3 3

N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú Ñ¨^<Œ ˘HõO_»= J^蕺ܫ∞=Ú

lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
Ѩ^Œ<˘HõO_»= J^蕺ܫ∞=Ú
ã¨QÆ∞} „|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ ™ê~ÚÉÏÉφ _®Hõì~ü ѨO_ç`«∞x ѨÓ[†
Ǩr ã≤nÌMò á¶êÖ˯† ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅ∞ ÉÏÉÏ ™êfinè#=Ú
ã¨QÆ∞} „|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ :
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ÖË^• „|Ǩχ=Ú Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÍ #=`«iOѨ
=K«∞Û#∞. (1) x~°∞æ} ã¨fi~°∂Ѩ=Ú, (2) ã¨QÆ∞} ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. x~°∞æ}
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#‰õΩ PHÍ~°=Ú ÖË^∞Œ . ã¨Q∞Æ } ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#‰õΩ PHÍ~°=Ú QÆÅ^Œ∞.
Ô~O_»∞#∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖË. "≥Ú^Œ\˜^•xx H˘O^Œ~°∞
^蕺xO`«∞~°∞† Ô~O_»=^•xx H˘O^Œ~°∞ ѨÓlO`«∞~°∞. ÉèíQÆ=næ`« 12=
J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ã¨Q∞Æ } ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ѨÓlOK«∞@ÜÕ∞ ã¨∞ÅÉè=í ∞x HõÅ^Œ∞.
HÍ=Ù# ^•x<Õ J#∞ã¨iOK«=K«∞Û#x K≥Ñ≤Êi. =∞#∞+¨µº_»∞ PHÍ~°=Ú QÆey
Ü«Ú<åfl_»∞† HÍ=Ù# ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂_» PHÍ~°=Ú`À ã¨QÆ∞}
ã¨fi~°∂ѨÙxQÆ ÉèÏqOz ѨÓlOK«∞@ ã¨∞ÅÉèí=Ú.
H˘O`«HÍÅ=Ú =~°‰Ωõ ã¨Q∞Æ } ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ ѨÓlOz#
Ѩ~„° |Ǩϟ‡áêã¨#‰õΩ ^•ifÜ«Ú#∞. q„QÆÇϨ =Ú, Ü«∞[˝"kÕ Hõ, Jyfl, "≥Å∞`«∞~°∞,
ã¨∂~°∞º_»∞, h~°∞, „|Ǩχ=Ú – D U_»∞#∞ ѨÓ[hÜ«∞=ÚÅ∞. HÍx ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù
gx Ü«∞xfl\˜HOõ >ˇ #∞`«∞¯$+¨µ_ì ∞» . J\˜ì ã¨^∞Œ ~æ ∞° _≥#· ™ê~Ú<å^ä∞Œ x =∞#=Ú#
^蕺xOK≥^=Œ Ú QÍHõ ! "å~°∞ ~°∂ѨÙ^•eÛ# "≥~· åQƺ=Ú† x[ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ q„âßOu
^è•=∞=Ú. "åi "å‰õΩ¯ÅÜ«∞O^Œ∞ =∞#‰õΩ QÆÅ ÉèíH˜ÎÜÕ∞ Ü«∂ã¨#=ÚQÆ, =∞#
HÀiHõ Å xflÜ« Ú q㨠i ˚ O K« ∞ @ÜÕ ∞ Ѩ Ó *Ï ã¨ O Hõ Å Ê=ÚQÆ *Ë ã ≤ "åix
Láêã≤O`«∞=Ú QÍHõ ! H˘O^Œ~°∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ ÉèíQÆ=^Œƒù‰õΩÎ_»<≥^Œ~°∞†
H˘O^Œ~°∞ =∞ǨÉèÏQÆ=`«∞_»O^Œ∞~°∞† HÍx =∂‰õΩ =∂„`«=Ú ÉÏÉÏ ™êH∆Í`«∞Î
ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞=`å~°"Õ∞. "å~°∞ Hõ∆=∂jÅ∞~°∞, „HÀ^èŒ~°Ç≤Ï`«∞Å∞, |∞∞A
=~°#Î ∞Å∞, âßO`«=¸~°∞ÅÎ ∞, xâ◊ÛÅ∞Å∞, x`«º ã¨O`«∞+¨µÅì ∞. N ™ê~ÚÉÏÉÏ
Ü«∂HÍ~°=Ú`À HõxÑ≤Oz#ѨÊ\˜H˜ "åã¨=Î =Ú#‰õΩ "å~°∞ x~åHÍ~° ã¨fi~°∂ѨÙÅ∞,
xifiHÍ~°∞Å∞, xã¨ûOQÆ∞Å∞, x`«º=Ú‰õΩÎÅ∞. QÆOQÍ#k ™êQÆ~° ã¨OQÆ=∞O
KÕÜ∞« É’=Ù@‰õΩ =ÚO^Œ∞ ^•iÖ’ `åáê~°∞ÅÎ ‰õΩ K«Å^¡ <Œ åxflã¨∂,Î K≥@∞¡ KÕ=∞ʼnõΩ
r"åxflã¨∂Î, ZO^Œ~À ^•Ç¨~°∞ÎÅ ^•Ç¨xfl f~°∞ÛK«∂ ™êyáÈ`«∞#fl@∞ÖË,
™ê~ÚÉÏÉÏ =O\˜ =∞Ǩ`«∞‡Å∞ `«=∞ r=# QÆ=∞#OÖ’ [#∞ʼnõΩ ã¨∞Y
âßO`«∞Å#∞ „Ѩ™êkOK«∞K«∂ [QÆ`«∞Î#∞ áê=#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ÉèíQÆ=næ`«
Ü«∞O^Œ∞ NHõ$+¨µ_‚ ∞» , =∞Ǩ`«∞‡Å∞ `«# Ü«∂`«‡Ü«∞xÜ«Ú, `«# ã¨r= „Ѩu=∞
Ü«∞xÜ«Ú, `å<Õ "å~°xÜ«Ú, "åˆ~ `å#xÜ«Ú #∞_çq Ü«Ú<åfl_»∞. =i‚OѨ
#ÅqHÍx Ü«∂ ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ +≤i_ôÖ’ ™ê~ÚÉÏÉÏ ~°∂Ѩ=Ú#
#=`« i OK≥ # ∞. „â◊ √ `« ∞ Å∞ „|Ǩ Ï ‡=Ú#∞ P#O^Œ 㨠fi ~° ∂ Ѩ = ÚQÍ
=i‚OK«∞K«∞#flq (`≥·uÎsÜ«∞ LѨx+¨`«∞Î). D ã¨OQÆu ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅO^Œ∞
K«^Œ∞=ÙK«∞<åfl=Ú. HÍx Éèí‰õΩÎÅ∞ D P#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ +≤i_ôÖ’
J#∞ÉèíqOzi. ã¨~°fi=Ú#‰õΩ P^è•~°Éèí∂`«=∞QÆ∞ ÉÏÉÏ Láêkè~°Ç≤Ï`«∞_»∞.
"å~°∞ `«=∞ Ü«∂ã¨#=Ú H˘~°‰Ωõ XHõ QÀ<≥ãO¨ z #∞ѨÜ∂≥ yOK≥_"ç å~°∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞
^•xÃÑ· z#fl Ѩ~∞° ѨÙ"Õã,≤ P#∞H˘#∞@‰õΩ z#fl ÉÏÖËã∞¨ #∞ ã¨=∞‰õÄiÛi. ÉÏÉÏ
`«# Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõ#∞ =∞xflOz, "åi "åi ÉèÏ"å#fl#∞ã¨iOz `«##∞

Q Q
QÍx =∞# ÉèHí Θ „¿Ñ=∞Å∞ =$kúKO≥ ^Œ=Ù. „Hõ=∞=ÚQÆ P ÉèHí Θ x~°∞}
æ ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ѨÓlOK«∞@ HÔ \˜ì Ü«∞Éèºí O`«~=° Ú EѨ‰Ωõ O_≥#∞. H˘O^Œ~∞° Kå=∞~°=ÚÅ`À#∞,
100 101
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
H˘O^Œ~∞° qã¨#HõéÅ] `À#∞ qã¨∞~°∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~∞° ã¨Ow`« "å^Œº=ÚÅ#∞
„"≥∂yOK«∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~∞° "åiH˜ J~°…ºáê^Œº=ÚÅ#∞ ã¨=∞iÊOK«∞K«∞O_çi.
H˘O^Œ~°∞ "åiH˜ K«O^Œ#=Ú, J`«Î~°∞ ѨÓÜ«ÚK«∞O_çi. H˘O^Œ~°∞
`åO|∂Å=ÚÅ∞ ã¨=∞iÊOK«∞K«∞O_çi. H˘O^Œ~°∞ <≥·"Õ^Œº=Ú ã¨=∞iÊOK«∞
K« ∞ O_ç i . +≤ i _ô Ö ’ x=ã≤ O K« ∞ K« ∞ #fl@∞¡ HÍxÊOz#Ѩ Ê \˜ H ˜ "å~° ∞
ã¨~åfiO`«~åºq∞† ZHõ¯_» Ez##∞ "åˆ~ Ü«ÚO_»∞"å~°∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ ÉÏÉÏ
Ü≥ÚHõ¯ ã¨~åfiO`«~åºq∞`«fi=Ú#∞ „Ѩu~ÀA J#∞ÉèíqOK«∞K«∞O_≥_ç"å~°∞.
ã¨~åfiO`«~åºq∞Ü«∞QÆ∞ Ü«∂ ã¨^Œ∞æ~°∞=¸iÎH˜ =∂ q#Ü«∞ѨÓ~°fiHõ ™êëêìOQÆ
#=∞™ê¯~°=ÚÅ∞.
_®Hõì~°∞ ѨO_ç`«∞x ѨÓ[ :
`å`庙êÃÇÏ|∞ #∂ů~°∞ q∞„`«∞_≥·# _®Hõì~°∞ ѨO_ç`ü Ü≥ÚHõ™êi
ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#ÔH· +≤i_ô =K≥Û#∞. ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz# Ñ≤=∞‡@
=∞ã‘^Œ∞Ö’ H˘O`«¿ãѨ٠‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. J`«xx ^•^•Éèí\ò ˆHů~°∞ =^ŒÌ‰õΩ
á⁄=∞‡x ÉÏÉÏ K≥ÃÑÊ#∞. _®Hõ~ì ∞° ѨO_ç`ü J@∞Å<Õ ^•^•Éè\
í ò =^Œ‰Ì Ωõ áÈÜ≥∞#∞.
^•^•Éèí\ò J`«xx ã¨Q“~°==ÚQÍ PǨfixOK≥#∞.
ÉÏÉÏ#∞ ѨÓlOK«∞@ÔH· ѨÓ*Ï™ê=∂„y Ѩো =Ú`À ^•^•Éè\ í ò =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ
=K≥Û#∞. _®Hõì~°∞ ѨO_ç`ü ‰õÄ_» J`«x ##∞ã¨iOK≥#∞. ^•^•Éèí\ò ÉÏÉÏ#∞
ѨÓlOK≥#∞. JO`«‰õΩ =Ú#∞ÃÑ=fi~°∞#∞ ÉÏÉÏ #∞^Œ∞\˜ÃÑ· K«O^Œ#=Ú
ѨÓÜ«Ú@‰õΩ ™êǨÏã≤OK«ÖË^Œ∞. XHõ¯ =∞ǨÏÖÏûѨu =∂„`«"Õ∞ ÉÏÉÏ
HõO~î=° Ú#‰õΩ K«O^Œ#=Ú Ñ¨ÓÜ«ÚK«∞O_≥#∞. HÍx ~¸ J=∂~ÚHõ Éè‰í Ωõ _Î Q» ∞Æ
_®Hõì~°∞ ѨO_ç`ü ^•^•Éèí\ò Ü≥ÚHõ¯ ѨÓ*ÏÑ¨à‹§~°=Ú #∞O_ç K«O^Œ#=Ú#∞
nã≤H˘x ÉÏÉÏ #∞^Œ∞\˜ÃÑ· „uѨÙO„_®HÍ~°=ÚQÆ „"åÃã#∞. JO^ŒiH˜ Pâ◊Û~°º=Ú
HõÅ∞æ#@∞¡ ÉÏÉÏ XHõ¯ =∂@~Ú##∂ J#Hõ Ü«¸~°‰õΩO_≥#∞. P<å_»∞
™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ^•^•Éèí\ò ÉÏÉÏ#∞ W@¡_çÔQ#∞. ''ÉÏÉÏ ! "Õ∞"≥∞=~°~Ú#
g∞ #∞^Œ∞\˜ÃÑ· K«O^Œ#=Ú Ñ¨ÓÜ«Ú^Œ∞=∞#fl x~åHõiO`«∞ˆ~ ! _®Hõì~°∞
Q Q
ѨO_ç`ü „"åÜ«∞QÍ D<å_ÕÅ Ü«¸~°‰õΩO\˜i ?—— JO^Œ∞ʼnõΩ ÉÏÉÏ
102
Ѩ^Œ<˘HõO_»= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩã#¨ fl=ÚQÆ ~Ú@∞¡ ã¨=∂^è•#q∞K≥Û#∞ : ''<Õ<˘Hõ =Úã¨Öχ#∞#h, `å<˘Hõ
㨄^•ƒÇ¨Ï‡}∞_»#h, XHõ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Úx ѨÓlOK«∞@ ^•fi~å `å#∞
"≥∞Åÿ Ѩ_áç È=Ù^Œ∞#<Õ ^Œ∞~°a=è ∂#=Ú ÖˉΩõ O_®, P`«_∞» <åÖ’ `«# QÆ∞~°∞=Ù#∞
ÉèÏqOK«∞H˘x J@∞¡ KÕÃã#∞. J`«x x+¨¯Å‡+¨ ÉèíH˜Î ##∞fl Hõ\˜ìѨ_»"Õã≤#k.
J`«xH˜ <Õ<≥@∞¡ J_»∞¤ K≥ѨÊQÆÅ#∞ ?—— ^•^•Éèí\ò P `«~°∞"å`« _®Hõì~°∞
ѨO_ç`üx „ѨtflOK«QÍ J`«_»∞, ÉÏÉÏ#∞ `«# QÆ∞~°∞=ÙQÍ ÉèÏqOz `«#
QÆ∞~°∞=Ù# H˘#iOz#@∞¡ ÉÏÉÏ #∞^Œ∞\˜ÃÑ· „uѨÙO„_»=Ú#∞ „"åã≤u#<≥#∞.
Éèí‰õΩÎÅ∞ "åi "åi ÉèÏ"å#∞™ê~°=Ú `«=∞#∞ P~åkèOK«∞@‰õΩ ÉÏÉÏ
ã¨=∞‡uOz##∞, XH˘¯Hõ¯™êi "å~°∞ q∞H˜¯e qO`«QÍ „Ѩ=iÎOK«∞"å~°∞.
XH˘¯Hõ ¯ Ѩ Ù Ê_» ∞ Ѩ Ó *Ï„^Œ = º=ÚŠѨ à ‹ § =Ú#∞ q㨠i "Õ Ü « Ú K« ∞
L„QÍ=`å~°=Ú#∞ ^•ÖˇÛ_ç"å~°∞. J\˜ì ã¨=∞Ü«∞=ÚÅÖ’ ÉÏÉÏ#∞
ã¨g∞Ñ≤OK«∞@‰õΩ ‰õÄ_® Ü≥∞=fiiH© ^è≥·~°º=Ú KåÖˇ_çkHÍ^Œ∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞
Éèí‰õΩÎÅ#∞ u@∞ìK«∞O_≥#∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ "≥∞ÿ#=Ú HõO>ˇ "≥∞`«ÎQÍ
QÆxÑ≤OK≥_ç"å~°∞. JѨÙÊ_»∞ "å~°∞ âßOu Hõ∆=∞ʼnõΩ „Ѩu~°∂Ѩ=Ú =ÖË
QÍxÊOK«∞K«∞O_çi. |Ü«∞\˜H˜ HÀѨ=Ú`À #∂yáÈ=ÙK«∂, Hõো é] *Ëã#≤ ѨÊ\˜H,©
"åi ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú =∂„`«=Ú =∂`«$ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú=ÖË J#∞~åQÆ=∞Ü«∞=Ú.
"≥O@<Õ "å~°∞ `«=∞ Éèí‰õΩÎÅ#∞ „¿Ñ=∞`À ^ŒQÆæ~°fã≤, ''<Õ<Ñ≥ Ù¨ Ê_»∂ Ü≥∞=iÃÑ·<å
HÀÑ≤Oz Ü≥∞~°∞QÆ#∞. `«e¡ `«# a_»Å¤ <≥H¯õ _≥<· å `«iq∞"ÕÜÚ« <å ? ã¨=Ú„^Œ=Ú
`«##∞ KÕ~°∞ #^Œ∞Å<≥ѨÙÊ_≥·# u~°∞QÆQ˘@∞ì<å ? <Õ#∞ q∞=Ú‡Å<≥O^Œ∞‰õΩ
x~å^ŒiOK≥^Œ#∞ ? <Õ<≥ѨÙÊ_»∂ g∞ Ü≥∂QƈH∆=∞=ÚÅ<Õ J¿ÑH˜∆OK≥^Œ#∞. <Õ#∞
g∞ ¿ã=‰õΩ_»#∞. <Õ<≥ѨÙÊ_»∂ g∞ "≥O@<Õ Ü«ÚO_ç, Ñ≤Åz# ѨÅ∞‰õΩ`å#∞.
<Õ<≥ѨÙÊ_»∞ HÀˆ~k g∞ „¿Ñ=∞#∞ =∂„`«"Õ∞ !—— J<≥_ç"å~°∞.
Ǩr ã≤núMò á¶êÖ˯ :
ÉÏÉÏ Ü≥∞ѨÙÊ_»∞ U Éè‰í Ωõ xÎ Z@∞¡ Pj~°fikOK«∞<À Ü≥∞=iH© `≥eÜ«∞^Œ∞.
Jk ˆH=Å=Ú "åi WK«ÛùÃÑ· P^è•~°Ñ¨_çÜ«ÚO_≥#∞. Ǩr ã≤núMò á¶êÖ˯ Hõ^äŒ
WO^Œ∞ ‰õΩ^•Ç¨Ï~°}=Ú. ã≤núMò á¶êÖ˯ܫ∞#∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»∞ HõÖϺ}ü
103
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
x"åã≤. =∞Hͯ =∞n<å Ü«∂„`«Å∞ KÕã≤# Ñ≤=∞‡@ +≤i_ô KÕÔ~#∞. J`«_»∞
Kå=_ç L`«Î~° ÉèÏQÆ=Ú# |㨠KÕÃã#∞. `˘q∞‡k <≥ÅÅ∞ +≤i_ôÖ’ #∞#fl#∂,
ÉÏÉÏ "åxx =∞ã‘^∞Œ Ö’ áê^Œ=Ú ÃÑ@ìx=fiÖË^∞Œ . J`«_∞» =∞ã‘^∞Œ =ÚO^Œ∞#fl
MÏm *ÏQÍÖ’ ‰õÄ~˘Û#∞K«∞O_≥#∞. á¶êÖ˯ q∞H˜¯e x~åâß xã¨Ê$ǨÏʼnõΩ
Ö’#Ü≥∞º#∞. Uq∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ J`«xH˜ `ÀK«‰õΩO_≥#∞. x~åâ◊ K≥O^Œ=^ŒÌh,
#Onâ◊fi~°∞x ^•fi~å "≥o§# t=Ù_»∞ „Ѩã¨#∞fl_≥·#@∞¡, =∂^èŒ=~å=Ù ^Õâ◊áêO_Õ
(âߺ=∂) ^•fi~å ÉÏÉÏ =^ŒÌÔHo§# J`«x =∞<À~°^äŒ=Ú ã≤kúOK«∞#xÜ«¸
H˘O^Œ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ`«xH˜ ã¨ÅǨxzÛi. J@∞ÖËÜ«∞x, `«# `«~°Ñ¨Ù# ÉÏÉÏ`À
=∂\Ï¡_∞» =∞x âߺ=∂#∞ á¶êÖ˯ "Õ_∞» H˘<≥#∞. âߺ=∂ Ü«∞O^Œ∞ʼnõΩ ã¨=∞‡uOz,
XHõ<å_»∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú HõxÃÑ\ì̃, ÉÏÉÏ`À x@¡xÜ≥∞#∞ :
''ÉÏÉÏ ! P =Ú^Œ∞ã¨e Ǩrx =∞ã‘^Œ∞Ö’ HÍÅ∞ÃÑ@ìhÜ«∞"ÕÅ?
ZO`À=∞Ok =zÛ x#∞fl ^Œi≈Oz áÈ=ÙK«∞<åfl~°∞. P Ǩrx
=∂„`«"≥∞O^Œ∞‰õΩ Pj~°fikOK«=Ù ?—— ^•xH˜ ÉÏÉÏ ~Ú@¡x ["åaK≥Û#∞ :
''âߺ=∂ ! W@∞=O\˜ q+¨Ü∂« ÅÖ’ hqOHÍ Ñ¨ã"≤ å_»=Ù. hH˜=hfl J~°O÷ HÍ=Ù.
JdÖÏ¡ Ü≥ÚѨÙÊH˘#xKÀ <Õ<qÕ ∞ KÕÜ∞« QÆÅ#∞ ? JdÖÏ¡q∞Ü«∂ Hõ\ÏHõ=∆ Ú ÖËxKÀ
~¸ =∞ã‘^Œ∞Ö’ áê^Œ=Ú ÃÑ@ìQÆÅ∞QÆ∞"åÔ~=fi~°∞ ? 㨈~, h=Ù "åx =^ŒÌ‰õΩ
áÈ~Ú "åxx ÉÏ~°g ÉÏq =^ŒÌ#∞#fl W~°∞‰õΩ HÍeÉÏ@‰õΩ ~åQÆÅ_Õ"≥∂
Ü«∞_»∞QÆ∞=Ú—— ! âߺ=∂ áÈ~Ú Ç¨rx P q+¨Ü«∞=Ú J_çy, uiy ÉÏÉÏ
=^ŒÌH˘zÛ, Ǩr JO^Œ∞ʼnõΩ ã¨=∞‡uOK≥#x K≥ÃÑÊ#∞. #Å∞|k"ÕÅ
~°∂áêÜ«∞Å∞ <åÅ∞QÆ∞ "å~Ú^•ÅÖ’ x=fiQÆÅ_Õ"≥∂ Hõ#∞Q˘#∞=∞x uiy
ÉÏÉÏ Ü«∞_çQÔ #∞. âߺ=∂ "≥O@<Õ áÈ~Ú, Ǩr `å#∞ <åÅ∞QÆ∞ ÅHõÅ∆ ∞ ‰õÄ_»
WK«∞Û@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞<åfl_»x ["å|∞ `≥K≥Û#∞. 㨈~ =∞~°Å áÈ~Ú "åx
x@¡_»∞QÆ∞=Ú, ''=∞ã‘^Œ∞Ö’ D<å_»∞ "Õ∞Hõ#∞ HÀÃã^Œ=Ú. "åxH˜ ^•x
=∂Oã¨=Ú HÍ=Öˇ<À, =$+¨}=ÚÅ∞ HÍ=Öˇ<À Hõ#∞Q˘#∞=Ú—— ÉÏÉÏ"åi
H˘à◊OÉÏ (=∞ã‘^∞Œ Ö’ ÉÏÉÏ aèHK∆õ ãÕ ≤ `≥zÛ# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞OK≥_ç =∞\˜áì ê„`«)Ö’
Q Q
#∞#fl z#fl =ÚHõ¯`À<≥#· ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥^#Œ x âߺ=∂ ^•fi~å Ǩr |^Œ∞Å∞
104
Ѩ^Œ<˘HõO_»= J^蕺ܫ∞=Ú
K≥ÃÑÊ#∞. Wk q#QÆ<Õ ÉÏÉÏ q∞H˜¯e HÀѨ=Ú`À =∞ã‘^Œ∞Ö’x H˘à◊OÉÏ,
h\˜‰õΩO_»Å#∞ |Ü«∞\˜H˜ qã¨i"≥·z, u#flQÍ Kå=_çÖ’#∞#fl Ǩr =^ŒÌ‰õΩ
É’~Ú, `«# HõѶ‘flx ÃÑ·ÔHuΠѨ@∞ìH˘x, f„= ã¨fi~°O`À: ''##∞fl QÆ∞iOz
ÜÕ∞=∞#∞H˘#∞K«∞<åfl=Ù ? h"Õ^À Q˘Ñ¨Ê"å_ç=h, ÃÑ^ŒÌ Ǩr=x Q˘Ñ¨ÊÅ∞
áÈ=ÙK«∂, ÜÕ∞q∞>Ëq∞\’ =^Œ~°∞K«∞<åfl"Õ? <å ^ŒQÆæ~å h P@Å∞ ? Y∞~å#∞
K«kq h=Ù `≥Å∞ã¨∞H˘#flk^Õ<å ? =∞Hͯ =∞n<å Ü«∂„`«Å∞ KÕã≤u#<Õ
QÆ~fi° O`À <Õ<=≥ ~À `≥Å∞ã¨∞H˘#ÖˉΩõ <åfl=Ù !—— J#∞K«∂, ÜÕ∞"Õ∞"≥∂ ~ÚOHõ#∂
J`«xx u\˜ì, =∞ã‘^Œ∞‰õΩ =∞~°e "≥à‹§#∞. ÉÏÉÏ P„QÆǨ"Õâ◊=ÚÅ#∞ K«∂z
Ǩr QÍÉ~å Ѩ_≥#∞. P Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ H˘xfl QÆOѨŠ=∂q∞_ç ѨO_»¡#∞
H˘x "å\˜x ǨrH˜ ѨOÃÑ#∞. uiy Ǩr =^ŒÌ‰õΩ =zÛ `«# *Ë|∞Ö’ #∞Oz
55 ~°∂áêÜ«∞Å∞ fã≤ ÖˇH¯õ ÃÑ\˜ì Ǩr KÕuÖ’ ÃÑ>ˇ#ì ∞. JѨÊ\˜#∞Oz Ǩrx
ÉÏÉÏ „¿Ñ=∂^Œ~=° ÚÅ`À K«∂K«∞K«∂, Éè’[#=Ú#‰õΩ aÅ∞K«∞K«∞O_≥#∞. Ǩr
P<å\˜ #∞O_ç `«# H˜+=ì¨ Ú =zÛ#ѨÙÊ_≥Å¡ =∞ã‘^∞Œ Ö’xH˜ =zÛáÈ=ÙK«∞O_≥#∞.
ÉÏÉÏ Ü≥ÚH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ "åxH˜ _»|∞ƒ xK«∞ÛK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ^Œ~åƒ~°∞Ö’
J`«#∞ QÆ∂_» Ü≥ÚHõ_Ü » ∞≥ º#∞.
ѨOK« Éèí∂`«=ÚÅ∞ ÉÏÉÏ ™êfinè#=Ú :
ÉÏÉωõΩ ѨOK«Éèí∂`«=ÚÅ∞ ™êfinè#=ÚÅx `≥Å∞Ѩ٠Ô~O_»∞
ã¨OѶ∞¨ @#Å#∞ =i‚Oz# Ñ≤=∞‡@ D Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú#∞ =ÚyOK≥^#Œ ∞.
(1) XHõ<å_»∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú +≤i_ôÖ’ Q˘Ñ¨Ê `«∞á¶ê#∞ ã¨OÉèqí OK≥#∞.
#Å¡x "Õ∞Ѷ¨∞=ÚÅ∞ PHÍâ◊=Ú#∞ HõÃÑÊ#∞. QÍe f„==ÚQÍ gK≥#∞.
L~°∞=ÚÅ∞ "≥∞~°∞ѨÙÅ`À ‰õΩOÉèí=$+≤ì ‰õΩiÃã#∞. H˘O`«¿ãѨ\˜Ö’
<ÕÅÜ«∞O`«Ü«Ú [Å=∞Ü«∞=∞Ü≥∞º#∞. Ѩâ◊√ѨH∆ͺk r=HÀ\˜`À ã¨Ç¨
[#∞ÅO^Œ~°∞ q∞H˜¯e ÉèíÜ«∞Ѩ_çi. +≤i_ô „QÍ=∞OÖ’ H˘Å∞"≥·Ü«Ú#fl â◊x,
t=áê~°fi`«∞Å∞, =∂~°∞u, YO_ÀÉÏ "≥Ú^ŒÖˇ·# ^Õ=`«Öˇ=fi~°∂ "åix
P^Œ∞H˘#ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# "å~°O^Œ~°∞ =∞ã‘^Œ∞H˘zÛ ÉÏÉÏ#∞ â◊~°}∞*ÁzÛi.
`«∞á¶ê#∞#∞ PÑ≤"Ü Õ Ú« _»x ÉÏÉÏ#∞ "Õ_∞» H˘xi. PѨ^ÖŒ ’ #∞#fl [#∞Å#∞
K«∂z ÉÏÉÏ =∞#ã¨∞û HõiÔQ#∞. "å~°∞ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ =∞ã‘^Œ∞ JOK«∞#
105
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

xÅ|_ç aQÆ~æ Q° Í, ''PQÆ∞, h f„=`«#∞ `«yOæ K«∞, <≥=∞‡kOK«∞—— =∞x QÆiO˚ zi.
H˘xfl xq∞+¨=ÚÅÖ’ =~°¬=Ú `«ÔQæ#∞. QÍe gK«∞@ =∂<≥#∞. `«∞á¶ê#∞
PyáÈÜ≥∞#∞. K«O„^Œ∞_»∞ PHÍâ◊=Ú# QÆxÑ≤OK≥#∞. „Ѩ[ÅO^Œ~°∞ ã¨O`«∞+≤ì
K≥Ok "åi "åi QÆ$ǨÏ=ÚʼnõΩ É’~Úi.
(2) WOH˘HõѨÙÊ_»∞ q∞@ì =∞^蕺ǨÏfl=Ú ^èŒ∞xÖ’x =∞O@Å∞
JѨiq∞`«=ÚQÍ ÖËK≥#∞. =∞O@Å∞ =∞ã‘^Œ∞ HõѨÙʉõΩ#fl ^Œ∂Å=ÚʼnõΩ
`å‰õΩ#@∞¡ ZQÆÜ«ÚK«∞O_≥#∞. =∞ã‘^Œ∞Ö’ ‰õÄ~˘Û#fl"åi ˆHq∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ
`ÀK«ÖË^Œ∞. ^èŒ∞xÖ’x Hõ>ˇìÅ∞ `«yæOѨÙ_»x QÍh, hà◊√§ áÈã≤ =∞O@Å∞
K«ÖÏ¡~∞° Ê_»xQÍh ÉÏÉωõΩ ã¨ÅǨ xK«∞Û@‰õΩ "å~°∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» K«∞O_çi. "åi
ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å#∞ ÉÏÉÏ "≥O@<Õ „QÆÇ≤ÏOz, `«=∞ ã¨@HÍ`À „ѨHõ¯#∞#fl
ã¨OÎ Éè=í ÚÃÑ· H˘@∞ìK∞« , ''kQÆ∞ kQÆ∞, âßOuOK«∞=Ú—— Jxi. XH˘¯Hõ¯ ã¨@HÍ
^≥|ƒ‰õΩ H˘OK«=Ú H˘OK«=Ú K˘Ñ¨ÙÊ# =∞O@Å∞ `«yæáÈ~Ú, ^èŒ∞x
Ü«∞^è•Ñ¨Ó~°fi=Ú q∞`«=ÚQÆ =∞O_»™êÔQ#∞.
ÉèQí =Æ ^Œ=`å~°"∞≥ #ÿ N ™ê~Ú<å^ä∞Œ _»\"ì˜ å~°∞. "åi áê^Œ=ÚÅÃÑ·|_ç
™êëêìOQÆ#=∞™ê¯~°=ÚKÕã≤, ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu "Õ_ç#"åi<≥Å¡ "å~°∞
HÍáê_≥^Œ~°∞. Z=~°~Ú`Õ ÉèíH˜Î „¿Ñ=∞Å`À h Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’x Hõ^äŒÅ#∞
x`«º=Ú áê~åÜ«∞} KÕÃã^Œ~À "å~°∞ Hõ+=ì¨ ÚÅxfl\˜#∞O_ç q=Ú‰õΩÅÎ QÆ∞^Œ∞~°∞.
JO`Õ H ÍHõ ™ê~ÚÜ« ∞ O^Õ Ü« ∞ aè ~ ° ∞ z, Éè í H ˜ Î Hõ e y `« fi ~° Ö ’
ÉèíQÆ=`åûH∆Í`å¯~°=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ~°∞. "åi HÀiHõÅxflÜ«Ú <≥~°"Õi, `«∞^ŒˆH
HÀiHõÅ∞ ÖËx"åÔ~· =ÚH˜Îx ÉÁO^≥^Œ~°∞ !
Ѩ^<Œ ˘HõO_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
Ѩ<≥flO_»= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† HÍHÍ =∞Ǩ[x† ÉèÏ=Ó ™êÃÇÏ|∞ ^èŒ∂=∂Öò † x"≥∂<£Hõ~ü ÉèÏ~°º†
<åã≤H± x"åã≤ Ü«∞QÆ∞ =ÚÖËâß„ã≤Ά ~å=∞Éèí‰õΩÎ_≥·# _®Hõì~°∞
„Ѩ™êÎ=# :
t+¨µìÅ#∞ ~°H˜∆OK«∞@‰õΩ ^Œ∞+¨µìÅ#∞ tH˜∆OK«∞@‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞
_»=`«iOK«∞##∞ ã¨OQÆu ѨÓ~°fiѨ٠J^蕺ܫ∞=ÚÅÖ’ `≥eã≤H˘<åfl=Ú. HÍx
ã¨^Œ∞æ~°∞=¸~°∞ÎÅ Hõ~°Î=º=Ú ^•xH˜ aè#fl"≥∞ÿ#k. "åiH˜ =∞Oz"å_»∞#∞
K≥_»¤"å_»∞#∞ <˘Hõ>Ë. "å~°∞ ^Œ∞~å‡~°∞æÅ#∞ HõxHõiOz "åix ã¨<å‡~°æ=Ú#
„Ѩ=iÎOK«∞#@∞¡ KÕÃã^Œ~°∞. Éèí=™êQÆ~°=Ú#∞ ǨÏiOK«∞@‰õΩ "å~°∞ JQÆã¨∞κÅ
=O\˜"å~°∞. J*Ï˝#=∞<Õ pHõ\˜x #tOѨKÕÜ«Ú@‰õΩ "å~°∞ ã¨∂~°∞ºx
=O\˜"å~°∞. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ Ü≥∂QÆ∞ŠǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú# x=ã≤OK«∞#∞. "åã¨=Î =ÚQÆ
"å~°∞ ÉèQí =Æ O`«∞x HõO>ˇ "Õ~∞° HÍ~°∞. ã¨^∞Œ ~æ ∞° „âı+µ¨ _ì #·≥ N ™ê~ÚÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ ÅÎ

abcdef
ˆH∆=∞=Ú H˘~°‰õΩ J=`«iOzi. *Ï˝#=ÚÖ’ #∞`«¯$+¨µìÖˇ·, ^≥·g `Õ[ã¨∞û`À
„ѨHÍtOK«∞K«∞ "å~°∞ JO^Œix ã¨=∂#=ÚQÆ „¿Ñq∞OK≥_ç"å~°∞. "åiH˜
^ÕxÜ«∞O^Œ∞ Jaè=∂#=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. â◊„`«∞=ÙÅ∞, q∞„`«∞Å∞, ~åAÅ∞,
ѶH¨ ~© ∞° Å∞ JO^Œ~∞° "åiH˜ ã¨=∂#"Õ∞. "åi Ѩ~å„Hõ=∞=Ú#∞ q#∞_»∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î

Q Q
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
H˘~°‰Ωõ `«=∞ ѨÙ}º=Ú#O`«ÜÚ« =ºÜ«∞Ѩ~z° Ü≥∞ѨÙÊ_»∂ "åiH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú
106 107
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
KÕÜ«Ú@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_»∞"å~°∞. "åiH˜K«ÛÖËxKÀ Éèí‰õΩÎÅ∞ "åi =^ŒÌ‰õΩ
~åÖˉõΩO_çi. "åi =O`«∞ ~åx^Õ "å~°∞ ÉÏÉÏ#∞ 㨇iOK«∞"å~°∞ HÍ~°∞,
"åi bÅÅ∞ Z~°∞QÆ∞@ ‰õÄ_® `«@ã≤÷OK«^Œ∞. =∞i J\˜ì "åiH˜ ÉÏÉÏ#∞
^Œi≈OK«∞H˘#=Öˇ##∞ |∞kú Ü≥∞@∞¡ ѨÙ@∞ì#∞ ? H˘O^Œ~°∞ ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OѨ
=Öˇ##∞H˘xi. HÍx ÉÏÉÏ =∞Ǩã¨=∂kè K≥O^Œ∞ ֒ѨŠ"åiHÍ Ü«∞=HÍâ◊=Ú
HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ . ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK«=Öˇ##∞ HÀiHõQÅÆ "å~°<‰Õ Ωõ Å∞<åfl~°∞. HÍx
"åi HÀiHõÅ∞ <≥~"° ~Õ Ö° ^Ë ∞Œ . J\˜"ì å~°∞ qâßfiã¨=Ú`À ÉÏÉÏ bÅÅ#∞ qx#KÀ
^Œ~°≈#=Ú =Å¡ HõÅ∞QÆ∞ ã¨O`«∞+≤ìx á⁄O^≥^Œ~°∞. H˘O^Œ~°^Œ$+¨ì=â◊=Ú# "åi
^Œ~≈° #=Ú KÕãH≤ ˘#fl#∞, ÉÏÉÏ ã¨xflkèÖ’ LO_»=Öˇ#x J#∞H˘x##∞ #K«Û@
LO_»ÖˉõΩO_çi. Z=fi~°∞#∞ `«=∞ ~Úëêì#∞™ê~°=Ú +≤i_ô áÈÖˉõΩO_çi.
JK«Û@ #∞O_»∞@‰õΩ „Ѩܫ∞uflOz##∞ LO_»ÖˉõΩO_çi. ÉÏÉÏ Ü«∂[˝
Ü≥∞O`«=~°‰õΩ QÆÅ^À Ü«∞O`«=~°ˆH "å~°∞ +≤i_ôÖ’ #∞O_»QÆeyi. ÉÏÉÏ
á⁄=∞‡x# "≥O@<Õ +≤i_ô q_»∞==Åã≤ =K«∞ÛK«∞O_≥#∞. HÍ|\˜ì ã¨~°fi=Ú
ÉÏÉÏ W+¨=ì ÚÃÑ·#<Õ P^è•~°Ñ_¨ Ü ç Ú« O_≥#∞.
HÍHÍ =∞Ǩ[x :
XHõѨÙÊ_»∞ ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç HÍHÍ =∞Ǩ[x +≤i_ôH˜ áÈÜ≥∞#∞.
JK«Û\ÁHõ "å~°=Ú ~ÀAÅ∞O_ç QÀ‰õΩÖÏ+¨ìq∞ Ü«Ú`«û==Ú#∞ K«∂_»=Öˇ
##∞H˘<≥#∞. ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈Oz# "≥O@<Õ J`«x`À ÉÏÉÏ ~Ú@¡xi. ''ZѨÙÊ_»∞
uiy ~ÚO\˜H˜ áÈÜ≥∞^Œ=Ù ?—— D „Ѩâ◊fl qx =∞Ǩ[x Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞.
HÍx ÜÕ∞^À ["å|∞ x=fi=ÅÜ«Ú#∞ Hõ^• ! ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ Ü≥∞ѨÙÊ_»~Ú#
#ѨÙÊ_Õ áÈÜ≥∞^Œ#x HÍHÍ ["åaK≥Û#∞. JO^Œ∞ʼnõΩ ÉÏÉÏ ~Ú@¡xÜ≥∞#∞,
''ˆ~Ѩ٠á⁄=Ú‡ !—— ÉÏÉÏ P[˝ J#∞Å¡OѶ¨∞hÜ«∞=Ú. HÍ=Ù#>Ë¡ KÕÜ«∞=Åã≤
=K≥Û#∞. JO^Œ∞KÕ <å =∞~°∞ã¨\˜ k#"Õ∞ HÍHÍ =∞Ǩ[x +≤i_ô q_çK≥#∞.
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ `«# PѶ‘ã¨∞‰õΩ áÈQÍ<Õ "åx Ü«∞[=∂x "åx H˘~°ˆH
HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«Ú#fl@∞¡ `≥eÃã#∞. PѶ㑠∞¨ "Õ∞<Õ[~°∞ ǨÏ~îå`«∞QÎ Í [|∞ƒÑ¨_#≥ ∞.
Q Q
HÍ=Ù# HÍHÍ =∞Ǩ[x PѶ‘ã¨∞Ö’ LO_»=Åã≤# Ü«∞=ã¨~°=Ú ÜÕ∞~°Ê_≥#∞.
108
Ѩ<≥flO_»= J^蕺ܫ∞=Ú
D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ Ü«∞[=∂x +≤i_ôÖ’ #∞#fl HÍHÍ =∞Ǩ[x H˘Hõ Ü«Ú`«Î~°=Ú
‰õÄ_® „"åÃã#∞. Jk H˘xfl ~ÀAÅ `«~°∞"å`« u~°∞QÆ∞ @áêÖ’ ÉÁOÉÏ~Ú
KÕi#k.
ÉèÏ=Ó™êÃÇÏ|∞ ^èŒ∞=∂Öò :
ÃÑ· ^•xH˜ aè#fl=∞QÆ∞ Hõ^äŒxѨÙÊ_»∞ q#∞_»∞. Ñ‘¡_»~°∞ =$uÎÖ’ #∞O_ç#
ÉèÏ=Ó™êÃÇÏ|∞ ^è∞Œ =∂Öò Ü≥ÚHõ™êi HÀ~°∞Ñì x¨ ÃÑ· xá¶ê_£ áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. ^•iÖ’
ky +≤i_ôH˜ áÈÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú KÕã≤H˘x, "≥O@<Õ xá¶ê_£ áÈ=
ÃãÅ=Ù HÀÔ~#∞. HÍx ÉÏÉÏ J#∞[˝ W=fiÖË^Œ∞. +≤i_ôÖ’<Õ ~ÚOH˘Hõ
"å~°=ÚO_»∞#@∞¡ KÕÃã#∞. P `«~°∞"å`« J`«_»∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌ ÃãÅ=Ù á⁄Ok
xá¶ê_£ KÕ~Q° Í, JHõ¯_ç "Õ∞l„¿ãì@∞‰õΩ Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê =zÛ Hˆ ã¨∞ "å~Ú^• Ѩ_#≥ x
`≥eÃã#∞. `«~∞° "å`« P Hˆ ã¨∞ qKå~°} H˘xfl <≥ÅÅ =~°‰Ωõ ™êÔQ#∞. #Å∞QÆ∞~°∞
"Õ∞l„¿ãì@∞Å∞ ^•xx qKåiOzi. `«∞@ì`«∞^Œ‰õΩ ^èŒ∞=∂Öò ^•xx ÔQeK≥#∞.
J`«x HõH^∆˜ •~°∞ q_»∞^ŒÅÜ≥∞º#∞.
x"≥∂<£Hõ~ü ÉèÏ~°º :
x"≥∂<£ „QÍ=∞ =`«#∞^•~°∞_»∞, Q“~°= "Õ∞l„¿ãì@∞#∞ JQÆ∞
<å<å™êÃÇÏ|∞ x"≥∂<£Hõ~ü `«# ÉèÏ~°º`À +≤i_ôÖ’ H˘O`«HÍÅ=ÚO_≥#∞. P
^ŒOѨ`«∞Å∞ `«=∞ ã¨=∞Ü«∞=∞O`«Ü«Ú =∞ã‘^Œ∞Ö’<Õ QÆ_»∞ѨÙK«∞ ÉÏÉÏ ¿ã=
KÕÜÚ« K«∞O_çi. ÉËÖÏѨÓ~°∞Ö’ #∞#fl "åi ‰õΩ=∂~°∞_»∞ [|∞ƒÑ¨_#ç @∞¡ Hõ|∞~°∞
=K≥Û#∞. ÉËÖÏѨÓ~ü áÈ~Ú `«# ‰õΩ=∂~°∞x, JHõ¯_»∞#fl `«=∞ |O^è∞Œ =ÙÅ#∞
Ez, Ü«∞Hõ¯_» H˘xfl k#=ÚÅ∞O_»=Öˇ#x `«e¡ J#∞H˘<≥#∞. HÍx ÉËÖÏѨÓ~ü
áÈ~Ú P =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú#ˆH +≤i_ô uiy ~å=Öˇ#x Éèí~°Î K≥ÃÑÊ#∞. P"≥∞
ã¨OkQÆú=ÚÖ’ Ѩ_≥#∞. Uq∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ `ÀK«ÖË^Œ∞. P"≥∞ ^≥·="≥∞ÿ#
N ™ê~Ú<å^äŒ∞_Õ Ü«∂"≥∞#ѨÙÊ_»∞ P^Œ∞H˘<≥#∞. ÉËÖÏѨÓ~°∞‰õΩ áÈ=Ù@‰õΩ
=ÚO^Œ∞ P"≥∞ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#ÔH· "≥à‹§#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ™êˆ~î"å_®
=ÚO^Œ~° <å<å™êÃÇÏ|∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åi`À #∞O_≥#∞. P"≥∞ ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ áÈ~Ú
109
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã,≤ ÉËÖÏѨÓ~°∞ áÈ=Ù@‰õΩ J#∞=∞u x=∞‡x HÀÔ~#∞.
JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ P"≥∞`À ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''"≥à√◊ §=Ú, PÅ㨺=Ú KÕÜ∞« =^Œ∞!Ì
Ǩ~ÚQÍ ÉËÖÏѨÓ~°∞Ö’ <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ∞O_ç~å ! h |O^è∞Œ =Ù ÅO^Œix K«∂z,
xOáêkQÍ +≤i_ôH˜ ~°=Ú‡ !—— ÉÏÉÏ =∂@ÖˇO`« ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅ=ÚQÆ
#∞O_≥<À QÆ=∞xOK«∞_»∞. x"≥∂<£Hõ~ü P^Õâ◊=Ú#∞ ÉÏÉÏ P[˝ ~°^Œ∞ÌKÕÃã#∞.
<åã≤H± x"åã≤ Ü«∞QÆ∞ =ÚÖËâß„ã≤Î :
=ÚÖËâß„ã≤ΠѨÓ~åfiKå~° Ѩ~åÜ«∞}∞_≥#· „ÉÏǨχ}∞_»∞. <åã≤H± x"åã≤.
PÜ«∞# +¨\òâß„ã¨Î áê~°OQÆ`«∞_»∞. *’ºu+¨ ™ê=Ú„kHõ âß„ã¨Î=ÚÅÖ’ k@ì.
J`«_»∞ <åQÆѨÓ~°∞‰õΩ K≥Ok# HÀ\©â◊fi~°∞_»QÆ∞ ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ |∂\©x
Hõeã≤H˘#∞@‰õΩ +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. |∂\©x K«∂z# Ñ≤^ÑŒ ¨ ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=ÚÔH·
=∞ã‘^∞Œ ‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ `«# _»|∞ƒ`À =∂q∞_çÑO¨ _»#¡ ∞, H˘xfl ѶŨ Ǩ~°ÑÙ¨
=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ H˘x =∞ã‘^Œ∞Ö’ #∞#fl "å~°O^ŒiH˜ ѨOzÃÑ@∞ìK«∞O_≥#∞.
=∂q∞_çÑO¨ _»∞#∞ ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ z„`«"∞≥ #ÿ q^è=Œ ÚQÆ Jxfl"≥Ñ· Ù¨ Å <˘ÔH¯_ç"å~°∞.
u#∞"å~°∞ P ѨO_»∞#∞ <À@ɡ@∞ìH˘x K«Ñ¨ÊiOK«QÍ<Õ ~°ã¨=∞O`«Ü«Ú
<À\˜Ö’xH˜ É’~Ú `˘Hõ¯, >ˇOHõ q∞yÖˇ_çq. J~°\˜Ñ¨O_»¡ <˘ez QÆ∞A˚#∞
Éèí‰õΩÎʼnõΩ ѨOzÃÑ\˜ì, `˘Hõ¯Å∞ ÉÏÉÏ `«=∞ =^ŒÌ Ü«ÚOK«∞H˘<≥_ç"å~°∞.
=ÚÖËâß„ã≤Î ™ê=Ú„kHõ=Ú `≥eã≤# "å_»Q∞Æ @KÕ Ñ¨sH˜O∆ K«∞@ÔH· ÉÏÉÏ#∞ KÕ~Ú
KåK«∞_»x Ü«∞_çQÔ #∞. ÉÏÉÏ ^•x#ã¨Å∞ Ѩ\Oì˜ K«∞H˘#Hõ, <åÅ∞QÆ∞ J~°\ј O¨ _»∞¡
J`«x KÕuÖ’ ɡ\iì˜ . `«~∞° "å`« #O^Œ~∞° "å_® KÕii. =ÚÖËâß„ã≤Î ™êfl#=Ú
KÕã≤ =∞_ç|@ìÅ∞ Hõ@∞ìH˘x Ü«∞yflǨϟ„`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ü«∂K«iOK«∞@‰õΩ
"≥Ú^Œe_≥#∞. ÉÏÉÏ =∂=¸Å∞QÆ<Õ ÖˇO_ô `À@‰õΩ |Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞.
=∂~°æ=∞^茺=Ú# ÉÏÉÏ Ç¨Ï~îå`«∞ÎQÍ, ''ˆQ~°∞ (Zé]~°OQÆ∞) `«Ü«∂~°∞QÆ
#∞OK«∞_»∞. D<å_»∞ HÍëêÜ«∞ =„ãÎ̈=Ú#∞ ^èiŒ OK≥^#Œ ∞—— Jx Ü«∞<≥#∞. P
=∂@Öˇ=iH˜ É’^èÑŒ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . H˘O`«¿ãѨ\H˜ ˜ ÉÏÉÏ ÖˇO_ô `À@ #∞Oz uiy
=K≥Û#∞. =∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°u H˘~°‰õΩ ã¨~°fi=Ú ã≤^Œú=∞Ü≥∞º#∞. =∞^蕺ǨÏfl
Q Q
Ǩ~°uH˜ `«#`À =K≥Û^Œ~å Ü«∞x =ÚÖËâß„ã≤Îx |∂\© Ü«∞_çÔQ#∞.
110
Ѩ<≥flO_»= J^蕺ܫ∞=Ú
™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú KÕã≤H˘<≥^Œ#x âß„ã≤Î |^Œ∞Å∞ K≥ÃÑÊ#∞.
JO`«Ö’ ÉÏÉÏ `«# Ü«∂ã¨#=ÚÃÑ· ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ "åiH˜
#=∞㨯iOzi. Ǩ~°u „áê~°OÉèí=∞Ü≥∞º#∞. ÉÏÉÏ <åã≤H± „ÉÏǨχ}∞x
=^ŒÌ #∞Oz ^ŒH}
∆˜ `≥=∞‡<≥#∞. |∂\© ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ^ŒH} ∆˜ `≥K∞« Û@ÔH· áÈÜ≥∞#∞.
ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ J`«xH˜ K≥ѨÊQÆ<Õ J`«_»∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. `«#Ö’
`åx@¡#∞H˘<≥#∞ : ''<Õ#∞ JyflÇϨ Ÿ„ux. ÉÏÉÏ Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡_Õ HÍ=K«∞Û#∞.
HÍh, <Õ<åÜ«∞# P„t`«∞_»#∞ QÍ<Õ ! "åiH˜ <Õ<≥O^Œ∞ʼnõΩ ^ŒH˜∆}
hÜ«∞=Öˇ#∞——? ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü«∞O`«\˜ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ |∂\© =O\˜ ã¨OѨ#∞flx
^•fi~å ^ŒH} ∆˜ J_»∞QÆ∞@KÕ J`«_∞» HÍ^Œ#ÖËHáõ ÈÜ≥∞#∞. `«# J#∞ëêª#=Ú#∞
=∞^躌 Ö’<Õ PÑ≤, |∂\©`À =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~Ô #∞. =∞_ç`À #∞#fl `å#∞
=∞ã‘^Œ∞Ö’ J_»∞y_ç# "≥∞ÿÅѨ_çáÈ=Ù^Œ∞#x ÉèÏqOz, =∞ã‘^Œ∞ |Ü«∞>Ë
^Œ∂~°=ÚQÆ xÅ∞=|_ç, ÉÏÉÏÃÑ· ѨÙ=ÙfiÅ#∞ qã¨Ô~#∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ÉÏÉÏ
™ê÷#=ÚÖ’ QÆuOz# `«=∞ QÆ∞~°∞=QÆ∞ Ѷ¨∞’Å"£™êfiq∞ ‰õÄ~˘Ûx Ü«ÚO_≥#∞.
J`«_»∞ Pâ◊Û~°ºáÈÜ≥∞#∞. Jk HõÖÏ x[=∂ Ü«∞x ã¨O^ÕǨÏѨ_≥#∞. `«##∞
`å#∞ yÅ∞¡H˘x =∞m§ K«∂K≥#∞. `å#∞ ѨÓiÎ *Ï„QÆ^•=ã¨÷Ö’<Õ Ü«Ú<åfl_»∞.
„ÉèÏOu Ü«∞QÆ∞@‰õΩ gÅ∞ÖË^Œ∞. J~Ú#KÀ ÜÕ∞<å_À QÆuOz# `«#
QÆ∞~°∞=K«Û@ÔH@∞¡ =K≥Û#∞ ? J`«xH˜ <À@ =∂@ ~å‰õΩO_≥#∞. `«∞^Œ‰õΩ
ã¨OkQÆú=ÚÅxflÜ«Ú q_»zÃÑ\˜ì =∞ã‘^Œ∞Ö’ „Ѩ"ÕtOz, `«# QÆ∞~°∞=Ù
áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_ç, ÖËz KÕ`∞« Å∞ *’_çOz xÅ∞=|_≥#∞. `«H¯˜ # "å~°O^Œ~∞°
ÉÏÉÏ Ç¨  ~° u áê_» ∞ K« ∞ O_» Q Í, =ÚÖË â ß„ã≤ Î `« # QÆ ∞ ~° ∞ <å=∞=Ú
#∞K«ÛùiOK«∞K«∞O_≥#∞. `å#∞ J„QƉ‰õΩÅ=Ú#‰õΩ K≥Ok#"å_»#∞,
Ѩq„`«∞_»#∞Ü«∞#∞ Jaè*Ï`«º=Ú#∞ =^ŒeÃÑ\˜,ì `«# QÆ∞~°∞x áê^Œ=ÚÅÃÑ|· _ç
™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~° "≥Ú#iÛ HõO_»∞¡ =¸ã≤H˘<≥#∞. ÖËz HõO_»∞¡ `≥~°z
K«∂K«∞ã¨iH˜, "åxx ^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆ∞K«∂ ™ê~ÚÉÏÉÏ HÍxÊOK≥#∞. ÉÏÉÏ
"åi P#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú#∞, TǨÏHõO^Œx "åi â◊H˜Îx Ez =ÚÖËâß„ã≤Î
"≥∞ÿ=∞~°K≥#∞† q∞H˜¯e ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥#∞. J`«x <Õ„`«=ÚÅ∞ ã¨O`À+¨
ÉèÏ+¨Ê=ÚÅKÕ xO_≥#∞. =∞#ã¨∂ÊùiÎQÆ ÉÏÉωõΩ uiy #=∞㨯iOz ^ŒH˜∆}
111
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
<˘ã¨OQÔ #∞. `«# ã¨O^ÕÇϨ =Ú fi#^ŒxÜ«Ú, `«#‰õΩ QÆ∞~°∞^Œ~≈° #"≥∞#ÿ ^ŒxÜ«Ú
K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ Ü«∂ Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# bÅ#∞ QÍOz#"å~°O^Œ~°∞
JK≥Û~°∞"˘Oki. ''ˆQ~°∞ `≥O_»∞ ! HÍëêÜ«∞=„ã¨=Î ÚÅ ^èiŒ OK≥^—Œ —#x JO`«‰Ωõ
=ÚO^Œ∞ ÉÏÉÏ Ñ¨eH˜# =∂@Å Hõ~=÷° Ú#∞ JѨÙÊ_»∞ "å~°∞ „QÆÇÏ≤ Ozi. ™ê~Ú
Ü≥ÚHõ¯ bÅÅ∞ Pâ◊Û~°ºHõ~=° ÚÅ∞.
~å=∞Éèí‰õΩÎ_≥·# _®Hõì~°∞ :
XHõ<å_˘Hõ =∂=∞Å`«^•~°∞ `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»Q∞Æ _®Hõ~ì ∞° `À HõÅã≤ +≤i_ô
=K≥Û#∞. +≤i_ô |Ü«∞Å∞^Õ~°∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞, `«# q∞„`«∞x`À P _®Hõì~°∞
`«# P~å^茺 ^≥·==Ú N~å=Ú_»xÜ«Ú, `å#∞ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú Ü≥ÚHõ
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚxH˜ #=∞㨯iOK« =∞#㨯iOK«∞@ ÖË^ŒxÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞.
JHõ¯_» +≤i_ôÖ’ ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOK«∞=∞x Ü≥∞=fi~°∂ |Å=O`«ÃÑ@ì~x° Ü«Ú,
HõÅã≤ ã¨~^° •QÍ QÆ_∞» ѨÙ@‰õΩ `«#`À ~å=Öˇ#xÜ«Ú =∂=∞Å`«^•~°∞ HÀÔ~#∞.
Ѩ<≥flO_»= J^蕺ܫ∞=Ú
#=∞㨯iOK«QÆ<Õ, ÉÏÉÏ J`«x`À, ''Z=Ô~·# =zÛ xxflHõ¯_»‰õΩ ~°=∞‡x
Ñ≤ezu~å, ÜÕ∞q∞ ? W@∞¡ =zÛuq—— Jx „ѨtflOK≥#∞. P „Ѩâ◊fl _®Hõì~°∞
=∞#ã¨∞û#∞ Hõ^ŒeOK≥#∞. P<å\˜ ~å„uÜÕ∞ x„^ŒÖ’ J`«xH˜ Q˘Ñ¨Ê
P^蕺u‡HÍ#∞Éèí∂u Hõey, Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞ÿ# P#O^•xfl J#∞ÉèíqOK≥#∞.
P `«~°∞"å`« J`«_»∞ `«# TiH˜ É’~Ú##∂, P Ü«∂#O^•#∞Éèí∂u 15
k#=ÚÅ =~°‰Ωõ J@∞Å<Õ Ü«ÚO_≥#∞. P „ѨHÍ~°=ÚQÍ J`«xH˜ ™ê~ÚÉÏÉÏ
Ü«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î J<ÕHõ Ô~@∞¡ =$kú á⁄O^≥#∞.
ÃÑ· Hõ^ÅŒä =Å#, =ÚYº=ÚQÍ =ÚÖËâß„ã≤Î Hõ^Œä =Å# <Õ~∞° ÛH˘x# hu
ÜÕ∞=∞# =∞#=Ú =∞# QÆ∞~°∞=Ù#O^Õ J##º"≥∞#ÿ xâ◊ÛÅ qâßfiã¨=ÚOK«=Öˇ#∞.
=KÕÛ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ =∞iH˘xfl ™ê~ÚbÅÅ∞ K≥ÃÑÊ^Œ=Ú.
Ѩ<fl≥ O_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
^•xH˜ P _®Hõì~°∞ ã¨=∞‡uOK≥#∞. +≤i_ô KÕi, ÉÏÉÏ#∞ K«∂K«∞@‰õΩ "å~°∞
=∞ã‘^∞Œ ‰õΩ áÈ~Úi. JO^ŒiHõO>ˇ =ÚO^Œ∞ _®Hõ~ì ∞° ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOK«∞@
Ez JO^Œ~°∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_çi. `«# =∞<Àxâ◊ÛÜ«∞=Ú#∞ =∂~°∞ÛH˘x Ü≥ÚHõ
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«ÚxÔH@∞¡ #=∞㨯iOzu=x Ü«∞O^Œ~°∞ J_çyi. `«#
W+¨ì^≥·==∞QÆ∞ N~å=Ú_»∞ P QÆ^≥ÌÃÑ·# `«#‰õΩ QÍxÊOK«∞@KÕ "åi ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
áê^Œ=ÚÅÃÑ·|_ç ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°"≥Ú#iÛu#x _®Hõì~°∞ |^Œ∞e_≥#∞. â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
J`«_@ » x¡ uiy K«∂_»QÍ JHõ¯_» ™ê~ÚÉÏÉÏ<Õ QÍxÊOK≥#∞. Ug∞ `ÀK«H,õ
J`«_»∞ ''Wk ã¨fiѨfl=∂ ÜÕ∞q∞ ? "å~°∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»QÆ∞@ Z@∞¡ ?
"å~°∞ Q˘Ñ¨Ê Ü≥∂QÆ ã¨OѨ#∞flÖˇ·# Ü«∞=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞—— Jx #∞_ç"≥#∞.
P =∞~°∞ã¨\˜ k#"Õ∞ _®Hõ~ì ∞° ÜÕ∞^À nHõ∆ =Ç≤ÏOz LѨ"åã¨=ÚO_≥#∞.
ÉÏÉÏ `«##∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞ =~°‰õΩ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ áÈ##∞ xâ◊ÛÜ«∞=Ú`À
=∞ã‘^Œ∞‰õΩ "≥à◊√§@ =∂<≥#∞. W@∞¡ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_»K≥#∞. <åÅ∞QÆ=
k#=Ú# `«# „Ñ≤Ü∞« ¿ãflÇ≤Ï`«∞_˘Hõ_∞» MÏO^Õ+µ¨ #∞O_ç ~åQÍ, "åx`À HõÅã≤

Q
=∞ã‘^∞Œ Ö’ ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#ÔH· `«Ñʨ Hõ =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ áÈ=Åã≤=K≥Û#∞. ÉÏÉωõΩ
112 Q 113
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
Ѩ^Œ=¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
=∂Ü«∞ Ü≥ÚHõ¯ J#O`« â◊H˜Î† cè=∂r áê\©Å∞† ÉÏÖÏ QÆ}Ѩu +≤OÑ≤† ÉÏѨÙ
™êÃÇÏ|∞ |∂\©† Pà◊Ok™êfiq∞† HÍHÍ =∞Ǩ[x† ǨÏ~åÌ x"åã≤ ^Œ`ÀÎѨO`«∞†
WOH˘Hõ =¸_»∞ "åº^èŒ∞Å∞
=∂Ü«∞ Ü≥ÚHõ¯ J#O`« â◊H˜Î :
ÉÏÉÏ =∂@Å∞ ‰õΩÑ¡ =Ψ ÚQÆ#∞, ÉèÏ=QÆiƒù`=« ÚQÆ#∞, J~°Ñ÷ Ó¨ ~°=‚ ÚQÆ#∞,
â◊H˜Î=O`«=ÚQÆ#∞ ã¨=∞`«∂Hõ=Ú`À#∞ #∞O_≥_çq. "å~°∞ ZѨÙÊ_»∞ `«$Ñ≤ÎQÍ,
xtÛO`«QÍ #∞O_»∞"å~°∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡xi. ''<Õ#∞ ѶH¨ ~© ∞° #~Ú#ѨÊ\˜H,© WÅ∞¡
"åH˜e, ÉèÏ~°ºa_»¤Å∞, `«k`«~° ÉÏ^Œ~°|OnÖËg ÖˉõΩO_®, ZHõ¯_çH© Hõ^ŒÅHõ
Ü≥ÚHõKÀ@ ‰õÄ~°∞ÛxÜ«Ú#flѨÊ\˜H©, `«Ñ≤ÊOK«∞H˘#ÖËx =∂Ü«∞ ##∞fl#∂
ÉÏkèOK«∞K«∞#flk. <Õ#∞ ##∞fl =∞~°z##∞ P"≥∞#∞ =∞~°∞=ÖˉõΩ<åfl#∞.
ZšѨÙÊ_»∞ P"≥∞ #<åfl=iOK«∞K«∞#flk. ǨÏi Ü≥ÚHõ¯ P Pk=∂Ü«∞
„|Ǩ‡^Œ∞Å<Õ zH͉õΩ Ѩ~°K«∞K«∞O_»QÍ, <å=O\˜ ^Œ∞~°ƒùÅ∞_»~Ú# Ѷ¨H©~°#QÆ
<≥O`« ? ǨÏi „Ѩã¨#∞fl_≥·#ѨÙ_Õ P =∂Ü«∞ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞@ ™ê^茺O.
x~°O`«~° ǨÏiÉèí[#ÜÕ∞ ^•xH˜ =∂~°æO——. =∂Ü«∂â◊H˜Îx QÆ∂iÛ ÉÏÉÏ P
Q Q
q^èŒ=ÚQÍ Ñ¨eÔH#∞. =∞ǨÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’ NHõ$+¨µ‚_»∞ Ü≥∂QÆ∞Å∞ `«# ã¨r=
114
Ѩ^Œ=¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩu~°∂Ѩ=ÚÅx L^Œú=Ù#‰õΩ K≥Ñ≤ÊÜ«Ú<åfl_»∞. `«# Éèí‰õΩÎÅ "Õ∞Å∞H˘~°‰õΩ
ÉÏÉÏ ~ÚOHÍ ÜÕ∞q∞ K≥Ñ≤ÊÜ«Ú<åfl~À q#∞_»∞ : ''Z=~°∞ J^Œ$+¨ì=O`«∞Ö’,
Ü≥∞=i áêѨ=ÚÅ∞ H©}∆ O˜ z#"À, "åˆ~ ##∞fl Éèlí OK«∞@ Ü«∞O^Œ∞ `«`Ê« ~°∞Öˇ·
#<≥flé∞QÆQÆÅ~°∞. ZšѨÙÊ_»∞ '™ê~Ú ™ê~Ú— Jx 㨇iOK«∞K«∞O_ç# ã¨Ñ¨Î
ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ∞ ^•\˜OK≥^#Œ ∞. D =∂@Å#∞ qâ◊fiã≤OѨÙ=Ú. `«Ñʨ Hõ "Õ∞Å∞
á⁄O^≥^Œ=Ù. ѨÓ*Ï `«O`«∞`À <å‰õΩ ѨxÖË^Œ∞. ëÈ_»â’ѨKå~°=ÚÅ∞ QÍx
JëêìOQÆÜ≥∂QÆ=ÚÅ∞ QÍx <å‰õΩ J=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. ÉèíH˜Î Ü«Ú#flKÀ@<Õ <å
x"åã¨=Ú——. WHõ `«=∞‰õΩ ѨÓiÎQÆ â◊~}
° ÏQÆ`∞« Öˇ#· "åi Hˆ =∆ ∞=Ú H˘~°‰Ωõ ÉÏÉÏ
ÜÕ∞q∞ KÕÃã<À q#∞_»∞.
cè=∂r áê\©Å∞ :
ѨÓ<ålÖÏ¡ A#fl~°∞ `åÅ∞HÍ, <å~åÜ«∞} QÍO"£ "åã¨=Î Ùº_»∞ cè=∂r
áê\©Å∞. 1909= ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ f„="≥∞ÿ# TÑ≤iu`«∞ÎÅ ~°∞QƇ`«‰õΩ
QÆ∞~°Ü≥∞º#∞. `«∞^Œ‰õΩ Jk Hõ∆Ü«∞"åºkèQÍ Ñ¨i}q∞OK≥#∞. Jxfl ~°Hõ=ÚÅ
Ü«∞ø+¨^=Œè ÚÅ#∞ "å_≥#∞ QÍx „ѨÜ∂≥ [#=Ú ÖˉΩõ O_≥#∞. WHõ Pâ◊ÅxflÜ«Ú
=^ŒÅ∞H˘x, ''F ÉèíQÆ=O`«∞_® ! WHõ h"Õ <å k‰õΩ¯ ! ##∞fl HÍáê_»∞ !——
Jx „áêi÷OK≥#∞. =∞# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ÉÏQÆ∞O_»∞#O`«=~°‰õΩ =∞#=Ú
ÉèíQÆ=O`«∞x `«ÅK«=Ú J#∞ ã¨OQÆu Ü«∞O^ŒiH˜ `≥eã≤#^Õ. Hõ+¨ì=ÚÅ∞
=∞#Å <å=iOK«∞#ѨÙÊ_»∞ =∞#=Ú ÉèQí =Æ O`«∞x [˝ÑHÎ≤ ˜ ^≥K∞« ÛH˘<≥^=Œ Ú. J@¡<Õ
cè=∂r ‰õÄ_» ÉèíQÆ=O`«∞x 㨇iOK≥#∞. P `«~°∞"å`«, `«# J<å~ÀQƺ
q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_»QÆ∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞`À ã¨ÅǨ
KÕ Ü « ∞ =Öˇ # #∞ PÖ’K« # Hõ e Ô Q #∞. "≥ O @<Õ `« # [|∞ƒ Ü≥ Ú Hõ ¯
q=~° = ÚÅxflÜ« Ú ^≥ Å ∞Ѩ Ù K« ∞ PÜ« ∞ #H˘Hõ ÖË Y „"åã≤ Ü« ∞ `« x
Ü«∞aè„áêÜ«∞=∞_çQÔ #∞. ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_ç ÉÏÉÏ#∞ â◊~} ° ∞ "Õ_∞» H˘#∞@
Ü≥ÚHõ¯>Ë Ü«∂~ÀQƺ=Ú#‰õΩ ™ê^è#Œ =∞x <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ ["å|∞
„"åÃã#∞. J`«_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ ã¨ÅǨÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç +≤i_ôH˜ áÈ=Ù@
Hˆ ~åÊ@∞ÅxflÜ«Ú KÕãH≤ ˘<≥#∞. J`«xx +≤i_ôH˜ `≥zÛ =∞ã‘^∞Œ Ö’ #∞#fl ÉÏÉÏ
115
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
=ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û#ɡ\iì˜ . <å<å™êÃÇÏ|∞, âߺ=∂ ‰õÄ_» #K«Û@<Õ LO_çi. P
[|∞ƒ "åx QÆ`«[#‡Ö’x áêѨHõ~°‡Å Ѷ¨e`«=∞h, J`«x q+¨Ü«∞=ÚÖ’
`å#∞ *’Hõº=Ú *Ëã≤H˘#^ŒÅK«∞@ ÖË^ŒxÜ«Ú ÉÏÉÏ K≥ÃÑÊ#∞. HÍx ~Ày
`« # ‰õ Ω "Õ ˆ ~ k‰õ Ω ¯ÖË ^ Œ x Ü« Ú #O^Œ ∞ KÕ z=~° ‰ õ Ω "åi áê^Œ = ÚÅ
<å„â◊~ÚOzu#xÜ«Ú "≥Ú~°ÃÑ@∞ìH˘x "åi Hõ\ÏHõ=∆ Ú#ÔH· "Õ_∞» H˘<≥#∞. J`«x
„áê~°#÷ ‰õΩ ÉÏÉÏ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú HõiQÔ #∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ J`«x`À x@¡xi :
''T~°_çÅ∞¡=Ú ! h Ü«∂`«∞~°`«#∞ áê~°„^ÀÅ∞=Ú† h Hõ+¨ì=ÚÅ∞ QÆ>ˇìH˜¯#q.
ZO`«\˜ Ñ‘_,» ÉÏ^èÅŒ ∞#fl"åÔ~#· #∞ ZѨÙÊ_≥` · Õ ~¸ =∞ã‘^∞Œ "≥∞@∞¡ Z‰õΩ¯^Œ∞~À
"åi Hõ+=ì¨ ÚÅxflÜ«Ú x„+¨¯q∞Oz ã¨O`À+¨=Ú#‰õΩ ^•ifÜ«Ú#∞. WK«Û\˜
ѶH¨ ~© ∞° q∞H˜¯e ^ŒÜ∂« „~°ÇÌ Ï¨ $^ŒÜÚ« _»∞. "åi ~ÀQÆ=Ú#∞ `«Ñʨ Hõ ÉÏQÆ∞KÕÜÚ« #∞.
D Ѷ¨H©~°∞ JO^Œix „¿Ñ=∞`À#∞ ^ŒÜ«∞`À#∞ HÍáê_»∞#∞——.
„Ѩu J~Ú^Œ∞ xq∞+¨=ÚʼnõΩ ~°HõÎ=Ú „QƉõΩ¯K«∞O_ç# P ~Ày ÉÏÉÏ
ã¨=ÚY=Ú# Ü≥ÚHõ¯™êiÜ≥ÿ∞# ~°HõÎ=Ú „QÆHõ¯ÖË^Œ∞ ! ÉÏÉÏ "åxx ^ŒÜ«∞`À
QÍáê_≥^#Œ #∞ JÉèÜ í ∞« q∞zÛ# "≥O@<Õ ~ÀQÆ=Ú #Ü«∞=∞QÆ∞@ „áê~°OaèOK≥#∞.
"åxx cè=∂ÉÏ~Ú ~ÚO\˜Ö’ |ã¨KÕÜ«Ú=∞x ÉÏÉÏ K≥ÃÑÊ#∞. cè=∂r
=O\˜ ~ÀyH˜ P WÅ∞¡ JO`« ã¨^Œ∞áêÜ«∞"≥∞ÿ#k QÍx, P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ#k QÍx
HÍ^Œ∞. HÍx ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ [=^•@~åxk. J`«_∞» +≤i_ôÖ’ #∞O_»∞#ѨÙÊ_»∞
ÉÏÉÏ J`«xH˜ ~Ô O_»∞ ã¨fiáêfl#∞Éè=í =ÚÅ xzÛ, "åx ~ÀQÆ=Ú#∞ ‰õΩkÔ~Û#∞.
"≥Ú^Œ\˜ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ "å_˘Hõ áê~îâ° ßÅ q^•ºi÷QÍ Ñ¨^ºŒ =ÚÅ∞ HõO~îÀáê~î=° Ú
KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@KÕ HÍ¡ã¨∞ Láê^蕺ܫÚ_»∞ ^≥|ƒÅ∞ H˘\˜ì#@∞¡ HõxÑ≤OK≥#∞.
Ô~O_»= ã¨fiѨfl=ÚÖ’ "åx KèåfÃÑ· ÃÑ^ŒÌ |O_»#∞ "≥·z „H˜O^Œ‰õΩ g∞^Œ‰õΩ
„`ÀÜ«Ú@KÕ q∞H˜¯e ÉÏ^è#Œ #∞Éèqí OK≥#∞. ã¨fiѨfl=ÚÖ’ Ѩ_#ç D ÉÏ^èÅŒ `À
"åx [|∞ƒ #Ü«∞"≥∞ÿ "å_»∞ WO\˜H˜ áÈÜ≥∞#∞. P `«~∞° "å`« J`«_Ñ» Ù¨ Ê_»ÑÙ¨ Ê_»∞
+≤i_ôH˜ =K«∞ÛK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ `«#‰õΩ KÕã#≤ "Õ∞Å∞#∞ [˝ÑÜ Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘x
ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=ÚÅ∞ KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞ ? ÉÏÉÏ
Q Q
`«# Éè‰í Ωõ ÅÎ =^Œ#Ì ∞Oz ÜÕ∞q∞Ü«Ú HÍOH˜O∆ K≥_"ç å~°∞ HÍ~°∞. "åiH˜ HÍ=Åã≤#
116
Ѩ^Œ=¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
^Õ=∞#, Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ `å=Ú á⁄Ok# "Õ∞Å∞#∞ [˝ÑÜ
Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘x JK«OK«Å"≥∞#ÿ
#=∞‡Hõ=Ú#∞ ÉèíH˜ÎÜ«Ú#∞ HõeyÜ«ÚO@ÜÕ∞. =∞Ǩ~å„+¨ì ^Õâ◊=ÚÖ’
<≥ÅH˘Hõ™êiQÍx, ѨH=∆õ Ú# H˘Hõ™êi QÍx WO_»Ö¡ ’ ã¨`º« <å~åÜ«∞} „=`«=Ú
KÕÜ«Ú@ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞=Ú. HÍx cè=∂r áê\©Å∞ P ã¨`«º<å~åÜ«∞}
„=`«=Ú#‰õΩ =∂~°∞QÍ „H˘`«ÎQÍ ™ê~Úã¨`«º „=`«=Ú#∞ `«# T~°∞ KÕi#
"≥O@<Õ „áê~°OaèOK≥#∞.
ÉÏÖÏQÆ}Ѩu +≤OÑ‘ :
ÉÏÖÏQÆ}Ѩu Ü«∞#∞"å_»∞ ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ _Î ∞» . XHõ™êi J`«_∞» =∞ÖËiÜ«∂
[|∞ƒKÕ q∞QÆ∞Å ÉÏ^èÑŒ _¨ #≥ ∞. Jxfl ~°H=õ ÚÅ Ü«∞ø+¨^=Œè ÚÅ∞, HõëêÜ«∞=ÚÅ∞
ѨÙK«∞ÛH˘<≥#∞. HÍx x„+¨ÊÜ≥∂[#=∞Ü≥∞º#∞. [fi~°=Ú H˘OK≥"∞≥ #ÿ `«QÖæÆ ^Ë ∞Œ .
+≤i_ôH˜ ѨiQÔ `≥#Î ∞. ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ|· _≥#∞. ÉÏÉÏ "åxH˜ ÅH©‡∆ =∞Ok~°=Ú
=ÚO^Œ~°#∞#fl #Å¡‰õΩHõ¯‰õΩ ÃÑ~°∞QÆ#fl=Ú HõeÑ≤ ÃÑ@∞ì=∞x K≥ÃÑÊ#∞.
D qO`« ~ÀQÆx"å~°}ÀáêÜ«∞=Ú <≥@∞¡ <≥~°"Õ~°Û=Öˇ<À ÉÏÖωõΩ
`≥eÜ«∞‰õΩO_≥#∞. WO\˜H˜ áÈQÍ JK«Û@ J#fl=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞O_»∞@
EK≥#∞. Ô~O\˜x HõeÑ≤ ÅH©∆‡=∞Ok~°=Ú =^ŒÌ‰õΩ ^≥K≥Û#∞. JK«Û\ÁHõ #Å¡x
‰õΩHõ¯ `ÀHõ Ü«∂_çOK«∞H˘#∞K«∂ HõxÑ≤OK≥#∞. ÃÑ~°∞QÆ#fl=Ú ‰õΩHõ¯ =ÚO^Œ~°
ÃÑ>ˇ#ì ∞. ‰õΩHõ¯ ^•xx u<≥#∞. JO`«\` ˜ À ÉÏÖÏQÆ}Ѩu =∞ÖËiÜ«∂ [|∞ƒ
âßâ◊fi`«=ÚQÍ áÈÜ≥∞#∞.
ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ |∂\© :
XHÍ<˘HõѨÙÊ_»∞ ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ |∂\© lQÆ@ qˆ~K«#=ÚÅ`À#∞,
==∞#=ÚÅ`À#∞ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#∞. J`«x JµÅ=∂~°∞xO_» =∞Oz =∞Oz
=∞O^Œ∞Å∞O_≥#∞. HÍx J"Õq∞Ü«Ú QÆ∞}q∞=fiÖË^Œ∞. qˆ~K«#=ÚÅ =Å¡#∞
==∞#=ÚÅ =Å¡#∞ ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ ÉÏQÍ h~°ã≤OK≥#∞. JO^Œ∞KÕ ÉÏÉÏ
^Œ~°≈#=Ú#ÔH· =∞ã‘^Œ∞‰õΩ‰õÄ_® áÈÖˉõΩO_≥#∞. ÉÏÉÏ P`«xx =∞ã‘^Œ∞‰õΩ
~°=∞‡x Hõ|∞~°∞ ѨOÑ≤, J`«_»∞ ~åQÍ<Õ `«=∞ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~˘ÛO_»Éˇ@∞ìH˘x,
117
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
`«=∞ K«∂ѨÙ_»∞ „"ÕÖÏ_çOK«∞K«∂, ''*Ï„QÆ`Ϋ ! hqHõ qˆ~K«#=Ú KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ !
==∞#=Ú ‰õÄ_» PQÆ=Öˇ#∞ !—— J<≥#∞. ÉÏÉÏ =∂@Å ã¨`«∞Î=#∞ QÆ#∞_»∞.
"≥O@<Õ P Ô~O_»∞ "åº^èŒ∞Å∞ áêiáÈÜ≥∞#∞. |∂\© [|∞ƒ ‰õΩkÔ~#∞.
WOH˘HõѨÙÊ_»∞ |∂\©H˜ HõÅ~å ™ÈÔH#∞. f„="≥∞ÿ# ^ŒÑ≤ÊHõ`À
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. _®Hõì~°∞ Ñ≤àı§ Ü«∞#∞ "≥·^Œ∞º_»∞ Ü«∞xfl Ü«∞ø+¨^èŒ=ÚÅ#∞
„Ѩܫ∞uflOK≥#∞. HÍx ~ÀQÆ=Ú ‰õΩ^Œ∞~°ÖË^Œ∞. ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ
=^ŒÌ‰õΩ "≥o§ U Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x#KÀ `«# ^•Ç¨Ï=Ú áÈ~Ú [|∞ƒ
‰õΩ^Œ∞~°∞#x ã¨ÅǨ J_çQÔ #∞. ÉÏ^•=ÚѨÑÙ¨ Ê, Ñ≤™êÎ, J„HÀ@∞ <å#ɡ\ì˜ áêÅ∞
K«ÔH¯~°Ö’ L_çH˜Oz ѨÙK«∞ÛH˘x#KÀ ~ÀQÆ=Ú ‰õΩ^Œ∞~°∞#x ÉÏÉÏ K≥ÃÑÊ#∞.
Wk [|∞ƒ#∞ =∞iO`« ÃÇÏzÛOK«∞#x ÜÕ∞ _®Hõì~°~Ú##∞ K≥ѨÙÊ#∞. HÍx
ÉÏѨٙêÃÇÏ|∞ ÉÏÉÏ Ü«∂[˝#∞ t~°™ê=Ç≤ÏOK≥#∞. áêÅ`À `«Ü«∂~°∞KÕã≤
^•xx ¿ãqOK≥#∞. qz„`«=ÚQÍ ~ÀQÆ=Ú "≥O@<Õ ‰õΩkÔ~#∞.
Pà◊Ok ™êfiq∞ :
Pà◊Ok #∞O_ç XHõ ã¨<åºã≤ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#ÔH· +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞.
J`«xH˜ K≥qáÈ>ˇ‰õΩ¯=QÍ #∞O_ç x„^ŒÑ¨@ì‰õΩO_≥#∞. â◊„ã¨ÎzH˜`«û ‰õÄ_»
KÕ~ÚOK«∞H˘<≥#∞. HÍx "åºkè #Ü«∞=Ú HÍÖË^∞Œ . ÉÏ^èŒ Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ #∞O_≥#∞.
Uq∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ `ÀK«‰õΩO_≥#∞. uiy áÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#ÔH·
=K≥Û#∞. J`«x K≥qáÈ@∞ `«QÆ∞æ@ ˆH^≥·# KÕÜ«Ú=∞x âߺ=∂ P ã¨<åºã≤
`«~°Ñ¨Ù# ÉÏÉÏ#∞ "Õ_»∞H˘<≥#∞. ÉÏÉÏ J`«x x@∞¡ Pj~°fikOK≥#∞.
''JÖÏ¡ JKåÛù Hõˆ~QÍ—— (ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ h‰õΩ "Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú#∞). P ã¨<åºã≤
ѨÓ<å KÕi, XHõ "å~°=Ú ~ÀAÅ Ñ≤=∞‡@ +≤i_ôH˜ L`«Î~°=Ú „"åÃã#∞. P
L`«~Î =° ÚÖ’ `«# K≥qáÈ@∞ `«QÔ #æ xÜ«Ú, HÍx WOHõ#∂ "åѨ٠`«QÖæÆ ^Ë xŒ Ü«Ú
„"åÃã#∞. "åѨ٠áÈQ˘@∞ìH˘#∞@ÔH· â◊„ã¨zÎ H˜`û« KÕ~ÚOK«∞H˘#=Öˇ#x ÉÁOÉÏ~Ú
"≥à‹§#∞. _®Hõì~°∞¡ K≥q ѨsHõ∆ KÕã≤ â◊„ã¨Î zH˜`«û J=ã¨~°=Ú ÖË^Œx K≥Ñ≤Êi.
Q Q
ÉÏÉÏ "å‰õΩ¯‰õΩ#fl â◊HΘ JO`« Ü«∞^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ k.
118
Ѩ^Œ=¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
HÍHÍ=∞Ǩ[x :
HÍHÍ=∞Ǩ[x Ü«∞#∞ xOH˘Hõ Éèí‰õΩÎ_»∞ QÆÅ_»∞. J`«_»∞ hà◊§
qˆ~K«#=ÚÅ`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ¿ã= HÍ@OHõ=Ú ÖˉΩõ O_»∞#@∞¡
XHõ K≥O|∞ xO_» hà◊√§ áÈã¨∞H˘x, ^•xx =∞ã‘^∞Œ Ö’ <˘Hõ =¸Å ÃÑ@∞ìH˘<≥#∞.
J=ã¨~=° Ú =zÛ#ѨÙÊ_≥Å¡ áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. ã¨~fi° A˝_~» Ú# ÉÏÉÏ`À <Õq∞Ü«Ú
K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^ŒxÜ«Ú, ÉÏÉÏÜÕ∞ `«fi~°Ö’ `«#‰õΩ ã¨fiã¨÷`« KÕ‰õÄ~°∞Û#xÜ«Ú
HÍHÍ #"≥∞‡#∞. =∞ã‘^Œ∞ =ÚO^Œ~° ~åà◊√§ `åѨ# KÕÜ«Ú@‰õΩ ÉÏÉÏ
ã¨=∞‡uOK≥#∞, HÍ=Ù# Ѩx „áê~°OÉè=í ∞Ü≥∞º#∞. "≥O@<Õ ÉÏÉÏ HÀáÈnÌÑ` ≤ ∞« _≥·
aQÆæ~°QÍ #~°K≥#∞. JO^Œ~°∞ Ѩ~°∞ÔQuÎ áêiáÈ~Úi. HÍHÍ ‰õÄ_» Ѩ~°∞y_»
"≥Ú^Œe_≥#∞. HÍx ÉÏÉÏ J`«xx Ѩ@∞ìH˘x Ü«∞K«Û@ ‰õÄ~°∞ÛO_»Éˇ>ˇì#∞.
D ã¨O^Œ_çÖ’ <≥=~À "Õ~°∞â◊#QÆѨѨÙÊ`À z#fl ã¨Ozx JK«Û@ q_çz
áêiáÈ~Úi. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ Ñ≤_çÔH_»∞ â◊#QÆѨѨÙÊ fã≤, KÕ`«∞Å`À #eÑ≤,
á⁄@∞ì#∞ Tk"≥·z, â◊√„Éèí"≥∞ÿ# ѨѨÙÊ#∞ HÍHÍH˜zÛ u#∞=∞<≥#∞. u@∞ì@
â◊√„ÉèíѨ~°K«∞@ u#∞@ Ü≥ÚˆH™êi [~°∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ H˘O`« ѨѨÙÊ#∞
u<≥#∞. ã¨Oz L`«Îk HÍQÍ<Õ hà◊√§ fã¨∞H˘x ~°=∞‡x ÉÏÉÏ HÍHÍ#∞
P*Ï˝Ñ≤OK≥#∞. HÍHÍ ‰õΩO_»`À hà◊√§ `≥K≥Û#∞. ÉÏÉÏ H˘xfl hà◊√§ „`åy,
HÍHÍ#∞ QÆ∂_» „`åQÆ∞=∞<≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''h hà◊§
qˆ~K«#=ÚÅ∞ PyáÈ~Ú#q. WѨÙÊ_»∞ h=Ù ~åà◊√§ `åѨ#KÕÜ«Ú Ñ¨xx
K«∂K«∞H˘#=K«∞Û#∞——. JO`«Ö’ áêiáÈ~Ú# "å~°O^Œ~°∞#∞ uiy =∞ã‘^Œ∞
KÕii. Ѩx „áê~°OaèOѨ|_≥#∞. qˆ~K«#=ÚÅ∞ PyáÈ=Ù@KÕ HÍHÍ ‰õÄ_»
"åi`À HõeÃã#∞. hà◊§ qˆ~K«#=ÚʼnõΩ "Õ~∞° â‹#QÆÑѨ Ù¨ Ê B+¨^=Œè ∂ ? "≥^· ºŒ âß„ã¨Î
„ѨHÍ~°=Ú "Õ~∞° â◊#QÆÑѨ Ù¨ Ê qˆ~K«#=ÚÅ#∞ ÃÇÏzÛOK«∞#∞ QÍx `«yOæ K«Ö^Ë ∞Œ .
WO^Œ∞ x["≥∞#ÿ Ü«∞ø+¨^=Œè Ú ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ "åˆH¯.
119
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú Ñ¨^Œ=¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
Ǩ~åÌ x"åã≤ ^Œ`ÀÎѨO`«∞ : _®Hõì~°∞¡ =∞O^Œ∞Å∞ WO[Hõ∆#∞Å∞ WzÛi. HÍx Ü«∞q Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞.
JѨÙÊ_»`_« ∞» ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ Pj~°fikOK≥#∞. "≥O@<Õ
^Œ`ÀÎѨO`«∞ Ǩ~åÌ„QÍ=∞ x"åã≤. J`«_»∞ Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤Ê`À 14
J`«x [|∞ƒ ѨÓiÎQÍ `˘ÅyáÈÜ≥∞#∞.
ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ ÉÏ^èŒÑ¨_≥#∞. U Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú "åxH˜ QÆ∞}=Ú x=fiÖË^Œ∞.
J`«_»∞ ÉÏÉÏ H©iÎ q<≥#∞. "å~°∞ [|∞ƒÅ#∞ ^Œ$+≤ìKÕ`«<Õ ÉÏQÆ∞ KÕÃã^Œ~°#∞ D Hõ^äŒÅxflÜ«Ú x~°∂Ñ≤OK«∞#^Õ=∞#, Jxfl "åº^èŒ∞Å∞ ÉÏQÆQÆ∞@
Hõã¨Öˇ·# B+¨^èŒ=Ú ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ "å‰õΩ¯, Pj~åfi^Œ=ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞HÍx,
ã¨OQÆu `≥eã≤H˘x +≤i_ôH˜ áÈ~Ú ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_≥#∞. ÉÏÉÏ J`«xx
B+¨^=Œè ÚÅ∞ HÍ=Ù.
^ŒÜ∂« ^Œ$+≤`
ì À Ü«∂j~°fikOK≥#∞. ÉÏÉÏ J`«x `«ÅÃÑ· `«=∞ ǨÏã¨=Î Ú #∞Oz,
Tn „Ѩ™ê^Œq∞zÛ Pj~°fikOK«Q<Æ Õ Ü«∞`«xH˜ QÆ∞}q∞K≥Û#∞. P [|∞ƒ=Å# Ѩ^=Œ ¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
uiy J`«_∞» Ü≥∞#fl_»∞ ÉÏ^èÑŒ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ .
WOH˘Hõ =¸_»∞ "åº^èŒ∞Å∞ :
1. =∂^èŒ=~å=Ù ^Õâ◊áêO_Õ =¸Å"åºkèKÕ ÉÏ^èŒÑ¨_≥#∞. ™È<å=Úd
HõëêÜ«∞=Ú#∞ ÉÏÉÏ "åxH˜KÛ≥ #∞. Wk "åxH˜ QÆ∞}q∞K≥Û#∞. ~Ô O_»∞ ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
ã¨O=`«û~°=ÚÅ Ñ≤=∞‡@ [|∞ƒ u~°∞QÆ^À_≥#∞. =∂^èŒ=~å=Ù W^Õ â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
HõëêÜ«∞=Ú#∞ ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ÖˉõΩO_» ѨÙK«∞ÛH˘<≥#∞. HÍx "åºkè
JkèH=õ ∂Ü≥∞#∞. uiy ÉÏÉÏ Ü«∂j~åfi^Œ=Ú`À #Ü«∞=∞Ü≥∞º#∞.
2. HÍHÍ=∞Ǩ[x J#flQÍÔ~·# QÆOQÍ^èŒ~°Ñ¨O`«∞ J<ÕHõ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞
Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤Ê`À ÉÏ^èŒÑ¨_≥#∞. ÉÏÉÏ H©iÎ qx +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞.
Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê ÉÏQÆ∞KÕÜÚ« =∞x ÉÏÉÏ#∞ "Õ_#≥ ∞. ÉÏÉÏ "åx Hõ_∞» ѨÙ#∞
`«=∞ ǨÏã¨Î=Ú`À ã¨Ê$tOz, ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ÉÏQÆ∞ KÕÜ«∞QÆÅ_»<≥#∞.
JѨÊ\˜#∞O_ç J`«x Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê `«yæ "åºkè ѨÓiÎQÍ #Ü«∞=∞Ü≥∞º#∞.
3. XHõѨÙÊ_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤Ê`À q∞QÆ∞Å
ÉÏ^èÑŒ _¨ #≥ ∞. XHõ<å_»∞ ~å„uO|=à◊√§ P ÉÏ^è`
Œ À ã¨`=« ∞`«=∞Ü≥∞º#∞.

Q 120 Q 121
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† <åO^Õ_»∞ Ѩ@ì} x"åã≤Ü«∞QÆ∞ ~°`«<£r†
^ŒH˜∆} g∞=∂O㨆 ^ŒH˜∆} QÆ∂iÛ ~ÚOH˘Hõi =~°‚#
„Ѩ™êÎ=# :
QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ "å‰õΩ¯, Pj~åfi^Œ=ÚÅKÕ J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ
J™ê^茺 ~ÀQÆ=ÚÖˇ@∞¡ #Ü«∞=∞Ü≥∞º<À =i‚Ozuq∞. D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’
~°`«<£r "å_çÜ«∂ Ü«∞#∞"åxx ÉÏÉÏ Pj~°fikOz ã¨O`å#=Ú<≥@∞¡
HõÅ∞QÆ*ÃË ã<À =i‚OK≥^=Œ Ú.
D Ü≥∂wâ◊fi~°∞x rq`«=Ú Ö’Ñ¨Å "≥Å∞ѨŠ‰õÄ_» ã¨Ç¨Ï[=ÚQÍ
J`«ºO`« =∞^è∞Œ ~°=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. "å~°∞ #_»z<å, Éè∞í lOz<å, =∂\Ï¡_<ç å,
ÜÕ∞ Ѩx KÕã≤##∂ JxflÜ«Ú =∞^èŒ∞~°=ÚQÍ #∞O_»∞#∞. "åi rq`«=Ú
=¸sÎÉqíè Oz# P#O^Œ=Ú. N™ê~Ú `«=∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ [˝ÑÜ Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘#∞
xq∞`«Î=Ú "åxx K≥Ñ≤Êi. Éèí‰õΩÎÅ∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩ#∞Å #<ÕHõ Hõ^äŒÅ
~°∂Ѩ=ÚQÍ É’kèOzi. „Hõ=∞=ÚQÍ #q Ü«∞ã¨Ö#·ˇ =∞`«=Ú#‰õΩ =∂~°=æ Ú#∞
EѨÙ#∞. „ѨѨOK«=ÚÖ’x [#∞ÅO^Œ~°∞ Ǩ~ÚQÍ #∞O_»=Öˇ#x ÉÏÉÏ
Ü«Ú^ÕÌâ◊=Ú. HÍx "å~°∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ #∞O_ç rq`åâ◊Ü«∞=Ú J#QÍ P`«‡
Q Q
™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ ã¨OáêkOK«=Öˇ#x "åi Ü«Ú^ÕâÌ =◊ Ú. QÆ`[« #‡Å ѨÙ}º=Ú
122
Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú
H˘Åk =∞#‰õΩ =∂#=[#‡ ÅaèOz#k. HÍ|\˜ì ^•x ã¨Ç¨Ü«∞=Ú`À ÉèíH˜Î
#=ÅOaOz ^•x=Å¡ [#‡ ~åÇ≤Ï`«º=Ú#∞ á⁄O^Œ=Öˇ#∞. Hõ#∞Hõ
=∞#"≥ ∞ Ѩ Ù Ê_» ∞ #∞ |^Œ ú H ˜ O K« ~ å^Œ ∞ † ZÅ¡ Ñ ¨ Ù Ê_» ∞ *Ï„QÆ ` « Î Q Í #∞O_ç
rq`åâ◊Ü∞« =Ú#∞, ^•x =ÚM’º^ÕâÌ =◊ Ú#∞<≥#· "≥∂Hõ=∆ Ú#∞ ã¨OáêkOK«=Öˇ#∞.
„Ѩux`«º=Ú ™ê~ÚbÅÅ∞ qx#KÀ, h=Ù N ™ê~Úx K«∂_»QÅÆ =Ù.
h =∞#㨠∞ û# "åix ~å„uO|QÆ à ◊ √ § [˝ Ñ ≤ Î Ü « ∞ O^Œ ∞ OK« ∞ H˘#∞=Ú.
D „ѨHÍ~°=ÚQÍ N ™ê~Úx J=QÍǨÏ#=Ú KÕã≤H˘#flKÀ h =∞#ã¨∞ûÖ’x
KåOK«Åº=∞O`«Ü«Ú áÈ=Ù#∞. W@∞ÖË H˘#™êy# Ü≥∞_»Å `«∞^Œ‰õΩ â◊√^Œú
K≥`
· #« º=Ú#O^Œ∞ Hõeã≤áÈ^Œ∞=Ù.
<åO^Õ_»∞ Ѩ@ì} x"åã≤Ü«∞QÆ∞ ~°`«<£r :
WHõ D J^蕺ܫ∞Ѩ٠=ÚYºHõ^äŒ#∞ „áê~°OaèOK≥^Œ=Ú. <≥·*ÏO
~ÚÖÏHÍÖ’x <åO^Õ_∞» Ö’ áêsû =~°‰Î Ωõ _˘Hõ_∞» O_≥#∞. J`«x ¿Ñ~°∞ ~°`<« r£
ëêѨÙs˚ "å_çÜ∂« . J`«_∞» KåÖÏ ^è#Œ =Ú <åi˚OK≥#∞. á⁄Å=ÚÅ∞, `À@Å∞
ã¨OáêkOK≥#∞. Ѩâ◊√=ÙÅ∞, |O_»∞¡, QÆ∞é]=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Sâ◊fi~°º=Ú`À
`«∞Å`«∂QÆ∞K«∞O_≥#∞. |Ü«∞@‰õΩ EK«∞@‰õΩ KåÖÏ ã¨O`«∞+≤ìQÍ,
ã¨O`À+¨=Ú`À QÍxÊOK≥_"ç å_»∞. HÍx ֒ѨŠ"åã¨=Î =ÚQÍ #@∞¡O_≥_"ç å_»∞
HÍ_»∞. D Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞ ѨÓiÎ ã¨∞Y=ÚQÍ #∞#fl "å~˘Hõ¯~°∞ ÖË~°∞.
^èŒx‰õΩ_»QÆ∞ ~°`«<£r QÆ∂_» U^À zO`«`À #∞O_≥#∞. J`«_»∞ B^•~°º=Ú
QÆÅ"å_»∞, ^•# ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ KÕÜÚ« "å_»∞, c^ŒÅ‰õΩ J#fl^•#=Ú, =„ã¨^Î •#=Ú
KÕÜÚ« K«∞O_»∞"å_»∞, JO^Œi Hõxfl q^è=Œ ÚÅ ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜÚ« K«∞O_»∞"å_»∞.
K«∂z# "å~°O^Œ~∞° #∞ ''J`«_»∞ =∞Oz"å_»∞† ã¨O`À+¨=ÚQÆ #∞<åfl——_»x
Ü«∞#∞H˘xi. HÍx ~°`<« r£ KåÖÏ HÍÅ=Ú =~°‰Ωõ ã¨O`å#=Ú ÖËHáõ È=Ù@KÕ
x~°∞`åûÇ≤ÏÜ≥ÿ∞ Ü«ÚO_≥#∞. ÉèíH˜ÎÖËx ǨÏiHõ^äŒ =Öˇ, =~°∞㨠ÖËx ã¨Ow`«=Ú
=Öˇ, [O^≥=Ú ÖËx „ÉÏǨχ}∞x =Öˇ, „ѨѨOK« *Ï˝#=Ú ÖËx âß„ãÎ̈"Õ`«Î =Öˇ,
ѨâßÛ`åÎѨ=Ú ÖËx Ü«∂„`«=Öˇ, HõO~îåÉèí~°}=Ú ÖËx Ü«∞ÅOHÍ~°=Ú =Öˇ
~°`«<£r rq`«=Ú Ñ¨Ù„`« ã¨O`å#=Ú ÖËHõ x„+¨ÊÜ≥∂[#=ÚQÍ#∞,
123
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
HõàÏqÇ‘Ï#=ÚQÍ#∞ Ü«ÚO_≥#∞. ~°`«<£r Ü≥∞šѨÙÊ_»∞ D q+¨Ü«∞=Ú#∞
QÆ∂iÛÜÕ∞ zOuOK«∞K«∞O_≥#∞.
~°`«<£r `«#Ö’ `åx@¡#∞H˘<≥#∞. ''ÉèQí =Æ O`«∞_≥#fl_~» Ú# ã¨O`«∞+≤ì
*ˇOk Ѩل`« ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞_®—— ? =∞#ã¨∞û#O^Œe D zO`«`À
J`«_®Ç¨~°=∞O^Œ∞ ~°∞z QÀÖ’ÊÜ≥∞#∞. ~å„uO|=à◊√§ `«#‰õΩ Ѩل`«
ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ∞<å ÖË^• Ü«∞#∞ <å`«∞~°`«`À #∞O_»∞"å_»∞. ^•ã¨QÆ}∞
=∞Ǩ~åA #O^Œ∞ Q˘Ñ¨Ê Q“~°==Ú HõeyÜ«ÚO_≥_"ç å_»∞. XHõ<å_»∞ ^•ã¨Q} Æ ∞
=∞ǨÏ~å*ò#∞ Hõeã≤, PÜ«∞#`À `«# =∞#ã¨∞ûÖ’x HÀiHõ#∞ K≥ÃÑÊ#∞. ^•ã¨Q} Æ ∞
P`«xH˜ +≤i_ôH˜ "≥à◊√§=∞x ã¨ÅǨ ~ÚK≥Û#∞. ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK«∞=∞<≥#∞†
ÉÏÉÏ Pj~åfi^Œ=Ú á⁄O^Œ∞=∞<≥#∞† ã¨O`å#=Ú H˘~°‰õΩ "Õ_»∞H˘#∞=∞<≥#∞.
~°`«<£r nxH˜ ã¨=∞‡uOK≥#∞. +≤i_ôH˜ "≥à◊√§@‰õΩ xâ◊Û~ÚOK≥#∞. H˘xfl
k#=ÚÅ `«~°∞"å`« +≤i_ôH˜ "≥à‹§#∞. ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú KÕÃã#∞. ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅ g∞^Œ Ѩ_≥#∞. XHõ |∞@ìÖ’ K«Hõ¯x ѨÓÅ=∂Å#∞ `≥zÛ, ^•xx
ÉÏÉÏ "≥∞_»Ö’ "Õã≤, XHõ QÆOѨ`À ѨO_»¡#∞ ÉÏÉωõΩ ã¨=∞iÊOK≥#∞. q∞H˜¯e
q#Ü«∞q^èÕÜ«∞`«Å`À ÉÏÉÏ ^ŒQÆæ~° ‰õÄ~°∞ÛO_ç W@∞¡ „áêi÷OK≥#∞.
''Hõ+¨ì^Œâ◊Ö’#∞#fl "å~°<ÕHõ=∞Ok h ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ ~åQÍ "åix
"≥ O @<Õ ~° H ˜ ∆ O z HÍáê_≥ ^ Œ = Ù. D 㨠O QÆ u qx h áê^Œ = ÚÅ
<å„â◊~ÚOzux. Hõ#∞Hõ ^ŒÜ«∞Ü«ÚOz <å‰õΩ PâßÉèíOQÆ=Ú HõÅ∞QÆ
*ËÜ«∞‰õΩ=Ú——. ÉÏÉωõΩ 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} W=fi=Öˇ#x ~°`«<£r `«#
=∞#ã¨∞Ö’ ^ŒÅK≥#∞. ÉÏÉÏ J`«xx 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} HÀi, J`«_®
ÃÑ·Hõ=Ú xK«∞Û#O`«Ö’, `«#‰õΩ ~°∂. 3–14–0 WO`«‰õΩ ѨÓ~°fi"Õ∞ =Ú\˜ì
Ü«ÚO_≥#h, HÍ# q∞ye# ~°∂. 1–2–0 =∂„`«"Õ∞ ~Ú=∞‡<≥#∞. Wkqx
~°`«<£r q∞QÆ∞Å Pâ◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∂_ç# =∂@Å#∞ ~°`«<£r
„QÆÇ≤ÏOK«∞H˘#ÖËHõáÈÜ≥∞#∞. HÍx ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ =^ŒÌ ‰õÄ~°∞ÛO_ç q∞QÆ`å
^ŒH}∆˜ ~ÚK≥Û#∞. `å#∞ =zÛ# Ѩx Ü«∞O`«ÜÚ« ÉÏÉωõΩ q#flqOz, `«#‰õΩ
Ѩل`« ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« =∞x "Õ_#≥ ∞. ÉÏÉÏ =∞#ã¨∞û HõiQÔ #∞. ''kQÆ∞Å∞
Ѩ_»‰õΩ ! h H©_»∞ ~ÀAÅ∞ =Úyã≤#q. JdÖÏ¡ h =∞#ã¨∞ûÖ’x HÀiHõ
Q
<≥~"° ~Õ ∞° Û——#x K≥ÃÑÊ#∞.
124
Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉÏÉÏ =^ŒÌ ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x ~°`<« r£ <åO^Õ_∞» ‰õΩ =K≥Û#∞. ^•ã¨Q}
Æ ∞‰õΩ
+≤i_ôÖ’ [iy# =$`åÎO`«=∞O`«Ü«Ú ^≥eÃÑ#∞. JO`«Ü«Ú ã¨=º=ÚQÍ
[iÔQ#xÜ«Ú, ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú, "åi Ü«∂j~åfi^Œ=Ú, „Ѩ™ê^Œ=Ú
ÅaèOz#=xÜ«Ú, XHõ¯\˜ =∂„`«"Õ∞ `«#‰õΩ É’^èŒÑ¨_»x ã¨OQÆu QÆÅ^Œx
Ü«∞<≥#∞. `«=∞‰õΩ JO`«‰Ωõ =ÚO^Õ ~°∂. 3–14–0 =Ú\˜#ì =x ÉÏÉÏ Ü«∂_ç#
=∂@Å Hõ~°÷"Õ∞=∞x ^•ã¨QÆ}∞ #_çÔQ#∞. ''WO`«‰õΩ =Ú#∞Ѩ٠<Õ<≥ѨÙÊ_»∞
+≤i_ôH˜ "≥o§Ü«ÚO_»ÖË^Õ ! <å=Å¡ ÉÏÉωõΩ ~°∂. 3–14–0 Z@∞¡
=Ú>ˇ# ì ∞?—— Jk ^•ã¨Q}
Æ ∞‰õΩ ‰õÄ_» Ü≥ÚHõ z‰õΩ¯ ã¨=∞㨺QÍ `ÀK≥#∞. ^•xx
QÆ∂iÛ H˘O`«¿ãѨ٠PÖ’zOK≥#∞. H˘O`«HÍÅ=∞~Ú# Ñ≤=∞‡@ J`«xHˆ ^•x
q=~°=∞O`«ÜÚ« `«>#ìˇ ∞. =∞øÖÏ<å™êÃÇÏ|#∞ =∞Ǩ`«∞‡x ~°`<« r£ JO`«‰Ωõ
=Ú#∞Ѩ٠ã¨`«¯iOz# q+¨Ü«∞=Ú *Ï˝Ñ¨Hõ=Ú =K≥Û#∞. <åO^Õ_»∞Ö’
=∞øÖÏ<å™êÃÇÏ|∞ QÆ∂iÛ `≥eÜ«∞x"å~°∞ ÖË~°∞. "å~°∞ <≥=∞‡^≥·# Ü≥∂y.
~°`<« r£ +≤i_ôH˜ áÈ= xâ◊Û~ÚOK«Q<Æ Õ D =∞øÖÏ<å™êÃÇÏ|∞ ~°`<« r£ WO\˜H˜
=K≥Û#∞. P<å\˜ Y~°∞Û ã¨iQÍ 3–14–0 JQÆ∞@ Ez Ü«∞O^Œ~∞° Pâ◊Û~°ºÑ¨_iç .
JO^ŒiH˜ ÉÏÉÏ ã¨~°fiA˝_»x ã¨Ê+¨ìѨ_ç#k. "å~°∞ +≤i_ôÖ’ #∞#flѨÊ\˜H˜
^Œ∂~°=ÚÖ’ <Õq∞ [~°∞QÆ∞K«∞O_≥<À "åiH˜ `≥eÜ«ÚK«∞O_≥#∞. ÖËxKÀ
=∞øÖÏ<å™êÃÇÏ|∞ H˜zÛ# ~°∂. 3–14–0 ã¨OQÆu ÉÏÉÏÔH@∞¡ `≥eÜ«∞QÆÅ^Œ∞ ?
"åi^Œ~Ì ˘Hõ¯>ËÜ∞« x „QÆÇÏ≤ Ozi.
^•ã¨QÆ}∞ K≥Ñ≤Ê# ã¨=∂^è•#=Ú#‰õΩ ~°`«<£r ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥#∞.
J`«xH˜ ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ ã≤÷~°"≥∞ÿ# #=∞‡Hõ=Ú HõeÔQ#∞. ÉèíH˜Î ÃÇÏKåÛÜ≥∞#∞.
H˘kÌHÍÅ=Ú Ñ≤=∞‡@ J`«xH˜ Ѩل`« ã¨O`å#=Ú HõeÔQ#∞. P ^ŒOѨ`«∞Å
Ü«∂#O^Œ=Ú#‰õΩ q∞u ÖˉΩõ O_≥#∞. H˘<åflà◊§‰õΩ "åiH˜ 12QÆ∞~°∞ ã¨O`å#=Ú
Hõeæi. HÍx #Å∞QÆ∞~°∞ =∂„`«=Ú „|uH˜i.
D Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú z=~°# ǨÏiq<åÜ«∞Hõ ™êÔ~î Ü«∞#∞"å_»∞ `«#
"≥Ú^Œ\˜ ÉèÏ~°º HÍÅ=Ú KÕã≤# Ñ≤=∞‡@, Ô~O_»= q"åǨÏ=Ú KÕã¨∞H˘x#KÀ
Ѩل`« ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ∞#x ÉÏÉÏ Ü«∂j~°fikOz# Hõ^äŒ QÆÅ^Œ∞. J>Ë¡
Q
125
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ô~O_»= ÉèÏ~°º =zÛ# Ñ≤=∞‡@ "åiH˜ W^ŒÌ~°∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎÅ∞ QÆeyi. J`«_»∞
x~°∞`åûǨÏ=Ú K≥O^≥#∞. HÍx ÉÏÉÏ =∂@Öˇ#fl\˜H˜ Jã¨`º« =ÚÅ∞ QÍ<Õ~=° Ù.
=¸_»=™êi J`«xH˜ H˘_»∞‰õΩ ѨÙ>ˇì#∞. W@∞¡ ÉÏÉÏ "åHõº=Ú x["≥∞ÿ#k.
JO`« #`«_»∞ q∞H˜¯e ã¨O`«∞+≤ì K≥O^≥#∞.
^ŒH˜∆} g∞=∂O㨠:
^ŒH} ∆˜ QÆ∂iÛ ‰õΩÑ¡ =Ψ ÚQÍ K≥ÑÊ≤ ~¸ Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú#∞ =ÚyOK≥^=Œ Ú.
ÉÏÉÏ `«=∞#∞ EK«∞@‰õΩ "≥o§# "åi=^ŒÌ #∞O_ç ^ŒH˜∆} ѨÙK«∞ÛH˘#∞@
Ü«∞O^ŒiH˜ `≥eã≤# ã¨OQÆ`Õ. ÉÏÉÏ Ñ¶¨H©~°~Ú#KÀ, "åiH˜ ^ÕxÜ«∞O^Œ∞
Jaè=∂#=Ú ÖˉΩõ #flKÀ, "å~°∞ ^ŒH} ∆˜ <≥O^Œ∞ Hõ_∞» QÆ=Öˇ#∞ ? "å~°∞ ^è#Œ =Ú<ÕÅ
HÍOH˜∆OK«=Öˇ#x Ü≥∞=Ô~·# J_»∞QÆ=K«∞Û#∞. nxH˜ ѨÓiÎ ã¨=∂^è•#q∞k.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ ÉÏÉÏ ÜÕ∞q∞Ü«Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<≥_ç"å~°∞ HÍ~°∞. HÍeÛ#
Ü«∞yæѨÙÅ¡Å#∞ *Ï„QÆ`«Î ÃÑ@∞ìH˘x *Ë|∞Ö’ "Õã¨∞H˘<≥_ç"å~°∞. Éèí‰õΩÎÅ#∞QÍx,
`«k`«~°∞Å#∞ QÍx ÉÏÉÏ ÜÕ∞q∞Ü«Ú #_çÔQ_ç"å~°∞ HÍ~°∞. Z=Ô~·# <˘Hõ
HÍx QÍx Ô~O_»∞ HÍ#∞Å∞ QÍx ~ÚzÛ#KÀ "åx`À #∂<≥, á⁄Q͉õΩ
H˘<≥_"ç å~°∞. c_çQÍx, zÅ∞=ÚQÍx Ñ‘ÖÛË "å~°∞. iHõΠǨÏã¨=Î ÚÅ`À Ü≥∂QÆ∞Å#∞
K«∂_»~å^Œx H˘O^Œ~°∞ XHõ\˜ QÍx Ô~O_»∞QÍx ÃÑ·ã¨Å#∞ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~°
ÃÑ>Ë"ì å~°∞. XHõ¯ HÍx ~ÚzÛ#KÀ ÉÏÉÏ *Ë|∞Ö’ #∞OK«∞H˘<≥_"ç å~°∞. J~°} ÷ Ï
J~Ú#KÀ uiy ~ÚK≥Û_ç"å~°∞. ÉÏÉÏ H©iÎ Ü«∞xfl kâ◊ʼnõΩ "åºÑ≤Oz#
`«~∞° "å`« J<ÕH=õ ∞Ok ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#ÔH· QÆ∞OѨÙÅ∞ QÆ∞OѨÙÅ∞QÍ ~å*ÁzÛi.
JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ "åix ^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆ∞K«∞O_≥#∞.
''^Õ=Ùx ѨÓ[Ü«∞O^Œ∞ |OQÍ~°∞ <å}ˇ=Ú ÖËx^Õ Ü«∂ ѨÓ[ ѨÓiÎHÍ^Œ∞——
Jx "Õ^Œ=Ú K≥ѨÙÊK«∞#flk. ^Õ=Ùx ѨÓ[ Ü«∞O^Œ∞ <å}ˇ=∞=ã¨~°"≥∞ÿ#KÀ
Ü≥∂QÆ∞ŠѨÓ[Ö’ =∂„`«"Õ∞Å Ü«ÚO_»~å^Œ∞ ? âß„ã¨Î=ÚÅÖ’ QÆ∂_» <Õ=∞x
K≥Ñʨ |_ç#^À q#∞_»∞. ÉèQí =Æ O`«∞x, ~åA#∞, Ü≥∂yx, QÆ∞~°∞x ^Œi≈OK«∞@‰õΩ
áÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ iHõÎǨÏã¨Î=ÚÅ`À áÈ~å^Œ∞. <å}ˇ=ÚQÍx, _»|∞ƒQÍx
Q Q
ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#∞. D q+¨Ü«∞=Ú QÆ∂iÛ Ü«ÚѨx+¨`«∞ÎÅ∞ U=∞x
126
Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú
Ѷ¨∞’+≤OK«∞K«∞#fl"À K«∂K≥^Œ=Ú. |$ǨÏ^•~°}ºHÀѨx+¨`«∞ÎÖ’ „Ѩ*ÏѨu
^Õ=`«Å‰õΩ, =∂#=ÙʼnõΩ, ~åHõ∆ã¨∞ʼnõΩ '^Œ— Ü«∞#∞ #Hõ∆~°=Ú#∞ É’kèOK≥#∞.
D JHõ∆~°=Ú =Å¡ ^Õ=`«Å∞ '^Œ=∞=Ú— #=ÅOaOK«=Öˇ#x „QÆÇ≤ÏOzi.
(J#QÍ <å`«‡#∞ ™êfinè#=∞O^Œ∞OK«∞H˘#∞@) =∂#=ÙÅ∞ D Ü«∞Hõ~∆ =° Ú#∞
'^•#=Ú—QÍ „QÆÇ≤ÏOzi. ~åHõ∆ã¨∞Å∞ nxx '^ŒÜ«∞— Ü«∞x „QÆÇ≤ÏOzi. nxx
|\˜ ì =∂#=ÙÅ∞ ^•#=Ú KÕ Ü « ∞ =Öˇ # #∞ xÜ« ∞ =∞"Õ ∞ ~° Ê _≥ # ∞.
`≥u· sÎ Ü≥∂Ѩx+¨`∞« Î ^•#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨∞QÆ∞}=ÚÅ #Éèºí ã≤OK«=ÅÜ«Ú#x
K≥ÑÙ¨ Ê#∞. ^•#=Ú QÆ\ì̃ qâßfiã¨=Ú`À#∞, ^è•~åà◊=ÚQÆ#∞, J}∞‰õΩ=`À#∞,
ÉèíÜ«∞=Ú`À#∞, HõxHõ~°=Ú`À#∞ KÕÜ«∞=Öˇ#∞. Éèí‰õΩÎʼnõΩ ^•#=Ú QÆ∂iÛ
É’kèOK«∞@‰õΩ, ^èŒ#=∞O^Œ∞ "åiH˜ QÆÅ Jaè=∂#=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì@‰õΩ "åi
=∞#=ÚÅ#∞ â◊√„ÉèÑí ~¨ K° ∞« @‰õΩ ÉÏÉÏ ^ŒH} ∆˜ Ü«∞_»∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. HÍx WO^Œ∞Ö’
<˘Hõ qâı+¨=Ú#flk. ÉÏÉÏ `å=Ú Ñ¨ÙK«∞ÛH˘#∞^•xH˜ =O^ŒÔ~@∞¡ uiy
~Ú=fi=Åã≤ =K«∞ÛK«∞O_≥#∞. W@¡<ÕHõ=∞OkH˜ [iÔQ#∞. nxH˘Hõ
Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}=Ú QÆ}Ѩu~å=Ù É’_»ãÜ π ∞« #∞ „Ѩ=ÚY #@∞_»∞, `«# =∞~åsî
rq`« K«i„`«Ö’ QÆ_çÜ«∞ QÆ_çÜ«∞‰õΩ ÉÏÉÏ ^ŒH˜∆} J_»∞QÆ∞K«∞O_»∞@KÕ`«
^èŒ#=ÚOK«∞H˘#∞ ã¨Oz fã≤ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ∞ ‰õΩ=∞‡iOzu#xÜ«Ú, nx
Ѷ¨e`«=ÚQÍ P<å\˜#∞O_ç `«# rq`«=ÚÖ’ ^èŒ#=Ú#‰õΩ Ü≥∞\˜ì Ö’@∞
ÖˉõΩO_≥#xÜ«Ú „"åÃã#∞. ZšѨÙÊ_»∞ HÍ=Åã≤#O`« ^èŒ#=Ú QÆ}Ѩu~å=Ù
É’_»ã‰π Ωõ ^˘~°∞‰õΩK«∞O_≥#∞.
ÉÏÉÏ '^ŒH}∆˜ — Ü«∞_çy#ѨÙ_»∞ ^è#Œ "Õ∞ W=fi#Hõ¯~°Ö^Ë #Œ ∞ #~°=÷ Ú QÆ∂_»
ÃщõΩ¯ ã¨OѶ∞¨ @#Å =Å# `≥eÜ«∞=K«∞ÛK«∞#flk. nxH˜ ~Ô O_»∞^•Ç¨Ï~°}=ÚÅ∞.
(1) ÉÏÉÏ 15 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} ~Ú=∞‡x „á⁄ÃѶã¨~ü l.a. <åˆ~¯
#_»∞QÆQÍ, #`«_»∞ `«# =^ŒÌ ^Œq∞‡_ôÜ«∞~Ú# ÖË^Œ<≥#∞. ^•xH˜ ÉÏÉÏ
~Ú@¡<≥#∞. ''h =^ŒÌ ^èŒ#=Ú ÖË^Œx <å‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. HÍx h=Ù
Ü≥∂QÆ"åã≤+=ª¨ Ú K«^∞Œ =ÙK«∞<åfl=Ù QÆ^• ? ^•x #∞Oz <å‰õΩ ^ŒH} ∆˜ ~Ú=Ú‡!——
^ŒH˜∆} Ü«∞#QÍ xK«Û@ „QÆO^äŒ=Ú#∞Oz <Õ~°∞ÛH˘x# q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
127
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
*Ï„QÆ`QΫ Í Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =ÚÖ’ ^•K«∞H˘#∞=∞x Ü«∞~°=÷ Ú. (2) WOH˘Hõ™êi `«~Yü _£
ÉèÏ~°º#∞ 6 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} ~Ú=∞‡x ÉÏÉÏ Ü«∞_çÔQ#∞. `«# =^ŒÌ
ÃÑH· =õ Ú ÖˉΩõ O_»∞@KÕ <å"≥∞ q∞QÆ∞Å z#flÉ’Ü≥∞#∞. JѨÙÊ_»∞ JHõ¯_»<Ü Õ Ú« #fl
P"≥∞ Éèí~°Î ÉÏÉÏ "å‰õΩ¯Å‰õΩ J~°÷=Ú *ˇÃÑÊ#∞. `«# P~°∞QÆ∞~°∞ â◊„`«∞=ÙÅ#∞
(HÍ=∞ „HÀ^èŒ Ö’ÉèÏ^Œ∞Å#∞) `«=∞‰õΩ ѨÓiÎQÆ ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#x ÉÏÉÏ
ÉèÏ==∞x Ü«∞`«_»∞ `«# ÉèÏ~°º‰õΩ q=iOK≥#∞. ^•xH˜ ÉÏÉÏ Ñ¨ÓiÎQÆ
ã¨=∞‡uOK≥#∞.
ÉÏÉÏ ^ŒH} ∆˜ ~°∂Ѩ=ÚQÍ HÍ=Åã≤#O`« ^è#Œ =Ú =ã¨∂Å∞ KÕã#≤ ѨÊ\˜H,˜
^•x#O`«Ü«Ú "å~°∞ P<å_Õ Ñ¨Oz ÃÑ@∞ìK«∞O_çi. P =∞~°∞ã¨\˜
Ü«Ú^ŒÜ«∞=Ú#‰õΩ ÉÏÉÏ =∂=¸Å∞ ¿Ñ^Œ Ѷ¨H©~°QÆ∞K«∞O_≥#∞. 10
ã¨O=`«û~°=ÚÅ HÍÅ=Ú "ÕÅH˘Åk ~°∂áêÜ«∞Å#∞ ^ŒH˜∆} ~°∂Ѩ=ÚQÍ
ѨÙK«∞ÛH˘x##∞, =∞Ǩã¨=∂kè K≥O^Œ∞<å\˜H˜ U_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ =∂„`«"Õ∞
"åi K≥O`« q∞yÖˇ#∞. "ÕÜ∞Õ Å ÉÏÉÏ ^ŒH} ∆˜ ѨÙK«∞ÛH˘#∞@ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ^•#=Ú#∞,
`åºQÆ=Ú#∞ <Õ~∞° Ê@H˘~°Hˆ .
^ŒH˜∆} QÆ∂iÛ ~ÚOH˘Hõi =~°‚# :
a.q. ^Õ"£ ~îå}Ï x"åã≤† L^ÀºQÆ q~°=∞} K≥Ok# =∂=∞Å`«^•~°∞†
ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_»∞. ^ŒH˜∆}QÆ∂iÛ PÜ«∞# 'N ™ê~ÚbÖÏ =∂ã≤Hõ— Ѩ„uHõÖ’
x@∞¡ „"åã≤ÜÚ« <åfl~°∞ :
ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œix ^ŒH} ∆˜ Ü«∞_»∞QÆ∞"å~°∞ HÍ~°∞. J_»∞QƉΩõ O_» WzÛ#KÀ
<˘H˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ ѨÙK«∞ÛH˘<≥_"ç å~°∞† WOH˘HõÑÙ¨ Ê_»∞ x~åHõiOK«∞"å~°∞. ÉÏÉÏ
H˘O`«=∞Ok Éèí‰õΩÎÅ =^ŒÌ ^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∞_çy#KÀ
~ÚK≥Û^Œ=∞#∞ "åi=^ŒÌ ÉÏÉÏ ^ŒH} ∆˜ ѨÙK«∞ÛH˘<≥_"ç å~°∞ HÍ~°∞. `«=∞ W+¨=ì Ú#‰õΩ
=ºuˆ~Hõ=ÚQÍ <≥=Ô~·# ^ŒH˜∆} ~ÚzÛ#KÀ, ÉÏÉÏ ^•xx =Ú>Ëì"å~°∞ HÍ~°∞.
Z=Ô~#· ^ŒH}
∆˜ `«=∞ =ÚO^Œ∞Oz#KÀ ^•xx uiy fã¨∞H˘x á⁄=∞‡#∞K«∞O_çi.
Q Q
ÉÏÉÏ Ü«∞_çÔQ_»∞ ^ŒH˜∆} ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«Î=ÚÅ∞QÍx, z#fl "≥Ú`«Î=ÚÅ∞ QÍx
128
Ѩ^Œ∞<åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú
Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅ∞, ÉèÏ==Ú, =ã¨u |\˜ì Ü«ÚO_»∞#∞. „ã‘ÎÅ∞, Ñ≤Å¡Å =^ŒÌ
‰õÄ_® ÉÏÉÏ ^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. "å~°∞ JO^Œ~°∞ ^èŒx‰õΩÅ#∞ QÍx
JO^Œ~°∞ c^ŒÅ#∞ QÍx ^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆÖË^Œ∞.
`å=Ú J_çy##∞ ^ŒH} ∆˜ ~ÚÜ«∞ºx"åiÃÑ· ÉÏÉÏ HÀÑ≤Oz Ü«ÚO_»Ö^Ë ∞Œ .
Z=i ^•fi~å<≥#· Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ^ŒH}
∆˜ ѨOÑ≤#KÀ, `≥zÛ#"å~°∞ ^•xx =∞~°K∞« #ѨÙÊ_»∞,
"åiH˜ ^•xx QÆ∂iÛ [˝Ñ≤ÎH˜ ^≥zÛ, P ^ŒH˜∆}#∞ ѨÙK«∞ÛH˘#∞"å~°∞.
XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ K≥e¡Oz# ^ŒH˜∆} #∞Oz H˘xfl ~°∂áêÜ«∞Å∞ uiy ~ÚzÛ
ѨÓ[Ö’ ÃÑ@∞ìH˘#=∞<≥_ç"å~°∞. nx=Å# Éèí‰õΩÎxH˜ q∞H˜¯e „ѨÜ≥∂[#=Ú
QÆxÑ≤OK«∞K«∞O_≥#∞. J#∞‰õΩ#fl^•xHõO>ˇ <≥‰õΩ¯= ~ÚzÛ#KÀ, HÍ=Åã≤#
^•x<Õ Ü«ÚOK«∞H˘x q∞QÆ`å^•xx uiy ~ÚzÛ "ÕÜ«ÚK«∞O_çi.
XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞H˘x# ^•xHõO>ˇ <≥‰Ωõ ¯=QÍ W=fi=∞#∞K«∞O_»∞"å~°∞.
ÖË^Œx#KÀ <≥=i=^ŒÌ#~Ú# |^Œ∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘xQÍx, J_çy fã¨∞H˘x QÍx
W=Ùfi=∞#∞K«∞O_çi. H˘O^Œi =^ŒÌ #∞Oz Ü≥ÚˆH~ÀA =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞
™ê~°∞Å∞ ^ŒH} ∆˜ HÀ~°∞K«∞O_çi.
^ŒH˜∆} ~°∂Ѩ=ÚQÍ =ã¨∂Å~Ú# ÃÑ·Hõ=Ú #∞Oz ÉÏÉÏ H˘OK≥=Ú
=∂„`«"Õ∞ zÅ∞=Ú#‰õΩ, ^èŒ∞x H˘~°‰õΩ Y~°∞Û ÃÑ@∞ìK«∞O_çi. q∞QÆ`å^•x
#O`«ÜÚ« c^ŒÅ‰õΩ ^•#=Ú KÕÜÚ« K«∞O_≥_"ç å~°∞. 50 ~°∂áêÜ«∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞
XHõ ~°∂áê~Ú =~°‰Ωõ #∞ XH˘¯Hõ¯iH˜ x`«º=Ú ^•#=Ú KÕÜÚ« K«∞O_»∞"å~°∞.
+≤i_ô ã¨O™ê÷#=ÚÖ’ #∞#fl qÅ∞"≥#· =ã¨∞=Î ÙÅxflÜ«Ú ~å^è•Hõ$+¨=‚ ∂~Ú ã¨ÅǨKÕ
Éèí‰õΩÎÅ∞ `≥zÛ ~ÚzÛi. Z=~°~Ú# qÅ∞"≥·# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ `≥zÛ#KÀ ÉÏÉÏ
"åix u>ˇ_ì "ç å~°∞. <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞`À `«# Ü«∂ã≤Ü Î ∞« O`«ÜÚ«
<˘Hõ H“Ñ‘#=Ú, XHõ q_çQ∞Æ _»,¤ Ü≥ÚHõ HõÑh¨¶ , Ü≥ÚHõ `«Oaˆ~Å∞ QÍ¡ã∞¨ =∂„`«"∞Õ
Ü«∞xÜ«Ú J~Ú#ѨÊ\˜H˜ Éè‰í Ωõ ÅÎ #=ã¨~"° ∞≥ #ÿ x„+¨ÊÜ≥∂[#=∞~Ú# qÅ∞"≥#·
=ã¨∞=Î ÙÅ∞ `≥K∞« ÛK«∞<åfl~°x J#∞K«∞O_≥_"ç å~°∞.
=∞# áê~°=∂i÷Hõ=Ú#‰õΩ P@OHõ=ÚÅ∞ Ô~O_»∞ QÆÅ=Ù† "≥Ú^Œ\˜k
„ã‘Î, Ô~O_»=k ^èŒ#=Ú. +≤i_ôÖ’ ÉÏÉÏ ~¸ Ô~O_»∞ ã¨Oã¨÷Å#∞ xÜ«∞q∞Oz
129
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
Ü«Ú<åfl~°∞. JO^˘Hõ\˜ ^ŒH˜∆}, Ô~O_»=k ~å^è•Hõ$+¨‚=∂~Ú. `«# Éèí‰õΩÎÅ∞
D Ô~O\˜x ZO`«=~°‰õΩ q_çz ÃÑ\˜ì~À ѨsH˜∆OK«∞@ÔH· ÉÏÉÏ gxx
xÜ«∞q∞OK≥#∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ ~åQÍ<Õ ^ŒH˜∆} Ü«∞_çy ѨÙK«∞ÛH˘x, ''|_çH˜——
(~å^è•Hõ$+¨‚=∂~Ú QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ) ѨOѨÙK«∞O_çi. D Ô~O_»∞ ѨsHõ∆ʼnõΩ N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
`«@∞ìH˘#flKÀ J#QÍ Hõ#Hõ=∞O^Œ∞ HÍO`«Ü∞« O^Œ∞ Jaè=∂#=Ú áÈ~Ú#^Œx
x~°∂Ñ≤Oz#ѨÙÊ_Õ ÉÏÉÏ ^ŒÜ«∞=Å# Pj~åfi^Œ=Ú =Å# "åi áê~°=∂i÷Hõ
„ѨQuÆ j„Ѷ∞¨ =∞QÆ∞@ ^Œ$_èÑ» _¨ ∞» K«∞O_≥#∞.
ÉèQí =Æ næ`Ö« ’#∞, LѨx+¨`∞« ÅÎ Ö’#∞, Ѩq„`«"∞≥ #ÿ ã¨Å÷ =∞O^Œ∞ Ѩq„`«∞#
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
H˜zÛ# ^•#=Ú, P ^•`« Ü≥ÚHõ¯ Ü≥∂QÆHˆ =∆ ∞=ÚʼnõΩ JkèH=õ ÚQÍ `À_»Ê_»∞#x Ѩ^∞Œ <≥^
· =
Œ J^蕺ܫ∞=Ú
Ü«Ú#flk. +≤i_ôHõ#fl Ѩq„`« ã¨÷Å"Õ∞k ? JO^Œ∞#fl ^≥·==Ú ™ê~ÚÉÏÉÏ
Hõ#fl q∞#fl Ü≥∞=~°∞ ? <å~°nÜ«∞ H©~°Î# Ѩ^Œúu† KÀů~°∞ K«ÔH¯~°ÖËx `Õh~°∞† Ô~O_»∞ |Å¡Å∞
Ѩ^∞Œ <åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú P~°= J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ +≤i_ôÖ’ [~°∞QÆ∞ N~å=∞#=q∞ Ü«Ú`«û="≥∞@∞¡

abcdef
„áê~°OÉèí=∞Ü≥∞º#∞ ? P ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ǨÏi^•ã¨∞#∞ ^≥K«∞Û@ Ü≥∞O`«
Hõ+=ì¨ ÚQÆ #∞O_≥_kç ? `«∞^Œ‰Ωõ P Ѩxx ^•ã¨Q}
Æ ∞ =∞Ǩ~åA x~°fiÇ≤ÏOK«∞#@∞¡
ÉÏÉÏ âßâ◊fi`«=ÚQÍ xÜ«∞q∞OK«∞@, ^•xx WѨÊ\˜ =~°‰õΩ ^•ã¨QÆ}∞
[Ü«∞„Ѩ^Œ=ÚQÍ #_»∞ѨÙ@ Ü«∞#∞#q K«^Œ∞=~°∞Å∞ *Ï˝Ñ¨Hõ=ÚOK«∞ H˘xÜÕ∞
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
Ü«ÚO^Œ∞~°∞. D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ^•ã¨QÆ}∞ ǨÏiHõ^äŒÅ<≥@∞¡ K≥ѨÙÊ"å~À
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ =i‚O`«∞#∞.
<å~°nÜ«∞ H©~°Î# Ѩ^Œúu :
™ê^è•~°}=ÚQÆ =∞Ǩ~å„+¨ì ^Õâ◊=ÚÖ’ ǨÏi^•ã¨∞Å∞ ǨÏiHõ^äŒ
K≥ѨÙÊ#ѨÙÊ_»∞ P_»O|~°"≥∞ÿ# xO_»∞ JOQÆ~°MÏÅ∞ "Õã≤H˘<≥^Œ~°∞. `«ÅÃÑ·x
áêQÍ QÍx, ¿Ñ\Ï (XHõq^èŒ"≥∞ÿ# Ü≥∞é]x =∞Ǩ~å„+¨ìѨ٠\’Ñ≤) HÍx, á⁄_»"≥·#
HÀ@∞, ֒ѨŠK˘Hͯ, ÃÑ·# #∞`«sÎ Ü«∞=Ú, =∂=¸Å∞QÍ ^èiŒ OK≥_ç ^èÀ=ux
Hõ@∞ìH˘<≥^~Œ ∞° . D „ѨHÍ~°=ÚQÍ ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ Oz, +≤i_ôÖ’ ǨÏiHõ^Œä K≥ÑÙ¨ Ê@ÔH·

Q Q
^•ã¨QÆ}∞ `«Ü«∂~°Ü≥∞º#∞. ÉÏÉÏ ÃãÅ=Ù á⁄O^Œ∞@ÔH· =∞ã‘^Œ∞‰õΩ É’Ü≥∞#∞.
130 131
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉÏÉÏ J`«x`À ''U"≥∂Üü∞, ÃÑO_çH¡ ˘_»∞HÍ ! WO`« K«H¯õ QÆ =Ú™êÎÉ·ˇ Ü≥∞Hõ¯_»‰Ωõ
áÈ=ÙK«∞<åfl=Ù ?—— J<≥#∞. ǨÏiHõ^äŒ K≥ѨÙÊ@‰õΩ áÈ=ÙK«∞<åfl#x ^•ã¨QÆ}∞
["åaK≥Û#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''^•xH˜ D ^Œ∞ã¨∞ÅÎ xfl Ü≥∞O^Œ∞‰õΩ?
HÀ@∞, HõO_»∞"å, \’Ñ‘ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =ÚO^Œ~° "≥O@<Õ fã≤ áê~°"Ü Õ Ú« =Ú.
â◊s~°=ÚÃÑ· ~¸ JdÅOHÍ~åÅhfl Ü≥∞O^Œ∞‰õΩ—— ? "≥O@<Õ ^•ã¨QÆ}∞
"åx#xfl\˜x fã≤ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ =^ŒÌ #∞OK≥#∞. JѨÊ\˜#∞Oz ǨÏiHõ^äŒ
K≥ѨÙÊ#ѨÙÊ_»∞ "åxx ^•ã¨QÆ}∞ Ü≥∞#fl_»∞ ^èŒiOK«ÖË^Œ∞. #_»∞=Ú "≥Ú^ŒÅ∞
`«Å=~°‰õΩ Uq∞Ü«Ú "Õã≤H˘<≥_ç"å_»∞ HÍ^Œ∞. KÕuÖ’ z~°∞`«Å∞ "≥∞_»Ö’
ѨÓÅ=∂Å =∂„`«"Õ∞ ^èŒiOK≥_ç"å_»∞. Wk =∞Ǩ~å„+¨ì ^Õâ◊=ÚÖ’ `«H˜¯#
ǨÏi^•ã¨∞Å∞ Jµ=ÅOaOK«∞ Ѩ^ŒúuH˜ =ºuˆ~Hõ=Ú. <å~°^Œ =∞ǨÏi¬ÜÕ∞
ǨÏiHõ^äŒÅ∞ „áê~°OaèOz#"å~°∞. "å~°∞ `«ÅÃÑ·x, â◊s~°=ÚÃÑ·# Uq∞Ü«Ú
`˘_çÔQ_ç"å~°∞HÍ~°∞. KÕuÜ«∞O^Œ∞ g}#∞ ^èŒiOz Ü≥ÚHõ KÀ@∞ #∞Oz
~ÚOH˘Hõ KÀ\˜H˜ ǨÏi<å=∞ã¨OH©~#ΰ KÕÜÚ« K«∞ áÈ=Ù"å~°∞.
KÀů~°∞ K«ÔH¯~°ÖËx `Õh~°∞ :
ѨÓ<å JǨχ^Œ∞#QÆ~°∞ lÖÏ¡ÅÖ’ ÉÏÉÏ#∞ QÆ∂iÛ Ü«∞O^ŒiH˜
`≥eÜ«Ú#∞ QÍx, <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞ LѨ<åºã¨=ÚÅ =Å¡#∞
^•ã¨QÆ}∞ ǨÏiHõ^äŒÅ =Å¡#∞ ÉÏÉÏ ¿Ñ~°∞ H˘OHõ} ^Õâ◊=∞O`«Ü«Ú „áêÔH#∞.
x[=ÚQÍ ^•ã¨Q} Æ ∞ `«# K«H¯õ x ǨÏiHõ^ÅŒä =Å¡ ÉÏÉÏ#∞ J<Õ‰Ωõ ʼnõΩ ѨiK«Ü∞«
"≥Ú#Ô~Û#∞. ǨÏiHõ^äŒÅ∞ q#∞@‰õΩ =zÛ#"åiH˜ J<ÕHõ ~°∞K«∞Å∞O_»∞#∞.
H˘O^Œ~°∞ ǨÏi^•ã¨∞QÍi áêO_ç`«º=Ú#‰õΩ ã¨O`«ã≤OK≥^Œ~°∞† H˘O^ŒiH˜ "åi
#@#, H˘O^ŒiH˜ "åi áê@Å∞, H˘O^ŒiH˜ Ǩ㨺=Ú, K«=∞`å¯~°=Ú,
ã¨O`«ã¨=Ú QÆÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#∞. Hõ^ä•Ñ¨Ó~°fi=Ú# ^•ã¨∞QÍ~°∞ ã¨OÉèÏ+≤OK«∞
"Õ^•O`« q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ q#∞@‰õΩ H˘O^Œ~∞° † Jã¨Å∞ Hõ^#Œä ∞ q#∞@‰õΩ H˘O^Œ~∞°
=K≥Û^Œ~°∞. =zÛ#"åiÖ’ KåÖÏ H˘kÌ=∞OkH˜ =∂„`«"Õ∞ ÉèíQÆ=O`«∞x
Ü«∞O^Œ∞QÍx, Ü≥∂QÆ∞ÅÜ«∞O^Œ∞QÍx „¿Ñ=∞ qâßfiã¨=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. HÍx
^•ã¨Q} Æ ∞ Ü≥ÚHõ¯ ǨÏiHõ^ÅŒä ∞ q#∞"å~°Å =∞#ã¨∞ûÅÃÑ· HõÅ∞QÆ∞ „ѨÉÏè ==∞u
Q Q
ã¨"∂≥ ‡Ç¨Ï#Hõ~=° ÚQÍ #∞O_≥#∞. WK«Û@ <˘Hõ Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}=Ú xK≥Û^Œ=Ú.
132
Ѩ^Œ∞<≥·^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
~îå}ÏÖ’ #∞#fl H“Ñ‘<âÕ fi◊ ~åÅÜ«∞=ÚÖ’ XHõ<å_»∞ ^•ã¨Q} Æ ∞ =∞ǨÏ~å*ò
ǨÏiHõ^Œä K≥ÑÙ¨ ÊK«∞ ™ê~Ú =∞Ç≤Ï=∞#∞ áê_»∞K«∞O_≥#∞. Hõ^#Œä ∞ q#∞@‰õΩ =zÛ#
"åiÖ’ KÀů~ü Ü«∞#∞#`«_»∞O_≥#∞. J`«_»∞ ¿Ñ^Œ"å_»∞. ~îå}Ï ã≤qÖò
HÀ~°∞Öì ’ QÆ∞=∞™êÎQÍ Ñ¨xKÕÜÚ« K«∞O_≥#∞. J`«_∞» ^•ã¨Q} Æ ∞ H©~#ΰ #u „â◊^QúŒ Í
q<≥#∞. "åx =∞#ã¨∞û Hõ~°ÔQ#∞. "≥O@<Õ JHõ¯_»HõHõ¯_Õ =∞#ã¨∞û#O^Œ∞
ÉÏÉÏ#∞ ^蕺xOz W@∞¡ „"≥Ú‰õΩ¯H˘<≥#∞. ''ÉÏÉÏ ! <Õ#∞ ¿Ñ^Œ"å_»#∞, <å
‰õΩ@∞O|=Ú<Õ <Õ#∞ áÈ+≤OK«∞H˘#ÖˉõΩ<åfl#∞. g∞ Ü«∞#∞„QÆǨÏ=Ú KÕ`«
ã¨~å¯~°∞ "åi ѨsHõ∆Ö’ #∞fÎ~°∞‚_»<≥· ã≤÷~°"≥∞ÿ# L^ÀºQÆ=Ú ÅaèOz#KÀ
<Õ#∞ +≤i_ôH˜ =K≥Û^Œ#∞. h áê^Œ=ÚʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú
KÕãà ^Œ#∞. h Ñ
¿ ~°∞# HõÅHõO_» ѨOz Ñ Ã @∞ì^∞Œ #∞——. ÉÏÉÏ Hõ$ѨKÕ KÀů~°∞
ѨsHõ∆Ö’ áêºã¨Ü≥∞º#∞. ã≤÷~°"≥∞ÿ# Ü«Ú^ÀºQÆ=Ú ^˘~°ÔH#∞. Hõ#∞Hõ „"≥Ú‰õΩ¯
K≥eO¡ K«=Åã≤# ÉÏ^躌 `« ZO`« `«fi~°QÍ fiÛ#KÀ #O`« ÉÏQÆ∞O_»∞ ##∞H˘<≥#∞.
KÀů~°∞ c^Œ"å_»∞. "åx ‰õΩ@∞O|=Ú KåÖÏ ÃÑ^ŒkÌ . Hõ#∞Hõ +≤i_ôÜ∂« „`«
KÕÜ«Ú@‰õΩ Y~°∞Û ÃÑ@∞ìH˘#ÖˉõΩO_≥#∞. Z=Ô~·# Ѩ~°fi`« tY~°=Ú<≥·#
^•@=K«∞Û#∞QÍx, c^Œ"å_»∞ `«# ~ÚO\˜ QÆ_»Ñ¨<Õ ^•@ÖË_»xQÆ^• Ö’HÀH˜Î !
KÀů~°∞ ÔH@∞Öˇ·# N™ê~Ú „"≥Ú‰õΩ¯#∞ `«fi~°Ö’ K≥e¡OK«=Öˇ#x
Ü«∂`«∞~°`« HõeÔQ#∞. HÍ=Ù# `«# ã¨O™ê~°=Ú#HõQÆ∞ Y~°∞ÛÅ#∞ `«yæOz
H˘O`« ÃÑ·Hõ=Ú#∞ q∞QÆ∞ÅÛ=Öˇ#x xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. `Õh\˜Ö’ "ÕÜ«Ú
K«ÔH¯~°#∞ =∂x Ü«∂ q∞ye# „^Œ=º=Ú#∞ ^•K«∞@‰õΩ „áê~°OaèOK≥#∞.
Wqfi^èŒ=ÚQÍ H˘O`« „^Œ=º=Ú#∞ q∞yeÛ# Ñ≤=∞‡@, +≤i_ôH˜ =zÛ ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_≥#∞. XHõ >ˇOHÍÜ«∞ ÉÏÉωõΩ ã¨=∞iÊOK≥#∞. `å#∞
„"≥Ú‰õΩ¯‰õΩ#fl „ѨHÍ~°=Ú HõÅHõO_» ѨOzÃÑ>ˇì#∞. `«# =∞#ã¨∞Ö’x
HÀiHõÅxflÜ«Ú P<å_»∞ <≥~°"Õi#=xÜ«Ú, `«#‰õΩ Ü≥∞O`«Ü≥∂ `«$Ñ≤ÎQÆ
#∞#fl^ŒxÜ«Ú ÉÏÉÏ`À K≥ÃÑÊ#∞. KÀů~°∞ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’QÆ∞ QÆ$ǨÏ=∞O^Œ∞
kÔQ#∞. JѨÙÊ_»∞ gi~°∞=Ù~°∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ #∞O_çi. WO\˜H˜ áÈ=Ù@ÔH· "å~°∞
ÖËz xÅ∞=QÍ ÉÏÉÏ *’QÆ∞#∞ aÅz ~Ú@¡<≥#∞.
133
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
''h Ü«∞ukäH˜ \© HõѨÙÊÅÖ’ qiqQÍ K«ÔH¯~° "Õã≤ ~Ú=Ú‡ !—— D
ѨÅ∞‰õΩÅÖ’x ÉèÏ==Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz#"å_≥·, KÀů~°∞ =∞#ã¨∞û Hõ~°ÔQ#∞.
J`«_®â◊Û~°º=∞QÆ∞fl_»Ü∞≥ º#∞. "åxHõO_»∞¡ ÉÏ+¨Ê=ÚÅKÕ xO_≥#∞. uiy ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅÃÑ· |_≥#∞. *’QÆ∞ ‰õÄ_» D =∂@Å∞ qx \© HõѨÙÊÅÖ’ K«ÔH¯~°
Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ HõÅ∞ѨÙ@ Ü«∞#∞^•x ÉèÏ==Ú U"≥∞ÿÜ«ÚO_»∞<å Ü«∞x
Ü≥∂zOK≥#∞. ÉÏÉÏ `«# ѨÅ∞‰õΩÅKÕ KÀů~°∞ =∞#ã¨∞û#O^Œ∞ ÉèíH˜Î,
#=∞‡Hõ=ÚÅ#∞ HõÅ∞QÆ*Ü Ë ∞« =Öˇ#x Ü«Ú^ÕtÌ OK≥#∞. "åx „"≥Ú‰õΩ¯ „ѨHÍ~°=Ú
`«#‰õΩ ~å=Åã≤# HõO_»K«ÔH¯~° =Ú\˜ì#^ŒxÜ«Ú, `ÕÜ«∂‰õΩ hà◊§Ö’ K«ÔH¯~°
#∞ѨÜ≥∂yOK«Hõ áÈ=Ù@Ü«∞#∞ ~°Ç¨Ï㨺 =∞<Àxâ◊ÛÜ«∞=Ú#∞ K«Hõ¯QÍ
Hõ#∞Q˘<≥#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ K≥Ñʨ #∞^ÕtÌ OK≥#∞. ''<å =ÚO^Œ~°
ÉèHí `Θ À g∞ KÕ`∞« Å∞ KåÑ≤#KÀ "≥O@<Õ ~å„uO|=à◊√§ g∞ K≥O`« <Õ#∞O_≥^#Œ ∞.
<å ^ÕÇϨ =Ú xK«Û@ #∞#flѨÊ\˜H˜ ã¨ÑΨ ã¨=Ú„^Œ=ÚÅ Hõ=fiÅ g∞~°∞ KÕÜÚ« K«∞#fl
Ѩ#∞Å∞ <å‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. „ѨÑO¨ K«=Ú# g∞ H˜KÛ« =zÛ# KÀ@∞‰õΩ áÈ=Ù_»∞.
<Õ#∞ g∞ K≥O`«<Õ Ü«ÚO_≥^Œ#∞. <å x"å㨠ã¨÷Å=Ú g∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#O^Õ
QÆÅ^Œ∞. <Õ#∞ g∞ â◊s~°=ÚÖ’<Õ Ü«Ú<åfl#∞. ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ g∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅÖ’#∞
ã¨~°fi[# ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÅO^Œ∞ QÆÅ ##∞fl ѨÓlOѨÙ_»∞. Z=fi~°∞ ##∞fl D
q^èŒ=ÚQÍ QÆ∞iÎOK≥^Œ~À "å~°∞ ^èŒ#∞ºÅ∞† áê=#∞Å∞† J^Œ$+¨ì=O`«∞Å∞——.
ÉÏÉÏ KÀů~°∞ ÔHO`« K«Hõ¯x =ÚYº"≥∞ÿ# hux D q^èŒ=ÚQÍ
É’kèOK≥<À QÆ^• !
Ô~O_»∞ |Å∞¡Å∞ :
D J^蕺ܫ∞=Ú#∞ Ô~O_»∞ z#fl |Å∞¡Å Hõ^äŒ`À =ÚyOK≥^Œ=Ú.
XHõ<å_»∞ ÉÏÉÏ =∞ã‘^∞Œ Ö’ ‰õÄ~˘Ûx Ü«ÚO_≥#∞. XHõ Éè‰í Ωõ _Î ∞» ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~°
‰õÄ~˘Ûx Ü«ÚO_≥#∞. XHõ |e¡ \˜‰Ωõ ¯ \˜‰Ωõ ¯=∞x ѨeHÔ #∞. ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú#ÔH·
Ü«∂ Éè‰í Ωõ _Î ∞» |e¡ ѨeH˜# ^•x Hõ~"÷° ∞Õ =∞x ÉÏÉÏ #_çQÔ #∞. Jk â◊√Éèâí ‰◊ Ωõ #=∂,
ÖËHõ Ü«∞â◊√Éèí=∂ Ü«∞x „ѨtflOK≥#∞. `«# K≥Öˇ¡Å∞ B~°OQÍÉÏ^Œ∞ #∞O_ç
`«##∞ K«∂K«∞@‰õΩ =K«∞Û#x Ü«∂ |e¡ Ü«∂#OkOK«∞K«∞#fl^Œx ÉÏÉÏ
Q Q
ѨeÔH#∞. Éèí‰õΩÎ_»∞ x~å…O`«áÈ~Ú H˜=∞‡#Hõ ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. ÉÏÉÏ Ñ¨eH˜#
134
Ѩ^Œ∞<≥·^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
^•xx J`«_∞» „QÆÇÏ≤ OK«Ö‰Ë Ωõ O_≥#∞. H˘O`« `«_"» #·≥ Ñ≤=∞‡@ B~°OQÍÉÏ^Œ∞
#∞O_ç Ü≥∞=~À QÆ∞é]=ÚÃÑ· ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#ÔH· +≤i_ôH˜ =zÛi. J`«_Oç Hõ#∞
H˘O`«^∂Œ ~°=Ú áÈ=Åã≤ Ü«ÚO_≥#∞. HÍx "åx QÆ∞é]=Ú PHõeKÕ =ÚO^Œ∞‰õΩ
áÈÖˉΩõ O_≥#∞. QÆ∞é]=Ú#‰õΩ LÅ=Å∞ HÍ=Åã≤ Ü«ÚO_≥#∞. `«# Éè∞í [=ÚÃÑ·
#∞#fl ã¨Ozx fã≤ LÅ=Å∞ fã¨∞H˘x =K«∞Û@ÔH· É’=Ù#ѨÙÊ_»∞ ^•xÖ’ #∞#fl
^èŒ∂ox qkeOK≥#∞. JO^Œ∞Ö’ #∞O_ç Ü≥ÚHõ |e¡ „H˜O^ŒÑ¨_ç Ü«∞O^Œ~°∞
K«∂K«∞K«∞O_»QÍ QÀ_»<≥ÔH¯#∞. „ѨtflOz# Éèí‰õΩÎ#Hõ^ŒO`«Ü«Ú *Ï„QÆ`«ÎQÍ
QÆ=∞xOK«∞=∞x ÉÏÉÏ K≥ÃÑÊ#∞. "≥O@<Õ Ü«∂ |e¡ `«# ™È^Œi =^ŒÌ‰õΩ
ã¨O`À+¨=Ú`À áÈÜ≥∞#∞. KåÖÏHÍÅ=Ú Ñ≤=∞‡@ JHõ¯K≥ÖO¡ˇ „_»∞ Hõeã≤H˘xi.
XHõi<˘Hõ~∞° H“yeOK«∞H˘x =ÚkÌ_∞» H˘xi. QÆ∞O„_»=ÚQÍ u~°∞QÆ∞K«∞ #kèHõ
„¿Ñ=∞`À <å_çi. +≤i_ô Ü≥∞Hõ¯_» ? B~°OQÍÉÏ^≥Hõ¯_» ? QÆ∞é]Ѩ٠~“`«∞
B~°OQÍÉÏ^Œ∞ #∞O_ç |e¡x fã≤H˘x +≤i_ôH˜ Z@∞¡ =K≥Û#∞ ? ~åÉ’ÜÕ∞
~Ú^ŒÌ~°∞ JHõ¯K≥Öˇ¡O„_»∞ HõeÜ«Ú^Œ∞~°x ÉÏÉÏ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ Ü≥∞@∞¡
K≥ѨÊQÆeÔQ#∞ ? WkÜ«∞O`«Ü«Ú |Ǩïz„`«=ÚQÍ #∞#flk. Wk ÉÏÉÏ
ã¨~fi° A˝_x» x~°∂Ñ≤OK«∞K«∞#flk.
L`«Î~° ÖËY#=Ú :
Z=~°~Ú`Õ ~¸ J^蕺ܫ∞=Ú#∞ ÉèHí Θ „â◊^ÅúŒ `À x`«º=Ú áê~åÜ«∞}
KÕÃã^Œ~À "åi Hõ+=ì¨ ÚÅxflÜ«Ú N ™ê~Ú<å^ä∞Œ x Hõ$ѨKÕ `˘ÅQÆ∞#∞.
Ѩ^∞Œ <≥^
· =Œ J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
Ô~O_»=˜~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú
135
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
=¸_»= ~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú
â◊x"å~°=Ú
16–17= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
„|Ǩχ *Ï˝#=Ú ÖË^• P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ Ü≥∂Qƺ`«† ÉÏÉÏ "åi "≥·t+¨ìº=Ú
„|Ǩχ*Ï˝#=Ú :
QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ KÀů~°∞ `«# „"≥Ú‰õΩ¯<≥@∞¡ K≥e¡OK≥<À ÉÏÉÏ
^•x <≥@∞¡ P"≥∂kOK≥<À K≥ÑÊ≤ ux. U H˘OK≥"∞≥ #ÿ #∞ ÉèHí Θ „¿Ñ=∞Å`À xzÛ#
^•xx P"≥∂kOK≥^Œ#xÜ«Ú, QÆ~°fi=Ú`À#∞ JǨÏOHÍ~°=Ú`À#∞ WzÛ#
^•xx u~°ã¯¨ iOK≥^#Œ xÜ«Ú ÉÏÉÏ P Hõ^ÖŒä ’ x~°∂Ñ≤OK≥#∞. ÉÏÉÏ Ñ¨Ó~°‚
ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞@KÕ ˆH=ÅO ÉÏǨϺ`«O`«∞#∞ ÅHõ∆ºÃÑ>ˇì_ç"å~°∞
HÍ~°∞. Z=Ô~#· ÉèHí Θ „¿Ñ=∞Å`À <Õ^#·≥ ã¨=∞iÊOz#KÀ q∞H˜¯e ã¨O`À+¨=Ú`À
P„`«=Ú`À ^•xx ѨÙK«∞ÛH˘<≥_ç"å~°∞. x[=ÚQÍ ã¨^Œ∞æ~°∞ ™ê~Ú HõO>ˇ
#∞^•~° ã¨fiÉèÏ=ÙÅ∞. ^ŒÜ«∂„~°ú ǨÏ$^ŒÜ«ÚÅ∞ ÖË~°∞. HÀiHõÅ∞ <≥~°"Õ~°∞Û
zO`å=∞}˜, HõÅÊ`«~∞° =Ù "åiH˜ ã¨=∂#=Ú HÍ=Ù. =∞#=Ú HÀi#^≥Å¡ xK«∞Û
HÍ=∞^è#Õ ∞=Ù ‰õÄ_» ÉÏÉÏ`À ã¨=∂#=Ú HÍ^Œ∞. UÅ#, Ü«∞q =∞#=Ú HÀi#q
=∂„`«"∞Õ ~ÚK«∞Û#∞. HÍx ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù JzO`«º=Ú J#∞ѨÅÉèºí =Ú<≥#· P`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞. XHõ<å_˘Hõ ^èxŒ ‰õΩ_»∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ
=zÛ „|Ǩχ *Ï˝#=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞=∞x |u=∂Öˇ#∞. P Hõ^äŒ ~ÚK«Û@
Q Q
K≥ÑÙ¨ Ê^Œ∞#∞.
136
16, 17= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
ã¨HÖõ â·ˇ fi◊ ~°º=ÚÅ ##∞Éèqí OK«∞K«∞#fl ^èxŒ ‰õΩ_˘Hõ_∞» O_≥#∞. J`«_Oç _»#¡ ∞
^èŒ#=Ú#∞, á⁄Å=ÚÅ#∞, `À@Å#∞ ã¨OáêkOK≥#∞. "åx Hõ<ÕHõ=∞Ok
¿ã=‰õΩÅ∞O_≥_ç"å~°∞. ÉÏÉÏ H©iÎ "åx K≥=ÙŠѨ_»QÆ<Õ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅÃÑ·|_ç „|Ǩχ*Ï˝#=Ú#∞ „Ѩ™êkOK«∞=∞x ÉÏÉÏ#∞ "Õ_∞» H˘<≥^#Œ x
`«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞x`À K≥ÃÑÊ#∞. `«#‰õΩ "Õ~ˆ q∞Ü«Ú =Å^ŒxÜ«Ú, „|Ǩχ*Ï˝#=Ú
á⁄Ok#KÀ `«#‰õΩ q∞H˜¯e ã¨O`«ã¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. P
¿ãflÇ≤ Ï `« ∞ _ç @ ¡ < ≥ # ∞ : ''„ | Ǩ Ï ‡*Ï˝ # =Ú#∞ 㨠O áêkOK« ∞ @ JO`«
ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #
ÿ Ѩx HÍ^Œ∞. =ÚYº=ÚQÍ h=O\˜ Ñ ¿ ~å㨠QÆÅ"åxH˜ Jk q∞QÆ∞Å
^Œ∞~°¡Éèí=Ú. ^èŒ#=Ú, ÉèÏ~°º a_»¤Å`À `Õe =Ú#∞QÆ∞K«∞#fl h=O\˜"åxH˜
„ | Ǩ Ï ‡*Ï˝ # =Ú <≥ = iK≥ Û ^ Œ ~ ° ∞ ? h"˘Hõ Ã Ñ · ã ¨ Ü « ∞ ~Ú# ^•#=Ú
KÕÜ«∞x"å_»"Õ ! h=Ù „|Ǩχ *Ï˝#=Ú#ÔH· "≥^Œ‰õΩ#ѨÙÊ_»∞ h HÀiHõ <≥~°"Õ~°∞Û
"åÔ~=~°∞ ?——
`«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞x ã¨ÅǨ#∞ ÅHõº∆ ÃÑ@ìH,õ ~å#∞áÈ#∞ \ÏOQÍ#∞ ÉÏ_»∞QƉΩõ
Hõ\˜ìOK«∞H˘x J`«_»∞ +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. =∞ã‘^Œ∞‰õΩ áÈ~Ú, ÉÏÉÏ#∞ Ez
"åi áê^Œ=ÚʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ ~Ú@¡<#≥ ∞ : ''ÉÏÉÏ ! WHõ¯_»‰Ωõ
=zÛ# "åiH˜ PÅ㨺=Ú KÕÜ«∞Hõ „|Ǩχ=Ú#∞ EÃÑ^Œ~°x qx <ÕxO`«
^Œ∂~°=Ú#∞Oz =zÛux. Ñ „ ܨ ∂
« }=ÚKÕ <Õ#∞ q∞H˜¯e |_»eux. g∞~°∞
„|Ǩχ*Ï˝#=Ú#∞ „Ѩ™êkOz#KÀ <Õ#∞ Ѩ_ç# „â◊=∞‰õΩ Ѷ¨e`«=Ú
ÅaèOK«∞#∞——. ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ |^Œ∞Å∞ K≥ÃÑÊ#∞. ''<å „Ñ≤Ü∞« "≥∞#ÿ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_®!
P`«∞~° Ѩ_»=^Œ∞Ì. `«fi~°Ö’ xѨÙÊ_Õ h‰õΩ „|Ǩχ=Ú#∞ EÃÑ^Œ#∞. <åk
#QÆ^Œ∞ ÉË~°"Õ∞ QÍx Ü«∞~°∞=Ù ÉË~°=Ú HÍ^Œ∞. J<ÕHõ=∞Ok <å =^ŒÌ‰õΩ =zÛ
^èŒ#=Ú, P~ÀQƺ=Ú, ѨÅ∞‰õΩ|_ç, Q“~°==Ú, L^ÀºQÆ=Ú, ~ÀQÆx"å~°}=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ „áêѨOzHõ q+¨Ü«∞=ÚÅ<Õ Ü«∞_»∞QÆ∞^Œ∞~°∞. <å =^ŒÌ‰õΩ =zÛ
„|Ǩχ*Ï˝#=Ú x=Ùfi=∞x Ü«∞_»∞QÆ∞"å~°∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯=. „ѨѨOK«
q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ HÍ=Öˇ#x Ü«∞_»∞QÆ∞"åiH˜ Ö’@∞ ÖË<Õ ÖË^Œ∞. áê~°=∂i÷Hõ
q+¨Ü«∞"≥∞ÿ Ü≥∂zOK«∞"å~°∞ q∞H˜¯e Ü«∞~°∞^Œ∞. HÍ=Ù# h =O\˜ "å~°∞ =zÛ
137
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
„|Ǩ Ï ‡*Ï˝ # =Ú HÍ=Öˇ # x Ü« ∞ _» ∞ QÆ ∞ 㨠= ∞Ü« ∞ =Ú â◊ √ Éè í " ≥ ∞ ÿ # k†
„âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ ã¨O`«ã¨=Ú`À h‰õΩ „|Ǩχ=Ú#∞ ^•xH˜
ã¨O|OkèOz#"åx #xflO\˜x EÃÑ^Œ#∞——.
W@¡x ÉÏÉÏ "åxH˜ „|Ǩχ=Ú#∞ EѨÙ@‰õΩ "≥Ú^Œe_≥#∞. "åx
#Hõ¯_» ‰õÄ~°∞ÛO_»∞=∞x U^À ã¨OÉèÏ+¨}Ö’xH˜ kOK≥#∞. JѨÊ\˜ HÍ`«_»∞
`«# „Ѩâ◊fl `å<Õ =∞~°K«∞#@∞¡ KÕÃã#∞. XHõ ÉÏÅ∞x aez #O^Œ∞ =∂~åfi_ç
=^Œ‰Ì Ωõ É’~Ú 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞ KÕ|^Œ∞Å∞ `≥=∞‡<≥#∞. ‰õΩé]"å_»∞ áÈ~Ú "≥O@<Õ
uiy =zÛ #O^Œ∞ WO\˜=^ŒÌ ÖË_»xÜ«Ú "åx ~ÚO\˜ "åH˜eH˜ `åà◊=Ú "Õã≤
Ü«Ú#fl^ŒxÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. H˜~å}Ï ^Œ∞HÍ}^•~°∞ ÉÏÖÏ =^Œ‰Ì Ωõ áÈ~Ú Ü«∞ѨÙÊ
`≥=∞‡x ÉÏÉÏ Ü«∞<≥#∞. D™êi ‰õÄ_» ‰õΩé]"å_»∞ =\˜ì KÕ`«∞Å`À uiy
=K≥Û#∞. WO`«H˜^ŒÌ~°∞ =ÚQÆ∞æi =^ŒÌ‰õΩ áÈQÍ Ñ¶¨e`«=Ú ÖËHõáÈÜ≥∞#∞.
™ê~ÚÉÏÉÏ ™êH∆Í`ü Ѩ~°„|Ǩ‡=`å~°"Õ∞Ü«∞x =∞#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞.
J~Ú#KÀ 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞ JѨÙÊ KÕÜ∞« =Åã≤# Ü«∞=ã¨~"° ∞Õ q∞ ? "åiH˜ JO`«
z#fl "≥Ú`«=Î Ú`À <Õq∞ ѨxÜ«∞x Z=Ô~#· J_»∞QÆ=K«∞Û#∞. "åiH˜ P _»|∞ƒ
J=ã¨~"° ∞Õ ÖË^∞Œ . #O^Œ∞ =∞iÜ«Ú ÉÏÖÏ ~ÚO\˜=^ŒÌ ÖË~x° "åiH˜ `≥eã≤Ü∞Õ
Ü«ÚO_»∞#∞. Wk Ü«∞O`«Ü«Ú „|Ǩχ*Ï˝#=Ú HÀi =zÛ#"åx H˘~°ÔH·
[iÑ≤Oz Ü«ÚO^Œ∞~°∞. P ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤ =^ŒÌ <À@∞Å Hõ@ì Ü«ÚO_≥#∞. J`«xH˜
x[=ÚQÍ ÉÏÉÏ =^ŒÌ #∞Oz „|Ǩχ*Ï˝#=Ú HÍ=Åã≤ÜÚ« #flKÀ, ÉÏÉÏ JO`«
„ѨÜ∂« 㨠Ѩ_∞» K«∞#flѨÙÊ_»`« _»∂~°H<õ Õ ‰õÄ~°∞ÛO_»_∞» . ÉÏÉÏ Ü«∂ ÃÑ·H=õ Ú#∞
uiy ~ÚzÛ "ÕÜ«Ú#x ‰õÄ_» "åxH˜ `≥eÜ«Ú#∞. JO`« z#fl
"≥Ú`«=Î ∞~Ú#ѨÊ\˜Hx˜ "å_»∞ `≥yOz ~Ú=fiÖËHáõ ÈÜ≥∞#∞. J\˜"ì åxH˜ ÉÏÉÏ
=^ŒÌ #∞Oz „|Ǩχ*Ï˝#=Ú HÍ=Öˇ#@ ! x[=ÚQÍ ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î
„¿Ñ=∞Å∞ HõÅ"å_≥=_≥·##∞ "≥O@<Õ 5 ~°∂áêÜ«∞Å∞ fã≤ ~ÚzÛÜ«ÚO_»∞<Õ
HÍx „¿ÑHõ‰∆ Ωõ x =Öˇ T~°̂H K«∂K«∞K«∞ ‰õÄ~°∞Ûx Ü«ÚO_»_∞» . D ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤
"≥Y· i â◊√^Œú q~°∞^Œ=ú ÚQÍ #∞O_≥#∞. "å_»∞ _»|∞ƒ W=fiÖË^∞Œ ã¨iHõ^• ÉÏÉÏ#∞
Q Q
`«fi~°QÍ „|Ǩχ*Ï˝#q∞=Ùfi=∞x `˘O^Œ~°ÃÑ@∞ìK«∞O_≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ
138
16, 17= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
~Ú@¡ < ≥ # ∞ : ''F q∞„`« ∞ _® ! <Õ # ∞ #_» ∞ Ѩ Ù K« ∞ #fl^•x #O`« \ ˜ x
„QÆÇ≤ÏOK«ÖˉõΩO\˜"å ÜÕ∞q∞ ? WK«Û@ ‰õÄ~°∞ÛO_ç h=Ù „|Ǩχ=Ú#∞
EK«∞@ÔH· ~Ú^ŒO`«Ü«Ú [~°∞ѨÙK«∞<åfl#∞. ã¨∂Hõ∆‡=ÚQÍ q+¨Ü«∞q∞k.
„|Ǩχ=Ú#∞ EK«∞@‰õΩ 5 =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#∞.—— Jq ÜÕ∞=# :
1. ѨOK« „áê}=ÚÅ∞† 2. ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞† 3. =∞#ã¨∞û† 4. |∞kú†
5. JǨÏOHÍ~°=Ú, „|Ǩχ*Ï˝#=Ú ÖË^• Ü«∂`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ É’=Ù
^•i KåÅ Hõiî#=∞~Ú#k. Jk HõuÎ"å^Œ~°=Öˇ q∞H˜¯e Ѩ^Œ∞<≥·#k.——
J@¡ # ∞K« ∞ ÉÏÉÏ ~¸ q+¨ Ü « ∞ =Ú#‰õ Ω 㨠O |Okè O z#
ã¨OQÆ`∞« ÅxflÜ«Ú *ˇÃÑÊ#∞. "åxx ‰õΩÑ¡ =Ψ ÚQÍ D kQÆ∞= á⁄O^Œ∞Ѩ~z° uq∞:
„|Ǩχ*Ï˝#=Ú ÖË^• P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ Ü≥∂Qƺ`« :
JO^Œ~∞° #∞ `«=∞ rq`«=ÚÖ’ „|Ǩχ=Ú#∞ E_»Ö~Ë ∞° . ^•xH˜ H˘O`«
Ü≥∂Qƺ`« J=ã¨~=° Ú.
1. =Ú=Ú‰õ∆Ω`« ÖË^• ¿ãfiK«Ûù #O^Œ∞@‰õΩ f„==∞~Ú# HÀiHõ :
Z=_»~Ú`Õ `å#∞ |^Œ∞ú_»#x „QÆÇ≤ÏOz |O^èŒ#=ÚÅ #∞O_ç
q_ç=_»∞@‰õΩ Hõ$`«xâ◊ÛÜ«Ú_≥· „â◊=∞Ѩ_ç W`«~° ã¨∞Y=ÚÅ#∞ ÅHõº∆ ÃÑ@ìHõ ^•xx
á⁄O^Œ∞@ÔH· „Ѩܫ∞uflOK«∞<À "å_»∞ P^蕺u‡Hõ rq`«=Ú# Hõ~°∞›_»∞.
2. q~°H˜Î ÖË^• WǨÏѨ~° ™œYº=ÚÅO^Œ∞ qã¨∞QÆ∞ K≥O^Œ∞@ :
WǨÏѨ~° Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ QÆÅ Q“~°==ÚʼnõΩ q+¨Ü«∞=ÚʼnõΩ qã¨∞QÆ∞
*ˇOk# QÍx áê~°=∂i÷Hõ ~°OQÆ=ÚÖ’ „Ѩ"ÕtOK«∞@‰õΩ J~°›`« ÖË^Œ∞.
3. JO`«~∞° ‡Y`« (Ö’xH˜ EK«∞@) :
=∞# WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ÉÏǨϺ=Ú#∞ EK«∞@ˆH ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ã¨$lOz
Ü«Ú<åfl_»∞. Hõ#∞Hõ =∞#∞+¨µº_≥ѨÙÊ_»∞#∞ |Ü«∞@ #∞#fl "åxx K«∂K«∞#∞.
HÍx P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú ÖË^• "≥∂Hõ∆=Ú#∞ HÀ~°∞"å_»∞ ^Œ$+≤ìx ֒ѨʼnõΩ
áÈxzÛ Ö’#∞#fl Ü«∂`«‡ <ÕH^õ •è º#=Ú`À E_»=ÅÜ«Ú#∞.
4. áêѨq"≥∂K«# á⁄O^Œ∞@ :
=∞#∞+¨µº_»∞ ^Œ∞~å‡~°æ=∂~°æ=Ú #∞O_ç |∞kúx =∞~°eOK«#ѨÙÊ_»∞,
`«ÑÙ¨ ÊÅ∞ KÕÜÚ« @ =∂##ѨÙÊ_»∞, =∞#ã¨∞û K«eOѨ‰Ωõ O_» xÅɡ@Öì #Ë Ñ¨ÙÊ_»∞
*Ï˝#=Ú ^•fi~å ‰õÄ_» P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ á⁄O^ŒÖË_»∞.
139
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
5. ã¨iÜ«∞~Ú# #_»=_ç :
ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ ã¨`º« =Ú#∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞, `«Ñ㨠∞¨ û KÕÜÚ« K«∞, Ö’# EK«∞K«∞
„|ǨχKåiQÆ #∞O_ç#QÍx P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú ÅaèOK«^Œ∞.
6. „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#"åx HõO>ˇ „âıÜ«∞㨯~°"≥∞ÿ#"åxx HÀ~°∞@ :
Ö’Hõ=ÚÖ’ ~Ô O_»∞ f~°∞Å =ã¨∞=Î ÙÅ∞#flq. XHõ\˜ =∞Ozk† ~Ô O_»=k
„Ñ‘uHõ~°=∞~Ú#k. "≥Ú^Œ\˜k "Õ^•O`« q+¨Ü«∞=ÚʼnõΩ ã¨O|OkèOz#k.
Ô~O_»=k „áêѨOzHõ q+¨Ü«∞=ÚʼnõΩ ã¨O|OkèOz#k. D Ô~O_»∞#∞
=∂#=Ùx KÕ~∞° #∞. gxÖ’ <˘Hõ^•x<Õ J`«_O≥ K«∞H˘#=Öˇ#∞. `≥eqQÆÅ"å_»∞
"≥Ú^Œ\^˜ •xx J#QÍ â◊√Éè"í ∞≥ #ÿ ^•xx HÀ~°∞#∞. |∞kú `«‰Ωõ ¯="å_»∞ ~Ô O_»=
^•xx HÀ~°∞#∞.
7. =∞#ã¨∞û#∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ ™êfinè#=∞O^Œ∞OK«∞H˘#∞@ :
â◊s~°=Ú ~°^=Œä Ú† P`«‡ ^•x Ü«∞[=∂x† |∞kú P ~°^=Œä Ú#∞ #_»∞ѨÙ
™ê~°kä† =∞#ã¨∞û Hõà‹§=Ú† WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ QÆ∞é]=ÚÅ∞† WO„kÜ«∞
q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ "åx =∂~°=æ ÚÅ∞. Z=iH˜ „QÆÇÏ≤ OK«∞ â◊HΘ ÖË^À, Z=i =∞#ã¨∞û
K«OK«Å=∞~Ú#^À, Z=i ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ J™êfinè#=ÚÖ’ (|O_ç
`ÀÅ∞"åx ^Œ∞~å‡~°æѨ٠QÆ∞é]=ÚÅ =Öˇ) "å_»∞ QÆ=∞º™ê÷#=Ú#∞ KÕ~°ÖË_»∞.
Kå=٠ѨÙ@∞ìHÅõ K«„Hõ=ÚÖ’ Ѩ_áç È=Ù#∞. Z=iH˜ „QÆÇÏ≤ OK«∞ â◊HΘ QÆÅ^À, Z=i
=∞#ã¨∞û ™êfinè#=∞O^Œ∞#fl^À, Z=i ~ÚO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ™êfinè#=∞O^Œ∞O_»∞<À
(|O_ç #_»∞ѨÙ"åx =∞Oz QÆ∞é]=Ú=Öˇ) Z=_»∞ `«# |∞kúx =∂~°æ^Œi≈QÍ
„QÆÇ≤ÏOz `«# =∞#ã¨∞û#∞ ѨQÆæ=Ú`À ÖÏy Ѩ@∞ìH˘#QÆÅ_À "å_»∞ `«#
QÆ=∞º™ê÷#=Ú#∞ KÕ~Q° ÅÆ _»∞† q+¨µÑ‚ ^¨ =Œ Ú#∞ KÕ~Q° ÅÆ _»∞.
8. =∞#ã¨∞û#∞ áê=#=Ú KÕÜÚ« @ :
=∂#=Ù_»∞ „ѨÑO¨ K«=ÚÖ’ `«# q^è∞Œ Å#∞ `«$Ñ≤QÎ Í, Ѷ֨ Ï¿ÑHõ∆ ÖˉΩõ O_»
x~°fiiÎOK«x Ü≥∞_»Å #`«x =∞#ã¨∞û áê=#=Ú HÍ^Œ∞. =∞#ã¨∞û áê=#=Ú
HÍx^Õ Ü«∞`«_∞» Ü«∂`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄O^ŒÖ_Ë ∞» . áê=#"≥∞#ÿ =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ
Q Q
q"ÕHõ=Ú (J#QÍ ã¨`«º"≥∞ÿ#^•xx Ü«∞ã¨`«º"≥∞ÿ# ^•xx Hõ#∞Q˘#∞@)
140
16, 17= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
"≥·~åQƺ=Ú (Jã¨`«º"≥∞ÿ# ^•x Ü«∞O^Œaè=∂#=Ú ÖˉõΩO_»∞@) "≥ÚÅHõÖˇuÎ
„Hõ=∞=ÚQÍ P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ^•ifÜ«Ú#∞. JǨÏOHÍ~°=Ú
~åeáÈx^Õ, Ö’Éè=í Ú #tOK«x^Õ, =∞#ã¨∞û HÀiHõÅ#∞ q_»zÃÑ@ìx^Õ, P`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú# Hõ=HÍâ◊=Ú ÖË^Œ∞. ^ÕǨÏ"Õ∞ '<Õ#—#∞H˘#∞@ Q˘Ñ¨Ê „Éèí=∞.
D Ü«∞aè„áêÜ«∞=∞O^Œaè=∂#=ÚO_»∞@ÜÕ∞ |O^èŒ=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú.
h"å`« ‡ ™êH∆ Í `å¯~° = Ú#∞ HÍOH˜ ∆ O z#KÀ ~¸ Ü« ∞ aè = ∂#=Ú#∞
q_»∞==Öˇ#∞.
9. QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ Ü«∂=â◊ºHõ`« :
P`«‡*Ï˝#=Ú q∞H˜¯e ã¨∂Hõ∆‡=Ú QÆ∂_è»"≥∞ÿ#k. Z=fiÔ~·##∞ `«=∞
ã¨fiâ◊HKΘ Õ ^•xx á⁄O^Œ∞@ HÍtOK«Ö~Ë ∞° . Hõ#∞Hõ P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄Ok#
~ÚOH˘Hõi (QÆ∞~°∞=Ù) ã¨Ç¨Ü«∞=Ú q∞H˜¯e Ü«∞=ã¨~°=Ú. Q˘Ñ¨Ê Hõ$+≤ KÕã≤,
„â◊q∞Oz W`«~∞° e=fiÖËx ^•x #uã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ QÆ∞~°∞=Ù#∞O_ç á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
"å~å =∂~°=æ ∞O^Œ∞ #_»zÜ«Ú#fl"å~°∞ HÍ=Ù# t+¨µºx ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ P^蕺u‡Hõ
„ѨQuÆ Ö’ „Hõ=∞=ÚQÍ XHõ "≥∞@∞ì g∞^Œ #∞Oz ~ÚOH˘Hõ ÃÑ· "≥∞@∞ì#‰õΩ fã≤H˘x
áÈQÆÅ~°∞.
10. ÉèíQÆ=O`«∞x Hõ\ÏHõ∆=Ú :
Wk Ü«∞xfl\˜HOõ >ˇ q∞H˜¯e Ü«∞=ã¨~"° ∞≥ #ÿ k. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ `«# Hõ$Ѩ‰Ωõ
áê„`«∞Öˇ·#"åiH˜ q"ÕHõ=Ú#∞ "≥·~åQƺ=Ú#∞ HõÅ∞QÆ*Ëã≤ ã¨∞~°H˜∆`«=ÚQÍ
Éè=í ™êQÆ~=° Ú #∞O_ç `«iOѨ*Ü Ë ∞« QÆÅ_»∞. ''"Õ^=Œ Ú ÅÉèºí ã≤OK«∞@=Å¡ QÍx
"Õ∞^è•â◊HΘ =Å¡QÍx ѨÙã¨HÎ õ *Ï˝#=Ú =Å¡ QÍx Ü«∂`å‡#∞Éè∂
í u á⁄O^ŒÖ~Ë ∞° .
P`«‡ Ü≥∞=ix =iOK«∞<À "åˆ~ ^•xx á⁄O^ŒQÆÅ~°∞. J\˜ì"åiˆH Ü«∂`«‡
`«# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥eÜ«∞*ËÜ«Ú——#x Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î K≥ѨÙÊK«∞#flk.
D „Ѩã¨OQÆ=Ú =Úyã≤# Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ Ü«∂ ÃÑ^ŒÌ=∞#∞+¨µºx "≥·Ñ¨Ù
uiy ''JÜ«∂º ! h *Ë|∞Ö’ „|Ǩχ=Ú Ü«∂|kO`«Å∞ 10 ~°∂áêÜ«∞Å
<À@¡ ~°∂Ѩ=Ú`À (250) #∞#flk. ^ŒÜ∞« KÕã≤ ^•xx |Ü«∞@‰õΩ nÜ«Ú=Ú——
J<≥#∞. P ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µº_»∞ `«# *Ë|∞ #∞Oz <À@¡Hõ@ì#∞ |Ü«∞@‰õΩ
nÃã#∞. ÖˇHõ¯ÃÑ@ìQÍ ã¨iQÍ 25 Ѩk~°∂áêÜ«∞Å <À@∞¡O_≥#∞. JO^Œ~°∞
141
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
q∞H˜¯e Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_çi. ÉÏÉÏ ã¨~°fi[˝`«#∞ Ez "åx =∞#ã¨∞û Hõ~°ÔQ#∞.
ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ·|_ç "åi Ü«∂j~åfi^Œ=Ú#ÔH· "Õ_≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ
~Ú@¡<≥#∞. ''h „|ǨχѨ٠<À@∞Å Hõ@ìÅ#∞ K«∞\˜ì ÃÑ@∞ì=Ú. h ¿Ñ~åã¨#∞,
Ö’Éè=í Ú#∞ ѨÓiÎQÍ =^ŒÅ#O`«=~°‰Ωõ h=Ù x["≥∞#ÿ „|Ǩχ=Ú#∞ K«∂_»Ö=Ë Ù.
Z=i =∞#ã¨∞û ^è#Œ =∞O^Œ∞, ã¨O`å#=∞O^Œ∞, Sâ◊fi~°º=∞O^Œ∞ ÅQÆfl"≥∞Ü ÿ Ú« #fl^À,
"å_® Ü«∞aè=∂#=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì#O`«=~°‰Ωõ „|Ǩχ=Ú <≥@∞¡ á⁄O^ŒQÅÆ _»∞?
Jaè=∂#=∞<Õ „Éè=í ∞, ^è#Œ =∞O^Œ∞ `«$+¨,‚ ^Œ∞óY=∞#∞ ã¨∞_çQ∞Æ O_»=Ú =O\˜k.
Jk Ü«∞ã¨∂Ü«∞ Ü«∞ǨÏOÉèÏ==∞#∞ "≥Úã¨à◊§`À xO_çÜ«Ú#flk. Z=_»∞
HÀiHõÅ∞ ÖËx"å_À "å_»∞ =∂„`«"Õ∞ D ã¨∞_çQÆ∞O_»=Ú#∞ ^•@QÆÅ_»∞.
¿Ñ~åã¨Ü«Ú „|Ǩχ*Ï˝#=Ú#∞ L`«Î~° ^ŒH˜∆} „^èŒ∞==ÚÅ =O\˜q. Jq
âßâ◊fi`«=ÚQÍ XHõ\H˜ ˘Hõ\˜ |^Œ"ú ~·≥ =° Ú QÆÅq.——
ZHõ¯_» ¿Ñ~å㨠QÆÅ^À Ü«∞Hõ¯_» „|Ǩχ=Ú QÆ∂iÛ Ü«∂Ö’zOK«∞@‰õΩ
QÍx, ^•x ^蕺#=Ú#‰õΩ QÍx `å=ÙÖË^Œ∞. J@¡~Ú#KÀ ¿Ñ~åã¨QÆÅ"å_»∞
q~°H˜Îx, "≥∂Hõ∆=Ú#∞ Z@∞¡ ã¨OáêkOK«QÆÅ_»∞ ? Ö’aèH˜ „ÉèÏOu QÍx,
ã¨O`«∞+≤ìQÍx, ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍx Ü«ÚO_»=Ù. =∞#ã¨∞û#O^Õ=∂„`«=Ú
¿Ñ~åã¨ Ü « Ú #fl#∞ ™ê^è Œ # ÅxflÜ« Ú (P^è • ºu‡Hõ „Ѩ Ü « ∞ `« fl =ÚÅ∞)
x„+¨ÊÜ≥∂[#=ÚÅ∞.
Z=_»∞ Ѷ֨ Ï¿ÑHõ∆ ~°ÇÏ≤ `«∞_»∞ HÍ_À, Z=_»∞ Ѷ֨ Ï¿ÑHõ∆ HÍOHõ#∆ ∞ q_»∞=_À,
Z=xH˜ "åxÜ«∞O^Œ∞ q~°HΘ ÖË^À Ü«∞\˜"ì å_»∞ Q˘Ñ¨Ê K«^∞Œ =iÜ≥∞ÿ #ѨÊ\˜H˜ "åx
*Ï˝#"≥∞O^Œ∞‰õΩ ѨxH˜~åxk. P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄O^Œ∞@ H˜k "åxH˜
ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_^» ∞Œ . Z=~°ÇϨ OHÍ~°ÑÓ¨ i`«∞Ö’, Z=iO„kÜ«∞ q+¨Ü∞« =ÚÅ QÆ∂iÛ
Ü≥∞šѨÙÊ_»∞ zOuOK≥^Œ~À, "åiH˜ QÆ∞~°∞É’^èŒÅ∞ x„+¨ÊÜ≥∂[#=ÚÅ∞.
=∞#ã¨∞û#∞ Ѩq„`«"≥Ú#~°∞Û@ `«Ñ¨Êxã¨i Ü«∞=ã¨~°=Ú. Jk ÖËxKÀ =∞#
P^蕺u‡Hõ „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅxflÜ«Ú P_»O|~°=Ú _®OaHõ=Ú H˘~°‰õΩ
KÕã≤#@¡QÆ∞#∞. HÍ=Ù# ^Õxx ri‚OK«∞H˘#QÆÅ_À ^Õxx â◊s~°=Ú#‰õΩ
Ѩ\˜ìOK«∞H˘#QÆÅ_À ^•x<Õ "å_»∞ fã¨∞H˘#=Öˇ#∞. <å Y*Ï<å xO_»∞QÍ
#∞#flk. Z=iˆHk HÍ=Åã≤# ^•xx "åiH˜=fiQÆÅ#∞. HÍx "åxH˜ ѨÙK«∞ÛH˘#∞
Ü≥∂Qƺ`« QÆÅ^• ÖË^• ? Ü«∞x <Õ#∞ "≥Ú^Œ@ ѨsH˜O∆ K«=Öˇ#∞. <Õ#∞ K≥ÑÊ≤ #^•xx
*Ï„QÆ`«ÎQÍ q#flKÀ h=Ù `«Ñ¨ÊHõ "Õ∞Å∞ á⁄O^≥^Œ=Ù. D =∞ã‘^Œ∞Ö’ ‰õÄ~˘Ûx
Q Q
<Õ<≥ѨÙÊ_»∞ Jã¨`º« =ÚÅ∞ ѨÅ∞Hõ#∞ !——
142
16, 17= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
XHõ Ü«∞ukäx WO\˜H˜ aez#ѨÙÊ_»∞ WO\˜Ö’x"å~°∞, JHõ¯_»∞#fl"å~°∞,
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞, |O^èŒ∞=ÙÅ∞ QÆ∂_» Jukä`À áê@∞ qO^Œ∞Ö’ áêÖÁæO^Œ∞~°∞.
HÍ=Ù# #ѨÙÊ_»∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ #∞#fl"å~°O^Œ~°∞ ÉÏÉÏ P ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µº#‰õΩ
KÕã≤# ~¸ P^蕺u‡Hõ qO^Œ∞Ö’ áêÖÁæxi. ÉÏÉÏ Ü«∂j~åfi^Œ=ÚÅ#∞
á⁄Ok# Ñ≤=∞‡@ JK«Û@ #∞#fl"å~°O^Œ~∞° #∞, P ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤`À ã¨Ç¨ , q∞H˜¯e
ã¨O`À+¨=Ú`À ã¨O`«∞+≤ì K≥Ok#"åÔ~· "≥o§áÈ~Úi.
ÉÏÉÏ"åi "≥·t+¨ìº=Ú :
J<ÕHõ=∞Ok ã¨<åºã¨∞Å∞ WO_»∞¡ q_»z Ü«∞_»=ÙÅÖ’x QÆ∞ǨÏÅÖ’#∞,
P„â◊=∞=ÚÅÖ’#∞, <˘O@iQÍ #∞O_ç [#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú#∞QÍx, "≥∂Hõ=∆ Ú#∞
QÍx ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ „ѨÜ∞« uflOK≥^~Œ ∞° . "åi`«~∞° Å QÆ∂iÛ Ü«∂Ö’zOK«Hõ
P`å‡#∞ã¨O^è•#=∞O^Õ =Úxy Ü«ÚO^Œ∞~°∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ J\˜"ì å~°∞ HÍ~°∞.
ÉÏÉωõΩ WÅ∞¡QÍx, ÉèÏ~°ºQÍx, ã¨O`å#=ÚQÍx, |O^èŒ∞=ÙÅ∞ QÍxÖË~°∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H˜ "å~°∞ ã¨=∂[=ÚÖ’<Õ Ü«ÚO_≥_"ç å~°∞. ÉÏÉÏ <åÅ∞QÆ~ÚkO_»¡
#∞O_ç aèHõ∆KÕã≤ ZšѨÙÊ_»∞ "ÕѨK≥@∞ì „H˜O^Œ<Õ ‰õÄ~˘Û<≥_»∞"å~°∞. Ö∫H˜Hõ
q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ =∞QÆ∞flÖˇ·# [#∞ʼnõΩ, D „ѨѨOK«=ÚÖ’ <≥@∞¡ „Ѩ=iÎOK«
=ÅÜ«Ú<À É’kèOK≥_∞» "å~°∞. P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄Ok# Ñ≤=∞‡@ QÆ∂_»
„Ѩ[Å ˆH∆=∞=Ú#ÔH· áê@∞Ѩ_»∞ ™ê^èŒ∞=ÙÅ∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞ q∞H˜¯e Ü«∞~°∞^Œ∞.
J\˜ì"åiÖ’ N ™ê~ÚÉÏÉÏ „Ѩ^äŒ=∞ QÆ}∞ºÅ∞.
Hõ#∞Hõ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ W@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''U ^Õâ=◊ Ú#O^Œ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ
Ü«∞#∞ ~¸ JѨÓ~°fi=Ú J=¸Åº=Ú Ü≥∞ÿ # Ѩq„`«~` ° fl« =Ú Ñ¨Ù\˜#ì ^À Ü«∂
^Õâ◊=Ú ^èŒ#º=Ú ! U ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ g~°∞ ѨÙ\˜ì~À Ü«∞kÜ«Ú ^èŒ#º=Ú !
U `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõΩ g~°∞ ѨÙ\˜ì~À "å~°∞#∞ ^èŒ#∞ºÅ∞ !——
16–17 J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞ ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
143
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
18–19 J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
„Ѩ™êÎ=#† ™êˆ~î† N=∞u ~å^è•ÉÏ~Ú ^Õâ◊=ÚMò† =∞# „Ѩ=~°Î# QÆ∂iÛ ÉÏÉÏ
Ü«ÚѨ^Õâ◊=Ú† ã¨kfiKå~°=ÚÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ^•i
EѨÙ@† LѨ^Õâ◊=ÚÖ’ "≥·q^茺=Ú–xO^Œ QÆ∂iÛ É’^茆 ѨxH˜ `«y# „ѨuѶ¨Å=Ú
QÆ`« ~Ô O_»∞ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ „|Ǩχ*Ï˝#=Ú #aèÅ+≤OK«∞ XHõ ^èxŒ ‰õΩx
ÉÏÉÏ Ü≥∞@∞¡ P^ŒiOK≥<À ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`ü =i‚OK≥#∞. ~åÉ’=Ù Ô~O_»∞
J^è • ºÜ« ∞ =ÚÅÖ’ ¿ÇÏ=∂_£ Ñ ¨ O `ü # ∞ ÉÏÉÏ Ü≥ ∞ @∞¡ P"≥ ∂ kOz
Ü«∂j~°fikOK≥<À, ÉÏÉÏ Ü≥∞@∞¡ `«=∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ Ö’ =∞Oz Ü«∂Ö’K«#Å∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz
"≥∂Hõ=∆ Ú#‰õΩ =∂~°=æ Ú K«∂ѨÙK«∞O_≥<À, P`À‡#flu QÆ∂iÛ, Ѩ~x° O^Œ QÆ∂iÛ,
W`«~°∞Å Hõ+¨ì=Ú#‰õΩ W=fi=Åã≤# „Ѩu Ѷ¨Å=Ú#∞ QÆ∂iÛ, ÉÏÉÏ "åi
„Ѩɒ^è=Œ Ú Öˇ\"ì˜ À =i‚O`«∞=Ú.
„Ѩ™êÎ=# :
ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ `«# t+¨µºÅ Ü≥∂Qƺ`«#∞ QÆxÃÑ\˜ì, "åi
=∞#ã¨∞û HõÅ`« K≥O^Œ‰õΩO_» `«y# É’^èŒKÕã≤, `«∞^Œ‰õΩ "åi ÅHõ∆º"≥∞ÿ# P`«‡
Q Q
™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ^•i K«∂ѨÙ##∞ q+¨Ü«∞=∞O^ŒiH˜ `≥eã≤#^Õ. D
144
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
q+¨Ü«∞=ÚÖ’ ã¨^Œ∞æ~°=Ù É’kèOz# ^•xx x`«~°∞ʼnõΩ "≥Å¡_ç KÕÜ«∞~å^Œx
H˘O^Œ~°<≥^Œ~°∞. J@∞¡ QÆ∞~°∞=Ù É’kèOz#^•xx "≥Å¡_çKÕã≤#KÀ P É’^èŒÅ∞
x„+¨Ñì ܨ ∂≥ [#=ÚÅQÆ∞#x "åi Ü«∂Ö’K«#. Wk ã¨iÜ≥∞ÿ #k HÍ^Œ∞. ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù
=~å¬HÍÅѨ٠"Õ∞Ѷ∞¨ =Ú=O\˜"å~°∞. "å~°∞ `«=∞ Ü«∞=∞$`« `«∞ź=ÚÖˇ#· É’^èÅŒ #∞
Ѩ Ù +¨ ¯ Å=ÚQÍ qâßÅ „Ѩ ^ Õ â ◊ = ÚÅO^Œ ∞ ‰õ Ω iÑ≤ O K≥ ^ Œ ~ ° ∞ . "åxx
=∞#=∞#∞ÉèíqOz ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#‰õΩ `«$Ñ≤ÎHõ~°=ÚQÍ ri‚OK«∞H˘x, Ñ≤=∞‡@
xã¨ûOHÀK«=ÚQÍ W`«~°∞Å "Õ∞Å∞H˘~°‰õΩ "≥Å¡_ç KÕÜ«∞=Öˇ#∞. Wk "å~°∞
=∞# *Ï„QÆ^=Œ ã¨Ö÷ ’<Õ QÍHõ ã¨fiáêfl=ã¨Ö÷ ’ ‰õÄ_» `≥eÜ«∞*ËÜÚ« q+¨Ü∞« =ÚʼnõΩ
=iÎOK«∞#∞. `«# ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞ QÆx# '~å=∞~°H∆Í ™È΄`«=Ú—#∞ |∞^èŒ H“tHõ
|∞∞+≤ „ѨK∞« iOz# Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}=Ú xK«Û@ 㨇iOK«=Öˇ#∞.
„¿Ñ=∞QÆÅ `«e,¡ QÆ∞}q∞K«∞Û KÕ^#·≥ Ü«∞ø+¨^=Œè ÚÅ#∞ a_»¤ "Õ∞Å∞H˘~°Hˆ
|Å=O`«=ÚQÍ Q˘O`«∞Ö’xH˜ „`ÀÜ«Ú#@∞¡, P^蕺u‡Hõ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
ÉÏÉÏ `«# Éèí‰õΩÎʼnõΩ É’kèOK«∞"å~°∞. "åi =∂~°æ=Ú ~°Ç¨Ï㨺"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞.
Jk |Ç≤Ï~°OQÆ"≥∞ÿ#k. "åi É’^èŒÅ ##∞ã¨iOz# Éèí‰õΩÎÅ ^èպܫ∞=Ú
<≥~°"ÕÔ~_çk. ™ê~ÚÉÏÉÏ =O\˜ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ =∞# *Ï˝#<Õ„`«=ÚÅ#∞
`≥iÑ≤Oz Ü«∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ^≥·g ™œO^Œ~°º=ÚÅ#∞ EÑ≤ =∞# HÀiHõÅ#∞
<≥~°"ÕÔ~Û^Œ~°∞. Wk [iy# Ñ≤=∞‡@, =∞# WO„kÜ«∞ q+¨Ü«∞ "åOKè«Å∞
x„+¨¯q∞Oz, q"ÕHõ "≥~· åQƺ=ÚÅ#∞ [O@ ѶŨ =ÚÅ∞ KÕuH˜ =K«∞Û#∞. x„^ŒÖ’
‰õÄ_» P`«‡*Ï˝#=Ú "≥ÚÅÔH`«∞Î#∞. ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ ã¨Ç¨Ï"åã¨=Ú KÕã≤, "åix
¿ãqOz "åi „¿Ñ=∞#∞ á⁄Ok#KÀ x^ŒO`«ÜÚ« =∞#‰õΩ ÅaèOK«∞#∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ
HÀiHõÅ∞ <≥~"° ~Õ ∞° Û ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =∞#‰õΩ `À_»Ê_ç, =∞# Hõ+=ì¨ ÚÅ#∞, ÉÏ^èÅŒ #∞
`˘ÅyOz =∞#Å#∞ ã¨O`À+¨ÃÑ@∞ì#∞. D Ü«∞aè=$kú ѨÓiÎQÍ ã¨^Œ∞æ~°∞x
ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú =Å#<Õ [~°∞QÆ∞#∞. ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#∞ ÉèQí =Æ O`«∞x=Öˇ H˘Å∞==Öˇ#∞.
HÍ|\˜ì =∞#=Ú ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù#∞ "≥^ŒHõ=Öˇ#∞. "åi Hõ^äŒÅ#∞ q#=Öˇ#∞. "åi
áê^Œ=ÚʼnõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ "åi ¿ã= KÕÜ∞« =Öˇ#∞. WHõ D
Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’x =ÚYºHõ^#Œä ∞ „áê~°OaèOK≥^=Œ Ú.
145
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
™êˆ~î :
™êˆ~î Ü«∞#∞#`«_»∞ XHõѨÙÊ_»∞ q∞H˜¯e ѨÅ∞‰õΩ|_ç HõeyÜ«ÚO_≥#∞.
HÍÖÏO`«~=° Ú# "åºáê~°=ÚÖ’ KåÖÏ #+¨=ì Ú á⁄O^≥#∞. JO`ÕQÍHõ =∞iH˘xfl
ã¨=∞㨺 Å`«xx pH͉õΩ Ѩ~°K≥#∞. JO^Œ∞KÕ #`«_»∞ qKå~°„QÆã¨∞Î_»Ü≥∞º#∞.
q~°HΘ K≥O^≥#∞. =∞#ã¨∞û K≥_ç K«OK«Å=∞QÆ∞@KÕ xÅ∞¡ q_çz KåÖÏ ^Œ∂~°=Ú
áÈ=Öˇ##∞H˘<≥#∞. =∂#=Ù_»∞ ™ê^è•~°}=ÚQÍ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ
zOuOK«_»∞ QÍx, Hõ+¨ì=ÚÅ∞, #+¨ì=ÚÅ∞, ^Œ∞óY=ÚÅ∞ K«∞@∞ìH˘x#ѨÙÊ_»∞
ÉèíQÆ=O`«∞x ^蕺#=Ú KÕã≤ q=ÚH˜Î á⁄O^Œ∞@‰õΩ „áêi÷OK«∞#∞. "åx
áêѨHõ~°‡Å∞ =ÚyÜ«Ú "Õà◊‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ "åxH˘Hõ Ü≥∂wâ◊fi~°∞x`À
Hõeã≤H˘#∞@ ã¨OÉèqí OѨ*Ü Ë Ú« #∞. "å~°∞ `«y# ã¨ÅǨxzÛ "åx Hˆ =∆ ∞=Ú#∞
EK≥^~Œ ∞° . ™êˆ~Qî ÍiH˜ ‰õÄ_» J\˜ì Ü«∞#∞Éè=í =Ú HõeQÔ #∞. J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞
+≤i_ôH˜ "≥à◊√§=∞x ã¨ÅǨ WzÛi. JK«Û@ ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈Oz
Ü«∞<ÕH=õ ∞Ok âßOu á⁄O^Œ∞K«∞O_çi. "åi HÀiHõÅ∞ QÆ∂_» <≥~"° ~Õ ∞° K«∞O_≥#∞.
™êˆ~îQÍiH˜ Wk #K≥Û#∞. "≥O@<Õ 1917= ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞.
JK«Û@ âßâ◊fi`« „|Ǩχ=Öˇ ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊√_≥·, x~°‡Å∞_»∞, â◊√^Œú
ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞#QÆ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ K«∂z# "≥O@<Õ Ü«∞`«xH˜ =∞#âßÛOK«Åº=Ú
`«yáæ È~Ú âßOu HõeQÔ #∞. "åx ѨÓ~°fi[#‡ ѨÙ}º=Ú =Å# ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯
Ѩq„`«=∞~Ú# áê^Œ¿ã= ÅaèOK≥#∞. J`«_»∞ Q˘Ñ¨Ê =∞<À|Å=Ú
QÆÅ"å_»QÆ∞@KÕ "≥O@<Õ QÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞}=Ú "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ>ˇì#∞. 7
~ÀAÅÖ’ K«i„`« K«^Œ∞=Ù@ ѨÓiÎHÍQÍ<Õ ÉÏÉÏ Ü«∂<å_»∞ ~å„u J`«xH˘Hõ
^Œ$ëêìO`«=Ú#∞ K«∂ÃÑ#∞. Jk ~Ú@∞¡O_≥#∞ :
ÉÏÉÏ QÆ∞~°∞K«i„`«=Ú KÕuÖ’ |@∞ìH˘x ^•xÖ’x q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
Z^Œ∞@ ‰õÄ~°∞Û#fl ™êˆ~î‰õΩ É’kèOK«∞K«∞#fl@∞¡, J`«_»∞ ^•xx „â◊^ŒúQÍ
q#∞K«∞#fl@∞¡ EÃÑ#∞. ™êˆ~î x„^Œ #∞Oz ÖËz# "≥O@<Õ HõÅ#∞
*Ï˝ÑH¨ =õ ÚOK«∞H˘<≥#∞. q∞QÆ∞Å ã¨O`«ãO≤ K≥#∞. J*Ï˝#=∞<Õ x„^ŒÖ’ QÆ∞é∞]ÃÑ\˜ì
Q Q
x„^ŒáÈ=ÙK«∞#fl `«#=O\˜"åix ÖËÑ,≤ QÆ∞~°∞K«i`å=∞$`«=Ú#∞ ~°∞z K«∂ѨÙ@
146
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ ^ŒÜ«∂„~°ÌǨÏ$^ŒÜ«∞"≥∞ QÆ^• Ü«∞#∞H˘<≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜
k#=∂^Œ$â◊º=Ú#∞ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ∞« ‰õΩ `≥eÜ«∞*Ëã≤ ^•x ÉèÏ="Õ∞=∞~Ú
Ü«ÚO_»∞<À ™ê~ÚÉÏÉÏ #_çy `≥Å∞ã¨∞H˘#∞=∞<≥#∞. XHõ ã¨áêÎÇϨ =Ú KåÅ∞<À
ÖËHõ ~ÚOH˘Hõ ã¨áêÎǨÏ=Ú áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«∞=Öˇ<À Hõ#∞Q˘#=∞<≥#∞.
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú K«∂z ÉÏÉÏ#∞ W@¡_çÔQ#∞, ''F ^Õ"å ! ~¸
^Œ$â◊º=Ú =Å# ™êˆ~î‰õΩ U=∞x K≥Ñ¨Ê xâ◊Û~ÚOzuq ? J`«_»∂~°H˘#
=Öˇ<å ÖËHõ ~ÚOH˘Hõ ã¨áêÎǨÏ=Ú áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜ«∞=Öˇ<å ? J`«_»∞
J=∂~ÚHõ Éè‰í Ωõ _
Î ∞» † J`«x HÀiHõ <≥~"° ~Õ =
° Öˇ#∞. J`«xH˜ ^Œ$ëêìO`å~°=
÷ Ú#∞
É’kèOK«=Öˇ#∞. "åx <åj~°fikOѨٗ—_»# ÉÏÉÏ, ''J`«_»∞ QÆ∞~°∞K«i„`«
q∞OH˘Hõ ã¨áêÎǨÏ=Ú áê~åÜ«∞} KÕÜ«∞=Öˇ#∞. P „QÆO^äŒ=Ú<Õ *Ï„QÆ`«ÎQÍ
ѨiîOz#KÀ <å`«_»∞ áê=#∞_»QÆ∞#∞† "Õ∞Å∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
„Ñ‘u K≥Ok "åxx „ѨѨOK«|O^èŒ=ÚÅ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞#∞ !—— J<≥#∞.
P ã¨=∞Ü«∞=Ú# ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ JK«Û@ #∞O_ç, ÉÏÉÏ HÍà◊§
<˘`«∞ÎK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ qx Ü«∞`«_»∞ `«# =∞#ã¨∞ûÖ’
x@¡#∞H˘<≥#∞: ''™êˆ~î Ü≥ÚHõ¯ "å~°"Õ∞ áê~åÜ«∞} KÕã≤ Ѷ¨e`«=Ú#∞
á⁄O^≥ < å! <Õ # ∞ #Å∞|k 㨠O =`« û ~ ° = ÚÅ#∞Oz áê~åÜ« ∞ }
KÕÜ«ÚK«∞<åfl#∞ QÍx <å‰õΩ Ѷ¨e`«=Ú ÖË^Œ∞ QÆ^• ! J`«_çHõ¯_» 7
k#=ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞ x=ã≤OK≥#∞. <Õ<À 7 ã¨O=`«û~°=ÚÅ#∞Oz
Ü«Ú<åfl#∞. <å „Ñ¨Ü«∞`«fl=ÚÅ∞ x+¨ÊùÅ=∂ ÜÕ∞q∞ ? Kå`«HõѨH˜∆
"Õ∞Ѷ¨∞=Ú#∞Oz Ѩ_»∞ h\˜ aO^Œ∞=ÙÔH· HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«Ú#fl@∞¡ <Õ#∞
‰õÄ_» ÉÏÉÏ `«=∞ ^ŒÜ∂
« =∞$`«=Ú#∞ <åÃÑ· =i¬OK≥^~Œ x
° , "åi É’^è#
Œ ÅKÕ
##∞fl Pj~°fikOK≥^Œ~°x HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«Ú<åfl#∞——. D PÖ’K«# "åx
=∞#ã¨∞ûÖ’ "≥∞^Œe# "≥O@<Õ ÉÏÉÏ ^•xx „QÆÇÏ≤ OK≥#∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ =∞#ã¨∞ûÅÖ’
#∞O_≥_ç Ü«∂Ö’K«#ÅxflÜ«Ú ÉÏÉÏ „QÆÇ≤ÏOK≥_ç"å~°∞. JOuÜÕ∞QÍHõ, K≥_»¤
Ü«∂Ö’K«#Å#∞ J}K«∞K«∞, =∞Oz PÖ’K«#Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞"å~°∞.
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ =∞#ã¨∞û#∞ QÆxÃÑ\˜ì ÉÏÉÏ "åxx "≥O@<Õ ÖËÑ,≤ âߺ=∂=^Œ‰Ì Ωõ
147
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
áÈ~Ú J`«x=^ŒÌ 15 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} fã¨∞H˘x, J`«x`À H˘O`«¿ãѨÙ
=∂\Ï¡_#ç Ñ≤=∞‡@ ~°=∞‡<≥#∞. ÉÏÉÏ =∞#ã¨∞û# HÍ~°∞}Àº^ŒÜ∞« =∞Ü≥∞º#∞.
HÍ# "åi\Ï¡*Ï˝Ñ≤Ozi. ÉÏÉÏ Ü«∂[˝#∞ [=^•@QÆÅ "åÔ~=~°∞ ?
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `ü "≥O@<Õ =∞ã‘^∞Œ q_»z âߺ=∂ QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ áÈÜ≥∞#∞.
JѨÙÊ_Õ Ü«∞`«_∞» ™êfl#=Ú KÕã≤ ^èÀ=u Hõ@∞ìH˘#∞K«∞O_≥#∞. J`«_∞» |Ü«∞@‰õΩ
=zÛ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`ü x@¡_çÔQ#∞ : ''=∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°u ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞
g∞iHõ¯_» UÅ Ü«Ú<åfl~°∞ ? g∞~°∞ =∞ã‘^Œ∞ #∞Oz =K«∞ÛK«∞#fl@∞¡#fl^Õ !
"Õ∞ˆ~Å pH͉õΩ`À K«OK«Å=ÚQÍ #∞<åfl~°∞ ? g∞ ~˘O@iQÍ =zÛ<åˆ~Å?
H˘O`«ã¿ Ѩ٠‰õÄ~˘Ûx q„âßOu K≥O^Œ∞_»∞. <å ѨÓ[#∞ =ÚyOz =K≥Û^#
Œ ∞.
DÖ’QÍ `åO|∂Å=Ú "Õã≤H˘#∞_»∞. Ñ≤=∞‡@ P#O^Œ=ÚQÍ H˘O`«¿ãѨÙ
‰õÄ~˘Ûx =∂\Ï¡_»∞ H˘<≥^Œ=Ú!—— W@¡#∞K«∞ #`«_»∞ ֒ѨeH˜ áÈÜ≥∞#∞.
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ =ÚO^Œ~° =™ê~åÖ’ ‰õÄ~˘Û<≥#∞. H˜\˜H©Ö’ UHõ<å^äŒ
ÉèÏQÆ=`«=∞#∞ „Ѩã≤^Œú =∞~åsî „QÆO^äŒ=ÚO_≥#∞. Wk ÉèÏQÆ=`«=ÚÖ’x
ÜÕ∞HÍ^Œâ◊㨯O^èŒ=Ú#‰õΩ UHõ<å^äŒ∞_»∞ „"åã≤# "åºMϺ#=Ú. ™ê~ÚÉÏÉÏ
ã≤áê¶ ~°ã∞¨ KÕÜÚ« @KÕ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ nH˜` ∆ ∞« (NHõ$+¨µ#‚ ‰õΩ J~°∞#˚ ∞#‰õΩ [iy#
ã¨OÉèÏ+¨}Ï ~°∂Ѩ"≥∞ÿ#) ÉèíQÆ=næ`,« ^•x =∞~åsî "åºMϺ#"≥∞ÿ# ÉèÏ"å~°÷nÑ≤Hõ
(*Ï˝<âÕ fi◊ i), (NHõ$+¨µ#‚ ‰õΩ J`«x ¿ã=‰õΩ_»Q∞Æ L^Œ=ú Ù#‰õΩ [iy# ã¨OÉèÏ+¨}Ï
~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ) UHõ<å^äŒ ÉèÏQÆ=`«=Ú =∞iÜ«Ú ÉèÏ"å~°÷ ~å=∂Ü«∞}=Ú#∞ x`«º=Ú
+≤i_ôÖ’ K«^Œ∞=ÙK«∞O_≥_ç"å_»∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ =zÛ ÉÏÉÏ#∞ U^≥·# „Ѩâ◊flÅ∞
"Õã≤#ѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ H˘O`«=~°‰õΩ ["åazÛ, J@∞ÃÑ·# "åix P „QÆO^äŒ=ÚÅ
áê~åÜ«∞}=Ú#∞ q#∞=∞x ѨOѨÙK«∞O_≥#∞. D „QÆO^äŒ=ÚÖË ÉèÏQÆ=`«
^èŒ~°‡=ÚÖ’x =ÚYº „QÆO^äŒ=ÚÅ∞. Éèí‰õΩÎÅ∞ ÉÏÉÏ P*Ï˝#∞™ê~°=Ú P
ã¨`«ûOQÆ=ÚʼnõΩ áÈ~Ú, P „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ q#∞#ѨÙÊ_»∞ "åi „Ѩâ◊flʼnõΩ
ã¨O`«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ ã¨=∂^è•#=ÚÅ∞ ÅaèOK«∞K«∞O_≥#∞. ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ ‰õÄ_»
Q Q
x`«º=Ú UHõ<å^äŒ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ áê~åÜ«∞}=Ú KÕÜÚ« "å_»∞.
148
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`ü P k#=Ú `å#∞ x`«º=Ú K«^Œ∞=Ù „QÆO^äŒÉèÏQÆ=Ú
ѨÓiÎKÕÜ«∞HõÜÕ∞ H˘O^Œ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ`À HõÅã≤ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. âߺ=∂
WO\˜ H˜\H˜ Ö© ’ #∞#fl UHõ<å^äŒ ÉèÏQÆ=`«=Ú fÜ«∞QÍ `å<å<å_»∞ ѨÓiÎKÜ Õ ∞« x
ÉèÏQÆ=Ú =^ŒÌ<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõ=Ú `≥~°∞K«∞H˘<≥#∞. `«# x`«º áê~åÜ«∞}=Ú Ñ¨ÓiÎ
KÕÜ«Ú@ˆH HÍÉ’Å∞ ÉÏÉÏ `«##K«Û@‰õΩ ѨOÃÑ#x ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`ü
Ü«∞#∞H˘<≥#∞. "≥O@<Õ `«# x`«º áê~åÜ«∞}=Ú#∞ ѨÓiÎKÃÕ ã#∞. Ñ≤=∞‡@
âߺ=∂ `«# ѨÓ[#∞ =ÚyOz |Ü«∞@‰õΩ =K≥Û#∞. "åi~°∞=ÙiH˜ D kQÆ∞=
ã¨OÉèÏ+¨} [iÔQ#∞.
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ : <Õ#∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌ #∞O_ç Ü≥ÚHõ Hõ|∞~°∞ fã≤H˘x
=zÛ<å#∞. ÉÏÉÏ h =^ŒÌ #∞O_ç 15 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^ŒH˜∆} fã≤H˘x ~°=∞‡x
##∞fl P*Ï˝Ñ≤Oz Ü«Ú<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, H˘O`«¿ãѨ٠h`À ‰õÄ~˘Ûx
=∂\Ï¡_ç# Ñ≤=∞‡@ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ ~°=∞‡x K≥Ñ≤Êi.
âߺ=∂ : (Pâ◊Û~°º=Ú`À) <å =^ŒÌ _»|∞ƒÖË^Œ∞. <å 15 ™êëêìOQÆ
#=∞™ê¯~°=ÚÅ∞ ÃÑ·H=õ Ú#‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ ÉÏÉωõΩ ã¨=∞iÊOѨÙ=Ú.
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ : ã¨~ˆ h #=∞™ê¯~°=Ú ÖÏ"≥∂kOѨ|_≥#∞. =∞#=Ú
‰õ Ä ~˘Ûx H˘O`« ¿ ãѨ Ù =∂\Ï¡ _ » ∞ H˘<≥ ^ Œ = Ú. =∞# áêѨ = ÚÅ#∞
#tOѨ*Ü Ë Ú« #\˜ì ÉÏÉÏ bÅÅ#∞, Hõ^ÅŒä #∞ K≥ÑÙ¨ Ê=Ú.
âߺ=∂ : J~Ú`Õ H˘O`«¿ãѨ٠‰õÄ~˘Û#∞=Ú. D ^Õ=Ùx (ÉÏÉÏ)
bÅÅ∞ q∞H˜¯e Ü«∂â◊Û~°ºHõ~"° ∞≥ #ÿ =x hH˜k=~°Hˆ `≥eÜ«Ú#∞. <Õ#∞ ѨÖ@ ¡ˇ ∂i
"å_»#∞† h=Ù K«^∞Œ =ÙH˘#fl Ѩ@} ì "åã≤q. hqHõ¯_»‰Ωõ =zÛ# `«~∞° "å`« H˘xfl
bÅÅ#∞ K«∂zÜÕ∞ Ü«ÚO^Œ∞=Ù. "åxx h =ÚO^Œ∞ <Õ<@ ≥ ∞¡ =i‚OK«QÅÆ #∞?
㨈~ ~¸ `«=∞Åáê‰õΩÅ∞ =Hõ¯ ã¨∞#fl=Ú fã≤H˘x `åO|∂Å=Ú
"ÕãH≤ ˘#∞=Ú. <Õ#∞ ֒ѨʼnõΩ É’~Ú ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞ ^èiŒ Oz =K≥Û^Œ#∞.
H˘kÌ x=Ú+¨=ÚÅÖ’ âߺ=∂ |Ü«∞\˜H˜ =zÛ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞`À
=∂\Ï¡_»∞K«∞ ‰õÄ~˘Û<≥#∞. J`«_ç@¡xÜ≥∞#∞ : ''D ^Õ=Ùx (ÉÏÉÏ) bÅ
Hõ # ∞Q˘#â◊ H õ º =Ú HÍxk. "åi bÅÅ Hõ O `« ∞ ÖË ^ Œ ∞ . "åx<≥ = ~° ∞
149
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
QÆ=∞xOK«QÆÅ~°∞? "ås bÅÖ`À q<ÀkOK«∞ #@¡QÆ∞Ѩ_ç##∞ "å~°∞ "åx
#O\˜#@∞¡ HÍxÊOK«~∞° . =∂=O\˜ *Ï#Ѩ^∞Œ ňHq∞ `≥eÜ«Ú#∞ ? ÉÏÉÏÜÕ∞
~¸ Hõ^ÅŒä <≥O^Œ∞‰õΩ K≥Ñʨ ~å^Œ∞ ? h=O\˜ ѨO_ç`∞« Å#∞ <å=O\˜ áê=∞~°∞x=^ŒÌ
ˆHŠѨOѨÙK«∞<åfl~°∞ ? "åi =∂~°æ=ÚÅ∞ TÇ≤ÏOѨ~åxq. Jq =∂#=ÙÅ
KÕ+¨ìÅ∞ HÍ=Åx K≥ѨÊQÆÅ#∞. ''D Ü«ÚáÈ^•…`«=Ú`À âߺ=∂ ~Ú@¡<≥#∞ :
''<åH˘Hõ Hõ^äŒ *Ï˝Ñ¨Hõ=Ú#‰õΩ =K«∞ÛK«∞#flk. Jk h‰õΩ K≥ÃÑÊ^Œ#∞. <åHõk
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ `≥eÜ«Ú#∞. Éèí‰õΩÎ_≥O`« =∞<Àxâ◊ÛÜ«∞=Ú`À Ѩ@∞ì^ŒÅ`À
#∞O_»∞<À, ÉÏÉÏ Ü«∞O`« `«fi~°QÍ "åxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞#∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞
ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎÅ#∞ Hõiî# ѨsHõ∆ KÕã≤# Ñ≤=∞‡@ "åiH˜ LѨ^Õâ◊=Ú xK«∞Û#∞——.
(WK«Û@ LѨ^âÕ =◊ ∞#QÍ xˆ~âÌ =◊ Ú).
LѨ^âÕ =◊ ∞#∞=∂@ q#fl`À_»<Õ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `ü =∞#ã¨∞ûÖ’ <˘Hõ 㨇$u
`«à√◊ ‰õΩ¯=∞<≥#∞. "≥O@<Õ ™êˆ~Qî Íi QÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞}=Ú [˝ÑHÎ≤ ˜ =K≥Û#∞.
`«# =∞#ã¨∞û#‰õΩ âßOu HõeyOK«∞ xq∞`«Î=Ú ÉÏÉÏ `«# #K«Û@‰õΩ ѨOÑ≤
Ü«ÚO_»∞##∞H˘<≥#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ D ÉèÏ==Ú #}K«∞H˘x, âߺ=∂ K≥ÑÙ¨ Ê
Hõ^äŒÅ#∞ q#∞@‰õΩ ã≤^ŒúѨ_≥#∞. P Hõ^äŒÅxflÜ«Ú ÉÏÉωõΩ `«# Éèí‰õΩÎÅO^≥\˜ì
^ŒÜ«∂^•H˜∆}º=ÚÅ∞ QÆÅ"À `≥Å∞ѨÙ#∞. "åxx q#QÍ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞‰õΩ
XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ ã¨O`À+¨=Ú HõeQÔ #∞. âߺ=∂ D kQÆ∞= Hõ^#Œä ∞ K≥Ñʨ ^˘_»OQÔ #∞.
N=∞u ~å^è•ÉÏ~Ú ^Õâò=ÚMò :
~å^è•ÉÏ~Ú Ü«∞#∞ Ü≥ÚHõ =Úã¨Å=∞‡ Ü«ÚO_≥#∞. P"≥∞ MÏâßÉÏ
^Õâ=ò ÚMòQÍi `«e.¡ ÉÏÉÏ „ѨMϺu qx P"≥∞ ã¨OQÆ=∞<Õ~∞° „QÍ=∞ „Ѩ[Å`À
HõÅã≤ +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈Oz q∞H˜¯e `«$Ñ≤ÎK≥O^≥#∞. P"≥∞
ÉÏÉÏ#∞ QÍ_è=» ÚQÍ „¿Ñq∞OK≥#∞. ÉÏÉÏ#∞ `«# QÆ∞~°∞=ÙQÍ KÕãH≤ ˘x ÜÕ∞^≥#·
Ü«ÚѨ^âÕ =◊ Ú#∞ á⁄O^Œ=Öˇ#x =∞<Àxâ◊ÛÜ«∞=Ú KÕãH≤ ˘<≥#∞. P"≥∞H˜OHˆ q∞Ü«Ú
`≥eÜ«∞‰õΩO_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∞ ã¨OHõÅÊ=Ú#∞ P"≥∂kOK«Hõ `«#‰õΩ
=∞O„`ÀѨ^Õâ◊=Ú KÕÜ«∞xKÀ #∞Ѩ"åã¨=ÚO_ç K«K≥Û^Œ#x =∞<Àxâ◊ÛÜ«∞=Ú
Q Q
KÕã≤H˘<≥#∞. P"≥∞ `«# |ã¨Ö’<Õ Ü«ÚO_ç Éè’[#=Ú, h~°∞ =∂x"ÕÃã#∞.
150
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
J@∞¡ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_Kç #≥ ∞. P"≥∞ Ѩ@∞ì^ÅŒ ‰õΩ <Õ#∞ (âߺ=∂) ÉèÜ
í ∞« Ѩ_ç
Ü«∂"≥∞ ѨHõ∆=Ú# ÉÏÉÏ`À x@¡O\˜x. ''^Õ"å ! g∞ˆ~q∞ „áê~°OaèOzui ?
h =<ÕHõ=∞Ok xK«Û@‰õΩ D_≥Û^Œ=Ù. P =Ú^Œ∞ã¨ex h"≥iyÜÕ∞
Ü«ÚO^Œ∞=Ù. P"≥∞ q∞H˜¯e Ѩ@∞ì^ÅŒ QÆÅk. P"≥∞ hÃÑ# · P^è•~°Ñ_ ¨ Ü
ç Ú
« #flk.
P"≥∞ K«K«∞Û=~°‰õΩ LѨ=ã≤OѨ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘xÜ«Ú#flk. h=Ù P"≥∞
##∞„QÇ Æ Ï≤ Oz LѨ^âÕ q
◊ ∞K«∞Û#O`«=~°HÍ"≥∞ `«# x~åǨ~°nHõ#
∆ ∞ =∂#^Œ∞.
P"≥∞ˆH"≥∞ÿ# Ǩx [iy#KÀ „Ѩ[Å∞ x<Õfl xOkOK≥^Œ~°∞. h=Ù `«y#
P^Õâq ◊ ∞=fiHõáÈ=Ù@KÕ P"≥∞ K«zÛ#^Œx Ö’‰õΩÅ<≥^~Œ ∞° . HÍ|\˜ì Ü«∂"≥∞#∞
Hõ~°∞}˜OK«∞=Ú, Pj~°fikOK«∞=Ú, P"≥∞‰õΩ `«y# ^•i K«∂ѨÙ=Ú !——
P"≥∞ =∞<À xâ◊ÛÜ«∞=Ú Ez, ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∞#∞ aeÑ≤Oz, D „H˜Ok
q^èŒ=ÚQÍ É’kèOK≥#∞ :
''F `«b¡ ! J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ Ü«∂`«# Hˆ Å áêÅÊ_ç Kå=Ù#∞ HÀ~°∞K«∞<åfl=Ù!
h=Ù x[=ÚQÍ <å `«e¡q† <Õ#∞ h a_»¤#∞. <åÜ«∞O^Œ∞ HõxHõiOz <Õ#∞
K≥ѨÙÊ#k ѨÓiÎQÍ q#∞=Ú ! h‰õΩ <å =$`åÎO`«=Ú#∞ K≥ÃÑÊ^Œ#∞. h=Ù
^•xx ÉÏQÍ qx#KÀ hHõk "Õ∞Å∞ KÕÜÚ« #∞. <åH˘Hõ QÆ∞~°∞=ÙO_≥#∞. "å~°∞
Q˘Ñ¨Ê Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å∞† q∞H˜¯e ^ŒÜ∂« „~°Ì ǨÏ$^ŒÜÚ« Å∞. "åiH˜ KåÖÏHÍÅ=Ú
â◊√„â◊¥+¨ KÕãu≤ x, HÍx <å K≥qÖ’ "åˆ~ =∞O„`«=Ú #∂^ŒÖ^Ë ∞Œ . <å‰õΩ "åix
=^ŒeáÈ= `«ÅO¿Ñ ÖˉõΩO_≥#∞. <Õ#∞ "åi`À<Õ Ü«ÚO_»∞@‰õΩ, "åi ¿ã=
KÕ Ü « Ú @‰õ Ω , "åi =^Œ Ì H˘xfl LѨ ^ Õ â ◊ = ÚÅ#∞ „QÆ Ç ≤ Ï OK« ∞ @‰õ Ω
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘O\˜x. HÍx "åi =∂~°=æ Ú "åik. "å~°∞ <å `«Å Q˘iyOzi†
<å #∞O_ç Ô~O_»∞ ÃÑ·ã¨Å∞ ^ŒH˜∆} Ü«∞_çyi. <Õ#∞ ^•xx "≥O@<Õ "åiH˜
ã¨=∞iÊOzux. 'g∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ ѨÓ~°H‚ Í=ÚÅ~Ú#KÀ "å~°∞ q∞=Ú‡Å#∞
^ŒH˜∆} Ü«∞_»∞QÆ<ÕÅ ? "å~°∞ xëê¯=ÚÅx Ü≥∞@¡xÑ≤OK«∞H˘O^Œ∞~°∞ ?— Jx
h=_»∞QÆ=K«∞Û#∞. ^•xH˜ ã¨=∂^è•#=Ú ã¨∂\˜QÍ K≥Ñʨ QÆÅ#∞. "å~°∞ _»|∞ƒ#∞
ÅHõ∆ºÃÑ>Ëì"å~°∞ HÍ~°∞. ^èŒ#=Ú`À "å~°∞ KÕÜ«Ú# ^Õ=Ú#flk ? "å~°∞ HÀi#
~Ô O_»∞ HÍã¨∞ÅÖ’ XHõ\˜ x+¨,ª ~Ô O_»=k ã¨O`À+¨ Ãã·~÷ º° =ÚÅ`À QÆ∂_ç# Fiq∞!
<Õh Ô~O\˜h "åi HõiÊOzux. "å~°∞ „Ѩã¨#∞flÖˇ·i.
151
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
''<å QÆ∞~°∞=Ù#∞ J@∞¡ 12 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ ¿ãqOzux. "åˆ~ ##∞fl
ÃÑOz áÈ+≤Ozi. Éè’[#=Ú#‰õΩ QÍx =„ã¨Î=ÚʼnõΩ QÍx <å‰õΩ Ö’@∞
ÖˉõΩO_≥#∞. "å~°∞ ѨiѨÓ~°∞‚Å∞. "å~°∞ „¿Ñ=∂=`å~°=∞x K≥ѨÊ=K«∞Û#∞.
P „¿Ñ=∞#∞ <Õ<≥@∞¡ =i‚OK«QÆÅ#∞ ? "å~°∞ ##∞fl q∞H˜¯e „¿Ñq∞OK≥_ç"å~°∞.
P q^èŒ"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞"Õ Ü«ÚO_»~°∞. x~°O`«~° ^蕺#=ÚÖ’ #∞#fl "åix
`«^HÕ =õ ÚQÆ EK«∞K«∞O_≥_"ç å_»#∞. "Õ∞q∞^Œ~Ì =° ∂#O^Œ=ÚÖ’ =ÚxÔQ_ç"å~°=Ú.
~å„uO|=à◊√§ x„^•Ç¨~°=ÚÅ∞ ÖËHõ <Õ#∞ "åi"≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ì xy_çÛux. "åix
K«∂_»xKÀ <å‰õΩ âßOu ÖˉΩõ O_≥#∞. "åi ^蕺#=Ú, "åi ¿ã= `«Ñʨ <åH˜OH˘\˜
ÖˉõΩO_≥#∞. "åˆ~ <åÜ«∂„â◊Ü«∞=Ú. <å =∞#ã¨∞û ZšѨÙÊ_»∞ "åiÜ«∞O^Õ
<å@∞H˘x Ü«ÚO_≥_çk. WkÜÕ∞ "å~°_ç# ^ŒH˜∆}Ö’ XHõ ÃÑ·ã¨. 'ã¨|∂i—
(ã¨O`À+¨ Ãã·÷~°º=ÚÅ`À QÆ∂_ç# Fiq∞) Ü«∞#∞#k Ô~O_»= ÃÑ·™ê. <Õ#∞
q∞H˜¯e ã¨O`À+¨=Ú`À KåÖÏHÍÅ=Ú HõxÃÑ@∞ìH˘x "åi ¿ã= KÕã≤ux.
D „ѨѨOK«=∞<Õ ™êQÆ~°=Ú#∞ 'ã¨|∂i— Ü«∞#∞ F_» x#∞fl ã¨∞~°H˜∆`«=ÚQÍ
^•\˜OK«∞#∞. ã¨|∂i Ü«∞#∞#k J`«ºO`« L`«Î=∞ ÅHõ∆}=Ú. Jk
áêѨ=ÚÅxfl\˜x `˘ÅyOK«∞#∞† Hõ+=ì¨ ÚÅ#∞ áê~°„^ÀÅ∞#∞. J<ÕHqõ ^è=Œ ÚÅ
J"åO`«~°=ÚÅ#∞ `˘ÅyOz, ÉèíÜ«∞=Ú#∞ áê~°„^ÀÅ∞#∞. `«∞^Œ‰õΩ
[Ü«∞=Ú#∞ HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞. ã¨|∂i Ü«∞#∞#k ã¨∞QÆ∞}=ÚʼnõΩ QÆx, =∞Oz
Ü«∂Ö’K«#‰õΩ `À_»∞=O\˜k. x+¨ª, ã¨|∂i J#∞#q J<Àº#º"≥∞ÿ# JHõ¯
K≥ÖO¡ˇ „_» =O\˜q.
''<å QÆ∞~°∞=Ù <å#∞O_ç ~Ú`«~"° ∞Õ q∞Ü«Ú PtOz Ü«ÚO_»Ö^Ë ∞Œ . "å~°∞
##∞fl L¿ÑH˜O∆ ѨHõ ã¨~fi° HÍÅ ã¨~åfi=ã¨Å÷ Ü«∞O^Œ∞ HÍáê_»∞K«∞O_≥_"ç å~°∞. <Õ#∞
"åi`À HõÅã≤ Ü«ÚO_≥_"ç å_»#∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ "åix q_çz Ü«ÚO_ç##∞,
"åi „¿Ñ=∞‰õΩ Z#fl_»∞#∞ Ö’@∞ HõÅ∞QÆÖË^Œ∞. "å~°∞ `«=∞ ^Œ$+≤ì KÕ`«<Õ ##∞fl
HÍáê_»∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. `åÉËÅ∞ `«# Ñ≤Å¡Å#∞ ˆH=Å=Ú `«# ^Œ$+≤ì`À
ÃÑOK«∞#@∞¡, ##∞fl QÆ∂_» <å QÆ∞~°∞=Ù `«=∞ ^Œ$+≤` ì À áÈ+≤OK«∞K«∞O_≥_"ç å~°∞.
Q Q
`«e¡ `åÉËÅ∞ XHõ X_»∞#¤ #∞O_»∞#∞. a_»¤ `åÉËÅ∞ ~Ô O_»= Ü≥Ú_»∞#¤ LO_»∞#∞.
152
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
`«e¡ `åÉËÅ∞, Ñ≤Å¡ `åÉËÅ∞‰õΩ PǨ~°=Ú ÃÑ@∞ì@ QÍx, áêeK«∞Û@ QÍx
KÕÜ«∞^Œ∞. `«e¡ `«# Ñ≤Å¡ÅÃÑ· `«# ^Œ$+≤ìx áÈxK«∞Û#∞. Ñ≤Å¡Öˇky ÃÑ^ŒÌq
Ü«∞QÆ∞#∞. J@∞Å<Õ =∂ QÆ∞~°∞=Ù ‰õÄ_® `«=∞ ^Œ$+≤ìx <å Ü«∞O^Œ∞ xeÊ,
##∞fl „¿Ñ=∞`À QÍáê_çi. F `«b¡ ! <å QÆ∞~°∞=Ù <å‰õΩ =∞O„`«"Õ∞q∞Ü«Ú
#∞Ѩ^ÕtOK«ÖË^Œ∞. J@∞=O@ѨÙÊ_»∞ <Õ#∞ h K≥qÖ’ =∞O„`«"≥∞@∞¡
T^ŒQÆÅ#∞? QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ „¿Ñ=∞=∞Ü«∞=∞~Ú# `åÉËÅ∞ K«∂¿Ñ =∞#‰õΩ
㨠O `À+¨ = Ú xK« ∞ Û#x *Ï˝ Ñ ¨ H õ = ÚOK« ∞ H˘#∞=Ú. =∞O„`« = ÚQÍx
Ü«ÚѨ^âÕ =◊ Ú QÍx Ü≥∞=fii =^Œ#Ì ∞O_ç QÍx á⁄O^Œ∞@‰õΩ „ѨÜ∞« uflOK«‰Ωõ =Ú.
hÜ«∂Ö’K«#Å∞, h=Ù KÕÜ«Ú Ñ¨#∞Å∞ <åH˘~°ˆH qxÜ≥∂yOK«∞=Ú. h=Ù
`«Ñ¨ÊHõ Ѩ~°=∂~°÷=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ=Ù. <åÃÑ·# ã¨OѨÓ~°‚ ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú`À
K«∂_»∞=Ú. <Õ#∞ h "≥Ñ· Ù¨ J@¡<Õ K«∂K≥^#Œ ∞. D =∞ã‘^∞Œ Ö’ ‰õÄ~˘Ûx <Õ#∞
x[=Ú<Õ K≥ÃÑÊ^Œ#∞. x[=Ú `«Ñ¨Ê =∞ˆ~q∞Ü«Ú =∂\Ï¡_»#∞. U ™ê^èŒ#Å∞
QÍx Ü«∂~°∞ âß„ã¨Î=ÚÅÖ’ „áêg}º=ÚQÍx Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. h
QÆ∞~°∞=Ù#O^Œ∞ „¿Ñ=∞ qâßfiã¨=ÚÅ #∞OK«∞=Ú. QÆ∞~°∞"Õ ã¨~°fi=Ú#∞
KÕÜ«Ú"å_»xÜ«Ú, Hõ~°ÎÜ«∞xÜ«Ú Ñ¨ÓiÎQÍ #=Ú‡=Ú. Z=~°~Ú`Õ QÆ∞~°∞=Ù
Ü≥ÚHõ¯ =∞Ç≤Ï=∞#∞, Q˘Ñ¨Ê^Œ#=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK≥^Œ~À, Z=~°~Ú`Õ QÆ∞~°∞x
„|Ǩχ, q+¨µ‚, =∞¿ÇÏâ◊fi~° ã¨fi~°∂ѨÙ_»x Ü≥∞OK≥^Œ~À "åˆ~ ^èŒ#∞ºÅ∞—— !
D „ѨHÍ~°=ÚQÍ LѨ^tÕ Oz ÉÏÉÏ Ü«∂ =Úã¨Å=∞‡#∞ XÑ≤ÊOK≥#∞.
P"≥∞ ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz Ü«ÚѨ"åã¨=Ú#∞ =^ŒÅ∞H˘<≥#∞.
D Hõ^äŒ#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ#∞, „â◊^ŒúQÍ#∞ qx ^•x „áê=ÚYº=Ú#∞,
ã¨O^Œ~°ƒù=Ú#∞ QÆ∞iÎOz, ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ q∞H˜¯e Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. D
Ü«∂â◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# ÉÏÉÏ bÅ#∞ Ez J`«x Ü«∂áê^Œ=∞ã¨ÎHõ=Ú
ѨÙÅHõiOK≥#∞. ã¨O`À+¨=Ú`À #∞á⁄ÊOÔQ#∞. Q˘O`«∞Hõ Ü«∂iáÈÜ≥∞#∞.
XHõ¯ =∂>ˇÿ# =∂\Ï¡_»∞@‰õΩ KÕ`« H͉õΩO_≥#∞. âߺ=∂ J`«x h ã≤÷uÖ’
Ez ''Uq∞ [iy#k ? UÅ Ü«¸~°‰õΩ<åfl=Ù ? J\˜ì ÉÏÉÏ bÅÅ∞ hÔHxfl
=i‚OѨ=Öˇ#∞—— ? Jx J_çÔQ#∞.
153
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
J^Õ ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ QÆO@ „"≥∂ÔQ#∞. =∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°u
ѨÓ[ „áê~°OÉè=í ∞Ü≥∞º#x „QÆÇÏ≤ Ozi. Hõ#∞Hõ âߺ=∂, ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞e^Œ~Ì ∂°
=∞ã‘^Œ∞‰õΩ `«fi~°QÍ áÈ~Úi. ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’QÆ∞ JѨÙÊ_Õ Ç¨~°u
„áê~°OaèOK≥#∞. „ã‘ÎÅ∞ =∞ã‘^Œ∞ xO_çi. kQÆ∞= MÏm *ÏQÍÖ’ ѨÙ~°∞+¨µÅ∞
xO_çi. JO^Œ~∞° ÉÏ*Ï Éè[í O„fÅ`À <˘ˆH =~°∞ã¨`À Ǩ~°u áê_»∞K«∞O_çi.
ÉÏÉωõΩ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù âߺ=∂† =ÚO^Œ~° ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ ‰õÄ~˘Ûxi. "åix
Ez ÉÏÉÏ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞#∞ âߺ=∂ ~ÚzÛ# ^ŒH˜∆} x=∞‡<≥#∞. âߺ=∂
~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ |^Œ∞Å∞ #=∞™ê¯~°=ÚÅ xK≥Û#xÜ«Ú, âߺ=∂ „Ѩ`º« Hõ=∆ ÚQÍ
QÆÅ_»∞ Hõ#∞Hõ J_»∞QÆ=K«∞Û#<≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞ : ''㨈~, g∞i^ŒÌ~°∞
H˘O`«¿ãѨ٠=∂\Ï¡_»∞H˘O\˜~å ? J@¡~Ú#KÀ g∞ˆ~q∞ =∂\Ï¡_»∞H˘x<å~À
K≥ÑÙ¨ Ê=Ú——. QÆO@Å K«ÑÙ¨ Ê_»∞#∞, =∞^≥ÅÌ â◊|=Ì Ú#∞, áê@Å ^èfiŒ xx ÖˇH¯˜ OK«Hõ
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ ÉÏÉωõΩ [iy# ^ŒO`«ÜÚ« K≥Ñʨ @‰õΩ P`«∞~°Ñ_¨ #≥ ∞. `å=Ú
=ÚK«Û\˜Oz#^ŒO`«Ü«Ú `«#‰õΩ KåÖÏ P#O^Œ=Ú HõÅ∞QÆ*Ëã≤#^ŒxÜ«Ú,
=ÚYº=ÚQÍ =Úã¨Å=∞‡ Hõ^äŒ q∞H˜¯e Ü«∂â◊Û~°º=Ú HõÅ∞QÆ*Ëã≤#^ŒxÜ«Ú,
^•xx qx ÉÏÉÏ bÅÅ∞ JQÀK«~°=ÚÅx `≥eã≤H˘O\˜#xÜ«Ú P Hõ^äŒ
~°∂Ѩ=Ú`À `«#∞fl ÉÏÉÏ Pj~°fikOz~°x ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ K≥ÃÑÊ#∞. JѨÙÊ_»∞
ÉÏÉÏ ''Hõ^äŒ KåÖÏ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#k. h"≥@∞ìÅ P#OkOzuq ? <åHÍ
q+¨Ü«∞"≥∞ÿ q=~°=ÚÅxflÜ«Ú K≥ѨÙÊ=Ú—— Jxi. JѨÙÊ_»∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞
`åxO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ q#fl Hõ^äŒ#∞ ѨÓiÎQÍ ÉÏÉωõΩ qxÑ≤Oz, Ü«∞k `«#
=∞#=Ú#O^Œ∞ âßâ◊fi`« „ѨÉèÏ==Ú#∞ HõeyOz#^Œx K≥ÃÑÊ#∞. Wk qx
ÉÏÉÏ q∞QÆ∞Å ã¨O`«ãO≤ K≥#∞. ''P Hõ^Œä h‰õΩ #zÛ#^• ? ^•x „áê=ÚYº=Ú#∞
h=Ù QÆ∞iÎOzu"å—— ? Ü«∞x ÉÏÉÏ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞#_çÔQ#∞. ''J=Ù#∞ ÉÏÉÏ
<å =∞#âßÛOK«Åº=Ú x„+¨¯q∞Oz#k. <å‰õΩ x["≥∞ÿ# âßOu q„âßOu
Hõey#k. ã¨`«º=∂~°æ=Ú#∞ Hõ#∞Q˘#QÆeyux—— Jx ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞
Q Q
|^Œ∞eK≥Û#∞.
154
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ K≥ÃÑÊ#∞. ''<å Ѩ^Œúu q∞H˜¯e qt+ì̈"≥∞ÿ#k ! D XHõ¯
Hõ^#Œä ∞ [˝ÑÜ
Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘#∞=Ú. Jk q∞H˜¯e Ü«ÚѨÜ∂≥ yOK«∞#∞. P`«‡
™êH∆ Í `å¯~° = Ú#‰õ Ω ^è • º#=∞=㨠~ ° = Ú. ^•x #Å=~° K « ∞ H˘#flKÀ
=$`«∞ÅÎ xflÜ«Ú âßOuOK«∞#∞. HÀiHõÅxflÜ«Ú q_»z xëê¯q∞"≥,· h=Ù ã¨=∞ã¨Î
r=~åt Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ ÉèíQÆ=O`«∞x ^蕺xOѨÙ=Ú. =∞#ã¨∞û UHÍ„QÆ"≥∞ÿ#KÀ
ÅHõº∆ =Ú <≥~"° ~Õ ∞° #∞. ã¨^• <å x~åHÍ~° ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ ^蕺xOѨÙ=Ú ! JkÜÕ∞
*Ï˝#ã¨fi~°∂Ѩ=Ú, K≥`· #« º=Ú, P#O^Œ=Ú. g∞ik KÕÜ∞« ÖËxKÀ ~å„uO|QÆà√◊ §
g∞~°∞ K«∂K«∞K«∞#fl <å~¸ Ü«∂HÍ~°=Ú#∞ ^蕺xOK«∞_»∞. J@∞¡ H˘<åflà◊√§
KÕÜ«∞QÍ g∞ =$`«∞ÎÅ∞ ˆHO„nHõ$`«=∞QÆ∞#∞. ^蕺`«, ^蕺#=Ú, ^èպܫ∞=Ú
J#∞ =¸_çO\˜H˜ QÆÅ ÉË^=Œè Ú áÈ~Ú ^蕺xOK«∞"å_»∞ K≥`· #« º=Ú`À <≥H· ºõ "≥∞,ÿ
„|Ǩχ=Ú`À #aè#fl=∞QÆ∞#∞. `«e¡ `åÉËÅ∞ #kH˜ <˘Hõ Ü≥Ú_»∞#¤ #∞O_»∞#∞.
^•x Ñ≤Å¡ eOH˘Hõ Ü≥Ú_»∞¤# #∞O_»∞#∞. `«e¡ "åxH˜ áêeK«∞Û@QÍx,
á⁄^Œ∞ѨÙH˘#∞@ QÍx KÕÜ«∞^Œ∞. ^•x K«∂Ѩ٠=∂„`«"Õ∞ "åxH˜ r=â◊H˜Î
xK«∞ÛK«∞#flk. z#fl `åÉËà◊√§ Uq∞ KÕÜ«∞Hõ `«e¡x *Ï˝Ñ¨Hõ=ÚOK«∞H˘#∞#∞.
`«e¡`åÉËÅ∞ K«∂Ѩ٠z#fl"åxH˜ Ü«∞=∞$`« ^è•~°=Öˇ ѨxKÕÜ«Ú#∞. JkÜÕ∞
"åx „|`«∞‰õΩ#‰õΩ ã¨O`À+¨=Ú#‰õΩ P^è•~°=Ú. QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ t+¨µº#‰õΩ QÆÅ
ã¨O|O^èŒ=Ú W\˜ì^Õ——. ÉÏÉÏ ~¸ =∂@Å∞ ѨÓiÎKÕÜ«Úã¨iH˜, Ǩ~°u
ѨÓiÎÜ∂« Ü≥∞#∞.JO^Œ~∞° 'Nã¨zÛ^•#O^Œ ã¨^∞Œ ~æ ∞° ™ê~Ú<å^ä£ =∞Ǩ~å*òH*˜ —·ˇ
Ü«∞x [Ü«∞ [Ü«∞ ^è•fi#=ÚÅ∞ KÕã≤i. F „Ñ≤Ü«∞ áê~î°‰õΩÖÏ~å ! ~¸
ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ =∞#=Ú ‰õÄ_» =∞ã‘^Œ∞Ö’x [#ã¨=¸Ç¨Ï=Ú`À Hõeã≤
Ü«Ú#fl@∞¡ ÉèÏqOz, =∞#=Ú ‰õÄ_» P [Ü«∞ [Ü«∞ ^èfiŒ #∞ÅÖ’ áêÖÁæO^Œ=Ú.
Ǩ~°u ѨÓiÎ HÍQÍ<Õ „Ѩ™ê^Œ=Ú Ñ¨Oz ÃÑ\˜iì . ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz
ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’Q∑ ÉÏÉÏ KÕuÖ’ HõÅHõO_» =ÚHõ¯#∞ ÃÑ>ˇ#ì ∞. ÉÏÉÏ ^•x
#O`«#∞ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `ü KÕuÖ’ ÃÑ\˜ì ~Ú@¡<#≥ ∞ : ''D Hõ^#Œä ∞ h=Ù =∞#ã¨∞‰õΩ
Ѩ\˜ìOK«∞H˘x [˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘x#KÀ, h ã≤÷u HõÅHõO_»=Öˇ uÜ«∞ºQÍ
#∞O_»∞#∞. h HÀiHõÅxflÜ«Ú <≥~°"Õ~°∞#∞. h=Ù ã¨∞Y=ÚQÍ #∞O^Œ∞=Ù——.
155
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ ÉÏÉωõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤, ''W@∞¡ ZšѨÙÊ_»∞
##∞fl J#∞„ Q Æ Ç ≤ Ï OK« ∞ =Ú, Pj~° fi kOK« ∞ =Ú, HÍáê_» ∞ =Ú !—— Jx
„áêi÷OK≥#∞. JO^Œ∞‰õΩ ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ ["åaK≥Û#∞. ''D Hõ^äŒ#∞ q#∞=Ú.
nxx =∞##=Ú KÕÜ«Ú=Ú. xkè ^蕺ã¨#=Ú KÕÜ«Ú=Ú. J@¡~Ú#KÀ
h=Ù ÉèíQÆ=O`«∞x ZšѨÙÊ_»∞ [˝Ñ≤Î Ü«∞O^Œ∞OK«∞H˘x ^蕺xOK≥^Œ=Ù.
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ h =ÚO^Œ „Ѩ`º« Hõ=∆ ∞QÆ∞#∞——.
F „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# K«^Œ∞=~°∞ÖÏ~å ! JѨÙÊ_»∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞‰õΩ HõÅHõO_»
„Ѩ™ê^Œ=Ú ^˘iÔH#∞. WѨÙÊ_»∞ =∞#=Ú D Hõ^Ü Œä ∞« <Õ HõÅHõO_» „Ѩ™ê^Œ=Ú
á⁄O^≥^Œ=Ú. ^•xx ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓi`«=ÚQÍ ¿ãqOz, ^蕺xOz, =∞#ã¨∞û#
xeÃÑ^Œ=Ú. W@∞¡ ÉÏÉÏ Hõ$ѨKÕ |Å=ÚQÍ#∞, ã¨O`À+¨=ÚQÍ#∞ #∞O_≥^=Œ Ú.
`«^ä•ã¨∞Î !
19= J^蕺ܫ∞=Ú z=~° ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ H˘xfl ~Ú`«~° q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞
*ˇÑ≤ÊÜ«Ú<åfl~°∞. Jq ~¸ kQÆ∞= á⁄O^Œ∞Ѩ~°zuq∞.
=∞# „Ѩ=~°Î# QÆ∂iÛ ÉÏÉÏ Ü«ÚѨ^Õâ◊=Ú :
D kQÆ∞= K≥Ñ≤Ê# ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ ™ê^è•~°}"≥∞ÿ#=~Ú#ѨÊ\˜H˜
J=¸Åº=ÚÅ∞. "åxx =∞#ã¨∞û#O^Œ∞OK«∞H˘x Ü«∞>Ë¡ KÕã#≤ KÀ #q =∞#‰õΩ
"Õ∞Å∞ KÕÜÚ« #∞. ''U^≥#· ã¨O|O^è=Œ ÚO_»x^Õ Ü≥ÚHõ~∞° WOH˘Hõi =^Œ‰Ì Ωõ áÈ~°∞.
Z=~°∞QÍx Ü≥∞\˜ì [O`«∞=ÙQÍx h =^ŒÌ‰õΩ =zÛ#KÀ x~åúH˜∆}º=ÚQÍ "åxx
`«iq∞"ÕÜ«∞‰õΩ=Ú. "åxx ™ê^Œ~°=ÚQÆ K«∂_»∞=Ú. ^•Ç¨Ï=Ú QÆÅ"åiH˜
hizÛ#KÀ, PHõe`À #∞#fl "åiH˜ J#fl=Ú ÃÑ\˜ì#KÀ, |@ìÅ∞ ÖËx"åiH˜
|@ìezÛ#KÀ, h WO\˜ =™ê~å ~Ú`«~°∞Å∞ ‰õÄ~˘Û#∞@‰õΩ q„âßOu
fã≤H˘#∞@‰õΩ qxÜ≥∂yOz#KÀ xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ q∞H˜¯e „Ñ‘u
*ˇO^Œ∞#∞. Z=Ô~·# ^èŒ#ã¨Ç¨Ü«∞=Ú QÀi h =^ŒÌ‰õΩ =zÛ#KÀ, hH˜K«∞Û@
H˜+¨ì=Ú ÖˉõΩ#fl h=Ù W=fi#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. HÍx "åxÃÑ· ‰õΩHõ¯=Öˇ "≥ÚéQÆ=^Œ∞Ì.
W`«~°∞Å∞ x<≥flO`«QÍ xOkOz##∞ h=Ù Hõiî#=ÚQÍ ["å|∞ x=fi‰õΩ=Ú.
Q Q
J\˜ì"åxx h"≥šѨÙÊ_»∞ F~°∞ÛH˘x#KÀ xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ h‰õΩ ã¨O`À+¨=Ú
156
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
HõÅ∞QÆ∞#∞. „ѨѨOK«=Ú `«Å„H˜O^Œ∞Öˇ·#ѨÊ\˜H˜ h=Ù K«eOK«‰õΩ=Ú. h=Ù#fl
KÀ@<Õ Ãã·~÷ º° =ÚQÍ xez, <≥=∞‡kQÍ h =ÚO^Œ~° [~°∞QÆ∞K«∞#fl <å@Hõ=Ú#∞
K«∂K«∞K«∞O_»∞=Ú. h‰õΩ, <å‰õΩ =∞^躌 QÆÅ QÀ_»#∞ x~°∂‡eOK«∞=Ú. JѨÙÊ_»∞
=∞#q∞^Œ~Ì =° Ú HõeÜ«Ú =∂~°"æ ∞Õ ~°Ê_»∞#∞. <å‰õΩ h‰õΩ ÉË^=Œè Ú QÆÅ^Œ#∞#kÜÕ∞
Éèí‰õΩÎx QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ ^Œ∂~°=ÚQÍ #∞OK«∞K«∞#flk. ^•xx #tOѨ*ËÜ«∞xk
=∞#‰õΩ SHõº`« HõÅ∞QÆ^Œ∞. 'JdÖÏ¡=∂eH± !— ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ã¨~åfikèHÍi.
W`« ~ ° ∞ Öˇ = fi~° ∞ =∞#Å#∞ HÍáê_» ∞ "å~° ∞ HÍ~° ∞ . Éè í Q Æ = O`« ∞ x
=∂~°æ=∞™ê=∂#º=Ú, q∞H˜¯e qÅ∞"≥·#k, Hõ#∞Q˘# gÅ∞ÖËxk. "åi
~ÚKåÛù#∞™ê~°"∞Õ =∞#=Ú #_»K^≥ =Œ Ú. =∞# HÀiHõÅ#∞ "å~°∞ <≥~"° ~ÔÕ Û^Œ~∞° .
=∞#‰õΩ ^•i K«∂ÃÑ^Œ~∞° . |∞∞}Ï#∞|O^è=Œ ÚKÕ =∞#=∞O^Œ~=° Ú Hõeã≤uq∞.
XHõiH˘Hõ~°∞ `À_»Ê_ç, „¿Ñq∞Oz ã¨∞Y=ÚQÍ#∞ ã¨O`À+¨=ÚQÍ#∞ #∞O^Œ=Ú
QÍHõ. Z=~°~Ú`Õ `«=∞ rq`« Ѩ~°=∂=kèx á⁄O^≥^Œ~À "å~°∞ J=∞~°∞Öˇ·
ã¨∞Y=ÚQÍ #∞O_≥^Œ~°∞. `«H˜¯#"å~°O^Œ~°∞ ¿Ñ~°∞#ˆH TÑ≤i ã¨Å∞ѨÙ=~°‰õΩ
=∂„`«"∞Õ „|uÔH^Œ~∞° ——.
ã¨kfiKå~°=ÚÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ^•iK«∂ѨÙ@:
™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨kfiKå~°=ÚÅ <≥@∞¡ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞K«∞O_≥<À `≥eã≤H˘#∞@
q∞QÆ∞Å Pã¨HHΘ ~õ =° ÚQÍ #∞O_»∞#∞. ÉèHí Θ „¿Ñ=∞Å`À "åiH˜ ã¨~fi° 㨺 â◊~}
° ÏQÆu
KÕã#≤ KÀ "å~°∞ hÔH@∞¡ Ѩ^Õ Ñ¨^Õ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_^≥ ~Œ À `≥eÜ«Ú#∞. „ѨH¯õ #∞Oz
ÖË=QÆ<Õ hˆH=∞~Ú# =∞Oz Ü«∂Ö’K«# Hõey#, ^•xx `«~°∞"å`«
ѨQÆÅO`«Ü«Ú =$kú KÕã≤#KÀ h "Õ∞^è•â◊H˜Î =$kú á⁄O^Œ∞#∞. h =∞#ã¨∞û
âßOu á⁄O^Œ∞#∞. ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ nxÔH· „Ѩܫ∞uflOK«^ŒÅK≥#∞. XHõ
|∞^èŒ"å~°=Ú ~å„u ѨO_»∞H˘<Õ@ѨÙÊ_ç@¡#∞H˘<≥#∞. ˆ~Ѩ٠QÆ∞~°∞"å~°=Ú.
â◊√Éèík#=Ú. +≤i_ô Ѩq„`«"≥∞ÿ# ã¨÷Å=Ú HÍ=Ù# ˆ~Ѩ\˜ k#=∞O`«Ü«Ú
~å=∞<å=∞㨇~°}`À<Õ HÍÅ=Ú QÆ_û Ñ^Œ#∞ Jx xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x Ѩ~∞° O_≥#∞.
P =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú ÖË=QÆ<Õ, ~å=∞<å=∞=Ú „Ѩܫ∞`«fl=Ú ÖˉõΩO_» [˝Ñ≤ÎH˜
=K≥Û#∞. J`«_»∞ q∞H˜¯e ã¨O`«ã≤OK≥#∞. HÍÅHõ$`«º=ÚÅ∞ n~°∞ÛH˘x#
157
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ#∞ EK«∞@‰õΩ ѨÙ=ÙfiÅ#∞ nã¨∞H˘x áÈÜ≥∞#∞. nH˜∆`ü"å_®
q_ç z |∂\© " å_® ^•@∞K« ∞ O_» Q Í XHõ K« H õ ¯ x áê@ q#|_≥ # ∞.
B~°OQÍÉÏ^Œ∞#∞Oz =zÛ#"å_˘Hõ_»∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~°
áê_»∞K«∞O_≥#∞. Jk UHõ<å^è£ =∞ǨÏ~å*ò ~°zOz# 'QÆ∞~°∞Hõ$áêO[# áêÜ≥∂
"Õ∞ˆ~ ÉèÏ~Ú— Ü«∞#∞#k. QÆ∞~°∞=Ù Hõ$Ѩܫ∞#∞ JO[#=Ú ÅaèOK≥#∞. ^•x
=¸Å=Ú# `«# HõO_»∞¡ `≥~∞° =|_≥#xÜ«Ú, ^•xKÕ `å#∞ N~å=Úx Ö’#,
|Ü«∞@, x„^•=ã¨÷Ö’#∞, *Ï„QÆ^Œ=ã¨÷Ö’#∞, ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’#∞ #xflKÀ@¡#∞
K«∂zu#x K≥ÃÑÊ_»∞ áê@ Ü«∞k. J<ÕHõ áê@Å∞O_»QÆ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_»QÆ∞
B~°OQÍÉÏ^Œ∞ x"åã≤ ~¸ áê@ <ÕÅ áê_≥#∞ ? Wk ã¨O^Œ~åƒù#∞™ê~°=ÚQÆ
ÉÏÉÏ KÕ ã ≤ # U~åÊ@∞ HÍ^• ? ¿ÇÏ=∂_£ Ñ ¨ O `« ∞ P<å_» O `« Ü « Ú
~å=∞<å=∞㨇~°}KÕ HÍÅ=Ú QÆ_»∞Ѩ <≥Oz#"å_»∞ QÍ=Ù# <å`«x
=∞<Àxâ◊ÛÜ«∞=Ú ^Œ$_èÑ» ~¨ K° ∞« @ÔH· ÉÏÉÏ ~¸ áê@#∞ áê_çOz Ü«ÚO_»∞#∞.
~å=∞<å=∞ 㨇~°} Ѷe¨ `«=Ú QÆ∂iÛ =∞Ǩ`«∞‡ÅO^Œik XˆH ÉèÏ==Ú.
Jk Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅ∞ <≥~°"ÕiÛ "åix Hõ+¨ì=ÚÅ#∞O_ç HÍáê_»∞#∞.
LѨ^Õâ◊=ÚÖ’ "≥·q^茺=Ú – xO^ŒQÆ∂iÛ É’^èŒ :
N™ê~ÚÉ’^èŒ#‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ ã¨÷Å=ÚQÍx, „Ѩ`ÕºHõ ã¨=∞Ü«∞=ÚQÍx
Ü«∞Hõ¯~°ÖË^Œ∞. ã¨O^Œ~åƒù=ã¨~°=ÚÅ#∞ |\˜ì "åi „Ѩɒ^èŒ=Ú x~°O`«~°=Ú
[~°∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. XHõ<å_˘Hõ Éèí‰õΩÎ_»∞ WOH˘Hõ Éèí‰õΩÎx QÆ∂iÛ Ñ¨~ÀHõ∆=Ú#
W`«~∞° Å =ÚO^Œ∞ xOkOK«∞K«∞O_≥#∞. XѨÙÊÅ∞ q_çz ÉèHí Îõ ™È^Œ~∞° _»∞ KÕã#≤
`«Ñ¨ÙÊÅ<Õ Z#∞flK«∞O_≥#∞. q∞H˜¯e Ç‘Ï#"≥∞ÿ# J`«x ^Œ∂+¨}Å∞ q#fl"å~°∞
qã≤ y i. J#=㨠~ ° = ÚQÍ W`« ~ ° ∞ Å#∞ xOkOK« ∞ @KÕ J㨠∂ Ü« ∞ ,
^Œ∞~°aè„áêÜ«∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞. Ü≥∂QÆ∞Å∞ xO^ŒÅ xOH˘Hõ
q^è=Œ ÚQÍ ÉèÏqOK≥^~Œ ∞° . =∞e#=Ú#∞ áÈQ˘@∞ì@ Hõ<HÕ õ =∂~°=æ ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
ã¨|∞ƒ`À =∂e#º=Ú#∞ Hõ_∞» QÆ=K«∞Û#∞. Ѩ~∞° Å#∞ xOkOK«∞"åx =∂~°=æ Ú
"Õ~°∞. W`«~°∞Å =∞e#=ÚÅ#∞ "å_»∞ `«# <åÅ∞Hõ`À â◊√„ÉèíѨ~°K«∞#∞. XHõ
Q Q
q^èŒ=ÚQÍ "å_»∞ xOkOK«∞"åxH˜ ¿ã= KÕÜ«ÚK«∞<åfl_»∞. Z@¡#, "åx
158
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
=∞e#=Ú#∞ g_»∞ `«# <åÅ∞Hõ`À â◊√„ÉèíѨ~°K«∞K«∞<åfl_»∞. HÍ=Ù#
u@ì|_ç#"å_»∞, u\˜#ì "åxH˜ Hõ$`«[` ˝ Å« ∞ `≥Å∞Ѩ=Öˇ#∞ ! J@∞¡ Ѩ~x° O^Œ‰Ωõ
áêÅÊ_»∞"åxx ÉÏÉÏ ã¨ikkÌ# Ѩ^Œúu qt+ì̈"≥∞ÿ#k. xOkOK«∞"å_»∞ KÕã≤#
Ü«∞Ѩ~å^èŒ=Ú#∞ ÉÏÉÏ ã¨~°fiA˝QÆ∞@KÕ „QÆÇ≤ÏOK≥#∞. q∞@ì =∞^蕺ǨÏfl=Ú
ÉÏÉÏ ÖˇO_ô`À@‰õΩ áÈ=Ù#ѨÙ_»∞ "å_»∞ ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK≥#∞. ÉÏÉÏ "åxH˘Hõ
ѨOkx EÑ≤ ~Ú@¡<≥#∞, ''K«∂_»∞=Ú ! D ѨOk J"Õ∞^䌺=Ú#∞ Ü≥∞O`«
~°∞zQÍ u#∞K«∞#fl^À ! h ã¨fiÉèÏ==Ú‰õÄ_® J\˜ì^Õ ! ZO`« P#O^Œ=ÚQÆ h
™ê\˜ ™È^Œ~∞° x u@∞ìK∞« <åfl=Ù. ZO`«Ü∂≥ ѨÙ}º=Ú *ËÜ∞« QÆ hH© =∂#=[#‡
ÅaèOz#k. W@∞¡ KÕã≤#KÀ +≤i_ô ^Œ~°≈#=Ú h‰õΩ `À_»Ê_»∞<å ?—— Éèí‰õΩÎ_»∞
hux „QÆÇ≤ÏOz "≥O@<Õ áÈÜ≥∞#∞.
Dq^èŒ=ÚQÍ ÉÏÉÏ ã¨=∞Ü«∞=Ú =zÛ#ѨÙÊ_≥Å¡ LѨ^ÕtOK«∞
K«∞O_≥_"ç å~°∞. D Ü«ÚѨ^âÕ =◊ ÚÅ#∞ =∞#ã¨∞û#O^Œ∞OK«∞H˘x áê\˜Oz#KÀ
P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú ^Œ∂~°=Ú HÍ^Œ∞. XHõ Ö’HÀH˜Î HõÅ^Œ∞. ''<å ^Õ=Ù_»∞#flKÀ
<å‰õΩ =∞OK«=ÚÃÑ·x ‰õÄ_» |∞=fi ѨÙ@∞ì#∞——. Jk Éè’[#=Ú, =„ã¨Î=ÚÅ#∞
QÆ∂iÛ K≥Ñ≤Ê#k. Z=~°~Ú# nxx P^蕺u‡Hõ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ #=Ú‡H˘x
T~°‰õΩ#flKÀ K≥_çáÈÜ≥∞^Œ~°∞. P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú#ÔH· ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«
áê@∞Ѩ_»=Öˇ#∞. ZO`« Hõ$+≤ KÕã≤# #O`« "Õ∞Å∞.
ÉÏÉÏ `å#∞ ã¨~åfiO`«~åºq∞#x K≥ÃÑÊ_ç"å~°∞. Jxfl\˜Ü∞« O^Œ∞ J#QÍ
Éè∂í q∞, QÍe, ^Õâ=◊ Ú, „ѨÑO¨ K«=Ú, "≥Å∞`«∞~°∞, ã¨fi~°=æ ÚÅO^Œ∞ "å~°∞ QÆÅ~°∞.
PÜ«∞# J#O`«∞_»∞. P HõxÑ≤OK≥_ç =¸_»∞#fl~° =¸~°Å ^ÕÇϨ "Õ∞ ÉÏÉÏÜ«∞x
J#∞‰õΩ#fl"åiH˜ áê~î°=Ú K≥ѨÙÊ@ˆH"å~°∞ D ~°∂Ѩ=Ú`À #=`å~°"≥∞uÎi.
ÉÏÉωõΩ ã¨~fi° 㨺 â◊~}
° ÏQÆuKÕã,≤ JǨÏiflâ◊Å∞ "åi<Õ ^蕺xOz#KÀ, K«HÔ ¯~° –
fÑ≤, HÔ ~°@=ÚÅ∞ – ã¨=Ú„^Œ=Ú, Hõ#∞fl – HÍOu Hõeã≤ÜÚ« #fl>Ë¡ N™ê~Ú`À
`å^•`« ‡ º`« # ∞ á⁄O^≥ ^ Œ ~ ° ∞ . Z=~° ~ Ú`Õ Kå=ÙѨ Ù @∞ì H õ Å #∞O_ç
`«ÑÊ≤ OK«∞H˘#∞@‰õΩ „ѨÜ∞« uflOK≥^~Œ À "å~°∞ âßO`«=Ú ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À
^è•i‡Hõ r=#=Ú QÆ_»∞Ѩ=Öˇ#∞. W`«~°∞Å =∞#ã¨∞û ÉÏkèOK«∞#@∞¡
159
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
=∂\Ï¡_»~å^Œ∞. "Õ∞ÖÁ#iOK«∞ Ѩ#∞Å<Õ KÕÜ«ÚK«∞O_»=Öˇ#∞. `«# Hõ~°Î=º
Hõ~‡° Å <åK«iOK«∞K«∞ ÉèQí =Æ O`«∞xH˜ ã¨~fi° 㨺 â◊~} ° ÏQÆu KÕÜ∞« =Öˇ#∞. "å_»∞
^ÕxH˜ ÉèÜ í ∞« Ѩ_#» =ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . Z=~°~Ú`Õ ÉèQí =Æ O`«∞x ѨÓiÎQÍ #"≥∞‡^Œ~À,
"åi bÅÅ#∞ qx, ~Ú`«~°∞ʼnõΩ K≥ÃÑÊ^Œ~À, W`«~° q+¨Ü«∞=ÚÖËq∞Ü«Ú
<åÖ’zOK«~À "å~°∞ `«Ñ¨ÊHõ P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. J<ÕHõ
=∞OkH˜ ÉÏÉÏ `«# <å=∞=Ú#∞ [˝ÑÜ Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘x, â◊~}° ∞"Õ_∞» =∞<≥#∞.
'`å<≥=~°∞— J#∞^•xx `≥eã≤H˘#QÀ~°∞ "åiH˜ „â◊=}=Ú#∞ =∞##=Ú#∞
KÕÜ«Ú=∞x ã¨ÅǨ ~ÚK≥Û_ç"å~°∞. H˘O^ŒiH˜ ÉèíQÆ=<åfl=∞=Ú#∞ [˝Ñ≤Î
Ü«∞O^Œ∞OK«∞ H˘#∞"å~°∞. H˘O^ŒiH˜ `«=∞ bÅÅ∞ q#∞@, H˘O^ŒiH˜ `«=∞
áê^ŒÑ¨Ó[, H˘O^ŒiH˜ J^蕺`«‡ ~å=∂Ü«∞}=Ú, *Ï˝<Õâ◊fii "≥Ú^ŒÅQÆ∞
„QÆO^äŒ=ÚÅ∞ K«^Œ∞=Ù@, H˘O^ŒiH˜ `«=∞ áê^Œ=ÚÅ=^ŒÌ ‰õÄ~˘Û#∞=∞#∞@,
H˘O^Œix YO_ÀÉÏ =∞Ok~°=Ú#‰õΩ |OѨÙ@, H˘O^ŒiH˜ q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨
<å=∞=ÚÅ∞, H˘O^ŒiH˜ KèåO^ÀQÀѨx+¨`∞« ,Î ÉèQí =Æ næ`« áê~åÜ«∞} KÕÜÚ« =∞x
18, 19= J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞
Ü«∞aè„áêÜ«∞"Õ∞"≥∂ Ü≥∞=iH˜x `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. ~å^è•Hõ$+¨‚=∂~Ú =∞ÖËiÜ«∂
[fi~°=Ú`À #∞O_≥#∞. P"≥∞ [fi~°=Ú#∞ `˘ÅyOK«@ÔH· ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡
KÕãÜ≤ Ú« O_»∞#x Ü«∞#∞H˘xi. ky# "≥O@<Õ xK≥Û# `≥zÛ# "åxH˜ ÉÏÉÏ
Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ WK≥Û#∞. Z=_À ^è≥·~°º=ÚKÕã≤ xK≥Û# `≥zÛ#O`«
=∂„`«=Ú# "åxH˜ ~Ô O_»∞ ~°∂áêÜ«∞ÖËÅ ~Ú=fi=Öˇ#x ÉÏÉÏ#∞ „ѨtflOK≥#∞.
XHõi Hõ+¨ì=Ú xOH˘Hõ~°∞OK«∞H˘#~å^Œ∞. Hõ+¨ìѨ_»∞"åx ‰õÄe ã¨iQÍ#∞
^•`«$`«fi=Ú`À#∞ ^è•~åà◊=ÚQÆ x=fi=Öˇ#x ÉÏÉÏ K≥ÃÑÊ#∞. ÉÏÉÏ ã¨ÅǨ
„Ѩ H Í~° = Ú „Ѩ = iÎ O z#KÀ ‰õ Ä e"å_» ∞ 㨠i QÍ Ñ¨ x KÕ Ü « Ú #∞.
ѨxKÕ~ÚOKÕ"å_»∞, Ѩx KÕ¿ã "å~°Å∞ ‰õÄ_» ã¨∞YѨ_≥^Œ~°∞. ã¨"≥∞‡Å‰õΩ
`å=ÙO_»^Œ∞. =∞^Œ∞Ѩ٠ÃÑ@∞ì"åxH˜, Hõ+¨ìѨ_ç ‰õÄe KÕÜ«Ú"åO„_»‰õΩ =∞#ó
ã¨Ê~°Åú ∞O_»=Ù.
18–19 J^蕺ܫ∞=ÚÅ∞ ã¨OѨÓ~°=‚ Ú

abcdef
qkèOK«∞K«∞O_≥#∞. "åi LѨ^âÕ =◊ ÚʼnõΩ Ѩiq∞u ÖË^∞Œ † J_»∞Ö¤ ^Ë ∞Œ . H˘O^ŒiH˜
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ LѨ^âÕ =◊ Ú xK«∞Û"å~°∞† H˘O^ŒiH˜ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ xKÕÛ"å~°∞. XHõ
„`åQÆ∞É’`«∞‰õΩ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÆxÑ≤Oz KèåfÃÑ·# ‰õÄ~˘Ûx J^Œ∞=ÚK«∂, WHõ
Ü≥∞#fl_»∂ „`åQÆ#x J`«_»∞ "åQÍú#=Ú KÕã≤# Ñ≤=∞‡@ =^Œei. H˘O^ŒiH˜
ã¨fiѨfl=ÚÖ’ 'QÆ∞~°∞„|Ǩ‡k— =∞O„`å~°÷=ÚÅ#∞ É’kèOzi. XHõ_»∞ ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
ǨÏ~î°Ü≥∂QÆ=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_»QÍ ^•xx =∂#∞=∞xi. "åi =∂~°æ=ÚÅ#∞ â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
*ˇ Ñ ¨ Ù Ê@ Hõ Å q QÍ^Œ ∞ . „Ѩ Ñ ¨ O K« q+¨ Ü « ∞ =ÚÅÖ’ `« # PK« ~ ° } ÖË
L^•Ç¨Ï~°}=ÚQÍ É’kèOK«∞"å~°∞. J\ì̃"åxÖ’ <˘Hõ\.˜
ѨxH˜ `«y# „ѨuѶ¨Å=Ú :
ÉÏÉÏ XHõ<å_»∞ q∞@ì=∞^蕺ǨÏfl=Ú ~å^è•Hõ$+¨‚=∂~Ú ~ÚO\˜
ã¨g∞Ѩ=Ú#‰õΩ =zÛ ''xK≥Û# fã≤H˘x ~°=Ú‡—— J<≥#∞. XHõ_∞» áÈ~Ú ^•xx
`≥zÛ ~ÚO\˜H˜ KÕ~°"ÕÃã#∞. ÉÏÉÏ "å=∞#QÀO_£Hõ~ü ~ÚO\˜ ÃÑ·HõѨÙÊ ZH˜¯

Q
~å^è•Hõ$+¨‚=∂~Ú ~ÚO\˜ ÃÑ· HõѨÙÊ#∞ ^•\˜ WOH˘Hõ „ѨHõ¯ kÔQ#∞. ÉÏÉÏ
160 Q 161
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
W~°∞=^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`«∞Ά ã¨^Œ∞æ~°∞"Õ É’kèOK«∞@‰õΩ Ü≥∂Qƺ`«– ã¨=∞~°÷`« QÆÅ"å~°∞,
HÍHÍ Ü≥ÚHõ¯ ѨxÑ≤Å¡† qt+¨ì"≥∞ÿ# É’^èŒ<å q^è•#=Ú
D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ^•ã¨QÆ}∞‰õΩ QÆey# Ü≥ÚHõ ã¨=∞㨺#∞
HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ WO\˜Ö’x ѨxÑ≤Å¡ Z@∞¡ Ѩi+¨¯iOK≥<À ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞
K≥ÃÑÊ#∞.
=∞øeHõ=ÚQÍ ™ê~Ú x~åHÍ~°∞_»∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ H˘~°HÍHÍ~°=Ú#∞ ^èiŒ OK≥#∞.
D =∞Ǩ[QÆ<åfl@Hõ=Ú#O^Œ∞ =∂Ü«∞Ü«∞#∞ #\˜ ™êÜ«∞=Ú`À "å~°∞ #@∞x
áê„`« ^èŒiOzi. ™ê~Úx 㨇iOz ^蕺xO`«=Ú QÍHõ. +≤i_ôH˜ áÈ~Ú
Ü«∞K«Û\˜ =∞^蕺ǨÏfl Ǩ~°u Ñ≤=∞‡@ [~°∞QÆ∞ HÍ~°º„Hõ=∞=Ú#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ
QÆ=∞xO`«=Ú. Ǩ~°u J~Ú# Ñ≤=∞‡@ ™ê~Ú =∞ã‘^Œ∞ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ,
QÀ_» „ѨHõ¯# xez „¿Ñ=∞`À#∞, ^ŒÜ«∞`À#∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ Tn „Ѩ™ê^Œ=Ú#∞
ѨOzÃÑ@∞ìK«∞O_çi. Éèí‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_» ã¨=∂#"≥∞ÿ# L`åûǨÏ=Ú`À "åi
ã¨=∞Hõ=∆ Ú# xez "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOz "åi"≥Ñ· Ù¨ K«∂K«∞K«∞ Tn
„Ѩ™ê^ŒÑ¨Ù [Å∞¡Å#∞ÉèíqOK«∞K«∞O_çi. ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎÅ KÕ`«∞ÅÖ’ Ñ≤_çH˜à◊§`À
Tn áÈÜ«ÚK«∞, "åi #∞^Œ∞\˜ÃÑ· `«=∞ KÕ`∞« Å`À TnÉÁ@∞ì ÃÑ@∞ìK∞« O_çi.
"åi ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú# Éèí‰õΩÎÅÜ≥∞_» Jq∞`«"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞. ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎÅh „H˜Ok
Q Q
q^è=Œ ÚQÍ Ñ¨Å∞HõiOK«∞K«∞O_çi.
162
W~°∞=^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
''J<åfl, =∞^蕺ǨÏfl Éè’[#=Ú#‰õΩ á⁄=Ú‡ ! ÉÏÉÏ, h |㨉õΩ áÈ,
ÉÏÑ¨Ó ! Éè’[#=Ú KÕÜ«Ú=Ú—— D q^èŒ=ÚQÍ „ѨuÉèí‰õΩÎx ѨÅHõiOz
~ÚO\˜H˜ ™êQÆ#OѨÙK«∞O_çi. WѨÊ\˜H˜ Jk Ü«∞O`«ÜÚ« TÇ≤ÏOK«∞H˘#flKÀ,
P ^Œ$â◊º=ÚÅ#∞ uiy K«∂z#O`« P#O^Œ=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. =∞<ÀѶŨ Hõ=Ú#
™ê~Úx xeÊ, "åix Páê^Œ =∞ã¨HÎ =õ Ú ^蕺xO`«=Ú. "åi áê^Œ=ÚÅÃÑ|· _ç
ã¨Q“~°==ÚQÆ „¿Ñ=∞`À q#Ü«∞=ÚQÆ ™êëêìOQÆ#=∞™ê¯~° "≥Ú#~°∞ÛK«∞, D
J^蕺ܫ∞=ÚÖ’x Hõ^#Œä ∞ K≥ÃÑÊ^Œ#∞.
Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`«∞Î :
XHõѨÙÊ_»∞ ^•ã¨QÆ}∞ Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`«∞ÎÃÑ· =∞~å\© ÉèÏ+¨Ö’ "åºYº
„"åÜ«Ú@‰õΩ "≥Ú^Œe_≥#∞. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@ D Ü«ÚѨx+¨`∞« Î QÆ∂iÛ ‰õΩÑ¡ =Ψ ÚQÍ
K≥ÃÑÊ^Œ=Ú.
"Õ^㌠O¨ Ç≤Ï`«Ö’x =∞O„`«=ÚÅ∞ QÆÅ^ŒQ∞Æ @KÕ nxx =∞O„`ÀѨx+¨`∞« Î
Jx ‰õÄ_® Ü«∞O^Œ∞~°∞. WO^Œ∞Ö’ Ü«∞Aˆ~fi^Œ=ÚÖ’x 40= J^蕺ܫ∞=∞QÆ∞
"å[ã¨<ÕÜ«∞ ã¨OÇ≤Ï`« Ü«ÚO_»∞@KÕ, nxH˜ "å[ã¨<ÕÜ«∞ ã¨OÇ≤Ï`ÀѨx+¨`«Îx
‰õÄ_® ¿Ñ~°∞. "≥k· Hõ ã¨OÇ≤Ï`« Å∞O_»∞@KÕ nx x`«~° LѨx+¨`∞« ÅÎ Hõ#fl „âı+=ª¨ ∞x
ÉèÏqOK≥^~Œ ∞° . nxH˘Hõ Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}=Ú. LѨx+¨`∞« ÅÎ xfl\˜Ö’ ÃÑ^ŒkÌ Ü«∞QÆ∞
|$ǨÏ^•~°}ºHÀѨx+¨`∞« Î ~¸ Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`Ãü Ñ· "åºYºÜ«∞x ѨO_ç`∞« _»Q∞Æ
™ê`«fiÖËH~õ Qü Í~°∞ ÉèÏqOK«∞K«∞<åfl~°∞.
„á⁄ÃѶã~¨ ∞° ~å#_ÕQÍi@¡#∞K«∞<åfl~°∞ : ''Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`∞« Î q∞H˜¯e
z#fl^≥·#ѨÊ\˜H˜ ^•xÖ’ JO`«~ü^Œ$+≤ìx HõeyOK«∞ J<ÕHÍOâ◊=ÚÅ∞#flq.
18 â’¡Hõ=ÚÅÖ’ P`«‡ QÆ∂iÛ qÅ∞"≥·# Ü«∞ѨÙ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =~°‚#,
J<ÕHÍHõ~°¬}ʼnõΩ ^Œ∞óY=ÚʼnõΩ `«@∞ìH˘#∞ Ãã·÷~°º=Ú QÆÅ P^Œ~°≈
Ü≥∂wâ◊fi~°∞x =~°‚# eO^Œ∞#flq. `«~°∞"åu HÍÅ=Ú# ã¨∂„fHõiOѨ|_ç#
Hõ~°‡Ü≥∂QÆ ã≤^•úO`«=ÚÅ „ѨuaO|"Õ∞ D Ü«ÚѨx+¨`«∞Î. `«∞^Œ‰õΩ
*Ï˝#=Ú‰õΩ Hõ~°‡Å‰õΩ ã¨=∞#fiÜ«∞=ÚQÆ #∞#fl ã¨OQÆ`«∞Å∞ K≥ѨÊ|_ç#q.
*Ï˝#=∂~°æ=Ú#∞ Hõ~°‡Ü≥∂QÆ=Ú#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú KÕã≤ K≥ѨÙÊ@ ~¸
163
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ü« Ú Ñ¨ x +¨ ` « ∞ Î Ö ’x ™ê~åOâ◊ = Ú—— . WOH˘Hõ K À@ "åi@¡ x i :
''Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`∞« ÖÎ ’x Hõq`«fi=Ú hu, xQÆ∂_è` » `
« fi« =Ú, "Õ^•O`«=ÚÅ
q∞„â◊=∞=Ú——.
ÃÑ· =~°=‚ Ú#∞ |\˜ì ~¸ LѨx+¨`∞« #Î ∞ =∞~åsî ÉèÏ+¨Ö’xH˜ J#∞"å^Œ=Ú
KÕÜ«Ú@ ZO`« Hõ+¨ì"≥∂ TÇ≤ÏOK«=K«∞Û#∞. ^•ã¨QÆ}∞ nxx =∞~åsî Fg
KèO« ^Œ=ÚÖ’ „"åÃã#∞. ^•xÖ’x ™ê~åOâ◊=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OK«Ö‰Ë Ωõ O_»∞@KÕ `å#∞
„"åã≤# ^•x`À #`«_»∞ `«$Ñ≤Î K≥O^ŒÖË^Œ∞. J`«_»∞ H˘O^Œ~°∞ ѨO_ç`«∞Å
#_çQÔ #∞, "åi`À K«iÛOK≥#∞. HÍx "å~°∞ ã¨iÜ≥∞ÿ # ã¨=∂^è•#q∞Ü«∞º‰õΩO_çi.
HÍ=Ù# ^•ã¨Q} Æ ∞ H˘O`«=~°‰Ωõ qHõÅ=∞#ã¨∞¯_»Ü∞≥ º#∞.
ã¨^Œ∞æ~°∞"Õ É’kèOK«∞@‰õΩ Ü≥∂Qƺ`«– ã¨=∞~°÷`« QÆÅ"å~°∞ :
D Ü«ÚѨx+¨`«∞Î "Õ^Œ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ™ê~åOâ◊=Ú. Wk Ü«∂`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ã¨O|OkèOz# âß„ã¨Î=Ú. Wk [## =∞~°}=ÚÅ<Õ
|O^èŒ=ÚÅ#∞ `≥QÆQ˘@∞ì PÜ«Ú^èŒ=Ú ÖË^• HõuÎ. Wk =∞#‰õΩ "≥∂Hõ∆=Ú#∞
„Ѩ™êkOK«∞#∞. Hõ#∞Hõ Z=~°~Ú`Õ Ü«∂`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄Ok Ü«Ú<åfl~À
Ü«∞\˜ì"åˆ~ D LѨx+¨`«∞ÎÖ’x Jã¨Å∞ ã¨OQÆ`«∞Å∞ K≥ѨÊQÆÅ~°x J`«_»∞
ÉèÏqOK≥#∞. Z=~°∞#∞ nxH˜ `«y# ã¨=∂^è•#=Ú x=fi#ѨÙÊ_»∞ ^•ã¨QÆ}∞
™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨ÅǨ á⁄O^Œ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. J=HÍâ◊=Ú ^˘~°HõQÍ<Õ
+≤i_ôH˜áÈ~Ú, ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈Oz, "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOz
Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`∞« #Î ∞ J~°=÷ Ú KÕã∞¨ H˘#∞@Ö’ `«# Hõ+=ì¨ ÚÅ *ˇÑÊ≤ , ã¨iÜ≥∞ÿ #
Ü«∞~°=÷ Ú#∞ É’kèOѨ=∞x "Õ_∞» H˘<≥#∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ Ü«∂j~°fikOz ~Ú@¡<#≥ ∞:
''`˘O^Œ~° Ѩ_»=^Œ∞Ì. P q+¨Ü«∞=ÚÖ’ <≥\˜ì Hõ+¨ì=Ú ÖË^Œ∞. u~°∞QÆ∞
„ѨÜ∂« }=ÚÖ’ qÖËáêˆ~Ö¡ ’x HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜`∆ ∞« x ѨxÑ≤Å¡ h ã¨O^ÕÇϨ =Ú#∞
f~°∞Û#∞——. JѨÙÊ_»Hõ¯_» #∞#fl"ås =∂@Å∞ qx, ÉÏÉÏ `«=∂ëê
KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°#∞H˘xi. ÉèÏëê*Ï˝#=Ú ÖËx ѨxÑ≤Å¡ D q+¨Ü«∞"≥∞@∞¡
K≥ѨÊQÆÅ^Œxi. HÍx ^•ã¨QÆ}∞ J@¡#∞H˘#ÖË^Œ∞. ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞
Q
„|Ǩχ"å‰õΩ¯ Å#∞H˘<≥#∞.
164
W~°∞=^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
HÍHÍ Ü≥ÚHõ¯ ѨxÑ≤Å¡ :
ÉÏÉÏ =∂@ÅO^Œ∞ ѨÓiÎ qâßfiã¨=ÚOz, ^•ã¨QÆ}∞ +≤i_ô q_çz
qÖËáêˆ~¡ KÕi, HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`«∞ WO\˜Ö’ |ã¨KÕÃã#∞. P =∞~°∞ã¨\˜
k#=Ú^ŒÜ«∞=Ú ^•ã¨QÆ}∞ x„^Œ#∞Oz ÖË=QÆ<Õ, Ü≥ÚHõ c^ŒÑ≤Å¡ K«Hõ¯x
áê@#∞ q∞H˜¯e =∞<ÀǨÏ~°=ÚQÍ áê_»∞K«∞O_≥#∞. P áê@Ö’x q+¨Ü∞« =Ú
Zé]p~° =~°‚#=Ú. Jk KåÅ ÉÏQÆ∞O_≥#xÜ«Ú, ^•x ‰õΩ@∞ìѨx K«Hõ¯QÍ
#∞O_≥#xÜ«Ú, ^•x Ü«∞OK«∞Å z=~°Å∞ KåÖÏ ã¨∞O^Œ~=° ÚQÍ #∞O_≥#xÜ«Ú
P"≥∞ áê_»∞K«∞O_≥#∞. P áê@ #K«∞Û@KÕ ^•ã¨Q} Æ ∞ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ q<≥#∞.
Jk HÍHÍ Ñ¨x=∞x+≤ <å=∂º K≥ÖÅ¡ˇ ∞ áê_»∞K«∞O_≥#∞. P"≥∞ z#flÑ≤Å.¡ P"≥∞
zOH˜ QÆ∞_»¤ Hõ@∞ìH˘x áê„`«Å∞ `À=ÚK«∞O_≥#∞. P"≥∞ ¿Ñ^ŒiHõ=Ú, P"≥∞
ã¨O`À+¨ ÉèÏ==Ú#∞ QÍOz ^•ã¨QÆ}∞ P"≥∞ÃÑ· *ÏeѨ_≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜
k#=Ú ~å=Ù|ǨÏ^Œ∂~Ì ü Ü«∞"£∞.q. „Ѩ^•è <£ `«#‰õΩ ^èÀ=`«∞Å KåѨÙe=fiQÆ, P
¿Ñ^ŒÑ≤Å¡‰õΩ z#fl p~° x=∞‡x K≥ÃÑÊ#∞. ~å=Ù|ǨÏ^Œ∂Ì~ü XHõ =∞Oz z#fl
p~°#∞ H˘x Ü«∂"≥∞‰õΩ |Ǩ˙HõiOK≥#∞. PHõe`À #Hõ#HõÖÏ_»∞`«∞#fl"åiH˜
qO^Œ∞ Éè’[#=Ú ^˘iH˜#@∞¡ P"≥∞ Ü«∞q∞`å#O^Œ Ѩ~=° â◊√~åÅÜ≥∞º#∞. P
=∞~°∞ã¨\˜ k#=∂"≥∞ Ü«∂ H˘`«Î p~°#∞ ^èŒiOK≥#∞. Jq∞`À`åûǨÏ=Ú`À
`«H˜¯# Ñ≤Å¡Å`À HõÅã≤ yé∞]# u~°∞QÆ∞K«∞ <å@º=Ú KÕÃã#∞. JO^ŒiHõO>ˇ
`å<Õ ÉÏQÆ∞QÆ P_ç áê_≥#∞. =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú p~°#∞ ÃÑ>ˇìÖ’ ^•K«∞H˘x
=∂=¸Å∞ zOH˜ |@ì Hõ@∞ìH˘x ѨxKÕÜ«Ú@‰õΩ =K≥Û#∞. HÍx Ü«∂"≥∞
Ü«∂#O^Œ=Ú#‰õΩ Ö’@∞ ÖˉõΩO_≥#∞. W^ŒO`«Ü«Ú K«∂z ^•ã¨QÆ}∞ *Ïe
ÉèÏ==Ú "≥∞K«∞ÛHÀÅ∞QÍ =∂Ô~#∞. Ñ≤Å¡ x~°∞¿Ñ^Œ HÍ|\˜ì zOH˜QÆ∞_»¤Å∞
Hõ@∞ìH˘<≥#∞. WѨÙÊ_»∞ P"≥∞‰õΩ H˘`«Îp~° QÆÅ^Œ∞, QÍx ^•xx ÃÑ>ˇìÖ’
^•K«∞H˘<≥#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ qKå~°=∞#∞#k QÍx, x~åâ◊ Ü«∞#∞#k QÍx
ÖËHõ Ü«∂_»∞K«∞ áê_»∞K«∞O_≥#∞. HÍ|\˜ì Hõ+¨ìã¨∞Y=ÚÅ#∞ ÉèÏ==ÚÅ∞ =∞#
=∞<À"≥Y· iÃÑ· <å^è•~°Ñ_¨ ç Ü«ÚO_»∞#x P`«_∞» „QÆÇÏ≤ OK≥#∞. D q+¨Ü∞« =Ú#∞
Q
QÆ ∂ iÛ n~å…Ö’K« # KÕ Ã ã#∞. Éè í Q Æ = O`« ∞ _ç z Û# ^•x`À =∞#=Ú
165
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ã¨O`«ã≤OѨ=Öˇ#∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞#Å #xfl kâ◊Å #∞O_ç HÍáê_ç =∞#‰õΩ
HÍ=Åã≤#k WK«∞ÛK«∞O_»∞#∞. HÍ# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ѩ™êkOz#^ŒO`«Ü«Ú
=∞# "Õ∞Å∞H˘~°ˆH Ü«∞x „QÆÇ≤ÏOK≥#∞. D „Ѩ`ÕºHõ q+¨Ü«∞=ÚÖ’ P Ñ≤Å¡
Ü≥ÚHõ¯ ¿Ñ^ŒiHõ=Ú, P"≥∞ zxy# p~°, „H˘`«pÎ ~°, ^•xxzÛ# ^•`«, ^•xx
ѨÙK«∞ÛH˘x# „QÆÇÏ‘ `«, ^•# ÉèÏ==Ú Wq Ü«∞xflÜ«Ú ÉèQí =Æ O`«∞x Ü«∞Oâ◊=ÚÖË.
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ~¸ Ü«∞xfl\˜Ü∞« O^Œ∞ "åºÑ≤OzÜ«Ú<åfl_»∞. WK«Û@ ^•ã¨Q} Æ ∞
LѨx+¨`∞« ÅÎ Ö’x hux J#QÍ L#fl^•x`À ã¨O`«∞+≤ì K≥O^Œ∞@, Uk =∞#‰õΩ
ã¨OÉèíqOK«∞K«∞#fl^À Ü«∞k JO`«Ü«Ú ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∂[˝KÕ [~°∞QÆ∞K«∞#fl
^ŒxÜ«Ú, `«∞^ŒHõk =∞# "Õ∞Å∞ H˘~°̂H Ü«∞xÜ«Ú „QÆÇ≤ÏOK≥#∞.
qt+¨ì"≥∞ÿ# É’^èŒ<å q^è•#=Ú :
ÃÑ· Hõ^#Œä ∞ |\˜ì ÉÏÉÏ =∂~°=æ Ú q∞H˜¯e qt+¨"ì ∞≥ #ÿ ^ŒxÜ«Ú, JѨÓ~°fi
"≥∞ÿ#^ŒxÜ«Ú áê~î°‰õΩÅ∞ „QÆÇ≤ÏOzÜÕ∞Ü«ÚO^Œ∞~°∞. ÉÏÉÏ +≤i_ôx
q_»∞=#ѨÊ\˜H˜ H˘O^Œix =∞pÛùO„^ŒQÆ_£‰õΩ, H˘O^Œix H˘ÖϛѨÓ~°∞‰õΩ QÍx,
ëÈÖÏѨÓ~°∞‰õΩ QÍx ™ê^è#Œ xq∞`«=Î Ú Ñ¨OѨÙK«∞O_≥#∞. H˘O^ŒiH˜ ™ê^è•~°}
~°∂Ѩ=ÚÖ’#∞, H˘O^ŒiH˜ ã¨fiáêfl=ã¨÷Ö’#∞ Jk ~å„uQÍx, ѨQÆÅ∞QÍx
HÍxÊOz HÀiHõÅ∞ <≥~"° ~Õ ∞° ÛK«∞O_≥#∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ÉÏÉÏ É’kèOK«∞ =∂~°=æ ÚÅ∞
=i‚OѨ#Åq HÍ^Œ∞. D „Ѩã∞¨ ` Î « q+¨Ü∞« =ÚÖ’ ^•ã¨Q} Æ ∞#∞ qÖËáêˆ~¡ ѨOÑ≤,
ѨxÑ≤Å¡ ^•fi~å J`«x ã¨=∞㨺#∞ Ѩi+¨¯iOK≥#∞. HÍx qÖËáêˆ~¡ ѨOѨ‰õΩO_»
+≤i_ôÖ’<Õ ÉÏÉÏ É’kèOK«~å^•Ü«∞x H˘O^Œ~°#=K«∞Û#∞. HÍx ÉÏÉÏ
J=ÅOaOz#^Õ ã¨iÜ≥∞ÿ # =∂~°=æ Ú. HÍxKÀ ¿Ñ^Œ <ÒHõ~∞° Ñ≤Å,¡ Ü«∂"≥∞ p~°
‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨OHõÅÊ ~°∂Ѩ=ÚÖË Ü«∞x ^•ã¨QÆ}∞ Z@∞¡ <Õ~°∞ÛH˘x
Ü«ÚO_»∞#∞ ?
Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’x hu :
Dâß"å™ÈºÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ #∞#fl =ÚYº q+¨Ü«∞=Ú Jk É’kèOK«∞
hu=∂~°æ"Õ∞. D LѨx+¨`«∞ÎÖ’ #∞#fl hu ^•xÖ’ K≥ѨÊ|_ç# P^蕺u‡Hõ
Q Q
q+¨Ü«∞=ÚÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_çÜ«Ú#flk. LѨx+¨`«∞Î „áê~°OÉèí "åHõº=ÚÖË
166
W~°∞=^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨~åfiO`«~åºq∞ Ü«∞x K≥ѨÙÊK«∞#flq. nxx|\˜ì =∞#=Ú
„QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤# ^Õ=∞# =∂#=Ù_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_çzÛ# ^•x`À ã¨O`«∞+≤ì
K≥O^Œ=Öˇ#∞. UÅÜ«∞# ÉèíQÆ=O`«∞_»xflO\˜Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ_»∞. HÍ=Ù#
ÉèíQÆ=O`«∞_Õk ~ÚK≥Û<À JkÜ≥∞Å¡ =∞# "Õ∞Å∞H˘~°̂H Ü«∞x „QÆÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞.
nxx|\˜ì ~Ú`«~°∞Å ™⁄`«∞ÎÔH· Ü«∂tOK«~å^ŒxÜ«Ú, L#fl^•x`À ã¨O`«∞+≤ì
K≥O^Œ=Öˇ#xÜ«Ú, ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =∞# "Õ∞Å∞H˘~°Hˆ ^•xxzÛÜ«Ú<åfl_»xÜ«Ú,
HÍ=Ù# #k =∞#‰õΩ "Õ∞Å∞ HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú#^ÕÜ«∞xÜ«Ú „QÆÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞.
nxÖ’x WOH˘Hõ hu ÜÕ∞=∞# =∞#∞+¨µº_≥šѨÙÊ_Õ^À `«#‰õΩ qkèOѨ|_ç#
Hõ~‡° #∞ KÕÜÚ« K«∞<Õ Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. âß„ã¨=Î ÚÖ’ K≥ÑÊ≤ # Hõ~‡° Å∞ <≥~"° ~Õ Û° =Öˇ#∞.
ÉèQí =Æ O`«∞x Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú <≥~"° ~Õ ∞° Û@ "Õ∞Å∞. D LѨx+¨`∞« Î „ѨHÍ~°=Ú
Hõ~°‡ KÕÜ«∞‰õΩO_» #∞O_»∞@ Ü«∂`«‡ <åâ◊#=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú. =∂#=Ù_»∞
âß„ã¨Î=ÚÖ’ qkèOѨ|_ç# Hõ~°‡Å∞ <≥~°"Õ~°∞Û@ =Å# <≥·+¨¯~出^Œ~°≈=Ú
á⁄O^Œ∞#∞. U =∂#=Ù_»∞ ã¨=∞ã¨Î r=~åtx P`«‡Ö’ K«∂K«∞<À, P`«‡
Ü«∞xfl\˜Ü«∞O^Œ∞O_»∞#@∞¡ K«∂K«∞<À, "ÕÜÕ∞Å ã¨=∞ã¨Î r=~åtÜ«Ú, ã¨HõÅ
=ã¨∞=Î ÙÅ∞ P`«‡QÍ ÉèÏqOK«∞<À, Ü«∞\˜"ì å_≥O^Œ∞‰õΩ "≥∂ǨÏ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞?
"å_≥O^Œ∞ʼnõΩ qKåiOK«∞#∞ ? Jxfl =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ <å`«‡#∞ K«∂_»Háõ È=Ù@KÕ
=∞#‰õΩ "≥∂ǨÏ=Ú, Jã¨ÇϨ º=Ú, qKå~°=Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. Z=_»~Ú`Õ ã¨HÅõ
=ã¨∞ÎHÀ\˜x XHõ¯\˜QÍ ÉèÏqOK«∞<À, Z=xHõ~Ú`Õ ã¨=∞ã¨Î =∂`«‡Ü«∞QÆ∞<À,
J`«_∞» =∂#=ÙÅ∞ Ѩ_∞» ™ê=∂#º ÉÏ^èÅŒ ‰õΩ, ^Œ∞óYqHÍ~°=ÚʼnõΩ Ö’#∞QÍ_»∞.
W~°∞=^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
167
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
W~°∞=kÜ≥ÚHõ@= J^蕺ܫ∞=Ú
„Ѩ™êÎ=#† Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å =º=ã¨÷† q.ÃÇÏKü. ~îå‰õÄ~ü† J#O`«~å=Ù áê@OHõ~ü†
#=q^èŒ ÉèíH˜Î† ѨO_»sѨÙ~°=Ú Ñ‘¡_»~°∞
D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ q<åÜ«∞Hõ ǨÏiâ◊ÛO„^Œ ~îå‰õÄ~°∞
a.U., J#O`«~å=Ù áê@OHõ~ü (ѨÓ<å), ѨO_»sѨÙ~°=Ú Ñ‘_¡ ~» ∞° QÆ∂iÛ# Hõ^ÅŒä ∞
K≥ÃÑÊ#∞. D Hõ^äŒÅxflÜ«Ú <å#O^Œ^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ#q. Wq ã¨iQÍ K«kq
„QÆÇ≤ÏOz#KÀ, P^蕺u‡Hõ =∂~°æ=Ú#‰õΩ ^•i K«∂ѨÙ#∞.
„Ѩ™êÎ=# :
™ê=∂#º=ÚQÆ =∞# QÆ`«[#‡ ã¨=Úáê~°˚#=Ú =Å# =∞Ǩ`«∞‡Å
™êOQÆ`«º ÉèÏQƺ=Ú á⁄Ok, ^•x=Å# "Õ∞Å∞ á⁄O^≥^Œ=Ú. nxH˜
L^•Ç¨Ï~°}=ÚQÍ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ `«# ã¨OQÆu<Õ K≥ÑÙ¨ ÊK«∞<åfl_»∞. ÉÁOÉÏ~Ú
^ŒQÆæ~°QÍ #∞#fl ÉÏO„^•‰õΩ W`«_»∞ KåÖÏHÍÅ=Ú "Õ∞l„¿ãì@∞QÍ #∞O_≥#∞.
JHõ¯_» Ñ‘~∞° =∞øÖÏ<å Ü«∞#∞ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ =∞Ǩ`«∞‡_»∞ x=ã≤OK«∞K«∞O_≥#∞.
J<ÕHõ=∞Ok Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, áê~°j‰õΩÅ∞, W`«~° =∞`«ã¨∞÷Å∞ áÈ~Ú "åix
^Œi≈OK«∞K«∞O_çi. ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞_»Q∞Æ W#∞ãπ, Ñ‘~∞° =∞øÖÏ<å#∞
Q Q
^Œi≈OK«∞=∞x J<ÕHõ™ê~°∞¡ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞‰õΩ K≥ÃÑÊ#∞. HÍx U"À
168
21= J^蕺ܫ∞=Ú
HÍ~°}=ÚÅKÕ`« ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ P =∞Ǩ`«∞‡x ^Œi≈OK«ÖHË áõ ÈÜ≥∞#∞. J<ÕHõ
ã¨O=`«û~°=ÚÅ `«~°∞"å`« J`«x =O`«∞ =K≥Û#∞. J`«_»∞ +≤i_ôH˜ áÈ~Ú
N™ê~Ú ^Œ~åƒ~°∞Ö’ âßâ◊fi`« ™ê÷#=Ú#∞ á⁄O^≥#∞. ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞ʼnõΩ
W\˜ì =∞Ǩ`«∞‡Å ™êOQÆ`«º=Ú ÅaèOK«^Œ∞. ˆH=Å=Ú J^Œ$+¨ì=O`«∞ňH
Ü«∞\˜kì ÅaèOK«∞#∞.
Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å =º=ã¨÷ :
J`«ºO`« „áêp# HÍÅ=Ú #∞O_ç „Ñ¨ÑO¨ K«=Ú# Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å =º=ã¨÷
Ü«Ú#flk. J<ÕH=õ ∞Ok Ü≥∂QÆ∞Å<ÕHKõ À@¡ J=`«iOz "åi "åiH˜ qkèOѨ|_ç#
Ѩ#∞Å#∞ <≥~°"ÕÔ~Û^Œ~°∞. "å~°<ÕHõKÀ@¡ ѨxKÕã≤##∞ JO^Œ~å ÉèíQÆ=O`«∞x
Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú <≥~°"ÕÔ~Û^Œ~°∞. HÍ# XHõ~°∞ KÕÜ«Ú#k ~ÚOH˘HõiH˜
`≥eÜ«Ú#∞. XHõ~°∞ KÕã≤#^•xx WOH˘Hõ~°∞ ѨÓiÎKÕÃã^Œ~°∞. nxx
É’kèOK«∞@H˘Hõ Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}g∞ kQÆ∞= HõÅ^Œ∞.
q.ÃÇÏKü. ~îå‰õÄ~°∞ :
g~°∞ Ô~"≥#∂º âßYÖ’ QÆ∞=∞™êÎQÍ #∞O_çi. PÜ«∞# XHÍ<˘HõѨÙÊ_»∞
ɡàQ◊ ÍO ã¨g∞Ѩ=∞O^Œe =_£QÍO J#∞ Ѩ@} ì =Ú# H˘Hõ ã¨~ˆ fiáêsì`À =K≥Û#∞.
JHõ¯_» 'JѨʗ Ü«∞#∞ Hõ#fl_»Ü≥∂yx ^Œi≈Oz "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ
#=∞㨯iOK≥#∞. P Ü≥∂y xâ◊ÛÅ^•ã¨∞ ~°zOz# 'qKå~°™êQÆ~°— =∞#∞
"Õ^•O`« „QÆO^äŒ=Ú#∞ ã¨ÉèíÖ’ #∞#fl"åiH˜ É’kèOK«∞K«∞O_≥#∞. ~îå‰õÄ~ü
áÈ=Ù#ѨÙ_»∞ "åi ÃãÅ=Ù HÀ~°QÍ "åi@∞¡ K≥Ñ≤Êi. ''D ѨÙã¨ÎHõ=Ú#∞ h=Ù
K«^∞Œ ==Öˇ#∞. h=@∞¡ KÕã#≤ KÀ h HÀiHõÅ∞ <≥~"° ~Õ ∞° #∞. =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞
h Ü«Ú^ÀºQÆ=Ú#‰õΩ ã¨O|OkèOz# Ѩxg∞^Œ L`«~Î ° k‰õΩ¯#‰õΩ É’~Ú#ѨÙÊ_»∞
h J^Œ$+ì̈=â◊=Ú# hH˘Hõ Q˘Ñ¨Ê =∞Ǩ`«∞‡x ^Œ~°≈#=Ú QÆÅ∞QÆ∞#∞. "å~°∞ h
Éèqí +¨º`«∞‰Î Ωõ =∂~°=æ Ú#∞ K«∂ÃÑ^Œ~∞° . h =∞#ã¨∞û#‰õΩ âßOu P#O^Œ=ÚÅ∞
HõÅ∞QÆ*ËÃã^Œ~°∞——
169
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
P `«~°∞"å`« ~îå‰õÄ~°∞ A#fl~°∞‰õΩ |kb Ü«∞Ü≥∞º#∞. JK«Û\˜H˜
áÈ=Ù@ÔH· <å<՛Ѷ∂¨ @∞ Ö’Ü«∞#∞ ^•\˜ áÈ=Åã≤ÜÚ« O_≥#∞. D Ö’Ü«∞ q∞H˜¯e
Ö’`≥·#k. ^•xx ^•@∞@ KåÖÏ Hõ+¨ì=Ú. ^•xx ^•@∞@ ÔH#∞É’`«∞ `«Ñ¨Ê
~Ú`«~° "Õ∞kÜ«Ú #∞ѨÜ∂≥ yOK«~∞° . HÍ=Ù# Z#∞É’`«∞ÃÑ· Ö’Ü«∞#∞ ^•@∞@KÕ
J`«xH˜ ÉÏ^èŒ HõeÔQ#∞. JK«Û\˜#∞O_ç HõÖϺ}ü‰õΩ ÃÑ^ŒÌ Ü«Ú^ÀºQÆ=ÚÃÑ·
|kb Ü«∞Ü≥∞º#∞. JK«@ <å<å™êÃÇÏ|∞ KåO^À~°¯~°∞`À ѨiK«Ü«∞=Ú
HõeÔQ#∞. PÜ«∞# =Å# ™ê~ÚÉÏÉÏ QÆ∂iÛ Ü«∞<ÕHõ ã¨OQÆ`«∞Å∞ `≥eã≤H˘x
"åix ^Œi≈OѨ HÍOH˜∆OK≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜ k#"Õ∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ +≤i_ô
áÈ=Ù@‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. HÍ=Ù# ~îå‰õÄ~°∞#∞ ‰õÄ_® `«#`À ~°=∞‡x
Ü«∞_çQÔ #∞. ~îå‰õÄ~ü `«#‰õΩ ~îå}ÏÖ’ ã≤qÖò Hˆ ã¨∞O_»∞@KÕ ~åÖË#x K≥ÃÑÊ#∞.
JO^Œ∞KÕ <å<å™êÃÇÏ|∞ XHõ¯_Õ "≥à‹§#∞. ~îå‰õÄ~°∞ ~îå}ωõΩ "≥à‹§#∞. HÍx
Ü«∞K«Û@ ˆHã¨∞ "å~Ú^• Ѩ_≥#∞. J`«_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞ "≥O@ +≤i_ôH˜
"≥à◊§HõáÈ=Ù@KÕ q∞H˜¯e ѨâßÛ`åÎѨѨ_≥#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ +≤i_ô "≥à‹§#∞.
JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞~À*Ë <å<å™êÃÇÏ|∞ +≤i_ô q_çz ÃÑ>ˇ#ì x `≥eÃã#∞. W`«~°
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ H˘O^Œ~°∞ JHõ¯_» Hõeã≤i. "å~°∞ ~îå‰õÄ~°∞#∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ
nã≤H˘x áÈ~Úi. J`«_∞» ÉÏÉÏ#∞ Ez, "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOz
q∞H˜¯e ã¨O`«ãO≤ K≥#∞. J`«x HõO_»∞¡ P#O^ŒÉÏ+¨Ê=ÚÅKÕ xO_≥#∞, X_»Å∞
QÆQÆ∞~˘Ê_çK≥#∞. H˘O`«¿ãѨ\˜H˜ ã¨~°fiA˝_»QÆ∞ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''WK«Û\˜
=∂~°æ=Ú JáêÊ É’kèOK«∞ h`«∞ÅO`« ã¨∞ÅÉèí=Ú HÍ^Œ∞. <å<՛Ѷ¨∂@∞Ö’
Z#∞É’`«∞ÃÑ#· ã¨"åi KÕÜÚ« @HõO>Ë Hõ+=ì¨ Ú ! D Ü«∞^蕺`«‡=∂~°=æ Ú q∞QÆ∞Å
Hõiî#"≥∞ÿ#k. nxH˜ ZO`À Hõ$+≤ J=ã¨~°=Ú——. ~îå‰õÄ~°∞H˘Hõ¯xˆH J~°÷=∞QÆ∞
P =∂@Å∞ q#QÆ<Õ Ü«∞`«_∞» Ü«∞q∞`å#O^Œ Ѩ~=° â◊√_»Ü∞≥ º#∞. Hõ#fl_»Ü∂≥ y
K≥Ñ≤Ê# =∂@Å∞ Ü«∞^ä•~°÷=ÚÅx „QÆÇ≤ÏOK≥#∞. Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz
ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÖÃÑ· t~°ã∞¨ û#∞ ɡ\,ì˜ `«##∞ ã‘fiHõiOz Ü«∂j~°fikOK«=Öˇ#x
„áêi÷OK≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''JáêÊ K≥Ñ≤Ê#^ŒO`«Ü«Ú x["Õ∞!
HÍx Ü«∞=xflÜ«Ú JÉèºí ã≤Oz PK«~} ° Ö’ ÃÑ@ì=Öˇ#∞. T~°H<õ Õ „QÆO^ä=Œ ÚÅ∞
Q Q
K«^Œ∞=Ù@ =Å# „ѨÜ≥∂[#=Ú ÖË^Œ∞. h=Ù K«kq# q+¨Ü«∞=Ú#∞ QÆ∂iÛ
170
21= J^蕺ܫ∞=Ú
*ÏQÆ~°ÎQÆ qKåiOz, J~°ú=Ú *Ëã¨∞‰õΩx, Ü«∂K«~°}Ö’ ÃÑ@ì=Öˇ#∞. ÖËxKÀ
„ѨÜ≥∂[#=Ú ÖË^Œ∞. QÆ∞~°fi#∞„QÆǨÏ=Ú ÖËx L`«Î ѨÙã¨ÎHõ*Ï˝#=Ú
x„+¨ÊÜ≥∂[#=Ú.—— qKå~° ™ êQÆ ~ ° = ÚÖ’x ã≤ ^ •ú O `« Éè Ï QÆ = ∂`« _ » ∞
K«kqÜ«ÚO_≥#∞. HÍx PK«~°}#∞ +≤i_ôÖ’ <ÕÔ~Û#∞. D kQÆ∞= K≥Ñ≤Ê#
~ÚOH˘Hõ Hõ^äŒ ‰õÄ_» h ã¨`«º=Ú#∞ |ÅѨ~°K«∞#∞.
J#O`«~å=Ù áê@OHõ~ü :
J#O`«~å=Ù áê@OHõ~ü Ü«∞#∞ ѨÓ<å ÃÑ^Œ=Ì ∞#∞+¨µº_˘Hõ_∞» ÉÏÉÏ#∞
K«∂_»QÀÔ~#∞. +≤i_ôH˜ =zÛ ÉÏÉÏ ^Œi≈#=Ú KÕÃã#∞. J`«x HõO_»∞¡ ã¨O`«∞+≤ì
K≥O^≥#∞. J`«_®#OkOK≥#∞. J`«_»∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅѨ~Ú |_ç, `«QÆ∞
q^èŒ=ÚQÆ Ñ¨ÓlOz, Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ`À W@¡<≥#∞. ''<Õ<≥‰õΩ¯=QÍ K«kqux.
"Õ^= Œ ÚÅ#∞, "Õ^•O`«=ÚÅ#∞ K«kqux. Jëêì^⌠◊ ѨÙ~å}=ÚÅ∞ qO\˜x.
<å =∞#ã¨∞û#‰õΩ âßOu HõÅ∞QÆ∞@ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ <å ѨÙã¨ÎHõ *Ï˝#=∞O`«Ü«Ú
x„+¨ÊÜ≥∂[#=Ú. ѨÙã¨ÎHõ *Ï˝#=Ú ÖËx x~åO_»O|~° Éèí‰õΩÎÅ∞ <å HõO>ˇ
"Õ∞Å∞. =∞#ã¨∞û âßOu á⁄O^ŒxKÀ ѨÙã¨ÎHõ *Ï˝#=∞O`«Ü«Ú =º~°÷=Ú. h
^Œ $ +≤ ì =Å##∞ h =∞Ǩ Ï `« Î ~ ° " ≥ ∞ ÿ # =∂@Å =Å##∞ h=Ù âßOu
Ñ
„ ™¨ êkO`«∞=x qO\˜x. JO^Œ∞KÕ <ÕxK«Û\H˜ ˜ =zÛux. HÍ=Ù# <åÜ«∞O^Œ∞
^•H˜∆}º=Ú K«∂ѨÙ=Ú. ##∞fl Pj~°fikOK«∞=Ú——. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ XHõ
huHõ^äŒ#∞ D q^èŒ=ÚQÍ K≥ÃÑÊ#∞ :
#=q^èŒÉèíH˜Î (`˘q∞‡k LO_»Å QÆ∞é]Ѩ٠ÅkÌ huHõ^äŒ) :
''XHõ<å_˘Hõ =~°Î‰õΩ_çHõ¯_»‰õΩ =K≥Û#∞. J`«x =ÚO^Œ∞ XHõ
P_»Q∞Æ é]=Ú ÅkÌ"ÃÕ ã#∞. Jk `˘q∞‡k Ü«ÚO_»Å∞QÍ Ñ¨_#≥ ∞. l*Ï˝ã∞¨ "≥#·
Ü«∂ =~°‰Î Ωõ _»∞ ѨOK≥H˘OQÆ∞ ™êz `˘q∞‡k Ü«ÚO_»Å #O^Œ∞Ö’ ÃÑ@∞ìH˘<≥#∞.
W@∞¡ J`«_»∞ =∞#ã¨∞û#∞ ˆHO„nHõiOK«QÆeÔQ#∞——.
D =∂@Å Ü«∞~°ú=Ú#∞ áê@OHõ~ü „QÆÇ≤ÏOK«ÖˉõΩO_≥#∞. JO^Œ∞KÕ
#`« _ » ∞ QÆ } Ë â ◊ ^ •"≥ ∂ ^Œ ~ ü =Ù~° Ñ ¶ π ^•^•ˆ H ů~° ∞ x@∞¡ J_ç Ô Q #∞ :
171
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
''P =∂@ÅÖ’ ÉÏÉÏ Ü«Ú^ÕÌâ◊"Õ∞q∞ ?—— ˆHů~°∞ ~Ú@∞¡ ["å|∞ WK≥Û#∞ :
''<å‰õΩ ‰õÄ_» ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#^ŒO`«Ü«Ú `≥eÜ«∞^Œ∞ QÍx, "åi „¿Ñ~°}
„ѨHÍ~°=Ú <å‰õΩ `Àz#k <Õ#∞ K≥ÃÑÊ^Œ#∞. P_»QÆ∞é]=∞#QÍ WK«@
ÉèíQÆ=O`«∞x Ü«∞#∞„QÆǨÏ=Ú. `˘q∞‡k Ü«ÚO_»Å ÅkÌ Ü«∞#QÍ #=q^èŒ
Éèí‰õΩÎÅ∞. Jq ÜÕ∞=# 1. „â◊=}=Ú (q#∞@) 2. H©~°Î#=Ú („áêi÷OK«∞@)
3. 㨇~°}=Ú ([˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘#∞@) 4. áê^Œ¿ã=#=Ú (áê^Œ
㨠O "åǨ Ï #=Ú) 5. J~° Û # =Ú (Ѩ Ó [) 6. #=∞™ê¯~° = Ú (=Oy
#=∞㨯iOK«∞@) 7. ^•ã¨º=Ú (¿ã=) 8. ã¨Yº`«fi=Ú (¿ãflǨÏ=Ú)
9. P`«‡x"Õ^Œ#=Ú (P`«‡#∞ ã¨=∞iÊOK«∞@).
''Wq #=q^èŒ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞. gxÖ’ <Õ^~Œ Ú# XHõ =∂~°=æ Ú#∞ ǨÏ$^ŒÜ∞«
ѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ J#∞ã¨iOz# Ü≥∞_»Å ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨O`«∞+≤ì *ˇO^Œ∞#∞.
Éèí‰õΩÎx QÆ$ǨÏ=∞O^Œ∞ „Ѩ`«ºHõ∆=∞QÆ∞#∞. ÉèíH˜ÎÖËx ™ê^èŒ#=ÚÅxflÜ«Ú J#QÍ
[Ѩ=Ú, `«Ñ= ¨ Ú, Ü≥∂QÆ=Ú, P^蕺u‡Hõ Q„ OÆ ^ä= Œ ÚÅ áê~åÜ«∞}, "åxÖ’x
ã¨OQÆ`«∞Å x`«~°∞ʼnõΩ É’kèOK«∞@ "≥Ú.#q x„+¨ÊÜ≥∂[#=Ú. ÉèíH˜ÎÜÕ∞
ÖË x KÀ "Õ ^ Œ = ÚÅÖ’x *Ï˝ # =Ú, *Ï˝ x Ü« ∞ #∞ Q˘Ñ¨ Ê „ Ñ ¨ M Ϻu,
<å=∞=∂„`«=Ú#ˆH KÕÜ«Ú Éèí[#, W=xflÜ«Ú =º~°÷=Ú. HÍ=Åã≤#k
„¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ=∞~Ú# ÉèíH˜Î =∂„`«"Õ∞. h=Ù ‰õÄ_» P =~°Î‰õΩ_»##∞H˘#∞=Ú.
ÖË^• ã¨`«º=Ú#∞ ^≥eã≤H˘#∞@‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«∞K«∞#fl =ºH˜Î##∞H˘#∞=Ú.
"åx=Öˇ #=q^èŒ Éèí‰õΩÎÅ#∞ „áÈQÆ∞ KÕÜ«Ú=Ú. P`«∞~°`«`À #∞O_»∞=Ú.
"åx=Öˇ #=q^èŒ Éèí‰õΩÎÅ#∞ PK«~°}Ö’ ÃÑ@∞ì@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_»∞=Ú.
JѨÙÊ_Õ h‰õΩ =∞#óÃã·÷~°º=Ú, âßOu HõÅ∞QÆ∞#∞——.
P =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú áê@OHõ~ü ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOK«∞@‰õΩ áÈQÍ,
''`˘q∞‡k QÆ∞é]ÑÙ¨ ÅkÌ LO_»Å#∞ „áÈQÆ∞KÕãu≤ "å ÖË^• —— ? Ü«∞x „ѨtflOK≥#∞.
J`«_∞» `å#∞ xã¨ûǨÜ«Ú_»#xÜ«Ú, ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇϨ =ÚKÕ =∂„`«"∞Õ "åxx
ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ „áÈQÆ∞KÕÜ«∞=K«∞Û#<≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ âßOu ˆH∆=∞=ÚÅ∞
Q
HõÅ∞QÆ∞#x Ü«∂j~°fikOK≥#∞. áê@OHõ~ü Ü«∞Ѩiq∞`å#O^Œ Éèií `«∞_»Ü∞≥ º#∞.
172
21= J^蕺ܫ∞=Ú
ѨO_»sѨÙ~°=Ú Ñ‘¡_»~°∞ :
XHõ z#flHõ^äŒ`À h J^蕺ܫ∞=Ú#∞ =ÚyOK≥^Œ=Ú. D Hõ^äŒ ÉÏÉÏ
ã¨~°fiA˝_»x `≥Å∞ѨÙ#∞. „Ѩ[Å#∞ ã¨iÜ≥ÿ∞# =∂~°æ=Ú# ɡ@∞ì@‰õΩ, "åi
`«Ñ¨ÙÊÅ#∞ ã¨=iOK«∞@‰õΩ, ÉÏÉÏ ã¨~°fi[˝`«fi=Ú #∞ѨÜ≥∂yOK«∞K«∞O_≥#∞.
XHõ<å_»∞ ѨO_»sѨÙ~°=Ú #∞O_ç Ü≥ÚHõ Ñ‘¡_»~°∞ =K≥Û#∞. J`«_»∞ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ
áÈ~Ú ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK≥#∞† "åi áê^Œ=ÚʼnõΩ #=∞㨯iOK≥#∞†
J_»∞QƉΩõ O_»<Õ ^ŒH}
∆˜ ~ÚK≥Û#∞† [~°∞QÆ∞K«∞#fl ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ q#∞@H˘Hõ =¸Å
QÆ∂~°∞ÛO_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∞`«x"≥Ñ· Ù¨ =ÚY=Ú „uÑ≤Ê ~Ú@¡<#≥ ∞. ''„Ѩ[ÖˇO`«
@Hõ¯~°∞Å∞ ? "å~°∞ áê^Œ=ÚÅѨ~Ú |_≥^Œ~°∞. ^ŒH˜∆} xK≥Û^Œ~°∞. HÍh,
Kå@∞QÆ xOkOK≥^Œ~°∞. Wk z„`«=Ú QÍ^• ?—— P =∂@Å∞ Ñ‘¡_»~°∞‰õΩ
ã¨∂\˜QÆ `«ye#q. Z=iH© ÉÏÉÏ =∂@ÅÖ’x JO`«~å~°=ú Ú É’^èÑŒ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ .
Ñ‘¡_»~°∞ =∂„`«=Ú „QÆÇ≤ÏOK≥#∞. HÍx JHõ¯_» ÜÕ∞q∞Ü«Ú =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞.
"å_®‰õΩ áÈ~Ú# Ñ≤=∞‡@ Ñ‘¡_»~°∞ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`«∞`À W@¡xÜ≥∞#∞ :
''ÉÏÉÏ K≥ÑÊ≤ #^ŒO`«ÜÚ « Ü«∞^•~°" ÷ ∞Õ . P ÉÏ}=Ú <åѨ~Ú Ñ „ Ü
¨ ∂
≥ yOzi.
Jk <å QÆ∂iÛÜÕ∞. <Õ<≥=ix xOkOK«‰õÄ_»^Œ∞, `«$}©HõiOK«~å^Œx
É’kè O K« ∞ K« ∞ #fl k . Ѩ O _» s Ѩ Ù ~° = Ú ã¨ É ò [ _ç ˚ Ü « ∞ QÆ ∞ #∂ů~ü `« #
Ü«∂~ÀQͺaè=$kú H˘~°‰õΩ +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. WK«Û@<Õ =∞HÍ=Ú KÕÃã#∞.
Ñ‘¡_»~°¡ q„âßOuQÆkÖ’ nx QÆ∂iÛ q"å^Œ=Ú [iÔQ#∞. ~ÀQÆ=ÚKÕ
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞#fl ã¨Éò[_ç˚ Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú#∞ ¿ãqOK«Hõ, +≤i_ôH˜ áÈ~Ú#
=∂„`«=Ú# ÉÏQÆQÆ∞<å? Jx =∂\Ï¡_»∞H˘xi. ã¨Éò[_ç˚x "åºYº KÕã≤i.
™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ xOkOzi. <Õ#∞ ‰õÄ_» JO^Œ∞ H˘O`« ÉèÏQÆ=Ú
=Ç≤ÏOzux. <Õ#∞ KÕã≤#k ã¨=∞O[ã¨=Ú QÍ^Œx WѨÙÊ_»∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ
x~°∂Ñ≤OK≥#∞. Wk <å‰õΩ ^Œ∂+¨} HÍ^Œ∞. <åH˜k Ü«∂j~°fiK«#"Õ∞.
Wk <å‰õΩ XHõ LѨ^Õâ◊=Ú. <ÕxHõ g∞^Œ@ Z=ix ^Œ∂+≤OK«~å^Œ∞.
Z=ix xOkOK«~å^Œ∞. W`«~°∞Å q+¨Ü«∞=ÚÖ’ *’Hõº=Ú HõÅ∞QÆ*Ëã≤
Q
H˘#~å^Œ∞——.
173
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
ѨO_»sѨÙ~°=Ú#‰õΩ +≤i_ô =¸_»∞=O^ŒÅ "≥∞àÿ §◊ ^Œ∂~°=Ú# #∞#flk.
ÉÏÉÏ ã¨~fi° A˝_Q» ∞Æ @KÕ Ñ¨O_»sѨÙ~°=ÚÖ’ Ñ‘_¡ ~» ¡° q„âßOuQÆkÖ’ <Õq∞ [iÔQ<À
`≥eã≤H˘xi. D #_»∞=∞#∞#fl ã¨÷Å=Ú, #^Œ∞Å∞, J_»=ÙÅ∞, Ѩ~°fi`«=ÚÅ∞
"åi ã¨~fi° [˝`fi« =Ú# Hõ_∞» Ѥ _¨ Ö» ^Ë ∞Œ . "å~°∞ ã¨~fi° =Ú#∞ E_»QeÆ yi. JO^Œi
ǨÏ$^ŒÜ∞« =ÚÅÖ’ QÆÅ^•xx K«^∞Œ =QÆeyi. "åiH˜ `≥eÜ«∞x ~°ÇϨ 㨺"Õ∞kÜ«Ú N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
ÖË^∞Œ . ^ŒQ~æÆ ° #∞#flq ^Œ∂~°=ÚQÆ #∞#flq „Ѩu =ã¨∞=Î Ù ‰õÄ_» ѨQ\ Æ ˜ HÍOu=Öˇ
"åiH˜ `Õ@`≥Å¡=Ú. Z=_»~Ú# ^Œ∂~°=ÚQÍ QÍx ^ŒQÆæ~°QÍ QÍx
Ü«ÚO_»x=Ú‡. ÉÏÉÏ ã¨~åfiO`«~åºq∞ Ü«∞QÆ∞@KÕ "åi ^Œ$+≤ì#∞Oz
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
`«Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞@‰õΩ gÅ∞ÖË^Œ∞. nxx|\˜ì Ñ‘¡_»~˘Hõ hux <Õ~°∞ÛH˘<≥#∞.
XHõix QÆ∂iÛ K≥_»∞ K≥ѨÊ~å^Œ∞. =∞iÜ«Ú ##=ã¨~°=ÚQÆ "åºMϺ#=Ú W~°∞=k Ô~O_»Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
KÕÜ«∞~å^Œ∞. J@∞¡ ÉÏÉÏ J`«x ^Œ∞~°∞æ}=Ú#∞ áÈQ˘\˜ì ã¨<å‡~°æ=∞O^Œ∞ „Ѩ™êÎ=#† ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~ü† ÉÏÑ¨Ó ™êÃÇÏ|∞ |∂\©† Jg∞~°∞ â◊Hõ¯~ü†
ÃÑ>ˇ#ì ∞. `ÕÅ∞ – áê=Ú† ÉÏÉÏ Jaè„áêÜ«∞=Ú
Wk Ü≥ÚHõ Ñ‘_¡ ~» ∞° #∞ QÆ∂iÛ#^≥#· ѨÊ\˜H˜ JO^ŒiH˜ =iÎOK«∞#∞. HÍ|\˜ì
~¸ Hõ^äŒ É’kèOK«∞ hux [˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘x "Õ∞Å∞ á⁄O^≥^Œ=Ú QÍHõ. „Ѩ™êÎ=# :
™ê~ÚÉÏÉÏ =∞Ç≤Ï=∞ JQÍ^èŒ=Ú, "åi bÅÅ∞ ‰õÄ_» J\˜ì"Õ. "åi ÉÏÉÏ#∞ ^蕺xOK«∞>ˇ@∞¡ ? ÉèíQÆ=O`«∞x <≥·[=ÚQÍx, ã¨fi~°∂Ѩ=Ú
rq`«=Ú J\ì̃^Õ. "å~°∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞=`å~°"Õ∞. QÍx JQÍ^è=Œ ÚÅ∞. "Õ^=Œ ÚÅ∞QÍx, "≥~Úº <åÅ∞HõÅ∞QÆÅ Pkâı+µ¨ _»∞ QÍx
"åxx ѨÓiÎQÍ =i‚OѨÖ~Ë ∞° . Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ÉèQí =Æ O`«∞x ~°∂Ѩ=Ú#∞ K«∂z Hõ#∞Q˘x
W~°∞=k Ü≥ÚHõ@= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú f~°=Öˇ#∞. ZO^Œ∞Hõ#QÍ `«=∞ Ü«∂#O^Œ=Ú#‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞x áê^Œ=ÚÖË
=ÚYº=∂~°=æ ∞x "åiH˜ `≥eÜ«Ú#∞. rq`« Ѩ~=° ∂~°=÷ Ú#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ QÆ∞~°∞x

abcdef
áê^Œ=ÚÅ<Õ ^蕺xOK«=Öˇ#∞ QÍx ~ÚOH˘Hõ =∂~°æ=Ú ÖË^Œx "å~°Å‰õΩ
`≥eÜ«Ú#∞. ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ XHõ ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ =∂~°=æ Ú#∞ LѨ^âÕ ◊ ~°∂Ѩ=ÚQÍ
K≥ÑÙ¨ ÊK«∞<åfl_»∞. Jk ^蕺#=Ú#‰õΩ ÉèHí HÎ̃ ˜ ‰õÄ_» J#∞‰õÄeOK«∞#∞.
<≥ÅÖ’ Hõ$+¨‚ѨHõ∆=Ú# ~å#∞ ~å#∞ "≥<≥flÅ „Hõ=∞=ÚQÍ H©∆}˜OK«∞#∞.
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
`«∞^Œ‰Ωõ J=∂"å㨺<å_»∞ K«O„^Œ∞_»∞ HÍ#~å_»∞. "≥<fl≥ Å ‰õÄ_» ~å^Œ∞. â◊√HõÑ¡ H¨ =∆õ Ú
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ „áê~°OÉèí=∞=QÆ<Õ „Ѩ[Å∞ K«O„^Œ∞x K«∂K«∞@‰õΩ P`«∞~°Ñ¨_≥^Œ~°∞. "≥Ú^Œ\˜

Q Q
k#=Ú K«O„^Œ∞_»∞ HÍ#~å_»∞. Ô~O_»=<å_»k ã¨iQÍ HõxÑ≤OK«^Œ∞. JѨÙÊ_»∞
174 175
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ô~O_»∞ K≥@∞ìH˘=∞‡Å =∞^茺QÆ∞O_® K«∂_»∞=∞<≥^Œ~°∞. P`«∞~°`«`À <ÕHõ
^蕺#=Ú`À P ã¨O^Œ∞ ^•fi~å K«∂K«∞#ѨÙÊ_»∞ ^Œ∂~°=ÚQÍ #∞#fl K«O„^Œ∞x
Ü«∂HÍ~°"≥ÚHõ w`«=Öˇ QÍxÊOK«∞#∞. "å~°Ñ¨ÙÊ_»∞ ã¨O`«ã≤OK≥^Œ~°∞. D
ã¨∂„`«=Ú ##∞ã¨iOz ÉÏÉÏ `Õ[=Ú#∞ EK≥^=Œ Ú QÍHõ. ÉÏÉÏ ‰õÄ~°∞Û#fl
q^è•#=Ú#∞ E_»∞_»∞. Jk Ü≥∞O`« ã¨∞O^Œ~=° ÚQÍ #∞#flk ! "å~°∞ HÍà◊§#∞
XHõ^•xÃÑ·x WOH˘Hõ\˜ "Õã≤Ü«Ú<åfl~°∞. Z_»=∞KÕu „"Õà◊√§ ‰õΩ_çáê^Œ=ÚÃÑ·
"ÕãÜ≤ Ú« <åfl~°∞. ‰õΩ_çHÍe ÉÁ@# „"ÕÅ∞ÃÑ· K«∂ѨÙ_»∞ „"ÕÅ∞#∞fl =∞^躌 „"ÕÅ∞#∞fl
L#flq. D ‰õÄ~°∞Û#fl q^è=Œ Ú#∞|\˜ì K«∂_»QÍ ÉÏÉÏ =∞#H© kQÆ∞= q+¨Ü∞« =Ú
K≥ѨÊxâ◊Û~ÚOK«∞H˘#fl@∞¡#flk. ''<å „Ñ¨HÍâ◊=Ú#∞ K«∂_»=Öˇ#O>Ë,
JǨÏOHÍ~°=Ú#∞ q_çz q∞H˜¯e Ü«∞}‰õΩ=`À K«∂ѨÙ_»∞ „"ÕÅ∞‰õΩ
=∞^躌 „"ÕÅ∞‰õΩ =∞^躌 #∞#fl ÉÁ@# „"ÕÅ∞ÃÑ· ^Œ$+≤xì ™êiOz#KÀ <å „Ñ¨HÍâ◊=Ú#∞
E_»QÆÅ~°∞. Wk ÉèíH˜ÎH˜ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# =∂~°æ=Ú——.
XHõ Hõ∆}=Ú ÉÏÉÏ rq`«=Ú#∞ QÆ=∞xOK≥^Œ=Ú. ÉÏÉÏ x"åã¨=Ú
=Å# +≤i_ô Ü≥ÚHõ Ü«∂„`åã¨Å÷ =∂Ü≥∞#∞. Jxfl =¸ÅÅ#∞O_ç „Ñ¨[ÅK«@
QÆ∞q∞QÆ∂_»∞K«∞O_çi. c^Œ"å~°∞ Q˘Ñ¨Ê"å~°∞ ‰õÄ_» J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ "Õ∞Å∞
á⁄O^Œ∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞#O`« „¿Ñ=∞#∞, Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ#,
ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# "åi *Ï˝#=Ú#∞, "åi ã¨~åfiO`«~åºq∞`«fi=Ú#∞ =i‚OK«QÆÅ
"åÔ ~ =fi~° ∞ ? gxÖ’ <Õ ^ ≥ · # <˘Hõ ^ •xx QÍx, Ü« ∞ xflÜ« Ú QÍx
Ü«∞#∞ÉèíqOz#"å~°∞ ^èŒ#∞ºÅ∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ n~°…=∞ø#=Ú
áê\˜OK«∞"å~°∞. Jk "åi Ü≥ÚHõ¯ „|Ǩχɒ^èŒ=Ú. WOH˘HõѨÙÊ_»∞
K≥·`«#ºÑ¶¨∞#∞Å∞QÍ #∞O_»∞"å~°∞. P#O^Œ=Ú# Hõ=`å~°=ÚQÍ Éèí‰õΩÎÅKÕ
Ѩi"Õ+` ª≤ ∞« Öˇ· Ü«ÚO_≥_"ç å~°∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ "å~°∞ hux É’kèOK«∞ Hõ^ÅŒä #∞
K≥ÃÑÊ_ç"å~°∞. WOH˘HõÑÙ¨ Ê_»∞ Ǩ㨺=Ú, `«=∂ëê KÕÜÚ« @Ö’ =ÚxÔQ_ç"å~°∞.
XHõѨÙÊ_»∞ ã¨∂\˜QÍ =∂\Ï¡_»∞"å~°∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ HÀáÈnÌÑ≤`«∞_® Ü«∞x
`ÀK«∞"å~°∞. XH˘¯Hõ¯Ñ¨Ù_»∞ `«=∞ É’^èŒÅ∞ ‰õΩ¡Ñ¨Î=ÚQÍ K≥ѨÙÊK«∞O_≥_ç"å~°∞.
Q Q
XH˘¯Hõ¯Ñ¨ÙÊ_»∞ n~°… q"å^Œ=ÚÖ’xH˜ kOK≥_"ç å~°∞. J<ÕH™õ ê~°∞¡ L#fl^Œ∞#fl@∞¡
176
22= J^蕺ܫ∞=Ú
=∂\Ï¡__≥ "ç å~°∞. D „ѨHÍ~°=ÚQÆ ã¨O^Œ~åƒù=ã¨~=° ÚÅ |\˜ì "åi „Ѩɒ^è=Œ Ú
J<ÕHõ q^è=Œ ÚÅ J<ÕH=õ ∞OkH˜ HõÅ∞QÆ∞K«∞O_≥_kç . "åi rq`«=∞QÀK«~"° ∞≥ #ÿ k.
Jk =∞# "Õ∞^è•â◊H˜ÎH˜ ÉèÏ+¨‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ #∞O_≥_çkHÍ^Œ∞. "åi
=ÚMÏ~°qO^Œ=Ú#∞ EK«∞@Ü«∞O^Œ∞ Pã¨H˜ÎQÍx, "åi`À ã¨OÉèÏ+≤OK«∞@
Ü«∞O^Œ∞QÍx, "åi bÅÅ∞ q#∞@Ü«∞O^Œ∞QÍx `«xqfÔ~_çk HÍ^Œ∞.
J~Ú#ѨÊ\˜H˜ ã¨O`À+¨=Ú`À #∞á⁄ÊOQÆ∞K«∞O_Õ"å~°=Ú. =~°a¬ O^Œ∞=ÙÅ#∞
ÖˇH¯˜ OK«QÅÆ =Ú† `ÀÅ∞ã¨OzÖ’ QÍex =¸Ü«∞QÆÅ=Ú. HÍx ÉÏÉÏ bÅÅ#∞
ÖˇH¯˜ OK«Ö=Ë Ú. "åxÖ’ <˘Hõ¯^•xx QÆ∂iÛ K≥ÃÑÊ^Œ=Ú. Éè‰í Ωõ ÅÎ Ü«∂Ѩ^ÅŒ #∞
Hõ#∞Q˘x, Éèí‰õΩÎÅ#∞ "åi ÉÏi #∞O_ç ã¨HÍÅ=Ú# ÉÏÉÏ Ü≥∞@∞¡
`«ÑÊ≤ OK«∞K«∞O_≥<À ~ÚK«@ K≥ÑÙ¨ Ê^Œ∞=Ú.
ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~ü :
ã¨~åÌ~°∞ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~ü H˘_»∞HõQÆ∞ ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ q∞sHõ~ü
HÀѨ~üQÍO‰õΩ =∂=∞Å`«^•~°∞QÍ #∞O_≥#∞. J`«_˘Hõ<å_»∞ z`«b „QÍ=∞
Ѩ~°º@#‰õΩ áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. =∂~°æ=∞^茺=Ú# ÉÏÉÏ#∞ EK«∞@‰õΩ +≤i_ôH˜
=K≥Û#∞. =∞ã‘^Œ∞‰õΩÉ’~Ú ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOK≥#∞. ÉÏÉÏ J`«x
Ü≥∂QƈH∆=∞=ÚÅ #_çy *Ï„QÆ`«ÎQÍ #∞O_»=Öˇ#x ÃÇÏK«ÛiHõ KÕÜ«ÚK«∞
x@¡_QÔç #∞. ''h‰õΩ =∞# ^•fi~°HÍ=∂~Ú `≥eÜ«Ú<å ?—— ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞#‰õΩ
P „Ѩâ◊fl É’^èŒÑ¨_»Hõ áÈ=Ù@KÕ T~°‰õΩO_≥#∞. ''hqѨÙÊ_»∞ ‰õÄ~°∞Û#fl^Õ
^•fi~°HÍ=∂~Ú. Z=Ô~·`Õ P"≥∞ X_çÖ’ ‰õÄ~˘Û<≥^Œ~À "åix P"≥∞ Hõ+¨ì=ÚÅ
#∞O_ç Ü«∂`«∞~°`Å« #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞#∞. D =∞ã‘^∞Œ `«e¡ KåÅ ^ŒÜ∂« „~°ú
ǨÏ$^ŒÜ«Ú~åÅ∞. P"≥∞ x~å_»O|~° Éèí‰õΩÎʼnõΩ `«e¡. "åix PѨ^ŒÅ #∞O_ç
`«ÑÊ≤ OK«∞#∞. P"≥∞ X_ç <å„â◊~ÚOz# "åi Hõ+=ì¨ ÚÅxflÜ«Ú ã¨=∞ã≤áÈ=Ù#∞.
Z=~å"≥∞ h_» <å„â◊~ÚOK≥^Œ~À "åiH˜ P#O^Œ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞—— J<≥#∞.
Ñ≤=∞‡@ ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞‰õΩ Tn „Ѩ™ê^Œq∞zÛ "åx t~°ã∞¨ ûÃÑ· KÕ~Ú "ÕÃã#∞.
ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ áÈ=ÙK«∞O_»QÍ ÉÏÉÏ ''h‰õΩ P á⁄_»∞"å\˜ =ºH˜Î `≥eÜ«Ú<å?
J^Õ ã¨~°Ê=Ú !—— J<≥#∞. ÉÏÉÏ `«=∞ Z_»=∞KÕux =¸ã≤ ^•xx ‰õΩ_çKÕu
177
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
=^Œ‰Ì Ωõ `≥zÛ áê=ÚѨ_Q» =Æ Öˇ #∞Oz, ''J`«_∞» q∞H˜¯e ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ "å_»∞.
HÍx ^•fi~°HÍ=∂~Ú a_»¤Å#∞ J`«_Õq∞ KÕÜ«∞QÆÅ_»∞ ? ^•fi~°HÍ=∂~Ú
HÍáê_»∞K«∞O_»QÍ, áê=Ú ÜÕ∞q∞ KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞ ?—— J<≥#∞.
JHõ¯_»∞#fl "å~°O^Œ~°∞ nx ÉèÏ==Ú#∞ ^≥eã≤H˘#∞@‰õΩ, ^•xH˜
q∞sHõ~°∞‰õΩ QÆÅ ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ ^≥eã≤H˘#∞@‰õΩ ‰õΩ`«∂ǨÏÅѨ_»∞K«∞O_çi.
HÍx ÉÏÉÏ h q+¨Ü∞« "≥∞ÿ Ü«∞_»∞QÆ∞@‰õΩ ^è~·≥ º° =Ú ÖˉΩõ O_≥#∞. ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞
ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz, =∞ã‘^∞Œ #∞ q_»z âߺ=∂`À "≥ো #∞. ÉÏÉÏ âߺ=∂#∞
aez, ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞`À z`«b "≥o§ Ü«∂#OkOK«∞=∞<≥#∞. ÉÏÉÏ
Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú `å#∞ ‰õÄ_® "≥O@ =K≥Û^Œ#x âߺ=∂ ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞`À
K≥ÃÑÊ#∞. J™œHõ~°º=ÚQÆ #∞O_»∞#∞ HÍ#, =^ŒÌx ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ âߺ=∂`À
K≥ÃÑÊ#∞. âߺ=∂ ÉÏÉÏH© ã¨OQÆu ^≥eÃÑ#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''㨈~,
"≥à◊§=^Œ∞Ì. "åx =∞Oz =∞#=Ú HÀiuq∞. Uk #∞^Œ∞@ „"åã≤Ü«Ú#fl^À
Ü«∞k [~°∞QÆHõ `«Ñ¨Ê^Œ∞——.
D֒ѨŠÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ uiy Ü«∂Ö’zOz âߺ=∂#∞ `«# "≥O@
~°=∞‡<≥#∞. âߺ=∂ ÉÏÉÏ =^ŒÌ ˆHy ÃãÅ=٠ѨÙK«∞ÛH˘x ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞`À
\ÏOQÍÖ’ |Ü«∞Å∞^ÕÔ~#∞. "å~°∞ ~å„u 9 QÆO@ʼnõΩ z`«b KÕii.
PO*<ÕÜ«∂ÅÜ«∞=ÚÖ’ |ã¨KÕã≤i. HõKÕsÖ’ ѨxKÕÜ«Ú"åÔ~=~°∞ ~åÖË^Œ∞†
HÍ=Ù# <≥=∞‡kQÍ <˘Hõ=¸Å ‰õÄ~˘Ûx =∂\Ï¡_∞» K«∞O_çi. KåѨÃÑx· ‰õÄ~˘Ûx
ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ "å~åÎѨ„uHõ K«^Œ∞=ÙK«∞O_≥#∞. J`«_»∞ ^èŒiOz#
JOQÆ=„ã¨Î=ÚÃÑ· <˘Hõ ã¨~°Ê=ÚO_≥#∞. ^•x <≥=fi~°∞#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞. Jk
|∞ã¨H˘@∞ìK∞« Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_≥#∞. P ^èfiŒ x <ÒHõ~∞° q<≥#∞. J`«_˘Hõ ÖÏO`«~∞°
^≥zÛ ã¨~Ê° =Ú#∞ Ez áê=Ú áê=∞x Ü«∞~°K#≥ ∞. ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_#≥ ∞.
=}‰õΩ@ „áê~°OaèOK≥#∞. âߺ=∂ ‰õÄ_» Pâ◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. JO^Œ~°∞ "≥∞Å¡QÍ
Hõ>ˇìÅ#∞ nã≤i. ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞ #_»∞=Ú#∞O_ç áê=Ú kQÆ∞@‰õΩ
„áê~°OaèOK≥#∞. ^•xx H˘\˜ì K«OÑ≤"ãÕ i≤ . D „ѨHÍ~°=ÚQÍ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ∞QÍ
ÃÇÏK«ÛiOz ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞#∞ Ǩx#∞O_ç `«Ñ≤ÊOzi. ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞
Q Q
ÉÏÖÏ™êÃÇÏ|∞‰õΩ QÆÅ „¿Ñ=∞ ^Œ$_è=» ∞Ü≥∞º#∞.
178
22= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉÏÑ¨Ó ™êÃÇÏ|∞ |∂\© :
<å<å _ÕOQÆÖË Ü«∞#∞ Q˘Ñ¨Ê *’ºu+¨µ¯_»∞, ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ |∂\©
+≤i_ôÖ’ #∞O_»∞#ѨÙÊ_»∞ XHõ<å_ç@¡<≥#∞. ''D k#=Ú h‰õΩ Jâ◊√Éèí=Ú.
hH© k#=Ú „áê}QÆO_»=Ú#flk——. Wk ÉÏѨәêÃÇÏ|∞#∞ PO^Àà◊#‰õΩ
QÆ ∞ iKÕ Ã ã#∞. PÜ« ∞ # Ü« ∞ ^ä • „Ѩ H Í~° = Ú =∞ã‘ ^ Œ ∞ ‰õ Ω É’QÍ, ÉÏÉÏ
ÉÏѨәêÃÇÏ|∞`À x@¡xÜ≥∞#∞. ''D <å<å ÜÕ∞=∞#∞K«∞<åfl_»∞ ? h‰õΩ =∞~°}
=Ú#fl^Œx K≥ѨÙÊK«∞<åfl_»∞ QÆ^• ? 㨈~ ! h=Ù ÜÕ∞g∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_»#Hõ¯~°ÖË^Œ∞.
'=∞$`«∞º=Ù Z@∞¡ K«OѨÙ<À K«∂K≥^Œ=Ú QÍHõ !— Ü«∞x "åxH˜ ^è≥·~°º=Ú`À
["åa=Ú‡ !—— P<å\˜ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ |∂\© =∞~°∞QÆ∞^˘_çH¤ ˜
áÈÜ≥∞#∞. JHõ¯_˘Hõ áê=Ú#∞ EK≥#∞. J`«x <ÒHõ~°∞ ^•xx K«∂K≥#∞.
XHõ ~å~Ú<≥uÎ H˘@ìÉ’Ü≥∞#∞. ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ ÃÑ^ŒHÌ é õ #] ∞ nã≤H˘x ~°=∞‡<≥#∞.
<ÒHõ~∞° Hõé#] ∞ fã≤H˘x =K«∞Û#O`«Ö’, áê=Ú Hõ^eŒ áÈ~Ú Ü«∞^Œ$â◊º=∞Ü≥∞º#∞.
^è≥·~°º=Ú`À #∞O_»∞=∞x Ü«∂_ç# ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÅ#∞ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ [˝Ñ≤ÎH˜
`≥K∞« ÛH˘x ã¨O`À+≤OK≥#∞.
Jg∞~°∞ â◊Hõ¯~ü :
HÀѨ~üQÍO `åÅ∞HÍÖ’ H˘~åÖË „QÍ=∞x"åã≤ Jg∞~°∞ â◊Hõ¯~ü. J`«_»∞
Hõ™ê~Ú ‰õΩÅ=Ú#‰õΩ K≥Ok#"å_»∞. J`«_∞» ÉÏO„^•Ö’ Hõg∞+¨#∞ "åºáêiQÆ
ѨxKÕÃã#∞. JHõ¯_»`x« H˜ =∞Oz ѨÅ∞‰õΩ|_ç HõÅ^Œ∞. J`«_∞» H©à§◊ "å`«=Ú`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_»∞@KÕ ÉèQí =Æ O`«∞x [˝ÑHÎ≤ ˜ ^≥K∞« ÛH˘x "åºáê~°=Ú#∞ q_çzÃÑ\˜ì
+≤i_ô KÕi ÉÏ^èŒ#∞O_ç `«Ñ≤ÊOѨÙ=∞x ÉÏÉÏ#∞ "Õ_≥#∞. Kå=_çÖ’
‰õÄ~˘Û#∞=∞x ÉÏÉÏ J`«x <å*Ï˝Ñ≤OK≥#∞. J@∞=O\˜ ~ÀyH˜ P ã¨÷Å=Ú
ã¨iÜ≥ÿ∞#k HÍ^Œ∞. Jk Ü≥∞šѨÙÊ_»∞ `Õ=∞QÍ #∞O_»∞#∞. „QÍ=∞=ÚÖ’
xOˆH^≥·# ã¨÷Å=Ú ÉÏQÆ∞O_≥_çk. HÍx ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÖË `«y# Ü«∞ø+¨^èŒ=Ú,
x~°‚Ü«∞ ã¨∂„`«=Ú. =∞ã‘^Œ∞‰õΩ =K«∞Û@‰õΩ ÉÏÉÏ J`«xH˜ J#∞[˝ W=fiÖË^Œ∞.
Kå=_çÖ’<Õ ‰õÄ~˘Û#∞=∞x Ü«∂*Ï˝Ñ≤OK≥#∞. Jk "åxH˜ q∞H˜¯e ÖÏÉèíHÍi
179
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ü«∞Ü≥∞º#∞. ZO^Œ∞Hõ#QÍ ÉÏÉÏ L^ŒÜ«∞=Ú ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú Kå=_ç"≥·Ñ¨Ù
áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. JkÜ«Ú#∞ QÍHõ k#=Ú q_çz k#=Ú L`«û==Ú`À É’~Ú
ÉÏÉÏ Ü«∞K«@ x„kOK«∞K«∞O_≥#∞. JO^Œ∞KÕ Jg∞~°∞ ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯
™êOQÆ`«º=Ú#∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ á⁄O^Œ∞K«∞O_≥#∞. ѨÓiÎQÍ 9 =∂ã¨=ÚÅ∞
Jg∞~°∞â◊Hõ¯~ü JHõ¯_» #∞O_≥#∞. H˘O`«HÍÅ=Ú `«~°∞"å`« J`«xH˜ P
ã¨÷Å=ÚÃÑ· qã¨∞QÆ∞ HõeÔQ#∞. XHõ<å\˜ ~å„u Ü≥∞=iH˜ K≥ѨʉõΩO_» HÀѨ~üQÍO
áêiáÈÜ≥∞#∞. JK«Û\ÁHõ ^è~Œ ‡° âßÅÖ’ kÔQ#∞. JHõ¯_˘Hõ ѶH¨ ~© ∞° K«K∞« Û@‰õΩ
ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_≥#∞. Ѷ¨H©~°∞ hà◊√§ HÍ=Öˇ##QÍ Jg∞~°∞ áÈ~Ú h~°∞ `≥zÛ
~ÚK≥Û#∞. P hà◊§#∞ „`åy ѶH¨ ~© ∞° K«xáÈÜ≥∞#∞. Jg∞~°∞ z‰õΩ¯Ö’ Ѩ_#≥ ∞.
J`«_»∞ áÈbã¨∞"åiH˜ `≥eÜ«∞Ѩ~°z#KÀ, "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ ã¨=∂Kå~°=Ú#∞
^≥zÛ#"å_»QÆ∞@KÕ `«#HÍ Ñ¶¨H©~°∞ q+¨Ü«∞"Õ∞"≥∞ÿ# `≥eã≤Ü«ÚO_»∞#x
Ѩ @∞ì H ˘<≥ ^ Œ ~ °∞ . P Kå=Ù#‰õΩ ‰õÄ_» J`« _ » ∞ HÍ~° } Éè í ∂ `« ∞_» ~ Ú
Ü«ÚO_»=K«∞Û#x Ü«∞#∞=∂xOK≥^Œ~°∞. ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ ÖËxk +≤i_ô q_çz
ÃÑ@∞ì@ `«#^Õ `«Ñ¨Êx J`«_»∞ „QÆÇ≤ÏOz ѨâßÛ`åÎѨѨ_≥#∞. +≤i_ô áÈ=
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x Ü«∂ ~å„uÜÕ∞ Ü«∞K«@ #∞O_ç +≤i_ôH˜ áÈÜ≥∞#∞.
=∂~° æ = ∞^è Œ º =Ú# ÉÏÉÏ <å=∞=Ú#∞ [Ѩ = Ú KÕ Ü « Ú K« ∞ O_≥ # ∞.
ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ +≤i_ô KÕi Ü«∂`«∞~°`« #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞H˘<≥#∞.
ÉÏÉÏ Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú Kå=_çÖ’<Õ Ü«ÚO_ç ~ÀQÆq=Ú‰õΩ_Î Ü » ∞≥ º#∞. XHõ<å\˜
=∞^躌 ~å„u ÉÏÉÏ ''F J|∞ÌÖò ! <å Ѩ~∞° ѨÙ"≥Ñ· Ù¨ U^À ^Œ∞+¨„ì áê}˜ =K«∞ÛK«∞#flk——
Ü«∞x Ü«∞~°K≥#∞. ÖÏO`«~°∞ nã≤H˘x J|∞ÌÖò =zÛ ÉÏÉÏ Ñ¨~°∞Ѩ٠EK≥#∞
QÍx ÜÕ∞q∞Ü«Ú QÍxÊOK«ÖË^Œ∞. *Ï„QÆ`«ÎQÍ K«∂_»∞=∞x ÉÏÉÏ K≥ѨÙÊK«∞
<ÕÅÃÑ· ã¨@HÍ`À H˘@∞ìK∞« O_≥#∞. Jg∞~°∞â◊H¯õ ~ü ÉÏÉÏ bÅ#∞ Ez JK«Û@‰õΩ
áê=Ú =K≥Û#x ÉÏÉÏ Ü«∞#∞=∂xOz Ü«ÚO_»∞#x Ü«∞#∞H˘<≥#∞. ÉÏÉÏ
™êOQÆ`º« =Ú =Å# ÉÏÉÏ Ü«∂_»∞=∂@Å, KÕÜÚ« „H˜Ü∞« Å ÉèÏ==Ú#∞ Jg∞~°∞
„QÆÇÏ≤ OK«∞K«∞O_≥#∞. Jg∞~°∞ `«# kO_»∞‰õΩ ã¨g∞Ѩ=Ú# <Õ^À Hõ^ÅŒ ∞K«∞O_»∞@
Q Q
QÆ=∞xOz, J|∞ÌÖò#∞ ÖÏO`«~°∞ fã≤H˘x ~°=∞‡<≥#∞. JO`«Ö’ #K«Û\ÁHõ
180
22= J^蕺ܫ∞=Ú
áê=Ú Hõ#|_≥#∞. Jk `«Å#∞ „H˜OkH˜ Ѩ~ÚH˜ P_çOK«∞K«∞O_≥#∞. "≥O@<Õ
^•xx K«OÑ≤i. W@∞¡ ÉÏÉÏ ã¨HÍÅ=Ú# ÃÇÏK«ÛiHõ KÕã≤ Jg∞~°∞#∞ HÍáê_≥#∞.
`ÕÅ∞ – áê=Ú :
`ÕÅ∞ : ÉÏÉÏ P[˝KÕ HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü x`«º=Ú N UHõ<å^äŒ
=∞ǨÏ~å*ò ~°zOz# ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞, ÉèÏ"å~°÷ ~å=∂Ü«∞}=Ú#∞ áê~åÜ«∞}
KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. XHõ<å_»∞ ѨÙ~å} HÍňH∆Ѩ=Ú [~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ QÆ∂_» „â’`«Ü∞« Ü≥∞º#∞. ~å=∂Ü«∞}=ÚÖ’ PO[<ÕÜÚ« _»∞
`«# `«e¡ Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú N~å=Úx =∞Ç≤Ï=∞#∞ ѨsH˜∆OK«∞ ÉèÏQÆ=Ú
K« ^ Œ ∞ =Ù#Ѩ Ù Ê_» ∞ q#∞"å~° O ^Œ ~ ° ∞ "≥ ∞ ÿ = ∞izÜ« Ú O_ç i . JO^Œ ∞ Ö’
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`˘Hõ_»∞. WO`«Ö’ XHõ ÃÑ^ŒÌ `ÕÅ∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ Éèí∞[=ÚÃÑ·
|_ç "åx Ü«Ú`«ÎsÜ«∞=ÚÃÑ· ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. "≥Ú^Œ@ ^•x <≥=fi~°∞
QÆ=∞xOK«Ö^Ë ∞Œ . Z=~°∞ ѨÙ~å}=ÚÅ „â◊=}=Ú *ËÃã^Œ~À "åix ÉèQí =Æ O`«∞_»∞
~°H˜∆OK«∞#∞. WO`«Ö’ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ `«# ‰õΩ_ç Éèí∞[=ÚÃÑ· #∞#fl `ÕÅ∞#∞
EK≥#∞. Jk K«zÛ#^•x=Öˇ xâ◊≈|Ì=ÚQÍ Hõ^ŒÅ‰õΩO_≥#∞. Jk‰õÄ_»
ѨÙ~å}=Ú q#∞K«∞#fl@∞¡ QÆ#∞Ñ≤OK≥#∞. ÉèQí =Æ O`«∞x Hõ\ÏHõ=∆ Ú#∞ 㨇iOz,
ѨÙ~å} „â◊=}=ÚÖ’ #∞#fl x`«~°∞ʼnõΩ ÉèíOQÆ=Ú HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞‰õΩO_»,
Ü«Ú`«ÎsÜ«∞=Ú Ô~O_»∞ z=~°Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x, ^•xÖ’ `ÕÅ∞O_»∞#@∞¡ KÕã≤
|Ü«∞@‰õΩ =zÛ P `ÕÅ∞#∞ `À@Ö’ áê~°"K·≥ #≥ ∞.
áê=Ú : WOH˘HõѨÙÊ_»∞ ™êÜ«∞OHÍÅ=Ú HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ "Õ∞_»g∞^Œ
H˘O^Œ~°∞ ‰õÄ~˘ÛxÜ«ÚO_çi. XHõ ã¨~°Ê=Ú H˜\˜H©Ö’ #∞#fl z#fl ~°O„^èŒ=Ú
^•fi~å ^Œ∂i K«∞@∞ìH˘x ‰õÄ~˘Û<≥#∞. nѨ=Ú#∞ ^≥zÛi. "≥Ú^Œ@ Jk
"≥Å∞`«∞~°∞‰õΩ `«_|» _≥#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ Jk <≥=∞‡kQÍ ‰õÄ~˘Û<≥#∞. `«Å
=∂„`«=Ú „H˜O^Œ‰õΩ g∞^Œ‰õΩ <å_çOK«∞K«∞O_≥#∞. J<ÕHõ=∞Ok |_ç`≥Å∞
HõéÅ] ∞ fã¨∞H˘x "ÕQ=Æ ÚQÍ =zÛi. Jk Ü≥∞@∂ HÍx ã¨Å÷ =ÚÖ’ #∞O_»∞@KÕ
^•xx K«OѨÖˉõΩO_çi. =∞#∞+¨µºÅ â◊|Ì=Ú#∞ qx Ü«∂ ã¨~°Ê=Ú =zÛ#
~°O„^è=Œ ÚÖ’xH˜ QÆ|QÆ| ^Œ∂~Ô #∞. JO^Œ~∞° PѨ^Œ #∞O_ç `«ÑÊ≤ OK«∞H˘xi.
181
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
ÉÏÉÏ Jaè„áêÜ«∞=Ú :
=ÚHÍÎ~å"£∞ Ü«∞#∞ <˘Hõ Éèí‰õΩÎ_»∞ áê=Ú `«Ñ≤ÊOK«∞H˘xáÈ=Ù@KÕ
=∞OzÜÕ∞ [iy#^Œ<≥#∞. ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ JO^Œ∞Å H˘Ñ¨ÙÊH˘#ÖË^Œ∞. Jk
ã¨iÜ≥∞ÿ # Ü«∂Ö’K«# HÍ^Œ<#≥ ∞. áê=ÚÅ#∞ K«OѨÙ@ÜÕ∞ =∞Oz^Œ<#≥ ∞. W^ŒiÌ H˜ N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
Q˘Ñ¨Ê "å^Œ# [iÔQ#∞. =ÚHÍÎ~å"£∞ ã¨~°Ê=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „‰õÄ~°
[O`«∞=ÙÅ#∞ K«OѨ #=ã¨~°=Ú ÖË^Œ<≥#∞. ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ "åxx `«Ñ¨ÊHõ N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
K«OѨ=Öˇ#<≥#∞. ~å„u ã¨g∞Ñ≤OK≥#∞. K«~Û° ã¨=∂Ñ≤Î Q͉õΩO_≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜ <åÅæ= ~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú
k# =∂ „Ѩâfl◊ #∞ ÉÏÉÏ #_çyi. ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ ["åaK≥Û#∞ : ''ÉèQí =Æ O`«∞_»∞
ã¨HõÅ r=ÙÅO^Œ∞ x=ã≤OK«∞K«∞<åfl_»∞. Jq ã¨~°Ê=ÚÅ∞ QÍx, `Õà◊√§QÍx Pk"å~°=Ú
HÍxO_»∞. D „ѨѨOK«=Ú#∞ #_çÑ≤OK«∞ ã¨∂„`«^è•i ÉèíQÆ=O`«∞_»∞. ã¨HõÅ
[O`«∞HÀ\˜ áê=ÚÅ∞, `Õà◊§`À ã¨Ç¨Ï ã¨HõÅ „áê}∞Å∞ ÉèíQÆ=^•[˝#∞ W~°∞=k =¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú
t~°™ê=Ç≤ÏOK«∞#∞. "åi Ü«∂[˝Ü≥ÿ∞#QÍx Ü≥∞=~°∞ Ü≥∞=ih ÜÕ∞g∞
KÕÜ«∞ÖË~°∞. „ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú "åxÃÑ· <å^è•~°Ñ¨_ç Ü«Ú#flk. Z=fi~°∞#∞ „Ѩ™êÎ=#† Ü≥∂QÆ=Ú – Le¡áêÜ«∞† áê=ÚHÍ@∞ #∞O_ç âߺ=∂#∞ HÍáê_»∞@†
ã¨fi`«O„`«∞Å∞ HÍ~°∞. HÍ|\˜ì =∞#=Ú HõxHõiOz Jxfl r=ÙÅ#∞ HõÅ~å ~ÀQÆ=Ú† QÆ∞~°∞ÉèíH˜Îx ѨsH˜∆OK«∞@
„¿Ñq∞OK«=Öˇ#∞. J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ HõÅǨÏ=ÚÅO^Œ∞, K«OѨÙ@ Ü«∞O^Œ∞ áêÖÁæ#Hõ
Ü≥∂Ñ≤Hõ`À #∞O_»=Öˇ#∞. JO^Œih ~°H˜∆OK«∞"å_»∞ ^≥·="Õ∞ !—— „Ѩ™êÎ=# :
W~°∞=k Ô~O_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°‚=Ú
x[=ÚQÍ h r=Ù_»∞ „uQÆ∞}=ÚʼnõΩ J#QÍ ã¨`«fi ~°[ ã¨Î"≥∂
QÆ ∞ }=ÚÅ Hõ f `« ∞ _» ∞ . HÍx =∂Ü« ∞ KÕ QÆ Ñ ¨ Ê |_ç "åx <≥ · [ =∞QÆ ∞
ã¨zÛ^•#O^Œ=Ú#∞ =∞~°K∞« K«∞ `å#∞ â◊s~°"∞Õ Ü«∞#∞H˘#∞K«∞, J\˜ì ÉèÏ=#`À

abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
`å<Õ KÕÜÚ« "å_»∞ J#∞Éèqí OK«∞"å_»∞ Jx Ü«∞#∞H˘#∞K«∞, ÖˇH¯õ ÖËx ÉÏ^èÅŒ Ö’
z‰õΩ¯H˘#∞K«∞ q=ÚH˜xÎ QÍOK«Ö‰Ë Ωõ <åfl_»∞. q"≥∂K«#=Ú#‰õΩ =∂~°"æ Ú≥ Hõ¯>Ë
HõÅ^Œ∞. Jk QÆ∞~°∞x áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞=∞Ü«∞=∞QÆ∞ ÉèíH˜Î. Q˘Ñ¨Ê
#@∞_»QÆ∞ ™ê~Ú `«# Éèí‰õΩÎÅ#∞ q<ÀkOѨ*Ëã≤ "åix `«=∞ <≥·[=ÚÖ’xH˜
=∂Ô~Û#∞.
WO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú K≥ÑÊ≤ # HÍ~°}=ÚÅKÕ "Õ∞=Ú ™ê~Úx ÉèQí =Æ O`«∞x

Q Q
=¸_»=~ÀA áê~åÜ«∞}=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú Ü«∞=`å~°=ÚQÍ <≥#∞flK«∞<åfl=Ú. HÍx "åÔ~šѨÙÊ_»∞ `å=Ú ÉèíQÆ=O`«∞x
182 183
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
¿ã=‰õΩ_»#x K≥ÃÑÊ_ç"å~°∞. "å~°∞ J=`å~° ѨÙ~°∞+¨µÅ~Ú#ѨÊ\˜H˜ W`«~°∞Å∞
ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°=ÚQÍ <≥@∞¡ „Ѩ=iÎOѨ=Öˇ<À K«∂ѨÙK«∞O_≥_ç"å~°∞† PÜ«∂
=~å‚„â◊=∞=ÚʼnõΩ qkèOѨ|_ç# Hõ~°‡Å <≥@∞¡ <≥~°"Õ~°Û=Öˇ<À `≥eÃÑ_ç"å~°∞.
W`«~°∞Å`À ÜÕ∞ q+¨Ü«∞=ÚÖ’#∂ áÈ\© Ѩ_≥_ç"å~°∞ HÍ~°∞. `«#H˘~°ˆH"≥∞ÿ#
KÕÜÚ« =∞x ~Ú`«~∞° Å#∞ HÀÔ~_ç"å~°∞ HÍ~°∞. ã¨=∞ã¨Î KÕ`<« åKÕ`#« =ÚÅO^Œ∞,
ÉèíQÆ=O`«∞x E_»QÆey# ÉÏÉωõΩ q#Ü«∞jÅ"Õ∞ Lz`«=ÚQÆ^• ! Z=ix
x~å^ŒiOK«∞@QÍx, J==∂xOK«∞QÍx "åÔ~~°∞QÆ~∞° . ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅÖ’ "å~°∞
<å~åÜ«∞}∞x QÍOK«∞K«∞O_≥_ç"å~°∞. '<Õ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»#∞— Jx "åÔ~#fl_»∞
J#ÖË^∞Œ . ÉèQí =Æ O`«∞x q^èÜ
Õ ∞« ¿ã=‰õΩ_»#x "å~°∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞† ÉèQí =Æ O`«∞x
ZšѨÙÊ_»∞ `«ÅK«∞"å~°∞. ZšѨÙÊ_»∞ 'JÖÏ¡ =∂eH±— ! J#QÍ ÉèíQÆ=O`«∞_Õ
ã¨~åfikèHÍiÜ«∞x Ü«∞#∞K«∞O_≥_"ç å~°∞.
"Õ∞q∞`«~° Ü≥∂QÆ∞Å <≥~∞° QÆ=Ú. "åÔ~@∞¡ „Ѩ=iÎO`«∞~À, Uq∞ KÕÃã^Œ~À,
Z@∞¡ u<≥^Œ~À `≥eÜ«∞^Œ∞. ÉèíQÆ=`«¯\ÏHõ∆=ÚKÕ #=`«iOz Ü«∞*Ï˝#∞ʼnõΩ,
|^Œúr=ÙʼnõΩ q"≥∂K«#=Ú HõÅ∞QÆ*ËÃã^Œ~°x =∂„`«"≥∞~°∞QÆ∞^Œ∞=Ú. =∞#
ѨÙ}º"Õ∞^≥#· Ü«Ú#flKÀ =∞Ǩ`«∞‡Å Hõ^ÅŒä #∞ bÅÅ#∞ q#∞@‰õΩ ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. ÖËxKÀ #@∞¡ [~°∞QÆ^Œ∞. WHõ h Ü«∞^蕺ܫ∞=ÚÖ’x =ÚYº
Hõ^ÅŒä #∞ K«∂K≥^=Œ Ú.
Ü≥∂QÆ=Ú – Le¡áêÜ«∞ :
XHõ<å_»∞ Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú KÕÜ«Ú ™ê^茉õΩ_˘Hõ_»∞ <å<å™êÃÇÏ|∞
KåO^À~°¯~°∞`À HõÅã≤ +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. J`«_»∞ Ü≥∂QÆâß„ã¨Î=Ú#‰õΩ
㨠O |Okè O z# „QÆ O ^ä Œ = ÚÅxflÜ« Ú K« k "≥ # ∞. `« ∞ ^Œ ‰ õ Ω Ѩ ` « O [e
Ü≥∂QÆã¨∂„`«=ÚÅ∞ ‰õÄ_» K«k"≥#∞. HÍx Ü«∞#∞Éèí="Õ∞q∞Ü«Ú ÖˉõΩO_≥#∞.
J`«_»∞ =∞#ã¨∞û#∞ ˆHO„nHõiOz ã¨=∂kèã≤÷uÖ’ H˘OK≥=Ú ¿ãѨ~Ú#
#∞O_»ÖˉõΩO_≥#∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ `«# Ü≥∞_» „Ѩã¨#∞fl_≥·#KÀ KåÖÏ¿ãѨÙ
ã¨=∂kèÖ’ #∞O_»∞@ <ÕÔ~Ê^Œ~°x J`«_»#∞H˘<≥#∞. D ÅHõ∆º=Ú`À <å`«_»∞
Q
+≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. J`«_∞» =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ áÈ~Ú K«∂K«∞ã¨iH˜ ÉÏÉÏ Le¡áêÜ«∞`À
184
23= J^蕺ܫ∞=Ú
~˘>ˇì u#∞K«∞O_çi. nxx K«∂_»QÆ<Õ J`«xH˜ =∞#ã¨∞û# XHõ Ü«∂Ö’K«#
"≥∞kÖˇ#∞. '~°∞zÖËx ~˘>ˇì#∞ ѨzÛ Ü«Úe¡áêÜ«∞`À u#∞"å_»∞ <å
Hõ+¨ì=ÚÅ <≥@∞¡ f~°ÛQÆÅ_»∞ ? #<≥fl@∞¡ L^ŒúiOK«QÆÅ_»∞ ?— ™ê~ÚÉÏÉÏ
Ü«∞`«x =∞#ã¨∞û# "≥∞ke# PÖ’K«##∞ „QÆÇ≤ÏOz, <å<å™êÃÇÏ|∞`À
x@¡xÜ≥∞#∞. ''<å<å ! Ü≥∞=iÔH·`Õ Le¡x ri‚OK«∞H˘#∞ â◊H˜Î HõÅ^À "åˆ~
^•xx u#=Öˇ#∞——. Wk qx Ü≥∂y Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. "≥O><Õ ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅѨ~Ú |_ç ã¨~°fi㨺 â◊~°}ÏQÆu KÕÃã#∞. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û`À
`«# Hõ+¨ì=ÚÅ ^≥eÑ≤ „Ѩ`«∞º`«Î~°=ÚÅ |_»Ãã#∞. W@∞¡ ã¨O`«$Ñ≤Î *ˇOk
Ü«∂#OkOK«∞"å_≥· ÉÏÉÏ Tn „Ѩ™ê^Œ=Ú`À Pj~°fiK«#=ÚÅ`À +≤i_ô
q_çK#≥ ∞.
áê=ÚHÍ@∞ #∞O_ç âߺ=∂#∞ HÍáê_»∞@ :
D Hõ^äŒ#∞ „áê~°OaèOK«Hõ ѨÓ~°fi=Ú ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`ü, r=Ùx
ѨO[~°=ÚÖ’ #∞#fl ~å=∞zÅ∞Hõ`À ã¨iáÈÅÛ=K«∞Û#xi. Ô~O_»∞#∞
|OkèOѨ|_çÜ∞Õ Ü«Ú#flq† XHõ\˜ â◊s~°=ÚÖ’#∞, ~Ô O_»=k ѨO[~°=∞O^Œ∞#∞.
~Ô O_»∞#∞ `«=∞ „Ѩã∞¨ `
Î « ã≤u÷ ÜÕ∞ ÉÏQÆ∞#fl^Œx Ü«∞#∞H˘#∞K«∞#flq. ã¨Ç¨ Ü«∞‰õΩ_»∞
=zÛ "åxx |O^èŒ=ÚÅ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«QÆ<Õ "åxH˜ x[=Ú `≥eÜ«Ú#∞.
ÉèíQÆ=`«¯\ÏHõ∆=ÚKÕ QÆ∞~°∞=Ù =zÛ "åi HõO_»¡#∞ `≥iÑ≤Oz |O^èŒ q=Ú‰õΩÎÅ
*Ëã≤#ѨÙÊ_»∞ "åi ^Œ$+≤ì Ü«∞xfl\˜HõO>ˇ Q˘Ñ¨Ê ã≤÷u"≥·Ñ¨Ù É’=Ù#∞. JѨÙÊ_Õ
QÆuOz# rq`«=Ú HõO>ˇ ~å#∞#flk Q˘Ñ¨ÊkÜ«∞x „QÆÇ≤ÏO`«∞~°∞.
QÆ`« J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ q∞sHõ~ü‰õΩ ~å#∞#fl Ü«∞áêÜ«∞=Ú QÆxÃÑ\˜ì
^•x#∞O_ç Ü«∞`«xx `«ÑÊ≤ Oz# Hõ^Œä qO\˜i. JO`«HOõ >ˇ Ѷ∞¨ #=∞QÆ∞ Hõ^#Œä ∞
WK«Û@ q<≥^~Œ ∞° . XHõ<å_»∞ âߺ=∂#∞ q+¨ã~¨ Ê° =Ú Hõ~K° #≥ ∞. J`«x z\˜HÔ #
„"ÕÅ∞#∞ áê=Ú Hõ~°K«∞@KÕ â◊s~°=ÚÖ’xH˜ q+¨=Ú "åºÑ≤OѨ "≥Ú^Œe_≥#∞.
ÉÏ^èŒ Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ #∞O_≥#∞. âߺ=∂ `å#∞ =∞~°}˜OK≥^Œ ##∞H˘<≥#∞.
¿ãflÇ≤Ï`«∞ÖÏ`«x q~ÀÉÏ QÆ∞_çH˜ fã¨∞H˘xáÈ= xâ◊Û~ÚOzi. áê=ÚHÍ@∞¡
Q
JK«Û@ ÉÏQÆQÆ∞K«∞O_≥#∞. HÍx âߺ=∂ `«# q~ÀÉÏÜ«∞QÆ∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ
185
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
Ѩ~∞° y_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∞`«xx E_»Q<Æ Õ HÀѨ=Ú`À "åxx u@ì<å~°OaèOK≥#∞.
''Fi Ñ≤iH˜ ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞_® ! ÃÑ·ÔHHõ¯=^Œ∞Ì ! ZH˜¯u"À <Õ=∞QÆ∞<À K«∂_»∞——
=∞x ɡ^iŒ OK«∞K«∂`«~∞° "å`« W@∞¡ QÆiO˚ K≥#∞ : ''áÈ, "≥_e» á⁄=Ú‡, kQÆ∞=‰õΩ
á⁄=Ú‡—— ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ HÀáÈnÌÑ≤`«∞_»QÆ∞@ Ez âߺ=∂ q∞H˜¯e
q㨇ܫ∞=∞O^≥#∞. x~åâ◊ K≥O^≥#∞. J`«_»∞ =∞ã‘^Œ∞#∞ `«# ~ÚÅ∞¡QÍ,
ÉÏÉÏ `«# Ü«∂„â◊Ü«∞=ÚQÍ ÉèÏqOK«∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ `«##@∞¡
`«iq∞"Õã≤#KÀ `å<≥Hõ¯_»‰õΩ áÈQÆÅ_»∞ ? J`«_»∞ „áê}=∞O^•â◊ =^ŒÅ∞H˘x
Ü«¸~°‰õΩO_≥#∞. H˘O`«¿ãѨ\˜H˜ ÉÏÉÏ âßOuOz, âߺ=∂ ^ŒQÆæ~°‰õΩ áÈ~Ú
‰õÄ~°∞Ûx ~Ú@¡<≥#∞ : ''ÉèíÜ«∞Ѩ_»=^Œ∞Ì. U =∂„`«=Ú zOuOK«‰õΩ. D
^ŒÜ«∂=∞Ü«Ú_≥·# Ѷ¨H©~°∞ x#∞fl `«Ñ¨ÊHõ ~°H˜∆OK«∞#∞. WO\˜H˜áÈ~Ú T~°Hõ
‰õÄ~°∞ÛO_»∞=Ú. |Ü«∞\˜H˜ áÈ=^Œ∞Ì. <åÜ«∞O^Œ∞ qâßfiã¨=ÚOK«∞=Ú.
í ∞« Ѩ_‰» Ωõ =Ú. PO^Àà◊# Ѩ_=» ^Œ∞—Ì —. W@¡x âߺ=∂#∞ WO\˜H˜ ѨOÑ≤OK≥#∞.
ÉèÜ
"≥O@<Õ ÉÏÉÏ `å`åº áê\˜Å∞#∞, HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`«∞x J`«x =^ŒÌ‰õΩ
ѨOÑ≤, `«# H˜+¨ì=Ú =zÛ#q u#=K«∞Û#xÜ«Ú, QÆ$ǨÏ=ÚÖ’<Õ u~°∞QÆ
=K«∞Û#xÜ«Ú, HÍx ѨO_»∞H˘#QÆ∂_»^ŒxÜ«Ú, D ã¨ÅǨÅ „ѨHÍ~°=Ú
#_»∞K«∞H˘=∞‡<≥#∞. H˘kÌ QÆO@ÅÖ’ âߺ=∂ ÉÏQÆ∞Ѩ_≥#∞. D Ѩ@∞ì# [˝Ñ≤Î
Ü«∞O^Œ∞OK«∞H˘#=Åã≤#^Õ=∞#, ÉÏÉÏ Ñ¨eH˜# 5 JHõ~∆ =° ÚÅ =∞O„`«=Ú (áÈ,
"≥_»eá⁄=Ú‡, kQÆ∞=‰õΩ á⁄=Ú‡) âߺ=∂#∞ L^ÕÌtOz#kQÍHõ q+¨=Ú#∞
P*Ï˝ÑO≤ z# =∂@Å∞. P q+¨=Ú ÃÑ·H˜ ZHõ¯~å^ŒxÜ«Ú, Jk â◊s~°=∞O`«@
"åºÑ≤OK«~å^ŒxÜ«Ú ÉÏÉÏ P*Ï˝Ñ≤Ozi. =∞O„`«=ÚÅÖ’ <åi`Õi#
`«H¯˜ #"åi=Öˇ, "åˆ~ =∞O„`«=Ú LѨÜ∂≥ yOѨ#=ã¨~=° Ú ÖˉΩõ O_≥#∞. =∞O„`«
aÜ«∞º=Ú HÍx, f~°÷=ÚQÍx LѨÜ≥∂yOK«#=ã¨~°=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. âߺ=∂
rq`«=Ú#∞ ~°HO∆˜ K«∞@Ö’ "åi ѨÅ∞‰õΩÖË J`«ºO`« â◊H=Î̃ O`«=ÚÖˇ#· q.
Z=Ô~·# D Hõ^äŒQÍx, ~ÚOHõ x`«~° Hõ^äŒÅ∞ QÍx qx#KÀ ÉÏÉÏ
áê^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ã≤÷~°"≥∞ÿ# #=∞‡Hõ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∂Ü«∞Ü«∞#∞ =∞Ǩ
Q Q
㨠= Ú„^Œ = Ú#∞ ^•@∞@‰õ Ω ÉÏÉÏ áê^Œ = ÚÅ#∞ Ǩ Ï $^Œ Ü « ∞ =ÚÖ’
^蕺xOK«=Öˇ#∞. 186
23= J^蕺ܫ∞=Ú
HõÅ~å~ÀQÆ=Ú :
XHõѨÙÊ_»∞ +≤i_ôÖ’ HõÅ~å ÉèíÜ«∞OHõ~°=ÚQÍ K≥ň~QÆ∞K«∞O_≥#∞.
„QÍ=∞"åã¨∞Å∞ q∞H˜¯e ÉèíÜ«∞Ѩ_çi. "åi`«~°∞Å`À ~åHõáÈHõÅ∞ =∂xi.
„QÍ=∞=ÚÖ’ ѨOKå~Úf"å~°∞ ã¨ÉèíKÕã≤ Ô~O_»`«º=ã¨~°"≥∞ÿ# xÜ«∞=∞=ÚÅ∞
KÕã≤, HõÅ~å x~°∂‡eOK« „Ѩܫ∞uflOzi. Jq ÜÕ∞=# 1. Hõ>ˇìÅ |O_»¡#∞
„QÍ=∞=ÚÖ’xH˜ ~åhÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞† 2. "Õ∞Hõ#∞ „QÍ=∞=ÚÖ’ HÀÜ«∞~å^Œ∞.
Z=~° ~ Ú# gxx kè H õ ¯ iOz#KÀ "åiH˜ [i=∂<å "Õ Ü « ∞ =Öˇ # x
f~å‡xOzi. ÉÏÉÏH˜^ŒO`«Ü«Ú =\˜ì Kå^Œã¨Î=∞x `≥eÜ«Ú#∞. HÍ|\˜ì
ÉÏÉÏ Ü«∂ K«@ì=ÚÅ#∞ ÅHõ∆ºÃÑ@ìÖË^Œ∞. P ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ Hõ>ˇìÅ|O_ç
Ü≥ÚHõ\˜ TiÖ’xH˜ „Ѩ"ÕtOK«∞K«∞O_≥#∞. TiÖ’ Hõ>ˇìʼnõΩ Hõ~°∞=Ù#fl^Œx
JOk~°H˜ `≥eÜ«Ú#∞. J~Ú#ѨÊ\˜H˜ Hõ>ˇìÅ|O_çx `«iq∞"ÕÜ«Ú@‰õΩ
„Ѩܫ∞uflOK«∞K«∞O_çi. ÉÏÉÏ Ü«∂ ã¨OQÆu `≥eã≤H˘x, JK«Û\˜H˜ =zÛ
Hõ>Åìˇ |O_çx =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ fã≤H˘xá⁄=∞‡x Ü«Ú`«~Î ∞° =Ù xK≥Û#∞. ÉÏÉÏ K«~º° ‰õΩ
=ºuˆ~Hõ=ÚQÍ K≥ÑÙ¨ Ê@ÔH=fi~°∞ ™êǨÏã≤OK«Ö^Ë ∞Œ . ^è∞Œ x H˘~°‰Ωõ Hõ>Åìˇ ∞ HÍ=Åã≤
Ü«ÚO_≥#∞. Hõ#∞Hõ ÉÏÉÏ Hõ>ˇìÅ∞ H˘<≥#∞. x`åºyflǨϟ„u=Öˇ ÉÏÉÏ `«#
rq`«=∞O`«Ü«Ú ^èŒ∞xx "≥eyOzÜÕ∞ Ü«ÚOK≥#∞. JO^Œ∞ÅHõ~Ú "åiH˜
Hõ>ˇìÅ=ã¨~°=Ú QÆ#∞Hõ "å\˜x xÅfi KÕÜ«Ú"å~°∞. ÉÏÉÏ QÆ$ǨÏ=Ú J#QÍ
=∞ã‘^∞Œ ZѨÙÊ_»∞ `≥~z° Ü«ÚO_≥_kç . Z=~°~Ú# áÈ=K«∞Û#∞. ^•xH˜ `åà◊=Ú
QÍx K≥q ÖË^Œ∞. H˘O^Œ~°∞ `«=∞ Ü«ÚѨÜ≥∂QÆ=Ú H˘~°‰õΩ H˘xfl Hõé]Å#∞
fã≤H˘xáÈ=Ù"å~°∞. JO^Œ∞‰õΩ ÉÏÉÏ Ü≥∞ѨÙÊ_»∞#∞ Q˘}∞QÆ∞H˘# ÖË^Œ∞. D
„ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú ^Õ=Ù_Õ Ü«∂=iOz Ü«ÚO_»∞@KÕ "åiH˜ Z=iÜ«∞O^Œ∞
â◊„`«∞`«fi=ÚO_≥_çk QÍ^Œ∞. "å~°∞ ѨiѨÓ~°‚q~åQÆ∞Öˇ·#ѨÊ\˜H˜ ™ê^è•~°}
QÆ$ǨÏã¨∞Å÷ ‰õΩ P^Œ~≈° =ÚQÍ #∞O_»∞@ÔH· ~Ú@∞¡ KÕÜÚ« K«∞O_≥_"ç å~°∞.
187
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
QÆ∞~°∞ÉèíH˜Îx ѨsH˜∆OK«∞@ :
~Ô O_»= HõÅ~å x|O^è#Œ =Ú#∞ ÉÏÉÏ Ü≥∞@∞¡ kèH¯õ iOK≥<À K«∂`«=Ú.
x|O^èŒ#=Ú J=∞Å∞Ö’ #∞#flѨÙÊ_≥=~À Ü≥ÚHõ "Õ∞Hõ#∞ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ `≥zÛi.
P =Úã¨e "Õ∞Hõ ^Œ∞~°ƒÅ=ÚQÍ Kå=Ù‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞O_≥#∞. P ã¨=∞Ü«∞=Ú#
=∂ÖËQÍO Ѷ¨H©~°∞ Ñ‘~ü =∞ǨÏ=∞‡^£ L~°Ñ¶π |_ÕÉÏÉÏ Ü«∞K«@<Õ Ü«ÚO_≥#∞.
™ê~ÚÉÏÉÏ ^•xx Ü≥ÚHõ Hõu΄"Õ@∞`À #iH˜ |e"ÕÜ«Ú=∞x |_ÕÉÏÉωõΩ
K≥ÃÑÊ#∞. D |_ÕÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ ™ê~ÚÉÏÉωõΩ Z‰õΩ¯= Q“~°==Ú.
PÜ«∞##∞ ZšѨÙÊ_»∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ `«# ‰õΩ_ç=~ÚѨÙ# ‰õÄ~˘Û#ɡ@∞ì
H˘<≥_"ç å~°∞. zÅ∞=Ú |_ÕÉÏÉÏ Ñ‘eÛ# Ñ≤^ÑŒ ¨ ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ‘eÛ ~Ú`«~∞° ʼnõΩ
WK≥Û_ç"å~°∞. =∞^蕺ǨÏfl Éè’[# ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ ™ê^Œ~°=ÚQÆ
|_ÕÉÏÉÏ#∞ Ñ≤ez Ü≥∞_»=∞„ѨH¯õ # ‰õÄ~°∞ÛO_»É@ ˇ ∞ìH˘x# Ñ≤=∞‡@ Éè’[#=Ú
„áê~°OaèOK«∞"å~°∞. ^ŒH} ∆˜ ~°∂Ѩ=ÚQÍ =ã¨∂Å~Ú# ÃÑH· =õ Ú #∞Oz PÜ«∞#‰õΩ
k#"≥ÚH˜¯O\˜H˜ 50 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ ~ÚK«∞ÛK«∞O_≥_ç"å~°∞.
|_ÕÉÏÉÏ áÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ 100 J_»∞QÆ∞Å =~°‰Ωõ ™ê~ÚÉÏÉÏ "≥O|_çOK«∞"å~°∞.
J\˜ìk ÉÏÉωõΩ "åiH˜ QÆÅ ã¨O|O^èŒ=Ú. ™ê~ÚÉÏÉÏ "åix "Õ∞Hõ#∞
#~° ∞ ‰õ Ω =∞#QÍ J#=㨠~ ° = ÚQÍ ^•xx K« O Ѩ < Õ Å Ü« ∞ x |_Õ É ÏÉÏ
x~åHõiOK≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ âߺ=∂#∞ PѨx KÕÜÚ« =∞<≥#∞. J`«_∞»
~å^è•Hõ$+¨=‚ ∂~Ú =^Œ‰Ì Ωõ áÈ~Ú HõuxÎ ^≥zÛ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ∞ ɡ>#ìˇ ∞. ZO^Œ∞ʼnõΩ
HõuÎx ^≥Ñ≤ÊOz~À `≥eã≤H˘x# Ñ≤=∞‡@ ~å^è•Hõ$+¨‚=∂~Ú ^•xx uiy
`≥Ñ≤ÊOK«∞H˘<≥#∞. WOH˘Hõ HõuÎ `≥K«∞Û@‰õΩ âߺ=∂ áÈÜ≥∞#∞† HÍx "å_®
#∞O_ç `«fi~°QÍ ~åÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü =O`«∞ =K≥Û#∞.
"å~°∞ "Õ∞eq∞ |OQÍ~°"Õ∞ HÍx, ^•xx ѨsH˜∆OK«=Öˇ#∞. XHõ HõuÎ ^≥zÛ
#~°∞‰õΩ=∞x ÉÏÉÏ Ü«∂*Ï˝Ñ≤OK≥#∞. J`«_»∞ ™êˆ~î"å_®‰õΩ É’~Ú HõuÎx
^≥KÛ≥ #∞. ÉÏÉÏ Ü«Ú`«~Î ∞° =Ù HÍQÍ<Õ ^•xx #~°‰Ωõ @‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ #∞O_≥#∞.
J`«_»∞ ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# „ÉÏǨχ} ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ ѨÙ\˜ì K«OѨÙ@ Ü«∞#∞#k
Q Q
Z~°∞QƉõΩO_çi. Ç≤ÏOã≤OK«∞ Ѩ#∞Å#∞ KÕÜ«Ú@Ü«∞Ok+¨ì=Ú ÖËx"å_»~Ú
188
23= J^蕺ܫ∞=Ú
#ѨÊ\˜H˜, "Õ∞Hõ#∞ #~°‰õΩ@‰õΩ ã¨Oã≤^Œ∞ú_»Ü≥∞º#∞. |_ÕÉÏÉÏÜ«∞#∞
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_Õ ~Ú+¨Ñì _¨ #» ѨÙÊ_»∞ D „ÉÏǨχ}∞_ÕÅ ã≤^ÑúŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#x
Ü«∞O^Œ~åâ◊Û~°ºÑ¨_∞» K«∞O_çi. J`«_∞» `«# ^èÀ=ux ZuÎ ayOz Hõ@∞ìH˘<≥#∞.
HõuÎx Ѩ~ÚÔHuÎ ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ÔH· Ü≥∞^Œ∞~°∞K«∂K«∞K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ''Uq∞
Ü«∂Ö’zOK«∞K«∞O\˜q ? #~°∞‰õΩ=Ú !—— J<≥#∞. J`«x KÕuÖ’ #∞#fl HõuÎ
"Õ∞HõÃÑ· Ѩ_»∞@‰õΩ ã≤^Œú=ÚQÍ #∞O_»QÍ ÉÏÉÏ PQÆ∞=∞<≥#∞. ''ZO`«\˜
Hõi<î å`«∞‡_»=Ù ? „ÉÏǨχ}∞_»=~Ú "Õ∞Hõ#∞ K«OÃÑ^Œ"å ?—— Ü«∞<≥#∞. ÉÏÉÏ
Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú nH˜∆`ü HõuÎx „H˜O^ŒÉˇ\˜ì ÉÏÉÏ`À x@¡xÜ≥∞. ''h
Ü«∞=∞$`«=Ú =O\˜ ѨÅ∞ˆH =∂‰õΩ K«@ì=Ú. =∂H˜OH˘Hõ K«@ì"Õ∞q∞Ü«Ú
`≥eÜ«∞^Œ∞. x<Õfl ZšѨÙÊ_»∞ [˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘<≥^Œ=Ú. g∞ ~°∂Ѩ=Ú#∞
^蕺xOK«∞K«∞ ~å„uO|=à◊√§ h Ü«∂[˝Å∞ áê\˜O`«∞=Ú. Jk Lz`«=∂?
HÍ^• ? Ü«∞#∞#k =∂‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. ^•xx "Õ∞=Ú qKåiOK«=Ú.
Jk ã¨iÜ≥ÿ∞#^• HÍ^• ? Ü«∞x "åkOK«=Ú, `«i¯OK«=Ú. QÆ∞~°∞=Ù
P[˝ JHõ∆~åÖÏ áê\˜OK«∞@ÜÕ∞ =∂ qkè, =∂ ^èŒ~°‡=Ú——.
ÉÏÉÏ `å"Õ∞ "Õ∞Hõ#∞ K«OÑ≤ |e"ÕÃã^Œ#x K≥ÑÊ≤ i. "Õ∞Hõ#∞ '`«HÜ
˜ ∂« —
Ü«∞#∞KÀ@ K«OѨÙ@‰õΩ xâ◊Û~ÚOzi. Wk Ѷ¨H©~°∞Å∞ ‰õÄ~˘Û#∞ ã¨÷Å=Ú.
JK«\˜H˜ ^•xx fã¨∞H˘xáÈ=Ù#ѨÙÊ_»∞ =∂~°æ=∞^茺=Ú# Jk „áê}=ÚÅ∞
q_çK#≥ ∞.
t+¨µºÖˇxfl ~°Hõ=ÚÖ’ K≥ѨÙÊK«∞ D J^蕺ܫ∞=Ú#∞ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞
=ÚyOK«∞K«∞<åfl~°∞. t+¨µºÅ∞ =¸_»∞ ~°Hõ=ÚÅ∞. 1. L`«Î=ÚÅ∞
2. =∞^躌 =ÚÅ∞ 3. ™ê^è•~°}∞Å∞
QÆ∞~°∞=ÙňHq∞ HÍ=Öˇ<À QÆ∞iÎOz "≥O@<Õ "å~å*Ï˝Ñ≤OK«Hõ ѨÓ~°fi"Õ∞
^•xx <≥~°"Õ~°∞Û"å~°∞ L`«Î=∞ t+¨µºÅ∞. QÆ∞~°∞x Ü«∂*Ï˝#∞™ê~°=Ú
PÅã≤OѨHõ JHõ∆~åÅ <≥~°"Õ~°∞Û"å~°∞ =∞^茺=ÚÅ∞. =¸_»= ~°Hõ=Ú "å~°∞
J_»∞QÆ_»∞QÆ∞#‰õΩ `«Ñ¨ÙÊÅ∞ KÕÜ«ÚK«∞ QÆ∞~°∞x P[˝#∞ "å~Ú^• "ÕÃã^Œ~°∞.
189
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
t+¨µºÅ‰õΩ ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ #=∞‡Hõ=ÚO_»=Öˇ#∞. `À_»∞QÍ |∞kú ‰õΩâ◊Å`«,
Ü≥∂iq∞ Ü«Ú#flKÀ J\˜ì"åiH˜ P^蕺u‡Hõ Ѩ~°=∂=kè ^Œ∂~°=Ú HÍ^Œ∞.
LKåÛùfi㨠xâßfiã¨=ÚÅ#∞ |OkèOK«∞@ QÍx, ǨÏ~î°Ü≥∂QÆ=Ú QÍx ~Ú`«~°
Hõiî#=∞~Ú# ™ê^èŒ#ÅxflÜ«Ú ##=ã¨~°=Ú. ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# QÆ∞}=ÚÅ N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
#Å=~°K«∞H˘#flKÀ, "å~°∞ L`«Î~À`«Î~ÀѨ^Õâ◊=ÚÅ Hõ~°∞›ÅQÆ∞^Œ∞~°∞. JѨÙÊ_»∞
QÆ∞~°∞=Ù `«@ã≤÷Oz rq`« Ѩ~°=∂=kèx á⁄O^Œ∞@ÔH· P^蕺u‡Hõ =∂~°æ=Ú#
#_çÑO≤ `«∞~°∞.
=KÕÛ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ Ǩ㨺=Ú, K«=∞`å¯~°=ÚÅ
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
QÆ∂iÛ K≥ѨÙÊH˘O^Œ=Ú. W~°∞=k <åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú
W~°∞=k =¸_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú â◊#QÆÅ Hõ^äŒ – hu† ã¨∞^•=Úx Hõ^䌆 J}Ï‚ zOK«}©Hõ~°∞–=∂qjÉÏ~Ú†
ÉÏÉÏ <≥·[=Ú – ÉèíHõΠѨ~åÜ«∞}`«fi=Ú

abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’QÍx, =KÕÛ J^蕺ܫ∞=ÚÅÖ’QÍx Ѷ¨ÖÏxk
K≥ÃÑÊ^Œ=∞#∞@ XHõ q^èŒ=ÚQÍ JǨÏOHÍ~°"Õ∞. =∞# ã¨^Œ∞æ~°∞x áê^Œ=ÚʼnõΩ
JǨÏOHÍ~°=Ú#∞ ã¨=∞iÊOz#QÍx, =∞# „Ѩܫ∞`«fl=∞O^Œ∞ [Ü«∞=Ú#∞
á⁄O^Œ=Ú. =∞# =∞ǨÏOHÍ~° ~°Ç≤Ï`«∞Å =∞~Ú#KÀ, =∞# [Ü«∞=Ú
xâ◊ÛÜ«∞=Ú.
™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ ѨÓlOK«∞@KÕ WǨÏѨ~° ™œYº=ÚÅ∞ Ô~O\˜x
á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. =∞# =¸Å „ѨH$õ uÜ«∞O^Œ∞ áê`«∞H˘x, âßOu ™œYº=ÚÅ#∞
á⁄O^≥^Œ=Ú. HÍ|\˜ì Ü≥∞=~°~Ú`Õ `«=∞ ˆH∆=∞=Ú#∞ HÀÔ~^Œ~À "å~°∞
Q“~°"å^Œ~=° ÚÅ`À ™ê~ÚÉÏÉÏ bÅÅ#∞ q#=Öˇ#∞† =∞##=Ú KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
nxx <≥~°"ÕiÛ#KÀ "å~°∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ rq`« Ѩ~°=∂=kèx á⁄O^≥^Œ~°∞.
`«∞^Œ‰Ωõ "≥∂H∆Í#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^≥^~Œ ∞° .
™ê^è•~°}=ÚQÍ #O^Œ~°∞ Ǩ㨺=Ú, K«=∞`å¯~° ÉèÏ+¨}=∞#fl

Q Q
x+¨ìѨ_≥^Œ~°∞ QÍx, `å=Ú Ç¨™êºã¨Ê^Œ∞ÅQÆ∞@ H˜+¨ìѨ_»~°∞. HÍx ÉÏÉÏ
190 191
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
K«=∞`å¯~° =∂~°æ=Ú "Õ~°∞. Jk Jaè#Ü«∞=Ú`À ‰õÄ_ç#ѨÙÊ_»∞ KåÖÏ
ã¨O`À+¨ ^•Ü«∞Hõ=ÚQÆ hu^•Ü«∞Hõ=ÚQÆ #∞O_≥_kç . HÍ=Ù# „Ѩ[Å∞ `å=Ú
"≥H˜¯iO`« áêÖˇ·#ѨÊ\˜H˜ JO`«QÍ ÉÏ^èŒÑ¨_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞
`«# q+¨Ü∞« =Ú<Õ ~¸ „H˜O^Œ `≥Å∞ѨÙK«∞<åfl_»∞.
â◊#QÆÅ Hõ^äŒ :
+≤i_ôÖ’ Pk"å~°=Ú <å_»∞ ã¨O`« [iÔQ_çk. K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å Ñ¨Öˇ¡Å
#∞O_ç „Ñ¨[Å∞ =zÛ g^ä∞Œ ÅÖ’ ^Œ∞HÍ}=ÚÅ∞ "ÕãH≤ ˘x "åi ã¨~∞° ‰õΩÅ∞ J=Ú‡
K«∞O_≥_ç"å~°∞. „Ѩu~ÀA =∞^蕺ǨÏfl=Ú 12 QÆO@ʼnõΩ =∞ã‘^Œ∞
xO_»∞K«∞O_≥#∞. =ÚYº=ÚQÍ Pk"å~°=Ú<å_»∞ „H˜H¯˜ iã≤ áÈ=ÙK«∞O_≥#∞.
XHõ Pk"å~°=Ú<å_»∞ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~˘Ûx ÉÏÉÏ
áê^Œ=Ú ÖÁ`«∞KÎ ∞« =∞#ã¨∞û#O^Œ∞ [Ѩ=Ú KÕÜÚ« K«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü≥∞_»=∞
"≥·Ñ¨Ù âߺ=∂, ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù "å=∞#~å=Ù LO_çi. N=∂<£ |∂\©, HÍHÍ
™êÃÇÏ|∞nH˜∆`ü "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ ‰õÄ_» #∞O_çi. âߺ=∂ #=ÙfiK«∞ J}Ï‚
™êÃÇÏ|∞`À, ''h HÀ@∞‰õΩ â◊#QÆyO[ ÅO\˜#@∞¡#flq K«∂_»∞=Ú—— J<≥#∞.
J@¡#∞K«∞ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ K˘Hͯ KÕ`∞« Å#∞ `«@Qì Í â◊#QÆyO[Å∞ <ÕÅ ~åÖˇ#∞.
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ `«# K˘Hͯ Z_»=∞KÕu =ÚO^Œ∞ ÉèÏQÆ=Ú#∞ ™êK≥#∞.
JO^ŒiH˜ Pâ◊Û~°º=Ú HõÅ∞QÆ∞#@∞¡ H˘xfl â◊#QÆyO[Å∞ „H˜OkH˜ ^˘~°∞¡@
„áê~°OaèOK≥#∞. JHõ¯_»∞#fl"å~°∞ "åxx U~°∞H˘xi.
D ã¨OѶ¨∞@# Ǩ㨺=Ú#‰õΩ `åqK≥Û#∞. JHõ¯_»∞#fl "å~°O^Œ~°∞
Pâ◊Û~°ºÑ¨_iç . Z=iH˜ `Àz#@∞¡ "å~°∞ â◊#QÆÅ∞ K˘HͯKÕuÖ’ <≥@∞¡ „Ѩ"tÕ Oz
Ü«ÚO_»∞<À TÇ≤ÏOK«<å~°OaèOzi. â◊#QÆÅ∞ K˘Hͯ֒ <≥@∞¡^∂Œ i Ü«∞K«@
xÅ∞=QÆey#"À ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ ‰õÄ_® „QÆÇ≤ÏOK«ÖˉõΩO_≥#∞. Z=fiiH˜
ã¨iÜ≥ÿ∞# ã¨=∂^è•#=Ú `ÀK«Hõ ["å|∞ x=fi#ѨÙÊ_»∞ JO^Œ~°∞#∞ D
Ü«∞^Œ∞ƒù`«=Ú# HÍâ◊Û~°ºÑ¨_»∞K«∞O_»QÍ ÉÏÉÏ, ''gxH˜ (J}Ï‚™êÃÇÏ|∞‰õΩ)
`å<˘Hõ¯_Õ u#∞ ^Œ∞~°∞æ}"≥ÚHõ\˜ HõÅ^Œ∞. D<å_»∞ ã¨O`«~ÀA â◊#QÆÅ∞
u#∞K«∞ WHõ¯_»‰Ωõ =zÛ<å_»∞. "åx <≥[· =Ú <å‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. D â◊#QÆÖË
Q Q
^•xH˜ x^Œ~°≈#=Ú. D q+¨Ü«∞=ÚÖ’ <Õq∞ Ü«∂â◊Û~°º=Ú#flk ?—— Jxi.
192
24= J^蕺ܫ∞=Ú
¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞ : ÉÏÉÏ <Õ<≥ѨÙÊ_»∞ XO@iQÍ ux Ü≥∞~°∞QÆ#∞.
J~Ú`Õ ~¸ ^Œ∞~°æ}=Ú#∞ <åÃÑ·<ÕÅ "≥∂ÃÑ^Œ=Ù ? D<å\˜H˜ Z#fl_»∞#∞
+≤i_ôÖ’x ã¨O`« <Õ#∞ K«∂z Ü«ÚO_»Ö^Ë ∞Œ . D k#=Ú ‰õÄ_» <Õ#∞ ã¨O`«‰Ωõ
áÈÖË^∞Œ . J@¡~Ú#KÀ <Õ#∞ â◊#QÆÅ <≥@∞¡ H˘xÜ«ÚO\˜x ? <Õ#∞ H˘##ѨÙÊ_»∞
<Õ<@
≥ ∞¡ uxÜ«ÚO^Œ∞#∞ ? <å^ŒQ~æÆ ° #∞#fl"åiH˜ ÃÑ@ì‰Ωõ O_» <Õ <≥ÑÙ¨ Ê_Õq∞Ü«Ú
ux Ü≥∞~°∞QÆ#∞.
ÉÏÉÏ : J=Ù#∞ Jk x["Õ∞. ^ŒQÆæ~°∞#fl "åi H˜K≥Û^Œ=Ù. Z=~°∞#∞
^ŒQÆæ~° ÖË#ѨÙÊ_»∞ h=ÙQÍx, <Õ#∞QÍx ÜÕ∞q∞ KÕÜ«∞QÆÅ=Ú ? HÍx h=Ù
u#∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ ##∞fl 㨇iO`«∞"å ? <Õ<Å≥ Ñ¡ Ù¨ Ê_»∞ h K≥O`«Ö<Ë å ? h"Õ^#·≥
u#∞@‰õΩ =ÚO^Œ∞ <åHõiÊOK«∞K«∞<åfl"å ?
hu :
D ã¨OѶ∞¨ @#=Ú# ÉÏÉÏ ÜÕ∞q∞ K≥ÑÊ≤ ~À *Ï„QÆ`QΫ Í QÆ=∞xOK≥^=Œ Ú.
Ѩ O KÕ O „kÜ« ∞ =ÚÅHõ O >Ë =ÚO^Õ =∞#㨠∞ û, |∞kú q+¨ Ü « ∂ #O^Œ
=∞#∞Éèqí OK«∞#∞. Hõ#∞Hõ "≥Ú^ŒÖË ÉèQí =Æ O`«∞x 㨇iOK«=Öˇ#∞. W@∞¡ KÕã#≤ KÀ
xk ‰õÄ_» XHõ q^èŒ=ÚQÆ ÉèíQÆ=O`«∞x HõiÊ`«=∞QÆ∞#∞. q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞
q_çz ѨOKÕO„kÜ«∞=Ú Å∞O_»ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ P q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ "≥Ú^Œ@
QÆ∞~°∞x HõiÊOz#KÀ "åx Ü«∞O^Œa=è ∂#=Ú ã¨ÇϨ [=ÚQÍ J^Œ$â◊º"≥∞áÿ È=Ù#∞.
Wqfi^èŒ=ÚQÍ HÍ=∞=Ú, „HÀ^èŒ=Ú, Ö’Éèí=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx QÆ∂iÛ#
=$`«∞ÎÅxfl\˜x (PÖ’K«#Å#∞) "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ QÆ∞~°∞x HõiÊOK«=Öˇ#∞. D
JÉèϺã¨=Ú <åK«iOz#KÀ ^Õ=Ù_»∞ =$`«∞ÎÅxflÜ«Ú x~°∂‡Å#=∞QÆ∞@‰õΩ
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞#∞. q+¨Ü«∞=ÚÅ ##∞ÉèíqOK«∞ =ÚO^Œ∞ ÉÏÉÏ =∞#K≥O`«<Õ
Ü«Ú#fl@∞¡ ÉèÏqOz#KÀ, P =ã¨∞Î=Ù ##∞ÉèíqOK«=K«∞Û<å ? ÖË^• ? Ü«∞#∞
„Ѩâfl◊ ÜÕ∞~°Ê_»∞#∞. Uk Ü«∞#∞Éèqí OK«∞@‰õΩ `«Q^Æ À ^•xx q_çzÃÑ>ˇ^ì =Œ Ú.
Dq^èŒ=ÚQÍ =∞# ^Œ∞~°∞æ}=ÚÅxflÜ«Ú x„+¨¯q∞OK«∞#∞. =∞# jÅ=Ú
K«Hõ¯|_»∞#∞. QÆ∞~°∞=Ù#O^Œ∞ „¿Ñ=∞ =$kú á⁄O^Œ∞#∞. â◊√^Œú*Ï˝#=Ú
"≥ÚÅÔH`«∞Î#∞. D *Ï˝#=Ú =$kú á⁄Ok#ѨÙÊ_»∞ ^ÕǨÏ|∞kú #tOz, |∞kú
K≥`
· #« º Ѷ∞¨ #=Ú# b#=∞QÆ∞#∞. JѨÙÊ_Õ =∞#HÍ#O^Œ=Ú, ã¨O`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ∞#∞.
193
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ, ^Õ=Ù#‰õΩ Z=~°∞ ÉèË^Œ=Ú <≥OK≥^Œ~À "å~°∞ ^≥·==Ú <≥K«Û@#∞
E_»ÖË~°∞. ÉèË^Œ=ÚÅxflO\˜x „ѨHõ¯‰õΩ „`Àã≤, QÆ∞~°∞=Ù#∞, ^Õ=Ùx XHõ\˜QÍ
ÉèÏqOK«=Öˇ#∞. D „ѨHÍ~°=ÚQÍ QÆ∞~°∞x ¿ãqOz#KÀ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ „Ñ‘uK≥O^Œ∞#∞. =∞# =∞#ã¨∞ûÅ#∞ ã¨fiK«Ûù=Ú KÕã≤ P`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú „Ѩ™êkOK«∞#∞. ‰õΩÑ¡ =Î̈ ÚQÍ K≥ÑÙ¨ Ê#^Õ=∞# =∞#=Ú QÆ∞~°∞x
㨇iOK«x^Õ ÜÕ∞ =ã¨∞Î=Ù#∞ ѨOKÕO„kÜ«∞=ÚÅ`À ##∞ÉèíqOK«~å^Œ∞.
=∞#ã¨∞û#∞ D q^èŒ=ÚQÍ tH˜∆Oz#KÀ =∞#"≥∞šѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ#∞
[˝ÑÜÎ≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘<≥^=Œ Ú. =∞#‰õΩ ÉÏÉÏ ^蕺#"≥∞<Àfl ~Ô @∞¡ =$kúá⁄O^Œ∞#∞.
ÉÏÉÏ ã¨QÆ∞} ã¨fi~°∂Ѩ=Ú =∞# HõO_»¡ Ü≥∞^Œ∞@ xÅ∞K«∞#∞. JѨÙÊ_»∞ ÉèíH˜Î,
"≥·~åQƺ=Ú, "≥∂Hõ∆=Ú =∞# =â◊=∞QÆ∞#∞. =∞# =∞#ã¨∞û#O^Œ∞ ÉÏÉÏ#∞
ZѨÙÊ_»~Ú`Õ xÅ∞ѨQÆÅ"≥∂, JѨÙÊ_»∞ =∞#=Ú PHõex, Ñ≤áêã¨#∞,
ã¨O™ê~°=Ú#∞ =∞~°K^≥ =Œ Ú. „ѨÑO¨ K« ã¨∞Y=ÚÅO^Œ∞ QÆÅ Ü«∞aèÖÏ+¨ #tOz
=∞# =∞#ã¨∞ûÅ∞ âßOux, P#O^Œ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
ã¨∞^•=Úx Hõ^äŒ :
ÃÑ· Hõ^äŒ K≥ѨÙÊK«∞#flѨÙÊ_Õ ¿ÇÏ=∂_£Ñ¨O`«∞‰õΩ ã¨∞^•=Úx Hõ^äŒ [˝Ñ≤ÎH˜
=K≥Û#∞. JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_» W^Õ hu Ü«Ú#flk. Hõ#∞Hõ ^•xxHõ¯_»
K≥ÑÙ¨ ÊK«∞<åfl=Ú.
NHõ$+¨µ‚_»∞, J`«x Ü«∞#fl |Å~å=Ú_»∞, =∞iÜ≥ÚHõ ã¨Ç¨Ïáêiî
ã¨∞^•=Ú_»#∞"å_»∞#∞ QÆ∞~°∞=QÆ∞ ™êOnѨÙx Ü«∂„â◊=∞=ÚÖ’ x=ã≤OK«∞
K«∞O_çi. NHõ$+¨‚ |Å~å=ÚÅ#∞ J_»qH˜ áÈ~Ú Hõ>ˇìÅ∞ fã≤H˘x ~°=∞‡x
QÆ∞~°∞=٠ѨOÃÑ#∞. ™êO^ŒÑÙ¨ x ÉèÏ~°º ã¨∞^•=Úx ‰õÄ_» J^Õ Ñ¨xg∞^Œ =ÚQÆ∞iæ
H˘~°‰õΩ â◊#QÆezÛ Ñ¨OÃÑ#∞. Hõ$+¨µ‚_»∞ ã¨∞^•=Úx Ü«∞_»qÖ’ QÆÅã≤ ''^•^•,
hà◊√§ HÍ=Öˇ#∞, <å‰õΩ ^•Ç¨Ï=Ú "ÕÜ«ÚK«∞#flk—— J<≥#∞. ã¨∞^•=Ú_»∞
''L`« Î Hõ _ » ∞ Ѩ Ù `À h~° ∞ „ ` åQÆ ‰ õ Ä _» ^ Œ ∞ , Hõ # ∞Hõ H˘O`« `« _ » " åQÆ ∞ @
=∞Oz——^Œ<#≥ ∞. HÍx `«#=^ŒÌ â◊#QÆÅ∞#fl=x, H˘OK≥=Ú u#∞=∞x Ü«∞#ÖË^∞Œ .
Q Q
NHõ$+¨µ‚_»∞ JµÅã≤Ü«ÚO_»∞@KÕ ã¨∞^•=Úx `˘_»Ñ¨~Ú `«Å Ü«ÚOz
194
24= J^蕺ܫ∞=Ú
QÆ∞é∞]ÃÑ@∞ìK«∞ x„^ŒáÈÜ≥∞#∞. Wk HõxÃÑ\˜ì ã¨∞^•=Ú_»∞ `«# *Ë|∞Ö’x
â◊#QÆÅ∞ fã≤ u#∞@ HÍ~°OaèOK≥#∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ NHõ$+¨µ‚_ç@¡<≥#∞.
''^•^• ÜÕ∞q∞ u#∞K«∞O\˜q? ZHõ¯_»#∞Oz ~¸ â◊|Ì=Ú =K«∞ÛK«∞#flk ?——
ã¨∞^•=Ú_ç@¡<≥#∞. ''u#∞@ ˆH=Ú#flk ? <Õ#∞ K«e`À =}‰õΩK«∞<åfl#∞.
<å ѨO_»∞¡ Hõ@Hõ@ =∞#∞K«∞#flq, q+¨µ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=Ú#∞ ‰õÄ_» ã¨iQÍ
LK«ÛùiOK«ÖˉõΩ<åfl#∞——. Wk qx ã¨~°fiA˝_»QÆ∞ NHõ$+¨µ‚_ç@¡<≥#∞. ''<Õ<˘Hõ
ã¨fiѨfl=Ú#∞ QÆO\˜x. JO^Œ∞Ö’ XHõ_çOH˘Hõi =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ k#∞K«∞O_≥#∞.
Uq∞ u#∞K«∞O\˜=x Ü«∞_»∞QÆQÍ U=Ú#flk u#∞@‰õΩ =∞<åfl ? Ü«∞<≥#∞.
J#QÍ u#∞@ ˆHq∞Ü«Ú ÖË^Œx ÉèÏ==Ú. Ô~O_»="å_»∞ '`«^ä•ã¨∞Η J<≥#∞.
^•^• ! ~Úk Ü≥ÚHõ ã¨fiѨfl=Ú. <åH˜=fi‰õΩO_» h"Õq∞Ü«Ú u#=x <å‰õΩ
`≥eÜ«Ú#∞. ã¨fiѨfl „ѨÉèÏ==ÚKÕ h"Õq∞ u#∞K«∞O\˜=x Ü«∞_çyux——.
NHõ$+¨µ_‚ ∞» ã¨~fi° A˝_x» QÍx, J`«x bÅÅ∞ QÍx `≥eã≤ÜÚ« #flKÀ ã¨∞^•=Ú_»@∞¡
KÕã≤ Ü«ÚO_»_»∞. HÍ|\˜ì J`«#∞ KÕã≤#^•xx `å<Õ Ü«∞#∞ÉèíqOѨ=Åã≤
=K≥Û#∞. NHõ$+¨µx‚ „Ñ≤Ü∞« ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»~Ú#ѨÊ\˜H˜ J`«x L`«~Î H° ÍÅ =∞O`«ÜÚ«
QÆ~°ƒù ^•i„^Œº=ÚKÕ ÉÏ^èŒÑ¨_»=Åã≤ =K≥Û#∞. H˘<åflà◊§‰õΩ ÉèÏ~°º Hõ+¨ì=Ú KÕã≤
ã¨OáêkOz WzÛ Ñ¨OÑ≤# Ñ≤_çÔH_»∞ J@∞‰õΩÅ∞ ã¨=∞iÊOK«QÆ<Õ NHõ$+¨µ‚_»∞
ã¨O`«ã≤Oz XHõ |OQÍ~°∞ Ѩ@ì}=Ú ##∞ÉèíqOK«∞@ H˜K≥Û#∞. Z=iHõ~Ú`Õ
^ŒQ~æÆ ∞° #fl"åi H˜Ü∞« º‰õΩO_» u#∞ JµÅ"å@∞O_»∞<À "å~°∞ nxx [˝ÑÜ Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞
H˘#=Öˇ#∞.
„â◊√u ‰õÄ_» nx<Õ <˘H˜¯ K≥ѨÙÊK«∞#flk. "≥Ú^Œ@ ÉèíQÆ=O`«∞xH˜
JiÊOz P Éèí∞HõÎâı+¨=Ú<Õ =∞#=Ú J#∞ÉèíqOK«=Öˇ#∞. ÉÏÉÏ ‰õÄ_» nx<Õ
Ǩ㨺~°∂Ѩ=ÚQÍ Ü«ÚH˜` Î À É’kèOK≥#∞.
J}Ï‚ zOK«}©Hõ~°∞ – =∂qjÉÏ~Ú :
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ xK«Û@ xOH˘Hõ Ǩ㨺 ã¨OѶ∞¨ @##∞ JO^Œ∞Ö’ ÉÏÉÏ
KÕã≤# =∞^茺=iÎ`«fi=Ú#∞ =i‚OK≥#∞. ^•"≥∂^Œ~ü Ѷ¨∞#âߺ"£∞ ÉÏ|Ô~ =Ù~°Ñ¶π
J}Ï‚ zOK«}H© ~õ ü Ü«∞#∞ Éè‰í Ωõ _Î ˘Hõ_∞» QÆÅ_»∞. J`«_∞» ã¨~à° √◊ _»∞, "≥∂@∞"å_»∞,
=Ú‰õΩ¯ã¨∂\˜QÍ =∂\Ï¡_∞» "å_»∞, Z=ix ÅHõº∆ ÃÑ@∞ì"å_»∞ HÍ_»∞† L#fl^Œ∞#fl@∞¡
195
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
K≥¿ÑÊ"å_»∞, ZѨÊ\˜^ŒÑ¨ÙÊ_Õ `ÕÅ∞Û"å_»∞. |Ü«∞\˜H˜ Hõiî#∞x=Öˇ#∞, ǨÏ~î°=Ú
KÕÜ«Ú"åx=Öˇ#∞ QÍxÊOz##∞, "å_»∞ =∞Oz ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú QÆÅ"å_»∞.
#Hõ¯l`«∞ÎÅ"å_»∞ HÍ_»∞. JO^Œ∞KÕ ÉÏÉÏ "åxx „¿Ñq∞OK«∞K«∞O_≥#∞.
JO^Œ~∞° ¿ã=KÕÜÚ« #>Ë,¡ ~Ú`«_∞» ‰õÄ_» =∞^蕺ǨÏfl=Ú ÉÏÉÏ Ü≥∞_»=∞KÕux
(Hõ~_°î ® ÃÑ·# "Õã≤ Ü«Ú#fl^•xx) `À=ÚK«∞O_≥#∞. ‰õΩ_ç=~ÚѨÙ# XHõ =Úã¨e
q`«O`«∞=Ù "Õ}∞ÉÏ~Ú H“[eæ Ü«∞#∞<å"≥∞ Ü«ÚO_≥#∞. P"≥∞#∞ ÉÏÉÏ
'J=∂‡— Ü«∞x Ñ≤eK≥_ç"å~°∞. W`«~°∞Å∞ =∂qjÉÏ~Ú Ü«∞x Ñ≤eK≥_ç"å~°∞.
P"≥∞ ‰õÄ_» ÉÏÉÏ#∞ ¿ãqOK«∞K«∞O_≥#∞. D"≥∞k ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú.
P"≥∞ ÉÏÉÏ #_»∞=Ú#∞, "≥ÚÅ#∞, gѨÙ#∞ `«# Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å „"Õà◊√§ Jµe¡
^•x`À <˘‰õΩ¯K«∞O_≥#∞. P"≥∞ nxx Ju f„==ÚQÍ KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞.
ÉÏÉÏ gѨ٠Hõ_»∞Ѩ٠Hõeã≤áÈ=Ù#@∞¡ QÍxÊOK«∞K«∞O_≥#∞. WOH˘Hõ „ѨHõ¯
J}Ï‚ `À=ÚK«∞O_≥#∞. =∂qjÉÏ~Ú =ÚY=Ú „H˜O^Œ‰Ωõ g∞^ŒHQõ ∞Æ K«∞O_≥#∞.
XHõ™êi Ü«∂"≥∞ =ÚY=Ú J}Ï‚ =ÚY=Ú#‰õΩ KåÖÏ ^ŒQÆæ~°QÍ áÈÜ≥∞#∞.
Ǩ㨺=∂_»∞ <≥·[=Ú QÆÅ^ŒQÆ∞@KÕ <å"≥∞, ''FǨϟ ! J}Ï‚ K≥_»¤"å_»∞, ##∞fl
=Ú^Œ∞ÉÌ @ˇ ∞ìH˘#∞@‰õΩ Ü«∞uflOK«∞K«∞<åfl_∞» . WO`« =Úã¨e"å_»~Ú#ѨÊ\H˜ ˜
##∞fl =Ú^Œ∞ÌÃÑ@∞ìH˘#∞@‰õΩ ã≤QÆ∞æÖË^• ?—— Ü«∞<≥#∞. J}Ï‚‰õΩ HÀѨ=Ú
=K≥Û#∞. K˘Hͯ KÕ`«∞Å∞ ÃÑ·ÔHuÎ J`«_ç@¡<≥#∞. ''<Õ#∞ =Úã¨e"å_»#∞
^Œ∞~å‡~°∞æ_»# ##∞K«∞<åfl=Ù. <Õ#∞ "≥é˜]"å_»<å ? h"Õ HõÅǨÏ=Ú#‰õΩ
HÍÅ∞ ^Œ ∞ =ÙfiK« ∞ <åfl = Ù—— JHõ ¯ _» ∞ #fl"å~° O ^Œ ~ ° ∞ D =Ú㨠e "åO„_»
HõÅǨÏ=Ú#∞ Ez #=ÙfiK«∞O_çi. ÉÏÉÏ ~Ú^ŒÌix ã¨=∂#=ÚQÍ
„¿Ñq∞OK«∞"å~°∞ Hõ#∞Hõ W^ŒiÌ x F^•~°Û=Öˇ#x `«Åz ~¸ „H˜Ok q^è=Œ ÚQÍ
<Õ~∞° Ê`À ã¨=∂^è•#Ѩ~z° i. ÉÏÉÏ „¿Ñ=∞`À ''F J}Ï‚ ! ZO^Œ∞Hõ#=ã¨~=° ÚQÍ
QÀÅ KÕ Ü « Ú K« ∞ <åfl=Ù ? `« e ¡ x =Ú^Œ ∞ Ì Ã Ñ@∞ì H ˘x#KÀ ^•xÖ’
J<Òz`«º"Õ∞q∞?—— Ü«∞<≥#∞. ÉÏÉÏ =∂@Å∞ qx ~Ú^Œ~Ì ∞° ã¨O`«∞+≤ì *ˇOki.
JO^Œ~°∞ ã¨~°^•QÍ #qfii. ÉÏÉÏ K«=∞`å¯~°=Ú#‰õΩ ǨÏ$^ŒÜ«∂#O^Œ
Q Q
ѨÓi`«∞Öˇi· .
196
24= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉÏÉÏ <≥·[=Ú, ÉèíHõΠѨ~åÜ«∞}`«fi=Ú :
ÉÏÉÏ `«# Éèí‰õΩÎʼnõΩ "åi "åi ~Úëêì#∞™ê~°=Ú ¿ã= KÕÜ«Ú@‰õΩ
J#∞=∞uOK«∞K«∞O_≥#∞. nxÖ’ x`«~°∞Å∞ *’Hõº=Ú HõÅ∞QÆ∞*Ëã≤H˘#∞@
ÉÏÉÏ H˜+=ì¨ Ú ÖË^∞Œ . XHõ L^•Ç¨Ï~°}=Ú xK≥Û^Œ=Ú. D =∂qjÉÏ~ÚÜÕ∞
~ÚOH˘HõÑÙ¨ Ê_»∞ ÉÏÉÏ á⁄uÎ Hõ_∞» ѨÙ#∞ `À=ÚK«∞O_≥#∞. P"≥∞ „ѨÜ∂≥ yOK«∞
|Å=Ú#∞ Ez, ~Ú`«~° Éèí‰õΩÎÅ∞ P`«∞~°Ñ¨_çi. "åi@¡xi. ''J=∂‡ !
H˘OK≥=Ú "≥∞Å¡QÍ `À=Ú=Ú. ÉÏÉÏ Hõ_»∞ѨÙÖ’x „¿Ñ=ÙÅ∞, #~°=ÚÅ∞
`≥yáÈQÆÅ=Ù——. W@¡#QÆ<Õ, ÉÏÉÏ "≥O@<Õ ÖËz HÀѨ=Ú`À ã¨@HÍ#∞ <ÕÅÃÑ·
Q˘>ˇ#ì ∞. "åi HõO_»∞¡ xѨÙÊ Hõ}=ÚÅ=Öˇ Zé]<åÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ#∞ EK«∞@
ÔH=fiiH˜ ^è≥·~°º=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨@HÍ z=~°#∞ Ô~O_»∞ KÕ`«∞Å`À
Ѩ@∞ìH˘x á⁄uÎH_õ ∞» ѨÙÖ’xH˜ „QÆ∞K«∞ÛH˘<≥#∞. WOH˘Hõ z=~°#∞ ã¨OÎ Éè=í Ú#‰õΩ
<åxOK≥#∞. ã¨@HÍ Ü«∞O`«Ü«Ú á⁄uÎHõ_»∞ѨÙÖ’ ^Œ∂i#@∞¡ HÍ#=K«∞Û
K«∞O_≥#∞. H˘kÌ¿ãѨ\Ö˜ ’ á⁄uÎ Hõ_∞» Ѩ٠„¿ÑÅ∞##∞H˘xi. ÉÏÉÏ „Hõ=∞=ÚQÍ
ã¨ÎOÉèí=Ú"≥·Ñ¨Ù áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. JO^Œ~°∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_çi. Pâ◊Û~°º=Ú`À#∞,
ÉèÜí ∞« =Ú`À#∞ =∂\Ï¡_Ö» HË õ =¸QÆ"åO„_»=Öˇ xezi. ÉÏÉÏ `«# Éè‰í Ωõ ~Î åe
H˘~°‰õΩ D Hõ+ì̈=Ú J#∞ÉèíqOzi. `«H˜¯# Éèí‰õΩÎÅ∞ P"≥∞#∞ ÉÏÉωõΩ Ǩx
ÖˉõΩO_» `À=Ú=∞xi. =∞Oz Ü«Ú^ÕÌâ◊=Ú`À "å~°∞ D =∂@ Åxi.
nxH˜ ‰õÄ_» ÉÏÉÏ Ü≥ÚѨÙÊH˘#ÖË^Œ∞. "åi =∞Oz Ü«Ú^ÕÌâ◊"Õ∞ ÉÏÉÏ#∞
Hõ+=ì¨ ÚÖ’ kOz#O^Œ∞‰õΩ "å~åâ◊Û~°ºÑ¨_iç . Uq∞Ü«Ú KÕÜ∞« ÖËHõ HõxÃÑ@∞ìH˘x
K«∂K«∞K«∞O_çi. J^Œ$+¨ì=ÚKÕ ÉÏÉÏ HÀѨ=Ú `«ÔQæ#∞. ã¨@HÍ#∞ q_çz
QÆ^≥ÌÃÑ· ‰õÄ~°∞ÛO_çi. JѨÊ\˜#∞O_ç Éèí‰õΩÎÅ ~Úëêì#∞™ê~°=Ú ¿ã=
KÕÜÚ« #ѨÙÊ_»∞ W`«~∞° Å∞ *’Hõº=Ú HõÅ∞QÆ*ãË H≤ ˘#~å^Œ#∞ hux <Õ~∞° ÛH˘xi.
Z=i ¿ã= Ü≥∞\˜ì`À ÉÏÉψH QÆ∞~°∞Î.
W~°∞=k <åÅ∞QÆ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
197
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
W~°∞=k S^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
^•"≥∂^Œ~ü ™ê=Öò~åO ~åã¨<Õ – [\©ì "åºáê~°=ÚÅ∞†
P„=∞bņ „áê~°÷#
Éè í Q Æ = ^Œ = `å~° = Ú#∞,Ѩ ~ ° „ |Ǩ Ï ‡ 㨠fi ~° ∂ Ѩ Ù _» ∞ #∞, =∞Ǩ 
Ü≥∂ˆQâ◊fi~°∞_»∞#∞, Hõ~°∞}Ï™êQÆ~°∞_»∞#∞ JQÆ∞ N™ê~Ú<å^äŒ∞#‰õΩ ™êëêìOQÆ
#=∞™ê¯~° = Ú ÖÁ#iÛ D J^è • ºÜ« ∞ =Ú#∞ „áê~° O aè O K≥ ^ Œ = Ú.
Ü≥∂yK«∂_®=∞}˜Ü∞« QÆ∞ N ™ê~Ú<å^äŒ =∞Ǩ~åA‰õΩ [Ü«∞=∞QÆ∞QÍHõ ! ã¨=∞ã¨Î
â◊√Éè=í ÚʼnõΩ xÅÜ«∞=Ú, =∞# P`å‡~å=Ú_»∞, Éè‰í Ωõ ÅÎ áêe\˜ P„â◊Ü∞« ^•`«
Ü«∞QÆ∞ ™ê~ÚH˜ [Ü«∞=∞QÆ∞QÍHõ. rq`åâ◊Ü«∞=Ú#∞, Ѩ~°=∂=kèx QÍOz#
ÉÏÉωõΩ „Ѩ}Ï=∞=ÚÅ∞.
™ê~ÚÉÏÉÏ Ü≥∞šѨÙÊ_»∞ Hõ~°∞}ÏѨÓ~°∞‚Å∞. =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤#k
"åiÜ«∞O^Œ∞ =∞#óѨÓ~°fiHõ"∞≥ #ÿ ÉèHí .Θ Éè‰í Ωõ #Î ‰õΩ ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ #=∞‡Hõ=Ú Ñ¨Ó~°É‚ Híè Θ
Ü«Ú#flѨÙÊ_»∞ "åi HÀiHõÅxflÜ«Ú j„Ѷ∞¨ =ÚQÍ <≥~"° ~Õ ∞° #∞. ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞
=∞#ã¨∞û#O^Œ∞ ÉÏÉÏ rq`« bÅÅ#∞ „"åÜ«Ú HÀiHõ [xOK«QÆ<Õ, ÉÏÉÏ
"≥O@<Õ J`«xKÕ „"å~ÚOK≥#∞. ã¨O„QÆǨÏ=ÚQÍ ã¨OQÆ`«∞Å∞ „"åã≤H˘#∞=∞x
Q Q
ÉÏÉÏ Ü«∂[˝ ~ÚzÛ# "≥O@<Õ ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞‰õΩ „¿Ñ~°} Hõey „QÆO^ä~Œ K° #« ‰õΩ
198
25= J^蕺ܫ∞=Ú
HÍ=Åã≤# |∞kú, â◊H˜Î, ^è≥·~°º=Ú Hõey ^•xx =ÚyOK≥#∞. ^•xx „"åÜ«Ú
Ü≥∂Qƺ`« "≥Ú^Œ@ J`«xH˜ ÖˉõΩO_≥#∞. HÍx ÉÏÉÏ ^ŒÜ«∂ѨÓi`«=∞QÆ∞
Pj~°fiK«#=ÚÅKÕ ^•x#`«_∞» ѨÓiÎ KÕÜ∞« QÆeQÔ #∞. Dq^è=Œ ÚQÍ ã¨KÛ« i„`«
ã≤ ^ Œ ú " ≥ ∞ ÿ # k. JkÜ≥ Ú Hõ K« O „^Œ H ÍO`« = ∞}˜ =O\˜ k . ^•x#∞O_ç
™ê~ÚbÅÅ#∞ J=∞$`«=Ú „ã¨qOK«∞#∞. ^•xx K«^Œ∞=~°∞Å∞ =∞#™ê~å
„`åQÆ=K«∞Û#∞.
Éèí‰õΩÎ#‰õΩ ™ê~ÚÜ«∞O^Œ∞ ѨiѨÓ~°‚"≥∞ÿ#, ǨÏ$^ŒÜ«∞ ѨÓ~°fiHõ=∞QÆ∞ ÉèíH˜Î
Hõey#ѨÙÊ_»∞ ^Œ∞óY=ÚÅ #∞O_ç, JáêÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç ÉÏÉÏ HÍáê_ç
~°H˜∆OK«∞K«∞O_≥#∞. "åx Ü≥∂QƈH∆=∞=ÚÅ∞ ÉÏÉÏ K«∂K«∞K«∞O_≥#∞.
JǨÏ=∞^£#QÆ~ü x"åã≤Ü∞« QÆ∞ („Ѩã∞¨ ` Î =« Ú Ñ¨Ó<å"åã≤) ^•"≥∂^Œ~ü ™ê=Öò ~åO
~åã¨<Õ HÍ™ê~ü =Ù~°Ñ¶π ^•=Ú J<åfl Hõ^äŒ ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯x# "åHõº=Ú#‰õΩ
L^•Ç¨Ï~°}=ÚQÍ kQÆ∞= x=fi|_ç#k.
^•=Ú J<åfl (^•"≥∂^Œ~ü ™ê=Öò~åO ~åã¨<Õ) :
6= J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ N~å=∞#=q∞ Ü«Ú`«û= ã¨O^Œ~°ƒù=Ú# W`«x
QÆ∂iÛ K≥ÑÊ≤ uq∞. K«^∞Œ =~°∞Å∞ ^•xx [˝ÑÜ
Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘xÜÕ∞ Ü«ÚO^Œ∞~°∞.
J`«_»∞ 1897= ã¨O=`«û~°=Ú# N~å=∞#=q∞<å_»∞ L~°∞ã¨∞ Ü«Ú`«û==Ú
„áê~°OaèOz#ѨÙÊ_»∞ +≤i_ôH˜ áÈÜ≥∞#∞. JѨÊ\˜#∞O_ç WѨÊ\˜=~°‰õΩ
JµÅOHõiOz# Ѩ`åHõ "≥ÚHõ\˜ HÍ#∞HõQÍ xK«∞ÛK«∞<åfl_»∞. JkÜ«Ú#∞QÍHõ
L`«û==Ú#‰õΩ =K«∞Û c^ŒÅ‰õΩ J#fl^•#=Ú KÕÜÚ« K«∞<åfl_»∞.
J`«x [\©ì "åºáê~°=ÚÅ∞ : „ѨuÎ :
ÉÁOÉÏ~Ú ¿ãflÇ≤Ï`«∞_˘Hõ_∞» ^•=Ú J<åfl‰õΩ, „ѨuÖÎ ’ [\©ì "åºáê~°=Ú
KÕã≤ ÉèÏQÆ™êfiq∞QÍ ã¨∞=∂~°∞ ~Ô O_»∞ ÅHõÅ∆ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÖÏÉè=í Ú ã¨OáêkOK«
=Öˇ#x „"åÃã#∞. "åºáê~°=Ú ÖÏÉèíHõ~°"≥∞ÿ#^ŒxÜ«Ú, <≥O`« =∂„`«=Ú
„Ѩ=∂^ŒHõ~°=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú, QÆ#∞Hõ J=HÍâ◊=Ú áÈQ˘@∞ìH˘#=Å^ŒxÜ«Ú
J`«_∞» „"åÃã#∞. ^•=Ú J<åfl Ü«∂ ÉË~=° Ú#∞ KÕÜÚ« @Ü«∂ ? =∂#∞\Ü«∂?
Ü«∞#∞ <åO^Àà◊# Ѩ_#≥ ∞. [\©ì "åºáê~°=Ú#∞ KÕÜÚ« @‰õΩ "≥O@<Õ xâ◊Û~ÚOK«∞
199
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
H˘#ÖˉΩõ O_≥#∞. ^•x QÆ∂iÛ ÉÏQÆ∞QÆ PÖ’zOz `å#∞ ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ _Î Q» ∞Æ @KÕ
âߺ=∂ H˘Hõ *Ï|∞ ã¨q=~°=ÚQÍ „"åã≤ ÉÏÉÏ #_çy "åi ã¨ÅǨ#∞
`≥eã≤H˘#∞=∞<≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú P L`«~Î =° Ú âߺ=∂‰õΩ =Ú>ˇ#ì ∞.
âߺ=∂ ^•xx fã¨∞H˘x =∞ã‘^Œ∞‰õΩ É’Ü≥∞#∞. ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~° ɡ>ˇì#∞.
ÉÏÉÏ Ü«∂ HÍy`«"Õ∞=∞x Ü«∞_çÔQ#∞. ã¨=∂Kå~° "Õ∞=∞<≥#∞ ? âߺ=∂
JǨÏ=∞^£#QÆ~°∞ #∞O_ç ^•=Ú J<åfl ÜÕ∞^À Hõ#∞Q˘#∞@‰õΩ „"åã≤<å_»<≥#∞.
ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''Uq∞ „"åÜ«ÚK«∞<åfl_»∞ ? Uq∞ Ü≥∞`«∞Î "ÕÜÚ« K«∞<åfl_»∞?
ÉèQí =Æ O`«∞_çzÛ#^•x`À ã¨O`«∞+≤ì *ˇO^ŒHõ Ü«∂HÍâ◊=Ú# HÔ QÆ∞~° „ѨÜ∞« uflOK«∞
K«∞#fl@∞¡#flk. "åx Ü«Ú`«Î~°=Ú K«^Œ∞=Ù=Ú —— ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#^Õ P
Ü« Ú `« Î ~ ° = ÚÖ’ QÆ Å ã¨ = ∂Kå~° = ∞x, âߺ=∂ ' '^Õ " å ! hqHõ ¯ _» < Õ
„ѨâßO`«=ÚQÍ ‰õÄ~˘Ûx, Éèí‰õΩÎÅ <åO^Àà◊#áêÅ∞ KÕÃã^Œ=Ù. "å~°∞
"庉õ Ω Å∞ÅQÆ ∞ @`À, "åi xK« @ H© _ » ∞ Û H ˘x =K≥ Û ^ Œ = Ù. H˘O^Œ i x
Ñ
„ `¨ º« Hõ=
∆ ÚQÍ#∞, H˘O^Œix ÖËYÅ ~°∂Ѩ=ÚQÍ#∞ `≥KÛ^≥ = Œ Ù. L`«~Î =
° ÚÖ’x
ã¨OQÆ`«∞Å∞ `≥eã≤ #<ÕflÅ K«^Œ∞=Ù=∞x |Å=O`« ÃÑ@∞ìK«∞<åfl=Ù ?—— J<≥#∞.
ÉÏÉÏ ''F âߺ=∂ ! ^ŒÜ«∞KÕã≤ K«^Œ∞=Ù=Ú. <å <À\˜H˜ =zÛ#k <Õ#∞
=∂\Ï¡_≥^Œ#∞. ##∞fl qâ◊fiã≤OK«∞ "åÔ~=fi~°∞ ?—— J<≥#∞.
JѨÙÊ_»∞ âߺ=∂ L`«Î~°=Ú#∞ K«k"≥#∞. ÉÏÉÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ qx
HõxHõ~=° Ú`À x@¡<#≥ ∞. ''¿ã@∞‰õΩ Ñ≤zÛ Ü≥∞uÎ#k. J`«x QÆ$ǨÏ=∞O^ÕÖ’@∞
ÖË^Œx „"åÜ«Ú=Ú. `«#‰õΩ#fl ã¨QÆ=Ú ~˘>ˇì`À ã¨O`«∞+≤ì K≥O^Œ∞=∞x
„"åÜ«Ú=Ú. ÅHõÖ∆ Ïi˚OK«∞@‰õΩ PÜ«∂ã¨Ñ_¨ =» ^ŒxÌ K≥ÑÙ¨ Ê=Ú——. âߺ=∂ ["å|∞
ѨOÃÑ#∞. ^•xH˘~° HÍ`«∞~°`«`À ^•=Ú J<åfl HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«ÚO_≥#∞.
*Ï|∞ K«^∞Œ =ÙH˘x J`«_∞» `«# Ü«∂â◊Ü∞« O`«ÜÚ« J_çÜ∂« 㨠Ü≥∞ÿ #^Œ#∞H˘<≥#∞.
HÍx ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ =zÛ =∂\Ï¡_∞» @‰õΩ, L`«~Î =° Ú „"åÜ«Ú@‰õΩ Éè^Ë =Œ Ú HõÅ^Œx
âߺ=∂ „"åÜ«Ú@KÕ `å<Õ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ +≤i_ô "≥o§ ÉÏÉÏ`À ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ
=∂\Ï¡_»=Öˇ#x Ü«∞#∞H˘<≥#∞. JO^Œ∞KÕ +≤i_ôH˜ "≥à‹§#∞. ÉÏÉωõΩ
Q Q
#=∞㨯iOK≥#∞. ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ∞ X`«∞KÎ ∞« ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. J`«xH˜ ÉÏÉÏ#∞
200
25= J^蕺ܫ∞=Ú
|Ç≤Ï~°OQÆ=ÚQÍ [\©ì "åºáê~°=Ú QÆ∂iÛ Ü«∞_»∞QÆ∞@‰õΩ ^è≥·~°º=Ú
KåʼnõΩO_≥#∞. ÉÏÉÏ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_#ç KÀ "åºáê~°=ÚÖ’ H˘O`«ÖÏÉè=í Ú ÉÏÉÏ
H˜zÛ#KÀ ÉÏQÆ∞O_»∞ ##∞H˘<≥#∞. W@∞¡ ~°Ç¨Ï㨺=ÚQÍ ^•=Ú J<åfl `«#
=∞#ã¨∞û# ##∞H˘<≥#∞. ÉÏÉωõΩ `≥eÜ«∞x^Õq∞Ü«Ú ÖË^Œ∞. J~°KÕ`«#∞#fl
Ü«Úã≤iHÍÜ«∞=Öˇ Éè∂í `« Éèqí +¨º`ü =~°=Î ∂#=ÚÅ∞ ‰õÄ_» ÉÏÉÏ `≥eã≤#"å~°∞.
a_»‰¤ Ωõ fÑ≤ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ HÍ=ÅÜ«Ú#∞. HÍx `«e¡ KÕ^∞Œ =∂„`« eK«∞Û#∞. fÑ≤
=ã¨∞=Î ÙÅ∞ P~ÀQƺ=Ú#∞ *ˇ~K° ∞« #∞. KÕ^∞Œ =∂„`« ÖÏ~ÀQƺ=Ú#∞ =$kúKÜ
Õ Ú« #∞.
`«e¡ `«# a_»¤ Ü≥ÚHõ¯ "Õ∞Å∞#∞ HÍOH˜O∆ z |∞[˚yOz KÕ^∞Œ =∂„`«ÖË ~ÚK«∞Û#∞.
ÉÏÉÏ ^ŒÜ«∞QÆÅ `«e¡=O\˜"å~°∞. `«# Éèí‰õΩÎÅ Éèíq+¨º`ü =~°Î=∂#=ÚÅ
ÖÏÉè=í ÚÅ QÆ∂iÛ ÉÏQÆ∞QÍ ^≥eã≤#"å~°∞. ^•=Ú J<åfl =∞#ã¨∞û#∞ QÆxÃÑ\˜ì
ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''„ѨѨOK« q+¨Ü«∞=ÚÅÖ’ `«QÆ∞ÖÁ¯#∞@‰õΩ <å H˜+¨ì=Ú
ÖË^Œ∞——. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞ã¨=∞‡u „QÆÇ≤ÏOz ^•=Ú J<åfl Ü«∂ Ѩxx
=∂#∞H˘<≥#∞.
^è•#º=ÚÅ ÉË~°=Ú :
Ñ≤=∞‡@ ^•=Ú J<åfl ^è•#º=Ú "åºáê~°=Ú KÕÜ∞« `«ÅÃÑ>ˇ#ì ∞. D
Ü«∂Ö’K«#‰õÄ_» ÉÏÉÏ „QÆÇÏ≤ Oz ''h=Ù 5 ¿ã~°¡ K˘Ñ¨ÙÊ# H˘x 7 ¿ã~°¡ K˘Ñ¨ÙÊ#
J=∞‡=Åã≤ =K«∞Û#∞. Hõ#∞Hõ h "åºáê~°=Ú ‰õÄ_» =∂#∞H˘#∞——=∞<≥#∞.
H˘<åflà◊§ =~°‰Ωõ ^è•#º=Ú ^è~Œ ° ÃÇÏK«ÛQÍ<Õ Ü«ÚO_≥#∞. HÍx Ü≥ÚHõ =∂ã¨=Ú
Ô~O_»∞ =∂ã¨=ÚÅ∞ =~°¬=ÚÅ∞ qâı+¨=ÚQÍ ‰õΩiÃã#∞. ^èŒ~°Å∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ
Ѩ_áç ÈÜ≥∞#∞. ^è•#º=ÚÅ∞ xÅ∞=KÕã#≤ "åÔ~Å¡ #+¨Ñì _¨ iç . D ^Œ∞~°^$Œ +¨=ì Ú
#∞O_ç ^•=Ú J<åfl HÍáê_»|_≥#∞. „ѨuÎ [\©ì "åºáê~°=Ú ‰õÄ_»
‰õÄeáÈÜ≥∞#∞. P ^ŒàÏi WOH˘Hõ =~°Î‰õΩx ã¨Ç¨Ü«∞=Ú`À "åºáê~°=Ú
KÕÃã#∞. =∞^Œ∞Ѩ٠ÃÑ\˜ì#"åiH˜ Q˘Ñ¨Ê #+¨ì=Ú =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ `«##∞
Ô~O_»∞™ê~°∞Å∞ Q˘Ñ¨Ê #+¨ì=ÚÅ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK≥#x, ^•=Ú J<åfl‰õΩ
ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ #=∞‡Hõ=Ú ÃÇÏK≥Û#∞. ÉÏÉÏ =∞Ǩã¨=∂kè K≥O^Œ∞=~°‰Ωõ
"åiH˜ x["≥∞ÿ# Éèí‰õΩÎ_»∞QÍ #∞O_≥#∞. "åi =∞Ǩã¨=∂kè Ñ≤=∞‡@ QÆ∂_»
WѨÊ\˜=~°‰Ωõ ÉèHí `
Θ À #∞<åfl_»∞.
201
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
P„=∞bÅ (=∂q∞_çѨO_»¡ K«=∞`å¯~°=Ú) :
XHõ<å_»∞ 300 =∂q∞_çѨO_»¡ áêiûÅ∞ =K≥Û#∞. ~åàıÜ«∞#∞
=∂=∞Å`«^•~°∞ QÀ"å#∞Oz âߺ=∂ ¿Ñ~°∞# P ѨO_»¡#∞ ÉÏÉωõΩ ѨOÃÑ#∞.
Jk `≥~°∞K«∞#ѨÊ\˜H˜ ѨO_»¡xflÜ«Ú ÉÏQÍ<Õ Ü«ÚO_≥#∞. Jk âߺ=∂
™êfinè#=ÚÖ’ ÃÑ\˜ìi. JO^Œ∞Ö’ 4 ѨO_»∞¡ =∂„`«"Õ∞ ÉÏÉÏ H˘ÅO|Ö’
(‰õΩO_»Ö’) ÃÑ>ˇì#∞. ÉÏÉÏ ''D <åÅ∞QÆ∞ ^•=Ú J<åfl‰õΩ, Jq Ü«∞Hõ¯_»<Õ
Ü«ÚO_»=Öˇ——#<≥#∞.
^•=Ú J<åfl‰õΩ W^Œ~Ì ∞° ÉèÏ~°ºÅ∞ QÆÅ~°∞. HÍx Ü«∞`«xH˜ ã¨O`å#=Ú
ÖˉõΩO_≥#∞. J<ÕHõ *’ºu+¨µ¯Å#∞ ã¨O„ѨkOK≥#∞. J`«_»∞ ‰õÄ_»
*’ºu+¨=Ú#∞ H˘O`«=~°‰õΩ K«k"≥#∞. `«# *Ï`«Hõ=ÚÖ’ ^Œ∞+ì̈„QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ=
=ÚO_»∞@KÕ J`«xH˜ ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆ∞ #=HÍâ◊=Ú ÖË^Œ#∞H˘<≥#∞. HÍx
J`«xH˜ ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e #=∞‡Hõ=Ú QÆÅ^Œ∞. =∂q∞_çÑO¨ _»∞¡ JOk#
Ô~O_»∞ QÆO@ʼnõΩ J`«_»∞ +≤i_ôH˜ KÕi ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOK«∞@‰õΩ áÈQÍ
ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''JO^Œ~°∞ =∂q∞_çѨO_»¡"≥·Ñ¨Ù K«∂K«∞K«∞<åfl~°∞. HÍx Jq
^•=ÚH˘~°‰õΩOz#q. HÍ=Ù# Jq ^•=∂º ux Kå==Öˇ#∞——. ^•=Ú D
=∂@Å∞ qx ÉèíÜ«∞Ѩ_≥#∞. HÍx =∞ǨÏÖÏûѨu (ÉÏÉÏ =ÚYº Éèí‰õΩÎ_»∞)
^•xx@∞¡ ã¨=∞i÷OK≥#∞. ''Kå=#∞#k Ü«∞ǨÏOHÍ~°=Ú#∞ QÆ∂iÛ. ^•xx
ÉÏÉÏ=ÚO^Œ∞ K«OѨÙ@ Ü≥ÚHõ Ü«∂j~åfi^Œ=Ú——. ÉÏÉÏ Ü«∞`«x`À x@¡xÜ≥∞:
''h=Ù u#=^Œ∞Ì. h z#fl ÉèÏ~°ºH˜=Ú‡. D Ü«∂„=∞bÅ P"≥∞‰õΩ #Å∞QÆ∞~°∞
H˘_»∞‰õΩÅ#∞, #Å∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ=∂Ô~ÅÎ #∞ „Ѩ™êkOK«∞#∞——. ^•=Ú P „ѨHÍ~°"∞Õ
KÕÃã#∞. H˘O`«HÍÅ=Ú#‰õΩ ÉÏÉÏ =∂@Å∞ x[=∂Ü≥∞#∞. *’ºu+¨µ¯x
=∂@Å∞ L`«"Î åÜ≥∞#∞.
ÉÏÉÏ =∂@Å∞ "åi ã¨=∂kèH˜ ѨÓ~°fi"Õ∞QÍHõ WѨÙÊ_»∞ QÆ∂_» "åi
=∞ǨÏ`«‡º=Ú#∞ ™ê÷ÑO≤ K«∞K«∞#flq. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''ã¨=∂kè K≥Ok#ѨÊ\˜H˜
<å ã¨=∂kèÖ’#∞Oz <å Ü≥∞=ÚHõÅ∞ =∂\Ï¡_»∞#∞. Jq g∞‰õΩ ^è≥·~°º=Ú#∞,
Q Q
qâßfiã¨=Ú#∞ HõeyOK«∞#∞. =∞#óѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ ##∞fl â◊~} ° ∞ *ÁzÛ#"åi`À
202
25= J^蕺ܫ∞=Ú
<å ã¨=∂kè ‰õÄ_» =∂\Ï¡_»∞#∞. "åi "≥#flO\˜ Hõ^ŒÅ∞#∞. <Õ#∞ g∞ =^ŒÌ
#∞O_»<"Õ ∂≥ Ü«∞x g∞~åO^Àà◊# Ѩ_=» ^Œ∞.Ì <å Ü≥∞=ÚHõÅ∞ =∂\Ï¡_∞» K«∞ g∞
Hˆ =∆ ∞=Ú#∞ Hõ#∞Q˘#∞K«∞O_»∞#∞. ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ #<Õfl [˝ÑÜ Î≤ ∞« O^Œ∞OK«∞H˘#∞_»∞.
<åÜ«∞O^Õ =∞#óѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ#∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ#∞ #=∞‡Hõ=ÚOK«∞_»∞.
JѨÙÊ_Õ g∞~°∞ q∞H˜¯e "Õ∞Å∞ á⁄O^≥^~Œ ∞° !—— ¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ D J^蕺ܫ∞=Ú
<˘Hõ „áê~°#÷ `À =ÚyOK«∞K«∞<åfl_»∞.
„áê~°÷# :
''F ™ê~Ú ã¨^Œ∞æ~°∂ ! Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅ <≥~°"Õ~°∞Û HõÅÊ=$Hõ∆=∂ !
g∞ áê^Œ=ÚÅ "Õ∞"≥∞#fl\H˜ ˜ =∞~°∞=‰õΩO^Œ∞=Ú QÍHõ. g∞ áê^Œ=ÚÅ <≥ÑÙ¨ Ê_∞»
K«∂K«∞K«∞O_≥^Œ=Ú QÍHõ. D ã¨O™ê~°=Ú# Kå=٠ѨÙ@∞ìHõÅKÕ q∞H˜¯e
ÉÏ^èŒ Ñ¨_»∞K«∞O\˜q∞. D Kå=ÙѨÙ@∞ìHõÅ#∞Oz =∞=Ú‡ `«Ñ≤ÊOK«∞=Ú.
=∂ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ q+¨Ü«∞=ÚÅÃÑ· É’hÜ«∞‰õΩO_» Ü«∞_»∞¤H˘#∞=Ú.
WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, =∞#ã¨∞û |Ü«∞@‰õΩ áÈ=Ù <≥·[=Ú <åѨ#O`«=~°‰õΩ P`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ J=HÍâ◊=Ú ÖË^Œ∞. JO`«ºHÍÅ=Ú# H˘_»∞‰õΩQÍx,
ÉèÏ~°ºQÍx, ã¿ flÇÏ≤ `«∞_»∞QÍx Ü«ÚѨÜ∂ ≥ QÆÑ_
¨ ~» ∞° . h"Õ =∂‰õΩ P#O^Œ=Ú#∞,
"≥∂Hõ= ∆ Ú#∞ HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú
« "å_»=Ù. q"å^Œ=ÚÅO^Œ∞ ^Œ∞~å‡~°Ñ æ Ù¨ Ѩ#∞ÅO^Œ∞
=∂‰õΩ QÆÅ Ü«∂ã¨H˜Îx ѨÓiÎQÍ #tOѨ*ËÜ«Ú=Ú. h <å=∞ 㨇~°}=Ú
KÕÜÚ « @‰õΩ lǨÏfi Ü«Ú`«Çû Ï≤ OK«∞QÍHõ. =∂ Ü«∂Ö’K«#Å#∞ Jq =∞Oz"Õ
Ü«∞QÆ∞QÍHõ K≥_»¤"Õ Ü«∞QÆ∞QÍHõ `«iq∞ "ÕÜ«Ú=Ú. =∂ QÆ$ǨÏ=ÚÅ#∞
â◊ s ~° = Ú#∞ =∞~° K « ∞ #@∞¡ *Ë Ü « Ú =Ú. =∂ Ü« ∞ Ǩ Ï OHÍ~° = Ú#∞
x~°∂‡eOѨÙ=Ú. h <å=∞"Õ∞ ZšѨÙÊ_»∞ [˝Ñ≤ÎÜ«∞O^Œ∞O_»∞#@∞Å
KÕ Ü « Ú =Ú. `« H ˜ ¯ # =㨠∞ Î = ÙÅxfl \ ˜ x =∞~° K « ∞ #@∞¡ *Ë Ü « Ú =Ú.
=∞#âßÛOK«Åº=Ú#∞ fã≤"ÕÜ«Ú=Ú. ^•xx ã≤÷~°=ÚQÍ „ѨâßO`«=ÚQÍ
#∞OK« ∞ =Ú. h=Ù =∞=Ú‡Å#∞ QÆ \ ˜ ì Q Æ Ñ¨ \ ˜ ì Ü « Ú Oz#KÀ Ü« ∂
Ü«∞*Ï˝<åO^èŒHÍ~°=Ú x„+¨¯q∞OK«∞#∞. h "≥Å∞`«∞~°∞ #O^Œ∞ "Õ∞=Ú
㨠O `À+¨ = ÚQÍ #∞O_≥ ^ Œ = Ú. =∞=Ú‡Å#∞ x„ ^ Œ # ∞O_ç ÖË Ñ ¨ Ù =Ú.
h bÖÏ=∞$`«=Ú „`åQÆ∞ ÉèÏQƺ=Ú h Hõ\ÏHõ∆=Ú KÕ`«#∞ QÆ`« [#‡ÅÖ’
"Õ∞=Ú KÕã≤# ѨÙ}º=Ú =Å##∞ Hõey#k——.
203
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú 25= J^蕺ܫ∞=Ú
<À@∞ : ^•=Ú J<åfl ~ÚzÛ# "åE‡Å=Ú D ã¨O^Œ~°ƒù=Ú# <å ~ÚO\˜Ö’ ^˘OQÆ`#« =Ú [iy#k. <å‰õΩ =ÚѨÊk ã¨O=`«û~°=ÚÅ
QÆ=∞xOѨ^yŒ #k. #∞O_ç Ü≥ÚHõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞O_≥#∞. J`«_»∞ <å ÉèÏ~°º Ü≥ÚHõ¯ #QÆÅ ÃÑ>ˇì
XHõ<å_»<ÕHõ=∞Ok`À <Õ#∞ QÆ∂_» ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ =^ŒÌ ‰õÄ~˘Ûx ^˘OyeOK≥#∞. JO^Œ∞Ö’ â◊√Éèí=∞QÆ∞ #`«∞Î (<åã≤HÍÉèí~°}=Ú) LO_≥#∞.
Ü«Ú#flѨÙÊ_»∞, <å =∞#ã¨∞û# Ô~O_»∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ HõeÔQ#∞. P Ô~O\˜H˜ ÉÏÉÏ á¶È\’ =ÚO^Õ_Ûç ux. P =∞~°∞ã¨\˜ k#"Õ∞ Ü«∂ =∞x+≤ #QÆÅÃÑ>ˇ#ì ∞
ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ ["åaK≥Û#∞. uiy ~ÚzÛ "Õã≤ Hõ∆=∂Ѩ} HÀÔ~#∞.
1. ™ê~ÚÉÏÉÏ =^ŒÌ J<ÕHõ=∞Ok QÆ∞q∞QÆ∂_»∞K«∞<åfl~°∞. "å~°O^Œ~°∞ W~°∞=k Ü≥∞ÿ ^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
ÉÏÉÏ =Å# "Õ∞Å∞ á⁄O^≥^Œ~å ?

abcdef
nxH˜ ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ ["åaK≥Û#∞. ''=∂q∞_çÑO¨ _»¡ =~ÚѨ٠ѨÓ`«ÑÓ¨ ã≤
Ü«Ú#flѨÙÊ_»∞ K«∂_»∞=Ú. ѨÙ=ÙfiÅxflÜ«Ú Ñ¨O_»∞¡ J~Ú#KÀ, <≥O`« =∞Oz
ѨO@ Ü«∞QÆ∞#∞ ? HÍx Ü«∞@∞¡ [~°∞QÆ∞<å ? ѨÙ=ÙfiQÍ<Õ KåÖÏ =∞@∞ì‰õΩ
~åeáÈ=Ù#∞. QÍeH˜ H˘xfl Ñ≤O^≥Å∞ ~åeáÈ=Ù#∞. H˘xfl =∂„`«"∞Õ q∞QÆ∞Å∞#∞——.
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
2. Wk <å QÆ∞iOz Ü«∞_çy#k. ÉÏÉÏ Éè∫uHõ â◊s~°=Ú q_»z# â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
Ñ≤=∞‡@, <å rq`«=∞<Õ F_» <≥@∞¡ #_»∞ѨQÆÅ#∞ ? Jk Ü≥∞\’ H˘@∞ìH˘x
áÈ=Ù<å ? J~Ú#KÀ <å QÆu ÜÕ∞q∞ ?
nxH˜ ÉÏÉÏ ["åa@∞¡ WK≥Û#∞. ''ZHõ¯_≥·##∞ <≥ѨÙÊ_»~Ú##∞ <å
QÆ∞iOz zOuOz#KÀ <Õ#Hõ¯_»<Õ Ü«ÚO_≥^Œ#∞——. 1918H˜ =ÚO^Œ∞ "åi
"åQÍÌ#=Ú „ѨHÍ~°=Ú "å~°∞ <≥~°"Õ~°∞ÛK«∞O_çi. 1918 `«~°∞"å`« ‰õÄ_»
<≥~°"Õ~°∞ÛK«∞<åfl~°∞. WѨÊ\˜H© <å`À<Õ Ü«Ú<åfl~°∞. WѨÊ\˜H© <å‰õΩ ^•i
K«∂ѨÙK«∞<åfl~°∞. Wk 1910–1911 HÍÅ=ÚÖ’ [iÔQ#∞. <å ™È^Œ~°∞Å∞
"Õ~°∞Ѩ_çi. <å ™È^Œi HÍÅ^èŒ~°‡=Ú <˘O^≥#∞. ^˘OQÆ`«#=Ú [iÔQ#∞.
áÈbã¨∞ qKå~°} [iÔQ#∞. W=xflÜ«Ú ##∞fl HõÖ’¡ÅѨ~°z#q.
<å ™È^Œi K«xáÈQÍ <å =∞#ã¨∞û qHõÅ=∞Ü≥∞º#∞. <Õ#∞ rq`«=Ú#∞
ã¨∞Y=ÚÅ#∞ ÅHõ∆ºÃÑ@ìÖË^Œ∞. <Õ#∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ áÈQÍ "å~°∞ LѨ^Õâ◊=Ú`À
âßOuOѨ*Ëã≤, JáêÊ ‰õΩÅHõi‚ ~ÚO\˜Ö’ ÉÁ|ƒ@¡`À qO^Œ∞ QÍqOzi. <å

Q Q
#∞^Œ∞@ K«O^Œ#=Ú Ñ¨Óã≤i.
204 205
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
lmnopq
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
W~°∞=kÜ«∂~°= J^蕺ܫ∞=Ú
PO`«iHõ ѨÓ[† ÉèíHõÎѨO`«∞† ǨÏiâ◊ÛO„^Œ Ñ≤`«Öˆ QÀáêÅ JOÉÏ_ÕHõ~ü
D qâ◊fi=Ú#O^Œ∞ HõxÑ≤OK«∞ „Ѩu =ã¨∞Î=Ù ˆH=Å=Ú ÉèíQÆ=O`«∞x
=∂Ü«∞KÕ ã¨$+≤ìOѨ|_ç#k. D =ã¨∞Î=ÙÅ∞ x[=ÚQÍ #∞O_ç Ü«ÚO_»ÖË^Œ∞.
x[=ÚQÍ #∞O_»∞#k XHõ¯>Ë. JkÜÕ∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞. pHõ\˜Ö’ `å_»∞#∞
QÍx, ^ŒO_»=Ú#∞ HÍx K«∂z áê=∞#∞H˘#∞#@∞¡, „ѨÑO¨ K«=ÚÖ’ HõxÑ≤OK«∞
=ã¨∞=Î Ù ÉÏǨϺ=Ú#‰õΩ JQÆ∞Ѩ_∞» #@∞¡ QÍxÊOK«∞#∞† QÍx Ü«∞O`«~`
æ° =« ÚQÍ
#∞#fl ã¨`«º=Ú#∞ `≥eã≤H˘#ÖË=Ú. ã¨^Œ∞æ~°∞"Õ =∞# |∞kúÜ«∞#∞ J‰õ∆ΩÅ#∞
`≥iÑ≤Oz =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ã¨iQÍ EK«∞#@∞Å *ËÜ«Ú#∞. =∞#HõQÆ∞Ѩ_»∞#k
x[ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú HÍ^Œx „QÆÇ≤ÏOK≥^Œ=Ú. HÍ|\˜ì ã¨^Œ∞æ~°∞x Ü«∞ã¨Å~Ú#
^Œ$+≤ìx HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú=∞x „áêi÷O`«=ÚQÍHõ ! J^Õ ã¨`«º^Œ$+≤ì.
PO`«iHõ ѨÓ[ :
¿ÇÏ=∂_£ÑO¨ `«∞ =∞#H˘Hõ H˘`«Î ~°H=õ Ú Ñ¨Ó*Ï q^è•#=Ú#∞ É’kèOK«∞
K«∞<åfl~°∞. ã¨^Œ∞æ~°∞x áê^Œ=ÚÅ∞ Hõ_»∞QÆ∞@ HÍ#O^ŒÉèÏ+¨Ê=ÚÅ<Õ "Õ_çhà◊§
Q Q
#∞ѨÜ≥∂yOK≥^Œ=ÚQÍHõ ! ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞Ü«∞#∞ K«O^Œ#=Ú#∞ "åi
206
26= J^蕺ܫ∞=Ú
â◊s~°=Ú#‰õΩ ѨÓÃã^Œ=ÚQÍHõ ! ^Œ$_è» qâßfiã¨=∞#∞ =„ã¨Î=Ú`À "åi
â◊s~°=Ú#∞ HõÑ Ã Ê^=
Œ ÚQÍHõ ! J+¨™ì êuÎfiHõ ÉèÏ==ÚÅ<≥_∞» Zxq∞k `å=∞~°
ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ ã¨=∞iÊOK≥^Œ=Ú QÍHõ. UHÍ„QÆ z`«Î=∞#∞ Ѷ¨Å=Ú#∞
ã¨=∞iÊOK≥^Œ=Ú QÍHõ. ÉèÏ==∞#∞ |∞Hͯ "åi t~°=ÚÃÑ· [e¡ ÉèíH˜ÎÜ«∞<Õ
"≥ÚÅ„`å_»∞#∞ Hõ>ˇì^Œ=Ú QÍHõ. =∞# t~°ã¨∞û#∞ "åi ÉÁ@# „"Õà◊§ÃÑ·
#∞OK≥^Œ=Ú QÍHõ. ã¨^Œ∞æ~°∞x D „ѨHÍ~°=ÚQÍ #QÆÅ`À #ÅOHõiOz
=∞# ã¨~°fiã¨fi=Ú#∞ "åiH˜ ã¨=∞iÊO`«=Ú QÍHõ. J\˜ì Ü«∂#O^ŒHõ~°"≥∞ÿ#
ѨÓ[ KÕã≤# Ñ≤=∞‡@ W@∞Å „áêi÷OK≥^Œ=Ú QÍHõ !
''=∂ =∞#ã¨∞# û ∞ JO`«~∞° ‡Y=Ú KÕÜÚ « =Ú. ^•xx ֒Ѩe=~ÚѨÙ
áÈ=Ù#@∞Å *ËÜ«Ú=Ú. x`åºx`«º=ÚʼnõΩ QÆÅ `å~°`«=∞º=Ú#∞
^≥eã≤H˘#∞ â◊H˜Î ^ŒÜ«∞KÕÜ«Ú=Ú. „ѨѨOK« =ã¨∞Î=ÙÅO^Œ∞ =∂‰õΩ QÆÅ
Ü«∂ã¨H˜Îx áÈQ˘\˜ì =∂‰õΩ P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú HõÅ∞QÆ∞#@∞Å KÕÜ«Ú=Ú.
"Õ∞=Ú =∂ â◊s~°=Ú#∞, á„ ê}=Ú#∞, ã¨~fi° =Ú#∞ h‰õΩ ã¨=∞iÊOK≥^= Œ Ú.
ã¨∞Y^Œ∞óMÏ#∞ Éèí==ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞‰õΩO_»∞#@∞¡ =∂ <Õ„`«=ÚÅ∞ hqQÍ
KÕÜÚ « =Ú. =∂ â◊s~°=Ú#∞ =∞#ã¨∞# û ∞ h ™êfinè# =∞O^Œ∞OK«∞H˘#∞K«∞
h ~Ú+¨= ì Ú =zÛ#@∞Å KÕÜÚ « =Ú. =∂ K«OK«Å =∞#ã¨∞û h áê^Œ=ÚÅ
K≥O`« q„âßOu á⁄O^Œ∞QÍHõ——.
WHõ h J^蕺ܫ∞=ÚÖ’x Hõ^äŒÅ"≥·Ñ¨Ù =∞~°Å∞^Œ=Ú.
ÉèíHõÎѨO`«∞ :
XHõ<å_»∞ ѨO`«∞ J#∞ Éèí‰õΩÎ_»∞, =∞~˘Hõ ã¨^Œ∞æ~°∞x t+¨µº_»∞ J^Œ$+¨ì
=â◊=Ú# +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. J`«xH˜ +≤i_ôH˜ áÈ= WK«ÛÖù ‰Ë Ωõ O_≥#∞. HÍx `å<˘Hõ\˜
`«Åz# ^≥=· q∞OH˘Hõ\˜ `«ÅK«∞#O^Œ∞~°∞. J`«_∞» a.a. JO_£ ã≤.S. ~Ô Ö· fiË Ö’
áÈ=ÙK«∞O_≥#∞. JO^Œ∞Ö’ J<Õ‰õΩÅ∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞, |O^èŒ∞=ÙÅ∞ Hõeã≤i.
"å~°O^Œ~°∞ +≤i_ôH˜ áÈ=ÙK«∞O_çi. "å~°O^Œ~°∞ `«=∞ "≥O@ ~°=∞‡x HÀ~°QÍ
J`«_»∞ "åix HÍ^Œ# ÖˉõΩO_≥#∞. "å~°∞ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ kyi. ѨO`«∞
q~å~üÖ’ kÔQ#∞. JK«Û@ `«# QÆ∞~°∞=Ù#∞ ^Œi≈Oz, +≤i_ôH˜ áÈ=Ù@‰õΩ
207
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
J#∞=∞u á⁄Ok, Y~°∞ÛÅ xq∞`«Î=Ú _»|∞ƒ#∞ ‰õÄ~°∞ÛH˘x Ü«∞O^Œi`À
Hõeã≤ +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. JO^Œ~∞° L^ŒÜ∞« "Õ∞ +≤i_ô KÕi 11 QÆO@ʼnõΩ =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ
áÈ~Úi. ÉÏÉÏ Ñ¨Ó[ H˘~°‰õΩ KÕi# Éèí‰õΩÎÅ QÆ∞OѨÙ#∞ Ez Ü«∞O^Œ~°∞
ã¨O`«ã≤Ozi. HÍx ѨO`«∞‰õΩ =¸~°Ûù =zÛ Ç¨Ï~îå`«∞ÎQÍ „H˜O^ŒÑ¨_≥#∞.
"å~°O^Œ~°∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_çi. J`«xH˜ K≥·`«#º=Ú HõeyOK«∞@‰õΩ „Ѩܫ∞uflOzi.
J`«x =ÚY=ÚÃÑ· hà◊√§ K«Å¡QÍ ÉÏÉÏ Hõ\ÏHõ∆=ÚKÕ `≥eq =K≥Û#∞. x„^Œ
#∞Oz ÖËz#"åx=Öˇ ÖËz ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. ã¨~fi° A˝_Q» ∞Æ ÉÏÉÏ J`«_∞» WOH˘Hõ
QÆ∞~°∞=Ù `åÅ∂‰õΩ t+¨µº_»x „QÆÇÏ≤ Oz, x~°ƒÜ ù ∞« =ÚQÍ #∞O_»∞=∞x ^è~·≥ º° =Ú
K≥ÑÙ¨ ÊK«∞ `«# QÆ∞~°∞=Ù#O^Õ ÉèHí Θ xÅ∞K«∞#@∞Å h „H˜Ok q^è=Œ ÚQÍ |eÔH#∞.
''U"≥∞ÿ##∞ HÍxO_»∞. Ѩ@∞ì q_»∞=~å^Œ∞. h QÆ∞~°∞xÜ«∞O^Õ Ü«∂„â◊Ü«∞=Ú
xÅ∞ѨÙ=Ú† ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_»∞ xÅHõ_Q» Í #∞O_»∞=Ú. ZѨÙÊ_»∂ "åi ^蕺#=Ú#O^Õ
=Úxy Ü«ÚO_»∞=Ú——. ѨO`«∞ D =∂@Å Ü≥ÚHõ¯ „áê=ÚYº=Ú#∞
„QÆÇ≤ÏOK≥#∞. Dq^èŒ=ÚQÍ `«# ã¨^Œ∞æ~°∞x [˝Ñ≤ÎH˜ ^≥K«∞ÛH˘<≥#∞. J`«_»∞
`«# rq`«=ÚÖ’ ÉÏÉÏ KÕã#≤ ~¸ "Õ∞Å∞#∞ =∞~°∞=ÖË^∞Œ .
ǨÏiâ◊ÛO„^Œ Ñ≤`«ÖË :
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ ǨÏiâ◊ÛO„^Œ Ñ≤`«ÖË Ü«∞#∞<å`« _»∞O_≥#∞. J`«xH˜
=¸~°Û~ù ÀQÆ=Ú`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞#fl H˘_»∞H˘Hõ_∞» QÆÅ_»∞. WOw¡+µ¨ =∞O^Œ∞Å#∞
PÜ«Ú~ˆ fi^Œ=Ú =∞O^Œ∞Å#∞ ‰õÄ_» "å_≥#∞ QÍx [|∞ƒ ‰õΩ^Œ∞~°Ö^Ë ∞Œ . HÍ=Ù#
Ü≥∂QÆ∞Å áê^Œ=ÚÅѨ~Ú |_»∞@Ü«∞<Õ ™ê^èŒ# Ü≥ÚHõ¯>Ë q∞yÖˇ#∞. 15=
J^蕺ܫ∞=∞O^Œ∞ K«Hõ¯x H©~°Î#ÅKÕ ^•ã¨QÆ}∞ ÉÏÉÏH©iÎx ÉÁOÉÏ~Ú
„ÃÑã≤_≥hûÖ’ "≥Å¡_ç KÕÃã#x `≥Å∞ã¨∞H˘O\˜q∞. 1910Ö’ Ñ≤`«ÖË J\˜ì Hõ^äŒÅ∞
H˘xfl\˜x q<≥#∞. "åx#∞O_ç ~Ú`«~°∞Å∞ K≥Ñ≤Ê# ^•x#∞O_ç ÉÏÉÏ `«#
^Œ$+≤Kì `
Õ #« ∞, ã¨Ê~°≈KÕ`#« ∞ ÉÏQÆ∞HÍ#\˜ì [|∞ƒÅ#∞ ÉÏQÆ∞ KÕÜÚ« #x „QÆÇÏ≤ OK≥#∞.
™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ EK«∞@‰õΩ =∞#ã¨∞ûÖ’ HÀiHõ ѨÙ>ˇì#∞. ã¨~°fiq^èŒ=ÚÅ
ã¨<åflǨÏ"≥∞ÿ, |Ǩï=∂#=ÚÅ#∞ "≥O@ nã≤H˘x ѨO_»¡ |∞@ìÅ#∞ |@∞ìH˘x
Q
ÉèÏ~åºa_»¤Å`À +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. J`«_»∞ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ É’Ü≥∞#∞. ÉÏÉωõΩ
208
26= J^蕺ܫ∞=Ú
™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕÃã#∞. `«# ~Ày H˘_»∞‰õΩ#∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ·
"≥·K≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∂ a_»¤"≥·Ñ¨Ù K«∂_»QÆ<Õ Ü≥ÚHõ qO`« [iÔQ#∞. Ñ≤Å¡"å_»∞
"≥O@<Õ HõO_»∞¡ yé∞]# uÑ≤Ê K≥·`«#º=Ú `«Ñ≤Ê <ÕÅÃÑ· |_≥#∞. J`«x <À@
K˘OQÆ HÍÔ~#∞. J`«x â◊s~°=Ú# K≥=∞@ Ѩ>ˇì#∞. J`«_»∞ K«zÛ#"åx=Öˇ
Ѩ_≥#∞. nxx Ez `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ q∞H˜¯e ÉèíÜ«∞Ѩ_çi. J@∞=O\˜
=¸~°ÛùÅ∞ =K«∞ÛK«∞O_≥#∞ QÍx ~¸ =¸~°Ûù KåÖÏ¿ãѨ\˜ =~°‰õΩO_≥#∞.
`«e¡ HõO\˜h~°∞ =~°^ÅŒ ∞QÍ HÍ~°∞K«∞O_≥#∞. P"≥∞ ÜÕ∞_»∞Û@‰õΩ "≥Ú^Œe_≥#∞.
P"≥∞ ã≤÷u ^˘OQÆÅ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞H˘#=Öˇ#x Ü≥ÚHõ QÆ$ǨÏ=Ú Ö’xH˜
Ѩ~∞° QÔ `«QÎ Í Jk `«# <≥uÃÎ Ñ· |_ç#@∞¡, ѨÙeH˜ ÉèÜ
í ∞« Ѩ_ç áêiáÈ~Ú Hõ™ê~Ú"åx
KÕuÖ’ Ѩ_#ç Ü«∂=Ù=Öˇ, ZO_»KÕ ÉÏ^èÑŒ _¨ ç K≥@∞ì h_»‰Ωõ áÈQÍ #k ÉÏ@™êiÃÑ·
|_ç#@∞¡, ÖË^• Éè‰í Ωõ _Î ∞» ^Õ"åÅÜ«∞=Ú#‰õΩ áÈQÍ Jk "åxÃÑ· ‰õÄe#@∞¡O_≥#∞.
P"≥∞ ~Ú@∞ÖË_∞» ÛK«∞O_»QÍ ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∞ x@∞Å F^•Ô~Û#∞. ''W@∞
ÖË_»fi=Å^Œ∞. H˘O`«¿ãáêQÆ∞=Ú. FÑ≤Hõ`À #∞O_»∞=Ú. ‰õΩé]"åxx |㨉õΩ
nã≤H˘x á⁄=Ú‡. J~°QÆO@Ö’ "åxH˜ K≥·`«#º=Ú =K«∞Û#∞.—— ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#
„ѨHÍ~°=Ú "å~°∞ <≥~°"ÕiÛi. ÉÏÉÏ =∂@Å∞ Ü«∞^ä•~°÷=ÚÅÜ≥∞º#∞.
"å_®Ö’xH˜ nã≤H˘x áÈQÍ<Õ ‰õΩé]"åxH˜ K≥·`«#º=Ú =K≥Û#∞. Ñ≤`«ÖË ÉÏÉÏ
^Œ~°≈#=Ú#ÔH· ÉèÏ~°º`À =∞ã‘^Œ∞‰õΩ =K≥Û#∞. "å~°∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚʼnõΩ
q#Ü«∞=Ú`À ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤ "åi áê^Œ=ÚÅ <˘`«∞ÎK«∞
‰õÄ~°∞ÛO_çi. =∞#ã¨∞ûÖ’ ÉÏÉÏ KÕã≤# Ü«ÚѨHÍ~°=Ú#‰õΩ #=∞㨯iOK«∞
K«∞O_çi. ÉÏÉÏ z~°∞#=Ùfi`À x@¡xi. ''h Ü«∂Ö’K«#Å∞, ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅ∞,
ÉèÜí ∂≥ `åÊ`«=ÚÅ∞ WѨÙÊ_»∞ K«Å|¡ _ç#"å ? Z=iHõ~Ú`Õ #=∞‡Hõ=Ú, FÑ≤Hõ
QÆÅ^À "åix `«Ñʨ Hõ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ~°HO∆˜ K«∞#∞——. Ñ≤`Ö« Ë ^èxŒ ‰õΩ_»∞, =∞iÜ«∂^Œ
QÆÅ"å_»∞. J`«_O» ^ŒiH˜ JѨiq∞`«=ÚQÍ q∞~îå~Ú Ñ¨Oz ÃÑ>ˇ#ì ∞. ÉÏÉωõΩ
K«H¯õ x ѨO_»#¡ ∞ `åO|∂Å=Ú xK≥Û#∞. Ñ≤`Ö« Ë ÉèÏ~°º ™êufi‰õΩ~åÅ∞. P"≥∞
x~å_»O|~°`,« „¿Ñ=∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ `À xO_çÜÚ« O_≥#∞. P"≥∞ ã¨OÎ Éè=í Ú#‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í
Q
‰õÄ~˘Ûx ÉÏÉÏ "≥·Ñ¨Ù ^Œ$+≤ì xy_çÛ HõO_»¡ #∞O_ç Ü«∂#O^Œ ÉèÏ+¨Ê=ÚÅ∞
209
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
~åÅ∞ÛK«∞O_≥#∞. P"≥∞ ¿ãflÇ¨Ï „¿Ñ=∞ ÉèÏ==ÚÅ#∞ QÆx ÉÏÉÏ q∞H˜¯e ã¨O`«∞+≤ì
K≥O^≥#∞. ^Õ=Ùx=Öˇ Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å∞ ‰õÄ_» `«=∞ Éè‰í Ωõ ÅΠѨ~Ú <å^è•~°Ñ_¨ ^≥ ~Œ ∞° .
U Éè‰í Ωõ _Î ∞» ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ#∞, =∞#óѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ#∞ ѨÓlOz â◊~}° ∞
"Õ_»∞<À "åxˆH ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `À_»Ê_»∞#∞. "å~°∞ H˘kÌ~ÀAÅ∞ ÉÏÉÏ =^ŒÌ
ã¨∞Y=ÚQÍ #∞#fl Ñ≤=∞‡@ WO\˜H˜ áÈ= xâ◊Û~ÚOz ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#Hõ~Ú
=∞ã‘^∞Œ ‰õΩ =zÛi. ÉÏÉÏ "åiH˜ Tn „Ѩ™ê^Œq∞zÛ Pj~°fikOK≥#∞. Ñ≤`Ö« #Ë ∞
^ŒQÆæiH˜ aez ~Ú@¡<≥#∞. ''ÉÏÑ¨Ó ! JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ 2 ~°∂áêÜ«∞ezÛ
Ü« Ú O\˜ x . WѨ Ù Ê_» ∞ 3 ~° ∂ áêÜ« ∞ eK« ∞ ÛK« ∞ <åfl#∞. gxx g∞
ѨÓ*Ï=∞Ok~°=ÚÖ’ ɡ@∞ìH˘x ѨÓlOѨÙ=Ú. h=Ù "Õ∞Å∞ á⁄O^≥^=Œ Ù——. Ñ≤`Ö« Ë
gxx „Ѩ™ê^Œ=ÚQÍ #OwHõiOK≥#∞. ÉÏÉωõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú KÕã≤
Ü«∂j~°fi^Œ#=ÚÅHõ~Ú „áêi÷OK≥#∞. W^Õ `å#∞ +≤i_ô áÈ=Ù@ "≥Ú^Œ\™˜ êi
QÆ#∞Hõ, JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ 2 ~°∂áêÜ«∞eK≥Û##∞ ÉÏÉÏ =∂@Å Ü«∞~°ú=Ú#∞
„QÆÇÏ≤ OÑ¨Ö‰Ë Ωõ O_≥#∞. nxx `≥eã≤H˘#=Öˇ#x ‰õΩ`«∂ǨÏÅѨ_#≥ ∞ QÍx ÉÏÉÏ
Ü«¸~°H˘<≥#∞.
ã¨fiQÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ áÈ~Ú `«# =Ú^Œ∞ã¨e `«eH¡ ˜ D =$`åÎO`«=∞O`«ÜÚ«
K≥Ñ≤Ê ÉÏÉÏ Ü«∞O`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞eK≥Û#<≥#∞, J^Õq∞Ü«∞x
Ü«∞_çÔQ#∞. P"≥∞ `«# Ѩل`«∞x`À x@¡<≥#∞ : ''h H˘_»∞‰õΩ`À hqѨÙÊ_»∞
+≤i_ôH˜ áÈ~Ú#@∞¡, g∞ `«O„_ç x#∞fl nã≤H˘x JHõ¯Öò HÀ\òHõ~ü =∞Ǩ~åA
QÍi =^ŒÌ‰õΩ É’Ü≥∞#∞. P =∞Ǩ~åA ‰õÄ_» ã≤^ŒúѨÙ~°∞+¨µ_»∞† ѨÓ~°‚Ü≥∂y,
ã¨~°fiA˝_»∞, ^ŒÜ«∂à◊√=Ù. g∞ `«O„_ç x~°‡Å"≥∞ÿ# Éèí‰õΩÎ_»∞ Hõ#∞Hõ PÜ«∞#
ѨÓ[#∞ ™êfiq∞ P"≥∂kOzi. "å~°∞ g∞ `«O„_çH˜ Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞ezÛ
=∞Ok~°=ÚÖ’ ɡ\˜ì ѨÓlOѨÙ=∞xi. g∞ `«O„_çQÍ~°∞ K«xáÈ=Ù=~°‰õΩ
"åxx Ѩ Ó lOK« ∞ K« ∞ O_ç i . J@∞ Ñ≤ = ∞‡@ Ѩ Ó [ PyáÈ~Ú#k.
~°∂áêÜ«∞Å∞ áÈ~Ú#q. H˘xfl ã¨O=`«~û = ° ÚÅ Ñ≤=∞‡@ ~°∂áêÜ«∞Å ã¨OQÆu
ѨÓiÎQÍ =∞~°zuq∞. h=^Œ$+¨= ì O`«∞_»=QÆ∞@KÕ, JHõ¯Öò HÀ\òH~õ ü =∞Ǩ~åA
Q Q
N ™ê~Ú ~° ∂ Ѩ = ÚÖ’ QÆ x Ñ≤ O z h Hõ ~ ° Î = º=Ú#∞ [˝ Ñ ≤ Î H ˜ ^≥ z Û ,
210
26= J^蕺ܫ∞=Ú
h Hõ+¨ì=ÚÅ#∞ `«Ñ≤ÊOK« EK«∞K«∞<åfl~°∞. HÍ|\˜ì ~ÚHõg∞^Œ@ *Ï„QÆ`«ÎQÍ
#∞O_»∞=Ú. ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ#∞ ^Œ∞~åÖ’K«#=ÚÅ#∞ q_»∞=Ù=Ú.
g∞ `å`« =Ú`åÎ`«Å Ü«∂Kå~°=Ú „ѨHÍ~°=Ú #_»∞=Ù=Ú. 㨄`« Ê=~°Î#=Ú
#=ÅOaOѨÙ=Ú. ‰õΩ@∞O| ^≥·==ÚÅ#∞ ѨÓlOѨÙ=Ú. ~°∂áêÜ«∞Å#∞
ѨÓlOѨÙ=Ú. "åx qÅ∞=#∞ „QÆÇ≤ÏOz, "å\˜x „â◊^ŒúQÍ Ñ¨ÓlOz,
=∞Ǩ`«∞‡Å Ü«∂j~°fiK«#=Ú ^˘iH˜#O^Œ∞‰õΩ QÆifiOK«∞=Ú. N™ê~Ú
hÖ’#∞#fl ÉèíH˜Îx "Õ∞Å∞H˘eÊ<å~°∞. h "Õ∞Å∞ H˘~°‰õΩ ^•x #aè=$kú
KÕãH≤ ˘#∞=Ú——. `«e=¡ ∂@Å∞ qx Ñ≤`Ö« Ë q∞H˜¯e ã¨O`À+≤OK≥#∞. N™ê~Ú
Ü≥ÚHõ¯ ã¨~åfiO`«~åºq∞`«fi=Ú#O^Œ∞ "åi â◊HΘ Ü«∞O^Œ∞ J`«xH˜ #=∞‡Hõ=Ú
HõeQÔ #∞. "åi ^Œ~≈° # „áê=ÚYº=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OK≥#∞. JѨÊ\˜#∞O_ç `«# #_»=_ç
QÆ∂iÛ KåÖÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ #∞O_≥#∞.
QÀáêÅ JOÉÏ_ÕHõ~üQÍ~°∞ :
ѨÓ<å x"åã≤ QÀáêÅ <å~åÜ«∞} JOÉÏ_ÕH~õ ü ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ _Î ∞» . J`«_∞»
PÉòHÍi _çáê~°∞ì"≥∞O@∞Ö’ 10 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ <ÒHõi KÕÃã#∞. ~îå}Ï
lÖÏ¡Ö’#∞, ["å›~ü¿ã\ì Öò ’#∞ PÜ«∞# L^ÀºQÆ=ÚÅ#∞ *Ëã≤ q~°q∞OK«∞H˘<≥#∞.
=∞~˘Hõ L^ÀºQÆ=Ú H˘~°‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK≥#∞. HÍx Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. J`«_»<ÕHõ
Hõ+=ì¨ ÚÅ áêÅÜ≥∞º#∞. J`«x ã≤u÷ ~å#∞~å#∞ Jã¨O`«$Ñ≤HÎ ~õ =° ÚQÍ #∞O_≥#∞.
D „ѨHÍ~°=Ú 7 UO_»∞¡ QÆ_»K≥#∞. J`«_»∞ „Ѩu ã¨O=`«û~°=Ú +≤i_ôH˜
áÈ=ÙK«∞ ÉÏÉωõΩ `«# Hõ+¨ì=ÚÅ∞ K≥ѨÙÊK«∞O_≥_ç"å_»∞. 1916Ö’ #`«x ã≤÷u
KåÖÏ Ç‘Ï#=ÚQÍ #∞O_»∞@KÕ +≤i_ôÖ’ „áê}`åºQÆ=Ú KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK«∞
H˘<≥#∞. J`«_»∞ ÉèÏ~°º`À +≤i_ôH˜ =zÛ Ô~O_»∞ =∂ã¨=ÚÅ∞O_≥#∞. nH˜∆`ü
"å_®‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl Ü≥∞_»¡|O_ç g∞^Œ ‰õÄ~˘Ûx XHõ<å_»∞ ~å„u ^ŒQÆæ~°#∞#fl
#∂uÖ’|_ç Kå==Öˇ#x xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. J`«_ô „ѨHÍ~°=Ú KÕÜ«∞
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘#QÆ<Õ ÉÏÉÏ =∞iÜ≥ÚHõ\˜ KÕÜ∞« xâ◊Û~ÚOK≥#∞. H˘xfl J_»Q∞Æ Å
^Œ∂~°=Ú# <˘Hõ Ǩϟ@Å∞O_≥#∞. ^•x Ü«∞[=∂x ã¨QÆ∞}"Õ∞~°∞ <åÜ«∞H±.
J`«_»∞ ÉÏÉÏ Éèí‰õΩÎ_»∞. J`«_»∞ JOÉÏ_ÕHõ~ü#∞ aez JHõ¯ÖòHÀ\òHõ~ü
=∞Ǩ~åA QÍi K«i„`«#∞ K«kqu"å ? Ü«∞x Ü«∞_»∞QÆ∞K«∞ ѨÙã¨HÎ =õ Ú xK≥Û#∞.
211
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
JOÉÏ_ÕHõ~ü ^•xx fã¨∞H˘x K«^Œ∞=<≥OK≥#∞. ѨÙã¨ÎHõ=Ú `≥~°∞K«∞ã¨iH˜ D
Hõ^äŒ =K≥Û#∞. JHõ¯Öò HÀ\òHõ~ü =∞Ǩ~åA QÍi HÍÅ=ÚÖ’ XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞
ÉÏQÆ∞HÍ#\˜ì n~°…~ÀQÆ=ÚKÕ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞O_≥#∞. ÉÏ^èŒ#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõ
x~åâ◊*ˇOk ÉÏqÖ’ ^Œ∞q∞ÔH#∞. "≥O@<Õ =∞Ǩ~åA =zÛ "åxx ÉÏqÖ’
#∞Oz |Ü«∞@‰õΩ nã≤ ~Ú@¡<≥#∞. ''QÆ`«[#‡ áêѨѨÙ}º=ÚÅ#∞ h=Ù N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
J#∞ÉèíqOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. Hõ~å‡#∞Éèí==Ú Ñ¨ÓiÎH͉õΩ#flKÀ „áê}`åºQÆ=Ú
h‰õΩ `À_»Ê_»^∞Œ . hqOH˘Hõ [#‡"≥∞uÎ ÉÏ^èŒ Ü«∞#∞Éèqí OK«=Öˇ#∞. K«K∞« Û@‰õΩ
=ÚO^Œ∞ H˘O`«HÍÅ"Õ∞Å h Hõ~°‡ ##∞ÉèíqOK«~å^Œ∞ ? QÆ`« [#‡=ÚÅ N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
áêѨ=ÚÅ <ÕÅ `«∞_çz "ÕÜ«∞~å^Œ∞ ? ^•xx âßâ◊fi`«=ÚQÍ áÈ=Ù#@∞¡
*ËÜÚ« =Ú——. W~°∞=kÜÕ∞_»= J^蕺ܫ∞=Ú
㨠= ∞Ü≥ ∂ z`« " ≥ ∞ ÿ # D Hõ ^ ä Œ # ∞ K« k q JOÉÏ_Õ H õ ~ ü q∞QÆ ∞ Å
„Ѩ™êÎ=#† „QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ Ѩq„`«=Ú KÕã≤ HÍ#∞HõQÍ xK«∞Û@†
<åâ◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. "åx =∞#ã¨∞û Hõ~°ÔQ#∞. ÉÏÉÏ ã¨ÅǨ ~¸ „ѨHÍ~°=ÚQÍ
âߺ=∂ q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞ ѨÙã¨ÎHõ=Ú† w`å~°Ç¨Ï㨺=Ú† MÏѨˆ~¤ ^ŒOѨ`«∞Å∞
ÅaèOѨxKÀ "å_»∞ K«zÛÜÕ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. ÉÏÉÏ ã¨~°fi[˝`«fi=Ú#∞,
^ŒÜ∂« à◊√`«fi=Ú#∞ Ez JOÉÏ_ÕH~õ ∞° ‰õΩ ÉÏÉÏ Ü«∞O^Œ∞ #=∞‡Hõ=Ú |ÅѨ_ç „Ñ¨™êÎ=# :
J`«x ÉèHí Θ ^Œ$_è=» ∞Ü≥∞º#∞. J`«x `«O„_ç JHõ¯Öò HÀ\òH~õ ü =∞Ǩ~åA Éè‰í Ωõ _Î ∞» . ÉÏÉÏ =∞`« „QÆO^ä=Œ ÚÅ#∞ `«=∞ ã¨fiǨÏã¨=Î ÚÅ`À 㨇$tOz, Ѩq„`«=Ú
HÍ# H˘_»∞‰õΩ ‰õÄ_» `«O„_ç=Öˇ Éèí‰õΩÎ_»∞ HÍ=Öˇ#x ÉÏÉÏ HÀiHõ. J`«_»∞
KÕã≤ "åxx `«=∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ áê~åÜ«∞}=Ú H˘~°‰Ωõ „Ѩ™êkOK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
ÉÏÉÏ Ü«∂j~°fiK«#=Ú#∞ á⁄O^≥#∞. "åx „âıÜ«∞ã¨∞û =$kú á⁄O^≥#∞.
~¸ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ K≥ÑÙ¨ ÊH˘O^Œ=Ú.
*’ºu+¨=Ú K«kq JO^Œ∞Ö’ „áêg}º=Ú ã¨OáêkOz ^•x ^•fi~å `«#
Ѩiã≤u÷ ÉÏQÆ∞ KÕãH≤ ˘<≥#∞. HÍ=Åã≤#O`« ^è#Œ =Ú#∞ ã¨OáêkOK«∞H˘#QÆeQÔ #∞. =∂#=Ù_»∞ ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ =Ú#∞QÆQÆ<Õ, Jxfl f~°÷=ÚÅÖ’#∞
q∞QÆ`« rq`«=∞O`«ÜÚ« ã¨∞Y=ÚQÍ QÆ_û Ñ#∞. ѨÙ}º#^Œ∞ÅÖ’#∞ ™êfl#=Ú KÕã#≤ ѨÙ}º=Ú ÅaèOK«∞#∞. J@∞Å<Õ =∂#=Ù_»∞
ã¨^Œ∞æ~°∞x áê^•~°qO^Œ=ÚÅ <å„â◊~ÚOѨQÆ<Õ, „u=¸~°∞ÎʼnõΩ („|Ǩχ q+¨µ‚
W~°∞=kÜ«∂~°= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞ʼnõΩ) #=∞㨯iOz# Ѷ¨Å=Ú`Àáê@∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#‰õΩ

abcdef
#=∞㨯iOz# Ѷe¨ `«=Ú ‰õÄ_» ÅaèOK«∞#∞. HÀiHõÅ#∞ <≥~"° ~Õ ∞° Û HõÅÊ`«~∞° =Ù,
*Ï˝#=Ú#‰õΩ ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞, =∞#‰õΩ P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #\˜ì
N ™ê~Ú =∞Ǩ~åA#‰õΩ [Ü«∞=∞QÆ∞QÍHõ ! F ™ê~Ú ! h Hõ^ÅŒä O^Œ∞ „â◊^#úŒ ∞
HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú=Ú. Kå`«HõѨH˜∆ "Õ∞Ѷ¨∞[Å=Ú „`åy Ü≥∞@∞¡ ã¨O`«ã≤OK«∞<À,
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î J@∞Å<Õ h Hõ^äŒÅ#∞ K«^Œ∞=Ù"å~°∞#∞, q#∞"å~°∞#∞ q∞H˜¯e „Ñ‘u`À "åxx

Q Q
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ „QÆÇ≤ÏO`«∞~°∞ QÍHõ. h Hõ^äŒÅ∞ q#∞#ѨÙÊ_»∞ "åiH˜, "åi ‰õΩ@∞O|=ÚʼnõΩ
212 213
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
™êufiHõ ÉèÏ==ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞ QÍHõ ! "åi â◊s~°=ÚÅ∞ K≥=∞iOK«∞QÍHõ !
"åi <Õ„`«=ÚÅ∞ Hõhfl\˜KÕ xO_»∞QÍHõ ! "åi „áê}=ÚÅ∞ ã≤÷~°Ñ¨_»∞QÍHõ !
"åi =∞#ã¨∞ûÅ∞ UHÍ„QÆ=∞QÆ∞QÍHõ ! "åiH˜ QÆQÆ∞~åÊ@∞ HõÅ∞QÆ∞QÍHõ ! "å~°∞
"≥‰õΩ¯K«∞ U_çÛ =}ÔH^Œ~°∞ QÍHõ ! "åiÖ’QÆÅ "≥·+¨=∞º=ÚÅ∞ `«~° `«=∞
ÉèË^Œ=ÚÅ∞ x„+¨¯q∞OK«∞QÍHõ ! W@∞¡ [iy#KÀ QÆ∞~°∞=ÙQÍi Hõ\ÏHõ∆=Ú
"åiÃÑ·# „Ѩãi¨ Oz# ^Œ#∞H˘#=Öˇ#∞. D ÉèÏ==ÚÅ∞ hÖ’ Hõey#ѨÙÊ_»∞,
QÆ∞~°∞=Ù q∞H˜¯e ã¨O`«ã≤Oz P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ ^•i K«∂ѨÙ#∞.
=∂Ü«∂ |O^è=Œ ÚÅ#∞O_ç ¿ãfiK«Ûù á⁄O^Œ∞@‰õΩ ÉÏÉÏ#∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ
â◊~°}ÏQÆu "Õ_»=Öˇ#∞. "Õ^Œ=ÚÅ∞ x#∞fl =∂Ü«∞Ü«∞<Õ =∞Ǩã¨=Ú„^Œ=Ú#∞
^•\˜OK«ÖË=Ù. ã¨^Œ∞æ~°∞"Õ Ü«∂Ѩx KÕÜ«∞QÆÅ~°∞. ã¨~°fir=HÀ\˜Ü«∞O^Œ∞#∞
ÉèQí =Æ O`«∞x K«∂K«∞#@∞¡ KÕÜ∞« QÆÅ~°∞.
„QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ Ѩq„`«=Ú KÕã≤ HÍ#∞HõQÍ xK«∞Û@ :
=ÚO^Œ\˜ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ ÉÏÉÏ É’^èÖŒ Á#~°∞Û f~°∞Å#∞ Ezuq∞.
JO^Œ∞Ö’ xOH˘Hõ^•xx ~¸ J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ EK≥^=Œ Ú. H˘O^Œ~∞° Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞
=∞`«„QÆO^ä=Œ ÚÅ#∞ áê~åÜ«∞} KÕÜÚ« @‰õΩ ÉÏÉÏ KÕuH˜zÛ ÉÏÉÏ Ñ¨q„`«=Ú
KÕã≤# Ñ≤=∞‡@ "åxx ѨÙK«∞ÛH˘<≥_ç"å~°∞. J\˜ì „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ áê~åÜ«∞}
KÕÜ«Ú#ѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ `«=∞`À #∞#fl@∞Å ÉèÏqOK≥_ç"å~°∞. XHõ<å_»∞
HÍHÍ=∞Ǩ[x UHõ<å^äŒ ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ nã≤H˘x +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. âߺ=∂
Ü«∂ ѨÙã¨HÎ =õ Ú#∞ K«^∞Œ =Ù@ÔH· fã¨∞H˘x =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ É’Ü≥∞#∞. JK«Û@ ÉÏÉÏ
^•xx fã¨∞H˘x KÕu`À `åH˜, H˘xfl ѨÙ@Å#∞ „uÑ≤Ê âߺ=∂H˜zÛ ^•xx
`«# =^ŒÌ #∞OK«∞H˘=∞‡<≥#∞. Jk HÍHÍ Ñ¨Ùã¨ÎHõ=∞xÜ«Ú, #O^Œ∞KÕ ^•x
<å`«x H˜zÛ "ÕÜ«∞=Öˇ#xÜ«Ú âߺ=∂ K≥ÃÑÊ#∞. HÍx ÉÏÉÏ ''^•xx <Õ#∞
hH˜zÛux. ^•xx *Ï„QÆ`«ÎQÍ h=^ŒÌ #∞OK«∞=Ú. Jk h‰õΩ ѨxH˜=K«∞Û——
#xi. D „ѨHÍ~°=ÚQÆ ÉÏÉÏ J<ÕHõ ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ∞ âߺ=∂=^ŒÌ #∞OK≥#∞.
H˘xfl k#=ÚÅ Ñ≤=∞‡@ HÍHÍ =∞Ǩ[x uiy ÉèÏQÆ=`«=Ú#∞ `≥zÛ ÉÏÉÏ
Q Q
H˜K≥Û#∞. ÉÏÉÏ ^•xx `åH˜ „Ѩ™ê^Œ=ÚQÍ =∞Ǩ[xˆH WzÛ ^•xx
214
27= J^蕺ܫ∞=Ú
Éèí„^ŒÑ¨~°K«∞=∞<≥#∞. Jk Ü«∂`«xH˜ "Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú#xi. HÍHÍ ™êëêìOQÆ
#=∞™ê¯~°=Ú`À ã‘fiHõiOK≥#∞.
âߺ=∂ q+¨µ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ѨÙã¨ÎHõ=Ú :
âߺ=∂ ÉÏÉωõΩ q∞H˜¯e „Ñ≤Ü«∞Éèí‰õΩÎ_»∞. ÉÏÉÏ Ü«∞`«xH˜ "Õ∞Å∞
KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOz q+¨µ‚ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∞=Ú#∞ „Ѩ™ê^Œ=ÚQÍ xK≥Û#∞. ^•xx
D „H˜Ok q^èŒ=ÚQÍ [iÃÑ#∞.
XHõÑÙ¨ Ê_»∞ XHõ ~å=∞^•ã≤ (ã¨=∞~°÷ ~å=∞^•ã¨∞ Éè‰í Ωõ _Î ∞» ) +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞.
H˘<åflà◊√§ JHõ¯_» #∞O_≥#∞. „Ѩu~ÀA L^ŒÜ∞« "Õ∞ ÖËz, =ÚY=Ú Hõ_∞» QÆ∞H˘x,
™êfl#=Ú KÕã≤, Ѩ@∞ì|@ìÅ∞ ^èŒiOz, qÉèí∂u ѨÓã≤H˘x, q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨
<å=∞=Ú#∞, J^蕺`«‡ ~å=∂Ü«∞}=Ú#∞ „â◊^` úŒ À áê~åÜ«∞} KÕÜÚ« K«∞O_≥#∞.
J`«_ô „QÆO^ä=Œ ÚÅ #<ÕH™õ ê~°∞Å∞ áê~åÜ«∞} KÕÃã#∞. H˘xfl k#=ÚÅ Ñ≤=∞‡@
ÉÏÉÏ âߺ=∂‰õΩ "Õ∞Å∞KÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOz q+¨µ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}=Ú
KÕ~ÚOѨ^ŒÅK≥#∞. HÍ=Ù# ~å=∞^•ã≤x aÅz `«#‰õΩ Hõ_»∞ѨÙ<˘Ñ≤ÊQÍ
#∞#fl^ŒxÜ«Ú ™È<å=Úd fã≤H˘#x^Õ <˘Ñ≤Ê `«Q^æÆ xŒ Ü«Ú, Hõ#∞Hõ |*Ï~°∞‰õΩ
áÈ~Ú Ü«∂ =∞O^Œ∞#∞ fã≤H˘x ~°=∞‡x HÀÔ~#∞. áê~åÜ«∞}=Ú PÑ≤
~å=∞^•ã≤ |*Ï~°∞‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. ÉÏÉÏ `«=∞ QÆ^Ì≥ ky ~å=∞^•ã≤ áê~åÜ«∞}
KÕÜ«Ú ã¨÷Å=Ú#‰õΩ =zÛ q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ѨÙã¨ÎHõ=Ú#∞ nã≤H˘x `«=∞
ã¨÷Å=Ú#‰õΩ uiy =zÛ ~Ú@¡<≥#∞. ''F âߺ=∂ ! ~¸ „QÆO^äŒ=Ú q∞QÆ∞Å
qÅ∞"≥·#k. Ѷ¨Å„Ѩ^Œ"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ hH˜k |Ǩ˙HõiOK«∞K«∞<åfl#∞. h=Ù
nxx K«^Œ∞=Ù=Ú. XHõѨÙÊ_»∞ <Õ#∞ q∞QÆ∞Å ÉÏ^èŒÑ¨_çux. <å ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú
H˘@∞ìH˘<≥#∞. <å rq`« =∞áêÜ«∞=ÚÖ’ #∞O_≥#∞. J\˜ì ã¨OkQÆãú u÷≤ Ü«∞O^Œ∞
<Õ#∞ D ѨÙã¨ÎHõ=Ú#∞ <å ǨÏ$^ŒÜ«∞=Ú#‰õΩ ǨÏ`«∞ÎH˘O\˜x. âߺ=∂ ! Jk
<å‰õΩ Q˘Ñ¨Ê "Õ∞Å∞ KÕÃã#∞. JdÖÏ¡ÜÕ∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ =zÛ ÉÏQÆ∞KÕÃã#x
Ü«∞#∞H˘O\˜x. JO^Œ∞KÕ nxx hH˜K∞« ÛK«∞<åfl#∞. nxx H˘OK≥=Ú FÑ≤HQõ Í
K«^∞Œ =Ù=Ú. ~ÀA#H˘Hõ <å=∞=Ú K«kq##∞ "Õ∞Å∞ HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« #∞——. âߺ=∂
`«#HÍ Ñ¨Ùã¨HÎ õ =∞Hõ¯~°Ö^Ë <Œ #≥ ∞. P ѨÙã¨HÎ =õ Ú ~å=∞^•ã≤k. J`«_∞» Ñ≤zÛ"å_»∞,
215
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
"≥ÚO_ç"å_»∞, HÀÑ≤+≤ì. HÍ=Ù# "åx`À HõÜ«∞º=Ú =K«∞Û#<≥#∞. =∞iÜ«Ú
`å#∞ J<åQÆi‰õΩ_»Q∞Æ @KÕ ^Õ=<åQÆi JHõ~∆ =° ÚÅ∞ K«^∞Œ =ÖË#<≥#∞.
q<À^•~°ú=Ú `«#‰õΩ ~å=∞^•ã≤`À ÉÏÉÏ HõÜ«∞º=Ú HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú
K« ∞ <åfl_» x âߺ=∂ Ü« ∞ #∞H˘<≥ < Õ QÍx, ÉÏÉÏ `« # ‰õ Ω "Õ ∞ Å∞
HõÅ∞QÆ*Ü Ë ∞« #∞<åfl_»x Ü«∞#∞H˘#ÖË^∞Œ . ÉÏÉÏ Ü«∂ ã¨ÇϨ „㨠<å=∞=∞<Õ =∂Å#∞
âߺ=∂ "≥∞_»Ö’ "ÕÜ«∞ xâ◊Û~ÚOK≥#∞. J`«_»∞ J<åQÆi‰õΩ_»~Ú#ѨÊ\˜H˜
ÉÏÉωõΩ =ÚYºÉè‰í Ωõ _Î ∞» . ÉÏÉÏ D „ѨHÍ~°=∞`«xx „ѨÑO¨ K« ÉÏ^èÅŒ #∞O_ç
`«Ñ≤ÊOK«QÀÔ~#∞. ÉèíQÆ=<åfl=∞ Ѷ¨e`« =∞O^ŒiH˜ qâ◊^Œ"Õ∞. ã¨HõÅ áêѨ=ÚÅ
#∞O_ç, ^Œ∞~åÖ’K«#Å#∞O_ç, Kå=٠ѨÙ@∞ìHÅõ #∞O_ç Jk =∞#Å#∞ `«ÑÊ≤ OK«∞#∞.
nxHõO>ˇ ã¨∞ÅÉè=í ∞~Ú# ™ê^è#Œ q∞OH˘Hõ\˜ ÖË^∞Œ . Jk =∞#ã¨∞û#∞ áê=#=Ú
KÕÜÚ« @Ö’ q∞H˜¯e ã¨=∞~°"ú ∞≥ #ÿ k. ^•xÔH\˜ì `«O`«∞ ‰õÄ_» J=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ .
^•xH˜ xÜ«∞=∞=Ú ÖËq∞Ü«Ú ÖË=Ù. Jk q∞QÆ∞Å ã¨∞ÅÉè"í ∞≥ #ÿ k† ѶŨ „Ѩ^"Œ ∞≥ #ÿ k.
âߺ=∂‰õΩ W+¨ì=Ú ÖË#ѨÊ\˜H˜ "åxKÕ ^•x #Éèíºã≤OѨKÕÜ«∞=Öˇ#x ÉÏÉωõΩ
^ŒÜ∞« HõeQÔ #∞. Hõ#∞Hõ ^•xx ÉÏÉÏ "åxѨ~Ú |Å=O`«=ÚQÍ ~°∞^≥#Ì ∞. P
„ѨHÍ~°=ÚQÆ<Õ KåÖÏHÍÅ=Ú „H˜O^Œ@ UHõ<å^äŒ =∞Ǩ~åA |Å=O`«=ÚQÍ
q+¨µã‚ Ǩ Ϩ „ã¨<å=∞=Ú <˘Hõ c^Œ „ÉÏǨχ}∞xKÕ áê~åÜ«∞} KÕ~ÚOz "åxx
~°HO∆˜ K≥#∞. q+¨µã‚ Ǩ Ϩ „ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞} z`«âÎ √◊ kúH˘Hõ qâßÅ=∞~Ú# K«H¯õ \˜
=∂~°æ=Ú. HÍ# ^•xx ÉÏÉÏ âߺ=∂‰õΩ |Å=O`«=ÚQÍ WK≥Û#∞.
~å=∞^•ã≤ `«fi~°Ö’ ™È<å=Úd `≥KÛ≥ #∞. J<åflzOK«}H© ~õ ü Ü«∞Hõ¯_»<Õ
Ü«ÚO_≥#∞. <å~°^Œ∞x=Öˇ #\˜Oz [iy#^ŒO`«Ü«Ú "åxH˜ *ˇÃÑÊ#∞.
~å=∞^•ã≤ "≥O@<Õ HÀѨ=Ú`À =∞O_çѨ_≥#∞. HÀѨ=Ú`À âߺ=∂Ѩ~Ú|_ç,
âߺ=∂ÜÕ∞ Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê ™ê‰õΩ`À ÉÏÉÏ `«##∞ |*Ï~°∞#‰õΩ ѨOѨÙ#@∞¡ KÕã≤
D֒ѨŠѨÙã¨HÎ =õ Ú#∞ fã≤H˘<≥#x Ü«∞<≥#∞. âߺ=∂#∞ u@ì<å~°OaèOK≥#∞.
ѨÙã¨ÎHõ=Ú DÜ«∞xKÀ `«Å ѨQÆ∞ÅQ˘@∞ìH˘O^Œ∞#<≥#∞. âߺ=∂ <≥=∞‡kQÍ
["åaK≥Û#∞. HÍx „ѨÜ≥∂[#=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. JѨÙÊ_»∞ ^ŒÜ«∞`À ÉÏÉÏ
Q Q
~å=∞^•ã≤`À x@∞¡ ѨeÔH#∞. ''F ~å=∞^•ã‘ ! ÜÕ∞q∞ ã¨=∂Kå~°=Ú ?
216
27= J^蕺ܫ∞=Ú
ZO^Œ∞ʼnõΩ zH͉õΩѨ_∞» K«∞<åfl=Ù ? âߺ=∂ =∞#"å_»∞ HÍ_® ? J#=ã¨~=° ÚQÍ
"åx <ÕÅ u>ˇ^ì =Œ Ù ? ZO^Œ∞‰õΩ [QÆ_» =∂_»∞K«∞<åfl=Ù ? <≥=∞‡kQÍ „¿Ñ=∞`À
=∂@ÖÏ_»ÖË"å ? D Ѩq„`«"≥∞ÿ# „QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ x`«º=Ú áê~åÜ«∞}
KÕ Ü « Ú K« ∞ O\˜ q QÍx, ~ÚOHõ # ∞ h =∞#㨠∞ û #Ѩ q „`« = ÚQÍ#∞,
J™êfinè#=ÚQÍ#∞ L#fl@∞¡#flk. h "≥\˜ì ~å=∞^•ã≤=Ü«∂º ? ã¨=∞ã¨Î
q+¨Ü«∞=ÚÅO^Œ∞ h=Ù x~°‡Å∞_»=ÙQÍ #∞O_»=Öˇ#∞. h"å ѨÙã¨ÎHõ=Ú#∞
JO`«QÍ #aèÅ+≤OK«∞@ qO`«QÍ #∞#flk. x["≥∞ÿ# ~å=∞^•ã≤H˜ =∞=∞`«
HÍHõ 㨠= ∞`« Ü« Ú O_» = Öˇ # ∞. XHõ Ѩ ٠㨠ΠH õ = Ú H˘~° ‰ õ Ω âߺ=∂`À
áÈ~å_»∞K«∞<åfl"å? "≥à√◊ §, h ã¨Å÷ =ÚÖ’ ‰õÄ~˘Û#∞=Ú. ^è#Œ q∞zÛ# ѨÙã¨HÎ =õ Ú
Å<ÕHõ=ÚÅ∞ =K«∞Û#∞, HÍx =∞#∞+¨µºÅ∞ ~å~°∞. ÉÏQÍ PÖ’zOK«∞=Ú,
`≥eqQÍ „Ѩ=iÎOѨÙ=Ú. h ѨÙã¨ÎHõ=Ú qÅ∞= Ü≥∞O`« ? âߺ=∂‰õΩ ^•x`À
<≥\˜ì ã¨O|O^èŒ=Ú ÖË^Œ∞. <Õ<Õ ^•xx fã≤H˘x "åxH˜zÛux. hHõk
HõO~î°áê~î°=ÚQÍ =K«∞Û#∞ Hõ^• ! HÍ=Ù# âߺ=∂ ^•xx K«kq "Õ∞Å∞
á⁄O^Œ∞##∞H˘O\˜x. JO^Œ∞KÕ ^•x#`«xH˜zÛux——.
ÉÏÉÏ Ñ¨Å∞‰õΩÖˇO`« =∞^èŒ∞~°=ÚQÍ "≥∞`«ÎQÍ HÀ=∞Å=ÚQÍ J=∞$`«
`«∞ź=ÚQÍ #∞#flq ! "åx „ѨÉèÏ==Ú qz„`«=∞~Ú#k. ~å=∞^•ã≤
âßOuOK≥#∞. ^•xH˜ |^Œ∞Å∞ ѨOK«~` ° fl« w`«Ü∞« #∞ „QÆO^ä=Œ Ú#∞ âߺ=∂=^ŒÌ
fã≤H˘<≥^#Œ <≥#∞. âߺ=∂ q∞H˜¯e ã¨O`«ãO≤ z, ''XHõ¯>ËŠѨk ѨÙã¨HÎ = õ ÚÅ∞
xK≥Û^—Œ — #<≥#∞.
ÉÏÉÏ D q^èŒ=ÚQÍ "åi `«QÆ=Ù#∞ fÔ~Û#∞. WO^Œ∞ PÖ’zOK«
=Åã≤# q+¨Ü∞« "Õ∞=∞# ~å=∞^•ã≤ ѨOK«~` ° fl« w`« <ÕÅ HÀÔ~#∞ ? J`«_∞» Ö’#∞#fl
ÉèíQÆ=O`«∞x `≥eã≤H˘#∞@ ÔH#fl_»∞ Ü«∞uflOz Ü«ÚO_»ÖË^Œ∞. „Ѩux`«º=Ú
=∞`«„QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ =∞ã‘^Œ∞Ö’ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~° áê~åÜ«∞} KÕÜ«Ú"å_»∞,
âߺ=∂`À ÉÏÉÏ Ü≥∞^Œ∞@ UÅ [QÆ_»=∂_≥#∞ ? =∞#=Ú Z=ix
xOkOK«=Öˇ<À, Ü≥∞=ix `«Ñ¨ÙÊѨ@ì=Öˇ<À áÈÅ∞ÛH˘#ÖË=Ú. D Hõ^äŒ h
q^èŒ=ÚQÍ #_çÑ≤OK«HõáÈ~Ú#KÀ D q+¨Ü«∞=Ú Ü≥ÚHõ¯ „áê=ÚYº=Ú
217
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÉèQí =Æ <åfl=∞㨇~°} Ѷe¨ `«=Ú, q+¨µ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞} "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
âߺ=∂‰õΩ `≥eã≤Ü«ÚO_»=Ù. ÉÏÉÏ É’kèOK«∞ =∂~°æ=Ú, „áê=ÚYº=Ú
HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ ™ê\˜ÖxË q. D „QÆO^ä=Œ Ú#∞ „Hõ=∞=ÚQÆ âߺ=∂
K«kq ^•xÖ’ Q˘Ñ¨Ê „áêg}º=Ú ã¨OáêkOK≥#∞. N=∂<£ |∂\© JµÅ∞¡_Q» ∞Æ
l.l. <åˆ~¯‰õΩ É’kèOK«QÆeÔQ#∞. D <åˆ~¯ ѨÓ<å ~ÚO[hiOQÆ∞ HÍÖËl
„Ñ≤xûáêÅ∞QÍ #∞O_≥#∞.
w`å~°Ç¨Ï㨺=Ú :
„|Ǩχq^Œº #^茺ܫ∞#=Ú KÕÜ«Ú"åix ÉÏÉÏ Ü≥∞šѨÙÊ_»∞
„¿Ñq∞OK«∞"å~°∞, „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«∞"å~°∞. WK«@ ^•xH˘Hõ Ü«Ú^•Ç¨Ï~°}
q∞K≥Û^Œ=Ú. XHõ<å_»∞ ÉÏѨәêÃÇÏ|∞ *’Q∑‰Ωõ XHõ áêÔ~ûÅ∞ =K≥Û#∞. JO^Œ∞Ö’
uÅH± „"åã≤# w`å~°Ç¨Ï㨺=ÚO_≥#∞. J`«_® áêiûÅ∞#∞ `«# K«OHõÖ’
ÃÑ@∞ìH˘x =∞ã‘^Œ∞‰õΩ =K≥Û#∞. ÉÏÉωõΩ ™êëêìOQÆ #=∞™ê¯~°=Ú
KÕÜÚ« #ѨÙÊ_»k „H˜O^Œ Ѩ_#≥ ∞. J^Õ=∞x ÉÏÉÏ Ü«∞_çQÔ #∞. JHõ¯_»<Õ ^•xx
qÑ≤Ê ÉÏÉÏ KÕuÖ’ P ѨÙã¨ÎHõ=Ú #∞OK≥#∞. ÉÏÉÏ H˘xfl x=Ú+¨=ÚÅ∞
ѨÙã¨ÎHõ=ÚÖ’x ¿ÑrÅ#∞ „uÑ≤Ê `«# *Ë|∞Ö’#∞O_ç XHõ ~°∂áê~Ú fã≤
ѨÙã¨ÎHõ=ÚÃÑ·Éˇ\˜ì ^ŒH˜∆}`À QÆ∂_» ѨÙã¨ÎHõ=Ú#∞ *’QÆ∞# HõOkOK«∞#∞, ''nxx
ѨÓiÎQÆ K«^Œ∞=Ù=Ú. h‰õΩ "Õ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞#∞—— Jxi.
MÏѨˆ~¤ ^ŒOѨ`«∞Å∞ :
MÏѨˆ~¤Å =$`åÎO`«=Ú`À h Ü«∞^蕺ܫ∞=Ú#∞ =ÚyOK≥^Œ=Ú.
XHõѨÙÊ_»∞ MÏѨˆ~¤ `«# ÉèÏ~°º`À +≤i_ôH˜ =zÛ H˘xfl <≥ÅÅ∞O_≥#∞.
^•^•™êÃÇÏ|∞ MÏѨˆ~¤ ™ê=∂#∞º_»∞ HÍ_»∞. J=∞~å=uÖ’ q∞H˜¯e
„Ѩãk≤ HÔú H˜¯# Ñ‘_¡ ~» ∞° , q∞H˜¯e ^è#Œ =O`«∞_»∞, _èbç ¡ H“xûÅ∞Ö’ ã¨É∞íè º_»∞, q∞H˜¯e
`≥e=~Ú#"å_»∞, Q˘Ñ¨Ê =Hõ.Î HÍx ÉÏÉÏ=ÚO^Œ~° <≥ÑÙ¨ Ê_»∞ <À~°∞ `≥~=° ÖË^∞Œ .
J<ÕHõ=∞Ok Éèí‰õΩÎÅ∞ ѨÅ∞=∂~°∞Å∞ ÉÏÉÏ`À =∂@ÖÏ_çi, "åkOzi† HÍx
=ÚQÆ∞~æ ∞° =∂„`«=Ú MÏѨ~ˆ ,¤ #∂ů~ü, |∂\© xâ◊≈|Ì=ÚQÍ ‰õÄ~°∞ÛO_»∞"å~°∞.
Q Q
"å~°∞ q#Ü«∞q^èÕÜ«∞`« #„=∞`«Å∞#fl „Ѩ=ÚY∞Å∞. ѨOK«^Œtx W`«~°∞ʼnõΩ
218
27= J^蕺ܫ∞=Ú
É’kèOK«QeÆ y# MÏѨ~ˆ ¤ ÉÏÉÏ =ÚO^Œ~° =∞ã‘^∞Œ Ö’ ‰õÄ~˘Û#∞#ѨÙÊ_»∞ <ÀÔ~uÎ
=∂\Ï¡_»∞"å_»∞ HÍ_»∞. x[=ÚQÍ =∂#=Ù_≥O`« K«kq#"å_≥·##∞,
"Õ^Œáê~åÜ«∞} KÕã≤#"å_≥·##∞, „|Ǩχ*Ï˝x =ÚO^Œ~° "≥Å"≥ÅÉ’=Ù#∞.
ѨÙãÎ̈H*õ Ï˝#=Ú „|Ǩχ*Ï˝#=Ú =ÚO^Œ∞ ~å}˜OK«^∞Œ . ^•^•™êÃÇÏ|∞ MÏѨ~ˆ ¤
4 =∂ã¨=ÚÅ∞O_≥#∞. HÍx Ü«∞`«x ÉèÏ~°º 7 =∂ã¨=ÚÅ∞O_≥#∞. W^Œ~Ì ∞° #∞
+≤i_ôÖ’ #∞O_»∞@KÕ ã¨O`«ã≤Ozi. MÏѨˆ~¤QÍi ÉèÏ~°º ÉÏÉÏÜ«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î
„â◊^ŒúÅ∞ QÆey Ü«ÚO_≥_çk. P"≥∞ ÉÏÉÏ#∞ q∞QÆ∞Å „¿Ñq∞OK«∞K«∞O_≥#∞.
„Ѩu~ÀA 12 QÆO@ʼnõΩ ÉÏÉÏ H˘~°‰Ωõ <≥"· ^Õ ºŒ =Ú ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ ^≥K∞« ÛK«∞O_≥#∞.
^•xx ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∂kOz# `«~°∞"å`« `å#∞ Éè’[#=Ú KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞.
P"≥∞ Ü≥ÚHõ¯ xÅHõ_#» ∞, xâ◊ÛÅÉèHí xΘ ÉÏÉÏ ~Ú`«~∞° ʼnõΩ É’kèOK«<O≥ K≥#∞.
P"≥∞ XHõ<å_»∞ =∞^蕺ǨÏfl Éè’[# ã¨=∞Ü«∞=Ú# XHõ Ñ¨à‹§=ÚÖ’ ™êO*Ï,
ѨÓs, J#fl=Ú, ѨÙÅ∞ã¨∞, Ѩ~°=∂#fl=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∞ã‘^Œ∞‰õΩ ^≥K≥Û#∞.
QÆO@Å H˘Åk Ü«¸~°Hõ<Õ Ü«ÚO_»∞ ÉÏÉÏ Ü«∂<å_»∞ "≥O@<Õ ÖËz, Éè’[#
ã¨÷Å=ÚÖ’ QÆ∂~°∞ÛO_ç, Ü«∂"≥∞ `≥zÛ# Ñ¨à‹§=Ú Ñ¨~Ú Ü«∂‰õΩ nã≤ `«fi~°QÍ
u#<å~°OaèOK≥#∞. âߺ=∂ ~Ú@¡_QÔç #∞. ''ZO^Œ∞H© ѨHá∆õ ê`«=Ú ? W`«~∞° Å
Ñ¨à‹§=ÚÅ <≥\˜ì"≥·K≥^Œ=Ù. "åx"≥·Ñ¨Ù K«∂_»#~Ú# K«∂_»=ÙHÍx, nxx
h ^ŒQÆæ~° H©_»∞ÛH˘x u#∞K«∞<åfl=Ù. D"≥∞ `≥zÛ# Éè’[#"≥∞O^Œ∞HõO`«
~°∞zHõ~°=Ú? Wk =∂‰õΩ ã¨=∞㨺QÍ #∞#flk—— ÉÏÉÏ ~Ú@∞¡ É’kèOK≥#∞.
''D Éè’[#=Ú Ü«∞^•~°=÷ ÚQÍ q∞H˜¯e Ü«∞=¸Åº=∞~Ú#k. QÆ`[« #‡Ö’
h"≥∞ XHõ =~°Î‰õΩx Ü«∂=Ù. Jk ÉÏQÍ áêeK«∞ÛK«∞O_≥#∞. JK«Û\˜#∞O_ç
x„+¨¯q∞Oz, XHõ `À@=∂e ~ÚO\˜Ö’ [x‡OK≥#∞. `«^Œ∞Ѩi Ü≥ÚHõ
Hõ∆„uÜ«Úx ~ÚO\˜Ö’ [x‡Oz Ü≥ÚHõ =~°Î‰õΩx q"åǨÏ=∂_≥#∞. `«~°∞"å`«
XHõ „ÉÏǨχ}∞x ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ [x‡OK≥#∞. KåÖÏHÍÅ=Ú Ñ≤=∞‡@
P"≥∞#∞ <Õ#∞ Ezux HÍ=Ù# P"≥∞ Ñ¨à‹§=Ú #∞O_ç ~ÚOHõ#∞ H˘xfl
„¿Ñ=∞Ü«Ú`«=∞QÆ∞ =Ú^ŒÌÅ#∞ nã≤H˘#xO_»∞——. W@¡#∞K«∞ ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∞
Ñ¨à‹§=Ú MÏm KÕÃã#∞. <À~°∞ KÕ`«∞Å∞ Hõ_»∞QÆ∞H˘x „`Õ#∞ÊÅ∞ fÜ«ÚK«∞
uiy `«# QÆ^ÑÌ≥ ~¨ Ú ‰õÄ~°∞ÛO_≥#∞. JѨÙÊ_»∞ P"≥∞ ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOK≥#∞.
219
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú

lmnopq
ÉÏÉÏ HÍà◊§#∞ Ñ≤ã∞¨ ‰õΩK«∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∂"≥∞`À =∂\Ï¡_^» ˘_»OQÔ #∞. ÉÏÉÏ
HÍà◊§#∞ `À=ÚK«∞#fl Ü«∂"≥∞ KÕ`∞« Å#∞ ÉÏÉÏ `À=Ú@‰õΩ „áê~°OaèOK≥#∞.
QÆ∞~°∞t+¨µºÅ∞ XO_˘~°Å∞ ¿ã= KÕãH≤ ˘#∞@ Ez âߺ=∂ ~Ú@∞Å<≥#∞. ''KåÖ
ÉÏQÍ [~°∞QÆ∞K«∞#flk. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞#∞, Éèí‰õΩÎ~åÅ∞#∞ XHõiH˘Hõ~°∞ ¿ã=
N ™ê~Ú<å^è•Ü«∞ #=∞ó
KÕã≤H˘#∞@ q∞QÆ∞Å qO`«QÍ #∞#flk——. P"≥∞ Ü«∞^•~°÷=∞~Ú# „¿Ñ=∞‰õΩ
ã¨O`«ãO≤ z ÉÏÉÏ "≥∞Å¡QÍ =∞$^Œ∞=~Ú# Ü«∂HõiO¬ K«∞ Hõ~~î=° Ú`À '~å*Ï~å"£∞—
Ü«∞#∞ =∞O„`«=Ú#∞ ZšѨÙÊ_»∞ [Ñ≤OK«∞ =∞#K«∞ x@¡xÜ≥∞#∞. ''hq@∞¡
KÕã#≤ KÀ h rq`åâ◊Ü∞« =Ú#∞ á⁄O^≥^=Œ Ù. h =∞#ã¨∞û âßOuOK«∞#∞. h‰õΩ
N ™ê~Ú ã¨KÛ«i`„ =
« Ú
"Õ∞ÅQÆ∞#∞——. P^蕺u‡Hõ=Ú `≥eÜ«∞x"åiH˜ Wk ™ê=∂#º q+¨Ü«∞=Ú=Öˇ W~°∞=k Ü≥∞xq∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú
QÍxÊOK«∞#∞. HÍx Ü«∞k Ü«∞@∞¡QÍ^Œ∞. Jk â◊H˜Îáê`«=Ú† J#QÍ QÆ∞~°∞=Ù
ÉÏÉÏ `«# Éèí‰õΩÎÅ#∞ +≤i_ôH˜ ~°Ñ≤ÊOK«∞H˘#∞@
t+¨µº#‰õΩ â◊H˜Î „Ѩ™êkOK«∞@. ÉÏÉÏ Ü≥ÚHõ¯ =∂@ÖˇO`« |Å=∞~Ú#q !
ÖÏÖÏ ÅH©∆‡K«O^£† |∞~°Ç¨Ï<£Ñ¨Ó~°∞ =∞Ç≤Ïà◊† "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞
ZO`« Ѷ¨Å=O`«=∞~Ú#q ! XHõ¯ Hõ∆}=ÚÖ’ #q Ü«∂"≥∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÖ’
„Ѩ"tÕ Oz ã≤~÷ Ñ° _¨ #≥ ∞.
D q+¨Ü«∞=Ú QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ t+¨µº#‰õΩ QÆÅ ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ ÉÏÉÏ `«# Éèí‰õΩÎÅ#∞ +≤i_ôH˜ ~°Ñ≤ÊOK«∞@ :
É’kèOK«∞K«∞#flk. W^Œ~Ì ∞° Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú „¿Ñq∞Oz ¿ã= KÕãH≤ ˘#=Öˇ#∞. "åi^ŒiÌ H˜ N™ê~Ú Ü«∞#O`«∞_»∞. p=∞Å∞, ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞H˘x „|Ǩχ
=∞^躌 Éè^Ë =Œ Ú ÖË^∞Œ . W^Œ~Ì ˘Hõ>.Ë XHõ~∞° ÖËx^Õ =∞iÜ≥ÚHõ~∞° ÖË~∞° . t+¨µº_»∞ Ѩ~°ºO`«=Ú ã¨HõÅ r=ÙÅO^Œ∞ =ã≤OK«∞#∞. "å~°∞ ã¨~åfiO`«~åºq∞. "Õ^Œ
`«# t~°ã¨∞û#∞ QÆ∞~°∞=Ù áê^Œ=ÚÅ g∞^Œ ɡ@∞ì@ ÉÏǨϺ^Œ$â◊º"Õ∞ QÍx, *Ï˝#=∞O^Œ∞, P`«‡™êH∆Í`å¯~°q^ŒºÜ«∞O^Œ∞ "å~°∞ áê~°OQÆ`«∞Å∞. D
Ü«∞^•~°=÷ ÚQÍ "åi~°∞=Ù~°∞ ֒ѨŠXHõ¯>Ë. "åi=∞^躌 Éè^Ë =Œ Ú áê\˜OK«∞"å~°∞ ~Ô O_çO\˜Ö’ "åiH˜ „áêg}º =ÚO_»∞@KÕ "å~°∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù ÅxÑ≤OK«∞H˘#∞@‰õΩ
ѨHfiõ =Ú#‰õΩ ~åx"å~°∞† ã¨OѨÓ~°‚ *Ï˝#=Ú ÖËx"å~°∞#∞. ã¨=∞~°∞÷Å∞. ѨO_ç`«∞Å~Ú#ѨÊ\˜H˜ t+¨µºÅ <≥=Ô~·`Õ „¿Ñˆ~Ñ≤Oz Ü«∂`«‡
™êH∆Í`å¯~°=Ú HõeyOK«Ö~Ë À "å~°∞ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ∞ HÍ<Õ~~° ∞° . ™ê^è•~°}=ÚQÆ
W~°∞=k ÜÕ∞_»= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú `«O„_ç â◊s~°=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. Ñ≤=∞‡@ Kå=Ù rq`«=Ú#∞ "≥O|_çOK«∞#∞.

abcdef
HÍx ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù Kå=ÙѨÙ@∞ìHõÅ#∞ Ô~O\˜x ^•\˜O`«∞~°∞. HÍ|\˜ì "å~°O^Œi
HõO>ˇ ^ŒÜ∂« „~°ú ǨÏ$^ŒÜÚ« Å∞.
™ê~ÚÉÏÉÏ Ü«∞<ÕHõ™ê~°∞¡ e@∞¡ #∞_çqi. ''<å =∞#∞+¨µº_»∞ ZO`«
^Œ∂~°=Ú# #∞#flѨÊ\˜H˜, 1000 „HÀã¨∞Å ^Œ∂~°=Ú# #∞#flѨÊ\˜H˜, Ñ≤K«∞ÛHõ
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
HÍà◊§‰õΩ ^•~°=Ú Hõ\ì˜ ~¸_çÛ#@∞Å J`«xx +≤i_ôH˜ ÖÏÔQ^Œ#∞—— J@∞=O\˜

Q Q
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞ =¸_»∞ Ñ≤K«∞ÛHõÅ QÆ∞iOz D J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ K≥ѨÙÊH˘O^Œ=Ú.
220 221
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
ÖÏÖÏ ÅH©∆‡K«O^£ :
J`«_»∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ Ô~·ÖËfiÖ’#∞, J@∞ `«~°∞"å`« ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x
N "≥OHõ>Ëâ◊fi~° =Ú„^Œ}ÏÅÜ«∞=Ú#O^Œ∞#∞, `«^Œ∞Ѩi ~åºb „|^Œã¨∞û
HõOÃÑhÖ’#∞ QÆ∞=∞™êÎQÍ L^ÀºQÆ=Ú KÕÃã#∞. 1910= ã¨O=`«û~°=Ú# J`«xH˜
ÉÏÉÏ ™êOQÆ`º« =Ú ÅaèOK≥#∞. âßO`å„HõAÖ’, „H˜ã=π ∞ãπ ѨO_»∞QƉΩõ XHõ\˜
Ô~O_»∞ =∂ã¨=ÚʼnõΩ ѨÓ~°fi=Ú, ã¨fiѨfl=ÚÖ’ QÆ_»¤=Ú`À #∞#fl Ü≥ÚHõ
=Úã¨e"åxx, K«∞@∞ì Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ QÆ∞OѨÙÅ∞ QÆ∂_ç Ü«Ú#fl@∞¡ K«∂K≥#∞. H˘<åflà◊§
`«~∞° "å`« ^•ã¨Q}
Æ ∞ H©~#ΰ q#∞@‰õΩ `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»Q∞Æ ^Œ`å΄`ÕÜ∞« =∞OA<å^ä£
aE~ü ~ÚO\˜H˜ "≥ো #∞. H©~#ΰ KÕÜÚ« #ѨÙÊ_»∞ ^•ã¨Q} Æ ∞ ÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú#∞
ã¨ÉèíÖ’ ÃÑ@∞ì@ Ü«∂Kå~°=Ú. ã¨fiѨfl=ÚÖ’ K«∂z# =Úã¨e"åx =ÚY
ÅHõ∆}=ÚÅ∞ D Ѩ@=ÚÖ’ #∞#fl"åxH˜ ã¨iáÈÜ≥∞#∞. HÍ=Ù# `å#∞
™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ Ez#@∞Å „QÆÇ≤ÏOK≥#∞. Ѩ@=Ú, ^•ã¨QÆ}∞
H©~°Î#, `«∞HÍ~åO rq`«=Ú (JѨÙÊ_»∞ ^•ã¨QÆ}∞ K≥ѨÙÊK«∞#fl ǨÏiHõ^äŒ)
W=xflÜ«Ú =∞#ã¨∞û# <å\˜, ÅH©‡∆ K«O^£ +≤i_ô áÈ=Ù@ ‰õΩqfià◊¥§~°∞K«∞O_≥#∞.
ã¨^Œ∞æ~°∞x "≥^Œ‰õΩ@Ö’#∞ P^蕺u‡Hõ Hõ$+≤Ü«∞O^Œ∞#∞ ^Õ=Ù_»∞ Éèí‰õΩÎʼnõΩ
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞ ##∞#k Éèí‰õΩÎÅ Ü«∞#∞Éèí="Õ∞. P<å\˜ ~å„u 8 QÆO@ʼnõΩ
J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»QÆ∞ â◊OHõ~°~å=Ù =zÛ `«Å∞Ѩ٠H˘\˜ì +≤i_ôH˜ =K≥Û^Œ"åÜ«∞x
J_çÔQ#∞. J`«x Ü«∂#O^Œ=Ú# HõO`«∞ÖˉõΩO_≥#∞. +≤i_ôH˜ áÈ=Öˇ#x
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<≥#∞. Ñ≤#`«O„_ç H˘_»∞‰õΩ =^ŒÌ 15 ~°∂áêÜ«∞Å∞ JѨÙÊѨÙK«∞ÛH˘x
HÍ=Åã≤ # ÜÕ ∞ ~åÊ@∞ ÅxflÜ« Ú #∞ *Ë ã ≤ H ˘x# Ñ≤ = ∞‡@ +≤ i _ô H ˜
Ѩܫ∞#=∞Ü≥∞º#∞. Ô~·Å∞Ö’ #`«_»∞#∞, ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»QÆ∞ â◊OHõ~°~å=Ù#∞ Éèí[#
KÕã≤i. ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ QÆ∂iÛ `À\˜ „Ѩܫ∂}©‰õΩÅ #_çyi. KåÖÏ
ã¨O=`«û~°=ÚÅ #∞Oz +≤i_ôÖ’ #∞#fl ™ê~ÚÉÏÉÏ Q˘Ñ¨Ê Ü≥∂yѨÙOQÆ=ÙÅx
"å~°∞ K≥Ñ≤Êi. HÀѨ~üQÍO ~åQÍ<Õ J`«_»∞ ÉÏÉÏ H˘~°‰õΩ *Ï=∞ѨO_»¡#∞
H˘#=Öˇ##∞H˘<≥#∞. HÍx Ü«∂ „QÍ=∞Ѩiã¨~=° ÚÅ#∞ „ѨH$õ u ^Œ$â◊º=ÚÅ#∞
Q Q
Ez Ü«∂#OkOz Ü«∂ q+¨Ü∞« =Ú#∞ =∞~°K#≥ ∞. +≤i_ô ã¨g∞Ñ≤OK«∞K«∞O_»QÍ
222
28= J^蕺ܫ∞=Ú
"åiH© ã¨OQÆu [˝ÑHÎ≤ ˜ =K≥Û#∞. JѨÙÊ_Õ Ü≥ÚHõ =Úã¨Å=∞‡ <≥uÃÎ Ñ· *Ï=∞ѨO_»¡
QÆOѨ ÃÑ@∞ìH˘x `«=∞ QÆ∞é]ѨÙ|O_ç "≥O@ Ѩ~°∞ÔQ`«∞ÎH˘x =K«∞ÛK«∞O_≥#∞.
J`«_»∞ |O_ç<åÑ≤ H˘xfl Ü≥∞OѨÙ_»∞ ѨO_»¡#∞ =∂„`«"Õ∞ H˘<≥#∞. JѨÙÊ_®
=Úã¨Å=∞‡ `«H¯˜ # ѨO_»#¡ ∞ ‰õÄ_» fã≤H˘x `«# ѨH=∆õ Ú# ÉÏÉÏ HõiÊ`«=Ú
KÕÜÚ« _»x HÀÔ~#∞. *Ï=∞ѨO_»#¡ ∞ H˘#=Öˇ##∞H˘#∞@, P q+¨Ü∞« "Õ∞ =∞~°K∞« @,
=Úã¨Å=∞‡#∞ Hõeã≤H˘#∞@, Ü«∂"≥∞ ÉèHí ,Θ ~Ú=xflÜ«Ú x^ŒiÌ H˜ Pâ◊Û~°º=Ú#∞
HõÅ∞QÆ*ËÃã#∞. P =Úã¨Å=∞‡ `å#∞ ã¨fiѨfl=ÚÖ’ K«∂z# =Úã¨e"åx
|O^èŒ∞"≥· Ü«ÚO_»=K«∞Û ##∞H˘<≥#∞. JO`«Ö’ |O_ç +≤i_ô KÕÔ~#∞. "å~°∞
=∞ã‘^∞Œ Ѩ~Ú [O_®Å#∞ K«∂z #=∞㨯iOzi. ѨÓ*Ï ™ê=∞„y`À =∞ã‘^∞Œ ‰õΩ
"≥o§ ÉÏÉÏ#∞ Ü«Úz`«su# ѨÓlOzi. ÅH©∆‡K«O^£ =∞#ã¨∞û HõiÔQ#∞.
ÉÏÉÏ#∞ Ez KåÖÏ ã¨O`«ãO≤ K≥#∞. ã¨∞"åã¨#QÆÅ `å=∞~°ÑÙ¨ =Ùfi#∞ „Éè=í ∞~°=Ú
Ez ã¨O`«ã≤OK«∞#@∞Å ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅ Ez ã¨O`«ã≤OK≥#∞. JѨÙÊ_»∞
ÉÏÉÏ ~Ú@¡<≥#∞. ''@Hõ¯i"å_»∞ ! ^•iÖ’ Éèí[# KÕÜ«Ú#∞. ##∞fl QÆ∂iÛ
W`«~°∞Å#∞ qKåiOK«∞K«∞O_»∞#∞. W`«~°∞Å #_»∞QÆ<ÕÅ ? =∞# HõO_»¡`À_»
ã¨=∞ã¨=Î Ú K«∂_»=Öˇ#∞. W`«~∞° Å #_»∞QÆ=Åã≤# Ü«∞=ã¨~"° ∞Õ q∞ ? h ã¨fiѨfl=Ú
x[=∞~Ú#^• HÍ^• Ü«∞#∞#k Ü«∂Ö’zOK«∞=Ú. =∂~åfi_ç =^ŒÌ 15
~°∂áêÜ«∞Å∞ JѨÙÊ fã≤H˘x +≤i_ô ^Œ~≈° #=Ú KÕÜ∞« =Åã≤# Ü«∞=ã¨~"° ∞Õ q∞?
ǨÏ$^ŒÜ«∞=ÚÖ’x HÀiHõ ~ÚѨÙÊ_»~Ú# <≥~°"Õi#^• ?——
D =∂@Å∞ qx ÉÏÉÏ ã¨~fi° [˝`fi« =Ú#‰õΩ ÅH©‡∆ K«O^£ Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞.
ÉÏÉÏH© ã¨OQÆ`∞« ÅxflÜ«Ú <≥@∞Å ^≥eã≤#=x J`«_®â◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞. WO^Œ∞Ö’
=ÚYº=ÚQÍ QÆ=∞xOѨ^Œy#k ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú H˘~°‰õΩQÍx, ÃãÅ=Ù~ÀA
J#QÍ Ñ¨O_»∞QÆ k#=Ú QÆ_»∞ѨÙ@‰õΩQÍx, f~°÷Ü«∂„`«‰õΩ áÈ=Ù@‰õΩ QÍx
JѨÙÊKÕÜ∞« ~å^Œx ÉÏÉÏ Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú.
™êO*Ï (Láê‡) :
=∞^蕺ǨÏfl Éè’[#=Ú#‰õΩ QÆ∂~°∞Û#flѨÙÊ_»∞ ÅH©‡∆ K«O^Œ∞‰õΩ XHõ Éè‰í Ωõ _Î ∞»
™êO*Ï#∞ „Ѩ™ê^Œ=ÚQÍ xK≥Û#∞. Jk ux ÅH©‡∆ K«O^Œ∞ ã¨O`«ãO≤ K≥#∞. P
223
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
=∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú ‰õÄ_» ^•x <åtOK≥#∞. HÍx Ü≥∞=~°∞#∞ ™êO*Ï `ÕÖ^Ë ∞Œ .
J`«_»∞ ™êO*ÏÔH· HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«ÚO_≥#∞. =¸_»=~ÀA Ǩ~°u
ã¨=∞Ü«∞=∞O^Œ∞ ÉÏѨәêÃÇÏÉò *’Q∑ ÜÕ∞q∞ <≥·"Õ^Œº=Ú fã≤H˘x ~å=Öˇ#x
ÉÏÉÏ#∞ J_çÔQ#∞. ™êO*Ï fã¨∞H˘x ~°=∞‡x ÉÏÉÏ K≥ÃÑÊ#∞. Éèí‰õΩÎÅ∞
Ô~O_»∞ ‰õΩO_»Å xO_» ™êO*Ï `≥zÛi. ÅH©∆‡K«O^Œ∞ KåÖÏ Ü«∂Hõe`À
#∞O_≥#∞. J`«x gѨ٠<˘Ñ≤ÊQÍ #∞O_≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞. ''h=Ù PHõe`À
#∞O_»∞@ "Õ∞Å~Ú#k. HÍ=Åã≤#O`« ™êO*Ï u#∞=Ú. h gѨ٠<˘Ñ≤ÊH˜
U^Œ~Ú# B+¨^èŒ=Ú fã≤H˘#∞=Ú——. ÉÏÉÏ `«# =∞#ã¨∞û#∞ Hõ#∞Q˘<≥#x
ÅH©∆‡K«O^£ Ô~O_»=™êi Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_≥#∞. ÉÏÉÏ Ü≥∞O`« ã¨~°fiA˝_»∞.
^À+¨^Œ$+≤ì :
P ã¨=∞Ü«∞=Ú#<Õ ÅH©∆‡K«O^Œ∞ Kå=_ç Ü«Ú`«û==Ú#∞ EK≥#∞.
JѨÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ ^ŒQ∞Æ Kæ Õ ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» K«∞O_≥#∞. Z=i^À ^À+¨^$Œ +≤ì „Ñ¨ãi¨ OK«∞@KÕ
ÉÏÉωõΩ ÉÏ^èŒ Hõey# ^Œ#∞H˘<≥#∞. P =∞~°∞ã¨\˜ Ü«Ú^ŒÜ∞« =Ú ÅH©‡∆ K«O^Œ∞
=∞ã‘^Œ∞‰õΩ áÈQÍ ÉÏÉÏ âߺ=∂`À x@¡xÜ≥∞. ''Z=i^À ^À+¨^Œ$+≤ì <åѨ~Ú
Ѩ_»∞@KÕ <Õ#∞ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞K«∞<åfl#∞——. W@∞¡ ÅH©∆‡K«O^Œ∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ <Õq∞
ÉèÏqOK«∞K«∞O_≥<À Ü«∞k Ü«∞O`«ÜÚ« ÉÏÉÏ "≥Å_¡ Kç Ü Õ Ú« K«∞O_≥#∞.
Dq^è Œ = ÚQÍ ã¨ ~ ° fi [˝ ` « ‰ õ Ω , HÍ~° ∞ }º=Ú#‰õ Ω HÍ=Åã≤ # xfl
x^Œ~°≈#=ÚÅ#∞ QÆx ÅH©∆‡K«O^Œ∞ ÉÏÉÏ áê^Œ=ÚÅÃÑ·|_ç ''g∞ ^Œ~°≈#=Ú
=Å# <Õ<O≥ `À ã¨O`À+≤Ozux.ZÅ¡ÑÙ¨ Ê_∞» <åÜ«∞O^Œ∞ ^ŒÜ∂ « ^•H˜}
∆ º=ÚÅ∞
EÑ≤ ##∞fl ~°HO∆˜ K«∞=Ú. <åH© Ñ „ Ñ ¨ O¨ K«=ÚÖ’ g∞ áê^Œ=ÚÅ∞ `«Ñʨ ~Ú`«~°
^≥·==Ú ÖË^Œ∞. <å =∞#ã¨∞û ZšѨÙÊ_»∞#∞ g∞ áê^ŒÑ¨Ó[Ü«∞O^Œ∞, g∞ Éèí[#
Ü«∞O^Œ∞ Ñ
„ u
‘ *ˇO^Œ∞#∞QÍHõ. g∞ Hõ\ÏHõ= ∆ ÚKÕ ##∞fl Ñ
„ Ñ
¨ O¨ K« ÉÏ^èÅŒ #∞O_ç
HÍáê_» ∞ ^Œ ∞ ~° ∞ QÍHõ ! <Õ < ≥ Å ¡ Ñ ¨ Ù Ê _ » ∞ g∞ <å=∞=Ú<Õ [Ñ≤ O K« ∞ K« ∞
ã¨O`À+¨=Ú`À #∞O^Œ∞#∞QÍHõ !—— Ü«∞x „áêi÷OK≥#∞.
ÉÏÉÏ Ü«∂j~åfi^Œ=Ú#∞, Tn„Ѩ™ê^Œ=ÚÅ#∞ ѨÙK«∞ÛH˘x ÅH©‡∆ K«O^£
Q Q
ã¨O`À+¨=Ú`À `«$Ñ≤`
Î À ¿ãflÇ≤Ï`«∞x`À Hõeã≤ WO\˜H˜ uiy =K≥Û#∞. ^•iÖ’
224
28= J^蕺ܫ∞=Ú
ÉÏÉÏ =∞Ç≤Ï=∞Å#∞ H©iÎOK«∞K«∞O_≥#∞. ã¨^• ÉÏÉωõΩ x["≥∞ÿ# Éèí‰õΩÎ_»∞QÍ
#∞O_≥#∞. +≤i_ôH˜ áÈ=٠Ѩiz`«∞Å ^•fi~å ѨÓÅ=∂ÅÅ∞, Hõ~°∂Ê~°=Ú,
^ŒH}
∆˜ ѨOѨÙK«∞O_≥#∞.
|∞~°Ç¨Ï<£Ñ¨Ó~°∞ =∞Ç≤Ïà◊ :
WOH˘Hõ Ñ≤K«∞ÛHõ (Éèí‰õΩÎ~åe) =$`åÎO`«=Ú EK≥^Œ=Ú. |∞~°Ç¨Ï<£
ѨÓ~°∞Ö’ <˘Hõ =∞Ç≤Ïà◊‰õΩ ™ê~Ú ã¨fiѨfl=ÚÖ’ Hõ#|_ç QÆ∞=∞‡=Ú =^ŒÌ‰õΩ
=zÛ u#∞@‰õΩ 'H˜z_ô— HÍ=Öˇ#<≥#∞. "Õ∞ÖÁ¯x K«∂_»QÍ `«# ^•fi~°=Ú =^ŒÌ
<≥=fi~°∞ ÖˉΩõ O_çi. K«∂z# ^Œ$â◊º=Ú#‰õΩ KåÖÏ ã¨O`«ãO≤ z P"≥∞ Ü«∞O^ŒiH˜
`≥eÜ«∞*ËÃã#∞. `«# Éè~í ‰Î° Ωõ QÆ∂_» `≥eÃÑ#∞. J`«_∞» áÈ™êìÑ㑶 ∞¨ Ö’ #∞^ÀºQÆ=Ú
KÕÜ«ÚK«∞O_≥#∞. J`«xx JHÀÖωõΩ |kb KÕã≤i. ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ +≤i_ôH˜
áÈ= xâ◊Û~ÚOK«∞H˘x XHõ â◊√Éèík#=∞O^Œ∞ +≤i_ôH˜ |Ü«∞Å∞^Õii.
=∂~°æ=∞^茺=Ú# QÀ=∞f f~°÷=Ú#∞ ^Œi≈Oz +≤i_ô KÕi, JK«@ Ô~O_»∞
=∂ã¨=ÚÅ∞O_çi. „Ѩu~ÀA =∞ã‘^∞Œ ‰õΩÉ’~Ú ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈Oz, ѨÓlOz
q∞H˜¯e ã¨O`«ã≤OK«∞K«∞O_çi. "å~°∞ ÉÏÉωõΩ H˜z_ô „Ѩ™ê^Œ=Ú
#iÊOK«=Öˇ#x +≤i_ôH˜ =zÛi. HÍx Ü«∞k 14 ~ÀAÅ =~°‰Ωõ `«\ã≤O÷ K«Ö^Ë ∞Œ .
P"≥∞‰õΩ HÍÅÜ«∂Ѩ# ~Ú+¨ì=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. 15= ~ÀA P"≥∞ H˜z_ô`À
=∞ã‘^Œ∞‰õΩ 12 QÆO@ʼnõΩ =K≥Û#∞. =∞ã‘^Œ∞Ö’ #O^Œ~°∞ Éè’[#=Ú#‰õΩ
‰õÄ~˘Ûxi. Hõ#∞Hõ `≥~°"Õã≤ Ü«ÚO_≥#∞. `≥~°"Õã≤ Ü«ÚO_»∞#ѨÙÊ_»∞ Z=~°∞
֒ѨŠ„Ѩ"ÕtOK«∞@‰õΩ ™êǨÏã≤OK«~°∞. HÍx P"≥∞ xÅ∞=ÖËHõáÈÜ≥∞#∞. XHõ
KÕu`À `≥~° ÃÑ·ÔHuΠ֒ѨŠ„Ѩ"ÕtOK≥#∞. ÉÏÉÏ Ü«∂<å_»∞ H˜z_ô H˘~°‰õΩ
HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«Ú#fl@∞¡ `ÀK≥#∞. P"≥∞ H˜z_ô Ü«∞K«@ ÃÑ@ìQÆ<Õ ÉÏÉÏ
ã¨O`«ã¨=Ú`À =Ú^ŒÌg∞^Œ =Ú^ŒÌ „q∞OQÆ∞@ „áê~°OaèOK≥#∞. ÉÏÉÏ
Ü«∂`«∞~°`«#∞ Ez Ü«∞O^Œ~°∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_çi. D H˜z_ô Hõ^äŒ#∞ q#fl"å~°∞
ÉÏÉωõΩ `«# Éè‰í Ωõ ÅÎ ÃÑ· J™ê^è•~°} „¿Ñ=∞ Ü«ÚO_»∞##∞@#∞ qâ◊fiã≤Ozi.
225
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
"Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞ :
WHõ Jxfl\˜HOõ >ˇ ÃÑ^Œ^Ì #·≥ =¸_»= Ñ≤K∞« ÛHõ QÆ∞iOz q#∞_»∞. q~°"∞£ QÍO
x"åã≤Ü∞« QÆ∞ "Õ∞Ѷ∞¨ âߺ=Ú_»∞ ǨÏi q<åÜ«∞Hõ ™êˆ~Qî Íi =O@ „ÉÏǨχ}∞_»∞.
J`«_»∞ J=∂Ü«∞‰õΩ_≥·# K«^Œ∞=Ù~åx t=Éèí‰õΩÎ_»∞. ZšѨÙÊ_»∞ t=ѨOKåHõ∆i
('FO #=∞t≈"åÜ«∞—) [Ñ≤OK«∞"å_»∞. J`«xH˜ ã¨O^蕺=O^Œ#=ÚQÍx,
QÍÜ«∞„f =∞O„`«=ÚQÍx `≥eÜ«∞‰õΩO_≥#∞. ™êˆ~îQÍiH˜ gxÜ«∞O^Œ∞ „â◊^Œú
QÆey QÍÜ«∞„f =∞O„`«=Ú`À ã¨O^蕺=O^Œ#=Ú <ÕiÊOzi. ™ê~ÚÉÏÉÏ
t=Ùx Ü«∞=`å~°=∞x ™êˆ~î J`«xH˜ É’kèOz +≤i_ôH˜ „Ѩܫ∂}=Ú
KÕ~ÚOK≥#∞. „É’z ¿ãì+¨#∞=^ŒÌ ™ê~ÚÉÏÉÏ =∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»x Ü≥∞=~À
K≥Ñʨ QÍ J`«x =∞#ã¨∞û HõÅ=~°Ñ_¨ ç `«##∞ JK«@‰õΩ ѨOѨ=^ŒxÌ Ü«∞[=∂xx
"Õ_»∞H˘<≥#∞. HÍx P Ü«∞[=∂x "Õ∞Ѷ¨Ú_»∞ +≤i_ôH˜ áÈ~Úf~°=Öˇ#x
xâ◊Û~ÚOz J`«xH˜ XHõ ѨiK«Ü∞« Ѩ٠@∞`«~Î =° Ú +≤i_ô"åã≤ `«# =∂=∞QÍ~°Q∞Æ
^•^• ˆHů~°∞‰õΩ „"åã≤ ™ê~ÚÉÏÉÏ`À ѨiK«Ü«∞=Ú HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞=Öˇ#x
WK≥Û#∞. +≤i_ô KÕi =∞ã‘^Œ∞‰õΩ áÈQÍ ÉÏÉÏ HÀÑ≤Oz J`«xx ֒ѨʼnõΩ
~åhÜ«∞Hõ, ''D "≥^=Œè #∞ `«xfl `«iq∞ "ÕÜÚ« _»∞ !—— Jx QÆiO˚ z "Õ∞Ѷڨ x`À
x@¡<≥#∞. ''h=Ù Q˘Ñ¨Ê *Ïu „ÉÏǨχ}∞_»=Ù. <Õ<å `«‰õΩ¯= *Ïu
=∞ǨÏ=∞‡nÜ«Ú_»#∞. h qK«@‰õΩ =zÛ#KÀ h ‰õΩÅ=Ú áÈ=Ù#∞, Hõ#∞Hõ
"≥_e» á⁄=Ú‡ !—— D =∂@Å∞ qx "Õ∞Ѷڨ _»∞ =}Hõ <å~°OaèOK≥#∞. J`«_∞»
`«# =∞#ã¨∞ûÖ’#∞#fl q+¨Ü∞« =ÚÅ∞ ÉÏÉÏ HÔ @∞¡ ^≥eÃã#x Ü«∂â◊Û~°ºÑ¨_#≥ ∞.
H˘xfl k#=ÚÅK«@<Õ Ü«ÚO_ç `«#‰õΩ `Àz#@∞¡ ÉÏÉÏ#∞ ¿ãqOK«∞K«∞O_≥#∞.
HÍx Ü«∞`«_»∞ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^ŒÖË^Œ∞. `«~°∞"å`« `«# ~ÚO\˜H˜ áÈÜ≥∞#∞.
JHõ¯_»#∞O_ç „`«ºO|H± (<åã≤H± lÖÏ¡) áÈ~Ú Ü«∞K«@ XHõ ã¨O=`«û~°=Ú 6
=∂ã¨=ÚÅ∞O_≥#∞. uiy +≤i_ôH˜ =K≥Û#∞. D™êi ^•^•ˆHů~ü
HõeÊOK«∞H˘#∞@KÕ <å`«_∞» =∞ã‘^∞Œ Ö’ „Ѩ"tÕ OK«∞@‰õΩ, +≤i_ôÖ’ #∞O_»∞@‰õΩ
ÉÏÉÏ ã¨=∞‡uOK≥#∞. "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú#‰õΩ ÉÏÉÏ Ü«ÚѨ^Õâ◊=Ú ^•fi~å
Q Q
ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . J`«x =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ =∂~°∞Ê HõÅ∞QÆ*Ü Ë Ú« K«∞ KåÖÏ
226
28= J^蕺ܫ∞=Ú
"Õ∞Å∞KÕÃã#∞. JѨÊ\˜#∞O_ç J`«_∞» ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ t=Ùx Ü«∞=`å~°=ÚQÍ
ÉèÏqOK«∞K«∞O_≥#∞. t=Ùx Ü«∞~°Û#‰õΩ aÅfiѨ„u HÍ=Öˇ#∞. "Õ∞Ѷڨ _»∞ „Ѩu~ÀA
"≥∞àÿ §◊ H˘Åk #_»z Ѩ„ux ^≥zÛ ÉÏÉÏ#∞ ѨÓlOK«∞K«∞O_≥#∞. „QÍ=∞=ÚÖ’
#∞#fl ^Õ=`«Å #O^Œix ѨÓlOz# Ñ≤=∞‡@ =∞ã‘^Œ∞‰õΩ =zÛ ÉÏÉÏ QÆ^≥̉õΩ
#=∞㨯iOz Ñ≤^ÑŒ ¨ ÉÏÉÏ#∞ ѨÓlOK«∞K«∞O_≥#∞. H˘O`«¿ãѨ٠"åi áê^Œ=ÚÅ
<˘uÎ# Ñ≤=∞‡@ ÉÏÉÏ áê^Œ f~°÷=Ú#∞ „`åQÆ∞K«∞O_≥_ç"å_»∞. XHõ<å_»∞
YO_ÀÉÏ =∞Ok~°=Ú "åH˜e =¸ã≤ Ü«ÚO_»∞@KÕ YO_ÀÉÏ ^Õ=Ùx ѨÓlOѨHõ
=∞ã‘^∞Œ ‰õΩ =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ J`«x ѨÓ[#∞ JOwHõiOK«Hõ uiy ѨOÑ≤"ÃÕ ã#∞.
YO_ÀÉÏ =∞Ok~°=Ú "åH˜e `≥izÜ«Ú#fl^Œx K≥ÃÑÊ#∞. "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞
=∞Ok~°=Ú#‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. "åH˜e `≥iz Ü«ÚO_»∞@KÕ YO_ÀÉÏ#∞ ѨÓlOz
uiy =zÛ ÉÏÉÏ#∞ ѨÓlOK≥#∞.
QÆOQÍ™êfl#=Ú :
XHõ =∞Hõ~° ã¨O„HÍOu <å_»∞ "Õ∞Ѷڨ _»∞ ÉÏÉÏ â◊s~°=Ú#‰õΩ K«O^Œ#=Ú
ѨÓã≤ QÆOQÍ#n [Å=Ú`À #aè¿+Hõ=Ú KÕÜ«∞^ŒÅOK≥#∞. ÉÏÉωõΩ Jk
W+¨ì=Ú ÖˉõΩO_≥#∞. HÍx Ü«∞`«_»<ÕHõ™ê~°∞Å∞ "Õ_»∞H˘#QÍ ÉÏÉÏ
ã¨=∞‡uOK≥#∞. "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞ ~å#∞ áÈ#∞ 8 „HÀã¨∞Å ^Œ∂~°=Ú #_»z
QÀ=∞f#n f~°÷=Ú `Õ=Åã≤Ü«ÚO_≥#∞. J`«_»∞ f~°÷=Ú ^≥zÛ, Ü«∞`«fl=Ú
ÅxflÜ«Ú *ËãH≤ ˘x, ÉÏÉÏ =^Œ‰Ì Ωõ 12 QÆO@ʼnõΩ =zÛ, ™êfl#=Ú#‰õΩ ã≤^=úŒ ÚQÍ
#∞O_»∞=∞<≥#∞. ÉÏÉÏ `«#HÍ Ü«∞aè¿+Hõ=Ú =Å^ŒxÜ«Ú, Ѷ¨H©~°QÆ∞@KÕ
QÆOQÍ[Å=Ú`À <≥\˜ì ã¨O|O^èŒ=Ú ÖË^ŒxÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. HÍx "Õ∞Ѷ¨Ú_»∞
q#ÖË^∞Œ . t=Ùx Hõa¿è +Hõ q∞+¨=ì Ú QÆ#∞Hõ, `«#‰õΩ t=Ù_≥#· ÉÏÉωõΩ Jaè¿+Hõ=Ú
KÕã≤ f~°=Öˇ#x Ѩ@∞ì|>ˇì#∞. ÉÏÉÏ ã¨=∞‡uOz „H˜OkH˜ ky Ñ‘@Ѩ~Ú
‰õÄ~°∞ÛO_ç `«Å =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êz W@¡<≥#∞. ''F "Õ∞Ѷ¨∂ ! D z#fl
Ü«ÚѨHÍ~°=Ú KÕã≤ ÃÑ@∞ì=Ú. â◊s~°=Ú#‰õΩ `«Å =ÚYº=Ú. HÍ=Ù# `«ÅÃÑ·<Õ
hà◊√§ áÈÜ«Ú=Ú. â◊s~°=∞O`«\Ø Ñ· áÈã≤#@¡Q∞Æ #∞——. J@¡<Ü Õ ∞« x "Õ∞Ѷ∞¨ âߺ=Ú
_˘Ñ¨ÙÊH˘x, hà◊§‰õΩO_»#∞ ÃÑ·ÔHuÎ `«ÅÃÑ· áÈÜ«∞ Ü«∞uflOK≥#∞. HÍx ÉèíH˜Î
227
 3 3
N ™ê~Ú ã¨KiÛ« `„ =« Ú
áê~°=â◊º=Ú# 'ǨÏ~°QOÆ Qˆ , ǨÏ~°QOÆ Qˆ — Ü«∞#∞K«∞ â◊s~°=∞O`«\Ø Ñ· hà◊√§ áÈÃã#∞.
‰õΩO_»<˘Hõ „ѨH¯õ ‰õΩ ɡ\ì˜ ÉÏÉÏ=~ÚѨ٠EK≥#∞. "åx Ü«∂â◊Û~åº#O^Œ=ÚʼnõΩ
"Õ∞~°ÖË^Œ∞. ÉÏÉÏ `«Å =∂„`«"Õ∞ `«_çã≤, â◊s~°=∞O`«Ü«Ú á⁄_çQÍ #∞O_≥#∞.
„uâ◊¥Å=Ú – eOQÆ=Ú :
"Õ∞Ѷ∞¨ âߺ=Ú_»∞ ÉÏÉÏ#∞ ~Ô O_»∞KÀ@¡ ѨÓlOK«∞K«∞O_≥#∞. =∞ã‘^∞Œ Ö’
ÉÏÉÏ#∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ Ñ¨ÓlOK«∞K«∞O_≥#∞. "å_®Ö’ <å<å™êÃÇÏ|∞
KåO^À~°¯izÛ# Ѩ@=Ú#∞ ѨÓlOK«∞K«∞O_≥#∞. D „ѨHÍ~°=Ú 12 <≥ÅÅ∞
KÕÃã#∞. "åx ÉèHí HΘ ˜ "≥∞K«∞ÛH˘<≥#x `≥Å∞ѨÙ@‰õΩ ÉÏÉÏ J`«xH˘Hõ ^Œ$ëêìO`«=Ú
K«∂ÃÑ#∞. XHõ<å_»∞ "Õ‰Ωõ =~°≠Ï=Ú# "Õ∞Ѷڨ _»∞ `«# â◊Ü∞« ºÑ¨~Ú Ñ¨O_»∞H˘x
HõO_»∞¡ =¸ã≤Ü«Ú#flѨÊ\˜H˜, ֒ѨŠ^蕺#=Ú KÕÜ«ÚK«∞ ÉÏÉÏ ~°∂Ѩ=Ú#∞
EK≥#∞. ÉÏÉÏ J`«xÃÑ· Ü«∞Hõ` ∆ Å« ∞ K«e¡ ''"Õ∞Ѷ∂¨ ! „uâ◊¥Å=Ú#∞ wÜ«Ú=Ú!——
Jx K≥ÑÊ≤ J^Œ$â◊√º_»Ü∞≥ º#∞. "Õ∞Ѷڨ _»∞ ÉÏÉÏ =∂@Å∞ qx, Ü«∂`«∞~°`Q« Í
HõO_»∞¡ ^≥~°K≥#∞. ÉÏÉÏ HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞ QÍx, Ü«∞Hõ∆`« ÅHõ¯_»Hõ¯_»
Ѩ_çÜ«ÚO_≥#∞. ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ áÈ~Ú, K«∂z# ^Œ$â◊º=Ú#∞ QÆ∂iÛ K≥Ñ≤Ê
„uâ◊¥Å=Ú#∞ wÜ«Ú@ HÍ[˝ x=∞‡<≥#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞ : ''<å =∂@Å∞
q#ÖË^• ? „uâ◊¥Å=Ú#∞ wÜ«∞=∞O\˜x. Jk ^Œ$â◊º=Ú HÍ^Œ∞. ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ
=zÛ <Õ<Õ K≥ÑÊ≤ ux. <å =∂@Å∞ á⁄Å∞¡QÍ=Ù. J~°=÷ O`«=ÚÅ∞——. "Õ∞Ѷڨ _ç@∞¡
ѨeÔH#∞. ''g∞~°∞ ##∞fl ÖËÑ≤#@∞Å ÉèÏqOzux. `«Å∞ѨÙÅxfl "Õã≤
Ü«ÚO_»∞@KÕ #k ^Œ$â◊º=∞#∞H˘O\˜x——. ÉÏÉÏ uiy ~Ú@∞¡ ["åaK≥Û#∞:
''„Ѩ"ÕtOK«∞@‰õΩ <å‰õΩ "åH˜e Ü«∞=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. <å‰õΩ ~°∂Ѩ=Ú ÖË^Œ∞.
<Õ#xflKÀ@¡ x=ã≤OK«∞K«∞<åfl#∞. Z=~°~Ú`Õ #<Õfl #q∞‡ <å ^蕺#=Ú#O^Õ
=Úxy Ü«ÚO^Œ∞~À "åi Ѩ#∞ÅxflÜ«Ú ã¨∂„`«^è•i<≥· <Õ<Õ #_çÑ≤OK≥^Œ#∞——.
"Õ∞Ѷ¨Ú_»∞ "å_®‰õΩ uiy =zÛ, ÉÏÉÏ Ñ¨@=Ú =^ŒÌ QÀ_»ÃÑ·
„uâ◊¥Å=Ú#∞ Zé]~°OQÆ∞`À wÃã#∞. P =∞~°∞ã¨\˜ k#=Ú XHõ ~å=∞^•ã≤
Éèí‰õΩÎ_»∞ ѨÓ<å #∞Oz =zÛ ÉÏÉωõΩ #=∞㨯iOz XHõ eOQÆ=Ú#∞
Q Q
ã¨=∞iÊOK≥#∞. JѨÙÊ_Õ "Õ∞Ѷڨ _»∞ ‰õÄ_» JK«Û@‰õΩ =K≥Û#∞. ÉÏÉÏ ~Ú@¡<#≥ ∞.
228
28= J^蕺ܫ∞=Ú
''K«∂_»∞ â◊OHõ~°∞_»∞ =zÛ<å_»∞ ! *Ï„QÆ`«ÎQÍ Ñ¨ÓlOѨÙ=Ú—— ! "Õ∞Ѷ¨Ú_»∞
„uâ◊¥Å=Ú#∞ wã≤# "≥O@<Õ eOQÆ=Ú =K«∞Û@ QÍOK≥#∞. J`«_®â◊Û~°º
Ѩ_»∞K«∞O_»QÍ "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú_»∞ =zÛ ÉÏÉÏ `«#‰õΩ eOQÆ=Ú HÍ#∞HõQÍ
xK≥Û#x K«∂ÃÑ#∞. nH˜∆`ü ^•xx Ez ã¨iQÍ #k `«# ^蕺#=ÚÖ’
Hõ#Ѩ_ç#^•x=Öˇ #∞#fl^Œx ã¨O`«ã≤OK≥#∞. H˘kÌ~ÀAÅÖ’ „uâ◊¥Å=Ú#∞
„"åÜ«Ú@ ѨÓiÎHÍQÍ ÉÏÉÏ, "Õ∞Ѷ∞¨ âߺ=Ú_»∞ ѨÓ[KÕÜÚ« K«∞#fl ÃÑ^ŒÌ Ѩ@=Ú
=^ŒÌ eOQÆ=Ú#∞ „Ѩu+≤ªOK≥#∞. "Õ∞Ѷ¨∞âߺ=Ú#‰õΩ t=Ùx ѨÓlOK«∞@ KåÅ
„Ñ‘u QÆ#∞Hõ „uâ◊¥Å=Ú#∞ „"å~ÚOz, eOQÆ=Ú#∞ „Ѩu+≤ªOK«∞@ ^•fi~å
ÉÏÉÏ "åxÜ«∞O^Œ∞O_»∞ #=∞‡Hõ=Ú#∞ ã≤~÷ Ñ° ~¨ K° #≥ ∞.
J<ÕHõ ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ ÉÏÉÏ ¿ã= KÕã≤ Ü«∞#QÍ Ñ¨Ó*Ï, =∞^蕺ǨÏfl
™êÜ«∞OHÍŠǨ~°u ¿ã=Å∞ KÕã≤ `«∞^Œ‰Ωõ 1912Ö’ "Õ∞Ѷ∞¨ âߺ=Ú_»∞ HÍÅ=Ú
<˘O^≥#∞. ÉÏÉÏ "åx Hõà|ı ~°=ÚѨ~Ú KÕ`∞« Å∞ Kåz ''W`«_∞» <å x[=∞~Ú#
Éèí‰õΩΗ—_»<≥#∞. ÉÏÉÏ `«# ™⁄O`« Y~°∞ÛÅ`À „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ Kå=Ù Éè’l
U~åÊ@∞ KÕÜ«Ú=∞<≥#∞. HÍHÍ™êÃÇÏ|∞ nH˜∆`ü ÉÏÉÏ P[˝ <≥~°"ÕÔ~Û#∞.
W~°∞=k Ü≥∞xq∞^Œ= J^蕺ܫ∞=Ú ã¨OѨÓ~°=‚ Ú
abcdef
ã¨^Œ∞æ~°∞ N ™ê~Ú<å^ä•~°Ê}=∞ã¨∞Î
â◊√ÉèíO Éèí=`«∞
229