Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
SCKiPT
TT
t-Xi^itkiVXI
'^Uukxmn
in
kt
amnx^xflnnk.
^O^it
(Sin ^itd^ fiir bte Sngenb r)on Dr. '^. i^mt]it[x\U mmgen t)on D. d)lDinbrajI)etnt. 2. ^{uflage.
3etdi=
1901.
3n
DrtginaI=Seintt)anbBanb /^ 3.20.
2)a
Tictrltcl^c
SBer! eiflnet
ficfi
nic^t
nur
borjiiglic^
j-iniBere irna6en, fonbern aud^ al ^ilfSmittel fiir ben 2el)rer jnr SJorfiereitung auf 15. gZobemlier 1901.) hcn noturlunbtidjen Itnterrid^t. (*Satirifd)e Sefjreraeitung.
^
@in
(iint\Mm im
bie
4><^xUn.
^ac^miffasj.
$l(xnkxmn mx ^onnk^
gugenb Don Dr. ^. ^xatl^tim. 3ei^= 1901. 3n Driginal= itungen ton D. @c^lt)inbraI)eiin. SeinlranbBanb Jl. 3.60.
Su^
fiir
mt
Saii bie getDal)Ite i^orm be S)ioIoge in ber bon ^aejjclin gegeljenen 3{u iiii)rung fe:^r loo^l geeignet ift, filr ^noDen eine feffelnbe Settiire gu tiilbeu, fann ber 33eric^terft., ber be a?erf- erften SSanb bcr 9^aturftubien luieberljolt al ^JSramie gegeben
I)at, botlouf teftiitigen. 'Siefe 9{aturftubien eignen fid^ oortrep(!^ jn efd^enlen feiten ber (5ct)ule, Bei beren SSorfcfilag ber 23ioIoge megen ber meift I)oI)en ^often mirtlid) . 15.) (9iaturn)iffenfc^aft, tjrou^tiarer SJBerle Iei(|t in aSerlegen^eit gerot.
xm,
to^^W^Itlt*
1901.
Mit Sddy^
Sn
gefdimadt^ollem
Drigiital^Seintnanbbanb
J6 3.60.
in SBoIb unb ?5elb rei^en fici^ ben frii^eren JBonben e6en= mirb leine fie Biirtig on unb iefifeen gleii^faUS eincn fclbftonbigen g^oralter. in ben eift ber fc^reibenbe 9iatnrgefd)id)te getricBeit, fonbem mir ttjcrbcn uielme^^t iRatur, in bie cfege be aBerben* unb SSerge^en uttb in bie lulturene Sebcutung njobei oud) nic^t uutcr' einselncr Sefierticfcrt unb gonser emeinf^often einoefiifirt, laffcn tt)trb, ^in nnb piebcr auf bic off^ctifd^e Scite bet yloturfreubc t^injuroeifen. 2)te gcfd&irfte aSerrocnbung ber biologifd&ctt Set)rfonn jcrtcgt bie SBctrad^tungen iit flcincre Slbfcfinitte unb bietct G5eleflcitf)eit, folfd^e Sluffoffungen unb eintraube, bie fcitcnS ber itinbcr, je nad ber 3lltergftufe mit getingerem ober grSfecrem aSerftdnbni, bie r ouSgefproc^en uierbcn, t)Ott sornficrcin au3 bem 9Bcge gu toumen, tt)oI)renb . . 2!a3 fiorsiig' 3at)Iuno uon vcrfonticfien C5rlebtti)fen beS SJaterS boS efptfidfi belebt. unb on 13. interefiante rei^c Slnteflung gfo^rc lii^e aSuc^ toirb aUen iRaturfrcnnben ijom Ginblide bieten. (^pabagoflifa^e Sicform, 18. SJcsember I90i.)
.
. .
4)ireif5ii$J
^
(5ine
5ui:^
ftaC^
utt6
^lm.
mii
iu
^mouat^bilberu.
Meitiing 3ur ^ScoBaditung ber I}einiif(^en ^iatuc uub ^djule bearbettet tion giir au^3
j^mx^Bbttg.
Xritte
5luf(age.
Dberrcfjrer
jGOTljxtrti
84
grau ^.^anh^''
berg.
1902.
3u
Crigiual=2eiun)aubbaub
5.
Sc
ber SSerfaijcr tieieelt tft tion Seber geile be Sucf)e mettt inan e an, baB ber eiuer 9liif)enbetv ie"6c jur 3^atur unb bau er fid^ jelDft niit tiolffter ^ingalje ein Unterri^t itt ber oDac^tung bc3 pflanaUd)en unb ticrifc^en e5en nilbmet. %a% einem tjon 3tufGaIie fiir feinc iRaturt)eic^reiI)ung , n^ettn er im Sinne ber @trcif5itge" fein muB, barf tieseifterten el)rer erteilt mirb, ganj auBerotbentlid) frudftbtingcnb hjerben. njol)! aI3 felfeftoerftonbltc^ :^ingeftettt 5trc^io 1895.. ^eft 0.)
(^^^abagogifc^eS
Ste
3Irt
ber SarftellnnG
ift
feffelnb
aSud),
unb auregenb
itjir
im
t)o*ften
(^rab,
fiir fic^
^n
unb
Suinma
iljre
ein fc^oneS
unb torsiigli^eS
ba
(S^meiser Se^rerseitung.)
G^
%iix jung
unb
att au^gewcifjtt
uon $rar
J)fl|juljarJJt
2Jlit S3ucf)jd)muc!
mi
^i^bni (^nsi$*
unb grsa^Iungen.
I.
2tu max\d)
unb
cibe.
Titebcvbeut{d;c ebic^tc
II.
2tu giebenflur
5>tuS
unb SSalbeSgvunb.
III.
unb eTsa^Iungcn
^n
fiinitlcrif(^em
Umfditag
get^eftct
jc
m.,
gebunben 2
mt. 60
?Pfg.
unb lann unb n)irb mlt^elfcn, ein neuc3 58aub . . ift ein rec^te Solfstmc^ bie eigenart gctrennten tammen crmanienS; IjeraufteCen smifd^en ben oftnod^ bur^ a&cr tie igcnart fotl bleiben; fie toerlei{)t bet @efamtl)eit einc unbercd^euDare gtarfe; unb (rm^j. bic raumlid) efdjiebcuen erfa^ren l}iet toon einanbcr, mie fie im Senlen
.
fitiben
bod^
ettter ?)hittcr.
tft
meift
t)aubadene",
aber Iemgefunb", in ben ^eifen eitt. ^attetlid)e" ^oefic, bie un f)ier gebotcn tt)irb, nidit ju unb bte ftanben, bic unfcre 2lttaclcntcitcr" unb @c|atffd)ufcen" fteCfcn immet n^iebet fttfc^eS Slnt auc^ in bie SRci^cn bct mittet t)om Octfte" tiergeffen
Hi
btingeit.
^ejemljet ISOl.)
f>ei-Igfl
Iron
B. @. gLgubneg in
f ety|ig.
Bum
Buffai^-TJintgrrtifti
aufyefit^rten
unb
anbeveix
^uc&ern
>e&anbettex\ '^^exnen:
JBiniJcl,
^ig^oftttonen gubcutfrf)en
fitr
ben Unter-
9tuf ja^en
Ji!:
gcf).
4.,
geb.
ci^.
5.
^runiBa^,
beutfc^e 9Iuffo|e.
gel).
S)rei
unb
S3onbd^en.
geb. jc .^^
je
JC
1.60,
2.
:|)ra!tifrf)e
^eftc.
get).
11., Begtt?.
je
Jil
^u^nctsS^an,
gur
fcic^Iic^ften
^luflogc.
1.
SScrmeibung
^e^^Icr
Slufl.
iu
5(nIoge
5(ttf=
.h:.
5(nlcitung
ge^.
%nx
unb ^ufiil)rung
fo^c.
3.
beutfd^er
!art.
1.
5(bfoffung
beutfc^er
Stuffo^c.
M.
2.40,
9Wo0cngcI,
9(nfc^Iu|
ftoff.
beutfd)c
on ben beutfc^en
JC 1.40.
=
Sluffo^c im Scfc^
@c(bc, Stilorbcitcn.
offcl,
gc^.
JC.
gcl).
o 2 40.
.
gcb.
piam\6)t
mtffo^fc^ulc.
bic
jKaumann
3.,
t^eorcttf (^
7. 2(ufl.
:pro!tif c^e
cnfc,
beutfd^e
Sluffo^c
l^Sljcrer
gel).
fiir
gcb.
./^.
obcrcn ^laffcn
fc^ulcn.
gcb.
Mbrficns
2. 5IufI.
JCS. 20,
^n
Slbtcilungen:
J.!:
4.40. 1.50,
gc^.
1.50, UUtii^,
2.
beutfd^c geb.
aJiuftcrauffd^c.
.'/^
2. ^ufl.
2.80.
oiC
1.40.
JC .30.
gJroflieftc
ttnentgeltfi^
ttnb
^oflfrci
bon bcr
JBcrlao&Bttil^ottblttng
S. @. Xcttbncr
in Sci|isi9.
LL
AELI DONATI
QVOD FERTVR
COMMENTVM TERENTI
ACCEDVNT
EVGRAPHI
COmENTVM
ET
SCHOLIA BEMBINA
RECENSVIT
PAVLVS
WESSNER
I
VOLVMEN
S^-
pn
MCMn
lipsiae:
typis
b.
u.
tevbneri
et
nos praeterierint:
officiis.'
Praefatio.
Donati commentum edituro pietatis mihi videtur
ut primo
loco
esse,
commemorem
a.
viros doctissimos,
qui huius
et
editionis quasi
fundamenta posuerunt.
Atque Ludovicus
Terentio
Schopen,
Donato
nensi
Ael.
qui
1821
dissertationem 'De
a, 1826, quod inscripsit "^Specimen emendationis in Donati commentarios Terentianos ad novam totius operis editionem indicendam propositum'. Rem incohatam usque eo perduxit, ut pars commenti (usque ad Andr. I 2, 34) typis exprimeretur; cuius editionis hunc voluit esse titulum ^Aelii Donati commentarii in Terentium. Textum
edd.
vett.
collatis
recensuit,
scholia
spuria
notavit
et
animadversiones criticas adiecit L. S. Accedit Eugraphius cum scholiis Bembinis et Mediolanensibus [ab Ang. Mai editis Mediol. 1815]'. Quibus de causis conatu destiterit, mihi non satis constat: fortasse editiones Stallbaumii et
Klotzii,
quae annis
eum moverunt,
ea subsidia, quae habebat, infirmiora esse quam quibus Donati commentum in integrum restitui posset. Itaque anno 1851 Lutetiam Parisiorum se contulit ibique codices 7920, 7921, 7899 contulit. Paulo post Vahleno mandavit, ut sibi codices Leidensem et Dresdensem excuteret, simulque
IV
PRAEFATIO.
aliorum libroruin mss. notitiam sibi paravit. Sed quominus rem Anno 1860 ^Suetonii absolveret, fata iniqua impediverunt.
Tranquilli praeter Caesarum libros reliquiae' prodierunt, quas coUegerat A.Keifferscheid: Suetoni vitam Terenti, quaeDonati commento praefixa est, ediditFridericusRitschl(p. 26sqq. et 481 sqq. Opusc. III 204 sqq.) atque hanc editionem egregio illo commentario instruxit, in quo non modo de ipsa vita et de sermone Suetoniano, verum etiam de Do-
Qui veteribusque editionibus disseruit. praeclare de hac commenti parte meritus sit, non est Schopeno a. 1867 mortuo heredes illius quod praedicem. schedas Augusto Reifferscheid tradiderant, qui anno
nati
codicibus
quam
1868
cimen
universitati Bonnensi
novae editionis dedicavit, quod in publicum non Huius titulus est ^Aeli Donati et aliorum comprodiit. menta in Terentium. Ludovicus Schopenus apparatu critico
instruxit,
Augustus Reifferscheid recensuit'; continet autem vitam Terenti et Euanthii tractatum usque ad II 7 (^Teest.
rentique
a.
de qua cum').
codicis Parisini
Tum
1874
et
1875
quorum
Donati
suis
commentum
de
comoedia',
^Donati in
commenta Terentiana
sidiis
praefationes'
continentur.
De
pauca praefatus est prioris opusculi p. 1 2; erant autem eadem quae Schopen congesserat. Paulo post (a. 1876) Reifferscheid Parisinum A iterum contulit et a. 1879 Georgium Wissowa operae socium sibi assumqui annis 1882 et
sub-
psit,
1883
ut
a.
quam
Eodem
fere
tempore quo
Reiffer-
51112
('Zum
PRAEFATIO.
Terenzcommentar des Donat') antiquissimuni codicem Parisinum A^ deinde in X Suppl. Ann. philol. (1879) 662 96 (^Zur Kritik des nach Aelius Donatus benannten Terenzkoramentars') codicem Oxoniensem C accuratissime descripsit
eorumque librorum originem investigavit; simul Bentleii coniecturas (quarum exiguam partem habes apud Stallbaumium III 33840) edidit (1. c. 662sqq.). Idem et in Mus. Rhen. XXXI (1879) 37080 ('Zur Kritik und Exegese der griechischen und lateinischen Komikerfragmente') corruptis quibusdam commenti locis medelam adfuit
hibuit neque alia occasione oblata castigatoris officio delam Terenti 1874, 1881, 1884). (cf. editiones
commemorandus
est
Remigius
Sabbadini,
cui
hanc
Is
enim postquam iam in ^Museo italiano di antichita classica' III (1890) 381476 ('Storia e critica di alcuni testi latini: Donato Terenziano') operam studiumque in Donati commentum contulit, paucis post annis totam quam dicunt
quaestionem Donateam diligentissime
et sagacissime tracta-
134 vit in ^Studi italiani di filologia classica' II (1894) 1 di Huius commencommento a Donato (^Il Terenzio').
tationis quasi
supplementum
scholia
Donatea ad Eun.
1.
II
III
c.
Donatiani ai due primi atti (1895) ad Phoi-m. dell' Eunuco di Terenzio'). Postremo emendationes
("Gli scolii
II emisit 1. c. (1897) 289 sqq. (^Biografi e commentatori di Terenzio'). Praeterea de commentariis Terentianis pro sua quisque parte bene meriti sunt viri doctissimi hi: Hermannus Usener (^Vier lat. Grammatiker' in Mus.
249363
Rhen. XXIII [1868] 493sqq.), Guilelmus Entstehungsgeschichte der Scholien des Donat
I
Hahn
('Zur
zum Terenz'
1870, II 1872), Augustus Teuber ('De auctoritate coramentorum in Terentium quae sub Aelii Donati nomine
circumferuntur' 1881 et ^Zur Kritik der Terentiusscholien des Donatus' in Ann. philol. 1891, 353 67), Fridericus
Leo
der
(^Die Uberlieferung der terenzischen Koraodien und Coramentar des Donatus' in Mus. Rhen. XXXVIH
VI
[1883]
PRAEFATIO.
31747
et
'Euaiitliius
comoedia' in Fragm.
Com. Graec.
Eduardus Scheidemantel
Lips. 1883), Henricus Terentii interprete' lenae
(^Quaestiones
I.
Euanthianae'
Hartman
(^De
Paulus Rabbow
num primum' in Ann. philol. 1897, 305 Smutny (^De scholiorum Terentianorum
nomine feruntur auctoribus
in Diss. philol. Vindob.
42),
Eduardus
VI [1898] 93137).
de Donati
Denique
addendum
est
me ipsum
commento disputasse
in Mus. Rhen.
LH
(1897)
6998
Terenti')
Aeli Donati
commentum
Bremam
gratulatoria philologis paedagogisque Germaniae a. 1899 conventuris dedicata (^Untersuchungen zur lateip.
nischen Scholienlitteratur'
28).
1.
Testimonia.
1)
Hieron. chron. ad
a.
353: 'Victorinus et
2)
insignes habentur.' idetn cornm. in eccles. 1: ''Hinc quid simile sententiae et comicus ait (Ter. Eun. prol. 41) nihil est dictum, quod
Donatus gram-
non
sit dictum prius<<;, unde praeceptor meus Donatus cum ipsum versiculum exponeret pereant inquit qm
v. 1.
A. BecJcer in progr.
gymn. Magunt. 1870 p. 18.) idem apol. adv. Bufinum 1, 16: 'Puto quod puer legeris Aspri in Vergilium et Salhistium commentarios ... et in
Terentii
4)
comoedias
praeceptoris
mei
Donati,
aeque in Vergilium
Priscianus
et aliorum in alios.'
instit. gramm. 18,16263 (Gr. L. III 281,7): 'Ausculto tibi et te: in Terentius in Andria eadem (III 3, 4) ausculta pauca et quid ego te velim et tu quod quaeris scies nec enim aliter stat iambus, qui
.
.
est
quaternarius approbat.'
commentum
PRAEFATIO.
5)
VII
idem
1. c. 18, 225 (Gr. L. III 320, 7): 'Nostri audio quidem accusativo adiungunt, ausculto vero tam dativo quam idem in eadem Terentius in Andria accusativo. et quid ego te velim et tu (III 3, 4) ausculta pauca quod quaeris scies: sic enim habent antiqui codices teste
.
.
6)
T)
eius.' (C/. schol. ad Andr. III 3,4: AvscvLTA PAvcis et ''paucis' et 'pauca' legitur.) Sergii explan. in art. Donati (Gr. L. IV 486,8): 'Hic enim Donatus Y. C. D. Vergilianum carmen et [sic Bihheck; velcorfrf.jTerenti comoedias mirifice commentavit.' Cod. Bern. 83 s. f. 2"^ (Anecd. Helv. ed. Hagen 175,18): ^Quando idem in pro super ponitur tunc tamen tantumDonatus modo, cum liber a quolibet exponitur, ut
Donato commentatore
in Terentium.'
8)
Siibscriptio artis grammaticae Donati (Gr. L. IV, 'ars donati grammatici vrbis romae.'
XXXIsqq.)
9)
Subscriptio commenti Terentiani ex antiquissimis codicihus donati vc oratoris vrbis romae commentv>i
10)
(He testimon. 8 et 9 cf. Sahhadini ^Studi italiani^ III 337 sqq.) Servatus Lupus ahbas Ferrariensis in epistula ad papam Benedictum III (a. 855858) data (Bibl patr. III 674, Paris. 1664; cf. Becker , Catal. 25, 14): Tari intentione
flagitamus.'
11) 12)
cJirmi. ad a. 358: ^Euanthius eruditissimus grammaticorum Constantinopoli diem obit.' Eufin. comm. in metra Terent. (Gr. L. VI 854,4): 'Euanthius in commentario Terentii de fabula hoc est de comoedia [hoc comoedia secl. Keil] sic dicit concinna argumento, consuetudini congrua, utilis sententiis, grata salibus, apta metro et postea sic ueteres etsi ipsi quoque in metris neglegentius * * iambici versus dumtaxat in secundo et quarto loco, tamen a Terentio vincuntur resolutione huius metri quantum potest comminuti ad imaginem prosae orationis' (cf. Euantli. II 6 et III 3).
Hieron.
2.
De
libris manuscriptis.
I.
Libri meliores.
lat.
l)CodexParisinus
s.
XI membranaceus foliorum
numeris
XXVI XXXII
VIII
PBAEFATIO.
codicem olim partem fuisse amplioris voluminis, cuius priores 25 quaterniones iam non exstant. Folium ultimum (56) excisum est. Scriptus est ab una manu totus, nisi quod fol. 53'' versus 2427 in pessima membrana ab alia manu coaeva videntur esse confecti. Librarius ipse codicem, saepenumero cultello usus, ex archetypo correxit, raro variam lectionem sine dubio ex eodem fonte petitam supra versum addidit, paucissima in margine adAb hac librarii manu facili opera discernitur alia scripsit.
recens s. XVI, quam esse Petri Danielis Aureliani, ad quem olim hic liber pertinebat, suo iure statuit Dziatzko; ille autem saepe textum correxit, coniecturas nonnullas in margine adspersit, hic illic variam lectionem ex editione quadam haustam Tertia praeterea manus atque eadem recentissima enotavit, ni fallor) numeros actuum et scaenarum, nomina (I. A. Thuani, poetarum in commento laudatorum sim. addidit nec non scholia et lemmata multis locis distinxit, hac in re librarium secuta, qui in prioribus 13 paginis semper, deinde rarissime ad distinguenda singula capita vel singulas scaenas paragra-
melius
Idem primo fere lemmatum vocabulo, quo initium novi scholii cognosceretur, signum fe fe vel & superscripsit, quo signo in aliis quoque scholiorum libris (velut s. in cod. Horatii Dessaviensi X) scholia distingui solent. Quae signa ex eo libro, unde Parisinus propagatus est, esse transcripta inde apparet, quod non semper suo loco posita sunt. Praeterea in distinguendi ve\ subdistinguendi signa adhibita sunt haec: . ; c/ Compluribus locis librarius lacunam reliquit, sive quod eam in archetypo iam invenerat
phum
(f) posuit.
Eum
in illo exaratum esset dignoscere non poterat. librum ex quo A descriptus est minusculis litteris scriptum fuisse docent inter se commutatae litterae crr, ff, ol d, ci d; eundem autem codicem ad librum maiusculis litteris exaratum
sive
quod quid
redire testimoniosunttalia:
NMEICOM(\, ^n(jOCICOnCICULA-
AIYIC,
transcripsit non intellegens Latina vocabula Graecis admixta esse omnia eis characteribus reddidit, quibus etiam in codicibus minusculae litteraturae vocabula Graeca tradi solebant. Quod ad orthographiam attinet, librarius minime sibi constitit: etenim haucl et hauf, aimd et aput, maleuolus et maliuolus, uergi et uirgl, deinde aff'- et adf-, ass- et nds-, imp- et inp-, nec non ae e e, oe e, i y, f ph sim. promiscue leguntur;
sollemnes scripturae sunt michi, nichii, hahundare, condempno, aliae. Valde dolendum est, quod cod. J., qui ut antiquissimus ita optimus fere omnium est, non totum commentum sed quartam tantummodo partem continet: fol. l"" 2'' vitam Te6*tractatus de comoedia, fol. 6'' 51** commentum renti, fol. 2'*
PRAEFATIO.
Andria^ (^PLI
IX
^DeFORtf FeLICrreR ; in margine ^DCLFe ); fol. 51'- 55^ commentum Adelphorum usque ad I 1, 40 ^modeste additum mea\ quae verba v. 21 leguntur, reliqua pagina vacua, unde Parisinum numquam pleniorem fuisse recte colligitur. Quod Andriae commentum Adelphorum commento excipitur, hoc Parisini proprium est, nam reliqui codices omnes alium exhibent ordinem: qua de re infra ( 3) dicendum est. Restat, ut de fatis libri A quae comperta habemus proferantur: quae maximam partem Dziatzkoni debentur (Mus. Fuisse autem videtur Rhen. 29 [1874], 44562; 51112). olim in "^amplissima fani Benedicti Floriacensis ad Ligerem bibliotheca', quae a. 1562 disiecta atque dispersa est. Deinde aut omnia me fallunt aut in Antonii Contii Biturigensis bibliothecam translatus est, ubi Pithoei fratres eum contulerunt libellum meum ^Untersuchungen z. lat. Scholienlitt.' (v, p. 17sqq.). Certe ante a. 1571 in manus Petri Danielis Aureliani venit (fol. l"": Tetri Danielis Aurel. c.'; cf. H. Hagen, 'Der Jurist und Philolog Peter Daniel aus Orleans', Bernae 1873 p.32), qui vir doctus codicem, ut supra commemoravimus plurimis locis correxit et cum editione Veneta a. 1482 (quae nunc in bibl. Bern. asservatur: Inc. III 28) contulit, cui non solum permultas Parisini lectiones adscripsit, verum etiam haud paucas A Daniele Lindenbrogio Parisini coniecturas commendavit. copia facta est, qui in observationibus ad Andr. I 2, 15 queritur ^tardius ad manus suas pervenisse Ms. cod. Danielis'
ut eo in editione conficienda uti posset. Sane in observationibus suis ex 'schedis vett. Pet. Danielis Aureliani' (v. Lindenbr. praef.) sat multa enotavit. Anno 1603, quo Daniel supremum diem obiit, codex in *'Iac. Aug. Thuani' 1680 in Colberti bibliothecam (sic fol. l"" legitur) et anno
quam
translatus est
(fol. l^":
migravit. Saeculi XIX multi viri docti Parisini copiis usi sunt: contulerunt vel totum vel aliqua ex parte Schopen (1851), Fritsch (v. Umpfenb. praef. XXXVIII), Hunziker et Meyncke
Ritschelii op. III 215 sq.), Frohner (v. Philol. 18, 358), (v. Dziatzko (1873), Reifferscheid (1876). Ipse Parisinum a. 1894 lenam missum quam accuratissime descripsi et apographon cum codice contuli, ut penitus exhaustum esse meo iure contendere Cf. Catal. cod. manuscr. BibL Regiae (Paris. 1744) possim. in 4 p. 412^'. 2) Codex Vaticanus Regin. lat. 1595 miscellaneus 67 ,U membranarum. Fol. 1 20 duo fragmenta commenti Donatei
II
952*);
'Cod. Colb. 1712'; cf. Montfaucon, Bibl. anno 1732 in bibliothecam Regiam
X
continent a
PRAEFATIO.
manu
II 1,
s, XIII scripta: alterum (fol. l'" 14") pertinet 21 (^neque a. c. q. sum miser^) Eun. III 2, 1 (^omnes sensus uisa dicuntur''), alterum (fol. 16'' 20") ad Hec. III 4, 16 (He e hene excepif) 2, 8 (^multa terentius feliciter ausus esf). Sequitur fragmentum commenti in Lucanum VIII 64) ab eadem ut videtur s. XIII manu scriptum, (11 690 quod desinit fol. 33", ubi in calce adscriptum est '"duo septerni
ad Andr.
Fol.
9^*
haec exstant 'CommeTu Texu and^e explliciT; fcip Eunuc9-', unde elucet ordinem fabularum in Vaticani archetypo eundem fuisse, quem in reliquis codicibus excepto uno Parisino A invenimus. Post Eun. praef. c. I legitur ^hic argumentum notandum quod alibi scripsimus' omisit enim librarius alterum praefationis caput, quod hodieque desideratur; scholia ad Eun. 1111,317 (^adiuta me quoque regi^) post 19 transposita sunt erroris signo addito; scholia ad Eun. 113,2274 omissa sunt neque quicquam adnotatum. Etsi dubitari non potest, quin Vaticanus B ex optimo fonte derivatus sit, quippe qui in universum quam proxime ad Parisinum A accedat, tamen cavendum est, ne temere eius memoriae credamus; nam redactoris operam expertus est, qui contrahendi studio adductus saepenumero scholia mutilavit, commutavit, omisit, pro genuinis alia lemmata substituit, scriptorum locos a commentatore allatos non ita raro resecuit. Sed vel sic maximi pretii est, praecipue in Hecyrae commento, ubi meliorum librorum auxilio paene destituti sumus. Totum excussit a. 1883 Wissowa, cuius collatione usus sum, praeterea magnam partem publici iuris fecit Sabbadini CStudi
:
251 sqq.; cf. praeterea II 43; 68; III 332); qui ubi diversa testantur, varias lectiones testium nominibus Cf. Montfaucon, appositis (t. Wiss., t. Sabb.) commemoravi.
Bibl. bibl. I
3)
57^
Regin.
lat.
Codex Vaticanus
1496
s.
XV
membrana-
nitidissima scriptura, picta in prima pagina ornamenta itemque pictae litterae initiales ex Vespasiani Florentini officina hunc librum prodisse arguunt; in prima pagina pictus apparet clipeus, qui fortasse
Fol. l"" haec leguntur ""dgnati PRIMA COMOEDIA AFRI TERENTII 'explicit evnvchvs. incipit adelphe incipit', fol. 128^' haec coMOEDiA QVARTA deest Eautontumcrumenon' Continet Donati
Membranae optimae,
ad papam Nicolaum
GRAMMATICI
pertinet.
IN
EXCELLENTISSIMI
ordine:
vita,
tractatus,
Andria,
Vocabula Graeca, Adelphoe, Hecyra, Phormio. quorum V amplissimus fons est, fere omnia ab eadem manu scripta sunt quae codicem exaravit, unde apparet ea ex archetypo derivata esse in quo ni fallor maius,
PRAEFATIO.
XI
culis litteris scripta erant (cf. Eun. I 2,87; Phorm. I 2,18); ubi desunt, plerumque spatium relictum est, sicut in aliis eius Praeterea notanda haec aetatis codicibus factum videmus. sunt: ad Andr. III 2, 1 pro eo quod desideratur ^fuprjftatra' inter ^dicuntur'' et ^adhuc^ signum positum est: in margine adscriptum 'spatium hic in medio duorum verborum'; in Hec. commento aliquot lacunae reperiuntur: V 3, 1 desunt verba Hnducitur sua^ et in margine adnotatum est 'deletum locus^ propter vetustatem', V 4, 19 desiderantur verba Hnter 23 ^est uideram ut\ In Phormionis commento et V 4, 22 scholia quae pertinent ad II 3 in duos ordines distributa sunt, 93 excipiantur scholiis ad v. 5 93, qua ita ut scholia ad v. 1 de re mox fusius disputetur necesse est; ad v. 3 prioris ordinis librarius adnotavit 'Error in exemplari A\ idem ad v. 7 ad-
'uerte usque ad tale signum', tum initio alterius ordinis in margine haec adiecta sunt ^haec sequentia praecedunt ea quae praecesserunt ante in tali signo J.' et iterum ad V. 11 '"dupplicata sunt et tamen aliter dici videntur quam antea dicta sint'. Hinc apparet iam in eo exemplari ex quo descriptus est duos ad hanc scaenam exstitisse scholiorum lam commemoranda est res maximi momenti: in ordines. sescenties manum corpriore enim commenti parte codex
scripsit
V
V^
rectricem expertus est, quam Sabbadini f ''Studi italiani' II 44 sq.) eandem atque librarii esse sibi persuasit, at Wissowa et Graeven ab hac diversam putant, etsi illi et simillima et certe coaeva sit. Haec correctoris manus appello eam F-, quamquam certis de causis in Sabbadinii sententiam propensior sum primum satis multa partim in textu partim in margine supplevit, quae librarius omiserat (fortasse quia iam in archetypo deerant); deinde saepissime pristinam scripturam" delevit ordialiamque lectionem substituit, vel etiam additis signis nem verborum mutavit. Quae correcturae tam frequentes et tam violentae quin ex alio exemplari longe diverso petitae sint, dubium non est, praesertim cum facillime demonstrari possit, cuius generis fuerit codex ille, quem corrector adhibuit. Conferas velim inter se codicem L vel c vel -Y et ea quae V-
'
intrusit: en habes omnem rem! Atque quo magis comprobetur librum talem adhibitum esse, inspiciamus si placet alteram Vaticani partem inde ab Ad. II 3, ubi correcturae subito desinunt: ubique summam inter V et libros supra commemoratos reperiemus consensum. Itaque hoc pro certo statui potest: librarius qui Vaticanum exaravit cum pervenisset ad Ad. II 3, aliud nactus exemplar quae adhuc scripserat eius auxilio correxit, deinde cum jDergeret eiusdem exemplaris rationem habuit quam plurimam. Hinc sequitur, ut quae in priore parte correctori debentur et omnia quae in posteriore leguntur,
XII
ubi consentiunt
libro tribuamus,
PRAEFATIO.
cum eis quae e. g. in L exstant, minime ei quem primum secutus est librarius. Immo
ubi talis consensus agnoscitur, hanc legem servare debemus, ut abiecta codicis V lectione a diversa reliquorum codicum me-
moria proficiscamur. Denique admonendum est in Vaticano hic illic quaedam inveniri, quae ad Donati commentum non pertineant: velut ad Eun. II 3, 34 pro ^et Phrygiae molimur m. J.' (= Verg. Aen. III 6) leguntur haec ^et Phrygiam Ascanio chlamydem'' (= Verg. Aen. III 484); ad Hec. IV 4,16 '^quia liheri patrem sequuntur'' in margine additum est ^contra in iure partus sequitur
ventrem'.
(v.
'Monatsber.
d.
Berl, Acad.' 1854, 45), qui Ritschelii in usum vitam Terenti contulit (v. Sueton. rell. ed. Reiffersch. p. 408); deinde Wachsmuth, cum Ritschelii opuscula editurus esset, iterum Vaticanum
Totum
a.
ubi per errorem numerus 1492 ex1883 excussit Wissowa, qui collationem
Grraevenio debeo.
praeterea codicem V Sabbadini, cf. '"Studi italiani' Il44sqq.; IIl332sqq.; ipse de eo disputavi in Mus. Rhen. LII 81sqq. et in 'Unters. z. lat. Scholienlitt.' p. 26. JK 4) Codex Riccardianus 669 s. XV ex. miscellaneus foliorum 338. Quartum locura occupat Donati commentum
hibuit
Ad-
Phormionis, in 44 chartis (fol. 134^' 177'') ab una manu scriptum; inde ab fol. 152'' v. 9 librarius, quem Petrum Philippum de Pandolfinis fuisse sibi persuasit Sabbadini CStudi ital.' II 47), atramento paulo pallidiore usus est, quo etiam in antecedentibus multa correcta vel in margine addita sunt. Ante fol. 152 unum folium recisum est, sed "Nichil deficit', ut adnotavit librarius; idem fol. 162'\ quae pagina vacua relicta est, adscripsit ^Niclail deficit sed iirosequitur bene'. Subscriptio legitur fol. 177'' haec: '"explicit comentvm PHORMIONIS EDITVM A DONATO CLARISSIMO GRAMATICO'. Hic ilHc lacunae reperiuntur, ubi in archetypo '"consumpte erant littere ob vetustatem' (praef. III 4) vel ''delete erant littere' (prol. 11). Vocabula Graeca librarius partim ex archetypo statim transcripsit partim postea supplevit eodem ni fallor exemplari usus. 19 (^non potuit. Scholia ad Phorm. II 1, 4 ('esse credehaf) Habendae'') desunt; ad II 3 scholia eodem modo atque in V in duos ordines distributa sunt. Ab omnibus reliquis codicibus It eo diifert, quod solus in ultimo prologi scholio versum Ennianum exhibet, fortasse ab ipso librario ex Ciceronis de senectute libello (I 1) additum. Fol. 177'' nonnuUa de tragoedia et comoedia leguntur nomine Donati praefixo, quae, quin ad Papiae Elementarium redeant vix potest esse dubium (cf. 'Studi
PRAEFATIO.
ital.'
XIII
z.
1.
adn.)
40;
'Unters.
Scholienl'
12
Post Sabbadinium qui uberius de Riccardiano egit in ital.' III 405 sqq. et '"Studi ital.' II 468qq. (cf. etiam V 290 sqq.), ipse codicem a. 1895 lenae excussi et in Mus. Cf. Catalogo della libreria Rhen. LII 79 sq. de eo disputavi. Pandolfini, Firenze 1884, p. 45; Lami, Catal. bibl. Riccard. p. 141, 5) Codex Vaticanus lat. 2905 s. XV miscellaneus foliorum 130. Secundo loco exstat fragmentum Donati, a manu Continebat olim s. XV in 100 chartis (fol. 21 120) scriptum.
'Museo
uitam, tractatus, commenta Andriae et Eunuchi, cuius extrema pars interiit; nam post fol. 120 quinque recisorum foliorum laciniae supersunt. Extrema verba nunc sunt ^missa h. f. q^
liec
scilicef
(= Eun. V
2, 23).
Vocabula Graeca
etsi
plerumque
in lacuna omissa sunt, pauca tamen servata, ut Eun. IV 5, 6 'uidet refMIHONOMI^', IV 7, 46 ^RAT^cefTicof quibus evincitur Vaticanum ad vetustiorem librum redire, qui Graeca exhibebat. Ad Euanth. III 5 ^mimicam uilitatem^ hoc additum Fol. 76"^ est 'id est ystorionicam inde mimus id est histrio'. haec legitur subscriptio '"AFri Donati oratoris Vrbis Conmetum Terrentii Andrie explicit Incipit Eunuchus'. Archetypi notas a librario codicis T (vel eius libri ex quo Vaticanus descriptus est) saepissime male explicatas esse iam Sabbadini monuit ('Studi ital.' III 332), velut -re pro -tur, -tis pro -te sim. quae in editione plerumque non curavi. Collationes quibus usus
,
sum confecerunt H. Graeven (vita, tractatus), C. Hoeing (Andria), Fr. Spiro (Eunuchus); praeterea ut par erat adhibui ea, quae Sabbadini in 'Studi ital.' 119199 et III 251 53, 290329 publici iuris fecerat. Quod ad Andriae collationem pertinet, C. Hoeing, qui Warreno intercedente eam mihi liberalissime concessit, non esse eam plenissimam monuit, sed non nisi levidensia desiderari mihi quidem persuasum est.
Bodl. Canon. lat. Auct. class. 95 chartaceus foliorum olim 170, nunc 168; desunt enim folium primum, quo vita Terenti et Euanthii pars (usque ad I 2 Hragoedia dice') continebantur, et folium ultimum scriptura vacuum. Codicem accurate descripsit Dziatzko in X Suppl. Annal. philol. 1879 p. 675 sqq. Confectus est a tribus librariis: primus fol. l'' 106'' scripsit, alter foL lO^"" 144" V. 15, tertius reliquam partem. In 95 foliis prioribus scriptura in duas columnas divisa est. Correctorum item tres manus distinguuntur, quarum prima librarii manus calami menda sustulit, variam lectionem in margine adspersit, alia pauca addidit; secunda manus ex alio codice ut videtur nonnulla"correxit, tertia quae primae simillima est, in corrigendo editionem quandam (Stephani?) adhibuit. Correcturas commes.
XV
6)
CodexOxoniensis
XIV
PRAEFATIO.
moravi omnes ita, ut quae librarii esse videbantur, nota m. Jf, quae aliorum, nota m. 2 significarem. Subscriptiones reperiuntur hae:
fol. 71'' '"finis
donati in evnvcvm';
;
com-
MENTVM HECHYRAE explicit' fol. 166'' ^AMEN. Douati gramatici comentum in phormionis comedia feliciter explicit'; accedit
hic titulus
nullis
commentvm'. Voces Graecae maximam partem spatio relicto omissae, nonfol. 139"^
tamen locis casu quodam servatae sunt, qua de re cf. Mus. Rhen. LII 75 sq. Additamenta repperi haec: ad Euanth. III 5 in margine ' i hystrionicam inde mimus i hystrio' ad Audr. IV 3, 13 ^Nota in testu solum iurandum (cf. TF) debere esse' ad Eun. IV 7, 13 ubi legitur ^ stragematum\ superscriptum est ' i castramtari' ad Ad. II 1, 37 '"Vortunius nota de Vortinio deo ouidium dicere in 4 metha' (immo XIV 642) ad Phorm. II 3, 4 "^est ciceronis pro deiotaro'; ad II 3, 58 ""ff. de ex impf co iusti qb^ mois legibus pceps ff. de lego ^Po testa infer fi.' Deinde commemorandum librarium similiter atque in T vidimus compendia archetypi prave solvisse quo factum est, ut saepenumero et et in (i I), et et quia (& 9^), et et g (v. Hec. III 3, 45) inter se commutarentur. In Phormionis commento Ceandem lacunam habet quam B (II 1, 4 19), eundem ad II 3 scholiorum ordinem atque MV. Summi autem momenti ad originem codicis Bodleiani cognoscendam est epistula illa Petri Candidi Decembrii ad Franciscum Pizolpassum archiepiscopum Mediolanensem, quae epistula inter Hecyrae et Phormionis commentum fol. 138" 139'' inserta et primum a Dziatzkone 1. s. 1. p. 692, deinde a Sabbadinio in '"Museo ital.' III 406 7 (ex cod. Riccard. 827) edita est. Hac enim epistula, quae anno 1436 scripta est, edocemur Candidum a Pizolpasso esse rogatum, ut eius Donatum transcriberet, illum autem primum Phormionis commentum transcripsisse. Simul Candidus quod non omnia perfecte traduxisset id est emendasset, ^cariem vetusti operis' atque ""barbariem veteris scripturae' excusat. Quaerentibus deinde, unde archiepiscopus vetustum illud Donati exemplar acceperit, ipse nobis respondet in epistulis ad Candidum datis scribit enim ^vir iste peritus Theutonicus Is est a quo Donatum in Terentium tuleramus in patriam' et 'Abest autem Nicolaus noster de Cusa, ad quem spectabat codex Donati Terentiani, unde tu multa pervigilique lucubra
tione Phormionem extorsisti' ('Museo ital.' III 411 et 415). Itaque iam dubium non est, quin ex Germania ille Donati codex in Italiam translatus sit. Porro si meminerimus paulo ante (a. 1433) Aurispam in Maguntina ecclesiae metropolitanae bibliotheca Donati commentum invenisse (v. Keil, Ind. schol. Hal. 1870 VIII; Sabbadini, Biografia di Giov. Aurispa 65), eundem autem Aurispam et Nicolaum Cusanum nec non Pizol-
PRAEFATIO.
passum
concilio Basileensi interfuisse
class. Altert.^ I
XV
(cf, Voigt, Wiederbel. d. 257 adn. 1), iam audacior non videbitur Sabbadinii coniectura (a qua neque Keil neque Dziatzko multum aberant) Pizolpassi codicem eundem esse atque Donatum Maguntinum. Ad hunc ergo revocandus est etsi intercedentibus aliquot apographis codex Bodleianus. Excussit totum a. 1879 Dziatzko Vratislaviae ipse iterum Cf. H. 0. Coxe, Catalogi codd. contuli lenae a. 189596. man. bibl. Bodl. III 149; 'Studi ital.' II 66sq.; Mus. Rhen. 74 sqq. 7) Codex Florentinus Marucellianus C 224 s. XV ex. Fol. 2" incipit Donati commentum chartaceus 205 foliorum. nec titulis nec subscriptionibus instructum. Conscriptus est codex ab una manu totus, sed inde a fol. 146"^ scriptura artior unde Sabbadini hanc alteram partem ab alio librario fit, scriptam esse sibi persuasit. Praeterea manus recens actuum Cohaeret autem Marucellianus et scaenarum numeros adiecit. artissime cum Bodleiano C, nam sicut hic exhibet Petri Candidi epistulam, eandem habet in Phormionis commento lacunam (II 1,4 19), eandem scholiorum ad II 3 distributionem.
autem eo, quod multo mendosior est illo et duobus locis iacturam fecit, ita ut in Hecyrae commento scholia ad rV 1, 26 IV 3, 11 (^mensibus prins olfecissem^ 'pro miims discordibus ) et ad V 1, 19 V 4, 1 Csibi uelit praeberi' 'tardius credamus effectum^) desiderentur. Quae cum ita sint, satis habeo variam lectionem ad Terenti vitam tractatusque de comoedia attulisse, quam humanissime mecum communicavit
Differt
E. Rostagno, qui et de codicis natura atque condicione per litteras me edocuit. Praeterea Sabbadini Marucelliano usus 290 sqq. est, cf. 'Studi ital.' III 251 sqq., 331 sq., Hic non alienum videtur mentionem facere libromm Code.r Westerhov ^teithani
manuscriptorum,
adhibuerunt.
quos
Stephanus, Lindenbrog,
cum
alia
Ac primum quidem Stephanus in praefatione tum haec dicit: '"reposita sunt Graeca prope
omnia,
scatebant.
quibus antehac excusi codices lacunis fere haec autem laboris pars operosissima fuit, cum in vetusto exemplari manu scripto (quod nobis erat ex dono lodoci Badii optimi soceri nostri obscura tantum .) restarent vestigia Graecarum literarum, quae nisi ab homine perito divinari uon poterant. quae omnia praestitit quidam noster amicus Graece ac Latine doctissimus [Guilelmum Budaeum significari suspicatus est Bernays], qui hanc suscepit emendationem antiquo illo quem dixi potissimum fretus archetypo. cuius fidem etsi in plerisque sequutus est, in
pro
.
Ex his verbis satis plurimis tamen usus est coniectura sua'. apparet Stephani librura rc vera vetustiorem fuisse, quippe
XVI
PRAEFATIO.
qui voces Graecas continuerit atque eas ita comparatas, ut saepissime emendatione indigerent; unde haud scio an recte codicem illum siraillimum Parisino vel Vaticano nobis
mente fingamus.
Deinde consentaneum est Stephanum ipsum, quamquam hoc expressis verbis non affirmat, in reliquis quoque commenti partibus antiquo illo codice saepenumero usum esse, sed valde dolendum est quod nusquam indicavit, unde textum correxerit, ut difficillimum sit ad diiudicandum, quid suo ipsius
vel amici ingenio fretus quidve nisus vetusto exemplari novaverit (cf. Dziatzko in Mus. Rhen. XXIX 452 sq. et in Suppl. Ann.
iure contendi potest permultas optimas lectiones editionis Stephanianae vetusto illi exemplari coniunctum deberi, quod necessitudine quadam cum Vaticano fuisse videtur. Eis quae Sabbadini ^Studi ital.' II 85) protulit unum addam exemplum: ad Hec. IV 1,21 illud distringi, quod apud Stephanum legitur, solus exhibet cod. J5, cum reliqui omnes obstringi, editiones vetustiores ahstringi habeant. Lindenbrog in praefatione editionis Francofurt. (a. 1628) haec adnotat: ""Donati duo exemplaria habuimus et illa Pithoeorum accurata diligentia ad Mss. codd. Antonii Contii et lacobi Cuiacii Antecessorum Bituricensium collata; quorum auxilio in hoc commentario plurimae lacunae suppletae aliaExstat que infinita errata integritati suae restituta sunt'. autem in bibliotheca Leidensi editio Lindenbrogiana (Gronov, nr. 6) cum adnotationibus I. F. Gronovii, quas ex Pithoeorum collationibus transcriptas esse facillime demonstrari potest.
philol. 676).
Etenim ad Ad. I 1, 40 apud Gronovium legitur 'et huc usque habet vetus exemplar Ant. Contii. P.'; deinde Gronovii excerptis saepius additum est T.' vel Tit.'; postremo quae in Leidensi exemplari exhibentur, fere semper consentiunt cum eis, quae ex ^Ms. Pith.' in observationibus protulit Lindenbrog. lam cum veri sit simillimum Contii codicem eundem fuisse atque nostrum Parisinum A (cf. supra), quae praeterea a Gronovio Codea^ adnotantur ad Cuiacii exemplar referamus necesse est. Hic CttiacU autera Cuiacii codex quin optimorum librorum numero adscribendus sit, dubitari non potest; nam primum voces Graecas continebat (quarum multas ex hoc fonte Lindenbrog hausit); deinde neque in Hecyrae neque in Phormionis commento lacunis scatebat, quin etiam solus scholion ad
II 1, 7 servavit; denique semper ad optimorum codi(i?C, 0) memoriam accedit, quae res praesertim in ea commenti parte, ubi vetustiores libri deficiunt, summi momenti est. Subscriptionem Phoi-mionis hanc fuisse testatur Gronov:
Phorm.
cum
'"aELII DONATI V C ORATORIS VRBIS ROMAE PHORMioNis explicit' quae quam prope ad Parisinus A servavit, nemo non videt.
COMJIENTVM TERENTI
eam
accedat,
quam
PRAEFATIO.
XVII
Huius 'exemplaris longe optimi' mentionem fecit L. Carrio in epistula ad Petrum Danielem a. 1580 scripta, v. Hagen, ^Der Cf. praeterea SabJurist und Philolog Peter Daniel' p. 31.
badini "^Studi
ital.'
II
z.
lat.
Scholienlitt.' p. 16sqq.
Restat, ut de Westerhovii codice, olim Samuelis Hulsii Hagani, pauca addam. Ex hoc libro Westerhov haud parvum numerum lectionum enotavit simulque hanc servavit subscriptionem ^donati in andriam commentvm explicit felicitek'.
:
Cp^f-^T. liuMi
lu libello meo supra commemorato p. 24 sqq. exeniplis sat multis allatis demonstravi codicem Hulsianum artissimo vinculo coniunctum fuisse cum codicibus i?TCJ^; eundem non integrum fuisse ipse Westerhov testatur: deerant enim scholia ad Ad. in 3, 84 lY 5, 30 et ad Hec. IV 1, 27 IV 4, 1 (cf. quae de et Fortasse etiam in Phormionis codicibus exposui). commento lacunam exstitisse inde colligere possumus, quod Westerhov ad II 1, 4 19 codicem in testimonium non vocat.
II.
Libri deteriores.
Voss. lat. Q. 24 s. membranaCatal. codd. Leidens. p. 378). Hunc in Italia scriptum esse iam olim animadverterat Ritschl; quin ex Vespasiani Florentini officina prodierit, dubium esse vix Excussit totum a. 1854 I. Vahlen in Schopeni usum, potest. Terenti vitam quam coUationem Reifferscheid adhibuit. Ritschelio contulit E. Mehler; praeterea Dziatzko Leidensi usus est. Ipse a. 1894 lenae collationem feci. Cf. 'Studi italiani' II 65 ; 70 Mus. Rhen. LII 84 sq.
8)
CodexLeidensis
(cf.
XV
9)
Codex Laurentianus
S.
Crucis 22,6
s.
XV,
In folio
praefixo legitur '"Iste liber fuit ad usum fratris Sebastiani de Bucellis (t 1466). qui pertinet armario conventus Sanctae Crucis de florentia ordinis fratrum Minorum'. Cf. ^Studi
italiani' II 73;
^Museo italiano'
III
423
sq.
s.
10) ceus. In
Codex Laurentianus
Faesul. 175
2.
XV
membrana79
Cf.
'Studi italiani'
11)
II 3,
II 3, 9.
XV
'Mus. ital.' III 383 adn). Ad Phorm. 113,810 'quod est reliquum in hac scena est de loco superiori signato hoc signo ]/'; idem signum ad II 3, 93 appositum est. Vitam Terenti contulerunt (i. Thilo (cf. Ritschl in Reifferscheidii Suetonio p. 482) et H. Motz (cf. Ritschelii
adnotatum
est
opusc.
m216).
Donati comm.
rec.
"Wesan er.
XVIII
PRAEFATIO.
lat. 7921 (olim Blaesensis 701) s. XV foliorum 132 (cf. Catal. cod. manuscr. Biblioth. Regiae a. 1744 III 4 p. 412^). Hunc in Germania scriptum esse contendit W. Frohner in Philol. XVIII 357, argumentis non Continet Donati commentum usque ad Ad. III 4, 34 probavit.
12)
Codex Parisinus
chartaceus
W. Frohner
s
^neque iners getha an captus^ (in imo margine ^estquemadmodum''). Exaratus est a duobus librariis; altera manus incipit fol. 31^'. Terenti vitam contulerunt J. Hunziker (cf. Roth in Mus. Rhen. XII 174), C. B. Hase (cf. Ritschl in Suetonio Reiffersch. 481), 6. Meyncke (v. Ritschelii opusc. III 216),
(1. 1.);
contulit, ipse
a.
a.
Cf.
13) Codex Ambrosianus D 70 sup. s. XV chartaceus foliorum nunc 209, olim 252. Fol. 43, in quo initium vitae Terenti scriptum erat, deest; incipit fol. ^^'^' his verbis ^tempus qui agitahant'' (= Vita c. 6) et desinit fol. 252 his 'omnia desperantis tu iam^ (Phorm. I 4, 42). Inter Eunuchi et Adelphorum commenta librarius in margine adnotavit
heyto
III
non inveni
in
exemplari'.
II 56.
Cf.
^Museo italiano'
r^'
14) Codex Ambrosianus A 144 sup. s. XV chartaceus foliorum 172. Donati commentum, quod legitur ff. 1 149 (v. infra 22), alterum sequitur eiusdem commenti fragmentum 156'" a diversa manu scriptum, quod pertinet ad Eun. ff. 150 V 7, 1 ^te amat et rursus"* Ad. praef. II 3 Hnteruentum Cf. *'Museo italiano' III 396 sq.; 'Studi italiani' II 55. egionis\
<i
15)
Codex Ambrosianus T
114 sup.
s.
XV
chartaceus
fol.
^^"
foliorum 213,
verbis
est.
Incipit
^pro suis edere'' (Vita c. 5); post Eunuchi commentum secuntur 4 folia vacua inlustrandaeHeautontimorumeno destinata
(f.
112
115);
fol. 111''
una comedia'
In
et
ab alia
manu additum
(ret.
^videlicet EccvrovtLiio)Qov}isvog\
descriptum
alia
theate legitur '1472 Ind 5 pridie Idus aug Sahb.) est. sit laus deo'. Praeter librarium
in corrigendo codice occupata fuit, quae permultas editionis principis lectiones adscripsit; ad Hec. Ill 5, 1, 2, quam commenti partem editio princeps omisit, nihil enotatum. Huius libri partes quasdam contulerunt Sabbadini et Wissowa, qui Ambrosianum editionis Mediolanensis fontem fuisse suspicatur. Cf. 'Museo italiano' III 393; '"Studi italiani' II 57; in 330.
manus
8V
16)
Codex Ferrarensis
173
NA
s.
XV
chartaceus
Exhibet subscriptionem hanc ''A Ludovico Carbone in diamantino recognitus 1477 mense Novembri'; in marfoliorum 293.
PRAEFATIO.
gine
litter.
XIX
158; 'Studi italiani' 11 59; III 330 adn. 17) Codex Londiniensis Burn. 267 plut. 161 E s. XV hartaceus foliorum 221 (cf. Catal. of Manuscr. in the Brit. Mus. I p. 68). Nonnulla excei*pta H. Hilgenfeld et W. M. Lindsay
p.
Carbonis leguntur.
Cf.
Zachariae
Iter
fc
mecum communicaverunt.
s.
XV
18)
chartaceus
quod priorum
nim membranaceum
d.
est) foliorum 126 (cf. Katal. d. Handschr. konigl. off. Bibl. in Dresden I p. 318). Scriptus est ab una manu totus, quae multis locis coiTecturas intulit; alia deinde manus cum hic illic textum emendavit, tum in margine varias adnotationes adspersit; praeterea a diversa manu fol. 1" adscriptum est ^\elivs doxatvs de p terentit vita deq3 tragoedia KT COMOEDIA' et fol. 4:^ 'aEL DON COMMENT IN QVINQVE TERENT De patria codicis edocemur hac adnotatione 'Ex coMMED.'
Bibliotheca Reverendiss. Amedei Canonici Regularis Bononiensis Clodius Bibliothecae Regiae adquisivit'. Codex, ex quo Dresdensis descriptus est, in Hecyrae commento magnam illam
habebat III 5, 8 Vl,2; quae lacuna expleta est adhibito codice quodam, qui Marucelliano (vel Hulsiano) simillimus erat. Hoc comprobatur et consensu lectionis et lacuna quadam inde ab IV 1,26 usque ad IV 4,1 pertinente; deinde ad IV 4, 1 77 non nisi excerpta satis exigua exhiben104 scholia omnino desunt. Scholia ad Phorm. tur, ad IV 4, 78 n 3 ita ordinata sunt, ut in universum numeri versuum Te-
lacunam
rentianorum recte procedant; tamen non est difficile ad intellegendum habuisse librarium ante oculos codicem, in quo duae scholiorum series eodem modo quo in separatae
ipsius Dresdensis, sed archecum ad versum 25 pervenisset, alterius ordinis scholia typi prorsus abiecit, sicut et in antecedentibus non pauca omisit.
erant.
Librarius autem
VCFB
non
Voces Graecae spatiis amplissimis relictis desunt. Dresdensem a. 1854 I. Vahlen Schopeni in usum contulit, qua collatione Ritschl in vita Terenti edenda usus est; iterum vitam excusserunt E. Jungmann et L. Jeep (cf. Ritschelii opusc. III 216), sed eorum quae aliter atque Vahlen enotaverunt nihil fere in
lodice scriptum est
Tum
(cf. R. Biittner in Annal. philol. 1894, 73 sq.). Dziatzko codicem totum excussit, ipse a. 1894 et 1895 maiorem partem contuli; in iis, quae praetermiseram, Vahleni accuratissiraa collatioue usus sum. Cf. '"Studi italiani' II 56; '.3: Mus. Rhen. LII 97.
b*
XX
h
19)
PRAEFATIO.
53, 31 s. XV claartaceus 157 haec leguntur ^Ad usum Conventus sante Conmari^ magdalene monacliorum Cisterciensis ordinis'. tinet integrum Donati commentum exceptis scholiis ad Hec. III 5,8 V 1,2; Graeca omissa sunt. Cohaeret autem hic liber tam arte cum editione principe, ut ex eodem quo illam fonte eum fluxisse facile possit comprobari (v. '"Studi italiani' II 79; III 333). Idem valet de proximo libro qui est 20) Codex Perusinus 396 (F. 7) s.XY membranaceus folio-
Codex Laurentianus
Fol.
1"'
foliorum.
rum
TVM
98,
quorum
iN
derantur.
italiani'
tulit
cc
EVNVCHVM
Cf.
289
Bibl.
libr.
21) Codex Vaticanus Palat. lat. 1630 s. XV chartaceus. Scholia quae pertinent ad Eun, I 2, 31 II 2, 32 per errorem suo loco omissa et in ff. 1 S"" suppleta sunt; ad Eun. I 2,31 librarius adscripsit ''notandus error'. Vita Terenti fol. 13'" Scholia ad Hec. III 5, 8 V 1, 2 desunt, qua de causa incipit, ff. 165*^ 168^^ Voces Graecae in lacunis scriptura vacant.
omissae sunt, exceptis paucissimis in priore commenti parte Andr. I 1, 18), quas H. Graeven excerpsit. (Tract. de com.
Cf.
'Studi italiani'
22)
II
r^
Codex Ambrosianus A
Continet
fol.
l""
49; 65 sq.
Donati commentum usque ad Phorm. praef II yalso duplici eius amore^ Adelphorum commentum inde ab 1 1, 15 'ex me^ (fol. 118"^) deest neque quicquam adnotatum. In Hecyrae commento eadem quae in Vaticano X desiderantur. Cf. 'Museo italiano' III 396 sq.; 'Studi italiani' II 55; v. etiam supra 14. z 23) Codex Vaticanus lat. 1513 s. XV chartaceus 184 foliorum, Titulus fol. 1'' exstat hic 'Andria Donati Grammatici in Publii Terrentii Aphricani Kartaginensis comoediis expositio' Eunuchi commento praepositum est hoc '"Donati Gramfoliorum 172.
149^*
;
144 sup.
s.
XV
chartaceus
matici
in
Eunucum
fol. l^^""
Subscriptio
oaiaov tiloa -^ Ad Hec. III 5, 8, ubi in aliis maximus liE hiatus incijDit, in margine adnotatum est "Igtsov oti aitb idib (l. ho)? t6 tiXog ccvtfig tfig yicouodlag i^ allov aQ-ioiliov d:i8t) recte hinc Sabbadini {l. alXov avtioUov) ^yQaipev 6 ^aQtivog'' ('Studi italiani' II 50) conclusit Martinum quendam lacunam, quam in archetypo invenerat, alio codice adhibito explevisse, Vaticanum autem ex Martini libro descriptum esse. charta24) Codex Vaticanus Ottobon. lat. 2023 s. ceus. Subscriptio 'L Anconae MCCCCLXIIII pridie Kalendas
;
similiter
ycccl
deinceps.
yQa^ovra xQiGth
XV
PRAEFATIO.
XXI
ianuarias B scripsit'. Hecjrae commentum lacunosum non est, sed ex summa quae inter hunc et reliquos eiusdem prosapiae libros intercedit necessitudine in archetypo lacunam illam fuisse haud scio an iure concludatur. Continet pauca Graeca (usque ad Andr. I 1, 91), quae H. Graeven meum in usum excerpsit. "f. 'Studi italiani' II 55; 7173. 25) Codex Malatestianus XXII. 11. V s. XV membranaiceus foliorum 163 (cf. Muccioli. Catal. codd. mss. Malat. II 149; 7. Zazzexi, Codici e libri della bibl. Malat. 1887 p. 431; 438). Sabbadinio teste in hoc libro conficiendo tres manus occupatae fuerunt: Man. 1 scripsit Eunuchum, Adelphos, Hecyram usque ad III 5, 8 '^quae volumus dicere'' (=fasc.V XIII [a i]); tum spatio duorum foliorum et dimidii vacuo relicto Phormionis commentum transcripsit (= fasc. XVI XVIII [k m]).
Eidem
tribuit Sabbadini eam partem codicis, quae vitam Terenti, tractatus de comoedia, Andriae commentum continet; haec olim in fine addita fuisse constat (fasc. I IV Vocabula Graeca, plerumque relicta lacuna, omissa [n q]).
librario
initio pauca (atramento scripta) leguntur quae in Vaticanis t et x reperiuntur. Man. 2 Hecyrae commentum ab III 5, 8 usque ad IV 1, 20 ^sed ne tuum^ supplevit (= fasc. XIII extr.) et quae a man. 1 scripta erant, multifariam correxit saepeque variam lectionem adiecit. Man. 3 reliquam Hecyrae partem (inc. 'sed ne tantum'') scripsit (= fasc. XIV et XV). Praeterea tres manus ab illis diversae codicem suppleverunt vel correxerunt: 3Ian. 4 magnam partem voca-J^ bulorum Graecorum, quae librarius omiserat, partim in contextu partim in margine minio supplevit; Man. 6 quae ad Andr. ni 1,6 deerant {'suscijn toUere^) addidit; 3Ian. (J Phorm. 11 1, 22 ^socratis'' in ^isocratis' correxit. Codicem, in quantum quidem a manu prima profectus est, ante a. 1457 scriptum esse
sunt,
nisi
quod
atque eadem
fere,
testimonio est epistula Malatestae Novelli (f 1465; de epistula cf. 'Museo italiano' III 423; "^Studi italiani' II 52), qua hic Cosimo Mediceo petenti se codicem missurum promittit, simul autem codicem mendosissimum esse seque Aurispam adiisse Unde scribit, ut eius librorum auxilio menda toUere liceret. Sabbadini conclusit correcturas et supplementa a man. 2 et 3 Malatestiano illata ad Maguntini codicis apographum Aurispae referenda esse, Malatestianum ipsum (man. 1) aliquo modo ad
eiusdem apographum
doctissimus
libri
Camotensis
emendatus atque auctus codicem, cuius ope Partem codicis est, Vaticano t simillimum fuisse monuit. contulit Sabbadini, Graeca mihi exscripsit I. Kuith. Cf, 'Museo italiano' III 423 sq.; 'Studi italiani' II 50; 65 sq.
eum
redire.
Simul
ille
vir
XXII
PRAEFATIO.
26) Codex Oxoniensis Lincoln. lat. 45 s. XV membranaceus foliorum 217 (cf. Catal. codd. Oxon. I 31). In folii praefixi pagina auersa legitur 'Vespasianus Librarius Florentinus fecit Titulus hic est: ^clavdii scribi florentie'. donati honoraTISSIMI GRAMATICI PREFATIO SVPER TERENTIO ET PRIO IN ANDRIA
feliciter'; Pnormionis commento subscriptum est ''Explicit phormio Donati clarissimi' ; reliquos singulorum commentorum titulos subscriptionesque hic commemorare opus non est. Post Andriae prologum fol. 9"^ 10*^ legitur magna illa interredeamus ad Donati polatio ^Sunt qui habent et versus commentum', quam exscripsi in Mus. Rhen. LII 87, ubi et
iNCiPiT
feci.
8 V
Insignis est
II 1,
duabus
1,
2 et
ad Phorm.
spatio relicto); in Phorm. 11 3 scholiorum confusi sunt. Graeca vocabula in lacunis omissa sunt. In tractatu supra commemorato Ormannus quidam appellatur, qui quis fuerit mihi non constat; fortasse idem fuit atque Ormannus
Erfordensis, qui scripsit codicem Farfensem 8 eiusdem saeculi, glossas et Pauli differentias continentem, sed ne de huius quidem persona quicquam notum est. Contuli quasdam codicis Cf. Dziatzko, Ann. philol. suppl. 663, partes lenae a. 1895. qui Bentleium hoc libro usum esse ostendit; ^Studi italiani' II 49 65 69 Mus. Rhen. LII 86 sq.
53, 9 s. XV membranaceus 127 Est Bandini, CataL BibL Medic. Laur. II 604). hic liber Oxoniensi tam similis, ut dubium esse non possit, quin in eadem Vespasiani officina ex eodem archetypo descriptus sit; quamquam non desunt, quibus inter se differant, qua de
27)
Codex Laurentianus
(cf.
foliorum
re
ille
mox dicendum
erit.
',
DE MEDJcis cos
undc apparct codicem ante a. 1469, quo diem supremum obiit, esse scriptum. Laurentianum a. 1895
F
Cf.
^Studi italiani' et
fecit
Mus. Rhen.
1. s.
1.;
eiusdem
libri
mentionem
Lindenbrog
Observat. 631.
53,8 s. XV chartaceus folioBandini, CataL etc. II 604). In calce haec legitur subscriptio 'Mathias lupius plebanus areolensis scripsit pro bibliotheca sua geminianensi M quadringentesimo quinquaIn Hec}a-ae commento post gesimo nono die VII aprelis'.
28)
Codex Laurentianus
(cf.
rumll8
verba ^quae uolumus dicere'' (III 5, 8) tria folia vacua relicta sunt a librario, in quibus alia manus s. XVI vel XVII scholia usque ad finem huius scaenae supplevit. Tum in proximo folio ad V 1, 1 adnotatio exstat a Donati commento aliena; sequitur genuinus textus inde ab V 1, 2 ^Nec pol me multum fallif. In Phonnionis commento scholia ad II 1,4 19 non desiderantur; scholiorum ad II 3 ordines confusi sunt. Post Andriae prologum
PRAEFATIO.
eandem exhibet interpolationem quam
XXIII
in
et
Cf.
'Museo italiano'
91.
III
423;
'Studi
italiani'
Rhen. LII
29)
Ottobon. 2070 s. XV. In prima/ charta legitur 'Ex codicibus loannis Angeli ducis Post Hec. III 5, 8 sequitur spatium ab Altaemps' (f 1681). folii unius et dimidii, tum ad V 1, 1 eadem quae in m interpolatio; ultimo huius comoediae scholio addita sunt haec: ^textus tamen talis habetur sequor equidem plus hodie boni Vos feci impudens quam sciens ante hunc diem umquam.
huius
libri
Codex Vaticanus
In Phormionis comvalete et plaudite. Calliopius recensui'. mento hic cum codice prorsus consentit; idem valet de interCf. ^Studi polatione, quae post Andriae prologum inserta est.
italiani' II 58.
Praeter eos quos supra enumeravi atque descripsi nonnulli codices, qui nullius omnino pretii ad crisin factitandam aut sunt aut esse videntur; ex parte enim minus mihi innotuerunt, quam ut certam de eis proferam sententiam. 30) Codex Vaticanus Regin. lat. 1673 s. XV charta- G^ ceus 215 foliorum. Titulum ^Donati grammatici in sex P. Terentii Afri comoedias examinata interpretatio' ex Calphurnii
commemorandi sunt
editione
sublatum
manus
recentior
praeposuit.
Hic codex
propter duas res memorabilis est: primum quod in Phorin mionis commento ad H 3 scholia similiter atque in ordinem redacta sunt, qua in re certum vestigium pristinae formae relictum est; deinde quod duae manus a librarii manu frdiversae haud paucas voces Graecas, quas man. 1 solito more in lacuna omiserat, suppleverant atque eas ex optimae notae codice ut videtur desumptas (ad tractatus, Andr., Eun. Ad., Hec). Has partim Fr. Spiro partim G. Wissowa exscripserunt,
Cf.
'Studi italiani'
Urbin. lat. 354 s. XV membranaceus foliorum 211. Post Andriae praefationem legitur hic titulus ' Aelii Donati Grammatici Clarissimi in sex P. Terentii (fol. 6'') Afri Comoedias examinata interpretatio'; fol. SS"" post Eunuchi
31)
56; 62.
Codex Vaticanus
commentum
inserta est
''lo.
rumenon examinata interpretatio' ordo fabularum sic procedit: Andria Eunuchus Heautont. Adelphoe Phormio Hecyra; denique
post Phormionis commentum legitur (fol. 210'" 211"") Calphurnii Vale decus Litterarum' epistula ''Constat antiquos scriptores
(v.
Loeffler,
De Calphurnio
declarant Vaticanum
esse,
id
quod
Ter. interpr. 40). Haec omnia satis editioni Calphurnianae coniunctissimura nec Ritschelium fugit (v. Sueton. Reiff. 483) et
Sabbadini
sic explicuit,
XXIV
PRAEFATIO.
ipsa editione derivatum esse sumemus, nam et subscriptio ad Terentium e t Donatum spectat et didascalias Adelphorum Phormionisque, quas exhibet, in Calphurnii autographo commenti Donatei exstitisse vix est credibile. Ritschelio variam lectionem ad Terenti vitam exscripsit Ribbeck. Titulus 32) Codex Matritensis Reg. 2 B 4 s. XV/XVI. idem est qui Urbinatis codicis, ut facile nascatur suspicio hunc V. Loewe, quoque ex Calphurnii editione transcriptum esse. Bibl. patr. lat. Hispan. 465; Mus. Rhen. LII 98.
III 3 s. XV. Cf. Dziatzko, 'Studi italiani' III 330 adn. 1. 34) Codex Londiniensis Burn. 171 plut. 162 D s. chartaceus foliorum 205 (cf. CataL of Manuscr. in the Brit. Continet Hecyrae commentum integrum; in Mus. I p. 54). archetypo scholiorum series ad Phorm. II 3 nondum fuisse conTextus forma ei quam Dresdensis fusas sunt quae doceant.
33)
Codex Escurialensis E
695 adn.
XV
exhibet similis,
35) Codex Londiniensis Add. 21083 plut. 227 A s. XV chartaceus 85 foliorum (cf. CataL of Add. to the Manuscr. in the Brit. Mus. [1875] p. 319). Continet Eunuchi et Phormionis commenta. Ex iis quae H. Hilgenfeld et I. P. Gilson mecum communicaverunt hunc codicem in Eunucho saepius ad melioris notae libros accedere, in Phormione saepenumero misere inter-
11906 plut. 276 G s. XV CataL of Add. etc. [1850] p, 17). Continet Terenti fabulas et ab eadem manu Donati commentum in marginibus adscriptum. FoL l'* legitur 'Jeronimus minato
36)
membranaceus foliorum 85
est 1471'.
3.
De codicum
Omnium
inter se rationibus.
qui ad nostram aetatem pervenerunt librorum et B. Qui manuscriptorum antiquissimi sunt codices etsi non desunt quibus diiferant, tamen in universum tam arte coniuncti sunt (v. app, crit, ad Andr. II 1, 23sqq.), ut non temerarium esse videatur eos ad communem fontem 29 referre, praesertim cum archetypum ad Andr. II 1, 24 lacunosum fuisse uterque testetur, Sed quominus hos
libros recta via ex illo archetypo prodiisse sumamus, obstat inter alia diversus commentorum ordo, nam in
at
in
Andriam
excipit
PRAEFATIO.
Eunuchus.
difficile
XXV
exhibeat
ut
Qua
ad
in
re
uter genuinum
est
diiudicandum;
verumtamen
ordinem^ contra
Umpfenbachium (praef. XL) et Leonem (Mus. Rhen. 38,324) in codicc B communis archetypi ordinem esse servatum
cum consensus reliquorum librorum tum illud effecit, eum qui ante saeRabbow quod (p. 331) argute observavit culum nonum vitam Terenti Ambrosianam confecit ordinem fabularum exhibere hunc: Andria Eunuchus Adelphoe
putarem,
Heautontimorumenos Hecyra Phormio. Quem ordinem quin ex Donati commento repetiverit grammaticus ille nescio quis, vix potest esse dubium, quippe qui totus ex illo commento pendeat. Itaque in eo quo usus est exemplari post Andriam invenit Eunuchum, Heautontimorumenon autem, cuius commentum iam deperierat, ipse in enumeratione sua superaddidit. Huic testimonio alterum fortasse
quod petitur ex scholiis codicis Victoriani s. X quo de v. infra 5. Hinc sequitur in libro quodam, qui codicem A aetate aliquantum superabat, eundem exstitisse ordinem quem codex B testatur; unde in eo exemplari quod inter A et communem librorum A B fontem intercedit ordinem commentorum commutatum esse colligamus necesse est (cf. Mus. Rhen. LII 9-4). Ex iis autem
accedit,
scripti,
&t
reliquorum
est,
inde manifestum
quod
supra
uterque
continet.
iam
partem commenti satis exiguam Codices CF ad codicem Maguntinum redire vidimus; ad eundem autem fontem propter
nisi
non
summam
quae apparet congruentiam revocandi sunt libri ille quidem ex eodem quo CF apographo videtur (cf. ad Euanth. III 5), hic pendere (Decembrii?) ni fallor ex ipso Maguntino transcriptus est. Cui opinioni vix obstat, quod in B nonnullae lacunae reperiuntur, quia
et i?;
quorum
in archetypo quid scriptum esset dignosci iam non poterat et ipse Candidus (Phoi-m. praef. III 4; prol. 11). ^cariem vetusti operis' queritur et Riccardianum aliquanto
Nam
post
illius
potuit,
ut quae
apographum constat esse descriptum; sic evenire iam ante dignosci vix potuissent, spatio
XXVI
dimidii
sive
fere
PRAEFATIO.
saeculi
modo
vel ex ipsis libris dilucide apparet codicis Maguntini propriam fuisse lacunam illam ad Phorm. II 1, 4 19,
CF
quam idem
unius
folii
exhibet
vel
cod.
duorum
ipso
Maguntino
vel
in
eius
archetypo factam recte revocavit Sabbadini (^Studi ital.' II 74 sq.). Eandem autem lacunam reperimus in eo codice, ex quo libri Oa(mn) propagati sunt, ubi tamen altera V 1,2 hausta sunt: aecedit, qua scholia ad Hec. III 5,8 quae quin ex simili iactura, duorum scilicet vel quattuor
quaternionum,
repetenda
sit,
dubitari
non
potest.
lam
videas quaeso Laurentium Vallam ad loannem Arretinum (qui vulgo Tortelli audit) a. 1447 haec scribentem (^Museo
ital.' III
387): ^non aliud scribo quam quod ab amico ut est, ut quaeras a domino Columnensi sive quis alius est qui Donatum super Terentium habet, numquid integer Donatus reperiatur et an super omnes Nam hic amicus meus apud Carcomoedias scripserit. nutum vidit hunc auctorem sed sine tertia comoedia
scriberem iniunctum
et
^EuvxovxL^uiQOV^iv(p
verbis archetypus librorum Oa optime Poito audiamus Aurispam (1. c. 388), qui a. 1451 Antonio Panormitae scribit: 'Tamdiu scieram Carnuti in Gallia Donatum in Terentium in bibliotheca ec-
Nonne isdem
describitur?
Eum
que huc Romam transmitteretur, quod iam factum est et eum codicem [i. e. apographum] hic habeo et dedi operam
quod cum erit factum, et cito fiet, ad te mittam non dono sed ut et alii copiam originalem habeant' et paulo post ^Superiore hebdomada item ad te scripsi me iam commentum Donati in Terentium habuisse, quod Carnoti ut rescriberetur curavi. Facio item transcribi, ut ipsius copiam secure amicis facere possim, ne forte denuo mihi eveniret quod Guarinus [VeronensisJ, Carolus En habes apographum [Marsuppini] et tu mihi fecistis'.
ut
transcriberetur;
PRAEFATIO.
oodicis
XXVII
Carnotensis
in
Italiam
non ex
derivati sunt.
num
verum ex ipso apographo nascitur quaestio, quae inter Maguntiet Carnotensem intercedat ratio; nam eos artissime
altera transcriptione,
lam
cohaerere vel
summus
inter
TCFB
et
Oa,
in
quantum
quidem
sensus
hi
(cf.
pristinam scripturam servaverunt, docet conMus. Rhen. LII 90). Atque rem iterum iterum-
que reputanti hoc mihi quam proxime ad verum accedere visum est: in ipso codice Carnotensi fasciculorum compages laxata erat, quo factum est, ut primum folia, quibus scholia ad Phorm. II 1, 4 19 continebantur, excide-
rent.
est codex
Quibus amissis ex codice iam mutilato (x^) descriptus Maguntinus. Deinde sive paulo sive multo post
illi quoque fasciculi interierunt, in quibus ea commenti pars Hinc 1, 2. scripta erat, quae pertinet ad Hec. III 5, 8 factum est, ut Vallae amicus cum Carnotensem (jc^) perlu-
primo statim obtutu et in Hecyra et in Phormione librum illum non esse integrum animadverteret. Minime igitur Sabbadinio assentiri possum, qui contendit (^Studi ital.' II 53) observasse illum Yallae amicum inde a Phorm. III 1
straret,
Hic alia res commemoranda paulatim rarescere. atque ea summi momenti ad codicum inter se rationes melius perspiciendas. Quattuor illos libros manuscriptos Oamn ad eundem redire fontem (co) cum aliae interpolationes
scholia
est
omnibus communes docent, tum qui post Andriae prologum in omnibus legitur tractatus, quem in Mus. Rhen. LII 88 sq. transcripsi. Quamquam si hos codices inter se comparamus, mira quaedam cognoscitur dissensio: ac primum quidem in codicem haud paucae lectiones irrepserunt peculiares
codices
ei
LcdN {cp)-^
librorum generi, cui assignandi sunt e. g. deinde in a iam multo maiorem talium
lectionum
toti
in illam recensionem
numerum invenimus; postremo codices mn prope abierunt, nam non solum Phorest,
LcdN
cum
in
Oa
adhuc distinctae
sint series
adnotationum,
XXVIII
sicut in libris
PRAEFATIO.
Maguntinae prosapiae. Hinc
efficitur exstitisse
sunt codicesXcc^iV, tantamque fuisse illis temporibus auctoritatem eius, ut pristinam textus formam paulatim submoverit.
cum
quam lacunam
esse facile in
adhibito
expletam
nondum
unum
codice
quodam
qualis est
candus est, ex quo Oamn fluxerunt. Idem quamquam in universum cum libris LcdN sim. consentit, tamen non ita raro ab isdem dissentit et ad codicum memoriam se applicat (cf. etiam ad Phorm. V 8, 53). Idem fere valet de communi fonte codicum hE et editionis principis; in quibus Hecyrae lacuna adhuc exstat (^E hic deest), in Phormionis vero commento ad II 3 ordo scholiorum quem exhibent LcdN iam receptus est. Quod ad codices xr^ztM attinet, simillime res se habet; in aliis enim (xr^) Hecyrae lacima etiam nunc
TCFR
cognoscitur, in aliis (ztM) partim in ipsis partim in proximo fonte expleta est atque expleta quidem ex libro eiusdem recensionis, cuius sunt JjCdN. Itaque dubium esse non potest, quin hi omnes ad Carnotensis apogi'aphum 19 redeant unde necessario sequitur scholia ad Phorm. II 1 4 in communi archetypo ex illa recensione cuius saepius mentionem fecimus esse restituta. Atque hoc ni fallor comprobatur
;
,
et in Dh ed. pr. xt^ztM desideratur quod et in scholion ad Phorm. II 1, 7, quod in codice quodam propter o^oiOTiXevxov (^causam tradere^) videtur intercidisse. Quae
eo,
LcdN
cimi ita sint, haud scio an nostro iure sumamus in hanc quoque Carnotensis stirpem similiter atque in gradatim illatam esse deteriorem recensionem. Cuius rei in-
Oamn
itium
fortasse factum est in illa transcriptione, cuius lam ad quaestionem difficilliAurispa 1. s. c. meminit. mam pervenimus, unde oriunda sit recensio illa saepius commemorata. Qua in re primum statuendum est factam esse eam ante a. 1451, quo anno Aurispa Carnotensis
PRAEFATIO.
apographum
XXrX
transcribendum simul iis curavit; quae supra exposuimus convincitur quod Sabbadini ex consensu et conclusit: ut xztM, . sic et qui est e. g. inter LcdN ad archetypum in Hecjo-ae commento lacunosum redire, cuius rei nec vola nec vestigium apparet. Itaque cum Carnotensis exclusus sit, restant qui in censum veniant codices Maguntinus et F; uterque Hecjram habet integram,
commento scholia ad II 1, 4 19 in illo hoc exstant, sicut in libris LcdN sim. desiderantur, Qua de causa facile sibi persuaserit quispiam Vaticanuin vel
at in Phormionis
in
eius archetjpnm
aliae
res
fundamentum
accedant;
nam primum
praebuisse, praesertim et in et in
cum
LcdN
scholion
ad Phorm. 11 1, 7 deest; tum ad Hec. V 3, 1 in utrisque pauca verba desiderantur, ubi in V librarius adnotavit '^deletum propter vetustatem'; postremo in Phorra. praef. III 5 sine dubio Y eandem praebet perturbationem,
quam
illi
in
LcdN
invenimus.
ex
eis quae supra de codice T" opinioni enarravimus apparet librario huius libri iam praesto fuisse exemplar illius recensionis eundemque ante oculos habuisse confusos scholiorum ad Phorm. II 3 ordines. Hinc enim explicatur, quod prioris ordinis scholium ad Phorm. II 3, 29
adversentur;
in
exhibent
repetitum est, nam in libris qui confusam recensionem scholion 29 A legitur post 28^ B; hinc porro explicandum, quod in V sicut in post schol. 12 A additum est ^insimulo genetivo iungitur', quae
posteriore
LcdN
verba codices JiCF non agnoscunt (eadem adnotatio legitur in J), simillima in Oa in altero scholiorum ordine, sed hos tres libros ex recensione LcdN pendere supra
vidiraus).
Denique
si
addimus lectiones
illius
recensionis
a correctore in codicis
partem priorera interdura neglegenter esse translatas, iam haec opinor sufficiant, quibus V ipsum librorum LcdN sim. fontem non fuisse demonstretur; sed
illara
quominus ex archetypo codicis V recensionera derivatam esse sumaraus, nihil videtur obstare. lara pergaraus ad Maguntinura, quera a. 1433 ab Aurispa Eundera Aurispam sibi repertura esse commemoraviraus.
XXX
apographum
epistulis,
p.
PRAEFATIO.
confecisse cognoscitur et ex ipsius et aliorum quibus cf. Sabbadini, ^Biogr. di Aurispa'
de
8385, 'Museo ital.' III 385 sqq., 'Studi ital.' II 17sq. Simul edocemur Aurispam apographum suum Carolo Marsuppini tunc Florentino tradidisse, qui illud transcriberet
est "^emendaret et in
ital.'
id
'Mus.
quod
cina prodiit F,
denique Oa; eundem porro Vespasianum familiarissime usum esse hominibus doctis litteratisque, quos Mediceorum eximia liberalitas Florentiam convocaverat res est
,
Itaque non prorsus a veritatis specie videtur recedere coniectura ipsi Marsuppinio deberi eam de qua
notissima.
nunc agitur recensionem {(p). Quae si ita sunt, e codice V Phormionis lacunam, quam ut ipse Maguntinus ita Aurispae apographum habebat, expletam esse sumamus necesse est; cui opinioni fortasse favet omissum ad Phorm. II 1, 7 scholium, quod unus servavit Cuiacii codex, qui, ut hoc statim addam, quam proxime accedit ad lihYorMmRTCFiOa) memoriam. Restat ut doceam quae inter meliores et deteriores
codices
aflferam
intercedat
ratio. Atque ne longus sim, pauca exempla insigniora, quorum numerum nullo nelicet.
gotio augere
Meliorcs
libri:
Detcriores lihri:
Andr.prol. 12 ergo
et
poema
et
ergo in
poemate
oratio est.
oratio,
J75,i.9maior
tis
ad
raaior
pariliter
et
com-
summam aetarefertur et
ad comparatio-
lexicogr.
lat.
XII 284;
nem
pariliter
400).
positum.
PRAEFATIO.
Eim. III 1, 34 ideo quia scorta sunt dura
coria. a parte ergo sui meretrices
XXXI
scortum quia tunc
et dicitur
scorta dicuntur.
scorta
dicuntur.
IV 0, 2
sed
uinolentiae accumu-
sum iam
ris
erro-
latio.
esset
ac
uinolentiae.
/F7.
6'
proprie mani-
pulus
milites
centum RomanietLatinisub
uno
pulo
centuri-
one, ex mani-
nam
huius
herbae,
modi
pro
conficiebant,
quemprosigno
sequebantur.
quae
bantur.
signo
seque-
IV7,39
ei miles de his
officiis,
ab
suo
sunt.
quae nomine
contumeliosa
Ad. 1113,35
sic
et in
Eu-
sic
et in
Eunucho
ut
'^eum se
est de-
nucho: et nominatiuus et
septimus casus
potest esse.
..
intendit esse,
tiuus.
idonea
1114,47 idonea
faciendo
causa
uiuos querimoniam
aduersus uiuos
faciendo
scilicet.
pro
scili-
mortuo
cet.
XXXII
Ad.
PRAEFATIO.
61 quam
niliil
IV 5,
im-
quam
patris
fiat.
periose ac pro
auctoritatepatris!
non
non
nihil
dixit
"^ne
sis
socors'.
cors'.
IV 7,
18
Demea quam
ut
lebat
Demea
Micio.
nisiutsaeuiret
Micio.
IV 7, 34
V3,10
equus
durius.
equus ligneus.
putare
falsa et
infructi(cf.
resecare
l.
laf.
c).
secare.
Hec.
J^, 75 uigilanterquod
est
'^integram
specificat(!),idesttalem
ut
accepi
qualem accepi a
tuit
laf.
suis: polex.
suis' :
potuit
et uitia-
etc.
I.
(cf.
Arcli.
enim
c).
tam
accepisse.
et
1112,21
et ro 'dic mihi'
mihi:
mus
dic
uerbum
est
curiosius
in-
terrogantis est.
Hradere'.
quod nos
Hratertia persona de se loquens
lenius
dere'.
12,1
tertia persona.
usus
est.
ordinem seruauit.
pacato
quam
miti pectore.
in
Quae qui consideraverit, facile intelleget, quam bene hanc Italorum recensionem quadrent, quae apud Voigtium
PRAEFATIO.
XXXIII
(^Wiederbelebung d. class. Altert.' II^ 385) legimus: ^lhr war ohne Zweifel eine Ausbesserung und Ebenung des Textes durch eine Fiille von bunten, aus dem allgeResultat
A s.xr
xv^
LcdNPrhqs/
4.
De
Quamquam
mandatum
Donati
est
editionibus.
typis Ritschl in Suetonio Reiff. p. 483 sqq. tamen hic rem paucis absolvere licet,
alicuius
Donati comm.
rec.
commentum
cf.
ciixiter
edit. I,
quinquagies
Westerhovii
LXXIXsqq.,
(=
nam
quae
XXXIV
ed.pr.
PRAEFATIO.
1) Editio princeps ex eadem officina prodiit, cui Italia primum librum typis descriptum, eiusdem scilicet Donati artem grammaticam, debet: nam foras eam dederunt Conradus Sweynheym et Arnoldus Pannartz Romae a. 1472. Cum hac de principatu contendit editio Veneta Vindelini Spirensis quam
procuravit Raphael Zovenzoni. Quae quo anno facta atque emissa sit etsi prorsus ignoramus, tamen omnium qui harum rerum periti sunt consensu ad Romanam quam proxime accedit, Ab hac nisi forte ut bonitate ita etiam aetate eam superat. Veneta totam pendere editionem anonymam, quae Mentelino Argoratensi assignari solet, vel ipsi versus subscriptionis loco additi produnt (cf. ^Studi italiani' II 76 sq.). Romana autem et Veneta ut inter se quam maxime consentiunt, ita neque haec ex illa neque illa ex hac fluxerunt, sed ad eundem librum manuscriptum redeunt, ad quem codices h et E. Codex ille, ex quo derivatae sunt, ad deteriorum librorum genus pertinebat et in Hecyrae commento magna illa lacuna (III 5, 8 V 1, 2) laborabat; ad Phorm. II 3 scholia eodem modo confusa erant atque in reliquis eiusdem condicionis libris. Eo autem editiones a recentioribus libris manuscriptis diflferunt, quod satis multas voces Graecas continent, quas tamen magnam partem interpolatori deberi luculente demonstravit Sabbadini (^Studi ital.' III 333). Quod cum etiam de multis aliis lectionibus harum editionum propriis valeret, rectissime Dziatzko ^principi editioni non plus fidei deberi quam cuipiam noviciorum codici' statuit (edit. Terent., Lipsiae 1884 praef. p. X adnot. 6). ed. JUediol. 2) Editio Mediolanensis Autonii Zaroti a. 1476. Haec cum aliis rebus tum eo a principe differt, quod prima Hecyrae commentum integrum exhibet: unde sequitur eam ad diversum
Sabbadini C^Studi ital.' II 80) consensum quenredire. inter Mediolanensem et codicem Vaticanum indicavit, sed illam ex hoc derivatam esse ipse negavit; editorem codice Ambrosiano q usum esse fortasse recte Wissowa suspicatus est. 3) Editio Veneta a. 1476 et Tarvisiana a. 1477 loannis falpti. Calphurnii Brixiensis (v. Loeffler, De Calphurnio Terentii interprete, Diss. Argent. 1882). Haec editio in universum nititur editione principe, cuius lacunam in Hecyrae commento Cal-
fontem
dam
phurnius explevit adhibito quodam libro manuscripto, qui cum codicibus t3I artissime cohaeret (v. ^Studi ital.' II 82). Praeterea
ordinem comoediarum editor mutavit, ut sic procederet: Andria Eunuchus Heautontim. Adelphoe Phormio Hecyra, sicut etiam in Terenti editione, quacum Donati commentum coniunctum est. Ad Heautontimorumenon cum Donati interj^retationes iam non exstarent, Calphurnius ipse commentarium composuit, quem maximam partem ex reliquis Donati commentis compilavit; cf.
Loeffler
1.
c.
47 sqq.
Itaque
editioni
subscriptum
est ,hoc:
PRAEFATIO.
^P. Sexti Terentii Afri
XXXV
grammatici examinata
cum
Aelii Donati
Insuper addita est Calphurnii in Heautontimorumenon Terentii accurata expositio'. Denique editioni epistula praefixa est Tali)hurnius Brixiensis Marco Aurelio viro praeclarissimo salutem' etc, quam edidit Loeffler p. 40 45. Ab hac Calphurnii editione pendere codicem Vatic.Urbin.354 iam supra commemoravimus idem valet de codice Boendermakeri, quo Westerhov usus est (v. ^Unters. z. lat. Scholienlitt.' p. 24) et de codice quodam Gandaviensi nunc ut videtur deperdito, cuius collatio a Gronovio facta (cf. "^Unters.' etc. j). 27) exstat in editione Lindenbrogiana Leidensi (Gronov. nr. 12). Hoc autem propter Ribbeckium moneo, qui in edendis comicorum Romanorum fragmentis hac Gandaviensis collatione usus est. Relinquitur ut addam Matritensem quoque Donati codicem videri ex Calphurnii editione esse derivatum (v. supra 2, 32). 4) Editio Parisina a. 1529 (1536, 1541) Roberti Ste- Steph^ phani. De subsidiis suis editor in praefatione pauca indicat, cum loquitur de '^codicibus antehac excusis' et de ''vetusto exemplari manuscripto'; illarum in numero sine dubio fuerunt de hoc quid iudicandum sit editio princeps et Mediolanensis supra ( 2) exposuimus. His igitur subsidiis nisus et adhibitis Terenti aliorumque scriptorum operibus Donati commentum ita in integrum restituere conatus est Stephanus, ut scholia secundum ipsius Terenti verba in ordinem redigeret, lemmata ininterpretatione
finis.
interpretamenta emendaret atque suppleret, Graeca reponeret, sententias auctorum saepenumero singulis litteris Qua in re etsi Sabbadinio (1. c. signatas integras redderet. 81 sq.) concedendum est saepenumero Stephanum errasse multisstauraret,
que
locis
potest, quin optime de hoc commento meritus sit; ut alia mittam, vel hoc ei laudi vertendum est, quod saepissime abiectis pravis superiorum editionum lectionibus ex optimo ni fallor codice suo genuinum textum exhibuit, quo factum est, ut Parisina editio omnes quae ante id tempus virorum doctorum
non
manibus versabantur editiones longe superaret. 5)Editio Parisina a. 1602 et Francofurtensis a. 1623 Itindenbr. Friderici Lindenbrog. Quod ad ipsum commenti textum attinet, haec Lindenbrogii editio in universum non ita multum differt a Stephaniana, nisi quod hic illic haud pauca ex novis subsidiis manuscriptis emendata vel suppleta sunt. Sed Lindenbrog non sohim quibus usus sit codicibus accuratius indicavit, Terum etiam primus satis multas lectiones librorum suorum in observationibus enotavit, unde qualia ei manuscripta subsidia
praesto fuerint aliquo modo statuere possimus. Ipse in praefatione haec exponit: ''Donati duo exemplaria habuimus et illa Pithoeorum accurata dilisentia ad Mss. codd. Antonii Contii
XXXVI
PRAEFATIO.
et lacobi Cuiacii Antecessomm Bituricensium collata, quorum auxilio in hoc commentario plurimae lacunae suppletae aliaque luverunt etiam infinita errata integritati suae restituta sunt. nonnihil coUectanea quaedam quae in bibliotheca regia Parisiensi, et schedae vett. Pet. Danielis Aureliani viri humaDe Pithoeorum collatione iam supra verba fecimus; nissimi.' schedis autem Petri Danielis cod. Parisinum significari rectissime demonstravit Dziatzko (Mus. Rhen. XIX 450 sq.). Sed in hoc errasse mihi videtur vir doctissimus, quod de Lindenbrogii coUectaneis protulit: ''sie waren eine gedruckte Donat-
ausgabe mit handschriftlichen Varianten, wahrscheinlich auf Grundlage des cod. 7920, und mit Conjecturen.' Nam cum Lindenbrog, ut ipse in praefatione docet, cod. Paris. 7899 Terenti ad emendandas comoedias adhibuerit, in hoc autem
codice, quem editor in observationibus Ms. R(egium) appellat, permulta Donati scholia (usque ad Andr. I 5, 10) exhibeantur
(cf.
Umpfenb.
praef.
XXVI;
Taleogr. des class. Lat.' ad tab. VII), mihi quidem veri videtur esse simillimum his excerptis cod. Parisini 7899 usum esse
Lindenbrogium (v. ^Unters. z. lat. Scholienlitt.' 22 sq.; cf. etiam, quae in observ. p. 640* de Sulpicii periocha ex Ms. R. aifert Lindenbrog et Umpfenbachii adnotationem de codice P p. 430). De altero Cuiacii codice Lindenbrogio permisso v. Hagen, 'Der J. u. Ph. Peter DanieP p. 31.
\Vesterh.
6) Editio Hagana a. 1726 Henrici Westerhov. Praeter duos libros manuscriptos, alterum Hulsii alterum Boendermakeri, de quibus v. supra ( 2 et 4, 3), editor nonnuUas editiones vetustiores, in his unam de principibus ut videtur (cf. praef. p. LXXXX), adiit, quarum lectiones in observationibus enotavit; ibidem multas coniecturas protulit, quarum partem Wielingio amico debebat. Textum qualem ex Lindenbrogiana recepit, rarius immutavit. Hanc Westerhovii editionem repetiit
Bentleii
a.
1830
31).
et
Schopeni
in
Donatum
Hlolz.
7) Editio Lipsiensis a. 1838 40 Reinholdi Klotz. Hic quomodo rem absolverit, ipse indicat in praefatione p. V: adnotationes nonnullae Aeli Donati quae in vetustioribus
editionibus leguntur ex editionibus volgatis exciderunt multa secus ac leguntur in veteribus denique editores editionibus constituerant. His ego incommodis quom libros manu scriptos nunc quidem nancisci non potuissem, sic mederi studui, ut duas editiones antiquissumas, principem unam quae fertur sine loco et anno [i. e. Argoratensem v. supra
.
alteram Venetam anni 1485 [a Calphurniana pendet] Hinc satis apparet, quam fallaci potissumum sequerer'. nitatur fundamento haec editio. Attamen ne iniqui simus, hoc
sub
1)],
PRAEFATIO.
XXXVII
profitendum est Klotzium, ut ipse I. c. monuit, veterem ordinem in universum quidem revocasse et hic illic adnotationum
textum
in
integrum
restituisse.
5.
De
1)
scholiis Terentianis
ex Donati
manuscripto,
commento
In
excerptis.
Terenti
libro
et
Scholia Bembina.
antiquissimo
saeculum coUocant, margines oppleti sunt scholiis, quae pertinent ad Andr. IV 5, 8V 5, 8, Eun., Heaut. in. III 2, 39, Phorm., Adelph. Horum scholiorum exiguam partem ex P. Victorii apographo Schopen a. 1832 (Progr. gymn. Bonn.) publici iuris fecit, fere omnia Dmpfenbach in Hermae vol. II 341 402 edidit, sic tamen, ut satis multa vel corrigenda vel supplenda reliquerit, ut docent ea, quae Studemund in Annal. philol. 1868, 54671 et 63 congessit. Octavo saeculo scholia tribuit Umpfen1882, 51 bach, qui idem animadvertit a duobus librariis ea scripta esse; propius ad ipsius codicis aetatem accedere scholiastas
quem
IV
persuasit Studemund, de s. VI VII cogitat Hauler; at Zangemeister-Wattenbach, Sickel, Kauer pro certo affirmant omnia scholia, et prioris et recentioris manus, sexto saeculo codici Bembino esse adscripta (cf. Ter. Phormio ed. DziatzkoHauler p. 185; Stud. Vindob. XX 255 sqq.). Atque primum quae ad Andriam adnotata sunt, nuUa omnino ratione cum Donati commento coniuncta sunt; in eis deinde quae ad Eunuchum et Adelphos pertinent inveniuntur sane nonnulla, quae cum Donato consentiunt, sed num ex huius commentO;, quale quidem ad nos pervenit, desumpta sint, res est admodum dubia; nam ille qui cognoscitur consensus ad communem fortasse fontem velut Terenti codicem variis scholiis instructum referendus est. Idem valet de parte scholiorum ad Heautontimorumenon et Phormionem. Rem autem ita se habere nescio an comprobetur illo ad Eun. II 3,45 scholio Bembino, ubi legimus 'sed quantum Donatus commentator Vergilii refert'! Contra si ea scholia quae Phormionis prologo et primo actui adscripta sunt cum nostro commento comparamus, fieri non potest, quin illa ex hoc deprompta esse statuamus; habemus enim utroque loco eandem scholiorum farraginem (cf. inprimis ad I 1, 1) nec non comphiribus locis singula commenti scholia in Bembino conglutinata videmus. Hinc sequitur ut sub finem sexti saeculi Donati commentum iam tale exstitisse putemus, quale ad
sibi
XXXVin
potest:
PRAEFATIO.
Quod etiam alia ratione comprobari scholiorum ad Heaut. facile duo discernuntur genera, quorum alterum arto quodam vinculo cum nostro commento cohaeret. Hoc non ita explicandum est, ut excerpta ex deperdito Donati ad illam fabulam commento nobis praesto id quod luculentissime demonstravit esse sumanus, sed cf. etiam Smutny in Gerstenberg (De Eugraphio 108 sqq. Dissert. Vindob. VI 134 adn. 3) ex quinque Donati commentariis nobis servatis similiter compilata sunt, atque Calphurnii in eandem comoediam interpretationes. Cuius rei "^una inveniri potest causa haec: quia scholiasta ille commentarium Donati in eam fabulam non iam habuit' (Gerstenberg 111). Aut igitur a compilatore corporis nostri Donatei omissum est illud commentum aut, quod a vero jDropius abesse videtur^ post illum
nam
Sic non solum cognoscimus qua codicum nostrorum confectus sit, verum etiam testem spectatae vetustatis nacti sumus, quamquam excerptorem interdum satis libere commenti textum tractasse neglegendum non est.
2)
Scholia Victoriana.
38, 24
s.
Laurentiano
5, 7
et
mentionem fecit Umpfenbach in Herm. H 338; idem in edit. Ter. partem excerpsit (praef. XX adn. 2). Post illum ediderunt
Sabbadini in
rentiana G8
Eun. prol. 5
frustula Donatea
II 2,
semper adscriptum est ''secundum d(onatum)'. Quae quin ex eiusmodi dubitari vix nobis commento, quale praesto est, excerpta sint, potest (cf. e. g. ad Eun. II 1,5, ubi codd. Donati '^Quod mihi carior pro qui milii suin carior\ scholiasta ^pro qui mihi sum carior ; aliter quod mihi carior scd. d.'' in utrisque eadem lem:
69. His
'Studi
ital.'
II
2425
et
Schlee,
Scholia Te-
sed eundem qui scholia Victoriano addidit, ea ex Donato exscripsisse minime certum est. Immo non abest suspicio frustula illa ex alio codice Terentiano in Victoriani margines esse translata (cf. Umpf. Herm. II 338 velut ad Andr. V 1, 20 exstat ^pixiesenseram] aliter nt secundum d.\ quod ni fallor corruptum est ex "aliter rit s. d.% nam ^seoiserif testatur Donati commentum); qui cuius generis fuerit etsi certo diiudicari nequit, tamen de libro familiae y (PC) cogitari posse non omittam. Etenim ad Andr. HI 2, 24 legitur "occepi] vel occoepi secundum donatam\ hic autem habet "occejii] occepi melius quam incepi {fort. quam coepi cx cod. A)\ unde non absurdum videtur credere in libro quodam ad Terenti "^coepi' adnotatum fuisse S^el occ(epi) s. d.'; '^coepi' vero est lectio codicum PC. Deinde ad Andr. IV 4, 45 in Victoriano scriptum est hiha necdum omnia] aliter an haec tu omnia scilicet audisti secunniatis corruptela);
;
PKAEFATIO.
XXXIX
diim d.\ in Donati commento duo exstant scholia '1) ah nec rv oifNiA 2) xEc Tv oMNiA audisU subauditur\ lam apparet illam Victoriani adnotationem ad secundum scholium pertinere; sed neque in hoc neque in illo apud Donatum ^an haec tu omnia' legitur, quae contra lectio est librorum PC. Fortasse igitur Victoriani scholium desumptum est ex codice quodam, in quo ad verba ''an haec tu omnia' supra versum additum erat ^scilicet audisti s. d.' Sed haec sufficiant, In Victoriano ordo fabularum est: Andria Adelphoe Eunuchus etc, itaque
Sabbadini, quod frustula Donatea ad Andriam et Eunuchum pertinent, sagacissime conclusit derivata esse excerpta illa ex libro, in quo Andriam Eunuchus excipiebat; sed hinc eundem ordinem ex Donati aliquo codice profectum esse mea quidem sententia non necessario colligitur, cum et in libris Eu-
PC
De Riccardino (nr. 528 s. XI) 3) Scholia Riccardiana. Umpfenbach in praefatione p. XXXIII ita refert: ^praeter secundam manum in initio Hecyrae et in Phormione tertia quaedam eiusdem aetatis atramento nigriore et ductibus subexcerpta ex scholiis Donatianis aspersit'; ibidem (adn. 1) quae partim ipse partim Studemund descripserant exhibet. Pertinent autem scholia Riccardiana, quae etiam Schlee 12, 84 et syllogae suae inseruit (p. 69 75), ad Hec. prol. I 1
tilioribus
ad Phorm. prol. 1 III 2, 1; Donati nomen nusquam adscriptum est. Plerumque haec excerpta consentiunt cum optimis Donati codicibus; itaque quoniam in hac commenti parte nisi saeculi XV libri manuscripti nobis praesto non sunt, multo vetustiorem testem servatum esse gaudemus. Tametsi hic quoque sicut in Bembinis scholiis cautione opus est, ne Donati commento adscribamus, quod soli excerptoris arbitrio debetur, velut ad Phorm. 112,24 versus luvenalis, quem codices nostri non
agnoscunt.
4) Scholia Vaticana. Perexiguus est numerus scholiorum Donateorum in cod. Vaticano 3868 s. IX/X, cf. Umpfenbach in praefat. p. XXVII et Schlee 1. c. p. 6768. lam apud Umpfenbachium in 5) Scholia Parisina.
praef. in f.
p.
XXVI
haec legimus:
'scholia refert
[sc.
Fritschius]
[codicis Parisini 7899 s. IX /X] permulta esse, deinde rarescere, nonnullis locis plane deesse'; tum Chatelain Taleogr. des class. Lat.' ad tabulam VII de eodem codice ita refert: '"Dans le Paris. 7899, le texte de Terence est accompagn^, au moins dans la premiere partie du volume, de
duodecim prioribus
gloses
abondantes empruntees gen^ralement au commentaire de Donat'; denique Schlee p. 38 mentionem facit, cum dicit 'in P libro priora folia duodecim multis Donatianis scholiis obsita sunt'. Haec scholia exceptis eis., quae Chatelain 1. c.
XL
transcripsit (ad Andr. I
PRAEFATIO.
5, 1 10), adhuc edita non sunt; magvero partem Schopen, cum a. 1851 Parisiis versaretur, descripsit simulque adnotavit pertinere illa excerpta ad tractatus de comoedia (Euanth. IV 5 sq.) et Andriam usque ad I 5, 10. Accedunt autem haec scholia Parisina quam proxime ad eam commenti formam, quae in optimis Donati codicibus nobis Donati ea esse descripta iam tradita est; ex ipso Parisino contendere non ausim, cum sine dubio ex vetustiore libro fluxerint. De ratione quae inter Lindenbrogii ''collectanea' vel 'excerpta Ms. R.' et scholia codicis Paris. 7899 intercedat, v.
nam
supra
4, 5.
De Eugraphio fusius disputavit Gerstenberg 1. c. j). 33sqq. Hic monuisse sufficiat inesse in nostra scholiorum farragine permulta, quae ex illius commento derivata esse videantur neque apud Eugraphium deesse, quae originem Donateam aperte prae se ferant. Certiorem sententiam tum demum proferre licebit, cum quae sit Eugraphiani commenti indoles atque natura melius perspexerimus. Quod ad scholia recentiora pertinet, quorum partem Schlee edidit, viro doctissimo adstipulor, qui p, 44 haec protulit: "^cum Donatianis magna multitudo brevium scholiorum congruit, quae utrum ex ipso Donato an ex eodem, quo ille
hauserit, fonte petita sint,
non
liquet'.
Nam
ut breves illae adnotationes ex genuino Donati commento excerperentur, ita non alienum est credere ex codice quodam Terenti glossis instructo permulta in nostram commentorum compilationem irrepsisse. Fortasse autem accurata scholiorum
Donateorum, Bembinorum, Eugraphianorum, recentiorum comparatione instituta melius apparebit, quid in hac re statuen-
dum
sit.
6.
De novae
Ex eis quae supra ( 3) exposuiinus satis apparet, quos potissimum in constituendo Donati textu sequi debeamus libros manuscriptos: ubique proficiscendum est a codicibus, qui immunes sunt ab Italorum saeculi XV retractatione,
id
est
ABV^
non
est,
Cuiac. liTCF. Qua in re neglegendum quod iam supra monui, in adhibendo codice B
esse;
cautione
earere
quadam opus
deinde codicis
testimoniis
ubi
PRAEFATIO.
deest.
XLI
II
lam
si
1,31
fin.,
ABV^TC
AB V^TC:
uitupero;
prouiderent; IV 8 V 13 precatorem praesequebatur perseuerat; accusare potest; V incusare ceptorem; 3,25 potest V 12 esse chritonem; V duas res duo. III ABTCV^: II 9 a principio ab 10 18 sagittariis mutabant uitabant; IV V 14 plurimis pluribus. AV^BTC: IV 3,18 captandas capiendas; IV 4,47 in cruciatum cruciatum; V 2,14 uolunt uelint; V3,27 sufferre ferre; V 4,11 tuam tuiam; 34 conV 5,4 sint suetudine magis m. c; 47 uel sunt. ATCBV^: V 9 hic haec; V 3 aduentum -8 mos mox. aduentum; V
tamquam; 13 promiserunt
5,
2,
occultanda; 29 24 reprehendo 46 adiunxerunt 1112,31 enim 18 commotus prouocatus; 19 caute hanc; 22 palam manifestum; 1115,4 pretium pro IV 9 quia
II 1,
31 uel
et; II 3,
osten-
ante;
affixerunt; III 4,
et
sapi-
entia
stultitia;
1,
id est
4,
5, 1
3,
initio;
3,
3,
sagittis;
6,
et;
1,
2,
et
3,
In reliquis commenti partibus res eadem est. Differentiarum autem quae apparent pars casui tribuenda est, pars inde repetenda, quod codices TC non recta via ex antiquo libro propagati sunt, sed intercedente hominis docti transcriptione; quae restant, ex glossematis vel variis
lectionibus adscriptis originem traxisse videntur,
cf.
e.
g.
Andr.
mg.
AB^
re
dominabatur (7; 116,8: omnibus TC, nominibus F(c/e/f.); V 1,5: criminis uel criminationis -4, criminis rell.\ V3, 25: peccato, sscr. uel
al.
A^ peccare
rell,'^
6, 3:
dixerit, sscr.
Accedit quod librarii saepius ad libidinem pristinum verborum ordinem immutaverunt, cuius rei luculenta ex-
XLII
PRAEFATIO.
empla sunt haec: Ad. II 2, 17 demonstratmus (sic V^ dett.y] demonstrat huius ut vid. F^, huius demonstrat C; Ad. IV 5, 33 dixit sed miser amet] dixit sed miseram et C, sed miseram dixit et V (deit.):, Ad. V 9, 16 qui amari conabatur] quia mori conabatur C, quia conabatur amari V (dett?) Hec. III 1, 8 aut enim soluunt nos curae] autem insoluunt nos cure C, aut enim nos curae insoluunt Y (dett?) cf. etiam supra ad Andr. V3,25; 4,34. Si originem atque indolem singulorum librorum respicimus, in universum dici potest praestantiorem esse fidem codicum ABV^. Quo magis dolendum est in maxima commenti parte his testibus nos esse destitutos, adeo ut omnino ad Maguntini memoriam delegati simus. Sed hic T et quoque perincommode accidit, quod duo codices li dico non nisi exiguam totius operis partem conti
nent, cum solus (7(-F) integrum exhibeat commentum. Cui accedit codex F, quem inde ab Ad. II 3 testem esse incertissimum saepius commemoravimus. Atque ut discernamus,
ubi
mus
libros
ex Italorum recensione pendeat, necesse est consuladeteriores, qui ad eandem recensionem perti-
codicis
fieri
C memoria
discedit et
cum
summam
non
commentum, ubi praeter C codicem Maguntinae Haec autem re vera ita se prosapiae testem habemus. habere optime comprobatur lectionibus codicis Cuiaciani,
Pauca afFeram exquas Pithoeorum collationi debemus. V (dett.): Ad. IV 2, 13 figurauit] figura empla. C {Cuiac.) aut figuratiue ut dicimus; IV 2, 43 mane deueni] man deuani (manaeuam) mande iram; IV 3, 2 fecerat (^faceret) peccatum fuisset; IV 4, 3 significat significet; IV 4, 22 fuisse esse; IV 5, 59 subaccusatur hoc (hic) per hoc subaccusetur; IV 7, 5 mitigare sibi acriorem fieri iracundiam (-dum) demeam iracundiam demeae acriorem fieri possibilem sibi mitigare queat; Hec. prol. II 1 dum
primo persona
(dicit)
memoratur;
prol. II
23
at ubi
cum
(a iudicum)
suasisse (se
cum
persona; I
1,17 semper
PRAEFATIO.
persuasisse)
XLIII
I
(a
nomine
cet)
eam
antonomasice
coniunctione.
B C (Cuiac.)
{dett.)i
IV
IV
nominauit; (nomina ut posita sunt) sostratam et. 4,8 socrum sed (Cuiac.) V(dett.):
15 nomina3,
RC
et (sic scio; I 2, 52
I 4,
facere
sensu;
34 uide
lectiones afferrem, praesertim iis locis, ubi velut ad Phonn. solus commenti textum servavit. Quod ex 1,4 -19
magno deteriorum codicum numero L priore parte accedit P) selegi, hoc post
manuscriptis
his
illic
(quibus
in
quae de
libris
exposui, comprobationis indigere non puto; interdum addidi scripturam codicis 0, quippe qui hic
bonam lectionem
exhiberet.
lam quibus
editio,
subsidiis in
singulis
haec doceat
laouia:
XLIV
PRAEFATIO.
attinet, in iisdem
paene versa-
mur angustiis, quippe cum in noviciis libris fere desiderentur. Omni suspicione carent, quae m AB Cuiac. traditae sunt;
idem valet de
et
iis
manu
leguntur. 2. nescio
cissima
quibus ex fontibus suppleta sunt; pauex codice quodam Caroli Strottii repetuntur (v.
'Studi ital.' II 89; 127). Praeterea in TC{F) quaedam casu servata sunt, de quibus disputavi in Mus. Rben. LII 75 sq. Nonnulla etiam in codicibus tx sed in prima dumtaxat
commenti parte (usque ad Andr. I 1, 98) exstant; haec atramento scripta plerumque cum iis consentiunt, quae in sunt: minio enim manus 4. supplevit. Longe alia condicio est vocabulorum Graecorum, quae editio princeps exhibet; nam ea si non omnia at magnam partem interpolatori deberi demonstravit Sabbadini (^Studi ital.' III 333). Quid de Stephani editione statuendum sit, docent ea quae
manuscriptorum
testi-
monium
accedit, suspicio nulla est, at ubi illi deficiunt, quod imprimis in Adelphorum commento factum est, periculum est, ne quae docti nescio cuius coniecturae debentur,
terea
Praevetusto exemplari quo usus est editor imputemus. monendum librarios in perscribendis vocabulis Graecis, hoc potissimum ad terminos technicos quos vocant per-
tinet
sibi
minime
constitisse;
unde factum
litterae
est,
ut in
codicibus
Qua
bus
libri
alii
in re
locis
eam
Graecam restituerem formam, ubi aut optimi exhibent aut in quibusdam lacuna exstat, cum
De
eius
Ad communem archetypum
non
est
De
illo
egit
Sabba-
PRAEFATIO.
(lini
XLV
('Stud. ital.' II 22 c. adn.; 73; III 335), cui id concedo proximum fontem minusculis litteris scriptum, hunc autem ipsum ex codice maiusculae litteraturae derivatum
fuisse
(cf.
vir
VI
VTI
doctissimus
recte
quae 2 de Parisino A indicavi). Quod autem contendit prototypon exemplar saeculo Id confectum esse, paulum ab eo dissentio.
quidem
scholiis
Bembini
:
spectantibus
esse
terminum quendam praeberi partem priorem quae saeculo VII attribuit, cum vix possit
animadvertit
codicis
ad Phormionis
saeculo
dubium,
quin
sexto
vetustissimo
libro
ad-
Sed quod Leonem secutus dicit Prisciano pleniorem commenti Donatei formam praesto fuisse, quam quae ad nos pervenerit, id probare minime possum: etenim si duos illos institutionis grammaticae locos (v. 1 testim.) comparamus, hoc solum efficitur deprompsisse grammaticum ex Donati commento variam ad Andr. III 3, 4 lectionem ^paucis' et ^pauca', quam nostrum
scripta sint (v. supra 5, l).
quoque commentum testatur. NuUa igitur re impedimur, quin medio fere saeculo VI eam quae aetatem tulit scholiorum Terentianorum recensionem esse ortam sumamus.
lam vide quaeso, quantum spatium temporis inter prototjpon illud exemplar et antiquissimum quem habemus codicem Parisinum s. XI dico intercedat: facillime animo comprehendere poteris, quam lata omnis generis
corruptelis praesertim in huiusmodi opere patefacta sit via. Quas si removerimus quod ut fieret, enixe operam dedi:
quamquam permulta
ignoro
sed ad
scholiorum
fieri
eam tantummodo quam saeculo sexto assignavunus compilationem, quam in hac editione quoad
potuit exprimendam curavi, adeo ut etiam scholiorum ordinem saepenumero perturbatum servaverim. Cum non sit in animo totam hic pertractare quaestionem Donateam, satis habeo indicasse, quomodo commentum nostrum ortum esse videatur. lam inde ab saeculo XVI viri docti animadverterunt hanc scholiorum farraginem a Donato non esse profectam (v. 'Studi itaL' II 4sq.); ita-
XLVI
PRAEFATIO.
,
ut
rem
explicarent,
quae omnia
longum est et supervacaneum, cum diligentissimam habeamus Sabbadinii disputationem. Quem potissimum secutus sic mihi rem composui: genuinum Donati commentum in duorum excerptorum manus incidit, qui servato auctoris nomine scholia maximam partem plus
minusve transformata in Terentianorum codicum margines transtulerunt. Procedente tempore evenit, ut variae adnotationes
ab
illa
aliis
originis sive ab ipsis excerptoribus sive Tum sexto saeculo nescio quis duo adicerentur. scholiormn corpora admodum aucta in unum cogere
diversae
studuit atque rem ita instituit, ut primum singulos scholiorum ordines binis columnis iuxta positis ex codicibus
transcriberet, deinde Terentianorum versuum ordinem secutus confunderet; id quod ei non semper contigit. Simul com-
missuras
quam maxime
occultare conatus
est,
ut unius et
simplicis operis speciem efficeret; fortasse etiam alia nonnulla de suo addidit. Compilator vero ^cum per quattuor
[vel quinque, scilicet Andr. Eun. Heaut. Ad. Hec; cf. supra 5, 1] fabulas id egisset sedulo, ut duos commentarios in
unum
iecta
V. 7
subito
sunt) ad v. 93, deinde ad v. 93; dehinc autem quae sequuntur scholia usque ad finem fabulae, ea ita comparata sunt, ut unum commentarium adhiberi intellegas. Quare certum est Phormionis commentum fuisse ultimum, ad quod cum
alterum a
quam
Berolin.
(Rabbow p. 331, qui quae in period. 427 1895, exposui, non recte intellexisse
igitur
videtur).
Hinc
numerosissimae
illae
repetitiones,
hinc saepenumero perturbatus scholiorum ordo, hinc porro mira illa ad Phorm. II 3 commenti forma^ hinc denique
rarescentia ad Phorm.
lam
si
quaeritur,
ut aliqua ex parte
genuinum Donati commentum ex hac scholiorum farragine eliciatur, equidem hoc non prorsum negaverim, sed res
PRAEFATIO.
mihi videtur esse
ipse
XLVn
admodum
fecit
periculum esse meri arbitrii (^Stud. ital.' III 346; cf. etiam Leo in Mus. Rhen. XXXVIII 333). Itaque ne aliorum praeoccuparem iudicium simulque ut aliquo modo viam praestruerem, satis habui ea quam indicaverunt Schopen, Teuber, Sabbadini ratione adhibita singulas adnotationum glebas in quantum iustum ac necessarium visum
qui
rem interdum
est dissoluisse.
Inclinatis
autem
litteris
reddi ea inprimis
volui, quibus integrum scholium in duas vel plures partes disiectum esse videbatur; hic illic etiam parva additamenta
(cf.
1,1^
2^; al.)
eodem
typorum genere exprimenda curavi. De Euanthio eiusque commentario Terentiano, de quo ambigunt viri doctissimi, v. commentatiunculam meam
^Unters.
z.
lat.
Scholienlitt.'
c.
I;
de altero tractatu
v.
ean-
dem
bow
et 'Studi ital.'
V 303 sqq.;
condicione
p.
cf. Smutnj 320 sqq. Quod attinet ad ipsam Terentianarum fabularum memoriam, qualis exstat in commento nostro, rem esse iu-
quae de commenti origine exposuimus, Nam ut omittam scholiorum formam saepenumero ab excerptoribus esse mutatam, hoc vix credibile est etiam integra genuini commenti Donatei lemmata in Terentianorum codicum margines esse translata. Immo veri est simillimum singula scholia variis notis cum iis ad quae pertinebant poetae verbis coniuncta fuisse;
certissimam ex
eis,
facile
quivis intelleget.
deinde
eum
praefixisse
unum
corpus
efficeret,
nota
fic-avi
adscripta
scholiis
hinc porro factum, ut lemmata modo hanc modo hanc Terentiani textus recensionem sequerentur; hinc deni;
lemmata praeponerentur
quae
additis
ff
signi-
que factum, ut interdum aliam in leramate, aliam in ipso scholio Terenti memoriam inveniremus 'Studi ital.' (cf.
in
335sq.;
341 sq.;
358sqq.).
Quae
si
reputaverimus.
XLVIIl
facile
PRAEFATIO.
concedemus ex lemmatis de ea quam ipse Donatus
sit
secutus
textus
recensione
nihil
certi
colligi
posse,
quippe quae nihil indicent nisi quae fuerit in iis, quibus olim scholia adscripta erant libris Terentianis textus condicio; quos libros intra IV et VI saeculum collocandos Maiorem fidem habent ea, quae ex esse per se patet. ipsis scholiis eliciuntur, quamquam ne hic quidem de
Donatea origine
ex
satis
constat; praeterea
afferre
non neglegendum
poetae verba. ad singula nunc descendere vellem, vereor ne terminos huius praefationis Attamen pauca videntur esse addenda. longe excederem. In codicibus enim Donatei commenti saepius singulis scaenis personarum notae praepositae sunt, quae quin ex illis de quibus supra dictum est libris Terentianis derivatae sint,
potuisse
memoria
scholiastam
sufficiat,
nam
si
est.
Andria
I 2
davvs davvs
AT
^-1,
4 (Mysis? A) 5 Misis
V
PAMPHILVS
(crito)
1
siMO chremes ^,
II 1
CARIN9
BIRRIA
AT
AT
3
DAWS
MO
A
SIMO
2 DAVVS
CHARINVS PAPhlLVS
3 PAMPhlLVS
CHRE-
MES
4 Simo
A A
T
AT
5 BVRRiA ET iDE
add.)
III 1 MISIS
T T
A^
(tres
Eunuchus
I 1
(m-s-d-l-)
2 lesbia simo
A
(II
A AT
Pamphilus
Dauus
AT
III
IV
AT
Phaedria Parmeno T PZoh: (!) par T 1 in 1 nihil apud Sabhadinium adnotatum , sed quin exstent non duhium) 2 Tais Traso gnato Par2 Tais
2 MISIS
pamphilvs charinvs
DAVVS
3 Misis
AT
A
meno Pythias
PRAEFATIO.
XLIX
L
eorum,
nensis,
PRAEFATIO.
quorum curae commissae sunt
Dresdensis, Florentinae
,
bibliothecae
Ber-
cardiana,
Gottingensis
Nec possum
et
reti-
inierint
re
E. Hirzel, Ch. Hoeing, R. Kauer, I. Kurth, W. M. Lindsay, P. Rabbow, E. Rostagno, R. Sabbadini, Fr. Spiro, M. Warren.
Quantum
semperque
vero
Georgius Goetz et Fridericus Schoell, qui plagulas corrigendas susceperunt, saepissime dubitationes aut moverunt aut removerunt, permulta felici coniectura restituerunt, vix possum proloqui.
erga
benevolentissimi
Scr.
me me
obstrinxerint
sibi
viri
humanissimi
P.
w.
YITA TERENTI
)onati
comm.
rec.
Wessner.
A = cod.
J5
s.
XI
1595
= cod. Vatic.
tum, a man.
Regin.
lat.
s.
1).
XIH
{inc.
Andria
II 1,
21;
V. praef.).
r=cod. Vatic. lat. 2905 s. XV (y. praef.). C = cod. Oxon. Bodleian. Canon. lat. 95 s. XV F=cod. Florent. Marucell. C 224 s. XV.
{inc.
Euanth.
I 2).
F= cod.
D = cod.
s.
XV
{Utterae incUnatae
L = cod. Leid. Voss. lat. P = cod. Paris. lat. 7921 deU. = DLP.
M=coA.
s.
XV.
s.
Q. 24
s.
XV.
XV.
s.
XV
{man. 4 Graeca
suppl).
schol.
= Victor.= Paris. =
Vatic.
B emb. = scholisi
marginalia cod.Vatic.
lat.
3226 Terenti.
Laur.XXXVin24
Paris. lat. 7899
ed. pr.
Calph. Steph.
= editio =
= =
i'
Lindenbr.
Westerh. Klotz
princeps Veneta s. a. (Vindelini Spirensis) Calphurnii Taruisiana 1477. Rob. Stephani Parisina 1536. Frid. Lindenbrogii Francofurt. 1623. A. H. "Westerhovii Hagana 1726. R. Klotzii Lipsiensis 1838.
W.
* * *
Carthagine
natus seruiuit
Eomae Terentio Lucano senatori, a quo ob ingenium et formam non institutus modo liberaliter, sed et mature manu missus est. quidam captum esse existimant: quod fieri nullo modo potuisse Fenestella docet, cum inter
finem secundi Punici belli et initium
et
tertii <(et>
natus
sit
mortuus: nec, si a Numidis uel Gaetulis captus sit, ad ducem Romanum peruenire potuisse nuUo commercio inter
Italicos et Afros nisi post
nobilibus
sed
10
maxime cum
Scipione Africano et C. Laelio, quibus etiam gratia conciliatus existimatur: quod et ipsum
maiorem natu
fuisse
fuisse,
quamuis
et
tradat et Por15
Publius] P.
A, senatori/// ob genium T 3 et] non et formam F (i ex e corr.) T 4 est om. T quidem A, quidam (a in etiam V matur^ A tercii ras.) r|| 5 in fine rj^F|| 6 et initium tertii hic om. V
Kartagine
\ \
seruit
\
A
\\
terrentius 2 terretio
\\
\
T T
\
\
aifer
\
cartagine
||
AT,
senatore
A,
iiiy
tecii
et add. Bitschl
|
ne si T, n .F animidis uel Schoell: et mortuus ad pocodd. sic getulis TF, gentulis F, geturis tuisse (adducere romanum potuisse peruenire F)] ad dominum Romanum peruenire potuisse Gronov (Mitschl, Fleckeisen, Dziatzko), adduci Romam ibique uenire potuisse Schopen adductum Romam uenire potuisse Mommsen {jReiffersch.) 8 commertio T, comertio 9 italiquos A, italos carta10 nobilibus ex noginem AT, Kartaginem cepto codd. minibus corr. 11 C.] cum lelio 12 concillatus 13 maiorem natus A, natu maiorem F et] ex
|
sit]
|
est
A TF
||
7 et <initio ter\
F F
\
\\
||
\\
TFV
\\
TF
\
\\
\\
||
cor.
14 et] ex A, et
(sscr.
m. 2)
potius
om.
poi-tius
AF,
V T
equales
AT
tradit
TFV
et
\
||
15 faciet
F
1*
DONATI COMMENTVM
^duin lasciuiam nobilium et laudes fucosas petit, dum Africani uocem diuinam inhiat auidis auribus,
se cenitare et
ab his credit] in Albanum crebro rapitur ob florem aetatis suae: rebus ad summam inopiam redactus est.
itaque
ex
conspectu
omnium
<(ubi>
abit
Graeciae in
nil P<(ublio)>
lo
Scipio <(tum)> profuit, nil Laelius, nil Furius, tres per id tempus qui agitabant nobiles facillime:
eorum ille opera ne domum quidem habuit conducticiam, saltem ut esset quo referret obitum domini seruulus.' 3 Scripsit comoedias sex, ex quibus primam Andriam cum aedilibus daret, iussus ante Caecilio recitare ad ce-
15
nantem
1
cum
uenisset,
dicitur
initium
quidem
fabulae,
fucosas (fuscosas V) laudes uoce diuina FV, (-na///) T, inhiat] inh///////// (inhyat suppl. m. rec.) T, in huius & ///uidis (a suppl. m. rec.) auribus T, auribus aui3 Philum Both: fixum A, furium dis se om. V lelium centare A, coenitare T, Lelius putat pulchrum 4 se credit (credat A) secl. Mitschl (pulcrum T) crebro in albanum (-nis F) rapit^' (rapi TFV) codd., corr. 6 suis postlatis Ritschl: post sublatis Ritschl p 5 ob] ad i^F 7 ex] e TV, om. ubi add. Bergk A, ipsus sublatis Graeciae in terrara Bothe: greciam in terabit] abiit
|
lasciuam A^ lasciuias
diumsim. Miiretus
II
TFV
TFV F
\
\\
TFV
TFV
\
||
||
Graeciam terram Scaliger {Bitschl) 9 mortuus mortuus est in phalo TFV, corr. Bergk; mortuos Stymphalist Bitschl in add. Both archadiae codd. opido AT\ nichil A, nihil J Publio Bitschl. P. codd.
codd.-, in
||
ram
ATF nihil Furius tres] fimmiftrof (Furius Tres in mg. Daniel) A\\ codd. 11 id Wolf: idem codd. facillim A 12 operam TFV haabuit A conducciciam A, conductuciam T, conductibuit] tiam i^^F 13 obitus F 14 comedias ATF seruulo A 15 edilibus F, edibus T Caecilio Hieron.: caerio J., cerio TFV recitare contemptiore] ore A coenantem F, cenante
TF
\
10 tum
I
||
J.,
profuit in mg.
lelius
\
F\
\
oyn.
illi
||
fi
II
\\
\\
T, (coen-)
||
16 dicitur
Mommsen:
TF\
TFV
dictus est F,
dictum est
5
iuxta lectulum
esidens legisse, post paucos uero uersus inuitatus ut accumberet cenasse una, dein cetera percucurrisse non sine
magna
reliquas
<]in^
Caecilii
admiratione.
et
hanc autem
aequaliter
populo
probauit,
et
Eunucbus
milia
bitur.
quidem bis die acta est meruitque pretium, quantum nulla antea cuiusquam comoedia, id est octo
nummorum.
propterea
* * *^ <^* *
10
etiam praefert principio Menandri. 4 Non obscura fama est adiutum Terentium in scriptis
a Laelio
leuiter
et Scipione, eamque ipse auxit numquam nisi refutare conatus, ut in prologo Adelphorum (i5
15
"^nam quod isti dicunt maleuoli, homines nobiles hunc adiutare assidueque una scribere:
quod
illi
maledictum uehemens
hic ducit
esse existimant,
illis
eam laudem
maximam, quom
placet,
20
contemptio
F
\
lectum
\
1|
2 uersus <^lac. 3
4
V
\
litt.y
TFV
F,
A,
cerii
FY
3 cnasse F., coenasse deinde caerii percurrisse i^F 4 magna om. adminitione 5 equaliter uolcatius 6 in dinumeratione Schopen {JRitschT): de|1
|1
AT
F
\
de enumeratione TV, de enunctiatione V \ 7 sumeretur T, sumeret hc ira exilis Bergk ex his codd. \ 8 die] deinceps JL, hechirra Bitschl precium A \ 9 quanta T comedia cuiusque A
numeratione A,
scribit
ita
in mg.
TF
\
ATF
pione
F TF
\
11
lac. sign.
Wolf
14
12 prefert
A.,
profert
menandri
(i
ex o corr.)
tu
A
J.,
lelio
eandemque
TF ,ciTFV
|
||
15 refutare] se tutare
TF,
<eam> Dziatzko
17 ipsi conatur maliuoli \ 18 hunc] eum Terenti codd. et Don. Ad. prol. 16 19 uehe mens (h ex r corr) 20 hinc duxit F, dux T \ \ quom] quod codc^. placeat
TFV
TV
se ditari {corr. m. 2)
ATF
V\ refutare
\
II
TF
\\
DONATI COMMENTVM
qui uobis uniuersis et populo placent,
in bello, in otio, in negotio suo quisque tempore usus est sine superbia.' uidetur autem leuius <^se)> defendisse, quia sciebat et Laelio et Scipioni non ingratam esse hanc opinionem,
quorum opera
usque ad posteriora tempora ualuit. C. Memmius in oratione pro se ait ^P. Africanus, qui a Terentio personam mutuatus, quae domi luserat ipse, nomine illius in scaenam detulit.' Nepos auctore certo comperisse se ait C. Laelium quondam in Puteolano kalendis Martiis admonitum ab uxore, temperius ut discumberet, petisse ab ea ne interpellaretur seroque tandem ingreset
10
non saepe in scribendo magis sibi rogatum ut scripta illa proferret, pronuntiasse uersus, qui sunt in Heautontimorumeno (JF 4, l)
triclinium dixisse
successisse, deinde
^satis pol proterue
sum
15
Santra Terentium
toribus
indiguerit,
me
et
Laelio
uti
po-
uobis ojn. 2 ocio 1 qui] quid A, quod (?) 3 quasque tempore usus est] usus est tempore F, usus 4 leuius se Bitschl: se leuius in rds. F^, laelius est ^TjP solebat et Laelio et Scipioni Fleckautem A, lelius
TF
||
'
II
TF
eisen:
que
T, Q. qui a F, {ex quia corr.) F, quia AT; in{Schopen, Ritschl) 8 terrentio T mutuans a quit Schopen {Ritschl) qug 9 cenam AT, coenam F, scoenam Aemulus erat ipse c lelium 10 C.] Q. TF, Q- {corr. m. 2) cerio qdam kalendis] kt F, (d in ras.) T putetlano J., putelano Hijs jPjl 11 martis temporius (0 ex e corr) ut] et T discumbere i^ 12 petiisse interpellaret J., interpelleretur JP, interpollaretur ingressus seroque] serius 13 sepe////// (ad eras.) T 14 successisse {ex corr. F^) 15 ine autonti illi sibi <....> pronunctiasse monumeno A, in eutontum T, in eutontiam F, in eautentumerumenos F|| 16 siri huc (u ex u corr.) T 17 Santra sacra T terentius F, terrentium T Erasmus: satra 18 lelio auditoribus exist (!) T modo in ras. V^
\
A,
tum Q Memius
\
ex laeliio ex scipionis
Bitschl
:
A, et tamen codd.
lelii et
scipionis
TFV
[|
Memmius
\\
FV
et om.
\
F\\7 C
memius
pro se ait]
\
pro se
A
\
\\
\\
TF
\
TF
||
TFV TFV
II
TFV\
|
||
TFV F
|1
TF
||
AFV,
\\
TF
VITA TERENTI
tuisse,
4.
5.
i I
qui tunc adulescentuli fuerint, quam C. Sulpicio Gallo, homine docto et quo consule Megalensibus ludis initium fabularum dandarum fecerit, uel Q. Fabio Labeone
ideo ipsum et M. Popillio, consulari utroque ac poeta. non iuuenes designare, qui se adiuuare dicantur, sed uiros,
,5
quorum operam
sit
et in bello
et in
otio
et in negotio
populus
expertus.
5 Post editas <^sex> comoedias, nondum quintum atque uicesimum egressus annum, animi causa et uitandae opinionis, qua uidebatur aliena pro suis edere, seu percipiendi Graecorum instituta moresque, quos non perinde
exprimeret in scriptis, egressus <(ui'be> est neque amplius rediit. de morte eius Volcatius sic tradit ^sed ut Afer populo sex dedit comoedias,
iter hinc in
lo
Asiam
fecit.
<(in)>
nauem ut semel
i5
conscendit, uisus numquam est: sic uita uacat.' Q. Cosconius redeuntem e Graecia perisse in mari dicit
1 qui fuere sscr. F' adolescentuli fuerint Ritschl\\ fuef A, fuere sulpitio C.] Q. TF, Q. quam 2 homine T et quo consule Megalensibus Bitschl: et cuius 3 Cecerit(!) (qui F) consularibus (-laminibus F) codd. labiene A, labione 4 M.] uel] idem Q.] quinto
TFV
FV F
||
A TV
TF
\\
T V o^iWio Muretus: popillo J., popilio TF, pomF ac] et F ideo] deo J. 5 designare sscr. F* adiuuaret TF\ dicantur Bitschl: dicuntur AT, dicunt JP, dicerentur in ras. V^ 6 ocio JP 8 ditas F sex add. Baehrens comedias A TF nondum] non iam F, lac. 6 T, om. V 9 incesimum A^ uigesimum T, trigesimus JP, XXX F ingressus
ma. F, m/ll
I
\
pilio
||
\\
1|
litt.
||
animi om. et uitandae] ^ (= et) uitande A, euitandae F, -de TF; seu uita.ndsie Dziatzko 10 qua Hahus: qui J., quia TFV\ aedere percipiendi dett.: percipienda institua T\ non ATF, ad percipienda F|| 11 grecorum 12 urbe add. Muretus; an in Graeciam <^proom. amilius 13 redite A uulcatius fectus^ est.? 14 dedit comedias TF, comedias ded. J. 15 ite hinc in asia faecit A, inte/// hinc in slsI/IIH fec (inter et asiam suppl. m. rec.) T <(in^ nauem ut Schoell: nauem (-im TFV) ut (cum V)
Bitschl
I \
TFV
||
TFV
AT
\
II
\\
ATF
\\
||
16 coscencodd.; ut nauem Buecheler., nauem autem ut Bitschl dit 17 Quintus cscontius T, is Contius F^ nusquam cossentius grecia periisse mari] sinu Leucadiae hic ins. Fleckeisen; cf. infra dicitur JP, om.
j]
TF
||
TF V
DONATI COMMENTVM
et
Arcadia Stymphali "f siue Leucadiae f tradunt Cn. Comelio Dolabella M. Fuluio Nobiliore conesse
cum [C mortuum
VIII]
in
fabulis
conuersis
Menandro;
ceteri
sulibus morbo implicitum aut ex dolore ac taedio amissarum sarcinarum, quas in naue praemiserat, ac simul
fabularum, quas nouas fecerat. 6 Fuisse dicitur mediocri statura, gracili corpore, colore fusco. reliquit filiam, quae post equiti Romano nupsit, item hortulos XX iugerum uia Appia ad Martis [uillam]. quo magis miror Porcium scribere
^Scipio nil profuit, tres per id tempus
10
eorum
ille
Laelius, nil Furius, qui agitabant nobiles facillime: opera ne domum quidem habuit conducticiam,
nil
15
saltem ut esset quo referret obitum domini seruulus.' 7 Hunc Afranius quidem omnibus comicis praefert
scribens in Compitalibus (Rihh.
2) ^Terenti num similem dicetis quempiam?' Volcatius autem non solum Naeuio et Plauto
fr.
com}
et Caecilio,
cu
C &
VIII-
I
I
XVII 4, 4
ATV
|
<(in)>
||
stymphali
3 Cn.]
c-n-^,
nobidolobella M.] in- ^, et _M. {sscr. m. 2) 4 implicitam aut ex Schoell: cons F, consunts 5 sarcinarum] satirarum 1\ ac ex A, acri rell. tedio satyrarum quas {in quos corr. m. rec.) T nauem A., na8 reliquid 7 corpore om. uim T V, naui F, corr. Eitschl 9 ortulos TFV\ ^l T que -P post om. Romano] r. 11 nil 1. et 2.] niuillam secl. Schopen 10 portium nil F, om.ATF'^ chil A, nihil TF\ lelius TFV, ledius facilime 1 12 tres facillime del. JRitschl idem codd. 13 operam Ti^F| ne"domum"quidem Fl conductitiam \ referet A, refert 14 saltem esse seruulus del. Bitschl 16 comdomini om. 15 aframus praeferri 17 terentii A, terrentio T, terentio F, om. potalibus T dicetis JBuecheler: num Buecheler: non A, in mg. V^, om. 18 uulcatius TF, dicens codd.\ dicent BihbecJc quepiam cecilio F, ceuulcanus neuio codd. ex plauto ex
gn.
lior
TF
\
Q
|
FV
I
A A TF
||
\
\\
TFV
|1
\\
\\
ATF
1|
\\
\\
FV
F
\\
TFV
\\
II
TF
A
lio
AT
\\
9
Gellius
XV ^4).
Hu quoque, qui solus lecto sermone, Terenti, conuersum expressumque Latina uoce Menandrum in medium nobis sedatis motibus effers, quiddam come loquens atque onmia dulcia dicens/
item
C.
Caesar
poneris, et merito, puri sermonis amator. lenibus atque utinam scriptis adiuncta foret uis, comica ut aequato uirtus polleret honore
nam
duos Terentios
Terentius,
Maecius, quorum
alter
alter
Terentius
Libo,
fabulas
libertinus
Fregellanus Afer
15
patria, de
Terentium
'J^Vallegius in
3 ter1 licimo] liuio actilio TF, accilio 4 conuersus expressus qu i^ renti 5 in medium nobis] in dium F^ medium T, in medium certe motibus Barth: lo6 qui^dam A, quid quod uocibus codd. effert ac ques dicens] miscens Ritschl omnia] 6 7 item om. cesar 8 tu in summisso.<^ G.
\
TFV F
\\
||
\\
||
TFV TFV
\
TF
TFV
AT
||
\\
\\
dinudiate A, non tam summisso (dimisso T, submisso F) di9 ponderis (d in n midietate (dimed- jP) TFV, corr. Steph. 11 ut om. T 10 adiucta T corr. ut uid. m. 1) equato 12 grecis T neue Roth: neque codd. despectus Calph.: despecta ex (ex V) codd. iacens jP 13 maceroy audoleo deesse TV, decesse F, dere terrenti T 14 hec T terrenios poetas T, terentias poetas A^ poetas terentios 15 maetius J., metius flagellanus AT, flegellanus F H 16 terrentius libo T Terentius 2. om. T H 18 fabulas (s m. 2) F, fabulis T aedidisse terentius V, terrentius T uallegius Volcacius Buecheler {olim. Vagellius (le del. m. rec. in A) codd. sic etiam Bibbeck et Schanz) in actione] natione
\\
||
ATl
|1
||
TFV F
1|
TFV
10
10.
<(Terenti^, quae uocantur fabulae, cuiae sunt? non has, iura qui populis dabat, summo <^ille)> honore affectus fecit fabulas?'
10 Duae ab ApoIIodoro translatae esse dicuntur comico, Phormio et Hecyra, quattuor reliquae a Menandro. ex quibus magno successu et pretio stetit Eunuchus fabula, Hecjra saepe exclusa uix acta
est.
1 tuae Windischmann hae AFV, he T Terenti add. Fleckeisen quae T 2 cui A^ cuie F, cuiue F, siue T iura qui Eitschl: qui iura codd. populis Bitschl: populis retentibus (u et retentibus del., in mg. terentius adscr. DanieT) A., populis recensentibus 3 ille add. Bitschl H 4 due T transT dicuntur] * * * i^ coniico] caricio {uel -tio) Vita late 5 formio T et hechirra F, et Ambros.; Carystio Havet echirra TF, ekyra 6 successu magno relique precio 7 haec ira A, hec echirra T, hec echira euimcus Sita, F, haec hechirra sepe
:
\
i
||
TF V
A
\
\
\\
\\
F F
\\
\\
EVANTHIVS
DE FABVLA
EXCERPTA DE COMOEDIA
<EVANTHIVS DE FABVLA)
1
1
bantur antiqui.
2
namque
incensis
iam altaribus
et
admoto hirco
id
5
genus carminis, quod sacer chorus reddebat Libero patri, tragoedia dicebatur: uel ccTtb tov tQccyov xat rijg w(5'^$, hoc est ab hirco hoste uinearum et a cantilena cuius ipsius rei etiam apud Vergilium (Geo. II 380 sq.) plena uel quod hirco donabatur eius carminis fit mentio uel quod uter eius musti plenus sollemne praepoeta, mium cantatoribus fuerat, uel quod ora sua faecibus perlinebant scaenici ante usum personarum ab Aeschjlo repertum; faeces enim Graece dicuntur xQvysg. et his quidem
10
est.
urbem Atheniensibus,
id
est
15
cum
1
pastorum
|
uico-
di
ccTtb
2 est
\\
incoatum A, ex inchoatum
hyrco
tov tqaayov F, ******** T, uel ****** 2^, unde ^anb tov tgdyov {in mg. xat trjg Srig) nomen accepit^ {suppl. 8 etiam rei C, rei est F m. 3)C\\7 est oin. A eius TFC 9 sit TC 10 quod plena A hyrco A, <(ab> hyrco F om. F 11 cantoribus V sollempne A, solenne F perlinibant V 12 signici A, senici T escilo J., eschilo rell. refertum T 13 foeces A, feces (c ex r m. 2) C dicuntur
6 uel
||
\\
\\
||
||
\\
\\
triges AF, dicuntur Iles T, iles dicuntur V, dicuntur C et] ex? his om. C 14 <(de> causis Schopen est <-g- ****)>(7|| 15 uera 16 apollinis athenirasibus nomio ATCV^ nomine F\ uel 'Ayviai(p Schopen: uel ^FY(\0G) J., om. rell.
\
\\
\\
id est his
(-que
V)
rell.
14
rumue
DONATI COMMENTVM
praesidi deo, instructis aris in honorem diuinae rei uicos uillas pagos et compita festiuum
circum Atticae
carmen sollemniter cantaretur, ciTtb r&v %co^wv Tial ti]g adrjg comoedia uocitata est, ut opinor, a pagis et cantilena composito nomine, uel anb tov ^cofid^eLv kcxI aSsLv, quod est comessatum ire cantantes. quod appotis sollemni die uel amatorie lasciuientibus [clioris comicis] non absurdum est. 4 itaque, ut rerum ita etiam temporum reperto ordine,
&
nam ut ab intragoedia prior prolata esse cognoscitur. cultu ac feris moribus paulatim peruentum est ad mansuetudinem urbesque sunt conditae
otiosa processit, uentae.
ita
lo
et
uita
mitior atque
res
tragicae
longe
quamuis igitur retro prisca uoluentibus reperiatur tragoediae primus inuentor et comoediae ueteris pater Eupolis cum Cratino Aristophaneque esse credatur, Homerus tamen, qui fere omnis poeticae largissimus fons est, etiam his carminibus exempla praebuit et uelut quanThespis
1
15
praesidi om.
CF {corr. C^),
ter
2 circum] ut
cum
A
\
contra
acris constructis diuine ^|| actice TFC^, (attic^ C^) uices contia festiuium A, festum rell. 3 sollempni|
TFCV
F
\\
A,
i-
so///
taret
TFC,
I
cantarent
A,
******** TFCV
\\
V ^nATCON
\
F)
FV
can-
CF V
(inire
^
\
II
5
\
Kd.1
THCGOd.e
om.
ccSslv
ululCO
TOY;
||
codcl.
soUempni J., solenni F, sollenni JP, soUendi Tj| 7 choris (coris T) comicis secl. Leo 10 prior] prioru A, om. rell.; ab om. A incultu at feris C, in primo ed. pr., primum Leo cultua conferes A 11 prolatum est A 12 urbeque T et oni.
\
a poetis
TFV,
apotis C,
\\
\\
TFCV
uita canitior
C
II
\\
13 tragicie-4
anteq^^C
||
15 retio
uolentibus inuentor
A
|
\\
16 Tespis
-^
comedi^
TFC,
esse
\
||
quadam
(quedam TFC) suorum (suam A) operum (opererum C) lege {om. T) codd., corr. Schopen
EYANTHIVS
dam suorum operum legem
instar tragoediae,
3 H
2.
15
qui Iliadem ad
praescripsit:
Odyssiam ad imaginem comoediae fecisse nam post illius tale tantumque documentum monstratur. ab ingeniosissimis imitatoribus et digesta sunt in ordinem
5
et diuisa cuncta, quae etiam tum temere scribebantur, adhuc impolita atque in ipsis rudimentis hautquaquam, ut
causa de utriuslo
diximus, quod necesse est iam dicamus, que adeo ut ea, quae proprie de tragoedia dicenda sunt, titulo propositi nunc operis instantes in alia tempora differamus
et
de his fabulis iam loquamur, quas Terentius imitatus est. 1 Comoedia fere uetus ut ipsa quoque olim tragoe-
dia simplex carmen, quemadmodum iam diximus, fuit, quod chorus circa aras fumantes nunc spatiatus nunc consistens
i5
nunc reuoluens gyros cum tibicine concinebat. 2 sed primo una persona est subducta cantatoribus, quae respondens altemis id est <^* * *^ choro locupletauit uariauitque rem musicam: tum altera, tum tertia, et ad postremum crescente numero per auctores diuersos personae,
pallae, cotumi, socci et ceteri ornatus atque insignia scae-
20
FCV
sscr.
1 perscripsit
2
\\
I
quod
T
6
ad om.
istar
||
documentum om.
tatoribus
\\
ad F, tantum
\
VC^
II
radimentis
I
haud
mus
leuia dett.-. lenia 8 postquam 9 dica9 dissimus (sic post 12 imitatus est in codd., transp. Leo 10 adeo ut] atque V ea 07n. T que/// T, om. et 14) T de titulo 11 propositi {ex praeppropria {sscr. m. 2) corr. C, praep- F) operisue instantis in aii tempora 12 deis (ei in ras. m. rec.) T {sscr. m. 2) V, in aliam horam i^ iam om. 13 feruetus ut om. 14 fuit om. 15 firmantes nunc consistens om. 16 gispaciatur ros 17 prim^ subducta est cantoribus \ 18 id est (^vnoyiQivofi^vr^y Schoell; aftoi^aico? id est alternis ScJiopen coro T locuplectauit C uariantque A, uariat 21 conturni utque T 20 auctores F, autores C, actores scenicet <i5 socchi T, om.
\\
|| II
7 ac
TFCV ATFCV
\
ATFC^
quamquam TFC\\
TC
||
TFCV
AV
F F TFCV
\
\\
A
\
||
\\
||
II
TFCV^ TFCV\
^
||
\\
16
nicorum reperta
DONATI COMMENTYM
et
ad hoc unicuique suus habitus: et ad ultimuin, qui primarum partium, qui secundarum tertiarumque, <^qui)> quarti loci atque quinti actores essent, distri-
butum
3
et diuisa
quae tamen in ipsis ortus sui uelut quibusdam incunabulis et uixdum incipiens aQy^aict oicofimdla et stt' ovouetus
fKXTog dicta est: aQyala idcirco, quia nobis pro nuper cognitis est, STt ovo^azog autem, quia inest in ea velut histo-
10
4 etenim per priscos poetas non ut nunc ficta penitus argumenta, sed res gestae a ciuibus palam cum eorum saepe qui gesserant nomine decantabantur, idque ipsum suo tempore moribus multum profuit ciuitatis, cum unus quisque caueret culpam, ne spectaculo ceteris exstitisset et
domestico probro.
sed
15
cum poetae
et
passim
laedere
ex
libidine
coepissent
plures
bonos,
ne
quisquam
siluerunt.
in alterum
et hinc
deinde
fabulae
id est
satyra
20
(-te dett.):
repetita
ATFCV
\
et om.
|
F\\
'
2 qui
Leo
:
4 diuersa C actu Schoj^^en: quinquepartita est om. actu A, acta V^FC\ del. V\ om. TC^ 5 <in> 6 uix quibusdam C incunabilis T, cunabulis A., amabilis dicem C, uix digne ^PXM^KOaMOOIAI^ 67 ePONOM^7 archea ACV, archia T, TOC- A, archa idcirco (0 ex a corr.) pernuper TC, parumper 8 uetus Dziatzko: uitiis (-ciis (in mg. uel per nuper m. 3) H est om. eronomatof autem J., ****** T) codd. in ea (7 9 ciaut uelu istorica A, ystoria T 11 per nunc de sscr. Cuium] omnium
11
\
\
3 qui add. Beiff. tium F, * * * * F) codd. auctores quintarum codd. {Leo) quinti Beiff.
TFCV
TFCV
\
(paratque] et
distributa
\
F F
||
\\
TFCV A V TFCV ficta poenitus A., non penitus ficta TFC, penitiis non ficta V\\ 13 id quod ipsa TFCV 14 ciuitatibus (-tibus V) codd. 18 crimen 15 cauerit culpa TFC 17 ne quam A nec F infamie TF, infami^ FC poneret TFCV ATCVJ 20 deinde in 19 siluer 7I satira TC C
TFCV
I \ I
1 |
V ********** TFGV F A F
\ \
\
11
\\
\\
\\
||
\\
\\
\\
mg.
EVANTmVS n
27.
17
sumpsit exordium, quae a satyris, quos in iocis semper ac petulantiis deos scimus esse, uocitata est, etsi <(alii)> haec satyra igitur aliunde nomen praue putant habere. eiusmodi fuit, ut in ea quamuis duro et uelut agresti ioco de uitiis ciuium, tamen sine ullo proprii nominis titulo, carmen esset. quod idem genus comoediae multis offuit poetis, cum in suspicionem potentibus ciuium uenissent, illorum facta descripsisse in peius ac deformasse genus stilo carminis. quod primus Lucilius nouo conscripsit modo, ut poesin inde fecisset, id est unius carminis plurimos libros. 6 hoc igitur quod supra diximus malo coacti omittere satyram aliud genus carminis viav K(0(i(odLccv, hoc est nouam
lo
comoediam, repperere poetae, quae argumento communi magis et generaliter ad omnes homines, qui mediocribus fortunis agunt, pertineret et minus amaritudinis spectatoribus et
i5
cinna argumento, consuetudini congrua, utilis sententiis, grata salibus, apta metro. 7 ut igitur superiores illae suis quaeque celebrantur
auctoribus, ita haec
1
vicc
Kcoficodicc
cum multorum
ante ac
20
in iocis] in locis CV^ in lotis T, in uocis 2 <(agrestibus^ ac inlotos Daniel) petulantes codd., corr. Leo uocitata (m mg. uel initiata m. 2) 3 haet" C alii post putant add. {transp. W.), om. rell. satira bere F, om. rell. hoc i^, haec <(quae^ igitur] dicitur 5 ioco] modo 6 esse nomine C item {in mg. ipsum m. 2) F, ita multus 7 obfuit in om. suspicationem ciuium] ciuibus 8 rescripsisse TCV., scripsisse uenisset {Beiff.)
satiris
al.
\
TC
{in
mg.
||
TFCV
I
\\
TFCV CV
C*
II
I
F V TFCV F F
\ j \
\\
TC TC A
||
\\
\\
TF F
\
in
in 9 primo Lucildeformasse om. 10 poesim F, poesi 11 ammittere iius TC., Lutilius 12 satiram nean KOOMCjOIAId^N A, nouas comedias C 13 reperiere TF., reperiere C,
et
F TFCV
F ATC
||
|1
TFCV T *******
\
||
reperirentur
14 generale qui A., sscr. F-, om. TFC\\ 15 16 et o?w. T inultu dilectationis F, dilectionis OF, diltoTs T 17 sententius A, smis T 19 igitur] dicitur 20 neilla celebrabantur CV, -bant ^N KWMCOIAId^ A, ****** FV, om. TC ante hac codd.,
j|
\
A pei-tinet^' A
|I
\\
TFCV
||
F
"2
\\
\\
corr. Schu^ien
Donati comm.
rec.
Wessner.
18
DONATI COMMENTVM
de qua postea, tuin praecipue Menandri Terentique est. cum multa dicenda sint, sat erit tamen uelut admonendi
lectoris
reti-
netur exponere.
1 Comoedia uetus ab initio chorus fuit paulatimque personarum numero in quinque actus processit. ita paulatim uelut attrito atque extenuato choro ad nouam comoediam sic peruenit, ut in ea non modo non inducatur choms, sed ne locus quidem ullus iam relinquatur
nam postquam otioso tempore fastidiosior spec- 10 choro. tator effectus est et tum, cum ad cantatores ab actoribus fabula transiebat, consurgere et abire coepit, res admonuit
quidem choros tollerent locimi eis relinMenander fecit hac de causa, non ut alii existimant alia. postremo ne locum quidem reliquerunt, quod Latini fecerunt comici, unde apud illos dirimere actus
poetas, ut primo
quentes, ut
15
quinquepartitos difficile est. 2 tum etiam Graeci prologos non habent more nostrorum, quos Latini habent. deinde d^eovg ccTcb (iriiaviig, id est
deos
argumentis
narrandis
machinatos,
ceteri
Latini ad
20
2 tamen] mihi 3 quid 1 -que est om. ueteris chartis F^ carnis retinentur in om. A, etinetur T, rimentur C, timentur F, continetur in ras. V^\\ 6 personarum 5 <^uty ab initio pauV, (albinito)
TFCV
A
\
\\
TF
\\
TCF\
FC
delinquatur
I
\\
\\
7 atrito
9 iocus quidem sscr. V^\ 11 est et Leo-. et A, est F, esset TFC-, secl.
||
\
TF
\\
A, actrito
FC
atquel
TFCV cantores A, actores TFCV acto12 transibat FC adire TFC V coepit, ATCV coepisset eis ow. F amonuit
\ \
||
13 coros
14 hc
A
||
tollerent om.
TCV
eis Steph.:
\\
alii
in p^oscaenio
jT,
(r sscr.,
ii
TFC,
\
V
|1
relin-
querit
Steph.: Schoell
cum
coll.
relinquer codd.
^
\
b 16 alios
apud
diromere
\
18
tum
||
nostrorum
{praeced.
prol.
lac.
T)]
oratorum
II 1;
an eorum.^
19
OeOYCdiNOMHX^NHC
^,
******** TFCV
EVANTHIVS
instar
II
7 m
5.
19
ad hoc
TCQOtaxixcc
id est personas extra argumentum TtQOGcoTta, accersitas, non facile ceteri habent, quibus Terentius saepe
utitur,
ut
per
harum inductiones
etsi
facilius
pateat
argu-
mentum.
3
ueteres
ipsi
egerunt,
loco,
iambici uersus
quantum potest comminuti ad imaginem prosae orationis. 4 tum personarum leges circa habitum, aetatem, officium, partes agendi nemo diligentius a Terentio custodiuit.
cum in fictis argumentis fidem etiam contra praescripta comica meretrices interdum non malas introducere, quibus tamen et causa, cur bonae sint, et uoluptas per ipsum non defit. 5 haec cum artificiosissima Terentius fecerit, tum illud est admirandum, quod et morem retinuit, ut comoediam scriberet, et temperauit affectum, ne in tragoediam transiliret. quod cum aliis rebus minime obtentum et a Plauto et ab Afranio et ''"appio et multis fere magnis comicis
quin etiam solus ausus
assequeretur,
est,
ueritatis
i5
20
teneri jP, rus 7 eger A, in ras. V^ (usi j^ost etsi Bufini ed. pr.) 8 tamen a Terentio om. inueniuntur 9 cominuti 10 legis optationis i^ habitu 11 a J.r, om. offusae cf. 'Arch. 12 solus sscr. C\ solius VII 125sq. est f. lat. Lex?
F F
F exteri T
||
II
7iQota6xiv.ug tiqocaeteri F, 4 indictiones 6 uetequibus om. om. {codd. Hufini); usi sunt sscr. C*,
A TFC,
\
non om.
||
F
|
(|
TFC^
\\
A
j
||
||
||
FCV;
{sscr.
\\
<8olu8>
etiam
cum fidem
m. 2)
||
13 quam {sscr. m. 2) C praescriptura J., proscripta 14 introproducere (pro del. V) 15 et causa (-am A) Leo cum (?) T uoluptates desit post ipsum codd., transp. 16 artificiosissime F, tificiosissima (!) codd., corr. Schopen cum illis 17 et] in {in mg. et m. 2) C morem]
TFCV
TFC
\
\\
||
TFC
A TFC
\\
\\
{ed. pr.\ 20 ab om. T AfPranio appio AF, {in actio carr. m. 2) F, Apio rC; a Pomponio Bziatzko. fort. et appio del magnus
{sscr.
||
m. 2)
19 quod
DL
TFCV
minime] munirie
jj
20
inueniinus.
bile,
DONATI COMMENTVM
illud
quoque inter Terentianas uirtutes miraut neque eo sunt temperamento extumescant ad tragicam celsitudinem neque abiciantur ad
quod
eius fabulae
mimicam
6
uilitatem.
5
adde quod nihil abstrusum ab eo ponitur aut quod ab historicis requirendum sit, quod saepius Plautus facit
et eo est obscurior multis locis.
7
est,
adde
ut
quod argimienti ac
cauerit
stili
ita
attente
memor
10
quodque media primis atque postremis ita additum alteri, sed aptum ex se totum et
uno corpore uideatur esse compositum. 8 illud quoque mirabile in eo, primo quod non ita miscet quattuor personas, ut obscura sit earum distinctio,
et item quod nihil ad populum facit actorem uelut extra comoediam loqui, quod uitium Plauti frequentissimum.
15
9 illud etiam inter cetera eius laude dignum uidetur, quod locupletiora argumenta ex duplicibus negotiis denam excepta Hecyra, in qua unius legerit ad scribendum. amor ceterae est, Pamphili quinque binos adulescentes
20
habent.
V inter] in inueniemus mirabiles A C^ ut neque temperamento (0 ex u corr.) A A 3 extua escant A, extumescant (u ex i m. 2) V traiobiciantur T ad inimica A, ad mlmicam F, ad cam {pi'0 a corr. C) mimicam (minicam C) <^id est hystrionicam inde mimus id est hystrio (m mg. C)y 4 uilitatem om.
1
\ |
TFC
TFC
\\
2 eo om.
sscr.
II
TF
CF
II
5 astrusiam
II
TFC
j
<(ab5 aut
A
d
7 lotis J.
clftudi
9 ut
{sscr.
cuiusquam
m. 2)
F
||
||
TF
FC,
aditum
cauerit
errauerit
10 quodque]
\
tum quod
TFCV
quae]
quo///
\\
11 noxuit
\\
aditum A,
\\
C <^et> ex codd., corr. Steph. 14 per13 quot T sonas quatuor obscuri T 15 auctorem A extra comoediam Schopen: ex tragoedia (-diae F^ -die CT) codd. 16 frequentissimum ^est) F 18 ex] 17 digna et TC 19 ad] id T delegeris exchyra A, echira F, echirra 20 panpili T, pamunius] scribit
TFCV
F
\\
||
ATCV
\\
\\
TFC
del
\\
TFCV
est]
\\
philij (j
2it
uid.)
amor
amorem
lescentes
A, adulescentulos
TFC
TFCV
adhu\
EVANTHIVS
m o-IV
3.
21
IV 1 Illud uero tenendum est, post viav Kmii(p6iav Latinos multa fabularum genera protulisse, ut togatas ab scaenicis atque argumentis Latinis, praetextatas a dignitate personarum tragicaram ex Latina historia, Atellanas
Campaniae, ubi actitatae sunt primae, Rinab auctoris nomine, tabemarias ab humilitate argumenti ac stili, mimos ab diuturna imitatione uilium rerum ac leuium personarum. 2 inter tragoediam autem et comoediam cum multa tum inprimis hoc distat, quod in comoedia mediocres fortunae hoa ciuitate
thonicas
5
lo
minum, parui impetus periculorum laetique sunt exitus actionum, at in tragoedia omnia contra, ingentes personae, magni
timores, exitus funesti habentur; et illic prima turbulenta, tranquilla ultima, in tragoedia contrario ordine res aguntur;
tum quod
in tragoedia fugienda uita, in comoedia capessenda exprimitur; postremo quod omnis comoedia de fictis est argumentis, tragoedia saepe de historia fide petitur. 3 Latinae fabulae primo a Liuio Andronico scriptae sunt, adeo cuncta re etiam tum recenti, ut idem poeta
et actor
15
suarum fabularum
fuisset.
20
neancome AlAN
|
ex -os m. 2) V ab C, 4 traicarum
F) * * * FC,
{sine lac.)
TFCV
II
J.,
ne etomo
***
F, ne aetomo (-nio
\
2 <et> ut 3 a dignitate
attelanas 5 primae Schopen: codd. plurimae (-me pinthorijcas (rij ex rif corr., in mg. 6 actoris rynthonicas m. 2) C, rithonicas F, inthoricas
attellanas
(act-
A C)
\\
C)
ATFC,
\
1|
||
minimos A, minos T ab] a 9 <hoc diuturna A F, fort. iucunda interest (interest F)y cum FJP, <hoc est)> cum TC tum] tamen TFCV 11 imp(& (!) J. periculorum Dziatzko: pericula ATV, periculam F, periclam 12 ac T contraria T,
codd., corr. Voss
I
7 actili
||
[j
om.
13 funesti exitus 14 tranquillia Xi^gentes contraria lo uitia F, uitia F, uiciaarguntur 18 Liuico 17 tragoelia hostoca C capescenda C androuico A, andromico 19 adeo] ad cuncta re Schopen: cunctas res TFCV, ut ad has res re1
||
||
AC
||
\\
TC
\
\\
TFC
\\
\\
centi
ut
Schopen:
recentius
20 fabularum suarum
TFCV
(reg-
T)
\\
22
4
mixtae.
DONATI COMMENTVM
Comoediae autem motoriae sunt aut statariae aut motoriae turbulentae, statariae quietiores, mixtae
ex utroque actu consistentes. 5 comoedia per quattuor partes diuiditur: prologum, est prologus uelut prae- 5 protasin, epitasin, catastrophen.
fatio
quaedam
fabulae,
in
quo solo
mentum
populum
commodo
licet
epitasis
incrementum processuslo
ut ita
DE COMOEDIA.
V
sit
Comoedia
ciuilium
est
fabula diuersa
instituta
continens
15
affectuimi
in uita utile,
priuatorum, quibus discitur, quid quid contra euitandum. hanc Graeci sic
ac
ojjtJ
definiuerunt ^KcofKpdCa icriv <^idicoTLKS)v TtQccy^dtcovy TtSQLaxLvSvvog'. comoediam esse Cicero ait imitationem uitae, speculum
consuetudinis^
1
imaginem
ueritatis.
20
3 utruque 2 quiexiores mistae stratari 5 prothasim epithasim katastrophem F, trophen(!) A, et catastrophen (ca in mg. C) proIII carthastrophem T, 7 aliquod fatio quaedam F, quaedam praefatio C poeta 9 8 fabula initium J. quod (quod F) prothasis
\\
\\
II
FC
T
{sscr. m. 2) F, dramatis <^id est compositionis argumenti)> T epithasis dicaxerim 0, 10 turbarut C procesusque ac] a disserim T 11 corr. Pithoeus modus codd., catastrophe C iocundos TCV, iundos A, iucundum 13 DECOMOEDIA15 affectum 14 constituta A, om.
A TCF
II
\\
||
est
om.
TFCV
A
||
drammatis F, dra^matis
\
FV
TFCV
\\
\\
F TFCV
||
\\
\\
TFC
dicitur 16 in quibus] quia quid] A C euitandum contra C 17 diffiniuer A, diffiniere FF, diffinire TC comodia est in nHPIOXH^ KINMNOC A, comedia (-oedia F) est ****** TFCV] suppl. ex Biom. 488, 4 19 comedia TC
|
||
\\
est
cicero
T, cicero esse
(cta del.
V)
ueritatis
TFCV
inmitationem
|
23, 1
spectaculum
ATFCV^
F
actus commutantur, populus attinebatur, hoc est ab actu uitae hominum, qui in rf]g Kcofirig, uicis habitant ob mediocritatem fortunarum, non in aulis regiis, ut sunt personae tragicae. 3 comoedia autem, quia poema sub imitatione uitae
modulo, quo,
ccTtb
dum
est,
in gestu
et
pro10
apud Graecos duhium cst quis primus inuenerit, apud Bomanos certum: et comoediam et tragoediam et togatam primus Liuius Andronicus repperit 5 aitque esse comoediam cotidianae uitae speculum^
4
comoediam
nec iniuria.
facile
nam
ut intenti
speculo
ita
ueritatis
lectione
15
aegerrime animaduer-
huius
autem
originis
ratio
ab
exteris
ciuitatibus
moribusque prouenit.
dientes elegantiam
Athenienses
uellent
namque Atticam
custo- 20
cum
1
talitiis
amore
\\
3 ytalia
V
I
compitalicis u
\
||
nebatur
^nO) THC KOOMHC- A, ait ****** TFC, *******F||6 habitent A, habitabant V in] ibi T S autem] uero TF aulis in ras. V^ 7 traice TC CV qui A poema post imitatione F imitatione A 9 adque
{corr.
\\
\\
\\
morum
gesti
est
om.
II
TFCV
||
similitudine
\
AC
\\
est
|
om.
TF
V V
\ \
CV
Latinos
u4.
I
11 est sscr. V^
\\
12 romanos {corr. m. 2)
13 trogatam primus {corr. m. 2) liuium andronicum (m his ex s corr. m. 2) andromicus 14 atque reperit TO, reperisse {ex -rit corr. m. 2) T, <(qui {in mg. m.2)y aitque F; aitque <^Cicero^ Scheidemantel 17 -que om. F\\ 16 prd quotidianae collegimus T 19 extis T ciuilitatibus 20 peruenit TFC, i^rouenit F Attenienses 0, atheniens (!) A acticam C, acthicam F., aticam T custodientibus
et i.]
\
TFCV
TF
TFC
||
jj
F F F
||
\\
24
DONATI COMMENTVM
bant ibique cum nominibus singulorum uitia publicabant, unde nomen compositum, ut comoedia uocaretur. 7 haec autem carmina in pratis mollibus primum agenec deerant praemia, quibus ad scribendum docbantur. torum prouocarentur ingenia; sed et actoribus munera offerebantur, quo libentius iucundo uocis flexu ad dulcedinem commendationis uterentur: caper namque pro dono his a quo dabatur, quia animal uitibus noxium habebatur. nonnulli autem ex etiam tragoediae nomen exortum est.
10
quae est humor aquatilis, tragoediam <(quasi trygodiam^ dici uocarique maluerunt.
amurca,
8
olei faece,
qui lusus
cum per
artifices in
honorem Liberi
patris
15
agerentur, etiam ipsi comoediarum tragoediarumque scriptores huius dei uelut praesens numen colere uenerarique
coeperunt. cuius rei probabilis ratio exstitit. ita enim carmina incohata proferebantur, ut per ea laudes eius et facta
gloriosa celebrari proferrique constaret.
Thespis
protulit, 20
2 singula
TFC
A
\\
|1
||
F F
||
uocarentur "doctorum V prouocarentur doctorum T FC, 6 sed sscr. C^ fletu TFC\\ 8 "caper 'nam 7 iocundo 9 dabitur noxium uitibus V is T {corr. m. 1?) 10 tragoediae 14 etiam on. A exortum] et (del. C^) ortum faece 11 aley T malueTC, ortum V ex] et TC 12 quasi trygodiam add. W.; cf. Porph. ad runt] luerunt JP lusus D, ludus TCV, Hor. a. p. 277 13 qui in ras. V^
TCV
\\
\\
\\
|j
||
luctus
\\
artificis
I
\\
14 ageretur
CV
diarumque
i^,
comoediarum tragoediarum
\\
A T,
\
II
15 diei
corr.
m. 2)
AFC, diey T, diei V\ nomen TFC, {in numen V 16 cepere TF, ceper C cni TFC existit
V
et
TFC
17 eius] tuas itaque (corr. m. 2) F, itaque <sed> staret TFC, (sed del) V 18 praeferrique A, proferri 19 dum Tespis VF, Tesbis T, (b ex t corr.) C
\\
\
TFC
II
TFC
\\
F F
pertulit
{]
EXCERPTA DE COMOEDIA V 6 VI
1.
25
de
postea Aeschylus secutus prioris exemplum ''publicauit. quibus ita Horatius in arte poetica loquitur
276
poemata Thespis,
5
quae canerent agerentque peruncti faecibus ora. post hunc personae pallaeque repertor honestae Aeschylus et modicis instrauit pulpita tignis
280
et docuit
magnumque
non
sine
multa
uim
lo
286
dignam lege regi. lex est accepta chorusque turpiter obticuit sublato iure nocendi. nil intemptatum nostri liquere poetae:
nec
minimum meruere decus uestigia Graeca ausi deserere et celebrare domestica facta,
1
i5
VI
est:
eius
duae primae
partes, tragoedia et comoedia. <^tragoedia^, si Latina argumentatio sit, praetexta dicitur. comoedia autem multas species habet: aut
enim palliata
mimus
20
esc illus i^, echilus secutus TCF, prioris om. publicauit {ex -carat corr. C^)] pulpita ditauit Schoell, scaenam pulpitauit 3 traghice C, traice Havet, locupletauit Leo 2 loquitur om. came T 4 et] ex uertisse (-issime F) plauses
eschilus
TCY,
sequutus F, sequitur
A
||
TFC
||
|
|j
TFC
TFC,
exisse
A
et
\
{ex fecili
corr.)
A
C
||
tespis
||
TFCV,
7 heschilus
A,
A
\
TF
{corr. m. 2) V) tignis palpita 8 nititurque FC, nititur T, nitiq; quia 9 non- 16 togatas] etc. 10 et uim] exiu A, et in 11 chorisque CF, corisque 12 loquendi 13 nihil 16 qu 17 est om. intptatu qu
eschillius
(ti
immodicis
TC
||
ex
si
corr.)
||
\\
ATF
A TFC\
11
|
\\
TFC
\
|j
18 partes <(sunt)> V traguedia A tragoe19 sit] sic praetextat {sscr. m. 2) 21 attellana rinthorica A, RinthoF, sinthorica T, rhintonica V planipedica
\\
\\
TFC
V
jj
AFV
\
\\
26
2
DONATI COMMENT^TM
planipedia autem dicta ob humilitatem argumenti ac uilitatem actorum, qui non cotumo aut socco nituntur in scaena aut pulpito sed plano pede, uel ideo
eius
continet, quae
personarum
in turribus
5
4 Omnium autem comoediarum inscripta ex quattuor rebus omnino sumuntur: nomine, loco, facto, euentu. nomine, ut Phormio [Hecyra] Curculio Epidicus; loco, ut Andria Leucadia Brundisina; facto, ut Eunuchus Asinaria
Captiui; euentu, <^ut)> Commorientes Crimen Heautontimorumenos. 5 Comoediarum formae sunt tres: palliatae Graecum
lo
i5
habitum referentes, togatae iuxta formam personarum habitum togarum desiderantes quas nonnulli tabernarias
,
uocant, Atellanae salibus et iocis compositae, quae in se non habent nisi uetustatum elegantias.
1 autem sscr. C ob nobilitatem argumenta T, S utuntur 2 eius] ** JP utilitatem <^ohy argumenti culis 5 nitcorr. m. aut plane 2) C, {ex cenaculis] 5 senaclis T ha4 quod] que continent in 3. om. bitantium in rcis. {ex habitaculis ?) A sunt om. 7 personatim cincius (cineius C, aneius egesse
F FC
V
\\
TFCV
\\
\\
II
CV
\\
TFC
\ \
ATF
cyneius V) et faliscus (falicius A, falascus F) codd., corr. 8 minutius TCV, mimitius et prothimus (proWolff tinthus T, prothintus FC, protimius V) codd., corr. Wolff haec ira A, 9 scripta codd., corr. Schopen 11 formio echira F, echirra F, hEchira C, hechirra T; secl. Schopen 12 Leuchadia gurgulio ATV, Curgulio C, curcuilio 2'"
jT,
II
\\
\\
1|
FC
brundusina {sscr. m. 2) C, 13 ut add. Schopen brundusia V eiamichias h^autontumorumenos A, eutontumerumenos C, (eaut-) V, -non T, ****** 16 habentes habitum (-tus F) <ut {del. V, ex et 18 uocant corr. C)y habitum TCV\\ 17 togatarum V quas post 16 referentes codd., transp. Beuuens 18 attellanae codd. 19 habe A saltibus ATC, salcibus elegantiam V
brundiafinia
A, brundisinia
\
TFC,
\^
II
TFCV
||
||
4.
27
Vn
in quattuor partes:
prologum, TCQOtCCffLV^ e.7tLXCC6lV^ %ccxci(3xqocp'r]v. 2 prologus est prima dictio, a Graecis dicta nqcbxog koyoq uel antecedens ueram fabulae compositionem elocutio,
<^6
7CQ0
commendatiuus, quo poeta uel fabula commendatur; imxLiirjxLKog relatiuus, quo aut aduersario maledictum aut populo gratiae referuntur; 6Qa(iatL%6g argumentatiuus, exponens fabulae argumentum; fiLKxog mixtus, omnia haec in se continens.
avOxccxcKog
lo
prologiwm quidam hoc interesse ubi aut poeta excusatur aut fdbula commetidatur, prologium autem est, cum tantum de argumento dicitur. 4 TtQoxaaLg est primus actus fabulae, quo pars argumenti explicatur, pars reticetur ad populi exspectationem tenendam; ETtitaGLg inuolutio argiimenti, cuius elegantia
3
inter
prologum
et
est^
i5
TFCV
ATC,
7tQd)xo6
2
\\
prologam
\
A., <(in)>
TFCV
ATC,
prologum
dictio
Xoyoa F,
Rdbhow: ut
TFC,
\
\\
\\
5 6
nP03TOCd.OrOC- A,
\
uel
FC,
TFCV
ATFC, commendatitius F qua TFC, qua (corr. m. 2) V\\ 8 eniTINHTIKOC- Relatus A, et **** sic (sit T, sic-e F) latus TFC, relatus **** V quo <(ut^ F\\ 9 "populo "gracie F 10 APdiM^TIROC- A, ***** argumentatius 12 MIRTOC- A, **** TFCV\ TFCI argumenta ora C haec continens om. T 13 inter] ite A et probolum T quidem hoc T, hoc quidam F 14 soluerunt A pro16 diducitur AC, deducitur FV, diducer T; corr. logum C
|
II
TFCF
TFCV
||
||
||
II
Steph. cicetur
II
17
nPOT^CIC- A,
recitatur
protasis
reticeiuT
A,
TFC,
CT^
TC,
\\
\
FV,
* * * *
(epitasis
T^
cuius]
Leo
28
DONATI COMMENTVM
quam
euentus
Vni
In plerisque fabulis
in nonnullis
poetarum quam
nam
pro-
ipsamm nomina
mm
nuntiabantur, antequam poetae pronuntiaretur, ne aliqua inuidia ab scribendo deterreri posset. cum autem per editionem multarum poetae iam esset auctoritas adquisita, rursus priora nomina poetarum proferebantur, ut per ipsouocabula fabulis attentio adquireretur.
i*
2
sunt
actas
diuersis ludis
manifestum
est
inscribi.
nam
quos aediles curules munere publico curant: Megalenses, magnis dis consecrati, quos Graeci ^eydXovg appellant; funebres, ad attinendum
species quattuor,
ludomm
15
populum
instituti,
dum pompa
funeri decreta in
honorem
patricii uiri plene instruitur; plebei, qui eduntur; Apollinares, Apollini consecrati.
3
dria
1
solehant:
{IV
cui ludi fietant. unde Terentius in An- 20 3, li) ait ^ex ara sume hinc uert)enas tibi\
2 approperatur 4 nomina <^fabularam)> V 5 modis A T diiiersitante 6 ipsa (ipsorum T) no7 poete A, fabula mina AT, ipsarum nomina in mg. V^ 8 ab] a deterrendi TFC, poetae in ras. V^ 9 multarum editionem J., edictionem posset om. 10 "nomina "poetarura acquisita (a ex corr.) C V proferebatur T 11 uocabulis fabulis sscr. F*, om. attentio (io ex a corr.) A acquireretur 12 actus C diuersos FC, {in -sis corr. m. 2) V inscribis 13 quos] quod ediles cui ules ///numere J. 14 diis 15 ^Byulov? Leo (iisyciXovg 6Lovg Mwretus,
KaTafrrof^
3
||
Schopen
II
im
A, catastrophe
|
TFCV
\\ \\ \\
||
apponebantur
||
TFOF
\
TFCV
FC
||
\\
TFC
||
TFC
\
\
FV
\\
11
FCV
\\
ATFG
||
om. T ad actenendum (att- T) TFC, ad de16 funeri (i ex a corr.) C tinendum V 17 patritii (patricis 18 consecrati om. TFC, F) uiri jPC, patri iuri plebei in mg. adscr. F^ 18 luduntur F' appollinares consecreti 19 cena T 20 diei ami cuius 21^ ara] hinc sume uerbenas om. tibi] ubi codd.
HEyccXriaiccyiovg Schoell;
an
I
(isydXovg d^sovg?):
MenOYCIOYC A,
* * * * *
FCF,
||
||
II
TFCV
\\
TFCV
\
\\
EXCERPTA DE COMOEDIA
4
VII 4-VIII
6.
29
siue quod alitectum se esse insaniam simulauit, qao tempore quando uoluit, ne agnitus cogeretur in hella prodire, seu oh singu-
qua tectus munitusque plurimum sociis enim uirtus erat animi semper decipientis profuit; nonnulU Ithacae incolas sicut Locros pilleatos ingenium. fuisse commemorant. 5 AcMllis et Neoptolomi personae diademata hahent^
laretn
sapientiam,
liuius
cuius arguquamuis numquam regdlia sceptra tenuerunt. menti prohatio talis inducitur, quod numquam cum reliqua Graeciae iuuentute ad gerenda cum Troianis hella sacramenta coniurationis inierunt nec umquam suh Agamenvnonis
10
imperio fueru/nt. 6 comicis senibus candidus uestitus inducitur, quod is antiquissimus fuisse memoratur^ adulescentihus discolor attriserui comici amictu exiguo teguntur paupertatis a/ntiquae gratia uel quo expeditiores agant. parasiti cum intortis palliis ueniunt. laeto uestitus candidus, aerummso
huitur.
15
purpureus diuiti, pauperi phoemcius datur. militi chlamys purxmrea, puellae hahitus peregrinus inducitur.
ohsoletus,
20
ulixesn C, ulixem jP, ulyssem semper palliatum '3 prodire cogeretur] cogeret ut (ne C) om. 4 quam F, quo socius T, sotius 0, secus animi ATC^ 5 uirtus Muretus: uirtutis codd.; probat Schoell animum animi F, cum F; ac nimis Schoell 6 non nullos T, itace TFC, itacbe in ras. A, (ex non illos corr.) C, -as et 8 arcilis ytache pilleatus A, palliatos Dziatzko: sed F, sed et C, sed sed T, si ^, siue in ras. F*
TFCV
F
II
II
TFC
\
\\
\\
TFCV
\\
9 screptra C, septia persona ATF, (a ex e corr.) C tenuer AC, tenuere TjP 10 induere T eum reliqua 11 iuuentute A ad in mg. grecie T, graeciae reliqua i^ C^ 12 inier A, iniere agam nonis A, agamenonis
\\
||
II
TFC,
retur buitur
TFC CF
agamennonis
his
\
F 14 senilibus F induceTFCV discolore F actri16 integuntur TFCV 17 parasito atque i^ intorcis A 18 pallii F laeto] loco TFC erum-
TCV
||
\\
13 fuere 15 narratur
||
||
\\
||
\\
jF*
||
19 obsolet^-
cius
A,
I
fenetius
TFC,
renetus
A, obseletus
|
foeni\
A A
\\
20 clamis
puella
30
lem paUio colore teum datur.
7
aJ)
DONATI COMMENTVM
iiario utitur^
meretrici
oh auaritiam
lu-
eo
incuriam sui per neglegentiam significant 8 Aulaea quoque in scaena intexta sternuntur, quod pictus ornatus ex Attalica regia Bomam usque perlatus est; pro quibus siparia aetas posterior accepit. est autem mimicum uelum, quod populo ohsistit, dum fdbularum actus commutantur. 9 deuerbia histriones pronuntiabant, cantica uero temperabantur modis non a poeta sed a perito artis musicae factis. neque enim omnia isdem modis in uno cantico agebantur sed saepe mutatis, ut significant qui tres numeros in comoediis ponunt, qui tres continent ^mutatis modis cantici'.
10
15
10
eius
qui
modos
faciebat
nomen
in
principio
fa-
meretrici
TFC,
syrinata
ob]
|
||
|i
4 ab iocimca A, ab scenica FC, ob senica T, ab scenicam luxuriam (m add. m. 2) F, add. m. 2) F; corr. Reiff. (o et 5 significabant TFC, (ba del.) V luxa T luctosis
\\
||
intexta A, in 7 ex] erat terra F, -am quid ^, qui atalica A, actolica T, actalica F, actalia (ab actalo rege dicta in mg. m. 2) C 8 si pna TC, si prima F, suppar {corr. in numicum A, suprema 7n.2) posteriora est] Ea mimicum {corr. in inimicum) FC, {ex minutum corr. m. 2) F, minutum T 11 deuerbia] de umbia TF, de umbra in ras. F^ 12 poeta lustriones A, historiones C temperabant C iis13 omnia] contra C, uerba perio T sed] poetas dem ut <si> 14 sed om. numeros] M-/n-Cadd. Beiff. 15 comodu-s- T qui tres A, quae res continet -nes mutatos modos (os his ex is corr. m. 2) 16 modos 17 <eius modi> modos faciunt TC, faciefta^ F, om. 18 post Dziatzho {Goetz): pro TFC, et pro J., et F; et prope Xeo, ut et Schopen super6
cena A, scenas
TCV
\\
\
FC,
\
scenis {corr. m. 2)
|]
TFC
\\
TFCV
||
\\
\\
\\
AFC,
II
\\
TFCV TFCV
\
||
ponebantur
ATFC
611.
31
11 huiusmodi cannina ad tibias fiebant, ut his auditis multi ex populo ante dicerent, quam fabulam acturi scaenici essent, quam omnino spectatoribus ipsius antecedens
titulus pronuntiaretur. agebantur autem tibiis paribus, id dextrae autem tibiae est dextris aut sinistris, et imparibus.
sua graiiitate seriam comoediae dictionem praenuntiabant, sinistrae [Serranae] acuminis leuitate iocum in comoedia
ostendebant.
scribebatur,
ubi autem dextra et sinistra acta fabula mixtim ioci et grauitates denuntiabantur.
in-
ad tybias CV, om. 1 huius modi <adeo> 2 multo ferebant F, fertebant T, feriebant C ex] et 3 quam discerent codd., corr. Muretus TC, e <(iam^ id 5 sinistns 4 autem] igitur tybiis r, qua J. 5 aut] et et del. , aut post imparibus codd., transp. Leo
\
TFCV
V
\
V
I
\\
||
II
sscr.
V^
nem
tybiae
FCV,
1|
pronuntiabant
6 grauitatis T dilectio7 ser-bat TC, corr. Muretus 8 et sertane C, certa e T; secl. Beiff. 9 mistim T loci et om. T
lith^
\\
\
\\
AVF,
||
TFC
\\
Wessuer.
ANDRIA
PRAEFATIO
I.
A. A. s. A.
Comoedia Andria
accepit
et
cum
palliata
sit
fabula,
et
de
loco
nomen
nunc ab ipso Terentio, qui cum de Chryside loqueretur, sic ait {1 1,4()) ^uereor ne quid Andria a. m.' et hoc commune uocabulum est et in Graeca
Menandro prius
et
in Latina lingua.
2 haec maiori ex parte motoria est. 3 continetque actus amatorum adulescentium et pa-
trum piorum:
callidi serui, ancillae astutae, seueri senes, adulescentulae liberales. 4 in hac primae partes senis Simonis sunt, secundae Daui, tertiae Chremetis et deinceps reliquorum.
*****
10
5 prologus in hac
acer
inducitur
et
in
aduersarios
non mediocriter asperatus, sed tamen id omnia lacessitus facere uideatur ac dicere.
1
subtiliter,
ut
15
hic %Q6xci6Lg
apluit
I
a<^a-^asa- A^ 2 palliota A T
Ij \\
cum] eum C
animum se ad scribendum C, 3 nunc] non C Terentio] tenent. 5 a. m.] am; chriside 4 criside
appulit
|1
AC
||
7 maC, in F Graeca] gfa iore F 8 continuo actus A^ continetque ex se actus (acta e.i T) patrum piormn Steph.: ex patria prior. d. ^, ex partibus priorum TC, {supra priorum m. 2 add. patrum) V 9 lac. sign. Beiff.r, sunt ibi Steph. callidi {ex -da corr.) C seueri Steph.: seriue J., serii T, serti C, parci V 10 adolescentuli V 11 hoc A senis simoni ^, simonis senis Fjj
A^ apportet mali
TCV
et
||
TCV
II
\\
\\
\\
12 relique ratur
TCV
TC
\
||
13 aceri
in om.
dett.
||
subtiliter
ATC,
prothasis
<(fit)>
auersarios 15 lacescitus
j
C C
\\
14 aspeprotasis
36
subtilis,
sTcltccGLg
DONATI COMMENTVM
tumultuosa, KcctaGtQocpr} paene tragica, et
tamen repente ex his turbis in tranquillum peruenitur. 6 haec prima facta est, acta ludis Megalensibus M.
Fuluio
Glabrione [Q. Minucio Valerio] aedilibus cuegerunt L. Atilius Praenestinus et L. Ambiuius Turpio. modos fecit Flaccus Claudi [filius] tibiis paribus et est tota Graeca. dextris uel sinistris. edita M. Marrulibus.
C.
M/
cello
Sulpicio consulibus
10
6* pronuntiataque est 'Andria Terenti' ob incognitum adhuc nomen poetae et minoris apud populum auctoritatis
ac meriti.
7 deuerbiis autem et canticis lepide distincta est et successu spectata prospero hortamento poetae fuit ad alias conscribendas.
8 initium autem 7tQotcctL%6v TtqoGomov^ id est aduenticiam personam, recepit Sosiae propter euoluendam argumenti obscuritatem. persona autem protatica ea intelleepithasis Katastrof^ A, catastropha 2 peruenitur traica catastrophe 3 acta om. TCV\\ 3 4 in (m m. rec.) Reiff.: peruenit codd. fuluio edile int glabrio neq; minutio ualerio curulib; Aj m. (marco T) fuluio edile et m. glabrione quinto minutio termonii. L. Valerio curuli TC, m. fuluio et m. glabrione q. minutio termoniiL. ualerio aedili curuli F; corr. Dziatzko 5 egef A, egere latilius. latinus pnestinus A, 1. attilius (act- C) latinus 6 claudii praenestinus (pren- C) TCV-, corr. W. ambirauis filius secl. Beiff. 7 dextris om. T\ uel J., tybiis V
epitasis
(e SSC1'. 1
15
ATC,
(7,
m.
rec.)
TV
TC
\\
\\
TCV
\\
TCV et TCV
\
||
\\
m.
rec.)
\\
\\
sulpitio
{0
pronuntiata
terentii
\
TCV
V
C
CF |_consulis
C
\\
{corr.
kh
\
10 et om.
i minoris 11 meriti <(fuit)> miroris 12 deuerbis T(7, deub A, sed autem et canticis Schopen: autenticis (autencis quia uerbis auctenticis et V\ lepidi T\ detincta TO, descripta T)
\\
\\
ATC,
II
13 successa
{sscr.
\
m. 2)
omamento
\
II
protaticon
\\
(protatic.
A,
aduentitiam codd.
\
ANDRIA PRAEF.
gitur,
5H
1.
37
quae semel inducta in principio fabulae in nullis deinceps fabulae partibus adhibetur. 9 adnotandum sane puellarum liberalium in proscaenio nullam orationem induci in comoedia palliata
praeter inuocationem Iimonis Lucinae,
quae
et ipsa
quo-
fieri
solet.
II.
Chremes Atticus, pater Pasibulae et Philumenae, ex his duabus Pasibulam perdidisse se falso crederet relictam Athenis nec uisam postea multo tempore, tam1
cum
quam unicam
sibi
putabat Philumenam.
quam Charinus
lo
adulescens Atheniensis et amabat unice et petebat uxorem, sed pater eam Pamphilo cuidam, Simonis filio, ultro de-
qui Pamphilus contra sororem Chrysidis ac peregrinam tum creditam, Pasibulam supra dictam, Chremetis alteram filiam ac sub nomine Glycerii latentem, sic
sponderat.
i5
amauit, ut ex ea filium suscepisset inscio patre. qua re intellecta commotus Simo, Pamphili pater, dum per falsas nuptias temptat animum Pamphili, multis dolis a Dauo ipse
deluditur seruo, periculumque Charini et Pamphili et totus
indocta
C
\ \
tandum san A in proemio (prohemio TC) ante liberalium A TC^ in prohemio {corr. in proscenio m. 2) F; in proscaenio secl. Beiff. 4 rationem C comdia J., eo media CV praeter om. TCV 5 iuncius lucin A post scoenam F, post cenam
||
\ \
nullis] illis
TC
1|
deinc*pes
|1
3 aut no-
II
TC, prescenam
bulae
CV
|
7 acticus
\\
philomenae
A TCV
jj
AT
passiet
sic
10 filumenam J., perdidisse <(incipit argvand^ J[ 11 atthenensis et amabat] adamabat philomenam ^^"^ 12 sed pater C, om. disponderat T, disponsaderat C 13 econtra 14 peregrinam <per ac] at Beijf. eam (eum F)> 15 altera dictata C tumj tn T filia latenter codd., corr. Beiff. 16 ea] illa T filia T,
deinceps
CF
|1
TCV
II
A A
||
||
F
\
TC
TCV
\\
||
\\
filium (u ex a corr.) C, filiam (u sscr. m. 2) insco patere C, parere 18 teneat TC, tentat F, om. 19 peri& totus A, motus culoque
TCV
T
\
\\
TCV
\\
38
error inenodabilis
DONATI
COMMENT
est
Athenas
ueniens
ductus,
dum
et
rem
aperiat
nodum
fabulae soluat.
recipitur
a parentibus et traditur Pamphilo amanti; item Philumena Charino despondetur et traditur exoptanti.
2 Perspecto
argumento
scire
debemus hanc
esse uir-
hunc enim orbem et circulum poeticae uii'tutis non modo secuti sunt tragici comicique auctores, sed Homerus etiam et Vergilius tenuerunt. 3 Difficile est diuisionem actuum in Latinis fabulis internoscere obscure editam: causam iam dudum demonunde autem aut quomodo strauimus (cf. Euanth. III 1). quamuis aegre tamen intellegi distinguique possint, est operae pretium discere. principio dicendum est nuUam personam egressam quinquies ultra exire posse; sed illa re plefabulae.
10
15
tacuerit, egressam putamus, quae nihilo minus in proscaenio tacens loquendi tempus exspectat. est igitur attente animaduertendum, ubi et quando scaena uacua sit ab omnibus personis,
20
inenodabilis
Leo
J.
I^
4 a parentibus reciper quae (que T) TC item Goetz: et TC, traditur om. pitur V Pamphilo om. F; uero post Philphilomena {ed. pr.), post Char-
TCV
soluit
I
Bdbhoiv. in fabulis codd.\ inextricabilis ductus est finem TCV, finem est 3 nodum (n ex certo T corr.)
\
|j
||
LP
sp
TCV\\
ratiue
5 carino sscr.
,
torem
A A
C^\\6 perfecto
:
(sp sscr. m. 2)
TC,
\
narrationis
V V
\\
||
S nar9 auc-
sibi codd.
exhibeat F, exibitur A,
exibitus
(7,
exhibiturus
fabulae est
|
nem TCVl
om.
TCV\\
tenuer J., tenuere TC 14 obscure] ob supra editam Beiff'.: dictam codd.; 17 discere V 19 deindicatam Schoell 16 aegre] agere A cimur {corr. m. 2) V\ persona A 22 sena ingressam
TCV
TCV\\
||
\
|[
TCV
\\
\\
TCV
\\
||
fit
I
ANDRIA PRAEF.
ita
II
1-m
2.
39
quod
ut in
ea
uiderimus, ibi actum esse finitum debemus agnoconfundit saepe lectorem illud, quod persona in scere. superiore scaena desinens et in proxima incipiens loqui
cum
non intellegitur ingressa, quod ipsum ^xperientes statim diiudicant de rerum ac temporum quantitate. potest enim fieri, ut et ingressa sit et egressa, quam praue credimus
de proscaenio non recessisse. posse autem quinto egredi personam, non et necesse esse dicimus, ut appareat ultra exire non posse, in tragoedia parcius exire et solere pariter et licere.
III.
10
1 Primus actus in Andria narrationem Simonis apud Sosiam continet argumenti, quod populus hac occasione perdiscit (sc. 1), mox querelam apud se Daui de domino et eiusdem cum domino uerba (sc. <2), et rursus eiusdem serui deliberationem, quid rerum gerat (sc. 3).
15
2 secundi actus haec sunt: Charini uerba primo cum Byrria seruo et post cum ipso Pamphilo de nuptiis Philu-
Daui interuentus (sc. ;?), cum eo disputatio cum patre dolo con(sc. o), Pamphili sermo sentientis in nuptias, Byrriae uerba (sc. 4 et 5), Daui callida oratio aduersum senem (sc. 6).
menae
(sc. i),
de nuptiis
20
2 finitum esse audiri 3 illud] etiam in (ed. <ea> persona J 4 superiori F, -ora T, (m -ori corr.) C depr.), om. siciens T, deficiens proximam incipient T, incipies C 5 non om. ipsum Steph.: ipsam A, post experientes
1 uel deU.: et
II
\
(T?)
ATCV
T
\
ATCV TCV
CV
\
\
TCV
T
|
\\
TCV
CV
\\
II
TC
(ex parienti
T)
\
rell.
\
diuidant
de rerum] de
P-
(ca add. m. 2) C 9 apareat scenio 10 tragoedia recisse partius C 12 similis apud sosciam (socias T) 13 populo T hac TV, ac C, om. 15 cum sscr. C^ 17 se16 quod cunda 18 et om. actus filomoene A, philomeH //// nae 19 <et> cum 20 consentiente (tis sscr. m. 2) C \ 21 in om. 22 aduersus
F^ 6 diuidicunt J., reruP- A, de rep- TV.^ de-R8 procenio A, enim] tamen TCV
||
||
\\
||
II
TC
||
TCV
||
\\
TCV
TCV
\\
\\
||
\\
40
3 tertio
trice
DONATI COMMENTVM
actui
liaec
attribuuntui' :
Mysidis
cum
obste-
Simone audientibus {sc. i), partus Glycerii suspectus seni et Daui apud eundem fraudulenta sermocinatio (sc. ^), Simonis uerba cum Chremete de nuptiis (sc. 5), Daui perturbatio et Pamphili (^sc. 5). 4 quartum actum per haec intellegimus prima Charini uerba sunt indignantis uelut fidem sibi non seruatam a
colloquium
ac
:
Dauo
Pamphilo (sc. l), tum Mysidis uerba apud Pamphilum tum Daui administratio {sc. ^) eiusdemque questus (sc. 5), doli aduersus Chremen (sc. 4).
5 in quinto actu Chremetis et Simonis prope iurgium disputatio est (sc. i), tum detectio fallaciarum Daui (sc. X^),
10
tum
indignatio patris aduersum filium (sc. 5), tum Critonis interuentus et per eum cognitis rebus in tranquillum res acta ducentibus uxores quas concupiuerant Pamphilo et
15
Charino
6
(sc.
et
0).
Illud
nos
quod in horum
distinctione uidentur de proscaenio non discessisse personae quaedam, sed tenere debemus ideo Terentium
uicinitatis mentionem fecisse in principio (/ 1, 43)., ut modico receptu et adesse et abesse personam intellegamus. nihil ergo secus factum est ab antiquis, qui ad hunc mo20
actuum
dum
1
haec om.
TCV
Mysidis] Missus
fraudulenter
\
obstretce
j|
3 glicerius
|1
susceptus
TC
(7|j
4 chemete J.
actum om.
T 14 cognatis acta Steph.: rei act A, rei actio Schoell 15 educentibus 16 chateino concupuerant A., concupierant H 23 diuiserunt om. 18 distin17 niud quot morum T 21 retione C uadentur A 20 uicinitas C distexisse T
aduersus
1 \
V^ (om. LD), que A questus in ras. V^ (dett.), 10 chremetem om. ATC tum C, tu A, tn T, om. V (dett.) 12 est (et T) 11 chrematis A T, (cre-) F, chremtem C 13 tum indignatio in ras. disputatio TCV deceptio TC
9 -que in ras.
I
\
\\
1|
\\
A A
TCV
\\
ohritonis
-lla
A,
certonis
\\
res
TC
||
\\
||
cepti
|1
||
41
PROLOGVS
1
1 1
A.
s.
A.
principium
factum a commendatione
honestus, quod prudens Terentius. et tam' potius quam ^Terentium' dixit, ut illum hoc ipso 2 poeta cvm p. a. a. nomine, de quo laborat, ornaret. s. A. intentio omnis huius hoc prologi agit, ut nouo poetae
ueniam paret et ueteri odium et ut quam maxime modestum minimeque errantem Terentium probet. 3 poeta cvM p. A. meritum iam poetae dedit ^poetam' eundem dicendo. 4 Et ab animo eius quem defendit. 4 poeta cvM p. A. A. s. A. sensus hic est: proposuerat quidem poeta
argumenta narraret, sed hoc imeum non permisit facere quod proposuerat, maledictis suis ad respondendum eundem prouocans. 6 appvlit appellere proprie
noster,
lo
ut in
prologis
i5
dicitur,
cum
ex pelago aut freto quis ad litus accesserit. {Aen. III 715) 'hinc me digressum u. d. a. o.'
nam
postea
sic
{II
6,
20
2 iD cura, non
1
siBi
et
labore.
Postea
cvM
II
II
A. s. a.
I
6 prologi huius et ueteri] uetS:eri ut sscr. C 8 minimeque] m^ m^ m^ q errantem] errati 9 cvm 10 poeta om. 10 animis C probet] pro h^c l 11 cum p a as a^ A^ cum primum T(7, 12 prolagis C sed <^aliter euenit. et^ Babhoiv 13 lucio T,
jTF
TCV TCV 7
om.
\\
2 pudens] prudens
C,
cum
AT\\
p.
\
(c.
V)
a.
||
AV aaa\
cpa^ V
|
|j
\\
\\
om.
-are corr.
15 appellere ex 17 Vergilius] un T hic v-D-A-o^ A, uestris deus appulit oris (horis T, horis C) TCV\\ 18 oppulit T attulit Steph.-. appulit (apulit A) codd. 19 nam 20 appulit in mg. V^ 21 sibi apulit negoI
||
16 ex pselago
||
\\
AC
II
||
tium] C, modis
sibi
\\
V mod
\
42
3
1
DONATI COMMENTVM
POPVLO VT PLACERENT 'ut' ne non significat: 2 vt placerent qvas feest coniunctio. cissET fabvlas ad 'fecisset' rettulit 'fabulas', non ad 3 qvas fecisset et est figura avkXr^^il^i^g. ^placerent'. FABVLAS bene ^fecisset', non ^scripsisset'. unde et poetae
modo enim
a faciendo dicti sunt, aTtb tov TtoLstv. sic Vergilius (^Ecl. III 86) ^Pollio et ipse facit noua carmina'.
4 1 vervm aliter sic Vergilius {Aen. VII 44 45) ^maior mihi rerum nascitur ordo, m. 0. m.' non enim hoc elegisse se dicit, sed quasi ex ordine ipso natum sibi esse. 2 iNTELLEGiT quod credimus plerumque falsum est,
10
^aliter' autem contra quod intellegimus certum est. ut II Mis aliter uisum'. Aen. significat, 428) (^Verg. 3 VERVM ALiTER EVENiRE M. I. adco uec pracparauerat nec
intenderat
quemquam
laedere,
15
hoc
faciat.
5
quando
2
OPERA
^amantibus
ABVTITVR utimur fructibus rei, quae usu nobis subministratur, abutimur, nam usui est deperdimus et rem et fructum.
saluo
ut placerent sscr. F^ placeret C 4 silepsis ATC, syllepsis F, 5 fabvlas om. beneficisset silempsis schol. Paris. NOCO \(in und & poet a faciendo dicti sunt diTJO Tcoisl corr. Daniel) A, unde et {oin. V) poeta a faciendo dictus est (oni. TC) 7ici6r\ti]? (*** TC) TCV; unde [poeta] a faciendo dictus est Tcoiritris Sahb.; unde et poetae ccTtb tov koislv <^id 8 Vergilius om. est^ a faciendo dicti sunt Steph. 7 Pollio et om. 9 rerum mihi F, mihi {sscr. Daniel) nascitur ordo] noA, Mo- TC, maius opus moueo hoc om. 10 se om. dicitur {sscr. dicit m. 2) C natu sibi in mg. 11 <(et^ quod codd.., quod ed. pr. 13 diis falsum ex factum corr. C credimus] intellegimus V uisum <(superis)> 14 m. i.] ra F, mo T, intelligit C adeo <^ut^ nec 15 quemque T lacessit q. A^ laces17 abutentur fructibus cit*q; C (schol. Paj-is.), fruc18 tamantibus (a mat///(us eras.) A, fructu schol. Vatic. nentibus schol. Paris.) saluo usu] schol. Vatic. Donatus utimur fr. manentium rerum. cf. JBoeth. in Top. p. 301, 20 Or., Isid. 25,29-., a mancipibus Rabbow coll. Tert. apol. 11; salua orig. ovaia Schoell et Babboiv 19 re usu T, (i sscr.) C, usi
enim
W: non
TC,
codd.
f.
fecit
fabulas
f.
1|
|j
TOY
TCV
V
I
A
II
i|
A mom\
\\
TC
TCV
A V
A
||
||
TCV
||
||
II
TCV
||
\\
AV
43
ager domus, abusui oleum uinum et cetera eiusmodi. Cicero 'non debet' inquit '^ea mulier, cui uir bonorum
suorum usumfructum
legauit,
cellis
putare id ad se pertinere: usus enim, non abusus legatus ea sunt inter se contraria'. hoc in Topicis (o', 17) est.
habetur.
6
est
61
n&)nen.
officium.
NON Qvi ARGVMENTVM NARRET quod ucre prologi 2 qvi pro ut. ergo non est modo pro3 sed qvi malevoli veteris poetae primum
"^maleuoli',
natura
deinde
tempore
uel
ab
inuidia
10
a signo aemulationis 'poetae'. 7 plerumque refertur ad laudem, interdum ad uituperationem, ut hic et alibi {Eim. 4, 21) 'uetus
^ueteris',
7lVetus
lY
ueternosus senex'.
rancidi
bus' crimen
ratio
cariosi et qaasi 3 Non ^criminiposuit, atque ideo *maleuoli'. * maledictis'. sed quid autem inter maledictum et
intersit,
^Veteris' pro
15
4 veteris 5 malem. r.
20
veteris poetae
Et
commendatio
deat
8
excusatio
Et non
^obsistat' sed
*respondeat'.
81
1
2 vitio
dent
25
uituperent, culpent.
Vituperare
est
abusio agendo usus codd. huiusmodi TCV 2 inquid A mulier 3 usufructum ^ F ea F, mulier ea mulier TC ur J. 5 est om. T 8 pro om. A ergo] quo T 9 male noli A, maliuoli
\
umum A,
\\
ATC
||
uinum
V
\
\\
||
{post ueteris)
TC,
{post
poetae)
na
\
\\
primum
10 natura]
|j
a na C maliuoli uhique infra) 14 ca15 maleuoli om. T 13 alib ui riosi C {sscr. a carie df m. ^) C H 15 rancioli A, rancide C 16 sed] f {pro f.) 17 crimen et maledictum TCV\\ 17 tusculana tum 22 poetae <(ueteris 20 lucius .AT 23 Et] ut absistat persone^ a persona C Respondent 25 num A 26 mala ed. pr.: male AC, malo T, om.
atque ideo
12 plerumque
{cf.
TCV
A
||
|1
||
||
\\
V A
\\
\\
II
\\
44
etiam hona.
uertite',
DONATI COMMENTVM
4 nvnc qvam rem vitio dent 'nunc animadnon ^nunc uitio dent'. 5 Et oratorie quasi
multos
facit,
dixerit,
XII
60) Mesiste
est
manum
committere T.'
positio.
unde
manifestum
non
esse pleest.
num,
9
nisi
addideris ^animum'.
p.
9
2
iam naiTatio
Et
adhibet tantum, facit Menander, qui etiam argumentum sed saepe ad laudem Terentii ^fecit' de eo componit.
10
transtulit. VTRAMVis prima scaena Perintbiae fere isdem uerbis quibus Andria scripta est, cetera dissimilia sunt exceptis duobus locis, altero ad uersus XI, altero ad XX,
quod
est
10
15
2 qvi <(vtramvis utraque fabula positi sunt. RECTE NORiT AMBAS NOVERiT id cst: qui^ uorit unam, norit ambas et nouerit omnem rem. 3 <^Et mire^ uno 4 vtramvis deest ^harum'. nouerit'. uersu *norit 11 11 1 NON ITA DISSIMILI SVNT AR. OrdO! ita UOU SUUt. 2 sed tamen discretio est ergo *ita' subdistinguendum. qui
in
. . .
20
1 <[et)>
etiam
ed. pr.
nvnc]
\
non
TC
r
|
u d
<(animad-
F, rem
TCF
||
uitio 2 qua
T T
nunc
||
(q add.
T) aduertite
non A, multa
unum om. TC, sscr. V^ 4 T.] teucris] V praepositio 5 af aduertite m. 2) V, ppositio (est add. C) TC 8 narratio est A, narration 6 adtendite C adtendite J. 10 fecit TC, narrationem incipit F H 9 Et sscr. C, om. 13 scene T de J., ab F, ac TC TC 11 sed] t altero ad ATC, 15 XJ. ATC, undecim F perinchig
I
TCV
{corr.
||
jl
||
II
||
||
\\
SSC1'.
A, -XXa (uicesimu a del m. 2) C, XXOT T, XX*' F; an XXI.? 16 po17 qui add. W. 17 nora vtramvis sitis; (= -ti sunt) A 18 norit] nora A, om. et om. norit C Et mire add.
ad uersus
{sscr.
*""''
..
ti
m.
2)
XX
d,-
et
||
TCV
A
|
||
\\
W.
duce Bentleio
1|
norit
TV
de^st
\
20 ab. om.
ita sscr.
guendum
\\
21 distin-
discretione
|
45
a superioribus. et est vaxoAov-O-ov, non enim supra posuit 3 non ita dissimili svnt ar. Hta' pro ualde. ^quidem'.
13
4 Et caute: potuit enim dici ^quomodo er^o duae sunt?' 12 1 DissiMiLi ORATiONE [ita] ue Menandrum culpare 2 oratione uideatur, hoc adiunxit, quod laudis est. AC STiLO oratio in sensu est, stilus in uerbis. 4 Stilus 3 Oratio ad res refertur, stilus ad uerba. non est in pectore sed in prolata oratione, oratio autem
. . .
et in cogitatione
est et in prolatu.
5
uerbis,
Orationem
in
lo
sententiis
dicunt
in rebus.
ergo
sed
argumentum
13
in
13
industria
QVAE CONVENERE
IN
quae ex Perinthia
15
Andriam eodem sensu isdemque uerbis perscripta fue2 qvae convenere in andriam unam ergo, non rant. 3 qvae convenere in andriam quae duas transtulit. 4 m andriam Latinam, non apta et comirioda fuerunt.
Graecam.
14
14 FATETVR TRANSTVLISSE sed quare ergo se onerat Terentius, cum possit uideri de una transtulisse? sic soluitur: quia conscius sibi est primam scaenam de Perinthia esse translatam, ubi senex ita cum uxore loquitur, ut apud Terentium cum liberto. at in Andria Menandri
solus est senex.
20
ANAKGAOYOON. A, anacoliton schol Paris., *** T 3 Posuit enim] autem TCV\\ 2 ak. W.: oratione codd. A; caute posuit: potuit enim etc. Bentley enim sscr. C modo 4 ratione C ita secl. Rahbow stilus 1.] om. T 6 actilo A
1
I
CV
\\
Stilos
II
\\
II
8 in pectore Bentley: in
tempore codd.
|
in
|
probata
\
oratione
tione)
||
latu
probatu (-ta T) TC, in probatione {corr. m. 2) V in. summis r 10 dictam TC, {in dicunt corr. m. 2) F 11 et ora-
II
||
tio] in
driam A Andria C
om.
poemate oratio
\\
\
TCV
12 in andriam] man13 translata (l ex d corr.) C 14 in Andriam] et andriam 16 qvae fuerant hisdemque 19 sed 20 transtulisse in mq. V^ sed] deest
est dett. et edd.
\\
\\
||
^se' Schoell
46
15
DONATI COMMENTVM
15 1 iD iSTi viTVPERANT F. 'isti' ad reprehensionem smnitur personae: interdum reprehensionem rei significat, ut Vergilius (Aen. IX 94) 'quid petis istis?' 2 vitvPERANT uitium rei parant. 3 dispvtant immorantur, calumniantur, argumentantur.
16
16
tingere
est
manibus
con^linqui
Contaminare
III 61)
polluere.
Vergilius {Aen.
3 coNTAMiNARi "^contaminari' tangi et relinac per hoc uelut foedari aut maculari, qui polluta ut ipse ait {Eun. III 5, 4) 'ne hoc gaudium contaminet
pollutum
h.'
manu
lo
id
ex multis
unam non
17
17
cunt.
alii
FACivNTNE
iNTELLEGENDO
'nc'
piunt et
^ne'
cum
interrogatione pronuntiant,
alii
15
quorum
et
^ne'
2, l) ^ne ego homo sum Oicero (CatU. II 3, 6) 'ne illi ueh. e'. 2 Et hoc melius, nam statim infert 'quorum aemulari exoptat
IV
infelix'
n. p.
q.
i.
0.
d.'
20
18
18
1 iD
tistis
QVI
CVM hvnc
I
accvsant
naevivm plautvm
[j
om.
II
A
A.,
4 re 6 coNTAMiNARi cum
II
ATC
F.]
CF
-f-
manibus
manibus cum
C,
contaminari
F, linquit
coNT
cont
|1
(-rie
C) <^et^
TC
|
||
9 h- F, d c a
h ^,
TC
tangi
///
eras)
ac]
hac
uoluit
\\
TCV
II
m.'2)V
ciunt
12 alique
deTer&
\
TC, ^hoc
\\
13 una
\
dei
loco {corr.
\\
14 fa\\
15 et ne non (ne in ue corr. ut uid.) C ne ex corr. C sficr. C\ cum] ei9 16 pro nonne W. (Babbow): pro ne TC, pro non F <^ne> id est non dett. 17 ut n C 18 ueh e] ueh. n A, ne hi C, ne h. jT, ne hoc F Et] net in mg. C, om. A 19 infere A quorum 20 plurimum post 47, 5 dixit TCV\\ uorum magis exoptat aemulari n. (negligentiam n. F) p. q. r. 20 nimus multum in mg. F* (i. T) o. a." (d. T) 21 accusant hunc neuu plautum. emu uma;
\\
||
\\
\\ \
II
TCV TCV
||
ANDRIA PROL.
1524.
47
ENNivM A. in singulis magna efig)a6t>g auctoribus, sed ordo non est seruatus: Ennius namque ante Plautum fuit. sed quod est summum auctoritatis, Ennium ultimum dixit. 2 QVi CVM HVNC A. N. p. E. Tereutium, inquit, speciase bonis omnibus maledicere, liter accusantes nesciunt
quos
ille
imitatur.
et
est
argumentum ab exemplo
et
auctoritate.
^^
tur,
22
1 DEHiNC
VT
Q. p. M. rcctc,
uam
et inquietus.
10
d.'
4 moneo
libe-
ratus culpa etiam terret alibt criminaturus aduersarios. 24 1 favete adeste iam ad auditores convertitur,
a quibus coepit.
faciunt,
uos
15
faumem
vete
facite.
qui corporibus praesto erant, sed: intenti estote. silete. sic et pontifices dicunt 4auete linguis, fauete
quippe 4 fa-
unde Vergilius (^Aen. V 71) 'ore fauete omnes' etc. ADESTE animis scilicet: auxilium praebete, ut adesse aduocatus dicitur reo. 6 aeqvo animo ab honesto; ET rem cognoscite a iusto.
uerbis',
20
<^ety
lariter
tC
ennium F, enmuii
enfalsis
\
T
\
a.]
accusant
dicit
\
TCV
A
\\
\
A, emphasis TCV\\
\
2 seniat^'
\\
singu3 suma.]
mum
liter
{corr.
m. 3)
V
p.
en
mn A
TC, accusant V\
oin.
(pl.F)
ille
ne- tCV
diix;
A,
V
|
ac-
inquid
A
V
specia(rectis
T) non
V TC
\\
8
\\
\
qpm-
TC, quiescant
quiescere
TCV
pm- F
quietus
rete
9
\\ 1|
(non
\
in mg.
monat
add. m. 2) C, 10 dicitur C quietus (in m. 2) moneo] 11 a. d. moneo] admoneo TCV, moneo (ad sscr. 12 V tm alibi om. Daniel) LP; del. terret] <^etiam> A, criminaturus aduersario T Schopen (ed. pr.), -ros rell. 13 Fauuete 14 eoepit; fauete A, fauete cepit qd15 quod om. T 16 facite ex fact^ ergo] autem J. corr. non om. 17 erant] essent aF <^At>adeste H erant C estoto C 18 sic et] sicut pontifices ex -fex corr. C 19 unde om. V et cetera 20 silicet TC, om. C H 21 reo//// C
^
|
||
i|
TCV
|j
11
CV
|1
j]
11
\\
48
DONATI COMMENTVM
23 MALEFACTA NE NOSCANT svA
melius
23
24
quam
si
dixis-
set ^audiant'.
24
7 coGNOSciTE pro
<(*
* * *^
8 cognoscite
sic
dixit ^cognoscite, ut pernoscatis', quemadmodum in Hecyra II 1 /2) ^orator ad uos uenio ornatu prologi: sinite (^proL exorator sim.'
25
25
VT PERNOSCATis ab
utili.
reliqvvm sunt
qui ^reliquorum' accipiunt, ut sit sensus: de hac fabula sumite specimen, ut sciatis, an ceterae uobis spectandae nam postmodum dicit in alio prologo {Hec. prol. I 8) sint. 3 reliqvvm 'alias cognostis eius: quaeso hanc noscite'.
quasi diceret ^postremum',
id est t6
lo
est ergo
quasi aduerhium,
4 reliqvvm siue hoc reliquum dicit siue Veliquum' pro reliquorum, geminata v scribitur. 2 DE INTEGRO 26 1 POSTHAC <QVAS^ FACIET SCribct. 26 utrum denuo an ex integris Graecis? 27 1 SPECTANDAE AN E. s. V. p. GvklrnitlJLg ut supra 27 (v. 3): ad uerbum enim 'faciet' declinauit, non ad ^spec2 spectandae proprie ut fabulae: protandae sint'. 3 exigendae s^co agendae. bandae.
Xomov.
,
15
20
||
II
3 pro
W.
cognoscite
||
per (-cognoscite) codd. iudicate suppl. Babhow 4 hicyra A, echira CV^b ad nos uenio his A
\
\
ornatu (cum m. 2) F, ornato T prolagi sinite C, prologis 8 qui <^pro)> F mite A 6 siem F, sciem C 7 pnoscatis A 10 postmodo du A dicit in W. de in requorum -1 9 specie
|| 1|
1|
||
11 cognoscatas A, cognoscetis F, A, deinde aliquo cognocognoscitis T, (ex -etis corr. m. 2) C hanc] bene 12 qdesi post aduerbium scite {ex agn- corr.) C 13 to am id est] ut. J. F, om. quasi] quaeso
\
TCV
\
\\
TCV
1|
ATV, TC
non A, * * * *
TOF
\\
TCV
V
1
\\
V
\
A TC
II
reliqwm
hoc
\
om.
scribit
ES.V-P]
CY^^Ae^MTnC- A, Silepsis exigendae F 18 aduerbium (i del.) CV\ TC, syllepsis F supra in mg. C^ 19 sint] sin; J., om. T spectandae om. T proad] ab T blande C 20 ^|to agendae W. coll. Porph. ad Hor. c. IV 15, 18: exagendae ATC, (ex in extra corr. m. 2) <(explodendae> F
eisv-p- TC,
II
\\
\\
ANDRIA PROL.
23-27.
I 1, 1.
49
1.
^8
1 1 vos iSTAEC iNTRO AVFERTE ABiTE in hac scaena haec uirtus est, ut <^in^ argumenti narratione actio scaenica uideatur, ut sine fastidio longus sermo sit ac senilis 2 vos istaec i. a. a. haec scaena pro arguoratio. menti narratione proponitur, in qua fundamenta fabulae iaciuntur, ut uirtute poetae, sine officio prologi uel ^e&v et periocham comoediae populus teneat et ciTtb (Jir}%c(VT]g , 3 vos istaec agi res magis quam narrari uideantur.
I.
A,
ut
maneat.
molliter retenturus et separaturus Sosiam imperat, addit etiam causam illis abeundi dicendo
auferte' ne, suspicionem
lo
'istaec
iniciat
4:
Sosiam communi-
Et bene
"auferte^ :
auferimus enim
ea,
ea,
cientes
dicendo
quia
^abite'.
abite
concitatius i5
respectantes properat et discernit a Sosia. 6 <^sosia^ Sosiae persona protatica est, non enim usque ad finem perseuerat^ ut est Daui in Phormione, in Hecyra Philotidis et Sjrae.
legendum
1 in
add.
W.
II
Klotz
in om. AV^, sscr. V^ 2 est om.TC, (in lac. 20 litt.) narratione {ex an ratione corr. C) codd. narratio esse 4 ista hc 6 iacuuntur YEL 00CON ^nOMHX^\\
\
I
||
NeH A,
uel
F^ 8 agi res] ignes m. 2) C Vos si ista hgc 9 I.] intro C u4 Mollitur separaturus W.-. speraturus 10 addidit AT., speratus C, experturus in ras. V^ {= dett.) 13 enim AV\\ 11 ista hc A, ista <(et intro^ V auferto om. ea {ex eam corr.) C cernuntur -4 15 abite] abire ABiTE om. TC concitati^ ^ 16 quia <^et^ C properat (-ant V) et (ex A) codd.; properanter Steph. a] o F 17 sosia add. W. Sosiae] Sisic personaj (a ex e corr) A, persone TC
\
periocam A, perlthiam
||
\
et in ras.
{corr.
\
II
\\
\\
||
II
|1
est F, om.
||
TC
CF,
non
finem
T
\
in
19 echira
echirra
filo-
^^B
tidis (feltidis
T)
AT,
rec.
Philoditis
C
4
Donati comm.
"Wessner.
50
29
DONATI COMMENTVM
2 1 ADESDVM ^ades' imperatiuum
est,
^dum'
nctQ-
pavcis deest ^coUoqui' 3 adesdvm naQaut ^uerbis'. et est figura CvXXTKi^^Lg. 4 dictvm sXkov, ut (And. I 2, 13) 'ehodum ad me'. PVTA ad lioc respondet, ut agi res uideantur, quemadiXaov.
est
enim productio.
modum
30
supra {ad
v.
l) dixitnus.
3 1 cvRENTVR RECTB
proprie medicorum
dicinae adulatrix
est,
est.
diligeuter coquantur.
curatio
ut sit: nempe uis. 4 immo ^uis', alivd bene avr id"r}%sv to5 *^nempe' t6 *immo'. et deest 'uolo'. 5 QVID EST QVOD TIBI MEA ARS EFFIC. arS CCTtb xfjg aQStfjg dicta est per cvyKOTtrjv. aqszri autem uirtus
CVRENTVR deest
est. uirtutis uero quattuor generales sunt species: prudentia iustitia patientia fortitudo. sed prudentia in multis rebus descendit.
15
31
4 EFFiCERE facere
perfectionem desiderat.
1 ades om. J., sscr.
efficere autem
est V^ q^
ATC
T
\
parelcon A, pare-
lon
(c
F^ (=
dett)
deesse
colloquio
2)
\
lecon C, parelcton T, <^est)> parelcon <^est 5 Ad hac 4 heodum A, eodum TC quem {cf. supra) 9 adulatrix AV^, adulaad modum] ut 8 reliqueT; tria (adil- C) TC, famulatrix F^ (deU.)-, adiutrixF sed cf Plat. dicticos ATV, bitticos C 10 ymo Gorg. 465 haec] beo 11 avxiQ-ri%sv C, ammo .4 immo] ante 6HReNTLeNe p&o immo A, ante * * * peto F, ***** immo (ymo C) TC 12 qvid quid F tibi post ars T effic A, est] quide A, Quid- {sic)
\\
A
\\
1|
\\
j|
||
ef C,
sincopam
F .^nOYT HC^LeTH A, aTtb ryg icQstfi? ***** TCF 13 dicte sunt TC cyNKONN; A, TCV tsP^TH J., *** TC, ares F autem in ras.
|1
fortitudo
15 patientia 14 uero in ras. V^ species sunt F fortitudo (!) F 17 est] et F operem F afficere T H 18 desiderat in ras. F*, in mg. C^
F^
au
J.
11
||
||
ANDRIA
32
est,
I 1,
28.
mire
IN
ait:
51
arte
A.
non opus
SITAS
33
TE INTELLEXI
ipse hic signatissime ostendit multas uariasque artes esse, 2 sed his id est aQSxag^ quae uirtutes intelleguntur. 3 sitas ^svyfia a superiore, quod subauditur ^artibus'.
constitutas, positas.
34
7 1 FiDE ET tacitvrnitate fides est commendatorum exsecutio uel obseruantia, taciturnitas uero obseruantiae genus, in silentio constituta et in celando secreta. quaerit autem taciturnitatem, ne prodat Pampbilo 2 fide ad comsecretum, quod ei commendaturus est. 3 exspecto ad mandata. celanda tacitvrnitate plenda, QviD velis 'exspecto' desidero, ut Vergilius {Aen. II 283) 4 qvid velis deest ^scire', nam si 'exspectate uenis'.
fida
10
15
35
81
EGO POSTQVAM TE
E.
A.
p.
commeudatio per-
sonae quam serui, ne contra filium leui seruo aliquid 2 ego postqvam te e. committi indecore uideatur.
A.
p.
tale
tba'.
EGO postqvam te
20
1 Nicbil J., Nihil in mg. C^ non] ee {del a.] arte TC ne sscr) C, ne T|| 2 est 1. om. T sed opef artibus T, sed opus e artibus in mg. C*, artibus AVC^ l 3 in te in ras. V^ siTAs om. TC 4 ostendit signatissime (-mas T) TG signatissime V atque uarias V \ 5 id^ d^PH -T^C ^, -i- *** C, i a p * * * (quas sscr. m. 2) F, om. T uirtutes (in te sscr.
et
\
\
II
m. 2) F, uirtutes inte (uite C) TC\\ 6 ZeVM^ A, zeuma TCV\ scitas C 10 silendo Klotz 11 quaerit in -et corr. C prodat ex probat corr. C, pandat V\ pamfilo A, Phamphilo 12 commendatur est fidem codd. complenda TG \ 13 taciII
||
\
||
tumitatem
II
TG
16 quid codd. de-ee^ si om. J. H tate {corr. m. 2) nichil 17 c^a^p^ T, e desiderat T; desideraretur.? C\
||
18 personae sc. Simonis ex i corr.) 19 indecore decore 20 iugurta enim (emi sscr. m. ^) F, N-
A TCF
\\
\\
||
CF
m. 2) V seruo (0 inde decore A^ in de? om. TC 21 te] t^ J. te (= enim) C paruo TC, om.
quam
{sscr.
{ed. pr.):
1|
4*
52
DONATI COMMENTVM
4 vt semper
scis', hoc continuationem
tibi
significat ^semper'.
36
iure
9
alibi
ivsTA ET CLEMENS
[Ad.
1,
26
27)
agere'.
ivsTA ET CLEMENS
'
s t
iu
qua
nihil
iniquum
iubetur,
mittitur.
leuis,
^clemens' in qua etiam de iusto multum re3 apvd me ivsta et clemens moderata, aequa,
lo
p.
r.'
cui contrarium Vergilius ait {Geo. I 164) ^et iniquo et (Geo. III 347) ^iniquo sub fasce u. c. c' nam
^iustam' debitam nunc dici putant, nihil afferunt 4 ivsta et c. f. s. liberad iuuandam sententiam. 5 sertatem imputaturus clementem intulit seruitutem. vitvs mire seruitutem pro dominatu posuit. sic Sallustius (Hist. I fr. 11 31.) Mein seruili imperio patres p. e.' 10 1 scis FECi ex servo vt esses l. m. dulcem 37
qui
libertatem
15
cendo:
fecit operatione et tractatione uerborum diex seruo libertum; non enim tantam haberet gra2 Sed ^ex si dixisset ^feci libertus ut esses'.
20
ac
si
quis
|
dicat
*^feci
ut
esses
tibi
clemens in ras. V^ fuerit C, fuerit sed a om. 2 tibi semper C tibi <(fuerit ex sis corr. C 3 significet 4 iusta ex iuncta corr. C f. s. uitus)> V non iustam 0, -iustum A, TC iusta om. C 6 regere
|
scis
ser-
\\
\\
\\
om.
in\
\\
iustum
V
II
in
I
qua
9
\\
8 iuhetur V 7 nichil A seruum in ras. V^ aequa leuis W.: aequalitas ATCV; aequa talis
\\
\\
Babhow
11 p.
r.]
u-
ff-
V, om.
falce
et iniquo
TCV,
c
om.
c
A;
||
\
u cc A, uiam t t F 12 debitam <me> nunc F, nunc debitam TC putant dici TC 13 iuuandum T c. f. s.] clenichil A, in his F offerunt T mens fuerit seruitus V 14 <^et)> seruitus V 15 dominatu F, dominabatur A, dominatu (tu m ras.; in mg. al' dominabatur) C 16 dein] idem F seruuli A T miserio A p e (= plebem exercere Augustin.) A^ c- C (T?), quia -i- F 17 Scis A FEci] Fed A l. m.] libertus TC H 18 operatione] cf. Bhet 19 non lat. min. 553, 8 et 558, 20 H. <no> uerborum
\
||
||
||
11
|]
||
\\
20
si
dixisset sscr.
si
V^
sed
\
ATC,
sic-
V^
21 ac
quis <sic> F,
Ac
ANDRIA
I 1,
8-12.
53
sanus', non tantam haberet gratiam, quam si dicat ^feci 3 JEt mihi (i(paai,v habet: quod ut ex aegro sanus esses.' 4 Aut ideo ^mihi' admihi libertus factus sis, non filio.
5 mihi bene ditum, quia libertus ad aliquid dicitur. cui nec munus ne liberti debefilium, pertimesceret 'mihi', 6 Ex SERVO mire addidit ^ex seruo', ut uim beneficii bat. 7 scis feci ex servo vt esses libertvs ostenderet.
MiHi hinc Vergilius (Aen.
f.
XII 142
<(etc.^
43)
^nympha decus
a.
c.
n.
s.
u.
t.
c.
u. q. L.'
38
11
aptum
pater,
1
est,
malum
seruo.
idem
alibi
si
lo
et,
est,
inliberaliter'.
Et bene
officia
admonuit,
quaesiturus.
ait ^nihil
dederit beneficium,
eadem
et
nunc
non enim
opus
dixit ^artificiose', quia supra {y. 5) i5 est arte'. 3 qvod serviebas bene
imperfecto tempore, non perfecto, ut ostendat potuisse eimi etiam atque etiam seruire. quale est illud Vergi-
lianum {Aen.
ut ostendat
VI 113
14)
'atque
omnis
p.
m.
c.
f.
i.',
eum, quamuis inualidus potuisse laborem exitiumque ferre. 39 12 1 svMMVM pretivm libertatem
\
esset,
tamen adhuc
2 peksolvi
||
20
dicit.
(ei
1 tantum A quantam C 2 ex <(si)> {del. C) haberet TC C) egro feci ut esses sanus TC mihi in ras. V^ enfasim habes A, emphasim TC, in ras. V^ quodj que C 3 factus om. TC scis T aditum mihi TG 4 aliquod V
\ \ \
ATC
\\
\\
ret
TCV
^ V
11 II
\
Ex] et f. om.
Steph.
in
V \nQ V
1
de-
|1
L. om.
7 scis
TC
misenc-
C\
officii
V V
\\
c-]
\\
\\
14 nunc m. 2)
\\
sscr.
{secr.
\\
16 nichil
istac
\
18 atque in ras.
\
V^
Vir."'^
aiqiie
p^] q; A, c[- V\ cii- T, c-t^i. {j^m. 2) et-L F|| 20 et {fn-o eet) adhuic Fjl 21 labore 22 summum sscr. C libertatem his ercitiumque ferre
I
omnes
AC,
ex\
TC
ATG
\\
54
TiBi
DONATI COMMENTVM
quia ^pretium' dixerat, ^persolui' dixit proprie. 3 PERSOLVi TiBi modeste pretium redditum dixit, non
beneficiis
praerogatum.
1
40
si
13
gratus.
^muto'.
IN
MEMORiA HABEO hoc est: uon sum inhavd m. f. uetuste: non me paenitet. nam
3 Legitur
libertos
An secundum
ius,
quod
aduersum
Sed hoc non ingratos est, ut in seruitutem reuocentur? 5 in memoria habeo plus dixit conuenit senem dicere.
nam quae ^in memoria habeo', quam si dixisset 'scio'. scimus, possumus obliuisci, quae uero memoriae man6 havd m. f. legitur et damus, numquam amittimus. 'multo', hoc est damno, reprebendo. quod si est, sic intellegeretur, non ^nollem factum': nemo enim potest factum
infectum reddere.
7 Sed aduerbialiter dixit, ut dicimus
lo
i5
(Ad. II
exitum'.
facti.
1,
11) 'noUem factum', {Ad. V 1, 13) 'noUem hu[n]c 8 Ergo ^haud muto factum' non me paenitet
41
14 1 SI TIBI QVID FECI AVT FACIO QVOD PLACEAT siMO et fecisse se et adhuc facere ostendit, quamuis manu 2 gavdeo si tibi q. f. a. f. q. p. feliciemissus sit. 3 si tibi tatis est, ut ea, quae facienda, grata sint.
QviD pro aliquid.
2 re
20
ditum
|1
4 habe
II
haud
(d ex t corr)
\
m. f.]
muto-fj
TC
T
\\
||
uenuste
||
10 memoria TC 12 admittimus AT muto f. C damus TC dampno ATC quod intellegeretur] et sic 15 redolore ligeret TG l 14 non uellem F
|| |I
T
\
||
8 reducentur
hoc post
\
est {om.
||
C)
intel-
aduerbialiter
\
mirabi
(bi ex corr.) C, aduerbialiter
{corr.
m. 2)
V
||
\^
17
haud
(d ex t
corr) multo -4. 18 factum {corr. m. 2) <gaudeo> si 20 Sime T FECi aut placeat] f-a*-fqd-pl. C, lamamississet {in mg. manumisisset se om. T T) H -e. q,. 21 Gaude tib; p.] feci qp- F, q- J., fp- C, p22 felicitas T quae F, et que (que sscr. C)
19
||
A
T
fqp-
1|
\\
m
\
^'^''^
grata sint
{corr.
ATC\ TC
ANDRIA
42
I 1,
1218.
55
te,
15
penes
te.
est:
quod
est
te'
addixit
5
uerto.
pro
sic
alibi
{v.
37).
3 Ergo ^aduersum
apud
17
1
te.
44
est
com-
2 qvasi memoratio beneficii cum enumeratione factorum. EXPROBRATio EST iMMEMORis cito osteudit sc iu mc3 Sunt qui ad beneficium referant immoria habere.
memor,
quod 45
<^si)>
ut
{Verg. Aen.
est,
hoc
lo
meminerit.
18
una
1 QviN
sententia,
nam
a^Lco(icc
uerbo nexam continens et perfectam intellegentiam; (x^tcofia 2 Sed hic quid est a^L(oenim constat ex nomine et uerbo.
1
t-
FvissE
est
erga
si
F
\
te
|
C^T
id est] fuisset-ati; A, fuisse ad- (ad m. 2) est om. AV\\ 2 poeneste A, om. C F* 4 sic W. (sicut Lindenhr.): sed codd. 6 exprobatio dicit om. dett.,
f.
II
||
est]
et
ATCV
A
\\
||
est
|
commemoratio
his
||
A,
7 qvasi]
in ras. 10 <^ut
F'
sit
||
immemor
deU.
{ed. pi\):
immemorem ATCV\\
\
sensus istec
nemo meminerit (in mg. m. 2)y ut memorem F, om. TC obij- A, o-b- TC, o-i- F quod si est W.: quod est F, qe- rC, Est A hoc] homo A immemor est W.: im12 meminit TC, mebeneficio T memore (-rie A) codd.
|
\
minerit
cc^LoanatL
(-rat
sscr.
m. 2)
\\
\\
13 Quintu
<\EIOM^Te A,
M\
**** TC,
III 352
||
TC
F;
14 Na^HICOM^
A^ nam auioma
TC
in auxoma) 0, nam auziono T, **** 15 uerbo nuntiatio codd.., corr. ed. pr. et nexam in ras. F*, noxam
\\
\
ATC
T,
ras.
a///io
aaa
A,
hic
quidem
C, auzioma T,
/////////////
d^HICOMdk-
A, auroma
56
lia?
DONATI COMMENTVM
hoc est ^has bene ut adsimules nuptias' (v. 141). ergo omnis uirtus adsimulatio est. 3 qvin tv vno verbo Dic una sententia, ut in Adelphis {V 8, 29 31) '"non meum illud uerbum facio, quod tu, Micio, bene et saquod pienter dixti dudum; uitium commune omnium, nimium ad rem in senecta a. s.' nam male intellegit, qui
46
putat ^assimules' uerbum significari. 19 ITA FACiAM hoc esti uno uerbo dicam.
uerbum promisit?
47
<^illud)>,
ubi dicit
{v.
20 QVAS
'
N. S. V. N.
Gvllri^^^l^ig.
48
49
Vergilius (Ed.
1 36)
^et
quae
R.
t.
c.
22 1 EO PACTO ^pacto' modo, quoniam antecedit pactum, sequitur modus. ergo ab eo quod sequitur id 2 et gnati vitam et c. m. c. quod praecedit dixit. istae diuisiones sunt: ^gnati uitam', quoniam dicturus est (v. 24) ^nam is postquam excessit ex ephebis, Sosia'; 'con1
i5
11
ut
\\
sscr.
V"
assimiles
A
\\
inteilegit a-s-] narras 7 assimiles significare V\\ 8 <id) 9 permisit est hoc et <(tenet^ Schoell; idem 9 uerbum secl. dicit T, -promittit F; promit Bentley illud add. Rabhow esse 10 h. 11 Quis n.] has bene ut assimiles nuptias om. N. s.] non sunt C, non esse v. n.] uere nuptie
|j
|
mtium F, 6 nimium
eum A, enim TCV uerbo (tu V) initio TCV\\ 5 dixisti ominitium A, uicina e C
\
\
TC
\\
2 assimilatio
TC
TC TC
||
T
I
TC
||
||
TC
CYAeMYIC- A,
omam
r.
,
A
i
uit
\\
13
f.
ibi
c.
ausa
u.
t.
(corr.
m. 2) F,
^s
tt-
,.
fuit ro
H
t.
c.
uidendi
{in
II
14
quonmm
t
F, quo
{corr.
A\
antecedis
15
id
modus
mg.
m. 2) sequimur
m. 2)
V
|
sequitur
quod om.
||
TV est om. \
16 praecepit
c.
^A
{corr. vitam] uM. c.] m-c- C, c-m- jP 18 nam is 57, 1 dicturus C {non om. T) ephebis Sosia] ephoeis] his
AV^
F^
\
dixit {corr. m. 2)
||
ANDRIA
silium
I 1,
18-25.
57
meum', quia dicturus est (v. 130) *et nunc id operam do'; ^et quid facere in hac re te uelim', quia
dicturus est (v. 141) ^nunc
nuptias'.
tributio.
tuum
est officium
c.
h.
b. u.
a.
3 et gnati vitam et
in
m.
c. tripertita
dis5
4 et gnati vitam uitam filii in duas partes in ante actam bonam et praesentem malam. et incipit mala ab ^interea mulier quaedam' (v. 42). et bonae uitae narratio ad eam rem ualet,
diuidit
narratione:
ut ostendat,
61
"^is'
24
quam iustus dolor patri sit spe decepto. nam is postqvam excessit necessario positum
lo
pronomen, kvatpoqa ad illud ^gnati uitam'; nam si non posuisset hoc pronomen, Sosia erat intellegendus. 2 NAM is POSTQVAM ExcESSiT Ex EPHEBis argumeuta per 3 nam is postqvam excessit ex ephebis coniecturam.
ephebia prima
est
ficeret
aetas
adulescentiae
est,
adulescentia
suf-
15
extrema pueritia.
unum
1
'^ex'.
62
dus:
25
liberivs Uiberius' non est comparatiuus granon enim libere ante uiuere potuit, '^dum aetas
quia]
quoniam
J.T
recte
et
I
4 vitam] u- Tj c. M. c.] c et q F tibi partim T 5 uitam om. T H 6 diuisit TC narratione in Steph.: narrationem TCV., in] et T actam Steph. {cf. Hec. III 5, 20; 21)-. factam (-ta A) -ne 7 incipit malam F 8 bonae uitae] bene acte TC codd.
1|
quid
4 nuptias
\
nunc id
om.
J.
\
id
TC
in
3 ducturus
A\ b-hI
ut as-n||
||
II
||
eandem rem
10 his
1|
9 et
spe
e.
F
T
C
II
excessit]
ephebis
discessit C, ex ephebis
||
11 as prGnomine anaphora TC, an* * * {sscr. m. 2) F, ana12 intelligend u s F, intellegitur; 13 nam fxra 14 connam om. iecturam om. 14 nam excessit] exce is ephebis] <^nam is pamphilus post excessit ex ephebis gnati uita ex ephebis (hi mg. m. 2)y ex ephebis F, nam et
A
\
\\
\\
TC
pamphilus
nam is (nam is om. T) postquam exce. gnati uitam ex ephebis TC, nam is postquam excessitu ex efoebis; 15 Efoebia A., ephebeia T 16 est] in sscr. C* primo 11 ex] et AV, efoebis pueritia <e> C perficeret om. TC 18 comparatiuum (om. gradus) T 19 ante {sscr. C) libere TC
||
1|
\\
II
||
58
DONATI COMMENTVM
'
(v.
aliquanto liberius.
53
26
certum
scimus quod
5
idem
54
alibi
IV 1,
27
legi,
tamquam
si
lo
55
28
QVOD pleriqve
loco,
primo posita
orationis
prima parte
dbundanti positum
ut alibi {JEun.
is
o) ^iam calesces plus satis'; in ultimo, sicut {Eun. 1 2, 46; Heaut. II 3, 16) ^interea loci' id est in2 Attendenda etiam locutio 'quod plerique o. f. a.' terim. aut enim ^quod' in ^quae' uertendum est, ut sit: quae plerique omnes faciunt adulescentuli , aut "^quod' ad singulare
12,
20
1 prohibebat^ A -bebat C, -beat T 2 ut] ac C deest ei] de eet JL, dic ei TC\\ 3 Quis cre A possis C ingentium A 4 nescimus J., nescimus et rescimus V quae ex quod corr. 0, 6 proquid T 5 forma ^ n. n.] s n (m J[) codd. e ] c C 7 iniungunt V 8 magister om. TO hibebat A quidam is (id V) quoque A V; is quoque ^^TcaLSaycoyst'} Schoell, syno9 magister] 8 tam quasi A nyme JRdbhow enim] ea ^
,
\\
|
\
\\
II
|1
|i
||
||
magis
intercidit (ci ex ce corr. C) TC, incipit interiit A, 11 <^certus)> locus inquit intercidit; an incidit.^ <(et^ poeti
\ |
AV
(necessarius om.)
tionis] orat
est]
TC
\\
12 pleruque
jj
\\
13 uero] n
||
\\
14 ora-
pmus
plerique] pleno J.
& A,
om.
V
I
omis
uero] ergo
\\
ultimo om. et codd. calescet A^ {corr. m. 2) plus 18 atTjl 17 id est interim W.: interibi TCV, interius itendenda om. C^ in lac, suppl. m. 2 {non om. T) etiam] est a- om. 19 in quae] inique plerique] plere -P20 omnes f^a- C fragulare (singula adscr. Daniel), sin-
W.:
AV
\\
||
V A
^F
||
II
gularem
ANDRIA
I 1,
2529.
59
eorum studiorum adiungendum erit: equos alere, canes ad uenandum; aut erit certe figurata locutio, ut est illud 3) ^si quisquam est, qui placere studeat (Eun. prol. 1 bonis quam plurimis et minime multos laedere, in his
IV 4, 26) 'aperite a. a. o.' nam errat, qui aqiuCc^og cst. ^plerique^ TtaQskKov intellegit aut qui suhdistinguit ^plerique' et sic infert ^om/nes'. hoc enim pro u/na parte oratimis
p. h. n. p. s.' et alibi
{Ad.
3 PLERiQVE OMNES F-
dixerunt
ueteres
eodem modo,
2, 5).
lo
nico (lihr. inc. fr. 14 M.) '^plerique omnes subiguntur sub unum iudicium'. 4 Figurate Terentius: TtaQeXKOv rc5
ccQiaiafim.
pro ^quae
lescentuli,
faciunt',
5 QVOD plertqve omnes <(f.^ 'quod faciunt' id est: quae faciunt plerique aduille
horum
nihil
egregie p.
c.
s.
est
ergo figU'
i5
esset,
si diceret:
horum ille nihil praeter cetera stu6 advlescentvli bene diminutiue, ut propter
ADivNGANT
et
aetatem
facile ignoscat.
56
29
1
alligeut,
aptent,
accommodent.
20
eonim]
C
\
adere
ut eet
|
2 erit om.
A F
canes <^nutrire)>
|1
c
\
ad u
3 student
V A TC, apologum V intelligunt TC, intellegMni V 8 sic] subdistinguM* V (T?), om. in lac. O^ subiungunt C^ nc A crationis A 9 dixere (disc- T) inferunt F, fert T TC quo TF. quod codd. panpoUa A., pompalla TC, pau10 Naeuius] Nec unus A pella F, noiiTtaXXu Vatic. 1673 11 plerumque omne A punito j. subigunt C, subsignant F sub] ad TC 12 unum A, suum TCV-, uanum L. Mueller terentium codd., corr. Calph. TT^PeXCON TCO figurat A
I
CV
multos] malos C, om. laedere] ! J., 5 h- om. V a-et T\ 0.] et V a^a^] ^P-Xd.lCMOC 6- J., archaismos est erat A, errant TC, (in ras. m. 2) 7 tcccq^X^ov Steph.:
\
I
A A
\\
4 plurims
||
\\
T
\
\\
prologum
I
||
\\
\\
II
||
^PXdilCMOi) A, 14 Fpro]
TcaQ^x^v ro5 ccQxaLay,cb M*, 15 illo nichil quae] se T id est] ut s^ in ras. F", stu^ C A, nihil ille est] esset A, esset Fl| 16 iectum omnes] horum J., omnes quod T, {in marg. al 17 nichil A 19 ignoscatur TC 20 Adiungant ex -ent qd') C corr. aligent (ni adl- corr. C) aptent <aut (et T)) TC
A F
\
^F
***** TCV
||
\\
II
\\
\\
60
DONATI COMMENTVM
2 AVT EQVOS ALERE AVT CANES AD VENANDVM SIC et eqUOS ad uenandmn alunt, quomodo canes. quod multi docti improbant, ut dicant separata esse et ^ad uenandum' extra rationem esse pro ad uenatum, ut {Verg. Aen. IV 117) ^uenatum Aeneas unaque m. D?
57
30
AVT
<^ad)>
philosophos
mii-a
klXsLipLg
et
fami-
liaris Terentio.
nam possumus
2
ad philosophos uitium est, quia dixit ^ad aliquod studium'. 3 Aut si ^ad philosophos', separanda erit locutio sic ^ut animum adiungant ad philo^sectandos'.
lo
sophos'.
58
EGREGiE egregium dicitur, quod ex grege Sed hic ^egregie' ualde, nimis. non est ergo 2 eligitur. ad laudem positum: haec, inquit, ut cetera similiter studebat. 3 praeter cetera mediocriter ergo non
1
.
31
15
60
33 1 GAVDEBAM uou dixit ^laudabam' sed 'gaudebam': laudat enim etiam alienus, gaudet qui pater est.
2 NON iNiVRiA intempestiue Sosia respondet, sed prudentia tantae sententiae compensauit importunitatem.
20
61
ADPRiME <^^Sid'y adiectio est confirmationis ut admirabiliter dicimus. 2 vt ne qvid nimis sententia non incongrua seruo, quia et peruulgata. et non
1
,
34
refei-tur
ad personam modo
\
dicentis,
miserrima dido F, u q d C mire 6 mira ^xisiipig W. misis J., mire missis TC, eclipsis pulchra in ras. V^ 8 ad om. V 10 erat A sic ut] sic A, sic TC adiungunt V 12 egreex grege om. T ex] e C 13 elegit^ A, eligunt C gium nimis V^, minus A 14 ut <(et)> V 15 <(et tamen omnia 19 tempestiue 16 rem om. TC haec^ mediocriter Schopen A sosia in -as corr. V^ 21 ad add. W. est in ras. V^
si codd. 2 alunt] sic uenandum om. A sic JRahboiv TC <(et)> canes TC quo A 3 uix dicant A, et dicunt TCV\ separata 9 philosophos in mg. C^, om. C^ {non om. 4 extra rationem C^V^ extra natii ^, extra uocem T\ T) - ^ 5 Aeneas] e C una Q M D A, unaque mis d esse]
\\
alter
\\
II
II
m
|
||
\\
II
\\
||
\\
\\
\\
\\
\\
iit
23 et] est Steph. et peruulm. 2) V 22 vt om. V 24 modo Babhow domini (domi iu- A) gata F et ^. om. sed W.: et codd. tde quo] quotidie Rahhoio codd.
(e sscr.
I
||
\\
\\
ANDRIA
3
I 1,
2936.
61
quia conuenit Sosiae cor eiusmodi, %aQCi4 ne qvid nimis deest ^agas', ut KxriQ sit: ne quid nimis agas. 35 1 FACiLE oiMNES p. A. p. lateus argumentum, quare 63 filium ad meretricem commeasse errans pater non ad corrup2 pertelam filii sed ad obsequium amicorum traxerit.
in uerbis
An magis
est?
est cum certo tempore, perferre finem exspectat effectus. feruntur onera et sustinentur 3 perferre mediocriter stultos odiososque. supplicia. 2 his 30 1 cvM QviBvs ERAT c. Q. V. figura r^i^aLg. 63 ^ se dedere plus est Medere' quam consentire ', quem3 deadmodum in hostium potestatem hostes se dedunt.
10
64
DERE ergo: pertinacibus. 2 eo37 1 EORVM OBSEQvi s. commodiorum scilicet. RVM OBSEQvi STVDiis talcm esse Pamphilum adiuuat
15
argumentum
63
et
obse
non
praeponere:
1
inferioribus.
sosie conuenit
T,
lis
ei
sosiae cor V^ caracter (7, carapter 3 nimis 2 nimis caracter F, cura est deest
\
TC
||
\\
cum xerat F, duxerit ut ferre ac pate 7 est om. C 8 spectat affectus certo TC, certo F(incerto dett.) proferre 9 supplicio (m ras. et om. substinentur ferunt 10 cum ex tum corr. stultus pro suspicio) A, om. erat 6 C V A, erat c (e 0) u TC, erat i e t n et temesis A, themesis C, themasis ms] ut figurate 11 debere {corr. A, una cum his (cum his in ras. m. 2) V m. rec.) 12 deducunt A, quae consentire ante plus TC 13 ergo] se T perdedere ut TC, dederunt Dedero J. tinascili A, ^erimacibus 14 obsequis; A, obsequiis
3 agas om. T A 4 oms A, omnes F, ois C Laten^ argumentum A, latens argumentatio TCV quare Habboio: quas A, qua TC, quae F 5 comeasse A errans pater TC, errant corripendam A, spatio A, narrat pater F; cemens p. JRabbow corruptendam T, corruptela (la in mg.) C Q animorum A traII
\ \
||
TO
\\
TC TC
A TC
\\
\\
\\
1|
AV
\
TV
V F
||
\\
F V
||
\\
TCF|
Steph.:
silicet
j
et] si
aud
bere
&A
codd.\ commodis 15 paphilus admiwii ^jl 16 simul charinus T 17 hic se dedere T, lusse de-
commodior (como- C)
||
jj
19 opponere
||
62
64 65
DONATI COMMENTVM
37 3 NEMiNi contradicentiuin, pertinacium. 38 1 NVMQVAM PRAEPONENS <^SE^ consentientibus.
3 vt facil-
LIME SINE INVIDIA LAVDEM INVENIAS ET A. P. SallustiuS ^et cum omnis gloria anteiret, omnibus tamen {Iiig. 6, l)
carus esse'.
secunda persona pro tertia, ut {Yerg. 401) ^migrantis cemas'. 40 SAPiENTER viTAM i. N. Q. H. T. o. improbatur a 67 nam obsequium adsentator sapientibus haec sententia sed in tbeatro dicitur, non in debet, amicus ueritatem.
66
39
iNVENiAS
Aen.
lY
10
schola.
68
41
uersus
pars
OBSEQVIVM AMICOS VERITAS ODIVM PARIT huiuS falsum improbior est "^ueritas odium p-'.
15
est autem, quod Cicero {Lael. 24, 89) putat "^obsequium' primo dixisse Terentium, cum et Plautus et Naeuius ante 2 lEit est sententia TcaQddoS,og et magis theatro dixerint. 2 obapta quam officio, de qua Tullius multa dicit. SEQvivM A. V. o. p. a(i(pl^oXog sententia et probabilis
20
codd.
|I
||
A T
Q
||
II
6 esset
T(7F||
pro om. F
I
sscr.
I
F^
8
||
in
|
H ] b
II
haecj
11 teatro (obs- C) 13 amicos 12 scola ACV, scula hic 14 huius V\{dett., edd.) pars W.: per ATC, in ras. V^ improbior W.: improbrior j., improbiorum (-itorum T) TC, impro-periiim {Steph., Schopen), improprium dett., ed. pr. (per)improprius Westerh.:, an improprior.? 15 Cicero putatj & tropitatio A, cicero primo * 17 dixemnt 16 cum F, cicero dixit J., cum et
TC
I
A A
\\
^, absentator
II
TC T
||
\\
ATCV\
\
||
TC
\
\\
||
TT^P^bOSOC A, jcccQdSo^og Jf\ TtaQccQ-a^og codd., corr. Steph. dicat A, multo Vatic. 1673, * * * * 18 apta dixit 19 A V 10 ? A, amicos u o p F, amicos ueritas
TC
T OF
||
II
odium
TC
parit
TC
^M<J>IBOAOC
et
II
20 aut
A\
TV, qz C
^,
**** TC,
om.
et
\
om.
ANDRIA
69
dixit,
I 1,
3744.
est,
63
42
2 mvlier
insic
<^non^ quasi ignoraret nomen eius paulo post (v. 58) ^Chrysidem' nominaturus, sed ideo, ut gratam exspecta-
tionem faciat simulque auidum lectorem nominis audiendi reddat, ut Vergilius paulo post nominaturus ait {Aen. 3 interea II 57 58) ^ecce manus i. i. p. t. r. p.' MVLiER hic digressio est, nam proposuit gnati uitam di4 abhinc triennivm artificiose Hriennium' dixit, cere. cum posset plus minusue temporis ponere, ut sit ueri-
10
simile
pudicae parcaeque uitae, sequentem condicionis acceptae, tertium mortis. primo ergo anno ignorata est Pamphilo domus Chrysidis, secundo est
Glycerio cognitus, tertio nupsit Glycerium Famphilo
riter inuenit parentes.
et
unum annum
fuisse
pa15
70
71
43
Capt.
Hvc viciNiAE
3,
ut {Plaut.
II
44
1 iNOPiA
et cognatorvm
ducet
moribus,
qui
mox
uxorem,
superest
quoque matronae, id est Glycerio, probitatem debitam pro persona reddat. quae quia honesta numquam esse
1
Jffer.
interea] hic ea
II 26, 36
V V
C, id est
I
T
II
est cum] = interdum, cf. Auct. ad 2 et AV, instantiam A, instantium 3 non add. Lindenhr. dixit sic V ignoret 4 graiam V expectai*owem V 5 simul et
TCV
i
\\
\\
\\
T,
||
10 dicere {corr. 9 Abhunc J. j^posuit C 11 nimium animum m. 2) sit sscr. C pudica C parteq; tertium sscr. V^ A, -psLrcaeque uitae] inte {corr. DanieT) 13 est om. 14 gluterium dirisidis est om.
8 degressio
\
\\
||
V
\ |
|1
pamphilum
nit
II
et om. 15 parentes
.
V A
A TC
\\
TCV
\
\\
\\
pariter inueniat V partiu moe16 huic codd. viciniae] nupn -e- A, TC,
\
n.a-p-e.a.c.o-n^e-
huius
TC
\\
18 inopia] intpta
n] n
n laude impertita eius Goetz: ras. F*, om. TC landeptas^, laudatis TCV; laudatis Pamphili ^'^e^/i. 19 superest {ex subest corr. m. 2) V 20 matione A id est] ia J., et
J.,
||
\\
glicino probitate J.
||
21 persono
quae] Quo2i
64
poterit, si sic
esse,
DONATI COMMENTVM
eam constet ante nuptias impudice eductam partim defendenda partim etiam laudanda est Chrysis,
est.
quam quoniam
70
71
43 44
45
72
EGREGiA
sit neque adhuc quicquam sit imminutum, ut {Verg. Aen. IX 256 56) Hnteger aeui Ascanius'. 3 Et contulit duo ad quaestum congrua me-
retricium.
73
46
philum
{v.
EI
VEREOR NE
QVID
ANDRIA APPORTET
ex
MALI
15
excessisse
Pam-
nomen
20
JEt
bene ^apportet',
ut
quia
74
V.
defeudit,
diximus
{ad 44), uitam Chrjsidis, ut potuerit apud eam recte morata esse Glycerium quae ex argumento matrona
1
3
II
quam
\
om.
est <^et^ 2^ 6 huic codd. 7 et] Pret iam parte A, parat stanti atqve oin. V\\ 10 integra om.
TC uicin A
11 cui^
||
ATC,
\
\
dilectam
FH
9
\\
2 est om.
quoniam
A
j
TC
13 meretricium T, ?'n ras. integere utas sumius J. 16 An15 <Sosia-> Ei ATC, hei driam mire 17 illataq; {ex -tam corr. efoeb; in. 2) muliens 18 achilescentul andria] and 21 apportare W.: portare codd. ignotis (rie in mg. m. 2) in grecis T v- om. 22 <Simo-> Primum ui diximus defendit C 24 moratam matrone A., -nae
I
aetas ut
V TC
\
iam
TC
||
et
A
\
praeest
consistat
\\
sscr.
\\
F*
12 <est>
jl
A, meretricum
ATV
CV
\\
F
\\
\\
||
||
ACV,
TC
\\
ATC ATC
ANDRIA
erit.
I 1,
42 49.
65
regulae:
tamen
quod est durus dicere debuit. enim duriter sine sensu laboillud ad laborem, hoc ad saeris, dure autem crudeliter; 4 Sed dure in alterum, duriter uitiam relatum est.
ab
eo
Qst differentia: est
75
viCTVM Q. subdistingue Hela': enim laboris est ^uictum quaeritans', ut Vergilius 10) ^cum femina primum, c. t. u. c. t. (Aen. VIII 408 m. i., c. e. s. s. i.' et deinde finem laboris intulit. cibus est enim, qui 2 Non ^cibum' sed 'uictum' dixit. etiam delicatis praebetur, uictus in paruis aridisque alimoniis est constitutus. unde Vergilius (^Aen. III 649 50) 3 Et post tantum ^uictum infelicem, b. 1. c, d. r.' lahorem 'uictum\ non ^cibum^ dixit, ut Vergilius (Geo. II et non 472) '^at patiens operum paruoque assueta V quaerit enim, qui ad ^quaerens' sed ^quaeritans' dixit.
finis
10
15
plenum
pei-petuum reponit, quaeritat, qui uix cotidie 6 laxa et t. v. q. artiinquirendo uictum inuenit. ficiose, ut uideatur pudice apud eam futura mater familias
et
20
educi posse,
76
quam meretricem necessitas fecit. 49 SED POSTQVAM A. amator fingi potest, amans
1
uere amat.
pudici
(7,
VI.] iu
^, m\\
F, u
TO
bene om. V\
||
2 iduquasi dicat Daniel: qd J.^ qqt ^, quidem idem T(7 3 habeo 0, habeo ab riter contra sscr. C^ (quam C^) 7 aliqid dfa C, dra eo T dure V 4 <et> tamen om. 8 uictum quaer F, uictumq; uictumq; (q; del.) ut ed. pr.i est laboris 9 enim om. q- C, u q^ r et codd. c10 primo AV, primo (-a T) ante femina 11 i^c-] <u>.t^ C u. c. t.] V^T^ ^, u-t- rO, u^c^ & c J., r t 12 cy bum et Ofn. dicit e.] et T 13 pbert^' C 15 1. c.] s t Cybus {sic semper) tantam T 17 ac C, ait iuuentus C 16 labrem G i.] 18 qres (es ex is corr.) C 19 quotidie TC, quotidie 20 inueniat F et] i^ 21 uideat C, rideatur t.] tela futura ex -ra corr. j., om. T 22 & duci mater om. T 23 A.] amator F, om.
A
I
\\
TCF
\
\\
II
II
TC
TO
II
TC
\
II
TC
\\
A
\\
\\
||
F
T
\\
\\
\\
\\
TCV
\
\\
ATC
\\
||
Donati comm.
rec.
We ssner.
66
77
{y.
DONATI COMMENTVM
50
1
unum
duo,
ex
quibus
60).
alter,
nam
"^hi
tres
tum simul a/
ut {Yerg. Ed. VIII 39) 'alter ab undecimo'. 2 Ergo ^alter' non est secundus sed tertius.
5
51 PROCLivE AD LiBiDiNEM ^procliue' cst porro inclinatum uel pronum inclinatumque. 52 1 ACCEPIT CONDICIONEM CUm UUO, QVAESTVM <(o.)> 79 cum altero, hoc est cum multis. 50 3 ITA VT INGENIVM EST OMNIVM HOMINVM quauta 77
78
defensio Chrysidis, ut quae antea fecerit, ipsius sint, quae
lo
postea peccauerit, naturae hominum adscribantur 52 2 coNDiciONEM condicio est cum uno, 79
legem in
plures,
81\
se
continens;
^postquam
accessit alter',
est.
quaestus iam
1
meretricius factus
54
lum
his
coacti.
PERDVXERE ILLVC SECVM iuuitum isso Pamphiuerbis significat; perducuntur enim necessitate Tioc etiam uerhum iudices pronuntiare solent.
2 Et hoc est quod supra (v. 36) ait 'his se dedere, eorum obsequi studiis'. 3 vt vna esset m. et producte ut cibum legitur ^esset', capiat, et correpte, ut alibi 4 vna simul, id est: una cibum cap{Eun. III 5, 26). turus. 5 PERDVXERE ILLVC SECVM secum duxerunt, ut secum esset.
1
20
ET item] ut
~
:
J.
I
in ras.
sscr.
<^inquit
5 proclive] Produe J. 7 hoc est W. (cf. 52, 2) cum altero non est altero (cum altero bis G) 9 ita]
II |I
pp^ nam
praeter]
TC
pp T, p
a.] amabant o. adcl.
||
sint tres
TC V
8
W.
TC
A F,
fit
\\
\\
cum
non
\\
hominum
I
I
10 quae] quanta T antea eam (7, a;ut ea T, ante fecerit W.: fecerat codd. 12 Con11 ascribantur TO, attribuantur sint V cum uno TC, om. V <^certamen)> certam ditio; conditio 13 insectinens posquam C ^unus et^ alter id est V 14 questum A, quaestum quaestus V 15 inuitum ex -tium corr. C esse 6', ras. V^ 16 hic TC 17 iudices] ludiones Schoell pronuntiare ex -auere corr. C 19 ob18 his sedere et sscr. C 20 esset sscr. F^ esse T 21 simul] sequi om.
<(-h-_)>
A, hominum
^^haec")
V
\
AV,
sit
TC
V
j
\\
TO
II
\\
II
\\
\\
\\
TC
||
A
\
||
id est et {del. et i- sscr.) C, uel V 22 perduxerunt CF, -ant T Goetz: capimus codd. illud C dixer A. duxere
cibum
V
I
AT
||
||
capturus
illud
\\
TC
T,
ANDRIA
82
I 1,
5058.
67
55
EGOMET CONTINVO
satis
hoc ipsum
nuptiis,
M. bene ^mecum', ut appaconstitutum uel prolatum foras, <^sed^ quaesitum esse, quod statuit de falsis
esset filio. 2 egomet coxtinvo ^mecum': deest "^uoluebam' ^cogitabam' ^uer3 captvs est tenetur et irretitur, ex transsabam'. latione ferarum atque uenatus. 56 1 HABET id est uulneratus est; habere enim 83
ut inoffensus
MECVM
c. c. E.
proprie qui percussus est. dicitur, dicitur ^habet', quia prius alii uident,
se esse percussos.
de
quam
lo
82
p.
55 4 CAPTvs EST
c'
iSuoxiCiioq.
Sallustius
{Iiig.
i, 4) 'sin
83
56
ratus
d. u. d.'
est.
4 HABET
seruulos?
est
sic dicitur de eo, qui letaliter uulneVergilius {Aen. XII 296) ^hoc habet, h. m. m. 3 Ergo quid sequitur captum nisi occidi? observabam mane utrum Pamphilum an illorum
HABET
mane
aduerbialiter.
6 observabam de20
Hamen', hoc est: quamuis captus erat et iam habebat, tamen obseruabam.
84
57
ROGiTABAM HEVS
p.
^rogita-
tempe\\
W.
5
\\
W. et tum A,
:
codd.
\\
om.
T
I
8 id est] habet 10 primis gladiatoribus ex grad- corr. C pr., om. 12 sin] seu 11 esse om. percussos (os ex us corr.) J.
\\
V^ falso 4 ut e meTC, c c e Q inretitur A, irritetur (corr. in irretitur) C 9 dicitur om. in ras. V^ est] est et ed.
\\
3 esse
6 C 6
quod in ^, e c
ras.
TC V
TC
j|
j|
{[
capt2'.
TC
II
13
c.]
t-
1|
procertat
TG
\\
14
Id^OTICMOC A,
om. V\\ 16 hoc
ilotiGiLOG Vatic
1673,
iSL(orL6fiog
M\ ****
TC,
om.
i
h.]
hoc
V 18 19 mane] quod {corr. m. 2) utrum pamphilum an A., utrum pamphilum TC, illorum seruulos mane in ras. V^ 19 deest ex de eo (sic T) C 20 &ia A, et TF, et etiam C 22 P] pu habebat W.: habet codd.
\
V V
||
\\
17 d
n d
F, d
\\
u^
C, d n
ego
d occisi (d m. 2)
utrum
||
C, om.
II
24 Dic] Sic
temporauit
\\
68
DONATI COMMENTVM
est
autem
^6&og
si
audes,
scias <(licet^,
.3
nam
delirat, qui
^ijg' inter-
pretatur ^sodes'.
2 dic sodes
^amabo' ^rogo'.
tulit
nomen
Ohrysidis.
^illi',
86
85
59 Et bene
nominasti.
quasi
dicat:
quam
tu
Andriam
58 4 Qvis HERi c. H. NAM A. I. Attico morc peregrinis meretricibus a patria nomen imponit et sunul celebrat nomen comoediae dicendo (t?. 43) ^ex Andro commigrauit'
et
lo
nunc *^Andriae
illi
id erat nomen'.
88
1 QviD SYMBOLAM DEDiT uou ^quid sjmbolam sed dedit?', subdistingue "^quid', ut sit uox quaerentis, quid 2 eho qvid pamphilvs piimo sic dicat de Pamphilo.
61
ut <(non^ de Pamphilo quaerere crederetur; ad ultimum 3 cenavit cetera nomen, ne quid reliqui faceret. in gestu sunt quaerentis, quid dicat de Pamphilo, nec inegit,
i5
adiecit
uenientis.
4 symbolam dedit
c.
est posita, sed per puerilem simplicitatem omnia gesta narrata sunt. et quod tacitum est, non 20 celatum sed et non factum esse ita uidetur.
Lindenhr. deliberat codd., corr. ed.pr. quif GOOCSHO A^ qui Nolr\o Vatic. 1673, quia (m mg. mg ^7]6 m. 4) ikf quos u^o-t^h-e- V, qui * * * TG interpre4 heri <^habuit> TC oportune tantur A TC 3 exerfcantis
(sic
TC
I
2 ut] et
^
TC
(c/.
Fest. p. 50,
\
10 M)]
sit
F) scias
cocld.
sis si uis
\\
\\
codd.
8
c.
II
dicatur
AC,
9
||
dicatur
om.
posuit a
II
TC
Fi nomen imi
13 dedit om. 14 eho] et 13 quid 1. om. loco codd. 15 non add. Schopen de om. codd. <Cetiam)> primo 16 adiciet A, addicit T, adicit C, crederetur quereret^ T
DEDiT om.
TC
1|
non
nomen]
||
\
AV
TC
(1
TC
||
||
adduciet
c
{corr.
m. 2)
mire
d a
r
\\
TC
e {corr. m.
V 2) V
\
1|
18
\\
Symbolum A, simbolum
TCF|
\
19 puelilem
\
A
et
\\
20 quod] quidem
21 celatione
C\ celatum C^T
uideatur
Hahbow: ut codd.
TC
ANDRIA
89
I 1,
58 G7.
similiter.
69
2
62
dies.
Et uide
unus
diligentiae
tempus
adiectum,
N. A. p.
quasi
uide,
filii
non
si
suffecerit
90
63
COMPERIEBAM
tertium,
nam abundat
^nam nemo
'quicquam',
<(ut
^quisquam'
(iJec.
1, 10^}
quisquam
91
illorum'.
64
exemplum
92
dis:
SPECTATUM ^spectatum' ad Pamphilmn, non ad refertur. 2 Et spectatvm probatum. 65 et magnvm exemplvm continentiae vTts^^oXri lau1
lo
93
66
2
ingeniis *qui'
,
animus
scilicet.
Aut certe ^homo' subaudiendum et 'neque com3 nam qvi cvm ingeniis mouetur animus' deest ^eius'. 4 conflictatvr id est ingenia pro hominibus posuit.
atteritur.
collisus.
i5
conflictatio
1
est tactus
inuicem corporum et
9i
NEQVE commovetvr utrum ^qui' animus an nunc subaudiamus ^eius'? 2 neqve commovetvr a. utrum deest ^eius' an ordo est: qui animus cum ingeniis conflictatur eiusmodi neque commouetm'
67
homo,
ut
20
1 indiilgentiae F; diligenter Lindenbr. (2)) diligenti 2 sufficerit J., sufficeret 4 Comperiebant n. a. p.] nil a. p. T, nihil ad pamphilum 5 uener* uerba patris
ATC,
TC
\
\\
(=
-rus)
A, uenereis
tertium]
TCV
V
\
A TC
\
1|
\\
filii
^P MON
III
7 ut habundat A, habn^a^*** TC, **** 10 exemadd. W., quisquam Schoell 9 spetatum 2. C ad 1. plum in ras. V^ 10 emplum spectatum ex corr. C, specta11 et tu7n V probatum in ras. F^, -tur C, -tum <(est^ T magnum in ras. V^ e c T YTTePTToAN^ A, vnsQpoXri * * * * TC, yperbole in mg. V^ laudis continentiae in mg. F* 13 ingeniis <(conflictatur h^^ q animus F silicet C 14 aut certe in ras. V^ subaudiendus F 16 iiomibus C, omnibus (&is) T Conflectatur id om. 17 conflucest om. T tatio est om. T inuicem in ras. V^ 18 collis TC, collisio F 20 ut] et F nec C a- (animus T) commouetur TC 21 A. utrum om. V an] cui 22 conflectatur
M\
A,
ssa\
\\
\\
\\
\\
A
\
\\
M\
II
(|
||
|1
\\
II
||
||
70
in ea re?
DONATI COMMENTVM
3 tamen ava^oXovd-ov ,
II fr. 57 M.) ^atque edita undique, tribus tamen cum muris et magnis turribus'. 68 svAE viTAE MODVM moderationem, regimen. 95 69 1 CVM iD MiHi PLACEBAT ^cum' praetcrquam quod. 96 2 TVM VNO ORE OMNES ^omncs', ne pater amore falli uideretur, et ideo mox (y. 105) ait ^bene dissimulatum
3 cvm id mihi p. t. v. o. o. <^o.)> b. d. et a. et c. i.' LAVDARE F. M. i^cpciXL%(axQov ^fortunas' quam ^fortunam'. 4 Et de more, ut {Verg. Aen. I 606) ^qui [te] tanti t. g. p.' et {Aen. III 480) ^uade, ait, o felix n. p.' Plautus {BaccJi. III 3, 5l) 'fortunatum, qui illum eduxit sibi'. 2 JEt sin72 1 HAc FAMA I. an uere laudatus sit. 99 et excusatio est, non esse gula hic pro argumentis sunt.
stultitia falsum.
lo
i5
3 <(****)> sed
impulsum.
4 imest,
in ea re]
meare
A A
i Vatic. 1673, avav.6XovQ-ov praemissio C 2 uel om. quicquam (7\ corr. G^ 3 edicta A, dicta TC\\ 5 moderatione C 6 4 turris (ribus sscr. m. 2) (m ras. tum placebit praeterquam quod StepJi.: V^) id 7 praeter quam (quamquam ex quicquam corr. C) codd. 8 bene dissimuin ras. V^ omnes m- {om.C)o- (ore C) latum a-e-o-c-i- ^, bene amorem celatum et indicat dis-
TC
\
M\ ****CF,
\\ ||
\
ANAKOAOR0ON T
J.,
\
avccv.ovQ-ov
||
CV
\
||
Tum
|1
Tum
sscr.
TC
||
simulatum a
m. 2)
F
\
iD MiHi] ide
||
9 et] e
i.]
in
TC cum (t
\
u-o^ r|| 10
laufmeas T
fortunam] pro <(me fortunatum in mg. m. 2y unam fortunam te A, t- F, om. TG, V\\ 11 Et de more] ide ore J. ut] et Vergil. tanti] ta- V 12 ualde A, ualde 0, ualte (?) T, uade Plat*<ws F|| 13 eduxiti A, adduxit TF, (de m. 2) F n.] u^ V adduxit C; prod- Plaut. tibi V\\ 14 Ha- A impulsus i.] 15 per executio F an (In T) uerbo TC sui gtia C esse Steph. est ATC, ex V 16 falsum (-us C)] sc. Simonem Et non dicit adductum suppl. liahhow impulsum (ut p- A)] sc. Chremetem 18 quid at^'. A, Quidam 0, quedam T; qui daret ed. pr., quod est Daniel efPectum T
| |
\
apirontepon^
\\
|
p.]
placebat F, place
T, pl
o
|
||
\\
|1
ANDRIA
100
I 1,
6778.
71
73
taedio
vxicAM GNATAM
asseueratiuum
<(s.^
est.
sed tamen
quid
si
multarum filiarum? at ^unicam'. 74 CVM DOTE svMMA quid si pauperem? at ^cum d. s.' 101 75 1 PLACViT DESPONDi cum pronuntiatione ^placuit'. 102 2 Hic NVPTiis D. E. D. utrum constitutus an dicatus, 3 despondi ex ut {Verg. Aen. VI 138) ^lunoni i. d. s.'? uetere more, quo spondebat etiam petitoris pater. unde et 4 placvit Gvvxoiila'. adeo sponsus et sponsa dicitur. bona condicio fuit, ut quamuis ultro obiceretur, tamen statim 5 despondi proprie, nam desponsa dicitur, placeret.
quia
lo
105
spondet puellae pater, despondet adulescentis. 78 1 CHRYSis viciNA H. M. commcmorat nos quae esset
i5
Chrysis, <(cum)> ait ^uicina haec'; supra enim {y. 43) *ex 2 vicina haec avdAndro commigrauit huc uiciniae'. 3 o factvm bene animaduerte ubique a poeta ^vrjCig.
sic
cum ad
tamen
menti
non
sint
una uxor.
aut mediocri
tium
2 asseuerahabundat A, -det TC quide?w suam V iu -atum F, -antm T si TF ovi. TC o-'\ gnatam 3 multorum filiorum codd., corr. Westerh. at Steph.: ait codd. 4 quod A V pauper est (est m. .9) F at Steph. ait (m ras.
\\
C,
\\
||
cum
F^
dote in ras.,
||
summa
||
nuptiis
i.
\
d. s.] is
TC
||
pectoris (pis)
toiLcc
C 13 incina commemorat nobis F, commemorat TC; commemoraturus Goetz esset] et C 14 cum add. Eabhow ait] ut F, om. TC 15 huic codd. uicinee d^Nd^aCHCIC- (a in ras.) J., ccvu16 aduerte liLGLg Vatic. 1673, avccXriipLg M^, **** TC, om. V F 17 inducit C comitas mortis A, om. cum] non in ras. F* 18 nisi tamen sint in ras. V^ 19 sumitur in ras.
nos
A
11
31*,
*** TCV\\
\
6 constitus C 7 lunonij m-noui 8 ueteri petitor F, etiam] est 9 CYNTOMId^- A, 6vvt6[iLa Vatic. 1673, 6vvII
T
\
11 taceret
\\
A
\
{schol. Paris.), c-
\\
II
TC
\\
||
\\
F* 20 iiaque V\ eiusmodi F| obituraut A, obituraut TC, obitus aut 21 excipiuntur Danicl: excipiatur mediocriter codd. etiam] et
II
||
TC
72
106
eo)>,
DONATI
79
1
COMMENT
metuo illum
est,
dico <(de
timeo ab
illo, cuius
causa possum aliquid mali pati, etiamsi ipse in me nihil mali consulat. 78 4 o FACTVM BENE quasi qui dixerit {v. 46) ^uereor 105 ne quid Andria apportet mali'. 79 2 BEASTi M. A. c. artificiose, quod gaudium sub106 iecit, ne mors in comoedia luctus, <^ut^ in tragoedia, per3 metvi a chryside ccQialcog. sonaret. 80 1 VNA ADERAT FREQVENS sic ^uua adcrat frequens', 107
2 Et 36) ^cum quibus erat cumque una'. ADERAT FREQVENS possumus cnim ct adcssc et frequentes non esse, si praesentes non adhaereamus his, quibus adsumus. 3 JEt FREQVENS ut miles apud signa. 108 81 1 CVRABAT VNA FVNVS ^fuuus' CSt pOmpa exSequiarum, dictum a funalibus: etenim noctu efferebantur 2 interim propter sacrorum celebrationem diumam. Mnterim' discretio est huius rei, quae ad narrationem 3 cvrabat vna f. utrum potuerit pei-tinet superiorem. in exsequiis non uidere patrem. 82 1 NONNVMQVAM c. illis cnim magis flendi causa 109 fuerat, qui quam amabant amiserant: huic amore propter
10
ut supra
(v.
15
20
Bahhow
de eo add. m. 2) chrisidem F, chrisidem 2 qui ex quod corr. C mihi ex cum corr. V^ ipse Westerh.: ipsi {ex ipso corr. V^) codd. timeo] metuo.? ab in 3 aliquid maK si om. C nihil in me TC\\ ob corr. C
1
{sscr.
\
ATC
c
||
||
V
7
5 quasi] quare
I
|1
6
\
app C
\
|I
beastin
Artificioso
\
8 mortis gaudium subiecit in ras. V^ quod] qz C ut add. Schopen 9 Metua a chriside Schopen tragedie A A, metui* Crisidem C ^-P-XMOOC A, ap^xa-iu- (c- T) e- TC, ccQxccLGiioG M*, **** V 10 sic frequens om. TC\ 11 eum C Et om. una om. T cumque] cuius F, om. T
||
\
\\
II
12 enim et] enim C assumus C 13 aderamus T 14 Et FREQVENs om. 15 exequarum J. 16 noctu om. T 17 diurnam <in coena> 18 interim C, om. descritio 19 vna] u F, unus est om. T quaej in T (e in i corr.) C
II
TC
||
\\
II
||
||
TV
|
||
21
F,
Numquam A
hunc ^, hinc
F.]
funus
TC
\
TC
\\
\\
\\
|j
amorem
ANDRIA
I 1,
7986.
73
2 Collacrimat, qui
dixisset
110
quia
83
tabam',
*sic
^hoc
debuit;
cogi-
dicere
sed
5
cogitabam'
ponit.
est igitur
conuiuii
tantum.
ipsum gestum cogitantis ex2 hic parvae c. c. boc est fiL(ir}6ig. 3 Et quia dixerat puer hoc solum
dixit,
nihil
^symbolam
dedit,
111
84
HVivs MORTEM TAM FERT F. 'familiaritcr' id est quae nobis sunt familiaria, grauia sunt
lo
112
2
85 1 QviD Hic MiHi F. PATRi 'mihi' circa me. Et postquam "^mihi' dixit, pondus intulit nominis dicendo
15
^patri'.
111
84
85
'hic'.
An
potius
^familiariter' <(* * *
*^?
F. p.
112
113
uidc
quam uenuste
,
repetierit
86
putauit,
cst cius qui simCicero (pro Lig. lO^ 30) ^non hvmani ingenii m. q. ^humani
20
2 "alienis lacrimas "suas commendat F, commendabat (concen- T) ac secl. Baphoiv 3 sic] sic dixisset <(et> A, diceret 5 "cogitabam "sic 6 est idem igitur W.i et dicitur MIMeCIC; A, tiiiir]6L6
quis
suam glicerium C
II
suum
\
A
||
collacrimandi add.
Bahhow
TC TC
\\
||
M*, * * * *
c. c.] c- J^, consuetu<^hem]> hic codd. dinis hoc tantum in ras. V^ 7 conuiui A, coi C, 8 onichil simbolum (sym- TC^) codd. (m ras. m. 5) 9 c- T 10 Hvivs] hoc T f.] f. post id est A, fert] f- T om. familiariter om. 12 nostro animo 13 mihi om. V\ patri <^-q-)> A, p16 quasi familiari V\ "potius "familiariter V 17 lac. sign. W. 18 mc] hmichi A,
TCV
F
||
ACV,
TC
\\
I
A
\\
||
||
CV
T V
TC
\\
\\
m-
TV
\\
\\
F.]
fecit
p.]
patri C, om.
TC
AV
TF
\\
TC
74
DONATI COMMENTVM
cum adhuc
nihil
tamen
dolor' in
futura prorumpit,
peccationis ut (^Verg.
115
Aen. II 344) ^gener auxilium P. F. f.' 88 1 iN FVNVS PRODEO Hn fuuus' iu pompam exse2 A funalibus dictum est, id est uncis et quiarum.
aculeis candelabrorum, quibus delibuti funes et [ingenium] cerei fomites infiguntur.
116
117
89 90
1 NiHiL svspiCANS 1
quod uitans
lo
Vergilius, ne diceret ^efferunt', ^exportant tectis' inquit 255 5()). ^corpora luce carentum' (G-eo. 4 An: 115 88 3 EGOMET QVOQVE ut ct ipsc Pamphilus. 5 in fvnvs etiam ego, quem quasi minus crederes?
IV
in
ipsum
officium.
6 7
eivs
dinis et humanitatis.
Et
116
89
cusatio.
NiHiL
auditorem.
svspicANS ETiAM <^M.)> bcne suspendit 3 etiam <(m.)> alia suspensio audientis et ex-
117
90
mortuorum.
Vergilius
(Aen.
XI
dicitur
ait,
ad exsequias.
animas,
20
egregias
q. s. n. h. p. p.
TO
II
esse 3 genti
T T TC
\
peccatoris
T
||
||
2 ostenderet
TC
V
\
P
|
ff; J.
4 m]
Pnu
\
prorupit
exequarum
ras.
\\
TC
6
\
aculeis
V^)
funes
C^
et om.
ingenium
||
ingenii F; secl. Babbow. pice aut Schopen, pice uel 7 in(cera corr., fomites del) Miller coll. Serv. Aen. 1 727 8 suspicatus C finguntur TC^ mali] amali J., alia TC, mali et illud post adhuc Westerh., nescio <pro> adhuc unde, edidit hem perculsi ac metuentis 9 efferte T, iv.(phQEtui 10 diceretur est om. ed. pr. greci A, gratum effer- J., efferre F, effertur exportante tis J., expor12 ut om. tatur {-tat V) tectis TF, expotant testis C 13 quam 15 humilitatis C eiusdem crederis 19 effertvr] effef A, 17 suspentio C 16 et 17 M. add. W. 22 n.] m- J. 21 ita ait AV, om. effeiTe p. p.]
ATC,
\\
||
\\
V
T T
TC
\\
\\
V
||
\\
||
\\
\\
V
I
TC
\\
p^q-
8.]
ANDRIA
118
I 1,
8692.
75
91
dixit
tolle ^unam', ut dicimus unus est adulescens. ^unam' et ita fiet, ut sensui nihil desit, sed consuetudo 2 ^Vnam' ergo to5 Idioaadmirantis non erit expressa. dixit. 4 forte 3 Vel ^unam' pro quandam. Tca^ip VNAM ASPicio ADVLESCENTVLAM et luc duo sunt: aetas et forma, quibus additur pudor, quod meretrix non est.
119
ET vvLTV sosiA forma immobilis uultus et mouetur et fingitur. 2 et VVLTV sosiA ADEO quia formae laudatio cum meretrice communis est, progreditur artifex poeta ad laudanda ea, 3 et vvltv sosia quae honestiora quam forma sunt. ADEO M. quid hic deest, ut eam nurum dignetur Simo nisi sola cognitio? et formam probat in puella Pam1
92
FORMA
est et naturalis,
lo
matronalem modestiam miratur in uultu nonne ergo iam cemimus hoc stupet.
ut
i5
praestruxisse
Terentium,
cum Chremetis
filiam
esse
Simo hanc potius eligat quam Philumenam nurum? quamuis ex sororia pulchritudine et ex amore Charini et Daui laudatione decoram ipsam quoque prope demonstrauerit nobis. 4 et vvltv sosia haec laus adiuuat post cognitionem futuram nurum.
cognouerit,
1
20
TC TC
aest
II
TCV
r V
I
I
A 2 df TC <(nam> ut A TC diximus consuetudo ex -dine corr- C 4 mirantis una TCOIACOTICMW A, r IdLcorLaiia 5 dr T una pro quadam TC 6 u a- T\ adol- F,
consuetudine
3
fiat
\\
\
M\ *****
\
\
||
\\
\\
7 aditur C meretn'a; non quo 8 Imobilis ex mobilis C* 9 et 3. om. stringitur ET wLTv 12 sunt om. 11 communis Westerhov: commissa 12 <^ante (arte dett.)'} quam forma (dett.)
<et> aetas
TC
||
ATC
II
TCV
||
TC
\\
\\
13 m.] modesto F, om. eam est C mirum C Simo nisi Steph. simonis 14 forma TC, om. F 16 hoc om. C 17 praestrixisse A, prostnixisse F, prae19 nurum om. TC\\ scripsisse C ut] ^et (corr. m. 2) C 20 Daui] immo Byrriae, cf. II 5,17 decoram ipsam {sc. Philim.) Babboiv: ipsorum codd. probe 21 monstrauerit TC et 22 futurarum Mirum C whiv] Qum (qui T) tu
sunt
in ras. V^
\
\\
TC
de
\\
II
\\
||
TC
TV
\\
\\
76
DONATI COMMENTYM
93
1
et
120
ADEO MODESTO
A. V.
uultus
poris.
morum
adeo
pertinet,
atque
uultum
fingere
multi possunt,
Terentiana,
5
formam
nemo.
2 vt nihil svpra
allBL-t^^ig
nam non necesse est subiungere duos uersus. 94 1 QviA TVM MiHi excusatio necessaria. 121 96 HONESTA Ac LiBERALi 'houesta' ad formam, 123
rali'
'libe-
ad uultum
rettulit.
121
125
tale.
94 98
quam
ceterae.
lo
1 PERCVssiT iLico A. hoc est ^suspicio' uel aliquid 2 ATTAT ^attat' interiectio admirantis. 3 hoc
cst rci,
quam
IV 675)
126
127
99 HiNC iLLAE LAc. 'hiuc' cx hac causa. 100 1 QVORSVM EVADAs ^cuadas' exeas uel
2 FVNVS iNTERiM
p.
s.
fuuus
i5
ut supra
dixit
(^ad v.
exsequiarum.
quasi: dicuntur.
81; 88) notauimus. et est funus pompa 3 Et bene ^funus procedit, nos sequimur' unde et exsequiae post ipsum morituri.
20
128
101
xar' ccvtl-
(pQaaLv dicimus,
1
A. V.]
An quod
||
3 sibi adeo uenusto CFH 2 naturam in ras. F^ multi (i ex 4 nil T ellipsis A^ eclipsis corr) (7 5 est om. C coDiungere V duos uersus] sc. 94 et 95 6 MiHi] manet 7 ac liberalis TC liberali ex -le corr. C 9 id est] et 10 illico C, illico V -a- C, ceteras C animum h {= haec) J. H 11 Atat V\ attat] -i- F, om. 12 est] TC in Terentio (in mg. interiectio m. 2) C hoc uoce illud TC 12 dicticon rei est TC F, disticon TC 13 gf] -i.cf- A, ei-c-f- TC, ar-r-f- F 14 lac.] laeuacuadas 1. 15 Quorum T, lacrime C, om. ^ das 2.'] idest TC 16 p-f- C, pro se peruenias in ras. V^ F 17 annotauimus .? 18 exaquarum J. 19 morit^^ C, moribus T et om. TC 20 dicuntur in ras. F^ 21 sepulcrum 2. sscr. C* cata antiphrasin (-sim F) AV, Kata anthiphrasin 22 dicimus {ex (antifr- T) TC, nara avticpQccGlv Vatic. 1673 dix corr.; sic schol. Faris.) A., diximus TO res A, res T
<^sibi^
TCV
||
II
TV
F V
\
||
1|
||
||
\\
\\
AV
||
||
\\
II
||
\\
|1
|1
ANDRIA
ibi
I,
1,
93104.
77
^^ ^^m ^^
129
3 An quod illuc sine pulsu sint, id est mortui? 4 JSt animae a uiuis sepellantur, id est separentur? '^sepulchrum' dixit futurum tut in quinto, non quod iam esset; ^sepulchrum' enim a sepeliendo dictum. Vergilius 33) *at pius Aeneas i. m. s. i. s. a. u.' proprie (Aen. VI 232
adhuc Sosiae plenum amoris argumentum: adeo pendet ad ea, quae 5 fvnvs interim p. aavvdezov. dicturus est Simo.
uidetur
102
iN
iGNEM iNPOSiTA
EST
klXeiipig:
non
enim
lo
2 Et mire, cum ^funus' supra dixerit. 3 flequae. TVR bene hic impersonaliter '^fletur': ab omnibus; extrema enim quaeque mortuorum omiies commouent ad lacrimas. 4 iNTEREA HAEC s. id cst: quam dixi sororem esse
Chrysidis.
130
103
affectum
15
n.,
c. c.
f.
cum complexa
s.
c.
m.
m.'
131
104
IBI
summo ad imum,
2
20
Et mire
Hbi.'
1 pulsum Anl aut illic 2 sepellantur Babboic 3 df dx corr. C sepelliantur C, sepell- F, sepeltut in quinto (otn. V)] tumulum Mabbow <^iacet uel^ iam 4 <est> a esset 6 ingenti s sepelliendo
:
I \
V
\
AT
||
\\
TC
\\
TC
CV
\\
adeo
i-s^q-a-u
procedit
\
V\\ 7
planum Schopen
ergo
(sscr.
m. ^)
||
8 p.]
&6v6%-7\xov Vatic. 1673, ac^.yo-t non^ rO, aovvd-srov M*, om. V\\ 9 posita V\ est om. eAAIYIC^ A, msi^La eclipsis enim] er ** TC\\ 10 <ut> supra dixerint J. 11 hic bene 12 quoad lacriraas dett {ed. pr.): lacrime commouerint que C 13 s.] soror om. 14 crissidis n (-me TC) 15 a-impru16 uincerit fletu C 17 sic om.
V b<C\eHTO>iA,
TC
M\
\
ATC
^ TC
TCV\
||
TC
\\
ATC, T
TC V
\\
TV
\\
uirgo
I
||
TC
\\
TC AA C
II
TC n.] u- V 19 atque deosj a-d- TC a-a^] 20 exani-Pa^ T H 21 a] et F facilitate T\ unum 22 ubi Babboiv {cf. Eugr.): ibi codd. mire ibi <est> V
c.]
11
11
18 n.]
I
(e^
T)
8-
78
DONATI COMMENTVM
105
1
132
An
dixit
Chremeti,
omnia
significanter:
non
inquit sed Hndicat', non ^accedit' sed ^accurrit', non ^uestem' aut ^manus' sed ^mediam mulierem', 4 Et quia tribus rebus non Henet' sed 'complectitur'.
'ostendit'
affectu
P.',
facto
affectus
ait
est,
quod
c.',
t.
i.
ait
Hbi tum
ex.
factum
10
quod
^accurrit m. m.
q. a.?
c.
dictum quod
p.?'
factis
ait
^mea Gly-
5 indicat
indicium
133
106 AccvRRiT
Vergilius
{Aen.
IV
645)
nnteriora
I. Q. A. ^mea' quasi amator, [boc] 15 familiaris "^Glycerium' quasi dixit, 'quid agis' quasi perturbatus, ^cur te is perditum' quasi consolatus.
135
^
108
cerneres.
1
'
C.
mirC UOU
facile
20
suspicarere
sed
^cerneres'.
sic
et
est
(v.
ordo:
2 Sed 'cemeres'
ut supra
39) ^laudem
<(-i-^
at
bene
(sscr.
An] aut
2
||
quod
F,
3 indic
II
A A
II
6 amplectitur
est om. A 8 dictu A, dictu V A, factum <(est)> V Pa T, exanimatus pamphilus C 9 mediam muli (m- T) c- TC 10 inquit] i- A g\i- AT 11 est q. a. om. V\ T-l-P; A, dip- C, te is perditum V 12 amo] imo F, uel aio C, uel aia T\\ 13 inproprie TC
factu
TC factu V
rubro)
\\
significantur
A TC
|
methiam
affecta
\
j
7 a?icuius
gestionem
\\
exani
||
\\
\\
\\
terio
14 inrumpit C|| 15 glicit. A, g\. F i. q. a.] i-qdA, inquit -qa- V, inquit quod TC hoc clel. Steph. 16 perturbatur (-antur T) TC 17 consolatus] 6 solatus (-lu- C) TC;
II
\\
||
ras.
-turus Steph. Mce non in 18 f a c c.] cemeres C 19 suspicaretur TCV, (sus in ras.) A; corr. Schopen. -reris Westerh. 20 Sed (Et Schopen) et est] est -N^ cerneres om. 21 inuenies C
||
II
||
TC
\\
ANDRIA
136
I 1,
105113.
F.
79
quod
s.
109
^ecquis
q.
i.
REiECiT SE iN
EVM
Q. F.
obicituT ei et
u. d.
s.
c,
a.
a.,
ut ne h. m.
d. d.?'
j^^
^^mi^
110
2
^iratus'
Culpa,
138
111
in-
dulgentiam patris circa filium: erat, inquit, causa, sed pro amaritudine obiurgationis non erat satis, hoc est non 2 nec satis ad obivrgandvm cavsae idonea uidebatur.
sat rationis
lo
deest ^habui' uel ^erat', ut Vergilius {Aen. II 314) ^nec in armis': et hic ^est' uel ^habui' deest ad
sententiam.
139
QviD feci mire fiduciam praetulit argumento, 2 qvid feci qvid c. sequenti uersu. 3 Et ^feci' quasi faciav^riaLg a minoribus ad maiora. facere enim quis et homicidium dicitur nus dixit, ^commerui' minoris culpae est, ^peccaui' multo minoris
1
112
quod
est
in
uel leuioris.
20
140
ignem inicere volvit illic ^mea Glycerium', hic pronomen dixit: mira dissimulatio tamin
,
quam
1
evm] eI
codd.
||
||
a-i^a6 F.]
&;
h.]
hoc
TC
\\
5 ais] ait T,
7
aisunt
A;
ais
A\
culpa<e> V\\
et quis
12
sequenti in ras.
15 feci otn. T 16 quid feci; quid V^ c-d^^U^sH-N-Cle A, quid feci aut sis (n add. C) Quid e c TC, aut quid commerui F, quid feci aut quid commerui {in
\\ \\
corr.
ut
\
otn.
TCV
||
14 enim
16
mg. av^r]6ia m.
4)
quam
F^
I
facinus
ci
V
||
M
\\
17 a ?aioribus ad 18 dx ea; df C et
\\
|
mmora
et
F,
recte?
\
dicitur
in
ras.
homidium C
peccawi
23 nescias
F T
||
19 comerui maioris {ex min- corr. vi. 2) 21 lnicere] "I nucere J., i^ T volvit] u- T
\
\
\\
80
142
DONATI COMMENTVM
115
1
NAM
si
iLLVM OBivRGES
V.
Q. A. T.
argumentuin
ex coniectura per ratiocinationem a contrario, ut si dicas: forti uiro praemium debetur, si desertori poena consti3 Sed multa signi2 tvlit pro attulit. tuta est. ficat, et alias pertulit, ut ille {Yerg. Aen. II 407) ^non
tulit
hanc s. f. m. C, alias sustulit, ut idem (Ecl. ^omnia fert aetas' pro aufert.
IX 51)
143
2 QVI DE116 1 QViD FACiAS illi pro illo. DERiT DAMNVM AVT M. ^damuum' rci est, "^malum' ipsius
liominis.
lo
145 144
ad
118
117
iNDiGNVM FACiNvs
VENiT
c. p,
decst
^se'.
Et
in-
certa distinctio.
1
coniectura de testibus.
me
uenit'.
ergo
causa
iusti
doloris
ostenditur,
15
quando dolet etiam Chremes; nam potuit non daturus filiam non uenire. 3 postridie ad me c. ut sine dila4 Et clamitans indignantis est, ut tione sciri possit.
(^Ad.
145
I ^, 118
ut per se
20
corrumpi 4 comperisse ergo ab aliis, ut appareat Pamphilum. euersum, quod ait {y. 69) ^tum uno ore omnes' et {y. 72) 5 pamphilvm pro vxore <(h.)> h. p. ^hac fama impulsus C.'
intellegatur
ipse
1
Hndignum
facinus':
et
dolet
i-o-
T
\\
T.]
ti-
J.,
a-
II
ratiotinationem
A, rationationem
TC
F^
4 signat
6 C.] e5 Vergilius] ille codd. substulit 9 m.] malum d d a T 8 qvid] Quis CV\\i fero 11 et incerta] et mira V, incertaque <^uel)> ipsius 13 A. M.] t-a- codd. 14 de] ia supra om. TC\\ 15 uenit ad me 16 quando dolet etiam W.: quam dolet etiam (T?), quando l&icia J.; quid (uel quia; sic edd.) d- e- dett. clse- C 17 post tridie A, postrid^e c.]
\
TC
||
CV
TC
\\
C^
\\
II
\\
TC
CV
TC
\\
\\
ed. pr.
II
posset
Et]
Ex
A
\
\\
indignatis
20 FAciNvs] f r 22 alteris 21 et] ri 23 euersum in ras. F^, uersum T cum pro om. J. F h. p.] hoc Pamphilus
. II
\\
ATC
V
\\
apa^eat 24 flama
A A
||
ANDRIA
^
I 1,
115 121.
81
Pamphilunr' cum emphasi dixit, id est pudentem et 6 Et nec ^amicam' sed ^pro uxore'. bene moratum. mire ergo, quasi non hoc doleat quod amet, sed quod et simul excusatio filiam denegaturi pro uxore habeat.
soceri.
5
146
PRO vxoRE HABERE H. p. *hanc' cum con2 Et peregrinam ut alibi (III temptu dictum est. 1, 11) ^adeon est d.? ex p.?' nam hoc nomine etiam 3 ego illvd sedvlo quanto meretrices nominabantur, 4 sedvlo affectu pater factum quod uiderat negabat!
119
lo
quomodo
147 146
^sedulo',
si
negabat? an ^sedulo'
impersonaliter.
coasl
(anXwg}^
factvm
119
stitit.
5 2
ille
in15
147
120
NEGARE FACTVM
officium
patris
et
simul per
3 ille instat factvm hoc expressio probationis. Plautus {Merc. II 1, 18) ^instare factum simia'. et est 4 instat factvm uetuste, id est: instat ccQxaLafiog. 5 deniqve quid Menique'? ad dicere factum esse. 6 deniqve summam properat et ad finem dictorum.
20
148
TVM discedo
propric,
\
prudentem codd., hic non V sed ex si corr. V- 4 excusatio Hahbow: excusat codd.; exc. <iram> V h.] h 5 socii T 6 habere] h Schoell denagaturi A A cum sscr. V^, om. ATC contu A, contetu T 7 Et om.
Pamphilus
\\
\
corr.
Steph.
2 et
||
A
||
\\
C \ut
ex et
coi-r.
I
<^ut> ex
TC
p.]
A
\
Babbow:
TC) codd.
d.]
demens
\\
TC V
V^
\
||
12 aimp in simp
\
corr.
\\
14 se-
restitit
\
codd.
II
19
^-P-X-d^-C-MOC^ A,
||
||
16 per] pro
XaL6u6g 31 \ aQiiaa(iog Vatic. 1673, * * * * F| instat] instare codd. ide in ras. F21 properat 20 factum dicere TC ex probat corr. C - deniqve id est] Demum uel F 23 discendo A non] tum in ras. V^ ab eo ^ T"
\ \
i
Donati comm.
rec.
Wessner.
S2
unde
DONATI COMMENTVM
discessio.
ut
2 vt qvi se filiam neget daab eo disceditur, qui se filiam neget daturum. ergo probata res est, quando qui obtulit negat daturum. 3 Probauit quod uolebat senex Sosiae: adhuc super-
TVRVM
quam non
IBI
sit
iracundum,
<^*
* * *^ quin
122
ellsLtpLg:
NON TV
GNATVM
CCTtoaL^TtrjiJig.
Vel
es'.
123 OBivRGANDVM iucusandum, inclamandum. 124 -(tvte ipse)> his rebvs finem modo non
Miceret'.
addidit lo
PROPE ADEST CVM ALIENO MORE propC adsuut in proximo sunt metae libertatis et ideo nuptiae, 2 cvm alieno auidius uoluptaria sub fine carpenda sunt. MORE "^cum' pro quando. hoc enim significat '^cum''. 153 126 siNE NVNC meo me vivere I. M. ^meo modo' mea
15^
125
id est
15
uoluntate,
meo
arbitrio.
154
127
"^obiurgandi',
tamquam
ignoscentior pater
in filium
uide-
a.7to6Lc67triai,v
signifi- 20
1 -i- inde discedo in ras. V^ neget (den- C) filiam TC 2 ut daturum om. V negat {in -et corr.) V daturam T neget filiam TC negat daturum <^ita tum discedo ab illo ut ab eo disceditur neget daturum^ A 3 attulit C daturum (da
|
||
\\
4 ProbamY in ras.) quod om. T ^tolebat F 5_ iricundum C, iracundus quod agit, quoniam non putat irascen6 irascitur codd., corr. Steph. qui dum, suppl. Babbow
\\
\\
||
V
|
\\
||
gnatum <obiurgare->
-i-
^noaCIOOnCIC IlCL
uel eclipsis {in mg. ilXsLipLg m. 4) ilf anoGLOTtaaig uel ecl- Vatic. 1673, **** uel eclipsis TC, eclipsis {sscr.
a-jioGLcoTtriaLG {m. 4)
,
CMIYIC.^ ^,
C adortus ex ad boc corr. G addidit ex addit 10 non] ei V 13 in sscr. C^ mete J., mHhe C, met''e V liberatus 'cum' in ras. V^ T 15 'cum' quando W.: quo codd. 16 ME u modo V, u in mo T, me uiuere i a M.] in C 17 uoluptate codd., corr. meo] Atd^eo A, adeo 18 quis T r e ob 1 T 19 obiurgande T ignoscenSteph. tior Mabbow: in incensor {scliol. Paris.), incensus {-sus V) rell. 20 motus T\ aposio -pCCIN A, aposiopesim F, **** TC
m. 2) V\\^
(deest sscr. m. 2)
\
\\
-dum corr. C
9
II
ter
ex -di corr.
V^
||
II
m TCV
jj
\\
II
||
\\
ANDRIA
155
I 1,
121134.
V.
83
128
diuisione
si
PROPTER AMOREM
consilium
*et
meum
c'
{v.
cousilii
demonstrandi.
5
156
129 1 EA PRIMVM AB ILLO ANIMADVERTENDA INIVRIA ^ EST nota participium a passiuo animaduertenda', id est: 2 ab illo inivria castiganda ac uindicanda est.
. . .
3 ea primvm patitur. AB iLLO animadvertenda ut iam hoc sit peccatum, quod recusat nuptias, non quod amat adulescens. ideo ergo 4 animadvertenda inivria est uin^primum' dixit. 5 Et bene ^ea ab illo' dixit *indicanda, exsequenda. iuria': certissimam enim notauit personam, quae debeat
id est
quam
facit, non
quam
lo
amphiboliam
an:
fecisset,
"^iniuria eius',
est
ab
f.
alio, i5
quam
157
130
reddidit,
do vt per
n.
hic
quod
meum
cognosces'.
dixit, 20
2 ID propter
158
161
avtL&srov:
quia ^falsas'
est
134
omni-
instanter
C
I
V om.
C
I
hoc in
ras.
V^
A,
meum
uxorm
F
I
\\
Ea
sscr.
T
om.
anima aduertenda
TC
cf.
a pa,ssiuo
numquam
codd.
ea]
||
&
6 est] ad est ab. il. 6 est] Et J. nota id est] uel 7 uindica 9 hic 10 amat ScJioperi: J.
A
|1
ab
||
2 3
meum
C C amorem om. T\
||
||
F
\
||
||
T)
TC
Eugr.
II
\
13 certissimum
enim
C\
fecisse
AT
per] p.
f-<et>n- C
II
18 cognoscet
\\
ATC 22 -qve] quasi F prouerbiale A 23 uiribus ATC (dett.), modis F; membris edd., neruis Lindenbr. obnixte A instanfer F 24 conante A
\\
j
M*
\
20
||
6*
84
162
DONATI COMMENTVM
2 mihi vt 135 1 MAGis ID ADEO ^id' proptei' id. 3 magis id iNCOMMODET noceat, incommodum afferat. ADEO MiHi VT i. non enim, inquit, prodest filio amare
meretricem.
163
136 QVAPROPTER
causa
sit
dominum. 164 137 1 MALA MENS MALvs ANiMVS <(^animus'^ uoluntas 2 mala mens malvs animvs est, ^mens' etiam ratio. argumentum a natura et an aliquis <(sit)> sine causa malus an ab impulsione. 3 mala mens malvs animvs quia
fallendi
dixit:
lo
165
magis ut laedat, quam ut prosit 138 ''SED QviD opvs EST VERBis''"
{cf.
v.
135).
est
a%o6ico7tri6ig
167
140 1 Qvi mihi exorandvs legitur et ^expurgandus'. ^expurgandus', cvi lege, non qvi, quia et cvi per q 2 et spero confore ab eo quod ueteres scripserunt.
si
i5
est
confit,
id
est
modi
phis
uolo'.
"^confore' facit,
tempus
iri.
infinitiui
sic
in Adel-
(Y
1 iD
8,
23) ^uerum quid ego dicam? hoc confit quod CONFORE couficri, perfici: unde confectum
om.
20
MAGis
I
propter] prope
A, post
TC
J.
\
\\
2 no-
cete
uti
A
A,
offerat {corr.
m. 2)
S
\\
adeo] ad et
\\
vt
|
i.]
ut
incomC
7
\\
causa^ add. W.
cst
A
I
mala
\
8
||
4 meetricem
ratio om.
A
TG
5 sosie
quasinilla
uoluptas aliquid T
A F,
sit
8 etiam] et 9 et] 11 prosit (sit in ras.) add. W. qvem qvidem ego si sensero pertinet;
corr. Steph.
\\
animus
1|
||
SlOPeSISe A,
uissima
cui
****
V
quod
est
TG,
||
aposiopesis
e est
\
APO-
||
13 gra-
TC
poenam om.
est
expurgandus
quia]
qui
\\
15
\
14 exeo T TC expugndus 6\ sed expurgandus T, om. C lege cui per q// A, quoi pro qui (per q
\
m.
1)
F^
A,
per cui
fidit
confidit
II
m. 2)
II
fieri
A F
m. 2) C 16 scripsere TC\\ 17 coniri V futuri tpris {corr. m. 2) 18 rei {corr. hoc ex hic F- confidit A, confidit codd.
{corr.
\\
\\
conferri T, confiteri
A,
<(id
est> con-
^^^B
^^F
^^H W^m
168
negotium
ratione
dicitur
perficiuntur.
ANDRIA
uel
I 1,
1352,
2.
85
ad plenum ^nunc qua
confecta
[Aen.
res,
Vergilius
IV
115
quae 16)
141
uelim.'
quod
de
his,
hoc ad illud tertium re23) ^et quid facere in hac re te 2 has bene vt a. n. ptf. d. hoc erat tertium 3 adsimvles quae dicturum se promiserat.
uerbum:
'adsimules',
q.
e.
q.
quod m. u.?'
dixit
{v.
18)
lo
169
2 ob142 1 perterrefacias uenuste et poetice. SERVES FiLiVM obscruatio in duabus rebus est: in obsequio et in speculando. 144 1 CVRABO ut coquus.
et
171
supra
{y.
3) sic ^nempe
prae iigura
avaGxoofpr]^
quod
i5
172
1 1 NON DVBIV3I est qvin V. N. F. peracta narratione iam persona Sosiae non erat necessaria; ergo substitit 2 non dvbivm senex, per quem agenda sunt reliqua. EST QviN V. N. F. ad hoc certus inducitur Simo, ut et
20
magis perturbetur inopinata consensione Pamphili ad ducendam uxorem et propterea nihil agat cum Chremete de tradenda filia confirmandisque nuptiis. 173 2 1 iTA DAVVM MODO TiMERE <(s.^ uou rccessit de
confecte T 2 perficiuntur (per ex con corr.) C, -iuntur 3 i. cf.] I 3 roe 1\ nequam ratione] neque C, possit J., i-e-f- TO, mstat confieri p. p.] 4 E-o-] est officium h. om. F|| 5 dixit om. p6 assimules recte re quod Fl a.] F| p-t-fte] dic q.] dic quid C, hec C 9 Quinti TC, pD.] a- TC d q T 10 uenusto 12 in om. 13 ut] et TC sic 15 praei 14 anastrofe A., anastrophe F, * * * TC supra T in ras. F-, proprei A, pi TC 16 qvin] q- F v.] uxorem 2' 17 non] nunc T 19 qvin] q. suhsiituit F, subscribit C^ F V. N. 07)1. certa ut et] et ut ^, ut T Smwo C 20 consentione C 21 praeterea 22 trahenda 23 modo dauum timere (d t T)
1
CFF
I
nunc
II
||
||
TCV
||
F
\
pq-
TC
.
F
II
\\
\\
TC
\\
\\
\\
\\
||
V TC
ATC
\\
II
\\
II
A TC TC
\\
86
loco senex;
pisset.
DONATI COMMENTVM
^sensi' ergo:
2 ITA
quod supra,
antequam cum Sosia loqui coeDAVVM MODO TiMERE SENSi argumeutum ab eo quod nostri faciunt. 3 modo ante5
4 Dauus ut recte quam cum Sosia loqui coepisset. scribatur, Dauos scribendum est, quia nuUa littera uocased quia ambiguitas lis geminata unam syllabam facit.
uitanda
est
necessario pro
Da/us
175
in
serjrus corjrus.
MIRABAR HOC SI SIC A. ET E. S. L. Mc loCUS CSt, quo Dauus insinuatur spectatoribus multa gesturus. 2 si sic ABiRET ^sic' pro leuiter et neglegenter, quod
1
3 <Csic^ significanter: avrcag, id Graeci ovto) dicunt. et est de his, quae gestu adiuuanda sunt, ut est Vic'. (Ad. IV 2, 24) 'tantillum puerum' et {Ad. II 1, 9) 'huius
i5
non faciam'.
traria
4 lenitas clementia
et facilitas,
cui con-
5 et eri semper leniasperitas et difficultas. tas '^semper uerebar' an '^semper lenitas', ut sit vcpsv? 6 semper Lucretius (J 125) ^semper florentis Homeri'. nam lenitas ac per hoc simulata usque nunc lenitas.
20
nemo
1
in
diuersis
actibus
semper
lenis
est
nisi
forte
4 coepisset om. sensi om. V 2 ita sensit V Dauus J., <^dauus simo^ 4 <^daws simo supra V et recte scribitur (-bere T) dauus (daus bis TC) est om. TC 5 daus TC codd., at cf. III 4, 1 quia] que
\\
\
\\
3qd
\\
TCV
\
>
\\
accest ptr. 8 necessarie T, necesse C dignama J., dignama 1\ ddgamma 9 dauus seruus eoruus utimnr (i ex e corr.) C et] ut 10 mirabar] noua scaena in AV, ***** TC; corr. Steph. e. s. l.] heri 'l.s.u. TC, hJTC si] sic a.] abiret 12 si] sic m-q.e. Fjl 11 spectoribus J., spectatoribr C
7
II
\
TC
TC
||
||
\\
||
pro] p
13 gci OYTOO A, greci ** T V, -g- ** {ovr(os grci suppl. m. rec.) C, greci {ovtco post dic- suppl. m. 4) M, gv- dic- oijTcog Vatic. 1673-, avtag? sic add. W. signifi-
Zemter
|1
cant A, -tur T,
-t
TC V facillitas C 17 heri TC V anne C ante uerebar om. V R^t^G^; A^ vcpav ilf 1673, *+ TCV 19 homori A, honori V 20 usque V
II
^YTOC A,
\\
\\
\\
18 semper
*,
\
II
\\
^dsv nunc
Vat.
bis
ANDRIA
fictus
I 2,
210.
7
87
sine
adsimulator et callidus.
semper lenitas
differentia est
importuna
lenitas.
176
2 Et
QVORSVM EVADERET ad quam partem erumperet. euadere est per quamcumque difficultatem ad
5
aliquid perueuire.
178
exiguitates
,
adseuerationis <^sunt)> et
dicuntur
cum
2
pronuntiatione
quidem.
lenitas'.
neqve
id
179
AT NVNC FACiET id est irascetur, denuntiabit, 2 at nvnc faciet subaudiendum ^uerbum'. loquetur. 3 neqve vt et est ^faciet' persona tertia pro prima. OPiNOR siNE Tvo ct comminabitur tibi et minas contemnes, ut ad poenas peruenias.
is
180
iD
voLviT
aut
absolute
2 sic demonstratio est et magis gestu quam opposite. sensu intellegitur, ut supra (ad v. i) diximus. 3 nec4 Dvci duccre est exspectatione longi OPiNANTis vcpiv. 5 Vel induci, ut feras in temporis malum prolatare.
retia.
20
10
181
2
ista
singula
suut.
Et 'amoto metu'
difictus
dixit,
quasi metus
brutum
ex
A,
fictor in ras.
V^
assimulator
\
II
2 <(semper^ est
TCV\
et]
est importuna]
et in
\\
omni fortuna
7 assiguitates TeuberW 3 euadat AC{T?), euaderei V (Steph.) m. 2) C adseuerationis (ass- C) JlC, -nes V(T?) sunt 8 ne] nec codd. 9 id] id et dicuntur Rabbow: dic- et codd.
(corr.
\
\
\\
\\
bSc F, hoc
771.
(corr.
rnalo)
^TC
V A
I
V
II
12 faciat loquetur 0771. C 14 opinior J.-j tuo <^magno 15 ad o)7i. et 1.] id est TC 16 aut 0771. 17 opposite A, ob C, ob*** T, id quomodo F|| 18 in\\
TC
11 at
12
\\ \\
\\
2)
I
||
13 et
sscr.
C^
\\
telligatur
<^falso
II
19 Y<t>HN; A, ^cpsv Vatic. 1673, * * * prolatari gaudio)> duci V 20 prolattare 21 euitatae senis W. {diice Hart7n): ex ira (ira
\\ \\
TC,
\
0771.
induc
ora
|
CV,
T)
et te
{077i.
iracundia
s-
V,
s-
uite
TC)
codd.
88
corpus
DONATI COMMENTVM
3 oscitantis sit, quod cuni molimine moueatur. oscitatio est animi otium et securitas, dicta ab ore 4 oscitantes securi, id est nihil prouidentes. ciendo. 11 NE ESSET spativm c. a. d. n. mirauda locutio, ut 182 si dicas: cogitat ad dicendum. 12 1 ASTVTE hoc et gestu et uultu seruili et cum 183 2 carnifex aut excarnificans agitatione capitis dixit.
dominum aut
lanietur.
107 M.) 'carcer uix car3 neqve provideram prouidentia cere dignus'. duplex est: etenim aut animo aut oculis prouidemus. 13 1 HEM quasi correptio totius corporis. 2 eho 184
(l.
ipse Lucilius
fiat,
id
est
lo
nutus est intentionem animaduersionemque deposcens eius, cum quo uult loqui. 3 ehodvm ad me Mum' TtaQelnov 4 qvid hic vvlt more seruili et uernili est hoc loco.
15
enim uocati a dominis secum uultuose agunt. gestu: 5 QVA de re negantis uim habet haec interrogatio 6 rogas hoc plus est enim ^qua de re?' quam ^nihil'.
sic
;
cum
185
1
interrogatione indignantis.
14
"
MEVM GNATVM
"
sit
\
|
R. E. A.
dis- 20
corpus
Oscitantes TC 2 oscitatio om. T 3 sciendo comouendo id est] uel ciendo {sscr. m. 2) C obscitantes C F, 4 spativm] s T imitanda 5 sic miranda dicen8 domnum F, dcum {del. et dnum sscr. m. 2) C tiu C
\
metus brutum F, corpus sit metus (mot- T) eum A moueatur W.: mouentur A., mouentur
\\ \\
TC
||
\\
II
i|
9 laniatur (e rubro sscr.) 0, lenitatur carcereis uix J., car10 puideram cere vix T, carcere * * * C^ (iure suppl. m. 2) C, pr^uideram ( ex o corr. m. 2) puidentia (p in ras. V')
\
||
ite
CV\\ 11 aut enim TC puidemus (p in ras. F^) CV\\ 12 hem] A, nunc TC eho nutus in ras. V^ H 13 nupt* (p del.) C animo aduersionem y1, animaaduersionem F desposcens
\
\
14 ^/jodum V\ dum om. parelcon AT, in ras. F^, pareleon C H 15 est in ras. V^ hic uult mo uernili in ras. V^ C secum C {clett.), 16 ab domini efficiu A, serui schol. JParis. {T?), om. uultuose in ras. F-, inuidiose schol. Paris. 17 negant suim* hab oe hc inthec T 18 est] tibi enim sscr. V^ hoc licum 19 in20 mevm] at eu dignans gnatum ee-d^; A, F mire e. a. om. TC T, g r est a
A, poscens
I
||
TC
\ \
\\
V
\
II
\\
A
\\
\\
gnea-
ANDRIA
simulat
id,
1 2,
1017.
2
S9
mevm
g. r. e. a.
quod iam
probauit.
constanterque senex nondum se fatetur credere nec uerum scire, ne amittat uim uindicaturi, si rescierit. 3 ID POPVLVS cvRAT sciLiCET quia rumigeratio populi est.
illo
contumaciter.
1.
sic
Igrauiter
186
IV 379)
cum
'scilicet is superis
e.'
5 *sci-
alibi {Ikm. I 2, 50) Plautus agite, amabo'; (^Asin. prol. l) ^uos hoc 2 Demonstratiue lo agite spectatores nunc iam, si uultis'. 3 ego vero istvc deest ueluti aurem suam tangens.
15
HOCiNE AGis id
sic
^hoc
187
iniquum
est,
si
nunc uelim
i5
nam qvae anteHAC FECiT ^antehac' pro ante haec consuetudine quam 3 nihil ad me attinet id agit, ut ratione dicitm*.
quaerere actus liberos adulescentis.
2
superius consilium seruare se ostendat.
188
17
t.
dccst
'se',
ut
sit:
dum
se
supra
(I 1, 124)
2
et hoc,
dixit
MVM vt
1
Hute his rebus finem praescripsti, pater'. ex. s. mira ratio, cm- siuerit, ut
mevm]
in ras.
sivi ani- 2
quod
uim
dicaturos ire
silicet
A
C)
si
\
|1
3 nec amittat
rescierit
\\
si
C
V\
quia in
ras.
||
V^, om.
TC,
uin-
m. 2)
5 sed] si cont ****** {sscr. 1. 6 silicet C his e.] labor est 7 cum in ras. F^, eum s. semper in ras. V^ yronia C, 8 Hoccine semp&r roma porro C\ ponitur in mg. C^ est om. codd. hoccine T 9 agis <(agis^ sic] si si hic 10 nunc] Non age codd. uultis] simul TC, 11 uero in ras. (sultis Daniel in mg.) A, sumitur in ras. FV^ 12 uel] id est Fl| 14 liberos om. V\ qvae] q- T, quod C a h f 15 pro om. T 16 ratione age J. H 17 su18 eam rem] e e se om. T perius om. t.] tulit C, in mg. V^ 19 <(tulit id est)> praebuit.'^ quia ex quare corr. C* ^ dixit 20 tu T praescripsisti F, descripsisti Siui
geratio
ex corr.
sit
F*
TCV
\
II
TC
TC V
\\
||
TC
\\
TC
||
TC
1|
II
T TC
11
\\
\\
a u
ratio
V r 21 A TC,
II II
|1
TC
|
Ex.
s.]
T, exploret
sscr.
(e sscr.
|
m. 2)
suum C mi|
miratio (ra
m.
-?)
s iuerit
C qua A
90
pel^misit,
DONATI COMMENTVM
ad
3
^se'.
riam.
deest
^siui'
bonam frugem permiserit, non ad luxu4 Et ad eam rem tvlit Hulit' absolute. 5 sivi autem distingue; est enim modo
siit
permisi, cessaui.
189
DiES
hoc
2
est:
certe
et
se-
uere
et
inexorabiliter
et contrariam.
denuntiat.
sic Yergilius
diuersam
II 428)
^dis
aliter uisum'.
190
19
lando.
tatis
TE ORO DAVE grauius illud fecit nomine appel2 vt redeat iam in viam Ham' modo tardi-
lo
erroris
191
3 FA ^in uiam' dixit quasi ex deuiis signum est. 4 dehinc post. eTtavoQQ-oaGLq. ad rectam uitam. 5 VT REDEAT lAM IN viAM "^in uiam' prouerbiale. 20 HOC QViD siT sXXsLtpi.g., deest enim 'quaeris'.
i^
192
et
21
est
iTA
AiVNT
consensio
hoc
et 2,
credunt
et locuntur
uniuersi.
tepida 2
Heautontimorumeno (J
filium..
TVM
si
quasi inuiti responsio, ut in 37) Hta credo' monente patre 3 An Qvis magistrvm (isrc(q}OQL%wg.
4 ad quia et paedagogus est, <(ut)> Geta? est super eam rem, hoc est super amorem.
1
eam rem
id 20
praemisit
V
\
3 fui
5 adelfis modo TG promisi C sivi] siue A 6 h d T v. a. om. TC A, siuit TV, fuit 7 pro diuersam] pro (per C) uersam certe Babbow: recte codd. TC 8 diis CF|| 10 grauiu A, gratius T fecit] fco C, fcto T appellando om. TC 11 reddeat A modo] uero A 12 est signum TC inuidiam C ex deuiis erroris W. exinde iussit
autem A,
4 siui
sit
siuit
||
tulit
owi.
TC V
||
siui
animum
\\
|
in ras.
V^
II
siit]
||
\\
II
\\
\\
ATC, ex errore {= dett); in altero commento ^in viam 13 postulo TC quasi in deuiis sit erroris.' fuisse videtur 14 in emNOPOGOCIC^ A, iTtavwQd-oOLG ^ * * * * r(7F CAAIYIc- A, UXluiam in mg. C^ om. C^V 15 quod deee T\\ -e- ***C, *** ^Lg Vatic. 1673, msLxpLO 18 eautontimoru menonon A, eutantu 17 inuiti] inuia ^4 monentem (a in corr.) C, eutontum T, eautontu- in ras. V^ 19 filiam metaCum patrem C magistrvm] m. foricos V, methaf- TC 20 et paedagogus est Steph. (ed. pr. om. et): ex (ot TC^, in C^) pedagogo est codd. ut add. Steph.
erroris
\\
||
\\
M\
\
TV
\
||
A
T
||
\\
ad] at
ANDRIA
193
I 2,
1725.
,
91
22 iPSVM ANiMVM AEGROTVM pro aegro nam animus aeger, coi^pus est aegrotum. 23 1 NON HEM "^hem' interiectio est irascentis. 194
2 DAVVS SVM NON OEDipvs multiplcx contumelia: potest enim senem quasi sphingam dixisse, id est deformem monstrique similem; potest etiam inhumanum et ferum
ut sphinx; potest etiam per Oedipodem se ultorem promittere futurum atque oppressorem sapientiae senis.
facctc sc negat Oedipodem, 4 "^non oedipvs"*" sphingam esse confirmet. imitationum duo genera sunt: quaedam necessitas intro5 non oedipvs si Latine producit, quaedam uoluntas.
ut senem
nunties, genetiuus
Oedipi
faciet,
si
195
24 SANE QviDEM
ualidus
est.
^sauc'
ualidc,
196
sic
25
si
SENSERO HODiE
QviCQVAM comminatio.
,
ardeant minae.
non
ad
tem-
pus
plerumque
2 est om.
refertur,
ut
Yergilius
(^Aen.
II 670)
\
3 nox] nam C hem om. C est interTC 6 finga A, 4 oedippus J., edippus F, edipus IC 6 monstroque (ro ex ri corr. m. 2) sfingam F, spingam TC etiam ed. pr.: enim codd. et sscr. C" F, ministrique TC 7 sfinx A, sfinx F, spinx T, pinx C etiam] -N- C, esse T oedyppodem A, edippodem F, edippum T, editum C se om. T permittere {corr. m. 2) C 8 furtum TC oppressore T, {ex a pressore corr.) C 9 oedippus A, edippus TCV\ oedyppodem A, edippodem F, edippum TC 10 sfingam AV, spiniectio
||
I!
\\
\\
jj
\\
||
\\
(ed- TC V) codd., corr. 11 tmitationum 21 tvm si qvis etc. pertinet F sunt genera C quae^^aw F 12 quaedam in ras. F^ 13 pronunnon edippus CF, non edipus T, noTe dippus A tias T oedyppi J., edippi OF, edipi T oedyppodis J., edippidis F, edipodis T, edipidis (pi in po corr. m. 2) C 14 ualide A, uaPde (i sscr. m. 2) V qui] quid A etj est F, 17 pronuntiatur TF.: pronunom. TC 16 sic] si'' C, sit F tiatio codd. in add. Steph. singularis C minae] nunc e V 18 ad commin-, non ad tempus plerumque Rabboiv: ad tempus non plenum quara (sed ra.s\ F", om. C) ad commin- (continuin ras. F^ codd.; an pler- non ad tempus <|]sed^ ad commin-.^
W.;
I
scliol.
ad
v.
||
||
||
|I
||
II
||
||
92
DONATI COMMENTVM
li.
^numquam omnes
pitiir,
inulti.'
m.
ut
Jioc
ipsum
197
199
lioc
est*.
quominus
IN
<^fiant)>
im5
PISTRINVM Uult et et nomine comminatione seruum, ne exagitare pronomine 2 dedam dare est quid relinquat inultum iracundiae. 3 Et damus quod repetas, dedere ad perpetuum.
CAESVM TE
200
dedimus tantum hostibus. EA LEGE ATQVE OMiNE Hcge' ad homiucs, "^omine' ad rem diuinam refertur, id est firmamentum per humana et diuina. ^omen' autem est, quicquid ore dicitur. 2 EA LEGE ATQVE OMiNE bcne lcgc atquc omine', 3 Ergo sic quia leges auspiciis seiniatis ferebantur
etiam amicis,
lo
29
'
et antiqui auspiintellege, quasi diceret: ea condicione. cato omnia faciebant, quae rata esse uellent.
i5
201
202
30 AN NONDVM ETiAM quartum TtccQiXKov, quia abundat ^etiam'. 31 1 iPSAM REM MODO LocvTvs ^ipsam rem' id est uoluntatem suam. an interminationem, hoc est pistrinum 2 nihil circvitione ^nihil' pro non. et poenas seruiles?
3 multi A moriemur inulti V <(minus^ quo minus hoc est <^quo)> T, (quo 3. sscr.) C fiant add. Goetz inpeditum J., impeditus 6 c t in pi T\ C (T?), impeditms V {dett.); corr. Goetz 7 et nomine om. T ne quidj pristinum A et] ut TC 9 dedero 8 inultum om. A V {schol. Paris.) neque id est
|
20
i.]
\
||
\\
\\
\\
\\
||
uel id est
A A
et
11
\\
TC
I
omne
II
sic A seruatibus T, seruatitiis C, seruatis 16 dixerit (x ex c corr.) C ea] se a TC et om. 18 nundum C auspicat TT^Pquartum om. V 21 uo(luneAKON A, parelcon TC, in ras. V^ quia 20 rem ipsam modo V loquutus tatem) in ras. V^ 22 nil 21 uoluptatem T initerminationem an] aut C
J.,
,
omne A, omen CF|| 12 id est] quod autem est] aut est V, autem C 14 atqve] 15 auspiciis (is ex ti corr.) o- T omne A
\
\\
\\
seruatitus
<^sic)>
I
\\
\\
AC
bis
TC
\\
\\
ANDRIA
3 ciRCviTiONE
'usor
J203
es'.
Tjl
I 2,
2534.
93
et
7CSQt.g)QciasL.
4 vsvs ES legitur
2
4, 10)
32
Livs
p.
1
s.
VBivis
FACiLivs
admonitio.
vbivis
faciest
Cicero
(m
^non
in
5
204
33
(iia^og^
2 Evcpi]-
3 Ergo cum quasi dicat: meliora loquere, rogo te. 4 nihil me admonitione ^bona uerba' inquit 'rogo te'. FALLis id est: non te ignoro, non me decipis. sic Menander 5 nihil me fallis figura sXkT]^vvv 6^ ov XsXi^d^dg fis av.' ovdsv av. 6 fallis lates, ut sit : ovSsv Xccv&dvoLg vL(i(i6g ^s 7 nihil me fallis ^nihil' pro [etiam] non. fxs Xskrjd^ag. 34 1 neqve tu havt dices tibi non praedictvm duae 205 negatiuae unam consentiuam faciunt; tres negatiuae pro
:
lo
una negatiua accipiuntur, ut hic ^neque haud non'. SallY fr. 41 M.) ^haud impigre neque inultus ergo lectio est ^neque tu haud dicas\ quod plurimi non inteUegunt, <^cum} %oc dicas' legunf.
ti peri fra sensus A, te peri frasin (-im T) 2 usor T, in ras. J. peri frasin usus es] 3 vBivis admonitio oni. C facilivs] f- {bis) F-, uxor 4 in hac causa] in hoc homine cuiquam Cic. 5 locus ante 6 ei; punia in C eVOHMICMOC A, iud; A, om. iQcovia svcpripLLGnoa Vat. 1673, sIqcovLcc M^, TOFJl
is
tjj
vsvs]
^C
II
usus
TC,
||
11
TCV
\
\\
\\
**>=***
||
de T ergo cum admonitione in mg. F - (D P), ergo cum admiratione A TC{L)\ an adiuratione .^ 8 bona uerba om. V inquit in mg. V^ rogo te] rogo TO, om. V nil TC 9 falsis AJ- T\ te non C 10 NYNa OYACN ^O^CMCN^M A, vvv 8e ov XsXrid-ccG ^is M^, vvv d^ova&X^qd^cca aXEva Vat. 1673, ^n^^i^/i TCV:, [Ls av Lindenbr., ii7]v iiis Dziatzko nil TC
7 quasi dicat]
si
I
\
\\
||
falsis
AAHNIC aloco. A., Steph.: loco F, 11 OYCNAICA^NO^NIC^N A, ovdhv ^s Xccv^dvsLa {=ed. pr.), dXsv dXivLa Vat. 1673, corr. Steph. OYAeNMeAeAH0<\C A, ovdhv iis XsXri^aa 31*, 12 "pro etiam"nunc etiam secl. W.; fuisse uidetnr ixRmEs deest ^etiam' uel sim. non W.: nunc (uel non add. T) codd. 13 haut F, hoc dices om. <haud>
I
***** fc
sXXrivLaaog
*****a
M^
\
II
***** TCF;
**** TCV
tibi
II
14 faciunt unam consentiuam confercinam 15 accipiuntur ex corr. C 16 inpigro A, impwNe multus 17 haud tu rC 18 quia plurimum C intelligitur TC; cum add. W. intelligentes Steph.
II
[
\\
TC
TC
\\
\\
II
||
94
DONATI COMMENTVM
p.
dicas':
est
enim
fr.
Bacchidibus (J 1
pidum
arbitror'.
3.-
206
L. E.
s.
hic
breuis
et
CO-
mica deliberatio est magna exspectatione populum rerum imminentium commotura, aestuantis Daui consideratione 2 enimvero dave n. persona aut ab altero proposita. commendatur aut se ipsam populo commendat aut et ab altero commendatur et a se ipsa, ut hic Daui et per
lo
Simonem supra (J 1, 137) descripta est, ubi dixit '^mala mens m, a.' et hic per se, dum hoc gestu ac sermone 3 enimvero dave ^enimuero' agit ac disputat secum. significationem habet nimium permoti atque irritati animi. Cicero (in Verr. II, I 26, 66) ^hic tum alius ex alia
parte: enimuero ferendum
i5
non
est;
u.
m.'
4 segnitiae
207 208
3
1
QVAE
si
NON
ASTV
\
p.
cxhortatio
periculo.
haud F, haud tu TC p-] praedictum TO, e F, om. A 2 haud TCV enim] est C, om T quintum in ras. F^, om. T TOPCAKON A, TtagsX-Kov M\ parelcon JC, in ras. V^ 3 hac chidibus A 4 jjost arbiopidum C haud] hoc codd. tror ad(l. A: salustius haut inpigre neque multus occiditur {cf. 5 JEnimuero V mniL l. om. JC et comica in ras. supra)
tu
II
\
\
\\
\\
II
F^
II
6 deliberatio ex corr.
pulum] plurimarum TC, tam V excitantis JC, exitantis in 8 Enim in ras. V^ propositam F
I
||
ras.
\
V-
||
n.] n;
A, efm
||
AV
\
TC
\\
df C,
di^^
T
C
\\
12 m.
13
|
a.]
||
aut
F
I
sermone
irati
II ||
(-ne m. ^)
||
ritati
ex] et
Cic.
aliis codd. 15 /// Cicero 16 enim in ras. F- ferendum hoc quidem non est 17 et considendum C non om. TC u. m.] enim in
A,
F
|
in ras.
ACV
-i-
V^
||
14 in\
||
||
F,
p]
quantum
u-
^""^
||
19 quae
F*
ANDRIA
2 QVAE
si
I 2,
343,
6.
95
NON
A. p.
malum; malum
sicut si quis
3 Ergo Mc ^prouidentur' cauentur, derit atque cauerit. 4 Et nuptias ueluti undam nauigio imminentem uitantur.
fecit,
quod
si
quis non
undam,
scilicet
ex aduerso ueni-
entem, prora exceperit, demersus undis in pessum abit. est 5 me avt ervm ^erum' hic: erilem filium. ergo fieta(poQix.
209
rei
4:
pamphilvmne adivtem an avscvltem seni semper quendam sonum, per quem exitus
10
Pamphilum
se
magis ad-
210
iuuaturum quam uerbis senis obtemperaturum. 5 1 si iLLVM RELINQVO partium tractatus, quae supra sunt ^Pamphilimme adiutem an auscultem seni'. 2 eivs vitae timeo ut alibi (Heaut III 2^ 2(j) 'Sjre, tibi timui male'. 3 sin opitvlor opem ferre dicitur in malis
rebus
et
15
his,
4,
qui
Ad. III
41)
^fer
opitulatio
211
dicta
salute dubii sint, ut (III i, 15; 4 opitvlor opem! serua me, 0.!' ab opem tollendo, hoc est ferendo.
20
de
cvi
VERBA dare
(/ 2, 33)
J.
I
ad
illud spectat
1
^nihil
me
fallis'.
2 primvm <^iam>
A V
qvae]
q.
praeuidemus
p.]
\\
pro
3
(7,
om.
malum
||
significationes
A
\
2
\\
habeo
pro-
2. sscr.
C^
\
si
om.
uidit
I
TC,
praeuiderit
\\
TC
4 at
prouiderit^' A, praeuidentur 6 scilicet W.: sed J. F, si (7(T?) in possum abit A, impessunprora Steph.: proram cocld. dabat TC, 'impressum abit (m mg. uel impessum dabit) F;
unda
7
TC
TC, caueat
uelut in aduersio
||
ibit Klotz 8 metafora A, metaphora (metha- TC) ras. m. 2) V herum TC, ervm] herum TC, (um ras. m. 2) V herilem TC, in ras. V^ 9 -ne] eni T 10 deliberatam uerbam T exitur J. 11 adiuuaturum F. adiuturum TC 13 illud r 14' aduite manas <e u t > T cultem ^l 15 sjre in ras A tibi timui V, timui tibi TC 16 <quod est> opem F 17 dubi sunt TC 18 o.] obsecro TC, om. V 19 opem opitvlor] opitut- C, om. dett. {ed. pr.\ tolenda V ferenda F 20 hvivs] ope Haec sunt A, has TC 21 uerba] uerbum AV, om. T\ dare om. T\ scilicet BaUoiv: est codd. 22 fallits C
pessum
TCV (um m
\\
\\
\\
\\
||
||
11
||
||
ATCV
|
AV
||
\\
||
||
11
96
DONATI COMMENTVM
inquit,
est'.
iam infensus
est
Pamphilo
est Glycerium.
3 dif-
4 primum iam quae pro Pamphilo est. 'primum iam' vcpsv: est enim ccvaGtQocpri pro iamprimum. 5 DE AMORE Hoc COMPERIT ^hoc amorc' sic, taedio et reprehensione eius amoris loquatui'. cum quasi 7 1 ME iNFENSVS s. scilicet de amore filii. senex me ^13 seruat et reuera timendus est; ad hoc in ipsa re maior 2 servat (pvest difficultas, quia grauida Gljcerium. 3 NE QVAM FACIAM NVPTIIS FALLACIAM hoC ad XdztSL. illud spectat (J 3, J2i) 'tum si quis magistrum cepit ad
se
tem
sequi,
lo
^14
est, qualia sunt fas nefas, uelis nolis. 11 sivE iSTA vxoR sivE AMiCA EST ct hoc cum quo^16 dam taedio et indignatione stomachi interrumpit.
eam rem improbum, ipsum animum ae.' etc. 9 Qvo iVRE QVAQVE iNiVRiA proucrbiale ho(5
i5
317
12
quae
nam
et
ea
et 20
magna
sunt,
etiamsi
mala,
tamen admiramur
libenter audimus, et hoc ^pretium est operae', id est audiendi. 2 JEt AVDACiAM proprie dixit, ut in Eunucho ( 5, 34)
^CF
perit
F TC
|
\\
TC
A
\
II
TC
Y0HN
M*
TGV
\\
T
\
hoc] loqueretur) G
||
si sic] si J. 8 infessus jT s
| |
jj
|1
in ras. V^ ^YA^TTIC A, tpilanio Vat. 1673, cpvSteph.: grauidam codd. Xdttsi M^, *^^CV, om. T 11 neque "fallaciam nuptiis "faciam 14 est hoc 12 coepit 13 ae. etc.] a-e- TG, F, est 15 nephas TC nolis uelis T, qualia Steph.: quae codd.
^, sed C,
s.
\\
cum] ad
\\
loquitur {corr. in
F F
II
\\
\\
\\
\\
precium
T "ista "uxor F amica <^mea.yA 18 opere om. TG 20 etiamsi] etiam F admirantur F, miramur TG et Babboiv: quia codd. 21 audiamus TG hoc post 23 spectat C 22 audatiam A, audiat iam C operae in TC
| |
\\
sscr.
F\
\\
\\
\\
\\
ANDRIA
218
13
I 3,
616.
97
IV
12, 27^ ^minus clarum putauit fore, <^quod^ de armario quam quod de sacrario fuisset ablatum'. et quidem si in uerbis
219
sunt, TtaQOfiOLa dicuntur, <(si)> in nominibus, itaQOvoficcalcxL. 14 1 QviCQViD PEPERissET maiorem reprehensionem
sonat ^quicquid peperisset': paritur enim aut mas aut femina, et solet iustior causa esse tollendi, si marem uxor sed amoris nimii est non exspectare quid tollas. peperit. 2 QVICQVID PEPERISSET DECREVERVNT TOLLERE deCCr-
10
nere
est de
220
et
15
non
locus.
sit
credit
ET FiNGVNT QVANDAM et argumeuti partem narrat factum esse quod dicit, ut supersit en*ori
Et
ipsa fallacia:
if)
221
16 1 FVIT QVIDAM OLIM SENEX MERCATOR modo totiuS summae argumentum populo narratur, sed ut restet aliquid
2 fvit qvidam olim senex ad errorem, abrogatur fides. mire a diegematico ad mimeticum transit.
1 amatium (coi'r. m. 2) C haud (d ex t corr.) 0, haud F, h- r|| 3 carum TCV, earum fore] siue TC\\ 4 sacratis V ablatum ex obl- corr. F- et om. quidam fuisset] esset Cic. si in] sum 5 para mo ea A, paromea TC, pari modo ea dicitur si add. W. n^PONOM^CI^L A, TtaQovo^acia M*, CV, om. T 6 reperisse (m pep- coir. m. 2) C
\
21)
TC V
I
A
\
TC
|1
V ****
C
j
\\
||
mas,culinum {sic) A, masculina C, masculis T et] ex ^ toUenda TC^ 8 uxoT peper C 9 sed] si V nimii amoris est TC, amoris nimiu A
pariter
parit
| \
7 peperisse
TC,
mas
|
F,
\\
quod
T)
II
10 QviCQvm] qui^^qid J., aut quid C decretoll- (tol12 decretu (u ex corr.) C est decernere 13 fingit C 14 et om. factum dett.: facturum F, facturum futura Steph.., uera Westerh. suprasit C errori (sscr. m. 2) locus
II
\
F TC
\\
\\
ATC;
C
\
15 Et] in (et sscr. m. 2) T', trori locus A^ locus errori et om. 16 fallatia in toto uis Bahhow: ut] et J., om. totius codd. 17 q o contentionis mercat^' A, om.
\\
TC
TC
TC TC
\\
||
modo] non
VI.
C 19 abrogetur {corr. C) populo restet] res k A, res 20 minueti cum A. uumeticum T", immeticum (e ex e) C 2) V
I
T TC
||
18
sume
J.,
sniae F,
T summum T
\
narratur (-at
||
II
Donati comm.
rec.
Wessiie
r.
98
DONATI COMMENTVM
18
1
is
22o
OBiiT
MORTBM plene
tantum.
siDis
Vergilius {Aen.
est.
X 641)
dixit,
Snorte obita'.
PATREM fama
1
224
19
ut
sit
5
2 fabvlae
225
sit
20 1 ATQVE ipsis COMMENTVM p. 'atque' pro at, ut 2 commentvm placet quod comminiscuntur, tamen.
21
1
probant.
226
scaenae.
sed mysis- ab ea egreditvr TcaQccaKevri alterius 2 ego me hinc ad forvm nihil adbuc inuenit
ut quaerat Pamphilum moneatque. ad forvm uultuose hoc pronuntiatm-, 4 mysis semper ^pergam' aut ^ducam me'.
nisi
10
Dauus
ut ut
consilii,
3 ego hinc mb
desit
indita, 15
ut
Lesbia
uelut
ebriosa a Lesbo insula, quae ferax est suauissimi candidissimique uini, aut a moribus et uernilitate, ut Pseudulus,
aut ex negotio, ut Chrysalus, aut ex qualitate corporis, ut Thylacus, aut ex specie formae, ut Pinacium.
4.
20
228
avdivi archylis iamdvdvm haec sunt inuentionis nam poeticae, ut ad ohovo^lav facetiae aliquid addant.
1
1
1
phama V 4 paruam Steph. prae(dixit) codd. fit C 6 reddit ^iO 7 commeDtum in ras. V^ p.] placet TC, in ras. F^ at J. TO, ac F ut om. TC 8 cominiscunt^ A, comminiscuntur V\\ 10 parasceue AV, passcue T, Paresceue C 11 c^ne A me hino A, me hic C, me h- T, hinc me F dauus inuenit 7'C 12 mo3
:
|]
|
obiit] obit
ATC
obit
\
TC
\
||
2 obita
A, obita <est>
1|
|
II
\\
||
neatque
h.
X.
I
||
||
u 16 ut Lesbia uelut] utiles ina uelit corr.) -^ uernilitate] non uilitate F et scudulus (stud- T) salus J.F, Crisalus 20 chilacus J., thila///tus
J.
ji
\\
TC
18 iuni 19 chri\
\\
latus
he ad
V TC
C (T?), thiJO F 21 hic in codd. scaenae initium non est inuentiones TC 22 ut om. TC adeo iKONOMI^N A, *** F,'**** TC iacetiae ed. pr.: facere J.TC, om. V
||
I
pinatium
]|
\\
ANDRIA
oiliovofjiLa
I 3,
184,
3.
99
Pam-
est,
philus;
A.
quod
ALrchylis
2 aydivi compotricem potissimum adduci iubere fingitur. I. frequenter hoc modo Terentius compendium facit, ut
.5
egrediens loquatur persona de eo, quod est gestura, et simul 3 avdivi a. i. utrum doceat, quid ab altera gestum sit.
est.
^iamdudum audiui' an Hamdudum iubes', incerta distinctio 4 Et sunt qui Hamdudum' quamprimum intel2
1
229
dus
est,
II lOo^ Hamdudum sumite poenas'. SANE POL ^sane' multum, ualide; namque ualiqui multum rerum necessariarum habet ad sa2
lo
lutem.
te.
temetum
15
unde abstemius
tum
uino,
ab eo,
230
illa
specialiter probauit dicendo non idoneam, cui committatur primus partus mulieris. 2 Sed mire signateque dixit ^committas': etenim committimus magna et quae
20
OIKONOMI^ A, oikonomia
M*,
<feia
(liav
* * *
2 fac
A
\
accersetur
scrii)endi
|
\
V
\\
A F,
TC
\\
\
iubet et codd.
loquitur T I. om.
\
TC V
finger
T
7
j|
quod] quia
a.] archilis 6 quod
\\
uerum C
\
quod] quae
iubes 9
TC
F T
|(
||
ut
iamdudum
Serv. Aen.
8 qui]
quod
in mg.
V^
\\
primum
codd.
An
||
quam primum W.
nunc
pr..^
coll.
sic schol.
intelligant
!|
TC
sumt T, sumite
(ite
|I
necessariarum ex -orum corr. C* 12 <(et)> temulenta C produc 13 uinolenta C, uiolenta T, om. V\\ A, -cit V\ TE om. V 14 abstremuis 15 ab eo sscr. C^ tentet F, ten///tet ex Temidenta C 16 uino] uero TC temptet corr. C, tpoe T natura] nam C 17 dignum T c. p.] C P- primum .4, comm in9clusies primum TC, committas p duas res F {cf. infra)
1| \
F^
TCV^,
alios .4
in ras. m. 2) 11 mult?fcw V\
A
||
jl
||
|j
(conclusione
sscr.
m. 2) C, inclusione
||
19
primum T mire]
\
muri
\\
20 comitas
quae ex quia
corr.
\\
21 cu*
100
DONATI COMMENTVM
res:
me
231
tibi
Troia
e. t.'
et
'^non
i.
s.'
TAMEN
<(eam)>
addvcam
redit
ad illud, ^quamuis
.5
spectate importunitas 3 anineque loci neque temporis habet commoditatem. CVLAE Archylidis scilicet. 5 QviA coMPOTRix est in uultu remansit oratio; 232 deest enim per figuram elXsLipLv Hdeo illam uult arcessi'. 6 iN ALiis POTivs PECCANDi utrum in aliis mulieri233 bus an in aliis rebus? 7 1 SED QviDNAM PAMPHiLVM E. cxanimatus est per234 turbatus, ut Vergilius (Aen. V 805) ^exanimata sequens inp. a. m.', exanimus mortuus, ut idem (Aen. XI 30)
coacta'.
2 importvnitatem
lo
^corpus ubi
"^quid'
exanimum
p.
<P.)> A.'
sit sit
vereor qvid
3
sit
is
ob
quid,
propter quid
id est:
exanimatus.
negotii.
Aut
aliter
^quid sit'
quid
4 Sed qui-
putant 'quid' pro quare, ut (Verg. Aen. I 518) ^quid 5 Aut deest 'propter', ut sit <(propter^ quid. ueniant'.
dam
235
est et
Terentianum ^num-
20
rogationem potuisset
1
^quid'.
TCV
V^
in
II
V\\ 2
primum AC res] ines (res sscr. m. rec.) A nec 1.] neque d^lOMHNOC- A, msifiv M\ **** J^CFH 3 e. t. ow. et dum om. C c-i-s- F\ capitolii immobile saxum
\
4 reddit illum
5
II
TC
TC
II
A
p-
quo acta
//////
8 nultu
jT;
<(est)>
TC
spectatb]
s-
AV,
quia
||
7 archilias
9
\\
C-AAiriN A, msiipiv
accersiri
\
om.
T|
TC
M\ ****
12
||
A, ex-u-
TG
\\
14 inp.] in
F, (-us) T, (-is ex -us corr) <(et^ exanimis ob quid <sit> {sscr. m. 2) C \ 16 quid om. sit in ras. F^, quid est om. quod sit
15
||
TC
TG
|
\
corpum
17 quid
||
19 ueniat TC deesse T Sed] si TC quidnam putat TC ut in mg. propter TF. poste A, post TC, nam in ras. V^ V^ 20 num ex nam corr. O^ et] ex propter add. W. sufficeret A, nMwquidnam F 21 num et nam F, nunc etiam
| |
negocium
\\
\\
||
'^"'sufficere {sscr.
m. 2)
\\
22 to
quid om.
m
236
ANDRIA
14, 3-5,
2.
IQl
A.
I.
hic inducitur
animus circa nuptias, ut ex magnitudine metus ad adulescentis inj ingens gaudium comparetur in fine fabulae cognita Gly-
et simul id agitur, ut magis magisque per Mysidem cerio. Pamphilus excitetur ad resistendum patri nuptias indicenti. 2 HOCiNE EST H. F. A. I. ab iracundia et dolore coepit: iracundia ex iniuria descendit, dolor ex miseria. 3 hociNE EST h. f. a. I. quasi deliberatio est, in qua duae partes sunt, una patris, altera amicae; pro suasore Mysis est.
4 Principium ab inuectione est, in qua primo ut hominem 5 hocine est h. f. hoc est accusat, deinde ut patrem. dilatare orationem, ne diceret quod fecit. et est peruersa a maioribus descendens ad minora per ampliavh.viGLg
ficationem accusationis.
^factu
lo
in aliis
i5
aut inceptu' fuit. 7 hocine est officivm ^officium' dicitur ab efficiendo, ab eo quod quaeritur in eo, quid efficere unum quemque conueniat pro condicione personae.
QViD EST
si
sic dici-
mus
de his,
quod dicimus.
1 Heccine A^ hoccine 2 animus in ras. F^; metus Schopen circa in mg. F* metus Hahhoiv: eius codd. 3 com4 et] et A 6 indicentis (tis in ras.) A, indipnTetur V centis C 6 hoccine codd. e h F XI T, est J., est h f hoc factum C 7 hoccine codd. 8 est] x^ -4 9 pro suasore] persuasorie in ras. F^ est <(est_) F 10 ab] ad A inuentione codd., corr. Steph. primo om. C ut in ras. F-, & A homines
||
|
TCF
[
\\
II
\\
\\
\\
\\
||
||
A, hominm
11 accusat C ut in ras. V~, in hoccine est] x] hoc f C, h J., om. 12 quid 1\ quia C 13 auxesis A, in ras. F*, ausesis T, auresis C a ma^oribus F, amatoribus 14 acummora sationis 15 factum F inceptu A, aut inceptum in aliis 16 officiendo A, efficiendo V\ hoccine codd. inceptum in eo post efficere codd., transp. Mabhow qimeritur quid om.
H
\
F TCV, h^ccine A
A hf
\ \
A
F
\\
\\
||
F F
|1
||
C 18 Quod hc noh contumedie? A, si contumelia non est hec TG 19 quae] qui TC haec sunt F quod L {ed. pr.): quid A qu qui^
('
II
1|
A
&i^
si
\
C\\
TCV,
102
2
si
DONATI COMMENTVM
HAEC NON CONTVMELIA EST ^haec' cuni stomaclio
SetKTLKOv quasi aliquo contradicente non esse contumeliam. Cicero (m Verr. I 10, 28) ^quid est, quaeso, Metelle, i. c, si hoc non est?'
238
3 1 VXOREM DECREVERAT DARE SESE MIHI H. decernere est de magnis rebus certam proferre sententiam. 2 vxoREM DECREVERAT propositio iniuriae. 3 nonne
OPORTViT oportuisse ad patrem refert, nam nec sic consed fac tu me uelle: nonne sentiret ad nuptias: oportuit p. m. a. ? dolet autem se spatium non habuisse
consilio.
lo
239
OPORTVIT quam de stomacho re2 Et de more ^praescisse me ante'. 3 <(praescisse me ante)> "^praescisse' proprie ad 4 commvnicatvm eum refertur, hoc est ad Pamphilum.
1
nonne
15
5 Et 'ante' quod neque huius proprium neque illius est. abundat aut certe "^prae', cum sufficiat ^scisse'. 6 commvnicatvm quia nuptiarum non omnis potestas in patre est. 6 1 QViD CHREMES trausit a patre nunc ad socerum. 2dl et redit xo *^quid' non ad Chremetem, sed ad illum transeuntis [dicitur] est et non considerantis, quid dicat.
20
hec dett.^ hoc J., contumelia non TC dictum TCV (schol Paris.) contumelia A 3 quid est] quide A C, quid V me tolle T 5 sese mihi 6 est om. V decreuere A dare G h.] hoc; A, hoc e V
1
non contumelias
ATCV\\
II
\
2 dicticon vi,
||
||
\\
7 propositio ex prep- corr. 0, om. iniure A, iniure 7 nec 8 oportuisse] oportuit scil. Lindenhr. nohne F, sine 9 facsi contiret T, nec si concitet C; consentirem Steph12 none tum /// (m eras.) euelle J., factum me uelle
\
\\
||
\\
13 praeoportvit] oportuit o- TO, oportuit 14 praescisse me ante add. W. scisse me ante om. V pre15 refertur ad in ras. F'^, om. cisse propr^e pamphilum (pam in mg. m. 2) F, pamphilus <^qui queritur]>.? 16 huius in ras. F^, hc sunt A, hes A, pamphili C{T?) 19 qvid est iieque illius TC 17 scisse sscr. C^ transit] transitio p. 103, 2 quod ait om. (7\ add. in mg. C^ reddit T 20 et ante 19 ad A, om. rell. -to- TC, Schoell 21 dicitur secl. Rahboir est ad om. TC om. (Steph.),
||
communicatum F
TCV^
||
ATC
||
\\
TC
\\
\\
II
\\
om.
rell.
\
non
ATV, cum
C-;
del.
Schopen.
An nunc^
ANDRIA
240
I 5,
2-8.
103
5 QVOD VERBVM AVDio ^uerbum' pro a|ic6ftare morti suo posuit, id est ^uxorem dare^ quod ait (^v. 3). 6 2 QViD CHREMES irascitur patri, quod cogat, Chre24 1 3 Noue: dolet non odio meti, quod non neget uxorem.
4 qvid chremes qvi d. non lahaberi, non repudiari. unde et Dauus tuerat Pamphilum repudiasse Chremetem. ait (J 2, 6) ^qui posteaquam audierat non datum iii filio
5
uxorem
7
1
suo'.
242
ID
""denegarat
MVTAviT noue dixit "^id': zo ^id' enim ad 2 <^***)> commissurum mihi gnatam uxorem'.
qUOitaq-
10
parauerat nuptias, et Chremem mutare sententiam. 3 ID MVTAVIT QVONIAM <^ME IM.)> TtaQO^OLOV. Uam
tiens
qtiotiens
nomina^
^^3 ^B ^^
ovofiaaia. 8 1 iTANE o. ^obstinate' facere est aliquid in alterius malum cum conatu facere perseueranter et in alterius
15
2 vt me A glycerio miservm a. perniciem nimis niti. ui uerbi unde est illud usus est et proprietate. magna pro aHICOM^xe morose suo J., pro cc^ioj* * * pi'0 more suo F, more suo * * * T, * * * more suo C 2 id est om. C dare T 3 chre4 quod] quia C neget] ueget^'; meti/// F, chremetem A Noue] nonne V 5 repudiar C qvi d.] quid TCV, in ras. A non] eius in ras. A latuerat Steph. (latuerat ed. pr):
1
qvod] quia
TC
fiars
more suo
(a|- w. 4) ikf
ATC
1|
||
j|
\\
6 pamphilum rep(ulatura (latera TC) erant TOF, in ras. 1 audierat] auditus (-um T) fuerat diasse) in ras. 9 id] Id-iS suo uxorem C mntamt noue F, mutauit an q T adde negarat AC, (-at in ras. t6] to F, tu m. ^) 10 g u T lac. sign. W. suppl. id mvtavit i\ecesse fuerat, quoniam pater vel sim. parauerat C, -ratur T, parauerat F, putauerat J. 11 chremes J., chremetem rCF|| 12 id] id qvoniam] quo; A., quoniam TC, (am in 7'as.
||
\\
TC
\\
\\
II
TC
\
m. 2)
13
* sunt Fl dicitur om. TC\\ 13 sunt nd.POMOIO A, nomina in ras. F- TTdvPONOMd^Cldk J., JtaQovo^aaia 3f *, * * * * 15 iTANE o.] ita nec A, itane obstinare TC, om. est facere 16 facere ante 15 aliquid 6\ om. perseueranter {corr. m. 2) C et sscr. C^ 17 niti] uti F, om.
|
~^ V\ n^POMOeON
I
||
A, naQoiioiov
M\
V F
II
TCV
||
T
\\
glicere
TC
gl illud est
^,
m T
\\
TC
TC
a.]
abstrahat F, om.
18 est om.
104
DONATI COMMENTVM
{Verg. Aen. II 435) *"<^diuellimur inde^ Iphitus et Pelias mecum'. 3 abstrahat magna indignatione usus est, Chremes non tam filiae consultum. uelit quam tamquam laesum Pamphilum.
245
1 ADEON HOMiNEM E. I. nemiuem putat esse in ita infelicem ut se, quod est commune humano genere omnium, qui in aliquo maerore consistunt. itaque non se, sed condicionem humanam dolet et queritur natum esse quemquam, qui possit esse tam miser ut ipse est, ac per 2 adeon hominem e. i. amatorie amore nomihoc: se. nato exsiluit in gemitus. sic Vergilius {Aen. III 311 12)
10
10
^aut, si lux a.
r.,
H.
sine
u. e.'?'
3 invenvstvm avt
id
est
i.
q.
in-
uenustus
est
uenere,
sine
gi-atia,
quem
15
omnes respuant repudientque pulchrae et quem deformes 4 invenvstvm avt infelicem inuenustus, appetant.
cui displicens obicitur, infelix, cui placens negatur.
5 AVT iNFELiCEM
dicit,
se
Hiiserum
repudiare non licet, ut propter se doleat humanum genus, in quo sit aliquis tam miser. ut (Verg. Ecl. IX 17) ^cadit in quemquam'. 6 vt ego svm
quod
sibi
2%
ava^olovd^ov est
"^ut':
'^quam'
enim
inferre debuit,
non
^ut'.
246
hinc
H. F.
quam
ferueat indignatione,
pro devm
W.
{post
mecum
ad Andr.
III
10
V V
I
A
\
mfitus V, iste
\\
hoc se om.
miser m. 2)
i
V V
ac] et
I
A V
\
\\
amore ex amare
corr. .A
si
\\
TC, (s m ras. 11 exibuit TC, exhibuit lux TC, aui silice J., om.
\
A\
\\
et] 6
adeon
-possit
||
14 resputant
repudiantcit
que
TC
I
\\
15 inuentus
TC TC 20
\\
|i
17 ut e
in sscr.
s
\
i|
18 dix
||
{corr.
avaxoccXov&ov {m.
TC,
pro
II
ras.
\
indignatione d. V 24
V V
inferre
\
n. f.]
quemque C
21
ANA\
4) est
\\
haf^
\\
A,
^)
TC
proh
devm]
ANDKIA
24i7
I 5,
815.
105
248
12 EFFVGERE ^effugere' in totum fugere. 13 1 QVOT MODis c. s. si 'Chremes spretus', intellegeremus Pamphilum dicere, quod operam dederit, ut se
Chremes, ut supra
(v.
7) dixit ^mutauit,
quia
s
qvot modis c. Pamphilus an 3 acta ac transacta prouerbiale est in id Chremes? Irepudiaret 4 facta negotii, de quo nihil supersit ad agendum. a Pamphilo, transacta a Chreme.
uidet'.
me immutatum
:J49
14
REPVDiATVS
R.
quasi
et
haec iniuria
in
sit,
repui,
Et
tale
est
Eunucho (7
4) la
:50
et
I
1 ALiQviD M. A. duplex contumelia est: et ^monstri' sic ^aliquid'; minus enim esset ^aliquod monstrum'.
15
alibi
{Hec.
IV
4,
21
22)
'quid hominis
uxorem habes?'
sic i
in
Et mutauit genus dicendo *ea', quod femina est. Eunucho {IV 4, 2829) 'taces? monstmm h., n.
2
d.?'
iunxit
3 ALiQviD M. A. EA dum ^monstrum' dixerat, 'ea' subtamquam non uerbis sed sententiae seruiens.
20
249 250
14 3 Nisi iD EST QVOD svspicoR couiecturale argumentum. 15 4 EA QVONiAM NEMiNi OBTRVDi mirc ^obtrudi' quasi 5 obtrvdi infligi, impingi. inuito. et totum cum iracundia.
1
quod
tauit
effugere om.
\
5
11
me
ovi.
s-c- 0,
quo modis
e-
TC T
|1_
4 imi-
TCV^ &
in .4
7
II
est om.
in id in ras.
|
V^,
FACTA a] facta J., acta* {sscr. m. 2) F, facta autem a 8 <et> a C chremete F, cremetis T 9 r.] -i- V\ TC 11 exclusus A 12 est om. TC monstret 10 ac repetere F 13 enim minus TC aliquid TC monaliquid (d ex t corr.) A 16 taces om. T 14 hominis] mulieris Ter. Hec. et strum 15 mutu ut A dicendo Don. ad h. l. habeas A., habeas F ex -da corr. A ea] et C feminaru sic quod] quoniam CV
II
\
\\
||
||
||
|1
|(
16 n.] u17 M. om. dixit TCF|| ea] c-a- C 19 in est] id TC, idem/// (q; eras) 18 sententiae] sensui -4 q- T svspicor] spiritupicorus A, s- T argumentum <est> 20 memini C obstrudi A, obtendi T mire obtrudi om.
II
II
1
||
F V
II
II
infringi
TC
infligi F, Ite
106
DONATI COMMENTVM
16
1
251
iTVR AD
traliit,
cogitat
se
et
ad
utilitatem
uenit
et
quod
repetit
Chremes.
2 itvr
Pseudulo (J 5,
423
24)
1
^simul ense recluso ibat in Euryalum' proprie. 3 ORATio HAEC ME M. etiam pauca uerba ueteres oradicebant.
252
tionem 17
NAM QviD EGO DiCAM DE PATRE quasi dicat : quid ego de patre dicam, qui alienum accusauerim Chre2 nam qvid ego dicam de patre redit ad mem?
iu
lo
patrem,
quod
nolit
1
253
tantamne rem t. n. summum uoti ac nuptias. 2 praeteriens modo hic specialiter ostendit, quid 3 praeteriens modo m. a. f. undique peccauerit pater.
18
i5
conflatur accusatio:
pore,
ex tem-
modo
et
254
h.'^.
E.
D.
H.
mire Mucenda':
semper
hoc
genus {Aen.
declinationis
necessitatem
XI
I
255
fr. 55, 7 M.) ^agendum atque obuiam eundum est, Q.' 20 iD mihi visvs est d. a. c. a. s. t. ad ^hodie' ^cito'
rettulit,
ad ^ixor
tibi
ducenda
est'
^suspende
te'.
2 utilitatem] sc. Chremetis; uilitatem Steph. 1 anator ad te Plaut. 5 simul 4 psedubo T, sedulo C itur] int J. eurialum (aur- T) codd. reclusa TC om. C proprieq; V\\ 8 nam 9 Chremem 0771. 6 me] me me C orationem 10 patre] dicam quasi dicain C 9 dicebam mg. 11 noue V accusat hoc T eum p? J. reddit C, redidit T 12 uoluit 14 modo 15 peccauerit in ras. V^ sscr. C^ 15 pater praet modo undiostendit om. T qnod C hec
||
\\
\
|
\\
1|
||
A TC
||
\\
TC
||
\\
\\
16 conflatus excusatio {cor7: m. ^) C ex (que) in mg. V^ 17 ex facto 0771. T ex tempore F, exteps j., eo tempore TC loca J., ex hoc loco et] et in ^, ex quod] quia 19 e. h.] e^ TC semper ras. F* 18 uxor h. 'add. W. 21 aut] ut 20 dedonis J. et V\ t.] V C, tibi T ob C 22 eumdum C Q. id] Q id ^, Quod T 23 usus e- F, uis a. c.] abi c- T, abi cito C et est a.] a c t.] te
\\
\
\\
TC
TC
'
\\
TC
[
\\
||
ATC,
II
||
TG
TC
ANDRIA
257
2
I o,
IG 27.
s.
107
F.
22
AVT
aut
VLLAM CAVSAM L
uera
aut
defensione:
ad
tempus
Ineptum
est,
S58
est, quod a quouis reprehendi potest, falsum etiam prudentem possit fallere. quod 23 1 QVOD si EGO RESCISSEM iD p. si mecum com-
municasset prius.
se reprehendit.
r.
ipse
259
24
'facerem'
2 Et nota VT Hoc ne facerem ut tacerem. 3 sed nvnc qvid primvm e. pro tacerem.
lo
261
deliberatio et partes eius. 26 1 AMOR misericordia hacc oratoria sunt, cum unum 2 amor a necesnegotium in multas distrahimus pai*tes.
Sario,
<^R.y
a^rpi^oUu.
i5
260 261
inhaeret
262
hoC
2
ad
p.'
tvm
20
1 aut/// V cAvsAM I.] causa -^ 1. s. f.] ineptam saltem falsam C, inepta s f T, i f V patent Babbmv tempora 2 defensione C F, defensionem A T codd. comparantur Steph. commendata TC V 3 qnouis V reprehendat. Post (dett.)
I
A
\
\\
\\
qvod] qui TC rescissem] res TC YPOfl^OPdk, vTCocpoQu M*, * * * 8 ne] me TC^ 9 quid tacerem] facerem TC 12 in om. C de<^hoc^ primum h TC, quod primum e F ^ trahamus C ccnb tov daLov Lindenbr. {cf. Eugr. humanitas ')
6 M. R.] me roget 7 scisceret A, resciret F, rescierit
II \\
\ \
TC
^l, r
id] id
J., i^
T metum
|
TCV
II
\\
||
a-xb tov
add.
W.
aiaiov am^Pi\ \
TC solitatio (7, solicitudo F 15 colligat F 16 diuerse ATV, die uersa {sscr. m. 2) C\'m diuersa ^trahunt (-hit C)> TO 17 ineheret C inhaeret 18 quae om. T 18 ab illo (fit om) T 19 TVM 20 tvm cum A l. p. om. V 20 tutel p. om. TC T^V^ te A
bolia
(4>
in ras.)
A, amphiboloia
||
F,
amphibologia
||
||
\\
'\
f.
\\
108
DONATI COMMENTVM
PATRIS rVDOR a^fpL^olla. 3 QVI ME TAM LIBERALI P. in quo piidendum sit apud patrem. explanatio, 263 28 1 EiNE EGO VT ADVERSER pronomen hoc iiim qualitatis habet et est tali, tam bono.
262
263
27
amator
4
est.
Qvi
ME
T.
L.
,
p.
atqui
accusabat eum:
sed
&
28
EiNE EGO
secundum
264
265
2
29 QVORSVM AcciDAT ad quam rem, quo uersum. 30 1 SED NVNC PEROPVS EST AVT HVNC CVM IPSA AVT
calliditati
3 adversvm CVM iPSA 'ipsa' nunc domina mea. HVNC apud hunc. alibi (J i, 15) 'et id gratum fuisse aduersum t. h. g.' 31 DVM IN DVBIO EST ANIMVS P. M. H. V. I. I. trailS266 latio haec est a mole alicuius ponderis, quae antequam
in loco sederit,
15^
267
32
deinde
incerta pendet, facillime commouetur. HIC LOQVITVR MYSIS SALVE hoC SCCUm QVISNAM 2 salve difficile est iiiuenire conuersus uidit.
1
;
cum
20-
aliud uerbum,
quod
salue
et
saluete,
t-
1-
11
||
|1
\\
iie
9 reuoluetur 8 fecundum C sed Steph. et F, om. 11 nvnc] 10 adcidat C uersu C A, -entur T, -eretur 12 feras. V^ non C aut in ras. V', om. ipsa] illa
:
1!
\
ut ego
(7,
ut e
aduerset^
|
\\
uideretur ui
|
uideretur
CV
TC
\\
\\
min A, feminae
sententie {in -tia corr. m. 2) C h. g.] a-nov. 16 p. 1.] *** i17 hoc est 20 conI. alicuius] abcius aliud inuenire TCij uersus uidit] uidit rursus F| est om. T 21 ut add. Schopen sahiete] saluere A, saluare TC\\ 22 quippej uerbum C rara] recta quin proprie huius] hes C
I
T sententia F, TC aduersum ^ 1] tI
{sscr.
m. 2)
T V
\\
\\
astutae
{sscr.
t.
TC
\\
TC
II
\\
TC
ANDRIA
I 5,
2734.
109
3 Qvis nic L. principium Terentianum in iungendis per4 o SA.LVE pamphile 'o' interiectio est optantis sonis. 5 qvid agit amatorie aduentum aut repente percussi. et familiariter non addidit quae. Vergilius (^Aen. IV 479) ^quae milii reddat eum uel eo me soluat amantem'.
6 ROGAS lenta
plena.
quaedam
et tristis responsio
est
et dolore
268
esse
33
Glycerii
soUicie. h. lo
dicit:
unum
partitudinis,
alterum
curae
et
2 laborat ex d. a.
callide aggreditur iuuenem, nam utrumque propter illum perpetitur, et dolorem et sollicitudinem.
3 ATQVE EX Hoc M. s. E. D. quae contra patrem jsis suasura est, incertum inueniens Pamphilum facile ad se conuertit mentione dominae suae et maxime <(eo^, quod addidit, ut illam aegram esse dicat: qua re statim perfectum
,
i5
est
istuc
conari
queam?' ut dicat
Pamphilus.
269
34 1 QVIA OLIM IN HVNC SVNT CONSTITVTAE NVPTIAE nec addidit ^a patre', sed inuidiose, quasi et a Pamphilo 2 <(* * *)>. an "^timef in negotio, <(+ * *y? sint constitutae.
3 iN HVNC SVNT
c.
20
idem enim
dies est,
quo placuerant 4 Et
loquitur
uentus
Steph.
I
TCV^
CV
V
|
\\
3 ad-
didit(.')
dam ex quidem corr. C 9 dicit in ras. V^, du J. partitudinis 10 d.] dolore CV\ a.] atque ras. Fpartus et egritudinis F| E. om. V\ H.] b- C, m- r|| 11 s- <e-> T\ d.] de TC\\ 12 et 13 hoc] h- TC e. d.] cd- V, solicitudinem et dolorem V ** C, om. T\\ 14 suaswra V\\ 15 raentio <(est> T, mentionem <e> C eo add. Rabbow addit ed. pr. (L) \ 16 aegram] &gfam
TCV
amiratiue C, amotiue
corr.
]
T
\\
perculsi
||
4 ad-
amantem ex amorem
||
6 quae-
\\
\\
^J die F
C
||
praemissa fuerat altera differentia tielut sequebatur ^sollicita est' ante negotium. uestigiutn 22 svnt om. C compilatoris! c.] constitutae F, diem TC idem V 23 destinatae] constitutae F denuntiaret C
H
21 an
negotio]
\
AV
||
19 olim]
20 et om.
schol. 34, 5;
\\
\\
110
DONATI COMMENTVM
5 tvm avtem supra (J 1, 75) ^hic nuptiis dictus est dies'. Hoc TiMET [^tum' praeterea: tertiam sollicitudinem habere
Gljcerium ostendit, ne deseratur a Pamphilo. sollicita EST die] sollicitudo rerum incertarum magis, [in hvnc SVNT CONSTITVTAE N.] Mc ccrtior metus est et grauior. 270 35 1 EGONE iSTVC coNARi QVEAM ideo sic Pamphilus, quia illa inuidiose non Meserere cogaris' dixit, sed 'de2 eoone istvc c. q. non ^perficere' sed ^conari': seras'. uelle aliquid ad scelus effectio est, etiamsi non potest fieri; hic enim uoluntas, non factum damnatur, ut Ver3 Ergo gilius {Aen. VI 624) "^ausi omnes i. n. a. p.'
.
10
'^conari'
leuius est 1
quam
"^facere'.
271
B6
uis
cst
in
et
diuersa
sunt
et
singula
sicut
et
dicuntur
uno
spiritu,
15
(I 1, 26) ^egone illam, quae illum, quae me'. '^qiiae illmn id est amat, ^quae me' id est non amat. 2 egone euidenter subauditur ^id fieri sinam?'
272
37 1 QVAE MiHi svvM A. ab eius beneficiis. 2 svvm ANiMVM quantum ad amatorem pertinet. 3 atqve omnem viTAM hoc est: ut maritum speraret. 4 qvae mihi svvm
a. a. o. V. c.
20
argumenta a consequenti:
si
eam
deserit,
haec
subiciuntur.
2 hoc V tum praeterea <um V A TC V 4 incertarum Steph. inceptarum ATC, incoeptarum V 5 svnt om. T metus (e ex o 6 Ego me A ideo V pafiluQ A eorr. m. 2) V est om. V 7 deserere cogaris V 8 conari: dixit om. T sed] Si 9 ad solus A iam si codd., corr. Steph. 11 an si <(nam)>.s*
1 est dies om. 4 DiE dett. {Calph.), om.
TC
||
\\
||
||
\\
1|
||
||
nefas auroque potiti F^), n r a 12 <(facta)> facere 13 magna 16 egone illam p om. 14 pronominibus in ras. V^ 15 <(et^ nec quae illum dett., om,. quae me <[quae non^ dett. 17 idest 1.] idem TC; deest Steph. id est 2.] deest Steph. non amatus 18 euidenter W.: uadenter A, suadenter (a ras. V^) rell. subaudite id W.: ut codd. smam 19 qvae 21 speraret om. mihi svvm a.] nihil sumat TC 20 amorem dett, ed. pr. 22 a. a. o. v. c.J animum atque omnem uitam cr. C, a a u ex T conargumentum TC sequenta J. ea T
F|i-n-a-p- V^ (immane
11
A TC
||
II
A TCV
F
||
|
\\
\\
II
m
||
\\
ANDRIA
I 5,
34 42.
m
5
P38
.
QVAM EGO ANIMO <(eGREGIe)> CARAM PRO VXORE HABVERiM <^ut)> {l 1, 31) ^nihil <(egregie)> praeter cetera s.', id est nimis. 39 1 BENE ET PVDICE EIVS DOCTVM hic illud Soluitur I^B^ 'lana et tela uictum quaeritans', ut lioc prae^^^ft (/ 1, 48)
^^H
1^^
eductam; <^nam^ ^lana et tela uictum quaeritans' non pertinet ad argu2 bene mentum, nisi propter uitam Glycerii intellegas. ET pvdice ab honesto. 3 bene et pvdice eivs doctvm hanc sententiam quasi de exemplo probat, nam bene educta etiam Chrysis est, quae ^primo pudice uitam parce
ac duriter agebat' (I i, 47).
struat
bene
et
pudice Glycerium
esse
lo
Ji7o
40
opia
et
coactvm egestate propterea quod Chrjsis ^in2 coactvm egecognatorum n. c' (Z 1, 44).
^egestate', cui
contrarium
^in- is
si iN TE s. s. s, acuit auimum adupatrem, cuius etiam nomen graue est. 277 42 1 sed vim vt q. f. et hic ^uereor' subauditur. 2 ^Vt' pro ne non posuit, ut sit: sed uereor, ne non 3 Et vt <(qveas)> ne non queas uim patris fen-e. sed propossis: non damnatio est uirium adulescentis
41 HAVT VEREAR
lescentis contra
20
2 ut (ex coram corr.) animo C, c a nimis Schoell: nihil praeter cetera si est (sic est jTC, s- V) nimis codd. 4 dictum hinc illud om. 5 uictuni cx uicta corr. J. ut 7 quaeritans om. hoc dett., haec 6 nam add. W. 7 nitum 8 propter Eahbow: A, hic 11 etiam Chrysis est Babhoiv: post codd. uita gliceri J. est a chriside codd. 13 cocta T, cohacta qui parte J. C propterea] postea quid JL, quae C crisis TC, crisidis
1
caram
||
\\
AV
TC
||
II
\\
A
||
\\
||
TC
\\
F, * * J^
m
II
14
n. c.]
negli^ C
||
uereor
TCF
T
\
ss
in te s s acuit Steph.
|
A F
sed uim ut q
et hic
sit]
F, educ
possit
A
\
C,
\\
16 cognatorum necoactvm 15 sed egestate V-, sed paupertate 16 n.] negligentia TC'V^ 17 haud s F, inte S^F^ A, in te ss^ C, arguit F, argute T, {sscr. at est om. V^ 19 sed ium utq; F; sed u u q r T, si in te s s s
|
\\
\\
.4F|
TC
20 posuit Steph.: possit TC, possis ne om. TC 21 ferre uim patris Fl|
\\
ATC,
uitii
112
uocatio
in
DONATI COMMENTVM
4 adeon me ignavvm contemptum patris. 5 ignavvm quod aduersum necessitatem
an uerisimile.
proferendum fuit, id primum dixit: adesse sibi uirtutem; ita pro tempore conquae sequuntur, ad fidem pertinent.
6 ignavvm ignauus patris pro fortitudine habet. non est perseuerans. uim non potest ferre, qui est, qui 43 1 ADEON PORRO iNGRATVM ^porro' coniuuctio est 278 2 ignavvm t inexpletiua, alias aduerbium temporis. 3 inhvmanvm avt f. propter subGRATVM av^Tjacg est. 4 adeon porro ingratvm avt inhvmanvm iecta dixit. mira omnis conuersio: non enim dixit '^adeon me obse-
temptum
lo
quentem patri existimas, adeo gratum, adeo pium, adeo ita amatoris per omnia seruat condiciones, mansuetum'. ut oratorie hoc cogatur scelus esse, si pareret nunc patri.
279
44:
VT NEQVE ME
reddidit:
ordinem
dinem,
illud
"^ferum'
15
Hnhumanum': amor namque uehementior est in homines. Vergilius (Geo. III 258 59) ^quid iuuenis, m.
c.
u.
i.
o.
i.
d.
a.
?';
VT
NEQVE ME
20
aduersus feritatem, ^amor' aduersus inhumanitatem, *^pudor' aduersus ingratum animum. 45 1 COMMOVEAT NEQVE COMMONEAT civE,'y](5Lg ad maiora. 280
2 an] aut
esse sibi
ingenium
V 7 ingnatum A ^H6CIC A, ccv^sGia Jf *, *** TCV est] et T <at>aut V propter W.: post eodd. 11 hominis V 12 existimas C 13 ita] ** (7, anima T amato:; nunc in ras. V^ 15 non V\\ 14 pareret F, pateretur AC{T?) 17 neque amor om. A 16 reddit 1. V consuetudinem] mansuetudinem codd. 17 qua Babhow: quo jT, quod ACV\ etiam ferae] referre T 18 illud om. V\ uehement^or est V\\ E 20 m (magnum m. 2) c (cui m. 2) n- F, 19 quod V
\
\\
TC
ignayvm om.
\ \
ATC
qm
\\
\\
3 ad-
pertinet
\\
\\
5 ignavvm]
\\
3.
\\
9
\
\\
\\
\\
\\
||
|[
||
V ^
\\
0. i.]
o
\\
s-
tudinem
TC
22
\
21 A A ^ /eritatem V 24 neque
a.]
||
\\
commoueat
AT
diYHHCIC
J.,
cc^s6ia
M\
ANDRIA
279
J2dO
I 5,
42 47.
amor
113
aito-
44
do6Lg ad superiora.
J2dl
45 2 VT SERVEM fidem exquisite: non dixit ^ut contemnam patrem'. 46 1 vnvm hoc scio hanc meritam in eodem haeret,
ut excitet iuuenem, neque audii-e se fingit, quod dicit. 2 vnvm hoc scio uide quam callida sint, quae a
r>
Mjside subiciuntur ad irritandam promissionem Pamphili. 3 VNVM Hoc scio subicit illa, quod ardentem incendat magis; nam dixit ille omnia, quibus cogitur fidem seruare, 4 vnvm sed merito eius aut nihil addixit aut parum. Hoc scio quasi dicat: quid tu facturus sis, equidem ne5 vt memor esses svi inuidiose scio, sed unum scio. quasi oblito: adeo commouetur hoc dicto Pamphilus. 6 VT memor esses svi bene praeterito effei*t, quoniam
quae praeterita sunt, in recordatione magis lacrimabilia
miserabilia sunt, ut Vergilius (^Acn. II 677 cui pater et c. q. t. d. r.?'; idem alibi {Aen.
lo
1.5
et
78)
*c.
p. I.,
IX
300) ^per
20
caput
J282
h.
i.,
p. q. p. a. s.'
o mysis mysis primum uocandi, alterum incre2 etiam nvnc scripta id argumentum est, est. pandi quam uiuae memor sit, qui etiam uerborum mortuae me1
47
T ^nOAOCIO- A,
I
3 exquisita
&noXoyiu 3f *,****
TCF
||
non om.
TC
dr
C
\\
nem
F, contempnem (-erem 7n. 2) C, contendere 8 inritandam dicit om. heret post excitet dam 9 vnvm 11 parum om. scio] -scorr. m. 2) 11 merito A, de merita (a ex J. 13 scio 12 scio] s addixit paruum
contem5 vnvm
|
TC
\\
II
TC
A
V
A,
\
irritan-
II
\\
philus om.
sui est {sscr.) et c.] e c
1
TC
||
\\
14 obluto
18 cui] eici- C, c- F* 19 h. i.] TC, om. F^ id e hoc iuro TC F^ p. q a F* q a s TC, per s.J p 20 <^misis n )> primum F inuocandi C 21 etiam] Et T id A idem F 22 quod uiuae in ras. F' qui] quae C mortue e.v mote corr. C meminerat {in -rit corr. m. 2) V
|
pa.
F*
V TCV\
A,
^ A
1|
\\
\\
\\
TCV\&
|
||
||
\\
||
Donati conim.
rec.
Wessuer.
114
^84
DONATI COMMENTVM
1
49
nantis.
est festi-
tam uera
ferme et non
m. m. v.
ficta
et
nam
qui
sani
sunt, spe longioris uitae adulantur. 3 iam ferme ^et dulcis m. r. A.'
Yergilius (^Aen.
X.782)
tem5
moriens
'
affectus a
pore,
285
quod postrema uox erat. 50 1 ACCESSi vos semotae nos soli figurae proprie
a(Svv8Exov
soli'
Terentianae,
^estis',
"^nos
et
klXsLipLg:
;
^uos
deest "^remansimus'
q.
i.
1,
q.
m.'
lo
^dicere'.
est.
3 Praeparatio
et
quasi uestibulum
orationis,
4 Inceptio
meditate
dicitur
quae longa
ut
turnitate
profertur, grauiterque Vergilius 5 vos pater omnip., r. c. <(p.^ p., i.' semotae n. s. babuit fidem, quod soli fuimus, quod nemo an timuit, ne hoc pater ante firmatum amorem testis.
{Aen.
X 100)
Hum
i5
286
per prosopopoeiam et prinmi pamphile imitatus est cipium 3 hvivs formam atqve etiam blandimentum Chrysidis.
fiC^rjaLg
cognosceret ? 51 1 Mi pamphile
a
blandimento.
20
AETATEM
amat
compendium
lassitudo;
^formam'
enim
^aetatem',
quod parua.
u
festinantis
est
C
\\
m. m- C
om.
locuta
1
TC
||
m m
ATCV
T,
\
ideo
et 1.
-
TC
II
4 adulant T|| 5
Ingressi UXsiipiG
(ex
II
7 AccEssi]
aavvd-Etov
M% ****** TCV
corr.
\\
Fos F, nos
|J
T, ^'^istis C \ 10 illa TC T ut] At TC AT, q i q 11 et quasi Steph.: quasi et {et F, quae illum quae me 12 KJeiy dicitur F quae] quod C 13 mediom. T) codd. 14 tu pater C omni P E tate F, medietate AC, (-tis) T e P 15 n s ] A, omnipotens r c (e TC) p i nos soli in ras. F^, nos so T habuit Stejyh. C, n s ubi A, ibi TC, ibi V\ quod 1. ed. pr.: quam ATC, qm F|| 16 hic F firmatam T 18 /MIM HCI6 A, iiiy.r]6L6 *** jTCFI per] ac C, om. T prosepopoeiam A^ prosopopeyam F, 20 famam C 22 2?^(?C7'/tudinem F parua prosopopeia TC in ras. F^ om.
9 estis] eratis soLi] stikis
eramus
m. 2)
F,
istis
|
OF
||
||
||
||
TCV
\
\\
\\
M\
j
||
||
ANDRIA
I 5,
4956.
115
4 HVIVS FORMAM ATQVE AETATEM dupleX CaUSa COmmendationis formae et aetatis. et supra (II, 91) ^foite 5 mi pamphile unam aspicio adulescentulam, <(formay.
:
uide redditam uoci morientis densis interuallis intersumptam orationem utpote lasso anhelitu iuterueniente.
287 288
52 VTRAEQVE VTiLES lcgitur et Hnutiles sient'. 58 1 ET AD PVDiciTiAM quia ^formam' dixit, et ad REM TVTANDAM quia dixit ^aetatem'. 2 et ad rem tvTANDAM aTtoSoCiq. 54: 1 QVOD TE PER HANC DEXTERAM ^quod' propter 289 quod, ut {Yerg. Aen. II 141) ^quod te per superos'. ef 2 per hanc dkxteram tenet ordo: propter quod oro, 3 per hanc dexteram fidei et foeeum, ut appai-et.
deris
10
membrum
et
manum
conuentionis.
4 et ingenivm
i5
legitur et '^geniiim'.
290 291
55 per hvivs solitvdinem legitur et 'sollicitudinem'. 50 1 obtestor obtestatio dicitur, quando eum adiuramus, quem rogamus, per eas res, propter quas rogamus
ut Vergilius (Aen.
X 45 46)
^per euersae,
g.,
f.
T.
e.
<(o.>'
huius in ras. F", haec sunt J. duplex <^arus)> C, du<(ai3^ 3 a u a formae aetatis (om. et) et] ut ed. pr. 4 uoce T, -em C morientis interuallis om. T inter5 aneBumptam TC^ interfunctam A, interruptam V {dett.) 6 utreque litu (en- T) TC, hanelitu V interuenientes TC (re ex ro corr.) C vtiles] inutiles V et inutiles TC, et utiles in ras. F-, 07n. A sient ras. F^, fient A, sienti Tjl 7 pu8 rem] ee T quia om. T dititiam A, pudi- T forma A 10 quid 9 d.nOAOCIC; A, *** CV, om. T tutam- T 11 quod om. A dextram C, d- T propter] post TC et] est F|| 12 propter] post dextram C 13 eum] N C appareret AC, -arent T, -areat F dextram C, de T 14 et manum T, ad manum C, ad immanium A, om. V
1
T T
II
ATC
\
\\
II
\\
\\
\\
II
ATC
ATC
|
\\
\\
\\
\\
<^sit^
conuentionis
II
hec
17 dicitur]
TC V, est T
||
Schopen; cf. Andr. III 3, om. TC per e ] peruerse G fit A, per perturse g-f-t- T, per cum se g-f-te C finem (c(MT. m. 2) C D.] deseras
16 nvrvs conterentio nis <[sit)> 18 rogamus <(rogamus> codd., corr. 8 propter Steph.: post codd. 19 ut
\\
|
\
||
eum
||
se
fit
TCV
20 nev] neu
F,
\
8*
116
& reges'
DONATI COMMENTVM
3 <^nk rettulit, ad ^solitudinem' ^neu deseras'. ABS TE HANC SEGREGES NEV DESERAs)> hoc cst: ne aliam ducas aut amare desinas, etiamsi nunc ducas aliam. 5 hanc 4 NE ABS TE HANC s, quasi ipsam amantem. formam et aetatem, 6 segreges hoc <(s.)> propter Kcrhnw simplex fieri non potest. nev deseras propter 7 te obtestor sextum naqEl%ov'. dixit enim amorem. iam ^quod ego te per hanc dexteram oro' (v. 54). 57 1 si TE iN germani fratris "^si' tunc dicimus, ^02 quando praestitimus aliquid et tamen nolumus exprobrare, ut Vergilius (^Aen. IX i06 7) *si qua tuis umquam pro me p. H. a. d. t.' et alibi (Aen. IV 317) ^si bene quid 2 in germani fratris nec ^fratris' solum, de te merui'. sed etiam 'germani'. 58 siVE haec te solvm si aut mihi quoque te prae^^93 tulit aut nulhim alium nouerit amatorem in domo me-
lo
i5
retricis.
295
et
60
TE
singula
non amicus; sed <(ad)> aiFectum mariti rettulit *^amicum'. 3 tvtorem quasi orbae, patrem quasi paruae. 59 sev tibi morigera fvit hoc quasi amanti, ut ille 294 317 1^) ^fuit aut tibi quicquam dulce m.' (Ver(]f. Acn. IV
virvm do haec, ut diximus (ad u. 36)^ non praecipitantur nec dicuntur uno 2 amicvm tvtorem patrem potest enim et maiSTi
sunt
et
20
solicitudinem
TC
neu] ne J.
ne
|
||
desekas add.
|
W.
|j
neu aliam F, aliam ne r(7|| 3 amare] sc. hanc nunc M^.: non TC V, om. A alias TC\ illam ed. pr. 4 s om. V qimsi V amantem] manu tenens Steph. 5 propter] post ATC\\ () 7 sexNEv] non V propter amorem Rahhoiv postremo codd. tum fT^PeAKON A, sextum parelcon (parelto T) TC, paralcon (m mg. m. 2) sextum V 8 hac {corr. m. 2) dextram C 9 si] sic V 10 praestetimus TC^ et] e C tamen om. V <^ali11 si quam uisum quam (om. T) TC, qnidy exprobrare TC si qua tui sum quam F 12 t.] c F, d t TC\ quod A\\ 13 FRATRis] fratres A 15 aut] autem ATC, aut te F|| 18 haec in ras. V^ dicimus C 19 sunt om. T 20 tvtorem] amatorem
2
\
\
\\
\\
||
||
II
\\
j|
\\
\\
||
sed affectu codd., corr. Babhow 22 amicum V^ patrem om. T quas 23 ut ille] utile TC, utilis Fll 24 fuit <ant ut fuit> Fil tibi om. TC m.] in F, om. C
\
|
TC
||
\\
A:NDRIA
I 5,
5664.
117
^ne deseras';
^95
60
^Virum'
"^ne
segreges',
'^amicum'
<(ad illud quod ait (v. 53) ^ad rem tutandam Hutorem')> et <^ad> illud quod ait *et ad pudicitiam' "^patrem'. 5 Conclusio per mandatum et obtestationem efficax satis.
6 TE iSTi viRVM
teras haec dicebat.
61
lectilem
DO A. T. p. apparct, quod iungens dexideo et supra (v. 54) 'per hanc d. o.' NOSTRA HAEC TiBi haec ucrba quasi supelsunt.
'ad
297
nuptiae per
manuum
D. confirmatae sunt legitimae conuentionem. 2 Et mire *hanc', 3 mors continvo ipsam o. quo
esse oportet
illa
nihil
2 accepi ACCEPi ^accepi' proprie quasi uxorem. partem deliberationis suae per electionem. 64 1 OBSTETRiCEM A. quac opem tetulerit, obstetrix 299 2 sed dicitur, unde et parturientes ^fer opem' clamant. cvR TV ABis AB iLLA coiripit, uude abeat ab illa. 3 Non
298
63
i5
A.
s.
conclusit
cerium deserat.
est interrogantis sed coiripientis et increpantis, quod Gly- 20 4 propera atqve avdin et interrogatio
quo eat
3
et reuocatio
accedit.
tutorem satis ad 61 pertinent 5 om. T iungas TC dextras CF|| 6 hoc V .supra] qua A per om. TC dexteram oro V 7 nostra superet
L\
||
ad
||
(-so
C)
p.
||
si
lec(tilem) in ras.
10 in]
m- C
F; in mater
manum
M. D.]
manum
|
tibi <(c->
||
||
dat
F
\
Steph.
\\
\\
A quam F
||
15 accepi om. V\\ 16 a. s.] IA S; A, acceptam seruabo conclusit ed. pr.: concussit codd. perlectiopatrem nem A, per electionem in ras. F* 17 Obstetricem in mg., accerso in ras. V^ TC, f/etulerit quae] quasi T tetulerit 18 parturientis A, parturienti F| fer] per F; tulerit Steph.
TC
TV
II
||
\\
A,
m. 2) V 19 abeat] habea non 21 interrogat codd., corr. Steph. 22 abeat C accedat {corr. m. 2)
(fer sscr.
\\
\
{sscr.
\
m. 2)
II
||
magis
118
300
DONATI COMMENTVM
1
65
llAfti^tg.
VERBVM VNVM CAVE D. N. deest ^dicas': figura 2 VERBVM VNVM CAVE D. N. non quo hodie
pater batae
{ef.
V.
filio,
cum supra et Pamphilo et Glycerio disturuiderentur, '^quia sunt constitutae in hunc diem' 3 CAVE adnotant quidam ^caue' hic cor34).
esse.
ripiendum
elleLiptgy
deest
enim
^accedat'.
II.
1.
301
I.
P.
H.
N.
iu
hoC Colloquio
lo
Andria ex duorum
adulescentium periculis gaudiisque componitur, cum fere solam Hecyram Terentius et unius comoediam adulescentis
effecerit.
2 qvid ais
tius
C C
addidit fabulae,
b. d. n.
i.
h. p. n.
nam non
ne
TtaQ^riXLnov
fieret
Philumenam spretam
3
sine
1
II
sponso,
qvid ais
b.
VERBVM
W.iipig oni.
D. N.]
de n- T, ne de nu
n T, de 7iu F, 3 futuras * * J. non] * * J. quo*^ (sscr. m. 2) F, que illos T, illas 2^ost hodie V ex -rum corr. V^ induxerat F, indixerit A -ere C 4 distributae ACV, (-tio) jT; corr. Steph. .5 uidentur J., uidereretur C 6 adnotant ex aduoc- corr. V^, annotant A quidem (corr. m. 2) V\ corripientis F|| 8 UXsL^lng TO h p Steph.: misis A, * * * rCF|| 9 agis ^ d.] d n n^ F, P N J. in om. F|| 11 gaudiisque ex -dium corr. confere A 12 hechiram Jl, hechyram F, echiriam T, echirram {in ecyram corr. m. ^) C et Mahboiv: ex codd. uniiis V
unum uerbum
\
A
\
jj
\\
||
||
13 agis perb.] birria TCF| I.] h-p^ C 13 xerenx adidit 14 aput 15 ne sonas] partes T Tccc^ritLyiov Ttabhow: NeonieeATQN A, ne HL^ixov **** F; ne xQccyL-KmtEQov Steph. relinquere <^sanc ti^ 16 sponsa -4, relinquere <(sane^ TC, relinquens <^auty
comedia
TC
\\
jj
A
\
\\
'j
=c
TC
M\
Bir^
||
TC, sponso
0, hoc
ducentem
TC
agis
b.]
ANDRIA
I 5,
6511
1, 3.
119
ex uerbis Charini apparet Byrriam nuntiasse futuras nuptias Pamphilo; nec adducitur tamen, ut statim credat et ac-
sic
saepius ergo repetit interrogando. amatorie, uelut de certa loqueretur Vergilius {Aen. IV 421 22) 'solam nam
14
302
c, a. e. t. c. s.' ergo non ^Aeneas' sed ^ille', et p. 5 qvid ais b. item non hic ^Philumena' sed ^illa' dixit.
t.
indignatur.
dixit.
10
unde hoc
2 1 QVi scis non uult enim uerum esse, qui quaerit 2 apvt forvm m. e d. a. de loco scis?
^apud forum', de tempore ^modo', de persona ^e Dauo'. "3 VAE MiSERO MiHi taudcm aliquando perductus est,
ut crederet.
exsecramur.
in
a.
his rebus,
plurima
dicit
quas ad
15
confirmandum Byrria, quod interrogatus est: a loco, a tempore et a persona. 3 1 VSQVE ANTE HAC id est: antequam tua uerba 303
audirem.
sed
2
est
Et duas
totiim
unum
non
ubis
1
nunc,
iam
I
20
A
\\
TC
aparet
nuntiasse futuras
|
oin.
TC
\\
2 aducit^'
A, adducem
T
\
nuptias
ATC,
i.]
et]
qz
3 reperit
\\
7 ille
b.] birria
||
Quid
11 hoc unde m. 2) C querit A, quatenus scis (sis C) TC, unde scis hoc V\ Apud TCV\ m.] modo V\ 12 de ^.] a e sscr. F^, om. dauo ex -ui deloquo 13 ue ATC, ueh F corr. V^ pdictus A, productus TC\\ 14 ue TC, ueh F est om. TC exacramur T 15 m.] modo
sis {sscr.
\
\\
TCV ATC
||
F A
II
D. ojn.
I
\\
dixit
I
C F,
dixi
T
\\
\\
om. TC ante hoc C, ntehac F uidetur W.: dicitur codd. 20 unum] una F^ totum usque Babbow: tota (tota F, totum TC) uelut codd.', a. pro antehac et u. pro usque fuisse uidetur 21 nunc om. TC V non om. praepositionem F Attentus F fui C
I
||
TCV
|
\\
\\
120
DONATI COMMENTVM
4 vsqve ante hac attentvs
nulla praepositio praepositioni adiungi sepai-atim potest. sed ^usque' eiusmodi est, ut sine aliqua praepositione raro inueniatur.
304
4 1 lassvs c. c. si 'lassus cura', ex praeterita spe: nunc ^confectus' est, sicut uulneratus uel percussus, ut 2 lassvs cvra c. <^^lassus')> adempta sanari non possit.
attentione, iecta spe.
Vura
305
Q.
5
p.
rogantis.
fieri
QVAESO EDEPOL obiurgautis est ""quaeso' uel 2 qvoniam non potest id fieri q. v. i. v. consolatio, ad id quod fieri non potest, <(id quod
1
potest^ suadens.
i5
306
6 1 iD vELis QVOD POSSiT prouerbialc est. 2 nihil VOLO alivd n. ph. hoc magis gemitu amatorio quam ut responderet Byrriae, et quasi magis Philumenam uelit,
quam uitam et lucem. ideni alihi (Ad. I 1, 24) ^in co e. me oblecto, s. c. m.^ non enim dixit ^nullam uolo aliam quam Philumenam', sed ''nihil uolo aliud', quod ini.
finitum
est.
20
T.
I.
307
D. O. Q.
I.
A. ^qui'
prO
ut.
AT
A,
vsQVK om.
C
||
attentus attentius
(j
14 qvod] qui TC potest add. Rabhoiv {cf. Eugr.) est om. TC 15 alivd] a- V possis N^F; J., enim si TC hic TC, haec F geminata amateria J., geminatu amatorio TC, gQvciitu amator/o F 16 et] dicit ut in m(j. Cuelit ex uenit corr. 17 quam (dixit dett.) lucem] ******* A <(idem^ uitam F 18 oblecto s.] oblectes V
tieri
3 sed om. rare F, <(ratio> usg^we raro c. 6 uel W. ut codd. c.] et si] S 7 c. om. lassus add. Steph. 8 confirmatio C timere 10 obiurgan^/s F, Stupet (confusus sscr. m. 2) C adiecta J. 0' iurgantis uelud A^ est uel W. adrogantis om. uelut C^ F, uult CMI 11 qvoxiamJ qn id fieri] f i q.] id quod 12 Q.] i q quod C I.] id C p.] possit
2 nulla om.
TC
\\
\
||
TC
V
jj
^F
||
||
TC
!
T
|
11
\\
\\
TC
||
1|
|1
ieem^
te id C,
tai- F
1
T,
icemC,
m
1
i-eT-m- F|
F, om.
dixit om.
qui] q-
A.] r-
qui
V
1
\\
121,
t.
21 t. i.] om. J
j
pro ut
ras.
F*
ANDRIA n
2
eicias'.
1,
3-12.
A.
T.
121
legitur
'
Qvi
1
iSTVM AMOREM
AB
A.
^ex
corde
310
10
Tv
si
nico melius
commendatur, nam
pronomen.
est
fr.
ipsnm ostendens
et
est *hic'
^sed'
inceptiuum
pro:
70 M.) 'sed Metellus in ulteriorem H.', non discretiuum, ut si dicas: sapiens sed miser; hoc enim discretiuiim erit. 3 age age vt l. aduersus haec non habuit, quid loqueretur. et est permissio reproSallustius lHist.
II
68
lo
312
311
7y
12
19)
Per
(Eun. IV ^omnia prius experiri quam a. s. d.' Vergilius quoque hanc posuit sententiam {Aen. IV llo) 'ne quid inexpertum f. m. r.' 12 2 iPSVM HVNC o. H. s. bene 'ipsum' quasi auctorem 312 et principem rei. refertur etiam ad dignitatem. 3 ipsvm
15.
istum amorem in ras. F* ab (a- T) aat- TC, ertF* (e a r tuo dett.) <et> ex Westerh. 2 eiicias in ras. F-, eitias T, *** A\\S sic C hic gestu] digestu J., hoc gestu TC V cenico A, senico T 4 commendatur] commenda * * A, commendatum e V nam] * * ^, om. V hoc T spectoribus 6 scripta sunt] scriptas A (ta sscr.) A h^c A, hoc TC 6 dicit] dixit F, di** J. et est om. A V hic] hic est V, *o J. 7 est om. TCV\ atque] at T eccum] & tum A 8 sed 10 erit] om. in lac. 1\'^ vers. A sed metellus in ras. V^ in ulteriorem
1
|
in ras.
\\
\\
\\
\\
||
\\
E- W.
Kon. 222, 20)\ in ulipie h in ras. F*, uPpie h- C, in ulipie hoc T, in ulpie hoc D, olimpie h^ (h. om. L) Pi 9 decretiuum {sic et infra) T miser in ras. F* 10 vt] u^ F|1 11 haec Steph.: hanc hunc F^ et] ut ^F|l 13 per
{cf.
|j
||
MTOCTPO<t>eN A, per amc- T-poen^ TC, inLatQotpriv M*, ****** F; post finguntur haec fere suppJenda: dici ea,
ATCV\
quae aduersus ipsum dicere Charinum ^ndet (Rabbow). Cf. Aquila Bom. p. 25, 3 U. 14 certvm est] c - e F, h c e C, hic est T alibi C^, om. in lac. C^ 15 experiri prius F 16 nequit A 17 expertum C 18 hanc C, nunc T o. h. s.] o- F, om. TC bene] aliene TC actorem TC lU rei. refertur ed. Mediol.: rei
\\
\
|1
||
}j
\\
\\
Fl adignitatem A, adMignitatem
122
HVNC ORABO
in
H.
s.
DONATI COMMENTVM
oramus quae bona
uel
sunt,
supplicamus
aduersis
malis
cum
lacrimis.
4 amorem hvic
nec ^studium' aut ^uoluntatem' sed ^amorem', nec 5 hvnc ^aperiam' sed ^narrabo' dixit: totum magnifice. ORABO H. s. prooemia sunt petitionis, quibus ostendit poeta
N. M.
313
rationem, qua noua et improba res tamen petitur. 13 1 VT ALiQVOD SALTEM N. p. D. dcspcratis rebus solam
petentes salutem boc utimur uerbo ^saltem'. Lucilius in quinto proferat, prolatet, differat. 'an porro prodenda dies sit.'
2 prodat
(fr.
32 M.)
lo
314
hoc, quale illud (77 3, 24) ^interea aliquid acciderit boni'. sed nihil illum dixisse poeta per seruum ostendit dicendo ^id aliquid nihil
s.
14
interea fiet
a.
tale
est
est'.
315
aut
est,
15
dicitur;
2 FiET ALiQViD ut supra (v. 13) ^impetrabo'. 1 ADBON AD EVM consuctudine magis quam ratione
i5
unum enim
abundat.
iu
qvidni
si
nihil
i.
sed superior per ironiam, inferior per simplicem ex3 JEJt si "^quidni' legeris, subplanationem soluitur.
1 HVNc] n- T, om. huic s. in ras. V^ 2 malis uel] maliuolis Babhow cum om. C 3 nec] in eo TC uoluptatem 4 aperiam JRahboiv petam codd. huc T 5 h. s.] his
\
|j
TC V
||
II
||
A, ac
neua
TC
rationem codd.,
JL
|
prohoeuma A, prohemia F, prohemea C 6 narcorr. Steph.; fort. nunc r. quam AC, quam V
jj
|
\
7 aliquoif F, ad C in re probares C disperatis 8 utimur] utin rebus] uerbis prodat] pgibat T, prodat deferat 9 prolatei F, j)latmi (traat sscr. m. 2) C, om. 10 ^^rodenda F, propodeda quinto an porro] * * * 11 In terra est] ter fiet] si et a.] aliquid 12 accidit C, aid b13 per ferrum est] id
\\
||
||
7
||
A TC A
||
70
F
|
||
|!
14 piet] f ut J., f^ 7 aliquod A, a^ 7 inhabe; 15 ad eum in ras. V^ magis consuetudine F ratione] nomine C 16 <(ad)> abundat Steph. quid (quod F) nisi nihil in 7, om. (n 7) 7C F, quid nichil nisi i.] impetit C, F 17 aut] a F quid nisi nichil A, quod ni et sic nihil 18 yroniam ATV, hyroniam C 7C, q- r^m- sic nihil F si quidni] sic quid nihi F, si quidem TC 19 Et si] Nisi
aliqct
\\
|
|!
\\
II
|j
\\
subaudiendum
(sscr.
m. 2)
ANDRIA n
audiendum
s.
1,
1220.
123
p. m.,
s. i.
'adeas', ut sit: quidni adeas, ut te arbitretur 4 qvidni si nihil impetres ^nihil' ironia d.?
si niliil
318
18
quod
CHARiNVM viDEO
fecit,
priorem loqui
et Vergilius
eleganter (Aen.
s.
I 321
quit, iuuenes m. m. u.
h.
e.
f.
s.'
non nimis clausa prae pudore sit uia. 19 1 ad te venio spem salvtem a. c. e. eleganter, 319 quoniam demens et improbum est, quod petit, nouissimum posuit ^consilium', ut si non possit concedi, uel consilium expetat ad sanandam dementiam. Cicero (^pro Lig. 10, 30) 2 spem salvtem Hu da salutem, qui spem dedisti'.
a.
15
320
e.
ut
in
beneficium
c.
petens
<^neque consilii
in-
2 s.] c 1 scit quod tu {corr. m. 2) T, ee C i.] d- (paratum mechum si id^ C, om. quid (ex quod corr. V^) nisi (ni T) nihil TCV., quid nicnil nisi impetres] ni T yronia F, per hyroniam (iron- T) TC:, per vGTsgoXoyiccv si 3 dictum uidetur Goetz: quidni? Steph. quidem si
I
A A
ni
||
II
TC
A^ siquidem
5 uideon
07n.
si
s.]
{pm. C)
sed
eliganter
mush-e-ss^
\\ ||
salvtem] s- TC 12 quam TC petit corr. in petis A 13 uel E.] ei C, e ei T 14 exspectat A, (in expetat corr. consilium ex -lio corr. 15 da salutem] idem fer opem Cicero m. 2) C, expectat V salvtem] s- F|| 16 a- e- C; C ut impetitionibus J. 17 delibera\
7 quod M; J., m F, m-n-s-het(e^ r)f -s TC 9 hoc sscr. 10 nimis in ras. V^, minus C T, om. A
\\
\
TC
TC,
in ras.
V^
quam
{sscr.m.2) C\\
^T
TC
\\
||
||
CV
\\
||
||
||
tiue
-tiue {corr, m. 2) V, -tiuis C, -tionis 18 pol] post A. c.] neque consilii TC, om. L.] J^ locus om. neque consilii facultas in ras. F* (= dett.) \ 19 apud auxilii in ras. Vamentem C facultas] possibilitas in ras. V^ (= dett.)
A,
coNsiLii] c-
F A TC F\
I
ca
||
124
opem.
DONATI COMMENTVM
2 NEQVE pol consilii
1
<(l.
h. n. A.y c. his
duobus
3^1
21
SED
iSTVC
si
non adderet,
3^0
20
A. c.
3 NEQVE
POL coNSiLii
h.)>
quia amo,
neqve
quia sum miser. 21 2 hodie vxorem d. uide miram inten-ogationem 321 3 aivnt "^aiunf de ea re dicimus, ante confessionem.
322
M. V.
nihil prius
quam
est,
moriille
10
pudenda
dixisset.
dicturus.
inde
datum
ut
instantius
moriturum
uerbium
causam. 2 Plus dixit, quam si 3 hodie p. m. v. a necessario, 4 JFJt 'postremum' modo adquia uiuere non potest.
quaereret
est.
324
nulla cunctatione Byrria, 2 ne iste ha\ t sed facilitate seruili paratissime narrat. M. s. 'ne' ualde, ut Cicero {in Catil. II 3, 6) *ne i. u. e.' 3 Sensus est: hic non id amat, quod amo, nec id odio
1
A.
24
habet,
quod
c.] c
odi.
4 Hoc
est:
ualde
iste,
inquit,
non
20
T\
hic
V
II
F, in
\
TC
\\
aderit
||
TG
j!
2 etiam] in
\\
||
^ confi^endi
in ras.
j
quidnam
\
TC\ Charino
F, a e
jTC
5 Steph. 6 sunt
neqve
6 a.] auxilii
7 d.] ducis
V^
|
uide in ras.
y^
sscr.
10 it J. h. quod corr. A v.] hodie ^^ moriturum {sscr. m.2 (= dett.) V 11 dip^m-u- C, etc^ 5 xisse TC unde TCF 13 <^se)> moriturum F, mortuum AB, morior (ex maior corr. C^) post dixisset TC p.] postremum C
II
C^
V\
aiunt om.
^J5
|1
ea om.
TC
dicimus
\
\\
||
14 modo an necessario TC * * C, om. T conTVAM om. a.] amo (m amat corr. m. 2) C 17 facilitate W.: facete TC, statim tatione byrrea more F, * * * JLJB; facete itocQQriGiu Steph. seruuli 18 m. s. om. 'TCV\ ne sscr. haud C^F, hanc <i-> ut <(a> TC ne i. u. e.] ualde jB ut e.] * * * * J., 07n.
J.,
AT
I
B A
\\
\\
||
TC
ABTC
\
^^*^
ue 1 F, ne ista ualde e T, e ualde e- C|| 19 hic est TC, 20 Hoc] id B, hic TC om. B non] si F <non> amo F inquit om. B
I |
||
^^^H
^^F '^'
mecum
Hic
sentit:
T. A.
ANDEIA
II 1,
2028.
odi.
125
5
sponsam
^sponsam' et ^amat', hoc est: neque adhuc uxor tua est neque aliquid admisit, qui amat tan6 NE iSTE H. M. s. '^ue' ualde aut, ut quidam tum. quam. Lucilius in decimo {fr. 10 31.) ^ne, Marce,
callide
ex-
tuolunt,
326
recusantem
et
simul
xb
TtQsrcov
uirgini
lo
26
phili
^uitiatam',
ut esset causa
recusandae.
dicit.
nvnc te per amicitiam suam et Pam3 et per amorem obsecro ^per amorem'
suum tantum circa uirginem. 27 1 PRiNCiPio vt ne dvcas sufficeret dixisse *ne .'.\?7 2 DABO eqvidem operam plus promisit quam ducas'. 3 sed si id non potest deest 'fieri'. ille poposcit. M^ ^m 4 SED si id non potest hoc ad patrem rettulit. 28 1 AVT TiBi NVPTiAE H. s. c. hoc ad Pamphilum 328
1
15
sentit
spoNSAM et 3. om. 2C
I
mecum
I
B
\
idem] i^ A,
2 A. om. id est J5
2 r. a.] tuam amat V, tuam omisit J5, 3 <(adhuc^ aliquid 4 ne ualde om. qui] quia quid*" V\\ aut] haut AB, haud
W
|j
idB TC ama A
|
ego om.
TC
TC
||
TC
decimo ^, in X C F, in X jB T ne ABV, neque TC ne quem L. Mueller, ne quei Dziatzko, vt] xbv Buecheler, tum: ne Schoell 6 marce V {Dziatzko), in arce rell. {L. Mueller)
5 in
"
{dett.)
descripsi
ABT
F
II
\\
A R AB,
{deU-.),
-sit
aha|
C,
-sisti
QVAM 11
F;
||
*** ^
TE PER owi. uellem Cquam cae TC 11 nunc te in ras. 13 suam TC 12 et per om.
\ \
A
\\
||
\\
m. 2) V, tantum <^dicit quem habuit^ 14 pRiNcipio VT om. S ut ne ducas F, ut ne dicas {corr. m. 2) sufficere A dicere ne ducas in mg. J., C, V D; om. 15 eqvidem om. operam] o B, om. V promisit] deomisit A, iste promisit F, illi promisit C {T?) 16 popessit A sed si id om. sed hoc om. fieri om. T 17 sed V 18 AVT H. om. H.] hae C, om. V\ s. c.] sunt cordi om. T\ ^ampk. V
I
tamen
{corr.
||
N
II
AT
II
\\
||
BCV\aA
126
pertinet;
DONATI COMMENTVM
non enim unum
et
idem
est.
nam
si
idem
esset,
Hibi nuptiae hae sunt c/ superuacuum esset additum. 2 coRDi animo. 3 Acuto <(* * *^.
327 328
27
enim
DABO
E. o.
o.',
dixit
Mabo
quam
28 4 SALTEM ALIQVOT
DiES
p.
D.
p.
A.
X.
V.
primo
quae maiora sunt petit, postremo quae ex his uidentur minima. et hoc arte, ut {Yerg. Aen. I 69) ^incute uim ad uentis', postremum (70) ^aut age diuersos et disice c. p.' 2 dvm pro29 1 PROFER prolata, produc, difer. 329 FiciscoR A. N. V. ^aliquo' dixit, ut exsilium esset incertum. 3 AVDi NVNC lAM corrcptio impatientis, qui non sinat
audire.
la
330
.
30
{Aen.
1
EGO CHARiNE
seiia
seutentiae,
et
quae a pronominibus
promittunt.
s.
incipiunt,
XII 27
et
uera
natam
n. u.
p.
f.
e.'
Vergilius 2 ego
15
hic
est:
||
UOU puto,
V^
\
he A, he
id esset
O^
3
||
T, om.
(0
2 tibi om.
\
T
|
CV
esset] post V\
{corr.
superuacue Calph.
F^)] sono pronuntiandum 4 e. o.] "cordi' supplendum {Babboiv); nisimales acuero '^cordi?' leuandum B, leuiandum J., Q 0; A, equidem operam 5 o.] le^rendum F, legendum T, {ex leuandum corr. m. 2) C 6 s2bUem, profer aliquot dies operam TC quem T dum profi ali in ras. F*, 07n. aliquod T dies] d- T 9 c. p. am. 7 ex his] D. p.] d- T primo v.] iut om. 8 nimia C t rectius et hoc arte] h^ C, addidit
aditum
J.,
ad^itum
m. 2)
Acuto
in ras.
CV
|]
\\
\\
AC
A
F B
1|
B F
\\
|(
profici T,
11 a. n. v.] A N I V^ ^, a n u i F, pro V a u ni T, a u C, aliquo aliquo dixit om. <^in^ 12 nunc iam exilium B esset incertiun F, lac. 26 litt. in .^ in ras. F-, nunc B, nuptia T, nunctiata C impatien * * 13 audire TC, qui non] *** 5 sinat in ras. F^, *** 14 Ego audire <de exilio^ in ras. V^ (= dett.\ * * * J.J5 charine in ras. V^ snie C a] ex TC, sscr. V^ 15 seria Westerh.: sera codd. semper sed uera {in ras. F^) codd., corr. Klotz 16 me natam] me moram^jB, om. V\ u.] codd. e.] c^ J.ii C, x^ V\
dissice T, 9 ad] id J., et ad postrem'^ (sscr. m. 2) C discice C c. p.] c V^ J., corpora ponto V\\ 10 produc] produo dvm om. differt C, proficis B, proficis c A\ et duc
\
\ |
TC
\
F
\
\\
||
AB
||
\\
||
||
KGo
is
nihil
prome
ne
\\
17
utiquam
{sscr. 2)
ANDRIA n
inquit,
sibi
1,
2832.
nihil praestet,
tibi
127
deberi
libeniin
gratiam poscat.
cum
nihil
praestem, nolo
quam me
331
peteres, magis
31
non enim tui causa fugio, quam, priusnolebam ducere, quam tu cupis. CVM <^is^ NiHiL MEREAT mcrere est aliquid
mercedis pro labore sumere. cum dicimus ^nihil meretur', hoc intellegitur: nihil mercedis dignus est accipere.
330
331
f.
30
qiiam.
est
pro nequa10
31
uel alio
modo
dicitur:
^cum
is
mereat' id est
praestet,
m.' et {Aen. IV 334 55) ^numquam, regina, negabo promeritam'. et e contrario laedit (Andr. 1 1, 112) ^quid com-
YI 664^
"^quique sui
memores aliquos
3 cvm
is nihil
mereat
laboret
15
mercedis petere debeat, ut ^quid meret machaera' Plautus in Pseudulo {lY 7, 89). 4 postvLARE iD gratiae poni sibi aut ^id' propter id aut Hd'
mereatur, uel:
5 id gratiae poni sibi addi in quod nihil mereat. 6 Id est: sibi gratiam mereri. gratiam suam. 32 NVPTIAS EFFVGERE EGO ISTAS M. QVAM TV A. intcr332 posita distinctione uultuose hoc dicitur, hoc est cum gestu.
1
20
tibi nihil
quod
haberi Steph. 2 gratiam sibi inquit sscr. C^ TC <[-m-^ nolo TC 3 causa] gratia V\ quam] 4 peteret 5 cvm mereat om. cuperes
\
\\
TC
II
TC
\\
MEREAT
nihil
\
om.
A
\\
mereax
B V
\\
est om.
\
TC
\\
6 labore
in ras.
V^
7 hoc intellegitur] -i- 5 mereat F^ mereret TC est mercedis dignus TC 8 est oratioms TC, orationis B 10 uel B^
|
meretur
\\
ABV^^
I
aut
rell.
\
alio
modo
12
his
I
T\ mereret
quisque
quam
BTC
ATC\\
|
f.
reginam
m.] fi-m-'
\
negas
\\
T, in Echirra C pseudolo J., psedulo BT., (;in mg. d- add.) C 17 siBi 18 poNi in mg. V^ aut 1. sibi om. C propter id Bahhow: postulare codd. aut id om. 18 quod nihil mereat om. 19 id est] id i C, id merere C, mere; 20 EFFVGERE OW. ISTAS A.] CtC M.] ma C Tv] t 21 M7tuose F| dicit hc est ^, i
^^F|
|
ATC B
C
TC,
\ \
||
ducitur cu?/i ut <uirgilius> fecere merendo neutiper meritam F|| 13 e om. laberet p.] pater 16 machera AV, mechirra
j
F
\
\\
BT\
\\
\\
BTV
\
||
T
|
\\
TC
A F
\\
|j
128
DONATI COMMENTVM
333
2
33 1 REDDiDiSTi ANiMVM plus dici non potest. AVT Tv AVT Hic BYRRiA ^hic' dBi%xLv,Gig: quasi efficaostendit.
ciorem
refertur.
Ergo
ad
comparationem
alterius
334
34 1 FACiTE FiNGiTE i. E. fit quod uerum est, fingitur quod falsum est, inuenitur, ne temere fiat. 2 ^lnuenite' ergo cogitate dixit, post cogitationem *efficite' id est in effectum perducite. Sallustius {Catil.1,6) 'nam et priusquam incipias consulto et u. c. m. f. o. e.'
animum quicquid Pamphili nuptias metuentis, parum 4 Qvi DETVR TiBi 'qui' pro quemadmodum. est. 335 35 1 MiHi NE DETVR ueteres frequenter ^ne' pro non dicebant. 2 ego id agam mihi qvi ne d. non dixit
3
FACiTE
FiNGiTE
iNVENiTE
mire
exprimit
10
cui
dixerit
^ego non instabo ut ducam', sed quod est amplius ^^ego id agam m. q. n. d.')>. 3 Et recte: utriusque opera opus
est;
15
Pamphilus.
non enim continuo ducet Charinus, 4 sat habeo sic antiqui pro
dicebant.
si
non duxerit
^satis
^sufficit'
habeo'
1
An
uelut
habundo?
2 aut tu distincticos
\\
om.ATC
animvm] a- J5
I
efficaciorem x -onem ex -dit corr. V^ Ergo ex -ga corr. quod om. C falsum] uerum C tate ed. Mediol. agite (argite C)
,
B corr. A
bir.
\ \
potuit
BTC
dicticos
\
ABCV,
{sscr.
m. 2)
1.
C
\
\\
e.]
T V
5,
\
est om.
A TC F,
J.,
|
ABTC
C
||
{post dixit)
7 cogidicit
\
TC
efficite id est
C, perducite o- V\\ 9 consulte J. F, ow?. T u. e.] et] e f u- con ubi e F, T, ubi consuluerit mature facto opus est 10 fingite invenite] T pamphili animum TC 11 meF, f i fing in JB, fi i 12 detvr] d et T tuentis] recusantis T(.^), re+**entis C TiBi om. 14 agam] sl T uim qvi ne] 13 non] ut 15 non om. A m-q-nquod] qui TC ut] quod 16 d^ add. W. 17 utrius^i"^ {sscr. m. 2) V est om. ego 18 sat TC dicit C si] sed T duxerat A, duxit T pam^
F,
efficit
eade
efficite id
8 producite
em-foeO, cmfoe
\\
||
TV
I
II
\\
\\
\\
B B
\
\\
||
satis
I
anulis T, uel
V\ habundo
est
TC\
abunde
si*^ antiqui {sscr. m. 2) 19 An uelut] anut ABC, Babbow: habundabant AC^, ab-
sic
\\
ANDRIA U
336 337
1,
332,
I
1.
129
37
^daturne
Nisi
illa
;^)
Pamphilo?' et 'sic est. audiui', quod memor est apud forum modo e 2 fvgin hinc comCharinus se non libenter audisse. 3 ego vero ac lvbens minantis est et abigentis a se.
nuptum Dauo
nemo
liber fugit nisi necessitate coactus, hic dixit, quod est libenter.
etiam
^libens'
338
1 Di boni boni qvid p. haec scaena consilium conpersonarum, ad quas maxime pertinet argumentum. et hic est locus, in quo ut fieri solet fortuna mixta rebus 2 di boni boni q. p. non dispositis magnas turbas dat.
10
tinet
exsultat, qui, ut
Simo
dice-
-5),
timidus
fuit,
ut ipse
Dauus (J
sperauit ex nuptiarum terrore, quas nunc 3 Di BONi B. Q. p. ex proximo repetiuit bis, sed
tamen
alterum nominatiuo plurali, alterum genetiuo singulari dic4 boni qvid porto non solum enim corpore, tum est.
1 2it t\i
dices
est
TC
F,
om.B
||
3 nisi om.
B, tum pamphilum A, h n p
hoc** {sscr.
herchle A, hodie TC, om. haud TCV\ J5 id qvae] quod C opvs svnt] 4 hodie nupm. 2) F, hoc est <ne> C
\
B
||
TC
5
||
sed
^ B
sed F, atnu se C, alnu sed T fugi ne 6 hinc om. 7 est om. T B abigentis Steph.: argueatis A, arguentis C iubens Ac om. J5 TC V EGO om. C ac] a c
AB,
modo <^Modo^ C
\
\
\\
6 se]
||
8 liber
10 Dii boni TCV\ 9 libententer C post coactus TC lubens boni quid porto F, quid boni porto C, quid b p T, etc12 m^xta 13 dispositis sceno V 11 pertinet maxime dii C boniq; (dep- C ^)] desperatis Hartman dat turbas P- A, boqp^ C, non mirum] nimirum TV, om. 17 dii CF| boni] bTC 15 timendus V\ disperauit B Q p ] bo q p C, om. reptiuit A, repetwit F bis ATC, h B, boni in ras. F* sed tamen in ras. F* 18 plurali] popti 19 porto] porte? A, por- B, p^ TC
|| \\
(sscr.)
C'
necessitati
|
A,
-te
\\
\\
A
\
\\
bqp
B
|
TV
I
II
A B
\\
||
||
Donati comm.
rec.
Weasner.
130
DONATI
46) *ne quid Andria
COMMENT
tam bona quam mala.
a.
sic alibi
{I
1,
m.'
A.
339
A.
E.
A.
G.
Ordiue
locutus est: prius enim metum adimere, sic demum gaudio hic ordo etiam in laude seruatur. perfundere.
340
sit:
343 343
5 exanimatvm q. perterritum et perturbatum. 6 SED VBi QVAERAM Qvo NVNC iu omnes se uersat partes quaerens, quo dirigat cursum. 7 1 ABEO uidetur quasi constitisse, deiu quasi ele344 2 habeo inueni. legitur et ^abeo', gisse quo pergat.
illi dicatur ^resiste'. 3 qvis homo est qvi ME o PAMPHELE auto uidit, quam compleret orationem. 345 8 1 EVGE CHARiNE ^cugc' modo pro interiectione positum est. 2 ambo opportvne deest ^adestis', non:
lo
ut merito
i5
346
praefestinare ad
20
2 <^perii)> aTtolcoXa. 3 dave indicanda, quae dolent. PERH habet nonnuUum affectum, quod addidit ^Daue'.
1
A.
etiam om.
G.]
i
animo om.
etc,
daeag^
post om.
4 est]
q n T,
a. a.
\
aaexag- V
\
g.]
\
||
2 Andria] a
\
metum
<(istum)>
||
3 vt
\
m
T
C,
\\
ad atque ex a ga
ordine
Qvm
\
om.
4 prius in ras. V^ admere enim] licet in ras. F*, om. C 5 etiam ordo B, ordo etiam {ex {sscr. m. 2) C, adimere V quam corr. m. 2) C 6 laetvs est om. J5 ut si T 7 propter]
\\ |1
nescio Qvm post quid propter] post aduerbiale <est> F 8 q. om. BTC\et om. partes perturbatum om. T 9 sed nvnc] primum intendam se uersat B, se partes seruat TC 11 abeo] adeo codd. extitisse dein A, de hinc B, deinde quasi elegisse F|| 12 HABEo] abeo habeo per h. B abeo] habeo A, abeo sine h 13 ut sscr. C^ resiste ex rescice corr. C qvi me om. C 14 o PAMPHiLE om. 15 evge uidet complerit TC CHARiNE om. non in modo] m^ TC\\ 16 opportvne] o^ ras. V^ 18 dave om. dolentibus proprium <est)> F 19 incanda perii add. W. dave perii W.: ccitoXmXa. i^riOA(0 M0Pe AB, &n6X6Xa **** TCV. icTtoXov20 affec^um F liE%-u Steph.
BTC
I
ATC,
I
||
ABTC^
||
BTC
\\
B
\
TC
\\
TCV
\
II
B
\
BTCV
\
||
11
II
TCV
\\
M\
11
ANDRIA
QATIN
II 2,
111.
131
TV Hoc AVDi *quin' modo pro immo, aHas (Ad. quare non. 10 1 MEA QviDEM HERCLE c. ccrta senteutia est: 347 uidetur Charinus plus dixisse Hnterii' quam Pamphilus ^mea quidem hercle c. in d. u. e.', sed non est hoc; plus enim Pamphilus dixit. nam qui uiuit, non potest interisse, is autem qui uiuit, potest in dubio uitam habere. ideo
II
2, 39)
et iurauit ^hercle' et
adfirmans iusiurandum 'certe' addidit. 2 HERCLE CERTE bcne ^certe', quasi illud Hnterii' falsum
ita
sit.
Pamphilus plus
interisse.
fecit
periturum
se
esse dicendo lo
3 et qvid tv scio mira comquam pendia, quae contrahit poeta longitudine fabulae nec tamen 4 et qvid tv deest Himeas'. perdit affectus personarum.
Charinus
34S
11
est'.
ET ID scio iv ET ID scio
VTroKQLCeLy
tamquam
scio'.
dicat "^nihil
15
legitur
^etsi
sciens.
est:
obtundere
translatio a fabris,
qui saepe repetunt tundendo aliquid malleo et idem obtundunt atque hebetant. 5 obtvndis tametsi sincerius
est et melius subdistinguere.
20
Tv Hoc AVDi om. tu 3 mea immo] omnino HERCLE c.] h i d e u F, hercle C, h T om. 5 c certa certa om. 4 uidetur in ras., charinus dixisse in mg. V^ 4 interii quam in ras. V^, perii quam mea 6 Pamphilus ow. 5 ind^V^E^ A, in-ue^ C, i du uita e r, in dubio uita 6 uiuat 7 is] his JL hic V haberi C\\ potest uitam in dubio B, uitam potest in dubio 8 et 3. om. V affirmans BTV\\9 bene certe om. T illud om. TC intueri J. 10 feci (corr. m. 2) C interiturum -B 11 charinus <(* * *^ tu quid 12 <^in)> compendia ex -dio corr. quae et longitudinem.^ tamen sscr. C 13 perdit ex prodit corr.
TC
|1
\ \ \
\\
TC
V B
\\
\\
\\
TC
i|
||
||
||
adfectus tu quid TC, quid 14 id] ut J. eNYnOKPICI AB, iv vnov.QLGi M*, **** 15 legitamquam tur om. C^; et id scio *** tamquam 16 scientis in ccdce 15 legatur et sci scio T 16 sciens JB, pag. adscr. C^ scientis 17 obtundit scienti Bentley 18 idem obtundat A, obtundant TC, obtundt*w< T, i- C, om. 19 atque] et BTC, in ras. V^ hebetant in ras. F,
I
\
B TCV
\\
\\
\\
ATCV;
A
\
ABV
\\
\\
II
habeant
cerius Steph.
20 est
melius <e>
sed^
sin-
9*
132
349
IDONATI
COMMENTVM
'
12 1 iD PAVES JNE DUCA8 deest ^ob', ut sit: ob id. 2 tv avtem vt dvcas hoc hoc autem Pampliilo dicit. Charino. 3 vt dvcas pro ne non *ut' posuit. 1 1 13 1 ATQVB ISTVC IPSVM NIHIL P. E. EV V7tO%QL(iEr. ille 350 enim hoc idem dixerat cum exclamatione, quod quasi uanum 2 me vide utrum: quia laetus sum, an: me contemnit.
specta fidei
datorem,
ut
dici
solet
me habes, me
re-
spice? 351
p. H. L. M. M. cum prccibus admiscuit. 2 Et bene ^libera': perfecta enim tempus 3 em ecce: demonstratio secm-itas liberatio nominatur.
14
OBSECRO TE QVAM
et
lo
est facti.
35^
a
15 1 VXORBM TIBI NON DAT lAM GHRBMES summa coepit, cuius partes multis dicentur.
^iam',
Oratorie
2 non
i5
quod si non dixisset, inuel postea Ohremetem filiam esse datellegeret Pamphilus turum. sed addito '^iam' plena securitas est, Ham' enim
renuntiatio
auditoris
est
perpetuitatis.
scio
praeparatio
est
353
16
Tws
^prcudit'
B
|1
\
tv
ne non
^*
{sscr.
4
iJ.,
ille]
m.
1)
eninOKPICI B, h vnoy,QlaiM\ e****C, **** TV\ 5 quod om. -B 6 contempsit J5, contendit T Ve A
|| ||
\
E.]
nihil pericli
TG ut V
3 pro
7 ufci B dici soleat TC an^me A B habe B 9 p.] primum 5 F h. l. m. m. om. B 10 et tempus bis in ^ 11 em] hem ABTV, Nam {corr. 13 TiBi om. B nd-ic- V dat chremes] etc. m. 2) C B dat^* A 14 assumma A mults V non dat et chremes om. B 15 intellegere ^potuisset^ F|| 17 adito C, audito AB 18 renuncionem B est om. BC scio] scies TC, qui scis scio B proparatio C 19 auditorum V ad om. T 21 tvvs me] om. B pater] t T MODO me] modo m 0, m m TV aprehendit A, apprehendit F, p- TC pro prehendit J. F, om. B
quia om.
\
||
\\
||
II
II
II
||
||
ANDRIA n
2,
1218.
133
Et ^prehen3 ait tibi
vxoREM
cesserint.
D.
contemnenda dicuntur.
h.
4 AiT TiBi
5 ait tibi
dicit
354
bcne 1 ITEM ALiA mvlta qvae nvnc n. e. n. l. narrationem, ne audirent Charinus et Byrria, ne 2 item desinant dolos aduersus uigilantissimum senem. A. M. Q. N. N. E. N. L. commoda narratio de necessariis tan-
17
distulit
lo
tum.
minas autem
senis praetermisit,
ne corrumperet bona,
3 qvae nvnc argumentum est quaerere eum, qui sit territus; nam timor curam parit. 4 NARRANDi Locvs modo tempus et spatium eius. 5 QVAE NVNC NON EST N. L. uou uult diccre, quam minaciter secum egerit senex quamque instet nuptiis, ne Charinum Byrriamque spe deiciat, quos uult secum anniti, ne uxorem Pamphilus ducat. 18 coNTiNvo AD TE PROPERANS PERCVRRO uide quan355
quae nuntiabat.
potuisse
i5
B
4
Et prehendit] coprehendit
et
t^
Sic]
A
||
\\
2 w//antem
fugiente jB
ait
|
F
|
F, uitiante
3
ait
ducendam TC, ux h
TiBi]
J5
s.
V.]
t^
-i*
^F|)
TC,
5 TiBi]
TC \\ D-ati A,
C, cui
ari
H.] h^
F, otn.
u u d
praecesserunt se h- F, u-dh^
\
||
om.
cum
T\
credidertt
1|
6 deinde
V\ pu-
ATC,
item]
||
7 item] J?,
qn- TC
m.]
Hitem T, Hinc
||
8 audiret
Hitem T, Hinc C
11
II
\\
BCV
A, aduersum
\
BTC
\
\
multa C
e. n.
om.
^
!
^"*"
non
BC
est C,
n n
B
\\
12 q\xae V nvnc] praetermisit aut senis C T 13 cum (tum T) quis sit TC teritus 14 <est> modo et] est TC, om. 15 non] n^ TC est] e^ <me> dicere TC
||
||
\\
TCV
||
ABV\
\
minanter
I \
m. 2) F|| 16 egerit] gerrit A quam TC^ instat A Carinum {corr. in -nus m. 2) C 14 birriam C, et byrriam B <de> spe TC adniti 18 ducat om. 19 Continuo oc -nuus corr. A properatis p^rcurro F, properans C, p T, etc^ B quantu .4, quantum in ras. F*
{corr.
j
\
1|
\\
134 tum
DONATI COMMENTVM
356
VBi TE NON iNVENio iBi ^ubi' modo non sed temporis pro postquam. 2 NON iNVENio iBi a summo ad imum diuisiones, dicta et facta continentur, sub quorum genere sunt
1
19
est adr
uerbium
loci
vbi tb
quibus
species
357
10
iMPROviso
N.
non
15
361
24
egomet continvo
fieret,
bene ^continuo', ut
si
ab utroque hoc
MET coNTiNvo
ikl6L7tvL%S>g.
20
orationis
est.
1 properans (m ras. F*) dixerit {om. et 1.) TG V percuro percurens ^, percurro in ras. V^ 2 ostenderet cursus B 3 TE om. V NON temporis om. B non est modo C, non est T 4 pro] i B vbi 5 ibi] ibi ascendo in q lo
|
JB,
A
5
\\
||
II
aibi
||
assummo
gf J.
II
non
AT,
-n-
A, nunc
BV,
I
considerationes om. 10 et nocte uideo huius deest om. video 11 modo in mg. V^ e dauo aud. F, e dauo audiui TC, J. uel auoa^ 12 negai uidisse V, negato udiser A, ne breuitas mira et imitanta -S 13 obsonii TGV, om. quid 14 ipsius tristis A, om. deinprouison; ait] dixerat 15 N.] nuptiae TF, nup^ JB <et> quae F|| 16 quod F|| 17 et 2. a. c.] F, om. pronuntiandum <est> F|| 18 egomet om. ad cre^ J5, Qt 19 ab] * * * * 19 fueret continuo
BV
6 sub] s; C, si T ad unum C -n- C, nunc B V nec {coll. Eugr) W. meo C, non T\ cum TG, in mg. F^ om. ibi sscr. C*, 9 nusq; A forte om. B
\
\\
||
AB
B
||
TG
\\
II
||
|j
||
||
TC
ATGV\
\
||
dauus TG, laudis A Egome* {sscr. m. 2) TC\\ 21 eaAinXIKO A, e^^AinTIKOC est om. B B, iKlsLTttLKaa M*, **** CV, om. T egomet
II
otn.
ANDRIA n
4 <^CHREMEN Daretem.
sic)>
2,
1829.
135
et
Chremen
et
Chremetem, ut Daren
362
25 1 cvM iLLO ADVENio SOLITVDO A. o. signa ab his, 2 solitvdo ante quae sunt, quae non esse deceret. OSTIVM quasi circumuentum et non consentientem Pamphilum excitat ad gaudium laetitia sua. 3 iam id gavdeo
sic
363
Vergilius {Aen. I 697) ^cum uenit, aulaeis 26 1 recte dicis <^hoc Charinus dicit)>.
iam
se
r. s.'
2 perge
10
uultu enuntiandum: hoc dicit Pamphilus. 3 maneo ne 4 interea temporis longi significatio. temporius fugerit. 5 introire neminem <[^a^ non factis.
364:
si
365
fr.
72
2
366
nihil ornati aQyaLii^og. sic Sallustius {Hist. I 15 Jf.) ^igitur senati decreto seruiendumne sit?' 29 1 magnvm signvm proprie ^signum' pro argumento.
28
mentum.
1
F V
I
3 cvm dareten advenio om. cum il adue- (7, r a T sol- F, solit- C, s T a. o.] e a ho F, a h ab his om. TC 4 quae sunt om. om. decerent ATC, deceretur B, deceret ex dic- corr. F* Solitudo <(est^ 5 conA^ solitudo ^^erat^ F ante hostium F, a h J5
BTC
\
chremtem
\\
TF.;
cf.
ad
v.
\
ut om.
TC
cum TC,
||
ATC
||
B; (-tu T) 2, 44 Pamphilum Steph. filium codd. 7 sic om. conuenit in ras. F* se r. s.] sers A, seris F, se re^ T, ser:
I
ATC,
|
con.uentum F, conu6t
corr. Schoell.
||
BV
etc.
C, se
iam dicit TC perge] et TC 9 ultu T, uult J.; uultuoae? cf II 3,6 enuntiandi BC, uenireuntiandi J.; pronuntiandum.? hoc C 10 temporius TF. in temporis A, ui temporis 5, temporis TC, in ras. V^ fugerit TF.: fuerit ABTC, fuerit interea temporis in ras. V^ | <^dilatio> in ras. F* (= dett.) 11 nominem A, nemi B a add. Steph. factis] satis F 12 neminem his A, ne^ J5 quod C, qmd V si intus] finius A ait] aut A 14 ^PX(\ICMOC A, ^PXd.C^kii.OC B, ccQxcaOiioG F, * * * * C, om. T sic om. B 16 igitur] ergo B TC senatus ^B F( seruiendumne sit TC, sed uidendi ne sit A, sed uidendum ne sit F, om. B 16 signum om. B 17 Nwm F* ui haec conue nup^ B
F, d- J?,
\
\\S dicis
hoc Charinus
dicit TF.
||
dicit
J., dicit
||
||
(I
\\
II
\\
136
367
DONATI COMMENTVM
30 1 NON OPiNOR DAVE OPINOR ille opinionein accommodat tantum, hic multum attribuit coniecturis. 2 OPiNOR NARRAS quoniam argumenta sunt ex coniectura,
'opinor' dixit;
nam
est'.
quae
5
autem opinamur, putamus; quae putamus, incerta sunt. 2 OPiNOR NARRAS bcne a prima ad secundam personam. 32 1 HOLERA ET piscicvLOS MiNVTOS sufficcret dimi369
nutiue
^pisciculos' dixisse, quos sic 'minutos' dixit et [pretium] 'obolo' esse emptos, quae est ultima nummorum significatio; sunt enim genera piscium minutorum, quae magno ueneant. bic ergo etiam de pretio uilissimos pisces
significauit.
dixit,
lo
piscicvLOS
sonii', hic
quod supra
{y.
specialiter dixit.
368
etiam pvervm inde abiens conveni chremi sic 2 etiam pvervm ^etiam' ^Chremi', ut Ulixi et Achilli.
1
31
pro praeterea.
369
32 4
cura domi.
iN
^seni',
1 DAVE om. B opiNOR 0/M. BTCl 2 hicj duo A attribuit] aecomodat TC coniecturae V 3 opi nar JB et coniecturae 4 opinor Steph. opinionem codd. dixit om. codd., corr. Schopen B 5 o^inamur V 6 opi nar B bene om. B <persona)> prima B personam om. B 7 olera TC F, om. .B et] e^ T, om.
\ \
1|
||
II
\\
\\
BC
piscilos
diminuentem
II
A V
\\
minuto^ {sscr. m. ^) C, mi^ .B deminutiue A^ 8 quos Schopen: quod codd. pretium secl.
| \
8unt
li magna TC piscium TC, piscium JB 12 et ueneunt B etiam om. V uilissimo F, iulissimo A quid si ed. pr.: et si quid si AB, et quidem sic F, et quidem si TC minutes A, minutos in ras. F* sed omnibus seni ATC, *** sed seni B, non omnibus sed in cenam seni F 14 pis J5 13 obsenationis A, obsonationibus T\ olera J5 F 16 inde 17 ut om. obsoni B Chremi] i a c cremi B TC ulissi acMHi F, acchilli 0, atchilli T, et] ut TC 18 pro praeterea] propterea AB, praeterea TF, at illi A 19 misere ABTC, misere F, mire dett., {ex prot- corr.) C
I
9 emptos W. C nummorum
\
esse
numorum
\
\\
10 sed
||
(corr.
m. 2)
\
\\
||
||
II
||
II
Steph.
est
I
maior
B TC
\\
ANDRIA n
B70
371
303,
1.
137
alibi (B.ec.
33 NVLLVS SVM
'nullus dixeris'.
'nullus' pro
non, ut
12,
4)
2 ridicvlvm 34 1 QviDiTA una pars orationis. CAPVT <^caput')> pro toto homine. nemo enim ore conet est tempto ex aliis memhris hominem uelit significare.
GvvB%6o%ri xQOTCog.
372
35
sum
1 QVASi
NECESSE siT
hoc
esse,
si
quo altero sublato non necesivd"vfirjfia 2 si hvic non det te i. v. d. sario alterum relinquatur. hoc laborat Dauus, quemadmodum Philumenam Charinus 3 si hvic non propriis laboribus promereatur uxorem. DET TE iLLAM vxoREM DVCERE artificiosc Dauus Charinum
in
10
excitat, ut,
si
fieri
possit,
sibi prouidet.
rum rerum desiderium et appetitus ambitio dicitur. 374 37 VALE confirmata re a factis et personis deliberatiua nascitur.^
3.
375
qvid iGiTvil
continet
si
SLBi
vvLT PATER
et
liberationem
^igitur':
Daui
20
1 svM om. nuUus om. TC ut alibi {sscr. m. 2) 3 ridiculvm om. 4 caput add. W. conF, alibi TJ? 5 uelit hominem 6 sine doche tempto V, contempno 7 neccTe C ABC\ sinodoche F, tropus tropos 8IT 8 eNeYMHM^ 12 dvcere om. det] eic-B ostendit
I
||
V TF TC AB TC A, HNGYMHMdi B, iv^vnrincc M\ **** V sublato altero B 9 det] d F te u D; J[, t u t F, om. B 12 det] d- BTV t illum T) u d TV, om. B Dauus om. B 13 potest F 14 illa (corr. m. 2) C 15 nisi vides om. B 16 adpetitus ^ 17 re a] rei A factis et <a> T, in ras. V\ 19 sibi om. AB uolt B pater om. B scaena (a sscr. m. 2) C om. B 20 pamphili et daui continet 1? 21 enim sscr. G
|| \\
|
||
\\
\\
II
\\
(i
||
[!
\\
||
||
II
||
138
machose
etiam
DONATI COMMENTVM
hoc dixit <^'quid^ sibi <(uult')>, ut ille 318) *quid uult concursus ad amnem?' ID svccENSEAT Md' ob id, propter id.
(Verg. Aen.
VI
376
377 378
et
si
3 NEQVE ID mrvRiA id
est:
sibi
5
ad plenum
380
perfectum uidere. 6 1 TVM iLLAE TVRBAB To 'illae' ad terrorem rettulit. 2 QviDvis PATiAR hoc est: patiar me uxorem ducere. 3 PATER EST PAMPHiLE hoc uultuosc pronuntiaudum 4 Et mire ^pater' dixit, ut in ipso nomine uideatur est. habere auctoritatem. 5 Et ueluti dormitantem et oblitum potestatis paternae his tribus excitat: 'pater est,
lo
Pamphile'
^difficile
est'
5 qvid15
vis PATIAR sunt qui 'quiduis' pro quicquid euenerit intellegant, quia dixerat (15, 42) ^adeo me ignauum putas?'
alii pronuntiant, ut sit sensus: quid me uis facere? an ut hoc patiar mihi uxorem dari? 6 pater est a neces-
sario
argumentum.
20
381
Pamphilo, perniciosum
Crlycerio.
sola
3 suc-
C
\
amiem C
\\
V 5 uidetur om. perspexerit F, pers T \\1 perfecte V 8 tvrbae to] turbeto F, turbae 9 quiduis pa- B, illae om. terorem C, tum T, om. quid inspartiar J., quem uis patiar C parciar J. ux ducere 10 pam^ in om. TC uoluptusse F|| 11 est. Et om. uideatur ex -entur corr. 13 patemae potestatis pater est ras. F^, pater 14 <^resistere (m mg. m. 2)y difficile F 15 patiar] pa. J8 est 2. om. mulier otn. sunt quicquiduis (quidq- T) TC, sunt quiduis quiquid euenire T, (i ex e corr.) 16 adeo BV, ad et A, adeon T, in mg. C^\\ 17 uis om. T 18 ut hoc sscr. C^ ut dare T,
codd.
II
4 iD om.
iniuria
id est] id C, est
(bi sscr)
se]
so
II
AD
perspexerit
5
||
\
\\
||
II
ABTC BTC
||
||
\\
||
||
w. ^) a sscr. F* 20 hoc resistere TC, 21 pamphilo sistere {in mg. m. 2)^ hoc est resistere F dare
cile
{corr.
j
||
<^rediffi-
TC
glycerio
pemiciosum
(j
ANDRIA
II 3,
1-10.
139
4 Et ^sola' et ^muautem: sine defensoribus propriis. 5 sola sine auxilio ac per hoc deserta. 6 DiFFiciiiE EST cc7to0Lco7tr}<iig cum uultu: deest ^resistere'. 7 DiCTVM AC FACTVM prouerbium celeritatis, id est 8 DiCTVM Ac FACTVM iNVENERiT pro 'inueniet': concito. iunctiuo modo pro indicatiuo usus est. et est bonesta locutio.
lier' dixit.
382
se
QVAMOBREM EiciAT
o. calHde ad eius periculum amator timet quam sibi; ideo autem Dauum male sic agere,
10
quia cum caueat Pamphilo, tum cum maxime formidat 3 eiciat 2 oppido ex oppido, ex ciuitate. senem. 4 cito illo admirante hic etiam conmiratur et stupet.
firmauit.
-
383
9
ralis,
CEDO ^cedo'
singularis
numerus
est,
^cette' plu15
2 dic te dvctvrvm prout salue, saluete. nuntia ^dic' quasi rem facilem et nuUius praeiudicii. 3 dic te dvctvrvm hoc est, quo a principio nitebatur.
384
10
EGONE DicAM
To
cgo'
k'fi<pci(SLv
habet,
hoc est
3 bJ^O2 ac] et 1 autem TV, aute C, int A, om, CIOOTTNCIC- J., <\nOCrrHCIC JB, aTtoaiOTtriaLO V, anoci-onucis- C, T cum deest uultum V <^ut> desistere TC 4 dictvm ac factvm om. deest A, om. 5 facAc] aut F, aut <^factum Dictum ac)> T prouerbium 5 ac] id est] uel TUM hic om. prouerbium <(est^ inueniret T coniuncinuenie uel aut F pro om. 6 locutio] honesta locutio modo pro modo <^prouerbium tiuo
\\ ||
anonuc-e-
BTC
\ |
\\
B
II
factum^
O^
7
I
I
F A
|
TC
\
||
{cf.
supra)
periculosum se A\\ sic 8 cuius A quam sibi timet B 9 Dauum post agere in 10 cum agere ABV, se agere T, (m mg. al' suadere m. 1) C 11 opido ex oppido om. B exiuitate tunc .B sscr. C^ 12 mmatur eiciat om. A, et ciuitatis T, ciuitate ciTo] cetu TC hoc F confirmat TO, confirmet F 13 etiamj et TCJl 14 cedo om. numeri TC est pluralis om.
o.
\ I
QVAMOBREM OM.
et est] est F, et
om.
BV
\\
||
B BC
\
\
\\
\\
cette Schopen: certe A, cetera 15 saluete] saluere pluralis sscr. F^, pluralis <^tantum> te dvctvrvm om. jB 17 te dvctvrvm] JB, soluere A, salueris t d 18 egon quo Schopen: quod codd. ab initio to (7, te T, in dicam] dico A, dic B, deNe<t)^CIfS en qz em TC, emphasim
1
BTCV
|
||
est
<tantum> F|
TC
\
TCV\
\\
||
TCF
||
TG
AB,
140
uel:
DONATI COMMENTVM
quem non
oporteat dicere, uel: qnem non conueniat 2 cvk non non interrogat, sed
quam
'non'.
385 386
11 EX EA RE QVID FIAT VIDE aTTO TTjg ha6(0g. 12 1 VT AB ILLA EXCLVDAR HOC CONCLVDAR mirC *hoc':
^ab
illa',
huic
nec
Et
ex ferarum
translatione 'concludar' dixit, ut alibi (Phorm. 3 vt Vonclusam hic habeo uxorem saeuam'.
1, 1?)
lo
ab illa
sv 'ijnoKQiceL^
uam
aliud infert,
Dauum
dicere.
367
13
NEMPE HOC
SIC ESSE
mimesis
15
enim
diciiur.
nempe hoc a
possibili.
389
loci
15
*cette'
pluralis.
est,
CEDO QviD ivRGABiT ^ccdo' singularis tantum, 2 mc reddes omnia ^hic' aduerbium
sed aduerbium temporis, ut Vergilius (Aen.
non
1
quem
11
i.]
quae
||
2 non non]
\\
non
fion
\
A^ non non
V
\
non
C Sfacultatem A 5 ex] et TC quod AV, om. T ^nTNCeKB^CeOOc A, -CeOC J?, icnb rfjG *** M\ *** + TCV\\ 6 ExcLVDAB om. B hac concludar AC, hc- T, sscr.
"''''
F^, om.
W.:
11
hoc amicam W.: hanc cum (eum C) codd. 7 huic nec sscr. C* 8 uideatur esse F|| 9 co7?cludar 10 habet A 11 excludar hac concludar F, ex hac con
I
\\
illic
codd.
1|
\\
13 nepe
d.
p.
mimesis ab imatione A, a limitatione C BTV, numesis C, numesi A-, mimesi.^ (/itfiTjffft KJotz) 16 enim dicitur ducitur(.?) B, ducitur enim TCl 17 quod
15 Hoc om.
I |
d-p-
II
F*
|
B TC
|i
II
V\
uenturum
TCF*
1|
\\
iurgabitur J., iursingularis] <^quid)> singt A, sintandem gularis F, singularis <^numerus> B, singulariter 18 cette Schopen: cetera codd. pt AB, pluraT, tamen C 19 loci aduerbium om. sed liter omnia] etc^ ut om. om.
I
\
TC
TCV
I
|1
\\
ANDRIA
II 3,
1021.
141
3 reddes
utili.
IX
390 391
facies, restitues.
246) ^hic annis grauis atque a. m. A.' 4 cbdo qvid ivrgabit ab 16 iNCERTA VT siBNT hic est euentus.
1 siNE
17
mena.
cst
sine
ducenda Philu5
consentiat Chremes
filiam dare.
392
18 1 NEC TV EA CAVSA M. H. Q. F. NE IS MVTET SVAM SENTENTiAM hoc est quod supra (/ 5, 7) ^id mutauit, quia 2 nec tv ea cavsa minveris me immutatum uidet'.
quia promisisti te esse ducturum.
lo
393
394
19
2 NE is
NE
is
scilicet.
MVTET
coniungit euentum.
I.
20
T.
I.
N.
Q.
SCilicet
ne securus, quod non sit daturus Chremes filiam suam, parui faciat iram patris et neget uxorem ducere utpote fretus neminem alium sibi commissurum coniugem.
15
395
21 1 NAM QVOD Tv SPERES suut qui ^speres' pro 2 nam qvod tv s. alium daturum. timeas habeant.
1 anms F, onmis rC, a q a m a
adque F, etc
\
AMA1|
A^
adqamJ.,
scient
scient
0,
sie
fiant {corr. w.
5 NAM
.2)
F,
T
\
6 dare om.
||
4 omni om.
haud F, aut
|
ATC
||
\
||
dubium in
|
ras.
7 nbc tv] nec eu A^ d T, d-e- V\ Chremes] dire me J. sententiam om. ^ h.] o- T A, om. B M.] minueris J5 h. S ^, f mutet fort. post F. lac. signanda F.] is] his A sententiam tuam O, m s s TV <(nec tu ea causa minueris 9 uidet (nec t e c m T)y hoc est rO, in mg. F* 8 hoc 10 ducturum in mg. F* om. A hoc quia B, quoniam 9 EA cavsa] e-c- BT TCV^ F^ m T minveris] mi
I
||
II
fl
10 promixisti {corr. m. 2) C 11 his A\ mitet J., F, om. sententiam hic om. scilicet chremes 12 ne is] suam sententiam reddit J., (reddit C) post consilium TC\\ 13 dic
I
|1
Q.] etc
B B
\\
||
Dic] hic
F, ut n n
daturus
spebas
TC
r, ut nn
cvm] c^
15 faciet
et
I
om.
ATC, ^am F
speras tu spe
|1
scilicet Steph.
TC
\\
F*
\
C, tu sp. in ras.
V^
142
DONATI COMMENTVM
3 PROPVLSABO hoc Gst: causam inanem esse monstrabo, ostendam nihilominus te esse ducturum aliam uxo4 propvlsabo eleganter rem, etiamsi h^nc non duxeris. 5 vxorem his moribvs pro eo, quod est repellam. deest aliquid, ut sit: his moribus agenti, aut: his moribus 6 vxorem his moribvs dabit nem.o ne alteram praedito.
id est:
quaerat.
396
22 1 inveniet inopem vTtocpOQa BvGxoiog. 2 veniet inopem sed ne inopem quaerat. 3 inveniet
INinlo
OPEM sunt qui xam av^vjto^poQCiv dici putant ^inueniet inopem potius, quam te corrumpi sinat'. 23 SED SI TE AEQVO ANIMO FERRE ACCIPIET NEGLE397 GENTEM FECERis hoc est: etiam in paratis nuptiis. 398 24 1 ALiAM OTiosvs ex otio, hoc est securus. 2 inTEREA ALiQviD A. B. scd ue quaereudo inueniat. 3 inTEREA ALiQviD mortem patris adulescentis in delicto pro 4 acciderit et ad causam refertur bono seruus ostentat. et certe, quia mortem patris bonum denuntiat. 5 acciderit nota
^acciderit'
i5
399
quam
id est 2 nihil et , esse] re <;^esse^ inanem esse om. ducturis uxorem om. -B 3 eleganter 4 pro est om. post repellam in repellas C moribvs] * d ne J5 5 aliqu^ti F, aliqd ut sit in ras. moribus moribvs l.]m- T\ moribus 2.] mo -B 6 vxorem om. nemo]
minus
B
\\
V
\
1|
F
\ |
|1
B
j
||
||
YnO<J)OPAeyeYCTI8iNOPEM]inoKOC J., YnOO^uP^eYCTIROC B, ****** CF, ow. T; s^gtoxos inueniet ino J5, inopem inueniet Steph.^ icpSKtitiog Lindenhr. C 9 sed ne inopem om. T sed 11 inopem om. B inueniat T 10 sunt qui in ras. V^ K^Td.^NTinO(t>OPAN A, xara accipiet om. 12 sed avd-LTtocpoQCiv M*, **** 13 id est B 14 aliam om. B id est B 15 aliqvid] negli fe B a J5 F a. b. in ras. F^, Bsed] s TC qu^rerendo a\ 16 aliqvid] a etc J5 delictis B pro bono] probo TC1| 17 seruus om. A ostendit TC, {-dit) V 18 quia <^e5 F denuntiate A
\
mdan- B
II
neom.
\\
\\
II
\\
\\
TCV AB
\
\\
\\
acciderit] deciderit
sscr.
C^ quidem <Id>
I
BV
5
\\
19 etiam
id <(eBt)>
est
F^
phis
oiti.
TC
ANDRIA
II 3,
21-26.
143
2 vide qvo me indvcas 'quo me ininterrogatus est. ducas' in eadem translatione permansit, qua sursum dixit concludar'. 3 Bona ohovo^iccj ut mox iuste (v. 12) 'hoc
Dauo
4 qvin taces ^quin taces?' succenseat Pamphilus. cur non securus es? significat, nam nunc tacere ^esi} securum esse, ut in Adelphis {II 2, l) Hace, egomet conet ideo ille ut consentire dicenti ueniam Pamphilum'.
Haces' uideretur, Micam' <^ait^, ut scias illum non silen5 qvin taces correptio tium sed securitatem imperasse.
est silentium praecipientis de eo dumtaxat, ne timeat de 10 6 Id est: esto securus, nam tacere securi est. nuptiis.
400
26
illi
(J 3, 14) 'quicquid peperisset d. t,' sic ergo soluitur: quod ibi seruus cum stomacho dixit, hic tamen Pamphilum uerecunde locutum accipimus. 2 PVERVM AVTEM NE R. uum diuiuat an 'puerum' pro quolibet sexu,
contrarium
quod
dixit
15
3 Subolem,
d. t/
lioc est
significat, ut ( J 3,
est
I
om.
TC
d-
quo
\
me
BTC
\
||
emde3 C^
dicit
rursum TC qua F, quia ad v. 12)] hac codd. condular A 4 succenOIKonoMld^ J., oeconomia BV^^ yconomia TC seat pamphilus dauo TC quin pamphilo V taces] ta jB
translationem
3 hoc
{cf.
\
ABTC
\
JC
II
||
taces
V^
non
I
TC
in ras. F*, qui itaces A, om. 5 cur in ras. significat] sig A^ signum F, om. nam] iam nunc] est add. Goetz 6 ut om. <(pro)> securum J5
{2.)
B
\
BTC
\
||
||
C tace egomet] mce g T, mee ego C conuenio A Pamphilum] ipsum Ter. dicenti V 8 tacens ATC; quin taces Steph. ait {ante dicam) add. dett. scilentium C 9 impetrasse 10 ^c-) ne C 11 Id est] id TC 12 autem TACEs] ta- B ne re^ F, autem ne "sciscat C\ autem ne rescitat A, a n r 13 esse contrarium B dixisset F peperisse B r, etc^ B 14 d. t.] dto- r, deto^ C. decreuere tollere B ubi TC stamaco B, stomnacho C 15 hinc tantum F locutum uerecunde B accepimus TC 16 ne] n re- F, resci 0, r^ T nam TC au sscr. C'\\n sobolem TCV\ hoc est om. B filium ABTC, foetum V (recte?) 18 pe 5 significat om. jB d tol JB, de to F ut om. T pueros B F, -ris A, -rum TCM; del. Schopen iAc A, HalAac B, naLdcc 31 \ *** TCV
\
\
\\
\\
BC
\\
\\
\\
II
\\
\\
ATC
||
BT
||
144
DONATI COMMENTVM
(II.
Homerus
I 255)
(c.
12, 25) ^dicam et Alcidem puerosque Ledae'. EST cautione opus est, hoc est cauendum est.
4 cavtio
401
NAM POLLiciTvs svM svscEPTVRUM promissio et poUicitatio eandem uim habent, sed pollicitatio maioris 2 hanc fidem ordo est: ut hanc asseuerationis est.
1
27
fidem darem
serturum.
sibi,
me
obsecrauit, qui
<(se)>
sciret
non de-
403
29 CVRABITVR non
difficultate,
^curabo',
sed
impersonaliter
cum
4.
404
REviso
innectit
Q.
c.
c.
haec
scaena
nodum
facit
fabulae
et
A. A, Q. c. c.
sagacitate.
Et quod
i5
supra dixit, non paenituit idem repetere ^obserues filium, quid agat, quid cum illo consilii captet' (J i, 142 i3)\ quod enim prudenter dictum fuerit, non piget repetere.
priamo
(-us
T) eo
te
paedes (pedes
\
TCM^,
pedes V)
ATCVM^, priamo * * eotepedes J5, itQLCi^oio ts itcciha in mq. M^ heratius A 2 et] in T alcidem B F, alchidem ATC\ Laede J. 3 est hoc est om. B hoc est] hoc V 4 nam om. B polli B sum susce F, s s T, om. B 5 eandem 6 adseuerationis A est poUicitatio om. T tandem uim A
I
||
||
\\
||
TO qui ex quia corr. C 10 dificultate A 11 Remso A qvid c. c.] dixit] ostendit TC etc^ B T haec B, in ras. F^ hac ATC avt] autem A, a scena in ras. F^ sententia ABTC 12 modum <(pamphilus)> V innectit Sabbadini: iniecit codd. ^ericulnm F 13 etiam] a consecutionem B Qvm c. c.] q; A A que A quid q C
om.
II
BTC
I
||
7 sibi
darem
\\
||
\\
||
agant
TC TtQog tb M\ nPOCeO AB, npoceo TC, *** ^ 15 prudentiam F| sagacitate A, -tem F 16 dicit TC idem] C filius C 17 cum captet] c illo c 18 quid A c c captet C, cum T, cum illo captet ^
II
\
F*
quid a quid c consilii in ras. 14 TtQos tb] poeto A, psta T, prestat C, om. B V opus
qO, qaq^T,
I
qa^J5,
est
II
||
\\
||
i
405
A2^DRIA
actio
3,
264,
5.
145
dicendo, 5 qvid agant
tamen ex
his tribus
consistit:
cogitatione,
gerendo.
cum
Bx
406 407
3
cilius
possit.
odio, quoniam auerso animo loquitur. soLO Loco ^solo' deserto, ubi meditari fa-
406
^orationem' dixit, qiiod quusi ad plenum cogituri potuisset, quippe \uenity meditatus alicwnde ex solo loco'. 3 1 Menander evQSiLKbv slvaC <paaL xr\v iQJifjLLav ot
4 Et
'^
lo
Tccg
2 venit meditatvs alicvnde terror, d(pQvg aLQovvsg'. obiurgaturi patris hortatio est ad promittendum Pamphilo
408
^diffcrat' disturbet
et in diuer-
Vergilius (^G-eo. III 197) ^atque arida d. n.', 2 Et in Adelphis {III 4, 40) ^miseram me, differor doloribus'. hoc est in diuersum rapit, dissipat.
ferat.
sum
15
uon uc timeat cauet Dauus, sed ne amore a consilio suo alienetur Pamphilus. 4 apvt
1
om.
tamenj autem BentUy cogitationem TC^ (^^^y cogiV 2 regendo TC, agendo V ut uideam oyn. A me TC non du ^ F 5 hic] senex B odio] idio A\ t8LcoTL6fi(p Schoell animo aduerso TC 6 ex solo
\
[|
||
||
solo
loco om.
||
facilius
\
meditari
\\
8 ora{sscr.
tionem
<Pd<a
\\
9 aliunde
TC,
aliunde
m.2)V\exsolo-B
(O^CI A)
10
TNN
\\
eYPHOIKON (eVPHeiKON A)
eiN<M
(-|iN|M
Alpontes (d^Ypontes B)
AB, *****
11 aliunde TC, aliunde {sscr. m. 2) svQETLxr]v Steph. cesor, sscr. teror C, terror (m repetitione cesor)
terror]
||
gatur (7, obiurgati T, <(obiurgacionis> obiurgaturi 14 qva te om. te (m mg. uel hortatio) F est] ex T differat om. et sser. C 15 F, d-a- TC, om. B 16 Et owi. in om. TC 17 id est differam C
TC
\\
II
\\
dw<c>
\
\
12 obiuroratio
\
\\
rapior dissipor B, rapit dissipat {corr. m. 2) Flj 18 proin tv fac om. apud te scies C, T F, sies apud te non ne T caueat 19 amore a in ras. F* apud BCV, a- T
I \
in
aduersum C, om.
TC
\\
atsA
\
Donati comm.
rec.
Wessner.
10
146
DONATI COMMENTVM
TE siES pro paratus sis, cui contrarium est (Heaut. V 1, 48; Fhorm. I 4, 26) *non sum apud me'. 6 1 MODO VT possiM DAVE ^ut' ne non, 409 2 modo VT possiM a possibili. 3 possim apud me esse. 1 1 nvmqvam hodib tecvm ab utili euentu. 2 *Num410
quam'
(Aen.
quam
^non', ut Vergilius
II 670) ^numquam omnes hodie m. i.' 3 commvtatvrvm patrem iurgium habiturum. hoc est enim ^uerha 4 commvtatvrvm altercaturum. commutare^ in Phormione sic (lY 5, 33 Hria non commutabitis uerba 34)
.
lo
hodie
inter
uos',
quod
est
id est iurgabitis. 5 Ego puto "^commutare uerba' esse pro bonis dictis mala ingerere, hoc est iracundia in
maledicta compelli.
5.
412
ERVS ME RELiCTis REBVS i. p. H. o. uidc quam mire, cum onmes consulto consilio sibi agere uideantur, omnes tamen rerum exitu inopinato ludificentur, et Simo et Pamphilus et Dauus et Charinus et ipse Byrria.
1 1
1 t- jT
I
15
scies
(7, sis
J. F, s-
T, om.
preparatus
ATC,
paratus
B, om. V\
3 ut (et C)
jj
sis
TCV
4 possim <^daue> V modo om. V possunt 7 hodie om. ab 5 tecvm] totum ^, om. BTC caput ^ TC euentu B F, -tum A; inuentum Sabbad., at cf. Eugr. Fort.
(sscr.
II
non
II
in ras.
V^
m. 2)
\\
i 6 adseuerationis om. habitaturum 8 patrem om. 10 si codd. commitaturum non om. 11 odio inter commutabitis] esse mutabis uos A, inter nos hodie quod est] hoc est V, hoc TC\\ 13 mala 12 id est] id esse] hoc est TC; hoc esse Steph. 14 malis in om. hoc est] hoc TC\ id est et C^ om. dicta 15 Crus me herus me C, erus meus relic Delictis rebvs o ] rebus omnibus p C, r o 16 mire in ras. uide {ex inde corr. m. 2) p T, om. cum in ras. V^ consilio <(consilio)> sibi conF^ me exitum T, exiit sulto sibi om. 17 tamen omnes ludificantur B, -carentur inopinato ante rerum et Simo 18 Byrria om. 18 dauus et pam et cari
et euentu
7
m.
I
Numquam
||
7m
\\
\\
BV
\\
\\
jj
TC
TC
,
TC T B
TC
||
II
C\
||
AB
I
||
TC
\\
TC
B TC
\
\\
TC B
\
ANDRIA
2 ERVS
concitet
II 4,
55,
6.
147
ME
Charinum.
R.
sonae
sine
ad hoc uenit Byrria, ut in errorem 2 Et in hac scaena quattuor per4 ervs implicatione intellectus locuntur.
R.
R.
ME
id
R.
imponitur manus
rebus,
cum
perficitur
5
quod coeperit, ut Vergilius (Aen. VII 573) Smponit* regina manum'; relinquuntur uero res, cum imperfectae
relinquuntur, ut Vergilius {Geo.
in
medio defixa r. a.' 5 pamphilvm hodie observare obseruatio duplex est: uel captationis uel obsequii. 6 ERvs ME R. r. adeo praeposuit hoc negotii omnibus
rebus.
10
esse
iD PROPTEREA NVNC HVNC V. s. uecesse est aut alterum superuacuum aut ^propterea' propter accipiendum. 4 Hoc AGAM in gestu est, nam est figura corporis
15
5 VTRVMQVE ADESSE viDEO ct Dauum ct Pamphilum. 6 1 QVASi DE mPROviso RESPiCE AD EVM iutcrest eius,
qui repente aspexerit; 2 Ut {Yerg. Aen.
eum
UC mcditata
20
1 herus TCF, crus b. r.] r r C, relictis T, r rebus F, om. ueniet ut in in ras. F*, ut n J. errorem ras. V^ \\2 concitet W.: conciliet ABT, conculpet C, in ras. V^ 3 loquuntur BTV, locutum C\ herus TCV\\ 4 me] B. R.] r r C manus rebus om. T, r 5 quod] qui A 6 relinquntur ut om. coepit V 7 relinquuntur om. 7 relinquunturj uero uero om. dimittuntur Calph. ut] item C, om. atque] aut .B 8 r. a.] seruatio 0, reliquit aratra observare] ob JB obseruatio
B
||
ATCV
|
m F
A AC
||
||
||
9 captatione (corr. m. 2) seruato T, seruitio A, seruitium 10 herus F, captionis obsequi {in -quii corr.) C T adeo posuit R. B.] relictis C, r r me] m12 id J. v. s.] uenientem TC, ad coposuit negocium 13 esset sequor propter EJotz: post aut] ut .A codd. 17 qvasi 16 utrumque da et pam {rel. om.) 19 Vt interest 18 uidebatur evm] ,de improuiso B, EVM 07n. de y 20 quasi ^^dixit)- TC bespice] d I R mediata T 21 intellegat emn A^ de inprouiso ri^
BTCV
II
ATC
F A
AT
F
||
is
||
.,
\\
||
AB
\
||
||
\\
TC
\\
10*
148
418
DONATI COMMENTVM
7 HODiE vxOREM
D. V. D. V.
est,
ut alibi (Ad.
p.
;
III
3,
;
22
A19 420
u. e. u. e.
,25) p. nolo.'
consensio
est
si
penitus consideres.
2 HEM percussus hoc dicto Byrria interiectione magis quam uerbo exclamauit. 11 1 CVM iSTVD QvoD p. I. c. G. uimis obsequenter 422 locutus est pater: et ^postulo' pro iubeo et "^impetro' pro
extorqueo.
cario,
lo
postvlo
iuste uolo;
421
pre-
422 423
11 3 <(cvM^ iMPETRO pro ^cum impetrem'. 12 1 ERVS QVANTVM A. V. E. caderc spe dicuntur,
leuati a
qui
est
summo
^3)
ad inferiora labuntur.
vxore hoc
matrimonio ac
ut
{IV
1
1,
d u d uo C, uolo nolo et HODiE vxoREM om. 2 et] est uolo 0, uoio et uolo F alibi ex superbia 3 pisces -bo corr. C \r>. nolo] D.G-I-M^I-A^Si I.p.V-EV-E-P^ nolo ^, d u (r r) a s L p u e u c (e r)p uolo TC, -Ipu euc-p^ uolo Fj r. om. B 4 NVNC timet A quia h r F, d etc B 5 in me mora his B, in memoria F, inmeinoni lac. sign. Klotz non] quam in ras. V^ 6 consentis T tam] ea C, om. T
\
B
||
\\
TCV
B A
gdimas
\
II
A
7
|j
\\
percussus
I
quid
II
ATCV,
\
perculsus
\\
cvm
p.
otji.
\\
istuc
\
p.]
po
11 extorque 10 iu6eo F, uideo <^quae> precario 13 dixit] do 12 poscinri codd. imperio sed (d m. 2) 14 adwwxtam hlc F, hanc TC quartum A, partem jTC 15 pro 16 ervs F, admota H impetrem om. e.]
\\
AB
A
\
O
\
i.
|
c.
g.]
TC,
impetro etc
jj
||
||
||
excidit
herus
TOF
B
\ |
a^
|
<(animo^
TC)
recte?
id est
v.]
||
17 leuati q- T sepe 18 <^a^ matrimonio B, mauerisscr. id est C, om. 19 fallaci] fallax F; falsi|
I|
||
quodl quia
\\
20
^NeTVXen A, ^HeTYXeN
Schopen
****T(7F;
ANDRIA n
425
6,
718.
F.
149
non in
14 NVLLANE
neque
in
IV
amore
fracta esset ab eo
alibi
audierat.
Terentius {Fhorm.
2,
ei
426
427
1,
sententia.
428
VERVM iLLVD VERBVM EST id cst prouerbium et 2 Et sic ueteres 'uerbum' pro sententia. 16 OMNES SIBI MELIVS MALLE QVAM A. sic alibl (JF 12) ^proximus sum egomet mibi'. 17 EGO iLLAM vmi V. F. B. bic corrigitur a poeta,
1
15
10
4^^
quod per iracundiam dixit Pamphilus (J 5, 15) ^aliquid monstri alunt'. 18 1 MEMiNi viDERE aut: memor sum me uidisse, aut
*memuii
hoc est intellego, scio. 3 memini videre pro 2 An memini quod uiderim? Ennius [Ann. I fr. 17 M.) 'memini me [quam] 'uidisse'.
uideri',
i5
^B ^"
non
^uidere',
1 iN
T 2 nuUis] C, cuiquam hominif; A, c hominis F, non ullis A, ullis rebus Schopen (cf. Ad. III 2, 32; Serv. rebus Aen. IV 373): terris codd. neque in] nequeunt 3 cum] et TC 4 facta que Schopen: terris codd. subisse u. c. e. p. F, ucar TC, humeris confectum 5 Terentius oni. & prospexeris aetate parentem | ubi in mg. C uere ei uerbum T, om. C credere] cin mg. C*, om. T quid est] quid michi licet A, quid mihi ul' eet in mg. C^, uel esset T, periculi nihil eet F, etc 7 ei hic ad rem perspexeris T, in mg. C* perspexit AB^ illud {corr. 8 uere illud u e TC, uerbum prospexit F 9 <ut> uerbum jB, uerbum est om. m. 2) C, om. 10 omnes sibi sententia <^posuere> dett. post sententia T sic malle melius C, malle sibi jB, alteri a.] al 11 sum egomet om. J5 A, egomet sum mihi F, ego mihi sum 12 vidi om. V v. om. f.] forma 13 dixit per iracundiam aliquos T 15 videke] uide (e ex i aut i.] ut 16 memini <me)> uideri non corr.) om. V\ non uidere om. uidere 17 quod mg. F' id est J5 17 an] aut F* memini in ras. quod uider F* 18 me minime quam om. Don. Ad. I 2, 26 et Phorm. I 2, 24, itmi Charis. 98, 5
F.]
etc
jB
I
esse] e
chf^
\\
1|
ATC
||
A A
\
B
|
\\
\\
AT
AV
\
\\
||
BTC
jl
II
||
CV
||
ABTC
A
||
AC
\
||
TC
||
II
II
150
fieri
DONATI COMMENTVM
pauum'.
prohare.
4 'forma bona'
alii
ut
noui
430
^quo' hoc est qua re. uolentior, non iratus uel minus iniquus. 19 1 si SE iLLAM iN soMNis Hu somnis' per noctem, ut Vergilius (G-eo. I 208) ^libra die sonmique pares u. f. h.'
et Plautus {Merc.
II 1,12
modis
omnia
dicitur
cum
illa
manere, cum
10
per noctem.
6.
432
Hic NVNC
ME
pitur miro
siBi
s. p. haec scaena dolos conquibus utraque et capit et ca2 hic nvnc ^Jme^ credit aliqvam
c.
A.
ita
uidetur
loqui,
ut
spectator,
15
non senex audiat, sed hoc agit, ut uelit a sene audiri. 433 2 gratia ^gratia' ueteres pro causa ponebant. 434 3 1 qvid davvs narrat uidetur illi blandius locutus
645, Ilberg coll. Gr. L. pauidum TCV\ alibi uidere ut Daniel: uideretur J., uidere et BV, uidere TC 2 parare distingunt A, -guit F, -guitur 3 id est svm om. TC pamphilus aequior <^8um) | 5 se se illam C, sese i in somnisJ T, sesillam A^ om. in s in somnis om. 9 in TC in somnis T, hic om. C somnis om. noctem <^in somnis^ C 6 ut] ait T, om.
1 fiere
TC
nemini
\\
BTG
A
B
\\
||
V danunt] danuno A, da nunc BTC, add. W. 10 cum illa manere sscr. C" quod] quia cum illa dormire om. B aliis TC 12 huc A non B mei ^ c. p.] credit a s f O, a c s f p F, credit etc JB cena ^ 13 utraque capit (capud T) TC, et capit utraque et caper T, ecapitur C 14 crkdit 16 pallaciam] c a s f TF, cre a B\ uide^wr F, uideretur <(nullus^ spectator 17 et TCV\\ 16 non senex om. TC ait oratiaJ gna A, ea etc B\ gratia sscr. C* 18 narrat] n B\ blan ////)/////// dius A
I I
\\
V TC F,
\\
uf h om.
\\
\\
TCV
\
||
||
||
AB BTC
\\
||
ANDRIA
esse.
II 6,
18-6,
6.
151
bene *nunc qui3,
dem',
26)
ut
paulo ante, 3 ABQVE QviCQVAM NVNC QviDEM hoc cst: nihil. 4 1 NiHiLNE HEM 'hem' interiectio est irati aduersum 435 2 Simul quid eum, qui neget se aliquid esse locutum. sit "^aeque quicquam nunc quidem' senex explicandum
cum
antiquorum pro ^nihil'. 4 'Nihil prorsus' dicitur, in quo nuUa est ambiguitas; est enim 5 atqvi exspectabam qvidem confirmatio negantis. exspectamus tam bona quam mala, speramus bona. 436 5 1 PRAETBR spbm evbnit ^praeter' pro contra, ut 2 hoc male (Hcaut. 11,7) 'praeter aetatem tuam'. HABET V. BiQGiviK&g 'uirum' dixit defessum senem. modo enim ioculariter dixit ^uirum^. ^uir' enim modo ad uituperationem cum ironia, modo ad laudem sumitur <(sine)>
^nihil'.
dat:
et
est
V(pr)(iLa(jL6g
10
15
ironia,
437
6 potin
1
e.s
Miui
v.
d.
est
aeque F, equi C quidem nunc q- JB bene nunc quidem 4 equi C*, nunc bene quidem F, bene quidem nunc id est B 5 NmiLNK C nunc in ras, F' hoc 7 quidem om. HEM om. B hem hem ex heu heu corr. V^ est om. B 6 negat TC se aliquid locutum esse jT, sscr. C" 7 equi C expli-
m mg.
I
B
||
||
\\
||
candum
est om.
cum
ait Steph..
\\
8 et
9 nil
nihil
rt
TC eY4)HMICMOC^, eyoh^^CMOC A, ***** TCV\\ F est 10 prorsus om. C quicquam add. Schopen TC est wwlla V est enim Danicl: est nunc A, est
I
\
\\
11 firmatio atqvi V, et est T, et est et J?, est C 12 mala quam (iviDEM om. atque C, aut qui bona T 14 hoc 13 praeteb evenit om. habet om. 15 habet] hyronikos A^ hironocos V.] uirum defessum (fe ex fo corr. m. 2) J?, ironicos TC, yQovriv.cbG V 16 uir Schopen: uirum om. V\ modo] non
\\
\\
II
V
\\
B B
T
||
\\
\\
TC
|
ATGV,
ATV,
mihi
\
\\
ad laudem modo
TC
18 yronia
{ex cyr(i
corr.) C; del.
Schopen
\\
ex e
corr.) ne C, potis ein T, potin (corr. m. 2) V es add. Umpfenh. id est potes] pro potis
d.
om.
TC
152
DONATI COMMENTVM
potes, ut Vergilius {Aen. III 671) 'nec potis lonios f. a. s.' et deest illic ^est'. est autem nomen "^potis' et facit potis
438
potior potissimus. 7 NVM iLLi MOLESTAE Q. H. s. N. quippiam significatio est minimae rei. 8 1 PROPTER HVIVSCE HOSPITAE CONSVETVDINEM haeC 439 omnia pronominibus bene mollita sunt; etenim atrocia 2 hvivsce simt, si cum suis nominibus nuda ponantur. HOSPiTAE c. et ^hospitae', non ^meretricis' et ^consuetudtnem', non 'amorem' dixit: ita omnia extenuat, ut Dauus
' '
lo
audeat
confiteri.
si ADEO BiDVi EST AVT TRiDvi beue ait 'si adeo', omnino negaret, ^cur igitur tristis est?' ille diceret.
440
441
9 AVT
ne, si
2 nostln de10 soLLiciTVDO propter turbationem. INDE desinet in significatione multorum, quae compendii
15
44^
11
quia
dicimus.
^reputauit' retractauit,
et uites
putare purgare
unde
et arbores
putare
lici- 20
443
12 TVM EST
sisti.
dvm
Ei ^licitum est' per te, hoc est: dum tu permi3 Et mire hic utitur senis uerbis: ipse enim
1 ut om. inonios B, torilos (cor- C) TC f. 2 illic Klotz: illi F, fluctus aequare sequendo
I
(=
om.
dett)
I
est 1.
I
om.
TCV
F
|
B
\
a. s.]
f-c-s-
||
autem] enim
a. h.
f.
NVM
iLLi] nihil
q. h. s.]
finges est A., signum est B, significationem 7 omnia] 6 huiusce h con TC, significaiio gnis est 8 si cum] qui ai atroatia J. oTo C, animo moiita 9 hospinominibus] omnibus TC, omnibus uel nominibus 12 bidvi 11 uideat 0, -tur tae] h J5T c.] i ^, om. 14 soLLiciTVDo om. bidvi F, om. TRiDvi] b e a t
significatio
est]
V
\
\\
\\
|1
AB
T
\\
II
TC
||
est om. 12 ne si] nisi A, ne si^' F ait] aut 14 N08TIN 15 desinet] nos inde inde sinet A 15 desinet ras. F* significatine A quae] qui C compendii Bentley. -dio 17 EAM codd. via] eam rem recte reputauit primam F, om. reputauit om. TC 18 et 1. om. putari F 19 Via F^, ina 21 ei licitum 20 Ludo T creditur A dvm 21 est om. est] illucitum ei Jl, iUicitum ei F, licitum ei , et licitum et 22 mire in ras. F* uerbis senis TC TC tu] tunc A
I
BV
I
\\
\\
m
j|
\
II
||
\\
||
\\
II
ANDRIA
II 6,
6 16.
r.
t.,
153
s.
a. u.
4 DVMQVE AETAS TVL.IT dum esset immatura aetas 5 tvlit duo significat: attulit et abstulit, passus nuptiis. 6 dvm licitvm est ei sic et placitum est et pertulit.
et
444
dicebant, quod nos placuit et puduit. TVM ID CLAM beue ^clam', quia nunc liquido apparet Pamphilum uoluntatem propositumque mutasse. 2 ^TVM ID CLAM CAVIT NE VMQVAM INFAMIAE <^EA RES)> SIBI
puditum
13
1
mire utitur senis uerbis: ipse enim supra dixerat (I 2, 17) ^dum tempus ad eam rem tulit, s. a. u. e. s.' 16 1 NVNC vxore opvs est animvm ad vxorem ap446 pvlit quasi denuntiatio est quaedam senis necessitatis im2 Et bene ^appulit' quasi ab iactatione flucpositae. tuum et aestus marini; has enim tempestates habet amor.
esset"!"
lo
3 Et sic 'animum ad
dixit ^ad
s.
uxorem
i5
a,'
447
^sub' tcmpcra-
ut ^subridef non
ad
dixit
TC
s
V G
r.]
rem jBOF
S;
^,
I
au e
C,
s.
t.] tulit a. u. f. T,
|
BV
om.
s.
\
B
\
s.]
10 a
B TC V
tulit del.
in mg.
V^
\
dvmqve
et
\\
tvlit om.
3 et] uel
ex sui corr. A Schopen (= enim) ei] 5 pudicum AC quod] quia TC, quae JB et] e F, om. rell. 6 TVM iD om. T, darem c- C, pudiuit ^ clam] ! c c da (sscr.) A quia sscr. A nunc ed. pr. non codd. 8 tvm 9 esset] schol. ad lemma dvmqve aetas tvlit pertinere docet 10 ad schol. 12, 3 cAviT tulit] ad esset] c n u sibi B e r (et T) t- TC, a r t F, ad etc J5 s u a e s T, (m. apanimvm JB e. s. om. F|| 11 vxorb om. C opvs] o 4
||
<^esset^ nuptiis
B N
B B
\
passus
per-
sic
||
II
\\
\\
BT
12 denuntiatione T, -nis C apulit pvlit] a a u a est om. senis necessitatis quaedaw F, om. (senis ante quedam) TC, necessitatis seni F* (dett.) impositaej site 13 abiectatione C, abictione marim 14 et om. estus 15 ad uxorem <^animum)> C, <a.> tempestatis
BTC
II
I
TF
\\
ABV^,
TC TC
\\
TC
||
a-u^ T\
17 visvs
apulit
m.
^, a^ T
||
16
s.
a.]
scribendum appulit
\\
om.
F*
I
subtemperamen
subridet
||
F ^
a. m.]
|
in ras.
<[8ubtri8tis>
ut C*, et
154
plenum
TRiSTis
t6
[tristis
DONATI COMMENTVM
2 svbaut] ridet, ut confessionem eliceret. mire seruatum est in aduiescente libero
in
V. E. A. M.
tcqstcov
et
amatore t6
celare
TtLd^avoVj
tristitiam.
nam
et
honesto
surdum
fuerat
tristis
ingenii
fuit, quia, <^ut^ dixit plenum res erat, nec gaudium fuerat, quia et necessitas in tristitiam retrabebat.
ingenium
illc
et
amoris
448
ad
2
17
summo
10
imum
3 Suc-
18
Dauum nunc
respondeat et ad
tristitiam
15
RiLE EST
senex
NiHiL
EST
audire
desideret,
tristis
A.]
TC\\2
libere
TtQSTtov
A.,
aut (ut in ras. V^) secl. W. elicet A, diceret aliquantulum B, om. TC m.] mihi B misere TG
\
\
A, om.
||
M^, *****
4>ni0non B,
TCV
TONnPenON
I
A,
TONNPeNOM B,
"non "nam
xh
To TiLd-ccvov StepTi.:
et]
TOTTTenon
\
4 non om.
uersis pellis
amatorem C
6 ut add.
et V\\ uersipellis ex -es corr. C <^ab)> 5 ingeni A., sscr. F^, surdum
A,
tristitia
W.
\
dixerat
V T
S iusticiam quia n (sscr. et) ingenuum JB 9 sed retrahebatur quod tibi] nichil propter etc 11 TiBi om. C\ in calce pag. add. C^ 10 proposuit Westerh.:
\
TC C amatoris TC
|
AB
||
\\
1|
\\
||
\\
opposuit apposuit
ABTC^,
apposuit
11
II
succenserat
\\
V A
hic sscr.
\
V^
deriuatione
07n.
AV
[
succensere
\\
est
.
TC
po-
tior" (corr. m. 2)
nunc V 12 <et> in T 13 est om. et (!) C ad14 derme* F, de quere T, n qui uerere J. uersa A suspicione om. T 15 animaduertit V 16 est 1. om.
\
||
||
||
J.
||
18 repetendam
||
ANDRTA
450
II 6,
1625.
155
NiMiVM PA-RCE FACERE svMPTVM mirum ipsuni 2 parce faet ^nimium' et ^parce'. 3 Et perCERE svMPTVM pepercit, ne diceret ^sordide'. turbati indicium est, quia se ipsum pronomine ostendit.
19
1 AiT
453
bcue
^hic',
uM
lo
adulescens.
1
455
Tv QVOQVE PERPARCE beue ^quoque', quasi dicat: quod pueriliter succenseat, tu quoque peccas. ^ 2 Tv QVOQVE PERPARCE NiMiVM ct pcrparce' et ^nimium', cum sufficeret ^per'; etenim ^per' et ^nimium' uitu3 non lavdo peratio est, ut (J 1, 34) ^ne quid nimis'.
24
cum
ille
peccet,
nam
is
nimium
456
peccati
1
est.
quam
Veprehendo'.
25
seni,
1
COMMOVI ideo ^commoui', quia argumenta dixit 2 comquibus proditur non esse ueras nuptias.
Ait
sscr.
F',
\\
otn.
nimivm
svmptvm]
\
parce etc
{sscr.
mirum TC, mire ABV\^ 2 paece] parce parce lium TC, om. V 3 svmptvm] s BT pepercit]
C^
equa-
Teuber turbati iudicium V 4 ostendit] posuit TC 5 meorvm poTissiMVM om. C, p u a c F, om. T potissimvm] p ab add. TT. 6 a add. W, *enim {sscr. m. 2) C potis tior
^perparce' dicit
\\
\\
||
tissimus J?
7 potissimum {corr, m. 2) F|| 8 sciet (7, fiet J., sciet hic] dic J., dicit {corr. m. 2) F|| 9 non] nunc
||
F
\
parce {sscr. m. 2) F, bn {del. et ille sscr. m.2)C\ quoque] quaqua A dicat] d- B 11 <(ille^ pueriliter F| suscenseat ^ tu ^ qaoque peccas F peccas <(perparce nimium faciendo sumptum^ dett. 12 qvoqve] quo A perparce] per ^..BrC, om. F 13 efficeret TC uituperatio est] uituperationem T, -one ne G 14 ut] et ne quit .B, neque T non laudo quia perparce {vel parce) dett.y quia {om. V) per {om. B) non (non per TC) laudo nam 15 qua nimium T 16 est om. 17 non laudo om. B 18 ideo commonui reprehendo] uitupero TC
C, est per
II
B
I
II
10 Tv qvoqve] eu q q J.
\\
||
||
ABTCV
TC
II
11
\\
ATCV
\\
|(
156
supra moui'. 3
DONATI COMMENTVM
(cf.
v.
Movi
5)
*sollicitaui'
dixit,
se,
modo
ut
'com-
'
i/Y
'commoui'
dixit
apud
spectator
457
QviDNAM HOC EST REi uerba sunt secum cogiquae nunc locutus est Dauus, aut 2 qvidde aduentu mulierum, quae in scaenam ueniunt. NAM HOC EST REi pulsatus cst scuex argumcnto falsarum
1
26
nuptiarum ^paululum obsonii' (II 2, 23)., tamquam se 3 qvid hic vvlt veterator sibi 'ueteilluderet Dauus. rator' est uetus in astutia et qui in omni re callidus est. 4 JEt hi duo uersus ostendunt pulsatum esse senem
ex argumento falsarum nuptiarum, illo argumento, quod ait 'paululum obsonii' {II 2, 23), tamquam se illuderet schol. 2). 5 Sunt ergo uerba, ut diximus Dauus
lo
(=
J), secum cogitantis senis aut locutus est Dauus, aut de aduentu
(scJiol.
i5
458
Hic MALi EST QviCQVAM si promissa non 2 illic est hvic rei capvt compleuerit Pamphilus. 'caput' est origo et summa unius cuiusque rei, ut Vergilius (Aen. XI 361) ^o Latio caput horum et causa m.'
1
si
27
NAM
20
TC 2 commonui T\\ TCV\ in mg. C^V^ 5 senis ante 4 secum in B 6 quae <(iiunc)> F* cenam A ueniunt C*, -ant ABV^*\ Quod nam A 7 rei pul8 obseni A^ ob J5 9 insatus] repulsatus A., pulsatus B luderet A qvid sibi om. B ueteratio {2) T 10 <^qui)> in astutia uetus est B uetus] ueterator A in omni Steph.: una 11 hic duo T, hiicalidus A est om. ATCV codd. A esse senem pulsatum J5 13 ait om. T obsonii] ob- J5 14 uera T ut diximus om. i5 15 nunc om. inauderet A F 16 dauus locutus est TC aduentu J., auentu C 17 cenam A ueniant (a ex u corr. m. 2) F, ueniunt j90S< modo Tjj 18 est maJi CF, e m T quic^ JB, q T permissa TC 19 illic CAPVT om. B iLLic] ille C, T huius C F, h T 20 est] summa ut] causa jB 21 0] e J. latium est et F, om. B TC causa M A J[, causa JBT, causas ~ C, cawsa malorum F
1
4 Hoc
tn om. aut] ac JB
||
\\
\\
||
\\
j|
||
II
\\
||
\\
||
II
||
\\
\\
||
ANDRIA
ir 6,
25
ni
1, 2.]
157
III.
1.
459
scaena nouo
ITA POL QVIDBM RBS EST VT DIXTI LESBIA in haC modo cessante Dauo fallitur Simo per nimiam
sagacitatem suam. simul in hac scaena id agit poeta, ut ad nuptias faciendas magis accendatur Simo. et quaedam industria, quaedam uelut casu eueniunt, ut nunc suspicio
senis; in multis enim OLKovofila comicorum se habet, ut casu putet spectator uenisse,
scriptoris
factum
ex hoc sermone,
principium. quod enim auditur, non quod incipitur, dicunt. 2 ITA POL Q. R. B. productio est narratiua ad explen4 vt dixti lesbia et dum modo potius iusiurandum.
^dixti'
lo
et
Mixisti' legitur.
460
FiDBLEM HAUD FBRMB ^fidelcm' maluit quam "^fidum' 2 fbrme pro dicere; ^fidum' enim honestius dixisset. 3 jEJ^ ^ferme' facilitatem significat, quia facile posuit. 4 invenias virvm secundam sunt aduerbia aestimationis. pro tertia persona posuit, j)ro inueniaf quis uel inuenire
i5
B\ dixi C, d- T in hac 3 sagitatem ^l in id] hoc 4 Simo] senex C, ait T quadam industria ut nunc] non eueniant (a ex u corr. m. ^) 6 in om. multas 7 OIKONOi'*^!^ A, orconomica 8 scriptorum nomia (oic- T) spectatis T B. 0, L.] I E V D L; A, res est ut dix L 9 ex Lindenbr.: et habuit F, & ^, om.
1
QviDEM
2
II
\\
om.
TC
Dauo om. C
lesbia]
BTV
etc
\\
cena A,
agit
1|
5 uelud
con
\
||
\\
\\
B
\\
Ij
cipium
id
\
enim
|j
B B
TC
TC
10 prinr
^^^*^'^'"
\
dicunt
(.sscr.
m. 2) F; <initium>
F,
\
11
q. b. e.]
12 modo sscr. C^ insinuandum T, etc F VT lesbia] ut uixti 1 j., ut dixi TC lesbia 14 febme om. fidem ma14 havd] aut et om. AV\\ 13 dixsti C luit A 15 ducere fidus 16 fere T enim] unum signat {corr. m. 2) Fjj 17 extimationis TC, existimationis Fj inuenies 18 posuit persona B, est persona secunda F F pro] per C, s. inuenias pro F uel inuenire quis om. V
quidem
res est
quidem
||
\\
||
A A
\\
||
158
DONATI COMMENTVM
IV
401) 'migrantis
cw
t.
u. r.'
461
3 1 AB ANDRiA EST ANCiLLA HAEC simpliciter dixit ^ab Andria est' pro 'Andriae est', nam ex usu sic dicere 2 Ergo 'ab Andria est' hoc est: Andriae solemus.
est.
cum
dicimus ab illo
46^
sto, hoc significamus: illi faueo, illi accommodo suffragium? 4 1 SED Hic PAMPHiLVS scmper 'sed' contrariae sententiae significatio
illo
est.
2 3
fuisse
sermonem.
ut ostendat de
est accipientis lo
uerba et admirantis.
463
et facete:
'aut hic
surdus' qui audire non possit, *aut haec muta' quae dicere 2 avt hic s. a. h. m. <^f. s.)> avXXrj(iilJLg per non possit.
464
genera. 6 1 ivssiT TOLLi haec est ^fides' (J 5, 55). 2 <^ivssit TOLLi id est) suscipi. filios faciunt partus et legitimos sublatio: matris est parere, patris tollere. 3 ivppiter
15
mgratis
et F, om.
||
c.
||
urbe ruentes
r.]
\\
=
a
usum C 5 6 est. An Andriae fauet W.: est C, id est fauet (-ue A) andriae est (ergo add. TC) ut fauet 7 sto Schoell: est codd. hoc significamus] om. T\ cum <(iUo> id est 8 pam 9 significatione (7, -nem T est fauet om. TC\\ 12 utinam aut hic F, om. aut om. 13 qui dicere non possit W.: quia (qui ed. pr.) dicere (discere B, discedere A, audire C) non possunt (om. B) quia audire non possit aut hec {ex hic corr. m. 2) muta ne possit dicere dicere (aut hec 14 AVT mc s. om. k. h. m.] aut haec muta jB, dett^
\\
V
||
ATCV,
\
\\
\\
||
ABTC,
II
BV
f^s- T)m- TC, om. V\ -C^ Y- AH^MTIC^ A, CYAAHMYIC 16 ivssit ovXXri^^ig M*, silepsis TC, silempsis (sscr.) V^ om. B tollit A ivssiT 17 suscipi om. 17 id est add. W. V filios legitimos BTC 18 parere patris W. pater matris
B,
\\
\\
codd.
F, qcitur
ivppiTER
I
\\
19 EGo om.
T\
F;
^
\
rursum
TC
iupiter
\
19 quod C, addicitur
||
quam
adw-
corr.
rfesperationem
ABTC,
ANDRIA
465
III 1,
212.
159
7 1 ACTVM EST in summa rerum desperatione ponitur, 2 Haec ^ut^ {Eun. 1 1, 9 lo) ^actum est, ilicet, peristi'. res secundum ius ciuile dicitur, in quo cauetur, ne quis rem actam apud iudices repetat. sic ipse in Phormione {II 3, 72) ^actum aiunt ne agas'. 8 BONVM INGENIVM NARRAS ADVLESCENTIS ^ngenium' 466
naturam.
466
Vei
senex
iXUi.nxLTi&q ^
deest
enim
per
10
469
11
eXXsil^^Lg
reliquum autem sic pronuntiat quasi reperto consilio. 2 Et bene ^adeo', quia iam demens est, quod amat. 3 ex peregrina id est ex meretrice; mulieres enim peregrinae inhonestae ac mereccjioaLCOTtrjaLv
habebantur, sic ipse alibi {JEnm. I 2, 27) ^Samia mihi m. f., ea h. R.' et seruus ^potest taceri hoc'. qivid est ^potest taceri hoc'? meretricem hdbuisse matrem ueritrices
15
470
4 ex peregrina aitoGL^nriGLg^ deest enim ^ut est. filium suscipiat' aut aliquid tale. 12 1 vix tandem s. s. pulchro colore uitae inducto 20
simile
poeta
1
ostendit
non
minus
falli
suspiciosum,
quam
qui
\
disperatione
F, licet A, scilicet periisti B, peri^sti 4 rem actam F, re {om. T) acta rell. C sic ipse om. N5 ne agas] 6 bonvm 7 naturam om. narras A Jl jT, la a F|l 8 hic F| senex secum ADVLEscENTis] EAAinriKOC A, eMinTIROC B, iXXuTtn-Mba 10 ADEON EST om. ex pereF, om. TC demens] de^ T, e- ** JB AAH^/nYIC A, d^d^HMYIC gkina] ex pe ^, ex p JB, **** CF, om. T|| 11 aposiopesin aposipesin TC acta autem om. 12 repertum cogitandi T 13 id bene] un T quia tam F, quia TC-, corr. Westerh. est om. 16 TC, A, mater f e h r F, mater fuit et ea habitabat rhodi poten 17 poten taceri TC, taceri quid est W.: quidem codd. matrem om. uerisimilis 18 d^nOCIOnHCIC F, om.
ilicet jB,
II
\
^ TC
||
2 ut add. Schopen
TC
||
\\
II
TC
M\
5
B e****
|
1
CV
\\
M^F^EAh-R^
V
\\
\
ABV, TC
\\
TC
mfeahr^
||
TC
A, ^nOCIOnNCIC B,
II
anoOLoitriGiG F, deest] id est C 19 aliqutd 20 vix tandem om. vix] lux s s sscr. C, stolidus s T, stolidus uitaej mire in ras.
***** TC
||
||
F*
II
21 minus]
mid
falsi
\
qui om.
160
stultus est; liuic
DONATI
COMMENT
fallacia uidetur,
est,
enim ueritas
et
dum
nimis
hoc
poeta; non enim in Dauo est sic 2 vix TANDEM SENSi STOLiDvs quinque sunt sensus, quorum duos, uisum et auditum, magis nos sensibiles habemus
unde Cicero (Catil. pecora. uideam, sed etiam audiam planeque sentiam'.
quam
13,8)
*non
3
solum
<sensi)>
quasi ad tactum rettulit, quo etiam pecora impelluntur 4 Duabus ergo rebus scimus: aut ratiociad sensum. natione aut sensu, quibus maxime praestamus ceteris ani5 Ergo senex se non sensu, non ratione senmalibus.
sisse
ait,
10
471
13
Satis SC
SagaCCm
15
senex ostendit, quando ipsa principia inceptionesque com2 haec primvm bene ^primum' quasi ex prehendit.
multis, quas parauerat Dauus.
472 473
^quo' qua
'^luno'
re.
ab
iuuando
dicta,
20
2 ivNo LVGiNA lunonis fiUa, Graece ElXsld-vLcc. Latini Nixos 'Lucina' ab eo, quod in lucem producat. dicunt.
1 uidetur sser. C^ \\2 accutus A est om. A et] ex TC 3 nunc errare 5, errare euentu A, euentu <e^ F fugit B V 4 SENSi STOLiDvs] s s B T quinque] v JB 6 non modo audiam sed etiam uideam etc. Cic. 7 pleneque C V sentiam] s 0, s sentiam B F, sed sentiam A sensi add. W. tacitum
\
\
\\
II
1|
\\
8 impelliuntur JL 9 ad sensum om. ergo] igitur ratiocinatione C 10 senrebus in mg. C^ scimus <(scimus^ suin C stimulus 12 ait] est J., om. punctum F*, iam praeuentum F^ 13 adfertvr] affertur CF, af T, om. 14 quando ex quia corr. C ipsa (eius MiHi] etc iam JB se] e O
II ||
\ \
II
BTC
B
\
\\
||
||
C) post principia
TC
||
15 haec
primwm
||
16 multis
^*!^*^"
17 qvo] quod A, qd F, contra TC, hanc simu{sscr. m. 2) lant etccmiEMETEM om. qua re in ras. F^, quo om. id est qua re 18 luno 20 Lucina om. ivno lvcina om. 19 graeci dicta om. lAieTI^ <est> luno F| ab] a latine (-na A) codd., corr. Lindenbr. J., I^OTTdk B, **** 20' dicuntur (ur eras. in A; dicitur V^ deU.) iuno codd.; iuno del. W., dicunt \uuB,re Schoell lucina (w m^r. C^) <fer opem (f-o^ ut et] ut TC seruetur T)> TC producit T 31 nota
V
\
\\
\\
5 F
I
A TC TC B =
\
\\
||
||
AB
ANDRIA
III 1,
1217.
161
nam *fer opem' propter partum, ^serua me' propter pa4 ivno lvcina f. o. s. m. o. nota hoc rientem dicitur. uersu totidemque uerbis uti omnes puerperas in comoediis nec alias induci loqui in proscaenio; nam haec uox post
5 fer opem propter quod Lucina est. scaenam tollitur. 6 serva me obinde obstetrix, quod opem tulerit. SECRO obstetriciam hanc potestatem lunoni attribuit, quamr
quam 16
illam
et
hoc sentiat in
IV
10).
lo
TAM ciTO 'tam cito', ut felicitatem partus 2 tam cito ad reprehensionem, 3 Et inspice ^ridiculimi', adRiDicvLVM ad irrisionem. uerbium sit an nomen, ut sit: uide hominem ridiculum.
Hvi
ostendat incredibilem.
sed aduerbium magis est. 17 1 NON SAT COMMODE DIVISA SVNT TEMPORIBVS COn-
15
quidque suo tem2 non sat non satis. pore geritur, qua re proderis. 4 tem3 DiviSA svNT digesta et composita et distributa. poRiBvs id est per tempora.
1
unum
me
\
om.
B
I
lvcina]
M.]
B
II
parietem
A
|1
2 dicitur
||
in dixit corr.
F. o.]
EO
J.,
fero-
C, fer
opem
F, om.
me C
3 totidem
TCV
C
\
4 proincenio
T, pro^^scenio
{sscr. m. 2) C; tetulerit.^ 7 obstetriciam Schopen: hoc (hec C) extra (hoc cf. 15, 64 add. V) etiam codd. attribuitur 5, attribuunt F, adtribuuntur et hoc sentiat A; attribuit Terentius Dziatzlio 8 apellet J5 F, et sentiat hoc TC, om. A; et hoc significat Schopen tam 10 Hvi TAM ciTo om. Hvi] huic A, huiDC ut uid. T felicitatem cito in mg. C\ om. T ut] in TCF, felici citatem B\ facilitatem Lindenbr., ueloc- Schopen 11 ostendit 13 <^si^ sit aduerbium C 12 RiDicvLVM ad irrisionem om. ut sit his 14 est magis TC 15 comTC., an uerbum sit DivisA B F, c T, om. temporibvs] d s t TF, etc
II
tulerat
\\
B
\
\\
ATC
B
II
\\
\\
\\
\\
diuisa
(sscr.
diuersa
m. 2)
iihi post
nuc C quodque A, omnia inquit quod 17 proderis (e ex i corr. m. 2) non satis om. satis <6> 18 svnt om.' et om. bis 19 id est] uel
quid omnia
TC
\
||
16 in-
TC
II
BV,
TC, om.
Donati
V B
II
||
coiniu. rec.
"Wessner.
11
162
476'
DONATI COMMENTVM
18
1
Et bene,
3 mihin
quasi
dicat:
cum
NVM iNMEMORES
Pamphilus:
Lesbia
et
bene ergo discipulos imperitos ostendit et magistrum Dauum, quia supra dixit (J 3, 21) Hum si quis magistrum cepit ad eam rem improbum'. alii hic Pamphilum significari putant discipulum, quia Dauus magister; <^nam)> nomen est ad aliquid discipulus, ut magister. 4 Et nunc alii est casus. nominaMiscipuli' genetiuus singularis
omnes, per
quos
agitur
fallacia.
lo
tiuum pluralem putant, ut "^discipulos' dixerit omnes, per quos agitur fallacia, secundum illud (/ 2, 2l) Hum si quis magistrum cepit ad eam rem improbum'. 19 1 EGO QviD NARRES NESCio quasi fabulam. 477 2 NVM iNMEMORES DisciPVLi decst 'nuuc'. 3 Et bene
quia ipsum magistrum supra fecit (7 2 21). 4 EGO QViD N. N. semper ita respondet Dauus seni, tamquam non intellegat, quid loquatur.
*discipuli',
,
i5
1 Mihi-N- A, mihine BTC, mihi non {corr. m. 2) V\ non percepit F, non pepercit (-sit T) TC, non percipit {ante
II
2 dicat]
J?
j \
cum
agat
j
om.
V
II
V\
||
ille
ATC
ille
j
3 nvm om.
{sscr.
om.
J5F
B B
7
TC
mihi
\
N A,
loquitur T, illae
michin B,
immemor
es
F, in med, T, In et lesbiae
\
<^et^ ad e
bene
r
TG
6
|j
tum] cum
alias J.,
aln
T, etc
\
Alii
||
ATC
cepit
A, fabula
7
V
\
improbum]
II
significare
TC
T
\
nam
codd.
add.
I
W.
\\
9 aliquid
<^alii
"^'"^ ""*
magister
dauum
10 genitiui est singularis 11 ptr A, pluralis 12 cum T dixerit <erit> 13 magistrum] ma ad F, om. cepit] capiit J., ce e r i F, ad e r c i T, om. 16 fecit om. 14 ego EGO NARREs om. fabula <^sity nescio in ras. F*, N 1.5 num in ras. discipvli inmemor est F^, non dis^ jB nimc] sunt ScJiopen 16 supra magistrum F 17 n. n. narres nescio C, nar neque F, etc respondet ita seni tamquam] sententiam quam J. 18 non respondent T om.
\
TC
BTC
\
||
II
TC
\\
BTC
ij
||
fC
B
II
\\
||
TC
||
ANDRIA
478
III 1,
18
2, 1.
163
20
HiciNE ME
(/ 1, 132
33)
si
iMPARATVM
^siinul
sceleratus
Dauus
si
quid consilii
479
21 1 ADORTvs ESSET ^adortus' dicitur, qui ex insidiis repente inuadit: dictum ab eo, quod corpora aggredientium 2 adortus aggressus. exsurgant subito atque increscant.
480
22 EGO
2.
481
Q.
Q. o.
scaena,
quam
scite
expressa
sit
consuetudo
lo
nam
ueniens
de ne-
et haec sunt praeter 2 adhvc arc. sic dicuntur OLKOvofiLav quae svQTQfiaza. ueteres scribebant ^adhuc', quando incerti futurarum rerum ex praesentibus firmum intimabant, quod est genus cau-
15
adhvc arc.
q.
ads.
hiccine F, hic me J., hic TC, om. me] mi A, om. rediit A, rediit F, reddit TC om. TC inpartum 3 nunc] c h u 2 si quid om. T consilii sententia dixit dicitur cn- (nunc T) TV\\ 4 adortvs esset om.
si
||
C insidii'' C 5 agredientium egred- C 6 expurgant 7 ego in p na W.: omnia adgressus A, agressus TC (cum T) codd. ex] est T dicta sunt V 8 metaforicos ATC, 9 archylis o.] ax metaphoricos JB, methaforicos F assolent ex ads- corr. C, ad T q q ] q q3 F, q TC uel medicae] 10 site A, scienter F sit expressa scripta T
corr.
\\
\\
\\
\\
1|
\\
B
\\
B
r,
\\
eiPNMd.Td. A,
m. 2) C\ V ARC ]
\
eypeM^T^ B,
*****
11 egredientes
(m mg. inuenta
{in mg.
{sscr.
(sscr.
A R F
5,
sicut
ABC,
<(fiet
rarum] A adhuc
TC
que T incerti DP, incei-tis rell. futuin mg.y uiarum C^ 15 firma TC cau\
ATCV\\U
scribunt
TC
quan*^"
\
|1
||
A,
arc a in
F, etc
J5
11*
164
DONATI COMMENTVM
482
2 1 siGNA ESSE AD SALVTEM deest ^haereutia' aut *pertinentia'. sic in Heautontimorumeno {I 2, 23) ^atque haec 2 Absolute ergo dixit, ut sunt ad uirtutem omnia'. unde et nos dicimus quid ad rem? desit aliquid tale. uel quid ad me? 3 1 NVNC PRiMVM FAC ISTA vT LAVET impeiitiae no483 tantes Menandrum aut Terentium ipsi ultro imperiti inueniuntur, nam et ille XovOccx^ avrriv^ dicens a consuetudine non recessit, tcum lauisse se aut non lauisse
^
lo
a parte totum significantes t, et Terentius propius ad significationem accessit "^ista' dicendo, ne pudenda nominaret,
481
1 4: Et sunt qui ^adhuc Archylis' correptionem esse nimium sollicitae nutricis putent, quod ego non probo. 3 3 FAc ISTA VT LAVET Hsta' quae ex puerperio sor483
sic enim, quidam *ista' ipsam puerperam dicunt et Menander XovCat^ avrrjv a^rtxa' sed imperitiae accusantur, quod non continuo solent post puerperium lauare,
15
debant.
20
medica
2 assolent
CV
est in oratione
B^
\\
heauton timorumenon A., eautonturumenos B, eautontumirume F, eutonton T, eutontum C atque] at T, om. B haec sscr. C^ b uirtutem in ras.
\\
\
T 10 et sscr. C ille 11 aut non in mg. 7* AOYC^T^YTHN B, AOYC ^.T^YTKN ^, ***** TOF^ a om.. C 11 non <se>
peritie
\\
\\
F*
TC
I
B
\
\\
\\
quod
ita
\
C
|
|
inueniunt
\\
lauisse
ATC
cum
I
12
potum TC
non lauisse]
\\
cum
Iovgoci ocvfqv
Sabbad.
\\
om.
narraret
I
T
\
ABTC AOYC^Te<\RTHN A, ^OYC^TH^YTHN By lovGccrs avrriv i)f\ ***** F, om. TC^ 18 avriv,a Bentley: YTIS^ A, YCirdi B, om. TCV\ rdxiGra Casauhonus peritie TC 19 quod] quid A, qui F non in ras. F^, om. TC puer20 TC omisis A peram
\
13 accessit F; significet Sabbad. 14 "adhuc "qui F 15 probabo TC IG vx ex puero TC 17 ista ista quae] itaque
\\
||
\\
\\
11
\\
ANDEIA
4Si
III 2,
16.
165
QVOD
IVSSI
1)ATE consuetudine
quam
in
pro:
date
ei
po-
tionem.
Lucilius
summo'.
ut
Q.
si
I.
quinto (fr. 24 M.) Ma bibere <a^ 2 dari bibere <^* * *> nam duo uerba iniuncta
5
nuUum habent
signifieatum sine nomine aut pronomine, 3 qvod ivssi dari bibere et dicas dic facere.
et qualitatem et
modum
rei
dixit.
5 Mox EGO Hvc r. uidc ut auctoritatem et iactantiam medicorum imitetur dicendo ^quod iussi'; et non
;
sufficiebat,
sed
quae
solent
etiam Hmperaui' dixit. simul haec dicit, medici promittere frequenter *mox ego huc
satis
lo
reuertor'.
466
certum aeui, ut
ita dicam, et a
cito dicere, 15
pretium maius
1
r,
db- T
q in
quid
V
1
dari bibere (bi ex a corr.) C, da b JB, dare b2 date] et quantum imperaui te dare 6', ET
2 consuetudinem a T, e q i d F, om. T, 3 in .B, in V date 4 summo om. bibere ab summo PorpJi. ad Hor. c. III 21, 7; biber e summo bibere C lac. IJndenbr. coll. Charis. 124, 1 dari] daie iXXrivia^og? cf. sign. W.; fort. excid. mire '"dari bibere'. 5 nullam habent significationem 248 Serv. Aen. 1318; 6 ut TC, sscr. om. (sign- om. T) aut] uel :B
et
t
-nem
||
F
\
\\
TC
\\
An
TCV
|1
quod
.
7 et f] e T et 2. om. T quod iussit (iuxi T) quantum quod iussi date bibere et quantum i- (XP: quod iussi date bibere et quantum iussi) H 8 mox om. B ego om. TC hvc] h 2'F K. uide] r- et uide F, et uide AB., redeo C, r T H 9 et om. TC\\ 10 simul ante dixit B dieit] du TC, om. B 11 medici] dici TC <ut> frequenter ATC, frequenter <ut> Fl hic ^ 13 EST om. TC obstetrici est F, obstetrici C incertum adhuc B 14 aeui ut ita dicam et AB, eui (cui C) ut dicam ita et (ut C\ corr. C*) TC, et ut ita dicam F; qualem dicat. ita et (atque Schopen) ed. pr. a matre in ras. F- sanguileutum
<i.
|1
d- F, da mihi
||
TC
V\
bibere] b^
\
et rei om.
j
AB
\\
||
II
\\
V^
pronuntiaF,
BC
mams
magis
166
Pollucem
^natus
DONATI COMMENTVM
ornatiua
sunt
dixit,
a.
3 Et iurandi apta feminis. ut Vergilius (^Aen. I 617 18) V. F. g. S. a. u.' 4 scitvs elegans,
dicunt.
scit,
Et
est diaeresis,
ordo est: perscitus ecastor, ut in Hecyra (J 1, 1 2) ^per pol quam paucos r. m. f. e. a., S.', ut sit: perquam paucos. 7 1 DEOS QVAEgo VT siT SVPERSTES "^supcrstes' nunc 487 saluus. alias superstites sunt senes et anus, quia
aetate
nam
multis
superstites
iam
delirant.
unde
et
super-
lo
stitiosi, qui deos nimis timent, quod est signum deliramenti. 2 qvando qvidem ipse est quando et cum interdum causales sunt coniunctiones. 3 Et ^quando'
4 qvandoquoniam et pro quia intellegimus. QViDEM iPSE est trausit a puero ad ipsum Pamphilum. 9 1 VEL Hoc Qvis NON CREDAT irouia est. 489 2 ^Vel' modo non est disiunctiua coniunctio, sed pro etiam popro
1
i5
na or tiua
pamphilo V\ dixit om. TC auerg- J., uirg- <(quem)> V quem 167, 1 apud Vergilium in mg. F' 3 a. a. v.] anchise alma uenus B, anchise al-u- F^, m-u- TC F. g. S. a. u.] F-S- A- V- ^, ph-g-s-a-u- F^ s-s-a- u- TC, etc B 4 <puer> pulcher TG yiotixl^ov W.: KONYON A, ROHYON B, -Koviov M*, **** TCV^ quod] quid A quis scit Steph.: qui sint AB, qui sint F^, qui sunt TC\\ 5 scutum A est 1. om. TC dicheresis J. 6 ut om. Hecyra] hc ita TC, hoc F^ll 7 r. 5, **R** C, S.] R-M-S-E-A-S- ^, reut sit om. B p * * * * T, * * * * F^ perquamj quam TC 8 DEos siT om. B superstes (superstites TC) nunc {om. B) saluus (saluos TC, siluus A) post 11 deliramenti i7i codd.; 9 superstes TC senex T, ex -es corr. C transp. Steph. 10 aetate] senes TCV^ multis (-ti C) superstes TC iamj etate F^ om. TC deliraut] erant TC\\ 11 timent nimis TC\ est TCV^ delimti 12 est TC qvando qvidkm signum
2
<^e)>
I
(sser.
m. 2)
acta
|
feminis]
||
fenanis
\\
II
||
BTO
\\
\\
\\
om.
B
II
b > T 13 sunt causales (coniunctiones om.) (7, e <^i 14 pro] et F^ quam C et pro quia TC, pro quia om. V^ 15 EST om. ad ex id corr. C^ transiit 16 vel F*, om. hoc qui ATC, om. ipsum om. NON otn. credit 17 conyronia est] sed TC iunctio disiunctiua sed] et AB\ etiam] est T posita ^est)- F'
bono)>
ipse <ipse)>
\\
est <^ingenio
\\
tam bono>
F^
est <(ingenio
TC
II
ATC
BTCV^
TC
\
\
\\
ABTC
B
AB
B
\\
ANDRIA
III 2,
611.
167
ut apud Vergilium (Aen. XI 259) *uel Priamo sita, miseranda manus' et {FjcI. VIII 69) ^carmina <(uel> c. p. 3 Et bene ^uel hoc': subaudias ^exceptis illis, d. 1.' 4 abs te esse natvm et quae reprehendit supra'. legitur, ut sit: instructum, commentum et com-
positum.
10 t^ortum'
refertur,
NON IMPERABAT
c.
'coram' ad certas
2 qvid opvs
personas
factv esset dicitur 3 facto esse'. pverpeeae impersonatiue ^opus datiuus casus est: ipsi puerperae coram non imperabat. 4 Et QviD faoto opvs esset <^p.y sic enim dicimus 6 pverperae omnis, quae quid uis tibi faciam? 6 ^PueriJcra^ TCQcoroTOKog. et non peperit,
^palam' ad omnes.
lo
quod puerum, quod *"filium, puerpera dicta. et ueteres apud puer puellus, puera puella. 11 1 ILLIS QVAE SVNT INTVS CLAMAT DE VIA argU491 mentum ex eo quod non factum est, cum fieri oportuerit, et ex eo quod est factum, cum fieri non oportuerit.
carmina om. TC 4 abs te T, etc ^ 5 sit om. V et esse] absit esse TC, abs te eum F, om. 7 non uituperabat T, (te s. v. add. nc (non T) positum TC
1
sed
15
ut aput A, om.
B
d
J. F,
pi
uirgiliua C, c p
B
d
\\2 et
B
||
1|
\\
m TC
.
cf.
F
8-
8 ad onmes palam c.] factu J5F, factu A, facto C, f T; quod CV, om. Heaut. VI, 68 esset sscr. C^, e- (ante f-) T, esse JS, est factu B, 9 imperatiue <(quid (vel quod))> opus dtt. esset om. pverperae e- T, esset C (dett.) T esse casus 10 datiueus puerpurae p uerperae om.
2) 0, om.
I \
||
co
F, coram
B TC
II
ABV, B
\\
non imperabat (sic dett.). Et W. imperaret ^ BC 11 quod facto opus esset F, B\ dicturus TC|| 12 tibi vis B post faciam F' in mg. add.. dat casus est ut sit ipsi puerperae coram non imperabat quid opus facto esset puerpere omnes AT\\ 13 TtQcoroToyios Steph.:
\
Ij
qof-
P(jOT(i)ROC J?, F, om. TG\ 14 quae puerum Schopen 'AovQot6%o? Sahbad. quod filium] quod filium peperit Steph.., et quae filiam peperit Schopen. An 15 puera] puerula AB^ puerula quod fetum.!? et om. F puella "^^*^*^*'''^ (sscr. m. 2) V\\ 16 c\ui clamat de via om. 17 non 18 quod om. opor^ via] eo TC, om. tuerit 18 fieri non om. 18 oportuerit] non potuerit
\\
\
^T-W^TOKOC^ A,
pn-***
BTC
\\
BTC
AV
AB\
||
TC
168
DONATI COMMENTVM
2 CLAMAT DE viA mire ^clamat', quasi dicat: maluit clamare quam sine labore intus imperare. 12 1 o DAVE iTANE coNTEMNOR hoc cst: usque adeone. 492 2 iTAN CONTEMNOR ualdc temuor, temnor autem nam ueteres temGraecum est, id est caedor et reicior, 3 itane tandem innere dicebant sine praepositione.
dignatio
est
493
494
evog cito:
et ^fallere' et lo
saltem accvrate mire ^saltem', quod ponitur rerum; primum enim fuerat *ut ne cona2 saltem accvrate v. m. ^svyiiu a superiore ^fallere incipias'. 3 Aut certe 6vlX7i(iiptg ^fallere 4 utrum pro ^cum rescicerte si resciverim incipias'.
1
14
i5
me
putas?
I.
495
d-
15
1
F. H. E.
hoC ita
{
DE via] d- T, om.
\\
2 intus om.
temnor
om.
BTCV
5
inde Graecum est: T^iivoiiai Schopen tempnere B, tempeiere C, tendere T 8 a add. 7 aestimsitionem V, extimationem C dicto uel facto
II
mire clamauit TC, mire B dicat] dave om. B itan 0, ita" {sscr. contemptor ^ c a V^ om. J5 id est J5 usque 4 itan contemnor om. B ualde conSchopen temnor 3.] tempni J5, Tenum TC autem
|
TC
1|
3 o
,
\\
gru
||
||
te
Steph.
conpnitur
C
d
\
actus
\
TC
\\
\\
10 apte fallere
TC, <^quem
\
12 saltim C, Sal- B, s- T cito et] cito TC, et V <horaccvrate] a- T, om. <et> mire C 13 primo tatus {in mg. m. 2)y fuerat <dauum {sscr. m. 2)y F, erat ne] nec TC, non V orareris (-ueris T) TC, conarefwr V\\ 14 saltem u F, V in ^, ut fallere C v. m.] accvrate] accu te J^ uidear metui J5, om. TC |egma A, zeugma F, zeuma B,
I
tam>
TCV
aperte fal
i-
ATCV
om. TC\\ 15 incipisifi V CYMeMeYIC A, CI^HMYIC B, sylempsis 16 certo AC, F, **** C, om. T fallere i7icipiB.s F, om. resciuerim om. B si om. rescivkrim] uerum TC utrum 17 me stultum om. <et)> utrum {ex uerum corr. m. 2) V 18 CKRTE 8E om. i. hercule V e.] se] s^ V f b e i C, f h e T, fallit haut ego ita] ideo F
|
B
\\
\\
}|
ANDRIA
III 2,
1120.
169
496
2 edixi tibi dixit, ut audiat spectator, non ut Simo. hic illud reddit (/ 2, 33) ^edico tibi, ne temere facias'. 16 1 INTERMINATVS SVM NE F. pro 'miuatus sum'.
Plautus in Aulularia (III 6, 22) *interbibere sola 2 NVM VERITVS uerctur liber, metuit seruus.
si
alibi {Phorm. 3 Et deest ^es': apta hXsLipLg irascenti. 4 qvid reII 1, 2) ^non simultatem meam reuereri'. TVLiT ^retulit' profuit uel interfuit. et producit re sylla5 Et est sensus: sic contempsisti, quasi tibi non bam.
ui.'
5
49S
comminatus sim. 18 1 TENEO QVID ERRET ET QVID AGAM HABEO hoC hoc denique dixit non ut Simo, sed ut spectator audiat. 2 et qvid agam senex probat dicens Dauo ^quid taces?'
lo
HABEO
499
quid respondeam scio. QViD CREDAS proptcr quid aut propter quam 2 qvid credas rem aut quomodo faut propter quidj.
et
19
15
repetit
tiata:
uerbum
eius,
est.
quod
pronuntiatione
500
20
1
sibi
20
dixit F, d-
^,
edixin redidit
TCV,
B
f
II
sum n
V, om.
B
\
ut ^. om, dt T, dauus J5, dicitur 2 hoc illuc redit V, reddidit AC, 3 svm sscr. O* f.] suin ne facias (7,
H
||
pronuntiatus
sum
Schopen schol. 5
si
coJl.
Don. ad Eun. 1
2'
II
NVM om.
1, 35.
An
alibi
commmatus.?
si
<^ualde)>
minatus
cf.
infra
num
A,
8 uel
A,
sXXiipiG
F,
**
TC
^ TC
||
\
AV., nunc
TC
om.
\\
\\
simultatem ex -lantem
corr.
reueteri
re
qvid
8 interfuit in mg.
*
|
om.
II
producit
B
\
est] est
F, om.
si
\
qvid]
quidem
hoc
\\
13 dicens probat TC 16 propter quid om. TC; aut quare Schopen 17 credo J5, credas 18 pronunciacioquid A\ del. Schopen nem est quasi tibi non 6\ q t n T, om. <^pro^ nuutiata 20 Michi F, <n> fauet quid A <et> fauet
II
produxit O 9 Et 11 errat\k, er14 habeo in mg. F' 12 sed ut] sed 15 qvid tacens et] et credam C, c T aut quam reiu 16 aut 1.] uiT aut 2. om. T aut per
\
uel om.
10
sum T
|1
||
TC
||
\\
||
\\
170
DONATI COMMENTVM
2 eho an tvte 'eho' nunc interad se uocantis, ut (J 2, 13)
est
admirantis,
alias
^ehodum ad me'.
501
502
das;
c.
M.
'dicas' pro
cre-
sequitur id quod
praecedit.
a posterioribus ad priora. IV S, 27, aliU) 'audader dicito' et alibi (PJiorm. III 2, 8) *^faeneratum istud beneficium pulchre tibi dices', id est
credes, scies, senties.
503
23 NON
etiam c,
e.
SATIS
a.
VI
485) ^ldaeumque
i5
504
24
CEPi
est
EGONE TE duobus
scii-e.
istis
pronominibus ostendit
senex omnia se
narrare ococcipitio;
^occepi' melius
enim
^occepi' quasi
505
25
1
FALSO potest
pronuntiari,
perspicare 1\ in -cem corr. C eho] Et hc om. 5 an C e^o est interiectio F, inter3 heodum 4 istaec] sta hgc A, 2 ut om. TC iectio J5 in ras. F^, i T, om. istec tibi i s qui] que A, om. T 5 dicis A factvm m.] factum id consilio <(id est)> unde C F
uult se
yl
I
AN
nunc
II
\\
A B
\\
||
|1
mxis
C, f ^(id f. F) c
B,
creditur
ACV{T?)
lensis
audacter (-tus A) id est] uel 10 fenerarium C dicito] cf. ad Phorm. 12, 54 perxosti om. 11 credas TC scias T 12 non J5 non ex nam corr. C^ perhosti A., pernosti ex pronostin corr. C 13 ut om. B\\ QVALis TF, qualis siMo]
B, melepsis
id T(7, metathesis
||
dicas om.
\
B
\
6 creditur
\\
TC V
meta
9
lesis
A, meta-
Ij
\\
qss^
\\
C E A T <potest> A, c e i a t <pt> F, o e a t 18 se senex 15 egon T istis duobus F <pf> C, om. B scire omnia TC sed occepi om. B tibi] tribus C occepi] 17 occepi] accepit A, om. TC qua incoepi diciaccepi A tur ^, dicitur quam incepi B hoc cipitio A, occi pitione F
14
II
||
||
18 est om.
V\
instituibi
||
19 ironicos
ABTC,
yronicos
ANDRIA
III 2,
2028.
171
potest et 'falso loqueris' dici, ut (SalJ. lug. 1, l) 'falso 2 Ef uocalitatis causa sic dixit, queritur de n. s. g. h.'
ut ^sedulo' ^optato' ^certo', quara false sedule optate certe. 3 NiHiL lAM MVTiRE Enuius (inc. l. fr. 4 M.) ^nec dico
unde
et
mutos
dicimtis,
quod
t,
506
26 1 EGO VNVM Hoc scio NEMiNEM "^neminem' dicendo maiorem confirmationem fecit: non solum Glycerium non 2 Et ^hic' dicendo ostendit peperisse, sed neminem. 3 Et est "^neminem' nullum hominem. 4 Et domum.
nota in feminino genere etiam 'neminem' positum.
lo
REFERETVR MOX HVC PVER ANTE OSTIVM prO hvc quasi nobis. 28 1 iD EGO lAM TiBi RENVNTiABO fiugit se prodere 508 id, quod ipse facturus est, ut non credat senex ab illo 2 id ego iam tibi renvntiabo fieri, quod praedixit fore. ERE fvtvrvm ^re' sjllaba apud ueteres mterdum abundat,
507
27
feretur.
is
ut modo.
Verr.II,
et Cicero (in
II 60, 149)
jT
I
et] ei
II
2 de
s.]
sui
g.] ecoll.
NEMiNEM
B
A, <^Qe^TeCQb.\ B, **** OF, om. T\\ 7 EGO om. B vnvm] nunc F neminem in mg. 0- 8 conI
sicut 3 ut om. 4 iam om. optate sedule Charis. 240, 8 quos graeci F,
TC
\
h.]
\
20
\\
\\
\\
mu
||
om.
TC
||
firmationem (comperat- C) facit uel {om. T) confirmationem (comperat- C\ corr. C') fecit TC fecit om. B 9 sed <(etiam> 10 Et est] et F, om. B\Et 2. C, sed <m> T Et om. TC 11 neminem in feminino etiam positum {oin. genere) 0171.
\
||
\\
II
TiBi
B
12 cZeferetur F, refert T geminem huic hostium J.F, h- T 13 feret quasi] quam T <nr) nobis TC
vl
\
I
||
1|
mox T huc
\
jj
14 id
tibi
\\
renuntiabo 15 ab eo
TC
F,
r
\\
7"
16 renvntiabo
\
16 praedixerit
renuntiabo B, renuntio
Oin.
\
fu-
B
||
C,
rj
B T 17
||
AV B
Res sillaba
here F, herem C, h- T,
interdum
18 et
pro anuntio
||
F, om. 19 renuutiate
modo
mihi] inde
172
DONATI COMMENTVM
29 DAvi FACTVM
coNSiLio AVT DOLis
509
commodius
et
magna cum
ut Vergilius,
'nulla
quam
si
'meo' dixisset,
cum Turnus
in
XII
11)
5
Tumo'. 30 1 PRORSvs A ME opiNiONEM 'prorsus' quasi porro 510 2 prorsvs <^quidam uersus, quod Graeci dicunt fiaKQdv. 'prorsus')> pro uere positum putant, ego pro eo quod
mora
omnino. sunt qui coniunctionem uelint esse. opiNiONEM TVAM HANC ^hanc tuam' cum taedio eius dixit, hoc est: nimis molestam, nimis suspicacem, nimis
est
accusatricem.
lo
Sic
dixit
^Jianc
tuam\ ut
ille
de
apibus (Verg. Geo. IV 22) ^uere suo' et (Aen. VI 041) et in Adelphis {IV 7, 36 ^solemque suum, s. s. w.' 57) Ham uero omitte, Demea, tuam istam iracundiam'.
511
31 1 AVDivi ET CREDO locus communis, an famae credendum sit. 2 Bene suhiunxit ^credo': non enim audisse 3 mvlta concvrrvnt simvl qvi statim credere est. CONIECTVRAM HANC restat enim, ut multis concurrentibus
signis
i5
una coniectura
confletur.
1 <(dicas)> daui consilio factum aut dolis 0, c f a 1\ factum c a d F, om. commodius] cum odiis TC; 2 quam] quod B, quasi C si meoj inde cum odio Schopen 3 ut om. eum sine eo J5, sis in eo A, si sine eo A recusaretur T ait] aut B, dixit TC, om. V 4 mora] 5 a me opi maiora TC F, a me T, om. prorsus dett.,
\\
TCV
|j
\\
\\
om.
Tiel
A B TC V
tractum
||
macran
A
\
longum
,
g.****
ed.
\
j
******
i'RORSvs
{cf.
tioqqoj pr. {= longum C, uere 7 uere om. T quidam 'prorsus' add. Steph. W. Ad. V 3, 58 Steph. glossas): quare codd.; 8 uolunt V\\ 9 tuam] putatur ABV ergo codd., corr. Steph tu A, om. TCV eius om. TC 10 hoc 11 dixit om. V\ solem 11 Sic om. A 12 et om. BV suspicacionem B
dett.);
et
uel tractum
F*
^cctiqccv
\\
\\
1-3
S B; ut Schopen
s.
TO
TC
s.
n.]
||
^, h
||
14 omite
||
et
J5
^ TCV,
I
1|
||
om. 15 et om.
||
II
17 est om.
//etur
{corr. m. 2) C, enim modo V concvrrvnt 18 hanc] con etc B que A F, om. TC enim] ante TC ut sscr. F 19 con-
||
||
ANDRIA
512
III 2,
2939.
173
32
cepit,
1 lAM PRIMVM HAEC SE EX PAMPHILO a falsO COn2 Ef b, summo ad secundum quod credit, senex.
'
imum
513
514
et
ex factis
et
ex
dictis
et
ex rebus
atque per-
elegauter
domo.
34
tod^ev,
MissA EST ANCiLLA iLico quod Graeci dicunt avccvtrj, avtov-^ nam loci significatio est, etiam breui1
516
517
36
nuptiae.
lo
37 QviD Ais CVM intellexeras quaqua se uerteret Dauus, obuium infestumque inuenit senem, et tamen uersute it obuiam et iam comprehensus elabitur. 39 1 Qvis igitvr evm ab illa abstraxit non frigide 519
intulit dixisse se, sed
15
cum magna
asseueratione.
Et
^abstraxit' proprie, ut supra (7 5, 8) 'me a Glycerio miserum abstrahat' et ( Verg. Aen. II 434 35) ^diuellimur
HAEc
a in ras. F^ 5 postqvam Et] et V, est NVPTiAs om. uidit C, u- T domi] d^ T, om. C apparari 6 omisit F, amisit TC cuius in ras. F^ 7 missa F, om. ancilla est F, om. illico F, illico C 8 avtod-ev, avty, aitov Sabhad.: aut 0///INMA Thl(\UTO- A, ^UTOe%^MThl^UTO B, * * * * CV^ om. T temporis breuitatem 9 notatts 10 nihil et nvptiae non om. T^, necafis; A, om. perturbabuntur F, perturbantur ^TCjj 11 nuptiae om. moventvr 12 quis C cvm intellexeras] om. differantur TC c in T, etcquaqua Steph. quaqua AB, qua TC, quo in ras. V^
I
V a TC
1
PAMPHiLo]
TC
\
etc
B
\ \
hec ex hoc
corr.
falso om.
ABTC
\
coTicepit] 9
2
||
secundum
||
C se om. F, sed
\ \
AB
II
||
\\
B
\
||
||
uerterat C, uerteret
et
tamen] tam
TC
|
\\
etiam
ABTC,
ut in ras.
F'
compensus
(sscr.
m. 2)
C
||
||
15 evm
16 ad-
abstraxit]
seueratione F a om.
I
etc-
extraxit
I
F
j
non infrigide
A, abseueratione
II
18 abstrahat^
{in
ass- corr.)
et] ut
17 extraxit diuellimurus
||
j'
174
inde Iphitus
et
DONATI COMMENTVM
P. m.'
qvis
igitvr
evm hoc
sic
audiendum
est,
521
POSTREMO iD MiHi DA NEGOTi de proiectione 2 tv tamen idem "^idem' abundat. pueri pro 3 Apud ueteres Hamenidem' integrum fuit, unde apud nos et tandem et tamen natum est. sic et ^identidem'
41
foribus.
<(iterum^ iterumque dictum. 40 1 qvam misere hanc amarit ^misere' ualde, nimis. 2 nvnc sibi vxorem expetit oratorie pro eo quod non recusat, ^expetit'. 41 3 Tv tamen idem Hamen idem' aut pro tamen 621 positum est aut pro tandem, ut <(sit: tu tandem has 4 rr tamen idem has nvptias ut caueatur nuptias)> ab appositlone puerl ante ostium. perge facere ita
520
lo
ut
facis.
15
523
524
diserte
et
Latine
^quod parato opus est'. 1 NON IMPVLIT ME HAEC NVNC OMNINO VT CREDEREM ^non impulit' non persuasit, non perfecit, ut crederem Gly-
44
inde
Ifitus et sscr.
C^
\
P. m.] pelias
mecum
\\
BV
i|
Iphitus] a ficus
^-1,
inscius
hoc om.
sic
\
audiendum
TC
2 est om.
de proiectione] pro dilectione negocii <(en)> F, daue nageon C, productione iit vid. T 4 tamen] tm idem] ide?/i F, idem 6 nos et] unde <^et> idem A, id T 5 idem om. nos TC identidem iterum iterumque W. (duce SchoeUio; cf. amarit om. 8 qvam glossas): idem et eorumque codd. amare nimis om. 9 expetit oratorie] expenatorie A^ ex amatorie pro eo] pro id 5, proieci .4 11 <(tu)> tamen 12 tandem idem {2) A, om. pro] per {del.) C, om. T 13 nuptias add. W. ex tamen corr. sit add. Steph.; tu
\
B A
dicat]
J5
[|
\\
||
B
\
||
||
A
\
i|
\\
14 ab] ob 13 tamen] T idem] inde C nvptias] nupante] tn {sscr. an m. -2, quod etiavi in mg. m. 1) C, apud ante V hostium ABV, ociosum (sscr. hostium m. 2) C perge 16 PARA om. 17 est om. T disere 16 quod V diserte 17 est <^para)> C 18 non me om. TC credekem om. NVNC omnino] omnino nunc F, nunc TC 19 non perfecit ut om. cre175, 1 peperisse om. perfefecerit C
|i
ii
II
ii
|I
ATC
derim
TC
ANDRIA
cerium
peperisse.
se
III 2,
3952.
dicit
175
'omnino',
ostendit
Et cum
in
quaedam
uentum.
deret,
quibusdam iam esse circummire autem cautum capi inducit senem, ut crecredidisse,
O.
5
5J25
45
quod Glycerium peperisset. 1 ATQVE HAVT SCIO AN QVAE DIXIT SINT VERA
2
Et bene
esse,
^omnia',
ut
uera
quae Dauus
526
^multo' ct
comparatiuis (et
lo
527
polHcitatio multarum
^ut det'.
cui-.
528 529
532
49
tempore.
QviD ALiAS
^quid'
in ipso
pro
alias
alio
15
52
atqve adeo
||
\\
||
AT
||
||
||
||
||
\\
||
ALiAs et pro om. alias 16 ipso om. <(i> ^^io V\\ 16 ATQVE TEMPORE adeo ln] ad cum A, in T\ mg. in om. 17 in] i- in F, om. paripsa] ipso A, om. ticulo EccvM Chremetem om. & cum A, e c T obuiam sscr. C\ chremem add. Westerh.; cf. Ter. Z)(t|j 18 dictionem ut] et A\ del. ?
B A
C
B
||
\\
176
DONATl COMMENTVM
633
IVBEO CHREMETEM haec congressio duorum senum periculum adigit fabulam, ut id non uideatur conqui euentus est Critonis silio, sed euentu posse uitari: praesentia, nam nunc ex falsis fient uerae nuptiae. 2 ivBEO CHREMBTEM fcrme aliquid iubere uelle est,
1
1
ad
tale
^liibeo' ergo:
uolo.
Et
4 Et fisraXij^TtTLK&g, (^Aen. quia qui dicit ^salue', iubet: uolumus enim animo, iube5 te ipsvm qvaerebam placabilis et lenis mus uerbis. amicus per totam fabulam inducitur Chremes, ut cogni5 optato advenis tioni ad ultimum interesse possit. ut aduerbium est, ^optato' Vergilius (^Aen. 405) ^ac
'reddique uiro p.
i/.
V 386)
10
2
multi
ALIQVOT
pauci.
nec
15
3 adiervnt quasi quia aditus arduus difficilisque est. 4 adiervnt sic alibi {II 1 importune et intei^pellantes. Jl 15) 'Bjrrria, quid tibi uidetur? adeon ad eum?' 5 ex te avditvm ut supra (J/ i, A.') ^e Dauo audiui'.
20
chremte A, chremem
2)
B
F
||
\\
4 fieri TC 5 chremte A, C, nitari J., mutari in ras. V^ ferme Schoell: firme codd. iubere uelle] nubere uelle om. A, iubere T; uelle iubere Schopen 6 ergo et Et om. oprimitur J., obprimitur B., exprimitur TC, (ex in ras. m. 2) V\ 7 ab in ras. V^ 8 redditque AC, reddit interuentum V T p. i.] promissa iubebant F, om. meta ^NMTTROC A, MeXMHMTIRfjOC B, metalenticos F, metalleticos (metell- T) TC 9 qui sscr. V^ enim uolumus TC animo] enim T|| 10 qvaerebam] quae 12 interesse F| 11 cognitio C JB Obtato aduenis A, om. 14 ueluti 13 est 11 uentis om. C 15 ALiQvoT id adier\tjt] aliquid me alterum A, om. est 16 Et om. 17 abitus T ardius adiere est 18 et om. V adiervnt] adie mg. F*, om. T adiere non J. sic 19 eum om. Id quod C adeon ad eum] ad
2 adegit 3 euentu
||
A,
\
agit
\\
TC
uideatur
\
uitari
e,v.
-re corr.
||
\\
II
||
\\
1|
B
\
\\
II
\\
BTC
\
\\
\\
\\
ex
hoc
est
A
C^
I
II
20 abste
e om'.
\
(7
|
ut
A <modo>
C^
audiui (a
T)
TC
supra]
ANDRIA
6 Ex TE AVDiTVM
III 8,
18.
177
ueritas.
ergo
535
3
viso
3 Et
ad uidendum uenio.
1
si dixisti, illi insaniunt, si non audita referunt. AvscvLTA PAVcis et ^paucis' et ^pauca' legitur. 2 et qvid ego te velim a docilitate. 6 1 per te deos oro ordo: per deos te oro, ut 538 2 et noVergilius (Aen. XII 56) ^per has ego te'. STRAM AMiciTiAM CHREMES lcgitur et ^Clireme'. 7 1 QVAE iNCEPTA A PARVis CVM AETATE mire ait Hn539 cepta a paruis cum aetate', ut ostendat non nuper cognitam amicitiam sed antiquam, ut (^Verg. Aen. III 8^^ ^ueterem Anchisen a. a.'; idem alibi (Aen. XI 537 38] 2 accrevit ut supra ^neque enim nouus iste D. u. a.'
tu insanis,
4:
536
utitur.
illae,
{III 2, 14) ^accurate': ^ad' praepositione familiariter 3 adcrevit hinc Vergilius (Ecl. 54) ^crescent
15
crescetis a.'
540
om.
8
1
T.
ET
M. G.
incptum
\\
est
ne
B te om. V Et Schopen: ut BTCV, ad imitendum A; ad intuendum Schoell tune sscr. V^ 4 non om. B tu BTC, om. A insaniant om. B auditum
1
B A
avditvm] au
3
non]
|
nam
A
\
iam om.
|
V
\
2 id viso
deest] scilicet
II
\\
et 1. sscr. pavcis] pau- B, pacis 6 uelim <(et quod tu quaeris scies^ C^ paucis] pauci iidutilitate A\\ 1 te des oro A, <ego> te deos oro F, om. ut om. ordo te per deos TO, credo <^est). 8 te <;lacrimas> F, om. et inra miciciam A., et 12 ami9 cHREMEs] cremes B., Chremen C, cet
II
\
5 A^sculta C, om.
B B 5
B sunt ^
||
II
A A
TC
ATV
\\
m.
chremem C, chreme^ (sscr. citiam om. et creme legitur 10 qvae incepta om. quae ex quasi corr. C a pueris 2) F iurc F ait] autem TC 11 pueris BTV, F| cvM AETATE om.
\
II
B
|
\
\\
C cognitam TCV., ogita B; coitam comugsitsim Schoell 13 anchisem J5 F, anchise-N- A, ana a ] agnoscit amicum chisem(-cn T) n TC <^ety 14 d n a TC idem F idem 14 u a om. F, u a Ib acurate B., a.ccurate F, accurat. iiccreuerit C, acreuit B 2'; imperativum putabat pro curate.' ad] a AC, om. T praeacreuit hic T, om. 16 nititur positionem crescere C crescentis B, crescitis A, credetis 17 ille ^JBC TC a ] amores J5 F, a amare A, {ex -ore corr.) C, amare T\\ 18 g t e g F, etc Donati comin. rec. Wessuer. 12
\\
BV
\\
\\
\\
AB
||
178
sic
DONATI COMMENTVM
adim-are aliquem: per salutem filii mei, ut facias id, quod te rogo! sed hic caute subiunxit "^cuius tibi potestas summa seruandi datur': in tua est, inquit, potestate et
tuus
eas
est.
dicitur,
cum per
causa,
agitur
e.
ut
(^Aen.
."i/^
X45 46)
1
'per euersae,
g.,
f.
VT ME ADIVVES IN HAC RE ATQVE ITA pctitio 2 NVPTiAE VT FVERANT FVTVRAE F. brcuiter et est. et hoc genus compositionis ueteres non uitabant. Latine.
10
10
'>43
11 AH NE ME OBSECRA
(ndiov^
TfO
sllrjVl(S(ia'
(17]
XixdvSVe^
(17]
'o44
i)45
13 1 ALIVM ESSE CENSES NVNC ME ATQVE OLIM CVM DABAM nos dicimus cum darem. Vergilius {Aen. IV 597)
m. 2) adiurarem F, adiurare sic mei] cie C^ hic T, hinc ABC, hoc F; huic ed. pr. caute W.: autem ABTC, autem F, om. dett.; etiam ed. pr. 3 summa datur seruandi (7, s-d-s- T,s-s-id V est <^manu^
1
si^ {sscr.
\
B
\
II
2 sed sscr.
;'
4 obstentatio (obtestatio sscr. m. 2) C, ptatem T 6 Iliaci] abaci AB, abact F. ylia J", ilia in C et idemj id est m-] et P 6 M J. F, * * * *
mqu^'*
(sscr.
m. 2) F, inquit
|j
||
\\
7 peruersae
g-
om.
B troye B iTA
\
AB, TC
per ensem
exidicia
TC
g.
f.]
A,
et excidia
TC V
||
(ptatem T) codd.
non om.
\\
ipsam petitionem
10 et om.
\\
mutabant
AB
TC
obsecrant A,
obseruacra C,
F, om. 13 QVAsi TE om. te hoc 0, t h T, te F impetrare T 14 plena uox est in ras. B, im oporteat] im F, i et Karitas et officia C, caritatis et officii F', est uox plena
11 ah ne me om.
Ha C
Pithoeus:
A, * * * *
|
II
B
b
fii}
iiccxov
Jacohs
12
||
me
B
\\
jj
enim om.
sscr.
\\
cnma^ocd-
16 oportet
V^
15 esse iustus C ne quod <(non^ 17 alivm 18 dabam] censes olim om. F| me om. TC cvm] nunc A 18 nos 07n.
AC
\
||
\\
ANDRIA
III 3,
817.
179
2 Et nota nvnc me non
'tum decuit, cum sceptra- dabas. e. d. f. q.' 3 alivm esse censes ^olim' pro nuper. rei condicio commutata est. sed persona,
546
14 1 SI IN REM EST VTRIQVE VT FIANT Tc5 SsVTiQO) cvUoyLOfia praue proposuit, ut recte replicaret. hic syllogismus negatiuus dicitur, nam in secundo hjfifiare negat, quod prius dixit, ^sed si ex ea re plus mali est quam commodi'. 2 si in re est vtriqve ab utili argumentum. 3 si iN RE est vtriqve utrumque de duobus constat. 4 Bene '^utrique': mihi et tibi, non alteri utile, alteri
inutile.
lo
547
15
tauit
SED
si
Ex EA re
id est nuptiarum.
Mu-
numerum, ex plurali singularem: ^fiant' ^ex ea re'. 548 16 iN commvne (\t c.)> id est: ex aequali prouide 549 17 QVASI Sl ILLA TVA SIT PAMPHILIQVE EGO SIM PATER nota suauissimam uarietatem; non enim dicit 'quasi illa
tua
sit
1
15
et ille meus'.
s.
sceptra dabas]
d.
A\ e-d-fq||
le
mutata est J5, jT^ TO) d.eU A P00CY<^^.OnCMW A, TOJ^eYiePCaCY^OTICMOi) J5, r 8av
m F, om. B TC 4 si in]
||
T) u.qs f- TC, et {om. B) uentosque fuA B V Et nota om. B 2 pro] que T esse
\
TC
6 prawe proposuit T^, mg. pro) C recta A lioc A syllogismi A, silogismos C 6 negatiuus ed. p}\: negius ABCiT?), negmis V\ ^NNMd^THNCG^T (post dixit) B, lema li (n mate ^<NM !A d< TNN GAT A, at h T) V ne {ex en coqt. C) g at TC, ccvalXocyij M" 7 sed malis est ^ 8 in rem 10 Bene om. B re om.
TiQco avXloyiGiiai
M*,
* * * ^ *
TCV
(in
\\
\\
praue posuit
I
J5,
praue coposuit
C utrumque CV^^ utrum 10 <(et^ bene F* -4, om. T; uterque Steph., utrique Scliopen utile alteri inutile F, inutile A TC, bonum i)on] cum V id est om. C 13 singualteri malum B \ 12 sed si om. B re om. C larem ex plurali B fiant 14 prouide om. B
||
utili
AV
m m *****
\\
||
F*
|
|
9 vtriqve om.
||
|1
14 commune ex -ni corr. V^ 15 si proinde A, prowide F om. siT pater] sit p q e sp- V, etc J5 16 nota om. suauissima uarietas JB, ueritatem CVj uirtutem T illa B, enim om. non] nun dicit] du A, om. TC om. rell. 17 et om. TC ulle metus
\\
|j
||
ABV
\
\\
12*
180 550
(v.
DONATI COMMENTVM
18
1
14)
orationis
iMMO ITA voLO quia utile est, quia "^in re est' 2 iTAQVE POSTVLO 'itaque' modo duae partes sunt, ut in Hecp-a (// 1, 10) Htaque una inter
bene intulit ""moneat', non
5
551
552
est.
20
loquitur enim apud eum, ex quo audierat Pam3 avdio philum pro uxore habere hanc peregrinam. et hic paulo sapientior inironia: tnox ^fahulae!'
GNATVM hoC
a possibili
lo
Et
lioc
554 555
est.
in
qua
i5
a specie receditur et in omnes aliquid dicitur. 2 IlaQot,est autem sine auctore sententia. 3 integratio (iCa.
instauratio.
556'
{Aen.
558
sit,
24 iD TE ORO deest ^ob', ut sit: ob id, ut Vergilius II 141 43) ^quod te per superos oro'. 26 PRivs QVAM HARVM iuuidiosius 'harum', cum una
20
ut in Eunucho (J
1,
c.?'
1 iMMO 2 postvlo itaque om. 6 praetulit om. ^ 3 echira V, -rra T\ unam TC, a4 aetatem agere 5 bene 6 postulet TC: non po<^stulem bene moneat non po(m mg. m. ^))stulem F, non postulet ^4J5 6 protulit 7 ieae] ir8 lto ex loco sunt in g et gnatum F, om. 9 est a om. corr. V^ simo pronuntiat possibile 11 yronia om. T eum] enim 10 pro uxhanc] hana est om. 13 profecto F, xroni & sapientior
1|
AV
TC
TC
||
!I
B TC
I
A A
\
\\
^
||
\\
TC
\\
||
||
**** CF, om. B, PNOOMIKh- A, yvco^txrj T in qua a] in qua B, in qua A, qz C, qua T 15 specie] spem BC\et om. V aliquod F n^POIMI(\ B, nd.POeiMld. 16 est om. V\ autem] A, TcuQOifiicc M^, **** (7F, om. T
14 riNOaMIKH
\\
\ ]
M\
||
enim Item
II
18 id teJ auctoritate (-tis T) integrocio J. J. TE sit 07n jB ut om. Vergilius] Vir a C 20 harvm] hic inuidiosus B, indiuidiosius una] in om. T inia 21 ut E, sic iti 7ng. F^, om.
\
TC
TC
|1
TC
\\
m
\
ATC
B
\
perpeti]
ppa
c.]
contumelias
ANDRIA
559
5C)0
III 3,
1838.
181
27 REDvcvNT ANiMVM AE. hoc ut supra (7 J2, 22) npsum animum aegrotum ad d. p. p. a.' 28 vxoREM DEMVS 7\%iv,Siq 'demus', ut in Heautontimorumeno (III 1, 67 6'^) ^quo modo minimo periculo id
demus adulescentulo'. NEQVE iLLVM HANC PERPETvo amphibollam de 2 Aut uti-umque significat. industria posuit. 565 33 Nisi PERicvLVM FECERis temptameutum. Cicero in Caecil. 8, 2?) ^aut tute tui p. f.?'; idem Terentius [div. [Eun. III 2, 23) 'fac periculum in 1.' 566 34 AT iSTvc PERicvLVM memorabile dictum nimis et
.5
564
32
lo
id,
568
569
7tUQEV^6l,q
pcr
15
evtprjfiLCfiov.
570
si CORRIGKTVR QVOT c. V. alter est syllogismus contraria lemmata et ipse negatiuus. per 38 1 PRiNCiPio AMico FiLivM R. ^priuciplo' nec ina. om. B Reducant TC ae.] et J.F, om. TC\\ ^, ad deteriorem V 3 HeiKCOC A, H0IROC B, r/'9'i>ia(7 M*, **** TC, om. V demus om. B ut] ait A in om. B he aut intimeu menon A, eautonturum9 JB, auton^*^ 4 minimo {sscr. m. 2) tumerumenos F, eutontu T, ueton
37 AT
ad
d.]
REDvcvNT A d d
\\
5 demnis per6 neqve periculo om. non posse arbi amphiboloia C, -logia T 7 aut PETvoJ significet Schopen; foi-t. (posuit.) ita utr- signsignificat] ut 11 at om. ten8 nisi iterumque periculosum tamentum tute 9 aut] autem codd.r, sed Cic. f.] F,
\
minio
|1
||
|I
||
TC
TF
|1
||
tuete
te A, tute tui p P3 {sscr. m. 2) V, tu 10 1.] litteris 11 ast peri(ce^ C)t-q-f^ mirabile cvlvm] in f f gr e (g e T) nimis] animus 13 eueniant F, ueniat dii C parenprohi thesis (-tisis T) codd. per] pro C H 14 eufemismon (eufem- C)
tuN
P P
TC
11
TCV
F
\\
TC
\
TC
II
TC TC
TC
codd.
11
1.5
(C07T.
c u qvot JB, q co in TC v.] q 16 lemata A, limi** TC, entiraemata in ras. silogismus C F' ipse] est in ras. F* negatiuus in ras. F*, negius 17 AMico ^ filium re C, f r T, f i r ('{T->) R.] etc
<^dicessio^ at
m. 2) F, c
||
si] sic
corrogetur J5,
comgetur
AB
II
principio om.
182
tulit ^secundo'.
DONATI COMMENTVM
2 restitveris
.
y.okov&ov duplex.
572
40
^quid?'
QviD isTic
et
iTA ANiMVM
i.
^quid istic?'
5
concedentis
ueluti
uicti
significat e contrario
de sententia secedere,
ut
4 negat. induxisti' et
o7(i
perstare ac resistere dicitur, qui aliquid si id animvm indvxisti legitur et ^animum ^animum induxti', sed illud plenum est, hoc
10
per metaplasmum avyKOitriv diminuitur. 44 1 ipsvs mihi davvs qvi i. e. e. c. dixit est commendatio testis, ut (JJ i, ^) *^in foro modo e Dauo audiui'.
2 Ergo Hpsus' quasi qui
maxime
sciat.
'^adeo'
579
abundat],
(G-eo.
i.
I 24
ecce
25)
modo
15
'tuque adeo,
580
e.'
quasi
eum,
,
restitueris inuenis
anacoluton A, anacoliton
TC
v.
||
om.
|(
B anaB TC
\
||
TC
6 signi-
mum A ^
I
ac de] et TC decedere {cf. 8 si animvm om. prestare inducti iTA? sis induxi aniTC A, id] <(in)> iNDvxisTiJ 9 mduxisti] induxi C, industi T, induxti F, {sscr.) T induxti animum C F J5 et om. om. induxisti J. 10 metaplasmum ABV, methaplasa (-flasma T) TC syncope deminuitur ex dim- corr. A, A., sincopen TCV, syncopam diminutum F 11 ipsvs c. om. qvi ipsius dixit]
ficat
(signt^'"
C)
istic
TC
7 e sscr.
II
C^
||
||
||
dixit C, q e c d qui F, T\ <dixit> est B^ om. TC\\ 12 in foro] apud foro F; apud forum 13 ipsius Ter. Fiam 14 tvte om. sscr. qui verba] iam eius a u C, i e a u T, i e a F, iam adeo om.
icced|| II
B qeie-ec\
||
secl.
n<\Pe^ReT^Y ^S, * * * * rO F et {om. TC) abundat W. 16 tuteque F, tu quoque C quem e ] quem mox quae sint habitura deorum consilia incertum est J5, quemque S h DI C le A, quae meque s h d c u F, quemque
1.5
II
II
TC
om.
II
17 Atque et
cum
uideo
A.,
om.
et
\
cum
quasi
ANDRIA
III 3,
384,
3.
183
significat
quod apertius
I
580
1
1
AD TE IBAM QVIDNAM
ID EST
CVR VXOR
DaUUS
5
ut recte scribatur, Dauos scribendum est, quia nuUa littera uocalis geminata unam syllabam facit. sed quia
ambiguitas uitanda est nominatiui singularis et accusatiui pluralis, necessario pro hac regula diganmia utimur et
Dajrus serjius jiulgus corjius (= I 2, 2). AD TE iBAM QviDNAM hic locus est, in quo iam ad discrimen mali perducta comoedia in meliorem partem iam
scribimus
2
incipit inclinare.
lo
582
EGO DVDVM NON NiHiL vERiTvs svM scmper grauis quae exordium simiit a pronomine ^ego', ut {Verg. Aen. IV 333 34) ^ego te quae p. f. e. u.' 2 ego Andr. (Ter. II, <et> 8) ^ego postquam te e.' DVDVM NON NiHiL vERiTvs svM aduerbia temporis aut certa sunt, ut hodie cras, aut incerta, ut dudum nuper.
3
1
is
1 uetere ut add. W. eccillum W.: ecciuium & cuius illum A, eccuicum eccuius ellum J5, eccinum eccinus ellum F, et cuius et cuium ellum TC significat ex signu corr. A; sonat.^ 3 ao quod ellum] obscurius ecce illum apertius 4 scribatur] daum nt vid. quodnam id est uxor cur 4 dauus una C littera om. 5 geminata facit ante unam F, post unam nominatiuus et 6 utanda accusatiuus 1 necessario ex necesse corr. C utitur TC ^ et deU., om. dauus 8 scribentes B, om. TC seruus (ceruus V) uulgus coruus (cor- otn. B) codd.., corr. 9 qvidnam] q n 10 mali ex -le corr. V^ Steph. T, qa in C*, ad C^ iam del. Schopen 11 internare T, declinare V 12 <^iam> dudum non non sscr. C^ svm] etc 13 inceptio orationis (est orn.) TC quia T 14 ego om. quae TC, u.] quae plurima fando e u F, p q f ero 15 et add. Steph. ego sscr. C ^ te postquam quae etc i- A, emi B, emi a 16 dvdvm C, e a T, om. e.] om. NON NmiL om. TC aduerbia 184, 2 svm om. TC 17 ^ety cras
\ \
'
\\
AB ABTCV
B TC
||
||
A A
\\
||
II
\\
\\
\\
\\
\\
BV
\\
\\
jl
184
DONATI COMMENTVM
itaque incertis additur tempus, ut iam dudum, nunc 3 non nihil veritvs svm d. abs t. n. f. brenuper.
uiter pro: ueritus sum, ne quid abs te fieret. sic et supra (/ 1, 7.9) ^metui a Chryside' et Cicero (^pro Mur. 1, i)
^quae precatus sum ab dis immortalibus' pro eo quod est: quae ab dis petii precatus eos.
584
tamquam qui satisfactum uoluerit Dauo ob fidem eius. comprobatam 7 1 NAM PROPEMODVM HABEO lAM ridicula dilatio eius. 586'
2 nam propequae iamdudum nota est auditui'0. MODVM habeo iam boc cst: prope modum, cuius auctiuum
rei,
lo
est
admodum.
8 sed ea gratia simvlavi gratiam pro causa poi5
5S7
suit noue.
9 sic RES est quod Graeci dicunt ovx(oq exst. 12 nvmnam perimvs ^nam' TtaQiXoisrai, ut quisnam. 13 1 qvidnam avdio legitur et ^audiam'; Menander enim sic ait ^tl ttot' a,K0v60(iaL;' 2 occidi hem qvid
,
2 NON
D.
aditur om.
A
f
<(certum
D.
I
didum
\
\\
F.]
F, abste ne faceres <(idem> TC, sic et] sic eos A, sicut TC, sic et om. b quae] qui J.rO ab] a TC a cryside B, ACHRISDE 6 diis sim mortalibus ab his ab iis F; corr. Steph. 7 propterea qvod] quod uolgus etcamet V 9 probatam F, 9probatam C fidem C 10 <^tibi)> iam iam 12 habeo 11 quae om. habeo <^fidem)> mg. F* 12 id TC auditurio {vel -turibus) B, audire TC propemo
a te n
ATCV
\\
TCV
\\
|
B A
\
BTC
\
||
\\
\\
ABTC, B
\
\\
m
\
||
||
\\
est
B
T
C{T?), satisfactum
gratiam] pr^em
V
16
[|
14 sed
||
OYTWC AB,
o^rco
M\
**
\\
CV,
om.
h^i
Steph.:
ierl
Nd.ReAkHT^e A, NAn^RCARHT^e B, nam TiccQiX-Ksrcct nam * * * * CV, om. T quidnam ex -non corr. F*, om.
18 legitur
et] uel
M\
ed. pr.
17
N^
M\ B
\\
xi
\
nROTON-
10 occid
||
om. T; rl dr]nor'
AV
quod
ANDRIA
DiXTi
III 4,
318.
^occidi'
185
et
bene
usus
est
nccQO^ioivi
^optime',
iit
14 NVNC PER HVNC Chremem scilicet. 15 iBO ATQVE Hvc RENVNTio uaric 'ibo' et Venuntio'. 16 1 NVNC TE ORO DAVE Hc' id est: per quem stat 2 Et modo magis uere rogat quam summa negotii. cum ait (J f^, 19) 'debinc postulo siue aequum est te oro, Daue'; ibi enim ironia latet, cum dicit ^siue Ktunc, 3 qvoniam solvs mihi effecisti non aequum est'.
593 594 595
4 FA est enim efficere perficere faciendo. bene *has': quarum causa laboro. 2 Et hoc ad in17 1 ego vero solvs diXoyia. 596 3 solvs id est: crepationem, non ad confirmationem. 4 porro enitere "^porro' cui non assentiebat Pamphilus. in futurum, deinceps. 4 Futuri temporis aduerbium aut
^fecisti':
lo
i5
IX
q. d.'
et
conatu opus.
597
18
1
dixtim A, dix J5 est om. nAPO/MO(A) nccgo2 simulatione T' * * CV, om. T ut F ^dixit^ 3 NVNc PER om. chremetem scilicet {ex sed corr. C) TC, 4 ibo scilicet per chremetem F, cremem 5 te om. huic TC uarie renuntio om. AV^, in mg. add. bo(!) F* 5 te om. id esfc] id A, om. TC 6 modo ex non 7 cum om. T corr. V^ 7 de hic C siue rogat V quam 8 te oro Daue om. V 9 est esfc om. J. ibi F, si TC in mg. F* ubi TC ironia Schopen: iracundia {post latet F^ 9 qvoniam codd. Mim om. non] siue] si TV^, om. C 11 labore 10 est] et i-MO F <in> faciendo ^ 12 diXoyia W. {cf. ad Eun. V 8, 59): MAoiia A, alXoylcc M*, ironia {in mg.) B, **** CV, om. T ad] non C 13 est 15 aut om. C 14 consentiebafc F, ads- A torro enitere om.
\
AB
^1(0
M*, *
|1
jj
II
\\
||
\\
||
||
II
ABV
A
\\
II
II
||
||
et
horfcanfcis
hortantis
adoranfcis TC, adhortanfcis {sscr. m. 2) F, aduel adhortantis ed. pr. 16 porro q d {coll. Serv.) Schoell: porro q q q (q q qi C', q q T, q q q3 F); porro Quirites Lindenbr.; de Laberii uersu {Eihh. com.^ p. 361) ^porro, 17 eniteri T Quirifces! liberfcafcem perdimus' cogitat Schopen et elabore T, labora C, om. quia F| sit opus om. ufc T|| 18 186, 1 sedulo ow. TC faciam] fa^ J5 productiones
:
W. B;
\\
\\
186
DONATI COMMENTVM
2 potes stili 'hercle sedulo' ad fucum orationis positae. NVNC DVM ANiMvs iNRiTATvs EST a possibili argumentum. 3 DVM ANiMvs INRITATVS quia dixerat {III 5, 20) 4 irritatvs *irae sunt inter Glycerium et gnatum'. ducitur EST ira commotus, ut in Phormione {II 1, 10). autem uerbum a canibus, qui restrictis dentibus hanc
,
litteram imitantur.
598
19 1 QviESCAS pro ^quiesce' imperatiui modi, ne in2 age igitvr ^age' aut dic, ut est iuriosum uideretur. {Hec. IV 4, 64) *egi atque oraui tecum', aut aduerbium 3 qviescas pro ^quiesce'. est hortandi. 4 Aut deest 5 mirvm ni domi est aestimationem ^uolo' aut ^facito'. et est compositum quasi miror. intulit t6 certum fugiens. 6 mirvm ni domi est compositum est quasi: hoc miror, ni domi est. 7 Caute seruus callidam interrogationem senis paratus excepit: memor simulatae discordiae cum amica fingit non se eum alibi esse suspicari quam domi.
fucum
1 hercle
lo
i5
2 NVNc
fucum T, fucum A, fuccum BC, futurum V EST om. B DVM argumentum om. TC irritatus
|
\\
irritatiia
F
<^-
II
ira
{sscr.
\
qua
\
\\
Phormione om. B inritatus A, iratus {sscr. m. 2) C\\b commotus] prouocatus TC formione AC, sermone V dicitur TO 6 autem om. B (hocy uerbum post canibus B, om. C\ retractis C|| 7 imitantnr V, irritatur (iri- T) TC\\ 8 pro] id est TC conquiesce TC imperatiui modi om. B 9 uideatur F, uideretur B age] imuriosum V <^imperare^
iRRiTATvs
5
\
irritatug
||
10 aegi atque A, agitque F, egi et aut om. ore itentum (nit- T) TC, omnia tecum Fj aut om. T 11 est ortandi A, est orandi TC, hortandi est quiescas ex -ce
ait
I
\\
TC
\\
TC
12 uolo] modo fco C ni om. A Aut] uel B DOMij dodolendi C, d- dol- T\ existimationem J5, extim- T, 13 intulto TC \tb certum W. cum Schoellio {cf TC): (-ne) C ni incertum codd. fugiens] fingens F14 mirvm] miror F hoc miror ni] hoc est miror ni (mironi ojn. A quasi om. V A) ABC{T), hoc miror est ni F 15 Caute] hanc TC senis 16 excipit T 17 se in mg. 0*, ee C^ iuterrogationem F
corr.
\\
F TO
\\
II
||
||
||
\\
alibi
eum TC
ANDRIA
599
III 4,
1823.
187
20 1 DicAM EADEM iLLi in aliis '^idem' scriptum est. 2 An: ego idem? quod si est, pro item accipiamus. 3 nvllvs svm plus est nullum esse an pro item?
quam perisse; nam
qui perit, uel corpus habet reliquum, qui uero nullus est, ita non est, ac si non natus sit.
5
600
21
P. R. P. V.
beue
2 Aut impulsionem lucri faciam. ad precatorem aut ad Pamphilum. 3 Bene "^proficiscar' proficisci enim in rem aegram et difficilem dicimus. 4 JEt Vecta uia' plene dixit, non tantum Vecta'. 5 qvin hinc id est ex hoc loco. 22 1 NiHiL EST PRECi Loci RELiCTVM subiimgit crgo 601 2 nihil est preci causas, cur proficiscatur in pistrinum. iam senex. 3 pertvrbavi o. allocutio, quia praedixit in qua quid metuat quid uelit palam est. 23 1 ERVM FEFELLi hacc enumcratio causarum est, 602
'recta': ut uel corporis 'recta': ut <(non^ eam
:
10
15
qua
tias
magnifice conieci
e.
iLLi
II
3 an om.
e%
B,
om.
esset
TC F
qui nunc
TC
(m
V idem. F, om. TG^ 4 periisse uel sscr. 5 non estj est natus non est 6 qvid v.] recta mg. aliter sit) C qvin] hunc ^, h- F, om. C ad] a- V, in TC \p. v.]
estj
\
idem
aliis
\\
svm
et est
om.
BV
\\
BV BTCV
\
pistrinum re prof ve
C
|
v- om.
\\
BTC,
|1
impulsione F lucro AB, lucro {corr. m. 2) F, lustri 8 non add. Steph. TC Aut] ut TC peccatorem A TG 9 bene 10 Et] enim] bene proficisci quia proficisci est B ad T plene Schopen: plena TC, plana ^J5F dicitur G non om. T 11 recta om. TC qvin et id est om. B 12 est ergo] etc 13 causasas Io C pretii (in mg. aliter preci) C lociJ A cur TCF, quare B, curilitas A\ cur in pristinum ilico.^ preci om. F 14 quia] quod A, ad pistrinum F, subiungit
nam F
I
II
\\
B
I
ii
\\
|1
TC
pertwrfeam"
omnia V, perturbatio
i
|1
o.]
omnia
BTC\
\
15 quod'metuat quod (corr. m. 2) palam] manifestum TG\\ 16 herum pe felii ^, fe .B est om.
adlocutio J.
|1
et
17
B
c,
qua AG^
II
q^
F exaggerat B
|
||
e
\
errons
^
h
in
|
18
p p
18 coNiEci] c-
f.] inieci
K. F.]
ee
J.,
F,
pamphilum
188
DONATI COMMENTVM
significat.
impetum iniuriamque
CfiUOV.
603
24 1 FECi HODiE VT FiERENT <(nec solum^ ^feci', uerum etiam addidit tempus ^hodie', ut ne diecula quidem eius 2 insperante hoc atqve invito sit quod fecerit mali.
'insperante' et 'inuito': duplex offensio. 25 EM ASTVTiAS boua ironia pluraliter dixit ^astutias'
604
quasi
is
606
non
2
27
qui abundet astutiis, ut ei non una sufficeret. VTINAM MIHI ALIQVID ESSET H. Q. N. M. P. D.
lo
aut ^laqueum', ne esset tragicum. bene pressit dicens "^praecipitem darem'. Ergo
dixit ^gladium'
5.
607
s.
Q. M. p.
iam supra (II 3) praestruxit poeta, cum ad consentiendum Daui consilio tardum Pamphilum
tm-bationis esse debeat,
faceret.
vbi illic
3 vbi
i5
nimium
est saeuire,
uideas
s.
Q.
M.
non ad uerba
est
et iniuriam
TC
herilem
TOPO<pei/nON B,
nec solum adcl. Stepji. (ne dum dieculam TC qui de me 5 quid A iussit TO, eius sit B fecerat TC mali om. TC iNSPERANTE iNviTo om. 5 T 6 ct OM. B assentio T 7 hem una 8 is] his A ei om. B hastutias B yronia codd. 9 vtinam non T, non C ai.iqvid d.J praecipitem B 10 esset om. T esset aliquid C aliquod A., {corr. m. 2) V I) 11 T^osuit V\\ om. C 10 at F ne 07n. A traicum C
FiKRKNT om. 4 hodie tempus flett.)
I
II
ATCV
\
TC
M\
\^-
TPO^eiMON A,
om. T\\ 3 feci
\
*** CF,
\\
OF
||
||
||
||
\\
\\
12 Vbi om.
itt
I
jB~|
est se
cena^,
om.
u
qmp|1
me
per
F,
13 debeant
F, om. praestrinxit poeta F, poeta praescripsit {in mg. 15 est om. 14 consciendum praestruit) C, (praestupsit) 16 est om. sce B, scelus <^qin^m-p-^ scelvsJ s nimirum est om. 17 irasceret illicJ i\18 s.J scelus J5 KST om. q.J qui <p >
I
B ^
TC
||
C
\
||
|1
TC
||
A TC
II
ANDRIA
figura
6vlX7](iilfLg
111 4,
23-5,
4.
189
Ycrgilius
(^Aen.
per
:^12)
^pars
numeros.
in frusta
genera; secant\
secl
Mc
figura
est
per
nam
quia
^scelus'
scelestus
intellegitui-,
"^qui' subiunxit, non '^quod'. 2 tam 2 1 TAM iNERS sine arte, id est sine ccqettj. 3 nvlli consili NVLLi coNSiLi uua pars orationis est.
modo
:>
nos
nulli
nullius et solius, recte autem ueteres nullus et solus soli declinabant. 3 1 ME coMMisissE F. nou ^commendasse' sed "^com-
misisse':
committimus
esse seruata.
uolumus
enim, quae magno cum periculo 2 fvteli leui, inani: a uase quod
lo
futile didtur, quod non deponunt ministri sacrificiorum, quod est acuto fundo et patulo ore instabileque est. ut
XI oo9) 'consiliis habitus non futilis a.' ERGO PRETivM et prctium et praemium generaliter pro bono aut malo facto redditur, sed discernuntur hoc modo: pretium pro stultitia poena est, praemium
Vergilius (^Aen.
i5
2 prepro uirtute et sapientia honor est et lucrum. TivM OB STVLTITIAM sic ct Plcvutus (Argum. Asin. o) locutus Verest ^pretium oh asinos' pro ^asinorum pretiimi'.
20
1 C AAeMYIC A, silesis B, sylempsis F, silepsis 2 pare {corr. m. rec.) frustra CF, {corr. m. rec.) haec V 3 quia] qui A, quod T 4 subiungit non in ras. V^ 5 TAM TAM om. JB i sine aue TH {ccQsrfi sscr. m. rec.) A, sine arte F, om. 6 consilii J5, om. estj ee F, 7 nullus li solus li B., nullo nulli et om. consilii codd. 9 me {om. C) solo soli ACV, nullo T 8 declinabant om. T
I \
TC
II
\\
TC
\\
TC
||
ATCV
B
\
\\
commendasse
non] nec
magno
BTC
II
AV
\\
quid T 12 futilis AC, futulis T dicitur <futilis dicitur) F sacrorum TC 13 quod om. 2' ore] m. T\ instabilique AC, instabli'que T, instabilius F est ut A, est J5, et F, ut TC\\ 14 Vergilius om. TC futili C, futuli T a.] auctor F, om. B TC 15 Ego F et pretium] pro stultitia pena est praemium pro uirtute ergo pretium B, praemium F, om. 16 bone F male facto TC 17 hoc] ita TC etj aut TC
\
ras. F^, om. f. om. om. T Me 10 comitimus sed commisisse om. B cum 11 futuli F leue T inani Schoj^en: nam codd.
\
||
||
BC
||
\\
II
ATC
\\
\\
est
pena
I
TC
19 stultiam TC ob asino
||
BT
\\
\\
190
gilius (^Aen. alibi {Am.
DONATI COMMENTVM
IX
x!S2) ^rem
f.'
et
a. p.'
609
3 3
EU,Eit\)Lg^
XI
611
26f)) ^inuidisse deos, patriis ut r. a.' 5 1 POSTHAC INCOLVMEM SAT SCIO FORE
ME
sic dicerC
solemus in magno periculo positi: numquam nos pericli2 posttaturos, si illud periculum potuerimus euadere. HAC audacter se incolumem in futurum promittit fore, cum uita hominis tam uariis multisque sit periculis conferta. 3 8ed lioc dicit: sic, inquif^ periclitor: si Jioc euasero, Menander sic ^av scio me postca non pericUtaturum. 4 Et est sensus: tam d-ebg d-sXrj.^ ov% av cctcoXol^tjv'.
lo
qui
hinc
euaserit,
uideatur
612
^patri', 15
non ^Simoni',
terror exsurgat.
de
auctoritate
2 modo etenim maiorem uim habent recentiora promissa. poLLiciTus svm oratorie '^pollicitus sum' dixit
^promisi' diceret.
1
3 modo quam si
20
-que
TC,
titide c
om. ut om. T Vir sscr. F^ 4 patris is utra A, patri scis utra F, patris is utra <(Virgiliu8~> i?, patriis (ex -ris corr.) O, MK OM. incolum fere me me om. T o iNCOLVMEM
I
\
AMYCIC B,
a. a. p.
|
om.
m.
f.]
morae
\\
fore
2 titides
||
a. p.
j|
\\
C,
A
||
sic
\
dicimus
(sol- om.)
numquam
peri-
clitaturos (ex -tatos co7'r. C*) TC, fore incolumes 7 periculum om.
dicere
euademus
||
B
|I
\
posthac
<(
)>
B.,
post
\\
nos in perpetuum
||
9 conferea -A
10 dicitur
om.
^NoeoceeTho i<d.N^no^ciMnne
ccv tiTioXoi\i7\v
non postea
TC
Menander
12
periclitor]
aTtoXoi\i7\v
Q^sXi^ ovv.
C
II
svM
B om. B
15 quod C, {corr. m. 2) V ergo 16 auctoritate] ueritatis T sumus A 17 modo modo 18 promissa post 20 diceret in 19 sum om. dixit <^meliusy quam V
1|
\
M*,
**** CV,
a, av
||
ABV
\\
F*
ANDRIA
613
7
1
5,
411.
A.
191
percutiendum 'qua
fiducia':
Ef
'fiducia'
modo
impudentiam significat. 8 1 NEC QViD NVNC ME FACiAM s. uos quid faciam, 614 2 Et nota ^faciam' <^cum\ ueteres autem 'me' addebant.
ablatiuo casu.
615
9 aliqvam prodvcam
ficat
'productam' legitur.
signi-
616
autem differam, protendam, prolatem. 10 1 EHODVM BONE viR QviD Ais grauis inteiTOgatio
lo
sequitur, cimus, in
eum pro iracundia. et hoc ironia procum omne genus contumeliae leue in eum du2 viden me tvis c. quem ferimur iracundia.
impeditvm esse
illigatos, rettulit.
hoc
est:
617
ita
11
pedes habet
ad negotium
impeditus est proprie, qui ut progredi non possit. sed hic 2 at iam e. non defendit, sed
3
Jt
i5
emendaturum
1 qua A cussendum T F' modi C
I
promittit.
bene
ad ^impeditum'
\\
||
scio
me TC
B, om.
II
TC
5 me Steph.: nec 6 <^nec quid de me^ atque ras. F*, <^s^^ dulo^ id C,
id facerera au- C, om. percuciendus B, per2 ad] et fiducia sscr. Et] quia TC, om. 3 inprudentiam signu; 4 faciam] fa C s.] 6 casu] ablatiuus (ablata T) casus nos
\
\\
AB^
\
nec
id]
hoc
\
V V
cum
\
add. Steph.
\\
\\
m.]
et
\
productam productem
10 BONE
agis C, a
AV,
et
\
(et
6')
producam TC,
i
eum W. {coll. Andr. V 3, 1): et imminentis (eminentis B, minantis TC) cum codd. An mirantis, ut Andr. 1 1, 110 {cf. Eim IV 3, 12)? pro del. F, om. B 12 omne hoc] hunc T, om. C yronia ^CF persequitur A F leu A dicimus B, {corr. m. 2) Fjj 13 feramur C metius A c.] consili B, con TC, et F, om. A 14 id est B, hoc C numquid] non B potes negare B 15 impeditvm] meditum
T|| 11 est inuehentis in
\
J5;
ii
uer
heodum T
||
||
A, om.
pedes hoc F
B B
II
est om. esse] est C, om. inligatos A, aligatos T sed 17 AT lAM E.] at etiam B, ille
I
\
jj
D; <se>
defendit Steph.
ad om.
TC
^CFj
defendit <se>
192
^expediam'
DONATI COMMENTVM
rettulit.
et
tempus
cum
iil8
celeritate et effectum.
12 1 iMMO MELivs s. bene ^melius' comparatiuo, quasi 2 oh tibi ego credam f. hoc bomim sit, illud melius. furciferi dicebantur, qui ob leue delictum cogebantur a dominis ignominiae magis quam supplicii causa circa uicinias furcam in coUo ferre subligatis ad eam manibus
et praedicare peccatum suum simulque summonere ceteros, ne quid simile admittant. itaque et Cicero de seruo (^jpro 9' Deiot. 9, 26) ^quid deinde? furcifer quo progrediturr
10
GVJ
18
multum progrcssus
2 Sensus
est ^impeditam' dicere: modo "^perditam' dixit. hic est: integram perdidisti et perditam restitues?
<^tv)>
hoc
qui integram expeditamque turbasti. Qvo FRETVS siEM mcmor est se ante dixisse {II 1, ^Dauum uideo, cuius consilio fretus sum'.
est:
4 hem
35
36)
i5
621
illa
ut {ll 3, 12) ^ab c' et hoc ^uide excludar, {II 5, 25) quo me inducas'. 2 QviD MERiTvs CRVCEM plcna satisfactio est confessio
1
15
nam
20
ABC
A,
expediam (m mg. v m.
s.
\
melius om.
1
2)
i|
4 oh
promittit
3
\\
s.]
scilicet
f.
om. J5
ho ^, hoc
TC F
EGO om.
TC
furcifer
I
TG
<(ut)>
\
crederem
7
\
dicebatur
||
f.]
J., fur
||
5 furciferi
cogebatur
||
6 ad hominis
F, uicinos T, uicinios C 8 sumonere 0, summonere F, monere T 9 ne] ue admittant] 10 quid et om. admutare; A, om. itaque seruo] ne
TC
causa om.
7 uicinas
\\
\\
B
\\
||
et 11 tv kem] om. inde TC, quo^deinde {corr. m. 2) F 12 impeditam om. TC 12 dicere PER om. TC mulfcum 14 expeditamque om. T "modo "dicere F dixit] df C tv add. 13 hic est om. et] quia C <^remy integram F 14 id esfc B, hoc C expeditamque F, impeditamque Steph. 15 siem] si C, AC, om. perturbasti F hem] h. -^ s est memor TC dixisse om. se ante] ea n T, om. B 17 an F, at 16 Dauum] nunc B, om. ^4 caius] aud 18 excludar] exduafar BT, etA nt om. hocj hac codd. inducas om. TC et F, concludar et] b> c.] con 19 quid me intus? A, quid moru T, om. crvcem] ee (vel cc) T est om. V peccati confessio F 20 mutiores A, minores C
||.
j|
II
B
\
||
11
^
\\
\\
A A
\
\
\\
||
ANDRIA
III 5,
11 -IV
1,
1.
193
dimus, quibus ultro operae pretium pro delictis offerimus nostris. Vergilius (Aen. XII V3i) ^equidem merui n. d., i.' 16 1 SED siNE PAVLVLVM AD ME VT R. ad se redire 622
dicitur,
qui
animum
(Geo.
IV
443
44)
recipit ^uictus
in
sedem mentis.
se redit'.
cf
ad
hic
Vergilius dc cor-
pore dixit. ad se autem redit, qui amens esse desistit. 2 lAM ALiQviD DisPiciAM dispiccre est disquirere consilium,
623 624
despicere deorsum aspicere. 17 NON HABEO SPATIVM VT DE TE S. S. V. V. 18 NAMQVE HOC TEMPVS PRAECAVERE sic
OLKOVO^la.
VcrgiliuS
10
c.
f.'
et est Gvlhj^^^jig',
lY.
1.
625
perturbatio, in
rinus,
HOCINE EST CREDEBILE AVT MEMORABILE elcganS qua inter se Simo, Dauus, Pamphilus, ChaByrria, Chremes, omnes omnibus redduntur offensi.
1
:
|
i5
1 ultro Lindenbr. uultu codd. pretiuin om. T pro om. offerimus delictis nostris JB, delictis nostris offerimus T de3 sine] des in C lictis Vergilius] iur; J. n. d. i.] nec de3 sed r. om. paulum precor F, nec de T, om. r^ sscr. F", om. u T, a. m. ut in ras. F* ad ad r.] se om. TC 4 animam recepit C in sedem W. et sedem codd. ; et sanitatem Schopen mentis] eius ? ad se redit uictus uirgilius 5 uictus om. TC ad se] in sese Verg. red- C et hoc F, 7 dispicere om. T redit om. C i C, 07n. T 6 df C se 7 iam resistit quia meus C, quasi amens F, om. DispiciAM om. F, (de- ex didespicere despiciam C V 8 despicere est om. desquirere aspicere om. co?T.) C ut d 9 <ei mihi cum^ non habeam s- J5 dispicere T
\
||
B
:
AV
\
\\
II
II
\\
F
.
||
jj
olo
ut uolo F, ut
D &e
U U
rC,
f
etc-
.A,
ut (u
T) d
C,
icomia
\\
11 moto^
c. f.]
componere
\
fluctus
TF, componere
silensis
||
C, compescere
fluctus
B
||
13 hoccine codd. est 14 pamphilus dauus TC 15 offens Douati comm. rec. Wcssne r.
F, eclipsis
||
\
syllesis
A,
194
2 HOCiNE EST
DONATI COMMENTVM
c.
A.
M.
et
incredibile
est,
inquit,
et
nefandum;
ne est
contrario
enim
i.?
ab
e.
interrogatione
o.
quadam
humanum
f.
a.
h.
p.?'
Et totum
5
in pronuntiatione est:
(in Verr. II, II 22, 53) ^quam serpat iniuria et peccandi locus, quam non f. r. u.' 5 Idem {Ter. Ad. III 2, 6) *hocine saeclum! o scelera,
s.,
g.
h. i.!'
I.
10
626
627
2 TANTA VECORDIA
c.
VT siET siugulari
et plurali
numerum
est,
s.'
quisquam
n. p.
qui placere
s.
b.
q.
p.
et
m. m.
1.,
i.
h. p. 15
^comparet'. auditur.
628
HociNE
M.] est
C
H
hocmeg///
2 e]
A
!|
\\
& ^
me
4 f.] factum a. totum <(hoc)> TC 5 in om. C pronuntianp. om. dum C interrogationi J., pronuntiationis T 6 hoccine TCV\\ 8 serpat sscr. V^ iniurgia T locus] consuetudo Cicero quam] sed V non] f- T f r.] fir- J., facile r- F u.] n- F, om. TC Idem Calph.: id est V, pid^, om. hoccine BTCV, hoc
BTC
\
A, hoccine
TC
\\
BCV
BTC\
||
BTC
seclum B, sectm C, scelus T, se dum scelera 10 i.] osce (oste T^) clareo g s o h i AV, hos dareo etc 17 alterivs post 195, 2 B, hosce (-te T) solam TC 11 tanta sua in B vecokdia] uecor J5, uel c J^, u- T\ i. siet]
^F
||
F, etc 12 respondet A, respondetur 0, -etwr F, -entur T,I^ B\\ 13 mali 16 gav14 pluralem] pt ut DEANT om. F s.] stu15 qua placere A, qui p- T, deat C, 8 8. T p om. F et] e F, om. TC m. m.] M]. 16 s.] Ledere (! T) in (i^ T) TC, 1- F 16 magis
sciet C,
I
cuiquam in ut
plurali] plus
c-inus^
\\
T,
ciu^ siet
5 qp|
\
\\
TC
II
TC GAVDEANT ct 1. om. T ct ^.] et F, ut J5 17 ex om. V incommo al 5, incomadis alienis 0, in c a T, a F hoc F subaudietur A 19 vt] et T conparent A, comparet TC id est B acquirant TCV extiment 2'C, acfument A
\
h-pns
||
||
||
ANDRIA
0J27
IV
1,
19.
195
c. 0.
3 4 ATQVE Ex ENCOMMODis
intellegnnt aestimauerint.
A. s.
VT
hoc
est:
non
commoda
0J2!)
alii sic ^uerum est <^hominem^ se probauit esse, cum raalus sit' et hic contra hoc ^immo non hominem, sed 2 vervm immo id est pessimum hominem se probauit'.
iD
parum accusauerat
et ideo addidit 'id
630
2
modo sit, sed pessimi hominis. DENEGANDO MODO ^modo' pro tantummodo. Qvis PVDOR p. A. adest pudor, ne denegent, non adest,
1 iN
631 63^
^est',
s.
ut
A.
sit:
tempus
est.
15
mire ait ^necessario', quia natura sunt tales; necessitas autem in natura est constituta. 2 aperivnt mire ^aperiunt', quoniam tunc, cum promittebant mali erant, sed latebat malitia
1
,
633
u
9
1
ET TiMENT ET
T. R. p.
D.
bis
numcro subauditur
20
incemodis A,
rC,
I
etc-
incom- V id est B
\\
TC
\
(s
2')
cf.
ad
194, 11
alterius
ex commodis alterius B^ ex incomodis <ex {in mg.^y 3 extimauerit 4 ro] idne id est <^genus
\\
nem
hominum pessimum^
\
sic alii
TC B
\
||
TCV
\
A
\
<^id
ne^ uerum
BC
5F A
|
||
\\
5 6
homimaius
hominem
B, inde
om.
II
7 iMMo]
homo
||
J5,
homo
B
\
ymo C
\\
10 est] ide
9 et ideo
fit
A
|
genus om.
om.
\
sit]
J.
||
11 pro
\\
adest C pudor^ 14 ubi <est> TC est ut] ut C 13 et] e 15 tune F necessario] N- J. s. a.] se aperiunt J5C, (appar-) T mire] mox C, modo T ait] aperiunt quoniam tunc cum autem TC\ promittebant mali erant mire et {cf. infra), 16 autem om. 17 constituit est in natura aperuit(:Z.) C quoniam] quod iam.? 18 malicicia 'B 19 intra] intua AT\\ 20 timent] tirieno i. d.] tamen res premit denegare jB,
12
p. A.]
P-
<pudor>
I
||
\\
TC
||
|i
||
tamen
I',
tamen
TC
numeri
\
telligitur
subauditur] in-
13*
196
'^denegare'.
DONATI COMMENTVM
nam timor
2 Et melius ^timent', quam si diceret ^pudet etiam malorum, pudor tantum bonorum.
scilicet:
eos';
3 RES malitia
ad rem,
5
quam
635
'quis tu es' ad dignimihi es' ad necessitudinem id est 2 Et haec uerba mollia dictu sunt, frater aut cognatus. sed animo aspera. 3 cvr meam tibi Elluipig. 12 1 HEVS PROXiMvs ^heus' significatio est modo nominis 636 ad intentionem considerationemque reuocandi. 2 proximvs .svM EGOMET MiHi id est: carior mihimet ipse sum quam quis3 proximys cewus, beniuolus. 4: Et Jioc quam alienus. est, quod ait supra (115, 18 19) ^quo aequior sum Pamphilo, si se illam in somnis quam illum amplecti maluif. inde et
tatem refertur,
10
637
15^
mali
2
facti,
uerecundia
honesti.
si
roges abundat
roges', sed
r^d-iicwg
additum
est.
ubi
iam promiserunt.
1
denegari
A
C
t
I
jT,
om.
dicerent putet \\2 etiam] est id est quia] tanquam TC 4 quod potest MiHi Es] quis mihi es quis tu es C, q-m-eQ necessitatem 7 cognatus] exornatus
\ | \
AB
||
LP
\\
\\
\\
TC
TC
\\
mea
Hbi
\
eAAIYIC
e
J5,
T, p <s om. B significatiua modo est nominis] hominis Teuher 10 reuocandi ABT, (re sscr.) 0, reuocantis F; se reuocantis 11 sic egomet A, egomet sum F, s^e-m- T, om. Teuber id est] a T mihimet sum MiHi] m^ T, om. om. B ipse et quisquam om. TC 12 beneuolus Et sscr. C hoc <(hoc> 13 qu quorum sum A 14 si ex se corr. C in sonnis C <(se5 illum C maluit] m- AT^ om. C unde et F, inde BC, om. T 15 et propinqui om. T propin16 male facti uerecundia quutiuntur (t ex n corr.)
I
CAMYrre A,
***
C F,
om.
||
9 heus
m m>
||
\\
ABV
||
II
\\
\\
\\
TCV
A A
17 ricti A, <e)> recti miri potuit T si kooes] sire ges habundet TC 18 hGIKCOc A, hCIKOC B, f}&Liid>6 ilf ^ ** * F, et in quo T, et negas uel * * * (simulas suppl. ed. pr.) C 19 ubi iam W. {cf. <ide populariter)> additum C (= ed. pr.) schol. 14, 3): ubi nam B, ict iam A, ibi non TC, iam proII
|
|
||
||
miser
AB,
prouiderent
TC
ANDRIA
638
637 638
IV
1,
9-17.
197
14
aptum
ira-
13 4 Hic vBi opvs EST saluo pudore. 3 vbi nihil opvs est 14 2 iLLic legitur et 'illi'. 3 ibi verentvr quod ait supra ubi nondum promiserunt. (v. 6) *in denegando modo quis p. p. a.' 15 1 sed qvid agam adeamne ad evm hic locus 639 2 Et unum deliberationis est, an adeat Pamphilum. abundat. 3 Et moraliter uerba Charini sunt posita. 4 et cvm eo inivriam pro Me iniuria'. 5 expostvleji expostulatio est aduersus eum, qnem incusamus; nam expostulare est querellam apud eum ipsum deponere de eo ipso, qui fecit iniuriam, postulare autem querellam
640
apud alterum. ingeram mala m. quasi tela 2 atqve aliqvis d. gesturum mala.
dicere de altero
lo
16
ista
n.
p.
se
dixit
in- i5
hoc
dicit:
etsi
exsistat
aliquis,
qui
mihi
dicat
'^quid
profeceris?',
respondeo ^multum'.
641
17 1 mvltvm non subiunxit, quomodo ^multum', sed: aliud faciam. 2 Transitum fecit dicendo ^molestus certe ei fuero'. 3 mvltvm subauditur ^promouero'.
et ubi aptum F, et diaptum irascenti 2 petitionis C, pectoris 3 vbi om. saluo] subaudi Teuher 4 illic om. nil illic 5 promisef A., 6 p. p. a.] P adest J., (ante nondum) supra] sim9
20
om.
TC
nota] et
II
TC
\
||
A TC
\
||
T
\\
||
pudor adest JB, p p T, paululum C 7 sed] si B agam] ego TC adeone ad eum TC, om. B 8 deliberatio JB, deUberationum A adeat (-nt T) <(ad)> pamphilum TC, adea p e du A Et om. TC unum om. V; unum ^^ad')) Steph. 9 abundat kxpostvlem <^adeon ady B uerba] una T diarini ^ 10 et om. B Eo] & u4 11 expostulare est l'C accusamus ^ F 12 expostular A est om. deponere om. A 15 mala m.] mala A mala J5, m m^ TF, mala multa C dixit se F|| 16 d.] dicat -BO ni pro B hoc 17 profeceris om. .B 17 profueris respondebo TC 19 mvltvm om. B non om. TC quoquomodo C,
||
\\
\\
||
II
AB
jl
\\
||
||
q q^q^
{cf.
20 illud B, alium T Transitum 21 fuero hic om. modestus A 21 certis <^sed hoc) T ei] ci C infra)
\\
\
||
ABTC,
198
DONATI COMMENTVM
F. hoc est: si nihil aliud promouero, 5 atqve animo m. g. erit molestus fuero. 6 Et per iracundiam fructus iracundiae ex uindicta. atque turbationem non inuenit, quid sit ^multum'; aliud
4 MOLESTVS CERTE Ei
certe
ei
ei
fuero'.
64^
18 1 CHARiNE ET ME ET TE iN. p. mire ct artificiose Pamphilum fecit priorem alloqui ad perfringendam iracundiam Charini: alioquin
si
prior
uociferari potuisset,
tra-
2 inprvdens est defensio gica exclamatione usus fuisset. ab imprudentia: etenim nisi bonae esset conscientiae, num-
lo
distingue et attende
643
^inprudens' et non audierit reliqua. 22 Qvi TVVM ANiMVM EX A. s. M. legitur et ^cum'. 19 2 iTANE iNPRVDENS quia articulus omnis defensionis
15
qualitatem hoc dicto est constiCharinus per infirmationem repetit, ipsum hoc cupiens eripere Pamphilo, quo ille maxime nititur. 647 28 1 FALSvs ES modo participium est, id est falleris, per concessiuam
tutus, idcirco hoc
1 CERTE CERTE om. T
20
F.]
etc
transitum
ei ero
B
\
promonero A^ primo uero TC 2 ei] uel codd. fuero] ei ero B ATQVE ANiMo OM. B animus C, A ,4 m. g.] more gessero
||
\ I \ |
Ei F.] fi
A F,
f3
C, fuero
{cf.
ad 197, 20)
hoc F, atque
B,m-
T,
mox C
\\
3 Et] atque
bationem F, uerberationem
5 m
TC
\\
V\\ 4 atque] et
1|
CF
||
pertur,
\\
II
|I
petentii
T
\
indignatwr inagis
audient A, <(illum> audierit T" 14 et in ras. F* 15 qvi] hei me miserum qui B, qui non C, qui sibi T animvm om. B ex as A, ex animo spectaui meo F, etc B, om. TC 17 <(et> per 16 itane] eadem C cum] animi F (cf. infra) 18 per] p' C, C per concessiuam in ras. V^ dictum -BC
||
||
\\
|1
|1
panphilus per
19 pamphilo repetatvl, repetit ante per maxime B post nititur add. V^ in mg.: 20 es^ Quin tuum animum ex a s quin legitur et cum F est 1. om. TC est <:^falsus [in mg. m. 2)y modo
\
\\
illo
nititur
AC
||
ANDRIA
si
IV
1,
17 '27.
199
Pamphilus
2
pitur.
dicit; si uero coniungitur, pro fallax acciHoc SOLIDVM visvM ^solidum' plenum, idoneum,
integrum.
648
produxisses, oblectasses, in2 Lacduxisses, quae significatio frustrationem ostendit. tare est inducere in aliquam uoluntatem a laciendo; unde
et
24
Nisi
ME LACTASSES
64 g
irati.
habeam
ut
supra (II
650
28) ^aut si tibi nuptiae hae s. c' *c.?' 26 1 qvantas hic mihi svis consiliis ironia dixit,
10
ut supra (II 1, 36) ^cuius consilio fretus sum'. 2 Et cum ^uerser' praetulerit, ^conficiat' debuit inferre. est ergo avaKokov&ov^ ut est illud (III 3, 38) ^principio amico
filium
r.
. . ,
i.'
4 sol15
LiciTVDiNES perturbationes.
651
27
torserit,
est:
si
MEVS CARNiFEX
ut
alibi
(Phorm. I 2, 2 de te si exemp. c. utnmi: deo irato. te imitatur, an: si de te exigit poenas, ut ipse alibi
in
me
uero in ras. V^ 4 nisi me] conusi me lactasse A, nisi TC, om. perduxisses.^ cf. Festus Pauli 5 frustationem C s. V. adlicit Lactare est] lactantem 7 dicitur om. 6 uoluptatem V b. laciendo Schopen: lac7 dicitur om. TC tando codd. 8 promissio A, promisso C,
1
pamphilum
per fallox
ABC
\
\\
hoc
dno d-
\\
i|
\\
9 tibi nuptiae hoc A, hae nuptiae tibi F, tibi nuptiae (n T) TC s. c. c.] se; A, sunt cordi cordi F, sunt cordi B, om. TC suis 10 Quas TC cum V, mihi s 9 T, mihi eicyronia A^ {post df ) C, ironia
07)1.
I
\\
irati
animi
habitam
A
\
\\
\\
{post dixit)
et
II
11
B supraeuius A
\
i|
et
cum
uerse'' F,
&
\
conusef
cum ue T, cum
13 ergo
\\
12 protulerit
\
TC V
TC
J.,
\\
aut 14 filii uri A, filium restitueris B, filium OF|j 15 perturbationis 16 meus car B, ms carnifixu id est camifex om. C 17 decon meo] met A haec est A, id est 18 decirato J., irato deo TC de te 19 an si ovi. T de teJ mirum F, otn. exemplum capit B, ex e P C J. ex e ca 19 an Steph.: aut A B F, ut C exiget F ipso F, ex c p
anacolathon C, anacoluthor
AB
\
B, amicos A, amicum
[[
\\
II
||
B
II
alibi
A,
alibi ipse
TC
200
DONATI COMMENTVM
3
Sed
si
652
653
28 HAVT
ISTVC DiCAS
si
29 1 CVM PATRE ALTERCASTi ab his quae facta sunt 2 cvm patre altercasti ad ea quae facta non sunt.
legitur et "^altercatus es',
6*54
30 NEC TE
qvivit h.
argumentum
attulit
ex his
quae non sunt facta, cum fieri debuerint. 655 31 1 iMMO ETiAM pro: praeterea et amplius. 2 immo ETiAM deest 'audi'. 3 qvo minvs tv scis 'quo' id est 4 Vel accipe, ut sit quod uel quod. et deest ^audi'. 5 Vel 'quo' id est ex quo aut qua re. quoniam. 6 Aut certe erit sensus cum subauditione huiusmodi: immo etiam quo minus scis aerumnas meas, eo magis audi, aut: immo etiam hae nuptiae non apparabantur mihi, quo ipso minus tu scis aerumnas meas, id est
2 te] est si F, om istu^ 0, i cognoueris F, c- T, cognoueris <^uel me uel meum arao>^ nosti 4 cognoueris his in A, otn. C nosti in ras. V^, nostri T; nescis Schopen sed om. T 4 <^non^ cognoueris F, cognoris 5 cvM 6 sunt om. 6 ad ex ab corr. {in mg. ad m. 1) altercasti om. i5 7 et om. cvm C non sunt facta
1
lo
i5
utrique
B
T
\\
3 HAVT
DicAs
\ \
BV
interdent
om.
A, om. B haud C F, h
|
||
T\
\\
II
||
TC
||
A A
8 te om. es om. altercastus qvivit] quiuu attulit hc- F, hic T, A, hodie cogere C, om. 9 facta non sunt perargumentum post debuerint in 10 immo Iimno ex debuerit fecta amplius om. 11 et Inxmo corr. pro praeterea] propterea tv aut quo oin. deest] idest C <^tu^ minus scias 12 <^propter^ quod audi. Vel accipe ide C
j
h~
||
ABTC
\\
B
\
\\
BT AC
\\
TC F
\\
audit accipe A, andudum accipe F, audi audi sit] si 13 id est] uel F, A, om. C quod] quidem V; quando.^ om. TC\\ 14 <(ut> erit AB, om. V\ cum auditione F| <^in^ huiusmodi ABV, <^in^ huiuscemodi (ante cum) TC 15 <(est>
\
I
||
||
Imo
eo]
inea
IG aur
C (tuy
\
scis
sscr.
\\
etiam
\
aerupnas
meas
|
ANDRIA IV
falsae nuptiae erant, mihi cogit merito.
1,
27-39.
te
201
fallit
quae res
magis
irascique
32
HAE NVPTiAE
enim
.s
apparabantvr apparari cum datiuo casu iunctum semper cladem et pemiciem significat,
ueteres dixerunt.
2 non
ut (Fer^. Aen.
II 13^)
^4 Tv coactvs tva volvntate hic est accusatio: ille enim excusat per imprudentiam hic arguit uoluntatem. hoc ergo dicit: eo grauius, quod nullo cogente, peccasti. 36 CVR me enecas ^enecas' excrucias. 37 INSTARE VT DICEREM ME DVCTVRVM PATRI SVADERE orare ^instare' ^suadere' ^orare': quarto nihil potest esse. 39 1 DAVvs intertvrbat ^Dauus' cum admiratione 2 intertvrbat deerat, ut et hic ^Dauus' pronuntiandum.
,
lo
3
est
FA
^inter'
modo
ir>
"*'
A, om.
irasci quam TC, (quam te fallit magis 2 mihi] me 3 sic] sit 4 paraex quae corr. m. 2) H 5 dauo cum bantur TC, curabant 6 parari om. casui uni tunc A^ casu unam tunc F, iungitur casu B\ corr.
te
imagis
A,
F A
|1
TC F
quam
aeres
||
TC
|1
W.
dadem
et
pemicix
\\
6 c
sacrari
7 t
tua uoluntate tu
T, coactus
uo
5 B
haec
|
8 inprudenti excusatio F illo enim exensat 9 hocl sic df O quo C, om. precasti 10 cur me enetas A, om. C, prestasti T, potuisti A, om. 12 esse om. enecas om. TC crucias TC 11 instare orare om. dicerem (c ex x corr) patre ^l H 12 instare
TG
cum
hic
\\
||
||
\\
potest esse
quarto (qnto T) nihil (m T) plus dicere potest in ras. V(= dett.); quando (quartum Westerh.) nihil potest esse Steph. 13 interturbat ^'omnia^ TC 14 pronuntiat dum (m mg. aliter dauus C) TC deerat 15 plus om. et om. BV\\ 15 inter16 pronuntiabat (pronoie turbat om. inter] ine A, me J5 hoc non F, pro non mediocri TC) habetur (habet F, om. TC)
1
quartum
\\
\\
TC
||
TC
(-catum F, -cat TC) codd.; pronuntia: pro ^ad' habetur significatio Schoell. An pronuntia, ut adiuuetur sign-.^ Ante significatio add. B: uel intercepit uel inter modus post utili uno interfluum uel; cf. infra actiua TC, tactiua A, adsignificatio
actiua
202
ticula,
tus'.
DONATI COMMENTVM
ut
{Flaut, Merc.
'^inter'
1,
4)
4 Vel
f.
VII 30
et
32)
h.
m.
in
mare
664
40
Nisi MiHi
^quia', ut
sit:
nisi quia.
665 666
credat inter-
quod
increpet.
43 AT
TIBI DI
^at' priu- 10
cipium increpationi aptum, ut Vergilius {Aen. II 535) ^at tibi pro scelere' et Horatius {ep. 5, 1 2) ^at o deorum
667
quicquid in caelo regit terras et h. g.' 43 1 EHO Dic MiHi ^eho' interiectio
est
intentionem
interfectus interemptus (hic) B, interf- interut] uel Plaut. ^nteremp{B supra), interf- interceptus 2 modus (B supra) tust, interfectust' pro per W. {duce in ras. F* ut ille] utili {B supra), Schopeno): post 3 hunc] uno ut hunc uirg {B supra), hic om.
1
cepit
TCV|
||
BTC,
omnis amixtio (ammixtio B) (rem V) E h (e h BV) in mare pro hoc (proruat V) ABV, -R- **** (in mare T) prorumpit (-rupit ni (nisi T) et JC 5 df aliquid T scita C) TC 4 mihi om. B deos] 9 mcrepet post 203, 4 dixit B A 6 Nisi quia] d s s T natos A quia] qui A, quid T, quod C, om. V ut] 8 est hoc F, est T 7 quia] quid T ab C J. sit] si e DAVE om. TC non 2.] h~ J., 07n. V credat om. C interrogat] 9 inepte C, in ex te T ut (quod, sscr. ut C) te roget TC at om. B 10 at (ast T) tibi dii TCV, actibus A dignvm di (d T) fac TC exitium duint (du intus A) A F, dent exitium TC ai F, ad ^ 11 increpationis (-nis F) codd. ut om. B 12 pro at tili A (atuli B infra) Vergilius] ire A {B infra) scelere] pro se nox celere A (pro senex scelere B infra), pro {per C) seuo scelere TC, pro scelere exclamat F, dignum factis exitium B o detrum A, odorum T oratius
fluuium (fluum 4 pror.] Re u.
||
AB
II
||
II
II
\\
\\
||
II
||
^F
!|
terras et] in 13 quisquis F, qa iS celornm TC regis h g ^, ah g TC, terras (-ra T) TC, om. et o?n. T eho humanura genus 14 eho 203, 1 exposcens om. hoc A, dic mihi eho (h T) TC, eho eho] ehedu
B m^&
||
dic mihi
T'
ANDRIA
IV
1,
39-54
203
2 dic mihi semper ro 'dic mihi' audientis exposcens. iniiiriosum est, ut ille {Verg. Ed. III 1) 'dic mihi, Da-
si est;
2 scio ro ^scio' non DECEPTVS svM coucessio. 668 ad deceptionem, sed ad defetigationem reddidit. ergo cum
1
45
ironia sonandimi.
669
46
674
51 HOC
seruitute
tulimus'.
TiBi
PRO
s.
D.
(AErah]^7trLK&g
seruitium pro
III
676
1 coNARi M. p. Q. ut supra (/ 1, 134 35) ^quem ego credo manibus pedibusque obnixe omnia facturum'. 2 Et accusatiuo casu sine intermissione significat 'noctes
53
15
et dies'.
678
54
1
si
pro-
exposcens om.
uirgilius in ras. F*;
T
\
ius
B,
TC
||
2 iaiuriose 3 c.
||
ille] ille
add.: dic mihi principium increpahic atuli pro senex scelere {cf. supra) coneiectum C, ateciectvm] etc quid nisi etc J5 4 adeo 5 concessio] tum dicit <^nisi increpet (= p. 202, 6 9))>
tionis
BTC,
p.]
cuium pecus
\
aptum ut irem
.
.
I
1|
AB TC
\\
BTCV\
\
alia. aj)odixit 9 de bono sic C, sic de bono riemvr] alia agrediamur (agr- T; uia uel adoriamur id est add. (dett.), om. adoriri] modo alias exoriri dett.) enitamur pro s. d.] pro seruitio debeo s et 11 Hoc TiBi om. MG 6Jl i^i^. I', pro seruitio J5, pro ser T, prors^
batur
TV\\7
II
yronia
TC
\\
8 hac
non] u
quid
cona-
'
TC
TC
II
om..
B
|
T^
\\
12 seruitio] seruum
p.
TC
q p
pedibus
m
B
q.J
||
et pedibvs] etc
VneP
B OAIKO) C
II
\
AB,
F, e
^, YnCPBOAIKOC B, ^nsQpoXLyccjg M\ om. TC 18 81 qvid] quod TC, om. B evenit] eueniet T producta ji.B, productum TC; producta 'ue' Schoell
204
DONATI COMMENTVM
philo.
ducta magis, quia hoc perpetuo non uult accidere Pam2 Ergo 'euenit', non ^eueniet' aut ^euenit' media
eorrepta. 55 1
679
si
nostrum
est officia
5
praebere, at nostrum non est fortunam posse praestare. 2 Et bene ^succedit', ut quod agimus ostendat successus 3 at facio sedvlo id est ex animo esse atque fortunae.
et sine
dolo.
680 679
681
57 restitve in qvem me a. l. sensus hic est: omnia mihi integra et salua redde, qualia tibi tradidi consulturo uel cum nibil promisissem patri. 682 58 hem sed mane ^bem' quasi incipientis est demonstrantisque aliquid noui se inuenisse. 683 59 1 NVNCiNE demvm pro denique. 2 nihil ad te qvaero haec enim ad cogitantem nihil pertinere oportuit. 3 AT lAM HOC TiBi I. D. cousilium scilicet, quo in pristinum
restituaris locum.
i5
20
684
T.
C.
iu
haC
||
JB,
1|
||
BCV
\\
II
1|
II
||
BT
me
11
r~
\
1|
AB,
hec
(7,
nunc
TC
C)
ij
te
i
inuentura dabo
BV
(-tis
t^
TC
\
II
21 vBi 2.
pistrinum
c.]
etc^
c
I
||
\\
ANDRIA IV
opus
est enini excitari rursus
1,
542,
6.
205
adulescentem, ne sub patris 2 iam iam vbi vbi erit opporPamphilo amicae mentio obicitur
r.
ne succumbat ad nuptias patri, quamuis ducturum aduersum quam difficoniugem. promiserit cultatem quia ipsius persona non sufficit, id agit, ut ad ipsam Glycerium modo adducat Pamphilum, cui affectum concitat non ex eo solum quod eum uocat puella, sed etiam quod desiderat eum uidere. 3 vbi vbi erit in. <(^ubi ubi')> in prima parte uim suam tenet, in posteriore productio est. et est quemadmodum utut, quaqua,undeper
Mysidem,
se
lo
uon solum
5
se ad-
addidit.
Et bene
i5
685
2 1 Tv MODO ANiME Mi
N. T. M.
enim Hu modo,
688
5
gilius
integrum
HOC malvm integrascit integratur, quod ad redit, quod repetitur, quod instauratur, ut Ver(Geo. IV 514 15) ^ramoq. s. m. c. i.'
1
20
689
6 sollicitarier
1
perturbari.
or
m. 2) est V exhortari TC, excitari {corr. 2 opssione A., opprensione C m. ^) F stringatur TC brit] e J. erit inuentum t c F 3 estirante T, estenuante C j 5 sed uicturum coniugem <(***^ T aduersus 7 ipsam om. TC 8 coneitat adducat ^(ad^ C adfectum W.: cogitat codd.', excitat hteph. solo T puella uocat TO *J 10 ubi ubi erit] ^- T\ in.] i- T, inuentum C, om.
enim
i)
{in mg.
A
\
||
BTCV\
|1
||
ABV
\
\\
uim suam
11
||
produc\\
12 ut-
B
C
II
13 iNVBNTVM
||
p.]
II
mecum ad pa
14 et] etiam
et
\
B
|
16
n. t. m.]
noli te
nit
\\
<e>
21
et F, om. C intkgrascit
femina F|| 17
Romo
quod om.
18 mi 20 reddit
\\
macerare F, om.
BTC
B
ATC
m. B TC
||
19 hoc
\\.
TC
F
|
\\
ut om. 22 <siccime
pro turbari
206
688
690
DONATI COMMENTVM
5 2 Hoc MALVM amor meus aut Glycerii
sollicitudo,
quam
7
rorem cladem
timorem
refertur.
Et datiuo
perniciem
II 132)
692
(= IV
1, 32).
NON iNSANiT SATis hic exsertius comCharinum, ne fomenta iracundiae Pamphilo prae2 Aut: si paenitet te, quantum sua sponte in3
si
mc
non insanit
ironia
est.
an laus ad
10
mitigandum Pamphilum?
10 MYSis asseueratio est, si a nomine eius incipias, cum quo loqueris. 9 4 ATQVE EDEPOL EA RES EST id cst ^nuptias appa692
693 694
rari sensit' (v. 7). 11 1 PER OMNis TiBi
15
ADivRO DEOS
^ad'
auctiua par-
ticula
est,
ut
uerto, addo.
dum
695
sit.
1 NON si CAPivNDOS MiHi s. I. o. H. mira uerecundia "^omnes homines' maluit dicere, ut in his parentes
12
quoque
significaret,
quam
2
promisit nuptias.
1
Et contra
\
(/
5,
42)
^sed
metu uim
meus in
ras.
V^
glicerium
F
6
\\
nitiam
sATis] s
\\
para
O, par
AB
\
2 nesciri
\\
\
nuptias
||
||
hoc T\ exercius J., {lac. add.) B, excitus C, excitus T, exitus V 8 carinum ex -us corr. C praeberet pamphilo .B 9 paeniteret B sua J., <(hic^ sua B 10 yronia 11 imitandum C 12 adseueratio A est C an] aut
insti
||
\ I
BTC
\
1|
\\
\\
eas res C, 15 Atq; depol A, om. 16 Pro est om. TC e r adparari J. iuro de (etc )> omnes auctiui C, ojn. T 17 est om ut iwandum F, ut adTC ualde in ras. V^ 18 ado mihi 20 capiendos mihi h. om. iurandum 21 homines om. 22 patrem om. T quoqne ut om. uim parentes significat C 22 pater C 23 metuo {corr. m. 2)
om.
se G aut T, res ea jB
\
\\
\\
B
||
CV
\\
\\
\\
AV
A
\
\\
TC
\\
B
|
\\
Rs
medium 13 696
2
a.
ANDRIA IV
feiTe'.
2,
5-14.
m.
s.
207
ita
3 NON
si
capivndos
dixit
patre, ^omnis homines', ut idem alibi V 3, 4) ^o caelum, o terra, o maria Neptuni!' num(Ail. quid et caelum Neptuni est? non utique, sed omnia haec mare uult esse, ut Vergilius (Ed. VIII 58) 'omnia uel
hoc
est
.5
fiant mare'.
1 CONTIGIT quod uix euenit, contigisse dicitur. CONVENIVNT MORES rcctc ct id quod matrimonium 3 valeant hoc est abeant, firmat 'conueniunt mores'.
recedant, quia et discedentibus et mortuis ^uale' dicitur, ut Vergilius (Aen. XI 97 98) ^salue aetemum m., m. P.,
10
q. u.'
4 Vel potius
tc5
evq)r\^L6^(p:
7tciQci86'E,(oq
cum male
locutus
optaest
et
turus
esset,
dixit,
considerato patre
non
^<?7
5 Et attende, quod intenderat, *^pereant'. quam moderate pluraliter dixerit, cum significaret patrem. 6 VALEANT renuntiationis et imprecationis est uerbum. 2 hanc nisi 14 1 HANC Nisi MORS ctsi ualeant: MORS haec concessio est. hoc enim per concessionem 3 hanc nisi mors mihi adimet nemo perdicitur. 4 Pro: non adimet pater. seuerat, ne dicat ^pater'.
15
20
m. s.] mihi s C, o ho omnes homines pro uno patre uno] hunc A id est JB, hoc C omnes <[scilicet^ in ras. F' BTC alibi] mihi TC\\ 3 ten-a] contra A neptum A, nep4 neptum J., neptunnium tunia F, neptunia (-nnia C)TC
1
ut]
ras.
F-,
I
ne om.
B
T
capiendos
df
\\
||
5 uult maria sed] hic <q> hec T dicitur om. 8 convenivnt] conue 7 uir C euenit 9 conid om. mare monium T, matri monuit C 10 <et> reueniunt mores om. i? id est habeant 11 ut ualere A, ualere ualere cedant et 1. om. C 12 TG) 12 u.] etc om. m. m. aeternum <u^>
B B
C, neptu diu
II
I
TC
\\
BV
||
AT
t&
\\
\\
B B
\\
\\
eY<t)HMIC
**** 2'CF|
MON A, TO
eY<t>HMICMCOC
J5,
Sc(prifitaii&
A, n^Pd<d<mC B, nuQa 86^(06 M\ **** TCF| locus 14 intenderet A, -rant TC Et attendere quam T, om. 5 15 pluralis T, ptal' C 16 ualeam dixit B significat J. C 17 <mihi ad n > etsi B hanc 2. '19 dicitur in mg. F* 18 mox C 19 mors] mors (m B) etsi concessio haec B
|
F| N^P^DOE(a)C-
M\ AB
\\
||
II
||
|J
ualeant hanc
(-it
nisi
ABTC
\\
C)
nemo TCV,
an^ B
{cf.
supra)
mihi nemo]
adimet
208
DONATI COMMENTVM
698
2 magis 15 1 RESiPisco spiritum reuocat sensus. VERVM aut ^magis uerum' aut *^uerius' dicimus. 2 vt ne pater per 16 1 VT NE PATER ut non. 699 ME STBTissE ^stctisse' hoc est esse, ut ille {Verg. Aen. VIII 191 92) Mesertaque montis stat d.' aliter plenum est, ut idem (Ecl. VII 53) ^stant et iuniperi et c. h.',
aliter
'stant lumina
f.'
et
Lucilius
702
4 31.) ^stat sentibus fundus'. 3 per me STETissE hoc est: per me factum esse, ne fierent nuptiae. 19 1 MiSER AEQVE ATQVE EGO beue ^atque ego', quia
hic
V fr.
lo
et
amore uexatur.
^fortis',
Et
intulit
illi
itcxQccdo^^ov
nam
quod
tamen mox
dicetur.
hic igitur aliter respondet atque inteiTogauerat Pamphilus ideo, quod uideat impossibile esse palam resistere parenti.
estt
scio
quidem quid
i5
703
coneris, sed an efficere possis nescio. 20 1 scio QviD CONERE si PamphiH est persona,
cum
ironia dicitur,
si
si
est.
2 Sed
Pamphili
est,
unis geminas
hoc significat, quod supra (IV 1, 50) ^ex mihi conficies nuptias'. 3 Sed non esse
20
reiiocant
||
B
II
II
||
||
||
II
|j
miser
ATC
B
II
kgo om.
\
11
amor
B TC
paradoxon
(-en
et quia
nam] non
ABC
V^
I
12 nolebat dici sibi F| ille Fl tamen ex cum corr. 13 respondet ex -dit corr. V^ 14 resistere diceretur sensus 15 consilivm qvabro] schol. ad v. 20 pert. palam JB 16 nescio om. T est] e C quidem quid] quid e (7 16 sed 18 yronia C est om. 17 coneris TC, co om. C 19 est om. hoc signum C 20 confi 0, con- T nup B, n- T esse] re 21 persona ex subiectis om. pam
II
||
\\
||
II
||
\\
\\
\\
\\
ANDBIA
21
1
IV
2,
1524.
deterret etiam
209
nunc
NON
TiBi
HABEO NE ERRES
Charinuin, ut et ipse adiuuet Dauum, ne Pamphilo nubat 2 Et eodem sensu utitur Dauus aduersus Philumena.
3,
eam non
dat,
te
Charinus pro se sentiat, hoc dicit, uel ut solent serui contumaciores aduersus amicum domini, quia nuper a Charino accusatus est, uel quia et quid dicat non habet et uidet tacendum non esse.
HABEO NE ERRES
ut ctiam
22
dilatio
fac^
est.
2 vt satis
10
NE vAcvvM ESSE NVNC ME ^nc' pro ncdum. 2 Aut aduerhium proMhentis, ut sit ^ne' non. Sallustius in secundo libro {II fr. 109 M.) '^ne illa tauro paria sint' pro nedum. 24 1 PROiNDE HiNC vos AMOLiMiNi amoHri dicuntur ea, quae cum magna difficultate et molimine submouentur 2 Sic dixit quasi odioso et moet tolluntur e medio.
1
23
i.s
3 Discedere dicitur qui facile abit e medio, amoliri qui uix recedit. 4 proinde hinc vos amoliMDsi molestum impedimentum ex rei magnitudine iacentis in medio. et ideo impedientibus se ^amolimini' dicit, non 5 proinde hinc vos a. spe iniecta iam etiam ^abite'.
lesto.
1
20
II
etc^
NE ERREs] ne er J5, n e erres A etiam nunc] autem aduersum C 5 eam om. TC det JB, d T te ducere] B non] nec T 6 habeo] ab eius A ne om. T uelud J.,
\ j
\\
||
||
7 uel ut om.
7
aduersum
I
I
TC
\\
uelud
\\
ATCV^ predicat TC 10 quia] quod TC 11 sit <agendum> B ne om. A 12 esse nvnc] non esse TC me] mene A Aut 15 AMOLiMiNi om. B <a^> aut A, <aut> aut T 13 pro\\
8 a] de
TC
I
J.,
|
\\
BV\
||
||
TC
m om. TCV
|
I-
14 tauro F, * * T parias inte J., par* st in ras. F-, paria sunt (sut T) TC\\ 15 perinde C, om. T uos hinc (h T) TC araoL C, a^ T^ -imoliri C 16 summouentur B, submodentur T 17 e] et modesto A 18 abiit TCV\\ 19 amoliri F, emolitur (in deinde mg. aliter amolitur) 0, amab'r T uos hinc aSadi TC 21 dicit Schoell: hic TC, hinc ^l^FH 22 habite C, abite (dixit culd. in V deinde uos hinc mg. m. 2) A ] am^ C iam etiam] immo etiam etiam ecciam (h- T) TC
II
A
\
\\
\\
\\
\\
Donati comm.
rec.
Wessner.
14
210
DONATI COMMENTVM
6 nam mihi i. e. utrum imperat domino callidus seruus. hoc uerum dicit an fingit, quia adhuc consilium non inuenit,
708
25
scilicet.
et
cum
5
Vergilius {Aen.
i.
271
72)
remis atque
0.
s.
h. r. S. a.';
idem
alibi
3 qvid tv {Aen. VI 337) ^ecce gubemator sese P. a.' HiNC Qvo TE AGis <admonitio discedentis ut solet nam a quo discedere desideramus, admonemus eum, ubi uadat
,
10
facete
<^et)>
per interrogationem
admonet
ultimus remanet.
ipse abscedat Charinus, qui nunc vervm vis dicam pro initio sedulae
15
quam
709
an sic respondet Charinus, tamqui intellegat non dici sibi uelle Dauum quo eat, sed id agere ut abscedat?
26
licet
quo
narraturi
quia ^uerum uis dicam?' uelut prooemium 2 qvid me fiet quid ergo, inquit, quid
i.
\
20
1 dominis seruus callidus TC nam mihi om. B pedimento (-tum V) estis B F, impe estis (et T) TC
\
e.]
im-
uere om.
quia Schopen: qui codd. 5 puellae om. C hinc te] hinc F, otn. que A, "nunc "te F, te huic C, t h 7' 6 enim se .B 7 sic 8 amisis 0. om. TC d. a. om. TC u. i.] n om. 9 P. a.] palinurus agebat uel \iu hinc idem] id
dixit
I \
V B
gli scilicet
\\
II
||
||
||
BV
\
que A, th-q- T, tu" nuno, "quo F|| 10 te aga J., te "agis F amminitio B discedentis] discedendi Schopen 11 a quo] si quem Schopen cum C, tum T desideramus] uolumus B 12 eat post interrogationem transp. ubi] quo J5(Z)) quo uadat Schopen 12 idem] id J., id rell. facete Bentley: facere codd. admonet sscr. F* 13 et add. W. abscedat ex disc- corr. C^ 14 ulterius T remanent A initio F 15 hoc nunc om. C
I
\
||
\\
||
\\
||
sumiwms F, om. ac sic 17 ut T, ac 4# dicam si e C 18 initium incipit in ras. F* scilicet in mg. C^ erat dicat AC, A- T 20 narratiuum C, prohemium -tionum T, narratiitm fiat T quid ergo 211, 1 fiet om, JB, 211, 2 fiet om. T quid igitur (7, quod ergo
|
||
AT ABV
\
\
|1
\\
ANDRIA
me
ost,
IV
2,
2431.
211
fiet?
3
sic
Ab
ille
710
nam
4 qvid me fiet
proprie Charino
5
^impudens' dixit quasi et insolita et multa poscenti, quippe et sponsam alienam petere ausus sit et non satis ([ui
habeat per
tiarum.
Dauum
2
sibi
moram
qvod iam tibi diecvlam addo Mieculam' 3 Et est vTtoKOQiCficc '^diecula', hoc est tempuscumoram. 4 'Diecula' lum, et sumitur ab eo quod est haec dies. mora et quasi dies parua. 5 Et 'diecula', in qua scilicet ambias quantum potes ad ducendam Philumenam: uult enim se Dauus adiuuari per Charinum et Bjrriam. 28 1 promoveo differo. 2 promoveo nvptias me711
moriter Dauus:
10
38
^9)
scit
enim illum
(/7
1. 15
n. u.'
cuius rei
uxorem
et
petit.
713 713
714
^hominem'.
concedentis
uix consentientis
20
a Gljcerio scilicet.
|
\
habeo A, ab hoc eo V ab] a 5F, ad C iocantem C F, illi imprudens (sic et F) R' J5 respondet 4 iMPVDENs in mg. F* 3 filomela A ducendo TC 4 tv om. B inpu- B nam satis TC, etc- JB inpudens carino B 5 dixit 6 qui (df C) impudens (-des C) TC quia T et i. om. ^B T 7 habet BC\\ sscr. F^ petere ausus] praeterea usus B 8 QvoD ADDo om. B tibi iam TC die auriculam A^ d TV\ addo] a- F, om. TC die auriculam Jl, om. C H 9 moram Schopen: horam ABTC, hora^/i F et est F*, et B ypocorisma ACV, upocrisma Tj dieculam id est B tempuscidum A 10 haec] hes C die B A Diecula 11 dies oni. T 11 et om. V Et diecula om. rC Et 13 Byrriam om. B 12 ambiat C potes A F,
2 ille
ABC
\\
j|
\\
||
\\
\\
||
\\
poterit (ex potest corr.) C, poteris moueo in ras. F'^, dimoueo (dem- C)
\\
13 admttari
\
TC
||
memoriter] memora vl, memoratum lutem C, -tis T dies om. F p.] pro J5 F d. B u.] etc 17 ducas T 19 veniam om. T ux JB uxorem petit 19 \t:niam om. T 19 uox {!.) A et 20 est om. T et om. B consentis A dvm om. 20 est] et C 21 tv mersis^, ansis T
\
promoveo
2.
||
||
||
14*
212
DONATI COMMENTVM
3.
716
NiHiLNE ESSE PROPRivM cviQVAM hacc scaena administrationein doli habet, quo fit ut deterreatur Chremes et uide non minimas partes filiam suam Pamphilo dare.
1
1
in
neae,
hac comoedia Mysidi attribui, hoc est personae femisiue haec personatis uiris agitur, ut apud ueteres, 2 nihilke ^ne' siue per mulierem, ut nunc uidemus3 nihilne esse p. omne, aduerbium percontantis est. quod habemus, aut mutuum est aut proprium, ut (Verg. Aen. VI 871) Ergo ^jjroprium' perpetuum. 4 Ergo nihil nobis proprium ^propriae haec si dona f.' esse potest. quod enim non fuit, ne esse quidem potest, aut quod eripi potest, non est nostrum, nisi illa quae eripi
lo
non possunt, ut sapientia, iustitia, prudentia, quae fortuna 3 Et simul hoc neque dare neque eripere cuiquam potest. re et a a ^nihil et a re esse persona: proprium', ipsum 6 proprivm perpetuum, non tempoa persona "^cuiquam'. 7 di vestram f. admirantis aduerbium rale ac mutuum. 8 fidem ^fidem' dixit opem et est cum exclamatione.
i5
717
auxilium, ut (Verg. Aen. 71) ^Tyrrhenamque fidem'. 2 svmmvm bonvm esse mirum, quod pleno et neutro
extulit
1
X
.
20
^summum bonum
esi
Pamphilum'.
2 habet doli PROPRivM cviQVAMJ p c T, om. fit om. C 3 suam filiam dari V quo B, quod T 4 comoedia om. TC femine C 5 haec om. T in O, V ueteres om. jB 6 ne om. TCV\\ 7 aduerbium V percuncest om. nihilne esse om. tantis p.] proprium 8 <^nimium (minimum T) esty aut habemus BT, pro- V 9 Ergo proprium mutuum TC proprium est aut mutuum si in ras. F*, sunt C, om. T\f.] fuissent 10 hoc om. T
\ 1
ABTC
||
||
\\
II
||
B
II
TCV
II
B
\\
\\
:B F, c
fuit {corr.
11 non C, hec T proprium om. m. 2) V nec TC 12 quid T eripi] h p T\ est] 13 iustitia prudentia] uirtus J5 14 neque dare in enim T mg. B potest oin. TC 15 ipsum a re C esse] est F|| 16 <(et)> 18 exa persona C temporale] * * * T 17 ac] aut TC di
et f
B
|
^'^^
'"'''
^^^*
||
|1
||
\\
||
clamatione om. T\ Diu estf^ A, di uosfi- B, dii uestram fidem (f V) CV\ admirationis C 18 est om. C fidem ot. 19 terrenamque TC 20 bo esse J5, b e T ^JB F dr mirum B, Myrum J., mire F, mire (7, mf T quod in rds. V^
||
II
\\
ANDRIA IV
718
3
poris.
1
3,
15.
213
AMicvM A. V. amicus animi est, amator cornon enim continuo amator et bene uult, ut Dido quidem Aeneam, sed non et amica fuit, quae ait
et l) ^non potui a. d. c. e. u. s.' 72, 8) ^cogit amare magis, sed bene uelle et est hic officium et blandimentum. 2 ^Ama(c.
,
{Verg. Acn.
minus'.
IV
600
item CatuUus
r.
enumerat Iamauit
ut per ea quae 3 in qvovis loco paRATVM ^paratum' dixit ad omnes affectus, quicumque de
maritum
ostenderet.
proximo esse possunt. et maxime ad Homericam sententiam respexit (J/. VI 429 30) ^'''Ekxoq, SctccQ av fio/ iaoL Gv 8i fiOL d^akccI TtotvLcc TtarrjQ firjzrjQ rids Ka6Lyvr]Tog,
lo
XsQOQ TtaQanoLTt^g'.
719
4 QVEM
c. D.
2 nvnc misera VERVM Ex Eo id est Pamphilo. cum admiratione pronuntia 'quem' et cum ex^facile' aduerbium confirmantis 2 Veteres ^facile' manifesto.
15
720
id est
liquido
et
dicebant pro certo, ut Cicero (^pro Eosc. Am. 6, 15) 'illius 3 dolorem Molorem' distinxit Probus uicinitatis f p.'
1 A. V.]
-jo
amatorem uirum C,
4 potuit A TC quod TC eat C a.] arreptum d BV quae] s.]dciu-s^ F, d-oe-u-s. TC, corpus diuel5 catillus TC magis] lere et undis spargere num socios B * jT sed] s^ ^ bene ut lenimus; A, bene uellemus T\\ 6 hoc V fcZawdimentum V 7 df C 8 inuenerat TC ostenderat TC paratvm] pa^ JB, p- T 9 paratum om. ABTC dixit ad] dixerat TC adfectus A, <(et]> adfectum T, ad foetum C
V^
\
TC
\\
1|
quidem
||
\\
\\
\\
II
quidquid
eKTOPd.TAPCYMOieCCIni^THPKd.inOTMd.NHIHPHAeKd<CirNHTCCCYAeai0MePOC||
10 esse om.
\\
11
14 id est ow. F nd^P^KOITIC; A, ***** TCF, 07n. B 15 QVEM dolorem BT, q c d F, q c L D.] quem capit C 16 quedam T, om. C 17 mc plvs] h p T F m.] mali C,
||
\\
||
II
18 ide <Id est> C 19 ut ow. {add. quam illic boni) eius Cic. J^ f. 20 uicinitatis] ciuitatis codd. p.J P Q
\\
\\
||
C, tacile T,
\
Probus Umpfcnh.
p.
,
q
7',
detrunxit
{sscr. m. 2) destruxit C
\
214
et post intulit
DONATI COMMENTVM
separatim quod sequitur.
<(et)>
4 facile hic
metu
scilicet amittendi,
qvam
5 qvam illic boni <(iLLic BONi)> in uoluptate retinendi. in '^bono summo'; dicit enim ex bonis, quae bona existi-
capere,
cre-
:)
dimus aut amittimus, quam boni, cum habemus. ciLE Hic PLVS MALi EST 'plus mali' iu dolore
ut diximus
{sdiol.
6 fa-
metu,
est
amico, amatore 6 1 MI HOMO QVID ISTIC OBSECRO EST ex Mysidis 721 2 qvid istvc uerbis quid Dauus faciat demonstratur. MALi EST inuolutum puerum portabat Dauus, et ideo dicit mulier ^quid istuc mali estV, dum ille euoluit et puerum profert; quem postquam expediuit pannis, tum illa dixit
"^quo
boni id
in
10
portas puerum?'
15
722
7 1 tuosa
A.
H.
R.
est,
magis
constituta.
enim in gestu quam in oratione est 2 mysis nvnc opvs properantis et impense
a
723
memoria
Daui, 3 me:
retineat
separatim ex -tam
|j
2 et
metu
\
metu B,
|
m&o A,
metus (moet- C)
|
5 mali nos B^ mali T C, estimamus amissuros C 7 mali om. TC 8 ut om. TC 10 istuc F, (u in i ob est F 11 istic TC 12 est om. TC 13 istic corr.) C, i- T TC eat om. TC dum] deinde euolauit TC <^puerum> et puerum <(et> 14 quem] Qm C pamus J5 15 por pu a. h. k.] TC 16 17 hic in codd. noua scaena incipit .B, portas
|I
\
B F
ABTC
\
TCV
|j
\\
enim om.
\\
TC
\\
\\
||
\\
\\
||
||
||
||
(h- T) r tu TC^ ad hanc rem expromta memoria atque astutia tua J5, om. V hic T <^sunt^ scena A 18 est 2.] et 7', om. 19 my B opus <est> TCV\ properansis A 20 monstratur C 21 et prow?_pfa F 23 strenuej tremu * * C, *** T\ quae <Chic)> V\ imperaret ABV, importaret TC; imperat LP, imperet Steph.
ad hanc
ABV
\\
\\
II
\\
|1
ANDRIA IV
MORiA
torum.
simpliciter
3,
512.
sit
215
Daui praecep,
magis:
ut
memor
Et memoria modo pro intellegentia ut II 'instamus tamen inm.' Vergilius (^Aen. 244) 11 1 Ex ARA svME H. V. T. 'ex ara' Apollinis sci726 2 Aut quod licet, quem ^AyvtaLOv Menander uocat. est in coraoedia cuius honorem aram stadicata, Apollini tuebant comoediam celebrantes. 3 Apollini ergo comoe4
Libero patri tragoedia. 4 verbenas tibi uerbenae herbenae redimicula sunt ararum. 5 Tb *tibi' quasi quasi gestum quendam et motum stomachantis habet, ut
dia,
lo
6 Et Hibi (Heaut I 1, 9) 'nam quid uis tibi?' 7 ex ara s. v. uersume' dixit, non Hibi substeme'. benae sunt omnes herbae frondesque festae ad aras coronandas uel omnes herbae frondesque ex loco puro deuerbenae autem dictae ueluti herbenae. cerptae. Menander sic ^'^KoXs^u)ca6v(jLVQQiva6xx'^(^o(i'^T^s''V^'727 12 QVAMOBREM TVTE iD NON FACis ^tutc' tuuc dicitur;
alibi
i5
ut uerbi gratia
^cur tute
cum pronomen ad eam reuocatur personam, a qua sumitur. cum dicimus Hu lege', ille nobis respondet
non
legis?'
20
1 simplex C 2 Et om. T F pro sscr. C^ \ ^ tamen in tamen ira ^, tamen in me- T, tamg** (7, tamen inmemores V 4 <(accipe a me h o atque ianuam nostram sume h u t appone Mi obsecro humane da^ ex a B ^, sume hut^ F, h s uer tibi 5, sume ht- C, ex a te r 5 '^yvtafoi/] afiaion J.,'af-AIOH J5, afion TCV\ 6 comoedia apollini B statuebant AB., struebant F, conati1|
|
J5,
||
II
tuerunt
quasi
J3,
-ne^ ridimicula^ Tb
I
Et
II
tibi
om.
||
12
\
'su
uerbane 8 verbenas] uerbe herbae (erbe T) TC, uerbenae 11 quod C uis tibi] * * * om.
||
\
TCV\
dr
\
C susceme C
s.
j \
v.] su^
^,
13 herbae oin. C onorandos T 14 ex <(hoc loco ex aliquo)> loco pure <^pura)> decerpere 15 herbenae] habent C, ex <(hoc> loco pura decepere T 16 Menander sic om. KOAe|l<\CCYMYPP YNd^CXXHC^ ICTeiNC- A, ****** :f TCV, om. B; v. appendicem l 17 non] nos C FAcis] fa- jB tute om. C tunc V, tune C, nunc A, nobis om T 19 ut] et C <ut> cum V dicamus illic T om. respondent A, -deat
s
B, sume CV(T?)
Herbene
(|
||
jj
II
AB
/
216
DONATI COMMENTVM
13
1
728
QVIA
SI
FORTE OPVS
SIT
AD ERVM
I.
M. sic loCutuS
est, ut explicari atque intellegi non possit; aut enim deest *ius', ut sit: ius iurandum, 2 ivrandvm pro ius
iurandum.
3
iuramentum.
illa re.
et
5
739
14 VT LiQviDO POSSiM
pure
manifeste,
ius
nam quae sunt pura et defaecata, liquida sunt. 730 15 1 NOVA NVNC RELiGio iN TE isTAEC benc:
iurandum metuere seruum monstri simile est. 2 *^Noua 3 nova nvnc r. seruum religio' in seruo et subita. nolle mentiri noua religio est. 4 cedo porrigentis est
lo
manum
731
^cedo'.
16 VT QviD AGAM PORRO i. modo ordinis, alias temporis. 732 17 SPONSAE PATER mire non
I.
^poiTo'
aduerbium
est
dixit ^Chremes', ne
cum
i5
dixisset ^quis Chremes?', rursus hic responderet ^sponsae et non temere hoc facit poeta, nam promiserat pater'.
rediturum Chremes (III 4, 15) ^domum modo ibo, dicam ut apparentur, a. h. r.' 733 18 1 REPVDio coNSiLivM QVOD p. I. beue Hntenderam': uerbum a uenatoribus translatum, qui retia intendunt ad
se
1 forte] i B s opvs sit] ad herum C, F, om. B ad h r, a h F, ad e J5 i mihi J5, e m F, ius i T, iurandum C <(Nota in testu solum iurandum debere esse^ sic 3 ius iurandum om. B ivranC, om. T posset TC ut T
\ \
20
||
DVM om.
4 ut iurandum A, pro iurandum TC pro sscr. F* 5 non] ei (et T, ei F) non codd. H 6 ut li pos 7 defecati A sunt 2. om. TC 8 nova] liquido] loqui de J. no- JB rein te ist <inc*-> J5, r^iti- T, V\ bene 13 porro i. om. T <(id e8t)> bene isTAEc] ista & A 9 meruer C C 10 no n monstri 10 seruum om. C re 11 est om. C J5, noua nunc religio F cedo] ce J5 12 cede O, otn. 13 i.] intelligas B^ intellige C, om. V est om. TC 15 spon pa i- sscr. A, inter^ B, et F, 16 quid T hic respondeat T, responderet (pr)i C, om. T hic jB 18 redditurum C 20 qvod om. B modo domum
TC
ius
\\
II
||
\\
riii\\
II
B
||
||
||
||
\\
II
domum TC
\\
19 aparentur
TC
A\
\\
m F
ANDRIA
feras captandas.
fallere,
IV
3,
134,
2.
217
^ ^B ^^5
hic ergo, quia parat Chremem et Simonem 2 Vel a sagittariis atque arcu. Hntenderam' dixit. 19 1 NESCio QviD NARRES bene ^narres': narrare 734 enim aliena et quae nobis non sunt necessaria dicimus. 2 EGO QVOQVE HiNC AB D. V. M. A. benc ait ^quoque', quia et Chremes ueniebat. 20 Tv VT svBSERviAS recte 'ut subseruias' dicit, non enim tantum loquetur Mysis quantum Dauus. 21 1 ORATiONi [meae] vt cvmqve opvs sit verbis 736 ^orationi' meae, tuis ^uerbis'; plura enim loquetur Dauus,
lo
inde ^orationi' dixit, illa subsequetur, ideo ^uerbis'. 2 viDE cauta esto, specta, intellege.
738 739
si
sapis, intellegis.
c.
Vcmorcr' retardcm,
retineam: a
remora,
nauem
retinet; i5
nam
740
REVERTOR POSTQVAM
Q. o. F.
741
recte 'iubeam',
quia
summa
B, quia
\
20
TC TC
6
captandas
3
cremetem T\\ 2
NEscio
{corr.
II
narras om.
hic
I
subs^ tv vt svbservias om. subseruias om. obseruias TC dixit 2\ obseruias C recte TC non enim] cum non F 8 loquitur JB T 9 meae 10 meae om. meae] glossema olim superscriptum ; sic et tuis supra verbis scriptum fuisse videtur, quod compilator omisit etcum10 tuis uerbis orationi nieae TC que C sit uerbis opus F 11 dr C subsequeretur -B 12 specta] facta F loquitur 13 sapis F c. om. 14 NE C, e T remorem c.] comm C 15 nauim TC retinere 16 Graece] g C eXCINMC AB, ixlvogM\ **** 2'CF 17 postqvam q. o. f.] eic B ipse nunc V, nunc ipse TC 18 cena T promissa sunt compleat A, compleat promissas TC\\ 20 arccersi J ac B, a T suma A
quia om.
!
AB, sagittis TCV atque] et NAJEiRES oni. B qmd V nakres] nar- C, & A m. 2) F 4 nobis om. C non om. T 5 ego a. de u m a C F, huc C, h T ab] ad T
sagittariis
I
\ \
AV,
capiendas
BTC
qui apparat
||
||
et
m ras.
V^
||
t|
j|
||
^5
II
||
II
II
B A
||
||
\\
II
\\
218
potestas
DONATI COMMENTVM
nuptiarum in patre puellae
sed
est.
Hoc non
interrogantis est, gentis, ut appareat eum non oculis prius offensu sensisse puerum iacentem.
mirantis
et
quam
742
^hercle'
omatiua particula
3
vbi
illic
magis
quam
Mysis.
est
Dauum
743
4 NON MiHi RESPONDES bcne 'non memor est uetitam quicquam dicere,
tioni Daui.
nisi
la
744
5 1 RELiQviT ME HOMO
A.
A.
mirc
hominem, non
ut etiamsi audiat Chremes, incertam personam hominis audiat, non Dauum. 2 di vestram FiDEM aduerbium est admirantis cum exclamatione.
dixit,
Dauum
6
1
is
745
QviD tvrbae est apvd forvm haec uerba sunt 2 qvid illic hominvm litigant uenientis de foro.
legitur et 'litigat'. 7 1 TVM ANNONA
746
quam
747
8
1
alicui
referentis.
20
propter spectatores.
1
est post intellegentia c a b 3 ut] et apparet codd., corr. W. prius non oculis 4 offensus A, offensa C corpore C iacentem Schopen: latentem codd. 5 pver est otn. hercle et est om. 7 abcessit AC, adcessit et om. T|| 9 non respondes om. 10 mebene non respondes om. se in ras F^, sed morem {om. est) ueti eteam A, uetuitam (7, {in ras. m. 2) a. a.] atque abiit F, F, *** T|| 12 Reliquid me A, om. a- T, ow. 13 dicitur C\ etsi T| audiret C 14 audiret C dii uostram fi- JB 15 aduerbiu ex -a corr. est
II \
\
SED om.
B
j|
2 hec
I
non om.
TC
I
II
TOF
\\
TC
|(
TC
||
B
I
II
om. 17 hoadmirantis 16 forvm] ad T 16 qvid MiNVM om. JB 17 hominMm F| litigant hominum C, om. T 18 legitur et] uel J5 19 tvm et est om. communica centis J. V 20 qvidnam 21 spectatores est D: et 21 propter Rabbow: post codd. spectores A 07)1. T quid 22 cur te (tu T) obsecro (o T) TC, om. hic me F,
I
BTC
TC
\\
||
||
!|
||
ABTC
j|
||
\\
||
sola
aposiopesis tertia
ABV,
**
C, om.
ANDRIA
2
IV
4,
214.
219
se dicit audire,
748
9 EHO MYSis
uel
principium
f,
animaduersionem in se poscentis aut repente cementis. 11 1 QVi Hic NEMiNEM A. V. callide affirmat non sibi 750 uisum Chremem, cum et praeuiderit uenientem et praesentem uideat. 2 miror vnde sit 'miror' ueteres cum ^tmde' pro nescio ponebant, nam admiratio ab ignorantia
descendit.
Plautus
(Aiil. prol.
l)
'ne
quis
miretur
qui
lo
751
2 con-
ad dexteram sinistra eniin uenit 3 Et non uult proximum ei Chremetem, sed Cliremes. iuxta; supra enim dixit (JF 3, 19) "^ego quoque hinc ab d. u. m. a.' 13 1 DELiRAS NON TVTE IPSE dccst 'eum mihi de752 disti?' sed et supra et nunc intert-urbat Dauus, ne mulier 2 non tvte ipse summissa uoce. totum dicat. 3 verBVM si MiHi VNVM accommodatc comminatur Dauus: paene enim Mvsis uniuersa narrabat. 14 1 praeterea qvam qvod te rogo hoc et sensim 753
D.
CEDE
AD
bene
'
'
1.-.
20
HEM
audiro
T interiectio] aduerbium {in eho TC, B mg. interiectio) C uel om. TV principium om. T\\ 4 animaduersitatem TC\ adueusionem A, <^uel)> animaduersionem a ui B, al ui C, al u T 5 qvi hic om. JB aut] uel B 7 miror sit ow. adfirmat A 6 prouiderit A, prouideat B B 8 ponelDant nam admiratio om. TC 9 qui sim] quis in 11 aw F, A-V- ^ conturbatae V\ 10 colloquar TC coNCEDE AD D. om. B 12 AD D. ow. T D.] dcxtcram V <(et^ bene B TC ad om. B dextram C uenit om. B 13 ei proximum (promissum T) tC sed] si C 14 iux C, dixit T dicit hunc C, h J ab dextera uenire me adsimulabo B deu F 16 deliras om. B ipse om. ab] a^ F 15 est om. T eum om. V 17 sed om. TG dauus interturbat B 18 submissa 19 mi unum C, mihi u//um F, u m^ T accomodare comminante (-tis T) dauo TC 20 enim <^etiam^ C 21 QVAM om. T sensim] pene te] ego te C, t e sensim F, hoc C, om. T
|
om. qui est 2 qui in quasi corr. om. (^ety eho F, om.
I
EST
haec C, q est
T
|i
||
F'
j
ignoret
AV
\\
\\
\\
AB
II
\\
II
||
\\
\\
ACV
II
||
II
||
BT
BTCV
BTC
\\
\\
\\
II
220
DONATI COMMENTVM
te rogo'.
et ut senex audiat pronuntiari potest ^praeter. quam quod 2 cave gestu comminatus est et uultu, ut sus-
3 Ordo: penderet comminationem; deinde infert gestum. caue faxis. 754 15 1 MALEDicis cum contemptu loqueris, conuicium facis. apparet ergo *maledicis' lentius dictum esse, cum 2 maledicis noue ^maledicis' pro dixerit 'dic clare'.
forte
coinminatione posuit, cum pro conuicio poni soleat, nisi 3 Quiquia contumeliae genus est comminatio.
scilicet dictum manifestum Chremi in male4 vnde est dic clare similitudinem deriuantis.
dam putant
dicti
esse
10
hoc pressius
dixit.
755
MiRVM VERO <(^uero'^ saepe ad ironiam refei*tur. 2 MiRVM VERO iMPVDENTER bouo ordine locutus est: primo enim causa impudentiae natura est, deinde condicio.
1
16
15
754
hic addidit
757
15 5 ^A NOBis"*" quia ^a nobis' parum intellegebatur, morem meretricis, ut uel sic intellegat senex. 18 1 ADEON viDEMVR voBis E. L idoncus cst aptus
20
758
ad omnia et bona et mala. 19 1 iN QviBvs sic iNLVDATis ct iuludo iu te sepsentiat senex audiat om. pronunpotest om. V praeter om. ABTC\\ 2 comminatus 3 conminatione C infer AB; est om. T F, comminantis 6 ergo om. C lent^us 5 cum uicium infen-et LP, ed. pr. dictum esse] sc. a Myside 7 dixerit (corr. m. 2) F, lenius
1
et om.
\
tiare
ACV
TV
TC
A
\
TC
\\
\\
AB
TC
\\
|1
sc.
Dauus
TC\\1 nowe
F,
.06
om.
maledicis om.
V
\
T, ^^"'^uitio (sscr. m. 2) F, uitio 9 quia om. comoedie TC solebat F, solent poni TC 10 <(enim)> putant V esse om. comminatio est 13 hic 12 deuiantis dic] h dic A^ hic dic in ras. F* 14 uero add. W. 15 veuo ow. TC expresBius saepe 15 imprudentem C H IG imprudentie TC T yroniam C 17 schol. ad lemma impvdenter mvliek si facit pertmet 18 hinc ut otn. JB 19 adeon T inore (in ex corr.) C, in hora T uidem9 i otn. C I. om. e.] esse C, om. est] et 21 In quibus sic & laudatis A, i q s C 1 20 et 1. om. illudatis et om. T illudo T, ojn.
AB
F
\
\\
j|
BV
||
|j
\\
1|
||
\\
B
1
BC
1|
CV
\\
BTCV
ANDRIA IV
4,
14-24.
221
756
nam
757 758
2 Sed 'in' superuacuum est, ut sit: quibus AB ANDRiA EST A. H. effecU quod mluit Bauus, intellexit Chrenies, ex qua sit PampMlo natus puer.
sic
inludatis.
1,
prouisus
interuenisse
4 veni in tempore ^in tempore' opportune. putat. nos sine praepositione dicimus tempore et tempori.
759
hic uersus
clare lo
760
sario
21 Dauus
LOCO UeceS"
audiuit
Chremes, nondum comperit, unde sit mulier et puer de 2 excessis pro excedas, ut ^faxis' quo susceptus sit.
(v.
is
14).
762
23 AT ETiAM ROGAS rursus im*gium repetit et turbulentam orationem. 24 CEDO cvivs p. 'cedo' idem significat, quod dic 763 et da mihi. Ergo repetitionem significat., non super-
20
1 illudo
BTCV,
inde J.
an h
C, etc
in ow.
V
||
dauus in
ras.
F'
\\
ex qua {corr. m. 2) F, quia TC\\ 5 sic 6 eum inlaudatis J., illudatis CV., \\\- T 6 adeon om. ad om. ADEON eum om. V adeon dett., adeo dett. adeone] ad eum TC ut ed. Mediol. (Schopen): an TC, deU. adeo Tt| 7 vENi 8 se add. 8 putat om. F, hic om. {cf. infra) veni oin. in tempore om. Schopen 1 Oj^^portune 9 tempore dicimus et tempori CV, et tepf J., om. hic add. B: cum prouisus 10 propera putat {cf. supra) adeo "toUere "puerum F, propera a p t a ia T, propera hinc T dare 11 obsequens T, sequentez V audiens T necessaexpresse V 12 qvoqvam quoque loco] etc rium TC 13 enim in mg. F* audiuit omnia JB 15 susceptus faxis (pro facias sscr. m. 2) V \ 17 rogas] ro sit] suscepit rursum TC iurgium] misis F et] ut TC, om. V 19 cedo cu p C, cedo cuii* p F, c c p T, om. 20 signiquod ficat om. T 20 et da] da C, ///dic quod in ras. F^ quid
tellexerit
||
B B
BTC
||
\\
^
\
A BT\ B
\ \
||
\\
\\
||
\\
\\
repetitionem significat]
sc.
cedo
et
dic mihi
222
imcuam
et
DONATI COMMENTVM
orationem.
764 765
et est dictum cum quadara fiducia est, interrogantis aliquid. contemptu eius, 25 MiTTE ID QVOD s. hoc lentius et summisse. 26 1 HEM QviD PAMPHiLi apparet mulierem ^uestri'
et 'Pamphili' lentius pronuntiasse quam Dauus uellet, et 2 hem ideo hunc repetisse nomen ^nostri? Pamphili?' QviD duas res operatur Dauus simul: et ut ignarissimum
se ostendat et ut
Pamphilus nominetur.
et argute
repetit
nomen Pamphili quasi per indignationem, ut soceri auribus adulescentis nomen inculcet; metuit enim, ne non audiat
uelut senex.
10
27 1 RECTE EGO H. s. F. N. et hic effecit quod uoluit Dauus, ut et Pamphili Chi-emes puerum esse cognoscat et 2 has fvgi id est huiusmodi. recuset generum. 28 1 O FACINVS ANIMADVERTENDVM aTtOGLaniqGLg quarta. 767 2 QviD CLAMiTAS clamauit enim Dauus, ut ^puerum' (v. 24) audiret Chremes.
766 768
15
29 QVEMNE EGO
iJO
1
H. V. A. V. A. V.
uult.
769
o HOMiNEM
2
^uidi
\
A.
ueritatis est.
vervm
mentum: prius
||
puerum
non ^pue\
3 QvoD om. V lentius et om. B 8.] sed A F, scio C 4 pamphili] p- jB, om. T submisse V mulier G m-i V 6 hunc Schopen: nunc codd. 5 leuius B uellet dauus TC
\ \
\
\\
||
uestri pamphili repetisse nomen] hem 8 7 Dauus simul om. et ut] ut 9 pamphili nomen repeti J5, repetit bis in
nomen
TC
A TC V
||
\\
TC
||
B
I
\\
10 inculcet]
H.
I
*** T
11
\\
y, h
V.
TC fvgi om. B 15 <^o> o V ANiMADVERT-] B aposiopcsis ABV^ apositio possis TC 16 puerum TO, puer AB, om. V 18 qvemne a. v.] adferri h u a n a n F, uidi B H. a. V.] h u A A U J. h^u-ua^a^u- TC irritare TC, incitare V 19 "ult A 20 A. om. JB F 21 vervm om. B c. s.] can suf C, c d T, suffarcinatam B uidet T, uidit (7, om. B 22 uide ex -di corr. F* puerum afferri TCV.^ afferri puerum ^ dr C postea F
"chremes "puerum
si
1
17)]
efficit
ATV
TC
N.]
H E
F N
\
||
F. N.]
||
B B
\
A, h
ad puerum cremes B,
effecit {cf. scJiol.
\\
\\
14 recusari
\\
||
\\
\\
II
||
ANDRIA IV
4,
2434.
223
o Canthara nomen rum' sed *Cantharam subfarcinatam'. 4 JEt hoc dixit, ut leuiter redarguat Mysidem, est anus. non ut uincatur: hoc enim uidisse se, subfarcinatam Cantharam, non puerum portantem. 31 svBFARCiNATAM proprium anibus subfarcinatas esse, 770 ut Persius
-,
{IV 2f)
II
771
2,
32
firmatio est,
quam
expressit
Daui
refutatio.
superest, ut
^iO
etiam concludatur effectus doli negante Chremete se daturum filiam, quod subinde efficit Dauus dolo. 2 aliqvot 3 liberae testimonia LiBERAE nec paucae nec multae.
libera contra seruum,
et
est,
nam
3, 6)
15
de
772
^ne
Cicero {CatU.
II
uehementer
1
errant'.
si
773
34
terem.
chremes
transit
est (iCiiriaLg^
772 773
sic
33 34
Chremem
p.
fjLlfiriatg^
scilicet.
20
A
\
T
ut]
nomen
|
CV,
\\
TC
B, suf 3 non
j|
|
suffarcinatam BCV\\ 4 cantharam <(uidelicet^ suff- dett. 5 suffarcinatam (-ta T) 6 ut om. subfartinatas A, suffarcinatas rell. TCV, om.
subfarciuatam
n) J5
4 portantem
om.
T
\\
\\
pannutia F, pannu et a TC paucis B TC, bancis V et Plautus om. T 7 cludam classam [in cr- corr. C) TC 8 qvod in pamvNDo ow?. J5 A. A. L.] ali a 1 F, a a TC, aliquot libere
\
\
II
jj
ut
TG
||
10 includatur
II
V\\ 14 dicit
II
multae
\ |
paucae B
| \
dolo
chreme
transit
si
21
si
fiiiiriCLg
om.
TC
ad mutatum
21
||
si p.
p.]
*** V
p ^,
positum p- B, om.
MIMHCIC B, MIMeCIC A,
224 776
Tv
DONATI COMMENTVM
1
sonam
F. bene ipse de se tertiam perut supra (/ 2, 8) *at nunc faciet'. 2 vt sis sciENS eloquenter: sic enim ueteres pro scias.
36
NON HEROLE
fecit,
776
37 1 lAM EGO HVNC I. M. V. p. beue *in mediam uiam', 2 provolvam teqve quia ante fores positus iacebat. de proximo TcaQOfioLov repetiuit. quando noI. per. I. L. mina simt, TtaQOvoficcaLa, quando uerha, nccQo^oLov dicitur. 3 PROVOLVAM porro uoluam. 4 Et dolo quidem
uerum sedulo id agit, ut simul enim seruat Chremeti, ut ipse recuset generum, non ut a quoquam passus uideatur
minatur quod facturus non
tollatur e medio.
est,
iam puer
iniuriam.
10
778
39 1 tv pol homo non es s. ^sobrius' est sanae mentis quasi sebrius, hoc est quasi separatus ab ebrio, 2 falut secretus separatus ab his qui cernuntur. LACIA ALIA ALiAM T. prouerbium, cui subiacet memorem
15
mendacem
780
.781
esse oportere.
T
\
CV
V^
\\
\t om.
||
1|
3 sis] scis
\
eloquenstur
sciens C,
s 4 iam hanc eloquens T v.] n p.] uia B media B uiam in ras. F*, -U- J., om. B 5 qui* A teque i^Pi-L^ A^ teqiqt-lu^ J5, tq^ ante] an C i p i 1 F, teque i pro in luto (s T) TC 6 n^POMOION AB., naQo^Lov M*, **** CF, om. T repetiuit <ei> V\\ 7 paronomasia (paran- TV) codd.\ est add. V paronoeon
||
\\
parameon TC, para,meon V dicitur om. .B F|| 9 ut iaml utinam C, ut T 10 puere B in medium TC enim] eum V\ 13 tv seruit V cremem B, om. C 11 uideatur passus B
no
AB,
||
||
'
om. J5
I
Es
id est
sobrius TC; seebrius.? 15 separatus om. T ab iis J5 cernuntur Schopen: discernuntur codd. 16 aliam] aquae cui in ras. V^ memor e TC 18 acticam A, T. om. immutaathicam C, a T\ esse hanc C, TF, om. tionem F 19 au ras. F^, an TC
1
AT\
I
TC
s.]
es .4, e s 14 sebrius
T, es sobrius
CV
\\
sobrius om.
\
ABV,
\
|j
||
TC
||
||
eh-
ANDRIA IV
782
4,
3648.
contrario:
225
pro graui et
43 lOCVLARivM
iN
MALVM
44 1 Qvis Hic LOQViTVR o CHREME principium loquendi Dauus Chremeti dat perfectis quae ipse conatus 2 PER TEMPVS A. idcm est ^per tempus' quod in 3 Aut certe ^per tempus' tempestiue. tempore.
4 o CHREME PER TEMPVS
A.
astutc , quasi
eum nunc
pri-
mum Rest.
784
uiderit.
45 1 AH NEC TV OMNiA aut ^ucc' pro non legitur aut ^ne omnia', ut ^ne' producatur et accipiatur pro non. 2 NEC TV OMNiA ^audisti' subauditur.
10
785
46
HEM
AVDiSTi OBSECRO
HEM
exsultaus
Dauus
infert
et inculcat frequenter
repetendo ^audisti'.
2 avdisti o.
difficile credendo affirmat non sciuisse praesentem, ut hac confirmatione nihil illum de se faciat suspicari.
15
786
/o/ 87
47
ciatum'.
iN
CRVCiATVM
Hic
Hi.
A.
uec
'in
crucem' sed
^in
cru-
48 1 magnus.
1
EST
iLLE
^illc'
cum emphasi
dicit
quasi
uir
sed hoc
Chremetem ostendens
cum
|
ironia.
iN
MALVM om.
e
\
F*, et J.
II
2 ac] et J5
\
iocosum
iocoso TC; iocularium dett., ed. pr. ego A^ igitur cata antifrasin ^T, catantiphrasin B, cata antiphrasim 3 o chreme 0?. 4 perfectus T F, catha antriphrasin 5 PER idem est] i F, est om. 0, aduenis a.] ad G aut id est T, i est C quod] quomodo F, id est a. om. o om. tempestiui 0, -uo T 7 o tempus] uel T A.] adue C, adu T, om. nunc astute] ausculto T
ABV.,
TC
||
B
\
||
||
\\
|j
prius TC\\ 9 ha C, A^^t F, 11 tv om. an T tv non om. nec] n NEc] n 11 omnia om. 11 nec om. C sub10 aut om. T ut 12 avdisti obsecro om. 13 et om. auditur] pro auditu T in occultat audisti om. aatjisti] audistin 0, audi-
V
\
F,
eum non C
\\
V
T
A
\\
II
\\
TC
I
stin
obse hem C, ob hem T, hem F, obsecro hem 14 adfirmat 15 illum de se faciat suspicari F 16 in] hinc T hia A, i h a F, hinc a hi e C, a h e T, om. sed cruciatum 18 mc est om. henfasi A, ewphasi 19 sed om. C hunc chremte F, exifasis T, esiphasis C A <(in (est T)y chreme tunc ofi^endens (-des T) TC yronia O
I
B
B
\\
||
||
BTC
rec.
\\
\\
Donati comm.
Wessner.
15
226
DONATI COMMENTVM
2 NON TE CREDAS D. L. Vergilius (Aen. 581) ^non Diomedis equos n. c. c. A.' 788 49 1 NiHiL POL FALSi Dixi Mi SENEx bene ^senex',
789 790
2 mi <(s.)> quasi alienior est et ignotus Mysidi. subpalpatio muliebris. 50 NE ME ATTiNGAS quaedam ostenduntur aperte in comoediis, quaedam ex aliis personis intelleguntur.
qiiia
51
tertia,
si
POL GLYCERio
aTCoaiaTtrjaig
quod <(quaedam)> alienae personae intercessione reticentur. fiunt autem aTCoGLConrjGSLg, id est reticentiae modis tribus: aut enim tacet per se ipsum et ad aliud transit
t est prima, aut tacet nec ultra aliquid dicet et est secunda, aut alterius interuentu personae silet et est tertia.
lo
52 NESCis QviD siT ACTVM 'ncscis' plerumque dicitur non quem uolumus redarguere imperitiae aut ignorantiae, sed quem facere uolumus ut uelit libenter audire. 794 55 1 PAVLVM iNTERESSE uoue pro multum: iXdrrcoaig 2 EX ANBio OMNiA VT F. N. F. figura scpE^^ijyTjatg; axrj^cc.
791
ei,
15
nam
quid
1 D. L.
est ^ex
animo'
11.
nisi
^ut
fert
natura'?
etc
.B
\\
Et
Dixi
TC
dam
I
om.
om. misidi
T
\
BV\\2
nil
(7,
c.
c.
I
dett.,
om.
ABTCV
TC,
\\
A.] nota
mi]
TC,
oni.
3 nihil
||
bene senex
j
Me
J.
||
supplicatio
mulieris
mulieris
si
il
6 ne
\
me om.
gly post haec in HAEc] he C, h- V\ <NnOCIOnHCIC A, aposiopesis BV^~, **** TC||'9 tertia] III- J., HP F, om. TC quaedam add. W. alie TC reticeuntur A, reticeantur B, refentur V, reti11 enim tacet om. V tacet 10 aposiopesis codd. cent TC per se ipsum] persona ipsa Schopen aliud <(quis^.^ (Schoell) Schopen {cf. Phwm. 12, 71): alium codd. 12 dicit F|| 13 aut 15 quem non 2', quem 14 nescio q s i T, om. om. T aut ignorantiae {in ras. V^ =. dett.)^ ignorantis 2\ igno17 interesse] in ramus C 16 que C, quoque T uoht J.
7
TC
II
quidam
TC
pol om.
BC
qui-
\\
\\
B
B
II
\\
||
AB
||
jj
multo AB2'V, multorum C iXaTtcoGLg <>%f?/xo; TF: eGd^^TTICIC CRCm B, e^e^^nCICM^ A, est (et est T) * * * * T vt i(ps^rjyr}aLg om. TC CV; rcc7tSLvco6Lg G^. Steph. 18 ex F. N. f.] facias ut fert natura B C<l>CSHrHCIC figura om. B
I
|
||
||
B, ^HRHCIC^ A, ephexegesis
19
TC
qmd
est
F,
nisi ut
I
TC
quidem
ANDRIA IV
4,
485,
2.
227
est,
quam
quam
<^cui^
et
ingenita
actio,
^et
(^Geo.
II 204)
5.
hoc loco pcrsoua ad catastropham machinata nunc loquitur, nam hic Crito nihil argumento debet nisi absolutionem erroris eius. simul ex uerbis suis quam grauis quam modestus sit quamque iustus ostendit. 2 in hac h. p. d. e. c. non ^habitare', sed quia mortua est, ^habitasse' dixit. 3 platea Graeci nXaTELav dixerunt, quam nos plateam dicimus. secundum formam eiusmodi et Mi^deLuv Medeam, CTtovdeLov
1
iN
HAC
H. p. D. E. c. iu
lo
spondeum
2 1
1
<(e)>
scribimus.
o.
optare
est
unum
\
de
\
15
TC
\\
II
2 epidicticos codd.
3 ingenta
TCV
quam
quam
ea quae dicimus
s.
dicimus Schoell. An q. extemporalem d. {cf. b i a 5 h. i. Quintil X7,16)?\\A.Vii mg. V^ \\xi om. 6 h.] habitasse p. a.] hoc imitamur arando B c.] P d eic; J. p d e chn' F, platea dic est crisidem C, eic- B loco om. T catastrofam J.5, cathastropham C|| 7 nunc] non TC;
an de (dicimus A, dicimus discimus J5, diximus TC) ea enim quae diciindustria; id est scientia et prouidentia. mus et scimus, operatione genita et industria quaedam scimus et indus in ras., tria scimus in mg.) V^ (dett, ed. pr.); (an
ABTC,
\\
quam
uvtocpvfi
BTCV
B
|
\\
TC eius del. Schoj)en\\ V 10 in c. om. B 11 df C, p d e T pl d c cr H.] habitasse C F, otn. ^ C Plata A, Plateam TCV\ grati T nXuTstav] placiam AB, palatiam TC, TtXatua plateam V 12 diximus TC 13 median (-am B) medeam AB, medeon medium (-eum T) TC, (isSsia^ medeam V spondaion A., spondeion BC, sondero T, GitovSsiov 14 spondeum ABT^ spondeium C, et spoD(ov in ras. m. 2) V deum y 15 qvae inhoneste om. B o.] obtauit B, optauit CF, 6; ^, t^ r obtare B est om. C
del.
9 suis om.
TC
\\
argumentum
.
sit]
ut ^,
\\
||
||
||
||
II
15*
228
duobus
1.
DONATI COMMENTVM
eligere.
t.'
Yergilius (Aen. I 425) ^pars optare 2 PARERE Hic D. animo heredis dixit ^parere
diuitias'.
798
3 1 POTivs QVAM iN p. primum dolet Crito, quia meretrix fuit Chrysis; secundo progressus queritur, quod 2 Et nota, quod tria dicit contempsisse mortua est.
xo Chrysidem: imtriam, lionestatem, paupertateni. TiQiitov etiam seruatum est graui uiro, cum illum sobrinae simul et Mc ostenditur eius generis fuisse Chiypudet.
sidem,
necessitas cogeret.
ut probe uiuere potuerit, nisi, ut ait (J 1, 44), 3 qvam in patria h. avtl^ETOv pri-
10
mum.
4 POTivs qvam in
p. h. p. v.
his uerbis
iam ho-
nestus a poeta inducitur Crito et dignus, cui credi oporteat. 5 PAVPER viVERE scd ^coguatorum n. c' est (/ 1, 44).
799
4 AD ME LEGE REDiERVNT
B. hic ius
tractauit dicendo
15
non
est heres
de
800
est,
cui
necessario
respondetur aut etiam aut non, percontatio, cui nihil horum, ut si quis dicat: ubi habitabat Ohrysis?,
dicatur:
1
20
ecce hic.
percontatio, ut
si
quis
|1
dicat:
cur
2 le t TC, par C eligere in mg. V\ om. locum tecto (-is B) hic di- B, parare hic ducit heredis C om. hic diuitias F, parare TCV\\ 3 diuitiis C 4 qvam in p.] quam h i p p u F, etc quia] 6 est] sit 5 querit quod ed. pr. <hic> quod 7 dixit <cur> F, om. B, J., 9 et om. TC\\ 10 proprie 8 sobrinae illum J5 11 patkia] ut ait] ait A., aut C, aut potuerit om.
|
i-T;
J.,
ABTC BV
\
TCV\
\
||
\\
TC
**** TCV T T T prima T h.] honeste B, honeste uiuere V\ ante antitheton BTC, anthiteton F|| 12 p. v.] u- Fjl 13 TC 14 n c est] neglegentia coacta N C est A^
\\ |1
I
|
TC
\\
B TOnPenON
\\
TC T^HPeNON
||
hecton
A.,
et indignus
coacta n
negligentia negligentia coacta n c est F, negligentia c e -.C, n e e T 15 ad redikrvnt om. legere dixef A, lege diceret F, lege redieru C, l-r^ T\ b.] bona B, F, 16 redierunt om. hic 16 redierunt om. quia] et TC redierut C, redierunt <hic ius redierunt> T, om. est proximus heredis TC si non] sed C 17 ex] et C, in T 18 p. v.] per M- B., perconter v^ (n^ F) C F necessario in mg. V- 19 aut 2. om. 20 ubi 21 dicat om. V habitat TC
II
'
J?,
1|
TC
I
TC
\\
|1
|1
11
TC
\\
ANDRIA IV
adulterium commisisti?
ture
et
5,
29.
229
801
6 norum
alii
de se nihil interrogaturus coepit a blandimentis. ESTXE Hic CRiTO s. c. sobrini sunt consobrifilii,
nam
sic
dicit
Menander
ut
c.
uerum ut
quasi
asseues
803
803
de
sororibus
nati,
sis
sint
sobrini
sis'
SALVE SALvvs
'saluus
ratio salutantis est, non quasi responsio. 8 1 iTAN CHRYSis HEM uou uunc iuteiTogat, sed
comlo
miseratur, et ita sequebatur, ut diceret ^periit'; sed magis 2 nos qvidem gemitu significat, quod minus dixerat.
iutellegitur supra
subaudiendum
haec reposuit ^perdidit'. 9 1 QviD vos Qvo PACTO Hic progressio loquentis ad 804 interrogandum, id est: puto, inquit, quod illa periit, uos 2 qvo pacto hic significatio est autem quomodo? 3 nosne sic vt qvimvs a. t6 'sic' nuperegrinantis. dum est. et est significatio languoris cuiusdam et lenti4 sic vt qvimvs a. q. v. v. n. l. et ad praetudinis. sentis et ad praeteritae uitae excusationem pertinet ista responsio, qua purgatur uoluntas in quaestu meretricio
TtQog t6
"^periit'
nam
i5
20
2 interrogatus 1 etiam] et coepit a] cepe F, chrito sobr chrT\\ 3 cKiTo s. c.] cr jtos c; J., crito cri 4 c e Menander s lac. sign. Schopen T, post C, 5 aut sint 7 o. c.] salue uerum] uel B, om.
\\
\
TC
TCV
\\
ccb
\\
\\
TC
c.]
crito C, om.
<^salutati)>
h~- e;
\\
A
\
B
|
13 periit 1. sed 10 sequebatur] perseuerat TC disceret 12 pol om. nos 11 gemitus codcl., corr. Westerh. om. T hoc F|| 13 prosto AB, pro sed F, profecto TC perit 15 id estj 14 que nos quo V repofuit pacto] p J5 T inde C, id T inquit om. perit TC, {ex puta 16 est om. F|| 17 nosne uos autem F, om. querit corr.) sic om. T \t-o- C 18 est <est> F, om. a.] aiunt et significatm C, -tiuum T langoris C V cuiusdam] credam lenitudinis T, lenitatis C 19 a. l.] aiunt quando ut uolumus non licet .B l.] i C ad om. C 21 quia V in]
| \
A, hem
II
V,
hic
TC
nunc non
V A
commiseretur
\\
AC
\\
ATCV
\
B
\
BCV
||
|
||
||
||
B
I
\\
et
meretricis
TC,
meretricis {corr. m. 2)
230
Chrysidis.
DONATI COMMENTVM
Caecilius in Plocio
{fr.
11 Bihh. com.^)
s.
^uiuas
uelis'.
806
11
H.
conuenit hereditatem
Ergo
recte et ordine
5
807
quaesiuit ^quid Chrysis? quid uos? quid Glycerium?' 12 1 VTiNAM nouo genere exoptationem pro negatione intulit.
a.
id est in-
auspicatus, quod non esset auspicatus. et usitatum ueteribus sic dicere, si quando aliter quid euenisset, quam uellent. 13 NVMQVAM HVC TETVLISSEM PEDEM VcrgiliuS {^Aen. 808 11 657 58) ^mene efferre pedem, g., t. p. r. s.' et (Geo.
10
f. p. d. q. p.' sed critici adnotant altius comico Hetulissem pedem'. 14 1 SEMPER ENIM DICTA EST E. H. A. H. E. S. aut 809 ueris credendum est aut etiam falsis, quae tamen inuete-
11)
^ferte
simul
esse charactere
15
rauerint.
Verr. II,
II 35, 87)
^ita
est
ha-
beantur
^dicta\
quam
810
15
1
NVNC ME HOSPiTEM
L.
s.
et
^me' et ^hospitem'
2 nequit Chiysidis post 229, 21 uoluntas in plotio C (ed. jpr.), nec quis Bibh., non quis Fahric, T)] nequis uelis (s ex t corr.) nequeas Seyffert, nequitur Spengel iam h. s.] i h s p r 3 glycer F, etc J5, cliceriu \ 4 iudici 6 negotione 7 haud C F, aut futuro om.
(-id
1|
huc
A V
A B
||
\\
me
H
F,
\\
T, huc
si
C, om.
9 si <(si^
quando F,
\\
<(ali)>quando
si
<^quid ali)>quando
t
C,
J5T
BT
C
\\
uellet
\
10 hic
\
11
neme
ATC
B,
c
|
A, h
offerre
BT
|
g.
tulissem
s.]
ge-
n n s TC\\ 12 f. pedem dryadesque puellae B, f-p-dcretici B, critici F, c'to q d F, e p d q (i T) p tC T annotawi F, antant C alterius F, alicuius -B 13 caractere F, caractare B, diaractere A, caraptere T intulisse (-em
nitor te
sperasti
(t
T)
1|
dicta et habita e. h.] i T) pedem TC s.] h F aut ueris in ras. F^, aut ueteribus T 15 inueterauerant (-runt F) codd., corr. Steph. H 16 ita habeantur] fore uideantur 18 dicta Schopen: credita codd. Cicero eivs] enim TC et inutili C 19 hospitem l. s.] etc B et appossibili 1 sequi om. T 231^
14 semper
\\
||
II
||
ANDRIA IV
et 'lites sequi' mii-e dicit:
est
5,
922.
2
231
id
me cum emphasi,
senem
et
reniotum a
id
litibus,
hospitem
est
paupereni.
lioc
est peregri-
totum
est
<^iiety
et
811
16 QVAM
inutile.
id
difficile
et est
814
19
aetatis refertur
PROFECTA EST ad partcm 2 Id est: grandis natu est. grandis, maior autem generaliter et ad summam aetatis re1
fertur et
815
ad comparationem aetatis pariliter positum. SYCOPHANTAM hoc cst: cum in me conueniunt lites. 2 SYCOPHANTAM bcne ^sycophantam', quia bonam causam habet et nihil aliud timet nisi conuicia. 3 Et
lo
20
^sycophantam' subdistingue et sic infer sequentia. 21 1 TVM IPSAM DESPOLIARE NON L. ab honesto. 2 Et bene, quia nihil suum habet nisi Chrjsidis. 22 1 OPTiME HOSPES p. c. A. o. ^autiquum' absolute 817
816
15
dixit,
ut
aequum
aut
bonum, quod
antiqui
et
solebant.
2
(cf.
Aut
^morem
ingenium'
20
Hec.
1
V A
\
4, 20).
me
mm
B
F,
metum
A A
\
emphasi
et
ras.
enjenfasi
F^
^"^
2
||
(isr'
iiiq^dascos
F^
enfasi T(7,
J5,
a. V.] a e c F, om. facile] fa -B C lAM profecta] iam pf- C, iam p- T, om. om. C patrem C 8 natu et 9 et 1. om.
1
I
A, emfason TC,
emphaseos
{sscr.
1|
\\
TC
\\
TC
\\
10 pariliter
ATC,
pari^'ter F, pariter J5; pariliter <(comparatiue et similiposit?m F|| 11 sicofantam siccophantudinarie)> clett. tam {cf. infra) <quia bonam causam {om. T) habet> hoc id est conueniuntur C 12 sicofantam J. F, siccophantam B, sicofantam 2. om. siccophantam B, om. V\\ 13 et
ATCV, TC
\\
om.
ABTC
II
TC
B,
sicofantia
1
nisi] et et D,
\
ATC,
\\
14 sicofantam
rell.
\
om.
infert
ipsam dispoliare C F, ipsam d T, i om. T sum C Chrysidis <habet)> 16 bene F| qua A TC, (habet del.) F 17 p. C, {ex o corr.) o.] p a c a pcm^a^o^ T, *** B antiquam J. 18 df (7 quod om.
|
AB
||
1|
per eAAIYIN
per
id est] deest.^
T^ per * * * C,
232
DONATI COMMENTVM
23
1
818
DVC ME AD EAM QVANDO HVC V. V. V. ^Ueili huc' autem '^ut uideam'? quia timet.
819
me ad eam, <(ut uideam)>. 24 NOLO ME Hoc iN TEMPORE V. s. beue ^seuex': Simo enim cum Chremete est. propter hoc uideri non uult, ne eius utatur apud socemm testimonio, rem esse Pamphilo
aduersus Glycerium, et rursus nuptiae confirmentur.
820
1 1 SATis lAM s. s. s. E. T. A. M. haec scaena officiorum disceptationem continet patrum inter se de officio 2 satis i. s. amicorum et paterna pietate tractantium. s. s. haec ueluti quaedam controuersia est, namque iniuriarum reus fit Simo contradicitur per coniecturam falsum esse quod intendit, cum Pamphilus neque amet neque ex
:
lo
eo^filius
natus
sit,
et
adhibetur
omnia
esse
i5
3 satis i. s. s. s. bene negatm-us filiam purgat nuptias. prius officium suum de fide promissi et ultro accusat ipse.
4 spectata probata, ut
^et
ille
ait
(Verg. Aen.
VIII 15 1)
rebus
s.
i.'
1 AD B QVANDO Hvc] q h u ut u V. V. V.] etC ueni huc W.: uel hoc ABT, uet hoc C, duc V\\ 2 uideam] T, timeretur quidem T uideas ABTC, uideas V timetur V 3 ut uideam (quando huc ueni) add. Steph. 4 nolo v. V bene senex iN om. TC om. v.] uideat V s.] senex 6 rem esse] re me est A, rem om. F 5 non uult uideri
TV
\\
AB
II
II
B
C
eius e t
TC
a
pamphili
e
TO
||
||
patrum continet
II
I
disceptationemque T 10 i.] j A s. s. s.] 11 haec oin. C est om. B TC neque s s F, satis TC, sa. distriT 12 sit TC contradixit T 14 quia TC 15 ad] a s buendas ex -am corr. A 16 nup i. s. s. s F, s.] iam i sa- B, iam satis TC 17 prius om. V officium F promissis 18 ait om. ultero A ipsM7?i F A, promissa TC et om. 19 et rebus om. C s. i.] s B, spectata iuuentus F
{in mg. aliter officionem
F, satis e
m.]
B
\
satis s
m. 1
\\
=
\
offensionem
\
T)
\\
intra
officiis
B
||
B
|
\\
\\
\\
\\
||
II
ANDRIA IV
^23
5,
23 V
1, 13.
233
4 1 iMMO ENiM 'enim' itaQiX^ov est figura. 2 immo ENiM NVNC cvm maxime abs te postvlo renuntiarB affiniIJ^K \^K tati Chremem aut parum adhuc intellegit Simo aut subtiliter dissimulat, ut ad fidem promissi hominem compellat.
e5
826
827
coeptum ab
in-
6 DVM
ID EFFiCL\s
QVOD VELis
7 NEQVE
MODVM
B. N.
Q. M. o. c.
uou cogitas
lo
aut quantum de benignitate amoris exigendum aut praesumendum sit aut quam sit impossibile quod petas.
8 REMiTTAS lAM
828
PERPVLiSTi ME VT H.
A.
sic
2 HOMiNi
^occultans
se
830
11 FiLiAM VT
quit, sed ^darem',
D.
i.
s.
iuuidiose
non ^promitterem'
in- is
quantum
in te est.
832
tulit'.
13 DVM RES TETVLiT compositum pro simplici est *teet altius, quam decet comicum characterem, dictum
(cf.
uklctur
IV
sscr.
|
0,
13).
ENiM
A
\
enim om. C
et
TT^PeARON B^
parelion
A^
parelcon se nuntiare
TCV
TC
immo
TC
T
C
cum TC ATC^ u
dum
id f
iubet
intelligat {corr. m. 2) aut] 4 ut] et promissam C 5 verbis i. initum] u i 7 dvm id efficias] i uerbis initium F, id om. C et om. lubet Umpfenh. : T, om. 8 modvm] mo b. iubes TV, * * * C c.]
|
TC
\
**** 3
\\
||
ben u q
B B
c
i|
ATCV\
V
\
07)1. T aut quam sscr. V^ impossibile sit C remittas a. MiTTAs lAM om. mg., pro in ras. V^ 12 me tota om. VT H. A.] h a i C, h u id est T haec om. 13 HOMixi om. F, adoles a.] ad sic] fi ut da. jB occulta?s se F, occulta sis se 14 tugurium (-ru
F, be
5
\
^
\\
id est om.
m
\
cogites petis
\
\\
||
10 sit 11 re-
TC
I
II
B
V
BV
15
\\
inquit non promitC, darem i s et F, darem t^rem C H 16 darewi F te {in mg. aliter re m. 1) C 17 detulit TC est om. 18 caracterem C dictum om. TC
T) a dar i
rC, tugurio
\\
d.
i.
s.]
\\
\\
234
834
DONATI COMMENTVM
15 PER EGO TE DEOS
o. V. N.
A.
I.
I.
c.
defensio per
coniecturam.
et
est ordo:
835 837
16
18
2 QviBvs iD
1 VBI
nam non
causa';
sed
quam
2 <(vbi ea cavsa qvam ob rem)> h. ^quam ob rem'. E. A. aut ^-em' abundat aut ^causa'.
f.
839
quasi dixerit Simo 'simulabat ancilla'. ADESSE ME NEVTER SENSERiT quaeritur: etsi uisus a Myside erat, tamen ignorabatur Chremes esse, donec diceret Dauus (^IV 4, 48) ^hic est ille, non te c. D. 1.'? 3 CVM iBi ADESSE ^tum' decst, ut sit integrum ^tum cum'.
2
20 vvLTv VERO
CVM
iBi
lo
15
840
hic osteuditur,
seni,
quod quod
841
22
svm
o.
2 Aut: nescio quare, ut propter nescio quid. uerbiale. 3 ac volvi dicere ^ac' pro contra
20
quam.
o.]
oro
i
BC
e
v.
\
xima C, m-
a om. TC 4 id] hoc B est om. B a om. anacoluthon J., anacoliton 5, 5 HAEc] hoc BV, i- T 6 ob] ad T 7 ea anacholuton (-lit- T) T F, anacolithon C eas res V intulit] inquit uult dixerit om. T ea] ?i 8 vBi QVAM OB REM acJd. Linclenhr. h.] hoc F, haec 9 causae F. E. A.] faciunt e i F, faciunt erit ablata ob re ^ T 10 uoltu JB, Multu (u ex u corr.) V vero] quo TC dime om. a sen 11 cvm] eum A neuter xerit] di12 <[uisi> T quaeritur A, queritur TC, quaerit F, quare te cre d 1 uisus TC ignorabat T 13 ille <ille> te 1.] 14 ium deest F, deest tum C F, teic d L J., te c d i 16 dvdvm om. B hic 15 cum ium V JB, tum demum TC ostendit TC, om. 17 uidit quod om. T quid A V 19 tibi sum oblitus F, tibi oh B, om. TC deesse A 20 quare TC, pro quare prouerbiale F 21 dicere] d^ F
T, u a
II
F, om.
||
B
I
ABC
\\
||
11
||
\\
Ij
m
|
jj
5
1|
\\
II
||
\\
|!
\\
ABV\
||
ANDRIA V
1,
152,
3.
235
842
1 1 ANiMO NVNC lAM OTioso ESSE iMPERO haec scaena principium indicii et iracundiam senis continet, atque in ea uehementer exprimitur consuetudo patris ac domini
offensi et indignantis.
2 animo n.
i.
o. e.
exsultans egre5
ditur
Dauus nuntians prona esse omnia ad securitatem. 3 Et OTioso securo, quia negotium sollicitudo est.
4 IMPERO pro
uolo.
an ut statim
fiat
tamquam
illud
5 Et Hmpero' superbe dixit: summum quod imperatur? enim indicium securitatis est superbia. 2 1 VNDE EGREDiTVR hic uou inteiTOgat, sed cum 84:3
lo
admiratione uel magis cum indignatione dicit. 2 meo PRAESiDio A. H. id est 'animo nunc iam otioso esse im3 ATQVE hospitis Critonis scilicet. pero'.
844
3
quod
hic
in ipso articulo periculi superuenerit Crito. COMMODIOREM H. potcst cnim et commodus esse
i5
in homine
potest.
est,
sed
et
in facto eius,
MODIOREM
1
H. avlkri^lpLg.
L.
'scclus
<^****^
nunc
om.
i
lAM
I
iMPERo]
\\
\
2 iudicii
II
BG
7 impero] impeio 8 Et] quia dixit om. 9 iudicium est superbius F, supere 11 uel om. C cum indignatione securitatis V superia JB 12 praesidio] prae J5 a. h. impero om. F at magis JB id est] id B, id A, om. TC ociso A, ho C, atque hos hos scilicet om. 14 ego occioso 13 ATQVE 07)1. 15 eqo] E 16 commo et HOMiNEM Dauus om. J5 C, hominem F, om. potest enim H.] h^ A, hominem h 17 potest om. V 18 est sed ras. om. T comodum TC F*, esse sed C et ojn. TC oportunum TC, opportunuw V 19 iam 20 eius] e^-. F| tempus] <et> aduentum corpus C, temporis T o^ioportunitate A 21 h.] h ^, hominem TC V silempsis A F, silesis B, silepsis TC scelvs l. om. scELvs om. T qvem om. TC h. l.] hic laudat F scelus om. TG
B B
TC, iam n
||
||
\\
\\
||
11
II
|1
B
\\
\\
\\
\\
ATC
\
||
\\
\\
236
hic'
DONATI COMMENTVM
non
est soloecismus :
ad sensum enim, non ad uerba etenim propter sensum uerha stint, non propter
^in uado' in securitate:
5
845
est.
nam
846
5
AGAM
tare de fuga.
plus est dicere "^quid agam?' quam cogi2 salve bone vir ironia maior est quam
to
increpatio; cum enim omne genus criminis aliquis spreuerit, 3 ehem simo interiectio tunc exclusi ironia laudamus. 4 chreme ^noster' dicendo lao noster est. perturbati tenter significat Glycerium filiam Cliremetis esse inuentam.
847
61
2
OMNiA APP. s. I. quia infecta sunt, dicit ^parata s.' cvRASTi PROBE mcmoriter: supra enim senex dixerat
15
848
(7JJ 3, 43) ^immo abi intro, ibi me opperire et quod parato opus est para'. 7 1 vBi VOLES ACCERSE ^ubi' pro quando, non est 2 bene sane <(^sane'^ enim loci sed temporis aduerbium.
ualide, quia qui sanus, idem et ualidus. H. N. ABEST 'abest' pro deest.
1
3 id enim vero
20
mus T
soleocismus J., solecissmus C, silocissiest bic sensus J-T|| 2 sensus AB, sensus F, om. TC 4 omnis in uado] uado J5, om. TC in om. vADo om. 5 est 6 est om. 7 Quod in tuo T, tuto quid ita] sic 8 salve om. yronia agam dicere TC vir] u9 omne enim criminis <(uel crimiiiationis)> spreuerit cocl. Huls. (WesterJi.J: supreuerat J., superauerit -B F, separa10 yronia laudant Hehem C, hem TV\ uerit o noster om. siMo om. 11 est {ex corr.) F^, om.
\
non
I
||
\\
\\
B A
||
\\
TC
AC
\\
TC
\\
AC
TC
II
BT
chreme {corr. m. 2) F, om. -B 12 esse om. TC\ 13 omnia parata s. om. B app. s. i.] p p s i AV^ p i s TC quod
||
infacta dicit parata s. Schoell: de paratis sunt] se 14 cvrasti probe] omnia p probe codd. memore; <(et^ intro ibi] 15 immo] dauo abi <(et^ C, ab supra
I
\ \
TC
II
T,
ATC om. B
T
II
\\
A
\\
C, p
TC
B
\
CF
et om.
B
\\
\\
^ m
|
TC
TCV
TC,
ANDRIA V
84.9
2,
312.
237
2 ETiAM TV
coniunctio.
et Hibi'.
ETiAM TV Hoc RESPONDES deest 'an non\ Hoc RESPONDES ^etiam' aut hortatio est aut
3 Et uide quanta dixerit: et ^quid' et Hstic' 4 mihine quando non sumus parati ad respon5 mihixe apparet dendum, ducendo tempus eludimus.
850 851
omnes amittat fallacias et oppressus prodat Pamphilum, dum malum comminus perhorrescit. totumque hoc ex argumento est: uult enim poeta iam catastropham patefieri.
ita turbari
Dauum modo
consilio poetae, ut
modo
1
introii
hoc
signum
pertui'bati
inducit
ob
10
conscientiam Daui.
10
satio
est.
cvm tvo gnato vna serui excusatio filii 2 Et hoc quasi a perturbato dicitur
accuseruo,
fabulae.
sed consilio poetae ad exitum festinantis et resolutionem 3 anne est intvs pamphilvs causa irae ueheratione
dicit
15
^sunt',
sed
ne nihil
2 qvid 3 qvid
hic
turbatus est utpote oppressus. iLLVM deest ^prop^ter', ut sit: propter <(quid)>.
nam
I.
iLLVM
1
c.
c.
L.
enim
20
ETiAM non
TC
res
\
hoc
\
\\
2 or**tio (corr.
^Mstic C, m. 2) F|| 3 et quod TC, quod nos TC\\ 5 ducendo dett: dicendo
\
B
\
\\
6 turbare
que
et argumento (ex -tu corr. C) TC <^enim)> uult enim catastrofam A., catastrophan JB, cathaiam om. C stropham C fieri pate ut vid. B 10 modo] acdo A intro uj \
{co7'r.
m. 2)
V mo C
\ \
amittat
totum
V,
tantum-
II
||
F, intro
perturbati
W.
induci Steph.
scientia
ob conscientigm
fili
||
12 cum t-n-u- B\ serui 11 Dauum Steph. TC ^ 13 a om. A TC perturbatio C 14 exTC tremum TC 15 intus est pamphilus F, est (e T) p jB T cause irarum TC uehementiarum TC, uehementer F 16 in||
m. 2) F, ab (a T) con\
accusatio
||
||
||
uentae F,
tioe 6
om.
ras.
T AT
V\
II
stmt V\\ 18 turba-te C, -tis T|| 17 ratione] re C 20 illvm sit in mg. V^, om. deest 19 deest deest (in mg. aliter dicityr) C propter ut sit om. C
i.
propter] pt
c
C
e
\
quid add.
c.
|
W.
C
\\
20
illu?/i
c.]
l
censes
BC,
in
l.]
il
in ras.
V^
hoc enim
A, cum
illa
B,
TC,
238
irridet,
DONATI COMMENTVM
qui
et
supra dixit (777 5, 23) ^amantium irae 4 Et sic hoc dicit, ut alibi est'. 5 cvm {Eun, I ^, 18) 'credo, ut fit, m. p. a. e. h. f.' ILLA LiTiGAT irridet Simonem Chremes, qui dixerat (777 3, 20) ^irae sunt inter Glycerium et gnatum'.
amoris
integratio
854
13
turbet
ad
eum
loquitur, qui est a nuptiis deterrendus, uel qui non interorationem suam uel quem iam sibi precatorem
destinet.
Pamphilus hospite ducendae uxoris, quam ciuem Atticam uitiauerit. 14 1 NEScio Qvis SENEX MODO VENIT bcne "^nescio 855
quis':
Ita loquitur, quasi haec sit causa, cur sit ingressus, quod quasi ei lis intendatur a Critone lo
etenim
esse
si
notus
et
esset,
gratiosus
testis
minus uerus.
quod nos Hllum' dicimus, uel ^ellum' uel '^ollum' dicebant. quamuis *^ellum' quidam ecce illum uelint intellegi, tam-
quam pro
^ellum'.
<^uolunt)>,
ipso domum Glycerii ostendat Dauus dicens 3 <(ellvm^ quasi en illum; est enim, ut alii
pronomen, ut
alii,
aduerbium
sic
demonstrantis.
ille 20
ueteres
proferebant:
4 Sed, ut diximus, aduerbium compositum ex pronomine uideri potest, ut sit en uel ecce illum.
1
inridet
dett.: si
ABTCV
dixerit
\
\\
inte
\
m-Ph-A-E-h-Sn
dicit] sit
a ut om.
ABV
{om.
est)
BT
3
\\
b p 7, etc B 4 litigat] li J5 inridet A V <(nunc^ chremes V quia V dixit TC 5 gly- B 6 <(chremes)> indignum chremes C, indig cre JB, i-c- 7 ad eum bene V
e
A, misera
\\
\
p-n-ae-bp\\ \\
|
m. f.] C, misera
|
sic
\\
deterrendus ed. pr.: deserendus AB, -dum {corr. m. 2) F, deferendus TC interurbet A, interturbat 7 8 <et>iam curl quare V 9 fit causa praeceptorem TC 10 quod] quia F, om. T ei lis] tilis J., telis F, eius 7C incendatur V a 11 hospite om. 11 ducendi {v. infra) uxorem V\ qua aticam ^, athicam C uitiauerit ex -rat 12 qvis corr. C; liic T add.: a critonem hospitem venit] -B 13 enim TC motus J. 15 dicimus om. J3 etc 16 ecce illum quidam uolunt F|| 17 ipsa domo TC ostendat F 18 ELLVM add. Schopen 19 uolunt add. dett. quasi om. C 20 sic om. TC 21 ellus ex -um corr. C 22 en <et> ^, an 7
7 nuptias
|
||
A
\
|1
||
ATC
||
||
II
||
||
||
\\
jj
\\
\\
AI^DRIA
5
2,
12-20.
hic
239
CONFIDENS
confidentem
posuit.
mala
significatione
7 <^CATVS^ ardens TtaQcc ingeniorum eteiiim igneus uigor est. 15 1 viDETVR ESSE QVANTivis PRETii ad magnitu856 dinem refertur ^quantiuis', <(non^ ad paruitatem pretii. 2 Et totimi oratorie: scite enim locutus est. 3 Sed
interest
pro constanti, non catvs callidus, doctus. t6 kdcelv, unde Cato dictus;
6
inter
^quiuis'
et
'quantiuis';
nam
alterimi
con-
857
sumitur,
non
ad
lo
amaritudinem
tristis
Hristis'.
Cicero
(m
Verr.
et integer'.
859
18 GLYCERIVM 19
dicit,
SE
SCIRE
beue:
nihil i5
^scire
se'
dixit.
860
ira
et
dolore
lorarium repetendo saepius uocat. 2 verbvm si ADDiDERis bene, quia omnia praesente socero contra nuptias loquitur. 861 20 1 AVDi OBSECRO plcrumque a uerberandis uel in2 svblimen id est sublime, dulgentia tloquitur uel mora. 3 qvantvm potest hoc est celerrime, quia per altum.
nisi 2 cautus 3 catvs add. Schoell parato ole calidus C in ^4, parato clein B, paratodem C, paratotleut T, nccQa xo oXs^ V; TtuQcc to y.aioi ed. pr. 4 igneus uirore AB., ingenuus (-nius 5 Videbitur T) uigor est TC, ingeniorum igneus uigovQ esse pretii om. 6 quantiuis 8 quantiuis om. T, om. non add. Steph. prauitatem C 7 Et] ad oratoris ACy orationis 8 mierest inter locutus ex corr. C quiuis] alterum T, alter rell. contentionis quamuis T nam] non 10 inter9 alterum T, alter rell est A, est contentionis dum om. 12 et om. 12 interier 13 gly11 Cicero cERivM om. scire se esse ciuem athicara C, ciuem e a locutus es r, etc J5 14 <^et^ constanter que <^se> 15 dromo df C scire A, locutus (est add. T) conscire diximo comotira nihil sscr. C 16 df C corarium C,
I
20
||
\\
||
||
T V
\\
\\
V
\\
T TC
||
\\
\\
\\
II
TC
|
TC
A
\\
||
||
ior-
17 quia (qui omnia (m mg. F)] 19 plerum uel indulgentia p*^'""^ {post mora) V^, uel indulgentia loquitur (dett.), om. AB; inuocatur vel imploratur.? 20 Sublime A, sublimem TCV, om. id est] in sublimeii C, om. T 21 potes F, p- -B id esti?
VERBVM om.
J5
||
BCV)
TC
quoniam Schopen
||
\\
240
DONATI COMMENTYM
mora ueniam captantes indignantium dominorum. 21 1 QviA LVBET hoc scnsu et supra dictum est {I
^ut,
si
S62
8
9)
3,
libitum fuerit, causam ceperit, quo iure 2 qvia lvbet Dauo dicit, rape ixiniuria'.
863
QVICQVAM INVENIES MENTITVM ME OCCIDITO llic plus <(quam)> supra (J 2, 28) dixit; ibi enim ^uerbera' dixit, nunc ^occidito'.
SI
22
864 865
celerem.
c.
lo
sic
An An
i5
^quadrupedem' pro ceruo ac fugitiuo posuit? sic Vergilius (^en. VII 500) ^saucius at quadrupes n. i. t. r.' 4 coNSTRiNGiTO mirc: ne quid fiat tragicum in comoedia, usque ad uincula ira progreditur nec quicquam temptat
ulterius.
866
867
25
si
vivo TiBi
qui
certa
26 ERVM QviD
siT p.
F.
^crum'
et
^patrem'
cum
in-
1 segnitiores C, seniores punieudos F, seruiendos collibertos mora scilicet F, conliberos C; conseruos WesterJi. 3 iubet TC, libet 4 ut] aut sensus ut
B
si
II
ABV\
V^
|
TC
||
om.
TC,
7 si
\\
qua
j
J5 F,
q
\
T
<^i
iubet
\
quicquam in
C,
me
11
sic
m T
hic
tibi
ras.
enim
cura
dixit
inquam
\\
)>
\\
\\
\\
om.
TC
ligare
11
||
AB
cf.
\
pedes
nit^a\\
Festus s. sic] ut TC
2'C,
etc
v.
||
Seruorum
\\
\\
C F,
15 at] ut , ad 17 us ad J5
T\ quadru|
quicquam
o
T, q Q; V\ Steph.: {ex quoque corr.) C, quoque V 18 alterius tentat Id uolunt om. T 20 suam om. T 21 ERVM F. om. herum TC V v. f.] fallere & i p F erum 241, 1 Et om. C herum T V
quoquam A,
J5
AB
|
\\
\\
\\
ANDRIA V
genti pronuntiatione dicit. qui mentiii aut fallere i.
2,
203,
1.
241
et alibi
p.,
au.
t.
(Ad. 1 1, 30 m. a. c'
31)
*nani
868
adiungitur,
869
2 Et uide quid tale. et est ironia pro: impietatem. inuidiam quasi parricidam accusantis: non enim 'pudorem'
dixit,
sed ^pietatem'.
c.
870
29 TANTVM LABOREM
enim extrinsecus ^me'.
CvXXr]fiipig ,
assumcndum
est lo
87^
1 1 Qvis ME vvLT
soluitur defensione:
p.
p.
in eo
concessionem, in eo quod ad Critonis personam, per con2 qvid ais omnivm ccnoaLaTtriaLg tertia. et est iecturam.
ad deformationem personae. 3 Et est irati familiaris cum pro dignitate peccati non inueniat conccTtoOLcoTtrjaLg, 4 Et 'quid ais' non est interrogantis sed inuicium. 5 Et est eXXsLtpLg multa significans, quod ait uehentis. ^omnium'.
2 mentiri] moniti C, om.
20
p a u patrem etc
i
1|
JB, t
||
5 saeui] se in
II
eclipsis
BC, Et hpns T
TC,
B, om. deee T
TC
||
ellipsis
uides om.
A,
7
\\
elipsis
F,
yronia
||
II
C
||
|1
9 sed]
psis
F, silepsis
extrinsecus hic Westerh., nescio wide, add. Labor pro mo12 me uult {ex uel corr.) (7, meruit T p. p. est] p e F, lestia 13 eo] et T morem T per perii p e {om. C) TC^ om. 14 ad] est T 15 omnivm] impiusum C, conceptionem enim T aposiopesis 17 aposiopesis TCV, aposio pedes J. codd. inuehementis 18 ais] agis H pro indignitate
\
syllepsis
adsumendum
|
ATC
A,
silem11 me
II
\\
TC
\\
B
|
||
1|
^T
* * *
11
19 Et est om.
TC
quid
ais
rec.
6 AA 0, quid a
YIC
J.,
eclipsis
B,
16
elipsis F,
Donati comm.
"Wessner.
242
DONATI COMMENTVM
3 QVASi QviCQVAM
IN H.
I.
874
G.
D. p.
quam quod
fecit,
G. E.
sit.
an una
autem
percontatiuum uerbum
est.
6 ITA PRAEDiCANT <('praedicant')> artificiose pro dicunt poadeo in hac re uehementer commotus senex hoc ipsum repetit ^praedicant' per iracundiam. et ita est iv tiQ-el^ ut
suit:
876
repetantur uerba, in quibus arguitur impudentia. b 1 Et ^confidentia' modo pro audacia et pro improbitate, ut in Phormione (J ^, 73) ^homo confidens'.
aliter hic
10
supra ^confidens' pro constanti et graui (F^, 14). 2 Ergo confidentia interdum in mala significatione,
15
interdum in bona significatione ponitur; sed fiducia semper in bona significatione ponitur. 6 1 NVM COGITAT Q. D. amcus est, qui nesciat quid 877 2 nvm dicat, amentior, quem non paeniteat facti sui. COGITAT QviD DiCAT quia iniuriarum se alligat. 3 nvm FACTi PIGET quia ^praedicant' dicit, non 'dicunt'. 4 Et
d p q om.
20
quiquam QVAsi] q C, in hunc gra^ quod] quid A, om. 3 ain ex corr. C <^q-)> c g e T, ciuis glycerium 4 an est V, etcquae parationis fit Probus] ^b
J.
in
ATC
sit
sit
B
\
g d p
TC
F, in 2
||
h i quod
II
||
una
rium
{cf.
TC,
\
m. 2)
ain unde (corr. F|| 6 percuntatiuum B, percontatiuum (7, percontra7 ita om. praedicant add. W. pro tamen
sit J.,
ain unde
ain
unum
sit
B,
A
\\
||
BV
\
schol. 6, 3)
C
A,
simo
pro dicwnt F, productum T, ( praodioant add.) 8 senex dett: chremes AC, cremes BT,
\\
9 praedicit
ll <0 ingentem 14 confidentia om. T modo (dett.) confidentiam)> Et audatia J. et V, est pro 2.] cum pro A, tn pro V, cum 13 hic et confidens om. (est cum) improbatione Schopen 14 ^"mala 15 ponitur signisignificatione om.
eNH<J>ei
B, mt^io
M\
\
ita
\\
TC eNHGei
\
\\
BC B
TC
ABC
A,
II
BTC
\\
ficatione
tione om.
I
F|| 16 significa17 nvm] ingentem confidentiam (con T) non nescit F, quasi 0, qi q.] quid d.] dicat C 18 poenitet 19 dicat] diniurias qui dicat C 20 qui allegat praedicatur (om. dicit) nvm] non
T\
fidentia
||
TC
\
fidentia (corr. m. 2)
\\
\\
||
BT
V
\
ANDEIA V
3,
311.
243
Iut
6
solent irascentes, auertit orationem a secunda ad tertiam personam, ab ea cum qua loquebatur ad aliam.
7 1
NVM Eivs
c. p. s. V.
I.
significatio indicans
p.
Rc.
6'8i
I I
paterno animo dicit, namque patribus uelle erubescere cui contrarium est pudentesque esse familiare est. 3 Hoc ergo dicit; {Ad. IV 5, 9) ^erubuit: salua res est'. nec timet, inquit, nec eum paenitet nec pudet. 9 8 1 VT PRAETER civiVM M. ^practcr' pro: contra ciuium
filios
morem. nunc enim ^praeter' contra significat. 2 inPOTENTI minus potenti. 3 Vel certe debili et deuicto. 4 CIVIVM MOREM ATQVE L. ET S. V. P. tlia COUtcmpta sunt: mos, lex, imperium patris. 10 TAMEN cum non dixerit 'quamuis', subiecit 'tamen'.
et
lo
15
882
11
ME MiSERVM initium
qua
in
defensionis
et
deploratio
amorem culpam remouet quod amat filius, uitiimi mentis dicat esse, non impulsum dei. 2 modone id DEMVM SENSiSTi PAMPHiLE comprobationc ostendit eum esse miserum. ^demum' autem signum est tarditatis. 3 Et sentire dicitur, qui uix se colligit uixque animaduertit, ut alibi {III 1, 13) ^uix tandem sensi stolidus'.
calamitatis et miseriae,
a uoluntate
sua,
cum
pater,
20
ab ea om.
TC
quo
ad aliam om. C
\\
3 eivs om.
C, ps-ui-JB, F||4 significatu qualitatem] significationem TC nvm eivs] non en V b c. p.] color pudoris C uelle om. TC 6 est 1. om. T 8 eum] ei C, a 1 et s om. JB 9 VT om. cmvM] ci m.] non C, u p T, om. contra, <ut praeter pro] praeter F, i 10 nunc ciui mo sit: contra^.^ signiB, ciuium deficat om. 11 minus] nimis significat] fig s. v. bilius TC 12 L.] legem p.] sui imperium patris 13 mox B V tria sscr. V^ contempata F, concepta C 14 dixere C 15 est figura om. anacoluthon A, anacolithon 17 qua] JB, anacoliton TO, anacholuton F|| 16 me] ee TC dicat esse uitium mentis quia F, qu C, q3 T 18 filium T 20 pam19 non] quasi TC dei om. TC modone om. 22 qui] PHiLE om. miserum esse F 21 est signum J5T 23 sensisti stolide TC, stolidus anima aduertit quod
\ \
cp-fu-iII
s-psu
V A
\\
\\
\\
m
\
ATC
B B
II
\\
A BCV\ B
\\
\\
ABTC
\\
\\
\\
\\
II
\\
sensi
B B
||
||
||
IG*
244
883
DONATI COMMENTVM
12 OLiM obiurgatio est, quod dictum est ^olim'. confirmationem autem per repetitionem ostendit, ut ille {Verg.
Aen. II
6023)
'diuum inc,
d.,
<h.>
e.
o.'
14 <(accidit> euenit, fuit. 13 ALiQVO PACTO quoquo modo. 15 1 SED QviD EGO CVR ME E. proprium
tibus indignatione uelut abicere
est
parendeXlEL-t\)ig
curam
filiorum,
c. m. e.
cum
stomachati fuerint.
per
a7toGLco7tri(}Lv.
887
16 soLLiciTO soUicitam
perturbo.
reddo,
s.
id
est
contristo
et lo
886
889
15 3 CVR ME
M. c.
MEAM
se-
18
uou
irascitur
15
ut pater, sed dissimulat ut alienus, quia uehementer dolet. 2 Et HABEAT subauditur ^illam'.
890
19 1 Mi PATER ^mi' meus. 2 Et principium factum a conciliatione personae. 3 qvasi tv hvivs i. p. ^huius' se ostendens dixit, ut ille (Yerg. Aen. IX 205) ^est hic,
est
animus
lucis
c'
L.
I.
20
891
est;
20
mira grauitate sensus elatus 2 ^Liberi nec de Menandro, sed proprium Terentii.
1
DOMvs vxoR
obiurg^
5
[j
3 inc.
II
0.]
\\
4 ac-
quo ego om. B TC AV, et "iielut TC, excrucio B 7 indignatione uelut a me C, a c "indignatione m a e T, animo V 8 fuerunt B cur me ex B emmC P ^nOCI03nHCI.N eclipsis per
fuit
ABV,
T
j
\\
5 facto
ei
II
e.]
Jl,
a.
II
e.]
J.,
aposiopesin jB, elipsis per aposiopesim F^, e per aposia 0, *** parapoita T 10 solliciti TC, soUi B sollicitum TC id est conturbo B in ras. F^, idem G centristo A, contristo^ ^ll 12 ME M. 0.] me macero cur F, mea C s.] senectutem B, sed C, et F 13 prius C miserabilis dixit T 14 habeat] h jB valeat] \i3b- B, om. C vivat] ui^ J5 cvm] c^ F i.] ib B, ul' factum principium 18 consolatione C 17 Mi pateb om.
\\
\ \ \
\\
II
\\
II
B
\
||
p. om. T, consolatione C personae" <(poetae")> B qvasi quas J. I.] m- d- C, 9i T|| 19 ostendens se TC dicit T est animus hic est TC 20 c.] con B, -o A, contemptor F|| '11 uxor domus F li in B, liberi in F|122 <et> liberi TC
\
j I
\
1|
ANDRIA V
inuenti'
beri'.
3,
1225.
sed
inuidiosius
245
*li-
dicit,
cum unus
non
esset;
Et
'inuenti',
)2
21 viCERis uerbum
5 Oratorie de uno pluraliter loquimur. est eius, qui uix sibi extorquet,
ut abiciat curam, et proprium patribus ac familiare iratis. 22 PATER LiCETNE p. titubans et balbutiens oratio )3
pudore
\96
et conscientia.
24 AT TAMEN DICAT
25
1
SINE
cum stomacho
896
EGO ME AMARE H. F. afi(pLoXLa T^g iQcofiivrjg. 2 HANC FATEOR beue 'hanc' dicit, non 'Glycerium', cuius in nomine offenditur senex, nec ^peregrinam', ignominiam scilicet uitans. 3 si id peccare est fateor noli, inquit, me incusare, quoniam amo; amantem enim nemo incusat, ut febricitantem nemo potest incusare, cur
sed amare, inquit, si putas esse peccatum, fateor etiam hoc peccasse. mire igitur et subdefendit culpam et assensus irato est. 4 fateor id qvoqve *me peccare' 5 si id peccare est 'peccare': quia amor deus scilicet.
febricitet.
15
me
20
est,
non uoluntas.
1
ingeniti 4 denuo
2 inuenti om. T inuidiosum C 2 non geniti] 3 hic additur V p. h.] peperisse hic pt J5 loqmYMr F|l 5 Visceris A, ni reris (?, om. curat iratis eius] id T 6 ut] vel C patribs<'> 8 <prae> pudore F|| 7 PATER om. p.] pauca lo- .B, om. 10 pernon om. 9 tamen] tantum siue H Schopen 11 ego me oin. mittentis F, -tibus T est om. C \iie A\ amfibolia amare h S; A, hanc a fateor amphibolia
dicit
||
B F
BV
\\
|)
j|
1|
||
||
AB
B B
THCePOJmen; C-C- -4, amphibologia C THCHPOmen e c ^, * * * * me nec TC, * * * e c F H 13 in 14 pec B \ Ib noli] mali 0, n~ A F, om. B nec] n ^
F,
afibologia
T,
inquid
quia
AT
<de)>
me A
1.
|1
accusare
\
TCV
||
16
nemo
om.
\
TC T
TC
C
\
putes
peccatum esse
de
||
est]
ad
te 0, et
uel re
|
id
\
sscr.
QVOQVE me] me id quoque A TC, id quoque F peccato A G^ peccare] P- A, quoque peccare TC, om. B quare C deus] dictus T
I |
20 id
\
quia]
246 897
DONATI COMMENTVM
26
1 TiBi
PATER ME DEDO bene ^dedo' quasi hostilia nam deditio in hoste fieri solet. 2 QviD vis ONERis iMPONE iMPERA exsecutus est trauslationem oneris dicendo Hmpone' et ^feram'. 27 1 vis ME vxoREM D. H. V. A. quod unum est, duo 898 2 vt potero fecit, ut ostendat se non posse sufFerre. FERAM obsequium sine uoluntate ostendit. et multum ualet
et
contraria
uolenti,
sub
Chremetis
praesentia
haec
confessio
ad
recusandas
nuptias.
899
28
hibitum.
2 alleoatvm advt ne credas pro ut non. 3 hvnc senem Critonem scilicet. 4 Et non
sed
lo
^Critonem'
^senem'
dicit,
ut
de
hac
appellatione
inter-
901
aeqvvm postvlat da veniam ai*tificiose ponit loquentem Chremem, quem uolens usque ad
30
cogni-
i5
tionem
filiae filiae
retinere
non
facit
irasci
Pamphilo ob con2
temptum
da
VENiAM concede et indulge. 900 29 siNE PATER "^ut me purgem', non *^adducam'. 31 AB Hoc ME FALLi COMPERIAR 902 patema pietas!
ipse accusator est et redargui se cupit.
20
903
32 PAVLVLVM
accusationem.
s.
s.
E.
p.
supplicium
dicit
ipsam
ATC,
ho
bene dedam T, orn. patet me 0, t pn om. V 2 et] in T nolent C inhoneste TC 3 oneris] oneris om. T 4 honeris JB iMPONE iMPERA 0771. JB iMPONE
1
tibi
II
dicendo] dedo
\\
impero
j
|
\\
||
me T
a.]
d,
du
est om.
feram W.: h u a V, d
et
BTC\\
om.
1.5
8 confectio
scilicet
I
ow.
BC
\\
B
I
\\
6 posse ferre
AB
<(d
Bahhow: post codd. \ 18 et 07n. T 19 pater purgem om. ui me] id est {sscr. C) TC\\ 20 Ad hoc TC felli A 22 pavlvlvm] pam21 et <(ut)> B, <(ut^ et A redarguit A s. s et F, t p philum C, om. B p.] s TC, sup B
||
\ \
jDro 07n.
\\
11 hvnc
07n.
B
\
\\
re-
.||
17 propter
||
||
>
||
23 accusationem ipsam
ANDRIA V
3,
264,
4.
247
4.
904
c.
hic in scae-
progreditur Crito, in cuius uerbis non modo quod ipse promittit, sed etiam quid ei Pamphilus dixerit, demonstratur. et hic omnino error omnis aperietur fabulae.
2 MiTTE o. V. H. Pamphilo dicit. harum' ostendit multas esse causas
nam
3 Et dicendo 'una
et
iam pares
esse
906
3 1 ANDRivM EGO c. bonum initium cognituri filiam, itaque compendii causa non laborat de agnitione personae 2 salws sis Critonis, ut ab eo facile doceri possit.
CRiTO ne laboret ad persuadendum, miro compendio poetae iam Crito notus est Chremi.
lo
907
4 1 QviD TV A. I. ^insolens' insuetus, insolitus. Cicero (pro Deiot 2, 5) 'moueor etiam loci i.', Sallustius {Hist. IV fr. 57 M.) ^insolens uera accipiendi'. ^insolms' et 2 Qui praeter legem agit huarrogans intellegitur.
is
manam
cello
et naturalem, insolens dicitur. Cicero (^pro Mar3, 9) *in uictoria, quae natura insolens et s. e.' 3 EVENiT SED HiciNE EST siMO pudet fatcri propter
hereditatem
1
uenisse.
et
uide
ipsum
esse,
qui
dixerat 20
etc B qvaevis] q u harvm] h TC TC 3 promitte J., promittat V etiam] et C quid F, quod ATC, om. B demonstratur dixerat T om. jB 4 omnino] omnia TC error 5 Pamphilo om. TC omnis error fabulae aperietur B 5 mitte Et om. B o. \. h.J orare una harum V etiam BCV, et T\ 6 esse multas C esse om. V 8 andrium in ras. Fego c.] ego crito J5, e-cri^ in ras. F-, ego A TC agnituri TC 9 causas A agnotione
ORARE
CF, q3 u
I
c.]
me
scena
\\
II
||
\\
\\
\\
10 posset A, possunt C sis chreme F, s c T, om. i. 11 compendio ex -iu corr. ^ 12 iam in ras. F^ 13 qvid insolens om. i T, om. C V C, athenas F A.] ath i.] om. T insuetus] insultus 14 etiam moueor TC loci i.] 15 inlocu B, locus iyi ras. A, loci TC, loci insolentia F 17 insolens solens 2. om. TC 16 adrogans A praefer F om. C 18 quae] quod TC s. e.] s C, superba est F, om. T 19 hiccine TCF, hic me ^, hic B simo] si^ propter om. TC 20 uidet TC que TC dixerit
II
||
B A
||
||
||
||
\\
||
II
II
248:
DONATI COMMENTVM
(7F
5,
supra
p.,
19
20)
*clamitent
id
est
me sycophantam,
suhornatus
et
h.
m.'
909 910
compo5
7 1 TVNE iNPVNE H.
F.
dilatauit incusationem et generalem fecit uirtute oratoria, 2 tvne hic id est Athenis, uhi quae deLvoxriq dicitur.
delicta uindicantur.
911
73
74)
iN
FRAVDEM
Herna
iNLicis iuligas,
tihi
haec
primum
lo
912
animos. lactare est dulCedine aliqua tenere, ad persuasionem inducere, unde etdelectare et ohlectare dicimus. 913 10 1 Ac meretricios a. n. c. uide oratorie agi: ut grauius Critonem accuset, Simo nunc defendit filium, quem iamdudum increpuerat. 2 ac meretricios amores peius lenocinio crimen ingessit, non amicam facere de mere1 clamitent (e ex a corr.) A, clamitant C sycofantam J., h. p. m.] heredisiccophantam J?, sicophantam CF, s- T tatem meretricis petere B 3 hvc om. B paratus <(adueDis id est] inpune B^ om. T (a T)y TC compositor doli C, 5 impu ^ h. f. om. TC adgressus critonem compolsio T 6 dalatauit B in accusationem A^ critonem aggressus TC C facit C uirtute oratoria A B uirtutem oratoriam V 7 quae om. TG MNOTHC A, ^^HOTHC'^, divozriG * * * F, om. TC tene T mc] huc jB, h CV idem C 8 uendicantur C 9 <^et^ in fraudem T, om. B illicis (illius 5, illicitis T) illigas 10 t d c b c TC, triplici diuersa colore licia circumdo B ^ 11 dicta (ed. pr.): hic
\ \
||
1|
\\
||
M\
\\
||
BTCV
V
\\
\\
hic T sunt 12 sollicitando 13 dicitur om. et poLLiciTANDo 07W. C 13 hic TC ohlatio TC lactas om. TC 14 estom. ad sscr. C^ ac persuasione Wieling ap. Westerh. 15 unde <(ohlectacio> 16 ac n. om. meretritios n. c. amores am. n. c.] nuc C A.] amores C c.] con-
CV,
\\
AB
\
TC
\
\\
V
I
\\
||
amatorie bis glutinas uide] inde C, hene agit CV\\ 17 grauius] magis V accuset C defendat C 18 increpauerat C Ac om. meretricis 19 crimen ingressit C, pems meretrices et coniugem ingessit crimen <^ety non
\ 1
V
[
j
\\
\\
ANDRIA V
trice,
4,
416.
249
sed
coniugem.
914
fr.
s,
(l.
2 iY
5
bene ^hospes'
ipso
^H
^B^
ait, non ^homo' uel ^Crito': est enim ^in)> nomine causa diffidentiae. 2 bonvs 12 1 NON ARBiTRERE id est non arbitreris.
^B
EST Hic
pondere et distinctione inferendum. per ironiam: nec uirum nec bonum 4 hic vir sit b. mire poeta, cum oportuerit esse dixit. Critonem inimiciorem Chremi esse quam Simoni, sic rem
3 Hic siT viR
B.
vm cum
^hic'
10
inducit,
atque
ut ei sit notior, contra quem maxime uenerat, ab eo defendatur magis, ut res progredi ad catapossit.
15
stropham
916 917
13 14
suspecta
VT VENIRET ANTEHAC
sint.
N.
fit,
plcrumque
casus
imi-
919
Crito,
1
16 sycophanta hoc est, quod minime uoluit sibi dici nam ita locutus est (IV 5, 19 30) 'clamitent me
20
sub
BTC
om.
B
I
nup
I
B
\\
conglu
B
4
lucius
con
\\
2'
\\
metvo om.
\
s
]
BTCV
\
\\
metuam
Btntley:
tuam AV^
non
tu
iam
\
B
ei
\\
in
AB^
TCy
nunc TC uir bo B,
ne bonum
esse]
arbitraris
sit
ABTC
(b
bonus
||
T)
A
s
jT
II
bo
JB,
F^
inimi-
citiorem
I
chritonem
13 progredi ad] V ei post notior C, om. T iiewerat V catastrofam A, catastrophan B., progrediatur C, -ditur T 14 possit ex posuit corr. C catastr^fon C, catastrafon T 16 vt venirkt om. 15 N.] nuptiis TCV, N; uetus Ay om. 17 induimitatur om. V^ N.] numquam J?, om. TC stria<^m imitatur (m mg. m. 2)y V etiam] quam T 19 sicofanta ^,'sichophanta B, sicophanta TV, sicophantam C quod om. T uolet 20 est] est supra (m ras.) ut dici sibi V (m mg.) V\ ut
|
TC
simonem
\\
||
12 induci*
\\
\\
||
||
\\
TC
ABTC
\\
250
DONATI COMMENTVM
2 hem principium irasycophantam, hereditates p., m.' cundiae: audiuit enim, quod maxime uitabat, nam ait 3 sic crito est hic mitte supra (JF 5, 19) ^c. m. s.' hic Chremes traducit illum ab iracundia dicendo sic eum Menander ^ovrcog ccvrog iatcv'. 4 Et recte, quia esse. naturae ignoscitur, uoluntati non. 17 si MiHi PERGiT QVAE voLT DiCERE grauiter et 930
mature.
931
ergo
A.
18
phantae
perturbare
EGO iSTAEC MOVEO AVT cvRO cst cnim sjcorem bonam et curare malam. hoc
cogito, m. ae.
10
cum vnoKQlasL: ego haec turbo aut 2 non tv tvvm quemadmodum tu dicis, Simo?
dicit
r.
933
933
feres': non filium, sed amorem in filio an quia iratus est? 3 Et quaere, an conimmo enim ueniant haec uerba pro Pamphilo uenienti. nam dissimulat conueniunt; quanto magis fauorem, tanto plus acquirit ad ea, quae loquitur. 19 lAM sciRi p. addidit et temporis celeritatem et
^malum
significat.
15
magna
maturitate dixit.
20
quae
1
ATTicvs QviDAM
et
argumenti
jB, s\
est, 20
sycofantam
V, pe
p n
J.,
3 s.] si^ F, om. ait W.: ut codd. hic est in ras. F^ hic C mitte om. eum sic C C ab iracundia illum
I
B, om.
\\
ABTC
\\
TC hem
<me> C
|
T\
sic
\
4 reducit J, inducit
5
\\
Menander om.
\
OTOy
0171.
BTC
artoc;
II
T
6
TIN; A,
ovroa ccvrba
\\
iarlv 31*,
non
sicoT\ moneo OF, m- T\ avt] et F, h- T fante A F, sicophante C 10 rem om. V bona F mala F 11 igitur TC dicitur T cum] cur TC VnORPICei AB, vno12 tuum m e a f nQiahL Jf *, * * * * ei F, * * * * T, om. C
uult (7F, u-
* * * * F, qvae] quod
et
F,
insta
!
h^c A, i^h^
||
||
||
14 est in a f C, te e a f T, feres nuj Et om. V quaere TF. querere AB, quare C{T?), ras V^ 15 pro om. quaeres V; quaeritur Steph. ueni^am peV 11 adquirit 16 fauore t>enti Teuber uno enim celeadeo TC qui T 18 la ex corr. p.] po^ B, om. TC britatem F, sceleritatem C 20 Acthicus C qvidam n. f. om.
A F,
me
B
\
||
\\
TCV
\\
\
1|
||
\\
J5
I
qui
r|
A,
dicta
BCTV
ANDRIA V
93 i 21 FORTE ADPLiCAT
litus
4,
1626.
251
935
22 1 PRiMVM AD c, p. quid est 'primum'? an quia 2 fabvlam in. aut ad comoediam postea mortuus est? rettulit ^fabulam', quia fabula comoedia est et quia argumentum quasi fabulae naiTatur, aut certe ad irrisionem
narrationis
dicit; etenim ^olim' fabulae proprium est, ut Horatius {serm. II 6, 79 81) *olim rusticus urbanum murem mus paupere fertur accepisse cauo, ueterem uetus liospes amicum'. 926 23 1 ITANE VERO OBTVRBAT si subdistiuguit inter-
10
strepit accipe, sin distinguit, euertit intellegas. 2 iTANE VERO OBTVRBAT potest ^itane uero' subdistingui et sic cuni comminatione inferri ^obturbat'. 24 iBi AVDivi Ex iLLO magua confirmatio ueritatis est. 927 25 1 NOMEN TAM c. T. uou uegantis est, sed difficile 928 2 phania hoc ita dicit Crito, ut se dicturum ostendit. 3 hem nemo audiret, scilicet adhuc dubitans an ipse sit. sunt qui putent Simonem dicere irascentem filio Critonem
submonenti.
9;^'J
15
20
26
1
1 PERii hoc
est
an Chremis
Pamphilus propter iracundiam patris. dolentis uel eius mentionem uel quod in
om. applicat F, aplicat By in littus F, in lites C, naufragio TC S &d c. p.] 2 iniecto TC inlitit T atque acrenti C, om. a c p F, ad chrisidis patrem TC, om. quid V 4 postera
I
TCV,
\
\\
\\
|1
5 q^// &d om. in. om. est om. narrationes 6 inrisionem F, iussionem est] e ut oratius F, 07. 7 dixit olim olim proprium fabulae 11 itaxe vero om. 9 paupere om. effertur si 12 intellegas in mg. V' sic 5, om. C inobturbant 13 itane 12 si non F- auertit Ftrestripit 0, om. OBTVRBAT om. Fjob-JBC, 0potest] pter T uero itane au ex il 15 ibi] id 14 comunicatione C inferri om.
I
TC
F F
ABV
II
ATCV
TC
|
\\
V
T
T
\
||
II
TC
\\
|j
||
AT\
\\
(i
B t.] cito tibi 0, T) c ostendit F fania -B 17 cito AV, fama B, r, <faniam> ita V TC F sermonem hew 19 C C 18 C phannia putant ipse
BT
ueritas
II
^F
^
\
||
||
16 nomen om.
c.
t^
||
||
||
20 submonenti
F,'
submouenti C
H
||
^post^ patris
22 uel
1.]
est
252
DONATI COMMENTVM
filiam paene peccarat? 2 vervm hercle o. hoc adhuc ciinctanter est dictum et ideo indiget confirmationis.
930
27
huiusmodi maritima Atticae proprie intellegenda sunt. 2 Rhamnus pagus Atticae est. 28 1 MVLTi ALii iN ANDRO hoc testimonium caecum 931 dicitur; testimoniorum enim modus duplex est: manifestus et caecus. manifestiis est, qui certos testes et praesentes habet, caecus, in quo multitudinem aut ciuitatem dicimus scire, ut Cicero (c/l in Verr. II^ II 59, 146 ;
et cetera
lo
II, III 64, 149; de imp. Pomp. 11, 30) Hestis est tota est etiam in Sicilia', quod tamen audientem consteniat.
932
933
caeco iusiurandum, tabulae absentesque personae. 29 cviAM iGiTVR uetuste ^cuiam', quod omnibus generibus et casibus seruit.
i5
30
intendit
ARRiGE A\TiES
p.
Simo uidetur
934
34
fuisse.
1
2 arrige a. p. hoc accipiendam esse uocem. dicere, ut alii putant, ipse sibi Pamphilus. 1 NORAM ET scio ^uoram' Phaniam, ^scio' fratrem ergo et ad personam et ad rem rettulit.
20
poene
A
I
\\
o.
\
om.
B TC
V 2 Ranusi uersera nusiu pireu A, Ram rannusium pirreum B, rhannusium se rhannusium pireum F, Panusium (ranutiu T) Seranusium- (seran- T) Pireum TC r^amnus A., rannus BTC, rhan^nus j^agus atticae et e rhan(m mg. 5 Rhamnus om. TC AniCC A, atticae m. ^)>nu8 F 4 et 5 rhamnus Jl, rannus B, rhannus (sscr.) V^ propria -B F F attice B., atice T(7, attica J.F|| 6 in an B, om. C hoc <enim> F caerum A 7 ducitur C 8 est om. B qui] quod A et praesentes testes C 11 <ET> testis T tantum B
hoc <est>
\
B
\
\\
in-
II
||
\\
\\
12 SiUiUentem consternat
\\
etiam
m caeco
F
| |
\\
in mg.
V^
\\
VS caeco
absentesque (corr.m.2) <et> ius iurandum 14 cu^iam C, cu ia T uenuste cuiam om. 16 AVREs p.] aures pamphile F, aures pamphi 0, aures ^^ A, a p T, om. translatio 17 a. p. in mg. F^ 17 arri^ J5 a p pedibus TC\ quibus <(uerbis> Steph. F^, hoc om. C 18 putant om. p a ATC, om. pamphilus sibi 19 nokam] horam A, noiii C faniam TF, famam 20 et 1. om.
ius] cecoius
\
A
||
ABTC
F, -teque
\\
TC
||
BC
^
\\
\\
II
ANDRIA V
32
1
4,
2G 3G.
p.
253
*in
MEQVE
iN
ASiAM
p.
bene
2
Asiam',
ubi
bellum non
Et
^persequens' dixit
Vergilius (^Aen. IX 217 18) ^multis matribus a. p.' 34 1 vix SVM APVD ME ho(? est argunientum sapienlaetitiam
tibus
uehementem
in
bonis
moderandam, cum
unus quisque gaudens ita perturbetur, ut apud se ipsum 2 vix svm apvd me non sum apud me: iam non sit. consuetudine magis quam ratione dicitur. aut forte sic 3 ita dicit, quasi abierit animus et rursus redierit. ANiMvs c. m. est duo camifices futurai"um rerum: spes et metus, dolor enim et gaudium praesentium rerum intelleguntur. Vergilius (^Acn. VI 733) ^hinc metuunt c. q., d. g. q.', sed dolorem hic in laetitia non posuit. 4 Et mire ordinem seruauit: sic enim se haec inuicem secuntur.
lo
i5
35
Et
ccavv6it(og
distinguendum
est
'spe
gaudio',
ut separatim inferatur ^mirando tanto hoc tam rep. b.' 2 MiRANDO TANTO ^miraudo' dum miror. et est pai-ticipium. 36 1 ne istam mvltis 'ne' nimis. Cicero {Catil. II
20
3, 6) 'ne
1 iN
isti
u.
e.',
Sallustius
iCatil.
p. p.
om.
p u
2 per consequens C 3 persequitur V \\n asia 4 multi se AV, multis se 5 matribus] in actibus V 9 apvd me in mg. F* 6 APVD me] a- JB hoc <^a^ sapientibus T V^, om. C 7 uehement e A\\9 svm apvd me] s a non sum <(forte)> apud me (7, om. F 10 magis consuetudine
B
|1
inasia
I
A
\\
p. p.]
gavdeo gaudepro p F, P Q A,
\\
BTC
||
\\
II
BTC
T
C
II
I
||
dixit
I
gaudentque dolentque
cupiuntque d q g q F 15 dolor e 16 se] si A, se V A, laetitiam 17 afrndetof J., asyndetos B, Sisjathetos F, asindotos T, asyn19 tanto 07. B addothos C 18 in ferantur F mirando miraado ^ TC F hoc F tam om. V\ re P b A, r b (v
jB,
12 M. est] e c. 15 q.]
m TC
||
\\
cupiuntque
in om.
leticia
BV
|1
\\
\\
II
C) TC, repentino b
\
|1
TC
\
\\
20 istum
\\
AB, ista TC multis <modis) F| ne^^mis scicero A 21 c F Sallustius om. A 22 nobis B T mira T gaudeo om. TC gaudemus in gaudeo corr. ut. vid. C
I
e.]
\\
F,
254
DONATI COMMENTVM
nostris,
mus
fr.
89 M.)
'multis
^multis
4 <^credo p.^ hic iam modis tuam inueniri gaudeo'. redit in gratiam Simo cum filio, nisi forte patrem socerum appellat, ut Turnus apud Vergilium (^Aen. XII 50 51) 'et nos tela, p., f. q. h. d. d. s.', non quomodo infra (v. 44) an ideo ^restaf, quia liacc iam dicit *quod restat, pater'. 5 credo pater incertum, maior pars reconciliationis est? utrum qui gratulatur Simo sit, quamuis Pamphilus respon6 credo deat; potest enim 'pater' et Chremes uideri.
lo
pater
sic
940
37
^at'
diS"
15
pedibus scrupulosae uiae, ut Yergilius (Aen. VI 238) ^scru3 etiam pro adhuc. 4 dignvs c. pea, t. 1. n. n. q. t.' T. R. o. aut Mignus odio', aut accusatiuus pro ahlatiuo est positus, pro ^odio\ aut separatim ^odium' legendum, ut
sit:
20
ut om. B 2 <et> Ei (et T) TC uoce A, n g F, u gaude B m.] multis C, t in m mo gaudeo B non 3 modis om. T non] uero V 3 modis] malis C, m T tuam] num TC ali J., aliis V modis multis F 4 gaudio A, g- T, <sed num inueniri> gaudeo C credo credo pater in mg. F^, om. 5 reddit TC <(cum)> p.J 6 appellet B sed TC non nisi <cum> TC 7 nos] non C s.] 9 credo in ras. F^ nam restat his in B quo T 8 pater 11 uideri om. TC 10 cui gratuletur ^J5 12 si A gaudio
gratulor
TC
\
uoce <e>
\\
u. g.]
\\
II
ABTC
\\
AB
||
\\
\\
\\
\\
i|
II
etiam om. V\ discretiuwwi pulus ojn. {sed cf. T infra) a scrupulo codd., F (-tum T infra) 14 a 15 dictus om. 15 dictus] hic add. T: r ad discretum est superiocorr. Steph. rum dictorum molesti TC 16 uiae pedibus scrupulosae ut om. scrupeat in q T A, scrupea t 1 n n q F, scrupea m q t B, scupi at (scrupi a T)inqt^ TC 17 etiam pro adhuc 0771. etiam] 1 T c. t. r. o.] C T^ R 6 -4, c tyo B, cum tua religione odium F, cum tua rodium C, tua r
13 at] et
ATC
\\
|
F\
ut
I
Mrai
restat] h
\
J5
|
etiam
14 ScruB
||
\\
||
II
TC
\\
20 habeafis
ANDRIA V
941
4,
3644.
255
QVAERis scirpus palustris res Lucilius in primo (7 fr. 36 M.) 'nodum 2 Est autetn scirpus in scirpo, in sano facere ulcus', nodo et leuis iunci species. alibi ipse (Eun. II 3, 24)
est et leuissima.
38
NODVM
iN sciRPO
Plautus (Aid. l^ 9) ^scirpo induitur ratis'. 40 iD QVAERO rursus Crito obliuiosus est utpote alie-
IV
narum Isine
944 945
rerum.
41 voLVPTATi OBSTARE uunc lactitiac et gaudio. 42 HEvs CHREMES ^heus' dicendum erat, quia Chremes
lo
Critonem intuebatur.
946
duas res ostendit Pamphilus: ipsa saepe audierit, et quam sua sit Glycerium. 2 omnis nos gavdere hoc chreme aut ^hoc gaudere' correpte aut *hoc' producte, ut sit: hac re. 3 Et gavdere supra (v. 36) adnotauimus: nostris gauet
is
dere,
ei u.
alienis
gratulari.
Sallustius (Hist.
m.
u. g.'
I quam
fr.
89 M.)
^et
laetari.
947
hoc
est:
ne irascaris.
NODVM
QVAERis
T)
om.
^, syrpus
palustris
(stripus
H
<(est>
TC
T
\\
TC
C
sima
ABTG
p
2 est om. lenissima (Jiic om. TC) in om. 3 cirpo {corr. syrpus iunci in ras. F*, iuncci B, uincti T, unci et
\
AV
m. 2)
|I
AB,
u.
lenis-
A
\
||
4 lenis
species]
5 iuncceas B, iunceas C, moras ipsae F, om. inducitur 6 scyrps C; scirpea Fest., sirpea codd. Plaut. ut poetf 7 qvaero] quanto T, quam C rusus C raris C
J5,
II
ppes
\\
nunc obstaret codd. 9 uoluptatio A, uoluntati (-te) 10 hevs chremes om. qua (corr. m. 2) et] quia 12 a.] audiui 11 intuebatur <dixit> <est> et
II
||
jj
13
B
j
\\
15 haec F, hec T gaudere T, chreme hac F, om. -B haec F, hec 17 gratulari om. corrupte gaudere om. 16 annotauimus r ut si gaudere hac re (Et om.) C u u. 18 ei] Ci C 17 Sallustius] iustius g.] u n c C 19 quid u c T^, n gau B, g F, u
||
\\
BCV\
\
||
\\
11
TC F
umn-
A m om. B
||
TC
||
ne om.
irascentis
256
pONATI COMMENTYM
45 o LEPiDVM CAPVT in quo leporis est plurimum, dicitur, nam lepos est uenustas. 47 1 NEMPE sciLiCET ^uempe' et ^scilicet' dicentes manu uultu dotem significant, quod mox intellegit Chremes.
tov
1
^scilicet'
048
lepidus
950
uel
alii ccTcb
PAMPHiLi EST id
est:
2 dos
951
48
uideri
datum
quod non
sit
acceptum.
eho
id,
hic ^eho'
dic- lo
ad
quod
turi sumus.
50 DAvo ego
I.
D. N.
id est:
non
iuste.
15
sed hic ad causam rettulit ^non recte', senex uero ad rem 2 havt ita ivssi quia quadrupedem conrettulit.
stringi iusserat
quasi recte
non
uacat,
nam iam
et
et
scentis
1
est et placabilis
animi,
1.
havt ita
eleganter
9)
1
in quo] inquid
manu]
ma C
\\
patrem Ter.
B
||
{cf.
et
\
om.
Ad. V9,
silicet
\
B TC
dotem V, om.
signi-
ficant V, significat
B,
aNOTOY
II
TC
I
A, sig* TC, sig' ^ 5 ali AV\ ^nOTOY A, anotoi C, anota T, a*** V <ob)> chremetem PAMPHiLi Pamphilo om. B idem 0, uel T uxore A
decem talenta] pam 8 dacio eni ab accepto B AcciPio] ac J5 accipio 9 datu A hicj hinc A C, hui V eho rone A nec] h ei ^ om. B 10 non admirationis Schoell {cf. III 2,20): admratio J., admiratio BTCV\ adhortatio Schopen coll. Eun. I 2, 50 sed
datur
J5,
F dixisset V
(
||
\\
||
II
add. Schoell; an admira<^tionis interiec)>tio est, <(sed)>.? H 12 ego] d g"" T I. I D J., id n V, id telam negotii C, N.] id dedam n sceleritatem C 13 qvi quam ob rem T, om. 14 PATER om. non <^tamen^ C iunctus est A, uictus om. id est om. est TC\ om. 15 hoc non <(iu8te> recte 16 rettulit om. haud ista T F, aut ivssi] uisi T, 17 stringi om. quadripedem quasi] quia C hec T 19 plecabilis C animi 18 non om. V uocat iculariter -B i in ras. F* in ras. F^ animi <est)> C haud
II
B B
||
B B
\
\\
AV
||
V TC TG
TC
[|
jj
^CF
||
ANDRIA V
lusit
4,
455,
2.
257
ad amphiboliam et simul ostendit, quam propitius sit Pamphilo pater et quam facile ueniam Dauo impetrare possit ab eo, quippe qui iam etiam iocetur; Pamphilus enim dixerat ^non iuste', ille sic respondit, quasi dixerit 'non diligenter uinctus est'. 4 Et havt ita ivssi sic enim praeceperat {V ^, 24) ^quadrupedem c'
5.
PROViso QviD A. p. A. E. hacc scaeua alterum Chremeti generum comparat, ne aut Charinus tristis recedat aut non prouisum uideatur Philumenae. 2 proviso q. a. hoc colloquium propter compendium fabulae inducitur, ut una narratione etiam negotium Charini transigi possit. 3 PROviso Q. A. dupliciter res ab oculis spectatorum rao1 1
uentur: aut enim futura promittuntui* aut facta narrantur.
lo
res
significat:
et
procedo
i5
958
2 1 NVNC sic ESSE Hoc VERVM L. ^sic' dclicate pro2 at mihi nuntiandum est et separatim distinguendum. NVNC sic ESSE <^HOc)> VERVM LVBET scnsus hic est: alii putent ut uolunt, ego autem uerum esse confirmo, quod mihi libet uerum credere.
1 iussit ad amphiboliam A, lusit ad amphiboloiam F, ad amphiboliam lusit J?, ad amphibologiam TC 3 possit] sc. Pamphilns 4 enim Schopen: autem codd. respondit sic J?, sic respondet {ex -it corr. m. 2) F 5 haud BTGV\\Q quad -B c.] constri- J5, om. TC\\ 7 quid agat p a e F, quid agat pam a e C, om. B 8 chremeti generum V ne haut A d a-ut A^
\\ II
\
20
|1
om. om.
T B
||
\\
II
q. a.]
quid agat
A^ coUoqui * * non
F",
\
propter Grauert: post J.0, (m ras.) F^ pt T, potest pabule C ut om. 11 una negatione T trasigi C 12 q. a.] quid aA^ 13 T enim ow. F, q; promittunt AT\\ 14 prouiso om. duas res] duo TC procedo et ^''"uideo {sscr. m. 2) F, et prouideo et procedo TC 16 nvnc] non C hoc esse l.] delicate ex -cande corr. C 18 lvbet] iubet 0, J5, lu- T, in^ C libet ABV,]- T 19 putant TC quid AB\\ 20 lubet (sscr.) F
I
B A
II
\\
II
BTC
||
\\
||
Donati comm.
rec.
Weaane
r.
17
258
959
aut
DONATI COMMENTVM
3
1
EGO DEORVM
est
V.
p.
s.
E.
A.
proprium. mutuum est, quicquid ad tempus habemus nec postmodum nostrum futurum est, ut uilla, domus, uxor, filii et cetera in hunc modum, proprium, ut uirtus animi, est bonum sempiternum, quod
mutuum
aut
proprie
apud
se
non enim aliunde uenerunt, sed ipsos sunt semper. et Epicurum secutus hoc dixit.
de
diis
dicitur;
nam
inter
quod sempiternum ad deos, perpetuum proprie ad homines pertinet. 3 EGO DEORVM V. p. s. E. A. hanc sententiam totam Menandri de Eunucho transtulit. et hoc est quod dicitur ^contaminari non decere fabulas'. 4 ego deo(^prol. 16) RVM viTAM non dixit quod sit, sed quod uerum putet.
sempiternum
interest,
et est
et
perpetuum hoc
lo
diatur, de otio
perpetuac, sempitemae, quae non accommodatae ad tempus ac mutuae. sic et supra (IV 3, 1) ^nihilne esse proprium cuiquam!' 961 5 si NVLLA aegritvdo hvic gavdio I. scilicet secunsint
960
4 PROPRiAE svNT
20
dictam sententiam: fuerit uoluptas, deus sum 963 7 QviD iLLVD GAVDi EST iu
supra
1
V.
dum
si
propria,
inquit,
haec
aliis
Daui persona
infertur.
A.
om.
B
|
\
tuum] proprium
A
T
est 07n.
II
semper sunt B 9 quod om. B 9 hoc interest] hoc est AT, est hoc C 10 adeos A ad homines proprie B sempiternum quod V 11 v. pertineat ^ F F, etca.] uitam propterea s e a
II
ad
TC
\\
B tempus B
est
V.]
uitam F, uita
|
\
C omne A
\ \
||
mu-
W.:
\\
et codd.
om.
II
\\
||
uita
T 13 dicere fubulas A 14 vitam] u- B, C 15 est om. TC ^OrMHeniKOYPIOC A, ^OTMHCniKOYPIOC B, SoYiia imyiovQLOv M\ **** TCV\ repudietur IG perhenni AB, perhemni C 17 sunt BTC\\ C, -diat T 19 nihilnon C 20 si gavdio propri B cuiquam om. B
II
12
menander
\\
\\
II
II
\\
om. Hvic h g intere C, inter T, interi.] GAVDio] uenit 21 dicta A, dictum T inquam F|| scilicet] i^ F 23 Quod gaudii ATCV, g\m in ras. F*
\\
||
ANDRU V
964
8
1
5,
36,
6.
259
2 80-
NAM HVNC
SCIO
MEA SOLIDE
CCQXaiaflog.
6.
in hoc Ectu mira arte quae restant de comoedia, breuiter explicantur et de2 pamphilvs signantur duarum sororum binae nuptiae. 1
H. E.
ea,
PAMPHiLvs VBiNAM
VBiNAM
phili
H. E.
et
DAVE Qvis HOMO in affcctu gaudeutis PamDaui gratulatione cognitionem rerum Charino
966
967
praebuit, cuius persona parce utitur propter compendium. 2 CERTE ID SCIO QVID MIHI OBTIGERIT *SCio' id est
MORE HOMiNVM ^homiuum' abundat. HOMINVM EVENIT VT QVOD SIM NACTVS MALI
mali celerior
est
persensi. 3 1
10
2 more
quam
boni.
quam bona
rescierit
nuntientur.
ad hoc ergo
quod
ille
prior
15
quod
esset uinctus,
quam
cognosceret.
969
ut
970
5 MEA GLYCERTVM s. p. R. haec ita narrantur Dauo, eadem opera etiam Charinus audiat. 6 1 PATER AMicvs svMMvs haec omnia, ut diximus,
1
^PKMCMOC AB, arehaismos F^, *** TC 2 figura] T mPOIMOION ^, H^POIMON B, om. TCVJ
||
rum
TC
pamphilvs
|
\\
6
1
gratulationem C 8 parce F propter 9 certe id: J., om. B Klotz: post codd. quod F mihi con10 persenti T, perscio id est om. B tigerit C, 11 hominvm] ho- B hominum om. V\ sensi <^quidem mihi)> -B 12 qvod] q MORE 12 sim om. B T, om. C mali] ma B, r 13 est om. TC idem C 14 bona quam mala 15 rescierit Schopen: scierit ad hoc om. TC quod] quo
F, 6
II
T
\\
C pam C
\
\
4 qui
et om.
5
\\
duorum
TF
|
n. e.]
|
sociohic
adfectu
|
\\
mc- BT
||
II
||
'I
A
|
|1
AB
||
uel 8ci
BTC,
17 MEA
dixerit
p.
A,
scierit
I
s.]
oin.
V\ iunctus ipse Steph.: is codd. 19 patkb suos F r.] repperit <^etc^5 V amicvs svmmvs] a sum B, a s T
\
||
||
17*
260
DONATI COMMENTVM
2 amicvs svmmvs
971
7 NVM ILLE SOMNIAT EA QVAE V. hinc Vergilius {Ed. VIII 108) 'credimus? an qui a., i. s. s. f.?' 8 AH DESiNE compendium attulit. 972 2 omnia 11 1 BENE FACTVM a gratulatioue coepit. 975 me in 3 age tvis secvndis compendium. [rebvs] reSPiCE haec sunt, quae absolute dicuntur. et est admonitio; sunt enim, qui felicitate elati ne respicere quidem uelint 4 Et respicere est proprie retro aspicere. amicos. 5 Id est: quem praecedis felicitate, non obliuiscaris.
lo
976
31.)
c.
Lucilius in septimo
est
{VII
fr.
tuus
meus,
si
discesserit
horno,
15
978
hi uersus usque ad illum uxorem' negantur Terentii esse adeo, ut in plurimis exemplaribus bonis non inferantur. 13 ATQVE ADEO LONGVM EST ILLVM EXSPECTARE quia 977 et audacter et artificiosissime binos amores duorum adulescentium et binas nuptias in una fabula machinatus est,
1
14
^gnatam
tibi
meam Philumenam
20
dantur
amicus
TC, amant ipsi sibi somnia (sopnia B) fingunt B V 5 ah] A^N-h^ A, a^n^n. TC, om. BV\\6 benef JB a] ea V 7 AGE me] a m 5 in tuis] iratus (corr. m. rec.) A, in t BTV secvkdis] sBV, {post r- 1.) T rebvs] r^ TF, om. B 8 ab salute A dantur T\ ammonitio B, aspice C, r- TV
\\
V
s
\\
v.
\\
II
\\
admowitio F, commonitio
repicere
1 1 Id est] et T quam T proprie est jB facilitatis T|| 12 est nunc chremes F, est chr 0, est n c T, est om. septimo] VIP F, vn" B, 7" C IS pretur C, pf 14 gentilis Lindenbr.: om. T decesserit jL. MiieUer homo 15 tv dave (haec om. B) abi gentili codd.; Gentius L. Mueller DOMVM (do JB)] te exspectabam est de tva re Schopen; cf. Bitschl, hic 16 gratam C, -ta 1\ natam Parerg. 599 phil meam 17 ut om. T in om. C plurimis] negant inserantur F, ferantur TC 18 est longum J5 pluribus 19 artificiossime C duorum amores T 20 binas nuptias om. C
\
TC F
\
\\
9 uolunt
TC
\\
10 Et om.
|
||
m
\\
TC
\\
\\
TCV
ABTC
\
||
\\
\\
\\
ANDRIA V
6,
617.
261
comoediam
aliud
et id
transferebat,
post
ne uel iusto longior fieret uel in eandem rerum similitudinem cogerentur. propter 14 2 SEQVERE ME INTVS APVD GLYCERIVM iam post
scaenam
rettulit,
scaenam
}60
itur,
niliil
agitur.
16 NE EXSPECTETIS DVM EXEANT HVC INTVS DESPONDEBiTVR mire dixit latenter se laudans: quo uerbo auidum adhuc populum audiendi adeoque cupidum et intentum ostendit, ut finem comoediae uenisse non senserit. 981 17 1 INTVS TRANSIGETVR SI QVID EST QVOD RESTAT
poeta Hereditatis iustam repetitionem ex Critonis persona praetermisit, quae ei Glycerio cognita iure tribuebatur, ne uel paruae rei Critonis tractatu aut defraudatione Glycerii infuscaretm' finis fabulae ad laetum exitum
artificiose
lo
15
spectans.
si
dignum non
1 id] est
est,
om.
in
ne
\
3 scena
\\
\
iusto]
sc.
-KataatQocpriv add. Schopen 4 cogerentur (conger- AC)] sc. hini amores et 5 seqvere] add. Mitschl amores bini hinae nuptiae; awiepropter 7 expecteris C, exspectis ME om. TC\\Q procenio se
\\ \\
I
multo C fahulam;
longius
A 5 despondebitvr] de J., ex-.B|dexh.B, deh- T huc C laudans <('ne exspectetis'> Schopen 8 dicit TC T JB, d Simdum adhuc V, adhuc auidum B 9 ostendit et intentum B
\\
\ \
II
\\
\\
10 euenisse
TC
11 trans
\\
JB
si
|
quidem
(om. est) C,
\\
12 petitionem
\\
tritonis 14 pare 13 iure] in re C? tribuatur tracta tua ut A, tractatio aut TC 15 infuscaretiirj n fus16 siquidem caretur A, (non f-) in ras. 7^ fuscaretur quia 0?. T 17 rogat C {om. est)
\
II
TC rei B
\\
tritonis
\
1|
ATC
\\
B = cod.
JP=cod.
s.
Xm
V
95
s.
(
s.
III 2, 1).
2, 25).
lat.
XV.
inclinatae
C 224
s.
XV.
{litterae
F= cod.
L = cod. P = cod.
J)
XV
man. 2 in rasura;
v.praef.).
= cod.
s.
XV.
XV.
s.
XV
(man. 4 Graeca
suppl.).
schol.
Bemh.
schol Vatic.
= =
Calph. Steph.
princeps Veneta s. a. (Vindelini Spirensis). Calphurnii Taruisiana 1477. Rob. Stephani Parisina 1536. Frid. Lindenbrogii Francofurt. 1623. A. H. Westerhovii Hagana 1726. R. Klotzii Lipsiensis 1838.
W.
= Wessner.
significat.
* * * * lacunam
EVNVCHVS
PRAEFATIO
I.
Haec masculini
,
de facto adulescentis
nomine nimcupata est EunuMenandri uetus, quam ille auctor qui se pro eunucho deduci ad meregeneris
est.
atque in hac comoedia qui personam Parmenonis actor sustinet primas habet partes, secundae sunt Chaereae, tertiae ad Phaedriam spectant.
5
crimina
huius prologus sane est concitatior, nam et obicit aduersantibus et comminatur in posterum et acnarrat
lo
cusatorie
iniuriam
et
Terentio
factam
et
ad
ulti-
mum
haec
tumultuose
et TtQozaGLv
cum magna
dicas
et iTtlraCLv
et y.aTaaxQOcpriv
aequales
i5
ut
longitudine
operis
Terentium
1 paragrapM in primis praefationum capitibus sibi invicem 2 et] q^ T illic C est om. V nomine 07>i. respondent 5 ex ex et corr. C 7 actio 3 adduci TC, aduci aucto T et om. 10 <hoT substinet TG cherie T 9 est sane et 1.] etiam et 2.] {Reiff'.) minibus^ aduersantibus 12 et] qz T, om. V poetam] penam TC, {add. etiam 13 haec et] hoc q^ T nQoraaiv viataatQocpi^v] pro et) (per t Wiss.) nPOT^CIN et eniTd^CIN et R^Td.CTPO<t)eN B, haec et nQotaaiv -Aal initaaLv v.al syiatatQocpT]v V., per ttqotaaiv i-nllaaiv iy.atdatQ0(fr\v TF^ om. C *,
\
II
\\
\\
TCF
II
\\
CF
\\
\\
\\
aequales {in mg. uel epitales; sic vel epicales dett.) V 14 dicas Steph.: dicat codd. operis ex -rum corr. longitudinem T Terentium] terrentii tritinnum T, terminum C
\
*****
TCF
\
\\
266
DONATI COMMENTVM
5* actus sane implicatiores sunt
in ea et qui
non
fa-
cile
parum
quinque actus ne respiret quodammodo atque, distincta continuatione succedentium rerum, ante aulaea
fieri,
doctis
ideo
quia tenendi
^ublata fastidiosus spectator exsurgat. acta plane est ludis Megalensibus L. Postumio 6 L. Cornelio aedilibus curulibus, agentibus etiam tunc personatis L. Minucio Prothymo L. Ambiuio Turpione, item
laria
et
sinistra
ob iocu-
10
6* et acta est tanto successu, plausu atque suffragio, ut rursus esset uendita et ageretur iterum pro noua proque ea pretium, quod nulli ante ipsam fabulae contigit,
odo milihus sestertium^ numerarent poetae.
7
15
deuerbia in
illa
mutatis modis exhibita sunt. 8 TtQoraxvKov TtQoacoTtov nusquam habet, sed suis tan-
tum
9
1
20
2 possunt
implicaciones B, ampliores C et] ut C (F t. Wiss.) 4 uelud T, uult C respirent 3 spectatores continuatione ex cominaTFV, respicerent C 5 alibi tione corr. V, continacione <(~)> rarum C si^lesi 7 acta 6 fastidiosius CF\ exurgat spectator C 11 grauitati post p. 267, 3 militaris plene B, plena <(et^ acta
II
\\
\\
||
\\
TCF TCFV
\
I
mB
T
C
\\
L.]
I
lucio
et
B,
lutio
\\
personatis
Ter. cod.
om.
8 9
\\
om.
VI
in did.
curulibus]
curam aedium
codd. prothimio B, -nio T, prochimo CF, prot^ino L. ambinio TV, om. 10 claudio codd., corr. KJotz tiburs T et om. T ioculatoria 11 grauitate 12 facta 13 ut] et plausum proque ea] suffragatio 14 fabulam codd., corr. Beiff. 15 octo milibus sesterpro tium (sext- CV) secl. Sahh. 16 deuerbia] de uerba T, de aduerbia (7, ***** in illa Sahh.: nuUa TCF, multa V, ***-B sepe <***> T 18 nHOT(\CTIRON RC B,
\\
TCF
\\
F
||
\\
TCF
\\
TCF
II
\\
\\
nPOCONON
TtQoxaQTi-iibv
v.a.1
Gioitov jf'*,
********
propriis
nQOGovbv
personis]
si
jj
20 facetus
TCF
TCF
EVNVCHVS PRAEF.
5-II
1.
267
et uitia hominuin paulo mordacius quam in ceteris cai*pit. exempla autem hic morum trina praecipua proponuntur:
pronuntiata
^Terenti
5
adulta
commendatione poetae ac
nam
Terentiana scripta
non
sine crimine,
hanc translata
per prologum
10
n.
1
uii-go
nobilis
atque ad-
uecta est
ibique matri Thaidis meretricis ab amico dono data est et educta uelut soror cum filia est Thaide.
Rhodum
15
profectus Thaidis moriuam Rhodi et supradictam uirginem ab heredibus mortuae animaduertisset ueno esse pro-
et 20
om.
et]
I
qz
uita
I
morum] mox C
ed. pr.;
\
scilicet
secl.
tionem
TC
ac] et
F
1|
potiuntur
\
07?i.
||
scripsimus)
F scripta] sumpta Sabb. est <^et> V sine examine C 10 sunt F multisj nonnullis Schopen, aliis Sabb. 11 per om. TCF prolugum poetis om. TCF
\
2 hic mordarcius J5, moderatius C 3 moris] tenia T, tria ^0^25 commenda4 terentii codd. Sabb. 7 facta ;?. 268, 18 6 meretricis
\\
||
F F
|1
\\
||
\\
alibi
\\
1!
T aduecta TCV, anduecta 13 matris T mercatore add. m. 2.) C H 14 dono data] donata V thai//de C 1.5 16 mortuo instituta quodam] na ut vid. T, om. C
I
12 Rapta] * apta
F, actu
|1
amico (w mg.
\
il
\\
(-tuaF)T(7F
niortua rhodi
II
V
C,
(i
17 dilubatur ex a corr.)
C cum]quomFj|
1
ueneno C, nemo
qz,
\\
20 ignarum
CF,
ingnara
et]
ex
268
DONATI COMMENTVM
dono amicae suae uexit Thaidi. uerum postquam adueniens riualem Phaedriam apud amicam repperit, quem per eius affirmauit se non absentiam sibi meretrix conciliauerat ante daturum promissam uirginem, quam Thais foras aemu,
lum
illa igitur etsi amabat Phaedriam, cupipepulisset. ditate tamen recuperandae uirginis et ciuis Atticae et quam a paruula ut sororem dilexerat, exclusit Phaedriam.
ille primo irascitur, post accepta facti ratione a Thaide lenitur et in bidui spatium sponte concedens militi rus proficiscitur statim ac, ne uel muneribus ab aemulo
hinc
10
superaretur
milite,
ipse
Parmenoni
iubet
abiens
Chaerea frater Phaedriae tunc ephebus uisa in uia uirgine inflammatus amore eius ad hoc euasit ardore uehementi, ut pro eunucho ipse deduceretur ad Thaidem. hac occasione uitiata uirgo
et
15
mox
ciuis
et nobilis
uxor Chaereae; Phaedria et miles per parasitum redditi communi amica sine certamine potiuntur.
m.
1
primo
In primo actu Phaedria exclusus a Thaide et secum et mox cum Parmenone conqueritur fortunas suas
20
1 suae om. 2 riualem] et malem 3 conque C 4 emulum foris (furis T) siliauerat non ante se 5 pepercisset 6 tamen <et> igitur] ergo 8 hic oratione AtticaeJ amice CF\\ 7 excludit
||
bidui spatium sponte contendens militi F, et (q^ T) in eo cedens (mcocedms T, in contendens F) militi (multi T) bidui spatium sponte (-tis credens 10 ac] autem V T) <in> muneribus C ab aemulo] abeundo TC, adeundo JP 11 ipse quoque] quique (quin12 parmenonii T ducere que C, quamquam T) ipse 14 <in> amore V ad hec C, ad hui TCF\\ 13 chedria T T 15 duceret 16 uitiata] intracta G 17 <et> phaedria
I
TCF
|j
\\
II
TCF
\\
\\
CF
otn.
|1
et
in
TCF
II
TCF
1|
\\
II
||
\\
||
redidit
\\
20
<G>
in
EYNVCHVS PRAEF.
(sc.
II
1 III
4.
269
l) et ad postremum coram accusat Thaidem; permulcetur ab eadem et uoluntate digrediens rus sese concessurum
in spatium bidui esse promittit (sc. 3). 2 secundus actus profectionem Phaedriae continet de-
Thaidem
tum parasitum loquentem, per quem uirgo a milite dono amicae missa est (sc. ^), tum interuentum Chaereae amantis uirginem eiusdemque cum Parmenone
i)^
per ridiculum coUoquium {sc. l), tum inuitationem ad cenam Thaidis, tum oblationem uelut eunuchi Chaereae et puellae ex Aethiopia per Parmenonem factam (sc. <2), tum uerba Chremetis ad Thaidem uenientis perductique ad
15
militem (sc. 5), <(tum)> Antiphonis Chaeraeque colloquium de uitiata per dolum uirgine (sc. 4 et 5). 4 in quarto actu Dorias nuntiat iui-gium inter militem
et Thaidem (sc. l) -(* * *^ reditum ex uilla Phaedriae (sc. 2)., querelam Pythiae de uitiata uirgine apud Phaedriam et eiusdem stupentis quod audiebat (sc. 3 et 4), eiTorem ebrii Chremetis (sc. 5), uerba petulantia Thaidis aduersum militem
;
20
adcusant (acc- T)
sese rus
\
eademC, om.B
4 secundus om.
dilegantis
||
\\
{t.
7
||
phaedriae profectionem
\
\\
que
tum]
||
Cum C
II
colloquium ridiculum B parioluculum inuitationem V (t. Wiss.) 13 scenam 2'6' tum] cum F, (7, <(per)> tum per V uelut oblationem (allit- F, ad oblat- T) chaereae uelut eunuchi V eunuchi Parmenonem o?w. thaidam uenientem 15 <(per> uerba F, uia T {t. Wiss.) colloIQ tum culd. Sabb. T perduxitque C, perdixitque quium oin. B 11 uirginem C 18 actu om. B <[tum^ nuntiat
| |
qua Schopen
ex
\
10 ipso
\\
\\
pa//////siti
\\
\\
II
F F
TCF
\\
\\
||
TCF\\
19 et Thaidem] etth
\
B, om.
<tum^
\\
reditum <(habet)> Steph., <tum> reditus Sabb., ^continet idem> reditum W. phedri C 20 querela Sabb. phithie C, phicie B 21 quod] qui CF{B t. Sabb.) audebat F, audiat V error Sabh. 22 <atque phicie {=p.270, 56)} uerba B,etT\ aduersus C
\\
\
\\
270
(sc.
DONATI COMMENTVM
6)
et
militis
querelam Thaidis de
Chaerea
(sc. (sc.
(sc.
<5);
cum Pythia
5), tum perturbationem Parmenonis per dolum Pythiae 4) atque eius indicio per senem, qui rure tunc aduenerat, confirmatas nuptias et ad ultimum reditum in gratiam militis cum Phaedria et Chaerea (sc. 5 8).
PROLOGVS
1 1 SI QVISQVAM EST QVI PLACERE STVDEAT BONIS attendenda poetae copia, quod in tot prologis de eadem 2 bonis causa isdem fere sententiis uariis uerbis utitur. QVAM PLVRIMIS ET MINIME MVLTOS LAEDERE CCVrl^d^STOV JtQ&tOV. 3 3 IN HIS POETA HIC NOMEN PROFITETVR SVVM CUm
10
dixisset 'quisquam', intulit Hn his'. et alibi {Heaut. 114,13) 15 ^cuius mos maxime est consimilis uestrum, hi se ad uos
Lanuuinum
retur.
significet,
quis',
cum Luscium
fate*
se
laesum esse
Et tvm
canit Hesperidum'.
20
2 disposita 3 querelam thaid (!) 1 ridiculoseque 4 uitiare C 6 tum] tamen C post uirgine phicia 7 eius om. indicio ex -ciu corr. T, iudicio phicie 9 cheria 10 si bonis] si quisquam tunc] *** etc. bonis <^quam p {add. qui/// (s erasa) C
FV
B
I
\\
\\
TCF
\
||
\\
il
BT^ qp-stbT|
de (7\ in C^ 12 iisdem F, iidem {sscr. bonis 13 q p et Ttg&rov om. m-1- jT 14 in TtQorov F, a * * * * C, **** swM om. 15 intulitj intelligit 16 est om. {t. Wiss.) consilium nostrum C hisce ad duos 18 est om. T bene si quis om. T Luscium] lu B,\- TC, l<^uscium)> {add. m.2) 19 lanuinum (uin ex corr.) C, lauinium T F, la. 21 experien-
m. 2)y
ni.
2)
C C
I
II
11 quot
C^
T
\
||
\\
||
||
\\
dum T
pro om.
\\
|1
EVNVCHVS PRAEF.
45.
PROL. 19.
271
(Verg. Aen. VI 304) 'iam senior, sed cruda deo viridisque senectus'. 5 5 ExivSTiMAViT pro existimarit. 6* 6 1 RESPONSVM xoN DiCTVM ESSE dcest *ei', ut in Phormione (/ ^, 6) ^si quis quid reddit, magna habenda 2 non dictvm esse superius Mictum' (v. est gratia'. 4)
pai-ticipium
<^est)>,
inferius
3 redicuntur, qui malignis iocosis salihus maledicunt. SPONSVM NON dictvm esse figura nXoKri^ nam ^dictum' bis
numero positum supra nomen significat, infra participium, ut in Heautontimorumeno (F 1, 3 4) ^in quem quiduis harum rerum conuenit, quae sunt dicta in stultum'. 7 7 1 Qvi BENE VERTENDO ^beue' pro ualde. 2 Et vertendo in Latinam linguam transferendo, ut {Plauhis Trin. proh 19) 'Plautus uertit barbare'. 3 Aut verTENDO con'umpendo. 9 9 1 IDEM MENANDRI <^4>ACiMA)> NVNC NVPER DEDIT
lo
i5
apparet pronuntiatum, quasi hoc ipso admonuerit spectatorem, quam turpiter et imperite haec fabula scripta sit. 2 Et bene *nunc nuper', ut ex uicinitate facti ostendat nihil esse dicendum, quam displicuerit haec coro civxov.
20
F\
4 res- dic^ non esse deest 7 est add. 8 malignis iocosis (dett), (ed. pr.) 9 esse <^q s p > V figura res^ non dic esse malignis TT^OKI;) B, figura * ^f * F, * * * figura T, figiira C his numero Cy numero bis F, numero J5 11 ut om. C CavTonrumerumenon F, eautonturum^ B, eutontu C \ eatontu T quem] me Ter. 12 hoEt vertendo om. bene rum T 13 qvi bene vertendo om. 14 latino (om. linguam) transferendum TC ut Sabb. est om. 17 <t>ACMA add. Sabb. 18 t6 avtov Rabboic. codd. 15 AutJ uel
Bentleio
benda
\\
|1
DL
j|
sed
TC
\\
\\
ji
II
TC
II
!|
\\
TO
ed.
dkYTCOY B, toXvtcov F, ***** T, om. C; phasma to avTO admouerit pr., t6 ^^da^a' ytad-' avto Sabb. ipsum TC
|
II
19 et om.
(sscr.
m.
^o
rec.)
T V
\\
20 ut om.
(7,
TC
1
\
facti] fastidio
B
C
quod
\\
21
quam
C,
\\
22 lusum
\
lammiu J, laminium
sit] recessit
lauinii F, la
propter
recens
272
DONATI
COMMENT
3 phasma autem^ nomen fabulae omnes meminerint. Menandri est, in qua nouerca superducta adulescenti uir-
ginem, quam ex uicino quodam conceperat, furtim eductam, cum haberet in latebris apud uicinum proximum, hoc modo secum habebat assidue nullo conscio: parietem, qui medius
inter
mariti ac uicini fuerat, ita perfodit, ut ipso transitu sacrum locum esse simularet eumque transitum infelici
domum
uocaret
ad
se
uirginem.
adulescens, primo aspectu pulchrae uirginis uelut numinis uisu perculsus exhorruit, unde fabulae Fhasma nomen est-^ deinde paulatim re cognita exarsit in amorem puellae ita, ut remedium tantae cupiditatis nisi ex nuptiis non reperiretur.
itaque ex commodo matris ac uirginis et ex uoto amatoris consensuque patris nuptiarum celebritate linem 4 Utrum ergo hoc dicat, quod totam accipit fabula. fabulam transferendo laeserit Luscius Lanuuinus, an non
15
hoc,
de
quo tantum
reprehendat,
sed
his
signis
uelit
ostendere,
quem
dicat uitiose
20
ambiguitatem cum adiectione proferebant; nam nisi adderet ^nunc', hoc ^nuper' olim, pridem etiam significasset.
1
meminerant
bulae
\\
2 est oni.
I
\\
3 uicio uirgine furtim eductam Steph.: fortune (furtiue TCV) 5 habeat C 6 intra C concio pariete T
\
BV
autem om.
menandri fabule T,
fa-
supraducta
|
|{
\\
\\
codd.;
cum
Sabh.
\\
8 in
C
est
spe C^
in 12 paulatim om. 13 ut om. T cupidinis nisi nuptiis repamorem] amore 14 ita ex toto amore perietur ac] et JBF etl ac (-ris T) concessuque TC\\ 15 fine T, sme C\\ 16 accepit {B t. Sahh.) fabria T dicat hoc quod] per T totam] tantam BCV\\ 17 lucius TC, l-V\ lauinius F, lascinins T, lacamius C, la an Steph.: ac BCF, at T 18 reprehenderet uelut credere T 19 imposuisse F, com(-dat ex -dit t. Sahh.) 20 culpe in -pa corr. C^ in ^. om. 21 dedit pone T nuper] dedit nunc nuper F, dedit J5, om. TCjj 23 et iam
men
phasma
\\
TC TO
||
11 percussus F,
est om.
\
(ex -u corr. m. 2)
||
no\ \
TC
5
B
\ \
TV
B
TC
|1
\\
II
BTC
||
TC
EVNVCHVS PROL.
9-10.
273
6 IDExM MENANDRI PHASMA NVNC NVPER DEDIT hanC fabulam totam damnat, ut apparet, silentio; Thesaurum uero non totum, sed ex uno loco. 10 10 1 ATQVE IN THESAVRO SCRIPSIT CAVSAM DICERE ^thesaurum' Latini veteres secundum Graecos sine N littera
proferebant.
atqve
in
DiCERE arguit Terentius, quod Luscius Lanuuinus contra consuetudinem litigantium defensionem ante accusationem induxerit. huiusmodi enim est Luscii argumentum: adulescens, qui rem familiarem ad nequitiam prodegerat, seruulum mittit ad patris monumentum, quod senex sibi
uiuus magnis opibus apparauerat, ut id aperiret illaturus epulas, quas pater post annum decimum cauerat inferri sibi. sed eum agrum, in quo monumentum erat, senex
10
15
monumentum
aurum
retinet,
causam suam
|
sic
cum
quod fuerit, quid ego hic praedicem, quae contra naturam iurisque conquod tu scias'? etc. suetudinem posita argumenta notat Terentius, quod ille
idem me phas nunc de
Rhodiensibus
.B
j
T\\ 4 dicere] d^
phama T
2
|i
dampnat totam
C,
lucius
II
5 sine-h^ F, sim-U-
proferebant littera
lutiua
TC
II
6 iN
II
DicERE
|
om.
7
II
lucius T,
\\
9 lucii C, lucii {sscr. m. 2) {sscr. m. 2) F, \-B\\^-B, om. TCV V 10 rem] tunc TC ad nequitiam om. T seruulum] *>. Bj; 12 operibus C, {add. sibi) sibi om. C 11 mittat B ap| \
\\
13 quas pater om. id appareret post] per pamerat C ad parien15 ab sscr. C* 14 eum] cum C C inferi 18 detexum J, dum 17 senes T tumulum C* {corr. m. 2) 19 capud defexum (ex in ox corr. m. 2) C uendicat V athenienses ait 20 suam his T senex prior 21 quod ed. pr.: quid codd. J (-sis B) codd., c(yrr. Sabb. 22 quod tu scias F: quod tuscia (uiscia T) TC, quod uis V 23 argumenta] arguit et Bentley lo Donati comm. rec. Wessner.
^
|
\\
B
|
\\
|1
II
BCV
\
\\
\\
\\
I|
II
274
DONATI COMMENTVM
11
11
Vergilius
quo, ut 2 Nam
5
possessorem fecit priorem agere quam petitorem, quod abhorret a consuetudine et iuris et litium.
12
12
tov ^petitor'.
cutio, si petit', sed "^quam ille' maluit, ut subaudiamus dicat' per ^evy^ia a superiore figuratum.
2 qvi petit avtl QVAM iLLE deest 'dicat'. 3 qvam ille qvi petit esset recta lodiceret ^qiiam petitorem' aut *quam illum qui
^causam
10
14
se
sic
14
TtdQci
2 ne frvstretvr ipse dehinc si loquatur. 3 avt TtQoadoMccv dicitur , sed rjd^iK&g addidit.
si
cogitet
taceat.
15
15
DEFVNCTVS lAM svM id cst: omni labore libera2 detus sum, auctoritate iam confirmata et inuiolabili. FVNCTVS lAM svM id cst: iam egi fabulas meas, aut: iam destiti periclitari in edendis comoediis, aut certe: iam 3 depvnctvs iam edidi quam tu reprehendis fabulam. 4 nihil est qvod dicat SVM Cirjfici dLavoiag' rjd-OTioua. MiHi non sit, inquit, de suis uitiis securus propter uetusta1
15
20
tem: nihilominus a
me
reprehendetur.
sit
TC
proponeret ex prouocaret
corr.
ut om.
7 ille om. C ille <^qui petit^ T om. et litium om. T avxl deest V^ <^qui^ dicat B, <et)> dicat C petit <^aurum^ xov W.: anterior BV, ante TC\\ 8 <ut)> esset T, <et> esse C petitorem <^quod (quam T) abhorret^ TC{cf. supra) 10 malit C 11 pro C zeuma codd. (g sscr. C^) figuratum] si *** T 12 DEHiNc SE om. T ne] nec F, ut C frustetur se ipse C
I
priorem facit
\\
3 privs
||
agerem
\\
4 Latinum]
\
quam]
\
T\\ 6 per -B 6
1
||
poxessionem ad T et 1.
\
\\
\\
II
11
\\
13 n^P^NPOCdiRY^N B, TtaQu TtQoaSoyivav F, * * * * T, om. C; oxriiia Siavoiaa riQ^onova ed. pr. {cf. infra) rjd^iv.ag Schoell {cf Andr. IV 1, 13): uos J5, nos TC, pos V\ post F* 18 dedisti C iam om. T 19 tu om. TC iam] i -B {dett.) 20 axfjiLa rjd^onoLta Jf^, (o%7j/Lta diavoiaG ri^oitova ed. pr. quod /iam)> C 21 de suis supra), ****** TV, om. uitiis om. 22 reprehendetur a me
\
II
\\
||
BC
||
||
TG
EVNVCHVS PROL.
16 17
in
10-24.
275
IS NE ERRET MONEO dlfl^Ci SmStKslag. HABEO ALIA MVLTA QVAE NVNC CONDONABITVR sic Phormione {V 8, 54) ^argentum quod habes condonamus
16
17
nam dono ablatiuo casui iungebant dono accusatiuo. 19 "^iTA VT FACERE iNSTiTviT^ obliqua 19
te'.
ueteres,
con5
uarratio facta
est
20
mirc, cum ordo meuideretur, si sic diceret 'postquam aediles emerunt quam nunc acturi sumus, perfecit ut inspiciundi esset colior
lo
pia'.
IV
21 23
autem mediam corripe, ut (Verg. Ecl. ^matri decem tulerunt fastidia menses'. longa 61) 21 PERFECiT mire, quasi difficile et illicitum. 23 1 EXCLAMAT FVREM NON POETAM mire reprchendit
^emerunt'
ante uitium,
quam
i5
24
24
nem 23
fefellisse
23
24
prehensio, siquidem licet transfen-e de Graeco in Latinum. 24 2 ET NIHIL DEDISSE VERBORVM TAMEN darc
20
eum, qui cum rem exspectet, nihil inueniet praeter uerba. et alibi (Fhorm. III 2, 32) ^uerba istaec sunt' et de contrario (Heauf. V 3, 21)
decipere
est
1
is
uerba
NE om.
****** TV,
moneo C, moneo
B B
om.
BC
ERRET MONEo] ccrtis certe moneo T, tero%rnLci STcisiKiaG {ante moneo) ed. pr.: 2 HABEo] ab eo T\ alia condona\
\\
MVLTA om. T Tunc V condonabitur T, -bunbitvr] etc. 4 nam <^et (a C)^ codd.^ corr. Sabb. tur C V 3 non donamus institvit] schol. <^quam)> condono accusatiuo <(actio^ T 6 ita ita facere om. 2)ertmet ad lemma qvam nvnc actvri svmvs 8 emere Fl| 9 emerent C, emere F|| 10 inspiciundi copia] etc. 12 loga F\ uiderunt fastidia menses sscr. fu 14 exclamat om. V^ fastigia 13 inlicitum F| 18 ex18 poetam om. T 16 uer de mire non po non po adhunc C 20 et tamkn clama (7, excla f\x om. dedisse <(se> V tamen oin. TC\ hic aut neminem fe21 est decifellisse add. {ex schol. 24, 1 male repetita)
I |
II
||
||
\\
II
tfmTC ^
B
I
\\
|1
^
\
\\
\\
\\
22 incum om. expectet rem TC pere B, decipere T ista hec B V 23 uerba <dare> uenit et] unde dett.
TCV
||
\\
\\
18*
276
DONATI COMMENTVM
3
An
aliter:
nihil ad-
27
(I
27
2,
26
non
1 PECCATVM iMPRVDENTiA id est iguorantia, ut 56) ^imprudens harum rerum'; non enim stultitia. 26 PARASITI PERSONAM INDE ABLATAM et hoC mire
I
uersus
obicit
sed
personam
esse
translatam.
quid
stultius
27
27 2 SI ID EST PECCATVM PECCATVM IMPRVDENTIA EST POETAE primo negat peccatum, dehinc concedit et purgat.
3 IMPRVDENTIA
ficat)>.
si ID
lo
superius ^peccatum' nomen est, sequens participium. 5 Et primo negat peccatum, deinde si peccatum est, purgat id ipsum ueniali qualitate ab imprudentiae partibus.
32
32
rettulit,
IN
ut
EVNVCHVM svAM ad fabulam, non ad hominem (Verg. Aen. V 122) ^Centauro inuehitur
2 mere3 bonas
15
magna'.
37
MATRONAS FACERE MERETRICES MALAS sic est iu Heautoutimorumeno {I ^, 32) ^scortari crebro nolunt, nolunt crebro 4 Et artificiose ostendit omnem materiam conuiuarier'.
comicorum.
20
38
38
PARASiTVM ut Gnathonem.
|
2 gloriosvm mi\\
1 rem add. Lindenbr. senseas C An] aut T 3 peccatvm TC 5 persona inde ablata iMPRVDENTiA om. TC td e V, de C, inde sublatam (abl- t. Wiss.) <(parasiti^ personam 7 stul (!) C V 9 neget 8 EST 1. om. est imprudentia C Bahhow: imprudentiae deinde 10 imprvdentia e (-tia T) codd. signifieat add. ignorantia non imperitia T Rahbow 11 id est] idem T, id de est 0| pec p- -B TI^Rj)Rl> 12 non T B, 7tXov.T] F, om. TC est] et post sequens 13 Et 14 partibus om. 15 in om. 14 id om. V eu suam 18 nausistrata rettulit non hominem (om. ad) 'malas "meretrices F|| 19 bacchidem <(facodd., corr. StepJi. malas om: V cere dgav unde dQa^ia fabula^ ed. pr. bonas 20 eautontumerumenon F, eautontur' B, eutonton T, euton O 21 uolunt uolunt (u his ex n corr.) V, nolunt TC 22 ma|
||
II
||
\\
\\
\\
||
|1
\\
\\
\\
\\
II
\\
teriam]
meam C
||
24 ut] et
EVNVCHVS PROL.
LiTEM ut Thrasonem.
subauditur.
26-45.
277
39 40
Demeam
et
Simonem.
5
AMARE ODissE svspiCARi mire a personis ad gesta cum uarietate transitum fecit; omne enim, quod in orationem uenit, uel persona uel factum est. 2 amare ODissE quia odere non est Latinum <^in^ infinitiuo modo. 41 41 NVLLVM EST lAM DICTVM QVOD NON DICTVM SIT
1
40
privs
Cyjfnia
Xoyov'
ttAojciJ,
nam Mictum'
bis
positum, ut
10
superius ^peccatum'
{v.
27)^ diuersa
significat.
42
43
Xoyov'
TtciQOfioiov.
SI
FACIVNT NOVI Ct
'faciunt'
et
cum magna
de15
semel facientis id, quod saepe ueteres. 44 44 ANiMADVERTiTE uos tXULnxiY,o)g dicimus <^aduertite ut)> attendite, ueteres plene animum aduertite. 45 45 QviD siBi EVNVCHVS VELiT rc5 axx LY.L6 [i(p *sibi', ut
fensione Terentii
alibi
(Heauf.
1,
10)
|1
3 ut
simeonem
non
r,
(t.
est
de
CF
I
latinum)
1!
(cf.
infra)
\
5 ueritate
C
\
facit
Sabb.)
personam
\
\
est
B otn. B
<et> mire
\\ \\
4 odisse odere T a ^uia (f. Wiss) 6 oratione C uel 1. om. 7 quia] quasi T, om.
1[
|
B B
|
dictum non T, non d B sit privsJ pri B \\9 Gxi]u,a Xoyov TtXonri ^^ *y T, eXtjM^AOrOYn^ORt) B, avh^a Xoyov 7cXo%^ F, om. C 10 diuersa] * * * * 5 H 11 est om. B atqve igxoscerkJ
in add. dett.
infinitiuo
modo
om.
!|
iam
dic
****
II
Tcago^oiov
12 GxrnLu Xoyov TtaQOnoiov M*^ cvHfia Xoyov T 13 qvae novi om. B C, om. faciunt om. T 14 factitare C 15 terentius factitare C novi semel facientis om. sepe <*****> B, om. V ueteres <factitarunt> F|l 16 nos ex uos corr. C, sscr. F* e^<\<MnTIRO)C B, f^iAaxoff F, ***** TC dicimus om. C aduertite ut add.
etc.
JB,
om.
|1
F,
\
******
B
\\
\\
|1
17 ueteresl attendite (adt- C, -tis T) TCV, ***** * ** * plene om. C 18 tw arrfniafKo M*, ro) arrinaG^KO F, 19 proh F, proth J, per C atque] ad 7 ***** TC, om. 20 quod C tibi uis TC\ quis T
W.
B
\
I|
\\
\\
\\
278
DONATI COMMENTVM
1.
46
1 QviD iGiTVR
FACiAM
in hac itQotccGBL
sit
exemplum pro-
ponitur,
qui amat, quam sapiat 2 qvid igitvr faqui non amat neque aliter affectus est.
quam non
suae potestatis
et apparet multa tacidialoyLG^og. et adulescentem tandem in haec uerba erucogitasse 3 iGiTVR pro deinde, ut Plautus in Amphitrione pisse. 55) ^si aliter fuerint animati neque dent quae (J 1, 54
ciAM
6x7j(iu dictvoiccg'
tum
petat,
sere'.
sese
igitur summa ui uirisque oppidum oppugnas4 qvid igitvr faciam Menander cclku xi TtoLriaco-^
10
hinc Vergilius (^Aen. IV 534) ^hem quid agam'. 5 Et est mentis multam frustra post cogitadLaXoytGfiog perditae 6 qvid igitvr faciam non eam ne nvnc qvidem tionem.
est;
nam
dubitat,
15
utrum meretricis satisfactionem exspectet an illam omnino non quaerat. 7 non eam ne nvnc qvidem ^non eam' Probus distinguit; iungunt qui secundum Menandri exem-
plum 47 48
2
inique
legunt.
comparem constituam, ut {Phorm. 11,7) *^quam comparatum est'. 3 non perpeti meretricvm contvmelias iv ti^sl.
1
20
nPOT^iCI B, prothasi
sapiat <(an)>
\\
3 aliter om.
2
||
quem
(X^Ty.a-a
||
dLavoiag- diaXoyLaiiog. et Sabb.: eXbM^M<^NON|^CYd.C et ^, Gvh^oc ccLavoiaovog est F, axvficc dLccvoiaa et 3f *, ***** nocet T, nocet C apparet] apud T 5 erupisse W.: irr- BCV^, inr6 ut] et afitrione T, amphi C 2\ pror- V^ (dett.) 7 fuerunt T; sient Plaiit. <^in)>animati C dent quae petant B, petunt quae dec3 T 8 ui uirisque] ui iurisque que {t. Sabb.), uirilisque TC {B t. Wiss.), ui uiribusque V <^eorum)> oppidum Plaut. oppungasse 7', oppugnasse C, obpugnasse re
\
\\
\\
BTC
\\
j|
\\
TC
^CO^TITfOIHCOC B, &XXa
||
||
M\ ****** F, om. om. B en F en quid ago Verg. non eAiM om. T faciam] i BT T 18 comparem quam om. B
xl noLriaco
\ 1 \
||
{om. est)
svti^l
||
contu
\
EVNVCHVS
sic
1,
1-6.
279
in
lacrimae confictae
queritur.
Andria {III 3, 26) ^prius quam harum scelera et dolis'. cum uni sit iratus, de omnibus
1
49
EXCLVSIT
fecit
ex
5
redeam non
ut ne
ea
,
si
superiorem
tus
si
partem
dubitationis
in
ut
roga-
rediret,
inferiorem
rogatus
quidem.
non
10
ME OBSECRET beuc dc
non 'petat' nec ^roget' nec ^oret', quod horum omnium in maiorem
50
partem est ultimum. 5 1 si QviDEM HERCLE possis alterum, ut {Verg. Aen. IV 541
42)
15
2 nihil privs neqve fortivs perdita, n. d. L. s. p. g!' deest ^est', ut {Verg. Aen. I 3) *multum ille et terris iactatus et alto'. 3 Et ^prius' modo ad laudem, non
ad ordinem pertinet, ut Sallustius {Cat. 36, 4) ^quae piima mortales ducunt' et ipse in Heautontimorumeno {V 2.,9 10) ^et suauia quae essent prima habere'.
20
61
6 naviter
uersorium
est.
naui ductum,
moratus T 4 reuo 2 con do TC 1 plusquam TC iuriam] iniuriosum Sclxoell 5 exclusit etcodd., corr. Schoell; et del. {t. Wiss.) quam] quae Steph. admisit] sit T 6 potius om. obsecret otn. TC <et^ uides uides 7 redeam] re B, om. 11 et reuo10 proterue <terencii> ob F|| 9 non si 12 horum] hor, reuocat C <et> non codd., corr. Steph. cat] r
\\
\\
\\
V B
\\
h.
;l
\\
||
\\
minum B
in
\
maiorem partem]
cf.
13 est] esse
\\
14 hercle]
BT
av|i]fffo)5
1|
possis
\
om.
TC
AIA-
AOnCMOC
V
om. om.
n.
I
jB,
20 mortalis T, -lia B; putant tumerumenon F, eauton J5, euton C, eutontu C prima (-mo C) essent TC 22 iu altum C T: deuersorium Sabh.
II
\
B B
\\
s.]
necdum T
dLccXoyiGiLog
|
V^ om.
p.]i-
est 07n.
C
\
terris
alto]
ducit
\\
TC BCF,
t
||
Sall.
eauton-
280
53
DONATI COMMENTVM
2 IN8 1 INFECTA PACE S^CpCtGLg per ^StCiipOQdv. DiCANS TE AMARE non uerbis sed factis indicans, ut alibi (Andr. I 1, 104 5) ^ibi tum exanimatus Pampbilus bene dissimulatum amorem et celatum indicat'. 9 1 ACTVM EST de iure translatum, ilicet de iudicio, 54 2 actvm est ad ^ultro ad eam PERiSTi de supplicio. uenies' relatum est, ilicet ad ^indicans te amare', peristi 3 "^llicet' semper in fine rei ad "^ferre non posse'.
55
56'
2 elvdet vbi te victvm SENSERiT eludere proprie gladiatorum est, cum uicerint. Cicero (Catil. I 1, l) *quam diu etiam furor iste tuus eludet?' 3 Eludere est finem ludo imponere. 11 PROiN Tv ut exin et exinde, sic proin et
lo
57
proinde dicebant. 12 ERE QVAE RES IN SE NEQVE CONSILIVM NEQVE MODVM HABET VLLVM concessum est in palliata poetis comicis
seruos dominis sapientiores fingere,
i5
quod idem
in togata
20
non
fere licet.
58
IB EAM coNSiLio REGERE NON POTES nuuc domiuo seruus est sapientior, sed amatore non amans, ut idem in
1 pack] p- r eM<t)^CIC per MCe^^OP^M JB, s^qxxGLG per liBzdcpoqav F, Ir {om. T) ****3tc TC 2 te amake om. sed factis om. TCV\ indicans 4 indicat om. pa b d aet c i r 5 iure] re C translatum <(est)> V illicet TC 6 periisti C translatum eum 7 uenies C, om. iudicans re C periisti C, p T 8 in fine semper T transYnCPBOAH J5, y7tSQoXr] V. actae rei 10 periisti C * * * * T, om. C vbi ludet T, senserit] ubi t u s 11 eludere tuus om. 13 eludet om. TC 12 etiam om. iste 13 imponere] dare 14 proin tv om. et] sic et F, om. BC\ pro Sahh. pro Sahb. proinde om. T 15 proindeque dicebat T, dicitur F 16 ere here se] q r t s T, om. jB n q n T modvm vllvm] modum neullum n u T, mo etc jB 17 poetis] poenis C, C, que V, non penis T comicos Bentley 18 figere T non fere licet 20 regere hcet fere (facere T) TC-, facere non licet ed. pr. non potes ex -est corr. C, non po 5, conT domino] duo C 21 amatore non Babhoic: amator nunc codd.
I
|]
5
\
.'i
||
II
\\
B
.
\\
TC
|1
\\
B B
\\
II
II
TCV
|
|
\\
B B
||
||
||
\\
\\
np^
||
EVNVCHVS
Andria {II
silia
1,
1,
820.
281
9)
^facile
59
'"'^
positiones *in
duas prae5
15 iNDVTiAE ^indutiae' sunt pax in paucos dies, uel quod in diem dentur uel quod in dies otium praebeant. 16 1 PAx RVRSVM bene, ut consolaretur, ultimam bl
haec
si
'uelis'
17 NTHiLO PLvs AGAS id cst: nihil agas. 19 et qvod n\t?c tvte tecvm iratvs cogitas pro
^quae', ut sit consequens in Andria (Z 1, 28. 31)
10
'haec uerba'
(r.
22).
sic
et
'quod
plerique
omnes faciunt
iXXeiy^tLg 15
adulescentuli
65
20
familiaris
irascentibus
singula sic explentur: ^egone illam' non ulciscar, ^quae illum' recepit, ^quae me' exclusit, ^quae non' admisit. etenim <^nec^ necesse habet nec potest complere
nam
2 Nam orationem, qui et secum loquitur et dolore uexatur. amat anoGLOi-jtriaELg nimia indignatio, ut Vergilius {Aen. 1 135) 'quos ego sed motos praestat componere fluctus'.
20
1 facile c u r con e d T 3 haec ixsvxt] h insunt nota add. Sabb. duae compositiones 5 indutiae om. 4 in insunt om. insunt] inster T
T,
\\
V
||
'.\
||
pax r T, par usum C consularetur T, consiliareturB 8 partem codd., corr. Wesierh. ponit I' haec si tv om. B po T quasi dicat W.: quod B (quid dett.) om. TCV; id est si ed.
7
|j
1)1'.
10 plvs agas] p a T, plus jB uelis om. familiaris cogitas et quod nunc tecum irascentis
TC
||
|1
11 et
sic
13 o-f- T, omnes (ow. 12 ut] et iratvs] agitatus C nihil ille C 14 adulescentuli] ad TCV, om. faciunt) eAAIYIC B, fxli>t<y 15 iLLAM illvm] i^qi- T, iUam 16 irascentis illam] i {antc fam-) F, om. nec ad<l. Sabb.; non 17 precepit 18 etenimj et cum Schopen nec 3.] non C 19 quae C 20 amat <^nOClOnCIC B, amata aTtoGiayTtr^OLv {coic et v in ras. m. 2\ in mg. reticen\\ \\
explentur ego
cum
pro
tecvm
\
cogitas
B
\
nam
TC
\\
\\
TC
\\
\\
\\
||
TC
||
tia)
F,
C,
sm-p^ T\
semotos praestat
282
67
DONATI COMMENTVM
22
1
HAEC VERBA
effectura
ifi(pc(tLKG)g
*^uerba'
dixit,
quae
sci-
vna me hercle falsa LACRiMVLA expressio ad ccv^rjaLv ducens: et non ^uera' sed 'falsa' et non '^lacrima' sed ^lacrimula' et non '^ultro flens' sed ^oculos terendo' et non ^facile' sed ^ui' et non
licet
nihil
sunt.
'exstillauerit'
68
sed
hinc
Vergilius
VI
(Aen.
expresserit
ut
protulit,
{Verg.
10
lY
miserum stipula disperdere carmen' 95) "^una dolo diuum si femina uicta duo"^stridenti
rum
70
ut
est'.
25 NVNC EGO ET ILLAM SCELESTAM ^UUUc' id CSt SCTO, Vergilius (EcL VIII 43) ^nunc scio, quid sit amor' et
(Aen.
IV 376)
1
72
27
^nunc augur Apollo, nunc Lyciae sortes'. ET PRVDENS sciENS ^prudeus' est qui intellegentia
15
sua aliquid sentit, ^sciens' qui alicuius indicio rem cogno2 Ergo ^prudens' per se, ^sciens' per alios. scit. 28 1 vivvs viDENSQVE PEREO mirc et noue ^uiuus 73
pereo': et ^pereo' sic dixit, ut intellegamus occidor, 20 et ^uiuus' quasi sapiens et sentiens. 2 vivvs viDENSQVE PEREO beue addidit ^uidens', nam ^uiuus' perit
autem qui
uigi-
t;u,qpartH0(j (co ras.) F, om. TC vna falsa] n B me] ergo sine TC auxesim F, ausesim T\\ hercule V, om. T 3 1 T auxesin 5 fluens B tergendo T sed om. C ni C 6 exillauerit T hic T 7 capitique (7 1 c ] 1 F, id 5, om. TC 8 nx om. C
eM<P^TIROC B,
2 affectura
sint
||
\\
BC
\
||
II
\\
expresserit] e
9
II
uerbum C
dendi
C miserum
\
<(expressit)> protulit
stipiila
carnem
I
11
||
si
I
ergo C, go T il sce 5, i s T 14 ut om. B V nunc om. T||15n^aa. T licie T, litie C, (-ae) V 17 tua F, om. TC 16 prudens et sciens TC, om. i5 sortes] s indicio ex iud- corr. V 18 ergo] go T sese B C, om. B 19 Viuus ex Vnius corr. C ui q p T mire <^uiuus^ illos B noue nimis pro eo C 20 et pereo om. TC intelligamus
13 NVNC om.
C, stipulam f estj d
s
miserum
||
10
stri-
disidere
\
u d
\
TC,
si f
n d
||
est
T F
||
||
||
||
II
VIW8
PEREo]
\
\\
uiuens
<(et)>
||
C
\
||
EYNVCHVS
lans
I 1,
222,
2.
283
uim
patitur, ut pereat.
Nam
posuit,
Vergilius, cum de Sileno dicit {Ed. VI 21 22) Hamque uidenti sanguineis frontem moris et 4 Ergo ^uiuus' non mortuus, ^uidens' tempora pingit'. non dormiens.
ut
etiam
'^^
29
CAPTVM
cupidinibus'.
translatione,
^"
est,
2 qvam qveas minimo perseuerauit in quam iamdudum (f. 15 16) sumpsit a bello.
31
si
SAPis id est
si
"^^
rustici
est
80
'intercipit' quasi totum caPlautus in Aulularia {III 6, 22 23) 'quae sola interbibere, si uino scatat, Corinthiensem fontem Pirenem
pit.
i5
potest'.
2.
82
in
aliam partem, ut
seorsum
1
et
retrorsum
dicitur.
patiatur et pereat codd., corr. Sdbb. 2 ut] unde ed. pr. TC dicitl?, d- F, om. TC\\ 3 frontem (f- CV) 4 uiuus] uiuens 5 dormiens <non d moris sit t p H
\\
\
cum] posuit
TCV
\
||
B
\
captum {corr. m. 2) V paruis B, praui T moriens^ 7 cupiditatibus V minimo (-mis C, m T) <^quam quea T 8 iam diu TC queas (quamq T)y codd., corr. ed. pr.
B
\
||
\\
||
9 si om. C si om. ab illo codd. 10 intelligetur TC, -geretur {ex -gitur corr. m. 2) 12 ca11 nostri fc- T, om. proprie <^calamitas^ dett. lamen F, calamitatem {sscr. al' mum) C 13 culmen ac segitem T quasi quia T 15 aulu 14 proprie om. T intercipit om. 7' C 16 interbibere sibi noscat at (ac TC) TCV, sibi intercorinthi esse T bibere noscat at 5; scatet codd. Plauti
scripsit
||
II
jj
||
||
[|
||
II
frontem
jB,
fortem
inter C, (Jac. add.) 18 adnot. de tota scaena excidisse recte Miseram me uereor ne illud grastatuit Schopen ; ed. pr. add. aliorsum a^d. dett. uius tulerit phedria nevk om. < i ]> in ut om. TC 19 et om.
||
TC T
|
pireneum F,
:
et
pirenem B, ipsum
\\
TC
284
83
3 QvoD
iiERi
DONATI COMMENTVM
iNTROMissvs NON EST haec lenius ut de
ille
dolens^
"^exclusit,
reuocat' inquit,
'redeam? non,
si
84
TREMO
me
nimius ignis
5
eifectum frigoris reddit, ut ex frigore nimio effectus ignis secundum illud quod physici aiunt ^aKQoxrizeg exsistit,
LGorrjTeg'.
adu.' inquit.
hinc et Vergilius (^G-eo. I 93^ ^aut Boreae p. f. 2 tremo horreoqve postqvam aspexi hanc
10
85
natura magni caloris etiam horrorem incutit, ut nimiae febres. 5 1 ACCEDE AD iGNEM HVNC aptius ^ignem' meretricem accipiemus quam aram Apollinis Agyiei, uel quia amator uritur, ut (Verg. Ed. III 66) 'at mihi sese offert ultro meus ignis Amyntas', uel quia auida et auara est, ut ignis, alimentorum, 2 iam calesces plvs satis
et alibi {Heaut. I 2, 24) ^quam noue, id est aequo. ne quid in illum iratus plus satis faxit, pater'. 3 iam calesces plvs satis noue, sed intellegitur
15
plus satis
1
quam
horrueras.
TC
3
II
C, 5 affectum C frigoras redit q ex om. affectus (a in e corr) C 6 extitit 0, om. ^POTheC ICOTCTCC B, ccQoxr\xe6 Laonxsa F, opotreto T, apote fr 8 adu To C 7 et om. boream codd. p.] b Tremo h q p a h T, B, at n F, om. inquit om,. 10 ignem hvnc] i h T, horreo 9 naturam C coloris C
redeam
8
ille
m
II
\\
T TC
II
4 Tremo h
||
||
TV
\
TC
||
\\
||
ig-
actius
I
T <ad>
ut om.
\
ignem B, om.
T
u
\\
11 (^GYXCI
||
J5,
SsX-
tur] utique
ad
\
m
||
13 et
amara
||
\
{corr.
14 iam amata TC, amara et auara -B 15 noue noue 17 satis om. B (LF) <(sed intelligitur plus satis (p- s- om. F, post de quo inser. B) quam (quo CVD)^ id est de quo codd. {cf. schol. sq.)- id est Cf. ScJdee p. 115, 26 plus satis: plus iusto plus aequo Steph. 16 nequit C fixit T 17 iam c p s T 1 18 satis] sapere T
cps^ T
m. 2) F, et (uel C)
sa. I?
I
11
||
||
\\
at
19
TCV^
jBF\
de his uidetur
ETOVCHVS
I 2,
3-10.
285
(Andr. I i, 28; Phorm. I 5, 20) omnia' {Heaut. IV 7, 2) id est omnia. sic etiam ^plus satis' pro satis. 6 Qvis Hic LOQviTVR uon imperite intellegunt, qui 86 existimant meretricem etiam hoc simulare, quod non praeuiderit Phaedriam. nam et personae et dictis eius ceteris hoc conuenit et tunc erunt gratiosa omnia, quae supra dixit. 7 cvR NON RECTA iNTROiBAS quasi parum fuerit ^in87 troibas', satis mire additum Vecta'. 88 8 1 DE EXCLVSiONE VERBVM NVLLVM pleuus admiratiouis est nec accusationi nec satisfactioni locum reliquisse meretricem callide dissimulata iniuria. 2 qvid taces et hoc callide, quasi innocens ne suspicetur quidem, quid sucut
^plerique
omnes'
id est
omnes
et ^pleraque
10
censeat adulescens.
^^
tolle
SANE QVIA VERO HAE MIHI PATENT SEMPER FORES ^uero' et pronuntiandi adiumenta uultumque dicentis et in uerbis non negatio sed confessio esse
1
15
^sane' et
credetur.
Aen.
IV
1
Nam
90
10
dixit,
quae
20
2 id est] hoc est 3 etiam] et 4 qvis om. C h 1 7 tunc erunt om. 5 prouiderit BTC\\Q ceteribus 8 non] n introhibis C, ingratiora StepJi. recta] v 9 additum tro J5, it introibas om. fuerat quasi
\\
:
TCV
\\
II
T
\
||
BT
\\
TC
[
B
\
10 de ex uerbum n T, n uer <^est)> recta satis mire .B plenus Bahhow. plus codd. 11 accusatione T satisfactione 12 callide] callida CF, calida et T quid t T 13 inocens 15 quia uero BV^, uero quia CV^, 0, ignoraDS T quod fores om. he mihi (h T) s p f quia uero q T adiumentum 16 uero et] uereor C uultuque 17 et om. 18 crederetur codd., corr. W. uero <(semper (8p
||
||
||
TC
II
II
||
||
BT
\ \
TC
OF
TC
\
j;
II
T)y B, yronice
TC
C cum uenit C 19 s. a. r.] spolia ampla refertis 20 aut quia s T, om. apud te pri J5, a t p 7' quae ex quia corr. C 21 dolet <^et) Steph. prelatio 22 s a t p 23 non] nunc T introiui ]', recte TC (primus B) + interiori 7\ introii uia B mis?;i
\
Andr.
IV 4,16
ironie <^non^
||
||
BT
||
||
\\
BT
286
DONATI COMMENTVM
alia dissimulatio et durior post admonitionem. 4 Sed bene intellegit, qui hoc a meretrice ridente molliter et osculum porrigente dici accipit. 91 11 1 QViD MissA magna uirtus poetae est non sententias solum de consuetudine ac de medio tollere et ponere in comoedia, uerum etiam uerba quaedam ex communi sermone, <(unde)> est quod ait nunc 'quid missa?' 2 O THAIS THAIS VTINAM MIHI ESSET PARS AEQVA AMO-
TECVM uel amandi uel non amandi scilicet. 12 Ac PARiTER FiERET 'pariter' similiter. Sallustius {Hist I fr. 92 ilf.) 'cui nisi pariter obuiam iretur'. 13 VT AVT HOC TIBI DOLERET ITIDEM VT MIHI DOLET 93 si ambo amaremus. 15 1 ANiME Mi <(mi)> phaedria ^mi' uocatiuus est ab 95 2 Vide quam familiariter hoc idem reeo quod est meus. petat blandimentum; uult enim Terentius uelut peculiare uerbum boc esse Thaidis: adeo totiens dictum est Hune hic eras, mi Phaedria?' (v. 6'), '^ne crucia te obsecro,
Ris
92
10
15
anime mi, <(mi)> Phaedria' {v. 15), ^quaesiui: nunc ego eam, mi Phaedria, multae sunt causae' (t\ 64 65), ^mi 3 ne crvcia te obPhaedria, et tu' (v. 110 11). SECRO anime mi <^mi^ phaedria haec rursum nisi amplectens
20
adulescentem mulier
1
dixerit,
\\
uidebitur
||
"^ne
crucia te'
sine
||
admonitiones T 2 haec V 3 porrigente] praebente V 4 quid T est om. T sentias C 7 unde add. Schoell:, ut 8 o est om. V nunc om. B {t. Sahh.) Sahb., quale Steph. EssET om. B o-t-tut-m-e-p-e-a-t- T Mmi esset] nf C aeqva] e -B 9 scilicet uel non amandi V 10 ac pariter f jT, om. B pariter] i F 11 cu T pariter obuia miseretur TC, obuia pariter miretur J5 12 vt] ac pariter fieret ut {pm. C) CV d T 14 anime mi phedria ut a h t d T, om. 5 i u f T, anime mi B mi meus om. B uocantis C CV, ale 15 repetit V 16 uult] ut T peculare C, om. BT^ 17 uerbum hoc est C, hoc esse uerbum B adeo] ab eo TC tune h e 19 Phaedria om. T cruciate ex -re corr. C, Tl|18 ne 19 phedria <^hec rursum nisi ampudeat B obsecro om. B ergo plecten s )> ^^(c/^.m/m) <(et)> quaesiui (que s mi T) codd. ca T, eam ego B, eam V 20 multae tu] et ne T 21 phe a B ne excrucia 5 ne c T te ob anime mi phe B, t f r 22 rursus T 23 ne excrucia te 5, ne c t T
\\
||
II
||
|1
||
m
\
\
||
\\
||
mf-
\\
\\
\\
II
\\
EVNVCHVS
affectu dicere.
I 2,
10-20.
crucia
te'
287
et eo
sed
sic
dicit
*ne
gestu,
nam
blande et
97
16 NON POL QVO QVEMQVAM PLVS AMEM hoc totum nimis cum contractatione adulescentis dicit meretrix. 17 FACiVNDVM rviT legendum faciundum scri-
98
hoc semper necessitati adiungitur, ut XI {Aen. Vergilius 230) ^aut pacem Troiano ab r, p.' et alibi (Aen. VIII 441) *arma a. f. u.' 18 1 CREDO VT FIT MISERA PRAE AMORE EXCLVSTI HVNC
bendum: totum
10
^misera'.
2 Et
cum
quis
15
a deriuatione causae
est,
none correpta
nccqa.
uerisimile
non
esse,
ut,
quem
TtQoaSoTiiav intulit intuens puellam et ei ostendens Phaedriam, ut ostendat, quam falsa ac repugnantia loquatur meretrix. 99 19 AGE sed hvc qva gratl\ te accersi ivssi avscvlta corripientis est modo ^age', non hortantis aduerbium. 100 20 1 TE ACCERSi ivssi AvscvLTA hoc est quod supra ait (I 1, 1 2) ^non eam ne nunc quidem, cum accersor
20
ultro?'
Dic
est.
mihi
meretricia
calliditate
commendat
quae dictura
1
eo gestu V, et cum gestu T, et gestu C; del. 2 et <(in^ ipsa (etiam ipsa t. Sabb.) cruciatur 4 quoque quem B^ nam] et C 3 id est <^o^ animus 5 contractione TF, conditione C dicit q-qfaciendum C F, meretrix] hem C 6 faciendum C fvit om. 7 necessitati semper {post scribendum) adiungetur
et
\\
Schopen
B
\
1|
TC
j|
pa- T B
\\
\\
\\
BT
si
II
\\
9 a
5|utfmpa-ehfF
||
5 C,
11
acri
T, a
||
10 vt
\
clusit
C,
sscr.
;
exclusisti
13 ut
Schoell.
hf- T ******
ac] et
Tlsit C| pro C
\\
\\
15 n^P^nPOC^ORI^N B, Ttaqu nqoadoyiav V, 16 quod loquitur T, om. C {t. Wiss.) ac] et C 18 SED ausculta T, etc avscvlta] 20 ius as B, iussi T^ 19 non ras. F* ivssi] iube C 21 ne n q c a u T cum] cur C
II
II
||
shq-taiu||
288
101
se
DONATI COMMENTVM
102
21 EGONE OPTiME bene non exspectauit seruus, ut pro dominus responderet Thaidi. 22 1 VERVM HEVS Tv HAC LEGE TiBi astute seruus
uicem,
reponit Thaidi
spectari
nam
illa
ut
magnum
uoluit
ex5
quod dictura est, iste ut falsum contemnit. MEAM ASTRiNGO FiDEM ^fidem astriugo ' promitto,
103
quia uincula fidei dicuntur. 23 1 QVAE VERA AVDivi mire uicem Parmeno reddidit meretrici, nam ut seruum difficile est tacere commissa,
qvae vera
lo
optime proprie
104
24
SI
PALAM EST
est quo tegitur id quod factum est, ^uanum' est quod fieri non potest, ^fictum' quod factum non est et fieri potuit. 2 Vel ^falsum' est fictum mendacium simile ueritati, ^uanum' nec possibile nec uerisimile, ^fictum' totum sine uero sed uerisimile. 3 ^Falsum' loqui 4 ^Falsum' mendacis est, "^fictum' callidi, ^uanum' stulti. loqui culpae est, ^fictum' uersutiae, ^uanum' uecordiae.
20
5 ^Falsis' decipimur,
^fictis'
delectamur,
^uana' con-
temnimus.
105
coutra 'coutineo'
{v.
23).
2 respondeat T l non] ne C ascube {in mg. al' astute m. 1) C 4 uicem] nicens C ut om. T 5 quod] quae BV^ 6 meam a f T, om. abstringo <(ficontempnitur C 9 meretrici ex 8 audi reddit dett. B, a- T dem)>
3 Tv
ego TiBi]
II
nc
op
t-h-l-t- T, tu
\
1|
j]
|j
B
\
\\
||
<^meretrici (-cia T))> codd., corr. ed. pr. 10 rarum Stepli.: parum codd. dicere uera 11 audi B, aTTd^P^QVAE VERA om. figura om.
|
|
-cem
corr.
ut] et .B
seruum
\\
|1
CReVh B,
tafora
II
nagciansv hoc F,
\
T ***** TC
\
continet
1
B B
TC
12
\\
me-
transtulit nascit C uerba <(eius)> B, methafora TC TC 13 aut u a f e con p e T, etc 5 14 quo] quod C 15 est om. TC V factum om. B 16 non est ante factum
1
||
11
\\
F
et
TCV
II
20 loqui 19 est 077i. 17 uerisimile <est> {t. Sabh.) 21 decipimus est om. uersutiae Bentley: uirtutis codd. hac a i p T continuo 23 HAc p. 289, 2 illac om.
II
|1
\\
\\
EVNVCHVS
104
I 2,
21-30.
289
24 6 PALAM EST PLENVS RIMARVM SVM HAC ATQVE ILLAC PERFLvo uilis et abiecta translatio est, apta apud meretricem loquenti, 7 Translata autem est quasi ab aquario uase fictili. 106 26 PRom Tv TACERi si vis VERA DiciTO utrum tetaceri aut tuum dictum an impersonaliter infinitiuo
modo? 27
cendo
trices
107
SAMiA MiHi MATER FviT puduit diccre Thaidem fuit', quod tamen significauit dialiunde ciuem alibi habitasse. nam ideo meredictae
lo
108
sunt in comoediis, ut in Andria {III 1, 11) ^adeon est demens? ex peregrina?' 28 1 POTEST TACERi Hoc id est uerisimile est. nec hoc
peregrinae
ad laudem proficit sed ad dedecus meretricis. 2 potest TACERi HOC peregrinam nasci meretricem, et ideo potest
i5
uerum
109
uideri.
29
sexus
ligat.
1 <^parvvlam)> pvellam dono qvidam aetas et causa amoris sunt, cur hanc Thais puellam di2 PVELLAM DONO QVIDAM MERCATOR DEDIT propter
20
puellam potuisset. ^^^ 30 1 Ex ATTiCA HiNC ABREPTAM quia Atheuis scaeua 2 arbitror bene 'arbitror' et nihil certi: est constituta.
HAc PKRFLvo om. 1 p e "atque "hac F, hac et (7|| 2 perfluo <etc.> obiecta C est] et apud] ad T 3 transautem post est V, om. C latum quasi ante est C, om. 5 prontu C, proin 4 aquaria T fictile C, subtili T (edd.) tacere C T TACEEi t T, ctc DiciTo] t s u u d ante in6 aut tuum] actiuum C an] aut JB vera] uero C finitiuo (-to TV) add. aut^, an C, etTF, del. TT.; ait Schoell\\ f T 9 significauit ciuem] signiccium 8 mihi (m T) 12 adeo est TC, 10 ciuem] tuum T meretrix T ** ** hoc id est 13 potest t h JBT d ex p T adene
I
||
T
!
II
\\
\\
5 5
I
||
II
\\
om.
ta-
BT
et
ji
5
\\
II
19 pu
14 sed <hoc> ad dedicus T potest hoc 17 PARWLAM add. Sabb. (qui B) puella C 18 amoris secl Sabb. diligit (-ge T) puellam TC\\ 20 ut] d T d qui mer dedit B, puellam d q
id est] id
||
\\
dq
dono <ideo>
V T
puellam accipere
|
m
\\
||
"Wessner.
19
290
DONATI COMMENTVM
esset Parmeno adornare Chaeream ad uitiandam uirginem, si praescisset ciuem esse? 111 31 MATRIS NOMEN ET PATRIS DICEBAT IPSA quae iu-
fantis
iila
112
que
memoriae proxima sunt; nam quid prius aetas quam patrem matremque cognoscit? 32 ET siGNA CETERA id est domum patriam regionemeius.
113
114 115
idcO ad-
ne esset minus elegans, quae nesciret. 34 MERCATOR Hoc ADDEBAT ad matris scilicet nomen
lo
et patris,
quod puella
dicebat.
VNDE EMERAT a quibus, ut {Verg. Aen. I 6) et {Andr. II 1, 2) ^qui (^scis}? modo e Bauo audiui et (^prol. 10 11) ^causam dicere prius unde petitur aurum'. 2 e svnio Sunium promontorium
35
'^genus
unde Latinum'
15
est
Atheniensium
et
in
eo
porium.
116
36
basis
dicitur,
dicuntur insinuandi
dedit' {v.
gratia, ut
Et simul conuenit
20
6 et om, TC morie proxime suDt)> B aetas om. JB Siqua C ceteea] c- T <in^ patria (-am T) codd., corr. ed. pr. 10 merca9 esse B 8 p ae T poterat] po B, p T tor om. 5 h a T nomen patris et p matris {om. scilicet) B 12 vnde Siurum post 16 emporium B emerat om. B ut] et C 13 Latinum] 1 T et audiui] et quomodo (comodo T) e (a T) dauo (-ua C) modo (nunc F, m T, om. B) audiui 14 dicere om. C unde (mihi T) prius (audi C, a^ T) codd. sumum F, sum15 e sumo F, e summo C, om. B mum C 16 forum uenalium rerum emporium J5, emporium rerum uenalium est TC, emporium est F; glossema secl. Sabb. 18 mater] aliter jB u a T uariationibus ex na- corr. C 21 ac19 bassis 20 dono] do B pedetentim codd. T cepit] a
\
2 precisquomodo Westerh.: quando JBTV, quod C 3 et patris] et p crimen C T, B, praesciret TCV d-i- T otn. C infantis] in C quae] qui TC, om. hic B sunt <^qiie infantis me4 memoria C proxime (-m^ V)
\\
sent
\\
BV
(j
||
\\
\\
\\
II
II
BTC
||
II
II
\\
BTC
\\
\\
\\
EVNVCHVS
quenti huiuscemodi mora.
I 2,
3040.
291
3 coepit stvdiose omnia doCERE mire non Mocuit' sed 'coepit docere' to5 nXXi^6(ia. 4 Et uide quam satis muliebriter. 5 mater vbi ACCEPiT ^accepit' simpliciter an audiuit ingenuam, ut (Verff. Aen. II 65 66) ^accipe n. D. i. et c. a. <(u.)>
17
sed melius prius. 37 1 iTA VT ESSET FiLiA ergo uclut soror habenda est Thaidi, et ideo sequitur ^sororem plerique esse credebant meam'. 2 Et oratorie cumulat dignitatem et amorem
d.
o.'V
10
119
39
HOSPiTE <(honeste> totum dixit et quod ^hospite' et quod 2 Et bene Hunc' et non *nunc'; nam Vem habebam'. nunc cum duobus. 3 qvocvm vno rem consuetudinem, 4 hospite id est Attico. amorem. 2 qvi mihi 4:0 1 ABii Hvc Rhodo Athenas scilicet. 130 RELiQviT HAEC QVAE HABEO OMNiA hoc ideo, uc tautundem
obsequii exigat Phaedria.
at econtra
15
Parmeno ^utrumque
hoc falsum
que'
est:
effluet'.
quid
dicat.
Ipse
dicto.
huiusmodi
TV
V, et
I
studiose
\
omnia dicere
dicere
|
studiose
d
a
(b
T, om.
II
2 docere
B,
T
II
roj iisXXriaiKo
I
*****
\
<omnia> B,
C TO
Md^<\HCMO)
an] ut .B
V)
codd., corr.
est om. 9
TC
ingenua C Schopen
||
II
meam
otn.
T, om. T, etc.
B B
\
\
\\
r, om.
\\
m
i
(t.
Sabb.),
qcu^ T trh-h\
1|
F, habebat
BTC
\\
14
habebaw
vno om.
B
T
B
r
II
h T, om. .B 18 q h o T, "omnia quae habeo F, omnia B ne tantundem om. B 19 obsequi B adeo contra codd., effluetl h f a f corr. Sabb. utrum C 20 hoc T, hoc fal
16 hospi
J5
I
uel
||
\\
athico
I
TC
\\
17 hvc] h\
qui michi
\\
\\
et-
effluet
ex af- corr.
21 quid om.
est om.
TC
19*
292
DONATI COMMENTVM
4:2
122
NEQVE Tv VNO CONTENTA ERAS quippe quae ad2 neqve solvs dedit quippe quia non omnia tua illius fuere mortui. 123 43 1 NAM Hic QVOQVE (JTf/cog, nec 'Phaedria' sed
1
miseris
militem.
hic'
dixit
tangens
2
illum
et
quasi
inuito
illo
haec ex-
probrat.
haec dicuntur laodvva(iovvta, ut {Heaut. V 1, 53) ^abs te 3 An potius 'bonam' specie, 'magnam' petere et poscere'. 4 Et nunc discretiue dictum est, nam quantitate? alias 'bona' pro magna accipimus et multa. 44 ITA EST non erat negandum, quod dixit Parmeno, 124
meretrici
satisfacere
lo
cupienti
et
non
tacenti
culpam
in
conscientia esse.
126
46 1 TE iNTEREA Loci coGNOVi oratoric priorem amatorem facit militem quam Phaedriam; nam posterius dicit hunc cognitum per absentiam militis. ergo cum militi Phaedria riualis superductus sit, consequens est, ut miles queri debuerit, non Phaedria, et propterea nihil mirum,
si
15
ordine
seruato miles
antepositus
fuerit
amatori
post20
modum
multum
cognito; et hoc, sine puellae et munerum causa, 2 Sed pro milite contra Phaedriam ualet.
uide meretricem,
quia
rem
dixit
percutientem,
quot et
1 TV Om. 6- T, 0711. CONTENTA ERAs] ; VNO] U 2 solvs dedit] s d eras cont- Ter. admiaerat T, solus 3 tua omnia ccajtveoo 4 cc6tsl(og] ^rTtcoc B, V, grece
I \
II
T TC
\\
||
nec W.: nunc BCV, n T; non ed. pi\ Phaedria] f T 5 hi C haec] hoc T, om. improbat C {t. Sabb.) 6 mag que p a t ab q p ad te a T ad te om. B, V 7 ICWMN^^O^OYNT^ B, yiodLvccXXovvtcc F, * * * * =^ T, om. C 8 speciem T, spem C, qualitate B 9 quantitatem C\ Et nunc] nunc T, om. C 10 alia C est nam] nam et V bonam V magna <et multa> T 11 dixerat -B 12 meretrice C 13 esse om. 14 tb om. TC interea 1 c jT, intera lo amatoram V 15 phe absentiam oiu. T nam 16 abstinentiam C 17 phedria C 18 deberet B preterea BV\\20 et hoc ed. pr.: hoc et (et om. T) codd. puella BT\ et am. C munerum om. T 22 per21 multum] militum cutientem] perurentem ed. pr.
O, ow.
I
II
\\
jl
II
\\
\\
II
||
||
\\
||
\\
||
j|
\\
\\
EVNVCHVS
qualia
I 2,
42-61.
*tute
scis
293
postilla
blandimenta
subicit
dicendo
tvte
scis
POSTiLLA QVAM INTIMVM (Syfnia iTCifiovij, nam hoc ad narrationem non pertinet. 48 1 ET MEA coNSiLiA TiBi CREDAM OMNiA ex praeseuti 128 actu sumpsit argumentum, quod nunc eum tanquam consultorem adhibuerit. 2 Et bene 'credam' secundum illud
{v.
129
130
21) 'potin est hic tacere?' 49 1 NE Hoc QviDEM id est*. hoc quoque falsum est. 2 DVBiVMNE iD EST mc uou taciturum scilicet. 50 1 Hoc AGiTE AMABO 'hoc agite' pro aduerbio corsic
lo
positum aut certe pro adhortatione audientiae * Plautus (Asi7i. prol. l) hoc agite si uultis, 2 Et conuenit ueluti nutu audientiam spectatores'. 3 hoc agite significantis et gestu hoc ipsum'adiuuari. id est: illud desinite et hoc attendite. 51 1 NVPER Eivs FRATER ut adhuc amor flagrare ui131 2 aliqvantvlvm est ad rem deatur, addidit ^nuper'. AviDioR uultu accommodato ad reprehensionem pronun4 ad tiandum est. 3 ad rem avidior proprie *auidior'.
ripientis est
praebendae.
i5
20
dicit.
T 2 te habeam JB, om. V 4 post i.B coonovi] cog quam in J? oxfjficx Iniyi^ovrj Sabb.: Xnid^dkO*^h B, V, **** figura TC; gx. vnofxovrj Schoell coll. Bhet. l. m. 46, 24, at cf. Eun. V 4, 2, Hec. III 3, 6 orationem TC 5 nunc nunc cam tam conF 6 me C t c o r 7 u sit sulatorem adhibuit T 8 illum C 9 es J? h t T 10 ne] nec qvidem] q T id est] id F est 2. om. B\\\l DVBivjoiK] 12 hoc ag a T amabo hocagite dubium est TC est om.
etc.
te)
||
||
**
\
jl
\
[
TC
II
II
BTC
T
II
\\
||
||
||
om.
B
II
auerbio
I
TCV
\\
1|
attntiae 13 ad oratione C, ortatione T t. si (non Wiss.) uultis] sultis ed. 17 id est] quod TC 16 gestum TC
\\
||
rem
F,
o?/i.
Sabb.] ad rem avidior otn. t. Wiss.) et rem F, ow. auidior del. Sabb. proprie C niam dicit om.
rem om.
ad
(a
.B) r
.B
est post C 21 ad
\\
|
{t.
\\
auidior 22 pecu-
294
132
DONATI COMMENTVM
52
is
vBi HANC
FORMA viDET ex
133
ostendere praeter affectum quanti sibi existimanda quanto munere miles Phaedriae meruerit anteponi. 2 53 1 ET FiDiBvs sciRE uetusta elXeLijjLg.
et
pre5
(Yerg. Geo.
III 184)
134
PRODVCIT proprie, nam "^produci' uenales 2 prodvcit vendit haec celeritas uendi3 forte fortvna id est bona bilem indicat mercem.
54
dicuntur.
fortuna.
10
135
Hic mevs amicvs quia locus est meritorum, non iam ^miles', sed 'meus amicus'. uide enim quid sequatur: ^emit' inquit 'eam dono mihi'.
55
136
56
2 Simul etiam ostenid faceret, si rem penitus nosset. ditur quanta secreta dicat Phaedriae, utpote quae riualis
harvm rervm ignarvsqve omnivm prudentia gnaritas extrinsecus uenit. 5 Hoc 4 ^lmprudens' per se, ^ignarus' per alios.
nesciat.
3 imprvdens
naturalis
est,
est:
137
57
qui nec suspicatus sit neque ex aliquo audierit. 1 postqvam sensit me tecvm qvoqve rem habere
20
1 is
om.
B
I
alia
B,
aliene
VBi] tibi C,
||
3 quanto
\\
meruit codd.,
corr. Westerh.
4 et
{t.
Sabb.)
.B, s-
e<\^iyiC J5,
6 stabula
II
BV
f
ex -as
C07-r.
s.]
8 vendit] uendibilem
B
\ |
\\
om. C\\ 5 spe <|)> frenos F, ferenos B, frenos dicuntur om. 7 proprie C 9 <(hic> forte TC fortvnaJ i- T\
mi^LO F, **** T,
||
||
haec est F, om. TC bona fortuna om. TC 11 mc om. BT\ a T quia om. T locutus B longus T meritori B meritorium C 12 iam] nam C amicus om. TC uide] unde T
||
||
enim om.
II
TC 14 in (i p T) h rerum (r T) BT\ ostenditur F 16 phedria 15 facere C etiam om.. V auditur C 1 7 nesciatur T, nascitur C T, om. inprudens h r i q 20 est om. TC neque] 18 est om. (t. Wiss.) gnauitas nec BV\\ 21 sensit me (m mg.) quoque rem habere tecum (7,
\ \
TC
sequitur
jBT
||
13
eam
ed. pr.: et
JB
F,
in
|
||
TC
II
||
\\
smq-rht-
T, sensit etc
EYNYCHYS
I 2,
52-63.
295
non dictum sed quasi celatum <'sensit']>. 2 sensit me TECVM QVOQVE REM HABERE magno pondere dixit Hecum
quoque', tamquam irascendi magis iusta causa sit militi quam Phaedriae. nam ^sensW et Uecum quoque' hoc
significat.
5
138
58
dicatur.
REM HABERE sic dixit, ut honeste res impura 2 ne det sedvlo sine dolo, hoc est im-
pense.
139
semper *ait' dicimus, cum uel inuisa nobis uel uana dicta narramus alicuius. 2 si fidem habeat hoc est: si faciam aliquid, unde credat se tibi praeponi. 3 si fidem habeat si credere cogatur. 4 Id est si credat: unde fideiussor dicitur, hoc est auctor credendi. 6 se iri praepositvm tibi apvd me
1 AiT
et audientibus
.
59
lo
avci(5Tqo(pri
in
uerbo 'praepositum
iri'.
Necessaria
i5
142
scit
143
meretrix amatores hoc solo inimicos esse, quod idem diligunt; magnifice igitur, ut riualis odium deleniret, uult persuadere Phaedriae non se amari sed uirginem. 03 1 AD virginem animvm adeecit cur hoc inferat?
ut uel laedendi militis causa Phaedria patiatur eum, quam 2 etiamne amplivs amet et nolit, uirginem dono dare.
1
20
non
HABERE
\
om.
sentit T\ me quoque (ofn. sensit sscr. 3 quoque <rem 2 eem quoque om. tecum) T, om. C 4 nam] non iuste <et> tamquam om. habere) 7 ne dkt 6 sic]' magno pondere {cf. supra) quoque sedulo <e8t> om. sedulo impense post 5 significat 10 et om. C F, s impense sine dolo (om. hoc est) 14 sk 13 hoc] id 12 si fi ha .B 11 HABEAT 07n. id est
T
||
celebratum
C\
BV
B B
I \
\\
TC
\\
\\
B TC V
\\
\\
||
II
iRi]
om. om.
tibi T, me] t a praeposito T, pre \N<\CTPO<I>h B, avaaxQocpri F, * * * * T, corr. 16 dicta om. C C codd., Steph. iri] in J5, sic sit 18 aucta TC 17 sed ego om. C, q s T deliniret TCV; 19 dicunt C quid -B magnificate C, -ca T 21 ad viroi.vkm 20 persuade C declinet Klotz uult] nil C nolit om. 22 ludendi V quem ?i adicit T {ueiii V)] sc. Thaidi dono dare; colit Bentletj, colat Westerh.\
sciri
II
\\
II
15
\\
\\
|{
II
BT
T
\\
|1
||
BV\2S
AMPLIVS]
a.
296
mundat
Xetipiv
DONATI COMMENTVM
Terentius,
1 NiHiL
ut
solet,
res
huiusmodi
per
k'k-
suam.
144
64
Terentius, quod mox liberalibus nuptiis fuerat obfuturum, Chaerea. necessario ergo si uitiatam uirginem duceret defenditur, tamquam quae honeste nuptura est.
145
gratire-
experte.
10
144
non
64
2 NVNC
indiligenter considerauerunt hanc meretricis orationem, nam et prinqui illam instar controuersiae rettulerunt.
cipium est (^v. 1) ^me miseram! uereor ne illud grauius Phaedria tulerit' et narratio (v. 27) 'Samia mihi mater fuit' et partitio cum confirmatione (v. 64) ^nunc ego eam, mi Phaedria, multae sunt causae quamobrem cupio abducere:
(v.
i5
primum quod
etc.
et reprehensio
99) ^egone non ex animo misera dico?' et conclusio per conquestionem (v. 99 102) ^quam ioco rem a me ^. .^ impetrare abs te nequeo,
82) ^egone
id timeo?' et (y.
20
3 qvaesivi] q T F, ***** O, (post suam) T ergo jB, e- T \ 5 cherea duceret TC NVNc] n- T, om. 6 tamquam quae ed. pr.: quam que C {B. t. ergo om. TC 7 cvSabh.) quamquam T{B t. Wiss.) quae V ductura V T, c- B\ abducere {post etiam) C, ab- JB, a- T pio] cup 10 nvnc etiam] tunc T 9 ut] et C ab] a TC et] ut C PHAEDRiA om. eam] ca T, om. F|l 11 non] et nunc T considerauere F, <(et^ considerauerunt T hanc om. B 12 instar retuiere F H 13 uereor] u om. B T ne om. TC il gra f T 15 confirma14 mihi ph tulerit B, i g f t T
iXXlifjLv
mundat B, munde
TCV; munde
aii Sabb.
\
C^MrCIN B,
( j
\\
\\
\\
\\
||
\\
\\
\\
tione in ras.
V^
\
|
17 quod] 16 <(eam)> abducere quia C dic JB et om. T 18 et egone] rogone T 20 <ut> rem ioco J5, 1 T a me] ante lac. sign. quam codd. Sabb. impetre B, ip T abs n b s u c solum T 22 vt om. rC a-r- T restituimur F, -mus
\\ \\
I
q^ca^p-qs-ed^ T
|
<(ut (et
eam
m B
TC
\\
BTC
||
EVNVCHYS
his, quibus nos
I 2,
6370.
297
uolumus,
2 Ergo
sed in 3 sola svm habeo hic neMiNEM ^sola' ad familiarium refertur absentiam, ^habeo hic neminem' ad alienorum amicitiam. potest enim sola domi esse, habere tamen aliquem foris. 4 Et *habeo hic neminem' plus sonat quam *neminem hic habeo'. 5 Et ^sola sum' ab his quos natura conciliat per se, ^habeo hic neminem' eorum qui uoluntate iunguntur. 68 1 NEQVE AMicvM bcne hoc apud amatorem, nam 148
10
amator, aliud amicus: amator qui ad tem2 An quia in patris pus, amicus qui perpetuo amat. 3 qvamobrem phaedria in potestate est Phaedi^a? necessariis interponi nomen licet audientis. 69 1 CVPIO ALIQVOS PARARE AMICOS BENEFICIO MEO 149
aliud est
hic
15
ostendit
specialiter,
cuiusmodi
amicos
quaerat,
2 parere contemnere uideatur. BENEFicio meo quia pariuntur et suo, sed minus diligimt. 70 1 ID AMABO ADIVTA ME QVO ID FIAT FACILIVS 150
Phaedriam
ne amicos
nolumus
||
reddimus
B F,
\
redimus T, reddamus C,
\
|
2 restituiraus codd., corr. Sabb. uolente B, uoluntate C, -tis T\ reddimus codd., corr. Sabb. nolentibus C| 3 hac] sc. uirgine, svm] s T hic habeo C, ha T n j 4 sola familiarum C habeo h n neminem om. 5 ad] sed TC, non ad 6 habeo h n alienorum 8 natura] nam C consiliat T per se CF', per jT, om. amicvm om. T hic om. CVfi 10 nam (t. Sabb.) V^ 9 habeo Goetz an (sscr. T) codd. ; an quia ed. pr., quia Steph., del. Sabb. 11 <et {sscr. C)y aliud <er> <est (del C)> amicns amator amator <amicus amator^ qui] id TCf^ 12 qui om. C 13 potestatem Phaedria] ne in necessariis inopem uideretur a^d. ed. 7>r.; ne inops esse uideretur Sabb. C 14 iu necessariis] in rebus seriis QVAMOBREM PHAEDRiA ow. 15 aliquos p a benefi Westerh. nomen interponi
corr. Steph.
B B
V
\
\\
T T T
||
B
||
j|
II
TC
CV
TC
|I
\\
||
<quia parantur
et suo
m r
sed minus>
(cf.
infra),
F* V^
II
B \qi- U
TV\
18 meo in mg. 17 phedria C uideat T, {ante contemnere) C, uideretur 18 pariuntur parare codd. , corr. Sabb. 19 adiuua C, a^ mk] m^ T, om. parantur J5F*
I
araicos parare
|
me C
||
16 hic
ap-a-b^
jabm^ BT
BT
||
(f-
T)
{ BT
||
298
DONATI COMMENTVM
2 adivta
me mira
coactio:
me'
dixit.
151
71
'sine
illum',
tamquam
in
manu
et excludi militem; non 2 priores enim dixit ^fer' aut ^patere' sed ^sine'. PARTES hosce aliqvot dies honeste circumloquitur et
non pati
153
oratorie, ne dicat "^abi foras' atque ^excludi te patere'. 72 1 NiHiL RESPONDES iam silentium accusat, quia
scit nihil
^mihi' dixit,
lo
73 EGON QviDQVAM facctc exprimitur amantis ira, amoris integratio (cf. Andr. III 5, 33). 2 Id est 154 74 1 TANDEM PERDOLViT uimis doluit. 3 Et tandem quasi qui impatiens persensit dolorem. 4 tandem perdolvit vir es eleganter uariauit fuit.
153
5 vir es non ^puer' personas, secundam et tertiam. nunc es, sed iam ^uir', qui meretricem contemnis. 76 HiNC EST abrepta edvxit mater pro sva uide
(iL(ir)6Lv
15
156
cum
ita, ut et
6(jLOiotiksvta
20
158
160
repta' ^pro sua' ^soror est dicta'. 78 1 HAEC NVNC VERBA id cst falsc dicta.
hvc
redevnt ut
excludar.
80
1
1 Nisi
causis,
n^PeARON B, TtccQiXv.ov F, **** T, om. C adiuua 3 sine me om. cohactatio T 2 pate C adiuua 6 h 4 iniuria TC nos T exclusum TC iLLVM om. a ad r 8 respondet C, res iam (nam T) licentius TC|| 9 sit C, si J5 10 respon * * * * Et] eae T uicem] ante jT 11 egone expnmitur facete] facere TC, facile 13 tandem om. perdo -B 14 qui om. T\\ <^illud> ed. pr. 15 tan perdo 17 nunc om. 16 personam es om. 18 hic C sed ow. T iam om. arepta B, abiecta T duxit 19 mimesim B, imnisim T, minusin C, vv^isoiv V et deprauatam om. 20 et om. C
TC
\\
TC
\\
11
II
B
\
||
II
||
\\
BCV
||
||
BTC
\
CV
TC
\\
\\
\\
TC
\\
F,
23 excludat C, ex
||
****
||
24 ames
(-as
V) plus
TC V
\\
EVNVCHVS
quas
cit
I 2,
7084.
299
illa attulerat, per deriuationem causae hic aliud indu2 et istam nvnc times qvae esse cur repellatur.
quam
inquit, amauerit.
,
in-
161
16J2
si
81 TALEM PRAERiPiAT
toris.
ama-
est,
iuquit,
163
NVM soLvs ILLE DONA DAT hic iam quasi quaestiosed ille munus aduexit. 2 ''nvm solvs iLLE dona dat"*^ possunt enim dona dari sed exigua aut
1
83
nes tractantui':
10
minus
3
est.
libenter,
et
ideo
mentionem benignitatis
sed
ille
adiecit.
si 'nunlegimus, erit temporis aduerbium, ut sicubi quo in loco, qua in re. 6 nvm vbi meam benignitatem
benignus
15
Aut
cubi'
intellegit se et
nam plerumque
non apparet,
164
dona obtulisse et id benigne saepe fecisse; ingrata dona sunt, in quibus benignitas quae aut in quantitate rerum est aut in
20
facilitate praestantis.
84 CLAVDiER
III
fr.
48,
et (fr. inc.
1
claudebat'.
pro
conicit Sabb.
4 amauerat
T, om.
quit om.
10 dona donari BENiGNiTATEM 11 DONA dat] donabat TC 13 nunc T b T, be me sed] mc V ille <qui> TC, 14 nuncubi T (qui in mg. m. 2) numquid] aliquid TC 16 quaj sic T num ibi 16 sicubi ed. pr. sit ubi codd. nuncubi T, ubi num C in re] iure T, re C quam 18 plerumb T 17 sed et obtulisse ex att- corr. C 19 aut 1. om. C in 2. om. B\\ Wiss.) que] plurimum {t. res 21 clavdier] claudere T 22 ignorantia] ignauia Sabb. secordia T V, secorante ign23 socordia (a ex e corr.) di C claudiebat T, claudicabat C {sic et Maurenbr.)
\
B minus B
|
II
C inducit] incidit BC, dicit V; 3 inuidias 2 ista C nunc t que a est TC\\ 5 precipiat C IPfONId< B, Igcovicc V, J5 7 QviD sollicitat] quid te a te] re C inil do dat J?, i d d 9 nvm] non dat om. B; schol. pert. ad nvm vbi mkam nvm
\
\\
\\
\\
***
\
\\
TC
jj
||
TC
5
|
V
\\
\\
TC
II
jj
||
\\
\\
300
165
DONATI COMMENTYM
85
1 NONNE MiHi VBi DixTi plus dixit *ubi dixti cupei^e te', quam si diceret ^petisti ut emerem'; plus est enim id praestitisse, quod qui acceperit non ausus fuerit
2 cvpere te uult rem parui pretii ex illius suo labore perpendi. 3 ex aethiopia cupiditate non ^Aethiopissam' sed honestius ''ex Aethiopia'.
postulare.
et
166
167
86
87
in beneficiis
QVAESivi
uide
aerumnas
sibi difficilium
lo
tricem: *ex Aethiopia ancillulam' inquit Mixti te cupere'; quid ego feci in re caeli ac solis ac paene orbis alterius?
2 Deinde non ^quaesiui', nec enim in promptu erat. ^petisti' sed Mixisti', nec ^uelle te' sed ^cupere', non ^nigram'
sed ^ex Aethiopia', nec 'dedi' sed ^-elictis rebus omnibus quaesiui': quid hic non exquisitum, quid non ita expres3 porro evnvchvm deinde sum, ut nihil addi possit?
i5
uel postea uel multo post. 4 evnvchvm velle eunuchos a Persis institutos putant ex captiuis; a Babylonibus enim Hellanicus auctor exstat id habuisse. 5 porro evnvchvm 20
faciat
quod
sed primo
NONNE
vBi
dicti
\\
om.
\
enim est T H 3 id om. V\ 'A cuperem C uult rem] mulierem TC fuerit] sit V ex] et 6 non C 5 et om. B ex ethi B sed oin. B honestius 7 rebvs quam si ethiopissam B quae B., qvaesivi] re e a T 9 uide] unde B adhibeat B F, exhibeat C (dett.\
<mihi> B,
II
DixTi] te cupere
I
cl-
<(che> dixit
C
\
dixti
\
\\
\\
\\
11
exhuicat T; exaugeat Sabb.., <(studiumN adh- Schoell atque] 10 <(cum> erumpnas T numerum C aiatque Sabb. om. dett. dicat om. 11 ex om. Sabb. dett., (dett.); 12 in re] iure C, ancillam T, (-a) C ethiopiam in te paene om. T\\ 13 nec T, nunc J5 F, num C 14 te
\
BCV
\\
TC
\\
\\
BTCV\
||
||
18 17 porro heu T multo 19 babilonibus (babyll- F, babill{sscr. m. 2) V T) codd.; babyloniis ed. pr. (babilonis D) enim del. Sabb. 20 ellanicus BTV., elanicus C axictor Steph. antiquior (-quorum TC) codd. extat J5, existit F, extitit C (dett.), exnrit T e id] uel T d te uel J5, eu d u T\\21 dicti C te om. TC uidi C
om.
BV
omnibus rebus
TC
||
||
\\
EVNVCHYS
I 2,
85-88
301
puellam, deinde eunuchum: illam quia 'ex Aethiopia', hunc quia ^solae utuntur his reginae'. quid tale Thaidi 6 evn^^Chvm evvovxog fljoijrat g evvriv riualis dedit?
excov,
xom
i^S
ypg' evvriv 88 1
est.
earcv cpvXdxxcav^ ag rjVLOxog Qa^dovxog 6jcrinxovovv yvvaLKog KuvdQog. REGiNAE ^reginae' diuites, sed ifi(paxLiuoxeQOv QviA SOLAE VTVNTVR His REGiNAE uarie *eunu-
chum'
est
3)
'si
quisquam
lo
plurimis et mi-
nime multos laedere, in his poeta hic nomen profitetur suum'. 3 REPPERi plus est quam 'emi'. 4 Et uide
quam
propriis et amplissimis uerbis usus est, quia et ancillam ^ex Aethiopia' et eunuchmn <^^quia solae utuntur his reginae'); illam 'quaesiui', hunc Vepperi'. 5 Ergo
ancillam ^quaesiui', hunc Vepperi': neutnim enim horum facile positum erat. 6 qvia solae vtvnT\Ti His reginae uota cum 'eunuchum' singulari numero 7 Sed ^his' non ad praeposuerit, ^his' subiunxisse.
uigilanter
,
i5
eunuchum
rettulit,
sed
ad
delicias
quia S Et
vt
(ut
eunuchum
codd. 'quia solae (solo T) utuntur 5, regimo T)\ quae post 13 2 quia om. B. {t. Wiss) ex om.
(re
\\
BTCV
\\
TCV
tali
\
iQtixai coe
evvriv sxov xovreativ cpvaaxcov 06 vioxoe gapovxoa c-nriiTtovxoiS evvr]v vv tvvev yiev avagoa F, ivvovyoa ei'Qr,tai (bg evvi(a ^x^^ tovTco iazl (pvXdttcov c5? i]VLOxog Qavdovxoa cxr\7ttovxoa 3/*,
tiQr]taL
mg
6 (non Cuiac.) * non add. t. Wiss.) J5, sed eyi(patLv.(oteQov non T, sede 8 et om C quisque C T, sedes non C 7 utuntur h re 9 est om. se (s. T) post studeat TC nj q. p. et T in his p hic n 10 multos] malos C, le J5, 1 2. om. 12 et T 11 Et om. pro suum B, prof. s 13 ex om. T quia reginae add Sabb. (cf. supra ad 1) 14 illum T|| 15 hec C neutrum <eorum> TC 16 qua T 17 eunucho TC 18 hic {2.) T ad om. T 20 huiusmodi 302, 1 hic om. T seruitutisque C
\\
tl
B TCF
I
m BT
||
\\
II
II
||
II
\\
\\
302
DONATI COMMENTVM
quod in ancillula praetermisit, quia
dici potuit.
Et
'reginas'
modo diuites
dicit.
in
Phormione (J 3, 20)
^o,
regem
receu5
me
169
VIGINTI PRO
AMBOBVS DEDI
sunt aduersum ingratos. ergo a 2 pro ambobvs dedi tempore inducitur exprobratio. melius amborum pretium, quam ut separatim diceret, quantillo emerit ancillulam nigram, de qua mox illl 2^ 18)
tiora beneficia grauiora
dicetur
*hic
sunt
tres
minae'.
nam
constat
eunuchum
lo
170
{5, 14). 90 tamen contemptvs abs te et hoc seruatur in beneficiis, nam maiora sunt cessantibus meritis eorum,
quibus praestantur.
i5
fitebitur seni
171
91
nuntiatio est: uel per interrogationem uel per inuidiosam 2 Et melius uelut indicatiuo modo exprobrationem.
quam quam
lius
illud.
interrogatiuo profertur; hoc enim est multo grauius 3 ob haec facta abs te spernor sic Vergi-
{Aen.
IV
et
ferimus'.
217 18) ^nos munera templis quippe cum interrogatione uel cum increpatione
4 qvid istic hoc aduerbium consentire
20
tuis
proinci-
ferri potest.
quod
I
sscr.
V^
om.
\
BTC
Et ow.
2 Aethiopissa om.
om.
dicit
om.
TC B
\
in] et 3
\\
|
TC
ancillam TC\\
||
pro F, om. viGiNTi] dedi] 6 gratiora C 7 exprobatio C 9 quantillo p a d T, om. ancillam -B 10 diceretur ex -tulo corr. T emerit ex -rat corr. V tres sunt -B 11 emptum om. T esse mimis TC, om. 12 seni in ras. V^ 13 contentus seruant C 16 facta] bene facta C, b f T spemor abs te C, s abs T, a sper jB est pronuntiatio TC 17 interiectionem T inuidiam C 18 exprobrationem sscr. F^ (= dett.), om. uelut] uel per C in19 quam dett. quam quod dicationis T TC V interiectio 21 quippe T grauior T 20 sic] ut TC, om. ferimus]
d
\
T, decem C, decem
||
\\
B
\
\\
||
||
||
||
||
||
BTC
B
\\
||
||
\\
\\
TCF,
TC,
q*-*
\\
EVNVCHVS
pientis
est.
I 2,
8895.
303
et est skkeLtpLg:
quid
tale.
173
92
dixit
quasi
QVAMQVAM iLLAM cvpio ABDVCERE 'abducere' ab stulto, nec per uerum meritum sed per Cicero (in Verr. II, III 34, 78) *per uim ac
tibicine'.
atqve hac re
quia hoc est ex re. meretrix contentione quadam negari. ergo fingit se uinci, ut adulescentem molliat, et ipsa cedit, ut et ille remittat pertinaciam. 94 1 potivs qvam te iNiMicvM HABEAM hoc totum ita
ARBiTROR non
93 vervm tamen
10
loquitur,
illo
tamquam
2
ipsa magis
ametur.
huic contrarium est VT ivsseris nec uoluntate nec uultu consentientis hoc ait meretrix, sed callide temptat omnia. nam quia persistendo non perfecit quod exspectabat, docet Phaedriam etiam et adeo hoc ipsum neglegentius negare quod poscitur. subtile est, ut statim impetrauerit; peruulgatum est enim
amet Phaedriam, quam ab <(potivs qvam^ te inimicvm habeam *ut te amicum habeam'. 3 faciam
15
'quod
summa
1
ui defenderis
cum
20
postmodum
remittere remittenti'.
95
1
sententia.
verbvm pro
dicto.
sed proprie
B, sXitpLa V, **** T, om. C\ a T, om. B abducere om. TCV 4 quasij a ^, ob T per uerum] puerum uelut B, tamquam ed. pr. T 5 per abducta] ui abductam Cicero 6 abductae (e add. m. ^) y a C tibicin^ 7, tibicene T, tibi c^ne C atque h r a hoc est ex te JB, 7 qua add. Westerh. T, atque arbitror B hoc est abs te TC, hoc ex te est F, corr. Westerh. 8 tamen] sit C contericione J5, contantum B (t. Wiss.), tam T
et est om. 3 quamquam i c
\
TC eMIYIC
||
II
||
\\
||
trictione
quo
TC 10 ipsi T, qti-h^ T 13
II II
1
V 9 negati ergo] ipsa (a ex e corr.) C 11 quam t in ha B, ha- B, h- T | potivs qvam add. Sabb. 14 contrarium huic C 15 ut i T nec 1.] his T consentiente 17 Phaedriam om. C haec ipsum etiam agit TC 18 et om. hoc 07n. C 19 imperauerit B, inpetrauerat ni C 20 quod] quidem extorquetur ^11 T, ***** C istuc uerbum 21 postea 22 utinam i u T, om.
C
\
\\
\\
CV
II
TC
BV
||
\\
B
j
\\
II
\\
om.
II
23 ^liOMd.
B, a^^6na
F, * * * T, om.
304
id
est
DONATI COMMENTVM
sententia uel
ligatur
uerbo,
uerbum
ANiMO AC VERE DiCERES <('uere')> certc, quia est qui "^ex animo' dicat, fallatur tamen. 96 POTivs QVAM TE iNiMicvM HABEAM tantum iu aui176 mum Phaedriae boc descendit, ut etiam repetat quod amica dixerat adulans. 97 1 siNCERE Dici QviDvis POSSEM PERPETi siucerum 177 2 Bene purum sine fuco et simplex est, ut mel sinecera. ergo <(ut)> mel blandimentum meretricis dulce fatetur, sed
negat esse sincerum. 98 1 viCTVs VNO VERBO ^utiuam istuc uerbum' {y. 95) 178 et ^uno uerbo', ut diximus, sic accipe, ut ^uerbum' dictum intellegas, quod uerbo complectitur completae sententiae 2 labascit pronuntiationem, quod a^Cco^a nominabatur. omnia incohatiua trisyllaba fere media producta enuntiantur. 3 viCTVs VNO verbo qvam cito ait, quine illum
^falsa
lo
i5
lacrimula'
est: et
(I
1,
22)
uinci
crediderat
posse;
plus
20
factum
'^uno
^cito'.
179
99
multum
1
ualuisse,
EGO NON tam ex animo misera dico quod sensit hoc Thais inculcat animo amici sui.
i
^e )>
I
<[^y
C
\
enuntiatio
et
sscr.
ed.
(pron- C^)
quo
pr.
nuntiatio
codd.
ligatur
V^
add. Sabb. 5 poti quam t in ex -it corr. T 7 adulans Sabb.: a,dulando F, adolescens BTC''\ 8 q u p p T sincere C 9 fuco] succo TC 10 ut dm.. om. TC mel om. T blandimentMw V, -torum TC, {ante 12 vicTvs l^ et] est T ut uerbum et om. mel) diximus uerbum om. conflectitur T, plecti14 quo T tur <et)> complet//// F, <(et)> completae (-plecte BC) BTC, corr. Westerh.; et complet Schopen\\ 15 pronunctiatione C J5, altoo^a F, *** {post nom-) T, om. C nominatur.^ labescit T 16 trisyllaba] silla C, in sillaba T enunctantur C 17 vno] u J5 q c T ait om. -B 17 quine
j|
TC
\\
\\
II
I
CV
\\
\\
MYOMA
1
|j
Haupt Op. III 537)'] qui ne B {sic vel me dett.), quia ne F, 19 et 1. que ne C, quod nec T; qui ed. pr., qui una Sabb. om. B uictus est uno uerbo J5, uno uictus est uerbo V 20 ego (et C) non t (tm C) TC, ego non F, oyn. B ex a m d T, misera dico .B 21 uoluisse T
{cf.
\\
I
|1
||
\\
11
EVNVCHVS
I 2,
95-103.
305
2 Et 'ego' uide quanta significet: conuenit hoc pronomen multa blande exprobranti, ut (^Verg. Aen. IV 314) 3 qvam ioco rem volvisti a me tandem ^mene fugis?'
quod ait Phaedria (r. 85) 'nonne 4 Sed hoc uehementius et disertius: ^quam rem' inquit; non ^munus' sed quod plus est 'rem', et non dixit ^serio' sed 'ioco' a facilitate prae5 Mirandum stantis, et ^uoluisti', non etiam ^dixisti'. obsequium ex voto animi pendens: non exspectat imperium,
contra
illud
refertur,
ubi
dixti
cupere
te'.
tum illud quod ait sit, dum iuhetur. ^perfeceris': nonne pondus hoc uerbi et potentiam Phaedriae circa amicam 6t illius obsequium uehemens et rerum difficultatem quae extortae sunt, monstrat atque omnem obterit querelam PhaedriaeV 7^/ 101 EGO IMPETRARE NEQVEO HOC ABS TE tu et ioCO et non petisti, cum perfeceris tamen, at ego impetrare non possum. 1 ^ V 102 1 SALTEM VT coxcEDAS SOLVM argute addltum et 2 Et bene 'concedas', ut uolun^saltem' et ^solum'.
ne voluptati tnora
,
lo
IS
tatis sit;
iv.
71)
103
^biduum' decuplauit.
tacete
ratione
C, 6 mimis dixisti
r-a.mutC
\
\\
rem a me
dixti
uoluisti
tandem
T||5
dixct- B,
7 dixit F, Wiss.) BC\sed <et> a] et r|| 9 ex] et C U 10 ne] et C\ 11 hoc uerbi pondus T, hoc uilipendus Cil sit uoluptati moraS 13 exorte C, extorias T sint TV^ 14 oppressit 12 amicas T
(t.
TCV
haec T, om.
\\
||
15 EGo B, ego impetrare te] ego nequeo etc T tu et ioco (ipse add. B) non F, me uo (om. T) *** non 18 saltim ut consedeas C\\ TC; corr. Stph.'\\ 17 possim C 20 nam 19 saltim C Et om. T concedis C uoluptatis T dicit CV\ ut Schoell sic W.: sic enim dett., om. 21 partes T, dies] p h a d sine] sem T prioris partis xx B, xi" C dib 22 ni J5 f i u d T isti 07. p. B <m. B 23 decuplauerit {ex duplica- corr.) B, defacere culpauit TC ratione om. B
II
I
\\
[
nha-
B
||
\\
BTCV;
\\
II
\\
Donati comin.
rec.
"Wesaner.
20
306
DONATI COMMENTVM
sunt uiginti ex qua duo, <^et)> ex qua uiginti, ducenti, duo milia et similiter deinceps.
184
0,7100 LaTtrjGig
185
105
Me
186
te
exorem' sed He
1
106
HOC MODO SINE TE EXOREM UOUe UUUC UOU 2 Et ^hoc' absolute. exorem'. FACivNDVM EST QVOD vis uou ^quod oportet'
et
sed '^quod uis' dicendo multum addidit obsequio suo. 2 BENE FACis iu consuetudincm uenit, "^bene facis' ^bene
fecisti'
61) non iudicantis esse sed gratias 3 merito te amo bene amoris mentionem ad agentis. auferendam suspicionem contemptus Phaedriae fecit. 107 1 Rvs IBO et hoc amatorium est, odisse urbem 187 sine amica. 2 Nec dixit ^ibi ero' sed Hbi me macerabo'. 3 me hoc macerabo bidvvm pronuntiandum
{V
8,
lo
15
^biduum', ut si dixisset ^biennio'. 108 1 ITA FACERE CERTVM EST cx his apparct uerbis, 188 2 mos gerendvs quam sibi amator hoc aegre imperet.
EST THAiDi cum prouuntiatione et gestu, ut ostendat quae uis amoris sit, ut Thaidi mos geratur. 189 109 1 Hvc FAC iLLi ADDVCANTVR euuuchus ct aucilla, sed 2 <(fac illi)> addvcantvr praeualet genus masculinum.
XX jB, xxti C, exti T ex et add. ed. uiginti om. duo milia] -ii-^, -i-iT, il C, 'TTducenti] cc3 plus bi aut B, p b a T d^TTOCIOTThCIC jB, cc7to6t(07tr]6L6 4 secanda C 5 s t e T noue exoV, ***** T, om. C rem 2. om. 6 sed te exorem om. C nonne C nunc] ne 7 EST om. 8 abdidit T obsequium 9 convis om. T 10 iudicantis ed. pr.: indicantis codd. esse] eat suetudine V (= dett.) 11 merito t-aamaris mentione C 12 auferendum T fecit in mg. V^ (= dett.), contentus C om. 13 amatorum F, -ris urbem odisse TCjj 14 me om. 15 me hoc <(me)> macerabo macerabo]
1
I
20
pi'.
\\
B B TC B
II
II
||
||
|j
B
\
||
\\
||
II
BT
\
||
BTC
m T
TC
B
||
(b
\\
T) TC,
<(biduum^
\\
me hoc macerabo
aegre hoc
TCV
\
18 quod
gerendum
gestum C
fac
i
huc 21 hvc ancilla] adducantur 22 <^figurate (-tiue dett.) i\\\} sed dett., ed. pr. masculinum (ante sed] pro adducito {cf. infra) eos om. addvcantvr genus) B, masculini
II
20 ut om.
anolla
C C
est C,
geren
\\
||
TC
EVNVCHVS
^
2,
104112.
307
3 Et bene adiectum, ne dilatis ob pro adducito eos. retentionem muneribus non procederent actus fabulae. 4 Et simul, quia absentia Phaedriae opus est. (lum per
Chaeream
ludificatur meretrix.
1
290
Hoc BiDVVM THAis VALE nunc uaic absnon salutationem. nam si mera salutatio est, biduo solum amicam ualere optat; sed praescribere conatur, quanto tempore abfuturus sit. 2 Et simul ostendit, quam inuitus abscedat. 3 in hoc bidvvm THAis VALE accusatiuo casu utens expressit amatoris imiN
110
cessum
significat,
10
patientiam,
^biduum' dicens praescripsit de tempore. et 'uale' maiorem uim habet ex dolore discedentis quam obsequio salutantis.
292
111
'numquid
^ualc'
subaudiendum
dici 15
salutatorium.
292
112
CVM
odioso, ut alibi (^Ad. IV 7, 36 37) ^iam uero mitte, Demea, tuam istanc iracundiam' et Vergilius (Aen. IX 94) 'aut quid petis istisV haec enim pronomina spementis 2 praesens absens vt sies sunt odiumque monstrantis.
'praesens
1
additum quasi
20
absens' xaxo^t^^ov.
adiectum
BV
{dett.),
delatis
(-ne C)
procederet C meretris C 4 ludificatur per chaeream V abstinentia C T nunc 10 vale om. T nunc om. 5 t uale B, t u 7 esset 6 uera C optaret abscessumj discessionem Schopen perscribere CF|| 8 affuturus C 9 quam om. C abutens casu JC, casu V im10 thais vale om. cedat 14 et tv om. 13 salutationis C, salutantois T presserit C 15 sahitarium TC\ 'uale' subaud-J sc. ut sit et tu uale 17 bene 16 quasi in ras. F* {dett.), cum Ei] uel TC 19 Deom. TC addito TC 18 mitte (micti C)J omitte /Ter. 20 aut i T istara V et om. t i meaj de medio TC enim om. otn. T petis istisj petistis B, petisti C, petis T TC ^Tonomina aspernantis V 21 absensque C, ab q T\ T 22 KAKAZh^ON B, ut scies C, u'- s VT absens om. **** TV, om. C
\
BTV,
BC
delealis C;
carr. Steph.
||
||
|l
\\
||
||
\\
|1
\\
|I
II
BTC
\
\\
||
\\
||
\\
\\
308
193
DONATI COMMENTVM
113
1
desiderium.
ME DESiDERES C)Cv^y]6Lg^ quia plus est ab amore 2 <(me ames me^ desideres me somnies
STtavacpOQDc
ME EXSPECTES
prima.
^desiderare' sit uoluntatis atque obsequii, 4 Satis amatorie dictum est. niare'?
Cum num
195
115
exspectes'
iam
dixerit,
Et exspectatio 4 Et expropinquarum rerum, spes longinquarum. destinat non destinat. 5 An tempus, spes spectatio 'me speres' idem facere, id est de te cogitare, ut sit 'speres' credas, ut statim in subditis (v. 123 24) inuenies ^nam eius fratrem spero iam propemodum rep6 me te oblectes septimus casus <(^me')>. perisse'? 7 mecvm tota sis toto animo. nam illam nunc animum uult esse, non corpus. 8 Et simul quod ipse ab eius corpore patitur, id uult militi eius mente contingere tam3
quid sibi uult iterum ^me speres'? certorum est, spes incertorum?
An exspectatio
lo
15
196 197
quam penitus excluso ab amica. 116 qvando ego svm tvvs 117 ME MISERAM FORSITAN
^animus'
scilicet.
HIC
MIHI
PARVAM HABET
20
fidem recte Thais nunc partem argumenti exsequitur" tacitam apud Phaedriam propter praesentiam servi, quem
^Y|hCIC J5, auxesis F, **** T, <(me ames^ me V 2 ME AMEs ME add. Sabb. desideres (-ras T) post somT 8 nies (somp. T) BTC, om. F me ex B, 4 uo***** T, om. CV\ cum in ras. V^ (dett.), sit luptatis T obsequii num etiam Sabb. num etiam obsequi B.,
1
\
om.
11
\\
emN^OOP^
BTC
\\
etiam
TC
T
1
nat
nunc {om. V) obsequii TCV\\ 5 <^Som6 exspectes] spectes T, espectes C 8 spes Et om. desinat C, dextipropinquarum idem ed. pr.: id est TC, deest utroque loco 11 me] ne
(ai
etiam
V = dett.)
\\
II
B
|
|1
\\
13 eius inmg. in ras. V^, it rem t. Sabb.) facere {t. Wiss.; F* id est] idem T 13 fratrem in ras. V^ spero repperisse] etc 14 mecum 15 mecvm ob T me add. ed. pr. et sis om. 18 petota 16 non quod] quam C quidem nitus ed. pi\: peius codd. 19 quando ego (sscr.m. 2) V, om. B\\ 20 FORsiTAN etc habeat T, for fidem] C 21 nunc] non T tactam C 22 phaedriam apud BTCV^,
\
||
\\
F TC
\\
\\
\\
fhmphf\\
||
II
corr.
VI
EVNVCHVS
uult ita nescire,
I 2,
113-123.
309
.
suboruare Chaeream.
NVNC ME IVDICET suae hoc esse, ut peruulgatas personas noue inducat et tamen a consuetudine non recedat, ut puta meretricem bonam cum facit, capiat
ostendit
uirtutis
et delectet
animum
spectatoris.
^OO
[
NEQVE ME FINXISSE FALSI QVICQVAM aut 'dixisse' debuit dicere aut abundat 'falsi'. 2 Aut ideo, quia
1
et
120
uanum
'si
uanum
10
121
melius ^quemquam' quam si diceret 'militem'. 2 qvemQVAM CARiOREJi quasi meretrix non *carum' alterum sed
^cariorem' negat.
:>();>
15
122
per
^huius'
absolute aut
iXXui\)Lv^
sit
quid
^nihil
in Hecyra (/// :^, 3) 'ne Heautontimorumeno oro', (/// 3, 10) 2 Aut <^ut)> (Verg. me istius facturum, pater'.
huius
in
Aen.
;j(j^
IX 94) ^quid petis istis?' 3 qvicqvid hvivs Vei' subaudiendum est, <(id est^: quod eum exclusi foras. 123 1 SPERO PROPEMODVM uoue *spero' pro ^credo' uel
'confido'.
20
PROPEMODVM
nem quidem
1
nondum probauit.
nunc me in3 ingeniisJ i 2' 6 a sscr. T*, 4 ostendit post suae 8 finxisse] f om. quicquam falsi V, spectatorum 11 aut f a f e 10 et om. r|| quicquam.BC, q ksseI est C, om. V 12 neque meo T, om.
audeat
dicet C, n
5T
T
\
carr.)
||
||
TC
\\
BC^l
\\
|1
14 quasij qvemqvam] quem B (f. IViss.) quam C 16 et quicquara C, et quid T, om. B <feci> huius V FEci om. B huius om. TC 17 per eCOYIN B, per elipsim 13
quam] quae C
||
1
c^eqc-
B\smV
B
\
\\
\\
||
||
TC
\
ut om.
C
\
T eautontumerumenon
19 istis huiusce
B, eutontu W. 20
II
add. W.;
noue
patri /, pat^ C ut add. 21 id est (an scilicet.SO 22 propemodum noue spero in mg. V\ FEci Sabb. uel eonfido in my. I'*, nonne C pro credo om.
C,
-tum
om.
||
TC
C
istis
||
\\
et confido
11
23 propemodvm am.
310
204
DONATI COMMENTVM
124
2
1 ADEO NOBiLEM ^adeo' pro nimis positum est. Aut expletiua particula. 126 ATQVE EXSPECTABO DVM VENIT futurum actum
206
II.
1.
FAC iTA VT ivssi iam amatorium multiloquium et uaniloquium continet ista actio, nam et repetit quod iam dictum est et id facit <(* * *)> magis et odiose nimis. 3 1 ROGiTARE QVASi DtFFiciLE siT deest 'uis' uel 209 2 Vel He', si ipsum ^pergis', ut sit: rogitare pergis.
207
dicit, ut sit: rogitare distinctione interposita inferendum uultuose ^quasi difficile sit', <^scilicet^ id quod mandat. ita et ineptiam nimiam circa haec solliciti ama-
haec
lo
Et
toris
quam
dedu-
cere
ad meretricem munera,
cum
contra illud
sit difficilli- 15
4 rogitare subauditur mum, poscenti aliquid non dare. ^te mirum est', qvasi difficile sit ^complere quod iubes'. 4 1 VTINAM TAM ALIQVID INVENIRE POSSIS <(f.> PHAEDRIA 210
^inuenire' acquirere. sic in
^patri
1
20
J5 adeo <^enim)> F, om. B positum est] 3 ex dum ue aut <pro (per C)> TC V B, 4 uoluit {post promittere) JB, noluit C, epectabo d^u- T Moluit V non om. V congestus B, <actus> gestus F|| 6 ei om. T 7 est 5 iusset T et uaniloquium om. TC om. C facit] facete ed. pr. moleste add. Goetz, fatue Schoell, 9 ut 8 dif (om. sit) idest T inepte Sabb. pergis om. TC Vel te] item V si om. C 10 respicis codd., corr. Steph.l hic F, hoc aduersus codd.^ corr. Westerh. (t. Wiss.) sitj 11 te si T, om. F interposita om. {t. rogitare om. sit scilicet add. W. C Wiss) 13^ ;^ineptiua 12_dif hoc V sollicitis T amoris nimiamj mmta T circa] cura 17 sit difficile F nt T inu T\ possit 18 lem^na om. 19 eautontumerumenon T', eauton C, p- T| phaedria] f. T B, eutontum T, entamtu C 20 modo om. V
adeo no
2
II
nobit
\\
\\
\\
||
\\
\\
\\
II
II
\\
II
||
II
11
EVNVCHVS
uenerit'.
I 2,
124-126.
a
1,
l-l
.JH
Nam
ideo
praecedenti
etiam quaestus
dicuntur.
211
hoc
perit.
QVAM Hoc PERiT deest 'facile', <utsit: quamfacile> 2 qvod mihi <est> carivs pro 'qui mihi
3 Sed ^ego' dixit absolute, occurrens huic
s
sum
carior'.
pronomini
<('quod')>.
6 Qvi EFFECTVM DABO 'qui' prouomeu, ut in Heautontimorumeno {lY 3, 23) \\x\ nolo mentiare'. 213 7 SED NVMQviD ALivD iMPERAS iu his scruus nihil uult nisi coactus facere propter maiorem dominum. sic
212
lo
214
{II 3, 97) Hubesne?' inquit, respondente Chaerea ^cogo atque impero'. 8 1 MVNVS NOSTRVM ORNATO VERBIS l^^LK&g nOU dixit 2 et istvm '^A ^raeum', quasi etiam Parmenonis sit.
et
alibi
est
215
non
molestum et odiosum. nam hoc significat Ustum\ 1 AB ea pellito 'ab ea' ab eius animo. J
^pelli facito'
sed ^pellito'.
216
10 1 memini tametsi nvllvs moneas properat seruus 2 nvllvs moneas ^nullus' pro carpere uaniloquium domini. non. in Hecyra(7X^, 4) ^nullus dixeris', Plautus inTrinummo 3 ego rvs ibo et hoc iam dictura {III Ij 5) ^nullus credas'.
est
20
quam
||
C 3 qvam hoc om. peribit V; add. dett., quam add. Schoell hoc peribit V, om. 4 EST add. deU. carior quem TCl\ per C 5 dicitur C 6 quod Steph.: qui dett. {B t. Sabb.\ om. TCV^ 7 DABo] d T ut] et F in om. T eautontumerumenon V, autont' B, eutontum T, euton ^^ 8 quin {vel quid) codd. Ter. J5 a 9 sed n mentiri TC, renuntiare V uolo 11 responde* 10 per V sic et alibi om. imp^ T F Chaerea] * * * T 12 rogo BTV, oro C 13 mvnvs nostrvh 14 etiam om. uer. h0IROC B, aethicos T'', om. TC istum nam id est] et 15 et om. {ante quasi) C, et 11 non ab ea] id est 07)1. J5 16 PELLiTo] pe r, ow. .B tamen etsi 18 nemini C sscr. F* sed rn ras. F* pell?" F VJ capere domini n mg. T, t properat nvllvs moneas om. {t. Wiss.) 20 ecnira codd., coi'r. Steph. 21 <et> ego F. om. codd. in triumpho T, intemimio C C quam olim] quo molimine Sabb., iam] lac (!) C 22 est om. qua mole Bentley; at cf. Cassian. Inst. XI 10
ideo]
Nam
II
non iam
Ter.
ut
sit facile
BTC
|
\\
BT
I
TCV
I
||
||
II
\\
||
||
\\
B
|
||
II
B
\\
\\
\\
m B
||
\\
|I
312
217
11
1
DONATI COMMENTVM
CENSEN ME possE
arbitraris,
morum
aliorum sunt
summum
arbitrium.
hunc putat non censere, quia ipse de^perat fieri posse. 3 OBFiRMARE ET PERPETi uerba suut despcrantis: non ^firmare' sed ^obfirmare', non '^pati' sed ^perpeti'.
''
218 219
12 TENE
ut significet
perditum amatorem esse Phaedriam. 13 1 NAM AVT lAM REVERTERE modo Ham' pro statim. 2 Mox NOCTV TE ADiGENT hoc cst ad urbcm agent. 3 iNSOMNiA uigiliae. legitur et ^adiget', ut sit Hnsomnia' numeri singularis.
1 VT DEFETiGER VSQVE ordoi usquc ut defetiger. iNGRATns VT DORMiAM id cst: etiam inuitus, etiam coactus. 3 Nam 'ingratis' non ultro significat, quia
i"
220
14
ultronea
grata
NiMis
sunt,
ingrata quae ab
^
i'"'
recusantibus.
222
ME iNDVLGEO me indulgeo': sic ueteres, quod nos Whi'. alibi {Ileaut. V 2, 35) He indulgebant,
10
tibi
dabant'.
SIT
223
17 1 TANDEM NE EGO ILLA CAREAM SI TOTVM TRiDWM sic coepit, tamquam aliquid
et
OPVS VEL
20
forte dicturus
TtccQcc
vel
totvm tridvvm
1 ME qui^"^ posse me <^obfirmare> arbitraris] etc. om. F; habent Steph. Et] est 5CF|| 3 puta V\\ 2 sunt sensere 1\ putant desperat Bahboiv desiderat codd. 7 amore 4 ob affirmare et om. C 6 tene te] tenere 9 mox noctu te dett.., mox 8 nam aut i r modo T, om. mox [semel T) post (p T) TC, {in mg. uel nox noctu te) V, 12 defatiger id est sit om. 10 adigit om.
\ |
B
\
V
\\
BV
BTC,
\
\\
TC
\\
TC
II
||
vt etiam ultranea B, 17 nimis me indvlgeo om. 15 aut] ac F, a TC ultro V me indulgeo om. V 18 quod] apud T\ indulge in lemm. C mihi <(indulgeo^ 20 ne tridwm]
\\
\
I
V V B B 13 ingratus BT, -tis CV (bis) CV \ut om. TC 1. om. B etiam 2.] est T 14 significat om. V
1
||
\\
\\
II
\\
\\
n-e-icsisouB
\
\\
si non ego illa F, ne ego {in mg. iUa) C T, etc 21 tamquam] quasi 22 TTdkPd^om. C forte aliquid
iUa
II
|1
TIPOCd^ORI^ 5,
****** TF,
om.
EVNVCHVS
magna
224
professio
virtutis,
11 1,
11-21.
sit
313
opus,
triduo
cum biduo
18 1 VNiVERSVM TRiDWM ziQVivi^wg 'uniuersum', quasi 'triduum' in multo numero ^sit^. 2 vide qvid agas sic dicitm' magna aggredientibus. 3 stat sententia et uultu et gestu magis spectabile quod dixit 'stat sententia'.
4 Vel maxime eo, quod tanto sonitu hoc de se promittat Phaedria continuo rediturus uel potius non accessurus ad uillam. tantum autem aberit, quantum tem-
:,
225
poris opus est ad uitiandam uirginem. 19 qvid hoc morbi est excusatio
lo
amoris,
quando
non culpa
est sed
morbus.
226
adeon homines inmvtarier ex amore vt nox COGNOSCAS evndem esse more suo a plurali numero ad 2 ex amore vt non cognoscas singularem se conuertit. evndem esse non solent stulti induci adulescentes et ideo
1
20
is
227
ad amorem transtulit stultitiam Phaedriae. 21 1 MiNvs iNEPTvs MAGis SEVERVS uisi euim hoc esset, quid esset quod illum mulier praefen-et militi, aut quid relinqueretui roprium personae militis, si et hic 2 magis severvs qvisqvam nt:c maois stolidus esset?
.
20
IPOMROC
(B
t.
magnae
jB,
ironice
Sabb.)
4
II
V cum dubio T 2 to tri B^o tridvvm om. B F^ *** T, om. C uniuersum om. TC sit om. BTCV\ uide q a T 5 agredientis
\
||
clett.,
||
B) stat C 6 dixi
BV
\ \
et
\
et
\\
et uultu gestu (u m. 2) F, sententia om. C stat om. abierit B, abierit F|| 11 ivio et
\\
II
iNMVTARiER
esse
est
TCV
\
ex] et
||
14
more esse
gulare
more suo
{om. numero)
B
|
om. TC 16 se {ex
||
a plurali ad sinsi
corr.)
<ex
F
V
\
kx
et
esse
C,
phedriam
\\
ideoj s 18 meptus <et> 19 quid esset Steph.: quid est .B, quod est
\\
stulticia
ri
TC
TU
re
||
V, perferret et
314
DONATI COMMENTVM
CONTINENS animaduerte ut amet Terentius 'magis' addere 3 Nam neque quam comparatiuum facere. ^seuerior' neque ^continentior' tam uoluit dicere quam 'magis seuerum' et ^magis continentem'. 22 HIC QVIDEM EST PARASITVS GNATHO haeC apud 228
positiuo
Menandrum
i^prol.
in
Eunucho non
sunt,
et
translata sunt.
230
24
FACiE HONESTA
ol%ovofiLcc,
turus Chaerea, si quidem hanc Parmeno ipse miratur. 2 FACiE HONESTA sic VergiUus (^Aen. I 591) ^et laetos 3 Et mox (III 2^ 21) idem oculis afflarat honores'.
^ita me di ament, honestus'. HODiE Hic DABO 'ni dabo' pro
4 ni ego me tvrpiter
^ni dedero'.
Vergilius {Acn.
i5
542) 'quamuis solus a. c. d. a. a.'. 25 1 cvM MEO DECREPiTO EVNVCHO facetc ^meo' ad 231 parasitum rettulit cum pulchro munere uenientem. 2 Et iam praeparatio est ad deducendum Chaeream 3 decrepito hoc evnvcho quam deformem eunuchum.
decrepiti
dicti sunt,
quorum
20
THAiDEM hoc
1
sic
accipias,
<(enim> animaduertite
2 <potius (ponit T)'}
II
Nam
quam TCV
II
||
pagn
\\
.B, 9 <et>
pg\
jT
||
facie
oikonomia
10
J5,
oeconomia
F^
\
om.
TC
quam
BTC
|| \\
TC
et om. C|| ho J5
amare
cherea
2.
om.
a-a-]
facetis
V ab- TCV
I
hoc sser. C\\ 19 lemma om. <^potius> quam 20 decrepit* dict?" sunt F, dicuntur quorum <(ey haec 21 fuerunt TC crepitu plangor T thaidem] 22 si om. tamquam {t. Sahb.) superat
\
BTV
11 facie 13 dii sicut T facie h Sabh.) 14 ni dabo] cum ni iuppiter T a a om. Vergilius <ut> uirgilius facere C, 16 decrepito evnvcho om. me T, om. C 18 etiam properatio C est om.
I
{t.
F
\\
||
m F
\
V m
\ |
\\
B
\
1|
BV
||
BV
TC
\\
EVNVCHVS
II
1,
22-25.
2,
13.
315
ideo addidit ^ipsam', quasi cjuae dem, sed v7tQpoXLxa)g. nimiae pulchritudinis est. 5 Et beiie 'ipsam', propter
quam
datur.
2.
^^^
INMORTALES HOMINI HOMO QVID PRAESTAT iu hac scaena non stans sed quasi ambulans persona inducitur; constitit tamen aliquantum intuens spectatores, dum secum loquitur. exprimit autem parasitum et sub eius uerbis corruptos mores in assentationem ostendit, prorsus ut honestae quoque personae in huiusmodi culpa in1
1
DI
uentae sint, ut
ueritas'
etc.
alibi
[A^idr.
di
lo
temporum reprehensione satirice Terentius, quod apud eum ^stultum' uocat simplicem parasitus et 'intelle3 di inmortales admirantis exclamatio gentem' malum. 4 di inmortales homini est cum parasiti gesticulatione. H. Q. p. morata narratio a sententia incipi solet, quae dicitur TtQOfiv&tov. 5 homini homo qvid praestat alii
distinguunt
saeculi ac
is
^33
J234
*auid praestat stulto intellegens', alii 'stulto intellegens qui^ interest', quia sic ueteres loquebantur. 2 qvid interest hoc admirantis <(est^ et ideo sic 20
pronuntiandum. 3 1 conveni
1
hodie
adveniens
nu
?;
non
thaidem sed
*17
B, ***** T, om. C, cl o..,,c...i .,-....^ 2 Et mg. yijerbolicos m. 2) V addit TC datur om. B 4 dii C V inmor B homini h q p T, om. B^ 5 non strans V inducitur <sed> V 6 consisfit V, cum statim tame F, om. G 7 et] ut C 8 correptos C 9 culpe TC dii 11 ueritas etc. om. .B T 10 sint sscr. F-, om. (T?) 12 ac (m* et corr.) inmor .B hec T, hic V et] ac 14 dii C F inmor T, morsatirice ex -tire corr. C C, et ^ immor T, in B homini tales C, om. B Ib est om. homo (h T) quid (q C, p T) praestat (p C, q Tj TC F, jarratio V, oratio TCj h q h pre J? 16 memorata C homo homini V TtQOfiv&Lov r, promithion 19 quia] et T 18 quid praestet V intelligens stulto .B 20 qvid ixterkst om. B est add. ed.pr. 22 houik] dett.; Sabb. hadue T, adueniens <(conueuiens> C, om. B
YnHPBOAIRWC
{in
\\
||
\\
\\
CV
BC
|1
\\
\\
\\
||
\\
||
||
BTC
qp-
II
|!
BT
\\
\\
316
uidisse
DONATI COMMENTVM
tantum sed etiam collocutum esse significat. 2 MEi Loci ATQVE ORDiNis *loci' iugenuum, ^ordinis' pau3 FA xo l^^g perem: illud natalium, hoc fortunae est.
'quendam
hominem'.
dixit
^36
4-
HAVT INPVRVM
non ^prodigum',
sed
quia
hoc ipsum probat, 'non avarum' '^non improbum'. et sic laudamus eos, in quibus nihil est quod magnopere pro2 itidem patria qvi abligvrierat bona hoc feramus. ioculari uultu dicitur. 3 Eleganter ex persona parasiti 4 abligvrierat suanon culpatur qui comederit bona. uibus escis consumpserat. nam ano zov Xiyvqov est li-
lo
236
gurire et liyvQov Graeci suaue appellant. ^ video sentvm o quam bene ^uideo', postquam dixit Vonueni' (y. 3)'. et tempus mutauit et uerbum. 2 SENTVM horridum. 3 sentvm ad horrorem rettulit, SQVALiDVM ad sordes, aegrvm ad maciem, pannis annisqve
<(obsitvm)> ad uestitum et ad tristitiam. et annis' morologiae parasitorum sunt.
15
NiSQVE
OBSiTVM
"^panuis
annisque'
uel
V a o T ingenium codd., 3 et xos^ex B., ***** TCV 4 quaedam B corr. Steph. \^^^ h 5 haud T om. V, C, (t Wiss.), V\\ inpu B, im^T impurum <[haud impurum)> V non om. TCV prodigium
oRDiNis om.
1
B
\\
1|
2 mei
<(hinc)>
atque
\\
C
q
7
II
10 culpatus T qui] quod {t. Wiss.) abligurrierat <^qui)> 11 ^POTOYd^lPOY B, ano xov XvyvQov ed. pr., suauibus * * * prior F, ***** 2\ om. C ligurrire B, ligurie C, ligu12 ligurion codd., XvyvQov ed. pr. 13 0] horridum rior F 14 mutatum TC dicitur C 15 sentum <(et)> horridum 7'C, ad manem T 16 AEGRVM uestitum in mg. V^ om. 18 morologiae 17 obsitvm] adsitum <(et)> X, om. oBsiTVM om. T pan an que B, annisque pannisque C 19 obsiTVM om. pannis que O, om. T et annis B, om. T uel om. uemuiitate (-tis T) 20 xaro: xb biLoioxilevxov Sabb.:
^ qui {ex quia corr.) alleguerat C, praeferamus bona B G hoc abligvrierat om. C B om. om. T,
\\
BV
F
||
\\
||
||
\\
||
II
BTCV
||
\\
||
TC
TC
\\
iocari
AOMOIOneXEYTON ^,
ad * * * * *
T, iocari C, uocati
EYNVCHVS
(Od.
112,
4-7.
^qotoI
517
y.aTuyiiQu-
XIX
unde huic magis tristitia grauitasque displicuit, aliena semper ab hominibus parasitis. 7 annisqve obsitvm bene addidit
ay.ovai^
360) 6 Ei
^ccltpa
yccQ
iv
xaxdr/Tf
est niiseriae
senium debituni.
miser
est,
ita
senior uidetur.
agi-o.
8 OBSiTVM ut ^sentum', ^obsitum' dixit: (lezcicpoQcc ab 7 QViD iSTvc iNQVAM ORNATi EST scire uos
I
61
con-
interrogatio, non esse contumeliosum, ut si dicatur ^quis hic homo est' {Phoim. 9, 2: cf. Ewn. 4,9), si autem non, contemptum
ueiiit,
cum
recto
casu
profertui*
IV
10
ut *quid hoc est hominis?' (Eun. III 4, 8), ^quid mulieris' (Hec. IV 4, 2l\ ^quid omatus?' {Bun. III 4, 8). 2 QVID ISTVC INQVAM ORNATI EST ^omatus' est: ad decus et ad turpitudinem. Tcoi/ iiiaoDv
significari,
ELQcovLKcjg.
4 Et
*or- is
238
5 qvod habvi antiquus genetiuus. PERDiDi non dixit, id quod erat, 'comedi' aut 'consumpsi'. 7 1 HEM Qvo REDACTVS svM uel habitum suum uel
ut
^senati'
corpus ostendens hoc dicit. nec quicquam hic nisi media 2 omnes noti me <(de^ consuetudine collocatum est.
20
B TC
TC
II
grauitas {ov\. T) tristitiaque unde] uri T 3 tristicie 5 qui 4 omnibus C {B t. Wiss.) annisqvk obsitvm oin. aut B, que aut C ut c"m {sscr. m. 2) V uidere C G ut sentum ed.pr.: ut senium BCV, om. T obsitum om. T MeTA4>OPA T, om. C agro ed. pr.: B, metaphora {jjost agro sscr.) F, inqvam om. ^ i in o 7' scire egro (egeo C) codd. 7 qvid oRNATi EST om. TC 9 dicat^ F, dicat i?; dicas ed. pr., dicat 11 hic 10 non B, in obliquo in ra.s. F* (dett.) <quis> Sabh. 14 omatus om. C ton est om. J5 1' 12 omati F 13 qvid meson est J5, tomeson (sscr. i commune m. 2) est F, tonmesonem T, * * sonem C dedecus F, dedecus Wiss.) (t. 15 simplex hic F uel o'm. C leiO^IROCT?, jQovinbs F, * * * T, om. C 16 qvod habvi om. B 17 pkudidi] pro T id] 18 hew F re hoc B comodi C, om. T aut sscr. (\ uel B 20 de add. B, T T suum om. V ostendens uel coi-pus noti Sabb. omnks collatum F desekvnt] noti amici mei 2Y- 21 atqvk om. 7'C a d T j^o.^it amici C
I
B
j
||
||
||
**
||
||
\\
||
II
||
||
||
TC
II
||
\\
||
||
318
DONATI COMMENTYM
239
8 Hic EGO iLLVM coNTEMPSi hoc est illud *homo homini quid praestat stulto intellegens ?' {v. l). 9 1 iTAN PARASTi TE quam obiurganter! tamquam in 240 et alibi {Hec. I 1, 10 illo sit, quod miser est. 12) 'nam nemo illorum quisquam ad te uenit, quin ita paret
suam uo2 Et hoc proprie uerbum ad exluptatem expleat'. primendam immunitatem et ignauiam factum est. 3 VT SPES NVLLA RELiQVA iN TE siT sentcntiose ad illud,
sese,
ut abs te blanditiis
quam minimo
pretio
quod
et
Vergilius
quisque'.
{Aen. XI 309) ait 'ponite spes sibi 4 vt spes nvlla reliqva in te sit tibi
lo
241
10
siMVL
rem a fortuna acceperit. cvM RE coNSiLivM AMisiSTi Vergilius 80) ^nec, si miserum fortuna Sinonem finxit,
finget'
et Sallustius
i5
3) ^neque fortuna eget, quippe quae probitatem industriam aliasque artes neque dare neque eripere cui-
2 Ergo haec interrogatio increpantis est quam potest'. nec desiderat responsionem. nam consilium in hominibus est, res in potestate fortunae. 3 ex eodem loco
20
id
est ex
242
ait
eadem fortuna. 11 1 Qvi COLOR NiTOR vESTiTvs hoc contra illud quod Video sentum' (v. 5). 2 color ad ^sentum', nitor
1 hic
ego
il
con id est
5
\
3 itan] itaque T, om. T, <^quid> intelligens pa t quam T, parasiti te parasti tanquam C obiurgenter T, 6 ut om. C abs te] a C, om. T uolujptatem obiurgantur 7 expleat <^abste> uerbum proprie C\\ F, uoluntatem 8 inhumanitatem ex immun- corr. V^ 9 n in te r sit in te sit <tibi> C F, i s t 13 Ver10 et om. T ait 7 11 nuUa in te reliqua C, nul re in te J5 gilius om. 12 qui rem quasi 13 consilium cum re CV, cum re f amisit O, a jB 14 f^ s finxit finget] finxit (f- T) n (m T) e (etiam T) 16 etiam i f (fin C) TC, om. 17 artis et om. om. 16 ege C, eget <aut> {t. Sahb.) 18 increpitantis 19 hominibus est res Schoell: bonis sed (om. 20 ex om. V) res (est add. TC) codd. i in ras. V^, om. 22 qvi om. J5 ni ues B, n u T hic TC, haec {B t. Wiss.) 23 color ac quod ait om.
in
C,
|1
2
||
q p
stul.
\
0,8- T\
B ^
BC
||
\\
TC
\\
||
II
||
||
m B
TCF
\\
1|
II
\\
V F
\\
||
||
\\
sentum om.
||
ad om.
EVNVCHVS
ad
'squalidum',
II 2,
8-13.
319
HABiTVDO coRPORis ad ^aegrum'. 12 1 OMNiA HABEO ad ^quod habui perdidi' {v. 6), 243 NEQVE QviCQVAM HABEO ad ^mei loci atque ordinis hominem' {v. 3).
242
(/
113
1,
in Epidico
243
10) ^corpulentior habere atque habitior'. ad industriam rettulit, neqve fortuuae culpam. 3 Et item denuo <^ad^ fortunae crimen *nihil cum est', ad suam laudem '^nihil defit tamen'. 4 omnia habeo neqve qvicQVAM habeo alterutrum horum neutrumue potest cuiuis 5 nihil cvm est nihil defit accidere, utrumque nulli.
lo
tamen
figui'a xaKo^rjXoVy
is
244
ad
at ego infelix neqve ridicvlvs iam transit 2 at ego infelix neqve ri^L}ir}ti7i6v xaQUTiTriQa.
1
:^o
13
dicvlvs uehementer inuectus est in tempora et mores poeta sub hac persona, in qua hominem ita inducit paenitere probitatis suae, ut se ^infelicem', non ^honestum'
dicat et
non
2 c
J?
consitum C, oh
\\
habitabant in mg. F*
1|
II
7 opulentior
j
TCV
T
\
4 habeo] hhabere
\
B
\\
dett.)
\
3 omnia
dett.
ex Plauto
habitior] arbitror
\
BTC,
9
1
\\
ordinis ho
p.322, 17
\
i|
om.
13 desit BCV, d- T\ RAROcuius codd., corr. Steph. B, * * * * TF, om. C\ corr. Sabb. 14 ut apud om. B\ r 17 n^ JBT iam Steph.: ideo (io) codd.; uirgilius JB
I
TV
B nq\
\\
T\\12 h
BT
BV
\\
a,d
\
om.
B TC
horam] hominum
\\
\\
11 desit
\
T K,
neutrumne
TON
||
18 ad zapaxrjjpa Sabb.: <^nMMhTIROXdkRV om. C; ccno /xtjLtrjTixov ngoa to ngaxxtxof nt e in B, atque infelix r(7!nr-jBr||19 <neque> uehementer inuentus C 20 inducat C 22 uolo T
denuo Sabb.
\
\\
||
****** TV,
\\
320
^45
tui'
DONATI COMMENTVM
14:
aut uapulat.
(fogciv.
246
247
cum
essent
tempora
5
EST AvcvPivM uide quid intersit, cum illum ^quaestum' dicat, hoc ^aucupium': illud de 2 inveni viam adeo nouum sapientibus, hoc de stultis. est aucupium. 17 EST GENvs HOMiNVM quia multi sunt huiusmodi, 248 non dixit ^sunt homines' sed ^est genus hominum'.
1
16
iioc
NOWM
lo
249
ille
13)
^ego
infelix
neque ridiculus
esse
neque
i5
250
19 1 SED His VLTRO ARRiDEO quid est ^his arrideo'? aut ueluti pareo, id est ohsequi venio^ aut ueluti dictis delector. 2 Atque ^arrideo' non, ut parasitis fieri solet,
ut
his
arrideatur
alienis,
a
hic
regibus
esse
quam
ipsi
dictis
factisue
arrideant
indicat
e
contrario;
nam
intellegendum etiam ipsa res quod ait supra 'his ego non
20
Tv om.
2
I
erras loqui solet)> {sim. dett) 6IC per TTI eT^<J>Or^N ^, ******* * u T, e u cum essent scilicet TF, om. C 4 apud saeculum C F, om. 6 Hoc a T, aucupium ^'genus {om. t. Wiss.) est] no JB hominum quia multi sunt)> quod T|| {cf. schol. ad v. 17) 8 ideo 7 illum] de illo dicat Steph.: de codd. de] e 11 dicitur 9 ho est aucu :B 10 om. TCFjj hominvm] O 12 HiscE om. JB EGo om. me om. redeant C 13 ego ar T 15 u esse n p p p possum] nequeo ridi 17 arrideo om. T, a B, om. C quid est om. .B 16 aut uelut F| aut 1. om. C obsequi F, exequio TC aut 2. om. 18 ut his] dicas T 17 delectol^ C parasitus TC, -ticis a om. quibus {dett.), qui {t. Sabh., <(potius) quam 19 rideant BC, ut quod t. Wiss.) ipsis factisque nam con20 e] et rideant T alii TC hic] hoc J5CF 21 quid C trario om. C non ego B, non
detur
TC
B^ h-r-f-c-
T
\
red\
1|
5 mPOrn
II
uapulat
<^sic
V
\
II
F B
I
II
BV
||
TC B
\\
\\
||
||
||
\\
TC
|
TC
F TC
TC B B
\\
\
\\
1|
\\
EVNVCHVS
iciatur
II 2,
1422.
321
^sed
his
etc/
uice an prior?
3 sed his vltro *ultro' uersa 4 An etiam insuper, hoc est ultra?
quam
si
^laudo' dixisset.
^51
QviCQviD DicvNT non 'quod dicunt', sed *quicquid dicunt', id est bene maleue, ut, uel si interclusa fuisset assentatio, non se impediuerit, quod contrarium 2 id rvrsvm si negant lavdo id qvoqve laudauerit.
1
20
.5
praeclare Terentius, quod a satirico de aliis diceretur, id hic de se dicentem inducit, facetius multo, quam si aliter fecisset, KaKoXoy&v mores temporum iam tum uitiatorum
lo
per assentationem, quod fere in plerisque fabulis monstrat, ut etiam in Andria (7 1, 40 41) ^hoc tempore obsequium
amicos, ueritas odium parit' et in Adelphis {V 9, 29 31) ^quod te isti facilem et festiumn putant, id non fieri ex uera uita neque adeo ex aequo et iusto, sed ex indul-
15
et largiendo, Micio'.
sic
dixit.
252
ut Plautus in Rudente
(V
253
22
is
<(m.)>
vberrimvs quam
C) subditis (subdtis T, subdcis C)BTC^ ultro hic T ultro om. J5 2 id est 4 dicvnt] d T non dicunt om. codd. corr. Steph. ut Sdbh.'. uel T, oin. BCV\ sed quid BTC\\ 5 malene
1 sed his etc.] ex ex dictis V sed om.
\
1|
\\
TCF
\\
6 impediuit
T F,
Sabb.
BC,nT\
laudat B,\j
T\
TC
multis
satyrico
||
II
10 fecisset (dixisset
TC) <8ed>
&vd-r}yi(aa
yiayioXoydjv ScJioell:
R^ROYTON J5,
\
V,
per v.uQ-ccnx6iiBvoqSteph.,v.av.l^(ovSabb. iam conuitiatorum 12 hoc tempore post amicos B, assentationem om. fere] fit om. rell. 13 a u parit] p Cl| p T, amicos parit etc 15 ex] et 14 facile in festiuum (-num C) iusto] bono initio et etc .B om. 16 atque ex 2. om. Ter. Micio]
||
*
\
T,
om.C\
11
|1
|1
sic om. 17 nego quis (quid T) nego TC, om. ut om. V tua is 0, tuas is T\\ dicitur O H 18 ut negas om. nunc is om. F kst om. 20 is 19 aias et negas PlaiU. uberimus BC, uberim T quia mille C, quaestus est <hic>
II
TC
TC
\\
B F
\\
\\
quam
nle
Donati comm.
rec.
TVessner.
21
322
ille
DONATI COMMENTVM
2 Et uide 'apud saeclum prius' (y. 15) fuerat. quemadmoduin inliberalem uitam honestiore nomine primo
16), post etiam ^quaestum' nominauerit impudens. QCOTtoKaTtYiXog 354 23 sciTVM H. HOMiNEM mire Terentius longae orationi
'aucupium'
(v.
quaedam adhibet, ut fastidium prolixitatis euitet, Parmeno procul audiens Gnathonem haec loquitur.
24 iNTEREALOCi duac partes orationis cum coniunctae unam fecerint, mutant accentum. 356 25 1 CONCVRRVNT LABTI MIHI OBVLAM et multoS ct
355
uno uerbo ostendit et ex diuerso ad se festi2 cvppedinarii omnes Varro Humanarum rerum nantes. 1 MirscJi) ^Numerius Equitius Cuppes' inquit (l. IX fr. ^et Manius Macellus singulari latrocinio multa loca habuerunt infesta. his in exsilium actis bona publicata
properos
sunt, aedes ubi habitabant dirutae eque ea pecunia scalae deum penatium aedificatae sunt. ubi habitabant, locus, ubi uenirent ea, quae uescendi causa in urbem erant allata.
10
15
itaque
ab
altero
Macellum,
ab
altero
Forum Cuppe20
3 cvPiDiNARn omnes qui esculenta dinis appellatum'. et poculenta uendunt, a rebus cupidinis ol) alimentum
se)
l.^pud in mg. C^
I
saeculum
\
beralem
ex cod. Ctiiac.)., ***** TV, om. C\ 4 impudens Babbow: inducens codd. Q037t07t(hXr]g Bentley 5 H.] hercle F, om. rationi hominem] h- T 7 uel C 10 concurf hunc C, loquitur haec T {t. Wiss.) l mihi 11 proB, occurrunt V, currunt T, om. .B uaro 12 cupedinarii OF, cupid- ^jT o- T prios 13 aequitius 14 et] in T Manius cupes BV, ruppes T
R^PhC
V B {Lindenhr.
||
I
fuit
\
BT
\
BV, sedum
\\
T,
dum
:
(in
mg.
2 inliberaliorem
QcoTto^dTtTqXog
JRdbbow
B, illiPOTTO\\
BTC
|1
BTCJ
TC
||
||
II
V
\
\\
|1
Beitzenstein:
manius Sabb.
heruef
T
I
exiliis
\
V^
habitant J5
I
||
15 habuerunt] hefe C, loco bona post sunt V, in mg. C publicata 16 habitant Wiss., om. puplicata {t. C scaleudum C 17 penatum T, ex corr. 18 ubi] unde uescenda C 19 cupidis B,
TC
\
BV;
\
C.
Ro-
\\
B
T
\\
\\
|1
V^
1|
alamentum
C,
alem-
EVNVCHVS n
2,
2329.
323
357
4 Et ipse subiecit, qui acci'cupidinarii' appellantur. piendi sint 'cupidinarii'. 26 1 LANii qui laniant pecora; unde et lanistae 2 Sic et dicti, qui laniandis praesunt gladiatoribus.
^macelltim' a mactandis pecorihus dictum. 3 piscaTORES qui recentem piscem praebent. 4 fartores qui insicia et farcimina faciunt. 5 cetarh qui cete, id est
6
magnos pisces, uenditant et bolonas exercent. LANn coQvi fartores Gyrnia, comicum, nam
6 cetarii
in
palliata
lo
Romanas res loquitur. 258 27 1 QViBvs et re salva cum de meo impenderem, ET PERDiTA PROFVERiM cum dc alieno mantiscinor atque
impendo.
2 saepe expletivae significationis
est.
259
ad cenam vocant utrum ad emendam cenam 2 adventvm gratvlant^ti accuan uero ad conuiuium? satiuum pro datiuo, pro ^aduentui gratulantur'. 3 Et
1
28
i5
260
'aduentus' proprie exspectatorum necessariorumque dicitur. 29 1 iLLE vBi miser famelicvs videt me hic osten-
2 Et simul uide dit, quae res coegerit ad discendum. secundum uulgi opinionem loqui parasitum: 'miserum' et
'famelicum', 3 iLLE vBi
20
hominem
honestis
miser famelicvs
1 cupidinari (di ex da corr.) C, cupedinarii (e ex i corr. 2 sint Sabb.: sunt BTC, om. V\ m. 2) [a, cupiendis 4 dicte C, dictis T, cupidinari C, cupedinarii (e ex i m. 2) isicia C, 5 marcelhim T 6 piscem om. sic om. om. farcimine V ceterarii G caeta F, ceteris T icitia r, iscitia CETARn balonas 8 uendunt id {t. Wiss.) pisces om.
V
I
\\
||
II
TC V
||
||
\\
B^l B
T far .B exfjna Buecheler: 10 nam] *** om. C; a^ccgtrituc Sabb. 12 profverim TCs TC denuo C 11 QviBus ET RE om. mantiscinor J5, (c in ras. w. 2) V (mat- dett), alie TC 0771. cenam emendam mantissinor T, ***** C|I 14 Zemwia om. accusatiuum 15 conuitum T congratulantur TC, 0771. 16 <[casum> pro V addatiuo 0771. B, gratulantur 0771. C 17 expectator C, -ari K, -acio T\ uentu gratulantur om. 18 ubi ille miser C, 077i. T\ -que 0771. TC ME 0771. et simul] ut TC H 20 opinionem 19 cogerit T mo 7? B T f u m 22 uulgi C parasitum loqui famel^ C
om.
\\
9 lantiqofi C, laniiqui
\\
||
ij
\\
\\
5
I
\\
mfum'
II
\\
324
tiose
DONATI COMMENTVM
in
demonstret malos ex bonis contagione fieri, exemplis ^uidet' mihi hoc prodesse et 4 tanto honore discere optat, quod negabat se posse. 5 famequia ^concurrunt' (v. ^5), ^salutant' (v. 28).
prauum praeualentibus
261
et edendo dictum est quasi famedicus. TAM FACiLE viCTVM QVAERERE quia ^ad ceuam 2 ibi pro tunc. 3 homo mire aduocant' {v. 28). 4 Aut additum superuacuo ^homo', ut didit ^homo'. {Yerg. Aen. V 262) Monat habere uiro decus et tutamen
Licvs a
fame
1
30
in
armis'.
lo
262
VT siBi LiCERET DiscERE quasi discipHnam aut artem: tantum auctoritatis criminum felicitas simipsit. 2 DiscERE iD DE ME magis Me illo' et Me me' ueteres dicebant quam, ut nos dicimus, ^a me' aut ^ab illo'. 3 SECTARi ivssi proprie, nam et sectae philosophorum
1
31
i5
263 264
32 Ex ipsis philosophis scilicet. 33 1 Ex ipsis vocABVLA ut Pythagorica, Platonica. 2 Hoc igitur non est consequens ad id quod uult dicere;
nisi
forte
Misciplinam'
intulit
pro
discipulis
posuit.
20
quod coeperat
dicere;
nisi
uidit
BV
\
II
||
||
B
\
\\
||
\\
\\
tamen
cr^minum
13 DiscERE iD om.
facilitas
\
quam
ius
|
T,
felicitatis
\
V
|
\\
supersit
C
C
J5, i
T nam
\
om.
||
16 significatu Schoell:
-nificanter
V
II
||
(significato
17 ex] ab 18 ex Platonica om. pythagorea TV, pictagorea C, corr. ed. pr. 19 non] nunc T, om. (uiy 20 disciplinawi V, -ne ad id pro disciplinis C posuent 21 vocABVT.A accipimus om.
\\
\
TC
dett.),
-nificat
TC,
(m
-cari
\\
II
TC
EVNVCHVS
365
II 2,
3040.
325
34
VIDEN
OTIVM ET CIBVS
mrsus Parmeno
figura
35 Rparasiti.
iiANC
DEDVCERE propric,
nam ducitur
quis 5
ad supplicium, deducitur in laetitiam. 2 et rogare AD CENAM uide parasitum optare Thaidem ad cenam
uocari
quam munus
accipere.
lo
367 368
THAiDis legitur et ^Thainis'. 1 SALVA RES EST quia et ^ante ostium' et Hristem nec hoc nalet ad laetitiam, quod uideo', ^salva res est'. Parmeno est, sed quod ^riualis seruus'. 2 salva res
36 37
EST prouerbialiter.
369
38 1 NEBVLONEM ucl furcm quia nebulas obiciat, mollem ut nebulam, uel inanem ac uanimi, ut nebula est. 2 hisce pro ^hi' uetuste, VcrgiVms {Ecl. III vix ossihushaereni^ ncquc amor causa est 103^ ^liis ccrte 3 hisce iioc mvnere arbiquia ^hice' debebat dicere. TRANTVR non immerito Gnathonem deridet Parmeno, qui
uel
is
371
20
swm
inpertit
2 rursua
||
II
in
H quos T 5 ducere T, ^, c T 7 uide cenam] uide parasitum optare mg. F* (= clett.), om. BTCV^\\ potius ad cenam thaidem
4 pro] per
TC
\\
rogan
ce
(ante hanc) C
6 in]
ad
\\
11 delithaimis C, thanus J, thais V 16 ut 14 quia] qui 12 sal r est tiam C uestute T\ 10 est om. nebulam om. C ac] uel J5, et F h F, F n om. his] hisce B, hisce F 17 causae F est hice debebat Hagen: hi 18 quia in ras. F* cendebant B, hisce debebat in ras. F', hisce uolebant TC\ 20 penitus] merito C B ar^ .Br mscE om. C mu^ TC impertit C, impartit F, 21 e<^MYIC JB, elipsis F*, IPOnie in^ r 22 tota ed. pr.: orta BTC, (poMocutio) F
8 capere F, om.
TCV
\\
thaiinis J5,
II
\\
TCV
B
\ |
\\
\\
||
ucb^ TC
||
II
***
II
II
J5,
et pruine C, et
pume
T, ironiae
F'
326
plena
est.
DONATI nam
et
COMMENT
dicit ei salutem,
plurimam
quem ne
exiguam quidem
qui nec levis
uelit continere, <(et)> ^summum' dicit eum, amicus sit sibi, et ^Parmenonem Gnatho',
non He
ego'.
resalutet Parmeno! 4 qvid agitvr pro blandimento, non pro interrogatione nunc ponitur, ut 5 qvid {Ad. V 5, 4) ^o noster, quid fit? quid agitur?'
AGiTVR STATVR pro ^quid agis? sto'. nam stat, cui ingredi non licet. 41 AT nvmqvid alivd uirginem. ^73 et ideo repetit dictum Gnatho.
Et
facete ^statur',
lo
^73
42
spondeat.
Qvi DVM interrogat interrogantem, ne ipse re2 nihil qvidem dicens ^nihil' mutauit uul15
tum Parmeno
in laetitiam. ideo illi facete Gnatho hoc ipsum agenti ^ne sis' dixit, ut probaret tristem fuisse. 3 NiHiL EQviDEM pro nou. iufra (IV 5, 9) ^nihil dixit,
ut sequerere sese?'
274
43
HOC
TIBI
MANCIPIVM
TU7t6LV(Oai,g
TW
CCaTSLCSllW
2 non malvm 'mancipium' puellam aut uirginem. HERCLE inimica laudatio. 3 vro hominem sibi hoc gestu
dicit
et
20
uultu parasitico
1 et
dolere cogo.
om. J5
\
est
et
||
ei
I
dicit
||
om.
2 et add. Steph. 3 ibi TC, (post et) Gnatho] eum] enim 5 <(suum5 noto codd. 4 quem uetuste C non] noti C 6 interiectione C amicum resultat Parmeno om. nunc F|| 7 noster quid fit in ras. V^ qvid agitvu 07n.BC\\ 8 facete (te m. 2) statur om. BV\\^ nam statur F, om. cum liceat 10 alivd] a uirginem] cum iurgio in ras. 11 reperit (-tur T) dictum TC, dictum F^; iurgium Sahb.
\\
\
quem] qui
TV
||
nec
\
TC
TC
B
\
||
TC
||
T
\
repetit
\\
||
interrogat
multum
B B F 15 scis T, scis F 16 et quidem (et F) codd. nihil om. V 18 hoc tibi om. B man T T^mNO}CICTCjO^CTOO JB, ****** TF, om. C; tc5 aaxsCGyicp Sabh.\\
BTC
I
TC
12 quid 13
\\
dum
1|
TV
quidem
||
(e
ilK
||
19 dixit
C
I
haut
<^in (in
BV
\
aut in ras.
\
V^
non]
hominem
et
hoc om.
\
{Sahh.
BT
, Bentl.) est] g
22 dolere Wiss.), dolore rell. {t. animiI a cogo] coquo Sahh. ango Bentley
||
B\
et]
q^ C
EVNVCHVS
Parmeno secum
ccvTLTtrcoaLg
II 2,
4147.
327
275
seruili gestu. 6 Et *animi' pro 'animo': ueterum, qui ^ingens uirium' (SalL Ilist. III Miues opum' {Vcrg. Aen. I 14), 'abundans fr. 91 M.)^ 7 vt falsvs <lactis' ( Verg. Ed. II 20) solebant> dicere. AxiMi EST ex hoc 'falsus animi est', quod putat huiusmodi munere capi posse Thaidem. 44 QVAM Hoc MVNvs GRATVM TiiAiDi mire insultat Gnatho: quanto enim gratum munus fuerit, tanto erit
riualis
exclusior.
10
276
in
VICISSITVDO EST uidc loCUm, quo erumpere dolor Parmenonis potuit, nisi commissa
46 1 SEX EGO TOTOS PARMENO HOS TE MENSES QVIETVM REDDAM quid est Hotos'? au diebus et noctibus, utpote amatoris seruum, ac per hoc sine ulla cessatione et intermissione? 2 hos menses qui nunc aguntur, id est hoc tempore. 3 qvietvm reddam facete, quasi hoc 4 Et hoc est quod ait {y. 39 40) 'summum ipse fecerit. suum impertitGnathoParmenonem', tamquam amico consulat. 47 NE svrsvm deorsvm cvrsites quod est laboris, 278 neqve vsqve ad lvcem vigiles quod est exitii.
277
15
20
(t. Wm.) i gestui T, gesta C iugensea (es m. 2) V\ habundant <^qui)> diues F, diues <es^ <Cqui> opum 4 lactis solebant add. Sabb. kmma corr. Sabb. F, -dat 5 putant ut sscr. et hic F, e ex hoc T om. V{ 7 T, munus thaidi gratum posset gra t- J5, -tius -tior C THAiDi om. V\\ 8 quantum F; gratum BTC, kst h u e hevs om. 10 o>csivm minus Sabb. inde C 11 in quo] unde C dolor] dolo et T parmeno om. consilium thaidis his (is C) 12 seruaret ex -rat corr. pabmexo totos om. T hos te Sabb.: TC 13 SEX est ojn. an 14 reddam om. C hosce C, hosce te noctibus] id eat 15 &c Stepfi.: &n menses om. noctes et dies utpote nunc {ex nunquam sine ulla] nulla C 16 hos F, an rell. 17 id est qvietvm om. corr.) F, in his mensibus hec T 19 suum] b-B\ impertit 18 Et om. reddam] re r
seruiliter
B T F,
similiter
C
\
B
|
^NTICICOCIC B,
***** TF,
||
om.
TC
TC
II
TC
m
T
||
\\
F^
\\
\\
B
\
mgtTC
\
\
B
II
TC
||
5
II
\\
B
V
\\
\\
\\
om.
\\\3L-
||
de
j
jB,
c
|
j|
T, im^g^8-J5| 21 ne usque C,
\\x-
328
DONATI COMMENTVM
48 49
sic
279 280
SOLEO AMicos hoc iXXemzLK&g. 2 fortasse tv proFECTVS ALio FVERAS uult exprimere confessionem quod ad Thaidem uenerit, sed intrare non possit. 281 50 1 PAVLVLVM DA MiHi OPERAE hoc quasi suppli2 pavlvlvm da mihi cantis uultu ad irrisionem dicitur. OPERAE proprie sic dicitur adiuua me. sic in Adelphis
1 DETiNEO TE valde teneo.
,
{lY
282
1,
sit'.
51 1 AGE MODO NVNC TIBI PATENT HAE FORES CX 60, quantum licere oportuit, ostendit, quam misere nihil illic
qvia istam dvcis hoc quasi ad Gnathonem, sed lente ac sub lingua murmurat. 52 1 nvmqvem evocari hinc vis foras quia ipse 2 sine bidwm hoc praetereat et hoc intrare non potest.
liceat
lo
Parmenoni.
283
lentius;
284
285
si aliter pronuntiaueris, secreta produntur. Qvi MiHi nvnc ^mihi' ro5 ocrrLmafKp dictum est. 2 FORTVNATvs ut ipsc vidcris tibi. 54 1 NE Tv iSTAS FAxo 'ue' ualde. 2 ne tv istas
nam
i5
53
locutio
sic
iXXL7tTiy.&g
oni.
amicos
TC,
est
eunuchos
B V {dett.)-,
\
T
|1
iXlsLTtTL^&g
W.
est
ironicos Sabh.
TV
TC
\
tv
\
|1
pau B adiuue B
tibi
mihi o B m^ o T 7 dicitur <(pro>.^ 9 nvnc om. B V 8 haec] hisce Ter. sic sit om. B patent he fores C, tibi p h f T, hae tibi patent fores F,
da] de
\
fveras]
\\
2 detine etc
T
|
^
1
T V V
\\
\\
\\
etc
BV
T
I
JB
I
II
10 licere
07n.
ostendit
\
sscr.
nihil]
michi
miserere (misir- B)
codd.
illic
\
<^****^
BT
JRabbow:
|
illi
duum h p
t
evocari] T, om.
me
\\ ||
T, hoc praetereat
2.)
biduum
B F
11 uocari 0,
\\
d^hoc
me u
T T
\
bi\
pro-
nuntiaueris {corr. m.
producuntur C 16 quid B nvnc] hunc T, in hunc C mihi sscr. 0, uno digitulo fores ostium est om. V\\ TO^TTIRIC<MC0 B, ***** T, om. CV
T,
om.
B
C
T
C
1
19 f
FRvsTRA om.
noua
insultabis om. TC
T, etc
B
\
faxo] e saxo
elocutio
{t.
Wiss.)
EVNVCHVS
^calcibus
II 2,
4859.
329
II
fr.
insultabis fores'.
Sallustius (Hist
23 M.)
3 ne tv
ISTAS FAXO CALCiBvs mira loquentia, in qua utraque vTtSQpoXi] expressissima est; nam neque 'uno digitulo' minus
dici potest neque ^calcibus saepe insultabis' aut amplius aut ingentius. 55 1 NVMNAM Hic ^uam' abundat, ut quidnam. 286 2 RELICTVS cvSTOS bcne ^relictus', quasi ab expulso. 56 1 NE Qvis FORTE iNTERNVNTivs proprie ^intemun287 2 NE QVIS FORTE INTERNVNTIVS CLAM A MILITE ETC. tius'. et hoc facete, quasi ipse sibi totam Tbaidem uindicauerit, quod miles facit. 57 1 FACETE DiCTVM eiQCovtK&g^ quia infacete. 288 2 MiRA VERO MiLiTi QVAE PLACEANT ^mira' pro ^mirum'.
aliquid
10
Vergilius
(^Aen.
I 66Q) ^nota
tibi'.
et
est
ironia:
quid
15
*
289
290
mirum
est,
inquit,
facete loqui
eum, qui
militi placeat?
3 Potest tamen et pluraliter intellegi. 58 SED viDEO ERiLEM FiLivM uou potest Tereutius
TQOipi^ov dicere et ideo ^erilem filium' dicit. 59 1 MiROR QviD Ex piRAEO ABiERiT hic causa osteuditur, cur possit ignotus esse uicinis et pro
|j
20
eunucho
fingi.
2 ab om. C 1 fores om. T 3 istas calcibvs] istas calcibus C, is f cal B, i f c T eloquentia yper4 expressissima est V^ bole BCV^^ iperbole T nam quid
\\
BCV
\
||
aut quodnam V intemuntius V ante proprie add. ed. pr.: et his uerbis datur intelligi parasitum e domo mere10 ne nuntius TC etc. Sabb.: tricia egredi etc.] clam exeat TCV\\ 11 et] in T thaidem totam sibi 12 facit om. 13 facite T IPONROC B, ironicos V\ **** T, om. C\\ 14 MiRA PLACEAXT om. 15 Vergilius placcnt TC placeat om. quod F, om. T est oni. C 16 placet yronia V 18 uideon V herilem filum C, f J5T|| 19 throphimon B, trophimon F, triphimon di<(cere et herilem codd. dicit in ras. (m mg. m. 2)y ideo V et om. 20 miror om. F^, di-B, om. TC quod F, quid est T, om. T ab .B, a T hac 21 ignofus pireo BCV,
om.
II
minus] nimis
\
T)
corr. deU.
\
aut] et
\\
||
||
\\
II
CV
\
\\
\\
II
CV,hB,e-T\ TC B
\
II
^-
||
330
DONATI COMMENTVM
2 MiROR pro "^nescio'. 3 miror qvid ex piraeo ABiERiT ut ex Piraeo discederet, symbola amicorum, ut
huc peruenii-et omisso negotio, conspectus uirginis fecit. 4 NAM iBi cvsTOS PVBLiCE aduersus praedonum incursus illic excubabat iuuentus Attica. 5Piraeeum, ut Sunium, est Atticae maritimae accessus litoris clementior. 6 PVBLiCE EST NVNC <(^nunc'^ ambigua distinctione
positum
est.
^91
60
mauit,
forlo
ut gestus uerba praecedant, uerba habitum con2 non temere est hinc illa Vergilius {Aen. sequantur.
IX
est uisum.
c.
ab agmine V.'
3.
292
nouus
uirginis
amor
occiDi NEQVE viRGO EST vsQVAM iu hac scaeua adhuc ephebi et consilium dehonestandae ostenditur tanta uirtute poetae comici, ut hoc
esse sed occurrisse sua sponte
15
1 quod -B, q- T pirreo B, pireo CF, p ut 4 iBi om. dessenderat T pireo 5 excubat 4 incursus (in ex ex corr.)
B pireum CV^ 6 summum codd. attice B^ atice T, athic^ C pirereum JB T maritimae W.: maritima et codd.; cf. Andr. V 4, 27 accessus
||
\
TCV
T
\
2 a T| simbola C||
jl
||
W. {cf. Eun. III 3, 13): accessMlitoris F, actes sultioris dementior TC, eleuatur (-ris ex -res corr.) T, artes stultioris C 7 nunc add. Steph. {in vig. uel pars clementior m. 2 dett.) 9 elocuturum C 11 non 10 gestu ante in ras. V^ Vergilius] hinc (huic 0, hic B) multa uirgilius {-ius V) nunc 12 haut (aut C, {non V) temere est (ut add. BV); corr. Sahb. hsiud V) temere est c om. uisus ab] c a b B., e a b V. om. TC\\ F, e ad T, e de (7 agmine <a > 13 neque u est u 14 dehonestandae cena T, om. Schoell (TF.): demonstrandae codd. 15 ostenditur B, demonstratur rell. uirtute poeta et amici in hoc TC, tanta] ita "uirtute comica "ut in hoc 16 commentum ed. pr.: huic communem (coue^ C) tum TC, conuentum in ras. V^, con esse <***> T\ questum <(moneretum in mg.y
litoris
\\
\\
TC
\\
\\
\\
BCV,
T
\
B
\
5F
||
\\
||
BCV
occursione
EVNVCHVS
2
11 2,
60.
3,
1-5.
331
293
quod dixit ^occidi'? 2 NEQVE EGO QVI ILLAM E CONSPECTV AMISI MEO amatorie, dum illam non inuenit et se perdidit.
1 3 occiDi produc mediam syllabam huius uerbi et contrarium significat. 3 1 VBi QVAERAM hoc circumspcctantis est. 2 vbi 3 QVEM PERCONTER hoc iterum iNVESTiGEM plus intuUt. plus intulit, nam ubi nec uestigium reperietur, superest 4 qvam insistam viam si nec quem interinterrogatio. 5 qvam insistam viam legitur et 'qua uia'. roget apparet. 4 VBi vBi EST Div CELARi NON POTEST ob uimiam scilicet formae gratiam. 5 1 o FACiEM PVLCHRAM ^faciem' modo non partem
corporis
nitur.
dicit
5
292
294
lo
295
296
2 deleo omnes dehinc ex facies'. mvlieres TtQog to Tti^avov argumentatus est, ut ostenderet hunc grandem iam ephebum etiam amoris expertem non fuisse. sic et alibi (/// 5 18 19) ^cum
ANiMO
,
dam
{Am.
V 767 68)
quae apparet
et
cer- is
20
1 neque est usquam {om. virgo) C n c u T, etc JB occidi om. JB quid quid] quae C, nmi <^habuit quod {in mg. m. 2)y V (= deU.) debebatXD, debeat rell 2 dixit V\ dett.), -e iddem TC 3 neqve Eao om. B q i T e meo] etc om. V coNSPECTv om. T amisi in eo C, am T amatoris T|| 4 euenit C 8 quem 5 uerbi huius 7 et T, om. estj 11 apparet om. T hic V iterum om. CV^ hoc per T 9 intulit] iterum V superest reperiretur codd.^ corr. Sabb. 10 qvam 11 insistam om. (in mg. uel superauerat) V qua insistam uia F si insistam om. V si nec quem ed. pr. siue 11 quam ins u T legitur dett.: siue qui C, siue quem dett. legitur T, siue C, uel qua om. B\\ et] in TC, om. B 12 vBi vBi EST Div om. d c n p jT ob minnam scilicet T, ob nimie -B 13 ferme C 14 o pvlchram gloriam om. -B 15 dicit om. p T faciem om. V partis <^in^ T TCV\\ 16 Vergilius om. TC condam C 17 u {ex n corr. V^ delebo TC omnes post dehinc F, om. BTC\ 18 a T mu 5, T nPOCTOTI<t>^ DEHiNc] de h r, de non B, ***** non V^ non TC 19 ostendent <^****^ nuc et sscr. C grandem T et iam F, de C 20 non om.
\\
|1
||
CV
\\
||
\\
||
B
I
1|
TCV
1|
\\
||
mf- TCV
II
||
\\
332
DONATI COMMENTVM
<^nons)> quam elegans formarum spectator siem? commotus sum'. 6 1 TAEDET COTIDIANARVM HARVM FORMARVM hoC est
me ipsum
in liac
297
oris.
leuium
cum
298
et usitatarum. et est huic contrarium ^noua figura 2 ecce avtem alter sic dicimus, papae!' {^v. 26). propter alterum de altero uenit in mentem.
7 1 NESCio QviD de amore loqvitvr ut iamdudum 2 o infortvnatvm senem hoc Phaedria loquebatur. dicto praestruxit ad exitum fabulae [ad yLaxciGtQocpriv]'.^ nam perturbatus ad Thaidem ingreditur hic senex per fallaciam Pythiae et indicium Parmenonis, atque ita firmabuntur nuptiae uirginis, quam ducet Chaerea. 299 8 1 Hic VERO est utrum senex an Chaerea? sed senex 2 HIC VERO EST SCUeX. 3 QVI S. OCCEP. potiuS.
Chaerea.
lo
i5
301
10 1 illvm altervm praevt hvivs rabies ^prae' ex comparatione significat. ergo ^praeut' proprie; et est
integra locutio. huius rabies dabit.
lenta, ut {Yerg.
1
<(quae)> re uioa.'
Aen.
XII
\
ruinam
20
spectator (ante formarum) J5C, specta T siem] si est TC 2 in sum om. commo^us V 3 taedet V ow. harvm est oni. harvm om. T\\ quotidianarum 4 usitarum C contrarium huic TC\\ et est] est quippe dett. 5 oris] erit T papae] pp C alter] a T, alterum V, Ter. 7 nescio qvid] nescio q 6 alterum om. C in] si I T, om.
quam] tam
I
TCV
\\
\\
1|
\\
d a
.
senem 10 <^et^ ingreditur C commento irrepserunt 11 ut iwdicium infirmabuntur TC; confirmaphicie JB 14 hic senex buntur Sabh. 12 ducit C 13 sed <hic> C uero et est in ras. F^, et C Sahh. (t. qvi] quod 16 alter s. prout occep.] socer codd., corr. Sdbh.
\\
\
C\ ad nam] ad Katastrophen B., ad catastrophmam (-fmam T) TC, ad catastritoiDhanam F; secl. Sabh. Fort. ex altero
II
8 0]
Q T fortunatum B,
I
(sscr.
in m. S)
\\
9 pstruxit
TC
11
V
\\
\\
\\
1]
B BC
huius rabie
(7,
p u h
1|
17
significet
dett.:
BTC,
|1
-cet
praeut proprie {vel prope, propie) prae pp ut 0, pre pro pre ut V 20 dabit om. C ut dabit Steph.
II
\
F|
R-PxA-
C,
ka
EVNYCHVS
dam
II 3,
611.
333
4 PRAEVT HVivs RABiES hic ex parte xaQaKxriQLafiog quiest personae Chaereae, quem moribus conicit seruus 5 praevt ardentiorem amore fieri posse, simul coeperit. HVTVS rabies qvae dabit et hic ostenditur iampridem motus in res uenerias Chaerea, et magna poetae cura est, ne incredibile uideatur adulescentulum, qui pro eunucho
deduci potuerit,
artifex
non potest, natm-ae attribuit Chaereae, ut calidior ingenio et ante annos amator non libidinem in sese sed quandam rabiem designauerit in
aetati
quocirca
10
303
^ut'
pro utinam.
dixit "^senium'
2 di deaeqve
quam
^senem'.
post ^senium' ^qui' additum, non '^quod', ideo quia declinationem ad intellectum rettulit, ut alibi 3 Et senex ad aetatem Q^ro?. 33) Hn Eunuchimi suam'.
referiur,
fr.
15
senium ad
^"l^ast,
conuitium.
sic
Lucilius
(?.
XV
4 M.)
ait,
quid
iam
te,
sophista?'
T hoc ex hic corr. V expertis T W.: characteris (carapt- T) istius quidam (-em BCV) est codcl. characteris inseritur quod deest 2 cowncit F, conuicit TC 3 (in) amore ed. pr.: Bahhoiv amorem BTC, amatorem V 4 ra da (om. qvae) 5, rabies (ex -em corr.) ^'hic expertis carapteris istud quidem)> q d T {cf. supi'a) lampridem om. V 5 uenereas V, uarias T, ueras C cheream BC, chereae V poeta C, magnam B 7 iam C intrasse C\\ poetis T, <^ex]> poete <^partem> B 8 naturae V, mature reU. callidior 9 cherea C, cheram T
1
rabiem
B C,
et abies
XdQuyifqQLGfiog
quidam
est
\\
\\
\\
\\
||
\\
praeter F|| 10 in] ut jB 11 uene12 ut pro] pro reos TC di perdaxt] dii d q dii C 13 dicitur C senem <^persenium p T, om. 14 nec] quam C miseris dant> qui] p TC, quod 15 ideo] omnino (uel ideo sscr.) V\\ {t. Wiss.) quod om. 17 senium ex senex corr. C conuiuum C, -ium T lucilium B\\ 18 ast ait quid iam Schoell: at sait (aes ait V, at ait TC)
codd., corr. Steph.
et
CV B
ante
(7,
\\
B
\
||
||
\\
TC
\\
BTC
senium
ras.
334
DONATI COMMENTYM
4 REMORATVS EST E remora pisciculo, qui ixsvalg uocatui', remoratio et remoratus dicitur. 303 12 1 TVM AVTEM Qvi iLLVM Hum autem' pro et; duas uult enim causas esse, cur se ipsum di perdant: unam
quod
serit
ut)>
restiterit,
a persequenda uirgine.
floccipendere {III
31), et
contemnere
et
non
contemnere
FECERiM
flocci-
304
QViD Tv TRiSTis prouerbiale est in hominem per2 qvidve es alacris aut incerti uultus. uelox aut laetus es; nam ^alacris', l littera pro d po3 qvid sita, non tristis id est adaKQvg intellegitur. Tv ES ALACRis ct alaccr et alacris dicitur, <(ut)> habes
1
13
lo
turbatum
apud Vergilium (Aen. V 380) *ergo alacris cunctosque p. 4 qvid tv es alacris alacritas est mutatio 8. p.'
15
305
quaedam uultus gestientis in spem aliquam. 2 Sed 14 1 VNDE is modo ad quid uenis significat. eo de loco ad locum ueteres dicebant, quod subiectis mox
1 pisciculos {om. qui) C ixtvuCg (cf. Andr. IV 3, 24)] echinais T, ethinais BC, et inais in ras. V^ uocat' in ras. V^\\ 4 esse in mg. m. 2)V\Z tu autem 2 re(moratio qvi illvm] iu autem om. T 4 enim causas uult se ipse q u
\
TG
||
V
|
||
\\
peruentus notas
facere
ei 1. floccifacere add. Sahh., ut add. W. 7 floccipendere "contendere et non "contemnere V, contemnere T\\ om.
BV
\\
ce
8 ut] et
TC
Qvi om.
i
|
f
\\
11
1
T, QviDVE uelox
floccifeceris
-feris
dett.,
om.
BTCV
\\ ||
9 sit uel flocciferim C <^"ut> 10 tv] -ue codd. tristis] tibi T|| alacris 1 (ris 12 est
T\
\\
\\
in ras.) 13 ^d.d.RBYC B, aduxQvg F, per d]l C ** * * T, om. C QviD 14 e a T ut 16 ALACRis om. add. ed. pr. 15 uirginem ego jTO 16 e ] c T e a 2' alacritas Sahh.: alacris codd. 18 unde in ras. mutatio est V^ <eam (cam T)> is <dis (de is C)> TO, om. modo 19 de eo significat in mg. V^ {== dett.), om. ^" subiectis JSr6'F\ eo de F^ (in m. 2)
\ \
||
\\
TC
\\
BTCV^ V
\\
EVNVCHVS
probabitur.
^ubi
II 3,
12-17.
335
3 qvorsvm eam bene, quia proxime dixerat quaeram, ubi inuestigem, quem perconter, quam insistam uiam, incertus sum' {v. 3 4). 15 1 iTA PRORSvs SVM OBLiTvs MEi huic coutrarium 306 Aen. IV 336) ^dum memor ipse mei'. 2 Ergo (^Verg. ^oblitus mei' insanus. 14 4 QVORSVM EAM hiuc, ut diximus {scliol. 14, ^), 305 manifestum est ire et aduentum significare. 306 15 3 iTA PRORSvs svM OBLiTvs MEi ^prorsum' idest 4 Nam ^prorsum' est porro uersum, recte uel omnino. id est ante uersum; binc et prosa oratio, quam non
lo
inflexit cantilena.
307
16
Chaerea.
HEM
si
cum
aspiratione,
Parmeno,
si
leniter,
quod
2 ostenderis qvi vir sies non *qui sies', sed 3 An debeat est efiqpauxwrf^ov, 'qui uii' sies'.
i5
4 Et "^uir' monstraturus est. modo non ad sexum uel aetatem dicitur sed ad laudem. 5 Qvi vir sies 'qui uir sies' in ueteribus inuenitur. 17 1 SAEPE POLLiciTVM ESSE ^polHcitum', quod proRpraestare, mittentem ultro significat, dixit. 2 Et saepe pollicitvm ESSE an necesse sit praestare eum, qui promiserit.
qui uirum se
sic
1
20
prodabitur
TC
quohorsum
etc
T
|
dixerit
m
s
s
||
2 ubi 2.
I
incertus sum sscr. F* T, oblitus sum mei F, mei S et om. 9 ita ut diximus om.
sum]
V
JB
||
\\
\\
eam om. quod V\ quem ubi C q-p-q-i-u4 ita prorsvs om. dum V\\ 7 huic TC ita <ut^ C mei om.
\
10 recta uel {dett.\ 11 prorsa V om. quem BTC\\ 12 infelix ^H 13 silen^ ter C, si lente V 14 ostendens 0, ostendes F, Qndrs T, om. sed Sahb. si qui uir scies C, qui uir sie ^, q u s jT qui quiesisset B, si quies esset C, si quies esses F, quiescisset T\\ 15 quod est om. TC pM^^TIROTePON B, siicpatLyiorsQov F, om. TC scies T, si es C H IG est om. TC Et om. B\\n modo om. ad laudem non ad sexum uel aetatem (pm. dicitur inuenitur 18 qvi ad om. C saxum C ad] et C sed) om. 19 pollici B, polli T esse qui uir sies T, om. Et 20 dicitur C, om. ultro promittentem quod om. ESSE om. 21 eum om. promiserat JB, -sit T esse] est
m T BTC
prorsum
\\
id est om.
\\
BV
B B
1
I
B B
I
CV
|j
\\
\\
TC
\\
336
DONATI COMMENTVM
tice
4 Drama3 CHAEREA ALiQviD iNVENi induxit fil(i7iaiv. more suo, non contentus dicere quod pollicitus sit tantum, sed quomodo etiam et quibus uerbis.
309
18
haec mora
affirmauit.
promissis complendis.
an
310
CELLVLAM AD TE au is debcat, qui et 2 patris penvm omnem ipsum 3 Et hoc penum, non ex eo aliquid: v7tEQoXi,Kcbg.
19
cvM
iN
acceperit
beneficium.
lo
penus
et
4 Ergo
et
haec penus
^omnem'
ueteres dixerunt.
et
legitur.
5 concere-
bam clancvlvm Tj&t^K&g et tkaQ&g nimis. 20 1 AGE iNEPTE qui dubitcs de promissis an qui 311 2 hoc hercle exprobres te multa esse largitum? FACTVM EST inueni quod amem (cf. v. 17 1&). 3 Hoc quod dicebas, inquit, morae esse, iam factum est: amo. 4 PROMissA APPAREANT utilitatem ut cognoscam tuam
i5
(Cf.
V.
312
21
18). 1 sivE
20
si
pcrsona Parmenonis
1 chaerea] geria T mimesin F, mimesim T, mesin C\ ramatice gramatice (gra- V) TC F, corr. Bentley 2 quod ed. pr. quid codd. 3 quomodo] qn (= qiiando) TC et] ac F, sed T(7 4 a T modo add. dett. 5 hoc TC cognoscas]
\\
\\
II
\\
etc
J5
etiam T quid p cel is debeat qui Mabboic: dicit (di om. B) qui (que T, quae F, q
\
II
6 cognoscas
TCV
<(meam>
\\
V B
m
|
quin C, quid
\
||
7 est]
||
||
TCV
C
et
I
omne
14 clanc
om.
13 omnem dixere V, ^ (t. Wiss.) F, posi legitur (legere T) conger :B|| heiKCOCedvrjd-L-K&g et tXccQ&g nimis Babboiv:
\
B,
v7tQT]li%ri(o6
F,
*****
T,
\\
om.
C\\
TC
F,
N^PGCOCNI^^IC B,
II
T 17 f e T JB, quid 18 inquit] inquod 19 app T 21 siue adeo d REs) T, intendas tuos ut appareant
excloris
15 ineptis
rjd^LHLOG hlitriaqcoGVLllLO
\
*******
||
T,
Cfj
ercle
quid her
\\
.BTC
||
qm
||
F,
q'd5
|
16 exprobresl
amem
TC
est {om.
EVNVCHVS
est,
II 3,
1822.
337
^sive'
abundat.
Et pro
modo;
in
3 adeo aut
1^^
abundat aat nimis significat uel satis. DiGNA res est si Chaerca dicit, hic ordo
fac si uis nunc, si adeo
<^ety ^ut' reant'.
4 sive adeo
et sensus
est:
5
digna res
est,
si
uis
addatur <(ad^ id quod est 'fac promissa appa5 vbi tv nervos intendas tvos utrum obscene hoc, ut seruus, an (letaq^oQLTi&g: ubi laborare ac 6 Sed melius legunt, qui hoc periclitari debeas? totum ad personam applicant Chaereae. 7 Et melius, quam qui Parmenonem hoc putant loqui ^siue adeo digna
res est'.
lo
313
22
ciuium
1
et
HAVT
SIMILIS
iyxcoQLBTum,
II 89) ^non
2 nostrar^^m
is
nostris'.
ut Vergilius (Geo.
ciuium scilicet, id est terrae ac patriae nostrae, II 89) ^non eadem arboribus p. u. n.'
3 qvas
industriae,
non
20
aut]
,
autem
|
(t.
Wiss.) F, om.
C
C
\
\\
ue
satis
sive] santissime
3 minus siue F,
B
|
4 sic chaeream om. T dicit (post hic) T, dicere et si tu 7 appaom. 5 res digna sscr. C, sed T si] si uis] suus 6 sit add. Steph. addafwr F|| reant om. T 7 ad add. Sabb. id F, ut B, om. C est] deest BC, dic V\\ 8 ubi tu n in t t T 9 an iLStacpoQLyicba F, ^POreT^<l>OPIROC B, ****** TC ubi] ibi BTV, tibi C, ut ibi dett.\\
II
it
\\
\\
^ B
II
||
12 qui
o??i.
hoc om.
TC
dig
similes u
T,
u n
B
j
jj
(ci
B, c T) et] nostrarum Sabb. An scilicet.^ fyjjco^iarum] ex COei^PCOYOO B, est xf-oqiocQov^L F, ***** 2', om. C ut om. 16 arbori pe u n F \ a b i (et T) p u n (m sci17 nostrarum] nostrum B, om. C) TC pendent licet ciuium id est] eiusdem F 18 ab arboribws F, om. fede C\ 19 et dett., ut TOF, om. pen uindembia n^ C 20 non] cum TC 21 pulchritudine TC QVAs uerbo] student Donati comm. rec. Wessner. 22
BT
I
\\
||
TCV
\
||
||
\\
||
338
314
DONATI COMMENTVM
23 1 DEMissis HVMERis ESSE antiqui enim Graeci etiam uirginibus suis praebebant palaestram ad componenda corpora.
liter deductis
2 DEMissis hvmeris esse scilicet liquide et mol3 vincto neque exstantibus athletico modo.
castigato ac tenui et
5
PECTORE
^ueluf.
uelut uincto. deest ergo 4 GRACiLAE siENT a singulari gracila uenit 5 demissis hvmeris esse vincto pectore haec declinatio. non accipiendum est quasi hoc dicat ^ad hoc illas student
matres demissis humeris esse et uincto pectore, ut gracilae sient', quasi haec duo propter unum illud fiant, sed uarie tria dixit, ne diceret aut ^student illas demissis humeris
et uincto <^pectore et gracilas esse' aut 'student, ut illae demissis humeris sient et uinciant)> pectus et gracilae sient'. 24 1 si QVA EST habitior iudc et habitudo dicitur,
10
315
ut
(JJ ^, 11)
'habilior'
aptior
15
habilem suspenderat arcum' Vergilius (Aen. I 318). ergo ^haUtior^ legendum est. 3 pvgilem esse aivnt laus in 4 dedvcvnt cibvm mire uituperauit eam foruirginem. 5 Et proprie Meducunt'. mam, quam accurauerit fames.
1 dimissis h T esse <liquide et <(s ]> esse V molliter deductis neque exstantibus allectico modo^ (cf. infra)\ etiam om. 2 componendam T corpora <sua^ 3 <id est(uel demissis esse codd. (dim- CV) V)y <(s )> scilicet] se J?, i- in ras. {pro f) F, om. 4 atthletico jT, ailetico F, allectico ymcio iuncto V\\ p. 350, 5 intellegere om. 5 uicto C 7 haec 6 gracil^/// F, graciales T gracialia T om. C dimissis TC uincto corpore TC 8 accipienda C dicat
\
j \
20
CV
\\
B
\
\\
TC
||
II
||
||
hoc
9 humeris] h T, om. C esse] e uincto corpore C, ric ut graciles scient 0, u g s 10 illud om. 11 ne diceret (-ent TC) aut student illas demissis (dim- TC) humeris et uinctum (uictum T) pectus et (ut F, dett.) gracilae (glaciles C, gratiales T) sient suppl. Schoell; ne diceret '<(student gracilas esse)>'. 6 Aut: student illas demissis humeris ut gracilae sient <(e )> et uinciunt pectus Rabhoiv 14 habitior F, abitior C, ar 15 <et> nam TC\\ 16 habitior F, abilior TC\\11 abilem F, a T, h C s a T, s ay C 18 habitior F, abitior T\ Vergilius] uirgo F, om. 19 cibvm] cesse a20 accurauerit F, eam om.
I
C hoc
I
illg
F, hec illa
|1
II
TC
||
TCV;
\\
1|
TC
||
11
\\
accusauerit
TC\
EVNVCHVS n
316
3,
2327.
339
est plena,
^H ^^p ^B ^^ haec
illas
^^
reddvnt exhibent, perficiunt. 3 cvRATVRA cura mentis est, curatio medicinae, cura4 ivnceas tenues et pallidas. tura diligentiae. 26 1 iTAQVE ergo amantvr ^itaque' inquit ^nemo
et pinguis.
25 magna
^^8
^fe ^^
Vere amantur, ut eo magis amanda sit, quae naturae beneficio, non industria aut factis comptibus, pulchra est. 3 itaqve ergo amantvr atque ita, ut sit: atque ita fit, ut amentur non naturae 4 qvid tva istaec recte, sic enim merito sed industria. 5 nova ipse dicet (y. 70) *at nihil ad nostram hanc'. FiGVRA ORis laudis genus est ^noua', quia dixerat (v. 6) Haedet 6 qvid tva istaec deest cotidianarum harum formarum'. 7 papae interiectio mira subito accipientis. '^qualis est? dic'. 27 1 COLOR VERVS quia non de cura est ac de fuco, 2 corpvs solldvm quia sed naturalis neque fucatus. 3 svci plenvm quia nemo deduxit iunceum non est. cibum; nam sucus est humor in corpore, quo abundant
amat':
ELQtoveLa.
lo
i5
(Verg. EcJ. III 6) 'et sucus pecori et lac 4 Sucus est proprie quasi sugus, subducitur agnis'. membra sugunt, ut se repleant. sibi ex alimentis quem
bene ualentes.
20
5 CORPVS soLiDVM
dum.
brorum.
6 svci
7 anni sexdecim uide quemadmodum aetatem maturae uirginis poeta ex occasione demonstrauerit.
25
4t tenues 1 bona est na C, b est n T, bona natura 6 vQavia V, **** T, om. C\\ 7 naiunceas corr. F* tura C 8 com^tibus F, conitibus C 9 ita 2. om. C fit] uix TC|| 11 dixit r, dicit (-et m. 2) at] ad JC, om. V nostram in 12 taedet <me> TC 13 quot- CFj ras. F' oRis] o- T h-f- T 14 mirantis v\ isTAEc] i- T <et> deest
\\
TCF\
I
||
II
||
\\
TCF
||
\\
||
16 sed <est> T, sed ac cupientis F corpus s T qui aiunt eum non est (esse T) TC, quia uincmm non est qui aiunt eum non esse F|| 17 succ- semperC 18 abundat T 21 sibi TC, proprieF sugant V repant C 22 corpus s- T floccidum F membra r||
\\
\\
||
24 annos
xvi
|
uide om.
\\
25 uirginis maturae
0.-)
TC
340
319
DONATI COMMENTYM
28
1
VI
rite res
VEL CLAM VEL PRECARio pretii uirgo, non meretrix, uel quia nulla ephebo spes est fal3 hanc tv mihi vel vi vel clam vel lendi senis. PRECARio FAC TRADAS secuudum ius locutus cst, nam his 4 vi clam pretribus mala fide aliquid possidetur.
.
VEL CLAM VEL PRECARIO 2 vel vi agitur. mentio non est, uel quia
CARio
320
quia uirgo, ^clam' quia custoditur, "^precario' quia pretium non habet Chaerea. 29 MEA NIHIL REFERT DVM POTIAR MODO UOU hoC pcr*ui'
iq
sonae attribuendum est sed affectui; non enim quia Chaerea est, sed quia amator, dicit se parui facere quemad-
modum
321 322
potiatur,
dum
potiatur.
^filia'?
15
30
31
NE iD QviDEM pulchra uarietas: ^nescio' Han2 qva ratione amisti figura tundem' ^ne id quidem'. 3 'amisisti'. qva ratione amisti nisi reGvyy.OTtri pro
mansisset Chaerea, sed consecutus uirginem uidisset quo deducta sit, quam Parmenonem conueniret, non ita procederet fabula, ut nunc procedit; inruisset enim in cogni-
20
tionem
meretricis
importune
Chaerea
nec
pro
eunucho
adduceretur ulterius.
323
ut
32
sit
1
1 iD eqvidem adveniens deest ^ob' aut ^propter', ob id aut propter id. 2 mecvm stomachabar
om.
T, nihil
I
3 precario hanc tu mihi u-u-u-c-up- T|j 2 haec 2 non ed. pr. nunc V 3 pretii mentio non] pcumetio 5 Mmi] 4 non] uero T ephebo] flendo TC pcumtio C
||
TC
C
II
||
T TC 11 affectui] ad factum TC 12 est sed om. TC dicit se parui Sabb.: de se rapuit codd. 13 patiatur 1. T 14 c e T an filia C, an ancilla T, an libera V 15 ueritas C tantum C 16 quidem] quid est C rai^one V amisisti
II \\
I
tradas]
II
I
\\
u-u-u-c-p-u-f-t- T
\\
lOr-d-p-
II
\\
||
amisisti V\ syncope T, sinc- CF|| 17 pro amisisti F, C, amisisti 18 sed F, et premisisti consecutus] e secutus C uirginem <^aut (ut F)> OF, uirginem <(fuisset
-tis T,
TC
\
TC
\\
TC
II
20 nunc] aut
21 opportune
T
C
19 <priu8>
irruisset
\
F||
C\\
ad
m. 2)
II
24
sit
\\
22 deduceretur (corr.
EVNYCHVS
11 3,
2836.
341
bene 'mecum', quia acriorem dolorem sustinet, qui ipse 3 ^Mecum' ergo pro 'apud me' uel sibi irasci cogitur.
'mihi'.
?4
?5
33 HOMiNEM ESSE ARBiTROR deest 'quam me'. 34 1 FELICITATES OMNES ADVERSAE SIENT fclicitaS aduersa est, cum ex prosperitate quod laedat nascitur.
2
CVI MAGIS
^bonae' magnae. noue autem dixit magnas felicitates sibi aduersari, eo quod uirginem tantae pulchritudinis ex oculis
amiserit;
felicitatis iudicat,
sed
amisisse
uel
lo
aduersae
Et quod
addidit
^bonae',
et nimiae intelleguntur uel iTtld^srov proprium et 4: Et magna efAcpaGLg^ perpetuum felicitatum est ^bonae'. int&eTa autem tribus quod ^felicitates' pluraliter posuit. de causis nominibus adduntur: discretionis proprietatis, omatus. discretionis, ut (Vcrg. Acn. III 6) ^et Phrygiae molimur montibus Idae', proprietatis ut {Aen. VII 667)
magnae
if)
Herribili
impexum
c.
s.
saeta
1.
c. d. a.',
ornatus, ut (Lucrct.
1 2)
20
'alma Venus
s.'
320
<^sc.^ ^hcc' propter quod patior, nunc enim scelus dixit a sene commissum. 327 36 ARCHiDEMiDEM hoc sic pronuntiaudum est, ut appareat ex ipso nomine statim odiosum nescio quem occur-
inquit;
risse
ac permolestum.
1 quia] qui quia ipse T 4 quem T 5 aduerse oiniies 7 cvi] cur C sient om. V\ scient C 6 irascitur omnes 9 eo om. 10 ammiserit T|| scient T, fient C bene T 12 et i. 11 Et om. ad'^^'^^* {sscr. m. 2) V, ad TC; ait.? 13 perpetuum proprium om. T epitetum F, **** T, om. C est om. felicitatis {om. et) magnae Et] uel emphasis F, magne * * + * T, magne C 14 epitheta F, * * * * 16 Phrygiae molimur] phrigiam et T, ut (7 autem] aiunt C 17 montibus Idae] ascanio clamidem (= Verg. Aen. III 484) u n d e deU., om. 18 terribi imptum C\\ ut] sut 19 c20 quod C propter hoc (hoc F) TCV, 21 dicitur C a sene missum (amissum C, adtransp. W. missum T) codd., corr. ed. pr. 22 archimenidem TC, archimedem (nostin odioso F| 23 <^ut)> ex H mg. add. m. 2)
\
TC
\
|I
1|
TC
||
||
||
CV
\
\\
TC
\
||
TC
I
TC
||
jl
||
slc\\
TCV
TC
\\
11
TC
\\
\\
TC
qm C
342
DONATI COMMENTVM
37 QviDNi
correptio
est
328
est
se
manifesta
quaerentis.
enim sensus: quid nisi aut cur non nouerim, est enim ^quidni' aut quid nisi aut cur non, quia ueteres 'ni' pro ^ne' ponebant et ^ne' pro 'non', ut Plautus (3Ien. I 2, 1) 'ni stulta sis' pro 'ne' et (Epid. IV 2, 16; aliU)
329 330
331
quia
amatorem
aut similia.
1
ILLVM LIQVET MIHI DEIERARE Hquidum CSt, COUstans et manifestum et certum. 2 JS'^ sic ^liquef pro Hiqtiidum esf, ut ^claudit' pro ^claudum csf ut apud SaJ-
40
lustium
et
^nikil socordia claudehat'. {Hist. fr. inc. 23 M.) est ^liquet' uerbum iuris, quo utebantur iudices, i5
cum amplius pronuntiabant, obscuritate commoti causae 3 deierare ualde magis quam negotii simplicitate.
ut {Hec. IV 1, 14) 'demiror' et (Heaut. IV 6, 21) iurare, ^deamo te, Syre\ si de producta legeris, si correpta, deos
iurare
intellegitur.
20
332
proxima enim
non
uis
^proximis' praeteritis intellegimus. nobis aut praeterita aut futui-a sunt-, nam
C
I
ni pro ne]
om.
TCV^
I
T 8 amorem TV 9 a s T incessu TG
inf
cum T inproprie C
\
<^aut
cur
H
,
5 nisi
\\
C
j
|1
\\
pro incessu dett.: <^in> incessu d.] dicenda ed. pi'. (ante
||
\ [
me
enim
F^
quid C C, om.
11 hqvet] inad 12 et centum T, et cerstum 13 ut 1. om. TC; sic dett.: si pro om. C 14 claudebat et dett. claudet TC pro om. C clausum 15 lique C socordia (sec- C) '16 obscuritates (osc- C, -tes F) commotis (-tis F) codd. 17 quam sscr. F% om. T\ negotiis TC ualde iurare deierare TC 19 de amore (-ris T) 21 septem] mensibus syre H prorsus sscr. C^ n u p jTJl 22 proximus dicitur C 23 aut i.] et C, in T, et (aut sscr. m.l) aut 5.] ut 24 nunc om. i preterite
V
I
dett.:
\\
TCV
\\
TCF
V
|
||
TC
||
||
|1
\\
1|
TC
1|
TC
TC
EVNYCHVS n
333 335
ut
3,
3745.
343
nolui,
42
1 Nisi
44
*<^a^
sit:
QVAM LONGE QviDEM bene ^longe' dixit, quia 2 Aut subauditur *erat', longe' dicere non potuit.
1
333
non
42
et
336
1 ^iNCVRVVS TREMVLVS LABHS DEMISSIS GEMENS"*" ut omnia ostendat in contrarium sibi uersa, etiam cursum attribuit seni. 2 labhs demissis gemens labra sunt labia laheae asinomm proprie diinferiora, superiora, cuntur. ^gemens' autem ob continuam tussim; sic Lucilius ^ante fores autem et triclini inc. fr. 110 M.) (/.
45
lo
limina quidam perditus Tiresia tussi grandaeuus gemebat'. 3 INCVRWS ualde curuus, ut Vergilius (Aen. XII 1 3)
15
^Turnus ut infractos
fractos
significat,
minuit dictionem.
scribit senis,
enim ualde nam Hn' praepositio nunc auget nunc 4 FA recte etiam deformitatem dea.
M. L.
d. u.'; ^infractos'
foedior uidebatur.
quod praeter aetatem post pulchram uirginem 5 Et quam importune omnia: pro
20
puella senex occun-it, pro uii^gine ^incuruus tremulus', pro pulchra '^labiis demissis gemens'; et cum amor sit in animo
m
\\ 1|
nunc
2 ideo miiiime C; post 3 longe q dicitur C quia
||
4 aut
\
6 7
opus f
non
i.]
|I
incursus labris di44) missis C 9 sibi uniuersa et C 10 labris T\ 11 labeae Klotz: labrae codd. simorum sunt] etiam 13 triclinii F, tridinii T, triclinis Klotz 12 sic Sal' luciF
AccvRBiT
{v.
\\
TC F
|1
schol. pertinet t 1 d g
ad lemma continvo
CF
1|
TC
dg-
\\
II
tiresia
quidem codd., 15 incursus T, tyresiatus grandeus ualde curuus] ualcurius C, om. 16 Curuus ut -su3 C d y C, u infra infertos a T, u 17 nam in ras. V*, ut ualde defractos in om. prae^osiiio F, proposito C auget nunc om. C 18 etiam] et C 19 senis om. C scribit propter quod] qui dett. 22 labris fit amator T anima C F
II
14 Zimina F,
tussi F,
I
lumina
TC
F V
TC
T V inid^y|
\\
\\
iaml^d^
|
\\
||
TC
|
II
\\
344
remoratur.
337
alii labia dicunt inferiora et labra superiora. HEVS HEVS CHAEREA TiBi Dico <(^Chaerea tibi dico'^ non adderet, nisi uideret Chaeream dissimulantem 2 inqvit aliter Hnquit' pronuntiandum, hoc praeterire.
labeones.
4:6
est concitate;
nam
senis
uerba
aliter
338
47
1 sciN QA^iD
EGO TE VOLEBAM
tarditas senis
339 338
48 VT DiLiGENTER NVNTiES
tam ex
abundanti et niJiil tam 47 2 CRAS EST MiHi ivDicivM huic morae etiam illud additum, quod cum debeat dicere quid uelit, prius dicit quod non est necessarium, quare uelit. 49 ESSE VT MEMiNERiT uou 'ut sit' scd 'ut essB mc340
i5
342
quae non <(d.)> dat tempus uerbis, 2 rogo nvmqvid quamuis imitaretur, exprimere. VELiT hoc est: significo me abire; nam abituri, ne id dure
facerent,
tissent.
20
^numquid uis' dicebant his, quibuscum consti3 Quid est ergo *rogo numquid uelit'? hoc est:
est nihil.
dico
34^
51
2 Et
\
2 remoratuni C,
3 labrones
demoratur
CV
\
laba
TC
C
\\
un
C||
et <(sunt)>
4 heus
semel
F|c-2'|t-d-TF|
|1
Chaerea
W.
{sim. Sfeph.,
Rabbow)
5 ante
inserta,
'cheream dissimulantem preterire inquam (p7'0 inquit) codd. addent nisi uident T hoc est <^nam 6 aliter inquit om. TC 7 conciatis T (non V')y CF, hoc <(nam^ est T nam] non r 8 sm TC e t u T hic om. TC 9 dixit TC quid om. FIl 11 diligenter add. dett. <et> nihil TC\\ 12 et om. V\ nihil om. TC morabiliter C 13 mihi iu T etiam] est TC 14 dicit] de eo TC 16 vt meminerit om. T ut sit]
\
\\
II
\\
||
II
\\
ut
uis
(ri
ut
I
07n.
tempus]
ipis
C
||
||
||
19
quam-
TC
rogo] ergo <(nonJ> w. 3) K, habituri T dunim 1' 21 quibus 24 recte] et cetera ut vid. T
\ \
inmutaretur
\\
C C
\\
EVNVCHVS
moraliter tw
aareLa^ip.
II 3,
4657.
345
in
cvii
hvc respicio
hanc
partem
scilicet,
343
52
tempore.
significat,
COMMODVM tantum quod uel ipso eodemque 2 commodvm 'commodum' una uel ex hoc
ut
si dicas:
Nam
iN
'interea'
eodem tempore, quo haec agebantur. nunc coniunctio accipienda est, non,
rcctc,
344
53
quia uiciua
illis
est Thais,
345
ad quam deducitur. 54 Hvc CVM ADVENio NVLLA ERAT etenim ingressa iam
10
fuerat.
346
55 COMITES SECVTI
gatiue quidem, sed sic, ut scire uideatur id <^quod^ quaerit, sed acl hoc quaerere, ut quod scit confirmet.
347
56
15
348
57
ut conclamata corpora nihil reliqui iam habent ad uitae officia. 2 lAM CONCLAMATVM EST Vonclamatum' manifestum20
significat, si et hic
quia dixerat
(v.
8)
^o
infoi*tunatum senem,
dicat:
amare
coeperit',
tamquam
TC,
iam occisum
\
Tco
et
aGtTl%i6nm V,
******
om.
corr.
hac
I
||
8
5
TC T
I
\
Bentley
respicio]
II
tempore
\
TC
quod hoc
est]
et
{dett),
om. C ducitur TC
agebatur
10 huc
s
TC
F,
\
\\
cum ad
n
\
T||
12 comte
C
II
F 13 quidem in ras. F*, quid e C uideatur TC, non ut nescire uideatur quod add. sit C 17 uidi c^s^ T 14 quid TC 18 iam ed. pr. est om. TC ac] et F 19 habet officia 'post p. 346, 5 iacent C officium TC 20 iam om. TC 21 quia _p. 346, 7 Thaidem] in codd. hic ordo est: ipsa Thaidem (346, 6 7; hic om. dett.), ut iacent (346, 2 5; hic V ins. 'iam officia, cf. siipra), Aut est (346, 12), quia defleuimus (345, 21 346, 1; hic add. iPSA Thaidem dett., in mg. F^); restituit Sahb. senem] s T 22 sic et TC hic otn. C
gatiwe
scire
sss^u^ Tj
\
scilicetI
II
\\
||
\\
\\
||
II
346
DONATI COMMENTVM
3 Aut ^conpatrem tuum scimus iamque defleuimus. clamatum' satis deploratum satisque uociferatum est, ut in conclamatis funeribus nuUa iam dilatio est doloris ac luctus, ut Lucanus ait {II 22 23') ^corpora nondum conclamata iacent'. 5^^ 56 2 iPSA EST id est <(formosa)> est uel pulchra
348
est, quia et ipse dixerat (II l^ 25) "^haec superat ipsam Thaidem'. 57 4 ALiAS RES AGis rectc, quia dixit ille ^iam con5 alias res agis aut non intendisio clamatum est'.
ad id quod dico significat, ut nulla sit in eo attentio nam hinc natum est ^agite amabo' (J 2, 50) aut 5 Quasi dicat nugatorias res agis, hoc est iocaris.
3^^
i5
72
75),
ad deducendum eunuchum ad
2 scio
Thaidem cum
ancilla ex Aethiopia.
Qvo abdvcta
20
^^1
^^^
60 EHO PARMENO <^M. N. E.^ scis amatoric satis repetuntur, quae semel dicta suffecerant. 61 HVC DEDVCTA EST AD MERETRICEM et hoC effuudit
semel aceruatimque dicit uelut odio interrogantis saepius et festinatione ad mandata Phaedriae peragenda,
1
tuum
Sahb.:
tum
codd.
\
simus
om. T in mg.
(= deU.\ om. TCV^ est V^ (deU.), pulchra est in mg. V^ (= deU.), pulchram esse TCV^\\ 7 et om. T 9 REs om. C a T dicitur C 11 sit in <(eo attentio amabo post 12 nam (m mg. m. 2.)y V (= deU.)., sit TC iocaris codd., trmisp. Stepli. aut in mg. V^ (= deU.)., om. TCV^ 13 iocularis C dicatur TF1| 14 uanas ed. pr.: uenias 15 aducta C, a T sit] est F, s T plus TC, inanes F TV\ prius CV^ (recte?) 18 ex om. T aducta sit C, a^s- T\\ 19 &.7toaLco7triCL6 F, ***** T, om. C 20 eho otn. C scis om. V reputantur C 21 seme C sufacerent T, -rant C 22 ad F 23 semel ex simul corr. C acernatimque T, aceruatim dixit C, d- (dixit m. 2) V 24 et dett: q- (quae w. 2) V est TC, usus est F phedria T
|
V
II II
II
6 ipsa est F,
ipsam
TC
V
\
\\
4 ait
||
||
||
\\
\\
||
1|
II
\\
EVNVCHVS
63
duni
II 3,
5667.
347
1 PHAEDRiAE RivALis cuin pronuntiatione addenquod magis doleat, id est Thaedriae riualis'. 2 DVRAS PARTES FRATRis PRAEDiCAS sciHcet coutra aemu-
3 Et ^partes duras' (ietuet diuitem et largissimum. cpOQLK&g ab actoribus scaenicis. 64: 1 COMPARET iam hic ostenditur miles per riualis
lum
dona
tiua.
illustrior
quam per
sua.
et
est qualitas
compara-
COMPARET pro 'emat' aut ^comparandum putet'. 65 1 TVM MAGis iD DicAS duras partes fratris esse. 2 QviDNAM QVAESO HERCLE curiositatem addidit TtaQeX3 Et uide quam molliter y,6vrcov ^quaeso' et ^hercle'.
2
et sine intellectu spectatoris
lo
poeta perueniat, ut de eunucho facta mentione consilium 4 evnvch\^i mire Terennascatur supponendi Chaereae.
tius
primo
simpliciter
^eunuchum'
posuit,
huic
quoque
15
detracturus.
iNHONESTVii foedum, ut contra (II 1, 24) ^facie 2 Vt apud Vergilium (Aen. I 591) ^et laetos 3 hominem opportune ^hominem' oculis afflarat honores'.
1
66
honesta'.
dixit
tamquam
incerti sexus.
dixit ^senem',
20
quippe qui alibi (Hec. IV 3, 15) separauerit dicendo ^senex atque anus', sed subdistinguendum est, ut sit duplex uituperatio: una ab aetate
communi genere
quod
ait
altera
<(a^
membrorum
mollitie
quod
25
67
1
mii'e
^cum douo'.
PHAEDRiAE
(fOQLH&g F,
6 comparat
riualis om. T 3 f p T 4 Et om. V (isza***** T, om. C 5 attoribus T, auctoribus C|| T hoc V 7 pro sua C 8 comparat TC, compare*
|| ||
\
||
\\
|1
pro emat ed. pr.: proheraata T, ^e meta C, i^erempta V\ 9 tvm] tu V partes f e T 10 hercle aut] ut r F, et C queso C TtccQsXtiovrcov Steph.: itajreZxoTjTo F, ita per **** T, ita per C 14 nascitur codd., corr. Steph. 15 suppliciter TC\ eunuchum Sabb. eunucho nomen codd. 18 letus o T 19 afflaret honores F, afflauit T H 20 non] in ras. C, af h F* 21 quippe qui F\ quem pro qui TC, quippe quamuis F' 24 senex codd. a add. ed. pr. mollitie F (quamuis dett.)
V\
II
ll
\\
\\
\\
||
11
\\
348
DONATI COMMENTVM
2 Tum illi repulsae causa donum futurum sit. 3 Vide quam condeinde non ^eicietur' sed ^quatietur^ tumeliosius dictimi sit 'quatietur foras': uel uerberibus
tamquam
impelletur foras, non expulsione et detrusione. dixit "^foras quatietur', ut desit ^uersum', ut
4 Vel
sit:
sic
5
foras
et
fugetur foras.
nam
et peruulgatae consuetudinis est dictum ^feri canem foras', hoc est: feriendo canem foras eice. 359 68 1 SED ISTAM THAIDEM NON SCIVI NOBIS VICINAM %a'kcbg: quomodo enim pro eunucho ueniet, si nouit aut et si adulescens mulierem ne nouit quidem, notus est? multo maxime ipse nescitur. 2 sed istam thaidem non scivi NOBis vicinam ol%ovo(iLa contra illud, quod meretrix uicina erat. 3 havd div est ^uicina' scilicet. et est 4 Et causa, an uerisimile sit nescire potuisse uicinam. nota apud Terentium uicinas poni saepius adulescentibus meretrices, ut haec prima sit amoris illecebra. 360 69 1 nvmqvamne etiam me illam vidisse artificiose
'
lo
i5
361
FORMA hoC proptcr illud, quod supra diximus. 360 69 2 Sed nimio lepore Terentiano iam illud agitur. nam hic ostenditur uerisimile esse pro eunucho creditum apud uicinam meretricem Chaeream, qui adeo ignotus sit mulieri, ut nec ipse eam nouerit, quod erat facilius et
1 domum C uide 2 ///eicietur C quaTum] eum tietur om. 3 sit dictum C foras om. 4 et] ul' etruc C|| H 5 desit] dixit C 6 uerberatur 1. fugetur ed. pr.: fugeret codd. nam 7 foras o)n. 7 peruulgatae ex prou- corr. est om. C 8 ferendo 9 n-s-n-uv,ciXib6 eicere
\
20
25
1|
|1
TC
|1
TC
T
T
\
\\
11
TC
10 quomodo Steph.-. modo codd. 12 sed F, istam t-n-s- T 13 nobis vicinam] n-uolnovopiLCi V, ***** C, om. jP 15 an om. T; ut Wieling weseire V\ 18 me etiam uidisse potius se TC H 17 sit prima TC illam T, * * * uidisse illam uidisse 19 zonL^a^on F, * * * non C, non T 20 estne ut fertur f forma secl. Sdbh. F, u f f r 22 iam] tam 24 quia aliud codd., corr. ed. pr.
II |1
**** TC
\\
TV
\\
II
|1
TC
||
1|
11
TC
\\
EVNVCHYS
promptius.
est et
II 3,
6878.
349
et additur color, quod et illa non diu uicina quod adulescens in Piraeo primum commoratus est. 70 2 AT NmiL ad nostram hanc moraliter ^nostram' 361 3 all\ res est non potuit melius dixit pro ^meam',
suam gratiam resemare, nam et illa et haec amantur. 71 FACiAM SEDVLO <(d. o. a.)> mire in promissis posterioribus difficultas rei ostenditur, cum primo ^faciam' dixerit. 72 1 nvmqvid me alivd hoc dicere abeuntes solent. 363 2 Et bene bic, quia festinat. 3 Et simul, quia hinc
utrique
362
lo
364
<(id
ivssit
f. d.
ad th. uide
365
agere^ Xerentium, ut non quaesita esse haec fallacia, sed ipsa se obtulisse uideatur. 74 1 O FORTVNATVM ISTVM EVNVCHVM ^istum' SaCpC adnotauimus {cf. I 2, 112) aut ad contemptum aut ad
i5
94) ^aut quid petis istis?' XII quidem quia n. m. t. m. u. I.' 2 Qvi qvidem in hanc detvr domvm quid nec quisquam, facilius, quam imitari ueUe quod laudes? nisi qui cupit eligi pro eunucho, eunuchum putat beatum. 78 QVID SI NVNC TVTE FORTVNATVS FIAS sic uidetui' 369
odium
IX
20
dicere
1
fieri
posse.
et primum
est in ras.
deU.), om.
CV
TC
commoratus V\
4
||
nam T
aliud
5 hoc
||
mea C
non]
||
8 me"^^
{sscr.
(u m. 2) F. D.] frater
m. 1) F,
I
Sahh. 14 i e
non
F, c
m
T
his T, is C, is 11 ita om. V\ deducantur C ad thaidem 12 id agere add. ut 13 ipse se om. TC\\ quesitam
H
ma- T
\ \
9 hic
\
Rabhow:
festinet T, -net
quia] que
\\
|!
TC
CVl
II
15 ad his om.
t
I
d h d
m y i quod T
TC
||
||
T C, c n 19 initiari C, utiari
||
qnmtmuidomum
\
C,
nec quicquam
(neque quem TC\ corr. ed. pr.) nisi qui cupit (cap C) eligitur (el- ex corr. T; eligi W.) codd.; numquid mirum si cupit deduci Sahh. 20 <qui)> eunuchum codd., corr. W. 21 ante qvid in codd. leguntur 350, 1 uide 3 fuit; transp. Sahh. quod C\
\\
\\
tute nunc
{sscr.
m. 2 =
T TC
||
22 ut] et
potius
\
quam
350
370
DONATI COMMENTVM
79
lioc
1 QViD TVM (v!y uide quam molli descensu ad consilium peruenitur; res enim hoc suggerit potius quam Parmeno, ideo quia seruum hoc suadere Chaereae
366
367
nimis temerarium fuit. 75 QviD iTA potuit intellegere statim seruus, sed ad s hoc interrogat, ut spectator doceatur.
76
1 viDEBiT
quinque lineas amoris exsecutus est, adeo diligenter, ut 2 videbit colloqvetvr etiam ordinem custodiret. ADERiT VNA iN VNis AEDiBvs mirc amator non semel effudit hoc bonum, sed particulatim digessit, ut maior 3 videbit colloqvetvr uoluptas futura esse noscatur. ETC. istae enim sunt amoris lineae, etsi eas non omnes
est persecutus.
lo
370
2 CAPiAS Tv illivs vestem non semel ostenditur futurum sit, quia particulatim potest etiam quod quid turpe est tamen inmitti ad persuasionem semel ingestum 3 Ergo non dixit ^bis pro eunucho', sed primo respuitur. illius uestem'; tum deinde hoc ipsum non asper^capies nante domino pergit seruus ad cetera, quae audaciora 4 VESTEM quam libenter audiat, repetitio dictorum sunt.
,
79
i5
20
371
80
1
I
AVDio id
est libenter.
\v. add. 3 cherea
Hoc
||
est:
admitto
ad in B amatorie om. quinque om. B adeoque 10 AEDiBvs] a duobus T, {add. diebus) C non] nam C ed. pr. 11 particulatim (im in mg. m. 2) V, particulatim simul J5 12 nascatur C <(potest etiam quod tuiiDe est^ B {cf. infrd) 13 iste C, item T sunt enim viDEBiT sunt om. B co\ T V amoris persecutus] non tamen omnes lineas amoris hic
W.
discenssu
TC
TC
II
quinque
II
vnis
\
||
TC
a om.
|
TC
T,
\
II
||
|1
17 turbe est tamen inmitti W.: potest etiam post est ta mitti B, iam mitti TC, tamen admitti perswasionem F, in gestum J5, in iestum suasionem 18 dixi C ihis 19 illius uestes B, uestem illius T cum T asperpro 23 <^cheream (chereae nente C 21 audiat om. dictorum
1
<^omnes^ TC vestem] u T,
eas
\ \
nam T
etc
5
T
\
||
||
15 capies 16 quod
\
T
\
B
j
tu
sit]
1|
TC
V T
||
II
||
||
V)y audio
libenter.
Hoc
est om.
ETOVCHVS
II 3,
7984.
351
^audio et fateor'
81 INTELLEGO ^audio' et ^intellego' uim modo non usitatam exprimunt, scilicet consentientis immodicum affectum. 82 1 ciBVM VNA CAPiAS bcne seruus interturbauit 373 supra dictas amandi lineas et ordinem uoluptatum, quippe 2 cibvm vna capias adsis tangas qui amare non nouerit. LVDAS PROPTER DORMiAS etsi sat crat superior uersus, tamen incentiua sunt amatori etiam singillatim haec enumerata, quae una sententia superior uersus ostenderat. 2 QVIS83 1 QVANDOQVIDEM ILLARVM prO ^CX illis'. 374 QVAM ideo ^quisquam', quia quaequam dicere absurdum 3 ILLARVM QviSQVAM ^quisquam' multis exemplis est.
372
lo
probatur etiam feminino genere ueteres protulisse, ita ut numeris et generihus haec pronomina infinita sint. 4 NEQVE sciT Qvi siES hoc cst quod supra (y. 68) callide
poeta praestruxit.
15
375
84
2 FACiLE VT PRO
PRAETEREA FORMA ET AETAS IPSA EST deCSt Hu tc'. EVNVCHO PROBES formam scilicet et
20
aetatem: formam, quia pulcher, aetatem, quia ephebus. 3 FACiLE VT PRO EVNVCHO PROBES ^probes' uunc fingas aut
1 ut 0771. 4 exprimunt
sed codd., corr. Wiss.), exprimi^ F, -it 5 u ca , u c 7 amore ci u ca assis Steph. cAPiAs 8 prope F, ow. C erit TC\\ DORMiAs] a t 1 d 10 osten9 intentiua T, incendiua C amori singulatim
(t.
B B
et
0771.
contra in ras.
I
F*
||
TC
\
II
||
||
B
\\
deret
TC, uel B quicquam J5, quaequam F quia 077i. B (t. Sahh.) quaequam F, quemquam illarum TC, quendam B dicere post est TC 13 iLLARVM 0171. TC quisquam] quemquam J5, quisquam quemquam quemquam C, quis quemquam (?) quamquam T, quisquam quaequam quaequam F 15 et om. BCV sunt BTC,
I
TC
II
\\
11 qvandoqvidem ow.
TC
||
12 ideo Sabb.:
[
F,
idem
\
||
sunt
II
16 sciet
qui siet C, q
callide
et
ephebis <es> F, pulcra B, pulcra TC quia] quae C, et T T, phebus C, ephebws F 21 facile u p e T, o?. B probes] pro- , p- T probes o/. BTC nunc oi7i. B aut] atque CV {B t. Wiss.)
\
17 prescripsit TC, praestrinxit 18 praeterea AETAs] e- .BT ipsa] t-'T est] e^ T, om. B\\ 19 EVNvcHol e20 pulcher proberis F, p^ J5r et] ad ET om.
\\
||
TC
||
||
352,
DONATI COMMENTVM
in consuetudine dicimus ^homo sacrilegus pro innocente se probauit', et Cicero (?) ^hoc tu his probabis'. itaque deest He\ quod subaudiemus, ut sit: pro 4 probes ut (Verg. Aen. IV 401) eunucho te probes. 5 Aut ^probes' persuadeas. 6 Et ^migrantis cernas',
persuadeas, ut
simul honeste non dixit, quod erat rectum, ^ut eunuchum probes', sed ^pro eunucho', ne esset contumeliosum in Chaeream.
ORNA ME NVNC lAM hortatiue ^orna me' dixit, aut ^exue me'. 2 abdvc <^dvc)> abducimur unde uolumus, ducimur quo uolumus. 3 qvanTVM POTES deest ^cito'. 378 87 QviD AGis callide seruus non uult auctorem se
377
86
non
^dispolia'
lo
379
88
fieri i5
ab altero uerbis alterius personae, quae ostendi per se ipsa non poterant; ut nunc manu agere Chaeream Parmenonem Parmenone ipso dicente cognoscimus. 2 qvo trvdis praebet se ui cogendum domino, quem compulit dictis. 3 PERCVLERis lAM TVME perucrteris, unde prouerbium
^bene plaustrum perculit'.
20
non cessare Chaeream, quin adhuc impellat et trudat. 89 1 pergisne quasi uero ioco dixerit, non serio. 380
2
probab
11
9
I
quod om. C 5 migrantes B 7 sed om. C nec iam nunc B hortatiue om. TC me om. J5 F H 10 despolia
pro
ed. pr.
primo codd.
||
innocenteni
\\
tu
[
is
\
TC\
\\
5 TC
^et
11
adhuc B 11 ducimus TG
I
F
1
16 ostendi per se Ste^yh.: ostendisse codd. 17 parmenonem T, ipsa non (ow. dett.), ipsa 18 quod rudis probet parmenorie BCV-, utrumque Westerh. 19 domino in -num corr. T serui TC 20 iam tv >rE om.
sscr.
I
1
13 ais C 15 frudis
calli
F
\\
abducimus (-dic- T) 12 potes] pot^ ^ quo wolumus F auctorem {post uideri) J?, actorem TC\\
|
||
|1
ab
V^
\\
TC
\\
\\
\\
II
21 bene] df
dett.
\\
V
\
ibi
\
TC
TC\
ista Steph.:
\\
trudat
EVNVCHVS n
3,
8691.
353
propria uox
est.
91
flagitivm
facimvs
^flagitium'
more
militari
5
tlidum'
quia
flagitatione, hoc est increpatione, digna. 2 Nam flagitatio a strepitu diciiur, unde flamma et flagella et flagellare, id est personare, intellegimus dici. nam haec omnia sine sonitu crepituque non sunt. 3 AN ID flagitivm est au liceat, an deceat. et prius
dicitur res
licet.
lo
381
id
90
at enim istaec
in
me cvdetvr faba
TtaQOL^lcC,
est: in me hoc malum recidet, in me haec uindicabitur culpa, ut laborat solum, in quo cuditur, id est batuitur faba, cum siliquis exuitur tunsa fustibus, ut in
areis
more rusticorum
et
coctam fabam
fit. 2 Vel quod quidam male quae non maduerit sed dura permanserit,
i5
supra caput coqui <(cudunt)> uelut ipsi fabae irati, dum eius granum saxo comminuunt: tum uniuersum malum et omnis dolor ad coquum peruenit. simile et alibi {JPJiorm. II 2^ 4)
a pulmento prouerbium est Hute hoc intristi, tibi hoc est 20
382
exedendum, accingere'. 91 4 AN id flagitivm est Terentius laudat argumentum huius fabulae, in quo exemplum promitur, quod prosit
1 ne mmium callidum BTC, om. V 2 quia] Et Sabb.\\ 4 facimus sscr. 1\ facinus V flagitium om. T militari more 5 flagitatione F, flagitione C, -ose T id est 6 <(non^ nam <^flagitium> flagitio TC ad strepitum codd., corr. Steph.; ad crepitum vel a crepitu dett. flamma (-mina m. ^) F et 8 non om. T 9 fla om. C 7 fragella C flagrare (om. est) T, oin. B\ deceat] detineat TC 11 at enim isthec in
||
\ \
BTC
B
I
B
\\
||
||
II
||
m-
BV
II
i\
BTV
||
mFOlMI^
malum
batitur
B, naQotuLa V,
*****
C,
(corr.
J5,
II
tonsa
\\
uult
eque non T manducauerit TC C iracidum C eis CF|| 18 comminuunt] mminutum T\ omnis labor F 20 intriuisti B 10 peruenit] conuertitur T tibi om. B hoc est] omne est Ter. 21 ex ecundum T 22 flagicium est F, flagitiose B TC 23 promittitur TC
\ \ I
^mtur F (= 15 quidem
||
dett.)^
i|
||
\\
\\
\\
\\
Donati comm.
recWcssner.
23
354
parentibus,
obsit
DONATI COMMENTVM
meretricibus
tale
;
et
simul
deliberationibus
5 si in ut nulla
domvm meretrilex
est,
prohibeat, ut
5
383
92 ET ILLIS CRVCIBVS QVAE NOS NOSTRAMQVE ADVLESCENtiam hoc iam ad illud pertinet, ut ostendatur decere. et
primo a persona
eius,
cui
fit.
384
93
ac despectam.
2 Vel certe alterius uerbi et est TtccQivd^eaig ^sta7tXaa(i6g. Sallustius lo declinatio, ab eo quod est conspicor despicor.
{lug. 49, 5) 'cum interea Metellus exercitu conspicatur, primo dubius
ostenderet.'
quidnam
insolita facies
385
94
NVNC
inquit,
i5
lacessam, sed quod iustum est, uicem reddam: quasi ipse 2 vt ab illis fallimvr non dixit in aliis laesus sit.
^alii
falluntur'.
386
95
DOLis
2 tractatis F, tractat dett. an add. Sabh. sit Goetz: id 3 deducat 4 esse Sabb.: meretriciam domum codd. et TC, quod in ras. F^ (= dett.) licitum] e add. F^ (= dett.) o quae nos n a F, om. advlescentiam] attulit scientiam 7 primo om. T a sscr. F(-ia T) TC\\6 docere T, dicere C 8 habent om. (= dett.), 07)1. despectam T, despiI
B
\
||
TC
||
\\
BTCV^
\\
cita
ita
ac despiatam T, om.
0, altius
I
PeNOeCIC
dett.),
II
********
(=
9 est om. T B parentesis MCT^nOCMOC B, nuQMeGLg (istaTtXriafiog F, om. T uel certe F, om. T alterius in ras. V
\\
\
\
\\
est 10 ab eo] babet om. J5 11 cum incerta TC, om. J5; cum interim Sall. monte exercitu om. 12 conspicatum TC quiddigrediens nam 14 nunc (iam om.) '"^fer*"' gratiam ostenderet] etc J? non <(iam)> T (sscr. m. 2) F, gratiam inquit eas 15 quid 16 ut ab his F, ut ab aliis TC, om. B\i. V\ nam C 17 alii om. TC 18 hoc paciar B\i- V\ illa B\\ 19 est at Sabb.: extat codd. dolus pater in mg. V^ dolis
6',
illius
T,
alii
5
||
B
\ \
OF
||
TC
\\
II
\\
\\
BC
TC, dot
rCF|
eY^<^H<MYIC B,
sylepsis F,
EVNVCHVS
387
II 3,
9299.
IH
1, 1.
355
96
probatio.
factum uituperatio sequitur, hoc apillvd merito factvm omnes pvtent bene non 'iudicent', quia et hoc ipsum non satis probum est, id est meretricem fallere. 97 1 QviD istic aduerbium est aegre concedentis. 388 3 vervm deest ^uide'. 4 verv:si 2 FACiAS pro facito.
2
mentum; nam
in
me
si
nihil deest, si percunctantis, item; sin ^ne' ne forte, deest ^timeo'. 5 vervm ne post conferas cvlpam in me in lo
98 COGO ATQVE IMPERO euideuter ostendit plus esse imperare quam iubere. 99 1 NVMQVAM DEFVGIAM AVCTORITATEM <(^numquam')> 390 pro non, ut {Verg. Aen. II 670) ^numquam omnes hodie moi-iemur inulti'. 2 nvmqvam defvgiam avctoritatem
389
non, inquit, recusabo facere,
15
dum
tu auctor facti
sis.
III.
1.
391
sic
hic senno
conprodit, ut post scaenam incohatus esse noscatur. tinet autem assentationem parasiticam et stultitiam gloriosi 20
militis.
infinitus
modus
finito.
1 quodque qui TC, quod si V, quod rescierint TC\ 3 illvd omnes om. 5 id est sequentibus argumentis J5 6 quod^ istuc TCF, istisB ed.pr.: uelcodd.; uideliceiSabb. est om. aegre ex agere corr. V^ consedentis T 8 postea 9 con t r T percuntantis B, percontantis C V item sin ne Babboiv: ut sint e B, ut sint (sit V) 10 n p con -in 11 autor T, actor sed oni. TC\\ T postea 12 rogo atque in p T 14 de au J5, de f a T numquam add. Klotz 16 moriamur TC defugiam a 17 inT, etc tu <(tamen> dett. autor T, actor scis r|| quit om. B 18 uero agere g t T, etc B gratias agere F 19 cenam incoactus T 20 adsentationem V
||
5
\\
||
\\
||
B
||
\\
TCV B
\
\\
\\
BC
||
^
\
||
||
23*
356
DONATI COMMENTVM
2 iNGENTES uide quantum adiciat parasitus
:
392
393
ille
^magnas'
ille
VERO SERio Hd' ob id, ut (J ^, 70) ^id amabo 2 id ob id alias, at nunc 7taQik%EraL^ id 3 qvam abs te datvm esse est productionis locus est. maioris est gratiae tantum potuisse amorem militis, ut meretrix minus laetetur ob lucrum.
3
1 iD
adiuta me'.
394
trivmphat ut militaribus dictis tangit militem 2 hvc proviso vt vbi tempvs siet tertia parasitus!
1
395
persona uenit in scaenam, sed separatim loquitur et secum. 5 1 SED ECCVM MHiiTEM iuiuriose ^militem', Jionorifice proprio nomine dicitur, ut <(in) subiectis (III 2, l) 2 est istvc ^audire uocem uisa sum modo militis'. DATVM fato decretoque concessum, ut (Verg. Aen. VII 313) 'non dabitur regnis, esto, prohibere Latinis'.
lo
i5
396
397
VT grata mihi sint qvae facio omnia gratae nobis aut res aut personae sunt; sed nunc res dicit.
1
7 1 ADVERTi hercle animvm approbauit dictum. et 2 vel rex mihi semper hoc <(est)> {II 2, 21) ^ait? aio'. gratias maximas agebat quam intempestiue miles ad regem transitum fecit, cum de meretrice agatur!
20
396
eUeLijji.g
uel avUrjfi^tpLg.
ingentis ut id om. adiuta me om. T 4 id ahas] serio (ferio C) id ob id amabo alias BCV, slV T at non jB, habuimus sic T\ TT<\PeAReT6kl B, jtccQsXyistciL {exul in ras.) F, ita TC\\ 7 laceretur T 8 ut] nunc 9 iivc proviso om. tangat ut 11 honorificum T\ 10 scena u;t- T\ siet] s12 dic in ras. V^ subiectus J5, in add. ed. pr. ut] ait T sub tectis 13 audire om. V sum uisa V modo om. militis ayite uisa T, om.B 14 facto T concessam 15 latinos 16 ut grata JB s mihi om. V\\ q f T, grata mihi 17 uobis aures aut 2. om. 18 addicit] d uerte G ercle a T, h a 19 est add. W. et aio ow. MiHi s g a F, g s ha T 20 maximas agebat] etc om. TC intempestiuo T 21 facit agitur T 22 e<^MYIC uel Cr(M(\0<MYIC B, tXXrm^iG nel GvUrj^pia F, ***** C, om. T
II
\
iNGENTEs om.
II
2 hinc
illa
TCV
3 uere
serio om.
\\
id
respondet C ob id <(est)>
JB
*****
||
TV
\\
TC
II
V TC
\\
||
\\
II
BTC 5
TC
TC B ^
\\
\
1|
||
||
\\
TC
||
EVNVCHVS
397
7 3
1,
2-11.
1,
357
*uel
o)
hic
Pam-
4 vel philus iurabat quotiens Bacchidi, quam sancte'. REX MiHi SEMPER <^MAXiMAs)> AGEBAT subauditur 'gratias' ab eo quod supra (v. l) dixit 'magnas uero agere gratias
Thais mihi?'
5
399
400
9 PARTAM GLORiAM
XII
est,
1 Qvi HABET SALEM sal ueutraliter condimentum masculine sapientia. 2 verbis saepe in se transMOVET Qvi habet salem mire adulatur: hoc attribuit
10
lo
quod minime habet, uel uerba uel salem. 2 habes 401 11 1 QVOD iN TE est quod tu habes. quod enim tenemus corpore, habemus quoque; intellegis. item animo quod habemus, intellegimus. 3 habes pro 4 habes id est sic dicitur ^accipe' et *da'. intellegis.
militi
dicis,
15
ut Sallustius {Hist.
ciuitatem, habent'.
quam nunc
5
mutato nomine
Gaddirum
rex te ergo
uide inconditam properationem laudari se cupientis adeo, ut non sinat uerba compleri, quin praefestinet ^scilicet'
et 'uere' dicere.
20
echira codd.
2
\\
m- B,
II
semper mihi g a
uero
B
C
\\
||
S mihi s a 4 uero a g
T,
agere {om. T) gratias <(ab eo quod^ thais mihi 6 id est] a T TC {his mihi C) partitur B, paratur V 7 uectos TF, uectas C equos spumantis acer 8 qui salem habet TC, om. naturaliter (nSrr G) codd. TC condumentum T, comedentium V 9 est om. B masculini TCV, -num B, corr. Klotz sepe in se (in se saepe V) t q h s TV, etc B transfert C 10 adulator T hoc] hec 11 uel 1. om. 13 enim] 6 12 habes om. T, qui C quoque om. TC habemus] animo T 15 et] hec TC id 16 dicis om. T ut om. Lartes sum B, Laresest] idem TC sum F, Lercesum C, lectessum T tirii 17 quam] iam T nunc TC gadirum BV, garidum (-tum T) TC; Gaddir Pnsc.
1|
\
TCV
\
II
|1
II
\\
\\
BTC
\\
\\
||
||
||
18 ERGo] q3
gestari C, g jT, praefecti
.
TC T
||
mei
0- T TF, om. C gestiri J5, scilicet] s 20 quin] cum TC praefestinet {add. mei) F, praefecti C 21 uere] uerum TC
I \ \
||
358
DONATI COMMENTVM
12
1
402
CREDERE
ridebis,
si
consideres militem (idraLov esse, qui dicit^credere omnem 2 credere omnem exercitvm exercitum' et ^consilia'.
CONSILIA
uiter
sub
obtentu militis
ea
stultitia
descripsit
brequi
5
nam
IX 278 80)
Vergilius (Aen.
seu pacem borumque fides'. 13 1 CONSILIA civt,Yi6i(;'. plus cst ^cousilia' quam totus 408 2 mirvm melius per elQioveLav pronuntiamus exercitus.
^nulla meis sine te quaeretur gloria rebus, seu bella geram: tibi maxima rerum uer-
lo
tali
uiro?
rci
p.
priuceps
homines et negotia, <^id est)> personas et res. 14 HOMiNVM AVT NEGOTi cos qui gcrunt et 404
403
geruntur. 13 5
ea quae
O. C.
proprie
1
reddidit
decenter
exer
^hominum
satietas'
^negoti
omnem]
{corr.
J5
de b*s
m. 2)
\\
|
| | j
manio
in ras. F^, * * * * J5 esse in ras. F^, * * * JB C, credere (-ret qui dicit W.: quod BT., qd 0, qui in ras. V^ 3 credere consilia om. V\\ et consilia CF, om. V^) 4 consilium B^ con T obtentum JB, obtemni C et stultitiae
motum
BT
\
\\
de scripsit
9
et]
||
(de
u C) pacem
TC
om. in C, om.
fides
\
B F
||
\\
8 gero
TC maxime TC
\
\
10 consilia
om.
TV, axesis J5, a uxesis C consilia post exercitus 11 i^er om. T tocius J5 yroniam F, ironiam JB, 13 pro] per C 12 quod * * * * C, om. T tali] tanto vbi admirantes gestu accipi om. ^estu F, questu C om. societas C 1 14 ho negocii F, negotii <^ceperat)> rei p ed. pr.: rei TC, rex J5, o?n. 15 id est add. ed. pr. 16 negotii negoti oyn. eos atque res qui] 17 gerunt cd. pr.: gereret T, cernunt quod T {dett)\\ et om. T 18 negotii cernuntur {dett.), corr. ed. pr. si quando acceperat TC, si quando c 19 redF, om. dit T negotii
auxesis
I
TC
1|
11
B
]
\\
B
\
TC
TC
I
\\
TCV
\\
BC
F
\\
II
TV
||
TCV
EVNVCHVS
odium';
1,
12-17.
p.
359
non
enim par
erat
rei
principem hominmn
usus est, 2 qvasi
qui ante
5
.^^ |^B5
odio laborare.
I^H
15 1 REQ^^ESCERE vBi VOLEBAT bono uerbo nam cessat desidiosus, requiescit defessus.
grate
expressit
stulti
NOSTiN 11^^ ^
uult
infantiam militis,
^^
^^H '^R^
quod
sentit,
quam
Ef
4 QVASI NOSTIN
CCTtOGLCOTtl^aig.
<^TENES^ pro ^habes', hoc est quod supra (v. 11) 2 qvasi vbi illam exspveret miseriam *ubi' intellegis. in his et supra (^v. 13). et 3 expveret pro quando
1
16
lo
expuere est cum fastidio aliquid reicere et expellere. nam expuere est e^co pus mittere, id est foras. nam pus est omnis humor corpori onerosus. 407 17 1 TVM ME CONVIVAM SOLVM ABDVCEBAT SIBI hoC supererat, <(ut)> qui esset minister magnarum rerum, id
est
15
consiliarius,
uoluptatibus
et
esset.
Et uide quo
et
significatu
^me'
<(et^
'conuiuam'
1
^solum'
^abducebat':
nam non
uocabat.
TG
\\
TC
est dett,
-ta F, corr. Steph. infantia ante] a me TC\\ 6 dicat] d' B, dicit 7 stolidis Schoell, inerudite (dixerit dett.) loq- Goetz: stolidi (-d* V) siue (-we V) rudi (-is TC, -is V) elo8 nOCIIONHCIC B, aTtoOLainrtGLG F, quentibns {el- V) codd. 9 tenes add.Schoell om. TC\Fto] i^e^ hoc <hoc> V\\
om.BTCV\\
rei pu F, r p B, ei p 3 quiescere codd. volebat om. 4 odiosus V\\ 5 nosti BT, nos in G\
erit
\
B
|
||
grata
BTC,
TC
TC
\\
||
10 intelligit qvasi miseriam] ubi ex- J5 miseria T|| 11 pro] pueri quod T et in
\
TC
\
II
TC
T eicere C et om. TC 13 nam om. T\ ex opus C, exo (sscr. txo extra m. 1) pus F, ex ore pus B, extra opus T 14 pus] sputus TC hominis T corporis BT\ 15 tvm] cum C, om. solum adducebat sibi 0, honerosus s a- s 16 superat TC ut add. Steph. TF, solum B qui]
|
\
spuer C, om.
\\
-rit
B\\
ex-
\\
||
||
i^ C, i-e- T)> codd. id estj esset <idem (id' JB, 17 uoluptatum Steph. quoque om. regi idem 18 dicet T, om. et add. me om. B, regiis ed. pr. 19 solum] s et 3. om. adducebat F, a
quod idem
B F
II
\\
||
TCV
\\
TC TC
|
360
3
esset.
DONATI COMMENTVM
Et
'sibi' quasi non propter me, sed ut sibi bene 4 tvm me convivam id est: cum satietas homiv.
num
408
13).
qui ipse
eligendus.
utitur
409
19
aut qui de paucis est aut qui paucis placet, hoc est bonis 2 immo nvllorvm et sapientibus, qui fere pauci sunt. ARBiTROR hoc aucrsus, ne miles audiat. 3 Potest tamen
et
aliter intellegi:
maxime
stolidos milites.
lo
410
411
culum
407
uel
quod inuiderent.
17 5 {'coNvivAM soLVM abdvcebat''' <(ut)> {Verg. Aen. 15 IV 421 22) ^solam nam perfidus ille te <(c.y. significat autem saepicule factum. 22 1 iLLi iNviDERE MiSERE ^miscrc' uimis, quia nimia 412 2 vervm vnvs proprie, nam unus ex multis misera. 3 Et mire facta nullius ponderis repetitio ad 20 dicitur.
inertiam
*^inuidere
loquentis
exprimendam.
repetit
nam postquam
misere';
et
dixit
omnes
mihi',
"inuidere
cum
V\ ibi BTCV 2 esset TV\ est BC, et V^\ T satiatus TCF 4 re elegantem nar JB, regem 7 hec est T|| 5 ipse <(sibi)> V 6 hominvm om. B ele -n- T 8 iMMo] postremo T aduersus C arbitror] ar T, om. B 10 intellegi om. TC stolidos <^maxime^ milites jB, stolidwwi 11 omnes mihi om. B infinitum ad signimilite?>i V {= dett.)
1
sibi
\\
conuiuum
jj
||
\\
\\
||
13 ego non] ego 12 tempus ^^os^ finitum B ficandum B uo C (dett.), ego F, otn. B quod] quas FLoccffENDERE] f T C 15 schol. ad v. 20 sq. pertinet; cf. Serv. ad Verg. l. l. convivAMom. B adducebat TF, -bant C ut add. ed.2>r. 16 solam
\\ \\
\\
II
\\
om. om.
V B
T
te signifieat] desig^
MisERE om.
misere
\
T
:
\\
18 illi invidere
is
miser enim
quia
nimia
dicit
(es
is
cui
animae F) misera
(miseria
II
BC,
20 factam
mihi om.
miseria*"^'" F^) codd. 19 ex] sex TC, s ex 22 omnes inuidere <et> repetitio miseri T, miser C et om. cum] ai
\\
F F
EVNVCHVS
et
III 1,
18-27.
361
^impense'
quam
23 ^misere' 3
stulte,
ELEPHANTIS QVEM INDICIS PRAEFECERAT ct hoc cum hoc ad dignitatem sumit et sic pronuntiat,
1
5.
ut
magna
esse
Et
ho-
profertur,
tamquam magnum
minem
414
uelit esse, qui sibi inuiderit. 3 Et indicis TCQog et mitiores sunt. Maurorum, qui avndLaazoXrjv
24
is
suo ^magis'
10
inqvam strato
415
25
2
1 EONE ES FEROx causale est ideone significans. QviA HABES iMPERivM iN BELVAS mirc cxtulit ^im-
perium', dicturus '^in beluas'. sic Vergilius (Acn.1 140 Hlla se i. i. a. Aeol. et c. u. c. r.'.
i
4l)
enim
is
16
laudatione
etiam
si
est.
sufficeret
417
^pulchre', 27 1
^iu- 20
C, sig
C qvem praefecerat] etc JB 5 stulto T 6 esse sic in ras. V^ F, esset TC, om. B hoc C 7 hec C magnum] 8 inuideret V Et indicis om. T TtQog avtiSLamagnimi C
\
\
F)>
BCV
cum
siue
(oni.
V) miser codd.
significat (sig*
3 est]
\\
2 actu
BC
uerum om.
\
tamen] iiim
\\
et T||
4 elefantis
||
||
||
GzoXriv']
no ******* TC 9 maiorum B mitiores F, minores is om. TC 10 is m e molestior om. B B, maiores jTC 11 diceret om. C strato om. B\ qvaeso T, est magis C T 12 Strato ferox om. C 13 eoxeJ ideon t\ sTRATo] s Es FERox om. B ideo nec TC, idonee B V significantis BCV\\ 14 qvia] qui C imperium inbelluas C, imp i b T, om. B extiuit C 15 in belluas C 16 illa fe i I a sic] sed T eoo-let-c-ucr^ C, illa se i 1 a c o T, ille se i i a e 1 e i e u c r 17 pulcre me h F, illa se etc -B d T, pulcre etc J5 18 uertit codd., corr. Westerh. quod B
||
II
||
||
II
||
||
||
||
||
TC sufficienter enim B 19 quod est] quiV sapienter <quod et> T, sapienter ^que et> 20 hominem] hT, om. B <(qui et iugularas> V
|
||
\\
\\
362
DONATI COMMENTVM
usus
gularas' dicendo, non ^occideras', quasi gladio, non uerbo 2 MVTvs iLico tam hoc stultum est, quam si sit.
recte
(.^)
autem
mutus
iugu5
418
28
laras.
<^esse)>,
^o',
ut
sit:
hominem
perditum.
est
sed sic melius sonat; maioris enim stuporis hoc modo pronuntiatum. 3 hominem perditvm milo
addiderit, qui non hunc ^simplicem' sed ^perditum' et "^miserum' nec illum ^malum' sed ^sacri-
430
421
uerim.
30 Qvo PACTO rhodivm tetigerim hiserim, fatiganam tangere cum multa tum etiam hoc significat.
31 nvmqvam sed narra obsecro
callide
parasitus
15
422
intellegit 32 1
ad hoc se interrogatum, ut audire postulet. PLVS milies iam avdivi v%eqoU] aut super-
non
stultum eundem et
intellegentia
1
est.
immemorem
esse,
quia et <(meraoria^
20
dicens cmte iugularas quasi ladio sit non uerbo 2 MVTvs om. TC iam TG 4 est quasi diceret id est J5, hoc 5 quid inesset G posset esse <(et^ T
\
iugulatus
\
occisus
B
II
11
TG
ed. pr.:
TOF B 8
11
II
posse J5, posse {corr. m. 2) F, iugulaueras 7 perditum <^miserumque uide)> 6 perditvm] per
est] et JB
B 9 qui] TG {dett.)
|1
perditum m q T, pronuntiandum TC quod B hunc] iiominem T (edd.) \ illum nec perditum] miserum B
\
\
TC ipse TC
1|
\\
garuim T; castig
et
TG T
vel agit1|
\
12 qvo
rhodivm om. B
\\
luxerim
\
T
\
fati\
II
14
Nusquam
terrogatum ad hoc
B
\
Bentley 13 nam] iam T etiam] 15 se inTC narra ob 7; n adire C H 16 milies om. C iam avdivi]
1|
YBhPBO^h B, v7tQoXrj F, ***** 0, T, om. superfutura (supraf- TC) ut aequatur (-etur GV) codd., 17 superfertur 18 subiacet om. G superfertur corr. Babbow nunc Bdbhow: superfuturum jB F, futurum T 18 ut] et T\ miles TC H 19 eundem] est unde memorem O, et] ut TC
iam
om.
a^
I
BG
\\
|1
cui
qiiia et]
{cf.
ad Andr.
IV
{corr.
m. 2)
memoria
3, 6)
EVNVCHVS
1^KB4
ni
1,
28-36.
363
^H ^H ^H ^f
^^
vK^ '^^
34 1 FORTE HABVi SCORTVM uide quemadmodum miles, dum uult ad dictum suum peruenire, fateatur interim 2 Abdomen in corquam contemptus sit atque. derisus. pore feminarum patiens iniuriae coitus scortum dicitur,
ideo
quia scorta
retrices
scorta dicuntur.
saltando
assidue uel potius crissando, ut Lucretius ait (^IY 1265 72) ob eam causam, ut concinniorem uenerem exhibeant
uiris
lo
non se mouentis incidit. 36 1 LEPVS TVTE ES ET PVLPAMENTVM QVAERIS Ucpus' 426 pro infamia ob multa ponitur: uel quod magis a posteriore parte, boc est armis, pulpamentum de se praebeat,
in ipso
cum
in
conuiuio
4,
carpatur
appositus,
ut
Horatius
ait 15
44) ^fecundi leporis sapiens sectabitur armos'; uel quod uenantur illum et persectantur canes, quos pro amatoribus alkr}yoQLK&g intellegimus, ut ipse Terentius ait (Phorm. prol. 7) ^ceruam uidere fugere, sectari canes';
(Serin.
II
uel
quod illum
1
sic
"'fugiant
|
omnes
constituat,
ut hunc
:
20
HABvi] htiani
I
codd. 5 ideo
quia] quod (7, qq^ T duria T curia meretrices sui CRIPe 6 Vel quod] uel ^.HO in quo 5, uel ano xov GHaiga in quo F, uel ***** in qua 7 greci palpitare illi quod faciunt intellegitur saltando TC con8 potius om. TC 9 ut] aut crisando tamiorem T exhibeat 10 abigant <(id est remoueant^ T\ H qvakris om. qui C uulua TC F 11 incidunt T 12 lepvs
\
ad om.
s 2 uult Westerh. multa om. J5 3 atque] quam C ab do * * * O, ab Tf| et dicitur scortum quia tunc aperiuntur dura
(7,
|1 \\
\
TC
\\
TOY
II
11
TCV
||
\\
BC
1|
LEPvs] lupus
ET om.
p q
|1
14 parte om. hoc (sscr. m. 2) F, id est B\\lb ut] sapiens ait] At C, ad 7', om. -B H 16 fecundae Hor. post arraos TC 17 inuenantur F, muemantur T, inueniant C 18 prosectantur quos F, quod T amoribus TC allegoricos CV, -ceos J5, alegoricas allegoricos <(id est ut canes septantur leporem postquam inuenerunt sichomines septantur te ob amorem ob amorem uenereum) T intellegitur J5, om. T 19 siruam r|| 20 omnes ut] homines I septantur te ob amorem uenereum m. 2)
II
\
unde
F B
\\
\\
\\
364
libido
DONATI COMMENTVM
effeminata;
uel quod a physicis dicatur incerti 2 lepvs hoc est modo mas modo femina. TVTE ES ET PVLPAMENTVM QVAERis quod in te habes, hoc
sexus
esse,
quaeris in altero. et est rQonog aXXriyoQia. hic parasitus et interiectionem risus addidit, nunc primum hoc audisse credatur.
hahahe
5
quo magis
427
37 1 QViD EST haec interrogatio gestum uultumque continet alacris cuiusdam et certi, quod laudandus sit.
lo
2 FACETE facetus est, qui facit uerbis quod uult; LEPiDE lepidus, qui politus est ut lenCg^ id est lamina; LAVTE lautus, qui mundus et splendidus. 38 1 TVVMNE OBSECRO HOC DICTVM ERAT ct dicta ct 428 prouerbia et adagiones, quae ad rem agant, facetis hominibus ascribuntur. 2 Ei hoc laudis genus est ad potiores referre, quod alter probatur dixisse. 3 vetvs CREDiDi quia omnia uetera magna sunt. 39 1 SAEPE ET FERTVR iN PRiMis uou cx ipso; uam 429 erit contrarium superiori (v. 31). 2 mevm est non sensu modo, sed uerbis quoque ipsis agreste est, quod nunc dicit
i&
^meum
est'.
20
ui
C
del.)
T
\
1
\\
effeminata
om.
T
I
phisicis
TC
dicitur
\
2
||
hoc esse T, id
est
modo
3 tvte] i JB feminam T, fe C es' <(sed)> e- T ET om. 4 tropos B, tropus p-q5 paraha ahhe C b.b.6.HTOP\6. B, aXXrjyoQia F, om. situs hic 7 quid est <(quidam> T, quidem C et om. hanc interrogationem C, hanc interiectionem T uultum qui C\\ 9 facete] fa- J5 quod uult 07n. C 10 lepide om. lepidus <^est^ est ut] ut lamniina B, anima C, lamina lepis codd. <(lamina est quidam massa seu pnu auri seu argenti ppolita ac plana)> T 11 lavte otn. et om. T 12 tune 0I3 hoc dictum erat J5, tuumno h d T erat] er C et 2. om. T 13 et om. quae ad Bdbbow. quod codd. An quod agiones
modo] non
|| \\
masculum
|
F,
TC
BTV
TCV
TC
\\
TC
TG
\\
\\
TC
||
\\
||
TC
CV
|
qz
\
C, et {sscr.
probat
\
16 CREDmi] c1
sunt
p-
esset
T T
T, effertur J5, efferitur C imprimis C, non ex ipso] sc. audierat; ad saepe pert. 18 erit] est meum T, meum C sensum C 19 nunc] non
|
ef-
magna TC
||
17 saepe om.
T effertur
T||
||
|1
TC
EVNVCHVS
430
1,
3742.
365
40
ticipium
situs,
deest ^mihi' ut
DOLET DICTVM INPRVDENTI ADVLESCENTI ET LIBERO 2 Et ^didum^ parsit: dolet mihi. addidit enim paraest, id est quod dixisti.
quo grauius
sit
dictum, commiserationem
eius,
in
5
431
quem dictum est, utpote inprudentem adulescentem et liberum; scit enim homines stultos malos uideri uelle. 3 Et uide parasitum in isdem uersari, cum ait supra
(v.
27)
'iugularas',
hic
^dolet
dictum'.
4 inprvdenti
10
cuius rei inprudenti? scilicet qui minime crederet tali se percuti posse conuitio aut cum tali uiro sibi rem futuram.
5
sit
laudat militem, ut iam miseratione dignus adulescens, tam festiue tvi ut iam misereri inimisic
Et
corum
uacet.
1
41
ipso,
AT
hic
TE
male
Di
Parmeno
15
432
42 risv omnes qvi aderant emoriri disciplina est comicis ut stultas sententias ita etiam uitiosa uerba ascribere ridiculis imperitisque personis, ut Plautus (Mil. glor. I Ij 74) Hbus denumerem stipendium' inquit ex persona
militis.
20
dolet <^dolet> inprudentia ad et li- JB, inpru a et 2 ut sit bis T, s mihi ^.] mc9 3 id (= scilicet) 4 quo] quod C F, quid cum miseratione est] ide F, id 5 ut pote 6 et] in scit ed. pr.: sic <in) 7 uide codd. uellem C iisdem F, eisdem C supra <tu 9 cuius res imprudent/ tamen^ jTC, tamen)> supra J5 11 misetale se B, om. C scilicet om. qui] quod rationem JB 12 tam festiue vi ut iam misereri jB, tam
1
\
II
TCV
|1
\\
Au
\\
F V
||
\
BCV
B
\
\\
'
||
||
\\
festiue vi erunt ut iam miseri TC, eum nec non infestat ^(f 14 dii (et dett.) etiam misereri (dett.) per J5, p T- non] ut TC 15 sed de] sedulo C, sedido T IPCONIRWC at B, iQcovfncoG F, ***** TC\{ 16 fecit C, fec inquit om. 17 risu omne qui a jT, omnes perdant] p T emori (-riri m. 2) F, emori <etc > B, e- T 18 adscribere 19 ridiculg T ut om. imperitis q platusibus denumerem (denuem T) TC, plautus denumerem B V in quid 21 emori B, eraori'"' (sscr. m. 2)
F
\\
\\
TCV
\\
B
\\
CV
II
\\
366
in Heaut.
DONATI COMMENTVM
(F ^, 18) ^emori cupio'. uide igitur poetam pro loco ac tempore scire quid dicat. 433 43 1 METVEBANT OMNES lAM ME uc cui dicercm (v. 36) 'lepus tute es et pulpamentum quaeris?' aut (f. 35) ^eone es ferox, quia habes imperium in beluas?' 2 non inivria
hoc
sic
pronuntia,
quemadmodum
28) ^quid
ad litem
10
ni esset?'
434
4:4c
oiY,ovo^ia
Thaidem.
quia
435
apparct
quoque
Y,axa xo
(SicoTtco^evov
ostendisse,
quod
causa
dixit Phaedriae.
430
437
hacc
crit
sciN siQVANDO monentis est dicere *^scin' uel 2 siQVANDO iLLA mentiOnem ^siquando' et prima syllaba acui potest et media, tamen uariet sententiam. 439 49 1 iD VT NE FiAT modo ^ne' non significat.
1
'scito'.
47
i5
si
tc
suspicetur
amarc
20
Pamphilam.
440
50
significat
1 in
emori]
3
hec ad te mori
B TC
es
II
iam
TC
II
4 et
at emori J5, in hec ad te mori TO, in 2 ac] et dicant quod me om. cui ne tute lepus omnes 5 f aut eone] adeone quaeris om. in
\
poeta
TC
B
\
||
B
||
TC
TC TC
|
T, quod h i q habes imperium imbelluas C, q h ip i b b 6 sic] scio TC illum TC quodni 8 purgen F e de i t J5 r thaide C oUovoyLia F, oeconomia (ego T) 9 et] ac a 10 qvod eam me om. J5 JS, om. Td
II
\\
II
s-
suspicatur
\\
TV
\\
n
T,
J5, yiarcc
otn.
mentionem om. J3 S3 T 17 tamen] cum in ras. om. F 22 significat om. V hec res
|
si]
II
B\
||
||
||
||
EVNVCHVS
est,
III 1,
4356.
367
qua
Terentius
praeparat,
quemadmodum
iurgium inter Thaidem militemque et Gnathonem per duas 3 Et bene ^continuo', ut intellegat partes serpat fabulae. meretrix non tam Pamphilam amari quam sibi uicem dari.
J
52
quia
ille
PAMPHILAM
foris
est,
CANTATVM PROVOCEMVS
elegauter,
IOLKOvo^ia
,
^prouocemus': haec est in uerbis poetae germana proprietas. 54 Tv Hvivs CONTRA hoc ^coutra' uicem significat. 2 An ab55 1 QVOD EAM MORDEAT ^quod' par. 445
/i
446
lo
personam militis et Gnathonis conoeconomia inducitur, qua uerisimile fit facile feiTe posse anteponi sibi Phaedriam, qui se semper nam si hoc tollas, aut excludendus intellexerit non amari. Jmilitem est Phaedria aut ex dolore militis in hac fabula fit exitus 2 Et hoc miles ut sapiens locutus est. ergo tragicus. meminisse conueriit ridiculas personas non omnino stultas
hic uersiculus
GNATHO
tinens pro
i5
excordes induci a poetis comicis, nam nulla delectatio 3 Stultitia est, ubi omnino qui deluditur nihil sapit. autem est in his quattuor modis: aut non uenire in menet
20
tem quod oportet aut si uenerit non tenere aut bonum consilium non admittere aut malum admittere. uide ergo,
1 0\R(})>OtMd. B.oLHovo^ia F, ***** TC quia TC 2 inter suas codd. | taidem (tha B) et militem et B T duas Steph. 3 fabula TCV 4 tam] tin C, tamtum T 5 pam can prouo B 6 feris C illum intus B hanc] illam B T, illa C 7 hoc hoc <^et^ est codd., corr. ed. pr. 8 contra] ccnstratam B BTC\ hoc (^esty F; hic ed.pr. significet 5 C F 9 par ed.pr.-.
|
\\
\\
\\
II
\\
\\
1|
atipgB
TC
TC,
\
B, conomia
10 quaeris TO, quaeres {corr. m. 2) F|j T con12 his T uersiculis T, amaret 13 economia continentibus (-nens dtt.) qua TF. quia codd. uerisimilis C fit TF. sit
||
||
\\
BV, T
1)
e sit 6\ e sic
17 turgigus
stultos et exordes
T T T
\
\\
\\
\\
TC, autem
habet
22 <non> oportet T, <non> oportet F, <non> 23 non amittere ueniret C tenere ex ret corr. C
1|
li mponi T 15 tolles TC excudendus 18 non add. F^ (= dett), om.BTCV'\ 20 qui] quid T, quidem C 21 est autem
||
\
1|
BC
\\
368
ut
DONATI COMMENTVM
tumque
quod commode miles uiderat, non tenuerit tohoc autem idcirco interposuit poeta, ut ostenderet, quid ueneni haberet assentatio, per quam non modo eiTantes decipiuntur ac praecipites eunt, uerum
hoc,
amiserit.
5
447
etiam sapientes interdum sanique euertuntur. 57 QVANDO ILLVD QVOD TV DAS EXSPECTAT haC SeUtentia tollitur militi quod recte senserat, nec persuadetur tamen quod ametur ab amica.
448
449
{y.
ualde
58 lAMDVDVM TE AMAT Hamdudum' uel nimium et uel iampridem. 59 1 QVOD DOLEAT hoc ad illud refertur, quod supra 55) dixit "^par pari referto, quod eam mordeat'.
10
2 METVIT NE QVANDO IRATVS TVTE ALIO CONFERAS et hic locum pro persona posuit, ne diceret ^ad aliam'. 61 AT MIHI ISTVC NON IN MENTEM VENERAT sic prO451 nuntiandum est, quasi militi monstri simile uideatur sapiens dictum alii prius uenisse in mentem quam sibi. 62 1 RiDicvLVM uel Mictum' uel 'hominem' sig453 2 cetervm hoc tv melivs qvanto invenisses nificamus. THRASO scilicet si coofitasses.
15
20
2.
454
ut] at
ex qd
admhaec
corr.)
I
tenurat C totum quae B, totum quem (quem 2 admiserit C. 0, totum q T, totum qsuem V 3 ostenderet post haberet quod imposuit
\ |
\\
TC
|
\\
persuaderet T 8 tamen] tm (= tantum) 9 lAM DVDVM TE AMAT ow. B iam dudum 07n. V ualde et mmium -B 11 dolebat V ad illud] aliud TC\\ 12 eam] illam T 13 t t a con T 14 alias T 16 n in mordeat] m^u- T, orii. B uenit C, om. V 17 dictum <(uel hominem^ TC aliis T quam om. TC 18 significamu^!] subaudiamus ?
5 saniq3
6
\\
d ex
B B
\\
B B
J5,
hec 0, he
||
T
j|
||
II
m
\
||
\\
\\
significat
nunc
i
.^
inuenisse G, F, uisa s
m m
||
m B
\\
T, om.
||
21 "uisa
hinc
\
EVNVCHVS
uirtute
sit
1,
57-62.
2,
1-4.
369
poetae discretaxum ut confusio nulla simul etiam pro se cuique accommo2 avdire vocem visa data mire repraesentatur oratio. SVM MODO MiLiTis omncs sensus uisa dicuntur ab eo quod
et
consilio
facta sermonis.
certissimum oculorum. ergo ^uisa sum' sensi, ut Aen. VI 257 58) ^uisaeque canes ululare per (Verg. umbram aduentante dea'. 2 SALVE Mi THRASO quia secum, ^militis', quia apud 455
est
r>
illum, ^Thraso':
est
nomen honestum,
456'
quoddam nomen offensum, ut miles lanarius. 3 1 MEVM SAViVM tria sunt: osculum, basium, sauium. oscula officiorum sunt, basia pudicorum affectuum, 2 mevm savivm cum sauia libidinum uel amorum.
sophus, est
oscularetur,
dixit.
i5
et ideo illa
Cicero in
ecquid lentium?'
attendis?
457
fidicinam.
DE FiDiciNA istac Mc' propter, ut sit: propter 2 Et uide non ^puellam' sed "^fidicinam' quasi
qui quasi
memor
sit
2 simul] S T cuiquam T 3 "uisa sum "modo militis F, uisa s mi C, (nocQvci} uisa sum militis uis etcet T|! 4 dicuntur] hic desinit 5 ergo wisa sensi ut] sensus (7|| H 6 ullulare V 7 aduentante dea F, aduentante C 8 t T\ quia secum] quasi cum nomine in ras. F* (= dett.) quia V\\
||
B
|
|1
||
honestum sit-ut orator philosophus est^ quaedam <(cuius]> V offensum <(est^ V {dett.) 11 suauium codd. tria (sim. dett.) sAvivM om. C sunt T, om. F; osculandi genera add. dett. 13 basium suauium T, {in mg. sibi sinonima m. 2 =^ <et> T (= dett.) 13 suauia TV suauium V\\ 15 agresti dett.) V\\ 12 affectu9 T
9 Thraso: est] traso est <enim> ? sicut] sit ut quoddam T, sit quoddam C, est <^quaedam actio cuius
\
\\
10 est
nomen
||
\\
\\
16 et quid F, et quod quod TC, quid illam TC 17 Catalina C, catalinario T Quidem C; quid est, Catilina? Cic. 18 et quid F, et qui TC utroque loco\\ 20 fedicina (sic scmper) T isthac T 22 quasi (quas TC) qui
I
TC TC
ecqvid] et (eo C)
\\
||
\\
sit
\
memor
||
Wessner.
24
370
artis,
DONATI COMMENTVM
qua delectatur,
est
et quia puella fidicinam esse.
sit
aemula
3
et
meretricis.
nam meretricum
in
beneficiis
qvam venvste
meminisse
qui
5
qui dedit
accepit.
et est grauis
eiqmvEia
'quam
uenuste'.
458
PLVRiMVM MERiTO TVO facetc meretrix amor^ suum non ad auaritiam rettulit, sed ad officium, et ^cum de fidicina' inquit ^te amem, tum praecipue merito tuo'.
ut ipsa de fidicina
(v.
10
5) "^ecquid nos respondit 'plurimum'^ quod autem {v. 4) *de fidioina' dixit ille, haec subiecit ^merito tuo', id est quoille
nam cum
dixerit
amas?',
3 Sed melius est, ut praeter niam mereris dando eam. munus dixerit meritum; quamquam multi meritum munus
intellegunt
sui
ipsum,
ut
est
(Yerg. Aen.
memores aliquos
fecere
15
reddidere munerando.
459
EAMVS ERGO AD CENAM dccuit parasitmn de cena admonere cum quadam ificpdGst, uelut 2 em altervm bene '^alterum', quia duo rei. magnae sunt. 3 em altervm si hic, quomodo <(supra (y. 4)^,
etiam
61
importune
20
dictum, si parasitus, reprehenditur miles, ^alterum' uult enim Parmeno et parasito ^alterum' hominem.
esse uersutior; et debent esse, qui peioris condicionis sunt.
1
aemula
sit
TC
\
2 fidicinam
||
15 ipsum TC (dett.), om. quisque codd.\\ 17 reddere TC 18 ad c T\ de] in rCj| 20 maxime i(iq)a68L F, * * * * C, istoria T rey T Hem codd. bene om. T\\ 21 Hem codd. hic Steph. hoc comoflo T(=dett.) supra add. Schoell 22 reprehendetur codd. {-datnr dett) parasitu T 23 alter V 24 debet F, debet TC 14 minus (1.) C 16 id est om. 19 monere TC
\
5 iQcovia F, * * * C, 7 et 6 t om. teed.pr.: et cum fidicinam (fedm. 2?) inquit T) qS te TC, ut sit cum te propter fidicina ( 9 intelliguntur C tuo om. te 8 tunc C, tu (dett.) 11 quod] q TC\\ nos om. 10 etquid codd. u't] et subiecit dett: 12 dixit ille in mg. V^ (=== dett), ille C, illa ut 07n. T\\ 13 eam] ee subiicit F, subiciet C, -at
V'\\
I
3 principium <^ad)>
TC, -nam
ledit
parmeno (militem
(corr. m. 2 sscr. m. 2
= =
dett.) dett.)
nam] iram C
4 debet
\\
\\
m
II
dett.
||
TC
II
V TC
\\
\\
||
T T
|
||
||
|!
\\
TC
\\
\\
||
ETOVCHVS
460
7
1
in
2,
510.
371
quorum munus
alter
oenam ita pro beneficio ostendit, tamquam ad eam urrendum sit. nam lioc significat ^quid stas?\ quasi dicat
^quid restas?\ quasi
sit
causa properandi.
IParmeno
461
"^ubi uis',
8 QVASi NVNC EXEAM <^mire 'nunc exeam')>, quippe qui dudum iam procul steterit. 6 4 EM ALTERVM ^alterum' non principium, sed ab459
solute, ut si dixisset *^alterum dictum' uel *alterum stultum'.
10
462
hem parmeno
uide
blandimentis
satisfacere
15
463
BENE POL FECiSTi quid bene fecit Parmeno? an quasi perturbata haec loquitur et iam de nihilo blanan quod laeserit condiens, utpote meretrix et faceta? uitio? 2 HODiE dulciter additum ^hodie' cum exceptione, quo significat non perpetuo obsecuturam militi, et ut
1
1 n d T 2 munus SchoeU: unus codd.; cf. IV 4, 2 alter] de beneficio thaidem dett. exprobarat T, reprobrat 0; exprobrat dett. 3 ^fad^ cenam TC ita ssc^-. C^ eum T 4 nam hoc
10
20
II
||
\\
causam
detf.
I
TC esse T
|1
\\
ubi uis om. C; rettulit add. dett. quid istas num moror exeam add. dett. quippe (maior C) TC 8 exeam] e T mire qui dudum iam F, quippe dudum qui TC; quasi iam prope accessurus qui dudum dett. 10 Hem 9 steterit <^ibi uidelicet^ dett. codd. alterum om. TC; <^ubi)> alteriun detf. principium TC, (m mg. uel respectiue m. 2) F; respectiue dett. ut] posuit ac alterum 1. dett.: aliud (sscr. terum m. 2) dett..\^ 11 diasissem T dicam T 12 ituram TC, itura F t q e T\ F, aliud TC Thaidis om. TC 17 turbata 13 noscere C 16 fecisti] f T T etiam T, et C, etiam {sscr. an m. 2) F; an deU. 18 <et> meretrix dett. an deit. ei TC, et (sscr. sm m. 2) V conuitia rC 19 <qua8i> cum dett. 20 <(8e> significat dett. cbaecu
C) 'stas (restas dett.) quasi dicat (d T) 5 sit causa] quasi dicat quid stas V ad add. 6 moror <(non moror)> T, maior C
\\
\
\\
||
\\
\\
\\
||
\\
II
||
turum C
24*
372
DONATI COMMENTVM
quae promiserit biduum tantum abfuturum Phaedriam. 3 QVID HVNC NON viDES si dixerit ^militem', laedit praemire igitur sentem, si 'amicum', laedit Parmenonem.
pronomen
inuenit.
5
464
tur
viDEO ET ME TAEDET opportuue Parmeuo fateodium militis, ut retundat ab eo amorem Thaidis. 2 VBivis DONA ADSVNT uihil potuit exitiosius militi con-
11
tingere,
sterius
et
quam
coram
cum illa sub pronomine celauerit nomen militis, exacte Parmeno pronuntiauit *^a Phaedria'. 12 1 QviD stamvs ^quid stamus' ad moram refertur. 465 2 CVR NON IMVS HiNC ubi seruus riualis est Parmeno. 3 QviD STAMVS his uerbis miles insulsus dolere se
indicat.
i5
466
pace qvod fiat tva ^pace' aut gratia aut 2 Et sic locutus est, quasi uoluntate. et deest ^cum'. 3 pace qvod fiat bellum omnibus his uerbis indixerit. tva dare hvic qvae volvmvs convenire et colloqvi
1
13
proprie, quia
pax, datio, deditio, conuentio, coUo4 Et inuidiose, quasi per dona Thaidem.
b
20
quium
eum
1
turum
2 n u T si dicat Westerh. 3 <(ad> amicum TC\ dicat ara- Westerh. mirum T 5 <(tam> 6 ut retundat F, uerecundans tedet (cedet T) <(et> TC, t
V
\
II
||
||
TC
7
II
adsunt F, sunt C,
tiosus C, exitonsus
phedria
om.
9 t
||
\
in mg.
V^
nihil]
ili
st'
C,
m T
exi|
Hartm.
V
I
\\
11 pronunc
et
ephedra
{post
\
C, affedria
T
i
\\
||
12
Qvm
T
||
||
13
est Steph.:
fiat
\
CV,
pacem quo
luptate
(deU.), om.
ut a
TCV
TC T
\\
|
TC
\\
TC
1|
V^
u
con-et c^
I
19 wolumus
quas/ F,
quam
TC
20 quia om.
\\
TC
22 nec]
non
par TC||
\
liceat
EVNVCHVS
14:
sit:
2,
1117.
373
Et
sic
uel
dare
uel
inc.
Sallustius (Hisf. fr. ET C0LL0QVi)> ut in hostico solet. 24 M.) ^quae pacta in conuentione non praestitissent' et alibi (Hist. I fr. 91 M.) 'cuius aduersa uoluntate colloquio militibus permisso corruptio facta paucorum et exer3 convenire et colloqvi sic citus Syllae datus est'.
pronuntiandum, ut quasi dicat: liceat per te, miles, quod 4 dare hvic qvae etiam inter hostes et in bello licet. vOLVMvs haec singula cum inuidia pronuntianda sunt.
lo
468
15
PERPVLCHRA CREDO
horum
469
16
temni,
1
et
RES iNDiCABiT
ideo
uideri
sua, id est
Chaeream.
scit eunuchi nomen posse conuult potius quam sperari munera 2 istos foras exire qvos ivssi
i5
ocivs cum fiducia et alto uultu pronuntiatur. ne occipiat miles prius abire quam uideat. ordo: ocius exire.
et festinat, 3 Et est
470
17
'^accede'
procede tv hvc
bene
^procede'
dixit,
non
20
aut ^ueni', ut appareat dignitas etiam in incessu. Et callide ab inferiore incipit munere, hoc est a
puella, ad
C^ ut <^consules)> sit C coNVENiRE ET coLLOQvi ttdd. W. hosti cosulet C, hosti gsolet T 4 in om.
1 sic sscr.
I
||
om.
uoluptate 8 ut sscr. C^
16 ChaeT, {in mg. aP spernere m. 1) C, sperwi V { clett.) exite V, e- T| qi- Tjl ream] chereaB an TC istos om. V 17 ocivs] 18 occupet {in mg. jT, om. C pronuntiat ed. pr. 19 exite {i m. 2) V 20 Proceaccipiat m. 1) C, occipmt F dere et procedere TC dixit om. T non] nc C 21 aut ueni om. V etiam om. TC in sscr. C*
||
|
\ |
TC 7 sille TC\\ 10 cum TC sunt om. TV\\ parte T 11 iQovCa F, Iprona 12 hic TC 13 dicmws F, ipcona T dicuntur C 14 nomen <cm> T, no C 15 uult] ut T sperari
\\
TCV
I
||
\\
6 uoluntate dett.:
\\
6 promisso
\\
TC\
coiTeptio iudicio
(7,
||
||
||
||
\\
||
\\
||
a74
471
DONATI GOMMENTVM
cupiebat; 2 vsqve
18 1 Ex ABTHIOPIA EST VSQVE HAEC quod nam supra {I 2, 8o) "^CTipere ex Aethiopia'.
additum
est,
quoad poteris' quod 4 Hie SVNT TRES MiNAE callide munus (II ^, <S). ad pretium reuocauit, ut ad auaritiam conuerteret mereet ideo tricem, ne officio donantis et gratia leniretur. non dixit Hribus minis ualet', sed ^hic habe, Thais, tres 5 ex aethiopia est minas', quasi iam uendenda sit. VSQVE haec ostendit, quid sit "^ex Aethiopia' addendo ^usque', ut ex longinquitate dignitas muneris ponderetur.
mire ab inferiore coepit, ut avi,i\Giv doni faceret in Chaerea, et turpi praecedente lenocinium
3 ^t hoc
5
lo
unde
iam criminis
6
ltt
in colore,
quando ipse
gloriatur,
7 vsqve modo ^usque' adcomparat secuturo pulchro. uerbium de loco est, ut {Yerg. Aen, VII 289) ^Siculo
i5
prospexit
a.
P.'
significat
472
19
nec hoc.
dignus'.
aut non, ut
sit:
inc. fr.
107
31.)
aomen
dicere
2 vbi tv es dore tamquam quaerat eum, ut quo audito magis dissimulet Chaeream. 3 VBi tv es et accede uultu eo dicitur, quo debuerat
indicet,
et
laesus dicto
aemulorum
et confidens
statim eos
1
dett.
II
EST om.
2
u h
quod] quae
TC
usque Sidditum
T, et
4 est sscr. V^ facit TC, supra in ras. V^ 5 huic sunt tres Westerh. q p T tres om. 8 habet codd. 6 ut ad] ut C 7 donatis C 10 HAEc] hic T quid] ut C ut ex] ad T 12 penderetur 13 ut om. TC auxesim F, -sin C, ausosin r.|| 14 Chaerea et ed. pr.: cheree TC, cherea F; cherea ut et dett. procedente TC, praecedente (ssa-.) F^ leocinium C 15 comparet lucanus 19 hoc] no C 16 est om. T siculo {sscr.) V^ 20 dore] dotas C, d T querit cum TC\ codd., corr. Stepli. de22 vbi] sibi T 21 dissimiles C, -mules T ut om. 23 et confidens statim eo se confidens conspectu buerit cheree TC, et confid(entia uelut in mg. m. 2) in eo se dumiaxat "confidens "conspectu chereae F; eos se confutare SchoeU 3 ut
V {=
\
<(thais> cupiebat
dett.),
\
<ad>
;
II
m F
(=
dett.)
Phaedria
ait
1|
\\
TC TC
II
\\
II
|(
II
|}
\\
TC F
II
|1
||
EYNVCHVS
in
2,
1823.
S75
te>
473
quia solae utuntur his reginae: repperi'. 20 1 QVAM LiBERALi FACiE nou uarratiue laudat, sed
per interrogationem,
est.
AETATE iNTEGRA
iu flore ct pubcre.
Vergilius
474
476
ut non amore Phaedriae, sed ueritate cogi ad laudandum 2 honestvs est pulcher. uideatur coram milite. Vergilius {Aen. I 591) '^et laetos oculis afflarat honores'. 22 1 NVMQviD HABES ^habes' pro inuenisti. 2 qvod
10
contemnas plus
deest
'in
est
^contemnas'
sit:
quam
"^uituperes'.
Et
15
hoc',
ut
in hoc con-
temnas?
4^^
ideo
23
genus
1
est,
argumentum est, quia 2 Et ideo ipse sic ait ^quid supra {v. 19) uituperauit. tu ais, Gnatho? numquid habes quod contemnas?
20
tacet:
satis
laudat'
et
*quid tu,
totum singu-
eunuchus 2 uelle dixti te] ille dixit codd. 3 quia] qui non om. TC\ his utuntur F|| 4 f narratie T 5 interogatione C quae] in qua .^ 6 I F, om. TC; id est dett. flore et {cf. Andr.Il, 45)] floreret florente et F^ {dett.) pubef F, puberi TC\ pubertate ^ScTioe?? uir atque a h e 7 aeui] cui 8 dii codd. 9 pheF, uite qui dria C 10 pulcre (7 11 et om. oculos af oho (h exn corr.)
\
Hem
II
TC
\
tibi
j|
TC
T
jj
||
TCV\
|
TC
\\
\\
||
||
[|
T
[|
TC
\
inue-
uituperes
om. TC Et dett., om. TCV\\ 14 in] mihi F in hoc sscr. F*|j 16 tacent satis laudant F taciturnitas 21 laudat in mg. V^ 17 est om. C 18 modo Goetz: hodie codd.; hoc uel ed. pr. An hoc loco.? 19 supra <tacere> ideo et TC 20 ais] taces TC g n h q con T 21 tu] ut T supra om. T 22_ in 1 f in p in 23 palestris C mvsicis] jT F siconu T
II
II
CV
[[
\\
[|
\\
376
lariter
DONATI COMMENTVM
diceret,
esset
ofioLoriXsvtov:
littera,
palaestra,
musica.
177
24 QVAE LiBEROS
artibus erudiebantur.
enim
^his'.
&
478
ADVLESCENTEM SOLLERTEM D. incertum: utrum 'haec sollertem', ut Horatius (c. III 8, 5) ^docte sermones utriusque linguae', an assumendum est 'his' ex2 sollertem deest 'his'. 3 Sollers quasi trinsecus?
1
25
totus
s
ex
arte
consistens,
ut
oXoq
iv
ciQSTrj^
quod Latini
lo
littera
dictus,
ut oXov
solum,
semis,
est,
s'^
sex dicimus.
SI
479
26
extra
hoc ut militare
quam
debuit.
miles, si saperet, nihil amatorie contemplare sed et hoc accedit ad eius odium, praeterquam
quod iam in suspicione est amicae suae, quod fidicinam 2 Et hoc mire, quod nemo prior eunuchum magis diligat. esse Chaeream quam miles credidit: adeo stultus etiam nomine ipso appellauit. sed statim stulte miles primo conuitium ipsi eunucho facit, in quo potest iam amicam
d^ioLoroXsvtov F, ***** 2'C | 4 "artibus ("quondam in mg. m. 2, erudiebatur ex erudiuntur corr. V^ sXXri^La dett.) enim //// V 5 's.oiertem F, solum (s in ras. m. 2) F, * * * * TC D. incertum TF: dise^-iMW F, discere TC\ solertem id 6 ut uirum T C hitc solertem F (= dett^ est disertum dett. Horatius] ut hol^ TC, ut nouerit in ras. V^ (= dett.) 7 adsumendum T extrinscetus C 9 6I06 iv daQsri) F, **** T, h. TF.: quod latinis h-a L ue C, quod latinis om. C quod
1 diceret esset 07n. libros est] ex
20
T V
|1
||
TO
||
||
||
uel
|I
11
**** TO
6Xi~]g
|
ut F' (corr. in ab F^), om. TC 6Xov F, olon 12 solum (= enim) se sex sues dixidicimus] solum mus C, solum aii se sex su ses dicimus T, quod est totum eum s enim totum sensisse dicimus in ras. F* (= dett.) 13 e s 16 et u s T\ siet F, sit C 14 ut om. <hoc> ita 18 diligit C om. Et] ut T priore C 19 cdiebit T\ 20 appellauisset (isset ex corr. C) statim adeo] ab eo TC
1
66QSTf]a F,
TC
\\
||
TC
\\
TC
|
TC
||
II
||
\\
EVNVCHVS
laedere;
ni
2,
2429.
377
muneris.
si
deinde hoc dicto attestatur pulchritudinem huius satis autem ioculare est, quid igitur proficit?
cogites
cogatur.
lieris
Chaeream esse, qui haec de se audiat et tacere 3 vel sobrivs honesta sXhLipig propter mu-
III 8) ^nouimus
te'
et
in
Heautontimorumeno
(F
Jf,
40) ^qui
et qui se ui-
dente
quia reprehensus est tacuisse. 27 1 ATQVE HAEC Qvi MisiT id cst: tauta et talia 480 2 non sibi soli postvlat munera. Jioc enim significat. hoc est (II 1, 8 9) ^et istum aemulum quod pote<^ri^s
a Parmenone
la
ab ea
pellito'.
481
inuidiosius; non enim dixit "^Phaedriam' sed quasi futuri amatores fuissent, nisi metueretur
exemplum
15
Phaedriae.
ib:2
tum
NEQVE PVGNAS NARRAT descriptio militis tan2 neqve cicatrices insigne foeditatis, nam apud meretricem quid aliud cicatrices ualent? nam cicatrices, ut semper gloriosae sint, non tamen etiam
1
29
excepto nomine.
20
apud meretrices, quibus post pretium forma placet. 3 Haec sunt uirtutis insignia, ut Sallustius quoque fatetur {Hist I fr. 88 M.) Mehonestamento [tamen esse] corporis
maxime
laetabatur'.
C huius muneris {in mg. uel iuuenis F, huius {ex eius) huius C, huius T 2 proficit] ^ sic T, quid T 4 honeste TCV, -sta deU. pro sicut C 3 corites 6 eutontumeru C, eutontu T, iXX-^xpLG F, * * * * C, om. T uidentis T, udentem {post amicam) CJ eautontumerumenon 10 soli sibi 9 id est om. TC p r|| talia] tanta
1 pulchritudini
\
=
\
dett.)
II
TC
\
||
\\
\\
TC
||
TC
11 et] ut codd.
ipsum
(corr.
m. 2)
aemulum] eunuchum C\
\\
|j
quo*d
II .
13 ET om. e c T\ potuit dici TC 15 futuri ex -rum corr. T metueretur C TC n T tantum] tn T 20 sit T 18 neqve] nec C 22 ut salustius (salus C, sal' Steph. fortuna codd. fatetur (fateatur TV) haec sunt (sint C, si nunc 23 tamen esse insignia codd., transp. Maurenbr. II 27, 2 24 letabitur
II
\
I
F
||
|1
\\
T) quoque
V)
uirtutis
||
om. GelUus
II
TG
378
DONATI COMMENTVM
483
NEQVE OBSTAT TiBi qui a te repellat amatores QYOD QviDAM FACiT ^quidam' recte, nam et figuratum et aptum seutentiae est et contemptum indicat
1
tuos.
30
hoc uerbum.
484
rettulit,
VBi MOLESTVM NON ERiT ad superiora (t\ J??) dicit, ad ^non sibi <^soli) postulat te uiuere et sua causa excludi ceteros neque pugnas narrat' etc. 2 [VBI MOLESTVM NON BRIt] VBI TV VOXES VBI TBMPVS
31
quod nunc
TiBi
erit ad 'neque
tibi
obstat'
ocoupat animum
meretricis,
cum
lo
ducit facere, quicquid dure fecit excludendo Phaedriam. hic igitur, qui scit praecepta de beneficiis aestimandis, intellegit oratorie in utramque partem dicta omnia.
W5
6 vbi tv voles non ut nunc in milite pateris. 32 VBI TEMPVS TIBI ERIT SAT HABET Sl TVNC REOIPITVR
his dictis
et
militem reppulit ab animo meretricis et comet perfecit, ne iniuria uideatur, ut quae sponte susceperit Phaedriam. 486 33 1 APPARET SERVVM HVNC DOMINI ESSE PAVPERIS enim sunt serui pauperimi et ob hoc ipsum tristioi^es 2 Et hoc melius erat, quamuis illud aliter nequiores. 3 domini pavperis miseriqve \miseriparasitus exponat.
mendauit adulescentem
20
25
1 obtat 4 uerum F
TC F T
II
2 qvidam] quidem J, (e in a corr.) (7 f T\\ 6 dicit <(scilicet)> ad dett. d a d e 7 et s c e c n n p narrat pugnas C etc. om. 8 vBi T 9 ad {Steph., ubi t u EBiT (erat G) secl. TF.
11
|
||
5 n
|j
II
1]
an
codd.)
neque
tihi obstat
W.
\\
quae (quod T) TC, apud thaidem (m ras. m. 2) quae {sscr.) V 21 susceperat C 22 h d e p T 23 tristiores (= dett.) enim sunt in ras. V^ serui om. TC 24 melius dett.: miles 25 domini <que)> TC TC, in ras. F* miserique add. W,-, miseri post additum ed. pr.
10 illam] iam 12 quis sit (sit C) extimandis a|| F 15 inlaturus 13 utraque T parte 14 molkstvm] TC 16 non om. C amatori TC tu om. T\\ 18 tvno] nunc C|| 20 adolescentem ex -tes corr. T ut quae W.: aut fecit
\\
\ \
TC
||
TC m
\
1|
II
II
||
||
\\
||
EVNVCHVS
,
2,
3038.
379
quia non continuo pauper et quey bene additiun miser est. 34 1 NAM HERCLE NEMO PQSSET secundum illud {II 487
2f)
.
^ait?
aio'
approbat
parasitns
quod
miles
dixit.
5
et est ordo:
nam
nemo
>2,
?
peti,
qui haberet,
qui pararet
alium
posuit,
quam quam
dixerat miles.
488
489
35
Qvi HABERET
est.
sequens aduerbium
36 QVEM E6O
multum
sententia
in
dixit
ESSE INFRA INFBIOS OMNES PVTO HOMINES '^infra infimos omnes homines', nam hac
uult seruis esse peiorem, quia et seruus homo, Phormione {II 1, 62) ^seruum hominem causam orare leges non sinunt'. 490 37 QVI ADSEN^ARI HVIC ANIMVM INDVXERIS proprie, nam animus inducitur aduersum obiectas difficultates. 491 38 1 E FLAMMA PETERE TE CIBVM POSSE ARBITROR 2 e flamma unde sine damno aut malo nihil potest auferri. hic intellegitur non e foco, sed ex medio igne aut ex incendio; nam antiquum uerbum est ^cibum petere e
ut
15
20
flamma'.
plus uituperauerit,
1
non om. C
TC^ subtiliorem <^assignat parasitus {in mg. m. 2)y q (= dett.) 11 quem ego praesupponit hanc quam dixerat miles infra esse infimos omnes puto homines C, quem ego infra e i p h T, quem ego esse infra i o p h F 12 infirmos T omnis C hac ed. pr.\ haec F, ex TC 13 uult seruus TC, uult
TC
3 posset] p
TF
4 aiunt aio
V
[]
|j
\\
7 subtilioremque supposuit
quamquam
6 haberet et miles
V
||
||
(hominem etiam^
seruis (= dett.); uult <^illum hominem^ seruis <(etiam)> ed. pr. 16 assentari in14 seruus te om. duxerit posse <^ety proprie V\\ 18 perdere 19 <(petere cibum hoc est Q arbitror arbi (-set T) cibum (-tr^ C) alimentum^ unde dett. e flamma] et flammas (flamas C) codd.
CV
\\
TC
|1
\\
TC V
\
TC
||
20 intellegitur W.: intelligi ut TC, intellexit ut F; intellegi uult Schoell e om. TC 21 nam estl nam hie intelligi ut non foco TC e] T 22 flama C mordicus (-tus T) TC F; mordaciter dett. s et T similis et (7, quae F 23 plus W. prius T V, (m mg. peius m. 1) C uituperauit T illius manitatem F
\\
II
||
380
uel uoraginem.
DONATI COMMENTVM
3 Et simul uide inde conuitium reddi-
tum, unde congestum est, id est de egestate atque pauperie. 492 39 1 lAMNE iMvs odium Parmenonis et stomachum
militis
ista indicat festinatio.
est.
Et
t6 ^iam' increpatio
5
morae
493
sit
lcgitur
et
^post',
ut
494
41 EGO HiNC ABEO cousequens erat, ut ofFenderetur miles tam diligenter riualis munus suscipiente meretrice. 42 1 VNA IRE CVM AMICA IMPERATOREM IN VIA uide 495
TtQOTcaQccGKEvrjv futurae litis inter Thaidem ac militem. 2 CVM AMicA mirifice ^amicam' dixit, non ^meretricem'.
10
3
sit
iMPERATOREM
est.
sub quo
iN viA congruc iu militcm, quasi ipse 4 Et hic seruat Parmeno, quod sibi
mandatum
ab
est
(111,8
.9)
^et
15
ad inuidiam: hanc non *^meretricem' sed hunc non ^militem' sed ^imperatorem'. 496 43 1 QVID TIBI EGO MVLTA DICAM DOMINI SIMILIS ES non habuit aliud miles stultus, sed rediit ad illa quae
^amicam'
dixit,
20
dixit
(v.
siMiLis
2 domini 33) Momini pauperis miserique'. ES ineptus iocus, in quo seruus iniuriae uice
domino comparatur.
TC paupertate T 3 mvs] minus TC 4 ista 5 mora est codd., corr. Steph.\ W.: tota codd. hunc T post <te> C, post <eo> T utj 6 postea] post TC quod T 7 &7C0'A07tri\ ovnoSconride (ov inras.m.2) F, d^PKGOTIH^fc:
2
coniectum
to
I
1|
jj
om.
TC
\\
II
ff
cod. Cuiacii,
m. 2) F 11 7Coono(Qcc%Bvri F, ****** TC futul^ T 13 in om. T milite TC 14 hinc T quod] ut TC sibi in mg. F^ huic F, hinc 16 bene om. C huic om. C 15 est om. TC hic TC, hinc hinc dett. 19 es] e C 20 sed TF.: et F, et T, hic om. C {cf. infra) quae] q TC\ 21 domini pauperis miserique in mg. V^ domini similis es miserique o)n. TC mg. V^\ domini <que> TC 22 est <non (nam T) habuit dixit> TC "in locus seruus "incorr. ed. codd., quo (cf. supra) pr. 23 domino in -ni corr. V^ iuriae F uice] mee C, m6 T
11
\
m. 1) F,
I
****** ondatur TC
\\
de
\\
TC
9
pro
2.
om.
\
\\
8 0|nderetur (cot.
minus
j
II
||
\\
||
||
\\
EVNVCHVS
44
I I
m
eo
2,
3952.
dicitur,
381
quasi
sibi
QviD
sit
RiDES
miles
et
hoc
uultu
conscius
nesciat
facete
dicti
conuitii.
causam
1
risus,
ut denuo laudetur.
fS
I
f
[
ET ILLVD DE RHODIO DICTVM hoC est illud 2 FA hinc 19) ^eorum ingenia admiror simul'. (77 ut apparet fit amicior; ideo facilius ab amica quam <(a)>
2,
45
I|p7 99
500
PARATA UOU
dicit
lo
quae, quia
intellegitur.
47 FiAT ^faciam' uel "^fiet' diceret seruus, liber uero tamquam et ipse iubet sibi. 499 46 2 VT siXT DOMi PARATA kllELipig cthica in qua plus uultu significatur quam uerbis. 501 48 SI FORTE HVC CHREMES ADVENERIT OiKOVOfllcC ad
,
15
et
503 504
nam si audiret, nimis irasceretur. 50 AD ME ADDVCiTO ^ad me' modo ubi sum
51
QviD QviD
ALivD
voLvi
3, 5)
DiCERE
hiuc
est
illud
IV
^quem? quemnam?
recte 20
505
facere
TC
quis
2
\\
**'*'^'
facete
{sscr.
m. 2
dett.)
F,
rogabat <est> TC
(p
TCV
II
dicti
\
<e> TC\\
reserit
7 ut om.
T TC
||
TC
|]
fit
\
(f
ex f corr.) V,
ed. pr.
\\
fit
TC TC
|
ami\
a add.
9 alii praecurre
T) u
ac
T) parata (p
||
quam
I
dixit r 11 fiat] fiet V uero] u 0, ubi T 12 tanT\ W.r^ipLG ethica F, ***)= ethca C, metipse F 13 p **** et ea Tll 14 uult C|| 15 hvc] ut TC ad <me> uenerit TC oeconomia sscr. F^, ***** C, om. T 17 nimis dett.: minus TF, manus C irascitur TC 18 ad] ac T ad me Klotz: modo in mg. V\ om. TCV^ 19 wolm F hic TC|| 20 quemquam nam codd. 21 policletum C, recte om. V in j corr. m. 2) F, om. T 22 d u T haec claudi (i om. G \ 23 claudi uirginem T
T)
TC
||
||
\\
\\
jj
||
382
obdormire.
DONATI COMMENTVM
2 cvrate
ridi-
culum,
cum
contra euenturum
506
53 vos ME
sequuntur.
SEQViMiNi
%u)(pcc TC^oGcoTta
3.
\ l PROFECTO QVANTO MAGIS MAGISQVE COGITO haCC 5 2 Et persona apud Menandrum adulescentis rustici est. inconsequens oratio est, sed conceditur secum loquentibus multa transcendere quae taciti intellegunt. est enim integrum hoc modo: profecto quanto magis magisque cogito, nimirum intellego uel inuenio, quod dabit haec Thais lo mihi magnum malum. potest autem "^nimirum' et pro confirmatione accipi, ut nihii desit et sit ^nimirum' sine dubio, pro certo. 508 2 1 NIMIRVM DABIT HAEC THAIS MIHI MAGNVM MALVM solue ^nimirum' et fac non est mirum, et statim con- 15
,
507
non
^ni'
sequens erit per aavvderov tota sententia, quasi dixerit est mirum, et subdistinctione interposita mox intud.abit
lerit
haec Thais mihi magnum malum. nam et ^ne' non: ^ni' pro ^ne' Yergilius (^Aen.
^leti
discrimine
paruo
n.
t.
c.
c.
<(e.^ 20
d.
1.
'ne'
IV
obdormiat
<hac)> 0, s 4 secuntur
si
TC
m m
c ; <(sed ue MALVM om. C 12 et sit W.: in se T, del)} T\\ll potest ut sit nimirum <(ut sit)> T 15 nimirum d h t mg. F* n T solue nimirum] sed ueni mirum TC 16 par
m m m
jl
3 sequimini d u istam] illam novfpaTrQOGSTiK F, *,=***** (7, om. Tjl 5 magis 7 est oratio sedj q c 9 quanto r|| 10 mirum codd. dabit
\ j
TC
TC
T
||
TC
(h
^
\\
T\
\\
TC
\
m^m-m-q^c-
nimirum qaasi
\\
||
disserit (= 15 16
\\
asinteton codd.
I
18
t
II
m m m T
nam
V^ 1 k
20 laeti
(7,
etc
F T
II
paruo 21 plau
ntccd^lr^
\\
|
C ne <ut> TC
F,
pntecd-
EVNVCHYS
se
2, 53.
3,
19.
383
THAis Mini MAGNVM MALVM his uei^Dis intellegitur sentire paulatim labi in aanorem meretricis quamuis inuitum
et
adhuc retinentem.
511
interrogauit;
5 tROGET Qvis QviD TiBi CTM iLLAt plus non enim ^nihil'.
iBi
intulit
quam
5-
512
non
6 cAVisAM VT
MANEREM
REPi>ERiT ^manerem'
significat.
modo
dormirem
7
1
sed
remanerem
513
REM DiviNAM FACERE Vem diuiuam' sacrum et rem seriAm velle agere mecvm sciiicet 2 significat. 3 An rem quod non posset nunc agi, cum operetur. seriam magis agendam tunc putabat, cum rem diuinam
AiT
fecisset ?
lo
515
fieri omnia
dolus a dolando
nam et 86Xog dictus, id est a laedendo et imminuendo. dicitur Graece laesio et dolones tela quaedam bellica et i5
dolare
addidit
tabulis
fabri
lignum, id
est
asda caedere.
*malo', aut aQiaiCiiiog est, quia sic in a ueteribus scriptum eSt, aut eitid^Bxov
pei*petuum,
1 t
aut
dLccGxoXTi
est,
quia
est
et
bonus,
quo a
m m m T
2 in
||
4 schol.
mentem
=
i
uitium
C,
quidquid
tibi t
\
C)> remanere TC significauit T 10 quod <(po quoniam)> C, 8 ait] aut C, om. T non posset nunc agit operetur (agi cptur T) TC, quem T nunc agere non -posset id postmodiim opereiur V(dett.) an <^tunc^ 13 o T a dolando 11 agenda C TC, an <(tunc> V laedendo iV. a dolendo (ledendo TC) dictus id est (idem V) a dolando codd. 14 minuendo TC et in ras. V^ doXog Steph.
at (-re ac
jj
\
TC causam V
c
pert.
\\
non enim
repetit
<manerem
/////>
\\
\\
\\
dolor C, dolore T, dolon in ras. V^ (= dett.) 15 grece dicitur C dolon e ei a C, dolon est etiam a T, dolon et e V, corr. ^''^ ed. pr. bellica {sscr. m. 2 16 asceis C, ascis T, dett) aacta cedere TCV-, scindere dett. quod] et T \ 17 malum F aut aQXdiGiibg F, ***** C, om. T in sser. F^, om. TC\\ 18 epiteton (ephi- T) TC, 19 aut <ut> TC\ <eT> epiteton diastole TC, diascole F et om. est 1. ed. pr.: abest codd. C quodam (quidam F) dentibus codd., corr. ed. pr.
t|
I
||
\\
384
medentibus
testatur
falli
DONATI COMMENTVM
aegros,
sqq.).
(7F 11
516
prope me significat. 10 1 MiHi sese dare non potest magis significari 2 sermonem qvaerere sermo quaeprofusa petulantia. ritur, quando non solum quod dicamus quaerimus, uerum etiam quomodo nobis alter respondeat et obloquatur: puta cum deficientibus sermocinandi causis quota sit hora et satis recte quis ualuerit percontamur. 11 1 qvam pridem pater mihi et mater mortvi 517
essent boc propter aetatem puellae inquisitum est. 2 Hvc EVASiT tamquam impudenter contenderit ad hanc
inquisitionem.
10
518 519
15
15) ^ecqua
inde parua perisset soror'; quippe ad mediterraneum locum qui accessus esse potuit piratis? sed tamen non abhorret a
suspicione
huius
meretricem
aliud
scire
uelle:
cuius
20
fundum habeat Chremes, hoc est quam amoenum, quammaritimum. 14 Hoc SPERAT se a me avellere bouo uerbo usus 520 est ^auellere', tamquam pertinaciter non remittente. 16 QviD HABVissET cvM PERHT *cum' pro ^quaudo' 522
pretii
aut *cum
1
<(periit'
-js
3 prope me W.: 2 mecum om. C non] ne TC\ nec ? 4 sese mihi dare (d T) TC\\ pro penes CV, propones T 5 sermone (-nem T) sermonem quaerere (q T) quaeritur (^ety TO 7 quomodo] quando V 8 put cum deficietibus C 9 qui T uoluerit percunctamur TC 10 mor e T 11 quaesitum T\\ F|| 12 contenderet C, -raet T|| 14 diu T|| 15 amari C, a. 16 scire C et qua F, et quid TC\\ rapta a] rapina TC 17 in die F sorore TC periisserit C locum] mare TCJ 18 qua F oberret TC 19 meretrice mali ut sed] et F scire uelle TC, meretrix mali et (in ras. m. 2) scire uelle <^id 20 est om. TC 22 sperasse a me T, a me est) F, corr. W. bono] uno sperasse C <^posse> auellere F, uellere TC
\\
II
\\
\\
\\
||
\\
\\
||
T F
II
[|
mittente
\
||
24 cvm]
com
EVNVCHVS
523
,525
III 3,
10-29.
385
quod
nam
19 HANC
est
21 MAivscvLA
utramque
esse
ostenderet
primaeuam.
22 1 MisiT Iintendere
PORRO ^porro' pro postea. 2 vt venirem SERio utrum ^ut serio uenirem' an ^orare serio'? 23 1 AVT DICAT QVID VVLT AVT MOLESTA NE SIET 529
in Hecjra (II 1, 26) ^at uide, quam pro "^quid uelit'. immerito aegritudo haec oritur mihi abs te, Sostrata'. 2 AVT MOLESTA NE siET [aut] hoc moraliter, nam cui hoc imperat aut cum quo hoc agit?
lo
530
nuntianda sunt,
24 HEVS HEvs ECQVis Hic EST hacc scparatim pronam apparet inter haec uerba pulsatam
distet ac uaria
15
huius rusticitas
^o
disciplina
statim
magis
v7tOKOQL(S(iarcc
^rus
eo'.
JEt 20
532
26 Dico EGO MiHi iNSiDiAS FiERi blaudimentum rusticus insidias putat. 27 Rvs EO pro potiore negotio ^rus' posuit. et maior 533
negatio
534 535
est, quam si diceret "^non uenio huc'. 28 NON POSSVM iNQVAM plus est quam ^nolo'. 29 1 DVM REDEAT iPSA ^ipsa' uel domina uel
25
ipsa
de qua agitur.
3 e u e T avbacia] aude TC 4 est] et T 6 prime Nam TC 7 porro om. T 9 m n^ s T sciet C 10 echira F, hac ira TC at] ac codd. 12 sciet T aut secl. W. 13 imperet TC hoc om. TC agat TC 14 et quis C, et q T, quis V\ h e T 17 ego sum c T uarie T 18 rusticias T facetia V, facie TC 19 discipline TC lepidissimum om. T 20 magis ubi dixerit om. TC et vno%oiQLaiLuxa sunt rru <^statim)> TC 7COTL6}ico V, -ta Gvv TttOMCMGL) cod. Cuiacii, ********** TC 22 insidias mihi F ins f T 24 pro potiore F, propitiore TC maius negotiura TC 25 buc uenio C\\ 26 nolo] dolo TC||
\\ \\
\
\\
\\
\\
\\
\\
\\
\\
||
II
||
||
25
386
DONATI COMMENTVM
MALAM REM <^HiNC iBis pro Hn malam rem'.)> ergo dixit, quemadmodum dicimus Momum ibis'. 2 Et apparet illum manu tactum esse, qui sic irasci-
536
30
aduerbialiter
quia dixit 'mi Chremes' quasi: meus indignatus est 3 Nam ab eo quod est meus uocatiuus adulescens?
tur,
'mi' facit.
537
non
31
quod omnia praetemptata sunt potius fieret, ut ad militis domum Chremes importuna quam deduceretur. neque enim conueniebat personae Bacchi aliesse
res
lo
infacetum aut ccKaLQOv. 2 illvc TRANSEAS VBi iLLA EST ut breuem uiam demonstraret, 3 amabo ^amabo' internon ^eas' sed 'transeas' dixit.
quid
aut
iectio
est
amusum
amantis, etsi
uerbum
4.
sonat.
539
1 1 HERI ALIQVOT ADVLESCENTVLI COIMVS IN PIRAEO hoc proloquio insinuatio personae eius est, cui narraturus est Chaerea, quae a se post scaenam gesta sunt. fit autem hoc populi causa, ut spectator oriculis accipiat, 2 coimvs ^coimus' quod subicere oculis poeta non potuit. consensimus ac pepigimus, ne sit soloecismus ^in Piraeo'
in
15
20
hinc ibis pro in malam rem add. TF, ; 1 <^in^ rem 3 illum om. manu 07n. abis dett. quia sic ego cur 4 dixit <[pithias cur^ dett. quasi C, quod si 5 quod est om. C sic F^, quasi {vel quam) dicat cur sic dett.
\ |
V TC
||
TC
TC
II
TF\
e
jj
meus] cus [in mg. al' meus m. 1) C 8 quod] quia C omnia <(sunt^ TC
\
7 ut
\\
\
|j
praetenta codd., corr. Bentley 9 quam res ofn. TC inoportuna C fleret C, flet T|| 10 adduceret TC bachiali auidam usum aut infacetum aut {om. T) akayron (aRiron T) TC, bachiali {sic vel bachidi vel baccandi dett.) quoniam aut infacetum aut importumim <^praeter {in mg. m. 2)y usum ideo hoc ipsum doriae praecipit (ideo 12 illa] {dett.)-, corr. W. duce Goetzio praecipit in mg. m. 2)
\\
\
14 etsi W.: et sic F, si C, ^^"^11 ea TC\\ 13 <et> non 15 aliquodT coimus in pireo V, choimus in pirreoT, *****:*cC|| 17 a se in mg. V^ gesta] facta TC 18 oriculis] oculis codd. 20 solescismus T\ accipiat ed.pr.: aspiciat {in ras. V^) codd.
\\
|
V TC
\\
\\
||
in pireo F, in pirreo T,
Impe
EVNVCHVS
pro Sn Piraeum'. bene inuenta persona
loquatur, ut
1 3,
3,
30-31.
4,
19.
387
(//7
20)
melius ^essemus'
12
3
Menaechmis 2 Sed
PRAEFECiMvs
av(i7to6LdQi7]v fscimus.
542
(v.
7 QviSNAM HiNC A THAiDE ExiT causa sciscitaudi est admiratio de habitu mutato et uix agnitus Chaerea. 546' QviD HOC HOMiNis EST uide an longam narra-
PRAETERnT TEMPVS quia Hempus constitutum est' 2 Qvo iN Loco quia *locus constitutus est' (v. 3). 3). 5 HOMO iPSE quia 'Chaeream ei rei praefecimus' (y. 2). 6 CETERi DEDERE '^ccteri' exceptis me atque illo.
1
10
15
81
tionem
pendeat.
possit
audire,
is
qui nondum amico narrante iam est an non est ipsvs est uide an po20
ignotam hoc habitu atque ornatu fallere, ab 3 qvid hoc hominis qui Antiphone uix agnoscitur. 4 qvid hic ornatvs EST quod a Thaide ephebus exit. quod de eunuchi ueste indutus est. 547 9 QviD ILLVD MALi EST quod timidus egreditur.
tuerit meretricem
a T c ] t T F, perum O T, coimus C, 3 loquitur T|| persona cui (cur C) narraret TC 4 simbolis codd. 5 minore plau C in Menaechmis om. TC numquam] minime num (nu T) cum TC; minore nusquam 7 profecimus C\ 6 E] est T Plautus <[bene)> fui Plautus fecimus enim 6v(i7ioruQxfiv V, simpostarcen (-trace T) TC 8 scoreo C om. T ephebo TC, ephebu V 10 quia tempus 11 et 12 quia dett, om. TCV\\ deU., om. TCV\ est om. TC 12 ei om. T 13 <(et)> ceteri (cgtere C) dedere ceteris TCj| 14 hic a t e r 15 admiratio om. T commutato TC et om. T 16 hoc h e cheree TC T\ longe TC 17 narrat
1
orn.
pireum
2 est
II
||
||
\\
\\
II
||
\\
CF
I
\\
II
||
||
et {om. T) iam pendeat TC, nar(rat id 7ng. m. 2) 18 an affectus jpendeat F; corr. W. duce Teubero NON est] non 20 hoc h e 21 exiit
m
\\
q etiam
\\
e
I
<e
>
||
II
22 est om.
TC
23
\\
est
T T
TC
orn
25
=*=
388 548
et
DONATI COMMENTVM
10 QviD
scisciTARi ^sciscitari' est occulta magis cognoscere, ut (^Verg. Aen. scitantem o. Ph. m.'. 15) ^Eurypylum
siT
secretiora
II 114
rimari ac uelle
549
gestum
obicitur,
NVM Qvis Hic EST NEMO EST in hac scaena uerba uultumque indicant exeuntis, cui obuia persona
sub 2
cuius
gesta narrabuntur. nvm qvis hic est nemo est nvm qvis hic ME seqvitvr duo metuit: ne quis ex bis obuius comprehensor occurrat et ne quis sui persecutor exsistat.
spectatoribus
occasione
550
2
pere'
10
actiuum uerbum posuit pro neutrali, ut sit: licet mihi erumpere hoc gaudium?, cum sit *^erumpere' quasi exire et ^mihi' pro a me. 549 1 3 NEMO HOMO EST quamuis ^nemo' <(ne homo)> inquasi
tellegatur,
tamen
"^homo'
addidit,
ut ueteres
solent,
tc5
1.5
550
an
pro
exclamare,
ut
rumpere uocem
551
nam ^pro luppiter' dicturus est. dicitur qui exclamat? 3 1 NVNC EST PROFECTO ordo ct scnsus hic est: nunc 20
est
profecto
tempus,
cum
perpeti
possum me
interlici.
2 mirari esto occulta 1 sciscitare (2.) F, om. f codd., corr. Lindenhr. eripilum (-pulum T) sciscitantem hic om. C 4 Nunquis F|h-e^n^ecodd. {sscr. V^) ex 5 gestu uultuque in hac scaena om. uerba om. C
j
TC
TC
T
\
\\
||
|1
7 Nunquis 6 subicitur 9 sui] h T\ shic C^ sit (7, sic T 10 iamne] hoc mihi licet F, me hoc licet 12 licet 11 ut sit erumpere om. T C, h 1 g T 13 exire et] exiret cum TF. ut codd.; aut Steph. sscr. C^ 14 ne homo add. W. TC, exif |et intellegatur post 15 solet T 15 ueteres ed. pr.: uere codd. tc5 bomo T 19 proh F^ 17 promittere aQxuiGiLoi F, 21 me possum 20 ordo proth T profecto om.
cunctis
cum
codd.
\\
me
m T
II
me iam me C
F,
1|
T
\\
\\
II
\\
||
II
****** TC
II
TC
|1
II
||
EVNVCHVS
III 4, 10.
5,
17.
389
hoc autem cur dixerit, ipse statim subicit causam. 2 CVM PERPETi ME POSSVM animaduertendum quod ^cum' si coniuncte legeris, quando significat, si separatim, 'cum' 3 nvnc est profecto figurate. ac condum significat.
iuncte lege sine distinctione.
5
552
crimen ostendit, uelut ipsa sit campus fortunae possessioque instabilis uariorum. 5 SED neminemne cvriosvm intervenire nvnc mihi 553 apparatus ad intentionem futurae narrationis dicitur.
lo
554
Qvi ME
SEQVATVR
est.
id
tristibus
molestum
nam
2 obtvndat odiose II) grauatur narrare quae dolet. 3 obtvndat molestus et odiosus sit. instet ac repetat. 4 enicet evcpwvoTEQov quam ^enecet'. 555 7 1 QviD GESTiAM dccst 'quaercns', ut sit: rogitando
2 qvid gestiam monstrare gestire <^est)> corporis quid sentias. hoc autem constat a pecudibus ad homines esse translatum. 3 Gestire est sensum corporis gestu indicare, quod magis
15
motu
20
'
animalium
quid.
lustris
1
est
mutorum.
Vergilius {Geo.
dixit
atque
hoc
utpote
*emergam' ut ex domus.
hoc ex hac corr. ut vid. C\ cur ed. pr.: cum F, om. TC subiecit C\ ipse dixerit <:^ca^causam T|| 2 cvm om. TC ubi aduertendum quod F, om. TC 3 quando] qui T si separatim] separatim TC 6 contamini T 7 ipse T possessioque fortunae vita] uita/// 9 -ne (forme C, formae [m mg. uel fortunae] V) codd., transp. W. om. TC \l-t-n-m- T 10 ad] sed TC 11 sequitur C capit TC alf/s F, at his T, ab his C 13 gratulatur codd., corr. ed. 14 repetet T(7| narrare om. pr. quod V tediose 15 enicet] enecet codd. ne v(poiv\6TfQov V, ***** C, om. T 17 quaerews F, queri qvid gestiam quam] que C, q3 T om. V 18 est (post monstrare) add. dett. centias T, sentiat C hoc om. TC 19 a studibus T translatam C 20 sensu TC\ gestum F, gestu T 21 est om. TC hruiorvim {= dett.) \et om. C 22 uideas lauandi] i g 1 C, etc T propter quidj perpet9 (-ti T) quidem TC 24 meretrici TC
\
quod in mg. F*
\
CV
II
||
||
||
\\
\\
||
\\
||
TC
\\
II
II
II
i|
||
390
DONATI COMMENTVM
lente,
Cicero (in Pis. 12, 27) ^at ne tum quidem emersisti, lutuquaeso, ex naturae tuae sordibus'.
656
8 VESTiTVM HVNC NACTVS beue 'nactus' dixit, ut qui non sumeret, nisi suasisset hoc occasio. 9 1 ADIBO ATQVE AB EO GRATIAM HANC SCnSUS et Ordo 567 hic est: adibo atque ab eo gratiam hanc inibo, quam 2 atqve ab eo gratiam uideo hunc uelle a se inire. HANC QVAM viDEO VELLE iNiBO gratiam inire est dare
beneficium ac per hoc mereri alicuius gratiam id est ami3 Sed haec est elocutio ^gratiam ab eo inibo' citiam. pro ^eius gratiam merebor'. nam ^ab eo' amat Terentius
lo
pro eius ponere, ut in Andria {I 1, 129) 'primum ab eo 4 Inire animaduertenda iniuria est' pro ^eius iniuria'. autem gratiam est mereri gratiam. Plautus (Curc.III 35)
668
solidam et grandem gratiam'. QVID EST QVOD SIC GESTIS AVT QVID SIBI HIC vestitvs qvaerit facete repetit uerba eius interrogans, 2 qvid sibi ut sciat se iam pridem esse praesentem. Hic VESTiTvs QVAERiT facctc ct figuratc dictum est. sic et
Hnibis a
me
i5
10
659
45) ^ut pernoscatis, quid sibi Eunuchus uelit'. QViD EST qvod laetvs sis uide aliud esse 2 qvid tibi vis nQog xb gestire, aliud laetum esse. *quid mihi uelim' (v. 8); satin sanvs es itQog t6 ^sanus
alibi
{prol.
20
11
lutulento V\\ 1 at] ac tu mersisti 0, -cisti ex <(miserrimis)> Cicero 3 hunc 2 queso dett.^ ceso TC, ceno n- T dixit nactus T ut om. TC'\\ 4 sumerit T hoc om. V\ 6 adhibo F, adhibo T|| ad cassio TC\\ 5 adhibo F| g-h7 udeo C uelle hunc T a velle om. T a se inire F, hasce mereri mire C ab eo] habeo C 8 quam hanc C 9 pro hoc TF.: rei codd. gratiam <^mereri {in mg. m. 2)y F|l 10 hoc est habeo et ibo C\\ allocutio TC, adlocutio F, corr. Steph.
I
CF
||
|1
\\
1|
TC
12 pro eius om. C ab eo] ab illo Ter. 14 est et Don. ad Andr. l. H 13 ire autem in gratiam TC gratiam om. T mereri] meretrici C H 15 inibg T, inibit 16 quod s g T a me] tam F, tamen TC stolidam TC h u q T 17 repetiit uerba in mg. F^ H 19 hic <uult> 21 1 s T sis 20 uelit om. mg. V^ quaeritur C
11 a& eo F, habeo
\
|1
!|
CV
\\
11
\\
TC
\\
TC
uid3 T, uide G 22 nqoG xo F, * * * C, om. T 23 quid mihi TtQoo uelim] mihi quid quaeram Ter. \ es (est T) sanus TG t6 F, * * * (7, om. T
\\ \\
\
EVNVCHVS
sim anne insaniam'
his
lU
5,
815.
391
560
3 qvid me aspectas qvid taces (v. 8). duabus interrogatiunculis descripsit uultum dicturi. 12 1 O FESTVS DIES HOMINIS AMICE SALVE dcCet a
salutatione incipere luculente dicturum; illum autem ueri simile est et percussum re noua et audiendi cupidum
immemorem
exstitisse salutandi.
qui causa est festi ac laeti diei an qui ipse tantus sit, 3 o festvs dies <(hominis)> quantus est festus dies? pro: homo festi diei. sic dicitur etiam scelus homo. Ennius
(Ann.
I fr. 15 M.) ^o pietas animi'. QVEM ego nvnc magis beue additum
cum
lo
tamen magis [ut aliis amicis antepositum] neminem cupit. 14 1 IMMO HERCLE OBSECRO TE VT AVDIAS boUUm 562 compendium, ne multa diceret ad commendandam ut 2 immo hercle obsecro bene solet narrationem futuram.
contulit
ille
15
quam
id agere uelit:
5f)3
frater quaeritur an
20
Thaidem, quam frater sed intellegere debemus modo notitiam ipse nesciuerit. non uultus sed famae positam esse, quam famam potuit
esse
1
notam
sum
\
TC
insanus
I
TC
qvid taces]
\
||
2 hic codd., 3 h a
||
sscr.
V^
||
re
I
noua
ille
||
5 et i. in ut
T
||
audieni
et
in
* 7 tantus C 9 scelus hominis .^ 11 e n cum cupiat 12 antepositum] bn positum C, positum T uiderit Goetz: cum uia TC, in uia F; cum optet dett. 13 ut aliis C antepositum {repetita ex antec.) secl. TF. 14 Imo C obsecre tua li5 commendandum 16 ob
immemorem
|| 1|
m. 2)
F
||
j
6 salutandi
II
F
T
\\
||
17 uerba om. ut] cum T apparet (sscr. id Bahbow: quid codd. agere F|| 18 dicit V\\ frater in mg. V^ q a f T querit TC 22 uultu frater phoni TC, a.ntiphoni esse om. C
\
TC
||
TC
||
392
DONATI COMMENTVM
ex Phaedria et Antipho scire. at uero aliam notitiam negauerat Chaerea sibi fuisse cum Thaide, hoc est uisus, 2 novi nempe [vt] opinor [uultusj oris et corporis. THAiDEM uerisimile est haec scire Antiphonem, qui adeo et est ordo hic opinor noui, nempe sit familiaris Chaereae. 3 nempe^ opinor thaidem optime et ab illo <^Thaidem. tacitum et ab hoc nomen allatum est, ut appareat quam
:
564
quam possit assequi quae dicentur. QVID EIVS TIBI faciem praedicem avt lavdem praedicamus ut sunt res, laudamus extollimus. 2 Vel praedicamus uoce, laudamus argumentis. 18 1 qvam elegans formarvm spectator siem 565
17
1
nouerit et
10
facile.
15
564
eivs tibi ordo hic esse debet: quid ego tibi nunc eius faciem praedicem aut laudem, Antipho? in hac commotus sum, cum me ipsum noris, quam elegans formarum spectator siem; ut sit sensus: in hac commotus
17 3 qvid ego
sum, ut
merito.
ille solet,
565
18
spectator probator,
ut
pecuniae
specta-
tores dicuntur.
1
secl.
et 07n.
TC
\
ai V, aut
oris
\
T
\
Rabhow
5 Qt est nemphe t T 6 <ut> opinor F, 8 adsequi quae dicentur om. in ras. V^ (== dett.), om.
uero vx om.
\
V
C
\\
3 uultus (multus G)
|
c
\\
T
| \
hoc TOJI
ablatum TC\\
aut in ras. V\ ac TC\\ 10 praedicemus F, praedicem (7, praedicice T res in mg. F^ 12 elegans {post om. TC extollimus laudamus om. T q TC\\ si spectator (spector C) formarum) F, eligans T
TC
\\
m. 2)
pr.x tibi
<si> iudicii
codd.
\
numquid
nunc
sit
TC
\\
constantis {corr. est] et 14 non quid ed. cui add. Steph. eius 16 ego om. 15 qvid] qui
\
]
TC
TC
|
||
TC
\\
TC
aut] an
\\
(7
|1
17 sum]
||
18 spec
19 ut iHe solet qui ut om. T solet qui ut scis (sis T) TC ac] at pro nneto merito T 21 probatur C
scis {corr.
|1
ETOVCHYS
5,
17-25.
393
6
568
*nam
19 1 iN HAC COMMOTVS SVM non est consequens: esset autem, si diceret Hn hac conunotum me scias'. erit ergo 2 primam esse dices scio o ordo et sensus qui supra. fiduciam elegantiae, et de alienis oculis iudicare! 20 1 QVID MVLTA VERBA AMARE COEPI Ordiue Cgit, 567 2 Et bene prius est commoueri, inde amare. non ante dicit, quid aggressus <(sit)), nisi amoris mentione
quo cogente nihil infectum est cupientibus. svBMONViT ME PARMENO leuiter monuit. et recte, 2 Et totum optime; nam quia *arripui' dicturus est. ut non erat boni adulescentis hanc technam reperire, sic ab alio repertara fuit plane ueri amatoris arripere. 569 23 1 TACiTvs ciTivs AVDiES morantem solemus cor2 Et bene celeriripere extra ordinem percontantes. 3 Et mire, tatem promisit, qua facile tenetur auditor. tamquam sola interrogatio morae sit. 570 24 ET PRO ILLO IVBEAxM ME ILLOC DVCIER Hubeam' sic et turpe factum mirifice dixit tamquam in re honesta.
praelata,
22
lo
is
571
plerumque perseuerante impudentia releuatur. 25 QVID EX EA RE TANDEM VT CAPIAS COMMODI trausit a reprehensione facti ad causam facti.
2 diceretur T me scias erit in ras. 1 consequens] gns C 3 esse non agnose. Ter. codd. (=dett.), ut scias erit o verba discessio TC\\ 4 fiducia codd., corr. ed. pr. et] e
||
|
20
F*
TC
\\
\\
6 comom. V cepi 0, c T, ^^coepi (sscr. m. 2) V (= dett.) 7 non C, nam V\ et breue TC moueri F, commouere C nisi C, sit add. W. quida gressus TC, quidam gracZus V uisi V\\ 8 prolata.? me par T leniter V\\ 9 summonuit V 10 et toium F|| 11 non erat dett: nouerat CV, (in mou- corr)
\\
\\
||
T tenhcnam C, tenchnam T, technam (in mg. rhiva) V\ 13 citius in mg. F*, om. audiens morantem sqq.] 14 perconstantes T, perconhoc schol. ad qvid id est pert. tantem F quam 15 tenet 16 sic C 17 me om. TC
1
TC
TC
\\
TC
T\
\\
TC
\\
\\
illo
mirifice Schoell inter iube amico 18 dixit om. (iubeam me dett.) honestum F, -sta TC, corr. W. sit TC, sic <^quod uile sit)>
C, illuc F,
TCV
'^Mucier F, d
\
T\ iubeam
\\
TC
uela
11
<^ipsius)> in ras.
F^
reuelatur T, reualeatur C, releuatur T vt capias] uita pias C, capias F, commodi] c jT 21 a] ac C ad causam (= dett.), ac de causa TC
\
|1
394
572
est
tire
DONATI COMMENTVM
27 NVM PARVA CAVSA AVT PARVA RATIO EST
interrogatio ,
sic illata
Antipho
sit
573
LAETA VERO AD SE ABDvciT DOMVM omnia mire: quod ^laeta', quod ^abducit', quod Momum', quod ^commendat', quod ^uirginem'. specta singula et mirare uir1
28
tutem poetae.
577
29
COMMENDAT
V.
locus
iuitium
erroris
continens
2 cvi tibine non interrogat sed miratur. apud Thaidem. 3 SATis TVTO tamen quid hic facit Hamen'? utrum hoc dicit: etsi meretrix, tamen satis tuto agit? an: etsi
lo
578
Chaereae, satis tuto tamen, quia nullus accedet alius? 30 1 edicit ne vir qvisqvam tiubemus uelut edicimus
imperatoris sunt dicta ^.
certe ne ullus uir accedat.
2 et mihi ne
abscedam imperat
i5
579
ac
in loco
hoc
et
sim miser,
est
utpote
dono datus
et
seruiens
meretrici.
ironia.
580
32 ego
dentiam mulieris
exprimendam,
20
de custode eunucho.
581
33
nam
dixerat
me
sequimini'.
2 pavcae
qvae
25
ciRCA illam essent relictac nonnuUae, ut lauari possit ea hoc uirgo, quae sub uitii huius occasione nuptura est.
inlata V est om. T 2 awwuere F, abnvm] nunc TC 4 deducit TO, deducit V 5 leti TC adducit TC, 6 uirgini rfeducit V spectata T singulare TC, -lare
1
\
TC
V,
\\
nuere
\\
II
TCV
\\
II
8 coMMENDAT
\\
9 cvi tibine]
|
cum uitium
(uicium C) codd. 11 dicit W.: dum codd. etsi 2.] et sic 0, et sic V 12 cherea V 13 edicit] et dicifc T uidemus uelut (-ti T) edicimus imperatoris sunt dicta TC, iubemus uel uiue dicitnus unde edictum imperatoris est V (sim. dett). Fort. iubemus uolumus, edicimus <(imperamus; nam edicta^ im14 ne ullus uir accedat Teuher: nullus uir peratoris sunt dicta accedit codd. 16 vt om. T 18 yronia CF|I solum TC 19 iiliir]6L6 F, **** C, om. T impudentiam codd., corr. 25 uicio codd., corr. ed. pr. Steph.
\\
\
||
\\
j|
II
EVNVCHVS
III 5,
27-:i7.
395
enim totum sic inducit poeta, ut non abhorreat a legitimis nuptiis, in ea praesertim quae uxor futura est.
682
3 MANENT pro *remanent': ag^alQEaig. 34 1 NOviciAE PVELLAE XvGig'. nouiciao et puellae. 2 CONTINVO HAEC ADORNANT VT LAVET ^haec' pluralitcr pro hae, ut in Phormione {9, 23) ^haecine erant itiones'.
^adornant' autem ex medio significatu pro apparant. 35 1 DVM APPARATVR impersonaliter dixit. 2 Et
583
Mum
lo
apparatur' pro dum apparetur et ^sedet' pro sedebat. 3 viRGO iN coNCLAvi SEDET conclave est separatior
locus in interioribus tectis, uel quod intra eum multa loca clausa sint ut cubicula adhaerentia triclinio.
584
beue ad hortamenta repente pictura aggrediendae uirginis, ideo quia non ad hoc uenerat Chaerea, ut continuo uitiaret puellam, sed ut uideret, audiret essetque una (cf. V. 26)., cum nihil amplius cogitare ausus fuerit, 2 iovem qvo pacto mira usque dum picturam cerneret. inuentio, qua haec pictura tribuitur domui meretricis ad1
36
RESPECTANS
accedit
i5
omnium pudicitiam morum: contra parsitnoniam 3 iovem autem, contra dignitatem, contra pudicitiam. Qvo PACTO DANAAE MisissE AivNT bcne ^aiunt', et quia fabula et quia tam turpis loui quam apta meretrici. 585 37 1 Qvo PACTO danaae misisse aivnt qvondam quae
uersus
20
legitimus C est] * * * * C, om. T 4 pvellae 5 continua T lauent 6 <^pro^ hec inerant uitiones TC, haec meae rationes 8 apparantur TC impersonaliter apparetur 07n. T 9 apparantur C apparentur CF|| 10 separatior] spatio^ TC{dett.), secretior tectus T 12 sunt 13 Respectans t q p V \ suspectans Ter. 14 accedi C 17 cum nihiVJ cui TC (utque ornamenta nihil dett.) fuerit usque W. uerituscogitaret TC, -tare/// 18 picturam que C, (sscr. putaretur m. 2 dett.) V, uirtusque 1'
1
inducitur a poeta
\
a]
tam
TC
cccpsgeaLg
\\
F,
||
\\
\\
\\
V
:
II
TC
|
II
TC
\\
\\
haec
\\
om.
\\
Westerh.
TC 20 21 autem
||
|
io\t:m] luppiter
TC
{sscr.
||
m. 2) F, corr, 22 danne F,
\\
dane T, darie C misse TC, misisse (corr. m. 2) 23 tam 24 dane misisse (mississe C) aiunt quondam TC, d m a
CjJ
396
aptior
DONATI COMMENTVM
pictura
quam
puellae
haec,
et
domui meretricis ad amatorum illecebras quae exemplum continet amoris et amoris amoris ad louem pertinentis et amoris non
paruo propositi, sed auro in gremium fluente
in
gratuiti nec
uenalis?
tum quod
gremium Danaae
ipse ut splendidus
nonne uidetur meretrix docere adulescentulos illam corporis partem auctore loue uelut inauratam 2 iMBREM AVREVM uou rorcm uel pluuiam sed fuisse?
imber
illabitur,
'imbrem' addiderat:
586
38
intueri.
EGOMET QVOQVE
10
587
39
^ludum'
586
38
lAM OLiM iLLE LVDVM bcne non ^scelus' sed 2 impendio id est magis magisque. 2 LVSERAT iam olim ille <(lvdvm)> ut (Verg. Aen.
dixit.
15
XII
588
680) ^hunc,
1
oro, sine
me
4:0
DEVM SE
afferant
IN
HOMINEM CONVERTISSE
(pLl0(i0(pi%S>g
Terentius demonstrauit,
ciuitatibus
20
atqve
in alienas
inlecebras
tegvlas
aporum
\
TC
ad] ab
\\
C
\
2 et
||
amor puellae
4 paruo
CV
C
in gremio (darie
C, fruente
5
\\
Danaae
ut]
\\
dane
6 ymber C'\ inlabitur V didus V <ut> meretrix TC, in 8 fuisse docere GoetZ: ducete F, ducens TC meretrice V Ymbrem TC rorem uel pluuiam V {= dett), rorem om. T 10 id iucturam (uict- T) TC \ 9 ymbrem C addiderit T 11 cum TC|| est om. F coEPi] expectare cepi TC, s-c- V 13 lam o i 1 V sed ludum om. TC 14 impedio T, om. V\ 16 hunc oroj idem V ignis magisque C 15 lux erat TC 17 arnunc curo C, hunc uno T, hunc V furorem] fur TC con18 in otn. TC chaismos ed. pr.: ***** TC, om. V
II
\
\
C)
et
TC, danne
iuppiter ut
splendidius 0, splen-
\\
||
\\
||
\\
\\
vertisse]
(pLXo60(pL-iid)g
W.
ed.
||
||
21
adferant
T
\
peccatoris
TC,
-toris {corr.
m. 2)
EVNVCaVS
5,
3844.
397
hic apparet separatim louem, separatim auri fuisse picturam. 3 DEVM SE iN HOMiNEM CONVERTISSE utrum quia lup-
humana forma aurum infundens pictus erat in tabula, non pro loue aurum? an ^in hominem', id est in hominis 4 atqve in alienas tegvlas audaciam atque fiagitia? 5 Et tegvlas tectum. 6 Et satis Acrisii scilicet.
piter
589
comico charactere locutus est et presso stilo. 41 1 vbnisse clancvlvm per implwivm haec omnia non ut difficilia factu, sed ut humilia et loue indigna proferuntur, ut merito sequatur "^ego homimcio hoc non facerem?', quod non solum non loui, sed ne homini qui-
10
2 fvcvm factvm id est ut erat. 3 fvcvm hoc est insidias et fraudem. 4 Et mvlieri pro feminae. offuciam, fraudem. 42 1 Qvi templa caeli svmma sonitv concvtit ab 590 auctoritate personae, ut fit in exemplis. 2 sonitv con3 templa cvTiT parodia de Ennio (Bihh. trag.^ p. 79). CAELi svMMA tragicc, sed de industria, non errore.
nisi
dem
furi
aptum
fucum faceret,
15
591
oratoric ut
et
loucm
20
detraxit
sibi:
ille
est
deus
magnus, ego
592
44 1 DVM HAEC MECVM REPVTO ACCERSITVR LAVATVM iNTEREA viRGO seiTiauit ordiuem nuptiarum. et proprio uerbo quasi de nuptura dixit 'accersitur', ut alibi (Ad. V 6, 1 2) 'quam mox uirginem accersant'; nam ipse
25
humana forma om. T tabulis C 4 an in homine C tiam C\ TEGVLAs] tabulas 6 Acrisii W.: aeriy T, auri in ras. V^ Et tegvlas tectum W.: tectum et
1!
C,
iouem separatim
||
||
||
2 dct*m 5 flagi-
||
aerei C,
tegulas
codd. comicos TC\\7 caractere F, caracthere C, carapte T\ 9 factum 10 hoc n-f- V\\ iouem digna et] ut 11 iouis C ne om. 12 fieri T <non> erat TCV, corr. dett. ut om. C 14 officinam (-nam in ras. V^) codd., cori'. W. femina C, feram T 15 summo sit C 16 persona in om. T 18 suma tragice F, sumairagica C, suma ragica T\\ 19 EGo om. r 20 <ut puta> ille dett, om. T\\ hoc n-f22 acersitur C a 1 i u 24 accersant] accersa TC^ accerse
I
II
T TC
TC
\\
\\
||
||
i|
TC
11
F F
II
nam] nunc
TC
||
398
DONATI COMMENTVM
non
haec
593
dvm haec mecvm repvto primum nunc in mentem uenisse, cum esset in meretricis domo.
2
avvTOfila,
qua
solet,
ut
5
(Phorm.
EAM
timis
m
46
2 deinde
lectvm collocarvnt uide an aliquid desit a leginuptiis; nam et ipsum uerbum ^collocarunt' proprium
1
594
STO EXSPECTANS
dixit ^stabam'.
SI
2 exspectans desiderans. ^ Et mire omne tempus exsecutus est salua ueritate, in qua Vergilius neglegens inuenitur, cum post occisum Mezentium non facta noctis mentione statim intulit {Aen.
non enim
XI
595
1)
47
^Oceanum interea surgens Aurora reliquit'. 1 CAPE Hoc flabSllvm ventvlvm praeclare non
^Lfi7]6t,v
15
induxit,
per
quam
596
et gestu explicandum. particulatim, cum qua diligentia et dsLxnTi&g iubet quasi nouicio et imperito! 48 1 VBI NOS LAVERIMVS Sl VOLES LAVATO uidc USUm
20
uerbi
tam
cito
et ^ubi
rimus'.
Aen. II 67
1
68)
tristi similis,
^namque ut conspectu
in
medio
uetulum C\\ 14 s-a-.r- F^ H 15 cape h-f-u- F 16 sed om. C uerba ipsa om. TC per ^i^riGiv dixit F^ per h f d mim h c (MIM hc T) induxit TC 17 Vetulum ! F 18 demonstratiuum om. C getu T, getu <(* *^ 0|| 19 Cape hoc fla F 20 dixrtxwt; F, **** TC\ qua iubet om. T nouitio T, muncio C imperio TC 21 laverimvsJ 1- F|8-u-l- jTFI uide 399, 1 lavato om. C 22 lawawmr F nos om. T^ 24 ut om. V conspectu T
T)
2 haec et haec] hoc kepvto] r cum ex dum corr. C essent V\\ 3 eogitatam ut imus redimus 4 redit quia cvvroiiia F, * * * * desit a] est ita" TC\\ uenimus F, utimur 6 an] in 9 si qvid om. 8 adscribitur probonis codd. , corr. ed. pr. ivsQyeiu F, energia TC, corr. MiHi] in C impararent uirtute T 12 occeanum (occiSahb. 11 est dett., oni.
habiturus est
nunc om.
V
|
TC
|
||
\\
TC
TC
\
TC
TC
\\
TC
\\
TC
II
TCV
\\
II
||
II
CF
|
||
||
||
EVNVCHVS
batus
est,
i.
in
5,
4554.
quasi
399
satisfacientis
c.'.
si
voles lavato
cum
cum
uirgine.
4 accipio
TRiSTis bene
tamquam
597
4r9
licct
598
50 1 Qvi ESSET STATvs statura corpori ascribitur, 2 Ergo status est schema, status ad habitum refertur. statura longitudo corporis. 3 fl.\bellvm tenere te ASiNVM TANTVM quia hoc ministerium delicatorum seruorum est. 51 omnes prorvvnt se uerbo
usus
est.
lo
599
iioo
neutrali
quasi
ct
actiuo
52 DOMiNi
potest esse.
VBi
ABSVNT
^ubi'
et
loci
tcmporis
15
601
53
interea somnvs virginem occvpat utpote comet oblectatam flabello atque ab eunucho 2 ego limis specto *limis' si nomina-
pluralis,
unde
singularis, transuersus significat, si septimus 20 3 Nam 'limis' est transuersus, deest *oculis'. limen quoque dicitur, quod ingredientibus ex-
cum igitur dissimulant se euntibusque transuersum est. homines uidere quod uident et non recta facie sed transuersa intuentur, limes dicuntur aspicere.
25
603
et
54
sine
sic
'sic'
SetKTLKov est
necessario
'per
flabellum'
4 probatur C, perdatur tII iocunde V\ faceret TCll scema F> 9 Ergo] hoc T 13 proaut T se] sed scena TC quasi] quia T 15 a6sint occvpat] opprimit <^et^ ubi T|| 17 uirginem somnus 19 expecto 20 singularis est TC\ Ter. complessa C transuersum C 22 dicitur om. T ingrediuntibus (-de- V) TV\ dissimulat exeuntibus 0, om. T 23 transuersus est om. 26 sic] si T\ C 24 quod <se> transuerso C, -se T drAxiMov F, ***** 28 <(et> panmi codd., corr. ed. pr.
3 uellet magis 1 i c 6 tvm] -N- C, eni T\ istud 8 sTATvs corpori] staturi
II \\
TC TC TC
||
\\
\\
TC
\\
V
1
\\
TC
\\
\\
\\
TC
II
TC TC
\\
||
400
601
DONATI COMMENTVM
53 4
LiMis SPECTO cum limi dicantur obliqui generahoe tamen proprie de oculis dicitur. 55 PESSVLVM osTio OBDO scilicet ut amoueret arceretque 03 auxilium uirginis.
liter,
604
56 1 QViD TVM FATVE quid euim praeter uitium superest, ubi amator est adulescens et uirgo dormiens et 2 Grate explicata narratio est, quam audientis in clauso? curiositas finit et cuius in extrema parte maior attentio
est.
auditur.
FATEOR "^me fatuum, qui hoc quaesiuerim' sub4 an ego occasionem uide quanta dixerit: non
sed
lo
^occasionem', non ^animaduersam' sed *"hanc' sed "^tantam', non ^angustam' sed non ^ostentatam', ^breuem', non '^appetitam' sed ^exoptatam', non 'repenti-
^uoluntatem'
5 Et bene ^insperatam': aliud nam' sed Hnsperatam'. enim sibi promiserat, ut supra diximus (ad v. 36), non quod pictura occasioque persuasit. 606 58 TVM POL ego <is)> essem eunuchus scilicet.
15
607
2 SED 59 1 SANE HERCLE VT DICIS dcCSt Hta CSt'. iNTERiM DE SYMBOLis QviD ACTVM EST bcne mcmor cst pcrsonae quam induxit poeta per hanc interrogationem. 3 SED INTERIM DE SYMBOLIS TtaQOLHl&dsg' aXla TCEqI tOV
IOlqlSlov ;
20
608
60
generi.
FRVGi ES
2
utilis et necessarius, ut
fruges
humano
25
^Frugi' est ergo, in quo est aliquid quo 3 discvm ^Discum' nomen est fruamur, id est utamur. proprium.
1 sPECTo] excepto codd. limis TO, limis V\\ 2 pro de T\\ 5 fatve] f 3 hostio ammoueret C -que om. V\ 7 gratis T, glate uictum T 6 est om. et ^.] ic ut vid.
TV
II
'
TC T
\\
\\
2,
C, gwtte 10 uide
9
II
me
\
in ras.
occasionem om.
optatam
0;.
T ammam
s-q-a-est F| simbolis
bolis codd.
\
TC
II
F^
i|
11
||
|j
********** TO
TtccQoiiiiaidria (01
21 simest personae sscr. V^ in ras. m. 2) ocficc Ttsgl xov v.(iiQi8Ca 23 fugi T utilis et] ut illi se
\
\\
TC
TC
EVNVCHVS
609
5,
5365.
IV
1, 1.
401
61
SED TANTO ocivs PROPEREMvs ^properemus' dixit 2 mvta vestem haec oUovofiLu <(est^
domum
610
ut
62
^nescio'.
sit:
VBi 2
mvtem PERn uultu ostendit quod subauditur nam domo exvlo deest ^prope' aut ^ueluti*,
*citur: domo
611
uentus
est.
3 ^Exulo' duobus modis diprope iam exulo. et de loco in quo exul est et de loco ex quo eiectus 4 metvo fratrem ne intvs sit causas ostendit, cur
penitus ueluti exulet.
lo
et
est
t^vyfia
est.
ad
nam
et
hic
^metuo' subaudiendum
612
64
mea.
proximvm est vbi mvtes hoc est: domus 2 recte dicis eamvs ipsa uerba quodammodo
iBi
15
festinationem sonant.
613
^porro'
postea, deinceps.
ly.
1.
615
iTA me di ament qvantvm ego illvm vidi ea persona quaesita est, quae terribilem credat militem, ut eo magis in experiundo uanus ac ridiculus esse possit.
1
1
ita
1
me
di
TANTo] tn
C, om.
C
\\
I
remur T, ow.
*****
C T
\
C
ad
hanc
id F,
\
propaF,
dyiovoiiia
addid
T, addit
\\
chremes codd., carr.Steph. 4 ostenditur V subadditur T 5 exuo ex exeo corr. C esulo (sic semper) T rehiti T, eielicti C 7 <(et> in C 8 frater C, ff/// V\ quo <loco> TC est in ras. V^ siet V causa T 9 domos C 10 iure T <et> paratur F,
\\
\
||
\\
\\
praeparat
12 est sub11 estj esi t^vucc F, * * * TC audiendum 14 eamvs] 13 vbi mvtes] u F, mutes e 15 festinatione C 16 porro] p porro om. C V\\ 17 dii codd. ament om. T q e i T vidi <(bene> ament om. 18 est om. interibilem T ut om. T 20 dii codd. b <et> a T loco et quid om.
\\
\\
TC
\\
TC
|
\\
\\
TC
\\
\\
II
rC
II
TC
TC
Donati comm.
rec.
Wessner.
26
402
gestum ut iam
sit,
DONATI COMMENTVM
hoc
est in conuiuio militis,
quae
in
proscaenio
gerantur,
616
^^^^^^^^'^affertur, ut
2 NEQVAM iLLE HODiE <^i.^ ^iUum' et Hlle insanus' sic omnibus insuauis miles esse noscatur. 3 NAM POSTQVAM iSTE ADVENiT iustauter admouct, qui
Chremes. 1 MiLiTEM ROGAT ct hic quasi de odioso ^nilitem' 2 continvo irasci ut riuali. dixit, non ^Thrasonem'. fi 1 Q 5 1 NEQVE NEGARB AVDERE ut amicaC pOSCCuti. 2 iNSTARE VT HOMiNEM iNviTET uide impudeutiam meresit
618
10
tricis:
primum
petit, ut
eum
620
uitet,
torem, ne existimet altero riuali iniuriam fieri Phaedriae. et simul hic nQ07taQa6Keviq est uirginis agnoscendae. 622 8 1 INVITAT TRISTIS MANSIT IBI CVM ILLA aduleSCeUS 2 Et mansit pro remoratus est, id est accubuit scilicet. nec recessit. 3 Si miles, (^na^n id} ^mansW significat.
^mansit' passus est; si Chremes, "^mansit' immoratus est conuiua; nec enim statim discessisse accipiendus est. 4 TRiSTis inuitus, non libenter, ut e contrario Vergilius
(^Aen.
20
236
37)
\
^uobis laetus
e.
h.
c.
i.
1.
t.
c.
a.
a.
2 quae] est 1 in om. T demonstrat om. geran4 illis et ille tur Klotz: geruntur F, om. possumus 7 cremes insanus C, ille callide insanus V 5 effertur Steph. H milite codd.., 8 hic W.: hoc codd.:, hoc loco Schoell (^&ty T 9 dicit T nam C transonem T 10 avdere] corr. Steph. 14 id 11 ut homini inuito (-ro C) codd. a amicum
||
|
TC
\\
TC
TC
TC
||
II
F om. TC
||
1|
TO
i|
\\
II
15 altero (corr. m.
I
dett.)
V
\
16
18
TCQOtci naQaayisvri F,
******
id
tristuj
m-i-c-i- F|
iLtaa-v-
si miles Bentley: add. Schoell mansit 2. ed. pr.: simile est codd. si Bentley: sic codd. nam sit (sic TC) codd. 21 conuitia T, comitia C nec enim discessit CV, statim TF. duce SchoeUio: necessitatim F, -ti disces T, corr. W. 22 e om. T uirg <******> TC j scilicet T) h c 23 eh-cil-t-a-a-u- reus F, s (si^ reus C
II ||
Et om.
19 20
nam
\\
TC
\\
EVNVCHVS
u.
IV
1,
213.
tristis'
403
eodem
reus'
et
{Ter.
Eun. III
5,
48) ^accipio
modo.
9 AEMVLVM plus dixit ^adductum' quam *admissum'. 2 Et simul quia uidebat furibundum Chremetem, totum 3 Ei haec est causa, cur crimen reuocat ad Thaidem. a milite in eius domo nullam rixam patiatur Cbremes. 10 1 VOLVIT FACERE CONTRA HVIC AEGRE ^huic' Thaidi, 624 2 hevs inqvit pver hic ostenditur, quod non adducto. 3 accerse pamsupra {III ly 50 sq.) est apparatum.
6^3
PHiLAM non ^prouoca' sed
militi.
5 SERMONEM occiPiT ^sermonem' colloquium dicit. 1 MILES VERO PVTARE ANTE OCVLOS SIBI ADDVCTVM
lo
^accerse',
625
VT DELECTET Hic Nos quasi dicat ^quod haec 2 Sed delectare fidicinae est, quia supra 3 Et bene (7 ^, 53) de illa dixerat 'et fidibus scire'. insuauiter nunc tractamur. 4 illa ^hic', quasi: <(ubi)> EXCLAMAT uon 'respondct' inquit, sed ^exclamat'. 5 MiNiME GENTivM hoc magis miinim ^minime gentium',
1
11
non
facit'.
i5
626
20
figura
ano6i(07tri6Lq.
miles tendere
proprie
pertinacem contentionem. Vergilius {Aen. XII 553) ^uasto certamine tendunt'. 4 iNDE ad ivrgivm subauditur ^uentum est'. 627 13 1 INTEREA AVRVM SIBI CLAM MVLIER DEMIT ne aurum pro uirgine, quod retinebat, amitteret. 2 Vel
dixit
Hendere',
quod
significat
25
s a sermo V dicitur V 3 pvtare aemvlvm] p a e furibundum] furibundus Schoell^ pudibundum Bentley 6 haec om. V esiom. C\\ chremem (chremetem TC) <et> 8 uoluit f c h e F 9 pver] p F hic V, om. TC 10 est om. T 16 quasi <(dicat)> 11 prouocasset (-se C) accerse TC
C)
TC F 5
\
1 <(ex>
eodem
\
TC
2
||
meo
||
T
\
occipit]
F, occepi (acc
II
TCF
||
||
\\
II
\\
W.
\\
20 in conuiuia
21 illum]
illa
illico
II
TC TC
\
i(icparLyi(oa
K,
continen23 tende C pertinationem TC tiam C 26 Interea a s c demit F 27 per iurgium quod renuebat Westerh. admitteret T, acmitteret C 26*
****** TC
II
a7toaid)7tr,6La
\
F,
II
||
404
AVRVM DEMiT ut
3
DONATI COMMENTVM
csset ad fugam expeditior uel ad rixam. Opportune ^mulierem' dixit, non *Thaidem', ut ostenderet malitiam sexus. 14 1 Hoc EST siGNi vBi PRiMVM POTERIT ad quam 628 rem '^signi'? utrum: hoc est signi, quam ob rem metuam, ne quam ille hodie insanus turbam faciat aut uim Thaidi (v. 2)? an: hoc est signi, unde scio
quod ubi
2
Erit
primum
unde
ut
sit:
lo
primum
poterit.
f>29
hic nuuc causa narurbem redeat Phaedria, qui discesserat abfuturus biduum ob toUendum iurgium militis, sed im2 dvm rvs eo coepi bgomet iam tempus portune redit. est reuocandi in scaenam Phaedriam, postquam acta sunt 1
1
15
3 coepi absentiam desiderabant. egomet mecvm ordo: coepi aliam rem ex alia cogitare. 4 inter vias figurate et noue 'inter uias'. 631 8 et EA OMNiA IN PEiOREM PARTEM utrum subauditur *cogitare' an Hbant' ^uergebant' aut quid tale?
omnia,
quae
illius
20
632
VI
TC
\
|1
TC
||
||
ut sscr. F 10 <et> quod TCJ uariatur TC 12 cu T phaedria 0, om. rell. <at> qui (7, <at> que T 13 *^futuru8 [sscr. m. 2) F, futnrus TC o6<tol (m mg. m. 2)yiendum iurgium militis sed * tis se importune (se importune F, tolle (-li T) uirginum in op- C) TC 14 cokpi] c F koomet] e T F, ^ in scaenam] nam 0, non T 16 qui T aasensia T desiderabam TC, -bantur F 18 uias] uiam T\ Coepi e 20 ibant <aut> T 21 duc hec reputo TC id estimo est] et T animo T F, existimo TC ut] et TC 22 fortemque C
ait
1 1
unde] egomkt] z
I
\
CV
TCV
|| \\
\\
\\
ut
m T
\\
II
|j
||
|1
||
EVNVCHVS
IV
1, 14.
2,
112.
405
instantia,
635
est,
VBi
ticula dicuntur in uia domicilia, ad quae de itinere diuertendum sit. 3 constiti plus est nunc scientem restitisse
quam
636
8 HEM BiDWM
animi; ^biduum'
sic
tum deinde ^hic' tamquam in loco solo atque tristi. 2 Aut 637 9 1 soLi siNE iLLA scilicet sine illa.
sine
4 sine alio oblectamento. 3 sixe illa satis amanter. ILLA iam causa est, cur biduum grauetur loco tristi, cur solacium conquirendum. sunt autem qui idem putent esse ^soli' ^sine illa', ut ^sine illa' i^ijyr^atg eius sit quod
,
i5
dixerat
^soli'.
'
638
10
si
non etc.
amantium dispu-
tationes intermiscent
tamen 11 EHO ne videndi qvidem erit ^eho' ridicule additum, tamquam omnino non secum loquatur sed cum altero. 640 12 1 SALTEM HOC LiCEBiT bcne bis dictum ^licet' totum ergo ama*licebit', quasi de re magna loquatur. torie. 2 certe extrema linea et hoc recte, quia quinque lineae perfectae sunt ad amorem: prima uisus, secunda
quaedam consilia sanae mentis, quae statim resurgentis amoris saeuitia deuincantur.
639
20
25
C, p c e i c &q)aiQ6Lg] avucpegsaLg F, anae 3 ubi ad ipsum u- d4 <^uertitur> flectitur C\\ 5 ad quae] atque 7 praeterisse C H 8 h. 6 est om. M. E.] hic manendum est C hem add. Klotz 10 hinc solo loco 11 soLi sdte] solis me F, soli rC| scilicet] s amantem 13 causa F, cause Aut] ac T 12 illa ioeo C tristis F, tristis 14 conqrendum aut idem 15 solus ut deU.: aut om.TC ex se gessisse iussit TCV^ corr. ed. pr. 17 est om. qvid] qui id TC, etc. om. 19 tamen] amantum C 18 sanae quid id
1
an
II
oni.
(|
TC
T
||
TC
jl
\\
TC
I
II
11
TC TC
f1
TC T
TC
TC
\
\\
\\
TC
TCV
\
TC
\
F
1
\\
TC
TC TC
\
||
|1
\\
(-tis
\]
406
alloquii,
tertia
DONATI COMMENTVM
tactus, quarta osculi, quinta coitus. "^extrema linea', quemadmoduni dicitur
3
64:1
An
sic
dixit
longis lineis quid fieri, id est de longinquo? 13 1 AMARE HAVD NiHiL EST ^amare' modo frui
amore dicit. Plautus in Bacchidibus (J 1, 67) ^prius adero quam te amare desinam' et {Bacch. fr. 14) ^sine te
amem'. 2 villam praetereo sciens sciens quidem, sed non minus amator quam prius. 64^ 14 1 SED QVID HOC QVOD TIMIDA SVBITO EGREDITVR pythias ex huius uerbis persona in scaenam ueniens et locutura describitur. 2 Et timida modo aegra, turbata commota. Plautus {Bacch. I 1, 73) ^nam ut ex mari
timida
3
ut
es'
lo
et
hic
ipse
{Hec.
inquit ^Philumenam
TiMiDA timens:
41)
'uxorem'
est, 15
dixerunt'.
{Yerg. Ecl. VI 20 21) ^addit se sociam timidisque superuenit Aegle, <^Aegle), naiadum pulcherrima'.
aliud
euentus
643
ATQVE IMPIVM
delectatio
est
20
iNVENiAM
hac
scaena
operae
pretium
spectatoribus ex querela ancillae Thaidis atque errore Phaedriae. 2 vbi ego illvm s. hoc initio ostenditur
1
<i\\o({m\
tur]
dixit
\\
osculiim F, oculi T\\ 2 diciBentley. loqui codd. 4 amore C havd] aut 5 dicit] d- T0|
\
fc
\\
Pla
manum
codd.
I
adero] ade (ade C) pro TC, ade pro F; 7 sciens] scies O, om. 9 hoc <(estj quod 10 pythias] * * * * 12 nam pitbias V hic] ex mari timide (-di T) sed hic codd. 14 philomenam
II
\\
\\
V TC
||
||
||
qui
discerunt T,
dixent
V
\
\\
15 timida timens
W.
timena
est 1.] et euentu Olj dett.) F, om. TC 18 scelerosum 17 egre F timidusque T T 19 delectatio est W. atque F, s m a i i delectationis codd. 20 atque om. TC 21 s.] sce C, om. V\
(corr.
i
..
idi
m. 2
=
\\
16 addidit codd.
\\
||
in
\\
inditio C,
-cio
\\
EVNVCHVS
IV
2,
1314.
3,
13.
407
progressa esse persona. 3 SCELEROSVM MiSERA scelerosus est multorum, scelestus 4 Scelerosus proprie auctor est sceleris, uel unius.
sceleratus in quo scelus sit constitutum aut commissum. 6 scelerosvm 5 SCELEROSVM accusatio personae. ATQVE iMPivM "^scelcrosum' in Thaidem, 'impium' in
uirginem.
644
AVDAX
FACINVS
FACERE
ESSE
2 hoc qvid sit facere' figura ccQiaLaiiog. et nescio et uereor. duobus dixit, pro: pro
645
lius
facti.
scelvs
av^rjGLg: plus
(lihr.
enim
est ^scelus'
quam
^scelestus', ut Luci-
inc. fr.
107 M.)
"^carcer
POSTQVAM LVDIPICATVS EST viRGiNEM argumentum ab 4 Et mire 'posthis, quae sunt post negotium gestum.
3
ludificatus est,
conscidit' dixit,
illatum
uidelicet,
tamen eiusmodi ab adulescentulo, cuius propter teneras adhuc uires ad explicandam uenerem longiore nixu aduersus uirginem utendum fuit. nam ideo praeter
occasionem familiae
attributa
discedentis
20
negotio
etiam
somnus
corr.
W.
\\
2 scelerosg
3 uel TC, uel {corr. m. 2 dett.) V\ auctores sceleris 4 commissa t 5 personae] p se TC|| 6 impius T f e a 8 <(esse> facere 9 ccgxaiG^ba F, unum uereor om. 11 etiam] ***** vereor] u e T accusato T facto TC, facta V, corr. ed. pr. 12 av^^^oia enim om. 14 Postquam 1celestus T V, ****
misera] inueniam
||
V TC
\
II
=
\\
||
||
TC
F
\\
||
TC
\\
TC
TV
est
u^
II
TCV
TG
e
15 gestum (corr. m. 2 16 est deU.: et dett.) concidit T; discidit Ter. 18 ab eo] adeo uitia 19 possit huiusmodi T edulescentulo C 20 ex1
=
\\
||
TC
\\
\
TC
piandum
C^F, espiatam T, corr. TF.; explendam Steph. longior nixu Schoell: noxa (nosso T) codd.; rixa Westerh.W 21 praeter ex propter corr. C^ 22 iocus C 23 etiam dett.:
TC
F,
\\
\\
et
iam
C,
nam T
somnis
\
408
DONATI COMMENTVM
646
6 Et mire *ludificatus' potius quam adiuuat Chaeream. ^complexus est' aut tale aliquid, quod amorem indicaret. i 1 VESTEM OMNEM MiSERAE DisciDiT adeo non amore
fecit sed iniuria.
5
2 Et uide ut ex his appareat multum 3 tvm ipsam capillo conscidit uirginem reluctatam. multo melius, quam si diceret ^capillum illi conscidit'. 6 1 VT EGO FACILE VNGVIBVS ILLI IN OCVLOS INVOLEM 648 nonne credis Pythiam id comminari, quod a uirgine minus 2 vngvibvs factum sit? quod, quia puella, non potuit. 3 in ocvlos quasi amatori. quibus armatur hic sexus. 4 VENEFico commutanti homines et ex uirginibus 5 An 'uenefico' amatori, quia amor mulieres facienti. uenenum? Vergilius {Aen. I 688) ^occultum i. i. f. q.
lo
649
ueneno' et (749) ^longumque b. a.' 7 1 NESCIO QVID PROFECTO ABSENTE NOBIS TVRBATVM EST domi aut subdistinguendum et subaudiendum ^me',
aut
aQiaLCfiog
est
15
nobis'.
Pomponius
amicis
inter
figura "^absente nobis' pro "^absentibus in Ergastilo {Ilihh. com.^ fr. 2) ^prae-
sente
cenam
d.
o.';
Varro
in
Marcello
20
(De serm. Lat. V fr. 82 Wilm?) *id praesente legatis 2 ^Absente nobis' cum omnibus exercitu pronuntiat'.
dicit,
pro
praepositione
ponit
^absente',
ut
si
diceret
coram amicis.
1
adiuuat
pressus
T T
quam
illi
in]
om.
TG
3
5
quod] pro
7
TC
appareat ex his
\\
T T
i
\\
Vestem
m
\
\\
\\
||
tam C
V, om.
scidat
fae<tum
I
9 quia om. TC\\ mg. m. 2)y sit quod 10 oculis codd. amatorio TC 11 benefico (-cio C) TC hominis T et] ut TC 12 ueneficio C, benefico T 13 uenenum <sit ueueno (tn mg. m. 2)^ V ii-fque ueneno C, y 14 longum q b a F, longum quae r a C, longumque z a T 15 nescio quid p a n t est d F 16 et] est r| audiendum F H 17 &gxcaaii6o 7, ***** TC est] et T abBente F, absolute TC nobis om. T 18 in Ergastilo pro Ribheck'. sine ergo istuc TC, sine de tuo ergo istuc F|l 19 scenam TC dio T in Marcello] in V ad Marcellum Wilmanns; logistoricum sigjiificari putat Schoell 22 dicit] b F propositione V, proprie positionem C 23 coram amicis] clam nobis Westerh.
{in
\\
\
TC quia V
ipa
T
o
\\
\\
II
\\
mfquae
|1
\
11
11
\\
\\
\\
EVNVCHVS
650
lustius (Hist.
IV
3,
413.
et
409
trepidas.
Sal-
II
fr.
46
31.)
^festinantibus in
summa
inopia
patribus'.
651 653
9 EGON QVEM QVAERAM deest ^rogas'. 11 1 EVNVCHVM QVEM DEDISTI NOBIS QVAS TVRBAS
DEDiT aut
statuo,
'quem' cum interrogatione pro2 Et quidam uolunt nuntiandum, ut sit qualem. ^quem' subdistinguere quasi dicat ^qualem', sed nesciunt hac figura multum ueteres usos esse; 'eunuchum' enim ad ^dedisti' uerbum rettulit nunc. ad ^dedit' ergo propter
,
Verg. Aen.
I 573)
^urbem quam
lo
nam ^toDjLia adsumendum extrinsecus ^is eunuchus'; quotiens uno nomine aut pronomine diuersae declinationis enuntiationes comprehenduntur, necesse est quod alteri
aliud
accommodatum
DiSTi
fuerit ab
altero discrepare.
3 qvem de-
15
QVAS TVRBAS DEDiT et ^quem' et ^quas' sic accipe, dixerit quasi ^qualem eunuchum' et ^quales turbas'.
654
12 QviD
rogantis.
Ais
quam
inter-
655
13
antiqui
1 TEMVLENTA ES cbria, a temeto, quo nomine graue uinum appellabant, ideo quod temptaret
20
mentem,
Hemptatura
id
p.
est
0.
labefactaret.
u.
1.'
1 propere T, prope C, properas V (dett.) trepidis T\\ 4 qvem] quae C 5 eunucum V quem d n q t (om. V) d- TV\\Q avXlritpiG V, que ***** TC; avtCnxcaaiG est casus 8 ut sscr. C^ 9 dicant codd., pro casu ed. pr. (cf. Servius) 10 hoc T enim ad] quem TC 11 dedisti ex didcorr. Steph.
|
\\
\\
\\
||
\\
corr.
12 cc^tco^a F, **** ad dedit Teuber: addit codd. 14 emmiiationes F, enunctiares (7, 13 declinationes C 15 <^ut enuntiari T complehendendum C, conprehendun T
V-
||
TC
II
\\
\\
16 qvas] {in mg. m. 2)y quem sic accipere C, quai sic actiui T, add., p ea; p corr. m. 2 dett.)
||
quos quas
||
et ^. om.
sic
TC
21 temptarat C, interrogantis <est (et T)> tentaret 23 tentatura pedes olim i<i<ucturaque linguam (in H 1' mg. m. 2)y sient] sten C, sint
(dett.)
I
TC
\\
Tjqm-mu-
410
MALE voLVNT
DONATI COMMENTVM
bene
non
esse
ebriam
in
maledictum
uersum, quasi uere temulentam esse felicitatis sit. 3 An non negat ebriam <se esse^, sed non uino sed malo ebriam uult intellegi? 14 1 Av OBSECRO MEA PYTHiAS ^mea' et [Ad. III 1, 2) 656 ^mea tu' et {Eun. 12, 50; 70 al.) ^amabo' et alia huius2 <(qvod cemodi mulieribus apta sunt blandimenta. ISTVC^ NAM MONSTRVM FViT scilicet 'monstrum' est omne eunucbus est et uitiauit uirsi igitur contra naturam. factum est et recte monnaturam contra rerum ginem,
lo
strum 657 15
est.
Et ordo: quodnam istuc monstrum fuit? Qvi iSTvc FACERE EVNvCHvs POTviT Hstuc facere'
3
honestius apud puellam, quam si ^uitiare' dixisset. 3 2 Et potest uideri aliquid nutu significare.
ego
ut
i5
659
uitiasse uirginem obtinere possit. 17 1 viRGO iPSA LACRiMAT nuuc ostcndit quid fecerit 2 neqve cvm rogites qvid sit et ostendit argumentis.
si
uerberata est?
iniuria
apud
uirginem
non
habet
20
660
18
2
nvsqvam apparet
bonvs vir (xavtxwg, non enim iam eunuchus. nescias utrum fugam eius queratur
uolunt
malum
uerum T;
uertit Steph.
\\
\\
mea
II
TC
tu V amo 10 rectum
\
TC
\\
huius modi
11 oro
\
7
\\
acta
\
\\
TC
13 uitiaret TCl potvit] potius C C 15 nescio illum T quis (quis C) sit <****) TC; uitiauit 16 optinere C, obtmgere GvHTiil)i.g suppl. Steph. 17 quid - ostendit om. C 18 neque cum roges q s a d est sed W.: est cvm] ad T 19 dicere audet (iubs T) 86 F, esse TC, esset dett. 22 ironicos dett., ironius C, ronius T, 23 appareat nesciat yronice fuga culpa codd.., corr.
12 istic
I
f-e-p-
V
\
quidnam
\
TC
||
8 nam]
non
F||
monstri//////
14 Et] ut
II
TC
T V
\\
II
\\
II
TC
. .
||
\\
TC
Wieling
EVNVCHVS
uii*ginem uitiauerit. illum esse contendit.
IV
3,
14-24.
"^uir',
41 1
quia hoc
et
661
NEQVEO MiRARi SATis bene hic omnes suspiciones ad eunuchum quem nouit reuocat, nescit Chaeream. 2 Et mira locutio: pro eo quod est ^nescio' ^nequeo mirari satis, quo ille abire ignauus possit longius'.
1
19
663
21
2 Aut:
viSE
AMABO <^NVM^
dicis.
siT
Momi' subaudiendum
est.
num
1
666
et
24
facti.
non ^nihil enim sententiae pertinet quod dicit ^non in mentem 3 Et uenerat', non ad totum, quod audiuisse se dicit. iam si penitus consideraueris, controuersia inerit: si enim nihil posse audieras, quid est quod in mentem non uenerit ut uitares? utrum igitur amatores mulierum esse maximos audieras? quod ipsum uitandum fuit; enim hoc ad satis est neque pudicitiam stuprum uitasse, cum impudica fieri uel solo osculo possit, quam omni modo integram et inlibatam uelis. an ^uerum' non erit
coniunctio sed nomen, ut illud quasi falsum audierit, hoc
quod SED NiHiL POTESSE ut uoluutatis rei sint, non 2 vervm miserae non in mentem venerat posse' sed ^amatores esse maximos'; ad partem
sit
lo
i5
20
autem quod
uerum inuentum
C
est,
non suspicata
sit?
uitiauerit uirginem
(7,
suspicor h s F, iiequid mirari satis esse (m mg. m. 2 dett.)y satis om. nequeo
hec suspicor
m F
||
TCV
=
|
TC V V
\\
V P T T) amabo si TC, uise amabo esse TC, posse F uoluntate T sunt F non et] sed non in 11 miseram TC, -ra F|| 14 non <^nihil> ad C, non ras. F\\ ||
\
2 illud misera contepnit 3 et om. 4 nequeo mi 5 cheream <^si quidem hunc nescio dett., om. 6 mire 8 Viso (uis 7 abire i p 1 10 potest 9 quod] si
| \
||
|1
||
\\
TC
||
II
<^nihil non)>
--,
ad
totam
j
dicit Westerh.
j \
dudum
\\
codd.
\
Et lam] etiam F 15 si W.: nisi codd. penitus (sscr. m. 2 contrauersum erit TC si 2.] sed T 16 quid dett.) V est dett.: quidem 0, quid uirum C, 17 ut tutares C uerum F 20 omni modo] omnino C 21 inlebatam T eris
negatiue
||
TF
||
1|
\\
ut vid.
II
22 coniunctio om.
illum
||
23 suspicatam
TC
412
DONATI COMMENTVM
in
non reminisci tantum, sed Cicero (divin. in Caec. 8, 37) significat. Hn mentem tibi non uenit causam publicam sustinere' id 4 vervm misbrae si est: non recogitas, non suspicaris. 'uerum' pro coniunctione accipimus, subaudiendum erit 5 m menhic ^amatores mulierum esse eos maximos'. TEM NON V. non quod audieram, sed quod hic fecit. 6 An aliud non in mentem uenerat, non scilicet 7 non m mentem venerat facturum fuisse quod fecit? aut non cogitaram aut non eram recordata. 667 25 1 nam illvm aliqvo conclvsissem mire ^conetiam cogitare
sic
nam
mentem uenire
lo
sic alibi {Phorm. V 1, 17) ^con2 neqve illi comclusam hic habeo uxorem saeuam'. MisissEM virginem si uel amatorem tantum meminissem.
4.
668
15
iucundus error, in quo non dubitat Phaedria ipsum esse qui quaeritur, uerum insuper sic aggreditur, tamquam sciat ipse. 2 sceleste quale est scelestum appellari, 3 restitas necessario restitat, qui qui nihil sciat! miratur se protrahi.
20
669
in
2 1 FVGiTivE et scelestum et fugitiuum increpat, hunc crimen transferens Chaereae. 2 prodi male
||
4 irecogitas F, ire (esse T) cogitas TC\ 6 pronuntiatione accipimus T, (ci ex ce hoc erit 6 eos 7 v.] uenit TCV, uenerat corr.) C dett. 9 venerat] u10 cogitatum codd., corr. W. erat 11 nam illum accodd., corr. Steph. conclusissem om. 12 feram m. 2 sic T\\ <8aeuam (in
| I
\\
\\
II
\\
||
\\
mg.
= dett.)y
\
<et>
Olj
13 sic F, sic
TC
\
codd.
\
14 vieginem] 1 V\ rf- rF|| 16 iocundus dubitet TC phedriam C 18 sciat ScheideScelestus V celestum T 20 qui sscr.
\\ \\
\
||
II
\\
22 geree
prodi
EVNVCHVS
IV
3, 25.
4,
1-6.
413
opportune adulescens et hic exprobrat munus 3 'Male' magno significat, ut Plautus in Amphitrione (/ 1, 132) "^haec nox scita est exercendo 1C0NCILIA.TE 4 Ergo ^male conciliate' magno scorto conducto male'. 5 male conciliate omnis conuentio empte significat. ^conuniuscuiusque unicuique conciliatio nominatur.
magno emptum.
ciliatum' ergo
magno emptum.
siBi
670
3 os VT
DiSTORSiT
ct hic
memor
adulescens inlo
sinuandi muneris dixit illum os sibi distorsisse, qui natura sit pulcher. [os autem illi dicimur distorquere, quem
natura pulchrum detui-pamus.] 671 4 1 QviD TiBi Hvc REDiTio EST elegautcr reditio ei 2 qvid obicitur, qui re uera loco se non mouerit. VESTis MVTATio sic ueteres. Plautus in Trinummo (/// ^, 83) 'quid tibi interrogatio aut <^in)> consilium huc
accessio?';
*^quid
i5
Caecilius
in
est
tibi
acceptio
uerbificatio
est patri?'
si CESSASSEM PYTHiAS familiare iratis est ad aliam personam ab ea, in quam commo-
672
5 PAVLVLVM
auertere
se
20
ueantur.
673
6
1
iTA lAM
ADORNABAT FVGAM
\
uestis
mutatu
scilicct;
T hic om. C exprobat 2 significatur (-care 3 amphi C mox codd. sata T 4 scorto] seruo 5 consiliate T, con codd. consiliate T omnes conuinctiones (coniunct- CF, conuent- dett.) cuiusque codd., corr. TT. 6 unicuiquam consiliatio T consilia T 8 sibi d T\ 9 natura] nam et hic distorsisse om. 10 puger os 11 dicimus deturpamus in mg. V^ (= dett.), om. 12 hoc r r est eis 13 mouerunt C 14 internummo (7 15 interrogatio] interpellatio Plautus 16 Caelius F, Coelius C, Coclius T; corr. Steph. ccQTtcc^o^svr] F, apnaet om.
I
TC
T) ut
TC
I|
j|
\\
II
II
\\
TC
|
\\
TC TCV^
\\
||
TC
\\
\\
||
\\
sem] c
ost
pithias
est
TC,
acceptio] aucupatio ed. pr. del. Liichs 19 Paulum C cessasfamiliare (-riter T) iratus pithia
II
|
17
familiare
TC,
I
iratis
Steph.
mutatio
quem
TF
{sscr.
||
m. 2)
F V
\\
fU
nam
atque
liberi
DONATI COMMENTVM
uestem habebat utpote Chaereae, serui uero 2 ita iam adornabat ut
eunuchi deposuerat.
674
id
enim
erit
quem
uidet.
quid
675
8
quia vides
obicit
nisi, hoc est cur non habeam? 1 VBi est Dorionem contemplata non ipsum sed alterum nouit.
^ubi est?',
illa
lo
rogitas non
stomachatur
credidit
uterque
errans
mirifice:
eunuchum
676'
Chaeream uidens,
hic
tangens
eunuchum
Phaedria.
677
uel
10 HVNC
15
viDiT PHAEDRiA
figura
pro
'nostrum',
quae familiae nostrae sunt, non uidisse Thaidem, nisi addatur ne familiarium quidem ullam esse, quae hunc uiderit. 678 11 QviSQVAM antiqua locutio est. 679 12 NON viDiT totidem iisdemque uerbis repetita interrogatio stuporem admirantis ostendit et iam ueluti consentientis. 680 13 1 NAM QVEM ALmi HABvi NEMiNEM beue ad illud 2 av ne quod ait (t". 12) 'an hunc', quasi ex multis.
'nostrarum' id est
sit
ut
parum
20
{?) C, ad V\ ut] aut Habesne h a F 5 chremes iocundum C F 7 quid inquit nisi {(Ul. et in nig. cernens) C 8 Dorionem est om. TC <habeam> hoc est F Dorionem] Dorum Z/Uw/en6r. 9 rogitans TC 10 uidens T stomachabatur TC utreque T mifice T|| 11 credit Westerh. quod] pro TF|| 12 abicit TC commissus est cherea (gerea T) codd., corr. ed. 13 HVNc] Hinc F, Hic TC iam om. TC eunuchuwi Jioc pr. dicit phedriam F 15 hunc oculis suis n n q dicit] dum TC u f F 16 uel (ut T) ****** * TC F; arnumquam Ter.
rC
II
ueri 3 lauet
CF
[1
2 atque] at
adornarat
F, ualet
TC
|
|t
||
||
ij
II
||
II
|1
\\
TCF
CV
F
T
||
F TC
An
\\
uidisse 21 iis-
V
I
repetita
W.: repetit
et sscr.
quem
nec
{dett),
namque
F^
Au
ex
repetit
TC||
C,
I|
24
corr.
EVNVCHVS
COMPARANDVS
QviDEM
IV
4,
7-20.
415
conturbatae feminae nec constantis sibi. 14 1 ILLE ERAT HONESTA FACIE Tc5 ldtO)T(Jflc5 ^erat' 681 quasi de mortuo aut qui non est, scilicet Thaidi, quia 2 HONESTA FACiE ET LiBERALi commode est fugit.
M,
FOEDVS
nunc enim
est.
18 1 TACE OBSECRO apte dictum est Hace' femineo stomacho quasi impudenter assistenti formae improbae et 2 tace argumenta inaniter pertinaciterque inuocanti. OBSECRO de consuetudine dictum est Hace' et bene additum ^obsecro', ne ^tace' ipsum uideretur inim*ia. 687 20 1 QVEM Tv videre vero velles phaedria commota aduersus Phaedriam cogitur eum laudare, cui irata 2 qvem tv videre velles est, et ideo totum callide. facete, quasi hunc nec ipsi qui misit conspectum uelit. 4 Et breuiter 3 An ^uelles' talem <^qualem)> loquor?
685
foraia
lo
15
laudata
est,
cum
prolixius
illius
sit
describenda
20
deformitas.
cuius
(Sai.
qvem tv videre vero uere pulcher est, forma nec odium nec conuitia commeruit. Lucilius I fr. 19 M.) ^^athyonidi satin+ ex facie florem
5
comparandum
II
hau
F,
C 3 ***** rC||4
F|| 2 ne
ille
u f F 9 tace om. V\\ 10 impedienter codd., corr. ed. pr. 11 -que adsistenti F 12 additur codd., corr. W. 13 uidetur T\ sscr. F^ om. TC 14 Quem t-u^u-uf. V\ iniuriam codd., corr. ed. pr. 16 videre velles] u u 15 eu (7 F, VEuo] ^ T, oni. C 17 <ne> hunc uelles uidere T, uidere C ne 18 An] Quem V ipse codd., corr. W. qualem add. W. 19 illi codd., corr. ed. pr. ras. V^ sit loquor. Et] et describenda 20 videre] u F pulcrae C, -cra T 21 nec odium nec conuitium V (= dett.), odium ne confessa (-xa T) TC 22 Athyonidi satin C, atimidi satri T, Athynnidi sacri F;
thaidi^ {corr. m.
2
7
est ad illvm om. TC qvidem] q erat h f honeste T tw tdioTKT^w seilicet thaidi T, sed non thaidi C, in domo
\
|
TC
dett.)
V\(=
dett.)
II
TiBi]
eo
V V
5
\\
{dett.)
||_
||
\\
\\
\\
\\
II
\\
TC
CF
\
\\
\\
||
||
II
atinnidi
(athinidi
athidini)
I
sacri
dett.
satir.
'Hymnidis
Dziatzko, in satirarum
'Hymnidis L. MueUer
416
delegeris'.
DONATI COMMENTVM
6
istae
iam
an Hu'
5, 18),
5
quasi
III
ut qui amator sis Thaidis? 21 1 HIC EST VIETVS VETVS VETERNOSVS SENEX sic 688 hoc totum pronuntiandum quasi irascatur huic, propter 2 vietvs mollis flaccidusque quem laudauerit Chaeream.
,
et flexibilis corpore, et
et
uimina
3
quidlihet.
et
uimenta
et
uites
quia Lucrelo
Et uiere
uietis uirgis
ligare
possumus
ligare dicitur,
<(sic et)>
tius
{III 386) araneae dixit ^uietam uestem', id est putri 4 vetvs ad uituperationem ponitur mollitia praeditam. modo, non ad laudem, ut (Andr. prol. 7) ^ueteris poetae 5 ^Vetus' est, cuius diminutimaledictis respondeat'. uum est uetulus; ^ueternosus' morbo uetere confectus
ac diutumo, quales sunt qui
hydropem patiuntur;
15
6
et
Et
cito
recte,
nam saepe eunuchi in senecta ueternosi sunt hoc laborant morho. ^senex' ex malo aegri-
7 senex utrum <(uere^ senex an rugosus. quia ita uidetur ob deformitatem? 22 1 colore mvstellino errauit Terentius non in689
tudineque
20
tellegens
1
Menandricum
quare delegeris <^pulchra^ L. Mueller videre] u. ista C 2 uolunt iratis T an dett. nam CV, iam T 4 amatoris TC, amator es F, corr. edj))'. 5 uetus uietus F, uietus irascitur (7, -sce pronuntiat {dett.) 7 flaccidusque (a ex 8 et corr. m. 2) F, flaccidus uineta TC, itinenta V, corr. Steph. 9 uietores F, J.] in T uictores C dicuntur om. in mg. add. V- uie religare TC, uic religatae dicitur om. 10 uictis C quodlibet CV\ sic et add. IF. 11 Aranea dicitur C puter T|| 12 molliora 0|| Vietus C, uictus T 13 modo poeta C 14 uietus jpo.sHaudem diminutiuus F, ditopanatiuum (pa an po inc.) C 16 ac] a sint T 17 in secta T nentricosi ydropem C, idrsunt F, Ventriosim 18 cito] saepe sscr. F^ ex Steph. (e
| \
V
\\
(corr.
m. 2)
||
TC
||
TC
TC
II
TC
\\
\\
TV\
||
[j
T TC
I
\\
||
||
||
TC
||
\\
dett.):
TCFI
dett.
\
egritudinem qz rugas
||
l'C\\
sscr.
C^
yhQov
TC; avtos
EVNVCHVS
ait est
IV
4,
2124.
417
autem stellionem, quod animal lacertae non dissimile maculoso corio; namque ad id genus facies exprimitur eunuchorum corporis, quia plerique lentiginosi sunt. liic
ergo
errauit
ideo,
quia
yalrj
stellio,
co67tEQ ^AqL(iXO(puvYig
yakecaxri
sequor,
At ego
"^'
edesionum
mustel-
lino colore dixisse eunuclium uelut subliuido, quia uere eunuchi aut ex candidissimis lentiginosi fiunt, ut ex Gallis et eiusmodi occidentalibus, aut ex fuscis subliuidi, ut ex Armeniis et aliis orientalibus.
lo
690
6",Vi
^uesciam'
pro
meminerim' uel ^non agnoscam'. 24 1 EHO Tv EMiN EGO TE miro stomacho quod ipse fecit, id ex alio audire conatur et, donec haec audiat, an haec fecerit dubitat. 2 ivbe denvo respondeat
is
mm
hoc est quod in Rhetoricis Cicero ait (J 51, 96) "^contra firmam argumentationem aliam aeque firmam aut firmiorem opponamus'. haec est igitur aeque firma. ^denuo' autem
stelloiiem
codd.
animalia certe
(-tis
T)
TC
\\
1|
2 ad
=
\\
dett.)
3 eunucho-
4 ayaXr} F,
*** TC\
yZftorrj
stello
******
CV
||
donium
cod. Cumcii,
\
edesionem
edissionem
dett.
\\
v.
append.
||
7 intelligit
Teretius
C
\
\\
8 uelut om.
semicanosi (emic- T)
TC
callis
\
\\
huiusmodi
11 rex C 14 eho tu
II
TC
aliis
ego te
\\
stomacho
dubitat
<^8ic ait
(7,
F V
\
TC
\\
16 feceris 1'
\
19 op17 in om. T i^ctoriis C ait <aut> ponamus (a ex i corr. m. 2) aeque firma aut tirmior ponitur Cic. hoc T firmat T autem ad ras. F*, autem T Donati comm. rec. Wessner. 27
\\ ||
TC
418
ad Vespondeat'
DONATI COMMENTVM
pertinet, non ad *iube <(denuo')>, non
^mihi'.
3
denuo'
deitvo
intelle-
RESPONDEAT
^mihi
693
utriusque fiducia confertur et apud utrumque est ueritas, cum uterque fallatur. 26 AT ILLE ALTER VENIT beue iustitit, quasi ex parte 693 iam obtinuerit Pythias. 27 1 AGEDVM HOC MiHi haec Plautina sunt, cum in 694
iisdem longa
ad
eius
disputatio; sed mire a Terentio proferuntur exemplum et, quod est plus, carent Plautinis
sit
lo
nugis.
AGEDVM
TtaQekxov
est,
et
adiuuat ex animo
loquentem.
695 696
28 TACES et recte tacet, quia metuit Chaeream. 29 MONSTRVM HOMiNis beue eunueho dictum 'monstrum sic et supra hominis', hoc est: nec mas nec femina.
15
{II 3, 66) ^senem mulierem' dixit. 30 QVAM DVDVM <(m.^ uota ^modo' aperte pro prae697
terito
tempore
dictum
esse,
id
est
iamdudum.
nam
20
qui
698
31
ponitur:
exercitu,
QvicvM
praepositio
'cum'
his
dictionibus
supita
in ceteris
uero,
cum
amicis, cimi
cum
1
aduocatis.
25
700
33
qz
II
TCV\
C
I
\\
7 optinuerit
\\
W.
||
tum C
||
mihi]
mo TC
||
6 inin
\
om.
TC
F
\
-linum
(dr C)
feminam
II
TC
17
qui nam TC, qui longe uestem ante TC, corr. dett. 20 phedria codd., corr. ed.pr. 21 iis r|| 22 uobiscum nobiscum C, nob- nob- T, nobiscum
||
|
||
semen mulierem
\\
dixit
18
nam
\\
F||
catis
II
dett.)
|
\\
24 exercitu
cum addu-
evm]
meum T
EVNVCHVS
IV
4,
2537.
419
utpote nouicius et eum, qui ex Piraeo raro discesserit et 2 Et hae sunt obliquae>, longo interuallo in astu ueneiit.
interrogationes, quibus testimonium nituntur.
frustretur
fratri
uti oratores
uidemus,
cum
deriuare^
omnia,
quae
Et
fv,
4 parmeno dicebat evm esse prope infirmatum est testimonium: quod enim Parmeno 5 dicebat mire dicebat eum esse, potest falsum esse. <(*dicebat', non^ Mixit', ut {Verg. Aen. III 183) ^sola mihi talis c, C. c.'; sic autem dicimus, quando non semel quid factum sed saepius demonstramus.
esse
consultum.
lOi
703
35 lAM
me quia supra
dixerat
13) Hemulenta es', quasi grauem iniuriam hoc dicto passa sit, memoriter rettulit dictum, ut (Vcrg. Aen. VII 452, cf. 440) 'en ego uicta situ' et (XI 392, cf. 366)
,
(JF 3
15
^pulsus ego?'
704
36 lAM
ordine agit,
SATIS
cum primo
706
37
derogat
CREDis Hvic
qualitate
20
fidem; nam quid credendum est seruo eunucho 2 QVID ISTI CREDAM RES IPSA INDICAT haeC fugitiuO?
persona
quae
conuincebatur
oratorie
ad
factum
se
rettulit.
1 pireo rato C discesserit ex -rat corr. T 2 hae F, hec obliq C, -qui T 3 uidentur C, om. T 4 ideo] imo T ut om. T 5 frustretur T quae om. TC confexus C es Dorio] do C uult in ras. F^ ut T 6 d<icebat (in mg. 7 infirmatum (fi ex fo corr.) C, infirmantium m. 2)y est ait W.: sic ait in mg. F* (= dett), om. om. T 8 eum esse om. dicebat non add. W. dicit T 9 sola mihi talis cas c c 1\ sola mihi talis ***** 6\ sola <(mihi casus (in mg. m. 2)y tales casandra canebat F|| 10 quod T|| 11 factum ^fuerit 12 lam satis c s (m mg. m. 2 F|| 14 raetoiS dett.)y F intulit T 17 certvm est ol 7'C 15 si tu impulsus ego C u u E8SE om. 18 ordinem C ait 19 quod dicit TC, q d F; dicat Ter. 20 nam in ras. V^ 21 ligitiuo C istic hic ex hec corr. T; hoc dett. 22 q3 cum uincebatur
\ \
TCV
II
||
TC
II
\\
\\
TC
||
TC
||
\\
||
II
\\
TC
||
TC
\\
TC
C
\\
\\
\\
T|
id
27*
420
706
709
DONATI COMMENTVM
38 CONCEDE
iSTVC
PAVLVLVM
ad
se
uersum
dicit
Hstuc', ut longe sit a Pythia. eunuclio enim dicit Phaedria, 41 1 o SCELKSTVM ATQVE AVDACEM HOMiNEM Chaeream
sed sic pronuntiandum est, ut putet eunucho dici, hoc ipso qui praesto est; ideo 2 vae mihi illa "^uae mihi: etiam nunc non credis?' ad mihi' modis' Hrrisas totum ^uae hoc usque quidam uel
Parmenonem.
de
ancilla
711
serua
quod seruus?
lo
quod eunuchus?
pressius putant.
quidam
712
44
pertinet, sed
HEVS negato rvrsvm ^rursum' non ad ^negato' ad interrogationem, ut sit: rui'sus interrogo te. 2 RVRSVM retro, id est <(e)> contrario ac per hoc:
1
dicito.
15
contrarium superioribus
713
NON POTEST SINE MALO FATERI VIDEO ampHatio quaestionis argumentum est nihil constitisse. [dilatio] adde quod poenam minatur non tamquam iam incerto deinde ipsum ^fateri' consideremus sed iam falso testi. sit: non est hic igitur ut in illimi testis, sed rei. quale culpam transferat uniuersam, ^fateri' dixit, non "^indicare', ut ipse reus, non alieni facti testis esse dicatur. 2 non
45
20
es
3 cheream <^scilicet> dett. C df 5 quod 6 illa (^inferty (ueh in mg. add. m. 2) credis] c 8 phitia C <Mci usquam ad irrasas mois T 9 ni] si F, dici <hoc> dicat] dic T, d dum F, dum 10 serua] seruus C 13 Heus <tu> F| 12 prescius T rursu rursum T non] nom C negationem 14 ad intero-
adeo TC 7 ueh
II II
2 phitia
||
\\
||
TO
\
||
||
F
\
TC
||
\\
TO
|j
gata
T; corr. TF. interrogato 15 rursus e add. 17 sine m-f-u- T|| ac] hac C 18 <et> dilatio ed. pr., secl. W. 19 addi codd., corr. ed. pr. quod] q. ex ^ corr. V^ poena codd., corr. ed. pi'. menatur T\ non in ras. F* incertos etiam {sed s del. F), -to sed etiam dett. 20 falso bis C teste T F, om. C; corr. Steph. deinde ipsum F, de me ipso T 21 testis sed rei (rex T) TC^ testis fateri sed rei hic ras. F* (= dett), ne TC igitur <(ut in il (in mg. m. 2)} lum in ras. V^ 22 iudicare 23 ut om. TC dicatur mg. (= dett.),
I
sit
om.
j
CF
F, -ta 0, -tus
||
||
||
TCV
\\
\\
\\
TC
||
EVNVCHVS
in quibus ueritas nulla 46 1 SEQVERE HAC '14
IV
4,
38-48.
421
tamquam ad
tormenta.
modo
falsis
AiT
tatis
MODO NEGAT
tcstis
si
aut a se ipso,
praesidium
ORA ME hoc
lcntius, ut sit
ille
2 OBSECRO TE VERO PHAEDRiA benc ^ucro', nam quia dixerat, ut simularet preces, hic anxius ^uero' addidit
ostendens serio se rogare et ex animo, non ut ille iubebat, dolo. 3 I iNTRO terribiliter, dummodo eum submoueat.
iNTRO utrum Hntro' domum ad Phaedriam an sed non oportet ad Thaidem intellegi, ne celandarum rerum index teneatur. 48 1 oiEi apte (j;(TAta(>(Ltdv rusticum posuit utpote serui ac nouicii. ef est deplorafio db eis sic dicta. 49 ACTVM EST siQviDEM hoc rursus clare. et sic dicit taraquam adhuc iratus eunucho suo. 48 2 ALIO PACTO HONESTE COUtra officium fuit mentiri docuisse seruum et adfuisse mendacio liberalem
-4
ad Thaidem?
i5
20
adulescentulum.
se mentiri
sed uide
dicit,
quemadmodum
defendatur:
dum
coactum
consulit honestati.
hanc autem
artifex poeta,
1 MALo] nec hec ex hec ne corr. C^ S se q3 re hac omamenta C 4 aut Steph. : autem codd. 5 a C, (ac T) e (sscr.) uariauerint erga quia non potuerat conuinci (uinci C) TC, quia ergo nbn potuerat uinci V\ corr. W. 6 ab in ras. F' 7 inquisitum est C 8 <si> sit 9 phe hinc TC, hinc ut vid. addit TC\\ T|| 10 dixit C, dicit 11 serio Steph.: uero codd. uti V\ sed (sscr. et) ex C, rex iubebat X, iubeat 12 i] i intro TC\\ 13 i om.
I
m F
\\
TC V
\\
||
||
||
|1
||
TCV
|
||
TC
j|
om. C 14 sed om. T ad thaidem oportet TC 15 celendarum 'm dexteri eatur TC 16 oy T, calendarum {corr. m. 1) C ut potest serui agno hey apte cxsxvaGnbv F, ****** TC uitii TC 17 et om. C ab eis] a Graecis.? Atticis vel a miseris Westerh. aioC Schoell 20 fugit rjl 21 docuisset TC| affuisse TC 23 coactum dicitj cohactum (-tam C) dum TC, coactum <sentit (in mg. m. 2 24 induxit dett.)} dum V
II
\\
\ \
II
\\
||
||
CV
422
ut
DONATI COMMENTVM
sit
ginem, ne
finis
errore
ulterius
fabulae
scilicet
differatur.
nisi
alio
718
50 PARMENONIS ISTAM
QVAM ME
viVERE deest ^magis', ut sit: magis scio quam me uiuere. 51 INVENIAM HODIE POL PAREM hic iam TCQOOLKOVOflla 719 ad futurum exitum fabulae <(est)>; nam dum se ulciscitur Pjthias, fit indicium patri Chaereae et confirmantur nuptiae.
731
vtrvm taceamne an praedicem tertium itaQiX2 Aut certe 3 tv pol ut sit figura TfirjaLg. <^t6)> i^rjg <^^utrumne'^, si SAPis QVOD scis NESCis noii possumus nescire, quod
53
lo
scimus.
sed ita sane '^concordia discors' (^cf. Hor. Ep. I 12, 19; Lucan. I .98); Yergilius {Aen. XI 695) 'sequiturque sequentem'.
i5
722
721
ne
Thaidem: utrum
20
improuiso malo uehementius commoueatur ac doleat? an ut ex eiusdem uirginis habitu uultuque ista cognoscat, quod est actuosius? an quod proximum uero est, ut illam et Thais et frater ignorantes uitiatam animosius aduersum militem defendant repetitum eam uenientem cum tanto
strepitu
ac minis?
nam quo
25
TC, ne ^*llo V H 4 scilicet om. C per owi. T\\ parmenonis istam scio (o?. C) esse (tegnam add. dett.) magis ut sit magis scio quam me uiuere deest magis (ut deest magis oni. TC) codd. 7 prem T hoc TC ngoLyivofiia
5
6J
2 nec ullo
\\
* TC 8 est add. W. 9 sit TC <ad> nuptie Tjl r, pro * * 10 utrum taceas an era dicam (craticam T) ne om. V\7tccQiX'A.ov r, **:<c + * 12 t6 t^g-^jis utrumne W.: exit TC, hoc tit in ras. F* (= dett.); cf. Eun. 112, 3; Hec.1 1, 1 fii(irj6tG F, :^:tc:^^^ TC, corr. Steph.; TtXsovaG^oG ed. pr. 13 si nescis TC, scias nescias V 14 sec/ ita V ssme Schoell sine codd. 15 <(et> 17 fuit T 18 nescias F|| 19 wolit F|| 20 ne ed. pr.: uirg' J ut codd. 21 an aut TC 22 illa T 23 thaidis C uitiatam 24 uiuentem C 25 ac minis] animis (Ttam) V aduersus
II \\
TC
||
TC
II
\\
\\
II
||
II
\\
TC
\\
\\
\\
TC
ore] re
EVNVCHVS IV
Chremeti de sororis pudore ut teque illaque dignum
4,
60-57.
423
6,
sollicito
est',
(IV
10) 'educata
ita,
si sciret
illam uirginem
non esse?
722
54 2 DE EVNVCHO quod Chaerea sit, non eunuchus. 3 QVOD scis NESCis DE EVNVCHO iu Heautontimorumeno et hoc (IV 4, 26) ^nescis quod scis, Dromo, si sapis'.
est
quod
uerbiale
^facio
et
et non non audio' et cetera huiusmodi. quod iam mulier facta sit.
5 de vitio virginis
CaUSa
lo
723
55
quaesita,
iurgium cum milite Thais nesciat uitiatam uirginem. 2 et illi gratvm feceris cui nisi uirgini? cuius crimen et supra silentio texeris praesertim
tacentis
i5
iniuriam
ut
suam
et
sic
dolentis
amissam
suae
nec
confessionem
calamitatis
56 id modo dic abisse dorvm *id' pro ^hoc', subiunctiuum pro praepositiuo. 725 57 1 thais iam aderit bene dixit: huic enim aderit 2 qvia cvm inde aliam ex alia causa supposuit, Thais. quasi dicat ^uideo causam'.
724
20
V (=
dett.)
educata
TC
\\
<^est.^
nescias
\
ineutontum
6 nescias
II
om. V\ Quid T 8 diaXi-KZLyicoG V, fxfXTtxcoC Vatic. 1673, * * * * T, om. C 9 et ante audio om. C 11 tam TC sic T 12 euolues in ras. F^, releuas TC 13 ante] ame C cum om. TC|| 14 gratam T cui nisi] cuius TC 15 cuius om. T et] ut F|| 19 id] lam TC id in ras. V^ abiisse V 20 pro positiuo
jj
C,
me
V\
Fjj
in
autontum
Vatic.
T,
eautontumerumenon
7 7iocxozt]Xov
1673,
***** TC,
\
II
||
||
\\
||
\\
21 iam thais C, thais nam V enim adenY V 22 c""" m. 2) V inde <:^abeo (m mg. m. 2 dett)y V supposuit 23 dicat] d T <qua8i praeposuit (prop- T)> TC
II
\
TC
{sscr.
\\
1|
424
DONATI COMMENTVM
5.
1 1 ATAT DATA HERCLE VERBA MIHI SVNT VICIT VINVM 727 hic semigrauis inducitur uino Chremes priorum memor, 2 atat titubans in praesentibus, ut fere adpoti solent.
^atat'
interiectio
est
paulatim
mali.
data verba
VERBA a
malum
quasi
est,
turpissimum? adeo his quae sequuntur quasi subtilem fraudem ebrietatis inducit. Plautus de uino ebrium
(^Pseud.
1, 6) ^pedes
Vergilius
de
728
2
3 1 AC DVM ACCVBABAM hic uerba data QVAM VIDEBAR MIHI ESSE PVLCHRE SOBRIVS
gantius: non dixit ^uidebar mihi tunc esse sobrius', sed ut hoc ipsum iam erroris esset ac uinolentiae, ^uidebar
mihi'
nimis.
inquit
1
^nimium
'
sobrius'.
pvlchre
fortiter ac
729
NEQVE pes ad incessum, neqve mens ad facta 2 satis svvm officivm facit bene: nec enim omnino non facit, nam hoc insaniae est, sed non satis
et dicta.
facit,
20
quod
svnt]
s
est ebrietatis.
T
{sscr.
viciT vinvm]
u u
V
||
II
inducetur
[j
adpoti
3 fere
olent
II
nam TC\\1 re SMspecta^ws est an magis a uino ca magis aio TC 8 quasi] quas T, qua C uerba y, data sunt <^uerba> C 9 adeo turpissimum V\ secuntur TC\\ 10 sub {del. ut vid.) suctilem C 11 captant T primum Flaut. est om. TC 12 de uino idem tentatura F, deuita i detemperantia C, de uia i e temperantia T; de uua ed. pr. 13 uenturaque C lingua TC 14 ac in at corr. V^ 15 mihi s y 16 uidebor T tunc ed. pr. nunc codd. soBRivs] p 17 ut om. T uiolentie TC 20 neqve 2. a f z dicta] n d T 21 8 8 o f T nunc enim F, nec TC 22 fecit C hec C insania TC, insani V, corr. W. non ed.pr.: nunc codd.
C)
6 an]
r specta
||
\
TC
m. 2)
||
4 atat om.
\\
||
\\
\\
\\
\\
II
||
||
II
||
EVNVCHVS
730
IV
5,
1-6.
425
4 1 Qvis EST EHEM PYTHiAS ft^covixwg et satis miro exemplo mutatam credit, postquam ipse mutatus est. 2 QVANTO NVNC FORMOSIOR VIDERE MIHI QVAM DVDVM hoC multuni Academicos iuuat, qui aiunt, prout habiti fuerimus
atque
affecti,
ita
nobis
aliud
atque
comprehendi posse. 5 1 CERTE TV QviDEM POL ct 'certc' et ^pol' haec ft^1 dixit, ut appareret hanc uere loqui quae sobria est, illum uero ex uino falli. 2 Et honorifice atque ut sobria non
dixit Hemulentior'
nihil certi
732
Andria {II 5, 15) ^uerum illud uerbum est, uulgo quod dici solet'. 2 slne cerere et libero friget venvs hoc si ad sententiam reuoces, non conueniet ebrio, si ad petulantiam, quam scite dictum est! nam et improbior factus est et, cum tropice locutus sit, tamen ordinem naturalem
seruauit; nam primum cibus, deinde potus, postremo libido ueneria. 'friget' autem, quia omnis huiuscemodi uoluptas in calore sanguinis constituta est, qui his rebus alitur.
15
3 Et friget proprie non adhaeret; translatum est enim hoc prouerbium "^frigef a picatione uasorum, quae frigida
h
20
V\ Phitias C, p hem codd. quid est T, quidem C yQ(Qviv.(oG (v in ras. m. 2) F, **** T(7, corr. Sabb.; yviofiix&g 3 u 4 iuuat achademicos (athademites q d V Steph. 7 et 5 affectati C ideo om. C T) TC <ut> aiunt hanc dixit C 8 apparerent F, apparet TC\\ 1. om. V <(et)> 10 aut sscr. F^ (= dett.)., om. TC sed hilaricr in mg. V^ (= dett.)., om. TC 11 id est V 12 uerbum CV\ istud <est> C uerum F est hic om. C quod uulgo TC IS dici solet] dicitur Fj sine cerere et liber' friget uenus C, sine cerere et 1 f u T, 14 si ad] sciat TC conueni TC\ sine c^ etb-f^ uenus F ebriosi ad petulantiam (-len- C) TC, "ebriosi "ad petulantiam scite dictum W.: F|| 15 <ei (ei F, et C)> quam codd.; recte?
1
\
\
II
TF
\\
||
||
\\
II
\\
\\
||
sic
II
edictum C,
11
sic
I
'^m
^^B
codd., corr. ed. pr. potio C, {ante corr.) T\ postremum Fl| 18 ueneri* (i in e corr., a sscr. m. 2) friget F, 19 qui his] quibus T, uenerifaffliget T, ueneri Affliget C 20 friget ex finget corr. C aliter C 21 frigei V\ qui C
\
F 16 et] ut TC TC 17 primus
a'edictum T,
sic ant
\
tamenj tum
TC
||
"""""''"""'
I
||
\\
426
DONATI COMMENTVM
alia multa meliora sint ad usum ferrum, aurum et argentum et cetera huiussic alibi ait {III 3, 11) ^ubi friget, huc euasif.
ut
modi.
nam
733
tres fisrcovv(jLlag: Cererem, Libenim, Yenerem. SED THAis MVLTO ANTE VENiT iuterrogatiue pronuntiandum est. et scias de his esse interrogationibus hanc ita quaerimus, ut quod interrogatur in quibus ipsam,
4 Et uide
7
734
8 morae
lAMDVDVM AETATEM
est,
temporis,
iamdudum infinitae quia addidit "^aetatem', ut ostenderet multum abiisse 2 iamdvdvm aetatem pro ut factum est.
Jf.)
'
10
^ut multos
aetatem
15
diu longoque et prolixo tempore, ut est aetas. nam sic dicimus de die et dieculam, aliquantulam moram {cf
Andr.
IV
2, 27).
735
1 NiHiL dixit vt seqverere sese pro non. Ver{Aen. V 751) Meponunt animos n. m. 1. e.'. 2 NiHiL Nisi abiens mihi innvit apparct et quasi iratam discessisse Thaidem a milite et tamen sic iratam, ut illi gilius
20
ira consilium
non ademerit:
1 sunt V\\ 2 caetera in ras. V^ 3 ait] ut tres (iTovv(i^a F, res MIHONOMI6k T, res 5 sed thais in ras. <^et^ uenerem in ras. V^ atam 6 est et in ras. F*, hem ut TC\\ 7
\\
T 4 ****** C
||
uidet T\ liberum.
\
TC
\\
V^
pronunti\\
||
quaerimws V\
quid interrogaturi codd. , corr. W. qui interrogantur ed. pr. 8 nobis ipsi W.: nobis si (sci T) codd. 9 etatem uideatur in ras. F* 11 aetatem in mg. V^ quia quia <^et)> (7,
;
quam T
infinitae iamdvdvm
|
|
TC
\\
C
et
TC
||
TC
10 <(addite )> Addit ut ^.] 12 ut <ut> T, om. C 14 et prolixo in ras. F^ sic (si T) dicimus TC, om. V\\
oni.
|| ||
\
\\
17 NmiL om. TC aliquantulum (-tum C) mihi moram TC 18 animos a n m (m n T) 1 (r {cf. supra mihi) TC) e (a nihil nisi abiens in miit (induit T) mihi T) codd. nihil nisi a m a F 19 et C del. TC, apparet] atq3
\\
TC;
corr.
ed. pr.
||
Steph.
{sscr.
II
20 Thaidem om.
m. 2
TO
si
|
T
\
dett.)
F, emeret
TC
TC
1|
EVNYCHVS
736
rV
5,
712.
6,
1.
427
hic in-
10
ducitur
EHO NONNE
iD SAT
adulescens, ut
a Pythia
quid opus fuit dicere, si DiCERE iLLAM Miccre' pro uelle significare. sic alibi (^Andr. III 2, 22) ^quasi tu dicas factum id consilio meo'. 3 NISI QVIA CORREXIT MILES QVOD INTELLEXI MINVS hoC uidetur sapientius et facetius dici quam ab ebrio rustico adulescentulo debuisset. hoc uitium tunc fit, cum ingenium
737
suum poetae in personas conferunt. 11 QVOD iNTELLEXi MiNvs uerisimile hunc tantum
trusum,
ex- lo
738
qua
6.
739
15
ex ipsis apparet uerbis, quam concita et recens a litigio Thais ueuiat. itaque nec nominat militem aut uirginem,
sed pronomine
stituta
utrumque
significat
quasi
in
medio conuidi
aduen20
X
V
143) ^adfuit
et Mnestheus'.
1 eho nonne i s t \\2 ut om. possit ex -et corr. C H 3 annuit 4 dicere id illam T, id d i diceret pro 5 i con uelle <uel> 6 nisi om. intellexit 7 uidere C "quam "dici F, quam dici TC\\ 8 adolescente 10 indebuit sed.? tunc] tu ne tellexit codd. 11 taidi magis TC|1 tantum] tacitum C 13 vBi] un C, unde T, ubi 14 quam T ac presenserim 15 affuturum uides no ex ipis separet (pnserim T) (saperet T) uerbis TC, uides ne ex ipsis apparei'e uerbis 16 consita 17 nominat <aut)> ? (= dett.) uirginem aut 19 negotia eum uidi W.: cum (ex nec corr.) militem C uidi TC, id est in ras. F* (= dett.) ad <(futui-um cum> uenturum C 20 affuit TC^ et mnesteus F, et mestuus T, in raeateus C
TC
TC
\\
||
TC
CV
TO
\
|1
m T
||
V
\\
V
\
||
||
TC
||
TC
II
||
\\
TC
II
428
3
siNE VENiAT
DONATI COMMENTVM
cui
dicit
^sine'?
est,
740
1 ATQVE SI ILLAM DIGITVLO ATTIGERIT VNO mOris comminantium ad exiguum reuocare commissa, quae 2 ocvli ilico effodientvr et se ulturos praedicent. femineae minae sunt et in libidinosos quam maxime; nam hunc amatorem suspicatur esse uirginis. sic et alibi
<(est)>
(IV
in
3, 6) ^ut ego illi facile in oculos inuolem uenefico!' oculos autem maxime saeuire feminas et tragoediae
fere et
comoediae protestantur.
lo
741
3 1 VSQVE ADEO EGO ILLIVS FERRE POSSVM INEPTIAS ET MAGNiFicA VERBA nou dixit 'usque adeo illum possum
amare',
^ferre
sed
quam
possum'.
1
insuauis iam diu sit, ostendit dicendo 2 Et cito ostendit, quae sit amicitia
i5
militis:
742
quae uim non adsi ad rem conferentvr vapvlabit si discesserit a uerbis et rem experiri uolet, uapulabib. 3 Et bona locutio, ut si dicas: uerba ad rem contulit,
siNT
hoc
est:
hoc
est:
est.
20
745
et timidus
et
(nllis C) et TC, quasi dicai sine ntt <^et F, corr. W. <(com (m mg. m. 2)y minantis V\\ 3 atque (at dett.) si illam digitulo attigerit (contigerit; inmg. al' 4 est attigerit C^) uno (dett.), atque illam si d a u 5 ulteros T|| {post cominantis) add. dett. quae] q3 T 6 femine C sunt mine 1 suspicantur amatorem TC\ 8 ille T 10 prae9 et] a C inuoluem sic] sed T testantur C 11 usque adeo e-if-pi-et-m^i^- V\ incptiam TC\\ 12 possum om. TC\\ 14 fere T 15 ineptia TC,
d sine nullis
(m mg. m. 2)y
TC
|1
TC
1|
\\
\\
\\
1|
\\
1|
inepta
{sscr.
m. 2)
V
\
\\
TC
hoc
est]
qui
II
17 que (q C)
si
si
TC, Quid
si
{corr.
m. 2
= dett)
V;
uerum enim
et om. TCj 18 sic vapvlabit]" u H experiri uolet F, ceperit his 0, semel T; experiri coeperit ed. pr. {dett. desunt) 21 quid (id T) quasi istuc TC, quid
Ter.
|
\\
qi- F
EVNVCHVS
746
8
1
et
IV
6,
2-12.
429
quibus non
redditur
cupiens,
cupientibus, uti domino seruus, restituitur ut patriae ciuis, et redditur et restituitur 3 Ergo in <^cupientibus^ cupiens, ut parentibus filius.
est:
et
reddi
et restitui.
9 HEM extimuit adulescens, quod sororem suam in domo meretricis esse audiuit, cui rei occurrit Thais statim. 748 10 1 EDVCTA subauditur ^est domi apud me'. 2 EDVCTA ITA VT TEQVE ILLAQVE EST DIGNVM bcne pUTgauit,
inquit,
recte,
lo
quod
ut
ex
quaestu
est,
meretricio
exspectabatur:
est.
non,
me dignum
HANC
apud me
qvid ais
i5
quia
1
eductam)>.
749
11
ILLA
DONO DO melius
uel deus.
dixit
quam
^dono',
ut dorainus potior
750
12 ET HABETVR ET REPERTVR THAIS qui habct apud se gratiam, nondum rettulit; rettulit qui destitit habere. multum ergo hic dixit: et habituiri gratiam et restitutuiri
tamen.
1
sum passa
F,
sum
\
T)
mulier
2 meretricis C hac imiitat uidet {corr. m. 2 4 reddaturC, redr restituitur redditur dett.) F, uidet 5 patriae ut om. T Q cupientibus {post cupiens) om. 8 suam om. 9 audit 10 adducta add. ed. pr. 11 ut teque illaque est d (dignum est dett.) F, est om. ii-as- T, C^ 12 quaestu Bentley: purgabit T fastu codd. meretrico TC, meretriis spectabatur codd., 13 me est] me corr. Steph. ait 14 hanc eductam add. W. 17 dominus potior sit uel deus TC, donum placidius uideatur et praestantius in ras. F* (== dett) repeto] re V 18 QvicQVAM om. 19 docens Klotz se id PRETii] p W.: serio codd. 20 facturura 21 thais otn. V\ quae TC\\ 22 nondum sscr. V- destiti 2'C 23 et habet uiri gratiam et restitit uiro (iestitit uiro F) tamen codd., corr. Goetz
TC
||
TC
V
\
TC
||
11
\\
\\
TC
||
\\
TG
II
i-iab\
\\
||
V TC
\\
1!
11
\\
|1
\\
\\
430
quem sensum
{110, 4)
DONATI COMMENTVM
transtulit Sallustius in bellum lugurthinum 'arma, pecuniam sume utere, et quoad uixeris, tibi redditam gratiam putaris: semper apud me
numquam
integra
erit',
751
13
amitti
comoedia
NE PRIVS QVAM HANC ACCIPIAS A. C. hoC in more uulgi dicere; ceterum non potest 2 An quia iam quod nondum acceptum sit.
1
licet
dudum sumptum est? 14- NAM HAEC EA EST QVAM MILES A. M. VI N. E. V. UOU 753 ad terrendum, sed ad parandum animum adulescentis haec dixit, qnem audacem putat aliter ac res ipsa est. nam mox
Thais
res
n.,
(v.
21
22)
tibi
peregrinus
h.'
est,
^quicum tu, m.
15
m.
a.
753
754
16
3
est indicium.
m
1
sic
viDEN Tv iLLVM THAis lougc uidere timoris 2 vbi sita est trepidantes personas miscuit.
20
755
17
nam
Risco cista pelle contecta; nomen Phrygium. qvantas copias addvcere proprie dixit 'copias', dicuntur legiones in unum collectae. conuenit
et
tamen rudi
rustico
adulescenti
sex
homines ^copias'
nie utere
lugur C 2 <^eiy pecumam C sume utere TC, su uiues ^all. 3 putaueris l'C 5 hanc om. V (sscr. m. 2) V a. c.] a e C, a me T 7 adaccipias ex acceperis corr. C mitti C, admitti V 9 est om. TC miles a me ui nc e r t u- TC, V 10 animum om. T 11 quom T\ hac T re ipsa.? 12 mutauit TCV^, corr. F* dicet ex -it
,
^
|
-.
^i-^
\
rri
y^
II
\\
||
||
mneu]]
||
\\
||
1|
corr.
13 tibi res V est 2.'] et T potens quam tu a h h n (h T) a h h TC F, po q t 15 hoc swwt F 16 andQy ava Vatic. 1673, ****** est pgana (peregrina T) TC, saTTtdgyava F, ^iQEnBvSt-a (= Krepundia) XfCxfjava nagyova ed. pr.; yvcogioixara xat OTtdgyava Steph.; cf. Thes. gloss. s. v. monimenta 17 thais] t^ 18 ubi ante inditium C sita] ista F, ita T, il ista C|l 19 rasco T cista] Bcilla TC 20 quantitas puelle T frugium TC, frugium F 22 rudi et om. V copias homines TC (quantas T) c a TC
F*
1|
II
||
TC
\\
||
||
EVNVCHVS
dicere: militem, parasitum,
IV
6,
13-24.
431
NVM FORMIDVLOSVS OBSECRO ES M. H. *formi2 apage timidus intellegitur. sis Plautus in Trinummo {II 1, 26) ^apage amor'. 20 1 ATQVE ITA opvs EST ut minus formidulosus sis. 758 2 METVO QVALEM ME H. E. uidetur cbrius factus hic Chremes iam etiam displicere nolle mulieri; nam idcirco fatetnr se timere malam de se opinionem Thaidis. 3 Mt METVO QVALEM uoue dixit pro ^metuo ne ignores'. 759 21 1 PEREGRINVS EST MINVS POTENS QVAM TV ipSa 756
18
dulosus' et terribilis et
la
nunc eloquitur, quid efficiatur ex eo quod ait ^peregrinus 2 MiNvs POTENS QVAM Tv bcne sic dixit, quia est'. tardum fuit dicere Hlle impotens, tu potens' etc. '1 23 1 SED TV QVOD CAVERE P. S. A. E. OSteuderC Uult Terentius plures sententias ad timiditatem congruere quam ad audaciam: nam et mox dicturus est (JF 7, 19) ^omnia
prius experiri quam a. s. d.', quia ex prouidentia timor, ex audacia temeritas prouenit. 2 stvltvm <(admittere
15
EST stultum)> est fieri sinere. 3 Et melius dixit quam nam nimc ^admittere' pati fieri 'pati': hoc generale est.
significat.
20
762
id
24
est
^caucre ne ^at',
prospicere
cauere:
ab eo quod praecedit id
3 nvm] for es
doracem V simallionem C, simaglonem T\\ 2 sagam T\\ nunc TC, non V formidulosus o e m h TC, obsecro m h F 6 sit C 7 me] m T 8 iam etiam] et (e T) iam TC 9 Et] sed C F 10 mutuo C qvalem] q F per mutuo
1
\
||
||
||
\\
||
12 nunc 13 minvs] q- C Teuber: non codd. quod p-qtu^ 15 quod tu 16 concluere C e.] e 17 ad sscr. F*, om. TC 18 a. s. d.] ar sa d F, TC 19 ex] et C, aut T admittere stultum peruenit C
C ignores TF. ignarus codd.; ignara sis ed. quam tu <^quam tu^ F, p quam <^post quam)>
:
I
\
pr.
\\
tu
TC
11 potens
\\
TC
|
TC
II
II
TC
\\
\
\\
F
\
\\
asu-
|t
add. W. m. 2)
II
20
\
TC
21 a mittere {sscr. <(nec fieri^ sine re codd. 22 malo ego] mglego patefieri codd. , corr. Steph.
fieri
\\
prospicere] pro
quam F
||
23 perspicere
432
quod
sequitur.
DONATI COMMENTVM
2
ostenditur,
763
o. o. I. pauidi consilium nihil praeter claustra et fugam; nam sera est 2 dvm ego h. t. a. f. Hranscurro' claustrum ianuae. dixit, non ^curro', ut proximitatem fori ostenderet.
continet
.5
764
26
VOLO EGO
A.
quasi minus timeat, ^cupio' non tvrba hac uide timidum tur-
bam
7S^
2
appellare, in
ex
27 1 MELivs EST fugae occasionem hic cupit dari. 3 omitte iam a. MANE hoc gestu iam adiuuatur. huius uerbis apparet etiam manu comprehensum esse
4 omitte iam
a.
adulescentem.
non
est
5 nihil opvs uidet, celeritatem redeundi poUicetur. istis Hstis' utrum aduocatis an ^istis' omnibus 15
quae
petis
dixisti?,
istis?'
ut
Vergilius
(^Aen.
IX
94)
^aut
quid
7 6' 6'
Hoc modo dic sororem esse I. T. ordine exsequitur: primo utrum personam habeat, Mic sororem' inquit *esse illam tuam'; utrum negotium habeat, *et te
1
28
20
paruam uirginem
amisisse'; cur hodie agat, 'nunc cognosse', 2 et t. p. v. a. haec omnia sic et unde probet, ^signa ostende'. pronuntianda sunt, ut et iusta et factu facilia demonstrentur.
768
30
si
viM
F.
iN ivs D. H. rcctc,
liter resisti
solet.
3 claussa
V\ paudi ex -de
claustrum
|
corr.
5
I|
(m mg.
c
8 Inturbata hac (ac T) TC timiat C 9 in quam TC 10 fugae] figure (-re C) capit TCJ 11 iam <h-> a^ 13 iam <h > a 12 huis F, i^a14 sceleritatem T redeunti (redd- C) NmiL] in hoc \ T 1.5 istis 1. om. V\ uerum 16 ut om. TC qd<> T\\ 17 petistis TC 18 dic om. s-e^t^ {om. 1.) V\ t.] te Tjj 19 habet C V 20 illam om. C 21 uirginem amisisse] i a nunc] non O, nec T cognosce (signa add. V) OF, 22 et om. t. ostendere TO, ostendeiwr cognoscit T 23 et iuste TC, iusta om. 24 si uim f i i d {om. h.) TC recte 433, 1 dicas in mg. F' recto
t.]
\
||
C 4 praeter 7o*^: post codd. uel clausum m. 1) Annue O, 7 <h > 6 dicit T ut] in
\\ \
\
TC
\
\\
|I
||
\\
TC
TC
\\
1|
II
TC
II
\\
TC TC
\
\\
\\
TC
||
\\
II
]|
TC
EVNVCHVS
769
IV
6,
25-32.
7,
1-2.
433
31
FAC
dicerentur
ANiMO HAEC PRAESENTi DiCAS haec non a Thaide, nisi in illius uultu pauor nimius 2 faciam adiuuandum pronuntiatione est
dictum.
Chremetis
pauidi adulescentuli.
770
32 PERH Hvic
meretricis querela
haec
et honeste
esse demonstrat.
7.
77i
T.
I.
I.
M.
A.
G.
amicam
tamquam ad
hostilem exercitum pergentis irritato animo, concito cursu, undanti chlamyde, trepidi et quatientis caput. 2 Et haec uerba pro hortatu imperatoris accipienda sunt, quandoquidem omnia de exercitu transferuntur.
3
i5
CONTVMELIAM
propric
et
ut
miles.
Sallustius
{Iug.
58, 5) ^ne
et
quam contumeliam'
etc.
4 in me accipiam
GNATHO apparet Gnathonem dehortatorem esse certaminis ad pocula militem prouocare, maxime cum uideat perIII 1, 45 sq.)^ ut hoc certamen suasisse ista consilia
(<?/".
moueretur.
772
2
1
HAEc
TG
2 dicentur
10 quam] que T|| 11 ut ego TC cont^-meliam TC m. om. V 12 mrsus V 14 consito T chlaG.] 17 et TC, mide (ela- CV) codd. patientis T 15 hortati T sal' ul' C, sed ut non in ras. V^; secl. ? ras. F* (sa
(a^
T TC
II
nisi om.
C
\
<^ut)>
|
F^
||
TC
{sscr.
m. 2
uel om.
TC
\\
dett.)
\\
8 ipsi
V
\
6 adolescenti
i
T) TC con tam
p.]
p d
||
\\
||
dett.)
(qua TG) contumeliam (-lia TG) est {om. F) codd. 19 GNATHo] sed TC 20 etj q^ T\ prouocare] reuocare Texiber 21 ista C F, (Ins) T\ ipsius Teuher \ 22 moreretur T, 23 me s est F {in mon- c(WT.) C
ne
quam
II
||
||
||
Donati comm.
rec.
Wessner.
28
434
DONATI COMMENTVM
aduersus
numquam Thraso <(iurgia)> morte proposita. ergo uelut 2 mori mortis contemptu opus est ad tale proelium. ME s. E. tamquam aliter miles aduersus mulierem audere 3 mori me non posset, uel quia nihil uel quia amator. s. E. quasi ille sibi dicat uel molestum esse certamen uel amicam non esse laedendam.
quam
meretricem
esset
nisi
sumere
ausurus
771
iNSiGNEM
et
Hnsignem' ut miles
dixit,
quia in5
se- lo
signia armorum
sunt.
et
772
2 4 siMALio
QViMiNi huiusmodi militia per tumuitum repente suscipitur et dicitur euocatio, ubi dux alloquitur ciues ^qui rem pu.
saluam uultis
(Aen.
r.'
et
VII 693 94) ^desuetaque bello a. i. a. u. alibi (VII 614) ^ipse u. p.; s. t. <c.> p.'
1
esse,
sequimini!'
unde Vergilius
sic
s.
f.
ait
q. is
773
PRiMVM AEDES EXPVGNABO debet hic esse uociferatio uana: ad hoc et uerbum militis cum quodam motu ingenti et immanes minae sine ulla ui rerum. 2 Et uana comminatio, uelle aedes expugnare, cum foris
sit
meretrix.
20
77-i
MALE MVLCABO iPSAM uidc ordinem belli: expugnatio moenium, recuperatio captarum rerum, poena 2 pvlchre postquam non obtinuit quod praedonum.
1
{post
numquam)
TC
TC; an
3
||
arma
ad
praetium C\
m. 2) C,
\\
mora
||
aduersum
me
rum
ze
TC T 6
||
e.]
||
est
alter
possit
C
in
\
TC,
mori
s
alHer
me
{sscr. s e
(sscr.
m. 2)
C
\\
7
||
non om.
TC
mori I 9 a^mohuius
\
11 huius nio C,
mo
(ma
mi
\\
II
TV
otn.
13 saluam om.
unde
ubi 14 bella F, b
TC
jl
a.
|
1.]
de
TC
T;
II
t-] c-
T
\
Bentley
=
W.
\
dett.)
\
F
\\
18 inanes
19 uelle {sscr. m. 2 dett) V C 21 male mulctabo ipsam F, mallem et 22 poena om. TC 24 adsentatur ad omnia
\\
"''^at^''
TC V
EVNVCHVS
in
IV
7,
1-6.
435
festam irrisionem ex ipso genere laudandi; nam quid est aedium expugnatione recti? quid in uirginis ereptione probitatis? quid in male mulcanda muliere pulchritudinis ? sed hoc est quod ait supra de se ipso parasitus (// 2, 20)
3 in medivm hvc agmen c. v. d. mire *quicquid d. 1.'. nam composita ad contemptum nomina legionariorum Donax ab arundine nomen, ueluti sit inanis et fragilis, Simalio a simio uel a simia deriuatum est ob foeditatem oris uel nasi, Syriscus iam diminutiuum est a Sjro. 4 iN MEDivM Hvc ridicule satis armaturas leues non putat
;
lo
5 An ideo ^cum uecti', quia ad expugnationem uenitur aedium? 5 TV SIMALIO IN SINISTRVM TV SYRISCE IN DEXTRVM C. 775 hic agmen instruitur. facetum autem est, cum a rebus
et
ideo
agmen cum
uecti
i5
magnis
776
CEDO ALios non Veliquos' dixit sed ^alios', quasi 2 sanga nec Sangarius, saltem ut nomen esset. 3 manipvlvs fvrvm proprie ^manipulus' milites centum Romani et Latini sub uno centurione, ex manimulti
sint.
20
pulo
herbae,
quem pro
signo sequebantur.
merito igitur
1 laiulandam CF, -dum T, corr. ed. pr. 2 in aedium] tedium T quid ow. V in om. T erectione T 3 probitas T 4 de se mulctanda F, uulgande T, (in mul///tanda corr.) C d ] a V 5 agmen e d T, a o F, a c u ipso om. V r C 7 dorax 6 composite T ad tectum T, ad ^"temptum C F ad T ueluti sit (sic C) inanis fragilis TC, ueluti sit fragilis "'^^*^*''' ^'* == dett) V 8 Symalio C, et inanis nomen (sscr. m. 2 9 uel] et V est 0)n. T simallio T ad simio T symia C 10 ac maturas C 11 et 12 cum uecte (-te ex -ti corr. m. 2)
||
j \ |
\\
\\
\\
II
\\
\\
\\
\\
\\
mallio in sinistrum tu sirisce (scir14 tu F, conuecti TC T) in dextrum jTC, tu simalio in s-c-<- s in d-c- Fjl 15 agraen om. T\ instruitur dett.: struitur TF, struitior C 16 res ^est^ militis codd., corr. W. TC 19 ferrum C manipulus <est^ 20 centum] c C, cum T, {sscr) F* (= dett.) romani et colatini 2'C, ro et {ex e corr. m. 2) latini F ex] bellum <(agsi
|1
II
||
||
gressuri deputabantur sibi illi certum (sertum vel sertam dett.) uel coronam ex (m mg. 2)} V^ (= dett.) 21 herba T(7; uel
\\
alio
huiusmodi conficiebant
dett.
quam C
singulo
28*
436
DONATI COMMENTVM
centurionem uidens manipulum desiderauit, hoc est cocum uidens conuiuas desiderauit, qui apparuerant, quotiens cocus affuit, id est conuiuium instructum est. alii ^mani4 eccvm pulum furum' coci discipulos putant dici. ADEST pro se ac pro discipulis Sanga. 7 1 QViD IGNAVE p. p. apparct cocum ad repentinum 777 strepitum sic exisse, ut artem suam fuerat expediturus.
2 Qvi ISTVM ^peniculum'
scilicet.
778
EGONE iMPERATORis viRTVTEM N. haec causa est. 2 IMPERATORIS VIRTVTEM NOVERAM ET VIM M. hoC pluS habebit salis, si sic intellectum fuerit, ut Sanga uno et eodem tempore et quaerat quid dicat et respondeat tamen
8
1
10
hoc
fieri
779
HOC
FIERI
NON POSSE
anqoo^oY,i\x{aq'.
15
2 qvi abstergerem vvlnera quid igitur, si hoc sciebat? 3 qvi hoc est unde. tamquam hoc fuerit auxilii genus. 4 vvlnera quorum uulnera? utrum utriusque partis
an,
780
quod magis ridiculum est, suorum? 1 soLvs s. s. D. haec figura 7r(v^6fioioi/ 2 soLvs SANNio SERVAT DOMVM ut (Yerg. Aen. 3 solvs sannio "^sola mihi talis casus C. c.'.
10
dicitur.
IH
s.
183)
pro
20
d.
coquum
11
codd.
\\
2 desiderat
Klotz
Klotz
||
apparauerat codd., corr. V idem C 4 furum] T) c i TC puta ut dici T (a cochum F, p F, pecul pun C
\
TC
adfuit
\\
\\
coquum
{sscr.
8 istun artam T fuerat F expeditus TC peniculoh soF C, -lo ne solis T 9 imperatoris 10 m.] mil C, militum T, om. V 11 et N.] uiri-no^ TC 12 et] ut TC om. TC quid fieri] quid respondeat (rn dicat T) tamen hoc fieri saepe sine sanguine hoc {om. T) fieri non posse TC, simulque respondeat qd- hoc noueram fieri saepe sed slne sanguine hoc non fieri posse F {sim. dett.) 14 &7tQocSoyir]xba F, AccTtQOGsyiriroa Vatic. 1673, ****** TC\\ 15 sciebat <(uorat)> F qvi Steph.: ut F, om. TC stergeret TC\\ 16 quid T 17 utrum F, utrunque TC 18 "est suorum "ridiculum F 19 s. s. d.] do C, Da T he T nccQO^oiov dicifcur 20 Samia C 21 tales F, ****** TC casus] c (7, C_ om. T sor.vs d.] solos samios (sannos T) dic (dixit T) TG
TC
II
m. 2)
\\
7
\
||
\\
\\
\\
\\
\\
\\
II
II
\\
EVNVCHVS
remanet
erat,
IV
7,
7-13.
437
nam 'seruat domum' rectum et obseruat. non ^seruat domi', si custodit intellegeretur. 4 Vel SERVAT pro sedet et seruat, ab eo quod sequitur id quod praecedit; nam non seruat nisi qui prius in 5 Qvi malvm alii ^malum' imxa eodem loco sederit.
naQiv&E(jLv suauiter infertur.
Plautus in Epidico {V 3, 45) ^quae, malum, haec impudentia est?' et non interponitur 'malum' nisi conuersis oculis ad eum, qui id quod reprehen-
781
dixerit. 6 malvm interiectio nunc est. 11 1 POST PRiNCiPiA magnifice ad risum commouendum, nam dicere debuit 'post uos'. et hunc locum sibi 8 post principia militare optimum elegit ut timidus. dictum est. et ambigunt multi, utrum in extremo agmine
dimus
lo
sit
hic
locus
an
in
medio.
c.
3
^loco'
dari possit,
aliunde detur.
i5
783
ut 3
12
(^Ad.
iPSE
siBi
L.
simpliciter,
quia ^post
principia'.
An
13
pro de loco?
1
783
iDEM
HOC
PYRRHvs
officium
F.
irridct
quidem poeta,
hoc
esse,
20
uerumtamen
se in
*et
ostendit
imperatoris
ne
periculum proiciat. sic Sallustius (^Hisf. V fr. 4 M?) 2 Et hoc totum non proeliis actu promptus'. quasi in palliata, sed concessum poetis fuit. Pyrrhus
in
T nam non seruat om. C 2 si custodit] msi custodit^ (pro et ^ m. 2) V 3 sedet F, se sed TC\\ 4 <^ad)> id TC procedit T prius] plus TC 5 yiaru naQsvQ-tav V, ****** TC 7 haec malum Plaut. est om. TC\\ 8 qui id quod F, quod TC reprehenderis (-dcas T) dixeris TC 9 nunc om. V 10 comwoMendum V 11 debuit om. C\ uos sscr. F* hoc T 13 est dictum C\ optimum sibi T ambiguni <(mul {in mg. m. 2)y ti V utrum] an C sit agmine TC 14 an] * * * C, om. T 16 ipse om. T signa d- TC c 1 V simp C 17 an F opportune <^quod^ F; quod Graeci.^ svxaiQcoG V, ***** TC 18 n. 1.] * * * * T 19 An loco om. V\\ 20 idem hoc p s f TC, hoc pyrrhus f F irradet T||
1
remanet] remi
|1
\\
\\
II
II
\\
||
\\
II
\\
II
II
1|
22
non] nomen
|1
(sscr.)
V^
\\
23 et om.
TC\
438
DONATI COMMENTVM
fuit
primusque,
quem-
admodum
ostendit.
ea
784:
AEDiBVS
locutio
est'
superiori (III 5, 2) ^nimirum dabit haec Thais mihi m. m.', pro sine dubio rectum est. 15 1 SANE QVOD TIBI NVNC VIR VIDEATVR ESSE HIC 785
similis
noua
vmQ^dxoa intermixta,
<(est)>:
nam
lo
ne metuas. 2 An hic ordo erit et sensus, ut sit dictum: ne metuas: sane 3 Ht quod tibi uir uidetur esse hic, nebulo magnus est?
recte,
nam dum
est,
in
illo
i5
autem uel inanis et uanus uel ut nebula 4 Et ei^:ovi%G)g hoc mollis, est, dicitur. dictum est: meretrix enim corripiens frustra metuentem Chremetem ^sane' inquit ^nimis' consilium rectum est de occludendis aedibus'. 5 Et deest ^non est', ut sit: non est quod tibi nunc uir uideatur esse hic: nebulo magnus
'^nebulo'
20
stratagematum F, stragematum T, (sscr. i castramen2 eaj et T, a C disciplu C 4 rectum ideo concludit 5 nimirum con(cocludat C) edibus TC, r-ed-oe- V silium add.. W. rectum est dett.: recte 6 et 1. om. TC nimirum om. T 7 hec thays mihi ma mal C, h t mihi m m T, hoc n m V per C 8 sane qui tibi n u u h V 9 yperbaton (hyperboton T) interim ista TC, iperbaton 10 hic (m mg. v7iQarov m. 2) intermixta V nam] nunc T nebulo <(est add. dett.y ne metuas TC, qui tibi F||
1
tari)
II
||
TCV
\\
\\
||
||
II
nuu^
|| ||
||
11 erat T, om. 13 dum 12 qui sensu^ C metuam obit terretur W.: dura obterretur codd. 14 nam etatem magnitudinem TC\\ 15 esse om. T "ut experta "meretrix V\\ 16 iam indicat W.: iam cheream C, -rea T, denunciat in ra^. F* (= dett.); iam dicit Chremeti Schoell wel inanis V\ uel 2.] et 17 ut] et T t^ortxw? F, ironices T, yronicos
\
\
F
\ \
||
F TC
TC
TC
II
metem
18 enim] e F, om. metuentem] timentem F 19 chreC, chem T 20 concludendis T ut sit non est om. V\\ 21 quod] qui F uidetur
II
TC
||
||
EVNVCHVS
est.
IV
7,
U~16.
"^si
439
in
sic
et
alibi
(F
8, 34
35)
te
platea
hac
786
posthac [nihil est] q. d. m. aliutn quaerebam, iter hac habui, peristi', ut sit: non est quod dicas mihi. 16 1 QviD viDETVR. nou diceret miles, si staret in 2 qvid sed iam uidetur timore mutatus. sententia. viDETVR dubitant, a quo dictum sit ^quid uidetur?' ego
olFendero
sane hoc militem puto dicere, quem paulatim <(timor)> a uiolentis atque acribus principiis ad torporem desidiamque perducit. nam primo ipse praecedit, utpote qui dicat (^v. 2)
posteaquam propius uentum est, pedem; post iam nihil ipse (i'. 11) audet, sed quaerit consilium parasiti; denique ubi comminus iam res gerenda est, dixit {y. 18) ^mane' et con^sequimini';
tum
deinde,
lo
^post principia'
refert
irruentes; ad postremum diffisus nescit quid agat ad parasitum spectans {v. 41) ^quid agimus?' inquit. 3 FVNDAM TiBi NVNC mirc parasitus, quia militem uidet nolle uel non audet repugnare, consilium formidulosum et aptum metuenti dedit, subtiliter tamen; nam funda pugnant, qui comminus non possunt, et ex occulto, 4 Sed honesta causa: non ^quia qui non audent palam.
tinet
<^et)>
ir
20
timentur'
inquit,
sed
^ut
fugerint, non sit tutum dixit ^hastam' aut ^lanceam' sed [sagittam] ^fundam', qua nimirum longe iactatur, ut ex hoc interuallo pauorem
fugiant', accedere.
ostenderet
non
audentis
accedere.
Et mire
^tibi', 25
2 effandero
riisti
I
TC
C quod
est
TG\\ 3 iter hab (ac T) abiit peest] e 4 miles sscr V' si] sed 5 minatus est om. C 6 dubitant a quo Westerh.: dubitantia (dubitantis
| |
TC
\\
TC
\\
II
quod uidetur C, quid uidetur <^quid hoc sane l'C timor (post perducit) in mg. add. V^ {= dett.), om. TCV^ 8 uiolentibus atque acriminibus C ad om. T toi-porem CV^, corporem T, terrorem V^ -que] quem 10 dum denique codd., corr. W. posteaquam W.: postea codd.\\ 14 incuentes T diffisus parasitum 07n. TC diffisus ed. pr.
V, dett.)
quod codd.
7
uidetur^ F||
1
\\
derisus
iamen
qui T|| 21 timentur F, timetur honestes F|| 22 sint T\ accede C tibi] uerrCJI 23 astam sagittam secl. Westerh. qua G, qua T^, quo 2' 24 nimium 25 tibi] uel TC
\\
\
V {deU.) 15 V 20 causa
||
et add.
W.
||
16 fundit
1|
18
suctiliter
TG\
||
TV\ GV
||
440
tamquam
DONATI COMMENTVM
ipse parasitus nec hoc audeat.
7
Sunt autem
qui putant haec a Thaide ad Chremetem dici, sed male: non enim conueniunt ista meretricis dictis superioribus.
nisi
ei
dudum
17
quia mouet me, quod ^ex occulto' dicit; constat enim uideri militem et ipsum non uidisse, cum qua
sit.
pugnaturus
787
1 VT ILLOS PROCVL Ex occvLTO meretricem cum ut alibi (III 2, 39) ait *hos prius introducam'. suis, 2 FACERENT FVGAM dcest rursus ^ut', <(ut sit: ut^ facerent 4 facerent fvgam 3 Vel a6vv8ixiog inlatum. fugam.
lo
desiderat coniunctionem ^enim', ut sit: facerent enim fugam. 5 vt caederes pro ^caedendo cogeres, <(ut^ facerent
fngam'.
788
18
figura
et
Hpsam'
et i5
i^cpaCLg^
<(causam)>
est.
belli
^ipsam' contra
quam pugnandum
iRRViMvs
irruere
parasitus inidens militem dixit. proprie dicuntur, qui cum furore proelium ineunt.
hoc
qvam mox 3 Et
animad-
789
19
uerte,
d.
in comoediis 20
cum ab ridiculis personis proferuntur. quale est apud Plautum, ubi miles suam formam admirans ait (Mil. glor. I 1, 68) ^nimia est miseria nimis pulchrum
seuerae sententiae,
1
ne hoc
\\
Steph.: qui TC, quae V\ 5 ipsum ed. pr. : constantem ei F, ostantiam ei jTC; corr. W. uiderit 8 ait TT.: iipfie illam (dett.) {= dett), ipse ut codd. hoc prius introducet codd. 9 facere facerem C\ ut sit ut add. Klotz H 10 Vel inlatum] uel 6c6vv%iT0Giv uel
\\
\
T\\ 3 conueniii
2 h^c 4 monet
V\
hoc F^
nd
F chremem TC
1
di
\
quod
\
TC
\\
\\
\\
TC
inlatum F, ******* latum TC 11 coniunctionem om. T^ 12 VT F 15 emut add. ed. j3r. 14 t i fugam om. TC causam add. escam F phasis T, enfasis F, non fasis C 16 pugnandus TC Schoell; principem suppl. dett. post est add. V^ in mg. (= dett.) uel c^deres pro cedendo cogeres facerent fugam (c/. supra schol. 17, 5) <^in^ quam mox i F|j 18 irruerc F, cuere T \ 20 omnia (omio C) prius e q a s d TC 21 habeat ad dectandum C 23 tbi F 24 nimis
||
1|
||
\\
11
\\
\\
EVNVCHVS
esse hominem'.
IV
7,
1722.
441
2 qvam armis sapientem decet avaxo3 Aut klXeLipLg est, si sub'quam anna'. 4 Et mire non dixit ^me' sed ^sapienaudimus ^agere'. tem': hoc est enim magis ridiculum.
Xovd-ov pro
790
I. s. V. F. et hoc mire: non 2 ivbeam uelim, ut (Andr. III 3 di vestram fidem bona 3, 1) Hubeo Chremetem'. analogia:. qui leuiora laudauerat, hic exclamare iam debet. et hoc est quod supra ait (II 2^ 20) Hd rursum si negant, nam negat rursum male pugnandum laudo id quoque'.
20
Qvi scis
AN
Q.
lo
non poterat, quin in proelium 4 di vestram fidem q. e. s. NVMQVAM accedo qvin abs te a. d. mire egit personam admirantis per trinam apostropham: ad deos Mi uestram fidem!', ad se ipsum ^quanti est sapere!', ad militem
esse, qui superius retineri uel moriturus irrueret.
i5
te
<(a.
d.)>'.
ABEAM rem ex
ridicule parasitus ^numquam 2 qvin abs te qui numquam recessit. doctior uimis impudens assentatio, se fieri doctiomilitis
sapientia.
20
792
22 1 THAis PRiMVM Hoc uidc iam missam intentionem repetendae uirginis: non enim iam puellam sed pactum 2 cvm tibi do indiligenter ut ueteres exigit, ut amator. darem'. ^cum tibi sed miles loquitur. pro
1
DECET om.
TC
|1
ccvcimXov%-ov
F, perquara C, proque T iXXLrpi.6 F, eclipsis TC est in nig. V^, om. T si ed. pr.: sic codd. subaudiamus 4 enim ow. s. 5 scis] sic an quae iubeam ivBEAM om. 7 dii codd. 8 anologia C, alogia V.] a 9 negat C 11 quia re10 nam om. sepius di 12 irruerit C dii tinerfe CV^ quica in T, qui in C
F^ **** TC
\
2
II
pro
quam] postquam
I
II
TC
\\
TC
|
TC
||
||
II
TC
\\
V
\
\\
T F
\
abeam doctior 13 numque adceiido C s.] (doc C) TC 14 per om. TC unam T apostrofam V deos <ut> V dii codd. 15 f T <ut> quanti F, quam C milite V doctior om. 16 quin 18 accedo om. TC 19 a d C 21 thaidis C hoc om. TC uide amissam adsentatio dili23 <q.> cum T F, uideam missam TC-, corr. Schoell genter codd., corr. Goetz 24 sed] si T
II . II
j
av-v-f- TC
1
///
||
TC
II
\\
||
\\
\\
442
793
DONATI COMMENTVM
23 QViD TVM POSTEA
aut
Mixi' respondendum
erat
aut ^non
dixi'.
temptionem
maluit
quam
1
794
24
gantem.
personae militis: interrogantem interrogare capi per inductionem. ROGiTAS contemptionis genus est in interro2 qvae mihi ante ocvlos <^coram> utrum
oculos'
et
longe
QViD
dictum <^an)> ^ante oculos' minus ante ocvlos <(c.)> potest ^ante intellegi: ^coram' etiam proximitatem
lo
significat.
795
25
omnino
meretrix
non
putat idoneum, cui reddenda sit ratio cuique se purget: adeo apud illam amicitiae eius pertaesum est; nam erant 2 et cvm eo qui dicerent, si uellet militi reconciliari. CLAM <(te)> svbdvxti mihi iuuidiose ^et cum eo', nam ut
3 svbdvxtimihi supra (JF^) legimus, exclusit Chremetem. furtim subtraxisti. Vergilius {Aen. VI 524) ^et fidum c. s. e.' 26 1 LiBviT superbum et meretricium uerbum. sic 796 Cicero ait de Chelidone (m Vcrr. II, I 52, 138) ^libenter
ait se
i5
facturam'.
2 hvc
est 20
pro contumelia reposcentis. sic et in Hecji^a (/// 5, 52) 3 nisi vi mavis eripi <(deest)> ^renumeret d. h., e.' alterum ^si', ut sit: nisi si.
2 in sscr. aut ed. pr.: ut TC, om. postea] p3 interroom. TC contem^J^ionem F, contentionem C gationem TC 5 cogitas TC contewipfionis F, contentionis G 6 quem TC, qu^m V\ in om. TC interogante C, -glte T 7 significatur] significat^ ut (^ add. m. 2) V, utrum^we F 8 est om. T potest significat ut incepti T an add. ed. pr. 14 dicent oculos om. T 12 eum credenda T oratio 15 svbT\ uellem T reconciliari dett., se conciliari DvxTi MiHi] duxti (duxit C) mihi TC, s 16 chremes
1
I
\\
F^
\\
1|
||
||
TC
\
\\
II
TC subduxisti codd. 17 et si dum buit <est> 19 chelione TC et] est codd. (uru in mg. m. 2) ydioma C, idoma T echira F, -rra 22 renuerit T deest add.
I
\\
TCV m F CF s^] c^ F
\\
TC
||
\\
\\
|1
\\
TC
||
\\
ut
si
V (=
TC, utrnm
dett.)
nisi
<pro non
{in
mg. m. 2)y
EVNVCHVS IV
7,
23-31.
443
27 1 TiBi iLLAM R. hic 86 primum interponit Chremes, 2 avt tv ut adulescentulus potuit, iam fracto milite.
tibi
I
I
I
ait
dixit ^nisi
eripi',
^tu
illam
et
est cc7toaLc67ti]6Lg
1797 798
enim loquenon meam bene cum hoc. 2 tangam ego non batur, addidit ^meam': hinc enim probatur iniuste dictum ^tu illam tangas?' 3 tvam avtem fvrcifer incongrue ut
imperitus
solent plus gestu quam uerbis conciti. 28 1 QviD TV TiBi vis rectc cum Thaide
lo
799
29
adulescens liberum seruilibus conuitiis exagitat. 1 cave sis nescis cvi maledicas nvnc viro anim-
aduerte parasitum neque tacere omnino, ne defuisse patrono uideatur, neque in aliena causa rixam in se transferre. 2 NON tv hinc abis hoc parasito, illud militi Chremes.
i5
3 CAVE sis quia imperatiua uerba uelut contumeliosa sunt, addebant ueteres ^sis', quod significat si uis.
797
27
uis in
TiBi
pronominibus et significatio est, ut (Vcrg. Ecl. III 25) ^cantando tu illum?' 800 30 sciN Tv ^non tu' parasito, ^scin tu' militi dicit. 801 31 1 FACiAM VT Hvrvs Loci D. M. s. M. moris est magnas esse minas hominum meticulosorum. specta ergo, 2 hvivs l. d. m. s. m. quam acriter timidus comminetur.
1
R.]
I
et
II
codd.
S non] nunc T hoc] hic T, om. 11 conuitiis exagitat ^'^ep^. officiis 12 cauescis nescis c-m-n-u- F| agit (sagitta TC) codd. NEscis oni. TC animo (aiunt C) aduertite 13 ne uideatur om. C ne] neque T 14 aliena 16 cauescis rissam 17 ueteres om. C scis <^uerba> sunt T significat ex -cabat corr. V^ 18 tibi illa C 19 et] qz T signiilla T ficatione est codd., corr. ed. pr. illam r|| 20 tu sscr. C^ 21 non tu] non T dicunt T 22 vx om. scin] sed F, sin T TC moris 24 quem T s. m. in Loci] i mg. F*
\\
\
4 ait Steph. : at F, om. et add. Steph. nisi] si 5 et est om. aTioGLoniqGLa (j]6 in ras.) F, aposio||
\
2 po^uit F;
pauidus Teuher
||
TC
3 ait Steph.
aut
\
||
||
TC
\\
|I
TC F
\\
\\
\\
\\
||
TC
||
||
huius
q.
T)
TC
loci
d q meique (ma
444
'loci'
DONATI COMMENTVM
in
quo
caesus,
*diei'
quo
caesus,
*mei'
quo
caesus.
802
32 1 AnsERET ME Tvi Mc parasitus nunc quasi monitor 2 Qvi hvnc tantvm hominem facias Chremeti respondet. iNiMicvM TiBi ne nunc quidem parasitus a militis assentatione discessit.
803
33
rusticius
DIMINVAM
dixit
EGO
^caput
NISI
si
ABIS
diceret
2 ain vero canis hoc uerbo *diminuam tibi caput'. impudentibus inimicis conuitium fieri solet; nam militare dictum est in bostem ^canis' et apud Homerum pro graui contumelia in aduersarium dicitur, uelut in illo loco
lo
804
34: Qvis TV HOMO ES Q. T. V. imTQOxaa^wg figura est, ubi multa terribiliter interrogantur, ut (Verg. Aen. IX 376) ^state, uiri. q. e. i. a.?' quae c. u.?
i5
805
35
irato.
sciBis
2 principio
non obsequenter sed figurate dicitur ab eam esse dico l. quo tollitur tuam
20
3 scibis et scies et scibis dicitur per prouideri. ductionem tertiae coniugationis. 4 principio eam esse
D. L.
in
tria
diuisit
officium
defensionis
suae: in adser||
quo laesus codcl., corr. Klotz quo 5.] qua F 3 nunc non codd. 4 chremeti V ondet T qvi] quid TC hvnc] hoc r|t-hfitF|15 nec nunc T a om. C adsentatione F, assentationes T, assentatores C 6 discex T 7 ego] tibi V\ tuum h n h a F 8 rusticus C <^dicit^ dixit T quasi si C 9 //// ain F, iam T, iamiam C hoc uerbo ed. pr. cum uerbo 10 solet fieri TC|I (canis sscr. F*) codd.-, canis an yivvog uerbo 11 est orn. TC hoste TC et apud (d ex t corr. m. 2) homerum F||
1 in
:
|
8teph.
||
\\
||
||
II
.?
||
12 dicit
eoi
ifis
II
13
tf
mficoTca
,
xl^tjv
An
agvv^tvoi fisvtXdco
11.
\
XIII 623
*riv
***** rC
De
scibis
|
^o^rJffofcO-f
figurata
18 principe eam 19 uideri in ras. F* scribis C, scibis in m.g. F* scribis C, cibis T dicitur om. C per Klotz: post OF, popost T productio C 20 ea T eam csse d. e. 1. F 21 in tria] interea T\ adsertoris] desertoris C
1|
14
N.
\\
17 figura
TC, d
\
||
TC
tuam
||
II
1|
EVNVCHVS
IV
7,
32-39.
445
toris 'principio eam esse dico liberam', in cognitoris ^ciuem 5 Bonus ordo: Atticam', in fratris ^meam sororem'.
libera,
ciuis,
nobilis.
ei
tium potest
fieri,
6 civem atticam quo etiam negoqui se pro domino gessit in ciuem. et ^hui' et cetera id genus sannae sunt
W6
MEAM SOROREM quo constat praesto esse defen2 (os dvrvm^ quasi ex omnibus hoc sit impudentius, quod et sororem suam dicat. 3 os dvrvm os impudens, ut contra mollis frontis dicuntur, 4 nvnc adeo edico tibi ne <^v. f.> qui sunt reuerentes. superbe et quasi militi; nam edictum praetoris dicitur et imperatoris. 5 miles nvnc adeo edico tibi et
1
36
sionem puellae.
lo
^miles'
sunt.
de
sic
his
officiis,
quae
1,
in Adelphis
(7/
i5
redeo, leno'.
807
NE viM FACiAS VLLAM iN iLLAM seruauit praC" cepta adeo, ut meminerit (/F 6, 30) ^si uim 2 ego eo ad sophronam faciet, in ius ducito hominem'. hoc lentius ad Thaidem. 39 1 PROHiBEBO iNQVAM nou satis exercitate adulescens 809 totidem uerbis dictum repetit militis. 2 avdin tv hic FVRTi SE ALLiGAT Guatho occasiouem finiendi litigii iamdudum quaerit ob desiderium mensae et cibi, et ideo quasi de iure consilium suggerit, hunc reum furti esse posse, qui
1
37
meretricis
20
25
ea
II
2 in fratres q
T, inferens
C
\
3 cuius
||
||
5 hvi
cetera id genus sane hui] huius (huic C) hec hui (huj T) sunt TC, caetera huiusmodi gestus sane sunt (= dett.); sannae Steph. 8 os dvrvm add. Steph. 9 et om. 10 duorum T 11 dico TiBi om. 13 et sunt] ne] ut miles contumeliose dixit. ab his enim officiis qui suo nomine
TC
\\
V
||
\\
II
TC
TC
TC
||
||
\\
uocandi
sunt data uocabula contumeliosa censentur dett. 14 qui T 15 sint codd., corr. W. delibea C 18 uis T 19 eoj eam eo T, eam C sofronam T, -niam V, sostratam C" 26 thaidem <(chremes^ dett. 21 prohibebo V, prohibeo TC 22 reperit C hic fur (fu T) se al TC, f h s a F 24 ob ad TC et cibi] tibi T 2n consilium <(militis> C; fort. consmiliti posse qui om. T furti] militis TC
|
II
\\
||
||
446
DONATI COMMENTVM
paratus sit alienam rem suam dicere et id in iure profiteri, 3 Ergo "^furti se alligat' reum hoc est apud praetorem. se efficit fraudis, nam iisrcdri^iiTLKag furtum pro omni dolo et fraude accipimus et iniuria. ^alligat' autem
obstringit et inlaqueat et obnoxium facit. 4 Onme igitur quod fraude fit, furtum est. sic Yirgilius insidias (^Aen. XI 515) "^furta paro belli', adulterium {G-eo. IV 346) ^et dulcia furta', omne malum factum (Aen. VI 568 69) ^quae quis apud superos,
c.
furto
1.
i.,
distulit
i.
s.
p.
m.'
Furtum
duobus
lo
modis
dicitur:
uno,
significatur,
altero,
810
40 1 SATis Hoc TiBi EST ad repetendam scilicet uir2 qvaere qvi ginem sumendamque in iure uindictam.
iiESPONDEAT et coutcmpsit interrogantem
citias,
15
et indixit inimi-
professione iracundiae cum dicit indignum militem. 3 iDEM HOC TV Ais THAis ^idem hoc' quod Chremes et tamquam et ipsam circumuenturus interrogat, scilicet.
quod
illa
intellegens
malitiose
^^'^quaere'
inquit
^qui
re- 20
spondeat')>.
tumeliose: illud
ergo: non modo indignus es, inquit, cui ego respondeam, sed uix inuenies qui te dignum responso iudicet.
1
paratus
sit
F (parasitus
\\
dett.)
et id in iure Steph. et id uitium te C, et id in uitiis T, audin * tu deest iniuste (= dett.) 2 allegat C S meta lenticos -cas (methal- C; V) codd. furtum sscr. F^ (= dett), om. TC\\ 4 allegat 6 omnem C fit] sit C faratum TC, furatum FJj
'
T
I
1|
7 furto
quicquid F 10 furto <(est]> codd. m.] n codd. 1.] et C 13 furtim TC malefici F 14 hic TC ad] id T 15 in F 16 redeat T querere T qui <^t > r iure] iniuriae dett. C et 2. om. TC induxit contempsit TC, indixit F <^qui^ inimicitiam T 17 profexionem C, profectionem T iraciin respondeat diae F dixit T 20 intelligetis TC quaere suppl.Schoell 21 querere qui r^ T 22 difficile om. TC 23 cum ego T 24 uindicet C
1|
C
|1
bella
i.
\
\\
9 qui quis
TC,
\\
\\
jl
||
\\
II
\\
|j
II
EVNVCHVS
Sll
IV
7,
40-44.
447
Id.',
812
.sl3
QviD NVNC AGLMVS uide ut nunc euanuerit actio primo dixit (i'. 19) ^omnia prius experiri q. a. s. post (i". 40) ^idem hoc tu ais, Thais?', postremo ^quid 2 Ef ^quid agimus' consilium quaenunc agimus?' rentis est, ^quid nunc agimus' est langui.di atque defessi. 3 QviD NVNC AGiMvs ubi est illud quod ait (v. 3) sed uani impetus hunc exitum 'primum aedis' <(etc.^? 4 redeamvs ^quin' modo immo. qvin semper accipiunt.
41
militis:
5 Non ^abeamus' inquit sed ^redeamus', ut irritos conatus uerbo ostenderet. 42 1 CREDiN ex pai-te consentit, qui sic interrogat. 2 CREDiN credere dubitantis est, certum esse fidentis.
lo
tulit spei
NOLVNT VBI <(VELIS VBl)> NOLIS C. V. pluS innon reuocando uerbum quod exspectabatur, hoc 2 Ergo uariauit: non enim est ''uolunt', sed ^cupiunt'. 3 bene pvtas hoc est recte intulit ^iolunt ultro'.
1
43
i5
putas, sapis
^nulta putans
uel intellegis.
s.
Vergilius (^Aen.
VI 332)
4 Vel conicis. 5 Vel 6 Vel pvtas cogitas. 'pvTAS disputas. 44 1 lAM dimitto e. dimitti exercitus dicitur uel sii
a.
m.
i.'
20
pace
facta
uel
uexatis
hostibus.
cum
ridicula
4 agimus in mg. V~ ut ex no corr. C, uide 1 qui T ex corr. T nunc om. TC 2 experiri prius V^ quam ar sa de T(7 3 tu Thais] tua ista TC quidem nunc TC 4 queest 2. W.: et codd. 5 est 1. deU.: et ritis C languida V 6 AGiMvs] a F 7 aedes V etc. add. ed. pr. ineptus T 8 redeamus V ymo {ex uno corr.\ in nunc TC exitium C mg. al' imo m. i) C H 9 habeamus C redeamus F, eamus TC\
I
||
11
11
TCV
\\
II
II
\\
uiritos
TC
I
10
12 certum om.
TC
<(uno^ uerbo
\
ed.
uidentis
||
TC
pr.
\\
13
Nohmt
\
uerbo] uuun^cu\
jl
u TC 14 uerbum om. TC quod] quam V, 15 nolunt V non enim] sed {del.) expectabantur C 16 uolunt (n ex a corr) T, uoluit C, uoUmt V hoc non F 18 <e> multa F est recte F, hoc certe TC putant TC,
F, ubi nolis cu
qui
||
II
\\
di
\
II
TC, dictm
TC F
de forma
TC
448
ITA
DONATl COMMENTVM
VT p. D. M. D. F. F. V. V. M. mire in cocum, qui focum curat in domo, quia milites hi fortiter pugnant, 3 Ergo uide quam utrumque qui sunt memores domorum. comicum: ad ineundum proelium resque bellicas Donax
primus
est,
est.
S15
uicissim
DOMi FOCiQVE F. V. V. M. Momi fociquc', <(quia^ 2 Et domi uicissim foci ministerium satagebat. Caecilius (fah. inc. fr. 34 lllbh.^) 'domi' genetiuus est. *decora domi'; Plautus (Trin. IV 1, 22) ^quamquam domi
4:5
1
lo
816
46
poeta,
domum
1 lAM DVDVM ANiMvs EST iN p. Mc apcruit causam cur et inuitus Gnatho iret ad litem et libens 2 frvgi es ^frugi' utilis ac necessarius, redeat.
i
a frugibus, quae quod his fruamur, ita dictae sunt; 3 Frui autem est unde fructus et frumentum.
uesci,
quare pars gulae. etiam his, quae cibo poculoque non sunt, frui dicitur delectatione odoris, %azcciQri6xLv,6bg ^ ut rebus ueneriis et
frumine, quae
est
summa
uisus, auditus.
om.
TC
I
V F
II
\\
hi Steph.:
hic
TCV;
et
uix
dett.
5 coquus 0, coquus li quia add. focique] forisque 7 uicissim W. satagebat mg. F* (= dett.) ante domi, om. foco V^ (dett.) Et] e T 9 decoram domi] dm codd., corr. Sfeph. plautus ^(dicit^ T quam C 10 operiat F, 11 iamdudum a-e-i-p12 poeta operiet C, periet T his C inuitas O, inuitus in ras. F* 13 fruti utilis C iraet C
(sscr.
\\
\\
II
TC
I
TC
||
|1
\\
TC
\\
\\
14 fniantur F dicta TC 15 Frui a] aut (a T) nescia 16 qui est TC 17 quare etiam] qa qz 2', om. V\ his quae] bisque TC, his ergo quae in ras. V^ {= dett.) cibi poculoque non sunt TC, nec cibaria nec pocula sunt in ras. F* (= dett.) faui dicitur C, paui dicimur T, frui diciwmr F 18 v.ataav.iQtiyi(06 F, Rd^T^^cesticos T, **** cresticos Cj deZeceatione T^ 19 auditus <(etc {add. m. 2 dett.)} V
acj
an
TC TC
II
||
\\
\\
II
||
EVNVCHVSrV
7,
45-46.
1,
1 4.
449
k
817
818'
demum
tune,
uirgo
PERGIN SCELESTA MECVM PERPLEXE LOQVI nunC uitiata esse cognoscitur a Thaide, opporet defensa est et retenta.
postquam magnopere
nam
statim consequeutur nuptiae eius et Chaereae, qui illam 2 perplexe loqvi ideo 'perplexe', quia sta- 5 uitiauit. tuerat uitium celare uirginis.
scio NESCio
A.
A.
mire ex
dictis
omnibus pauca
uitiatam,
^abiit'
lo
820
haec omnia rixam significarent, nisi obticeret. 2 Tacemus consilia, ut {Verg. Aen. II 94) "^nec tacui demens' etc, reticemus dolores, ut (Heaut.Il, 33) *^ne retice, ne uerere', obticemus quorum pudet, ut in Phormione {V 9, 2) 'hem, quid nunc obtices?'
rogatio. 4 1
i5
viRGO
c.
V. L. o.
20
celesta
1.
loqvi om.
\
TC
\
\\
demum] derrium
\
C,
j
detemer
om. T. retencta C|| 4 consequenter V illa rC!| 5 perplexe {his) ex corr. C loquitur T perplexe om. T\ 6 uitium F, ut N (= ut enim) C, ut crimen T celere T 1 scion **** mire (7, scion mire T %i 1. 8 decei-pis T om. V 9 domi nescio TC, domi scio F, corr. Bentley 10 abit T audiuit <^domi^ K^ affui codd. cum non] nunc T est repetere F, ea petere TC ex dum corr. C 12 dixerunt TC 13 en] hem F situ r e s F, sum e s TC 14 m. T) TC F, D.] mihi dict (dic
II
3 et
\\
||
II
\\
\\
\\
II
||
ade^qe*
a-aeq-^
I
e^ T,
haec
IJ
non] Num in ras. V^ (= dett.) 16 c.] n T significarmt F, -cauerat C, -cauerant T 17 obticerent 18 demens] d C, d' T 2-Pee ticemus T\\ 19 ne retice {del. in F; nec e*ice T) ne uerere <ne retice]> codd. 20 nunc {ante quid) F, non obt C; obticuisti Ter. codd. Donati comm. rec. Wesaner. 20
a^a^eq-i^e^q- C
II
TC
PC
\\
450
821
5
1
DONATI COMMENTVM
EVNVCHVS ABiiT quia
nescit caiisam,
non
2
'^fugit'
sed ^eunuchus'.
qvam
OB REM QViD F. E. TACES hacc a6vv8exa instantis dominae uultum habitumque demonstrant.
823
sunt,
'qvis fvit iGiTVRt haec cunctatiue pronuntianda quia aut inuita indicat aut dubitat de nomine ignoti aut trepidat per timorem, ut non uideatur adfuisse uel scisse, cum fieret, aut <^ostendat)>, quam non libenter
eius nomen, cui irascitur. 2 Sed ego agnosco ancillarum consuetudinem, quod obliuiosae sunt dominarum. 8 1 EPHEBvs iSTE cphebi nomen ad aetatem rettulit, 824 2 iste ephebvs cito ostendit, non ad facinus commissum.
dicat
10
cur
<(sit)>
825
Aptum
2, 82),
VI
1,
13)
^sacrilega'.
est 'obsecro',
826
827
10 QviD
sed dolentis.
is
11
quod.
Nisi
AMASSE CREDO
iD
deest
*^quod',
ut
sit:
nisi 20
829
13
NVM
t.',
lacrimat
uero serio
pro ob id.
obrem
C,
TC 2 sed dixit obiit TC sed 3.] nec TC quamqf-et- TC 3 ccaioid-i-rcx (d- ex x corr.) V, assintheta 4 -que] quam assintica T n s tt s T)> instantis TC
1 abiit] aII
\ |
\\
<^i
(i
\\
jTO
II
5 schol.
ad
hic
\
TC
b
\\
T T
si
TC
se codd.
\
\\
jfieret
TC^
[|
fieret
V
(c-
dc
\
|1
dnamm
11 e
F,
q
.
obliuiofae
e
est
T) f
iste
TC
ephebi
\
iste
dno C
om.
\
TC
F* (= dett.) sit add. W. reddit T, rediit F 15 ueneficas codd., corr. Steph. sic et add. W.\ utpote dett. 16 excetra Westerh.: et cetera 17 et infra Schoelh. et in F, con T, om. C sacrilega /// F[| codd. 18 obsecro a n 20 credo] c 22 lacnmet p. om. TC C, 1 F|| 23 t.] se F, est pro ow. C id om. T
quod
14
uir sit in ras.
V.]
||
||
II
TC
||
TC
\\
EVNVCHVS V
1,
517.
451
3 qvid ais sacrilega av^rjGig: *opiiior' dixit, cum sciat. deinde ^uenefica' (v. .9), postremo 'scelesta' (v. primo l),
'sacrilega'.
830
1 ISTVCINE XNTERMINATA svM satis moralitcr. ISTVCINE iNTERMiNATA SVM pro! non hoc tibi com3 istvcine i. s. h. a. t. apparet haec minata sum?
14
.5
40)
;
nam
831
quae uolo simul i.: p. h. c. e.' 15 1 QVID FACEREM ITA VT TV I. S. C. EST dlxcrat enim Chaerea (77/ 5, 30) 'edicit ne u. q. a. e. (a. e.^ m. n. a. i.' 2 rvsTi avy^oTtrj metaplasmus pro Hussisti', 16 1 SCELESTA ovEM LVPO c. hcne dilatum tot occa832
sionibus
prouerbium
personae
Thaidis
adscriptum
<(et)>
est;
mere-
is
tricium sensum.
quia uidet se lupo commisisti'. 17 1 sic MiHi DATA ESSE VERBA uidctur plura fuisse 833 2 qvtd illvc h. e. dictura, nisi superueniret Chaerea.
20
per
dicitur,
e.
dixit]
chem T sum
I.]
e.
CF,
I
auxesis F, auresis 7, auxeris C 5 histucine minata sit C, istuccine sit T 6 histucine pro] quod T hoc] hic c. T\n.om. TC\ii7 cenam TC 8 tamen
\
\\
\\
TC
\\
\\
\\
hoc C, hoc V introduce codd. 9 qui 70 p. h.] ra h F, m b TC e.] r V 10 quid facerem ista uti s c e T, om. C s c est F 11 cheree dicit TC, cherea dicit V ne u u a m n a i TC, ne w u a e n a i F 12 sincope metaplasmus
\\
\\
II
||
\\
13
F,
l-C'
TC adsumptum {corr. m, 1) F, ascriptum T 15 effemineam {om. et) tC et add. meretricum (sscr. m. 2) F 16 redditque 7, redditque Steph. C ad] id T 17 conuictam T 19 data uerba esse T, d e u F uidentur C, urchem T fuisset C 20 illic F k.] est F 21 per h. e. om. T 22 h est F continue C
tot 07n.
I
II
14 persona
\\
II
||
||
||
29*
452
DONATI COMMENTVM
hunc meretrix, quia etsi adhuc ueste eunuchi indutus est, attamen exuit spadonis incessum uultumque mutauit et praeter uestem totus in Chaeream rediit.
834:
18
ut (^Ad.
ERA MEA
T. o.
835 836
II 2, 1) Hace, egomet conueniam ipsum'. 19 HABEMVS HOMiNEM I. mirc ^hominem' dixit ut reum. 20 1 IVBE COMPREHENDI QVANTVM POTEST prO ^COm2 Et qvanprehende': xh ^iube' enim uelis significat. TVM POTEST deest "^cito'. 21 1 QViD iLLO FACIEMVS ^comprehenso' subauditur. 837
2
pentis uerba et dicta sunt.
lo
QviD FACiAS ROGAS moralitcr expressit puellae stunon habentis quid respondeat ad ea, quae
is
838
22 viDE AMABO si NON c, A. o. I. V. mire ab eo, quod respondere coeperat, ad aliud transit mirata confidentiam Chaereae: is est an non est?
839
non
23 TVM QVAE
Eivs
c.
E.
uon
est
est nisi similis impudenti. sic alibi '^ueritas inest i. u. a. <^i.^ u. f.'.
r 2 incensum C 3 totus om. T in cherea 4 hera CV, cherea T mea] F o.] obsecro V\ amdet F, audet TC 5 tace sscr. V^ indigentis jTC, indicentis F 6 <est> ut ego me T 7 ho -i- F, hominem TG\\ 8 q p F comprehendere TC 9 t6 uelis dett.: irruo (luio
1
redit
TC
etsi] se
||
II
||
m
\
\\
||
||
||
uet
T) emento uelle TC, irrue el to eiuhe ////// F; iubere enim uelle Et om. T 10 potes F 11 quid illi Steph. deest] id est F f F comprehensio TC 12 quid fr- F 13 et om. TCj i 15 inde TC si non e a n quod F respondea C F, si non cum a i u si si breuiter T, pronuctianda amabo> <no non cum a s u G minime T qnod orn. T 16 confidentia 17 is] non rus T 18 quae e c est F, quae codd., corr. ed. pr. est c TO 19 si malis T impudenti <(est> F, <est> impuI
||
||
\\
||
\\
\\
\\
\\
II
denti
TC
20
||
u. sscr.
F^
a.]
atque
EVNVCHVS V
1,
18-23.
2,
14.
453
2.
840
1 1 AivD ANTiPHONEM V. M. ET p. rfediens in uiciniam suam causas reddit Chaerea, cur non mutauerit uestem. oportuit autem et iam e re argumenti fnit non mutasse,
ut
eum
uideret meretrix
cum
reum
I
841
uitiatae uirginis.
domo eius'. 3 VTERQVE MATER ET PATER uon uterqUB pater utraque mater, sed uterque parens, quia ^mater
Xapud^ Antiphonem'
dixit
pro
\my
et
et
pater'.
QVASi DEDiTA
o.
D.
E.
si
domi
jq
erant, sed illud magis mirum, quod in ea domus parte, 2 vt qua in aedes introeundum erat adulescentulo.
NVLLO MODO iNTROiRE POSSEM superius causa continetur, cur non mutauerit uestem, inferius autem, cur huc redierit. 842 3 QviN modo quominuS. 843 2 notvs 1 DVM ANTE OSTIVM s. Autiphonis scilicet. 4: MiHi QViDAM OBViAM VENIT qui mc possit aguoscere
uel
15
qui
me
nouerit,
id est amicus.
necessitate argumenti V {= dett); corr. W. (cf. ad Phorm.I2,9)\ non mutas ut cum audiret meretrix audiret (mer- aud- om. T) eum turpi habitu incendentem (et ced- C) ut (et C) reum uitiate (-re T) uirginis TC, (^chaeream uestemy non mutasse
et pr F, et pf (pater T) TC 1 rediens om. TC\ uiciniam suam] scaenam ? 2 causam TC cum T mutauer/i uestem F 3 et cherea argumenti T, cherea et argumenti C, et de
\
umjj
|1
ut
cum
et
{sscr. m. 2) eum turpi habitu mce^entem intueretur uitiatae uirginis <(iraputaret {in mg. m. 2)^ (= dett.), 5 apud a n (u 0) et pr F, e p TC\\Q apud carr. W. 7 utrique {his) add. ed. pr. in add. ed. pr. et uterque C^ 8 quia] qui C U 9 pater et mater 10 dedita] utraque d- C, om. tamen 11 erat in nuUa si] sed jT, si tam 12 quam edes TC, praeter quam in aedes damus parte 13 possum <p > ras. cur om. hic TC\\ {dett.)
audiret
reum
I|
m T
V
||
|I
V T
1)
T TC
\
TC
\\
V
1
\\
||
TC
\\
15 qum modo quominus (sscr. m. 2) F, qui modo qui in huius TC\\ 16 hostium st^ V, os-e- TC scilicet] s- e- TC\\ 17 <an notus) qui dett. poseet V 18 uel W.: et TCV, an id est] idem C, idde T deU.
\
\
pro
||
454
844 845
DONATI COMMENTVM
5 QVANTVM QVEO deest 'uelociter'. 6 1 iN ANGiPORTVM QVODDAM uide non illum uitasse sub una clausula bis Hn' dicere: ^in pedes' ^in angiportum'. 2 ANGiPORTVM sic dicebant uicum non peruium uia 3 desertvm inde deest "^fugiens'. publica.
7
1
846
f.
id est:
fatigatus,
lassus
2 Et honesta locutio, ut et languidus sum, dum fugio. miser amando, miser curando. 8 NEQvis me cognosceret pro ^agnosceret' nota 847
improprie dictum.
lo
848
SED
ESTNE
nunc primum uidet. primus metus adimit consilium, sed recogitatio defigor.
reddit confidentiam.
849
10
rursus
f.
m.
coUigit
si
se 15
ad
est
Et uide
non
eadem
nore quia
fuit.
m.
extimuisset
aufugissetque
20
uerentur.
F deest (corr. m. 2) V 2 m uide] magniportum q3 inde TC sub una uitasse TC|| 3 <(8 > et m angiportum {sscr. m. 2) in pedes (s in m mg. m. 2) V 4 agniportum 0, om. T^ F, magniportum (iiiag- T) TC 5 dein (deih V) desertum codd. 6 fvi] f TC id est] idem TC lapsus TC, lapsus F 8 mando miser F, om. TC curam do r 9 mequis T me c T ignosceret C 11 estne] est ut TC hoc thais T, h t V uisus ipse] ipse uisus est ^a thaide sed eam^ is F (= dett) 12 nunc in ras. F* uideo d\
1
id
QVEo] queso
TC, q
||
\\
||
||
II
||
||
haereo F, om. T 13 defugior T recognitio C Hem quid mea (me C) autem f TC., quid f
||
|
m V
\\
15 hem
\
m.]
collegit
16 inde 17 eamdem T quae in] quera F, colliget T 18 Et meintt%(bg Steph.: eteF, r^***^, ****T| 19 mea] me TC, qvid 2. quid mea autem add. Steph.
TC
II
TC
1|
II
\\
m F
om.
TC
m.]
si
se aut fugis
TC
F, quasi
TC
extimus
|
(est-
T)
EVNVCHVS V
860
2,
518.
455
DORE hoc totum jfigurate dicit ut nam scit Chaeream esse quem alloeunuchum. 2 Et hic magna occasio datur non quitur, meretrici adeundi adulescentis qui habitum non mutauit 3 bone vir d. s. et adhuc quasi eunuchus et semus est.
11
BONE
viR
meretrix et subtiliter;
maior obiurgatio est per hanc dissimulationem Thaidis aduersum Chaeream, quam si illum id quod est appellet. 12 1 ERA FACTVM uou potuit subtilius respondere 851 2 satin Chaerea, quam accommodare se interroganti, Hoc TiBi PL. hoc potest et non figurate dici sed aperte. 13 VNAM HANC NOxiAM A. trisyllabo nomine ^noxiam' 852
alibi aliter dixit quasi noxam. nam esse extra noxam'.
lo
{Heaut.
II
3,
57) Momi-
853
14
si
ALiAM
A. V. o.
i5
Et
854 855
hinc irrisor ut fugitiuus. 15 N^VM MEAM SAEVITIAM VERITVS ES tfugerCS. 16 HANC METvi NE ME c. T. pcrfectc imitatus
est
20
uerba fugitiuorum, quae apud dominos faciunt comprehensi. 18 viRGiNEM viTiARE c. beue intulit ^ciuem', quod 857
plus est
quam
2 subintelligitur C, sub1 dare totum] tecum stantialiter nam si scit F, non sit T, nam p si scit C\ 6 dissimilitudinem 7 aduersus 5 dor sal C, sal 8 hsera F, hara quasi illum id TC, quam si illum iUud 10 hoc tibi pol T, h t p 9 quem factvm] f e
\
T T
TC
\\
\\
V
|| ||
\\
||
II
T
|
\\
V T V
cuo^ F
m. 2)
11 12
0,
Tj)
quibus
ow.
TC
ad
||
o.]
ad
\\
15 praeter Klotz:
C, ad eo T, post codd.\l
ilta dixerit
V (=
quasi
dett.)
adhinc
\
irrisor
(Adhuc
irrisor
adhic
irrisor
T) ut fugitiuus
|
TC,
hwc
18 saeuiiiam F veritvs] u C F fugeres {sscr. m. 2) 19 metui ne me (dett.), f-che- 2'C\ suggere 'es' .^ {SchoelT) crim {om. T) tibi TC, ne c t F 21 c.[ ciuem T\ c. uitiare om. C 22 auxesis codd. gladatim T
II
|
\\
||
\\
456
858
DONATI COMMENTVM
19 1 CONSERVAM ESSE CREDiDi locus erat, ut diceret ^seruam esse credidi', sed admirabiliter ^conseruam' dixit. 2 Et hoc ipsum miserabiliter pronuntiandum est, tamquam <(eam aliam)> crediderit atque erat et quasi conseruam debuerit uitiare.
CONSERVAM opportunc stomachatur Pythias facta 2 vix me contineo qvin invol. mentione conseruae. iN CA. minae istae proprie feminarum sunt et in se et
1
alios imguibus saeuientium^ ut (^Verg. Aen. IV 673) 3 Sed Hnuolem' ab auibus ^unguibus o. s. f. et p. p.'. tractum est, ut apud Vergilium (^Aen. III 233) ^praedam 4 Ergo hoc gestu et digito et motu corporis p. c. u.' est adiuuandum. 5 involem in c. apparet more ueterum
859
20
in
lo
intonsum
esse.
A.
860
mire
nunc addidit ad
subauditur; 2 Sane
15
accusationem, quod non fugerit saltem. 22 1 QviD iTA VERO DEBEAM ^abcam' 861
*uero'
autem
ft(>cavtxc6g
pronuntiandum
est.
debere dicimur poenas pro iniuria ei, cui iniuriam fecerimus: quas se non debituram Chaereae ut furcifero dicit Pythias, si illi caedem intulerit in seruili habitu constituto.
20
862
23
1
si
iD FECERiM
si
inuolaueiim in capillum
eius.
bile
2 amirabiliter T erat om. 3 misera4 eam aliam suppl. <(miserabiliter^ codd. credidit Goetz atque erat TC, <(conseruam esse quae {in mg. m. 2)y ciuis erat (= dett.) 7 continuo C q in in 8 mime ca- F, quin inuol mca (in cazj. T) proprie
consenia
I
TC
TC
||
1|
tamquam
Ij
\\
om. TC et 1. om. C 9 10 uirginibus TC 0.] ex T inuoluem F 11 predam q3 i c u u T(7, praedamgtte i c u V 12 digito W.: dicto codd. et motu corporis dett.: corporis et motu (-tu TC) TCV\\ 13 inuoluem V in capillum 15 der a TC ad accusationem F, ad T, in cap <m -y C
1
\\
TC saeuientum V
\\
\\
|]
II
\\
occasionem
TC
\
j|
16 qui
1
T
j
\\
17 ita] aut
ir|
TC
debeam om.
F}(
18 uero] nd TC a t 7 yronicos C, deberi TC V dicimus C poenae V remus C quasi se TC 21 cedere uerim C, inuoluerim
j
\
TF
||
19 debere dett:
\\
\\
TC
\\
EVNVCHVS V
864
2,
1928.
457
25
laria
et
1 MissA
futilia.
HAEC FACiAMvs quae? haec scilicet iocu2 non te dignvm chaerea fecisti
artificiose
transit
nec
meretrix ab eo quod licuit ad id quod oportuit tractat quid sit legitimum, sed quid sit
s
itaque totam illam partem facti accusandi omittit et ab accidentibus personae adulescentis obiurgat: scit enim uno uerbo obstari posse ^licuit mihi', in domo
honestum.
meretricia
scilicet,
contra meretricem,
c.
F.
te
accusatio
"(et^ est
et blandimento.
865
26
NAM
EGO
D. deest
^et',
ut
sit:
etsi.
pati
meretrix,
non tamen
rCCtc
ita
is
maxime dignam Thaidem. 27 AT TV INDIGNVS QVI FACERES TAMEN 866 quattuor enim sunt modi in eiusmodi rebus,
uterque dignus
sit
dixit:
ut aut
20
867
QVID NVNC c. c. s. intellegit Thais amari uirginem ab hoc et ideo sic ait, ut conciliet nuptias. nam satis signi est, quod eunuchi habitum propter hanc sumpsit. 2 Et uide quemadmodum ad captionem nuptiarum res eant: quod tamen dicere non audet Thais,
1
2S
T
F'
sit
scilicet]
Mc
8ubt- corr.
traxit
pecisti] f
desinit 3 licuit
||
||
ad
m. 2) F; corr. Steph. 7 obtestari Clj meretricem Klotz meretricia codd. inrationabilis C 9 ingenus C, illa cuius in ras.V^ {=dett.), 10 dignvm] d F aut om. C 13 ego dic C, e d F corr. Steph. et add. dett. 14 et si] si et OH 17 fac tamen 0, f-t- V\\
et su sscr., 8 scilicet (
1
om. ce ex ci
s
)
V
:
1|
\\
6 abscidentibus C,
a
\\
ccedentibus (b
:
corr.
ed. pr.
sed codd.
\\
\\
||
18 huius modi C ut] ait F 20 <^aut^ alter C contra {sscr. m. 2) V (= dett) 21 c. c. s.] con ca sc C intelligitur C\ 22 ad hoc C consulat C 25 res eant ed. pr.: resecant C, transeat ras. F* (= dett.) quod Steph.: ut quod F, ut quo C tamen om. V
\
||
||
1|
II
458
DONATI COMMENTVM
quem temptat
sciens, et
re-
871
uiam petendae sibi uxoris. 32 Hoc MiHi BENEFicivM CHAEREA blaudc uomcn
S72
873
34
est
turbulenta.
2 QVAPiAM
quacumque
uel aliqua.
lo
875
36 1 QviD si HOC QviSPiAM V. D. pleraquB repentinis impulsionibus nata mirisque prouentibus deo adscribi solent, ut {Verg. Aen. II 63233) 'descendo ac d. d. f. i. et h. e.'
et
(Aen.
III 715)
^hinc
me
digressum
u. d. a. o.'
et Sal-
lustius
IV
60 M.)
2
deum.
876
37 1 EQVIDEM POL IN EAM PARTEM ACCIPIOQVE ET VOLO ut aeterna inter nos sit gratia et ex malo principio confletur magna familiaritas. 2 et volo ^euenire' subauditur.
et
38 1 iMMO ITA qvaeso utrum meretricem an deos2o 2 An ^quaeso quaeso? utrumque enim accipi potest. unum hoc scito'? 878 39 scio unde sciat Thais, inepte quaeritur, cum ipsa res clamet numquam hanc condicionem, ut pro seruo se
877
fingeret,
25
C repetitum est F 5 at nunc d spero F, ad hunc ob hinc spero C 6 ueris repensat ac recedit W. (ac Sehoell): ueris at recedit C, ue<^ris aequi (in mg. m. 2)y parans recedi^^ F
non
1 sed tantum] coniecturis in ras. V^ (= dett.) sciens am<^antem uirginem et (in mg. m. 2)y 2 petere de sibi C, petendae 3 beneficivm] b
||
V (= dett.) F biando
sciens et]
||
||
||
9 quod si hoc quis p 10 ascribi C 11 descene ] c 12 digressum u d- a V, dignus uid a o C 14 quidem si hoc 16 pollineam C p u d C eam p a et u 17 ut] et C| et om. C 18 compleatur C\\ 19 est otn. V tertia <^e {add. m. 2)y silepsis C, silensis V p 22 hoc scio F 23 inepte] unice 24 pro <(eunucho et^ seruo dett. 25 impulsu amoris C
dtt.)
II
(=
u d C dendo C
quepiam quecumque C
||
repititurus repulsionibus
\\
(|
||
II
\\
||
||
||
|1
\\
EVNVCHVS V
879
2,
3247.
sit
45^
hominis
40
irv^NC
IGNOSCO tibi
sed amoris.
41 NON ADEO iNHVMANO iNGENio non tantum, quantum putas; ut {Verg. Aen. I 567) ^non obtusa adeo gestamus pectora Poeni'. 42 1 NEQVE TAM IMPERITA VT QVID AMOR V. N. ^UOn 881
880
inhumano' quia homo, ^non imperita' quia meretrix. 2 Et ^neque tam imperita' inquit, quasi dicat: neque tam pudica sum, ut quid amor ualeat nesciam. 43 TE QVOQVE lAM THAis benc ^quoque': non enim 882 iam hanc ita amat, ut illam neglegat, sed hanc illius
causa.
lo
883
E.
c.
iNTELLEGO
facete,
tam-
ac uestem conscindere,
quam
i5
884
NON AvsiM pro ^non audebo'. et est uerbum huius temporis tantum. 2 non avsim utrum propter aetatem an potius propter fratrem Phaedriam? 3 nihil TiBi QviCQVAM TtaQeJiKOv quartum. 4 Aut ^nihil' pro
1
45
non.
^fac'
5
ut
sit:
est
Mesine',
aut deest
20
886
47
EGO ME TVAE COMMENDO ET COMMITTO FIDEI appareat nunc maxime captum Chaeream
I
sum
6
V non tantum W.: mutatum C, immitis 4 ut obtusa a-o-a-g-p-pe- C| D, om. LP) 7 homo F, huc C 9 pudica om. C aut q a u n C
V {=
\\
||
||
jj
11 hac
11
13 ab
C,
ab
isto e
\
ueste C, ueste
{corr.
\
m. 2)
conscidere C,
qui ama uerint (-runt C) dett.) V 16 ausi C 17 <^non)> tantum C ausi C propter F, post C 18 aetatem <^suam)> {= dett.) \-propter F, posquam C <^suum {in mg. m. 2 dett.)y fratrem F, fratrem in mg. C^ 19 parelicon quantum C, parelcon quartum 20 desinat C 22 ego me tue {sscr.) F* aut] et C
conscindere
{sscr.
m. 2
\\
||
\\
\\
II
\\
me
comm
et mitto fidei C,
23 appareant
Nunc ego
te in hac re a
on a
Fj|
460
DONATI COMMENTVM
2 commendo et c. f. commenac mancipatum uirgini. damus nos cognitis, committimus ignotis. ergo av^rjSig est maioris officii fideique circa Thaidem.
887
48 TB
<[et)>
uim habet
&
S88
49 EMORiAR
iurauerit
uita est.
NON HANC
cui
V.
D.
adulescentulus ,
in
889
50
secunda.
anoiSKOTiriGLg
deest 'dicat'.
omnia ad
890
sit mire id in uotum conuersum est, quod timere potuit non ducturus uxorem. 2 pavlvlvm opperirier si vis iam f. I. h. a. V. adeo cito
1
51
civis
modo haec
probari potest.
i5
894
55 EGO VERO
binm,
^uero'
modo
alias
consentientis
est
aduer-
alias confirmantis,
coniunctio
est,
alias par-
IV 9394)
^egre-
giam uero laudem et s. a. r. t. p. t.'. 56 domi potivs opperiamvr qvam h. a. o. non ignara 895 illecebrarum meretrix non solum retinet Chaeream, uerum
1 comitto et e
20
C,
commendo
\\
2 nos]
non
cognotis
auxisis et O, auxesis et (s m. 2) 4 patronam dett.: matronam 0, c 5 et add. dett. suspicantis uide om. C an ex add. W. aio iurauit C, C H 6 HANc] h amorem in ras. V^ {= dett.); corr. W. adolescentuli codd., in om. C S est <^ipsam tamen despicere si sibi hec corr. W. uxor non datur)> dett. 9 eclipsis uel aposiopesis (7, sXXltPlg nel ocno6ionr]6LG 10 ah ualent in mg. V^ ha quid ualet C ha quid C 11 dicas CV^ sed ista omnia C, et omnia ista V^ ualet C 12 cuius C id] hic in ras. V^ conuersum
1
m F
F
|
]j
||
\\
\\
\\
|1
[|
13 timere <(non^ C 14 op s iam i h a u F, operier fc iam s h a uirgi C 16 vero] maneo sser. y (= dett.) uero sscr. F* 17 est om. C particulam CFjj 18 yroniam C F 19 et spo ampla C, ear-s^t20 domi p quam h a hostium F | 21 inlecebrap t rum retinens C
qui
V (=
concursum C, contrusus
\\
V (=
dett.)
quod]
dett.)
\\
||
1|
F F
|1
rtpt^
II
EVNVCHVS V
quasi nesciat uelle.
2,
48-61-
461
896 897
57 iMMO PERCVPio amatorie non ^uolo' sed 'percupio'. 58 1 HVNC TV iN AEDES pronomeu in his plus ualet 2 hvnc tv in aedes cogitas mire cum quam accusatio.
illa
iam
uelit,
"^cogitas'
dixit
uolens,
ut ne cogitet.
3 rogitas <^hvnc tv^ in aedes <(c.^ r. per ancillae uerba uult ostendere, quam sit <(experta)> meretrix tractandorum adulescentium.
898 899
59
2 crede
posthac post hoc factum, post hanc audaciam. hoc meae fidei puellariter dixit ^meae fidei'.
{Aen.
10
60
1 dabit Hic
Vergilius
XI
noctumaque
et 111 M.) ^uicimus, socii, Mabit' autem magnam pugnauimus pugnam\ proprie ut de re magna, ut (Verg. Aen. XII 453 54) Mabit ille ruinam arboribus s. s.' 3 av tace obsecro 'au' iiiter-
Vt Lucilius
vnc. fr.
iectio
900
61
20
est ^parum'.
2
sit
Et non
^sensisse'
sit
ut iam non
1
experienda, quae
\\
uocet C callida C 2 nelit V 4 aedes <^suus^ C pro5 cogitas F cogitas in mg. F* nomen 6 ut recogitet F, 7 cogitas et recogitet C; corr. Westerh. in a e r 0, in aedes r F per ancillae] pticule C 8 tractandorum meretrix adolescentulum C in F* om. experta (= dett), mg. Cjl 11 h^m- F 12 dabit hic 10 factum <est> C puella^ C aliquam C, dabit h p a F H 12 pugnam sscr. F* strupro G\ 13 uirg at F, mutat C 14 ut ueretur C, ferentur in ras. V* et impudens facinus Goetz; (== dett.); id est ueneria Goetz Et <'pugnam'^ ingens facinus, ut Lucilius etc. {cf. ad fort. Ad. V 3, 57) 15 uicimtfs o socii F, uitium o sotii C 17 ut dabit W. ut uidere magnam ut dabit C, pro inducet ut magna 18 hau tace obsecro hau F, aut age obsecro dabit F (= dett.) aut C 19 ut] et F aut ay C (ay dett.), aut nunc av F; iov 20 PARVM om. C eius uidere magnara audaciam C, Stepk. eius u a F yronia C F 21 est dett.: ei T^, C Et deU.: est 22 sit experienda sit <[illius audacia quae (tn 7ng. m. 2 dett.)y sit F cogita C
|i
||
\\
CV
||
j|
||
\\
||
II
||
\\
II
II
CF
||
II
462
901
DONATI COMMENTVM
62
1
NON FACiAM PYTHiAS bene et moraliter appo2 non pol credo chaerea nisi <(si)> coMMissvM NON ERiT ioculariter ut ille Tjthias' dixit,
situm Tytliias'.
ita
902
903
QviN pro
immo.
64 NEQVE POL SERVANDVM TIBI QVICQVAM DARE AVSIM totum garrule et gesticulose, ut puellam cum adulescentulo fabulari uideas.
905
et
906
66 ADEST OPTIME IPSE FRATER ^Optime' OppOrtune. non additum cuius frater, utpote in re manifesta. 67 NOLO ME iN viA cvM H. V. V. subtiliter adulescens,
'^percupio',
10
inuenit causam,
is
qua tandem ingredi possit. 907 68 1 QVAM OB REM TANDEM ^taudem' pro tamen.
2 Interrogatio haec increpationem continet impudentissimi 3 AN QviA p. haec interrogatio irrisionis plena facti.
908
eum, quem nihil pudeat. 1 iD iPSVM hoc uelut modesto uultu dicitur, adeo ut imitetur dictum uultumque eius Pythias. 2 virgo 3 Nam ironia est, ut {Verg. VERO ^uero' dQ(ovL%S)q. Aen. IV 93) *^egregiam uero laudem'. 4 virgo quasi 'quid nam minis reuerentem ac uirginalis uerecundiae. 5 I PRAE SEQVOR mauifestum est, cur meretrix docta
est in
69
20
om.
5 nomen C C 7 tibi qui equam ausum (7, t q a d F 10 adestoif^ V 11 <(oportune)> additum et non in re] iure C 12 in via] ch' C cum istac <^cuin8)> cuius frater C u u u V suctiliter C 13 proficerat C 14 quia talem inii
mirabiliter
V
\
2
||
non
[!
chaekea om. C\
||
<(et^ est
||
ut dare
illa
II
1|
\\
||
gred possit C 15 tandem om. F|| 16 impudentissimus acti Ctj 19 molesto codd., corr. Bentley ideo C 20 imitaretur V uul21 uero om. V vQ0VLv.(oa (yronicos C) nam yronia tum q C 22 quasi quid nam minis reuerentem ac uirginalis uerecundie C, quasi qui minus reuerentem uirginalis uerecundiae V (quasi qui minime pudicitiae statum ac uerecundiae uirginalis ueneretur dett.)\ quasi: q^^uem^ uidi iam nimis etc.
||
\
||
CV
II
II
{SchoelJ) ?
II
24 cur F,
cum C
EVNVCHVS V
2,
62-70.
3,
1-4.
463
capiendoruin more iuuenum praeire uelit Chaeream: ut in consequendo ipsa sit tardior; uult enim illi liberum sine
arbitris
nisi
sit
cum
forte
puella esse colloquium et licitum amorem. putamiis Terentium haec sine causa fecisse, qui
5
artificiosissimus poeta. nam neque ipsa ingreditur cum Chaerea neque ingredi simul permittit Pythiam. 70 TV ISTIC MANE VT CHREMEM INTRODVCAS PYTHIAS 909 relicta est Pythias ob multas causas et imprimis, ut possit
per
eam
delusus
ad confirmandas
lo
3.
910
hoc loco cogitantis disputatio est apud se ipsam Pythiae, quatenus Parmenonem dolo possit ulcisci. 2 1 QviDNAM sic Cicero (m Verr. II, lY 3, 5) ^quem? 911
i5
quemnam?'
912
2 qvi referam quomodo uel ut. Qvi HVNC svpposviT NOBis proprie ^supposuit';
subduci dicuntur, quae nolumus amittere, ita supponi, quae non desideramus. sic Plautus (Casin. V 4, 2 move gr. 7) ^huic supponatur hircus unctus nautea'. VERO TE ocivs ^ucro' pro interiectione est stomachantis. 4r 1 viDEO SED NiHiL PROMOVES hinc cst illud Ver913 gilianum {Aen. IV 641) ^illa g. s. c. a.', scilicet non re celebrabat sed studio. 2 promoves proficis.
ut
1
nam
20
iuuenum more C
benter
c
||
5
II
nam
||
ut] et
F,
et
||
12 Quicquid C, impellere V F 13 pithiam C, pithiae V 14 qts C 15 quemquam 16 qui<dnam (m mg. m. 2)^ V 17 qui hunc {om. nam) C 8 n V 18 ut om. C uolumus admittere C 19 desideraremus C 20 huic F; ei Plaut. <pro sccrto) supponetur Plaut. hyrcus C naut^! amoue C 21 te ocrvs om. V 22 sed n p F hoc F I 23 illa g e a 24 celebrat F, celerabat C
F
II
nequej namque
C
C
\
CV
||
||
||
||
||
||
1|
II
|i
||
||
CV
||
||
464
915
DONATI COMMENTVM
61
tori est,
specta-
quod post scaenam geretur, id est agnitio puellae. 2 AC MEMORiTER plus iutulit quam interrogabatur; nam magna sunt signa, in quibus anilis memoria non 3 ac memoriter responsionis breuitas attulit errat.
compendium perquirenti, ne plura interrogaret. 7 NAM iLLi faveo virgini quasi dicat: illi 916
Chaereae.
et
faueo,
non
quia scilicet
multum
fauet.
918
2 eccvm parmenonem viRVM BONVM ironia. iNCEDERE viDEO res odio dignior: non iter sed incessus. 10 1 viDE VT OTiosvs siT inuidet illi securitatem, 919 quem sollicitum redditura est; non enim erit ulla alia 2 vide vt otiosvs sit et uindicta post praeter istam. 3 Et mire poeta uultu dicit et gestu esse securum. laetum describit, ut repente ostendat esse commotum. 4 si Dis PLACET proprium est exclamantibus propter in1
15
dignitatem alicuius
rei.
920
11
'spero'
2
id
Aut
est: 20
pro ut uolo.
credo more
suo.
meo modo
921
12
IBO
ele-
ganter fatigare Parmenonem non necessarium putat, sed ex occasione. adeo non propter eum dicit se ire intro,
exituram autem,
<(ut)>
in
timorem
coniciat.
35
gereretur breuiter
|1
2 quid dett.
\
cenam C
F
|1
ed. pr.
s
||
9 scilicet]
\
geretur vel
6 erat
|
I|
C\
yronia T%
V odio ex hodie corr. C iter in ras. C^\\ yrouia C 11 i u 12 uide u o s 15 et uWa V V 13 que (7, quae V 1. om. V 17 Si ex sed corr. C diis <et)> exclamantibus V 20 meo) propter Steph.: post codd. dignitatem C 60 C 7^ 22 ut de c c 8 F 23 fatigare] interogare C (dett.)
[1
(I
CV
||
\\
II
1|
24 propter JRahbow: post codd. 25 exitura codd., corr. Jiabhow dett. coniicta^ F, commicciatus
I
eum
ire]
\\
endo
\
scire
C|
<^ipsum)> in
EVNVCHVS V
3,
6-12.
4,
15.
465
1
si A.
*astu' pro
est,
alias
nomen, ut (F 5, 17) ^an in astu uenit?' 2 Di VESTRAM FiDEM modo uou iuuocantis sed mirantis 924
est:
926
4
deberet
primo quasi oblitus dicti superioris transiit ad quod <(si^ uirginem, deinde addidit ^eam' ex abundanti. dixisset ^amorem confeci', posset intellegi ^confeci' exconfeci',
lo
at uero ^uirginem confeci' quid inperfeci. tellegemus nisi hoc unum, quod insultanter Parmeno
pediui,
quasi
dicat
superatam atque
hoc uerbum
coni5
nam
proprie
uenit gladiatoribus his, qui grauissimis uulneribus occubuerint. sic Cicero in Catilinam (^II 11, 24) ^gladiatori
illi
confecto
in
et
saucio'.
Conuenit
ergo
seruilibus
rem confectam
20
puella uirgine et
uel negotium.
927
A MERETRICE AVARA
secunda.
a7to6mitY](5Lq
Reuiso quid
nam
||
2 si astute trac
C
||
chr-gq-saret- V
iam
codd.
||
che
\
(7j|
3 anj
4 dii codd.
|
uostram
admirantis
(7
C
II
hoc foues in
ut alias
transit
si
o
|1
quod
\\
5 iTti^ovr] per haec cpovsaiv V, v * * * * per 6 nam ut omittam quod ei a d r F, nam c C 8 primum C dictis C ei ad et
||
||
9 addit
10 add. Steph. dicat 13 confe^^cit confe)>ctam {suppl. m. 2 in mg. dett.) om. C dicat quasi Umpfenh. 14 nam] non C 15 occubuerunt C 16 Katalinam C 18 iocojse F, iocose C uertiliter <(et^ C
coufeci posset
\
|
eam
liabhoio'.
=
\\
||
II
||
iactante F, iactantie
dett.,
C
[j
et
confessam C
-re
dett
.,
rem]
negotium
et
C F, rem
dett.
confectam
exhiberi
\
om.
C
30
Donati comm.
Wessner.
466
926 927 930
DONATI COMMEMTVM
4 3 DiFFiciLLiMVM quia
^a meretrice
auara'.
5 2 CARissiMVM quia ^uirginem quam amabat'. 8 1 iD VERO EST^uero' nisi ornatiuum esset, niliil 2 palmarivm palma dignum. significaret. 9 QVO MODO ADVLESCENTVLVS MER. ING. ET M. P. N. 931 optime non ^meretricis' dixit sed potius ^meretricum'. 2 vt cvm cogno11 1 MATVRE cito et ante tempus. 933 VERiT suauiter non ^nouerit' sed 'cognouerit' dixit, quod 3 matvre vt cvm est plene ac perspicue ^(nouerit). c. p. o. bene addidit ^('^perpetuo oderit')>: fere enim cito
cognouisse obfuit,
est cito.
si
lo
id ad illecebram fuit,
quod cognitum
scilicet.
934
12
2 NiHiL viDETVR MVNDivs beue 'uidetur', non enim sunt. 3 NIHIL VIDETVR MVNDIVS NEC M. C. QVICQVAM N. M. E.
15
bona uarietas: nam nec omnia per ^magis' aduerbium profert nec omnia per comparatiuum gradum. 13 NEC MAGis COMPOSITVM Q. N. M. E. ne diceret 935 *compositius' aut ^elegantius', more suo, ut supra {II 1, 20 21) ^hoc nemo fuit minus ineptus, magis seuerus n. m. c.'. q. 14 1 QVAE cvM AMATORE s. c. c. unum ^cum' prae936
20
positio
1
est,
alterum
^cum'
coniunctio.
et
dicitur
haec
auara amabat carissimum quia 4 significet C 5 quomodo adolesceiis C) mer (m F) ing (ingenia V) et (c C) (dolosc p n {om. C) C F 6 optime om. G 7 matura C utrum cognoscerit C 8 norit C F 9 plene ac perspicue nouerit Goetz plena
difficillimum quia
\\
\\
II
||
II
||
perspicata C, plena perspicafa fuerit dett.); plenae permatvre spicaciae Steph. o.] <(mature ut cum cognouerit perpetuo oderit (m mg. m. 2)y cognouerit F, ut e et cum c 10 perpetuo oderit add. TF.; mature sscr. F* (= dett.)\ C 11 id om. C ferre C 13 quae d^ cognitus CV, corr. W. f sunt F sunt] est C 14 mondius C, scilicet] s c 15 mondius C, e nec ma com quicquam n F 16 nec] non C 17 proferet F, profert^ C\ C, C 20 hic C|| 18 compo q nec magis el comparationem C 21 c.] e 22 quae cum amatore s c F, qu amatore 23 cognitio C 8U0 C
V (=
II
||
II
nm^
m F
1|
1|
II
||
CV
1|
||
II
11
EVNVCHVS V
figura
4,
4-19.
467.
2 ligvrivnt ccitb tov hyvQov, quod suaue TtkoTiri. secundum Graecos intellegitur, ligurire dicitur, qui eleganter et morose cumque multo fastidio suauiora quaeque
degustat.
937
15 HARVM viDERE
uidere
s.
I.
ordo
erat:
harum
ingluuiem
e.
a.
16 QVAM iNHONESTAE s. s. id est: cum solae sunt, ut linmotae atque auidae cibi, quae cum foris cenant, liguriunt! 939 17 1 Qvo PACTO Ex ivRE ^cx' pro ^cum' positum est. 2 Aut deest ^madidum' aut 'maceratum' aut ^emollitum'. nam apparet et sordidum esse, quia sit ater, et durmn cui conutique, qui ex iure hesterno sit comedendus. trarium Sallustius "^fuit de deliciis militum loquens {lug. 3 ex ivre 44, 5) ^panem in dies mercari' inquit. HESTERNO PANEM ATRVM VORENT ^pauem atrum hestemo ex iure', ut quidam uolimt, ex antiquitate mucidum
938
accipimus.
lo
i5
941
19 EGO POL TE PRO ISTIS DICTIS ET FACTIS SCELVS VLCiscAR miro artificio poetae et ab initio non placatur
1
nXoyii]
Sahb.
litotes {in
C;
pr.:
3 5 6
8
ccTio Tov ccnxQX V-i ***** C sua {sscr. m. 2) V, sua C\\ 4 degustat C\\ morose cumque F, more secum que C vmERE] u F ingluuiem uidere C, uidere m^fluiuem F|| s. e. a. (= saluti est adulescentulis)] s c a F 7 quam i s idem C F, quam inhonestem C sunt] sint V\\
\\
||
tum C
C,
sscr.
a uide {om. cibi) C, ignotae atque auidae cibi inhonestae (= Ter.) Steph., illotae Klotz^ inmodicae An inmundae.^ liguriunt] Goetz, inhiant {om. atque) Schoell. 1 C 9 pro compositum codd., corr. Steph. 10 Aut om. C molli-
7 ui
que
II
inmota
{dett.)',
11
II
11 esse
utique W.
\\
eis et
quia
si
taceret durum
utrique
quasi acre ut durus <(panis {in mg. m. 2)y uterque (e m. 2) 13 fuit] posuit Steph., fuse Schoell de om. C 14 inqui^ ex iure hesterno pane panem atrum ut quidam uolunt ex antiquitate mucidum uocant hesterno ex iure accipiemus C, pane <(m a u hoc est ut quidam uolunt ex antiquitate muscidum q d panem {in mg. m. 2)y muscidum ex iure hesterno acci18 d et f ul ec C pientes deglutiunt {sim. dett.)] corr. W.
eis et
V F
\\
\\
\\
30*
468
DONATI COMMENTVM
Pjthias nec redit in gratiam Chaereae et insuper nunc a Parmenone irritatur magis, ut per eam Parmeno terreatur, per Parmenonem ingredi ad Thaidem cogatur senex, per senem nuptiae confirmentur. haec crgo artifxibus
ct
cruditis,
943
21
nihil
ostendit
PRO DEVM FiDEM FACiNvs FOEDVM uim magnam deorum implorans fidem, quasi in hoc negotio 2 pro d. f. hoc loco prosit humanum auxilium.
1
lo
simulata perturbatione sui Parmenonem terret Pythias. 3 PRO D. f, haec singula pronuntianda sunt pauido et 4 foedvm pro crudele. Sallustius attonito uultu.
{Catil. 15, 5)
^foedi oculi'.
est
TVLVM plus
irasci
ei.
misereri
944
22 o scelestvm parmenonem ut uerha sunt, periit profecto miser adulescens, cum in eodem peccato Parmenoni irascatur Pythias, non Chaereae. 23 miseret me haec omnia quasi secum loquitur et
fingit se nescire
945
946
24
graues
IN
EVM INDIGNA
esse,
e.
<(i.>
20
poenae,
documento
i.
exempla
dicuntur.
qvae
e.
d.
modo
per ^indigna' foeda crudeliaque significat, ut (^Verg. Aen. VI 162 63) ^atque illi Misenum in 1. s., u. u., u. i. m. p.', qui cantu uocabat in c. d. {cf. Aen. VI 172).
25
1 cherea V nunc in ras. V^ 2 irritata V 3 rogatur V\\ 4 confiiTQentur dett., -mantur V, -mamentum C 6 nova scaena Proh V devm] dm C fidem incipit in codd. foedvm] atque hominum fidem F 7 imploras C 8 auxilium] consilium C pro f d C, proh d atque h f F 9 simulatione perturbata 11 foedus C 1 10 proh haec otn. C pauido ex -de corr. F
\\
\\
\\
|1
\\
|1
|1
pro
13 miseri iam ei C 14 ei om. V 15 par V 16 perfecto C 17 irascitur C id non scire C quoad astet d uo (7 | 20 dicunt e i e indigna F, C, quod adsit 21 poenae quae] pro neque C documenta exempla esse C 23 F. crudeli atque signiE.] e-d-i^e- F, d-e-^-e^ C ficet C 24 misenum C-rum C) <ut> u n n i F|| 25 in] m- (7F
II
12 ado
\\
||
j|
II
||
\\
jj
||
II
CV
EVNVCHVS V
947
4,
21-31.
469
25 QVAE ILLAEC TVRBA EST quae loquitur an quam ostentat ex uultu ac dictis? sed apparet uultum S) ^sed Pythiae turbam dicere, ut in Andria (J 4, 7
quidnam
P.
e.
u.?
uereor quid
siet.
o., u. s. n. q. h. t. t. a.'
94S
949
terribile
est
in
ISTVM QVEM ADDVXTI PRO EVNVCHO non accusat quid peccauerit aduersus Thaidem, quasi ex poena adulescentis plus doleat quam irascatur. 9^0 28 1 DVM STVDES DARE VERBA NOBIS bcne ^StudcS 2 qvid ita ^dicis' deest, ut dare': neque enim dedisti.
artificiose
sit:
10
952
30 modum
feci
sciN
EAM HiNC
(y.
supra
sine
6) molestia'.
c. E. 'cam' abundat, quemad^quam amabat uirginem, eam con2 et fratrem eivs esse apprime
js
NOBiLEM
sororem'.
haec
ad
terrorem
gradatim
aucta
sunt;
nam
'nobilis
953
31 1 NESCio perturbatus Parmeno nec negare potuit nec cpnsentire, <(quare^ quasi defensionis loco dixit ^nescio'. 2 atq\t[ sic inventa est facile est, ut credat qui nescit. ergo Pythias non laborat, ut suadeat ciuem esse. 3 atqvi sic inventa est magnum horrorem incutit audienti non accusando sed miserando Chaeream.
hec turba est C an quam F|| C 3 turba C sed om. C sciet c C 5 est om. C H 6 et nimis
illa
\
20
quae
t
\
est F,
atque
| -
quae
\
uultus
||
\\
om.
II
q a
||
aduxisti
8 aduersum C
||
quam
C|| in
dett.)
\\
scini
eam
hcejeam
C
i|
16 EssE om.
II
16 n
et
19 perturbatur C, -tur 20 quare gratiam (= dett.) add. Schoell; sed dett. nescio om. C 21 Atque C ut F, quod 22 nescio C C 23 atque C magnuo C|| qui] quod C 24 audiendi C miserando ed. pr. mirando F, admirando C
\\
\
\\
||
||
470
954
DONATI GOMMENTVM
32 FRATER viOLENTissiMVS
hoc
inuentum
est,
quo
tar-
955
mira
simul
ID
etiam relictus
5
956
FACERET THAIDE
ne
speret
hoc additum,
957
possit
et
NVNC MiNATVR p. s. beue '^minatur', ut succum 2 minatvr p. s. deest qui non sit passus. ^factumm'. 3 id qvod moechis <(s.^ subauditur ^fieri'
1
ei,
35
lo
^facturum'.
37 QviD iTA TANTVM uimis callide Pjthias et dicit uiolentum et tamen iniustum audacemque dici non patitur, sed defendit, ut magis terreat Parmenonem. 960 38 iN DOMO MERETRiciA p. Q. causa finalis: uirginem ciuem apud meretricem uitiauit, mercedem offert, petitur ad supplicium. 961 39 NESCio quam astute dixit "^nescio', ne laborans ad contradicendum amitteret fidem personae simplicis ac uera
959
dicentis.
i5
20
quam
per-
suadentis.
962
40
Dico
i.'
quaeram, omnibus
et
tuis.
EDico ccv^rjaig, ut supra (II 3, 3) 'ubi 2 dico edico Mico' tibi, Pythias, ^edico' 3 Ergo ad uniuersos utrumque refertur,
25
'dico'
et
^edico'.
codd.
Ij
6 vt mira tarda os ad C 5 locum C t V 7 aditum C separet C 9 mi V p. s.] ipe C, om. V minatur V^ 11 m om. C mechis C, V 12 et facturum om. dett. del. ? 13 tantvm] t F et didt] et de C, et si V\\ 14 uiolentium C et] sit V 16 meretricia F, -cis C p. 18 supplicium <^cum> q.] d q quae F 20 admitteret C C, (cum del.) V simplicis personae G\\ 21 enim om. V 23 av^riaLG F, ***** C 24 u i C, om. V\
|
uiolentis s 3 Conligant
quo
ex e
adeo
corr.)
\\
Westerh.
(i
quod daretur ad
miseris nodis C,
||
primum
||
\
|j
\\
\\
\\
\\
||
\\
\\
1|
dico om.
EVNVCHVS V
963
4,
32-47.
471
41
OBSECRO AN
is
8, 52) *ho, tune is eras?', nam sciebat ipsum esse. 2 NE QVAM iN iLLVM THAis viM F. s. quam bcne prouidit Pjthias, quae dixit {y. 34) 'equidem orante, ut ne
{V
id
f.,
Thaide'.
<(ne)>
965
ad
43
id
neqve
ut
illi prosis
additum,
1
senex
intromittatur
nuptias.
967
45
mus
968
nisi
negotia.
lo
est administratio,
46 DiCAM
dubitasset;
Hvic AN NON DiCAM H. uou essct uerisimile, quod enim ad Chaeream pertinet, non
pertinet, dubitat.
quod ad ipsum
969
47
scio
i5
dubitandi fuit, quod hinc Parmenonis, illinc adulescentis 2 sapis ^sapis' dicit non uidens periculum cemitur.
3 sed quid futurum sit, sed tantum derisisse contenta. necesse est 'me huic dicere' subaudiendum, ut sit: sed 4 Et ccavvdircog inferendum est necesse est dicere. quod sequitur; <^deest^ enim ^propterea' uel quid tale.
20
quam C
3 >rE qvam in] Nun2 hoc C, homo 4 dixit om. C orante u n id f thaide 6 prosit ut C 7 ad id hoc om. F, o V n f i t 8 poete C 9 facinus C addit C, additum ad id 10 negocia C, negotia magna in ras. F*; ingentia ed. pr. vroEo] u C chora^fi est V, corragiem C 11 procenitiui C 12 hvic]
1
insultante
I
\\
F
\
||
prouidet
C C
\\
II
\\
|1
||
\\
|1
||
hoe Fl DicAM H. om. V\\ 13 quid C, quod F W.: N C, si in ras. F* (= dett.) u' quid
.
17 dicis C uides mg. F* (dett.), om. C sed F 20 et ocGLcod^fTov F, ****** C| in referendum 21 deest add. Steph. tale <est> C H
F|| 16 hic
illic
I
F
\
\\
1|
|1
|1
1|
472
DONATI COMMENTVM
971
1 1 Bx MEO PROPiNQvo RVRE Hoc c. c. adnotandum, quod huius senis nomen apud Terentium non est: apud 2 ex meo propinqvo rvre Menandrum Simon dicitur.
HOC
c.
c.
formatur
status
mentis
trepidantis
senis,
ut
6
appareat, quam inopinato malo amens fieri possit: quod ipsum superius et in Parmenone seruatum est; imparatis 3 Ergo nunc tam enim mentibus mala maiora sunt.
otiosus incedit senex, ut neque mores increpet neque quic-
quam suspicetur mali, sed agat gratias proximae uillae, cuius beneficio non scit quid in urbe filii gerant, et nunc 4 Et uide hanc causam adest, ubi opus est poetae.
fuisse,
lo
suburbanas
ostendit.
et
972
tragicus
est.
1.5
973
3 1 VBi SATiAS COEPIT suffecerarit ad hanc sententiam duo superiores hi uersus, sed hic svccQyeLa est senilis 2 commvto locvm mira eloquii, faceti et garruli simul. 3 vbi satias c. breuitate duas res explicuit simul. 4 Et coepit deest *nam', ut sit: nam ubi s. c. fieri. 5 satias odium: ab eo quod praecedit pro ^coeperit'.
id
20
974
et
P.
ET
C.
I.
EST
ct dubitauit 25
oculis propter
1
uoc om.
:
II
4 ca
00
O
\
amens V 6 <id)> ipsum et malo dett male F, male C om, C 7 enim in ras. V^ maiora mala Fjj 8 senes C 10 non F gerant W. gerent C, agerent F; an egerint.? 11 poeta codd.f 12 diuertit C 15 nec agri nec C m u p F 17 mcorr. Steph.
5
\\
| \
tre^idsLntis F, trepidat^^a
Cf
\\
||
\\
||
||
II
suffecerat
||
\\
II
22
jd
|(
(dett.)
sa C 23 perceperit C satietas F," scias C 24 <ad> 25 noster ille C et est] ee i s est C 26 firmauit uiHii C, uisu/// languidi C 27 propter om. C
s.]
II
\\
||
||
EVNVCHVS V
975
5,
1-9.
A. o.
473
noue
H.
non ^cui
(in
Cafil.
aliter
a.'
Tullius
I
976
9,
24) 'qui
tibi
ad F. A.
p.
2 Praestolari est
5
praesto esse et apparere, hioc est obsequi. 6 QVis HOMO EST quare ^quis homo est?', cum praeutrum non uult uideri praeuidisse, uiderit uenientem?
sic et in Andria ne quid fallaciae parasse uideatur? {II 5, 6) 'quasi de i. r. a. e.' <Can)> quia perturbatus exanimatusque, dum quid apud Thaidem geratur auscultat, non uidit senem propius accedere quem longe uiderat? an uero hoc fingit idcirco, quia quod parabat dicere de
10
977 978
Chaerea, postquam conaminus uentum est, non audet loqui? 7 LiNGVA HAERET METV Vergilius {Aen. II 774) *et uox faucibus haesit'.
8
SALVE
est seni
quae de
numquam
integre,
fateretur Parmeno.
^salue'
recte,
commode.
15
nummo {2,
E
979
satin 53) ^beneuolens tuus atque amicus. 3 Nimc aduerVmm est producta salue? dic mihi';
littera.
Sallustius (Hist.
fr.
34
31.)
Hnde ortus
20
Q.
R.
E.
V.
quod ante
<(est^ et et simul 25
morem
tqui
est,
o.]
derit
||
6
\
V an add. W. uel dett, perturbatur et exanimatus 0, i quem C 9 ascultitat C 11 idcirco hoc regit C 12 communis CH 16 fateretur ed.pr.: fatetur codd. 17 saluae saluae integrae rectae commodae F, salue integre recte comode C 18 tuis Clj 19 salue C, saluae V Nunc dett.: non CV\ an nam.? 20 ]
;
\
|1
\\
||
5 proui8 e.] a
1|
||
\\
\\
||
21 percontantibus saltim C salue C, utr////inque saluae 22 agerent {sic et Douza), agerentur C (dttt; prob. Mommsen, qui miliaribus pro fam.); auj^^erentur Westerh.\\
est
II
j
\
1|
V V
||
V
-
23
ERE
E.] est
I.]
II
haere primum te arbitrari i F, eprimite a C\ 24 est add. dett. 25 qui et F, quid et C, quidem
||
474
980
DONATI COMMENTVM
10
QviCQ\^D Hvivs FACTVM EST absolute, ut supra 122) ^et quicquid huius feci, causa uirginis feci'.
1
'rei',
(7 2 Aut deest
2,
ut
sit:
huius
rei.
981
stomachose ^quid' interrogat: quis enim ante crimen quam obiciatur aut proponatur neget? 2 RECTE SANE I. docte Tereutius ipse se reprehendit: non ordine factum est prae timore et conscientia.
1
<(qvid)>
11
982
12 1 EMiT qvendam phaedria evnvchvm uide narrationem a necessariis et urgentibus coeptam non in se continere
nisi
quod
daret',
<(et)>
non
dixit,
deinde t6 ^quendam'
potius
{y.
2 Et ^huic' more dixit iE,ov%-evL6^6v et sviilsLav significat. quam ^meretrici'. quin etiam interrogatus ^Thaidi'
quam
autem
ut
nomen
solius
15
quia dicturus
{v.
est
ream
985
15
21).
qvandam
20
fidicinam extenuatio est criminis, quod uirginem, quod ciuem uitiauerit. 3 tvm qvandam fidicinam mire et necessario uariauit: ille ^emit' ut eunuchum mittat ad
Thaidem, hic
1
"^amat',
tur
4 QviD add. Steph. quid] quis C 5 abicia7 ordinate C 7 est] esse (ex est corr. m. 2 8 quedam C ph e Ff| dett.) F; non <^enini)> o. f. est ? 9 ab C in om. 11 et add. W. cui ed. pr.: cur codd.}^ 12 alter to sscr. F* (= deU.), om. C quedam C 13 i^ov-
est
II
\\
II
I.]
inter
\\
\\
||
||
||
Ci ^evLGiiov et svtsXlccv an significat F, To et (= dett.)^ om. C (buo (in mg. m. 2)y more (more suo deit.) 14 interogatur 17 dicturus est in mg. 15 est om.C quam H F* 16 mentio solius (solius mentio altero loco , infra) C\\ 17 est quia] qua C {altero loco quia) dicturus est] hic quam dicturus est repetuntur in C deducturum cheream 0, <(ad 19 uerbum e spethaidem^ deductum cheream in ras. F* rantis C 20 criminis post uirginem Cfl quandam fi 21 quedam C f 22 narrauit ille <ille> mittat Fj|
************ F
|j
jl
||
||
23 Melii
||
EVNVCHVS V
986
5,
10-22.
475
987
16 1 HEM QviD AMAT haec singula pronuntianda simt, 2 an scit ut stuporem nimiae indignationis ostendat. lAM iLLE QviD MERETRix siET quia fidiciua meretrix est. 17 1 AN iN ASTv VENiT ^iu astu' in urbem de Piraeo.
2
suam
ALio
AN iN ASTV VENiT sic Atheuienses uocabant urbem 3 alivd ex unde ipsi incolae aaroC uocantur.
'
Parmenonem
oculis.
988
accusat
conscientia ;
non
enim,
quod
leuius
est, 10
^me
sciente',
cum
19 EGO TE FVRCiFER si vivo modo omnis saeuitia comica aut in comminatione est aut in apparatu uerborum. 20 1 si vivo DCTtoGLcoTtT^GLg, quam necessario sequitur 990 2 SED iSTvc qvicqvid est inuenta causa, cur <(^sed'>. supplicia differantur, donec uxorem ducat Ghaerea et ipse
989
purget
sui,
15
sibi ipse
erilis filii
imperio
991
21
IS
20
992
22
2
1 PRO EVNVCHON non interrogat, sed exhoiTescit. HVNC PRO MOECHO POSTEA bene studuit Terentius
amat^-
2
|1
an
sit
iam
\
ille
scit ille
F
\
II
C, astoae
ex alia
m F
\\
1|
7 dicit]
fixis ed.
I
pr.
fixit
codd.
\\
F, oculi C,
mihnf1| II
\\
F| impulsoreiii C
14 Sc7coGL(om]6i6 F, seruitia O C\ quSLm Schoell: quia codd. 15 sed add. W. sed is ut quicquid est C, sed istuc d^ 16 simplicia F|| 17 argumenta in mg. add. q est F| cum C F 18 exilis C 20 is] idem C hanc om. d est 21 bene siletur dett. sileretur 22 eunuchon Calph. unde codd. non ovi. C 23 bene (on ex corr.) C, (on ex o corr. m. 2)
\
9 haere ne nje expectes F, senem expertes Ojj fac in fec corr. C 10 ipsa C conscientia Ojj 12 egod te f s u modo om. dett. ; del. ?
\\
\
\\
*****
|1
II
\\
F
\
CV
||
um
\\
dett.:
me
C,
om.
||
476
'pro' bis
DONATI COMMENTVM
numero
dicere: et "^pro eunuclio' et ^pro moecho'.
'pro moecho' autem quasi excusans dixit; nam uere in uirginem Atticam non pro moecho, sed moechus. 3 sio EST HVNC PRO MOECHO POSTEA beue utrumque ^pro', quia neque eunuchus est qui uitiauit uirginem, neque 4 Et specta quam moechus qui in domo meretricia.
oratorie
transilierit
mentionem
uitiatae
uirginis:
^pro
moecho' inquit, ut culpam Chaereae sub meretricis accu5 hvnc pro moecho bene t6 ^pro', quia satione celaret. neque eunuchus, qui ephebus, neque adulter, qui amator993 23 1 COMPREHENDERE I. ET c. quo dicto uim ingentem 2 comprehendere i. et c. inferri significat Chaereae.
10
994
comprehendere significat strictim in facinore reprehensum. 24 1 AVDACiAM m. s. maior s^cpaGiq accusationis est sic alibi per pluralem numerum quam per singularem. 3) ^an potius ita me comp. non per. meretricum (7 1, 2
contumelias ?'
2 avdaciam meretricvm ueteratorie auertit
15
iram senis a se atque a Chaerea et deriuat in meretricem. 3 nvm qvid est alivd mali damnive bene interrogat, 4 Et cum et quia omnia inuitus seruus dicere uidebatur.
20
damnum malum
996
collatum discernitur et damnum ad emptionem eunuchi, malum ad comprehensum pertinet et constrictum Ghaeream. 26 cesso ego hvc intro rvmpere in tantam formidinem coniectus est senex, ut non miremur, quod tam subito
sit,
de proximo
25
pro
2.
om.
C
3
||
et 2. sscr.
i|
meccho C
\\
2 <(et^ pro
mecho
4 meccho postea C, p V\ utrimque pro uia O | 5 eunuchus ex -um coir. C 6 mecchus C 7 transilierit 8 accusameretrici C <[in^ F, insultauerit C 9 me C to] totum C 11 i. et c.] et i V, etc tionem C (i e c vel intus et constrixere dett.) 12 i. et c.] et i F, o C U 13 strictum C deprehensum ed. pr. an preh- ? 14 s.] c C enfasis F, empasis C 16 ita per.] sit ac nbn p
F, om.
\\
j
mecho
\\
\\
[J
\\
\\
\\
|1
C com
I
1]
17 contumeliam
dett)
II
18 diriuat
I
|]
19 aliud
j|
CV m
ueteratorie (corr. m.
F
|
1|
20 inltus
\
(sscr.
Et om. C conlatis V\\ 21 malum om. C m. 2) F, intus C 24 huc i F 25 est senex F, seruus est C miremwr F
II
EYNVCHVS V
5,
2331.
477
nuptias firmet ephebi et uirginis quamuis <^non> honestae, tantum quia ex ingenti metu uel indigno matrimonio filii uitam pacisci uellet. 997 27 NON DVBIVM EST QVIN MIHI MAGNVM MALVM EX HAC RE siET suaue est nescire personas quid agat poeta: ita non periclitaturus Parmeno.
998
28
nomen
1 Nisi QviA
est.
nam
lectum
^nccessus'
esf.
^necessis'
u|;
et
^necessitas^
et
^necessuTn
2 id gavdeo
scilicet succurre10
999
et
PROPTER ME plus dixit, quam si ^per me' diceret. 2 HiscE aliqvid meretricibus, non adulescentibus. item pluraliter suo more, ut (y. 24) ^audaciam mere1
1,
29
tricum specta' et (J
3)
tumeliasV
1000
1001
30 NAM
occasione.
31 1 QVAM OB REM INSIGNE ALIQVID FACERET manifestiuS hoc Menander explicat iampridem infestum meretrici senem propter coiTuptum ab ea Phaedriam, nunc demum se inuenta occasione uindicaturum. 2 qvam ob rem quamuis dixisset ^causam', intulit ^quam ob rem'. 3 insiqne 4 faceret is n. r. ALiQviD magnum et nobile facinus.
iSLOoTLKag dixit.
20
firmet <et (in (7))> non add. Steph. honest F, 2 tantum (m tamen corr.) C, tamen (tum dett.) 4 mihi om. C 3 uelit Steph. ex h s F, ex magnvm om.
1
\
\
CV
7
\
-ste
II
\\
\\
hoc
om.
C post C
f h f 8 est om. (7 9 est H 11 propter] succurratur ed. pr. 13 audacia C 14 meretricum cont F, contumeliam er r 16 aliqua (7 F | 18 quamobrem i a f F manifestus hic C 19 meretricem C 20 propter W. post codd.
siet
I
\\
quod
ut
F
||
||
||
scilicet
dett.
\\
II
II
1|
\\
|(
23
is
n.
***** C
b.]
noctu'.
478
DONATI COMMENTVM
6.
1002
1
ditur
NVMQVAM EDEPOL QviCQVAM lAM Div Pjthias egreuelut irrisura Parmenonem, ut ipsa putat; egredi
1
autem a poeta cogitur, ut doceat populum, quid intus 2 Ergo persona cachinnans inducitur egerit senex. quaerens Parmenonem aspectuque eius ob nimium risum 3 nvmqvam edepol q. ramm est uix loqui posse. euenire quod uelis, et quod maxime uelis, est rarum
magis.
1003
sed
10
^solac':
regulariter
dicitur
30
1005
1007
31)
4
1
nam
recte; ^alterae
^solae'
II
3,
dum
n.,
a.'
PRODEO proptcr id. 6 1 QviD RiDES PERGiN cx huius ucrbis ostendit, 2 perii proprie quam multum rideat petulans puella. hoc uerbum est <^eius)>, quae sit lassa ridendo. 1009 8 NVMQVAM POL HOMINEM STVLTIOREM V. N. V. pOStquam ^rogitas' <(dixit)>, quasi narratura uidebatur, <(sed)>
2 NVNC iD
20
ad insultationem. 1010 9 Qvos LVDOS PRAEBVERis I. ex crrore et metu nimio senis credentis constrictum filium se offensurum in domo
rediit
meretricis.
1011
in
10 AT ETiAM PRiMO
scaena
1
c.
ET
D.
c.
H.
pronuntiata
sunt,
ut
risu
interrumpi
25
2 irrusura C C, {ex iam corr. m. 2) 4 chachinnans F, cha chinans C 6 e q FJj 7 est (id ed. pr.) rarum om. C 9 v. e.] en-ans 11 ridiculo f- F, ri fui 15 nvnc] C 12 nam] non C 14 minatur C num 18 eius add. W. propter ed. pr. post V, pot C 19 numquam pol hominem st u n u F, numaptum dett. n u C dixit add. W. 20 cogitans C quam stultiorem sed add. Westerh. i 22 pkaebveris] p (dixerat Stepk.) ] et F, om. C 25 id 23 ostensurum C metu nimio sscr. F* etiam p c et c d z e c h 26 pronuntianda dett.
quisquam
C tam
\
||
\\
3 autem] aut
\\
||
I|
||
||
\\
\\
\\
\\
||
\\
||
\\
|1
EVNVCHYS V
6,
113.
479
>
puellae uiderentur, maiorisque insultatioriis est, si is qui fatigat alterum dicat se ante de illo multum sensisse.
1012
11
personae
^fuerit
suae
QViD iLicoxE CREDEiiE nou ideo hoc dicit, quod fidem deroget, sed quod res incredibilis
5
quam illi persuaserit, aut certe si credendum fuerit, non statim neque examinata neque facta rei cognitione.
2 iLicoNE
c.
obiurgatio de tempore.
1013
AN PAENiTEBAT F. iUud quod supra, a stulto, hoc quod nunc dicit, a malo fieri potuit; illud ab im2 an p. f. prudeiite, hoc quod peius est, a sciente. parum uidebatur. ipse alibi (Heaut. I 1, 20) *quantum
1
12
lo
hic
te
0.
f.
p.';
6,
52) 'paenitetne
quod ancillam solam?' 13 1 Ni MiSERVM E. I. p. I. duo obicit: unum quod 1014 male consuluerit, alterum quod prodiderit male consulta
sua.
15
Et bene
*indicares',
nam indicium
dicitur eius
1015 1014
miserum
dicit
89 90) *an miseros qui Troas accusans ait {Ve7'g. Aen. Achiuis obiecit?' sic enim agimus, cum ab his, qui falso
rei
20
sunt, in auctores
culpam
sceleris ifemouemus.
1 est in esse corr. F' (= dett.) 2 fatigata uerum C, 3 quod (qui V) ilico fatigat sensisse] risisse male dett. ideo om. C crediderit (-idit C) codd. 5 quam F, cum CH 6 non Steph.: non aut V^ aut C; non autem dett. Fort. non tamen an haud ? exanimata codd., corr. Westerh. 7 ilico 9 dicit] d nec C fieri a malo C 10 ab insciente F|| 12 0.] c 13 quot ancillas alam Gulielm. C 14 nimis i i erupe 1 1 1 C, nimis erumpere F^ ni miserum e p V^ 15 prodierit V, {post male) C, corr. ed. pr. consilia C 16 indicta res C 18 quid illi credis in ras. F*, quid i-lo- C adolescentis c 19 ni C scilicet in ras. Vmirum et id p i C 20 dicit] d C 21 accusamus C an C 22 cum ab iis qui falso rei (ab miserosque eroas a
\\
||
\\
\\
II
\\
II
\\
II
II
||
\\
||
1|
rei sscr.
m. 2)
jl
||
23 culpa
480
1016
1017
DONATI COMMENTVM
15 QViD EST lAM
scis
TE
p.
demum
Parmeno
ex huius ^
5
eam
17 Nos iRRiDERE superbius dixit, quam si diceret *^me'. 18 1 si QviDEM ISTVC iMPVNE H. subauditur Huum 2 vervm irridentis interrogatio est. nimium'. 19 SED iN DiEM ISTVC p. E. F. Q. M. iu lougam^dila1020
1018 1019
est dicta
diei prolatio.
significat.
lo
1021
20
2
TV lAM
p.
^iam'
nimiam uelocitatem
iNDiCAs)>
NOBiLiTAS
<^F.
ET
E.
duas
rcs
siguificat
1022
21 1 vterqve e. i. t. e. noua et mira tormenta, quae pro exemplis narrantur aut quae documento sint ceteris
ne delinquant, exempla dicuntur.
^edet' legitur.
si
15
Et
^edent'
et
Et plus est ^edet' quam ^dabit'. 2 htc pro 22 1 NVLLVS SVM hoc secuni Parraeno. 1023 iLLO MVNERE T. H. E. H. A. HQCovLOiG)g et ^Eraq)ooizmg: pro
3
20
munere
et
solet.
1024
est
23
uel
1
EGOMET MEO
clarius
I.
M. Q.
s.
<(h.)> p.
proprium soricum
strepere magis,
stridere
t
quam mures
uel
per C, (dett), lon C; -t-phoc nimium Goetz, hoc con(8tup-) Schoell, hoc nota (. dici) Teuber 2 dicitur ac patientibus culpam F, ac culpam patienscis
s
\
hoc non
||
C
i)
etiam
I
eam] enim
||
C
\\
||
4 dolosum
6 irridere in
||
7 h.
om.
G
\
tum
ta
in
p.
diem
C
f.
(7
11
iam] pend
cogis F, in e b f (7, e
|1
12
et
indicas
||
dilatione
\\
F et] IV 4,
|
ac
1|
16 24) 17 redent
||
redet
18 dabit in ras.
||
F^
pro
II
19
hic pro
(yrII
20 ironicos
p.] i
II
illo pro munere ho est ha abeo C|| pro munerej C) et metaforicos (methaph C) 21 muneri g F q.] c ilis (!) G 22 meo] 23 uel 1. om. C
CV
||
EVNVCHVS V
cum obrodunt
friuola.
6,
15-23.
7, 1.
481
ad
quam uocem
multi se inten-
dentes quamuis per tenebras noctis transfigunt eos. Plautus 47 48) ^confossiorem te faciam soricina i^Bacch. IV 8, 2 qvasi sorex hodie PERn quia latere potuit nenia'.
nec occidi,
si taceret.
Nunc
repetit
prouerbium in
eos,
qui ipsi se produnt, quia sorex non facile caperetur, nisi emitteret uocem noctu.
I
IQ25
1 1
reminiscere hunc esse, qui militi supra dixerit de Thaide {III 1, 58) ^iam dudum te amat' et rursus {IV 7, 41 42)
lo
*iam haec tibi aderit s. u.', et hinc uidebis, quos exitus habeat assentatio; nam idem militi auctor est summae et animaduerte, quod semper a mensa indesperationis.
uitus abstrahatur; nam et supra, cum ad litem uenitur, ex uerbis Thrasonis manifestum est Gnathonem inuitum sequi, ubi dicit {IV 7, 1 2) ^hancine ego ut contumeliam
15
in m. a., G. ? m. m. s. est'. 2 Et bene ^qua spe aut quo consilio', tamquam omnia expertus et 3 qvid nec muneribus gratus nec terroribus metuendus. NVNC Q. s. A. Q. c. parasitus intellegit quid agat miles, 20 sed ad hoc inducitur interrogare militem, ut populus 4 q^^d nvnc audiat, quo consilio ueniat ad Thaidem.
tam insignem
ad] ait
uenia
i|
h p
C
\
||
legunttir in codd. perit coir. F* in eos] meos C 6 caperetur facile C 8 <^aut)> 9 milite C 11 tibi hoc C bua spe C hic imus C, h i et hoc C quod C 12 adsentatio idem om. C auctore (om. 13 despectationis C inuitus a mensa C 15 inuictum est) C C 16 ubi om. C ego om. C 17 insignem est] i a g o c
|| \\
2 transigunt C, tranfigant 4 menia C, 5 Nunc noctu in fine siiperioris scaenae repetit ex reperit corr. C^, repperit ex re-
||
||
\\
||
i;
i \
\\
II
\\
mens
est
\\
18 et om.
\\
20 nvnc] n
paratis intelligat (7, a parasitis 21 ad sscr. gitur dett.)^ corr. Steph. 22 quid n q spe Donati comm. rec. e s s ii e r.
F intelligit F
a.
intellegit]
ap-
\\
C^
31
482
QVA SPE summa
DONATI COMMENTVM
desperatio est apud militem reconciliandae amicae ad hoc, ut aequo animo ferat admitti Phaedriam, dum ipse quoque recipiatur; nam neuter in fine fabulae 5 qvid inceptas t. incipere magnorum contristandus est. facinorum est et audaciae. 2 1 VT THAiDi ME DEDAM post iudictionem belli et 1026
instructionem
torum?
pugnae quid sequatur nisi deditio superaet faciam qvod ivbeat proprie, nam in
lo
1027
deditione uictores iubent, uicti obsequuntur. 3 1 Qvi MiNVS Q. H. et hic Terentius exprimit consuetudinem, in qua ignauis rationes criminum et exempla
suppeditant;
nam
sic et supra (JF 7, 13) de Pyrrho. Lydiae reginae. Omphala Herculem seretiam ad lanificium compulit, cum ipsa colum cultusque femineos sagittis, claua,
i5
3 servivit
omphalae
est
sub-
1028
vtinam tibi
c. v. s. c.
commitigari
tundendo
20
2 sandalio capvt plus dixit deprimi atque deponi. ^caput' quam aliam partem corporis [dicere] uerberari. 3 Et mire: calciamento caput. 5 PERii qvid hoc avtem est mali eunuchi habitu 1029 Chaerea, sed uirili confidentia prosilit et militem uelut noui riualis terret aspectu.
1030
25
1 summa post est C 2 amicitie C admitti] ad militem C\\ neuter Bentley ne ut erit codd. in fine] sine C 4 contractanda is est C incepere C\\ acceptas C; coeptas Ter. 6 d 8 q 7 sequatur F, sequebatur C F, medelam C i F indictione C 9 obsecuntur C 10 quid q h F, 11 inquam ignaus C 12 subpeditant C\\ qui minus herc C 13 Omphile C 14 etiam] et C\\ Omphala F, Omphila C 16 sagittis <^-f^^ C 17 seruiut omphale C tegimine C 18 utinam t e u s e 19 capvt] c C commitigati C 20 <(si^ aliam Steph. dicere secl. W. diceret Steph. 22 perii] autem hoc est F habitum C 25 hunc ego p i i C n u V ideo om.
j
||
\\
\\
\\
1|
\\
||
\\
||
||
\\
jj
\\
\\
EVNVCHVS V
7,
26.
8,
16.
483
8.
1031
o POPVLARES ECQvis
est
Chaereae
miruni
feruens
speris rebus.
est,
si
ME viviT H. F. hic persona gaudio ut adulescentuli et in pro2 o popvlares ecqvis me vivit h. f. non insane exsultat nuptiis, qui iamdudum ob
5
1032
1033
1034
et
re-
spondet
sibi.
cvi
*tot'
quantitatis
est, propter gesta hic narrat Chaerea, ut et populus et miles instruantur et sciant, quid intus gestum sit.
lo
quam
5
1035
iNVENTOR iNCEPTOR <^PERFECTOR^ inueuire saincipere audacis, perficere constantis: ergo 2 Et constat hoc Chaeream laudaplena laudatio est. tiue dicere, nam in subditis solum consilium attributurus
1
pientis est,
i5
3 scis
'scis
me',
1036
6
2
s.
scis
meam\
est
dixit
^meam',
20
id est
quam amo.
5 scis
3 iNVENTAM cognitam.
M. deest
et
4 civem deest
^esse'.
dett.
quam dudum C\ 7 herclb] 6 qvisqvam] q quae F et i. om. C respondit C h F parelcon codd. 8 c. c.] contlgere C 10 quid h 1 est V propter W. per codd. <(et> in uestra est persona C 11 quia C hic W.: huic CV^, haec V^ (dett.) narra cheream 12 instruatur C et W.: C ut et W.: et C, et F, ut dett. ut codd. 17 scin m F 16 laudaturus est parmeno C o.] est om. C 18 Ergo et 19 me silensis F, silepsis C ga F om. C 19 archaismos C, archasmos (i m. 2) V 21 id est] et deest F 22 deest esse] id est esse F, id esse C 23 sponsa
\
1|
C vivit] u 3 et quis F, e
||
q
\
me
|
f.]
et in
|
||
C
||
quia
iamdudum
F,
|1
||
\\
\\
II
||
Ij
II
\\
||
|1
31^
484
1037
7
DONATI COMMENTVM
AVDiN Tv Hic QviD AiT hoc uultu mutato
et
con-
turbato dicitur.
1038
8 1 AMOREM OMNEM I. T. bene 'in tranquillo', quia mari et tempestatibus nimia amicae mobilitas et instabilitas
munditiis, heu
sic Horatius (c. I 5, 5. comparatur. 9) ^simplex quotiens fidem mutatosque deos flebit et aspera nigris aequora uentis et mirabitur insolens, qui
C.
nunc
te
1039
hoc
THAIS PATRI SE
COMMENDAVIT
IN
ET
F. N. D.
lo
1038 1039
Hn
quod profuit Phaedriae. 8 2 VNA EST DOMVS propter Pamphilae nuptias. 9 2 iN CLIENTELAM ET FiDEM Hu clientclam' ut ametur,
est,
fidem' ut defendatur.
1040
1041
10 FRATRis
parte quidem
iGiTVR
F.
T.
T.
EST
beue Hota',
ut
ne ex
i5
sit militis.
p.
gaudia ex nostris bonis, sunt aut inimicorum. hostium ex aliorum malis, ergo gaudia utrumque genus gaudiorum complexus est. 12 viSAM D. bene '^domi' quaeritur amator exclusus, 1042
11 MiLES
sunt
1043
nam neque ruri est neque in foro. 13 1 PERPETVO PERiERiM quia 2 (F 7, 5) temporale uidebatur.
hic
20
illud
iam
militi
locus.
1044
14 petuo
1
periisse.
quid
enim
opus
\
hac
exceptione
est,
V turbato C 3 i. t.] quid hic ait C, hic q a 4 nimia W.: anima (7, amnis in ras. F* 5 oraclis (m ing. aV oratius m. 1) C 6 mundicus C deos nigris] defleuit aetas peranis C, defluxerat aetas per amnis V et mira8 aurea] aut rei C\\ bitur F, et miratur C; emirabitur Hor. 11 domvs] F in clien et fi (om. n. d.) 9 commendavit] d F propter W. post codd. 12 cHentelas C fidem in] fingit 13 in fidem F 14 frater ex -trem corr. C tota e t
\\
i^r-
II
||
||
\\
||
OF
C
\\
II
||
sit similis
|
CV
\\
uidet] apparet
(dett.)
\\
19 d.] domi C\ 23 hic dett.: hoc perisse 25 sine d^o^ F| quis om. C\\
\\ \\
C C
26 quod
expectatione
EVNVCHVS V
8,
7-18.
485
quando nemo ita perit, ut temporaliter pereat et postea non perditus? correxit parasitus stulti dictum militis, non illum 'perpetuo' sed ^sine dubio' periisse. 2 sine DVBio opiNOR He perisse': pro certo confirmatur periisse
fiat
patiens
miles, ut post tot munera ex desperato supplex, ex supplice riualis exsistat. 3 qvid commemorem primvm
6LaTt6qi]6Lg
oratoria,
familiaris
laudantibus.
Cicero
(in
Verr.II.
fit,
3) ^unde igitur potius incipiam?'; hoc autem ubi omnia et magna uidentur et paria.
IV 1,
1045
15
facta,
illvm
q. m. d. c.
casus,
orationes.
attribuuntur personis consilia, ergo hic laudatur consilium Chaereae, casus fortunae id est 2 illvm qvi mihi d. c. tria sunt
10
consilium consilia, facta, successus. 3 illvm factum corporis, successus fortunae. Parmenonem scilicet. i7 17 QVAE TOT RES T. T. o. iN V. c. D. eunuchum, pro
hominum:
animi
est,
15
uirginis,
absentiam mere20
1048
occasionem uitii inferendi, patris interuentum nuptias. 18 1 AN MEi PATRis F. <(et^ fa. ctiam patri imperest;
transeundum ^festiuitatem <^et facilitatem^', quod ut festiuus amori non obstitit, 2 Et festiuitas in dictis est, quod ignouit ut facilis. facilitas in animo et factis. 3 festivitatem laetitiam, 25 ut 'festiuus dies est' {cf. Eun. III 5, 12).
tienda laus
erat
2 non fiat C 3 sixe dvbio certo W. correxerit C opinor te perisse pro certo sine dubio perisse C, <(opinari respondens non enim contrarium sine dubio id)> opinor te perisse 4 periisse sine dubio pro certo perisse in mg. F* (= dett.) munera C, mwiiera F; 5 tot W.: totum C, tanta V (2.) V 6 p F funera Teuber ex ed. pr. et codd. sup^lex V 7 dLanoQrjGLg F, * * * * * C 8 haec? 9 sit Cj Cicero oin. C uidetur C 12 idem C|| 10 c d 11 orationes<que> C 13 c d 17 qui F 14 in uita] i uia 15 factum om. C
:
|
nam non
||
\\
II
\\
||
||
C7
d
\
\\
||
||
\\
II
totam res
20 F. om. add. W.
uit
1
FA.
om.
in]
m V
||
\\
quod produceretur
C||
laus inpercipienda
C
|
||
22 et facilitatem
ut] et
1)
C
||
festiuus
23 cogno-
est dett.
et
CF
486
1049
DONATI COMMENTVM
19
Di
VESTRAM FiDEM
utpote
20 1 QVAE NARRAviT nimius afFectus in utramque par2 Ergo eXXEixpLg est: deest tem defectus orationis amat. enim "^gaudia'. 21 SATis CREDO sic dici uota agentibus solet. recte 1051
1050
igitur
nuptiae ^gaudeo', et
id
est
ille
sic
^credo';
cum
et
inlo
uideant, gaudere
cum
doleant.
L.
1053
EST
23
MiHi iLLAM
scilicet
amatori
eius.
^mihi'
2 perh qvanto minvs s. pronuntiatione iuuandum est. T, M. A. hic uero est ardor insanissimus, ut Vergilius '^formosum pastor Corydon ardebat Alexin, (EcJ. II 1 /2)
delicias
spe
1054:
3 Et profecto sic est: sapientes d., n. q. s. h.' maxime ad amorem coguntur, stulti forma tantum. 24 1 OBSECRO GNATHO iN TE SPES EST mirc quasi
abiecta
et
i5
desperatis omnibus auxiliis ducitur. nam ef ^obsecro'' spes esf. gantis sed ostendentis
te
nimis supplicatio
in-
^Gnatho^ id significat et ^in 2 qvid vis faciam non est hoc inteiTOesse quid faciat. PRETio nihil militi superest
20
non
1055
25
PRECiBVS
uicto
res
praeter
igitur,
<(et)>
pretium
ut
ut
diuiti.
uide
eant,
persona
eius
3
''cum
enigeri.
dii
CV
\\
nimis
\
F
||
effectus C\\
amat
orationis
ellipsis F, eclipsis
6 egentibus Ojl Westerh. id est] id et C 9 autem om. C multis effingunt C inconlaetari 07n. C; congaudere dett. uidenturC, -dentF, corr.ed. pr. 10 gaudere] gaudeantOJl llamatori eius F, amatorie uis O 12 uitiandum C mi sp e ta a C 14 coridon ardebat alexin delicias d n q s h F, cor ar al del do nec q sp hab 15 sic et C, sic F, corr. in f 17 s te est 19 20 hoc in roe C Steph. faciam] te] 23 et om. C 21 quid ex quod corr. 22 precibvs pretio om.
||
\
gavdeo
|| ||
est] et
CV\\h gaudeo
II
II
||
II
\\
II
j|
add.
ut
dett.
\
ut pretium diuiti
uide sic W.
(w.
F V
\\
de igitur
quam
\
quam
in mg.)'}
sicF(=
persona eius
tJiaidis
cum oen
enigeri
m. 2)
conueniri
^^ossit
0, ut persona
{dett.)
EVNVCHVS V
2
lassa
8,
1927.
487
PRECiBvs PRETio aavvSexcc uelut <^uoce^ afflicta et 3 pretio uarie, quia alibi pronuntianda sunt. 4 vt haeream t6 ^haeream' {II 3, 27) dixit ^precario'. ultimum genus beneficii est. 5 Et ^in parte aliqua', non 'in parte' dixit, ne aequa intellegatur. 6 tandem et hoc
desperantis
et
difficile
credentis.
tandem non
est
1056
aduerbium temporis, sed nunc saltem significat. 26 1 Novi te deest 'perfecisse'. sed ubique gestu plura 2 difficile est significat miles utpote infantissimus. uultu et pronuntiatione et asseueratione firmandum est. 3 si QViD CONLIBITVM EST eXXBLi\)Lg pro ^si quid
conlibitum
est,
efficis'.
lo
1057
27 1 QVOD vis DONVM p. A. M. o. ^douum praemium' 2 Sed donum praemium dis est munus praemium. datur,munuspraemiumhominibus. namseparatimdonum
deorum est, hominum.
15
quam
est.
post
praemium uirorum est fortium, munus 3 Et donum munusque tam ante factum factum datur, praemium non nisi post factum Donum uoluntarium est, praemium debetui".
Monum'
et
20
6 qvod ^praemium' quasi imam partem orationis. vis D. <^p. A M. o.)> Monum' petito ut a largo homine, 7 qvod ^^s donvm p. ^praemium' ut pro claro facinore.
asttfra sscr. F*, 25, 2 ante 25, 1 legitur in V uoce add. Goetz-Schoell 2 lapsa C 3 ut cheream T" 5 in W.: enim codd.; an cheream V to V, tha C 8 perfeci C, 7 nunc temporis sed C enim <in)> ? ne] ut F ubi quod C 9 insanissiperfici F, corr. TF.; perficere ed.pr. 11 post mus O 10 et .2. sscr. V^, om. C adseueratione F
1 schol.
\
asinthea
I
||
||
\\
||
||
||
II
||
si
QviD
II
C
et
sscr. tibi ef
15 minus C\ 14 diis T", {ex dilis p 0- V separatum T'" 16 est 2. om. (7 17 manusque F, que munus C|| 19 uoluwtarium V praemium <(non nisi post factum^ debetur
12 perficis
||
F* (= dett.) V 13 donum
|I
ellipsis V, eclipsis
C
\
si
quidem
ex bo- corr.
II
C p corr) C
|
me
C,
\\
||
II
20 Alii
aGLcoQ^traiG
om.
p.
I
fort. transp. post 23 facinore ergo donvm p. 22 d. om. V donum F, sinthetos C 23 pro claro TT'^. * praeclaro A M. o. add. Schoell
orationis
V
||
j|
(a sscr.
m. 2)
488
A
M. o.
DONATI COMMENTVM
I. o. F. donum optato, ob quod praemium accipias. 8 PRAEMiVM A ME OPTATO totum militariter, nam et optio dicitur et optari a militibus, ut ^uir fortis optet
1058
quod uolet praemium'. 28 SI EFFICIO HOC POSTVLO VT MIHI TVA DOMVS TE PRAESENTE ABSENTE PATEAT prouerbiale est *^praesente absente',
ut ^sursum
"^quod
deorsum', ^ultro citro' et cetera huiusmodi. ^fanda nefanda\ ^iusta iniusta', ^digna indigna%
1
^uelit nolif.
1059
29
iNVOCATO VT
'in'
siT L. ^inuocato'
et
non uocato,
id lo
est avTo^iazGig'.
etenim et auget
minuit dictionem.
sit
Toa
2 INVOCATO male intellegunt precibus uocato, cum avxQ^dxco^ id est etiam non inuitato: quin ultro
uenire debeat in
1060
30
2 accingar
15
quod negauit supra {y. 26)^ sed suis ideo et uotis parasitus adductus est <(ad)> conandum. 'accingar' dixit: sic enim dicimus in magnis rebus suscipiendis, ut {Verg. Aen. II 235) ^accingunt 0. 0.'
facile
non quia
1061
sine
20
1062
32
rentur.
scio
2 conspicor
A
25
F.]
f
|]
F,
2
donum
optato] domi C
me
id
feras
{corr.
m. 2
3 et] naV V, nam et C deU.) ut] et F, et Cjl 5 officio C posTVLo om. C ut mihi t d t p ab p F|| 6 pateat] ut pr C prouerbiale est] in prouerbiale F absente om. C 7 et rursum C cito C 8 quod] quomodo ? 10 id est 13 sint codd., &vr6ficcxoGiv etenim F, ****** et enim C corr. ed. pr. tw ccvzo^ccto) F, ***** C inuitando codd., corr. Teuber 14 doleat C 17 adductus ex adultus corr. C\ ad add. Steph. 20 et om. C imore] honore Westerh. 21 etiam 22 facta sient (ie ex u corr. m. 2) nescis F, f s n estus C a et] ac C 24 scio <o.> C
11
II
||
\\
\\
\\
\\
\\
\\
11
j[
EVNVCHVS V
1063
et
8,
2836.
489
33
uitiosa responsio est: nisi enim addideris ^sum', erit soloecismus conueniens loquenti, impolito homini et militi. 2 sciN QVAM F. ^esse debeas' subaudiendum est.
5
.
3 MiLES EDico HOC TiBi ct contumeliose ^edico hoc et proprie ut militi 'miles' inquit ^edico'.
tibi'
1064
34
si
TE
iN p. o.
HAC
id est
casu inuenero.
2
et
^in platea'
inquit,
non
[nihil
lo
est] qvod dicas mihi aut deest ^non <(est)>', ut sit: non est quod dicas mihi, id est nihil est; aut ^quod dicas mihi' pro *ut dicas mihi', ut sit 'quod' pro ^ut'; aut
^quod'
pro
est
certum
1065
sit:
35
^quid enim', <^ut sit: quid enim^ dicas mihi. autem ueteres sic locutos esse. ALiVM Q. aut "^alium' pro ''quendam' posuit, ut
i5
quendam quaerebam, id est aliquem; aut ^alium' hoc est: non quem tu putas, hoc est: alium, non Thaidem. sed si ^aliam' diceret, neque commode neque svg^avcog
2 peristi loqueretur; praeualet enim masculinum genus. ordo est: <(si te> post umquam in platea offendero hac, 20
peristi.
est.
ergo
nunc
'heia'
correptionem su/nificaf.
1066 TAM
l
36
s.
T.
s.
locutio adnotanda.
3 vestrvm
-^
4 vestrvm svperbvm
\
quis enim om. C et intriuillb' C 2 avaesse debeas Westerh. ^"11 5 qvam] q edico hoc tibi est om. C 6 tibi] t7 milite C 8 si te ui om. C {dett.)\ del? <et> edico C 9 in lata C, platea V\ id est TT.: uel p.ohoc^ C non idcirco C nihil est secl. W. (interpol. ex seqq.) 10 mihi] 11 dieat 1. C \ 13 quia est add. W. C aut dett.: ut
1 FRETvs] f
**
I
\\
**
\\
\\
CV
1|
\\
CF
|
||
\\
enim add. W. 14 aut C 15 q.] enim C, quod enim F ut que C quodam (m mg. quendam) C 17 thayde C 18 kvopoiv&g F, ***** C 20 si te add. W. post umquam W. postquam ac F, ac C 21 eia C heia] cherea C 23 uestrum <g. codd. C 24 uestrum <g.> t-s- F|| (genus dett)y t^s F, n t s 25 noue Schoell: non F, om. C; nota Teuber
|| ||
I
\\
\\
II
jj
||
||
490
DONATI COMMENTVM
5 Ergo 5, 22) ^pol, Crito, a. o.' absolute, ut (Andr. subaudimus uel ^ingenium' uel 'animum' uel "^morem' uel
^institutum'.
A. p. mira insinuatione agit, qui non ut ut audiant paucis, petit. sed 2 Bene "^prius', consentiant, tum quasi non obstet, quominus faciant quod uelint.
IV
37
PRivs
quod attentionem excitat, addidit "^paucis', deinde placuerit': facilius enim flectitur, cum quo non pugna3 privs a. p. ^prius audite' quod mus, ut consentiat.
deinde
^si
<(dicit)>,
38
dixit,
fiduciam ostentat persuasoriam rem dicturi. 1 AVDIAMVS bene non ^faciamus' sed ^audiamus'
oratoris impetratio in
lo
nam prima
meruisse.
Thraso hoc in bonam partem accipit et ideo paret; putat enim uel turpe esse, si bumiliter precetui' suo nomine se
audiente parasitus, uel incongi^uum sibi, si in os praesens a Gnatbone laudetur. 3 istvc thraso non ad se uocat,
sed locum ostendit, quo abeat atque concedat. 39 PRIXCIPIO EGO VOS AMBOS CREDERE H, M. V.
V.
uidet
20
animos audientium neque <(esse^ <(nisi)> in militis nomine. ergo oratorie pro eo homine in quo offenditur eum in quo non offenditur posuit. 40 1 ME HVIVS QVICQVID FACIO ID FACERE <(mAXIMe)> CAVSA MEA deest Vei', aut "^esf, ut sit: me huius quic2 Hic quid est quod facio, id facere maxime causa mea. a persona discessit et rem non odiosam pro perodiosa supposuit, id est parasiticam pro aemuli amore et commodo.
neque
se
odio
offendi
25
1 absolute ante svperbvm C \ 7 exitat C, existat quo attentiores existant Steph. 8 si] sed C cum] tum C flectitur non in Q-as. F* 9 audite W.: audi codd. 10 dicit add. W. dicturam OH 11 audiam et audiam C 12 nam F, non C\ causa <^est)> dett. 14 Thraso 13 metuisse C imperatio om. C 15 precemur C 16 sibi si in os Steph.: accepit C sibi non 0, si mox 17 laudatur C 18 ostendat C 19 credere ambos 20 neque ow. esse add. Schoell; haberi {post audientum F, -dum C, -tium dett. nisi add. Schoell odio) dett. 21 nomine 22 eum] cum C 23 me huius q f id f c
\
V
\
\\
1|
\\
\\
\\
\\
\\
\\
||
||
||
||
||
\\
||
II
25 quod om.
causa]
cum C
\\
corr. Schoell
EVNVCHVS V
1071
8,
37-42.
491
attulit ad peradmitti militem,
i.
41
VERVM
si
iDEM voBis
militi
p.
multum
suadendum: non
sed ipsorum esse
oratorie
et
esse
commodum
commodum.
e.
secundum
insinuationis
praecepta
fiectit
sic
dixit;
nam
si
animos,
quam
1072
ficiose
MILITEM EGO RIVALEM RECIPIENDVM CENSEO artisemel intulit omne quod durum dictu ad per10
suadendum erat. nam quod ^militem' et ^riualem' dixit, ad eam rem ualet, ut magis admittendus sit quam exsimul fiducia sic dicentis parat animos ad audienda quae dicet. 2 militem ego r. r. c. riuales dicuntur aemuli de mulieribus, facta translatione nominis a feris bestiis, quae sitientes cum ex eodem riuulo
cludendus.
et
in proelium contra se inuicem ueniunt. pro Caelio {cf. 8, 19) ^sin erit ex illo fonte riuulus' inquit, et Homerus ******. 3 censeo <(uide)> uirtutem poetae: non dixit ^peto' sed "^censeo', tamquam
sic
haustum petunt,
Cicero
15
illis
iam
consulat,
ego
et
r. considera,
4 militem
et intelleges 20 et ^ego' et
et Viualem' et Vecipiendum' quanta significent. non enim dixit "^Thrasonem' sed ^militem', quod ad stultitiam ualet nomen; nec 'socium' sed ^riualem', quod ostendit, quandoquidem riualis in meretrice capiendus, hunc potius eligendum; nec 'non excludendum' sed ^recipiendum' dixit, ut et ostenderet adeo prodesse, ut etiam de industria retinendus sit; et non
^militem'
^censeo'
25
3 esse om. C 2 militi 3 id f F, facere C e.] est V\\ sed <(coiiimodum^ 6 ac perennatitur C assueuerit C, adseueret 7 militem ego r r ee 12 riuales C 11 adudienda C dicit T' r r e c dicuntur aerauli iis de (iisdem de?) mulieribus F, riualis dicitur emulus et (de dett.) mulieribus C (dett.) 15 se dett., om. CV\\ 17 lac. in codd. uide add. ed. pr. 20 ego r.] ergo C quod C\\ 21 riualem recipiendum C 22 siguificent P, -cant LJD, -cat CV\\2S nec W.: et CV\\ 24 sed ed. pr.: quod F, quidem C\
1
\\
||
militis ?
V
|
||
||
||
\\
\\
\\
27 etiam om.
C 25 meretricem C V, retinendum C
\\
-ee dett.
\
capiend'i C\\
492
DONATI COMMENTVM
^uolo' aut Vogo' sed ^censeo', ut consiliarius , non parasitus uideatur loqui. nam quod 'ego' addidit nunc, eo dicto usus est, quo uti solent qui plus in negotio uident, <(ut in hoc
ipso pronomine consiliarii auctoritas inesse uideatur). nam in Pliormione iurisc. {II 4, 9; 13; 17) \Qgoy quae 5 in rem tuam sint ea uelim facias' ... ^ego sedulo hunc
sic
dixisse credo'
1073
43
ficat
... 'ego amplius deliberandum censeo'. COGITA MODO ^modo' aut tantummodo signiaut temporis est aduerbium. 2 Et simul incerta
1
10
distinctio est.
1074
44 ET LiBENTER
atque edax.
vivis
id
est:
bonorum cibomm
SVMPTV TVO
aut
es
1076
46 SVPPEDITARE
^suppeditari' aut deest
POSSIT
^se',
SINE
prO
is
ut i^Verg. Aen.
II 235)
^accin-
gunt
0. 0.'
1077
AD OMNIA HAEC MAGIS OPPORTVNVS NEC MAGIS Ex vsv Tvo NEMO EST locutio cst cx uegatiuis tertia, ut
1
47
r.
1078
1079
pro *opportunior'. 48 1 "^NEMO est^ hoc est ^ex usu tuo'. 2 habet QVOD DET ut diues, ET DAT NEMO LARGivs ut Hberalis.
49
sine
sale
sapientia,
aut
2 insvlsvs
ac
facilitate.
2 ego] eo C nunc W. non C, non V\\ 3 ut uideatur in codd. post 493, 3 noctibus leguntur; huc transp. Goetz ut in Goetz: ut 4 ipso nomine codd., corr. Goetz consiliari C esse C codd. 6 suam V sint credo] sin tulerit ego faciam sedulo hunc dixisse credo C, intulerit ego facias sedulo huwc dixisse credo V\\ 11 <^et)> uiuis (-us C) CF; uictitas .^ {sic Ter.) es atque Klotz: est atque F, extat O 16 magis 13 s s tuo pro om. C C nec ex u t n est F 17 est om. C|[ oppoRTVNvs] est om. V 18 in his] mis F n. p.] p C 19 magis {post 21 nemo est] schol. ad prinvsv) add. dett. opportvnvs] o C cipio et habet etc. pertinet hoc tuo et 23 hoc opportunus hoc TF. tuo codd.; cf. V 4, 4 et 5\\ opportunus et 23 hoc 22 et om. V\\ 23 factus C, fa^wus F imsulsus ex imp- corr. C\\ 24 aut C, ut F saltu C, sale
:
\
II
\\
||
m
\
\\
II
|1
||
||
EVNVCHVS V
^stertit'
8,
43-49.
4 stertit plus
et
493
dixit
scilicet.
significat,
quam
si
<^diceret)
^diebus
atvvs inepta loquens. a fando *^fatuus' dicitur; inde Fauni Fatui et Njmphae Fatuae uocatae sunt. 7 FATVVS est insvlsvs '^fatuus est' uerbis ac dictis, 4nsulsus' corde atque animo; tardvs Hardus' corpore ac
6
1
membris;
stulti
quamuis etiam intellectu tardos dicamus, qui 8 Sed melius eFt sic intellegi, ut ea uitia dicere uideatur, quae inamabilem taciant etiam diuitem largumque amatorem. nam aut uerba commendant, ut
sunt.
lo
{Verg. Aen. IV 79) ^pendetque i. n. a. o.', bic fatuus est; aut sapientia gratum facit, ut (^Va^g. Aen. IV 3) ^multa
uiri u.
a.',
et hic
insulsus
est.
fatuum
nesciat,
qui tantum glorietur et blandiri amicae insulsum qui non sit salax et cupidus coitus,
dicere,
tardum
qui non facile explicet uenerem, quae res mere10 fatws insvlsvs sunt qui
putent,
fatuum animo
Fatui
di
insulsum
dictis,
sed male.
nam
20
quoque sunt, qui et Fauni dicuntur, et non 11 fatws stulti sed multum fantes, id est loquentes. EST iNSVLSvs haec quae nunc addit non ex superioribus
pendent.
sed cum superiora ualeant plurimum quia et diues et liberalis, potuit obesse riualibus
nam
haec
25
omnia bona in milite corrumpuntur, quod ^fatuus', quod 12 fatvvs ^insulsus', quod cetera quae ipse persequitur.
EST iNSVLSvs hacc bene adduntur, quia <(quod)> dixit
1
|
"^et
2 noctes diesque scilicet om. C om. C diceret add. ed. pr.; dixisset (post noctibus) dett. et] ac noctibus <^ut 4 unde C 6 est] uideatur)> codd.; cf. 492, 3 10 diuitem] miliet C 7 tardus om. C 8 quam etiam C tem 11 largumque dett., largum commendant Fj ut om. C 12 pendet q C i n a b F, i n h a b C\\ 13 facti ut C 14 uir ui a V, uitia C et sscr. C 15 dicere factum C 16 fallax C 17 tardus qui non tardus explicit C|| 18 sunt om. C 19 putant C 20 dii codd. 21 malum fauentes C 23 ualeant Ste^ih. : uel et C, uelatit F; ualent dett. 24 quia 25 conrumpuntur C 27 <(est)> hec C quod add. et] qaia C
||
stertit plus
\\
C\\ 3
F F
||
\\
II
II
CV
||
II
II
\\
II
||
||
||
\\
II
\\
||
|!
Kahhow
494
DONATI COMMENTVM
ut
habet quod det et dat nemo largius', ad eam rem ualebat, amaretur miles a meretrice et praeponendus esset omnibus: sed ingrata sunt mulierculis maximeque lasciuis 13 fatws est insvlsvs hoc haec omnia quae subiecit. pro aceruo uitiorum cum quadam uultus improbitate pro-
latum
est,
quo magis
res in
medio posita
esse uideatur.
1080 1081
50
51
eius,
VBi vELis
1
quando
uel
<^quando^cumque.
QviD AGiMvs initium consensionis dubitatio est 2 hoc etiam deest \est)>' uel qui negauerit.
4 primvm
ut {Verg.
10
1082
52
ACCiPiT
homo
alit,
pascit,
inuitat,
2 nemo melivs Aen. III 353) Hllos p. rex a. i. a.' PRORSVS <^N- v.y horum alterum apparatum indicat, alterum
copiam.
15
1083
esse
53
MiRVM Ni iLLOC
rei
H.
Q.
p.
o.
EST
facctc
sine
dixit
adulescens
parcus
et
qui putet
amorem
damno
oportere
quique
fefellerit
non esse militem, 2 mirvm ni i. h. obtinuit sustinendum ac perferendum. parasitus iam quod negabatur: primo deliberatum, ut ^quid agimusV, post concessum, ut ^mirum ni i. h. q. p. 0. e.' 3 mirvm ni illoc h. q. p. o. e. hic, inquit, eiusmodi est, ut etiam cum mala condicione paciscendum sit.
eiciendum
lar G rem eam uolebat C 2 esse (7 3 in 4 est] et C 5 acerbo prolatus C 7 quando8 uitium confessionis C\\ 9 hoc cumque SchoeU] cum ed. pr. iam C 10 scilicet om. est add. Klotz; ei est Westerh. 12 alit W.: alii CF, accipit deU.\\ C|l 11 primum puto om. C 14 ap13 illos rex (re:^ C) p a {om. O) i (m C) a C paratur C 15 copiam post mirvm in C 16 ne illo c h q
1
20
nemo
gratia
||
1|
||
||
\\
\\
\\
||
\\
fj
C, n
h q p
est
1|
17 paratus
20 substi19 ewciendum esset C nendus C F 21 nam C deliberatum ow. C|| ni] ne C, n 22 ne i h q u e C, n i h q p a est F 23 n i h q est F, ne illo c h C hoc C H 24 etiam ut C; ut <(ei^ p etiam.? patiendum C
lerunt C,
^fallerit
i|
F F
18 quoque
||
fefel\
Ij
1|
EVNVCHVS V
8,
50-58.
495
1084
4 IDEM EGO ARBiTROR iam opus fuit consensionis praecipue Phaedriae, cuius res agitur; nam ita et seruata persona est tarde consentientis amatoris. 2 vnvm 54 1 RECTE FACiTis gi'atiarum actio est.
subtilitcr
cii'ca
hos
1085
55 1 SATis Div lAM uide quemadmodum paulatim serpat etiam in horum assentationem ex uituperatione militis. 2 iioc saxvm volvo prouerbium in eos,
3 Et bene ^saxum' qui inextricabili labore afflicti sunt, de stulto milite, et ipsum <^se)> Sisyphum fecit. 4 hoc
lo
1084
SAxvM voLvo uelut Sisyphus apud inferos. 54 3 VT ME iN VESTRVM GREGEM iam hos laudat et nimis parasitus est, si recordaris eundem dixisse {III 1, 37)
^facete, lepide, laute,
n. s.'
i5
1086
56
aliter
EGO PRO ISTOC subaudimus *et sum hic', non ut parasitus. 2 phaedria et tv chaerea
1
AT
57 1 iivNC comedendvm cum ceteris rebus summus poeta etiam fidem ostendit amicitiae parasiticae exemplo 2 propino Gnathonis de milite loquentis hoc modo. facete dixit ut parasitus et qui de conuiuio loqueretur. J0t>8 58 1 DiGNVS est haec uerba ultima longi sermonis eiusmodi sunt, ut haec miles audiens laudatum se esse et 2 vbi vis honorifice reuocat approbatum existimet. ablegatum cum iniuria dicendo ^ubi uis', quia ^accede'
1087
arbitror ego C CV, -ne dett. satis hoc diu h s u
1
i
20
25
iam
\\
dett.
an
||
3 est] et C 5 etiam om. V 1 satis fero C 8 serpat Steph., soruat codd. V.] adsentationem 9 volvo] uerso C (fero et nictuperationem C 11 se {ante ipsum) add. ed. pr. dett.) sisiphum C, sysciphum 12 sisiphus C, syscifecit om. C hoc volvo] s u C 13 in u g hos Steph. hoc V, om. C 15 s.] u phus 16 pro istoc b 17 paraF, per istoc C et cum hic C
C, om.
consensionis
\
(consent- C)
\\
\\
V
\
||
11
\\
II
\\
i[
1|
situs
21 propino] praebeo F|| 18 paciscatur C qui de Steph.: qui de <eo)> F, quidem 26 allegatum 24 ut] et C <eo> C; qui de eo <(ex> Schoell C dicendum C qui accede C
\\
\\
\\
\\
496
imperatiuum
uitium
est.
DONATI COMMENTVM
erat.
Et
^ubi' nisi
quando
intellexeris,
59 1 iSTi TE iGNORABANT figura (hkoyCa: ad utrumque enim pertinet, et ad laudem et ad <(uituperationem)>. 2 MORES osTENDi T. et hoc ambiguum. 60 1 SECVNDVM FACTA ET V. T. I. et hoC CC^CpLpoXov, 1090
1089
nam
^uirtutes'
^nescis
et^covtxcag
pro
uitiis
et
IV
7, 5)
esses
ex tuis
uirtutibus'.
facta et
3 facta et
v.
t.
proprie
v. t.
amarior
lo
homines quam ueritas. 62 1 NVMQVAM ETiAM FVi VSQVAM ^uumquam' et locum 1092 2 nvmqvam et tempus significat, ^usquam' locum magis. 3 Et ^numquam usquam' to5 ccQiaia^m pro pro non. 4 qvin me omnes 'non usquam', id est nusquam. amarent contrarium superiori. quid est enim quod bene non fecerit quisquam, si in illo est, ut ametur? 63 1 atticam e. et hoc siQcoviK&g, ut illa quae supra. 1093
2 ^Atticam' dicit
cultior eloquentia appellati sunt.
i5
ueram
atque
germanam,
summi
quia et
20
Attica
dicitur et
oratores Attici
1094
64:
PRAETER PROMissvM
2 ite
-
et
3 isti to i 2 est F, erat C C figurata di^logia F, 4 uituperationem adilogia C, figura dialogia {vel diologia) dett. add W.; cf. Andr. prol. 6, Eun. IV 4, 21 5 ostendi t.] ostenfac et uir t dit C (dett.), om. C amphi6 facta i.]
\\
||
\\
ponuntur yronicos 9 v. t.] ut 8 qui dett.) siet] cur sciet C 10 militibus om. V facta om. C C v. t.] ut F, u 11 yronia quam ueritas om. C 12 etiam fvi] fui et C\ numquam] nusquam CF|| 13 usque C 14 unquam usquam C\ rcb ciQxccLGiiuj F; ****** (7 15 non est om. C quia omnes me amarent C 16 quidem enim C 17 non dett., om. quic-
\\
nam
CV
ed. pr.:
||
an codd.
CV
||
II
CV
||
||
jl
\\
CV
18 Attica ex amica corr. C C, quicquam F (= dett) 22 praeter puoyronicos E.] elo C, om. V ut] et C missvmJ proraissum C, praetermissum <^est {add. m. 2)y V\\ 23 intellectu geminum {corr. m. 2 dett) F, in geminum C Item C quo ex que corr. C
quam
CV
\\
||
EVNVCHVS V
ad meretricem an ad cenam
8,
5964.
497
militis, ut promisit (y. 57) ^hunc ego c. et d. censeo'? 3 ite hac comessatum ad 4 Si cenae interfuit meretrix, militem uel Thaidem. quo modo acta post sunt omnia, cum mentio noctis non facta sit? omnia post cenam gesta sunt et non completa per rixam cena superfuit plurimum temporis ad agendum.
2 ego an] nam C, nam ex ita corr. C commessa3 uel owi. C Si cenae] finece C tum C 4 acta omnia] 5 sint C non com*** C post facta sunt C mentio] fixam cenam non ante cum pleta per C, completa perfixam coe1 <(an
et c
et
V V
\\
ite
II
\\
||
nam non V (=
Donati comm.
rec.
Wesaner.
32
Appendix.
Yita Terenti.
'^)
Praeter Ritsclieliiim in universum conferendi sunt Biittner, u. d. litter. Kreis des Catulus', Lips. 1893, 8sqq.; Leo, Tlautin. Forsch.' 55sqq. ^Griech.-rom. Biogr.' 11; 136 sqq.; Kortge, 'In Suetonii de vir. ill. libros inquis. cap. III' 69 sqq. Mace, 'Essai sur Sue(Diss. philol. Hal. XIY 3) 23 sqq. tone' (Bibl. des ecoles fran^. d'Athenes et de Rome 82, Paris 1900) 251 sqq.
Torcius Licinus
a. 168 a. Chr. n.; vita Ambros. Philol. 16, 628; Bilttner 46; Kortge 71; Sabbadini 'Studi ital.' 28. Vita 2: cf. vita Ambros. v. Leo Tlaut. Forsch.' 55; Kortge 71. Ad Porc. Lic. v. 1 Stowasser, Ephem. gymn. austr. 51, 1069; 1074; ad v. 2: Dziatzko, Mus. Rhen. 29,462; Baehrens, Ann. philol. 123, 403; Stowasser 1. c. 1071; Skutsch 'Forsch.' 144 adn. 2; adv. 4sqq.: Bergk, Philol. 16, 63031; Ritschl, Parerg. I 637; Vahlen, 'Monatsb. d. Berl. Akad.' 1876, 790; Baehrens 1. c. etPragm. poet.Rom.278; Biittner 32; Ribbeck, Mus. Rhen. 1895,31415; Stowasser 1. c. 1070 sq.; ad. v. 7:
Vita 1:
V.
cf.
Hieron. chron. ad
Bergk
Ritschl 1. c; Biittner 32; Stowasser 1. c. 1073; Leo Tlaut. Forsch.' 329; ad v. 910: Ritschl, Vahlen, Ribbeck, Stowasser, Leo 1. 1. c. c.
*) Spatii angustiis coactus quae in singularum paginarum calce collocari debebant in hanc appendicem congessi, quam Donateam quaestionem tractaturis neque ingratam neque inutilem fore spero. Continet autem indicem eorum locorum, quibus locis aut veteres auctores eadem vel similia exhibent, atque in Donati commento leguntur, aut nostrae aetatis viri docti de singulis adnotationibus disputaverunt; accedunt nonAlio loco uberius nulla, quae ad crisin et analysin pertinent. de hac re disputare in animo est.
APPENDIX.
Yita 3:
499
cf. Hieron. 1. c; 'Studi ital.' V 304. v. Leo Tlaut. Forsch.' 90 adn. 1; Pauly-Wissowa ^Realencjcl.' s. v. Accius (Marx) et Caecilius (Skutsch); Kortge 71. inuitatus] 'ab illo inu.' Ritschl, 'ab eo inu.' Dziatzko ed. Ter. 1884, XVIT.
Ambros. extr. ascribitur *** nam] v. Vahlen Leo 1. c. 320. Vita 4: cf. Cicero ad Att. VII 3, 10; Quintil. inst. orat. X 1, 99; v. Leo, Mus. Rhen. Eugr. ad Ad. prol. 14; vit. Ambros.
I 6*; vit.
1.
in dinumeratione omnium] v. Leo Mus. Rhen. 38, 321 Vahlen, Ind. schol. Berol. 1883/84, 3; Biittner 37; Stowasser 1. c. 1074. AdVolc. vers. v.Ritschl; Dziatzko, ed Ter.XVII; Bergk, Vahlen, Baehrens 1. 1. c. c. Leo 1. c. 322; Bilttner 37; Stowasser 1. c. Eunuchus quidem etc.] cf. Don. praef. Eun.
;
c.
3;
Tlaut.Forsch.' 55; 56; 'Griech.-rom. Biogr.' 137. 'quae <(et)> tum magis et usque' etc. Baehrens, Ann. philol.
38, 320;
123, 404.
Auson. ep. 18, 16; vit. Ambros. 'Studi ital.' Philol. 16, 630 sqq.; Fleckeisen 'Krit. Misc' 59sqq.; Sauppe, 'Gott. gel. Nachr.' 1870, 121; RabAd Volc vers. v. Baehrens, Annal. philol. 123, bow 342. 404 Dziatzko-Hauler, Phormio p. 20 adn. 5 Biittner 34. cum C et Vin fabulis conuersis a Menandro] cf. Gellius XVII v. Dziatzko-Hauler 1. c. adn. 7 (Skutsch). 4, 4. Vita 6: 'filiam quae equiti', om. 'post', Biittner 48. quo magis miror etc.] v. Kortge 34. Vita 7 V. Kortge 71. Ad Afran. vers. v. Bergk, Philol. 16, 633 Ad Cicer. vers. v. Ritschl Dziatzko ed. Ter. 1884, 5. Baehrens, Annal. philol. 123, 404; Mace 292. Vita 8sqq. v. Leo ^Griech.-rom. Biogr.' 12 et 39 adn. 1. 9: tVallegius] v. Schanz, 'Gesch. d. rom. Litt.' P 87; Sto wasser 1. c 1075; Buecheler, Mus. Rhen. 33, 492; Leo ibid. Ad vers. sequentes v. Bent38, 322; Schoell ibid. 57, 163. ley (Dziatzko, Ann. phil. Suppl. X 664); Bergk 1. c. 635; Biittner 40; Stowasser L c 1075; Schoell 1. c v. Havet, 'Rev. de philol.' Vita 10: cf. vit. Ambros. extr. 1877, 280; Rabbow 332; Dziatzko-Hauler, Phormio 18 adn. 1.
Vita
5: cf. Hieron.
304.
V.
Bergk
Euanthius de fabula.
V.
Excerpta de comoedia.^
De his tractatibus deque tota quaestione Euanthiana Teuber, Progr. 1881; Scheidemantel, Quaest. Euanth.; Sabbadini, 'Studi ital.' Il8sqq.; Smutny 96 sqq. Rabbow 31420; De titulo prioris Wessner, 'Unters. z. lat. Scholienlitt.' c I. tractatus v. Keil ad Rufin. Gr. L. VI 554; Dziatzko, Mus. Rhen. 32*
500
25, 438;
APPENDIX.
Leo
ibid. 38,
326; Teuber
1.
c.
5;
Scheidemantel
44.
1.
c.
10;
Smutny 95
Euanth.
tragoedia ab hirco imBern. Geo. II 382; ab 11 380 et Serv. ad h. 1. Diom. 1. c. (Varro; cf. rer. rust. I 2, 19); Exc. de com. V 7, b) tragoedia ab hirco praemio poetae cf. Horat. a. p. 220 et Porph. ad h. 1.; sim. Exc. de com. V 7; Diom. I 487, 13; - Serv. Ecl. III 20; Serv. Dan. Geo. II 383; Isid. orig. VIH 7, 5
;
I 1 2: v. Kaibel ^Die Proleg. vocis ^tragoediae' originationes: a) molato cf. Diom. I 487, 14; schol. hirco hoste vinearum cf. Verg. Geo.
adn.
3.
ttsqI xco^.^
Ad
Lib. gloss.); schol. Dionys. ed. Hilg. 18, 3; 172, 17; 306, 7; 1. c) tragoedia ab utre hircino musti pleno, praemio cantatorum cf. Diom. 1487,30; Etym. M. 764. d) tragoedia a faecibus cf. Horat. a. p. 277 cum Porph. Exc. de com.
(=
475,
7;
Diom.
1.
cf.
Horat.
I 3:
c.
Euanth.
v.
a) ccTtb tcav v,(oiimv cf. Exc. de com. V 2; Diom. I 488, 5; Festus P. 39, 6; Isid. orig. VIII 7, 6 (= Lib. gloss.); schol. Bern. Geo. II 382; Aristot. poet. c. 3; schol. Dionys. ed. Hilg. 20, 7; 172, 25; 306, 15; 450, 30. b) anb tov yicoiid^SLV cf. Diom. I 488, 12; Isid. 1. c; Varro de 1. 1. VH 89 (cf. Festus
De Aeschylo personarum repertore aliter Diom. 487, 25 Suidas Vocis '^comoediae' origo gWtg). Kaibel petitur:
;
487, 23.
;
(cf.
s. v.
1.
c.
Aristot. 1. c. Apollo No^iog] cf. Don. ad Verg. Buc. ed. Hagen 742. Apollo 'AyvLalog] cf. Don. Andr. IV 3, 11; Eun. I 2, 5; V. Sabbadini 'Studi ital.' III 361; V 303 sqq. Euanth. 14: cf. Horat. a. p. 281 et Ps.-Acron ad. h. 1. ab incultu ac feris moribus] v. Kaibel 1. c; schol. Dionys. ed. P. 41, 3);
Hilg. 18,
6.
Euanth.
I 5:
ThespisJ
Eupolis
schoL;
1.
cf.
Horat.
a. p.
275
76;
cf.
schol. Dionys.
cf.
Cratinus Aristophanes]
Hor.
Quintil.
1, 66;
Diom.
Homerus]
2.
Euanth.
Kaibel
44 adn.
quemadmodum iam
diximus] cf. I 2; 3. Euanth. II 2: cf. HI 1; Horat. a. p. 278 sq.; Ps.-Ascon. in Divin. V. Leo Tlaut. Forsch.' 206 adn. 1. 48. Euanth. H 34: cf. Porph. ad Horat. ep. II 1, 148; Diom. I v. Kaibel 1. c 50 sq. 489, 3 Thes. gloss. s. v. comoedia. irt' ovo^cctog] cf. Ps.-Acron ad Hor. a. p. 281 ^17 in' denominatio ciuium] sc tb ovoiiaatl ovd^cctog lsyo^ivri\ vel q)DcvsQojg v.anicpdsiv. ut nunc] v. Kaibel 1. c 51; Henmoribus drickson, ''Amer. Journ. of Philol.' XV 22 adn. 2.
cf.
Horat.
p.
281
APPENDIX.
etc.] cf.
la^:a
501
schol.;
Horat. ep.
II 1,
152
cum
Ps.-Acron
1.
c.
lege] sc. TtSQl rov ftr/ dvo^aatl Ttco^mdsiv. Euanth. II 5: aliud genus fabulae (infra: genus comoediae) id est satyra] confunduntur i} [liar] ^conojdia et Romanorum satura, confusionis origo fort. repetenda ex Horat. serm. I v. Leo, Herm. 4, 1 sqq. (cf. schol. et Diom. I 485, 31). 24, 67 sqq. Hendrickson 1. c. 14 sqq. satyra a satyris] cf. Diom. I 485, 34 (Isid. VIH alii cf. 1. Diom. c. ; 7, orig. 8). aliunde] Festus 314; schol. luven. (Com.). iocus de uitiis ciuium sine ullo proprii nominis titulo] i. e. t6 alvLy^cctoiSmg GxmntSLV vel iXiyxsLv, cf. e. g. schol. Dionys. ed. Hilg. 19,
;
multis offuit poetis etc.] v. Hendrickson 1. c. 19 sqq. Lucilius] V. Leo, Herm. 24, 67 sqq. poesin etc.] cf. Isid. orig. I 39, 21; Gr. L. VI 56, 20; 525, 12. Euanth. II 6: v. Kaibel 1. c. 50; Hendrickson 1. c. 2425. argumento communi] cf. Aristot. poet. c. 5. qui mediocribus fortunis agunt] cf. IV 2; 2; Thes. gloss. s. v. co^ moedia; Anon. tisqI -kcoii. ntoixol SovXol ^ivoL^; schol. minus amaritudinis etc.] cf. Aristot. Eth. Dionys. 19, 26. Nic. IV 14, 7; Horat. ep. I 2, 155 cum Porph.; Don. Eun.
22.
VH V
concinna praef. I 9; Ad. et Hec. praef. 13. metro] V. praef. 1; Rabbow 315. Cf. Euanth. IH 7. Euanth. n7: praecipue Menandri] cf. Quintil. 1, 69 sq.; schol. Dionys. ed. Hilg. 20, 5. Euanth. IH 1: cf. II. De choro et quinque actibus cf. Don.
. .
Andr. praef. III 6; Eun. praef. 15*; Ad. praef. 14*; IH 7; Hec. praef. HI 6 (Rabbow 322); Biog 'jQiatocp. XI 72 D.; v. Bethe, Ps.-Acron ad Horat. a. p. 281; Diom. I 491, 20 sq. Troleg. z. Gesch. d. Theat. im Altert.' 255 c. adn. 39; Leo, Tlaut. Forsch.' 206 sqq.; Kaibel 1. c. 47 sq.; Korte, 'Neue
fastidiosior spectatorj Jahrb. f. d. kl. Alt.' HI (1900) 87. cf. Horat. ep. II 1, 215. Euanth. III 2: cf. Don. Andr. Hec. Phorm. I 1, 1; Andr. Eun.
Euanth. HI
v. Leo 1. c. 203 sq. praef. 18, v. praef. 1. 3 cf. Prisc. de metris Ter. HI 418 sqq. in 4: V. Rabbow 315 sqq. personarum leges etc.] cf. Don. Ad. 9, 29; Varro ap. Charis. I 241, 27; Parmen. in fictis argumentis etc.] fr. XV; V. Scheidemantel 55 sq. 3 et 5; schol. Dionys. ed. Hilg. 173, 3; cf. IV 2 extr.; meretrices non malas] cf. Don. Eun. I 2, 118; 307, 4; sim. v. Scheidemantel Hec. praef. I 9; 1, 1; 29; 2, 8; 10; 3, 42.
Phorm.
5253. Euanth. HI
V.
De
Gell.
VI
14; Serv. Geo. IV 150 (Don.); nugis Plautinis cf. Don. Eun.
IV
27
c.
adn.
Euanth. HI
6: v.
Mommsen 'Rom.
Gesch.'
P 893 sq.
502
APPENDIX.
Euanth. III 7: cf. II 6; Horat. ep. I 2, 174; a. p. 152; 198. v. Scheidemantel 53 sq. Euanth. III 8: cf. lY 5. v. Scheidemantel 55 sq.; Leo ^Plaut.
Forsch.' 212.
Euanth.
6;^
III 9: v. Scheidemantel 57 sq. IV: V. Reifferscheid Euanth. p. 2; Teuber progr. 1881, Scheidemantel 13; Smutny 96sqq. Wessner ^Unters.'
;
5 sq.
Euanth. IV 1: cf. VI 1; 5; Don. Ad. prol. 6; Diom. I 483, 23 sq.; Gr. L. VI 274; 312; Ps.-Acron (Porph.) ad Horat. a. p. 288; aL; V. Wessner 1. c. 9. togatae] cf. Diom. I 489, 14; Fest.
schol. luven. (Com.) sat. I 3; Ps.-Acron 1. 1. praetextatae] cf. VI 1; Diom. 1. c. et 490, 14; Fest. 1. c. et Fest. P. 223, 6; Lydus de mag. 1, 40. Atellanae] cf. VI 5; Diom.
352, 8;
Diom. I 489, 15; 29; 490, 14; Fest. 1. cf. VI 5; Diom. I 491, 13. Euanth. IV 2: cf. Diom. I 488, 14; Isid. orig. VIII 7,
et
I 490, 1 ; cf. VI 5:
II 1, 145.
tabernariae]
c.
mimi]
XVni 4546;
V.
schol.
1.
Dionys.
54.
ed.
Hilg.
Liv.
173, 2;
2,
475, 23.
Kaibel
cf.
c.
c.
Euanth. IV 3: drickson 1.
(v.
II 1, 62; Thes. gloss. s. v. comoedia Leo in Fragm. com. Graec. ed. Kaibel I 72 adn.). v. Dziatzko, Ann. phil. suppl. X 687 adn. 3; Scheidemantel 13; Smutny 97; Wessner 1. c. 8. Euanth. IV 4 cf. Don. Ad. prol. 24 Andr.-Phorm. praef. I 2 schol. Bemb. Heaut. prol. 36; Porph. (Ps.-Acron) ad Horat. a. p. 288; v. Wessner 1. c. 13. v. Leo Euanth. IV 5: cf. VII; Andr. Eun. etc. praef. I 5.
:
VH
(v.
Hen-
XIX 285
sqq.);
Porph.
De
Tlaut. Forsch.' 210 sqq.; Sabbadini, 'Studi ital' H 40; 303; Usener, 'Abh. d. Bayr. Ak.' 1892, 622; Wessner 1. 10 sq. comoedia: v. Smutny 98; Wessner 1. c. 5 sq.
V
c.
VI:
cf.
Diom.
1.
I 488, 33;
7,
comoedia;
y.(oiL.
Isid.
orig.
c.
VHI
55;
V.
Kaibel
Smutny
Wessner
in uita utile etc.] cf. Don. Ad. j)raef. 19. Hortens. fr. XII Us.; cf. etiam pro Rosc. Am. 16, 47. De comoedia 2 cf. Euanth I 3 cum adnot. IV 2. 3 5: V. Scheidemantel 16; Leo in Fragm. c. Gr. ed. Kaibel 167; Smutny 98; Wessner 1. c. 8. apud Graecos dubium etc.] cf. Diom. I 488, 23; 489, 8 (schol. Dionys. 19, Livius Andronicus] cf. ad Euanth. IV 3. 4; 475, 21). schol. Dionys. De comoedia 9: cf. Euanth. I 3 cum adn. 6 7 in pratis ed. Hilg. 18, 15sqq.; v. Wessner 1. c. 7 sq.
quid
sit
Cicero]
1.
c.
8.
V V
APPENDIX.
.
503
moUibus] cf. Vergil. Geo. n 384 Serv. Geo. 11 380 sqq. ex amurca] cf. Varro rer. rust. I 64, 1. De comoedia VI 1: cf. ad Euanth. IV 1. VI 2 cf. Diom. I 490, 3 Festus 181, 22 v. Wessner
;
:
1.
c. 9.
^
3: aliter Diom. 489, 11. Minucius Prothymus] Don. Eun. et Ad. praef. I 6; v. Ribbeck, 'Rom. Trag.' 661; Rabbow 325 sq. De comoedia VI 4 cf. Don. Andr. etc. praef. I 1 v. Scheidemantel 17; Usener 1. c. 621. De comoedia VI 5: cf. ad Euanth. IV 1. VE: cf. Euanth.IV5 c. adn.; v. Leo, Tlaut. Forsch.' 212 sqq.; Usener 1. c. 622; Rabbow 323; Wessner 1. c. 10 sq. 2 prologus Ttg&tog Xoyog] cf. Don. Phorm. praef. I 11. De comoedia VIII: v. Wessner 1. c. 12 sq. Vin 1: cf. Don. Andr. praef. 16*; Eun. praef. I v. Scheidemantel 18; Rabbow 328; 10; Ad. praef. I 8*.
cf.
:
De comoedia VI
De comoedia Vni
V.
Smutny
103.
2: 3:
iisydXovg]
3. cf,
cf.
Wessner
ital.'
1.
c.
12 adn.
362.
De comoedia Vin
'Studi
Don. Andr. IV
3,
Sabbadiui
IH
De comoedia
VIII 4 7: v. Schopen Mus. Rhen. 1827, 158 Scheidemantel 19; Smutny 99 (qui PoU. IV 116120 com Ulixen pilleatum] cf. Varro ap. Non. 344, 9 parat).
De
Serv. Aen.
697;
De comoedia
De
luven. (Pith.) 185. VIII 9: cf. Don. Andr. etc. praef. I 7; Diom. I 491, 20. V. Ritschl op. III 42 65 Scheidemantel 40 sqq. Rabbow 321 sq. Dziatzko in ^Realencycl.' ed. Pauly-Wissowa III 960. comoedia VUI 11: cf. Sueton. ap. Diom. 1492,9. v. Scheideut his auditis etc.] cf. mantel 20 sqq. Rabbow 324 sq.
; ;
Vm
Varro ap. Non. 537, 14; Fest. P. 341 Porph. ad Horat. serm. II 8, 54; schol.
Cic.
Acad.
7.
Andria.
Andr. praef De praefationibus v. Scheidemantel 26 sqq. bow 320 sqq.; Smutny 100 sqq. Andr. praef. I 1: cf. Exc. de com. VI 4. praef. 12: cf. Euanth. IV 4. praef. I 4: cf. Euanth. II 2.
.
Rab-
504
Andr. praef. 15:
cf.
APPENDIX.
Euantii.
IV
v.
Rab-
bow
323.
I
Andr. praef.
6 et 6*:
cf.
cf. Exc. de com. VIII 1. Exc. de com. VIII 9; Don. Hec. et Phorm.
cf.
Euanth.
III 2.
praef. 19: cf. Don. Andr. III 1, 15^ 2: cf. Euanth. III 7. praef. 3: cf. III 6; Euanth. III 1; Don. Eun. praef. praef. Ad. praef. 14*; Hec. praef. I 4*; III 6. 3 cum adnot. Andr. praef. IH 6: cf.
E n
15*;
H
.
Koenighoff, progr. gymn. Aquisgr. 1840, 9. ano tov noLSlv] cf. Diom. Gr. L. 1491, poetae 18; Mar. Victor. Gr. L. VI 56, 16 (Varro de serm. lat. IV fr. 70 Wilm.). Andr. prol, 7^: uetus] cf. Don. Eun. IV 4, 21. prol. 8=^: cf. Non. 39, 15 (c. Ter. 1.); Don. Andr. prol. 151 prol. 8^: cf. Non. 1. c; Don. Eun. prol. 44. prol. 8^: V. Koenighoff L c. 9. prol. 10 ^: V. Dziatzko, Mus. Rhen. 31, 235; Spengel, Anv.
prol. 3^:
dria p. XII.
Andr. proL 10
prol. 11 prol. 11
^:
^:
cf.
ccvayioXovQ^ov] v. Hahn 1872, 11. ^: cf. schol. Vatic. (Schlee p. 67). proL 15 ^: cf. prol. 8 ^. prol. 16^: verba ^et relinqui' ex antecedentibus interpolata sunt. Andr. prol. 17^: ne ualde] soUemne exemplum Cic. Catil. II Cf. etiam Charis. Gr. L. I 228, 17; Diom. 3, 6; V. ind. auct.
_
I 394,
Andr.
Aen.
1.);
71;
Festus P.
88, 6.
Andr. prol. 27
vm
^
^:
cf.
Non. 402, 21
h. 1.;
(c.
(c.
Ter.
Serv.
Dan. Aen.
151.
Andr.
(c.
prol. 27
cL Eugr. ad
Non. 289, 31
Ter.
Andr.
.,
1: cf. Andr. praef. I 8. 2^: cf. schol. Bemb. Heaut. II 3, 8. I 1, 3^: cf. Eun. 3, 25 ^ I 3^: ars 6cnb xfis Serv. ccQBtfi?] cf. Don. Andi*. III 5, 2'; 270; Diom. I 421, 8; Prob. inst. IV (et Serv. Dan.) Aen. 47, 17; Serv. comm. Don. IV 405, 2; Pomp. 95, 5; Cassiod. VII 213, 9; Aud. VII 320, 7; Isid. orig. I 1, 2. uirtutis
APPENDIX.
505
et
quattuor generales species] sec. Stoicos, v. Stob. Ecl. II 102 104 {TtQoitag Ss ThxrccQccg stvai, (pQOvriGiv aco^pQoavvriv
ccvdQsiccv di-nccLoavvTiv); Zeno ap. Plut. IltQl 2!tcoLyia)v ivccvt. Cf. Hartman p. 117. 7, 2; Diog. Laert. VII 125.
Andr. I 1, 'd^: quod Rabbow proposuit 'aequa, talis', in textum recipiendum erat. Andr. I 1, 11 ^: cf. Don. Ad. IV 5, 30. I 1, 11'': cf. Serv. Aen. VI 113. Andr. I 1, 13 ^: non me paenitet] cf. Don. Ad. V 1, 13; Hec. V 1, 4. I 1, 13^: secundum ius] cf. Eugr. ad h. 1.; v. Schwind, 'Uber d. Recht b. Terenz', progr. Wirceb. 1901, 68. Andr. II, 15^: cf. Non. 202, 17 (c. Ter. 1.); Arus. Mess. VII 451, 16; Prisc. III 26, 20 (c. Ter. 1.); Explan. in Don. IV 561, 10. Andr. I 1, 17 ^ cf. Serv. Aen. I 4 extr. I 1, 18 1; cf. Don. Eun. I 2, 95 ^; 98 ^; Ad. V 8, 29; Gellius XVI 8 (Varro de 1. 1. XXIV fr. 36 Wilm.). De forma hybrida V. ^Studi ital.' III 352 (ad Eun. II 2, 40). Andr. I 1, 18 et 19: cf. Don. Andr. I 1, 141. I 1, 22 ^ cf. Don. Andr. I 1, 130 ^ et 141^; Cic. rhet. I 23,
^_
33 Andr.
(c.
1 1, I 1,
I 1, I 1,
Ter. 1.). 22: tripertita distributio] cf. Eugr. 'partitio triplex'. 22^: cf. Don. Andr. I 1, 42.
24 2:
cf.
dee et) 25^: deest ei] num rectius ex cod.^ (de eet scribendum fuit ^deest et' ? cf. Vahlen, ^tJber die Versschliisse
Eugr.
_ =
in d.
Andr.
Schoell, Mus. Rhen. 57, 53. adn.; Phor. I 3, 20; Servius Aen. I 181. v. Hahn 1872, p. 4 5; Smith, 'Archaisms of Terence' p. 5 sq. adiectio] cf. Quintil. inst. or. I 5, interea loci id est interim] cf. Eugr. Eun. 40; IX 3, 47. II 2, 24; Schlee p. 97, 22.
d. Ter.',
I 1,
Kom.
28:
cf.
p. 5;
I 2,
c.
Andr.
all.
I 1,
I 1,
I
Andr.
II
28*: cf. 28 ^ Eugr. ad h. 1. et Heaut. IV 7, 2. 28: V. Laemmerhirt, De prisc. script. locis a Serv. 365 adn. 1, 29*: ad uenatuml xb 'ad' delendum videtur, cf. Prisc.
eundem
Don. Hec. schol. Bemb. Heaut. III 1, Andr. I 1, 33^: cf. Don. Andr.
Skutsch, cf. Eugr. ad Otto ^Sprichworter' s. v. Andr. I 1, 35: desideratur
I 1, I 1,
Serv.
34^: 34*:
cf.
V 4, 36*; 43. Arch. lex. lat. XH 214. h. 1.; Serv. Aen. X 861
nimis.
schol.
(c.
Ter.
1.);
tale
'pati
plane
stultos'
_ 3g4_
506
Andr.
I 1,
APPENDIX.
36^: cf. SaU. Catil. 45, 4. 39: cf. Serv. Aen. lY 401. 41^: falsum est etc.] cf. Quintil. inst. or. VIII 3, 35. Ad Probum refert, coll. schol. ad Phorm. 11 3, 25, Rabbow 313. Cf. etiam Serv. Dan. Aen. XII 351. Andr. I 1, 42^: cf. Don. Andr. I 1, 81 ^ Andr. I 1, 42^: cf. Serv. Dan. Aen. II 57.
I 1, I 1,
I 1,
42^
cf.
Eugr.
Non. 499, 7 (c. Ter. 1.); Prisc. III 187, 22 (c. Ter. 1.). V. adn. ad Phorm. I 2, 45. Andr. I 1, 44 ^: laude imi^ertita] c. Don. Eun. V 8, 18. I 1, 45^: cf.Don.Eun.m2,20; schol.Bemb.adEun.l.(Verg.). I 1, 47^: duriter] regula tritissima, cf. Non. 512, 2 (c.
I 1, 43^: cf.
Ter.
1.);
1.);
(c.
Ter.
1.);
August.
517, 7
(c.
Ter.
profert) I al.; v. Schmidt, De Nonii auct. gramm. 104; Bartels, De Terentii memoria ap. Non. serv. 22. Andr. I 1, 50^: cf. Eugr. ad h. 1. (c. Verg. 1.); Serv. Ecl. VIH 39. Schol. 50^ et 52^ cohaerent. Andr. I 1, 54^: v. Hartman p. 129. I 1, 64:*: capturus] scribendum erat "^capturum' sc. filium:
(lul.
II 3,
82)?
Nisi
forte complures adnotationes male conglutinatae sunt. Schoell proposuit: ut est "^una cibum capimus', Andr. I 1, 55^: cf. Don. Eun. I 1, 29 ^ I 1, 56^: cf. Serv. Aen. XII 296 (c. Ter. 1.). Aliter Serv. Dan. ad h. 1., quocum facit Non. 317, 25. Andr. I 1, 56^: cf. schol. Bemb. Heaut. I 1, 15. I 1, 58^: sodes si audes] cf. Don. Hec. 1, 27; Fest. 297 et Fest. P. 296 (c. Ter.l.); Festus 343; Non. 177, 21; Cic. orat. 45, 154; schol. Bemb. Heaut. 3, 128; Eun. 113, 20. sodes 6&og ^^g] cf. Thes. gloss. s. v. sodes et ^Wochenschr. f. kl. Phil.' 1901, 768. Andr. I 1, 61^: cenavit] lemma del. Leo, Mus. Rhen. 38, 331;
scholion ad qvid? pertinet. I 1, 63^: v. Hahn 1872, 6, qui tamen Hecjrae versum non recognovit. Andr. I 1, 67: v. Hahn 1872, 11. I 1, 69*: de more] cf. Serv. Aen. I 606. 2 I 1, 75 cf. Non. 280, 9 (c. Ter. 1.); 280, 18 (c. Verg. 1.);
Andr.
de
1.
1.
VI 69;
70;
Serv. Aen.
79
orig.
IX
cf. cf.
:
7, 3).
Andr.
I 1, 78:
I 1,
791
Mess.
Vn
Euanth. HI 5; Scheidemantel 59. Don. Phorm. I 2, 68; Prisc. II 391, 15; Arus.
1.
493,
APPENDIX.
Andr.
507
5.
Serv. Dan. Aen. XI 143; Serv. 727; Serv. Dan. ad h. 1. (Yarro de vita p. R. I fr. 52 Kettner); Serv. Aen. YI 224 (Varro); Isid. orig. XX 10. Andr. I 1, 88^: ingenium] distinctionem inter ^ingenii' et 'animi'
100;
Aen.
(v. 86) fuisse putat Rabbow. Andr. I 1, 92^ et 93^: cf. Non. 427, 1; Serv. Aen. I 683; Serv. Dan. Aen. IX 249; Isid. diff. verb. 589; orig. XI 1, 34; Lact. ad Stat. Theb. I 83. Andr. I 1, 93^: subiungere duos versus] erravit Umpfenbach, v. Schoell, Mus. Rhen. 57, 51 adn. 1. Andr. I 1, 100 ^: cf. Serv. Aen. II 531.
modum
Andr.
,
Beck p. 46) 73, 17 (Varro 58 d Wilm.); Fest. 339, 29; Isid. diff. verb. 216; 522; orig. X 262; XI 2, 37; XV 11; v. Keller, 'Lat. ut in quinto] 'in Volksetym.' 6; 128; 168. corruptum ex ^in VI', id est Verg. Aen. Yl 3 77? an 'in Verg. Aen. V 760? (cf. Serv. ad utrumque versum) Schoell. At quod sequitur ^Vergilius proprie', hoc tali coniecturae non ad-
= De serm.
I 1,
101:
cf.
V V=
favet.
104^: cf. Eugr.; v. Gerstenberg p. 78. 105*: cf. Eugr. I 1, 102107. I 1, 105^: cf. Don. Eun. I 1, 8l I 1, 107: cf. Don. Phorm. I 4, 391 I 1, 109: cf. Eugr. , I 1, 115^: cf. Eugr. ad h. 1. forti uiro etc.] exemplum , apud rhetores tritissimum, cf. Eugr.; Rhet. lat. min. 462, 2;
I 1, I 1,
, ,
Andr.
IX
51.
ille]
hoc pronomine
5,
241
Eugr. Andr. I 1, 107. sedulo etc.] possis etiam ^an sedulo <[sine
Andr.
, ,
12,
10.
Eugr.
Non. 446, 27
(c.
Ter.
I.).
I 1, 138: cf. Serv. (et Serv. Dan.) Aen. I 135 (c. Ter. I 1, 140^: cf. Scaur. de orthogr. VII 28, 1; Vel. Long. orthogr. VII 72, 8! v. Brambach, Orthogr. 220 sq.
1.).
de
508
Andr.
APPENDIX.
I 1, 141 ^-^. cf. Eugr. I 1, 141^: V. ad I 1,18.
IV 212
(c.
Ter.
1.);
Ps.-Ascon. in
Ter.
1.).
Andr.
I 1, 144 cf. Prisc. III 29, I 2, 2^: cf. Eugr. I 2, 2^: lioc
15 et 345, 6
(c.
scholion repetitur ad Andr. III 4, 1, ubi inter Similia apud plerosque gramDiom. I 422, maticos inveniuntur, velut Don. IV 367, 18 27, 10; 21; Charis. I 75, 4 (Plinius ed. Beck p. 2); Prisc. Scaur. de orthogr. VII 12, 11; Cassiod. de orthogr. VII 148, 5 (Varro de serm. lat. I fr. 46 Wilm.); Quintil. inst. or. XII
v.
Smutny
116,
qui tamen
531.
Andr.
2,
4,
36^
I 2, 14-'^: cf. schol. Bemb. Heaut. 11 3, 117. I 2, 151 cf. Don. Eun. I 2, 50^ (Plaut. Asin.). I 2, 17: cf. Diom. (Plinius ed. Beck p. 35) I 374, 13 (c.
:
Ter.
1.).
Andr. Andr.
et
I 2, 21:
1.).
cf.
Don. Phorm.
I 2,
21;
Serv.
Aen.
669
(c.
Ter.
soUemnis differentia, cf. Isid. diff. verb. 69 (70 Non. 443, 21); Ps.-Fronto de diff. VH 525, 29; Beck, Diff. Albin. de script. p. 33, 42; Beda de orthogr. VU 262, 18; orthogr. VII 295, 13; Serv. Aen. I 208; schol. Bemb. Eun.
I 2, 22:
cf.
Prisc. II 130, 2; Prob. cathol. IV 21, 18; 27, 5 477, 31). Andr. I 2, 28*: cf. Serv. Aen. I 140 (c. Ter. 1.). I 2, 29^: cf. Varro de 1. 1. 97; Festus P. 195. I 2, 32^: cf. Eugr. 12, 33: de Menandri fragmento v. Dziatzko, Mus. Rhen. 31, 236; Sabbadini, 'Studi ital.' II 125. Andr. I 2, 34^ cf. Serv. Geo. I 96 et Diom. I 455, 11 (confirmaAd Sal105, 9 (confessiva). tiva); Caper de orthogr.
Andr.
II 2, 5. I 2, 23^:
(=
Sacerd.
VH
VH
lustii
fragm.
v.
Andr.
v.
provideo (Gloss.
Ter.).
reg.
H 15 (c. Ter. 1.). Festus P. 184. Explan. in Don. IV 488, 29 (c. Ter.
1.);
August.
Andr.
I 3,
509, 29. 13: v. Hahn 1870, 13; Smith, ^Archaisms of Ter.' 10.
APPENDIX.
Andr.
I 3, 14':
509
repetuntur eadem ad Andr. I 5, 3. Cf. Papias Decrevit et Sabbadini, 'Stndi ital.' V 309. paruam dixit] fort. ex traditis vestigiis (prae'
dixit)
Andr.
I 3,
21^:
(p.
532); schol.
Andr.
I 4, l^:
cf.
14, 2 ^:
cf.
schol. Yeron. Aen. 11 103. Prisc. 71, 12; Gr. L. Vni73, 4; 6; 311,35.
Andr.
I 4, 2': cf.
ad Hor.
orig.
2, 163; ep. I 12, 7; Gellius 23, 1; Non. 5, 5; ep. Fest. 364 et Festus P. 365; Serv. Dan. Aen. 463; Isid.
Eugr. ad
h. 1.;
Don. Eun. IV
3,
13; Porphyr.
XH
De
Andr.
11; 271; Thes. gloss. s. v. temetum. Nonii auct. gramm. 42 c. adn. 20.
v.
Schmidt,
1.
3,
et Teuber, Ann. phil. 1891, 359. 4; Serv. Aen. I 484 (c.Verg. 1.);
IV 672;
Andr.
15,
I 5, I 5,
Eugr. Koenighoff 1. c. 9. l^ cf. Festus P. 192; Isid. 3^ cf. Don. Andr. I 3, 14.
l^: v.
cf.
orig.
VI
19, 1.
15, 19: I 5, 24 3;
I 5,
cf. cf.
Don. Ad. IV
Eugr.
7, 11.
Charis. I 254, 18; Diom. I 348, 30; Prisc. 450, 15; Phocas 436, 14; Sacerd. VI 433, 5; 490, 21 (= Prob. 80. cathol. IV 38, 17); Serv. Dan. Aen. Andr. I 5, 32: v. Rabbow 314. I 5, 32^: cf. Serv. Aen. IV 479. I 5, 35*: cf. Serv. Aen. VI 624. I 5, 36^: eadem repetuntur ad Andr. I 5, 60*; cf. Don.
:
32 2
cf.
Eun. I 1, 20. Andr. I 5, 37*: hoc schol. cohaeret cum scholio 39*. I 5, 39*: cf. Eugr. Andr. I 5, 37. I 5, 43*: cf. Serv. Dan. Aen. IX 188; Serv. Aen.
I 5, 44*: I 5, 46:
cf.
600. Serv. Geo. EI 258. cf. Serv. Dan. Aen. 678. I 6, 49 et 51^: cf. Eugr. I 5, 50*: V. Rabbow 314. I 5, 51^: 'intersumptam' lexicis addendum. I 5, 54*: cf. Don. Andi\ 3, 24; Serv. Dan. Aen. 11 141. I 5, 54'': cf. schol. Veron. Aen. 266.
VH
510
Andr.
Andr.
I 5, 56^:
cf.
APPENDIX.
Don. Andr.
IX 258;
III 3, 8;
Hec.
III 3,
524.
I 5, 57^: cf. Don. Hec. HI 3, 29. I 5, 59: cf. Serv. (et Serv. Dan.) Aen. IV 318. I 5, 60^ et 63^: haec scholia inter se cohaerent;
I 5,
cf.
62^:
V.
Schwind, 'Uber
d.
Recht
1,
b. Ter.', progr.
Eugr. Wirceb.
Andr.
cf.
Don. Andr. HI
15^
Andr.
H n
1, l^:
cf.
Euanth.
III 9.
1, 1*:
t6
libromm mss.
fort.
ex
H 1, 5*: cf. Eugr. n 1, 7^: V. Koenighoff c. 9. n 1, 10^: cf. Prisc. ni 191, 17 (c. Ter. H 1, 10*: cf. Serv. Aen. X 411. n 1, lO^ cf. schol. Bemb. Heaut. H 3, 91. H 1, 11: cf. Serv. Dan. Aen. IV 415 (c. Ter. n 1, 13^: cf. Don. Andr. IH 2, 14; Ad. H 2, 41; Serv. (et Serv. Dan.) Aen. IV 327; Gellius XH 14, 3. Andr. H 1, 13*: cf. Non. 363, 23 (c. Ter. n 1, 15^: cf. Prisc. III 287, 23 (c. Ter. n 1, 15* et 19*: cf. Eugr. ad h. et Eun. I 2, 1; Don. et
Andr.
1.
margine irrepsit, ubi ad corruptum illud ^TTI06ATON' adnotatum erat ^176^06X1', quod et ipsum in '0d^TTeTr et T^^NeTI' abiit (Rabbow). Andr. H 1, 3^: cf. Serv. Aen. XI 262; Serv. in Don. lY 419, 16; Explan. in Don. IV 510, 23; Cledon. V 76, 15; Pomp. V 273, 29; Serv. Aen. VII 289; Don. Eun. 2, 18^
1.).
1.).
1.).
1.).
1.
Eugr. Phorm. IH 2, 1. Andr. H 1, 27^* et 28^: arte cohaerent. Eugr. ad h. 1. et Eun. HI 2, 48 (v. GerstenAen. I 70; 562. Don. et Eugr. Ad. U cf. Eugr. Andr. H 1, 30; 1, 31: 1, 47; Serv. Aen. VI 664 (c. Ter. 1.); IV 335. Andr. H 2, 2: cf. Eugr. ad h. 1.; Serv. Aen. I 720 (c. Ter. 1.). v. Koenighoff n 2, 11': cf. schol. Vatic. Schlee p. 67.
1,
28^:
cf.
berg Andr. H
p. 78); Serv.
1.
c.
10.
2, 2,
Andr. H,
fr.
15^: 16^:
cf. cf.
Eugr.
58 Wilm.);
serm. 1. Albin.
IH
VH
Andr.
19*: cf. Eugr. 23*: cohaerent inter se scholia 23*, 25*, 26^ 29*. 24*: cf. Serv. Aen. 460; Charis. I 68, 2; Anon. Bob. I 541, 39; 542, 1 (Ter.); Prisc. 244, 5 (c. Ter. l.);
H 2, n 2, n 2,
APPENDEX.
245, 5 (= Caper,
cf.
(c.
511
p. 290);
IV
Andr.
cf.
E H n
22, 24 et 24, 22
2,
Keil, Ter.
De Capro
1.);
Consent.
25^:
cf.
Eugr.
Andr.
26^
28:
cf. cf.
2,
6;
2,
21;
Phorm.
Ter.
3, 2;
schol.
Bemb. Eun.
Ter.
al.
1.)
II 2, 6;
Non. 483, 38
I 539,
(c.
1.);
An. Bob.
v.
Schmidt,
De Nonii
146; 153; Bartels, De Ter. mem. ap. Non. serv. 22; Keil, De Capro 291; Smith, 'Archaisms of Ter.' 23 sq. Andr. 11 2, 31^: cf. Quintil. inst. or. I 5, 63; Char. I 68, 21; An. Bob. I 541, 39 (c. Ter. 1.); Charis. 1 132, 17 (Beck, Plinius
Andr.
cf. Don. Andr. eadem leguntur Andr. 3, 15; 420, 24; Diom. I 346, 16; An. Bob. I 563, 18; Prisc. 14; 450, 15; Prob. cathol. IV 38, 15; Explan. in Don. IV 551, 33; Cledon. 240, 20; 59, 20; 61, 30; 62, 2; Pomp. Phocas 436, 12; al. Andr. cohaerent inter se scholia 13^ et 16; item 3, 13 sq.:
Andr.
n n n H
Andr. 2, 30; H 3, 1. Vat. Schlee p. 67; Eugr. 8*: aliter Don. Hec. H 1, 41.
3, 9^:
IV
4,
13^
Andr.
H 3, n 3,
II 3,
13,
15^
cf.
19*: 21^:
cf.
21^ sq.:
Eugr. Andr. H 3, 18; 20. Serv. Aen. IV 419; Serv. Dan. Ecl. Vin 26. scholiorum series duae: 21^ 22^ 24* 22\
22.
Andr.
Sueton. p. 314, 2 ed. Roth. Porphyr. Hor. c. I 12, 25; Serv. Aen. H 598 (Hor.); IV 94 (Hor.); Prisc. II 562, 8; Charis. I 84, 5 (v. Plinius ed. Beck p. 49; Varro de 1. 1. XIH fr. 28 Wilm.). Andr. E 3, 26^: cf. Non. 493, 10 (c. Ter. 1.).
3,
cf.
H n
24^
3,
26*:
cf.
27^: cf. Serv. Aen. I 237; Isid. diff. verb. 439. 28: ad h. v. scholion excidisse conicias ex Serv. Geo. I 96 (c. Ter. 1.). Andr. 4, 3^: cf. Serv. Aen. XI 545 (c. Ter. 1.). 4, 4: cf. Non. 351, 17 (c. Ter. 1.). 4, 5^-*: cf. Serv. Geo. III 197; Non. 284, 17 (Verg. Geo.; Ter. Ad.); schol. Bemb. Heaut. prol. 16. Andr. 670. 4, 7: cf. Serv. Dan. Aen. II 5, 1*: cf. Serv'. Aen. 572.
n n
3,
3,
H H n
VH
H H
5,
l^
:
cf. cf.
5, 7
I 1,
142*
c.
2, 25.
512
Andr. Andr.
II 5,
APPENDIX.
ll^
cf.
Serv. Aen.
1.
Y fr.
86
Wilm.).
32; Serv. Aen. IV 373. 509, 32 (c. Ter. 1.). II 5, 18: cf. Agroec. VII 117, 14 (c. Ter. 1.); Serv. Geo. IV 127 (c. Ter. 1.); Aen. 1112 (c. Ter. 1.); Arus. Mess. VII 491, 2; Serv. Dan. Aen. I 619; schol. Bern. Geo. IV 127 et Hagen ad V. Laemmerhirt, De prisc. script. locis a Serv. h. 1. p. 726. all. 348; Valmaggi, '^Quinto Ennio', Ann. I fr. 7 c. adnot. Andr. II 5, 19^: cf. Serv. Aen. II 270; IV 9; I 353; Charis. 1 101, 17 (Plinius ed. Beck p. 50).
11 5, 14: cf. Don. Ad. III 2, II 5, 15 ^: cf. August. reg.
Andr. II 5, 19^: cf. schol. Montepess. in Lucan. I 544 ed. Genthe; Porphyr. ad Hor. serm. 15, 84; v. Hey, Arch. lex. lat. XI 531. Andr. II 6, l^: cf. Eugr. n 6, 2: cf. Don. Andr. III 4, 8; Ad. IV 2, 25; v. Smith,
'^Archaisms of Ter.' 19.
Andr. Andr.
II 6, 4^: II 6, 5^:
cf.
Serv. Aen.
29.
IV 419;
513; Don.
ars gr.
IV 394,
cf.
Don. Eun. II 3, 16*. Don. Ad. HI 1, 9; Serv. Aen. HI 671; Prisc. E 251, 17; Diom. I 385, 31; Arus. Mess. VII 501, 24. Andr. II 6, U^: cf. Don. Eun. IV 2, 4; Ad. V 3, 10; schol. Bemb. Heaut. III 1, 76; Serv. Aen. VI 332; Fest. 217, 16; Fest. P.
6,
6: cf.
Andr.
216, 7; 108, 20. II 6, 12^: repetitur hoc scholium infra 6, 13*. 6, 12^: cf. Andr. I 2, 17 c. adn. 6, 12: cf. Serv. Aen. 106; Charis. I 167, 4; 253, 15; Diom. I 398, 9; Prisc. II 560, 26; Don. Hec. prol. II 12. Andr. 6, 17^: cf. Eugr.
n n
,^
Eugr. 6, 26^^: repetuntur fere ad verbum scholia 26 ^~^ apertissimum vestigium compilationis Andr. H 6, 27-: cf. Serv. (et Serv. Dan.) Aen. XI 361 (c. Ter. 1.); Serv. Aen. XII 572; Serv. Dan. Aen. XE 600.
n n n
II 6,
6,
22
cf.
II 6, 6.
24*: 6, 26^:
cf.
cf.
Prisc.
HI
Andr.
III 1, 2^:
cf.
Serv.
Dan. Aen.
113
Caper orthogr.
Andr. IH
1, 2*:
cf.
VH
97, 9;
1.
Beda
VE
VE
Serv. Aen. F^ 401. Schwind, ^Uber d. Recht b. Ter.' 48 adn. 1. 1, 10: cf. Eugr. 1, 15^: cf. Varro de 1. 1. V 69; Cic. de nat. deor. 11 27 (exscr. Ps.-Prob. ad Verg. Ecl. VI 31); Serv. Aen. I 4; I 8
m m
III 1, 6^: V.
APPENDIX.
(c.
513
c.
Ter.
1.);
Aen.
II
Ter.
1.);
Tertull.
de an.
37 (Varro rer. div. XIY fr. 14 b Agahd); Festus P. 304. Andr. III 1, 15': cf. Ps.-Acron ad Hor. c. s. 13; Festus 174; Festus P. 175; Non. 57, 14; Ovid. raetam. IX 254. Andr. in 1, 15'': cf Don. Ad. EI 4, 4t.
Don. Ad. lU 4, 41; Andr. praef I 9. cf Don. Andr. I 5, 64. 1, 15: cf Eugr. ad h. 1.; Porphjr. ad Hor. c. 22, 2; Placid. C. Gl. L. V 30, 22 81, 22; Serv. Ecl. IV 10 (c. Ter. 1). Andr. III 1, 18^"*: cf Eugr. ad h. 1.; scholia sibi simillima duobus illis compilatoris commentis debentur. Andr. 1, 21^: cf Don. Ad. 3, 50. 2, l^: V. Hand, Turs. I 156 sq. cf Eugr.; Varro de I. 1. IX 107. v. Dziatzko, 2, 3: Mus. Rhen. 31, 237; Sabbadini, 'Stndi ital.' H 127. Andr. lE 2, 4^-^: cf Serv. Aen. I 318; V248; Porphyr. ad Hor. c. 21, 7 (Lucil.); Explan. in Don. IV 502 (c. Ter. 1.); Pomp* V 212 32 (c Ter 1 ) Andr. 2, 6: cf Geli. XI 6 (Varro); Charis. I 198, 17. 2, 6^: cf Non. 404, 15 (c. Ter. 1.); Fest. 330; Thes. gloss.
1,
m m m
15*:
cf.
1, 15^^:
m m m
m m m
s.
V.
Andr. HI
VH
Don. Hec.
1,
12. Andr. IH
Andr. Andr.
Isid. orig.
cf Serv. Dan. Aen. I 261. cf Don. Hec. I 1, 3; Serv. Aen. XI 259 Ecl. 69; Non. 527, 23 (c. Ter. 1.); schol. Bemb. Eun. 1, 7. cf Don. Ad. IV 3, 17; Serv. Dan. Aen. I 595 Andr. 2, lO^: n 538; Prisc. 52, 1; Caper de orthogr. VH 97, 10; Audax Vn 354, 18; Sueton. prat. p. 286 Reiff.; Isidor. diff. verb. 91 Beck, Diff. script. 48, 52. cf Eugr. ad h. 1.; schol. Bemb. Ad. V 7, 21 Andr. 2, lO^: Sueton. Calig. 8; Prisc. H 230, 27; Isidor. orig. XI 2, 14 diff.
2, 7^^:
Vm
cf Non. 393, 20
3, 6.
(c.
Ter.
1.);
III 2, 9^:
Vm
verb. 448;
gloss.
s.
diff.
rer.
puerpera. v. Sabbadini, ^Studi ital.' H 126 (at Cf etiam Charis. I 84, 5 (Plinius ed. Beck fr. 28 Wilm.); Prisc. H 562, 8; 231, p. 49; Varro de 1. 1.
V.
79;
\T 594; Thes
cf
Isidor.).
Xm
13; Non. 156, 11; 158, 14. Dioni. 441, 22; Serv. Andr. 2, 12^: cf Charis. I 278, 15 Aen. I 203 665 Serv. Dan. Aen. I 542 Lact. ad Stat. Theb. 570. Andr. 1, 13 c. adn. 2, 14^: cf Don. Andr.
m m m
2, 2,
454, 31; Beda 241, 3; 275, 32. Donati comm. rec. Wessner.
VH
m 548;
Serv. de fin-'
..^
S?
514
Andr.
III 2, 21:
APPENDIX.
cf. Pomp. 251, 10. 23: cf. Serv. Aen. VI 485; 11 292. III 2, 24^: fort. rectius cum cod. (qua incoepi) scribendum ^quam coepi' (v. praef. 5, 2). Cf. schol. Victor. Schlee p. 68; Prisc. IH 107, 11. Andr. IH 2, 25^: cf. Cledon. 64, 2 (Sall.); August. 317, 9; 319, 10 (Sall.); Fragm. Bob. VII 541, 23 (Sall.); al. i. e. 25^: cf. inst. Andr. III 2, or. Quintil. svcpcovia, uocalitas] Praeterea cf. Don. Andr. III 3, 1 ars gr. IV 386, 1 I 5, 4. Charis. 1116, 15; 192, 24 (Acron); 199,21; Prisc. III 68, 24; al. Andr. HI 2, 25: cf. Don. Ad. II 1, 53; Varro de 1. 1. 101; Non. 427, 12; Serv. Aen. XI 345. Andr. HI 2, 26^: cf. Prisc. 207, 2 (c. Ter. 1.); Cledon. 50, 26.
in
2,
VH
V
H
2,
in
2, 2,
2,
28^-3:
29:
30^:
cf.
cf.
ni
19; Ad. I
XH
2, 41.
11.
in
cf.
Don. Eun.
3, 15*;
C. Gl. L.
364, 8;
cf.
cf.
cf.
5, 8.
5,
64;
Serv. Aen.
655; Ps.-
schol.
Bemb. Heaut.
3,
124.
Andr. in 2, 412-4; cf. Serv. Dan. Aen. I 369; Non. 406, 1; Festus 360. v. Smith, 'Archaisms of Ter.' 30. Andr. IH 2, 49^: cf. Charis. 1 194, 29 (c. Ter. 1.; Caper); Caper de
orthogr.Vn97,16;BedaVn262,21; Thes.
Andr. HI
2,
52 ^:
1.);
cf.
Consent.
365, 15.
cf. Eugr. ad h. 1.; Explan. in Don. IV 556, 23 Non. 324, 4 (c. Ter. 1.); Serv. Aen. HI 261 (Serv. Dan. c. Ter. 1.); Aen. II 3 (c. Ter. 1.); XI 218; Lact. ad Stat. Theb. II 608; schol. Bemb. Ad. V 8, 2 (c. Ter. 1.). Andr. IH 3, 2: cf. Non. 237, 31 (c. Ter. 1.).
IH
3, l^:
(c.
Ter.
m m Andr. m m m m m m
(^,.
m m m
3, 4^: 3, 7^:
V. praef. 1.
cf. cf.
3, 8:
(c.
Ter.
1.).
11.
24:
cf.
3, 3, 3,
3,
26 36
cf.
cf.
33:
:
cf. cf.
cf.
1, 3.
1.;
Non. 364,
5.
3,
40^: 40*:
85, 33.
syll.
IV
Charis. I 278, 18; Diom. I 441, 27; Prob. de 263, 18; Serv. in Don. IV 447, 36.
APPENDIX.
Andr.
III 3,
515
Eugr. ad h. 1.; v. Hahn 1870, 13. 4, 17^^: cf. Serv. Aen. V 600; IX 188. 4, 18*: cf. Don. Ad. H 4, 18; Phorm. H 1, 10; Non. 31, 23; Charis. 125, 19. v. Boelte, Annal. philol. 137, 423; Keil, De Capro 274; Bartels, De Ter. mem. ap. Non. serv. 27;
4,
m m m m m
in in
3,
47: 48:
cf.
cf.
Serv. Dan. Geo. I 24. Don. Andr. V 2, 14 c. adn. Don. Andr. I 2, 2 c. adn. Don. Eun. prol. 9^
Gell.
4, 7*:
cf.
VI
7, 5.
13*:
cf.
Andr.
,
,
1870, 8. 184, 6 (Vergil.). 5, 2^: cf. Serv. Dan. Geo. IV 25; Festns P. 110. 5, 2': cf. Eugr. ad h. 1.; schol. Victor. Schlee p. 68; Charis. I 111, 7 (c. Ter. 1.); 159, 9; Prisc. 227, 13 et 7, 5 (c. Ter. 1.); Victorin. VI 9, 12; schol. Bemb. Heaut. 3, 30. ad Don. Phorm. V 3*: h. Andr. cf. Eugr. 1.; 5, 1, 19; Serv. Aen. XI 339; Fest. P. 89; Isid. orig. X 110. 352 (c. Ter. 1.); Andr. DI 5, 4^: cf. Eugr. ad h. 1.; Serv. Aen. IX 230 (c. Ter. 1.) Non. 3G6, 1.
,
,
m m m m m m m m m m
m
1 et 3, 5 et 6. 19*: cf. Serv. Aen. 11 707. 4, 20^: V. Koenighoff 1. c. 10. 4, 20; 22; I 5, 54. 4, 22: cf. Eugr. ad Andr. 4, 23': cf. Don. Eun. 11 2, 58; Phorm. I 1, 5. 4,
5, 1*:
5, l^: 5, l^:
cf.
Eugr.
V.
Hahn
cf.
Prisc.
XH
Andr.
5, 5':
v.
Dziatzko, Mus. Rhen. 31, 238; Nencini, Sabbadini, 'Studi ital.' U 127.
;
De
m m m Xn Andr. m
5,
Andr. 10
5,
10 ^:
cf.
2, 5*.
ll^: cf. Serv. Aen. 593; Non. 58, 4. v. Smutnyl33. 5, 12*: cf. Eugr.adh.l.; Isid.orig.Xl08; I 519 (c. Ter. 1.); 5, 15*: cf. Eugr. ad h. 1.; Serv. Aen. 931. 'operae' delevit Scheidemantel p. 69. 76. Isid. orig. 5, 16*: cf. Serv. Aen. I 224;
Andr. IV
1, 1*:
I,
cf.
Eugr.
IV IV IV
5^: cf. Serv. Dan. Aen. 174, 5. 1, 11: cf. Prisc. 194, 16 1, 15*: cf. Prisc.
m m
XH
694
(c.
Ter.
1.).
(c.
Ter.
1.);
Ams. Mess.
VU
453, 13
ital.'
(c.
Ter.
cf.
1.).
Andr. IV 17:
n
1,
1,
24.
Andr. IV
18*:
rV IV
1,
22: 24:
V.
cf.
516
Non.
APPENDIX.
s.
vv. lactare
(c.
Ter.
1.)
Andr. IV
27^:
cf.
Don. Phorm.
cf.
I 2,
1.
24
c.
adn.
29^: hoc schol. arte cohaeret cum schol. 30. 1, 29^: cf. Diom. I 400, 15; Prisc. 11 392, 24 (c. Ter. 1.); Non. 470, 9; v. Keil, De Capro 295; Beck, Plinius 38. Andr. IV 1, S^^: cf. Don. Eun. II 2, 38; UI 5, 34; Phorm. II 1, 60. IV 1, 32^: cf. Don. Andr. IV 2, 7. IV 1, 39 ''i cf. Don. Eun. I 1, 35; schol. Bemb. Heaut. in 1, 39; Isid. orig. 26, 16; Serv. Aen. 11 681; IV 663; VII 30; IX 416 (Asper); IX 533; Festus P. 113 s. v. intercutitus. V. Laemmerhirt, De prisc. script. loc. a Serv. alL 355. 411. Andr. IV 1, 42: cf. Serv. Aen. VII 363; IX 142; IV 1, 51: cf. Charis. I 71, 16 (Vergil.; v. Beck Plinius p. 78); DifFer. Gr. L. VII 529, 14. Andr. IV 1, 55^ cf. Charis. I 219, 5 (Hel. Acron); 192, 30; Serv.
1,
IV IV IV
1,
272-3.
Eugr. ad h.
Aen. Andr.
374; aL
cf.
2, 1:
2, 5^:
IV
cf.
Don. Ad. IH 3, 40; Prisc. HI 135, Non. 126, 32 (Verg.); Lact. ad.
11.
Stat.
Theb.
30 (Verg.); Prisc.
2, 7^: 2,
cf.
428, 9
(c.
Ter. L).
Andr. IV
IV
11
^:
cf.
Aen. VI 603;
30, 21.
Don. Andr. IV 1, 32 ^. Don. Andr. I 1, 34; Hec. H 2, 26; Serv. Dan. Serv. Aen. XII 816; GelL VI 7, 5; Prisc. HI
Andr. IV
2,
2,
IV
logist.);
Don. Ad. V 4, 3; Serv. EcL VHI 58. Eugr. ad h. L; Serv. Aen. XI 97 (Varro in Aen. HI 493 (c. Ter. L); V 80 (c. Ter. L). v. Laemmer-
12^
cf.
13:
cf.
cf.
IV IV
2,
152
cf. cf.
VH
1,
1.).
Xn
2,
16:
407;
2,
EcL
Vn
Serv. Aen. I 646; 11163; 01210; VI 300; 53; Non. 391, 23 (Lucil.); Gellius VIH 5
Andr. IV
24: cL Serv. Aen. X 477; Non. 73, 10 (c. Ter. 1.). 25*: cf. Serv. (et Serv. Dan.) Aen. IX 693 (c. Ter. 1.) ; Serv. Aen. VI 337. Andr. IV 2, 272-: cL Charis. I 110, 8 (c. Ter. L; Varro de L L XI fr. 12 Wilm.; Plinius ed. Beck p. 65); Prisc. 158, 12 (c. Ter. 1.); Ps.-Ascon. in Verr. I 26, 6. Andr. IV 3, 1 et : cf. Don. Andr. 5, 3 c. adn.
(LuciL).
IV
2,
quae fortuna potest] cf. Sall. Jug. 1, 3 ^fortuna quippe quae probitatem industriam aliasque artes neque dare neque eripere cuiquam potest'. Andr. IV 3, l^: cf. Don. Andr. IV 4, 5^. rV^ 3, 1: cf. Serv. Dan. Aen. X 71.
3, l'*:
IV
APPENDIX.
Andr. IV
V.
3, 3*:
cf.
517
IV IV
3, 4*:
cf.
cf.
3, 5:
Don. Andr. I 5, 60^ Serv. Aen. 1615. Eugr. ad h. 1.; schol. Victor. Schlee
p. 68.
Sabbadini 'Studi ital.' Andr. IV 3, S': cf. Don. Eiin. IV 3, 11 ^: cf. Euanth.
dini, ^Studi ital.'
m
I
11 24.
1,
244.
cf.
1.
I 3;
Don. Eun.
I 2, 5;
2, 5.
v.
Sabba-
Exc. de com.
Vm
3.
c.
cf.
':
Euanth.
cf.
23.
rec. ad Hor. c. IV 11, 6 (haec in antiquissimis Pseudacronis codicibus Aiy non exstant; erravit igitur Smutny p. 123); Serv. Aen. XII 120 (c. Ter. L; Menander); schol. Bern. et Pbilargyr. ad Ecl. VIII 65 (Ter.). V. Laemmerhirt, De prisc. script. locis a Serv. allatis Menandri fragmentum frustra adhuc restituere p. 381 sq. conati sunt viri docti; qua de re v. Dziatzko, Mus. Rhen. 31, 239; Nencini, De Ter. eiusque fontibus 41. Andr. IV 3, 12: cf. Serv. Dan. Aen. IV 606; Prisc. II 590, 26. IV 3, 13 ^: cf. schol. Victor. Schlee p. 68. IV 3, 13: cf. Diom. I 316, 28; Prisc. III 288, 14; Arus. Mess. 496, 1; Non. 482, 1. v. Bartels, De Ter. mem.
3,
IV
11< et
schol.
Vn
3,
Non.
Andr. IV
ap.^
serv. 23.
Non. 334, 18; Serv. Aen. VI 202. Don. Eun. H 3, 11; Plin. n. h. IX 79; XXXII 699; Comm. Bern. Lucan. VI 675; 2; Serv. Dan. Aen. Isid. orig. XII 6, 34; Aristot. h. a. 2, 14; Oppian. hal. 1,212; Suidas s. v. ixsvriis; al. Andr. IV 4, 2^: cf. Don. Andr. I 1, 75. rV 4, 5*: cf. Don. Andr. IV 3, 1.
IV
3,
14: 24:
cf.
cf.
Vm
IV IV
4,
4,
6^
ll^
cf.
187, 18.
cf.
Don. Eun.
2,
69*;
v.
Smith, ^Archaisms
of Ter.' 21.
Don. Eun. I 2, 9 c. adn. Don. Phorm. V 8, 22; Eugr. Andr. IV 4, 18 64; Diom. I 320, 6; Gr. L. IV 568, 17; 571, 17 Arus. Mess. VII 479, 20 (c. Ter. 1.). Andr. IV 4, 20: cf. Eugr. ad h. 1.
4, 16^:
cf.
Andr. IV
IV
cf.
IV IV
4, 21*:
4,
cf. cf.
24:
59, 20;
61, 30;
Andr. IV 4, 32^: 'testimonia liberarum' Dziatzko, Mus. Rhen. com. 31, 242; V. etiam Em. Costa, 'II diritto privato nelle
di Ter.' p. 107.
Pomp.
240, 20.
Andr. IV
4, 4,
34 ^37':
cf.
IV
cf.
2, 3,
13 ^ 13 c. adn.
518
Andr. IV
APPENDIX.
4, 39': cf. Quintil. inst. or. IV 2, 91; Apul. apol. 69; Hieron. adv. Ruf. 3, 13; Optat. Mil. 2, 18. v. Otto, 'Sprichworter' s. v. mendax 1. Andr. IV 4, 42: cf. schol. Victor. Schlee p. 68. IV 4, 44^-3; cf. Arus. Mess. VE 504, 3 (c. Ter. 1.); VII
486, 31.
Andr. IV
4, 4,
Quintil. inst. or. IX 3, 60; Rhet. 1. m. 24, 8; 74, 30; 526, 11; Serv. Aen. I 135; Macrob. sat. IV 6, 20.
IV
45: 51:
cf.
cf.
Andr. IV
4,
IV
71,1.
5, 1:
55^: iXdtrcoaig] cf. Rhet. 1. m. 109, 23 c. Halmii adn. cf. Serv. Aen. I 257; Prisc. 40, 13; 41, 6; 13;
H
;
Andr. IV
109
;
5, 2^:
cf.
Serv.
Dan. Aen.
;
I 76;
III
Non. 358, 13 67, 28. Isidor. orig. IX 3, 41 Andr. IV 5, 4: cf. Cic. acc. in Verr. I 45, 115; de inv. 2, 148 Gai. 3, 17. Andr. IV 5, 5: cf. Eugr. ad h. 1. et Eun. 3, 2; Isidor. diff,
verb. 432; August. de doctr. Christ. IH 3, 6. Andr. IV 5, 6: cf. Don. Hec. IH 5, 9; Festus 297; Non. 557, 10 Isidor. orig. IX 6, 4; Thes. gloss. s. v. consobrinus. Andr. IV 5, 8^: cf. schol. Bemb. ad h. 1. IV 5, 13: cf. Don. Andr. 1, 13; Diom. I 452, 8 (c. Ter. 1.) Gr. L. IV 262, 28 (c. Ter. 1.); Sacerd. VI 451, 30 (c. Ter. 1.) Andr. IV 5, 14^: cf. Eugr. IV 5, 1; 12. IV 5, 15^ et 16: cf. schol. Bemb. ad h. 1. IV 5, 19^: cf. Don. Ad. IV 5, 39. IV 5, 21: cf. Eugr. Andr. IV 5, 1; 15; schol. Victor. 'Studi 24 et Schlee p. 68. ital.' Andr. IV 5, 22^: cf. schol. Bemb.
Andr.
V V V V V V V V V V V V V V V V
1, l^:
1, 1":
1, 1,
Eugr. Don. Andr. prol. 27 c. adn. 4^: cf. Don. Phorm. H 2, 18. 5 et 6: cf. schol. Victor. Schlee p. 68.
cf. cf. cf.
cf.
1, 9^:
1,
9^
13:
18^:
1, 1, 1,
1,
cf.
1,
62.
5,
13 31 ^.
c.
adn.
v.
Smutnj
116.
15 et 16^:
cf.
cf.
5,
20 et 22
21:
cf.
schol. Victor.
1,
2, 1*:
2, 3*:
cf. V.
cf.
Hahn
1870,
4.
2, 5':
2,
2,
Don. Andr. HI 5, 10. 7^: cf. Serv. Aen. I 714. 12^: cf. Don. Eun. I 2, 18.
APPENDIX.
Andr.
519
3-,
V V
593, 25; 596, 8; Don. IV 380, 30; Pomp. Smith, ^Archaisms of Ter.' 16 sq. Andr. cf. Ps.-Acron ad Hor. serm. I 2, 14^:
2,
14^-*:
cf.
Don. Andr. ni
48;
Ad.
H 3, 7; V 206, 36;
7,
Priac.
al.
v.
7;
Cic. Tusc.
7,
Don. Ad. lU 2, 16; Serv. Aen. I 423; Isid. 38; diff. verb. 296; Thes. gloss. s. v. catus. Andr. 2, 16: cf. Serv. Aen. VI 374 (Cic); Lact. ad Stat. Theb. I 88; Serv. Aen. 612 (c. Ter. 1.); Geo. EI 37 (c. Ter. 1.); Non. 409, 21 (c. Ter. 1.). v. Bartels, De Ter. mem. etc. p. 25. Andr. 2, 27: cf. Serv. Aen. VI 544 (c. Ter. 1.). 2, 29: V. Hahn 1870, 5.
Andr.
orig.
V V
X 247; Xn 2,
2, 14<5-':
cf.
Don. Andr. V 2, 14 c. adn.; Serv. Dan. Geo. IV 444 (c. Ter. 1.); Serv. Aen. I 132; Isid. diff. verb. 217. Andr. V 3, 8^ cf. Serv. Aen. I 502. V 3, ll^: cf. Eugr.
3, 5:
cf.
V V V V V V
3, l^:
3,
cf.
Eugr. ad
h.
1.
c.
adn.
V 4, 9 cf. Don. Andr. IV 1, 24 c. adn. schol. Victor. Schlee p. 68, 'Studi ital.' H 24. Andr. V 4, 16' et 18^: cf. schol. Victor. Schlee p. 68, ^Studi ital.'
V V V V
3, 3,
V.
cf.
Hahn
cf. cf.
4, 4^:
Ter.
1.).
V4,
VHI
73.
;
24.
Andr.
V V V V
4, 4, 4,
4,
1.);
18:
v.
V.
Rabbow
313.
23
XXH
HI
88.
29:
cf.
Serv. Ecl.
EI
1;
Prisc.
(c.
Heaut. prol. 8. Aen. I 149; H 303; XH 618 (c. Ter. 1.). Andr. V Andr. H 4, 5. V Aen. VI 753 (Varro). v. Agahd, VarV ronis ant. rer. div. libri, 112 et 154. Andr. V 4, 35^: v. Kauer, Stud. Vindob. XXH 88. V 4, 36^: cf. schol. Victor. Schlee p. 68, 'Studi ital.' U 24. V 4, 36-: cf. Don. Andr. I 1, 33 ^ Isid. diff. verb. 334;
Ter.
schol. Bemb. 4, 30^: cf. Serv. 4, 34*: cf. Don. 4, 34': cf. Serv.
Agroec. VH 123, 1. Andr. V 4, 36: cf. Don. Eun. V 8, 21. V 4, 37-: cf. Eugr. ad h. 1.; Don. Ad.
2,
VI 238;
Andr.
25, 12; Festus 333. 1. c; Cledon. 45, 28; Pomp. 4, 37*: cf. schol. Victor. 88. V. Kauer, Stud. Vindob. 173, 11; 188, 11.
Isid. orig.
XVI
3, 5;
XXH
520
Andr.
APPENDIX.
4,
38:
s.
cf.
Eugr. ad
1
;
h. 1.;
Festus 330,
7.
v.
Otto, 'Sprich-
Smutny 125. Andr. V 5, 34: cf. Don. Andr. lY 3, 1; Serv. Dan. Ecl. VII 31 Aen. I 73 (c. Ter. Andr. IV 3, 1); Serv. Aen. (c. Ter. 1.); 85; 167; VI 871; Non. 361, 27 (c. Ter. 1.); Cic. de off. HI 28, 4; Sueton. ed. Roth p. 318, 21.
v,
worter'
scirpus
Andr.
Euanth. III 9; Don. Andr. II 1, 1. v. Ritschl, Parerg. 599; Scheidemantel p. 58 adn. Andr. V 6, 14^: v. Ritschl, Parerg. 599 Leo, Tlautin.Forsch.' 35. V 6, 16: cf. Serv. Aen. VI 890.
cf.
;
V 5, V 5, V 5, V 6,
de nat. deor.
1870, 13.
139.
8: 13:
V.
Hahn
Eunuchus.
Eun. praef. II: mantel 44 sq. Eun, praef. 12: 15:
cf.
Ad. praef,
I 1;
De com. VI
4.
v.
Scheide-
Euanth. IV 4. Ad. praef. 15; Euanth. IV 5; De com. VH V. Scheidemantel 33; Rabbow 323, 2; 4. Eun, praef. I 5*: cf. Andr. praef. 11 3; III 6; Ad. et Hec. praef. I 4*; Euanth. IH 1. v. Scheidemantel 31; Rabbow 322, Eun. praef. 16: cf. De com. VI 3; v. Rabbow 32526. ob iocularia etc.] cf. Ad. praef. 16; v. Scheidemantel 28; 39;
cf.
cf.
Rabbow
Eun. praef.
325.
I 6*:
17: 19:
I
Vita Sueton. c. 3; Vita Ambros. extr. Scheidemantel 42 adn. 1; Rabbow 321 sq. v. Scheidemantel 34. cf. Ad. et Hec. praef. I 3 10: cf, De com. VHI 1; v, Scheidemantel 35 sq.;
cf.
V.
Rabbow
Eun. praef.
326.
I 11: v.
Rabbow
326.
IH:
v,
Smutny
101;
Rabbow
Eun.
prol. 1: cf.
3:
184, 15.
cf,
Eun. prol. 4^: cf. Serv. Aen. V409 (Varro de Aen. VI 304 (Varro). Eun. prol. 6^: cf. Don. Phorm. I 2, 6^.
72; cf.
cf.
cf.
1. 1.
XI
fr.
24 Wilm.);
9*:
9^
2,
31; schol.
Bemb.
Heaut.
I 1, 1;
HI
328, 16.
APPENDIX.
Eun.
521
Serv. Aen. I 359; Caper de orthogr. VII 93, 6. Leo, Mus. Rhen. 38, 322, qui in argumenti narratione senariorum vestigia agnovit; Ribbeck, Fragm. com.^ p. 97. De Luscii fragmento v. Ribbeck 1. c; Dziatzko,
V.
AnnaL philoL
I 20.
Eun. proL 11': cf. Don. Eun. I2, 35; schoL Bemb. Eun. prol. 11; Serv. Dan. Aen. I 6; Aen. VUI 71; Serv. EcL I 20; Aen. V 489; VI 766; Porph. ad Hor. c. I 12, 17; Ps.-Acron ad Hor. serm. I 2, 78; I 6, 12; Prisc. IH 193, 13: semper Verg. Aen. I 6 laudatur. Praeterea cf. Schlee p. 95, 11; Don. Hec. III
3,
al.
Eugr. et schol. Bemb. ad h. L coniungenda. 15': cf. Schlee p. 95, 12. 17' et *: cf. Don. Phorm. V 8, 54; Arus. Mess. (Ter. Eun. et Phorm.).
cf.
14^ et
^:
VH
Eun.
prol. 19
v.
cf.
Sabbadini, 'Studi
ital.'
HI
317.
20: 24:
cf.
9 (Ter.). 6;
Eun. IV
5,
l^
schol.
Bemb.;
Eugr. Don. Eun. 11 3, 11; Serv. Aen. V 122 (Ter.); Don. Ars IV 375, 24; Diomed. I 328, 32; Cledon. V 39, 19; Pomp. V 162, 8; Prisc. III 186, 1. v. Scheidemantel 45. Eun. prol. 37': scholiorum series 37', 37*, 38', 38*. 40*: cf. Serv. Dan. Aen. I 158.
32:
cf.
cf.
cf.
cf.
praef.
1,
2.
Don. Andr.
ccttLyiio^a]
prol. 8.
cf.
ta
Eun.
III 6,
10
(Eun. prol. 45
I 1, 1* et ^ cf. QuintiL IX 2, 11 (Ter.); Rhet. 1. m. 43, 32 (Ter.); Charis. I 283, 21. Eun. I 1, l^: cf. Serv. Aen. IX 778; Thes. gloss. s, v. igitur. I 1, 1*: cf. Serv. Aen. IV 534. I 1, l^ V. Kauer, Stud. Vindob. 22, 89.
Eun.
I 1, 2:
cf. cf.
I 1, 3:
I 1,
7;
Non. 256, 9
(Ter.).
(Ter.).
Charis. cf. Helenius Acron ap. lul. Romanum 210, 13 (Ter.); schol. Bemb. (Sall.); Schlee p. 96, 11. Eun. I 1, 6: cf. Festus 116, 32; Thes. glose. s. v. naviter (aliter lul. Romanus Charis. I 207, 1). Eun. I 1, 8*: cf. Don. Andr. I 1, 105. I 1, 9' et cf. Don. Andr. UI 1, 7; Phorm. I 4, 30; schoL Bemb.; Serv. Dan. Aen. II 424; Serv. Aen. VI 216.
,
I 1, 5':
'':
522
Eun.
I 1, 11:
cf. cf.
APPENDIX.
schol.
Bemb.
Eugr. Andr. I 1, 34; Serv. Aen. X 861. cf. Arus. Mess. VII 488, 18. I 1, 15: cf. Varro in libro humanarum (XXII fr. 1 Mirsch) ap. Gellium 125, 1; 15; Isidor. orig. XVIII 1, 11; Thes. gloss.
s.
V.
indutiae; schol.
Bemb.
Eun.
Eun.
ap. lul. Romanum (Charis. I 241, 27). I 1, 22: cf. Serv. Aen. 11 196 (Ter.). I 1, 28*: cf. schol. Bemb. (Verg.); Serv. Dan. Ecl. VI 21. I 1, 291 cf. Don. Andr. I 1, 55 (Sall.). I 1, 31: V. Kauer, Stud. Vindob. 22, 90. I 1, 34: cf. Don. Hec. prol. I 2 (Probus); schol. Bemb.; Serv. et Serv. Dan. Geo. I 151; Thes. gloss. (Lib. gl.) s. v.
:
Don. Andr. II 5, 11; Non. 375, 21. Don. Andr. I 1, 28. I 1, 20: cf. Don. Andr. I 5, 36 (et 50); Eun. V 8, 20; Eugr.; schol. Bemb.; Schlee p. 96, 22 sq.; Serv. Aen. I 135; Prisc. ni 111, 4; 328, 13 sq.; Varro de lat. serm. V (fr. 81 Wilm.)
1,
39;
schol.
Bemb. Heaut.
s.
III
26, 18.
Eun.
Eun.
schol.
Bemb.; Schlee
v.
aliorsum.
I 2, 4: cf. Don. Ad. IV 4, 25; Serv. et Serv. Dan. Geo. 193; Serv. Aen. I 92; EI 308; schol. Bemb.; Isidor. orig. XHE 10, V. Sabbadini, 'Studi ital.' HI 348. 8. Eun. I 2, 5^: cf. Eugr. (quidam); schol. Bemb.; Diomed. I 449, V. Gerstenberg 48. 15.
3,
Eun.
Eun.
I 2,
IX
52"": cf. Don. Andr. I 1, 28; 18; Arus. Mess. VII 499, 27.
Phorm.
I 3, 20;
Quintil.
ad
v. 7.
Aen. IV
93.
v.
Scheidemantel
51.
uero ironiae conuenit] ap. Don. saepius; cf. etiam Don. Ars IV 401, 30; Diom. I 462, 7; Serv. Aen. IV 93; schol. v. Smith, ^Archaisms of Bemb. (Verg.); Schlee p. 97, 12. Terence' etc. Diss. Baltim. 1890, 14. Eun. I 2, 12: cf. Serv. Dan. Geo. I 189; Aen. IX 180; XI 592. 12, 15: V. Sabbadini, 'Studi ital.' III 34849. I 2, 17: cf. Don. Andr. I 5, 19; Ad. IV 7, 11; Hec. IV 3, 3;
schol.
Bemb.
(Verg.).
Eun.
22^: cf. Don. Hec. HI 1, 17; Schlee p. 97, 18. I 2, 24: cf. schol. Bemb.; Isid. difF. verb. 22021. I 2, 25': cf. schol. Bemb.; schol. Bern. in Pers. III 20 Kurz. I 2, 2728: cf. Don. Andr. I 1, 119; IH 1, 11; Phoiin. II
I 2,
Eun.
3, 68. I 2,
32:
cf.
schol.
Bemb.; Schlee
p. 97, 21.
APPENDIX.
Eun. Eun.
I 2, I 2,
523
c. 11
35^:
I 6,
cf.
prol. 11
c.
12, 7 et
serm.
12 (Ter.).
cf.
35*:
schol.
Bemb.;
Don. Eun.
II 2,
59
et
schol.
h.
1.
cf. Don. Hec. IV 3, 1; Serv. Dan. Aen. Non. 240, 1 (Verg.). Eun. I 2, 39^ cf. schol. Bemb. I 2, 46^: cf. Eugr. Eun. I 2, 47. I 2, 47*: iTtLiiov^ eandem figuram habes Don. Eun.
65;
Hec.
V 4, 2;
3, 6.
cf.
Eun.
50^: cf. Don. Eun. 3, 57. I 2, 51*: res pecunia] cf. Don. Ad.
I 2, I 2,
50 ^-
Don. Andr.
I 2,
15 (Plaut.);
32;
2,
12
3, 34.
Eun.
59 ^:
Phorm. n 3, 33. Eun. I 2, 67^ et *: cf. Don. Eun. IV 6, 8; Hec. V 3, 21; schol. Bemb. Heaut. IH 1, 83. Eun. I 2, 68*: cf. Don. Andr. IV 3, 2. I 2, 83*: cf. schol. Bemb. I, 2, 84: cf. Don. Ad. IV 3, 16; schol. Bemb.; Osbom. (Mai
cl.
e. g. Sueton. de gramm. 4. Don. Hec. IV 3, 4; Phorm. V 6, 1. Don. Andr. IV 1, 55 c. adn. Don. Andr. H 1, 21; H 2, 16; Hec.
1,
22;
Eun.
I 2,
85 3
v.
V.
I 2, 87^:
'exhibeat').
Eun.
I 2, 87=^:
;
Bemb.
Eun.
I 2, I 2, I 2, I 2,
I 2, I 2, I 2,
I 2,
I 2, I 2, I 2, I 2,
schol. cf. Don. Andr. prol. 22; HI 4, 17; al. 600. Serv. Aen. 88^ et : cf. Don. Phorm. I 2, 20; schol. Bemb. 88* et : cf. Don. Eun. prol. 3. 9 adn. v. Hahn 88: cf. 85. 91*: cf. Rhet. 1. m. 25, 19; 75, 27. 91*: cf. Don. Eun. II 3, 97; Ad. I 2, 53; HI 2, 52. 92*: cf. Don. Eun. 3, 86; Ad. IV 4, 20. 95* et *: cf. Don. Andr. I 1, 15 c. adn. 97*: cf. schol. Bemb. 98*: cf. 95 c. adn. 109*: cf. schol. Bemb.; Schlee p. 97, 33. 110: cf. schol. Bemb.
111*: cf. Schlee p. 97, 34. 111*: cf. schol. Bemb. 112*: cf. Don. Ad. IV 5, 34; Hec. IH 2, 15. I 2, 115*: cf. Don. Ad. I 2, 29; Phorm. I 3, 3. 12, 118: cf. Euanth. III 4; v. Scheidemantel 52.
I 2, I 2,
524
Eun.
I 2, I 2,
APPENDIX.
122^: cf. Don. Eun. 5, 10; 8, 40. 124: cf. Don. Eun. 11 3, 21 Ad. Il, 15; Serv. Dan. Geo. I 24; Serv. Geo. I 287 (Ter.); Aen. I 567 (Ter.); IV 96 (Ter.);
;
(Ter.).
Eun. n 1, l^: multiloquium et uaniloquium] cf. 11 1, 10 uaniloquium; 11 2, 34 longiloquium II 2, 23 interloquium Hec. v. V 1, 15 tardiloquium Phorm. II 3, 93 multiloquium. Leo, Mus. Rhen. 38, 339 adn. 1. Eun. n 1, l^ V. Kauer, Stud. Vindob. 22, 90.
; ;
;
v.
Sabbadini, 'Studi
ital.'
III
359 Eun. II
1,
lO^:
cf.
Eugr. (Hec).
II 1, IS^: cf. Serv. Aen. IV 9; Charis. 1 101, 17; Thes. gloss. s. V. insomnia. v. Laemmerhirt, prisc. script. locis a
De
Servio allatis 332. Eun. II 1, 14^ et ^: cf. Thes. gloss. s. v. ingratis. II 1, 16: V. Kauer, Stud. Vindob. 22, 82.
II 1, 20 ^: II 1, 21^:
(II
cf. cf.
schol.
Bemb.
2,
Don. Andr. IV
15
c.
adn.;
Eun.
4,
13
Eun.
1, 21). 1,
22:
cf.
n
X
II 1,
1,
24^
243
:
V.
cf.
Bemb.
II 1, 25^ cf. Eugr. et schol. Bemb.; Schlee p. 98, 24; Don. Ad. II 3, 11 ; 8, 16 ; Non. 13, 11 sq. ; Festus P. 71 ; Isid. orig.
s.
v.
decrepitus.
II 2, 1.
4, 5. 3, 1
Eun.
v. Prisc. HI 352, 8. Eugr.; schol. Kauer, Stud. Vindob. 22, 90 sqq. Eun. n 2, 3^: cf. Schlee p. 99, 2. n 2, 3^: dissentiunt Eugr. et schol. Bemb. II 2, 41 cf. Eugr.; schol. Bemb.; Non. 324, 15. v. Sab badini, 'Studi ital.' IH 351; Rabbow 306. Eun. II 2, 4^*: cf. Eugr.; schol. Bemb.; Schlee p. 99, 2; Don. Eun. V 4, 14; Non. 134, 23; Thes. gloss. s. v. abligurrio. Eun. n 2, 5: cf. Eugr.; schol. Bemb.; Schlee p. 99, 5. II 2, 5: cf. schol. Bemb. Heaut. II 3, 53. 2, 6^: cf. Don. Eun. V 1, 17; Hec. IV 4, 21. II 2, 6: cf. Eugr. ad h. 1. et Eun. IV 4, 6; Don. Eun. EI 2, l^:
cf.
:
n n
II 2, l^:
2, 1:
cf.
cf.
Don. Andr. IV
IV Bemb.;
;
n
n
5, 34.
Eun. Eun.
2, 6*:
cf.
schol.
(Sall.).
Bemb.
(Sall.);
c.
Don. Andr.
I 35,
H 2, 28
(Sall.);
Hec. in
2,
21
cf.
2, 7*:
Ps.-Acron ad Hor.
26
(Ter.).
APPENDIX.
Eun.
II 2, 91 et ': III 351.
2,
cf.
525
11;
v.
Don. Hec.
I 1,
Sabbadini, 'Studi
ital.'
Eun.
II 2,
IV
4,
6354
I 11,
Verg. XI 695);
695);
I 12, 19.
28 (Cic; Verg. XI
Eun. II 2, 13^: cf. Don. Andr. I 3, 16; IV 4, 34; Ad. U 1, 50; Hec. I 2, 73; Schlee p. 99, 10. Eun. n 2, 24: cf. Don. Ars IV 371, 22; Acron ap. lul. Roman. Charis. I 201, 3 (Keil et Umpfenbach ad I 2, 46 spectare putant, sed melius huc referenda). Eun. n 2, 252 et : cf. Eugr.; schol. Bemb.; Schlee p. 99, 14; Varro de 1. 1. V 14647; Festus P. 48; Non. 85, 9; Thes.
Eun.
V. cupedinarii. 25^ et 26^ cf. Varro de 1. 1. V 147; Festus P. 125; Isidor. orig. 2, 44; Schlee p. 99, 13; Ps.-Acron ad Hor. serm. II 3, 229; Thes. gloss. s. v. macellum. Eun. II 2, 25^: ab uno auctore profecta videntur esse scholia
gloss.
s.
2,
XV
25',
26^
263,
26^ 26^
Eun. II 2, 26^: cf. Eugr.; schol. Bemb.; Schlee p. 99, 16; Serv. Aen. V 822; Non. 49, 10; Ps.-Acron ad Hor. serm. II 5, 44;
Thes. gloss.
Eun.
357; Plasberg, Mus. Rhen. 54, 638; Lindsay ad Plauti Capt. 896. Eun. II 2, 28 ^- cf. Eugr.; v. Gerstenberg 50. II 2, 29* et 30^: haec cohaerent. 2, 29 '^: cf. Thes. gloss. s. v. famelicus.
2,
n n n n
2,
2,
30^: 30*:
cf. cf.
cf.
2, 30=^:
II 2, 31': cf.
Eugr. Don. Hec. I 2, 54. Don. Phorm. I 2, 73; H 1, 22; 62. Don. Phorm. I 2, 36; schol. Bemb.; Thes.
gloss.
Eun.
II 2, 33^:
2,
cf.
37*:
V.
Eugr.; schol. Bemb.; Schlee p. 99, 23. Szelinski, 'Nachtr. u. Erg. zu Otto, Sprichw.'
;
Eun.
H 2, 38 ^- cf. Don. Eun.IV7, 15; Eugr. (v. Gerstenberg 42) Schlee p. 109, 12; Ps.-Acron ad Hor. serm. I 1, 102; I 2, 12; ep. I 2, 28; Festus P. 165 (Aelius Stilo); Non. 18, 24; Thes. v. Otto, 'Sprichw.* s. v. nebula 4. gloss. 8. V. nebulo. Eun. II 2, 38*: cf. Eugr.; Prisc. H 593, 6. v. Ribbeck, Prol. in Verg. 184; Hagen, Ann. phil. 14, 472; Smith, ^Archaisma of Terence' 25. Eun. II 2, 40^: cf. Schlee p. 100, 2; Don. Ad. 2, 54; Prisc.
p. 22.
Schlee
352.
p. 100, quem
2.
. .
ftpconiae]
.
v.
Sabbadini,
continerej
^quem
526
obtinere'
cessaria.
APPENDIX.
vel
^cui
Eun.
II 2, 40*: cf. Don. Ad. HI 3, 19; II 2, 40^: cf. Prisc. III 148, 3 sq. II 2, 41 cf. Eugr.
:
7, 3.
(Ter.).
II 2, 42^: cf. Don. Eun. IV 5, 9; Ad. II 1, 13; Phorm. I 2, 92. II 2, 43^: cf. II 2, 43*: cf.
2,
2,
45;
Andr.
I 2,
31;
Eun.
Eugr. ad
schol.
v.
42.
Bemb.
43:
cf. Sei-v.
22;
1X26; Porphyr.
ad Hor. serm. II 3, 142; Ps.-Acron ad serm. I 1, 79; App. Probi IV 196, 2627. Eun. II 2, 46^ et 2; cf. Don. Andr. IV 1, 53. II 2, 48: cf. schol. Bemb.; Schlee p. 100, 56. II 2, 49^: cf. Don. Eun. II 3, 40; Hec. IV 1, 14; V 2, 5; Ad. IV 2, 6; IV 6, 1; Festus P. 70; 71; 72; 75; Non. 105, 17;
Isid. orig.
s.
76;
v.
coniungendum cum 52 \
cf.
cf.
3,
II 2, 52^: cf.
53^: II 2, 54^:
2,
Eugr. Don. Eun. prol. 45; Ad. IH 4, 30. Don. Andr. prol. 17; H 1, 24; IV 4, 33; Ad. IH
87;
IV
2, 1;
3, 49.
Eun.
Don. Andr. IH
4, 12.
n 2, n 2,
XI
33.
II 2,
Eugr. ad v. 55. 57^: cf. Schlee p. 100, 8. 57: cf. Serv. Aen. I 669. 58: cf. Don. Andr. EI 4, 23; Phorm.
I 1, 5; Sei-v.
Aen.
V.
Eun.
Bemb.; Aristot., 'A&riv. noX. 42. Don. Eun. I 2, 35; HI 3, 13. II 2, 59: V. Kauer, Stud. Vindob. 22, 91. n 2, 60*: cf. Eugr.; Schlee p. 100, 10; Serv. Aen. IX 373; Serv. Dan. Aen. IX 327. Eun. II 3, 1: cf. App. Probi IV 203, 33. H 3, 3^': plus intulit] a^^riGLv significat, cf. Eun. V
schol.
II 2, 59 2; II 2, 59*: cf.
III
2523.
2,
59^
4, 40.
Eun. II 3, 5^: cf. Serv. Aen. VI 560 (V768); 104; Vin298; Serv. Dan. Aen. VIII 194; Gell. XHI 30, 2; Non. 52, 20; Isid. orig.
XI
Eun.
Eun.
1, 33.
3,
10':
cf.
Bemb. Eun.
4.
II 3, 8;
APPENDIX.
Eun.
527
II 3, 12': cf. TLes. glos8. s. v. flocci fecerim. v. Szelinski, ^Nachtr. u. Erg. zu Otto, Sprichw.' p. 22. Eun. n 3, 13 ^ cf. Serv. Dan. Aen. XII 337; Ps.-Ascon. in Verr. I 29, 17; Isid. orig. X 6; Thes. gloss. s. v. alacer. Eun. n 3, 13^: cf. Velius Longus ap. Anon. Bob. I 556, 22; Prisc. 230, 20; Expl. in Don. IV 491, 28; Caper de orthogr. Vn 107, 7; Serv. et Ti. Don. Aen. V 380; Serv. Aen. VI 685.
Eun.
8.
Eugr.; Don. Ad. III 3, 7; Serv. Aen. 11 375. Don. Aen. IV 336. Don. Andr. III 2, 30; Ad. V 3, 59; Thes. gloss.
Ti.
prorsus. Eun. II 3, 15^: cf. Don. Andr. 1112,30; Hec. Il,35: Ad. 11,46; schol. Bemb. Heaut. I 1, 88; Isid. orig. I 38, 1 (Varro de fr. 79 serm. 1. Wilm.); Thes. gloss. s. v. prosa.
Eun.
n n
II 3,
3,
cf. Quintil. VIH 3, 86. 16': scholiorum series 16, 18*, 19 ^ 3, 16*: cf. Don. Andr. 6, 5; Ad. IV 2, 25.
16^
Smith, 'Archaisms of Terence' 18. n 3, 17^: cf. Don. Andr. H 3, 27; IH 2, 47; HI 5, 7; Hec. III 3, 42; Serv. et Ti. Don. Aen. I 237; Sueton. diff. p. 317 Roth; Isid. diff. verb. 439; Beck, Diff. script. p. 76. Eun. n 3, 19*: cf. Eugr. H 3, 19^ cf. Serv. Aen. I 703; Gell. IV 1, 2; Cledon. V40, 8
II 3,
V.
16^
(Beck, Plinius p. 73). n 3, 20* et *: haec scholia inter se cohaerent. 3 II 3, 21 cf. Don. Eun. I 2, 124; Ad. I 1, 15; Serv. Aen. 567 (Ter.); Serv. Dan. Geo. I 24. Eun. 3, 21*: cf. Don. Andr. I 1, 58 c. adn. 3, 21^: cf. Hor. ep. 12, 19; Petron. 131. II 3, 22^ et *: cf. Serv. Geo. II 89; Aen. VII 1.
Eun.
H n
n 3, n 3, n 3, H 3, n 3, H 3, n 3, H 3,
23^: Graeci] Lacedaemonii scilicet. 23: cf. Ovid. Am. I 5, 21. 23: cf. Eugr.; Non. 489, 21; Prob. cath. IV 23, 26. 24^: cf. Festus 102. 24*: cf. Serv. Aen. I 318. 25: cf. Don. Andr. I 1, 3. 109. 27: cf. Varro de 1. 1. 28: V. Schwind, 'XJhei d. Recht b. Terenz', Progr.
Wirceb. 1901, 77. Eun. n 3, 32: cf. Don. Eun. IH 3, 9*. H 3, 34: cf. Serv. Aen. HI 6; I 178; 323. H 3, 37^: cf. Don. Eun. IV 4, 7; Ad. HI 4, 20; IV 2, 34. v. Don. Eun. IH 3, 2; Serv. Aen. IH 686; Priac. H 61, 20. Ribbeck, proleg. in Verg. p. 184. Eun. n 3, 40^: cf. Thes. gloss. s. v. liqueo; Ps.-Ascon. in divin.
11, 24.
528
Eun.
APPENDIX.
n
n
3,
40^:
cf.
II 3, 42^: V.
3,
42^:
V.
': cf. schol. Bemb.; Verrius Flaccus ap. Charis. I 103: Serv. Ecl. 11 34; Agroec. de orthogr. YII 116, 5 (= Beda 277, 26); Isid. orig. XI 1, 50; diff. verb. 336; diff. rer. 58; Thes. gloss. s. vv. labium et labrum. Eun. 3, 45^: cf. Don. Eun. 8, 29; Servius Aen. 784; YII 1 (= Ti. Don.); Festus P. 114. 731 (= Ti. Don.); 332;
Eun. E 2, 49^ c. adn. Scheidemantel 70. Scheidemantel 71; Rabbow 307. Eugr.
V XH
s.
Eun. Eun.
3,
50^ et
51^: 52^:
'^:
cf.
Don. Eun.
3,
72; Ad. II
2,
39; Hec.
2, 30.
n n
3,
cf. cf.
Thes. gloss.
v.
recte.
3, 9;
3,
Don. Phorm. IV
Thes. gloss.
s. v.
com-
modum.
Eun. n 3, 57: cf. schol. Bemb.; Serv. Dan. Aen. II 233; Serv. Aen. VI 218 (Ter.); Comm. Bern. in Lucan. E 23 (Ter.). Eun. II 3, 59^: v. Hahn H 8. n 3, 61^: cf. Don. Eun. H 3, 76^; Phorm. H 3, 43. n 3, 66^: cf. Serv. Aen. VI 497 (Ter.); Agroec. VH 119, 2 Eun. n 3, 66*: cf. Eugr.; Isid. orig. XI 2, 18; 28 (Ter.). Kauer, Stud. Vindob. 22, 92. Eun. H 3, 67: V. Heraeus, Arch. lexic. lat. XH 267. H 3, 76^ et : cf. Don. Eun. IV 2, 12. H 3, 76^: cf. Don. Eun. H 3, 61 V
, ,
(Ter.).
v.
3, 5, 66.
n n n H
n
3,
3,
3,
cf.
Eugr. Don. Eun. IV 4, 11; Ad. IV 4, 26. Don. Eun. H 2, 35. Don. Eun. V 1, 20; V 2, 5; Ad. IH
2,
52;
IV
v.
3, 88: cf. Festus 230, 14 (Plaut. Epid. IV 2, 22). Otto, 'Sprichw.' s. v. plaustrum. Eun. 3, 90^: cf. Eugr. 2, 4; v. Otto, 'Sprichw.' 3, 90^: cf. Don. Phorm.
Eun.
s.
n n n
v.
interere.
Eun.
3,
gitium.
Eun.
n H n H H H
3,
3, 3, 3, 3, 3,
Serv. Dan. Aen. E 124; Thes. gloss. Heraeus, Arch. lex. lat. XH 263 adn. 91^: cf. Thes. gloss. s. v. fraglantem. 91^: coniungenda scholia 91 ^ 91^ 92, 96 ^ 93: cf. Thes. gloss. s. v. despicata. 97 ^: cf. Don. Ad. IH 2, 52.
91 ^:
cf.
s.
v.
fla-
V.
98:
99:
cf.
cf.
Don. Andr.
3,
10;
al.
APPENDIX.
Eun.
, ,
529
Aen. I 121; Serv. Dan. Aen. XII 651. 1, 10: cf. Serv. Aen. I 35 (Ter.); Charis. 1 106, 12; Diom. I 327, 1213; Prob. de nom. IV 209, 9 sq. (Beck, Plinius p. 76); Prisc. E 147, 2 (Ter.); Explan. in Don. IV 572, 12 (Ter.); Consent. V 348, 24 (Ter.); Porph. (Ps.-Acron) ad Hor. serm. I 10, 3; Non. 223, 9 (Ter.); Schlee p. 102, 6. Eun. 1, 11: cf. Schol. Bemb.; Schlee p. 102, 6; Serv. Aen. I
1,
m m m m m m m m m
1, l^: 1, l^:
1, 2:
cf.
cf. cf.
Eugr. Don. ad
v. 20.
1,
1,
I 1, 2.
2, 2;
IV
7,
36; Ad.
2, 2.
1, y-:
1, 6:
Eugr.
V.
Hahn
I 7.
9: cf. Serv.
676; VI 66.
1,
1,
11*: cf. Non. 318, 11 (Ter., ubi 'habes' supplendum). 12: ^drccLov] cf. Thes. gloss. s. v. nebulo (Ter. Eun.
7, 15).
1, 1,
V.
cf.
Rabbow
schol.
309.
;
Bemb.
Thes. gloss.
s.
vv.
exspuo et
1, 1,
cf.
cf.
p. 126, 30;
Thes.
gloss.
s.
elegans.
cf.
cf. cf.
1,
1,
20: 22:
23:
2,
40: Ad.
(Ter.);
IV
5, 64.
1,
Serv. Geo. I 57
Plinius n. h.
Vm
27; 32.
1,
1,
1, 1,
ad Hor.
orig.
Eun.
XX
Serv. Aen. I 140. Don. Phorm. I 2, 18. cf. Don. Andr. IV 3, 8cf. Varro de 1. 1. \TI 84; Porphyr. et Ps.-Acron H 11, 21; Festus 330, 4; Festus P. 331, 1; Isidor.
cf. cf.
7, 1.
34: palpitare GyiuigsLv] cf. Thes. gloss. s. v. palpito. 1, 36: cf. Eugr.; schol. Bemb.; Schlee p. 102, 17; Plin. V. Otto, 'Sprichw.' s. v. lepus 3. n. h. 218. J, 37*: cf. Isid. orig. X 96. 1, 38: adagia] cf. Festus P. 12, 12. .. 1, 42: cf. Eugr.; schol. Bemb. .. 1, 47: cf. Prisc. HI 82, 21. ., 5, 52; Serv. Aen. 2, 19; Eun. 1, 50: cf. Don. Andr.
714.
1,
55:
cf.
2,
28 (Ter. Eun.
1, 10).
1,
58:
cf.
rec.
IV
1 (Ter.).
Donati coium.
Wessner.
34
530
APPENDIX.
III 1, 62^:
1,
cf.
cf. cf.
m m m Phorm. V Eun. m m
..
Eun.
Don. Andr. HI
Eugr. Euanth.
1,
16;
IV
2, 29.
62^:
2, l^: 2, 1*:
8 et 4.
cf.
schol.
Bemb.
(Verg.);
Don.Hec.mi,39
(Verg.);
1, 8.
cf. cf.
2, 2: 2, 31;
Don. Eun. IH
398; Thes. gloss. s. v. basium; script. 41; V. Annal. philol. suppl. 19 (1893), 45. Eun. 2, 4: cf. Don. Eun. 5, 161
Isid. diff. verb.
Beck,
Diff.
m m m m m m m m m Eun. m
..
2,
4^
cf. cf.
cf.
Schlee
p. 103, 5.
2, 5^:
Eugr.
Serv. Aen.
2, 13^:
2,
2, 2, 2, 2,
IV 56;
Ser.
Dan. Aen.
31.
cf. cf.
Eugr.
schol. schol.
Bemb.
cf.
cf.
cf.
286, 11.
Bemb.
v. 27.
Eugr. ad
schol. 18
cum
27* arte
2,
cf.
IV 293
Eun.
2,
(Ter.);
Eugr.; Serv. Aen. I 647 (Ter.); Serv. Dan. Geo. Aen. IV 480 (Ter.).
II 1, 3; Serv.
cf.
Eugr. m Don. Andr. Aen. VII = = non] m Thes. Don. Ad. m Phorm. Eun. m Bemb. Don. Andr. l,45(Verg.) adn. Eun. m Don. Bemb. Eun. Dan. Aen. Aen. X 133 289; Eun. m Don. Andr. m Don. Andr. Eugr. 292 m 293 Bemb.; 298; 299 X 243 Eun. m 290; 348 m Eun. m m m Eugr. m 31^ idem utriusque adnotationis m Non. 'Sprichw.' flamma Eun. m Eugr. ad m Schlee 88 86 m 1*-*: Nencini, De eiusque adn. Eun. m Don.Eun.IV7,14; Thes.gloss.s.v.nimirum.
18^: cf. 2, 19^: vix
2,
III 2, 18:
cf.
289.
difficile]
;
cf.
2,
12
gloss. II 3, 26.
s.
v.
vix;
20*:
cf.
schol.
(Verg.);
c.
2,
21*:
I
cf.
et schol.
II 1,
24;
Serv.
Serv.
(Ter.).
cf.
11 2, 7.
cf.
I 1, 7.
cf.
cf.
schol.
Fest.
et
Fest. P.
et
Isid. orig.
cf.
(Ter.).
2,
25":
Fest.
1.
c.
et
455, 5;
16, 25.
cf.
cf.
2,
2,
Serv. Ecl.
8.
2,
et
*:
auctor.
2,
cf.
Lucil. ap.
138, 18;
v.
Otto,
s.
V.
5.
2,
2,
v. 44.
p. 103, 25.
3,
V.
Ter.
font.
sq.;
1.
3,
1* extr.:
cf.
APPENDIX.
Eun.
.,
531
22, 2.
III 3, 1* et 2^: v. Kauer, Stud. Vindob. III 3, 2^: cf. Don. Eun. II 3, 37 c. adn. 3, 7^: cf. Eugr.
m
fr.
in
3, 9^:
cf Serv. Aen.
VE
rer.
hum. XXII
m m Eun. m m m m
Eun.
5,
Dig.
IV
3,
3, 1.
cf.
12: 3, 16:
c.
schol. schol.
cf.
3^
adn.
19: 21: 29*: 31^:
cf. cf. cf. cf.
3, 3, 3, 3,
Thes. gloss.
v.
intendo.
.,
Schlee
p. 104, 12.
.,
III 3,
31
8
:
cf.
59, 25;
Pomp.
Don. Eun. IV 6, 25^ Hec. II 2, 31*. Don. Ars IV 338, 16 (de verbo); Cledon.
231, 36.
m Eun. m Schlee m Don. Andr. 26; Ad. 15 Smith, 'Archaisms of Eun. m Aen. 129; X 63; Non. pere vocem] Vergilianum, Aen. Eun. m cf Eugr.; Schlee m Aen. m Bemb.; Don. Ad. m ^ 26 Geo. 387; Non.
:
Eun. III 4, 1*: ut apud Menandrum] v. Fabia, 'Les prologues de Terence' 97 adn. 1; Nencini 1. c. 93 sq. Eun. III 4, 2*: cf. Diomed. I 362, 6 (Ter.). tres ordines scholiorum continui: 4*, 4', 5 ., 4, 4^sqq.
Ql
q2
g3 U4 Q 4, 8'et *: cf.
5, 1:
cf.
I 96,
II
382, 25.
rum-
11 129.
p. 105, 3.
., .,
5, 3-: 5, 6^:
cf.
cf.
5,
7 et
697.
I
I 2, 33.
32,
(Ter., Verg.);
Fest. P. 96, 7;
III 5,
11 ^
Phin. III 5, 9*: cf. schol. Bemb. ,. 5, 9: cf. Don. Andr. I 1, 129.
..
m m
5,
10*:
figurate]
cf.
cf.
Don. Eun.
prol.
45
'tc5
aTztxi-
611(5
'.
Eun.
ril 5, 12*:
8, 18.
m m
III 5, 15: V.
5, 17^ 5, 18^:
Rabbow
cf.
cf. cf.
cf.
III 1, 18.
1,
7.
18
c.
adn.; Gell. XI
2, 3.
III 5, 22':
m5, m m m Eun. m
5,
29:
Don. Eun. IV 7, 36; V 8, 33. 34*: cf. Don. Eun. II 2, 6 c. adn. cf. Schlee p. 105, 11; Thes. gloss. 5, 35": clavis et in conclavi (Ter.). 5, 38*: cf. Don. Ad. V4,5; Phorm. prol. 18;
5, 30':
cf.
s.
vv. con-
Sei-v.
Aeu.
34*
532
APPENDIX.
XII 680; Arus. Mess. VH 474, 20; v. Smith, ^Archaisms of Terence' 13. Eun. in 5, 39^: cf. Thes. gloss. s. v. impendio; v. Goetz, 'Der Liber glossarum' 67. Eun. in 5, 41^ et ^: cf. Eugr.; Ps.-Acron ad Hor. serm. I 2, 83
(Ter.).
Eun.
m
in
5, 42=^:
5,
cf.
44*:
V.
b.
Terenz, Progr.
Wirceb. 1901, 73 adn. Eun. in 5, 45^: cf. Eugr.; Don. Phorm. in 5, 46^: cf. Serv. Aen. XI 1. in 5, 48^: cf. Serv. Aen. H 67.
I 2, 52.
ni ni
5, 5,
50^: 51:
cf. cf.
Eugr.;
Don. Ad. lE
Eun.
VH
5,
52:
cf.
Don. Eun.
cf.
III 1,
50 ^
c.
1115,53--'':
Serv. Aen.
14, 2.
XH
cf.
Eugr.;
schol.
Bemb.;
120 (Ter.);
XV
Eun. ni
in
5, 5, 56:
357.
56*:
5,
5,
Schlee p. 105, 29. "^uoluptatem' (sic cod. T) scribendum erat; v. Dziatzko, 'Deutsche Litt.-Zeit.' 1896, 843. 58: cf. Eugr.; Schlee p. 105, 30. 59^: V. Szelinski, *"Nachtr. u. Erg. zu Otto, Sprichw.'
60^:
cf.
^:
p. 22.
5,
5,
et
5, 60^^:
cf.
Schlee 1. c. " c. adn. cf. Don. Eun. IV 7, 46schol. Bemb.; Schlee p. 105, 31.
Eun. IV
1,
4^: cf.
cf.
Don. Eun.
Serv. Aen.
2,
c.
adn.
1, lO^: Vj[uia non est apud militem' Hartman 101 cum Westerhovio. Eun. IV 1, 12: v. Kauer, Stud. Vindob. 22, 93. Serv. 5, 50; IV 1, 12^: cf. Don. Eun. IV 7, 27^; Hec. Aen. n 657. Eun. IV 1, 12: cf. Serv. Dan. Aen. XH 533. IV 2, 1*: cf. Serv. Aen. VH 30 (Ter.). IV 2, 4: cf. Serv. Aen. VI 332. IV 2, 7^-2. cf. Serv. Aen. IX 377 (Ter.); Prisc. IH 514, 25
IV IV IV
1, 8^1,
VI 160;
Isid. orig.
VI
8, 3.
lO^
cf.
Eugr.
Eun. IV
c.
(Ter.); Thes. gloss. s. v. diverticulum. 2, 9*: sunt autem qui etc.] cf. schol.
9^
v.
IV
2, 12*:
cf.
Eugr.; Schlee
I 13, 16 (Ter.).
p. 106, 10;
Phorphyr. ad Hor.
s.
V.
Otto, 'Sprichw.'
linea
3.
APPENDIX.
Eun. IV
533
2, 7 (Plaut.); Hec. UI 1, 40 2, 14: cf. Don. Ad. (Plaut.); Phorm. 11 1, 54 (Plaut.). Eun. IV 2, 14: cf. Don. Hec. IH 3, 5; Phorm. I 4, 27; Serv. Ecl. VI 20; Isid. diff. verb. 554.
3, l^ et *: cf. Serv. Aen. 352; Isid. orig. X 254; ditf. verb. 507 (Ter.); Sueton. diff. 318, 29 Roth; Beck, Diff. script. 82; Thes. gloss. s. vv. sceleratus, scelerosus, scelestus. Eun. IV 3, l'^: cum 3^ coniungendum.
Eun. IV
IV IV
^qui
3, 2: 3, 3^:
cf. Don. Eun. IH 5, 38- c. adn. ad explicandam uenerem] cf. Don. Eun. V8,
49'*
non
Eun. IV
IV
facile explicet uenerem'. 3, 6^ cf. Serv. et Serv. Dan. I 688; 3, 7^: cf. Eugr.; Schlee p. 106, 19;
v. gloss. s. V. absente nobis. 14; Birt, Mus. Rhen. 51, 248. Eun. IV 3, 8: cf. Thes. gloss. s. v. festino.
Non. 32, 32 (Ter.). Non. 76, 15; Thes. Smith, ^Archaisms of Ter.'
IV 3, 11: cf. Don. Ad. V 3, 21; Phoi-m. V 8, 33 (Verg.); Don. Ars IV 394, 2 (Verg.); Diom. I 440, 16 sq. (Verg.); 454, 8 (Verg.); Prisc. IH 187, 12 sq. (Verg.); Serv. Aen. 1 120; I 573 v. Smith 1. c. 15; Serv. Dan. (Ter.) et Ti. Don. Aen. I 673. Kauer, Stud. Vindob. 22, 93. Eun. IV 3, 13^: cf. schol. Bemb.; Gell. X 23, 1; Don. Andr. I 4,
c.
adn.
Eun. IV
cf. Schlee p. 106, 25; Fest. 157, 11; Isid. diff. 3, 14*: verb. 457; Diff. Gr. L. 520, 23: Beck, Diff. script. 74; Thes. gloss. s. v. monstrum.
VH
c.
Eun. IV
3, 3,
18 ^:
cf.
cf.
Schlee
1.
IV IV IV IV IV IV IV IV
Eun. IV
4,
21^: 3, 25^:
4,
Eugr. cf. Don. Phorm. V 1, 17. 2: cf. Schlee p. 106, 32 (Plaut.). Eugr. Eugr. Eugr.; Don. Eun. H Don. Eun. H 3, 37.
2,
c.
adn.; Eun.
HI
5, 34.
scholiasta
cf.
Doriam
(Eun.) et
Dorionem (Phorm.)
confimdit.
4,
1011:
schol.
Bemb.; Don. Eun. HS, 83; Ad. IV GeU. XX 6; Prisc. IH 8, 21 (Ter.): v. Smith, 'Archaisms of Terence'
12; 27.
Eun. IV
IV
Andr.
1,
58;
Eun. IV
7, 293.
Eun. IV
IV
de
4,
1. 1.
20' v. Dziatzko, Annal. philol. suppl. X 690. 21 et =: cf. schol. Bemb.; Schlee p. 107, 9; Varro V 62; de re rust. I 23, 5; Fest. 375, 21; Fest. P. 377, 8;
:
534
APPENDIX.
Non. 189, 15 (Varro); Serv. Aen. III 31; Porph. et Ps.-Acron ad Hor. ep. 12, 7 (Ter.); Isid. orig. 7, 3 (cf. Varro de 1. 1. Vn36); August. de dial. 6; Thes. gloss. s. vv. viere et vietus. Eun. IV 4, 21^: cf. Don. Andr. prol. 6.
Vm
IV 4, 21^: uetus] cf. Thes. gloss. s. v. vetulus. ueternosus] cf. Schlee p. 107, 10; Serv. Geo. I 124 (hic Vergili versus laudatur ab Eugr. et in schol. Bemb.); Festus P. 369,9; Thes. gloss. s. vv. vetemosus et vetemum. Eun. IV 4, 22^: v. Koenighoff, progr. Aquisgr. 1845, 16 sqq. Rabait autem stellionem etc.] cf. Thes. gloes. s. v. bow 318. stellio; Fest. 313, 13; Isid. orig. XII 4, 38. yalfi mustella] cf. Thes. gloss. s. v. mustela. yalscatTig] v. Nencini, "^De Ter. eiusque font.' 98 adn. 1.
Eun. IV
4,
22^:
edisionum]
liasta,
non
liquet; traditam
^Helenium' Parrhasius, '"Acronem' Smutny, ^Aelium Stilonem' Koenighoff, 'Suetonium' (ap. Ugutionem ^Sindonius' audit, cf. Schanz, Herm. 30, 417) Wehle; possis etiam
docti:
de Isidoro cogitare (^esidorus' e. g. in glossis legitur), at nihil tale apud Hispalensem exstat. Ad codicis lectionem proxime accedit quod Schoell proposuit ^ AiSiaiov''
Deteriorum librorum et editionis principis me(aedesion). moriae Cedesionem' vel ^adesionem') nuUa fides inest.
lentiginosi] cf. schol. Bemb. Eun. rV 4, 24^: cf. schol. Bemb. sed IV 4, 27*: haec Plautina sunt nugis] vix potest esse dubium, quin haec
.
oarent Plautinis
ad Menaechm. IV 2,
I 1, 2*; 2; I 2, 13=^. schol. Bemb. c. Umpfenbachii adn.; Serv. Aen. 493; Serv. Dan. Aen. XI 141; Prisc. ni 80, 30 (Ter.). Eun. IV 4, 31: cf. Serv. comm. in Don. IV 442, 2; Pomp. 269, 34; Charis. I 232, 33 (ex Palaem.); Prisc. II 594, 15 (Beck, Plin. 33); 596, 10 (Don.).
IV
4,
30:
cf.
Eun. IV
cf. Eugr. cf. Don. Eun. 1, 2*; Ad. IH 4, 12; Serv. Aen. XI 392. Eun. IV 4, 37*: cf. Eugr. ad v. 36. ad 48* (alio pacto etc.) simi IV 4, 43-: cf. 47* et 49. lem adnotationem atque Eugi-aphius exhibet ('haec secum') desiderari monet Smutny 136. Eun. IV 4, 44*: cf. Don. Ad. I 1, 46; Serv. Aen. IV 534; Serv. Dan. Geo. IH 138. Eun. IV 4, 45*: cf. Don. Ad. prol. 4; Serv. Aen. IV 20.
4,
35:
IV
4,
47 * et 48
*
:
cf.
Schlee
p. 107,
1920.
v.
supra ad 43*.
APPENDIX.
Eun. IV 4, 53^ et ^- praeter Don. Eun. II 2, 3 et Hec. I Don. Ad. ni 3, 28^ et -, ubi et 'jtagiXyiov tertium' et
figura'.
1,
535
1
cf.
V.
:
Hahn
II
'rnfjGig
6.
Eun. IV 4, 533 cf. Don. Eun. 11 2, 15^ IV 4, 54'; Porph. ad Hor. ep. I 11, 28; 12, 19; Comm. Bem. in Lucan. I 98. p]un. IV 4, 54: cohaerent inter se scholia 1 et 2 et 5; schol. 3 fortasse olim coniunctum erat ciim scholio 53'. v. Otto,
s.
v.
scire
1.
cf.
,,
rV IV IV IV
5, l^:
V.
Don. Ai-s IV 379, 29; Diom. I 370, 35. Scheidemantel 72. Don. Andi-. I 3, 6; Eun. prol. 24.
Serv. Geo. II 94 (Ter. v.
cf.
3).
Academicos] Arcesilaum
Eun. IV
c.
5, 6^: 5, 6':
cf.
Eugr.; Schlee
5,
15
adn.
Eun. IV
IV
177
Eun. IV
., ., .,
Otto, 'Sprichw.' s. v. Venus. Don. Ars IV 400, 7 (Ter.); Serv. Dan. Aen. I (metonymia; contra Serv. Aen. I 724: synecdoche); al. 103. cf. Schlee p. 107, 32; schol. Veron. Aen. 5, 8^:
v. 5, 6^:
cf.
IV IV IV
ticus
5, 9^-
5,
c.
adn.
22.
5, 10':
(cf.
personarum leges parum custoditas notat criEuanth. III 4); similiter Andr. IV 5, 13 (cf. Euanth.
cf.
III 5).
Eun. IV
5, 12*:
6, 1': 6, 2*: 6, 8': 6, 8*:
:
Don. Eun. I 2, 67 c. adn. cf. Schlee p. 108, 4. 6, 9 Thes. gloss, s. v. ruscus, ubi 6, 16': riscus] cf. Eugr. legitur ^ruscum (riscum: Goetz) dermatinos filax'. Eun. IV 6, 18: cf. Serv. Aen. IV 72; Isid. orig. X 103; Thes.
cf.
;
IV IV IV IV IV IV
cf. cf.
cf.
33.
schol.
Bemb.
formidulosus. cf. Schlee p. 108, 24. IV 6, 25: cf. Eugr.; Explan. in Don. IV 543, Beda VH 291 21. Eun. IV 6, 25*: cf. Don. Eun. IH 3, 31* c. adn.
gloss.
s.
v.
Eun. IV
6,
24 ^-
(Ter.)
.,
.,
IV IV IV
3, 5.
7, l^:
cf.
Don. Eun.
7, 1.
7, 2: 7, 6':
cf.
cf.
Serv. Aen. VII 614; VHI 1; Isid. orig. IX 3, 54. Serv. Aen. XI 870; Isid. orig. IX 3, 50;
*:
XVm
Eun. IV
cf. Serv. Aen. 199; UI 183; Sacerd. VI 458 36, 14; v. Smith, 'Archaisms of Ter.' 11.
536
Eun. IV
APPENDIX.
7, lO^ cf. Eugr.; Schlee p. 109, 10; Serv. Aen. II 711; VI 402; Non. 387, 29. Eun. IV 7, ll^: cf. Eugr. Thes. gloss. s. v. principium. IV 7, 12*: cf. Thes. gloss. s. vv. in loco et oportune. IV 7, 13^: cf. Eugr. ad v. 11. IV 7, 13-: cf. Plut. Pyrrh. 8; Cicero ad fam. 9, 25; Li^dus
;
35, 14.
Eun. IV
,,
5,
rV IV IV IV IV IV IV IV IV IV
1.
cf. cf.
Don. Eun. EI
3, 2.
cf.
cf. cf.
20^
cf.
Don. Eun. V 8, 341 Don. Ad. IV 2, 11; Thes. gloss. Don. Ad. IH 3, 45 (Plaut.). Don Andr. III 3, 1 c. adn.
II 2,
38
s.
c.
adn.
v.
irruo.
22^: cf. Eugr. 7, 22*: cf. Don. Eun. III 3, 16 c. adn. 7, 26-: cf. Don. Hec. IH 5, 52. 7, 27*: et est anoaicoTtriOig etc.] cf. Eugr.
7,
29 ^:
cf.
Don. Andr.
I 1, 58;
Eun. IV
4,
18;
Ad. IH
Eun. IV
cf. Eugr. ad v. 30. 7, 32 IV 7, 35*: scholia 32*, 35^ 36^ inter se cohaerent. IV 7, 35: cf. Cledon. V 18, 9; 26; Pomp. V 225, 11 (ap. utrumque laudatur Ter. Hec. IH 5, 45, ubi nihil adnotavit
Donatus).
Eun. IV
7, 7,
7,
35^et
36: 36^:
^:
cf.
Eugr.
20.
p. 109, 22. Serv. Geo. IV 345 (Don.); Aen. VI 4; 568; 91; XI 515; Non. 310, 11. Eun. IV 7, 39^: cf. Non. 310, 8; 453, 24. IV 7, 41*: cf. Schlee p. 109, 23. IV 7, 43: cf. Don. Eun. IV 2, 4. IV 7, 44^: cf. Serv. Aen. XII 844. IV 7, 45*: cf. Charis. I 188, 13 (ex Palaem.); Prisc. II 269, 10 (Ter.); 310, 2 (Ter.); Prob. cath. IV 25, 8 (Ter.). Eun. IV 7, 46*: cf. Schlee p. 109, 26; Don. Eun. III 5, 60; Ad. 9, 2; Varro de 1. 1. 104; Prisc. II 121, 10. Serv. Eun. IV 7, 46: cf. Don. Ad. 8, 27; Phorm. II 2, 18; Aen. I 178; Ecl. VI 54; Isid. orig. XII 1, 37; XVII 6, 23; difF. verb. 247; Thes. gloss. s. vv. frumentum, fructus, ructa.
7, 7,
cf.
IV IV IV IV IV
7,
36^
39: 39*:
Bemb.; Schlee p. 109, Don. Eun. EI 5, 30 c. adu. Don. Eun. III 1, 5^ c. adn.
schol.
Schlee
cf.
Eun.
V V
1, 2*: 1, 4*:
cf.
Don. Eun. IV
schol.
4,
35
c.
adn.
I
cf.
Bemb. Heaut.
1,
33;
Beck,
Diff.
script. 46.
APPENDIX.
Eun.
537
45^ cf. Prisc. n 228, 29 (Ter.). 501-: cf. Eugr.; Don. Phorm. H 1, 25; v. Hahn H 7. 55: cf. Don. Hec. IH 1, 26; al. 60 ^: cf. schol. Bemb.; Serv. Geo. HI 98; Aen. XI 736. dabit etc.] cf. Eugr.; Don. Eun. H 3, 10 (Verg.); Ad. HI 4, 4 (Verg.); Serv. Dan. Aen. XI 482; XH 453. Eun. V 2, 60: fortasse interpolatum ex Don. Ad. V 3, 57. 2, 66: cf. Thes. gloss. s. v. optime.
V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V
1 1 1
131: cf. Schlee p. 109, 31. 16: V. Otto, ^Sprichw.' s. v. lupus 5. 20: cf. Don. Eun. 2, 5; Ad. III 2, 52;
23:
11: 13: 20; 20: 20^:
V.
6: cf.
cf.
V IV 5, 66. Studemund, Ann. philol. 1868, 568 adn. 15. schol. Bemb. Don. Ad. IV 2, 39 c. adn.
;
Eugr. cf. Don. Phorm. I 4, 47. cf. Don. Eun. IV 3, 6; IV cf. Serv. Aen. III 233. cf. schol. Bemb. Heaut. II
6, 2.
3, 49.
(Sall. hist.).
37: V. Hahn I 7. 39: cf. Don. Eun. 2, 28^; v. Rabbow 313. 41: cf. Serv. Aen. I 567. 45 1 cf. Sei-v. et Serv. Dan. Aen. XII 316.
2, 2,
Eugr. 3, 1: cf. Eugr. 3, 2: cf. Schlee p. 110, 21. 3, 3^: cf. Don. Eun. IV 7, 25. 3,4^: cf. Serv. Aen. IV 641. 3, 9': cf. Schlee p. 110, 23. 3, 10- cf. Eugr.; Schlee p. 110, 24. 3, 11: cf. Eugr.; Don. Eun. I '2, 115; 123. 4, 2: cf. Don. Eun. I 2, 47 c. adn. 4, 4': cf. Non. 269, 22; Thes. gloss. s. V. conficio.
;
68^: 69*:
cf.
Don. Andr. IH
2,
41; Ad.
IV
5, 51.
cf.
4, 4' et ^: coniungenda. 4, 8: cf. Eugr.; Schlee p. 111, 3. 4, 12^: cf. Schlee p. 111, 5.
4, 13:
cf.
Don. Eun.
II 1,
21
c.
adn.;
Serv. Aen.
IV 31
Eun. V 4, 14: cf. Eugi*.; schol. Bemb. Schlee p. 111, 6; Don. Eun. II 2, 4* c. adn. Eun. V 4, 21: cf. Eugi'. V 4, 21*: cf. Serv. Aen. II 55 (Sall.): Serv. Dan. Aen. II 502 216; Serv. Aen. IV 195. (Ter.); Eun. V 4, 241 cf. Eugr.; Schlee p. 111, 12; Don. Eun. V 6, 21.
(Ter.).
538
APPENDIX.
APPENDIX.
Eun.
539
V 8, 15^ et -: v. Usener, 'Ein altes Lehrgeb. der Philol.' attribuntur etc.J (Nunt. acad. Mon. 1892) 609, adn. 2 extr. cf. Rhet. 1. m. 214, 5. cf. Schlee p. 112, 30; Don. Eun. III 5, 12 c. adn. Eun. 8, 18^: v. Hahn 11 10. Eun. 8, 20: cf. Don. Eun. I 1, 20 c. adn. 8, 21: cf. Don. Andr. V 4, 36.
cf. Eugr. cf Eugr.; Serv. Ecl. VIII 43 (Ter.). 8, 25*: t cum enigeri] fort. 'communicetur'. 8, 27*-^: cf. Eugr.; Serv. Dan. Aen. II 269; Comm. Bern. in Lucan. V 111; Isid. orig. VI 19, 2627; diff. verb. 170;
V V V V V V V
8, 23^: 8, 23:
VU
524, 16; Beck, Diff. script. 53. Non. 67, 28 (Varro); Festus 198, 11; uir fortis etc.] cf. Isid. orig. IX 3, 41.
cf.
Eugr. Ps.-Quintil. declam. passim. Eun. V 8, 28: v. Otto, 'Sprichw.' s. w. sursum, dignus, ultro, sursum deorsum] Eun. II 2, 27; digna praesens, velle 1. indigna] Verg. Aen. XII 811; cf. Serv. Euu. V 8, 29*: cf. Eugr.; Schlee p. 113, 3; Don. Eun. II 3, 45* c. adn. Eun. V 8, 30*: cf. Eugr. V 8, 30^ cf. Don. Phorm. II 2, 4; Serv. Aen. II 234.
V V V V V V V
32: cf. Prisc. II 379, 2 sq.; 384, 2; 400, 10. 34: cf Don. Eun. IV 7, 15. 4, 20. 8, 36*: cf. Don. Andr. IV 5, 22; Hec. 8, 40*: cf. Don. Eun. I 2, 122 c. adn. 8, 41: cf. Serv. Aen. XI 411. 8, 42sqq.: v. Rabbow 312. 8, 42: cf. Eugr. Eun. II 2, 37; Porph. et Ps.-Acron ad
8, 8,
Eun.
444; Non. 32, 23; Thes. gloss. s. v. rivalis. uideatur' propter d^oioriXsvrov (^uident') primo excidisse, deinde in margine suppleta, postremo falso loco videntur esse inserta. Corruptela 'ut hoc ipfo Hor.
a.
p.
8,
nuUo negotio
9; Eun.
V V V
cf.
Don. Andr. IV
2; Hec. III 5,
8.
1,
6;
Phorm.
I 2,
3,
1,
v.
cf. cf.
Don. Andr.
2,
34;
Serv. Aen.
247 (Ter.
Don. Eun. V 4, 13 c. adn. Non. 33, 12. 8, 49^: cf. Serv. Aen. I 47. 8, 49 et *<>: cf. Varro de 1. 1. VI 55; VII 36; Serv. Aen. VII 47; Serv. Dan. Aen. VIII 314; Isid. orig. IX 87; X 104;
cf. cf.
V V V V
540
diff.
APPENDIX.
verb. 500;
8, 49': 8, 52^:
cf.
Agahd, Varron.
Eun.
Eugr. (Verg.); schol. Bemb. (Verg.); Schlee 353 (Ter.); Vin 177; p. 113, 7; Serv. et Ti. Don. Aen. Non. 240, 7 (Ter.); Ps.-Acron ad Hor. serm. 11 8, 67 (Verg.). Eun. V 8, 55^: cf. Eugr.; Don. Hec. H 1, 17. V8, 60^: cf. Schlee p. 113, 11; Don. Ad. H 1, 22. scholia 60^ et 64^ videntur cohaerere. Eun. V 8, 62^: rb *'non', quod in CV deest, recte delevit Hartcf.
V V
Faunus.
v.
19.
man
Eun.
163.
8,
V V
8,
63^: 64^:
cf. cf.
Corrigenda
6,
et
addenda.
T
10, 1
49, 9
pro: esidens lege: residens. app. p7'0: quae T lege: que pro: A lege: A.
49, 11 pro: ne, lege: , ne 52, 10 pro: leuis lege: talis (Sic Bahhoic). 54, 8 pro: 54, 11 pro: 58, 1
lege: prohibebant' (v. 27). ergo 60, 24 Jege: sed quotidie dicitur (Sic Rdbhow) 64, 4 a2>p- adde: mulierum Rabboiv: multum codd. et 65, 9 pro: , ut lege:
.
65, 20
66, 68,
68,
77,
pro: 6 Ze^re: 4 18 pro: Et %e: J5;^ 2 a^^p. pro: ] sit lege: Rahhow: sit 16 lege: t cexavit t; in app. add.: schol. pertinet ad QVID? 3 ut in "VI (Aen. VI 177) app. post: Ttahbow adde:
;
SchoeJl (V. append.) 81, 11 app. corr.: axyet ccnXas Habhoiv: .... codd.;
85, 8
89, 6
SchoeJJ. deJe
:
ocjtXoig
Cf.
etiam append.
Jege:
'scilicet'
93, 12 app. 93, 13 app. 98, 4 app. deJe 100, 4 123, 3 Jege:
baud
(Mabbow)
petas':*,
16 app. Jege: 127, 3 13 sqq. pro: 3 4 5 6 Jege: 2 3 4 5 4 app. pro: i Jege: t iam id gavdeo t; in app. add.: schol. ad 6 Jege: cvm Jemma illo advenio pertinet, cf. Serv. Aen.
quoniam
A
1697.
542
CORRIGENDA ET ADDENDA.
pag. 138, 10 app. lege: uoluptuose V 166, 1 sqq. pro: 3 4 5 lege: 4 5 6 170, 5 lege: 22 i 170 app. corr.: 16 se senex 174, 11 sqq. pro: 41 3 4 lege: 41 4 5 185, 15 pi'0: 4 lege: 5 188, 13 app. pro: W. lege: Scheidemantel
193, 232, 234, 242,
operae (Scheidemantel p. 69) uideas V 10 2>/0: 20 ?pe: 20 i 3 pro: 4 lege: 4i 264 ^ro: sc/ioZ. Vatic. lege: schol Victor
2
a^2^.
dele:
corr.:
13 pi'0: 5 /e^e: 6 13 corr. t tacitvs citivs avdies t (Cf. appar.) 11 cwr.: uoluptatem (V. append.) 17 dele: non (V. append.)
:
Unfcre 21Tuttcrfprad7C;
t
b r
W evi> cn
bcr
nnb
Ij
tD
e f e u.
%,
rcrb. i^Iuflage.
Dicfe Scfjttft,
Von prof Dr. l^, Wtx]V. [VIII u. 269 5.] 8. 3n nn)b. geb. 2 XWt 60
Dom
2ingcmcinen Dcutfdjen 5 pracfjDcrcin bic
Jjoctfle
pr.
hisVi-x
fdjaftltcijer
gefdjricben unb erfcf?eint fo geeignet, 6ic dulcrlidjc 2Iuffaffung om lUefen unferer ITlutterfpracije 3U bcJiSmpfen nni> bic njcitcn Krclfe bct <Sebilbeten ju tcifcln unb 3U unterri*ten.
5tterfannte 2lusjeici?nung^ pcrltct^en tDorbcn ift, bat ftcb ootn tiaqe il]rcs rfcfietnens an 5ie rubt auf tciiuvi; eincr fiets tpaciifenben Q^aiil von t>cret)rcrn 3U crfreuen gebabt. (Srunblagc, ifi jebodj gemeinperftanblicij unb fibcraus anregenb
Dr. tabolf
filr
Xan0E,
banjcftclit.
vmnaftums unb
Xladi
ben
beften
QucIIen
[Xllu.405
tlud] bie fdionc ^lusilattung tcirb ba^ii beitragen, bcm Budie 5utibe aetoinncn: bie ttbograpbien, mit benen ngels es gefdjmucft bat, oerbienen es fie ftnb :; 'ihrer cinbrucfsuolien (Sro^e tn t;of]cm iria^-e geeignet, auf btc 3ugcnb 3U trirfcn. . . . ^ Cangcs 3udj foUte cin ^ausbucij fut bic ^amilte nierbcn, um ftc mit ber 5agen= cs njirb tpclt unferer itltDorbcren, tl^ren Sitten unb 2lnfd?auungcn ucrtraut 3U macfjcn bie .\ewi% deilnafimc unb S^^^^^ an bcr Sad]e crirecfen unb baburd^ bie 3"3"^ ^itf
;
"
.itfcfjc
(Sefdjtcbte Dorbereiten.
gcitfdjr. f. lateinl.
tiolj.
Sdjulen,
XIV.
Pcutfd?c i^clbcnfagcn^
Poin
beutfd]eti
VolU
von
uitb
fciner
3ugciib
njtebcrerscU^lt
Earl T5mxx.
Ceil
:
Sanb.
\.
^tibrun.
2.
CEcil
"Jlifiefwttfien.
ITiit
[VIII u.
Dic alten Sagen unferes Dolfcs in ncuer ^om' ^f^ altem (Sctfl ju crjatjlcn, trar bie ilbftdjt bcs Ucrfaffcrs bc5t. Scarbetter bes crften Sudjcs , unb er Ijat cs i3or= trcfflicij pcrftanbcn bie alte Sagennjelt unfeter ^elbcnuor^eit 3H lebenbiger, anfdjaulidrr DarfteUung 3U bringen unb ju ^eigen, i)a% ber gauber, t)tn ftc 3U itjrer peit uusgeitbt. bas nodj nidjt an Kraft ocrloren Ijat. Itlit Hedjt betont cr, ba in feincr ^elbenfagc betttfdje Dolf bcs mittclaltcrs fein f^offcn unb fiieben am flarften ausgcpragt ifat, l>a'^
in
itjr
ftdj
nodj Ijeute edjtcilcn offcnbart XIV. 3abrg. gcitfdjr. f. Intcinl. boh. S*i'.Icn.
am
Pen
\\J[2.
Derlag von B.
(5.
lEeubner
in
eip3ig.
Hus
Sammlung
Prcis
{)es
roiffenfdiaftlid)
gemeinoerftdnblid)er
160 Scitcn.
Darftel=
Banb(i)cn on 130
ift
3e5cs
ejdjmad'
Dollgebunb.
Banbd)en
in
fid)
aBgcfd)Io[fcn
unb cinscln
fid)
nur 1.25
m.
fauflid).
befonbcrs:
gebunben, tn gcjdjmaaDoIIem, 6as jid} 3Uin flufftcllcn 5auerl)aftem (DefdicuIIaitd)cn, Bon 6 mf. 59 pf. ujie auff)angcn ctgnct, 3um prcxje
BanbAen, nadj
IDal)!,
mebi^inifd)e Bibliotljc!.
fjaffcrt,
janfon,
S a d) s
Dcr
mcnfd)I{d)c Korper.
^be rDcItalls.
BibIiotI)e!.
Caunl|ar5t,
mcrd cl,
flm faufcn5en IDcbftuI)! 5cr 3cit. , ,. . .. 3ngcntcurtcd)nif 5cr ncujctt. Sd)cffcr, mifroffopc. Sd)ci5, Dic mctallc. Patcr, tDarmcfraftmafd)tncn. n)c55ing, Das (Eifcnpttcnrocfen.
(Brubcr, Dcutfd)cs
o^,
mater,
Sosiolc Bcrocgungcn u. TEl)corten. (Dtto, Dos 5cutfdic F)an5T0crf. Un ol 5 , flufgobcn un5 Stclc 5es mcnfd)en=
Icbcns.
pabagogifd|^pI)iIofopI)if(!)c
BibIiotI)e!.
B1
(E ci
n Kampf jroif d)cn mcnf d) un5 Q-tcr. (Btcfcnl)agen, Unfcre mditigftcn Kulturpflanjcn. ^ ^. ^ ^ (Bracfe, Das id)t un5 5tc 5arbcn. fiaacfc, Bau un5 cbcn 5es TCiercs. flbftammungsleljrc un5 Dortoims*
f
Krcibtg, Die
ffinf
tci
Kiilpc, Dtc pf)iIofopI)ie 5cr (BcgcntDart. Rebmfc, Die Scclc 5cs mcnfd)cn. U n 15 flufgaben un5 3iclc 5cs mcnfd)en=
,
Icbens.
ijcffc, TOUS.
3an5er,
3iegler,
KuIturI)iftortfd)e BibItot!)c!.
rDirtfd)oftsIebcn.
^cfuiten.
ocntng, Die
^^
^^
matt^act,
Dcutfdic Baufunft. (Dtto, Deutfd)cs Srouenlcben. tto, Das 5cutfd)c Ija"5crfun5 U>c{fe, Die 5cutfd)cn Dolfsftfimmc
Koufefd), Die 5cutf djc 3IIuftrotion. mattboci, Dic ^cutfd^c Boufunft. (Dtto, Dos 5cutfd)e l)an5n)crf ^ S d) ro cm cr Reftourotion un5 Reoolution.
,
So5en,
poloftino.
an5fd)aftcn
Huf
umfonft unb
poftfrci.
Berlagsbudiljanblung
3* ^tnbntt
^etpjtg.
MnlHniWjBr
j
8?
CX)
ll^aittrfiJiwimi?
ben
University of ToroDto
Library
o
(D
to
0)
a>
0)
Pl
'
W C
-P
o*
^OCKET
Acme
Library Card Pocket
Under Pat, "Ref. Index FU
t-3 -3
KJ JM Eh
men.
fel.
^Uf^HUItftll flU$TniJlllAji.
yin Utti.
a-^ncHe/i^