Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
^i)nl
t a
^
1850.
n n
,V3
^15546
'14
Dcanienturgerfir. 27.
f1(.
me^r ^^atafter
nterfte fe^^r fiatb,
l^ewiefen ^at at
bie meifieii
anbetn,
ba^
feine
ein ^o^te
ft(^
(St
augs^Crteu
atm^ten,
uitb
og
battn ut(f in
i^m
bie
^ragbien unb
^uftf^)iele
^alef:))eateg
bie
um
timmung,
eriautte,
Oiit^^e npieber
m Parlamente u
<5ran!furt erforen
Sa!ef:|)eare
ift,
mit ein
manchem
i^ei^en
^abe fr
mbe Seele
gebietit.
5tber
feit
3a^r unb
bie
^ag
tt)iH bie
Stimmung
bem
ni(|t
me^r fommen,
baju
gehrt,
ung
Bei
^r
fte^t BeftauCt
Unb
tt?ir
beulen,
au^
QSeffere^ u
t^un
^al^eit,
aKeifterwerfe
IV
@:^af eft^eare^ pvcf jujie^en, uiib
bie OJoffe u
fo biefem ebeln
eniu
ittertraen,
bie ber
biefer
um
ten
^a
tx)ei
beutf(l;e S5olf
tft
3are in
SBeg
ni(|t ftnbet^
ber i?on
bem SlCgrunbe
atfii^rt,
auf
3n
einer fotc^en
mu^ aK
geliefert,
2)ie legten
ba^
bie
ix)a^re
taat^tt)iffenf(^aft
in
mal
^u)
ifi
3)ie
@e--
in
geleiftet ^at,
^at ea in ber
Staat^n^iffenfc^aft :^(^ften fo
weit getrac^t,
ber
gamulu^,
unb
Sinn
ni)t Derfte^t
unb
it)re
Stntpen-
bung
ni(^t fennt
atmof:t)^re
I^ineingetragen*
ifi
OB
i^re 6aBi;Ionif(^en
^^nxmbam^
eine
IjeraBgefommen; unb
aU
bie
f)o^mi\m unb
in
aii^iffenben SSaitmeifter,
bte if)xm
Xffuxm ii^
fammententfen n^urben,
um bem
^au^
ben
fie
ti^enn
i^on
unb
bie l^o^Ie
Sn^alt-
fie in 2)eut[(^Ianb
gelehrt tx)urbe,
ber rfiigere,
mit
fe^r
fie
unb
i^re
SSora^nung mit
i)jfentlic^e
^e=
talb
ben
BeftauBten
tperfen
'oon fi(|
aUx
au^
tionaler 3i[nf^auung,
f(^en
unb liefen
fal-
2lu^Ianbe^ tienben*
erflrlic^,
ba^
bie ftre6en=
bie
ben
Mpft
im
i?iel
9tu^Ianbe,
@eift
unb @(^ein
mit
fo Diel
glnjenbem Wluff)c
au(^ ju
unb
unb ^euer,
^tifc^en
bie
(^uI:t)otentaten
unb ba^
VI
(S^
ba$
ea,
fo
jtptfc^en
bem
entgegengetrieben tpnrbe
gnabe an^eimjteL
(.
tt;)irb
ni(^t
etpig banern*
ti^irb
erft)rie^Ii(^en (Snbe fr
ba^
wenn
ea bereinft
mit einfltigerm
^infic^^t in
fo
gerben,
bie
mit
Harem
Gegriffen,
tpieber
mit tieferer
eintreten
!ann, nnb
$;ritt in
@efa^r
ft(^
'oon
ben 2lnbern
entfef=
@m))fe ber
nnb
i^elfen*
2)a0
ift
ir 3tel
nnb
ni(|t^ n^eiter*
ift,
anpbenten*
SBir
n^erben,
nnb frchten, ba
am
(Snbe
Xa^ lommen,
bentf^e 35oI!
tt>ieber
men*
Unb
VII
bei*
9?eujeit tu einfacher
tfjre
mib
reu
ffarer
Seife
jitgnglt(^ u
machen, itnb
^e^-
om
f(|ent>et:ftanbe
unb
bei*
letenbteti SWenf^enliel^e ju
njrbtgen.
3ac(^tal>eI,
umfaffen in
getx)tffer
@taat^tptffenf(^aft;
ber 6n;ftani=
fation^^unft
ber
Derfc^tebenen
ftaatgti?iffenf(|aftli(^en
3n
t>er!a^):j)te
Sttfolu-
H^mu^,
in
SD^onte^qniew
in
bie
conftitutionelle
Syjonarc^te,
Oiouffeau
bie
bemo!ratif(^e ieS3er
bie
@^fteme
ber tpirb
an^
ben ^Jla^ftab fr
,
bie
beg dii^\d,
^anblnng=
einjupflen
tpiffen,
gefunben l^aten*
ift
2)ie
Sirfung
bie
ni)t tm=
mer an
^orm
3^^ runb^:
formen
gel=
fag !ann
tenb
fi(^
an^
ma^en, unb
unb
@ett)alt^errf(^aft
)ie in confti^
fo gut in abfoluten
tutionellen S^onarc^ien
unb
Unb
lima, in bem
fte
naturgem unb on
felBft
fortfom^
men, fr
fr ba 3tm-
VHI
))^il)tentpefen
imb
traten
^ftemen
J^ott-
fcmmen
et
mtgemeffene^
tiCeit,
ma^en im
3tnf^em, ala
i^ernmfc^Ietc^t,
man
i^m
atfic^tlic^
^tk*
9?acft^eit barftettte*
dagegen
gefc^ilbert
aU bem
fetner JRatnr*
f))ielen,
unb
bem
:j3iele i)on
bem
^U
gnlni^ nfcergingen,
wuten
ix>o
bie Urfac^e
3n
^abtn
(^lange
offen :^ingelegt,
feine 3Sertt>ftungen
unumtDunben
geseigt-
una ni^t
ein,
bem un^eitooen e-
feinem
SSiffe
getparnt unb fr
bie
3wfunft
gefiebert ju
ijobnu
n^eniger ju errei(^en,
Um
biea
me^r ober
gengte
ea nic^t, bag
aufteilen,
@^ftem
)x>ix
fonbern
beffelten eben-
falls,
in feiner
nacften
tt)ar e0
^Uhntt^Qfdt
bann eienfaltg
jeigen.
Unb
ju bem dnbe
unb
bie @efef(^aft
SBurjel fc^Iagen
n)ir
benn 1)kxm
fennen,
feifcfi
lernen
ben
oben unb
W Suft
ift
in ber e0 natura
ern^ tpurjelt,
ju .gaufe
unb it)U^eri
bie
entftanb unfer
9}^ac^iat>el,
^ilbefeiner
feiner Seit,
SOiontelquieu
getx>ifferma^en
aU
surcf
unb ge^t
fr nn ganj
in
feine
S)octrin
fc^nitt fie
auf.
^n glaub
unb
nad;
2)al SBunbertare
ha^
biefe
niengeflicfte
ange:()a^te
au^
in 2)eutfc|Ianb 3Kobe
ift
3)ie 9?a^a^tttunglfu(|t
baran
'oox
Slffem
^ulb,
ele^rten
um
fo unfiebenflid^er,
aU
ba^
'oon
fie
im
^nglanb
i)
ft e
bie 2) o c
ri
um
fo
jei^
um
gengen
in
aU
biejenigen,
in
Seutf^Ianb bem
lecfen
^ijfc^en 9Kontelquieuf(^er
@ipru(^
gelitten Mafien*
tpir
Ui
Sflac)iaul ben
3)^ettf(^ett
u f (^
fletnlt(|en,
%atnr
bann
Sann on
a6*
9(13er
e^ triebet
um
fo trftrei(|er,
um
fo er^e::
on einem
i^i^ern
@rnnbfa|e geboten
Mipptn nnb
Untiefen ber
nnb gehalten,
fo nnenbtic^
SZnner
in
benen
m
unb
^ngenb
^idt
fe^It,
elenbiglic^
biefer
u Orunbe ge^en*
Unb
fo tpirb
benn
toirfIt(|
arme, fc^tpad;e,
toeiblic^e,
ge6rec|Ii(|e
Wkn\(^
fe^r oft
an iijm
auf
tft
i)or6ei
leibig lc^elnb
tl)n
^eraB u fe^en*
O^ouffe au
tt>orbene
in gen^iffer
^ejie^ung ber
fleifc^ge^
ebanle unb
3Sertreter ber
neuen 3^it*
einer unterge^enben Selt ix)ieber, juglei^ aber au) bie i)oEe 3t:^nung
ber 9(uferfte^ung
bernjort,
'i)a^
gabunb
Mmp^t
unb
toar=
XI
fen i^n an ben 3t6gtunb bet otte^Ieugnung uitb ber
^kUoiiQtiit, fhrten
bie 5tufffuug
if)n
U^
na^e an
bie
rnje, tpo
gamilie anfdttgt,
i^m
unterbrcft,
unb
13rac^
bann m) nnb
na(^,
falten (5eI6ft=
njieber in
^ie
nnb
Don
am
(Snbe fo ^et(
nnb erwrmenb
in biefem
Bwfnnft
fi(^
bie Sttte^
nm
geiftlofen
3(berglan6en,
Unb
otU
glanBen
felbft tpnrjelt
,
bann
o:i)f ernng
fein ^ftic^tBen^n^tfein ,
Sn g enb
ft
re
menf(^^eit-
nnb
gefettfc^aftlic^e
@5)ftem
ift
in Oionffean bie
tioit
(Sine^ in
bem Stnbern
l^e-
barpfteen
diM^
jn
J)ie
Mmp^c,
bie Oionffean
feifcft
XII
Defte^en ^ttt,
finb
unb au bene
biefetten,
er fietetc^ ^cx'oox^m:^,
ottfommen
bie ^eute in
unferm
gefeK::
fd;aftli(^en
l^ett
^eBen auf
in 2)euf(|Ianb einftrmen*
lernen
Sir
fnnen ba^er
fo
me^r an i^m
i^
^eute
n^ir-
alter=
f(^ti?a(|enunbim))c>tent=graufamen
9t6foInti^mn^,
bem
bie
fettj^ berftr^
Unglauben,
^Ifilo^op^it,
unb
ber lieberlic^en
eiftreic^igfeit
ber geti?i[fenIofen
elbfifuc^t
l^telt er
in
fei=
mc^
^^ern laubie
tend an
entgegen,
of an
unb
bie SKenfc^^eit
unb an
^ugenb
atfe feine
egner
tx>aren ntc^t
im Staube
ben ^M
(Er felbjl
aU
fc^tpa^er,
eitler,
feelenfranfer
SWenfc^
ging
freili(|
ni^t im
tra^
(Staube, biefen
i^m
t>on
eine ^einbe,
i)ert^eibigte,
bie
^einbe be^
in
runbfa^e^,
fiegte,
ben er
unb ber
i^m
^aben
feine eigne
am @nbe
feinet 2tbn\,
ge^
@runbfa|e barpftefien
e:t)if(^e
fuc^t*
^^
tpar
nur
eine
@ere(|tig!eit,
ftraft;
bie
ben
SR e uferen
,ganb
fitr feine
eignen
nben
e^ tx^ar bie
'oon i^ki\)
unb
unb
abftarb,
XIII
aU
fie
tx)eg^oIte itnb
3)ie Otettttng
bie^^
fe^ i^eilien
geuerg
Steg bea
ttlt^en
')
in biefem armen,
!ran!en,
f(^n?a(^en
unb fiinb^aften
3 enf (^ en*
i^ert^eibigten,
^^ war
un^,
aU
oB
triir
tt)tr
^o)
ein anberer
geleitet,
einzelne
:Bel3en^t)er^Itniffe
unb
bieg
barjufteffen,
aK
jie|t
O^ouffeau
wax
ber
gro^e D'C^onnel on
fte
p ben
^eute,
best abused
bie
men"
3^^t
in Otonffeaug
2tbm
einffn^rei(^e,
fr
ftnb germanifc^-
Siebermnner",
Seibe
f)abm
biefeg
eine fc^nbli^e
e^
bann
@(^ein affeg
war.
faft
Siebermnnern "
je^t
(^inftd^t
ater
ftettt ft(^
ba^
biefe 6eiben
SWenf^en
ec|t niebertrc^tig
9?iebertr(^tig!ett Oiouffeau'^
gefnicft,
unb bann
,,
germanifc^
vicieux'S
fellj^
fagt.
XIV
ben,
fame un
^eu^elet
fo 'oox,
al oi ba
lebt,
^i^^m
t)ie
getmani-
f(^en @rabfinn0,
biefer
ba^ in ttn
n^
^ntlatbung
aU
mu
5tt:t :j)atriotif(^er
Sc^ulb ^^^tn
So
feiner
fic^
liegt ber
@eift, ber
ift
bie
im Staate
befeelt,
tiefer @eift
ber ^ern,
ber
e
bann
i?orm
pr
St^aale
finbet
SBenn
un^ gelungen
33Iicf
ben
pen;
fo ^at>en
gearbeitet*
3f^
bie ii)n
W Umftnbe
einem
er tperben
gefto^en,
atjulenfen,
gezeigt u
unb bort
tpie ftarf
f(^tx)ac^en ffl^enft^en
^aUn,
fae^,
im ebanfen an
an einen
be=^
genb
0,
man
unb
ge-
bann
aU
l}b)fttn no(^
6ln,
am
1850,
i)enee.
tt^
al
t.
ettc
Macii)ia9tl I. et v^
II.
MXacd)xaiit\ii&mn!$
25
III.
Mac)xat)
49 108
131
IV.
Montti^qnxttt
I.
Monttisquitn
Cettrc0
135
II.
pmsannt^
lot
fein tn|lttf?
142
149
III.
IV.
Vzpvit e
170
auf ^tft^t
uvitf
V.
Sn^-
185
(^tfe^t auf
trte
VI.
tnflw^
hn
bev Vlker
VII.
VIII.
218 238
271
Bit
tret
^eQutnnQsavUn
ttieujett
IX.
MonUfsquisu unb
J>ie
292
Mac(i^iaii>ti
0einem
i^reuntre
n r
t d)
^tttn
ber ^erfaffet.
I.
1.
^lug,
mc
bie
^)lm^m^ unb
ofjne
SalfdE),
tt)ie
bie
Rauben.
5luf 3)eutfc^:
Sei
2)a6
^ucfe unb
ni(i()t
bumm unb
2)a
ff)tt
fei
ni^t
fci()(edE)t.
l^ilft!
^um
bie
6^led()ti!eit,
jut
^etrfd)aft
be^
^c6;)t^
unb bet
grei^eit.
3em
md)t
tt)ie
e$
gegekn
ift,
bumm unb
tief
nid()t
fci&(ecl}t,
ber wirb,
n)ie
l()od^
ober
et
geftet fei,
9J?enfciE)en
efci[)i(fe
ber
vvurseln
al
in
bem SBoben
ie
ftnb
fciE^lic{)ter
9ieblid^feit.
ber
cif)icf^
bie
^^orfel^ung
(enft.
IDie
Seltgefd^idfite
ewige unb
felbft
jM^H
^rfal^run.
3a,
felbft
fr bie (Einfltigen
53ncl^e be
ift
gefotgt; benn ee
ftel)t
9efd[)rieben
I)eit:
im
So
6elig finb bie 5(rmen an eift. akr ^op\ itnb ^erj gefunb, ba ja^lt
benn
ef^rlidf)
ber Teufel
bie 3cc|e,
tt)^rt
am
lnften.
2.
(Eine
^i)xl\ii)U\t
einen
^ieg
t)atte,
gan
mrrifd)
m^
gaufe.
3d^ tvar
eigentlidj)
fo redt)t
ic^
@ebanfenlo6
fal)
blieb
i^ an
bem ^ram
an unb
fiel
mir
bie 53(|ertitel
!l)a
e0,
bid)
beiner (Einfalt!
Sd) faufte
feine $Reben
^nbe
^acd)iatelliftifd()er Seie^eit,
^rieg^tt?efen, feine
enblidf)
fei;?
neu Surften.
3weiten
5lnti^5J?ac(f)ia^el
wa
mid)
nod)
mel)r
benn
id) l)offte,
bap ber
pr
ber
italienifd()e
meiner
(El)rlid)feit
al gut
ju
^dU
gel)en fnnte.
fed^flen
^anbe, ber
mir
an.
bem
Olufe,
ber
bem
5Dleifter
u ^l)eil geworben,
e6
nic^t pt
entfpred^en; nad^
immer
beffer,
unb
ftellenweife wenigften^
biefe
auf ben
jmet'felte
erfteit
53l{cf
fo
tief
etle^enbe
6df)(e(f)tig!e{t.
mft;^
Dft
ic^
an bem
biefe
intiern
unter
fd^ien
mir
9^arft()eit
unumwunbene Sronie,
fung
bee
9lcit!)fel0
bi6
icl&
bann am ^nbe
unb
biefe
erft
af)nte,
5({)nun3
fpter
@^=>
immer me^r ur
35D'^acd)iat)el
bodf),
ba e6
ficf)er
53ielen fo gelten
ttidf)t
voirb
^-
1^-
^^ ^^^^^ f^^
fd^euen,
bieSSorte
ftifd^,
bau hkUt,
SD^arfte ju tragen,
o^ne baf
fte
angefe^en
orerft ein
m^
^aar
feiner
fd)Ia3enbften,
i^n unb
fein
au!pttx>erf,
ben
grften,
runblage
tt)
df)ara!teri(trenbe
eiterer 33 ercfftciltiung
6tbte ober grftentf)mer, bie, bcor fie erobert wrben, nad[) iljren eige;? neu @efe|en regiert wrben, regieren foH. Senn ber eroberte ^Bia^t an bie greif)eit unb an
bie
feine
Sie man
eigenen @efe|e
i()n
giebt
e^
brei
5(rten,
^u behalten.
i^n ju rui^
nirenj
bie zweite,
^)
La Haye au depens
Bcr ben ^iiu^.
bie efd^id^te
de
la
Compagnie 1743.
bie
bie
9tcben
3. 33b.:
riegtiffenfd^often.
4. u. 5.
^oub:
oti
^tcrenj.
6.
b.: ber
m%
8
feine
et
Tribut
bie
nnb on
on $erfo^
re^
nen,
giert
bu
bort!)in fci^i#,
!l)a
nm
nur
vt)erbe.
biefe
ftd^
beinc
fie
5D^aci()t
unb
auf^
beinen 6d()u
bieten,
erhalten
fnnen,
ju
werben
5ll(e6
ift
um
beine ^errfcf^aft
fid^ern.
(S6
nid()t
ju
Be^eifeln, baf e6
ift
leid)ter fd^ieint,
eine tabt,
bie
gewohnt
in greif)eit
ju
leben,
burd^
if)re
eigenen S3rger,
bie^
bie
aU
5(rt
gu regieren,
W)ie
Safebmo^
errid^^
unb
in
bie
^ie
(Srfleren
5(t!)en
unb in 3^^eben
fte
oligard^ifdfje
0ltl)e,
unb
bennod[) verloren
2)ie Se^teren
bagegen
tia, weil
tl)eil
bel^ielten (S^a^jua,
fie
(S;art!)ago,
S'luman^j
biefe tdbte
jerftorten.
beljerrfcljen
3m
@egen^
erfu(i()ten fte
ried^enlanb ju
b. ^.
wie parta
e0 be^errf({)t
l)atte,
inbem
il^nen
fie
il)m feine
efe^e unb
wa
Unb
ins SU serfiren,
fd()liefe,
um
fie
au be^^alten.
biejenigen, bie
fie
Sorau
ic^
bap ba6
befte 9Jlittel,
man
einer
erobert
l)at,
SU beljalten,
barin
befiel)t,
ju jerfioren,
fie
6tabt
war, unb
fte
ni^t
on
ben,
um
fo
meljr,
ba
biefelbe ftet6
unb
bie
t)ergeffen
mad()en fnnen,
sum SSorwanbe be
bie S3ewol)ner
werben
fte
Ui
forbern,
"cok unter
fo
lange
^dt unter
9
Sft bie
unter
bacgeit getvoljnt,
einem
^on feinem
ba
fte
c\^U^t
il)rer
SSiirget,
einerfeit
gewoljnt finb
gel^ord^en,
nnb anbete
ftd^
feite
ba6
$au6
grften
au^geftorben
ift,
nid^t
einen 5(nbern ^u
vtjdl^len.
fte
Uebet^
greifen
langfamer
bie
bem gurften
9f^e^ublifen
WtUl,
i^rer
ju
bemd^tigen.
Die
aber l^aben
9iadf)e,
^af,
mel^r (Sifer
unb me!)r
unb ba 5lnbenfen an
ifjre frl)ere
6omit
bleibt
ba
befte
9)?ittel,
ju serjiren ober
bort 5u tt)ol)nett.
ift
eben fo flar.
(56 ^eift:
lblidj
e6
bei
einem
gerabe
grften
l^erau
ift,
mnn
er
l^dlt,
unb
ol)ne ^interljalt
gegen war;:
tigen 3^i^^n
l)eben
t>on
^eigt,
l)aben;
ftete
wogegen
bie,
am ^nbe
muf
bebenfen, baf e
mit
^ei
5lrten ^u !mj)fen
giebt,
bem efe^e,
ift
bie
anbere
Walt.
erftere
bie
fel)r
ber
SD'^enfdfien,
bie
nid()t
bie
ber ^^iere.
ift
!Da aber
oft bie
erftere
gengt, fo
gr^
ften
muffen
alfo
eben fo
benn al6
S^l^iere
bilblid^,
^anbeln fnnen.
wenn
jte
unb
t^erfdj^iebene
an^
10
bete giirften
jur Kr^ie^ung
liktge;
Sef)rer
ben \t)urben,
i)al6
!)Jleufc^,
um
bamit
aujubeuten,
tx>at,
tt?ei(
bag,
ba ber
^a\b
X^kt
ber
bie
(Sd^ler
etwa on
o^ne
bauern fonne.
516er
naci^mad()en
mufi,
fo
mup
er fid)
fowof)!
in
ben gud)6,
ficf)
al in ben
Swen
nid()t
tt>irb.
^erfiel)t,
60 mupt
bie
um
fennen,
unb Uvoc,
nur
um
bie
bie
Slfe
in 5l(f)tun3
ju l)alten.
er^
3)ieienigen,
jiel)ett
^mn
na^jumad()en
n)iffen,
il)re
6adE)e
fc{)lec^t5
grft
tl)
feinSort
f 5
nicl)t
wenn ba
il)m nadj);^
eilig fein
nute,
unb wenn
il^n
3[^erl)altung6maregel
wrbe
fci)led^t fein,
wenn
alle
fd)led[)t
barfft
finb, ba
bu
eben fo wenig
ba beinige
fef)len,
Unb
an einem 3[5orwanbe
nigett.
3(i&
um
ben SortbrudE) u
unb
unb w>k
ber
am
beften
aU
be^ ^rfolge
e6
red^t
am
ftd)erften
fein
man mup
t?erftel)en
biefen
guc^6geift
ju
erftecfen,
man,
fo
mup basu
gen,
l)ie
aber finb
fo
einfltig
unb
ge^
ftete
trgt,
betrgen laffen.
<^
11^
^on aen
^ine
nidE)t
33eif))ie(ett
i<f)
nur
nie
berge^ien.
tl)at
xoa^ SKnbere^
ber kffer
leid()ter
aU
trugen,
^Jlenfdjjen,
Semanben bereben
fonnte, nie
einen, ber
mit ben
f)eili3ften (Siben
^ielt.
t)erfprad[),
fein
S3erf^3recif)en
Unb
^^^"
von
er
i^m
bei
ben
(So
9Jlenfrf)en
ifl
anzulegen ^aik.<^
ftete bie
&^tn^
einen
i^
an3efiif)rt,
fonbern nur
f et)
mu
e al l^abe er
ba|l
fie.
l^aujjten,
e geffjrlid^
fie
ju ()aben
e^ n(id(),
fie.
n)enn e
fo
fdj)eint
al6 l^abe er
^u
mupt grofm^
treu,
juorfommenb,
fe!)r
eredfit
unb
religis fcl)einen3
bu
im galt ber
fRotl)
bift.
3ci^ behaupte,
ba
ein grft
unb in^befonbere
ein neuer
grft,
nid()t
^tle^
Ui ben
SD^enfc^en
jtt^ingt
fr gut gilt,
i^n
oft,
fein
Sort
bredE)en,
gegen
9J?i(be,
SDf?enfc^lid()feit
unb
SfJeligion
ju t}anbe(n.
(gr
mu feinen^eift
nad&
bem Sinbe be ldfe breiten, of)ne fid^ babei t?om Uten mef)r al ntfjig abjuwenben, aber audf) ol^ne fid() ein ettjiffen barau^ ju mad^en,
ba
6dE)(edE)te
Uebrigen
ju fagen,
mu
nid)t
nie
ci)()oa$
wa6
(Sigenfcf)aften,
bie id^
angefhrt, folgt.
l^rt,
@o
ba,
er
tt)er
il)n
nur
fielet
unb
glaube, ba
bie
@eredE)tig!eit,
bie (Ei'oilitat
12
felBfl fei.
^lefc
U^k
igenfd&aft aber
ift,
Ift
biejemge, bte
i^m
uferltdf)
am
not^wenbigfteit
el^et
um
me^r aie
bie
5Df?enfcif)en
im OTgemeinen
al^ nad^
feiert,
greil^eit i)at ju
fllten.
tt)eip,
Seber
tt)a6
fte^t,
bift,
tt)a
bu
bie
fd^einp,
Sfliemanb
bu
unb
ber Tld)t^al)l
n)iberi>reclj)en,
bie
]^at.
berbie^
nodf)
ba
^Infel^en
3n
man
ben ^fjaten
bie
aller 9)ienfd^ett
grpen, gegen
[ui)t
man
einjig
unb
l^at
allein
in grft
!littel,
alfo
ten; alle
beren er
bebient ^at,
tt)irb
fie
tt>irb
man
fiet6
fr
el)rbar l)alten
unb Seber
loben.
IDenn ber
gett)^nlic^e
urtljeilt
Ttcn\^ ^lt
nadj)
fid^
nur
ben (Sreigniffen.
nur befragt, wjenn
nur
Heine ^af)l
tt)irb
\m^, wa
tl)un.a
i^
mcl)t
nennen mag,
tt)enn
er
oft
(Sin
fo
tt)rbe
er fdbon
feine
60
I)eudf)eln,
ba
6d()led^te,
Gemeine
tl^un,
ein ^eftfranfer
Sein
ber
mc
fid)
eift,
ba nod^ un^
13
fold()e
J^e^re
em:|3i^ren
mupte.
3a,
mnn
biefer
Wlac^md
im orne
5Dienfcif)i)e{t
bie Sai^rljeit
fagt,
bann
iji
jebet
grft
eine
@otte
2)antt
nidf)t
3efcl[)affene
eipel ber
3}lenfci()en
unb bet
baf
l^abett
bie fR^^i,
bie
bel^au^ten,
3J^acd[){at>el
prften
ber
baf
er
a(6
Oie^jublifaner
in
ber
gorm
SSelel^rung
meudjjel;?
morben
gefudfit I)abe.
!Doc^ bie
@ad^e ip
einfacf)er.
in melen 33(i|funfen
feiner
Serfe
eine^
ber
glnjenbften
enie6, war
bennoci()
einer
bem
]^
@d[)eine nrt^eilen
bie
unb
an
bie reigniffe
alten,
nid&t rcfwrt^
unb
ni(if)t
i^orwdrt au feigen
im @tanbe
ber bie
fte
finb,
(te
ftrau(i[)eltert,
S3ume
Ua^kn,
gegen bie
anrannten.
^a6
ift
ber einen fo
vielger^mten $olitifer,
ieler f)odj)geftenter
^r^en
ift
ber @:pa
ein
)xenftierna fagte:
^eit bie
wunberbarer aber
ip,
wie wenig
Seigten.
fSid^^dt
Um
erft
brigen^
et(idf)er
biefe 5(nftd&t
nod[)
5(u^age au
bem grften.
dEjaralterijtren {)inlng^
bie
^^eoriej
an
einer
anbern Stelle
(^a^
ift
VII)
nacl)
ftn^
bem
^erjen
5D'^acd[)iat)er^
am
Serfe.
!I)iefer
nmlidj) jener
far Sorgia,
erl)ielten,
beffen
fc^nbe Sd5)anbtl)aten
ben Sol)n
ben
fte
^erbienten,
inbem
er
%Ci^
blutgetrnfte
14
eriifie feinet ^etmeintlid^ett
ftrjen fe!)en mufte,
r^e
in
fidf)
felBft
jufammen^
aB
et fic^
einlegen ju fnnen.
Senn man
^^^9^0,
feigen,
atTe gottfd()t{tte
U^
SSalentinet6
fo
(^fat
ttjitb
man
ba^
bag
tpe
gelegt ^atte.
i(i,
t)on 5u fptedben,
ba
id^
einen
!I)enn,
neuen gtften,
^tfolg
bie
Ijatten,
aU
W)at
ba6 feinige,
genommen,
nid^t
fenne.
nid[)t
bie et
ben
gel)offten
bie6
feine (Sd)ulb,
fonbetn
eine
un^otf^etjufeljenben
Umfd[)wunge0
be^
lrfea.
gtof SU mad^en.
bet nid^t bet
ba
et iljm feinen
@taat,
^n^^
angel)te,
hndt$
l)atten,
jtdb vx^ibet^
jvioeiten,
bap
bie
l)tte
bebienen fnnen,
in
unb i^xa
5(n^cinget,
!I)iefe
auf
.ginbet^
muten
man mute
bie (Staaten
SQSibet;^
um ^a tvat i^m
nid^t fd()njet,
tt^illen
um
anbetet Utfad()en
bie
gtan^
fommen; wa^
et nod^
auflfte.
etfte
^nig
tt>ax
In Stallen
eingerut,
in
^abfte einging,
unb
if)m
6olbaten abtrat,
ftc^
um
bie
^o^
mapa
lid[),
u iiberie^en, bereu
bann ber
S^aleutiner n>ir^
trog ber
olouua,
bemeifterte.
fte
?lber
er
fanb ^inberniffe,
(Sine6
ftd)
$u
er!)alteu
unb
n?eitcr ^orjufc^reiteu.
er ftd^
fte
bebient f)atte,
unb ou beueu
9lotf)
befrd^tete,
bafi
fo
\l)n
im galle ber
im
@ti(f)e
laffeu
unb
it)n
uidbt
nur
t>er{)inberu ttjrben
fonbern
befe;
felbft
xi)m
ba entreien fnnten,
er bereite
ba6 aubere
ou bem
er
ebenfalls fiirct)teu
mxU. Sn
on
^eug auf
ftc^
Ui
ber ^Belagerung
Bologna
Unb ba
^o^cana
jugteid^
^on feinem
in
abftanb,
befc^lo
er,
in
3utoft
n)eber t>on
3)a
(Srfte,
voa^
er tf)at,
tt)ar,
bie Urftni
unb
in
bie
^olonna
!l)ienfte,
su
bie
fd)tt)d()en,
inbem
er
burdE)
biejenigen
if)rem
(^bedeute
nad()
waren,
if)rem
groe
SSefolbungen
ftd()
unb 5tnfte(lungen
fo
S^^ange
an
!)eranog,
bie
fte
bap
biefe in
^kU,
frf)er fr
t)atten.
\t)artete
bie
entgegengefegte Partei
l)egten,
jugewenbet
lE)atte,
um
ber
liicf
be;^
nugt wrbe.
bie
5(B
nmlidf)
u fpt fa^en,
ba
i^ren Untergang
16
l^erkifii^re,
^klkn
^a^icu
in
bem (B^hkU
X)on
Perugia,
unb
magna,
bie
bem eqog
'^it
ju
benfelben
glcflid^
5lber
nad^bem
ber in
er
fte
ba
er
ftdj)
inen
i^m
bei
ba
fte fidf)
Unb
biefe
waren
unb
erl)ielt
fo
unflug,
ficl()
in
inigaglia
l^ier
in feine
.gnbe ju geben.
tobtet
l^atte,
S^lad^bem er
ju
bie(S^ef^ ge^
i^re
feine
5lnl()nger
feinen
fo
greunben gemadS)t
beffere
'^a)t nur
um
runblagen,
aU
er
bie
l^ielt
befegt
unb
bie
Sewol^ner
biefer
Sauber mit
il)m ju^
S^lad^^
frieben waren.
!l)a
fnfte
a!)mung erbient,
y>%l^ er bie
fo Witt
Stomagna weggenommen
bebadf)te er,
baf
biefelbe
l^abfd^tige ^erren,
5tufftanb
unb
5D^orb in berfelben
l^errfdfiten,
unb
um
jte.
bem
frftlid^en
^iikn
untertfjnig ju mad^en,
einsurid&ten
man nur
braud()e.
dn
gute
ou^ernement
wl^lte
einen
grau^
Maii^t
er unbefc^rnfte
biefer
ftc^
ouerneur
fe{)r
bie
einen
grofen 9Juf.
^a
fiird^ten anfing,
baf
17
eine fo iittbefd)t(ln!te ^Jla^t
am ^nbe
gag ntt^
gen fnne,
fo txtiii)tctc
unb ba
et fa^,
I)atte,
bap
bie frhere
ben
gag ugejogen
Dftemiro in
fo
ben
auf
feinet Seibe
bem ^(aje on
ge6
9}^effer
an einem
$fa()(,
in
bem
ein Muti^
eingeftedt vtjar,
aufteKen ju laffen,
um bem
au6^
SSolfe ju jeigen,
bag
bie
raufamfeiten
unb aufrieben
[teilte.
^uriidf.
1)a
unb
ftdf)
unb
burd[)
ben fnnen,
geftd)ert fal),
^atte er
nur
noc^)
granfreid^
bap
er
Staaten
nod[)
fiel)
neue
intri^
greunbe ^u
guiren, al6
bie
t>erfd()affen,
fte
unb
mit
ben granjofen ju
in
um
ber
Unb
(Sntfd()lup,
i^m
fe^r balb
gelungen
fein,
\)^tt^.<^
tt)ar
fein
bie gegen^^
(ireigniffe.
3n
Bejug
ju
er,
ba
er
in^befonbere
l^atte,
bap
ein
nel)men
ttjerbe,
50littel
mae 5lleranber
bagegen ju fd()^en;
ber Ferren,
9
il)m
gegeben,
ftcl)
burdf)
vier
I.
erfiene inbem
er
ba
efd^ledfit
bie
er
18
UtauU
l)aik,
fte
ausrottete,
um bem
^abfte bie
^gli(i()!eit
er
ftcf)
ju net)mett
tvieber i^etsufteKen^
jtveiten inbem
um
burd)
fte
^^alten;
brittenS inbem
er fid^
iele (I^reaturen
[Raffte; itnb
viertens inbem
er,
U'oct
er^
bem
tt^iberfte^en
fonnte.
(5ad5)en ^atte er
unb
t>on
bie
t)i
nal)e
t)ollenbet.
2)enn
war
in feinem
Sntereffe,
unb
bie
ber (^arbinle
in feiner 515^
^ngigfeit.
SaS
fo
Staates
anbelangt,
macl)en,
l)offte
n?o
er
fd^on
ftd^
nur u befe^en
l^atte,
fie
ba
er bie
granjofen
nid()t
meljr
gu fcf)euen brandete,
t>ertrieben
vtjeil
9^ea))el
tvorben n)aren.
UeberbieS
inen
unb
bie 5lnbern
fid^
feiner greunbfc^aft.
unb Siena
tl)un fnnen.
ge^
mc
Salre gefd[)e]^en
er fo md()tig
fo
unb
anfel)nlid^
geworben, ba
I)tte
er
fidf)
felbft,
o!)ne t)on
3e^
fnf
manbem
lie
abul)ngen,
er
erl)alten
fonnen.
5lber
Sa^re nadl)bem
um
erften 50^ale
^ob
franf,
ol)ne anbere
19
aU
ten
bie
^omapa. ^ha
9}?enfc^ett,
er tt)ar fo
ta:pfer,
fo
Uuq im
du
^dt
bem
fennen ber
bie er gew^innen,
mu^te,
unb
bie
'toat
runblage,
fo
fej!,
bie
geworfen
n^efen,
'i)aik,
baf oenn
^mi
alle
alfe
^tk,
er ftc^er
wrbe.
Sa^
bie
^d^tf
bag
bie runbfeften
gut waren,
ift,
bafi
erwartete,
unb baf
bie
^oglioni,
jte
SSitilli
machen fonnten.
Unb wenn
ben
er ben,
fo
nic^t
laffen fonnte,
er
nicl)t
fonnte er
5llle
wenigften
wollte.
wrbe
il)m
dn^d^k^
gewefen
fein,
wenn
3>^ikn,
er nidf)t franf
3n ben
baf
er
wo
Suliu^
II
an
$llle6,
wa^
nad{)
bem ^obe
5llle^
5tlexanber6
unb fr
geforgt l)abe,
in
aber baf er
orau6gefel)en, bag
33ater
fterben,
er
felbft
bem 5tugenMicfe, wo
5llle
fein
in
ba^
gel^rig
]6ercfjtd)tigt,
xoti^
icl)
nid)t,
wa6 i^
bie
in
bem 5Benel)men be
egentl)eit
fcfeeint
er
mir
aEen benen,
einen
burcl)
Saffen
u
^l)ron
errangen,
jum Tlnfkx
bienen
2)enn
feine
$lane
bie
fmb nur
Mrje
[teilen
be $ontiftcat^ on 5lleranber.
!l)er
neue grft,
foH
fiel)
ber
ftd^
iid[)er
will,
greunbe mad)en,
muf
ftegen burd^
20
malt
nen
obct
^i% muf
geliebt
wnb
\tu
SSlfertt;
mwf
feinen
6olbaten
5tdf)tun3
unb ef^otfam
abatt)in9ett; bie,
bie
i^m fd^aben
mu
muf
neue eBrudEje
freigebig fein,
ern^ unb
grof mvit!)!^
unb
gerftren
ftd^
unb
eine
mu
bie greunbfdf)aft
ite
unb
prften
er!)altett,
auf bap
n)e'f)e
i^m
tt)of)(tf)un
SU tf)un.
tt)irb
feine
neuern
S3eifpiele ftnben,
fdf)lagenber
^a^
lentiner.
5lHe,
bie
fd)led^te
II
vva^
man
il^m
er
er
fo
t)ortt)erfett
fann,
ift
Sa()(,
bie
in
liu^
feinen $abft
feinem
@inne
5(tte
^aik
er
bod^ bie
Ma^t,
au^sufc^lief en,
bie
i^m ni^t
be'^agten.
5(ber er burfte
er beteibigt
nie
mute.
2)enn
Mm\^en
r
f)atte
beleibigen
bie
^arbinte
^ierre^aur^Sien^,
beleibigt.
^Itte
^o^
unb 5(rmagne
anbern,
muten
i!)n
frd)ten, tt^enn
jte
o
einen
^tU,
Spanier, unb
tijenn
ba
nid^t
O^ouen ttj^len ju
ber bie Urfac^e
fidC)
laffen,
unb
@t. $ierre;^aur^Sien,
feinet
Untergang^ war.
@o
tufd^en
S93ol)l=^
biejenigen,
bie
glauben, ba neue
tl)aten
mad()en fnnten.
21
^Jlan
^t ^ac^ia^M
man
f)at
meift fr
\)U)t ober fr u
gut gel^alten,
M^^
tm ^b\^m^t,
ben Tloxhan
ift
tt)eber
ba ^ine
fd^ttjad^er
3[Bieberfdf)ein
ber
^anblnng;?
nnb
i>^x^
^enftt^eife feiner
geiftfipr'^enben
3 ^it im
ber
5tuffaffung
unb 2)arftenung
^u
ein
nnglrfter DieipuHifaner,
linge
vvurbe^
a(0
!l)enfer
ein
ber nad^
bem 6d^eine
x>ox^
nidf)t
nidf)t
ften ^reigniffe
bie nad()fte
SSeranlaffung,
ndf)fte
fte!)t,
golge,
enblidf)e
(Srgebnif
ju benfen, ju fllen
gebilbet
unb ju
eine
X^coxk
^at,
bie
um
fo
not^ttjenbiger
eine^
groen (Srfolge^
biefer
erfreuen
faft
mufite, je tva!)rer e
gewl)nlicf)e
l)ol)ett
ift,
bap e^ in
Seit
bie
nur
ber
!Dlenfd)en
l)d^ften
giebt,
unb
borf)
leiber
audf)
Greife
unb
$olitifer
mit
biefer
Seit
gel)ren.
3^it,
Die
in ber
^acd^ia^el
bie
fd&rieb,
unb on ber
f))ter
ein 9Jlel)rere0,
erflrt
alle
unb
Kommentare.
Um
)x>iUm
mag
5D^ac^
bie
^efugnif
aU
ftdf)
unb
9^atrlid()e6
an$ufel)en
unb
nur ju fragen,
\x>ai
22
fold^jet
dtokter
ju tf)un IjaBe,
grei(id)
tt)re
um
fid^
in feinet
^t^
ol^erung su f)a(ten.
ein tudf)ti3er ^oipf
fold()e
e^ kffer ewefen,
n)ie
mnn
um
Dod^
baran
Qt))a:)t,
ee einmndeten,
wollen
I)e6tt)e9en
nicl)t
mit
9J?acdf)iat^el redeten,
fonbern
iin6 mit
[teilen,
ba
S9Sa0
feiner
foU
ein
folcber
Eroberer tl)un,
um
ftdf)
in
Eroberung $u
xtnb
^^alten?
!Dafr
quU
e^ a^ei rabicale
5!Jlittel,
^voat
Ui
freien
@tbten,
biefelben
er==
au^surotten.
ba6 barin
3cil)ne
ba
alte
SD^littel
gegen S^^nfd^mersen,
beftel)t,
baf man
abfcl)lgt.
ben
o:|)f mit
bem bfen
^om
ita>'
flum:pf
Einer nad^
3al)rl)unbert
l)at
bie^
^itteld^en
t)erfud()t,
bem
SSenn ober
ober audf)
ein
jte
fam unb
fallen
um Teufel
jagte,
in bie
rube
liep,
gegraben
Ijatten.
X)er giirft
fd^ einen; ja e6
ebel,
fromm
fogar
ujenn er e^
ift.
nur
fdf)eint,
nur
aber
DodE)
I)eudE)elt
ift
-- SBe^wegen
e^ ntl)ig,
geredet
wo^l nur,
um
baburdf)
auf ba
auf
W m ^e^
^orjge;
Tla\\c
mi^, baf
unb
bie 5Jlaffe
ba ute bem
mnn
bie,
bann
al^
fd)ledE)t.
bann
bricht bie
ganje
^^eorie
!)Jlacd()iaer6
gufammen, benn
fte berul)t
im 2efen
>>bafi
Wac^k'od^
!aum
grft
in begreifen,
n)arum e
eigentlich)
vt)enn ber
23
bie guten 9enfcl[)aften, bie
er
auf erlidf)
pt
<B^avi tragen
ift
foK,
nur
l^eud^le
unb
ftd^
nid^t
U%^.
SebenfaK
fd()tt)erer
ju
l^eud^eln,
ift.
a(6
fo ju ]benef)men,
9J?acd[)iat)eI,
vt)te'^
Einern
um6
^ers
SSielleid^t
frdf^^^t
bap bem
ttjirfUd)
tiicl()t{gen
leid()t
baf
er
df)ia\)el
geud^elei,
bem @d^eine
unb
fo
fein,
tt)irb
ber @eredf)tig!eit
tt)irfen,
am ^nbe
bod&
e^
berl^au^t ber
t)rau6gefe^t baf
nhex^aupt
(in SSolf,
mit in S3etradf)t
{)eudbeln, b. f). baf e ba e SBrger gebe, bie Jommen unb bie bann am (Snbe
5lHe entfd^eiben.
Sir
baf e
faulen gau^
benn
fid()ten
feine ^l^eorie
S[a^rl)eit
^aU,
ba6
5i)lacd^iat)el
nun ba
SD^ufter an,
un
gan^
jenen (Sfar
S3orgia;
fo fragt
man
ftd()
erftaunt, n)o^er e0
bie
fomme, ba
ijollfommen
Zi)eoxk
nidf)t
^far 33orgia
tt>irb
Unb
ftirbt,
ba6
ift
morfd()e
Unb ba
ba
SSier
e^,
el^e
^ufammenbrid^t,
aufgebaut
granfreidf).
t)on
24
5(5 er
jtnb
aKein
(Sd^ulb
baran.
(^r
an
Mt^
gebad)t,
nur
mdf)t
an
ni^t
ftnfet
(Seine
3utoft
et
mel)r
unb weniger,
gerabe
t){er
^ap
ftd^
(s;reaturen,
unb t)ierten
mdf)ti3
fein SSater,
fterbe,
genug u
ttjerben,
um
ben erpen
2)a
lefete
^D^littel
ift
ber SSalentiner
tt)ar
^tk
beinal)e
fertig
gel)abt,
aU
aber wenn
fo
ift
k.
33etracl)tet
man
biefe SD^litteld^en,
bodf)
ba6
erfle freilid^
benn
felbft
$aar
2)a
anfhren, benn
fo
l)eift
wenn
bie 9Jlenfdf)en
alle
fd)lecf)t
ftdf)
ftnb,
e6
auf
6anb
will,
bauen, fobalb
man
auf
featuren
@runb^
ift
S)a6
le^te Wlitid
jwar
fein ^D^littel,
lel)ren follen,
unb
SD^lacd^ia^el
ptte un
biefe
Sa^^rlid^ alle
ndcl)fte
gben
ftnb
6:pinngewebe,
aud()
6turmwinb
gliege
t^erwe^t,
IDaft
ober
e
nur
eine
tim^
gro^e
^erreift.
felbft v
runbfcige, Snpitu;*
gebe, bie in ben 33oben
tionen unb
gelegt,
anbiungen
(E\6)m treiben,
IL
1.
yCad&bcm
Utix^mi^dt
idf)
tioat
mit bie
^dU
S^tuf
3}lac(f)ia^e(,
mef)t
f)unbettif)t{3er
er fo fd()n
fr
nnb ber
bie
f(l)reiben
wn^k,
erftrte
^eud^el^ unb
S9ent!)eorie,
ba S3equeme berfelben
Sil^
t!)atett
in
^u\aU fommt
nocf)
{)in5u.
(Sr fd^rieb
im
unb
fo
lange biefe
unb u galten
fud^en.
efcl)id)tfd)reiber
ttjoburd)
beutung
Enblid)
l^atte
er
im eifte ber
it)a6
fpter auf=^
xi}n
unb
gefdf)rieben,
aber;
mal
t>on
bem
SSergeffen gerettet ^u
^aUn
fd^eint.
!am
aber, bie
QSiete
^ufammen.
2)ie
ftd^
^nu
ic^
\^cxn abfpieelt,
bie
fcf)arfe
bie gau)3tutfaci()e.
2)odE)
ma^
unb
Uttf)ei(
liBet
nidf)t
x>\d
ger{)mten ^^amen
)ft,
fel^r
fo
SBeitere fpred^en.
Ttacii)iax> eine bnrdf)3rei:=
fein @eftd{)t0frei6
teidt)t,
oft
tvirb
man an
fo
fenbe
@ciE)(irfe
be Urtf)ei(6,
wdt
\t)al)re
@enieMie,
nidbt erfennen.
3n
men
bafi'ir
2ie toa^t
e^,
fidf)
mnn
e!)er
et
be!)au^tet,
bie
auf
al
unb benen
er feine
feine
,ta^
Ser
Untertl)anen
me^r
aU
mu
ftiden errid()ten,
tt)er
fiird^tet
al
feine Untert!)anen,
ift
ift
bebrftig. ')
(^0
f)affen
beffer fr ^u f))arfam,
get)(er,
ber
bodf)
nid()t
mac^t,
itjifen
ju gelten,
al^
um
ju nehmen,
wa
nic^t
nur beiner
(S()re fcf)abet,
fonbern bir
auc^
^a^
ausier)t.')
3)iefer
gefunbe 3)lenfd[)en\)erftanb,
nidf)t
Ui
Tlac<i)\a'od
tief greift
unb
nid)t )x>dt
ftid&t
iji
5(nbli(!.
feljr
in
biefer S3eie!)ung
imb be^wegen
fiel^e
e0
ganj
{)ier:
SOflenfci^en
unb befonber6
')
VI, 290.
VI, 293.
Cap.
')
VI, 212.
-)
XV.
27
6
feine
MU
i)
nittt
ttod^
uhtiQ
in
fe]()en,
tvie
ein giirft
Unb
wenn
5(6er
ba \^ wei^,
fo
i)
fiircfjte
gefdEjrieben,
fr
anmaf enb
gehalten u tx>erben,
k^anbeln a(
fie.
ba meine
baran
ift,
^W
fo
ift
ift
fii^
^^^ SU
fdf)rei6en,
bie wiffen,
wa
e Keffer, ber
^af)x^dt gem sn
ftdf)
fpred()en,
einbilbet
bafi
ee fein
)ft f)at
man
ftd^ 9^e^)nblifen
nie befielen
jwifdfien ber
werben.
$(rt,
5(ber ee
lebt
ift
wk man
nnb
man
ba wa0
e!)er
gefc|)ie!)t
anfgiebt
ftc^
fr ba^
wa6
a(^
gefcf)e^en
jtdf)
foKte,
barauf angel)t,
jn
t>ernidf)ten,
sn erhalten.
ftet
nid()t
ftnb,
mn
(So
ift
^n lernen
nidE)t
gnt sn
fein,
nm
bat^on
wa6 nur
fage
in ber (Sinbilbnng
wirllidf)
beftel^t,
Ui <Bdk
ift,
laffenb,
nnb
in SBa'^rl^eit
bercfrtd[)tigenb,
ba aWe
9}lenfd^en,
f))ric^t,
nnb befonber
and)
il)re
bie Surften,
on benen
man
mel)r
l^o^e
Stellung
fie
mel)r l)er^or^ebt,
irgenb
einen
3unamen
l)eit
be^
Sobe ober be
ber 5lnbre
mntl)ig n.
^abeB
n.
l)aben.
2)er (Sine
freigebig,
fnicferig,
f.
w.
f.
w.
bie
i^
anfgel)lt,
nur
wal)rer
6d^a wre,
^ber, ba
man
28
ttttb
nid^t
nidf)t
aKe aukti
erlaubt, [o
Um,
mil
^Dleit;^
fc^ett
mup
um
i^n
um
feinen
Staat
unb
fidf)
t)or
5(ber,
)x><^it
baa mglid^.
ftdf)
foK
er
ba
ja felbft
Safter,
nid()t
Infamie ber
retten,
tragen mup.
it)a6
tt>ie
IDenn ^(Ke
eine
ge!)rig
berrfftctitigt,
vt)rbe
ba6,
^ugenb
waa wie
fein
ein
Safter
erfd()eint,
bie Urfadf)e
n)ie
feinet
lcfe
fann.
felbft,
fel^r
Da
ba
ift
flingt,
^erftanb
d)te
gau6mannefoft.
bie
Unb
nidf)t
ift
ber;*
bie nodf)
jtd)
bequem 3
mt
^ugenben
l)at,
barf
ba
nid{)t
grmen
laffen,
wenn
er
mit ben
Saftern
nur hi^
an
fein
f)ocl^felige
(Snbe
au6reidf)t.
greilid^,
unb mit feiner gerjengte feinem geinbe ^f)r unb Z^ot ffnet, hd bem fann bie ^eraenegte, fonft eine ^ugenb, ^um Untergange be6 6taate flf^ren^ aber, wer gut ift unb babei fein ^ro^f, bem wirb bie ^ugenb nid^t fdE)aben, hd bem wirb fie nidf)t bie Urfacfee feine Unterganges fein. Unb wer ein l^inter*: (iftiger S3fewid()t, mit SiJleuci^elmorb unb ^rug fid^ aufrecht erl^lt, ber wirb bem Safter eigent^ nur fd()einbar ^erbanfen, wa6 bie bod() lidb wer
ein
Zxop\
ift,
!I)er
5[J^eud^eImorb,
^O'littel;
S3etrug
ift
nur baS
nd)fte
aber
mm^,
(^ntfc^loffenf)eit,
X^attxa\t,
rauter
^u^
genben, finb
am nbe
gltflid^en Erfolges.
29
2.
3n
dj)iat*el
^apMn aUt
baf
tta^t
un
5!ac^
feine )3olitifc6e
ftdf)
itnb
e begreift
bann
lei^t,
bie ^Dlaffe
ber^o^
Senig^
ift
e^ nid)t fdjttjer
jie
berall
in Ueberflug ^or^anben.
mifcl)
ift
beffer
ffentlid)
ofono^
fein
al6 erfcl)tt?enberifd^;
l)d)ften0
man mu^
ift
m)t graufam
al6
fein
unb
nur einmal; e6
e^
ift
beffer gefr(l)tet
geliebt
u tt?erben;
berflfftg
l)ten
gu l^alten;
fein
u.
f.
man mup
it?.
ftd^
geljaft
su
fein
!!)^an
macl)t
ftcl)
bequem,
l)lt
Sort
ba^
3umel unb
!Da6
ift
eigentlidf)
$rinsi)3 5[J?acd[)iat)er^,
e^ nid)t,
l)at.
vx)a6
er
Id
feinen 6df)lern
erreicl)t
^IJ^an
nur nod)
bequemer gemacl)t,
al6 er e^ feinem
Surften
unb ber
len,
goffttten,
n)urbe au ben
vtjenbig
hd bem
barau^
werben mute,
^l)eorie be
bon
sens, ber
vtjeiter
(tel)t,
aB
ber
SBlic!
flein^ersigen
(Sr:^
Tlen\^cn
eigniffe
eingett)ngt
tt?o
fel)l
fd^lgt,
bie
Ux\a^c be6
ber
biefen
@efic^t6frei
l)inaueiiegt,
in
allen
Serfen ^ac^ia^el'e.
30
^an
faitn
bar^er
fttetten,
ob bie OieipuMif
ober bie
5[)^onard(){e ttorjusie"f)en,
^al)U
tJerbient.
Hacd^ia^el
man
bie
richten muffe,
^ur
^errfdjaft
fmmtlid^
bie
mit
5lu6nal)me be ^itu^;
v\)aren
unb
alle
angenommen wrben,
fiel}t,
man an
ben fnfen
bie feit
9lera
auf ^arc^5(urel
l^errfd^ten.
6obalb
biefe
ein
')
Oteic^ erblich)
wirb,
^uft
l)ier
mup
e in D^tuin gerat^en.
Sd) f)abe
nidf)t
u unterfud^en,
warum
al
bie
bie
rmi^
fdjen (irbfaifer
weniger wert^
nid()t^
waren
benn
gewhlten;
aud^
!ommt barauf
an,
Sfjlbarfeit
Untergange ber
^erl)inbert 5D^ac^
allein
'tik
unb
fte
^um
rafc{)en
Staaten,
d[)iat)el
be!)errfd^en.
5(ber
ba^
nidfet,
au^
einer ^erein^
^iel^en.
selten ^^atfac^e,
ift
!Da$
ftd[)
fo
feine
5lrt
unb
bie 5lrt
ber
f leinen
eijier,
i\t
bie
an ba @rof e wagen,
^in anbere
53eifpiel
nod^ flarer.
3n
fommt
unb
bie l)eift:
fad^ gefleibet.
S3rob unb
2inter,
gleifd()
in Ueberfluf,
mit einer
bebrfen.
leidjjtj
warmen @tube im
3)ie,
jte
ba
ift 5llle,
wa^
fte
bie
feinen i^uru
l)aben,
entbel)ren benfelben
burd()
unnatrlid)e ^Bebrf^
T,
78.
31
niffe,
bie
er
nid^t
ift
u !ennen fud^t,
^u qulen;
unb ba$
2)a^
S'^otfjwenbfe
ki un^.
mit
bcr bitten
^).
!l)a
fte
ftc^
bem U^
ftd()
gngen,
)x>a^
ba i^anb
I)ert>orBrin3t,
vt)enig.
fo
kfd^rnft
bie
5{u^fu!)r be^
ftnb
unb
t)on
mni^
bie
lekn
id).
vt)iffen,
fd)lagett ftc^
ftd^
nur
bie Werfer,
frage
Sofr ^abtn
partaner,
frei
^t!>enienfer,
bie O^mer,
fo
lange
fte
arm unb
waxm,
gefci^lagen?
angefangenen
eban!en,
unb
Seute,
bie
frei
finb,
fid)
unb t)on tt)enig ju leben tt)iffen, fdjlagen nur fr @elb! ') ^a x>cx^U fid^ nmlidf) fo:
bamal
frei
unb
lebten
on
Seni;*
gem,
fd()en
bie
beutfdE)en
beut^
t>on
(Stcibten,
unb
ftd^
baf
freie
SSlfer
nur
fr @elb f(^lagen.
ift
@lcflicl)er
er,
vt^enn
er
au ber
3[5erberbt!)eit
'),
be$
eine
genug
^ocf)
angerechnet tt)urbe,
fte
\^renb u ^n feiner
^ur
Sf^it
^^at ju madfjen,
geoipfert
njorben
vt>ar,
unb Sut^er
f:prengte.
il)rer
Wla^t
^oriolan unb
fl)ren 9^accl)ia^el
bie @ci:pionen
an ber 6:pi&e
^eere
ju ber t^erftnbigen
^emerfung,
bap
Sit
biefcr
ganjen Slnmerfung
ift
StUe
im
egenti^elte i^eipen;
')
93.
32
eine gute
^tmee
eitie^
^nkn %l}ux^ nb
ein guter
%^xtx
er
eine
guten eete6
kbiirfen.
^)
e!)er
!Dann
aber
fragt
weiter:
Dh
ein
guter gl^rer
ober
ein gute0
ti^iirben?
unb behauptet
weil
e^
boc{)
leicf)ter
fei,
baf ^iele
ein
nid)t
tiid)tige
al^
(Sinselner
titele! ^)
2)amaB
bac{)te
er
sufdig
S3efteger
bie an^
an ben cimbrifd)en
@cif)retfen
unb an feinen
3}^ariua,
bern
teerfiif)rer,
jte leiteten,
waren,
(^m
eer Mftiger
ften
'^Mnmx wirb
unb
jtd^er
audf)
Id^t ben
[teilen.
^iid)tig^
l}erauftnben
an feinen $la
l)l)ern (Seifte
ftcl)
So
fel)lt
ein
befeelt ift,
felbft.
il)m
biefer
on
Unb
bap
fo
ge^
S93al)rl)eit
barin,
ein
ein gute
gute6
(Sad^e
$eer
jeugen
wirb.
5lber
^acdE)ia\?el
bie
ift
au einem anbern
(5i,
@efidf)t6:pun!te auf,
fein
hei
i^m
ba^ ba
l)er^
aufned^en fann.
Diefe ^^eorie ?0Jac(l)ia^el^
ber
felbft
aber wiberfprid()t
"coic^^
^oUfommen
il)re
berjenigen,
bie
er
grften auf
fagt er:
QSlfer aufftelltj
l^at
benn in
^ein grft
bie Safter
gegeben
l)at.
Unterfud^e
man
alle
3Solfer,
bie
l)eute
al i^um^en
unb '^itU
^erfd()rieen
ftnb,
II.
122.
II.
123.
33
finben,
bap
bie,
gekn fmb.
')
Sa^
(ek unb
ften
if)m
akt
ttaf)e
liegt,
tva^
5!Jlacci()ia^el
feI6ft
er^
beoi6ad)tet,
5(ud()
ba^ kuttl^eilt
bafiir
ein er:
et oft
(Sd)rfe.
^jaar ^eifpiele.
33on ben
ft:attfifd^en
l)afc]^t
6olbaten fagt
!Der
franjftfci^e
@olbat
er^^
tt)ieber
fd^leubert
er ftie^lt
fo
bap
e^
um
effen
um
mit
bem
am
nbe
fo
uocf)
(Eben
tt)af)r
ifi,
er
im ^(((gemeinen ber
in
bie 3[^erfd()wrun^
gen fagt,
bie
bamal^
bie
Stalien
an ber ^age^orbnung
waren.
Da
5D'^ittel
^n^
fdlligfeiten
augefe^t
l^erbei,
ftnb,
gang berer
rung ber
unb
bie 3[^ergrofie^
ftnb.
Ma^t
nid)t,
berer,
gegen bie
fte
gericf)tet
burcl)
er
ermorbet
er ba^
nur
feine
Tla^t
i^ergrpern.
Dft aber
tt)irb
(Erfahrung
aber bringt
gelernt
il)n
Ijat,
nicf)t
su trauen;
ba
^Dlif trauen
^D^littel
baju,
ftd)
in
6id^erl}eit in ftellen,
nur fann,
inbem
er
^a^
unb
unb
5(nber0n)o le^vt
iim
anbete.
34
fie
eittgeleitet;
ift
fie
auf bie
gerid^tet tt)ar.
:pafit
aud^
biefe
f^arfe 33emer!un3
im ansen
be bamaligen Stalien.
^ine ^Serfd^viorung
tt)irb
im
5ld^
9Ser^
gemeinen,
tro^ be^
augenbtic!lid)en
Untergang^ ber
f^wornen,
am
(Snbe ben
fie
im
S^amen eine^
runbfa^e
n)urbe,
ber
bem
runbfa^ unb
bie 5Ber^
fie
3m
einen
entgegengefefeten galle
bie
fte
erftrft 3)ie
fte
bleibenb
bie 9J^ad()t,
umjuftopen
ber
l)offte.
tuart ^er^
(Snglanb
traten
runbfag,
ben
53ebiirfniffen
n)iberf))rarf),
unb
35erfcl)tt?5rungen ju
ten
etx)iger
^rei6^
gera^
felbft
ge;^
lauf:
tl)en
gel)t
2)ie Staaten,
leidf)t
Sf^egierung
biefer
l)eror.
nbern,
in
Unorbnung, unb au
bie
Unorbnung
bann
vt^eil
n)ieber
bie
Drbuung
obalb
unb
Unb
bie^
fd^iel)t,
hU
nen 6tillftanb
menljeit
erlaubt,
bie
Ijljer
Ijd^fte
SSoUfom^
fnnen,
erreidj)t
fte
l)aben
nidf)t
fteigen
muffen
fte
abwrts
gel)en.
fo
tief
l)inabgeftiegen,
baf
fte
in bie grte
Unorbnung
muffen
geratl)en ftnb
fie
unb
nid^t tveiter
l}inabftnfen fonnen,
not:^tt)enbig
n)ieber fteigen.
@o fommt man
^om 6df)limmen
ftet
om
auf
tt)ieber
35
baa Ute
Oiu^e,
bie
jurcf.
SfJu'Eje
!I)et
53etbienft fc^affen
^eu^t
Unorbnung,
bet
Unorbnung
felBft
gel)t
folgt ber
bann
nnb
tt)ieber
Drbnung, au
ber
Drbnung
bann
ber Tlutl)
W'feber
^ert^or,
bie
ben
(BIM
{)erbeiff)ren.
!I)te @efdf){d)te
6ett?eift
berall ba egentl)eil.
S[ol)l
fel)en
tx>ir
ein (Steigen
bie Un^^^
Sekn
fljren.
Die
bie
bie
l)al>en,
mc
an
bie
dik^
felbft fo
flar
aU
mglid^ bereifen.
3[o
bie Stelle
txitt,
wo
jene^
2unber ber
ftattsuftnben
5luferftel)ung
fd^eint,
on bem
!|}?acdE)iat)el
trumt,
ba
ift
neue6 Sebenelement,
m
5116
m
aber
neuer,
an
bie Stelle
be6 lobten
tt^eniger
ber ^obte
eine S^eidt)e,
ber ^Serwefung
folcl)e felbft
!ann
fie
immerijin lieber
eine
!I)nger
tx)erben,
aber
bod)
bere Sebenfraft.
nur fr
eine neue,
an^
Staat^m
2)a lften
Drbnung
oft
Unorbnung ab, ba
ba
italienifd()en
3}olf6leben6 mit^
unter
fal),
tt^ieber
nid)t
ba6 ^infterben
^U.
e,
clafftft^
ciren n)ill.
3c^
l)rte
einmal einen
fel)r gelel)rten
Sd^ul^
36
nteiftet
nnb unreife
erften^ in
eint^eilen.
60
in
t^eilt
9}laccit)ia^el
5(rmeert
fold)e
ein,
^a^ ferf eit imb Drbnung I)errfdf)t, svtjeiten fold^e, wo ^a:pferfeit, aber feine Drbnung I)errfcl)t, brtend
benen
enblic^)
folc^e,
Drbnung
beft^en,
nnb
gen
\)alt
un^
ber ben
^ecJ)felfeiti^
2ert!) berfelben in
!I)iefer
einem
be^
fe{)r
^mu^^^.
fd[)arfen
(Bdft
:p!)i(ofo:pI)ifcf)en
)rbnen6, ber
feinen S[erfen,
bie
Unterfd)eibun(j
entftnne
micif)
ftnbet
fid^
oft
[in
unb
id)
icf)
ebenfatt
er
meinem @d)nlmeifter
pftelle,
benn meHeid^t
tt)u^te
^on SnieHigcn^^
felbftt^tig
tt)a6
jen iebt,
!en,
le^rt,
folcf)e,
bie
ben^
fte
jweiten
nur
bie
^erfief)en,
tt)eber
man
felbflnbi
nod^
ftnb.
mit ^lfe
!Die erftern
su
t>erftel)en
im Staube
gut,
unb
^a
f)aben
SSei fo tief
einbringenbem
:p!)i(ofo^I)ifc!f)em
^lic,
fo fd{)arf
ftdE)
^on
felbft,
ba 9J^acd)ia^el aud^
@eftdE)t6:pun!te
au^ einem
@efdf)id^te
l)n(i(]f)ett
auffaffen
!onnte.
^k
lorn^
tt)ar
tt)ir
ber
egenftanb feine
Urtl)ei(
befonbern
6tubium0.
^oren
ba^er fein
alten
tergang^
be
unb be ^aifert!)um.
Senn man
bie SSerfa'Cjrung^meife
Liv. III,
c.
JDet etji
37
M
e6
^lUn
^om^
bie
x^^t untetfud)t,
fo
tvitb
man
baS
feljen,
bap
!Die
etfte waren
langen 6treitigfeiten,
bie
agrarifd)e
@efe&
f)erorrief,
nb
bie
lief.
n)eite, ba
man
bie 33xtrger ju
Senn man
unb
bie
biefen 5D^iftnben
5(nfang
notI)ig
an i^orgekugt
Q^orfiditmafregeln,
bie
^tk,
fo ti^rbe bie
imb mel)r
?Ruf)c
gel)abt ^a^
ben,
al6
tvirflid)
ber gall
getpefen.')
unb i^ fenne
feiige
nur (Einen,
(Sulenfpiegel,
gel^t,
ju ^er^
geffen
einen
knoten
gaben
mad^en.
Senn
nie
fo
bie 3wifi^
fo
gewefen, unb
lange
wenn man
(SS
ift
erlaubt
^tk, baf
bie
ein 33rger
m %mt
fo
bellten,
wrbe
lein
Oteipublif
gar
@runb
^orljanben
u fagen,
wrbe
bie 9?e^
ift
unb nur
SBefd^eiben^eit
eS,
wenn
nidf)t weifell)aft,
grofe
bie
um
il)retwillen
entftanben,
lagen
in gan anberen,
x>id tiefer
ber
ber $lebs
in
ber
nadf)
unb
nacl)
ftd^
war nur
eine
auf ber
aut
aufbred^enbe
(Siter^
II,
180.
38
beule,
nif^i
akr
bie ^tan!f)e{t.
3^ifte
fcf)e{nen
fte
ki
ber ju langen
be ^a^itel aufhlt.
!l)iefer
fat
er
^Jf^ipftanb
Urfad[)e,
bie
enblid^
^oU
baten fanben,
Partei
^egen
6taate0 nal)men.
@rnben
tvar far
9^mer nie ein ^efel)ll)aberamt irgenb Semanb verlngert l)tten, fo Mrbe e ben (5f)rgeisi3en nid^t
fo
leidE)t
ge\t)efen
fein,
fo
fc^nell fo
fielen
influf unb
fo
iele
DJlad^t
ju
erwerben.
nid()t fo
balb ^ur
voo
6ci^tt)aben,
man
fing
ift,
ben 50lbd()en,
ftdf)
unb
be;^
Senn
fo
bie
ba^
ein
wrbe ^far
ftdfier
nic^t
^aifer
gewor^*
ben fein.
@o
ging
^a^
neue, ba ^aifertl)um,
bie
unter
^om,
Xi)dl
i^n
fo
aufgaben,
fte
um
in (Eon^
ftantinoipel
wol)nen,
il)n
woburd)
ben abenblnbifcl)en
fcl)W(i^ten,
unb
ber ^i^rannei
il)rer SJlinifter
')
Smmer
unb
inftd^t,
II,
183.
')
IV, 2
u.
27.
39
!D{e tmifd^ert hlfet jogen
m^
^onftantinoipel,
mit bae
fein
abenblnbifd^e
itnau6Mei5Iid)
fd^aft iiorben
6tur
unb
^ax^
nidjt
fnf()unbert
3a^re
friif)er
^erfiplittett
gett)efen
fein,
tt)emt
(s;onftantm ben
@i|
ber rmifc^en
!0?acf)t
l^tte.
ben
gnec^ifd^en
S^epnblifen
legt er
gefjt
ea
!0^acc|)ia^el
nid^t
Keffer,
aud^
an
biefe
feinen
9)?a|iftab
ber
Heinen
(ig
9i)^itteld)en fr bie
burd^
ein
ganj
sufl^
S(6er
nidf)t
^(eomene^
fing feine
@e^
feggebung ^u oKenben.
niene
e^
al6
ob ^(eo^
ctt^nlt
))2)er
bem
9Jlacd^iat>el
unb
biefer
6d()ii(er
ba6
t>erbiente !^ob:
ntfd^lup
bie
(Spl)ren
vt)ieber
ju
ermorben unb
bie
S^!urgifd)e efeggebung
^ersuftetten
tt)are
im
6tanbe
geit)efen,
unb
u
^leomene^ gerabe
ber 5i}la!ebonier unb bie
@riedj)en(anb^ il)m nid)t
fo
t)iel
?ftu^m
unb
(Sl)re
tiDenn bie
^a^t
Ser
feinen
ftd^
bie S)^l)e
tmbe
IeidE)t
^u jeber
:j3raftifcl)en
ober
tl)eoretifd^en
S8el)au^3tung ^acdf)iat>er0 in
eigenen
Serfen
S3elege
@o
ift,
njeifi
er fe:^r n)o!)l:
baf,
mnn
ein 33o(f
un^erborben
brin==
5lufftnbe
gen;
I,
baft aber,
y>mm
72.
40
@efe|e ju ni^t^ m^i)t bienen,
obet
fte
Semanben
Wla^t
aitfred()t
erl)a(ten
werben,
ber
tim
fetjr
tofe
^ik, um
tf)nett ^(cfetung
lieber kffet
^tt)eifel^aft,
gettjorben.
!Det
3ufa&
ift
akrmaB
etma
akr
bie ^au^tfadf)e,
nidf)t
M einem
feine fon^
bie SJJa^
^evborbenen 33o(fe
laffen foKen,
bafi
ml
niigen,
ptte
9}lacdf)ia\)el a!)nett
bie O^eform
eine
^leomene
So
er
(te
su
gro^
ftnb,
ba
ftu&t
ftd()
^u,
bi
fie
i^m
ipaffen.
!Die
^Religion, ba6
gebel
!l)oma, ber
(Sreigniffe,
@(aube
ftnb
bie
gen^altigften
ber
bie
ru^t.
5(ber
5D'lac(t)iat)el
on benfelben
ein )?aar
@cl)nijer ab,
um
fie
unter ben
guf be ^^rone
ju \^k^
feinen
ben,
3n
,^a:pitel
ber
unb
tk
man
benn
ftcl&
berfelben
bebienen
unb vok
bie
9^5mer
ftd)
(td^
berfelben in if)ren
l^erau^fteKt,
Unternehmungen
er unter
bebienten'*).
Sobei
lid^
baf
S^ieligion eigent^
erftef)t.
bodf)
^auptfc|)lid^
ben
5lberg(auben
@inc
$eft,
ein
Sturm,
ein ^^laturereignif,
bargeftedt,
ik
be
(S^orte,
benu^t,
um
bie !I)ummT^eit
SSlfer ju tufc^en,
ba6
um
bie QSlfer u
bie
!Da
nidj)t
Dogma,
ftel)t,
ber
Glaube,
'3)a^
9J?oral
brigens
fommen
leid)t,
babei
in ^etradfjt.
erllrt fid^
mnn man
baf SO^acd^ia^el
Gap. XIII.
felbft
ben
I.
XIV,
liv.
I.
41
sum
Starren
liierten.
g(oren
ets!)t
in Stalien erurfadt)te,
einer
unb
ift
jvioeifelfjaft,
ob biefelbe t>on
natnrlidS)en ober
fei.
einer
iibernatiirlidf^en ^raft
aber fe|t er bann f)inu:
bie
(^reinip
getrieben tt)orben
6d^lief(id^
@ott
bnrdt)
^o^cana
bebrofjen a(0
ii(f)tigen,
benn
6tnrm
vvie
in einer
tabt nnter
(Sid^en,
alle
^nfer nnb
alle ^ett)o^ner,
unter bie
bie
S3nme nnb
bie
einzeln
er
gelegenen
^dnfer,
gefal)ren
n)re,
bann
ttjrbe
eine 3^^f^rnn3
jit
unb
ben
ein
fd^ttjer
ftd^
befd)rei^
gett)efen
sur (Stnnbe
mit biefem
fleinen
3f^nK^,
nm
im
tt)ie=^
@emtl)e ber
3Jlenfdf)en
")
5(llmac{)t
ber aufntoetfen.
fen fd^lieplid)
ftel)t
3n
prften
unb
forbert er bie^
fagt:
ftcl)
auf,
Stalien u befreien,
9Jf?an
gejfnet,
auferorbentlicl)e 3>^\)m,
ba6 ^her
l)at
eine
Solfe
ftcf)
l)at
ben 2Beg
^^anna
gezeigt,
ift
(Stein
^at Saffer
gefallen;
on
5l(lee
gegeben,
i)om
^immel
l)at
beine (Srpe
eine (^far
^orgia!
or^
bereitet.')
Sd^
gengen,
x>
nid^t
benfe,
bie
angefiil^rten S3elege
mgen nad^gerabe
um
al0
)ra!e(
ber
:politifd()en
^d^tit
i^t
D^r
leiljen,
gerabe
ju ben
ungen)l)nlidj)en ^eiftern
gel)ren
muffen.
V, 231.
V, 235.
VI, 374.
42
tt)ie
^^riebric^ ber
man
khinben,
^c^aft^oiM erbient
tt?erben,
nicf)t
9}lnner gere(f)net gn
nnb
stx>ar
feiner
raufam^
i>erl)in^
')
Tia^ aber
bap
9J^acd[)iat)e(
menen
^olitifer f)(t,
ber eigentlid^
l)inter
3)a6 @ere(f)ti3!eit^geff)(
nidf)t
ftnm:pf,
gan nntergegan^
gen in i^m.
^afiir liefern brigen^ feine anberen Serfe
^eiveife.
feine
oft
genug
@r
tabelt
ttjegen
bie S^tmer,
bie
6iege6
on ber ^InHage,
er lobt
ge^
ba
er
ben runbfag
gef)abt,
ba tt)eniger 6({)(eci^te
^dt
unb
er
ftel)t
in beiben bie
Urfac^e
unb
Sn^^
ber,
\X)k
mii
fte
nur
tserje^ren
ol)ne
su fd()affenOj
er geigt,
feine
anesufd() lieen,
fon^
bem nur
unb
tt?ie
ba entgegen^
Untergang ber
greil)eit
unb be Staate^
nadf)
ftdj)
gebogen ^).
^)
1,
151.
3)
V, 214.
-)
I,
292.
),
295.
43
Sie
id)
fx)
foK, tveif
nid)t,
t>^i^
33omurf
alter
be Sliberfptud^e u fettleibigen.
berer, bie,
ba Soo^
fagt,
baf
fie
erratf)e,
vt?a6
fein
3[^er^
fte^t,
ftd)
einbilben, iiberalt
ba6
Sort
fennen.
in
3ebem
unb
l)re
bann
bie
legten
Sorte,
bie 9}laccl)ia^el
legt.
in
ben 9Jlunb
3cl)ann
fprad^
y>'t)a^
auf
bem
^UthcUtk
fterbe,
er aufrieben
w>eil er feine
reid)
unb im taube
in
fie
bafi
feinem ^ei;^
^i<i)t^ i^n in
^obe^ftunbe
fo
berul)ige
aU
ba
33ett)uftfein,
baft
nie
Semanben
@ute^
er
fidf)
im
getl)an ^u l)aben,
aU
in feinen
Grften
gelegen.
@r
befd&wjor fte,
thtn fo u Ijanbeln.
3 ^e^
an berfelben nur
bie 55r^
@efe$ unb
leben fnnten.
auf biefem
al
fuc|)ten,
tt)obei
fie e
biefe
unb bie
verloren,
unb gurd^t
tt)ie
leben mften^ ba
iljnen em)3fel)le,
er burc^
ein 33ene]^men,
er e
ob;*
44
^k\i^ "oon fielen geinben unb vielem Sibetfprud^e umge^
bap, tDeitn
fte
auf
Sege
fort tt)anberten,
fie fid^
aufreci[)t er!)al^
Ja nocl)
fte
I)^et:
fteigen tt)iirben,
foKten,
ftd^
m^c^en
fie,
tuenn
benfelben
^erlaffeu
fie
baraf gefaxt
ben
aU
biejenigen,
elenbiglidf)
gamilien nad)
gang
gebogen l)a(un.')
5(rt,
tt)ie
2)er Untere
eine (Eat!)arina
von
9J?ebtci
ben tur
unb
bie 3^tti^tung
ber SSaloie
bie
bie
^m
ld\l}xk
6egenfe gegen
3of)ann
^anb^^
lunge^ unb
feinet aufe6
2)enfung^n)eife,
mit ber
@rpe
kgrnbete.
3ebe
ton
tveitere
ift
^emerfung
ber grpte
ift
f)ier
berflffig.
Sodann
feiner
il^n
^D^lebici
5Dlann
gleid^,
feinet
alle
^aufe,
feiner 9^adf)folger
fommt i^m
tr)iirben
oI)ne
^Inftatt
auf
biefe
auf ba6
Seben biefe
(Bi^op\M be
9}ladj)t
mebiceifd)en
feinet
Jlac^
9^eid()t^um0
unb ^en?alt
fuc|)t
ftd)
ganzen
@efcl)ledE)te,
ju bauen,
man
!^anbeln muffe
tt)ie
biefer,
t)or
um
grop
n)erben
voraugefe^t,
ba
man
ftdf)
einem verborbenen
ein !paar
^agen, einem
5lber in
bo^l)aften (5cl)nu^fen
unb
Senn
unb
%^t
u nel}men verftelje.
bie jener ein
geprt
eine anbre,
^aar
lpt
bie
3n
)?acd)iat>el
einen
^ann
I,
Hist. de Fl.
IV, p. 383.
45
mit
ber
befonbetem gleite
@efdf)i(f)tfd)reiber,
fo
redE)t
aufgearbeitet
in
ift,
unb
oft
in
ber
fid)
ber
5(rt
\m
bie
ri)mif$en
^iftorifer,
u gefallen
fcl)eint.
!Der S[^olf6rebner,
fagt:
>>Senn
e^
f4 barum
fo
Banbelte,
ie|t bie
Saffen
u nef)men
um
fte!)len, ju
wrbe i^
muf.
bap
v^ir
man
aber
bie
@a^e
orljer ^el)ri
bebenfen
2)a
ganb l)aben,
fo
muffen
mx
baran benfen
tt)ieber
^it muffen
t)on
neuem
bie
S3ranbftiftungett,
\)f>ppcln K.
tt)a6 vorgefallen,
bie
^irdS)enfd^nbungett ^er^
mid^ qult,
ift,
^a^
anzufangen.
Senn
fr bie
ba
vvirflid)
ber gall,
i^
(Sud) ^ielt.
^enn
feine ett)iffen0biffe,
auf (End)
^^^ ^^^3
mld)c
Sleife
man
audf)
bavon
ba6
trage,
er ftet^
bebedft.
Sa^
benn
(SJetviffen
anbelangt, fo
un ba^
nidfit
brcfen,
bie gurcl)t
au6gefdf)lof|en, ber,
wie wir,
5lber,
fo
vom @lenb
wenn
3l)r
gebrcft
unb vom
genfer bebro^t
9)?enfcl^en
ftc^
i^.
bercfftdbtigt,
werbet 3l)r
bafi
burdf)
5llle,
bie
SU
^adt
il)re
unb
9fieid)tf)um
erl)oben,
nur
Gewalt
belegen
(^^ren^
ftnb.
^ad) ber
2!l)at
bann
Sf^ubereien
unb
@ewaltftrei(l)e mit
bie
bem
titel
ber (Eroberung.
5tngft biefen
9lur
bie,
au
Seg
nidf)t
einfcl)lagen fnnen,
verfmmern
in
einer
in einer feigen
unglcflid)en
unb
fd^macif)Vollen Unterwrfigfeit,
^rmutl)^
benn
bie
treuen Wiener
gelten
nie
46
au0 bet
ftete
ftdf)
2){enfti6arfeit !)et^or
^llfo
unb
arm.
nur
bie ^reulofett
unb
man
Bejtegt
mnn
nnb
betrug nnb
^fianh,
9}lan
ba^ Ott
bie
getreten
^akn, aber
fte
ftnb
t>iel
be6
unb ber
unb
d)led^tig!eit,
aB
SKrbeit
^
a(^
n^irb
fein
biefe
Sf^ebe
gef)alten
bie
Macd)iat)el ^at
ju
ftd^
in
tt)ie
bem Surften
5lufgabe
gef^eHt
unterfud^jen,
bene^^men muffe,
{)ier
um
ju
^a)i
anbre,
unb unb
5(nfel)en
stt)ar bie
^u
gelangen;
j^eKt
er
ftd()
eine
^anbtt?er! einmal in
faft nidbt fd)lecif)ter
@d^u^
man nun
n^ieber
fo
ben
unb
beibe
neben
ben
(5l)renmann
So'^ann \jon
fein
5D^ebici,
muf
in
man
9^ur
leiten
gefte^en,
baf
^}}?ac(l)iat>el
fcl)le(f)ter
'tffldftct
5llle
mit
gleidf)
fd)nen garben.
SSaterliebe t>er<
fdt)n,
er Unrecl)t,
ftd)
on ber blinben
^inber fr
ju laffen,
gleicl)
unb
bie
gleidf)
gleich
ift
Mftig,
@tiim;per
berufen
fein
anufel)en.
ftr^t
3)er
giirft
ein
unb
ebube
^anbit
it^irb
gel)ngt;
SD'?acif)t,
l)alb
^u|enb
gett)l)nlicl)
ober ungen?n^
jerftren
fd)le(i&ter
9laci^folger
im
<Stanbe ftnb.
. )
Eist, de Fl.
I,
III,
p.
47
33{eKe{dE)t
aba
fagt
man:
3!)antt
t^on
WMci
x>ott
'ix>ax
nur
(Efar S3or^
feiner
unb
fo
nbern
in einer
ge^
bie
folgen 5
unb 5lnfe^en
langen,
aber
giirft,
ber
l)errfdE)en
unb ber
5>}?e:^rer
mup
notl)tt)enbi3
gaft fnnte
man
fo
gebadet,
benn
fein
9^epublifani6mu6 ging
felbft
mit genug,
bamaligen
'^a^U
be;?
^abn
gegnen
psujiel^en.
n)ir
3n
er,
feinen (^Kommentaren
pm
Si^iu
3n
einem ganzen
(Sa^iteP)
Umi\t
unb be^
So^l^
ftnbiger
bie
ftd^
bie tdbte,
felbft
u ^iel
grfierm
ftanbe gelangen
aU
bie,
bie
ben").
3n
einem
anbern
(s:a:piteP)
\u^t
er
barsutl)un,
bap
al6
bie 33iinbniffe
bie
mit giirften.
bie
fagt er,
ba^ baf
emeinwo^l
rfe
unb
mikx^ bap
unb
t^iel
form
Uek unb au^ bem SSolfe siel)en Sie tsiel Saljre ober galfd^e^
mag,
l)abe
i<i)
fnne')in
biefen
5lnfid^ten
93?acd^ia^er liegen
terfudE)en3
nid&t Suft
l)ier
su un^
nur
fcl)eint
mir,
bap biejenigen,
bie
auf
il}n
Liv.
I,
^
*)
(Ifcenb.
I.
. 315
u.
356.
^)
<S. 93.
')
Liv.
1,
m,
@. 347.
II,
48
fd^moten,
bie
in
i^m
ein 9)iufier
fr
bie
bann
tt)iebet
mit
i!)re
ftdf)
felbft
ftetten,
unb
^erren unb
SUefte!)en,
nid)t
getabe
fefjr
f)od^
fonbern
tet
fd[)dnbli(i^
bap i^t 3iel einUnred)t, baf if)te ^it^ unb bap ba6 ^rgebni iel v\)eni^
ba
9J^ittel eljtbar
unb
teb(id),
^^^t unb
(Befe
gewefen wre.
III.
itlatcl)iax)^l
unlr
fmt
Mt
1.
o
gen.
njeit
ixiit
un6 Tlac^iax>d
ift
in feinen
d^nm
Serien
entge^^
fte{)t
^r
beffer,
unter
e^
bem
Sf^ufe,
ben
l)at.
SBo^er
nid^t
fommt
ganj
laffen
akr, bap
ftcl)
fd^led^t,
sum
fnnen?
fagt
ftd^)
5D^acd)iat)el
irgenbmo:
Senn
tt)irb
in
einem
S3olfe
Seber nur an
fiel)
f^^^f^
nb an
fo
bie @efal)ren,
benen er
aufe^en fnnte,
Si^iu6
l^atte
benft,
f(l)on
baffelbe
fd^tt)ad()
unb
feige.
oft
frher,
unb
t)or il)m
5(nbere
So
aber
m
eine
3Solf
unb
feige
ift,
ba
bleibt
in
i^m nur
S)Jaffe brig,
grei^^
^titf
^ie
al
!0?ittel,
Slrt
bie,
leitet.
burd^
ml^c man
unb fnnen
ein
ta^fere^
unb Mftige
ftel^en
^olt
t^er^
Der
bann
einjelt ba,
50
offen T^intetangen,
troffen ju werben,
^on bet
liftigen
gei9!)eit tcflin^
ge^
^uf m
fold^e^ 3Solf,
einen
fold^en
voaren
sur 3eit
SD^^acd^ia^el'^
^politifer in Stalien
an3en)iefen.
tiefften
Stallen
(^nttt^iirbigung
33egriffe
auf
9)lacd)iael fotl
un ba (Clement
feine
geigen, in
jtd^
bem
^nt unb
Sanbe6
ktoegen muften.
Er
ge'^enb
fcl)ilbert
bie
Sugenb unb
bie
fagt
^on
alle
i^r:
iljre
^^iifitg^
3^i^
t>ertt)enbeten
iungen Seute
wnb
aUe i^re
^aU
ben grauen.
au^5ufel)en,
3l)r gan^e
@trekn ging
D^ieben il)ren
iprad^tooU
il)re
unb in i^ren
laffen;
S^ unb
gein^
^nt
fpielen u
unb
^)
unb getoann
in
9Sortt?urf.
@o
fo
^ann
mit 9^a^
taj)fer=^
Ea^itaine
il)n
\X)ax,
gal6,
ber
an SSerbienft,
berl^ot.
er ftet^
!I)iefer
3euge
t)or
^utl)e6
Ijo^fU ^Id&tung
"oic^
llnb
rief bei
ben
]^ert>or,
unb
fie urtljeil^
ten,
baf e^ ^^\^tii^
ju laffen,
nb
IJe^
Unb
ber
V, 334.
51
feJjr
gnftig.
^artotomeo Dr^
(S^ tt^at
9fiecf)t6:pfle3e.
aU
nb mit
fo
groer
geigifjeit
l)atte.
einen $o|ien,
ber
ftd^
feUbft
^ertt)eibigte,
t>er(affen
^iefe gei3f)eit
emprte ben
fott)o!)l
SBalbuino
b'5(ngmarie
fo
fef)r,
bap
er
offen,
in
feinen Sieben
aB
ac^tung
fo,
ba\)on fprad).
er fef)r
rgerte
ba
W)nnfcf)te
rd^en,
einMlbenb,
feine
beffen, ber
fte
i^m vorwarf,
au6nn)ifd^en.
Un
im ^alaft ber
ignoria ermorben.
))!I)ann ttjarf
man
feine
^d^t jum
fd)nitt i^r
Seidf)e
ben ^o:pf ab
unb
bie
^erftmmelte
ben
ganzen
^ag bem
SSolfe
snm
@cl)aufpie( au^.
tiefer
^ob ^erminberte
^a})(3oni
bie
unb
greunbe unb
^apiponi,
fein
5lnfel^en t^erlieren.
:t)ferer
tt)ie
2)a6 f)n^ti
ein ta^
^(jrenmann,
5
:^atte
unb
tn0^
er
er
ben
tioar;
lieen
feine
geinbe
ermorben,
l)atte
mil
ein
5i}?ann
unb
bie
^elbentl)at
ba
bie
man
6i^
unb
35erbredE)en
ge'^alten,
unter ber
SlBefen
5lutoritdt be
!pabfte6 feinen
(^r
Ijatte
^amm
unb
fein
n^
bem
fnne.
jwei 6l)ne,
VI,
p.
146.
4*
52
et bie
Stabt %cxl\,
bem
!I)iefe
i^^ bet
ften Stallend i^n ref^ectirten unb fmmtUdf) f^^^ !l)er Scfjlug ift Hat gteunbfd^aft nad^fud^ten. *)
unb
jeigt,
bap
ni^t
l^inter
ben
^fc
Qern ber
italienifd^ett
9?e:|)uMifen jutiicfftanben.
^k
SSolfe
fdf)n
an6
biefen
beiben
^eifpielen,
bie
l)er^
Hat genug
!)eror.
^er ^rieg,
einfe^t,
biefe
ift
Seite in ber
man ba
ber
ber
^rokmeffer
5Dlut^
ift
Jlcif)tigfeit
SSlfer.
eine gettj^nlid^e
nic|)t
^ugenb; aber
upere
(enfeig'^eit,
sufciKige
6ee^ ^ns^m^^voa^t
mm
biefelk ^ugefatten,
eine
fo
ungett)t)nli(i)e
tiefften
Untugenb, baf,
auf ber
9}?en;^
fci^enfelbftgefitf)(e^
3^it
aber \t)aren
fo
feige,
bap
faum
l^at.
lief
ber @erud^ be
bie glucl)t
il)re
^nU
im
allein
iljre
(ba
florentinifd)e eer)
ergreifen
unb
S)lunition,,
i^re Sfagen
unb
^IrtiOerie
(Bti:^^
laffen.
@o
feige
unb orbnunglo^
meen
jener 3^it/
fo
bap
mnn
e
dn $ferb
aber
zufllig
ben ^o)jf
S3erluft
umbre^te,
einer
fo
entfd)ieb
'')
ben
@(f)la(l)t.
^am
jur
@cl)laci^t,
fm^fte
man
oft einen
Ijalben
anbere Partei
^utM^
53
voii^*)
untetbep
Ukh
:paar
in
einer
foldfien
6c|)ta(iE)t
nur
(Sin
^et;^
Wlann, unb
tt)unbet
fonft
tt)urbett
nut noc^
ein
paat $ferbe
')
itnb
ein
efan^ene
ber ^rieg
9emacif)t.
S'lie
fa^
man
ol^ne
eine 3^it/
i^
ber
fr bie,
bie
i^n
au^
fmjjften,
tt)eniger
geff)r(i*
war.
5(uf einem
i>ier
^^u^t
Drbnnng
ganzer 6tun^
9}^ann,
ben gebanert
biefer ftarb
ftarb
nnr
einsiger
nnb
nid^t
nnr,
t^eit
anfllig fein
$ferb
ftiirate,
unb
!l)ie
(5*f)renftof .
')
6^a^
bie
bann
nacf)
unb nad^
in Stalien Mmjjften
unb
audfi
bodf)
ettt)a0
mel^r ^rnft in
baft
M(b
n)ieber
^cften
bie
man
nod^
m
je^t
paat Sa^re
al^
orfjer fr unOer^inblidf)
jte
ef)alten i^atte,
auer 6tanb
(Sin
beffer
^u ^ert^eibigen,
3Solf
aufgegeben
(Sine
;
n^erben
muftten.^)
d)(adf)t
ift
ta(3fere6
fagt:
t)er(orene
aB
bie Staliener
akr
ift
f)atten
bama(6
ein @:prid^wort*
@in
fd)(ed^ter griebe
Keffer
2.
!Da6
rt)ar
ba
geiftige
(Srnft,
5[)?acdj)iat)e(
leiste.
Tlut^,
tt)aren
au^ bem
ba
Bolfe gert)id^en;
Iffiefen
D!)nmad)t
aHen
9iidf)tungen l}in
ber Staliener.
felBft^
Unb ba
er
ift
erHrt ben
Wlac^iai>^U
tt)ie
Ii6mu6 ^on
ot)ne
bie $ilfe
Hist. de Flor.
V,
119.
Hist. de Flor.
VI, 213.
54
mufte,
fein
totii
So
^ifeet
ftd^
SiKen^etnft mglicE)
i^re teile 3
^\)
ba
unb
an
bie
txitt
feine
tt)o
^raft ^or!)anben, ba
fein 5D^ut^
bie
fiptei^t
fc^wad()e ^licfe;
bie feige
Sifl
eele kielet,
fo
oft
ba
in ben 3Sorbergrunb,
bet ^am|)f
notl)tt)enbi
tt)irb.
(Entmannung be
tt)enn
-italienifciden
3Solfe0 erflrt e
on
felbft,
bamal^
in Stalien ein
^cn
bie il)n
n)eil bie
Wlin\(^m,
ftdf)
mel)r
im (Staube
ba
it)aren
ber
mnnli(J)en
ber
su bebienen.
!I)olci^e
Sem
fo
5lrt
6d)tt)ert ^u
fcl)ti[)er,
nimmt jum
feine ^flud^t^
greift
unb
ift
il)m
audj)
er
2)a w?ar
bie
Staliene
pr pr
gel^eimen @ift^
3^it
^:i}?accf)ia^
ela.
iefe
5lrt
\^n\
bie ^reigniffe,
felbft.
l^er^orging,
gan ^on
!Die )l)nmac^t,
^um
5D'?ifbraucl)e berall,
ift.
n?o nocl)
ein D^eft
^on
gen
9}lac^t
ftd^
3o Seere
!l)a0
eintritt,
brn^
bie
all
felbft
ein.
erflrt bie
W6^^
lid^feit
bamaB
nicl)t
6onne au6
aufftiegen.
italienifd^en SSolf^leben
aber it)aren
n?eniger Staliener.
ttva
me^r ^raft
bie SJlittel
lid[)feit
aU ^d
^raft
biefer
liep fte
!I)ie
meift
cUn
fo rafdf) n)ieber
ftcl)
in
il)r
^i^t^
jurrfftnfen.
aber, bie
eine
Seile
erl)ielten,
tl)aten
bie il)rer
D^nma^t
55
^ugnlicl,
!(im))ftett
i^tm matofen
<B^U)kfUn
feine SSolfe^;
bem (BdfU
bet e k^ettf^te
unb
befeelte.
(St
ttiektt,
unb
ift
Bilbete ftd^
(enfen
lnnen.
!Diefet
Stttl^um
nb ^uMiciften im
@ie
al^^
nen
bie S3ebtfniffe
bie in
i^xa Sf^t^
feiten,
ben 3wft^ben
if)xt^
QSolfe^ liegen,
jte
tt)its*
tetn bie
fommenben
(Steiniffe,
l^anbeln in
Xi)\m^
nun
tvetbe,
unb
e^
xi^kt
jtd^
^um
bet
bet eifte^^^
be 9Jlenfc^en,
bie $to:p!)etengak,
fte
i^ nut
ift
Seni^
gen zugefallen;
bie
mm
tt)at
akt
gert)otben,
betufen,
fommenben
bem 6tutme
fold^et
$toi3l)etengeift
in
feinem
un^^
teife,
feften
in ben engen
fdf)l^ftigen
tiefet Ijetabftnfenben
Stalien^.
(St
al)nete
bet iDeiHidf)en
Wtkl
be
(Stfolge^,
fte
bamal
in
^ialm
l}iet
getvonnen
l^atten,
aufkeilen, unb
flu
f^iel
ti)ie
fte
bann
t>on
butdf)
^kx aue
butdf)
ben
(&m
35ei^
bie Sel)te
unb ba
tt)etben
feilten.
Unb
8^)ftem.
56
3.
50lacd()ia^e( fe(b|^
!am akt
etft
nad^
itttb ttadf)
fte
^u biefer
6tufe,
t?ott
tt)urbe t)on
hinaufgetragen,
ueren
(Sinflffen
auf i^v
feftgeljalten.
S}?acd)ia^el
war
ber
o^n
Jung
fo(d)er fd)on
9te)3ub(if
unbebeutenbe (Staate^
]f)errfd()te
gloren^.
iDamal
in g(o^
einer
ber 9}?ebiceer.
ber
SSiirger
re:publifanifd)e
fo
^tift
fte
Seite
tt?ieber
mit, baf
o!)ne
mele
5Dl^e t>ertriekn.
wefen
fein,
!paar
Sod()en
f))ter audf)
ber
3^^".
@r
^erfal^
bann
6teC(e
ierje^n
tt^aren,
Sa^re, bi6
im @tanbe
(Snbe ju mad^en.
!0latt
mod[)te balb
in glorenj merfen,
baf
Tlaci!i)ia'o
ein feiner
unb
unb
fo braudfjte
man
i^n
m<^ unb
6enbungett. ^ie
^of
Sub^t?ig6 be6
tt)ar
ber
ttja
^au^t^
natura
!9^acdf)ia^el
nur
^eigeorbneter,
nid^t er!)inberte,
tt)urbe.
bap
6enbung
geftanben, '^aiU
ftc^
emiprt
unb ba 3od^
abgefc^iittelt.
glorenjer
vi)iinfd()ten
aufpstvim
riefen
fte
gen,
aber im efiil)le
eigenen
D^nma^t
57
f)iersu
gtanfreid^
unb
bie
<B)mka
^u ^lfe,
bie
bann
n)irflid()
$ifa
belagettett.
nur
fei^e,
fonbertt aud^
6ie
liefen fid^
beftad[)en
fo
lfte
on ben
bie
ftd&
$ifanern berbieten.
ftsiere
2)iefe lauften
unb
Df^
ba6
unb
ab.
etften bi)3lmatifcf)en
!Da^
Bebung
bem
?D^acdj)iael^.
3tt)(ften,
um
fte
bie
p Subvt)i3
nid)t0
su
entfd)u(bigen,
tt)ie jte
bafr gefonnt,
baf
^elagerun
ein fo fd)nbe
nbe
genommen.
Dfftjiere
Der
franaftfc^e 33efel^l0^aber
unb
bet
alle
anbern
bet
:^atten
fx^
htfu^m
laffen;
fte
in
^latut
bei il)rem
Knige anju^
fud^ten
@egentl)eile
nur
einer
^ertl)eibigen,
nid()t
entfd)ulbigen ob
jur Saft
fiel.
erl)ielt,
ftnb
oft
gan^ geeignet,
nidf)t
^acd()iat>etli6lnu6*
erft
erfunben
ju ttjerben braud()te.
l)atte
Der
franjoftfdie
S3efel)iel)aber
35eaumont
unb Yoat
5(ber
bie Urfad)e
am
^nU
ju gelten.
iDbgleidf)
aufgenommen
un6
nidf)t
(^on ben
jususiel)en,
offiziellen
klagen),
um
feinen
^af
fo
ferenjen mit
6tim^
mung
fr fing
aU
fd)ulbig feigen.
!Dann t^ut e6
33efledf)^
mit 5^ad^bru(f,
lidE)feit an.
58
9enf)eit
ftnbet,
f!pteci()t
bem enetal,
^Ut
^ucf) ^ot
Mm,
unb
if)n
t)ot
SSettt)anbtett
6(f)ii6et)
SJlit
biefen
^^^m
5DlacciE)ia^el
unb
fein
unb
fc()rei6en
bann regelmig
xoa^
fte
an
ber
^((le,
tl^un
unb
fte
3tt ^Bologna
fte
er^?
f:precif)en
jte
nad^
l)a(ten
l)aben
mo^kn.
ob SD^iacd^iael in biefer
tve(df)en
n)iclj)tigett
@taat6^6enbung
irgenb
(Erfolg gehabt
I)abe.
^on ba an
tt)ieberl)(t.
ftc^
faft in
jebem bi:pIomatifc^en
bel)au^tet,
6enbfd()reiben
beibe,
bie
er
oft
9)?acdS)iae(
baf
fte
unb
er inbefonbere,
nidfit
ba
er a(6 58eigeorbneter
nur
oft
^lfte I}abe,
60
m
er
$ofl))ferb miet^et,
er
fo
einen SBrief
\<i)\dt,
er irgenb
eine 5(u6gabe
mad)en muf,
baf ber
fte
baran
erinnert,
arme
fr
')
fte
ruiniren muffe,
mnn
auf6
nidf)t
me^r @elb
nid)t
fd[)i(ften.
5(ber
6:|)iel,
nur
fein
SSermgen
fefete
er
getroft
3m
fed^ften 33riefe
l)ren
fd)(uffe
baf
efanbten ju einem
^nU
gefommen:
im Sanbe
fortgefe^t.
2ter,
I)errfd^en,
l^aben
mt
unfern SBeg
3ter,
8ter,
13tev, 14ter,
21fier, 24|!er
59
(So
i)olim
jte
^itle^t
ben
franftfd()ett
ein.
gof,
bet
auf
5(ubiens
fanb
bei
bem
(^arbinal
ie kad^ten
if)re
S^ettl^eibigung
t()nen
einfach):
or.
Der ^arbinal
^on
aber antwortete
baf
bie <Ba(i)c
vtjegen be6
fte
Sager^
bei
ac^e
fei,
unb
ni)t
nt!)ig {)tten
be^toegen
ju t*ertl)eibigen.
S3eben!en
tt)ir
im egen^
t^nn
ift.
2)aran
l^atten
fte
suffig
fte
nid()t
^badf)^-
bann
m^
jte
eine 5lnbien
beim
Knige.
Unb
and)
hn i^m bringen
bann
if)re
SSer^
be^
tf)eibi9un9
an.
auclj)
@ie
Sir
Hagten une
bie
fd[)reibt 9)lacd()ia^et
nad) gloren^
ber
(Sd^imipfreben,
bie
man
bie
ftdf)
l^atte.
Sir zeigten,
ba barin bie
mit fold^er ^art^
^ifaner
bie
ftdf)
unb bap
am
unb
bie
bie
.befted^en
laffen,
fte
glorenjer efanbten
Jlagten
barber
fte
nid^t,
weil
ftd)
nid)t
ben
!!Jlutl)
baju
Ijatten,
aber
fte.
befc^werten
ber (Bpott
Subwig ber
3tt)lfte be^^auptete,
ba S^Ziemanb
feine $flidE)t
enblidf),
fd^ulbig.
5lugenbli(!lid()
nidfjt fo,
aber ant^
efanbten, ba
bem
ba^eaumont
du roi
vok
gewe^^
er
la gloire
ge^
geldf)elt l)abe.
60
5(m
(^ttbe
aUt
mnUt
[x)
bet
^m^
vviebet ju if)nen
vvie
unb
fgt:
fjelfen,
benft
S^t
bap ba6
fnne?
Sir
antvt) orteten,
fidf)
feiert
5iJ?acciS)iael
nic{)t
bar^
fte,
auf belgen.
baf nad)
5(C(em,
!Da6
tt)ar
ein^
gef^rod^en.
6ie
ful)ren fort
unb fagten
vvoCfe,
fo
tvrben
i^m
fef)r
ban!6ar
fein.
8ei
biefen
bie
Sorten
^arbinal unb
Mc,
gegenvvr^
eine fdf)ne
waren,
jug(eicf)
(o,
@efc{)idE)te,
wenn
ber ^nig
feine
Soften
ben ^rieg
,
fr
fte
ff)ren foKe.
60
nic^t ju t>erftel)en
fte
ant^
bem
Rh
wenn
er
$ifa in
il)renbe
geliefert.
Der ^nig
wenn
fte
baf
er
er
ben
frljer
al6gefcl)loffenen
galten
werbe,
nidjjt
ent=^
ba
er wolle, ee aber
t^un werbe, u.
Icifit
w.; worauf er
erlaubt,
il)m
bann
in
Knaben
unb
il)nen
wo man
ofen
!Der egenfa
fel)r
fte
!lar ^ervor.
Die gran^
waren
^amn,
unb
f^3ielten
5ln ber
Eroberung $ifa'6
unb be^wegen
war
@ie
il)nen
Ijatten
bae
anbere $lane,
fie
unb
bal)er frugen
fte
bie glo^-
renjer,
wa6
nun
il)re
t^un beabftdE)tigten?
^^affen fnne.
l)offenb,
ba
biefe 5lbftd^t in
^lane
^16
bie glorenjer
61
akt
tt)ie
^etftnbige
nt>
unb
gert^ifeite
Krmer
faxten:
^ro^
bann
mUm
tt)ir
jagten,
ladeten bie
au6.
^a(^
$aufe
ein, bie
93?accif)iat>el
ju 9^ekn3efdE)ften knu^t.
i^nen svt)ei^
^unbett Sanken
5^e(!ereien ber
jn
leifjen,
nm
bie glorenjer
gegen bie
3^i^ ^'^^^
^ifaner ju
baju,
fdj)en.
^ie kige
^emenbet
er
nm
l)\n
unb ^er au
p ^ord^en^
voa^ i^m
bann
fo
\);)ir
intereffante
ren.
S^ei^e.
^nblidf)
fommen
bie
efd^fte
n>ieber n)ieber
an
bie
@ine Unterl)altung
!Diefer
fo
mit hebertet
ift
l)cf)ft
kjeicifinenb.
l)fe
fagt
bfe,
nmlic][),
gegen un^,
fei,
ftcl)
mglid)
fr
un6 ju
ol)ne 3*lu^en,
berraf(f)e,
bap
man un^
rrfen) erantttjortlid^
ol)ne (Erfolg;
mad)en fonne.
er ]6eftanb baranf,
un6 ju
i^aft
bap ml}t
^ebiceer prcftDnfd^ten k.
(^r fagte
fel)r
nn^
merf^
@rnbe ^nr
5(nttt)ort nidf)t
fel)lten
tt)ir
unb
bodf)
fte
alle in 53e^
n)egung festen,
l)er.
fo
ge^^annen
nidbt
$ld^t
S^renb
gran^
gelebt
^atte,
vorbei ^
Stbertet
mad^te nn^
auf i^n
aufmerffam.
Sir ^aUn
nic^t,
il)n
unb
u>ir
n)iffen
mx
5(ber
62
et
ift
e\t)if
untetftii^t,
beten ^a\)l
leidet
f)kx
lid),
Qxb^a
baf
et
^$
ift
m^
Snttigue einzuleiten,
^k
bie
(^tfunbignngen
fdbicfen,
mt
likt
ift
nidt)t
t>on if)m.
iDie gtanjofen
^etlangten,
bie glotenjet
foKten ftanjftfd^e
^efagung
in
f(t)tt)eisetifc^e^
^l\^^
iDasu
t)atten
fte
feine Su(i,
unb bewegen
ftan^^
man
il)nen ^tngft
M\^^
glotenjetn vetl^anbelte.
5{u0 bet Untetl)a(tung
ge^fjt
man
ben
2)et
gltenjetn fagte,
feine 9}^acdbia^el
jte f)tten
etftanb
wa^ ba6
f)iep.
@in an^
ben (Staat su
ftedf)en,
unb
bap
bie S3e^
nidf)t
gelungen,
!I)ufaten
bie glotenjet
un^
10000
unb
eigneut^ ju
nidE)t
\)Ott
t>ettl)eilen.
3n
nadf)
foldE)en
gdllen
mu man
bodf),
fpaten.
wol)et
^a^
bet SQSinb
butdf)
fte
fommt.
baf
n)l)tenb
^^(i)t bauten.
nadf)ttglid^
Mm
m
feT^t
?fiai^,
810000
5U ^ettl)eilen,
fommt
Unb be6wegen
gev\?iffenl)aft
ftnb
benn
bie
ftansftfd{)en
Seigneut^
tatl)en il)tem
^o^
im
63
in vergten.
!(ar ^a'ooxitittf
,fd^aft.
ift
nun
ntc^t
mel^r
J^^orenser
am
ftan^
jojtfc^en
^ofe
bie
9^ebe,
tverben
betreib
t)on
nun an
bie
bie
SSeoKmd^tigten be ^nig^
feinet @c{)u(b
bafi
unb
Un
auf
3^^^^
^acdfjia^el
biefe
fd[)reibt:
man immer
rdt!^
fte
wieber $urii^fomme
su jagten.
(Sr fe^t
elbforberung, unb
l^inju:
Vtjerben.
$ifa foK
X)on
neuem
conftituirt
unb vergrpert
f)at
100000
glorin verfprocif)en.
^a^
flarer
fag^
im i^m
immer
er:
bie fransfifc^en
6eigneur^, unb
er fd^reibt e in
^aufe.
^r
tt)irb
immer
unb
einbrin^lid^er.
ift,
3n
r
feinem
!I)a6 (Srjie
bem ^nig
t)at'^
ju af)Ien
unb
ein e;*
f^en! u
Briefe
(^^
fd)i(fen.
enblid^
gemerft.
3n
biefem
fagte:
citirt
er ein :paar
ift
5t((e6
id)
gut unb
fd[)ic!t,
aber
X)erlange
fd^aft,
ba @elb.
bann be ^nig
de
la
eigene
Sorte an:
part d'un
non
nom
de
mes amis!
Sir ijaUn
er
gefeiten,
Df^oBertet
3n
eine f)n(idf)e
@cene ber
(^r fd^reibt
9f^. 9?.,
ben
glorenjer
,err(idf)!eiten
unb
mir:
berid^tet:
bem i^
l^eute
l^in.
am
ofe begegnete,
i)
ftdf)
fagte
kommen @ie
^u fagen.
midf)
befud^en,
(x ^iiU
^abe S^nen
erft
^iYo<i^
3d^ ging
in ber 9^eferve
unb
3db
64
frug
if)tt
bann,
m^m^tn
ftnb
et
mid^
^ak fommen
laffen.
3^te efanbten*)
ea.
unteweg?
fte
Sd^
glauk
SD^ad^t nur,
nodf)
bap
gegen (lud^
ben.
m
fo
fef)r
3d)
fonnte
fiirdE)ten,
nic^t^
au6 i^m
steigen.
!I)a^
fo
madE)t mid^
bem ^nig
treuer
vx^agte,
unb nn^
gef()rlid),
bap
er
nid()t
ju ^errat^en
angefponnen.
df)(ufi,
ba e(b, war
ber
^og,
traf
:practifdS)e
ben
er
obgleid^ oI)ne
unb in aUen
des
faits,
des
faits,
10000
glorin.
!Der (s;arbinal
b'^l6^
fagt:
nidf)t,
ber
^nig
fei
in
2^erlegenl)eit,
bie
unb verlange
mel)r.
^^
"^it
bem
gefommen,
unb
biefe
krl)oben
audf)
ber
^^e,
bafr SU forgen,
bert,
gefdf)idft
ift
bap
ber di^ft,
werbe.
erfte
2)a6
net ben
bie
Senbung ^acdf)ia^eB.
5lrt,
Sie
bejeidf)^
^ann,
feine
bie
^tit
unb
ift
bie
nidE)t
3uftnbe
ntl)ig,
3ta=^ biefe
lien fo !lar
aU
mglid(),
unb e6
3ge
dfienb
nodf)
ie
ftnb fo fj)re^
genug.
uub
feine emfad^en
f&otf^afkv
erlongt.
Wlac^iaul
im
eijJe
Ux
fran*
65
L
Son nun an
beter bipIomatifdf)er
ftet0
enbungen
gebrandet.
^6
l)anbe(te fid^
3vt)ifte
um
fef)t
bie
Unb
in aEen seigte
(So
ift
^acd)ia^
meine
^iele gein!)eit
nnb ^lug^eit.
fprecl)en5
S^^ur
fte
nic^it
5(bft^t
^on
allen
ju
ftnb
akr
aud)
meip
nidht be
9ieben6
tt)ert^').
ein
SBrbigung
3)1 acd)iaeB
eine SSebeutung.
2)ie nd^fte
il)n
^enbung nad)
an
tinoi^.
fini
ftdb
Die gIorener
vorbereiteten
liefen biefem
gegen
il)n
anfnftel)en3
felbft
ju
fte
aber
bem ^abfte,
n)ollten.
bem Knige
Si^^^i^
(^ttte
nnb
bem ^er^oge
treu
bleiben
9}?accl)iavel
bem ^eqoge
banfen,
bap
et
man
i^nen in Urbino
l)etau65nbefommenj nnb
bie 9f?l)rmntter il)rer
enblicl) greibriefe
fr il)ren .ganbel,
tabt, SU
erhalten.
i8ei biefer
@enbung
lernte 9}^acdE)iat>el
fal)
ba^ 3Sorbilb
fei^
tt)ie
ne0
er
Surften
bie Urjtni
nl)er fennen^
i^n
lief,
am
Serfe,
betrog
unb ermorben
unb bewunberte
Siv
kt S3Moi^c!
be^
Snfittut
gu
$an
bie
yon in'raubet.
mit
tf^eilicifer
bi)?Iomatif^en
enbungen
2)Jacc^iaeIg,
nad^bem
idj
eine
nid;t
anbere StugaBe
erfagen
anber^io
mel^rere
gefunben
^atte,
bie
@e*
nugt^uung
Bnnen,
unaufgefd^nitten
gu laffen.
SpKen fe^en,
n^ie
longe
man
fte
66
j^aunenb
fo
mdjx,
al6
bet feine
9)?acd[)ia^el felbft
aU
e6
9efcibel)en n)ar.
lidt)feiten
eine
fdt)oner
an
bie glorenjet
em
ftnb
^oK
@dj)i(berun3ett
ber
t()atleerften
et t)or!)er9efe^
tt)onte.
ge:*
unb
5tl>er
^on 33alentinoi^
alle
in
biefen
(Senbungen
baf i^m gar
^age
tt>i^igter,
nnb
ift.
sule^t fo fein,
nid^t mt))t
an^
^uftttmen
jfifd^en
t)or.
8ei
einer fpteren
enbung an ben
Har
fran^?
I)er;?
^of
unb
^amaB
fcl)nelle
ben ipaniern
bebrol^t
f4)itften
Wlac<i)md an ben
franjoftfd^en ^of,
nm
bap
^lilfe ju forbern
biefe nidS)t
fomme,
fte
man
in glorenj
l)eit
^ulaffen
i);)erbe,
man
3n
angreife, ba6
fein,
nmlict),
man
ftci)
oI}ne
angegriffen
werben ju
ergeben werbe.
9^ailanb
befucf)t
er
ber
er
i()n
unb
inbem
jeigt,
wie granlreid)
barbei
:pelt
t>erfammelt
unb
bie glotte
im
5^ittelmeere t)erbo))=^
!)abe.
!Darau
werbe
fd^liept
Spanien
begreift
ftc^
l)ten
i^or^urcfen.
nidt)t,
50^ittelmeere
^o^fana
retten fnnten.
gel)t
3n $arie angekommen,
boife, ber
il)n
er
barfdf)
genug empfngt,
bap
foll^^
ju
klagen
bereit,
ftel)e,
bap
warten
ten,
fd^lieen
fefet
unb aud) an
l^ier
fte
benfen werbe.
^m<i)U
mit ber
erftatter
l)in5u:
fllig
S^Jicolau^
ift,
5DZacd^iat)el,
geinljeit,
bereu er
fpradf)
um
@e. ^minenj au
67
^effeln
i)on
^reinifeiten unb
mifite
einftiepett
^u
laffen,
baf , wenn
fid[)ern
man ^o6cana
miiffe,
retten wolle,
man
[eine
93otmaiiern
9ta.
fei
ben $abft,
antwortete
Der
(Sarbinal
aber
8{ena
aud^ ^erngia
felbft
nngeffjrbet.
2)aranf ging
er
bfe fort.
^^ac^md
^an^tgefanbte
fd)en granfreid^
nnb
fein
^eigeorbneter -- je^t
fel^r,
war
er ber
^eifelten
@ie
l^aben
fel)r
riinbe fr
granfreidf)
fte
biefe
liftig
ber 5(nfid)t,
me
Spanien
nnb nur
l^insul)alten fncl)e.
fdf)rei6en
krid)ten
fpter,
nad^ glorenj
nnb
bann
fei.
^\x>d
^age
fd^loffen
9?ocl)
"oon einer
foll
l)ier
50?ac:^
dt)iael^
an ben.^^of
nngliirflidj)en
be ^aifer^ !0^ar,
al^
biefer
ftd[)
jn feinem
3uge gegen
9J^ailanb
^vorbereitete.
5JlacdE)ia^el
bod[) fd)reibt
war
ber
bie
man
9J?ac(f)ia^
^6
l)anbelte ftd)
barnm, bem
nmme
elbe6 anzubieten,
nm
il)m n l^elfen,
efanbten
6el^r
e^ boc^
M^ 50000
lefen
^orgefdf)lagen.
S3erid()te,
fing
wir in
fei
)X)k
mel
feiner
erft
jn bieten,
ba
man
Unb
fo
l)inanffteigen
fid()
fnne.
fo
nnb
faft
ber ^aifer
mit
bie glo^
68
renset
follte.
ni(J)t
!I)iefe
i^ettan^t,
baf
er
@e(bt)erl)anbliingett
\)or Willem
bauem nun
fort.
!Dem
aifer fehlte e^
ten,
an @elb;
baf
er
in Stalten
einrrfe;
e^ Ijing
fo
(Sein
ober
9lid)tfein batjon
ab;
fte
aber ^erl)anbe(n
lange berbau
bie
eer ^efprengt
eine
ift.
^a^t Db bie
Sen^^
50000
ten
!Ducaten ber
@efcl)i(f)te
ift
^cUn
fnnen,
bie
grage;
ift
bie
bnng nal)m,
ftanbe,
Unu
ba
anbere
fo
fein
unb fing
J)anbelten wie
bie glorenser
efanbten.
aber
ift
3n ben
fe^r
bat)on.
(Sin5elf)eiten
fd)arfjtnnig
nnb
burdf)fd()auenb.
3n
unb
t)iele
feine
9Serl)ltniffe.
olbaten
!nnen?
fte
bei ftcb
^ber
vr>a6
ivirb
er
fte
lange be^
l)alten
Da^
e^,
man
bezweifelt;
benn
l^at
er
wirb
jurrff)alten fnnen.
9lun
liberbie^
\{i
ift
er fel)r
grop^
ber
jal)^
ifi
m\^,
romut!)
eine
^ugenb
^u
Jen,
ntl)ig
nidE)t
1)u
greigebigfeit
ein Sel)ler,
^er
fing
f)un^
er
^aifer
itnb
ift
fe^r
frieg^erfa^ren,
geredeter al irgenb
bert 3at)ren.
5lber
er
ift
gut
unb
menfcj)lid^,
ba
baburd) fd)Wad^
2Bol)er e benn
fommt, bag
nocl)
men^
bezweifeln.
zitgl^ici^
@o
ftnbet
man,
^lle6
gel)rig
berd^
ftd)tigt,
UrfadS)e sur
69
!Diefe
<B)il'onm^
ift
meifterf)aft,
l^atte
mm
Hug
bi^lomatifd).
ift,
9J?acdt)iat>e(
baf e^
un^^
ftd)
feft
au63uf^recf)en,
ftcf)
unb
t^nt e^ i)on
l)alten.
nun an
feiten^
weif
fteta
alte
^!)oren offen ju
bal)in,
2)ennocl^ neigt er
im anjen
ftattftnben
er,
u glauben,
baf
ber 3itS
^^^ ^aifer
grl)er fc^rieb
unb guten
bie
(Erfolg l)aben
werbe.
il)n
ba aud^
er nod)
Unglubigften an
glaubten.
3e|t fd^lgt
in bemfelben fed^ften
S3riefe ^or,
Senn
er,
wir un^
irren, fo
ift
e^ beffer,
un0 barin ^u
naii)
irren,
^aifer
fomme
er
Stalien;
nid^t,
benn .fme
fo
wir geglaubt,
fomme
!onnte
un^
fommen.
Ser
ftd)
mel)r
^oxt^dl
t)erfd[)affen
mup
audf)
me^r
wagen.
@df)Ott
im
ndf)j^ett
bafi
er
nun
bie
^rlaubnifi
erl)alten
l)at,
bem ^aifer
fd)ufal}lung ^u madj)en.
fo
baf
er
nun anber^
benft,
obgleid^
fcl)eint,
er
m^
fiel)t
unb wieber^olt:
elb.
(Ex
S'6
ift
al
bem ^aifer
er
^x6;)t^ al0
fo
unfd()lfjtg,
bap
neue 3n^
ftructionen t^erlangt,
nad)bem
l^in
er
@o
nbe.
ne,
fcl)Wan!t
er
unb
l)er,
txiit
unb fommt
feinem
^lo^
ber nad^
oft
genug aber
be Tlan^
unb nad^
ein 5D^eifter
er
wrbe,
l^er^or.
3n
feinem
nod^
einmal,
wie mel)r
bafr al6
U^
je^t angewenbet,
Unb barauf
fl)rt
er fort:
!l)ann aber
benn wenn
er nid[)t
70
fo kgteifett
^w.
tgerdid()!ett
(ei(f)t,
feUu
tt)ei,
ift.
3c^ fann
um
fo
tt)emger
ob fein Un^
ternef)men gelingen
tverbe,
aU
id)
unb
nicf)t
nie
2)a
icf)
alfo
idj)
aue bet
glauben
bebeutenb
bie
fel}r
ba
xoix
bap
i)on
ben
vt)ei
beeren,
ber
^aifer
l)atte,
7000
unb
ba
alfo
anbere
gezwungen
jurcf5uiel)en.
3enn
14000
^J'^ann nid^t^
au0ricl)ten
fnnen
erft
muf bann
um
bie
beiben 50ld)te
ioereinigt
bie
fcl)lagen.
S[enn
nodf)
tJorgel)t,
wae
granofen
beab(icl)tigen,
t>ereinigen
wolkn
ben
i<i)
^u faffen l)abe,
ftc^erer fteUen,
unb
i)
weniger
id&
frchten,
mic^
ju
tufc^en.
@o
aber
em^fel)le
erfidf)ert
micl)
@ott,
5llte^,
ii[>irb.
unb
W)a0
(Stt).
errlicl)feiten
fnnen
fein,
bap
id)
t^un
gefcl)el)ett
335enn
fo
dw.
^errlic^ feiten
ftd^
d\x>a^
@id^eree
erfal)ren
l)aben,
fnnen Sie
f)ier,
barnad) richten,
unb
ficl)er
i^
tx>ieberl)ole
nod^ einmal
bap
man
nie ettt)a^
wiffen n)irb,
!l)afiir
al nad^bem e
gefcf)el)en.
^err
^on
9Jiacdf)iat)el
erbient.
irgenb
5lber
W grage:
6ollen
\X)\t
ba
3c^
@elb
fel)e
geben
Unb
3f)r anerbieten
(bem ^aifer
eine beftimmte
71
@umme
su ^af)ten) a(6
i^m
fef)t
^ort^eil^aft
an unb al
ift,
2)enn
tventt feine
tft
Sage gnt
fo
fo
t^emetgett er'0
an,
aB
feib
su gering,
fte
fcf)(edf)t,
nimmt
er'6
nnb bann
3^r
bie efojj^ten.
2enn
voit
aber anf
ber
i)at,
anbern (Bdk
fo
tt)arten,
U^
er
bie
Uebermad)t
einmal
n)nrbe
nid)t
mef)r 3^it
fein,
^a^
ift
ba ju
tf)nn?
Nous verrons!
etwa berechtigt
fcf)on
60
Sien,
in
jn einer taat^fanjeUei
in
Serlin,
nnb
um
fo
mef>r
al6
fici&
biefe
!(nge S(rt
SQSefen,
ba6 in bem
!l)i:p(omaten 5D^ac^
jum
2)urcf)6rud)e
gefommen,
5Jf:priO
I)erau6ftel(t.
3n
fei^
nem
eilften
^erid)te
fidf)
(16
t>erMnbigt
er
noc^mal,
baf ^tte
^aifer^
^n
ereinigen
fd)eine,
um
3n
be6
ber Partei be
neue .^ffnungen
?D?ai) ftnb
sn
geben.
feinem stvMften
tt>ieber
fBmd)k (30
fommen
reo
ftet6
biefe
Hoffnungen
faft
od^
erfcf)ti)unben.
ftd)
5I((e0 gupt^ol!
faiferlicf)en ^ee^^
5i}lacci)iae(
I)atte
^atte
aufgelft
unb
jerftreut.
9leici)6^
tag
fedf)^
9}lonate
fr
ba did<i)^^^a
sugeftefjen tt)erbe.
3e^t
mup
er
berici^;=
t)on ber
i^ glaubte,
(Sr
je
bap
fte
fo
leicht
u erl)alten fei,
t)ertijeigert {)abe.
fngt
nnn
nadf)
gerabe an ju
tt)erbe.
s\t)eife(n,
ba ber ^aifer
nad^ Stalien
nod()
fommen
bag
u
fte
einmal,
e^
i^m
bem
jlaifer bie
S5orfcl)upfumme
rcft,
geben,
fobalb
biefer
in Italien einge^
unb
3)laccl)iael
anttvortet:
3d^
fiirdbte,
ba bie nie
balb
n^ie^^
gefd)el)en n)irb.
il)n
nicJ)t
ber einjulenfen,
unb
id
fd)lielicif)
(Stx).
tijieber
^u fagent
fc^on
nblidf)
oft
aber
ift
e6,
wie
gerrlicljfeiten
gefagt
72
f)abe, unmglidj,
ae SSrberdtuttgen ju
fentten,
bet)or fte
ollenbet fmb.
S^nen
gefd()rieben,
bap
ntdf)t
matt
it{d)t
^errtd[)ern fattn,
bie
@rnse
6erfd()reite,
^elfett,
tro| aller
SlBelt.
Denn ba
9f^eid)
!ann tf)m
itjiirbe
Ser
aber
t)on
einer anbern
tragen ^u
erftcl)ern,
fielet,
baf
er nadt) 3ta^
wenn man
nnb baf
fei.
bap ba
fdf)eint,
^^
aB
er
il)m nie
l)elfen
wollen,
e^ nid^t
ob e^ and^
}e^t
baju
geftimmt
Deswegen
tti)
bann ben
^errlid^feiten wieber,
faffen,
ftd^
unb
ftdj)
mit
bem ^aifer
^erftnbigen,
fo
gut
man
fnne.
nd{)ften 33riefe
3m
Qocm 2 Suni,
ier
^age
fpter)
!Die
Krmer
in gloren mocf)ten
il)re
ftd^
bie
nbe reiben,
l)abe
9^?accl)iat)el
!Du!aten
i?erl)inbert
au0
il)rem
(Bad
in ben
be6 ^aifer
berugel)en.
@ie
l^atten
ja
fte
eroberten fo^
biplomatifdf)
ein
9Jlacd()iat)el
nidf)t,
war.
$(ber all
ba
t)erl)inberte
bap faum
:paar 3al)re
fpter
ber $abft
t)ereinigt
re:publifanifd()en Jr^tttli^^
^on neuem
unb
bie 9J^ebiceer
wieber
bie
(5elbftl)errfd)er
9}^acd()iat>el
glorener wrben.
feine
t>erlor
Stellen
unb
feinen
influf.
d^an
er
mod()te
\i)n
war
mit t^r
fallen.
73
q3abft
Suliue
II
fpradf)
\patn
ftd)
au6; itnb
ne
35erfcl)tt);'
sunt
bie
SSeran^
aller
berer,
fd[)ienen,
tigen.
?D'lacd)ia^el
wrbe
ebenfalls
gefoltert.
Ui
biefer SSeranlaffung
5(ber
ftd)
er l^atte
9licl)t
war
ftanbl)aft
genug
dualen
ber 5D^arterban!
er
s^m
Senn
nid&t fo
toax er
)x>U
glcflidf),
berfte^en.
men, bie
l)dE)ft
beeicl)nenb fr
berfelben ftnb
an grance^co
ber mit
tt)ar,
Wiac^ia^o
unb ber
jejt in
lebte.
l)errfcl)t
3n
ben
erften 33riefen
^glid^ ftnb
mx
Ui
um
bie ,^rfte u
er
am 18
3}lrs
1513 feinem
el)maligen
efanbtfc()aft^genoffen').
ter:
^m
9. ^pxii fc^reibt er
i^m
tt?ei^
a^mt
ftd)
bie 3(nbern
unb df)lau^eit
$la^ machen.
mifllt
fte
al burd^ SSer=^
2i5a bie 3^ad)^
fte
^on ^otto
betrifft,
fo
mir, ti^enn
uc^
0Jiccol
SWacc^taelli'
fmttic^e
Serfe on
^iegler.
^axU^
ru^e 1841.
74
mipftU.
6onft benfe
ic^
md)t
ni(t)t
breiten
fann,
mag
er fid^
3u
einem
@raf )r(anbo
nnb fann
fort:
einmal n>ieber
ni(f)t
einen
Snngen
verliebt
f()rt
feiner
f)ab()aft
it)erben.
!Docf)
er
Pero
o caiito,
quest' iina
^)
Facciol, perche
non
il
lio
se
non
Via da sfogar
5(6er
tro^
biefe
^(nffangee
S^er^eiflnng
tft
ber
^on
@rnnbftimmnn
efc()rieben,
fie
2efen6.
ju
(Et ^at
mehrere Snftf^iele
gef)ren
ben feinften,
ben
n)oKuftfd)n)iilftert,
ben Sitk
unb ^ugenb
(jenb
am
offenbarften i?erl}f)nenben,
bie e^ in ix^
'Dod^
fcf)reibt
jurd
feinen
Briefen.
3n
einem
weiteren
er 3Settori:
Senn ba
unmg=^
t>iel?
er n)rbe
(Sud^
me^r barob
!Pa6ft
beffer
aU
!Demoftl)ene6
^tk
reben
^ren.
3m
ncl)ften
33riefe
lernen
im
^dfU
er,
um
ba6
eftdfjt ber
(^onftan^a beffer u
betrad()^(t&t,
ten,
nnb
in SQi^orte
t)eriet)en,
unb Tlkmn,
in
in 9J^unb^
^)
i(i)
ettn
loentt i(^
manchmal
lacf;e
unb ftnge,
fo
tf;ue
W,
\m\i
QCecj
^lage au^jufc^uiten.
75
erge^t,
nb
bie
SH5orte,
S3lidfe,
ben !Duft,
bie IteMicfjen
ftanje ganj in
einfaut.
3c^ tvanbte
mici)
^ur
red)ten,
3i^^^/
(s;afa
bei
ein
grat)ittifd)
mit
fe^e i^n
gebrben, ba(b
anbete;
ic^
fic^
auf
bie eine
^fte
ft^enb,
balb
auf
bie
feJje
,^opf
fdf)tte(n
Ut
bie abgebrocfjenen
Sdf)
unb t^erfd^mten
mit if)m
n)Otten
be^
Sngling.
^5re
if)n
fprecif)en,
aB
SSerliebter.
iDet
arme Sunge
m5dj)te,
ift
ungett^if
balb
balb ^etttaut et
bem
(Stufte
be^ Tlann^^,
SJ^iene
beb(id()ttge
SSetel^tung
3d^
fe()e
(Sud^,
^ett
S3otfcl)aftet,
befd()ciftit
mit bet
2Bitttt? c
unb
il)tem 33tubet.
3l)t ^abt
id),
5(uge
linfe
fiit
ben Knaben,
ba6
ft
Dl)t ft bie
SBotte bet
caccio.
3itttt)e,
ba^ anbte ft
Un
Sdf)
bie
legten 303otte,
bae @d)o.
nblidf)
(^efptdj)
tafcl)en
abbted^en,
3^t
eilt
weiten 6d)tittlein,
ftd)
ein
^a
et^
^eben
boc^
(Sudf)
S^t
nid)t,
fe^t
ftnben,
Um^
Sebet
wiebet niebet
unb e6 beginnt
glaube
ic^
^Ux
(lud()
ot
allem
gilip^o
su
fe^en,
al ^ieto
bei 53ene
fam.
Senn
fcl)icfen,
i)
gejeicl)net
benn gewiffe
gemeinen ^e^
76
tvegungen, ^^^ff^ f^^^f^ ^lie, gew^iffe iinn)ii3e teWun^
gen (ffen
ftcf)
nic^t kfc^reiben.
e!f)t
^it
biefer !^ieber(id()!eit
fd)reibt
er
benn in
S3otfdf)after:
35on
f)ier
gicM
al6 ^ro^^eseiungen
(Bott
unb 33er!nbigun;=
abfteKen,
vt^enn
fte
gen on
fte
9lotf)
unb lenb;
mge
e^
tt)enn
lgen,
unb
jum
uten
tt)enben,
voa^x
fpred)en."
unter anberm:
in
^ungernot^
tt>erbe
ber @tabt
wo
w^^^
tenb
jel)n
3al)re
ftd[)
ein'
Ijalten
unb
9}^effe
gelefen.
So^l
jw^ei
DJ^illionen
Teufel
feien
logelaffen,
fl)ren
unb
in
@terbenbe,
beren Seicl)name
fte
ui^t
unb
Won^t XoW
!Diefe
unb @lauben
erfcl)re(ft,
erwerben fnnten.
bap, ba
i<i)
!l)inge
l^aben midf) fo
^cuk ben
id{)
^X^lorgen
hd
ber
Sf^iccia
anbringen
idf)
follte,
i) nidf)t
Einging;
wd^
nid^t,
ob, tt)enn
i^n
hn
ber
D^Jiccia
ptte jubringen
follen,
biefe
fte
felbft,
fte
vx^eil
i^
folcf)e
^rebigten
fo
befucf)e,
boc^
erjf)lt.
!Diefe
3fiiccia
eine ^u^plerin.
3n bem
fdf)after,
bem
erlaud^ten 8ot=^
fcl)ien,
unb
ben ^acc^ia^el
gewogen mad^en
wollte,
weil er burd^
Srbe
ju gelangen ^offte,
unb
gegan^
ii)m
ein
mt
biefer
eine^
^age ber
bie
33rdfe (^arraja
nr
^ett,
bie
bd^ (ffen
tt){r
'SS)Xi
felbft
iikr
bie
Strafe auf
ttjeiter
ber @eite
an (Santa ^rintta,
bann
in
bie 35orftabt
anto
5(poftoIo,
wo
er
ein
wenig f^lngelnb
^eine 3S^
er
ftc^
^i\iz\i
t^orkrging.
ftnbenb,
bie
i^n
erwarteten,
bnrcf)freute,
wanbte
nad^
nnterl}a(b ber
^arte
unter
\yxxM,
wo
er
genau
^urteltubci)en fanb.
S^x^it
!Da^
ftedte
flirrt
bem
unb
ber 6c^eKe,
unb
unter
e6 mit
^unft
bie
^^Ie,
wo
ber
^anjano wo^nt,
l)ier
e^ unter
()altenb
e6,
\t>k
am
(Snbe
^od^
fd^(ii))fen,
gengen
unb
biefe 9J?etapl)er
,tur
fei.
jum
S[ol)l/'
fprad) 33rancaccio,
bu
bift
Senn
id^
bu fing
^\\i,
l)aft
Siffe,
ba unb
baf)in,
ba.
@elb ^abe \^
fd5)icfe
ie|t nid[)t
friil)
\>i\
mir,
fomme bu
id^
ober
morgen
in^ 9)lagasin,
werbe
bic^
ju^
frieben ftellen.'^
el)er
2)en anbern
borgen
worin
fd()idte
ift,
^idE)ele,
ber
m.
xmb
einen 3cinni
einfor^
er bie
(5df)ulb
3anni
Ser
ift
78
ober
\m^
toiU
ev?
3df)
fd()affen.
trug entbedt,
!)in5u:
^erl)^nt.
3d^
biefen
33eric{)t
\\)n
t>on
auberer
lidf)
^anb
i^
(Eu^
an^^ixljr^
erl)eifd^t.
erftatten,
5(uf 5lugenblitfe
fel)r
bel)errfd^te,
!lar
l)eror.
5111
(Streben,
alle
biefe
fdt)onen
33riefe
fpter,
fl)rten nidbt
jum
3iele,
irgenb
er,
ein
eintrglicl)e
5lmt
ftcl)
ju
^erfcl)ajfen,
nnb
fo
!lagt
nid)t
^age
^au
Ui einem
ftd^
ju
unb
bie
^inber
lefen
fte
^u lel)ren.
9}ieine
ga^
ge?
milie werbe
ftorben
l)alten.
idf)
l)ier
laffen,
midf)
mag
fte
mid) bann fr
t)iel
Dl)ne
il)r
wirb
beffer
aufom^
t>on mei^^
menj
id)
t>erurfad)e
^a war
t)om
2)er S3rief
er
ift
10 Suni 1514; am 3
aber fd^reibt
ersl)lt
bem
rlaud{)ten SBotfd^after
wieber,
unb
i^m:
l)abe
fo
3B^^
i^i)
renb
meinet 5lufentl)alte
gehabt
9f?atur
fo
fel)r
auf bem
I^anbe
fo
ein
fo
5lbenteuer
ebel
mit einem
Sefen
artig,
fte
jart,
fo
burc^
nodj)
3dj)
nid^t
fe^r
loben
biente.
ba
fte
follte (Sud),
^kU
erjagten,
mid() fing,
wo
fte fte
waren; unb
3l)r
wrbet fe^en,
t)on
ba e6 golbene
9f?e&e
^enu
geflodjteu, fo fanft
obgleid) ein
79
roT)e6 iiub
gers
fte
e6
nidf)t
\x>oVik,
gben
ftarf
gettjorben,
^erbanben.
fe(6ft
Ddj)
50'?acd[)ia^el
i\)X
fllte
fuc{)te
bunlel
er ftd)
ba^
^or
3[5erle^enbe,
ftd^
'coa^
in
lag,
nnb
fo
felbft
su
red[)tfertigen:
Ser
ure
(foll
Reifen iinfere)
nnb
erftaunen.
w>k
feien
ernfte 9J^nner,
unfern
3)inge
gerid()tet,
nicl)t
e0 fnue in unferer
5lnftanb
unb @ri?fe
mei^
in
fid[)
fa^te.
umwenbenb
it)iirbe er
neu, auf
tt)ir
6inn
eitle
9JJag
93?ancif)em
fte
biefe
^rt ^u
^vir
fte
fein ^ern)erflic^
erfd()einen,
mir
fcl)eint
lblict):
al}^
men
bie
9^atur
nadf),
bie
mannigfaltig
ift,
mt
nad^;*
3 war
bie^mal in einem
fel)en,
n)enn
ift
.3l)r bie
]^ocl)ft
anbre
(Bdk
lefen
ttjoUt.
9^ufpert (Sucl).
2)a0
geiftreicl)
ba feimt
fte,
ba
n)uclf)ert fte,
unb
^ernid^tet
amen.
d^led^ten
e^
feinet
felbft,
33olfe^
unb
feiner
Qdt
unb
H^
erflrt
^on
biefe
warum
befonber
grucl)t fo
Stalien,
begierig
berreife,
abgefallene,
aufgeben fonnte.
6.
90kccl)ia^el fcf)rieb aber feinem ev^atter,
ten
bem
(^rlaud^^
tvie
^errn
8otfd^after
fo
oft
unb
fo
in
ber ^trt,
e^
80
biefem ^u
munben
fehlen,
um
i^n ^u ^eranlaffett,
feinen
geift^
bem
feinen unb
@leic^
au6
biefer
^nt
fagt 5D^acd()ia^e(:
mid[)
Senn nur
^ertx)enben,
allen
fo
feine ^eiligfeit
ber
^abft begnne
su
zweifle
id)
nid)t,
bap
e6
meinen greunben
S5ortl)eil
unb
baf
(Sl)re
alle bie
arten
t>iel
frnd^teten,
unb baf
ber
erft
foltern
laffen,
nicf)t
mit 9ieben6arten,
fonbern
unb
il)ren
md^tigen 6d)ul)errn
in 9flom
geben muffe.
3n biefem ebanfen
foU un^
(Enbe
erjl)len
felb|l
wie,
in
ba
33cl)lein
entftanb.
rituellen
befcl)reibt
er
9J?it
e^
ift
ba^
tt)elfd)e
5lrt
^ag
lief
jubringe.
l)atte
einen
ben
er
au^^auen
biefe
unb
er^
faufte.
fein
ic^
ber S3eaufjt(l)tigung
efd[)ft
er5l)lt
begann
gel)e
^agewer!.
5lu6
bem @el)lse,
er,
an
eine
lnelle,
unb on ba an einen
3Sogell)eerb,
ein
^ud^
in
ber
einen
^afc^e,
ober $e^
trarca
ober
unb
fold)e.
3d)
i^iebepein,
Siebe^^nbel,
eine
erin^
Seile
mit
ebanfen.
!Dann begebe
fprec^e
il)rer
mid^ in SSirtl}^l)au^
an ber 6trape,
5^euigfeiten
um
au0
X)erfd)iebene
2)inge,
vjerfd^iebenen
ef^mad unb
ben man^
81
nigfaltigen ${)antafien
bie
ber
5Df^enfdf)en.
Unterbeffen
fmmt
(Sffen^sdt l^eran,
n)0 id)
mit
x>er5e!)re,
wie
fte
mgen
rcfj
anlgt,
bort
ift
ber
SBirt^,
ein
gtei[d)er,
idf)
ein
TlM^x,
ben
e
swei 3i^9^I^^^nner.
Wt
il)nen
vertiefe
mic^
^^\i
be^
^age^ ber
in G^riccafpiel
ober ^rictrac:
entfte!)en
taufenb Streitigfeiten;
SD^^e^renf^eit^ tt^irb
a^ciano
id)
fc^reien.
3n
biefe
emeinl)eit
{)ert)or
l^ebe
ben ^opf au
tcfifc^e^
ixiit,
bem 6d[)immel
ufrieben,
Witt,
unb
erl^fjne
mein
Seife
efc^icf,
id)
ba e mic^
ob
e^
fic^
auf
biefe
mil
fe{)en
beffen
nid^t
fc^mt.
SQ[$enn ber 9lbenb
fmmt, fe^re
id)
unb ge^e
ic^
in
mein 6d)reibsimmer.
^n
werfe
lege
bie
id)
:prd^tige
angemeffen
gefleibet
be^
gebe
lid^
id)
greunb^
^on
aufgenommen,
nl)re id)
ift,
2)a
(^en,
l)lt
fie
um
^erablaffenb antworten
id)
mir.
SSier
@tunben lang
fl)le
feinen
Kummer,
e^ fc^redft
fte.
5(rmutF),
^ob;
e
ganj verfeme
feine
id)
mid)
fc^aft,
in
Seil 2)ante
gebe
9Kif|en==
beljalten,
l)abe id^
aufge^
fc^rieben
ein
wa6
id)
burdj)
i^re
Unterljaltung
gefcl)rieben,
gelernt,
unb
bie
Serfd)en de principatibus
worin
id)
82
^ragett iikt biefen egenftanb etgrnbe,
betradf)tent),
fo
tief
i(i)
famt,
wa
m
fte
grftentf)um
ift,
tt>{e
^iele
attungen
n>arum
gefiel,
e6 giebt, n)ie
man
emirbt,
tt?ie
man
fte erl)lt,
man
brfte
fte
tjerliert.
Senn
(Sndf) je eine
meiner rillen
dnd)
biefe
md)t mifallen,
inem
bal}er
grften, be^
fie
will^
fommen
laud()t
lip^o
fein;
icl)
tt?ibme fie
(Sr fet
ber !Dnrd^^
3ulian0.
l)insn:
Set)
fei,
^ak
mit
%u
bariikr gef^rodien,
nicl)t,
ob
e6
gnt
mein 2erf(^en
erften galle gut
p
fei,
berreid^en ober
unb ob e im
Senn
bie
id)
bodE)
unb
biefer 5lrbingl)ello
voerbe
ftdf)
gr Ueber^
bie
bringenbe 9Zotl)Wenbigfeit
werben,
i^
vor 5lrmutl)
baf micl) bie <erren ^ebici u verwenben be^^ gnnen, follten fte mid) auc^ anfangt einen gel^ tvljen
laffen.
Senn
wrbe,
i^
jte
mir bann
gewnne, wrbe
e6
meine @d^ulb
gelefen
fein.
3dj)
fo
wrbe man
baf
id) bie
15 3af)re,
weber
5ugebradt)t,
vertnbelt ^ahr^
unb Sebermann
follte ftd^
xd^
'^mu
nicl)t
an
(Srfal)rung
ift.
man
nid()t
fein 3
ba
fte
ich
immer
ic^
lernen
je^t su bred^en.
Ser 43
gewefen,
3al)re lang,
brfte
fo
alt
bin
idj,
treu
nid)t
unb
reblid^
wol)l
feinen
^l)ara!ter
mel)r
nbern
ift
fnnen;
Streue
unb
9f^eblidE)leit
meine 5lrmutl).
6o unb
nid^t
83
anber^ entftanb ber giirft.
er
3)te S^ot^
bei
i'a^an^ ^lu)\a'i)d*,
woKte
ftcf)
5lmt
unb Srbe
kn
unb
l^offte,
bag
^ouffeau
()at
eine
anbete
5{nftcf)t
ber
9)?acdf)iat>el
unb
3n
feinem Contrat
ift
fat
er:
!l)er
grft
50^acd^ia^e(^
!l)a6
ift
ba^
n^a^r
fo
SBudf)
ber D^ieipublifaner.
gett^if
fo
al
ettt)a6!
wenn
irgenb
fo
ein
fo
grft fein
ti^rbe
mnp,
)enn
ber
grft
viore,
bie
n)ilbefte
?fic^
bann
il;n
ein,
baf
9}^acd)iav)el
ben
macf)te,
beabfid)tigt !)abe.
fagt:
3nbem
9JlaccbiaeI fo tf)at,
l)at
aU
ob er bie gr^
Sef)re
er
gegeben.
5[Racd)ia^el
war
mann unb
war
ein
guter
33rger;
bie
aber
bem
aufe ?0^ebici
ergeben,
er burd^
Ji^iebe
5ur greil)eit
^mn^
unb
feiner @efcl)id)te
^on glorenj.
^a^ ^ik
unb
biefer
fo
freilid) Ijalb^^
bad()te
unb ur^
ftd^
nur im eifte
feiner 3eit,
emprte
gegen ben
fel)r,
bap
ein
^nig ben
wiberlegen u muffen
9^otf)taufe be^
O^epublifanimu^
3n
V'or,
einem
faft
fommt
eine Stelle
bie
3^ouffeau6
l)inbeuten
fnnte.
3ct)
(^r
im Sa^re 1521
an
einen
greunb:
fein.
glaube, ber
m^\k
84
bett
^^
bie
ba^
bie ^(uffaffung
nm
if)n
ju meiben.
f)eud^elnben Saftera.
@o
ge'^en
um 9J?enfd)en!ennt^
bie
nig SU
fammeln;
Ux
ber
ner^enfct)Wad)en
(Entartung
35e!ef)rung
i()rer
2er
5D'iacd[)ia^eI
unb
bie
feine
^t
fennt,
t\)er bie
!^ekn^\t)eife, bie
runbf^e,
ftcf)
Stnfc^auung
unb
in
bie
Seltauffaffung biefer
geltenb
5J(6ftc^t,
jenem
mad)en
jte^t,
ber
erft
eine
unterfteKte
wo
bie offenbare fo
flar
tjert) ortritt.
im eifte
feinet
grften
fo oft er ftd)
er
ift
e berall
unb
in
on
60
oft
er il)n
beftegt
unb
im
ftet6
3)ienfte
3n
ben Briefen an
be6
feine
greunbe
fo
oft
fiprid^t
ftdf)
|td[)
bie Sluf^
faffung^weife
grften,
au6.
nur
eine @ele^
genljeit barbietet,
(^r fcl)reibt
feinem et*atter:
993er
feinige,
il)en
o^ne bap
man
!l)anf tt?eif.
runbfa|
mv
melleid)t
^um
erften
^Briefe
WlaU
an
!lar
feinen
gemad^t ftnb,
ni^t
bie
Wlitt^,
voie
fte
gemadjjt
werben.
^r
Har
l)in5u:
(Sinem neuen
33er^
85
tatf),
(^ottloftgfeit in
bemientsen Sanbe,
wo
9)lenfci^lidf)feit,
il^reue
^erfc()tt?unbett n)ar,
md)t
anber a( bie
!)ilft,
Xxme
tt)ie
unb @otte6furci^t ba
wo
bie
raufamfeit,
i)at
^Serratl)
unb
ottlofigfeit
nur
eine
Seile
ge(}errfd)t
2)enn
(d^matf beleibigt,
tl)m
jum
(Stfel
tmrb,
fo
werben
ftdf)
bie ^^enfdf)en be
uten
liberbrig,
unb besagen
e6 unter an^^
ff=^
!Diefe Urfad()en
waren
(So
trafen S3eibe
unb
bie
IDinge
in
gemf
unb
wrbe
jenem
3dU
l)n^
Weber
dn bem
6ci))io
cil)nli(f)er
^am
in Stallen
fo ^iel
licl)er
au6gericl)tet
l)a6en,
nod^
ein
bem anni6al
in 6)3anien,
rid()teten.
Valete.
war
ftd^
in ein
6^ftem, weil
bap e unmglidf)
!Die ^au^tfad^e
aber
war
fr i^w
wieber
erreidfjte
angeftellt
unb Wrben, u
einer eintrg=^
er
6telle
ju
gelangen.
Unb
leiber
bie6
l}alb.
bie er
fud()te
anwenbete, nur
il)n
erl)ielt
fein 5(mt,
aber
il)n
man
^u benu^en.
@^
fd()eint
mir, baf
man
f(t)ci|te
wa
er wertl)
war.
ju ge^
(Jr
wrbe
eine 3^it^"S
^^^
geheimer
S^iatl)
86
fjeimert
53endE)tett
toertt)enbet ^),
6em
e^attet
^ttii^xi
Tlac<i)md
get^an,
fd)on
(5)e!)eimrat()6bienfte
er(aud()ten
^annegiepereien
bi^
ge^
3n
biefen begegnen
^aben;
oft
^x^
bigung ber
ben.
ncl)ften ^f)atfad)e,
nie bie
aB
bergreunb
granfreid)^, ber
@cl)Weijer.
italienifc|)en
@egner
ift
2)a^
ein
QSaterlanb^freunb.
ftd^er
bie
bie fernen
nen Sntereffe ju
5lber
er
9Hacd)iael
bie
badete
anber^,
1513, nacl)bem
an Stalien
t^ertrieben
in fein ^erjog*
granfreid().
fold[)er
fagt:
SirHid) wre
fr
alle
S^ertrag
^ier
fel)r
fein
wrbe: ben
2Sicensa'6,
3Serona',
$abua'6,
^reifo'^
su
erfrenen;
Sit
ber
^xt
h)ie
^o^eBue unb
a^nlic^e
literarifd^e
^liufitet:
on Siuplanb.
^7
td(i)
ber Som()atbei;
!l)ie^
nien 9^eapel6.
man nur
'oon
einet
eine
3)iefe tt)rbe
%xanh
laffen,
um
ficf)
t>ot
i^nen ju
tt)iirbe,
lallten,
immer
fd)(a3fertig fein
mfte,
ix)a6
kwirfen
bap
fici&
alle
Uebrigen or i^m
einanber
jtc^er vt)ren;
Sdf)
fe{)e
unb
biefe ttjrben
unter
ktt)ad)en.
fomit
in
biefem
^erf)in^
grieben
Seic^tigfeit.
!l)a
anuer!ennen, bap
er
tt^a
bann
tvieber
ftef)t,
if)nen eine
Un^
anutf)un*
unb
fie
fo
bie
kfreunbete
au0.
33alb
^nftci()t
fr granfreicf)
fci^rei6t
faft
in
iebem
S3riefe
nidf)t,
nacf)I)er
er tx)ieber:
3f)r wollt
t?on
granfreidf) bie
Sombarbei
balb
bie
tt)ieberer^lte;
in 9}?ailanb
mdj)t
idf)
mnf^e
e^!
So^
man
Sombarbei
gel)ren.
itd)
^ei ber
gerren
SSeranlaffung werben
bie l)erjoglicf)e !2inie
fte
vllig
sum
ma^en,
unb
werben
3clf)
fte
Stalien fr
ftd^
krsiel)en,
eknfo
erfal)^
ge=^
renb.
fd^liefie
bal^er,
ba^
e il^nen nid^t
tl}utt
unb
l^eimju^^
man
fid)
gewaltig
t)or
i^nen
^r
2)iefe
5lngft
ift
bie au^tfad()e.
gewaltig or il)nen,
nod^
Unb
l)atte
dia^tf benn
\^hu
^xkx unb
ungefd)lad^ter brein.
!I)e^wegen md)te er
88
^ifd^eti
fte
unb gtotenj
Unb
fo
\^xdU
fien
er
bem
erlaucl)ten ^otfd^after:
eatter,
bie^
fet beutfd()e
Strom ift fo grof, baf e6 eine6 gro^ !Damme0 bebarf, i^n jurii(fu'^aHen. Sre
tt)re dufi) bie fran^^
Snfolenj,
Unerfttlid()feit
in
frifcf)em
5(nben!en -
bie
^Dinge,
(Sure Ueberlegun^
gen
ftren,
3^r
mge
in
bie
Sombarbei fommen,
e6 je^t t!)un,
bie
e!)e
um
fte
(EUnt u
t)elfen.
Tlan mup
Iffiurjel
feit
faffen in biefem
6ig^
be errfrf)en6
ift
Senn
fie
alle
fi^ bort
Un^ufrie^
ju
i^rer
fie
feftfe^en,
benen
tt>erben
unterft^en,
i^nen bie
bilben.
Mer
3ci^
t\)ie
fr d^te
(Sud[)
er
^afa
fagt:
gefd) rieben.
(Sr
lieft
enblid^
bamit baf
errid[):*
ba6
D'lmifdbe;
allein
glaube, bap
wegen
fc^lim:^
idf)
men
3wftci^^^^-
^^t^ ^^ ^^^or
granfreid)
will
nid^t
erfd)rec!e,
mchte
ifi)
vorbeugen.
anbere
Senn
gengt,
fe^e
hin
unj=
9}^ittel,
unb
l)eute
anfangen,
mit
(Sudf)
wenn
{)eute
ober
morgen,
bie6
bod()
in unfern
^agen fommen
wirb.
Stalien
wirb
wenn man
je^t
vorbeugen
wa!)rer 9J^eifterf)anb
ftnb
dt
89
fagt in bemfet6ett 53nefe:
etnft
Sir ^aben
unb
orftcf)ti9;
einen
unbeftnbigen,
t^aifer;
reicf),*
einen jornigen
rdn!ifdf)en
einen
)>on
(Snglanb;
t^i^')
bie
c^weijer
beftialifdf),
unb bermut
el}rgeisig
unb
feig.
3I)r
eI)rent)on,
benn
tt)a6
ein
getrau, ttjrbe ein ^erjog ^on 3Salentinoi6, ober fonj^ ein gefci()6ter eneral, ber fid) in 3talien
erf)o5en
unb 15000 Tlcinn fommanbirt Ijatte, 3tt O^om faf) man tiefer, unb
nid[)te
ba^er
on ben granjofen in
^D^^ailanb
tt)iffen,
unb
fo
fd)rei6t
Um
ju
grten
6idf)er^eit
nbern,
mu man
bie
d^wei^er au ^J^ailanb
I)i n ei n uferen.
f(it)affen,
ol^ne bie
gran^ofen
tx>ieber
5tber
er
ftnbet
benn bod)
fo
^iele
6d^n)ierig!eiten,
bag
am nbe
3e|t enblic^
^iede
QSer'^dltnig
tt)a6
(3 3)ecember 1514)
ein.
txiit
ba ^alh
3ciE)
offi^
3Settori
fd)reibt
if)m:
frage
^ud^,
foU
ber $abft
t^un,
Senn
i()m
er
ftdf)
wa fann
er
er t)on
l^offen
wenn
^on ben
egnern
frd{)ten
wenn
fiegen?
Senn
er neutral Meibt,
wa6 fann
er
^on
granfreicf) fiirdfiten
jte
wenn
3^r
e ftegt,
ober
fiegen?
Db
ferner glaubt,
er
ftd[)
,^atl)olifcl)en anfc^ljfe.
90
e6 fr biefe
ott^eil^aft
unb
fid)
S'^r bafr
6tic!)e
bafi
ficf)
tt)enn bie
QSenetianer granfrdcf)
e6
im
fiir
liefen
unb
ben $abft
einigen,
t>rt!)eil()aft
mit i^nen ju
^er^^
um
5(uf biefe
graben
folgt
aU
5(nttt)ort
on SJiac^iat^el
ein
!Die
33el)auptung,
bie
er
anffteKt,
ift
fe{)r
beftimmt unb
ber )rbnung
ftd()
l)cigt:
39affen,
fagen
ber 6ieg
vt)irb
ftel)en,
tt?irb
n)enn
fogleid^
Sur 6d()lacl^t
ftdf)
fmmt^
ber Sieg
^inber^^
gel)en,
itjenn
siel)t.
SiRan fagt,
biefe
unb
fcif)eint
^^P
^^^
6d)W)eiaer,
d)tt>ierigfeit
erfennenb,
um
fommen,
ent^
bem
fransoftfcl)en
6ao^en
gegenriicfen
wollen,
fei
bamit e6,
enttx>eber,
um
nicf)t
su ipafftren,
fm^jfe,
gezwungen
m^
fam
Unb
fo
gefc^a^'6,
unb
pr
6df)laci[)t
bei
9)^arignano,
unb
I
bie @d&tr>eiser
wrben
il)n
unb
feinen fr
be^
gefd{)lagen.
SBenn ^acc^ia^el
fo
wrbe
er
im
egent!)eile
fiet
gewut
!)aben,
bag ber
ift,
erfte
Slnftop
ber granjofen
ber
gefl)rlid()fte
ift
unb
ite
bap wenn
eine
man
unb
3dtlang
]ingel}alten l)at,
wenbete.
91
Unfer ^O^ann
feftsitfaf)ten,
ift
aUx
ft(f)
u
mcl)t
bei
fein,
ftet6
um
ben
(tdf)
irgenbtt)
fo
ba
er
beit
Cftiicfsitg
ftdfjette.
S33entt
er
aud[)
(Sieg
rafd()em
Eingriffe
auf ba6
fr
fransrtfcf)e
.^eer
ritterlichen
^nig
Siemlic^
tet,
ftd)er
\<i)
^inu:
Mt^
betrad}^
fe^e
nur
eine
6cf)lacf)t
SU fommen, bie
man
audj) tjerlieren
fnnte.
audf)
5luf ber
^dk
ber granofen
fef)e
\^,
fte
bap
jte
bie
unb bap
il)n
fte
in bie
Snge
ief)en,
Unb
bie
ett^annen
enbete
bie 6d)la({)t,
in
Snge,
or $at)ia, mit
^O^abrib;
bann fam
bie
Eroberung 9fiom6
ber griebe
vertrieb.
enblicl) erft
ttjenn
er
fo
im
neu oUfommen
bem
bann
fing,
lidber
"otxU^xt urt!)ei(t
t>or'^erfte!)t
i)on er
fo
wa6
in
efdj)iel)t
;unb
ift
ben
(Sinselnf)eiten
$^arifer unb
Segation6ratf)
jtd)
wieber
fein
unb
ein
wie
dn
@4)riftge(el^rter,
wirf^
gel^eimer
nur
fein
fann.
rt^
bem $abfte
fo
auf
bie
(Bnk
gran!reidf)6 u fct)(a^
gen, aber
^orjtcf)tig,
bag
man
ol)ne efal)r
ben ^nig
erwarten
fort,
fnne.
S)ie
bie l)ebetifd)en
renjer
^rmer^S^ie^Jubtifaner
raufen,
r gab
u,
ba
fte
unb
bie
taaten geben
aber
wrben,
anbern
SU
ttwa
i)erfpredf)en
mdf)tenj
auf ber
(Seite
ertragen
wrbe,
ba
id)
nur
bie
@d)Weiser
fogleid)
in ^eferlei attitng
i^m
tod^
@elb ju nef)men,
d^e6
bie
fie
^a6 @e(b,
ben ^rieg
(Sd)tt)eier
f{)ren,
fagen,
^Dotlten
e nid^t, n?erben
nad)
beffen S3eenbigung
vvoKen.
@ie
mit foldber
bie aber,
tt)irb,
mii
fte
e!)rbar
fdE)eint,
nnb au6
gurd^t,
jte
nid^t anfturei^
nid()t tt)irb
if)nen
t)er^
werben.
jog
ftd^
^on gerrara,
ju
tl)ren
unb
anbere
eilen
n?erben,
fte
6df)upefo^lenen ju
mad)en.
Sie
aber
de
li-
einen
biefer
actum
erit
bertate Italiae.
@
tert
ift
faft
tragifc^,
bap
m
^ir
vtjorben
mt
e6,
einem ^orgia
al6 ob, vvenn
liegt,
on grei^eit
jie
itber^au)3t
bie
cliweiser
'^^it
fte
l^tte
fommen
fnnen.
vertrieben;
il)rem 23eiftanbe
tt)rben bafr
^tk man
alle
5lu^tnber
elb
geforbert l^aben,
aber
tt)ie
^acd{)ia^
ben
6df)Weiern unb
l)citte
!l)eutfdE)en
nacl)mad^enb or^
fcljlug,
gefd^affen
aud[)
unb
fo ju ben 9}?itteln
gefommen
wre,
al^
brei
ba6 elb
su verweigern,
billig
3Son ben
granfreidj),
biefe
mglieben
@j3anien
unb
ben
(Sd^iwei^ern
waren nur
il)re
fein
innere )rga^
ftdj)
unb
il)r
blei;^
93
5l6er
ner,
93?ac(i()iatjel
fie
waren
feiV
8ci&\i)eiser.
9fi(fftdE)ten
Ueberbie^
bered^nete
jleta
er
Hug,
\t)ie
granfreic^
bie
nehmen,
,
unb
bie
^^mv^cx,
bie,
nic^t
unb
bie
Spanier,
ebenfalls
wenn auc^
hUihtn
an^
^fleapel
t?ertrieben,
bod)
am
!2eben
wrben,
frd[)ten
muffe.
(Sr
einen fd&nen
hd i^m
fud[)en
(S^
ift
aU
e
runbfa^
ift
fdj)n,
ftcf)
beffer
fommen
eine
ju unterwerfen,
S^ittang
icf)
6olb
ju
Sal)l
ift
fd()wer,
aber
wenig.
in
9^om an
eine
5(rt
^Neutralitt,
bie
bann
@rn=j
5[Racd)iael in
ftegreidE)en
i)ti^t
ben befmpft.
fct)en
3m
beutfcf)en (Sprcl)Worte
ift
e^:
3wi^
be6^
nic^t
bie
gut fein!
Unb
wegen
e^
berfifftg,
i)\a
rnbe,
^nig gran
5DNacd()ia^
ebenfalls
ein
vel^
Vorlauben.
3n
biefem
berlegt
er,
nun
mid^
fo
gefct)el)en
muffe
unb werbe.
t)on
(Sr fagt:
Senn
ic&
fragt,
an welc^e
i;)
jenen
fixen
brei 2)ingen
glaube,
madt)en,
!ann
nid[)t
t)on
ber
3bee
mic^ lo6^
bie
i^ immer
gel^abt I)abe,
94
nicf)t frei
n^erben.
)x>a^
Sebermann
fte^t
ein,
^m^
tl)ak
er i^ini fnnte,
bem Gaffer
2egc
bie
9eniig=^
ten,
nadf)
if)n
nr greilaffung
if)n
bewegen.
entweber
93^einer'9)hinung
fnnte er
freilaffen,
mii
fein 9iat^
be^
ftod)en
worben,
worin
bie
granofen
WdfUx
nod()
ftnb,
ober
weil
er bie
bem
gu
^nigreic^
traben
aU
Wttd
glaubte,
^n^
er
ber
greilaffung
zutraute
^).
2)er
^nig mup
fein,
biefem ^Ijeile
freigebiger 93erfpreci^er
gewefen
mup
fonnte,
5lllein
mad)en.
fen
@rnbe,
bie (tc^
anfl)ren liefen,
l)el^
bem ^aifer
^om
Tlpel,
wenn
ber
^nig 5Serftanb
l^aben will 5
wolle.
2)ie
aber
erfte Urfa(f;e
bap
idj)
bap
il)m
alle
nicbt fd^aben,
nnb
alle
bie
guten,
(So
ber
^nig
er^
griffen l)at,
fcl)lecl)te
wirb,
wk
fein,
gefagt,
eine
5DZafregel
^om
ilaifer
fein,
ben ^nig
freijnlaf^^
fen,
e6
alle ju
^erf!pred)en
um
frei su
werben^
nur
bie
@^
rnbe,
feiner
ift
iuiinbetBar.
dx
fte^i
nic^t
ben groen,
bap Maxi
il^nt
nierfte,
mglichen
SBelt^errfc^aft
ganj @uro^a,
bie
^ranfreid^,
Stauen unb
95
^ntg Sort galten wirb, fo tt)irb bie fO^apregel be ^nfg6 fcl^ledE)t werben unb bie be ^aifer
gut').
!Die UrfacJ)en,
9efd[)rieben:
warum
fte
f)abe
i^ %iiippo
ftnb,
5
bap
er,
er
feine
<Bo^nc in
muf
bap
bap
er bie
SSarone anftrengen
er
muf unb
fie
m^
W
I)e(>*
33ewe9un3en
[|)iele
uriidsu!e{)ren
erfd)recfen
wegen
lf)at,
muffen;
nnb weil
er biefe
2)inge
SU tf)un
um
fagt
ber ^ird^e
(^nblid)
er
flar
unb
einfadf):
^Demnacf)
fcl)
liefe
mid)
ber 9J?einung
an,
baf ber
er
^nig entweber
frei
ober wenn
^nig
werbe, bap
fedf)
Unb
5D^onate
fo
war
ftd^
ber
frei,
unb
ben
faum war
QSertrag
er frei,
^d^k
aud) gleid^,
bap
er
nid[)t
unb
nid)t
lf)ielt.
Sd^
bin biefen
SDarftedungen
l)er^orgel)t,
(B<i)x\
ftd)
fr (B^titt
ge^
folgt, weil
barau6
felbft
xt>k
9}^accl)iat>el <Bi)x\tt
fr d^ritt
erftreben
fc^en,
ber
ba^
ncl) fte
l)at
i^^r
^^ 3talien ju
ftdf)
l)at,
taufest.
Seber
ba6
Oied^t
tu^
nidf)t.
nur
5D^acdf)ia\)el
unb aUe
9)^acdj)ia^elliften
S93er fagt:
SD^^ittel,
er
ftd^
ber mfte
bap
er
iDenn jebe biefer ^ufd)ungen ift '^i^t^ unb gar '^iii)t^ aU eine Sge, ein Betrug, ein 2) olc^^
0
ttjtbe ja
ii)n
fmjugeibett.
96
ftofi,
um
fnft.
^er!el)rten
nid^t
3wecfe ^ertt)enbet.
9Zur
diner
3^
tufd)t ftd)
iner
!ennt bie
S9[^ir 9)?
ti^c
felbft
X^at
im
X)erantwortti(f).
fann
entfcf)ulbi3en.
wer mit 35erbredj)en jum bef^ ift nur fid()er, baf er ein SSerbred^en he^c^t^ bap er Sift unb S3etrug, SJlorb unb 3c^f^J>tung t>or fidj) f^ertreibt nie bap er mit i()nen aud) nur einem m9lid()en 3i^I^ Su*
5lber
ftrebt.
9)?acdt)iael,
ber
^dfia
in ber ^unft,
unb
(^far
^orgia,
tefte
fein
Wlnfin,
(S'atfjarina
on
9J^ebici
feine gele^r^^
6c{)u(erin,
fmb bafr
5[}^acd{)iat>el^
1)k
feinen @df)lffe
niffe
be folgenben
(Sfar
Xa^c^
serftrt;
eine6
33or3ia
fljren
burc^
Unwol)lfein
il)re^
bie @iftmifcl)ereien
unb Sntriguen
ber 33ali6.
on
SDf^ebici
sum Untergang
ber
waltenbe
@eift
Um
be^^
n)egen
bebenfe bie
benn nur
fie
finb in
8.
SD^acdt)iat>el
aber ^erfel^lte
or allem ba3i^l/
^^ allein
im 5luge
l)atte,
97
ftdE)
VDieber
erfci[)(eid^en.
(Sr
!am
ben!e
man
^atte
Df^ed^t,
einem fo
^raftifer
feiner
^^eorie
nid^ta
be
3Sertrauen
aerte6 anjn^ertrauen.
am
meiften u gerjen.
(^r fllte
fidf)
erlaffen
am ^ofe
einem
beften
felbft
Staatefleiber
u irgenb
t)aben,
anlegte,
t)o!)en
bap
er
ein
ijjaarmal
jtd^
^(mte ernannte,
feine
um
ben e?
nuf u
u fe^en,
(Ex
lie
tt)a6
ftdf)
^a^haxn
fr 5(ugen
mad)en n)rben.
ben
fd)itfen,
bap
feine
Umgebung
unb
be^^
bewunbern fnnte.
^a^
waren nur
(Sin
tt>eintolIe
@d[)ere,
aber
er
in vino veritas.
anbermal
@r
erjljlt
feinem
unb hd bem
unter
bem
@cf)eine
fe^r
unb ber
flott
ift
9}^afe
Bebung
lebte),
mit
fadste
glaube, er
I)at
5(16 ber
^ote
bie
!am, fagte
^e^efd()en
lefen,
(Bd^au,
ftd).
fein,
!)ufen
3)ann al
er
rief er
au:
unb^uc^ um
35eften.
ba0
(Sud)
unb mic^
angel)e;
^tk
ic^
(Sud)
gebeten,
mid^
ju
benad)rid)tigen,
bief
ge'^t
fei
tt)enn 3l)r
t>on
bort
unten
ettx>a
erfhret ^
bie
gaupturfad^e be6
55rieftt)edj)fel.
!Der
^ki^
er
mir mit
@nmbei6; i^
98
^^i^n.
bamit
3(i()
.
Bitte
(^udf)
ba^er,
mad()t
morgen
gerien,
biefet
tt)erbe.
!l)ocif)
ba
Ute ba^ id^ genoffen f)abe, foll mir ni^t au bem Krper gebogen w^erben, frftige ^af)leii* ten, :|)rei6wtbigeS3etten, unb bergleidfien Dinge, tt)otan id^ mid^ fd^on feit brei ^agen etf)(te. (Sigentlid^ war er bamaB bodf) auf einer biplomatifd^en
Bebung
51[uftrag
begriffen.
Gr
fr
feinen
!Dod^
mag
(Sr fd)reibt:
betrifft,
w^ill
glaube
nic^t
\(^
benn
er
biefer
baran.
!Der $ater
fo
fagt,
I)abe anbertt)rt6
pgefagt,
(So
idj)
baf
fef)r
i^
un^
ift
mir
vod^ nid)t
tt^ie
granceco
3Settori
mir
i^ mge
ftc^
tt?o!)l
alte
an
einer
befme.
ie
auf
bebiene
i<i)
in
aUen 3)ingen
203inter
3Beife,
benn
aB
midj)
legten
mit
iljnen
in
ber 33illa
fie
be^
(Bm.
unb
granceac
befanb, beauftragten
am
folgenben 9J^orgen u
fo,
(Ena:)
t)or,
bie
6ad)e ging
fte
^riefter
anfam, nadl)bem
@efellfcl)aft
ju Tlitta^
in 5(ufrul)r,
id)
9^9#rt
l)atten.
Die ganje
bie 6df)ulb
gerietl)
gegeben.
fo
Sfenn
nun
biefe
(Sommif=*
jton
w>ieber
ungefcl)ic!t
aufl)re,
!nnt
3l)r
beulen,
bodf)
tt)eld()e
l)llifd^e
eitd[)ter
ffe
mir fd)neiben
il)nen
tt)erben,
red^ne
id)
barauf,
ba 3^r
jwei
S^il^
fc|)rei5et
99
unb
ttdE)
wegen
biefe^ Uttltf^
fcf)u(bit.
erl^ielt
er
um
nacf)
fr
fte
eine ge^
(Summe
i{)m
er
greunbe
fc^reibt
in
in
er
biefer $(ngelegen!)eit
QSenebig,
unb
ge^
naci)bem
tt)ifeelt,
barDer
bag
red^t
ttjiffe,
ob ^acd)iat)el in
feinem
sive de ancilla et
l)aBe,
de libera,
fat er
ober ou
einer ^oncubine
tt)o
gefprod^en,
i^mi Sefet,
tjon
^rt
man
W)eber
fo
@:piel nod)
erfennt
man,
t)jo
Enblid) ju ber
ber
@cf)reiber:
f)ier
iji
6taat^angelegenf)eit
5i)^adE)t
fommenb,
bag
fagt
bann
unterbeffen,
3()r fertig
werbet,
benn
grofer
Srm
3^r
unterl)ieltet
fte
(^ud^
auf
if)re
(5d)riftftel(ern3
braud^^
kn
9.
^ie
5[Jlebiceer
wuten
beffer
wo^u
!^eute
wie 9)lacd^ia^
feinen
6ein
giirft
bie
I)atte if)nen
S3eruf gezeigt.
@efd)id)te t)on
unb
fc^reibt
gloren^
efd)idf)te.
^u fdp;reiben.
(Ex
Unb
fo
t{)at
er,
bie
war
weifel!)aft,
ob
er burdf)
3Sergrfern
fud)en,
bie
fo
unb
midE)
e fo ju
fid^
2af)r{)eit fage,
l)alf er
ftdj)
S^iemanb
Unb
fo
gut e ging,
')
100
We
ceet
5ffia!)t^eit
in bie
Sw^angiade
Ut
in
Snteteffen bet
^t'oU
einsueibett.
lI)ennocJ)
ift
biefa
@ef(f)ic|)te
i^nt ^tt
ein ^yidfUx^
ttjer!.
(Sie
era^(t
mit
einet
fcf)nert
milien;
er5{)lt
fte
fo,
bap
ii^ir
Sntereffe
SSerbienft,
mit
fottgeriffen
ift
werben,
einzige,
^a^
ba6
ift
grofe^
aber
m) ba6
5iJ^acd)iat)eI feiner
!)ier
ber QSer^ltniffe
unb ni^i
ein
einjige
mal
tm<i)t er in
fcl)ilbert, l^inab.
3a
er al)nete
einmal, bap
fte
3n
bie
feiner
ganzen
efd)id)te
fommt faum
ein
SS ort ber
Snftitutionen
(Slbgaben,
unb
bie
brerlicl)en
33erl^dltniffe
er fprid)t tt)eber
S3e^
Literatur, Seben6^
bie
Slorenj,
(S^
f)3ter
in
^ifa,
i^erbient
leiner (^rn)l)nung.
gel)rte
um
il)n
gele^
gentlidf)
5U fpredj)en.
53ericl)t
$abft Seo
forberte
on ^aec!^iat)el einen
unb ber
5DZacd^iael
bie
etwaigen 9^eformen.
ben
im
Dteipublifaner
geblieben,
bie
weil
er
fic^
fr bie
re*^
:publifanifcl)e
fpradf).
unb gegen
lo^nt ber
monarcl)ifc^e 9fiegierung
au0^
(B^
Wlvi%
ju fel)en, wie
mit
il)m bie^
Sob
gebl)rt.
101
^it
etlfc^en.
Seo
9)?ebiceet
nid^t
5(uf biefen
nur
feine t:e!publifanifd^en
bfeS'ieform
ber
bie
taat6ange(egenl)eiten
entfci)ieben n)erben
burc^
ben
t^ung on
bauern.
9Je:publi!
SO^el^reren
unterworfen ftnb,
ftd^
nidf)t
einbilben,
ba
man
eine
man
nid)t atten
olftl)mlicl)en
Seibenfd()aften,
bereu
unkbad)te
biefer
5lrt
Untere
S^legie^
rung
{)erbeifii^rt,
freien
iji
Sauf
liefe.
grwal)r, ba
fdf)id()te
ein tt)unberlid()er
[traft.
@a^, ben
\{t
bie
@e^
nid[)t
auf
jieber
6eite Siigen
@r
krl)aupt
im 6taube,
o
baf
!lagt er:
$rit?at^
ba0
9^edf)t
Ratten,
ftd)
in
fte
bie ein
ffentlid^en 53eratl)un:?
gen ju mifc^en.
jie
60
erl)ielten
fo
ba
er
ju
einer S^uKitt
alle
jurdfanf.
diu
fold^er e;*
braud) ftt
toon
offentlid)e
Drbnung um.
grte
(Snblid^
war
allen
biefen gel)lern
ber
^\d)i^
hd
!DaS
33latt
ift
Sf^eipublaniSmuS.
eS wieber.
5lber fdf)lgt
man baS
um,
fo
l)eit
!l)ie
^inen glauben, ba
fnne als bie unter
man
feine feftere
Regierung
be'
einrid()tett
(Softmo
unb Soren^o
9Jlebici)
bie 5lnbern
md)ten
!l)ie
fte
einer grern
(leren fagen,
3^^^
ba
^^^
Oiegierern
ftetS
anvertrauen.
feine wal)re
er^
5tlle6
auf
9?atur ^xu
riirffommt,
au^
102
baju
getriel^ett finb,
3!)t
au6
su efjren, feine
2o^U{)atett
^u t^nn.
l()aben
attuet!enttett,
^0
man
nnb
ift
anbeten.
au^t
5(ber
il)nen,
ba^
gegenn)cirti3 ^iel
bie
b.
al
frii!)er
mil
^mk
!).
bie
@ad)en
nidf)t
ba gau6 ber
5i}^ebiceer
ftarb
au.
\X)a\)x
Unb bewegen
ift,
fagt et
bann
nid()t
totikxt
oljne
Dbgleid^ e
Dberlf)au^t
bap
bie g(o^
tenjet
ein
fein
fnnen,
nnb bap
fte
wenn
fte
g\t?if(f)en
^mi Herten
anbeten
sn
tt)cif)len
f)tten,
fo
ba
e
$aue
ftet
9Jlebici
allen
t)otjiel)en
fte
W)ntben,
ift
baf n)enn
^mifd^en einem
l)aben,
jte
WnU
Up
Sd)
fid[)et
nnb einem
9}lagifttat jn vt?ci^(en
ben
60 fommt
fage,
fteKen
ttjal)te
er nadf)
6df)luffej
bap
man
6taate6 nnt
!ann,
inbem
man
eine
tt)al)te
^tomx^k
liegt
)^etfteUt,
beiben
biefet
liegenben
Oleietnngen
loetfe^tt
fladf)et
ift
2)et
@tunb
S3e^au))tun3
xati)
auf
^anb.
S^^un
wet
et:
@0
natd^ie
giebt
nnt
ein
SD^littel
tok
ft
bie
^tepublifj
ine
beftel)t
ea
mx^k
fal)t
aufsufteigen.
alle
5lbet
e6
beftel^t
eine
boipipelte
e^*
jte
ft
jnjifcfeen
beiben
liegenbe
jugleid)
9flegietungen;
fnnen gut
Sfle^ubli!
l^inab
unb
gut
5[)?onatdf)ie
^inauffteigen;
jte
unb
benen
aufgefegt ftnb.
?llle
Sftegietungen, bie
^auet
gel)abt
103
entttjicfelt
f)aBen,
beutfdje ^aiferreidf),
nur
mt
^ac;)ia'd
fte
au bem wunber^
runbe, ben
er anff)rt,
erbammt.
^at
Ur^
gegeben.
fo
9Za(i)bem 9J?ac^iael
ijl,
su
bem
6ciE)luffe
gefommen
ober
bie
baf
man
jic^
entweber fr bie
txiit
^onax^k
Sf^eipubli!
entfdj)eiben miiffe,
er
bie
unb
enttt)irft
feinen ^onftitution^plan.
gleicl()
in
ber inlei;^
id^
tung SU bemfeI5en:
ba^ i^
ba6
^di
Brger
alle
Urfac^e
l^at,
La
er:
ift
rpnbung
3n
guten
mel^r
tJiersig
^injelne
bie
einge!)enb,
5tci&t
fagt
3ci^
tt)iirbe
bie
eigneurie,
bie
j^lf
5l}lnner<^
su
abfciE)affen;
um
ber 9^egierung
Srbe
geben,
tDrbe
i^
jte
burdf)
65 Brger,
au6 ben
3a{)re alt,
50 au6 ben
6ie
grofien
unb 15
vi^rben auf
i<i)t>
S eben lang
5(u0
brei
biefen
ttjrbe it)enn
ein
3a^re,
man
2)ie 2)ie
gett)f)lt
tverben.
brigen
64
ivrbe
regierte
idf)
in
jwei
Z^dU
abt^eilen.
eine glfte
ein 3al)r
bem onfaloniere,
bie anbere
ba^ anbere
S^i'fJtr.
mit
104
S^tc
tcl
^a%
bie 5(it^
i)akn,
tok
ben
greunbe
unb
5lnl)nger
l)inein5u^
]^rin9ett,
fipter
geigen werbe.
5{u0
SD^ittelflaffen
ix>oUU
ei*
einen
D^atl)
\)on
bie Hei^
3Sier
nen 40.
fed()6sig
unb
ber eiDl)lten.
^on w.
u
^eiligfeit
Xiiefer
^wit diat^
n)rbe
gnslicf)
getDl)lt tt)erben.
Um
biefem 3i^^e
ju
gelangen,
um
organifiren,
um
enblic^
ba6
5lnfel)en
(Sw. eilig!eit
ftcl)ern
unb ba $eil
bie
3l)rer
greunbe
33er^
in glorens ju
tijiirbe
auperorbentli(f)e
(S'arbinal
fammlung
(Sw.
^eiligfeit
unb
bem
SJJebici,
aller dic(i)tc
be
ganzen
ba6
3Solfe
l)aben,
bertragen,
^w,
bie
^eiligfeit
tt)rben
bentlid^e
9^ecl)t
aufercr^
QSerfammlung
ju
unb
bie
5lcl)t
ber
S33ad)e ju ernennen.
(^nblid)
er!)ielt
^ru^pen
5luf biefe
SQSeife
tt)urbe
man
*eiligfeit
unb
greunbe
ftcl)ern,
ba ba ^eer unb
3l)r 993ille
bie @trafgericl)te
in 3l)rett gnben
ter
efe,
ber
unb allei^up^
(S6
Udht nun
nod^
brig,
britten
unb
tl)un.
legten
(So
n)rbe unftnnig
fein,
ein^ubilben,
il)nen
l)ier
man
nid^t
il)re
ju^
tt)enigften6 jurdf^ugeben
t)erf^)rid[)t.
(So
fcl)lgt
er
mv, ben
ffnen,
6aal be6
unb
tljnen
fenb
tpieber ju
105
fmk
ligfeit
ujiiefte!)ett.
!l)amit aber
bafi
bie
^^reunbe (^w.
gettj^lt
e^
ttjer^^
fielet
wren,
ben,
wrbe (Sw.
ba crutinium im e^eimen t)ornef)men, nnb fomit 3f)re 6timme nadf) belieben bem geben
fnnten,
lid^
bemie
man
ffent^
irgenbSemanb au^snfdjlie^en
bie,
brandete. Unb
bie
e bejeid[)net, in
bem
?ii^^i
^wd
tiefer
^at^
ber
^aufenb
wrbe
fo
a)t
onfaloniert
n^lid^ fein,
feine
^ wrbe
an
fcl)on
je^t
wl)len,
um
gloren^
neuen
man lnnte
il)nen erbie^
9led()t
be^ 2[iberf))rud()e
eilig!eit
fo
ol)ne bie
rlaubnif
^eiligfeit
(^w.
wrben
bie^ Tliiid
nm
bie
um
fidlerer
barauf l)inwir^
Unb
gierung
fo
fommt
er,
bap
foll
eine
!)le^
entweber
rein
ober rein
monard^ifc^, u
er,
freubig
unb
fein
id^
Ser!
aufruft:
SQ^enn
^w. ^cu
wenn
5lutoritt,
fo
fd)eint
lommen
fte
w.
fo
.eilig!eit
unb be (^arbinal^
l)aben
h^xa^k,
bilben
fie
106
!Da6
ift
feine te^ublifanifdfie
^onftitution
tt)ieber
fiit
glorettj.
su S^ie^uMi^
fanent au ma^en.
]()abe
on
t{)m,
et
bie
fo
fte
grften
ben 5(5fo(utimu
offen
(St
barftetten
ntd)t
unb
^interrrf jerni^ten
(ei(i)tet
vooUm.
fein,
ba(f)te
batan.
@ wtbe mel
au6
feinet
glotenjet
klel)^
(^onftitution ju k\t)eifen,
baf
et bie gtften
l^abe
ten tvoHen,
ben ^etn n
5tbiicl()t.
ge;?
5(kt aud^ ba
et
tt)at
!Die^;*
mal meinte
feinem S3tob^ettn;
giilfe
bilbete
ftct)
dn,
mit
geln jn fnnen.
itoebet
tt)ie
Unb ba6
^d^t mel^t
al0 SlCfe,
bafi
et
begtiff,
fte
tioie
fte
^etlieten.
10.
2)et
^etuf
liet
eine
Staatsmannes,
eines ^taai^Ul^xn^,
!^ift
0,
et
unb
(Sitelfeit
unb ^ab^
@ine SD'lanne6tl)at,
ein
t^ingebun
ft baS QSatetlanb,
unb
2Bal)tl)eit,
ft alles @tofie
bie
unb @df)ne,
^ciE)etn
baS
bie
finb
bie 8eifpiele,
efd{)icl)te
Ut
allen
ftel)en,
lebenbie
QSlfet
mad^en
legten.
unb
bie
fo
9J'lenfd()en
unb
bie
6taatsfunft
)rt)it!en, ift
Unb
lange
fte
O^egel,
wo
et
i;ftem
Ui
einem
^olfe,
einet
l^etrfcl)enben
^afte,
einet
klaffe bet
107
efeKfd^aft, einet !I)^naf!{e merben fantt,
n)ei^,
ftie
ba
iji
et ein S3e^
ba
fl)a0
faul itnb
bem Untetgange
ef(f)id)te
t)etfallen finb.
n{df)t
U^xt
bie
Sebet
ift
im 6tanbe
oft
in
bem
33iid)et ju
lefen;
Stielen,
ganjen 3^lfetn,
ftet
ganzen
(5d()i(f)tett
ift
f8M
jtnb
geblenbet
ft
ba
Ijelle
Sid&t be
^age.
Unb
^u
bann
bie bunfle
3ttlid()t
glamme
tt?ie
ba
um @umj)fe,
jum Untetgange
in
IV.
itlatfl)tat)d nir
Ue Umpit.
1.
er ^acd){at>eni6mu6
ttalienifc^en
it)enbig
\{i
bie
!0?ober^flane
ber
gulnif,
au ber
er
naturgem unb
ift
nott);^
l)eror{ng;
imb
9Jf?acc()ia^el
einer
2)en!^
unb ^anblung^tx^eife,
bfe
ben SwPnben
bie
i^anbe feimten,
nnb
me^r ober
hervortreten
berall
voo
{)erorgetreten ftnb
nnb
ftet
ioerben,
^nlid)e gutnip
im Seben ber
33olfer
ober
ftd^
im
Sachen
ber
!)err[d)enben gamilien
unb klaffen
um
in
gegriffen ^at.
S[Ber fo
biefe
ben
eigentlidf)en
tt)urelt,
^oben
ben
erfannt
^at^
bem
ttjun^^
gulnifpflane
it)irb
e audj) nicJ)t
bern,
an
vielen
Drten
Stalien
vvar
burdf)
ba6
alte Sf^om
jur auptftabt
faft
aller
ber an^
voox^
Sen
rbe
mad()te,
fo
tief
33ar;^
baren
109
tutf)
einffgett fottntett.
fe(6ft
2)a
^aBftt^um
unb
^atte
tt)at
in
'^ta-^
lien
am
etften
^etfaeti
su ^acd)iat>eB
Seiten
xc\<i)t^
eine
bie
(Sntattung
er^
veripeftete.
Slber mdt)t
Vt)ie
nur
in Stalien
war
wahren mu^,
verfd)tt)unben.
@an ^uro^a
:^atte
in
bem
in
in
berte ^inburc!^
ftec^te
^raft
f^on lange
il)ren
felbft,
aU
fie
in ber Oieforma^
burdj)
Sutl}er,
tion
unb
golgen
ba6 5^abfttl)um
voU^
fommen
S3on
gebr(i)en ttjurben.
ba
an
tt?ar
ber fd()affenbe
\)atk,
gel)errfc^t
^twu
Begriinbet, in ber
Sf^evolution
be0 freien
eban!en6,
ber QSlferfelbftnbigfeit
erfennung, ur
emeinben,
gelangen
SSlfer^
fonnte.
unb
9}lenfci)l)eit6inftitutionen
^ie
ganje
^eriobe
Vm
breipigjd^rigen
Kriege
hi^
eine
franrtfd[)en
Sf^evolution
war
ber
bie
geiftigen
^^obe^ru^e,
eine
^nt
ber
SSerwefung
fr
beiben
groen
2dtn
ber
5Bergangenl)eit,
ba^
ber
^Pabftf^um
unb
ba ^aifertl^um.
bie
3)er
6ame
il)n
O^eformation
ftitle
au6^
geworfen
:^atte,
unb
unfid^t^
l)ier
110
unb
bort,
unb
nadf)
unb
nad[)
in (Stt^Ianb, in
^oHanb,
in
d()n)eben, in
^reuen,
in 5tmerifa,
on
bem gefunben
begann
^oben
fti^t,
t^erjngten nod^
unabgenufeten
^clUUUn^
'Rm^nt
ber
(^^^
3eit be6
fd()irfe
bie
ber
Seit
in il^ren
Stauen,
6pa^
vtjaren
nien,
granfreid^
nnb
^eutfd[)(anb
ol)ne
(Defierreicl^),
nationale ^()tig!eit.
ju
5!)?acd()iat)el6
3)ie
w>ie nadf)
^ntm
t>oKfmmen Stalien,
ein
nadf)
unb
immer me^r
bie
ebenfalls
fauler ^aufe,
in
bem bann
gulnippflanje be^
ja mute.
^ac^mtUi^mu^ @o erflrt e6
macd)iax>eniftifd[)er
einl)eimifclE)
ftd)
tt^erben fonnte,
t>on felbft,
baf
feinen
gben
aufju?
Spinngewebe berall
erftrt
unb
l^ngen
it)ute;
fo
e6
ftcl),
bafi
ber
ol)nmcl)ti3e,
tt)eibifcl)e,
^n^
ber
ftd^
einbilbet,
ft(f)ern,
unb
bie
fnft ju
trglid)
meud^elmorben
tt)l)renb biefer
^eriobe in
and), bag fo
oft
33olf
bem
neuen
(BdfU,
ftie,
auf
biefe
feinen
unb
blutbefubelten
jerri,
(Spinngewebe
unb bann
il)re
gben im Sinbe
(^nglanb,
5lbolf,
unb ^er
flacfernb
l)ngen blieben,
S^weben,
2ill)elm
^ollanb, ^reufen,
romwell, uftat)
rid^
II
on Dranien, grieb^
tjorwrt^,
111
m^in
maten
tiDof)er
fte
bie
erftaunteu 2)i:plo^
macdj)tat)eniftifcJ)er
^kxmi^dt
nid^t
af)neten
gar
nid^t,
fomme, bap
bie 5{bler
6:|)innen
{jngen Hieben.
!l)er
5!Jlacd)ia^eni6mu0
gehrt feinem
S5ol!e,
feinem
feiner Sf^eligion
anfc^liep^
an; benn
aB
Siegel
nnb
voo Staaten,
35l!er
nnb 3nftitutionen
ftc^
berlebt l^aben,
bem ^obe
ift
tierfallen
in gnini iibergef)en.
2)ennod)
aber
ber
SD^acd)ia^
tielli^mn^
im
9!Befentlidf)en
romanifd),
monard)ifc^
baf
bie
nnb
atf)olifd().
roma^
fat:^o^
nifd^en SSolf^ftmme,
lifcf)e
ober
gar ber
(S:f)riftenglaube
l)oI)en,
^ie
SSolfftmme
in i^rer @efd()id)te
nnb
in i()ren
tU
bnrd^
aU
baf
fte
ttjerben fnnten;
nid()t,
baf
erftanb
nnb im
23lfer^
bem
er
^k
50^
onarcl)ie
fr ben,
imSlbfolntimn^
ausgearteten,
@eban!enber
^Mct
\x>ax tion
Stalien, tion
9Jom
faft
112
fommen, unb
in
S^ifi,
fottnte,
fo
\vk
itub eble,
fte
ft^
enttt)i(fe(t
ftd[)
l^atte,
nut
S3etrug,
ftd()er
glauben.
ewalt - 2)ie
ba^on
33(ut
or
if)ten
geinbeu
aud^
teine,
unb
am
(Snbe
gewi
ben
Sieg
tragenbe,
5(uffaffung6 weife
be6
(Ef)riftentl)um6,
3)1
bie burcf)
ben
^atl;licimu biegane
ju
einer
enf d)t)eit
ftef)t
in
fo
Srnberliebe
l)Ocif)
(Sinf)eit
ftjren
wollte,
nnenb(id[)
in
if)r
ben
6amen
er
su
biefer
woKte,
gefunbe^
Seben
nid()t
^on ftinfenber
ift
Unb
bennodj)
ber
^a^
xok
er
im
rmif(f)en
^abftt^um ausgeartet
!l)a0
untergegangene
alte
D^om
l^atte
in
feinem
welt^^
gorm
ber
su
bem
weltl)errfcl)en:?
ben $abfttl)um
geliefert.
Unb
^db be
@efamtc()ri^
fanb in
il^r
beS
alten faiferlid()en
9^om0,
bie
in
ba6
neue
Df^om
bergegangen
waren,
l)alfen
nur
beS
um
fo
d^rift!atI}olifcl)en,
menfd)!)eitlid[)en
@efamt^
Seiche
.^aifer^^
bebrfniffeS
ertbten.
Unb
bann
lag
in
!Rom,
auf
!^eid)e,
ba6 ^abftt!)um
bie ^erpeftete
tl)um;
alle
unb
Suft
ben
iftl)aud()
ber
alle
fatl)olifcl)en
Snber.
Unb wunberbar,
ba
alltglid)e
^ollfommen
fo
wunberbar,
vok
95^unber,
unb bann
ber
beutfd5)e
^ntftel)ung
ften,
unb
bem gr*
ber berufen
war
biefen
Staat ^u
einer euro^ifc^en
113
@rofimad()t u er^el6cn, ben erPen S3e!m^fcr 5Dlacc|)ia^e(6
geift^oUften
unb
ftol^eften
fnft^^
II
be
feinen
be
war
oft
ber
nnb
je
lter
er
tt)nrbe,
bejio
me^r
9Jteifter
in
d^langennugljett;
w>er
wirb e6
lengnen?
^6er
be^wegen war
in
feiner
I)at
Sngenb
er ber
aU
bie
(Eroberer
SOf^ittel,
Seit
tl)atfdj)Iiclt)
^S^igt,
bafi
bie
5i)lacd)ia^el
5D'lenfcf)en
em^jflel^lt,
bie
6tbte
ju
xuu
niren,
ten,
nid)t
bie
l^in^ufd^ ladeten,
gamilien
an6nrot;=
nic{)t
Sf^eligion
nnr
bie
er^^
notf)wenbig
feft,
fonbern
im
egentfieile,
bag
^robernng
nnb
in fnrer ^tit
bleibenb an ben
unb
bie
5D^enfd)en fcf)onte,
mii
er
iiber^
fon=^
nid)t
gnrd)t,
9J^iftranen nnb
@d)redfen,
oft
Siebe sn fen
^em
93?accl)iat)elli0mn6
:^^ere6,
ein menfd^lidiereg
nnb
sngleid^
wfc
^ift
oft,
bigere 3efen
bem
J^reunbe
einfltig
iinb
%u^
l)ier
wre e
wollen,
baf
$encl)elei nicl)t,
nnr su
wieber t)erlieren
wa^
ferngefnnbe6,
l)aben.
offene^
Slber
114
in ber
^egel
fte^t
mixkn (Btaakn
eine Tlac<i)\a'od.
(^xommU
U^
^onigefamilie im 6d^ad^
nien,
ein grft, bet
Italien
man
an
fie,
lege
ba6 Sili:pntetmap
tt^irb
SlBei6t)eit
nnb man
fe!)en,
bafi
man
fo
bamit
xd^U
Unb
in
xm^x
^nglanbs,
fte
t^er^^
(5ci^i\)eben6,
traten,
t^oUanb.
jn
Unb
na!)men
bie
an
^Olad^t,
SBol^lftanb
nnb inflnp,
^(ngt)eit
trofe
tt)l)renb
{)errfd)te,
Snber, in benen
granfreid^,
macd^iat>eniftifdf)e
)efterreici^
@:panien,
$^i^
tro
lipp
$^nbtt)ig6
XIV nnb
tiefer
Son^oi,
immer
t)eral)fanfen
unb
felbft
verfielen.
griebrid)
II
malt in feinem
5][ntimac(it)iae(
bie
granjo^
3g^n,
rung
3eit
granjofen unferer
ber 9Jlobe;
l}ente
fte
kfd)ftigen
fx<^
mit
9^icif)te
al6
mit
efc^mad^
fte
t>erad)ten
tt?aS
fte
geftern
anbeteten;
tragen
i^re
Unkj^n^
on
ii^nen
bigfeit
unb
iljren Seid^tftnn
115
at)lf)n9t,
unb
benfett
fte
iijn ^Jlaitteffeit,
il^ren
5(ufent^alt,
ii)n
^^xxMU
ba^
II
^kn
S3ilb,
nbern.
!Die cit)(aci^t
fic^
ki O^oPad^
tx)ie
t^oKenbet
unb
fo
erflrt e^
leid5)t,
griebrid^
in fd^
au^ unb
am
tt)ir
(Snbe
fei.
3wanig
lution,
^olt
rid)0
3a!)re fpter
begann
unb
t)or
fe^en
bann
Mc^
II
tt)ie
ftd^
niebetfd()mettetn
im
:pie(e vertreten.
2)ie
9^et)olutin
vtjar
in granfreicf) genbet
l^atte.
SSon (^nglanb
md)
5lmerifa
unb
t^on
5(merifa gutdf
m)
tion
ben freien
(Staatleben t>ergetraen.
fie
unb
fo
mit
bie
alte
Qdt
befiegte,
l)at
fte
bem
9}?acc|)ia^elli6mu^
l)ingef({)rt)un^
im $abfttl)um
jtcf)
trat
e^
meinben,
SSlfer,
Der
9)Daccl)ia^elli0mu6
e6 gengt,
m
m
in
ba dli^t^
5lber
ben
!3)old&
ober
@ift
^u
l)aben.
ift
ganjee
nid[)t
mglidf),
unb
ein
^olt
gu
ber
5lbftcl)t
bringen,
tt)ollen,
ein
ift
anbere^
nocl)
tt)eni?
ger benfbar.
9)?acci^ia^el felbft
al^net bie^,
wenn
er fagt:
116
bie
etec^ter,
(Siege
bet
9^et)oIt{ott mufitc
felbft
bal)et
bet
5D^acd()iaelIimu^
verfd)tt)inben.
^on
aB
bi^Jlomatifd^e
6^j^em
^^
ber
tt)i(K
ba6 abermals
nid()t
Sdnbern, tu betten
fett
bie O^e^olution
kleCenben ebatt^
bergetragen
l^at,
S^efovmattott
in^
<Btaai^Uhm
be^
i;ftem6
tmmerf)tn nod^
5lfnl)nger
vt?ir
eine^ 9J?acd5)iat>e(
eine
geben !ann; ja
ttjtffen,
vok in granfreid)
Ifjielt^
Seite
bod()
ba ver^in^
abermals
nidf)t,
bap ba
unb
bie
Olet^olution
fd)lieplid^
ben ieg
bat)on
getragen
{)aben,
muf
im
^Uc 6taat6tnnner,
bie \t)a^r^aft
unb
tt)al)r^aftig
^oben
burdf)
freier
35ol!6inftitutionen
^od^ gel)oben, bap
ttjure(n,
fte
tioerben
biefe felbft fo
not^wettbig ber
2)ie
ftet)en.
htu
ben
gropen
(Staatsmnner
5lmerifa6,
SQSaff)ington
unb
granHin fmb
SSorgia^
leben
bie ^ollfommenften
fte
egenfpler eines
(S^far
unb
fc!t)ufen,
beS
!0lebiceerS
uacJ)
bem (Sinne
5D^acd^ia^elS^
fr
fte
3a{)r!)unberte,
ja
fr
fo
bauern
beten,
n)irb.
in S'Dorbamerifa begrn^
red^ttgfeit, ber
Unb
fte
in ber
Siege
(Scl)lan^
er^
gen erbrcfen,
]^alten,
bleibt,
unb
tt)irb
2lmerifa
grop
unb
fo
md()tig
^iel
ftdf)
fo
lange
fte
toon
biefer
$olitif
nod^
brig
leibet
bap
bie
117
ten,
im aume
l^lt.
Sit granfteidf)
macdf)tat)eKiftifdt)er
vt^urbe
ba^
elenbe,
Heinlici^e
(?5efpinfte
bem iege
bet
fReoIution unmglid),
3[tfd()ett
unb wo
bie
9fiet?o(utton auftraten,
ba
o^ne 9Mt)e
iiberatt
^otitif.
!Der
^oben
aber,
fiel,
in ben ber
tt)ar
Deformation
!)atte
^nglanb unb
5(merifa.
bie 9fiefor=^
f)atte
mation nid)t
jugelaffen;
ber
^atl^oliciSmuS
bis
^um
3^age,
wo
bie
bem 6^fteme
5D?ac^
dbiat)el6
bie Sefuiten,
in
ge^
granfreidf)
ftdjert;
nicf)t
nnbebingte
audl)
unb
allgemeine
^errfc^aft
wenn
bie
in
9Jlaccl)ia^el
9^et)olution
nberte in
granfreid^
ben
war
natrlid^
nicl)t
im
SSolf ju nbern.
Unb
benn in ber
fransftfd()en
9^et>olutionSe))odf)e
meift
ber
offenbarfte
@egenfa ^wifd^en
bem
:politifcl)en
!Dogma, u bem
ftc^ bie
jie
^anb^
biefem
^ogma
3m
efngniffe
118
at^^meit;
fotbett
bie
eine
fdf)i(!t
bet
Grbet
fHicfjtgerfte.
Da^
nid&t fo.
ftel)t
au,
al
bet !Reolution
nod^
bie $errfd)aft
ift
5{ber
bem
ift
Meu
Parteien
fie
e6
ba^
fie
angenommen;
fte
wollen grei^eit,
nidf)t,
S3tuberliebe5
^eud^eln
nm
mit i^nen,
vtjie
ju
l)elfen)
finb
be^^
bereit fr biefe
rnnbf^e
5ltte0
su o^pfern, nnb
vt^illig
bem
S3ett?uftfein
1}
gerfte,
fo
oft il)re
eilige
if)re6
bem
rnfte
ber
beften
5lbfid^t,
mit ber
Ueberjeugung fr
l^eit,
fr greil)eit, leic|)^
)tdE)
ju o!pfern
fnnen
bie 5(rt
unb
Seife
nicl)t
unb ber
hi^ in 5D^ar!
ipflanjt l)atte.
!Danton,
^alleijranb
finb
bitrd^
'oa^
^ogma
laubenbefenntniffe,
il)re6 3i^^^^r
ben
(Srnft il)re0
3^iiefen gegen==
ber
5D^accif)ia\?el0;
aber
i^r
Sanb
!l)er
bel^errfd)t :^atte,
berall an.
ttjar
fein anberer
al
ber
5um
runbfa^:
bafi
man
ausrotten muffe.
9}?accl)iat>elS:
^in
geiftreid)er
im
@inne
119
Les morts ne reviennent pas.
tootkki
itt
^dfit)etet
anU
Ce ne
unb
er f)atte
di^d)t^
fte
ftnb berall
voWDa^
gefommen, wnb
bie
Sebenbigen in ba
@ra6
l^inabgeftof en,
ba0
fte
X^dlm\\c an
ben bie granjofen
Intion,
biefem
U^
iegt,
trog be
2)03ma ber
grei!)eit,
ber 9}lenfdE)enliebe
tton
ni^t
bem
erften
^age
fefte
6tunbe
fd^affen
aKe 35erfnd)e
gefcfjeitert.
i^rem Sanbe ju
9Za:poleon
2)anton,
9tobe6pierre,
unb Soui
$f)i(i))^,
ift,
aB
ob ba^
um
35eften ber
Seit
$robe
Dan^
bie
greil)eit,
O^obe^pierre
bie
@leicl)^eit,
9^a:|30leon
fcl)aftfrgranfreicl) ftd)ern;
tel
unb
fte 5llle
fud^ten
ba
^Jlit^^
in
@ett)alt,
in
fd)aft,
Sift
unb^rug
unb
fte
5llle
gingen ^n
ii)x
runbe
in
bem
5lugenbli(fe,
al
fte
tt)^nen burften
3iel
greifen ju fnnen.
5.
Soui
$l)ili^!p
je
tt)ar
toielleicl)t
ber
grte (Sd)ler,
ben
9Jlacd()iael
aufftellt,
gehabt ^at.
tt)ir
9J?acdE)iat>el
finben
in
bem
120
l^eitet;
et
wute
Qm^i,
ju
(af=^
religis
fen,
vi)o
<B^m
itgenb
faf)ren
^teukud^,
ettfdj)fudf)t,
Uu^
getedf)ti9!eit
unb 9^eliion6(ofig!dt
einen
^oxt^l
ju
etlangen fonnte.
einet
Unb
et ftieg
ganj
anbeten
6tufe
bet
5][5et
5Ulacf)t
l^inauf
al6
jenet
me^t
an
baf
^f)ton
je
tt^iebet
um^
fdtjen fnne,
ba
tto&
fiinfsitaufenb
olbaten unb
^vtjansi S3aftitten in
unb
um
^axi^
^au^
fecfet
fenb
mlUt
bie6
53utfdf)en,
9ef()tt
5Ulnnet, ftadf)enb
fc|)i(f
sufammen^
ja,
a(6 06
ba @e^
mac^
gtope S3eifpie(
an ba ^nbe bet
lf)al)e
(^^)c]f)e
df)ia^eniftifd()et
5{ftettt)ei0()eit
fteUen n)o((en.
Unb
bennod^ fonnte
einmal in
!Deutfdfj^
Ungatn unb
^tunbf^e be^
9fied)t
in Deftetteid) felbft,
^olijei^^
bie intidf)tungen in
in
$teuen
tt^eniget bun!e(totI)et
gtbung.
3n
Deftet^
l)anbeU e^
ftd)
tioiebet
auf
f^)anifdf)4talie^
all
nif^e
ben,
$olitif,
bie nie
in ben
bie
6d^oof
unb
be md^tigften unb
fte
feinften ^acd^iat^elli^mu^ fo
l^eute
121
tt)iebet
Ott ttte
nadfi,
anfange
mu
tft
nnfetet tleT6eteu^
gung
nod
einer
am
6ie
W)irb
um
bann fr immer
ju mad^en.
3n $reu^en
ften
tx>ieber
fcf)eint
^Cnfd^aunng
ftd^
aie
einfach)
ben
gr^
bort
SQlJa^
in feiner
bie er
rettet
Sir W)iffen, vok ^ai^\ax>d bie u bie gorm unb bergiebt fte
ba SSol!
feine SSertreter W)al)(en
tioie
t>er^x>ir!lid)en I)offte:
man
lft
ber Gewalt;
man
unb
ett)f)(ten irgenb
tee
fr,
lfit
erlangen;
man
in
giebt
bem
SSolfe
9f?ecl)te,
unb
forgt ba^
il)nen macl)en
fann;
aber
man
biefe
ba6
3Solf
Kammern pfammentreten,
bie
Kammern
Sort
ein
foKen
nicl)t
^efugnip l^aben,
einen Tillen
au^pfpred&en.
l)alten?
^m ba?
gel)rt
Sort ba
ifi,
@ropmtl)ig, treu,
gerecl)t,
fdf)
religis
ba6
braucht
i\i
man
nad^
5D^acd^iael
nur su
einen;
fo
tt)ol)lfeit.
5ld^,
5l(le6
unb ollfommen
nur
nid^t
tt)ie
50?acd()iael,
benft
man an
ba^
an
bie
3wtoft, nur
nidbt baran,
122
ein fo tdE)e^
Softem butd^
einett
Sd^ttu^jfett,
butdf)
eine
Souia
^atte
meKe{d)t in
ftd)
ber 9^ac^t
bte
bem ^age,
md()t
an
bem
fein
efc^id
entfc^ieb,
orf)er3in3,
au^ge^
fd)(afen;
nb
fo
etwa engt,
eine
ba
m^fame Ser!
ber
unb
3ltflidj)ften
^enfc^enleben nmuftopen.
'^Mn
erj^lt
ftdf),
bap $t.
9fiabott)i&
futj ^ot
bem
ber
^^ron Soui0
fo,
tt)ie
$!)i(ip^
fte!)e fefi
^oKfommen
ber finge
unb
feine
^Jlac^md
feinen
$errlidf)feiten
fdfjreibt,
6tanbe fommen
tt)erbe,
"oot
nnb
bann
SSriefe
bie
^a^n^t, baf
SD^eifter
er ju
6tanbe gelommen,
^unft,
in
bem
be
in
ber
glorenj
gett)efen
fein n^nrbe,
mnn
e^
6.
Sie
ift
e6 mglid^,
bafi
biefe
gdulnif^flan^e
roma?
fri^
Seben $reufen6,
be 6taate0,
ber
unmittelbar
f)ert)orging,
beutfdf)e
unb ber
ben SfJeformation^gebanfen in
6taat^leben
bertrug,
Surfet
if)r
faffen fonnte.
infadf):
mil
fte
50^0^
6ame
bie
fiel.
^r be
$)ie^o(ution
erjiingten S^eben^,
ba6
bie SfJeformation
unb
in
benn
eine
feimt in ber
anbern
123
Preuen
ger,
{jetotgctufett Ratten,
t^nlk $reu|iett
ni^t
mnu
bie^
tvenn
feine
@efdf)id)te ii)xm
eignen gaben
burd()
felkn burdbsie^t.
feit
bem
breifigi()rigen
@ett)ffer
ftanben ftide
unb
faniten.
ipolitifd^
^ollfcmmen
ftd)
rat()^
unb
t^atlo^.
^a^
g^iftige
in
ber
SfiffenfcJjaft
unb ber
i^iteratur
Deutfd^lanb Snft su
frf)af^
fen.
fie
^oiU,
brennt
mx'D
nadf)
unb nad^
geirrt,
unb
t)erbrennt ol^ne gu
o^ne ju
ertt?cirmen.
bei
3n
nungen
biefem 3uftanbe
waxm
wix
fie
in ^eutfd()lanb,
einem
t>ielfadf)
(Srfc^ei^
mt
in ben Untergang^e^o(f)en
fef)en.
t)or]f)errfd)en
!Die ^lf)atlortg^
t>erurtf)ei(t
ju
tt>ar,
fl[)rte
unb
nadf)
fte
fouft
nur bem
bie
l^infterben^
ift.
Die Literatur,
deiner
immer
baftef)t,
nodf)
treiben barf,
vr^eil
finft
nad^ if)nen
um
eifte^fi^el I)erab,
ber
^rieb ur
!Der \^ciu^
Z^at nidj)t gur ^^at ^atk fiil^ren fnnen. menbe ^i^ unb ber leere $atf)o traten
be
an
bie
SteUe
be^
begeifternben
eift*'
$^i;rif
eff)(6.
reid)ig!eit
Unb
biefe
Literatur
ber fd)nt:^uenben
ging bann
ber unb
sengte
jene
furd)tbaren
nicfet
124
mannBatet 6intte6luft unb
tancnfube,
fedett
fjimmeBptmenbet
ZU
berreifer (^reifenn)i^elei.
Siebe
ganj naturge^
mf um
ben
3eiftreic|)en
^of)n ber
atte6
^b(e unb
unb
;Da
ifl;
bem
ber 5[)?acdj)ia^el^
limn^
in !Deutfd)lanb ttJurje.
9^ad[)te,
^einifd^e ^eifebilber,
glo^
oft
rentinifd^e
txne
finb
au0 bem
geiftreid()en
in
^m\
abefdf)rieben.
3n
biefen
fe
tt)ie
e6
mg^
tvar,
baf ber
romanifcl)*fatl)olifd()e 9}lacd()iat)e(li6mu6
nod^ einmal
feinen ^l)ron in
bem
erften
1)k 5Qirsreolution
an
bie
)berfld^e
be
beutfd^en
Seben.
5lber
bie
m
ten,
^D'lenfdfienleben l)inburd)
^dU
bie
brannten
fidf)
am ^age
ttjieber
an
)berfld)e.
reid)e
!^ieberlid)e
efellen,
fafl
Sungen,
geift^^
ptter
fonnten
berall
auf einen
X^i
ber
ffentlid^en
nidj)t
tt>enn aud^
fd()rie,
am
breinfd^lug,
bodfj
am
lauteften
am
man
fedften
polterte,
ausben,
^onangeber.
tl)ti3,
Ueberall ftnbet
elb6 unb
bie
^arbe'e
unb
felbft
im
erften
beutfc^en
Parlamente n)urbe
nadf)
unb nad^
biefer
125
Zon
fonft
^orf)ertfcif)enb.
if)te
bie
beibe
\e^t
fd()gbarett
t)akn,
fd)lu9ett
biefen
^on
t>ot Altern
an,
unb banfen
{I}m
t^m ben
T.succes
ben
fie
mit
^er
bap
vt?ar
fte
erlangte,
n)ar,
(56
^mvi\)cu^k.
anftait ftd)
ba6
genjift
3eife;
jurc!^
jusief)en,
ttjre
ba^
unb gorum
it?eg
in bie @d^ule,
5i(kr
"oa^
ober
^um Teufel
!2elJen6
jagen.
ivar be^
in 9Jlaffe
faum,
um
tern
xoa^
bei
bem
fecfen
I)anbelte.
Unb
unb
bie Tribne.
!I)er
unb
fel)r
bie ber^
oft allein
reifen
Knaben,
auf
biefe 2eife
ba^ gelb
nid^t
behaupteten,
fid^
ttjaren
benn natrlid^
im taube au6
fo
felbft
l)erau0 ju fd)affen,
unb fud^ten
bie
9Jinner,
bie
93lann^lfer
neben
i^nen
nad^sual)men,
nad&suffen.
gran^o^
anbern 3nten
in fo
SBerl^ltnif^
getl)an Ratten.
Unb
me^r
biefe
6udE)t
felbft
tt>ar
benn
tt)ieber,
bie
bie
^affe be6
SSolfe,
^^lation
fel^r
nur nod^
balb ben
jur(ffcl)eud)te;
unb
fie
toat
e^,
bie
126
egnetn bet neuen fcungenfcf)aften, ben greunben mac'
ci^iatteniftifd)et
^(uffaffung
^alf.
!l)iefe^
t^en,
fc^eue,
ngftliiiie,
3ur(!jiel)en be
(Sf)ren^l)iliftere
6ra^
ift
guten S3rger, be
fdt)lid()ten
bie
fd)n)ere
auf
jte
ftd^
ge^
laben
fiit
l)at;
^eute bt,
unb au ber
l)offentlidf)
bie
3ufunft eine
7.
!Die 9f^ei>olution
ift
9licl)t0
al^ bie
fleifdfige:^
tt)otbene,
gene 9fieformation.
unb granflin,
fai^ette jtnb
^am^ben,
S[afl)ingtott
9f{ouffeau
unb
3Soltaire,
^U,
fein
tt?ie
erfc^ieben
aud^
mag.
unb ber
gut,
2)arkr
9^et)olu^
tion
^ollfommen im
Sf^einen^
unb e^
bie
vtjdre
tt)enn bie
greunbe ber
9^et>olu^
ba^
'f)d^ti
bie
greunbe be^
freien
ebanfen^ in ber
im
(Staate,
^irdE)e
fxd)
n)ie
bie
greunbe be
freien
^enfen
eknfo
^ie
l)ellften
^pfe im
bie
ii^ager
n)uften ftet,
rniiffe,
baf
!Da^
l)er
^ieti^mu im
Sager
l^in^
sum $lbfoluti^mu6
neigen;
^ufei^mu
127
im Sager ber
altett3lifd[)en
^or^^,
(^-ng^
bie
in
trgt,
nnb
bie
bann
frudE)tenben
tx>ir
Z^at gelangen
ju
ber
fonnte,
fl)rte
nid^t
gezeigt,
berreizten
SU
]^odE)trabenber
@efiil)l6fd)au
unb afterHuger
elbftbe^^
(5nU
aud^
pr
9^o^
ber @df)le^
@0 war ba^
lag
oft
ebenfalls naturgem,
noc{)
5(uffaffung
unangegriffen
im
9^icl)tung,
tt^ar,
tv>ie
fdf)on
J^efjtng
x>ot il)m
umfaffenber,
in ebler
QSerf^nung
!Dicl)ter
beiber
9^eligion6=^
Parteien
2)eutfc^lanb
ber
ber
311^
Sungfrau
ber
on
be6 be6
^J^laria
Stuart.
@ame
ber
@ame
1)mUn^,
um
2)urdf)brudE)e
fommen
fatl)o^
muf te
!lar
ber
^ttjifd^en
ftd^
burd^fliegenbe
(Same ber
5(uffaffung
allein geltenb
mad^en.
!l)ie
Streben, unb
umfonft wrben
(Scl)legel
unb
fo
mand^e
ge^
Sien
unb
gepflegt.
fo
3n
bie
gorm, unb
wrben bann
(S'rftgeborner
wrbe,
iproteftanti^
^ieti^mu^.
3c^ glaube
nid)t,
SBewutfein
l)errfc^t,
unb
icf)
jweifle
an bem
beften
128
SSitten,
ben
ebelften
5lbftcif)tett
jebe^ (^me(nett.
bie
3ci^
k^
unb
fm^fe nid^t
bie
bie 5!)lenfd)ett,
fcf)e{nt
fonbem
9fiid)tun3en,
angebeutete
gettjiffet
Greife
^k
Seife au6ul)euten.
SfJe-
Solution
l)eit
fr
biefe,
fonbern
einfach):
Gewalt unb
5lmerifa ur
je^t
S3lut^errfd)aft.
3n nglanb
in
})at
ftd^
conftitutionellen ^onard()ie,
in
9tepublif burd)gerungen,
granfreid^ bi6
einerlei
ob
2)anton,
9fiobe6^)ierre,
@elbftl)errfd^er auf^
ift
9efl)rt.
3)ie Sf^egierungeform
fr bie QSer^ fr
bie
im taate,
bie
9fie^olution,
ba
e6
3Solfer ur
ttjerben !onnte
ba
bie
9^et>olu^
muffe.
biefe
53al)n,
al^
hUiU, gu
befd[)reiten.
fie
Die 3Serant^
wortung unb ba
S[5erbienft,
bem
gebl)ren.
ift,
Die golge
erften beutfcl)en
biefer S3eftrebungen
aber
ba in bem
vor ber
bie gurd^t
tl)atlofe
Hinneigung
l^eute in
$etm
trgt.
mlidf),
Unb
Wber
fo
n{d[)t
nur
er f)eute vvud^ert,
naturgem.
formation,
nid^t tobten,
unb
bie
Uekrtragung ber
9^efor^
mation in^
8.
^er
beutfd^e 53oben
ift
ntdf)t
gemad^t fr
biefe
^flanje.
I)er
eine Steile in
benfelkn ge*
ft)anifd^e 5lrt
jteaB
ii:rei5l)au6:pflane
fratie
jum
mad^en,
wk
nidf)t
fie
baf
f en
er
tt>ieber
in
$reu^
l^at
nur neknki
geltenb
berreizten
aumen
ni^t
Sie
n?irb
wud^ern.
fonbern
^a6
S3ol!,
nid^t
nur
Sift
S^latur,
aud) 8ebrfnig
unb
geuc^elei
Un
Mrjeren
5iel)en
mu^,
n?irb
gelten, fobalb
Z^at
mit
gelangen
ttjirb.
Unb
nur
e n)irb ^ur
^at
^^at,
gulni
!Diefc
Sturm
bie
au^
2[efen6
l)erau6:peitfdE)en.
n)irb
fr
bie
ba benfen, fagen,
unb l)anbeln im
130
elfte be 9^e(f)ta
unb bet
9Baf)t:l^eit;
bie
ba j
3!I)ue 9iecf)t
9)lac(i^ia^erf(f)e
unb fd)eue
^ipinngevtjebe
fteljt:
9liemanb;
nid^t
(5tid^
bie,
^ot benen
tt>ei(
l)aUen,
on i^nen gef(f)t{ekn
^lu wie
bie d^langen,
unb o^ne
galfdf)
Monttsiqnxitn,
^tinm
Jreutttreit
Max
unir
abte ^imon
in SBftlitt
Ztibtnktn an
ttit
^vi) mit
n i^evi)inhttt muttft)
tftn iintet
1849
tt^thtnfi jgmttrmet
^on
bm
SBeifajfet.
1850.
I.
1.
Siottteaquieu,
ti^eibiget bet
beti
^ann Ut
greiJjeit,
flaren elftem,
nid^t fret)eln?
ba6
Unb
bie
bodf)
treibt
e mid^ ^omcirt,
bid()
unb
nidE)t
bodf)
fagt mit
abfd()rec!en.
^eilige
ift,
runbfa^, ba bet
fein ):pfet
5i)lenfd^
3ufaK6
unb
bet
ba6
f)o^e
^i be^
amS)
eblen Slinget
ft
eine
beffete 3ufunft.
5lbet,
mnn
oft
jufttebenb,
vetfef)(t
audf)
et
ben
$ffieg,
fgten
mup; wenn
ftet
im allgemeinen bem
etfennt
et
^t^k
unb bet
txt^iio^hit l^ulbigenb,
ted()t
an, ia
^U
et
ted^tfettigt.
Wt
fd^ien
e6,
wenn i^
in
bet
@efd()id^te
^af)n
t^etfolgte,
bie biefet
<Bkxn
(Ste f)intettaffen
l^at,
aU
wotben xt^km
Um
bie
136
mx^m
SBa!)tl)ettett,
bett
bie et ^tt*,
aU
oft
pifd^en
gefunben
^amm
3a,
!am
ee mit fo
t)ot,
^u
etfticfett
bto!)e.
bett
Mnil),
bem
mit
fo
t^m ju
ted)teit,
uttb uttb
ba6
ftit
Uttftattt,
fold[)e6
fatttt,
mit i^
e6
fe^^e
^u
etfetttiett
<^ntc 3u wetfen,
2.
3d^
l^atte bie
feitt
^aujJtwetfe ^0ttte6quieu*6,
fettte
Lettres
persannes,
lefen,
ftubitt,
vvat
oft
ungel)a(ten
inje(ne6
gett)efett.
Unb
nselngefl)le Ratten
ielfad^
ben c^
im 5(nbenfen
|)albtt)eg6
tietgeffen.
feine
Defense de
l'esprit
Unb
bet
^Dlenfc^^^
li^Uit,
ebeln SBtbe,
^aUn
!Dutd^
ganzen
lois
S^einl^eit Ijetot.
biefe
Defense de
l'esprit des
tt)utbe
mit betbie
biefe
nod^
egnet
am
^nt
altl)et^
tt)alt,
6cl)meidf)let
bet
SUlad^t,
5ln:^nget
:politifd^et ^ned()tfcl)aft
l^atten
ben
iijm
unb butd^
ju ftem^
sugleidf)
yeln gefud^t.
gef%^
137
l\)fu, bie
utt;^
'onuxt1)dit biejientgen,
an benen
ftd^
biefe 5(n!(age
)f)aftett
Mieb,
Unb bewegen
gegen
fte.
t^ert^eibite
Montesquieu
aber
ift
t>or
5(Kem
2){efe
^l^ertl^eibigung
oTf)ne
ein
9)Zeiftemerf
be6 feinften
Si|ee
(Sitelfeit,
ol>ne
6j)tbet]^un.
fagt:
SD'iontequieu
gut, bie
ift
nid^t
erfdf)einen
(ffen fann,
fei,
unb
bie
auf irgenb
fd)(ed()te6 S3uci^
angettjenbet,
e6
ift.
2Benn man
fo
ein Serf,
ftdf)
unb
grofe 2er!,
fritijtrt,
mup man
fud^en,
eine befonbere
fenfc^aft,
erfannten
gefd)rieben
faffer
fd)on
ber
biefe
Siffenfd^aft
(efen,
um
5lrt biefelbe
ah
er;^
gettjid^en
ober
nidE)t.
....
ftdf)
2Benn
flrt
ift
ein 35erfaffer
burdf) feine
eigenen Sorte
ober burd^
feine 6df)riften,
bie in
grage
ftef)en,
fo
e unvernnftig, bie
auf ern
3fdiS)cn feiner
fudf)en,
ebanfen u
er
erlaffen
feine feine
um
feine
ebanfen ju
5lber
benn nur
fann
ebanfen fennen.
nod^
fdf)limmer
ift,
mnn
untere
ebanfen
gut
finb
fd)ledf)te
fd^iebt.
....
6df)rift)!e((er
20 man Ui einem
gute
5i(bfid^t
fielet,
im
5(Cfgemeinett eine
ba
tufd)t
man
fid&
feltener,
mnn man
nad^ ber
eine
Ui
gett)iffen (Stellen,
el)er
allgemeinen 5lbftd^t
urtljeilt,
als n^enn
man i^m
auS^
....
138
2)a ea
Uttb fe^r
gcitige
fel^t
\^mt
ju
ift
ein
(eicf)t
fritifiren,
tt)etl
3u^
s tewac^ert unb
:^at,
bnrd^^
kedfien
fo
mup
biefet
um
fo
tt)emget
ftdf)
ein Unted;t
etlaukn.
lf)atte,
Unb
tt^enn e
ftdf)
trfe,
bap
er
ftete
Unred^t
n)iirbe
al
eine
^ew^rung
eigner
Uka^kt
bem
tt)erben fann,
unb ba
fiifle
gett)if)nlidf)er
rfotg
ift,
menfci^(i(if)en
tol^e
bie
ftd^
ber*
feiten
Eingeben,
9lacif)ftd()t.
m^
aen
ftet
unfere ^iWgfeit,
aUt
unfere
Unb ba
in ber
\?on
5(rten u fcf)rei6en
fte
biejenige
fo
ift,
man am
fd()it)erften
mu
ni^t burd^
bie
@d^rfe ber
t^ermel^re.
fdE)reibt,
Senn man kr
gengt e^ xii^i,
feinen
bie groflen
Materien
ju
bann
fer su
Df^at^
s^e^en,
fonbern
man mup
mel un
fie
im*
l^at,
fo
fann
man
SCr-^
burc^ mitrauen in
felbft,
burd^ $nftlid)feit,
beit
unb
!l)ie
9fladf)benfen
erfe^en.
6inn
f)at,
ben
tt)r
fdf)led^ten
inn, ben
^u
unterlieen fann,
fud^en,
ftd;
ift
ofjne
3f?ugen
fr bie
^enfdjjen.
diejenigen, bie
barauf
legen,
gleichen ben
nadf)
unb
allen
6eiten l)infliegen
(Sine
t'^eile.
um
eid)en ^u fudf)en.
foldfie 5lrt
^u fritiftren l)at
barin, ba
^mi
fie
bebeutenbe
^ladf)^
!Der
eine
erfte
befteljt
burdf)
^ifc^ung
t?on
^i^
139
fc^itttg
Ott
crbitbt
2)et a^eitc
batjtt,
bap, inbem
man
auf
i^etbc^tit,
SBiidf^et
man
feine
um
bie fc^ledfiten
anzugreifen; fo
ba ba ^uMifum
l^at
fte
SU
untetfdE)^^^^"-
^^^
e
jiften
unb
nicfjt
wja
tt)irb
man
bie e ftnb?
!!)^enf(f)en
3n
ju
ben
^u^m
ber
ftnb
bie
ift
ganblungen
Uiii)Ut
\>id flaret al
fte,
bie S3ett)eg3tnbe;
unb
e6
fr
Sniurien naddjufagen,
om
S3fen,
aB
sn bereben, ba
uten
fei. fait
Senn
respecter la
ein
9)lann
et
bem
que
geiftlid()en
6tanbe (qui
fait
religion
la
religion
respecter),
angreift, fo
Seitmann ^or
bap
er
burd()
ber
feine
Seit
5lrt
unerlflid),
ju
^u
f)anbeln
bie
aufredbt
erhalten
gettjiffe
fudfjt.
Seit
ift
fel)r
^erborben; aber ee
^kU
e6
o^kU
33e=^
be^orjugte,
ixa)Ut bie
bie
ben anbern
^erbieten I)erorsutreten.
ftc^,
Seltleute unter
fo
finbet
i^r
^i^t^
ttjagt
fo
ngftlid^ee al fte;
ba6
ift
nicJ)t
feine
nur an
ftd^
felbft
benft.
S)a6
(Sljriften^
t^um
fett,
gibt
un
bie
Seit
giebt
un^
bie,
i^n au erftecfen.
tt)ir
Sa6
follte
Ux
I)abett,
au un
v^erben,
tt)ir
vt)enn unfere
nicf)t
ganje (Seele
ftd^
befreien ttJoHte,
unb
tt)enn
Seiten
gben? 5lber
tt)enn 5D^n^
ftdf)
gelten laffen,
vok
^dtUuk
140
e6 nie Vt^agen t^tUn,
bann muffen
fte
biefe
nct^\mn\>i^ ba!)in
feien
ift.
()effet
ale
fte
in
fBa^t^dt
ftnb,
tt)a0
Uebel
Sit
wjit
gan^ befon^
5(bet ttjenn
man un
tt)i(beften
ba
tt)ir,
bei
unferer
edff)eit
urt^eilen,
nid^t urtl)eilen
werben?
ber reli^ife egenftnbe
fd()reibt,
Senn Semanb
mu
er
nicif)t
fo
fo
fel^r
auf
bie
d^riftlid^e
Siebe
berjenigen,
bie
bie i^n
(efen,
redf^nen,
bap
er i^nen
<Ba)m
t^ortrgt,
bem gefunben
ber ^h[x^t
fid)
9Jlenf^ent)erftanbe
bie ju
entgegen ftnb 3
bie
benn
in
gewinnen,
weniger 5(ufflrung
bie weniger
al^ grmmigfeit
^aUn,
verliert er $(tte,
grm^
Unb ba
bigt,
melfadf)
^on
felbft ^ertl^ei^
M wenn
fo
\)erliert
fte
mel^r,
wenn
gar nic^t
ertl)eibigt
wrbe.
3.
3c^ \)^U
mefjr al6
feiner
biefe
6teKen
i<^
fo
umfaffenb berfe^t,
mit
fte
OTe,
"cc^a^
fagen fnnte,
^^onte^quieu
in
groen,
fc|)tten,
ebeln
im 6tanbe
bie
ftitb.
^0
^aUn
wrben, wenn
fd()auung ju erbinben
gewut
l^tten.
2)ie %tt,
mc
Tlon^
tequieu feinen
ift
^erweift,
fo
ta))fer
aB
141
ttjenbia;
nb
ber,
ben
et traf,
Sftiefen,
fjatte
gefangen
anftunelimett.
5(bet bie
5(rt
Uetertegen^eit Qkht
um
fo
S9Sert^.
2)enn in
unge^
^^i(be
an6.
2)er
nidfjt
niebergettjorfene
egner mupte
nut
ad[)ten,
fonbetn lieben,
mnn
fte
^erjen^ unb
geflfdf)ten
eifte^ n)ar.
lois
fte,
l^atte,
aU
n)ie bie
5(n<
bie^
baju h,
fem Serfe
nur
nodf)
grpern Erfolg ^u
^erfdfiaffen.
Unb
ba6
ttjirllicl)
eine
^dSitigfte
ern)arten.
Unb
be^tt^egen
l^offe,
f(l)icfe
\i^
fte
mei^
t>a^
bap
audf)
'^onk^^
midf)
quieu u fdE)ulmeiftern,
geleitet
beuge
in
bei biefer
bie
in
ber 5lrt,
tt)ie
aufgefat,
3)?ifgriffe su
ent^
bem
oft
Serfe ^on^
bie
teequieu'
m^t,
^oHfommen entgegen
flnb;
feine
^ffnungen unb
$lnttjenbung
feine
Slbjtd^ten
l)eiligften
runbf^e
umjlofen muffen.
ein,
3eit
unb ber
iBerpltniffe, in benen er
er
bie
auf ben
9}lenfdf)en,
unb ftnbe
fo nal^e,
unb bae
n.
S3a6
ba
erfte
39Setf,
mit
bem
Jlontequieu auftrat,
ttjatett
6ie betnbeten
feinen 9luf,
benn
wenn
!Da
et nidS)t butd^
anbete ganj
celivre,
5(nbete6 geleitet
si
I)tte.
Urtl^eil SSoltaite6:
ift
frivole
et
si
aise faire,
jWjat
fef)t
fttenge,
JU
jitenge,
abet
bod^
im
SlUgemeinen
tt)a{)t.
^ie
(Stfln^
unb
afiatifcJ)e 3iifti^^^
ben
anfielet
granjofen malt,
f)t\Un
ift
ol^ne grope
I)dS)ji
fmb
oft ttjitflid^
fti^ol,
unb wo
tiefet fein
foUen, nid^t
immet
ftid()^alti3.
bet
bie
in
uto^a
betul)t
auf einem
Sttt^ume;
bie
neue ge^
S^on^
im
^m^
teequieu'e
143
fdj)tt)d)ett
unb nie in
in
Ut grembe
nnb
grofen (irfolg
in
^Un
foKen,
tt)ic
tft
ber ^Jntt^enbung
erfel^rt,
bet
Slttgemeinl^eit,
et jte
barfteltt,
franjftf^^
dn
(Snglnber,
^oHnber,
!I)ne
jc.
tt>rbe
fein.
Qmi^
rgebni Qefommen
(Kolonien, bie
jlet^ bie
golgen f^aUn,
unb
fd[)ilbert;
SJ^utterftaatee
ftet^
auf @leic^^
unb
@ereci()tigfeit
fuen, werben
^u ganj entge^
wenn
^ix^
aud^
Kolonien notl^wenbig
ma^t
ober
nur
erlaubt.
(S0
ijl
bie0
einer
in
benen S)?onte6'
il)n
quieu
fonft
auf Irrwege
gertl),
meip
leitet,
unb ber ba
})d^t:
eredjitigfeit, au6
nod)
oft
bem 5luge
verliert.
Sir werben
fef)en.
ein
l)nlid^e
8rie^
SBerfennen feiner
fen
fe:
felbft
3n
ben
:perftfd()en
@runb^
fRt^t unb
eredjitigfeit,
am
9J^enfcl)enliebe
!I)ie
unb
ber
efamtwol^l
fe^r offen
^age.
efd^id^te
^um lde,
etc.).
9Jlad()t
unb
5lnfel)en
f^rt (lettre
XI
etc.
5(n
unb
forbert aud^
fr ba 9[5lferred()t
alleinige 9^id[)tfdf)nur,
ber ^^rieg,
(lettre
bem
f8ui)^
ben Erfolg
@egentl)eile
wrben,
ben e6 erlangte.
faji
frit>ole
3m
mel^r
5(rt
mgen
bie gel^ler
gengt Ijaben,
aU
feine SSorjge.
144
bem
SSoltaire
i)at
^kx
^^i!^t
bie
in
ber
Sonteaquieu in
)5o(itifd{)en,
feinen
ipetfifd^en
-Briefen
bebeutenbften
I)iftorifci^en
unb
;pf)ilofo))l)ifdE)en
luftigen 93olfd()en,
ba^ ^udf)
ju
geniefen.
1)k 5l{;nung
SQSelt,
einer
anbern 3^
biefe
unb in
3ufunft
2)a
ift
mit fpielenber
^anb
I)inber.
e0,
ttjarum
i^m
er
unb nur
um
fo
tt)illiger,
al
feinen
:pl)ilofo)3^if(i^en
Se^rfaal in einem
6erail aufgefd^lagen
merften, baf er
l^atte
unb
feine
3u^rer
fel^r
balb
suril(fjufdf)ieben braud()te,
um
fte
6nben be
genug bem
be^^
ift
Driente ju mad^en.
!Dod^ toerl)inbert bie6 nid^t,
tiefen
bap
man
oft
@eifte
!Die
SBlidfe
be
gorfc^er
feiner
gegnet.
ber
gran^ofen
3cit
fagt
meift fd^lagenb
il}nen:
unb
tt?a^rl)aft
berrafdf)enb.
^r
t)on
^iel
ie
geftel)en
gerne u,
baf
iljnen
man anber^wo
nur
jugeftel)t,
t)ernnftiger l^anble,
fte
tvenn
jte
man
jtnb
bap
erbtig,
fid)
ben efejen
einer fremben
^ebingung, baf
geber
(lettre
ber bie
101).
gorm
^an
tt)irb
ableugnen,
bod^
fte
baf in
biefer
^ejie^ung
w^orben
etwa^
ernfter
ge^
ift,
i^re !U?oben
bem
it)re
efege mit ju
aber
ift
e6 oft
aU
ob
man
fpre^?
d^en l)rte:
3n $ari6
]^errfdE)en
greil)eit unb
(BUi^^
wie gln^
f)ut
eburt, Siugenb,
felbjl
,^riegerverbienft,
145
^enb ea aud^ fein mag, utten nt^t t)t bet ^DJettge, in bet
3eber t>etfd)Wtnbet.
Die
(Srfte
SfJangeifetfud^t
tft
^iet itnkfannt.
fft,
Wlan
fagt,
bap ber
ber bte
SD^an
Sagen
(lettre 89).
in
granfreid)
iel
freier
al6
in
^erflen.
!Diefe
2)eatt)e3en
liebt
man
bort
lft
t'fjun,
Un ^n^m
einen
mel me^r.
gldlid^e
^!)anta|ie
efc^ma(f
wa^
ot)ne
(lettre
Unterla
90).
ifjre
Strafe
alfo
Sof)n
la
or^lt.
gloire
@o war
ber
bama(6
ba^ tecfenpferb
tt)ar
gran^ofen.
wie fpter:
^(bgotte
2)er !0?onard^
,^niglid&en
bie
unb
ift
^ier t)on
bem
ber
!JJebe,
von Soui6
l^at,
XIV
fo
ber ^onardf),
mel)r.
(Sr
l)at
ber
viele
fo
lange
gefjerrfdfjt
eriftirt
nic^t
gemad^t,
lange er lebte;
aber ja
nidj)t,
hd
5llte^.
laube
Sf^efle^^
bap bie^
^reigni
nur moralifd)e
l)at
3eber
an feine @e^
um
jiel^en.
93).
auffallenber aber ftnb bie folgenben
S^od^
^emerfungent
fid[)
3)ie Siyiinifter
folgen unb
sernid)ten
l)ier
vier.<
^dt
^nig
brei 3al)ren
\)aU i^
ginanfif)ftem
nbern
fel)en.
wo
ber verdorbene
bie
fingen
badete
man baran
fl)lte,
eine neue 5(bminiftration einjuriditen. Tlan baf man fid^ unbel)aglid^ befanb, aber man wute nid[)t, wa tl;un, um beffer ^u fein.
(lettre
138).
146
|)attett
bamal
feilt
iel
^getmrtig.
(la
(S^ gibt
Sanb
ba lud
tft
fortune
t)ier.
ben
ba ^Sermgen)
unkftdnbig
a($
in biefem
ftatt,
l}akn alle
sel)n 3al}re
D^eolutionen
bie
9fleid)en in
lenb
ftiitjen,
unb
(lettre
99)
bett)eifen, anfier feinet
33emer!nngen 9}?onte6qnieu'^
53eoI)adf)tun3,
geiftreicl)en
bap
bie
granjofen ot l;nnbert
fie
l^eute
finb.
6ie
bap
mim
in il)rem (Sl)ara!ter,
in iljren
SSer^ltniffen, in il)ren
il)re
3uftnben butc^
ftatt
bie $Re\)olntion
l^at,
unb
golgen
eine
Slenbernng
al
gefnnben
biefe e'^et
p
ift.
iljrem
SSortf)eile,
jn
i^rem
3'?ad{)tl)eile
aufgefallen
ber
ernfteren
gtanjofe tx^rbe
gefallen laffen.
xoic
bie
efe^e
Zon angenommen,
gn 3^iten
^onte^quieu'^,
nur
finb
fte
nid^t mei^r,
am
flarften
feinen
unb
ift,
fo treffenben
53emerfungen
9)^onte^quieu' l)erV)orgel)t,
SBacl)e
am
3d^
ein
meine:
man
barf, nad)bem
man
SD^^onte^quieu
unb nod^
^aat anbere
l^at,
n)eber bie
bie i?on
bie
tt)eber
bie SSerfaffungen
nod^
SSolf^fou^eraini^
bie 9ie))ublif
l}eute
tt)eber
bafiir tjerantwortlid^
madj)en,
bap
bie
gran^ofen nod^
ftd^
nad^
ber
gloire
tanken,
bag
bie Sinifter
bei
i^nen
147
\t>k bie
3af)te^3etten
ftd^
folgen
bie
gransofen
Keffer
un6ef)aglici^
fiif)(en,
akr
ni^t
tviffen tt?te'6
ifl
mad^en.
^ad^ unten
n{d()t
tru^
bie
im
egentljeilej
bie
bie
S^erfaffung,
'^tmaxd^k nnb
vvie
bie
S^e^uMif in
unfdfiulbig
SB ei
'va^
Samm
in ber gabel.
biefelben
(Sreigniffe
anbern 35lfern
tt?iirben
unb
^eranttt)ortlidE)
gemad)t
vi^erben,
gans
^aUn.
benn
9}^onte6quieu
er
beftreiten,
mi^
oft
fef)r tt)o^r,
bap
bei
ben
bie^
^erfdf)iebenen
93lfern
biefelben Urfad[)en,
ober
beffer
felben Sirfungen
unb reigniffe
feinen
gans
entgegengefe^te
ift
folgen
f)ahm.
3n
:per)tfd)en
Briefen
aud^
einmal ^on
f)eit
!r)eutfdf)lanb
bie Stiebe,
ift
fagt er:
2)eutfd()lanb
Scliat^
ift
aber,
glaube, e
fplitterung nid^t
bie
einzige,
glaube
ftarft,
id)
iijeiter,
bie
burcl)
il)re
35erlufte er^
unb
bie,
langfam
(lettre
in ber
^lu^beutung i^rer
^offen
136).
mx,
bap,
tt)ie
eben
fo
^dkn
bie
5luferftel)ung
be6 beut^
fdf)en
SSolfe,
feiner (Erfolge,
au6
mit
:^ropl)etifd^em
eifte t)er!nbet.
ftnb
ba6
SBudf),
in
bem
ber fcl)ne
ba^
eble emtl),
10*
148
te^quieu'^
in
tft
i^tet
gansen
SfJein^eit
an gebeutet fmb.
2)a
tt)of)(
5t((e^
aber
gleid^fam
!I){e
bewegen
fo fcf)5n.
f^ter oft
oI)ne
einen
f)erben
33ei9efd)macf.
!l)a
^erf
felbft
tft
grere
^tel,
e^ (^t a^nen,
9efd):pft
S^lac^^
erft
tief
unb
flar ber
all
SSrunnen
tt^ar,
au bem e^
e6
ol)ne
wrbe.
Xxo^
^^^
bem aber
it)rbe
feine
folger bodf)
bur(i[)
unb
erl)lt
III.
tfitts
1.
ilonteqmeu
ge{)rte
Mdben.
6eine
^erfifc|)en
33nefe
f)abett
oft
einert
^W
f)atte
tf)enftaub ber
bie
ebanfen, bet
u
5(n(td)ten
ben Sngling
erratl)ert
fd)einen^
fOlonte^quieu
etreic{)t,
bereite
ba
reife
5i}^anne6a(tet
(32 3af)te)
a(6 er biefelben
t>erffentliclE)te.
bie
erfte
erfdbien,
bann
bie
^Irkit
dm$ ^oHfommen
ju biirfen
fdj)eint.
gereiften
D^lanne,
!)al6tt)eg
trume
f)a(ten
D,
ift
ein (Slenb
bie
um
ttjaa
!i)ie
^'itelfeit
troj otten
6dE)eine0
be eentf)eil6,
fie
n)a6
fr
fte
i^eftgen,
fr ba
tvert'^
^d^fte,
I)a(ten.
nic^t !)aBen,
nidfjt
be6 S^ieben^
Sugenb
fpottet ber
fecfe
ba
5l(ter
bel(f)elt bie
^a^
grofte Ungldf
fein
be
51(lter6
aber
bie
(5udf)t,
red)t
^raftifd^
ju
vooHen.
^iefe
$rofa be
!l)enfen0
unb Strebend
fold^e,
treibt
er^
bie reigniffe
aU
abgeriffen,
150
Mnn
fel^ft
jeltt
SU ^tJoKen.
!l)et
^taftifc^e
^etgifit
^am
ift,
^n^i
bie
Ut^
unb
meift,
baf
btefe
golge
nur
tief
groen 53aume6
.
beffen
3Bur^
mit
unten im 53oben
liegen.
2)ie
Sugenb
meift
fte:f)t
ungettjaffnetem ^luge,
Se6;
unb
bie
berblirft
bann
ein @an=*
ba 5nter
fe^t
dritte
auf,
tt)i((,
nimmt
bie
eine
^or,
unb
bann
ba^
33latt burdCj^iel^en;
gif,
a]6er
0ar SU
Sur^eln.
$u reben.
3n
bem
ben
lettres
persannes begegnen
ber
Um
^c^
in
ben
fcl)arfen
mitleiblofen
bem ipraftifdfien
runbf^e
nicl)t
Wlanm,
^ergeffen
niffe
feine
jte
burdE)greifenben
feiten
ber
akr nur
nodj)
an
bie
^reig^
anjulegen n)agt.
rofeunb
er
ben S^erfall
DfJom
ift
ba^jenige,
in
bem
bie 5Jlittel
barjuftellen fud)t,
burc^
ml^c
tj^
Oiom
pr
errfcl)aft
ber
ea
^^
baffelbe gu bebeutenb,
um
nid()t
grofent^eil6 u berfe^en.
3m
lid^
ftcf)
Saufe
fo
man
gevt)^n^
ernad^lfftgt,
l^anbelte ber
tioljrenb
enat
bie
ftet^
mit
eere OTe in
(^rbe,
it)a
ber
6enat an ber
er
niebergev\)orfen fanb.
(Sr
tt)arf
ftd)
al6
@ericif)t
auf,
Q^lfer urtl)eilte.
Considerations
et
^m
er
sur les
causes
de leur decadence.
=)
Chap. VI,
151
bet bie 6trafe ^attc.
(Sr nalf)m
obet
bert
So^n,
bem
kjtegtett
2)omaitten,
um
il^n
feinen
^unbegenoffen
l^ierburd^,
et feffelte
t>on
'u
ge^
ten.
(^r
emirfte
tt)eier(ei
an 9^om
ieC
Knige,
SU
!)offen
bie
e^ tt>eni^ ju
filterten
unb
benen e
t)n
J)atte,
unb
et fd)tt)d^te
anbete,
benen e6
9?i(i^t0
u l^offen
unb
Mc^
in futd^ten Ijatte.
5?an bebiente
fidf)
bet 33unbe6genoffen,
um
mit i^nen
ben geinb
ju
kftiegen.
3}ot allem
$l)i(i^^
a6et ^etfttte
5(e^
fie
man
ftd)
bie 3^t:fttet.
bie
toliet befielt,
banu
fptet ^etnicfjtet
5lntiod()u0
angefrfiloffen l)atten.
5lntioc^u6
wutbe U^
ftegt
mit giilfe
bet
9fil)obiet5
aha
nad[)bem
man
it)nen
jtc
bemtl)ite
fte
man
Sottioanbe,
baf
^etlangt ptten,
man
Senn
fte
fte
me^tete geinbe
sugleidf)
l)atten,
fo
fd)loffett
einen
fiel)
2[affenftiUftanb
mit
il)n
bem
f^tvdcl)etn,
bet
^lli^ fd^a^te,
in
etlangt
unb
feinen
Un^
Senn man
fo
fcf)tt)ieg
einen
bei
groen
^xk^
i>a)x>\dt
wav,
bet
6enat
allen 53 eleibiungen
unb ^axxtc
in 9ftul)e
betnt,
fte
\x>o
Da
bet
il)ten
zufgten, fo bilbeten
feiten
^nbniffe gegen
fte;
benn
mx
efa^t fetne
!Dewegen
feiten angegtiffen^
fonbetn fonn^
n)l)len.
genjifi
Ijatp
kn im
egentl)eile
allen
^t unb
)tt
fte
unb
il)te
egnet
Unb
Un,
\)on
^lfetn,
bie
angtiffen,
waten
tt)enige,
mglichen ^eleibigungen
atxa^m
mnn
man
fie
in gtieben gelaffen,
152
bietet SU f^ted^eit.
fern,
bie i^re 5D^ad)t
!l)ie
efanbten,
nid^t
tt^eld^e
jte
u 93ol^
f(f)i(ften,
nod)
efuf)lt
ttjerben.
blatten,
mip^anbelt ju
Sa6
ji^
bann
eine
beginnen.
!Da
^hfi)t
fte
M^^
ftete
al SBaf^
benfe(6en
8ebingungen
bie
bie
bamit anfingen
geftungen verliefen,
bie
bet
ftd^ bie
6eemcl)te s^Jangen
fte
bie geere
feine
ginanjen
Tribute.
iffienn
men
fte
eif el,
bie iljnen
bann ba
c!)e
WliM
^n^
SU ftren.
....
eine
Senn
ein ^rinj
^olh^
ftd^
gaben
fie
i^m
erft
genoffen,
madE)ten,
er
fo
woburd^
i^n
gel)eiligt
unb unangreifbar
mclf)tig
baf
e6 feinen
m^
fein
modf)te,
Dbgleic^
!Dienf^6arfeit
ber
^itel
fo
eine^
er
S3unbegenoffen
eine
5lrt
war,
war
bennod^
fel^r
gefud()t^
benn
man war
gefegt
ftd^er,
baf
man
burfte
bap
fte
geringer
153
feien.
feine
^miit^u
et^
nngen,
'omn man
nici()t
untemarf
um
i^n ju
langen. '
Sie
]()atten
t)etfci()iebene
bitten
^on ^nnbe^genoffen.
il^re
toet6unben burc^
^ti^
i^n
Sateiner
fellbft
unb
^ernifer;
anbete
butd^
rnbung
icUf
tt)ie
aU (Eolonienj
^umene,
^Olaftniffa,
i{)re
i^te
butdf)
9}?aci^t
unb
SSergtfetung ^etbanften;
biefe
anbete
fteie
^tttxa^c:
tt)utben
bann
butcf)
tt)ie
ben langen
bie
felbft
ju Untettf)anen,
(5:a:ppabocien
Knige
33it^t)^ien,
unb
bie ^el)taa:f>(
bet
gtied[)ifcf)en
6tbte.
Untetjodfiung,
n)ie
$l)i(i^)))
benn
fte
fd()loffen
2)a0
untetwatfen fein
QSolf,
ba^
baju
biente,
anbete u untetmetfen.
fte
ffienn
ftebaft,
einet
liefen,
fo
fotgten
baf in betfel6en
bie
$atteien
entftan;^
ben:
eine,
bie
ettl)eibigte,
unb
efe
eine
bie
ben
2Bi(len
biefe
9iom6
fiit
ba6
tiott
l^c^fie
ftet
anetfannte.
Unb ba
fo
fielet
leitete gac=^
bie mc^tigete
war,
leetet
man too% ba
eine
fold{)e
gtei^eit
nut
^lang
jte
t>o(ix.<^
!Dland()mal
bemd^tigten
einet
ftd()
eine^
Sanbe untet
Elften,
bem SSotwanbe
53it!))5)nien,
(Etbfolge.
154
Um
fd)(offen,
fie
bie
fie
^ofen gtften
ftc^,
flete
Hern ^u
ct^alkxt,
wiberfe&ten
bag
ftc
mit benjemgen
dn
53nbni^
feinem
^a^haxn ber
in
mdf)tigeti giirften
^un^
bingung, bie
fte
i^u
gtiebenefc^lffe
einfcf)altetett,
feine
35nnbe6enoffen.
6oba(b
f)atten,
fte fte
irgenb
einen
festen
in ben grieben^fd^Iuf,
^unbegenoffen
untetne!)men
brfe,
burdf) <Sdf)ieb6ridf)ter
\t)obnrciE)
U^
^'^
ft bie
ufwnft
Unb um
d^en
ftclE)
ftc^
biefe
f^jra^
fte
^unbegenoffen ah.
biefen
..erT^ob,
6obalb
fte
Sttjifd&en
fte
fcftidften
efanbtesu
bie
zwangen griebe u
n)ie
fte
galten.
ben .Kriegen be
^U
ii)n
^nbe
madfiten.
3enn
felbft
ein giirft
eine
fo
(Eroberung
ftdf)
entfrftet
^aiU^
ftetite
fanbter ein,
^nben lieber
6,
ftdf)
entrif.
tt?ie
u entftnnen,
S][ntiodt)u
t>1)a
fte
td)tig bie
fte
euro^ifd)en 3Slfer
jum Kriege
n^aren, fo ftellten
ein
fei^
nem
aftatifdfien
Knige erlaubt
f)ier
fei,
in
^uro^a
einju;?
!Die
bringen, unb
wax^ bap er
53
ar^
155
SBetttt
jte
fabelt,
beten
ober
m)t,
ob
ober
unbetf)eingt
fie
an bem
auf ber
6treite,
ftd^
befm^ften,
u
erfcf)einen
unterliefen
nie
ampf6l)ne
unb fr ben
tt?ar,
6c{)ti^d)ern
fagt 2)iont)riue
^on a^
fie ftet
ber C^mer,
bap
fie
^lfe Tillen
^u^(^\ian'oen,
bte
in
^n^
\ptu) naljmen.
...
^l^eile.
^ic
5ld)ifdE)e
ber
6enat
erklrte,
fid^
nad^
^nio^
abl)nig su
fein,
regieren foHe.
fte
ben
ber.
fo
l^anbelten
ber 8otifc6en
Df^ejjublif gegen;
...
mad()tett
6ie
nie
Kriege
in
fernen
Subern,
o^ne
unb gefunben
ft^en fnnten.
ftet6
l)aben,
bie
il)re
aber
fte
l^atten
^wnk
fdjlagfertige 5lrmee
unb in
SRom
il)rer
eine britte.
60
vt)agten fte
^ad^t,
vvl)renb
ber geinb
fe^te.
3)^andE)mal
feit
mifibraudf)ten fie
bie
@^)ifinbig^
6ie
bie serftrten
(S.\i6,
(s;artl)ago,
ni(f)t
fagten,
bap
|te
snjar
aber
9}?an
bie
6tabt
beftel)en
W)eif,
tt?ie
lauben
gefd[)en!t
l^atten,
^on
bie
il)nen
tt)urben.
!I)ie
Sorte
ftd)
^tlm^ ben
S8erluft einer
^enge
X56
beteiett,
6tbte,
felbft
nad^
ftc^
sgen.
6ie
fttttteti
felbft
tt)iU^
fte
faten
fte
fie,
al
bie
bemtl^igen trollten, ba
jum
ge^
@efdE)enf,
fonbern
geben
I)(ittett.
Senn
einer
if)ret
um
ein
tt)et^
t^eer ^u tetten,
ba6 im
ftanb jetnic^tet ^u
nid^t,
enat benfelben
fe&te
jog allen
mg^
.
5!)lan(3^mal
lidtien
fte
33ebingungen
ben ^rieg
erfttt,
tt)ieber
anzufangen.
^nblid) urtljeilten
fie
)x>t^
gen
5(ller
iljren ^riaterbred()en.
klagen
Ratten,
an,
fte
bie
wa^
gegen
$f)ili:p^)
vorzubringen
unb
fd^idten efanbte
au,
um i^nm
^c^t ju ver^
fdf)affen.
@ie
liefen ^erfien
vor il)nen
ivegen !lorb^
alliir^
tljaten
ter
6tbte anHagen.
!I)a
ein
e^
Siege
fd()lof,
^iii)t^.
9iom
wrbe immer
reid^er,
6tanb
\pxa^tn
biefe udfjt
fie fid^
alle Sdf)6e
ungered()t,
weniger
aU
fie
wenn
ftd&
biefelben
aU
efe|geber jufprad)en; ba
erful)ren,
157
ffid)t\)mn kftje, erliefen
fte fte
Xxu
U^
Bun6
ba^
bie
(Srbfd)aft
eine^
53a(b
bie
n^a^
ffentlid^e
kig
gelaffen
l)atte.
Die
9^idbter,
. .
al6
bie
erft
(Sl)rfurd^t,
bie
bie
e^
ber
aufbrang.
jw^ang
fie
Knige
jum d^j^eigen,
(Elle les
unb
mad)te
9leidf)fam
(S^
bumm.
felbft
rendit
comme
stupides,)
um
ben @rab
il)rer 9)?adf)t,
war
angegrilfen.
trogen.
o wag^
feinen
lebten,
hofften
von
ebulb unb
il)rer !I)emutl)
^emerfet,
ii^
Utk
'^a^ ber
S^^ieberlage be6
^ntio)u^ waren
fte 9J?eifter
von
?lfrifa, Elften
gige
fd)ien,
fte
aU
um
il)n
u geben; aber
hlkh^n
bie
Ferren, bap,
fo
fie
oft fte
^rieg unternat)men,
gleidjjfam burdf)
ba ewid^t
(^^
war
nod^
nid^t 3^it
fid^
fte
ber eroberten
bie
Snber au bemd()tigen(!)
jte
SQSenn
tbte, bie
fte
$l)ili:pj)
entriffen,
behalten
ptten,
wrben
nac^)
ben
awei^
Senn,
bem
bem gegen
5(ntiodj)u^,
9f^om in
158
^fnfa unb
nie
^ftett
ba^ $!anb
^tk
fo
ktjalten
vvenig
mU^n,
tvrbe e6
im 6tanbe
gevtjefen
fein,
ftdf)ete
^rokrungen
ju et!)alten.
man
frei
baran w{)nt
ge^ord^en,
fie
eTE)e
(}atten,
unb a( SSunbe^genoffen
jn
man
i{)nen
aB
Untert:f)anen
gebieten
nnb
fonnte.
6e]E)et
fte
mit
ben !^ateinern
(Sr
m)
bem^
Df^egiUn^ abfd)(offen.
wax
eine6 ber
5i}lan
finbet in
(Sa
tt)ar
bie6
eineUngfame
51 r
ju erobern,
e
^lan
fid^
ju
fd)\t)cf)en.
untere
gruben; wenn e6
befto
(td()
wieber
ert)ob,
fo
erniebrigte
otjne
man
e6
bap man
eine
pod)e
angeben fnnte.
eigentlid()
0 war
9fie:publif,
Sf^om
nidj)t
eine 9)^onard[)ie
ober
aber
(5))anier,
m)
ber
(Eroberung
9)?erifo'6
fie
biefen
$lan
fein,
verfolgt ptten,
5llle0
wrben
nidj)t
gezwungen gewefen
su s^rnid^ten,
um
allen
ftc^ 5llle^
erl)alten.
(56
feine
nidf)t6
ift
Unjtnn,
wenn
ber
(Eroberer
9[^lfern
ift
will.
2)a6
ju
ift
5lrten
t>on
^Regierungen
man
f^ig u gel)ord^en.
5lber fRom,
ba^
feine allgemeinen
ftd^
(Sefe^e
aufbrang,
feine
ge^?
159
f{)tlid^ett
9SetHnbutt6mittel^
fte
UiUUn mt
burdf)
i^xm
emeinfamen @e!)otfam
SU
fein,
einen Se{6,
waten
fte
aKe Diomet.
nt>
o^ne ^itMrget
2.
3d^ neunte einen
tmifcl()e
Sluenl^litf an,
t\;)i\c^
baf E0?onte6quieu
bie
efdfiid^te
^oUfommen
Sene^men
bet dornet
U^
Sd^
fnf)le
feinen
S3e^
fon^^
mit
i^m ale
efd^icf)tfc^teiber su
redeten,
betn
tt)itt
nur
er
feine :puMiciftifcl^en
felbft
legen,
3df)
bie
anber^wo
bie
anerfennt.
l^abe
al6fici^tli^
tt>ie
inelnl)eiten
in
bem SBenel^men
ber ^Rrner,
nnb au0
einer
SufammenPeKung berfelkn
^k^m.
9Zmlici^
la^t
jtcf)
breifadf)e0 (Srgebnip
erften6, baf
bie dioi:
meift mit
belten;
britten^, bap
nid^t feiten
fidf)
offenere Un^
e^
wenn
fte
fte
in einer
5lrt
wenn
giirften
Ue
3^^x^
ftrer
wenn
fte
bie
f leinen
gegen
bie
grofen,
fd^wad^en
jte
^blUx gegen
bie ftarfen in
@(^u
nal)men3
wenn
fte
biefelBen
il)re
zwangen,
griebe
gu l^alten;
wenn
fte
veranlagten
gericl)te
entfd)eiben u laffen;
wenn
fte
ftc^
gegen bie
^r^^
oberer erllrten;
wenn
fte
ben
Barbaren gu
bie
unteriod^en^*
fte
wenn
fte jte
anfleljtenj
wenn
160
enblid() fuc^ten,
fi) burrf)
^^dtna^me
SSer*
an
i^ret eignen
@rpe,
unb burd)
^a^t
(So
nic|it
nnb
il}ren
(Sinflup jn t?ermel)ren.
voax
!(ng,
frftig
unb
ber erec^tigfeit
ftet^
wiberf:pred)enb,
vt^enn
tt^enn
9lom
mit Umftdj)t
^anbelte;
e^
ber recf)ten
3^^
Ijarrte^
wenn
griebe
e6 bie
fd)lo^;
fudbte;
(Sdt)\t)arf)en
wenn
e0
SSerbnbete
in
ber 9?f)e
fid)
feiner
geinbe
fo
benaf)m,
bap e^ ber
Seit a^t^xix^i
(S0 )x>ax
fter
einflte
unb
5td[)tung
aufbrngte.
unger ed^t,
tt)enn
mnn
unb Wld^
bebiente,
auftrat;
bie
e jtd^ ber
giirften
um
innern
35er^(tniffe
i^re
Sanbe
ju
ertt)irren;
wenn
e burd^ Unterjo^iung
unb (Gewalt
um
wenn
um
burdf)
wenn
9lom
gnftige,
bem @egner
wenn
wanbe^
bebiente,
um
ftd^
eine^
Sanbe^ ju bemd()tigen;
wenn
e ben
runbfag
fuc^te;
^l)eile
um
e6
su l)errfd^en
berall
anjuwenben
feine
fo
wenn
e6
feine
beftegten geinbe
enblidf)
burd^
Tribute au^faugte;
trieb,
wenn
feine
olbgier
mit
bap
il)m
aUe
SUlittel
grage
ift
nur:
Seldj)e
^on
biefen
SDiitteln,
ob
bie,
offen
bie i^r
^ol^n
l)aben?
f))rad[)en,
161
3)^onte6quieu, bet
^kt wjunber^arer
Seife
mit feinem
fte!)t,
leid)en ^f)e
ber
5(nitdf)t
^u fein,
aU
unb
gleid^
nglicf)
^r
f^rt
fie
bap
er
!I)ie
fte
benn
^uU
bem
jur
eine
bigten, felbft
ba
tt?o
fte
offenbar
im
Unreci)te ti^aren,
eifte
ber
jte
@ered)tigfeit.
fud[)ten
6ie nahmen
i^re
3ufluc{)t
Sge,
(Srbfd^aft,
eine 6prad^fpi6^
ftnbigfeitK. k.
um
burdf)
fte
il)r
fte
Unrecht ju be^
in
fd[)onigen.
9J^ad)t ftanben
fte
6ie traten
unb berall
bie^,
at
i^rer
f)d[)ften
ftegreid^
tt?aren.
Unb
bap
wa^rlid^,
au^
ber
fei,
^lug^eit, unb
ob aud^ nur
l^ulbigen
ftd^
weil
fte
tt)uften,
nodf)
felbft
eine Tlaii)t
^^m
unb
(5df)atten
fl)lten.
be^ eifte
bem
fte
^u
gelungen
3n
waren
fte
gered)ter al6
33eleibigungen
alle
ba^
maB
l)errfd)enben
.Golfer.
3l)re
fte
waren
3
eroberten
bie
um
ju geben
al)nen Idft;
fie
l)errfd)ten
in Elften, ^frifa
unb @ried[)enlanb,
war.
oljne
bap
eine einzige
fe^t
@tabt
il)r
(Sigentl)um
nod[)
^D'^ontequieu
^in^u:
^ie
3nt war
ni^t gefommen,
fid()
ber er^
benft
9J?acd()iat)el
Ser
Sirfung
I.
ftel)t,
liegt,
162
njie
mit
fte
amS)
oft
^on
^om0
t^on
balb ix^etjeugen,
n)ie bet
Untet^
gang
tt)ar
feinet
^ac^t
er
bem ^ngenMitfe an
unabtt?ei6li^
tt)ie
an bem Xa^c
t)baf
entfd)ieben it?urbe,
an bem
fid)
(ir^
TOmer
glnzten,
bie
3nt gefommen,
^ie
erfte
aKiene
fd)nf
ba^ ^aiferreid^,
fhrte
bie
6trafe
ber
diom^f
unb ba ^aifert^um
jnm Untergange
S[eltbet)errfci)erin.
Urfad^en aber,
bie
ftd^
Uc dornet glauben
ber
madf)ten,
ba
bie 3>^\t
gefommen,
md^tigen, liegen
tt)ieber in
Tribute,
jie
i^ren
beftegten
S^inben auf^
mpige
unb tvurben
fo
ber
ber
erfte
5lnftof
um
3Serberben
unb
enblid^en
Umfturje
inneren
fd)rie
35erfaffung
be6
b.
l).
(Staate^.
2)a
gewonnene
@olb
um
?fia^Cf
9fli3mer
unb
t^eranlafte
fle,
ben Mitteln,
@ier ^u be^
friebigen,
ftreben.
immer
mel)r, berall
fiil)rte
unb auf
Seife nad)ju^
3m
Snnern
$leb0
be6
nad^ 5lufen
bie 9^aub^olitif
l^erbei.
9^ad^
bie
unb nad^
s^rnic[)tete
felbft,
mit
bem
@ier
,^raft
na(i)
fonnten,
alle
unb
:^l)eren
@efl)le
S5e^
bee
^olMf unb
!l)ie
^ebingung be
ungered^ten
S[5ortl)eile,
bie
fie
au ii)xm
oft ge-^
163
teerten ^rie^en ju ^tefjen ttjufteit,
liefen
fte fcalb
beu
Mxk^
wm
i()re
feiner
folgen t^itim
fucif)en.
2)af)er entftanb
bann
bie ^olitit
n benen
man auf
Seife
bie nn^altbarften
QSomnbe
{)etbeiufc^affen fnd)te.
60
wrbe
ea
runbfag:
^^eile
um
ju !)errfd)en.a
fe^ung
i()rer
ungeredE)ten
gorberungen
nadf) bie
tt)urbe
Sf^egel,
aud) in ben
unb
\m
bie
[Rmer immer
fct)metterten,
miUt
nadf) 5(u|ien
fo jernid^teten
ba ^ed()t^gefit:^l,
bie
^Brgermut!),
^hunbfa^:
ben
freien 9J?anne^ftol.
^f)eile
um
^u l)errfd^en!
mit
bem
fte
n^ar
bem far
9lom
unterj;od)te,
bie
legten Sur^eln
alten greil)eit
ausrottete,
eS
in
eine
33a^n ^ineinlenfte,
iDar,
?fiMM)t mel)r
glnjenb
fte
m9lid()
unb
bie,
)x>ic
unb
notl)tt5enbi3
uttb untt)iberruflid^en
Ser
fd^on in
ni^t
nadf)
ber
jtel)t
felbft
ben Untergang
eS,
9^omS.
@efd()i(f
bie
ba
ber
SL^eltftabt entfdbieben^*
bie ganifc^)en
unb ger^
^aifer
il)ren
5^amen borgten,
D^^om in un^
ftd^
terjodfien.
!I)ie
6d^|e,
um
berentwitlen
9f(om
felbft
geopfert, fr bie e
9J?acl)t,
feine
^raft
unb
feine
164
ble
frmben
W^'oUUx
bem
^u folben.
^a^
unb nad)
\t?utbe
TloU
in
fo
untemarf
j!dj)
^lii^lanbe.
2)a6 Honbe
^aar
bet @er^
matten unb
bie Swi^^nf^ttifeit
ber aKier
l^crrf(if)ten
tt)enn
id^'^
nennen barf
tioaren l6alb
be faiferlic^en 9f^om^.
feine
9tmet
meJ)r,
nnb
fd()n
bie
fremben
bitterfte 9f{adj)e
an ben @t)nen
Seber ^aifer
ein,
bie
efe&e 9^om
bie itten,
entVToebet
ober
fr
ober
fr bie $olijei,
ober
fr
bie
O^eligion.
Unb
^eliogabal
gin^ gar
gerftren,
fo
Tempeln
f)eran^ne"^men,
*)
mtb
fte
@o
bi^ e0
i\?nrbe.
wnrbe O^om,
(Sttf fr tcf,
moralifdf)
!^)^^fifdf)
jerftrt,
jernici^tet
bann
^a^
^aifert^nm
be^
alten
tt)ar
bie
ftra^lenbe
8np^
nttb
^Jlarterfrone
3^om^;
n)ar
bie
^^ollftrecfnng
@efd()icfe,
erp t)on
fanite.
5D?enfci^
felbft,
OTe^
itoenbig
^enfdf)ent))er!,
ber
trgt not^^
jtdj);
bei
ben 3S(^
ge^^
burdf)
bie
fc^ledfjte
unb
ge'^alten.
!Die
^UUv
5l}ienfcJ)en
bie
^ngenben
5lber
i^rer !^after
nnb
^lugenben.
bei
nid)t
er^inbern,
beibe
nidbt
i^xm
xx)Un
^amm
ju nennen^
txi^
barf
nnS
monUequim XVI.
165
abgalten, ^u fud()en, ob ber
in
bem
Safter
in ber eblern
obet nebletn,
J^enfc^en
in
IkqI
ber ott^
3.
SBer
bie
efd^td^te 9^om^,
tDte
bie
ftet^
ben
eim
SfJoft^
ber 3^^tti^tog
flecfen
trgt;
bafi
ba Safter at^
biefe
nodf)
ber ^ugenb,
wo
ftcf)
feftfefet,
nadf)
^f^
unb nad^
i^
bnrd&frit.
!0^onte6quieu
9fJom;
af)net
ift
bie
feinem
Serfe ber
aber er
ftd^
biefe^
(eitenben
eban^
Har
bett>ufit,
er verliert biefen
gaben ber
@efd()idj)te
f^rt,
unb bewegen
enb^
genug,
um
lid^en
Sirfungen u entbeden.
fagt er: ^i)t ber ufalDl regiert bie Sfelt.
!I)a6
S^^od)
bettjeifen bie
fo lange
jte
rnubfgen
al
fte
regierten,
unb
bie
beftnbig
l^anbelten.
im
9^ad)tl)eile ttjaren,
unb
!pt)^ftfcl)e
Ur^
er;^
fad)en, bie in
fjalten
fadf)en
jebem <E>taaU
unterworfen 3
einer
6c^lad()t,
b.
]^.
eine
eine6 (Btaa^
bie 6d()ulb
bap
biefer
taat burd&
eine ein^
gige d^lad)t ju
@runbe
gerid^tet
Sorte:
!Da6
bebingtbiebefonbern3uflle.
166
auf bie dibmtt
tt)enbet
im SKUgcmeinen
u
ge^
an:
bieten,
2)ie
nid^t
dimn
nur
gelangten baju,
allen Golfern
fonbern
audt)
burd)
t^re
if)re
S^orfid^t,
,^Iug^eit,
il)re
^Befinbigfeit,
%U
unter ben
^aifern ade
^ugenben
iljrer
^erfd()tt)anben,
fte
blieb
i^nen
nur
erobert
aber
aU
fte
bie
(SorrujJtion
aud)
ba eer
nur
bunfel
er
ergriff,
2)iefe
mxxUn
5lnftd()t
aber
nicfjt
9}lontequieu
or;
er
ift
ba^on
burd()brungen,
unb fobalb
an6
S[er! gel)t,
beurtl)eilen,
um
bleibt er
am
(Sinjelnen fleben
unb
verliert bie
Ueberftcf)t be
an^en.
^r fann glauben, ba
bie
Oimer
unb
^elb
baf
al
fte
bann
fpter
tt)urben,
tt)eil
bie^
6olb ober
1)u
logifd^e
6d)luffolgerung
ift
l)ier
eine
^ollfommen
entnervt
umge!e!)rte.
gefd()wd)t,
^ie
SfJmer entarteten,
aller S^ieid^t^um
tt)urben
unb
wdl
fie fte
jufammenflof;
w^ieber,
verloren
bann
@dE)|e,
il)r
@olb
unb
weil
entmannt
ti^orben tt^aren.
Wuf
biefem
Sege
ift
e6 natiirlidf),
bap SJJontequieu,
am ^idc angefommen,
bem 5luge
^)
au
tjerloren
l)at.
Sir
l^rten i^n
fo
eben fagen,
Et comme
ils
s'etaient agrandis
affaiblirent,
parce que
Chap. XVIII,
167
baf ni^t
(Sefct)i(^te
Ut 5u\aU
Siebe
bte Sett
bie rmif4)e
^(u3]f)eit,
in S3efonbere knjeife,
3Srftdf)t,
vtjie
SSeftnbigfeit,
jum
SSaterlanbe,
^ugenben
l^ttett.
bie
di'mn
ben ^erren
ber
Seit gemadbt
9fJom6
er
Unb
@efdf)idf)te
SeltmdE)^ tuft
9leidf)e.
l)atte,
O^om ergrperte
ba
fic^
nur
fuccefft^e
Kriege
bonheur
incon-
angriff,
menn
alle
bie
anbere
^ernid^itet
mar.
wrbe
unb
jerftrt, tt)eil
^ltn
e pgleidf) angriff
')
i)on
fdf)liept
allen
er
6eiten einbrangen.
feine
Tlit
biefen
Sorten
^efd^ic^te
alfo
ftd[)
be
ift
Unterganges be
ber
le^te
tt)eftrmif(l)en
9?eiclE)e.
DaS
ebanfe
Un
fo
il)m
ba grope 2)rama, ba
t^or
@eifte6 entwicfelte
unb
abfpielte,
einflte.
^^
bem
flar
ift
ba
um
Ur^
tt)o^
auffallenber, als er in
bem
Kapitel in
fud()t,
er bie
bertjeift,
fad^en ber
]^er
@rge 9iom
bie
bar^uftellen
es
fam, baf
ftets
Dlmer baS
unbegreiflid)e liicf
l)atten,
5llle
nur
t)on
inem ^olfe
angegriffen gu ti^erben.
fiegbaren Sillen
i^m nur
verlieren.
9fJomS.
5llS
5llle
biefer
baS
53latt
eiferne
mel^r beftanb,
fe^rte ftc^
um.
ba ber
^ampf
mit Otom
mel)r fo
gefl)rlicl)
fei;
unb als
eine
getDorben wav,
fte
bap
^om
nur
leid()te
58eute, ftrsten
^on
allen 6eiten
Blontesq.
<B)lu^
He
chap.
XIX.
168
auf xf)un fftnimn
wa^rlid^
nid^t
bte
lefete
bem
^l unb SufaU,
ben feg
batjoti
fonbetn
getragen
fRed^t
l^atten.
unb eted^tigfeit
bie
2)ie
^f)ttt
(Sd()nbutt3
Se{6e6
bie
ber
,H:mge;
Selbftbeftegung,
^Verleugnung ber
biefelbe forberte,
fefteften
33lut6anbe,
wo
bie
ered^tigfeit
2)ie rmifd^en
greil)eit,
geere,
fo
lange
nur fr 9^om,
efe
feine
feine
6el6ftnbig!eit,
fein
unb
feine
geredete
Seltan^
ber
fd^auung
fodf)ten,
vvaren
WlufUt
ber
3)^ann65ucl)t,
6ie
ftegten berall,
Keffer,
mit
fte
tugenbl)after
n)aren.
S^ber
biefer tt>uttber6aren
bie
gefommen
ift,
kfunbet
@efunb^
unb ebeln
@teineidf)e,
jum ^immel
ftrebte.
ift
bie ^Inna^
ebanfe
ber
Z^^l
Unb
felbft bie
5lu6artung, bie
fRo^dt
Sdt
unb ber
ben
3#n^^
bie
d^aale,
gettjaltigen
^ern.
2)ie
Safter
ift
biefer
tt)ie
2)ap
tt)ir
')
Les Hebreux
et
les
Arabes ont eu
la
religion,
naerce,
lettres, Carthage
Tyr
le
com-
Rome
eh. 21.
169
in bet
lUtn
(^efdE)tcif)te
Sf^om
ftoflett,
mt njtbe
ea teu^ttett
nirfjt
vtjoKen?
Sei5,
nid)t
5(6et
fte
jtnb
ekn nur
bet @d()attett,
ber
ba Sefen.
tlnb ^ott
nadj)bem
bie
(Stb^
bie ta^fetett,
tiid)tigen
Wta^t, an bet
^ettfd()aft
nnb
obetung
{)ert>ot!eimte,
nntetgegangen
bie
bie
Utfad^e feinet
njutselt bie
5D^ad()t;
in il)m,
unb
[nft
nitgenb^,
@t^e 9iom0; bie abet il)ti^ l^cl)fte 6tufe htx^ii^ txxci^t l)atte, el)e ffiom nod^ bet
eine einzige @tabt, ala il)m untettl)ni, gebot.
!Die
3al)r^unberte il)remUnter3ange
bar
nocl)
IV.
1.
itttb
ba 8ud{) 6er
eigentlid^
:
bie
bie
@rfe(:inUu
fmb
nur
^awptmxU
beutet
9}?nte6quieu6
!Der Xitd*
et
unHar
an.
aud^
ift,
be
8erfaffet
bie Urfad^en
unb
i()rer
bie
ber
ben
innern
3iif^^ttt^ttl^cing
allen
^orsglid^ften
Seben^uperung
U\U^,
auffuc^en
unb Hat
mad^en.
^^ ft^
^ft^^^/
^cit
er nidf)t erreidf)t
t^ertiert
flar
in^ ^(uge
gefat.
(Et
e^
oft,
unb
im
Greife I)erum,
ol^ne red)t
tt)ol)in
tt?iffen,
wo^inau
5l6er
er toi,
vt)ie
o()ne
ju
a^nen,
er
fommen
bie
ttjerbe.
olb
fud^ten,
^^emie grnbe^
aU
ba olb
bei
nadf)
bem
fte
ftreb^^
fanb
aud^ 93^onte6quieu
feinem udS)en
nad^
bem
Steine ber
Seifen
ganzen Seit
er nidS)t fud^te,
171
SBelt
^ieKei(if)t
uo) me!)t
nitfete,
aU
mm
et fein
olb,
beti reinen
gefunben ^tU.
:perrtfd)ett
Sir
^Briefen
nnb
fei^
r^e unb
3Serfalf,
aB
ben SJlann
ben ^ert!)ei^
!Du(bfamfeit,
bem golbenen
S^liefie
@efe^e
an
l^nnbert
itnb
SSiaigfeit,
ber 2)ulbfam!eit,
er ftitte,
ricif)tete
Unb
bei
{ebem
ftelUe
alle,
l}ielt
mm
e6 umgefaden,
e f)er,
fo iele
n)enn e6 ^erbrodfjen
er i^rer fanb.
tt)ar.
^r fammelte
fte
60
n)urbe fein
Serf
u einem
wdt
er biefen
@^
ttjar
^i(i)t
i^m
nicf)t
gegeben, \x>k
Sn ranben,
vt)ar
unb mit
i()m
5(ucf)
er
au^
fid) felbft
nad^^
$lber er voax
reblidfjen
bem
er
reb(id()e^
(Streben
unb guten
ein.
^iUm
entbecfte,
ba trug
er e^ in feinen
^ober
60
lenfte er ber
Seit
unb
je ^taftifd^er er n?ar,
je tt)eniger
oft
al6
2)enfer ber
bie
f)e be ^TOttelmapee
befto
me!f)r
erl)ob,
befto
(Eingang
fanb
jte
hd ^o) unb
Ui
elel^rt
unb
l'lngelef)rt,
fo
te^quieu.
fprad()
(Sr wjurbe
Tlmn
alle
feinet
Sa'^r^unbert,
er
leierte,
ef^le, 53ebitrfniffe,
bie
9'lotl)tt)enbig!eiten
au6,
bie
benfenben
Mnner
feinet
SSolfe^
langem ge^
172
a^ttet
ift
Rattert,
bie et
akr jum
alle
^en)ufitfem kadf^te.
2)a
bie Urfad()e,
n)arum
reiclf)^
im
unb tt)atum
feine 5(n^
ftd^ten,
t>on
bem
^(ugenblicfe,
ba
feitt
erfd)ien,
bi6
bem Sab^riut^e
fort^
bet efrf)id^te
ju
eiuem uuuutetbrod)eu
Um
um
bie
JJngel
unb
bie
33rsge be
ber efe^e
ift
barsufteden,
()iec
um
in
ben
e^ u5tf)ig,
(&m
Montesquieu beginnt
fein
bann auf
2)efpotie
9J'?onarc^ie
unb
ber,
fudf)t
i^t
^e\m
auf
unb
Urgrunbfa^
!Iar su
mad^en
unb ben
(Sinflup berfelben
riegart ju
fipringt
ab unb ^anbelt
bei
(^nglanb,
fe^r
Har
ber
J^rei^eit
biefen
folgen
eine
SJ^enge
53iicif)er
beS
Klimas
unb
be
Kobens,
itten,
t)on
(^rft
bem
(s;iima
fommen
35olfe65
!I)en!art be6
biefen
er
ber;
bann fommt
er
auf ba6
9}inj\t)efen,
tt)olC)nerja^(,
unb ^on
S^ieligion.
^mi
lange 5(b^anblungen,
eine
ber ba6
^rbred)t SfJomS,
unb
bie
^mik
ber
baS
(Eix^ilxt^t
unb
bereiten
U^
er
173
ot^glid&fte Urfac^e bet
Entartung bet
(Siarolingifd^en
^o^
ni^rage
[einlieft.
e
ben,
i\t
3wfmmen^ang
befiel)t,
ber
svvifdbeu
l)eraupftn^
unb
ic^ 9eftef)e,
baf
tci^
Sd) glaube,
baf
man
ben influp
ben
(Elima^, ben
^anbel ^or
fe^en
fnnte, o!)ne
u fd^aben.
einer
ein
i>(^n{i
@efe^e
befte^t
au^
SJ^enge
bann
SSer^
bap ber
in
ber
einen
^on bem
be!)auptet,
voa^
er
ber
^orf)ere'f)enben
Montesquieu
hi^ ju
faf)
in ber 9^egel
RHk, unb
bem groen
um ^(nfange bem
ft^ alle
berfelben,
Dringe l)inab, in
^Deswegen
irrte er
benn
(Snbe
ba nur ber,
bap
tt)elci[)er
ber
^k
hi^
an
bie
paar ^ei^
fein.
be^^
im taube
fiprecfien
5(B
ginnt,
fllte,
5[)?onteSquieu
t>erfud()t
t)on
ber
greif) ei t u
er
feft^uftellen.
5Q[^eife
(Ev
auf^
ift
n)ie
oft
baS
ganj ^erfc^iebener
fagt er:
gefaft
tt)irb,
unb bewegen
2)ie greil)eit
ba $Rec|)t5ineS Su
ben.
(liv.
efe^e erlau^
174
(Sa
w>irb
faum
notl)\^
fein
ju
a^ieit,
tt)ie
fel^t
^n
(Sr ttemecf)feU
err=^
ber .gettfd)aft
ber %ttx^^
efe^en
'{)dt
3n
einem
ti;rannifd)ften
fnnte
fee
m^
i^m
e^
))oUtifd)e
ift
grei!)eit
fte
mup
von
freilid)
bnrd^
fr
bie
begrnbet,
aber
e0
\i^a!)rlid^
nid^t
(Einerlei
grei^eit
W)elc^er
5i[rt
bie
efe^e
feien.
tequieu
tt)eifen.
ift
nur
gefdfirieben
!S^n^
be^^
giebt
nid)t6
6d)\t)ererea
aU
ftrenge
S3egripbe^
grei=*
ftimmungen.
:^eit
gefd^eitert^
^act
leitete
ftd)
bie St?rannei;
be^alf
2enn
bie S[i(ben in
Souifiana
^au^
me^
tjaben n)oHen, fo
^auen
(liv.
Da6
O^egierung.
fud^t er
V, chap. 13.)
anbermal
ergrnben.
9^ad)bem
f!)rt er fort:
Set) U)rbe
baf ba6
au
be
omar
fagt,
bap
bie
Spanier
nafje
hd 6t. '^Mxt^t
^rbe fanben,
betDa^rten.
u. bgt.
IBae
^rebfe,
6tf)ne(fen,
^euf4)recfen
2)ie
Sieger mad)ten
So:pe6 be
i()r
barau
^erbre^en.
@omar
?ilc^t,
bel^au)3tet ferner,
baf I)ier^
auf
bie
S^^anier
bie 5(merifaner,
ber^
175
bie0
m<i)t
I'espagnole
trugen,
fefet
flauen ^u
el)rbaren
macl)ett,
5(rt
futen.
!l)ie
^Jlonte^quieu
2Biffenfd)aften
menfc{)lid)erj
9)lenfcl)lid^^
in
feinet
l^inju:
madfjen bie
^enfcl)en
milber,
bie
Vernunft
9}lilbe
nur
feit
bie
tt
35orurtl)eile
laffen fte
auf
unb
erlief) ten.
(liv.
XV,
chap. 3.)
S)ie ^rebfe,
bie
Uc
6c|)ne(fen
unb
Urfad^e, bap
bie ipanier
ftcft
berechtigt glaubten,
2)a6 mge
ben
l)eiligen
il)nen
@ott
ift
^erjeil)en;
bafi
jte
aber eine
6nbe
iijiber
@eift
e,
t)om
kleinen
auf ba @rofe,
^om
(Sinjelnen
auf
5111,
vom
im,
3i^flligen auf
fte
ba^
ivollen,
ober
ivenigften
biefe Urfadf)e in
^u fud^en,
bie
gewiffe ebrud^e
be
einen
bem
anbern einppen.
5tn
greift
einer
ift
er
gered)ter.
^ier
bie
er
tt)eiter
unb
madj)t
bie
:
@efee
unb
^anblungen ber
fee
fdj)ledj)t
S}lenfdE)en verantwortlid^
Seil bie
njeil
@e^
"i^k
n)aren,
fanb
man
liefe
faule 9Jienfd)en5
^enfd^en faul
(liv.
ttjaren,
unterwarf
man
jte
ber flaverei.
XV,
chap. 8.)
3)a^
ftc^
fd&on l)ren,
unb
l)at
!Dod[)
fein,
im egent^eil wirb
ein faulet
^ommt
e6
einem
fleiigen,
beffen 8eute,
audf)
ftufe,
ob
nun aU @!lave, aU
^ributpflidj)tiger ober
(S^ultur^
nur al6
tapfere
^a^hat
trat
ftel)t.
bie
(i)roil}?
176
rigfeit in ber Flegel
fuci)t
^lontequieu
in
erflren.
D%atf)ia fagt
un^,
feien.
bap
bie
@ie fonnten
mit
funfjefjn
Sauren ^'^^i^^^i
werben.
3n
ber golge
fd^on
nnb
fte
iijaren
fc^werer
jn
3^iten
^arl be^
rof en,
wk
nnb
bie in
golge beffen
ein
mnften,
(liv.
n)nrben
nnr mit
nnb
3S$enn in
balb
fo
fte
ttjaffenf^ig
tt)aren,
eine
gen^iffe
3a'f)rl^eit
liegt,
fommt
ftnfe,
nn^
geff)r alle
8nrger^ nnb
bie
^J^^ann^fl^igfeiten in fid)
fd[)liept.
@o
5{ber
fann benn
xiber
ift
dE)rt)ere
ber
Sap
fdf)tt)ere
anfllig
hn
ber
5lnrtdt)t
bie
ftd)er
fommen.
allein
ea
bie
Saffenart
fpter
bie roil)^
l)inan^gefd()oben wnrbe.
war baran
ftanb, bap
f)ltniffe
fo
wenig
friiljer
X)or^errfdf)enb
bie
leid[)tere,
@dE)nlb,
Urfadje, aB
Um^
bnrgerlid)en 3Ser^
for^
and) eine
nnb ^anne^reife
berte,
nm
allen bnrgerlid)en
nnb
gefellfd)aftlid)en $flid[)ten
nad)nfommen.
2)ie
l)l)ere
^nltnrftnfe
wirb notl)wenbig
ij!
2)a^
in
golge ber
tjerfd)iebe^
nnb
wieberl)olt
ftd)
felbft
ben
nen 6tnben
ber
dm^
nnb
beffelben taate^.
Der
5lrbeiter,
t>or
ein
ber
gefe^lid^en
feinem
U^
ine
.^leinfte
i7lr
orftel^en.
^dta
bem
bie 3^it,
!)inauf bi
Siid^ter,
tt)0
^u ben
]^df)ftgefteKtett
33e^
fd^ftigungen,
5lrste,
tritt
bem
fRegterungl^eamtert,
bem
Seiltet,
fann,
immer
f^ter
^3]^onte6quien liebt e^
fid)
fo
ein Urfd^lein,
bem
er anfllig begegnet,
unb ba
@d)u(b an
gevioiffen
SSerl)(tniffen
jnm
!0?ittel^unlte
eine 2e(tanftd)t
al6
fpiritualiftifcf).
ift
^r
ift
granjofe,
unb be^tvegen
ift
bann
um
wo
mel^r
eine
ma^
terietle !0liturfad^e
mit
im piele
ift,
eine
f^iritualiftifd^e
ntt?ir!ung
gelten
liegt
l^t,
an ber
(Sin
Dberfld)e
allgemeine^,
ftd)
:p^^fif(f)e6
ber
(S^e
swifdE)en !y?al)e^SSerwanbten.
^ie
:pl)^ftfci^en
9?ad^tl)eile ber
^Begattung
in
gewiffe
@rabe ber
S^er^
grerem Umfange
fannte
(5rfal)rung,
beobad()tet
bafi
(Sl)en
worben.
jwifd^en
bie
ift
eine aner^
@ef(f)wifter!inbern
jte
nur
feiten frudf)tbar
fmb, baf
^inber, bie
jeugen,
ftd^ bie
oft fr bie
3SerM^^elung unb
bf en muffen.
bem engen
Greife
iljrer
SSerwanbten
l)eirat^en,
ift
!9?onte6quieu
fiie
in
feiner
5DZufterung
fte
ber efefee
aud^
auf
bie
^efd()rn^
fungen, bie
hd
Unb
er fagt
bann
Seug auf
biefen
@egenj!anb:
giebt 33lfer
I.
Ui benen
bie efd^wifterfinber
mc
13
@(i{)Wefter
178
itnb Sriibet
fte
gett)()nnci5)
in
bem^
biefe
^kU
)3ei
anbete,
Ui
betten
man
bie
att^ifd^en @efciE)Wifter!inbetrt
ben ^rfteren
muf
^e
Utxa^kt
!Da
tt)erben, bei
Sedieren
nicif)t.
XXVI
chap. 14.)
3ufammen(eben,
t^nt,
{)tet bie
Urfad^e
U^
baf
gelteitb
glaube
nidf)t,
\)kt
faKen
ift,
n{)et ^u bett)eifen,
'n)ie
l^abe
^d^m
tt)ie
tt)llen,
er in feinen
golgerungen
nid^t
^on bem
fd)lie^t;
(Sinselnen
auf ba
ane nnb
umgefe^tt
in anflligem
3fmmenl)ange
in mad^en,
ftel)t,
aufgreift,
biefe
nnb
biefe
on
jener
ab^ngig
jiene
auf
begriinben
fudS)t.
^iefe
5lrt,
5111,
^on bem
^i^eile
gel^t i^ielfadf)
burd^ ben
@eift
burd^.
2)ie beiben
ftnb
Staaten
bie 5[)lonte6qnien
fo
im Singe ^at,
oft
er nid^t
on biefem
er 'oon
an
mit
bie
jenen.
2enn
ben
orientalifd^en
grauen,
bie
atvlf 3al)ren
:|)^i?pfd()e
mannbar
il)rer
^ar
^^atfad^e
nur an
ein
nnb
be^au!ptet,
nur
bie
^inbe uub
fomit
(liv.
bie
XVI
chap. 2.)
^ie gran^
179
^ofen
l^aktt
mel^t
^o^^
mnt^.
^dM
unb
fd^ltegt
barau6, bag
6er^ait:pt
al0
bie (Sitelfeit
eine
orsuglicfiere
Untugenb
fei
ber d)mutl^,
ja
baf
man
in
ber ^olitif
(Et
au6 ber
nennt bie
fr
dm
ebenfo
bon
ressort)
fei.
eine Oiegierung
*Um
t^n
^braud^t
man
ba
ftd^
(traten
aI6
^jor^uftels^
au6
ftnb:
ber
^obe,
bie ^oliteffe,
bie
bie
nnb
tn
ber
anbern
^dU
genjiffer
unenb^
Hebel,
au bem
.oci^mutl)e
S^lationen
"oon
iljxc
entfte^en,
aU
ba6 Slufgeben
Mm,
3ufaK
in
^nbe faKen
unb
enblicf) if)re
eigene 3^t:ftrung.
^ie
gaul^eit
ift
eine
bie 5(r^
^o(i()mut!)
bie
eine
paniert ^eranla^t
biefen
ju
arbeiten,
itelfeit
beffer ^u arbeit
tm aU
unb
ber
il)r
bie 5fnbern.
....
bie
mxM
(liv.
ftnben,
baf hd ben
vgod{)mutl)
unb
gaull^eit <B^t\
miteinanber
l^alten.
XIX
chap. 9.)
l)ier
au
an biefem
6eite 5Ulonte6quieu6
inbuftriel,
aber
(te
ftnb
tapfer,
unb
e6
ift
il)nen
ift
mand^e gelungen,
alfo
fcl)liept
!S^onte0quieu
bie itelfeit
hin Un^
12*
180
Ql,
2)ie
im
egetttl^eile
eine (Sd^njungfeber
ber
Sf^egienmg.
Spaniet
ift
ftnb ]^od)mtt)i3
unb berbiea
alfo
faul,
ift
unb
i^re
errfd^aft
berall
im (Sinfen;
eine
fcl)(eci^te
ber
^o^^^
unb
2)er
\)or
(BtoU
!aum
ein 3al)r!)unbert
^}Jlontequieu
(5uro:pa,
ja
l)at
@e^
(egenl^eit greil)eit,
fr
Europa
eine
neue
ju
j30df)e
ber
roge, ber
be
SSol!g((fe^
ge^ijunben.
ftc{)er
2)ie
bie
auf
2)auer fr
S3ol!
^om
m)^
im
egentl)eile.
bie
^itelfeit,
5llle
biefe
^igenfd^aften,
ber Suru6,
bie
5D?onte^quieu
l^ier
jufam^
menrt^rfelt,
i)at,
in
er
im ^luge
t^ereinigt
nidE)t
ftnbet,
ftnb
ber^au^t
fte
in
not^ttjenbiger SSecl)felerbinbung.
So
ber^
fie
al^ Safter
n)o
fte
't>k
guten (Sigenfd^aften
l)errfd^enben
eine 3}ol!e0
tt)erben,
bieten,
jur
Sbee
fhren
notl)tt)enbi
sur 3ernicl)tung,
(Sitelfeit
unb
fagen, ob
gum
Untergange
leiten.
ftd^
nur
feiten
au
ftdl),
au^
feinem
tt)ie
SSolfe
l)erauaben!en.
9Q3ir
tverben
ftc^
f:pter
feljen,
er
aue ber
franjoftfd^en 2)en!art
ein
6t;ftem fr
alle !9Zonardf)ien
aUkt, wie
er
t>on granfreid^
fd)liept,
auf
alle
auf @anje
181
^itt^elne
madbt.
.gier
akt
fte^e
m)
audj)
lid^
aber
(Sr glaubt,
bafi e6 gef^r^
9?ation u
^a6
ift
im ^(((gemeinen
gevtjip
eine
nnumftf lidjje
txiit
SQSa!)rl^eit;
bann
ttjieber
Montesquieu
fagt:
Senn
e6 in ber
Seit
i{t
humeur
sociable
(e
Dffenl^ersigleit,
ber
9]^ittl)eilung
frol)',
Sbeen beffe,
unt)oritcif)tig,
bie
oft
lebenbig,
inbiScret
ange:?
ttjre,
nel)m,
manchmal
unb
greigebigfeit, Dffenl)ersigfeit,
einen
fud[)en,
gett)iffett
man
nidf)t
il)re
5lrt burdf)
@efege ^u befd^rnfen,
um
il^re
^ugenben
nid)t 5u belftigen.
Senn
bann an
bie
ber
d^atatkt im 5lllgemeinen
l)at.
gut
ift,
tt)a0 liegt
9Jlan
lnnte
l)ier
grauen
in
6d^ran!en
l^alten,
efe^e macl)en
5u befd^rnfen.
um
bie itten
t>erbeffern
lber
mt
weif, ob
man
babei
einen
ber Station
aniel)t?
ift,
unb
bie bie
gremben
mnn
ift;
2)er efe^geber
berfelbe ben
mup bem
eifte
ber 9lation
nidS)t
tt)ir
folgen,
entgegen
frei
unb
@enie6
mad)en.
ber
bie
Tlan gebe
^ebanterie,
froljen 9^ation
jtd)er
einen (Seift
unb
nad()
tt)irb
unb
nicl)t
5(ufen
l)in
gett^innen.
unb
madjen,
XIX, chap.
5.)
182
!l)tefe
fiel)t
genug
ftnben,
benti
fte
fo
aue,
aie
ob
fte
ber
gefunbefte 5D^enfd)ent)erftanb,
tvre.
ai!{^k
9JZan
fo
wirb
oft
genug
Mtter unb
fo
bie
3Ster
gerabe
fpreci)en
l^ren,
benn
wjerben
I)at
bie
^inber ^erjogen.
(S$
ift
n)a!)r: jebe
^oli
^ugenben nnb
bie
^ugenben
fen,
feiner Safter 5
aUt
bie bie
^ugenb
s^rfreffen
unb
sernidfjten.
!Der @tol
eine
fe(6e
ncinnatu^
6tol lehrte
unb
ber^
unb
nad^
bie 9fimer
alle
5Slfer
tjerad^ten,
er jule^t
9^om
eine
vernichtete.
2)er oct)mutI)
S35elt
ber panier
{)alf
biefen
3^itlang
fic^
bie
befiegen
ein :paar
unb
hi^ er
bann an
jum
33ettelftol
(Sitelfeit
eine
^iipiggnger
oft
l)eral)fanf.
3)ie
ber
unb i^re^
unb
il)re
greunbe
auf
geinbe ju em(3ren,
^^^adf) baren
fo
bap granfreid)
feiten
je
einen feiner
beilegten
einen
in ber
egner
feft
an
anjufci()liepen ^erftanb;
fpielenbe Sefen
W)a^ e
im
erften
trme
gewonnen
burd) ^apferfeit,
l)atte.
unb
5lufot3ferung
ift,
S)er
fo
Seruf be
lenfen,
efef^^
bie
gebera
bie 9Zatur
be6 ^olfe0
ju
bap
Sloftfleden
feinet
genben, fo
mit
werben; bag
fte
fo
wenig
aU
ift
mglidf)
Der
(Bc^^
fe^geber
d)er
ber ^r^ieljer
fol^
5llle
mup
er t)or allem
SSlfer ftnb au
rof em
e,
bie
fte
^um ropen
fhren.
(S6
laffen
ber
m^
183
einbetten gtte
i?iele
benfen,
in
faft
u&lid^er
fein
fnnte
al eine
ift
^ugenb^
oft
bie rafcbere
(^nU
mdun^
tt)erben
ber
Wlanm^ha\t
bie
golge
einer Uebet;^
^hct
9)?mier
junge reife,
leidet
vok ben
Tlm\^m,
f^rt.
ju
(nftr engungen
5tber
bem
folgt notl)Wenbig
eine nodj)
grere (Srfd^laffung.
n)urbe
i>on
'^k
aKen
itelfeit,
bie
grit?olitt
ber
fo
gran^ofen
\)ersrtelt
ii)un geiftigen
fte
efe^gekrn
enblicf)
an
beffen
golgen granfreid^
i^ieKeid^t nie
nodf)
3al)rl)unberte
ipirb,
jn tragen
umfc()(agen
^aktt,
fonnte.
2)ie
ben e
krn?inben
@efd^idf)te
aller
35lfer
$llle
ift
ein
33etvei6
ortt)rt,
fr
bie
S[al)rl)eit
biefer
5lnfid^t.
fdfireiten
loerben
ftarf
unb
mdfjtig
burd^
il)re
^ugenben,
bie
benen
bann
5lber
freilie
von bem
folgen,
5lugenblidfe
biefe
an,
bap
^ugenben ben
Saftern
baf
.au^tfadS)e,
jene
beginnt
fd^ier
ber Untergang
be
^olh^.
wat
su
bulbfam^
um
teramt ju vertreten.
?flut
nglanb gegenber
l^ier
ift
er nodf) nadE)ftd)tiger)
benn
su
er
glaubt
'oa^
entberft
l^aben,
unb
5111
gel)t
bann
vom
^injelnen
auf ba6
Snfel
ift,
fo
mit, bap
bie
ba
zufllig
(Snglanb eine
ftet
bel^au^tet,
Snfelbetvo^ner feien
(liv.
freier
bie 33etvol)rter
bee ^ontinent
XVIII,
bafi
chap. 4),
bie
w%enb
Snfeln
184
faft
SU allen Sf^iim
unb
b.
in
l).
allen S^ellgegenben
bafi
^on ben on
(S^ontinenten
ab^ntg,
bie 3nfelbewol)ner
ix>aren.
ben S3ewo^nern be
l)nlid()er
feften
Sanbe unterjocht
3n
eine
5(rt
fd^lieft
er
gemigte
?)Jleere
re:publifanifci|)e
auf
alle
bem
beffen
in golge
gorm
(liv.
XVIII, chap.
6.)
^a^ Clima
unl
fein
Cinflu^
auf ef^e
unlr 3nfl:titi0nen.
1.
5Cad()bem
ftatfen
!)abett,
unb
feine
fd^tt^ad^en
leiten
iibere!)en.
1.
kftel^en:
in feiner
5lnft(|)t
be6
@efe|e3
bie
if)rem (^runbfage;
4. in
feinem
@en)aUen
in jeber
Olegierung, unb
5. in feiner Stuffaffung ber
^olitifdfien
grei^eit.
3ebe6
fejea
biefer ^au^tergebniffe
feine
eifte ber e^
!I)ie
unb Seife
tvie
5Wonte6quieu bie
9[edE)fe(n?ir;'
fung
jtt)ifdf)ett
einen,
6ittett,
186^
fapt,
t)at o^Ui<S)
bei
bem
(Srfcl)eineu feinet
fiefti^en
biefeit
Si^erfpruiJ)
in feiner
fagte:
gefunben.
^r
fllte
veranlat,
^unft
nnb
Q^ert^eibigung
bie
befonber jn be^
tl}ren,
anbern
^t)i;ftfdE)en
Senn
ttjurbe
gel)t
ber
33er^
ba egent^eil efagt
gel)a(ten f)aben.
I)tte,
fo
man
if)n
fr
2)ie
ganje grage
barauf ^in^
t)er^
g^kW^
!Dafi
e aber foldje
Un^
terfdbiebe
giebt,
beit)eift
faft
^^er
bie
gefclf)rieben
tt)orben
jtnb.
Unb ba
ber 6;^ara!ter be
eintt)ir!t,
^n\U^
fo
timmung
bem
be .^erjen^
fann
man
be
fd)aften
^er^en
in
einen Sanbe
pufter
ftnb
al in
@d[)riftfte((er
niffe
'^a
l)at
biefe
SSer^lt^
3Serfaffer
rein
il)nen
menfcl)lid[)er
ber
on
^iele
auf
menfd)lici()e
Seife
gefprod^en.
^r
l^tte
gragen ber
bie
bie
menfcl)lic^en
unb
bie
d^riftlidf)en
Zu^
genben,
fnnen.
man
in
graben
madf)t
man
feine S3d^er
bie ^oliti!
unb
bie 3uri^|)rubenj.
Tiit
einem 2orte,
biefe 5^l)^fif
be^ (Eiima^
biefe
Um
gemiffe '?RcU
Steigungen fnnen
ttitt
ge*=
ba ber
fcl)affen,
fte
erlft
l)at?
Seit
Tlan iu^
m^
bem
religifen
6tanb^
l)ielten.
punfte
au
ftattfanben
im ^lUgemeinen
6!piel.
leic^te
60 \m
er "ok
187
grage
auffteKt
unb beantwortet,
f)at
er
ba unbeftreitbarfte
fid^.
!I)a ^lima
bie
bt not^wenbi
n{d()t,
feinen (Sinflup
au6.
Slber
grage
ift
ob
man
fnne,
fonbern in
ttjeit
a%e^
Unb
{)ier
f^eint bann
ben Sitgeftubniffen,
macif)t,
bie
er
bem lima,
ge;=
(Sr
fief)t
nnb
fy^t,
nad^bem
ift
feine
hcohai^kt
erftannt,
bap
bennod[)
ein 9^eftd()en
unb bap
SSJ^onte^quien
^on biefem
9fJeftciE)en
ben ieg
ber bie
t^erlangt.
bie er fo eben
ift
aufgerufen ^at,
tok
bie 5trt,
er ju
Serfe
um
feine 5(nftd)t ju
begrnben.
^m
e
erfte ^a^itel
)x><x^t
ift,
l^eift:
Senn
bap
bie SeibenfdE)aften
be^ $eren6
differents)
bie @e;^
erfd()iebenen
lima
fmb, fo
muffen
unb
biefer Ber^
1.)
(liv.
XIV, chap.
on
einem
2enn, ba
gleid^
t>orn
eine
auerorbentlid^e SSerfcf)iebenl^eit
eift
in
^ejug auf
unb
gerj unterfteKt.
3n bem
folgenben
n{)er ju begrnben.
Sirfung ber
<Sie
Mlk
unb
^r^er
fjeipen
unb
unb
fagt:
bringen
einen 9)lenfdj)en
er in
an einen
t>erfc^loffenen )rt,
fo
fo n)irb
bie id^
gropen Un^
bel^aglid)feit
Senn man
Sage
188
mt
fel)t
mut^ige Zi^at
vvenig geneigt
^otfd^liige,
fo
glauk
njrbe.
tt)ie
i^, bag
man
i^tt
baju
ftnbett
...
!D{e 35lfet
bie reife
e6 finb;
mutljig,
biejienigen finb,
auf bie
bie
tt)ir
am
mei^
in
ften
unb
benen
kffet
gert)iffe
Solgen,
in
ber gerne
unk^
fnnen,
beutenb
unb
unanfe^lid^
erfd^einen,
kobad^ten
^^P
(j. 33.
^^janien) erfe^t,
feine eben fo
grofen ^Ijaten
Sanb6^
aufbieten fnnen.
2)iefe
nid^t
au
fann,
feiner
nid^t
35erl)ltniffen
l)erau6benfen
mtUn
fo
t>ermag.
er
3enn on einem
an ben
(Sinbrud^
(^r
^d^m
Sanbe
benft
erfe^t
fid^
in
bem
er bod^
l)eipen
wieber eigent^
nur an
ftd^
felOft
benft,
ftc^
an einen
fo
unb
^erfd^lof^
fenen Drt,
unb glaubt
redf)t
bie
anfd^aulidf)
freilid^
^ernidf)tenb,
i>^t^U
fid^
gan^ anber,
wenn
gewiffen (s;iima
unb
bie
Diebe
ift.
5Qlontequieu
brandete
Dfenarbeiter k.
bie
su benfen
fo
wenig 5upfel)en, ob
t\)atif
bann
fo
gar fd^wad[),
t)olllommen
unb mut^lo^
feien,
@r mup
bie gan^e
189
^efd^ic^te
M
51[rt
Oriente ^eteffen,
um
ftdf)
emsuBilbett, ba
Sauber
ugftlidj)
vt)ie
Sauber mut^ig
ift
ans
f^ani^^
liegt,
in feiner
e^
bann
tt)ieber,
baf
er
^on bem
ud()ften
fc^en (irbfolgefriege,
ber if)m
sufUig
am
auf
alle
uub
ber
9Zorbt)lfern
fc^liept.
Senbung
SSolfer
bebreifig^
bi6
Sd^recfen
alter
in
beu
bie
im
ben
fpauifd&en ^rbfolgefriege
fblic!)eu
gerabe
fe!)r
tapfer
in
Subern geigten,
l)atten biefe
ju anbern
uub erokrt.
bem
ba^
ju
fd)liefen,
noc^
pren,
ber
prung
ben
^at
ift
it)enigften6
uici()t
gans uunatrlidE).
(^in auberer,
!!}?on:^
auf ba6
(Sr
@rofe
eine
macljt,
vo^^
k^^
riefenartige^.
biefelbe
nimmt
@c{)afuuge,
fte
obac^tet
mit
bem
^ierofco:p,
fd)ueibet
bie
burcj),
Slirfung,
folgert
er:
ber
groft
auf
biefe
macf)t.
tt)a0
Uub barau^
i^ gefagt
!Diefe
lid^,
^eobad^tung beweift
l)al)e,
um^:
bie 9^erenMfd()el
(houppes
fid^
nerveuses) tDeuiger
il}re
ftnb^
fte
jie^en
in
@cl^eiben prrf,
gefciE)t
jte
egeuftube
lebenbig.
finb.
Sn
mau
tveuig efii^l
grofier
fr
bie
^laiftr
baffelbe
n^irb
in
ben
fein.
gemigten,
auferorbentlid)
in
^limaS nad^ ben rabeuber breite unterf(f)eibet, fo fnute man fie nad^ ben ra^
bie
Sie mau
ben beS
cf^U
uuterfdE)eibeu.
190
Sie ftnben
Safter,
in bett ttrblid^en
Wma^
ftc^
^olht
bie
mni^
)f^
i^inlnglid^
^ugenben,
x>\d
9Ba^tI)aftifeit
unb
fen^ersigfeit Jjabett.
M^an
fid^
Sie
ben
mittglidfjett
felbft
Miu
bern,
fo
glaukn Sic
bem
au
mU
Seber
ttjirb
fudien
^ifnbern
aKe
benfd^aften
begiinftigen
fnnen,
absurin^en.
feigen,
fel6|i
Sn
nnb
ben
ge^
unkftnbig
in i^ren
Saftern
^ugenben.
Clualitt
Il)a0
^lima
Um
ifjinlnglid^
(liv.
beterminirte
2.)
um
biefelkn feftjufteKen.
XIV, chap.
$oIen
unb
S^luflanb
nid^t,
unb mir
tt)erben nodf)
anber^njo fe^en,
feine 5(nftd^ten
Wma^
anftofen.
2)ie
fernige S(rt
ab;*
ftpt
er gleidf)
Die
fblid[)en SSlfer
fmb
baf
fel)r
fcl)W)ad^
unb
oft
ol)ne Jlut^.
bie
Snbianer
ju ben
ftnb,
l)dj)ften
Slnftrengungen,
fid^
ben
frei;^
l^d^ften
njillig
D^fern
f(il)ig
ba
bie
grauen
fogar
felbft
t^erbrennen.
SJlonte^quieu
erflrt
biefen 2i^
^oU
191
fern
!)at
m^
Sd()Vt?c^e
gegekn
fo
lf)at,
bie
fte
furc^tfam madf)t,
Saxtf)dt ber
Drgane,
fte
ben
^ob
ebenfaK baju,
laffen
al^ ben
il^ob.
@e^
fa!)r flieljen
unb
^ugleid) fud^en.
XIV, chap.
bie
3.)
2ir
^aUn
oft gefeiten,
bap ^D^lonte^quieu
biirfen voir
5(u6nal^me
aU
bap
die^d
auffteKt,
unb
fo
un
nidf)t
^unbern,
2)ett
ba ^i^t ber
ift
@onne
unb wo
rafd[)
beftreiten;
ite
aber bie
^anb
l^at.
ber 9latur
l^eilt
eine milbe,
eine
jte
Sunbe
fd^lgt,
ba
fie
biefelbe eben fo
a(^
jte
gefd^lagen
ift
n)af)r
unb
nidf)t
al ^u6nal)me
fonbern
al D^iegel,
nid)t
an biefem ober
Drgane, biefelbe ^Rei^barfeit ber efl^le, bie efa^r unb ^ob fiird^ten mad()en, Ijelfen an^
i^nen ju trogen.
Seibenfd&aften
Dber
fr ben 5^orben:
!Derfelbe
Df^ul^e
ben
fd^reitet
bem ^obe
fd[)ent)erpanbe il)m
unb ber
fd^lgt,
nur
aB
^luna^me
ulft,
un^
l)iernadf)
*)
Bon
in
bmfet&en
192
geift
unb
bie Snftitutiotten
bie
in^
njelne
l^iiteitt,
ftet6
wixUn'o, t)or!)errfc^enb
Stt (Snglanb i)at
nb
entfcf)e{benb.
ba (^lima
oterft
bett
(BpUm unb
ami}
bie
bann, tvenn
man
2)er
bie
^Ba^c genau
nnterfnrf)t,
greif)eit ju t^eranttvorten.
Seife
jufammen:
golge ber
i()ren
elbftmorb
er tjing
bei
(^r5ief)un9,
@ett)o!)n'^eiten
$ufammen.
ben (Snglnbetn
:|)f)i;fifd^en
ift
et
golge be
3uftanbe6
t>on jeber
^ann
nic[)t
befd^reibt
er
bie ^ranf^eit
unb
fei.
bel^auptet,
bap
fie
(liv.
XIV, chap.
ben
12.)
(u0
biefen
@d[)(uf:
(^li^
ber
eine
^ranf^eit be
ber
ma
bie (Seele fo
angreift,
bap
fie
dUl an
nur
5((lem h\6
ftdf)
balb,
fold^e
Me^
unertrglidf)
ift,
eine
ite
nid^t einen
(^m
i^ren
madfien fnnen,
voa^
Kummer
fe^e
t^erurfad^t;
e^
ben
aU
bie
5!Jlenfclf)en
fo
bap
man,
um
6taat ^u dnbern,
biefelbe 9flation
bie
efe^e
felbft
umj^of en mte.
Sffienn
om ^lima
biefelben
^^a^
man
er!)alten
^tk,
lange
ad^en su bulben,
tt)ie
baf
eine ^Regierung
fein
bie,
on ber
vt)ir
fpredfien,
ift
bie
hcfic
vvrbe.
^er (E^axatUt
ftd&,
ber Ungebulb
fel^r
nid^t
gro an unb fr
w^enn
er
aber er fann
ift.
grop
mx^
ben,
mit mit
!0lutl)
vereinigt
!Die
ein
ned[)tfdE)aft
beginnt
feiner
ftete
bem
6df)lafe.
5lber
33olf,
ba6 in
Sage
9^ul^e l^at,
ba
ftdfi
193
lidf)ett
einfc|)Iafett fntten.
2)ie ^olitif
langfam
n)ir
^on benen
eben
wrben
(les
lenteurs),
!Detai(6,
ba
Mte
fte Yoixx^
ben barin
fie
oft
\t)eniger
tt^iirben
bnrdj)
XIV, chap.
f^at
13.)
alfo
in (Snglnber
wenn
er
rnft:
&
(Spleen 1
wenn
^nm diuf)mc
sum
mup
bie
e ben
@^nen
^roft
bejtegt
fein,
ba
fte
t)ollfommen
fie
l^aben.
S^ladf)
unb lima
l)tten
fte
burd^
bie
jte
wa
burdf)
Saffen gewonnen,
wal)re
fein.
t)on
@ott unb
S'lebel
m^tn
mften
Stmper
in
Unterljanblung^funft
in gran!reid() irgenb
unb
^l)ier6 l)erab
legten un^
bem
gelefenen
SournaB, ^kht,
ber
nid^t nad^
gerabe or ber
graufenarti^
Unb
wirflic^
nglanb^ @taat6fnftler
nur
ift
fte
ben brauen
9)^onte6quieu fo l)inter6
ftd&
fljren fonnten.
2)od^ erflrt
ba0
ebenfaU au ber
lrt 9)?onte^quieu6.
2)amal^
I.
13
194
J^atte
litif
^oni^
beftegt,
XIV
unb
in :pam'en
aud[)
^Ihm^^
bte
englifcfie
$o^
in
^oKanb war
(^n^tanb
{)al6
Beftegt
tt)orben.
@dbon
frher
Ijatte
nglanb einmal
granf^
teid^
erobert
\t?{eber verloren.
!Darau6
bracfjte
ao^ ^iJ^onte^qmeu
allgemeinen 6<l)lffe
nnb
bann mit
bung.
ba (Slima in SSerbin^
2)er elbj^morb
^l)ier fteit
ift
ein
rein menfdE)lidf)er
^ob.
^ein
l)inauf.
hi^
jur (^oik^^
unb ^latnrlfterung
5lber
tt)ie
ber elbftmorb
fcl)tt)arjen
im 5(llemeinen ben
9Jlenfc^en
mit feinem
nnb
fo
fonbert,
er
xok
er bie l)l)ere
ift
and^ ba
Memento
felbft.
ftel^t,
(S;ulturftufe
3e
tiefer
ein
S5olf
in
feiner
^ntwicfelung
6elbfi^
ntorbe
im
Slllgemeinen.
3ur ^dt
aie
ber
l^dE)fie
Suru^
anb
in ganb gingen,
SSerl)al^
ber 6elbftmorb
su
einer
!^obe
unb jur
3n
(Snglanb ge^
etwa
5lel)nlid^e6,
in
^ari6
in
in
ber neueften
^Ht
an
ebenfalls.
9Bl)renb 6elbftmorb
ift,
ben ^au^Jtftbten
ber ^^age^orbnung
fommt
er in
nur
fel)r
feiten,
or,
fo
elbjlmorbe^
in einer
geltenb mad^t.
2)iefe
bann or aUem
l^ol^ern
feinften
ftdf)
@e^
nnffe
ber @efellfdf)aft
ju
erfennen.
efellt
ju biefer
grudE)t t*om
bie Dl)nmadf)t
il)n
ben e^
anbere
nuf ju
I)l^ere
befriebigen,
Unmglid)f eit
burd^
,
@efl)le
unb
:
^flid^ten ^urcfjubrngen
bann
^dp
^a^
ba (Snbergebnif
S^er^eiflung, unb
Ui ben
frftigern
195
tuten: 6e(6ftmorb.
Unb
a(6
fotc{)er,
grud)t ^n
Um
allen
@{ft6aume
turftufe,
Ut
^rfenntnip, aie
er
^^ladfitfeite
gehrt
S^lfern an,
unb
tt)irb
mi^
angehren.
SpUm
Slima
nb bet
(S:pleen
jengt ba6
in l)eiett Sn^
bern bie
(Sclat>erei.
wo
baf
in
*I)ie
bie .^i^e
nur burd^
$fli(f)t
bie gurd[)t
or ber 6trafe
fnnen.
S3er^
einer
anftrengenben
eranlaft werben
l)ier
(Sclayerei
wiberfprid^t
fomit
l)ier
weniger bem
feige
ift
ftanbe;
ebenfo
in
^ejug
l)ier
XV,
im
unb
er
fort:
5lriftotele6
glaubt,
bap e^
su
5D'^enfd)en,
t>on
ber
er
9flatur
baju
ju
gefc^affen
(Scla^en
fagt,
ift
fein,
gebe.
Sa6
benen
um
bie^
beweifen
e
n\6;)t
ftic^^altig.
wenn
beren giebt,
e^ bie jinb,
t)on
ge^^
eben fprad^.
fo
5tber,
ba
alle SDlenfd^en
glei^
boren werben,
bie '^atnt ift,
muf man
fte
obgleid^
natrliche
biefe
Urfad^e
begrnbet fein
!ann.
S^nber
Subern,
wo
fte
fo
abgefd)afft
13*
196
vontU.
^tutatd^ fagt,
tt)ebet
ma^
{)at
ba^
(^fjtiffentfjum
7.)
riidgerufen. (chap.
3ur
treter
3^it
5(tiftotele
t)df)ftett
^er^
bie
ber
bamaligett
S^enfd^en
(Sbilifation
glauben,
bafi
Statur
freie
unb
6c(at)en
a^uge.
^o^
Sa^^r^^
I)unberte lang
hlkh
be6 ganjen
ci^iliftrten
uro^a gerabe
fo
noc|)
l)eute
in Elften,
5lfrifa
@ie
l)ielten
fr
unmglich,
ba
^enfd^en, bap
tl^un
etn>a jte
!l)a0
l)eute
felbft
^ned[)te6
nid^t
unb
6clat)enarb eit
in Stalien
biefelbe
fnnten.
(Slima
l)at
geanbert;
n)acl)fen
nod^
6onne
Unb
ift,
fc^eint
berall
bie
Sctoerei
ein
tjerfd^tvunben.
Ob
e^
tx)al)r
bap 6a^
leicl)eit
nid^t ju
turn
golbene
3^italter
ber greil)eit
unb
gefel)en,
m^gen
ift,
bie
$oeten
entfcl)eiben;
aber n)a
feine
befreiten,
bap e
l^eute
in
(Suro))a
cla^erei
mel)r giebt.
Unb ba gengt um
l^eipe
^u
beWeifen,
jiel^e.
bap ba6
Sonne nid^t
clai>en
einer
tt>eip
5ln|td^t ein^
flptj
in
bem
man
^enfd^en
pr
Slrbeit
anl^alten
fnnte.
man
faule
man
nid()t
fie
au 6clat>en.
ift
XV,
chap. 8.)
SSa'^rl^eit
!Da6
in
))apt
felbft
nid^t
einmal wagt
mit
ftrenger
dinfi)t^i=
197
lfigfeit
faft
5'ladf)ftct)t
anplt,
[trafen.
if)m fein er
^thkkt
feinen
^o^f
Sii^en
2)et ^enfd)
ift
ift
Meinet:
allein
nnb
fr
ftc|)
9^ebenmenfclf)en
jur
W^ii^tdt
2)a^
ift
So
(Sinen
l)^erer
georbnet
wo
nid^t
bie
ein
@eban!e be
ber
9^e(i()t6
Bec^^
ba
fe(t)er()ltniffe
9J'lenfdj)en
im
3ntereffe
5(((er
regelt,
ftret
jeber @inelne
fo
mel
mglicl)
SSortljeil
au0 feinen
$u
siel)en.
ge^^
SSerbinbungen unb
3Serl)ltniffen
mit 5tnbern
t)erfcl)iebenen
6tufen ber
Kultur
ju
erfcl)iebenen
(^rgebniffen.
2)ie
Wo^^
pel)en
ober weniger
grpern S^lu^en,
fud^t,
ben ber
ju
weif.
ftfd^e
3e
nadf)
txitt
bie ))l)9^
ober bie geiftige Ueb erleg enl)eit, bie (Sine ber Slnbern
^luf ber unferften (Stufe ber gefellfd)aftlidf)en
ift
^oran.
^nU
tov^
witfelung
!perlid^
e bie
))l)t)ftfdf)e
(Strfern,
ba6
im
jur
5(rt
unb
bie
fiil)rt
bann
eine
nid^t
(Sclat)erei.
50?ittelalter
6:pter
ein,
txitt
ein
3^W^nuftanb,
be
wo
Sift
bie 3fied)t
6tr!eren
mel^r gengt,
gel)t,
wo
bie
mit ber
ewalt ^anb
fegnet,
in .anb
wo
nig
unb
biefer
3^
flanb fljrt
bann
in ber
5(ukutung be^
9)lenfdf)en
burc^
^m-^
ben
fdfien
5D^enfd()en
aur ^nedf)tfcl)aft,
einem ^D^ittelbing
6clat?erei
unb
greil)eit.
(^ultnx
198
ftfd^e
^m^it
iinb
ixiti
mef)t itnb
me^r
bet
an
i^re
(Stelle,
ber
Kaufmann,
^tieftet
uleici^.
@c(at)erei
nb
^ned()tfci()aft
auf, aber fo
jwfd^en ben
d()Wacl|)e,
5J^enf(l)en
ni^t georbnet
mel)r,
fein
w>irb
ber geiftig
fein
6ctoe
^ned)t,
fd)limmere^,
elenbere
eine
mel)rlofe S3eute
matiere
9lur
ift
ex-
ploiter
ba6
l)f)ere
auf allen
^or bem
ben
9}lenfcl^en
6(i&u ju nehmen.
fennt nur bie ^<i){U 6tufe ber ^erjen^cultur an, unb bie
ift
leiber
allgemein,
unb jum
S3ert)u^tfein
erl}oben,
ba
le&te
fd[)ritte.
(Srgebnip
aller
S[elt!lugl)eit
unb
aUer
Seltfort^
5lu^er
bem
6:pleen
l)at
unb ber
greiljeit,
ber
errfd)aft
bie
bann ba
(^lirna
nod^
ju
^itU
neun
weiberei unb
!Die
bie
3Sielmnnerei
^verantworten.
(idjt,
Seiber
ftnb
in ben 'f)d^m
^linm mit
l)ier
unb
unb
5el)n
Salren
(5'^e
bie ^inb^eit
bie
beinal)e
immer .^anb
!l)ie
in anb.
i(i
6ie
ftnb alt
d^n^eit
alfo
Senn
jte
verweigern 3
wenn
ber
SSer^^
ftanb
fte
UfW^i
bie @cl)nl)eit
ni^t mel)r.
bie 3Ser^ bie
benn
^errfd^aft erwerben,
i^rer
Sugenb gegeben
fjatte.
bap
ein SD^ann,
wenn
'ti^dic^
199
ligion
fidj)
ni6)t ix>iberfefct,
feine
grau
t>erlt,
um
unb bap
XVI, chap.
Montesquieu
2.)
fte!)t,
bap im Drient
aber er
{)lt
bie
Seiber mit
jel^n
3af)ren
eine fo
mannbar
ftnb,
e fr unmglid),
bap
(s;^arafterenttt)if^
Mung
ftig
feinet 9?ad^barn
beft^en
Sorte
fei.
biefe
oUe
Oieife
ebenfo gei^
als friperlid^
Suu^
^anb
mit ber
fie
fie
fd)lgt5
wo
fte
bie
^r^er
rafdt)er
entwicfelt,
folgt ber
^dft fi^n
ebenfo,
biefer
fie
(^nttoicfelung
@(|ritt fr @dt)ritt.
reifen
Unb
alt
wo
baS
^dh
rafcl)er
lpt,
rafdj)er
tm^t, ba
folgt ber
Tlann bem
SfBeibe in
bemfelben
33erl)(iltniffe
wk
nufet
berall.
Mann
fr^ere
Sben
ftd^
Mann
ab,
unb f^h
im
S'lorben
rafcl)
im ben
um
in
fo
rafd[)er, je l^l)er,
j[e
fei^^
ner, je ijollfommener
bie
3n
^tjenn
(Suropa
ber
wk
nod&
Elften
baS t[&dh
abgenu^t,
fte!)t.
Mann
in
feiner
sollen ^raft
Sn
biefe (5pocl)e
im
ift
3m
in
6ben
ber
Mann
hi^
breiig,
bis
i^ierjig
3al)ren
feiner ijollen^raft,
im 9^orben hi^
fnfzig,
fed()S5ig
unb
S3e=*
fiebenjig 3al)ren
im Staube
ift
Q3ater ^u n)erben.
2)aS
brfni beS
l)anben,
biefer
6benS
bie
alfo
eben
fo
unb
5luSartung
bevt?eift
5lnft(l)t.
Sie im ben
tt)rbe
im 9?orben
W
ten,
33ielweiberei,
Ui benen
bie
wk
wmn
bie didi^
200
gitt fid^
reben.
5tl6
nidfit
tt)ibetfe^te
jtc
um
bem
bie
mit 9)lonte6quieu ^u
5(bart 6eftel)t
oft
lid^en
bitten.
2)ie
6itten,
Seltanfd^auung,
^Mm
unb
Seib,
ba6 (Eiima
ift
batan
nicl)t <Sdf)ulb.
fotl
ber
Umftanb
ale
bap in ben
Subern
mel)r
^Qiabcfjen
Knaben geboren
tt)o
tt)erben,
eintritt,
(liv.
tt?a6
vt)ie
bann im
S'lorben
Slfiena,
ba egentl^eil
fii^rt.
^D^lonte^quieu bel)au^tet, ju
4.)
nidf)t3
3Sielmnnerei
XVI, chap.
ic^
Db
le^tere
ge;:
fe^li^ irgenbtoo
t)orfommt toeif
aber bann
ift
ni^t (5d)ulb.
lid()ett
SSielweiberei
toerei
unb ber
moralifcl)en (Srfcl)laffung,
ift,
ber cla^
fcl)wer
toirb
ju
etttfcl)eiben
unb
getoi
me^r
SSert^^eibiger
aU
(Gegner
finben.
S[a6 aber
bem ebanfen,
bafi bie
QSielweiberei golge
vviber;^
be0 ^lima
fprid&t, ift
fei,
wo
ftet6
ite
befte^t
unb
je beftanb,
ftet
nur
eine
$lu^nal()me,
biefer
nur
ein
(Srfagt:
wo
bie
^Vielweiberei
feljr
einmal
didd):^
bie
^a^
ber grauen
^on bem
201
tt)ume bea
^anne6 ab^ngt,
bie
fo
fann
fei,
man
bodf)
ni^t fagen,
baf ber
9f^eid()t^um
Urfad()e
butct)
.
.
ben in
.
einem
S^iel^
anbe
^ie
\t>eiberei
ttjeniger
ein
Suxu6
a(6
bie @e(egenl)eit
eine6
groen Suru6
bei
3n
ben !)eien
foftet
unb
fo
ee
ju
ern()ren.
3)^an
fann bort
3.)
grauen !)aben.
fonft nocf)
oft
(liv.
XVI, chap.
fo
fd{)arf
^r
bie
fdf)lgt
!)ier,
f)in,
wie
genug,
nicf)t
neben
^aijx^dt
ba man, wenn
man
genau
sngefef)en
l^at,
glauben !nnte,
ift
er l^abe fte
auf ben
Jtoipf getroffen.
(Se
nidE)t
zweifelhaft,
bie ^Vielweiberei
3Siel:^
ni^t l)er^orruft5
aber e
Wion^
ein
tequieu
l)at
aber irgenbwo
gelefen,
ba in ^e^lan
iD^lonat
?0?ann fr
se!)n
oue
einen
ganzen
leben
fann,
jllei^
unb
fdfiliet
fei,
nigfeit
l)alten.
(Sr vergit,
ba in ^e^lan
(Sou6
fo
in
$ari6
oft
?ouib'or; er
\pti^t)
ben
fie
wo
wenig
giebt,
5lrbeit
erlaubt,
aud^
wenig 8ebrfniffe
wo
fie wenig 53ebrfniffe auflegt, fr biefebe^^ wegen ebenfo gut ben naturgleidfien ^oU on 5(rbeit unb Wl^t i?erlangt. 30 e0 mglid^ ift ^on wenigem ^u leben, ift e fd)wer ba6 Senige ^u erwerben. 2)ie ^oiijf
burft
einer
gamilie
ift
ber
SlJiaftab
ber ^raft
unb ber
_
erliefen,
202
feine
mnn
md()t
auna^meweife
tellung,
ba6
l
nur
3m Dxkni
mehrere
^aben baljet
SBeiber,
ein
bie
(Dropen nnb
bie grften
bie
bie
^eicfiften
(Serail nur
3)littelftanb
^at
nur
eine grau,
el)elo6.
Uekratt,
bie 9^ebe
ift,
tt)o
tjergeffen 5llle,
auf
jte
iljre
(5i?fteme bauen,
bap
fte
on einer 5lu0nal)me
2)iefe
unb ni^t
ift
el fprec^en.
ftanbtl)eil
?k0nal)me
l)errfcf)enben
bann
ein
^e^
ber
bort
ein
(Si^ilifation,
ein
5lu6flup
ber
(Kultur,
S)Japftab
ber
runbf&e unb
fte
5lnftd()ten5
fd()liefen,
(s;iima,
(Sifen
unb
5ol
aneinanber fdf)mieben
wollen.
2)er
flarfte
^ewei bafr
ift,
bap
^iu
^u
ma6 orfommt.
aufe,
@elbft
Ui ben ermanen
5luna^me.
war
jte
wenn
aud^
aU
^acitu^ fagt:
2)ie
bie fic^
ermanen waren
mit (Siner
nidf)t
faft bie
einji^en Barbaren,
bie
gaft alle
Barbaren,
be6
l)ier
fo
gut on benen
6iibene
ber ei unb
;iima,
teile
53
ar bar ei,
nidf)t
gel)en oft
*anb in ganb.
fejt
biefe
ebenfalle
anfhrt,
l^inju:
^eiratl^en
waren weniger
m
.
3cicl)en
.
ber
5luefc]f)weifung
ale
eine
ba erHrt
warum bae
S3eifpiel
t)on il)ren
ben rofen,
!l)ie
ben 5lbeligen,
Q3ielweiberei
war
ben ermanen
feltener,
weil
fie bie
203
ugleidf)
jie
ift.
bei
fanb
^m^t',
ber Suru6
trat
nur
bei einzelnen
bann
auct)
tl^atfdfilid^ bie
%U
al6
bie
ermanen
jufammenftiefen unb
t()ei(ten,
fan^
ben
fte
in
bem rmifd;en
9f^eid()e
eine (S^ulturftufe,
biefe
(S,nltux
bie
ber
unb
aB
im ^am^fe
mit ben
ermanen
trat
felbft
unterlag
fd^wanb,
ba6 ^l)riftentf)um
unb
i)erl)inberte,
3Sieht)ei^
berei fljrten.
9}?onte^quieu
a^net aud)
ber
l)ier,
bap
ein
innerer
3ufammenl)an3
(s;it)ilifation,
allgemeinen
diulturftufe
ber
ber
greil)eit
unb
einen
unb ben
SSerl)ltniffen ^ifcl)en
ftattftnbet.
ber anbern
jtel)t
^tik
er bie
ba6 8efonbere fr
ift
ba ^lllgemeine an.
3n
gleidf),
einer 9fle^ublif
fanft,
bie
emftigt; alle^
!Die ^^err;^
nimmt
fc^aft
l)ier
an ber
offentlid^en grei^eit
tt)rbe l)ier nidf)t
Zi)dl
fl)rbar fein
biefe ^errfcl)aft
eine
(Sinselnen
geforbert
war
2)a6
bie
ift
Olegierung
eine
am
angemeffenften.
ber
Urfacf)en,
warum
ber
e6 ftet fd^wer
l)ersuftellen.
war
im Dricnt
su
3m
e9entl)eile
ift
bie
!l)ienftbar!eit
grauen
fel)r
afJcgierungen, ber
60
l)at
man benn
allen
^dkn
in Elften
bie
l;u^li(f)e
X>ienft:^
204
HtUit
(liv.
fef)en.
XVI, chap.
erzeugt
unb
unb
ftd^
aber o^ne
fnnen?
'^a^c^m
Tlanm^^ unb
9)?enfcf)enwrbe einer
unb
n)0 bie
mc
mglidf)
ift,
ift
in ber Spiegel
bie anbere
unmlid^,
an.
!l)ie
t)erfci{)iebenen
tjilifationen
bee^otifdf)
S3e]()au))tung aber,
ftete
wenn man an
bie
bie ^f)eocratie,
an
bie
j)uren
freierer
5leg9))ten,
$er(ten,
in
5.
5^nte6quieu aber begnjt
weiberei
burdf)
fic^
nidjt
bamit,
er
bie
fe|t
^uU
ben
ba ^lima ju
redfitfertigen^
fte
wiU
gar, je nad^
bem ^^er^
!Ric|)t
^erum wanbern
bap man
fonbern
(ffen.
fie
^Vielweiberei
erlangt,
im Drient
(s;iima.
an gewiffen Drten
abfdf) lieft,
aud^
ba6
Ser
burdf)
bie horreurs,
bie
SSerbred()en,
bie ^reuloftgfeiten,
,
bie
weldj)e
grauen
in
oa unb
wo
in ben ^^ieber^^
bie 9leligion
nur
205
eine %tan erlauBt,
t^ctattlaft
mxUn,
unb
ften,
S^ieinl^eit
in J^ongolien, ^^ina,
Sa^an
er^leidj)!,
vx>irb
ftd()
tt)ot)l
berzeugen,
baf e^
ift,
oft
ba
wo man nur
(s;(ima
(Eine
grau
l^at
ekn
n)o
fo
ntl^ig
biefe
aU
@u^
unb
man
if)rer ^iele
^at
mup
ber
biefe
ad^e
entfd^eiben.
(liv.
3um
2:rofte ber
al^ granofe,
ift
biefen iele
fd()ne
^(rtigfeiten.
fDodj)
bie ^auiptibee,
baf nur ba
fein
(s:iima
an aUem 6df)ulb,
fte
^u beruf)igen
im taube
eine
mup.
mal wieber.
^t
eintrte
bie
Europerinnen
nidf)t
um
fte.
if^re
greif)eit
in Slngft fe^en,
bie
9?ur foltten
9lorblnberinnen
ftd)
fblid^en
nic^t mit
einem (S^om^
t>on
fpeifen (ffen
$roteftiren wir.
Tlan
fVrc^e.
jipt
in SWontequieu
oft
auf bie
unBcgreijIid^fiett SBiber?
d^am:
Bei
ie
jxe
l^at bie
fen, unb ba
auf bie
fte
fo
f)at
eine
tU
Steini^eit
unb auf
fic^
bie
um
gu
ermatten
um
fi^ fortju^fangen.
ifi
alfo nicf;t
folgt,
'^a^
im egent^eile,
erlebt jte,
Uebrigen
yernnfs
l^at
ie Statur
un^
206
mct m6 l^ilft ee? mt mixuMt fommen ni^t beffer Senn tt)ir einmal 9Jlut^ seigen, fo ift batan ber t\jeg.
6d)nee,
itnb
ber ^D^lut^
ift,
bauett nur
bann
l^aben
kreit
gefaxt,
ba
9}lenfdf)en entnert>e,
unb ba man
unb eifte^^
nad^f)alti9e,
ben falten
beftfee,
&ma^
bie
eine
gemiffe ^or^jer:?
fl)ig
fraft
bie SJlenfd^en
madf)e,
[d^tioere,
@o
barf
man
ba
^oU
^at
l^er*'
^oiUt
Da
ift
fommt.
XVII, chap.
1.)
2)iefe Urfad)e
fu^t !?onte6quieu
bann liberaK
tl)dtig.
gang au ben
gemigte 3one
bie Stationen
fo
ba bie
Slften
2)arau
folgt,
ba in
fiel)
aU
ftarfe
unb
fd)tt)ad)e
gegenberftel}en;
unb
un^
unb
ba
furcl)tfame SSlfer.
bie einen erobert
Aarane
werben, bie
olfo
bie
c^am
gegeBen,
b.
f),
bie
Ijeiten.
^a^i
geiiffev
Uma^
ba^
natrtit^e efe| ber gtoei efd^led^ter unb ba ber er* nnftigen SKefeit erlebt, fo ijl e^ bie ad^e be efe^^ cjeter Brgerlid^e efe^e gu mad^en, bie bie -PfJatur be
limai^ Be^iingen unb bie urf^rngti^en efe^e Jpieber ftevft eilen. (Hv. XVI, chap. 12.)
^07
anbern etoBernb
ftef)en
ftdf)
fein
mffett.
Stt (^uro^a
im
@egcnt!)eite
ftcf)
faj^
l)enif)renben lf)aben
ungefhr
gleich)
groen
!l)a
ift
(^u^
ro^)a6,
5(fien;
ber
grei^eit
in
bie,
(Suroipa
[o iel
unb ber
i(i)
^nedf)tfd^aft
in
eine Urfadbe,
ift.
vtjorben bie
2)a6
ift
e^
bann
bap
%vd^dt
in ^nro:pa
Senn
baffelbe in
xoiv
fo
liegt
5(u^
er^
gen.
ftarrt.
!I)ie
^injelnf)eiten
\?erfd)n)inben,
treten,
bie
^etDegung
n^irb
bepo tebenbiger
ii"^
S^^tb,
^U
(e6.
unterfd^J^i^^"
^i^ ^^'^'^
33er3 unb
9^uine auf
^^a(.
gel6
fid^.
txitt
f4)cirfer
l^eror,
unb
bie
i^m
in
belebt
Sir
wix
erfennen bie
feigen
^tk
be .girten oben
ben ^Jlatten,
ba IDrfd^en bort
am
9fianbe
am gupe
be^ ebirge^.
Unb
immer n^er
bi
tt)ir
tretenb fdj)eiben
\m
^ud^e,
anlegt
am Salbe
ge'^t eS
Sinbe
aber
@efd)idE)te,
!l)ie
mit ber
SeobadE)tung
ber Selten
fel)r
3^iten.
ift
efd^id[)te
ferne,
ba Gebirge
ein fd^weigen^
aufgebrannter SBulfan.
Unb
!0?onte^quieu
Uoha^Ut
jtd)tiger
3Sorgnger.
3|^ e6
Elften
I)at
ge^
fo gut wie
Europa
unb
fo
wenig lebenbig
208
mit
e0
bem
Sffiet
batf
leugnen,
bap
bie
\i)x
bie grei()eit
wnb bae
Q^olf^glcf eine
Zod)Uv be 6itben6
ifl?
SSon
ttjo
f^ter
^o^
Si;furg
nnb 6o(on
ki i^nen
Unb
ftnb biefe
Mc
bie ^c^ften
SSorMm^fet ber
3ci^
grei^eit
nnb
bie
^i^ilifation?
tveip
e6,
and)
fte
ermanen
gefrbert;
ja
o^ne
wrbe
tt)a^rfd)ein(id[)
dutopa
Hx^
jer^
9^om,
nidj)tet
wjie 5lften
butd) feine
5lbet:
!I)e6^)otien,
au9e:()l)(t
nnb
wotben
fein.
ba
93ertt)anbtfdj)aft
ebenen,
au ben
nnb
be^
S^^orben
I)erabftieg,
ine6
tjor
5tt(en,
nnb
jttjar:
bag
bie
^iilifation,
bie grei{)eit,
nnb ^xn^
bie grei^
fo
berliebe
"i^dt
an
fein (,lma
ifl,
gebnnben
ift.
^Ux
xou
eine
%xu^t
bie in
jtnb
bie ^ned^tfd)aft,
9latnr.
S'iaci)
qnien fort:
feiner
\Dirb
Senn
bocf)
^rinjen jnr
l^erabgettjrbigt tt)nrbe,
fo
man
ftete
3^ici)en ber
nid()t
Ungebulb
fef)en,
bie
in
6ben0
t^orfommen.
^aben wir
ariftofratifd^e SfJegiernng
wcifjrenb
dn ^aar
^nig^
^agen
rcid()
ftcJ)
eingefe^t gefeiten?
Senn aud^
ein anbere
man
nid^t
nnwieberrnf^
lid^
in
ba 6t;ftem 9Jlonteqnieu^.
209
^()etmometet itnb bie grei^eit ftnb
Stber
l^ier
nii^t
ftd^
im ^inftang.
mit ein ^aar
ba6
ftrt {f)n
tnjentg.
(^r
begniigt
ite
ben grei^eit^(tnn
ob
biefe 3u(fun=j
gen
nidE)t
bert Serails
ftd^
S[^e(tt:ret>olutionen
be^ Drient6.
(^t trftet
unb
t)offt
bem
unb akrmal
2)e6^otie
ein
3a^t^unbert
feitbem
\jetflioffen
unb
bie
ift
eknfo xok
bie
9?ici&ti3==
fdt bet
noc()
Groen unb
im
faft
l^ei*
fdf)(immer
tiefften
feften
Subern
^tften^.
!l)a0
uid^t ju fagen:
regiert, bie
!Die
^olUx
^artaren
burcf) eifeln.
!l)er@eift(^uro^a
war
ten,
ftei0 biefen
wa
@6
bie (^u^
ro))a
eine
ift
nte^rung.
waf)r,
(Hv. XVII,
chap. 5.)
(S\u
ber (Seift,
feine
ro^a^,
feine
Kultur,
ftc^
wiberfpredben
9)?enfclf)en
bie (Gewalt
anmat, ben
su
eifel
biefer
regieren.
5(ber
ba0 (Slima
fie
wiberfefet ftd^
benn galt
l)errfd^t fie
bod^
3a^rf)unberten
fc^on in Oluffanb,
in
fta^ifdfjen
9lorben, fo Yoeit
3uriic!gebrngt
kjlegt unb
!D^onte^quieu glaubt
enblid|)
SSlfer
bie be^
210
6bett6 eroBett tt^orben
vt^eniger
fei.
Sit (^uto^a
ift
ber Unterfci){eb
ttadf)
auffaKenb.
tor,
3)ie
Sterben
tarn
3n
ber 33l!emanberun3
!Dagecjen branden bie
nadf)
5Iraber
t>on
ben
feine
^er
U^
granfreicl)
t^or;
Eroberungen ebenfaK
tvieber
fiib^*
f)in;
!^nbern
feft; bie
f(at>ifci^en
nnb
9^a)3oleon fanb in
Slber felbft
wenn and^
fte
in
^n^
t\)e*^
bort fo
nig
aU
in Elften.
!Denn SHonte^quieu
(So
ift natiirlidf),
felbft
fagt an
einer
anbern Stelle.
te
ein fd^led^^
bafi
Sanb erlt
nm
ein beffere,
nnb
nid^t,
!l)ie
e0 ein
gnte t)erlft
um
ein fdf)lec^te^
ju fud^en.
5i)iel)ra]^l
ftatt in ^nber,
bie bie
um
gliicflid^
gu
ftdf)
fein.
bie
(liv.
XVIII.
chap. 3.)
l)ten
Unb be^wegen
ttjerben
Snbajtaten wol^l
ift
unb betvegen
fte
e$
fe^en, baf im
ben ^am)3f, Unorbnung, (Srfrf)laffung eingetreten finb, beawegen itd[) aufmad)en unb in6 gelobte Sanb jiel)en;
erflrt e^ Itd^
on
felbft,
wenn
ben,
nidf)t
balb
fo
ber
@ben
v^orriidfen,
Elften.
ba
l)ier
bie Unterfdf)iebe
6.
fo
ift
and)
bie
^efdf)affenl)eit
bed
er*=
Q^olf^snftnbe.
^{d)t
ba (Slima
^li^un^
211
attem
t)ie
ift
in gtfiete ^^ei(e
fblidf)
^eete, unb
"oa
e6
me^t
liegt,
fo
bie
Schnee bebest
get
ftet
gropen glffe
UiUn
alfo
)x>mu
ftarfe
rensfc^eiben.
fein;
2)ie ^^ad^t
mnf
in Elften
nidfjt
be0!|)otifdE)
benn n>enn
bie ^nedt)tfd)aft
Sanbe
nid^t erlangt.
ftnb
(liv.
^k ebirg^gegenben
greil)eit.
im egenfa&e
^a^
ber
ift
fd^on
alt,
n)ol)ner
Gebirge bnrd^
^ot^ gestt^ungen
tt)aren,
armnnb geniigfam
bie
@d)it)eis
pfein.
grei^eit
auf,
unb
feit
ba^
(5^rid()n)ort:
bie
jum
feit
2al)rtt?ort mad^te,
Ijerabj
unb
jte
bie golbgefpicften
t)erfd)n)anb ber
@lans
i^rer
,^raft,
unb sog
franjoftfc^e
iljre
Dte^olution
n)ie fpter
^erge
Sld^te.
Dod^
laffen
xok
9}^onte0quieu njeiter
fdf)liefen.
me^r jur
greil)eit geeignet
aB
^k
3n^
fann
nid^t leidet
baju knu^t
tx>erben,
a3
nei
ftnb
nicl)t
fann
jtdE)
^anb
reid&en.
!Die (Eroberer
burd^
in
bie
SD^^eer
aufgehalten;
bie 3nfelbett?ol)ner
werben
fo
(Eroberung
l)alten
leidster i^re
@efe&e aufredet.
bie Snfeln
3u
212
unb
)3^t)ftfc^
Slufterlanb ^JJonte^quieu'
ba iikigen^ ebenfaU
^)Ott
er^
unb
be^ertf(J)t tt)urbe
finb
fie
e^ noii) I)eute.
(s;otfifa,
^e^^
^p^xn
ba^
:paf te
n{dE)t
in SJlonte^quieu' Aftern.
2)ie
wo^nbat gemad)t
gierung.
um
exiftiren,
ber^
gemigte ^^^
in
unb Z(i)c^^ia%
^ier mup
(E^im,
bann
5(egt)^ten
unb ^ollanb
bie 9J?acJ)t
fie
gemilbert
fein, tt)ie
mup
gempigt
fein,
fic^
n)ie
^oKanb, ba^
um
auf
felbft
um
ber ^d)tlortg!eit
oft ge5n)ungen,
jte
ju
befolgen.
in
Senn
k.
audf)
ber
ewige
^am^f
mit
bem
SO^^eere
^oKanb
ba^ 3^olf
in 5tt^em
I)ttt,
e^ s^ingt,
fein,
fo
ift
abgel)drtet
greil)eit
^u
unb
^ugenben
felbft
feine
bebingen,
ma^
^erau^jufjeben.
5legt?:ptett )x>ax
fonft gemigt
fel)en,
regiert,
ift
(E^m
jiefet
.^oUanb
nod^
alle
bem
SDleere
gem^
igte 9^egierung^form.
5lud^ bie
Sanbe fommen in
forbert nljerr;^
213
fc|)aft,
"ok
Wm
Sa
Sanbe
m^x^m\^a^t,
benn e6
SKfte
Olei^uMif.
(liv.
XVJII,
chap. 3.)
atten Dle^ublifanem
tt)irt);
ift
jut ^ercfftcifjtiun
leid()ter
^kvmit 'cxxat^m
lii()enben
faft
au einem au
einet
eine
ju
macif)ett
al
ift
^onard^ie
eine S'le^jnbli!;
itnb 9}lonte6quieu
bie
(liv.
ganj bamit
fid^
eint^erftanben,
ba
bie SSlfet,
bie (Srbe
be (ffen,
St)htr3,
gut.
eine otte^geifiel,
!l)ocI)
fann^ gerabe
genug.
7.
!)aku ben Einflu be0 ^(ima unb be^ runb
S[Bir
unb 8oben6,
\m
(Sd^ritt fr
@ci)ritt verfolgt,
)iiQ, beralt
SD^lon^^
bie
bebingeube Urfac^e
felbft
unabwei^lbarer golgen.
fic^
tequieu
aber emiprt
oft
oft
er bie Wo^li^i)^
tt)ie
tut, i^nen
entgegen ^u tvirfen;
tt>ieber
oft
af)mt er,
bie ffta^
tut
felbp:
fte
t)erborben
ju f)akn
fd^eint.
(^r
verlangt,
bie Safter
be
gelungen
laffen
ift,
frei
ivalten
5.)
unb
il;m
tt)ie
bann
unterliegen,
oft bie
(liv.
XIV, chap.
3a
ftn^
er aljnet,
man
burd()
bet
um
biefeS
Jene
bem
5lrbeitfdE)eu
beftegen.
(liv.
XIV, chap.
$(ber
ea
ift
ba nur
eine 6d^tvd^e,
nur
214
gen 6df)lugfol3e.
!Det 5lrst ^at ein lieb nadf)
bem anbern
an
i^neti
ift.
SBurm
ber gulnip
erftatrt,
%Ut a
!a(t
^at
m
itnb
ju tt)dd)e0 .ers,
au0suf:ptedj)ett,
fuci[)t
wm
fo
bae ^obeurtI)ei(
I)offt
unb ftrenge
unb
et
benn mit
bem ^ranfen,
9?atur.
ba Mittel gegen
bie
efe^e ber
Senn
ben nfluft
l^at
be6 (Slima^
fo
er
Unred^t in feiner
^(nftd^t
^ilft
nkr
er
bie Jlittel
ift
gegen ba
Unb
ba Mittel,
^at
im 6tanbe
^erleumbet,
tbtenb
fo
bie S^^atnr
inbem
Seigte.
er
fie
noti^tvenbig erfci)(affenb,
sernid^tenb,
!Der
U{U
bie
^en)ei6
akr
ma
fclben
ift
@efd)id)te.
6onne,
in bemfelben
^lima
lebten jn erfdfjiebenen
bie entgegenge^
^olUt,
l^errfd[)ten
Unb
lima
I)at
eine efc^ic^te,
bnrdf) laufen
6tnfen
ein
ber ^ultur
ngft(icf)e0,
(pt.
2)a6 Sanb,
ba
l^eute
feigem,
unb gelben,
unb ^rftaunen
fe^enb,
unb
sengen.
Daa
3Solf,
ba^ ^^uk
ftols
auf
feine grei^eit
ift,
lag
vt)irb
einft
bemtl)ig
im 6taube
t\)ieber
t>or feinen
^errfd^ern unb
l^inabfteigen,
^ielleidt)t
bereinft
on ber g^e
ift.
auf ber e
l^eute
angefommen
Elften
')
Tlonk^mn,
libev Elften
i^ingeriifen ijon
?^Iuci&
au: @ ^ervfc^t in
f)(it',
Stften ein
bei*
e^ nie J?etla|fen
Sauber
ifl
e^ nid^t
215
l^^e
6cif)ule
(^utoipae
unb
toixh
mUn^t
beteinft
wk'oct
(Suro!pa it0cr]t){eten.
bie Sekret
nb ba
bie
SSorMlb ber
(Sried^en
bie
^legi^^tier,
ber
fRma unb
9^om
biefe
tt)iberfprtd[)t
5(((mad^t n^itrbe
sum
(Stitteftanb
fo
l)rt
fiil)ren.
3ft
bad (^(ima
auf, fo
l^at
bie
^errfci{)erin ber
Seit,
bie @efci^icl)te
e$
nie efd^id^te
gekn
tveit
fnnen.
3d^
i&in
6etrad)ten
dmn
fo
gett)iffen (Sinflup
unb
bap
erftarrt.
So
bie
unb
bie
^i^e
ftnb,
bie
SSebingungen
be
gefellfciE)aftli({)en
Seben6
ift,
gef^rbet
bie
ba
vt)irb fiel)
t^um unb
Urfad^e,
Silbl}eit
bie
einftellen.
f)at,
2)a
(s;iima
erft,
ift
l)ier
eine
golgen
bie
bann
al^
^dfi
meber
Urfadf)en
^^er^ortreten.
(Sinfamfeit,
bie
Unmglidfifeit be
jur Uncultur,
gefeilt
3Sern?ilbe^
fd^aftlidf)en
rung.
Seben^
fl)rt
So
biefe
Urfadj)e,
(linfamfeit, 5ereinelung,
3ug
^u finben,
bei*
Man
tt)irb
aU
fe^en.
(liv.
XVII, chap.
6.)
216
eintritt,
\mtt
fie
eknfo gut
in
Sa^)))Ianb
5(equator.
tt>ie
in
So
ixitt
akr ba
gefeUfd^aftlidf^e
Sekn
mo^li)
tt)irb,
ba
audj)
be (Siegel
biefer
ift
Unb
6ieg
2)er @iib(nber
rafc^er,
fjeftiger,
ber
bem
UU
5D^an fnnte
eben^regungen burc^^
laufen,
il)rer
unb e
n)iirbe
fx^ geigen,
bap
l)at.
@l)ne
ftiefmtterlicl)
kl)anbelt
So jte
bem ^inen
(^rfag,
gab,
ertl)eilte fte
unb
wa6 bem
6telle
(Sinen
il)tt
gab
fte
i^m auf
laffen.
einer
anbern
um
nid^t in 9^ad)tl)eil su
berufen.
lebt
5lber
Senige
ftnb
au6ent)^lt.
norbifdfie
S'^atur
lnger, bie
fblidfie
aber geniest
Unb nur
bie 5ln^
unb
bem
ben
fiel)
ftedten.
3ft e bae
rafdf)er
ju
ba
erle^rte,
biefer.
bann fommt
e^er
beim Untergange
feit
Sa'fjrtaufenben
ba ^nbe
feiner
erreid^t ju l^aben.
nur al 5lbart
tt)ol)l
frljerer befferer
f^e",
nur
aB
5luartung
^vergangener
@rfe
unb
enuf
faft
liegt je^t
barnieber unb
H^i
bie 6ci^ulb
feiner Sal)l.
ift
2)er 5^ovben,
nodf)
in
217
bet ^xUit k^tiffen, unb audf) fr (^uro^a tvitb \)n 5K6enb
fommen unb
eine 9iul^e
%n^xnf)m^,
tlnb
bann
tt)itb
i^m
enup unb
wenn
^ned[)tfd()aft
mt^
ben,
wenn
bie
J^igenfud^t
e6 ben
(^enu^ nur
nid)t in
^^^-
VI.
(Binpi^
Xiet
(^efc^t auf
itfic
mtm
mib
tim Cljaraktcr
Ut
\)Uker.
1.
ben auf
in fielen
bte
unb
bie
efe^e
^d^ern bargeftent
fertigt
er bie Sed^felwir^
einji^
^r
ffia
fragt
ift
ftc^
ber S3olf6geift?
Unb
antttjor;*
Uit
ben
!Renfcif)en:
ba
worauf
fiel)
ein
3e nacf)bem
^raft
tt)irft,
bie
faft
anbern surdf.
au6fdf)lief(id^
!Die S^latur
unb
ba
bie
(s;iima
lf)errfd^en
Sanieren
efe^e t^ranni^
ftrenSapan;
l)errfd()enbj
Safebmonien Dor^
bie
O^egierungamarimen unb
(liv.
alten
^itkn
^errfd^ten in S^tom.
XIX, chap.
4.)
219
2)a^
fad()en,
glima
ben
fte^t
in
ber
oM^en
O^ei^enfolge
bet Ut.-
bie
a%ememen
i()m
oku
3n
an, unb
tionen,
erft
nad()
fommen
bem ^mikn 6a
einanbet in
l^alb
ettt^a
aber orbnet
ftd)
biefe
df)aotif(I)e
^urd^:?
unb
w>ir fe!)en
bie (^efe^e,
ben
aU^emetnen
\t)iebet
@eift bebingen.
tt)ie
erfrenlid^ aud^
^ia
ju ftnben,
^Jlontequieu, fobalb er
:pra!tifci) it^er^
ben
i)t
\?or
n)itr,
foklb
tritt.
er in6 inselne
Sa^r^
nf)er
Belfjerrfd^en
tre^?
Un
53ei
^olU^nfU^
l^eror.
bie
Sirfung be 6;iima6
fte
berall
ba6
l)eift,
fte
ivirb
ftet^
'oic
^ugenb
ftellen,
it)irb
ba6
mdt.
^nU
unb bem
^lima
felbft
bie l^^ere
geiftie (S,x[h
unb
bie
fo
^ugenb ober ba
^olf^^
fomme, bap
i^ier \)a^
lima, bort
ebrud^e,
njeiter bie
enblid^ 6itten
unb ^legierung^marimen
(^dft
i?orl)errfd)en
unb ben
ffentlid()en
i^at
bebingen,
lag
fel;r
na^e,
aber
SJlonte^quieu
vvrbe i^n
fic^
!Die $lnttt)ort
feiner S3el)au^tun^
^r
t\)iirbe
9efel)en
rein
9}^aterielle nur
bie
lange
t?or^
t^atig
ftnb,
al
Wlatnic
felbft
^orl}errfc^t,
220
b.
I).
ki ben SBilbeu.
53e{ bett
^atfcaten
imb
')
tv>ir!eit
bie
itteu unb
me^t ober
@e
16
rndle
fd^on mef)r,
biefe felbft
vveniger, je nac|)
i^xm runbfa^e,
bie
^aint
ju kjtegen vermgen.
angefommen,
tt^erbeu
bem runbfaje,
fte
im tanbe
grage lag
fo
na^e,
baf 9)lonte6quieu
fte
nmgel^en fonnte.
6o
I)(t?
ben
SBolfgeift ju lenfen,
su mobificiren, ^u nbern,
wo
er bie
fr ntfjig
unb
nii^lidf)
3n
be
beu^
unb
laisser passer,
I)ier
beffen Urvater er
ifl,
t 9)lonte6quieu
^n^t
leiten
fort:
!I)a
man un
voie vrir
ftnb,
fagte einjl
m
ift,
on ber
eben
fte
fpraci()en,
l^at
bie
^aint mad)t
gegeben,
5llle ttjteber
bie geeignet
gut;
ju
un^
eine vivacite
beleibigen
unb un
bie
un6
t^erfc^afft,
inbem
fie
un e^
*)
Tacitus.
Plus
ibi
boni mores
iDie
valent
quam
alibi
bonae
tjl
leges.
9^ote 2)iottte^qm'cu.
@pcd;e ber
^oliteflfe
ber
dimn
biefelk Unc
ar-
221
fdf)matf
einflt.
man un^
laffe
n)ie tt)ir
finb.
Unfere unan^
genehmen
^^x^^n^ixk
bie
ma<i)m, ba^
bie
@efee,
ben
!paf^
(Sinn
ki un kennen
XEX,
chap. 6.)
tt)oKten,
!l)ie
nidE)^
(liv.
folgen
biefe
humeur sociable
ter
fd^ilbert
er
bann
unten:
leidE)ter
3e
mel)r
fue
bie SSlfer
if)re
befto
nbern
ein 6d^aufpiel fr
(Sigen'^eiten ber
ift,
ba^ anbere
Wlan
fiel)t
kffer bie
Urfad()e
bap
jte
mad)t
ift,
m^
baf
bap
SU cinbern liebt;
eine ^f^ation u
nbern
liebt,
fte il)ren
@e^
fd^macf bilbet.
bie
(Sitten,
grauen
^erfd^ledE)tert
unb
bilbet
^ug;
bie
jtc^
(plus que
soi-meme) u
bebeutenber egenftanb,
mad^t, t?erme:^rt
unb inbem
man
ben @eift
frit^ol
man
(liv.
t>erfdE)iebenen
XIX, chap.
bie 9Zatur
8.)
SSorerft
nur
Semerfung, baf
l)ier
511^
6o
l)atte
ba
ftd()er
wa^r, nur
ift
fein
fla^^
aller,
laisser faire,
ift
@d^luf fette
folgenbe: 3)ie
^l'latur l)at
un^
t>ernberung6fdj)tig
gefdfiafen,
aber ^kt
eudj)
biefer
bitraire).
^ie aBfoIufe
OJegin'un^i
(liv.
vuft
bie ^aiil^e(t
^eriJPV
uttb
Me
^aul^eit imc^i
Me
^ptiteffe.
XIX,
chap. 27.)
222
ucf)t
fdjmacf.
entgegen
2)ie
ju
arBeiten,
benn
fle
tilbet
W){e
unfern
fte
@e^
efellfd^aft
bet grauen,
n)ir
lieben,
nid^t,
v>erb{rBt bie
^emme man
f)ier
benn
5(tte^
fonft
ift
!Da6
ma)t un t>on
^ag
ju
Za^
frivoler,
3e
mel)r
ein
SSolf
unbebingt feiner
^leuerung^fudf^t,
e6
am
3iele
feiner !0?ad^t
ler tvirb
unb
feinet 5lnfel)en0
anfommen,
beffo
\^nth
rie^
d)enlanb
war
in
Ijod^gebilbet
gewefen
war unb
nod^ ^u fein
fdf)ien.
$lber
ten
benn an ben Staat, bie ^it^ efege bad)te, fanf e^ rafdf) ^on 6tufe ^u tufe ^inah. 9fJom wrbe SJ^obe in ganj ^uro:pa, aber audfj erft am SSorabenbe feinet Untergnge^;
unb
bie
unb
al)mte
bie
Barbaren,
bie
@er^
manen
fie
nad^,
aB
enblid
beilegen
lernten.
Senn
bie
grit^olitt
erft
wirb ^ari^
m^
madE)en.
2)er efe^geber
d()arafter
mu ben
fdfiwad^en Seiten
freilie
im ^olU^
nid)t
baburd), bap
3u
fe^en
er
Strafen auf
5leuerung be 3^olf6geifte
ftd^
t>erfudj)t,
dS)en
unb im
e^
felK
unb Snftitutionen
ftnben
mi^,
bie bie
^ugenben
223
cinc^
^olU^
5U
l^eBett
unb
ba^ Saftet
fo
su
beftegen
im
Staube ftnb.
Montesquieu unb
efe^gekr
Siebe
gleidfieu
bem
fd^\i;)adf)eu
^akt, ber
m$
Minber
t>er^
ju
leid)t
geif)(ici^e
eim
sufiinftiger
^ugenben
natrlidf)
baS ftrenge
bie
Slec^tSgef!)!
biirfen nicl)t
eredf)tigfeit
unb
Moral
al6
Ma^ftab angelegt
bie
n^erben,
mil
fonft
baS erlogene
l^ilft
inb
$robe
nid()t
beftel)en tviirbe.
jtt)ifci^en
Man
fid^
mit
moralif^en
Saftern
unb ^3olitifd^en
l)at,
Saftern.
Sf^ad^bem
Montesquieu ^^do^t
wo^u
hk
unb
m
eine
eigenes
er
^a^itel,
baS
er
Reflexions iiberfd^reibt,
in
unb in bem
bann
3(1)
fein
ewiffen
folgenber 5lrt su
gefagt
berul)igen fud^t:
S93eife
f^efk'i^t,
l)abe
baS
nid^t
um
auf irgenb
pr ^ugenb
l)abe
ott
bafi
bel)iite.
3d^
nur
begreiflid)
mad^en
vvollen,
alle alle
:|)olitifd[)en
Safter
nid^t
aud^
moralifd[)e, unb ba
litifc^e Safter ftnbj
fel)en,
moralifd^en
bem
nic^t sugleidf)
pc^
unb baS
bie
efe^e madf)en,
(liv.
tveld)e
entgegen ftnb.
XIX, chap.
11.)
odb=^
^r
l)at
mutl)S unb
ber
itelfeit,
ber gaul^eit
unb
aurf)
an ber
^ugenb ber
mutl^
ift
9fieblidE)feit
ju
jeigen
verfucl)t.
^er ^od^^^
faft
ein
:polit{fd)eS
Safter,
fiil)rte,
bie
(Sitelfeit
eine
:|>olitifd)e
^ugenbj jener
tvie
nad^
i^m
biefe
bei
bei
sum Untergange,
p Un
224
^nf^eit, ju ben fd^macfe.
(liv.
WloUn, jut^oliteffe nb
9.)
jwttt
guten C:^
XIX, chap.
^ie
Sf^omer, bie
@partanet
unb
fo t)ie(e
wnb
jur
5!)?o^-
n)al)t(icf)
ber
5odj)mut^,
ber
6tolj
fiif)rte
fie
ni(I)t
gauU}e{t.
^npe,
bie
nie \Jort)em
ber ber
finb
(Sttelfeit.
unmittelbaren
felbfi,
golgen ber
eine
(Sitelfeit
li(f)e
eine
Ueberfc^^ung feiner
(dd^er^
Slnmafung
je
um
fo ^erle^enber
v\)irb,
ttjeniger ber
egenftanb bie
!t)ie
(Sitelfeit,
biefen ta^
ftrirten tolj,
redt)tferti3t.
granofen
^aUn
fd^on oft
nu|lo^ verloren.
S^re (BiklUit lf t
biefen u kfriebigen
fie
ben
Hxu^
fuc^)en,
unb
bie
^\M
ftnb
bann
mtifi ni^t
9iom
fd{)on
jernid^tete bie
aUier,
mit
ifjrer
unb
5^a(3oleon0
gelben emjjrten
berall
il)re tl^re
baju benufeten,
jtcl)
bie Mittel ^u
\)erfc^affen
itelfeit in
Um
fd()e6
ein
pclitu
mup
bie ebelfte
on
allen, bie
9ieblidE)feit ^erl)alten.
!I)ie
9^eblid^!eit
fipric^t
ber
(Bpmn war
fte
ju
aUen 3^it
fie
6e=^
rljmt.
Suftin
antjer^
trautet
@ut
bewal)ren;
bem ^obe
bie
getrost
fie
um
i()r
el)eimnif ju retten,
fie
^iefe ^reue,
5llle S'^ationen
fonft
befapen, Ijaben
noc^
l^eute.
bie in ^a\)ix
anbel unb
biefe
be.-
225
tx>uitbetn6tt)ett]f)e (^{3enfdf)aft,
%anl^dt
bilbet
eine ^ifdfiung,
^ie
QSolfer
if)tet
uro^
^a mad)en unter
d()ie.
(liv.
if)ren
!0?onar^
\jor,
Wx
fommt
e^ faft fo
vt)re,
aU
ob bie
obigen
ganl^
(Erfolg
3"^)^^
l^er^orbringen lnnte.
]^unbert6
^(nfang be
bie
erfte
fedE)5ef)ntett
waten
bie
<Bpankx
ganbel^nation bet
Seit, unb
bie
man
nad()ta9en,
bap bamal6
))0(f)e
bagegen
itnb
liegt bie
x\)xex
Montesquieu,
geben.
bie
beibe
fcl)eint
Sf^eblidfifeit
6!ptet
^n ^aben,
^Inlei^en
wenigl^enS
oft
^do^Un
fie
in
neuetet 3^i*
i^
i^^^^
ein
wa^ \taxM
ut. ^od^
mit
faft
tecfjten ttjit
D^^eblid^feit
^cik
fdE)liept
(5ine
fei
nid^t me'^t
aU
bie 5(nbete.
@o mit
l)at,
fann
ftd^
felbft ein
(Sl)tenmann,
^etitten,
wenn
et
etft
auf
falfc^et 53al)n
ift.
2)ie
natiitlic^
^u einet ^ugenb.
ten,
foldE)e
ba
jte
eine
eine
ewinnfudfjt :^aben,
l)at
il)nen
9J?it
fommt
ee
abetmaie
gengte.
^ot,
aB
ob
l)at
bie
wunbetbate
l)iet bie
^ptigfeit
Senigf^enS
aud^
neuete
\i>\\n\>nl>axm ^^tigfeitbet
15
226
(^ttglnber,
f)inreidE)te,
^tmetifaner
unb im
(s;f){nefen
S'^orben felbft
bet bluffen
wm
ftd)
beu
gecnber in ben
^an^
UU^vod^m,
oft eine
^ mag ba^
me'^renj aber
Safter
aU
ftc^,
S^itlang ben
gortftf)ritt, bie
^ad^t
man pte
benn
nnb SU
grfer.
ftet
erfte
:|3flegen,
er
\t)irb
am 5lknbe immer
ff)nte jid^
^ie
Unreblic^feit,
mu^
e be6
efe|gekr^
unb @e^
^u
er^
bie 5(rt
unb Seife,
kobad)ten,
bie 6itten
feine
Safter
fennen unb
fte
burdf) (5Jefe|
ift
ier aber
5(nficf)t.
9}?onte6quieu
gan entgegengefejter
bap
bie
efege
befonbere
tion im ^Ulgemeinen
!Darau0
folgt,
bag toeun
fte
man
neu;
bie
man
ni^t
be6:potifd[)
erfd^ei^^
beffer,
fte
burdf)
anbere
@ebrud)e ju nbern.
ift.
o mu
grfi,
ber
groe
mU,
burd^ @efee
tt)a
nbern
tt)a6
burd^
ebrud^e begriinbet
litif
Unb
e^
ift
$o^
(liv.
bann
aU
33eifpiel
on
^np
^n
l)abe,
dibc feiner
giel)en.
5D?ofon)iten
ee!
bem
nur
efefce
s^J
S^^be
2[o
ftd^
freilid^
um
diod l^anbelt,
mag
e6
\>nU^xt
fein,
227
mit
bem
fd&atfen
'B^mxk
knoten
ju entwirfenben e6
ftd()
burciE)'^auett
trotten.
5lkr
tvo
um
eigentliche
ift
l^anbelt,
wo
e6 bie ^(ufgaBe
njeife
be^ ^olfe
einsutt)irfen,
freilid^
ba
mxUn
efe^e ttot:^wen^
bi fein.
Ser
l^eute
ftdE)
einem
(eidfitfinnigen,
faulen,
SSolfe
Bei
in becretiren,
:))aar
bap ^on
an
Bei
e^
^^aler,
ein
Sauren
mel)r
l)rterer
trfe !ein
SBiirger
tt)iirbe
natura
bem
offenbarften Unftnne
2)er efeggeber
ober
SSolfe ju tl^un
mup
SU ergrnben
burcl)
weld^e efe^e
unb
fm^fen,
burdf)
tt)eld)e
er
bie
ebeln
(Elemente
in
6itten,
'o^Xf
befrucl)ten,
erftarfen
unb
fann.
Unb ba^
er bie^
e^
bie
aller
efege unb
aller
efeggeber,
Jll)atfad^ett bie
fl)rt,
^Df^onte^quieu felbft
an
bann
flonte^quieu aber
tt)ill
in
bem
(^influffe,
ben
bie
e^
^n^^f
fie
eine 5lrt
na^me
ftdf)
fel)en.
(Sr
mi^
fte
gevt?iffermafen sured^t,
baf
gegen feine
laffen,
33orfd^rift,
in
\)erfiinbigt l)aben.
les
228
principes
qui
gouvernent
Siijhix^
les
homraes,
ci^ineftfd)en
:|3roteftirt
unb
tterfud^t
tn^kfonbete,
55effetett
unb
bie
efe^gekr dne^
er
nodfJ
^u
klebten.
33oretft
dnmal:
bie
bie
3){e (Bitkn
efefee
nidf)t
ober ttjoKen.
unb ben
(Sitten
UfU^t
3wifci^en ben
bap
bie
erftern
bie le^tern
biefe
bae uere
6acf)en
mad()te
^ene^^men angeben.
tverben
in
ein
^erweclf)felt.
S^turg
@efepuc|)
l^rud^e,
suleidf)
^c^
fo.
nb
bie
df)inejifd^en
Ttan muf
bap
bie
@efegeber Safeba^
(Sitten
unb @ebraud[)e
mit^^
ebrud^e
moeurs
les
re-
presentent les
et les
manieres representent
t)atten
moeurs.)
i^r 3Solf
jum ^au^tsmecfe,
bap
6ie
n>ol(ten,
fel^r
feinem
9?eknmenfcl^en
ber
in
bap
nidE)t
feinen
^Brger gebe,
gettjiffer
33esie^un3
on einem
@omit geben
2)a^er
fte
ben 5(nftanb0^
Umfang.
fielet
man benn
bie
dauern
Wtkl
bie
ba
3Sol!
fanftmt^ig
ju
mad^en,
geiler
griebe
unb Drbnung
bie
aufredet u erl^alten
unb
ftnb.
alle
^n
beftegen,
ftdf)
3n
Sal^r^eit,
229
eltt
^ci^t
ba6
nic^t
ba6
9JJitteI
fudf)^"/
gel)tern
freient
Spielraum ju laffen?
fe^te
S^tog,
bie
fid)
^f(idf)!eit nic^t
aia 3ie(,
beit
aU
er bie
^ekucf)e
er feinem
orb^
nete.
^r
badf)te
an
Mxk^n^d\t, ben
^olfe
ge^iid)^
gekn
tigt
nJoKte.
unb
ftet
ttjurben,
einfadf)
unb
ftete
6e(e!)rt
wrben,
gegenein^
(v,
gleicJ)
^^'^
fte
f^^^W, ^^^^^
9Zac^ftcf)t
^^ ^ugenben
anber,
aU
baf
16.)
gegeneinanber
l^atten.
XIX, chap.
dr
(S;a!|)itel,
tt)ibmet
bann ben
(E(}inefeu nodf)
me!)rere befonbere
Die
d)tneftf(^en
tt^arfen bie
Religion, bie
5((Ke^
@e#
ba
bitten
unb ekud^e
5l(Ie
^ufammen.
ba
bie
^ugenb.
ttjaren
'X)k ^orfd)rif^
fnfte betrafen,
(rites)
ba6
i:t)a^
man
bie religifen
(jaften
ebrud^e
nennt.
3n
ber getviffen^
bie
fie
d)inefifc^c
Delegierung.
Tlan
brad()te
fte
feine
Sugenb ju,
su lernen,
unter^^
fte
ba ganje Seben,
ric|)teten
su beobacif)ten.
ll)ie (^e(ef)rten
fie,
in i^nen, bie
^Beamten ^rebigten
unb ba
tt)ar,
aide
fleinen
fo
lange
man ba^
fanb
^erfd)affen,
or allem
Uc
diut)c be6
Die 6ub^
aufred)t
orbination
If^alten.
il)nen
ba^
befte
Tlitkl
fte
fte
^u
3n
biefer 5lbftdS)t
fte
glaubten
6ie
rid()teten
eine
^nal)l
on Cfleligion6gebrud()en unb
Sebene unb
(Zeremonien
ein,
um
nadf)
i^tm
fo
Jlobe ju ef)ten.
^aUv
bie
ju e^ren,
ju
o^ne barauf
2)ie
(ebenben
(}in3eti
ad^ten.
(Seremonien
fr
bie
tobten
bie fr
^ter
bie
me:^r
mit
bec Oleligion
jufammen,
lebenben
me'fjr
fte
brauchen.
5(ber
waxm
nur
unb
biefe
efepnd^ war
fe!)r
augebef)nt.
Die
5ldf)tun3
tt?a
^ufammen mit
Mm
beffen
ertrat,
!X)iefe ^tdfjtung
mrfung
ber
Siek fr
unb in golge
bie>=
felk Slcfwirfung
bem ^au
bie
unb
feinen
Untert^anen.
M^^
ba^
bilbete
didu
XIX,
gion0geku(f)e,
chap,
19.)
unb
biefe
ben
SSolfgeift.
(liv.
!I)iefe
Uebereinftimmung in
Oleligion,
(El)ina
baf
alle
an
ii)m
brad()en,
aUe in fur^er
ju ^^i^
nefen ttjurben.
bem
erften
Unb
ein
einfeitige^,
unb
nicl)t
ba0 ber
ebelften 6eite
9Jlenfc|)enmllen.
fte
Xiie d^ineftfdien
Staate^
Seben6elemente, jebe
SSolfee.
geiftige
^^'tigfeit be
St)!urg
bad)te
unb
o))ferte ebenfalls
be Wltn\^m,
^bct
tt^enn
ein efe^^^
in
feiner SSott^
unb nad)
nnb Sebenart
er
^olfe
efe^e gn orbnen,
vvenn
^cit
wre,
fo
wrbe
ift
er
ba
'df)fte,
ba^ Se^te
errei(l)en,
nnb
ielleidf)t
iiber:^
menfd()licl^,
gttlicl).
ba
d)fte,
(Snb^iele u
machen,
ift
bie
einjige
W^^
gort^^
berl)am)t
fd)ritt
t)ermeiben.
ben ^ob, u
wrbe aber
'oct
t)on allen
ge;^
grern
ftofen.
efeggebern
3Son
ol)ne
^u6nal)me
ben ^o))f
l)erab
@olon,
i^^hirg
nnb
9)?ofe0
bi6
auf
ba
bie
:preufifd^e
Sanbred()t
griffen
@efee
53ei
mel).r
ber.
ben 5llten
weil
fte
unb mit
33orbebad()t,
mel)r fcfjaffenb su
Serfe gingen3 h
weil
fte
mel)r
5lber
wo ba @efe
fd()einbar nid^t
5lbftcl)t
biefe 2ir^
fo
burd[)greifenbe Seben^
ffentlicl)en ^erl)ltniffe
ber
orbnen, fnnen
nicl)t
an^
232
mit
X^l nehmen.
SKucf)
l^ilbet
ein
^a)(^itd,
in
bem
5J^ontequieu
suriicf^
bie
e^
bie 6itten,
fat er in ber
6ctoen^olfe^ hiU
eine
freien SSolfe^
ben einen
einen
Z^dl
bie
er
Z^i
feiner
Unb
Snftitutionen,
9^ation
feiner
efe^e,
in
feiner greiljeit,
^ei
einer
wo
jeber
^ann
bie
feiner
5lrt
an ber
Sf^egierung
^^eil n^mtf
uern leben.
lidt)
ttJiirben
grauen nur
alfo
vx^enig
mit ben
b.
l}.
Whu
Sene wrben
:i)iefe
befdf)eiben,
)rbe
cingft^
(?)
fein.
5len9ftlidf)!eit
i^u ^ugenb
ftcl)
fein,
einer 5lu6.^
fc^weifuu
Ijingekn knnten,
.
bie
.
il)nen
aUe
il)re
grei^eit
fwt
(td^
von gremben
fel^r
nftlid&
an ii)mn
in
benen
man
!l)ie
ernfte
^mk,
erlennen tvrbe.
fllen,
bie
efellfc|iaft. le^rt
un
bie
bie !2c|)erlidE)feiten
(Sinfamfeit lft
@cf)riften
un^
Safter ernennen.
3()re
fati;rifc^en
wrben
fel)r
ftrenge
(sanglants) fein,
el)c
itnb
man
wrbe
fnbe.
viele
. .
Suvenale h
.
iljnen fe^en,
man
einen
^oraj
60
ift
flar,
baf
l^ier
233
bcrn (BciU
ju
mit
gel^t
^ured^net,
wa golge
ift.
be6
urfprnl{cf)en (s:()ara!ter0
ber (Sulubcr
bie
2)oci&
9(^nitgt
lf){et
9Jlonte6quieu
felbft
golgeit
barfteKen
feigen.
Sie
jte
sengen
fte
audf)
bie @ebrudf)e
nnb 6itten
in
@inne.
alle
if)re
Wla^t
^age
fann,
fnnen,
bort
mel)r ^)t
gekn
aU
nterl)alten.
@o
tt)rbe
man
tt^enig
df)meidS)(er,
$(ugenbiener
unb bergleid^en
fel)en.
Tlan
"ooUn
^mi, ben
3fJeid^tl)um
unb ba^
^erbienft.
nidjt
foliber !^uxu6
beftel)en,
ber
auf
einem
begrnbet w>re.
leben,
tt>iirben
Tim
bie
n)rbe
bort
in
groem Ueberflup
ttjren;
fo
tx)f)renb
frit>olen
6acl)en
t>erad()tet
33iele,
x>n^e\)xm,
l)aben,
biefer
Seife
anmiu
al0
ben unb in
5?ation tvrbe
man
me^^r
Si
e^
fc^mad l}aben.
(liv.
60
unb
ge^^t
burdj),
alle
auf
Sanbe^
jurcf.
fd()on
fein.
Unb warum
er
bae
nidf)t
eben
fo
234
efc^marfe0,
aB
bfe ^eiferuft
bet (^ttglnber
')
imb
alTe
anbern
en9lif(f)en
ftci)
(Sigenfd^aften.
bei biefer 5(rt oft tufd()en
fo
':)a^
TtonU^nkn
\?on fclbft,
muf,
\)erpel)t
ftci)
unb
be{)auptet er unter
anbern
nid()t
aud(),
baf
ein QSolf
bi^lomatifdj)en
tt)rbe
teaquieua
ifi
ben (Snglnbern
tt^o^^l
u tatten gefommen,
feit
9}^onte6quieu ^erfloffen
faft
Glaube
gerabe bie
2)od)
tequieu
I)c|iften
^id,
ift
burd^ ujelc^e
9'lebenfacl)e.
fte
ba6
2)ie ^au^tfadj^e
ba
SJ^on^^
felbft
bie Snftitutionen
unb efefee
aB
t)on
ber
fd()ilbert,
bag
er
)b er im Einjelnen etwa ju
wdt gegangen
:i)afi
ober nic^t
mit
l^ier
menig an.
fcfiwerlidf)
er im ^(((gemeinen
ten.
^at, tvirb
bie
man
beftrei^
2)ie 3nftitutionen,
@efee
im
Sn einem <^taaU
gtof , unb auf ber anbern
Jo
fel^r
bie Steuern
torbe
man faum
aSiete
o'^ne Snbufirie
mit einem
f (einen
Seute, unter
bem
33orit)anbe,
efunb^eitreifen gu mad^en,
\mxi
^nt^U
Cc
27.)
235
fing
m^mUn,
u
Unb be^wegen
ift
fe^geber^
fud^en
biefen influp
9ef)offte
Umgeflal^
2)ec
tung ber6itten
efefegeber, ber mit
bie S93ed()feltt)irfun9
ni(f)t
burdf)
ftd^
bie@efee,
ju erteid[)en.
ift,
ber
glaubt,
bap e genge
eift
Bolfe6 tt?irfen
muf,
tt^enn e6
in
bergeljen foH,
il)m erlaubt
ben
beabftdf)^
Erfolg
^n ^offen.
SD'lofee
unb
9luma
ftd()tigten
burcl)
efe$e einen
gett)iffen
^olU^dfi, (BiU
unb
alle
I)aben
bie6 3i^i
t^iel
i^^t:
3l)re
Aufgabe war
leid)ter
benn
wl)^
fte
l)atten
unbebaute^ gelb or
fidf),
bie le^te
@aat
berdfftd[)tigen
muffen,
erfcl)Wert
wenn
fte
auf
eine (Srnbte
l)offen
wollen.
!Da
bie 5lrbeit,
bie SL^aljl be
6amen6,
bap
bie
ben
man auewerfen
3^it
l)at.
unb
t?or
baljer
fommt
e6,
neuere
9)littel
oft
gurd[)t
bem burdf)greifenben
(Se liegt aud^ in biefem
lngP:
pm
Sauf
6i;ftem gemadfit.
eine
@^ftem
gewiffe al)rl^eit, e6
ift
fd^blid^, weil
e ber 9?atur
felbft
aber
wo
bie
angreift,
wo
bie
wo
einzelne
nadf)^el^
Drgane
fen.
t^erlefet
jtnb,
ba mu ber
2)ie efe^geber
laisser faire
unb
laier passer,
236
be6 tfjattfen
nod^ nid^t
ernften
SiiftemiUeu
jinb
gaitj
pr
ben
3^"^
burd)
vorbereiten.
5l6er
ber Sluenblicf
M
^U
forbert bie
efeggebung vor
6itten unb
tt)irb
fte
Unb wo
fein
fte
ba
nidf)t
vermag,
ber^aujjt
ljnmc^tig
unb ba
35o(f feinem
(^efd^itfe,
Sf^atur berlaffen
Sie
itten
aber
ttjirfen,
meten
gefettfclfiaftlidfien
Seben^ l)ineinsubrngen?
<BitU,
bie
er
iDaburdf),
tt>\il,
bie
gead^tet tviffen
felbft
a^tet,
et}rt
unb
Die
ci^inefifd()en
fie
liebe frbern,
unb
(S^ren^anblung,
ufere
auf,
burd)
ml^t
fie
bem
6tunben be ^age
benn
bezeugen
fa^l
eine
muf ten.
verfel)rt,
man U^
ben
^kU,
fdfiraubte einen
ebanfen
gorm, unb
ftellte
fo
gans anberer
5lrt
inbem
fte
bie
an
bie 6))ije
3n
^mer
unb
festen
Da war
abermals ba
ermanen
verfel^lte,
ba^ untergel)enbe
^m
237
auf bem
ttdc^flett SSSege,
inbem
fte
nur ben
^fjemnnern
nid^t ber
unb e^
ift
fjier
bap
bulbfame, n^ftlid^e
tequieu
ftd[)
bap efe,
(Blm unb
(^ebruc()e
ift
efejgekr^
e^rudf)e
^or 5(t(em
fud^en
be6
VII.
Ute
Irrrt
E^fiterung^atrten,
1.
SSir
ftnb
unb luet^
gangen
gefolt,
bem
9)littel:pun!te
fdne6 ^ftem6
!Die^
Softem aber
auf ber
Oiepublifen,
runbf^en:
brei
^ugenb,
arten 5
in bie
(il^re
unb gurdjit,
je
nacf)
ben S^egierung^
unb
enblid^
9J?onard{)ien
lI)eS)JOtiett
ju begrnben:
brei ^^atfad^en;
bie
eine,
bap
bie re)3ublifanifd)e
rung
biejenige
ift,
nur ein
feften
Zl)<iil
aber nad^
anftatt
bap
239
In
ber
Mpoti\^cn
ein
StUen ober
chap. 1.)
fei^
ner Saune
!Die
entfciE)eibet.
(liv. II,
ift
ift
re)3uMtfamfcif)e SfJegierung
entttjeber
ober nur
ein ^^eil
biefe
be^ SSolfe.
^eifac^e
mofratien
unb
Slri^ofratien
').
burdf)
ba ganje
felbft bie
rtjo
Ser!
^on
bi^
^onte^quieu burc^
(Ex
pt alfo
(EintljcU
er
benn liberaK,
felbft
t)inauf,
un^
!l)emoIratien, 5(ri^
ftofratien,
^onard^ien unb
gel^t l^er^or,
!De^:potien.
feine (Sint^eifung yer^
ct)on f)ierau0
fe^rt
ift.
baf
!l)ie
ftnb ur^
fprnglid^
ipfenbe,
be!m=^
fid^
rung^arten.
bie,
negatie
@emeinfdE)aft,
ba
ausben.
fteKen, fo
5(ber
n?enn ba gengte
notl)tt)enbig
um
jte
jufammen su
unb
!l)e^:pO;j
mten
^onax^ic
:p
gorm
ffen,
benn
fte
f)aben beibe
ebenfalls
in
ba
^anb M^^^
eben
fte
rerer,
liegt.
5lber
fo
bie !Demofratie
on ber
tt^ie
5lrifto!ratie
mit
Montesquieu
liv.
II,
chap. 2. 3.
liv.
liv.
III,
6.
3-6.
liv.
IV, 7.8.
9.
13.
VII, 2. 3.
4.,
VIII, 2. 5.
10.
240
^erftel)t,
^on bet
!l)e6^30tte.
2){e
kiben
(^nbjjunfte
atter
5(rifto!ratie
nfammen
unb
nur
bie
^xU
ftofratien
bie
kf^tnften
5D^onar(f)ien fein.
bie
'^onav^
^k
einen
erblid^en
bie
ober
aud)
narcl)en
an
n)l)renb
bie 5lrifto!ratie
l)ier5U
vx)l)lt.
einen
2)iefe
zeitweiligen
^Beamten ober
l)at
me!)rere
einzige ^l)atfa(^e
fte
par
^Iri^^
aber tvo
nid()t
wirft,
ba fmb
unb befd^rnfte Tlonax<i)ic t>on (Sinem (Stoffe, ]E)aben biefelben rnubf^e, biefelbe 3Ser^ fal)ruug6 weife, biefelben^f^teigungen unb go Igen.
ftofratie
9Jlonte6quieu
felbfi
fiil)lt
@r
fteljt
im
njelnen, bap
nard^ie
fratie
bie 5lrifto!ratie
mit ber
befd^rnften Tlo^
^"[tmenfllt.
beutet
dE)on
(.x
bie
an.
fagt:
3n
ber 5lriftofratie
ift
^anb
einer gewiffen
3^^ ^on
unb
bie
^erfonen.
fte
2)iefe jtnb
votlaief)en3
unb ber
be^ QSolfe
ift
fie
l^d^ftene
wa^
in ber
^onard)ie
tfjanen in
II,
chap. 3.)
er biefe 5lrt?
ftd)t
no^
flarer
2enn
bie
efe^e beobachten, bann ift 5(ripo!ratie eine 9}lonard^ie, bie mehrere 5!)?o^
l)at.
nard^en
^dna^c
alle
biefe !!)lonard[)en
fte
ftnb burdf)
241
bann
^at.a
ift
fte
eittc
(liv.
Vm,
Die
errfdf)ct
uub
bie ^e^etrfc^ten
ftnb
alfo
in ber
5(rt,
5(rifto!ratie
in
kiben
ift
kiben
ftnb
3^^t
nbert,
nict)t
ba S^efen.
6e^r
oft
akr
ftnb
l&eibe
^n^Ianb
felbfl
bet galt
tt)ar,
wa6 im Sefen
Die
eine
arifto^
fratifd^e !0lonardE){e
Bilbete.
:polnifdE)e
^e^iernng
unb
^aU
(E^
liegt in
fel^t
bet 9latut
oft
nekn
einanbet kftelfjen.
Die innete
unb bet
^c^
n^
befd^tnf^
ten 5D^onatd^ie,
l)et
ttjitb
man
in
bie
^it l^akn
foId()e
fd|)on
ift,
nadf) feften
el6en
unb beftimmten
un6 ^Dlonteqmeu,
aud^ bet
biefe
(S^^a^
efe^en
baf in bet
taftet
bie
@o
fagte
bet 5(tiftoftatie
unb bag
o'fjne
efe^e
5(tifto!tatien
nid^t
ift
aU
t)iel!^)fige
n)iebet nut,
De^ipotien
bap
eine 93?o^
feien,
^tx
Untetfd[)ieb
fefte
^n
natd^ie
eine
olf)ne
ein!:pfige
^^^poiic
ift.
3n
\\)xtx
ben
efe^en,
bap
bie ^^(i)t
unb
@etedj)tig!eit ftd()etn,
bie ^et^inbetn,
Tlonax)
m^
^aum Ux
6taate6
I.
entfd^eiben,
alfo
^Regie^
242
tmt36attett.
3n
3tt
ber ^tripofratie
ftnb
ee
fte
bie
ebeln ga^
fie
fid()
milten,
oUaietjeit.
bie biefe
efe^e
etlaffen,
ber
wad^en unb
geftaltet
nad^
9)?nte0quim bie^
2)ie
er?
mitte Inben,
it)
untergeorbnetenunba^ngigen^e?
bie
tt)o
alten Hlben
1^.
9Zatur
bet
monarc^ifc^en
SfJegierung,
re?
b.
betienigen
3df)
rnnbgefefte
giert.
untergeorbneten
nnb ab^ngien
dj)ie
ift
ert)alten.
3n
liiS)m
ettjalt.
Diefe
runbgefe^e
it)elc^e
unterftetten notf)?
bie 9J?adE)t fliept;
ca?
fein,
SiUen
feft
unb fomit
giebt e6
^m
hin runbgefeg.*
am
ift:
natrlid^ften im 5lbel.
S3eiet)ung
pm
runbmarime
9)ionardf).
y>
(S'
man
bie
^a^
abf4)afen
fonne
5tbel0,
gebet
ber eiftlid^feit,
ber 6tbte
auf,
unb
i^t werbet
@^
telnbe
gengt
nid^t,
i>ermit?
tube
giebt,
bebarf
ebenfalls
einer ^ieber^^
Die^
2)e:pot
fein,
fann nur in
bie bie
efe^e
fie
unb in @ebd)tnig
juriitfrufen,
wenn man
243
acf)tfam!e{t,
feine
fie
ergraben
fid^
ftnb,
Dlatl)
be
giirften
eignet
ebenfalls
(le
I)ieru;
ba6 Sager
depot)
@runbgefee.
er
ift
ftet6,
ni(f)t
:|)ermanent3
fann
nid^t
9[^
jaljlreidE) fein;
er
l^at
er trauen
be
in
35ol!e65
alfo
nidE)t
im 6tanbe
e aufuHren
\^mxcn
(liv. II,
S>^ikn
unb
^um @eI)orfam
aurii(fpff>ren.
chap. 4.)
oft
So
d()ie
SO'lonteqmeu
benft
er
im ^gemeinen on ber
SJlonar^^
"i^ic
fpridf)t,
in^befonbere
an granfreid^, an
9}^onarc6ie Subn)ig
eiftlid^feit
XIV.
3n
biefer \t)aren
unb
bie
Parlamente bie
bie
ber efee
Si^erl^ltniffe
3)afi
ifi,
obige teile
auf
erft
biefe
pgefd^nitten
braudfit
man
nid^t
au jeigen.
5lber
ba
erl)inbert nidf)t,
baf
jte
meine
Sal^rl)eit entl)lt,
unb
bann
fo,
bie
9J?onard^ie ^^D^onte^quieu^
fte
bap
Die
auptfadE)e
ift
in
ber
Tlonax^ic !^onte6quieu6
wie in ber
5lrifto!ratie,
baf
bie
@efee
ift,
gead()tet vocv^
beibe in bie
bie
5lufredf)t=^
ben, benn
n)0 bie
uidf)t
ber gall
treten
bie
5)e6:potie ber.
!Die @taat6einrid)tung,
ift
fomit ba^
itnb
w>efentlidf)fte
Clement
beiber.
Sn
ber
^riftofratie
bie
eblen
in ber
gamilien,
bie
bie ^errfdfjaft
in cinben l)aben,
16*
244
fWnatdj)te
Wlonk^mn^
bie
\)aQt^m
ift
ea
bet
5t
bei,
bie
bie
tt>ie
eiftUd^leit,
8tbte^orftube unb
enblidf)
^atlamente.
ntente tt)iebet
t>or3el)en,
3dj) (}aUe e6 fr
liberftfftg ^n geigen,
gamilien
be i^anbe
l^er*^
^Df^onatdEjie
wie in ber
5lri^
pofratie
baffel^e
!I)ie
ba6
ift.
Sekn6e(ement be6
6taatea ganj
^onard^ie
^^onte6quieu6
ift
ber
^eim,
m^
bem
bie
conftitutioneUen 9J^onarci[)ien
ftnb.
Sffiir
ber neuern
5(uffaffuttg tjer^orgegangen
feben,
wie 5l}lonte6quieu
sur
felbft bie
(Sntwicfelung feiner
nardt)ie
conftitutioneUen D^tegierung
^vorbereitet,
unb
barauf aufmerffam,
be
wie
er
bereite
"^omx^k Subwig
er
XIV runbgefe^e
Elemente,
bie
gugeftef)t,
unb wie
l\<^idt,
bann
bie befci()rn!enbea
^M,
(Bd^^
6tbte unb
bie le^tern
befonber^
Parlamente in @d()u
nimmt, unb
2.
3Sn ben
alfo
t^ier-
DfJe^ierungearten ^Jlonte^quieu^
bie
bleiben
nur
brei,
unb war
2)emofratie,
bie 5lrifto^
fratie
bie
unb
De6:potie
ober
beffer
9Jlonardf)ie,
b.
l).
reine unb
felbftnbig
unbefd^rdnlte @inselnl)errfcl)aft,
brig.
aU
Sorten
felbft; in
ba0 gan^e
!e6, eine
be
^oU
245
]^f)erec
^tgetftanb) unb
9}?onte6quien
fiir
in bet brten
^erfuc()t
ein (&in^
Unter:^
feiner.
^at
ba^ innere
fc^eibungmal
feine brei,
(^r
Un
baf
aufjnfteKen.
fat:
einer
runbfa^e
ift,
ba^
n^a^
i()r
@ein bebingt,
unb
ift
i^t
if)re
rnnbfa^ ba,
tt)a6 fie
in
SSemegnng fe^en.
III,
1.)
unb
fud[)t
ben
@runbfa,
ift
ba^
Seben^ehment
jieber
einzelnen.
!l)ie
^ugenb
S'^egierung
!ennen,
al6 bie
um
biefelbe aufredet ju
l^alten, feine
anbere
ilugenb.
!Die unferer
3eit f^red^en
^on
nid^t
vom ^anbel,
bem
jtd^
9ieid^tf)um
unb
felbft
!2uru6.
2Benn
fu
d()t
biefe
^ugenb
!l)ie
auff)5rt,
fdf)leid()t
bieCS^r^
in bie ^erjen,
unb ber
eis
ftanb:
bringt
in
5l((e.
liebte,
man
nid[)t
mel)r;
man
feinet
W)ar
burd^
bie efe^e,
ift
man
ein
gegen
jeber S3iirger
vok
wa @runbfa
l)eipt
nennt
man
@:parfam!eit
@taat
ift
eine S3eute;
unb
nicl)t6
mel)r
al6
bie
Gewalt
246
ou
eilt
(Her.
5(t^en,
e mit fo "cid 9lul)m
f)ertfd[)te,
war
gerate
fo
parf
aU pr
3^it
tt)o
biente.
d()en
{)atte ^tt)anjig
taufenb
Srger al
e bie rie^
gegen
bie
$erfer ert^eibigte,
aU
e^ Safebmoniett bie
{)atte
^errfd^aft flreitig
ma^U,
al e icilien angriff; e6
a(6 !Demetriu^
on $^alera e
man
5^(t.
1(6
al6
er
^or
ben
verlren
9}ln()e
^f)ili:p^)
Z^oxm ^(t^en erfd)ien, i)atte e^ nodf) nid^t ^dt iD^^an fann in !Demoftf)ene0 fel)en, mi^c aU
foftete
bie 5(t^ener
n
i^jrer
n)ecfen.
greif)eit,
6ie
frcif)teten
nid[)t
aU
ben geinb
fonbern
i()rer
^Vergngungen.
I)atte,
5)iefe
nacf)
tabt,
bie
man
fa!),
fo
fielen 3ft?ftrungen
bei ^{)eron beftegt,
ftet^
fte
tt^ie^*
ber erf)eben
e
fr
tt)urbe
unb
wrbe
aKe
immer.
ba
$f)ili^3p
(befangenen Ifjeimfenbete?
51[tf)en
@r
fd)i(fte
feine
SJinner nad)
jurdf.
(So
war
ftet
eben
war
feine
^ugenb
5((
be;?
Sie
l^inbern
{)tte
ftd)
ganm^
tier^^
war,
bie
Beamten
^erflagten
woKte
ni(f)t
bie
9^e))ubli!
^u
beftef)len,
fle
i^n ba
fein
Ui ben
S^imern?
Ungldflic^e,
bie
bie SBrger
wollten
o"^ne 5Brgertl)um,
nici()t
erfd^mljten
9fleid[)tl)um
au ben ^nben
il)rer 3^t:ftrer
^u emjjfangen!
il)rer
53alb
forberte
9iom al6
e
lief
(Seifei
fiel)
breil)unbert
angefe;*
@d()iffe
l)enften
Brger;
bie
Saffen unb
bie
ausliefern,
unb bann
erflrte
2)urcl^
247
bie ^(nprettguitgett,
bie
bie
SSet^eiffuit^
bem
entwaffneten
^art^ag
mglidf)
madj)te,
fann
mm
kurt^eilen,
tva e
xi^ai)^
gettJefen
wate gu
t'f)un,
(liv. III,
chap. 3.)
erne
mit
lft
man
Die
ftd()
bei
biefer fd^nen
SSegeifterung
tritt
l^inreifien.
eblere
@eite
!0?onte6quieu
993 ort
in
ift
berfelben fe^r
fo
Har
f)ert)or.
5(6 er
ba
^ugenb
Ijingeftellt
wenig begrenzt,
fonnte.
ba
fo
fudf)t
allgemein
nic^t
aureid^en
!Dal)er
benn
aud)
SQ^onteqnieu
e ncil)er ju beftimmen
ift
unb
fagt:
^Bie
politifdj)e
^ugenb
ein^lnfgeben feiner
felbft.
Tim
fann
biefe
Zu^
genb
aU ^icht
beftniren.
ju ben efefeen
2)iefe Siebe, bie
nnb snm
33ater:=
lanbe
erlangt, bap
ba ffentlid^e
finb nid()t
933ol)l
ftet
bem eigenen
man So^le
aH
^n
nnb
fie ift
ni(l)t
fagt:
fel)r
einfad^:
ein
@ef^l unb
^enfcl)
eine
!Der
le^te
im
gut
aU
Senn
lnger
feiten,
e
\\i
an benfelben al
baf ba
bie
l)!)ere
@efellfd)aft.
(^6
jieljt
^[^erberben t)on
i^m
eine
au6gel)t;
oft
grere
5lnl)nglicif)feit
Drbnung.
3Saterlanbe fl)rt ju guten 6itten,
^kU
^um
unb
gute bitten
unfere
jur Siebe
um
3]aterlanbe.
befriebigen
3e weniger wir
fnnen,
befto
eljer
^ri^atleibenfd^aften
ttberlaffen
(liv.
V, chap.
2.)
248
3tt
bie
ber
iDemofratie
abet
ift
bie
^Satethnb^lieb^
^ur
Siebe
jut !I)emo!rat{e;
unb
!Die
bie J^iebe
!Demofratie
ift
bie
Siebe jur
bie
^( ei d^f)e it.
Siebe
^ut !Demo!ratie
(frugalite).
ebenfaB
^a
ge^^
^IM
unb
^leid^e ^or^?
^aben foK,
fid)
mup
er
biefelben Ql^etgniigunen
niepenwnb
wa
5((le
a%emeinen engfamleit
errt^arten fann.
@lei(i&l)eit
Sunfc^,
auf
ju
ba^
einzige
&l, feinem
feine
grere ^ienfte
leiften
M
ber
Mitbrger.
3.
2ie ED^ontequieu in ber
^ugenb ba runbwefen
i^m,
bie
Demokratie
fielet,
fo
ifi,
nadf)
^3)ligun3 ba
ifi
!Diefe
felbft
aber
in getviffer
fagt:
33ejiel)un3
eine ^0(f)ter
ber ^ugenb.
wix'o
5!)lonte6quieu
^triftolratie
burdf)
bie
@efe|e
im 3ii^^ gehalten,
(^
tvirb.
^ugenb.
l)a(ten?
v)oKsiel)en
5(ber n?ie
man
bie
(Sbeln
in
Sd^ranfen
fie
gegen
ftd^
!l)iefe
^or^ration bebarf
.
.
alfo ber
^ugenb
su
3ie
leicif)t
e^ biefer
Korporation
fo
ift
ift
hie 5lnbern
ift
in 6(l)ranfen
galten,
!l)a0
f(^tt)er
bie 9latur
e^
fic|
felbft 5u befd^rdnfen.
(s;onftitution,
einer fold()en
baft
fie
bie
Tla^t
ber
(Eine fold)e
249
krten in 6c^ran!en
ge'f)alten
ttjerben.
^ntmebet burc^
beln
fid)
iX)oburd)
bie
in getviffet
tt)a6
al
ift
bie
@leid)en
be 3Solfe^
ktradj)ten,
ba6
eine
9}?ittel
eine mdf)ti3e
butdf)
^J^^ignng
l)eftef)t,
^beln
wa6
i()re
(Sr!()aUun3 kbingt.
^ie fifigung
ni;)t
ift
fo^
^ugenb kgriinbet
ift,
bie
au
(liv. 111,
chap. 4.)
5(n einer anbern teile
f^rt
er
feine 5(nftd)t
in \oU
genber
S[eife
ift,
burd):
fo
Senn
man
in ber 5(riftofratie
ba6 S3olf
tugenbfjaft
tt)irb
@ld
ber
mdt)tig iverben.
SJ^en^^
ba e6
fo
feiten
ift,
baft ba,
voo bie
ld^gter ber
fo
f^en
ungleicl)
ftnb,
e^
muffen bie
efeje bal)in
vt?irfen, fo t)iel
gung
geben,
unb fuc^en
l)eruftellen/
6taate notl)wenbig
ift
aufl)ebt.
;i)er
@eift ber
^Iriftofratie
@leid()l)eit
Migung
nennt;
er
w?a
man
bie
^ugenb
in ber
itiit
an
bie
teile
in ber 2)emo!ratie.
(liv.
V, chap. 8.)
ift
bie
fagt:
fo
3n
ber
^onat^ic mad)t
mglicl),
bie ^olitif
roe mit
tt)enig
^ugenb al
bie
\m
fo
in ben
^unft ebenfalls
n)enig
!Der ^taat
250
befielt
unab^ittg
on
ber
Siebe
bem ^lufgeben
bem D^fet
^ugenben,
all jener
ki ben
5llten
ftnben,
mt
bie
^ie efege treten l)ier an stelle ber ^ugenben, beren man feinettjecj
nur reben ^xkn.
ber 6taat erlt eud) biefelben; eine .^anblung,
^iel 5lufl)eben6
t)ol(brad[)t
.
. .
bebarf;
bie
cljne
tt)irb,
ift
l^ier
in
ge^^
tt)iffer
IDer arbinal
9lidE)e^
lieu
lft in feinem
burd&fc^immern ,
baf
mnn
ftnbe,
unter
ber
bem ^olU
ftd^
ein
unl(!lid()er
(S^renmann
Womxd)
wo^
in 5(d)t nel^men
mge
fid^
beffelben
ni<i)t
^u bebienen.
60
\y>af)x ift
e,
@e^
be^
fie
ift
mdE)t augefc^loffen,
.
. .
fte
ift
ba6
tvegenbe ^rinsip.*
bie
fte
(liv.
III,
chap. 5.)
5lber tt)enn
fo
l)at
^J^onard^ie
eine anbere.
ermangelt,
3)ie (Sljre,
^on ber
icl)
rebe, ein,
unb
t^ertritt
berall.
@ie fann
jle
Z^akn
\ii^^
begeiftern;
vt)ie
bie
^ugenb
III,
^u
bem
!l)ie
3^idc
ber 9^egierung
ren.
(liv.
chap. 6.)
n)ie
monardf)ifd)e ^egie^
l^aben,
rung
S'latur
unterftellt,
n)ir
gefagt
33eorjugungen,
2)ie
ift
erlangen,
alfo
felbft
in in
fie
fdt)blid^
einer Oteipublif)
fte
f)at
unb man
l^at
ben
SSortl)eil,
251
ba
fie
^kt
n\(i)t
9eff)tnd^
tft,
mit
fie
o^ne Untetlap in
chap. 7.)
(Sd()tanfen gel)altcn
(So
bleibt
werben fann.
nodE)
(liv. III,
nur
bie
!l)e6H^i^
w^^^-
9^onte6^
quien fat:
ber
(SI}re,
Sie
bie 9fie))ublif
fo
Die ^ugenb
fein.
!)ier
(liv. III,
chap. 9.)
5.
6o
lange
man nur
ftaatlidj)en SSer#
l}(tniffe,
l^at
bie @i?ftem
l)errfcl)te
ben @df)ein fr
wirflidf)
3n
^ielfac^
ba^,
\x>a^ !0?ontequieu
\t)irb
^ugenb
fcl)on
nennt;
in
in ben 5lriftofratien
biefe
^ugenb
unb
feltener;
allerlei
anbere Ihu
fxd)
tugenben an i^re
(Stelle,
hi^
jule^t
in
ber De^^otie
t)or
ba
93olf
tt)ir!lid&
in
6d)re(fen
unb Demtig
bem
@cl)n)erte
5lber
Sf^egungen be
al6
bie
eigentlid()en
Urtriebrber
Sir
l)aben efel)en,
wa
^J^lonte^quieu
unter $rinsi^,
unter @runbfa
einer Df^egierung
@runbfaift ba^,
wirflidf)
ttja fie
bie
in ben
Demofratien
^ugenb ba ^rinji^ be
e
nicf)t
er^^
(Staate^
flrlid),
ein Staat,
runbfage
genjiefen
in
ftet
jum uten
Sre
ber Demofratie
ber ^anb^
252
lungen be6 6taatee unb bet
mofratie
ett)!^
53iirget,
fein
bann
3
\t)iirbc
bie
^c^
bie
wie ir @runbfa&
If^ente
bann wrben
20,000
unb
bie
5tt{)enet bi
eben
bie
fo
gut
drfen
clU
gegen
af)Uofen
!Da0
nadt)
wa^
eine
Delegierung
f)anbeln
mad^t,
nbert
Umftnben,
unb
alle
Olegierungarten o^ne
5(u6na^me finb ber t)erfcl)iebenften aller mog^ lid)en ^eweggriinbe su il)ren .^anblungen fl)ig. ^on ber fd)nften Demofratie bi^ ^ur fc^nbeften !l)e)30tie
l)erab
fann
ba6
wa
fte
l^anbeln madS)ta
balb
bie ^U:^
gurc^t
fein,
^eine O^egierung^art
(Seijen
l^at
l)ier
ein
^Sorred^t
wir bie
@efd()idf)te
^t\)tn^
unb
Salebmonien
fratien
bie 3Sorbilber ju
9)lonte0quieu0 2)emo^
burdf),
^tu
ten
nur
feiten
lungen
bie ber
aud^
fd)on in
am ^am^fe
unb ^rieg,
in
bie
Safebmonien,
Hoffnung auf ^eute unb 6clat>en bie ^itelfeit, bie angeborne Un^
5lt^en
ni^t
feiten
mit
im
(Spiele,
^a) unb
unb enb^
immer
flarer
al6 ba
wa
idf)
fie
l)anbeln mad[)t
l^ert^or.
S3raudf)e
arifto!ratifcl)e
er(i
unb
oft
9^om,
baf
50^onard()ien
unb
!Deepotien
unb
erljalten
liegt
wrben?
ber
t?er!el}rtett
^Inftcfit
Unb
bodj)
9)?onteequieu6
253
eilte
fef)t
tiefe
(ir irrt,
mnn
er
fagt:
^a6
ift
Seknejjrin^i^, ba benjegenbe
S^^egierung
ift
^riekab biefer
ober jener
bie
geub
5(u0nat)me.
finb,
kfeelt
njerben,
bem Untergange
fI)epotien
feien.
t^erfaen,
mgen
nun iDemofratien
ober
^ugenb
ab.
@ie
im
@egentl)ei(e, jebe
^ugenb, Seelen^
ben
tt)iirben
flu(f)en,
cla^en
nur bajn
verleiten,
feinem gerrn jn
Wla^t
^^tU ben
bei ju jerfdfimettern.
3e grer
Clanen, ber
in
einem
6taate
ift,
bie
3ci^I
ber
ift
:politif(i^en
9^ecl)tlofen
befto
grer
audf)
bie
ber
Ui benen
jia
ge^
fl^rlid^ ^f>(^^
nb ftaate^errt^erifd^
benn 93^onte6quieu
vtjieber
fein tt)r^
ben.
')
Unb
^ie^ung
fo
l)at
in getviffer
^e^
9fled)t,
wenn
er
bie SBrgertugenb
^or allem in
ben 3)emo!ratien
tl)citig ftel}t,
nnb
immer
Votien
tiefer l)inabfteigenb,
fte
in ben 9)lonard()ien
t)erliert.
unb ^e6^
faft
au ben fingen
mnn
er fte
aU
tt)al)re
Jlriebfeber
') oft
Unb
jtd^
t)al;er
fu^t
man
c^ne
ju
fein
infiinftortig
ba 93elf
254
tugettb,
xmb ^(ufo^ferung
fr alle t\)^ti^cn
vtjenti
35rger
jiebe^
felbfl
taate
verfallen
itnerlf lid^) ,
ober
(oll.
ki iebem
Srt
5(nftofe
5lufen
bie
umgettjorfen
werben
ber IDemolratie
mu^
unb
Wlt^t^a^l ber
nur bie (5cla\)en brfen o^ne efal^r fr ben Staat unb bie 9ie^ gierung tugenblo fein. 3n ben 5lriftofratien, con==
^Brger biefe ^ugenbett kjt&en^
ftitutioneEen 9)lonard[)ien tjerengt
jtcl)
3n ber
unb
bie in feinem
9Zamen
nur
jte
l^anbeln, tl)tige
aber ftnb
fie
unb be
beipotifc^en
Staate^ eben
fo
notl)wenbig al bie
Xu^
genben be^
!l)a
^olU^
i^
biefe
5(nfid)t
anftft,
geftellte
fo
tr>ill
burci()
^on 9)lonte^quieu
felbft
auf=?
a^rl)eiten
fud^en.
@e^en
tt)ir
tjorerft nocl)
genb nennt.
2)ie :politifd)e
^ugenb
in
bem
3(uf^
^\x
in
l^aben gefe^en,
bap
nacl)
5Jlonte6quieu baS
bebarf^
SSoH
einer 5triftofratie
ber
^ugenb faum
bap aber
bagegen
bie (s:orj3oration be
255
i^ret ^ottftitutitt
nic^t entk'^ren
fann^
bap i^re
(Sxiftens
^J^ipigung
ewip
nidj)t^
anbetet
9Jlad()t.
aB
ber
mptge ebraud^
t>on berfelben
einet
unmigen
bie ett)aU in
^t
^nben; macf)t er
nur
migen
@cbraud(),
j[ebe^
einzelnen ^(riftofraten
im
Mcv, be 6taate6
Sntereffe
befn.
SSaterlanb6lie6e
f).
33efte
b.
ber 5lrifto!ratie
e6,
tx)a^
mad^en
\l)n
^an^
!Da aber
barfteKt.
ift
9J?onte^quieu
aB
:po(itifdf)e
^ugenb
reien,
Sat
ftcl)
bie
l^in^
ben
!^eibenfd[)aften
ber (^injelnen
aU
folcf)en
nadf)?
unb
oft
jufammen.
2f)renb
bie
?ficm
ur
Striftofratie
!)inneigte,
!l)ie
erfjielten
if)re (Steffen.
(^rften ber
fie
9lepubli!
wrben eben
fo
befteuert
oft
xok
fte
bie Seiten 5
n)ur^
ben e0
tt)eit
felbft
me^r, unb
ftdf)
tvurben
e6 affein.
(SnblidE),
fte
entfernt
it)a6
tf)ei(ten
5(ffe6
ten,
fie
au0 bem
ffentlid()en
ffe
9f^eidE)t!)umer,
ba^
SSolf,
um
ift
iE)ren
^orred^ten SSerjeif)ung u
ntil)ig
ertt?irfen.
(i
t)or
^(ffem
in einem Staate,
.
.
ba
bie
bie
2)ann muffen
ba
fo
efe^e
ifjnen
ben ^anbel
\jerbieten,
einflureid^e
WM
2)ie
antt)enben,
ba^
bem ^olU
beraff
e feine
3^ecf)t
unb
@ered[)tig^
giebt,
laffen.
So
Tribunen
mf^
fen
fie
felbft
Tribunen
fein.<^
..
8ie muffen ju
^Mi
256
^dkn
ifjren
^o^mutf) unb
ii^xe ettfct)fudE)t
niebetbrcfen.
^6 mup
gekn, ba^
wie bie
in
6^arta, ober
8.)
bie
Snquifttoren in 5Senebig.
V, chap.
5Dli3ung
il)re
fte
:politifc^en
^ugenb,
vt)ie
ma^m
fann.
2)ie ^^it^lieber
ber ^(riftofratie
Siigel fd)iefien
^abm
bie ^adfit,
laffen,
be (Staate^
^jerlangen,
baf
fte fie
ftcf)
migen, bap
fte
tugenbl)aft fmb.
gegen, fo
ift
ganbeln
fte
e^
um
unb
iljren
6taat
gefc^e^en.
Die
!Dann
bie
re<
VIII,
5(riftofratie
jerfdUt,
5(beligen
giebt
ei5
3fl*t nimmt.
weber Bei benen
ttjerben.
gieren,
nod)
chap. 5.)
ki benen
regiert
(liv.
6.
3n
txittm
boi)()elte6
3erl)(tnip
m.
Unb
@ie
ift
eine
5{riftofratie mit
einem
be6
Knige.
^nigtf)um0
fr kibe,
fr ben
fotv^o^l fr bie
felbft,
ift
5(riftofratie
aB
^nig
bie
^ugenb
S^aterlanbliebe,
Siebe
sum
@efamttt)of)l,
5luf=^
Opferung be^ 6onberintereffe6 ber 5(tf)em-Se^ bengrunbfa^ ber DfJegierung unb be Staaten.
!l)a
Sefen
in ber
befc^rnften
^cmx^k
^nig^
liegt
eben in
fllt biefe
weg,
ber
bann
tritt
3n
257
Std^tung
biefcr 33efc^rnfung
berfelbeti
tjon Seiten
be^ ^nig,
in
ber
^(ufred^t^altung
berul^t alfo
felbft.
^Siirger
bie ^(ufredfjt^altung be
ber S^egferung
9?ut bie
^ugenb,
t>k
3SaterIanb6liebe,
biefelben
efege^liebe,
ftd^ern,
\x>o
SSrgetmutr)
ftnb
Tlitkl
gu
fte
kbrol^t jtnb.
felbft
9}?onte6quieu
f^It
ftd^
()ier
nid^t
ganj
gel^euer,
benn
er tebte,
tf)rt
unb
bie
bamaI6,
trofe
lettres
de
cachet
fteller
bie BaftiKe
ffneten,
ift
um
fte
auf ewig
Ijinter
i^m
3U
bie
f(i{)liefen.
!Daer
ojt
er bebd^tiger;
^a
fo
@efcf)fte
einem
(Sinelnen
cH^ogen njerben,
gefdfje^en.
fann
biefe
bie
mit
mel^r
^nftlidfifeit
5(ber
ba
fo
$unftlid[)feit
bie
in
Ueberfdf) nette
ausarten
fnnte,
muffen
efe^e
eine gett)iffe
Saufamfeit l^erpetfen.
@ie
Sa
gett)orben
9J^onardbie
(bie
ber
SBelt
wenn
burdj)
bie
i\)t
SJ^agiftrate
Parlamente
il)re
unb
erid^te)
3ciubern, burd^
md)t ben Sauf
l)alten f)aitm,
felbft
ber
aufge^
grpe ^u
wollten,
lo
9iatl)e
ot)ne 9JJaap
3Serbienfte belol^nen
geleij^et
worben waren?
ift,
(liv.
fte
V, chap. 10.)
eingefleibet
ift,
Diefe Stelle
fanft
fte
wie fd^n
fniglicfien
m^
'coic
aud^
bie
^ugenben,
bennod^
um
nid^t
ju
berljrt,
fel)r
flar,
unb
m
I.
258
l)iu
fo oft e^ ttja^teu,
gen Bottt
ben
faft
aKmd^ti^
einen
^ni^^ su
Df)ne
reisen, feinen
biefe
^ugenben
iigel anzulegen.
im
Sntereffe be
anjen gegen
i^r Sonberintereffe,
o:pferten oft
5U
ftcfiern.
ift,
!Dap
l)ier
bie
@:piele
biefelbe
^rgertugenb,
ba
^olf, in ber
icl)
5lrifto!ratie
muf
\x>o
kaud^e
nidf)t
erft
ju
bett^eifen.
fiil)rt
SJlontequieu
bie
^x^
gertugenb in anberer
5lrt
ebenfo !lar
l)er.ortritt.
in
bem
^ro^effe be 'erjog on
lie
Sa
SSalette
dii^kt
fein njoUte,
er
einige )fftiere be
$arlament0 unb
men.
fom^
9Ser^
l)iet
s^ingen
wollte
bie
bent be ^eliet^re:
orbentlid^e fl)e,
baf
er in biefer
^Iffaire
etwa
5ln|ier;j
dn
grft,
ber
in
bie
ba
Knige
ftc^
nur
bie
@nabe
i()ren
t)orbel)alten l)tten,
unb ba
fte
9flid()tern
berlieen k. k.
berfelbe
tl)eilte,
fagte
ift
^rftbent
feiner
5lbftimmung:
^a
^nig
(Sbel^
ison granlreid^
aU
9iicif)ter
unb burc^
l)abe.
^oi^ einen
i)erurtl)eilt
(liv.
arl IX allen
2)er 9Si^
laffen.
^a^onne
befehligte, fdfirieb
bem Knige:
259
6ire,
ict)
!)ak unter
bett
gefunben.
o
unfer
(liv.
bitten
id^
unb
fte
(Suer ^D^ajeftt,
unfern
su
t)er^
5(rm utib
eben ju
au^fl^rlbaren 2)in3en
wenben.
3d()
bie
$riattt)o!)(
bem
bie
(Staate oipferten,
unb
fo
'i)iedic^
fte
gierung retteten,
bergegangen
unter
9^id()elieu
3wtoft
jtdfierten.
DI}ne
tt)rbe
benn
oft
unb
felbft
xo<)n ^efpotie
unb
feine 9JlonardS)ie
im 6inne
9)?onte6^
quieu war,
tugenbl)aften
unb
e6 gerabe
bie brgere
^J^inner
fehlten,
fte
wenn
gerrfd^er
wie
^id[)elieu,
fte
mit eifernem
guf e
vertraten,
itelfeit^
mt
fi^el
Subwig XIV
beftadE)en.
9lec^t,
burd[)
i^xtn @lan
!)at
unb ben
!De6wegen
er fagt:
benn aud^
9JJonte6quieu
ftef)t
gans
wenn
3n ben ^onard)ien
man
bie
um
bem
Xf)eil nefjmen;
fann Seber
feine
feine
^ugenben ben,
aber
5!}lanne
^war
elbftnbigfeit,
3d[)
eelen^
groe
geben.
(liv.
V, chap. 12.)
w^i^
ift
nic^t,
warum
fllte,
im
egentf)ei(e
e^ biefe gerabe,
bie
bie
Montesquieu
ba
bie
er l^ier fein
6vftem
einftoe,
er
elbftnbigfeit ben
9^e^ublifanern
@ie
ift
ba
ifl.
260
2)iefeSaf)r!)eiten tt^erben nod[) flarer,
mm man^onte^
t)erberben,
bie
!I)ie
m^
ficf)
stellen.
^onard){en
bie
bie Privilegien
gallfe
ber 6tdbte
erftrt.
3n bem
^lfer,
erften
in
njelnen
to.
2a
hxaii)U,
n?ie
^fm
einer
fagt ein
d{)ineftfci^er
@d^riftfteUer,
ba^, anftatt
fiel),
bie Eliten,
mit
allgemeinen Ueberjtd[)t ju
begngen,
2)er
d^riftfteller ^eigt
aller 2)t;naftien
un6
l)ier
gange
unter,
faft
2)ie 5i)lonarc^ien
gel)en
tt)enn
bie
prften,
5llle
auf
ftd^
allein bejiel^enb,
bie ^auiptftabt
(liv.VIII,
in
i^rem
chap.6.)
5!J?onarci^ie
verbirbt,
wenn
bie erften
tiefften
Unterwrfigfeit
5ldE)tung
wenn man
SSolfe
be6
^u
Snftrumenten einer
erbirbt noc^ mel^r,
(Gewalt
gemeinen madf)t. 6
im Siber^
wenn
^xc
fprud^e
pelzen,
^6
verbirbt,
wenn
ber
eredfitigfeit
in willMrlid^e
Strenge erwan^
e t>erbirbt,
wenn ganj
eitel
fnnen^
wenn
5llle$
ftc^
einbilben,
ba man
^iii)t^
bem Surften
fc^ulbig
mad[)e,
fei.
bap
man
bem
SSaterlanbe fd^ulbig
(liv. VIII,
chap. 7.)
Wt
einem
H^crte:
bie
gemigte
^D^onardf^ie
261
gel^t
ift,
iu@runbe, menn
bet grft
ntdE)t
im (Staube
5U befielen, unb
Staate^
nidf^t
wenn bie ti)atiQcn SSrget be im gaUe bet 9lot^ i^r S&t)l bem
fiub.
2)a0 abet
ij!
mit ^^^t
in
bet
^rger^
befdf)ru!ten
Unb
fomit
ift
biefe
5!)^onardf)ie
ber
a etilen TOtglieber
vt)ie
\m
in
ber reinen
5lriftofratie,
in ber Demofratie.
7.
Unb
bie
in ber iI)e6:^otie,
in
ber
reinen
^onat^ie
ift
!Iugenb
ebenfo,
@taate0.
$ier befd^rnft
a etilen Wit^
er feine
Tla^t
bertrgt.
bie
Unb
fr
bie
^ugenb,
bie
^rgertugenb
not^menbige
nid^!^
bie ^g(id)feit
Die
iDe^:^
al $atriardE)a(^errfd()aft
in ben SSolf^ftmmen,
fte!)en,
\)\c
unb al
Si((!rl)errfdf)aft
hd ben
S^lationen,
Uc
nid^t mel)r
im Staube
ftnb
ftcf)
felbft
u be^errfdfien.
3n
ber
erftern
(irfd^einung
fann
bie
2)e0)3Otie
pm
je
53eften
befijen.
!I)ie
5^ugenb,
262
Selbftaufo^ferung, ant)eltt im Sntereffe SlKer sum Sol^le
t>e6 ^[^aterlanbe
ift
bie
Sebingung be ^tfolge^
fr
kibe
Wirten
on ^e6:potien.
fagt
irgenbttjo
!lJ?onte6qu{eu
biefer
^tte,
3)lenfci&
^on
nid)t
!Rid[)el{eu:
Senn
gel^al^^t
ben 2)e0:poti6mu6
im fersen
f)aben.
fo
U'^rbe et i^n
im
^oipfe
ge^bt
Unb
nie
Sorten
fd[)cirfer
hqdd)mt.
0^idt)elieu
ift
im
Sntereffe ber
Ttomt<^k nnb
nnb
fid^
biefer
^i;^n
be X>e6:poten
f)interliep
ein
c\np\a^l
^onte^qnien
felbft
2)er (S^arbinal
9fiid)elien,
baf
er bie
6tnbe
too^ glauben
fel)r
(Staate^ su
l)erabge;?
3uflud^t SU
^JJlinifter;
lid)
unb
mel, baf
tt?al)r^
nur
ein (Sngel
51[d)tfamfeit,
5lufflrung,
(liv.
?(u6bauer
chap. 11.)
unb ^enntniffe
^aben
fann.
V,
9J?onte6quieu al)net
lieu !lar burcl)fdt)aute.
6d^luf folge,
bie 9iid)e^
3n
einer IDe^^Jotie
unb
unb fomtt
T^ngt
Staate^ ^on
tgeile
ah.
@inb
fie
nicl)t
jeber
jiebem
il^r
Seibenfd)aften,
i^re @enffe,
fo
9^u^e,
leibet
barunter
S[al)rlidf),
tin
!De^:pot,
ein
^onard)
mu
tin
^ngel
fein,
ober
feine
263
errfci()aft
ift
an unb fr
ftd[)
t^eiUg,
itnb
bie
fe^t
tt)o^(
unb frnd^t
genxtg
au6:
bap
alle
!l)^naftien
anfangen.
2)ie
^ugenb,
bie
5lufmerffamfeit,
not!)Vt)enbig.
jte
@ie tvaren
im 5tnfang
ber !Dt)nafiien,
Zi}at, e6
fef)(en
3n
bet
wat
@e^
natrlid),
bap aifer,
bie in
aufgetx)ad()fen
unb
bie
im 6tanbe vcxxxm
in ben
^^rone ^u
fo
ftrsen,
bie !!lu;=
genb
unb
beibe!)ielten,
bie
fie
al6
nglicf)
eriprobt l^atten,
fo
bie
2o^Huft
gett)efen
frcf)teten,
bie
nad()
i^ren SSorgcingern
fd()blicl^
tt^ar.
jtdf)
516er
bie
ben
erften
brei,
vier
Surften
bemd)tigten
bie gaulf)eit,
bie
So^Huft
bie
S^a^folger.
@ie
fci^tt)cf)er,
Seben
!iirer,
unb
gamilie fanf.
2)ie
@ropen
lieben
man
fe|te
inber auf
Dieid^ej arbeit
ben X^xon.
ein
2)er
arbeitlofe
3Sol!,
;
ba6
if}n
bett?o!)nt,
fangt ba6
ber ,^aifer
tt)irb
unb bereu
bann
vvieber in benfelben
$alaft einfperrt.
2)iefe
(liv.
ift
efd^id^te
Har unb
^e^potien.
"coa^x
unb
iDal)r
fr
alle 2)e^:poten
unb
alle
(Sobalb bie
bie
53rgertugenb,
rftige^
ganbeln
^ugenb, fr ba
n\d)t
ftnb,
ift
feine
Sf^egierung,
264
meift aud^ feine !5)^naftte, oft bie 9?atfon felbp ^eturt{)eiU,
xinb ber (eifefte wfcil ttjttb
3um Sonftreto
ba
volle
biefe Urt!)e{(^,
di\ ^ro^fen
madfien.
engt
um
la iikrlaufen ^u
8.
2)ie
^genb
fie ift
muft
alfo
fr
alle ^Regietunges?
iioa
fte
fein
l)anbeln
f (einer
ber
^rei6
ber
^ctmn taatbrger
ift,
gertugenb
bebrfen,
unb
too
bie 3cil)l
ber
brgertngenb^
^iegiernng
felbft 9efal)rbet.
^U
bie 6clat)en
anfingen
^ugenben,
nnb
ein
^Kterf^um
mct)tige
bnrcf)
jte
^artacn
brad()te
ba
dlom
faft
5nm 6tnrse.
ba6 SSolf
l)after
be6
nad()
tt)irb
So
aud^ bie
(e^te
6tnnbe
enb(id&
ariftofratifdf)en
2o
in einer
Tlonax^k
n gel
ftel)t,
au
l)inanffd)n)ingen,
ge^t
bie
tt?irb
reine
fo
9}^onarcl)ie
il)rem Unter;^
toenn mir
m Z^di
erftarlt.
be 3Solfe
eine
Snr 3)emo!ratie,
S3rgertngenb
be
fte
2)iefe
lidf)en
^ngenb
alfo
ba^
fte
Urtt)efentlidE)e
eigent^^
Brgertl)um^,
ia
erl)ebt
bie,
bie
beft&en.
265
gleid)fam in
ben
actit^en
^rgerj^ant).
!I)et
(Belage,
ba
33olf,
tt)acif)fen,
rto
mm
fte
tt)eigetn
ber ^lirgertugenb
ttjibetfa^ren
^u
laffen,
nid^t
natnrgemf au
!Die ^^(i)t
gerfein,
gugen
fiprengen foKen.
unb
alfo
biefe
^alkn
So
fein
S3rgerrec^t
tt)o
ift,
giebt
aud^
feine
^ugenb
fein 9^edf)t.
feine
^rgertugenb, unb
2)a6
Ole(if)t felbft
muf
fo?
element eintreten,
^^aterlanbliebe, $(ufo^ferung
pm
age^
meinen SBeften,
Sofr foU
lofe
ftcf)
fmb
^ier
leere
klnge
ol^ne
^Bebeutung.
ber red^t^
weswegen
in
foll
Untertl)an
feinet
Sanb
lieben,
bem
er
redbtlo6
ber
Saune
^errn
:preiegegeben ift?
SJ^affe
Der
ba
be
<Btaat aber
U^
ftd()
feiner 5lnge!)rigen,
um
erhalten.
Unb
fo
muf
er
9Jlittel
fucl)en,
bie 5D^affe
ber $Red[)tlofen
^um
2[ol)le
Jansen, sum
S)ie0
So'^le ber
35ered[)tigten l)anbeln
u mad[)en.
^ittd
f^en gegeben fein, in bem ^l^rgei^e, ber ^ah^ unb enupfuc^t unb t)or 5(llem ber gur^t.
^i^t
alle
aU
bie
be
ge^
meinen @cla^en.
befriebigt tverben,
3n
um
bie S^legie^
266
tung
c()e6
bilben,
ift
^^tttel,
butd^
ttjel;*
man
auf biefen
ju njirlen
fud^t.
9lur bie
^(beligen
Siirben unb
fdj)on
allge^^
DfftsietfteKen
!l)ie
^ah\n)t
ben
ift
meiner,
nnb
tt^irb bal)er
@I(!lidj)ertt
be 3Solfe6,
!I)ie
^^laffe
gegenber angett)enbet.
6d^retfen
n)irfen
auf
alle uneblern,
fte
unent^
mdfjtig,
fmb ber^
bieten,
bie bie
W,
am
leid^teften
bem errfd)er
fte
Unb
Sief)ung
fo
f)at
alfo
in
'Da^
gett)iffer
S5e^
Sf^ed^t,
tt>enn
gur^t
(!)ara!terifd)e
9^egierung
mad)en su
burc^
ttj^renb
e nicJ)t^
bie 9)1
ift
aU
m Wittd
liegt
tt?eld()e
bie Sf^egierung
ffe ber
(Sbenfo
^ed) tiefen
aud{)
il)ren
Slbft^ten
eine
untertl)nig
mad()t.
tt)ieber
gewiffe S[Oal)rl)eit
in
barin,
baf ber
(Sl)rgeis
unb
bie
SJ^figung
ber
5lrifto!ratie
unb
^auiptmittel
jtnb,
auf ba6
5(rifto!ra=^
giebt
peierlei Wirten on
foldje,
in
dit^k
l)aben
unb ba^
unb
folc^e,
in ttjelc^en
bie 5lbeligen
jwar
^oxu^k
anerfennen.
3n
ben erftern
in
!^eib enfc^aften
in ber obigen
bie
^affe
burdj)
gurd&t unb
dt)
reden im 3%^^
geljalten.
3n
267
le^tetn ^xt
ttjegen
ift
ba6 3Solf
mc()t
tedf)tro^,
beuten,
unb
bett^egen braud^en
bie
jte
unb fnnen
fte
ju
tfjter
6id^er!)eit
bie
weniger unebten
geibenfdf)aften,
3Solfe6 red)nen.
2)ie gurd()t,
Oied^te
wrben
I)ier
bie
^albweg an
Srr^
(5e(bft bie
t(}mer
eifter
frbern
meift
ben
ift
gortfd^ritt
ber ^enfc^!)eit.
^om ^\u
nic^t,
fang
bi
er
jum
aber ba er!)inbert
2a!)r{)eiten entbetft,
baf
auf
6c|)ritt
unb ^ritt
fr
ober oft
nur anbeutet,
^d)ften
bie
ben
gortfc{)ritt
ber
^ebeutung
ftnb.
nid^t f)a(tbar,
aber
felbft
baf
bie
^ugenb
fein
tl)ie^
leerer
@d)aU
unb ba
ben, berfid^
[teilen.
bem ^^iere
gleid^
ber ^eipotie:
^ier
Die
bem
^^iere, l)aben
nur 5lnf^rud^
(liv.
III,
auf Snftinct,
chap.
10.)
eljorfam unb
^<^iu
in
il)r
gung.
felben
5llle0
mu
jtdf)
ben^
um
Senn
Unterricl)t
m
5lcl)t
X\)in
nel)men
wecl)feln.
unterrid()tet,
werbet
\\)x
eudf)
wo^l in
ben Sel)rer,
bie Seigre
unb ben
oft
^u
e^irn
(liv.
burdf)
V, chap. 14.)
@el)orfam
bem,
ber
gel)ordf)t,
unb
felbft in
nid()t
bem, ber
befiel)lt.
(Sr
braucl)t
er
nid^t u
beratljen,
ju zweifeln,
(liv.
nicl)t
ju urtfjeilen;
268
Diefe
leg
be6
bap
5i:f)tere
^onard^te
fte
mogl{d()
ij^.
5(ber a(6
@ef({)id()te
foldjje
fte
tt)o
m(f)t
im ^(nfang ber
M
in
:patriarcif)alifc{)e
]f)^ere
9efenfc^afilid()e
ein
3>^U
^tn be Unterganges.
!0?onte6quieu
bamit einerftan^
ben.
fid^
ift
nac^.
mil
befonbere
3u^
$rin$i:p
ausarten mad[)en3
biefe
gel^t
unter burd^
ifjren
innern ge!)ler,
wenn
nicf)t jufcilttige
Urfad[)en il^ren
Un^
tergang
auffd^J^^'^^tt- *
alfo
ber ber
geiftigen
anbern
Z^dk
geiftig tobt,
ober beS
X^ku^.
!l)e^
Tlonax^k
"^^^
l)inauf hi^
pr
reinen
nimmt
bie 3^)l
lebenbigen (Elemente
immer
3n
bereits
ebeln
unb
bered[)teten
tnbe
redf)tlofe
sunt
lebenbigen
ift
gaufe
nodf)
3n
ober
rein
S^tUn beS
red()tlofen
SSolfeS in
ben
$(riftofratien,
3e
mel)r bie
befto geringer
wie in
269
SU
vr>irfen
im @tanbe
ift.
Unb
umgefe{)rt, je
me^r
bie 9^c^
im @tanbe
lidS)en
ift,
befto
fein,
geringer
toix'o
bie
3^^
i>^^
eigent^
33rger
^a^
erflrt e6,
n^arum
man
in ben
!l)emofratien
Ieidf)^eit
be^ 5lltert^um6
fr
bie
Stufredfitljaltung
ber
!Die
unb ber
fd^nitt
orge
trug.
@leic]()^eit
bem (S^rgei^e,
ab.
itjenn
9*^ur
bie
9J?^ig!eit ber
9Jlonte6quieu
$abfudE)t
bie
33[$ureln
fdf)eint
er mit Si;furg
unb anbern
sur
5(ufre(^tt)altung
ber
!Demo!ratie
glaubt.
ttJar
!Die
:p!)i;fifd^e
nur burd^
@claen
vt)aren ungleid(),
unb
balb
l)ol)e,
unb be^wegen
gleidE)
fid^
gleid^ gut
bebienen
auf,
oljne
ift
laffen.
2)ie
@leicl)^eit
ift
fein
mglich,
fie
unb
bal)er
meil
augenblicflid) ^tille;^
ftanb,
3ftcffcl)ritt
urffo
ganzen taate^
5lt^en,
na^
)x>ax
ie^en
tx)rbe.
3n
6:|3arta,
in
in
diom
ber gortfd^ritt in
gett)iffer
^ejie^ung
e
erflrt
on
warum
bie
grofen
!l)idf)ter
unb ^nftler
bennoc|)
ift
meift ent^
relative
ifi
-Slber
eine
2)a @efe^
i|el be
muf
feine
geftatten,
$(ueid^nung
ein
(Sl^rgeise,
tt)irb,
il)re
unb
md^tiger biefer
tt)irb
felbft
in ben ^Brgern
sufdtlig
befto
leid[)ter
ee benen,
bie
unb burd^
@tel^
ben
(Sl^rgeis
270
friebtgen,
!I)ie
:pol{tifd^e
@leidE)^eit,
bie
efeje im Snteteffe
SSermgen^er^j
bie
grf ete
leic^lC)eit ber
l^ltniffe {)etbeifii!^ren,
unb
fo
3}li^ftnbe
auf^
Sitten
Uebrige t^un.
t)abe id)
^0^
nid)t Suji,
I)ier
biefe
(Streitfrage
bi^
(S^ gengt
ba
allge^
nmlid^,
fein,
3!ugenb
alle
't}ic
burd)glf)en
wenn
muf,
nid^t
untergetjen fo.
lebenbigen (Elemente
bie
on ber Xn^
genb ber
getragen werben,
Brger
fteigen.
Sn
ber
S^olf
ben @eift atl}men, ber bie Staaten belebt, ben @eift ber 53rgertugenb.
VIII.
1.
'iQkxna^
neigte
3^
tt)etd^em 9fie3ietung0ft;fteme
noci[)
Tlonk^quim
!aum
g^f^^C^t
tt)erben.
Unb
bod)
tt)trb
bie ^Kntjort
anber^ auefaKen,
aB
I)er9et)enben ^arftellungen
glaukn
madfiett
fnnen.
9J?on^
te^quieu
ift
ber !Demo!ratie,
tritt,
tt)irb
aber
fobalb
er
er
sum
tt)agt
e^
jmar
nid)t
^onarcl[)ie
2)emofratie n loben,
bagegen aber
(liv.
^ertl()eibigt
V, chap. 11.)
6eine
@riinbe brigen^,
bap
red[)t
er bie
ber
:|)olitifcl)en
^ngenb
me!)r
f^ig
l)offen.
glaubt.
^0^
liege
ift
ftcl)
l)ier ielleid^t
nod^ 5lu6l)lfe
6d)on
fd()limmer
ein
e6,
baf
feiner ^luffaffung^weife
gemp
nnferen
au^
materieller
in
(Staaten
unmglidj)
!ann
fiel)
einen
groen
erft
(Staat nur
aU
eine
l^dlt
in
einem
mittelmigen
bef(f)rnfte
^o^
272
nard)ie, unb
enbltc^
nur in einem
Heinen
bie
^^)pu^
blif fr mglich,
(liv. VIII,
UeBer^au)3t benft er
ftet
ki
Staaten
be
an
bie
!l)e0:potien
Stften,
bie
an
bie
Jlonard)ien
t)on @))arta
Demofratien
unb
Sir
werben
fel)en,
baf e^
tDenbbar gu
leid[)t
^nblid)
X)or
fommt
nocf)
bie 5(ngft,
^iel^
unkttjufte ^ngjl
gleid^
feigen,
ttjie
Sir mv^
ba0
ben
er
(Snglanb
aB
6er
TlufUt
wie
fte
er bie
grei^eit
!)ebt.
fr ba 3^^^ berfelben
5l6er
l)intennadf)
augiebt
ftd)
unb
5llle
mad^t
bann
tt)ieber
ba efl)l ber
^or ben
franjftfc^en Untertljanenpflid^t,
te 9iefpecte6
fo fud^t er fein
^m
bem
fo
5lu0
9^ul)me
bem
$rinsi^ gran!reid^6
gel)t
^tit
felbft.
burdt)
ebetlein
^u
-
SD^ial
Sir
3d[)
al6 5!J?ann
fid[)
be juste
milieu
hnnm
gelernt.
@r
fagt
on
felbft:
Ueberma
nic^t
in ?c<i)t
unb
SSer^
la raison)
wert^
ift,
unb ba
faft
ein milieu
aU
(liv.
$iernad[) erftel)t e^
t>on felbft,
fidf)
ba aud^
WliU
telprae einfcl)lgt,
entfd[)eibet.
imb
fr bie
befd^rnfte SDlonardfiie
273
5'?ad)bem er
fo,
burd^
feine !Denf^
unb
@efii^ltt)eife
eranlaft,
burc|)
feine
Stellung
aU
5tbeliger
nnb ?R\^kx
S93a^( ge^
feine
^at,
fud)t
er
I)ocl^ftmglicJ)en
^ort^eile
vt)i((,
snm
53eften
Untert{)anen
jn
ft^ern.
(Sr
aEe Un^
recif)t
unb
f)offt
unb
fragt
ftcf):
2a6
ift
bie grei^eit?
unb
antit)ortet:
5((le,
(So
ttja
ift
ben 2)emo!ratien
fc^eintj
i()m beliebt,
t^un su fnnen
tifd^e grei^eit
vt)i(r.
man
ba^
3n
einem Staate,
nur barin
befte()en,
ju i^un voa^
man
wn^
foK.
ben
ju
!5nnen, ba u tf)un
bie
man
nid[)t
tl)un
9J?an
mu|
Un a
I)
ber
grei^eit
unterfct)eiben.
greil)eit
ift
ba
9^ed()t,
5(lle0 tl)un 5u
fnnen
greil)eit
tt)a bie
unb wenn
u>iirbe
ein
feine
geben,
2)ie
Uebrigen
bie
tt)rben biefelbe
$(riftofratie
!l)ie
ewalt
nid()t
Demofratie unb
jtnb
fcl)on
:politifdt)e
greif)eit
ftnbet
^Regierungen.
5lber
fie
ftnbet
jtdf)
immer
in
iljnen.
6ie
lieber
tji
manbieett)alt
et^ige
nid^t
mifbraudf)t.
ift
eine
(Srfaljrung,
bap
?Ulenfd^, ber
ewalt
:^at,
getrieben tvirb
tpo
er
biefelbe ju
ftnbet.
mifbraud^en.
(Sr ge!)t
h\^ ba!)in,
renken
Ser
foUte e
fagen,
bie
renken.
I.
!Damit
274
btaudE)en !nne,
!I)in9e,
ewalt
mu^
bie
ftitution
fo eingetic|)tet fein,
njerbeti lnne,
(Sva ^u t^un,
@e[e|e
ifjn
md()t
zwingen funen, u
(liv.
iinterlaffen,
3d^
f)alte
e fr berpfftg
f)ier
noci)
einmal ju geigen,
5i}?on=^
un6 bereifen, ba
eingeigt,
nic^t au6reid^t,
fiel)t,
er
in6 (Sinjelne
unb bann
baf
bei
fc^led^ten
Sernicl)tet.
!t)iefe6
@efe|en bie @efe&lid)feit bie greil)eit ^3 gengt l)ier nnr fein (Softem barsufteKen.
befte^^t
aber
in
bem Doippelfa^e:
ber
2)ie
bie
:|3olitif(i{)e
grei^eit
beru^^t
in
@efe|lid^!eit,
fe'f)en
brger^^
lid^e grei'^eit
ttjerben)
in
)x>k
bie
6tene
ift
aber
l)c]{)ft
beseii^nenb.
abhielte.
@ie
be^
flar,
tt)orauf
^onte^quien
tv>ar il)m,
tt)ie
um
eine
^l)eorie, fonbern
il)m
um
ein
(Srgebnip
s
er
i^}un,
wjenig
barauf an, ob
bem
bem 5lnbern
feine
5lbjtcl)t
wenn
ift
er
nur
2)iefe
5lb(idbt
aber
un^erfennbar,
wie
e
granfreid^
unb
feine S^egierung
ju
belel)ren,
ber 9iegierung
unb bem
wenn
bie
e^
nid^t
mel}r
mipbraudjen lnne.
n\)t
baf @efelid)!eit
eben fo gut
in
3)emo^
unb
5lrifto!ratien
aU
im
fr
feine
275
Slnftd^t
auf er in ^nglanb
ift,
meift in 9iom,
wa6
^m^
mdf)t
ntf)ig
um
eben fo
gut n?ie
um
in
granfreidf)
jum
unb
5triftofra=:
fcf)on
bie
9JJonte6^
braud^
nid[)t
ber
ewalt
eine
Ijin^
!Der 9}lipraudf)
ift
gerabe
tt)ieber
ni^t
bap
fel6ft
bie
er
^ugenb
il)re
renken l)aben
bie
@o
$ille.
^erfpte
^^
ju
ift
fr ben fonp
e
fo
e^rlidben
3}^onte6quieu.
er
mit
einem
bfen
geinbe
t^un,
unb
ber
el)rlid[)fte
Irompeur
et demi.
gran^ofe
2.
Silad^bem
er feinem
Montesquieu
fo
rrft
fagt:
@6
greil^eit
giebt
mc
Station
in
ber 3elt,
:|)olitifcl)e
jum egenftanbe
il)rer (Sonftitution
gemad^t ^at
fte
unterfud)en,
finb,
fo
auf bie
biefelbe
3Benn
fte
gut
ttjirb
mc
in einem 6^iegel
erfdj)einen.
(liv.
Dann
genber
fd()ilbert
(SnglanbS
in fol^
SQSeife:
6
walten.
giebt
in
iebem Staate
@e?
2)ie
gefe^gebenbe (Gewalt;
bie t)on
(ewalt,
SSlfer?
bem
redete
abpngenj
unb
bie
ewalt,
bie biejenigen
276
^^ut^
jeitlid^e
bic
ober
kftnbtge @efee,
fte
bie
beftel)enbeu
^^rieben
ober fd)afft
ober ^rie^,
f)eit
ab.
itnb
Durd)
bie
weite
madE)t er
[teilt
fd)i(ft
empfngt efanbten,
bie @idf)er^
2)urd()
l)er,
t>or.
bie
rid)tet
bie ^rivat^
!Die
V'^litifd^e
greil)eit
eine^ 33iirger^
ift
jene 9Jut)e
bie jeber
greil)eit
be6eifte0,
bie
am
ber ^JJeinung
I)erorgel)t,
biefe
^on
^abc,
anbern su frchten
solenn in berfelben
l)enbe
in berfelBen
bie ^oll^ie^
l&eftel)t
feine
9J?o^
baf berfelbe
nard[)
biefelBe (^oriporation
ti?rannifdf)e
efeje mad^e,
um
fte
ti;rannifc^
su t)ollsiel^en.
(SBenfo
rid)terlid)e
gieH @ewalt
e^
feine greil)eit,
wenn
fte
bie
gefeggebenben
3enn
mit ber
wrbe
bie (Gewalt
fein;
ber Seben
9^id)ter
unb
greil}eit
ber 53rger
gefejlo^
fte
benn ber
wre efe^geber.
ben
ift,
Senn
fnnte
ber
^i^tn
l^aben.
llle0
wrbe verloren
fein,
wenn
biefelbe
ewalten ausbte.
n{greidE)en
ift
3n
bie 3^egierung
ewalten
l)at,
bem
277
rid()terlid()e
(pt.
3n
ber ^rfei,
vt)0
fie
ganb ru{)en,
Ijerrfci^t
fie
mup
burdf)
Seute
ausgebt
tver^
ben,
bie
man
su gettjiffen 3^iten au
bem
on bem @efeje
rid)t
um
ein e^*
u bilben, ba
dJlad^t u urt!)ei(en,
ttjeber
fnft fo
unter
ben ^enfd[)en,
ein gewiffe^ 5(mt
an
einen
gen>iffen
6tanb nod^ an
gebunbeu unb
9}?an
l^at
U)irb fomit
leid()fam un)tcf)tbar
unb
nid()tig.
nid)t beftnbig
ben
unb
fo
fiird)tet
man ba
erid)t
felbft
gefe^licfie
S[eife
su
tt)t)len,
mu^
bie
er
fo
^iele
9fiid)ter
au6^
fd)liepen brfen,
bap
bie,
kig
bleiben,
fr
gett^^lt
gelten fnnen.
2)ie beiben
el)er
geben
ix)
erben, benn
ba
fie
fonbere ausgebt,
bie
(Sine
bie
^(u^bung
biefe^ (Sefamt^
5lber
wenn
bie
er{cl)te
nid^t
feft
fein
brfen,
fo
fte
bap
nie
ettt)a^
entl)alten.
tt)ren,
fo
2Benn
fie
D^id)ter^
wrbe man
3[^er|3flicl)tungen
ju fennen, bie
man
eingegangen.
ber angeklagten.
au^ ber
v^laffe
278
feinet (eid^en
ftd^
ses pairs
fein, bamtt
biefet
er Seuten in bie
^dnt>e ge^
fallen,
Senn
9^e(I)t
ba6
lft,
Brger
ein^uferfern,
fo
bie(s;aution fril)r33e;:
e
feine
nel)men
ftellen
fnnen,
qhU
grei^eit
me^r;
wenn
ftc^
(te
nid^t
etwa
er!)aftet
worben,
um
fte
ol^ne 5luffd()ub
gegen
eine
gefe^lid^e
fte
^aipitalanflage
frei,
. .
^u
red()tfertien,
gefeglidj)
.
ba
2)a in einem
freien
t>on
bem
burdfi
man
ftdf)
mu
fo
freie
@eele ^at,
regiert
werben
foll,
follte
ba S3ol! in
in ben fleinen
fo
9}^affe bie
unb
siel)t,
Unanne^mlid)feiten
burd^ 3Sertreter
nadf)
ftd^
mup ba
felbft
SSolf
tl)un,
wa6
nidE)t
tf)un
fann.
^O^lan
fennt
s>id
beffer
bie
53eburfniffe
urtl)eilt
feiner (Stabt
unb man
beffer
ber bie
!D^it=^
9lad^barn
aU
ber bie
anberer
Die
9Jlitglieber be^
bem ganjen
3Solfe
gewallt
werben; fonbern e^
bie
ift
beffer,
^eWol)ner
ftd[)
Der grope
@tanbe
ift
SSortl)eil
ber
SSertreter
ifl,
ba
jte
im
beratl)en.
Da
53olf
baju
nic^t
au^)tnacf)tl)eile
^erfd^iebenen
Diflrifte
muffen
279
5(u6na!)me bereu,
nid^t
bie
in
einer
Stellung
ftnb,
bie
.
if)nen
. .
^ie
ertretenbe
QSerfammlung barf
ju
um
faffen,
fonbern
um
bie
@efeje
mad)en,
'oit fie
efe^e,
(S^
giebt
immer
einem 6taate
Seute,
bie
burd^
unb
mit
i^xt
honneurs au6^
SSolfe
Senn
unb
fo
biefe
bem
jufammenge^
worfen ttjrben,
anbern
mnn
(te
nur
eine
(Stimme
greif)eit
mc
fr
bie
fte
^tkn,
tt)rbe
bie
fte
gemeinfame
SU ertl)eibigen,
fein ttjiirbe.
ba
bie
Wlt^na^l ber
ben
fte
gegen
!Der Zi)dl,
an ber efeggebung
\ttt)cn
f)aben,
mu
alfo im
^nljaUni^
mit ben
(!)
im taate genieen.
be^
Sa6
%aU
fein ttjirb,
tt)enn fte
ba
?iic^t
^at,
bie
Unternef)mungen
bie
3Solfe0
aufu^
galten, wie
ba6 33olf
i()rigen
auft)alten
muf. (!)
unb ber
(S^orJporation
bie
unb
befonberen
5](bftdj)ten
nnb Sntereffen
f)aben.
i>S3on ben brei
ift
Unb ba
X^di
ber
Tl^^t
bebrfen, fo
i\t
ber
gefe^gebenben (S^or^jorationen,
ift,
ber
au6 bem
5(bel
gebilbet
fel)r
!l)ie
(s;or!poration
ber 5(beligen
mup
erblid()
280
fein.
fie
Sie
ift
^akn,
t^re SStredfite,
an
nnb fr
freien
unb
bie in
einem
taate
Da
be
aber eine
i^re
(be^ 5lbel)
sn
t^erleitet tt)er^
ben fnnte,
3!}olfe0
eigenen 3ntereffen
verfolgen
fte
unb
bie
Su ^ernad()lfftgen, fo
muf
in
fie
ben 6adben,
^u beftec^en,
in benen
man dn
\m
bie
hd ben 5(bgaben, an
Tla^t
^c<^i 53efd^lffe ju
felbft
er()inbern,
aber
aucf)
burd^
mapgebenbe
nel^men
S)ie
eine^
in
ben
^nben
SKonard^en
beinaf)e
ftet^
benn
biefer
Z^dl
ber S^iegierung,
bebarf,
ber
ift
einer
augenblicflid^en
^anblung
beffer
^erfe^en
anftatt
oft
burdf)
einen
^ in seinen
SSejug
burdj)
burd^
SJ^ef)rere,
ba ba6,
beffer
n?a
gebung
f)at,
gefc()ief)t
9Jle^rere
einen (Sinjelnen.
sSenn
e^
bie "ocU^
Siel)enbe ett^alt
^erfonen
geben,
bertragen
tt)rbe,
fo
e^
ba
bie
beiben @e:^
tiDalten
bann
in ine sufammenftelen.
Senn
melt W)irb,
vtjre
ber
ift
gefejgebenbe Krper
lange
nicf)t
t>erfam^
bagegen
2)ie ^oIIief)enbe
ewalt
ber
regelt
3fam^
menfunft unb
oriper
bie
!l)auer
Senn
bie
^oUsief)enbe ewalt
nid)t
bae
D^ed^t
281
})atf
bie Unternel)mungen t>e6 gefe^gebenben rper auf u!) alten, fo tvrbe biefer be6^otifdf) fein;
benn ba
n^iirbe
er
er
ftc^
aKe
erben!lidE)e
SJJadbt
gelten tonnte,
fo
alle
anberen Gewalten
ermc^ten.
Stber bie
if)rerfe{t6 nid)t
eben^
ift
e berflffig fie
enjalt
su
ftet^
begrenzen.
Ueberbie
bie onsieI)enbe
(choses momentanees)
5t6er
wenn
ba6
in
enjalt
nicf)t
9^ec][)t
u^alten, fo
mup
fte
tia^
unb
Tla^t f)ahm, n
bie
nnterfud^en,
fie
Sie akr
mag,
fo
barf
audf)
ba 53enef)men
beffen
ur^^
t\)dkn,
fein,
benn ba
er
um
ju t)erf)tnbern,
baf ber gefe^gebenbe ^r:per t^rannifdf) werbe, fo wrbe ^on bem ^lugenMic!, baf er angesagt unb erurtl)eilt wre, bie greil)eit nidj)t me^r
beftel)en.
5!}lonardE)ie,
fon^
bem
^oU5ie!)t,
^olt5ief)en fann,
SU
l)a()en,
fnnen
bie
biefe
angeHat unb
werben.
ber
...
Dbleidf)
rid)terlid()e
ewalt
fo
nie
mit
gefe^^
fott,
(eibet
bod^ biefer
6a
282
brei 5{u6nal)men im
mx'tim foU.
be^
9efenfc[)aftlid)en
Sntereffe beaiemgen,
bet
^m^ki
befielet,
^or^et,
ber
aue 5Kbelien
gend^tet tt)erben.
ift,
tt)o
bann
fefe
ift
ba6 e^
n^eni^er
anm
fie
ftrenge
entfd()eibet
aU ba6efe.a
ba^
D^ied^t
erbrechen
foU
(te
ber SlnHage,
unb ^mar
bie
bie
3SolBfammer
bie
^M^^
^a
wit
ift
bie
runbconftitution
gefe^lid^e
feffelt
fpre(f)en.
!Der
^or^er
m^
fein
5tt)ei
5i;i)eilen5
ber
ine
ben 5(nbern
S3eto.
53eibe
ftnb
bnrdf)
bie
t?on5ief)enbe
m<xlt gebunben,
2)iefe
bie
i()rerfeit0
burdf)
bie ^efe^^ebenbe
gefeffelt i^,
brei
@en) alten
ben, aber
follten
fte
eine ^ufjc
ba
Hx^
(liv.
fortgetrieben tt)erben,
fortnfd^reiten.
fo
ge^ttjunen,
in intrad^t
60
fonber
\\)ill
grei^eit gertdf)ert.
felbft
^ie br3erlid)e
burd()
bie
efee
unb U^
bie
trafgefeje u f^iigen.
^^wi
^^^
fliege,
er,
ba
bie
felbft
bap
gegen bie
SfJeligion
burd
religife;
5Serbredf)en
burcl)
33eraubung ber
3
3Sort:^eile,
bie bie
ftnb
35erbred^en
e;^
fngnip,
3[$erbannung
unb
enblid^
3Serbredf)en
gegen
_
bie @{(f)er]^eit,
))erf5nlicl)e,
283
imb be6 (Sigent^ume, burd^
efiif)nt ^Derben, (liv. XII,
ber ^erfonen
tovpnli^t
trafen
er
(liv.
chap. 4)
2)ann
(liv.
^roteftitt
nodj)
gegen 3t^ub^^^^
unb
ejer^roceffe
Slnflage
enbljdf)
gegen bie
chap. 7)
(eid[)tftnn{ge
auf ^odj)^erratf)
bie
grei()eit
unb tva^rt
man
baf SKcnte^quieu
felbft
betradt)tete.
Die ^au^tfadf)e
n?ar
i^m
(Eonftitution
be
3.
J^onte^quieu
3eit,
fal^
unb
unb
bie unbewu^i;^
6^ftem
fation.
fd)id()te
bie
mglid^ft oKenbetfte
in
unb
freiefte
6taat6organi^
Sa6
ttjar,
dnglanb golge
einer taufenbjljrigen
@e^
folUe in
uro^a golge
einer funfjigji^rigen
{jerauf
f)era6
bie
nglanb on unten
in
ben
Tlan glaubte
^aume6
in
ru^ig in granfreidf),
in !Deutfd)lanb
6tamm
jtt)ei
be
brei
@ett)alten, fo
ba
^am^^
bie 5ln^
unb
alle S'^ebeneinridEJtitngen
@nglanb6
9Wan
bap
fte
jieljt
e^
jeber Sf^ik
^at,
bie
UfU
^bftdt)t
ba
bie grei^eit
unb ba6
284
@lcf be ^olfe ju
aitffatlenb,
ftdf)
kernben
fud^t.
5t6et
e6
ift
boc^
baf
dn grunbfjli^
fo
unhaltbarem
6vftem
Trennung
faft
in ber
in ber
fel6ft
5lkr SJlonte^quieu
eine
lft in bet
2)ie
$raxim
gleich
bie
ber
etioalten
^erfcl)tt)inben.
rid)terlidf)e
ift
unb
ift
ba
natrlich),
gegen
feinen
runbfa^
biefe
'oi^
ricl)terlicl)e
(Et
e^valt
bem
gefe^^
gefe^gebenben ^r:per.
nahmen,
bem
einflup^^
klaffe
ber
efellfd^aft,
fonbern
auct)
ber
bie
tt)id[)tigften
5lngelegenl)eiten
be^ 6taat6
unb ^ri^atleben^,
an
bie
eine 33erufung
^on bem
gefe|lid)en Urt'^eile
Qc\cp
ber
gebenbe 3Serfammlung,
unb
enblid)
bie
^eurt"f)eilung
@taat^erbrecf)en berlaffen.
a^
it)eg6
ift
bie rid()terli(f)e
ettjalt
Harer,
Ijalb^
^erfcl)Winben
mup.
^a^
tt)irb
nod^
njenn
@e^
um S^d^ter unb
Oli(l)ter
ber bie
l}d&fie
(Staat0tl)tig!eit,
ottsiel)enbe 55e|rbe
@r
fagt:
!l)ie
gefe|gebenbe
eti?alt
vtjad^en,
ift
gett)l)lt
um
^efeje ju macl)en,
fte
unb
um
ju
ba
madf)t,
ben.
fpter,
baf
ba6
9ted)t
unb
bie efe&e,
t)em
(^nbe
tt)ol)l
285
gefe^geBenbe Krper
bie
%U
Un, in benen
SSiirger in
l^^eren Sntereffen be
geftellt ^i;)erben.
Srage
feine
Unb
quieu
felbft
fd()ne ^l)eorie
walten
gleid^
bei
bem
um.
erften 6d^ntte,
(5r
mar
guter 53eobad^ter,
ein
nicl)t
i)er!el)rte6
bie S3aufieine
xi^^ su
tt)l)len,
gefunbe^ 5Dlaterial
pfam^
men
u tragen.
(E^
ift
\)erfe^rt,
tt)enn
in
(Snglanb
unb
bie
man Kammern
nennt.
nacl)
il)m
ba^ Parlament
in
nellen
Staaten
ben
gefe^gebenben Krper,
3)a^ Parlament
ge^
biefe
fe^gebenbe en)alt,
(Bmalt eben
nard^ie.
fo vr>enig
Kammer
einer 9J?o^
liegt
Sn
allen
conftitutionellen
5Dlonard^ien
bie
gefe^gebenbe ewalt
in ber vereinigten
^^tigfeit
2eber ba^
ol)ne
Tlomx^
fnnen (Sine
ben 5ln#
beffen
ift
bem man
tt)a6
man
ift
nic^t fann,
mcl)tig.
Semit
ba Parlament
in
gefe^gebenbe ^oriper, fonbern nur ein lieb biefe r^per^, ber nur burdf) ba anbere @lieb, ben 9Jlonard^en, u einem anjen n)irb.
!Dagegen
iiht
ba Parlament
bie
felb?
^age
unb
ewalt, vor
286
imb
^wino^t
fte
9fiecf)enfd()aft
^on
i()rem
^^un unb
$^affen ju
geben.
Unb
\Detben
tjerurt^eilt fte
eine
Berufung an
(^r
3
eine ]^!)ere
ewalt mglid)
9el)t ertveiter, ftraft
\Dre.
feinen @prudf)
er jirenger.
imb
n)o
e n5tl)ig
Ianb6
bem 8ei(e be
.^enfera.
Unb
nict)t
blop
ber bie
urtf)ei(t
ba ^Parlament
9^icl)ter,
^u
^od^ l}inaufftrebtett,
um bem
eine
^Brger
mcf)t
fd)on
burd^
iljre
X\)at felbjl,
5(rt
@d[)re(fen
unb
^l)rfurdf)t einsuflfen.
Unb gegen
Wla^t
be ganjeu Staate^.
Einmal
t)erfud^te
ein
^onig
in (Sng^
be Parlamenten
inbem
5u
I)emmen; unb
nad)
er fl)nte
ben
3[5erfud(),
er fein gau))t
legte.
bem
feinet
SJ^inifler
auf
ben
S3lo(f
2)ie
rid()terlid()e
(Gewalt be Parlamenten
unb (Snglanbn
ift
ben
(Srften
beftegte
greil)eit
2)a6 Parlament
ni4)t
ber
gefeggebenbe
^r^er,
n)alt be
ber
bie
n)ol)l
aber bie
l)cl)fte
rid^terlid^e
@e^
ber
ber
Staaten.
Unb
ben
f)ierin
gerabe
brgerlidj)en greil)eit
gefjeiligte
in ^nglanb.
!Die ^l)eorie
bie
^erfon
^nign
unb
5(n!lage
SJlinijler tt)irb
t>\c
^Brger,
ba
en
eine
rid^terlic^e
felbft
ewalt
^ot^
ben 9J?onar^
^^^t wiber^
ifl
fat)ren su laffen.
etvalt
^km
287
not^tt?enbi,
benn
of)ne
eine
fo(cl)e
ttjiitbe
bie ^olIstef)enbe
unb
e^ xnlji^ un^
ad acta le^en.
biefe
3n
biefe @en)alt,
b.
\).
50Zadj)t
au6 ber
bem
Ur^
unb
3ered[)ten
jdk
lifdE)e
gefe^ltdfjer
gered)ter ^id^ter.
fein,
IDiefe rein
mora^
bie
ein fold)e^
e^
ridbt
glaube
nid{)t,
baf
fte
aber in bem
]^at ite
gengt,
um
ber rirf)terlidben
ollsie^enbe
ften
6ieg ber
felbft
bie
maU
ni(f)t
!I)er
^am^f
fein,
aber wrbe
wenn
bie rid)terlidbe
um
walten ju ftnben.
5lber
unb eftaltungen,
etwa beweifen,
ben
englif(i)en
aucl) fo
bie^
nur
biefelbe 2al)r^eit,
l)erorgel)t, feine
bie
au^
bie,
@taat6uftnben
rmifcif)e
unb jwar
ba
ba6
QSolf
unb
Staatsmnner or
rid)terlid)e
5lllem
baS ^ebrfnif
fl)lten
eine
burd[)
^^ere
fte
ewalt
ju ftd)ern,
ju organiftren,
um
^e(f)t
nicf)t
unb
greil)eit
unb baf,
aU
biefe
Gewalt
mel)t unab^
288
(Srfi
waren
bie
Knige
bie
l)cf)ftett 9^{d()ter;
(S;it)it^
itnb
(Sriminaberbreci)ctt
wrben
S3a(b
aber
fl)lte
man ba6
eine
3(rt
!Drii(fenbe
unb
fc!^on
bie (5itilf(agett
an kfonbere
D^id^ter,
an
@efd[)wornengerid)t,
ba unter ber
nacl) ber 5Ser^
^urj
^t)k
^aU
t)on
gefamte
SSolf,
an
bie
@e^
unb
bie
bie
%U
bie
Tribunen
fte
ganje
Tla^t
bap
wuften
ridf)tet
e6 burci^ufejen,
fo
biefe
53erufung an
bie
fte
ge^
wrbe,
bap auf
biefe 3Beife
$Ieb^
bie
f)o6;)ftc
rid^terlic^e
ewalt
in (s;riminalfacf)en erhielt.
3)a6 @efe|
[teilte
unb
bie
33e?
ftimmung wieber
Seben
eine6
53rger6
alle
(Sbenfo
5(16
urtl)eilte
ba 3Solf ber
bie
fo
6taat^t)erbred^en.
bie
racd^en
jte
^a^t
wnt
er
il}n,
ewalt, unb
t>on
ba an
war
!Die 5lriftofratie
ben, unb
bie
6ittenloftg!eit
be6
rmifd^en
faiferlid^en 2)emo!ratie.
fagt:
ben
?fi\U
feine
^ugenb,
feine
Drbnung,
(liv.
hin efe&,
XI, chap. 18)
fein
@eridf)t
unb
9flicf)ter
me!)r.
!D^it ieber
^ieolution nberte in
diom
bie
runblage
ber ri(f)terlid)en
in ber
Gewalt.
Knige.
war
fam
fte
anb
ber
fie
289
nadj)
itnb
nadf)
in
bie
^anb
^afI^efe
fratifcf)en
fte vi^ieber
(Elementen bergab.
ber
5(nftofratie
unb bergaben
5(riftofratie felbft
50g.
fef)r
Har.
fo
3)ie
r{ct)terncf)e
biejenige,
e^Datt
bie fid)
war,
mt
in
^nglanb
in 9loin,
um
Wa^t
unb
bie
grei^
Staatsbrger
beru!)te.
bie
brei
emalten
Staate,
innerlid^
fo
I)aItlo6
tt>k
ba6 ber
bie
brei ^rinjipe.
(B^ giebt
vok i^
voo
UeberaK,
5i}ionte6quieu
ftef)t,
brei
eti^alten
t{)tig
unb neben
einanber
ge!)orcl)ten
tt)ei
^on
3n
ben be6potifd)en
^taakn
beugt
ber
D^id()ter i?or
fteljt
bem
Sien
ber
ber
SfJic^ter
aller 9}?ad)t.
terlid^en
:potie
ift
biefer
ridf)^
2)e^
er
9{id)ter.
9^id()terin,
3n
ber 5lrifto!ratie
fte
bie
5lriftofratie bie
unb fomit
33olf,
frei
unb
mad()tig,
nig unb ba
vvie
in granfreicf).
burcf)
3n
ber !I)emofratie
SSertreter
ift
ba 33olf
l)cf)fte
felbft
ober
feine
gewhlten
erft
ber
dti^kv,
grei^eit.
unb mit
biefer
Stellung
erlangt e bie
:politifcf)e
grei^eit !)eift
I.
alfo di^ii)t
))a^ ^etx)uptfein,
19
290
uttfetOied^t berall gefd^fet
;t
fel)en,
ift
ba6 @e^
f^l ber greil)eit, ba ben freien ?D^ann felbft in Letten ni^t erlgt. !Die6 33en)utfein !ann aber nur
ber {)aben,
erecbti^feit
ber fidler
ifi,
ift,
baft bie
l}d)fte
baft
ba
ift
2)iefe t)x>i^cit
xoo
ift.
e eine
(Bmalt ^kU,
Quht e
feine grei^eit,
!l)ie greil)eit,
ba
9fie(l)tbewuf tfein,
nimmt aber
ju,
in
in ben
ftd)
Staaten
bie
notl)\i?enbi3
in bemfelben
S^tec^t
@rabe
bem
runblage,
auf ber
Dergrgert.
greil)eit,
3n
!I)e^otien l^at
er
nur ber
dic^t unb
ttjeil
unbefc^rnfter O^ic^ter
\x>dl
nur
er
ber
5llle
entfcl)eibet;
be^
red^tigte klaffe;
in ^^emofratien
ba ganje
S5olf.
5[Jinte6quieu fagt
ift
irgenbwo:
(So
wrbe
in ben
Slbern
gefunben.
Staate^
nic^t
ftellt.
waren
5lber bie
ftitutionen
ermanen
ber
l)atten Ijierin
fein SSrred()t.
5llle
3n^
if)rem
^enn
berall
war
Sal)rl)eit,
bap
dtt)t
ftnb.
ftdf)
unb
5ltl)em be^
Staate^
S}?onte6quieu fonnte
bie erfd[)iebenen
tufd()en
innere
modE)te
Stimme
glauben,
eignen
ered^tigfeit^gef^l.
baf Staaten,
auf ber
291
gurd^t gcgriinbet, beftetjen fnnteti, aber et fd&uf unb at^
leitete,
@erecf)tig!eit,
bet
^ugenb
ba,
wo
er
nur ben
Sur^eln
9f^ul)m
fcl)lage.
sulaffen u
biirfen
glaubte,
immer
feftere
fein
burci[)
Df^ufjm,
unb
n)af)rlid^
er
Un^kt
feinet
!)en
genug,
^a i|i um niclfjt
t)erftnftert
bie
(5d^wdf)en
ber Sogif
(5t)ftem
ju werben.
2)er @eift 9J?nte6quieu fonnte
er
felbft
ftd^
taufd^en,
tt)ir
aber fein
tufd)te
ftci)
nie.
Unb
fo
fommen
an
feiner
anb
aber
al6
iie 3ift
i)d^t
aB
runbfa^: ^^ii)t
unb
ered()tigfeitj
Staatslehre:
n^alt.
e^
19*
IX.
^0nt^0ijuleu
ttnlr
Vit
Vim^it
1.
S)er
Hinflug
^ontequieu^,
ttadfibem
et
ftdj)
einmal in
wrbe balb
gemeiner.
feine
unb
feine fc^)Wad)en
leiten
oft
mef)r
aU
feine ftarfen.
eine innere
(S^rbarfeit, feine
e^
red)tig!eit6liebe,
feine
feine,
fein grei^eitfmn,
fein fd^arfer
nfi unb
ariftofratifd()e,
gentleraanlike
%xi getvannen
i\)m
bie ^erjen
ber
e'f)r6aren,
@eine
unb
fein
laisser faire
mit
feit
einem
SBorte:
fein
9ted^nung^
i^m auf er ben
tragen,
el)rbaren,
\m
alle
)x>it
1848
fagen, fi^erten
nen aud)
armen
6d()lu(fer,
aUe liberalen
ben,
nnb
ftdf)
freuten,
S5ei^ ent^
fpiel il)re
eigne ^obeangft
unb
fd)ulbigen ju fnnen.
293
2)a6
elfter,
tDei^,
ift
hcx^Wit ba
feiten
c\^id
fte
ber
fjet^otragenbeti
erfaffen
bag
3emanb
nur
aU
ein
ane6 ju
if)re6
bap in'ber
Spiegel
bie eine
(Bdk
6treBen,
fort;?
nur
bie
reift.
)ft
fommt
ju
e or,
bap
biefelben
^onangeber ber
auf^^
9Jlenfdj)^eit,
t)erfd)iebenen Sf'^ikn
gan erfd^ieben
gefat,
ben
entgegengefe^teften
Hinflug
ausgebt
f)akn.
6c
fr
unb ba^
gel^aM
ganje
euro^ifc^e
geftlanb
eine
anbere SQSirfung
(ution.
\?on
aB
60
lange bie
(^ett)alt;^errfcit)aft,
ba ^nigtl)um
alle frei^
(innigen
(S(ij)eine
au6 5Q^onte6quieu,
tt)ie
man hd bem
ber @ett)alt
ber
aKeruntertl)nigften SInerfennung
bennod^ ben
runbfa^
fnne.
!Die
tut
retten
Wlc^x^a^ aWer
ttJo^r^
woWenben,
freiftnnigen ^enfd)ett
ein,
unb
geinlf)eit
gebroci()en
tt)ar
e fd^mer,
kugten unb
fdE)miegten ftc^ ja
"^a^t
ftiefien^
fo
erfannten ja
fte
TOe
an,
fte fte
liefen
nid^t
nbern fonnten,
trugen
ber
aUer
SQSelt
unb
allen
3Serl)ltniffen,
)^aitreffen,
ber ^itelfeit,
griv^olitt,
ber
33aftille,
ben
^olijei
bie
t)ollfte
9fled()nung.
fte
l)atten t>on
i^rem
Bei
9Jleifter
man
jebem
^kU,
jebem @tofie
^dkn^
fte;
fie
ium
SSorvau6
au^weid^en fnne.
(Seite
fo
oft bie
Unb
fo
t^akn
fprangen jur
294
bto^te;
itnb
fte
hixdkn
ftc^,
fte
tt)arfen
ftdf)
auf ben
S3aud{),
fo
flehten,
wenne
tro^
aebem
geff)rlidf)
tt)urbe,
felOft
bemt(){3
um nabe uub
53arml^etig!eit,
tti(J)t
baf
ber
bitterbfefte
egner am (Inbe
ju einem tbtenben
ol^ne
ju einem td)ti9ett
fonnte.
^kU
bie
gegen
fie,
6tope fommen
!!}lontequieu i)at,
e^ ju itjotten,
o{)ne
felbft
^ragtveite
feiner
runbf^e ju a!)nen,
bie
(Gewalt
t)on
feine
otte^
naben an
unb
@r unb
nad^
(Sc{)ii(er
unb nad^
5ernid)tet !)aben,
unb
erniclf)ten
muten.
auffteClt,
tdt*^
9)^onte6quieu
ba6 ber
grei{)eit,
unb
wie
fo
mit
fein
(Sinfluf reidjte,
@runb^
bie
fa^,
ber
gefunbe
6ame
in
feine
gefunbe S^ud()t,
lag
ftd).
Sag
^^
baran,
bap
unb
ob
feine
5(n^nger
berall ba 5lnfel)en
gaben,
aB
fte
ber
gingen 3 al0 ob
jte
ber
Saune ber
il)rer
l)errfcl)enben
Sfiegierung^anftd^ten ber fe
bereit
feien.
unb
5(ugenbiener
uumeffen
@ie
^jflanjten
!niglid()en
1)k
id()en
aber tDud[)fen
tro^ be SSor^
be^alt,
unb
tt)urben eben
unb
$l)ilofo^t) ber
295
lutiemu6
5][nf)n3er
in
bem
unmcglidj) iu madf)en.
^Ut
berfelbe 9)?onte6qmeu
unb
feine
51^^
f)ert>orgin3,
jeitttjeilig
ja
fef)r
anzugreifen 9ele!)rt
l^atte,
gro, benn
tajjfern,
fte
kftanb
au
allen
guten
unb
tl)atlofen
^Brgern,
all
au
allen
el)rl6aren
ben ^^enfd^en,
tt?enn biefe
ftnb,
geinbfd[)aft
nur
nur
feine D))fet
on
il)nen t^erlangt^
ftdf)
baran gen>^nt
allgettjalti^
9'^ed()nung
zutragen.
So
bem ^runbfa^e
ber greif)eit ju
aufrecht ftanb,
k^
toax
billige
ba6
allerbefte SJlittel,
ba
um
i^m' ben
9^aulforb an^
iiDaren alle
legen u fnnen.
5lber al6
e gefeffelt
ba lag,
Stellungen,
alle
S5erl)(tniffe
anbere,
unb
bie 5luffaffung^
notl)tt)enbig
bann
aud^
bie greil)eit
unb
ba
9fied)t,
bie fid^
WionU^^
quieu l)ineinbrdngten,
nur
feiten
wie ^^onte^quieu
bem $(bfoluti0mue
9?ed[)nung getragen,
um
auf
biefe
Seife
296
bae
?D^{ttel
grei()ett,
fr
9^ed)t
unb
alle
unbefugte
6e^r
miiffe;
^iele
fe^r
3SieIe a'f)neten
md)t, baf
SJionte;*
quieu
fte fiif)rte,
am
ie
I)atten
bona
W)ie
Montesquieu
eS,
wo^l eben
^ec!f)t
bona
fide, (el^rt,
be=^
mit
ben OSorjgen
!nne, bie
fte
red)te
gebogen
il)re
Ijatten.
.'^itel
Die
itelfeit,
i^r
5lemtd)en,
glnzen
9Jedj)t
unb
geifterreid)
bie
@igenfudj)t,
bie
eine ^Beftellung
auf ^nxu^^
artifel eintaufd()te,
er,
forberten
nun on
ber
greil)eit,
follte,
ba
fte
bie ^IJion;^
einj^
getragen
l)atte,
mii
er
nid^t
anbera
mit
gejvtjungen mit
gefeffelten
^anben ^u
egner
in id^er^eit ein5ufc|)lfern.
5llle
biefe,
biefelben
Seute,
bie
unter
ber
gal)ne SJ^onteSquieu fr bie grei^^eit ge!m))ft l)atten, !m:pften je^t unter berfelben gal)ne fr
ben
felbft
vt)ol)in
5lbfoluti6mu0.
me^r
il)r
S'ladibem
frl)er
fte,
wie
!!J^nte6quieu
ober
W)eniger,
fte
nid)t
geal)net
Ratten,
^am^f
fel)r
fl)ren tt)erbe,
(5dj)ritte
fte
aber^
male
fa^
red)t
ift
nid)t,
tt)ol}in
il)re
lenften.
S)er
egen^
aber
ftanb,
!lar.
lange
ub
aud^
ba
ol)ne
ein
9led()nungtragen
wenn
ba
bie
^ampfenben
barber
flar
waren,
nur
297
Wlitttl
blicfe
sum
an, ba
%xdi)dt geftegt
l^atte,
timu6
3iel, wnb
bere
i()n
if)nen
9f^ed()nung
tragen
bann
mc()t6
an^
M bem
ttjtebet
auffjelfen,
unb
^a^t
l)inftellen.
gegen
fljrte ber
je^t,
5lbfoluti6^
n)ie
frl^er,
mu6
^d^i
fie
bie ii^ofung:
S^led^nung tragen.
je^t bie
dia(f)c
greil)eit
^nt
mit
bem
(5i&
Unterfd[)iebe,
bem 5lbfoluti^mu0
unb timme im
frl)er
ber
5lbfolutimu
gezwungen
usulaffen.
n)urbe,
bie
greil)eit
vt)enigften6
sum ^amj)fe
3.
2)iefe
ift
brigen^
gan
ftd^
natura
gemf.
bie SO^^onte^quieu
um
fammelt,
wrbe
!Dienfte
bie
baf e in feinem
feiner
^ugenb bebrfe,
bie
baf im egentl)eile,
bie (Sitelfeit
(S^rliebe,
3Sorurtl)eile,
biefem
unb
bie
@ewinnfucl)t
flnben tt)iirben.
!Die grei^eit
in
1)m\U
i^re
^olle
^Befriebigung
aber
ift
m^t
mglid)
ol)ne
5!ugenb.
^0
ben
ber 5lbfoluti0mu6,
beftegt
ifl,
tt)o
@otte^
na^
um
bie
ba
wirb unmittelbar
eine
5Berfaffung
eintreten,
!I)urd[)bruc^e
fommen, ba werben
allein
burdf)
(ll)rfud)t,
i^f^^'inbe
(Sitelfeit
ni^t mel)r
gelenit
unb
.g>abgier
werben
'^fnnen.
^ugenb,
298
Srgertugenb,
eigenen Snteteffe
Tlnt^,
Umgebung,
sum heften
^(ufo^feturtg
bie
biefe
be6
anen
unb baf
uner(clfl{c{)e
^ebingun^
Ui
allen
ftattpnben
in ber
muf,
bie
tptige 6taat0biirget
conftitutio^
ftnb;
Brger 3
in
ber
^emo^
"^tit
greiljeit
hn
ben 5l6foluti6mu^,
33erfaffung
actii?e
,
gemigten
mit
bem
tl)um
Eintritte
cUk^
^lirger^
recl)ti3ten
i)ermel)rten
S3rgert^ume
nid^t augenbli^lidf)
jufam^
menbredf)en foU.
2)ie 6ci^aaren
ber Kmpfer,
bie
im S'^amen
9J?nardf)ie,
9)?onte^:J
quieu^,
ben
516^
maren aber
l^atten
[x)
nid^t
im 5^amen
gettj^nt,
^ugenb geworben.
il)re
6ie
baran
ba
fte
^l)rbegier
unb
i^re ^a6fucl)t
befriebigt
tverbe;
bereit^
fte
t\?aren
gu feinem D:pfer
5lngft or jeber
fr
ba^
groe anje
fie l)atten
Mftlgen
9}lannetl)at,
fte
l^nl^
D^Jedf)^
bigten
bem
laisser aller;
trugen
ber grei^eit
Unb
mittelbar
bie
golge war,
fte
ba wa6
fte
gefd^affen,
faft
un^
nadfjbem
su (^nbe ju fein
St'^d 9'iet)olutionett,
conftitutio^
nellen
werben
follteit,
l)aben baffelbe
ftaatlidf)en
3^^'*
(Srgebni
ftnbe,
3n
beiben
fanfen
bie
gemigte
299
9)?nard)ie bilbeten,
tolleren 5l6foluti6mu6
l}atte.
!l)ie
faft
unmittelbar
je
tvieber
in einen ^ie(
^uxM, aU
bie
5Dlenfd)en,
bie
^ugenb
jte
fr
nt{)i^
in iljrem
(Btaak
l)ielten,
tt)eil
rfa^:?
tr>o
unb
fo
wud)^ unter
fo rafdf)
if)ren
=^
fen6
(juieu
auf,
bap
ber gute
au^geftreut
l)atte,
ift
fel)r
balb
erftirft
2Bie gefagt, ba
bie
bie
im 9?amen 9}lonte6quieu,
ber gemfigten
im 9^amen ber
conftitutio^
netten,
5iJlonarcil)ie
burd^gefljrt ttjurben,
L
3)ie
n>ie
fte
gemigte,
bie
bie
conftitutionelle 5D?onarci^ie,
neun^eljnten
bi6
iefet
6taat6fnftler be6
3al)ri^unbert
feften
in^
Serf
^n fhren fucl)en,
^at
nirgenb
nie unb
gup
faffen
fnnen,
in
ber
Z^at
aud^
nir^
genb
unb
beftanben,
al^ in ber
!I)octrine
9Jionte^quieu6
feiner @(l)ule.
(Snglanb,
ift
nid^te
m^
3)lonarc^ie im Reifte
aufgeftettt
'f)ai.
be6 t^fiem^,
ba^ !!}?onte6quieu
5lugenbli(fe
eine
^nglanb
bie S^^or^
war
t)on
bem
ber (Eroberung
burd^
mannen an
ftete
5lripofratie,
bie executi^e
@ewalt
9)ionard()en,
!Die Tlaii^i
il)r
eine
erblicl)en
^anb )berbeamten ju
in ber
im 6taate lag
unb
bem
t?on
gen)l)lten
Parlamenten
txar
^oll^
gegen
fie
Siel)enbe e\i)alt
bie
53efdblffe
l)atte
ba^
il)r
gefe^lid)e di^^t,
be^
Parlamenten
3^eto
einzulegen,
300
ni)i SU ^ott^ie^eti.
^6
ttjar
biee eine
gtm,
bie
ein
eine
oft
(B)xanh
\)on
bie ftd)
bie
^adE)t
felbft
ift.
auflegte,
unb
ganj
feften
guten golgen
gett)efen
5(6er
ii^o
^nig bem
feft
etnfi
unb
gegenber^
ba
bradf)
ftdf)
ftete
am
(^nbe
biefer
^ibetftanb
an
bem
Seifen,
an ber 5Dlad^t
be englifci)en Parlamente.
5llle
gropen 33erfaffung0fm^fe,
in
bie
in
^nglanb
fielet,
ftatt^
bie ^iefe
faft
nur
eine
unb
fc^en
biefelbe
9^idf)tung.
(S6
tt?ar
nie
ein
Streit ^vou
S^l^eme
ee
fid()
^at; fonbern in
bem Mm))fen
l^anbelte
biea
fange
Parlament ^nglanb
tt)aren
faft
nur
bie
normannifcijen ropen
in
fcif)fif(i()c
Tropen
gelangte
jugelaffen.
erft
^te
gane
f(iE)fif^^
5lriftofratie
ft^
voixtii^
bie
^^^
gerariftofratie
u
t?erfcl)affen
6i nnb Stimme im
Unterljaufe
wn^U.
bie
l^aue lange
f4)ieb
um
nnb
erft
bie Sf^e^olution
ent^
3n
ber n^ueften
feine
ftc^
nm
feit
biefe
grage bre^t
ber
bie
efcl)id)te
(Unglaube
bem 53eginn
ber
franftfc^en
tl)olifen,
fj^e^jolution.
Wt
ber (^manci^ation
i)at
^a^
mit ber
Sf^eformbill
bae
SSoH ^mi
grofe
(Sd^lad()ten
gett)onnen,
f)eraue gen)orfen.
301
!l)et
am^f
bauert nod^
Qcitt^e
fort,
unb
n?ttb
erft
kenbigt
fein,
wenn ba6
en^Ufd^e
^oU
ber
im Parlamente
englifc^e
\)ertreten fein
tx>irb.
Unb bann
vt^irb
@taat
feinj
feine
eine
^emofratie
mag ba
baft
nb
nid^t
nbern,
eng^
ift
lifd^e S3o(f
nun
bie
Uekrseugung
Behalten,
e fing
bie
einer
gamilie
erblid^
Seit
ober
(te
erneuern.
SSerfaffung
efd)icfe
ber
englifd^en
UfU^t
barin,
baf ba
feine
Parlament
unb
feine
ber
alle
ngtanb^, ber
feine
innere
uere ^olitif,
ber
efe^e
unb
feine Snftitutionen,
fd^lieflic^
unb
faft
entfd[)eibet.
u
allen
2)af
fr
ge^
bie
en3lifd()en
Seiten
felbft
Sagen
nidf)t
^u rafd^
ba
fie
eine l)o^e
unb
baf
Wim
unb ^ein,
fo
wie
ber
englifd^en
Unb
fonbern
fomit
eine
ift
biefelbe
feine
gemigte DJ^onar^ie,
fid^
felbft ge^
bie,
ol)ne
olliel)en;=
nur
um
ein
eine
an bem ^age in
ber
feit
iDemofratie
bergel^en
wirb,
wo
um 6i&
ganzen
unb Stimme
iBolfe
im Parlamente
jum
heften
beS
entfdS)ieben ift
302
!D{e
englifd^e
^Serfaffuttg
i{t,
ttJie
ein got!)if(^er
!Dom,
i^x,
unb
beunocf)
untetfd^eibet
man an
aller
!)at
an jenem,
eine
gemiffe
@elbftnbi!eit
X^dk.
ben
5D^onte6quieu
90tl^ifd[)en
aber,
aU
granjofe,
al6 D^iomane,
nid)t
U^
griffen;
jtet)t
bige.
^a^
au:ptfd^iff,
bie 9Zebenfdt)iffe,
bie
^prme
mer>'
\t)unberbar,
baf
bie
gof^ifd^frommen
Sf^omantifer
unb
2)eutfd^tf)iim(er
glauben.
unb
SfZebentfjeile
be
"^^^^^
if)ren
innern Seruf in
bem
Jlittelfd^iff
be englifd()en
^arlament.
!Die Set)re
lif({)en
nicif)t
^octrine
lfer
efd()id)te
fr
alTe
ber
Seit
Unb ba
.
9Jlittel
Ijier^u
liegt
l^arte 5(rbeit
mgen
erfud)en,
ob
fte
jte
e0
leic()ter
aie
um
biefen
^ni^
erlangen fnnen,
ob
eine
gemigte ^onard^ie
mit )rben
(Sitelfeit
unb ^nbd[)en,
bem
(S^runbfafee
ber
(S^re
bar^uftetlen
im tanbe
fein
ttjerben.
(So
gel;rt
^ugenb
ber
ba^u,
frei
genb be6
fefien
mUm^,
M^^f
303
^a^ unb
(Bnt o:pfert;
bie
^ugenb
50lutf)e6,
ber
tt)o'6
grei{)eit
nnb ba6
!2eben
im ^am^fe mit
fo
einfejt.
warben
fte
in i^rem
fter il)re
gewannen on
(5df)ici^ten
3al}rl)unbert
immer neue
be
)littelfdt)iffe
6.
5lber anftatt
an biefen Sel)ren
ftd^
tin 33eifpiel
3>^\t il)r
au
3Sorbilb
e^
Sel)re,
in
ber
ftdj)
!Doctrine 50lonte6quieu
ein,
Sie
bilbeten
baf
fte
ber
trc
aller
^inelnl)eiten
jte
au
(^inent
uffe
ift,
nad)^
bauten, tt)l)renb
Ji^eben
bie
@d()adf)teltl)erie
(te
9Jlonte6quieu in6
u fl)ren
burcl)
fud)ten5
5lrbeit
badeten e^
ben nglnbern,
Sf^ingen
bie
nur
l)arte
unb unabl^li(l)e0
jur
greil)eit gelangten,
nad)sumac^en,
fte
wenn
burd^
ein
(te
ben Montesquieu
nadf)
fiil)rte,
ftd^
Sflec^nung
allen
ein
Seiten
l)in,
am
(Snbe
wenig
greil)eit
unb
gugleid)
gp^df)en
bie
9}lelr5al)l,
fte
liefen ftd^
Sd()ule herleiten;
fud^ten
mit >pfer
unb Slnftrengung
el)rbaren,
er^
baS
Softem u
erwirflidtienj
unb
biefe
ftnb
eS,
bie
ben auf
i^re Sd^adf)telle'^re
ber nadt)fte
Sturm
bobenlofe
Ser!
ftet
wieber um.
304
!l){e
liner')
alle
9Dlonard()ie
auf
bie
Seife
Unb
einen
friil)er,
bie
fraffeften $)(bfolu=^
fein,
ti^mu umgefd)Ia9en.
jte
vvrbe su t^erwunbern
wenn
[teilt
ein
^f)atfcf)lici^
ftd^
bie
fo
dj)ule,
bie
Kammern
efe^e
ma^cn
eer,
mittel
lenft.
9)^arine,
alle
Beamten
ein
unb
alle
Staate?
geftellter
gebietet,
(S^
ift
naturgem, bap
balb
feine
Ijalten
fo
mchtig
bie einzig
^lonardf)
greifenbe
fud()e
fel)r
Tla^t
mu.
fr
burd()^
im (Staate
Die f^rt
pm
SSer^
gierungform.
!2oui
$l)ilipp
ftnb
im
fonbern nur in
S3eug
auf bie
9Jiittel
ur 2)urcl)fl)rung
auf
bie Surclj)t,
Soui
^l)i(ipj)
unb
S3e^
fted[)li(^!eit
ber ^Olenfcfien.
tt)o
conftitu*'
tionellen
^onardbie,
U^
wav
^o^
ber 5lbfoluti6mu,
mag
biefer
nun
:panien, $or^
ber^anb
^ux
<S(^ulb ale
in ^Belgien
ifi biefci*
SSerfud^
lj(g
dtn
evjianbiger 9)^onav(^,
itag
bev ben
Kammern
ge^ord^t,
ifi
baran mel^r
^fiern.
^atte er ben
fejien
feine
^a^t, aU
fc
er jtd^er eBen
gut
fein
(Sd;it)iegeri)ater
Spui ^^{|)|).
305
ttigefamiliett,
ober
v\)ie
in granfreic^
in
bet
eiite
^a)po^
leonibett
ober
eine6
aft:ifanifd)ett
t\)i>]^et
@eneral6 ru^en.
2)a
|tc^
erfldrt
e6,
e^ !am,
xittter
bap
bie ^Ibfolutij^eti
xoMq
ftitutiotteHen
l^ier
9)lonard)ie
ftelttett.
@ie
it)uften,
baf e^
fte
ftdf)
um
eine
gorm
o^jne
Sn^alt
ba^
I)anble5
!)atten
e6
gelernt,
bie neumobifdf)e,
franjfifcif)^
fel)r
conftitutionelle 5D'^onard()ie
tt)ieber in bie S3a:C)n
ber
Schule
beraU
Balb
^k
gemadf)t f)at,
bie legten
unb ^rofefforen,
bie
fte
nberalt
ba
^(nfel^en
tt)ie
geben tx)u^ten,
aU
jte
ob
bie
SBiffenfd^aft,
einft
$romet^)eu ba geuer,
]^erabget)olt f)atUn,
l)d()ti
ftnb
nid)t
aB
3!)re
conftitutioneKe 9J?o^
nar^ie
ift ni(f)t^
5lb!(atfc^
^en
auf bie
bie nie
ibe fcf)wuren.
!Die
ber ben ba
beutfdE)e
follte
2)a
Parlament
fte!)t
nur @efe$e
lef)rt
mad()en,
unb unterbeffen
tt)ie
e if)nen beliebte,
im
^ud()e, fo
e^ bie 4)u(e.
3n
(Snglanb
richtet unb
ber
Sf^egierung
I)errfd&en
jiebe
einzelne
^afregel,
306
au nel^men
imt)
t)at.
3n
granffurt fapett
ftd&er
bfe
e^rbatften
unb
geiftreid^ften ^}in^
t)nget: ber
t)at
ein
Parlament
klaffe
in
feinem
auftnmeifen gehabt;
unb
9}?affe
Grfte
erfter
fte()e,
in 3af)r
man
oft
anbetwo
^enfd^enlekn
bebutfte
tionali^mn^
bet
cfjnle
wiebet
bie
breite
^a^ 6^ (lern
felbe
S^onte^quieu
^at
jtd^
webet in bet
SBet
ba^f
ent;?
aUet 3wfci^e
bet
@d()ultt)ei^f)eit
feeffetn
lebigt,
fommt
w^l
audf)
su
bem
2efen,
f!)tt
ba6
feine
im Snnetn
5i)lonte^quieu0
tt)altet.
Unb bann
ba,
aU
im @taate,
ba^
englifd^e
3n
bet
^^at unb
nicl)t^
in bet Sal)tl)eit
ift
$atlament
5(nbete
aie
ein
foldfie^
Dbetgetic^t
wenn
fte,
wie
Z^^oxk
biefen einigen
tunbfa|
juttf fllt:
(Sin
!e6,
aU^tget
unb