — (ber nodj unreife): ber©. ber ^urpurfdmede, ostrum
c) grobe§ IjäreneS Klctb: cilicium. - im ©. unb in (oar^foi')-, rein tat. sanies purpurea. - in ben ©.
öa" 2lfd;c gebenb, sordidatus (®gf£. albatus). gel;cn, ire ob. exire in sueos: in uoHem 3. fei;n,
©ndlmitb, •vinculum sacci. fteden, sueo praegnantem esse. - Silbl., obue ©aft
«ärtcrien, saeculus. saccellus (im 2lllg.). - fol- 11. Kraft, exsauguis (u. 3Kenfd)en u. Siebe); enervatus

liculus (uon ^eber ju ©elb). (entnernt, non ÜRenfdjen)*, ugl. „faftloS": roir fyabcn
«artet, f. beutet, Softfie. ©. 11. Äraft uerloren, sueum ac sanguinem ami-
farten, in einen ©ad füllen, *sacco ingerere. - simus.
fta) faden (oon weiten Kleibern), *deformem in mo- «rtftd)Ctt, suci.
dum sinuari. «aftfarbc, *pigmentum e sucis paratum.
fä'rfcn, ^ntb., alqm in euleum insue-eförnb. in faftgrün, colore in herba segetis laete viren-
einen (caa nä'ljcn, um ü)n in einen Jfufj ober ino tis. - prasinus. colore prasino (laud;grün).
809 (Saftgrün fogen 810

3aftgrün, bas, color in herba segetis laete gefagt fyabe, ben 2tppiu§ fef;r, Appium, ut saepe te-

virentis. - color prasinus (bas Saudjgrün). cum locutus sum,.valde diligo. - etro. älnbern fa=
faftig, fnftreid), =bofl, suci pleuus. sucosus gen (erjagen), alqd aliis narrare. - lymbm. etroaä
(Doli (Saft). - sucidus (mit (Saft uerfeljcn). ju fagen fjaben, colloqui cum alqo velle (mit 3'nb .

f aftloö, exsanguis (fraftloä, von ^ßerfonen u. von fprecöen roollen); Imperium habere alqm fötriD.
in
ber Lebe). - jejunus (nüdjtern, bürftig, »om 9ieb= ju befehlen ()aben): uiel ju fagen b^aben, multa di-
ner u. non bet Lebe). - aridus (trocfen, tton ber Lebe). cere posse(met über einen ©egenftanb reben können) ;
Saftftürf, ber untere £f)etl ber Sänne ob. gid)te, magna esse auetoritate (grofjes 2tnfef)en befi^en):
sappinus. nidjts" ju jagen (ju befehlen) fjaben, neque jubendi

3agc, fama. rumor (®erüd)t, f. baf. ben lln= neque vetandi potentem esse. - Qntotn. etroaä fa-
terfcf). biefer 2B2B. unb bie aud) r>ter^er gehörigen gen taffen, alqm alqd loquentem ob. disputantem
Lebensarten, roie: e§ get)t ein ©erüd)t ober eine (Sage facere (3mb. alä etro. rebenb einführen); alqmcer-
2C.). - auditio (bas öörenfagen). - memoria alcjs tiorem facere de alqa re. nunciare alei alqdßmbm.
rei (bie Ueberlieferung non etroas, j33. es giebt über etroas melöen) SSmbm. fagen laffen, er möge ob. ju
:

ben Strjron eine boppelte <S., de INlyrone duplex 2C, jubere mit folg. 2lcc. u. infinit, (rjeif^ert, j53. ©ä'
memoria prodita est). - fabula (mutf)ifd)e (Srjäf^ far täfet bir fagen, bu möcfiteft o^ne ©orge fet;n ob.
lung, 2)Jä^rdE)en 2c.). - historia fabularis(bie 2Jct)tl)en= of)ne ©orge ju fenn, Caesar te sine cura esse jus-
(Sagen über bie öerocn 2c. ber SSorjeit).
gefd)id)te, bie sit); alei mittere, ut etc. fömbm. burd) e. S)iener,
- bie corfierrfdjenbe ©., ea fama, quae plerosque S3oten, 33rief metben, beauftragen, j$8. ia) t)abebem
tenet: alte Sagen, vetera tj$. scrutari): eineunge= (Euriuö fagen [äffen ben $rjt ju bejahen, Curio misi,
grünbete (S. für eine ausgemalte Sßatjrfjeit Ratten, ut medico bonos baberetur): ^mbm. einen ©ruf;
levem auditionem habere pro re comperta: ber fagen laffen, mittere alei salutem id) I;abe mir fa= :

(Sage nad) futb fie (Eingeborene ber Snfel, eos natos gen laffen (fyabe gefjört), audivi: (äffe bir biefes" ge=
in insula ipsa memoria proditum est. fagt fetjn, monitorem audias quaeso: ba§ mögen
«äge, serra (im SÄUg). - lupus (eine öanbfäge, fid) biefenigen gejagt fetjn laffen (ift für bie gefagt,
»on Pall. 1, 43, 102 burd) serrula manubriata er= gefdjrieben), roeldje k., hoc illis dictum est, qui etc.
Hart). - eine fteine ©., serrula: etroas mit ber ©. - reinSBort fagen, tacere (fdiroeigen übt;.); ne hiscere
jeridmeiben serrä dissecare alqd: oejactt roie eine
, quidem audere (nid)t einmal ju mudfen roagen).
2., senatos. man fagt, baf} ?c v dieunt mit folg. Stcc. u.
Zäqcblatt, lamina serrae. Snfiuit., dicitur mit folg. dlom. u. Snfi'dt- - tra-
Zäqcbott, machiua serratoria. duut mit fo(g. Stcc. u. Qnfinit. (man überliefert, non
2ä'gcfifd), *squalus pristis (L.). öejd)ia)tfd;reibem 2C). - man fagt allgemein, ferunt
fägcförmig, serratus (gejacft roie eine ©äge). m. folg. 2lcc. u. Snfinit. fertur mit folg. 3^om. u.
— Ade. serratim. Qnfinit. (man bietet im SKunbe umljer); rumor est
«ägcmebl, i. Sägefpäne. m. folg. 2lcc. u. infinit, (es" ge^t bas @erüd)t); ru-
3ägcmüf)(c, *machina, qua robora aliarum- mor diftertur, ob. fama differt m. folg. 2lcc. u. Qn=
quf arborum truaci in asscres dissecantur.
1
fiiüt. (eä geljt alteHttjalben bas ©erüd)t): man fagt
fagen, dicere (v. pr. aud), roie „fagen", = 6efer)= in ber ganjen ©tabt, fama totä urbe discurrit: bies
len, roo Dann ut folgt). - loqui (rcDen, f. baf. ben fagt man allgemein, haec una vox omnium est (bar=
Unteria). uon die). - edicere (berausfagen, Ünbe= über ift nur ©ine ©timme). - roie fann man fagen,
fanntes entbeefen, befannt mad)en). - eloqui. prolo- bu roerbeft 2C, im 3ff)9- 61. quo modo (f. Cic. Cae-
?|ni (£>erausreben, roas man benft burd) äßorte uon cin. 13, 37 nam verba quidem ipsa si sequi volu-
:

id) geben). - narrare (erfüllten). - afferre (beibrin= mus, quomodo tu dejeeeris [roie fann man fagen,
gen, Dorbringen). - protiteri (öffentlid) u. gerabe bu roerbeft berausgeroorfen], quum servus tuus de-
heraus erttären, fein ©efjeimnifj baraus machen). - jicitur). — id) fagc bir tc,
taf? bir fagen, narro
pronunciare(münb(ia) befannt machen, melben, MeU ob. uarrabo tibi; audi (fo bore bod)). fagc mir, —
bung tfjuUi. - praedicare (taut u. öffentlid) unb mit die mihi; narra (mihi); volo (ob. velim) ob. cupio
nadjDrücflidjer Seroortjebung ber ©acbe fagen, rü^ audire ob. scire; cedo (befonberä l;äufig in ber
•o od. befdjbnigenb fagen). - afhrmarc (bura) ©prad)c öcs gemeinen Gebens) jage mir einmal, roa§ :

JBorte uerfidjern, bef räftigen). - as8€verare(ioi (Srnft ift es benn? narra, quid est? jage mir einmal, ©er
:

fagen, ernftlicf» bebaupten, im öeacnfafc bes <Sc£)er= »ins, roetd)e Urfacfie 2C., vollem ex te audire, Servi,
re mit folg. 2tcc. u. infinit. (3Seranlaf= quae causa etc.: Die ÜlSaln'ljeit fagen, f. 2Baf)rf)eit:
fung geben, fagen, bafj etroas gefd)ef)e, ögffj. vetare). jage mir bod), roas id) tbun foll, cedo igitur, quid
<, mit folg. ut (bie SBorfdjrift madjen). - faciam. — T
irf) fag btr'3 (roarnenb ob. brol;enb),
m. folg. See. u. infinit, feigen, lehren). - til>i dico ob. tibi dieimus. - er mag fo oiel bagegen

mooere. mit folg. ut troarnenb mahnen). - fagen fagen als er roill, dicat quam multa volet adversus
(behaupten», bafj nid)t 2C., Dafj fein it., negare (
hoc: roas foll id) fagen? quid vis dicam?: fage e§
iei niajt uüfclid), aegavit esse utile: uid)t! noli dicere; cave dicas: fage nid)t fo etroas,
mein ,yreunb fagte, Daf, er es nid)t tijun roerbe, m< bfiua verba quaeso: roa§ bu fagft! (bei SSerrounbe-
•in um <•-.-.<, - fagen, baf; rung), aiu' tat: roas fagft bu? quid als? - baö ift
niajt k , er folle nidjt :c. (o i. nerbieten vö. nia)ts gefagt, nihil dicis; nihil narras: id) roill bir
er jagte, fie foUe ftd) ucrrounDern, »etal
nitfjt eam nur fagen, scito: sie habetO: bemnad) laf?t eud) ge=
- iü) jage, baf; etro. gut jci, proboalgd fagt fei;n, proinde sciatia licet; licet scire: fo ju
ige, baf; etro. meinen Süeifaü fjabc, jagen, ut ita dicam; ut hoc verbo utar; aud) burd;
qnaai quidani de amic. 13, 48: neque
.

id) |
irf) fagc Jiein , i •

enim sunt ieti audiendi, qui nrtutem duram ei


für gerotf; tagen, j>ro certo dicere; pro certo aflir- q ferream esse quandam volunt, roeld;e beljaup
- über biefe ift nidjt oiet ^u

. tett, lugenb fei etroao ßatteS uuö, fo JU fagen,
bie
- roas man oft fagen ntes). - id) fagte nur fo (id) fjabe es uid;t im
' - aom. etroas )a ©rnft gefagt), •per jocum dixi; "non serio dixi:
gen, id; liebe, roie ia) bir fcfjon oft um es gerabe Ijeraus ?u fagen, ut rere od. verius
811 Sagen Salat 812

dicam; ut dicam, quid sentiam: id) null nidfjtS raei= serram ducere, mit Qtnb., cum
f ägett, I) v. intr.
ier jagen, nihil dico amplius: id) roill bir nur baS alqo. — serrä secare ob. clissecare (Spät.
II) v. tr.
(Sine jagen, unum
illud dico; tantum dico: barüber serrare). - com ein ©tütf oon etra. f. serrä prae- ,

liefje fia) unenblid) uiel jagen, de ea re immeusa cldere alqd ein runbeS 2oa) in etra. f., serrula cir-
:

oratio est: baS ijt leidster gejagt, al§ getljan, f. leidet cumcldere alqd.
no. II, 2, e (oben ©. 223): bem fjafc id) eS berb, Sägen, bfö, serratura (Spät.).
redjt gejagt, hunc tetigi: gejagt, gethan! dictum fa- fägenattig, in modum serrae.
ctum ob. dictum ac factum (griecfj. &ix.a enoq a/nu Sägcnbidjtcr, f. SDcntb.enbiajter.
tQyov). - raaS joll baS jagen? quid hoc sihivult?: Sagengef d)id)te, historia fabularis. - in ber
roaS roillft bu jagen? quid tibi vis?: baS l;at nidjt ©., in t'abulis.
Diel ju jagen, hoc leve est: baS bat nicfjtS 3U jagen, SagcnfteiS, *series et complexus fabularum.
hoc nihil est: baS t;at etraaS ju jagen, hoc est ali- fagenteid), fabulosus.
quid: bamit ijt nid;tS gejagt, nihil aft'ers: bamit raill 2ägcnf ri)tnicb, *faber serrarum.
id) jo nieljagen, haec eo pertinet oratio; hoc di- Sägenfpäne, scobis.
cere volui id) null bamit jagen, bafj :c. hoc intel-
: , «ngcuhjclt, fabulae. 25gl. „3)tntl)e".
ligi volo m. folg. 2lcc. u. Snfinit. id) jage jo Diel, : Sägejafjn, dens serrae.
quod dico tale est: bie neuen ©dmlbbücfjer, raaS «ago, *medulla cycae.
jagen jie anberS, als bafj jc, tabulae novae vero, Sagobaum, =öa(ntc, *cjxas (L.).
quid habent argumenti, nisi etc. Saftne, f. dialpn.
td) null ttid)t fagctt, non dico. non dicam (id) 3aitdjcn, fidicula.
jage nidit, mag nia)t jagen, raenn ber baju gehörige Saite, chorda {/OQÖrj, bie einjelne Sarmfaite
Söegriff raenigcr jagt, als ber jraeiie); ne dicam. ne- eineä ©aiteninftrumenteö). - nervus (vzvqov, bie
dum (idj raill uicbt jagen, um nid)t 3U jagen, raenn auS Sfjierjeb^nen ober aud; auS Särmen gemachte
ber baju gehörige Segriff meljr jagt): id) roill nid;t einjelne Saite als angejpannt u. jdjlaff
joldfje, bie
jagen Jonbern nur, non dicam .
. . . sed ; non mo- . . jenn fann). - bie ©aiten =
baS ©aitenjpiel, aud)
do .. . sed (j. Ärüger §. 540 [bef. bie äfomfg.]. gumpt tides, ium, f. - ©aiten auf jpannen, auf3iel;en, chor-
§. 725). — tomS fagc
id)? . . . nein (bieltnel)r) das ob. nervös interniere: auf ber 2t;ra, lyram in-
tt., quid dico dico? immo vero; ob. au-
ob. 61. . . . tendere nervis (bie 8. mit ©aiten bejpannen) auf :

tem .immo ob. immo vero etiam, j33. roir roollen


. . (Saiten fpielen, fidibus canere: eine ©. greifen, chor-
ben 20jten ju 3tom fetm; mag jage id), roix motten? dam ob. nervum tangere: bte©aiten anfdjlagen, in
nein, mir muffen, Romae a. d. XIII. kal. volumus bie ©aiten greifen, chordas ob. nervös tangere; ner-
esse; quid dico, volumus? immo vero cogimur: vös pellere ob. percutere; admovere fidibus ma-
roeldjeS ©efolge, roaS fageid) ©efolge? nein, roeld)eS num: bie ©aiten rüfjrcn, chordas percurrere. -
grof5e£>cer, qui comitatus? comitatum dico? immo Silbl., gelinbere ©aiten aufjiel;en, auffpannen, ad
vero quantus exercitus: hu mufjt f;ierin meinen lenitatem se dare; lenius agere (@gf|. acerbius
3rrtb,um ertragen; roaS fage id) ertragen? nein, be= agere): follte haä nid)t (;inreid)en, fo raerbe id) etraaS
förbern mufjt bu if>n oielmeljr, ferendus tibi in hoc berbere ©aiten aufjicl;en, sin id parum profuerit,
meus error, ferendus autem ? immo vero etiam ad- fiet aliquid a nobis severius: bie ©aiten bei etraaS
juvandus. §00; jpannen (uiel für etraaS forbern), maguo pretio
id) fagc (raenn man nad) längerem 3roifd)enfal5 indicare alqd: bie ©aiten 3U öod; jpannen, modum
auf Sie angefangene Siebe jurüctfommt), inquam excedere: bieje©. barfman nia;t berübren, hoc Ul-
(nad) (Sinem ob. mehreren SBorten ju fe^en); ceterum cus tangere non licet (nad; Ter. Phorm. 4, 4, 9
(übrigens, ju Anfang beS ©a(jeS ftebenb, f. Liv. 38, [690]): jebe ©. im ^erjen ber jtttdjter anuifd;Iagen
55. §. 4); igitur (aljo, md) Ginem ob. mehreren üerjieben, posse animis judicum admovere oratio-
Herten, Srcmi 311 Nep. Thras. 4, 3. gabri 3U nem tamquam fidibus manum: er nerjtef;t, bind;
Sali. Cat. 54,
j.

1. 2ȟfcell 311 Curt. 3, 2 [4], 2).


— raelcb^e2lrten beS Vortrags bie ©aiten beo menjeb-
f agte id), f agte er, f agte matt, inquam, inquit ltd)cn ^erjcnS angejd;lagen raerben, est gnarufl qui-
(al& Ginjdjaitung, um
bie bircete 3{ebe SmbS. anju= bus orationis modis quaeque animorum partes pcl-
beuten, rao6ei p bewerten,
SicbenSart als bafj bieje lantur.
^Parent(;eje, raie ja aud) im S)eutjd)en, ifjre ©teile Saiteninftcument, ium, f. (im 21%). -
fides,
nad) einigen Porten, nid;t 3U Anfang beS ©a^seS be= cithara (bie (Sit(;ara). - geftimmteS ©., fidesein
iommt, unb immer oor bem Konten proprium, roel= contentae nervis: ein oerjtiiiimteS ©. fides incon- ,

a)eS jagt, jtef)t); ait (ebenfalls als ©injd)altung, raenn tentae: unter Begleitung eines ©. fingen, ad chorua-
bie Sßortc 2>mbS. in inbirecter 9Jebc aufgeführt roer* rum sonum cantare; ad citharam canere.
ben). - man
faßt, bafi er :c, dieunt m. folg. Saitcnr'fang, chordarum sonus. - fidium ob.
2lcc. u. infinit.;aicitur m. folg. Jcom. u. infinit. - nervorum cantus (©aitenjpiel).
raie gefagt, ut dixi: raie oben gefagt, ut coepi di- Saitenf^icl, fides, ium, /'. (bai önjtniment;
cerc. - raie Gicevo fagt, ut ait Cicero (ebenfalls als ogl. „Gitl;erjpiel"). - chordarum sonus. fidium ob.
Sßarentljefe, raenn bie äüorte beS (Sic. in inbirecter nervorum cantus (ber iUang bcffelben). - baS 3.
Siebe aufgeführt raerben): raie man 3U fagen pflegt lernen, fidibus discere: baS ©. lefjrcn, fidibus do-
(im ©prücfjroort), ut aiimt; ut dieunt; ut dicitur. - cere: baS ©. fpielen, fidibus canere: baS ©. fpielen
aber, jage id; ob. roaS id) jagen raollte, j. aber (33b. tonnen, fidibus scire; fidibus didicisse; didicisbe
I. <5. 13). - aber, jagft bu ob. bore id) biet; fagen, tangere chordas 3um ©. jingen, ad chordarum so-
:

aber, fagen fie ob. l;öre id) fie fagen, at ob. at cnim uuni cantare; ad citharam canere.
dices, dicent; aud) bl. at ob. at enim (f. Cic. Phil. 2, Saitcnfpiclcr, fidicen. - ^ft eS = „Gitljerfpn
9, 21 ; de imp. Pomp. 17, 51 ; ogl. ©cpffcrt'ä Schol. ler", j. b.
Lat, 1. §. 60, 1). - ober (äffet mid; ob. (äffen Sie Saitcnfpiclcrin, fidicina. - 3ft eS = „ßit(;cr
mid; (oiclme()r) jagen, M. vel potius (j. Cic. Brut. jpielcrin", j. b.
85, 293: Cato magnps nie hercule homo vel potius Salamanbcr, Balamandra,
summus et Bingularis vir). fnlariveit, j. bejolben.
Sagen, baö,dictio. - Benno, verba (9{ebe,2Borte). 3alat, I) jebe Spcije, roeld)e man mit Gjjig u.
813 (Salatblatt <2ame 814

Cel anmaßt: acetarium. II) Salatfraut: *olus — @alj anmachen, roürjen). - sale indurare (mit Salj
acetarhvm (im 21%). - lactuca (©artenfalat, *la- faltbar macben, einpöfcln). - etro. gebor ig fallen,
ctuca sativa bei L.). necessarium salem addere alei rei: tüdjtig f., sale
Salatblati, lactucae folium (im 2Ittg.). - lactu- obruere fiel) niajt f aljen laff en, salem non pati ge=
: :

cae ob. lactuculae thyrsus(ber erfte Stengelfcfiofj ber faljen, salsus (eig. u. bilbl.); salitus (eig., 3$. caro);
Stlatpflanje). sale aspersus (eig., j33. panis).
Salattjaib, =foüf, *lactucae caput. Salden, bas, salitura (bie 3lrt u. SBeife, raie ct=
Saiatfraut, f. Salat no. II. ums gejaljt roirb).
Salatftrunf, lactucae caulis. Saljfactor, salinator.
Salbe, unguentum (als rooljlriedjenbes Del ob. Saljfaft, salinum. - Saläfäf?d)cn, salillum.
gettigfeit, roomit man fia) fatbt). - nardus (9torben= Salsyifdj, *piscis sale maceratus. - Saljfiftfje
öl ob. =balfam, bergl. jum Salben gebraust raurbe). (als ^anbelsartifcl 2c.), salsamenta.

- @. für bie Slug'en, collyrium: für bie Saare, f. Salsftcifd), caro salita (Macr. sat. 7, 12, 2).
yaarfalbe: mit Satben parfümirt, unguento cleli- Saljfluft, I) Salj enthaltener glufj: flumen
butus; unguentis oblitus (üeräcfjtlict), mit «Salben salis. —
II) eine Äranfljeit: *rbeuma salsum.
bejdjmiert). Sal^gef d)marf, sapor saiis sapor salsus. - ei= ;

Salbet, salvia. nen S. annehmen ob. bekommen, salis saporem con-


falben, ungere. - inungere (einfalben). - un- cipere: einen S. Ijaben, salsi iaporis esse.
guentis oblinere (mit Salben befdjmieren, oerädjtliöj Zalzavube, salis fodina.
gejagt). - 3 mö 3 um Äönig f., regali unguento alqm
- Sal3QnnbeI,*negotium salarium (treiben, exer-
illinere, perlinere(EccL) regnat urum alqm unguen-
;
cere).- greil;eit be§ S. geben, commercium salis
to perfundere (cor bem Regierungsantritt, Eccl.). - dare (b. i.
5 re iö £ it oet ®i n== Ull ° SluSfub.r beä Sal=
na) i., ungi. §e§, im ®gf§. oon sale invecto uti vetare).
Salben, bas, f. Salbung. Saljfjccrjt, *lucius sale conditus.
Salbcnbücbfc, vas unguentarium. - nartbe- falstfl, salsus.- f. fdEjmecüen, salsi saporis esse.
cium (ju Diarbenöl). SalVigfcii. salsitudo (faljige a3efcr)affenr}eit alä
Salbcnfjanbcl, *negotium unguentarium. - S. bfeibenb). - salsedo (faltiger ©efcömad, ben etma§
treiben, tabemamunguentariam exercere(im2lllg.); ^at). - salsugo. salsilago (faltiger Stoff).
unguentariam facere (roenn man bie Salben aud) Salsftoö, fliint^trjen, salis mica.
\efm bereitet . [lat. unguentarius. Saljfom, =förnd)cn, granum salis. - ein paar
Salbenfjä'nblcr, myropola ((ivgoit<öXr}c)\ rein Saljfbrner, salis mica. - Sal^f otljC, salina.
Salbcnbä'nblcrm, unguentaria. Saljfnrficn, *placenta sale condita.
Salbcnf od}, qui odores coquit; im 5ß(ur. and) ZalfriaH, muria {uXfivQig); rein lat. salsamen-
odores coquentes. tum. - in S. legen, muriä condire.
Salbcr, unetor. Sal.^magas'in, *borreum salis.
Salbung, unetio. inunctio(als£anfcIung). - un- Saljutann, salarius. - Salsntefte, salinum.
ctura in .ötnfiojt auf bie 2trt unb SBeife, rcie Ssmb. Sa! quelle, *aqime salsae.
baburefj gefalbt roirb). Salsfättte, *columna salis. - al§ Statue, sta-
Saline, sabnae. tua salis (Eccl.). - Zaitfec, lacus salsus (Curt. 9,
Salm, salmo. 10 [38], 1). - lacus salsae aquae (nad) Aur. Vict.
Salmiaf, sal ammoniacus. de orig. gent. 12, 4).
Salon, Saal, gimmer.
i"
Saläftcbcv, *qui salem coquit. - im $tur. aud)
Salpeter, *sal petrae. *salem coquentes.
Salpctcrgrube, *fodina salis petrae. Salsftcberet, *officina salaria.
ialpeterhalttg, *salem petrae contiuens. Snl^foblc, muria (uXfiVQiQ); rein lat. aqua salsa.
Salectcrtjüttc, 'officina salis petrae. Sai'ifttucr, vectigal salis ob. annonae salariae;
ialüctcridjt, *sali petrae similis. vectigai ex saie; \ectigal salinarum.
ialpctertg, *salem petrae continens. Saliner, gleba saiis.
ialutircn, salutationem facere (n. Solbaten, Sal'jüevf'auf, f. Salj^anbel.
rnore militari, oon Seeleuten, more nautico). - naa> Sal^ncrröaltcr, *annonae salariae praefectus.
bem man gegenseitig falutirt rjatte, mutuä saluta- Sachlage, *libra salaria.
tione facta. 3ig(. „Saloe geben)".
i
Salswa|fer,aqua salsa(Salj Ijaltenbeä SBaffer).
Salbe, Honnenta saiutandi causa emissa. - -aqua nitrosa(mitnatürlic^ein^augenfalj gefa;roän=
eine S. geben, 'torrnenta salutandi causa einittere. gertes).
Salüegarbc, f. Sdm^roadje. Sal^tucrf, suliiiae. - ein S. anlegen, salinasfa-
Sal',, aJ im $lur. = beU
Hoa)falj-, aua) bilbl. cere. - Sal^oll, f. Saljfteuer.
- nitrmn [vItqov, natürlidjes mi= Same, seinen
I) eig.: (forool)! ber ^flanjen, afö
neraliic&es fcaugenfalv. - ZaU, u. .»rot, cum pane ber Xi)i(Xi<. - tauber S.,
semen vaeuum; semen,
5 roeroen 'oom JBoffer), in salem abire: in guod nullam generandi vim possidet: feinen @.
.ri. - nttifdjes Sah, -a] Attieui (etg.); (jaben, tragen, Bemine carere: in ben S. geficn, in
Att bilbl., feiner attifcöeräi n ire OD. abire: in semina crescere(in ben S.

Safjabcr. een rcaa)fen): Den S. in bie (Srbe ftreuen, semen terrae


fal^artig, mandare: bet S. geljt auf, seinen prodit ob. proce-
~rtl\bcrg, moni -a!i- nsthi - ein großer S., dat: ber S. gel;t fdjroev auf, semen difficulter ani-
08. matur: ber S. fällt auf einen guten ©oben, auf ein
~al',brot, guteo Srbreia), Bemen oecupat idoneum locum; se-
Saf*,brüf)c. - - -.um (rinjaljcn ber men iiKniit in coneipientem ob. comprebendentem
Jifd muria. 11> bilDl., Urfacbe 2c.: semen; ob. »erb.
fallen, ttlire alqd - - stirps (SEBurjel, Urfprung);
aa.
l tlj bcftrcuen A - Baien ilci oerb »tirp ac Bemen. - @, er Qmttxafy, semina
i :cuen cn ctroas - sale conuire (mit
.
:ber S. alles Ucöelj, BtirpB ac semen
815 ©amenbeljälter fanbig 816

malorum omnium: ben ©. ju etroa§ ausstreuen, se- fätttmtüd), omnes ad unum. ad unum omnes
mentem malo-
alcjs rei facere (j§9. ?u ben liebeln, („feinen ausgenommen", roo&ei ju bemerfen: a)bafj
rum); velut semina jacere alci rei (j33. jueinem in biefer Lebensart nur ausnaljmsroeife uuus auf
ftrieg, hello): neuen ®. ju etroaS ausftrcuen, nova bas ©ubjeet bejogeu roirb, roie bei Lentul. in Cic.
semina ministrare alci rei (j33. jum Ärieg, bello, ad f'am. 12, 14, 2 naves onerariae omnes ad unam
:

Tac. bist. 2, 76): hm ©. ber groietraajt ausftreuen, sunt exceptae; in ber Sieget aber ad unum a!3 9ceu=
causam discordiarum ob. discordias serere; semina trum betrachtet roirb. ß) bafj bie SBortfteHung om-
discordiarum jacere ob. spargere: ben ©. ber %vo\t= nes ad unum bie bei Sic. geroöljnlicfje ift). - universi
tracfjt unter ben bürgern ausftreuen, civiles discor- (alle auf ©inem ^ßunft »ereinigt, ©gf£. singuli). -
dias serere; civium dissensiones commovere 'ob. omnes ac singuli (alle jufammen unb als ©injelne
accendere. 6etrad;tet).
SatttCtt&eljäftcr, vasculum seminis. &am8ta<i, dies Saturni.
©amcucrgicftung, seminis jactus (j93. per fanet, sanetus.
somnum involuntarius, Cael. Aur. chron. 1, 4, 104). <&anb, arena (ber feinere, aus flehten Äiefelför^
(«amcttfluft, profluvium genitale. nern befte^enbe ©anb, ben man in 2tmpf)itf)eatern,
©amengä'njjc, viae seminales. 9tenn6af)nen unb jum SHauerroerf brauchte). - gla-
«Samcngcbaufc, vasculum seminis. rea (grööerer Äie§). - sabulum. sabulo (feiner Sanb,
Samenrern, =fotrn, semen. in fofern er mit (Srbe ob. Seljm oermifa)t uorfommt,
©amcnftaub, *pollen (L.). ©anberbe; in biefer n>acf)fcn SSegctabilicn, in ber
©ä'merct, semina, um, n. arena nidjt). - saburra (grober ©cbjfffanb, öallaft).
fammeln, legere (lefen, auf lefen). - colligere - pulvis (gauj feiner ©anb, mic Streufanb, ©anb,
(äufammcnlefen, Ginjelnes» jufammenneljmcn). - con- ber in ben Zimmern geftreut roirb, ©anb, in roel=
quirere (3ufammcnfucb>n, uon oerfcfjiebenen Orten cfjen bie alten 3Jcatljematifer tt)re giguren jeia;neteni.

auf ©inen ^Sunft fammeln, mit bem 9?bbegr. bes @i= - ©. graben, arenam fodere: Ijeifjen ©. gebrauchen,
fers). - congerere in unum locum (an ©inen Ort arenä calente uti. - Silbl., QntDm. ©anb in bie
jufammentragen). - coacervare (aufhäufen). - in Stugen [treuen, giaucomam alci ob oculos objicere
unum locum ob. öl. in unum cogere ob. contrahere, (Plaut, mil. 2,1, 70 [148]); alci f'ueum facere (Ter.
»erb. cogere contrahereque (auf ©inem ^ßunlt ju= eun. 3, 5, 41 [589]): ginbrn. ctroas roie @. in bie
fammenjief;en, Gruppen, ©cöiffe u. bgl.). - ©elb, 2lugen [treuen, alqd quasi pulverem ob oculos alci
©a)ä£e f., peeuniam ob. opes undique conquirere: aspergere (Gell. 5, 21, 4): etroaö auf @. 6auen, al-
ein §eer f., copias ob. exercitum parare ob. com- cjs rei fundamenta tamquam in aqua ponere (Cic.
parare: fleißig Seifpiele au§ ber alten 3 e 't, alten fin. 2, 22, 72).
©efcf)ic&tef.,studiose antiquapersequi. — ftdj fam= ©anbale, crepida (xQ?jnlg), rein tat. solea. -
mein, coacervari. augeri. crescere aufgehäuft(eig., sandalium (oavdd)uov, bie ©anöale ber griecfj.SBei-
roerben, fia) mef;ren, road)fcn, teueres' 3Ö. 00m 2ßaf= ber; f. ,,©a)ul)" baä 3laljere über äße brei). - in
- cogi contrahique (auf ©inen Sßunft }Ufam=
fer). ©anbalen, mit ©anbalen an ben %ü^en, crepidatus:
mengejogen roerben, x>. Gruppen unb ©ctjiffcn). - se soleatus.
colligere. animum colligere (btlbl., bas ©emütfi, <Sanbalcnmad)er, crepidarius; solearius.
fammeln). - mentem colligere. se ad se revocare ©an&aracf)» sandaraca (occvdccpäztj).
u. 61. se revocare (bitbl., ben öeift fammeln). fanbattig, arenaceus.
(Sammeln, bas, f. Sammlung
no. I. <»attbbab, balneum arenae.
©ammclplatj, *locus, quo omnes conveniunt ©anbbanf , syrtis (ovguq), rein
pulvinus tat.
(im 2111g.). - *locus, quo copiae omnes coguntur (Serv. Virg. Acn. 10, 303). [narum.
(©. ber Gruppen). - bie ^nfcl ber Sataoec mürbe ©anbberg, mons arenae, ^lur. montes are-
3 um ©. oefthnmt, ©anbboben, solum arenosum; solum sabulo-
insula Batavorum, in quam con-
v enirent, praedieta est. sum; sabulosa, orum, n. - unfruchtbarer Sanbb.
©atnmct, *holosericum (u?.oa?jQixov). - jum eines £anbc§, steriles arenae.
G. gehörig, ©ammet= (in 3 u y nilime "f c ^39-\ von ©•> ©auMiüdjfc, *theca pulveris scriptorii.
*holosericus {6).oot]Qix6q). ©ani>c(f)ol,v *lignum santalinum.
©ammetbanb, ein, *fascia holoserica. <2anbcrbc,sabulo ob. sabulum ; terra sabulosa.
©ammctrlcib, =totf, ein, *vestimentumholo- ©anbfaf?, dolium arenae (<ya& ltxit ©anb). -
sericum. *tbeca pulveris scriptorii (33iicfj[e mit ©treufanb).
©ammettueber, *textor holosericorum. Sanbf elb. campus arenosus. - Sanbfetöer, aua)
Sammler, oon etroaS, qui alqd legit, colligit, arenae.
S
conquirit (f. fammeln" bic ^B.).
,, Sanbflä'djC, arenae.
©ammlcrflctf;, Studium in congerendis rebus. «anbgebirge, montes arenae.
- im 3ff)3- micl; 61. Studium (roie Justin. 38, 3, 9: ©auiuirabcv, qui arenam fodit,
multum ibi auri argentique studio vetcrum regum Sanbgr übe, arenaria (roo ©anb gegraben roirb\
iuvenit). - specus egestae arenae (burd) ^luogtabung uon

«fimiiil ung, I) als §anbtung lectio. collectio.
: ©anb entftanbene §öl)Iuug).
conquisitio (f. „fammeln" ben llntcrfdj. ber 359S-). - © anbgr unb arenosum solum
,
(f.
Ambros. de
eine ©. oon Beiträgen (an ©elb) ueranftalten, col- off.min. 2, 2, 7: arenosum solum cito cedit uec
lationcm facere. —
II) bas ©efammelte: tbesau- potest impositae aediticationis sustinere onera).
rus (©. von ßunftfdjäfcen iC). - corpus (in Gin ©an= ©anbbanfe, acervus ob. cumulus arenae (f.
jes Bereinigte Sdjriften gleichartigen gro)alt8 ; j53. „§aufe" über ac. u. cum.).
beä ganzen cömijmen ftedjts, omnis juris Romani: ©aubbügcl, *tumulus arenae; *arcna (

ber heiligen ©c^rifien, 'corpus librorum divinorum). gerata.


- !3ft es = 3ufammengetragene Stellen :c., f. Sol fanbidjt, arenaceus.
leetanea. fanbtg, arenosus. sabulosus (voller ©anb; f.

fammt, f. mit. - fammt u.JonberS, f. ftimmtlicfj. ,.©tinö" tüjer ar. u. sab). - arenaceus (auö Baxa
fammten, *holosericus (6\oor}Qtx6q). 6eftel;cnb).
817 'Sanbfom fatt 818

Zankt oxn, -t untren, calculua arenae (Vulg. ©elaffenljett ertragen, omnia bumana placate et
eccl. 18, 8). moderate ferre. - er iftbie ©. fefbft, nihil potest
«anblanb, *ager sabulosus (ber 3lcfer, beffen fieri illo mitius.

<?rbe fanbige Xfjeile l)<xt, f. ,,©anb" 311 sab.; »gl. f anftmütljtg, placidus; placatus; mollis; «erb.
„©anbboben"). - terra, quam steriles arenae te- placidus mollisque; lenis; mitis (f. „fanft" bie ©nn=
nent Sanb mit Bios unfruchtbarem ©anbboben).
(ein on.). —Ado. placide; placate; leniter.
3 an? mann, *venditor pulveris, quo pavimen- (Sang, f. ©efang.
ta consperguntur. - ©prüa)ro., ber ©anbmann (b. Sangbvoffcl, turdus musicus.
i. ber Schlaf) fbmmi, somuus obrepit. Sänget, 1) etg.: cautor. - vocis et cantus mo-
Sanbtnaffcn, bie, arenae. dulator (Col. 1. praefat. 3). - a(3 ©efangfunbiger,
Sanbmccr, ein, arenae quasi maria. canendi peritus. - jugf. al§ ©ittjerfniefer, citbaroe-
3anbicf)id)t, oberfte, unterjte, arena summa, dus (xi9-ttQipööq). —
II) uneig. , Skbter: poeta. -
ima. - Die oberfte S. roegräumen, deducere sum- cautor (fofern er fingenb bietet, »om Slpoffo bei Hör.
mam arenam. art. poet. 407).
Sanbftcin, lapis arenaceus. «rtitijcrdjov, ein, eborus canentium.
Sanbfteppc, f. ©anbroüfte. Sängerin, I) etg.: cantrix. — II) uneig., ©id)=
Sanbufjr, clepsydra (y.leyvSQu, bie 3Baffer= terin: poetria.
ufjr, meiere bie Sitten roie unjere ©anbufjren ge= fangninifeft, f. feurig, übertrieben.
brauchten . Sat'tguogcl, f. ©ingoogef.
Sanbtocg, Her arenosum (ein fanöiger 2ßeg). Saititätcicoltcgtttm, *collegium medicorum.
- via glareä substrueta (ein mit Äieä gepftafterter
'
Sanc<fouct, f. JHufjefi^. - afä ©tabt, 'AnQccyo-
mm. nohg (f. Suet. Aug. 98).
Saubhmftc, arenarum solitudo; auef) bl. are- Zapptnt, eunicularius.
nae. - eine ungeheure ©., arenarum inculta vasti- SapVbtr, sappbirus {oaTKpsiQoq, bei ben 3l(=
tas: bas Sanb ift grüßtentOeits eine 3., magnam ten unfer„8afurftein, lapis lazu,li",mä) $8ecfmann'§
partem ejus terrae steriles arenae teuent. SBeitr. juc ©efd). ber @rf. SBb. 3. ©. 2).

f attf t, lenis (im 2lllg., nidjt rauf), nia)t öart, nia)t fapjnren, euniculos agere.
ftreng,©gfß. asper. acer). - mollis (roeia), nia)t fjart; Snvcopftag, sarcopbagus (oaQxocpäyog; bei
bafjer roeiebmütbig ©gjfj. acer). - placidus (rufjig; ,
= Sobtcnfifte, f. ©arg).
ben 2t(ten
baffer friebfam non ©emütt), Q5gf§. immitis, fervi- SarbcKe, *clupea encrasicolus (L.).
dus, iraauidus); üerb. placidus et lenis. - placa- Sarbeflcnfalat, *acctarium encrasicolinum.
tus \xui)\% gefinnt, frieblid), ©gftj. infestus). - mitis Sarber, ein @betftein, sarda.^
(ntebt fjerb, niebt rauf); bafjer fanft, roeia) von Gba= Sarbonng- sardonyx (aagS6vv§).
rafter, ©gftj. asper)-, oerb. mitis et placatus. - man- ZatQ, capulus (Sobtenbefjäftcr). - arca (2!obten=
suetus ja^m, umgangfia), fügfam, ©gffc. ferus, im-
'
fifte Don £0(3, Stein u. bgf.). - sarcopbagus (oaQ-
manis): »erb. lenis et mansuetus; mitis et man- xocpüyoq, eig. eine aue> einer SCrt fleifdf;r>er3er)ren=
snetus. - clemens (glimpflid) gegen ©trafbare u. bem Äaffftein, bann übf;. eine aus ©tein ob. anbe=
fdpnenb mit llnfajulbigen u. llngfüdfidjen oerfat)= rem 2Wateriaf gefertigte Sobtenfifte, ein ©arcopbag).
renb, @gf&. crudelis); oerb. clemens et mansuetus; - loculus (ein S3ef)ältni^ jum 2lufberoaf;ren eines
clemens et misericors. - ein f. äöinb, ventus lenis: uor ber 2Serroefung burd) ©inbaffamiren :c. gefd)ü§=
Das f. u. mifbe 9Jconbtia)t, lene remissumque lumen ten Seid)nam§ ob. eines Steifes' beffefben: oon©if=
lunae: eine f. Stimme, vox lenis: ein f. gtufj, lenis ber, loc. argenteus). - fo)bn umfcfjr., quinque pe-
ob. placidus amnis: ein f. ©eblaf, lenis ob. placi- dum fabricata domus, qua corpus exiguä bumo
dus somnus: ein ruhiges u. fanftes" 2ltter, senectus requiescit (Petr. fr. no. 18). - in einem ©. beifetsen,
placida ac lenis: ein f. Xob, mors placida-, mitis arcä od. loculo condere (j33. im Sempel, in tem-
obitus: eines f. Xobes fterben, f. „fanft entfa)fafen" plo). - ein 3lagel ^um ©. (fprüdjro.), causa mortis.
unter ,,entfa)fafen": ein f.
iUaturett, ingenium lene Sargbccf cJ, operculum capuli ob. arcae. - ben
mite: bie fanftcre 2)arfteIIung (beä 9tebner§), le- ©. jurüdf dneben, aufbeben, removere operculum
quidam Bgf|. impetus oratoris, b. i.
-
capuli ob. arcae.
>uer bes »., i. Cic. de or. 2, 14, 58): ein f. 3arfa3mcu, iäcetiae acerbae.
s
-lkrroet5, awtigatio clemens. - Ade. leniter. mol- fnrfoftifdh, acerbus (bitter, 353.facetiae).- mor-
liter. placide 'alle Drei aua) alimäblid)). - clcmeu- .
dax (beiftenD, oou $erf.). - f. über Qmb. fpöttefn,
erft im filb. ^talt. = altmäfjfia)). - placate; acerbis irridere alqm.
l'acetiis
ißte. - f. auffteigeito (roie öügel jc), leniter Savf opartllo, *smilax sarsaparilla (L.).
* «litus molliti : leniter od. placide ac- Satan, (Satanas (Eccl.).
.
- f.
reoen, placide loqui: jjtnb. f. bebanbeln, Satirc, satira; carmen satiricum (©pät.).
ractari alqm: f. entfa)fafen (entfcblum- Satircnf (^reibet, Satirircr,satirarum scri-
mern', f. entfdjlafeu. ptor. - satirici carminis Bcriptor (Spät.). - ein all-
Sänfte, ogl. „Xragfeffel". jubei^enoer Satirifcr fcijn, nimis acrem esse in
Sänftenträger, ia.
canftJjcit, [|. seperitai - 3 bes f ativif c^,satiricus (eig., bie Satire betreffenb,
animi; im ^f^g. bl. lenita ©pät.). - acerbus (uneig., bitter, farfaftifd)).
liarattcrs, ingeniam lene 00. mite: 3. im äu-
.
fatirifiren, gegen ,>mb., acerbis facetiis alqm
ßeren üenetfmtn, ido morum. 1
irndi
Sanftmut!), ;l;iger, fanftmütf)i^ Zatvap, Batrapes tot. prae-
(<>ai(>ä7irjg). -rein
Sinn). - 1 I igeo, fanftmütfjiges fectu [praefectura.
S5enci.: - animi Satrapic, satrapia {ocezocniela). - rein lat.
!

., lei »;. M. lenitas.


.»tf)cit Des ©emütt) fatt, Mtiatai »tur (im Äug./ eig. u. uneig.). -
1 letudo rnorurn ( Sanftheit im töeneljmei eibo siJttiatiis (eig., Dura) ©peife gefatrigt). - potu
: ,
placidi , fanft" bie 8b« Dura) SJtanl gefättigt). - oollfoinmen
,

-
)li. alle menfc&licben -.. unb fatt, exsatiattu eibo ?inoque. - einer S.io)e fatt,
819 Sattel iSafc 820

satiatus alqä re (38. be§ Scbenä, vitä). Ädv. sat. — an etroaö ©enoffenem genug fjat,
(machen, bafj !gmb.
satis (Qenug, hinlänglich). - usque ad satietatem bann aud;, roie unfer „fättigen", mit
eig. u. bilbl.;
(bis jur «Sättigung, bis jum Ueberbrufj). - f. ma= einem ©toffe f)inreid;cnb uerfefjen, tränten 2C). -
djen, f. fättigen: f.
ju effen geben, ad satietatem ci- saturare, abfol., ob. mit (an) etro., alqä re (fo fatt
bum dare: fid) cibo satiari; famem explere
f. effen, machen, bafj @iner nidjtS meljr aufnehmen fann, er=
(ben §unger füllen); an etro., saturari alqä re; sa- fättigen, eig. u. bilbl., $8. se sanguine avium; bann
turum fieri ab alqa re (fatt roerben non etro.). - fid) aud) mit einem ©toffe bjnreidjenb uerfetjen, tränfen).
f. trinfen, potu ob.
vino satiari; sitim explere (ben - inebriare (bilbl., tränfen, j53. cretam argentariam
Surft füllen): fta; f. effen u. trinfen, cibo vinoque rudibus medicamentis). - explere (beliebigen, ftil=
satiari: fidj f. trinfen an etro., satiari alqä re: fidj len, eig. u. bilbl.). - uollfommen, uöllig f., exsatia-

f. füffen, feufjen, satiari osculis, gemitu: um f. ju re ; exsaturare. - fid) fättigen, cibo vinoque satiari
roerben (um fid) fatt $u effen), bebarf e§ feiner @lüd3= ob. exsatiari; famem explere (ben junger fättigen,
guter, ad saturitatem non opus est fortunä: f. feun füllen); sitim explere (ben Surft füllen). - feine 23e^
Don etroa§, satiatum esse alqä re. - idj fiabe f. bar* gierte f., libidines satiare: feine Sefefucljt f., avidi-
an, satis est baec ad usum suppeditant. - id) tjaBe
; tatem legendi satiare feine §abfud;t mit ©elb f.,
:

^mb. ob. eine ©aöge f., satietas ob. taedium alcjs avaritiam peeuniä explere. - gefättigt, satiatus:
ob. alcjs rei me teuet (id; Ijabe Qmb. ob. etroasi jum bi§ jum Ueberbru^ gefättigt, satietate defessus. -
Ueberbrufj ob. 3um Gfel); taedet me alcjs ob. alcjs fein ablief ift minber fättigenb, nulla est insatia-
rei (e§ ef elt mid) ^nb. ob. etroaä an, j33. ba3 Seben, bilior species.
vitae): etroaä ganj f. Ijaben, defessum esse satietate Sättigung, satietas (baä ©attfei;n, ber Ueber=
alcjs rei. - id; befomme ^mb. ob. etroaä f., capit brufe). - saturitas (bie Sättigung, ßrfättigung, nur
me satietas ob. taedium alcjs ob. alcjs rei (id; be= in 23esief)ung auf S)inge, bie ben Äöruer angeben
fomme Ueberbrujs ob. @fel uor 2c.); capio odium al- unb ol;ne ben Dtbbegr. bcö UcberbruffeS).
cjs ob. aicjs rei (id) befomme Sßiberroilten uor 2C). Sattler, *epbippiorum ob. sellarum artifex.
- ntcfjt roerben fönnen, satiari non posse. - fid)
f. fottfam, f. l;inlänglid;, genug.
nicöt f. feljen fönnen, oculis satiari non posse (Sen. Sattfcijn, ba%, satietas.
contr. 4, 28. §. 12); satiari delectatione non posse Satutci, *satureja (L.).
(übt), fid) nidjt f.
baran roeiben, barüber freuen fön= Satt)V, Satyrus (Züzvqoq).
nen, Cic. de sen. 15, 52); im gfljg. aud; U. non sa- SatQrc, f. ©atire.
tiari posse (»gl. Cic. Verr. 4, 28, 65: nequaquam Söttjrfincl, *fabiüa Satyrica. - ein Sljeaier
se esse satiatum): fid; an etroaS nidjt f. fef)en fön= 3um ©., seenae Satyricae.
nen, etiam atque etiam considerare alqd (Cic. Verr. Satt)rtrtng,*Satyrorum saltatio. - ben ©.nad;=
4;, 28, 65): fein graufamer geinb fonnte fid; nict)t tttpnen, Satyros saltantcs imitari.
fatt an feinem Stute u. feinen SBunben feljen, non So^, I) Slnfaij jum ©prung, aud; ©prung felbft :

sanguine et vulneribus suis crudelissimi inimici impetus (ber 2lnfa|). - saltus (ber ©prung). - einen
mentem oculosque satiavit (Cic. Mil. 22, 58). ©. tlmn, impetum sumere (einen 2lnfag netpnen);
5
Dattel, sella Sfteitf attel Spät.). - epbippium
( ,
saltum dare. salire (fpringen): einen ©. in bie §öj)e
(e<plnTtiov, bie auf bag ^ferb gefegte Sede, ©dja= t^un, in altum subsilire nor %v(ui>e einen ©. t|un,
:

brad'e, roeldje ben 2llten ftatt ber fpätern SfJeitfättel laetitiä ob. gaudio exsultare: mit Ginem ©. urio

,

biente). - clitellae (©aumfattel). - @. u. geug, ar_ impetu; uno saltu. II) 93obenfa§: secUmentum
ma equestria; frenum et epbippium: ein ^ferb mit ob. umfdjr. quod desedit (im 2111g.). - crassamen-
©. u. $eug, equus frenatus instratusque equus ;
tum (fofern er bid ift). - faex (§efen). III) au§- —
ornatus. - ein auf einem ©. fi^enber ob. reitenbcr gefprod;ener ©ebanfe enunciatio. enunciatum. pro-
:

Leiter, eques epbippiatus: ben ©. auflegen, f. fat= nunciatio. pronunciatum (in ber rf;etor. u. bialeft.
teln: ben ©. abnehmen, *equo detrabere sellam: ©pr.,ber 2lu§fprud; im 2fHg.).-comprebensio (2ßor=-
feft im S. fi^en, in equo baerere. - 2;mb. auä bem te, in benen üroaö jufammcngefafjt roirb, ^ßmobe).

©. ijeben, a) eig., alqm de equo dejicere ob. detur- - sententia (au§gefproa;cner ©ebanfe). - decretum
bare u. (über £mt§ u. Sopf) alqm equo praecipitare (Meinung, £ef)re, f. „Örunbfa^" bie ©tjnon.). - di-
(ü. 3Jtenfd;en); alqm excutere ob. effundere (3»ib. ctum (ein ©prua), eine ©entenj). - positio. quod
abroerfen, u. ^Pferbe). ß) bilbl., alqm de gradu de- positum est (ber ©a§, ber als ^f;ema abgel;anbelt
jicere; alqm gradu depellere. - in alle ©ättef paf» roirb).-sumptio (einer ber $orbcrfä£e bcö Vernunft»
fen ob. gerecht fenn (bilbl.), ad omnia ob. ad omnes fd;luffeö). - cireuitus (Siebeperiobe, f. „^ßeriobe no.
res aptum esse. IT' bte ©nnon.). - afcr ©tef)t aber ,,©a^" im 2/cut
Söttclbrtci), fastigium. fd;en alö ^ül^toott für „MZ öefagte, 3Jel;anbelte
fattclfcft, qui baeret in equo (eig.). - qui loco 2C.", fo roirb cö im Satcinifd;en bloo burd) baö ^«1=
moveri ob. qui de gradu dejici non potest. para- trum beä babeiftefjenben ^ironomenä ob. 2lbjectioö
tus ad omnia (bilbl.). - f. fet;n, baerere in equo. angebeutet, $8. jener S. be§ 2lriftippuö, illud Ari-
Sattelgurt, *cingulum sellae. stippeum (f. Cic.
fin. 2, 6, IS): fo beroal;rl;eitct fiel;

Sattclfiffcn, *pulvinus sellae. ber obige ©., bafj 2c., ita fit verum illud quod ini-
Sattelfnojjf, *umbo sellae. tio dixi m. folg. 2lcc. u. Qnfinit. (f. Cic. de amic.
fatteln, baö ^5f erb *equo sellam imponere. -
, 18, 65): er ftellte unter anbern ten Sa^ auf, bajj
boc posuit m. (f. Nep.
ein gcfnttcfteö ^Pferb, equus stratus: ein gefatteltcg 2C., in eis folg. 2lcc. u. Qnfinit.
u. gejÄumteä Sßferb, equus frenatus instratusque; Epam. 6, 1): eö giebt beftitnmte ©ä^c, bie man über
equus ornatus. bie 2lrmutl; aufjuftcllen pflegt, sunt certa, quae de
Sattclpf cvii, equus sellaris (©pät.). paupertate poni solcaut (Cic. Tusc. 3, 34, 81): in
Sattelricmcn, *lorum sellae. ben Schulen roerben beftimmte Salje aufgeftellt,
Snttcftafrijcn, lateralia, ium, n. (JCt.). d;e roir Xfjentata nennen, in scbolis certa ponuntur,
Sattelzeug, ba§, arma equestria; frenum et quae tbemata dieimus (Quint. 4, 2, 28): roefs o"
epbippium. l;altö finb jene ©ätie beS 89CO? illa Lycouis qualia
Sattfyctt, satietas. sunt? (Cic. Tusc. 3, 32, 78): bie 2ugenb ift )U ei=
fättigen , satiare, abfol., ob. mit etro., alqä rc nein glütflicfjen Sebcn fid; felbft genug. 3Jiag nun
821 Sa^bau faugen 82*

biefer ©afc fcfjroer ju beroeifen fenn wegen «:., virtus (als ©aa)e): Seben, vita molestissima vita labo-
f. ;

ad beate vivendum se ipsä est contenta. Quod ris plena. -


eä f. roerben [offen, sudare. vetb.
fief)

(roelcf)C5 = melier ©afe) etsi difficile est probatu sudare et laborare, 6ei etiua-j, in alqa re: ficr) Den
propter etc. (Cic. Tusc. 5, 1.1): »on allen D&JIofo* Grracrij con etm. fein- f. roerben laffen, ftcf) etm. f.
pljifcfjen Sä£en fann feiner für roidjtigerunb grofj* erroerben, per summum sudorem quaerere alqd
artiger gelten, nihil est enim omitium quae in phi- (j33. divitias): e€ folt if)nen f.
roerben, sudabunt:
losophia tractantur (maSbie $f)ilofopl)ie befjanbelt Qmbm. baZ £eben f.
machen, alqm exercere (^mbm.
= pfnlofopljifaje ©a$e), quod gravius magnificen- feine 3iu6e laffen, imfer nulg. ,,in 2;rab fe^en") -, alei
tiusque dicatur {ibid.). - ber erfte @. (Doerfafc) im negotium molestiam exbibere (Qmbm. Unan=
ob.
Sßetrainftf^UtB, propositio: ber jroeite ©. (ber Uu= oon ^erf. u. Singen): s
nefimlicfjfett nerurfad)en-, beibe

ierfo$) im 23ernunfifd)l. assumptio: ber le§te ©a£ ,


Qmbm. burd) etroaä ba3 Seben f. mad)en, alqä re
(©djfojjfofc) im SSernunftfcfjtufj, conclusio: etroas in miserum habere alqm (f. Cic. ad fam. 14, 7 in.)
(rinen ©. f äffen, unä comprehensione complecti eä fommt mir f. an, ju zc., *aegre indueor, ut etc.
alqd einen 33rief
: :c. Sa£ für ©a§ beantroorten, ad Sauerampfer, *rumex acetosa (L.).

singula deinceps respondere: ©. für ©. burcfjgeijen, Sauerbrunnen, I) bie Duelle: *fons aeidae
*singula deinceps recensere. IV) in ber 9Jiufif: — aquae. - *fons aeidus. - Sauerbrunnen, bie, aeidae
etroa locus. — V) feftgefe|ter ^preis: pretium. - ©. venae fontium. —
II) ba% SBaffer: aquae aeidae ob.
im Spiel, f. ßtniafe. — Vi) junge S3rut: l'etus. aeidulae.
Sattbau, verborum compositio u. bl. composi- Saueret, spurcitia ob. spurcities.
Quint. 9, 4. §. 1 sqq.). - periobifcfjcr ©.,
tio (V$i. «auerbottig, oxymeli (dgv/iehi).
verborum quasi structura. Sauerfirfct)e, *prurius cerasus (ber 33aunt, L.).
Sattbaic, f. Säftn. - *baca pruni cerasi (bie S 1 "^ 1 )-
Sattfjots, talea. föucrücb, acidulus; subaeidus. - fäuerl. fd)me=
Sattung, 0efe§, SSerorbnung.
f.
den, aeidulo esse sapore.
Sattroctbe, talea saligna. fouern, acescere; coacescere.
Sattheit, tempus pariendi. föuern, aeidum f acere. - ba§ 33rot f., fermen-
«Ott, sus (Sü)roein im Mg.). - femina sus (ein tare (b. i. gäb^ren mad)en): gefäuertei 33rot, panis
roeiblicfjes ©cfjroein). - porcus, im feminin porca fermentatus ob. fermento imbutus (©gftj. panis si-
i,ein nocf) nidjt altes mfpnes Scfjroein). - aper, im ge= ne fermento).
minin apra .ein roilbes Sdjroein). - scrofa, ob. um= SoucrftOff, *oxygenium (t. t.).
fd)r. sus ad partus edendos idonea (bie gucfjtfau). SouerteiOy fermentum.
foubcr, mundus (eig. rein, fauber, v. Singen-, «aucrtopT, fauertöpfifl, acerbus (grämlid),
bann aud; fein, 5ierlia), in S3ejug auf Sebensart 2C., j33. acerbos e Zenonis schola exire). - morosus
o. ^«erf. u. Singen). - lautus (eig. rein gcroafcfjen; (mürrifü)).
übtr. = ^33. supellex, cenal - nitidus
fein, nett, «ouertuaffer, f. ©auerbrunnen no. II.
vnett, 3ierlictj). - lepidus (artig; beioe t>. Singen). - Saufänger, canis ad aprum faciens.
elegans (gefcrnnadDOÜ', v. 3ßerf. u. Singen), -impu- Soufbrübcr, I) SERttföufer: combibo; compo-
rus (ironiia), ftttenlos mit Saftern befjaftet, j33. li-
,
tor. — II) = ©äufer, ro. f.
- ein iaub. Patron! (ironifcf)), egregius homo: faufeu, I) trinfen, nont Siel): potare. - roentg
tuer f. Jelbfjerr (tronifefj), bonus imperator vester: f.,
rarum esse in potu: gar nicf)t f.,
potum nescire.
gel)'mit betnen f auberen ©efcfjenf en i hinc ! cum do- - ben 3imbern ju faufen geben, bobus potatum da-
nis tuis lepidis! —
Adv. munde-, lepide. — Sau= re: roenig ju faufen geben, potum exignum imper-
6crfcit,muiHlities.-elegantia(gefa}macfooüe3Sal)l). tire. — II) übermäßig trinfen: potare (forooljl ab=
fättberlieb,,!) eig.: munde.— clemeu-
II) uneig.: folut, als mit 2kc. beö ©etränfeö). - se obruere al-
vö. traetare alqm). - nietjt aü^u qä re (ficr) mit etroas unmäfjig anfüllen). - eine ge=
contumeüose (j93. alqm traetare). räume Qeit, j33. eine 3lad)t (nnburd) f., perpotare
fäubern, f. reinigen. totam noctem ficr) ju Sobe f., *totos dies perpo-
:

Saubohne, *vicia faba (L.). tando vita privari.


Snuborite, •seta suilla. Saufen, bas, potatio. - perpotatio (bas eine ge-
Sauce, >rül)e raume ßeit anfjaltenbe ©aufen).
iauer, ug. u. bilbl.: n<
I roo^l Dem ®e= Säufer, potor. potator (fofern er übermäfug
fd)nu. :tüü) tiad), ®gffc. dolos). - acer- trinft). - bomo ebriosus (fofern er ben %xuni liebt).
.uiberlia), fjer&e, @oj$. Buai - u er (beifjenb, Säufcrin, potrix. - mulier ebriosa (f. „@äiu
fajarf, (Bote,uerb. acer acidnsqoe. - et*
i fer" ixn Unterja).).
roas acidulus; Bubacidus: fetjr f., aeidis-simus; Saufncfart, =flcfcflfcfjaft, £rinfgefelJfc£)aft.
f.,

perocer; acerrimus. - Sauffrfjnicftcr, I) 3)citfäuferin: compotrix.


f.

i, aeida (1 rin f. 'ilpfel, malum aei- II) = Säufcrin, ro. f.
dum (bei reif ift, aber fauer ftfmtcrft); malum acer- Sättaammc, nutrix.
burn oer noo) nid)t reif ift): in einen f. 2(pfct bei Saugcfcrfcf, porcus lactens (in ber 33auern
ra devorare (eine Unannefjm^ fprarfje porcos Bubrumas).
licfjfeit gebulbig ertragen); iti parSri Sauncfalb, vitulue lactens (in ber 3Jauernfpr.
5totf)n)enbigfeit ge[;ora)en, naajgebeni: lauere ÜJJie vitulus Bubrumus).
ntn, .
Ov. trist, 5, 8, Vi tri- Saitftclamm, agnofl lactens (in ber 33aucrnfpr.
stes: f. 'iWiene mausen, rull Bubrura
.'•. - f. fenn, acere; aeidum ob. acerbum ob. frtiiiicn, I i^cii'. - sogere mammam
tat ii i. toerOtn,
: matris (on Der Ütuft ber Butter faugen). - fougenb
re; ü rompi. II) uneig.: molettna (©äuge ), lactens (b. i. noo) bie 3)(u'ttermiltt) triip
(be')d)nmU Drüdenb). - laborio-
g, fenb, ton Säuglingen u. jungen Xlneren). - faugen
uoüer JJiü'jo, Jlaürengung, müf)fant). laffen, ad obera admittere alqm (u. roeibl. Xfjieren.
- ein'. Uli molfstu ob. «ravis oo. ope-
. bie ifjre Jungen jutoffen): ad immimam matris .

rosu.--. iosum movere alqm [v. HJccnfdjeu, roeldje liiere an bie


S2L ©äugen fcai:bttlö§ 824

©uter ber üötuttcr anlegen, in ber 93auernfpr. subru- Säulcnrocrf, columnatio (Stüfcung bura) Sau»
mare); mammam dare ob. praebere alci (uon rocibl. len, (Spät.).
^erf onen, roelcfje einem Hinb bteöruft rcidjen): nod) Sannt, margo (9fanb übt).). - ber ©. eines 3eu=
adlmc sub mamma (ob. »on 9Jlef)reren sub mam- ges», Äleibes» K., *extremus quasi margo vestis(lim-
f.,
mis) baberi. — II) v. tr. sugere (einfaugen u. au3* bus ift = 23efa|, Sorbüre): ber©. einer SBiefe, finis
f äugen).
- bibere (trinlen = an fidfj jiefjen, annel)» imusque quasi margo prati.
nten, jSB.ber Sdjroamm faugt SBaffer, spongia aquam 1. fä unten, v. tr. circumsuere (umnähen).
bibit). - ducere (an fid) jierjen, 3$. v. Sienen, su- 2. fäutnen, v. intr. f. jaubem.
cum ex floribus, u. »on ^Hötyren, minus [aquae] du- 3. Säumen, baä, f. g^ubern, t>a%.
cere). - trahere (ebenf. = an fid) gieljen, o. Möhren, Saumcfel, f.^adefel.
5S8. inferior calix plus [aquae] trabit, superior mi- fäumig, f. faumfetig.
nus ducit). Saumpfcti», =roft, f. ^ßadpferb.
Saugen, baZ, suctus. Saumfattel, clitellae.

f äugen, alci mammam dare ob. praebere (bie faumfclig, tardus. lentus (langfam, f. baf. bie
äkuft reiben, r>on SWenfdjen u. gieren). - alqm ad ©tmon.). - indiligens (beö fyteiftes u. ber ©nergie er»
nbera admittere (ju ben ©utern laffen, rj. gieren). mangetnb). - negligens (naa)(äffig, fafjrläffig). - ein
- alqm uberibus alere (an ber SBruft nähren, im f.
©djidbner, lentum nomen-, lentus infitiator: ein
Ögflj. bei gütterr.3, v. SDcenfcfjen u. Spieren). f.©efdjöpf, lentum negotium f. in ©efa)äften, tar- :

Säugcrtn, nutrix. dus in negotiis gerendis: ). im Semen, tardus ad


Sfiugctt)ict*, animal nutriens lacte quos gene- discendum ob. in discendoj lentus in discendo: f.

rat; animal, quod educat mammis fetum. - bie fenn im Srieff ^reiben, cessatorem esse in literis: f.
Säugetiere, aud) genus animantium, quod animal fei;n in (Erfüllung feiner Obliegenheiten, in officio
parit (©gf£. genus animantium, quod ova parit). - cessare ob. claudicare. — Adv. tarde; lente (j33.
ber 3Renfd) ift ein ©., bomo animal parit. agere).
Saugfcrfel, porcus lactens. Sattmf eügtett, tarditas, in etroa§, in alqa re
Säugling, (ini'ans) lactens. - 3iomuIu§ alä S., v
(Sangfamfeit, j ö. in ©efdjäften, in negotiis geren-
Romulus parvus et lactens: alä S. fterben, in cu- dis). - indiligentia (2Jlangel an fyteift u. ©nergie, j33.
nis oeeidere. Haeduorum). - negligentia (9Zaa)[äffigteit, gal)r=
Sauf)irt, subulcus. - ©. femt, ben S. madjen, (äffig!eit, ä 3. S. im 33rieffd)rabeii, negligentia li-
s

sues pascere. - 3(titjnc|t», *venatio aprorum. terarum-, im 3f^9- aud) bl. negligentia, rote Cic. ad
Sflujungc, puer, qui snes pascit. fam. 2, 1 in.).
fättifdt», spurcus. - obscoenus (fdnnu^ig, rotzig, Saumtl)icr, f. ^padefel, Sßatfpferb.
»011 §anb(ungen, Sieben 2c.). - f. SBefen, spurcitia Sattmuttev, scrofa.
ob. spurcities. —Adv. spurce. Säure, I) faure Sefa)affen[)eit : aeiditas (Spät.).
Saufobcn, bara. - Sanfarf)c, volutabrum. - acor. aeidus sapor (fauerer ©efdfjmacf). - S. be=
Säule, columna (al§ runber Pfeiler 3ur Unter» fommen, acescere.coacescere(fauer roerben);in aco-
ftül5ung u. SOeräierung eines» ©ebäubeüi, a(§ ©fjren» rem corrumpi (in S. umfd;(agen, 0. Sßein :0. —
iäule, älö Sdjanbpfabjf u. at§ ©renjfäule). - Signum, II) etioaä Sauereä: aeidum.
statua (als Stanbbdb, roeldjeQ Qmbm. 51t GJjren auf» Sattrüffcl, rostrum suis; rostrum suillum.
gefteßt wirb). - columen (©tü^e, auf ber etroaS ruf)t, Saud, ber; 3S. in S. u. 33rauö leben, belluari
oef. bilbl. uon Jölcnfcr)en, j33. ©aide be£ Staates», co- (fein Vermögen uerpraffen); luxuriari, ftärfer luxu-
lumen rei publicae, nie columna rei p.). - ein Äo= ria diffluere (übt), fiefj einer üppigen Sebensart fjin»
lofj t)on einer ©. aus» ©tein, moles lapidea: eine geben): in S. u. 33r. lebenb, belluo; luxuriosus.
Sxilk mit Giner Steige Säulen, porticus simplex: f auf ein, susurrare. - bie in beut ©ejroetge ber
«ine Qalte mit jroei, brei Steigen Säulen, porticus 33äume fäufelnben 3Binbe, inspirantes ramis arbo-
duplex, triplex. [narum. rum aurae.
SäulcnbtcEc, crassitudo columnae ob. colum- Sauf ein,bas, susurrus. - bao S. ber Säume,
Säulenfuft, I) als» ard)itert. %l)dl einer ©äule: dulces strepitus arborum inspirantes ramis arbo- ;

spira (an ber columna, beffen unterer Xrjeil nüebcr rum aurae: ba% S. ber Suft, sibilus aurac teuuis.
plinthis [nliv&lg] fjief}). - basis [ßaaiq, an ber sta- faufen, stridere (fajioirren, §53. oon bor Saitje;
tua, f. „©aide" über col. u. stat.). — II) gufj einer faujenb pfeifen, o. Sßinbc). - fremere (braufen, d.
SÖilbfäuIe: statuae pes. äBinb). - sonare (tönen, j33. aures souant, iutra se
Säulengang, porticus. ipsae sonant). - ber SBinb faufet im SJatbe, veutus
SätttengcfttttS, cymatium (xvuariov). quatit silvam. - Saufen, i>a$, Stridor; fremitus.
Säulcn^alci»]iypotracbelium(t'7tor()a///A<ov). Saufcmint», bomo levis.
SättlculjölK, altitudo columnae ob. colum- Saufpicft, venabulum.
narum. Sanftall, suile. - iutra (Äobeu).
Säutenfnauf, =fnopf, capitulum. Sautrog, •labrum suarium.
. Säulcnorbnung, genus columnarum. - bie co= Sbirrc/ f.
$äfa)er.
columnae Corintbiae; Oorintlnum ge-
rintfjtfdje ©., Scale, f. Xoideiter. [scindere.
nus (columnarum). - bie bortfdje ©., columnae Do- fcalUircn, m b., verticem cum crine ab-
alci
ricae Doricum genus (columnarum).
-

j Scaubal, res mali ob. (ftdrfen peaaimj exempli


Säulenreihe, *ordo columnarum. - eineöalle (fa)(ed;tc5 ob. fel)r fa)led)tco öeiftuel gefienbe Saa)f).
mit (Sincr ©., porticus simplex: eine §. mit Jtwi, - res insignis int'amiac (großen Sßerruf bringenbe
brei Säidcnreü;cn, porticus duplex, triplex. Sad)e). - Qft cä = Särth- f. 6. - luenn bie Sad;e 2.
Säulcufdjaft, scapus. ntad;t, bie si quid erit onensum (toenn bie 2;ad)e ei-
Säulenftclluug, columnarum dispositio. nen 2lnftof5, ein Stergernijj giebt): bie Saa)o maa)e
Säulcufreuer, columnarium. grofjcn 3., rem esse insigni infamiä.
Säulcnftut)!, stylobates {oTvXoß&ttjq). tcanbalöc*, mali ob. pesaimi exempli (luaä ein
SäulcnPcr^icrungcu, ornamenta columna- jdjlcctjtc'j ob. fciiv f41ed)te8 äeifpiel gie6t).- unguis
rum. - Säuleuiucite, intercolnmnium. infamiae (iihk-. giofjen Serruf bringt).
825 fcanbtren o djaben 826

fcanbtren, einen 3Serö, pedes versus syllabis (93crluft, ben man eines" größeren 9Sorttjctl3 ob. ©e=
metiri (bie Sersfüfje nao) Sntben meffen). - sylla- winnes wegen erleibet, Aufopferung) »erb. jactura •,

bas versuum enarrarei bie einzelnen Stilben ber93erfc atque damnum; jactura et detrimentum. - dispen-
fjerfagenl - «canbiren, ba§, Scanfion, bie, enu- dium (ber umfonft gemadjtc ob. überflüffigeSlufroanb
meratio syllabarum. auf etroaö, nerlorene Soften). - fraus (93ceinträd)tt=
«capuiicr, bet iicöndje, *vestis brevior; *vestis gung »on Seiten eineä Slnberen). - noxa (ber Sci)a=
scapularis. ben, ben man anrtdjtet unb ben man erteibet). - no-
Sccnc, I) =33üf;ne, ro. f.
— II) = auftritt (no. xia (ber angerichtete Sd)aben). - jum Sa), gereidjen,
II), w. f.
damno ob. detrimento esse alei: mit trietem Set),
«ccncric, scenae. ücrbunben jeijn, damnosum ob. detrimentosum esse:

fccnifd), scenicus. — Adv. scenice. Sa), f^aben, leiben, erleiben, damnum ob. detrimen-
«echter, seeptrum (oxrjTiToov), rein lat. seipio tum ob. jacturam facere; detrimentum capere ob.
(eig.l.- regnum (bilbl., öerrfrfjaft). - unter Qntb§. aeeipere; in damnum ineurrere: Sa). t)aben (leiben,
Sc. fommen, in alcjs imperium cedere. - unter ^ntbä. erleiben) bei etmaS, bei etro. ju Sa), fommen, dam-
Sc. ftefjen, alei parere (3mbm. gefjorcfjen); in al- num ob. jacturam facere in alqa re Sd). anrid)= :

cjs imperium cessisse (jSÖ. unter %trib§. DberFjofjeit ten, nocere: met)rSa). anrichten, plus nocere: feinen
gefommen fetjn, §93. in Romanum imp. cessisse): un= Sa).met)r anria)ten, nocere desinereob.desisse(auf«
ter feinen Sc. bringen, unterwerfen (fid)). f.
fjören ob. aufgehört t)aben ju f d)aben) Sa), bringen, :

3djaar, manus. - globus (f. „£>aufe" bie Stjn^ nerurfaa)en, tt)un, jufügen, alei damnum inferre ob.
qxiX - grex (tjerbenartige Stfjaar, §93. puerorum). contrabere; detrimentum alei afferre ob. inferre
fcfiaaren, fict) um ^mi., conglobari circa alqm-, ob. importare ob. injungere; alqm detrimento af-
congregari undique ad alqm. ficere alei damno ob. noxae esse alei nocere beut
; ; :

fdjnarcntoeife, f.
fjaufenroeife. Staate Sa), jufügen, mala inurere rei publicae: bem
«diabe, blatta. Staate grofjen Sa), zufügen, gravem securim infii-
Sdjnbctfen, radiüa. gere rei publicae (Cic. Plane. 29, 70) ben gfaf djen :

fdjaben, scabere (fdjaben, um ba3 Qucfcn ber feinen So), tlmn, unter ben 5"l«fd)en feinen Sd). an=
Öaut §u vertreiben). - rädere (fragen, mit einem richten (fefjr roenig trinfen), nibilum nocere lagoenis
9x erf§euge über etwas öfter rjinftreifen, um feftauf=
s (Hör. sat. 2, 8, 41): einen Sa), roieber gut madjen,
Itegenbe frembartige £t)tile baoon weg§ubringen). - auöbeffern, erfetjen, f. erfe|en: bura) Set), flug roer=
fricare (reiben, um es glatt §u madjen). ben, f. flug. - ot)ne Sd)., jum Sa)., f. (ol)ne, jum)
«djabenfraut, blattaria. ^acfjtfjeil. - e§ ift Sd)abe, bafj sc, doleo, quod etc.;

frbnbig, i. frätjig, abgenu^t. incommode accldit, quod etc.: e§ ift fet)r Sd)., bafj
Sdiablone, lamina interrasilis (Anonym. Vales. je, vehementer doleo, quod ; ob id mihi vehemen-
ad Amm. §. 79). ter dolet m. folg. 2lcc. u. Qrtfinit. (ugt. „jammer^
«djabraefe, f. ^ßferbebeefe. fd)abe"); perincommode accldit, quod etc.: e§ ift
«riiacft, I) ftönig: rex. — II) Sdjadjfpiel: lusus Sd)., bafj er geftorben ift, *mors ejus dolenda est:
latruneulorum; lusus latnineularius. - Sd). fpie= e§ ift Sd). um t>a$ ©elb, *dolenda est jactura pe-
len. latmnculis ludere (bidjt. proelia latronum lu- euniae: e£ foll fein Sd). nid)t fenn, *non male sibi
- 2a). bemÄönige! *cave regi!: bemÄöntge consulet.
Sd). bieten, *monere, ut caveatur regi. Sdjöbcl, calva. calvaria (bie §irnfd)ale). - caput
Scnacrjbrctt, tabula latnineularia. (ber Äopf). - ossa capitis (bie Änoct)en beä SopfeS,
Srhadjcr, mercatura sordida. ber Äopf aß (Sebein, §93. au§ Sd)äbeln trinfen, in
Sdiädjcr, f. 9Jciffett)äter. ossibus capitum bibere).
irr.adjcrn, facere mercaturam sordidam. - id Sri)ctbclbobrcv, modiolus.
ob. mit etro. ict)., nundinari in alqa re (f. Liv. 22, Sdjribclftättc, summi supplicii locus.
cauponari alqd (f.Enn. beiCic. off. 1, 13, 38).
; f dißben, nocere (Sd)aben §ufügen u. fd)äb(id) ob.
Sdjadjfclb, ein, etwa *quadra tabulae latrun- nad)ttjeilig fetm). - damno ob. detrimento esse (§um
'ulariae. Sdjaben gereid)en). - obesse. officere. officere et ob-
idjadjmatt, rictos. ad incitas redactus (eig.). - stare (t)inber(ict) fenn).- damnum inferre. detrimen-
bilbf., entfräftet). - 3mb. fa). machen, tum afferre, inferre ob. importare (Sdjaben §ufü=
alqm vincere ob. ad incitas redigere (eig.l; alqm gen, f. „Scfiabe no. II" über damn. u. detr.). - mi-
conficere (bilbl.l. nuere alqd (»erminbern, Slbbruü) tlmn, §93. Smbä.
SdindjiUicf, i. Sajacf) no. II. "itnfefjen, alcjs auetoritatem-, ob. aud) bura) bie paf*
Sdjadiftctn, latrancalus; latro. fioc SBenbtmg minuitur alqd alqä re, §93. bemÄör=
idiarfit, im 3ftfl. putfus ob. specus. per fa)aben foft= u. frafttofcSpcifen, minuuntur Cor-
Bdjndjtd, da. pora siccis eibia et aridis). - solvere alqd (fa)roäa)en,
idiniditcldien, apetüa. i roirfungöfos madjen, gero. mit ber paffioen 2ßenbung
idinditclbcrfcl, *opercnlmn capsae. solvitur alqd alqa re, §93. bie fdjöne gorm fdjabet
Edjadjtcfbalm, eqnisetum. ber .Uraft, vires solvuntur specie). - ntdjt met)r fd).,
idjndjtcn, j. fajladjtcn. nocere desinere ob. desisse (auffjörcn ob. aufgeljört
2d)h'd«\ .sdjeefc. tjaben ju fdjaben). - fia) fclbft fd)., vineta suä cae-
Ediabc, Bdjabat, I Bertegung: vitiurn. - Sa), e (iprüdjro. bei Ilor. ep. 2, 1, 220); urcre mes-
rper, vitiurn corporil tim'Hüc\.,;hcn\\;i f'-örudj, 8cs suas (fprüdjro. bei Tihull. 1,2,08): eö roirb nidjtä
einen Sa), befommen, vitiurn beere; laedi: fdjaben, wenn bu bcjfjalb mit beut 93a(buö fpredjen
üa) Sa), ttjun, corp Jfadjtfjcil, 33er 1 1 roillft, de quo nihil aoeaerit si cum Halbo locutus
'
inbufje, iHcrfuft, ben man an et idj glaube ^roar, bafj eo nidjt §ur Sadje gefjört,
:

was erleibet, bef. ourrfj 9Jerfa)utbung,


©gf$. lacram). bodj fann eo audj nidjt fdjaben (eä §u fagenj, puto
Obrua), ber einer Sarfje w. bura) equidem ad rem nünl pertinere, sed tamiüi nihil
2l6mitung, bura) ben Mcbraud) gefajicljt, ( obeit dicere: roas fdjabet baoV quid ad rem? quül
tarnen tarn; vem. damnum et u - iu- ob !

:uft auf beioen Seiten). -jactura Sdjnbcn, ber, Sdjabe.


f.
827 Sdjabenfreube fd;affen 828

©rtjabcnf vcubc, malevolentia, ob. untfdjr. vo- ©djafborf, aries.


luptas ex malo alterius sine emolumento tuo (23er= ©d)äfdicn, ovicula (ffeineä 3d)af). - catulus
gnügen an bem Uebel bes Slnbern). - contumeliae ovis (junges ©cf^af). - bie äöolten 3ieben rote ©d)äf *
voluptas (Vergnügen an ber einem 2lnbern 3ugefüg= d)en, nubes lanarum velleribus similes aguntur:
ten ©djmadj). - invidorum gaudium (Jyreube ber roenn bie Sßolfen roie ©d)äfa)en äat)treicf) im Dften
©cbeeifücbtigen) - nocendi cupiditas (23egierbe 2ln= fteben, si nubes ut vellera lanae sparguntur mul-
bem ju fdjaben). - ©d). empfinben, fjaben, laetari tae ab Oriente. - ©prüd)ro., fein ©c^. ins Xrocfene
alienis maus; gaudere malis alterius. bringen, rebus ob. rationibus suis consulere; utili-
fdjabcnfrol), malevolens, ob. umfdjr. alienis tati suae servire: id) fyabe mein 8d). im Xrodnen,
malis laetans, ob. alterius malis gaudens (ber an omnis res mihi in tranquillo est (nad) Ter. eun. 5,
2lnberer Ungüicf greube finbet). - nocendi cupidus 8, 8 [1038]).
(ber 2lnbern gern ©djaben jufügt). - ein bi$ jur 2ei= ©cfjafbiincicr, f. ©djafmift.
benfdjaft fd). 2Jtenfct), homo nocendi acerbitate con- «d)(ifct, opilio; oviura pastor; oviura custos.
fiagrans. - fd). fenn, alienis malis laetari; alterius ©djttfcm, oviaria (Scf>af3ucf)t). - pecus ovia-
malis gaudere. rium. pecus ovillum (©ct;afoie^). - ovilia, n. pl
f d)abl;af t, non integer (ntdjt ganj, oerftümmeft, (©d)afftäile).
oer(egt). - laesus (oerlegt, @gf§. illaesus, integer). ©d)äfcrgebtd)t, f. $irtengebicf;t.
- corruptus (oon »erborbener öefdjaffenfjett). - vi- ©riiäfcri^uttb, f. §irtenf)unb.
tiosus (oolier ©ebredjen, SKängel, oom Äörper u. (»djnfcr^üttc, *tugurium opilionis.
beffen Xfjeilen, oon ©ebäuben ic). - ruinosus (bau= ©dläfcrtn, *mulier ovium custos.
fällig, bem (Sinfturj nafje, o. ©ebäuben). - afflictus Sdjöfctf nobe. *puer ovium custos. %(. „§ir=
(übel zugerichtet, o. ©djtffen k., ©gf§. incolumis). - tenfnabe". - ©cfjäfcrfnedjt, *servus opilionis.
es ift etmas fdj., vitium inest in alqa re: es roirb «Scrjäfctlcbcn, f. §irtenleben.
etroas" fdj. (j33. ein ©ebäube), vitium facit alqd: es ©djäfcrlicb, *carmen pastorale.
roirb etto. burdjs SCtter fcfj., alqd vitium capit ex ve- 2d)äfctpfcife, fistula pastoricia ob. pastoralis.
tustate: fdj. madjen, vitiare; laedere: roenn^Bänbe ©djäfcrftnct, *l'abula pastoralis.
ob. 2)acfj nidjt fd). finb, si nihil est in parietibus (3d)äfcrfto6, pedom.
aut iu tecto vitii. 5d)äfcrftunbe, *tempus amori opportunum.
©diabhaftigfcit, vitium. ©djäfcrtafdjc, *pera»pastoris.
f d)äbüd), nocens. qui nocet, noxius. nociturus ©d)offcII, pellis ovilla. - lanae vellus (,35(ieB).
(©djaben brtngenb, ©djaben bringen roerbenb). - ma- fd)affctt,D ^eroorbringen: creare. proereare (et=
leficus (Söfesä, ©djümmes jufügenb). - alienus alei roas aufjer fid), roas oor(;er nod) ntdjt bei roar, [)er=
rei (ntdjt paffenb für 2c., jurotber feienb). - inutilis oorbringen). - parere (eig. gebären; bann bilöf. =
(nidjt nüfclidj, ©gffc. utilis, jS. Bürger, 33eifpiel). - erfinben, au§bcnfen). - fiugere gilben, geftalten, bef.
feljr fd;äblid), perniciosus (oerberbenooff, ganj ju oon bttbcnbeit Hitnftlern; bann übl). = erbettfen, au*i-
Orunbe ridjtenb); exitiosus (ungtücfsooll, ben Un= finnen). - facere. efricere (3uuiege bringen): Die •Jöett
tergang bringenb). - bie fdj. Spiere, £(jierdjen, be- fdj., f. erfdjaffen: Sßörter fdj., verba parere ob. f'a-
stiae ob. animalia, quae nocent; l)estiolae, quae bricari ob. fingere ob. gignere et facere: neue 23ör
sunt nocentes; animalia malefica; maletici generis ter fdj., verba novaie: für neue Söegrtffe neue ?ffior=
animalia; noxium genas animalium: fd). ©djhm= tcr fd;., nova nomina novis rebus imponere: fterb-
gen, serpentes, quae noceut; maleticum ob. noxium tid) gefdjaffen fet;n, mortalem natum esse: fid; felbft
genus serpentum: fd). 2)inge, ea quae nocitura vi- etroaö (j^ö. ein Seen gefdjaffen f;aben, *conditorem
dentur bem 9)?agen f d). ©peifen, eibi stomacho ali-
: et veluti parentem alcjs rei esse. - id) fyabe mid;
eni: fd). Kräuter, ©räfer, herbae noxiae; mala gra- ntdjt felDft gefdjaffen, non mihi formam ipse finxi:
mina: fd;. (Sinflufj (jaben, uocentem esse (v>. Singen ju ob. für etro. rote gefdjaffen (oon ^Jatttr geeignet
lt. ^ßerfonen). - fd). fet;n, nocere; nociturum esse ob. ad alqd natus (.3SB. ager re ipsä no-
ob. bl. alei rei
(esse)videri;alci rei alienum esse; contra alqd esse. tus tegendis insidus); ad alqd factus (mie gemacht);
©d)üb!td)rcit, vis nocendi; vis noxia. - 2lud) perb. ad alqd natus aptusque ob. natus atque aptu-
burdEj Umfd)r. mit nocere, j33. roer fiefjt bie @dj. ber (j33. 311m Siebner, ad dicendum): gleidjf. mie neu
©adje nidjt ein? quis non intelligit rem nocere ob. gefdjaffen, recreatus (0. (Srfdjöpften). - neu gefdjaf^
rem esse noxiam. fenc ©teilen, honores novi generis. II) beforgen —
frijabloö, I) = unfdjabfiaft, unoerfeljrt, ro. f.
— je.: atferre. apportare((;erbeibringenl -parare. com-

II) feinen SBerluft letbenb damno. - indemnis


: sine pararc (anfdjaffen). - conficere. efticere (jufammen»
(nadjaug., bcf. als jurift. t. t.). - Qmb. fd). galten, bringen, aufbringen, 3 S33. ©elö, peeuniam, argen-
alei damnum restituere; damnum praestare: %mb. tum). - expedire (unter SBefeitiguncj oon ©djroierig
für etrooS fd). galten burd) etroas, alqd alei compen- feiten auf Die 33eine bringen, 9tat(j 3U etroas fd;af
sare alqä re: fid) fd). galten, damnum ob. detrimen- fen , 3Ö. peeunias). - (faufen). - fid; cttoao
emere
tum sarcire ob. resarcire ob. restituere; damnum (ein Vermögen) quaerere (abfol.). - ioo(;in
fdjaffen,
compensare, burd) etioas, alqä re. fdj., portare, deportare ad m. 2lcc. (333. frumentuni
©djabkitflmlntug , indemnitas (nadjaug., bef. ad exercitum); importare in alqm locum (in einen
f>et ben JCt.). - fonft umfdjr. burd) damnum peusare Drt); transferre oö. transportai-e ob. tranerehere
ob. compensare ob. sarcire ob. resarcire ob. resti- alqo (nad; einem Drt I;inüber; u. $max transv. fat)=
tuere, 3$3. ju einiger ©d;., ut damnum aliquo modo renb): 0011 einem Drtc mo^in fa)., ab alqo loco trans-
compensetur. ferre ob. portare ob. deportare alqo: ba£ ©etreib«
©djrtblofiqfcit, incolumitas. 00m £anb( an ftd;crcDrte fd;., frumentum ex aLrris
3d)of, ovis. - ein junges Sd)., catulus ovis: ein in loca tuta comportare. - ^iubm. ^idfe fd;., alei
Heines ©d;., ovicula: ein räubiges ©d)., f. räubig. - auxilium afferre: ^mbnt. :Hutje fd;., otium alei pa-
Uebtr., ein gebulbigeä Sdjj., homo patientissimus; rare. - ftd; 3mb. ooiu ^(ttfe id;., alqm amoliri ob
aud; oviculä (f. Aur. Vict. vir. ill. 43, 1: Q. Fabius demovere fid; etioaä uomöalfe fd;.,alqd abjicere:
:

Maximus Ovicula a dementia morum, sc. dictus). Qmb. ouä bemäBege, auf bie >cuc id)., alqm eme-
3djafplattcr, 'Variola ovilla. dio tollere; aud) b(. alqm tollere: ein», bei oette
829 ©d&affletfö ©d^att 830

fd^affeit, alqd amovere (übfi.); alqd asportare. alqd 2d)afit)Ctt>c, *pascuum oviarium.
domum suam auferre (fia) etro. jueignen). — III) ar= Sdjaftt»oHc,lanaovium.-(Sdjafsätfc, ricinus.
leiten, tfjun agere aliquid. - roas £)aft bu Iner ju
: <3d)flfal r *canis aureus (L.).
fcbaffen? quid tibi hie est negotii?: bu Ijaft fiter 3d)äfcc, =crci, f. ©dEjöfer :c.

niebts ju fdjaffen, *nihil est, quod hie agas: ia) Ijabe frfjÖfectt, f. fcfiöfern.
nia)t§ mit bir ju Raffen, roilt nidjts mit bir ju fa). fdjal, I) eig.: vapidus (tabmig, t). 2Bein). - imbe-
fcaben, mihi tecum nihil rei est; nihil te utor: roa§ cillus. infirmi saporis (nid;t f'räfttg oon ©efdjmad,
fjabe ia) mit bir ju fdjaffen? quid mihi tecum est?: ü. jebem ©eträn!). - fcb. roerben, evanescere ob. fu-
mit etro. nia)ts mebr ju fdj. Ijaben, alqa re defungi gere (o. Sßein jc.). — II) uneig.: insulsus (ob^ne 2öi|,
ob. defunetum esse (oon etro. losfommen ob. Ioäge= abgefa)madt,t). ^Jerf., n. ber Jtebe 2c.). - jejunus (obne
fommen fenn, $33. ut omni concitatione populari ©oft u. Äraft, v. Sieben, o. Stebner jc.). - febate 3te=
[bemagogifä)en Umtrieben] defungerer): mit %mb. ben, Söi^c, insulse dieta.
nidjts ju fa). baben motten, alejs aditum sermonem- 3d)ö(cijc«. scutella.
que defugere (3mbs\ Umgang metben). - Qntbm. ju <Sd)atc, I) äufjere iöebedung: cortex (bie äufjere

fa). macben, alei negotium facessere ob. exhibere Saumrinbe, Sßorfc; bann auo; bie äufjere @cb,ale ber
(3>mbm. öäubel maa)en, Sa)roierigfeiten in ben SBeg ©cbitbfröte, ber ÜMffe, ®ia;etn ac). - corium (bie rin=
legen, o. Sßerf. u. Singen); alei molestiam exhibere benartige bidere u. feftere <3a)ale, jS. ber Äaftanien).
(3mbm. Unannehmlichkeiten, Skrbriefjlicbfeiten oer= - cutis (bie äußere bünne ^öebedung, 3S. ber %vu<i)t=
ur]aa)en);alqm fatigare(3mb.mübe, mürbe macben) ; ferne). - putamen (an @a)altf;ieren, Püffen, 33ot)nen,
alqm exercere (3>mb. in £f)ätigfeit erhalten, unfer: ©iern. Dbft). - testa (an @cfiattt;ieren, aua; an @i=
in Zvab fefcen, ü. ^perf. u. Singen); alqm torquere ern). - folliculus (33atg ber §ülfenfrüd)te u. ber ©e=
(3mb. quälen, läftig fenn, 0. Singen): bem gabius treibeförner). - tunica (58atg ber ©etreiberörner). -
matten Mitbürger bei weitem mebr ju fdr)af=
feine bie @d)ale oon einem Saum abnehmen, f. fatalen. -
fen, als bie geinbe, j^^jq aliquanto plus negotii ©prücfinx, bei ber @cb. oon etroaä fteb,en bleiben, pri-
cum civibus quam cum hostibus fuit. - fia) mit et= mis, ut dicitur, labris gustare alqd (Cic. de nat.
roas gu iebaffen madjen, agendum sibi alqd sumere. deor. 1, 8, 20); primoribus labris attingere alqd
2 d)af flcif d), caro ovilla. -agnina (Sammfleifü)). (Cic. de or. 1, 19, 87); primoribus labris gustare
«•djafftter, procurator peni. condus promus alqd et extremis, ut dicitur, digitis attingere (Cic.
i2tuncf)er über bieSorrätlje auf einem ©ute 2c, Plaut. Cael. 12,28).— II) al3@efäJ3: patera. phiala (Srin!=
Pseud. 2, 2, 14 [607]). - villicus (5>er matter eine§ fcfjale, erftere mel;r ftaef), le^tere mit breitem Soben;
©utes). f.
„Srinfgefd;irr" bie ©nnon.). - scutula ob. scutella
«djaffnertn, *procaratrix peni. (ein flaa;c§ oieredigeä ob. rautenförmiges* @djüffet=
2d)affot, Scbafott. 1. d)en, aua) als Xrinffcrjafe bienenb). - lanx (eine bofjte,
2d}afgarbc,millefolium. - Zd)aii)cxi>c, grex bauebiebte ©cfiüffet, oft oon beträchtlichem Umfang,
ovium; grex ovillus. - Sdjaffjirt, f. Sa)äfer. - gum 3tuffe^en getonter ob. gebratener ©eriebte; aua)
3rf)of borbc, cratr-s pastorales. - «diaf fjunb, f. bie SBogfcfiale). - falte @cba(e (ein ©ffen), f. falt.
§irtenb,unö. - «djafljürbc, crates pastorales. - f djotcu, I) v. tr.\ a) Obft, ©ier 2c.: putamen alei
rei detrahere. — b) igülfenfrücbte, f. abhülfen. —
c) einen Saum, 2tft 2c., unb 3roar bie Sorfe (obere
Sttnbe) abnefjmenb: alqd decorticare ; alqd cortice
2djaflebct, *corium oviilum. - fd)rtf=
- nudare; alei rei corticem detrahere (j23. rings, in
'
lebern, iilo factus. - Sdjafforbccrc, orbem). - fcbuppenroetfe, desquamare corticem ar-
baca. - Sdjafmeijicr, pecoris magister. - 2d)ttf - boris. - ben Saft (bie untere 9tin.De) abneljmenb, alqd
mild), lac oviilum; lac ovium. - 2d)cifmift, fi- delibrare. —
II) v. refl. fid; febälen, corticem mit-
mus ovillus. - «rfjafmuttet, ovis femina. tere (o. Säumen).- desquamari (ftcb abfebuppen, oon
«ctjofott, catasta {xuxäoxuoiq, Prud. 7t£{>£ fdmppenartigen Körpern).
«rrsf». 1. 56 u. ö.). - *pegma supplicii mortiferaque «d)äfcn, bas, uns, bie, decorticatio (2tbrin=
securis. - auf bem Sa), fterben, securi illä funestä bung bes Saume§). - es ift etro. gut gegen bas (?cb.
ti ; carniticis manu perire (bura) §enfersf)anb ber öaut, alqd medetnr desquamatis.
fteti 3d)a(f)Ctt, uneig., insulsitas (3S. orationis).
2tt)afyc('„ pellia ovilla fauefi als Äteib). - ma- 2d)idf, homo laseivus (mutbroiltiger 9)ienfc|). -
ptrura mur als HfeiD). - mit einem Sa), cmgetfjan, homo astutus ob. versutus (fcblaucr ob. uerfcblagener
SJlenfcb).- vetcrator (burdjtricbener ©cbelm). - er
Sdiaföotfc, 'variola ovilla. tjat ben Scb. im -Jcad'en, animi sub vulpe latent (f.
2ct)affrhcrc, 'forfex oviaria. Hör. art. poet. 437).
Sdjaffrrjcrcr, tonsor ovium. [tondere. fd)off^aft, laseivus (mutljroilltg, f. b.). - astutus.
Sdjaf ictjur, tonsura ovium. - Sa), galten, oves versutus (fcblau, uerfcblagen).
Ä(l)ofcqcfid>t, valttu insabidas. 3d)otf^oftiflfcitr 3d)atfl)cit,lascivia(51Kutl)=
Zmmumeib, Scbafspeiv - «djafftafl, oyüe.
| roille, f.
o.V - astutia (2o)laul;cit).
2rt)aft, 5 mlen, an Aieucbtern, an ben 2d)al{dfncd)t, für (Virg. ecl. 3, 16).
ikbcr 20. - liinnnn Mim QfoMfjt). - 3d)oII, Bonus (Xor., fttong übb.).- sonitus (bel^
©31't). spiculum, b. i. bas
:'tt)oB, les u. lautes©etön). - clangor (febmetternbes, burd; -

1
- truDCOI (Der untere Xbeil
-V)'"; .
bringenbes ©etön).- crepitus (ber mebr plöfttid; u.
eines Raumes, ein Stamm). - sappinus (ber untere mit öeftigfeit l)eroorbrec|enbe u. furj abgebroebene
2h,etl oes ,"via)tcnbaumes). Scball, 0. beim ilufctnanbcrftofjen jroeier Hörper,
frr)äftcn,''ue^linte, *8f:Io]»ftum Ugno uMtroere. bei ©jrploftoncn). - ein leerer Sd). (0. Üßorten), ver-
Ed)aftrtTt, im. boruni inaniani crepifau (f. Sen. ep. 123,9: virtus
Zd)aii)icl), pecu \illum ob. oviarium; 1 et pbilo8opbifl ei justitia verbortmi inanlom cre-
im, /. pito est). - einen od;, uon ftrf; geben, edere sonum
1

irt)of»tiäiri)C,' •
Der 2rf)., ob. Honitiim od. claagorera öd. crepitnm: einen Sa).
oves lavandi teO] galten, ovea lavarc. Ijcroorbringen, Bonltam efficen
831 fdjaffen «Sdjanbe 832

fdjaüctt, sonare; sonitum edere. - e3 fdjallt mir fdjame fid)! sit pudor: id) braud)e mid) nid)t ju fd;ä=
etwas in bie Dfjren, alcjs rei sonitus complet aures men, roenn id) ob.ba^ id; 2c., non est res, qua eru-
meas: roeitbin fd)., longe sonitus referre (uon einer bescam, si etc. (Liv. 40, 14 in.): man muß fid) cor
Älingel). aller Sffielt pudet deorum hominumque: id]
fd;.,
©djrtlfcn, ba§, sonitus. fd)äme mid), biefeS 3U fagen, pudore deterreor hoc
«djalmctc, etwa fistula {oiQiyg). commemorare: fid; ju 2obe fd)., pudore confici.
Sriialottc, *allium ascalanicum (L.). Scrjaittflcf n\)\, honestas (moratifd)e§ ©efüt;l). -
frfjoltctt, mit etraaä nad; ©utbünfen, ad arbi- rubor (Sd;am, roelcf;e fic^ in 31ötl;e beä ©efid)t§ äußert).
trium ob. au libidinem agere ob. constituere alqd : «djantgegettb, inguina, um, n. (bie äßeid)en).
man fdjaltet im ßrieg u. grieben naü) bem ©itt= - pubes (bte ©cgenb ber ©d)amf;aare). - Qft & =
bünfen einiger Sffienigen, paucorum arbitrio belli @efd}led)t3tf)eile, f. b.
domique agitatur (Sali. Jug. 41, 7). - fdjattcn it. ©djomtjlicb, partes verendae; natura. - männ=
malten, dominari; dominum esse: wie ein Äönig fict)eä ©d)., yirilis pars; virilia, ium, n.: n>eiblid;e3
fd). u. matten, consuetudine regia uti. - übel fd;., ©d)., muliebris pars; muliebria, ium, n.
male rem gerere übel mit bem ©einigen fd)., rem
: ©diamqiirtef, subligaculum.
suam lacerare. - ^mb. fd;. laffen, omnia permit- f rheuuhaf t, ^rtftig, pudens. pudicus. vereeun-
tere alci (3$. deo). dus (unterfd)eiben fid) n)ie pudor, pudicitia u. vere-
2d)rtltf)iet, conchylium (xoyxvliov). - rein eundia; f. ,,©d;am" ben Unterfd). biefer ©ubftft.).
animal testaceum.
tat. 2ri)amf;aftigrcit. f. <Sd)am.
Zd]aH\al)V annus intercalaris. - ©rijalt
, f djatttlod, inipudens (ber übl;. fein ©d;amgefüf;l
monot, mensis intercalaris ob. intercalarius. befi^t, unoerfc^ämt). - impudicus (ber feine natür=
Zd)ülit(\(\, dies intercalaris. licrje ©d;ttm, feine ©d)amf;aftigfeit befiel, unjücbtig,
Sdinlu^pc, lembus (al§ ©d;iff). - scapha lon- unfeufd)). - invereeundus (of;ne 3«rtgefub/ t für iia^
gae navis &oot eineä $rieg£fd;iffesl
(als Slnftänbige, unbcfd)eiben). - pudoris oblitus (bie
*d)rtlli, I) eig.: pudor (im 2Ülg.,fonioIjl bie Sd)am, Srbam »ergeffenb, fd;amlo§ in e. beftimmten ^-all).

ctroaä getöan ju fjaben, mot)or man fidf) auö (if;rge= - eine fd). ©tim, invereeunda i'rons; os impudens,
füljl fjätte freuen follen, at3 aud) bie ©cbeu, etroaS durum, ferreum; frons expudorata (fcrjergl;. 2lusbr.
ju tljun, beffen man fid) fd)ämen müjjte). - verecun- beä gem. Sebenä b. Petr. 39, 5): ein jd). 2)Jenjd),
dia (bie Sd;eu, etinaä ju tlmn, beffen man fid) cor homo, quem libidinis infamiaeque ncque pudet ne-
2lnberen ju fdjämen r)ättc, bie ©ittfamfeit); Derb. que taedet: er ift ein fd). SHenfd), vereri perdidit
pudor et vereeundia. - pudicitia (bie natürliche (tjat alle ©djeu u. ©d;am nerloren, Plaut, Bacch. 1,

©d)am, ob. bie ©d)eu, fid; cor ben 2tugen Slnbcrer 2, 50 [158]): fd;. roerben, pudorem ponere; omnem
ju entblößen, unb beren grudjt, bie feufdje unb jüdj* vereeundiam effundere. Adv. impudenter. —
tige ©efinnung, bie ©cbamljaftigfeit); r>erb. pudici- Sdjömlofigfcit, impudentia(Unr-erfd;ämtb,eit).
tia et pudor; pudor pudicitiaque. - rubor (©d)am= - impudicitia (Unjücfitigfeit, Unfeufd;f;eit).
rötfje). - falfdje ©d)., vereeundia turpis; perversa fcfjnmroti), rubore suffusus. - erubescens (er=
recti vereeundia: au§ falfdjer ©d)., pudens prave rötl;cnb). - über unb über fd). rubens multum. - ,

(Hör. art. poet. 88). - Sd;am befitjen, pudorem ha- fd). inerben, f. errötf;en: fd). mad)en, ruborem alci
bere; pudorem pudicitiamque colere: feine ©0). elicere ob. afferre; rubori alci esse: fd). geroorben
mel)r l;aben, befi^en, pudorem posuisse; praemor- fepn, rubere.
tui jam esse pudoris-, omnem vereeundiam effu- ©diamröt^C, rubor, qui pudorem consequitur ;
disse: bie ©d;. ift l;in, pudor periit; vereri perdi- rubor corpori ex animi pudore natus vereeundiae ;

dit (er fiat alle ©d)eu u. ©d). uerloren, Plaut. Bacch. rubor; im 3l^9- W- rubor. - cä fteigt ^mbm. ©d).
1, 2, 50 [158]): bie ©d;. ift bei tl;m erftorben, est inä 0cfid)t, rubor alci suffunditur ob. offunditur.
praemortui pudoris: ber feine ©d). mebr f)at, ofjne «djatnfeite, inguen; ob. s$lur. inguina, um, n.
©d)., pudoris oblitus: bie ©d). ablegen, pudorem ©dwmtfjeUc, f. @efd;led;tstl)eile.
ponere ob. projicere: alle ©d). ablegen, omnem ve- frimuMmv, v. ^erf., rlagitii plenus; fiagitiis
reeundiam effundere: a\i$ ©d). etwaä unterlaffcn, coopertus. - ^\t eö = fd)änblid), f. b. - jener fd).
pudore refugere ab alqa re: cor Gd). oergeljen mö= äftenfd;, illud tlagitium hominis: fd;. 2leufjerungen,
gen, pudore contici: ©d). empfinben, f. fid; fdjämen. 33cbauptungen, ^anblungen, Üagitia.
— II) iibtr. = ©djamgegenb, ©d;amglieb, n>. f. ©rijaubbarfeit, f.
@d)änblid;feit.
«rljmnbcin, os, quod pubi subest. «d)auM)iibc, tlagitium ob. scelus hominis. -
2d)ämcl, sella (j'ö. bog ©djufterä :c.). - scabel- propudium (Cic. Phil. 14, 3, 8 u. oft bei ben Jlomif.).
lum (&änfd)en, guf;bänfd;cn). - bie (*rbe ift ©ottco ©rijaubc, I) förperlic^c^erunftaltung; 3^?. ctio.
©d;., terra subdita est deo sedenti. 311 ©d;anöen mad)en, contundere (eig., 3erftofeen, 311
idjtimcu, fid;, pudet (ein v. impers., bei lueldjem 2d;anben ftofeen, j®. cornua in opere [n. ©tier];
bie $erfon, bie fid; febeimt, im 3tccufat. baö aber,
, bilbt., nieberbrücfen, bred;en, 318. minas: u. insolen-
meffen fie fid) fd)ämt,im ©enit. ffefjt ob. burd) ben tiam hominum); obterere (eig., jerreiben, 311 ©d;an=
Oinfinit. eineö Serbumä au§gebvücft nnrb. (Sbcnfo ben reiben, jS8. obtritae catenis manus: bilbl., 31t
ftef;t uor ber man fid) über eine 2ad)e
bie "perfoit, nid;tc machen, 3S. laudes; »erb. obterere ac con-
l'djämt, im ©enit., 3SÖ. id) fd)äme mid) 31t lügen, pu- tundere, |SB.calumniamstultitiamque); conterere
det me mendaeii ob. pudet me mentiri: id) fd)äme (eig. jerreiben, 31t ©djanben reiben, |8. manus alqä
mid; cor bir, me tui pudet; ugl. Krüger §. 351. re); corrumpere ob. perdere (etroaä uerberben, f.
3ttmpt §. 441 u. 443;. - erubescere (fdjamrotl; rocr= baf. bie ©t;non.); alqd irritum reddere. alqd con-
ben, errötl;en, entmeber mit folg. 2lblat. ber Qad)e r
fringere (uueig., ernjttä vereiteln, 311 nid;te machen,
beren man fid; fd)ämt, ob. mit folg. Qnfinit., j23. fo= 353. 3mbö. v

l lam', alcjs consilia); confutare (bilbl.,


;

gar bie Ubier fd)ämen fid) it;rer 2lbfunft nid;t, ne in fid; jufammenfallen mad;en jS. alcjs audarfam ,
:

Ubii quidem origine erubeseunt: feufd;e 9)cenfd;cu


,

u. argumenta Stoicorum i: ^mb. 311 ©d). mad;en


fd)ämcn fiel) uon ber Äeufd;l;eit ju reben, erubeseunt (b.i. if;n gänjliri) luiberlegeiO, alqm refutare alqm ;

pudici de pudicitia loqui). ~ fid) ein iuenig fd;., sup- verbia eonficere (Plaut. Pseud. 1 5, 49 [464]): ein
?
pudet (mit gleid;er (Sonftnietion wie pudet): man ^ferb 31t ©d;. reiten, equum confacere: fid) 3U©d).
833 fdjänbett Sdjcmbmaul 834

arbeiten, contundere corpus magno labore: 3mb. minia. nota atque ignominia (ber Jlcden, ber fdjän*
ju ©d). fdjtagcn, alqmplagis conficere: |U©d). %e= bet). - dedecus. opprobrium (ber $ten|d) k., ber al&
^ert, corrumpi: ju ©d). roerben, turpiter se dare ©djanbftecf baftebt). - ein tleiner ©d)., labecula:
(ßomtf,). —
II) fittlic&e 33erun[taltung, bober ©rab 3mbm/ einen ©dt), anhängen, labem (ob. labeculam)
»on Unehre: turpitudo (Unfittltcbfeit, atä3Befc^affcn= alci ob. alcjs dignitati aspergere; alci labem ob.
beit, biefctänbet ob. jur ©djanbe gereift). - igno- infamiam inferre; alci labem imponere; alci ma-
minia (bie Sefdjimpfung, ber mit ©d)anbe »erbun* culain ob. ignominiam ob. infamiam inurere; alqm
bene Skrluft äufjerer ß-b,re): »erb. ignominia et tur- notare, burd) etroa§, alqä re (öffcntlid) 3'nbs. ©tjre
pitudo ob. ignominia turpitudoque. - infamia (ber u. Deputation »erleben): bie größten ©djanbflecfen
übte SRuf, bas üble öffentliche Urtfjeil über öineä auf ftd) laben, foedissimas turpitudinis notas sub-
HHoralität, u. bie oaraus entfteljenbe ©djanbe); »erb. ire: ben Olanj feines Dummes burd) ©d)anbfleden
turpitudo atque infamia. - dedecus (ber Schimpf, entftetten, splendorem gloriac maculis aspergere :
bas, roas um äufjere ©tjre u. 2lrbtung bringt, bie Un= einen ©d). austilgen, maculam delere ob. eluere;
eb,re); »erb. ignominia et dedecus ob. dedecus et labem ignominiae abolere.
infamia ob. macula (©d)anöfled et dedecus. - pro- I
<»d)anbgcbid)t. f. ©djanblieb, ©d)mä^gebid)t.
bram (eine entefjrenbc |>anblung it. bie baraus er» @c^0ttbgclb,l)fd)änblidjerroocbenes(i5elb:*mer-
roadjfenbe ©djanbe felbft);uerb. probrum et dedecus. ces turpis; *pecunia turpiter parta. —
II) ganj ge=
~
- flagitium eine mit großer ©djanbe »erbunbene ringer ^5rei§: pretium vilissimum.
£anblung, ?lieberträd)tig?eit); oerb. flagitium et de- «rfiaubgciurttbc, pictura obscoena.
decus. - ein Seben in ©d)., vita turpis (®gf§. mors Sfiianbgcuoffc, flagitiorum socius (als 2Jiit=
honesta, ein %oü in 6t)rcn): ein 2. in ©cb. führen, tbäter). - flagitiorum conscius (als 3Jlitroiffer).
turpiter vivere (®gf§. bene mori). - e§ madjt etro. 3rfm«bfcrt, f. ©d)anbbube.
©dj., a!qd infamiam habet ob. infert; fit alqd de- fdjöttbUd), turpis (4ä^ltcb,fd)änbtid),fd)tmpflid)).
decori: es madjt 3mbm. etro. ©d)., es gereicht 3mbm. - foedus (greutid), fdjeu^ttd); beibe forooijt in pt)nfi=
eiroas jur Gdj., alqd alci est turpitudini ob. igno- fdjer als in moratifefier 8ejief)ung); »erb. turpis et
miniae ob. infamiae ob. dedecori ob. probro; alqd foedus. - obscoenus (garftig, ftfjmuJjig, beim 2Inbltd
me est indignum: es madjt mir 3 mö ©d)., mihi - ob. 3lnf)ören 2lb)dt)eu erregenb). - spurcus (unflätfjtg,
est alqs dedecori ob. maculae et dedecori-, alqs me »on efetb,after Unretnigfeit für ba$ unb ben
2lu;.]e

dedecorat. feiner ^amiiie ©d). machen, familiam ®erud)). - ignominiosus ©d)impf u. Sdjanbe,
(»oll
dedecorare: ben 2tntoninen feine ©d). machen, non fdjtmpflid}, ». 2)ingen, fö. Jludjt). - inhonestus (un=
deesse nomini Antoninorum: 3|mbm. ©d). antbun, et)rbar, uumoralifa), ». ^5erf. u. Singen); »erb. tur-
jufügen, alci turpitudinem inferre ob. iufligere; pis et inhonestus. - flagitiosus (»oll fdjaitbtidjer
alci infamiam ob. probrum inferre; alqm ignomi- ^anblungen, nieberträdjtig, »on Sßerf. u. Singen). -
nia afficere ob. notare; alci ignominiam imponere: scelere contaminatus (mit Serbrecben befledt, »on
es fällt ©dj. auf 3 m b., alqs in dedecus incurrit: ^ßerf.). - nefaiius (»errudt)t, göttlidjen u. meujcblidjen
bie 2d). fällt auf 3 mö jurüd, redundat infamia
- ©efe^en jurotöer banbelnb ob. fenenb, »on ^Serf. u.
in alqm: etmtö für eine ©d). hatten, alqd turpe du- Singen). - fd)änblid)e Singe, res turpes; flagitia
cere ob. putare; probro habere alqd-, turpe sibi (9iieberträcl;tigfetten); nefaria, orum, n. (58errud)t=
esse alqd arbitrari-, alqd indignum videtur: biefes beiten): ein \d). 33enef)inen, mores turpes; turpitudo
gölten fie für eine ©d)., haec apud illos turpia pu- (yS. judicum). - ein fd). geben fütjren, turpiter ob.
tantur; haec apud illos infamia ponuntur: 2jmom. nagitiose vivere: eä ift fd). (ju fagen), turpe estdi-
etroas jur ©dj. redjnen, ducere alci alqd probro: ctu: fd)änb(id)! proh pudor! o indignum facinus!
©d). einlegen, mit Sa) beftefjen, turpem inveniri aud) bl. indignum! —
Ado. turpiter; foede; flagi-
(abjot., 03. mit etro., in alqa re); turpiter se dare tiose; nefarie. - fd). ausfegen, turpi esse aspectu;
(Äomif. - mit (©djimpf u.) ©a), cum probro et
. deformem esse. - für fd). fjalten, turpe putare ob.
dedecore-, cum ignominia et dedecore: ju unferer ducere alqd: für fet)r fd). bauen, in turpissimis re-
©<f)., cum noetra ignominia; cum nostro dedecore. bus habere.
- ba! ber Sdjartoe! proh pudor! o indignum faci- 3tt)änb(id)tett, turpitudo. foeditas. obscoeni-
nus! aud) bl. indignum!: bas ift eine ©d). (ju fagen), tas (b,äfslid)e, fd)änDtid;e 'Befdt)affcnbeit; f. „fd)änb=
hoc dietn. •
tief)" t>en llnterfd). ber 2lbjectt.). - dedecus. flagitium
frfjänbcn, I) uerunftatten: dedecorare (j^B. bas (fd)änblid)e^anölung, ©d)anbtf;at, f. b.). - »tele
OJefidjt, Cr - defonnare (g53.burdj ein ©d)anb- ©ajänbttd)feiten begeben, multa turpiter facere:
mal, stigmatia nota). II i
bie (St)re neljmen, a) ©d)änblia)feiten aller 2lrt begeben, turpiter et ne-
tibi)., i entehren no. - 2rmutt) fdjänbet nidjt,
a. quiter facere; in omni dedecore volutari: bie ©e=
a est probro-, paupertas tolerabilis natoren fd)rieen, e§ fei eine ©d)., patres clamitabant
ost, si ignominia absit. — b) e. roeibl. ißerf. entet) indignum facinus esse.
ren, notfjjüdjtigen fftupriren): alqarn vitiare; alqam 3rf)cmbf icb, carmen obscoenum (als ©ebid)t). -
Moprare. alqam constbprare, alqam per
.:rni canticum obscoenum (als (tyefangtcjt). - &d)txni)tie-
vim stuprum pat: .ilcjs pudicitiae vim at- ber fingen, obscoena cauere.
/itium afferre. alci vim afferre. per vim Vi- 2rf)fitiblüflc, mendacium impudens.
tium ob. fctuprum offen*« alci.alci per virn stuprum Sdjaubmnl, nota ignominiae (im 2lHg., audj
inferre. al< i injuriam facere (alle = notf>jüd)tigen, bitot.i. - stigrna (oriy/xa, öaä äußere $eid)en, roet--
ftupricen). - alci pudicitiam oo. decus mnhebi djes 3mbm. - documentum sce-
aufgeöriieft roirb).
am eripere (entehren). leris (bilöl., öemeiS, Scnfmal »on ^mbs. fd)änbli»
fdjänbcnb, -:<:nt>. d)cx öanotungsroeife). - Oinbm. cin©d). auforüden,
Cdjänbcr, rinrt 'läuoniffes, riolator foederis. alci Dotam ignominiae innrere (auu) bttbt.); alci
- ©d). eines ^rauenjimmetS, itaprst tupra- Stigma scribere oo. inscribere ob imponere. alqm
tigmatii nota defonnare (eig.): 3mbs. ©tim, alcjs
2rr)anbflcrf, Iah' 'fd>änoenbe3adjeob ^jßerfon).

frontiStigma imprimei e.
- nuu elerw. labea turpitodinia ob. •3d)atibuiaui, I)2Runb, ber fcbänbticfj rebet: os
liniae. nota turpitudinü. macula atque igno- impuril imum (joferti fcf>änbltd;e Deben aus bemfeh
Oceigd, MW-'Iai. ^anhtob. 5)» II. iuft. VI.
27
n

835 ©djcwbname töarf 836

ben fjernorgeljen). - lingua immodica (fofern er ofjne unujeben, alqm locum munitionibus saepire; alci
3ftaj} u. $iel *&et, ftf)roabromrt). - ein ©et), fjctben, loco munitiones circumdare; alqm locum aggere
maledicentissimuni esse (fofern man Slnberen niet ob.munimento cingere: bie©etjanjen einreiben, mu-
©ct)tect;teö nadftagt); liriguam immodicam nactum nitionem demoiiri; munitiones disjicere; vallum
esse (fofern »nun eine ungezügelte 3unge fjat): mit rescindere. - fein üeben in bie ©ctj. fct)lugen, f. auf =
einem ©d;. auf Qmb. loöfaijren, conviciis consectari opfern.
alqm. — II) meton., ein SOJenfd), ber ein fcf;änblt= fdian je«, munimentum exstruere ; munitionem
cfjeä SJtaul hat: maledicus (fofern er Slnberen »iet facere; aggerem comportare ob. jacere ob. con-
llebleä naefjfagt). - linguä immodicus (fofern er ofjne struere ob. exstruere ; vallum ducere (ogt. ,,©d^an=
SJcafj u. 3iel fdjroabronirt). - appellat., Thersites (f. je" über mun., agg. u. vall.).
Sen. de ira 3, 23, 2). - icr) fenne fein gröfjere§ ©d). ©ri)att^cr , munitor. - eunicularius (üRinirer).
al§ bu bift, ego maledicentiorem quam te novi ne- ©difln^forb, alveus; f leiner, alveolus.
minem. ©d)on^fnt)l, vallus.
©djnnbname, nomen infame (entetjrenber 3la= ©dmu^eng, *instrumentum aggeris exstru-
me).- nomen obscoenum (fcfjmutdger, 3otiger 3Jame). endi.
- 3mbm. einen ©d;. anhängen, nomen infame ob. ©djat, beä -^ftugeä, vomer.
obscoenum alci imponere. ©diarbautn, beä ^ßfluge§, dentale.
<Scf)anbt)faf)I, !• oranger. ©djarbod, stomacace (atofiay.äxTj).
©dmnbfcut'.c, a) eig.: columna. - in 3ioin, co- f djatf, I) ctg., fet^neibenb,im ©gffe. v. „ftumpf":
lumna Maeuia. - an bie ©et;, fommen, ad columnam acutus (@gf |. hebes). - f ct)arfe Söintel, anguli acuti :

per venire. —
b) bilbl. 33eroeiS non 3mb3. fcf)änb= fd). nmetjen, acutum reddere; acuere: eä bleibt etro.

,

licfjer §anblungsroeife: documentum sceleris (f. Cic. fd;arf, acies alcjs rei non hebetatur. II)uneig.:
rep. 3, 9, 15: quae [fana] ne reficienda quidem l)ben ©efef)madä= u. ®erud)6nernen eine fetmeibenbe
Graji putaverunt, ut esset posteris ante oculos gmpfinbung erregenb: acutus (eig. fct)arf non ©e=
documentum Persarum sceleris sempitemum, eine jdjmacf u. non ©eruefj). - acer (betfienb, pifant, fttjarf
eroige Set).). non ©ejetjinad). - salsus (faljig non ©efe^matf). - fef).
©dmnbfdjrift, f. ©cfjmäf)fd)rift. 6ffig, acetum acre: fetj. ©peifen, eibi acuti; eibi
©dwubifjflt, facinus (%i)at übt).; im
bafjer salsi: ein fel)r ©alj, s-alsissimus sah fcf). fttjme'
fetj.

Übeln ©inne = Unttjat). - dedecus (um 5Id)tung unb den, acri sapore esse. - bat;, a) auf ba§ ©ef ü^l ein=
©b,re bringenbe §anblung). - fiagitium (fcf)änb= mirf'enb, a) auf baö äußere ©efüljl, auf ben Äörper
üd)(, ©efjiinpf u. ©cfjanbe bringenbe ^panblung übt)., übb,. fcfjncibenb einroirfenb: acer (j93. frigus, hiems).
3iicberträct;tigtett); »erb. dedecus et fiagitium. - - ein jdj. ©ebi^, aspera frena. ß) auf baö innere —
scelus(eine r>erruci)te£r)at, {.„äkrbrecfjen"' bie ©nn.); ©efüljt Ijeftig einroirfenb, ftreng acer (non bem, ber :

»erb. scelus et fiagitium. - eine ©et;, begeben, »er= bei oorfommenben Sßergefjungen mit (inergie auftritt
üben, facinus ob. fiagitium ob. scelus committere; unb oljne 3lnfeljen ber ^erfon ftraft, ©gf^. lenis;
dedecus ob. scelus admittere; scelus facere ob. per- j33. Gabler, animadversor vitiorum). - severus (ber
ficere: ©cfjanbtfjaten aller 2lrt begeben, facere sce- in moralifetjer §infict;t fid) u. Slnberen nidjtö n«=
leia et flagitia in omni genere et scelerum et fla-
; giebt, niefjt nad)fid;tig ift, ©gf^. indulgens). - aecr-
gitiorum ob. in omni dedecore volutari: ©ctjanb- bus (ber tta fjart nerfäf)rt, roo man ©elinbigfeit er
traten auf ©cf)anbtl)aten begeben, ©et), auf ©d;. fjäu= mattete, ©gf^. mitis. ©orool;l sev., alö ac. aud) non
fen, in flagitia se ingurgitare; sceleri scelus ad- Singen, roelcfje mit ©trenge gefduiun). - ein fetj. S>a=
dere; sceleribus scelera contexere: ftet) einer ©et). ter, pater acer ob. severus: eine fd). Unterfuctjung,
f0ulbig niadjen, scelere astringi ob. se astringere: acerba inquisitio: eine feljr fct). ©träfe, supplicium
fidt} burd) ©<f;anbtf)aten entehren, flagitiis sc dede- acerbissimum in fcfjarfen ?lusbrütfcu an 3mb.
:

corare ob. se inquinare. fdjitibcn, severius scribere ad alqm: ein ju fd).


©cfinnbune}» ber £etligtf)ümer, vexata fana, - Gommanbc führen, acerbiore imperio uti ein £au6 :

©et), einesgrauen jtmmerg, vitiatio (al§ §anbtung, mit fef;. äBadje umgeben, acribus custodiis saepire
Sen. contr. 3, 23). - vitium ob. stuprum per vim domum (Tac ann. 1, 5). — Adv. acritcr; severe:
mulieri oblatum (al§ begangene £l;at). - amissa acerbe. - ^rnb. fet;. fabeln, alqm acriter vituperare :

virginitas (als »erforene Sungfräulid;fett, am 3Jcäb= $mb. fd). (fd;. in ber 3ud)t) tjalten, f.
galten no. I,
cf)en begangene ©et).). - ablata virginitas (al§ ge= 4: eö mit Qmb. feljr fct). nefmien, acerbe severum
raubteQungfrä'ulidtfeit, commune
begangene @cf).). esse in alqm(}53. ber SSater mit bem ©olm): eö mit
©cfjnnbruciu, flagitium ob. scelus mulieris. Qmb. $x fd;. nel;men, iniquum esse judicem in alqm
©dinnbröort, verbum obscoenum (gote). - ver- (mitbem Jcbbgr. bes Unbittigen): o'«b. fd;. beroad;en,
s

bum contumeliosum (©efnmpfreort). alqm diligenter custodire b) fjeftig, t)i^ig, al£


. —
©djanbscidicH, f- ©djanbmal. Slbnerb., acriter (t)i|tg). - citato gradu (fctjncHeu
©djanf, f. ©diente. [nerin. ©djritteä), j58. »erfolgen, alqm acriter
3mb. fct).

©dinuflnufrtic. = tnäbd)cn, f. Seltner, Äeü- insequi: fcf;. reiten, citato equo vehi: fct). jugef;en,
© rii a n f h)i r 1 l), caupo. - © ri) n nf tu i r t h copa.
i ,
citato gradu incedere: fcf;. arbeiten, opus urgere:
©erjanseunett, munitio. - ©et;, tfjun, vallum c§ gel)t fct). f;er, fervet opus (bie Arbeit mirb mit
fodere: an bie ©et;, gcfjen, ad muniendum verti. $i£e betrieben, Virg.georg. 4, 169); acriter ob. acer-
©dlöttje, munimentum. munitio (übl). al§ ^8efe=- rimo coneursu pugnatur (man fämpft mit $i^e). —
ftigung&roerf). - castellum (befeftigter $unft, föe- 2) einbringend burd;bringenb, a) Don ben ©innen*
boute). - agger (als 2)amm »on (Srbe *c). - vallum roerfjeuqen: acutus. - sagax (leidjt fpürenb, einen
(als 3Sermad;ung »on ^alifaben). - eine ©et;, auf- feinen ©eruef), ein feineö ©cl;ör f;abenb). - fd;arfe
roerfen, errid)ten, munimentum exstruere; munitio- 2lugcn, ein fa). ©eficfjt, oculi acuti; oculi acres et
nem facere; castellum constituere ob. communirc; acuti; acies oculorum acris; visus acer. acer vi-
aggerem comportare ob. jacere ob. construere ob. dendi sensus (fd;. ©efict;töfinn) ein fcf;. 3cafc, nares :

exstruere-, vallum ducere: an einem Drt, alci loco acutae (Hör. sat. 1, 3, 29); nasus sagax (Plaut. Cure.
munimentum ob. munitionem imponere: um einen 1, 2, 17 [110] sq.: sagax nasum [= sagacem
na-
Drt ©ct/anjen aufroerfen, einen Drt mit ©cjjanjen sum] habet, b. i. fjat eine fa>arfe, feine 3tafe, merft
837 Sd)arfbUcf Sd)armüfcel 838

SHles fogleia)): ein fd). ®ef)ör, aures acutae (Calp. Vermutfiungen, sagax ad suspicandum: fd). bei ©c^
ecl. 4, 12):bcr es t)at, sagax (Ov. met. 11, 599). — fahren, sagax ad pericula perspicienda. - fd)arf^
Adv. acute (j33. audire). - fd). fefien, acute cernere; fia)tiger feim, plus cernere et longius.
acieoculorum acri esse: mit beut regten 2luge 2d)nvffid)tigfcit, Iieig. acies oculorum acris;
:

fcfjärfer fefien, dextro oculo plus cernere. - etroas visus acer. - grofje Sd)., acies oculorum acerrima
fd). anfefien, alqd acriter ob. intentis oculis intueri: ob. clarissima; acerrimus visus. - II) unetg., f.
etio. fd)ärfer anfefien, ins@efia)t f äffen (mit fdjärferen Sdjarfftnn.
Slugen betrachten), acrioribus oculis intueri alqd: Scfjarffinn, ingenii acumen ob. acies. aud) 61.
$mb. fd). anfe^en, oculos defigere in alqm. b) — acumen (ber ©djarf 6ütf, ber in 2Wem ba§ 3led;te
oon beu ©eiftesfäfiigfeiten: acer (Sllles faffenb, tief trifft). - ingenium acre (ber tief einbringenbe, baä
cinbrtngenb). - acutus (von Sdjarfblitf). - subtilis SQBefen bcr 2)inge bura)bringenbe SSerftanb). - pru-
(fein unterfdjeibenb). - ein fa). Verftanb, ingenium dentia perspicax (bie (Stnftdjt, bie 9lHeä mit (Sinem
acre ob. acutum; mens acris: eine fdt). 33eurtfiet= Site! überfielt, nur nod) in
bte ©d)arfftd)tigfeit;
lungsfraft, Judicium acre (fofern fie in ben Äern ber Gloss. finbet perspicacitas [beim Cic. ad Att.
ftd)

2)ingc cinDringt); Judicium subtile (fofern fie fein 1, 18, 8 ift es ein unädjtes Ginfd)iebfel]). - subtili-
unterfdjeibet): etnfd). ©ebäcötnifj, memoria acris. — tas (bie getnr)eit im Unterfd)etben, tDclä)e Ieid)t bie
Adv. acriter; acute; subtiliter. - fefiarf bei $mbä. SSerfdjiebenfieit bes 21ef)nlid)en entbeett). - sagacitas
Jefilem fefien, vitia in alqo acerrime videre: fdt). (bie Spürtraft, roeldje bem Verborgenen letc&t naa)=
urteilen, acriter, subtiliter judicare. juf puren nerftef;t). - Sd). im ©isputiren, acumen
^djatfblicf, acies ob. acumen ingenii; ingenium ob. subtilitas disserendi: ©d). in ber Srftnbung,
acre oö. acutum. - ein ÜDcann oon großem Sd)., vir acumen inventorum: natürltd)en ©d). befi^en, na-
magni ob. acerrimi judieii. tura acutum esse: mit feinem ©d). auf etroas fd)lie=
«djä'rfe, I) eig.: acies. - secandi vis (bie 5Uaft f3en, acute arguteque conjicere de alqa re.
-,u fdjneiben). - bie Sa). bes 53eits, acies securis.
- f djotf finnig, acutus (mit ©djarfbltcf begabt, ber

es »crliert etro. bie Sä)., acies alcjs rei hebescit ob. in Ottern bas 3tea)tc trifft). - acer (tief einbringen»
hebetatur alqd secandi vim perdit.
;
II) uneig. — : ben , burcöbringenben SSerftanb befi^enb). - perspi-
1) im ©gfis. bcr ©eltnbigfett a) bem ©efefimac! :c. : cax (fa)arfftd;tig, 'alles mit ©inem 33It(f überfe^enb
nad): acritudo .als fortöauernbe SSefdjaffenfieit). - u. burdjfdjauenb). - subtilis (teiebt bie 2Serfd)teben=
acrimonia o'ofern fie reirffetm -ift, ber fa)arfe ©e= f;eitbes 2leßnltd)en entbed'enb fein unterfdjeibenb).
fdjmacf, |8. sinapis). —
b) Strenge: severitas. -
,

- argutus (fpi^finbig, faft ju fein unterfdjeibenb). -


ju gtofce, übertriebene ©dj., acerbitas: Sd). gegen sagax (bas Verborgene, Unbekannte (eia)t auffpürenb).
3mb. gebrauten, severitatem adhibere in alqo; - fet;r fa)., peracutus; peracer: fefjr fd). fepn, acu-
ogl. „3mb. fd)arf Ratten" unter „Ratten no. I, 4". - tissimo ob. acerrimo esse ingenio ingenii acumine

;

mit Sd)., severe. 2) einbringenbe ©igenfefiaft, valere. - fd). ä3efd)etbe ertljetten, responsa acute
a) ber Sinnesrocrfjeuge: acies. - Sd). bes ©efiefits, ferre. — Adv. acute; acriter; subtiliter; argute;
acies oculorum: Sd). ber 9fafe, nares acutae (Hör. sagaciter. - fefir, fiöa)ft fd)., peracute acute argu- ;

sat. 1, 3, 29); nasus sagax (Plaut. Cure. 1, 2, 17 teque (}33. conjicere de alqa re).
[110] sq.): ©d). bes ©efiörs, aures acutae (Calp. ecl. Scfjarffinnigfcit, f. ©a)arffinn.
4, 12). - bie 2lugen oerlieren ifjre Sd). acies ocu- , Sdiätfung, einer ©nlbe jc., correptio.
lorum hebescit. — b)ber @eift esf et t) tgf eitert : acies. - Sdjar(ad). I) ©d)arlad)farbe, a) als gärbeftoff:
Sa), bes Skrftanbes, acies ingenii ob. mentis; inge- coecum. —
b) an einem ©egenftanbe: color cocci-
nium acie: Sd). ber Seurtfieilungsfraf t, judicii sub- neus. - ein oon ©olb u. Sa), ftraölenbes ©eroanb,
tilitas: Sd). bes ©ebäcfitniffes, memoria acris. - mit *vestis auro et coeco insignis. II) ©a)arlad)tud) — :

2d). (bes SSerftanbes), acriter (tief einbringenb) ; coecum. - in Sa), getleibet, coccinatus coeco ami- ;

subtiliter (fein unterfefieibenb). - ber äkrfianb »er= ctus (ein Umrourf oon Sa)arlad)): in ©olb n.®d). ge=
liert feine 2d)., acies mentis hebescit. fleibet, *auro et coeco insignis.
fdlärfcn, acutum reddere (eig.). - acuere. ex- Scfjcivlari)bccvc, coecum.
acuere - bie Säge fd)., serram acue-
(eig. u. unetg.). fdietrlndjcu, fdiavlndjfnrbcn, coccineus ob.
re: bteSicöel talcem acuere; aciem falcis ex-
fa)., cocemus. - coeco tinetus (mit ©djarlad) gefärbt). -
'itare. - eine 2ntbe in ber 2tusfpraü)e fd)., syllabam fd). ßleiber, coccina, orum, n.
re: ben Serftcmb fd)., f. Verftanb: bte 2luf= £d)ar(ad)farbe, f.
©a)arlad) no. I.
merffamfeit fd)., *acuere animum (animos) ad at- 2ri)avlad)ficbcr» *febris purpurea ob. scar-
t< udendum. - bie ©efe&e fa)., legea intendere latina.
(ögffc.
s
mitwäre, PI. ep. 4, 17;: einen 33efcf;£ fa).,
'.), Sdiarlnrijgcruanb, f. ©d)arlad;fleib.
.'•rius pronunciare: ein gefdjärfter 33e= Scharladjflcib, vestis coccinea ob. coccina. -
fefil, *edicturn severius: eine Strafe fa)., poenam iU)arlad)!lcioer, coccina, orum, n. - im ©d)., coc-
bie a,efe$lia)e Strafe fd)., legitimam poenam cinatus; coeco amictus.
rgredi Sd)ar(ad)fraut, horminum.
irficirfcu, cas, einer St)16e :c, correptio. Sdiarladjutctutcl, pallium coccineum. - im
2d;arf ridjtcv, X at&ridjter, genfer. - öie ßaub
| ©a)., coeco amictus; coccinatus.
-
oes 'ersfiano: bas ©djroert bes ©dj., f. {d)ar(ad)rotf), coccineus; coccinus.
üenfer»'a)roert. criiarladirütljc, color coccineus.
Sdjarficfiiinc, 'milcs, qui e bombardij tela 2ri)arlad)tud), j. Scl;atlaa) no. II.
inittit. id;arutüijcl, proelium leve ob. levius. proe-
fdiarffiditig, l) ein : acut»: - ade ocu« lium parvalum ob. minus ob. minutum (Heiner,
lorurri •> id). feun, re: unbebeutenbes 0efed;t üblj.). - pugna fortuita (ju
fefjr fa). feon, ;> ob. clari •
ulorum fällig entftanbener Jtampf im (Bafk ber planmäfu
,

acie es-' I) uneiq,.: per- gen 2a)laa)t). - coneursatio bei ©pät. coneursa-
(

bft Mcs mit (Timm IHid übetfiefit/. - sa- U)iiu |)ugna furjes ^"f«ntmentreffcn jrocier ^ecre,
;

gax (bcr oermöa« feiner <Smfia)t bem Verborgenen bau ©djarmujiren, ^länfcln, im iödft. besJ ftc^cn
nacfiutfpürcn oexftcrjt;-, pgl. ,,fd)arffinnig". - fa). in ben Kampfes; ogl. Curt. 8, 14 [49], 24: meliorem
21*
839 fdjarmufceln 6<§attengang 840

concursaüone quam comminus militem). - procur- requiescere): ob. unter bem ©dj. ber röm.
im ©d;.
satio (baä .'pcrDovlaufen, bef. ber leisten Xruppen, j^reunbfdjaft ru^en, sub umbra amicitiae Romanae
au§ ber ©d)iad£)trei(je, um ficb, mit bem gcinbe ju latere; umbrä amicitiae Romanae tegi. - er fte^t
meffen, ba§ ©cbarmujiren). - ©d)armü|5el liefern einem ®dj. äbnlic^et al§ eine:n Sienfdjen, 'sceletus,
(fdjarmüfceln), proeliis parvulis cum hoste conten- non homo est: er folgt mir roie mein @d)., me tam-
dere (mit bem geinb in flehten ©efeebten fampfen)-, quam umbra sequitur: id) merbe bir auf %ritt u.
minutis proeliis inter se pugnare (mit einanber in ©a)ritt roie bein ©cö. folgen, quasi umbra, quoquo
flehten ©cfedjten fämpfen, »on jroei fernblieben ^ar^ ibis tu, te persequar: einem @dj. naapjagen, um-
teien); hostem levibus proeliis lacessere (ben 3tinb bram, non rem persequi: fia) oor feinem eigenen
burd) ©cijarmüfcel beunruhigen): bie ©olbaten an ©d). fürdpten, metuere umbram suam: einen leeren
©dj. (an ba§ @d)armü§eln) getuöfinen, milites levio- ©a). fürd)ten, umbras timere. - ©d;. u. 2id;t (in ber
ribus ob. minoribus proeliis imbuere. Malerei), lumen et umbrae; umbrae et eminentia:
f cfoarm nlicln , frfjar muntren = ©djarmüfcel Sidjt u. ©dj. nert^eiien, dividere umbras ab lumine :

liefern, f. ©djarmütyel. - ob. = plänfein, coneursare etroaä in ben ©ü). ftellen, *alqd in imagine ita po-
(f.
,,©d)armiu)e('' ju conc.); coneursare modo in pri- nere, ut recedat(in einem ©emälbe); alqd obruere
mum modo in novissimum agmen (inbem man ben (bilbl., etn>. glcid}f. übcrfdjütten, erbrücfen = oerbun
geinbj&alb uom, batb tjinten auf bem 9Jiarfd)e bc= tefn, ü.iRcbner, @gfö. ornare, laudare); vituperando
unrubjgt); velitari, gegen ob. mit Qaib., contra ob. affligere (bura) Säbel ju Soben brüden, @gf^. lau-
adversus alqm (nadj Sttrt ber Sßeliten [velites] plän= dando augere [fjeben], u. 3lebner); abjicerc (bilbl.,
lein, eig. u. uncig.). [mittel. burd) Sßorte fjerabbrücfen, ©gf^. augere, ». Stebner) ;
®d)armüt$cltt,<3d)örmttäirett,bas, f.
©a)ar= alqd obscurare (bilöl., glcidjf. oerbunfein, ®gf{$. il-
^djarrc, Scrsavicifctt, radula. lustrare, celebrare, f. PL pan. 69, 5 : nobilitas non
fdjatvcu, I) v. mit ben güfjen fcb., (pedi-
intr. obscuratwr sed illustratwr a principe; u. Sali. Cat.
t

bus) strepitum edere (mit ben ^üjjcn auf bem 33o= 8, 1 fortuna res eunetas ex lubidine magis quam
:

ben ein ©eräufa) madjen). - pedibus terram rädere ex vero celebrat obscuratque: u. ». Siebner, jS.
(mit ben güfjcn bie drbe auffraßen, ». S3ögeln k.). obsc. firmami'iita, Cic. partit. or. 5, 15). - 3 m b. in
— II) v. tr. j33. etroaS an$ ber ©rbe fdj. eruere , ©d). ftellen (bilbl.), alei umbram facere(Sil. 14,284).
terra ob. solo ob. b(. eruere (j53. einen Seidmam, - ein (od), »ort Slulmt, umbra gloriae: jener ©dj.
mortuum). - etroaS in bie ©rbe fd)., terra obruere non £ugenb, illa umbra, quod appellant honestum:
(mit ®rbe überfebütten); defodere (eingraben). - ein faum ein ©d;. »on Segionen, vix instar legionum:
2od) in bie (Srbe fa). effossä terra facere foveam.
, ©chatten ton SUenfdjen, umbrae bominum: ©d;.it
<2d)arrcn,baä, mit ben^üfjen, pedum Btrepitus. ten uon jenen HJcännern, reliquiae illorum virorum :

«Sdjavtctt, ber, f. glcifdjbanfen. fic finb ©djatteu non 3clbl;erren, sunt nomina du-
Sdjavtc, 1) lüctenljafte ©teile (3S8. eineS ©djroer- cum: i^r mid) nidjt mefjr alö benfelben, fonberu
feb,t

te§, 3)iefferö): serratim scissus. - ©djarten


* locus nur einen ©d). non ^ß. Suciniuö, me nou jam euu-
bekommen, *serratim scindi. - @prüd)r»., bie ©d). dem, sed umbram et nomen P. Lucini] videtis:
ausroe^en, macnlam delere 0. ©olbatcn, gclbberren,
; 2ltl)eit ben Ie|tm ©d). uon greif;eit rauben, Atbe-
vitium virtute emendare; infamiam virtute emen- nis reliquam libertatis umbram eripere: roenn er
dare;infamiam sarcire-, aeeeptam ignominiam cor- geglaubt t)ättc, bafe nodj ein ©d). ober ein ©djein
rigere; aeeeptum incommodum virtute sarcire; ac- bilb non ©cridjten im ©taate übrig feon roerbe, si
ceptum detrimentum sarcire; delere maculam il- imaginem judiciorum aut simulacrum futurum in
lam bello suseeptam abolere labern prioris igno-
•, civitate reliquum credidisset nur ein 3d). »on 2Iu
:

miniae: bie©d). inQÜ^ricum augroejjcn, aeeeptam fpicien ift nodj übrig, auspiciorum species tantum

in Illyrico iguominiam corrigere. II) = ©d)ic^ — retenta est: er ftellte bie tribuntcifdjc ©eroatt rote
fdmrtc, ro. f. ber fjer, con ber ©ulla nur einen ©dj. (ei.i ©d;at-
<Sc^artcfc, alte, über babitu aspectuque tetro. tenbilb) ofjne Realität jurüdfgelaffen batte, tribuni-
fd)artig, *serratim scissus. - ©prüd)t»., allju ciam potestatem restituit, cujus Sulla imaginem
fdjarf maebt fcr)., *triste rigor nimius. sine re reliquerat: cö ift fein ©dj. uon einem ©taat
«djctrttjacfcc, circitores. me^r ba, nullum est simulacrum ac vestigium ci-
Srijarttmdjtcr, circitor. vitatis: ein fleiner ©djatten uon ben Hoffnungen,
^cfjottcit, umbra (im - imago. umbra et
2Itfg.). bie fein großer ©eift gehegt [)at, parvum instar eo-
imago. adumbrata imago. simulacrum. species rum, quae spe magnitudine animi coneeperat.
et
(üufjerliclje ©eftalt, ©d)ein, ©djetnbilb, im ©gf$. - bie ©chatten (3lbgefd;iebenen), umbrae: berÄönig
ber SBirtticbtcit). - ©d). madjen, tuerfen, umbram ber ©chatten, umbrarum rex.
facere (im 2Wg.); umbrarefim Übeln ©inn, ba ©d)at ©diattcnbilb, umbra (aud) = ©cfpenft, f. baf.
icn macben, t»o feiner feim fott, Col. 5, 7, 2): bie bie ©im.). - imago. imago adumbrata. vana ob.
©onne rcirft feinen ©dj. (ju einer geroiffen 3cit), falsa imago. simulacrum (©djeinbilb, im ©gfö- ber
nulla umbra jacitur: toäljrenb biefer 3ett n>irft bie Sßirf lidjf eit). - adumbrata opinio alcjs rei (bicfalfcbe
.
©onne nad; 9Jiittag bjn ©dj., per cos dies in rhe- Qbee uon ettoaä, j33. ber 3Koralitat, bonestatis). -
ridiem umbrae jaciuntur ob. in meridiem umbrae einem ©dj. nacbjagen, umbram persequi, non rem :

cadunt (f. PI. 2, 73 [75], 183. «Kur in foleben Se= ein ©dj. uon 9tu(mi nerfolgcn, einem ©d;. beö JHub
jieljungcn ftefjt umbram jacere , nie uon Äörpem, mcC nacbjagen, conseetari adumbratam imaginem
roetebe ©chatten roerfen, »on benen eö immer um- gloriae; laudis falsam imaginem persequi: übe
bram facere I)ctf;m mufj): ein fieben gufj langer riuä lic^ bem ©cnat biefc ©djattenbilber uon grei
3ciger an ber ©onnenuljr tuirft am SDMttag (ju einer l)eit, Tiberius haec simulacra libertatis senatui
gennffen 3eit) einen ©a). uon uidjt meljr atö uier praebuit: ber3tu^m ift etn>a§ 9tceHc§ unb bcftimiut
gujj üänge, media die umbilicua VII pedes lougus ,f)cruortretenbcö, nia)t ein blojjeä ©d;., est enini
umbram non amplius IV pedes longam reduit: gloria solida quaedam res et expressa, non adum-
3mbm. Sa), madicn, gcroäi)ren, alei umbram facere: brata.
©dj. geben, umbram praebere, ^mbm., alei: im 2rt)rtttcurt<infl, xystus ($voioq, öaubengangl.
©d;., in umbra; sub umbra (unter ©chatten, jU - porticus (©aulcnfyaöc).
841 Sdjattcnföiüg fdju^eu 842

nur Äönig bem greine nad)


«rfiattcnf öttig, I) : *doctrinae copia^ . - einen 3d). uergraben, thesau-
umbra regis. - ein @d). fetm,
nomine, non pote- rum obruere (jSB. aiqo ioco); thesaurum dei'odcre
State esse regem; nomine magis quam imperio esse s
(j S.sub lecto): einen 3d). finben, thesaurum inve-
regem: er ift nur noeb ein 2dj., *nomeu regis, non nire einen 3d). l)eüen thesaurum effodere (übt).

: ,

Imperium ei relictum est. II) Äönig ber ©eifter: i^n ausgraben );*thesiiuium arte magicä indagatum
.ex umbrarum. [13, 33, 77). eruere (burd) 3i»u6ermittel): ©elb in ben 2d). legen,
2d)attCttnt0tt!l,vir adumbiaiusiugl.Cic. Verr. im iSd). nicberlegen, pecuuiaiu in thesauru reponere
fdjattcttrcid), f. fc^attig. (im '^Ug.i; peculiam in thesaurum referre (pfam^
2d)f;ttcttrcidj, umbrae (bie ©eifter als <3djat= nu'iuuoradjtC'j ©elb); peeuniam in aerarium ob. in
ten - int'eri <alö ^croofjner ber Untevroelt). - im
. publicum referre (in bie öffentliche 3d)al5t'ammer,
3a)., apud inferos; iliic (bort = in jener Sßelt, f. non SKagiftratäperfonenjc): aus bem©d). (b. i. auf
Prop. 1, 19, 7 w. 11 u. 13). öffentliche Soften), publice; publico sumptn. - 3)a=
«cfjarrctttifc, imago adumbrata (eig., ©gfg. ef- I)er ift „3d)a^ (ob. 3d)ä§a)en)" im gem. Heben = ©e=
figies solida et expressa). - adumbratio (aua) un= (iebter, ©eliebte: amatov; dileeta. - mein 3ü).! de-
eig. = ©dj. mit 2Borien entroorfen, ©gf£. perfectio). liciae meae! voluptas mea!
- einen @a). von etroas ob. jmb. maa)eu, eutroer= f djäljÖOt,
I) roaö fid) tapven tafjt: aestimabilis.

fen (3mb. ob. etro. abfdjatten, abfefjattiren), adum- — II) roas gejdjägt roirö ob. gefa)atjt ju roerben oer=
brare alqm ob. alqd (foroofjl mit bem ©riffel, als bient: aestimationc dignus ob. dignandua. - haud
mit SBorten): einen ©d). non $mb. an ber SBanb :c. spernendus(nid)t ju ueraa)tenb).~gratus (angenehm,
mad)en, entroerfen (3mb. ob. etro. abfdjatten, abfd)at= bem ©cfü()l rool)ltf)uenb).
tiren), lineas extremas umbrae, quam corpus in Sdiö<jd)Cn, f.
<£d;a§ a. @.
sole facit, circumscribere. umbram hominis lineis fdjätjcn, li taxare (ben äüertf) einer ©ad)e
eig.:
circumducere (ben Statten, ben ^mbs. Äörper in beftimmen, m. be§ befiimmten 5ßceife§, 3*S. ta-
3(61.
ber Sonne an ber äßanb ic. roirft, mit ©tricöen um= lentum Atticum denaviis sex milibus). - aestimare
jeidjnen); umbram ex facie akjs ad lucernam in (ben Sßertf) einer ©ad)e bfurt()cilen, etro. abfa)ö|en,
pariete lineis circumducere (ben Statten, ben mit ber Angabe be3 ^reifeö, rote fjod) ober roie nic^
3mbs. 0efid)t bei 2ampcnfd)immer an ber )&anb brig etroaä gefdiä^t roirb, roenn fie eine allgemeine
roirft, mit Sinien umjeidmen, roie bei uns bie <B\U ift, im ©enit. ob. ütbtat., roenn fie eine beftimmte
fjouetteurs tt)un). ift, im 2lölat. 3Ö. etroaö fjoa), uiebrig, alqd
blos ,

Sdjattcnfeitc, I)eig., auf einem ©emälbe: *pars magni magno, parvi ob. parvo: etroaä gu brei
ob.
picturae recedens. — II) uneig.; j$. bas ift feine Senaren, alqd tribus denariis). - taxationem alei
2d)., *hoc in eo minus probandum. rei facere (bie Xaje, äßertl)beftimmung oon etro.
2d)attcttjpicl, *lusu^ umbrarum. maajen). - pretium certum coustituere alcjs rei
Sdjattcntoeifcr, an ber Sonnenuhr, gnomon (einen beftimmten ^reis für etro. aufftellen, feft»
indagator umbrae (Vitr. 1. 6, 6). fegen).- censere (oont ßenfor, rocgen ber S3efteue=
2d)attcnh)crf, umbrae. rung baZ Vermögen ber 'öürger abfragen). - gcfcöciljt
opacus. umbrosus unterfd)eiöcu fid)
frfjatticj, ( roerben, in aestimatiouem venire (im 2M!g.); cen-
rote „fdjatttg" u. „fdjatteureid)" nur bem@rabe nad»; seri (oon Staatsbürgern unb bereu Vermögen). - et=
ein llnterfdj., roelcfjer im ©ebraud) roafirfcfietnlid) roas nad) ©elb fd)., peeuniä aestimare aiqd: etro.
nid)t beamtet u. faum gefügt rouroe;. - biefe fd). nad) löilügfeit fd)., aequam alcjs rei aestimationem
'ßlatane, platanus, quae ad opacandum bunc lo- facere: ©runbftüd'e ja). possessiones aestimare:,

cum patuüs est diffusa ramis. bie Jaimlien u. ba£ Vermögen fd)., familias pecu-
f djattitett, ein ©emälbe, in pictura umbras di- niasque censere: bie ©ermanen »erben auf ob. ge=

idere ab lumine. gen 40000 3)iann gefragt, Germanos arbitrautur
Scrjattirung , umbrae-, umbra et recessus; ad XL miiia: beine gefragten (tajirten) ©runbftüd'e,
transitiv colorum. - btc feinen fünften 2cijattirun= aestimationes tuae (Cic. ad fam. 9, 18, 4). II) —
gen, tenues parvi disxriminis umbrae. uneig.: aestimare mit ©enit. ob. 2lblat. bes 3i>ert()e5.
Sdiatuüc je, f. (SfmtouiUe :c. - diligere (roertl) galten, ^erfonen u. Singe, tß. et=
Zd)a% ÜK-.aurus [OrjaavQÖq, im2ülg., ber£rt roas an %mb., alqd in alqo); oerb. diligere carum-
;um Slufbercafjren u. bie aufberoa()rten 2>inge, §33. que habere. - id) rcet^ etroas ju fd)d^en, est honos
öffentüd)er, thes. publicus; bann aua) uncig., fo= alei rei apud me; alei rei aliquod pretium pono
roofjl : glria)]'. Sorratbsfammer, roie Cic. de or. 1, 5, (j33. temporij er roeifj bie Sugenb nid;t ju fd)., vir-
:

16: tl,< .-.aurus rerum onmium, memoria-, u. PI. ep. tutis iguarus est: etroas gar nid)t fd)., alqd nulio
1, 22, 5: mihi ille \jr the.saurus est; als auü) loco numerare: 3 mö nietjt fd)., a!qm nulio loco pu-
-

fdjäfcensroertfje, oortfjeilljafte Zad)e, $S. Petr. 46. §. tare; alqm despicereob.despectare(rierad)ten,®gfg.


8: litera - aerarium (jebe Gaffe, bcf. Buspicere, revereri). - l)od) fd). (ob. bl. fdjägen), ma-
bie öffentliche, bie ©taatscaffe ob. ©cba&fammcr mit gni ob. magno aestimare: magni facere ob. ducere
:f)ren ©eloern .
- ^az;i {yd£a, eig. bie 3d)afetammcr 00. peudere ob. habere: l)ül)cr fd)., pluris aestima-
ob. (£affe Des perfifdjen Königs, bann ber Za)av, re: gering fd)., parvi aestimare ob. facere, ducere
uis au6länbtfa)en ,~yürf:cn, roie Cic off 2, 22, 7<; : ob. pendere od. habere: geringer fc!j., minoria ae-
•1. iügl. Curt. 8, 13 33],6: peeunia Btimare ob. pendSre: für nidjtä fd;., aestimare ni-
ant; u. Mcla 1, 11. §. 3: hilo oö. pro iiihilo ob. nihil ; pro nihilo jmtare 00.
tariurn v<x Bl CUfl (eig. habere uo. ducere. - nad) etunio fd). (b. i. beur-=
oie (iaffe einer SMagiftratsperfon; bann feit -JUiguftus töeilen), a< ro ob. ex alqa re; metiri
bie faiferlia)e ^Jrioatcaffe, im <-)<.]V,y uou aci alqa rv ex alqa re (nad) etroay meffeu). - etroas
00.
- Opei. dfvitiae Cflcidjtfjum, f. oaf. oen Untcrfd).) ftii • uuaö oiuo. febdgen alS einen (b. i.
fd)a(!eu ob.
veib.o], , -co|,ia( jjeenge, Vorrat!) /.- ein bafüt galten), iare, bäbere, ducere etc. (f.
1

- i). roiffenfa)aft(id)er .Hcnntniffe, copia lit.cni.nim: ,


galten uo. 1, 9" oie ©mt. u. baS Jtatjcre über bie
ein cd). gninDlid;.i' %lc[)riai. (iouftruet. Diejer 88.), jö. fid) etroas jur G()re fd).,
-
. tyc bonori tibi alqd d e ijmb, glüctlid) fd)., i'eli-
1

feiner ©cleljcfamfrit, 'erudil 1 in;


843 <Sdjct|en ©djcwpla|5 844

Sdjrtijcn, btö, f. ©cbä|ung. bett mid; bei bem ©ebanfen an ba§ ©djaufpiel, bas
,

fd;a tjcnc<h>crt&, f. fd)ä|bar wo. II. nrir eben gehabt l)aben, horret animus cogitationem
<Sd}äi?cr, aestimator. - ©d). bcr Staatsbürger rei, quam paulo ante vidimus.
u. be§ 3Jermögen§ berfelben, censor. fdwufccrboH, f.
fchauberbaft.
©rijaijgriibct, *qui thesauros arte magicä in- f d)Oitcn, f. ferjen.
dagat et eruit. Sdjoucr, I) ©ebufcort gegen baS SBetter: nubi-
S?d)at$Ijau3, thesaurus {&tjoccvq6q). larium. —
II) 9iegenfcbauer: pluvia repentina. —
3d}ö<jtfäftd>Ctt, =fäftleitt, loculi (f. Juven. 13, III) = ©d)aubcr, t». f.
138. Mart. 14, 12). - edjatjfammcr, f.
©cbaij. fchaucritj, fdjnucrlid), horribilis (j33. nun-
(Sdjatjmctfter, praefectus aerarii; custos the- cius). - horrendus (j33. silva). - eine fd). |>öl;e al- ,

sauri ob. gazae. - ber föniglicbe ©eh., custos gazae titudo etiam securc despicientibus borrenda. - cö
regiae ob. pecuniae regiae: bcr faiferlid)e ©d;., cu- mirb mir fd)auerig, horreo ob. horret animus; hor-
stos principalium opum. resco: an e. Crte mirb e§ einem ja;., adeuntibus
3d)ttl}ung. I) alä §anblung taxatio (äßertbbe--
: locum borror quidam et metus objicitur.
ftimmung). - aestimatio (SBerthbeurtbeitung, 2Cb= fdjauern, f. fd;aubcrn.
fcbägung) ; »gl. „%a%t". - ©dj. ber Sänge, aestimatio fdjoucvöon, I) = fd;aubcrr;aft, ro. f. II) »on—
longitudinis bcr tid;terlicben ©d;. überlaffen bleiben
: ©djauer ergriffen: horrore perfusus.
muffen, ad judicis aestimationem redigi debere: 3d)Ottfcf, pala (bie 2Burffd;aufel). - batillum
etrcaä nad; gerichtlidjer ©cb. nn 3 a ^tung§ftatt an= (bie gaun^ u. Äol;[enfd;aufcl, aua; 9Jtiftfd)aufel). -
nehmen, alqa aeeipere in aestimationem. II) at§ — pinna (@d). am 2)lüf;lrab).
3uftanb, ba gefcbätjt mirb: census (©cb. bcr Bürger f d)ö»if ein, batillo tollere (mit ber $euer=, Äob=
u. i^reö SSermögens). - eine ©d). aufteilen, halten, Ien= ob. 2J2iftid;aufel rocgfd;aufeln).
ceusum habere ob. agere; censere tamilias pecu- 2ri;auf cirab, *rota pinnata.
niasque. Sdjaugcptättgc, f. Öepränge.
©rijan, bie; j33. -urr ©d)au fommen, venio speeta- Sdjnugcrid)^ *ferculum non ad usum, sed ad
tum (tch romme, um ju flauen); venio, ut specter ostentationem appositum.
(id) tqmme, um gefdbaut ju incrbcn; f. über beibe &ä)au$tvii% pulpitum (jebe§ SBrettergerüft). -
Ov. art. am. 1, 99: speetatum veuiunt, veniunt speetacula, orum, n. (bie erhöhten ©itje ber 3 U=
spectentur et ipsae). - jur ©cbau fteKen, proponere. f d;auer). - gradus speetaculorum (bie ©tufen au§ ,

propalam collocare (aufteilen, 0. ©tlberroert, Denen bic erhöhten ©iije ber ^ufchauer beftanben). -
©tatuen 2C, roie Cic. de or. 1, 35, 161: argentum ein ©d). aufrid;tcn, pulpitum, gradus speetaculo-
proposuit, tabulas et signa propalam collocavit); rum exstruere.
in promptu ponere (»or 2Xugcn ftellcn übl)., f. Cic. ©djttulct, oscillnm. - laquei pensiles (Gloss.
off. 1, 35, 126). - jur ©d). tragen, prac se ferre alä ©rflärung »on oscillum).
(im 2tffg.)", ostentare alqd (mit etroaä prallen, grojj f d)ttuf ein, fieb, oscillare.
- oscillo moveri. - ta-
tbun): ber etroaö jur ©d). trägt, ostentator alcjs rei. bula interpositä pendentefunibus se jaetare. - pen-
Scftfiubüijnc, f.
Sühne, Xribüne. dula machinä agitari. - fich tu bcr Suft fa;. (». SSö
Sdjaufcer, ©rfjnucr, borror. » ein geheimer gclu), libratis aus pendSre.
©d)., terror arcanus (Tac. Germ. 40, 5): ein beili= (»djaufefn, ba§, auf ber ©a)au!el, oscillatio. -
ger ©d)., pavor venerabilis (Auson. grat. act. §. 3). baä ©d). be§ SSetteä, suspensi lecti motus-, lecti ob.
- ©d). erregenb, f. fd;aubcrhaft: ein ©d). ergreift lectuli jaetatus.
mid), erfüllt mid;, id; werbe »on ©d;. erfüllt, hor- «djrtuluft, speetandi Studium-, Studium spe-
reo; borresco: ein ©d). burd;bcbt mich, f. burchbe= etandi ac voluptas; visendi cupido.
ben: ein ©d;. ergreift (erfüllt) mid) bei öcm <$ebau= fd)(tuUtftig, speetandi Studiosus. - fch.fenn, stu-
ien an bas> ©d;aufptel, i»eld;e§ mir eben gehabt lja= dio speetandi ac voluptate teneri.
ben, horret animus cogitationem rei quam paulo *ci)aum, spuraa. - ©d;. ficht »or bem i^tunbe,
ante vidimus: ein ©d). ergreift mid) bei bem (Se= spumas agit in ore: ©d;. läuft am
beut Slunbe, ex
banfen an eine folebe ©djanbtijat, horret animus ore spumae moventur.
tanti flagitii imagiue: btefe Sache bringt mir einen fdjaumartig, in modum coloremque spumae
©d). ab, ea res me borrore afticit: einen ©d). em= candidae.
pfinben »or ctroaö, horrere ob. perborrcscere alqd :
f d)ä'umcn, 1) v. intr. spumare (im 2111g.). - spu-
mit einem religiöfen ob. heiligen ©d;. 3mb. erfüllen, mas agere (©chaum »or bem iiiunöe haben,
in ore
animum alcjs quädam religionis suspicione percu- d. SBtenfd&en). - albescere (luetfj werben »on ©d;aum,
tere (alfo: id; fürjfc mid; non einem heiligen ©d). ». aßetffer, PL ep. 5, 6, 24: aqua ex edito desiliens
ergriffen, id; raerbc non einem Ijciligcn ©cb. erfüllt, albescit, fällt»on ber .v>ö(;e fdjäumenb herab). II) —
animus meus quädam religionis suspicione percu- v. tr. despumare.
titur): »oll ©dj., borrore perfusus. Sdtauiitüu^e, f. Senfmünjc.
frijauiu'vhnft, horribilis (ivooor man jurüdt« ©dntuüla», theatram (bet Crt, i»o geflaut
- borrendus (roouor man jurüdfehaubem wirb, im Mg.-, aud) bilbl. = bcr Ort u. bie ©clegen
s
Jd;aubcrt).
mujj ober folltc). - foedus (greulid;, 2tbfd;eu erre* heit, i»o man ftd; unb feine Talente jcigen !ann).
-
genb, j$8. ein fd;. 33tid, oculi foedi). speetacula, orum, n. (bic @i|e bcr ,3"fd;aucr im
f djaube vu, horrere. horrescere. - coborrescere 2l;eater). - sedes (ber ©i^ »on etroaö, ber Drt, roo
(jufammenfdmuöcrn). - exhorrescere (auffchaubern). etnxtä ausgeführt rairb). - |>enna, mcltheö ber @d).
- perhorrescere. borror me perfundit ob. perstriu- bcr oon mir ermähnten Vorgänge geroefen fci;n foll,
git (bitrri; u. burd; fchaubevn). - »or ctroaö fd;., hor- Henna, ubi ea quae dico gesta esse memorantur:
rere ob. perhorrescere alqd: nur fri;aubcrt bic §aut, Dutratliou, bcr Sa), »iclcr grojjen .'öclbcutljatcn
perborresco toto corpore; borror ingens me per- ratbon, magnarum multarumque virtutum testis:
stringit; borror me perfundit: eö fd;aubert mid; »or ber 2cl). bcr burd; 2Ilcj;anbcr erlittenen ißieberlage
ber Erinnerung, horret animus recordari: e§ fd)au= bcr Werfer, locus fusorum ab Alexandro Persarum
bert mid; bei bem ©ebaufen an eine fold;e ©djanb testis: ber ©o). bcr SSelt, theatrnm orbis terrarum :

\l)at, horret animus tanti flagitii imagine: c3 fdjau- bcr ©d;. be§ Kriegcä, f. ßrieg8fc$auplat}: ben ©d).
845 ©djaufüg 6$effer S46

feiner üüfte änbem, libidinis suae solum vertere tum fabulam ire (nad) Nep. regg. 2, 1): gern in§
(Petr. 81, 5): ftd) eines größeren ©dj. (2Birfungs= ©d>. geb^en, bas @c^. lieben, libenter fabulam spe-
ireifes) roürbig Ratten, majore se theatro dignum etare.
putare: com ©d). feines Surfens abtreten, a nego- 3ct)öu|ptcli>id)tct, *fabularum scenicarum
tiispublicis se removere ad otiumque perfugere: scriptor; *po8ta sceincus; ogl. „Äomifer no. I"u.
com ©d). bes Sebens abtreten, suo fato defungi; de „Sragifer". [num.
vitae statione ac praesidio decedere (gleidjf. rote Sdjattf^iclbircctor, prineeps gregis histrio-
*in ©olbat oon feinem Soften, Cic. de sen. 20, 73). <Srt)MtflHClet, artifex scenicus. artifex, qui lu-
2diauftt?, im Xljeater, spectaculum. dicram artem facit (im 2lHg.). - actor scenicus.
Sdjaufptel, I) übt). Sarftellung für bas Sluge: aud^ 61. actor (ber ©dwufpieler, ber bas canticum,
a'i spectaculum (im 2lHg.; aud) ber Ort, roo man
eig.: b. i. ben r>om (Somöbus ob. Xragöbus gefangartig

fd)aut). - ludus (öffentticrjes u. feierlidjes ©piel im recitirten 9Ronolog mit SJcienen u. ©eberben aus-
ßircus je., gem. im Pur.). - munus (öffentliches brüdt u.. begleitet; in ber Äomöbie, actor comicus:
©djaufpiel, bef. aber Wlabiatorenfpiel, als ©efa)enf in ber Xragöbie, actor tragicus). - histrio(ber@djau=
für bas röm. Sßolfl - ein ©d). geben, spectaculum fpieler, ber im SJionolog bas ©efetjäft bes actor 6e=
ob. ludum ob. munus edere: ins ©d). getjen, ludos forgte ob. im ©ialog mit ©efticulation jugleid) münb=
spectatum ire: aüjuoft ins ©eh. gehen, nimium esse liefen Vortrag oerbanb; ba^. ©c^aufpieler in ber
in spectaculis: im ©d). ftfcen, bem ©eh. äufehen, Äomöbie,comoediarum histrio). - ludius(ein ©d)au=
spectaculo interesse: bas @ch. anfangen, specta- Sanier ift). - ©d). in einem rö=
fpieler, ber jugleict)
culum committere. —
b) uneig.: spectaculum. - mtfd^en (nationalen) ©djaufpiet (f. ©d^aufpiel no. II),
aud) res ($33. animus horret cogitationem rei, quam histrio togatarius, in 3lppofit. b(. togatarius (j33.
paulo ante vidimus, es fchaubert mich bei bem @e= Stepbanio togatarius, Suet. Aug. 45). - ein fd)(ecb>
banfen an bas ©d). roeia)es mir fo eben gehabt ob.
, ter ©djaufpieler,malus actor: ben ©dj. machen, hi-
erlebt haben). - Jmbm. ein ©dE). geben, gewähren, strioniam facere ob.exercere: mie ein fd)led)ter@d)^
alci spectaculum offerre (r>. einer 9ßerjon, raclcrje deterioris bistrionis similis.
madjt, bafe mir einen Slnblicf haben); alci spectacu- <Sd)öttf^ictcr6anbc, f. ©d^aufpietergefellfdjaft.
lum praebere (oon einer ©acbe, roelcbe mau febaui): Sdioufijtclctgöge, cjc^ölt, histrionum mer-
^mbm. ein merfroürDiges ©cb. geroäfjren , barbieten ces.
(». memorabile spectaculum alcjs ocu-
einer ©adje), 2cf)ait j pief ertjef cüf d)af t, familia ob. grex ob.
lis exhibere ymbm. jum ©et), bienen, alci specta-
: caterva histrionum.
culo esse (o. Singen u. ^erfonen): ein herrliches ©cb. tSc^attf^ielCCttt, artifex scenica, aud) 61. sce-
genießen, egregium spectaculum oculis capessere: nica (bei ©pät.).
ein tmbriges Sä)., *spectaculum foedum; res foeda. «Sdjattf piclett Uttft, histrionia. ars ludicra (im
- 3uro. nicht übcrfe|t, j33. er beftteg ben 33erg, um 2Ulg.l. - Studium histrionale (fofern man fid^ ifjrer
bas ©d). ber aufgehenben ©onne gu fet)en ob. ju ha= beftetjsigt). - bie ©c§. betreiben, histrioniam facere
ben, montem consceudit, ut solis ortum videret; ob. exercere.
videndi solis ortus gratiä ascendit montem. II) — fdjattfpielcvtttäijficj, histrionalis. - scenicus
tbeatralifdjeä ©tüd: fabula. fabella (jebes Sheater- (t^eatermäfsig).- deterioris histrionis similis (einem
ftücf, beutlidjer scenae tabula, fabula scenica ob. fdjledjten ©djaufpieler älmlid>). - bie §änbe jufam=
theatralis, unb ausführlicher tabula ad actum sce- menfd)lagen u. fia) auf bie SBruft ju fc|lagen ift fd).,
narum composita. 2>ie fabulae mürben in palliatae, complodere manus et pectus ferire scenicum est.
b. i. beren «Sujet ob. Stoff aus bem Sehen ber ®rie= — Adv. ludicrum inmodum. - scenice(tljeatralifd)).
eben, u. in togatae, b. i. beren ©ujet aus bem Seben *d)auty tef ertrup^c, f. ©d;aufpielergefeUfd)aft.
ber Jtömer genommen mar, geseilt. 21(5 Unterabtbei= @c^aufi|icl^auö, f. Äomöbienljaus.
langen ber togatae galten biepraetextatae, in roeldjen Sd)ßuftücf, f. SDcnfmünje.
römifche JelDtjerren u. Jürften agirten u. beren ©toff 2rt)ccfc, equus varius (im Slllg.). - equus colo-
eine ©taatsfacbe betraf: bie tabernariae, beren ©ujet ris maculosi (gcflecft oon ^arbe). - equus maculis
aus bem ^ßrioatleben ber 33ürger, rcie ber ftanbroer- albis (rocif3gefledt). - equus albus, sed maculis ni-
fer, fträmer k., entlehnt mar: bie Atellanae, eine gris (toeifj, aber fdjroarjgefledt). - equus niger, sed
5Krt ^arcen ob. jdjerjljafter 33ühnenfpiele mit ^nter^ maculis aibis (fdjmarj, aber roeif3gefletft).
me^os [exodia genannt] oon römifdjen Jünglingen fd)C(fifj, coloris maculosi. maculdsus (geflectt
felbft aufgeführt, i. Liv. 7, 2: bie planipcdes, auch üblj.l. - maculis albis (roeifsgefledt). - maculis ni-
mimi genannt, in meieren niebrig=tomijche (Stjarafterc grisO'djroarjgefled't). - maculis purpuratis (purpur»
unb Sitten bura) £eclamation unD Weberöen bar= geflectt).- albus, sed maculis nigris (roeifs, a6er
geftellt mürben, »erbunben mit üppigem %an] unb fdjraarsgefledt). - niger, sed maculis albis (fetyroarj,
roll 3Rutfyn>i(ler. - comoedia. tragoecua [xwfupdlu.
. aber roeifrgefledt). - varii ob. disparis coloris. dis-
zpayipSia, griechifdje iöühncnüüdc, mit bem Un= color buntfdjedig). - bas ©djedige, colores macu-
:

terfä)., bajj in ber com. Das Sujet aus bem ^riuat losi; colorcs dispares. - ©prüc^ro., fid^ fd;. lachen,
(eben, in ber tra#. aus ber Seroengcicbidjte ber (SHfie risu emori. rumpi.
eben entlehnt rouroei. Sgl. über alles tjier Weiagte frfjecf, I) cig., = fd)ielcnb, ro. f.
— II) uneig., nei=
Diorn. p ! Putsch. - an cd), ftubieren, bijd), in SJejiclnmgcn mie: ein fd). (%fia)t mad;en,
f'abulaui i'o. Sichter; od. = cinftuDiercn laf *inali{ri)um sc praHieri': Jtnbm. ein fd). ©efia)t roe=
fen,oon bem, auf beffen 3lnorbnung u. Säcfehl es gen ctroas maa)cn, invidere alci alqd ob. rei (35at.)
gefdneht: fabulam dilscere (o, it^aulpielcr). - ein J8 (f. ,,beneiöen" bas ^ä(;ere über biefeGonftruct.):
auffübren, ?ur ^tuffüljrung bringen, auf bie
.. 3nw. )d). anfeben, alci livere (Tac. ann. 13, 42).
:fjne 'auis Xljeater) bringen, es geben, fabulam
s
2d)cclfud)t, f. J<cib.-fd)cclfüri)ti<)|, f.
neibifdj.
dar»- (v. iöüb,nenbid)ter): fabulam bem, auf i 2d)ccrc 2C, Sd;ere ic.
).

beffen flnorbnung u. #cfeljl es gcfcb,ief)t, roie bei uns 2d)cffcl, rnodioB (ber röm. ©djeffcl). - medim-
BomSdiaufptelDirectorj; wtmiam agere <uomSa)au* miK {ftioiftvoc,, ber gtied). ©dieffel, mar fea)s SDcal
fpieler)-, fabulam saltarr^o. Ballettänzer); 'fabtüam aröficr als oer röm.). - bas Weib mit bemSd). mej
ntare <r>Cperiften). - in bas Sd). geb,en, *Hpf!/ta- im, aammoi modio metiri. - Sprüd)ro., etro. nia)t
847 c treibe Schein 843

unter btiiSu). '"teilen, alqdiuluce cuiiocarc vi- ^io. ©ujtibcputlft, caido.


Tusc. 2, 26, 64: omnia, enim bene facta in lucese ®d)Cibct,ber Metalle, *qui secernit metalla a
collocari volunt). terra et lapidibus.
©cfjcibc, orbis (im 21%, feber runbc, aber platte ®d)eibcftttttbc, tempus abeundi (bie Qnt roeg=
Körper). - discus (ölaxog, bie SBurf jcfjeibe, mit [nidjt - tempus abeundi e vita (bie .3eit beä
jugefjen).
nacbj ber geworfen mirb). - rota figularis, aud) bl. ©djeiben§ au$ bem Beben, j^8. ift ba, advenit).
rota (öie Xöpferfdjeibe). - favus (23kd;sK §ontg= 'Sdjcibcttianb, paries intergerivus (groifdjen»
fcf)eibe). - *labula vitrea (©lasifdjcibe: ift fie runb, xoanb). - paries medius(in ber 3)iitte gesogene SBanb,
'orbis vitreus). - patella (bie Äniefdjeibe; umfebr. SHittelroanb, aud) biVol, y£. mcilium parietem ini-
orbis genuum bei Ov. met. 8, 808). - nad; ber Sd;. micitiae solvere, Tert. adv. Marc. 5, 17). - discri-
fcbiefjen, *in orbem tela conjicere. men (uneig., llntcrfd)ieb). - id; roerbe bie ©d). ma=
fd)eibcnruitb, orbicu latus; l-otundus. dien (nüd) jiDijdjen eua) (teilen), ego ero paries (f.
<Sd)Ctbcnfdneftcn, *Iusuum id genus, quo in Plaut, truc. 4, 3, 13 [760]): eine bünnc ©d;. 3roi=
orbes tela conjiciunt. fa)en etro. jieficu (bilbl.), tenui muro dissaepire alqd

fd)Cibtg, orbiculatus. — Adv. *in speciem orbis. (f.


Cic. rep. 4, 4. §. 4).
<Sd)Ctbc, vagina(ba^5 utiera ' c i neä langen, fd)nei= 3ri)cibctt>affcr, *aqua fortis; *chrysulca (t. t).
benben ober fted;cnben Söcrf^cugö, eineö Sd;raerte§, Sd)CtbctOCg, compitum (im 2(flg., ^unft, mo
3>old;e£> 2C.). - theca (#>?#»;, jebeö gutteral, bafjer meSjrcre i\>ege sufnmmcnftofeen). - bivium (,^3unÜ,
aud; ba§ eine3 fdjnetbenben 2ßerfjeug3, j'ß. einc§ mo jroei Siege jufammenfto^en ob.auäeinanbcrgeb.en'.
33arbicrmeffcr§). - bas Sdjroert au§ ber ©d;. siel;en, - triviura (^ßunft, mo brei Sßege jufammenftofeeu,
gladium e vagina educere ob. (mit Jpaft) eripere; Srtiroeg). - quadrivium i^unft, mo nicr Süege ju=
aud) gladium stringere ob. destringere (}93. mären fainmcnftofjen, Äreujroeg). - .perculcö am ©d)., *Her-
bie ©ebroerter einmal au$ ber Sd). [gebogen], stri- cules in bivio: §ercutc§ am©d;., nrfe il;n Xenopf^cn
ctissemelgladiis): ba§ auäber ©d;. gezogene ©djroert, barftellt, Hercules Xenophontius iile (f. Cic. ad fam.
aud) gladins vagina vaeuus: baä ©cfjroert in bie 5, 12, 3).
©d). fteden, gladium in vaginam recondere; gla- Sd)Ctbltng, a) = Trennung, m. ). b) @^c= —
dium vaginae reddere; aud) bl. gladium condere: |d)ctbung: divortium. aud; diseidium (Die C^efa^etb.
ba% in bie ©d). geftedte ©djroert, gladius in vagina al§ Xrennung, in fofern 3Scref;clicr)te auöcinanber
reconditus. gefjen). - diffareatio {bie 2luf(;cbung einer Gonfar*

Sdjcibcbt'icf, libellus repudii (Vulg. Matth. reationäe^e, j. (5I;e). - repudium (bie 2tu|fünbigung
19, 7. Augustin. civ. dei 14, 22 extr.). - einen ©d). ber 6b,e). - eine plö|tid;e, unuermutfjete ©d;., ab-
geben, libellum repudii dare: Qmbm. ben ©d). ruptio matrimonii: eine ©d;. treffen, f. (fid;) fdjetben:
jd;idcn, alei nuncium ob. repudium remittere (beibe auf bie ©d;. f lagen, agere de divortio. - dUT Sie
nom -Dianne fomol;!, als non ber grau): ben ©d). formet ber ©djeibung t)iefi: res tuas tibi habeto ob.
fdjreiben, libellum repudii ob. repudium scribere. tuas res tibi agito.
€?d)Cibcfuttfr, *chemia; *ars chemica. «cffcifl). prineeps (gürft, naebaug.). - regulus
®d)Ctbcfüuftlct, *artis clicmicae peritus. (fleiner Äönia).
©rvjcibclinie, cardo. 3d)Ctn, ©d^inrmer, A) eig.: lux. lumen
I) Sidjt,

©rljcibcmaucr, paries intergerivus. („Sidjt", f. ben Unterfd;. - splendor. fulgor.


baf. ).

©d)Ctbcmüti;jC, nummuli; *nummi pretii mi- nitor (glänjenber ©d;ein, f. ,,@ianä'' ben Unterfd).).
nimi. - einen ©d;. uon fid; geben, lucere; Bplendere; fol-
fdjcibcn, 1) v. tr.: a) im 2llfg., j. trennen, unter* gere; nitere: ber Äomet f;at einen vüt!)[id;en ©d;.,
febeiben.- alä t. t., SJJetalle fd). , mctalla secernere habitus cometae rubieundior. B) uneig.: species—
a terra etlapidibus. — b) mibe}., fid) fdjetbett = (Ü61). baö aufeere 2(n|'eF;en, ber 2lnfd;tin\ - simulatio
bie el;elid;e Sßerbmbung auflösen, u) fid; oom Scanne alcjs rei (baS fatfct)c Vorgeben, bie Sotfpiegelung,
fdjeiben, divortium facerc cum marito; repudium bor ©d;ein, ben fid; 3mb. oon etm. giebt, t. Cic. ad
remittere viro; repudiare virum; discedere a vi- Att. 10, 8, 6). - imago. simulacruiu (©djetttbüb,
ro. — ß) \\d) oon ber grau fcb. divortium facere
, ©djattenbilb). - falfd;cr Schein, fucata species; t'u-
cum uxore repudium remittere uxori uxorem re-
; ;
cus et species. - einer ©adje ben Sd;. oon etma£
pudiare; uxorem (matrimonio) exigere; uxorem e geben, alei rei aliquam speciem alcjs rei imponere
matrimoniö dimittere ob. (geroaltfam) expellere. - (j23. semper aliquam fraadi speciem juris impoui-
oom %\\d) uub Söctt gefd;ieben roerben, *separari ben ©d;ein uon etroaS annehmen, fid) itn £a).
tis):
cenis et cubilibus discerui. - mir finb gefdjtcbene uon etm. geben, speciem alcjs rei praebere; simu-
Beute, res tuas tibi habeto; tuas res tibi agito (beibe lare alqdjerfjcudjehi): fid; ben @d).etneä guten äBen»
aud) atö (Sfjefcfieibungsformclj. —
II) v. iutr. disce- fd)en geben, bonum sc fingere: ben Sd;. attnel)meu,
dere. decedere, abire (roeggcl;en). - discedere inteir fid; ben ©d;. geben, alä ob man 2C., simulare mit
se (non etnanber get)en narb, uerfdnebenen Seiten folg. quasi u. Eonjunctin, ob. mit folg. 2lcc. u. ^n
bin, uon Quotien K -)- - von 3 1,l °- fd)., discedere fintt. (f. unten bei „311m Sd;einc " bie 33eifp.l: ten
ob. abire ab alqo: uon ob. aus> einem Drte fd)., (ex) Sd). non ^mb. ob. etroao twben, speciem alcjs ob.
alqo loco discedere ob. excedere ob. abire: au3 bem alcjs rei habere (0, Singen); speciem alcjs rei prae
Beben fd;. (b. i. fterben), e vita abire ob. excedere se ferre. similitudinem quaiulam gerere speciem-
ob. emigrare; hincob. ex hominura vita demigrare que alcjs (üon ^Jerfoncn): eo l;at ben ©d)ein, -

(ttltfet „oon binnen fd;eiben"). al<j ob bie ftfreunbc nia)t fommen mürben, amici non

©dicibcit, ba$, 1) tr. f. Trennung. II) intr. — venturi videntur: Satilina feffelte uiele brane 3Kän»
abitus. discessuB (sa$ äBegg^en^aud) burd) disce- ncr burd) einen gemiffen zd). von XugenP, Catilit a
dere. decedere, abire, jib. mit bem Kommen it. multos bonos virosspecie qa&dam virtutis assimu-
©djeiben beä Xa^ei, die veniente et decedente latae tenebat - bem ©riicinc nadi„ytm ©djeiue,
(Virg. georg. l, 466). - ©d). u. SBietben, digressus specie. in speciem (beut duf>eren •-Hnbtid, änfdjein
ac (ßscessus: biß Sd). auo rem discessus e
fiebert, nacb, ©gft}. reapse); verbo. verbo et simulatione
vita-, excessua vitae ob. e vita: ba§ ©d). ^imbö. (blo^ bem Vorgeben nod), ©gf(^. revera, re ipafi);di-
(au$ bem Beben), deceseuB, ezeessus, occaBus aJcjs. cis causa" (nur berJorm roegen i. .^afm }U Cic. Vexr. 1,
,
Jr49 ©djemaubadjt ©djchttugenb 850

24, 53 •, ßimulate. ficte et siiuulate (auf erljeucljcite 2d)cincintratl;t, simulatio concordiae.


SBcife, burdj falfc^e SSorfpiegelung). - A«?äufig roirb fdKtncu, I) Üid;t öou ftd) geben: lucere. - fol-
jeboc^ „jum ©djeinc (cmfdjeinenb, fdjeinbar)" burd) gere, spleodere. niuu'e (ein gi'änjcnbi'S 2id)t uon
simuiare ;mii folg. quasi u. Sonjunctiu ob. mit folg, fid) cv-ben, \. „»iianj" ben Unterfd). ber i£ubi"tft.).
-
"ilcc. u. ^nfinu.), ob. burd) speciera praebere alrjs Der "i)ionb fcr)ctttt Durd) baö genfter, luna per fene-
rei ob. alejs ausgebrürit, 50. gel)' jum Sri), auf bas stram se fundifc —
II) loatjrfcfceintid) fetin: viderL

St^iff, simulato, quasi eas in navem: er mar nur - Sie unperjöuiid)e Lebensart: cö f cfjcttlt baft JC»
{tun Sd). rafer.b, simulavit se furere; simulavit fu- ob. oI3 je. wirb im datetnifdjen perfönl. auäge=
rentem: er fämpfte jum @d)., speciem pugnantis brücrt, 3S. (% fd;eint, bafi bu Dtefe§ getljan f)aft, hoc
praebuit; bod) audj simuiate pugnavit: er oertl)ei= fecisse videris: eä fd;eint, atö ob uufere greun'oe
bigt« fict) jum Sa)., speciem defensionis praebuit. nitt)t fommen
toürben, amici nostri non venturi vi-
— unter bcttt SdjeütC, specie. per speeiem. no- dentur: e^ fetjetnt, al^ Ratten roir ben s^rocefe uer^
mine (um 511 befdjömgen); simulatione. per simula- loren, causa cecidisse videmur. Sgl. .ßmnpt §. 380.
tionem (.um ,u bemänteln^, aud) oerb. simulatione Äü^ner 8. 129, 3.
et nomine. —
II) fdjriftiiqje Beglaubigung: testimd- ScffCtnfcftijjfctt, bilbl., gravitatis imitatio.
nium literarum (in Sejug auf ben ^nfjalt). - codi- Sdjcinfrcunb, *homo, qui amicitiam simuiat.
cillus. libellus (in öe^ug auf bas SRaterial, fettet). - fie blieben eine 3dt lang ©cöeinfreunbe, aliquam-
- 3ft es = §anbfdjrift (no. II, d),
f.
b. diu simulata inter eos amicitia mausit.
Scrjctttanbadit, *sinuilata animi attentio. Sd)Cittfrc«ttbf^aft, simulata amicitia.
A
«djetttottgriff, comminatio (tfö. Ms commina- (»dlCtttf riebe, pax simulata-, bellum pacis no-
tibnibus compulsus Liv. 34, 40, 2). - vanae mi- , mine involutum.
nae (3$. intentis Etruscis ad vanas a certo peri- fdicinfromtn je., \. fd^ein^eilig 2c.

culo minas, Liv. 4, 22, 6). - £d). auf e. <3tabt, com- 2ci)Ctngcfcd)t, simulacrum pugnae.
minanda oppugnatio (f- kiv. 31, 2rt, 6; 42, 7, 5). - <S(t)cingrunb, argumentum vanum (Quint. 7,
oon biefer eeite machte ^abiuö einen Sri), (auf bie 2, 34).
©taDt), ab ea parte Fabius oppugnationem osten- «djetttgut, opinatum bonum.
dit (Liv. 4, 59, 4): er madjie einen Sri), auf öie deum simulan3
fc;;cint)Ct(ig, *pietatem erga
HJtauer, simulavit quasi aggrederetur raurnm rtad) ob. meutiens. - pietatem erga, deum >ä-
fd). tl)un,
Plaut. Per«. 4, 5, 5 [677]): er marfjte einen Sri) auf mulare; *pium erga deum simulare; * speciem
Garten, Cariamsepetere Bimulavit(Frontin. 1,8, 12). quamlam viitutis praebere (ben ©d;etn be§ %\i=
fdjeiubar, simulatus. fictus. nerb. fictus et si- genDljafteu f;aben).
mulatus nur ;um Sdjein angenommen, ©gflj. Ve- ®djctttf)ei{tgFctt, species fietae simulationia
ras). - i'alsus ifalia), ©gfft. verus, y£. color, nubes, (bie täufa)enbe Saroe ber Se*
.vjeuctjelci, roeldje bie
f. Sen. nat. quaest. 1, 5, 11). - opiuatus (nur in tigton trägt). - pietas erga simu- deum fieta ob.
oer (Sinbtlbung oorljanben, y-ö. ©ut, Uebel, (jigffc. lata (erfieiubelte ®otte§furd)t). - species quaedani
verus). - adumbratus (nur im odjein entroorfen, virtutis aesimulatae (®a)eintugenb). - vitiorum dis-
erbietet, fatfef), ®gf|. verus). - imaginarius (ums simulatio iSeffjcimlidmng ber Safter, yS. summa).
nur Der äußern gönn naa) uorfwnben tft, gefdjietjt, Sdjeittfjeirstt!), *imaginariae miptiae; *ma-
ofme öoüe Sedjtsgiltigreit ju fjaben, juerft bei Liv. trimonium ficte contractum. - tim ©d). fdjliefjen,
3. 41. §. 1). - fucatus. fueosus (burd) bie fcfjöne *ficte contrabere matrimonium.
älujjenieite täufd;enD, aber niebt ärijt, ®gffc. verus, Sdjctttfrtttf , emptio simulata ob. falsa et si-
sincerus). - Quvo. ift „fa)einbar" aud) ju geben: a) mulata. simulatio emptionis (im 2tüg.). -coemptio
ourd) ficte mit einem in ben 3fö?. paffenben ^arti=> (als Csljeuctuö, f. 8at.=btfd). .'ganbroörterb. u. b. äß.).
ciu., yS. eine formbare Stusjölmung, gratia ficte re- frbeittfütg, *spccie prudens; qui prudens es«e
conciliata. —
b) Dura) is, ea, id, qui, quae, quod videtur. neque est.
videtur, neque est, yii. ber )c&. SSortfjett, ea quae 2u]eiuf iitgrjeit, *speciesquaedam prudentiae."
videtur utilitas, neque est; ia quod videtur utile Scrjctnfönig, f. ©d;attenfönig.
t. - ob. qui. quae, quod videtur imi- ^d)Ctttför|JCr, * species quaedam corporis;
tari alqil. j®. fcf)cin6. Xugenocn, vitia, quae virtu- •quod corpus esse videtur, neque est.
imitari
bura) Bpecies 'Srijein) — c) fcöeittfranf, simulatus aeger.
ralidjes Sorgeben, Sorjpiegehmg) mit Sdjciltficbc, amor fictus ob. simulatus. - men-
e^enit., yii. ein tri). jcu::en, speci« atilitatis: icf>. tita pietas (er(;eud)elte 3ärtK${ett oegen geliebte
,5urd)t, simulatio timori- d; Durd) velut (als ob, — ^erfonen).
jum ;>lusDrutf oer fubjeetiuen 3H>ftd)t), »3J. Das fa). Sdicittlob, *laus fucata.
burefi bie ^lurfjt ber ©efitjet »erlaffene tager, «ft)C»nrü(f^ug, rogres>us simulatus. [loris.
lorninorum cfl tra Liv. 22, 41, Sdieinfd)tnerS> Den ^mb. jeigt, ostentatio ilo-
ulate; fictej ficte et rimuUte ,.-,uiu 2ri)cintl)rttigfcit, ima^o industriae.
(f.
Steine" unter „Sdjein no. 1 BM Die onfcern il}en= 3cf)cintob, y^bä./ exBtinctae animae spet
Dungen); aud) :
peciem; pecie; u. tau nd),. - *mora simulata 00. mentita (foferu fid)
reften Jlufdjein nad;, yii. magni- Jmb. toöt ftctlt). -er lag nur in einem ©a)., *uior-
- idjciubatfcit, tiin itur, ueque erat.

I, 6, 10: risain quendam habere fdjcintobt, *qui mortuua ob. exstinetus vide-
':rn et tur; oui vidi irasse. - Sttäcteptabes, roefc^cr
-

1 il .

2rhctHbcqrit', bem üeidjenutge begegnete, rief aus, bie Seidje fei


Srf'icin'jcJücic«, *ai im fucatam. fdjeintobt, Äsclepiadea runeri obviua exclamavit
2d;cittbi(b, |
c ., M i(d, Statten, i-iirn 1 ivere, qui efferebatur.
cfbcindirift, cintraiicr, jeigen, speeiem doloris animo
Brf)cttirf)riftcnti)uni, *; l ttrittianaeii- vultii :
1 nc
cintugenb, wi'tu-a^Hiniii 1

ciesquae-
2ri)cinchc, cofe tfd). ftanoroörterb. - im ^lur. , vitia, qiia«
U. b. - ir 2di. 91 I virtutem imitari.
851 (Sdjeumbel fdjenien 852

3(ftctuübcl, malum opinatum; umbra mali. fccer). - ein au§gc(crntcr, burd)triebener ©d)., ve-
©rfKinüerbarijt, suspicio simulata. terator (ngl. ,,ßrj6etrüger, ©rjfrfjurte"): ein armer
SdjcitttJCrfftwf, venditio simulata ob. falsa et ©<t).,bomo miser jum ©et;, roerben, fidem frangere
:

simulata; venditio imaginaria (JCt.l existimationem perdere (bie


(fein ÜBort brechen);
Sri)cuit)crföfinuttc;, reconciliatio simulata; (ihre nerlteren): buret) etroaö jum ©d;clm roerben,
gratia ticte reconciliata. infamem fieri alqä - Sprüdjro., ein ©et), giebt
re.
Stilett, lignum fissum (Virg. Aen. 9, 413). - mel)r, alö er f;at, molä tanUim salsä litant, qui non
©d)eite, gero. bl. ligna, orum, n. (®gfij. sarmenta, habent tura (Plin. nat. hist. praef. §. 11).
gteiöfjolj). iSd)eImcrci,fraus (33ctrugK - dolus (9ianf, |>m=
<»rf)eücl, vertex. ter(ift). - furtum (f;cim(td;er 33etrug, ©auneret). -
fdjciteltt, bas> §aar, crines a fronte dividere. laseivia (f^äfernber 9Jtutt)roiIXe). - e§ fteät eine ©d).
Sctycttdpunft, *zeiiitb (t. t.). - im ©d;., supra baf;i»tcr, fraus ob. dolus subest.
verticem. fdiclmifd), perfidus (treuloä). - fraudulentus
fcr)eitclrcd)t directus. Adv. *directe. — (betrügerifd;). - laseivus (ood mut[;roiUtger Sd;äfe=
©djcttcrljaiifcu, strues lignorum (übt;. aufge= tei). - ba§ fct). 3Räbcf;en, laseiva puella; pessima

richtet«; Raufen ©d;eite). - rogus (^oljftof?, burct) puella (ba§ bitterböfe, fd)erst).).
welken SBerbrccöer »erbrannt roerben. 23et Sid;t.
je. ®d)cltnftrcid), =ftiicf, fallacia. - furtum (§eim=
u. «Spät, aud) bas gried). pyra [nvgä], cig. f. t>. a. lid;cr ©treid), ©aunerftreid;). - auf einen Set). ftn=
rogus ardens, b. i. brcnncnber ©d;.). - einen ©d). neu, fallaciam fingere: ^mbm. einen ©d). fpieten,
errieten, rogum exstruere: auf ben ©d). fegen, in facere alei fallaciam: ein ©d;. brängt ben anberen,
rogum imponere ob. inferi-e: auf ben @dj. ftctgen, fallacia alia aliam trudit.
ben ©cö. befteigen, rogum ascendere: ben ©d). an= eriiclfudjt, f. 3ceib.
jünben, rogum accendere: Qmb. gum ©d;. »er= 2ri)cltl»ticf, epistola objurgatoria.
bammen, damnare alqm ad eam poenam, ut igui <Sd)eltc, convicium. - id) roerbc ©et), befommen,
cremetur (nad) Caes. b. G. 1, 4, 1); alqm igni cre- convicium babebo.
mare ob. uecare (übfj. ben geuertob fterben taffcn). f rbcltcn, objurgarc (einen SkrroeiS geben, megen
fd)eitCW,I) ctg.: naufragium facere (©d)iff6rud) eineä gefjlerS ^orroürfe mad;cn). - increpare. in-
leiben übf;., »on ©cfiiffern u. ©d;tffen). - navem im- crepitare (auf %mb. (oöfo^reten, mit Öefrijrei fabeln).
pingere (auf gelfen gerattjen mit bem ©djiff, »on - alei convicium facere. alqm convieiis ob. contu-
t>m ©eöiffern). - ad scopulos allidi ob. afüigi. sa- meliis conseetari (fd)impfcn). - itt) fd;cltc 3 m b- ei-
xis impingi. im 3fr)g. aucfy bl. affligi, impingi (auf nen 2C., alqm increpaus voco m. 2lcc. (j33. 3mb. et*
gelfen geraden, »on ©d;iffen). - fraagi (|ertrüm= nen 9Jctetl;ling, mercenarium increpans voco alqm) ;
mert roerben, »on Scbiffen). - ad scopulos appelle- oud) U. alqm increpo ut m. 2lcc. (jS. 3" l b. nnbanf=
re (navem). ad scopulos appelli (auf Reifen anfat)= bar, alqm ut ingratum); alqm voco mit 2Icc. (j33.
ren, erftcreö ». 9)cenfd)en, legeres t). Scbiffen, aud; Qmb. einen geigling voco alqm timidum): man
,

btlbl., nad; Cic. Kab. Post. 9, 25 nee tuas umquam : fd;ilt mid; (b. i. id) f;cifje) ütjconibeä, vocor Lyco-
rationes ad eos scopulos appulisses, ad quas Sex. nides.
Titii affiictam navem vidercs). - ein ©d;iff fd;. taf= ©ri)cltcn bas, objurgatio. - nad) unb naa; fam
fen od machen, navem saxis impingere. II) im- — r

eö jrotfeben ifjnen jum ©d; v paulatim ad jurgia pro-


eig.: ad irritum cadere. irritum esse ob. fieri. ad lapsi sunt.
irritum redigi (ju nid)tc roerben). - dirimi (unter= fdjcltcnöhJcrtl), objurgatione dignus.
brocken, »ereitclt roerben, j^3. »on e. ^lane [consi- <Sd)cltcr, objurgator.
lium], ». ^rieben). - an etroaS fd)., impediri alqä 3d)clttOtt, vocis objurgatorius sonus.-cin53ricf
re (burd) etwas" gcl;inbert roerben). - ctro. fd). madjen, im ©d;., objurgatoria epistola.
alqd irritum facere (3U nid;te mad)en): alqd diri- 2rf)cliiti0ft, vehementius verbum (t)eftigere§
mere (etro. unterbrechen, »ereiteln, £8. consilium, Sßort).- convicium (©d;impfirjort, m.ngl.l - ^mbrn.
pacem); alqd perdere (etro. »erlicren, $33. litem). - ©d;eltroorte nachrufen, alqm vebementioribus ver-
er roolltc feinen tylan ouäfüfjren, mit roelcbem er bis prosequi.
fd;eitern fönnte, spem inhnitam persequi noluit: »d)cntcl, f. ©cfjämcl.
es f^eitert 3jmb. mit etroaä an ber iDcadjt Gines, po- Scrjcmctt, umbra (©d;attenbilb). - spectrum
tentia alcjs impedit alqm ab alqare: bie Hoffnung (ein ÖUb in ber SJorftellung, ein Weficbt). - Sötlbl.,
fcöettert, ad irritum cadit spes: eine gef ereiferte §off= jener, ©ott meiß e6 ioe(cf)er ©cbemen, ten fie 3lbet
mmg, Bpes perdita. nennen, nescio quae illa umbra, quod appellant
2 d)citl)Ol,v ii» QftW- ligna, orum, n. (©gffc. sar- bonestum.
menta, b. i. 3tci3[;ol}). Srftcnf, f. iUhtnbfdienf.
fdjcl, f. fcfjccl. Scticnfbttrfdjc, f. .ftellner.
©ri)cllriKH, *tintinnabulum minutum. (»d)Cttfc,bic,caupona;tabcrnacauponia(©pät.).
^dicllc, tintinnabulum. - eine elenbe ©et;., cauponula: eine Sc|. f;aben, cau-
fd)CUcit, tinnire. - es fcbellt, tintinnabulum ob. ponam exercere.
ics tinnit. 3d)Cttfcl, femur (ber obere, ba§ S)id'&cin; aud;
©erteilen, bas, tinnitus. an ben borifcl;en Säulen ber Sa;, beä Sreifef;li^e5).
©rtjcUcucicla'utc, tir.tinnabula, quae longe so- - crus (ber untere, t>a% ©d;ienbeinl - latus (^eite
nitns referunt. beö Sreiedo tc).
©cticllcncictim, tintinnus (aud) bilbl., oratoris). «rfH'Jtfclbctn, -fnorticn, *os femoris.
<Srf»cUfifrtl, 'gadua aeglesinus (L.). ftfjcntcn, I) ©etränfe im Kiemen oerfaufen: di-
©rncllfmut, : löurä, cbelidonia (aud) bei L.). vendere. - Süüeitl fd;., vinuni diveiulere (im 8Sg.)i
3d)chn, homo infamis (cbvlofer SNenfcl;). - bo- cauponam exercere (alö äBirtt), JCt.1. —
II) itn
mo perfidus (ein treulofcr l'ientd), aud; fäerjt)., roie entgeltlid) geben: danare alei alqd ob. alqm alqa
Prop. 1, 13, 3: perfidel bu ©d;elm !). - bomo frau- re. dono dare alei alqd. munerari alei alqd ob.
dulentus (betrügerifd;er). - bomo dolosus (uoller üift alqm alqä re. muneri aare alei alqd (f. „©cfdjcnf"
u. Stänte) - bomo laseivus (uoß ittUt^niQiget od;ä= ben Unterfd;. uon don. u. rann.). - coudonare alei
853 ©djenfen Sdjerj 854

alqd (als Sigenthum, ju 3«nbs. Serfügung übcrlaf-= fer oulg. „in fefcen"). - torquere (quälen).
%tab -
fen). - largin alci alqd (fpenben, bef reitfilid) u. aus . negotium exhibere ob. facessere. molestiam
alci
äeroiffen, meift polttifd)en 3[6fidr)ten). - dare ob. tri- alci exbibere (^mbm. ^änbel, Ungelegenb^eit m<x*
buere alci alqd (übt), geben, jutfoeilen). - etroas ge= d)eu). - roas fdfuVrt mid) btät quid boc ad me?:
fd^enlt ermatten, dono ob. muneri accipere alqd. - roaö fa)iert bas bia) quid boc ad te
! II) v. r. !

£jmbm. eine gange Stunbe fa)., alci totam horam fia) (fort) fdjeren, f. (fia)) padten.
donare Mark
5, 80, 1
(f.
sqq., non totam mild, si <&(f)CVen, ba§, tonsura (bie Sd)ur mit ber Sd)e»
vacabit, doties et licet imputes, dum no-
horam re). - rasura {t>a% 3lbfd)aben mit bem ©d)ermeffer).
stras legis exigisque nugas). - bat), a) übfj. ange= - bas ©ü). bes Äopfes, detonsio capitis (Cael. Aur.
beiden laffen, freiroilliggeroäl|jren: tribuere alci alqd. ebron. 1, 3, 61).
- concedere alci alqd (j33. jene oon ©ott gefdjenfte SdjetCttf d)Ieif tt, *qui ferramenta cote aeuit.
^freifjeit, illa dono dei ob. deiini concessa libertas). ®d)eret, tonsor (eig.). - vexator (uneig.).
- Smbm. Sßitleib fd)., misericordiam alci tribuere: ^«d)Cteret, vexatio (bas plagen). - molestia.
Qmbm. feine Siebe, feine ©eroogenfjett fd}., amore, negotium (58efd)roerbe ^lage). - S 1"^ 1"- Sa). ma=
,

benevolentiä complecti ob. prosequi alqm: $mbm. a)en, f. f d)eren wo. 1, B ©d). fjaben mit etroas, ve-
:

Vertrauen fd}., f. Vertrauen: gntbrn. ©ebör fd}., f. xari alqä re.


©ebör. —
b) freigebig erlaffen: condonare (eine 3ah= ©d)crf lein, stips. - fein ©d). bettragen, stipem
lung 2C.). - concedere (jugeftetjen j33. 2ebm, f5rei= ,
conferre-, in partem impensae venire (ju ben $0=
f)eit). - remittere (bingefjen laffen, Strafen). - 3'nbm. ften beitragen): fein ©dj. jum allgemeinen 33eften
$u ©efallen einem dritten ctroas (eine ©träfe 2C.) beitragen, non nibil ex suo in commune conferre.
fa)., alci alqd condonare ob. remittere ob. conce- ®d)ermeffcr, f. SSarbiermeffer.
dere ob. r>erb. remittere et condonare ob. remittere ^djers, jocus (ber ©a)erj, ©pa^, ber meljr in
et concedere. - 3mbm. bas fcfjulbige ©elb fd}., con- SBorten befielet; im ^tur. joci u. joca, unb jroar ift
donare alci pecunias ereditas: 3mbm. i>aö Seben joca bie bei (Sic. u. ©alluft geroöl^nl. jorm, joci bie
fct>., f. Seben no. I bas folt bir nia)t gefd}enft fenn,
: oon Sio. an roeit Ijäufigere). - ludus (Äurjroeile, Qät~-
baud ob. non impune feres; boc tibi non sie abibit. oertreib, 3erftreuung, metjr in §anblungen befte^enb) ;

Scfjcnfcu, bas, f. Sdjenhmg no. I. nerb. ludus et jocus. - facetiae (feine, launige, brol=
«djenfer, auetor doni ob. muneris. - largitor lige (Unfälle in SHeben u. .^anblungcn). - bei|enber
tf>er Spenber). - ber Sa), u. (rmpfänger, dans et ©d)., sales: ein Heiner ©d)., joculus: ein froftiger
aeeipiens ;
tribuens (23erleif)er) et aeeipiens. ©a) jocus frigidus: ein rol;er ©d)., jocus illibera-
,

Srficnfa.crcditicjfeit, *jus cauponae. lis: ein mutlnniUiger ©d)., jocus petulans: tm©d).,
«c^entfanne, himea. - flcine ©d}., birnula. aus @d)., jum ©a)., per jocum; per ludum et jo-
Sdjenfmäbdjcn, f. .Kellnerin. cum-, per ridiculum (aus Sn>a%); joco; joculariter
<

«djenfttfd), abacus (ußag). (j23. 3 ^ m m


etroas »orroerfen, alci objicere alqd):
-

©cfjenfung, I) bas ©d)enfen: donatio, condo- aus ©d). ober im (Srnft, aut per ridiculum aut se-
natio (Sßerfdjenfung). - largitio (©penbung, bef. fret= vere: öalb im @d)., t)alb im Grnft, et per ridicu-
gebige u. aus politifcr)ert 3lbfitt)ten). - remissio (@r- lum et severe: et rideus et jocans; quasi joco quasi
laffung einer Strafe, poenae). II) bas, roas ge= — serio (Spart. Get. 4. §. 5): meinft bu bas im ©d)erj
fd)enft wirb, f. 0efd}enf. ob. im @rnft? jocoue an serio boc dicis? etroal :

©ctjcnfungc<bocumcttt, tabulae donationis. nur im ©d). ob. 511m ©a). fagen, jocari alqd; dicere
©rrjcnfrotrtf), caupo. - ben ©d}. machen, cau- alqd per jocum: roas im ©d). gefagt roorben ift,
ponam exercere. für ©ruft aufnehmen, quod dictum est per jocum
Sd)cttfhnrtbitt, copa. serio praeverti (Plaut. Ampb. 3, 2, 39 [920] sq.):
Scrjcnfruirtfjfrfiaft, cauponia ars (als ©eroer= o£)ne ©d)., <B<i). bei ©eite, amoto ob. remoto joco;
be - 3p es = 3d}enfe, f. b.
. amoto ludo; omissis jocis; extra jocum: ©tt). bei
Sdjerbdjctt, testula. Seite, er roar roaf)rlic| ein fd)önec 9Jlann, meber-
2d)crbc, testa. - in ©ajerbeu jerfprmgen, ju cule, extra jocum, bomo bellus erat bod) @d). bei :

Sterben roerben, rumpi in testas. Seite, sed ridicula missa (sc. faciamus): es roar
©djcrbcngcrtdjt, testarum suffragia, quod mein Sd)., jocabar: gmb. ju mutljnnlligem @d). rei-
Athenien-.es öOTQeuuofiöv vocabant. - auü) bl. te- jevt, irritare alqm ad jocorum petulantiam: @d).
starum sufi'ragia, orum, n. - burd} bas ©a). aus mad)en, treiben, joculari (Liv. 7, 10 extr.); joca
bem ©taate oertrieben, oerbannt roerben, testarum agere (mit 3»nb., cum alqo); ludere (Kurjroeile trei=
suffragii- e cirhate ejici: bura) bas ©a). auf jelm ben): einen ©d). mad)en, jocari; joco uti: über et^=
Oabre oerbannt roerben, testarum suffragiis decem roas, jocari in alqd: Sa), aus etroas maa)en, alqd
annorum eznlio multari. in jocum vettere alqd transf'erre ad sales; jocari
•,

Scbcrbcnftürf, f. Sdjerbe. de alqa re (über etro. fd)erjeu): bie ©djerje ob. bas
idjerbet, ctroa sicera (Spät.). ©d)erjen (bie Späfjc) laffen, feinen ©d). treiben, abs-
Sdjcrdjcn, forficola. tinere jocis: mad)c (treibe) feinen ©d)., jocari nolü:
Zaeze, forfex od. rf(eine) forficula (als 3dmei= um einen ©d). ju matt)en, joci causa: feinen ©d).
beroerfjc.ui .
- bracbiain (bie Sa), bes Jtrcbfcsi. - uerftc^cn, jocum (ob. quod per jocum dictum est)
bie Öäunu unter ber ©a). ballen, arborea pi mvertere (2d). für (Stuft aufneljmen,
aus ©cfjerj (5rnft matt)en); facile irasci (leid)t jor
fdjeren, I - fr.: \ tig.: tondere. detondere nig roerben): itt) »erfte^e feinen @d)., *haud impune
(abfdjeren mit ber Sa)erej. - rädere, deradere <ab me rexabis: aus ©d)erj roirb (Srnft, ludus in se-
fd)abcn mit bem Sa)crmcffcr, $-8. capul - reclde- 1 iiun rertitar: feinen Sa), mit 3'nb. treiben, f. Äurj-=
re. i i
!uq fa)neiöen, Das foaar, capillum). roeile (mit 3«W. treiben): ben ©d). 311 roeit treiben,
p es 6arbierm, b. - frifa) ge|a)orene 2üolle, *illiberalit i: fia) ju niebern ©d)erjen (©pä^
f.
la/, - r^prüdjro., fein 3a)äfa)nt fa)., rebus
i
ften) fjerablaffcn, descenaere in lüsufl: unter bie
ob. rationibu i;ber(Sincn.Uamm ja)., Sdjcrje (Späfjej iUal>rl;eiten mifd^en, ridicula son-
f. Äamm. —
Uj uneig..- rezare (plagen). - exero e dicere: (Spicur, ein JJ?ann, bem ber Sdjerj
s

ae 5Hu(k laffen, immer in Xfjätiqfcit erhalten, un (pa* Sdjerjen) gav nid;t fonberlid) anficht, Kpicurus
855 -,,
:,,:
©djeunienne 856

bovno non aptissinius ad jocanduni: ein jjia.m, oer äiqd faciendi: ©d). oor ber Arbeit, t'u^a Jaboris:
fiel; auf ©d). u. ©rnft oerfteljt, liorno sseriis jocisque ©d). cor ben ®efe^en, metus ob. vereeundia legum:
pariter accommodatus: ber ©d;. (baS ©d^etjcn) »er- ©et;, oor bem 2Jater, pudor patris: Sd). oor ben
gf^t mir (oor ©orge), jocari prac cura 11011 possum. Siitt)tern, reverentia judicum-, metus judiciorum
- ben (kriechen ift eä ein ©pafj einen falfdjen Gib (Jurdjt oor ben (3er io)ten): ©d;. oor ben (Söttern,
ju fdnoören, ein @d). (.eine Äieinigfeit) ein falfdjes" metus deorum-, religio: ©d). uor ber öffentlichen
•Jeugnifj abnilegen, Graecis jusjurandum jocus est, Meinung, xistimationis pudor: Sd). oor fid) fclbfi,
i

testimonium ludus: ba3 ju lernen ift ein Sd). (ein pudor. - buro) eine t)cimlid)e ©d). abgehalten »er=
©pafj, b. i. fefyr leid/t), Laec perdiscere ludus esset. ben, tacita quädam vereeundia inhibeii. - ©d). l;a-
- eö maebt mir Sa). (Spafj, b. i. ^reube; &u tc., ju- ben oor etroaS, pavere ob. expavescere ob. timere
vat nie mit folg. gnftnit.: fo lange eS Sa). (©pafj) ob. extimescere ob. metuere alqd (oor etroaä oeben,
maeöt, quantum juvat: mcid)t bir boä fo großen 6a). fia) oor etioa§ fürdjten); vereri ob. revereri alqd
(©pafj)? itane lepidum videtur? (cig.ettuaä befürchten, bebcnflid) finben; bann auöi
fdjcrjcn, jocari; joeo uti; joca agere (mit gmb., S(ä)tung u. (i^rfura)t fd)euen); vereeundiam habere
cum alqo); joculan (Liv. 7, 10 extr.). - über ettoaä alcjs rei (ben gel)örtgen Siefpect l;aben). - Scöcu ba^
fd)., jocari in alqd: über Jniö. fd)., jocosadieta ja- ben uor ^mb., alqm vereri (foroot)! aus Jurc^t uor
etare in alqm. - fefierje niebt! jocari noli! ©träfe, a(3 au$ (£t;rfurd)t u. 21d)tungV, vereeundiam
Sdjcrftcu, baä, f. ©djerg. ljabere alcjs. alqm revereri. reverentiam adversus
©ti)cr,}gcbtd,t, *carmen jocosum. - 2tud; jo- alqm adhibere (aus £od)aq)tung): bie ©d). ablegen,
cus, jiö. bie Srf;erjgebia)ie ber ©olbaten (bei 2ri= reverentiam exuere. - id) trage Sd)., ju :c., f. fdjeuen
umpb,en), joci militares: ©d)erägeoid;tc fingen, car- no. a. - otjne ©d;., impavide. audacter (ob,ne Q\t =
mina joculariter canere. tern u. 3 a 8en ftyW', oblitus pudoris et vereeun-
<

f rfjct3r)nft,jocosus (ooller Sdjcrj, roaö oiel ©pajj diae (otjne ©d). unb ©tt)am); exnau to ubore (o!;ne :

maeftt, f&erjrjaft, o. Sßerfoncn u. Singen). - jocula- nod; fu).u;trotf) ju inerben ofme 2c^. oor etro., nou:

ris. jocularius (oon ber 21rt berjenigen Singe, bie metuens alejs rei (f. Liv. 22,3,4: consul nou mo-
31nbere beluftigen, fur^roeilig, pof=
fcberjfjaft finb, bie do legum aut patrum majestatis, sed ne deorum
firlid), uon Singen). - joco similis (bem ©djerje ätm = quidem satis metuens): alle ©d). u. ©d;am oerto^
lid), j53. stomachus ille [Ciceronis] habet aliquid reu fjaben, pudorem posuisse praemortui jam ;
es-
joco simile). - ridiculus (touä Sachen erregt, fpafj- se pudoris; omnem vereeundiam efl'udisse: er l;at
öaft, oon Singen u. %?x fönen -ridendus (morüber
). alle©d) u. ©d)am oerloren, vereri perdidit (Plaut.
man ladjen mufe, o. Singen). - fd). £aune, hilarus Bacch. 1, 2, 50 [158])
animus et ad jocandum promptus: fet)r fd). fet;n, ©djcudic, formido. - linea penuis disti
multi joci esse (o. <ßerf. u. Singen): ia* ift fd;., (©djnut mit [jebern alö ©cb., J-ebcrlappen).
joculare istuc quidem. — Adv. (= auf fd). Sßeifc) fdtcud)Ctt, 1) in Jvurd)t jagen: timorem ob.
jocose; joculariter. vorem alei injicere ob. ineutere. — II ; ueijagtn:
®djcrä^(tfti(jfcit, hilarus auimus et ad jocan- abigere. - fugare (in bie ylud)t treiben (
.

dum promptus ( fetjer jl;afte Saune ombs.). - joci, ftrjcuctt, a) etroas ob. uor etwas: pavere. fid)
qui tidmixti sunt alei rei (bie einer ©ad;e, Siebe :c. expavescere. metuere. timere. extimescere (fürdj*
cingefircuten ©cfjcrje). tcn 3 ugl. „5ura)t" t>en Unterfc^. ber ©ubfifi.). -
Sdjcrsrcbc, sermo jocosus (al§ ©efpräd)). - reri (fiel) fürdrten etroaä )U ti;un megen ber Jyolgeixj.
verbajocosa, n.pl. ober dietajocosa, n.pl. (®a)erj- - verceundari (blöbe tf;un; bann = S5ebenFen tra-
joorte). - facetiac (ioi£tge, launige, brolligc Sieben). gen, mit folg. infinit.). - fcorrere. reformidari
fdjerätueife, per jocum; per ludum et jocum; ©ebaubern, ein (Sraufen empfinben oor etioao). - stu-
joco-, joculariter; per ridiculum (ögftj. severe). pere alqd (uor etioaö betroffen, betreten fet;u
©'djcrjniort, verbum jocosum dictum jocosum.;
u. §irfd)en). - consternari alqu re (oor etroas fa)eu

frijeu, pavidus. pavens (fd)üd)tcrn, üngftlid;\ - luerben, uon 'ißferben 2C). - fugere. defugerc ju on i,

timidus. timens (furefitfam. Sie auf .das 6ejeid)=. . meiben fud)en). - recusare (fid; weigern enoaä j i

nen bau ©djeufeun alö Siaturfeljtcr, bie auf .ens . . übernehmen). - parcere alei rei (etroaä jd)onen
als! einzelnen %aü bei einer beftimmten Seranlaf- Slufiuanb, Soften, SJlüfjei. - feine ©efabren fd)., nuüa
fung). - ein fd). ^pferb, equus pavidus (oonüRanir); pericula extimescere; nulluni periculum recusare:
equus terrore pavens. equus consternatus (ein fein Dpfer für boä SSaterlanb fd)., *saluti patriae
fa)eu gemachtes", - geroorbeneö). - fd). uiadjen, pavo- omnia posthabere: bie 5(nftrenguug fd)., laborem
rem injicere ob. ineutere alei (im 21%, aud) ein fugere: ein treffen fd). proelium deftigere: ben
,

Xfjier); consternare (betroffen mad)en, ein £f)icr): %ob nia)t fd)., mori nou recusare. - id; fd;eue mid)
noef; fdjeuer madjen, alei pavorem augere (and) ein (trage Sd;eu) aucvuigcljen vereeundor in publicum
Xfjier). - fd)eu tuerben, pavescere. expavescere (im prodire: id) fd;euc mid; (trage ©a)eu) es }u f

llÜQ.f, consternari (uon Spieren): ein leidet fd). »et- hoc dicere mihi vereeundum est (wenn nämii
benbeä 2()ier (ö. ißferbe), pavidum ad omuia ani- ©ittfanifeit es nitt)t geftattet': id; fd;eue mid; ni
mal. - fdjeu feon, omnia pavere (inio Sdjüdjtern» (trage feine Sdjeu) etioaä ju thun, uon vereor ob.
i)ett) ob. Btupere (au§ Betroffenheit): nid;t fd;. feim, nou mihi vereeundiae est ob. non me pudet alqd
nihil pavere. facere. - man fd;eute fid) (trug religtofe caiai), bie
Sfljcu, pavor. timor. metus ((Vitrdjt, f. baf. beu Somitien ju t)alten, religio incessit coraitia

I

wefentlidjen Unterfd).). - vereeundia (bie ©djeu et- ri. bi o lllt) - fd;euen: vereri alqm (anä ©örfurdjt,
roaä ;,u t(no;, rooburd) roir un§ u. unfere (rl)re in JÖ. deos).
ben Singen Slnberet iiccabfeUen-, bann ber Siefpect ©dieuev, horrcum.
oor ^mb. ob. etroaä, anä jtirä)t ,(,„, JU na c u trt (< . -
fd)cucm, tergere; detergere; abstergere;
tenl - reverentia (bie .vjodiad)tung bie mon gegen , gere et purgare.
einen .s>b!jcrcn fiu)lt). - pudor, uor gmb., alcjs (eifl. ©dtculeber, •corium equis ob oculos opposi-
bie ©d)am, bann ber Sicfpcct, ben man uor einem tum. ne consternentur.
2lnbereu i)at). - ©a). uor ber ©u)anbe, vereeundia ©cfjcunc, horreum (als 9Ragagin\- tabulati.m
torpitudinis: bie. ©d). etmoä 5U tfnm, vereeundia
(
(OÖ Soben). - ©rrjeuntenne, areaj
857 ©djeufal £<$icffat 858

Schcuf ftl, monstrum (»on Rieten ?c., unb bann arcessere ob. accire (im 3XHg., u. jroar arcess. mit,
oon wnfdjen, bei ©eftalt, tfjeila" bem 6§a=
trjeilä acc. of>ne ben 9f&6gr. be^ rotrf(id)en Äommcnä bef=
rafter nad), tfß. ein ©d). oon einem SBeibe [bem ©f)a= fen, nad) bem gefd)ic!t roorben); alqm evocare ob.
rafter nacbj, monstrum mulieris, Plaut. Poen. 1, excire CSmb. ju fid) entbieten, »on s
JDiagiftratöper=
2, 61 [143]). - prodigium (bem ©fjaratter nacb); r>er&. fönen). - $mb. in bie Sßelt (auf Steifen) f Riefen, •al-
monstrum atque prodigium (Ungeheuer ©d)eu= u. qm peregrinari jubere: ein flud) in bie Söelt fd)i=
fol, ». ßatilina); porteutum prodigiumque rei pu- efen (§erauSgeben), librum emittere, edere. - 3mb.
-

blicae (». Globius ). - insignis ad deformitatem au% ber 2Belt fdj. (b. t. tobten), alqm de ob. e me-
(grunbJjäfjlicöe ^ßerfon ber ©eftalt nad)). - homo om- dio tollere; aud) 61. alqm tollere (f. „tobten" bie
ni diritate et immanitate teterrimus (rjöc^ft gräj$= ©unon.). - ein roie »on ©ott gefdjictter (gefenbeter)
lieber 2Renfd) bem GEjarafter nad)). - homo inter 9)iann, divinus homo de caelo delapsus; od. 61. ho-
prodigia numerandus (ein unter bie Ungeheuer ju mo de caelo delapsus. - ©ott l)at ee> fo gefd)icft,
jäljlenber, g33. inter nos est femina inter prodigia placuit deo; deus voluit: ber 3 u f a ff fdjitfte eä, ob.
numeranda, ein ©d). »on einem SBeibe). - ©cö. u. eä fdjicfte fta), accldit forte ob. casu, ut etc.-, aud)
Ungeheuer (o. 2Pienfd)en), pestis ac belua immanis: 61. casu ob. forte, jfl. e§ fdtpiefte fid), bafj ber Äönig
©cbeufale »on 2Jlenfrf)en (ganj »erroorfene ÜDienfcben), ia mar, accldit forte, ut rex adesset; od, rex forte
quaedam pestes hominum: er rourbe jum ©et), für aderat: e3 fdjicfte fid), bafj id) beim s$ompeju§ fpeifte,
Sitte, *omnes eum tamquam pestem defugiunt. casu apud Pompejum cenabam. — 2) 6efa)icfen,
icffcuÖlicf), insignis ad deformitatem (grunb* in ber öejiel)ung: ju fd)icfen baben, negotiis oecu-
bäfjlid)). - foedus. foedissimus (©tel u. Slbfdjeu er= patum esse: nid)t§ ju fd). öaben, otiura habere. -
regenb, foroot)l in pfjnftfd)er als" moralifcber §infid)t ntd)t€ ju fdjicfen Gaben motten mit 3mb., alcjs adi-
garftig). - teterrimus (&öd)ft etelfjaft für Sluge, ©e= tum sermonemque defugere (Qmbä. Umgang mei=
rueb, u. ®efd)mact; bann tjöc^ft greulid) bem £(jarat= ben): mit etroaö, alqd facere ob. suseipere recusa-
ter u. 33enet)men nad)). - immanis (ungefcfcladjt, tt)ie= re (nid)t überneljjmen motten). —
II) v. r. fid) fd)i=
rifd) gefühllos K.).- importunus (rucfftdjtSfoa); »erb. ef ctt, a) ju ob. für etroa§, b. t. paffenb feon aptum, :

immanis atque importunus. Adv. foedissime; — aecommodatum esse alei rei ob. ad alqd. idoneum
teterrime. esse ad alqd (f. „paffenb" hen Unterfd). ber Slöjectt.).
2d)ctteUid)fctt, foeditas. - immanitas (Unge= - convenire ad alqd (mit ber 53efd)affenf)eit einer
- importuui-
fd)lacf)tr)eit, tl)ierifd)e ©efüljlloftgfeit). ©ac^e üöereinftimmenb u. baljer für fie geeignet fenn,
tas (ftücrficbtSlofigfeit). »on einer @ad)e). —
b) in etroaS, b. i. fid) fügen, m.
2cf)id)t, I) Sage ob.
überetnanber befinb=
Stetfje f.
— für Sjwb.. b. i. onftel)en, ftet) gedienten: alqm
c)
ltdjer 2)mge: tabulatum (jfl. Dli»en, Sßetnbeeren decere.-©em. unperfönl.: cS ffJjirft ftrf) für 3mb.,
ic). - stratura (bau auf etroaä Eingelegte, £>ingc^ decet alqm alqd; ob. decet alqm mit folg. gnfmtt.;
Breitete, oie Sage, jö Stift, ßrbe, ©pät.l - corium convenit alei (eS fommt ^"ibm. ju), mit folg. ^n=
(als"Ueöerjug, öebeefung ü&er ctroa3, j^3. ©djic&t fintt.: eö frftttft ftrf^, Jtt ?C. (nämlid)
für bie Seute),
Grbe, cor. terrae: ©d). Riegel, cor. latcruml - or- decet mit folg. infinit.-, convenit mit folg. infinit.
do (3iet!)e übt)., j53. bie o&erften ©djidjten ©teine, - es fefrieft fid) nid)t, baud decet; haud coavenit:
summi lapidum ordices). - genug (bilbl. , ©attutig für 3 in b-, baud decet alqm; dedecet alqm; haud
ber üRenfajen. jß. tot genera). - mehrere ©cöidjten convenit alei, jS. e§ fd)icft ftd) gar nid)t für einen
üjcreinanöer, strucs (j$B. §olj, lignorum). - bie cber= Stebncr, in Qom ju gerat&en, oratorem irasci mi-
fte, unterfte ©d). bes" ©anöeö, arena summa, iroa: nime decet.
roenn bu eine ©d). gemad)t, gelegt baft, si unum ta- Srffiftcn, baä, missio (ba§ ©enben).
bulatum ob. unam straturam feceris. - Silöl., bie fd)irflid), I) = paffenb, ro. f.
— II) t»ot)lanftän=
unterften, niebrigften ©djtdjten be§ 3Sol!e§, infima big: qui, quae, 2ÜIg.). - de-
quod decet alqm (im
plebs. —
II) gnbe ber 2lrbeit, fö. ©dnefct macben, corus (nur »on Sieben u. §anblungen). - bas> ©d;icE=
•opus facere desinere-, *desistere ab opere faci- lid^e, f. ©d)idlid)fcit no. II. —
Adv. decore; recte.
undo. Erbiet ltd)fcit r I) paffenbe 33efd) äffen beit: de-
fcbtdjten, tabulatim disponere. centia. —
II) ffiofylanftänbigfeit: decorum.- bie ©d).
Sdncbtrtmifcr, bumor collectivus. beeöaajten, decorum sequi ob. servare ob. custodire:
fd)ict)troctfc, tabulatim in etmaä auf bie ©d). fefjen, bie ©d). beobachten, in
fdjitfett, v. tr.\ 1) Jenben: mittere (im EHg.,
I alqa re quid deceat considerare ob. videre: ©inn
$erf. u. Singe, roobei ju bemerfen, bajj oft, rote im für ©d). l)aben, quid deceat sentire: e§ ift ctroaä ber
©ried). bu ni-untiv, im Sat. bei mittere ber 2tcc. ©d). jumiber, turpe est alqd.
im, nuacium, legatos auogclaffen roiro,roenn 2d)irfliriifcit'c<ncfübl, vereeundia.
bie 9iad)rid)t ob. bie 2Ibftd)t folgt, berentroegen ber Sdjirffal. fatum (bie »on bem l;öd)ften SBefen
Skief, bie iftadjridjt, bie ©efanbten getieft tourbett), unroibercuflid)feftgefe^teSffieltorbnung;bannbiel)ier^
3mom. , alei, an ^mö. , ad alqm. - gummittcre bei ftill roaltenbc flacht felbft). - fors (M5 Ungefähr,
(unter ber öana, heimlid) ob. allmci^iaj fdjiclen, 'Per- baä un&efannte 3i'fäflige, burdj röelcfjcö eine 33ege
jonen u. Dinge*, ^mbm., alei, an 3>"b., ad alqm benftett l)erbeigefül)rt mirb, fo »on fatum oerfdneben,
(j3J. ^m&m. öülfc, alei auxilia, subsidia). - alqd bafi biefcs nad) eroigen ©efetyen, bie fors aber nad)
oo afferendam curare (beforgen, bafj
i

Saune unb Sliillfür l)anbelt). - fortuna(ba§ Sd). alö


etroag an ^mti. gelangt), an 3mb., ad alqm. - le- roaf)rnel)mbare SUirfung bes ^atum^, baö, roaä baö
gar<-. allegare 'aborbnen, eine ^erfon als ätbgeorb- Sd)id)'al,bao Ungefäljr l)er6eifül)rt). - sors (ba^ Se--
neten fajicten, leg. in öffentlichen, all. in ^ri»at Sn benQloos, baö ©djictfal, fofern cö »on einer böberen
aelcgeHfjeiten;, an ^mb., ad alqm. - ablegare. aman- 3JJad)t, »om &IM jugetfjeilt, ob. »om ÜJlenfdjen fiel)

darc iroolnn unter irgenb einem 58ornwnD,


fdjicfen felbft bereitet roirb, mit bem 'JJbbgr. einer gemeinten
eine ^ßerfon, um ifjrer loa ju roerben, j'fl 3wb. auf Seftimmung). - casus (un»orl)ergefeljcne iöcgebcu
bie ^ag- faj.alqm venaton ablegare). - cumitten fjeit, in fo^rn fie beut öinjelnen begegnet unb tu fei

(nad) oerfdjiebcnen ©»eitert tun abjdncfcn, »erfdjicoene nem ©lüct ob. Unglücf fid) ereignen fann, ber gufall,
^lerfoncn, j'ö. flöten in alle Xtjetle eines SanbrJ, Sorfiill, Unfall) - eventus (ber ülttsgang einer fle
'

nuncios in oam partes). - narfj )mt>. fa)., alqm v gebenljeit, fofern bie Gegebenheit jum ©lud ob. Un
859 @d)tcfjal3bücl)er töief 860

glücf ausfcljlägt). - eventus (bic 33egebenl)eit felbft, ictus Sen. ep. 80, 3 ut fortunae ictus invictus
(j. :

fofern einen glüd Itcben ob. unglücklichen Sluögang


fie excipiat). - verbera fortunae (Gell. 13, 27 exbr.).
nimmt). - unoermeiblidieä ©d)., fati necessitas; im - es ift 3mb. weniger ben ©a). ausgefegt ob. blo^
3fEig. aud) b(. necessitas. - glücfttd;eö ©cb., fortuna geftellt, alqs minus ad injurias fortunae expoeitus
secunda ob. prospera; sors secunda: unglüdlitf)e§ est (Sen. tranqu. 8, 6): 3mbs. üeben ift ben ©d).
©d)., fortuna adversa; sors misera; casus misera- roeniger ausgefegt, minus multa patent in alcjs vita,
bilis: ein brürfcnbes, Ijeröcä Sa)., fortuna gravis-, quae fortuna feriat (Cic. off. 1, 21, 73): ben ©dj.
sors acerba; casus gravis ob. accrbus: bie ungeroif= ausgefegt, fortunae objeetus (Cic. Tusc. 1, 46, 111).
Jen ©djidfale im 3Renfd)en(eben, dubii casus huma- SdntffatStortictie, fata.
narum rerum: abrocdjfelnbe ©crjicffafe, fortunae vi- edjitffolöftücnic, f. „©türme bes ©a)ktfals"
cissitudines (fofern bas ©d)idfal balb glüdltd), balb unter ,,©turm".
unglüdlitf) roirfenb fiel) jetgt) ; varictates temporum ©ri)icf falctrrtflbbie, *tragoedia fatalis.
(bie t)crfa)iebenen balb gtücfücfjen, balb unglüdlicben 2cr)ittuncj, f. gügung no. II, 2. - ©djitfungen
Umftänbe, in benen ^mb. lebt); »erb. temporum va- bes SScrfjangniffcs, fata.
rietates fortunacque vicissitudines; casus varii (bie 8d)tcbcbod:, pabo (Isiuor. Gloss.).
uerfdjiebenen Segegniffe, bie fiel) Qmbm. ereignen): promovere (oorroärts beroegen). - pro-
f d)tcbcn,
meine abroedjfelnben ob. mancherlei ©djidfale finb trudere (ruefroeife fortberoegen). - in etroas \d)., im-
bir befannt, notae tibi sunt varietates meorum tem- mittere alei rei ob. in alqd unter etro. fc^., f. un=
:

porum: mancherlei «ScfjicEfale erfahren, jaetari variis terfdjieben no. I: uor etroas jcö., objicere ob. obdere
casibus; jaetari varietate fortunae: »on einem I)ar= alei rei: etro. con fid) fd)., alqd a se removere (^33.
ten ©tf). getroffen roerben, casu coneuti acerbo: iedt) tabulas). - etroaä auf bir lange 93ant fcb,., f. auffdjie^
l)abe bas ©cb. gehabt, bafj je., aceldit mihi, ut etc.: ben, rjinjieben: bie ©cb,ulb auf %rvb. ob. etro. jd)., f.
3Ule roerben baffelbe ©d). ijaben, omnes eundem for- ©dmlD: 3mbm. geinbe auf ben $als fa;., alei ini-
tunae exitum laturi sunt: mief) trifft baffelbe ©d)., micos injungere.
et ipse vocor ad sortem: auf jebes ©d). gefaxt fenn, Schieber, a) bes Laders: etroa pala. — b) in
ad omnem eventum paratum esse: jebes* ©d). rul)ig ber SBafferorgel : regula. — c) jum S5orfd)ieben: am-
tragen, quemeumque casum fortuna invexerit quie- bulatorium operculum (als bcroegiidjcr 2)edel). - obex
te ferre: fief» in (ein ©cb. fügen, ergeben, fortunae (als Spiegel, ber uor bie XI)ür gefd)oben roirb). - re-
cedere (in baä unnermeiblicbe ©d)idfal fidt) fügen); pagulum versabile (bcroeglicficr Stieget cor einem
injuriae concedere (fid) in bau Unrcdjt fügen); non £I)ier tafig).
quidquam (in SSejug auf etm., de alqa re) si fata Sd)ictifc«ftcr, *fenestra remissoria.
poseunt recusare (fid) 2We3, roenn es bie ©djichm* Sd?icbf«rtc, pabo (Isidor. Gloss.).
gen bes SBertjängniffeS uerlangen, gefallen laffen): ©diieb<?mnnn, f. ©c^iebc-ricljtcr.
fein ©d). in Qmbs. £änbe geben, se alei permittere: SdjiebSvidjtcr, arbiter (ber eine ©treitigfeit
mit feinem ©d). jufrieben fetjn, leben, *sorte suä con- nur nacb, Silligteit u. gütlid; beilegt). - recuperator
tentum vivere: burd) Ruberer ©d). flug roerben, ex (berßommiffariuä, ber beauftragt ift, Smbm. ju fei--
aliorum eventis suis rationibus providere roasfür : nem 3Ud)t |ü oerljelfen, bef. in Zadjtn, roo es auf
ein ©05. mir aud) beuorftefjen mag, id) roill es bjn= ßigent^um u. 33cfifc antommt). -judex (ber 3tia)ter,
nehmen, quaecumque foituna proponetur, subea- ber ba entleibet, roo e§ aufs :Kea)t anfommt, oor
tur roie f oll id) gegen baS (unüermeiblidje) ©d;. an
: ©erictjt u. fonft, j33. bei einer Söette, sponsionis).
-
fämufen? necessitati quid faciam? fo rooUtc csbacl dieeeptator (bet Unterjudjer. Gntfdjcibcr, bcf. in ©a-
©d;., fo ftanb es im 33ucbe be3 ©d). gefctjrieben, sie cb,cn, roo es auf bie ©iltigfeit ob. ^crroerflicijfcit bec

für fein Jkd)t, jetuc -13el)auptungen anfommt,


v v
erat in fatis (Ov. ex Pont. 1, 7, 56; »gl. Ov. trist. ©rünbe
3, 2, 1): roenn e3 bir »om Sd). beftimmt ift, roenn j93. bei Uneinigfeiten, SBortflreitigfcitcn). - ber 2lus=
e§ bein ©tf). roill, bafi bu genefeft, si tibi fatum est fprud) bc3©d)*., arbitrium:3mb. jum ©cb^nclnnen,
convalescere 2lIIe3 ift baö 3Bcrf bes ©tf)., omuia
: alqmarbitrum ob.disceptatorem sumere: ^mb. jum
fato fiunt: gegen ben Seilten bcöScb., praeter fatum: ©d). fe^cn, alqm arbitrnm constituere: einen ©dj.
bie ©cbjäge bc«> ©tf)., f. ©djidfalsfddä'ge. - 3 u t)- ift 3roifd)cn ben Parteien beftellen, arbitrnm inter par-
„@d)idfal" in SBcjieljung auf 53orl)ergel)enbcs im £a= tes dare: ©d). jroifdjen (innigen l'etjn, esse arbitrum

tein. bl. burd) bas Pronomen id, id quod u. bgl. an- ob. diseeptatorem inter alqos; alqrum controyer-
jubeuten, 3Ö. ein ©d)., roeldjes bie Gbelftcn gcroöl)n* siam diseeptare ob. dirimerc: ©c^. feun in einer
lid) ju Sltfjen ju treffen pflegt, id quod optimo cui- <S>ad)e, arbitrum esse in alqd; alcjs rei arbitrium
que Atbenis accidere solitum est (Cic. de or. 2, est penes alqm;dirimere ob. diseeptare alqd(fdtjlid)=
13, 56): id) mein Srief baffelbe
fürd;te bafjcr, bafj ten); alqd compouere (gütlicf) beilegen übt).).

(ein glcidjcs) ©djidfal (jaben wirb, ex quo vereor ne ©ri;u'tic<viditcrrtmt, arbitrium. - bas ©et). tja=
idem eveniat in meas literas (Cic. ad fam. 2, 10, ben, f. ©a)ieb^rid;ter (feun).
1): burd; bas Unglüd ber nal)en ©tabt entgingen fie f d)icf, I) eig.: pravus (übl). roas eine anbere
3tia)=
felbft einem afjniicben ©cfyidfal, propinquae claae tung fjat als k l)aben foüte, @gf^. rectus). - obli-
nrbifi ipsi, ne quid simile paterentur, effugerunt. quus (fd)räg, ©gffe. rectus). - fastigatus (abgeborkt,
©riiidfnftflutdjcr, libri fatales. - in ben ©cb. ©gf^. planus). - ein fcb,. Maul machen, os ob. labra
fteljen, libris fatalibus contineri ; in libris fatalibus distorquere. —
Adv. oblique. —
II) uneig.: perver-
inveniri. sus. pravus. depravatus (nidjt ridjtig, ucrfer)rt,
©ri)itfialc<iiefiilu'tc,ba. omnium tristium lae- fd;led)t). - ein fcb. Urtljeil, Judicium pravum; sen-
torumque soeius. tentia perversa (fcf). 3)ieinung>: eine fcb,. 3(nftd;t, opi-
©ri)irffrtl^i)utif)cit, -flötttn, Fatum. nio depravata: eine feftiefe 2tnfid)t uon etroaä baben,
©ditrtf rtltff diläflc, fulmina fortunae(»erad)ten, perperam judicare de alqa re: einer <S>ad)c eine fc^.

contemnere, Cic. Tusc. 2, 27, GG). - tela fortunae v


Jiicb,tung geben, inclinare alqd (j3J. ber Serebfam
(f. Cic.
ad fam. 5, 16, 2: homines esse nos, eä lege feit, eloquentiam).— Adv. perperam; prave.- fd;ief
natos, ut omnibus telis fortunae proposita sit vita urtfjcilen,perperam ob. prave judicare: etroas fa).
nostra, b. i. unfet Scbcn allen ©d). auSgefefct ober nehmen, alqd perperam interpretari (etroaä unrief)
blofegefteM fei; r-gf. Sen. ep. 85, 23). - fortunae tig auslegen); alqd in malam partem aeeipere (et-
861 Schiefe 6d&iff 8G2

tooö übet auflegen): e§ gef)t mit ber ©adje fd). (bie mittere. ob. *plumbum mittere (mit Äugeln). - aud
©ad^e nimmt eine fdjiefe äiSenbung), res secus cadit; grobem (S3efd)ü|, mit Äanonen fd)., *tela tormentiß
res minus prospere ob. non ex sententia cadit res •, mittere. - fd). rcollen, ictum iutentare. - nad) et=
frustiatm ob. frustra est (bie <Badje roirb nereitelt, was ob. ^nib. fd)., telo petere alqd ob. alqm; tela
fdjlägt fe()t, @gft$. res succedit, f. Sen. de ira 3, 1, in alqd conjicere (oon ÜÖieljreren, bie auf föinmal
4. Sali. Jug. 7, 6): e§ get)t mit etroaä burd) ^nxbS. fdjief^en): nad) einem 3'de fd)., destinatum petere :

©djulb fd)., alcjs culpa vacillat negotium (Cic. ad ftdjec fd)., certe ob. recte mittere (abfol. ob. m. älcc,

j B. sagittas)-, certam manum babere (eine fid)ere


s
Att. 14, 18, 2): e§ gebt mit einem £roceffe fd)., causa s

labefaetatur ad judicem: eä geljt mit Qmb. fd). (er |»anb l)aben beim ©djiefjen): er feb^ofj fo fieb^e»;, öajj
ift bem Sanfcrott nabe), fortunarum ruinae alei im- er felbft bie SSögel traf, adeo certo ictu destinata
pendent; in aere alieno vacillat: roemis einmal mit feriebat, ut aves quoque exciperet er fcöofj fo gut :

bem Sßermögen fd). gef)t, ubi semel res inclinata est. (fidjer) mit bem Pfeile, bafj er je., tantä arte sagit-

Schiefe, obliquitas (©djröge). tas direxit, ut etc.: blinb fd)., ictus simulare. II) —
Srfjtcfcr, ©djieferftein. v. tr:. 1) uermittelft eineä ©emeb^reä forttreiben: mit-
f.

«cf)tefcrbrud), *lapidis sectilis fodina. tere (iß. Pfeile, Äugeln, sagittas, glandes). 2) —
«chjef erbad), *tectum, cui tegulae e lapide se- mit einem ©efdjoffe treffen, »errounben: ictu ferire.
ctili impositae sunt. - <2d)ief erfcertet, *qui tegu- - non etnmä (l)erab) fd)., dejicere de etc.: tobt fd).,
las e lapide sectili faetas tectis imponit. alqm telo oceldere (im 2Wg.); alqm sagittä confi-
fdjiefcrig, etroa fissilis. gere (mit einem ^fei(e).
fdjicfem, fid}, etroa findi. «dncfien, ^tö, teli ob. telorum jactus-, teliob.
Sdjicferfteitt, lapis sectilis. telorum conjeetus. - ba§ ©d). einftellen, inbibere
Scfjief Cttaf cl, *segmentum lapidis sectilis (ro= tela (r>. ben ©olbaten); inbiberi tela jubere (o. SBe=
fje). -*tabula e lapide sectili facta(,Xafel au$ ©d)te= fet)l§f)a6er).

fer übt).). - tabula literaiia, im 3ffjg. bi. tabula «cI)tcf?öclDcl)r, telum (im 2lllg.). - *sclopetum
(©djreibtafel ju ©djreibübungcnl (fylinte). - *bombarda (iöüd)fe).
fdüelctt, limis ob. perversis oculis esse, stra- 2cf5icf?loe!?, \. ©d)ief5fd)arte.
bonem esse (als 9?aturfel)l er). - limis speetare (fd)ie= 2d]icf;^fötj, campus jaculatorius (bei ben 211=
lenb nad) etroa§ feljen, a(§ einjelner %aü). - nad) et= ten, JCt.l - *campus bombardicus (bei unä).
roas ob. §mb. fd)., limis oculis intueri ob. aspicere «ci)iff?$mft>Cf, *pulvis pyrius.
alqd ob. alqm: burd) ben gädjer fd\, limis speetare *d)icftfdirtttc, fenestra obliqua; im 3f^fl- bl.
per flabellum. fenestra. - beim 2lufbau©a)ief3fd)arten für baö grobe
frf)ic(cnb, limus. perversus ifdfief, nerbrerjt, non ©efd)ü(j laffen, fenestras ad tormeuta mittenda in
ben 2(ugen). - strabo (ber »erbrebte 2lugen Ijat, »on struendo relinquere.
$erfoncn, oerf dneben conpaetus ob. paetulus,fd)alf= Sdjiff, I) eig.: navis (ein ©d). alä fa)tüimmenber
baft», id}mad)tm'd feitroärtö blir.jelnb, fd)tnad)tenb Äörper, bef ein gröfjere§, beffen (Sattungen burd| ein
.

u. gärtlid) im Slid, iyQÖq, f. Schol. Cruq. Hör. sat. S3eiroort unterfd)ieben roerben, f. unten). - navigium
1, 3, 44). (ein ©d). afs> Jab^rjeug, unb in fofem es> mit Zubern
Sdjtefer, strabo. unb Segeln fortgetrieben roerben fann; bei ben (Slaf=
Srfiicnbcin, tibia (bie »orbere Stolpe beä ttn= fifern geroöbnlid) uon fleinern @d)iffen). 33efon= —
tetfdjenfeli). - crus (ber gange llnterfcäenfet nom bere Sorten non ©cöiffen bei ben Sllten roaren:
iinie bis auf bie 3 er fe )- navis oneraria (ein Safifdjiff übl).). - navis merca-
Scijicnc, a) Stabfdjiene, ferrum, quo rotae vin- toria (ein ÄauffaljrteifdEnff). - tabellaria navis (5ßoft=
ciuntur 'Gm — b) jum ©djienen gebrochener
Stabe). ob. ^paefetboot). - navis frumentaria (ein @etreibe=
©lieber: canalis; canaliculus. — c)gum@d)u| ber fdjiff). - corbita (ein Saft= ob. äBaarenfd)iff, roeld)eä
2(rme tegumen braebii
u. Seine-, - (2lrmftf)iene). fefjr langfam ging). - gaulus (yccvXog, ein npnici=
oerea — Gifenbafmfdjiene: *postis
(Seinfcbjene). dj fd)es Saft= ob. Äauffal)rteifd)iff, onal gebaut). - cer-
ton -f-u8.Schienen, *limes ferratus.
bie emm (xsQxovpoq, ein leidjteg runbeö, unb nur am
djicnen,
f rotam ferro vincire. — b)
a) ein Stab, Sßorbertfjeit mit 3tubern nerfe^eneS gal)rjeug u. ben
einen 2üm, brachium, crus in canalem
ein Sein, Gnyrern eigen, aud) alz Saftfd)iff gebraucht). - bip-
conifcere ob. canaliculo contiuere. pagogus (Innaycuyöq, ga()rjeug jum Sranäport für
2rf)icttcnrocfl, *limes ferratus ^ßferbe). - actuaria. actuarium. actuariolum (ein
fcf)icr, f. beinahe. niebrigeä, (eid;t regicrbaicä 3ab,rjeug mit Segeln u.
Schierling, acuta. Stubern). - navis longa ob. rostrata (ein Ärieg3fd)iff,
2ct)icrlinfl0bcd)cr, f. ©ütbcdjer. roe(d)e<j länger unb fdjmäler gebaut unb am $orbcr=
2diicrlinrjc<iaft, sueus cicutae; aud) cicuta trjeil mit einem Qdjmbel ncrfel-cn mar. %e nad) ben

Pera i. 3 .
|„©iftbed)er". 9teü)en ber :Kuöcrbänfe f)iefj ein fo(d)e§ ©d). bire-
2rf)icrfinadtranf, cicuta (Pera, 4, 2). Sg(. mis, roenn es jroei, triremis, roenn es brei, quadri-
l) v. mtr.: 1) fdmell fid)
icfjicfccn, beroegen: a) remis, roenn eö nier, quinqueremis, roenn e3 fünf
eig.:Bern. - rai)ide fern (reifjenb fdjnell taufen, ftic -
folc^er Steigen blatte). - navi.s praedatoria ob. pira-
Ben, oon pfiffen K.\ - in Die .oöbe ja)., sublime f'er- tica (ein Staub ein ftaoetfduff). - myoparo (jnya-
,

ri: in bie Xiefe frf)., praeeipitari praeeipitem ire 7iu(jojv, ein (eidjteä Äaperfd)iff). - celox (ein lleineä
(im 2tUg./; praeeipitem derolvi, ',-ü. bura) Reifen, .'^agbfdjiff mit ^roei ob. brei Stubern auf einer ©eite).
jK:r Mxafnon einem ^lufj): auf ,^mb. fd)., iueurrere - Ir-mbuB [Xifißof. ein Keines, niebrigcS, norn fpi§
oo. irntmpere in alqm. - fdiiefjen (äffen (ein Seit, julaufenbes unb mit uielen Stubern »erfeb,cncö ^a^r
bie 3"9 elrenuttere.
K-)i b) uneig.: fa)neK roaa)— jeug »on oor jüglidjer ©d)nelligfeit, Sarfe). - lcnun-
fen: prosilirf'oon^Jflanjen:. - ere(oom( culiis (eine Keine Saite, aud) alö 3ifd)erfal)n ge=
tteioej. - aride -< promittere 'v. Säumen;, -inoen braua)t/. - pi <i'ariq, ein langes u. |a)maleö
©amen id). iri leinen exire: in ben.öalm fd).,bj
# ?ya[;rjcug, bem ilnjdjcin nad) uon lembasucr- nicb^t
beteen in bie 3teljrc fdj., ipicam coneipere. - 2; fd)iebni;. - ph gro
<pdot]Xot, ein nid)t fc()r
mit einem 0)croe()r ein ('icfdjoü forttreiben: KagitUxs U'lnbeö ©djiff in (^eftalt einer ©d)roert»
Buttere (mit Pfeifen fdjiefjen/. - 'glandes e.sclopeto boljin, eine lixt oon 3agbjd)iffen, beren fid) bie ©ee=
863 @<$iffbalfen 6djiff$leute 864

täubet uon ^[;afeliä an ben ©renjen^oon £i>cien u. nad) e. Orte, in alqm locum
ob. bl. 2lcc. ber ©täbte*
^amplmtien bebienten). - aphractus {acpQaxxoq, ein namen inAfricam: nad)©nracuä,
(38. nacb, 2lfrica,
langet ©dnff ofme 3Serbecf bei ben SiljoDiern, in roel= Syracusas). - navigationi se committere (jta) ber
cbem bie ©djiffenben unten auf bem 33oben, bie 5d)tf= ©ee anoertrauen, ©gf§. viae se committere, jufianbe
fer aber oben fajjen, um ibre 2Irbeiten ungeftört »er* - nad)
reifen). Drte fd)., auä) navi, navibus, classe
e.

richten }u fönnen). - dicrotum. dicrota {öixqotoq, petere locum über ba§ HJieer fa)., mare trajicere
:

i), eine 2Irt ©aleere mit jroet ftuberrciljen). - Keine ob. transire ob. transmittere.
©djiffejeber 2trt, naviculae cujusmodigeneris: ein ©djiffett, ba$, navigatio.
©d). mit SSerbed, navis constrata ob. teeta: ein ©d). i»d)iffcr, nauta, SSgl. „©c^iffä^err". - ba§ ®e-
ob,ne Sßerbed, navis aperta: ein ©dj., roelc&es abge= raerbc eineä ©ij., f. ©a)ifferei.
exarmata: ju ©d).
tafelt ift, navis gefjen, navem (SdjiffcrflUÖbrmf, verbum nauticum.
conscendere, gem. bl. conscendere (ein ©cbjff be= Sdjiffcrct, navicularia: res navicularis (JCt.).
fteigen; f. ,,fid) einfd)iffcn" über bieSonftruct.); mare - ©d). betreiben, naviculariam facere; navem fa-
ingredi (jur ©ee gefjen, fio) auf bie ©ee begeben) na- ; Sd)tffcrcjcf d)tci, clamor nauticus. [ctitare.
vigationi se committöre (jur ©ee reifen, ©gjfc. viae ®d)iffcr'Öflbit, *vestis nautica.
se committere): auö bem Sa), fteigen, f. (fiel)) au§= <Sd)ifffflt>rer, nauu (Sü)iffer). - vector Cpaf=
fdjiffen: ju ©d). fommen, navi ob. navibus venire-, fagier).
uavi ob. navibus advebi: ju ben ©dnffen gehörig, ©djifffflb,rt» navigatio. navis cursus, im 3^3-
navalis; nauticus. —
II) übtr.: a) baä ©äjiff ber aua) bl. cursus (al3 S a ^ r t). - ars navalis (aß Äunft).
Sßeber: radius. —
b) ba§ ©>ct)iff ber Ätrd}e: spatium - res nauticae (al§ ©d»iffäroefen). - alö ©eroerbe, f.
medium. —c) in ber 9teben3art: <2ri)iff ttnb ©C= ©c^ifferei. - glüd'lidje ©cf)., seeundus navis cursus.
f d)irt , instrumentum (Sffiirtljfc&aftSgerätlje). - su- Sdjiff fafy'vtöf unbc, ars navalis ob. navigandi.
peilex ($ausgerätt)). - vebiculum instruetum (2Ba= - scientia rerum nauticarum. scientia et usus re-
gen mit allem 3ugef)örigert). - ein ^auS mit ©a). u. rum nauticarum (fofem fie ^Emb. beftt^t).

©efebirr laufen, aedes instruetas emere. 2d)iff juttejc, *puer nauticus.


®d)tffbalfcn, trabs navalis. - im ^ßlur. aud) @d)iff fünft, ars navalis ob. navigandi. - nau-
materia navalis. - Sdjtffbanf, transtrum. ticarum rerum scientia (fofem fie 3mb. beft^t).
f rtjiffbar, navigabilis(befd)iffbar). - navium pa- 5d)ifflflbunfl, onus navis. - e. ©d). Sßaare,
tiens. vebendis navibii9 sufticiens (©dnffe tragen ©olb, ©picu, navis mercium, auri, palearum.
lönnenb). - navigiis aptus (für ©ojiffe geeignet, j53. Sdjifflcin, f. ©d)iffd)cn.
t>on ber Quelle au%, gleia) anfangt, a tonte). - für Sd)ifffcntC, nautici; nautae.
Saftfdjiffe fd)., onerariarum navium capax: ber ^iufj ®d)ifflobn, naulum.
ift für fdiroere ©dnffe nidjt ganj fa}., graves naves «d)iff innnn, nauta. - f d)iff mannt) d), nauti-
nuvius non perfert cus. —Adv. *more nauticorum ob. nautarum.
Sri) t ff b flu, burdj Umfdjr. mit aedificare ob. fa- SdjiffiJfUttb, *libra nautica.
bricari naves. - &um ©a)., ad naves, ad classes (g33. «dnffpum^c, *antlia navalis.
cedro uti). fdjiffvcid), plenus navium.
<2>d)iffbaner, qui naves fabricatur. ®d)iffvüftnnjj, aimamenta, orum, n.
'Sdjiffüflubol^ materia navalis; trabes nava- Sd)ifffflub, f. »attaft.
les; arbores navales. Sdjtfföarjt, *medicus navalis.
@ri)iffbfluf Mtft, *architoctura navalis; *ars ae- Sdjifföbcbürf niffc, ea, quae ad usum navium
dificandi naves. pertinent.
Srf)iff bnumntcrialicn, materia navalis. Sd)iffSbobcn, fundus navis. - carina(Äiel brö
SdjiffbflUinciftcr, *arcbitectus navalis. ©ajiffes).
Sd)iffbobcn, f. ©cbifföboben. ©cbifföCfl^itflitt, uauarchus (vetvagzog), rein
<2d)iffbtud), naufragium. - ©tf). leiben, nau- lat. magister oö. praefectus navis (im 3111g.). - trie-
fragium facere: im ©rf). umtommen, naufragio per- rarchus ^OL^qaq^oq. 33efet)lär^aber einer Xricre). -
ire ob. interire: ber ©tt). leibet ober gelitten tjat, centurio ciassiarius (^lottencapitänl
naufragus: nach einem ©a)., naufragio facto. (gdnffödntnrfluö, *chirurgus navalis.
fd)iffbrüd)in / naufragus.-yeia;namei)on©cr)iff= ©d)ifföciflcnti)ümcr, f. ©d)ipf)err.
brüchigen, exanimata naufragiis corpora. - fa). roer* Sdjifffdinnbcl, rostrum navis.
ben, naufragium facere. «djifffcil. rudens.
<2>d)tffbtürf epons navalis.- pons navigiis com- Scbiff^öÄnflc, fori.
positus. - rates et Untres junetae. - rates, quibus ®d)iff^Sclcgcu^cit, *occasio vecturae (®ele=
junetum est flumen. aud) bl. ratis ob. Sßlur. rates genbeit, ettoaS bura) ein ©d)tff ju ferjicten). - occasio
(Liv. 21, 47. §. 3). - pontones ( #ontonS, JCt.). - navigii. facultas ob. casus navigandi. aud) navigatio
s

eine So). fd)lagen pontem navibus facere ob. effi- (bie (Sclegenbeit, jur ©ee 311 fahren). - ia) f^atte 6iö
cere: eine ©d). über einen /»lufj fa)lagen, flumen rate je§t nodj feine ©cf)., *me adhuc vecturae occasio
ob. ratibu8
jüngere: bie ©d). abbrca)cn, rates, qui- frustrata est. - mit erfter befter ©d)., quae primum
bus junetum est flumen, resolvere; aud; bl ratem navigandi facultas data erit; qua licet navigatine
Bolvere. (jSB. abiiv .

(»d)iffcamcrflb, navigationis socius (©enoffc ednffeibfluptmann, f. ©cbifföcapttän.


ber ©djifffaljrt). - convector ( ütttpaffagier). s
Scbiffctbcvr, dominus navis; navicularius
©rijiffriicn, navicula. navigiolum. par-
I) eig.: (gried>. vavxhjooq. roetdjeä nur^lautuS latein. ge=
vulum na\ igium. parvula navicula. parvulum navi- braucht). - §d)iffÖf)Olm. navale.-Scbtffcifrflnf-
giolum (im Mg.). -actuariolum(ein Ileiucä niebri= hc\t, j. Seetranfbeit. - Sdjiffölflbunfl, f. SdjifT
geä u. leicl;t veiuerbareö gafjrjeug mit ©egeln u. Siu= labung. - Sd)iff «SlöfJCt, castra nautica (n. pi).
beru). - lenunculus (Heine Sorte). - II) übtr., 3ik= Sd)iffc>Jcutc, oautae. oautici (im 3lUg.). - clas-
berfa)iffcb,en: radius. siarii. ciassici (bie ju einer glotte 0cl)örigen). - socn
fd)iffcn, navigare. navi vcln (im 2IHg.). - navi navales (bie SRottofen alö Korporation). - remiges
proficisci (ab)rt)iffen, abfegcln); alle brei abfol., ob. (bie 3iubcrfncd)tt'V
865 ©$iff3mannfd;aft ödjimmel 866

Sdnffömattttfdjoft, f. Semannung. Stöilbcrci, pictura. - bie SBunberroerle in ©tj


Srf)iffÖmciftcr, magister navis. u. @d)Ubereien, artis et tabularum miracula.
Sttnffömuljle, *molae navis. 8d)UbcrtjruK<, :ffäu8d)en, tugurium ob. tu-
»rfjtfftfofficier, centurio classiarius. guriolum, in quo vigiles a frigore defenduntur.
Sd)iff f oitiat, miles classicus. - im ^lur., clas- Sditlbcri)cbitUf|, seditio (2lufrul;r). - bellum
sic! ; classiarii. (Äriegi - txn ^(aft ju einer Sa), aufgeben, consi-
©d)iffe<pntron, f. ©d)iff3f)err. lium belli faciendi abjicere.
©crjiff^prcbigcr, *sacerdos nauticus. fd)übcctt, describere. perscribere (befd)rei6en).
Schiffsraum, mit feinen Kammern, caverna. - pingere. depingere (gleitt)f. abmalen). 35gt. „bar=
3d)iffäfd)ttaoeI, rostrum navis. ftellen no. II". - bie Sonfuln jeigten fid) al§ fotc&e,
«djifföfdjrcibcr, navalis scriba. mie ia) fie bir oft in Briefen gefdjitbert b.abe, quae-
«JdjtffStrümmet, navium fragmenta, orum, n. les tibi saepe scripsi consules, tales exstiterunt,
tabulae navis fractae (bie Sretter 2C. eines gefd)ei= 2. f dntbern, ©a)ilbroad)e (fielen).
f.

tetten ©Riffes). - navis ob. navigii reliquiae (bie «djilbcrung descriptio; »gl. Sarftellung. -
,

ba$ SBracE" eines" gefdjetterten ©djtffes).


lleberbleibfel, über etro. eine ganj furje ©a). geben, alqd paucissi-
3d)iff3uttratf), sentina. mis absolvere eine @o). oon ber 2age ber S3unbe§=
:

®d)iff3t>crbccf, navis tabulata summa. genoffen madjen, exponere fortunam sociorum.


(SdjifföUolf, f. ©cfjipleute, »mannhaft. fd)i(bfÖrntig f *in clipei formam redactus. —
8d)iffcinjanD, costa navis. Adv. *in clipei speciem.
Sd>ifföh»crfr, navale. ©d)ilbb<tltcr» in ber SBappenfunbe, etroa tela-
SrfjiffSniefcit, res nauticae. mon (re /.apwv).
2djiff 3lt>rctcf , navis ob. navigii reliquiae. - bas Sd)i!bfunppc, anniger. - übtr., ©d). u. §el=
©d). 311m Segeln taugtia) madjen, navigii rcliquias fers^elfer beiner $erroea,en[)eit, audaciae tuae sa-
aptare ad cursum. telles atque administer.
@d)if?dtoitrm, *tered© navalis (L.\ Scftiibframpc, chelonium (xskdviov).
©d)iffS,$citejl)au3, armamentarium navkim. ©diilbfrot, f. @a)itöpatt.
•2d)iff3o,tmmcrmann, fäber navalis. ©ebilbfröte, testudo.
Sdiiff^oU. portorium. ®d)tlblrötengatt£|/ testudinis(testudinum)mo-
Sd)iff$ud)t, disciplina navalis. tus. - testudineus grädus (aua) uneig. = (angfamer
© d)iff $tt) t cbotf , panis nauticus panis, quo nau- ;
©ang, Plaut, aul. 1, 1, 10). - incessus piger (un=
tae utuntur. eig., träger (Sangl
Scrjifone, f. Gabale. Sd)ilbfrlitcnfd)alc, f.
©ajitbpatt.
fdjifaniren, 3mb., alci negotium facessereob. ©ditlbtcitt, f.
oa)t(ba)en.
exhibere. alci molestiam exhibere (^jmbm. §cmbel, ©d)tlbpatt. testudinis dorsum ob. testudinum
SSefdjroerbe machen). - alqm torquere (3mb. plagen, dorsa (at§ 3tüden ber @d)ilbfcöte ob. ©a)itbfiöten).
von einer ©ad)e). - testudinis putamen ob. testudinum putamina (al§
Sd)Ub,I) ah ©a)u|>roaffe: scutum (ber größere, 4 ©d)ale ber ©d)UbEröte ob. ©d)alen ber ©<a)iibfcöten).
gufj lange, 2'/ 2 gufj breite, runbgebogene £§ürfd)üb - testudinis putamina iu larainas seeta (alä in
aus jufammengeleimten 33rettern beftefyenb, mit
jroei platten gefajnittene ©a)Ubfrötenfd)aten). - testudo
fieinroanb, bann mit ÄatbfeH überwogen u. am JRanbe (©a)itbfröte= ©a)Ub:rötenjd)ale, ©d)ilbfrot). - auä
mit (Sifcn beklagen, ben bie röm. fernere Infanterie ©a). gemad)t, testudineus.
trug. 2(ua) bihl. = ©d)u§, ©d)irm, »on $erf., j33. Sd)tlbträgct, armiger.
©d)ito bes 3teia)e§, scutum imperii, Flor. 2, 6, 27). <Sd)t(btt)ad)C r I)alö ^anblung: exeubiae. vigi-
-clipeus(ber Heinere, längüchrunbe unb Ijofjle ©djitb liae (2Batt)e, cxc. bei Xage u. bei 5Jlad)t, vig. nur bei
oon Srj, bie ganje Sruft bebecfenb, ben anfangs bie »at&t). - statio (^Soften, geibpoften). - ©d). fielen,
t&m. SJnncipes führten). - parma (ein runbec ©a)ilb, exeubias exeubare (3Bad)e galten
ob. vigilias agere.
3 #ufs im 2)urd))dmitt, oon polt, mit ^ ei) er überjo* übt).); in statione esse, stationem habere ob. agere
gen, ben bie tfnracifcben ©labiatoren, bie röm. $nfan= (auf ^Soften flehen im freien): nor bem 3""^" beä
terie u. bie Steiterei trugen). - pelta (ein noü) Uei= dürften Sa), ftefjen, exeubias agere circa prineipis
neter, tja'.bmon'oförmiger, aua) roof)[ oieredager ©a)üb cubiculum: »on ber ©a). gel)en, stationem deserere
of)ne umbo, ben bie itmajonen, 9Bacebonier, Sreten» (ben Soften bösrotttig oertafjen)-, de statione dece-
fer brausten). - cetra (ein Keiner, &cr pelta cüm^ dere (abgelöft roerben). —
II) alö ^jSerfon exeubitor. :

lid)er ©ü)ilb oon Stiemen bei ben Spaniern, 9(frifa- vigil $Bäa)ter, aud) alä ©olöat-, vig. nur bei 9Jad)t).
retn, Die baju oie ftaut oon Süffeln u. (Stephanien - statio. miles stationarius (Soften im freien, bef.
nahmen). - ber ju Jlumu's äfiten com £immel ge= ^elbpoften; mil. stat. bei ©pät.). -custos (©d). atö
faüene unb im Xempel bes Diaro aufbewahrte ©et}., ^ttuffc^cr). - 3m
^lur. aud) exeubiae, vigiliae, sta-
ant;ilr; (f. üat.=btfdj. fianDroörterb. unter b. 2U. bas tiones, custodiae. - ©d)ilbroad;cn auäftellen, exeu-
Vlätjetci - einen 3a). tragenb, mit einem ©d). be= bias oö. stationes disponere: eine ©d). ablöfen, in
roaffnet, scutatus; cUpeatus; parmatus; peltatos; Btationem succedere: 3mb. a[9 ©d). (äiJad)ter ob.
cetrattu: nicfit oom Sa), geöecft, apertas: of)ne©a). 2lurfef)en jurüctlaffen, cus/odem alqm relinquere.
fämpfen, aado empöre pagnare: auf oen Sa)iloen 2d)iff U., I Sto^r ic.
über ben^lufj fajnumnun, rr;tris Buppositifl flumen fd)illcvn, versicolore qnädam colorum varie-
trariarc. —
II ubtr.: ai 2)etfe öer ©djUbtiöte tate h|)f:ctari ; aud) b[. versicolorem esse. - ifyre
tex; testa. —
b ,u!appenfa)ilD insigne. - 3prüä)ro., : 2tugeu fa)illcrn, oculis sunt mille varietates colo-
etnn«s im ©o). führen, alq<! moliri, machinari: 'M iones. - fdnllcrnb, versicolor.
fes im Scf). führen, b. i. im Sinne r}aben, Sinn 2d)i(Icru, ba&, versiofdor quaedam colorum
no. IV. — c.) 2fusl}änge|a)ilD: titaloa - über ociner
f.

vari'
£(>ür f^ängt ein 2a)., i ,tus est cc-llar: tua/: Sdiillinfi, eine SDHtitM, •schillingus.
3ct)ilb!iürgcr, homo lolid Itit. .
©djimnicl. I) ein loeifjca 'Jßf'ecb: equufl albus. -
3d)ilbrr;c-n, -nitnliHii parmulaff. ,,So)i(o"bim equus '
iinus(3ttlas5fd)intmel). - equus gut-
Unterfa).). utus (^[iegenfdnmmel). - equtu BCatulatOB (Gipfel
«eorgfl, ktftf) -lat. Oan»ro. »o «jfl VI
II.
28
867 fc^itnmelig 6tf)mber 868

fd)tmmel). - equus canus (©raufdnmmel). II) tlei» — meliae causa alqm nominare ob. vocare mit Slcc.
neö, Toeiftltd^eö 2Jloo3 auf faulen fingen: mucor. - be§ ©c^impfnamenä (jS. alqm „dominum", Suet.
situs (eig. ba3 lange Siegen; bann bet baburd) ent= Tib. 27: u. diseipulos Latronis „auditores", Sen,
ftanbene Unratt), ©cbimmel an etn>a§). contr. 4 [9], alqm compellare nomine
25. §. 23);
triitmmclicj, mucidus. - ein ©tüd ja). $kot, m.tyenit. ©a)tmpfnamenä(533. gladiatores Sam-
be<§
frustum panis mucidi: fd). fenn, mucere: fcfj. roer= nitium nomine, Liv. 9, 40, 17). - auf 3mb. fd). (rat-
ben, f. fdummeln. fonniren), alci absenti maledicere; maledice dicere
fd)ttnmdtt, mucescere; mucorem ob. situm de alqo; contumeliose aliquid dicere de alqo ab-
contrahere; situ corrumpi (f. ,,©d)immel" ju situs). sente; alqm absentem dente maledico carpere:
Sd)tmmcr, fulgor. splendor. nitor (®lanj, f. alqm sinistris sermonibus carpere (t>on 3Rebreren).
baf. bte ©tmon.). - lux (£id)tfd)immer, üic^tftra^I, 2cr)impfcn, baö, maledictio. - unter ©dj. u.
ro. vaU). - aliquid lucis (etroaä 2id)t, ein f (einer ©dielten, cum yerborum contumelia.
Std»tfd)immer, aucb, bilbl. = ©dummer non befferen fdnmpfürf), ignominiosus (Sefdjimpfung, 3Ser=
Reiten, f. Cic. Phil. 4, 1, 4 unter „§offnungsfd)im= luft ber äußeren (£bre nadj fidt) jie^enb, j58 servitus).
tner"). - umbra ©Ratten, fdjrondjer
alcjs rei (bilbl., - contumeliosus (ooll ©djmacb, fdjmärjtict), j33. epi-
©d). non etroaä, „©cbatten" bie 23eifp.). - ein ©d).
f.
stola). - probrosus (ben guten 3tuf eine§ 5Kenfc^en
t>on Hoffnung, f. |>off nungsfcbimmer ber ©dj. ber : 6infid)t(id) feiner 2KoraIität befledenb, jS.mollities).
©lüdfcltgfeit, bracteata felicitas (Sen. ep. 115, 9). - turpis ©a^anbe gereid)enb,
(3Ki^fallen erregenb, jur
- nad) langer &ned)tfd)aft enblicb einen ©cb. »on }33.
s
iuärebe, excusatio). - §anblung, dedecus;
fdj.
greifjett erbliden, libertatem ex diuturna Servitute probrum: fdi). fetm, ignominiae ob. dedecori ob. pro-
dispicere (Cic. Sest. 55, 118), bro ob. turpitudini esse. —
Adv. per ignominiam
f ri)immcrn, fulgere. splendere. nitere (gläuäen, ob. cum ignominia; contumeliose; turpiter. - fidj
j" ben Ünterfcb. ber ©ubfift.). - micare (fun= fd). benehmen, turpem esse.
f. ,,©lan

lein, flimmern, 38. com ©djroert, f. „glänzen"). - 8cl}intpfnomc, nomen ob. cognomen infame,
lucere (feuchten). -gmbm. einen ©cb. beilegen, *alci contumeliae causa
fdittnmcrnb, fulgens. - nitens. nitidus (glei= cognomen dare ^nit). mit bem u. bem Sd). belegen,
:

ftenb). (funfelnb, flimmernb). - fd). ©lüd=


- micans f. fdiimpfen: einen ©cb. bekommen, cognomen ex

fcltqfeit, bracteata felicitas (Seu. ep. 115, 9). contumelia contrahere, rocgen ob. non etmaä, pro-
Bdjimpf ignominia (bie öef cbimpf ung ir>elcr)e
, , pter alqd.
im SSerluft ob. bod) in©cbmälerung ber bürgerlichen (Sd)inH)frcbc, ^toovt, probrum (at§ SSonmirf
@J)re beftetjt). - infamia (bie 33efcbimpfung, ©djanbe, einer entcb,renben §anblungäroeife, rooburc^ man i>&
meldte im Skrluft be3 guten Jiufeä befiebt). - dede- @l)re eineö Slnberen, o^ne nad^ ©rünben 3U fragen,
cus (baSjenige, roa3 um äufjere S^re unb SldEjtung äu fränfen fuct)t). - maledictum (ebrenrüljriger 2tu§-
bringt alfo bie enteb,renbe £anblung ob. ba§ ent=
, brud, Säfteruug, bie man beim 2lu§brua) luftiger 2ei=
e^renbe betragen u. ber babura) an %tnö. ftaftenbe benfd)aft gegen 3mb. ausftöfjt). - convicium(©a)elte,
©djanbfled). - probrum (fdjänblicbe ipanblung u. bie ©c^eltrebe, mit ber ©tner ob. JRebrere gegen eine
barauä entroac|fenbe ©djanbe). - opprobrium (ber ^ßerfon loä^teljen). - vox contumeliosa. verbum con-
Sorrourf roegen entebrenber §anbtungen, ber@d)impf, tumeliosum ob. probrosum (Sluäbrud, ber über ben,
fofern er ftcfj auf 2;^atfad)en grünbet). - contumelia gegen melden er gerietet ift, ©d)mad) bringen fod
(bie ehrenrührige iliifsljanblung eines 2tnberen bie , ob. bringt). - ©djimpfreben,aud) dieta contumeliosa
©djmad)). - mit ©d). unb ©d)anbe, cum ignominia ob. probrosa; verborum contumelia ob. contume-
et dedecore; cum probroatque dedecore; cum sum- liae; contumeliae et verba probrosa: ©d). gegen
mo probro; turpissime (böcbft fd)impflicfj, j33. ab- ben ©afar, contumeliae in Caesarem dietae: in
liefen ob. abjieben muffen, discedere). - Qmbm. ©d). ©cb,impfreben auöbredjen, maledicere alci coepisse:
bringen, 3>mbm. 5um ©d). gereichen, alci esse igno- ©dj. gegen 3mb. auöftofjen, f. fegimpfen (3mb.): ftdj bie
miniae ob. dedecori ob. probro ob. opprobrio; op- gröbften ©c^. gegen 3mb. erlauben, ad gravissimas
probrium alcjs esse (Hör. carm. 4, 12,8): Smbm. ©d). verborum contumelias descendere: ©djimpf roortc
antbun, ignominiam alci injungere ignominia alqm
•, ermiebern convicium convicio rependere; retor-
,

notare; ignominiam alci inurere (Qmb. burdj 23e= quere contumeliam.


fd)impfung branbmarfen, für lange $eit um feine §>d)tnbanget, *locus, quo cadavera ob. morti-
@bre bringen): ©d). auffiel laben, turpem esse: mo= cina conferuntur.
burdj labet ber ÜDlann mebr ©d). auf ftd),'al3 burd) <Sd)inbcI, scandula.-mtt@d)inbeln gebedt feon,
roeibifdje<o SBetnen? quid est muliebri fietu viro tur- scandulis tectum esse; scandulä contectum esse.
pius?: etroaS für ©d). galten, ignominiae loco ferro Z riiiit^ clbarij, tectum scandulare (©pät.). - ein
alqd; ignominiae ob. probro habere alqd: einen ©d). Ijaben (üon einem ©ebäube), scandulis tectum
©d). niebi auf fid) fi^en laffen, ignominiam nou esse; scandulä contectum esse.
ferre; ignominiam depellere: ©cbimpf u. ©d)anbe ©diiitiu'Ibetf er, scandularius (JCt.).
banontragen, ignominiam ferre ob. aeeipere; in de- ©dlinbcluni^cl, *clavus scandularius.
decus ineurrere. f diiubcn, I) eig.
pellem detrahere alci ob. al-
:

fd)iittpfcn, Smb., convicium alci facere; alqm cjs corpori (öa$ Jeü abjicl;en, einem ^fjicre, abbal=
convieiis conseetari ob. incessere; alci maledicere; gen). - deglubere alqm (ber §aut berauben, auc^
alqm maledictis inseetari; maledicta in alqm di- einen }Jicnfd)en, ^mb. bei lebenbigem üeibe, alqm
cere ob. conferre ob. conjicere; probris et male- vivum). - detegere corium de tergo alcjs (3mbm.
dictis alqm vexare; maledictis ob. probris alqm [bei lebenbigetn öeibe] bas Jeu oom bilden jierjen).
increpare; maledictis alqm tigere; contumeliosis - II) uneig. a) plagen k.
: vexare (plagen). - exer-
:

verbis alqm prosequi; contumelias in alqm dicere. cere (nidjt jur 3tube laffen, unfer uulg. „im
fommen
- 3 mo tüdjtig fd). facere alci convicium graye;
- , Srab galten"). - 3ft eä = (ein Xbter) abtreiben, f. b.
omnibus maledictis alqm vexare; omnia maledicta (no. II). — b) ju ©runbe ria)ten: lacerare, 38. tuvd)
in alqm conferre auf eine pöbelhafte Söcife fd).,
: älUtdjer, fenorc (Plaut. Cure. 4, 2, 22 [508]).
maledicta arripere ex trivio. - Ijmb. fo u. fo fd). ©diinbcn, t>a«,, uneig., vexatio C^lagt).
= mit bem u. bem ©dumpfmmten belegen), contu- ©diinbcr, *qui pecus morticinumdeglubit(eig.
869 Sdjiuberfarren ©dt)ladjtoief) 870

ber Slbbeäcv'i. - tortor. carnifex (als Vollerer, ,'pen= Sdhlacbtgcf c^ret , clamor militaris. 'clamor
fer, eig. u. uneig. ; »gl. ,,5Raa)rid)tcr'')- proelii (im 2lUg.). - clamor inchoantium proelium
«Sdbinbctfarrcn, f. £enfersfarren. (am Anfang bev <S>d)tad)t). - clamor proeliantium
©djinberrnerfjt, f.
©djinber. (roäfjrenb ber ©d;laaVt). - 2>m 3f^S- gero. H. clamor
frijinbcrntäfttg, *carnificis more. (f. Liv. 4, 37. §. 9. Veget. mil. 3, 18).

Das könnte Ihnen auch gefallen