Μεγαλώνοντας με τους λύκους

Του Α. Γαλδαδά

algaldadas@yahoo.gr

Την Αθήνα από τις ΑγραπιδιέςΦλωρίνης την χωρίζουν 6 ώρες ταξίδι με το

αυτοκίνητο, 550 χιλιόμετρα περίπου και ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό. Η
συγκεκριμένη τοποθεσία βρίσκεται σε εκτεταμένο οροπέδιο, με υψόμετρο 660
μέτρων περίπου και φθάνοντας εκεί σε υποδέχεται ένα εξαιρετικά ήρεμο τοπίο. Όσο
φτάνει το μάτι γύρω υπάρχουν μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, βοσκότοποι και δυο
πολύ όμορφες λίμνες, η Ζάζαρη και η Χειμαδίτιδα, με σημαντικό αρχαιολογικό και
περιβαλλοντικό ενδιαφέρον.

Στην ειδυλλιακή αυτή περιοχή, μέσα σε ένα πυκνό δάσος από δρύες και άλλη
χαμηλή βλάστηση, υπάρχουν και οι εγκαταστάσεις του Αρκτούρου. Μίας αστικής, μη
κυβερνητικής και μη κερδοσκοπικής, περιβαλλοντικής οργάνωσης, που ιδρύθηκε το 1992
κι έχει ως στόχο την προστασία της άγριας πανίδας και του φυσικού περιβάλλοντος στην
Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι εγκαταστάσεις αυτές παρέχουν ένα προφυλαγμένο
επισκέψιμο καταφύγιο και την απαραίτητη τροφή, σε αρκετούς λύκους.
Ταλαιπωρημένους τόσο από την ανθρώπινη παρουσία ώστε να μην μπορούν να
επιβιώσουν πλέον στο φυσικό τους περιβάλλον. Δίπλα, όχι τυχαία, η ίδια οργάνωση
έχει δημιουργήσει και ένα εκτροφείο για τους λεγόμενους ελληνικούς ποιμενικούς
σκύλους. Γιατί αυτά τα σκυλιά μπορούν να προστατεύουν αποφασιστικά τα ήμερα
ζώα ενός κοπαδιού από τις επιθέσεις των λύκων.

Πόσα γνωρίζει άραγε ακόμη και ένας απόφοιτος λυκείου για τα ζώα αυτά, ιδιαίτερα
αν ζει σε κάποια από τις μεγάλες πόλεις; Και πόσο ανεξήγητο θα θεωρεί ότι κάποιοι
ασχολούνται με τα προβλήματα που δημιουργεί η επανεγκατάσταση μιας αγέλης
λύκων σε όσα δάση μας απέμειναν, από τα βόρεια σύνορα έως και την Πάρνηθα;

Για τον λύκο, και αυτό φαίνεται κάπως παράδοξο, έχουν δει το φως αρκετές εντελώς
άστοχες παροιμίες και φράσεις όπως: «Λύκο, γιατί είν’ ο σβέρκος σου χοντρός; Γιατί
κάνω τη δουλειά μου μοναχός. Λύκε τ’ είσαι χοντρολαίμης; Δεν οκνεύω και χοντραίνω.
Έξω αρνί και μέσα λύκος. Ο λύκος στην αντάρα χαίρεται. Ο λύκος στη γειτονιά του αρνί
δεν αρπάζει.Και τα σκυλιά περιγελούν το λύκο σαν γεράσει Λύκος λύκον δεν τρώγει. Έχει
μορφή προβάτου και γνώμη λύκου.Ο λύκος με μηνύματα ποτές αρνί δεν τρώει. Αρνί που
βλέπει ο Θεός, ο λύκος δεν το τρώει. Μοναχικός λύκος(αυτό το τελευταίο αποδεικνύεται
ιδιαίτερα ανακριβές)».

Μερικά από όσα (έπρεπε να)ξέρουμε

Οι λύκοι είναι από τα πλέον κοινωνικά ζώα. Στην Ελλάδα οι αγέλες αποτελούνται
συνήθως από τρια με τέσσερα άτομα αλλά στο εξωτερικό μπορεί να φθάνουν και τα δέκα
ή και περισσότερα. Υπάρχουν πάντα δυο άτομα επί κεφαλής της αγέλης, το Α-Αρσενικό
και το Α-Θηλυκό. Το θηλυκό βρίσκεται σε οίστρο μόλις μια εβδομάδα τον χρόνο, και τότε
ζευγαρώνει μόνον με το Α-Αρσενικό. Κανένα άλλο μέλος δεν ανακατεύεται στο ζευγάρι
ούτε ζευγαρώνει με άλλα εντός ή εκτός της αγέλης. Βρίσκονται όλοι μαζί για χρόνια, σε
μια συμφωνημένη συμβίωση, με διακριτούς ρόλους, που επιτρέπει την επιβίωση όλων.
Τα πιο ηλικιωμένα μέλη δίνουν στην αγέλη την εμπειρία τους στο κυνήγι, άλλα
ασχολούνται με την εκπαίδευση των νεαρών μελών, άλλα με την προφύλαξή τους από
τους εχθρούς. Και πρώτα από όλα εχθροί της αγέλης και ιδιαίτερα των νεογέννητων, είναι
τα μέλη άλλης αγέλης, όταν αυτή διεκδικεί τον ίδιο ζωτικό χώρο. Και ο ζωτικός χώρος
μιας αγέλης απαιτεί αρκετά τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Πιστεύεται, χωρίς και να εξηγηθεί επαρκώς ότι ο λύκος διατηρεί έως σήμερα έναν
αρχέγονο φόβο για τον άνθρωπο και πολύ σπάνια του επιτίθεται, αρκεί αυτός να μην τον
πιέσει αφόρητα. Για παράδειγμα, να μην βρεθεί κοντά στην φωλιά του την άνοιξη, όταν
έχουν γεννηθεί τα μικρά του. Στο συναπάντημα λύκου και ανθρώπου συνήθως ο λύκος
θα κατεβάσει πρώτος το κεφάλι και θα απομακρυνθεί. Αντίθετα από ό,τι πιστεύεται ή
γράφεται, οι τραυματισμοί ανθρώπων από λύκους είναι σπανιότατοι και εδώ και σε
άλλες χώρες. Οι λύκοι δεν τρώνε ανθρώπους.

Από το 1995 και μετά στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και λίγο αργότερα στην
Γερμανία οι αρχές ευνόησαν το να ζήσουν ξανά στις απέραντες δασωμένες εκτάσεις που
διαθέτουν οι χώρες αυτές, αγέλες λύκων. Διότι σοβαρές και πολυάριθμες μελέτες,
απέδειξαν πως ο λύκος είναι από τους πλέον αποφασιστικούς ρυθμιστές στην ισορροπία
του περιβάλλοντος, ακόμη και όταν επιτίθεται σε ζώα που θεωρούμε άκακα,
συμπαθητικά και ανυπεράσπιστα.

Ο λύκος δεν χαίρεται στην αντάρα

Διαπιστώθηκε πως οι αγέλες λύκων, μετά από πολύ προσεκτική παρακολούθηση που
μπορεί να κρατήσει και ημέρες, προχωρεί στην επίθεση με πολύ μελετημένο τρόπο.
Θύματά του θα είναι συνήθως τα πιο ασθενικά ή και κάποια άρρωστα από τα ζώα που
κυνηγάει. Από ελάφια, ζαρκάδια, βίσωνες, άλκες και μοσχοβόδια, σε χώρες όπου αυτά
υπάρχουν έως και ζώα από το κοπάδι ενός κτηνοτρόφου. Ίσως στην Ελλάδα να
μπορούσε να βοηθήσει στον περιορισμό του αριθμού των αγριόχοιρων, που το πλήθος
τους φαίνεται να έχει αυξηθεί υπερβολικά.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επιβιώνουν τα πλέον υγιή και δυνατά από αυτά τα ζώα και
στον χώρο τους να υπάρχει περισσότερη τροφή γι’ αυτά. Αλλά οι σχετικές παρατηρήσεις
έχουν πάει ακόμη πιο βαθειά. Τα ελάφια και τα ζαρκάδια, για παράδειγμα, στους τόπους
που μοιράζονται με τους λύκους, είναι αναγκασμένα να μετακινούνται πολύ περισσότερο
και συχνότερα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην βόσκουν μέχρις εξαντλήσεως την
χλωρίδα ενός τόπου αφήνοντας τροφή και για άλλα είδη, όπως είναι οι κάστορες και άλλα
χορτοφάγα. Δεν αποψιλώνονται οι παρυφές των ποταμιών και των ρυακιών με
αποτέλεσμα η θερμοκρασία του νερού να διατηρείται όσο πρέπει χαμηλή για να ζουν τα
ψάρια του γλυκού νερού. Γι’ αυτό λέγεται χαρακτηριστικά πως» ο λύκος κάνει καλό
ακόμη και στις πέστροφες». Αν και σε άλλες χώρες έχει παρατηρηθεί πως ο λύκος, που
είναι πολύ προσαρμοστικό ζώο ως προς την τροφή του μπορεί να κυνηγήσει ακόμη και
σολωμούς στο ποτάμι(μόνο που τρώει μόνον το κεφάλι του γιατί «ξέρει» πως στο σώμα
του ψαριού υπάρχουν βλαβερά παράσιτα!).

Έχει υπολογιστεί ότι πάνω από μια δεκάδα άλλων ζώων, τετράποδων, πτηνών και
εντόμων επωφελούνται από την λεία των λύκων. Από αρκούδες μέχρι τσακάλια. Ιδιαίτερα
τα κοράκια έχουν αναπτύξει μια αφάνταστα συμβιωτική σχέση με τους λύκους. Διότι τους
είναι αδύνατον όταν βρεθεί ένα ζώο στο δάσος χρησιμοποιώντας το ράμφος τους να
φάνε κάτι από αυτό αν δεν βρεθεί κάποιος άλλος να κάνει μια πρώτη τομή. Από εκεί και
το «άμα έχει ο λύκος έχουν (και)εκατό κοράκια».
Οι λύκοι δεν επηρεάζονται από την πανσέληνο και το περιβόητο ουρλιαχτό τους δεν
έχει την ρίζα του στον δορυφόρο της Γης. Υπάρχουν ακόμη διάφορες θεωρίες,
χιλιάδες μαγνητοφωνήσεις αλλά δεν έχει ακόμη εξηγηθεί εντελώς το πότε
ουρλιάζουν. Πιο πολύ πιστεύεται πως το πλέον επιδραστικό μέλος της αγέλης δίνει
το σύνθημα για συγκέντρωση και μετακίνηση ενώ κάποιες άλλες φορές το ουρλιαχτό
μπορεί να σημαίνει και χωροθέτηση.

Ο λύκος δεν σκοτώνει «για να σκοτώσει» όπως πιστεύεται αλλά για να φάει. Διότι ο
ελεύθερος λύκος δεν τρώει κάθε ημέρα ούτε θάβει την λεία του όπως η αρκούδα για
να έχει και για άλλη ημέρα. Αντέχειναμείνεινηστικόςπερισσότερο και από μια
εβδομάδα.

Και για να κλείσουμε την σύντομη αυτή παρουσίαση να ξέρουμε πως τα μέλη της
αγέλης συμπεριφέρονται πολύ τρυφερά μεταξύ τους, και αυτήν την ατμόσφαιρα
φροντίζουν να την ανανεώνουν με αγγίγματα, παιχνίδια και φιλικά δαγκώματα.

Η φροντίδα για την «αγριότητα»

Η επίσκεψη στις εγκαταστάσεις της Αγραπιδιάς και οι συνομιλίες με τους ανθρώπους

του Αρκτούρου μας έλυσαν αρκετές απορίες. Εκεί βρίσκονται δεκατρείς ενήλικες που
δεν μπορούν πλέον να επιβιώσουν ελεύθερα και δυο μικρά ορφανά. Αυτά οι
άνθρωποι του Αρκτούρου ελπίζουν να τα ελευθερώσουν κάποια στιγμή ώστε να
επανενταχθούν στο φυσικό τους περιβάλλον.

Όλοι ζουν μεν σε κλειστούς χώρους αλλά είναι χώροι τόσο εκτεταμένοι και με τόσο
πυκνή βλάστηση, που δύσκολα ο επισκέπτης μια καλοκαιρινή ημέρα μπορεί να έλθει
έστω και σε οπτική επαφή με τα ζώα αυτά. Το ίδιο συμβαίνει σε άλλη εγκατάσταση
λίγο πιο μακριά, στο Νυμφαίο, με τις αρκούδες.

Οπότε αυθόρμητα σου έρχεται στο μυαλό το τι γίνεται με τους λεγόμενους

«ζωολογικούς κήπους». Καταλαβαίνεις ακόμη πιο καλά πως πρόκειται για τόπους
βασανιστηρίων και απαράδεκτης διαβίωσης των «άγριων» λεγόμενων ζώων, όπως
διαπιστώθηκε και σε έρευνα πανευρωπαϊκής εμβέλειας . Από την στενότητα των χώρων
και την ελλιπή βλάστηση έως το στρεσάρισμα των ζώων από την παρουσία και τα
συνεχή βλέμματα των ανθρώπων. Κάτι που επιβεβαιώνουν, από την πείρα τους και
οι άνθρωποι του Αρκτούρου. Ταυτόχρονα, τα παιδιά-επισκέπτες συνηθίζουν στην
ιδέα πως τα ζώα μπορούν να ζουν σε τέτοιες συνθήκες.

Στην Αγραπιδιά επίσης καταλαβαίνεις γιατί δεν πρέπει σε καμία περίπτωση οι

άνθρωποι να δίνουν τροφή ή έστω να εγκαταλείπουν υπολείμματα τροφής σε μέρη
προσιτά για τους ελεύθερους λύκους. Για το καλό και των δύο. Διότι αν ο λύκος μάθει
να τρέφεται από τους ανθρώπους δεν θα μπορεί πλέον να κυνηγήσει και θα απαιτεί,
όταν πεινάει, να τον θρέψουν οι άνθρωποι, με πολύ κακές συνέπειες και για τους
δυο.

Τα συμπεράσματα μιας συζήτησης

Μιλώντας με τον υπεύθυνο επικοινωνίας του Αρκτούρου κ. Π. Στεφάνου, που είναι

δέκα χρόνια στην οργάνωση, μπήκαν κάποια πράγματα στην θέση τους:
  Ο Αρκτούρος δεν έχει αρμοδιότητα να επέμβη όταν λύκοι επιτίθενται στα
κοπάδια. Αποστολή του είναι η έρευνα, ή παροχή εκπαιδευτικών
προγραμμάτων και η επέμβαση όταν κινδυνεύουν άγρια ζώα. Αρμόδιο για τις
καταγγελίες είναι το Δασαρχείο και για τις απώλειες ζώων τις αποζημιώσεις
δίνει ο ΕΛΓΑ.(κάποιοι έφθασαν να απαιτούν αποζημιώσεις από τον
Αρκτούρο).
 Τα έγκλειστα ζώα, λύκοι και αρκούδες είναι στειρωμένα για να μην γεννιούνται
και άλλα ζώα σε αιχμαλωσία. Η οργάνωση αυτή δεν «εμπλουτίζει» το
περιβάλλον με λύκους.
 Αντίθετα εκτρέφει σε υποδειγματικά καλές εγκαταστάσεις και στην συνέχεια
προμηθεύει τους κτηνοτρόφους με τα εξαίρετα ποιμενικά σκυλιά, που γίνονται
οι καλύτεροι φύλακες των κοπαδιών(να σημειωθεί πως δεν κάνει το
οποιοδήποτε σκυλί για φύλακας ενός κοπαδιού). Και η όλη διαδικασία γίνεται
με κόστος δικό της, χωρίς κέρδος αφού όσοι παίρνουν αυτά τα σκυλιά
πληρώνουν μόλις 100 Ευρώ και κάτι ακόμη για τα εμβόλια και την
τοποθέτηση τσιπ
 Δεν συντηρείται από το κράτος αλλά από τις δωρεές ιδιωτών και από τα
έσοδα των εκθετηρίων με αναμνηστικά στις εγκαταστάσεις του Νυμφαίου και
της Αγραπιδιάς.
 Λόγω της πανδημίας και της έλλειψης επισκεπτών η οργάνωση πέρασε
δύσκολες στιγμές, που ξεπεράστηκαν χάρη στην συμβολή χορηγών και
απλών ιδιωτών που συνεισέφεραν πρόθυμα ώστε να μην καταρρεύσουν
προσπάθειες δεκαετιών.
 Δεν υπάρχουν καταμετρήσεις για το πόσο έχει αυξηθεί ο αριθμός των λύκων
εδώ και είκοσι χρόνια.
 Οι άνθρωποι της οργάνωσης θα επιθυμούσαν, όπως ορίζει η σχετική ΚΥΑ για τη
λήψη μέτρων διαχείρισης περιστατικών προσέγγισης αγρίων ζώων σε κατοικημένες
περιοχές, να συγκληθεί η Κεντρική Επιστημονική Επιτροπή που αναλαμβάνει τον
επιστημονικό και τεχνικό καθορισμό του πλαισίου λειτουργίας της, των
διαδικασιών που θα ακολουθούνται ,των μέσων και των μεθόδων απώθησης , την
τελική αξιολόγηση των περιστατικών προσέγγισης π.χ. Αρκούδων-Ανθρώπου, τη
λήψη αποφάσεων για τη διαχείριση τους και το συντονισμό των εμπλεκόμενων
φορέων για την αποτελεσματική και ασφαλή ολοκλήρωση του εκάστοτε
σχεδιασμού
 Όσο για την διαχρονικά κακή φήμη του λύκου θεωρείται πως ο Μεσαίωνας
συνεισέφερε όχι λίγο σε αυτό. Τότε που έγινε αρκετά μεγάλη αποψίλωση
δασών, άρα περιορισμός των καταφυγίων των άγριων ζώων και άνθρωποι
και λύκοι ανταγωνιζόταν για τα ίδια θηράματα(υπήρχαν και τα ελάφια του
βασιλιά που ούτε οι ίδιοι οι υπήκοοί του δεν επιτρεπόταν να τα αγγίξουν).

Πέρα λοιπόν από την αξία του λύκου για την περιβαλλοντική ισορροπία, αξίζει ίσως
να αντιγράψουμε από την ζωή των λύκων κάτι που είχε παρατηρήσει και προσθέσει
στο «Βιβλίο της Ζούγκλας» με μεγάλη διορατικότητα από το 1894 ο Άγγλος
συγγραφέας Ράντγιαρντ Κίπλινγκ(1865-1936): «Για την ισχύ της αγέλης υπεύθυνος
είναι ο λύκος και ο λύκος αντλεί ισχύ μέσα από την αγέλη»
………………………………………………..

(σεχωριστόπλαίσιο)

Όταν κάποιος σκοτώνει απερίσκεπτα

Πέρα από το πόσο αποτρόπαιο είναι ένας άνθρωπος με το πολύ πιο αποτελεσματικό
πυροβόλο όπλο του, σε σχέση με τα νύχια ή το δάγκωμα ενός ζώου, να εκτελεί το
ζώο αυτό, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου κάνει μεγάλη ζημιά σε μια ολόκληρη
αγέλη. Διότι, για παράδειγμα στην περίπτωση των λύκων, συνήθως δεν γνωρίζει
ποια είναι στην αγέλη η θέση του ζώου που σκοτώνει. Μπορεί δηλαδή να είναι το
λεγόμενο Α-Αρσενικό ή το Α-Θηλυκο, τα μόνα που γεννούν μέσα στην αγέλη. Ως
επιβεβαίωση των προηγουμένων αξίζει να αναφερθεί το παρακάτω περιστατικό που
συνέβη στην Αλάσκα.

Το Α-Θηλυκό μιας αγέλης υπό παρακολούθηση πιάστηκε σε μια παγίδα. Επί δυο
εβδομάδες, μέχρι να επιστρέψει αυτός που είχε βάλει την παγίδα ο σύντροφός της
και κάποια νεαρά μέλη της αγέλης, δηλαδή δικά της παιδιά, έμεναν δίπλα της, με την
ελπίδα να απελευθερωθεί και για να της παρέχουν ίσως και τροφή.

Όταν επέστρεψε ο παγιδευτής την εκτέλεσε. Από τα σήματα στο περιλαίμιο του
συντρόφου της διαπίστωσαν ότι τα ζώα αποσύρθηκαν έγκαιρα και ο πατέρας
οδήγησε τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας 20 χιλιόμετρα πιο μακριά, στην φωλιά
όπου είχαν γεννηθεί. Έσκαψε μέσα στο παχύ χιόνι, βρήκε την φωλιά τους κι την
καθάρισε, ένδειξη ότι περίμενε να έλθει το θηλυκό να γεννήσει. Στην συνέχεια
επέστρεψε στον τόπο της εκτέλεσης και έψαξε επίμονα, ξανά για την σύντροφό του.
Στο τέλος ακούστηκε να ουρλιάζει από ένα πιο υψηλό σημείο, προς την κατεύθυνση
που υπέθετε(;) ότι βρισκόταν ακόμη (ζωντανό) το ταίρι του. Η αγέλη ξεκληρίστηκε
διότι το Α-Αρσενικό δεν ζευγαρώνει με άλλο εκτός από το Α-Θηλυκό…

……………………………………….

Info

 Τα έξοδα για το καταφύγιο του λύκου ανέρχονται στις 70,000 Ευρώ τον χρόνο,
περίπου. Μόνον για κρέας απαιτούνται 200 κιλά την εβδομάδα που η προμήθειά
τους γίνεται από τα περισσεύματα των σφαγείων και των κρεοπωλείων.
 Οι έγκλειστοι λύκοι ταΐζονται δυο φορές την εβδομάδα. Δεν είναι εύκολο όμως να
παρακολουθούνται καθημερινά για τις διάφορες ασθένειες διότι μπορεί να κάνουν
ημέρες να φανούν.
 Υπάρχει πάντως οργανωμένο ιατρείο της οργάνωσης ικανό να κάνει επεμβάσεις
στο Νυμφαίο.

………………………………..
*Ευχαριστούμε τους κκ Π. Στεφάνου και Ν. Γραμμενόπουλο καθώς και την κ. Β.
Παπαχρήστου για τις πληροφορίες που έδωσαν στο ΒΗΜΑ-Science.