Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Muåc luåc
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 2
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 3
Caãnh thu...............................................................................................92
Möåt caãnh chuâa......................................................................................94
Chúi àïìn Khaán Xuên ...........................................................................95
Thên phêån ngûúâi àaân baâ .....................................................................96
Sûå hoang dêm ......................................................................................97
Taát nûúác ................................................................................................98
Àöìng tiïìn hoeãn .....................................................................................99
Con öëc nhöìi .........................................................................................100
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 4
Trong nïìn vùn hoåc Viïåt Nam, nûä thi sô Höì Xuên Hûúng laâ möåt
hiïån tûúång àùåc biïåt, khöng chó trong nöåi dung vaâ nghïå thuêåt saáng taác
maâ ngay caã caác vùn baãn saáng taác cuãa nûä sô hoå Höì vêîn coân laâ nhûäng
vêën àïì àùåc biïåt, cêìn tiïëp tuåc nghiïn cûáu tòm hiïíu. Riïng vïì cuöåc àúâi
riïng tû cuãa nhaâ thú, cho àïën nay vêîn coân laâ nhûäng dêëu hoãi, chûa coá
möåt cöng trònh nghiïn cûáu naâo àaáng tin cêåy caã.
Trong phêìn múã àêìu baâi thú "Höì Xuên Hûúng - ngûúâi àoá laâ ai"cöë
nhaâ thú, nhaâ nghiïn cûáu vùn hoåc Hoaâng Trung Thöng, nguyïn Viïån
trûúãng Viïån Vùn hoåc vöën ngûúâi xûá Nghïå, laâng Quyânh Àöi - Quyânh
Lûu àaä viïët:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 5
Qua àoaån thú trïn, àuã thêëy viïåc nghiïn cûáu, giúái thiïåu tiïíu sûã
nûä sô hoå Höì quaã laâ möåt viïåc phûác taåp. Àoá phaãi chùng cuäng laâ möåt hiïån
tûúång àùåc biïåt cuãa nûä sô? maâ giúái nghiïn cûáu vùn hoåc n ûúác nhaâ luön
luön quan têm trong nhiïìu thêåp kyã.
Viïåc dûång möåt tiïíu sûã àêìy àuã, chên thûåc, chñnh xaác vïì Höì Xuên
Hûúng vêîn laâ àïì taâi nghiïn cûáu noáng höíi àang chúâ phña trûúác àöëi vúái
caác nhaâ nghiïn cûáu.
Cho àïën nay, bùçng nhûäng t û liïåu vùn hoåc vaâ qua nhûäng nguöìn
thû tõch (tuy chûa coá cú súã chùæc chùæn), nhûng caác nhaâ nghiïn cûáu cuãa
nhiïìu thïë hïå àaä cöë gùæng veä nïn hònh daáng cuöåc àúâi cuãa nhaâ thú, mùåc
duâ giûäa hoå coân nhûäng dõ biïåt, nhûng cuäng àaä coá nhiïìu àiïím tûúng
àöìng:
Theo caác nhaâ nghiïn cûáu àêìu tiïn vïì Höì Xuên Hûúng nhû
Nguyïîn Hûäu Tiïën, Dûúng Quaãng Haâm thò baâ laâ con öng Höì Phi Diïîn
(sinh 1704) úã laâng Quyânh Àöi, huyïån Quyânh Lûu, Nghïå An (1). Öng
thi àêåu tuá taâi nùm 24 tuöíi d ûúái triïìu Lï Baão Thaái. Nhaâ ngheâo khöng
thïí tiïëp tuåc hoåc, öng ra daåy hoåc úã Haãi Hûng, Haâ Bùæc, àïí kiïëm söëng.
Taåi àêy öng àaä lêëy cö gaái Bùæc Ninh, hoå Haâ, laâm vúå leä - Höì Xuên
Hûúng ra àúâi laâ kïët quaã cuãa möëi tònh duyïn àoá.
Trûúác khi nûä sô chaâo àúâi, gia àònh thêìy àöì Diïîn doån vïì úã phûúâng
Khaán Xuên, huyïån Vônh Thuêån (gêìn Höì Têy - Haâ Nöåi bêy giúâ). Luác
Höì Xuên Hûúng àaä lúán, gia àònh vïì thön Tiïn Thõ, Töíng Tiïn Tuác,
huyïån Thoå Xûúng (nay laâ phöë Lyá Quöëc Sû - Haâ Nöåi). úã tuöíi thaânh
niïn, nûä sô coá möåt ngöi nhaâ riïng dûång gêìn höì Têy, lêëy tïn laâ Cöí
Nguyïåt àûúâng(2).
Nhiïìu taâi liïåu cho biïët, Höì Xuên Hûúng úã vúái meå, coá ài hoåc,
saáng daå, thöng minh, nhûng khöng àûúåc hoåc nhiïìu, thñch laâm thú. Baâ
coá möåt baån thú rêët àöîi tri êm, tri kó laâ Chiïu Höí. Nhûng Chiïu Höí laâ
ai? vêîn coân laâ möåt êín söë?
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 6
Cuöåc àúâi riïng tû cuãa nûä sô chõu nhiïìu àau khöí. Baâ lêëy chöìng
muöån, xêy dûång gia àònh, nhûng chùèng mêëy haånh phuác - Cuöåc hön
nhên (laâm leä) vúái Töíng Coác, möåt tïn aác baá, ngu döët, laâ möåt nöîi àau
buöìn cuãa nhaâ thú. Khi laâm leä öng Phuã Vônh Tûúâng cuäng chùèng vui veã,
haånh phuác gò hún!
Nhû vêåy, qua nghiïn cûáu khaác nhau, cho thêëy àaä coá möåt sûå
àöìng nhêët vïì quï hûúng baãn quaán, núi sinh, núi úã vaâ cuöåc àúâi riïng tû
cuãa baâ - Àiïím dõ àöìng laâ ngûúâi cha?
Coân vïì nùm sinh thaáng àeã, coá nhiïìu taâi liïåu rêët chung chung:
"Baâ söëng vaâo khoaãng cuöëi Lï, àêìu Nguyïîn". Àêy laâ möåt quaäng thúâi
gian hïët sûác co daän, rêët röång (3), cöët àïí dung hoaâ nhiïìu giaã thiïët vïì
thúâi àiïím söëng cuãa nhaâ thú, trûúác khi chûa coá möåt taâi liïåu àuã cú súã
chùæc chùæn khùèng àõnh thúâi àiïím söëng cuãa baâ.
Nhûng múái àêy ngûúâi ta àaä phaát hiïån möåt taâi liïåu múái nhêët
"Xuên àûúâng àaâm thoaåi", coá nhiïìu tû liïåu àïí giaãi thñch thúâi àiïím söëng
cuãa nûä sô Höì Xuên Hûúng. Nïëu cùn cûá vaâo nhûäng chi tiïët trong
"Xuên àûúâng àaâm thoaåi" thò Höì Xuên Hûúng sinh ra vaâo àêìu triïìu
Nguyïî n . Nïëu àoá laâ hiïån thûåc, buöåc chuáng ta phaãi xïëp nûä sô Höì Xuên
Hûúng vaâo "Chiïëu vùn hoåc" cuãa triïìu Nguyïën chûá khöng phaãi laâ triïìu
Têy Sún, laåi caâng khöng phaãi thúâi "cuöëi Lï". Viïåc sùæp xïëp naây coá möåt
aãnh hûúãng lúán àïën vùn hoåc sûã Viïåt Nam, cuäng nhû nhûäng nhêån àõnh,
bònh giaá thú vùn cuãa nûä sô.
Vaâ nïëu nhû "Xuên àûúâng àaâm thoaåi" laâ àuáng, thò Höì Xuên
Hûúng cuäng khöng thïí qua àúâi trûúác 1842 möåt thúâi gian rêët lêu, nhû
ta àaä biïët qua "Thûúng sún thi têåp" cuãa Nguyïîn Phuác Miïn Thêím -
tûác Tuâng Thiïn vûúng - búãi nùm 1842 Tuâng Thiïn vûúng höå giaá vua
Thiïåu Trõ ra Bùæc Haâ tiïëp sûá thêìn nhaâ Thanh, öng coá túái vaäng caãnh höì
Têy vaâ àaä viïët möåt loaåt 14 baâi thú, trong àoá coá baâi toã loâng thûúng caãm
nûä sô Höì Xuên Hûúng àaä quaá cöë:
...."Chúá coá dêîm lïn möå Xuên Hûúng nheá. Vò úã dûúái suöëi vaâng,
naâng coân àang öm möëi hêån ruát nhêìm tú (duyïn)" - (dõch vùn xuöi).
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 7
Vò theo "Xuên àûúâng àaâm thoaåi" (thò àïën nùm 1869(4)) chuáng ta
vêîn coân coá möåt Höì Xuên Hûúng thò sô maâ caái chïët cuãa baâ àaä laâm rung
àöång can traâng cuãa caác bêåc "tao nhên mùåc khaách" bïn nêåm rûúåu -
Song têët caã nhûäng nhêån àõnh trïn cuäng chó laâ nhûäng nhêån àõnh, suy
luêån maâ thoi vò chûa coá möåt taâi liïåu naâo cuå thïí chñnh xaác àïí khùèng
àõnh taác phêím taác giaã Höì Xuên Hûúng möåt caách dûát khoaát caã.
Nhûng, duâ chûa thêåt chñnh xaác, àêìy àuã, hoaân haão vaâ duâ àöå tin
cêåy chûa cao, suöët mêëy thêåp kyã qua, biïët bao nhaâ nghiïn cûáu vùn
hoåc, daây cöng sûu têìm vêîn chûa taåo dûång àûúåc möåt söë nûä thi sô hoå Höì
bùçng xûúng bùçng thõt àñch thûåc. Nhûng hoå cuäng àaä veä nïn àûúåc boáng
daáng nûä sô àöåc àaáo coá cha coá meå, coá quï cha àêët töí, coá caã thúâi gian
sinh thaânh, ly biïåt vaâ cuöåc àúâi tònh duyïn riïng tû cuãa baâ khöng mêëy
xuön xeã haånh phuác, nïëu khöng muöën noái laâ bêët haånh. Êu cuäng laâ möåt
cöng viïåc àaáng ghi nhúá, duâ chûa thoaã maän loâng mong moãi cuãa baån àoåc
trong nhiïìu thïë hïå.
(1) Nhûng theo möåt taâi liïåu múái àûúåc cöng böë (trïn taåp chñ Vùn
hoåc söë 10-1964) cuãa nhaâ nghiïn cûáu vùn hoåc cöë giaáo sû Trêìn Thanh
Mai, thò Höì Xuên Hûúng coá cuâng quï quaán, nhûng laâ con öng Höì Sô
Danh (1706-1783), em cuâng cha vúái Höì Sô Àöëng (1738-1786).
(2) Cöí Nguyïåt àûúâng: coá thïí laâ phoâng vùn, cuäng coá thïí laâ núi
daåy hoåc. Àiïìu chùæc chùæn àoá laâ núi diïîn ra caác cuöåc bònh thú, tiïëp baån
beâ.
(3) Vò cuöëi Lï keáo daâi 255 nùm tûâ Lï Duy Ninh niïn hiïåu
Nguyïîn Hoaâ (1533-1548) àïën Lï Duy Kò niïn hiïåu Lï Chiïu Thöëng
(1787-1788). Àêìu triïìu Nguyïîn laâ Gia Long (1802-181819). Nïëu chûa
kïí àïën àúâi sau thò giûäa "cuöëi Lï" àïën àêìu Nguyïîn coân coá triïìu Têy
Sún.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 8
Tûå tònh
Tiïëng gaâ vùng vùèng gaáy trïn bom(1)
Oaán hêån tröng ra khùæp moåi choâm.
Moä thaãm khöng khua maâ cuäng cöëc.(2)
Chuöng sêìu chùèng àaánh cúá sao om(3)?
Trûúác nghe nhûäng tiïëng thïm rêìu rô,
Sau giêån vò duyïn àïí moäm moâm.
Taâi tûã vùn nhên ai àoá taá?
Thên naây àêu àaä chõu giaâ tom!(4)
(2)-(3) Moä vaâ chuöng duâng trong nhaâ chuâa coá taác duång laâm
nguöi dõu loâng ngûúâi. úã àêy nhaâ thú vêån duång khaác. Moä thaãm, chuöng
sêìu: Tiïëng loâng sêìu thaãm trong àïm khuya vùæng lùång khöng khua
khöng àaánh maâ vêîn vang lïn dûä döåi nhûäng êm thanh khö khöëc, êìm ô,
cöëc nhû moä vaâ om nhû chuöng.
(4) Giaâ tom: Nhû giaâ àanh.Tuåc ngûä: "Treã döi ra, giaâ co laåi".
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 9
(1)-(2) Vêån duång caác thaânh ngûä "Cöë àêëm ùn xöi", "Laâm mûúán
khöng cöng".
(3) Dûúâng naây: nöng nöíi cuå thïí ra àïën thïë naây.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 10
(1)-(2) úã àêy, duâng löëi chúi chûä Haán. Chûä Thiïn laâ trúâi nhö àêìu
lïn thò thaânh chûä Phu laâ chöìng; chûä Liïîu laâ roä hoùåc hïët, àöìng êm vúái
cêy liïîu chó ngûúâi con gaái, nïëu thïm möåt neát ngang thò thaânh chûä Tûã
laâ con. Hai cêu naây yá noái: Gaái chûa chöìng maâ sao àaä coá con trong
buång?
(3)-(4) Tònh vaâ nghôa gùæn liïìn àùåc tñnh truyïìn thöëng cuãa ta. Höì
Xuên Hûúng nhêën maång caái nghôa, caái traách nhiïåm maâ ngûúâi àaân
öng naâo àoá thûúâng vö têm trûúác hêåu quaã àïí laåi cho ngûúâi phuå nûä.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 11
(5) Taác giaã àûáng vïì phña ngûúâi con gaái maâ duâng yá möåt cêu ca
dao: "Khöng chöìng maâ chûãa múái ngoan; Coá chöìng maâ chûãa thïë gian
sûå thûúâng"!
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 12
(1) Boån hoåc troâ múái lúán, ngöëc nghïëch, ruã nhau keáo àaân keáo luä ài
gheåo gaái, laåi têåp toång àua àoâi vêìn veâ vñ von, nïn Höì Xuên Hûúng lêëy
laâm khoá chõu maâ viïët baâi thú naây.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 13
(1)-(2). Xiïëu mai; (Quaã mai ruång). Trong Kinh thi noái "quaã mai
ruång mûúâi phêìn coân baãy... mûúâi phêìn coân ba", vñ ngûúâi con gaái àaä
muöån thò, cêìn coá möåt ngûúâi chöìng. Cêu naây duâng chûä "Xiïëu mai" àïí
noái ngûúâi con gaái súå lúä thò nïn chuyïn têm vaâo viïåc keán chöìng, khöng
daám nghô àïën chuyïån trùng hoa nûäa. Nhûng ngûúâi àeåp trong tranh
thò tñnh sao àûúåc viïåc chöìng con? Nïn cûá àaânh maäi maäi giûä thên
phêån moãng manh, son seã. (Chuá thñch phêìn thú nöm do Nguyïîn Bónh
Khöi).
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 14
Chiïëc baách
Chiïëc baách(1) buöìn vïì phêån nöíi nïnh,
Giûäa doâng ngao ngaán nöîi lïnh àïnh.
Lûng khoang tònh nghôa dûúâng lai laáng,(2)
Nûãa maån phong ba luöëng bêåp bïình.(3)
Cêìm laái mùåc ai lùm àöî bïën,(4)
Dong leâo thêy keã rùæp xuöi ghïình.(5)
êëy ai thùm vaán cam loâng vêåy,(6)
Ngaán nöîi öm àaân nhûäng têëp tïnh!(7)
(1) Chiïëc baách: Chiïëc thuyïìn göî baách trong vùn hoåc gúåi hònh
aãnh têm traång möåt ngûúâi hoaá treã vúái baâi thú Baách chu trong Cöí thi.
(2)-(3) Tònh vaâ nghôa vêîn àûúng coân chan hoaâ daâo daåt. Soáng gioá
vêîn cûá àe doaå liïn tiïëp vöî vaâo bïn ngoaâi maån thuyïìn. Têm traång
chung cuãa böën cêu àïìu laâ buöìn rêìu ngao ngaán cho thên phêån.
(4)-(5) Dûå àõnh cuãa ai lùm le cêìm laái àïí àûa thuyïìn àêåu vaâo
bïën, cuäng nhû cuãa keã rùæp têm dong leâo àïí cho caánh buöìm vûúåt qua
ghïånh thaác maâ tröi xuöi cuäng thêy mùåc, vò nhaâ thú khöng quan thiïët.
(6)-(7) Coân ai nûäa laâ ngûúâi seä tòm àïën vúái mònh (thùm vaán)?
Nïëu viïåc êëy xaãy ra thò cuäng cam loâng. Mùåc dêìu cuäng chùèng hay gò vúái
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 15
chuyïån têåp tïînh öm àaân sang thuyïìn ngûúâi khaác, song tònh thïë cuäng
khöng thïí khaác àûúåc.
Cöí thi coá cêu: "Khùèng baã tyâ baâ quaá biïåt thuyïìn" nghôa laâ khöng
chõu öm àaân tyâ baâ sang thuyïìn ngûúâi khaác, àïí noái viïåc khöng chõu
lêëy chöìng khaác. Tuåc ngûä "Thùm vaän baán thuyïìn" úã àêy vêån duång chó
coá nghôa laâ "ngûúâi múái", khöng giûä yá "coá múái núái cuä".
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 16
(1) Tuåc ngûä coá cêu: "Xêëu maáu àûâng theâm ùn cuãa àöåc" Khem: ùn
kiïng khi múái úã cûä nïn thûúâng noái kiïng khem hoùåc kiïng cûä. Miïëng
àónh chung: cuãa ngon vêåt laå thûúâng coá úã nhûäng núi quyïìn quñ cao
sang. yá caã cêu: Nïëu àaä xêëu maáu maâ gùåp phaãi cuãa ngon vêåt laå coá theâm
quaá khöng nhõn àûúåc thò duâng ñt thöi! Döî daânh khuyïn nhuã vaâ noái
búän.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 17
(1) Miïëng trêìu: Möåt khêíu trêìu göìm ba thaânh phêìn chñnh húåp
laåi laâ trêìu khöng, cau vaâ vöi. Voã (rïî) vaâ thuöëc laâo laâ thaânh phêìn phuå
gia.
(2) Trêìu höi: Laá trêìu khöng loaåi xêëu, nhoã laá vaâ coá muâi höi.
(3) Quïåt: Quïåt vöi vaâo laá trêìu röìi múái tïm.
(4) Cau àêåu (cau keán), trêìu laá to vaâ múä, vöi vûâa phaãi, khi ùn thò
àoã thùæm vaâ say. Cau beá, trêìu höi, vöi mùån thò ùn khöng àoã vaâ miïëng
trêìu khöng ngon. Nhaâ thú noái, vïì caái hêím hiu cuãa duyïn phêån.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 18
(3)-(4) Thaåch nhuä nghôa àen laâ vuá àaá; Trêìn bò: voã quñt khö, àïìu
duâng laâm thuöëc. Quy thên: Võ àûúng quy coá ba phêìn: àêìu, thên vaâ
àuöi, coá tñnh dûúåc khaác nhau; quy thên laâ phêìn cuã cuãa àûúng quy.
Liïn nhuåc: Haåt sen, cuäng duâng laâm thuöëc; Vò öng chöìng laâ lang thuöëc
nïn taác giaã duâng nhûäng tïn võ thuöëc. yá hai cêu: Giúâ thò keã mêët ngûúâi
coân, "cuãa anh anh mang, cuãa naâng naâng xaách". Búän cúåt baâ lang laâ úã
hai cêu naây.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 19
(5)-(6) Dao cêìu: Dao duâng riïng trong nghïì thuöëc, taác duång thaái
thuöëc maånh vaâ nhanh hún dao thûúâng. Sinh kyá tûã quy: Söëng gûãi thaác
vïì. úã àêy taác giaã vêån duång linh hoaåt thaânh ngûä naây. Ngûúâi phuå nûä
goaá treã naây nïëu khöng úã vêåy àûúåc maâ phaãi qua hai lêìn àoâ "thò kyã vêåt
naây seä trao laåi cho ai? Chaâng úi! Trong cuöåc söëng taåm búå naây, chó coá
luác chïët à i thò múái coá thïí vïì núi úã maäi maäi cuâng chaâng àûúåc".
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 20
(1) Baánh tröi khi luöåc traãi qua chòm nöíi mêëy lêìn trong nûúác múái
chñn.
(2) Têëm loâng son: Baánh tröi khi luöåc chñn thò nhên àûúâng baánh
tröi úã giûäa àoã thùæm nhû son: vñ vúái ngûúâi con gaái duâ coá long àong ba
chòm baãy nöíi, vêîn giûä têëm loâng thaânh thûåc trong tònh yïu.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 21
Àeâo Ba Döåi
Möåt àeâo, möåt àeâo, laåi möåt àeâo,
Khen ai kheáo taåc caãnh cheo leo.
Cûãa con àoã loeát tuâm hum noác,
Hoân àaá xanh rò luán phuán rïu.
Lùæt leão caânh thöng cún gioá thöëc,
Àêìm àòa laá liïîu gioåt sûúng gieo.
Hiïìn nhên quên tûã ai laâ chùèng
Moãi göëi chöìn chên vêî muöën treâo.
(1) Àeâo Ba Döåi hay Ba àeâo tïn chûä laâ àeâo Tam Àiïåp, thuöåc
huyïån Töëng Sún, tónh Thanh Hoaá. Khöng phaãi Àeâo Ngang nhû coá
saách àaä nhêìm.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 22
(1) Hiïån vêîn chûa roä xuêët xûá cuãa àaá, chó múái nghe truyïìn ngön.
(2) Xuên giaâ giùån, coá nghôa laâ giaâ giùån tònh xuên. Höì Xuên
Hûúng toã ra rêët röång lûúång vúái tuöíi treã.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 23
Hoãi trùng
Mêëy vaån nùm nay vêîn haäy coân,
Cúá sao khi khuyïët laåi khi troân?
Hoãi con Ngoåc Thoã àaâ bao tuöíi?(1)
Chûá chõ Hùçng Nga àaä mêëy con?
Àïm vùæng cúá chi phö tuyïët trùæng?
Ngaây xanh sao laåi theån vûâng son?(2)
Nùm canh lú lûãng chúâ ai àoá?
Hay coá tònh riïng vúái nûúác non?
(1) Ngoåc Thoã: Huyïìn thoaåi noái trïn mùåt trùng coá con Thoã Ngoåc
ngöìi giaä thuöëc trûúâng sinh.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 24
(1) Àöång Hûúng Tñch: Àöång chñnh cuãa chuâa Hûúng trûúác thuöåc
huyïån Chûúng Myä, tónh Haâ Àöng, nay laâ huyïån Myä Àûác, tónh Haâ
Têy.
(3) Gioåt nûúác... rúi: Caác thaåch nhuä trïn cûãa àöång luön tûâng gioåt
roã xuöëng.
(4) Voâm àöång coá nhûäng chaåm veä cuãa thiïn nhiïn àûúåc hònh
dung ra caãnh trñ nhû mùåt trùng, con thuyïìn v.v... Vö traåo: Khöng coá
búi cheâo.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 25
(5) Núi rûâng suöëi (lêm truyïìn) maâ cuöën huát laåi àêy caã möåt caãnh
phöìn hoa àö höåi.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 26
(1) Chuâa Quaán Sûá: Thúâi cuöëi Lï-Trònh thuöåc huyïån Thoå Xûúng.
Bêy giúâ úã phöë Quaán Sûá, Haâ Nöåi.
(2) Chaây kònh: Chaây taåc hònh con caá kònh bùçng göî, thay cho vöì
àaánh chuöng.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 27
(1) Keäm Tröëng úã huyïån Kim Baãng, phuã Lyá Nhên, tónh Haâ Nam,
nay thuöåc Nam Haâ. Keäm: Heãm giûäa hai sûúâng nuái döëc, giûäa coá löëi ài.
(2)-(3) Böìng: Tïn möåt thûá tröëng. Trong lïî höåi xûa coá àiïåu muáa
tröëng goåi laâ muáa con àô (gaái) àaánh böìng.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 28
(1) Quaán Khaánh: Caác cöng trònh nghiïn cûáu vaâ caác vùn baãn coá
chuá thñch àïìu thöëng nhêët ghi laâ úã tónh Thanh Hoaá, song chûa roä
huyïån naâo.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 29
(1) Mûúâi baãy, mûúâi taám: Söë nan quaåt giêëy, cuäng noái tuöíi cuãa
thiïëu nûä.
(2) Cay: Caái suöët cuãa quaåt giêëy, haãi àêìu coá maãnh kim loaåi (nhaâi
quaåt) hònh troân àïí chöët caác nan laåi úã hai nan caái.
(3) Cêåy: Giöëng cêy höìng, quaã beá vaâ chaát, nhûåa duâng àïí phêët
quaåt. "Maá höìng khöng thuöëc maâ say" (Cung oaán ngêm khuác).
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 30
(1) Àïìn Sêìm Nghi Àöëng trûúác úã ngoä Sêìm Cöng nay laâ phöë Àaâo
Duy Tûâ, quêån Hoaân Kiïëm, Haâ Nöåi. Sêìm Nghi Àöëng laâ tûúáng theo
Tön Sô Nghõ sang ta chiïëm àoáng thuã àö Àöng Kinh (Thùng Long).
Nghõ bõ vua Quang Trung àaánh àuöíi vïì Taâu nùm 1789. Sêìm Nghi
Àöëng chaåy khöng kõp, thùæt cöí tûå tûã úã núi maâ sau khi quan hïå bang
giao àaä trúã laåi bònh thûúâng vua Quang Trung cho pheáp Hoa kiïìu úã
Haâ Nöåi lêåp àïìn thúâ.
(2) Thaái thuá: Àöëng laâm tri huyïån, khi sang Àöng Àö àûúåc Tön
Sô Nghõ cho laâm chûác thaái thuá.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 31
(1) Cuöåc xûúáng hoaå giûäa Höì Xuên hûúng vaâ Chiïu Höí thûåc laâ
khöng tiïìn khoaáng hêåu trong lõch sûã vùn chûúng cuãa ta. Sûác khoeã vaâ
tònh yïu sûå söëng, vùn taâi vaâ caá tñnh, löëi noái toaåc moáng heo, khöng uáp
múã boáng gioá nhiïìu, khöng duâng biïíu tûúång hai mùåt, ñt tûã vêån (vêìn
chïët khöng hoaå àûúåc) maâ chó coá löång chûä (búän chûä). Chó coá ba baâi thú
maâ àaä ài thùèng vaâo dên chuáng vaâ tûâ lêu àaä naãy sinh nhiïìu giai thoaåi.
Caã àöi baån àïìu cên xûáng vïì taâi nghïå thú Nöm, vaâ cuäng thêåt tri êm,
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 32
tri kyã, khöng coá möåt chuát gò ngùn caách giûäa àöi baån thanh niïn nam
nûä.
(3) Böîng tûác laâ böìng, àoåc theo êm trùæc cuãa thú, múái àuáng êm
luêåt.
Xûúáng (2)
(1) Huyïìn thoaåi noái: Trïn mùåt trùng coá cêy àa vaâ thùçng Cuöåi
ngöìi dûúái göëc. Cuöåi coân laâ möåt nhên vêåt trong truyïån cöí dên gian coá
àùåc tñnh àaä trúã thaânh thaânh ngûä "Noái döëi nhû Cuöåi". úã àêy nhùæc
chuyïån lïn chúi cung trùng vaâ Chiïu Höí seä cho Höì Xuên Hûúng nùæm
laá àa, coá yá noái Chiïu Höí cuäng chùèng khaác gò Cuöåi "noái Cuöåi".
(2) Tiïìn giaán ùn 36 àöìng keäm. Tiïìn quyá ùn 60. Nhû vêåy 5 àöìng
giaán hay 3 àöìng quyá àïìu bùçng 180 àöìng keäm. Coá thïí caách hoãi vay cuãa
Höì Xuên Hûúng vúái Chiïu Höí khöng giao heån roä raâng, cuäng coá thïí
caách traã lúâi chó laâ chûäa kheáo cho Chiïu Höí.
Xûúáng (3)
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 33
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 34
(2) Töë haäo: Caáo töë haäo huyïìn. Chuáng töi ghi theo Höì Xuên
Hûúng, giai thoaåi thú, cuãa Súã Vùn hoaá Vônh Phuá-1989.
Hai chûä naây gùæn vúái caách àaá àaáp cuãa hai baâi hoaå, khaác vúái
nhiïìu baãn vêîn cheáp laâ "túái baão".
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 35
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 36
Sû bõ ong chêm
Naâo noán tu lúâ, naâo muä thêm,
Ài àêu chùèng àöåi àïí ong chêm?
Àêìu sû haá phaãi gò... baâ cöët,(1)
Baá ngoå con ong beá caái nhêìm. (2)
(1)-(2) Vêån duång cêu ca dao tiïëu lêm àaä nhùæc àïën trong cêu thûá
4 baâi Quan thõ.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 37
Sû höí mang
Chùèng phaãi Ngö, chùèng phaãi ta,
Àêìu thò troåc löëc, aáo khöng taâ.
Oaãn dêng trûúác mùåt dùm ba phêím,
Vaãi nuáp sau lûng saáu baãy baâ.
Khi caãnh, khi tiu, khi chuäm choeå,
Gioång hò, gioång hó, gioång hi ha.
Tu lêu coá leä lïn Sû cuå,(1)
Ngêët nghïíu toaâ sen noå àoá maâ.
(1) Sû cuå: Chuã nhên möåt ngöi chuâa, ngûúâi coá uy tñn vaâ cao tuöíi
hún caã chó coá mùåt trong caác buöíi lïî troång cuãa nhaâ chuâa.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 38
Dïåt cûãi
Thùæp ngoån àeân lïn thêëy trùæng phau,
Con coâ(1) mêëp maáy suöët àïm thêu.
Hai chên àaåp xuöëng nùng nùng nhùæc,
Möåt suöët(2) àêm ngang thñch thñch mau.
Röång heåp nhoã to vûâa vùån caã,
Ngùæn daâi khuön khöí cuäng nhû nhau.
Cö naâo muöën töët ngêm cho kyä(3)
Chúâ àïën ba thu múái daäi maâu.(4)
(1) Con coâ: Con coâ àùåt úã trïn vaâ chñnh giûäa khung dïåt àïí thùæng
súåi, laâm chuêín mûåc cho caái go khoãi lïåch theo.
(2) Suöët: öëng suöët cuöën chó, nùçm trong ruöåt con thoi àïí nhaã súåi.
(3) Ngêm cho kyä: Súåi vaãi höì bùçng nûúác cúm àem ngêm lêu cho
bïìn vaâ oáng maâu höì.
(4) Chúâ àïën nùæng hanh cuãa ba thaáng thu, nhêën nêu àem daäi
nhiïìu lûúåt thò vaãi nhuöåm múái lïn maâu vaâ sêîm dêìn laåi.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 39
Vö êm nûä (1)
Mûúâi hai baâ muå gheát chi nhau,
Àem caái xuên tònh(2) vûát boã àêu.
Ruác rñch thêy cha con chuöåt nhùæt,(3)
Vo ve mùåc meå caái ong bêìu(4)
Àöë ai biïët àoá vöng hay tröëc(5)
Coân keã naâo hay cuöëng vúái àêìu(6)
Thöi thïë thò thöi, thöi cuäng àûúåc,
Nghòn nùm caâng khoãi tiïëng nûúng dêu(7)
(1) Nhiïìu saách in sau naây lêìm baâi naây vúái baâi Quan thõ. Quan
thõ laâ viïn hoaån quan khi xûa. Baâi Quan thõ àûúåc gaán cho Höì Xuên
Hûúng.
(2) Caái xuên tònh: Böå phêån khöng thïí thiïëu cuãa ngûúâi phuå nûä.
(3) yá ca dao:
(4) yá ca dao:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 40
(5) Tuåc ngûä: "Ngöìi: laá vöng; chöíng möng: laá tröëc"...
(7) Tiïëng nûúng dêu: nûúng dêu laâ baäi tröìng dêu. "Tiïëng nûúng
dêu" laâ tiïëng (xêëu) úã baäi tröìng dêu - Do thaânh ngûä chûä Haán laâ "Tang
gian böåc thûúång". Saách Hêåu Haán thû, Àõa lñ chñ noái rùçng àêët Vïå xûa
coá chöî kñn trong baäi tröìng dêu (tang gian) úã trïn söng Böåc (Böåc
thûúång), laâ núi trai gaái thûúâng tuå höåi laâm nhûäng chuyïån dêm ö.
Nguyïîn Du àaä dõch thaânh ngûä naây: "Ra tuöìng trïn Böåc trong dêu -
Thò con ngûúâi êëy cêìu laâm chi" (Kiïìu).
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 41
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 42
(1) Quïë àoã: Huyïìn thoaåi noái trong mùåt trùng coá cêy quïë àoã.
(2) Chiïëc bñch: Chiïëc ngoåc bñch hònh troân deåt, giûäa coá löî, ngûúâi
ta goåi mùåt trùng laâ bñch nguyïåt.
(3) Ngûúâi ta thûúâng vñ àûúâng cong cuãa mùåt trùng nhû ngûúâi
traáng sô giûúng caánh cung.
(4) Ca dao: "Thùçng Cuöåi ngöìi göëc cêy àa; Àïí trêu ùn luáa goåi cha
úâi úâi..." úã àêy vò tûác töëi nïn thùçng Cuöåi khöng ngöìi maâ àûán g.
(5) Beã caânh quïë àoã (àan quïë) trïn cung trùng, chó ngûúâi thi àöî
tiïën sô.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 43
(6) Hùçng Nga: Huyïìn thoaåi noái Hùçng Nga vúå Hêåu Nghïå ùn
tröåm thuöëc tiïn cuãa chöìng do baâ Têy Vûúng mêîu cho, röìi möåt mònh
tröën lïn úã cung trùng.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 44
Quaã mñt
Thên em nhû quaã mñt trïn cêy,
Voã noá suâ sò, muái noá daây.
Quên tûã coá yïu thò àoáng coåc,(1)
Xin àûâng mên moá nhûåa ra tay.
(1) Àoáng coåc: Coåc àoáng sêu vaâo noä quaã mñt àem phúi nùæng cho
choáng chñn.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 45
(3)-(4). Thaã naå doâng doâng: Tuåc ngûä coá cêu: "Doâng doâng theo naå",
naå nghôa laâ meå. Caái giïëng trong vaâ sêu kia, ai daám thaã vaâo àêëy möåt
àaân "doâng doâng theo naå"? Vñ nhû ngûúâi con gaái thanh tên tûúi töët, ai
cuäng biïët caã àêëy, song ai daám cêìu xin cö laâm vúå àïí cö seä trúã thaânh
ngûúâi meå quêën quñt vúái nhûäng àûáa con, vò cö cao giaá quaá!
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 46
(1). Löî xêu: Caác nan quaåt àïìu coá möåt caái löî àïí xêu bùçng caái
suöët.
(2) Dñnh daán: Caái nhaâi quaåt chöët caác nan quaåt laåi cho khoãi xöí,
àïí coá thïí múã ra, kheáp vaâo. Dñnh daán úã àêy coá nghôa l aâ kïët dñnh hoùåc
kïët taåo, chûá khöng phaãi "dñnh daáng" vúái nghôa liïn can.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 47
(1) Tïn caái hang trong chuâa Thêìy. Truyïìn rùçng Tûâ Àaåo Haånh
àaä hoaá úã àêy nïn goåi laâ Thaánh Hoaá.
(3) Àöë ngoaâm: Thaânh ngûä "ngoaâm naâo àöë êëy" noái vïì caách kiïën
truác nhaâ úã xûa: Möåt maãnh àöë tre thò ngoaåm tre; àöë göî thò ngoaâm göî.
Möåt àöë nhiïìu ngoaâm úã àêy noái vïì cêëu taåo hang àöång tûå nhiïn. Nïëu
coi caã vaách àöång laâ möåt àöë, thò voâm àöång vúái caác hoäm to, nhoã laâ
nhûäng ngoaâm.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 48
(1)-(2) "Àûát àuöi noâng noåc", thaânh ngûä chó sûå cùæt àûát hùèn; "Coác
böi vöi laåi vïì": Böi vöi àïí àaánh dêëu vaâo coác, thò coác ài àêu röìi cuäng laåi
trúã vïì. Nhûng nay duyïn vúå chöìng àaä àûát hùèn. Coác ài àaä àem theo caã
dêëu vöi, dêîu coá nghòn vaâng cuäng khöng chuöåc laåi àûúåc vò mêët Coác laâ
mêët luön caã dêëu.
Theo cuå Dûúng Vùn Thêm sûu têìm taâi liïåu vïì giai thoaåi thú Höì
Xuên Hûúng (taâi liïìu àaä dêîn) thò Höì Xuên Hûúng laâm baâi Khoác töíng
Coác trong thúâi gian àaä lêëy öng phuã Vônh Tûúâng. Do sûå reä duyïn cuãa
ngûúâi vúå caã vaâ gia àònh hoå haâng nhaâ Coác, nïn Höì Xuên Hûúng múái
àûa caã hoå haâng nhaâ Coác vaâo baâi thú àïí giïîu: nhaái beán, chêîu chaâng,
noâng noåc, chêîu chuöåc, têët nhiïn laâ giïîu möåt Töíng Coác coân söëng, chûá
khöng phaãi laâ khoác khi Töíng Coác chïët, nhû bêëy nay coá ngûúâi hiïíu, e
rùçng bêët nhêîn.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 49
(1) Tïn möåt caái hang úã trong chuâa Thêìy. Ca dao coá cêu: "Höåi
chuâa Thêìy coá hang Cùæc Cúá; Trai chûa vúå thò àïën höåi naây"
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 50
Àaánh àu
Böën cöåt khen ai kheáo kheáo tröìng,(1)
Ngûúâi thò lïn àaánh keã ngöìi tröng,
Trai àu göëi haåc khom khom cêåt
Gaái uöën lûng ong ngûãa ngûãa loâng.
Böën maãnh quêìn höìng bay phêëp phúái,
Hai haâng chên ngoåc duöîi song song.
Chúi xuên coá biïët xuên chùng taá. (2)
Coåc nhöí ài röìi, löî boã khöng!(3)
(1) Böën cöåt: Böën cêy tre tr öìng laâm cêy àu.
(2) Chúi xuên: Cuöåc vui chúi àoán xuên. Biïët xuên: Biïët tònh
xuên.
(3) Cuöëi vuå chúi xuên, caác cöåt àu laåi nhöí ài hïët, chó coân trú laåi
caác löî coåc vaâ röìi ngûúâi ta seä lêëp ài. Höì Xuên Hûúng chua chaát noái vïì
thoái vö têm rêët àaáng traách vïì phña nam giúái.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 51
(1) Vônh Tûúâng: Phuã Vônh Tûúâng, thuöåc tónh Vônh Yïn xûa, nay
thuöåc tónh Vônh Phuá. Nhiïìu giai thoaåi àïìu thöëng nhêët vïì viïåc Höì
Xuên Hûúng coá lêëy leä öng phuã Vônh Tûúâng.
(2) Núå ba sinh: Nhên duyïn vúå chöìng traãi qua ba kiïëp; söëng laâ
möåt sûå traã núå lêîn nhau (theo Phêåt giaáo). Núå ba sinh àaä traã tûác laâ chó
ngûúâi chöìng àaä chïët.
(3)-(4) Öng phuã Vônh Tûúâng laâ möåt ngûúâi coá hoåc vêën (vùn
chûúng) nay mêët ài, Höì Xuên Hûúng mêët möåt ngûúâi chöìng vaâ cuäng
mêët luön caã möåt ngûúâi baån vùn chûúng. Höì thó: cung vaâ tïn, tûúång
trûng cho chñ nam nhi hoùåc chñ laâm trai vöën úã böën phûúng trúâi, khöng
chó thu heåp trong phaåm vi gia àònh vúå con.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 52
(5)-(6) Öng trúâi laâ ngûúâi cêìm cên naãy mûåc àaä úã chùèng cöng
bùçng, caán cên cuãa öng àaä àaánh rúi. Caân khön tûác trúâi àêët vñ nhû möåt
caái tuái lúán àaä kheáp hùèn laåi. Öng Phuã àaä ài sang möåt thïë giúái khaác.
(7) Höì Xuên Hûúng söëng vúái chöìng trong möåt thúâi gian quaá
ngùæn: 27 thaáng.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 53
(1) Tùång Töën Phong thõ. Dûúái àêìu àïì coá ghi roä "Hoaå vêån tai
hêåu" (hoaå vêìn úã phña sau), nhûng khöng thêëy baâi hoaå.
(2) Baâi thú coân nhû dang dúã. Thïí thú ñt gùåp. Hay laâ möåt àiïåu ca
truâ naâo àoá? Hai chûä bú baäi laâ phiïn êm taåm. Chûa roä nïn àoåc thïë naâo
cho phaãi.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 54
(1)Töën Phong thõ nùçm möång, ghi laåi mang cho xem, nhên àoá
laâm baâi thú thuêåt chuyïån vaâ ghi laåi.
II
(1) Hai baâi nguå yá gûãi Töën Phong thõ. Chûa roä Töën Phong thõ laâ
ai? Chó biïët öng hoå Phan, vò trong Baâi tûåa coá cêu: "Phan Mô Anh
ngûúâi trong hoå töi" vaâ àoá laâ hoå nöåi. Coân tïn, theo giaáo sû Hoaâng Xuên
Haän, coá leä laâ Huên nghôa laâ "Nam Phong" (gioá Nam) cuâng goåi laâ Töën
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 56
Phong. Nham Giaác laâ tïn hiïåu Nham Giaác phu laâ "anh chaâng êín úã
nuái nhûng hiïíu sûå àúâi".
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 57
(3) Lûng voi cúä nûúác Àùçng: Nûúác Àùçng laâ möåt nûúác nhoã úã thúâi
Xuên Thu Chiïën Quöëc, bõ eáp giûäa hai nûúác lúán laâ Tïì, Súã nïn luön
phaãi giûä gòn. Trong baâi thú tûúng truyïìn laâ cuãa Höì Xuên Hûúng cuäng
duâng àiïín naây àïí taã nöîi khöí cuãa ngûúâi àa thï: "Ngoaãnh mùåt sang Tïì,
e Súã giêån; Quay àêìu vïì Súã, súå Tïì ghen".
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 58
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 59
(1) Hoaå laåi thú Mai Sún Phuã. Mai Sún Phuã chûa roä laâ ai.
(2) Tanh chiïìu nhaån: Vùæng tanh khöng thêëy boáng chim nhaån.
Nghôa laâ hoaân toaân khöng coá tin tûác. Saách Haán Thû cheáp chuyïån Töì
Vuä àúâi Haán sang sûá Hung Nö hoaâ thên vúái Haán. Nhaâ Haán àoâi traã Töì
Vuä, nhûng Hung Nö khöng traã. Sûá Haán bõa chuyïån vua Haán bùæt àûúåc
úã vûúân Thûúång Lêm möåt con chim Nhaån, chên coá buöåc bûác thû bùçng
luåa cuãa Töì Vuä. Chuáa Hung Nö tûúãng chuyïån coá thêåt, nïn thaã Tö Vuä.
Do vêåy, chim nhaån àûúåc tûúång tr ûng cho tin tûác.
(3) Gêëp boáng cêu: cêu con ngûåa non sung sûác. Saách Trang Tûã coá
cêu "Nhên sinh Thiïn àõa gian, nhûúåc baåch cêu chi quaá khñch" (con
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 60
ngûúâi söëng giûäa trúâi vaâ àêët giöëng nhû boáng ngûåa baåch cêu lûúát qua
khe cûãa). Chó thúâi gian ài nhanh.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 61
(1) Àïm thu, nhúá Mai Sún Phuã, gúãi baâi naây.
(2) Nguyïn chuá: "Àaä giaãi kïët àûa tònh" Giaãi kïët, theo Àaâo Duy
Anh, laâ: "Cúãi möëi tònh kïët buöåc vúái nhau" Coân giaãi kïët àûa tònh laâ gò?
Chûa roä lùæm.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 62
(1) Nhúá ngûúâi cuä viïët gûãi Cêìn chaánh hoåc sô Nguyïîn Hêìu. Sau
àêìu àïì trïn, taác giaã coá chuá: "Hêìu, Nghi Xuên, Tiïn Àiïìn nhên" -
"Hêìu ngûúâi laâng Tiïn Àiïìn, huyïån Nghi Xuên" - Nhû vêåy, úã àêy
Nguyïîn Hêìu àuáng laâ Nguyïîn Du tiïn sinh - Gia phaã hoå Nguyïîn Tiïn
Àiïìn ghi roä muâa heâ nùm Kó Tyå (1809), Nguyïîn Du àûúåc böí laâm cai baå
Quaãng Bònh. Thaáng 2 nùm Quyá Dêåu (1813) öng àûúåc phong Cêìn
chaánh àiïån hoåc sô, röìi àûúåc cûã laâm chaánh sûá ài Trung Quöëc tuïë cöëng.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 63
(2) Sûúng siu mêy: Tûâ xûa phiïn êm laâ sûúng àeo maái. Nay
phiïn êm theo giaáo sû Hoaâng Xuên Haän.
Phiïn êm:
Löåc ao ao,
Nhaån ngao ngao,
Hoan haão tûúng kò taåi nhêët triïu,
Bêët têån ngaä têm miïu.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 64
Dõch vêìn:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 65
Hûúu ao ao
Nhaån ngao ngao
Vui sûúáng heån nhau möåt súám naâo
Taã hïët àûúåc tònh sao!
Thú da diïët
Loâng thï thiïët
Àêåm nhaåt têëc loâng ai thêëu hïët
Liïåu buát chaâng taã xiïët?
Mêy tú vûúng
Nûúác nhû sûúng
Mêy nûúác tröi àêu chó möåt àûúâng
Möåt àûúâng xa khuêët röån loâng thûúng
Ngaây chêåm rò
Àïm chêåm rò
Saáng töëi chaånh buöìn lûä khaách si
Nhúá thûúng àûâng lúä heån, sai kò.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 66
Mûa tröi ài
Gioá tröi ài
Mûa gioá giuåc hoaâi cêët buát thi (thú)
Viïët thi gûãi túái khaách "tònh si"
Chaâng heån gò
Ta heån gò
Hai ta àïìu muöån, noái maâ chi
Traâ maâ chi
Buát maâ chi
Cuäng laâ thiïën lñ caã(3)
Ai laâ keã tònh nhi
Hiïíu nhau trong daå khoá khùn gò
Haäy nïn trao gûãi möëi duyïn ài
Loâng son ai núä p huå giai kò
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 67
(1) Loâng quï laâ loâng nhúá quï mònh. Vêåy hònh nhû Sún Phuã àaä
ài vïì quï Xuên Hûúng. Hoùåc laâ ngûúâi cuâng laâng, hay cuâng huyïån
chùng? (Hoaâng Xuên Haän).
(3) Thiïn lñ: Dõch tûâ chûä "buát thiïåt" - buát viïët vaâ lúâi noái. Dûúng
Tûã noái: "Cuöën saách do buát maâ thaânh. Lúâi noái do lûúäi maâ coá. Ta xem
"Nguä thûúâng" laâ buát vaâ lûúäi cuãa àïë vûúng". Nguä thûúâng úã àêy laâ caác
quan hïå: quên thêìn, phuåc tûã, phu-phuå, huynh àïå, bùçng-hûäu. Vò thïë
dõch laâ thiïn lñ.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 68
Tûå thaán
I
II
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 69
(1) Nghôa laâ: "Coá caãm xuác thò viïët lúâi thïì"
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 70
Dõch vêìn:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 71
(À.À.T dõch)
Nguyïn vùn: Thuá lêìu trung - trong choâi canh. Thuá lêu laâ caái
choâi canh úã chöën àöìn binh. Thû Àûúâng Huyïìn Töng coá cêu: "Nguyïåt
laåc thuá lêu khöng" - Trùng lùån choâi canh vùæng.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 72
II
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 73
(1) Gûãi öng Trêìn Hêìu, laâm Hiïåp trêën Sún Nam Thûúång. Öng
naây chûa roä laâ ai.
(2) Hai cêu 3 vaâ 4 naây laâ cêu thú àaão trang: Lùæc àêìy lûng höì
"rûúåu phong Nguyïåt" - Dùæt loãng nûãa tuái "thú giang höì".
(3) Àònh Nguyïåt: Öng Trêìn Thanh Mai cho laâ Cöí Nguyïåt àûúâng
ngöi nhaâ cuãa Höì Xuên Hûúng.
(4) Trúâi Hoan: Trúâi Hoan Chêu, tûác Nghïå An, quï cuãa Höì Xuên
Hûúng.
(6) Dûúái àêìu àïì trïn, Lûu hûúng kñ cheáp liïìn hai baâi naây, khöng
àïí ai xûúáng, ai hoaå. Ngúâ rùçng baâi II laâ baâi hoaå laåi cuãa Trêìn Hêìu.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 74
(1) Xûúáng hoaå cuâng öng Trêìn Hêìu - quan Hiïåp trêën Sún Nam
thûúång. Trêën Sún Nam thûúång göìm àêët cuãa hai tónh Haâ Nöåi vaâ Hûng
Yïn sau naây. Trõ súã àùåt úã Chêu Cêìu (Phuã Lñ). Baâi naây cuäng àûúåc cheáp
trong saách Tuåc Hoaâng Viïåt thi tuyïín, nhûng laåi àûúåc coi laâ baâi thú
Höì Xuên Hûúng hoaå thú öng Hiïåp trêën. Coân Lûu hûúng kñ thò cho
rùçng àêy laâ baâi xûúáng cuãa Xuên hûúng. Giaáo sû Hoaâng Xuên Haän
cùn cûá theo Tuåc Hoaâng Viïåt thi tuyïín.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 75
(2) Bònh thuyã tûúng phuâng (beâo nûúác gùåp nhau): chó viïåc ngêîu
nhiïn gùåp gúä. Vûúng Böåi coá cêu: "Bònh thuyã tûúng phuâng, têån thõ tha
hûúng chó khaách" (beâo nûúác gùåp nhau thaãy àïìu laâ khaách tha hûúng).
Trong vùn chûúng, beâo nûúác, ngoån beâo, phêån beâo... coân àïí chó ngûúâi
phuå nûä: "Phêån beâo bao quaãn nûúác sa - Lïnh àïnh àêu cuäng laâ lïnh
àïnh" "Ngoån beâo chên soáng laåc loaâi - Nghô mònh vinh hiïín thûúng
ngûúâi lûu li" (Kiïìu).
Dõch nghôa:
Thên beâo nûúác gùåp nhau, nêng cheán rûúåu dûúái trùng,
Têëc loâng son sùæt thûåc laâ khoá noái
Goåi àaân, vò coá yá maâ gaãy khuác Cêu hoaâng
Quanh cêy, khöng cún cúá gò maâ chim thûúác reáo vang
Ai chuöåc tiïëng keân Höì trúã vïì cung Haán
Tûå theån vïì viïåc goát sen ra khoãi cûãa rúå Höì
Sau phuát li biïåt, coân lûu luyïën biïët bao tònh,
Lúáp lúáp khön rúâi höìn Saãnh Nûä.
Dõch thú:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 76
Dõch nghôa:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 77
Ban saáng maân muâ che nuái lêìn lûúåt ruát lui.
Vui chuyïån baão rùçng ngûúâi chaâi dong chiïëc thuyïìn kia,
Àang len loãi qua nhiïìu tûâng cûãa tòm vaâo laâng Tiïn.(4)
(1) Vûúåt bïí àuåc n uái: troã sûå laâm khoá nhoåc maâ vö ñch. Saách Nam
hoa kinh (thiïn Ûng àïë vûúng) coá "Thiïåp haãi taåc haâ" nghôa laâ vûúåt bïí
àaâo söng, nghôa laâ àaâo söng dûúái bïí laâ möåt chuyïån vö lñ. Àêy taác giaã
chó mûúån möåt phên chûä saách Nam hoa kinh àïí aám chó nhûäng hang
àöång, löëi thöng àuåc thiïn nhiïn trïn nhiïìu àaão. Coân tñch Lñ Böåt thò
töi khöng biïët.
(2) Àöåi thuyïìn giêëu trong hang nuái: Nguyïn trong Nam hoa
kinh coá cêu êëy (thiïn 6, Àaåi töng sû), nhûng vúái yá rùçng laâm nhû vêåy
tûúãng laâ chùæc chùæn, nhûng khi nguã, coá keã tröåm mêët maâ khöng biïët.
Trong thi vùn xûa, yá giêëu thuyïìn trong hang nuái laâ nguå yá keã ài êín
khöng muöën àïí dêëu laåi. Coá leä taác giaã duâng yá naây. Tñch Nguyïn
Chûúng lêëy tûâ àêu, töi cuäng khöng biïët.
(3) Loa ngên: dêëu öëc, hoùåc troã tùm cuãa caác loaâi thuyã töåc nöíi lïn
thaânh soáng nhoã, hoùåc troã soáng nhoã hònh troân trïn nûúác lùång.
(4) Thuyã Vên hûúng: Nghôa àen laâ laân nûúác mêy, xûá úã trïn
nûúác, giûäa mêy. Cuäng laâ vùn tûâ troã chöën Tiïn.
Dõch thú:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 78
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 79
II
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 80
(1) Àïì baâi thú húi laå. Ngûúâi ta thûúâng noái "Töëng cûåu nghïnh
tên" (tiïîn nùm cuä, àoán mûâng nùm múái), úã àêy laåi Töëng tên xuên. Vò
thïë öng Nguyïîn Löåc àaä dõch: Baâi thú laâm caãm nùm cuä, tiïîn àûa nùm
múái. (Nxb Vùn hoåc Haâ Nöåi 1982).
(2) Mña chñnh vuå vaâo dõp heo may, trûúác Tïët. Sau Tïët ngûúâi ta
"böìng göëc" laâm túi àêët, boán tûúái, thuác mêìm cho mña lïn. Tuåc ngûä coá
cêu: "Mña thaáng ba ngoåt ra àêìu ngoån". Thaáng ba, mña coân non; hoaå
chùng coân soát laåi chuát mña mùng, ùn chùèng ra gò. "Nïëm mña vuå naây
ngon nhûäng ngoån" laâ nïëm mña vaâo thaáng mña traái vuå. "Nïëm mña vuå
naây ngon nhûäng ngoån" laâ nïëm mña vaâo thaáng mña traái vuå. Taác giaã
duâng hònh aãnh naây àïí taã nöîi quaá lûáa lúä thò cuãa ngûúâi con gaái.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 81
(1) Baâi naây khöng coá trong Lûu hûúng kñ, nhûng tònh àiïåu
thuöåc loaåi trong têåp naây. Àûúåc phaát hiïån taåi Thanh Hoaá (Taåp chñ Vùn
hoåc söë 3 -1974). Giaáo sû Hoaâng Xuên Haän àaä hiïåu àñnh 3 chûä maát meã
vaâ naáu úã cêu 3-4 tûâ caác chûä móm móm, toã úã vùn baãn cuä.
Phiïn êm:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 82
Dõch nghôa:
(1) Trong Phûúång Sún tûâ chñ lûúåc cuäng nhû Àaåi Nam dû àõa chñ
ûúác biïn.
Sau àïì: Chu thûá Hoa Phong tûác caãnh baát thuã, saách àïìu chó cheáp
6 baâi thú, tûâng baâi khöng coá àïì riïng.
Thaáng 2 nùm 1962, öng Trêìn Vùn Giaáp àaä giúái thiïåu 5 baâi trïn
baáo vùn nghïå. Nùm 1983, giaáo sû Hoaâng Xuên Haän àaä àùåt tïn cho
tûâng baâi thú, phiïn êm, dõch nghôa, dõch thú... Baãn dõch nùm baâi thú
naây àûúåc öng cöng böë trong Höì Xuên Hûúng vúái võnh Haå Long (Têåp
san KHXH. Paris. 1984). Toaân böå nùm baâi thú sau àêy, laâ baãn cöng
böë cuãa Giaáo sû Hoaâng Xuên Haän tûâ Têåp san naây.
Vuäng Hoa Phong: Võnh Haå Long; lêëy tïn huyïån xûa, sau àöíi
laâm Nghiïu Phong. Huyïån naây göìm nhiïìu àaão.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 83
(2) Caá röìng: Troã chung caác loaâi söëng dûúái nûúác. Riïng àêy thò
tuåc truyïìn xûa coá röìng xuöëng, cho nïn àûúåc àùåt tïn Haå Long. Trong
thúâi cêån àaåi, caác thuyã thuã, kïí caã caác thuyã quên Phaáp, maách rùçng àaä
tûâng thêëy con "rùæn bïí" nöíi lïn uöën khuác loâi lïn trïn mùåt nûúác, daâi
trïn ba mûúi meát.
(3) Êu: laâ thûá chim nûúác àêìu giöëng böì cêu, chên giöëng võt, söëng
chung quanh vuäng nûúác lúán, thûúâng nùçm im nöíi trïn mùåt nûúác.
(4) Xûa tin rùçng ngûúâi ta coá thïí tu luyïån trúã thaânh bêët tûã, goåi laâ Tiïn,
úã nhûäng núi heão laánh trïn nuái, bïí xa, trong hang àöång, thûúâng mêy
phuã. Vùn baãn cheáp söë 306, nhûng trong caác vùn thú thûúâng chó noái
"ba mûúi saáu àöång Tiïn". Hoùåc taác giaã cöë yá muöën troã söë rêët nhiïìu.
(5) Thuyã Tinh cung: troã cung àiïån maâ ngûúâi xûa tûúãng laâ núi cû
truá cuãa Tiïn úã ngoaâi bïí.
Dõch thú:
Phiïn êm:
Traåo ca thanh
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 84
Dõch nghôa:
Long lanh böën vaách giùng nhûäng bûác bònh phong veä caãnh
mêy.
Àaá hònh cêy mùng ngoåc(1) lö nhö moåc trïn mùåt nûúác
phùèng.
Thêìy roä raâng rùçng löîi vaâo Àaâo Nguyïn(2) coá cûãa bùçng nuái
àaá,
Laå thay! Sao maâ bïn bïën caá laåi coá thaânh xêy bùçng àaá àïí
àoáng àöìn binh(3)
Mùåc loâng chaâng Taå Linh Liïn àïën chúi àêy, ài xem àêu
hïët,
Dêîu laâ hoaå sô Ngoåc Vên Lêm veä caãnh cuäng khöng thêåt
àuáng,
Ngoáng tröng à ïën chöî cuöëi nûúác hïët nuái,
Thònh lònh nghe tiïëng cheâo vaâ tiïëng ca tröîi lïn.
(1) Mùng ngoåc: nguyïn troã cêy mùng tre non trùæng. Trong thi
vùn duâng àïí vñ vêåt gò quyá hay àeåp hònh cao vaâ nhoån àêìu.
(2) Àaâo nguyïn: vùn tûâ troã coäi Tiïn, nghôa laâ thïë giúái cuãa sinh
vêåt bêët tûã, núi tûúãng tûúång rêët an nhaân sung sûúáng. Àiïín trong
Trung vùn coá rêët xûa. Àúâi Têën, Àaâo Tiïìm (376-427) viïët truyïån Àaâo
hoa nguyïn kñ kïí chuyïån ngûúâi àaánh caá (Ngû Phuã) cheâo thuyïìn
ngûúåc doâng nûúác trong rûâng Àaâo hoa úã àêët Vuä Lùng, qua möåt cûãa
àöång, àïën möåt vuâng coá dên cû, sinh àúâi Têìn (hún 600 nùm trûúác) àaä
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 85
vaâo àêëy tõ loaån. Sau Ngû Phuã muöën trúã laåi àoá, nhûng khöng tòm thêëy
löëi nûäa.
(3) Àöìn binh: àêy coá leä chó muöën taã àaá tûå nhiïn xïëp hònh àöìn
binh.
Dõch thú:
Phiïn êm:
Dõch nghôa:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 86
Mêìu lam nhaåt(1) múâ múâ nöëi trúâi xa vúái bïí xa.
Àïën àêy, tûúãng nhû trong aùæt toaã sùæc xanh ra(2)
Nûúác baåc(3) maâi àaá thaânh nghòn muäi gûúm nhoån
Giûäa àêìm vùæng, hònh nhû coá möåt sao trúâi sa(4) xuöëng.
Vaách àaá hònh kò quaái khöng dïî duâng laâm baãng àïì danh
keã àöî àaåi khoa,(5)
Nïëu khöng sûác thêìn thò sao taåc nöíi tûúång lûåc sô huâng
duäng nhû vêåy.(6)
Phaãng phêët mêy xuöëng thêëp, phña trïn àaä xêím töëi,
Chùæc àaä coá võ cao tùng ngöìi yïn lùång tuång kinh.
Dõch thú:
(1) Loa àaåi: laâ möåt thûá böåt maâu lam xûa duâng àïí chïë thûã mûåc
xanh veä löng maây. Taác giaã cöë yá duâng chûä loa úã àêy vò nghôa noá laâ öëc.
(2) yá cêu naây laâ: àïën àêy, nhòn àêu cuäng thêëy maâu, mònh coá
caãm tûúãng chñnh mùæt mònh phaát maâu xanh ra, chûá khöng phaãi vêåt
ngoaâi coá maâu êëy.
(3) Nûúác baåc: troã nûúác bïí thûúâng coá soáng baåc, chûá khöng phaãi
troã riïng soáng. Soáng vöî vaâo chên leân laâm hoãm chên, chûá khöng maâi
nhoån àaá.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 87
(4) Sao sa: nïëu vïë naây taã caãnh ban ngaây thò phaãi hiïíu rùçng mùåt
nûúác long lanh phaãn xaå tia saáng tung toeá lïn nhû coá sao sa xuöëng,
nïëu nghô rùçng noá taã caãnh ban àïm thò coá leä muöën noái sùæc lên tinh lêåp
loeâ trïn mùåt nûúác.
(5) Tam giaáp: troã ba bêåc àêåu thi àinh thúâi xûa (Nhêët giaáp coá ba
nêëc: Traång nguyïn, Baãng nhaän vaâ Thaám hoa; Nhõ giaáp tûác laâ Hoaâng
giaáp; Tam giaác tûác laâ Tiïën sô).
(6) Nguä Àinh: tïn möåt lûåc sô trong thêìn thoaåi. Tûúng truyïìn àúâi
xûa vua Têìn hiïën cho vua Thuåc möåt gaái àeåp. Vua Thuåc sai lûåc sô Nguä
Àinh ài àoán. Trïn àûúâng thêëy möåt con rùæn lúán, boâ vaâo hang àaá. Nguä
Àinh àuöíi theo, bõ àaá sêåp àeâ chïët. Sau bõ hoaá ra tûúång àaá khöíng löì.
Taác giaã mûúån hai viïåc liïn quan àïën taãng àaá vaâ tûúång àaá àïí nguå yá
àïën nhûäng hònh thuâ vô àaåi, kò dõ, huâng traáng cuãa caác àaão leân, nhêët laâ
khi trúâi gêìn töëi.
Phiïn êm:
Dõch nghôa:
Phe phêíy maái cheâo, tuyâ thñch cúäi thuyïìn dong chúi giûäa
duïình,(1)
Qua gêìn chên nuái laåi thêëy caãnh caâng vùæng.
Mêy thoaãng qua, nuái löå mùåt, thêëy àaá chú vú,
Nhûäng khöëi leân dûång cao vuát(2) khi qua dûúái, khaách phaãi
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 88
vïëch tröng.
Hoùåc laâ haãi thêìn Bùçng Di(3) àaä dûång cöåt àïí chöëng trúâi
nghiïng,
Hoùåc laâ haãi thêìn Long Nûä(4) àaä nöëi thïm cêy nïu troã
cung àiïån dûúái bïí.
yá chûâng vua Têìn Thuyã Hoaâng(5) chûa tûâng ài kinh lñ àïën
chöî naây,
Vò trúâi vöën daânh noá laåi úã xûá Nam naây àïí laâm vûäng chùæc cú
àöì nûúác ta(6)
(1) Lan nhiïu: cheâo lan laâ cheâo nheå. Vùn tûã quen duâng.
(2) Àoaån ngao: Nghôa àen laâ àùén con ruâa lúán àïí lêëy chên laâm
cöåt chöëng trúâi. Thêìn thoaåi Trung Quöëc kïí chuyïån rùçng ban àêìu voâm
trúâi bõ suåp, baâ Nûä Oa àùén chên con ruâa rêët lúán àïí laâm cöåt chöëng trúâi.
Àêy troâ caác hoân àaão troân vaâ cao nhû cöåt àaá; vñ duå hoân Chiïëc Àuäa.
(3) Bùçng Di: tïn möåt thuyã thêìn àïì xuêët trong Nam hoa kinh.
Trong thú Taâo Thûåc, àûúåc àùåt ngang vúái Nûä Oa. Cuäng laâ tïn möåt
thiïn thêìn.
(4) Long Nûä: tïn chung thêìn àaân baâ quaãn trõ thuyã töåc úã bïí hoùåc
vûåc sêu, súã cû úã àaáy bïí.
(5) Thuyã Hoaâng: Vua Têìn sau khi thöëng nhêët Trung Quöëc, àaä
ài quan saát nhiïìu núi. Vïì phûúng Nam, múái ài àïën vuâng Cöëi Kï
(Chiïët Giang ngaây nay) thò mêët.
(6) Cêu thú naây cuâng yá vúái cêu kïët cuãa thú Nuái Chiïëc Àuäa cuãa
Lï Thaánh Töng.
Dõch thú:
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 89
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 90
Phuå luåc
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 91
Tröëng thuãng
Cuãa em bûng bñt vêîn buâi nguâi,
Noá thuãng vò chûng keã nùång duâi,
Ngaây vùæng àêåp tung dùm baãy chiïëc,
Àïm thanh toãm cùæc möåt àöi höìi,
Khi giang thùèng caánh buâ khi cuái
Chiïën àûáng khöng thöi laåi chiïën ngöìi.
Nhùæn nhuã ai vïì thûúng lêëy vúái,
Thõt da ai cuäng thïë maâ thöi.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 92
Caãnh thu
Thaánh thoát têìu tiïu mêëy gioåt mûa,
Buát thêìn khön veä caãnh tiïëu sú,
Xanh om cöí thuå troân xoe taán,
Trùæng xoaá traâng giang phùèng lùång túâ.
Bêìu döëc giang sún say chêëp rûúåu,
Tuái lûng phong nguyïåt nùång vò thú
Cho hay caãnh cuäng ûa ngûúâi nhó,
Thêëy caãnh ai maâ chùèng ngêín ngú.
Coá saách gaán cho Baâ huyïån Thanh Quan. úã vùn baãn Landes
1893, baâi thú naây khöng coá àêìu àïì. Cêu thûá hai laâ 'Àöë ai veä àûúåc
caãnh tiïëu sú' vaâ coá lúâi dêîn: "Ngaây xûa Xuên Hûúng ài chúi gùåp mûa,
vaâo chúi thùm laâng Vùn Giaáp, thêëy coá möåt chuâa xûa, Xuên Hûúng vaâ
chuâa lêåy Phêåt, röìi ài xem ngoaâi chuâa. Thêëy bïn chuâa coá cêy àa.
Ngûãng lïn xem thò cao nguát khöng biïët túái àêu, cho nïn laâm baâi thú
naây (cêy àa naây àïën naây coân)" úã baãn Àöng chêu 1917, coá lúâi dêîn: "Möåt
ngaây kia àang muâa quyá thu, giúâi luán phuán dùm ba haåt mûa, húi
ngùm ngùm reát, quan phuã nhên vö sûå, múái sai baây cuöåc rûúåu, cho goåi
cö hai ra cuâng ngöìi uöëng rûúåu àïí võnh thú. Xuên Hûúng vêng lúâi ra
ngöìi hêìu rûúåu àïí võnh thú. Xuên Hûúng vêng lúâi ra ngöìi hêìu rûúåu.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 93
Àûúng khi cheán quyânh àêìu vúi, chiïìu thu hiu hùæt, quan phuã liïìn baão
Xuên Hûúng võnh baâi tûác caãnh. Thú rùçng..."
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 94
úã baãn khùæc vaán 1922 baâi thú naây mang tïn Quan hêåu súå vúå,
Quan hêåu. Roä raâng laâ hai vùn baãn naây bõ aãnh hûúãng lúâi dêîn úã baãn
Àöng chêu (1917) "Baâ hêåu lúã nhaâ hïî khi naâo thêëy Quan öng bûúác
chên ài chúi àêu, thò baâ hêåu hay hoãi sÎ n àoán, biïët yá rùçng Quan hêåu
hay toâ moâ àïën chúi Xuên Hûúng. Xuên Hûúng thêëy Quan hêåu àïën
chúi thú thêín khi naâo, tuy rùçng maãi miïët tûå tònh, nhûng xem ra thò
vêîn thûúâng coá yá chêåp chöîm, khöng vûäng loâng ngöìi dai. Xuên Hûúng
biïët yá nhû vêåy, múái laâm möåt baâi àïí giïîu thûã chúi. Thú rùçng..."
(1) Thûáu lônh: Möåt hoân nuái úã êën Àöå, chöî Àûác Phêåt úã. Thûúâng goåi
laâ Lônh Tûåu, coá ngûúâi àoåc laâ Linh Thûáu.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 95
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 96
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 97
(1) Têìy truác: quï hûúng Àûác Phêåt Thñch Ca Mêu Ni úã êën Àöå.
Baâi naây coá úã vùn baãn khùæc vaán 1922
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 98
Taát nûúác
Àang cún nùæng cûåc chûãa mûa teâ,
Ruã chõ em ra taát nûúác khe.
Leäo àeäo chiïëc gêìu ba goác chuåm,
Lïnh àïnh möåt ruöång böën búâ be.
Xò xoâm àay nûúác mònh nghiïng ngûãa,
Nhêëp nhöím bïn ghïình àñt vùæt ve.
Maãi viïåc laâm ùn quïn caã mïåt,
Daång hang möåt luác àaä àêìy pheâ.
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 99
http://www.ebooks.vdcmedia.com
HÖÌ XUÊN HÛÚNG TUYÏÍN TÊÅP 100
http://www.ebooks.vdcmedia.com