Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei – eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http://books.google.com durchsuchen.
 STRATRINA

ब
XF . 01235 ,
1
4
 EXODVSE EXODVS .7
EXODVS IL .

Diſquiſitionum

MAGICARVM
LIBRI SEX , EXODV'S.8
EXODVS.IO
INTRES TOMOS PARTITI.
duétores
MARTINO DELRIO
SOCIETATIS IESV PRES .
bytero ſacræ Tbeologiæ Doétore , & .
in Academiæ Grecicnli, S, S ,
profeſore.
TOMVS TERTIVS .
Nunc tertiis curis ab ipfo Auctore audition EXODVS.8 .
EXODVS. 10. longe,Additionibus multis paßim injer.
tis ,correctior quoque mendes
jublaris.

Cum priuileg.S. C & . Maieff. ad annos

fexto
Prodir ex Archiepiſcopatus
Moguntineolis
o fina Vr/ellana , impenfis loan . Iacobi
König. Anno M. DCH .
EXODVS .
EXODVS .

IHS

EXODI 2
 I . : ;

‫ܙ‬

MI
VE
] RS

‫ܬ‬

)
 SERENISSIMO PRINCIPI

ERNESTO AR

CHIEPISCOPO COLO :

NIENSI , ET S.R.I. ELECTORI,

Epiſcopo Leodineli, & c.

AT ARTINVS DELRIO
SOCIETATIS IESV

Presbyter S ,

IPPOCRÁTIDARVM more;

quibus prima cura morbioriginen ,

fecunda noxa vim modum ,tertia
remedium ,ſerutandi:primoquoque
torno fafcinarie luis ſcaturiginem ;ſecundo cladis
magnitudinem acerbitatemque,tertio medicameri
ta mu ali propofui:quem laborem non diffido bonis o
mnibus placiturum ;imprimis C.T.quetantâ curâ
hactenus à ditione fuâ finefiam peftilitatem edni
titur projligare. Quam optandum forct ceteros
Principes , quibus fimilisdignitas est , in parim14
nerenon diſparem ſollicitudinem præftare ! 74
cte animi PRINCEPS ERNESTE , ipfi 2.79.75
pe victoria. Lerneam excetram ne fiveris redui...

DO 2 W :STR
 PRÆFATIO .

capitibus repullulare. Nemini magis decet filij

Lucus. D. uis
Narrant.B.
Clemens . perditionis anteambulonibus, in quibus myfterium

Abdias,& iniquitatis iam operatur, bellum indicere ,quam le

Prochorus. Igitimis fuccefforibus Apoftolorum . Petrus Sirmonte ,
Paulus Elimâ,iacobus Hermogene , Ioannes C20

pevićłos Magiá triumpharunt. Monet Apofto

Lus non temere illis à Deo gladium datum , ſed vt
Dei miniſtrijint , vindices in iram eis qui male a
Rom.13. gunt.T.quidem Celf,ambogladij credini e virint
V.4
que fori tribunalcommiſſum . Alagis nefarios,aut
noxios Ecclefiæ art Reip. fafcinariis, nullos arbe

tror exiftere, cades & parricidiaillis conuiuia

funt,
elementa turbant , foli pernicies, cæli iniuria, Dei
odium ; quorum indulgentia & remifio numerum
auget perfidiam acuit,malitiam indurat. Qué non
hecirritent?mequidem percuſſère, & Zelushono
ris diuini impulit hoc quicquid est operisaggredi,
& Deo bene iuuante ,non fegniter,ſtudij in Catho
licam Remp. & ergaC.T.obferuantia meamonu
mentum exigere , e ALEXICACO ALCIDÆ
me Iolaum adiügere , animo quam viribus maiore;
abilliuspropenſione,non ab horum merito , munu
Joulum velim æſtimari.Louanijs, Kal. Mart, Anno
Seculari Sextodecimo.

САТНО .
1

CATHOLICO

LECTORI, S.

VÆtibi videbunturde

eſſe , ſi monueris, curis

ſecundis ſupplebuntur :

que credes crrata ,ſiſugefferis ,cor

rigentur , quæ fuperflua merito

cenfebis , tollentur, cum cauſam

docueris. Nihil enim mihi opta

tius,quam moneri, doceri,iuuari:

nihilæque diſplicet atque pertina

cia, & ingratitudo, illud à te,quif

quis ad hæc legendà animo puro,

mente candidâ , accedes , cupio

impetrare ,beneficium non occu

lam ,neque obliuiſcar ,conderme

moria ,led ſtilus profundet. Vale.

X 3 MAPTINS2
i
 Ι.

ΜΑΡΤΙΝ Ο ΔΕ ΛΡΙΩ

της Μαγείας

Α Π Ο Τ Ρ Ο Π Α Ι Ω.

Ε Ι Δ Ο Σ Π Ι Ν Δ Α Ρ Ι Κ Ο Ν.

Στξοφή α. κώλων τη

| ΑΣ με ευφegίνει μερόπων αραπίδας Αμερών

αυγάς επατης λνποφεγγείς αχλύας καουλά
T
T δLG- Ορσας.
Αιφερgν δέ Σοφίας κλυτος αμαλακιάν
Οτ' ερυκακέει αίγλαομίχλαν .
γε μαν σλουτευς αθεμιν
ένα τυφλώσας έπεφεβροτολοίγω ψυδέωννυκτί ,δο
Αραφέα σου γοητείας Μαγείαν πέσωνέων, Αλανέ G
κλίνοςτν Φοίβο αιγαν

Ανθισροφή κώνο.

ΕλρG- δέλτο σe9σίγει τζιτάλα

πανία μαςεύσας απατάνοσα δόλον,
και νέω ευγες πέλως και ατάν τε πολύφθορον έλαυνέ
, απεκία .
Ορίσει ών χάριτας Φιλησίμολαου
Αζυγας Μοϊστα αλεκέμβ ,
υμνον απύαν μελίγαρω
αποιν' έργων καλα φωτί .
' άρ σεφάνας χρυσοπάσους μάλλον ή
ακλέα, Πλοίονα η πegτωννίκησε
Τερτίνη :

Επωδος
 IO
A GI E LR
M O D
N
R TI
M A AE . O
U NC
R R
A VE
DA CA
PIN RI ,

OD E
tr opha . ium
a t Sd em ortaIl es um
Bl e c t q u i m ment Dier .
q r as is
luciſ ; Pate ( Sol ) vbi luce caſſ noćl o
r a s i t iæ
pace teneb dipul : Amtos vero Sapiët in
ta n i
s
clyta lampa ( cum læta ino
)quum calig
r u m e m g i t em
jám err o nubem dete ens. Diu porbrusexleg
r o
Oerram t at n d a l i li
t ,c æ c i
m of f u , mo r t -no a
x i
o r u
aci auit lis nfulam
mend nocte oblim .do co cum
i g i i s i a m a l a ns m u e ro cem
praf t Mag adh . Eni redu

lter ucem roph t

ı
Sola l .s tiſto i ě e
Elriu librAonterti pand. ; omn ment per
t a t us p t o r e m m i s
ſcru dece dol u
ilem, ac Sty
g mon.
amy erniciab ( ve ea omn
ia
ſtrū ,nox p e
a r m
s rmin tate . Quapro
pori effet )exte per veri s
re t a aenst.i cb u s e n t e
pter adde , Muſ iiucg gaud , virohuainc
e t r m ūp
t e r n u li flua
plec hym meelc éti .
d
r e mia a
p .Data. s
itur orollas uro numntes imin
teig cnt au b r atviiobra & d iſcr
i luc bun
t
asf ce s ulem
gr(atqiuæ hun )magi (dece quam Herc :
gere ,qruae uidem t e n ta m u i t t i n us
Plu fiq por ede Mar .

4 dus
76 Epo .
 Επωδός κώ. ιβ.

ΕΟΥμου στο παλάμα δε μη μονον

ές φέγγG- οκ Κωκυτοδ πικάρωον
εξάλε Σκύλακα,.
Τοις ορρωδούσα τζεiς Αλίες σέθεν μάλα,
Δέλλειδφναις άμμία είν Ερέβους κλέβοι ξίμορφου
Περσεφόνα λόχον.
Ευρις ήπαρ π τειτα ,και λαφύασε
ενίν οδιστπ θριαμβέμεναψ νεμεσά
Αλατιαιμώ πως τίς όσον
Εδουά ομών της κεραυνός;
φύλο ,οιδαγε μαν,
Τάν σό ίδρείας ατραπον

Στξοφήβ'.κώιγ .

ΑΝ Στυγός σμερνάςολεσίμβροτον
έθνο , βλαβαν , σαν τ' ασεβία
Π
μανίαν,τέρθρώμα, και γοηίικών ϊλαν κακόχαρ
τον άγον.
Εικοι πας πόλG-,
Ιδε λώβη αλατία .
Δαμαθες εφθάρη έχω τ ' Αίδας δυνάμει
ταυτων σελίδων έριφεγγά .
Ειτ ' επί μαλέμω άρξεται
ίυγία Κίρκη,και τζαπίω άνδρας ,
σε δαδιξετ' αλεξίκακον δείξανε
μώλο.

Αναρροφή κώιγ .

1πμα Μήδεα μιγών φθόνιος ,

Ει τι φαρμάασαν χαλίμα πονέστε
φίλτζον, η πξικών ,

Ενώπιδα
 Epodus.

Elnamquehic adultrice manu haudexCó

D cytotricipitem duntaxatin lucem attraxit

canem (Cerberum .) Etenim maltum et
iam reformidans tres Solestuos, Delri, ( tres inquà
Diſquiſitionum Tomos ) infernalibusdefidens
in vmbris triformes Hecatc occulit infidias. Quin
& Erinngum tertia iecur, acfemetmordicibus ex
eft ,tibique'impoſturas eius triumphantipollin
uidet. Sedenim quisderepente tumultus citurinum
aliquod (Dielpicer) fulmé(vibrat)Nimirit,haud
mefugit ,tua deuitat Sapientia fulgetrum .

Stropha II. .

Niuerſa Stygis horrida mortalibus exitiú

molita turba fecum detrimentú omne ,cum
V
que impietate inſaniă preſtigias ,acimpoſto
rum cateruămalis-exultatam agens. Cedit una o
mniſq; fraus,pernicies omnis veritati quá luces,
Edomitus vires deperdidit Tartarus fortitudine

harūpaginarum late-coruſcante. Acetiam fi pofta

morú illiciaparare Circe aggredietur, vel hominib.
varias inducere formas;reformidabit te ,qui demo
(traris moly malorum depulſorium .

Antiſtropha.

Vodfiautem Medea miſcere venenum : vel

fiimpudens- venefica nonnulla incarlareli
Q borábit philirum , aut toxicum quodpiam

Di Ś Phæbenque
Ενώπιδα ή τη Σελώνα »
|ddenar dtrizăse αΕ
ΤρίποδLG- τ' έρέειν
Μαντάμα σούσει πεφλογος
Ερμής δολεράς, επομλύους
Κάλχας πρόνους σεοϊδεν
οϊός π μηδείς έσε τα τελετών ,
Οπσόκ' ών ορθά ερύκειν μαγγάνων
Αρχε ατασθαλίαν γνώμα διδάσκειν ,

Επωδός κώ. έ.

ΞελέγξαςψLG- έτη τυμία,

Αμφίπθνατών κρεμώσας καρδίαις
E Μωρίας τέμνεις θεόφρων.
Οιονεί Θηστος μίτω ΑΤζαπάς πομπή ,
έθνω Αριάδνας , ΕπόμG -Λαβυρίνθου
πέφνε δίνσενθές πρας, κεκροπίαν πλύων ,και επού ήβας
artean.
Πλείοναςαλασάεις ψυχάς Βερέθρο αφελών.
τα άτζωτ ’ αγακλεέστ, χάeιν ζωής,
αει σε πιρανών , σοφών Μοισιν αιρέστε
Περούς.

PETRVS BOVLLIVS.
Phæben ),puicio afpectu preſignem deducercin :er
ram :vel fie Tripode vaiicinium ſcitari dopo oper 3
bit Mercurius aliquis flamma falſidice :autciiam
fi Calchas quiſpiam de infequentis ani futuris ha
riolari volet;horum omnium voti comipos reddetur
nullus,quando follerte animo impofiurarum decli
nare malitiam aufpicaris edocere,

Epodus.

Rguens vanitatem veritate , circumg,men

tes hominum dependentes ftultitias dia fa

piens refecas. Qualis Theſeus fecutusfilium
vie ducem , dotem iugalem Ariadnx, obtruncauit

Labyrinthi luctificum portentum Athenafque

vrbem feruans, & Pubisfeptem flores. At vero ,tu
pluresavimas ſeruas Barathro eximens , quæ illafe
præquailluftribus, cauſajoſpitalis ( à ce recepte )
æternum pergent doctarum te Mufarum extollere
pinnis.

PETRVS BOYLLIVS,

SVMMA
 SVMMARIA LIBRI

R.VINTI,
SIVE
De Officio Iudicum.

Ratio fcriptionis .
SECTIO I.

An in hoc crimine feruandus ordo &

proceſſus ordinarius :

Denatura criminis & eiusgrauitate. Iudex ar. A

bitrium fuum quomodo debeat moderari circa iu .
dicandam grauitatem huius criminis. Sepiem cir
cumſtantia hoc crimen aggrauantes. Quando iu B
dici liceat pænam legis excedere velminuere. Poft
fententiam in crimine maleficij licet pænam mi
nuere , exemplo hærefis. Quid femper Iudex ante o
oculos debeathabere . Non arctaiur iudex ad anti

quum ordinem iuris; fed ad receptumfue regionis .

SECTIO II.

Quomodo in hoc crimine Inquiſitio

inſtituenda ?

Quid ifta & quotuplex conditiones requiſita D

vtfitvalida. Quomodo debeat conſtare de corpore
delicti. quo pacto neceflè vt precedat accuſatio .
Quod debeat eſſecerta , ſpecifica , & clara.quando
neceſſe tempus affcribi ? Que indicia debeant eam
precedere . Quando fit neceffariumfamamprece- E
dere
. Quando abſolutus ſemeldeeodem crimine

quis
 SvM MARIA LIB . V.

quis fuit , vel gratiam obtinuit , vel pæna non con

F digra punitus; quid iudici faciendum . Quando
tronfactio impediat inquiſitionem . Qui Principes
polirtgratiam deliéti concedere. Qubus cafibus
hoc Principi liceatfacere.Anmaleficis Princepspor
fit graii 2592concedere. Exempla Caroli V. Imp.
Ceroli IX , Frans,Regis. An inualida gratia conceſ
ſa inhibeat omne iudicium anprimum dumtaxat?
G praxis quædam DD . explicata. Quicompetentesin
H hoccrimineiudices. Inquiſitorum fidei,quanta in
hoc criminefit poteftas.Quanto temporis fpacio in
hoc crimine
inquiſitio excludatur: ſiueque hicpre
\ſcriptio poffit opponi. An contra abſentem pofit
inſtitui inquifitio.
SECTIO III.

De optimis indiciis , ex quibus tuto

iudex poteſt procedere .
I Ad quosactus iudiciarios requirantur , clariora
indicia. Quid fingule indiciorum
fpecies operentur.
Iudex quomodo pofſit arbitrari,que leuia ,quagra
uia ,qua grauiſſima fint. An generalis aliquando
fine indiciis formari poffit inquifitio. Quandofuff
K ciant leuia indicia. qua requiſita ad torturam . De
indicio per teſtes, de nominatione faćtaper focium
criminis.hecexigenda à iudicenecpoteſteamomit
tere. Iniungenda iudiciper confeſſarium reftitutio
damnorum . An denominationi ſocii credendum
iudici. quantam & quando fidem adhibere tenea
tur. Zimancæ fententia reiecta ,communis defenſa.

Quando
 SVMMARIA LIB . V.

Quando fibiiciendusterum torture nominans,vt

ratificet dicium fixum . De minorcruium fumi
narum tefiimoziis. Non licere de fociis in indiuiduo
rogare. Quomodo interrogand:as nominans de cir .
cumftantiis. & de difamatione . Denominans de
bet eſſe conſtans do perfeuerans. Deiureiurando
guod nominans tenetur preſtare. Que indicia re- M
quifita ad torturam . plene traditum quæ fieffici ..
ant.præfertim de fama. conciliata pugra DD, De

fuga. de amicitia. de collocutione.de fupeifliciore.

& repertis infirumentis: & fimilibusvrgentili
mis .o horum exempla quedam de confeffione
extraiudiciali. Conditiones requiſite vt vnumex
talib.indiciis cum nominationc cöplicis fufficiatad
torturam . Explicatæquedã communes opiniones e N
praxes diſcuſſe. Qualis debeat effe fama vi valtat
proindicio. Qu:& fit vis bona fame. que fit vis male o
fame. Quam difficile fit famam exacteprobare.
que ad hoc fint requifita.primum de fama inſpe
P
cie, deindede fama in genere. Quale debeatrjiin.
dicium fuga vt valeat ad 10rturam , vel ad pene
condemnationem ,traduntur reliqua regule. Qua- Q
le debeat ofje indicium minarum , vt fitfufficiens.
Diſcrimen interminas(giactantiam , quidcon .
fiderandum in aquinocis ambiguis minis. Ex in
diciis remotis nunquam licet procedere ad conde
mnationem .

SECTIO
 SVMMARIA LIB . V.

SECTIO IV .

Dealiis indiciis minus vrgentibus

& minus certis.

R Denon impedientemaleficium.Conciliantur dif

fidia DD. & qua bie obligatio reftituendinaſca
tur. Depatrocinante maleficis.exemplum Wieri,
Edulini; & N.cuiuſdam Belge.dedefenforibus,oc
tulsatoribus
. Quando deferendiſint,an feruandus
ordo fraterna charitatis. quando incurratur obli
gatio reſtituendi. Indicium ex mendaciorei . exva
s riatione.ex vacillatione.titubatione & vultus mu
tatione. Sivifuscum inſtrumento maleficii in loco,
cc. Explicatur fententia comunis, & reijcitur ſen .
tertia volentium hoc indicium fufficere ad conde
mnationem Indicium conuerfationis. Indicium po
ftulatæ inquifitionis,& nimiefollicitudinis.itě ſbo.
te denuncians cum non teneatur. de indicio inuenti
in domo cadaueris.Item inuenti in via propedomū.
T Item de indicio vicinia , velinuentionis in loco.item
de tranſeunteper viam illam . Item deeo cui bono ;
fine qui caufam habebat cur illud factum vellet.
Item de eo qui ad clamorem inhabitantium vel
V vicinorum vifus ex domo fugere. Indicium ca
deneris fanguinantis. Indicium mala phyſiogno
nie , dejectus in terram , mali nominis. Lo
los diretorii inquifitorum . Indiciumeşmala pa
aria, ve' parentibus praxis. Indicium taciturni
a: is. In cium iuraiidi,blafphen andi,ex-ſecrandi,
Scurrilia loovendi, velaliter peccandi confuetudo.
Indicium
 SVMMARIA LIB . V.

Indicium , non poffe lacrymari. Indicium ex muta x

tione crebra domicilii.Indicium ex fingularitatein
pietatis vel religiofitatis oftentatione. Deindicia
eradicati chriſmatis, & deftigmate. multa de hoc
ſtigmate imprimi
ſolito.
SECTIO V.

De denunciatione & teftibus.

Eadem teſtificationes probationes recipiun. Y

tur quain hæreſi. Receptioteſtium à quibus facien
da: item quando facienda,ratificatioitem , & publi
catio,teftes non funtnominandi.Cogipoſuniquili
bet ad : eſtimonium de teſtibus auritis, locus Chry
foftomi; Quæ exceptiohic valeat contra teftes.Qui
bus modisteſtes cogipoſſint? Ex multiplicatione te
ftium & depoſitionum quasfecere complices vel
perſone aliter infames nunquam licet venire adco
demnationem . Exdebilium do dubiorum indicio Z

rum multiplicatione non poteſt naſci unum indiciū

indubitatum . Quid quando poft fententiam latam
complices teſtimonium ſuum retractat,iudici faci.
enum? Nunquam poft latamfententiam iudex pa
liai ir partes fiue denominatos ad denominantem
accedere. Quidfaciendum iudici quando teſtes va
riant. Huius criminis & hærefeos praxis & ratio
eadem In herefi,cuiftandum primaan ſecunde de
poſitioni, Zimancæ quædam fententia difcuffa .
SECTIO VI.
De accuſatione.

Accuſatio quid hodie in eius locum ſucceſſi:que -'aa

icia ,
 SYMMARIA LIB . V.

rela.quæ perſonæ hic admittantur adaccufandum.

Soli repellunturinimici capitales. an & ex commu:
nicatione maiore: Quomopropdo onenda accufatio.
depæna calumniatorum .
SEC110 VII.

Deapprehenſione & carcere.

bb ! Quando cuilibet licitum capere maleficos.explic.

l.vlt C.demalef. & mathe. Quouis loco, & -tempo
recapipoſſunt. In quemuis compingi poffuat carce
rem ,etiam in quo breui moriture quãdo hoc fitve
rum Quales probationes feuinformationesdebet
præcedere, priuſquam capipofſint. Simanca
fenten
tia quædam nimis laxa reiecta.Sententiarum vari
etas, & explicatio Gomeziana. De nominatione tc
ftisinfirmi. An liceat capere ad folam extraiudicia
ccleminformationem . An relaxandi ſub cautione fi
deiufforia veliuratoria. An maleficicapi in eccleſia
Gabea poffint extrahi. & an irrequiſito Epiſcopo.
Bulla Grego.xi v . hac dere.Quis iudicare debeat de
immunitate. Quid conſequatur ad iniuftam ca
rationem . Anpeccetfugiens ex carcere iuſto? Poil
quam reus captus qae fintiudici obferuanda. Notā
da tur fuperftitiofa quædam . 1. vtſublimestollantur,
ne terram contingant 2. detractis veſtib, induere
certi generis interula. 3. ne iudex patiatur ſe tangi
Super nudā manus & brachij iunčturam ,4.produ
cendas coram iudice, obuerfo tergo. Refellunturra
tionesquædam Danaid Godelm.cur nequeant iu
dici nocere poft captiuitatem . diſcutitur an fitveri

j* C male .
 V.
SVMMARIA LIB .

maleficas iudicibuspoft captiuitatě nocere no?u <

lore. Hiſtoria Stabulenfis de ore accepta Petriora
ni. Cautela quadam legitimeforuande cü incarce
e
ratis. Cur ex carcer non eripiat capias diabol. Gril
landiopinio. Exēpl.magi Pompeiopolitanipermif
fione iudicis ſe inungentis, & abuećti.Curioſitas 14
dicum in talibus experimentis vitanda.
SECTIO VIII . De Accuſacione .
SECTIO IX.
De Quæſtione, feu Tortura ,
Que interrogationes licite fiant.quo ordine ? ee
Non nifineceffariò veniendit adtormenta .Modus
torturæ quis adhibendus quando deferendú appella
tioni.de grauitatetormentorum adhibendorū .Bul
La Paulli.3.abſtinendum inufitatis tormentis. Quo- ff
ties reus torqueri pofit,anplus quă ter. & quando
liceat iterare.conciliata ſentētie deſemper poft tor
turam negante quod in ea confeſſus. Exemplü faci
noroſi Mediolanenf. Reijciturſanaquedampraxis
Sprengeri,de fententia ferenda adcontinuandã tor
turam , An conuiétus reusfubijciendus queſtioni.an
queſtione fic fe purget, vt nequeat condénari, anli.
ceat torquereplanèà teftibus conuictum ? Nauarri
dictum explicatum . Perſonarum torquendarum in
hoc crimine an fitalig diſcrimen faciendum.de ma
leficio Taciturnitatis. modus, caufa. variæ demo 88
nis ad hoc techna. Exmplum de Lycăthropo Weft
. Exemplū malefica Oenipontane. Que re
phalico
media contra hoc maleficiumiudices adhibere fole .
ant que ex hislicita, que verò non .de infrfione a
que
 SVMMARIA LIB . V.

rela. quæ perſonæ hic admittantur ad accufandum .

Soli repelluntur inimici capitales.an & ex commu
risatione maiore? Quomodoproponendaaccufatio.
de pænacalumniatorum ,

SECTIO VII.

De apprehenfione & carcere.

bb Quando cuilibet licitum caperemaleficos.explic.

l.vlt C.demalef. & mathe. Quouis loco , & tempo.
recapipoſſunt. In quemuis compingi poſſuntcarce
rem ,etiam in quo breui moriture quádo hocfit ve.
rum Quales probationesfeu informationes debeat
precedere, priufquam capipofmt. Simancæ fenten
tia quædam nimis laxa reiecta.Sententiarum vari,
, & explicatio Gomeziane. De nominatione te
etas
ftis infirmi. An liceat capere ad folam extraiudicia
clem informationem . Anrelaxandiſub cautione fi
deiufforia viliuratoria. An malefici capiin ecclefia
Gabeapoffint extrahi. & anirrequiſitoEpifcopo.
Bulla Grego,xiv.hac dere. Quis iudicaredebeat de
immunitate. Quid conſequatur ad iniuftam carce
rationem . Anpeccet fugiens ex carcere iuſto? Poſt
quam reus captus quæ fintiudici obferuanda. Notã.
dd tur fuperftitiofa quedam . i. vtfublimes tollantur,
ne terram contingant 2. detractis veſtib. induere
certi generis interula. 3. ne iudex patiatur ſe tangi
Super nudămanus & brachij iunčturam ,4.produ
cendascoram iudice, obuerfo tergo. Refellunturya
tiones quedam Danei& Godelm.cur nequeantiu
dici nocere poſt captiuitatem . difcutitur an fitverü

)* male
 SYMMARIA LIB . V.

maleficas iudicibus poft captiuitatē nocere non va.

lere. Hiſtoria Stabulenſis de oreaccepta Petriora
ni. Cautela quedam legitima feruande cü incarce
ratis. Cur excarcerenon eripiat captasdiabol. Gril
landi opinio. Exēpl.magi Pompeiopolitanipermiſ
fione iudicis ſeinungentis,& abuečti.Curioſitas iu
dicum in talibus experimentis vitanda.
SECTIO VIII. De Accuſacione.
SECTIO IX .

De Quæſtione,feu Tortura.
Qua interrogationes licit& fiant.quo ordine ce
Non niſi neceſſariò veniendi ad tormenta.Modus
torture quis adhibendus quando deferendü appella
tioni.degrauitatetormentorum adhibendorú. Bul
la Paulli.3.abſtinendum inuſitatis tormentis. Quo- ff
ties reus torqueripofit, anplus quă ter. & quando
liceat iterare.conciliate ſentētiæ defemper poſt tor

turam negante quod in ea confeſſus. Exemplüfaci

noroſi Mediolanenf. Reijciturſeua quadam
praxis
ferendaadcontinuandător
Sprengeri,defententia
turam , An conuictus reusſubijciendus quæſtioni.an
queſtionefic fe purget, vt nequeat condénari ,anli
ceat torquereplanè àteſtibus conuictum ? Nauarri

dictum explicatum . Perſonarum torquendarumin

hoc crimine an fit alig diſcrimen faciendum.de ma
leficio Taciturnitatis. modus, cauſe.variæ demo. 88
nis ad hoc techne. Exmplum de Lycăthropo Weft
phalico. Exemplūmalefica Oenipontana. Qua re
media contra hoc maleficium indices adhiberefole .
Jant que ex his licita, que verò non . deinfufione a

que
 SVMMARIA LIB. V.

que profane frigida,de infufionebenedicte.Exami

nanturmultæpraxes Sprengeri an deceptoriis ver .
bis inducenda deexpoliatione, de expilatione feu ab
raſione. & quiddam circa eam obfervandum.de ex 2
perimento lacrijmarum & modo eas coniurandi.de
prebita ter aqua benedicta & infufa ciguttula cera
benedi& tæ. An liceat peralias maleficas tollere ma
leficium .
ᏂᏂ
Defacto quodam Epiſcopi Ratisbonenf. Deuote
preces cū ieiuniis & operib.mifericordia.deperiaptis
appendendis collo fagari . demenfura longitudinis
Chrifti Domini de obſervatione ſexta ferie adtor
guêdum.an inPaſchalib.liceat torquere?deſubmiſ
se dicendis nominib. teſtiū . An liceat interrogare
nú velit ſubire probationéferri candentis? anrela
xandi ad meliorem cuftodiam ſubcautione Godel
manni fuperftitiofusmodus,
SECTIO X.

Dealiis mediis veritatem perſcrutandi.

ContraBodinum , non licet iudici dolo, falſis pro
mifſis, mendacioque veritatē àreo expiſcari. Licere
mentiri ,eft hæreſis.Maruli error.Iudici licet vrie
quiuocatione & ābigua pmiffioneliberationis.Mul
ta Sprengeridicta difcuffa. Qua vis confeſſionisfic
extorta.Quando iudexea condénansmortaliter
peccet.Quadă alia cautela excuffe.Hiſtoria reique
kk accidit propeArgentina. De experimentis ſumendis
reprehenditur factü quorundă: Deconfrontatione.
SECTIO XI.

De confeſſionibus,

J***. 2 Ex
 SVMMARIA Lib . V.

Ex quali confeſſione reus pofſitdánari. Ex quali11

dan
nonpoßit. Confello & conuictofemper adhuc
dus terminus ad fedefendēdum . De confeſſione per

Vignaſurdi &muti.De eo quimaleficium confeſſus,

negatfe mala intentionefeciffe.
SECTIO XII.
Deabruratione criminis.

Defufpicionum diuifione generibus.quomodo

differant ſuſpicio,opinio, & præſumptio.Iudicis ar
bitrium in his,quale. Exempla fufpicionū huiuſmo
di. quandoquispropter abiuratione factam dicatur
effe relapſus
. Quomodo facičda abiuratio.Quando
cogaturadmittere ad pænitentiãpremiſſa abiura
tione. Quando & quomodo reuspoffit adigi adab
iurandum . Quando ab Ecclefia ad pænitentiam re
iudex adhuc
ceptum ,laicus poßit capere & punire.
adabolendam , S. in preſenti vero.de beret. An
iudex eccleſiaſticus teneatur tüc eum eripere. Varie
formula abiurationum .
SECTIO XIII.
De purgatione Canonica .
Quid fit.Quando deferenda . Simancæ fentétia'nn
perpenfa de cribrata. Tudicium fiuearbitriü iudicis
hoc totum habet fibi comiſſum . Qui cegendi,quino
admittendi ad eam . Quid operetur negatio eius, qd
defectus.Solemnia critus.
SECTIO XIIII.
De abſolutione.
Quãdo reuspoffit abfolui. Abſolutio diffinitiua, og
quid. Abfolutio ab obferuationefeu inſtantia iudicij

quid
 SVMMARIÀ LIB . V.
1
queprofanefrigide.de infuſione benedicte.Exami
naniurmult& praxes Sprengeri an deceptoriis ver
bis inducenda de expoliatione, de expilationefeu ab
rafione.& quiddam circa eam obſer: landum.de ex
perimento lacrijmarum modocasconiurandi.de
prebita ter aqua benedicta & infufa eigeliula cera
benedicte. An liccat peralias maleficas tollere ma
Leficiam ,
}hh
Ꮒ
Defacto quodam Epiſcopi Ratisbonenf.Denote
preces cū ieiuniis& operib.mifericordie.deperiaptis
appendendis collo fagarī . de menſura longitudinis
Chriſti Domini deobſeruatione ſexta feriæ adtor
quédum.anin Pafchalib.liceat torquere?de fubmif
sedicendis nominib . teſtiū . An liceat interrogare
nữ velit ſubireprobatione ferricandentis? an rela
xandi ad meliorem cuſtodiam ſub cautione Godel
manni fuperftitiofusmodus.
SECTIO X.
.
Dealiis mediis veritatem perfcrutandi.
Contra Bodinum non licet iudici dolo, falfispro
e të ari
mifſis, mendacioqu verita à rco expifc . Licere
mentiri ,eft hareſis.Maruli error.Iudicı licet vrie

quiuocatione & ābigua pmiſioneliberationis.Mul

ia Sprengeridicta diſcuſſa. Que viscoffionis fic
extorta . Quando iudex & ea condinansmortaliter

peccet.Quadā aļiæ cautela excuffe. Hiſtoria rei que

kk
acciditpropeArgentină. De experimentis fumendis,
reprehenditur factü quorundă: Deconfrontatione.
SECTIO XI.

Deconfeflionibus,

)* 2 EN
 SVMMARIA LIB . V.

Exquali confeſſione reuspoffirdánari. Ex quali 11

non poſſile .Confeſſo & conuicto ſemper adhuc dan
dues terminus ad ſedefendidum . De confeſſione per
Vigna furdi& muti.De eo qui maleficium confeffus,
negat fe mala intentionefecifle.
SECTIO XII.
Deabiuratione criminis.

Deſuſpicionum diuifione generibus.quomodo

differantfufpicia ,opinio, & preſumptio.iudicis ar
bitrium in his,quale.Exempla fufpicionü huiuſmo
di.quando quis propter abiuratione
faćtam dicatur
efje relapſus. Quomodo faciêdá abiuratio. Quando
cogatur admittere ad pænitentia pramiſſa abiura
tione. Quando & quomodo reus pofſit adigi adab
iurandum .Quando ab Ecclefia ad pænitentiam re
ceptum ,laicus iudex adhuc poffit capere purire .
C. ad abolendam , l. in preſentiverò. de heret. An
iudex ecclefiafticusteneatur tūceum eripere. Varia
formula abiurationum .
SECTIO XIII.
Depurgatione Canonica .
Quid fit. Quando deferenda. Simance ſentětjann
perpenfa & cribrata. Iudicium finearbitriū iudicis
hoc totum habet ſibicomiſum . Qui cogendi,quino
admittendi adeam .Quid operetur negatio eius, qd
defectus.Solemnia & ritus.
SECTIO XIIII.
De abſolutione.

Quãdo reuspoffitabfolui. Abſolutio diffinitiua,co

quid . Abfolutio ab obferuationefeu inſtantia iudicij

quid
 SVMMARIA LIB . V.
1
quid . Quandohæchabeatvim illius. quomodoco
gnofcatur an fitab obferuatione iudicij, an verò fit
definitiua fententia . de praxiquotidiana non abſol.
uendi niſiab obferuatione iudicij , oftenditur unde
orta, & quæritur quando ea vtens iudex excufetur,
quando non . Nõſatispunitus in vna curia poteſt in
altera iterum puniri,& quo pacto? Diftinčtio Ma
rantæ fuperflua.Formulaabſolutionis.
SECTIO X V.

De ſortilegiorum qualificatione, liuc

quæ fint hæreticalia,quæ non .
PP . Que fintfortilegia heretica.diſtinctio inter he .
retica & hereticalia. Clari, Farinacij & Iuriftarü

quorundă hacinre lapſus.aliud efthærefis,aliud fa.

ĉium hæreticum , aliud factum ſapiensherefim.de.
clarata fingula fuis exēplis. Qualitas criminiseius
quiinuocaidemonéadfciendum vel facierdum id
350'eſt in damonispoteftate.Diſcutitur controuer
Mainor Barbatiam & alios Iuriſconſultos. Quan
ce ad inquifitores fidei pertineatde huiuſcemodi iu
dicare . Quafintfortilegia hæreſim ſapientia.Dela
nema,facramentalia , reliquias velaliasies be
ra; mifccntib.De Baptizantibüs.Demiſcenti.
1937'er non facrasſuper quibusdicta eſt Miſſa. & hic
inesacerdote hocfaciente.De iuocantibus damonem
y srodnim facrificij vel adorationis. de aliquid à
Lemone petentibus.
SECTIO XVI.
Depana & ſupplicio maleficorum .

9 ? Lamie , venefici, malefici, ſaganomina in hoc

tracta
)* ( 3

<
 SVMMARIA LIB . V.

tractatu proijſdem ſumenda, Wierus, Godelm . &

alij Nominales reprehenfi. Depæra fortilegiorum
que herefim fapiunt. Quid in foro conſcientie.
de laicis.
Quid in foro forifecundumcanones. quid
quid declericis, Peccata Sacerdotum hacinre. 1.fi r
faras ſpolient, lumina exſtinguant & c. vt noceant.2
Miſſas defunctorum proviuentibus celebrant. Gril
Lande error.3. Imagines Sanctorü conculcántes aut
deijcientes.4.celebrantesfuperrebusprofanis.s.ab
utentes vafis & veſtib .facris.6 . Milje admiſcentes
Orationes nopraſcriptas in Miffali officia. Pæna co SS )
munes omnibus, clericis laiciſque. De docentibus,di.
fcentibus, confislentibus. De
amatoria præbentibus.
De Serpentum incantatorib.de aſtrologis, chiromă
ticis, & reliquis diuinatoribus. Deprabentibuspo .
culum aboriionis. Epiſcopi an poffintconićtos, mor
te dignos ,etiam pænitentes tradere brachiofaculari tt
Quifortilegiiradendi brachiofac.Formula condē
nationis. Pæna fortilegorum morte minor. & quo
rum . Qui aliquem occiderint morte mulētādi. An

etiã Lamia ſiue iriges qua nullum occiderint com -

burenda fint? Fundamenta negantium diſsecta or .
dine. In atrocioribusetiam conatuspuniédus, Sene
stus quando idonea caufa pæna minnende. Deli &ta
Vagarum non funtinſomnia. Credendum earum co
\fefionibus
. Auctores Theologi, Iuriſte, Medici do
Philofo.agnofcétes pactum damonis & Lamiarum .
Auctores qui affirmant Lamias demonib.cõmi.
uu
fceri. Auctores qui affirmant ab iis excitari tem
peftates. Auctores affirmantes tranſlationem cor

pa :
 SVMMARIA LIB . V..

quid. Quando hechabeatvim illius. quomoda co

gnoſcatur an fit ab obferuatione iudicij, an verò jil
definitiua fententia depraxiquotidiana non abſol
uendimjiabobſeruatione iudicij , oftcnditur vr.de
orta, & quæritur quando ea vtens iudex excufetur,
quandonon. Nõſatispunitus in vna curia poteſt in
altera iterumpuniri, & quopaclo ? Diſtinctio Ma
ſuperflua. Formulaabſolutionis.
rante
SECTIO XV .
De ſortilegiorum qualificatione , fiue
quæ fint hæreticalia , quæ non .
PP Qua fintſortilegia hæretica.diſtinctio inter he

retica & hereticalia. Clari, Farinacij & Iuriſtari

quorundā hacinre lapfus. aliud eft herefis, aliud fa

& tum hæreticum , aliud factum ſapienshereſim.de.
clarata ſingula fuis exéplis. Qualitas criminis eius
qui inuocar demonëadſciendum vel facierdum id
quod eft in damonis poteftate.Diſcutitur controuer
Jia inter Barbatiam & alios Iuriſconſultos. Quan
do ad inquifitores fidei pertineatde huiufcemodi iu
dicare . Quæ fint ſapientia. Deſa
fortilegia hæreſim
cramenta,facramentalia,reliquias vel'alias res be
nedictas mifcentib.DeBaptizantibus. Demiſcenti
bus res non facras fuper quibus dicta eft Milſa.& hic
de Sacerdote hoc faciente.Deiuocantibus damonem
per modum facrificijvel adorationis. de aliquid a
demonepetentibus.
SecT10 XVI.
Depæna & ſupplicio maleficorum .
991 Lamie ; venefici, malefici, ſaga nomina in hoc

)* ( 31
3 tracta .
 SVMMARIA LIB . V.

tractatuproijfdem ſumenda ,Wierus,Godelm.do

alij Nominales reprehenfi. Depæna fortilegiorum
qua hereſim fapiunt
. Quid in foro conſcientie.
Quid in foro fori fecundum canones.quid delaicis.
quid de clericis, Peccata Sacerdotum hacinre.n.fi Fr
aras ſpolient,lumina exſtinguant & c. vt noceant.2
Milſas defunctorum proviuentibus celebrant.Gril
Landi error.3. Imagines Sanctorů conculcanies aut
deijcientes.4.celebrantesfuper rebusprofanis.s.ab
utentes vafis & veftib.facris.o .Miſe admiſcentes
orationes no præfcriptasin Miſali officio. Pænæ co SS
munes omnibus,clericis laiciſque. Dedocentibus,di.
fcentibus, conſulentibus. Deamatoria prebentibus.
De Serpentum incantatorib.de aſtrologis, chiromă
, & reliquis diuinatoribus. De præbentibuspo
ticis
culum abortionis.Epifcopi an poffint iJuictos, mor
te dignos,etiam pænitentes tradere brachio fæcularitt
Quifortilegitradendi brachio fac.Formuke condē
nationis. Pæna fortilegorum morte minor. eo quo
rum . Qui aliquem occiderint morte mulētādi.An
etiã Lamis ſiueſtriges quæ nullum occiderint com
burenda fint? Fundamenta negantium diſiećta or.
dine. In atrocioribusetiam conatuspuniédus.Sene
Etus quando idonea caufæpana mirivende. Delicta
Vagarum non funtinſomnia.Credendum earum că
feffionibus. Auctores Theologi, Iuriſte, Medici
Philofo.agnoſcétespactum demonis c Lamiarum .
Auctores quiaffirmant Lamias d'amonib.cómi.
uu
\ fceri. Auctores qui affirmant ab iis excitari tem
peſtates. Auctores affirmantes tranjlationem cor

po

1
1
 SVMMARIA Lib . V.

poralem delocoad locum . Nauarrusexplicatus.fum

fillimè docetur iudices teneriſtare Lamarum con
feßioni
. Quopactopoſsit iudex colligere an Lamia
delufa, necne. Quid interfitinter abnegationem B.
Petri, & omnium peccatorā ,& abnegationem La
s x miaruz . Lamias eo quod Lamia funt occidendas
probatur. Ex iurediuino.explicatur locus Exo.2 2 .
v.19. Ex legeEcclefiaftica.Lege feculi fcripta & non
fcripta.Perrationes.beruiter oftenditur immanitas
catrocitas ipfius ſceleris,comparationegrauiffimo
rum aliorum . Locus Ex0.22.v.18.probatur etiamd
carefis propter quas foletquis mortedamnari.Expli
cata Carolina conftitutio .Defenſa ignis pæna. V trü
yy iudıcıliceat pænam pro lubito ſuo minuere.quando
peccetur remiffione.commentar, in c.Epiſcopi.26.0 .
is. vnde defumptuscanon & cuius auctoritatis. Ex.
plicatus oftenfusnihilpertinere adftriges noftras.

SECTIO XVII.

De libris Magicis.

Quomodo & quibusprohibiti,& ad quosdefe.

rendi. Non abſoluendi, Qui retinent. Que pæna
retinentium . Epifcopis an quia tales, liceat legere.
Cui competat dareveniam legendi. Quidde aucto

ribus feufcriptoribuseorum .
SECTIO XVIII.

De Euchariſtia morituris præbenda.

Confuetudo maltorum locorum , non dari;quan .
do tolerabilis. Nauarri ſententia explicata. Iure
com .
 SVMMARIA LIB . V.

communi receptuin vi prebeatur.Cantele quedam

circa hoc. Confeffionu.zquan deneganda. Vnitio
extreina non danda damnatis.

SECTIO Vle.

Ancorpus ſepeliendum ?

Quid deiis qui in carcere feocciderunt:

? quomo- !!
dointelligendum quod crimina & criminum pæna
morte exftinguntur. contracomunem . Quomodo
peccent qui arma velinſtrumenta necis reofuppedi.
tant, quibus ſeinterimat .De iis quimoriunturfine
culpa fua anteſententiam . Ius contra mortu
um agendi quot annorum patio
prafcribatur.

MAR
 SVMMARIA LIB . V.

poralem deloco ad locum . Nauarrus explicatus.fu

offimè docetur iudices teneriftare Lamiarum con .
fisioni. Quopactopoßit iudex colligere an Lamie
deluſa, necne. Quid interfitinter abnegationem B.
Petri, & omnium peccatoris& abnegationem La
sx"misrum . Lamiaseo quod Lamic fùnt occidendas
probatur. Exiure diuino. explicatur locis Exo.2 2 .
10.19.Ex legeEccleſiaſtica.Lege faculi fcripia non
Scripta.Per rationes.beruiter oſtenditurimmanitas

catrocitis ipfius ſceleris,comparationegrauiſſimo

rum aliorum.Locus Exo.22.v.18.probaturetiam à
caufispropter quas foletquis mortedamnari.Expli
cata Carolin conftitutio.Defenſaignispæna. Vtrü
yy iudıcı liceat pænam pro lubito fuominuere.quando
'peccetur remiffione.commentar.in c.Epiſcopi.26.9.
is . vnde defumptuscanon & cuius auctoritatis. Ex.

plicatus oſtenſus nihil pertinereadftriges noftras.

SECTIO XVII.

Delibris Magicis.

Quomodo & quibusprohibiti ,& ad quos defe.

rendi . Non abſoluendi, Qui retinent. Quæ pæna
retinentium . Epifcopis an quiatales, liceat legere.
Cui competat dare veniam legendi. Quid deaucto
ribus ſeufcriptoribus eorum .
SECTIO XVIII .

De Euchariſtia morituris præbenda .

Confuetudo maitorum locorum , non dari;quan
do tolerabilis. Nauarri ſententia explicata. Iure
com .
 SVMMARIA LIB . V.

communi receptum vtprabeatur.Cautela quadam

circa hoc. Confeſſionunquam deneganda. Vnctio
extrema non danda damnatis.

SECTIO Vlt.

Ancorpus ſepeliendum ?
Quid deiisqui in carcere feocciderunt: quomo
do intelligendum quod crimina & criminum pænaj
morte exſtinguntur. contracomunem . Quomodo
peccent quiarma velinſtrumenta necis to ſuppedi .
sant, quibusfeinterimat.De iis quimoriuntur fine
culpa fua ante fententiam .Ius contra mortú
!
um agendi quot annorum patio

prafcribatur.

MAR
MARTINI DEL

RIO DISQVISITIO
NVM MAGICA- ,
RV M.

LIBER TERTIVS.

QVI EST
DE MALEFICIO , ET DE VA

# * obferuatione.

A
ca & minus difficilia de illo nobis oc
currunt dicenda.
PARS PRIOR DE MALEFICIO .

OVÉSTIO I.

Quid & quotuplex maleficium ?

On diſputo, anfit? id ſuppono.

qui negant ; eos Sacræ litteræ ,
Iuris vtriuſque ſanctiones , Hi
ſtorici, počcæ, communis con
ſenſus , & fæculorum omnium
memoria damnat. Nullú Magiæ genus am

pliùs cacodęmonem oble&tat.quia(vtaitSy

nelius) calamitates mortalium conuinia funtma
lorum demonun . Sumimus aucé maleficij no

meni no prodamno;ſeu peccato quouis: ſed

ged
 12 Diſquiſitionum Magicarum

pro ſigno effectúve magico acque ſuperſti

á Rubr. C. tioſo ; quo, quivtitur,maleficus *; qui verolz .
de malef.
& mache. ditur, maleficiatus appellatur 6. Deſcribi fic
mat . poteſt ; Maleficium est magia ſpecies ,qua quis ope
b extra dedimonis alteri damnum parat .Dixi,fpeciemma
maleficia. gia , vť ad huiufmodi damna vocis latitudi

nem coërceam . Addidi ; opedamonis ; fi enim

pa & uin & fædus cum demonedeſit ,nihilres
ad hanc tractationem pertincat;nonmagis,
quàm homicidium ferro patratum , velra
prus virginis, vel furtum , aut fatrocinium .
Diuidi maleficii poteſt adfpe & finis,vel
u afpe
étu efficientis. Eficientem cauſam hîc nő voco
Daum permittentem , neq; dæmonem per
ficientem , Acque prauam malefici conſen
tientis & cooperantis liberam voluntatem .
hæc enim tria ſemperin omni maleficio co
currunt,nec enim capillusde capitecadere
poteſt, ſine Dei permiffu :nec dæmon plus
damnipoteft inferre, quàm Deus permittit;
necvult , id quod permittitur, patrare , niſi
maleficus in maleficium conſentiat. Quod
manifeſtum eft facere ſacrilega imitatione
Dei Opt.Max.qui ſacramentorúminiſterio
falutem vt cóferat , miniſtri voluntatem re

quirit. Requiri hanc malefici intentionem

docet, quòd cõtactum vel pulueres ſtrigum
vidcamuscantum nocere illis, quibus noce,
< 1. 1. de- re voluerunt , quod multis exemplis Nicol.
monolar.
t & verò certum eſt
4.3. & lib.2. Remigius confirmaui ";
c.8.& 9. de malcficiis, quæ compoſita nó ſuntex na
tura
 Libri III. P.I. Q.I. 3

curalibus venenis . Sed voco efficientes cau

ſas; inſtrumentamateriamq; nocendi, quæ

ad nocumentum immediate concurrunt.
Huiuſmodi efficiencia ſunt varia :
Primò nocét pulucribus quibuſdam mi
nutis, in cibum počúmve infufis, vel nudo
corpori affricatis , vel in veſtes diffufis: ho
rum , qui necantatri ; qui morbum tantum
adferunt,cinericei, vel interdum ruffi colo
ris ſunt.contrà, quo pulueremalum tollunt,
& mcdicină faciunt, is plurimùm albus eft
Vis tamen iſta;non ex pulueris colore,vela
liis qualitatibus manat; ſed tota péder à pa
& o cum dæmoncinito . colores tantum de
feruiunt declarandæ conuentorum fidei, &

ne lagæ decipiantur , quid ( vc dici folet ) pro

quo præbendo.Hoc inde colligitur;quia no
nunquam qui color albus voi medicinam
facit ; is in alterius ftrigis poteſtate lethalis
eft, & cinericeus penes ynam morbos, penes
aliam lethum adducit; quinetiam ýni & ei
dem ſagæ aliquandonecem infert, aliquan
do ſanat à morbo “, prout dæmoni ſignum - horúcx
lubet commutare.Putarim huiuſmodi pul- en Nicola
ueribus cibos infectos à Simone Mago , a-,Remig.l...
C.2 & L.2.c
pud Anaſt.q.in S S : 23:
2. & & .
2. Maleficium patrant herbis , feſtucis, a
liiſq; id genus friuolis in humnm proie &tis,
quæ fupergredientibus ( quibus tamen ma
6 video
lefica voluerit) ægritudinis vel necis certiffi
ma caufa funcb : migrum

A 3. Vrun
 14 Diſquiſitionum Magicarum ,

3. Vrúnturvngucntis albis , vel ſubruffis,

inſtar bituminis; in quibus interlucent per
mixtæ metalli micæ , & fimul luceæ candi
canteſque guttæ :fivnguentum hocigniin
jicias, fulgorem , ſtrepitum , nidorcmquce
dit ,cui ſimilem res alia nulla. hoc nonnulla
ſemper habent manus illitas,ncqua nocen
di clabatur occalio . lethale,G demulcendo
vide Re- vel ſummas veftes attigerint *.
migium , 4. Solo habitu afflatúveinficiunt; licfo .
1.6.3.
lent eſſc caufa puerperis aborciendi ſummo
cum vitæ periculo, vt exemplis comprobác
11.2.0.7: Nicol Remig .Sprengerus ,& Loyherius ,
Spreng.in
malleo. & hoc dæmones polle Pſellus olim docục.
Loyherius /rat lib.de danon ,
1.2.defpec.
s . Grauiſſima damna inferút ſolis verbis,
Lue.l.6 . vndc Lucanus
Virgil. 3 . Mens haufti nulla fanie poliuta veneni
Gcorg.
Nalo.9. Excantata perit. Virgilius;
Metam .
Mifcueruntg herbas & non innoxia verba. !
Senee.
Medea. Nempe quæ docuit dæmon . vnde Ouidius
vocat Hecateie :

Protinus horrendis infamia pabulafuccis

Conterit,& tritis Hecateia carmina mifcet.
Seneca ; multis venenis enumeratis , de
Medcà ;

Addit venenis verba non iftiswinsus

Metuenda. Quodquc mirum , in .
terdum noccnr folisminis , vel increpatio
nc; imo & laude, creditum id non gentili
ibus modò, qui Baccare frontem cingebant ,
vt hoc
 Libri III. R.I. Q.I.

ve hoc malo obuiarent ; ſed & ætati noſtrz

probatum experientiâ °; quod & ego fateor, "docetRe
ſcd addo hæcomnia non virtute verborum , mig. lib. ;.
C.3.
ſed opera diaboli ad fignum concurrentis
perfici .
6. Nec rebus ſacris parcunt , ve quæ aſper
gillum pulueribus contigerat , & lic alper
gens aliam aquâ benediča, miſeram confe.
cit ,apud Remigium , lib.1.c.2.
Denique quædam graſſantur apertiùs ;
quç per dæmoné ſtrangulari vel præcipicari
aliūcurant,velpueculos noctu iniecta culci
tâ præfocant ;velacu poft aurem infixâ ne 5 vide Re
cát, vt apud Sprengerum illa obſtetrix Helmigiund
6.7.
uctia; velècunis rapiunt, & lancinant, aut
in vſum vnguentorum ,vc alias docui , velin
cibum fibi gratiſſimum , vnde Gloſſarium
vecus Striga dampózoros:ductavoce à Laftrygo
nibus Homeri Odyſl.x.anthropophagis :lic
criam legimus Eucheras & Gnoſticos, qui
magia vtebantur infames fuiſſe infantici
diorum ; à quibus ,in Catholicos hanc Na.
tiones calumniam deriuarunt.Interdú pue

rulis viruléti quidpiam inftillant, vnde mo

riantur vel ftatim v
, el tabe paulatim, inter
dum & ſanguinem exſugune hincørtą vecus
opinio de Freſaiâ vel Strige auiculâ , de quâ
Q.Serenus ;
Preterea fforièpremit Strix atrapuellos
Virofeimniwlgens exertisvbera lábris,

A 3 Ec
 Difquifitionum Magicarum .

Et alia opinio ab Ouidio comprobata hiş

verſibus ;

Noéte volant,pueroſgpetunt nutricís egentes,

Et vitiant cunis corpora rapta
fuis :
Carpere dicuntur lactantia corpora roftris,
Etplenum poto fanguinegutturbabent.
Meminit & Feſtus Pompeius. Talisilla
Gelo , fi præftigiofa non fuit , quæ incaſſum
Mauritio in crepundiis mortem molita.
Nicephorus libro decimooctauo Hiftor. cap.9..
In Panama Peruuiæ multas ftriges inuen

tas, quæ fanguinem infantulorum exſugo

bant refert Petrus Ghieza defcript. India.piz .
cap.190.Hoc genus Hebræis & veteribus La
tinis; illis fub nomine Lilith , his ſub nomi
ne Lamia , quoque , non ignorum, præter ca
quæ dixi, probant alia allata à Sebaſtiano
Michaële in Pneumalog: quòd obſeruarint
has vtplurimum efle Nashim (h . feminas )et
aic Helias in Tisbi. quod Lilith , dcduciturà
yoce Lail, quæ noctem Ggnificat, co quòd
nocte cum illo dæmone graſſari folitæ : item
quia tales mulieres ab Hebræis vocáturma
tres demonum , eo quod dæmones,colunc, fa
ucnt, & obſequentes habent. Interrogati
quondam ſertiores Synagogæ vnde fieret,
quod plerique pueri nonduni oêtiduani (no
14 , antecircumcifionem ).reperirentur necati;
rcfponderunt cos interimià Lilitb ,hoceft ,
Lamiis: hodie potiflimum nondum bapti
zatis infantulis infidiantur. Teſtaturidem

Heliąs,
 Libri III., P.I. 2.1.

Helias , quod mulieres Hebrææ vt ſuntyal

dè ſuperſtitiofæ & deditz ſortilegiis, contra

hanc peſtem vtútur ſuperſtitionequadam ;
quam ſe ab ipſa Lilith becest ,primarià qua
dam ftrige)didiciſſe gloriantur, ve certos cha
raceres & nomina in angulis cubiculorum
deſcribant. Neque has Græciignorarunt,
Nam Duris libro fecundo rerum Libycar.tcfta
cur Lamiarum nomen deductum , à quadam
feminá , cui nomen Lamia ; quæ zelotypia
furens; quòd maritus in malâ deditusadul.
tera foret, prolem etiam adulterinam fuftu
liffet, & magna proſequeretur curâ ; hunc
infantulum ipfa necauit , & quotquot alios
deinceps adipiſci potuit. Videntur ſolitæ
Lamiæ vetcres infantulis mammas oftenta
re, quaſi cos la & aturæ ,& fic fetum compo
ſcere . nam hoc eſt, quo S. S. allulit dicens
Rudauerant Lamiamammasfuas. & quod Se- Thren. 4.
Ilai.34.
renus dixit , viroſa ubera lactantibus inferere ;
& quod Ouidius aggredi infanculos nusri
egentes. Sic ergo folicæ ſimulare alimo
niam , & interea verè miſeros infantulos ex .
ſugere. Hodie non tam fimulant ſe nutri
ces , quàm ferarum ſpecic inuadunt incu
ſtoditos ; & dormientium cum fanguine vi
tam exſugunt , vel tabifico veneno interi
munt,

Altera reſtar diuifio , à fine pctita. Secun

dum quam omnemaleficium ,vel eft fomnifi .
leum , vel amatorium ,vel hoſtile ,

A 4 QVÆ
 8 Diſquifitionun Magicarum

QVÆSTIO II.

De maleficio fomnifice.

' c voco quando aliquem potione ,malo

Sis
carmine,& certis ritibus foporant, vt in
terea ei venenum infundant, vel infantulos

rapiant, aut necent, vel furto quid ſubtra

hant , vel ſtupro adulterióve contaminent;
faciunt hoc interdum magi, & fieri poteſt
naturalibus venenis ſoporiferis ; regéria ex

empla congerunt Per.Binsfeld . & Nicolaus

Remigius & , patet exemplo quod narratur
Binsfeld. in vità DiuiBernardiº;nam ibicot annis ad .
de confes.
malef.p.s. lacentem maritum incubus vxoris fefellit,
concluf.s: quod co dormience fa & um oportuit. Plera
Remigius
lib . 2. C. 4. que magiæ ſecreta ſparſim Virgil.attigit, in
vita Diui his & iftud Æneid.o.de Cerbcro & Cumaa :
Bern . lib . Cui vates borrere videns iam colla colubris,
20.6 .
Melle foporatam , do- medicatis frugibwaoffam
obiicit:ille famerabida triaguttura pandens
Corripit obie &tam , ang immaniątergarefoluit,
Fufus bumigeteg, ingens extenditur antro,
Occupat Æneas aditum cuſtode ſepulto.
Sic & Ouid.7.Metamorph.de Medæâ;
Pervigilem fupereft berbis fopiredraconem ,
Quicriſtà lingwiſg tribus prefignis,d . uncis
Dentibus horrendus, cuftos erat arboris anibe ?

Huncpoftquam fparfis Letheigramine fucci,

Yerbag ter dixit placidos facientia fomnos;
Somnus in ignotos oculos vbi venit , AWO
Heros Æfoniuspotitur.

Sed
 Libri III. P.I. Q.11. 9

Sed Maro tantum mcminit phyſici effectus,

Ouidius etiá magici percarmina, quare fic
intelligendaeiufdem Medzain epift.
Flammenfubduximedicato lumina fomno.
Et tibi queraperes vellera ,tuta dedi.
& apud Senecam ;
Tu quoqreli &tis peruigilFolcbis ades
Sopite primum cantibus ferpens meis.
A polloniusetiam l. 4. Argonaut.traditin
cantamentis Soporatum ; idq magno moli
minecffc & um ,multis verſib . Valerius Flac

cusb.8.Argon ,oftendit:
lamg, muous Colchis crinemg intenderat altris
Carmina Barbarico fundens pede,tegciebat ;
Şõne pater ,fomne omnipotēs,te Colchis abomni
Orbe voco, ing,ursum imbeo nunc ire draconem .
Qua freta fepetuo damni,qua nubile * cornu. (*nota,cor.

Fulminag droto quicqdmicat ethere:fed nüc, tentia&

Nuncage * maior ades ,fratrig fimillimeleto. robore.
* hoceft,
Te quog Pbryxae pecudis fidiffimecuſtos altior feu
Tempusab bac oculos tardem defletterecuri. profun
Quěmetuis meflante dolum.feruabo parumper dior.
Ipanemus: longum interestupone laborem .
ille beud Æolio diſcedere felus ab auro
Nec dare permilla ,quamuisiubet,orá quieri
Suftinet,ac primi
paroulfus nube faporis
Horruit,& dulces excufitab arbore fomnos .
Contra Tartariis Colchis pumarevenenis,
Cunitag Lethaiqualarefilentia rami
Perfas, aduerfo Lactantia lumina cantu
obruit, atq;omnem linguag manng fatigat
 110 Diſquiſitionum Magicarum

Vim Stygiam ; ardentes donecſopor occupat iras.

lamg, alią cecidereiuba,nutaiſ coactum
lā caput,atq, ingés exira ſua vellera ceruix, dic.
Apuleius ille Madaurélis Platonicus,Ma
gicaru (teſte D.Auguſtino ) artium peritiſſi
mus, non abs re vel finxit , vel narrauit , de
Theſſalis; ſolitos Lariſſæos cadaueribus cu
ftodes addere grandi pecunia ſtipendiatos:
quib.perpetērroitem eximie vigilandă erat,exer
tis inconninis oculis ſemper in cadauër intentis,
nec acicsvfquă deuertenda , imò ne obliquando qui
dem . Quipperüm deterrima verſipeles in quoduis
animalore conuerfo,latenterobrepant; vtipfos etiä
otales Soliset iuftitia facile fruftretur, Nă de aues
ego wrfum , canes mures,imò verò etiammuſcas
widuunt. Tunc diris cantaminibus fomñocuſtodes
lcbruunt. EratLärilęmortuus primatis ciui
ratis filius, mille nummis cuſtodipută ſe ca
dauer vnanocte paciſcitur Telephron fatus
ic hominé férreum , & infomnem ,certè per:

ipicaciorem ipſo Lyncco vel Argo & ocule

um totum . Quid plura ? cubiculo incluſus,
deſolarus ad cadaueris folatium , perfri & is
oculis & obarmatis ad vigilias , animú ſuum
3 permulcebar cantationib . Cümeccecrepuſca
1 iun ( inquit ipfe ) da nox profeeta & nox altior,
deinde cocubia altiora, & iam nox intempefta, mi

big; oppidè formidocumulatior quidemică repenie

introrepens muftela contra me conftitit,obtutumg
acerrimum in me deftituit: vt tantillulum anima
lis pranimiâ ſui fiducia mihi turbauerit animum .

Deniz
 Libri III. P. I. Q.11.

Denig ficad illam ;quin abis, inquă, impurata be

fiaseg ad tui fimiles muſculos recondis,antequam
noftri vim prafentariğ experiaris? quin abis ? Ter
sa vortit, & cubiculo protinusexterminatur. Nec
mora tūme fomnu in imūbaratrārepente demer.
git;vt ne Deus quidē ipfeDelphicusfacilèdiſcerne
ht,duob.nobis sacétibas ,quis effet magis mortuus,
Sic inanimis & indigěsalió cuftode ibi non eram .
Hæc ille de le & ignarusinterça ņarib. & au
rib.demorfis, vicariam ſubiit lanienam. Ide
aim alius ille Telephronmortuus,à Zachlâ
Necromáteab inferisreducto ſpiritu, ſiç nar
rat, Păcu corporis mei cuftos hic fagacifimus,ex
certāmihi teneret vigilia,cantatrices anusexuuija
meis imminentes, atqobid reformata fruftrà fapia
148 cü induftriam eiws fallerenequiniſſent:poftremo
inie &ta fomnimebula ,cog in profundam quietėſe
pulta,me nomine cierenppriusdefierāt ,quàm duin
kebetes artusda membra frigida pigris conatib.id
artis Magice nituntur obfequia .
Hicvtpoteviuus
quidem ,fed tantum ſoporemortuus,quod eodēme
cum vocabula nuncupétur adfuum nomen ignarus
exfurgit, & inexanimis vmbra modum vltrones
gradicas quanquam forib, cubiculi diligéterocclu
Jis,per quoddā foramenprofe&tis najo prius ac mox
auribus vicariam promelanienă ſuſcitauit. Şub
dit experimentum , & yerçdebilitationis in
dicia certiſſima. Quibus in yerbis vides'ca
Idauerūmutilatricesexcedras yides animum
in muſtelæ effigie ſoporantem ,vides & ne
bulam fomni , ſed nõ addit , quo inie &ta modo
Vt
 Diſquiſitionum Magicarum

Ve plurimùm ſolēt ſagæ ad hoc certis lumi

nibus vti, quorum fumum ab Apuleio arbi
tror nebulam fomni vocari . interdum accen .
dút pedes , aut manus mortuorum inun & as
priùs oleo quodam à dæmone accepto , vel
ad fingulos d gitos candelulis affixis ; inter
dú facibusexcantatis, decertigeneris lych
no , & nota illis pinguedinc, & vtútur velac
centis fibi prælucentes, vel eas domicerto
loco defigentes accéſas, & ſopor durat quá
diulumen illud ferale. Nonnunquam par.

tes aliquas cadaueris certis locis ſuſpendút:

nonnunquam alia adhibent zque omnia
ſcheleta ; quæ tamen ex pacto tantum cffi.
cacitatem lortiuntur, Maleficij huius per
ſolam appcnfioncm membrorü excmplum
narrat Cæfarius Ciſtercienfis lib.o.miraculor.
6.10.hunc in modum : Homo quidam fimplex
Engillbertus nomine, de pronincie Tulpetinatus,
aniepaucosannos defuncius eft.Iftecum effet catus
naime, propter varia dona, quibus hominem eius
interiorem illuminauerat gratiadiuina , in diuerfos
provinciis noſcebatur , dà multis magnisg perfo .
mis fexus vtriufq, venerabatur.In cappa fimplicidy
tunica lanca nudiſque pedibustam aflate quã hye
me incedebat, & puero ſeregente fic limina
fanéta
rã fstis remota fepiusvifitauit, carnibus nunquam
vefcebatur, non le &tiſterniis fed modico tanti ſtrao
minis velfæninoctibus diebatur. Egomultabona
de co vidi, & ipſe multos tam verbo quàm exemplo
edificanis.Hic tempore adolefcétia, cum noctequa
 Libri III. P.I. 2.11
.

dom in domomatertera fue matrona diuitis, inter

alioseimsſeruos fecubitumslocaffet , in ipfo contici .
nio duo fures parietéfuffodientes ingreli funt, qui
lignediſcooperto, lumine incenfo , cifte aperts ,in
trepidè colloquebantur. Quos vt prediidus Engib
bertus audinis, & fures eos effe non dubitauit , cùm
feruos ex vtroque latere dormientes excitare non

poſſet.fubfelliocultelo fuoperforatocolo iniecis, do

clawamanum armauit :& quia illos quafi cecusvi
dere non potuit,duceauditu ad illosiendens , & chan
uam utraque manu vibrans , ex omniparte quic
quid tangereporuit quafifuriofus feriens,de dome
illos eiecit. Quos ufq; ad foramen fecutusdum adie
sum fchala obſtruzret, & illi ftantesextra domum ,
neminem prater ipfum folum vigilafenfif
re feur: de
cali expulfione confufi,habito cöſiliodenuò nifi funt
insrare. Quod vt ille exmotuſchale fenfit,unam
partem fchala arca magna ,in qua continebantur
grana beratforaminicontinua fuppofuit,alterage
viragmanu feruauit , illos intrantes vigad rum .
bilicum , Engilbertusdorfa corum , quia proniiace.
bant,per fihalem fortiter preßit ,& in tantum deo
preßit, vt non folum eis progreffum , imo etiamre.
greffum prorfusadimeret. Qui quafifubrorculari
pofiri,dum mane capitimerent, veniam poftulane
runt:datis veròterribilibusiuramentis ,quod nun .
quamperfonam eius lederent vel domum illam ina
trarent,dimifunt. Mane cum proderte Engil
berto, à vicinis nulli arte dormientespolentexci.

cari, do quarerentur circa domi maleficia ,quorum

Joirtutehec nouerantfieri sfupra foramen desecta

pena
14 Diſquiſitionum Magicarum .

pendentem quafijpinam humani cadaueris repere

rāt; qua amota moxiomnes excitati ſunt.Postmul.
tis annis elapfis iidem fures fama virtutib.iam
dilli Engilbertiexcitati, ciuff vt opinor precibus
compunéti,eum adierunt, & quia
ipfieffent cõfelli,
deinceps duxerunt vitam religioſam. Hocfactum
mirabile, & alia quadam , de quibusin ſequintibus
dicetur ,&b aliis mihi relata, & vtrü vă vera effint
a me interrogatº, ita gefta fuiffe fimpliciter teſtatus
est .]häcCæſarius frequenter fanè furesma
gica vtútur,vclateant.In Flandria occidéra .
li, haud proculBalliolo ,ſuperiorib annis fur
vnus prehéfus fuit, & apud eu repertus , trú
cuspespatibulati , quoad hui'modi fopori
ferì lumen abutebatur articulis incenlis. In
Leodienſis ditionis oppido Hugo(vt quidá)
vel Dinăto ( vt alii ) noctu ad diuerſorium ve
nere duo ; quiſe à viâ admodú feſſos fimula
bát.cènâ fumptâ negăt ſe cubicú aliò itdros,
fed importunè admodùm peruicaci inftan
tiâ tandem abs caupone impetrant,vt liceat
adignem in culina Comnum capere . Interea
ancilla domus;cui no ſatis peregrini ifti pla
cebant; clanculum per foramen quoddam
peruigil coſpicit, quid acturi. Nocte intem
peſtâ , videt è marſupio manum abfciffam
mortui depromere; & digitosinungere; tum
admotos igni incendere. omnes lumen re
cepêre,vno excepto.id verò magi mirari in
folitum . fæpiùs ergò tentant & Hammæ ad
moucnt:fruſtrà ſemper. Tum eorum vnus ,

quid
 Libri III. P.I. Q.11, ist

quid tum (ait)lynusdútaxatin dono vigil?

& affixa ad caminum manu, quatuor digitis
lvelut candelis obſcurâ flammâ conlucanti
bus,domo cgreſli,noto fibilo ſociosaduocãt!
ad prędam.Puella ſubſequitur,egrediences ,
è domo, ianuârçuoluta , excludit. inde ir
rumpit in herilé thalamum . inuenit omnes
alcum adco ftercere , vt nulla vi ( nam inme

dium cubiculide lecto detraxerat & protra

xerat)potuerint euigilari. Interea fures per
feneſtram quandá ſe dirigebantin domum ;
occurriciſta , & ſchalis deturbat. Inſtant ta
men , & alia moliuntur ingreſſum.hæc lumi
nis memor , & ſuſpe & ione hanc eſſe ſoporis
domeſticorum cauſam , omnes digitos ex
fufflat ; vt lux emortua , dormientes exper
re&ti,ad clamorem accurrunt , & domo pro
tcláčmanifeſtarios. Poft aliquot dies capti,
facinus confelli fuêre. Quid mirum ergo, fi
ſagę nođu irrepant ad cunas infantulorum ,
& aliorum , quos cunc perditum ? Pet.Bins.
feldius comm.in tit.demalefic.da mashem.ad lib .
4. in fin .ſıc ſcribit, Retulitidem loannes Cuno de
Rouer, cum Anna mater eim & alia dua fage.com
ueniſſent, vt de noéte virum quédam celofum per :
ſecutorem maleficorum maleficio conficerent. Man
gifterulus præcedés feneſtrasda ianuas aperuit.Ipfe
sutē Ioannes Cuno pro comite à matre & aliis ada
ductusfuit,vt candelă ardentem ,qua non natura .
lis,fed arte diabolica confecta erat (ipſo lo . Cunone
propriis fcriptis ficdiftinguente ) leneret.Venientib.
Akiem
16
Diſquiſitionum Magicarum

autem eis in camera maleficiendiin ciuitatem Tree

virenfem ; cum maleficiandus pro more bonorum

1
Chriſtianorum fe figno crucis dpiis exercitiis, an .
tequam jequietitraderet ,muniwiffet, nihil efficere
potuerunt,
fedre infecta reclaufisianuis reuolares
debuerunt. Vir autem bonus cui nocere voluerunt,
adhuc viuit D Elgratia , da tamdiu viuetquans .
diu D E Oplacuerit . Mater di& tiCunonis, cum do
fuper articulis propoſitis, eodem
lipſa examinaretur
modo confeſſa eft,ficus filiusin hoc punéto . Qui
ſuperioris ordinis ſunt Necromantici malc.
ficiarij ,nihil habentneceffe hanc candelam

fibi prelucere,ſufficitin remoto aliquo loco

accenſam defixerint. Manifeſtum hocin
ſequenti narrationc, accepta à viris fide di
gnis ,dignâ quæ ſciatur, namn diuinæ quoque
vltionis addit exemplum . Abſtinebo loci,&
ordinis, & perſonarum nominibus, acquis
laga nare in Hiſpania , vbires verè gesta , in
cubile veritatis & perſonárú notitiam per
uadat. Ibi quadam in vrbemagninominis
concionator; quicum aliis prædicarct , ipſe
reprobus vel fačtus,vel permanſit.familiaris
erat cuidam viro nobili, cui formoſula vxor,
ſed caſta matrona. hanccæpic hircus ille ef
Aliction deperire ? nec diu ignem ſinu fouit
occultum ,aperit animum, & mulieri flagiti
um nititur ſuadere. Illa certa cueñdecaltita .
cis,ſedulò conatur ad laniorem mentem re
uocare à dementia. Sed erat oleum camino
addere, vt Naphtam accéſam vehementiùs

a qua
 Libri III. P.I. 9.11. 17

aqua inic & a exafperat, vt gliſcatincédium :

Gc admonitiones hunc yltro inflammabát ,

Nec deſitvrgere,donec pertęſa moleſtiam ,

ſtatuït vlciſci nebulonem . rem totam pan .

dit marito , quem non minùs , quàm Acridas

calis dolor vtebat.eius iuſſuvxor tempus ad

dicit : Venit nox optatamalè amanti. Mari

cus cum aliquot famulis egregiè armatus e
racin propiriquo cöclaui, familiarem hunc
haud familiariter excepturus. operiebatur
aduentum matrona . Tandem en tibi ſecu
2
lati habitu ; accin & tü gladio & pugione . de
ducencé illam audacter ſubfequitur; & pofk

quam conſediſſec, veterem cancileñain ite

rat.mulier refutat, & negat,vtfolita . fecerác
audaciorem tenebræ nocturnxmachum , &

vim parat. vis vi rcpellicur : candeni verita

mulier, exclamat ; & condi &turi marico ſi

gnum contenta voce tollit. Sudo ( quod

aiunt) fabulam , nec maritus,nec quiſquam
accurrit. Quid ageret ? fugerec ? tencbatur
brachiis fortioribus.confentiret? mors pro

bro & peccato potior honeſtati. vngueser

go & dentes, arma ſtringit muliebrià , & fä .
ciem deformat : fed præ furore hæc ille vix
ſenciebat. Gladium depoſuerat, dorſo pugi
unculus hærebat : vt aduertitmatrona,inter
luctandum manu eum eripit à tergo ; & ſtri

do mucrone perforat aduerſarium , & vica

priuat.collabitur cadauer.victrix , vix ſui co .
pos adcurrit in conclaue , vbi maritum abdi
B derai:
 18 Diſquiſitionum Magicarum
derat: inuenit illum & famulos omnes mor
tuis ,quāviuis fimiliores, clamat,vellicat,tra
hic ,nihil no agit,vt expergefaciat. atillico
ſopisi manebant. ſuſpicata( quod erat)male
ficioid fieri, & vidēs libiin ſeipſa ſpes ompes
lecatas, cadauer domo effert , & in plateam
abiicit cũ gladio, & cruento pugione. Inter
eadum ibi iacet,circitoresno & urniin cada
uer incidunt ; ferunt in carcerem ,facie lota,
ecl non facilè,tamen agnoſcitur conciona
tor . Prætor ſeu (vevocantCorregidor)pruden
tia pollebat: ſilentio imperato præſentibus,
fummo mancadit cænobium : cuocat Prio

rem , ait le dere maximi momenti cum ipſo

coram tota familia agere optare : iubcato
innes ad vnum in Capituli locum conucni
re facit Prior. conuenêre viui omncs , nam
mortuus :lle folus dcerat.Prætor ( ait) videri
fibi aliqué deeſſe,reanimaduersâPrior,verè
( inquá) omnesadſunt, excepto tali; ( & no
minabat ) qui fors nuncfead proximam pa
rac concionem .Ipfe quoq;,ſubdit ille, voce
tur: mora haud longa futura. currunt non
nulli,vt vocent : cubiculo clauſo, pultanto
Itium , nemo reſpondet. It ergo cum Priore
ipſePrętor,& ianuam vircſerant.nemo crac
in cellâ ,duntaxatfax , ardés & obſcurumlu
cens,defixa erat in camino.Mirariomnes,&
itupere. Tú Prætor Priori & conuentui nar .
rar, vbi & quale inuentum cadauer : Et dum
illud auferunrè carcere,vtprophanæ ſepul
turk
 Libri III. P.I. Q.II. 19

turę( quam SS.afini ſepulturam vocat)meritò

tradatur; ecce tibi nobilisille cũ vxorc, & ré
omné narrant: conferuntur momenta tem

poris ; reperiuntur euigilaſſe, quo faxexſtin

Qa.Sic & perfidia hypocritæ deteſtacionco
mnium & mulieris caftitas atque fortitudo
laudibus totius viciniæ celebrata :non facilè
ex illic habitantium memoriâ delebitur .
ExRemigio , nuncaddam quædam , qui
bus hæc explicentur confitmentúrq ; Scri
bit ad ſoporiferum faſcinum ſtriges vſurpa
re cadauer abortione egeſtum , refecto inde
vnâ cum humero , coſtisque continentibus
dextro hrachio , in vſum luminis ; & ardere
eius membriextremos digitos flammâ ful
phurca ac violacca; tātiſper dum perficiant
quod cæpere ; & hac iammâ exſtinctà tam

integros & illibatosmanere digitos, quàm ſi

lumini fomitem nullum præbuiſſent. idque
conteſſos maleficos Guermingæ 14. Kalen .
jlanuar.15 8 9. Sic Remig.lib.2.cap.3 .& idem
confirmat cap.4. cum docet , folere priùs ex
cadaueris illius abortiui vnguine de mem
bris elixis parato , quam perfonam conſopi
re volunt, probè inungere. Vergauillæ X.
Kalend. Februar. Margareta Luodman , iini

iudicio agnouit inter ſcelera hoc quoque :

Se no& e quadam N.edes fuiffeingreſſam , coanimo vo fomno
fopitifaucibus venenum infunderet,idq, incæpsum quin per
ficeretur / are in abfuiſſe.ita in procliui videbatureffe omnia .
Sed (malum ) contra quă putabantexiitatum illum fuiſſe de
Jomno:adeò vs, re infe &ta,cum facinorisfociis ipſa ſe in fugama
5 dere
 20
Diſquiſitionum Magicarum
dare cogeretur : confe & tante interim illomanu ar.
mata, ac tandem cùm affequinon poflet, minas fe.
rociùs intentante. Enigiturderead ampliorem co.
gnitionem interrogatus ipſe , N.teftis omnem , uti
illam logapranarrauerat , certisdefertisque verbis
recenſuit : videlicet appetitum fe,ficutidiétum eft,
veneno : hocque vnum illis,nepreberent fuiſſeim .
pedimento, quod forièexperre&tus ( nondum enim 1
illarum vnguine delebutusfuerat)ſecrucisfymbo
Lo atque oratione Dominica contra tantum difcri 1
men atquepericulum munwiſet : verumque illed
omnino effe, quod illas cum telo multum via effet
profecutus;nec tamen affecutus. Et poftca: Fere
omnescriminis rei deprehenfi,in Germania que est
ditionis Losharingica ,affeuerantconcorditer, eam
fibi à damonibus (modo iis per aliquot annos fue
rint operati)penetrandarum adium facultatem ef
e tributam : vt fcilicet per quafuis angufiias nullo
negotio viam fibi faciant,inmures,files, locuſtas,
er alia huiufmodi pufilla animantia, proui vfus
poftulat , coniratti atque imminuti : intromillis
[ que denuò priori forma reſtitui , ſivelint : actum
commodam incæptum peragere , quale ſuperiùsest
declaratum ,fcilicet illiniendo co primùm
per artus
omnes , cuimoliuntur interitum ,ne euigilet : tum
firmiter ac valide os ei diducendo, ne potionem s

gitatione excludat : tandem venenum

fauci
bus ingerendo admota lucerna qua
fulphuream flammam
Evomat.]

QV E
 Q.III. 21
Libri III. P.I.

QV ÆSTIO III.

De amatorio maleficio.

Ic vocant quicquid dicitur , fir, dacurve

ASIC
co finc vtin amorem quis.Veneriſquefu
rias pertrahatur.plurimahuiuſmodi philcra
veceres nobis commemorarunt , Theocr . &
Virgil.in Pharmaceut. Iyngem , quam Langius
aita Germanisvocari Windals /Wafferothsı
Xucrorommet; Latini Frucillam vocant:Hip
pomanes,laudantidem Theoc . Virg .Proper
cius; Remoram , & Sippen , Ariſtoteles d; rana a lib. 2. de
hift.anim .
quoddam oſcillum , Plinius Aſtiriten lapi 5.14- & 4.9.
dem ex Ælopo, Helichius Illuftrius:ſagitcas 517.
ex Roſtili corpore Archelaus; alia mulțaye. 6 lib.8. c.
cus poéta Leuius apud Apuleium Apolog.1. 12. & 1.32.
& Lucianus in Dial. Bacchid, o Melitta : & ex citat Ti
recentioribus Marſil.Ficin , 1.13. Theol. Plato- raq.izlege
conubiali .
rie , Pomponatius ok Incant.cap.8 . & Cælius cde ſorril,
Calcagninus integro opere ,de Amatoria Magia, 9.3, a. nu.
Vcteribus his videtur cómunis crror , eciam 15. & 9.5 a.
num.2.
nolétes huiuſmodi philtris in amorem pela1. fi quis
lici poffe; quem errorem mox diſcutiemus. aliquid.S.

Priùs videamusmaleficia hocin genereno. quiabos:

ftri zui ; quæ nobis , omnium optimè& exa- de pæn.I.
Aiſlimė, Grill.feripto prodidit . Amatoria 3.5.bzc ad
( inquit )ſortilegia, vel fiuntintra corpus velextra ad 1.Corn .
corpus( f.malefciati .) In corpore commumiter f . de Gcar.
eri folent per cibi ,velpotā d. Et in his frequéterad
• Grillan
miſrét(quod vix folciin beſtili vel ſomniferome.
d . 9.3. nu .
keficio y Sacramenta Catholica Ecclefia , vt hatialis.in fin.

B 3 confi
 22
Diſquiſiti M
onum agicarum
a glof.in c.cratam "; velnondum confecratum , fed circumfcri
accufatus.
levere piam notis & litteris fanguineis :fuper qua dicicu
hære. in 6.rant, quandoque unam ,dwas, tres,quinque velplu
res miffas ; quibus cekbratis , tradunt hoftiano in
plans,non integram prout off,fedin
pubacrem reda
étam valdè fubtiliter
perſona maleficiande, quam
affumere faciunt in cibo , ficut in meneftra, velin
potu: codemmodo faciuni si caleminthaimmixta
eliis peciebus , tradita , ut fupraincibo velpo
tu , ex quo dicunt illam effenaiure attractivado
quod poterit core voluntatem abſorbentis trahe
read amorem perfona tradentis. Sedomnes funt
nuge do demonis fallacia,& o.]& poftea ; Bis aut
ter habuiin facto Sortilegos ;qw.huic Sortilegio fi
se maleficio incumbentes ,hoftiam immiſcuerant.
vnum videlicet clericam religiefum ;qui hoftiam
ipfam facratißimam accipiebat , cuiuspartem ipfe
Sceleratißimus,qui cupiebatamari,uffinimerar, di
cendo quadă verbe fitisturpia atque nefanda, qua
hicreferre non expedit; reliquam veròpartom ho
fie miferat adipfam mulierem , non in formaho .
fedminutatim cötritam du inpuluerem reda .
ſtia ,
clam , fumendam in cibo aut potæ .Iterum habuia
lium ,quihoftiam nondum facratam acceperat,
Super illam circumcirca , cum fanguineannularis
digiti ,nonnulla verba fatis turpis defcripferat,de
inde ipfam hoftiam fuper altari depoſuerat, hocest,
Super nudolapide confecrato,fub linteamine tamen
aiteris abfconditam, & à quodam Sacerdote rotun
da conſcientia ſuperilla quandoque miſſas celebra
rifecerat, certis orationibus ad eiuspropofitum ſu

peraddi
 Libri III. P.I. 111.

peradditis; deinde boftiam ipfam fumferat,quasa

$
men non erat expreffe confecrata ; cuius pariem at
scrim pro feaffumpferasalteram veròpartemper
fone maleficiande tradiderat , redaclam in pulue
afferentes,vterqueipforum ,
rew,vtproxime dixi;
qui hoftiam ipfam aſſumpſerant, indiffoinbibi a
moris vinculo ad inuicem fe coligandos,nihilomi.
nous wwllum effe&tum apparentem vidi, necperce
pi. Nec funt adhuc duo annielapf, quod alsum fa
milé cafum audiui, Roma accidiffe, de quadamim .
pudica muliere ; in cuius cophinu reperta fuêre
fuper quibus ambabus erant def-ripta
dwa beftia ,
quadamverbafanguinea ,dac.quas ipſa senebat,vi
offerwit,adeffectum tradendi cuidam alteri mula
ri,ad inftansiam viri, qui ciufdem mulieris amo
rems concupifcebat. šlias quoque nondum est an
nws elapfum , quod dua impudica mulieres Roma,
quas vidi,da endini;qua acceperant oleum baptif
matis,quo inunxerani fibilabia ,dicétes bac verba,
( fides abrenunciosibi, & c. & cum labiis illis facin
untis ofculasa fuerantviros quofdã ,caufa captan
di amorew abipfis,vtipfa aferebant.Nihilominsus
dewww omne experimentum fallax fuis, & fuo
rum exceffwum candignasvidi luere panas. Alswa
exemplum à triennio citra in caden Vrbe consi
gerat: quod quadam turpiffima neulier acceperat,
particulă curis illius , qua infans indutus egreditur
de uteromatris ,quamprimùm venit in lucem , il
läge fimiliter fuper lapide nude facratoabfcöderat,
numero quing ,celebrari
& fuper illaplures miffas,
fecerat, cutemque predi& tam poſtes affumic rat,
& ha
 124 Diſquiſitionum Magicarum .
o baptizauerat fub nomine perfonamaleficienne,
cum aqua baptifmatu & cærimonijs confuetis , de

inde eandem in puluerem redegit, ad offellum bra.

dendi perſone maleficiande : tamen nterim capta
fuit , nec perficere potuit forțilegium , fidcongruas
feekris füilustpænas. Hæc ille, quiandere po
cuit ,adcò nefarios etiam eſſc huiuſinodi ſor
tilegos; vt & feminæ viris ſua menſtrua , & vi
ri ( quorum vtrumquc vix pudicæ aures tole
rant) ſemen in cibū poțumq;aliis permixta,
& certis verbis condita,præbeant;vt multo
rum conſtat conteflionibus; ſtercora quoq;
& alia huiuſmodi excremeta , vt Sprengerus
gradidit. Profcquitur dcinde Grillandus di
da lua,inquiens; Exira corpus autem fire extra
jiunt maleficie amatoria per alıqu as m.ix
inteſtina
turas compofitas ex herbarum foliisvelradicibus,
metallis, reptilibusterre : plumu,inteftinisnem
brisve, auium ,piſcium , vel animalium ; aliarúni
ve fimilium rerum naturalium [ adde , maximè
Grillan. expetere ',vel capillos vel vnguium præſe
4.3.99: 45 gmina, vel faſciam , vel quid aliud veſtimen
ti quod folicum tangere corpus malefcian
di:
aac , 4 nihil huiuſmodi queant nanciſci,
velepiſtolam , vel quid aliud deilliusdomo)
de tune adhibent cerias ligaturas , quibus hæc in
poluta cöfuunt in chlamyde veltunica maleficien
di velabſcondütfubcapite le &ti , velinter plumas,
velmateratia f fub lemine
,uperqueipfe dermit,ant
eftis , vel alterius loci,fuper quo ipſemaleficiandus

VIY
 Libri III. P.I. QIII. 25

vir tranfiturus, aut mulier tranfitura fit. ] Hæc

ille partim d.q.3.4.num.15.partim quaft.s.num .
3.vbi ctiam addit facrilegia quędam iſtorú.
Ipſi(inquit)ſortilegi admiſcent ſapiùsin iftis aquā
benedićtam ,fcilicet Fortis Baptifmatis , 4 * t com .
munis amphore exiſtentis in Ecclefia ,aut oleum
Sanctum Baptifmatis,Chrifmatis ,autextrema un .
étionis ,remosoliuarum benedi&tarum ,remos pala
matum , candelas benedi &las,facros Agnosdei, thu
ra benedicta,cercos pafchales de bis fimilia. Qua
dog autem capiunt aliquetx reliquiis Sanctorum
Marigrum ,lihabere poffunt:fcilicet particulas of.
forum , capillorum ,velveftium .Alii autem capiunt
fruftula quadam indumentorum facerdotalium ,
aliorumpanniculorum benedi torum :quibusfa
cra myſteria venerantur celebrantur ficut cami
lie, purificatorii corporalis,tunicelle ,manipuli ,e
mictus,folecandida ,lapidisfacrati,mappa altaris
fimilia, difleomnia, vel
patina ſudarii,calicis,&
iftorum partem admifcere folent in fortilegiis e
matoriis, adhibitis corum nefandißimis precibus
do Diabolicis verbis, ad turpes libidinis actus, tos
Sacramentorum ,& aliorum facrorum perpetran
tes abufum .] Mox ſubdiç certium quoddam
genus ſorcilegiiąmatorii, his verbis : Qui
dam ex his quifunt expreſa profeſſionis:deferunt
quandoq,imaginesquasdam ad locafacrificiorum ,
terrà, velcerà,aut gemmarum ,feu alià quanis min
xturà confeEl as illasg baptifant priusnomine per .
rena maleficiande , fub deuotione innocation
Diaboli,cum eisdem caremoniis,quibus vti folent
BS noftri
 26 Diſquiſitionum Magicarum

noftri facerdotesin vero beptifmate , adiiciuni

quadam verba turpia da nefanda :quibus imagi
nibus quandoz aperiunt pectora,do ipfarum cords
ingenii calore ignita reddunt:ant tantum derinči ,
quod liquefiant,putantesquod eodem modo cor ho
minismaleficiandifimiliter aderatur,fex mollifi
cetur, drobediens reddatur ad votum fortilegs,vel
amantis.] lo. Salisberienf.lib.2.6.11. Pulsricoli
funt, qui, ad effe &im hominum immutandos,in
mollivrimatcrii cerà,vel forte limo, corum ques

perueriere nituntureffigies exprimunt,cuius illu

fionis in Pharmacentria
Virgilius meminit:
Limas vt hic durefcit ,do bac vt cera liquefoit
Vno codemgigni, ficnoftro Daphnis amore.
Nafo quoq; in libro Heroidum .
Denonet abfentes, fimulacrag cerca firigit,
Et miferam senues iniecw vrgetacu .

Sic ille , locum Ouid.ad maleficium a

matorium referens, quem ego potiùs retu
lerim ad hoftile . Hoc maleficiú paulò poft
oftendam fuifle vetuſtiſſimum , Græcis La

tinisaj probè cognitum , à Chaldzis acce

peum . Vc plurimum vtuntur pergameno
virginca:quam conficiunt excute pueri re
cens nati ,& ante baptiſmum mortui, velab

« Picatrix , ortiui,in ſcripta cara & eribus & verbismagi

Abonus , cis : cuius miram potentiam atq; efficientiá

& Agrip- nugantur magi recentiores , & exemplum

Elib.i.de fuggerit Leloyher. Vtebantur & olim funi
fpcétr.c. s. bus quibusdam & ligaminibus , de quibus

nos
 Libri III . P. I. Q. 111 . 27

nospoftca.Grill.prçterea rationem inuefti.

С gat, curad amatoria duntaxat, ubutantur, rebus

Vacratis : & mulcis reſpondet ,qui voler cú le

gat.Hodierno tempore,ctiam ad hoſtileve
neficiū ,buffones baptizát, & eis ( quod hor
reſco cogitans , venerabilem Euchariſtiam
exhibentdeglutiendam.Sic nimirum quo “
tidic deterior fitmundus,& hominesin gra
uiora hoc fæculi fine fcelera præcipitantur:
de amatoriophiltro miraculů narrat, publi
câ fide & multorum fæculorum cótinuâ at
teſtationecófirmatiſſimum ,Thom.Boflius,
Oratorii presbyter;cuius opera, quàm here
ticis odioſa ,càm Catholicis vtilis fuit ;is er
go de Notis Eccleſiæ *; Nonum miraculü ( in - a 11.34.c.7 .
quit )contigit Aufidiin Piceno.Siquidem an.1373 .
quadam mulier,cum fumpfilei ore euchariſtiam ,
fecum detulit,viidav
non deglutiit,fed ferusiam
seretur ad amorem mariti conciliādum fibiper vo
neficia.Quamobrem ,ſic malis artibus edo&ta,fos
perprunas in tegula repofitamproiecit: Quofacto
(mirabile diétu ) cæpit Euchariſtia apertißimè in
carnem conuerfa fanguinem laiè emittere , ita vt
prunas exftinxerit,neg, cohiberi potust cruoris e
ruptio,donec conduerunt carbones, quamuis mu
lier nihil nonegeritiniiciendo cinerem , puluerem ,
ceramý apponendo. Tūnouo cuenta attonita , lin
ses tegulamcum carne diuina & fanguine inuol
uensſtabuli propinquiftercoriinfodit. Latuit res
annos feptem ,quamuis aliquot mirabilia enene
Irint;qua vndenam nafcerentur,alios quidem late
bat ,
 128 Diſquiſitionum Magicarum

Legiftar. hal,mulierem non ita fa &tı acſceleris furconſciam ,

ind. S.ado
ljectio . & 19 € xaElis, illa tandem aperuit remgeſtam facerdo
2.6. qui squicum ſe ciò centuliffet , reperit intactam cars
aborijos, nem fanguinem grecētem ,linteung illeſum. Mi
1. Cod de raculumparifacium cunctisg diusigatum ,exom
malefic. & ut us locis innumeros ad fui ſpectaculum comms.
marbeina 48, & commonet « dhuc poft'annos tercentum &

c- £ 210.5 xdecim.Vforurenim caro,vifiturfanguisvitreis

Got-fr . ampullis inclufus, ad tanta rri memoriam fempir
& Ang in einemweg, poft tanta temporum facia quiquam
C de ma- • * iis eft corruptum aut iabsfacium .] 'En quo
calef.Al pacto Deus cam manifeſto miraculo nefa
C.de herium mulierculæ fortilegium inhibuerit.
fret Vital. Sed nunc vidcamus , quæ vis huius ſortilegii
tract de amatorii
.
malefic.
Grilland .
SECTIO IL
d.q.3.1.1 .
15 Tiraq. Ico primo;hifiephiltris voluntas nullius
d . 1. 13. & D !
tractar de cogepot.ftad ,quem non vult,amandum : fed
pon. mi bere poteft imaginatio perturbari, humores conci
muend.
Per.Loy cari , co totum corpus interiùsquafi accenda;adeo
her.d.cC.S. vt quis.demone variis tentationum illecebris inte
Ant. Gu. rüs certante ;aſtro quodam libidinis vexetor , de
berr. Me fac vib.mēter trahatur ad defiderium carnales co

ri ,Fatina.pula cum aliquo in genere, quod fi tum temporis

& alior. Imal focus amator accedar, di arribus,quibus ſokat
Canonift.
verò,vt muliercula capi,eam inſtanter vrgeat,vel demon
Hof , in de illo vno tam affiduè memoriam de phantafiam
Summ. de mowiat,exhibendo fpeciem circumſtantiarumpro
mag. .
quam ſem .pter quas amore dignas videatur , ea fubtrahendo
ientiam . leas que indignñ redderent:facile fit, vt in naffam
 Lib.Ill. P. I. VIII . 291

prada cadas.] Atq;hęceftratio & modus,quo Ananix

rubride
per iſta diabolusfolec decipere: vulgus auté fortiLA
nequit diſtinguere inter actiones volunta- caran . in
tis,& motus concupiſcenciç,impetuſở; por- rum&
c.excuse
Abi
cionis inferioris.Vnde non oportet credere c.in rebut
iis, qui quæuc cauſantur coactionem volú cod.tie. I
tacis . Vere enim nolendo volant, & vellent dem An
cara. in G
abftinere , fed volunt peccatum commit accufacue
terc . S.fand de
Hæc ſententia communis eft Iuriſcon- hatet.ia
6. Squilla
fultorum & Theologorum . probatur pri . cent.de..
mùml.corum Cod.de malf. & Mahimal. vbi de Catho.
c.8. Tur
Conſtantin . Imper . ait, aut pudecos animos ad recrema
|hbidinem deflexiſſe intelliguntur : non (ait ).se - incopos
Coruiasiasa
sife ,fed ait deflexiffe :idcò , li lex Rhemnia vi.
33.9
geret,Wierushîcnun effugeret frontis in - li D. Tho.
ultionem ,nimis quàm manifeltolmperato & S.Bone:
riam fan&tionem calumniatus . & Paluda
in 4.d.34 .
Secundò probatur rationc , quia multa Sprenger .
ſunt pharmaca, quæ vim habent naturalem Malle.p.
turbandı bumiores ,irritardi ſerien.excale- 1.9.7:Cao
Atrii lib , 1.
faciendi cotum corpus : & fi nullæ res tales de iuft.
inuenirentuř,police dæmoni rebus squibus hçre.pun.
veilet,vti,tanquam lignis conuentis , & decis.Micha
inde iuxta pactumipte per le & turbationé , 2. desead
& faculentiam , & pruritum , & calorem injin Deum
corpus inducere , limulque perſonæ curtz Silu.Role
importunam fuggeſtionem imaginations, Furs.Ca.
quali valdè dignæ amari , obiicere ; & ficineta Grafo
huius amorem inflectere poffet; led volen Sumınits
Item tantùm . Nam in voluntatem , propter ( Binsfeld.
arbi
 130 Difquifitionum Magicarum .

ind.l.co. arbitrii humani libertatem , nulla dæmoni

rum.q. ", Jiurisdi&tio,nulla coa &tio competit : quçom
lii omnes nia ſuperiore libro probauimus ,q.24.
quod ſcia ,
& exmes Tertiò probatur exemplis,ve Marci An
dicis intea tonii Triumuiri apud Plutarch . & alterius ,
gro libel- dequo Cleodemus apud Lucianū ; vt Marci
lo dePhil hæretici& Magi,apud D. Irenæum ; puel
Bokelius. læ adductæ ad S.Hilarionem ,apud D. Hic
ronym . lofaphat Regis & Thedæ magi , as
pud Damaſcenum , in vitaBarlaam . Iuſtinæ
& Cypriani Magi , apud Nazianzenum &
Nicephorum ,(dequo conſule Pamel in vi
Plutar. Ita D.Cypriani)vt etiam hæretici cuiusdam a
in vitâ M.
Anto. Lu .pud D.Epiphan.qui , quod paulloanièexé
cia in Phi- pli narrationé,dixerat à Mago coa &tas mu
lopfçude . lierculas ; id intelligendum , de vehementi
Teen Huis: perſuaſione & forti inclinatione,non de ne
in vita S. ceſitatis abfolutæ coactione . Item pro
Hilario. batur Hiſtoriâ Bafilii Pſeudomachi & iu.
Greg.Na
zian . ora uericulæ monialis , de quâ D. Gregor. Ma
cio.29. in gnus egit;item Sceleri Sethi de quo Nice .
land. Cip cas a legite illa accuratè, & inuenietis inic
lib.s.c. 17. &am propenſionem , fed defuiffe neceſſita
Epiph.lib . cem parendi.
11.10 . 2. co
tra hæref. Quarto probaturauctoritate SS . Patrum
Ebionita . vt omittam Epiph .Irenæ. & duos Gregor.
D.Greg. 1. iam cicatos : probatur auctoritate D.Hiero .
4. Nicet:1. dum docet quosdam dæmones amoribus &
hiſtor. amatoriis canticis deſeruire b; & alibi ma
blib.z.in lleficia cõrendic vim habere , vt amemus quę
epift.ad
Ephe c.6.lodiſſe deberemus ; & deteftemur, quæ nos
ama
 Libri III. P. I. Q.111. 31

amare decuiſſet a Caſſianus quoq;, Incento- Super

, Isbıdinum atg luxuria quofitam fpiritus,S.Nabua .
res, ait
lle Prophete commemorat ; Spiritw , inquičs for
nicationis decepit eos, dafornicati funt a Deo fuo.]"
b
non quero,an rectè explicet di& um Olex; bafiaa.
coll7.c.
ſedadlenſerit ipſe,id apertè teſtatú affero. 32. Olen

Denique probatur S S. locis effe aliqua 4.1. 18 .

huiuſmodimalericia . Nahum.3 .v.4. Propter

mx'titudinem fornicationum meretricis peciofa

& grate di babentis maleficia :Quod dehis re
aenofter Fra . Ribéta fit interpretatus. A
Ipud Baruch.in Epiilol.leremit , nifi fallor,
mentio habeturmaicficii amatorii concre
mationis,verba ſunriſta ; ni di querceros tres Baruch .
Susron en tas ostis sgrálnitau, Bruwru til siney : 6.1.42
ταν δέ τις απών όφελκυθάσα υπόπνΦ- ή αραπιπιυμένος
κοιμηθής , ή πλησίον όνειζα , όποκ ήξίοτε,όστος και αυτή
óvretò gestiovautis droppiégu. Qua vulgasusfic ver
14t : Mulieres aulem circumdata funibus in via
is fedent fuccendentes offs olinarum : cùm autem
aliqua ex ipfis, attracta ab aliquo tranfeunte, der .
mierit cum eo ; proxime fua exprobrat,quòd es
non fit digna habita,ſicut ipfa ,neque furiseius di
ruptusfir. ] Quilocus inlignis, adhuc den
Lis obudetur tenebrissignorantiâ antiquita
tis: vnam eius partem , quæ dc funiculis cſt ,
nobis Herodotus clariffimè exponit libro
primi, vt habet verſio Latina(Græco nune
exemplari caréo ) in hæc verba : una iiſdemos
Babyloniis lex eft , omnibus modis exfecranda.
Nempe omnibus mulieribus indigenis commune
est,
 33 Diſquifitionum Magicarum

eft femel in vita ad Veneris templum defidentibus,

cum externis viris confuetudinem habere. Cate
rum cùmplereg fint diuitiis tumentes ,quaſui co
piam facere recufent;he vehicülis cameraris fub
ue&ta,pro templo confiftunt,reliela interim atergo
magna famulitij turba.Plareg criam hunc in mo.
dum faciunt,ad templum Veneris ſedent,nodis, co .
rolis tempora reuinclasèquibus duni alie ſcorsü
abeunt,alianigrediuntur.Nam diuerticula unde
cung fic funiculos diſtincta aditum præbent exter
nis ad mulieres illas, quam cuiq libucrit deligen
dam . Porro cum femelillic confederint,non primas
domum regrediuntur,quam hofpitum aliquis ,pe.
cuniammulieriin finum iniecerit, cum eadem
à fano feorfim abducta rem habuerit. Hofpitem
autem ilum ,qui pecuniam obtulit ,dicere eportet.
tantiego tibi Deam Mylittam imploro.Mylittam
enim Allyrii Venerem appellant. At verò pecunia
illam ,quantulacungfit,non est fas reiicere ; fiqui
dem in facrum conuertitur vfum .Neg mulieriet
iano permittitur hofpitem aliquem repudiare ;
fed
quicung, is eft, quipecuniã obiecerit primàm , hüc
illa fequiturcitra delectum.Poftremò vbiiam con
grillafuerit cum externomulier,Dea expiata , do.
mum reuertitur.Iam ,qua forma funt elegantiore,
citiùs (vtparest) expediuntur:quà verò deformes
diutiùs coguntur defidere pro templo , antequam
Legifucianifatis .Frig, interdum vi uno atg, alte
ro anno,autetiam triennio, atg, diutiùs expectare
oporteat miſeras. Alicubi,nempe in Cypro fimilis
quedam kex eft.] Hactenus Herodotus,cx cu

ius
 Libri III. P.I. 2.111.
33
ius narrationcfacilè incelligas,quibus funi
.
culis circumdatæ dicantur : & quis funis dif

ruptus: nempè is qui ſemitam ad illam fa

ciebat : nam diſcedens hunc diſrumpebat,

vel hofpes, vel ipſá fæmina : ſed & illudán

telligitur: vltimo loco ,cùm obiicit funem
non diſrupcum , deformitatem exprobrari ,
quod eas mortalium nullus cubili dignetur.
Quare retracto ,quæ olim hac dere publice
Louanii di&taui, ea referens ad nodos , & li
gamina amatoria , de quibus egerc veteres
poëræ . Virgilius Ecclog 3.
Terna tibi hacprimum triplici diverfa colore
Licia circumdo,terg, hac altaria circum
Effigiem duco,
nempe amati ſimulachrum.ligabant că
cepris verbis, vt apud eundem ;
Nette tribus nodis ternos Amarylli coleres,
Nette Amarylli modò: & Veneris,dic , vincula
recto :
Valerius , in Ciri ; addit & aliud in linum
deſpuere rer;
Terga novena ligat triplici diflinéta colore
Filater in gremium mecījinquit,defpue virgo,
Deſpue ter virgo,númeru Deus impare gandes .
Nemelianus Eccl.4 .

Hac eadem nobis, quæ verficoloria fila ,

Et mille ignotas mycale circumtulit artes ,
Erant hea hilave plurimùm ,lanea,& rhom ,
bo porquebantur, vel deuoluebantur ab
sterelglomo:Propertiuslib.z;

Ć Im .
34 Diſquiſiti Magicar
onum um
Improba non vicitmemoribusilla,ſed herbes:
Stamine à rhombi ducitur ille rota.

Illum turgentis rana portenta rubeta,

Et kelaefiftis anguibus aff atrahunt:
Et ſtrigis inuenta per buſtaiacentia pluma,
Cindlag,funeſtolanea vitta viro.
Hoceſt vittalanca ſuſpendioſi:quod & i
pſum magicum.Etl.2.
Deficiunt magico tortiſub carmine rhombi.
Detrina deſpuitione Tibullus, Eleg.2.
Hæc mihi compofuit
cantus quis fallere poßis.
Ter cane,ter di&tisdipuecarminibus.
Sed ad rem, magicum myfterium , cuius
meminit Ieremias, & à quo populum Dei
dehortatur, eſt adoletio Ta titúgo.de cuius
vocis ſignificatione non omnino res certa ;

nam ceteri vertuntfurfures, nofter verò offa

oliuarum ; inter quæ quid meliùs & fideliùs
verſum , certiùs definiri poſſet:4 Hebræa il
la epiſtola exſtaret,nuncde Græcæ vocis ſi
gnificatione deciſio pendet. Puto non vnā
effe ſignificationem huius vocis.Heſychius
πίτυρα τατων σίτων ή κιτων ολία : & fane huiuf
modi tritici vel hordei furfures,que pellicu .
las , quæmolendo ſecernuntur( ſic etiá Djo
ſcorides & Theophraſtus vſurpant)ſuccen
di ſolitos in veneficio amatorio pleriq; exi
ſtimant , & nituntur loco Theocriti Eydill.a .
vür Quocê tà altues; vbi Scholiaſtes dupa exponit
i senator ,ignc abſumo . Vix crediderim furfu
res folitos adoleris ( qui parū ad hoc idonei )

fed
 Libri III. P.I. Q.III,

fcd benè farinam in molâ . de qua ramé pau

lò antè iam locutus erat Theocrit ,ncc ne

ceſſe habebat repetere:quarc malo situez il

licexponere ,vt hîc facit noſter.Nam deco
dem maleficii generelocutum poëtam illic
& hîc prophetam ,co prodiuior fum , quod
eodem Eydil.fatetur Theocrit.amatoria zi
la maleficia Græcos à Babyloniis didiciſſe.
Sicut ergo laurum vrebant veteres & bicu
men , & ftatuas ex argilla vel cerâ; ( delauro
Virgilius;
Daphnis me malus vrit ,ego hanc in Daphnide
leurum :
Bituminis , ni fallor meminit Horatius,
fed locus non occurrit, de Itacuis argillace
is & cereis :
Limus vt hic durefcit, & hecut cera liquefcit,
Vnp'eodeme, ignisſic woſtro Dephnis amore.)
Sicetiam puto folitos adurere oſſa oliua
rum , boceft minutas oliuas , & duriores ce
teris ,ac penè ofſeas:quæ eſt vocis Græcę al
tera,minùsnota fignificatio ,apud Athenę .
um 2. ex Callimacho & Philæmone : pro
a libr. 2.
quodam minuto ac viliore & coloris furfu Cangrupi
racei oliuarum genere, quod fituesivvocarút . Sopkift.
Vnde & fraces ác magmata oliuarum Hefy
chio videntur ditta, érineg dum ícribitätí

egentiáque me encov.vbi forcaſlis omitueg legen

dum ;necin voce yc opinor peregrinâ quæ
renda folita Græcoru copofitio.itisupoy ,cdu
liū nouit Athenę .& Varro li.6.de liñ.lat.Apudi
C 2 Play
 136 Diſquiſitionum Magicarum

Plautum ,fivremepityrum edam apud illum efu.

riens inſane bene. Epityrum vocabulum estcibi,
quo frequentiusSicilia,quam Italia vſaj lic Var
ro . Locus Plauti eſt in Mili. glorio.nempe
fiebat ex pityrodi oliua confridà.meminere
& Cato & Columella ,libro de reruſtica , confi
ciendi modum indicantes & Græcanicas
magnæ Græciæ vrbes , id conficere folitas :
fortè etiam vocem iziritus lic eontrahebát
vulgò dicentes initveg.Sed cur nofter vertit ,
effe oliuarū ?cercú eft Hebræos , quæ in quaq
re fortiora & duriora ſunt , ea vocareoffa , vt
offa obfidentium mohyby chonach atſ
Imocha : ſcicum etiam , hanc oliuam minu
a Pl.s3.v.9.
tam plus oſſis, quam carnis edulis præbere:
conſtat quoquc Hebræa phraſi,genitiuum
fixum habere vim mobilis re & i: & ideo , offa
, accipi poſſe,pro oſſeis oliuis : lic
6 Genel oliuarum
| 49.V. 13. ut in Molaycis ſcriptis b . afinus oßw, poni
tur pro aſino ofleo. Quare ſuſpicor hoc lo
co à Ieremia ſcriptum fuiſſe atfmoth Zethim ,
quod ad verbum fignificat offa oliuarum , &
Græcos interpretes gnaros ſignificationis,
quam diximus ,verciſſe ta zitues . Nonncve.
rolimillimum eſt Babylonias, quæ Magicis
nugis erant addi&tiſſimæ,veritas ne diu illic
cxcubare cogerentur, ſe à fortilegiis huiuſ
modi non abſtinuiſſe;maximèquas nec di
juitiç,ncc forma,nec genus commendabāt ?
qucrebantargơiếte bliteçacdiobolares vn
decunque lenocinium , & Picyrides oliuas,

quæ
 Libri III. P.I. QIII. 37

quæ vilioris precii, inſumebant Aammis.Et

quam veſanæ flammam alebant incluſam ,
longè aptius atq; expreſius offium , quàin
furfurum ,aduſtione conteſtabantur : limul
enim lic quærebantur de duritie ac rigore
hoſpitum , & aduentorum , quos illarú nulla
miſeratio tangebar: ideo non ſolas oliuarú
carnes,fiuc cutim (náin his oliuis cutis po
tius quàm caro ) ſed ſolidas oliuas cum nu
cleis ofſeis adolebant,nimirum duritiam il
lam libi inuifam hoc pactomolliturç,& cor
da ferrea amore liquaturæ. Sifurfures vertas,
perit clegans iſta myſterii magici analogia.
Veriſimile eſt cum iſta vrerent addidiſſe ,
folemne reperio ;ſicſe oſſa hoſpicum vrere,
vel in hoſpite ſuo hæcſeadolere;vel preca
ri,vt ſic hoſpites carum amore torrerentur:
quæ omnia Virgilius & Theocritus poſue
re.Demum fic adufta & in cineres redacta

fpargebátin ventú iacta transcaput.Thcoc .

άλφιτπί τοιπρώτον πυρί πέκεται , αλλ' επίταση.
Virgilius:
Farina primùm igne liquefcunt , fed difperge.
Fercineres Amarylli foras, rinog fluenti
Transg capusiące.
Sed hæc fatis vel nimis , de loci Baruchi
explicationc : quæ ſi probetur, benè erit : fin ,
mcliora expc &to.Hinc patet ,veliuxta hanc
primam concl.noftram intelligendumBur
chardum : vel errorem fubeffe eius ſenten
tiç,lib.19.c.de arte magica c.vlt.
C 3 Sic
 138 Diſquiſitionum Magicarum

Sic ſecunda cõclufio quæſtionis, hæc phil

tra da menti & corpori utplurimum valde noxia
Juxt.]Nota minus eſſe noxia ,quæ non dan
turintus ſumenda; quia fi per nudas incan
tationes fa ta, vt plurimùm folum nocent
menti:ſi perilligationes aut contactum ex
trinfecum , etiam corpori ſolent nocere , ſi
habeant venena mala admixta , quod in his
non frequens: fi verò dentur in potum & ci
buin , folenc vt plurimùm valetudinem ve
hementer debilitare , & de ftatu mentis de
iicere : quia eorum ingredientia folent effe
admodum periculoſa : vt fluores menſtrui,
Iperma ( vt patet ex vetuſtis libris pæniten
tialibus)cerebrum felis vel atinini pulli,vte
rus hyenæ , virga lupi , remora ,olla rubetæ ,
ſtinci , & præ ceteris ( quod vocant ) Hippoly
manes : q eſt triplex,ne quis fallatur : vnum
cuius mentio apud Theocritum in Pharmac.
tradic eſſe planculam quandam Arcadiz :al
terum ,quod vt canit Tibullus ,
Viruscupida ftillatab inguine equa .
& Propertius.
Hippomanes fætæ femina legit equa .
Qualiseſt ſuûm apria : tertium ,pellicula
e Ariftor. quæ reuellitur à fronte pulli equini recens
1.6.hift.a editi , cuius odor
nim.c.18. equas in furorem redigit,
Plin . lib.8. de quo Ariſtoteles - . Plinius , Columella ,
.+ 2. Cor Virg. & alii.Quam hoanoxium ſit docetin .
Lumilelib, tericus Caligulæ , quimortuus,cùmei Ceſo
Geoig nia hoc potandum porrexiffet, vt narrant |
Ioſeph
 Libri III. P. I. QII . 39

Ioſeph .-. & Succon .& Iuuenal.co reſpexit; alib.p.an

Vt auunculus ille Neronis ; tiquir.
Suer.in
Cui totam tremuli frontem Cefoniapulli Caliz. 14 .
Infudit: uenal. lat .
& mox yt cſt in 4. Mer.
Tantipartus, equa quantū una veneficacõſtar: “
.
De cun &tis autem philcris Ouidius pru
dentiſlimè;

Nec data profwerinspallentia

philtrapuellis,
Philtra nocent animis, vimg,furorishabent.
Euſebius teſtatur his Lucretium poëtam

primò dementatum ,deinde furoris impati

entiâ ſeipſum interemiſſe. de Lucullo pro
didic Plutarchus, his cum primò actum in
furorcm, mox etiam interemptú b :dc quo- Euſeb.
in Chron.
dam fimilia narrat Ariſtoteles.Virg'illa inca Plutar.in
tata à Baſilio (vt ait D. Greg.) febricitare incepit, Lucul:A
& vehementer anxieri,magnisg, vacibus că ſtri- iſtot. in
dore clamare. Modo moritura fum ,niſi Baſilius Mag. Mo
monach'veniat,& ipfe mihiper ſua curationis ſtw d.c.4.Hie.
dium falutem reddat.Jen verba méte captæ , & in vita D.
corporelanguentis.Hlaverò,de qua D.Hie - Hilarion.
Spreng. p.
ron.ſcribit ,poftquã amator ,magicis artibus in 1.9.7. Cu
fructus,ab Æſculapii ſacerdotibus,rediit, do fub- pinia.in
Ludouic.
ter limen domus puella torméta quadam verborü Bauaro ,
& portentoſas figurasſculptas in aris Cyprii lum - Anto .Pa.
nia defodit : ilicò amore infanire virgo, ami- normi
ta.lib.4.de
Elu capitis abiecto rotare crinem ,ſtridere dentibus, geſt. Al
inclamare noméadolefcétis:magnitudo qppe amo- phonfi.
riscă in furorë verterat .] de trib.ordine Abba- Pet.Le
loyher.li.
cib.ſucceſiuè ab eadě ſorciariâ toxico ama- deſpect.s.
torio necatis,lego apud Sprég.de Frid.duce c.s. $

C 4 Auſtriæ
 Difquifitionum Magicarum

Auftriæ ,elcão rege Romanorum qué Lud.

Bauarus vicit , au &tor eft Cuſpinianus ; de
Stephano quodá equite Neapolitano, An
con.Panhormita;de puellâ ,cui amator mé
branulam inſcriptam in finum iecerat , &
narrationem , & iudicium nobis proponit!
Per.Leloyherius : quare cùm ta in noxia fo
leant effe philcrameritò Athenienſes Tena
a Demoft. niam lagam morre mul &tarunt*; & nimis la
contra A- xi fuere Areopagitæ ,cùm alteri , inorteo co
hcm . qui acceperat 6, ignouerunt : prudentiſi
b'Ariſto :. 'meậ; iura ciuilia: quib' ſeqq.pæne receptę:
dibe ,Ma- de quib.quo ad praxin acuri ſuinºfuſiuslis.
bo.Moral.
6.37 Secl.10 .nunc breuiter. Si præbens amatoriu
quid ,non adhibuitmagicam ſuperſtitione,
nec mors ſecuta fuit: pæna relegationis &
damnationis in metallum olim punicbatur
¢ d.9.qui : hodie iudicis arbitrio extraordinarie pu
abortio
nis. nieur . Quod fi mors fuerit fecura, quam vt
a Menoc plurimùm ſequitradidit Hippolye deMar
.
de arbitr: Gl.inlignis Criminaliumiudiciorum tra & a
19.Binis tor : tum , ſi ob malum finem præbuit phil
feld.in d.1. irtim (vtpote cauſa aborlus,vel illiciti amo
sorá 9.3.ris)que tum adhibitæ fint artes magicæ fiue
deih.D.ad non ,mortis reus cenfetur,ex communiſen

leg. Có tentia iuris interpp.argum.d.S.qui abortionis,

de lacat
flibus. re quod&olim prudentum opinione receptú
cep:ren.ti: lul.Paulus tradidit : ncque id acerbum de
Sdlc.Cor. buic videri Antonio Guiberto & dignus enim
elibi.de planè fupplicio malus adeò animus,finiim

iudini probiſlimo,per fummú periculum & pelli

mum
 Libri III. P.I. 2.1.

mum exemplum ſtudens. Quod fi nõdedit

ob malum finem , ſed bonum ( vtputa ad ar
cendam feminæ ſterilitatem ,ad concilian
dú mariti animum à ſe immeritò alienatú )
tuncfi acceſſit ars inagica, adhuc punienda
eft audacia lethali ſupplicio. capitale cft e al.nemo
nim his, vti artibus 2 : li verò non adhibuit
aruſpieć,
quicquam magicum , fed naturalib . vſa fuit, & ibi Dd.
quæ putabat non nocitura, extra ordinem ma:
mitiùs punienda cít, çitra morçcm. Hæc them .& fic
vera, ſi delit hæreſis ſuſpiçio: hacaccedente,intellige
Menoch .
quid dicendum ,videbitur d.fe8.10. de arbitr .
Humanam vindi&tam præuenit aliquan- cal388.

do diuina vltio . Siffridus preſbyter in Chro- barg

puso.1.3.5.
nico ſuo ,narrat anno 126c.accidiffe , vt ack cx Sena
efiens quidam in Miſnia, vt fuis potiretur amori , ruſc.D. ad
bus , à Mago in locum edium defertum deducere- leg.ficat
de Cor. n&.
tur: cui cum ſpectrum ,
puille illius quam amabat ibiBart.&
Menoch .
imagine ,dermalefici incantationes feobtuliffet : a
d.cal.358.
matorilleperditus ,manü eiporrigens,à malo de .
mone parietibus alliditur, of miſerabilem in mo.
dum necatur: qui eius quog cadauer tanto in Mu .
gum impetu proiecit , vtfemianimis longo tempore
iacuerit.
Inunc, & animum committe ignibus do .
loſo hoc pulucris magicimantello cõte & is.
Nónne potiùs audiendus Phocylides : que
cecinit,omninò fugiendas amatorias incã.
caciones & philtra:idq; verum ,etiam quoad
coniuges. quia etiamſi conciliarenc amo.
rem ( quod nunquam vel raro contigit ) ta
C 5 men
 42 Diſquiſitionum Magicarum
men ſemper,vtminimùm , reddut debilem ,
atconitum , & mentis emotæ : quemadmo .
in coniu- dum piſcibus(acuta & apta eſt Plutarchiºli
monitio milicudo) accidit ,quinon retibusvel hamis ,
nibus.
ſed medicamentis capiuntur.

SECTIO II 1.

Eftarremcdiis videamus . & conftat , ex

RI
-di & is , inutilia eſſe antidota contra phil .
tra ; & remedia illa Gentilium : quæ per in
cantationes aut luſtraciones quaſdam fie
bant: quæ Chriſtianis ctiam prorſus illicira
ſunt.Virgilius4. Æneid.
foluere mentes
fe carminibus promittit
Hac G
Quas velit,aft aliis diras immittere curas.
verè dicit promittere,nec enim pręſtabat.Ti
bullus lib.i.

Quid credam ? nempe heceadéfe dixit amores

Cantibus aut herbis foluere
poffe mcos.
Et me luſtramit tedis, & nocteſerena,
Concidit ad magicos hoftia palla Dess.
Non vi totus abeflèt amor,fed mutuuseffet,
Orabam : nec te poffe carere velim .
Putabant cnim his luſtrationibus alteru
trum euenire , vel vtamoreliberarentur, vel

votis potirentur. Nemefianus , inducit pa

forem quærétem hæc omnia fibi in caſſum
cecidiſſe;

Quid prodest quod me peregrinimater

Amynta
Ter vittister frondeſacra,ter thure vaporo
Luftrarit,cinere [9,auerfa effudit in amnem ,
Incen
 Libri III. P.I. Q.111. 43

Incendens vivo crepitantes fulphureLauros;

Cùm fic in Mercën totis miferignibus arſi?
Vittas intellige funeſtiviri , vedi & tum ſu
periùs. Omiſit & aquæ alperfionem , de qua
Propert.lib.z.loquens de amore :
Quod mihinon patrijpoterant auertere amici,
Elurreaut vaflo Theffalafogameri.

Hanc ſecuti opinionem gentilium viden

tur,non Eunapiusmodò ,in vitaEdeſij , de il
lâ quam magus Philometorin amorem pel
lexerat,magusverò Maximus amore ſoluit;
& Plin . ſed & Pomponat. homo malè Chri
ſtianus . Opus cít in antidotis diſtinctione.
G 1. ſi naturalia tantùm ſunt medicamenca,
maniam purgātia,& ardorem libidinis tem
perátia ( vragnus caftus & huiuſmodi)dum
modo noxia non ſintyaletudini , licebit eis
vei. 2. fi verò dubitetur num infic vis natu

ralis, an verò fint merè ſuperſtitioſa reme

dia ; tunc iis abftinendum . tale quod de
Scythicâ ſeu Promethæa herbâ refert Pro
pertius; quod de inſperſo corpori puluere
in quo ſe mula volurauerit, vel hirci vrinâ

bibitâ, vel rubetâ in corio pecoris recentis

alligarà, & de virga lupi Plinius & Pompo
nat . tradidere. 3 ſi moraliter improba ſunt" Plin.lib.
remedia , planè vitanda & verita ſunt, talc 28.32.& 39.
remedium Cratetis apud Lacrţium , ſcili. lib. de it
cet ſui ſuſpendium ; talia Raſisac Pauli Æ -canta. La
ert. lib.6.
gynetę licentioſa balnca ,tripudia ,eommel
fationes, & quę ſequi ſolét deteriora : tale er
jam
 44 Difquifitionum Magicarum

iam illud Fauſtinæ, quo vſus M.Anton.phi

loſophus;qui gladiatorem eius adulterum
occidiiuffit, & illam incedereinter caput &
• Capitol. collum . Quartò li firadmixta luperſtitio ,
& Suidas.
çunc pertinent ad vanam obleruantiam ,de
qua 3.p.huiuslib.agendum ; ſi verò dæmonis
pa&um interueniat, pertinent ad dæmonia
cam Magiam ,de quadi& um lib.2 . Quintò
optima funt remedia Chriſtiana, tú illa quæ
contra cuncta maleficia vim habent, Eccle.
Giaſtica; de quibus agendum lib.vlt. tum et
iam quædam moralia , quibus caro macera
tur & concupiſcentia domatur ; vt opera
pænitentię.humicubationes,cilicia, flagel
Ia , ieiunia : his interdum etiam ſub mortalı,
G magna neceſſicas, homines vci tenentur ;
vt & aliis quæ partim in omitcendo , partim
in committendo pofita .In omittendo, vr vi
tare conſpectum rei amaræ, & ocium, & alia
libidinis irritamenta ,de quibus optimè He
bhabes a - linandus differuit.b Vis exſtinguere libidi.
pudD.An
tonin lib.nem? ( ait ) amove ligna deigne G ſtrider in
6.
fumhiftor. cendium . ligna innumerabilia ſunt, potiffi
.tit.13. maautem ;
16.osa
Ocia fegnities,fomnus ,caro,femina,vinum ,
Proſperitas,ludus,carmina,
forma,puer.
Deprimoeft illud SS . in defideriiset omniso.
ciofu . & Ouidij,
Ocia fitollasperiere cupidinis arcus,
Extinétaſ iacent de fine luce faces.
De z.dicit Martialis :
 Libri III. P.1, Q. III.

Queritur,Ægyſtbus quare fic factus acheelter ?

In promptu caufa est ,defidiofus eras.
Dez.canit Dionyſius Cato , in diftych.Mor.
fomno deditus efto.
Plus vigila ſemper,nec
Nam diuturna quiesvitiis alimenta minifrat.
Dc4.ait Apoſtolus: Bonumeft non mando .
care carnes .
Des.ait Helinand. mulier dicitur à mollien
do, viedmalleus.quis ficus faber per malleuno mol
lis ferrum :ficdiabolus per muliere,mollit do mal
leat vniuerfam tertem , D.Hieron, Ferreasmee
tes libido domat.Claudianus ;
Ferrea lafcinis mollefcunt corda ſagittis.
Dc6 . Apoftol. Velite inebriari vino, in quo
c # Lúxuria.Virg
Et Venus in vinis signis inigne furis.
De 7.Ouidius,
Luxuriant animirebusplerumg ſecundis.
Salomon in Prouerb. Profperitasftultorum
cosperdet. D. Auguſtinus ; Secundares Sapien .
tum animos fatigant : plus obfuerunt Salomni,
quam profuerit ipfa fapientia .contri aduerfitas an
liquando retrahit à peccatis. Ideò ait Dominus
Oſex 2. Sepini aures tuas fpinis , vtfemitas tu as
non inuenires, de post amatorestuos noncurieres.
Spinæ furit,aducrfa.
De 8.ludi nominciocú intelligit omnem.
mæſtitia enim libidini repugnat , tefte
poêta :
Non folet inimaftos illa venire thoros.
De9.carminis nomine,omnemelos muli
cum
 um
ſition arum
46 Diſqui Magic
cum comprehenditur, fiue voce, fiucinftru
mentis fiat.Efa .Cythara ,& lyra, & tympanum ,
& tibia, & vinum , inconniuiis veſtris: hinc, da
opus Deinon reſpicitis.additHelinand. Difficile
inuenituraliquis lenis vocis grauis vita : quippe
cim vocis lenitascantum defideret , vitæ grauitas
planclum .
De 1o.eft illud ,
Rara est concordia
forma sigpudicitia.
& illud,

Lis est cum forma magna pudicitia. 1

De 11. ait Helinandus ; Quantum enim pe.
riculi fexusadfert in muliere , tantum atas impue
ro.periculofa est atas pueri,periculofior focictaspe
riculofiſima familiaritas. Vnde legitur in vitis ps
trum ; Non habendam familiaritatem ; cum femi
napuero, vel hærctico.] Ha&enus ex Helinan
do Antoninus.

In faciendo conſiſtunt;occupatio mentis

in curis grauioribus , cogitatio mortis & in
ferni , lectio bonorum librorum , preces ad
Dcum fufæ ,implorata auxilia Beatorum , &
Angelorum , & maximè Beatiſſimæ Deipa
ræ Mariæ ; quæ , vt caftitatis amantiſima,
ſummoperè deliderac homines hac fpurci
amoris lucliberare. Viile quoq; frequenter
meditari , non externá illam & pericuram ci

to ſpeciem ; quæ fragilis , caduca,fæpemen

dola & fucata. & falus cantuin ienociniis ad .
umbrata; fed rímari cogitatione internam &

profundioré corporis confticutionem.quid

illa
 Lib . III. P.I. Q.III. 47

ilia fuit ,antequam naſceretur ? ſtilla feminis

Ipurci & olidi, quid nunceſt: ſaccus ſterco.
rum.aufer cuticulæ pelliculam , quidillâ re
crius aut horribilius :quid cadaueri propius?
ſterquilinium niuc côtectum albct. foluan
turniues:pax ,pax naribus do oculis; clamabunt
omnes, & diffugient. Niue fugacior eſt for
ma , nõ liquatur, fed vaneſcit. illam aqua ex
cipit; hanc quid niſi deformitas & formido,
qualis mormolycii ? cum anima diifugerit ,
quid futura hæc ſiue Lais , fiue Helena eſca
vermium , cadauer putridum , færens , tabe
diffoluendum , ex cuius fpinæ medullâ ſer
pés terribilis enaſcetur. Hocamem ,hoc de
peream ! Narrat Suidas deHypatia & Ale
xandrina ; cam cùm confilio nequiret audi
coris adamantis , importunam ſollicitatio
abrumpere; panniculos ei ſuos , Auore men
ſtruo maculatos,obieciſſe: Hoc(inquiens)est
adolefcens quod amas:nihil autem pulchrum .Ap
ра & Gela Foroiulienſis ducis Giſulfi filiæ ,
carnis putridæ ſub mamillis pofitæ odore,
ſuam defendêre caſtitatem : Barbari enim

natura ita fætere Longobardorum mulie :

fres opinati intactas reliquere. ( Annal. Boior
lib.3 . Ant.Bonfin.lib.8.Rerum Hungicar.Deca.
1.Sed & Th . Cantipratcnſ. pium quendam
virum ,cùm cogitationesimportunas,cuiuf
dam mulierculæ , formoſæ dum viuerct , a
nimo abigere non poffer; fepulchrum nar
rateiusaperaiſſe, & amplexum cadauer ta
bidum
 Diſquiſitionum Magicarum

bidum , faciem faciei cius contaminacz ta

be,vermibuſquc impoſuiſſe, & in hoc fæco
re volutatum ore ; donec fætor & horror : 0
mnem libidinis memoriam ſuperaffent.
Quãtò efficacius hoc;illo ridiculo,& , quod
nili præfatâ lectoris veniâ , nequit referri,
• lib . 2. de
varieta. quod Hieronymus Cardanus * præſcribit ;
cum qui ( licait) ftercora recentia amica in fuopo
nat calcco ; & calceum ftatim indwas ;amore libe
randum . vtatur ille ſuo remedio , apagè has
fordes. cquidem tetro odorc amorem cum
faftidio commutandum crediderim , quam
diu fætor durabit : poſt , neſcio ; niſi quis
mentem Gimilibus ( quas dixi ) cogitationi
bus muniat,armetquc . His remediis conti
b lib. vid. nentur , quæ ex Auicenna Niderius poſuit b
Formica- excepto lexio , quod ipſemet fatetur fæpè
non proficere.

QVÆSTIO II11.

De Maleficio hoftili.

,A
Hoftik vocatur,quicquid in bonisanimi
corporis aut fortunæ damnum infert,
aut aptum eſtinferre,aut idcircoadhibitum
fuiſ à malefico vc inferrec. primum actu , le
cundùm poteſtate, tertium intentionc hu
iuſmodi eft. quæ in his interueniunt , vt
plurimùm ſunt frigida,amara ; noxia, & na
*
turæ humanæ hominumq; ſaluti contraria ;
69.3.2:25. ideo venena mala vocari , vule " Grilland.

contra quam in a'matorio ',in quo cenféc vt

plu
 Libri III. P.I. Q.IV. . 49

plurimum interuenire,res calidas , dulces,a

menas homini, & coadiuuantes naturalem

calorem & potentiam luxuriandi, & idco à

lege hęcvocari bona velnomalá venena , quia
non ſunt inſtituca hominis necandi cauſa

a hec perpetuo vera non effe, facilè cre- a i.z.ç.haa

dent;qui precedentem quæſtionèin accu:a- adica
tè legerint.Deprecipuis ergo hoftilis male . D.adies
Corn.au
ficii ġeneribus nuncagamus, & quia prolixa ficar.
S
atq ; varia diſputatio eſt ,in ſuas fe & iones éă
Partiamur.

S E C Tiò .
25
I.혜 Defaſcinatione.

V Trescommodiùsintelligatur,notand.
differenti a triplicis faſcinationis: nam
puto vocabulum ,large ſumptū de propriè
& improprie dictâ faſcinatione, diuidi pora
fe , in poeticam ſeuvulgarem ,in'phitufophism ,
& in magicam
Vulgaris ſeu poëtica eft,dequa potiſſimum
1,4 diſputatur; fecundum quam dicuntur ho
t mines faſcinari,ipla viſione leu'adſpectu a
& iuo faſcinantis , vel etiá inuido aliquo lau
dante, co lolo quòd malignè aur malitiosè
3. adfpicit vellaudataliüm à quo eſt auerio a
YO niino. Et hæcopinio múlta peperit abia o
. pinamenta.Primò noc periculum imminc
iepotiuspu , pueris
_2; lchris quàm'defo
rmibus
do quan naioribus ætate.Secundò hoc peri
jauniemoucri quibusdameuphiymiis:né
D peli
 Diſquiſitionum Magicarum

pe li bene procentur iis , quos cum laude &

admirationeintuentur: vel fi quid curpicu
lum puerigeſtent appenſum collo , vnde fa
OD
Icininomen indituin virili mébro , co quod
contra faſcinationem talia geftarent oſcil
la : & , mutato in paulo honeftiorem modú
more, digitos duos cum pollice ſicinſerto
vt tale qui cxprimant, de gagare, vel ebore,
vel argento : vt fic hodie in Hiſpanià (Higa
vocant ,) immò fi ſummo mane ſurgenti quis
ita digitosistendat,id ipſum quoq; amuleti
efie loco cenſent,quod malo exemplo Re
ginæ cuidam fieriaiunt. ſi baccare frontem
cingas, fi ter in finum deſpuas. Denique li
cuin auide lautum edulium ſumas , & te in

tentius aípicienti partem cibi porrigas.Fra

frin hæc omnia fore,ne faſcineris . Tertiò
cenſentad bruta quoq; hanc faſcinationem
pertincrè, gallinas ,agnos , equos,& ferunt
faſcinatos aliquando cecidille. Huc perti AHA
nentilla poëtarum, Virgilii ,
Niſcroquis teneros oculus mihifaſcinat agnos.
item . . . baccare frontems
Cingite , ne vati noceat mala lingua futuro:
& Theocritus docet contra hanc faſcina

tionem folitos in finum ſibi deſpuere ;

ως μη βασανθώ, τρικές εμόν άπλυσα κόλπων.

Pinon feſcimer,ierin meum expui ſinum .

Solent quidam huc refereillud Albii Ti
bullilib.1.elrg.a .

Hun
 Libri III. P. I. Q.IV.

Huncpuer,hunc inuenis turba circüſletitarctâ,

fimu
,
Difpuit in molles os fibiquig s.
Verùin priorillos verſus refutat : qui do
cet , eum , de quo agio , vtinſanum ac lym
phatum , cinctum fuiſſe coronâ pucrorum
& ceterorum : qui tamen , ne quid cis derri.
menti ab afpečtu , tačuve in ſani hominis
contingeret ,defpuendo ſe libiconfulerear
bitrabantur . Cuius ſuperſtitioſçauerlionis
vt cófuetæ ,teftis eſtTheophraſtus lib.de cha
racteri /mis in deſcriptione fuperftitioſ .Sed quo .
niam à Tibullo amans inducitur vrens ma

gicis artibus ; 6 dicas eumdem amantem a

mentemq ; defcribi, non aberrabis à verò .
nam Placo in Sympefio amoris furorem faſci
natcriü effe docuir;cò quòd mutuo aſpectu
1 & intérione oculorum ,amor hauriatur,au
7 geaturq ;.

20 Hans faſcinationem cum ſuis remediis

. eſſe ſuperſtitioſam nemo negauerit opinor,
quam damnant DD.Balili.Chryſ Hierony :
& alii citandi ; & profert Richardus quodi,z.
quaft. 12. düos articulos , quibus non ob
fcurè anathema dicicur iis , qui illam tenent:
Sine maleficiis verò , opinionem de ſolo
morbo
per laudacionem inferendo , nemo
catholicus Theologię peritus, aut veræ phi
lofophiæ ſectator admiſerit.Nam quæ de vi
verborum diximus , & de vi imaginationis
14 illa conuin in
TH cunt,nec verbis hanc vin
imaginationi quo
effe , nec imagi nationi quo ad corpus di
Hers D z ftans,
 Diſquiſitionum Magicarum

ſtans,vt verè quidam apud Algazelem lib.s.

phyfic.c.9. aſſerunt. Ad natale faſcinantis a . God

Atrum confugere ridiculum eft :omnes enim

illâ horâ nati, faſcinatores forent. Vim ani
mæ vnius in corpus alterius effectiuam tri No
buere , eſt damnatum delirium Auicennæ.
Nec ſatisfaciunt, qui ad temperiei & ſubſtă
10
tiæ diſſimilitudinem confugiunt: quia inter
R
res eiusdem ſpecici nequit eſſe tanta ſubſtá
tiæ pugua ac diffimilitudo.Non enim bagi
lifcus baGliſco ,non vipera viperæ , ſed homi
ni & aliis animalibus nocent. Ec vt vnum a
nimal alteri cam fit noxium , id ex vehemen
ti naturæ antipathiâ naſci neceſſe eſt ; hanc
verò ex differentiâ ſpecificâ , quam ſequitur
differentia temperamenti: Quid ? quod fa
ſcini huius defenſores contédunt,etiam fa
ſcinari qué ſolereà beneuolis & cariſſimis.
Plutar. S. verba Plutarchi , & Heliodori ſuggeſlit mihi
Sympoſ.c. & communis patriæ , & religionis coniun MIC
7.Hclio
& tione amiciflimus , Andr . Scottus nofter.
dorus l.3 .
Æthiopi. Græci codices mihi nunc non ſuppetunt;
hiftor.
quare ponam ex verſione eiusdem : Haud fa
nè ignoras;(ait Plutarch .)quod & amicis,& fa
miliaribus & parentibas nonnulli oculum faſci
nantem iff - exiftimant.vfq; adeo vt mulieres non
oftédant illis pueros, nec diutius ab huiusmodi ko
o id mali
minibus inpectarı finant : quo mod ergo
videbiturabinuid å offici ? quid porro per louem
dices de iis,qui dicuntur feipfosfaſcinare:nam hoc
quogo difti: fin minus illa certe prorſuslegiſti :
Eutė .
 Libri III. P.I. Q. IV . 53

Eurelidæ fuerant pulcri per colla capilli:

Sed tibi dirus homo conſpecto in flumi

nis vndis

Inuidic,turpisq ;inuaſit protinus illu (mę.

Morb', & inuidiâ corrupta eſt gratia for
Narrant enim Eutelidem cùm fibipulcher via
fus effet,propria ſpeciecaptum , in morbum incidis
fe: atg habitum bonum una cum pulchritudine
perdidiffe .] Vides fabulam Narcilli fabulæ fi

milem :fi quid tale accidit ; arbitror verique

contagiofam aliquam fontis exhalationem
fuiſſe exitio. Sed audiquid Plutarchus hac
dere cenſuerit,putar enim in hisex verâ in
uidentia idoriri,quod etiam Heliodoro vi
ſum . Plutarchus ; Audacter dico vniuerfas
quidem anima effectiones, quibus diuinfint,in iis
malos habitusingenerare:hicùm nature vimce
perint, qualibet ex cauffa moti,ſape etiam inuitos
homines in iam proprias ac conſuetas perturbatio

nes deferunt. Sic autem confidera ,timidi etiami.

plaanxilia formidans iracüdiin chariffimos quo
que funt morof. Amatores de intemperantespo
Atremo nec fanétiffimisquidem corporibus quãuis
morti vicinis queunt abſtinere, Mira eft enim com
fuetudinis dis ad attrahēdum affe & tum in id quod
libieft proprium.Etqui in lapfüm eft propenſus,v
big,neceffe eft impingat. Nella eft itaq, admiratio
me dignüşfiqui inuidendi & fafcinandibabitü fibi
induxerüt, etiam aduerfus familiaresex morbi p
prietate movērur:aft.vbimoti fuerint,quod nain .
--folent,efficiunt,non quod volās
.Quemadmodü
D 3 enim
54 Diſquiſitionum Magicarum

cnim pharam (pharicemoneri, d cylindrum in

modum cylindri receffe eft pro formadifferentia:
ita da hominem fic innidum affectio inuidenter
aduerfus omnia monet. Quinetiam veriſimileeft
Les familiaribus & charispeiùsnocere . ] Immò
yerò id mihimin fit verifimilccurran quod !
frequentius illos reſpiciant : aliquid id furer,
li habitibus non yteremur quãdo volumus :
& habitus à primis illis motibus animinon AT
differrent:quos confundit Plutarchus : non 11
obſcurè criam voluntatis humanæ libertati
his verbis , vt ex geometricâ comparatio .
neparet,frenum iniiciens . A cæteris etiam
philoſophis recedit, qui perſpicuè maliuo
lam inuidentiam requirunt amori repu
gnantem . Solus Heliodorus Plutarcho
conſentit , etli de fa &to dubitet ; Porro , in

quit,fiquifwat,quietiam charißimos, de quibus

beme volunt faſcinant :id quidem non est miran
dum lacum fint natura invidi;non quod voluni fa.
ciunt,fed quod naturaliter folent. Præſupponit
yterg naturalem vim maleficiam illis iner
le: quæro qualis phyſica an moralis : Simo
ralis tantum hæc illis nolent bus non elici

çur. Siphyſica , præcxiſtens ,aut tunc nata .

Sipræexiſtens,cur non nocet prius fubic &to
cui ineſt. Si tunc nata ; quà nouà efficiente,
cauſſa: Nam crga hanc perſonam benè af
ficiuntur . Cæteri arbitriilibertatem hac in
feconcedunt , & aiunt innoxium intuitum

effe , fi animo aſpiciant non malo , vt aduer

tit To .
 Libri III . P. I. Q. IV . SS

cit Toftat.in numer. Sed magis philosophi

cè procedic Plutarchus hac in ié. Necta
men fæliciùs philoſophantur , de ſui ipfius
faſcinatione. Plutarchi funt ifta : Bonus vir

Eutelsdas , o quicung feipfos dicuntur fufcansre,

10
non finerationc id mihi videntur pati, Pericuio
di :
fus eft enim ( vt ait Hippocrates)
ſumme bonus hic
bitus,& corpora fimul atq; ad fummum vigorem
S:
procefferint,non ftant,fed cadunt, & in contrarii
vergunt. Quando igitur ij integrum cæperint in
crementum :ſeg pem :lius affectos vident, adeò vs
all
ſele demirentur' ac circum
piciant, corum corpus
0 prope mut :sionem ef(effet Plutarchelicer ſei

plos necdemirarentur,nec circumſpicerét,

iuxta Hippocratem & per habitus vitium in
u deterius tra &ti ferpfasfaſcinani.(Quomodo per
10 habitus vitium id maliuolentia dicebas er
n
go necredendum quenquain tibi ipſi malè
velle ſolitum ,aut ſuis bonis inuidere eſto a
liis inuiderint,nunquam hucfe porriget vis
inuidentiæ ,ve philautiam animo expellat.)
Sed hæc ipfa ratio Plutarchi, quă ſubdico
ſtendit quid faſcinationis nomine compre
2 henderit.nă ſubdit : Hoc a.msgis firex fluxibus,
qui velcirca aquas velalia quadsm ſpecula firbja
2. funt.Exhelat enim fpiritus in obiects :eog:fal, vi
0 quo aliis nocebant,feipfosmale bebeant. Quod cum
pueris fortaffe contingat ,falſo cauffa obtuentibus
udfcribitur. ] Vulc ergo Plutarchus in a
quam cxoculis fpiritusdiffufos, & inEuche
Hidam , corrupta iam aqua , vapores ciim
D 4 illis
 so6 Diſquiſitionum Magicarum

Jillisſpiritibus reflexos. Cuiuſmodi ſpiritus

ex bene habito & fano corpore, vt crat Eu .
thelidæ ,emanaſſe non eſt credibile.ægrorú spe
& venenatorum illa affectio eft , & non nis

ex viroſis aut corruptis humoribus profu ba

ens. Pueros autem affici hoc pa & o & faſci
nari , quia ex ſe iplis fpiritus quosdam ſeu
qualitates neſcio quas effundant ,quæ aëre
corrupto in cos redcant vnde exiuere ; nul
lus crediderim .Verè tamen Plutarchus, fal
sò cauſam obruentibus , ſcilicet quatenùs
obtuentur,adfcribi pronunciauit : nec enim
negare voluit,quod ante aſſeuerat viſu ali
quos eſſe contagioſos.
Cone !. 1 . : 'Si ergo loquamur de hac faſcinatione proprie
diétá,quam poeticam feu vulgi vocani; quam ipfa line
viſione cum imaginatione malivola fieri volunt, loc
quod fatus ipfum nomen Græcum indicat ,dicoulla
effe aliquid nonaturale,fed fabulofum ,
fuperftitio lieta
[Yumi . Hanc conclufionem optimè docent HO
Iquidam egregii medici,
vr lul. Scaliger de S
Jubtilitate exercitat.349.& Franc.Valefius sa ale
craphilofophia cap.08. & Thcologi vt Richard.
quodl. 3. quæſt. 12. Abulenf. locis mox ci
tandis ,& Haliacenſis Card.in perſpectiva,Ci.
fuellusp.3.de fuperftitione e.s. Leonard. Vai
rus toto ferme lib.z. Óz.de faſcino & Laurent.
Ananias lib. 4. de naix. démon . probatur au .
äoritate D.Balilii homs.de inuid.qui hoc (per
nit , vt muliebrem nugacitatem . Secun
do , quia ', cùm viſio fit a&io immanens,
& fiat
 Lib .III. P.I. Q.IV. S?!
S
& fiat per introfufceptionem fiucper par
fionem , no verò per ačtionem tranſeuncem ,
nec per radiorum emiſſionem ; non poteft
idonea huius faſc. caula naturalis aſſignari.

deniq ; quia nec Hippocrates, nec Galenus,

nec vēlus veterú medicorum (li Valeſio ,muf

tæ le &tionis,& probatæ experientię medico,

credimus )huius faſcinationis,cum fufiffimè
ramen egerint de cunctis morborum genc
ribus & caufis. -Vefatis mirari nequeam do

eos quoſdam Theologos fcriptis mandaffe;

hanc comprobarià medicis & philoſophis,
nec negari poſſe experientiâ conuincente.
Vnum tamen medicum folum laudant ; ſi
medicus ille bonus & pericuss Marſilium Fi.
cinum , in opere de animæ immortalitate ; quod
nõex Æſculapidarum , fed Academicorum
ſcitis confiatum eſt. Sed nimirum iſti vulga
ré faſcinationem à philoſophica , propriam
ab impropria non diſtinxerunt.
с Secunda concluſio : philoſophica few phyſica

faſcinatio,non piſiimpropriè dici pote # faſcinatio;

proprie verò ,est contagiofeu infeétio. Seiendum
pro intelligentia conclufionis, fieri pofſe ve
aliquis alçerius afpe & u lædatur. nam verum
eftillud počcz :

Dumpeftant oculi lafossladuntur & ipfi:

Muliage corporibus tranfitione nocent.
quod delippis l.r,do &tum eſt :Et quidem hu ,
iuſmodi lælio contingic , maximè quando
mutuus eſt incuitus ; etfi pofficetiam , quãdo
DS tanrum
 Diſquiſitionum Magicarum

tantum intuetur oculos læforen , per mo.

dum paflionis (de quo nuncnon agitur ) vel
quando folus lædens afpicit lædendum ; qua
de re nuncagimus . De hacita Plutarchus
diſſerit; Nonimus homines , qui vifo pueris me.
ximus nocent,quippe habitum, vip te boumidumsar
debilem , veriuni in deterius moueni : quod qui
dem minùs accidit iis qui indurwerint do iam com
patlifant. Tametfi quicirca Pontum habirāt, quos
olim Thybes appellabant, Philarchus fcribit non
tantum pueris ſedetium viris perniciofos effe.iebe
fiere enim de agrosare,quiafpectum eorum ,doba
birum ,acfermonem exciperent. Perpectaeſ autem
res, vividetur,ab iis,quicum illis commercia exer
bebant da feruos illinc educebant venales. Verùm
bes iftorum malitia hand proinde fortaffisest mi
rabilis. Nam do stracim & affricasio manifeſto 14

quoddam habentpariendiprincipium ,& quemad

modum aliarum suinn pennaaquilinis cóiunéta,
decreſcuns ac pereunt occulta quadam vipluma
ram sanlibusputrefcensibus : foc nihileftabfurdi,
hominis esiam tactum partim quidem efle utilem , *
partim verògramim ac noxium . Iam verò ex appe
Erbus quibuſdam noceri,id quidem ( vt dixi) fed
quoniam caufa eius perdifficilis est ,pro falſo reijci.
sur. Atqui (inquam ego ) quodammodo ipfiuos
caufa veſtigium quoddam ac femitam inueniſti :
vt qui ad defluxus corporisperueneris . Nam & o
dor, da vex, do reſpirationis fluxus, evaporationes
quadam funt animantium , de partes qua fenfus
moment , atqueillapfa afficiunt. huiufmodiautem

Longe
 Libri III. P.1, Q.IV. ‫ور‬

Longe verifimilius est ex animalibus emanare, ve

quorum fpiritus propter calorem & morum , veluti
pulfum quendam do concuffionem habet :que pirsa
tuioculum corpus defluxus quoſdam afſidue emit
sit. id quod
per oculos imprimis fieripar est. Nam
11 cùmvifus multiplicem habeat mosum , cum fpiritu
ipfum igneum ciaculante , mirificam quandā vima
diffeminat.Qua cxre multa,rumpati, tum facere
per vifum ,homini accidit: quippe quem res viſe
virtunt ac modicis dum voluptatibus tum iocun .
ditatibusafficiunt, quin & amoribus (qui velma
ximi aut vchemenijimijuntanime affectus prin .
ET cipium dat viſus. Hinc diffinis ac colliquefoitama.
tor , vbi pulchras intuetur ceu ad ipfas adeat.
Vnde haud immeritò mirari quis pollit , fles ;

quiexiſtimeathominem pervifumpari as vexari,

non autem facereac nocere. Pulchrorum etenim
A
EA ex aduerfiafpectus, quodque ex ipforum oculis exit
( ime id lumen fit fouifluxus)amantes liquefacis,
confumit ,cum voluptate dolori coniunčia.(od quod
ipfigApuímirpor, hoc est ,dulceamarum voceni)neg
enim velex contactu , vel ex auditu contingis ho
minem ad òfauciariusque afici; vifiques velipſe
aspiciat, velab iis afpicioar.salis enim ex vifo dif
fufio fit ,&-opflammatio, viplanèamoris imperites
li: exiſtimem cos,qui mirumputant Medorum nuph
bo tem ex interuallo abigne inflammari. Pulchrie
nim etili perlongè diſtantes intucantur, ignemin
tra amantium animas incendunt. Sepe etiam ho

minum auriginoforum auxilium videmus.curan

tur enim histiculam iniwentes: cai tales ineffe visl
ontent
tem
 Diſquiſitionum Magicarum

& temperatlo videtur : vt morbum attrahat do

excipiai pervifum , velutifluxum exeuntem.Vnde
biatcula ne fuftinere quidem fuffinent hominem
auriginofum : fed a feameriunt, oculos claufoste
neni: non quod illi(Viquidamputant)curationem
inwideant, fed quòd velut ictu feriantur. Ex omni.
bus autem morbis maximè ac celerrimècontrahi
tur conuiciu lippitudo.Vſque adeò celerem vim ha
bet viſus inferendi arg: offricandi aliis morbi prin 40
cipium . Ex his Plutarchi verbis nota primò;
Illi hanc faſcinationem efle fimilem deri

métis,quæ conta & tu & affricatione inferun

tur:hoceft,nihileſſe aliud, quàm naturalem
quandam contagionem : vt appareat eum
oon admittere vulgarem illam. docent id
comparationes eius derupiculâ , de lippi
tudine,deamore: etſi rationes hæ mihi non

probentur, & alias lib.1. veriores in medium

protulerim ,
Subdit deinde, cur noxius magis ſit intui
cus inuidorum , quàm aliorú . Afficha ( inquit )
anima corpus afficitur. Nam cogitatio de rebus ve
nereis excitat pudenda; & canibus præ fericia , in
certaminibusaduerfus feras ,fape vifus exſtingei
tur,atque excacantur. Mærores autem , & anari
tia,ac zelotypie colores vertunt, atq, habitus lanci
nant :quibus affectibushaud minus inuidentia in
animum penetrareſolita, corpus malitia imples;
quam pittores eleganter exprimere conantur inui .
dia faciem depingentes. Quando igitur cumg ho
mines,ficex inuidia affectioculos infigunt: hi verò

proxi.
 Libri III. P.I. Q.IV. 6.

proxime animam ordine locatiipfius malitiamas

le traxerint ; veluti veneno tincts telsimpetant; ni
billopinor) prater rationem aut fidem obtingit, si
con pectis nocent. Nam canum morfus periculo.
fiores funt,fairá porciti mordeant: & hominum fe
mina efficacioraeffe aiunt, fi amore coëunt.Acpror.
-- \ſus anima affectiones confirmant, obe vehementio
res efficiunt
corporis vires.Propterca id genusamu
leta,que à prohibēda faſcinatione,mesburlavia vo
cantur , funt qui puient aduerſus inuidiam confor
re,quod ſcilicet ( lic) trakatui viſus per abfurdita
tem ,quominusinnitatur affectis.] ' Aliquid eſt
D hoc vltimum in Plutarchi doctrinâ ; qui non
미 accigit punctú præcipuum difficultatis ,nec
d cnim oſtendit , quo pacto ille maliuolus vel
1 calidus affe & us queat noxialem qualitatem
ſuam in aliú effundere. Mucuarus reliqua à
m Plutarcho, hoc præclarè & luculenter latis
explicat Heliodorus Æthiopica Hiftor. lib.i.
interprete Scotto : Sic fertshabet. Hicaër nebus
circumfuſusper oculos, nares ,halitum , alioſg mea
tus ad profunda penetrans, & ex qualitatibus exte.
rieribus eò fecum inferens; qualis influxerit ,talen.
etiam iis qui excipitur habuium ingerit .liaque vbr
aliquis lauore percitus res puichr as intuetur, cir .

cumftãtemaerem qualitate mal fica replet , ac pro

prium (pınium acerbitalis plinum in proximun.
quemque cantorqust : fpirii uisautem vpote fubti
lis, ad pinium vno medullas ipfas perwadil ;au
\plerija,morbus fit inuidia,& proprium accepit no
men faſcinationis. lim vero illa ctiam confidera,

Charia
 62
Diſquiſi Magicar
tionum um
Claricles;quàm multos fanè eculorum agrindo, UE
quam nultes etiä peftisrabescorripiat: intamen NA
nunquam tangant eos,qui iis morbis laborant, nec

axt keto ant menfa cedē perticipent:f.diumenn

dem tantum hauſerint sérem .] Vides ve à con
cagione peſtis, probethancinuidétiæ farci
nationem : quia vtraque ab exhalationibus
ſeu vaporationibus prauis vitiato ačre pro
ucniat? Proſequitur: Sit autem tibi huius ra.
tionis indicium ,fi quod aliud , etiam amorü orius :
quibus res vila dent originem , & , velutifabuin
taneas affectiones, per oculos in animaseiaculan . Yn
tur.idą, sufta ad nedum ratione. Nam cum ex no
Aris meatibus acfenfibus,maxime aſidusm vifius
habeatmotionem , & calidißimus
fit ; paratior exi
100L
itit ad capiendumeas , que circumcirca fumtdeflu
xiones, ficg,amorum tranfitus ignitaſpiritu attra
bit .] mox ſubdit de rupiculâ & baſiliſco , de
cha
4quibus nos lib.i.egimus.
Habetis ad philoſophorú mentem expli
catam faſcinationem ; quam tuentur Philo
phi & Theologi recentiores: quorum breui
ter vna & cõſentiens opinio eſt; Auicennx ,
Algazelis, & gétilium , illa ſuperſtiti ufa, quæ
reiecimus,nihili eſſe ,nccabipſa viſione,qua
viſioeft,fieri alterationem vllam in alio ; led
alterationem effici per vencnaram aliq am

qualitatem manentem in putridis humori

bus aut vitiofa complexione ipfius intuen
0
cis ; hác qualitatem communicari ſpiritibus
vitalibus, qui imaginatione acriore & atien
tione
 Libri III. P.I. DIV 63

tione intenciorcanimi concitantur , & exci

ci viam quærétes ad oculos perueniunt. His
Ipiritibus effluentibus ex oculis nõ quidem
ipſa viſione, ſed ſpiritibus fimulcum.viſione
excitatis & erumpéribus , aêrem proximum
malo ſuo v reinficere , & ab hac aë is parte
aliam infici , & fic perucniri ad partem aëris
proximă illi , qui eftiaficiendus; (puta pue
ri) & huncaérem proximum iniquare fein
oculos læuendi , & exoculis cius , qux pars

cenerrima citius inficitur , ſe penetrare in

corporis partes interiores.Hęceſt ſententia
Alex. Aphrodiſzi in problematibus,& Ariſtot
44
problem . feit.20. ( nifi dicas hunc ex vulgi ſen
f
ientia locutum )apertè eft D. Thomæ 1.p.
-
117.ar.z.ad.s.2.63.cons.gent.c.103, quem Fer
rar.ibi & Ægyd.columnâ lib.cont.crror.philo
je
Sophor. & alij lequuntur.Et probant nomalo
exemplis Richar. d.q.12. & Abulenf.parad.4 .
li
9.16 . & aliis locis; Richardi ſunt iſta ; videmssus
enim hominem patientem in oculisquandogape
Lli
Alufuo ladere hominem ,qui illum apicit,quod con
L,
tingit ex hoc,quod oculi mala qualitate infetti, dë
Will
rem medium inficiunt; do sër infectusoculøs dire
ctos ad oculosinfixos inficit, eò quod fecundumrla
etum lincem & directius illa infectio deriuatur ad
oculos adfpicientium quam non adfpiciestium
II
multum ,adhoc cooperante imaginatione illius,qui
11
afpiciens oculos infirmos imaginatur feladi. Gol
goexpertusfum in meipfo , mequandoque non po
en /
smile tenere aciem viſus, niſicum difficultatedi
ODC re &to
164 Diſquiſitionum Magicarum

!
roetecontra oculos illius, qui infirmitatem paten

$ .
tem in oculis patiebatur.] Vides hanc faſcina
tionem , quam Richardus admittit , non ali

-
am eſſe ,quam (vt dixi )infe & ioné quandam :
& præcerca illum addere vnam circumſtan

ciam imaginationis cius qui læditur ; quæ

valdè probabilis eft & propria peſtis atque
omnium morborum cõtagioſorum , qui fa
cillimè hauriunturab iis qui timent corri
pi , vel correptos ſe aucumant. Addit Ri
chardus; Ad hoc est etiam alia experientia ,que
habetur per philofophumo,primo libro de fomento do
vigil: vbi dicit fic , quoniam ficut viſuspatitur fic
facit aliquid. In peculisenim valdepuris cum
mui
fuperuenientibus mulieresinfpiciunt, in
menſtruis
Speculo; fis ſuperficiesfpeculi,velutnubes ſanguinea,
& fiquidem fit nouum fpeculum , non
facileest abſ. as,
trahere huiufmodi maculam ; ſi vero fit peculim m
vetus, facileest. cauſa verò,
ficut diximus; quonia
non folum
patitur viſus aliquid à viſibili,fedetiam
facit aliquid ; & mouet aëra, quemadmodum &
plendida, nam viſus est ſplendidorum habentium
Colorem . Quod ait viſum facere aliquid ; non
licaccipiendum , quaſi velit ipfa viſione ali
quid emitti,qua viſio eſt; ſed limul ſeu con
comitanter quoſdam exire ſpiritus ſeu va
pores, qui noxam illam ípeculis inferāc. du .
bitari autem poteſt, vtrum hi ſpiritus viru
lenti emitcantur per ipſum oculi globum ,ve
volunt Richard. & Abulenfis,an verò dum

caxat per cauitates orbium ſeuang'ulos, vn

de ſolec
 Libri III. P.I. Q.IV.

- de Colec lippitudo exire ? Mihi nullo modo

2-1레 verilimile videtur, per folum globum exire.
1 fieri poteft ,vt aliqui,ſed rari adniodú & pau
ci.putem longè plures exire per cauitates il
las & Gimul per os ; & nares plurimos , & effi
caciores ; cú exſpiratione inhalari obiecto ,
je cui damnum infercur , ſeụ quod contagio &
2. afflatur. Nonne pucridivaporis lóge plus &
cicius expeditiuſq;,cal dius eciam & infiam
tius,ab ore in cor per aſperă arceriam , quam
per oculos ſolet immicci: Fortalſis.etiam ve
titati prorſus conſentaneum eft , quod Va
leſius contendit ; ab oculis nec fuffuſiones,
ficcnubes , nec albugines , led ophtalmias
dumtaxat ſeu lippitudines tantum in alios
45, mitci; minùs crgo miccant affectiones non
fuas , led alioruin . certè ſcabiem non oculus ,
4 fed manus & contactus membrorum affci

Cabič: Peſtilitas núquam aſpectu ſed halitu

am oris ſolo propagari conſucuit: quare ægro
0 rum non adſpectum ,ſed contactum & pro
piorem acceſſum fugiinus . Demenſtruatis
LOD illa ,quoad ipecul ſuffufionē, vera puto ;fed
gli quæ de morbis hominú aut aliis admirandis
2011 Plinius narrauit lib.7.cap.is. O lib.28.cap.7.ca
Ta quotidiano vfu & experimentis coniugaco
Hu. tum refutari Valefius conuincit.Tertiopro

TU bat Richardus , eo quod paflionibus quibuf

1,70 dam animi,oculi quafi tranſmutentur, & i
gneſcant adeo venecipl alios nouerint,nec
VD agnoſci tere queant : & præcerea eciam ſolo
E adſpe
olee
 66 Diſquiſitionum Magicarum

adfpe & u aliosad amorem autlaſciuiam pof

lint pellicere. Putat enim ex ſolo afpe & u,
mediante imagine , paſſionem primum in .
teriùs cõcicari, & cam oculis ſe inſinuare , &
qualicatem aliquam oculis ,illicem adlaſci
uum amorē,inſerere. Atq; adeò eſſe mulie
res ſeu viros , quibus illicium illud ſeu quali
tas attra & iua ad amorem inſit in oculis , per
modú qualitatis perpetuç & immanentis ;a
liis verò inclleillam dumtaxat durantepar
fioneamoris , hoc eſt, quamdiu illi ipficon
cupiſcunt ſeu amant. Qua dere prorſus du
bito , & ,pace Richardi dixerim , hæcnö ſunt
admodum veriſimilia : nam qualitatem ta
lein ineſſe aliam , quàm ſit ipfà pulchritudo
oculorum ,veldecétia ,velgratia aliquamo
raiis, quæ venuftate,alacritate,decore aut a
liis amari digniscõditionibus, animum vul
neret hac Cupidinis fagitta ; nihil neceſſe
eft, cùm hæc fufficiant, nos imaginari. Nec
vrget probatio Richardi quá hisverbis ſub
iūgit , Quandoq;enim videbis mulieres turpes, do
oculos turpis habentes, do tamen quandoquemagis
afpicientes ad fuü amorem alliciuntex aſpeclufuo,
quam iongepulchriores mulieres, & quandam ha
bent nociuam efficaciam tranfeuntem , hocest ,cum
paflione tranſenntem ,quod videtur perfuadereex
perientia;vnde viris periculofum eft tales mulieres
prejicere ] Fateor periculoſum , ſed quia hæ
mulieres ſunt illecebrolæ vel cõuerſatione,
vetalpectus gratiâ aliquâ , vel ipsâ laſciuiâ ;
qua
 Lib.III. P.I. Q.VI. 67
01.
quæ ex oculis elucens prouocat homines ad
Ru, id,quod natura deprauata cos inuitar. Nec
forma ſola capiuntur, qui amant : nam fat
& cuiq; formoſum , quod amat, videtur :
Quifquis amatranam ,ranã putateffe Disnem .
Quod verò efficacior ad malum fit aſpe
Aus harum cum paſſione amoris ſeu eroma ,
nia ipſz percitæ ; fic ,quia tum acrius oculos
intendunt, & ignea illa lux ſplendidior , ad
dit aliquid decori; ficut & vox corum quiex
animo loquuntur, magis folec audicorum a
nimos percellere . Sivis meflerc,aicille, flen
dum elt primum ipfi tibi : li visamari, ama.
nam magnes amoris amor. Et hæc eft caufa.

cur dicat Eccl.cap.9.v.3 Neropicias mulierem

multiloquä; ne forie incidas in lequeñillius.] Mi
nimè his verbis probare voluir commerci is

tiam illam qualitatem Richardi; qui certe

prorſus impropriè hancvocatfaſcinationem ;
nam &amantes non niſi impropriè faſcina .
ti dicantur. Quis vnquam Helenam ,vel Pe
nelopem yel ſimiles , totambicas procis ,fa
fcinatrices yocauit ?
Ad Abuléſem venicmus , qui ſtat pro no
bis , & accuratè rem diſcuſſiclocis trib . Prin
mò fcribensin Gen.cia1.colo . nouæ editionis;

diſtinguit, vt nos diſtinximus , & vulgarem

illam faſcinationem quam motibus animi
irati attribuunt,refellit; quia tales mot'per
timent adpaßiones animales,& non ad naturales to:
infirmitas autem fundatur fuper aliqua naturalia,
Vi har .
 168 Diſquiſitionum Magicarum
vt barn.ohlam , velnon harmoniam humorumo

aliorum in corpore.] phyſicain verò iſtam pro

bat , ſi fiatin corpore propinquo ;ná inlon
gè diſtans iure optimo negat fieri poſſe.quia
ipiritusiíti expelluntur virtute naturali, qui
ſunt aliquantulumgraues , vépore humidihu
miditate aqued;& ideo non pofunt in longum ten
dere, nifi per magnam virtutem potentia expulfi
ue , qualis necinęſtoculo ; nec , fi ineſſet, ſuf
ficeret; qua vis illa noxia reſiſtentia medij
facillimè commutaretur.
Hæc eadem omnia docer in d . Parad. 4.2

fol.52. vbifil.ss.colum.z. expreſsè aſſerit non

dandam faſcinationem illam vulgarem ; ſed

Phylicam , quæ prouenit ex aliqua peftife

râ qualitate exiſtente in animali per mo
dum morbi : & diftinguit inter propinquum
obiectum & remotum , fol.si.colum.4 .fol.
57. colum.2. & quoad propinquum pruden .
ter addit , neceſſarium efle , vt illud propin
quum diſpoſitum ficad recipicndam corru
ptionem illam faſcinationis , qund docet d.fol.
sr.col.4 .& verò certiflimum eſt .Verum idem
hanc materiam magis ex profeſsò examina. an
uit comm . in c . 21. Num.à 9.9. & q.ro.docet,
quod præſupprinimº; ſpeciei viſibili nullam
linelle qualitatem actiuam ,velpalliuam alte
rantem . ad modú quaruor'naturalium qua
litarum : quia lpecies viſuz , ncc calidæ ,nec
frigidę,ncc ficcę,nec humidęlunt, formali
rer,aur effectiuè,f.dnec virtualiter : & tan
tum
 1
Libri III. P.I. Q.IV. 691
Magicarum
vrmonium bumerano tum illę efficere poſſunt,vt res ,cuius ſpecies
lunt,videatur.Quare ipfæ nocumétumnul .
icam verò iſtam pro
lú inferre queunt perle; ſed aliquid illas co
Topinquo ; n=inlen,
micatur,vnde noxa hauritur : quæ haud du
egat fieri poſſe.quia
bic ſequeretur,etiamſi res viſa nó videretur;
zitute naturali , qui & videns,oculis claufis , nó vidifier. Illud ve
s, vipotc humidibu
róconcomitans,effe fpiritus ( corpora quæ
esfunt inlongum ten dam ſubrilia ) ſubſtantiæ calidæ & humidæ,
lem potentis expult quiin vapores quofdám reſoluátur. Hi liad
nec , fi ineſſet,lut
corpus aliquod reneru delati ei adhælerint,
reſiſtentia medij
frigiditate fuperficiei corporis folidi cui inhærest,
aëris circumfiantis , condenſantur,atq; viſibiles
et ind. Parad. fcd
erit n efecti corpora apparent. Et hoc in fpeculo , in
refsèall no
quod intuerurmenſtruaca,contingere.Ani
m
n vulgare ; ſed malia itaq; in quibus hi venenolihumores
- aliqua peltite
funt, per oculorum pupillas ſpiritus emitce
imali per mo reſolere; qui valdè noceant iis, quibus inhæ
uum
I propinq . Et hos ſpiệitus non pertinere ad po
ferint
élum . 4. fol centiam viſiuam , fed ad tačiuam ; quæ per
zum pruder. applicationem & cöta &tum operatur ; & illi
llud propin per calorem ,velhumorem nocent.
dam corru . Qui per ipſam viſionē, quâ vider , dicunt
d docet d. fol. malum inferri, neceſſe eſt fateantur cá Pla
idem
crum
conicis ;viſionem fieri per radiorum cmillio
ina
exam nem ; quod omnium accuratiſſimè refutauit
r
19. doce , . Sup.q.11.rationibus validis octode
Abulenſ
m
/li nulla cim . Idem q.14.că feqq.vſqz ad 19.poſtea preſ.
t e
amal fiùs faſcinationismateriam diſcutiensq.qui

m qua , dem 14.expreſsè aſſerit,hæc verba ; Dicendum

d ,nec
r est quod plurimicorü , qui catholica veritati vilde
rmali linbareni ,faſcinationem kihileffe dicunt, nullum
E 3 quog.
tum
Į 170 Diſquiſitionum Magicarum

quog animalfaſcinari, ideft, oculopercuti ;nulūg

bonum autmalum per oculos caufari. Horum au
em modus fane, vt iſti accipiüt,folitam veritatem
babet. Vulgares namg qui ſecundum fuum nomen
infipientes funt,arbitrantur & afferunt,quofdam
homines ſe malorum oculorum : addentes, quod fi
fi oculo furibunda,aut inuido, vel qualitercang
ad malum modo adpicerealiquid voluerint, illud
Ladent arq eccident. & fibenigno sculo illud cöpe
xerint, nihil nocebunt. Her autê penitus falfa funt,
& natura difona.] Vides ſententiam Abulen
lis ,de vulgari falcinatione; qui rcctè often
dit,ſiqualitas illa inlit venenata , ctiam cum
nolūt , obtutu nocituros, vt re &tè Plutarch ',
& Heliodorus cenſuerunt. Idem g.18. Gigni th
ficat hảc faſcinationem ab Ecclefiâ damna kina

ri. Nosquog (ſcribit) cum tota Ecclefia,faſcinatio

nem improbamus , quam accipiant vulgariter in . ME
telligentes : qui enim vulgo loquuntur ,in pueriste Su
neris,pullis , atfparuis porcis faſcinationem inter
dum afferunteuenire , fimiliter in aliis domeſticio
animalibus nefcientes paid faſcinatio fit .] Hæcil
le de vulgari: nam de phyſica, q.14. docet, il
lam per contagionem prædi&torú vaporum
fieri ! & q.15. docet quædam animaliaid na
cura inſitum habere , vt queant ficnocere ;
quædam omnibus,alia non omnibus , fed ad
hoc difpofitis; & tales eſſe homines,qui non
quando volunt , & quibus volunt ; fed fi non
concurrant requifita ex parte agentis & pa
cicntis ;quibus volunt,ncqucant; fi verò hæc)

omnia
 LibriIII. P.I. 2.VI. 71

muling omnia concurrát, ét fi nolint, noceant . Vnú

in addir explicatione indigens , his verbis;
eritatem Habet tamé qui huiufmodi est ,aliquid in fua pote
tate,quoniãß claufos femper oculos tenere voluerit ,

quoden neminěfaſcinabit vnq ;aut ,càmf voluerit abali

qua re cuſtodire,necäfaſcinet,claudit oculos da erit
tes , quod
litercuma impoßibile eamfafcinare.Hoc.ex hypotheſive
erint, ilsa rúdútaxat,ſivapores ifti ex oculis ſolis pde.
ant:nāliexore vel aliunde.nihil phibet,etiá
iludiófre
cæcis tale vim adſcribere. Prudēteraddit 9 .
wfulya as
n
mAbule 16.licet plerüq; hæcnoxá teneriorib.corpu
rectè olten ſculis inferatur ; interdú inferri poffe durio

ctiam com ribas, ſi valde vehemens & exceſſiua fit hæc

tè Plutarch , qualitas, vt in baliliſcis & lupis quoad quof

vis homines experimur: deniq; 9.17 . docet
mq.18. fign
ex hac eadem cauſa poſſe quædã in corpora
clcliâ damda
is remotiora quá qucant alia : quæ omnia certa
lefia,fafcinat 1
ſunt,necaliâ indigent probatione.
eris
mi vulgarit
Sufficiant ad probădum aliquam eſſe fa
nitur ,in peamrista
n ſcinationem naturalem ſcu philoſophicam ;
cinatio inter
&cos qui faſcinationem defendunt(vtRon
x aliis dometus
ſeus cpift.48.Franc.Xuaresin Metaphyſ.dim.
ratio fit.]Hzcil
14 sit 18.181.8.c.26.ccurſus Conymbricenf.ins.lib.phy
3,9. .doce
fic. & alij) de hac tantum non de priore illâ
diétorú va porunam
liaid pocticâ & vulgari locutos.
n anima
Pars altera conclufionis, quæſtioné inge
Deanc fic nocere;
ibus edad rit de nomine; an faſcinatiodici debeat ea quã ex
nomn ,l
n es i vitieto humorefpiritus ifticonciliant , noxs? odi
ho m i , qu no aogopazier omnem ; quãdo nihil ex vocis vfur
nt
5volu ; fed finon
pationc mali conſequitur. Sed quia, ſicurde
is
partc agent &pa Fetivoce dici ſolet; nomen effe fufpe & um ,
a n o hze
qu c ;iverò'
E 4 etiamfi
a
omni
 72
Diſquiſitionum Magicarum

etiamfiquismentem habeaſ non malam ;lic .NO

ctiam de faſiinationis voçelibenter vſurpem :

line addito ,ſeu explicatione , illam nonelle
probandam . quia periculum eſt, ne quis ali
ter accipiat ,quam tu protuleris ; cefſacpe
riculum , fi fic loquaris , vt metaphoricè ,
non propriè te locutum ,ex contextu ſeu o
ationis terie facilè deprehendatur,quodin
SS. & Patrum locis , mox proferendis , fa
etum.

In hac verò quæſtione, cùm agimus, an

deter faſcinatio ? conteſtim omnesſic nomen
accipiunt ( & meritò ) vt vulgò conſueuit.
Nam vbi metaphoræ vel analogiæ ratio ali
ud nõſuadėt,receptum eft vocabula in pro
priâ ſignificatione fùmere , maximè intei ODE
phyſicos yelmetaphyficos. Ideò ſanctè ad
mødum Toftarus profitetur: fatis fibimole
fitum eſſe confiteri publice aliquam polla fierifafci
nationem confitebatur de folâ phyſica ) hoc
autem non idiò quod veritas latere debeat ( diſide:
rat enim veriias in publico collocari) ſed quia fim .
plices,impotentes diſtinguereà falfis vera,cùmau
dirent faſcinationem poffibilem ;arbitrarentur e
Liquid ,quod inconuenienseffet , & ad fuperfitiones
varias verterentur .]
Hæc ille fapientiſſimè. Quid ? quod cer
(è decet Philoſophū & Theologum verum , N.

quoad fieri poteſt , vocabulorum proprias

lignificationes non confunderc, ne velGrá
maticis ludibrium debeat , vel fateatur , fe

impro
Magicarum Libri III. P. I. DIIII: 730

bear nonmalam ;60 impropriè loqui.Macedonum illud probu,

elibenter vlurpen ; ligenem ligonem , palam palam , proditoré
one , illam non eſe prodicorem vocari. Nihil clariùs, nihil ex
um eſt, ne quis ali pedicius,nihil ad erudiendum alios accom
culeris ; cellarpe. modarius. Quis ferat, fi incédium voces di ,

vt metaphorice, luuij nomine, quia flammis omnia inundat:

x contextu ſeu o li morbis aliena affingas nomina quis pro
beri facis ,cum contagioni,fafcinationis no
endatur, quodin
men imponis. Quid faſcinatio ?faſcinationem
proferendis, fa.
definic Toftacus(9.15.) cùm aliquis quempiam
vidinis adeum nanioniunctus corporaliter,nec in
um agimus, ar
n eum quidpiam egens,ladit. ] Noane in faſci
neslicnome
t nationis nomine omnes includunt pro in
go conlucui
ftrumentovel efficienteiplam vifionem , &
ogiz ratio ali
præterea requiſunt animimalignitacem ? vt
abula inpro
paximè incei proprie dicta faſtinatio verè nó fit aliud quã
d ( ve definir Valefius) palio oculis illate de conce;
co lancea
pie ,profecla ex quadam affiElione animi maligna
tis fibi mela
eius qui intuetur. ( certèhoc Ariſtoteles , Plu
le fieri fafai
tarchus,Heliodorus Plinius,confirmant:at
vhicaj be
hæc deſunt in phyGcâ hac contagione; fed
cat( difieke
ea ad humores omnem agendi refert effica
im
quiaf
citátem differunt ergo phylıca & vulgata.
r cumq ; vulgata propriè Git faſcinatio ,vtpote
vento
cui primo nomen inditum ; & phyſica dun
Priones
taxat tralaticie , per quandam analogiam ,la
tè ſumpto nominc ſic appelleçur, conſequés
dcer
eft impropriè hanc dici faſcinationem : atq; .
rum , omne contagium ore,halicu, naribus, affri
rias
catione membrorum illatú codem iure dici
Grá
poffe faſcinationem phyſicam . Repugnael
fel
E 3 no
 Diſquiſitionum Magicarum
1
notio nominis. Nam faſcinatio non deduci.
tur ( vt quidam opinati à ferido quod incan
tationibus inducatur;ſed origine Græcani
cumcft.Quia faſcino formatur à Barrára, mu
tatis duabus literis Barrývev ſignificar inuide
re, quod Ciceroneteſte,vſurpabant pro ni
mium viderc.quoniam qui inuident alicui,
ab inuidiofi fælicitate nequeunt oculos a
uertere :Barrevia propriè eft inuidentia Deu
teron . cap . 28.verſic.so. vbi nos habemus,
inuidebit fratrifuo,Græcè eft Barrávo , quod D.
Aug. l.locution. Hebraicar. transfert , fafcina
bit, Chaldæusautem ,habebit oculum nequam .
Nec'ignotum illud patrisfamilias , an oculus
tuus nequameft,quiecgo bonusfum ? Matth.20 .
quod de inuida mercedis alienæ contem
platione di&um.Et quia liuor in oculis ma
xime ſe prodic ctiam Horatio teſte, Ron ift 1
bicoblique oculo mca commoda quisquam limat,
non odio obſcuro ,morfuſ venenat. ideò fortal
ſis Eccl.2 1.verſ.25.pronunciatum ,nihiloculo
nequius creatum.hoceftinuidentius.Nili ma
lis cò referre, quòd oculus peccati & concu
piſcentiæ feneſtra eſte ſoleat,malorumą; a
nimi affe &tuum index ſeuleno potiùs illece.
broſiſſimus.Nihil enim hoc ad probandam
faſcinationem facit ,vtnccalia S.S.loca , vel
quorundam Patrum auctoritates. Nam fa
( cinationem latiffimè ſumpsère , pro qua
uis graui deceptione , vt etiam Magica præ
ſtigia comprehendat , de quibus mox di
cam .
 Libri III. P.I. Q. IV . 75

cam . Sic ait Sapiens, Sap.4.V.12.facinations

eacitatis obfcurai bona. Græcè eft , herrevia
çevróttasid eſt faſcinum vile , nugax ,& ni
hili ; phrafi Hebrçâ. Sicenim ſignificat;à vi
lillimis , & minimi precii quisquiliis terrenis
maximè à nugatoria & adulatoria laudatio
ne,ita nos præſtringi, & ludificari,vt ad vera
bona prorſus cæcutiamus; vt bona pro ma.
lis ,mala pro bonis habeamus ; terrena cæ
leſtibus,fempiternis interitura preferamus.
faſcinationis verò nomen vſurpat, quia vul
gùs ludæorum falſam illam faſcinationem
credebat contingere,adeò vt huiuſmodi fa
ſcinatorem oculum Saræ impii recutiti tri
buere non vereantur; quos Abulenſ, in 21.6.
Gen. refellit D.Bonau.comment.in verf.il
lum 12.vidit alludi ad faſcinationem & idco

dicit ,ſecundum quod homines maligni di

cuntur laudandopueros faſcinaro fatis in
dicans quanti illa faceret.Senſum quem di
ximus,in notis ſuis Pet. NanniusAlcmarius
cx parte ample & itur. Adfpcétu etiam ad il.
lam opinionem , Metapbo.D.Paulus locutº
ád Gal.3.v.1.cum ſcribit; Quis vos faſcinauit,no
obedire veritati?hoceft quis veſtram ſalutem
& veram fidem vobis inuidens, adeò deme

tauit,vt ad lucem clariſſimam caligetis; & tă

fubitò leuiterq; ab câ fide defeceritis, quętá
manifeftè vobis à mè tradita fuit;ac ſi peni.
cillo prædicationis antc vniuscuiusque ve
ſtrum oculos CHRISTVS pro vobis crucifi
xus
 m
ionu m
uiſit caru
176 Diſq Magi
xus forer: Vera hæc S.S.locorum fententia .
D. Hieron . non obfcurè ſenrentiam ſuam
prodidit , habere ſe pro fabulâ illud vulgi.
+1
Digne( ait) Paulo , qui etfi imperitus est fermone,
nontamen & fcientia,debemusexponere;non quo
Viieritelle faſcinum ,quivulgo putatur nocere,
fed A
ulusfermonefit trinii, ca utin ceteris, ita in hoc
quoq loco verbum quotidiana fermecinationis af
umferit.Dicitur faſcinusproprie infantibus noce
red atatiparuulæ ,& his qui nec dum firmio ve
ftiguo figantgradum . Hoc vtrum verumnec ne fit,
Deus viderit :quia potest fierivt & damones huic
peccato feruiant,& quofcung in Dri opere vel ca
piffe,velprofeciſſe cognouerint,eosà bonis operibus
suertani. Nunc illud in cauffa eft,quod ex opinione
vulgifumptum putamus exemplum ,vtquo modo
tenera atas noceri dicitur faſcina;fic etiam Galata
in Chrifti fidenuspernati, & c.Adcò certú Hie
ron naturaliter id non contingere, vt ,fi fiat,
opera demonis fieri cenſuerit .Eadem mens
Chryf.in idem c.3 . ſcribentis; monet enim nc ,
quando audimus inuidiam ſeu oculum ma
lum exiſtimemus.quod oculorum conie &'
Matt.6.& intuéres lędere ſoleat; js = to vouhops,otań op Soun
pay Bonitos oportas Oncolev tréqumev. & reddit ra
tionem quia ipſum oculi membrum malum
çſſe nequit;verùm hoc pactoliuorem animi Si
à Chriſto notari . Nam oculorum eſt ſimpli
citer tantum videre; ceterum perperam vi
Gia
dere, eft animi intùsdeprauari.Addit non
tamen hæc dici,quaſi liuor per fe alteri nos

cerc
 Libri III. P.I. Q. IV . 77
2.
cere poſſit; fed vt oftendat eos quiiſta doce
22
bant,per inuidiam ad hoc veniile:rauere dinte
Jerónz'as to psóvs vel lavtòr igenézerle ,a'm 'as dir vi
des omnem vulgatæ opinioni adirum ob
ſtruxiſſe.remouet oculi organum , remouet

vifionem , remouet ipſam inuidentiam.ldė

diſertè vulgarem illam de veculis faſcinanti
bus opinionem reprehendit kom.8.ad Colofl.
B.Anſelmusad d.c.3.exponit quidem ,fafci

nauit :liuido laſit intuitu :& , reſpectu inuidia vos

tenellos laſit , dolens de promotu veftre perfe
itionis ac fidei ſolo liuore nocuit: ficut aliquis qui

pectu dicitur res alterius poffediminuere : &

folore
ita vos liuenti fuoaſpectu tabefecit, vt non creda
tis veritati meæ prædicationis,fed falfitatifui dog
matu ? verum ſubdit aliam interpretationě.
nempè :vel ficut incantatores faſcinant & delu
dunt homines, vt credant worum effe,quod falfusos.
left :11a neforo quis fafinofua deceptionis ita vos in
cantauit ac verbis ſuisimmutauit, vt dc. vides.
de vulgari loqui per ,dicitur:de magicà abſo
lutè ,ficur & D.Hieron.locutus eft , quem i.

mitacur:vc & Primaſiusipfismet D.Hieron .

verbis compendiô acceptis vtens:quemad
modum Theophil . Chryſoſtomi
. Sedulius
totum illud præcermittit contentus inter
pretari,fafiinauit,hoc eſt inuidir. Caietanus
retulirad magicas ſenſuum ludificationes :
Catarinus ad phylicam quam dixi faſcina
tionem ,non ad vulgarem.Sed verior, com
modior faltem , explicatio Caietani, quam
Ada

2
 178 Difquifitionum Magicarum

Adamus Sasbaut , fiue Leonard. Haffel.fe . li

cutus fuit . Nam quæ Sasbauto adfcripta mo
poft mortem commentaria in epiſt.Pauli &
iſaiam ſunt ſelecta & in ordinem digeſta ex ten
lc& tionibus prædi & i Leon . Haſſelii,vt no
runt, quicontulêre, & huius illum auditoré
fuiſſe meminerunt. Sept. Tertullian.vide
tur hanc vulgarem opinionem ſolis Ethni
cis adſcribere , & liuori ſeu odio faſcininomé
tribuere;& quia pulcris periculum immine .
re putabant, idco pro remedio velamen capi
tis virginibus commendat , quoniam eo a
fpc &tus arcebatur . Sic ſcribit lib.de virgin .
velan.cap.15.Sed enim vera do tota & pura vir
ginitas,nihilmagis timet , quam ſemeripfam : et.
feminarum oculos patinon vult , alios ipfa o
iam
culos habet.Confugit ad velamen capitis
, quafi ed
Igaleam ,quafi ad clypeum ,quibonum ſuum prote
gat aduerfus iftas tentationum , aduerfus sacula
ſcandalorum , aduerfus fufpiciones, & fufurros,com
amulationens, ipfum quog liuorem . Nam eft ali .
quid etiam ,apud Eshnicos metuendum , quod fa
Icinum vocant,infeliciorem laudus, & gloriae.
* for. de 'normioris euentum . Hoc nos interdum * Dis.
dia
bolo interpretamur. Ipfius est enim boni odium .
Interdum DEO deputamus. iliuseft enim fuper .
bia iudicium , extollentis humiles da deprimentis
clatos. Timebit itag, virgo fanctior vel in nomi
ne faſcini ; hinc aduerfarium , inde DEV M;
illius liuidum ingenium , huius cenforium lumen ,
& c. En tibi agnoſcic rem , cauffam reddit
aliam
 Libri III. P. I. I.IV. 79

aliam quàm vulgo putabatur : cffici

hæcdę
mone faciente,Dco permitcentc. nihil ve
rius. Hæc ergo Patrá Orthodoxorum fen
tentia : nec facientilli,vel Henrico Corn .

Agrippæ phyficam faſcinationem impu

gnanti ; quem refellit Six. Senenſ, lib . 6.
Bibliothec.annotat. 207. vel Cinglianis hære.
ticis ,nimium vulgariilli tribuentibus, Cal
uino in Exedorap. 22. Aretio Problemas.de
faſcinat. & Lamb.Danæo.cap.2. de fortior , qui
au & oritate quorundam Patrum calumnio
sè abutuntur.

Tertia concl. quadam & frequentior fafco

F
natiopendet à demonismaleficia,quiftrigi vel for,
tiario ex paéto nocere volenti cooperatur. Qua
definiripoteft,faſcinum est pernicioſa qualitas de
monumarteillata,ob tacitam vel expreffum ho
minis cum demone pactum . ) Hæc probacur
autoritate D.Hieron . & aliorum Patrum iá
citatorum D.Thom . Abulenf, Ferrar. Xua

reſ . & cæterorum Thcologorum laudacorú,

probatur experientia quotidianâ & confef.
Gonibus ſortiariorum . Ad hanc opinor re
ferenda plurima quæ variis ſcriptoribus vi
fa ad alias ſpecies referenda ,nam ſolenc pa
ciſci nefarii iſti homines,vt quos liuidè vel
iracundæ aſpexerint, iis dæmon perniciem
inferat.ignari poſtea putant hæc ipsâ viſio

M; nc perpefſós; quorú ex numero bonus poë

A ca Hicro.Vida Bombycum l.z.narrac quod fuo
tempore acciderat;
I man
 180 Diſquiſitionum Magicarum

? Quandoquidem memini Tuſcialsain rupe vi

Ipſe feně vidiffe ferum :cuidira vigebant(terbs
Ora,grauesg, oculifuffe &ti fanguinecircùm ,
Fronsg ubſcena fitu,
hirtig invertice cani.
Ille traci fcelus)obtutu genus omne necabat 44
Reptantum , tenues animas, paruasga volantes:
1
, ubi annus
Qvinetiä fiquando hortos ingreffus
Exhit expleto turpem nouus orbe feneciam ,
Floribus &paßimper agres incanuit arbor :
illehortis ftragem dedit,arboribusgruinam :
Speng, anni agricola mafifiemere caducam .
Nãquocung ecič horribilem intendiffet :ibiočs
Cernere erat fubitò afflatoslangueſcere flores.
Quis enim credat vno bumore naturali
certam diuerfæ fpecici res ſolo affacu inter
empras: Sed immiſcebat Dauusille cuncta
interturbans. Talis eciam fuit Telchinum

faſcinatio, à quibus inuidi & fafcinatores

vulgò Telihines di&ti B.Gregorio Nazianze
Vide Ada no & Syneſio. Gregorio verò Palamæ rabes
vazios. Telchinndica, idem quod tabes vultu faſcina
ce & inſidiosè blando illata . Ferunt ( fabula )
Telchinas fratres nouem ex A &tæonis ca
nibus in homines verſos in Rhodo ir fulâ ,
Rheæ comites , & in var as ſpecies le con
uertere folitos: nunc hominú ped bus mà
nibusq; truncorum , nunc piſcium nurcan .
guium ,nuncde nonum : inlignes priè ve
acficos & p =æſtigiatores cred dernil , & 10
uidos ( vt ait Helych :) falcinatores:vel pit
veros cacodæmones adinódum malec
rum Libri III. P.I. Q. IV . 81

drà in ruperii Mix Btingacosinzorlas: peilimo fine homines quod

gebane(terby perditos yellent demulcentes , vt fcribit Eu .
e circum , Itachius in XIII.lad inuidos dæmones fuif
tice cani. ſe indicar D Nazianzen . & poft illum Tze
De scuba
ca ,atq; ideo eriam di & i gandurcão , quafi ma
volantes : nuum opere exitioſi Tales eriam Tybios fu
A
s,vbiemas ifle Ponticos de quibus Plutarchus ſuperius
Tam, meminit , & Plinius lib.7. c . hus verbis.in A
orber : phricarff familias quasdamoffaſcinantes fagom
ruinam : & Nymphodorus tradunt, quarum laudatione in .
tireant probita ; arefcant arbores,+morientur in
Tr fanies. Elle ciw.dem ginerisin Trikallis & lliyriis
eflores. aducit joginus : qui vifu quog f.ſciment interi,
curali marilg; quos diutius intueantur iraiv praferuiin o.
inter culis. Quod enrum malum fa ili'us fentire puberes :
cuncta Confirmar Gellius , in Noct . Artic endem
Jaum referendus,vc & B.llidorus lunior in Origi.
nibus .
pres
ze Fieri autem hæc pacti cum dæmonibus
bes initi vi ſatis oſtédic,quod faſcinatorum hu
3. iuſmodi notas elle volunt: fi in oculis ambo
bus,vel eorum alcero ,binæ fint pupiliæ : aut
2 in alcero effigies equi aut canis : quæ nihil
2, dubito eſſeſtigmata,quibusmancipium Sa
10 tanas ſuum inligniuit Noftris eniin tempo
ribus deprehentæ ,quibus in oculis erat no
ta catellini vel buffonii pedis : & quod de ge
minâ pupilla dicit,ica capio, vt videri gemi
nam credamus non efle .
Obiiciunt ab Ariſtotcle ,Plinio & aliis ru
tam , gagaten ,hyena pellem & alia remedia
F natu
82 Diſquiſitionum Magicarum

naturalia præfcribi:morbum igicur eſſe na

turalem . Reſpondeo hoc argumento pro
bari duntaxat, impropriam illam faſcina
tionem phyſicam :deinde etiam hæc valere
contra diſpoſitiones corporis quibus dæmõ
abutitur, & ſic indirectè refragari ipſi dæ
monis actioni.

Vulgò receptum vt magicæ præftigiæ o

mnes per Metaphoram faſcinationes vocé
tur :quo ſenſu laquerius librum edidit , qué
vocatflagelum faſcinariorum : & eodem ſen
ſu dicuntur ludices à ſtrigibus faſcinari.qua
dere ſic ſcribunt Inquiſitores Germani : Sãt
& tales maleficæ ,qua rudices ſolo appečlu do ocalo.
rum intuitumaleficare ſciunt,quod eis nullam mo
leftiam inferre queant.Mallei fol.340.Item Ex
perientia nosdocente nouimus,quodiudex aut alit
DCI
alleffores, ita alienati in corum cordibus fuerint:
quod omnem ,ſi quam habuerunt , irdignationem
amiferunt :necipfas moleſtare quoquo modo praſu
mebant , ſed libere abire permiferunt. Qui fcit om
vidit expertus eft ,& verum dat teftimonium ,
vtinam talia procurarenon poffent. Sic illi fol.
559. Arbitror Deum non permittereiniu
dices fideles , & ritè aciuſte procedétes ; ſed
dumtaxat in iudices iniquos,aut modicæ fi
dei, aut curioſos, & c.

Reftat videre vnde vulgaris illa faſcini

nata fit opinio , de oculo vilione,vel ore lau
dando faſcinante.Placet Franc . Valeſii co .
bie & ura.fortaſſisinde, quod pueri , qui ſolito

craffio
Erum
Libri III. P.I. I. IV . Sec . I. 83
gitur elle na
craffiores , nitidiores , pulchriorela; ſunt, à
gumento pro
fæminis virisq;occurrentibus folent atten
illam faſcina
tius afpici laudari,palparimotitari ,in vinas
nam hæc valere
& palmas accipi ; Verillimum verò elt dictú
is quibus dzmo illud Hippocracis ; habitum, qui ad fummum
efragari ipfi de bonitatisattigis,effepericulofam :& illudCorne
lii Cell : Quinitidiores folito Junt ,fupecte fua
gicæ præftigizo bona habere debent. Cum ergo infantuli , ob
icinationes vocé. naturalis babicus teneritudinem , cùm viſi
brum edidit, qué funt optimè valere , fæpè ex inopinato in
um : & eodem len
magnum aliquod vitæ diſcrimen incidunt;
a
gibus faſcinari.qu vulgus non intelligit cauſam tam repentinę
cores Germani: S6
mutationis ; & , quia hanc non intelligis ,ſu
es folo afpelin G ocala
fpicioſum in malum , culpam inadſpicien
unt,quodeis nullam it
tium atq; laudantium oculos & verba con
alleifol.340.Item Ex
iicit: quos cùm quotidic pueruli pulchelli&
mus,quodiudex aut alt
obeluli plurimos habeant ; facilè anus ali
pram cordibus fuerint:
qua rugoſa & deformis in hoc numero re
m
uerunt,indignatione peritur.quod genuscùm fit tetrum , moro
trequoquo modo prala ſum , & odiofum ei potiùs adſcribitur noxa,
smiferant.Qui fait 6 quàm cæteris.Hanc vulgi opinionem pau
ma det tefimonium ,di
latim ( quæ mortalium curioſa leuitas eſt)
po prffest.Sic illi fo.l
etiam doctiores nonnulli ſuperſtitioſi , vel
terein n
on permit i
ingenii quid vis defendendo oftentandi a
es d
ulte procedét ;fe uidi funt fecuti, candem ab infantulis ad 2
cet
, auemodi .
quos gnos itum ,in quibus caufa non admodum
diffimilis.Deniq; proſerpens per auda
ris
vulga illa falciny
ne ciam ignorantia, ad equos,ſege
vilio ,vel ore lau
tes, & alia fabulam pro
br Franc. Valeli có duxit.
od pueri,qui folitud
o
crall F 2 SE
 84 Diſqui Magic
ſition .
um arum
SE CTIO II.
$
De maleficiis venenariis.

SEcundo fe loco nobis offert Veneficium , E

proprie di & um . Wierus nullum agno .
fcit huiuſmodi,quia pucat niſi vero ac natu
rali veneno ſagas nocere non poſſe:necabi
eo longè abit Lerchemerus Luteranus . Sed
huic magiſtrum eius Lutherum ; illi , Vene
randū (ve ſolet vocare ) præceptorem ſuũ, A
grippă,pfidus pfidis,poffem obiicere,fiqua
tenebrionum iftorum auctoritas forcc. Sanè
Lutherus nimis magniticat hacin redæmo
nis poteſtatem Dicit eum in toto múdo re 2
- Cómen. gnare & mox regnum iſtud quale ſit,expli
in Epift.ad cat his verbis ; Sumuus autem nos omnes corpori
Gala.c.3 . bus rebus fiebiečti Diabela, & hofpites fumus in 17
inGerma
nico.ve ci. mundo cuixes ipf: Princeps Ó Deus est. idee panis
tat.Go. quem ed :mus ,potusquem bibimus, veſtes quibuss
delman .
vtimur,immo aer , & totum quo viuimus in carne,
fubipfiusimperigest . ] Hæcilleblaſphemus.
Ergo iam Principes & Deus dæmon illi;qui
certè mundi pars fuit :nos Deum vnum co .
gnoſciinus , dæmonum iudicem Principem
que mundi ve cond.corem ac rectorem , lic
Dominum Deumģi. Ergo, corpus & reso
mnes Lucheri Diabolo ſubiectæznos didicis
mus,necin res lobi , nccin corpus quicquá
iuris dæmonem habuiſſe, nili diſertis à Deo

proilla vice verbisconceſſum.Ergo Luthe

ranis aër & omnia quibus viuunt ſub Dia
boli
 Lib.III. P.I. Q.IV. Sec.Il. 85

www.hmm:.
boli imperio ſunt?nos fatemur Domini effe
oues & boues,& volatilia cæli , & fyluarum
feras , & cete, & piſces, & quicquid creauit:
nec horum quicquam ad dæmonem perti
nere Mea ſuntomnia,dixit Dominus: exci
pit Lutherus , quæ in mundo ſuntomnia , &
ea adiudicat Diabolo . Credidit Satanæ 0
d motrapezx ſuo dicenti Luc.4.v.6 Quia mi
hitradita funt: & cuivolo do idle . Sed mentic.
batur non pleno iureilli tradita , qua tradi
2 ta;quæ accepit,precario & definitâ poteſta
te accepit.B.Paulus vocat rectoresmondi, ſed
- explicat D. Auguſtin . Ne forte cum dixiffet
munde intelligere,demoneseffe rectores cældier
r & ; mundi dixit tenebrarum harum ,mundi
dixit ,amatorum munds, mundi dixit, impiorum
& iniquorun , mundi dixit,de quo in Evang:lio
dixit.Mundus cum non cognouit. ]traclat.in
Pfalm.14.Scio B.loanni dicimundi Principem
lob ,12. verf.31.6 14.verſ 30. & a B.Pauloprin
cipem & rectorem mundi,Ephef o.v.12 .& ab eo
dem 2.Cor.4.v.4 . Deum feculihuius;ſed impe .
ritè Lutherus mundum & faculum accepit de

rebus quæ in mundo exſiſtunt omnibus; &

de ſolis malis hominibus per metonymiai
dictum ; qui cum mundo ſecuiant & læculo ,
mundi & fæculinomine nominátur : & quia

ſeruos ſe mancipia diabolo dedicant , iple

princeps eorum & rector : & quia cum co
lunt,fic Deus eorum dicitur,ficuci & lurco
num Deus eſt venter Philip.z.verfi.in. hanc
F 3 lcctio
 186 Diſquiſitionum Magicarum

lectionem & interpretationem amplectun .

cur Cyrillus & Ambroſius,in D.Pauli Epift.& WA
D.Aug.l.22.cont. Fauftum cap.2.& 9. & cam
non improbant alii quidam patres : com 1
tamen ea diſpun &tio eft ,vt dicatur,
munior
In quibus Deus, huiusſæculi excæcauitmentes:&
fic Diabolus non vocatur Deus, fed qui eſt
ynus & verus Deus.fic maluni Ireneus li.z.cont.
har.c.7.6 lib.4.c.48. Tertullianus libro quinto,
cont.Marcionem D.Chryfoftom . Theophilac.Oe
cumen . Prin as.ind.c.4.Nullus verò Patrum
fic diabolum rerum ceterarum corporearú ,
vel Principem vel Dei vocauit ,ſicut dixit Lu
therus: qui ſatis apertè in Marcionis & Ma .
nichæi errorem deflexit . Nec etiam Lam

2.C.3.de bertus Danæus Caluinianus a ſatis conſide

Corcia,
ranter locutus : cùm dicit diabolum quicqd
in his terris natura eſt corruptibile , corrú .
pere poſſe ,nifi à Deo cóſeruetur.dicere de
huit, fi Deus illi permitcat.Nam fi Deus.co ic
ſeruationem fubtrahat , ipſum illud per fc
corrumpatur non per dæmonem . Sed his o
millis.
TI
Sit Concl.permittente Deo ,maleficiis fuis fa
gecóplures mortalesmorbis grauißimis velmorte
afficiunt.
Probatur hæc ſententia primùm auctori
tate D. Aug.lib.1o.de cix. Dei, quod habes c .
necmirum magi 26.9.5 .& ſer.207.de temp.
- lebr.de diuinat.dam.c.o.o Conc. Conſtanti
Inepil.in Trullo can.61 . ' .
2.Pro
 LibriIII . P.I.2. IV . Sec. II. . 87
2.Probatur iure Pontificio ,d.c.necmirum ,

o conft.Inno .V 111. Alexand.V I.Hadr./1. Leo.X.

n
de malef . & incant.in 7. Decretal.
3.Ex iure ciuili , l.multi C. de malef. & Ma
them.l.corum C.eod.t. S.item lex Cornelia.Inft.de
publ.iud. Leonis Imp.Nou.os. Carolina conftitu
1
tione:deniq; leges & praxis,Italiæ ,Hifpania ,Gal
1.
lia & German .hoc confirmant.
)
4. Hiſtoriis omninm gentium.paucas tā
gam.Narrat Villamontius ſcelerum omni
71
um ſceleſtiſſimum quiddam : Venetiis ma
3,
leficum fuiſſe , quidamnatorum in Triremi
1
bus animas emebat , promittens liberatio
nem à terrâ illâ feruitute pænæ, & numerās
21
decem aureos pro illorum animà , quá chi
rographo proprio ſanguine notato vende
bantaddicebách; dæmoni & malefico . mox
ne retractare pollent certo contactos venc
no ſubito recabat. Addit ſe interfuiſſe ſup
plicio , quod de iſto ſumebatur [ lib.1. Itinera
rii c.33.] quis vnquá talia vel fando audiuit ?
narrat præterea Andr.Theuerus , in Africę a li. 7.cor ,

oppido Guzolâ,Elzanam quendam fpacio mogr.c.13 .

duorum annorum malis artibus pluſquam
o &tingentos homines interfeciffe. Narrat
Spreng.in Mall.p.2.duas in Epiſcoparibus ,
Baſileenſi & ArgentinenG ,concrematas ob
ſtetrices ; quia vna carum quadraginta,alte
rainnumerabiles pueros recens in lucem e
ditos,necauiſſent,indicis clă in eorú capita
Igrandibºaciculis.Domitianitépore cæpil.
TD. F 4 fe non
 88
Diſquiſitionum Magicarum

ſenõnullos, qui acubus oblitis veneno , quos

coll.bitum effet púgebant,& læſorum mul
ti ſine doloris ſenſu moriebantur. Quod &
Commodo Imp.factitatum ,narrat ex Dio .
ne Xiphilin , in Domitiano , & in commodo.
Scribit loan . Nider. Formicarii lib.s in terri EN
torio Bernenſi quosdam maleficos vtriuſq;
fexus ſuos proprios infantes occiſos deuo
raffe :idemq; factum ab aliis in ditione Lau "
2.Godel. fanenti. Ecl.C. quidam Francofurtenſis a.
lib.i.de
Lamiis Preterito anno ( inquit ) Cemes quidam fuperioris G
67. Germania otto venificas;quæ cx L.interf.cerant
infantes ,Vulcanu tradidit. Anno LIII.capta ſunt
Berlinæ duæ fæmine veneficæ ,quæ glaciem adper 101
dendas fruges perficere conatæ
funt. Eaj mulieres
rapueruntfurto alterius vicina mulieris infantu
lum , & ipfum diffectum coxerunt. Factum est di ic
uinitus, vt mater quærens infantem , interueniret,
ibig, ollam & impofita amiliinfantis membra vi.
deret. Caprisitag, mulieribus & in tortura exa
minatis, dixerunt : ſiprocefil scoctio, tunc futu -
ra fuiffet iagensglacies, ita vtomnes fruges perde
b . lib . 75. rentur.] Scribit Cardanus b. circa annum
ca erum Domini.1536.Salaßie circiter quadraginta vi
de.rvarie. ME
$ 80 . ros se feminasconiuraſ inter quos carnifex erat:
vt campeſtis antea feuiffet ,tuncverò iam mitiſce
ret, vnguentum conficerent;quo , tangentes porta
rum coronidas ,inficerentur : puluerem quog, com -
feciff quem fuperveſtes clam pargerent.Latuit a
iquandiu hac res ,fublatig, multi.Sed cum chin
Idam , nomine Neri,fratrem atg, vnicum filium fa

Aulife
 Libri III. P.1, Q.IV.S.II.
ICS ftuliffent: vixq; alij quamdomini domuum , aut
t fi
ul
lij perirent: fimulque animaduertiffent androgy
nam ſe in domos infinuantem , atque eos maximè
10 perire, quorü domos ingrederetur :deprehenfa con
die. iuratione omnes exquiſitißimis tormentis necati
ri ſunt : faßi etiam decreuiſſe in pompa celebri Diui
cuiufdam fubfelliis perunelis vniuerfos ciues occi
0 deré, parataſque ad hunc vfum fupra vigintiollas.
u Tentarunt & idem alij Geneue post , dederuntque
pænas.]
14 C Grillandus & docet hæc contingere vel.9.3. & s
.
introſumptione, vel applicatione exteriore
mt per contactum . Eorum quæ per intus ſum
7. prionem fiunt agnoſcit duosmodos,nem
pevnum per cibum aut potum ; quando ve
nena ( vt plurimum ) in puluerem trita iis im
miſcent : alterum agnoſcit, qui fit per inun
&ionem , quandomaleficiandum ( inquit ) fiue 5 d.q.5.00.
mafiulus fit,fiuefæmina,dormientem ,fuis liquori. 29.
bus,aquis, oleis, aut pinguedine, fiue aliis fimilibus
unétionibus plura ad diuerſa venena continenti.
bus inungunt,quandoquefemora,quandog, autem
ventrem aut ceput.guttur.pectus, coſtas,ſeu aliam
partem corporis perſonamali ficianda : qua fic dør
miens nihilfentit,Gist tāta vis deporētia illi' vn
ftionis quod paulatim durăte calore ipfius dormi
entisingrediturintus carnes, &vadit adpenetra
3 lia cordis viſcerü maleficiati: vndepaulòpoft cau
\fantur ingětes dolores in corpore eius: cùm primum
ſcilicet maleficium velfactura ( vt dicuni) rangir
inteſlina maleficiati. illincfucceduntmaximi vlus !
FS latus
90 Diſquiſitionum Magicarum

latus , & lamentationes tam crebre.]Hucrefere

da ſtrigatio , quando puerulorum exſugunt
fanguinem ,venis vngue aut acu , aut aliter o .
pe dæmonis apertis, quod conſtare ſcribit
Spinæus q.8./trig.cx paruis cicatricibus reli
& is & interdum , poftcattorum apparécium
fugam ,guttis fanguineis prope pueros eiu.
lantes remanentib . Addi debct tertius mo

dus per inhalationem , omnium enim pelli

mū eſt veneficium iſtud. nec enim humoris
vel craffioris materiæ vehiculo indiget , qui

bus faciliùs occurritur: fed ipſum tenuitate

ſuâ , ore attractú citò ad cor ſe penetrat.Hæc
cauſa cur Agyrta ille infignis veneficus, in
quadamItalię ciuitate, cum alio ſuo antago
niſtâ, detheriacæ contendens efficaciâ , vi
cerit.alter venenum illi liquidum , quod po
teracefficaciſſimum , infuderat:cuiſumptio
ne antidoti mox obuiauit. Ipſe contra alte
rius hiare iuſſi pixidulă ori appoſuit, in qua
buffo inerat viuus: tum ſemiclausâ & fæpi
culè ſemiapercâ velociter pixidulâ , ingellit
hilitum virulentum , & breui momento ho
minem confecit. Scilicet hic Chriſtiano

populo dignuseſt, & benè infticutæ reſpu- ;

blicæ , quæ certamina huiuſmodi permit
tunt. Ipfi etiam malefici interdum affian .
do vel inficiunt , vel necanr. Narrant qui
dam dubiæ fidei ſcriptores apud perfidum
Balæum , toxicati funalis fumoClementem
VII . demedio fublatum . Narrat Sprenge
rus ,
 Libri III. P.I. Q. IV.S.II. 91

ce rus, a mulierem quandam inter Breiſacum Malleip.

& Friburgum.cum vicinâ litigaſſe;mox cùm 2.q.1.C.II.
0. noctu anre oftiú domus aliquid ageret , ven
bit cum quendam calidum è domo fæminæ al
terius ex oppoſito habitantis, in faciem ei
em inſufflafle , vnde& ſubitò lepram contraxe
1. rit. In diæceſi eadem & territorio NigræSil
uæ ,maleficam , dum à li & oreſtrui lignorum
præparatæ imponeretur , ci dixiffe ; Er tibi a
Ś memercedem ; ſimul in vultum eius inſufflaf
ſe: & ecce,miſer operiturtotus horrendà le
prà, quæ paucorum dierum ſpacio eum plu
ribus adiunxit.
Hęcveneficia ,inhalatoria,nó facis à non
nullis intellecta video . Bodinus vim refert

ad ipfius anhelitus virulentiam . Sed nulla

ranta poteft effc hominis cum homineanti
pathia; vt docui Sect.præcedente; niſi fortè
ex aliméto , vrde puella Ariſtotelis, Napelo
nutricà, legimus : ſed tunc non cuivellerma
lefica duntaxat nocerer , verùm cúctis mor
talibus noxius anhelitus eius foret. Danæus
tribuit veneno in ore geſtato. hoc Bodinus
impugnat argumento , cui dicit reſponderi
non poſſe , nempe quia venenum hoc priùs
noceret ipſimalefico quàm alteri . Nodum
vides (Lector) infolubilem . Sed ride , quod
vides.quid fi dicatDanæus,maleficum priùs
ſe antidotis contrariis præmuniffe ? conci
dat nimirum ftramineus ille ventoſi homi

nis Achilles.ſicilleipſe, Bodino non ignoruş

facic
 192 Difquifitionum Magicarum

faciebat Italus Pariſiis , tam carus Catharinę

Mediceæ ; qui chirothecis ,globulis ,vel pul
ueribus ſuauefragantibusalios ſolo nccabat
odore,illælus ipfe, & hoc pacto à ſe interfe 191

& am Nauarræ Reginam Albrecham ,veneni

vi per nares in cerebrum penetrante, gloria
batur: fi quidquã de Caluiniími fulcro cre
dendum Caluinianis hiſtoricis, Francia Me 1
moriis Gallicè confiriptas tom.3 . & Richardo Dino
rholib.s.belle Francici. Vera cauſa eſt , hæc ex
pacto fieri per
gemonę vt plurimum ,affian
ceincaſſum Mago , & putante hæc halitu fic .
riſuo . Eft quidem venenorum quorundam
mira efficacia , quæ poflint ſubitam læpram
inducere, vellethum : & pofler dæmon ,quæ 1
nouit antidota,ſuis prætcribere, & illiinno .
xij poſſent in alios pertem transfundere; ſed
id rarò contingere putandum .
* d.q.5.nu. Hæcinteriùs ſumpta,Grillandus· ſcribit
26.
fieri per cõpoſiciones & mixturasmultifor
mium venenorum ; quædã cx herbarum fo
liis ,feſtucis ,aut radicibus,animalibus, pilçi
bus, aut reptilibus venenolis , lapidibus , &
mecallis, mixcurà quam vtilius ignorari; &
interdum in pulueres , interdum in liquida ,
addo & in vnguina , reduci .
Alia dicitãrilland.eſſe extrinſeca ;vt ſunt D
6 Gril. q.3. inprimis quæ ſolis verbis fiunt ; bin quibus
nu.27.
iann docui ex pacto , ad lignum conftitutum ,
omnia feri à dæmone. voluntetiam , quan
eq.s.nu 7. do latenter ( veidē ait “) fertilegia fub ceria que

piam
 Lib .III. P.I. Q.IV.S.II. 931
mMagicarum
cam carus Catharing piam formacompofita, chlamydi afſuunt, vel in le
,globulis,velpul / Elo abfcondunt ipfus maleficiandi,ſem in aliquola.
ecis
bus alios ſolo necabat co fubterraneo fouea facta,auifub limine offrj ,fi
hocpacto à ſe interte. per quodeftruendus fit träfiturus,autin aliquo loco
m Albrecham ,venen: Jubterraneo fouea fatta. Quoſdam autem ad
e dit capere reſidua eorum quos voluptinfo
mpenetrant ,gloria
lm i
aluini fulcrocie cere ; alios exhumare mortuos, & vticorum
Ttoricis, Francie Me" vel veſtitu , vel carnibus , vel pinguedine, vel
7.3.6 Richards Dina ofſibus :alios à ſuſpendiofis mutuari nõnul
ra caula elt, hacer la Quod nec veteribus ignotum fuiffe repe
m rio. Sic enim de CanidiaHoratius : canir ab
plurimu ,afan
cutie
inte hech i
a l ca infoffum & terra obrutum , poſt multas
dan lancinationes, infignibus raptis ; ingenuum
orum quorun
puerum ,vt poſſet,
t ſubiram læpran
e
moniqu bw , ! érue mutata dapis
flerdæ Longe die
vere, & illi inno In empriſpectaculo;
derc d
ansfun , le Cùm promineretore; quantum exftant aqua
Sufpenſamento corpora ,(en infanticidiú )
Z. e Exerta vti medulla , dharidum iecur
andus ' ſcribi
i f o r
rasmul t Amoris eff-t poculom , ( en maleficium
um o
erbar f philtricum )
Interminato cùm fime l
fixæ cibo
ibus,pilci
us Intabuiffest pupula.
pidib , &
a i
r Etalibidecadem , * quod ad maleficium " Od.17.
gnor ; &
da hoſtile ſpectat;dicit, amaro vtens facralmo;
in liqui ,
Oriecpaternis obfüléta fordibus,
Nec in fepulchrispauperum prudens anus
Ca ;vthune )
s Nouem diales diſpare pulueres.
n quibu
Hunc ergo diem ex tribus ternariis ob .
m
titutu ,
feruabāt: vč & ille qui terna tribvs coloribus
1 , quan
diſtincta licia Sed'apercillimè quod dixiLu.
ra
Tiag
Carus
piens
 94 Diſquiſitionum Magicarum

lib.6. canus adſtruit ; imprimis enim illam in nu.

Pharſala Ti
dis buſtis habitantem depingit ; & habitan
tem tumulos expulſis vmbris ; tum addit ; Ex

1 primùm de nece hominum ,deinde & dein [.

Itrumentis magicis,quæ dixi :
Viuentes animas, & adhucfua membra regétes
Infodit buſto.fates debentibus annos,
Mors inuita ſubit.perverfa funera pompa
Rettulit à tumulis: fugère cadauera lethem . 01

Fumantes iuuenum cineres,ardentiagoff*

E mediis rapit illa rogis; ipſamg parentes,
Quamtenuêrefacem ; nigrog, volantia fumo (
i
fragment
Ferali s a tori, veſtesgefluentes
Colligit incineres, & olentesmembrafauillas.
(hæcè rogismos rapere ,addit mox quæ de Ir
ſepulchris ſumar) IS
Aft vbiferuanturfaxis, quib. intimus humor
Ducitur, es tracta durefcuni tabe meduld
Corpora: tunc omnes auide deſæuit in arius , Et
Inmergitý manus oculis,gauderg gelatos
Effodiſſe orbes,& ficcæpallida rodit
Excrementa manus: laqueum ,nodog resentes,
( fic corrigo)
Ore fuorupit,pendentia corpora carpfit,
Abraſitý cruces,percuffag, vifcera nimbis
Vulfit, o incoćtas,admiloſole ,medulias: + Sa
Inſertum manib.chalybem , nigramg;per artus T
Súillantis tabis ſaniem ,viruſz coactum ,
Swiulit,& neruo morſus retinentepependit.
(hæcde ſuípēdioſis;ſequitur, de inhumatis )
Et quodcumq, iacet ,nuda tellure cadauer,
Ante
 Lib.III. P.I.Q.IV.S. II. 95

Anteferas volucrifqjedet,nec carperemembra

I!!! Vuliferro ,manibuſy fuis ;morſuſgluporum .
15! ficcis raptura è faucibusartus.
Expectat
( Efficaciora enim putabant, quæ fic feris
crepta , quá quæ ipſemet maleficè defccuif
ſent.ſed pergic deinde, quo pacto & viuosiu
eorum abuſa ſanguine, & excis.
gular it ,&
Nec ceffant à cæde manus; ſi fanguineviuo
Est opus ,erumpat iugulo quiprimusaperto:
Necr:fugitcedes; viuum fi facra cruorem ,
funerea pofiunt trepidantia menfa.
Extag
( Addit etiam de prole exſeđà ſeu aborti
uo ,huiuſmodi ;)
Vulnereſi ventris:non quanatura vocabat

well
Extrahitur partuscalidisponendus in aris.
( Subdit , lopus habeat adoleſcentis ,vel
viri violenter necati anima, quam euocet ; i
plam indiſcriminatim ,quos velit necare :)
Et quoties fquisopus est ac fortibusvmbris,
Ipfa facit Manes.homină morsomnis in vfueff.
ilagene florem primauo corpore vulfit ,
Illa comamlauamorienti abſcidit ephebo:
(Nec parricidij expertem putes , non ma
gis quàm noftrasſtriges: voluptas præcipua
illi,læuire in proximos . )
Sæpeeriam caris,cognato in funere.dira
Theffalis incubuit membris:atgofcula figens,
Truncauitg, caput,comprenſag,dentibera
us

Loxauit ,ficcog, hareniein guttura linguam

Pramordens,gel:dis infudit murmura labris,
Arcanumg, nefas Stygias mãdauit ad vmbras.
Vides
 26
Diſquiſitionun Magicarum

Vides diligentiſſimum poëcam , nihilco it !

natum prætermittere; qui mos illi . L. Apu

leius, Miles.lib.2 .in candémentem : Nam nec fu

mortuorum quidem fepulchra tuia dicuntur (à la

miis )[: d do buſtis ragis reliquia quadam ,daca
tauerum praſegmina , adexitiabiles viuentrā for.
sanaspetúrur:“ cantstrices anus, in ipfo momain
cochoragij funebris,perpeti celeritate ,alienă ſepul
curam antenoriunt. His meis ,addit alius, imò verò
ſtic,mec viuentib. vllis parcitur, & nefcio quis, fi
milepaffius ,ore vndig, omnifariā deformato,trun
atus est ]En de maleficio hoſtili, quod de iiſ
de Theſſalis Lucanus dixerat. Narrat dcin .
97
de,quç vera fuiſſe videcuradmodú probabi.
le
. Mox igitur ita ſcribit.Infit Telephron :Papil
lus ego Milito profectusad ſpectaculú olympicum,

cùm hæcetiam loca prouincia famigerabilis adire oni

1
cuperem ,peragrata tota Theffiwa ,fiifcis auib. La
ryllum acceffi: ac dū fingutspererrans, tenuste ad
modum viatico, paupertatimea fumenta conquiro;

co - ſpicor medio foroprocerum quendam fenem.in

fiftebat lapide ,claraq, voceprædicabar;Siqui mor
suü feruare vellet, de precio licerciur. & ad quem
piam prætereuntium . Quid hoc, inquam ,cõperior?
hiccine mortuifolentaufugere? Tace,refpondit ille.
nam oppidòpuer, & fatos peregrinuses ,meritogi
gnoras, Theffalia te conſiſtere; vbiſaga mulieres e
ra mortuorú paßım demorficant,cag.ſunr illes artis
magice ſuppleméta.Contra egoida quatu ,inquam ,
dieJodes,cuftodela ifta feralis? lamprimum , refpon
det ille , perpetem noctem eximie vigilendum est,

exertis ,
 Libri III.P.I. Q.IV.S. II 97
nuMagicarum
um počcam ,nihilco exertis , & inconuerfis eculis ſemper in cadáret17
quimos illi.L. Apu rentis,nec acies vfquam deuertenda. Imo nec obli.
dementem : Nem se guanda quidem . Quippe cim deterrime verſipel.
bratura dicuntur(2l. les , inquoduis animal areconuerfo , latenter obre

reliquia quedamos pant,griples etiam oculosfolis Giuftitiä facile

fru
xitiabiles vinentā for. ftremtur. Nam & aues , & rurfum canes, & mures
as anus,in ipfomerkt imóverò etiam mufcas induunt. (En primú ina
leficium , ficta Metamor. & lic clancularius
cckrulate,alienaſcut
eddit alius, imoveri ingreſſus) Tunc diris castaminib.forno cuſtodes

ur, & nefciegos,la obruuni (en ſecundú de maleficio ſomnifico,

riādeformula,tra quod in húclocum referuaram )nec quiſquam

softili,quod dei definire potest ,quantas latebras nequiffima mulie
rac . Narrat dein rés,pro libidinefua comminifcuntur,fi qui(cuſto
dum non integrum corpus mane reftituerit : quic
dmodú probabi.
Tekpbren:Pupil. quidinde decerptum diminutumýfuerit ; id omne
de facieſua defectum farcire compellitur.] Inter
seul Olympicks
s ponit poſtea narratione prolixiſſimă, & abs
migerabili edire
Felisauib.Le renoftra , quare totaño prætermicto finis rei
e
115 , tenust ad . fuítilte. Telephron ,mille denariis condu
ro & us; ſubit cuſtodelam . dū vigilat ; en muſte
ents conqui ;
n m . in Iam paruuláin eum fixò intendentem ,fugat
<me
mor illā, led fomno conſopitur.interea lagę,pro
(; Siqui
feëtis eius naribus a cauribus, vicariam ineo
Oʻsd guem
erior lanienam exercét , & ceram in modum pro
m.cēp
ni ſectarum ci partium applicant examullim . }
Pama g,
t i g in Quo ille poftridie per cadauer loquax audi
meri
r s
e to ; tentare aggreflus, iniecta manu naſumipre
mulie
bendit ,domanum nafis fequitur:autespèrtractat ,
Tills arts .
ambaderuãt: Sic.promillenummulis,debilitatus,
st
ingu fed capilis hinc in
inpatriam redire non fuftinuit;
on
1,71fp de laterim deieciis aurium vulnera celauit , nafil
G. veră
A
EXITI ,

2
 198 Diſquiſitionum Magicarum

verò dedecus linteolo preſlim agglutinato decenter

obtexit .]Huc faciuntillaFabii Declamat.14 .
Fecinus,quod dicitur inquietareſuperos ,(idera di
ris agitare carminibus,tumulos,baſtagſcrutari,e
amputatis cadaueribus, ipfas in ſcelera armarema
zus(cadauerum )explicui, cùm de maleficio
ſomnifero diſquirerem.caue pro ipfas repo .
nas impias,corrumpes,non caſtigabis. Gno . E
ſtici hæretici , Zoroaſtris Magi diſciplina ?

imbuti, cuius & libros quofdá in lucem edi

*Porphyr.derunt; humanas amabant viſcerationes, vt
in vie.plo vocacluſtinus; ſeu cenas Tbyeſteas, vt vocant
:iqi .
Athenagoras & Theophilus; ſeu ſacramétum
infanticidij & indepabulū ,vc ait Tertul.infan
b VideIu- tem enim farre contc &tú certatim cõfodie 38
fti.Apolo . bát, ſanguiné lambebāc , & membra fingulis
am Ache diſperciebantur ,vt narrāt Minucius,Epiph
nagoram & Euſebius ; ğ calumniam Gentiles,in Chri +
in Apolog Itianos omnes mendaciflimè deuoluebant .
Theophi
llom lib. 3. In applicatis tantùm extrinfecùs venenis,
ad Auto- frequentiſſimèdemoniple damnú infert, &
lyc.Orige. vcriùs viderur contingereinveneno. quo (vt

Con .Cell. refert lubercus medicus Aquitanus ) li Itapes

Tertullia. ſinungatur,equité ipſumneceſſe perire.Non
Apol . c.7. credo id naturaliviveneni contingere. quia
Minuciū
in Octa \ nó credo veneni vllius activitaté effe căcam ,
uioEpiph. veptotinuolucra le diffundat . Nili , quæ de
& Eufeb .Stygis aquę tradītur, credibilia ; omne illam
1.s. hiſtor.merallú penetrare , & fola contineri alinina
Ecclel . c. vngula . È quidē auresmihi putaréalininas e
с d.q.3.nu.
30. natas, ſi crederé. Grillan.refert no nulla ,'fa
uentia
 Libri III.P.I. QIV.S.II. 991

uencia luberti di &to ; fed & in illis cócurfum

diaboli expacto , non vim veneni , recogno
ſco . Inter hæcextrinfeca, ſuneollarú defof
liones profundæ ſublimine;quarú certe na
curalis vis non attingit effectum . Aliam ina
leficij hoſtilisſpeciem per armamalo imbu
ta carmine , reperio apud Meierum ,his ver
bis; Primum omnium Aurelianum conatum fuiſ
ſeomnem regiam fiirpem perfcelus exſtinguere, at
que per artes Diabolicas & maleficia ad regni folkū
graffari. Tredid -jſc Ducem gladium ,puguinem &
anulum fuum cuidam monacho apoſtate de ſociis
eius,vt ea dicarentur diabólicis praftigiis incanta
réturg ad maleficiaper illa perficienda.monachum
slú in turre Mongeya , iuxta Ligniacum ,ſuper flu
men Matronam , per artes fuaseuocaffe duos ad ſe
cacodamonesiquibus gladium ,anulum ,& pugione,
vt illis operarentur tradidit. Ea inſtrumenta à ca
codamonib.initiata, incantatag , redditamona
cho,atq,pereum Aurelianenſi. Peres inſtrumenta
incantaje ac dementaſſegermanum fuum Carolum
Regem ,adeò fubtiliter,vt vix quiſquam poſſet per
cipere. Primam incantationem factam apud Bcb
load43, 444
, qua adcò erat virulenta , vt regi ungues
atque capillidecidirent. Alterum maleficium in
Canomanis , in quo tanta erat vis, vi nemomorta
Lium indicare poffet,an viueret Rex ,necne. Iacebat
fenfu,dpirit a vitali, quantū cerni
enim abfq;vllo
poffet. At poftquam ad fe redire cæpit ;obfecro ( in
quit ) inferte hunc gladium ,qui mihi corpus tranf
fodit; idq, mihifaci germanusmeus Aurelianus. ]
2 Taceo ,
 100 Diſquiſitionum Magicarum

Taceo , quod de annulo noftris temporib.à

fratre fratri regi Carolo IX.dato,penè ſimi
lia narrat libellus Gallicus Parifiis de Hen
rico II I. excuſus : fed forte id ab hoftibus
Regiis tum confi &tum , & cum famoſis libel .
lus ille damnandus .
Suſpicor duo quædã ad hoc maleficium
referenda, quæ olim in ciuili iure obſeruaui:
fed ſuſpicor, & de priore veheinétius : nem
pède peculiari Arabú ſcelere , quod Scopelif
mum vocabant . Ná Arabes maleficiis dedi.

cos hodie ſcimus, & olim fuiſſe docer Sene

ca ,cùm Medeam ex Arabia petenté venena
introducit. Et ingens ille terror qui ozotérois
poſitis agrorū Doininis etiam validis & po .
tentibus incutiebatur , vix aliunde naſci po
tuit. Quare ſuſpicor cauſam cur ox07sui (e )
deprehēli,aut conuicti,mortis ſupplicio ad
ficerentur , fuiſſe; non quod ſacrilegii quid .
quã in hoc crimine fuerit( 9 tamen lac.Me
nochio viſum ,in opere de arbitrariis Iudic.) Sed
& maleficii crimen ſubfuerit : alioquin ſolz
mortis minæ tam acriter punirę nõ fuiſſent,
quantūuis frequenti crimine ; & armatâ ma
nu periculum ,Dominiauertiſſent, conſide
renthoc luris ſtudioſi, cùm legent locü qua
dam D.de extraord.crim.cuius hæc funt verba;
in prouincia Arabia ocorédiomor cnimeni appellant,
cuius rei admiſſum tale est.pleriq; inimicorü folent
predium inimici exotinitev,id est , lipides ponere,
Sindicio futuras; fiquis eum agrum coluiſſet ,malo
leihe
 Libri III.P.I.Q.IV.S.II. 1011

Lesbo periturum effe infidiis corum qui fcopulospo

Swiffent; que res tantum timorem habet , vt nemo
ad eum agră accedere audeat , crudelitatem timens
corum qui fcopelifmum fecerunt. hanc rem exſequi
ſolēt Praſides grauiter,vſq; ad pænam capitis.quia
& ipfa res mortem comminatur. Sic Vlpianus.
Pineda nofter copioſo in lobum comment.
de hoc crimine interpretatur illud ; Sed cum
lapidibus regionum patium tuum capite quinto,
verf.23. Eum lege. mihi nondum liquet an
dehoc crimine capiendum .
Suſpicio mihi præterea eſt de maleficio ,
3
facculariorum , de quo lureconſul
in crimine 1

cus ait , hoc nomine dictos; qui vetitas artes

•xercentes in facculos ,partem fubducunt , partem
fubtrahunt. I. faccularii.D.deextraord.crim
Nam arbitror , non quoſvis facculi ſeu cru
menæ exciſores vel ſubductores,benevnxlóurs;
ſed eosqui veritarum ( hoceſt, magicarum )
artium ad id ſubſidiovtuntur ita nuncupari:
quales illi ſunt, qui in luſuab Hiſpanis dicũ
tur ; cargar el dado.Nam cætcri crumenilegi
fimpliciter furibus ſunt annumerandi:ficut
time
small.j
496.

& ille de quo Virgilius;

with-.

fubducitur agnis.
Etfuccuspecori & lac
Erille Plautinus , qui ait ;
Propinomagnum poculum : ille bibit ,
Caput ponit,cõdormifcit.egociſubduco annulū.
Nec enim aſſentior Petro Gregorio hæc
duo ad facculariam referenti lib.37. Syntagma
sis luri ,0.14.nu.7 .

G 3 SE ,
 102 Diſquiſitionum Magicarum

SECTIO II I.

Deaborfu,difficili partu ,lactis exficcatione.

E triplici hocmaleficio præter Grill.g. A

D
o alij quoq; ſunt teſtes. Sic enim ſcribit
Ioan . Nider.lib.vlt.Formicarij; In oppidoBol
tingen , Lavſanenſis diæcefis, quidam dictus Stade
Leingrādus maleficus,captusper præfatum Petrum
iudicem loci.f«tebatur ſeincerta domo , vbi vir &
vxor fimulmanebant, per ſuamaleficia fucceffiue
in viero vxoris præfaiæ feptem circiter infantes,
ita vt femper abortum facerit, in fæmina annis
multisnecaje.Simile fecit in eadem domo omnibus
pecoribus fætofis, quorum nullum viuum partum
edidit in eifdem annis.]Poſtca ex eiuſdem con
TW
feſſione inſtrumentum maleficii, quod fuc
liv
rit, oftendit his verbis ; ſubter lımenoſtijdomus
Placerismpofiiffe dixit; & fi amouerctur, feiun
31
dilatens srbabitantibus reſtituendam prædixit ;
cum autem ferpens ille quærereturfublimine, nec
inueniretur, quia in puluerem foriallis redactus e
rat ; pulueres Jew terram defubterpofitam aſporta
bant, & in codem anno vxoridomnibus iamentis
domus fæcunditasreftituta est .] Solo interdum
afilatu abortum adferre oftendit Nicol.Re
migiuslib.2.c.7 .
De patiendi difficultate , & quidem per
lib.1.dę petuâ lic Apuleius;* Eadē amatoris fuivxarems,
uf.
quòd incam dicacule prebrum dixerat, iam in for
circã pregnationis obſepto vtero,drepugnatofwiu ,
perpetua pregnationedamnauit. Vt cunctitume
 Libri III. P.I.Q.IV.S.III. 103
um Magicarum
rant,octo annorü maiſella illa onere, velut elephan
IO III. tum paritura,diftenditur.]Latino Græcus ac

riu , locis exficcatione cidit ſcriptor Pauſanias, cuius in Bæoticis iſta

habentur; Pharmacidas Thebani a Iunonemiſ
lehcio præter Grill!
Vas aiunt , vt parturienii Alcmena impedimento
eſtes. Sicenim (cm):
effent ;ſed eas,dum Alcmena parium inhiberent,
rmicari); Inoppids id Tireſia filia Hiſtoride,tali commento deluſas. Ex eo
, quidam dictus Stad
"9s namgloco,undeilla facile audire poffent,clamauit ;
rum tra
u perprafa Pe
peperiffeiam Alomenam : illas, ea voce deceptas,
scerta dome, uh uire
ftatimabife. Alcmenam ilicò puerum enixam .]
na maléficia farza
De certio ,præter Grill . legi poteft illove
tem cirauer infurt
tuſtior Spreng. Quædam ( ait) nocturnes tempo
Tit , in famins er
me rrbus & facratioribusvtiq,ex inductione diaboli,
eademá omnibus
maiorem ,in quocun
ob offenfam diuinamaieftatis
au vizum parte que angulo domus fua ſe collocant , vrceum inter
em
a exeiuſd cum
crurs habentes , & dum cultrum vel aliquod in
leficii,quodfie ftrumétum in parietem velcolumnaminfigunt,cum
rlimen eftijd: manus admulgendum apponunt;tunc fuum diabo.
I
ESULTT ,fet lum ,quifempereis ad omnia cooperatur , inuocant,
sdum pratis eso quod de tali vacca ex tali domo; qua fanior ,d
ne
Sublimi ct,ie que magis latte abundat ; mulgere affe &tat , propo
is reda nit; tuncfubitò diabolus ex mammellis illius vacca
m t
cfira apponi Lacrecipit, do ad locum vbi malefica refidet, & qua
s s
nibu jame ſi de illoinſtrumento flunt reponit .] Superiorib.
rdu
lo inte annis Treuirenſi in ciuitate combufta fuit
l.RO
Nico malefica ; que confitebatur,ſe ſolitam ex pa
riere per epiftomium lac ,quod diuendebat
m pluriinis ,mulgere.Balduin .RonfeusMedi.
uide per
Mi vxore ca venationis epift.so. docet folitos à maleficis
, iam in love vtres conſui ad anatis ſimilitudiné ex corio,
on
tof
gra
G 4 quos

!
104 Diſquiſitionum Magicarum
quos vulgo appellant Littelaten ; & cis veiad
emulgendum lac è vaccis alienis , & hos y .
tres ſponte ſuaire vacuos , vel ab iisin pratis
collocari ; & mox plenosad domum malefi
cæ redire , quod comprobat rei geftæ verâ
narratione , quam habes lector libro fexto,cap.
2.fe £t.i.quaſtio.3. à me verbis eius relátam . A.
liæ herbis , verbis,vel ſolo accactu, lacte pri
lubct .
uant armenta, pecoraque quæ lubet. Bic

brana Laodunenfisfaga folisminis vbera vi

cinæ mulieris fic exſiccauit ; vt ad obitum
vſque ſagæ ,quamuis multos pepercrit, lacte
ſemper caruerit. Claudam hanc le &tionem
verbis Grillandi; Quadam veneficia fiuntad
deficcandum torum lac vniusgregis , vel facundi
armenti vaccarum , adeò quod mihilcaſei penitus
freddant ; quamuis antea in maxima abundantia
reddidiffint : & fimiliter abortiones totius gregis,
velarmentiinducerepoffunt : prout alias vidi da
habuiin facto Roma,quod dua malefica mulieres,
cum iftismaleficiw perire fecerantaboriando mul
tospecudum fætus, & matres deficcauerant peni.
w ..] De hocauercendi la &tismaleficio ,eiul
que remedio , lepida narratio quædam ex
fac in loannis Beetzii Carmelitæ Præcepto

rio ad primum pracept. Expoſit.vlt.cap.7.hisver

bis : Quedam vetula dierum malorum plena ,
volens ex inuidia impedire lac vacce vicini fui,
accepit cultellum pergens ad oftium domus in qua
fuit vacca , do pouens ſe contraplendorem luna,
Idixit :

Bier
 Libri III. P.I. Q. IV.Sec. III. 105

Hier fnyd id cen ſpam in mollefens ghe

waen /

Ende een ander daer toc foo neem id Het

meld van deſer foe.
Hæcverbs andiens dominus vacca,arripuitfu
Item , & currenspoft eam aty percutiens aiebat:
Hier ſtam ich einen flach / ende eenen an:
deren als ick machi
Ende den derden dat toe / foo behoud ick
o melok met ter koe.

Hocerat optimum remedium .] Hæc Bectzius

vir eruditus, qui ante annos ferme centum
triginta vixit ,inter Carmelitani Ordinis vi
ros illuſtriores.Huic maleficio ſimile reperi
apud eundem codem loco de frumenti a
uerſione narratųm his verbis :quadam mulier
circuiuit Bonarium cum frumento ,dicendo illum
verfum :ſuper afpidem ,& c.poft veniens ad do
mum fuam habuit fiftulam in ſolario,quam manu
accipiens & prædi&ta verba dicens, cecidit totum
frumentum
illius boxarii coramfe per fiftolam in
Volario, & ita furabatur frumentum de agro:que
sandem per quendam Epifcopum deprehenja en
combuſta eft . ] Hæc ille licet bárbarė bo
nâ tamen fide. Quis non agnoſcit frumenti

huius vectorem dæmonem :quid ergo ridét !

illud poëcx ?

Atg fatasalio vidi traducere meffes.

VelXII.cab.prohibitionem :NEVE A
LIENAM SEGETEM PELLEXERIS .

G 5 SE
 106 Diſquiſitionum Magicarum

SE CTIO IIII.

Defagittariis, Afaſinis, do Imaginumfabrics

toribus maleficis .

SVntvelpræcipui huius claffis malefici, A

quos vocát Sagittarios, ſeu Baliſtarios; quos
rum Innocentius tertius Papa , vocat artem ,
mortiferam & odibilem , & ſub pænâ Ana
thematis,contra Catholicos & Chriſtianos
Ali.g.De exerceri vetat a. Cuius Pontificiæ ſanctio .
cretal. tit. nis vercor,vt fatis probam nobis interpreta .
de fagitta.
tionem gregarii iuris interpretes cuderint:
qui accipiunc de bello iniufto Chriſtianos
laceſſentibus cum arcubus & ſagittis. Quæ

fo quid peculiare ,in vtentibus arcu & lagit.

tis ? an quòd eminùs, & quafi ex inſidiis?
quaſi verò id in hofte diſtinguendum , dolo
an virtute ? quaſi minùs peccet , quificâ co
minùs latro ,quàm quiſclopo de longinquo
interficiat eminùs ? quid ergo ? iam olim
mihi viſum , canone iſto percelli ſingulare
quoddam genus maleficorum ; quiſagittarii
ſeu Baliſtarii vocati : quos accuratè Sprenge.
5 p.2.Mal- rus defcribit b . hi fæderantur dæmoni.nam
Lei q.1.C 16.
ex pacto ipſi addicunt animæ & corporis
dominium; ille viciſlim polliceturſed ad fu
turum ,vcquem ,longiffimè diflitum , volent
infallibili ictu traiiciant.Solemnia ſeu ritua
lia ſunt iſta. præſtant dæmoni homagium ,
mox Textâ feriâ proximæ Hebdomadæ Ma
ioris,infra tempus miſic, ſacră crucifixiima

ginen
 Lib. 111. P.I. D. IV . Sec.Illí. 107 ,

ginema:iquam libi deligunt , in quam ,vt in

fcopum ,tela colliment ;vel quod Pet.Bins
feldius teſtatur) ( clopo poſt tergum eiacu
lato glandes plumbcas emittant. Nec con
fiat , an aliqua tunc verba ad hanc operis a
poftafiam adiiciant. Poftea, certo telorum
numero in crucifixi imaginem emiſſo crc
dunt ſe totidem vno die , quoſcunq; deli
gent, necare pofſe ;quocûq; illi loco fuerint,
etiam remoto, & concluſo. Dæmon enim
Ipondet, ſe tela eò perlaturum , & hoſtiliin
corpore defixurum . Ea tamen hæc lege : fi
hominem necandum maleficus aliquando
viderit, & tunciterú de nouo actuali ( vt vo
cant )conſenſum eum occidi voluerit. Vlti
mò pollicetur tantam illis fc baliſtâ bom
bardave iaculandi peritiă tribucurú , vr de :
narium capiti impoſitum ,abſq;capitis lęſio
ne ,valeant deiicere. Subiicit duo exempla
huiuſmodi facinoroforum . Vnum Puncleri
cuiusdam , quem tandem ruſtici foſforiis in
ftrumentis pertinacem occiderunt: ſecun
dú ,alterius, qui, eò quòd miraculosè pedem
de loco , vbi crucifixum traiecerat , è quo re- c.ad abo
lendam.c.
cés ſcacuriebat ſanguis:mouere nequibat, in excómu
ſcelere deprehenfus,pænas publicè fuppli- nicamus.
cio perſoluit.De hocego genere lubes pdi- dehær.&
& um Canoné capio.Nccobftat, & malefici Ioan.12.&
magi aliis quoq; canonib'lint excómunica alia Leo
ti“ .Cũn.maximè execrabile facrilegiú horú nis 10.fel!
maleficio accedat ; fitq; nocentius reliquis Later.
omni ,
 108
Diſquiſitionum Magicarum

omnibus,meritò dignum viſum , ſpecialem

illis pænam irrogare; qui hanc infidelibus
contra fidelesoperam nauarét. Olaus Ma
lis.c.17. gnus . meminit alterius generis ſagittariorü .
Nempe Lappones & Finnos de plumbo cở
ficcreiaculamagicadigiti longitudine ,& ea
per quæuis diflica loca mittere in eos , de
quibus vindi & tam expetunt: & hos oborto
carcinomate in crure vel brachio , intra tri

duum ,vehementia doloris emori.

Vrego nunc de fagittariisfic (nig fallor) o
blib.z.var.Iptimè Couarruuias b. contra vulgi ſenten
reſol.c.20. tiam ,explicuit alium canonem Innocentii.
IV.tit.dehomic.in 6. quem Thcologi & Ca
noniftæ , propter hiſtoriarum inſcientiam ,
ad omneshomicidas extendebant,quicon
or
ductis hominibus aliquem occidi curarant:
cùm reuerà ;vt illc ex Volaterrano, & P. Æ . lied

mylio docuit , de certo tantum genere ho

minum mentio fiat, & gente ;cui Affafino
rum nomen fuit :de quibus,oculati teſtes,o
primè ſcripſerunt, Tyri ( in qua ditione illi
belli fa- degebant) Epiſcopus Guilhelmus • & Car
eri lib.20. dinalis atq; Epiſcopus Acconenſis lacobus
c.31.V
dOrienta . de Vitriaco; ", quem ſcriptorem à blatis e
hifto.c.4.reptum Moſchus , Paſtor Armentarienſis,
vir do tus & probus,publico bono , typis e
uulgari curauit.
Haud multum à fagittariis diſcrepat, ge
nus maleficorum : qui quaſdam fabricantur
limagines,quas vel acubus pungunt, velignel

liquant,
 Libri III. P.I. I. III. Sec.IV. 109

liquant , vel confringunt ; & fic certum iis ,

quos tales imagines delignabant , interitum
cabe,vel alio mortis genere adferunt.Negat
hoc totum Hieronym . Cardanus * Wieri alib.is.de
dux,cæci cæcus: impugnat ,non rationibus varice.rez
c.80 .
ſed puris in Heet. Boëthum.Franciſ.Picum ,
inquiſitores Germaniæ, & ipſum D. Augu
Itinum , vt erat homo parùm pius,conuicis.
Sed canem contemnas latrátem ,quam co
peſcas faciliùs. Agnouêre huiuſmodiimagi
nes & Iuriſconſulci bo & Theologi “ .& con- b Gril.go.
firmant poëtę veteres,quorum fabulæ ,fem- Accurl
per ex vero aliquo trahebát originem ,qua- in l.mula .
re Buccananus fallitur , quili.o.Hift.Scot,ne C.de ma
lef.Dam
gac hoc genus apud vetuſtiores inueniri . houd.in
Confirmant,non vnus hiſtoricusScotorum praxi cri
Hector Boethus : quein ve fingularem ad- mi.& alii
ducunt reſtem mira de Rege Duffo narran- cores Ger

cem : fed & alii complures, quorum exemplis maniz ,in

Scotica illa narratio confiimatur, & omnes Mall.p.2.

hos ve mendaces reiicere , Cardanicum & Al#. Ca.

Wiericum , hoc eſt, temerarium & impude- trius li...
deiuft.hz.
cięplenum ſit.Ex hoc ortam illam narratio punitc. ago
nem de Meleagri nece', & farali ftipite a 1- Binsfeld.
theæ ,non diffiteor. Sed line fabula clarè, & de confel.
ſagar & a
velo leuato canit " Ouidius,de Medæà faga: lii
Denouet abfentes, fimulacra cerea firigit . depi Hip
fypeles.
Et miferum tenues in iecur vrget acus.
Peritè hoc , & omninò exarte: ſed Hora

tius imperitè,quòd ,quæ huius erantmale- lelib.r.ler,

'ficii, illa tranftulit ad animarum euocatio. fat.8.

nem :
 ΧΙΟ Diſquiſitionum Magicarum

nem :deſcribens enim apparatum Saganę &

Canidiæ Lamiarum , dicir duas ab iis ita -31
tuas fabricatas , ceream , referentem ncmpe
maleficio imbuendum : & laneam quæ male

ficæ vicaria erat in affigenda altcra.

Lanea da effigies erat,altera cerea ,maior
Lanea,quæ pænis compeſceret infiriorem .
Cereafuppliciter ſtabat,feruilibus,vty
lamperitura,modis.
Duffi hiſtoriam pete ex ipſo Boëtho ,libr.
II. rer . Scoticarü & Cardano & aliis.Fianciæ

* Paul. Æ - annales a referunt, fimilia his tentata ab En

melius guerrani Marignani vxore ,in Franciæ Re
Gaguinus gem & deprehenſam dediſſe pænas.cur no
lib.7. & hoc Cardanus & Wierus refutarunt ? an

quod vno factú loco , nequit cum alibi fieri ?

de alià cereà imagine , de qua Sprengerussa .
getur ſect ſeq . Deiisdem lic Meierus libr.16 .
anno 1462. narrat captos Brucella tres viros ex
familia Comitis Stampani, cum quodam z yropo
|la , qui quandam faſcinationem paraffe diceban
tur , per tresviriles ac totidem muliebres imagines
iuniori Principi Carolo infaſcinando. Cuftod :ti
fuêre longo tempore apud Quercetum Haynonia,
acpariter cum illis Carolus Nayerius ex fuga re
tract',qui da ipfe è familià erat Siampenfa. Coniu
rationem myropola ditexit .] Sed curtor imagi
nes vnioccidendo,nempe tres viriles ? vc
per vnam non ſuccederet, per aliam peri
ceretur : fæmineas arbitror fuiſſe furiarum
Vlcricum , à quibus viriles Carolum repr.e
fen .
 Libri III. P.I. QIII. Sec. IV . III

ſentantes malè muletarentur;vt ex Horatii

illis iam citatis verſibus colligitur.Vel fortè
vnica imago fuit , & numerum fama adau 1
xit.Sanè de Paiuoti agens maleficio Gagui
nus libro feptimo.imaginum plurium memi
nit ;at Æmilius & alii vnicam fuiffe memo
rang. Recentius accipite. Anno 1574. Lute
tiæ Pariſiorum decollatus quidam nobilis
fuit,penes quem reperta imago cerea ,variis
caracteribus inlignita : cor & capuc imagini
cõfixa erant.Ibidem duo alii capri tum fue
re,quorum vnus Karolo. IX Regi,alter Hé .
rico duciGuiſio ,hocipfo maleficio defixio
nis ccreæ, morté machinabatur:narratCre
Ipetus , & addie vidiffe ,cùm Auenioni eſſet,
cultrum parieti infixum ,quo de ſentétiâ iu .
dicis excoriatus fuerat quidam magus;co

fic pungendo cercam imaginem , Pontifice

Maximum de medio ſuſtulerat.iſta Crepet.li.
de odio Satanæ difcur.jo.lllud eciam obſeruo iš
diu antè fabricatis ftatuis aliquando abuti
Magos, nempe dæmone illas pro maleficii
dæmone illas
lgno acceptante, talc puro illud quod loan .
Curopalates narrat Hiſtorie fuæ fol . 24. Ve
meta edition . quendam Ioannem Morocha
Barcelona

zarium , ThcophiliImp.præceptorem ,cùm

ielain*

hæreticus & magus eſlet ,ad Patriarchatum

Conſtantinopol.cuccum ; hunccum natio
perfida & dura Bolgararkna) in Romani Im
perii fines excurfionem feciſſet, tribus fre
ta ducibus ; conllium huiuſmodi dediffe :
Fieri
 II2 LE
Diſquiſitionum
Magicarum
Fieri debere malleos tres æreos ingentes, &
viris manu promptis tradi.cum his ſeaccef
ſurum noctu ad ftatuam quandam tricipité ;
quæ in euripo Hippici olim iam ftabat.fe
cit ,acceſſit ; iuſlit validè finguli ſingula capi
ta percuterent,vt in terram quaſi vnâ plagâ
decuterentur.Ipſe laicâ veſte indutus , ne
deprehenderetur , magica quædam verba
(ubmurmurat, & vim ftatue omnem adimit:
ex tresuiris illis duo fortiſſimis ictibus duo

ſtatuæ capita deiecerunt, tertius remiſſiore

manu tantum inclinauit ,nec totum auulfit
caput reliquum . Suntą; ſimilem euentuin
duces illi experti:ſecucâ namq; in corum ex
ercitu vehementi ſeditionc, & hincorta pu Beli
gnâ inteſtina: duo duces cecidêre : tertius
ampla, non tamen lethalı plaga fauciatus,
cum exercitus reliquiis domum fe recepit. 1921
Non erat hæc imago (vt ſtultis Grçculis ple de

vilg; viſum )Bulgaris hiſce fatalis:ſed Magus

càylus ,vt ligno & condicto : & pro imagine US
• onar. maleficà .ScribuntZonaras & Glycas a: Si.
Tom.3 .
meonem Bulgarorum ducem Crobatis bel
,Anaal,P. lum intuliſc,moleſtum id eratRomanoLa
4Glycas.
capeno. ſed acceſſit ad cum loannes quidă
Aſtrologus, & nunciauit, vt aliquem mitte 1912
ret, quicaput ſtatutæ ſupra Xerolophú lo AUS
catæ amputaret. eam ſtatuam Simoni fata
em efie milit ille ,truncatur ſtatua , notatur

hora : nec diu poſt compertum eadem illà

Simoncm in Bulgaria ex ſtomachi dolore
interiil
 Libri III. P. I. D.I !. Sec.IV. 113

interiiffe. Quod apudCucopalacen ,idein le

gi apud Cedrenun . Néminem tam obcła
naris puto, qui non ſtatiın percipiat,hasdu
as ſtatuas Magico murmure in cerearum il
larum imaginum de nouo fabricatarum hîc
locum fucceiliffe ; & deuotam à lanne &
Ioanne ( niſi vtrobiq; idem , quod ſuſpicor)
vitam quatuor horum ducum in ftatuarum
capitibus. ſi potuere id in ftatuis,iam olim
fabricatis , cùm nec vlla de Simone,nec de
Ducibus illis Barbaris foret cogitatio ; cur
non poteruntin nouicer effi & a cercà imagi
ne, & effictà nomine lędendi?cur,fi abſciſſo ,
vel effracto capite , non liquato toto corpo
reelid in Græcia contigit & Francià; cur
non potuit in Scotià, & Germania :Porroex
illis Cedreni, Zonaræ & Glycæ locis fatis
apparet , multas in Circo Byzāceno ſtatuas
fuifle magici artificii quæ Coſtantinopoli
tani imperii cuenta prædiccre putabantur ,
certis litceris ſeu characterib . notatas ; quos
fratres Eudociæ Auguſtæ cú legiffent, mul
ta mala Byzantio imminere prædixerunt.
Narratur Hiftoria paucis nora ab Himerio
Charculario ,cuius apud Suidam mērio ; po
ſteritati verò commendauit ex m.f. codice,

Iulius Cæſar Buleng.libr.de Circo Romanoc.6 .

inde petant, qui volent.Benè de fæculo hoc

. & ſequentibus vir diligens & mulræ lectio

nis merebitur; ſi Ilmenium , Himeriú , Gré
Igorium Monachum , & alios , qui nondum
H editi:
 114 Diſquiſitionum Magicarum

editi , pari ſedulitate largiatur publico bono

qua D.Chryſ
. orationem eis to imrodpóucov, de
die Solemne deniq; hodie ſagis noftris,effi
gies has baptizare in nomine Beel -zebub , &
nomen occidendi illis indere.

SECTIO V.

De morbis variis à damone illatis:

NEgant Auicenna,Galenus,& co teſte A

Hippocrates ( nam Cæſalpinus aliud
cribuit ci)morbos vllos per dæmones mor
talibus inferri poffe,quos ſecuti Pompona
1
tius & Leuinus Lemnius.Non , quod demo
nesid velle,non credant ; quos malos efſeno
negarunt : non quod dæmonum vim mino
rem cenſeant, quàm hominum aut anima tri
lium ( hoc foret abſurdiſſimum :) ſed quia le
morbi omnes naturalib.ex cauſis nafci que
unt. Verúminùsrecta hæc ratiocinatio eſt;
poſſunt morbi ex naturalibus cauſis oriri:
nequeunt ergo dæmones morborum irro
gatores ſeuimmiſſoreselle. Sanè Codron
chus , Cæſalpinus , Fernelius,Valeſius & alii
opcimi medicelib ,ſuperiori citati,D.Hiero .
171 4.C.Matth.D.Chryſ.hom.54.Inc.17 .Matth .
D.Thom.1.p.q.115.a.s. & alii Theologi con
cra ſentiunt; luriltæ quoq ,ex quibus agno
fcit Burchard.lib.19 . Decretor.c.de remagica , &
optimè hoc probant Pet . Leloy.li.1.defpect.
c. vlt. & Grillan.ſæpe citatus , . mihinunc
a 9.6.vſq;
ad nu. 13 . fufficiuntS.S.firmiora teſtimonia; quam qui

non
 LibriIII. P.L.Q. IV . Sec. V. is

nonadmittunt, habendi pro Ethnicis & A

de
theis : lobum Diabolus à percuſſit vlcere la lob: ż .
peſſimo à plantâ pedis vſq; ad verticem ca
pitis.ſed & alios eadem morbos dæmonii,vt
efficienti cauſſæ adſcribit.In illâ vnum dia

bolus aurium & linguævſu priuauit, & fimul

epilepticum reddidit; quem D. Matthæus lu
4 Maticum vocat b . non quod dæmoniacus non binata
eſſet, ſed quod & à dæmone obfideretur, & vcs
fimul plenilunii temporibus,per dæmonem :39.13
17.vulai
comitiali morbo grauiſſimè amigeretur: eò
quod tunc cerebrum humoribus plenum a
prius erat exagitari. Solent quidem alii eſſe
lunatici,non obfeffi à dæmone, & hoc fenfu
de lunaticis locutus lulius Firmicus C. Sed cibi
noſtri Euangeliftæ agebant de eo , qui fi- thief.

mul energumenus. Epilepticorum quoq;

diſpoſitionegaudent dæmones , & idco non
raro ſe illis inſinuant : & per illos , quo
tempore corrueban
corruebant t ,, foliti reſponſa dare .

BApuleius,magnus magus. d traditur accu- d Apois...

latus ; quod ſeruum ſuum Thallum , remo
2 tis arbitris ſecreto loco , arulâ & lucernâ &
paucis confciis ,carmine incantatum , cor
ruere fecerit ;deinde neſcium ſui excitaue
TOR rit.Seruus hic morbo caduca laborabat ; co
lignaro ficabuſus Madaurenſis ,ve à dæmone
beli reſponſum acciperet . Hanc ille accuſatio
nem ſic tractat,vt videatur fateri; certè non
2.Mal.
diluit
. Si recentiores audiamus,Sprengerus ico .
cu prodidit quandam maleficam epilepti-lii, in bon
2 H Ž Eum
M0
 116 Diſquiſitionum Magicarum

cum morbum certis inflixiſſe , per oua cum

mortuorum corporibus ſubtumulata , præ
cipuè ex earum fecta inhumatis , & certis cú
cerimoniis exhumatis , & in potu vel cibo
a Lac. 8.v præbitis . Apud D.Lucam 4. vnum diabo
27 lus vexauit Maniacâ illâ affectione , quã ly .
canthropiam Medici nominant; cuius præ
cipuum indicium eſt ,quod domi nequeant
contineri, & in deſerta loca ſe proripiant,
circağ;ſepulcra oberrent.Aliam adAixit co
b. Luc.13 . uulſione ſpinæ dorſi b . quo loco dæmon il
V. II .
le vocatur avgüya da evoies fpirit infirmitatis ;
co quòd (vt ſubditur)eam vinxerat Satanas
Wednosy nam dæmones in S. S.nomen habēt

abeffectu:vt fpiritus auaritia , qui impellit in Me

auaritiam ,fornicationis, quiſuaſor turpitudi
point
nis. Saulem etiam dæmon per atram bilem
diuexabat.apertè hocilli facra Hiſtoria tri 11
buit; Exagitabat eum fpiritus nequam , quipul .
ſante Dauid Citharam recedebat ". Hodiè ,
1.Reg.16 .
v.14.15 . & id vtinam non docerer experientia quoti
23. diana : Mulca ſuppetunt exempla,vtardun
taxat recentibus , quæ in iudicio comperta
ſibi Sprengerus prodidit : cuius , & Niderii'e
xemplis,libenter vtor:quia( quicquid hære
tici dicant) doctiTheologifuêre , & in his ,de
quibus agimus,rebus exercitatiſmi: & quæ
cunq ; tradidêre , his fimilia noſtra videt æ
tas, & recentiores ea confirmant omnia :de
linde vixêre fermè antè annos centum , quo

tempore nondum hærefis Lutheri nata : vt 11

cauſſa
 Libri III. P. 1.Q.IIII
. Sec .V. 117
CUD cauffa nulla fuerit, multa quæ huic contra
P!?! ria,confingendi:deniq; videmus cum Ger
maniam dæmonum manifeftâ & crebrà in

cifeſtatione plenillimam fuiſſe :vt intelligam '

cos cum Luthero, & Swinglio hoſpitiú pa
raſſe,corumģ; quafi quosdam metatores p .
Spiceſfiffe,vt & nunc Antichriſtum præueniút,
eiufq;ſunt veri ante ambulones , Caluiniani,
Anabaptiſtæq;. Sed pergamus, ignoſcele
& or parentheſi non longæ. nequeo , præ a.
moris vehementiâ memoriam perditorum
fratrum fic deponere, vt non ſubinde & in a .
nimum & in calamum incurrant. Sprenge
rus narrat a . ſequentia : Honeſta quadam per- ap. 1. mal
lona , uniexfamiliaribus Archiducis matrimo- lei.q.1.c.
nio copulate,in prafentia notarii, & c. Secundum 12.

formam iuris,depofuit.Cùm tempore virginitatis

fue, cuidam ex ciuibus famularetur,accidit, vt v
xor illius graui dolore capitis langueret:pro cuius
OC curatione , cum quadam mulier acceßiffet, de fuis
carminibus đã certa praxi mitigare dolorem ha
beret: Ego,inquit ,cius practicam diligenter ob
feruabam :perfpexig , quòd contra naturam aque
fufe in fcutellam quandam ,ipfa aqua in ollam aliă
recitare opus
aſcendiſet:cum aliis ceremoniis, qua
non eft :confideransg quod ex illis dolor capitis in
dominò non mitigaretur :aliqualiter indignata ,
bæc verba ad maleficam protuli : vos non facitis,
wifiſuperſtitiofa , & hocproptercommodum veftrü .
Tuncmalefica ftatim fubiunxit :Anfim ſuperſti
tiofa velnon,tertiàdie tu fenties.quod reiprobauit
H 3 cuen
 118
Diſquiſitionum Magicarum

Cuentus. Namtertia diemane,meſeděte, dao fufum

opprehendente, tantus dolor ſubitò corpus meum
inuefitprimòin interioribus: vt non effetpars607
porus, in qua nonpun £tiones horribiles
ſeniirem :fe
cundò non aliter mihividebatur, niſi quod conti
nuèigniti carbones capiti meo fuperfunderentur :
tertiò in cute corporis,à vertice vſq; ad plantas pe
dis non fuiffet pacium acus , vbi non fuiffetpuſtula
Janie repleta. Sicg in bis doloribus eiulando,da tă .
tommodo mortemoptandovſą addiem quartăre
Atiti. Tandem maritus domina med , vi ſtabulum
queddam intrarem iniunxit.At ego paullatim in
cedendo,co præcedente,dum ante oftium ftabuli e
ramus:Ecce,inquit adme pocia pannialbifuper o
fium ftabuli.Ātog ", Video.tunc ille,quantum po
tes remoue,quia fortemeli habebis.Tunc ego,quã
tum potui, vno brachio nc ad oſtium tenente, cum
altero peciam apprehendi.sperias, inquit Domi.
pour & conſidera diligenter ibi repofita. Tunc, ubi
peciam folui,plura ibt inclufarepperi.præcipue au
tem granaquædam alba , admedū que poftula ine.
rant corporimeo :femina quog & legumina,quorã
fimilianec edere poteram aut intueri, cum oßibus
firpentum & aliorum animalium intuita fum .Er
fic ftupefacia dum inquirerem à Domino, quidnem

jagendum foret.vtinignem cuncta proiicerem in

i unxit. Proieci: & ecce ſubito non poſt bora fpacium
aut quartale : ſed in momento, vt res ille in ignem
fuerant proiecte, omnem fanitatem priftinam re
cuperaui.]
Idem lubdit . Mulier quædã maritata do ho

nefta
 Libri III. P.I. 2. IV.Sec . V. 119

neſta acceßit, & iuxta iuris formam vt fupra depo

fuit.Retrodomum ( inquit) habeo viridarium , eft
& illi contiguas hortus vicina mea.Vnde ,cã qua
dam die tranfitum fieriex hortovicina ad virida .
rium meum non abfq, damno perfpexiffem :ftansin
oftio viridarii, de apud me ipfam conquerendo, &
querulando,tam de iranhtu,quam de damne: vici
nafubito ſuperuenit ,& an ſuſpectam haberem , in
quifiuit: At ego territa,proptermalam eius famam
nihilaliud,nifihec verba ,protuli: Greffus in gra
minibus damna demonſtrant. Tunc illa indignata:
quisad eius fortè beneplacitum , me litigioſas ver
bis cumes implicare nolebam : abſceßit cum mur .
mure , & verba que protulit,licetaudirem , intel
ligere non potui.Poft paucos verò dies ingens infir.
mitas mihi incidit ,cum doloribus ventris, 4cm
tißimis torfionibus à latere finiftro verſus dextrū:
d vice verfa,quafi duo gladii effentpectoriinfixi,
do fic die noctug clamoribus vicinos omnes alios 3

inquietaui : confluentibus hinc inde pro confola

tione accidit , vtlutifigulus prafatam vicinam do
maleficam adulterino flagitio babers in amafiam ,
fimili modo viſitationisgratia accedens, & infir
mitati mee compatiens poft verbaconfolatoria ab
ſceßit.Sequenti tamen die feftinerediit,& inter a
lia confolatoria ſubiūxit:Experimentum capiã: an
ex maleficio vobis hacinfirmitas cótigerit.quod fi
fac repertum fuerit,fanitatévobis recuperabo. Ac
cepto ergo plumbo liquefa &to, & mein lecto recübč

templumbum in fcutellam aqua plenā fuper.corpus

meum appodiädo infundit: & vbi quadam imago
H 4 &fi
 120 Diſquiſitionum Magicarum

en figuræ diuerfarum rerum ex plumbo congelato

apparuiſſent,ecce ,inquit,ex maleficio vobis haceõ
tigit infirmitas : & fuper limen oſtii domus una
pars maleficii continetur.accedamus ergo & illis a
motis meliùs fentietis. ficý maritus meus cum eo
pariter ad tollendum maleficium accedunt, & luti
figulus limen eleuans marito iniunxit, ut manum
in foueam ,que apparuerat , mitteret,& quacungs
inueniret extraheret , qund & fecit . Nam primò
imaginem quandam ceream in longitudine vnius
palma, vndig perforatam , habentem duas acus ex
aduerſo per latera,admodum qua ipſa punctiones à
finiftro latere vſqz ad dextrum on è conuerfo per
Senferat,extraxit:demum pecias panniculorum di
verfas & plurima, tam grana,quam femina,& of
fa,continentes.Sicg illis in ignem coniectis ego con. ta
ualui ſed non ex toto. Nam licet tortura , pun
ctiones ceſ affent,appetitusg,comedendirediiffetex
præfens mi
ſanitati vſqzın
integro, tamen priſtine 670

nimefum reſtituta. Vnde hoc, quarebam ,quod pri 0

ſanitas non redibat: Reſpondit,ſunt &alia
ſtina
inſtrumenta alıbi abfcondita , qua inuenire non
valeo. Etqualiter prima inftrumenta repoſita a
gnouiffet , dum inquirerem : refpondit ,ex amore,
quo amicus amico reuelare
ſolet,hac cognoui.]
His duobus ſubdit alia multa breuia ,nata
ex deſiderio vlciſcendi': dum indigoantur
mulierculæ ,fe ab amaliis, ad nuptias conuo
lantibus, deſeri,& vltionéminatęmoxexfe
quuntur.Sed omnem ſuperat admiratione,
quod narrrat Cornel.Gemma poſt calcem
lib. 2 .
 Lib.III. P.I.2.VI. S.V. 121

33 lib.2. Coſmocrit. narrat fusè caſum Catharina

F
Gualteri puellæ Louanienſis annorum 15.
E cuius curationi ipſe præfuit anno 1571. quæ ,
cùm obtruſum à gentili & coætaneâ liba
menti fruftulum comediffet, in morbi fym
ptomata incidit prorſus prodigioſa ; quo
rum ipſe ſpe & ator quotidianus, vidit illam
1 ciicientem tot & talia & tanta; vc ipſe credi .
turus non fuerit oculis alienis . Oétauo mor
bi mēſe magno niſu per poſticum eiecitan.
guillam viuam & perfe&tam , craſſitudine
pollicari, longitudine ſeſquipedali : cui en
qurma,do oculi,& ' canda vniuerſa vtanguillis ſo
foras erupit, auditum narrat
let;triduo antequam
bis tirve in vieroſónum non ipſipuella modò,fed
& adf antib.quoq,velut argutü & tenuem aban
gue productü : & cùm egereret, manifeftè
puellare
primùm exferto capite feretra
tulit fe fenfiffe quod
heretper pofticum ,inde cum impetuexiliret. Post
inguilla,quam mortuam exenteratamg fufpende
rant,loco fublimiab animalibus tuto , repente cua
stage!
vuit. Puella interim cæpit euomere ingentem bu
noris aquoſcopiam , humano lotio non abfimilem , 9
Vaporis abfurdi. Durauit ea vemitio plus14. dies,
Imgulis profeétò exonerans fupra libras 24. velut
vulgò nominant gheltas tres. praterea vrinam
Les

interea quotidie reddebat bis térve copiofam . Nul

Lusinvětre tumor,nulla in toto corpore inflatio ex
teriùs apparebat:d ipfapuella potusac cibi parciſ
fini,vix unữ cyathi vini,aut cerevifia liquorísue
alveriº potitabat.Eòvenit hac aqua excrete abun
ня dantia ,
221 Difquifitionam Magicarum

dātia , vtfpatio duarum feptimanarü

facile ahmas
duas implerepotuerit.Post hanc aqua copiam ,ce
perunt d pili confertim exire per vomitum alui,
copiofißimi numero,digiti lögitudine, fed longiores
Jakij, alij breuiores ;eiuſmodi famequales annofisca
nib.euelluntur:auctaſ est indies ea pilorum quan
titas , vt facilepilas quãplures iufta magnitudinis
implere potuerit:eiecithos omnesmagno faſtidio
vomitus difficultate. Interieétis deinde nonnullis
diebus, fucceffere aliqui vomitus, qui floccos ingétes
pilorü iniicerent cum materiapurulenta inftar ſa
niei ,interdum fimili ſtercori columbino aut anferi
»s : in qua colluuie & fruſta lignori d membrana
rum tenuia rudimenta ;fed lignorū partes adeò vi
fue, vtex caudicibus obfoletis diffractisinequaliter
comminuta portionesviderentur unguis anplitu
dine,alia craſitie ,intus fungoſa , foris obductave
iuftiore cortice nigra. Paulo post cæpit alius vomi ♡
sus niger vt carbo ,dixiſſes atramentum verum vel 2
Hepie ſuccum ,imòcarbonesveros minutißime tritos
atg permiffos, fingulis diebus prodeuntes ad quan .
Juitatem lib.2.aut3.fæpißimecàmpilis tum copioſi:,
vt nuci iuglandi includi non poſſent,omnib.aiber,
prolixis & durioribus:qua cùmpertriduum ita du
raffent; ejecit femel& puri ſanguinis tanquamè
vena diffe &ta libras duas, nulli rei alterius generis
permiſt
as. A vomitu fanguinis rurſum fecutu est
ater, ac fi antimonio trito tinctusfuiffet humor,0
mnino liquidus in dies fingulos feread libras s. aut
6. atque hoc portentum feptimanam integramar
fanii horarum lege ac pacio perdurauit. Ceffauit 11
ali
 LibriIII. P.I. Q. IV.S.V. 123

aliquandiu diuinis humaniſg, remediis adhibitis .

1 intereapilosadhuc,fedpauciores,gradatimg atrio
Tes excernebat,imo & breuiores indies vt cùm pri
is ex fiduo ruffeſcerent,paulatim liuidi,nigri, tan.
dom aterrimi ac velui diffecti in fruſta minutifli.
mapervomitum redderentur. Quandog cum his
& zirulentus humor, da craſſus quandog ſimilli
mus limo. Circa Septembris medium membrana
fruſta maiora ,tanquam vētriculipartes,euomuit:
babebant hec fpeciem tunica craßioris , carnoſa,
lenta ,fractug contumacis:quibus profectovrfætus
cherocidi , etiam venarum ductus inaratiramofa
propagine ſpeciabantur, interdum medij palmito
gitudine. Has aliæ funtè veftigio fubfecuta tenuio
resmuliò ,fed penitus nigra, venarum dumtaxat
veligia referentes, membrana allantocidi non dif
12 fimiles. Poftremo venerunt & tertijgeneris tunice
Il vaforü prorfus expertes, aliarum omnium tenuißi
ma, vt locū amnijretinerent.Sederat his alia mul
to fubſtantie atg-figureratio: quam in agninis fe.
tuum inuolucrio . Nam buic tenuitati aderat mira

ſoliditas , figurarum ratio quouis miraculo maior.

fed tria præ ceteris rara duo
Fragmenta illi' varia ,
rum palmorum amplitudinem fuperabant,inter.
textaſtriis profundis fane epigraphis:qua feſedver
tice ad bafim ſecantes mutuo , cancellos in rhombi
speciem efformabant.non habeo cui meliùs cöferam
quam cum ſeneciavipera: quanq nihilhactenusà
me cöfpectum fuit,cui poffet meritò comparari. Sed
hoc in co pracipue admirandum , quod fecundum
| longitudinis du & tum , velut canalis quidã profun
dior
124
Diſquiſitionum Magicarum

dior appareret,infculptus fibris tranſuerſis raris ,

prorſus vt in aſpera pulmonis arteria. Erar hacre
gio penituscawa & circularis ,in vnius membrane
foliugio paulatim anguſtior,anguini capitis veftigi
um repræfentans,cū apophyſi maſtocidi,feu proceſu
mammillari: in alteriusfinefenfim lateſcens nefcio

quid vētricoſum & inaquale ,etiam bifurcato ver

tici non abfimile,præfeferret. Vniuerfa partes in
11
wicem coaptate totius anguilla longitudinem atque
craffitiem ſatuluculenter expreſſerant.Illud autem
tuberculum papillare viam fuiſſe reſpirationis
exiftimo , forteper quã & folidis ő humidis ad fui
natricationem neceſsriis vefcebatur. Post quam
bafce membranas erecit , fecuti
funtlapidesfere in
numeri,quos veſperifemper acſtata horarü
periodo
magnis cum tempeftatibus animig deliquiis eru
itabat. Formafuiteiufmodi,qua paflim in vetuftis
ædificiorum ruinis folet occurrere. Lapides folidi, He
angulofi,inaquales , tum ſpecie ,tum magnitudine;
que fubindead nucis iuglandis quãtitatem acceffit,
non abfq Suffocationisdifcrimine manifeſto, vide
bantur quandog, obte &ticalce,& coagmentati va
rie ,vtab illis,quiparietibusdetrahuntur diftingui
nonpoffent. Semel me prafente quendam eiecit la
pidem angulofum vix cum duplicis caſtanca mole
librandum .faxum illudmagna fpirituscötentione
proiecit,& ut vomentem viderim manifefte, do in
Lebetem fonitum cadentis audierim , magno horro
recum animi mei, tum turba vndig, circumfuſa.E
veſtigio magnam quoqligni portionépollicis longi
tudinepariter& trafitudine ,fed minore difficulo
tete
 Libri III. P.I. Q.VI. S.V. 125

tate ſecreuit.Erat hocfatisporoſum ftaminib ,reétis

infigne,cui & commiſſura quadam infigniørvelur
permedium totius longitudinisexcurrebat.Interca
samen, & pili per vices,fedminores ordine paucio
res, &nigriores, Acceffitaliud, g omnem excederet

fidem.os
enim triangulare
ſolidūforis,intus cauum
acfpongiofum reddidit; tale vt plane conftaret effe
fragmétum crurisbubuli, & puella parensdiceret,
Je tale vidillepridie in fuis carnib.iurulentis. Nec
mora, fequentidie articuli oßei,tali, digitoruma
cies, rotula, varia fpeciei &magnitudinis
prodie
rūt. Interdum tamen & pili& lapides intermixti,
atg, omnium poftremovitriatg arisportiuncula .]
His narratis , Gemma meritò cenſet horum
mirabilium Dei permiſſione dæmoné fuiſſo
miniſtrum ; qui cauſis camé naturalibus , or
dinc etiam feruato , quoad potuit , vſus fuit.
Idem vellem exiſtimaſſec , eodem opere ; de

muliere aliâ , quæ florente ætate pernouem

continuos annosinfandis doloribus inteſti
norum cruciata ,primùm craffioris tunicæ
rudimenta deiecit ; deinde & arboris fruſta
ingentia pleraque pollicis craflicie ,ac paulò
"*.25..*****

etiam longiora,pariterq; omnia ferè,quæ ad

..

arboream ſpeciem pertinerentzfolia ſcilicet

อก
*

laurinis foliis non abfimilia , radices , corci

ออกด
...
เบส

ces , etiam quæ tomento alicui incluſos nu

A.

cleos , nullo tamen veſtitos putamine, præ ſe

ferrent. Quod ego mallem ad prodigioſos
demonum effectus; quàm ad naturales mor
borum anegmenous referre.
เลย
เทนีสียง
่

Ad
 126 Diſquiſitionum Magicarum

Ad eoſdé effectus permittente Dco pro

ductos retulerim cruciatº corporeos B.An

gelæ de Fulgino , quos his verbis deſcribir:

Corporis funt tormenta innumera à multisdemo
nib.multipliciter excitata. Vix enim cred gforbi 31
poffent infirmitates & paßienesmei corporis. Nam
non remanet in me aliquod membrum , g non har .
ribiliter patiatur.nunã enim fum fine dolorefine
languore continuo,fum debilis fragʻlis plena di
Lore, ita quod oporteatme continuò iactre. Non est
in me membrum , g rõfitpercuffum ,tortum á pa 11
natum à dæmonib .& femper fum infirma, o fim .
per tumefacta, & plenadolorib , in omnib.membris
meis:ita quodcum magna pana polemmemonere,
exfum fatigats iecere ,nec etiam ad fufficientiam 3
poffum comedere. hinc diſcis ſanctam hanc vi
duã fæminco , vt lob virili ,ſexui, exemplum
patientiæ propoſitam In vita B. Angelec.19 . 13,
De méris abalienatione perpetuâ iam do .
cui,dá de philtris diſſererem ; Sriradio quo - i
que potione mens abalienata à virgine ve
nefica ,lib.2. Hiſt.Dubrauij de modicâ ad tem
pus exemplum nõiniucundum auditu nar
a in præfa.rat Matthiol. in Dioſcoridea de circulatori

bus, hauddubie Magis Bohemiæ. In vinum

( inquit )radicis cuiufdampuluerem , cuiusguſtatu
fauces conuelluntur , immifcent;& , cuifucumfa
cere volüt, iubent, vt illo in vino intinclü digitum ,
quafi preguftandicaufa fugat. Tunil cò digitum
vino madidum in os inditum ,fibi mordicus, no fine
dolore & clamore, premit inuitus. Interea, perind.

algs
 పను
జరు
మీస్లో
1
Lib.lII. P.I.Q.IV.S.V. 127 )

ag, blanditiis , mærentem confolatur circulator;

temporum , carpig arterias alio oblinit medicamé
to:deinde nummum in terramproiectum hortatur
vt tollat.Ibiitle pronus,primum fe nequit attollere ,

***********************
mox vnguinis visamens faftus,concidit ,
ftatimg
eius more qui metuit nemergatur in aqua,natat, ac
vociferatur, fimulfef.uclib.
obrui
. Ergo cum erigit
circulator ; ille , quafi vlturus iniuriam ;primum
maleficũ obliquo ac toruo intuitu exprobrare, mox

38.
hominem aggredi videtur:poftremòfugientem cir .
culatorem perfequi,donec abfterforādem illitime
dicamenti veneno, recipiat animum ac mentire
ftituatur. Vbi autem ad fe redist; quafi quieuaferit
à marinaufragus , capilum veſtimentaque veluti
vela torqueresexprimereg ,brachia tergere, da na
res emungere ,confpicitur .] Vtſola visvngucnti
hoc faciat , & non interueniat opera dæmo
nis , qui fieri qucat, non intelligo.
Gentiles idem ſenſiffe olim , probare pof.
ſumus ex morbis , quos illi Diis ſuis, hoc eft,
,TTS
dæmoniis, aſcribebant: vc de Ceritis , quidi
*

ai quali Cereri &ti dmun?psókn770s ; de lympha

tis ,Panicis,fimilibusq; iam tradidi. Idcoque
cos, qui fanatici erant , & variis linguis in
morbo loquebantur , daypovārtas, vel ab He - l . Lucia. in
cate , aur Heroibus infeſtatos , vocabant. * in Philo
பாக்க

pſeu. Hip
Quare & Leuinus Lemnius candé datma pocrat . de
num , & fatetur dæmones huiuſmodi cauſas Sacro
morborum accidentarias effe : Qui ; li cau- motbo.
bl.2.de ocol
fam accidentariam vocat, extrinſecam , effi- cuinat.
cientem ramen ; nobiſcum ſentit. mirac. c , I.

Reſtat
 1128 Diſquiſitionum Magicarum
1:25
Reſtat explicandum , quo pacto dæmon
morbos inferat ? quod Franc .Valeſiusaccu
a Sacræ
Sacræ ratè docuit,* Nempe illum eſſe caufam ex
Philoſop.
c.28. [ ternă , eo quod extrinlecusaduenit corpus
inhabitaturus , & morbos illi illaturus, Si

morbi ex materiâ pendeant , mouet inter

nas caulas . ſic Melancholicos morbos exci ab
cat Nam principio bilem atram , quę corpo
riinerat,cömouet, & fuligines in cerebrum ,
& internorum ſenſuum cellulas propellic . 1:
Deinde adauger bilem atram , admotis cau
fis exurentibus , vel detento iſto humore,ne
expurgetur.Epilepfiam ,paralyſım & fimiles
noxas infert , per ſuccicraſſioris delationé,
obturato ventriculo cerebri , vel obſtructis
radicibus neruorum . Cæcitatis cauſa eſt, vel
ſurditatis;noxia excrementa ad aures , velo .
culos coaceruando . Sæpè etiam ad odium , AEL
amorem ad alias animi perturbationes in
ducédasmouct imagines , vt in imaginatio. 10
ne firmiùs inhæreſcant. Ad corporeas verò
affectiones excicandas , ſpirituoſam ex ipſo
fanguine ſubſtantiam deligit , cam ſeparans
& expurgans à craflitic materiæ .deinde ſpi.
ritibus iftis vtitur , quaſi proximo animæ in
ſtrumento ad efficaciſſimè & velociſſimè a
gendum.Dico ex reb.venenofillimis eum e
ducere quandã quaſi quintā eſſenti. ( vt ex
gemmis & auro folét chymici )& eâ inficere
ipſos ſpiritus vitales , & fic eú malefico mor
boimbuere ; quod aduertit prudérer Cæfal

pinus
 Lib .III. P.I. Q.IV.S.V. 1291

pinus lib.de dem ,inueſtig.c.16. Quod cü fecit,

egrè ars humana fatis celebria & efficacia re
media poteſt vel ſolec adhibere . quo enim
hæc materia ſubtilior & tenuior , hoc quoq ;
ad lechú eft acrior & efficacior. Solec omné
præuenire medelam.Nec obftat quicquam ,
quin hæcipſa damna inferat interdú per ſe ,
line cali matcria vel interna agente cauſa ; ſi

impediat vel lædat ſenſationes , vel fpiritus

animales decineat aut ſubtrahat, & aliis mil
le, quos nouit, modis . Qui verò morbiabin
ternis cauſis non dependent, ſed ab externo
tantum impedimenti nocuméro , vel noxio
afflatu, vi plurimum per ſe operatur; vt quã .
do inſtrumenta maleficii , vnctiones , ligna,
defoffa,vel fimilia, ad ipſum veneficium vim
naturalem nullam habét; ſed funt pro lignis
tantum , ad qux ex pacto dæmon operetur,

quod docuit idem Anto.Cæſalpinus d.operis

6.17.tum quoque poteit per res externas ho
mini vim aliquam facere, vcille docec cap.8 .
Veluti cùm malefica irata pomum coctum

manui alcerius ſic fecit conglutinari , vt & a

cerbiſſimūinferret cruciatum ,& nullâ arte,
poffet diffolui,veldeglutinari , lege Nic . Rc
mig. lib. 2 :dæmonolac.c 4. Quid ni creda
mus, cùm etiam Catochicen lapidem Cor
licum legamus ea vi prædicum vr ſeiunctis
corporibus agglutinec, & impoſitas manus
COM
detineat: Solin.in Polibiſt. Quo pacto venefi
cimorbi ab aliis dignoſcendi agam ,lıb.o.
ET
1 SE
 1130
Diſ Mag
qui ica
ſit rum
SECTIOion VI .
um

De mirarerum ſolidarum atq, magnarum in

corpus ingeſtione & egeftione.

PRodigiofi funt pleriq ;morbipermalefi- A

ciumiliati;ſed omniumprodigiofiffimus
mihi videtut ; quando per os velimum guc
turem eiicit eger,ſpinas, offa ,ligna, faxa, fru
Ita vitrorum , acus ,cultros & alia ferramen
ta ; glomospilorum , pannos,ſetas,cornulu
cernæ , & huiuſmodi; quæ , vel comeſtione,
vel aliter in corpus immitti potuiffe ,videtur
impoſſibile. huius exemplum vnum habet
in Mal- Sprengerus , de muliere Zabernéli; vbi ob
leo f.z.q.l, ſtetrix quædam ,co quòd ipfam non accer
fierat ad puerperium , grauiter irata , noctu
cum duab . alijs maleficis ad puerperá acceſ
lit , & dixit ad vindi& tam ſe aliqua in eius in
teſtina velleimmittere, quorūdolorem poft
ſeineſtre dumtaxat ſentire inciperet. Dixit ,
& ventrem eius manu tetigit: ad quem contactum
puerpera videbatur, fibi extrahi inteſtina , & iis
immittiquadam ,qua tum oculis dignofcerenequi
bat. Poftea fexto vix menfe finito internorū viſce
rum tortura ipfam fubitò tam dira inuafit, vt nec
( verba ſunt Sprengeri ) dieb. nec noctibus à cla .
moribus,omnesinquietādo,abftinerepoffet.Etquia
deuoriſſima Virginis & Regina miſericordia exftz
sit, in pane& aqua fingulis fabbalinis diebus iein
nando:ideo & per ipſiusfuffragia credidit felibera
Iri. Vnde & quadam dic,vbi pusnature perficert

vole .
 Lib.III. P.I. Q.IV. S.VI. 131!
volebat, tunc omnis illa inmundicia à corporepro
rápit ; & aduocans maritum cum filio dixit : funt.
néresiſtaphantaftice nonne dixi,past dimidij an
wifpacium res iſta cognofcetur ? aut quis vidut vn
quam pinas, off4,
fimuletiam ligname comedIm ?
Erant enim fpinarofarums, Lung iudinevnius pal
me, cum aliis variis rebus innumeris immife.]
Aliud exemplum relatum eſt à Beniuenio lib.dead
mir.morb .
de muliere Florentina ; tertium à loanne cault.
Langio 6 de Vlrico Neuſeſſer ruſtico ; quar-blib.s.epi.
38.
túde puellâ Leuuenſtetenfiin hiſtoriaGer
manicâ ,hac de re excuſa annoisó 2.tria his
addit Nicolaus Remigius . O & auum plane c1.z.dæmo
admirandum & cui refellendo, nullę nuga ,bola.c...
nas
nullæ calumniæ , nullæ phaleræ vitiligatoris
Wieri ; ſuffecerint, adſcribam ex vita S. Pe
tri Tarenitalij, à Gaufrido confcripta , d his dapud
$ u:
verbis; S. Sýmphoriani dicitur caftrum Lugdu rium toin.
Ipil nenſis Esclefie,paucis ab urbemillibus diſtans, vbi 3. Maii8.
Di |cap.23
vir fidelis de religioforum fidelis ſedulufque
fufce
pror, magna cöuerfationis pariter doopimonis Ab.
2,011 batem , ad hofpitium fuum aliquando , quafi vim
* \faciendo , pertraxit. huic iuuencula erat filia miſe
prebili incômoditase laborās. Égerat enim quadam
mulier maléfica per nequitiam inuida focrusindu
d
kui
sta,vilanguoretabefceret deſperato, nec viri fuip
E femtiam , nec aspectus villaten ' tolerares. Affectione
muliebrigeniirix perfuafa,vtfatanasſaianã eijce
ret ,famofum quendam maleficã accerfiuit. Adfuit ,
Water
explorauit, agnouit,dmulierculăafferens inferra
orta tam,terit arborum cortices ,pöculas verbis & herbis

2. infecta
 1132 Diſquiſitionum Magicarum

infetta propinat; mordet etiam detib.proprijs bra

Ichiūmifera mulieris. Res mira, res noua,res )nifal
lor) hactenus inaudita . Ab illo quidélanguore con
ualuit: fed'interdū ,ex corde procederefentiensuelut
acus,cruciabatur atrociter, donec per morfurā bra
chig , õnulla cicatrix obduxerat, acuseduceret vis
occulia. Crudile remedium ,fed huiufmodi cögrue
bat auctori. Plures in hunc modum quàm triginta

per temporum interualla prodierant: quadam , vt

vulgò dicitur, excapſeta ,quædam admittendisfilis
idonea foramina praferentes .Præterea pradiétus
Abbas ad domum , vbi bec actitabantur; aduenit.

Celebris estperſona;cuiushoc opus & alia non indi

gna admiratione narrantur:fed parcendum adhuc
ſuperſtiti, & nomen credidi reticendum . Huicpater
anxius miferabilem exhibet filiam ,nec fine lachry
mis lugubrem explicat tragediam . Eadē hora fit fi
des dičtis ,& fentiensacū mulier gemebundadeplo.
rat.lam puenerat ad feramen , foliusiam pcefferat
cruor,iam cæperat apparere , ia particula eius exie.
rat. Et accedensvnusex fratrib.laicis ,eidem Abba
ti deferuiens, cruentam extraxit, annis pluribus ad
teftimonium conferuandam . Orat abbas & locum
vulmeris tangens,in virtatè fidei pollicetur,nec fer
rum vltra nec chalybē inde proceffurum. Factüest:
ſed mutata materia est , malitia necdã prorſus ex
ſtincta.Caperuni lignei ludesparuuli,quales vulgò
brocas appellant,-x quercingrobore, vel fraxinei,
ferreis acubus egredi, craffioresfpinis & modice lo
giores. Nec vnius tamen omnes,ficut nec acksfue
Irant,langitudinisvel craffiudinis erãt Scdecimin
banc
 Libri III. P.I. Q.IV.S.VI. 133

hunc modum intra annū & paucosmenles ex mu

liere lignaprodierunt.Adfuit demum Reuerendus
Petrus Antiſtes ,cui diuinitusferuabatur miraculi
plenitudo. Offertur mulier millarum folemniace
bebrāti,ficutpræceperat vefperepræcedenti.Eadem
hora feprimum decimum lignum ex muliebri cor .
pore egreditur, quod fub oculis omnium facellanus
extraxit. Confitentem itag, mulierem praful ab
foluit , & facram ei tradensEuchariſtiam ab omni
deinceps cuiuſsung, materiei progreffu iubetele
ſecuram . Sic abomnibus iampraſtigiis liberata ad
hafit virofilioſq;procreauit. Et,vt dicitur,hodiez
Superftes, virtutem prædicat,quam in ſeioſa felici
termeruitexperiri. Petrus de Fraxineto, dicitur
pater ,notus,etiam honoratus inter couicaneosfuos:
vtfiquem dubium nouitas tanta reddiderit, pro
bare forfitan liceat,quod crederedetrectarit .] Ha $

ctenus Gaufridus Abbas Altxtubx ; cuiÇi.

ftercienſes & Claravallenſes Abbates nego
tiū dederunt vitæ huius conſcribendæ ; cùm
Romanus Pontifex Lucius eis mandalſet,vt
eam fideliter conſcribi curarét. Sed Mona

chus fuit ſcriptor, inquientaduerſarii. cre

do , plus fideimereréturmendaciſlimiipſo
rum Miniſtri & Prædicantes . Cæſalpin.de
inveſtig.dem.c.17,Contigit autem ( ait ) hoc an
xoPilashecvidiffemultis ſpectantibus. Quadam
ademoribusobfeffa ,fapius, modo inter adiuran.

4 dum,modòpoftea ciecit corpora ,de magnitudine &

forma per feineptiffima,utdeuorarētur,clauos fer
Ireos pralongos ,0 /«,lapides,globoslaneos, carbones,

I 3 aliag
 134
Diſquiſition Magicarum
un
aling multa , inculcita autem ea rigione, qua tho
raxincumbebat,precipue qua cor,globuli multin
perii ſunt explumis affabre efformati diuerfis figu
ris,fed plurimiinfarrofarum perpetuisplumarum
tenuiſſimarum ordinibus,nuncfilo impliciti ,nunc
Galo glutine , alia genera reperta ſuntin cervicali
qus caput reſidebar.] Quid multa? ſuperiori
bus annis Duacenſicuidam , & Inſulenſian
cillæ fimilia fermè acciderút. Exemplorum
fat habemus ; cauſam rufpemur, quæ lat ab.
Itrufa & abdita .
Primùm fateor , quædam in corporibus B
humanis ſolere interdum ex prauis humori
bus coaleſcere,vtſunt tophi,lapilli , capilli,
oſcilla , conchylia, ſpinæ , glomi pilorum &
quæ talia potuit dæmon in ipfis hulceribus,
velin corporis partium cögruis finibus pro
creare, quod naturaliter fieri poffe, conſen .
Gal.li. 2. tiunt veteresnouiciique medici.“ Norunt

cuim ,Ccl- mecum multi Comitis filium ; qui,ancean

fus l..c.6. nos fermè nouemdecim , Luxemburgi,in v
tius l.16.
c.co.Leu . rinâ lacerțulas ſatis magnas eiiciebat; quod
Lemo. 1.3.erli plerique vxoris eius adulteræ ( quam &
de occule: occidi per ficarium ille poftea iuflit) veneh .
2.2..Alex. cio tribucrent;potuit taménaturaliter con
Bened.l.2. tingere ,ex humorum corrupt onc,& renum
& Ana. vitio. Mulier illa Caluini ſectæ erat addieta ,

Beniu.l.lu & miniſtro familiarior quâ oportebat;ideo

pra'citato. nec à moribus , nec ab inſtituto aliena fuit
24. >
54 " ?? vulgi ſuſpicio.
St
Secúdò puto nó poffe naturaliter in cor

porc
 Libre III. P.I. I.IV.S.VI. 135

pore humano generari,ex vllâ putrefa&tióc,

acus, cultros,forfices, & huiuſmodi metalli
ca artificiosè cõformata. quia calor natura
lis ,niſi plurimorú annorum fpacio , nõ vide
cur metalla inibigignere políc: multoq; mi
nus , fic fortuitò ad certā analogiă atq;diſpo
litionéartificioſam ,vidétur tā varijhumores
cóuenire poſſe:nifi Democriteam & Epicu
ream reuocemus inſaniam , ex fortuitbato
morú concurſu cuncta conſtruentem . Neq;
adhuc legi, quihanc vim naturæ tribueret .
Tertiò ,dico hæc omnia multis modis de
mones per maleficosoperari poſſe. Etenim hoc vo
primò poſſunt ſic ſenſibus illudere , vt quis in his acci
putet iſta in corpus ingeri ,vel egeri. cùm ta- dere Gril. 1
de Cortile.
men reuerâ dumtaxat dæmon cultros ve
9.3 . &Car.
ros, & huiuſmodireliquam , quæ euomitur, da.d.c.89.
artificioſam materiam , quæ in ægri corpore de varieta
.
numquam fuerat; veletiam ipfos humores, lib.4.c.5.
qui eiiciuntur; faciatapparere cultros, & re- Beniu. de
reliqua illa , vel etiam aërem ſiccondenſet. abdi. mor .
&lanar.
& coloret : 2 quod veriſimillimum eft con- caufis. ca.
tingere, quando res illæ , quæ viſæ funt foli. 24. & 80.
dæ acdentæ , paulò poftcernútur cuaneſce- 10:Langid;
re. Præterea poſſunt, citra fi & ionem , res itoriá pu
huiuſmodi per dæmonem in os occultè in- ella de
Leugen .
geri, vnde moxciiciantur; poffunt etiam a- Iteet,Ger
liis corporeis partibus inſeri & includi . Ne manice c.
gat id Wierus , homo fronte nullâ ; licet ditá Béiu .
& Bencd .
non videam ,cur negec. teftantur enim me- fupra cita
dici & chirurgi fidedigni,quorú nonnullosb |tos.
I 4 ipſe
 136 Diſquiſitionum Magicarum

ipſe laudat , talia fibi viſa ex corporibus ex

cerni,vel exſccari, & ea manibus contrectaſ
ſe ſele.Eos verò omnes ad vnum decipi con

tendere, quid eſt, niſi ftrenuè pudorem to

tum exuere ? ex modis immmittendi, quos
comperio ,duo tantum mihiplacét . Primus
ainl.4.c. eft, quem non prætermiſic Binsfeldius ; a vt
ple malef. profundo dæmon fomno demergat homi
17.cốc.6. nem
, & ſenſum doloris eximat ; tum dextrè
incidar membrum , & materiam illă duram
imponat; denique eadem ſubtilitare vulnus
adeò conſolidet , vt nulla cicatrix vel vefti
gium relinquatur. quod periti chirurgino
nunquam faciunt.
Dices fortaſſis; vt hæc quæat in partibus
carnofis & facilè dilatabilibus , & promptæ

conſolidationis; quarum exempla recenſet

| lib.2.dx. Nicol.Remigius ; non tamen id potericin
monol.c.
aliis, quibus illa facilitas non eſt propria ,v.g.
in inteſtinis ,orificioſtomachi gutturę,arte
riis , & talibus organis , quæ angulm valde
funt,nec dilatantur, niſi ad fun &tiones ſuas
naturales : vel etiam , fi lectione diuiſa fue

rint,non poſſunt reuniri . Refpondeo , diffici

liùs quidem in his id contingere, abſolutè
çamen poſſe vt in aliis. licet enim nobis in
cognita fint medicamenta, iis conſolidan
dis & reuniendis idonca ; dæmoni tamen illa
ſunt notiſlima. Præterea quamuis fponte
ſuâ non dilacentur, niſi ad naturales ſuos ef
|fectus; vi tamen aliquâ adhibitâ, poſſunt ex
tra
 Libri III. P. I. Q.IV. Sec.VI. 137

tra conſuctum ordinem dilatarı & compri

mi.cuius rei duas hiſtorias ad fidem facien

dam adtulit teſtis oculatus,chirurgiæ laude

clarus , Ambroſ. Paræus prior eſt ,de ſtu- a li. 2. chi.
diofo ,qui cum ſpicam germinis deglutiuil- rurg.c.17.
fet,cao; in pulmones per regzeíay deſcendif
ſer,natura illam tranluerfis pulmonum lo
bis illæſis , integris etiam coſtarum muſculis,
& quæ fuccingit eas membranâ incolumi,
integram expulit.Poſterior eſt de opilione ,
qui ſemipedalem cultellum ,cui corneum e
rat manubrium craſſitudinis pollicaris , in
fauces à prædonibus ore aperto adactum ,
ſex folidos menfes , in corpore retinuit , &
tandem nata in inguine vomica , inde chi.
rurgus extraxit. At neceſſarium planè fuit ,
per anguſtiſſimos meatus quoſq; à faucibus
ininguen cultrum peruenire. His tertiam
narrationem Remigius addidit de morione;
qui apud Armoricos,mucronem gladii tres
digitos longum per os in fauces ad actum ,
duodecimopoſtdie , peranum egeſſit.Non
ne culcer iſte,per tot īpiras inteſtinorú ſub
tiliſlimorum ,& per illud, quodà re ipſâ vo
catur inteſtinumienue,fuit deuolutus:Neque
in his vlla vnquam maleficii mentio vel ſu

ſpicio fuit.ſi natura id potuit & caſus,cur ex

propoſitoid adnitens nequeat ille mille ar
tifex follertiffimus ?
Altermoduseft Silueftri Prierátis, quem'o sklu.ver.
recentiores quidam ſunc ſecuti; ſcilicet maleficiú

I s demo
 138 Diſquiſitionum Magicarum

9.5. Col dæmonem peritià pollere , res folidiſſimas

mas Phi- diuidendi & comminuendi partes in minu
de rofissa.tiſlinas,etiam inftar pulucris,& cas iterum

cerd.p.2. vniendi, applicatis ,ficubiopus,naturalibus

2.3.in tra & iuis;idų;tam præproperè & fubtiliter , vt
Aac.primi
præcepti cernentium oculi nequcát ,ob nimiam mo
Decalogi. tusceleritatem, quidquam horum aduerte
re; ideoqputenthomines ea integraimmit
ti & emitti.Hi duo modi probabiles ſunt.
Valdè miror tertium quendam ,tam mul .
fa Paracell tis placuifſe *. cum lit planè improbabilis .
lib.de oc- Volunt iſtià dæmonc poros corporis exten
cul.philo.
Baroni di,per cos deinde duriora hæc & maiora in
Lichtem- ſeri : & poros rurſus concludi : quorum a
bergio !: pertione itcrata demum , quando dæmoni
paisMa- videtur,intruſa expellantur,Sicaiunt à ful
pię articu.mine line lęſione poros vaginç penetrari,la
Ludou.
Milichio . minama gladiichalybcam liquari, ſic iactu
LdeMagi- lapidem ſub aqua recondi, nec manu retra
co dæmo- &â viam cerni,per quam lapis in aquam pc
ae, & Nic .
netrarit. Supponit hæc opinio corporum
Remig.de
61.l.z. penetrationem eſſe naturalem , cumBurida
no ; quam D.Thom.Scot.Duran & alii,mes
liùs philofophantes,contendunt à foloDco
perfici poffe hoc ergo primò peccant.Si di
cant corporeas hic dimenſiones , ſiue cor
pora non penetrari: incredibilem quandam
dilatationem pororum , etiam in partibus
corporis non raris , coguntur excogitare :
cùm tamen iſti pori cam fintnacurâ angu
ſti , ve line inſigni lælione diftrahi non pof.
ſint .
 Libri III. P. 1. Q.III. Sec.VII. 139

fint. Nec ſimile quidquam in illis, quæ pro

ratione adferunt diſſimillimis reperitur.ful
men quiddam eſt ſubtiliſſimum & tenuiffi.
mum , ea prædicum vi naturali, ve duriora at
que reſiſtentia conſumat; mollia verò & ce
derc facilia fine læſione a tranſmittat : at . Seneca L.

ferrum , ligna, lapides, res ſunt ſpiſſz, duræ , 3.nat.q.li.

& minimè aptæ ſic ſe in poros inſinuare. A. Isidor.b
13.Etymo ..
qua corpus eſt liquidum, humidum tenue ,
Huitans,cuiuis rei ſolidæ cedens loco ,capax
eciam liburnarum ; rerum , quæ iniiciuntur,

impulſu condenſabile ,& iis exemptis aptű

vil å ſtarim coire & reuniri ; vtq;,finc par

cium fcparatione, condenſatur ;lic,fine ca

rundem nouâ medicina, rarefit atq; exten

dicur ; quæ quam ſint ab humani corporis

membris alicna ,vel puerinorunt, & qui nondü
drelawantur.

SECTIO VIL

De maleficio dexonendi.

die
eft,
mergumenos a demonibus fepèinuadi, & pofli.
deri, velobſideri :hoc eft dæmones in hominú
De • Mengus
ingredi corpora , & fimul poteftatem aliqua in futte
eos vexandi ſeu affligendi accipere :ambo c - dæmon.
C019 Polydo.de
nim requiruntur,vt quis ſit energumenus ; exorciſ.
qua de re do &tè,poft Mégum , & Polyd.Pet. Tyrzus
Tyræus b diſſeruit.fichomines dæmoni tra- difp.de
Tart :
u dendi poteſtatem conſtat ollim Apoſtolos demonia.
ung
habuiffe, ex Sacra Script. & alios quoquely.i.
fan
 140 Diſquiſitionum Magicarum

1. Tim .I.V. ſanctos homines vr olim , lic & hodie eam à

vltim .
Deo accipere ; qua non niſi prudentiſſimè,
& cum magna charitate atq; iuftitia vtan
tur ; haud difficulter probaretur , fi huius lo
a Vide Ti. ci foret. An verò · dæmones,cos quos polli
rzum d.o- deant, vt eorum corpora iplimeţ ſubintrét;
peris q.vi. poſſet quis dubitare cò quod B. Uldegardis
in libris reuelat.fuarum ſcribat ſe de quadam
energumena in vera vilionevidiſſe,quod ipfa
nigredine “ fumodiabo
permißione Dei quadam
lica conglobofiratus obfeffa erat & obumbrata ; qua
totam ſenſualitatemrationalisanime illius oppri
mebat,neceam eleuato intellectuſufpirare permit
tebat : velut unibra hominis, aut alterius rei ,vel
fumus oppofita obtegit & perfudit ; unde hæc re
étos fenfus & actus perdebat, , inconuenienter
apius clamabat ac faciebat.Etme cogitante di ſci
re volente quomodo Diabolica forma( id eſt ſub
ſtantia)hominem intraret :vidi & refponfum ha
bui,quod diabolus in fua forma, vt eft,hominem no
intrat:fed cum umbra & fumofue nigredinis ob
umbrat drobtegit,fi enim forma illius folaeretur,
quam ſtipula à vento difpeigatur. Quapropter De
non permittit, vt hominem in fua forma intret.
Sed ſupradi£tis perfundens,ad infaniam & incon
uenientia euertit, & pereum ,quafi per feneftram
vociferatur, & membra illius exterius mouet,cum
tamen in eis in forma fua interius nox fit,anima
interim quaſi ſopita & ignorante,quid caro corpo
ris faciat. ] Sicilla apud Theodoricum Ab .
batem,eius vitæ lib.3. cap. 20. Sed hic locus
often
 Libri III. P. I. IIV . Sec. VII. 141

oftendit veriſſimum efle dictum Theologo +

rum , fæpè eos , qui allueuere multis reuela
tionibus etiam veris , putare ſe habere per
reuelationem ;quod habuêre per diſcurſum
opinionemg;. Indicant hoc multa. Primò
quia principio verè tantum deſcribitur ob
feflio ,non poffeflio. Secundò , quod inquifi
tio hæc parum erat neceſſaria , & fatis curio
fa.Tertiò quia ſuſpectum eſt ,quod ait Deum
non permittere vt diabolus ſecundum fuam
effentiam ,vtſoler eſſe in ſuo loco , corpora
poffideat. communis enim Theologorum $
diſtinctio hoc diſcrimen ſtatuit inter obfeffos
& pofleffos , quòd in his fir dæmon , vt erat in
ſtatuis idolorum ,nonnunquam : & hocin
dicant inflationes &multa alia quæ in pol.
ſellis cernuntur. Quariò quia ratio nulla elt .
Nec enim forma dæmonisve ſubſtantia e
ius ſpiritualis ipfi corpori contraria ſic eſt,
vtillud ſtatim deftruat,etiāfi nolit , ſolo in
greſſu. Quincto quia non ſemper anima ſo
pita eſt , quando dæmon energumenium vel
obfidet vel poſlider,vt apparet,quia videmº
fæpe illos omnium recordari quæ cgerint .
Denig, fancti & Theologi omnes fic femper
locuti & opinati fuere, vt dicerent, dæmo .
nem corpus arreptitii intrare, & ab eo exire.
Non quidem id lubire ,vt informet, vel tan
quam parseius(quod vocant ) corpus inte
gret:fed tantum vt loco ,vel inftruméto or
ganico vſurus, ve fusè explicat Epiſcopus
Abulenfis ,
 142 Diſquifitionum Magicarum

Abulenfis, in 7. Exod.q.16. Rectius itaq; di

& um à Cæſario l.s.c.is.dæmones non vñiri
animæ ſubſtantialiter, nec in ipfa effe ani
ma , ſed applicatione tantum, & oppreſſione
per energiam ſeu operationem animæ adel
le , & fic homini vniri, & ei quaſiillabi.alle
gat Gennadium ,l.de Eccl j dogmat.c. 82. hoc
tenentem ; tamen corpori ineſſe ficut in lo
co poſſe, & in cauitatibus eius latere,nun
quam Gennadius negauit, & exprefsè Cse.
farius ex S.S.confirmat. non enim rectè di
citur exire ,niſiquodintus fuit.Saluator au
cem iubec de corpore dæmones exire , lat.
5.v.9.Incus ergo fuêre.Rcftat nunc ve quæ
ramus;anmaleficipoſſint có foleantficalios de us
ueresec damoniquaſimancipare :Mulcotuin co
feſſionibus conſtat eosid putare,faren'turc.
nim ſc dæmones in brutorum vcl hominum

corpora immififfe;& ipſidæmones cùm ex

orcilancur id ſolent prætexere , fe à tali vel
cali immiffos.prætermitcam ,quæ recentio.
ta lunt,àRemigio & aliis allata,duo tantum
adfcribam ab iis commemorata, quorum fi
ein S.S. des reiici nequit.Anaſtalius Nicenus’de Si
923 mone Mago :multos ( ai:) tentantes euin dicere
praſtigiatorem :cum eos effet allocutus, & deinde
conuiuii prætextu bouem ſacrificaſſet ,& eos conus.
uio excepiſſet: variis morbis,& damonibus eos fub
b in vita iecit. ] D. Hieronymus nobis proponic
S.Hilario. dæmonem à B. Hilarione eicctum , quem

magus in virgincm immiſcrat : Perdueta ( in

quit)
 .10
Lib. Ill. P.I. Q.IV. Sec.VII. 143

Iquit )aparentibus ad monafterium feni traditur,

vlulavteftatim da confitente damone. Vim fufti
mui. Inuitus abductusfum . Quam bene Memphi
Somniis homines d: ludebã:ô crucesd tormenta,qua
patior. Exire me cogis ; & fubter limen ligature
mor. Nonexeo:niſi me adolefcens , qui tenet, di
miferit. Tunc fenex :Grandis , ait , fortitudo twa,
qui licio & lamina ſtrictus teneris. Dic , Cur au
Jus es ingredipuellam Dei: Vt ferwarem , inquit , ea
virginem , Tu feruaris,proditorcaftitatis Cur non
potiùs in eum ,quite mittebat ,es ingreffus:Vt quid,
refpondit,intrarem in eum , qui habebat collegama
meum : Amoris damonem ? & c.]En vt mag ' im
miſerac dæmonem verè : & lic opinor ctiam
multa corum ,quæ narrat Anaſtaſius, à quo
Glycasp.i.fuit cadem mutuatus; & inprimis
de quo nuncagimus, Deo permittente, po
cuiffe verè à Simone Mago patrari : quarc

Annaliū “ ſcriptoricruditiffimo,nequeo al--tom .

lentiri; qui mira illa Simonis ab Anaftafio ana:68.
prodita , iudicat tantùm fuifle impoſturas,
hominibus per imaginem & viſum oſten .
fas, cùm nulla veritate conſiſterent. Sunte
in min iismulta, quæ & pofle & ſolere con .
cingere, lib.præcedente deDamoniaca Magia
fatis copiosè oftendimus. Anno 1581. in Vi.
uareſiæ oppido Annonaro , fuit malefica no
minc Boyarona; quæ variis plures cuiq;,nõ v
no modo dæmones immilit , quibus grauiffi.
me diuexati fuêre.in his filius& filia illi'fue

rút ;quos nucib'alteri paratis, ſed morépue

rili
 144 Diſquifitionum Magicarum

rili abliguritis ab ipſis qui deferebant, linga

los tribus demonibus poſſidendos manci
pauit.Similia facticabat ſtrix alia dicta ,la Go
chonne:ita vt illis cum partibus cun & a plena
fuerint , per maleficia votiua energumenis .
Narrat oculatus teſtis vir do &tus & prudens
Claudius Charon . l.de Antichriſto reuelato
Notaz.fatetur hocheri ſolicũBap.Codrõch .
medicus l.3. de morb.malefic. 6.7. Hæc autem
immiflio malorum ſpirituum ,non prouenit
à facultate cogendi : quæ nulla Magis com
petit,in dæmones. Nam vel fponte dæmo
nes ex pacto obſeſſum vadunt, finguntq; le
obtemperare : vel inferiores dæmones adid 1
adiguntur, à dæmone ſuperiore volence hat
in re malefico gratificari. Vtroq ;tamen calu
Dei permilio requiritur , vt cauffa line qua
non pofler hoc fieri: periniscere verò Deus
id confucuit non niſi ob graue aliquod ob
a vide Ty. felli peccatum non raro propter paren
keu d.o-, tum iratorum imprecationes, quarum tria
per. c. 29 .
bl.s.cxép. exempla ſuggerit loan . Cæfarius b . bit 0
C.11.12. & uid.deMedæa , Deuouet abſentes. Et experi.
26 .
mento compertum eſt hodie pleraſq ; ſtri
ges cum dænione pactas vt cuicumq; diras
imprecentur, bruto vel homini confeftim

illitabelenta incipiant tentari ,vel alio inte

ritu de medio repens tollantur.Necirritam
hanc vt plurimum earum deuotationē plu

rimis exemplisdocet Remigius lib.2.cap.9.19.

& tribus [-q .

SE
 Libri III. P.I.Q.IV. Sec.VIII. 145

SECTIO VIII.

De maleficio ligaminis.

Vllum hoc frequentius hodie eſt male

ficiú :adeò , vt in aliquibus locis vix au
deat quiſquá clara luce matrimonii ſolem
nia celebrare,ne quis malus coniugum vo
tis illudat.Id G fit , quia, quo pauciores adfu .
turi,& reiconſcii fucrint,hocplurimum in
Gdias effugiunt;nihil ad hunc tra & atú per
tiner cautela huiufmodi: li, quodanteluca
nos conatus magicos,minùspollerc credüt
ces füperſtitione non vacat . Sed ad ipſum
maleficium veniamus . Solent malis verbis
hominem reddere (vt Canones loquuntur )
frigidum & maleficiatum ,hoc eft adactum e.si per
fortiantas
coniugiiinidoneum . Hoc illos pofle & ſo
2.2 2.1. &
lere probatur ; tum auctoritate canonuín , 10X,
a. tum communi fententia Theologorum cetin e
b . mai 1
tum praxi Eccleſiæ , quæ fic affectos poſt 11,4.6 .
triennii experientiam irricam ; & adiúnta 3.d7ho
ſeptem teftium iuratorum manu ; feparare ; 7 ; 9.13.
confueuit - tum ex opinione Rabbinorum ui citati
veterum , & Berol ( qui exftat) exiſtimantiú 25 Emai
â Chamo tali damno multa tum Noëmumquez i.2 .
de matri.
fuifle ;tum exemplis mox referendis , & cx -.c.8
perientiâ quotidianâ: rum deniy ; ratione. sc.lauda
OK bile.dc for
poteft hochicri naturaliter , caftratione,eli & malef .
fione , ruprione , deliccacione,infrigidatio - videp en
ne & limilibus ex cautis; quascùm norit de la
fin
'm'on ,poterit illis vti.Deinde fit fæpè ,ve qui ,
K čům
 140 Diſquifitionum Magicarum

cum vnà nequit , queat cum aliis : vel qui

cum cęteris poteft,cum vna non poſſit:item
vr non poſſit cum eà fotà, quam maximè a
mat & deperit: item vt ablato dumtaxat li
gamine,fiat potens, qui priùs nihil poterat :
cuiufmodivarictas ex naturali caufa nequit
prouenire. Prouenit ergo ex ſuper natu
rali ſeu prodigiosà , non diuinà : ergo an
gelica.non bonorum angelorum opcrà: er.
go malorum .
Modis ſeu formis ad hoc diabolus veicur B
infinitis.ſanè auêtor Dæmonomaniæ
pene
plures quinquaginta reperiri fcripfit: Qui
dam magi, folummodo ligulam, certis cum
verbis prolatis,nc& unt;ſed dæmon interca
maleficium perficit, & fiue virum fiue fce
minam reddie impotétem.cam in fæminas,
a lib. 4. de quam in viros graſſari verè dixit Ananias ' ;
nat.demo. fed tamen facilius & frequentiùs in viros
cernimus hoc malum ferpere: fors , an quod
vbi plus operæ & inſtrumentorum requiri
tur , faciliùs ibi aliquis defectus & impedi
mentum occurrit ? an quia cum plures ſint
maleficæ , quam malehci , pluribus viris no
cetur : ligari autem poſſe volunt pleriq ;vel in
diem , vel in annum velin æternum , aut do.

nec nodus ligulæ foluatur.

A viris doctioribus ſeptem tradiras inuc - c
nio cauſas proximas huius impotentiæ , qui
bus cauſis dæmon abutitur.prima eſt quan

do cõiugem alterum alteri reddit odiolum ;

vel
 Libri III. P.I. 9.IV. Sec.VI. 147

vel inuicemfancodiofo facit,percalumnia

ſuſpicionemye , aut morbi alicuius immil
fionem ;ficuti cum yel Ven', iuxta Steſicho .
rum ;vel Medæa , inie &to pharmaco fecit , ve
omnes fæmineLemini grauiter ore olerent;
fica; illas mariti ſunt aſpernati:Medeæ faci
nus vult elle Myrtilus lib.rerum .Lesbicar. I a a Natalis

autid faciunt phátaſià turbaca , lic vt aliquid 1.6.

Myrolog
c.7.
in compare vehementer odiolum vel tor
midabile ineffe credant : fic Valazcab.Libulb Ænæas
Siluius in
fæ Boëmæ famula ,mulieres à virorum amo hiſtor.Bo-}
re perveneficium adco auertit :vt coniuratio- hem .&
neinita ,fuos quæg, maritos,fratres,patres, filiosv Bap. Egaa
na notte interfecerint:mox arce Viſegradenfi ób . 2CP.Hene.
:37.22
Vela, Primislai regis exercitum ad internecionem rią,deSa
fere ceciderint. ] Aliquando faciunt,veinuicê cramen.
12.c.8.n.2 .I.
quidem amentardentiſlimè, ſed quando ad Sot.in 4.d.
copulam venitum , fubito acceasi odio altec 34.2.3.1a.
alterum cædat , vel vnguibus laceret quod qucr. flag.
genus & Theologi , & Iuriſconſulti ' noue . d auctor
runt.ợunc dæmon primò accendit ardorem dæmono
ma . & aul
libidinis propofita formâ coniugis vt con Ctor. li.de
cupiſcibili, & quando venitur ad amplexus, Lamiöish.I.
cunc proponit vt odiofam & exitialem , fa
ciens ve membra generationis appareant
vel magnitudinis prorſus incõgruæ ,vel for
mæ horribilis aut ſuprà modum fædę. Secüda
caufa eft ,quando corpora impedit ,ne que
antad ſemutuò appropinquare,& ficca di
aidit,vel decines ea in locis diuerſis,vel cùm
conáturiūgi,phátaſmaautadaliud iniiciés
K 2 inter
 tionum Magicarum
1148 Diſquiſi

intermedium.ad prius videtur pertinere il.

a,
11:.cle.12. lud Propertii
Inuidia fuimus,quisme Deus obruit?aut que
Lecía Prometheis diuidit berba iugis ?
Pertinet ad pofterius, quædam narratio ,
plena admirandæ nouitatis , cuius fides pc
nes auctores lic. narrat ex Vincentio Bellua
Vincē.li. cenſi D.Antoninus b . Romæ temporibus
26. hiftor. Henrici tertii Imp.fuiſſc iuuenem quédam
p. 2. Cum . locupletem & nobilem , qui recens vxorem
hiſt.t.16.c. duxerat, & ſodales ſuos opiparo conuiuio
7. 9. ff. nuptiali exceperat . Exiuere in can pum

prandio luſuripila.Sponſus, ludidux.p.lam

poſcit, & ne exciderecano ulus ſpon liitius,
inſerit eum digito ſtatuæ Veneris æreæ , quæ
in proximo erat.omnes vnum perebant, lic
cito defatigatus ipſe à ludo feceſit ; & ad ſta
tuam rediens,annulum recepturus;cccc,vi
det digitum ftatur vfq; ad volam manus re
curuatum , & quantumuis conatus annulum
recuperare,nec digitum inflectere , nec an .
nulum valuit extrahere . Redit ad Sodales,
necilliseadere quicquam indicauic . Nocte
intempeſtâ cum famuload ftatuam reuerti:
tur , & extenſum ve initio digitum reperit,
ſed line annulo.iacturâ diflimulata ,domum
ſe confert ad nouam nuptam . Cumq ; tho
rum genialem ingreſſus , ſponſæ ſe iungere
vellet fenfit impediri ſeſe , & quiddam ne
Jbuloſum ac denfum inter ſuum coniugisa;
corpus volutari lenticbat id taclu ,videreta .
htn
| Libri III. P.I. Q.IV. Sec. VIII. 149

men nequibac. hoc obſtaculo ab amplexu

prohibebatur audiebat etiam vocem dicé
tem ; Mecum concumbe,quia hodie medefponfaſti.
Egofum Venus ,cui digito annulum inferuifti,nec
reddam . Terriius ille tanto prodigio ( inquit An
conin .)nihil referre auſus est,vel potuit.in fom
ww: duxit nectem illam ,multum fecum deliberās.
ho.
Su factum eff per multum tempus, vtquacung,
Ta cum þinfa concumbere vellet ,illud idem ſenti
ret de audiret. Eratfanealius valens, & domiapre
do miltie . Tandem vxoris querelis commonitus,
rem parentibusdetulit. Ili habito concilio , Palum
bocuidam presbytero fuburbano,rem pandunt.is
entem erai Necromanticus,& in maleficiis potens.
silectus ergo promißus multis, compofitam epifto.
Lam dedit iuueni,dicens : Vade illa hora noctis ad

compitum ,vbiguatkor viæ conueniunt , dyſtans

Sacite conſidera.Tranſientibifigurehominum v
triuſz fexus,omniſg,alatis & conditionis , rquites
& pedites,quidam larié quidam triſtes:quicqusd
audieris,non loquaris fequetur illam turbam quia
dam fatura procerior , forma corpulentior curru
ſedens:huic tacitus epiflolam trades legendam ; ſta.
timg fiet,quod poftulas. Ille autem iuuenis totum
impleuit ;prout edoétuserat. Viditq, inter ceteros i
bimulierem in habitu meretricio ,mulam inequi
santem ,crinefoluto perhumerós iactato , vitta 4 %
rea fuperius conſtricto, auream virgam gerentem
in manibus,quamulam regebat,pre tenuitateve.
ftium penenuda apparebat,geſtus exſequens impu
dicos. Vltimus dominus turbe terribiles in inue

K3 nem
 O Diſquiſitionum Magicarum

memóculos excauens,ab axe ſuperbo ſmaragdis

vnionibus compofiro ,caufas viæ ab eo exquirebat.
Nihil ille contra ,fed protenta manu epiſtolamei
porrigit.Dæmon notum figillum non audens com
temnere ,legit fcriptum :moxg,brachiis in cælume
kuatie: Deus, inquit ,omnipotens, quamdiu patie
re nequitias Palumbi presbyteri?Necmora , fatel
lites fuosà lateremittit,qui annulum extorqueret
a Venere.llla multā tergiuerfata , vix tandē reddi.
dit.Ita inuenis voti copos fine obſtacal.poti eft dix
pfpiratis amorib . Palūbus a . vbidemonis clamore
ad Deum audiuit de fi, intellexitfibi præfignari fi
nem dierum . Quocirca ommibus mēbris vltrò trū .
catis miſerabili pena defunctus est,cöfeffus coram
populo Romano inaudita flagitia. ] Hæc ille. in
cuius verbis & maleficium vides diuifionis,
& curationem nefandam per aliud ınaleh
cium ,& i ſeriam malcfici pænitentiam .
Tertia cauſſa eſt , fi fpiritus vitales prohi
beantur tranfire ad membra generationis ,
& fic feminis deciſioimpcdiatur,de quo im
ain 4.d.34. pedimento ,rçête loan. Maior.differuit. a .
2.3.
Quarta eſt, ſi femen prolificum exficce .
cur & fubtrahatur.

| Quinta , ſi virga viri flaccida fiat,ſaltem

b Palu.& quando quis vult actum matrimonii çxer
Sot.add. ccrc.
1.34.Sil .
neft. verb . Sexta, ſi qua naturalia alia pharmaca ap .
maleficiú : plicentur,quibus vis patrandiquouis modo
4.6.Abul, collatur. hæ cauſfæ vulgatiores cunctis ferè
in cap.19.
Mat.q.90. notæ & obuiæ ſunt apud Doctores b .

Septima
 Libri III. P. I. Q. IV.Sec .VIII. 1511

D Septima cauſſa eſt rarior nempe mulie

brium locorum obferatio , vel nimia coar .

& acio :aut viri genitalium retra & io ,abſcon

lio , vel vera ademptio. De virili huiuſmodi
calamitate,narrationes varias ſui temporis
proponunt Sprenger, & Remig. * . Quoad ap. 2. mal,
retractionem & abfconfionem fortaflis illa q.1. c . 7 .
Remi... 2 .
naturaliter fieri poflet : quanquam dubito , dæmono ,
& inclino in negantem patrem : ademptio- lat.c.s.
nem cõſtar eſſe ſemper merum pręſtigium ,
licet alibi,vt in auium nidis apud Sprenger.
malefica membra illa oſtentct :11ec enima

liter poteſt iſta tollere , quain homines, ſe

Com
teksterneeste
âione aut fimili ſeparatione: adempta vero
non magis poteft reſtituere , quam homi
nes. Sunt ergo hi modi quo ad yiros,præſti
gioſi . Quoad mulieres,ficutex naturalibus
morbis coarétatio hæcoriri poceſtsſic etiam
à dæmone cauſari.idų;opinor tam de ar &ti. bdettag;
cudine in oſlib . quàm de arctitudine incar egerunt
noſitate b. Vict. Sor.
Ledefm.in
Dixi duplex eſſe impedimentum . vnum d.d. 34. &
quoad omnes ,fic inuenio mul&atum Ama- Hériquez,
fim Regem Ægypti " aliud quoad vnam'd.L 12.c. 7 .
duntaxat perſonam çertam :hoc vocát Dd . cHero
,; do.
maleficium refpe& iuum : ita legimus affe & ú lib.2.
Theodoricum Regem ,quipoterat cum co - myl
Paule
in vi-
ta Clota
cubinis , cum vxore folâ non poterat d . Sic
Galeacius Sforciæ fraude ta &tus fuit , ne rii .
matrimonio Iſabellæ Arragoniæ potire - Guicciard.
e.
tur . in hift.Ita
K 4 Dixi
 152 Diſquiſitionum Magicarum

Dixi lecundo , impedimétum quoddam

eſſe temporarium , quoddam perpetuú vo
cans,quod vſq; ad mortem duraturum , nul
lo naturali remedio , ncc aliàs licitè , auferri
sinc.reg. poreft.Scio cum gloſſa . Quosdam nega
1xca re à diabolo vlluni hụiuſmodi perpetuum
18x112 -
impedimentum induci poſſe:ſed ſcio quoq;
ribi hoc gloflæ di& um communiter à Canoni
Athltis & Theologis doctioribus reiici: ve re.
irgico& pugnansìpfius contextus menti , licet non
ruirf verbis. Deinde curnon,ve ſemel, lic fæpius
Naiar.
cí1,1.4.t. poterit dæmon impedire copulam ? cur vt
Aulenc Tæpiùs ,lic non & poterit tories quoties per
* ' micut Deus ? Deniq; falſum eſt gloflz fun
alima & damentum , ſemper ab auctore maleficii il
..: J.Tho. lud colli poſle:poftea libr.vltıns.docebimus,
Puki aliquando non poffe maleficas fanare , quæ
choir. Ma. nocuerunt.Nec dubirarim plura poſſe dæ
jór.Soco monem deſtruere, quàm reparare . Quid &
Victory membrum præſciderit ?non magis illud va.

derind , lebit reſtituere quam vitam ſemel ademptā.

palac.& a. Exhis puto facile( lector ) intelligis temerè
lii citati " .
PerFlep Mich.Montanum l.iides offaus 6.21 . adimere
tiguez, d : hæc maleficia dæmoni , vt adſcribat viribus

12.6.2 imaginationis . poteſt illa impotentem ali

quem ad res vencris reddere , nemo negat;
yerum effectus tam varios ac multiplices v.
ni adſcribere imaginationinecOreſtes qui
dem dixeriçin dilucidis interuallis . Quis lo
cusimaginationi in alias valido, & cupido,
& ſperante ſe poſſe, imo non dubitante; pri
ma
 Libri III.P.I. Q.IV.S.VIII. 1531

Ema vice qua fpe fallitur. Vltimo loco huic

maleficij generi videtur annumerandum,
quod refert Saxo Grammaticus , his verbis ; aliiqhik
Danh
Mares in vrbe Karentina,(apudRugianos)cum
feminis in concubitum admißis, canum exemplo,
cohærere folebant : nec ab ipfis morando diuelli
poterant. Interdum vtrique perticis é diuerfo ap
porſi, inuſitato nexu ridiculum populo fpe&taculum
prabucrunt.] Sanè iis , qui feræ , & non homi
nas.hominibus enim, tam acerba hominum
calamitas ,non cachinnos, fed fingultus,ſed
lachrymas excutiat. Hei ! quid peccata non
merentur? quid non vltionis clementiffimo
Deo extorquent? fieri poteſt, vc dæmonum
hîcopera interceſſerit,& Dco ,illâ yt carni
ficum vtente manu , hoc ſupplicii diriſſimi
genus à commeritisexegerint.quod ſi in ad
ulteros, & concubinarios hodie fimilia iudi.
cia exerceãtur, quæ perticæ fuffecerint.plu
res ſanè continentiamamarent, & obícænas
libidines auerſarentur.Fieri eciam poteſt,vt
meræ dæmonis præſtigiæ fuerint.fi non fue
re præſtigiæ ; vix eſt ve naturalis ratio reddi
queatiniſi dicas & viſcoſitatem ſeminis, &
diſpoſitiones membri,quæ in feris fic cohz
rere folitis inſunt , in hos homines à dæmo
ne introductas.quod puco eius induſtriam
& vires non ſuperare.
Quid fi & Salmacis fons maleficum quid
habuerit inie & tum ? fanè,quod Strabo lib.14.
deillo refert,μαλακίζεσα τους πίνοντες,cxcobi
K 5 bentes
 154 Diſquiſitionum Magicarum

bentesmalaciſari; id ego non tam ad muca

* vtOuid. tioncm in Hermophroditos ; * quàm ad c
lib.4.Mc. maſculationem , & ( vt Varro loquitur , alio
tamor.
tamen ſenſu ) mulierationem retulerim .

Hæc enim hominibus illis à Chriſti lege &

fide alienis , quali neceffaria conſecutio (ne
fas ! ) videbatur, vt qui agere nequiret , pati
inciperet.Beneficium hocinter cętera fidei
Chriftianæ non minimum ; quòd , cum dæ
monú cultu, portentoſa hçcdemonum fua
ſu & hortatu crimina paganiſmo inolita,
tandem pleriſque in regionibus prorſus ex
oleuerint.

SECTIO IX .

Demaleficio odij.

Ocvſam Valaſcam ſup.oſtēdi. Addam

alia. Godícalcus Hollenus Auguſtinia
nus Præceptorijfol.20.lit. A.fic fcribit: Nouimu
lierem , quæ volwit facerediuortium inter duos,
mutuo amantes , propter quod deberet falariari,
Scripfit in chartulis duoscharacteresignotes, cum
aliis tamen deuotis verbis , & dedit chartulas ut
portarent: de tamen nulla fequebatur diuifio. Se
cundò fcripfit hac eadem in cafood dedit illis ad
comedendum : & accepit poſtea pullum nigrum, do
diuifitper medium , obtulit unam partem diabolo,
( certo ſacrificij ritu ) & aliam dedit ad comeden

dum illis duabus, lunc fequebatur maximum #:

dium inter eos : ita quod vnus alium videremen
poterat.
 Libri III.P.I.Q.IV.S.IX. ISS

poterat. Vnde hoc nifi quod demon habuit tunc of

fertorium fuum ? ſicille.Cenſeo hoc maleficij
genus refpexiſſe poëtam ,cùm inducit de
moniquandam dicentem ;
Tupotes vnanimes in pralia mitterefratres.
And.Cæſalpın.de inueſtig. Damon.c.10. ſcribit
ſolere maleficas fub liminc vel in angulis
domus capita ſerpentum & pelles defodere
adodium conciliandum . Sed hæquiſquiliæ
ſigna tantú ſunt pacti conuenti.Nãodij ma
leficium auctorem habet demoncm . Nec.n.
naturalia pharmaca poſsét aliud , quàm ho
minem atro turbidoq; fanguine, & quadam
melancholia graui afficere : ité humoresni
mis adurere ,vel frigus noxium inducere.vn
de oriatur quędam ferocitas,morofitas, cru
delitas, & miſanthropia in vniuerſum , qualis
eſt in iis qui lupinâ infaniâ laborant. Poftea
dæmon hoc odium dirigit in certam perſo
nam , omnes odio oportunasimagines phá:
tafiæ obiiciens, & velut ob oculos ponens, & nie
in memoriam reducens , cum amaritudinis
miris modis caulis ,adeo vt cum illa recur
runt animo ,vix queat homo non grauiffime
irritari, & cxcandeſcere , etiam in illos, quos
hac perturbatióne deſinente efflictim amat.
Huius maleficij memorabile exemplű nar
rat lo.Bapt. Codronchus lib.3.demorb. malef.
6.8.ſicille ; In oppidoSepino ditionis Neapolitana
grat quidam Iacobus nomine , cuius vxor tantum
odium cum eo exercebat , vt à primodie , quo inter

ipfos
 I56 Diſquiſitionum Magicarum

ipfos matrimoniurn coiračium fuit, fimul habulart

nun prruerint: tantum abest viſeſeinnicem copu
laxerint. Er, fi quando lacobus ad vxorem accedere
v løffet , tanto furire ac rable percita vxor erat,
vi le pe f. neftram potiùspræcipuiem daret, quam
it'win perp ripollet . Quod cùm cuidam religioſo
viro abipfis hujpieco recepionarratum effet, dehac
re dubius tye sa fidem praeſtandam a fficulter ſeha
16:ms,expériundi gratia illi à mulierem accerſiri ix
bit , eiufque maritus in interiorem adeum partem
Si ahdiait, ne eiusprafintia vxor isgredireniye
rei.Vinit mulier que de odihſurcauſa contra conix
gem interrogata ; fuam vicem priùs,mulerunque
fatum cum deploraffet , fe nullam inquit eius rei
rationem reddere poff . quin abſentis mariti tanto

defiderio & amoreſe flagraredicebar , veid verbis

exprimere nequiret. Cùm autem ad illum alloqué
dum dy videndum accedire vellet; illicò imagina
tionifue ,tot deformitatibus, & turpitudinibus,
sorg,horribilibus monftris maritum depićtum ap
parere ,vtmortem priùsfubirevellet, quam illum
ferre :affirens,quod eiusanimatota ,omneſq; vires,
& ſpirituum partes inmaritum ,tanquam in obla
summalum , & luiperniciem ferebantur. Rurfus eo
abfente eiufdédefiderio aftuare fe aiebat. De
cuius
mulieris verbis,cùm bonus ille Sacerdospericulum
facere vellet , dixit mulieribus eam comitantibus,
ut illam circum pedes , da brachia circum lectum
valido funein crucis modım vincirent; quo mari
tus ,omni repugnantia remota,expeditum acceffum
ledcam haberet.Verebaturenim ille Sacerdos ; neobl

defor
 Libri III.P.I.Q.IV.S.IX. 1571

deformitatem aliquam celandam mulier feita af

. Vxor denique fe ob mariti
feclam effe fimularet
** (dela deri um lig and sm tradidit, rogans vt ad fema
nt
ritum admittere . 239 ingrediente, nulla un
furia tam immanes,viſa ſurt, nulla fera tam
quam ta
effera , nulla belluatanta rabic & furore conscita
ta,ci fimilis inuenta fuit: pumam ex ore emitte
bat, dentibus fremebat , oculos contorquebat, to
cumque corpus velut furiis agitatum ac demoni.
videbatur: Muliereſque ibi affiden
busplenumi
ses retulerunt eius ventrem acftomachumfunibus
contortis ;ipfis tangentibus, referium vifum est ,to
tamque cutim vt flagris caſis redactam . Necfu .
rends finis factusest ; donec maritus concertationis

ཡུལ་
labore defeffus, & illius miſericordia motus illinc

uanging
Men
dseitng
exiit. Ettaxdem post tres annos mulier quædamin
veneficiis verſata , qua lacobi matrimonium cum
illa vxoregrauiter molefteque tulerat ; maleficium
quod patrauerat foluit. Et ita lacobus vxore poti.
ius est: & indi in fumma pace atg, ecio tranquillif

fime vix it.]

Huc pertinet maleficium obliuionis ,quo fit
ve viri vxores ita negligant, vt videanturea
cum non meminifle. Rem exemplo declara
bo , duobus teftibus iiſdēmillis comproba
cam . In oppido Hetruria Sangemintánenji ramani.
quidam ád öperdite veneficam nulieré áðumauit,
vi form fam aliaquin ó bonift -m vxorem . Una
cam filiis reliquerii,& cum pelice , fuorum imme
vitamieoufque trådúxerui;donecvxoj de ma
mor ,
\leficio moniia tò concefff 1.0 tlam maleficij in .

frumento
1 1158
Diſquiſitionum Magicarum

ſtrumento perquifito , inueniffet ſublectobufonem

olle inclufum confatis ocalis: eo igitur abrepro &
ſolutis oculispoftea cremató : confeftim virfuorum
recordatus , tanquãè fomno furgensadvxorem
filios reuerfus est. Condronch.d.l.z.c.6 ;Cæſal
pin.c.ac.de dæmon ,inueſtig.

SECTIO X.

Deincendiario maleficio.

On animam inflammantmodò , ſed &

NO
corpora , & domos, & oppida : vt facilè
appareatæterni ignis eſſe alimenta .
Corona Creuſæ nota eſt , quam munere

impio Medæa concremauit,ex aſphalto hu

mectiore & ſulphure pharmaco inun &tāvo
lunt Cælius ,lıb.15.A.L.6.13 . & Venetus Nata
lis lib.6 . Mytholog.c.7. quaſi horum tanta vis
eſſe potuerit , vt modicâ inunctione totam
Regiam Corinthi corripere poſſet. cur non
naphtam medicam addidere? yis nonnee
ius efficacior ? cur non infopibilis, vt vocat
Martianus,perennitatis igniculos Lemnij Fabrid
cur non flammſuomi pecoris Æechæ ? cur
non ſemina flammæ Meduſeæ ? cur nõcun

Ctaquæ Tragicus commiſcentem facit Me

dæam :

Piæ fororis,impia matris facem

Vltricis Althea vides.
• tu nunc veſtes
Tingue Creuſ& ;quas cumprimùm

Sumpferit
 Libri III.P.I.Q.IV. S. X. 1591

Sumpferit,imus urat repers

Flammamedallas.ignis fulue
Clufus in auro latet obſcurus;
Quem mihi,cæli qui furta luit
Viſcere fæto,dedit ,&docuit
Cendere vires arte Prometheus.
Dedit scytemui ſulphure tectos;
Mulciberignes.em vinacis
Fulgura
flamma de cognato
Phaëtonte tuli. habeo media
Dona Chimera. habeo fiammas
yſto Taurigutture raptas;
Quas permiſto felle Meduſa
Tacitum iuliferuaremalum .
Omnia quidem hæc fabulofa , ſed effica
ciſſima ad inextinguibile incendium opi
nabantur vulgò : poêta vero gnarus vim il
lam à dæmone ex pacto ſe exſerituram ,
concludit prece ad Hecaten (Magorum
Numen )
Adde venenisſtimulos,Hecate ,
Donisgmeis femina flamme
Condita ferua. quo pacto condita & clau
fa: vt folent hodie initiò impunè contingas.

& adfpeétu nihil vel ſenſu ignitum:

1,47

fallant viſus

Tactusgferant . quid intercajan ociola?

*

meet in pectus
Venasg,calor.ftilent artus
ofjag fumens ita fit, & omnia ambu
ntur.

lllic
 160
Diſquiſitionum Magicarum
Illic quidem mox. Anidusperomnem regia
partem fuerit,
Vtiuffus, ignis.iam domustota occidit.
Vrbitimetur. unda flammas opprimat ?
Et huc in iſta clademirandum accidit :
Alit unda flammas,quogprobibetur magis;
Magis ardet ignis: ipſaprafidia occupat.
Nemo hîc adeò philoſophus lit opinor,
quin maleficam vim agnoſcat.Nefabulas o
pinemur,faciunt quæ recensgemina conti.
gerunt , prodita à Nicolao Remigio lib.2.c.
13. Leherii quçdam ſaga,cui nomen lana Ni
gra Armacuriana ,oblixè quiddam à Fran
ciſcà Huynâ contenderat, quod cùm impe
crare ncquirec, in dederium vindidæ exar
lit.Nam accepto ( inquit) a damone linteolo , quo
crant inuoluia minutia quadam inſtarfam defe
Eti , admonita est clam Und deponere in Huyna d
des ,acpropere facefcere.foreenim ut nomulto pest
\ flammam corriperetfubito,undeilla cumomnifu
pellectile conſumerentur.' Linteolum igitur glomo
obuoluit, acHuyna, tum forte aliquid in furnaria
agenti, venale offert, in telæ quamillañ adornare
sudierat licium : fedeüm negaret eofibiopus effe ,
quod ex domeſticis operis fperaret plus faris fibi fu
turum . Nihilominùs bonsilla in piſtorium
Lacum ,
quipropcerat,abiecit : addens fe ,ji tumid vſui effe
son contingeret,cùm vellet,reftituturum . Ac vix
vedē exiulerat; cùm defiagrare cæpitcella illa fari
zaria , quæ depofitum glomum continebat ;deinde
uniuerfa domus adio pravipiti ardore atq; incen

dio,
 Lib.III.P.I.Q.IV.S. X. 161 /

dio , vt nullum ei remedium fatis mature adferri

pollet. Res vtriuſg diſerta atque ſeparata affertio
ne, fimul & ipfo euentw fidem fibiapud omnes in
dubitatam vindicauit.]
Minùs latés incendium , ſed pernicioſius
fuit , quod ita deſcribir Eraſmus Roteroda
mus , & etiam Lycoſthenes in Prodigris tefta
cur. ille licin Epiftolis: Oppidumest in Helue
tiá,nomine Schiltach ;quod 4.Idus April.ann.1533.
totum fubitòconflagranit , eiuſq; incendij caufam ;
quantum illius loci manicipes, apud Friburgi ma
giftratum ( que vrbs illinc abest octo milliaribus

Germanicis renunciauerunt ; talem fufferumor

est. Demon fibilofignum dedit è quadam ædium
parte. Caupo ſiapicanseffefurem ,
afiendit,nemi
nem reperit. Sed idem fignú rurfus ex alto cænacz
löredditum est. & huc cöfiendit csupa furempor
, ,
fequens.Cum necillic quicqappareret, fibilus audi
tus estě faſtigio fumarij.Ilicotetigit cauponis ani
mumjeſle Damoniacü quiddam.lubet fuos efepra
fenti animo: accerfiti ſuntSacerdotes duo. adhibi
.

susexorciſmus, refpondit feeffe demonem . rogatus

quid illic ageretjait,fevelle eruere oppidum . Mini
tantibusfacrificis refpondit, fepronibilo ducere mi
nasillorum ; g'alter effex fcoriator,vtergfur. Ali
quanto post viulierculam , quîcü habuerat conſue
iudınë annis quatuordecim : cü interim illa quotan
nus cunfieretur, & acciperet euchariſtumififtulit
in aerë, impofuitgfumarij faftigro.tradidit ollam
iußit, viimuerteret inüertit, & intrahoramtotum
oppidum combuftum est .]Hæc ille .Necadino
E
 162
Diſquiſitionum Magicarum

dum multiſunt anni,cùm perRhenanú tra

etum incendiarij quidam graſſabantur: qui
in aliorum domibus, gladium ,haſtă ; ſcipio
nem , vel quid aliud caloris aut ignis expers
deponebant:atq;mox poft aliquothorasin
de prorumpensflamma, quafi ex malleolis,
ædes abſumebat.
QVÆSTIO V.
Quibus perfonismalefici queant nocere ?
" Apoc.20. Vm Draco ille antiquus vſq; ad iudicij A
V.2. Cym
diem ſit ligatus,anemini poteſt nocere,
niſi cui Deus permiſerit, & quantú permiſe
rit. D.Leo , Et cum eis (inquit)nibil ampliusin
quemq liceat,q iuftitia diuinapmiferit;qua digns.
turſuos aut corrigere diſciplina , aut exercere pati
entia :agunt tamen verfutiffima arte fallacia , vtex
arbitrio ppria poteſtatis,autladere videantur , ext
parcere : & multis( g dolendű ešt)ita per nequitiam
simulationis illudunt,vt quidam idos timeantpati
infenfos, & velint habereplacatos :cü beneficia de
monum omnibusfintnocentiora vulneribus. quia
tutius est homini inimicitiam diaboli meruiſſe,

pacē .] Ser.19.de paſſione Domini . Vtporcos

b Mat.8. v. ſubiret,à Chriſto venia petiit , necmědaces
31.
facere Prophetas Achabi, nec lobúafflige
3.Reg.22.
V.22 . reeline diuina potuit permiſſione.Hacobie
d Iob. 1. v. tâ; no est poteſtasque comparari queat eifuper ter.
12. & 2.7.6 .
ram.Quare, cum per demonē damna male .
e lob.41.v.
34 . fici inferant:fequitur illisomnibcos nocere
poffe, cui nc noceant Deus nõ prohibuerit.
Defendit autem Deus omnes ſincere ſperă
tes
 Libri III.P.1. Q.V. 163

tes in ſe : liberat eos de laqueo venantiū , & à ver

bo afpero , à timore nocturno ; à fagitta volante in
die ; ab incurfu do demoniomeridiano ; & tribuit
virtutem ,fuper afpidemå bafilifcum ambulandi,
& conculcandi leonem , & draconem :- hoceft , fua Pfal. 90.
perandi omnem vim , & effugiendi omnes 6.5.6.13.
inſidias principum tencbrarum .
Dicoigicur
priinò, Deopermittéte ( quod iti
feqq . etiam præſuppono ) fæderatus deminis
inferioris poffet nocere damonis ſuperioris fædira
te ;non virtutefua,fed accepta licentia vi : quia de
mon ille fuperior non potest refifterediuina volupa
tati. Alioqui,ſiDeus ſinateos agere ruxia legim
ordinariam , dætaxatpollunt fæderatidamonis fa
perioris nocere inferioribus; vel aqualsbus: quia
lex ordinaria eft , qua Deus liñitillos agere
in inuicem quantum poſſunt : maleficorü ve
rò robur & poteſtasdependet à potentia demonis
cum quo pactum habent.fic vetula malefica oc:
cidit iuuêculam maleficam , apud Sprenge

rum . b fic finita fæpè Magorum certamina 2. p.9.2

principali.
cum alterius morte ,ve docui lib.præced .
2.Frequétiffimèſolēt nocere infantulis ,Deo
id permittente ; quoad baptizatos quidem ;
quia lic à multis peccatis præſeruati in cæ
lum rapiuntur felices, ſecuri quod malitia
non murabit eorum intellectum . permittit
hoc etiam Deus in pænam parentum ,velad
eorum probationem , teſte Diuo Auguſti clib.zi.dc
no. Ante baptiſmum verò perceptum ,noni ciuit.Dei,
raro permittit illos Deusoccidi; ne,propter 6.14 .
1 atua
 164 Diſquiſitionum Magicarum

actualia peccata,quæ commiſſuros videbat,

ſi viuerent , grauiorem abi damnationem
acquirant: neque Deus propterea crudelis
eſt,autnon iuftus: quia propter ſolum ori.
ginale peccatum mortem merebantur. Sa
nè nondum ablutis vndâ facrà videmus vt
plurimùm Dæmones inſidias ſtiuere, & co
rum nece gaudere : quia tunc , qui necant
malefici, longè grauius peccant, & atrociùs
Deum offendunt. nam planè innocentes
atque innocuos animà ſimul & corpore
perdunt ; præſertim fi liberos proprios,
quos & dæmoni offerre , & occidere lepe ſo
lent ſtriges : ſicut olim faciebant Cananæi ,
a Leuit.18 . & cultores Molochº, &Barbari noftris cem
v.21.PGI .
poribus Indi Temixſtitani. Narrantur in
IOS. V.37.
4. Rcg.23. hoc genere infanticidii immania facinora
v.10. fere- Baronis cuiuſdam Armorici , à Nicol.laque
mia 32 .
V 35 . rio ', & Sagæ Helueticæ à Sprengero ‘. Cur
b Aagelli verò potiſiimùm tam teneræ ætati noceant,
faſcinari- multæ ſunr cauſæ . hæc ætas eſt imbecillior
orum c.1s.
cd.p.2.q.1 . ad reſiſtendum ,eſt incautiorad cauendum ;
C.13.
nequit earum conatum deprehendere , vel
dBinsfeld .
in l.multi . reuelarc , velaccufare. petunt etiam ab his
C. do ma- inſtrumenta maleficiorum . nam perſuaſum
lef.q.2. habent, ſi certo numero corda infantium
cxſciderint & comederint , ſe patientiamo
mnium tormentorum conſecuturas adeò,
vrad confeflionem criminum perdúci non
queaned: conficiunt quoque ex corpuſculis
infantium occiſoru famolum illud ynguen
tum
 Libri III.P.I. Q.V. 105

cum ſuum , quòd Grillandus dicit vocariin

Italia ; vnguentum Paganum .
Dico z .haud dubiequandonaturalibus vene
nis viuntur,& què poſſuni(Deo tamen permittente)

ENSA
Ibonis bominib. nocere ac males : de facto tamenfe

we
...?'
pius nocent malis peccatoribus,quam iuftis &
bonis. Quoniam Deus plus ſæpèiuris tyran
no largitur in mancipia , quàm in Dei filios
& amicos: quibus iplis tamen interdum no
ceri permittit , propter maius bonú eorum
met, qui patiuntur.
B Deiudicibus & iuftitia miniftris pracipuequa

ritur,an do his nocere queant? vulgò decantara

& ànonnullis etiã doctis recepta opinio eft,

iB4,":ARCO
s
ex ſpeciali priuilegio his conceſſo non poſ
Gril.q.7 .
ſe . hi duabus rationibus vtuntur , vnam pe a
0.39. Ana ,
cunt ab experientia & cuentu ; ſed iſta nec nias lib.4 .
perpetua & vniformis eſt, necnúquam fal- mo dena .
n .r.dz
Re
lic.aliam rationem additAnanias,quia ſino mig. lib . i.
cere poffent iudicibus viderentur aliquid in dæmono
ipſum Deum iuris habere, quia ius haberentlar.c...
in illos qui Dei funguntur officio . ratio iſta
valerer , a abſolutè & non limitatè ex Dei

permiſſione, id poſſent: nunc quia poteſtas

liſta tota pendet à nutu Dei permittentis ,
parum ſolida ratio eſt. Nõne in ipſum Chri .
Itum , qui iudex ipforum dæmonum eſt, po
cuit Diabolus & ludæi atque Romani cius
membra , adeò vt & in crucem egerint ?non
ne lob , rex erat & iudex , & tamen priuatus
cun & is opibus fuit,& vlcere peſſimo corpus
L 3 à dæ
 266 Diſquiſitionum Magicarum

à dæmone obtectus ? quis tñ inde inferat, in

Deum ipſum aliquid iurishabuiffe demoné ?
fanè null'.quia ſciunt očs , hoc quicquid po
teſtatis fuit , id deſuper à Deo Patre luminú
fuiſſe conceſſum .Sed & ſic dari demoni núc
poſlerà ſummo iudice, & tamen in huncilli
propterea nihil iuris proprij,ſed delegati tă.
tum competeret.Proferuntur quędă exem
- lib. vir. pla , inter quæ Formicarijauctor; de publice
verò iuſtitia (inquit) očsmalefici,quifupra , verbo
experientia teftimonium dederunt;q eoipfo ,quo
per Reip.iuftitia officiales capiuntur ,ftatim omnis
maleficiorum eneruatur poteftas.Vnde cùm ſapedi
ctus iudex Petrus ante falū Stadelein, capere vellet
per fuos famulos, turtus tremor manib. corum in
cuffus est, & corporibus, & narib.illapfus tam ma
lus fator,vi feredefperarēt,an makeficum inuadere
auderent. Quib.iudex ait,ſecure miferi inuadite,
quia publica taclus iuftitia oés vires perdetfua ne
quitiæ.] Niderius itaq; cenſuit, nõ antc hanc
vim iudicib.ex priuilegio competere, quàm
reo capto.Monſtreletus quoq; lib.4. Chro
nicorúdeEdelino agens idvidetur cõfirma
re . Attamen fi diuinú priuilegium foret cun
& tis iudicib. conceflum ; cũ Dei perfecta fint
operâ, & executionis iuftitiæ , tă neceffaria,
; principalis pars fit ipſa captura :non
tamq
dubito , quin & ad illă extéderetur.quarene
que ad illudendum ſatellitibus capientibus
maleficium valiturum . Atbitror potius hîc
Petri firmă in Dco fiduciam ei fuille auxilio ,

quàm
 Lib.III. P.I. Q.V. 1671

quàm priuilegium illud.Quid quod Spren

gerus ipſe refert , & nos retulimus, etiam in
ipſo rogo ſententiâ iudicis damnată lamiam
folo anhelitu carnifici lepram intuliſſe,cùm
ipfa leproſa non eſſer ? Et cùm Pariſiis ante
annos triginta degerem fama publica fere
bat famoſum Magum ( quem fæpe vidi ) no
3 mine Magiſtrú Goninum , cùm propter fa
cinora varia ad laqueum damnatus fuiſſet,
fic illufiffe iudicibus ; vt pro ipfo viderint
appenſam patibulo , primi Præſidis mulam .
Nihil adfirmo,fed hoc famâ diſperſum fæpè
audiui : certè illc iudicio ſuperuixit.
Prudentius itaque Ananias • hocpriuile ad.lib.4.de
gium reſtringit ad cos iudices ,qui hocdigni
nomine; qui Deum præ oculis habentes re
étè riteq; ſuo funguntur officio. ná quos ava
ritia excæcat,quos trahit ambitio, quos cru
delicas vel vindi &tæamor agit, qui curioſita
te adducti perperam multa deſignant ;hos,

ait , crebro fac à damone excipi d imperi, vt ali

quando necem non euadant, idque non paucis acci
diffe. Satis hoc verifimile mihi videtur, & di
uinæ congruum prouidentiæ atque iuſtitiæ :
peculiaris tamen priuilegij , ne quoad hos
quidem , vllú diploma puto exftare. Quam
obrem cenſeo , iudicum pietatem , firmita
IT tem fidei , & iufticiæ zelum hoc à Deo vt

plurimùm impetrarc : quæ quia deſunt qui

US bufdam ,etiam eos hoc peculiari ſcuto Deus
E denudans , noxæ exponit. Accedit quod
Ora L 4 iplimet
 268 Diſquiſitionum Magicarum
ipfimet dæmones viliſſima hæcſua manci
pia ignibus tradi,non modò non moleftè fc

rant,ſed frequenter etiam iudicibus quafi in

manum tradant. cur igitur iudici noceat,
qui reum damnari & occidi optauit ? vndet
igitur inquies orta hæc opinio: Duplicis ge
neris hæc ſunt maleficia. quædam nocendi
vim naturalem non habent : talia frequen
tiùs veuntur.quædam vim habent phyſicam
cxicialem : talia Deus non permiteit dæmo .
nem ſagis ſuggerere contra iudices,vicarios
Dei : vel ſi talia permittit luggerere.facit ca
men vt alia illa præferant,aut vt naturalibus
non vt oportec vtantur , atque ita fiantirri
ta. Quod cum ſæpius expercæ, confitentur
ſe iudicibus nocere non poffe ; quibus poſ
fent,nifi Deus impedirer,vel cócurſum cum
maleficis rebus ſuum cohiberet . Plura pete
exlib.s.feet.7.litt.D . /

QVÆSTIO VI.

Cur Deus patiatur fic maleficos rebus

facrisabuti ?

Væſtionem hanc mouet & foluit Gril

Qland.q.6.nu.19.ego hanc non exiguam
vindi&tæ diuinæ partem exiſtimo, punicatis
hominum peccata ; & fic huius quaſtionis
eandem efle ſolutionem , quæ eſt ſequentis,
præcipuam tamen cauſam puto eſſe irreue
rétiam ipſorum Sacerdotum & clericorum,
vala
 Libri III. P. I. . VI.Et VII. 169

vala Domininon coin honore, quo oportet

habentium ,nec feipfos caftos & puros à la
be peccatorum , vtdccebat fan &tificatos,ex
hibentium.Sic enim prouocãt in caput ſu

um propheticam comminationem in- 'Lla1.v.13.

cenfum abominatio est mihi.Neomenias,& Sab
batum , & feftiuitates alias non feram . Kalendas
veftras & folemnitatesveſtras odinit anima mea:
faéta funtmihi molefta.laboraui fuftinens ,auferā
\ epemeius, & erit in direptionem :diruam maceriā
eius & erit in conculcationem.b ] & quæ talia in-/bEla.s.r.s.
numera in facris literis .

QV ÆSTIO VII.

Cur permaleficia ficDeus permittat dame

monėm graffari ?

Conſuli poffunt de hac re Tritthemius

19.5.libr.8.quæftionum , & laquerius flagel.
Fafci.c.18.cum feqq.cauſas eafdem puto, pro
pter quas ſolet pati hominem à dæmonein
vadi & poſſideri.hæ ex obſeruationeveteris
Hiſtoriæ poflunt multæ colligi; quæ ad duo
capita ferè poſſunt reuocari;gloriam Dei &
hominum vtilitatem . Quare non eft miran
dum , fi (vt ait apud Bedam S.Curthbercus)
tali tormento non ſoli fubiiciuntur mali, fed occul.
to Deiiudicio aliquoties etiam innocentes,in
hoc faculo,non tantùm corpore,fed ebo
c Surius
mente captiuantur à Dia tom.z.fol.
bolo . “ ] 309.

LS SE
1170 Diſquiſitionum Magicarum
SE CTIO I.
Loria Dei hinc augetur in nobis , quia fic
GLI
attributa quædam glorioſa Dei nobis
manifeſtantur , oſtenditur Conſtantie in de
cretis : quia vt hominem liberum crcauit ,ita
liberè finit peccare,nechác libertatem im
pedit.cernitur etiam Suauitas in gubernan
do : quia cum etiam dæmoni liberum arbi
trium dederit; violentum videretur ſemper
impedire.quod diabolus naturaliter poteſt
& oprat ſummoperè:ideò finitillum aliqua
do id perficere.Clementia in genus humanú
hinc elucet, quia ſi quantum vult & poteft
diabolus nocere permitteretur , nemo illa
ſus effet, immò & homines omnes occide

ret, ideò Deus frequentiùs illi facultatem

nocendi denegat.accedit ,quòd necillos ad
pænitentiam recipere dedignatur , qui fc
pa & is conuentis & datâ fyngraphâ dzmoni
manciparunt . Nonne hæc ſumma eft cle
mentia ?cum vbi abúdauit peccatum ,ſuper

abụndat gratia; & fit miſericordia Dei ſuper

omnia opera eius.Sapientia elucet, quia cùm
diabolum Deus vti ſinat,naturalibusſuis vi.
ribus; efficit tamen , vt pater iſte ſuperború
ab imbecillis fæpè homulis, qui q Dei ſunt

fapiunt,ſuperetur ; & vt ad ſordidiflima ab

ie&tiſſimag; ferenda patiendaq; ſe deiiciat,
qui ſolium ſuper Aquilone conatus fuit lo
care. Præterea Deus , quia folet ex malis bo
num elicere, vnius peccatum facit alterius

effc
 199
no
Libri III. P.I. I. VII. Sec.I. 1711

:po
eſſe meritum . Potenris elucet, quia quando
permittit dçmoni maiora (verbigratiâ,aqua
in fanguinem vertere , ranas producere ) ta
men non finit eum perficere minora ( v . g.

culices gignere .) Quod accidenter demon

fratDeo dæmonem prorſus eſſe ſubie &tum
& fublegem , nec quicquam fine cius poffe
licentiâ; cui, vt lictor vel carnifex Principi
ſubſeruit ſecundum D.Auguſtinum * . Iufti-lacomm.in
tia deniq; probatur, quia deli&ta hominum Plal.77.
etiam in hac vita ſic punit : quod quia homi
ni quoq; ipfi expedit ,ideo hæc ratio ad alte
rum quoq; caput pertinens, mixta eft , & in
vltimum locumà me referuatur.

EL
Secundú erat hominum vtilitas. hæc mul :
ciplex eſt. Nam quibus maleficio nocitum
eorum primò patientia exercetur , & con
ftantia roboratur , & merica augentur , & blob. 1. &

homines ad pænitentiam & Sacraméta Ec- 2.

cleſiæ vſurpanda reuocantur. Secundò fit
cuiq ; palam , num Deum diligant, necne
с
cunc enim qui Deūnõdiligunt,ad veritas « Deut.13.
artes confugiunt;qui Deum amant, illi pa- v.3.D. Au
guft. tract.
tienter ferunt, & fe diuinivolútati atq; prę 7.in Io. D.
lidio permittunt d . Tertiò his verá humili- Leo hom .
tas acquiritur ,vt confirmatur exemplo be -13.depal .
d D. Cle
remitæ cuiusdam apud Seuerum Sulpitium me ns Ro.
Quartò fternunt viã facilem ad omncge- lib.z.reco
nus virtutum . fic enim contigit B.Iuliano , gnition
c Dial.1.. c .
vé cùm , fraude diaboli , vtrumq; parentem 14.
'occidiſſer;hæc illiad meliorem vitam occa
lio
 172 Diſquiſitionum Magicarum .

fio fuerit, ſicậ; in virum ſanctiſſimum euaſe .

Marulus rit. 2. Nonne folet AMictio intellectum da

lib: 2.C. 12. re,& animasà peccatis imminétibus & exis

Fulgo.lib. tio ſeruare : Quintò lic fides Catholica có
16.c.8 .
firmatur & propagatur. Nam licadftruitur
fides contra infideles & atheos, qui fpiritus
& angeloseſſe negant.nam eosipfa conuin
cit experientia. Quia tales erant, Chriſto
Domino in terris conuerfante.Saducæi,fre
quenrior trium annorum fpacio de energu
menis fit mentio,quàm toto veteri teſtame
to,per totſæcula: & quia in Eccleſia primi
tiua fimilis fuit error Peripateticorum , id
circo tam multi tunc per dæmoncs obſelli
b teftátar & erepti b . ' Quia hodic atheiſmus ex Cal .
id Tertul. uiniſmi radice repullulat ,idcirco tot paſlim
in apolog
& lib.ad maleficorum examina ſuccîſa multiplican
Scapalan tur.Deinde contra hæreticorum noſtri té
& D.Cypr. poris perfidiam fides noſtra ſtabilitur: cùm
Demetri- videamus dçmonum fraude data permagos
anum , damna ,ab eorum Symmiſtis,vt cum Floré .
celoquar,prorfus nulla re medicari: fed co dz .
mones loco nouatorum habere adiuratio
ncs , quo ludaicas olim filiorum Sccuä : hi
numero feptem ,vt fimiæ ſolent, D. Paulum
in.cxorciſmis imitabantur: fed inſultans illis
Diabolus, lesVM le nofle,Paulum noffe,i.
pfos non nofſe inclamauit ,& energumenus
in eosinfiliens κατακυριεύσαν αυτών , ίσχυσε και
atwy, ſic contra eos præualuit, & , ve domi
nus mancipia,nudos & vulneratos effugere

coë .
 Libri III. P.I. I.VII. Sec. I. 173

coëgit *: Nonnefic dæmon Wittenbergé-'1A & .19.2 .

fis Lutherum in ſummas anguftias, & alui V. 13.
profluuium adegit?narrat hiſtoriam ocula
tus teſtis , tunc Lutheri ſeruator, Staphylus
b. Nonne fic anno 1582. Birgellis dæmon'o Staphyl.

parochum Lutheranum contemplit & af- ablolu

in reſpo
ta
Aixit, quem Franciſcanus facilè eiecit ? nar Contra
rat hiſtoriam idem Bredenbach. c . Nonnc Smidelin .
priùs Auguftæ Vindelicorum anno 1563. quo liqui
carent, le
Doctor Simon , Paſtor Catholicus ,energu.. gant Lin .
menanı liberauit ,quod fruſtrà plures Mini. dani du.
bicantiú
ſtri confeſſionis Auguftanæ fuerant conaci ? Dial.z.c..
teftis eft idem ille ſcriptor do Nonne Lao - velPsedé.
dunenGs energumenæ ex ore dæmon ; Cal 'bachiiL 7
collat.c.
uinianos irridens;nihil Gibi ab illis timendú 40.
clamabat, cunctis audientibus ( anno 1566. ) cd.1.9.c.45 .
quoniam amici eflent & fæderaci ? res eſt aſup.c.4 .
toti Picardiæ notior, quàm ve negari poſſit. a&ta galli
Sanè fuit animaduerlüm , & quo tempore cè fideil
fiinè con
Lutherus obiit , in Geilâ Brabantiæ , ab ob
ſcripca &
fellis dæmones ad Lutheri funus aduolaſſe; non femci
& quando ( anno 1566. ) Belgica fuit icono- cdita ,
Faii Ener
claftica , cum Geilæ ;tum Amſterodami, ve gumenum
Goefus adeffent , obſeſſos iterum deſeruiſſe iue Ale
* Ipfi viciſſim Caluiniani,grati animi ofté. xicacum.
dendi causâ ; Pariliis in D.Medardi templo , 1.1 de fu

in vitreâ feneftra quâ extremi iudicii imago giéd. idol.

continebatur,vnicum reliquêre dæmonem 4.14 Boca
rubrum ( quem ipſe vidi:)in .Pauli Londi d.1.7.c.37 .
nenſisæde ,folam effigiem diaboli, quem D.16 39.
Michael calcarat : Antuerpiçinıçde lumma,
vidi
 1174 Diſquiſitionum Magicarum

vidi lolam reli&ti ſtatuam diaboli, quimalo

ad (iniſtram latroni infidebat; Ruræmundx
folum fimulacrum dæmonis folliculari, qui
D.Genouefæ ſolet appingi;deniq; Lugduni
Barauorum , cùm excurrerent Franciſcan .
monaſterium ſuburbanum cuerſuri; quan
dam ,vexilliloco, imaginem diaboli prælo .
Linda.d.go fixam haſtili º prætulerunt ; vt appare
lib.1.c.1 , . ret,cui forent ſtipendiati, cuius auctoritati
lup.c. 38 . militiæ . Quotidie cernimus Dæmones;ma
leficos, & nouatores , quaſi communibus a
nimis & odiis in Catholicos ferri, grauiffi
mos tamen Magorum & diaboliconatus, &
noxas;vel illos irritos reddi ,vel has aboleri,

Catholicis precationibus benedi&tionibus

rebus ſacracis ,Sacramentisą;,vt fusè proba
bitur poftca libr.vltim .

SECTIO I.

Dixi permiffionis caufam effe peccativindicra,

& lanè hæcfrequcntiſlima eſt.aliquan
do ſicpunit Deus peccata aliena, ſed hocra
riùs. fic propter B. Eleutherii immoderatá
lætitiam , diabolus eius diſcipulum , quem
bD.Greg. reliquerat ,iteratò inuafit b, lic infantulum
1.3 . Dial.c. diabolus exſtinxit , quia parens detrahen
33 .
D. Greg cem Epiſcopo lubenter auſcultarat 4 : &
1.1.Dial.e. non rarò liberi eò quod ipſis immeritis ma
20,
la parentes imprecati fuerint atrociter
dæmone mul & tantur ; quod tum fit ad ſu
mendam deipfis parentib.vltionem :exépla

præ .
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec. I. 1951
a . à quo & vnum habes, la 1.5. Mita:
с præbet Cæſarius a.

t*నa+inter
de marito , cuius exſecratione iniquâ per- |(.12.& 26.

P-1 ు
motus Deus,permiſit vxorem eius à dæmo .
ne affligi b.Sed frequentiùs atq; ve plurimū , bd.b.5.c.IL
fic per dæmonem Dcus punit varia hominú
facinora propria , præſertim certa quædam
quæ hocloco enumerari, ad multorum vci
litatem arbitror futurum : vt quos peccati
fæditas non mouet, eosatrocitas pænarum
permoueat.Primum ergo eft ex ſuperbia nafcês
contumacia in cos , quibus iure obedientia
Di debebatur.propter hanccælodęmones de
curbati, & Adamus Paradiſo exturbatus , & " Gen.z.
Nabucodonoſor lic demencatus,vt ſe beltiã
crederet : d & Ægyptii puniti malorum d Danie.4.
Angelorum immiſſione propter hancin'e Pf.77.v.
parentes puniti , illi , de quibus ſic loannes 49.
Archipresbyter ſcribit in vita D.Zenobii Flo
rentini f. cis mulier quadam Pagana, & illu- fapud Sur.
ftris, & diues valde in hac ciuitate,mortuo piro, 25. Ma ...) .
duosfuperftites haberet filios,quos delicatiſſimè è .
nutrierat , & ad perfectam illi iam perueniffent a
latem ,quodam dic in iram verfi,matrem propria
pluribus verberibus enormiter flagellarūi.Quod
corpora corum
|fcelus ipfa impatienter abhorrens;
horrendis imprecationibus deteſtata fuit,genibusſ
procumbens & terram manibus pulfons,Erynnem
ceterasý infernas peſtes in rabiem filiorúzma
gnocum gemitu inuocat. Exaudiuni demones ab

mis tenebris : iuuenes aggrediuntur illosin furias

exagitant. Qui ftatim vt rabidi cames,mordaciter
adin
 176 Diſquiſitionum Magicarum

ad inuicem fuamembra corrodunt. Cocurruntfa

mulifit clamor ingens, alii funes,alii cathenas fe
runt.ligantur iuuenes ,necrabie contineri valent,
1
&c. ] Aliud quod paulo poſt accidit ,nar
" lib.22.de ratur à D.Aug. , &morbi & fanationis ad
ciu.Dci c. reliquias D. Stephani oculato teſte, de de.
cem fratribus. quod : vt & parentes, ſicim
precantes,non ferre inultum videatis : ex i

pro Pauli libello , quem obtulit D. Auguſti

baaſtat
no, præftatadſcribere b . ſicergo Paulus ait:
inter fer
mones Cùm adhuc in patria noſtra Cappadocia Cafarea

Augukini moraremurfrater
, nofter natu maiorgraurbusatge
douos
intolerandis communem matrem affecit iniuriis:
quos Lo
uanii v . intantam , viei etiam manus non dubitaret infir
limmeri. re. Quod nos omnes filiipariter congregati patien
cus edidit. ter tulimus:vtne verbü quidem fratri noftro , pro

matre noftra ,cur hoc faceretdixerimus.Ils aniem

feminei doloris ſtimulisincitata, iniuriofum filium
maledicendo punire conftituit.Cumg ad facri ba
prifmatis fontem ,poſt gallorum cantus, memorato
palio fuoiram Dei imprecatura,properaret : tunc ei
neſcio quis, in patrui noſtri ſimilitudine, vt intelli
gitur,demon ocurrit; & ab ea prior , quo pergeret
requifiuit.Cui illa ad maledicendum filio fuo obin
tolerabilem contumeliam ſeirerefpondit, Tunc ille
inimicus,quoniamin mulieris inſanientis cordelo
cum facile inuenirepotuit, vt omnibus maledice
ret,perſuaſit: illa autem vipereis infiammata con
filiis, facrum fontem prouoluta corripuit, parſis
crinibus,nudatisg.vberibus, hoc à Deopotißimum
poſtulauit: vtextorrespatria ,& circumeuntes alic
11AS
 Libri I 11. P.1.2. VII.Sec. I. 177
nas terras,omne hominum genus noitro terreren ?
exemplo Mox maternas preces efficax vindicta
profequitur:eundemq, continuò fratrem noſtram
etate in culpa maiorem ,tremor membrorum tan
tusinuafit,quantum in me vſqzante bec triduum ,
veftra fanctitas vidit. Servato autem ordine , quo
nati eramusjante vnum annum eadem nos pæna
omnes corripuit. Videns autem matèr maledictio
nes fuas ad tantam efficaciam perueniſ simpieta
tisſue conſcientiam ,& opprobrium hominum di:o
ferre non potuit :fed laqueo guttur aftringens,
tiùs
luctuofam vitam termino funeftioré comclufit. E
greffiergonos omnesopprobrium noftrum non fe
rentes ; de communem patriam relinquentes, paf
\som fumus per diuerfedifperfi. ] ſequitur poftea
narratio liberationis, poſt diuturnam pere
grinationem ; & locorum ſacrorum vilica

tionem.Poſſem addere tertiuin exemplum

a. Ni -1.4.Cen.
ex Alexandri Neapolitani ſcriptis
din.c.10.
mirum ſemper implebitur Sapientis pro
phecia,Oculum qui fubfanna:patrem , & quidem pas
picitpartum (LXX.vertuntiſenectutem ,Heb . Kafa :
eft; Likkeath quod obedientiam ſignificar, ſi
deducas à radice laká ,audire , obtemperare;
li à radice nnp ſignificat præſtoları ſeu ex
fpectare.noſter ab hacradice deduxit b , & bvt & G
ideo partum vertit quia partus fiue liberi,eft nel.49

fpes & cxſpectacio' matrum ) matris fua ; eiff -30.6.1.

diant eum cordi de torrentibus,& comedantium

Hola aquila.ad litteram lenſus eſt,ſuſpendan

turin patibulis:për anagogé verò,poft obi .
M túm,
 1198 Diſquifitionum Magicarum .
tum ,imò & in hac vitâ, fiant pattes & præ
da dæmonum .
Secundum peccatum eſt ,odium proximifeu
inuidia : vt enim charitas metatrix eft Dei,
domicilium præparans Spiritui fan & to : fic
vitium illi contrarium , domum inftruit , &
Diabolum inuitat , ac introducit , relligiofi
cuiusdam periculo , id probat idem Alexan .
a d.c.19 .
der. A fed firmius teftimonium nobis Saul
br.Reg.16. præbet ,quem idcirco Spiritus malus bin
v.14 .
uaſit. De odio & vindiētæ cupiditate ,qua
tuor exempla ſuppeditar Liſiardus Epilco
>
pus in vita S. Arnulphi6.24.6 38.0 41.0 42.
apud Surium menſe Auguſto.
Tertium elt carnalis libido, d etiam coniuga
lis intemperantia :propter quam licuit Aſmo
< Tob.6. deo ſeptem Sară ſponſos interficere : pro
1.7 . ?
pter quam ſeptem dæmonia Mariam Mag
1 Marc.vladalenam occuparunt “ : propter quam B
tim.v.9.
Paulus Corinthium incæſtuoſum Satanz
• 1. Cor. s . tradidit . Et,quia ad hanc dirigebatur cu .
V.S.
fin vitaD . riofitas ornatus ac diffolutio exterior , idco
Hilario. puella illa apud D. Hieronym .' patuit dæ
moni per maleficum immiflo : ideo vide
mus, in homines libidinofos , & in actum có
iugalem : quem pleriq; non quo oportet af
fečtu expetunt,nec quo decet pudore & mo
do exſequuntur:plus licet maleficiis, quam
in reliquos peccatores . Idcò curioſam cor
poris ſui cum ſtatuå Veneris collationem ,
dæmoniaca obſeſſione Deus vltus fuit in a

lià ,
 Libri III. P. I. O. VII. 179

liâ puellâ ,narrante id B.Proſpero *. Mun- a li.dedi

do cordi promiſſa Dei clara viſio , impuro mid
c.6,. tép
cordi dæmonis debetur aſpectus & confor
rium . Valde hominum obicænitate dæmon
delectatur ; & maleficæ omnes Veneris mā

cipia ſunt , nec inter eas vlla virgo perma

net; vt necinter Caluinianos , & alios hære ,
ticos cælibatus oſores. Vnde apparet ma .
gnam inter Magiam , Hærelim , & libidinem
effe cognationem .
Quando ad ſordes libidinum ſacrilega
vori violatio , & ſcandaloſa ſtatus ratione vi
ca accedit , minus mirandum . Sed exem
plum tamen dabo ; quod etſi recenti ferè
memoriâ multis notiffimum , ſine horrore
tamen nequit memorari. Loci nomen ta
cco.InFlandrięcomitatu prioratus eſt. Tres
ibi nominetenùsmonachi degebant, rega
ncones & concubinarii. ſuacuique crat,ncc
pudor vllus aderat, ſimulhelluarii & libidi

narii quadā die in ſeram noctem compota

cionc protractâ ;vnus qui minùs ſceleroſus;
Lat(ait )Bacchoventrique datum : Deo gra
cias falcem . Ego vero ,lubinfertalius proca
cior , cácodæmoni gratias ago & agendas
- cenſeo;cui operamur.Et cum riſu menſare
li & ta, ruunt in cubilia ſinguli,cum fcorto.vix
dccubuerant , ecce tibi in triclinium viia
nua relerata dæmon magni ; atri , & crucis
viti ſpecie, habitu venatorio , & cum co coci
Iduo paruuli , abambulat , & lectos circum

M 2 fpicit

1
 180 Diſquiſitionum Magicarum

fpicit toruo vultu.deinde horrenda voce,r .

bi qui mihi gratias egit :adſum , referam.le
& o abftrahit pauitantem .& fermè præ me
tu animameflantem . traditum cocis iubet

infigi veru , & luculento igne probè allari.

parent prompte,aſlaturin felix,emoriớpia
niſtime,ceteriferè ý formidine;aſi corporis
nidore cubiculú impletur . Demum venator
ad ſuperſtites ſub ſtragulis trepidantes vix
viuos : digni vos eciá( ait) pari ſupplicio,nec
deeft voluntasmihi. Vetor vi maiore. Inui

tus abeo & moneo : reſipiſcite,autmanent

terribiliora .Diſparent laruæ :nec tamen his
aliis animus rediit vel vox , nifi clara iamlu
ce . Vbi ſurrexêre,collegam inueniunt mor
tuum ,& (ne viſum inane putes ) plenè aſſum .
Haud ſcio an ab aliquot ſeculis quidquáad
exemplum vtiliùs accideric: ſcio locum &
ordinem : fed vtrumą; ſilencio inuoluo.
Quarto loco ſeſe offert iuftorum virorum ,
afflictio velcædes iniuſta da crudelis.ideo tá gra
uiter punitus fuit Ariobaldus Dux Longo
bardorum apud lonam in vita S. Bertulphi,men
ffe Auguſto. Boleslaus impius Rex ob necem
D. Stanislai, Anathemate ictus, amens fa &t ”,

a Surius in à canibus propriis fuit deuoratus a . Geila v.

cius vitâ.
xor Ducis Franconiæ D.Kilianum iuſlerat
to.7.Maii.
8. occidi res latebat : fed Deus auctorem hoc

pacto prodidit . Vnus eorum , qui ſanctos viros

gladio peremerat fubitò à damone arreptus,inge
ri voce clamarecapir :Kiliane acritermeperſeque
ris.
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec.I. 181

ris. Igne enim confumor:quod feci ,calare non pof

fum .Video immineremihigladium tuofanguine
reſperſum . Talia diu vociferans, & propriis denti
bus felaniens,à præfenti migrauit ad pænas ater
nas . Detalibus quippeſcriptum eſt: Duplicicon
tritione conteres cos Domine. Alter verò cæ .

dis fanctorum confcius in rabiem verfus,gladioſa

peritt, effufisg viſceribus, per tormenta præfentis
temporis ad aternaperuenit . Quisnam , Geila ,14
lia cernenti sibifenfustunc erat ? infelix cruciati
bus autta furebas.Non multò poftde ipſa bellua,
de qua loquimur , cruciatibus arrepta,quantispo
terat vocibus clamabat: iuftè torqueor,que ſanctis
viris tortores adhibui. Rečte crucior ,qua cruciatus
iltsparaui. Acriter inftas Kiliane, ignem accendis
Kolimanne, fomentaminiſtras Torvane. Sufficiat
vobis viciffé,nimis veftras vlcifciminiiniurias.A

Things
calice di&tus es Kiliane jednimisamaram mihipo
tionem infundis. His di&tis miferabilitertorque
batur , ita vt à multis teneri vix poffet. Tandem
cum magno cruciatu ad cruciatus diabolo paratos
migrauit. ] Hactenùs auctor Martyrii B.Ki
liani a . Item calumniofa eorundem accuſatio,vt
de fæminapatet,quæ D.Gregorium Agri- aapud Sur .
gentinum fuit calumniata ,vt in Hiſtoria vi- 10.4. Iul.8.
tæ eiuslegitur apud Mctaphraſt. Sur.menf.)vide cóm .
Nouembri: & de alia narrat Cirillus in vita S. lio hác vi
tamn.
Danielis Stylitæ ,quæ virum ſanctum men
daciterinfamarat. [ Surius menfe Decembri.]
Paulo poſt idem ibi narrar de viro & fæmi.
nâ & liberis occupatis à dæmone propter
M 3 patris
 182
Diſquiſitionum Magicarum

patris in ſanctum calumniam . Item maledi.

ctio in fanétos,vt in Malachiam ,teſte D.Bern .
in eius vita.
Quintum peccatum eſt agnita veritatis im
- 2. Thello gnatio,vtapud Apoſtolum 2. & in Cano
2. V.IO.
bus b.
pc.vlc . 26 . ni nec non apaftafia à fide, quod cuiuf
8.5. dam fæminę exemplo comprobauit D.Cy
C
s ferm.de prian .
lapfis,
Sextum ,histemporibus ( proh dolor ! ) fre - F
quentiſſimum eft blafphemia propter quam
D.Paulus Alexandrum & Hymenæum dæ .
dr. Tj. monitorquendos permiſit d.ThomasWal
denbs teſtis oculatus , quæ ipfo præſence a
& ta , circiter ann.1384.narrat in hunc modu;
Hiſtoriam refero , quam ego prefens vidi oculs
çarnis meæ :in cathedrali Ecclefia S. Pauli Londi
ni,vbi venerandus Cantuarienfis Antiftes , feli
cis recordationis Thomas Arundelius filim é

frater Comitum proloco iudicii ( aſiſtentibus fibi

Poruicenfis Eccleſia.tunc Prafule Alexandro ,
aliis) reſidens Epifcopali fede,verba quadam & in
terrogationes proponebat,de fide Euchariftia ,ad
quendam fariorem ,departibus Wigornia, depre
benfum in haref. Cumg fletti omnino non pof
| fet,nec aliud quam benedićtum panem ,facratiſ
mam hoftiam volebat appellarevelcredere : iam
dem iuſſus facere reuerentiam hoftia , refpondit
blafphemus : Verè , inquit ,dignior est aranea reue
rentia. Atilico de alto culmine te &tu defcendens in
gens e borrida viſu aranea,ad os blophemi dire
ctofilo peruenit. Et dum
fartor loqueretur, vt in
treret
 Libri III. P.I. Q. VII.S.I. 183

traret per polluta labis arama,follicite laborabat.

Adftitit iduftris Princeps Thomas Oxonienfis dux,
tuncregni Cancellarius,da vidit prodigium . di

predictus Archiepifcopus ftatimfurgens cum aliis,

exponit omni illic collecto populo,quid ultrix ma
nus domini faceret in blafphemum * . ] Nonne'. Thom .
veriſimile eft ,dæmonem in araneæ forma, Valdenl.
1.Sacram ,
fic iſtum miſerum obfediffe ? Sophronius cötra loa,
blaſphemiæ in Deiparam inlignem vltio- VVicleph
bPrari ſpi
nem recenſer, hiſce verbis. In hac ( Helio ritua.c.47

poliPhæniciæ) mimo quidam erat, Gaianus no

mine:quiintheatro fančtam Dei genitricem bla
phemens ,populo pectaculum blafphemia prebe
bat. Apparuit autem ei s. Deigenetrix .Noli quafo
neliitä ledere animam tuam . Ille verò rursus de

teriùs illam blafphemabat. Vnde ipſa tertiò ei ap

parens ,eadem repetebat.Cùm autem ilk feno cor
rigeret, fedplus quogblaſphemiis adiiceret:meridie
dormienti fibi apparuis, nihilg dicens, digitofi
gnauiteius manus de pedes, Ewigilens autem in
wenit fe truncatum manibus do pedibus. Atg ita
infelix ,vitruncus inutilis sacens,confitebatur am
nibus:cuius rei gratia ,dequomodo hoc paffus effet,
vig propter blafphemiasclementer cruciatusfuif
fer.]Quos ipli Bcati fac per fe puniunt,an nő
credendúmalis ſpiritib ad vexandû à Deo
propter idépeccatú tradi: fimilia narrat alio
oſtantinop
ićporeaccidiſſeC .Nicephorus ( 11.18.hift.

Neomagi & alibi Bredenbach . lib.7.à 0.360, 4.33

Septimum non minùs frequens, eſt execra
G
tio feu imprecatio mala , qua quis fub condi
tios
M 4
 la
1

1184

Diſquiſitionum

Magicarum
tione ſe dæmoniaddicir :hanc non irritam

eſſe folere, docent ,quæ ſubiungam . loan .

Cæfarius libr.11.1cribit mulierculam ,
quæ ſe
dæmoniaddicebat, à dæmone ſublatam in

alcum , nuſquam comparuiſſe. Ioannes Ni

2 li . 5. For- der.ifta commemorat a : Tempore, quo in v
micarii.
niuerfitate Colonienli Sacræ Theologia ſtudio ad
fcriptus fui:quædam virgo quindecim vel fedecim
anrorum ,moribus, fecundum faculum ,fatis com
polita,in domo cuiusdam fuæ confanguinea nutrie.
batur,extra domum parentum.Cumg, cognate fua
cyphum fatis vilem terreum quendam , à cafu fre
8 :fet ,cognata ira replebatur in lapſus negligentič,
& inream virginem . Que virgo tanto hoc mo
leftius tulit ,quanto vafculum vilius extitit. Ini
Tamergo commota virgo,hora fumendi cibum ,neo
comedere, nec ad menfam prá ira ſe preſentare
voluit. cuius cognata ait: Oportet vt comedas.at
virgo apud fe( vt mihi poſtea & exorciſte retulit
fuo huiuſiemodi verba fubmurmurando dicebat:
Jemeoportet edere, in nomine diaboli fiat.fic min .
jam acceßit,benedictionem menfa , quam bene fcie
bar ,dicere neglexit eorin primo morcello,vt puta
bat ,mufcam ori illatam fenfit: quam cùm nulla ar.
te eiicere valeret ,deglutiuit, , immediatè obfiffe
fuit : femper tamen vſum rationis bonum habuit,
licet fæpe fatis vexaretur à demone. Cum autem in
domum parentum cum magna mæſtitia reducere
tur , d diutißime nullus reperiretur, qui liberare
Poſjet tandem quidam frater noftri ordinis,nunc
Magifter, Goffridus Scbluffel, Sacræ Theologie

pro
 Libri III. P.I. Q. VII.S.I. 185

profeſſor calamitati parentū da puelle compatiens,

(lein eius exorcifatione intromifit,pa {totali previo:
vt filiberaretur, nihil terreni exorciſta daretur;
ſedpxella in caſtitate ſolita , fi velletlibere, & non
jin matrimonio de catero Deo militarit. Legit igi
tur pater prefatusmiffam , obtulit obfeffa oblatio
nem confuetam , in eadem adfuit per totam , da in
nullo vexari videbatur. Finitog officio ,postſatis
diutinū exorciſmi actum ,membrisomnib.virginei
corporis pene praconiufis,exiitdemon , & ita virgo

bepaigaldusegale
deinceps Domino in caſtitate feruiuit .] Vides hîc
imprecationem & prętermiſſam menſæbe
nedictionem ex iracundia & contemptu ;vi

alcareforyou
des pænam , vides liberationem , mediante
millæ oblatione, propoſito virginitatis & ex
orciſmo.ſine,hçretici rideant; tu că ſalutaria
ne contemne . Paulo antè aliud idem Nide

riusretulerat, de inſigni illo maleficarum iu.

dice, Petro, de quo non ſemellocuti ſumus.
Poftquă, inquit, officium refignauit, & ciuitatem
Bernéſem reintrauit, ibig domicilium térebat:die
quadam rediens ad caftrum Blanckenburg , vbico
gratus eius in ipfius officium ſubſtitutus fuerat;in
cudem caftro Petrusquadam negotiaapudfibi notos
expedire vokbat. Tunc una malefica,& quatuor
cöfertes eiufdēmalitia viri, deferoin loco una ma
- chinaméta fua artis voluentes pro viribus, vtPetrū
grauiterveneficiis laderent, vel occiderent:québec
latebät fraudis comercia . Adueniente igitur notte,
Petrusſebenedicendo crucis figno cubitumiuit :fed

norte omninfurge
ò re propoſuit ad fcribendas quaſ
M'S dam
 3186 Diſquiſitionum Magicarum

dă neceſarias epiftolas,vtmane recedere à loco va

eret.Enigilans igiturintempeſta nocte ſibividebe.
tur ex inopinato quòd dios adeffet, luce deceptus fi
& titia; de quo in feiratus, quia, vtputabat,noctem
Reglexerat ,nonfe ,vt debuit ,muniendomore folito ,
veſtimentis induit , per gradusaltos verſus locum ,
vbipugilarem babuit,defcendit, & locum claufum
reperit. De quo maiore ira exardefcens, cum mur
mure per gradus quos defcenderat verſus ketum
iterato fcandebat , emittendo vnicam ex indigna
tione maledi &tionem , per verbum fatisbreue , acha
diceret; In nomine diaboli. Et ecce fatim in tene
bris denfiffimis Petrus ,proie &tus eft in pracepsper
graduum predictorum paffus adeò graniter ; vtfa
mulus qui defubter ſchalam in commodo dormie
bat excitaretur , & exiens quid adeffet conſpicere
volens, dominum fuum Petrum accenfo luminefo
Lum in terra, priuatum rationis vfu , iacentem , &
colifumper omnia membrafanguinemplurimum
Je corpore emittentem , reperit.] Subdit poft ali
quod tempus confeffione rei vnius comper,
cum , quatuor maleficos, cum yaa maleficâ ,
Lie Petrum gradibus deieciſſe. Nota verò &
hîc , quam noxia Crucis conſignatio negle
&a Pecro fuerit. Digniſſimæ leđu ſunttres
a L..de La Hiſtoriæ à Germano quodam I. C. ſuæ de
miis.c.de Lamiis diſputationi a inſertæ ; quas toti
malicia
diaboli. dem verbis adſcribam ; ne ſi meis,videarali
aliquid non bonâ fatis fide repræfentaſſe.
Joachimo(ait) 1.Electori Brandeburgico nupta fuit
Ioannis Dania Suecie da Noruegia regisfilia Eli.

Zabetha
 Libri III.P.I. 9.VII.S.I. 187

zabetha;cui,vt alimenta fe mortuo regina haberet,

oppidum Spandaco ad Sueui & Hauelifium.con
fluentem maritus atıribuit ; in quo oppido, ipfaad
buc viuente,miles quidam , per,Marchiam iterfa
ciens ,ci morbo impeditus detineretur, decumbens,
tradidit crumenam pecunia refertam hofpita affer.
uandam . Pošt aliquot dies,cùm conualeſcit, reperit
faccum . Mulier auara,cùm ægre tantam pecuniam
amitteret , deliberat cum viro, vtrum reddere de
beat . Ineunt confilium , vt mulier neget dopoſirum .

Quare cummiles fuum repeteret,illa confidenter

accepiffe.fimulatfe mirari im
fe quidquam
negat
rudentiam militis , qui aufit flagitare,cùm nihil
dederit afferuandam , Miles, indignitaterei motus,
sbiicit viciſſim hofpita perfidiam . Quate maritus,
tanquam defenfurus fuam coniugem ,extrudit mi
Intem domo. is antefores ,irritatusfcelerehofpita,
fringit gladium , veluti impetum facturus in vi.
vem ,de feritianuam . Hefpesimplorat fidem vici
norum ,& queritur fuasedes oppugnari, accurrunt
lictures , & militem , quòd vim publică feciffet ,ab
ducunt in carcerem . Post aliquot dies fenatum oppi.
di aliò mittit narrationem facti , & fentétiam per
fcribipetit.Conftabat edes publice oppugnatas effe .
quare ferturfententia, vi miles vltimo fupplicio
ufficiatur. Cumqueiam inftaret dies iudicij, venit
diabolus in carcerem ad captiuum , indicans ei ,
quam fententiam iudices laturi fint, & pollicetur
se bospericulo eum liberaturum effe; hac conditio

ne, vi ſe diabolo dedat. Miles conftanter reſpon

Idet, fe potiùs moriturumelle, quamuis fitinnocens.
cum
 188 Diſquiſitionum Magicarum
Cùm verò diabolus verbismultis exaggeraffet pe
riculum ,nec tamë inflexifſet militis aninum ; tan
dem polliceturei liberationem ,fine vlla conditione.
Et cùm ventris,inquit ,ix iudicium , due trimperi
tumele forenfum negotiorum , dy patrno indige
re : ibi aftabocaruleo pileo te&tus, es ornate pennis .
Pete igitur,ut meiubeant caufam dicere.Miles qui
hoc fine impietate facturus videbatur,ait fe hició
ſilio vfurum effe.Poftridie in rudicium ducitur: ad
est etiam orator tectus cæruleo pileo , ibi cùm actor
peteret militem , propter vim publican , capitali
supplicio affici; miles refpondit, fe imperitum fo
renfium negotiorum , petere; vi liceat iſti ſuoad
vocato pro fe dicere. concedunt iudices. Ibi diabo
Lus de iure crudite difputat: non effe capitalifuppli
cio afficiendum eum , à quo non fitortum rixa
tumultus initium . eitab hofpite militem viextru
fum , da poliatum effe. iubet queri ſaccum , da lo
cum monſtrat.Ibi cùm hofpes vehementer negaret;
addens etiam diras imprecationes, vt ipſum , abre
prum , diabolus
perderet ; fi feciſſet. Hencimpreca
tionem cum inuocatione diabolicùm aliquoties re
petiuiffet: ibi casſidicus , omiffe iam difputatione
(forenſi, adoritur hofpitem , & comprehenſum per
|feneſtras demedium forum ,omnibus perhorrefcé
tibus,cum fragoreabducit, necpoftea vnquam cor
pus hofpitis inuentum est .] En hîc auaritiam
imprecationum cauſam & iniuſtitiæ , quo
modo Deus vltusper carnificem ſuum . Non
diſſimilia narrátur his à Cantipratenſi
: Cào
tres (inquit )combibones in taberna mero incalut ,

Jem ,
 Lib . III. P.I. Q :VII. S.I. 1891

fent , orio de animæ immortalitate,& pænis infirmi

Virmone: vnusprocaciorid totum pronugis habere,
Cummentis facrificorum ; cateriiocantiapplan
dere, interca aducnit unus magna virft iura , da
viſco corpore, & afſidens; Qui hi( eit)fermones ?
qua riſus cauſa ? Refert pro -axille ,& addit,ſequi
dem licitanti baud magnopretio animam vendi
turum , quin & pecuniam in Symbolü collaturum .
Tu verò, infertaduentor, Quanti illam mihiin .
dicas ? nec mora , conueniuni de precio.hic animam
ſtrenue de
addicit emptori , emptor foluit: potatur
pecunia. Deniq fubnoctem , Tempus (ait)
praſmte
emptor, vt adpropria quiſque. Sed vosius dicite ;
quis equum capiſtro ligatum emerit ; nonne ius ci
eum capifiro equum abducendi? Et cum di&to,uen
ditorem trementemin omnium oculis abripit, do
fecum
furfum in aëra leuat, & adinfernumtrahit,
vifurum quod crederenoluerat. Animarum quip
Ipe mercator erat iſte; cuius figura fuitRexille Se
domorum ,dicens,Da mihi animas , cetera tolle ti

bi . ] Sic Cantiprat.lib.2.6.55.2.3 .
Pari terrore , ſed meliore ſucceſſu miles

Hiſpanus , hîcin Belgio , anteannos viginti

duos , cùm adhuc fæculo mererem , à Deo
commonicus tantum fuiç. Capitaneus Bra
uo vocabatur , fæpè à me viſus. deditus fupra
modum aleæ , & in ludo diras iacere in ſeiu
xta atq; alios pronus. quadam die , cùm da
mnoli ſem pernumeri lucrurn iactu queren
ti ſui filirent ; irâ efferuefcens in caput luum
dirittina precabatur :& ſubicò curam mulcis

qui
 190 Diſquiſitionum Magicarum

qui aderant, ab inuisâ manu, ad tabulatum

vſque ſublatus, poft aliquod tempus mor
tuo quam viuo facie ſimilior in fotum depo
nitur. fælix ſi velurorem cadauerolumn toro

poſt vitç temporc retinuit, ſiç reſipiſcens lu

Ius auiditatem depoſuiſſet. Sed pergitille
11.C.in Sileſia (inquit) quidam nobilis,cum inui
1affes conuiuas, da hora conuiuijiam inſtante, do
apparatu facto,fpe fruſtratuseffet , excuſantibus fe
conuiuis , cur non comparerent;prorupit iratus in
bac verba : veniant igitur omnes damenesiſ nul
Les hominum mecum effe poteft. His dictis domo e
greditur in templum , vbipaſtor Ecclefia, cõcionem
habebat;& , viiracundiam concoquat ,auſcultas á.
liquamdiu : dum verò in templo moratur, veniunt
equites in aream domus magni do xigri, do iubent
firuum domus,vt dominū fuum aduocet jeig figni
ficet ,adeffe hofpites. Seruus cöfternatus abit in tem .
1
plum ,& indicat hac dominofuo;quineſcius confilij
paftorem confulit .Paſtor abrumpens cēcionem , hoc
confiliū dat, vi tota familia domo exeat. quod cum
fieret & famulias ancillæ properarent, forte obliti
infantē in cunus iacente & dormientem , fecum non
auferüt. Demones incipiuntcomeffari dvocifera
ri , proſpicereg per feneſtras formis urforum ,lupo
rum ,felium & hominum , & möſtrarepocula vino
repletajaſſaturas piſces. Hac vicini, nobilis; pa:
for , & alij'cū viderét; Ah ,inquit pater ,vbiinfans
ucus & vix cã hæc dixiſſet, vnus ex damonibus ul
wiefursinfantem ad feneſtras geſtat,quaſi monſtra
curusparentibus . Nobilis prorſus confternatus era

folici
 Libri III.P.I. Q.VII.SI 1911

ſolicitus de incolumitate infantis, fidum habensfer.

cum , quéinterrogati quaſo tu dic.quidagam : Ser
uus, Domine inquit, commendabo committam
vitāmeam Deimeo ,do in nomine Dominiingre
diar , & ut infantem suferem auxilio do beneficio
Dei videbo.Bene,inquitnobilis; Deustecum fit ,&
iuvette , animumg iibiconfirmet. Seruus, accepta
benedi&tione , paftore do reliquis; ingreditur, do
ante conclaue, in quo crant demones cögregati,pro
cidit ingenua, defe Deo commendat, & hoc animo
aperit ianuam , & videt denones horribilifpecie
fedentes, ftantes ,obembulantes ,ferpentes , de uno
impets accurrentes adfe.devociferentes; Hui, Huis
tu quid hic tibi? Ille fudans , yo tamen diuinitus
confirmatus, alloquitur damonem ,qui infantem
défiabat: Tu,inquit,mihi infantem trade:Nequa.
quam , refponder iffe,iam meus ifte eft infans, dic do.
mino tuo, vt veniat,& accipiat infantem . Cuifer.
uus, Ego fungoriam officiomea vocatiõis, in quam
me Deuscollocauit , & fcio quicquid in box officio
facio, id Du gratumeffe.Quarerationemei officij,
do auxilio,nomine & virtutele sv Cbriſti aufero
abs te infantem , & patricius reftituo.atque ita ipſe
apprehendit infantem o brachiis fuis amplexus
eši.iftinihil aliud refpondēt,nifi vociferantes;Hui
mebulo ,hui nebulo,relinque infantem ,relinque; a
lioquite difcrepemus. Ille nihil curansminas Dia
bolicas abiit incolumnis, & incolumen infantem pa
tri nobili reddidit , Damones poftea zaliquot diebus
elapfis, cuanuerunt,vt in ades denuo migrarecum
trota familia nobilis potuerit.] Vides inconſulti
diati,
 192 Diſquiſitionum Magicarum

di& ti, quas pænas pater dederit: vides dæ

monis poteftatem in innocétem puerulum
claudere . Ná , quod ſcriptor ait,benedi&tio
nem à paſtore & cęteris accepiffe, hoceft,
promiſcuè à facerdote & clericis; commen
tum ſuſpicor Lutherani hominis , & diſcri
men ordinum cõfundentis. Sequitur tertia
narratio ; in Saxoniâ virgo opuléta formofo iuue
ni,at tenuioris fortuna ,matrimoniü promiſit. Hic
guidfuturum præuidens,illam prédiuitem , & f
xus ratione mutabilem ; fidems vix feruaturamele
puella refpondit. Illa cötra diris fe execrari his ver
biscæpitiſialteri,quam tibi nupſero ; tanc me dia
bolus in nuptiis illis abripiat. Quid fit ? post inter
uallum aliquod mutat animum , nubit alteri,prior
refponfo fpreto ; qui eamfemelaiqiterum promil
fo,dirag,imprecationis admouit. Sed illa poftha
bitis his omnibus; nuptias cum altero fponfo , reli
Eto priore,celebrat.iple die nuptiabi,cognatis,
cos, esconuiuishilaribus,fponfa vigilante conſcien
tia ,redditur triſtior folito,Tandem diaboli due ſub
pecie duorum equitum , in ædes nuptiales adueni.
uni,excipiuntur; adducunt ir menſa; hifz remo
tus,chorie, uniqueex his ponſa,honoris cauſa,tan
quam peregrino adiungitur; cum qua bis faliauit ,
Standem eamèconspectu parétum & amicorum ,
ſummo cum gemitu & lamentatione ;per oftium ,
in altum fuftulit.Aliero die parentes & amici ma
fti,fponfam quærunt, vt delapfam forte fipelırınt,
led ecce iidem focij.occurrunt , veſtes & aurum re.
'ferentes, additis his verbis; Non in hasres fed in
1
ponjar
 Libri III. P.I. D.VII.S.I. 193

ponfam à Deonobis fuit poteftas concr |-.]Sicilla

corpore & animâdiabolo tradita , quæ pro
miſſionem nuptiarum violauit , & impreca
tionem additam contemplit. Aliud deniq;

exemplum de quodam , in martyrem male :

dico ,âbi inſaniam imprecáte ; & inox furore
correpco , & fequéti die lic horrende abſum
fpto ,deditCæſarius vitæ S. Engelberti Colonien .
Lib.2.c.14.apud Sur.menleNouembri.Huc etiam
referendú eſt, quoddam de Goduino comi
te ; quicuin periurio ſibi eſſer necem impre
catus, ſubito panis bolo fuit ſuffocatus. ( P0
Lydor.Virgil.lib.8.bift. Anglos .]
H Oftiuum ſolereſſe vitium vfura.Confiten
cur enim ſagę nihil maleficij poſſe illis infer
ri, qui eleemofynis vacant: côntranarran
tur ; quæ ſalem ſub vſuris inucuum dedere
virgines dirè å demonibus maleficio jinmif
lis vexatæ . * Prius intelligenduri de confe- a Breden
tentibus elecmofynam iis, quasneſciunčel 6.bachilib
collat .
ſe ſagas: nam qui ſciunt efle, & tamen con cap.25.
ferunt,hoš putát poſſe à maleficis lędı.Ney
mirum fi Deus,hos quali fautores oderit,id
coa permitcat lædi.
Nonum teputo ,duritiam & immifricordiam
in pauperes .Vcomittam Moguntinú Epiſco
pum illum ,vtopinorja dæmonibus murium
fpecie necatú , quod pauperes muriumino
minc tempore famis dedecorall - t , & ubi
b Munfte .
duxiſſet perfequendos ;ørecentius quiddam in Colino-
ex Petro Bizaco ſubiungam . graphi:
N
 1294
Diſquiſiti Magicar
onum um
In Sueuia ( inquit ) Bauaris & Franconibus fi
2 nitima,fuit quidam nobilis valde diues & opulen
tus , nomine Rickbergerus; cuius annui reditus fue
pra triginta millia nummum aureorum extende
bantur.Hic tametfi in reliquis vita actionibus non
vulgari laude dignus cenfebatur, ineffabili tamen
cupiditate laborabat :eag, fa&tum est, vt quotidie
opes per fas& nefas accumulare, omniaque ad ſe
rapereſtuderet.Cum itaque proſpiceret annone ca
ritatem , quæ proximoannoinea regione fubfecuta
est,ſua horrea tritice & frugib.impleuit , magnog
precio ea diuědere cæpit:adeò vt indigena compul
ſiabeovicłū emere,ob inexhauftăeius auaritiam ,
vel fameprorfus perirent ; vel , fiali & fuftentari
vellent ad magnam egeftatem atque inopiam redi
gerentur: tam careillis granum ,& reliqua eiusge
neris diuendebat.Aa hunc,præter aliosinnumeros,
venit quidam pauper Gliberis onuftus,cum fexta
leris,eumgrogauit vt pecuniam acciperet ,ac quan
dam tritici menfuram fibi daret; ſeque reliquam
partem pecunia quam illi deberet breui bonafide
perſoluturum :atipſe hucſuperbovultu & iracun
dis oculis intuitus,àſeprotinus abire iuffit, & quod
reliquum eratpecunia
fecum adferre ,fi frumétum
velet; atg,ita miſer ac maſtus, diras imprecatus,
Hidemo- illinc receſſit . Paucispostdiebus , cùm isquendam
nes erant exfamulis in horreum mififfet,vtillud demore in .
ſchemate.piceret ,abipſo inreditu accepit , tres nigros boues
intus eſſe, qui granum deuorarent. qui autem hoc
retulit , proximodie letto decumbens, haud multo
post è vita migrazit. Idom quoque accidit cuidsm

gene
 Libri III. P.I. Q. VII. S.I. 1951
generoſo, quem illuc herus miſerat ; vi videretan Creſcente
pertinacia
uaferes haberet ,ficut prior narreucrat: w erim o creſcit
boues, & equos inpexerai.Cüigitur dehacrecer- fuppliciú .

రకాలు
అనేక
tior fieri vellet,ipfemet in eum licum proficifiifia
tuit : iuitg, ad portam horrei ;ibig,perquaſiamata
mas vidit toiū horreumplenum varius atq, innu
meris armentis , que omnis fiuges abfum hini .
Hocfpectaculoita perterritusest ,vt flatim furifus
arque infanus euaſtrit,muliaque dementer f.cit's
doneceandem cathenis aſtringeretur.-H :chorriti.
lis cafus magnam fane admiratienem attulit , cuin
in ea prouincia , tum præcipuein aula Caſarzana ;
quailium antea prudentiffimum cognorat ] Hæc
ille, narrans quæ in Europa memorabilia
poſtannum 156c.accidiſſe ipſe notarat, Epi..
1o.fol. 281. Triplici hac viſione clemés Deus,
pænam ſemper augés pro culpæ modo , pa
tienter operiebatur, & ad pænitentiam re
uocare nicebatur.Notatura quodam , ſagas ;
quibus à Satanà ſemper nocendi necellitas
impoſita eſt ; ſi deſint quos vlciſcantur ini
mici , eleemofynam mendicare . & fi quis fa
cultate præditus ad erogandum , & lagaselle
neſcius, denegarit , hunc in magno verſari
periculo . fic Pictauij anno 1567. duomagi
confeſli ſunt fe quadam die , fqualidos egen
teſque ftipem ante fores prædiuitis pacris
fam.poſtulaſſe; eâ recuſacã inieciſſe fortem ,
& domeſticos omnes in rabiem actos obiific
al.j.dæmo)
furioſos. noman . Ci

Decimum . ſit irrifio facrorñ myteriornm , & q , 29.

N 2 eodem
 1196 Diſquiſitionum Magicarum

eodem pertinet , abufus atqz cötemptus ceremo.

niarum & facramentorum Cathol.Ecclefie. Vlci
ſcitur Deus quotidie , & pergunt hæretici
contemnere. quædă de ſingulis accipice . de
Batauo per ludibriú Miſſæ ſacrificium imi
tanteanno 1574. & dirè mul&tato, legendus
1 lib.r.col- Bredenbachius; “ Nouatum cõſtat ,cò quod
lat.c.39.
nec chryſma, nec exorciſmos in baptiſmo
• Euleb.li.
6.hiſt.c.33 . percepiſſet,à maligno vexatum . Scribit Vi.
<lib. .de ctor Vticenfis Proculum quendă Arianum
perfecut qui de pallis altaris camiſias ſibi & femoralia
ali.2.con faciebat , fruſtratim libi voraſſe linguam ,
eraParme ( hauddubie obfeffum , & fic turpiſſimâ morce
oian.
e Serm . de conſumptum . DonatiſtasEuchariſtiam ef.
lapfis. fundentes , quibus eam obiecerant, canes
i Greg.Tu inuaſere ,teite Optato . Multos ſuo tempo
ron . i 1. de
glormar ob indignam Euchariſtiæ perceptionem
tyr. c. 87. immundis fpiritibus adimpletos ; nobis eſt
Surius 8. au &tor D.Cyprianus, & inemini meduo il
in vita S. luftria legere exempla apud Greg. Turône
Godefrid. ſem & in vita S.Godefridi Ambianen Gsepi
lib.3.c.12. [ copi.fluffecericafcribere illud Greg.Turo
neri ſis. Epachius (inquit )presbyter ,dum temere,
qua indignuserat,agerepræfumpfiffet,diuino iudi
cio folo proiectus,occubuit. Hic enim dum Domi
nici Natalis vigilias celebrare Ecclefiam expetif
fet ,per ſorgula horarum mementa egrediebaturè
templo Dei, ac in domofua pocula lafciuia fpuman
tibus posterishauriebat , ita vt affirmarent multi
eum post galli ranium is ipfa nocle vidiſſe bibrn
tem . Sed cumeffit ex genere Senatorio, da nulius in
 Libri III.P.I. Q.VII.S.I. 197

vico illo Ricomagenſi, iuxta feculidignitatem , ha

beretur nobilior , celebrare Miffarum
folemnia ex
1.
peritur. Nec dubitabat miſer vinomadefactus ap
petere , quod ieiunus quiſque non finemetu potest
terrente conſcientia explicare.Verüm vbi explicitis
verbis facris ,cöfracto Dominici corporis ſacramen
10, et ipſefumpfit, & aliis diſtribuit ad edendum :
mox equini hinnitus ad modum vocem emittēs, ad
terram ruit, acfpumas cum ipſamyfterijfacrapar
ticula, quam dentibus comminuere non valuit,ab
ore proiiciens, inter manusſuorum ab Ecclefia de
portatur. Nec caruit ultra hac epilepſia infirmita
se,fed per finguloslunares curſus incrementis decre
mentisg, hec femper pertulii ,quia abhauftu nimio
vini minime infelix abftinuit.] hunc epilepti
cum energumenum fuiſſe indicat hinnicus

equinus: & meritò , quia ficut equus & mu .

lus, corpus Domini non diiudicauit. Bre .
denbachius non dilimilem violati ieiunij,
ſed in cibi qualitate , vindi&am recenſer his
verbis; Paucis ab hinc annis poſtquam Torpaten
res in Lutheranam do & trinâ conceſſerant,feriaſex

feftum proximeprecedente,fini
ta folemne Pafcha
ta Lutherani Ecclefiafta concione, ciuibus è templo
D.matri virgini facro reuertentibus , quidam a
lium conciuem & familiarem inuitat ad prandi
um : rogat una domum comitetur. haberefeegre
gie paratum petafonem Weſtphalicum . alterpa.
rum abhorrens reſpondet fibieſſegellum opipare
elixum ,quem cupiat in ſymbolum adferre.Dum ad
menfam accumbitur, alter os quoddamgalli amb
N 3 edere
 198 /
Difquiſitionum Magicarum

Jedere volens imprudens peneipfum deglutit; quod

cum neg tranſmittere, neque eximere valeret,eoi
pro die fuffocatur. Alter poſtridiePafcha male fpiri
tu cornpitur , & nonmulto post rabie ac furore ex
agitatus,animam vna cum damoneexhalat .] Sic
ille Belli Liuonici , pag.27 .

Huc pertinet contemptus excommuni

cationis . Cùm D. Hugo Epiſcopus Lincol
nienſis quoſdam contumaces excommuni
caſſet ; nec magni facerent, illi ſubitò non
comparuerunt. Militem alium ob candem
caufam diabolus nocte ſequente inuafit , &
animam ſubitò extorſit. Alii quoque ab co .
dem excommunicati à diabolo præfocati
fuêre[de quib.lege vitam ab aquali eius fcriptam ,
cap.23.apud Surium ,tom ...]
Vndecimum eſt templorum & facrarum rerum
direptio ac expilatio. Petr.Cluniacenfis, poſt
quámulta , quæ in hoc genere palam & fre
quenter à Matiſconcnſi quodam Comite I
fuerant commiſſa, recenſuit , infelicem eius
& horroris plenam de vita migrationem in
a 1.2. mira. hunc modum commemorat , ' ad terrorem
f . !.
& correctionem noſtrorum hæreticorum :
cùm folemnidie , Matiſcone in palatiopropriore
fediffet, cumque multitudo tam militam ,quam di
werſi ordinis circumftaret ; repente ignotus homo
equo infidens per palatijoftium ingreflus, omnibus
confpicientibus & admirantibus, vſq;ad ipfume
quitandoperuenit. Cumque ei aftaret , ſè ei velle
colloqui dicens,vtfurgeret,ac fe fequeretur , notam
monxit,
 Lib. III. P.I.O.VII.S.I. 199

monuit ,quam imperauit. At ille inwijibili potentia

conſtrictus, nec iam refiftere valensforrexit,atque
vfque ad oftium domusproceſit : vbicquympara
tú inueniens,eumý, ab eo confcendere iuſſus, afcen
dit.Cuius ſtantishabenas ille arripiens,
ftatim cum
velociſſimo curfu per aëra ferri cunctis confpicien
tibus cæpit. Cumque immenſo eius clamoreac mi
Verabili eiulatu tota ciuitas commota adtam inui
fum ſpectaculum concurriſſet; tamdiu eumper aë
ra currentem attoniticonfpexerunt, quamdiu ne
turali oculorum acie cum ſubſequi potuerunt. Qui
cùm cum diufuccurrite ciues ,fuccurrite,vocifera
tem audirent , nec iuuare valerent,fubtraétus tan
dem viſibus hominum , aternus quemadmodum
meruerat est factus fociusdamoniorum .] Sic iſte
direptiones & facrilegia ſua luit in hac & in

ſequenti vitâ. Huius mores poſtea imitatus

Oigerius quidam Oeconomus ; quia non
cá grauiter deliquerat;in hac vitâ fuit feuerè
admonitus, vt futuræ , ſi ſaperet , vitæ ſuppli
ciú effugeret. ſubdit enim Venerabilis idem
Abbas ; dum hic porcam , quâ miſer ille Co
mes abdu&us fuerat, & quæ poftea ſemper
obſtru &ta manſerat ;conatur aperire; Ecce in
uifibiliter à Diabolo raptus, as videntibus, qui ad
$ erant multo in aëraſpacio fubleuatus;fed confiftim
dimiſſus corruit, eiuſq; corporegrauiter collifo,bra
chium quoq; illiusfubita ruina confregit.] Daoa
esten

lia exſtant exempla ,lib.3.vita S.Remacli, quæ

apud Surium menſe Septemb . legi poſſunt.
Ego'adda quintum exemplú pænæ , quam
N 4 milites
 200 Diſquiſitionum Magicarum

milires poft obitum perpeti , qui manus ab

expılacione ſemplorum non abſtinuerant;
in gratiâ tamé deceſſerant, viſione quadam
idem auctor declarat : quam ille , vt certifſi
mâ fide compertam doceat, multa addidit;
quæ cenfui prætermittenda,poruiţilla poni
libro præcedenti , capite de Spectrus mortuo
rum , {ed non incommodè hîc recenſebitur:

eo quod variæ quoque pænæ hîc & ſuppli

cia eorum narrantur, qui vt Mariiconenſis

ulle comes lacrilegi fuere. Itaque Petrus Ve.

per bilis inducit ipſum qui viderat Petrum
Engelbertum Monachuin iam , & à fæculari
- lib.i.mi. ad ipiricuale militiam digreflum fic loquen
rac. C.28. tem : a Tempore quo Rex Aragonenſis alfonſus,
regnum maioris alfonli Hiſpaniarum Regis iam
murtui obtinebat,cinugit vt contra quoſdam , qui
in rigione, qua Caſtella dicitur,eirepugrabant ,ex
erculum commoueret, & vt de fingulis regnifuido
mibus , finguli illuc pedites vel equires dirigeren
tur, edictofunciret. Ego edicto coactus , vnumex
mercenarijs nercede mihi feruientib.Sancium no
mine , ad exercitum deftinaui. Paucis post diebus
decurlis, omnibuſque quiexpeditioni illi interfue
rant ad propria redeuntibus, ipfe quoque domum
reuerſusist .No longo deinceps tempore elapſo,mo
re humano , morbo correptus, nec diu cum morbo
luclaim .,defunctus est. Indepost quatuor
fere men
Ves,ex quo è vitadecefit ,dum apudStelamin domo
meahyemali rempore iuxta ignem in letto iacerem ,
fubitò iam osetus Sancius circa mediam noélem
mibi
 201
Lib . III. P. I. Q. VII. Sec. I.

mihiadhuc vigilanliapparuit.Qui igni aßidins,

de carbones, quaſ ad caufaciendum , velad clarifi.
candum ,hufillucq reuerfans,multo magis femihi
cognoſcibilem den.onftrabat. Erat autem nudus
á absg,omni veſtitu,exceptoparuo vilig tegumē.
|1o,quovelutinboneftiora corporis obuelabat.Que
cum vidiffem : quis, inquam , es tu ?atille bumili
voce: Ego fum ,inquit, Sanciusfamulustuus. quid,
Vado,inquit, Caftella ,itergemeu
inquam ,hic agis ?
multus exercitus comitatur,vt vbi deliquimus,ibi
da deliétis pænas debit as exfoluamus ? Et ,cur, in
quam ,huc diuertiffi? Eft ,inquit,mihifpes venie ,
cão fi mifereri volueris celeriorem mihi requiem
comparare poteris. Quomodo,inquam ? Quando
inquit ,nuper expeditioni,quam nofti, interfui,ho
Hili inuitatus licentia , Ecclefiam quandam cum
quibusdam ſociisinuafi,que intusfuntinuenta di
ripui , veſtimenta inſuper Sacerdetalia mecum re
diens afportaui. Pro quo fpecialiter diris penis fub
ałtus affligor, de remedium à te, ficutà dominomeo
quantis poffum precibus expoſtulo. Nam poteris
mihi fubuenire,ſi beneficiis fpiritualıb.meſtudue
ris adiuuare. Rogo infuper, utdominam meam , v
xorem team ,ex mea parte,mea funclusvice depre
ceris ,ne octo folidos.quospro feruitio mco mercena
rio iure , mihi debebat , reddere iam moretur:
quod neceſitatibus carnis,fi adhuc viuerem reddi
diffit,anima mea longe amplius his egenti ,erogan
do eos pauperibus,largiatur.Iam egoiali eius collo
cutione multò magis animatus :quid,inquam ,de
conciue noftro Petro Deioca nuper defuncto aclum
NS eft ?
1202 Diſquiſitionum Magicarum

est : Rogo, vt fiquid de illo nofti,aperias. Illum , ait,

opera mifericordiæ frequenterquidem , fed maxime
prateritæ fumis tempore, impenſa pauperibus,bea
torum requiei adiunxerunt,& vitæ æterna parti
, cum tam prompte & faci
cipem effecerunt.Cumg
lemihi refpondere audiffem ,adieci: & de Bernetio
alio ciuenoftro,anteparuum tempus fimiliter vi
noſti defuncto, aliquid tibi notum est:illü , inquit,
infernus poßidet.quia ad terminandas buic villa
lites & iudicio dimirendas prelatus, multa ſape
muneribus aut gratia illeétus iniuſte iudicauit : &
quia cuidam pauperi vidua quodam tempore ba
conem vnum ,qualecumg,vitæ eiusfubfidium ,cru .
deliter auferre no timnit. Tunc longe ampliùs ad
maiora quærenda animi feruoreſuccenfus, adiūxi.
De rege noftro Alfonſo ante
paucos annos defuncto,
tibialiquid notum elepotuit :ad hæc quidam alius
in feneſtra capitimeo proxime fuperpofita reſidens:
Noli,ait,hocabiſto quarere, quodignorat. quonia
recens eius ad partesnoftras aduentus, hoc ei notu
Mihi verò, cui à die obitus
fierinondum permifit.
mei quinquennalis cum huiusmodi ſpiritibus mo
ruplura quam iſtinouiter notafecit, quod de rege
quaris ignotum effe non potuit.At ego rurfus nuue
vocis quditu attonitus ,ac videre cupiens vocis au
storem ,conuerti oculos,ad feneftram ,adiutusga Lu
na ſplendore: qualumineſuoomne tunc donousfpa. 1
cium clare iluſtrabat :confpicio hominem in infe
riori feneftra margine refidentem ,quem in codem
habitu ,quo aliun videram ,cernens:Ettu,inquam
quis eszego, inquit, cius quem afpicis fociusfum , der

Caſtel.
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec. I. 203

Caſtellam cum ifto & multis alius proficifcor.Ellu ,

inquam , de rege Alfonſo ,vtidicebas, aliquid no
11 :? Nori,inquit, vbifuerit,fed vero whimodo fir
nefcio. Nam aliquamdiu tormentis acribus inter
reos cruciatus,poſt modum à Cluniacenfibusmona
nach :s indefublatus eft.Exinde verò quid deeo fa
ctum fitprorsùs ignoro. His dictis ad fortü,quiigni
oßidebat, verba conuertens.ait ,furge& iam iter
incipium peragere incipiamus.Ecce enim iam om
: ubfe.
nes vias,quæ intra velextra caftellum funt f
quens nos exercitusfociorum impleuit, & iš mul
115 velocißimepratergrißis,vtfeſtinanterees ſequi
de béamus ergemúr. Ad hanc vocem Sancius fur
rexit,& flebiti voce ,quod prius rogauerat ingemi
nans: Rogo,inquit Domine,ne mei obliuifcaris , &
vi dominam meam ,coniugę tuam ,quatenus, quod
corpori debebat , miſeræ animæ meæ reftituat:oro ,
follicitus exhorteris. His di&tis ftatim vterg,diſpa
ruit. At ego mox coniugemiuxta mein kitodor
mientem , citata voce exſuſcitans, priuſquam ei,
quod videram vel audieram , narrarem interroga
ui : Vtrum aliquid Sancio communi noſtro merce
nario pro mercede deberet.Qua reſpondente, quod
egonondü ab aliquo nifi a mortus audieram :fe vi.
delicet eidem Sancio adhuc oclo folidos debere : ne
quaquam vltra dubitarepotui,cui fidem & mor.
tui relatio & mulieris confirmatio conferebant.
Facto mane octo illosfolidos à coniuge accipiens, &
de meo quod congruum vifum eft addens :pro cius,
9 apparuerat ſalutepauperibasdiſtribui, & facra )
ris Miffarü adiutoria ci à facerdotibus mea precedut

ſtudio
1204 Diſquiſitionum Magicarum

ſtudioimpenſa, ad pleniorem peccatorum eius re

mifſionem adauxi. ]In hac tam clarâ,tam cer
tâ , tam commendabili viſione docemur,
quod mortuos opera fua fequantur. hos quidem
milices eo quòd confefli deceſſerant, & culo
pam ſacramento pænitentiæ deleuerant,
expiatoriis ſuppliciis pro pænâ peccato de
bita ad tempus: illum quia non confeſſus e
rat , & culpam criminis abolerę neglexerat,
æternis cruciatibus fuiſſe mancipatum.Ca
tholicis vtriuſq; ſortis optio eſt; hæreticis ,
qui & confeffionem refpuunt;& purgatoriū
negant , altera tantum competit; quam a
gnoſcunt , & fatentur. Ad hoc caput redu
citur irriſo virorum ſanctorum , quam Deus nő
folet relinquere impunitam . Scribitur tale
quid in antiquifſimâ S. Carilephivitâ : Mu
lier quadam Gunda nomine , quam clandeſtinus
ſupplantator illexerat: fpiritui ſancto volens illude
[ re,virili prafumpta veſte,in beatißimi Carilephi
monafterium ingredi conata est: vt probaret veri
ne effet illius vaticinium ,quo prædixerat fexui fe
minco nunquam datum iri copiam in illudintran .
di:fed iufto Deiiudicio ,priusquam velafpiceret ce
nobii claufos aditus, arrepta à Diabolo retorfum
ruit,ideog fædeab illo vexata est ,vtdicere mepu
deat.Caput enim illi adegit inter fæmora,ſice, fa
um est,vi qua facratis liminibus falfa ofculaim
primere teniauerat,immandas ſui corporis partes
ofculari cogeretur:fexumg pſa fuü, quē virili ha
bitw tegere voluerat , cunčtu cernere volentibus

PALà
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec.I. 205 |

palam proderet.Ea res effecit ,

vt deinceps co fe con
(ferre mulieres auſa non fint. ] Sur.tom.3. Men .
lulii.vtinam & noftri temporis muliercula
rum audacia hocexemplo eis narrato repri
matur. Aliquando etiam , ob'feſtorum die
rum cultum temeratum Deus talia perinit.
cit, ve ei accidit qui ſeruile opus faciebat in
feſto. S. Philaſtrii. B. Ramperius Brixienfis in
tract.de translatio. S. Philafrii.

Duodecimam cauſam præbet multorum

pufillanimitas, & defperatio ,cum marore oppresi,
å Deo vel non petunt auxilium , velfemalis eri
piendos diffidant:qua decaufaetiam plerig ſe de
moni vt auxiliatori ſubiiciunt:præbec etiam cu
riofitas nimia cauſam , quando impudenter
petimus ſcire ,quod nullâ ratione competit
inueftigare : prius illud patet , ex Hiſtoriâ
Thcophili Oeconomi, quam nobis ocula
ius teſtis Eutychianus , patriarcha nouxRo
mæ , dercliquit ; quam alıbi breuiter attigi;
hic latiùs profequar verbis auctoris; Cùmče
Jar luftinianus rerum poriretur, Theophilus qui
dam in oppido CiliciaAdana Oeconomus Eccleſia
fuit,multis quidem ille gratus, & Epiſcopali mu
nere ,quod tamē conſtanter detrectauit,dignus exi
ftimatus. Qui abamulis immeritò accufatus, & de
officio Oeconomia deiectus ,in eam animi impotena
liam , adeog impietatem ,dtuenit:vt hortatiriMsa
go ludæo morem gerens, Chriftum Dei filium ac
matrem eius Mariam dara fyngrapha turpi.me
' abnegaret,fig totum imperio Satana,qwife vide
dum
 206 Diſquiſitionum Magicarum

dum obtulerat ,iraderct, aga manciparet. Quid

hicfaceret mifer ,lam mfarii criminis ſibicoſcius ?
Totus animoperturbatus,vt nu.quam fire polet
confiftere ,cùm irato Desfe damonis fe mancipia
cogitaret : mutato confilio, tandem ad fanétiß
mam Dei matrem com fugiendum duxit , ac tem
plumeifacrum petiis:in quofuaspreces ac fupplica
tiones , cum multe iciunatione coniunclas,noctes ac

dies indefeße conſumpſit ,magnung, vera pæniié.

tiæ fpecimen edere cæpit.] ſubditur deinde, ad
modum pia & verè pænitentis ac demiſli
contritiq ;fpiritus,oratio ipſius Theophili.
Quid multis ? addu , Theophilus quadraginta
dies in hoc Mariæ templo perdurans , nullurig, o
randi,& plorar.di lameniandig, finem faciens( tă.
tus in illo feruor eratpænitentia ) denige, opitula
tefacra Virgine,fuam fcriptam & confignară dia
bolofyngrapham , qua Chrift:anifmum abiurane
ral (mirabile dictu )recepit,in Díi gratiam reale,
apud Su . & c.]hanc hiſtoriam (qua ſalutare cū & tis ,qui,
si menſe iufto Dei iudicio ,in maligni hoſtis , aut ma
Pebr.co.i. leficorum eius mcmbrorum manus incide

fermo.r. rint,ac certum efficaxá; remediuin propo 1

deNatiu. nitur )ex Græcis habent Metaphraſtes - . ex
B.Mariæ
virg. Sige . Latinis Petr.Damianus & Sigeberrus b.Po
bertus in ſterius ,de curiofitate traditur à B. Auguſt.&
Ch ro.
in Decreto Gratiani inſeritur c .
cc.vl. 26.9.
s.exD.Au. Interdum hæc ob culpas veniabiles à Deo K
guft.l.2.de permittuntur,maximevtfanctitas & gratia
doctrin ,
Chriſtian . corum , qui ſanitatem reddituri,cunctis in
C.22. t 23. noteſcat. hoc contigit Abbati Moſi , apud!
Callia
 Libri III. P. 1. I. VIII. 207

Caſſianum ,propter leuiculam iram a:hoc, acollat.7.

propter præcipitem gulam & leucm , cuidā c.27.
religiofæ apud D. Gregorium : hoc cui 61.1. Dial.
dam religioſo,ob tepiditatem & diſtractio- c.
nem in oratione , apud ſcriptorem vicæ D.
Bernardi , quorum fanatio famam auxit clib . 2. c.1.
D. Bernardi, D. Equicii, & D.Macarii,per
quos Deus illos liberauit.

QVÆSTIO VIII.

Cur cùm damna plerumg,diabolus poflit per

feinferre, malit vii opera malefi
Corum ?

DVas inuenio cauffas.alteram quia hoc

pacto maiorem Deo ſe facere credit in
iuriam , quando creaturis ratione præditis,
& baptiſmo ablutis , & chriſmate deliburis,
potelt abuti ad creatoris ipfius vilipendium
& irritationem : pluribus eciam ſic nocet.
quia non adeò homines abhorrent à con
uerfatione & familiaritate maleficorum , ar
que odêre conſortium diaboli . Si namque
ſemper ſe dæmon palam obtruderct , multi
fædus cum eo percutere , & has artes male .
ficas cxercere detrectarent. Deniq; plures
aſciſcit ſceleris ſocios, quos perdat . 7
Altera eft , quia quędam per homines po
teft , quæ vel non poſſet,vel non tam com
modepoſſec per ſemetipſum immcdiatè p
ficere . Verbi gratiâ fi refiftendum ſitalicui
viro fancto coucionāti aut recta ſuadéci:ficul

ut per
 208
Difquifitionum Magicarum

ut per lamnem & Mambrem Moli, per Eli

mam D. Paulo reſtitit:item ſi ſint hæreſes
ſpargendz , licut per Simonem , Menandrú ,
Marcum , & alios fecit.itéli ſacris rebus abu

tendum , quod in maleficiis frequentiſſimú

& c.quicé eſt : quibus cum per homines abutitur,
quc.26.9.5 copioſius lucrum refert animarú.cum quia
fic pluresin fraudem inducit : nam contem
proribus terum ſacrarum contemptum ad
auget;veneratoribus falsò perſuadet hæc à
blic D.
Deo ,non à dæmone fieri b; & ficad defen
Augu. tra
zain loan. lionem maleficorum multos inducit . atq; i.
ta pecca : um eis impingit.cum quia conle
qu tur vt ad inagicam ſuperſtitionem ,ho
mines ctiam addant facrilegium : Vnde
Deus magis magisq; offenfus , piura etiam in
dies principibus tenebrarü in miſerosmor
talespermittat.Interdum tainer , quod per
ellos poffet, mauult per ſe operari ; tum vt
eorum aliquam gratiam promercatur,cum
ve ab iis ſuſpicionem noxæ remoueat ; tumi
vific potentiam ſuam oſtenter. Singula ex
emplis illuſtrat Remigius libr. 2. Demono
Lair.cap .;.
Reitabat dicere de remediis malefi
ciorum :ſed id diffcro in vltimum
librum . Sequitur videamus
de vanâ obferua
tione.

LIB .
 209 j

L I B R I II I.

PARS POSTE

RIOR ,

Siwe

ĐE VANA OBSERVANTIA

QV ÆSTIO I.

Quid fit

E hacegic D.Thomas 2. 2 .
9. 96. Poteſt definiri, Vana

obferuantia eft, Magia fuperfti

tiofa : qua commodum aliquod
(peratur ex re, qua necfuperno
turaliter eo pertinet,neg,naik

raliter id pretarepovelt. Dicitur vana , quia vel

non conſequitur effectum intentum ; vel li
conſequatur , plus noxæ , quàm commodi
adfert.quia homo illâ vtens tantùin perci
pic vtilitatem in rebus corporeis vel tempo
calibus , animae vero detrimentum refert.
effectum
Dixi , nec fupernaturaliter , quia qui
cxpectantà Dco ,per media Deo diſplicen
cia ; ii vanı ſunt.
O QVÆ
 1210
Diſquiſitionum Magicarum

QV ÆSTIO II.

Quale peccatum fit ?

Aliquando lethale,aliquandoveniabile.Le.
thaleerit. Primò li fiat ex pacto expreſſo
cum dæmone. Secundò,liquis gnarus ſit lalte
ſubeſſe pactum tacitum fiue cùm admonit
a Silu . ver. non vulc deſiſtere 2. Veniabile est,quamdiu,
fuperfti quis ignorat tale pactum cum dæmone; li
tio.q. 19.
in fin . tamen necipſetencturſcire,nec fuit admo
b Silu .fu-'nilus bo Intellige de eo , qui nec conſuluit
pea Nar peritos . Nam licet , quis ratione officii vel
Bar. C. II .
Manual. Itatus non teneatur ſcire ; tenetur tamen ,vt
& ético- incipit dubitare,confilium petere à do &tis:
münis.
quod fi non faciat, negligens eſt. Potuite.
nim ſcire, & idco non ignoracinuincibiliter.
Nullumeši peccatum ,quando quis ioco tantú
facit, ſine præiudicio,vel periculo fui aut al .
Caicta. terius : item fi quis laboret ignorantiâ in
& Valen.
add. q.96 , uincibili , & veicur mediis vel bonis, vel in .
differentibus.

QVÆSTIO III.

Quotuplex fit ?

I cauſam finalem adſpicias ,poteft reduci

Sicau
ad quatuor qualiſpecies. Prima eſt, quando
exſpectatur commodum in rebus exteriori
bus ſeu fortunæ , vc in animalibus , ſegecibus,
vineis , bonà aëris conſtitutione, & c.2.quan
do expectatur bonum aliquod corporis ,vc
ianicas, liberatio à carcere , hoftibus ferro

igne,
 Libri III. P. H. J. IV. Sec.I. 211

igne ,aqua & huiuſmodi; quia fic ſeputat fo

reinnoxium . z . quando expe & atur bonum
animx naturale,ve ars, vel lcientia aliqua.4 .
quando expectancur bona ſupernaturalia ,
ve ſunt remiſlio peccatorü ,per aliquas cer

***"***
tas oracionum formas , aut verficulos Pral
morum ,vel facræ alterius ſcripturæ , & alia
huiuſmodi, ab Eccleſia vel Deo ad hoc non
ordinata.

QVÆSTIO IV .

Vnde dignoſci queat,quando fit buiusmodi

vannobferuantia ?

SE C TI Ó Í.

Dlcobreuiter;Primò.Si conſtet quodef

fe &tus ſuperst naturæ vires,tunc atten
dere oportet,an per ſacram Scripturam ,vel
Eccleſiæ definitionem vel approbatam ab
câ traditioné effectus iſteDeo tribuatur:Guc
quod idem eſt , an huiuſmodi teſtimonio
conſtet, effectú hunc effe diuinum :fi nihil
huiuſmodi reperitur effectus tribuendus eſt
pacto cum dæmone inito, & proinde cen
lenda ſuperſtitio magica,vt minimum ,vanç
obſeruantię.tales ſune effe &
remiſiio pec
catorum extra facramenta,quoad morcalia;
extra facramentalia,quoad culpas veniales.
item diuinatio rerum futurarum contingě
tium ;inflexio aut directio caruni actionum ,
quæ ab arbitrii libertate merè dependent :
Se
 212 Diſquiſitionum Magicarum
Secundò, fi conſtatrem , cui tribuitur effe
&tus,hanc vim à Deo velà nacurâ habere,no
eſt vana obſeruantia ex parte effectus; ſed
poſſet eſſe vana obſeruantia ratione alicu
ius vitiofæ circumſtantiæ . verbi gratiâ , cili
cium ,diſciplina,iciunium , quia corpus affli
gunt & macerant , prædita ſunt virtute ad
coërcendum concupiſcentias carnales , ex
viribus carnis, & corporis habitu nimis læto
pullulantes: ſed l his addas circumſtantias
ridiculas, & ad hocà natura, Deo, vel Eccle
lia non ordinatas,veluti certam horam , de
finitum numerum , quem nec excedere nec
minuere liceat , vel præſentiam certarum
perſonarum , vel vt fiat illâ vel illa manu,fa
groſerico , & huiuſmodi ; erit vana obſerva
tia.Ex his regulis infertur eſſe vanam obier
uantiam .

SECTIO II .

Rimó, ſiad productionem effectus requi A

Prim
ritur fides in ipſum hominem , qui fana
turus; vg.credere quod is pollic fanare.
Secundò , fi effectus attribuitur magicis i

maginibus , figuris, ſigillis; characteribus ,i

pfis verbis,velrythmo,velcontactui, & c. &
non Deo , quæ libro primo diſcuſſimus : & in
his plerumq; eſt incantatio, & pecc . M.
Tertiò , fi quis vtitur certis orationibus,aut
ſententiis etiam facris , aut operibus piis , in
rebus vanis, & ad Dei cultum & honorem ,

dire
 213
Lib . III. P. II. I. IV.Sec. Il.

directè nec indirectè pertinentibus. Voco

indire &tè, quando res non ſunt vanæ , quia
ſunt vtiles proximis,vt ſanitatem illi vel no
bis ipfis ad ferentes. Nam in huiuſmodi re
bus fieri poſſet aliquando,vt licet nos ratio
nem liueinitium neſciamus praxis alicuius ;
tamen vir ſanctus aliquis id inſtituerit, & à
Deo huius efficientiæ gratiam obtinuerit.
Quarein huiuſmodi, fiquis ea adhibeat ex
merâ deuotione , & curationem à Deo cx
fpectet ſolo ; fanè indire tè ad Dei honorem
hoc referret, auctorem omnis miraculofæ

lanationis;& quiorationi ac fidei,acieiunio

Chriſtianorum , fanationes pollicicus fuit.
Fuit ( nifi fallor) hæc ſententia Caietan.“ ita -in fumm.
fcribentis; Quarta fuperftitioeft obferuationum per
verb.fu
ſtitio ,
in verbis ,aut rebus facris portandis,dicendis,vtē
dis,adiunétis aliquibus conditionibus non malis,
quarum ratio neſcitur: vtpatientes fpafmum ner
vorum ,primo Carlino oblato Chriſti cruci in para
Scene viuntur proremedio ,confecto ex illo annulo :
& lic de fimilibus.Quantumenim apparet,in hu
ixfmodi ſuperſtitio interuenit:quoniam vanecon
ditiones apparent . Sitamen ex mera deuotione fi
unt, & non niſ à Deo intendant, & exſpectent ef
putantes
feftum , Deum infpiraffe alicui ſancto vi
robuiusmodi conditiones:non audeo damnare, fed
tolerabile mihi videtur. ] Sic Caietan . Cuius
ego ſententiam catenùs amplector , vt pu

tem diſtinguendum ante fa& um , & poſt fa

dum . Quoad cum ,qui confilium pereret,
0 3 num
 214 Difquifitionum Magicarum
num fibiliceret huiuſmodi facere; omninò
ſuaderem defifteret;immò refponderem no
licere. Cùm enim lege ordinaria non ſit ſo .
litus Deus huiuſmodi conditiones, in quib.
aliquid vanitatis apparet , fan &tis inſpirare;
temerarium eft fibi quid huiuſmodi perlua
dcre ; & ſaltem res iurc habetur pro ſuſpe.
Eta. quare & tenetur quis admonitus eam

vicare.Sed ſi quis poft rem bona fide & opi

pione qua dicit Caieran . peractam , & nun
quam luper eo monitus ; vel confiterctur,
vel conſilium quæreret; non auderem illum
damnare præteriti peccati:conſulerem ta
men in pofterum abftincret. Si quæras,an
. in rigore ſit vana obſeruantiasreſpondco ;vt
minimum , ſpeciem valde veriſimilem præ
ſe ferre. Quod ſemeldi &tú Gt circa hancCa
ietan.doctrinam ,que vtilis eft ad multorum
conſolationem poft fa & um ,vtdixi : & con
ſideranda in pleriſq; caſibus fequentibus
particularibus;in quibus apertè malum vel
peccati deformitas non apparet.
Quarrò ,per certa ieiunia & quaſdam ora
tiones ( quæ in quibusdam libellis damnacis
ideo à Papa Pio V.continentur ) dubias in
dulgentias, & remiſſiones peccatorum ,&
conlecutionem rei optatæ , exfpe & are ſcuſ
quærere,eſt vana obſeruantia:per certa ve
rồieiunia & orationes ſine humanolabore,
red ſecundum inſtituta artis cuiuſdam ,ſcié
lțiam infuſione acquirere , pertinet ad pri
mam
 Libri III. P. I. 2. IV . S. II. 215

mam Magiæ ſpeciem ; fit enim ex pacto ex

preſſio cum dæmone , & eft Mortale, hanc
artem , vocant artem Notoriam . damnata fuit

Pariſiis anno 1320, de quaD.Thom.d.9.96.a.

1. Alexand. de Hales 2.p.q.defortilegio & alii.
inter quos.Ciruelus operè Hiſpanico , ſed
accuratè in hanc ſententiam diſſeruit: quof
dam eſſe autodidactos ;quiſe putant, fine vl
lo labore , lectione, auditioneve , fine præ
ceptore'aut ſtudio ;diuinarum , humanaru
que rerum omnium cognitionem breuiſſi
motempore , ſola diuina infpiratione, adi .
piſci, certis tantum cerimoniis obſeruatis :
mentiuntur Salomonem hac fretum arte v

nius noctis ſpatio fapientiam conſecutum ,

& methodum huius artis libello , quem cir
cumferunt , complexum . de adeptione Sa
pientiæ Salomonis refellit eos S.S. narratio
3.Reg.3.delib.merum eſt commétum : necn .
lipli fabulæartifices inter fe de illo conſen
tiunt.Conueniunt tantum quia cun &ti ritus
quosdam (ſed varios) tradunt in fpecié pios
& Deo acceptos.Methodus cominunioreſt
huiuſmodi . Principio iubét diſcipulum ge
ncrali confeſſione totiusvicę maculas clue.
re , & frequenter communicare;& quando
cumq ; in peccatum aliquod inciderit, eodé

ſtatım confiterijin dicta per Eccleſiã ic

die
iunia diligenter obſeruare , & infuper ad
derefpontancos dies alios,præſertim quāli
bet feria ſexcam ,qua non nifi aqua & pane
O 4 vti
 216 um
Diſquiſition Magicarum

vti liceat :quotidie teprem plalmos , & cer

tas quasdam preces offerre. Hæcomnia per
feptem ſeptimanas ad vnguem'obſeruanda,
& interea ab omnî negotiorum ſæculi tu
multu , ac cogitatione hominem abſtinere
fe proilus debere. Quibus pera&tis libellus
alias quasdam precum concipiendarum
formulas pra ſcribit cum recitandas , & cer
tas figuras exhibet tunc adorandas,præfigit
etiam certas horas quibus preces iftæ & ad
orationes obeundæ,nempe ſeptem primos
Novilunji dies ipſo ſole quotidie exorien
te. Ritibus hiſce per cria ņouilunia ter per
actis , debere hominem Gbi præeligere diem
aliquem , quo fit magis deuotus & inſpira
ționi recipiendæ magis accommodatus :
tum hora tertia debere folum fe fiftere in

templovel oratorio quopiam , vel in medio

agri cuiuſpiam flexis in folo genibus ,mani
bus, oculisque in cælum ſublatis , ter pri
mum verſiculum Hymni : Veni fanćte Spiri.
1
1w , pronunciare : quod cum fecerit repen
tè,non minùs quam Salomon, Prophetæ ac
Apoſtoli,omniſcientia impletum iri : ad
coycobſtupeſcat ipſemet tam ſubitamuta
țione ſui, quaſi in Angelum vel hominem
alium migraſſer. ] Habetis myſteria om
nia huiusartis. In quibus quid prius mirer?
ftoliditatcm hos ritus aſcribentium Salo
moni ? ſcilicer noraçilla vel Feriam ſextam ,
vel noſtram cxomologeſım ,vel euchariſti
cam
 Lib. III.P.11, Q.IV.S.II. 217
cam ſumptionem , vel Hymnum , Venifemite
Spiritus. An verò potiùs mirer blaſphemiam
cale quid de Salomone, Prophetis, Apoſto
lis inlinuantem : an ſacrilegă audaciam reb .
fan & iffimis per ſummam hypocriſin ficab
ucentem : nam hunccultum , & totum hoc

adorationis patagium exhibent diabolo , fa .

cras illipreces, & Eccleſiæ ſacramenta offe
runt,cui inițiantur. Profligati homines cor
pus animamớ ; ſimul periculo exitij manife
Iti exponunt.Etenim teſtatur Cyruelust.de
ſuperſtit.p.3.6.1. multos huicarti vacantes vi
tæ vtriuſq; ia &turam ſubiſſe: quofdam enim
fibi notos à diabolo in aërem fublatos per

turbinem , & terrâ vndiſque rapratos , & ita

afflictos , vt toto vitæ tempore incurabilia
gritudinc laborarint. Fuiffe hocmiſericor
diæ diuinæ documentum , volentis illos in

hac vitâ ſceleris tam atrocis pænas péderc.

Deterioris fibi ſorris videri alios , quorú tam
improbo conatui euentus aliquisreſpondit ,
iuftè id Deo adillorum maiorem excęcatio
nem damnationemg; permittente. De his
ſciendumjà dæmone nihilillis ſcientiz verè
#
infundi , nec enim id poteſt per modum ve
ræinfuſionis ( vide dicta lib.2.9.4 .)ſed ſoleri
pſemet illos oblidens, vel poflidens per cos
loqui, ipforú phantaſiam turbās , & linguam
mouens, ad quædam illis incognita & arca
na proferēdum :ficut facere cõſueuit, quan
do Itriges poſt ecſtaſin mira narrant, quæ
os autu.
1218 Diſquiſitionum Magicarum
autumát ſe in locis remotiſſimis vidiſſe.au.
diſſe vel egiffe , quando verè loco moto non
fuerunt.Indicium huius rei cuidens eſt ,quia
quádo iſtos ſuos myſtas autodidactos dæmnó
deſerit, nihil illis ſcientiæ reliquú manet: &
ne illorú quidem , quæ paulo antè dixerant,
meminerunt . Deinde iure optimo hæcars
damnatur, quia vtitur cerimoniis , non ad
hunc effe & um inſtitutis ( quod ſemper ſu
ſpectum ) obferuat dies & horas nihil ad
hoc pertinentes : iubet adorari figurasillas,
quæ ncc Dei ſunt, nec ſanctorum ,fed vanæ
& magicæ . Quibus Deus vult ſcientiam in
fundere, abſque ritibus præſcriptis vllis id
facit , & infudit olim paucis ,hodiefortè nul
lis : ars iſta contendit non nifi ad amuſlim
cxa &tè feruatis omnibus ſcientiam infundi,
& quidem omnibus fi obſeruent. Non igi
sur quiinfundit eſt Deus , nec Angelus bo
nus,ſed Diabolus. Diabolo offerunt preces,
Diabolum adorant, Diabolo ieiunant, Dia .
bolum habituri ſunt remuneratorem . plura

contra hanc Bap.Segnius,cap.7.de vero ftudio

Chriſtiano.
Huius vanitatis varij ſunt rami ſeu ftolo
nes: vnum vocant artem Paulinam , quia fin
gunt à Deo traditam B.Paulo in ecſtaficon
ſticuto , & Apoſtolum cam pofteris tradidiſ.
ſe . Quid ftultius,ſceleſtius, blaſphemiusdi
ci poteſt ?
Aliam inuenio, neſcio an ſpeciem Noto
112
 LibriIII.P.11.Q.IV.S. II. 219

riæ dicam : nam in multis conuenir,in cota

médiſcrepat, quod notoriam aiunt fieriper
modum ſubitæ infuſionis ; hanc aliter. vo .
cant Artem Spirituum ,velartem Angelicam ; qua
dicunt hominé quandocunq; vulc,omnium
rerum quas noſſc vult , ſcicntiam accipere,
miniſterio Angeli cuſtodis vel aliorum An
gelorum bonorum.Huius duas tradunt ſpe
cics, vnam obfcuram ; quz fiat per viam ele
, ſeu ecſtalis: alte
uarionis , tranfirus,raptus
ram claram , quã dicunt fieri Angelis viſibili
in formâ corporis affumpti apparentibus,
& iucundè colloquentibus. Hac vſus fortè
Cardanus,quando cum tribusillisſpiritibus
Auerrois ſectatoribus diſputauit. Verùm
hæcars nihileft aliud re , quàm impia Goitia ,
ſeu Magia alba,de qua dictú , lib.1. nec hi An
gcli funtalij, niſi dæmones Parcdrij , homi
num deceprionem & interitum enixè pro
curătes. Artisimpia falſıras luce clarior eft,
quia omncs eius formulæ ſunt meræ coniu
rationes feu adiurationes , quib . illi ſpiritum
ad obſequium adiguntur.conſtat autem bo
nos angelos non adiurari; ſed precibus ho
norari & implorari velleac debere. Contra
hanc yanicatem etiam ſcripſit loan.Baptiſt.
Segnius d.opuſculic.8.0 9. Vnde patet quid
fentiendum , quidacticant ſe ſpiritum habe
re, à quo cunčta doccantur ( vt folebat qui
dam Magus Parmenſis dicere) aut prædicos
ſe , & dirigi ſpiritu quodam adeò potente ,
vtet
 ' 220
Diſquiſitionum Magicarum

ve etiam imaginationibus alienis queat im

perare ,quod impoſtorilleMaltelus hisiplis
annis in Brabantiâ gloriari ſolicus ferebatur.
Nimirum hos fædus cum morte percuſifle,
& ad Necromanticorum tribum planillimè
pertinere.

SECTIO III.

Vintò quando geſtãtur reliquiæ, vel Eu - B

lus pfalmorum , non ex deuotione tantum ,

fed adiun &tis vanis circumſtantiis ; v.g. vt

fic ,vel fic fint ſcripta ,vel reliquiæ fint in vaſe

triquetro vel rocũdo ,tribuendo vim forma;
4 D.Tho. vel materiæ ; a vt ſcriptum ſit in pergameno
Nauar.d. virgincâ; veltempori,vt fcriptum ſit oriente
c.11.nu.35. ſole;vel perſonæ ,vt alligatum ſit ab incorru
pto ; velmodo, vt tot filis,vel talibus, ité ne .
ceffe eft , vt nulla ad Git figura præter fignum
crucis ; nulla imago, præterquam Chriſti,vel
bita ſenti- B.Virginis, vel Šanati alicuius noti , aut lo
niftæ per lita angeli boni ; item nulla barbara & inco
tex. c. non gnita Dei vel Angelorum nomina ſint addi

licet.20.9. ta;denique nihilaliud adlievani vel menda

fup.D.An- cis. Deus enim nunquam eſt auctormenda
tonio . 2. p.cij , vel vanitatis. Obiiciat fortè aliquis 10
rit. 12 c. I.
Martin.de lum ſignum crucis iure Canonico permitti.
Arles, de Rep. Canonem agere de characteribus, qui :
Superſtic. bus crucem annumerat: non agere, de ima

Viguer.c. ginibus; quæcum in templis pie habeantur,

5.6.v.s.
cur non poſſint & collo geſtari: De ligacuris
'

ſuper
 Librı111.P.II. Q.1V.S.III . 2211

ſuperſticioſis,ſic D.Auguſtinus." Adhocge- 2014. Chri

nus pertinent omnes ligatura atque remedia , qua ftian c.20
medicorum quog,diſciplina condemnat ,fiue in pra- reperitur
in c.illud
cha
cantationibu , fiuein quibufdam noris , quas 26.9.20
racteres vocant : fiue in quibufdam rebusſuſpen
dendis atque ligandis , vel etiam faltandis quo
dammodo, non ad praferuationem corporum », Sea
ad quafdam fignificationesoccultas, aut etiam ma
nifeſtas; qua mitioré nomine phyſicam vocant:vi
non ſuperftitione implicare, fed natura prodeffe vi.
deantur. facuti ſunt inaures in fummoaurium fin .
gularum , aut de ſtruthionumoffibusanſul in dı
gitis,aut cū tibi dicitur fingultienti, vt dextra ma
1.9 finiftrum pollicem teneas .] Cenſuit itaque
D. Auguſtin . in his eſſe vanam obſeruanti
am . arbitror quia hæc ad futuri obſeruatio
nem notabant.fierinamy ; poteſt , vt vltima
duo phyficam vim ad fanitatis conſeruatio
nem aliquam obtineant ; & tum à ſuperſti
tione forencaliená. Addic idem Auguſtin.
poſtea , obſeruatu quiddam digniflimum ,
nõ quicquid intus ſumptum naturaliter iu
uat, idem etiam appenſum iuuare : & ideo
plus cautionis adhibendum in his appenlis ,
quoniam in iis plus periculi verſecur . Aliud,
inquit, est dicere, tritam iftam herbam fibibe-L3d.lib.z.
c. 26.
ris, venter non dolebit ,& aliud est dicere , iftum
herbam collo ſiſupenderis , venternon dolebit, 16
enim probatur contemperatio falubris : hic figni
ficatio fuperftitiofi damnatur. ] quibus verbis
ſentit, prius eſſe remedij ,pofterius verò fi

gnum
 222
Diſquiſitionum Magicarum
gnum pa& ti. Sic è conuerto , non quicquid
efficax eſt à natura appenſum ; vt lunt qui
dam Indici lapides contra dolorem renum , 1
lienis , & c . id etiam eſt efficax tritum , & in

tus fumptum . Subdic fapicnter Aug. Quan.

quam vbi pracantationes & inuocationes diha
racteres non funtsplerumg, dubium eft, vtrum res
qua alligatur aut qucquomodo adiügitur fanando
corpori, vi natura valeat,g libereadhibédumesti
an ſignificatiua quadam obligatione preueniat ,
quod tanta prudentiusaportet cauere Chriſtianum ,
quanto efficaciusprodefjevidebitur. Sed vbilatet,
qua caufa quid valeat; quo animo quiſque vtatur,
interest .] Ex quibus verbis tria colligas. Pri
mò, fi putatur resnaturaliter prodeſie ; tunc
licetſuſpedere de corpore. quia hoc fiecan
quam remedium . Secundò, fiputatur non
prodeſſe naturaliter vt cauſa , ſed duntaxat
ve lignum futuræ fanationis , tunc omnino
abſtinendum . Tertiò, li res dubia fit, necad .
fint medici , qui conſulantur ; tunc animum
& intentionem appendentis , rem bonam
vel malam facere; bonam , li facit opinione
priore ; malam , li poſterius credat. Turice
nim incideret quis in c.admoneant29.9.7.quo
laicianathemati, clerici degradationi ſubii
ae. non li
ciuntur.Canones no permittuntoraciones
ccat 26.9.
5.& c.nonalias inſcribi periaptis , præter orationcm
obſerua .' Dominica & Symbolum ;fed vfu Catholico ,
tis.26.9.7" idad Euangelium B.loannis, & alias S. Scri

pturæ partes extélum videm ':quia parin iis

ratio
 223
Libri IIÍ.P.II.Q.IV.S.III.

ratio procedit ; nempe deuotio ferentis, &

verborum ſanctitas. Queli proſunt piè reci
catæ ; curnon & piæ geſtatæ ? fed ſemper ſu
perſtitioſa, quæ diximus , viranda ; inprimis
numeri certi iteratio ,quádo illi vis attribui.
tur.Vnde fanèoportet intelligere, quodme
gnus Calliodorus ſcripſit ,'multis efficax remeain PL. 175.
dium in variismalis fuiffetrină recitationem hu
ius verficuli ;Dirupiſti vincula mea , &c. vt non
ipl cernæ repetitioni , ſed in honorem ſan
Stiflimæ Trinitatis ter repetentis,deuotioni
Deusid detulerit . ſed de orationum formu .

lis mox plura.

SECTIO IV .

TEVE
S,LIRIE
asınń)animaduerſio.de qua B. Chry,
,huc
(xandav
ſoft. hom. 21. ad pop.Antiochen. Etquid tandem
(unt omina:Sape domum quis fuam egreffus homi
nem videt monoculum , vel claudicantem domi.
natus est.Et poftea, Si virgini occurreris ,fterilis
dextera, & plena, &
dies crit ; ſi verò meretrici,
multa mercatione plena.] Mox ve par erat in
hanc dementia inuehitur.Quod verò Auſo.
nius tria cantú omina agnoſcit,cum refellúc
cęteri qui plurium meminêre. fortè de præ
cipuis tantum loquebatur. ſed quæ illa in re bd.c.10.
vaniſſima: D.Aug.fic fcribit ; His adiungun .
tur millia inaniſſimarum obferuationum . fimem
brum aliquod ſalierit ;fiiunctim ambulantibus . 4.
mic is s s,
, Lapi , aut cani aut puermed ius inte ruen e
rib :
 224 Diſquiſitionum Magicarum
rit: atqillud quod lapidenscalcant tãquam direm
ptorem amicitia , minùs moleftumest ,quam quod
innocentem puerum colaphopercutiuni , fi pariter
ambulantibus intercurrerit. Sed bellum est , quod
aliquando pueri vindicantur à canibus. Nam ple
rumg, tam fuperftitiofifun:quidam , vt etiam ca
nem quimedius interuenerit ferire audeant , non
impune.Namgåvano remedio cito ille percufforem
roum ad verum medicum mittit. Hincfuntetian:
illa limen fuum calcare , cùm ante domum fuam
tranfit: redire ad lectum ,
fi dum quis ſecalceat fter
nutauerit: redire domum , fiprocedensoffenderit :
cùm veftis a fericibus rodorur ,plustimere fu picic
nem futurimali,quãprefens damnum dolere.Vn
de illudeli gazter dictüest Catonis; qui că efficcon
ulius à quodam ,quiſiblerofas effe calegas diceret à
foricibus : refpondit, non effe illsad ,monftrum : fed
vere monſtrum habendum fuiffe,fi faricesà caligu
roderentur.] vides quor genera hîc à D. Au
guſtin , enumerentur . Primò Saliſatorium .
de quo Iſidorus tradit Saliſatores,ſeu Salitoros
vocari huiuſmodi ominolos.Saliſſario raduós
vet . gloffario vocatur & palpicario : huius
fpecies à ciliis , vel oculis potiſſimæ. iſtius
Suidas & Theocritus meminere :illius Plau .

in Mil.glor. Pracantarici , collectrici; ariola , 6:

rupica , Flagitium est ſi nihil mittitur, quæ fuper .
cilio fpicit . & in Pſeudo. Niſi quia fubirum est.
ita fupercilium ſalit.Vide Cælium libro ſiptimo,
capite vigefimonono. Quo viderúr referen
dum , quod quidam lonicum ſpontaneum
auris
 Libri III. P.II. Q.IV. S.IV. 225

mauris dextræ vel ſiniftræ obferuant; vt fihæc

cintinet , inimicum ; fiilla . amicum , noftri

putée memoriam rum recolere.de quo Ari

ain epiſto :
Itenctus, com é ou burditoe C TEL 67 cwuste de- amator
ia
upówr érepeynunr, nonne auristibi refonabat, qu.in
- de twe lachrymans recordabar ? & alicubi huc
pertinere videatur illud Leſbiæ varis à Ve .
roreal conuerſum ,
Sonitu fuopte Tintinant aures.
Quod illa dixerat : Bonbevo' evd'exoakpai.
& aperciùs incertus quidam , ſed anti
quus. binterca
Garrula guidtotis refonasmihinoctibus auris a taleet.
Virg.
Nefcio quem dicis nunc meminiſſemei.
Quod referre ad amátium ſympathiam ,
nimis longèpetitum . huc pertinet & spatus.
lemāthia , quæ fit nudâ ſpacularum inſpecta -:
tione. A corpore etiam fumiturominſter
nutatîonis , & offenfionis pedú , de quo mox
plura dicemus.
Alia ducuntur ex nomine , alia ex fortui

cis aliorum verbis , alia abiisquæ domi , alia

ab iis quæ in viâ contingunt. Ex nomine caninai.
ductum illud , quod narrac Glycas de Au P.3:
guſto , eum Nicopoliin vocaffe , quam ex
itruxerat vrbem : & ibi hominis acaliniita

tuas aheneas localſe ;.cò quòd ea nocte, quæ

Adiacam pugnam præcellit, in hominem
inciderat , quiafinum agebat , cumque illius
de nomine iciſcitatus fuiſſet: mihiquidemre
pondit ille nomen est , Eutyches (h.e :felix ) afiro
P ! vero ,
 226 Difquifitionum Magicarunt
vero,NicÕ(h.vi& or.)] Ex verbis fortuitò pro
latis , quæ Cicero cenſuit propriè vocario
alib.i.de mnia ; - vt cùm filia Conſulis bellum Perfee
diuinar.
cogitantis,patri dixit Perſeuin obiiſſe,quod
erat Melitæi catelli nomen. Οικοσκοπικα

ſunt , apud Plaucum , ſi introiit in ædes ater

alienas canis ,vel anguis per impluuium de .
cidit de regulis ; vel , vc hodie multi pec
cant, fi falinum euerſum ; vinum effufum ;
fi crebriùs vel rariùs inmenſa ſternutatum :

li , quod in conuiuio verbum triſtius pro

nunciatum , fi quis crus cruri impoſuerit, li
caris vlulauit , coruus tecto inqdens croci.

cauit , & huiuſmodi. · Quæ foris eueniunt

non ſunt pauciora , & hoc genus vocanca
évédios , vt quæ D. Auguſtin . retulit , item le
porem iter tranſuerſo faltu velur diremiſſe ;
lupum , capram , aut aliud animal in via vi
diſſe , & quod , cx irreligiofa mente hæreti
corum profectum , habuiſſe obuium mona
chum , cuius etiam métio apud Petrum Ble
fenſem , Epift.fexagefimaquinta ,& alia infinita
vt ſubiecta poft finem huius fe & ionis tabula
docebit.
Huic ominoſæ obſeruationi plurimùm
cribuêre olim Romani , vt patet ex Cicero
nis lib.de Diuinit. & Valerio Maximo libropri
mo,capite quinto. lcem Græci & Ægyptij, vt
docet Paufan. in Achaic. & Theophraſtus inb
• c.de fu - Characteriſmis ,vbi multa exempla ponit :
perſtitióc, necnonSyri,teſte S.S.in Regú hiſtoriâ,lib.z.
0.28,
 Lib. III. PÍI.Q.IV.S.IV. 221

5. 20.V.33.vbi legitur nomen ominis, quod D.

Auguſtinusº negat ſe in facris litteris inue- a lib.1 . re
tractar..
nide. fortè inciderat in libros in quibus non
habebatur ; viri pro omineacceperunt, & profa

dere Grapuerunt,& c.có aidpesoiwvíoxylo sich so ei

veevo,vt nuncin Lxx.lcgitur; vel potius cidová
LYTo , interpretatus eſt ,in genere ſunt augu
rati , ve & Hebræum nachas.gencralc eft , & whi
pro ratione fubie & i interpretandum . idco
nofter rectiffimè vertitomin . De horum o

mnium vanitate legendi Petrus Bleſenlis d .

epiſtol.os. Franciſcus Picus , Wimpina , bpicus dit:
Mich . Medina , Benedictus Pèrerius , & lul. 6. de pre
6.5. VVun .
Sirenius: præcipua ratio eft, quòdcùm omi pina ( qui
na certam nullam caufam habeant,fedà ca - opt.) li.de
ſu planè dependcant, in cótrarios ferèfem - divinac
per euentus rapi poſſunt. exemplo fitillud de recta in
Anchiſæ apud Virgilium , qui viſos equos Deu fide,
1.C.2.Pere !
fpem pacis ait facere , & bellum minari rius in ca :
Longe autem diuerſa ſunc ,omen fortuitum 24: Genel:
arbitrio ſuo rapere, & lignum à Deo , ex ne- difp. bi se
ceffariâ & ad honorem Dei tendente cau- de fato, c:
sâ, poſcere; quod in S. S. licite fecêre; ſer- 21. & zz.
uus Abrahæ ( de quo optimèillicin Com
mentar, locutus fuit Thomas Anglicus ) & c'Gen. 24. )
Gedeon , d & fonathas : ' & in aliis Hiſtoriis, diad.9.

Gregorius VII. in causâ Cardinalis ' Simo- le 1.Reg.14

f Fulg,lib.
niaci, apudMartinum Polonum ; & D.Au 1.6.3.
guſtinus, & Clodouæus Rex Francorum . 8ję Egnat.li.
Deominum variis fpcciebus, fi quis multa1.c.4
volet à noſtris diuerfa poterit legere Blefen .
P 2 depiſt.
 228 Diſquiſitionum Magicarum

d.epiſtol.56 . & loan . Saliſberienſem , lib.r.de

Nug.curial.cap. vlt. dum meminerit ca abi
pro non approbari ; ſed ve aulicorum yicia
commemorari : & notanda imprimis hæc
quæ fubiungit verba ;
Cetera de generehoc adeo funtmulta loquacem
UtlaffarequeantFabium .
Quibus quæcung, domus inftiterit , eam nec ab
ipfa jalutearbitrorpoffe faluari.] Quare ?
Concl . ſir , Omnia femper illicitum obferuare.
a in fum .'nam licet Caiet. “ ſcribat: poteft homoabſque
v: fuperfti- omni præfagio cauere prudenter ab imminentibus
tio.
dubitando ne præfens occurſus fit fignum futuri,ex
communi vtriufq, caufa cæleſti , vel etiam diuina
prouidentia: vtfi quiscadenscorporaliter , timeat
aliquem cafum inſłatu,vclhonore, & c.propterea
tamen non defiftat ab operibus prudenter agendis,
fed cautiùs vigilet, & c. Potest enim effe,vtiftecd.
fres fireffectus caufa futuricafus,&
proptereafigni.
ficet illum .] Hoc reuerâ eſt de valdè raro vel
nunquã contingentibus; & , fi quando con .
tingat,iam nõomen propriè di&tú ,fed pro
digium potiùs fuerit , à Deo miſſum , & ad
τερατοσκοπίαν licitam , pro morum emenda

6 D.Augu . tione ,referendum . Equidé ſemper mihi viſa

d.c.20. Bi. hæc Caietani obſervacio portam pandere,
co Vim -'adominofam iſtam obſeruationem ; quæ D.

nuo,Medi. Auguſtino , & aliis • inanıſlima ſemper viſa.

Pter:0, nonne(vtar verbis Ciceronis de Diuin .) hocja
Citie Bic:"/ feipimus,&r pedis offenfio nobis ,&-abruptiocor
Lenfi. rigia, em fornutamenta eruntobferuanda: Non
ne fem
 Libri 111.P.II.Q.IV.S.IV. 229 !

nefemper prætexat ſuperſtitioſus,offenſio.

- nem quamuis pedú abi diuinam iram præ
tendere ? quid enim aliud gentiles conten
debant? Nonne hoc in Tib.Graccho obſer

varút, quo die occiſus fuit, domo egredien

tem ad limen grauiſſimèpedem'offendiffe a Valerius
Nonne dicat,hoeidem Craſlo infauſti præ- c.4. Piutar.
lij die áccidiffe :Nõne hoc demarito Lao-iGracch .
Plutar.in
damia ſcribit ?
Crailo.
Cùmforibus velles ad Troiamexirepaternis,
Pes tuusoffen ſo limine
figna dedit.
Vt vidi ingemui, tacitog, in pectore'dixi,
Signa reuerſuri,fint,precor ,iſta viri." c Ouid . in
Nonne de feiam venia dignus Tibullus : Heroid.
cpiſt.
qui cecinit :
O quoties ingreffus iter ,mihi triftia dixi,
d
offenfum in porta figna dediſſepedem . d lib.i. e.
Quid li enim dicerent, euentum huncab leg.3.
eadem prouenire càuſa prouidentiæ , à quâ
mortes & ſtrages iſtorum : Nonne Caietano
iudice abfoluendi: Sed obiidiat aliquis , B.
Marcus Euangeliſta , Euangelizandicauſa ,
nauigio Alexandriam petens ; cùm nauem
egrederetur , calceum rupit,atq;Deo gracias
agens, iter ſuum expeditum elle perhibuit .
Refp. Hoc ex apocryphis proferri.Deinde,vt
vtar verbis Petr . Bleſenſis , Quicquid alij cre
dant,ego indubitanter credo,fanéti Euangeliftam ,
hoc non ex fuperftitiofa curioſitate dixiſſe; cui etfi
nunquam calceus ruptus effet, ei tamen fuiexped :
tionem itineris.per Spiritum ſanctum Dominus re
P - 3. uelafſer.]
 230 Diſquiſitionum Magicarum

uelaffit.] Sicille : quiaddit aliud omč,corum

qui, li in itinere aliquis interroget, quo pro
ficiſcantur, ſubitò rebitant. Nicunrur facto
Iudith ,8.v.33.quæ diſcedés inhibuit, ne quis
cam quo proficiſceretur, interrogaret;quafi
interrogatio aliquid ominis habuiffet, quod
ſuſceptum iter potuiffet impedire. Sed hoc
eſt liniſtre interpretari mentem ſanctæ vi
duæ ; quæ id vetuit tantum ne quis allocu
tione & ſalutationibus eius incæptum mo
raretur; vel ne curioſius , quid cgreffa face
ret, ſcrutarentur. Deſternutamentis ſemper
erit quo excuſent. incidat in aduerſum ali
quid , qui fternutat: ducet ab eadem causà v
trumq; euentum .Útfelicioralius , & optatis
potiatur ; id ipſum dicet lignum fuiſſe fuc
cellus , & non à naturali , ſed ſupernâcæleſti
causâ communiid eucniſſe. Sanè ſternuta
tionem medium omen cenfuêre veteres , vt
a in Thali.
fiis & Epi-notatum Scholiaſtæ Theocriti,ʻideoq; ſter
hal.He nutante aliquo , altantes illi bona verba di.
lenes .
1 Plinius cebant: ve liquid porcēderetur mali, id fau
lib.2.8.c.2.2 â precatione auerterent." matutinam ſter
Apulcius, nutationem prorſus infaaſtam ;meridianam
deatino,
lib . 2. firmiſſimiauſpicij , & conatus non irriti in
$ 5:4.33 dicium , rebantur, etiam Ariſtotele auctore,
proti.c.11. maximè fi à dexţro laçere . Vnde Proper
Xenoph
anabą . tius ;
is.
Nunc tibi naſcentiprimis (mea vita) diebus,
- 16.2.e
Aridus argutum fternuit omen amor,
Epigr.43. Er Catullus,de Acme & Septimio , ' fter .

nuta
Ab animalibus omnia duéta,cenfebant veteres ad augurum pertinere diſciplinam ; ideò inter aufficia numerari quoque poffent,de quibus agetur lib.4. quis

tamen híc cæpımus de iis agere, & reuera funt omina, o à fingulisfereanimalibus aliqua capiebantur,in breuem híc tabellam ,quæ nunc reperio

conuiciam pleriſquetantùm indica: is .Nam libri res foret, fifingula prolixè referam .

Vulturibus,vt fecere Hercules & Romulus apud Plutarch.in Romulo. Sumebant & à vegetalibus;
Turturibus, vc Bauari . Annal. Boiorum , lib.5.
{ auibus, Hirundinibus vt Romani.Plutarch . in Antonio.
Ficus pudicitiæ euerſionem , Plinius lib. 17.
VC Pafferculis, Romani.Plut.in Syla.
cap.15.
(Leonibus; apud Banfin.lib.8. Decad.4.louiusin vita Leonis X.
Arbores ſpontè renaſcentes , meliora o
Rugiani modomiro,quod Saxo,hift.lib.14.Cramz.lib.5.Vandal.
Equis mnia ,Plin .lib.16.c.32.
{ Galeotæ vates Sicul.apud Plin.lib.8.6.42. Ælian.lib.12.var.bift ,
Scopæ in palatio florentes, vilium exalta
S C.Marius,apud Våler. Max .lib. 1.2.5
Afinis tionem ,Cardin.lib.is.de var.
Hetrufci Piſtorienſ.apud Sigon, anno 366.lib.7 hift.Imp. Occid. Frumenta in arboribus nata , magnam vi
Bubus Sperlæ ,Plus.in Lucullo. Alia o .
ctoriam , Plin.lib.18.6.18.
Bubus Ægyptij, Solinusc.45. mina ſeu
Vindemia repetita , incrementum impe
Longobardi, loxiusin vita Matthai ducis Mediolan. oftenta
rij ,Nazianz orat 1. in Iulian . Sozomen.lib.s.
Canib . $ Æthiopes olim , Solin.c.45 . ab inſen
cap.1. Eutrop.lib.II .
? Heluetij hodie, louius lib.1. bift . fibilibus, Florum afperfio ,vi& oriana
Arietibus,Hecrulci, Macrob.3.Sciu79.6.7 . ſed vege , Plat. in Sylia.
Laurus naſcens felicitatem Liuia . leg. Pli
Capris ,Lacones ,Paufanix Bouit . tante prę
nium 1.15.c. vlt.ſed morienslaurus,mor
Porcis, vt Theodatus Gothorum rex, de quo narrant hiſtoriæ , cum fu ditis ani.
tem ,Sueton.in Nerone.
turacuriofiùsfcrutaretur, infigni vanitate , ludæum hominē iufliſle ma.
Myrtus idem quod laurus , vide Plin.l.b.15.
triginta paruis harulis ſues includi; ac cunctis imponicerta nomi
Cap.29.
na, inde ad certum diem quieſcere. Die præſtituto cun & is ad amuſ Vitis ſecta , infelix omen Traiano, Macrob.
fim ſeruatis;rex cum ludæo porcos inuiſunt Mortuosinuenêre tan lib.1. Saturnal.c.23.
tùm ,quibus Gothica nomina data plebeiorum ; viuos verò quifue Oleaſter M garenſis ,Plin.lib.16.C.39.
Quadru. rant inſigniti nominibus Romanoruin Præfectorum , nempè deci Rubus caninus , Athenaus lib.2.f.33 .
mum quemque
; his tamen ſetas e dorſo defluxiſſe, quarum dimi Apium ,victoriam , Plut.in Timoleonte.
pedib,
Vt dium viſeba tur. Hincludæus ominatus dicitur , Romani exercitus
dimidium prælio interiturum ,Gothos ad internecionem delendos . Nec deerant, qui conſiderabant etiam ea , quæ
fic ferè Rosdigin.lib.13,antiq.c.35.
Nec minùs mirum , quod Byzantij ; Andronicis imperantibus, ante prorſus animæ omnis expertia.
quam caperetur vrbs; cùm canerentur facri hymni , in ecclefiam ,ſus
cænoſus admodum irrumpens , creditus eſt religionis in peius muta: FA cibo primùm arrepto , Perſe Magi do
Omina
Ocho Diodor.lib.17 ,Biblioih.d . Ælian.lıb .
tionem ominari.Gregoras Ann 8. Ego ad oſtenta id retulerim diuina .
raqucab Lupis , Arigiui Paufan.in Corinth.de Danao . 2.var.hiftor.
animali
Felibus,duo narrat Cardanus lib. 4. de rer . varietat.cap.75. fed vtrunque A gleba oblata , Alethes. vide Ad - g. habet
als, vel
felem ,puto fuiſſe dæmonis figmentum , & ambos illos viros magos. & terram Alethes. & Ænianes, vide Adag.
inani. accipit && glebam erro ; Cothus & Arclus
Muſtelis,LadiſlausGeylx frater ,apud Bonfin.lib.3.rer .Hung.Decad.2 .
mis petú Muſculis, Romani,Plin.lib.8.6.58.Plut in Sylla. apud Plut.in 2 2.Græcis .
tur, ani.
A ſepulchro,Macedones,Plut.in Flamin .
nata lant Ferrarum quarumuis & animalium fignis. De his ita ſcribit Laur.Valla
lib.r.biſt,Ferd.Aragonij Reg. A delitos y Almngawings vocari ab Hifpanis, A maculis vnguium , ridicule Cardanus lib.8.
teollia
de variet.6.43.
eos qui ex volatu auium , ex voce , ex ferarum occurfu , aliarumque
A barba nata mulieri, Herodot.lib.s.de Peda
bilia multarum rerum ariolantur,quid bonimaliq; ſit euenturum , & hos
ſenſib. vel immaturis annis viro , yt Lub.
antum. habere de his prognofticis libros diligentiflimè fcriptos . Horum ( in
Hung.regi, Dubrauius lib.39.
fibilia quit ) alterifuni duces,acvelut magiſtri,alicri comites ac diſcipuli. Ex alia ho
A veſtiru , vt Andronico luniori, Gregoras
rum periria inueſtigaretranſitus,non equorum modò iumentorumg ſed homi lib.2 .
petun
tab num quoq ; per veffitam ,pernudam ,perduram humum ,per lapides ,perſaxa:
A throno ſeu ſella , vt Alexandro Magno,
vt nec numerus eorum , quitranfierunt, inquam ferè eos fallat, qui appoſita Died.lib. 17 .
voce inueftigatores dici poffunt ,& c.
A corona ,Ochoni Bauaro , Bonfin. Hungar.
Cræſoregi excidium ,apud Herod.lib.1.Plin.lib.11.c.si.
Gracchis fratribusmortem , Valer. Max.lib.1.c.6 . Hift.lib.9. Dec.2 .
Abinani
Neroni imperium ,Celius Rhodig.!.10.ant lect.c.3. A ligone, Sfortiæ , louius in Magni Sfortia
mis 0 vita .
à reptilie SActio vicecomiti victoriam ,lcuiusim eius vita. mina feu
A nubibus, eorum formam fubitam confi
bus , ſeu Athinganis, dequib, ita Theod.Balſamon in 6.Syn.quein Trulo;quidam auſpicia
ferpenti
derantes ve podox ") fi fit ſimilis colum
bus,vt ſerpentes in ſinugeſtantes , qui dicuntur aliyzcevos; hunc quidem die fumebant be quæ dicitur usessted , dicunt immi
maligno natumelle, illum vero felici ſidere dicunt, & futuras felici veteres , vt
nere caſum ,hoc eſt, werisceory; ſi ſimilis
tate & infelicitates annunciant, & alia quædam nugantur , & c .
gladio , bella & moleſtias fimiles; fi fi
in Curij Apollinis fonte, Plin . lib.32.6.2. Plutar.lib.vtra animalia
fint fapientiora ,& c. milis Leoni reipubl.adminiftrationem
mino- ) Auguſto in Sicilia, Xiphilinus in Augufto. promitti: & huiuſmodinugæ . Theodor.
ribus Henrico II.Anglor.regi Polydor.Virg.lib.13. Balſamen in Syno. Trullan.
Remora,M.Antonio ,Plin.lib.32.C.I. A fulmine,Mithridatifutura, Pl« t.lib.1.9.4.
conuiu.c.6 .
Teſtudo , Clodio Albino , Calius lib.10.c.3.
à nataci. A niue , Italiæ infauſtum ; Lofitaniæ læ
libus, vel Dinum æſtuarium ,
( vt apudlib.7.1.29 Atheneus lib.8.c.2.Ce
cætaceis lius, . tum omen . de priore Sigon anno 443.kb.
13. Imper.occid .de poſteriore, Oforius lib.s.
certæ fpe- Sapud Bizantium ,ex Procopio,Caliuslib.8.c.II. Rer. Emanuel.
maio Scici,
Lapud Lubecam , Cranz.lib.8 Vandal.6.17 .
ribus , A glacie, dira lues . Annal.Boiorum lib.4.1998
Sapud Norueg ſerpens, Mos,Ziegl.in deſcrip.Scandie. no 823 .
incertę acLeonina velhumaſpecie , Olauslib.21.c.r.
mõſtroſis ( Monachimarini A palude,aquaInus in Laconia , Paufan. in
, Boeth.in Scot.annal. Lacon.
Arancarum telæ albæ velnigræ,diodor.lib.17.Biblioth.
A ftatuis & lapidibus , vt Veſpaſiano apud
Apum examen Bruto infauſtum,Plut.in Bruto; Druſo fauſtum , Plin.lib. Sueton . Marco Antonio Plutarch , in cius
11.6.17.Platoniquoque, Cicerolib.3.de Nat. Deor.
vita. Theodorico Regi, Procop. Belli Go
Muſcæ dapibus inlidentes Traianimortem ,cufpinian.in Traiaxo.
abinſe. Formi- Midæ diuitias, Cicero3.de Nat. Deor . tbi, lib.1. Andronicis , Gregoras lib.8. Nice
Etis tas lib.2 .
Scæ , non Cimoni mortem ,Plut.in Cimone.
idem aliis pugnam & victoriam ,Æneas Silu.Europa ,6.5}:
nam Hactabula ita est collocanda ,vt reſpiciat
(Chriſtierno exilium ,Olaus lib.22.6.20.
Locuftæ ,expeditionem Hierofol.Sigon.li
b.9.regn.Ital. pag.231. Part. II. Lib . III.
Bruchi Tamberlanem reuocantà cæptis , Cranz.lib.10 .Vandal.ca
p.s .
 Libri III.P.II. Q.IV.S.V 231

nutationis dextræ approbationem , vocat

auſpicium bonum , Quid ? quod & peditum
obleruabant , & Græcis quidem omen erat
bonum , vt ex Hymno in Mercurium : Latinis
infauftum cenſebatur,vt ex Cacone de re Rut
|ftica fuit aliis obſeruatum . De Soricino auſpi
cio æquè ridiculi veteres , de quo præter Pli
nium in Hiſt. natural.etiam rcétè accipiunt
illud Auſonij,
Quadrupes auſpiciis quis iungitur oſcinibus ?
Mus.

Vide N.lib.i.Auſon.le &t. cap.25 . Sed hæc

ſuffecerint de nugis ominum . de quibus ec
iam nõnulla Polydorus 3. de prodigiz & Nau.
fca lib.2.mirabilium .

Hic inferendae & Tabula hoc figno * notata ,

SECTIO V.

Septimò,poteft nonnunquam vanaobſer.

uantia contingere in ſtrenis primoanni die
dandis. Soiebant
Ethnici Kalendas lanuar.
( vt docent Sueton.& Ouid.") magnâ folen-Sucto.in
Auguft. &
nicate celebrare , in honorem lani, & inter in Caligu.
cætera tuncinuicem dare ſtrenas , in omen Ouid... Fa
fiue precationem bonam anni proſpere de-ftor.Fe ftus
in ſtrenua.
curſuri ; vel aliorum multorum adiicien .
dorum . nam dicta quaſi trera, & ternarius
perfe& ionis atque plenitudinis iudex , co
b lib.2.de
quòd tria ſintomina Ariſtotelib Hasſtrenas cæl.
propter huiuſmodi ſuperſtitioncs, concil .
Anciliodorcnſe vocat diabolicas “, & qui eas c cap.r.
P 4 mittunt
 232 DifquifitionumMagicarum
a c.no ob- inittunt damnari videntur à D. Aug. apud "
Seruetis,
26.9.7 Gratian. & à Martino Papa ; qui ; Non licet
c.non li- | ( ait ) iniquas ebferuationesagere Kalendarum , c
65.26.0.7. ocius vacare :reglauro aut viriditate arborum cin
Cau.10. gere dumos. Omnis enim hec obſeruatia Pagano
Sc quis rumest.b] Solebant autem pij Chriſtianico
Kalendas,
dicieiunare, in deteſtationem gentilitiæ ſu
39: 9.7.
perſtitionis , vt docemur à D.Ambrof. &
Concil . Toletan . 4. qui verò contempto
ieiunio feftum diem ,cum paganis, agebant ,
illis Romanorum Conc. ſub Zacharia Pon
cif.dixit anathema. Quare ſi quis hodie vel
in honorem lani vel Sereniæ Dex epulis va
caret , autſtrenas mitteret, vel acciperec ; is
efferidololatra : ſiid faceret tācum , vcomen

certum proſperi euencus , foret vana obſer

uantia mixta diuinationi , plerumq; morta.
lis , fi tantum id faceret , vt incertum omen

vel augurium peccatum eſer veniale; li ani

mitantum cauſa, vel amicitiæ conſeruandæ
cauſa, pro cõluetudine Chriſtianorum , nul
lum eſſetpeccatum : imò ſi faceret in hono
tem circumciſionis Dominicæ , quam tunc
celebrat Eccleſia, mereretur corā Deo.Nam
hodie ceſſant exolitæ Gentilium ſuperſti

ţiones, quæ tam rigidæ ſanctionis canonum

cauſa fuêre.

Cauendę tamen etiam hodie ſuperſtitio

nes illæ, de quibus Burchardus ita ſcribit;
obferuaſti Kal.lanuarij ritu Poganorum ; vi vela
liquid plus faceres propter nouum
annum ,quam
48tea
 Libri III. P.Il. I. IV . Sec. V. 233

antea velpoſt
foleres facere.ita dico,vtvelmenfam
Tuam cum lapidibus,velepulis in domo tua prapa
rares eo tépore:aut per vicos da plateascantores &
choros ducires: awt circa tectum domus twe federes
enferuo circumſignatus, vt ibi videres deintellige
res,quid tibiin fequentianno futurum effet: vel in
binio fediſti ſuper taurinam cutem , ut &ibefutura
tibi intelligeres: vel fipanes
prædi&ta nocle coquere
feciſti tuo nomine,vtfi bene eleuarentur , & pif
Vid altifierent,indeproſperitatem vita tua co an
no prouideres. ideò quia Deum creatorem tuum
(hæc faciendo ) dereliquifti,& ad idola , & illa
vana te conuertifti, & apoftata effeélus es:duos an
nes per legitimas feriaspæniteás . Burchard. in
Pænitentiali, lib.19.c. de arte magica, verſ.
Obſeruaſti Kalendas. Vbi habes breuem

quandam enumerationem ſuperſtitionum

illius diei: quæ cum ſtrenarum miffione ho
dierna clarum eſt nihil fimilicudinis habe
re.Vbi pro lapidibus fortè corrigendum eſt ;
lautitiis. Non habui in quem locum cómo
diùs reiicerem ,etli ſacrilegii aliquid ſubeſſe
cenſcam , quod Hiberni lilueſtres lupos in
magno honore habent & in patrimos aſci
ſcunt, quos Charichriſt appellant; pro eis o 5
rantes & benè precances , & ficle ab il
lis lædi non verentur . narrat

Cambdenus , in Britan .
nie Antiquitat.

PS SE
 234 DiſquiſitionumMagicarum .

SECTIO VI.

Ctanò, ſuperſtitio cft temporariorum :qui

dies , menſes,annos obſeruant, non ad
Dei culţum ; ſed ad dire & ioncm negotio
rum fuorum :vt qui certis temporibus her
bas colligunt,velligna ſuccidunt,pro ædifi
ciis vel nauibus , fuperftitione carent: fi id
faciant permoti naturali obſeruatione mo
tus & influentiæ cæleſtis, certis enim tem .
poribus vis herbarum efficacior eſt , ligna
quoq; minùs obnoxia funt corruptioni,&
apriora ſunt ad vſum.Sed ſuperſtitio foret,B
Gobleruaretur certus vnus hebdomadæ vel
menſis dies tantùm ,vel certa diei hora ; quá
talis hora veldics eſt ;vel adderentur circú
ftantiæ inutiles,aut orationes ociofæ vel nó
c no li approbatæ *: Vnde fequitur, quod rectèBins
ceas 26.9. feldiusinfert, huc referendos, qui obferual
obfervetis certas feftiuitates, vt Conuerfionis B. Pauli ,
Silu .V.62. Vincentii,Vrbani,vel aliorum :quib.ſi pluat
perftitie. vel cælum ſercnum ſit , libi ſpondent ſerc
intellige nitatem , fertilitatem ,vini copiam yel ino
Barch.d.c
. piam ,aut continuatam per tot dies pluuia,
7.3
6 de con vnde & ſuperſtiţioſos fecêre verfus, quorú
fel. malo- primuseſt;
fic.in 3 .
cauſſa dir Clara dies Pauli bona tēpora denotat anni,di
.
pofitiua Item qui colliguntherbas in die Sancti loan
ad malef. nis , ad cerros quosdam effe & us , credentes
co die habere vim naturalem efficaciorem
vel inferunt arbores ipſo die Annunciationis
B.Ma
 Libri III.P.11.Q.IV.S.VI. 235

B.Mariæ ,vel in Feſto S. Stephani minuunt

Janguinem equorum , & ſimilia faciunt,natura
íem cauſam attendentes;quę nulla eſt ,vnde
vanè ifta inſtituudt:fed & feita fic potiùsin
honorant quàm colunr. Siverò directè ifta
adſcriberentmeritò Sanctorum , & Deo tri
buerent effectum vt fanctos illos honoran
ti;viderentur & ipfi fanctos illos honorare.
quare nec auderem eos damnare.Huc etiã
pertinent quiobferuantquosdam dies, vt puta
diem D.Magdalenæ , diem Lunæ, & c. vt in
fauftss,vel vt fauſtosad iter , aut rem aliqua
inchoandum : item en cum furgunt,primò in
duerint calccum vel femorale dexterum an

ſcæuum ,aut quo pede primùm tangane ter

ra'm , vel domó egrediantur: & quæ huiuf
modi nugatoria: cos conſtat peccare iſto ſu
perſtitionis genere.Tales in iure Canonico

videntur dies Ægyptiaci,quorú mentio apud

D.Auguít . Collegit nationum cunctarum cóment.
ferè dies ominoſos & obſcenos Alexander Ghori
ab Alexand.lib.4.gen.dier.6.20,ſed hos Ægy - chir.c.79;
priacos prætermiſit. Cælius Rhodiginus obſerue
hoc tátum :vacar dies atros de campeadas, vul- cis,& c. qs
go , a veteribus deluxata voce, Ægypriacos :ab exiſtima
Ægypti,inquit,vanitate preclinato nomine.Eorā 61.14.am
Auguft.meminit, do in canonicis decretis son est tiq.le&.c.
9.
prætermiffum .] Sed qui dies iſtiapud Ægy-,
prios,hoc debuit explicare. Gloffà Canoni
ca vultÆgyptios docuiſſe ,q dies toto an.in
fauſti foret ad op'inchoádú : & hos Eccleſia
olim
 230 Diſquiſitionum Magicarum
olim in Kalendariis ſuis fignaſſe.quorú po
ſterius nihildubito ,quin falſum lit:nunquá
enim hæc Ecclefia recepit,Apoftolicæ pro
* ad Gal. (hibitionis memor a : pofterius poteſt reci
4.V.IQ
piaſtrologorum enim iſta commenta fuê.
re,& Ægyptusinuentrix aſtrologiæ . Petrus
Breslayus lebroprimo Notabilium cap.33. huiuf
modidicit eſſe lanuar.1.& 25. Februar. 4. &
26. Martii 1. & 28. April . 10. & 20.Maiiz.&
vltim.lunii 1o. & 17.Julii13. & 27. Auguſti 1.

& 24. Septembriz.& 21.O & ob.3 . & 22 . No.

uembr.5 . & 28. Decemb.7 . & 22. vnde acce
perit nelcio.Suſpicor tamen , Ægyptios pro
fcæuis & nefaftis habuiffe etiam dies illos,

quibus tot plagis à Moyſe percuſſi, & quo

Pharao cum exercitu mari demerſus. Nam

fingulis gentibus infignes clade aliquâ dies,

poftea ſemper atrı habiti, vt de Romanis,
bd.c.201 Græcis ,aliisq; docuit Alexand.ab Alex. b,
Exempla plura harum ſuperſtitionum ſug.
gerunt Patres , illa D.Pauli verba , ( Dies obſer.
uetis, & menfes, & tempora, á annos, Timeo vos,
ne fruftra laborauerim in vobis , explicantes, vt
Ambroſius : Dies ebferuant,quidicunt viputa,
craftino proficifcendum non est ,poſt craftinum e
nim non debetaliquid inchoari, & fic folent magis
decipi. Hi autem colunt menſes,qui curſus luna
perfcrutantur, dicentes vtputa ,feptimaluna in
frumenta confici non debent.nona luna feruum ,
emptum vtputa, domum ducere non oportet.d per
Thac facilis filent aduerfa prouenire . Temporal

verò
 Libri III.P.II.Q.IV.Sec.VI. 237

verò facobferuant,cùm dicunr: Hodie Veris initiū

est feſtiuit as'est,poftcras Vulcanalia funt.Et talia
iterum aiunt, Poſterum est ,domum egredi non l -
cet. Pofterum fignificat aduerfum & prapaſte
> quaſi clapſa commoditate ſirum .Annos fic
colunt, cùm dicunt, Kalendis lanuariis nouus est
annus.quafi non quotidie anni impleantur. fed vt
laniillius memoriam recolant bifrontis,hacfuper .
fitione vtuntur , qua longè debet-elle à feruis Dei .
Sienim Deus ex totocorde diligatur:ipfa propitio;
nulla debet effe formido neg fufpicia harum rerū .
Profpere enim potest cedere, quicquid fimpliciter
fubDei deuotione fit. . ] D. Auguft. Eosenin a cpiſt.ng.
inculpat ,qui dicunt:non proficifcar quia profperis
blege pou
rus diesest, aut quia luna ficfertur: velproficiſcar,nerus.
vt profperecedat,quia itafe habet poſitio fiderum.
Non again hóc menfe.commercium , quia illa ft: lla
mihiagit menfem : vel agam , quis fufcepit men
fem.Nonplaniem hoc anno vineam ,quia bifix
tus est . quæ ad verbum comment, ſuo inſe
ruit D.Anſelmus.Idem Auguft.ficalibi*; ſic- 2.c.79.
ut obferuant,quicertis diebus,
fiue menſibus , vo
fecundum
Lunt du nolunt aliquidinchoare:eo quod
vanas doctrinas hominum fauſia velzifufta exi
ftiment tempora. & alio rurſus loco .d . plena c.in d.c.4 .
ad Galac.
funt conuenticula noſtra howinibus, qui tempsra
rerum agendarum à Mathematicis accipiunt. lā
vero ne aliquid inchoetur aut adificiorum , aut hu
iufmodi aliquidaperum , diebus,quos Ægypriacos
vocant,fæpeetiam nos monere non dubitani.]Ha
Patres , quorum adſcripli verba;quo
venus
niam ,
238 Diſquiſitionum Magicárum

niam , licet primo loco , & iuxta contextus

ſeriem , Apoftolus loqueretur de ſuperſti
ciolo dierum , mengum , & annorum cultu
ludæorum : quos Galatæ ludaizantes haud

dubiè imitabantur , vc optimè cum Græcis

D.Hieronymus & Primalius arbitrati; fieri

tamen poteft , vt aliquid etiam paganiſmi

ſimulirrepſerit.ve vidiin Franciâ , tempore
Catharina Mediceæ , quando inter aulicas
matronasadeò hæc vigebant,vt nihil incó
fultisaftrologis ( quos Barones ſuos nuncupa
bant) conari auderent. Quæſo. fi quis dies
infortunatus ; vnde : ex aſtrorum refpident
influxu , & pofitura: verum hæc eft alia ato,
alia ſingulis annis , nec eadem illo codé die.
fusè hoc phylicis rationibus refellit Cirue
lus d.p.3.cap.o.qui poteft confuli. Ad hanc

ſuperſtitionem diariam referendi quoque

ſunt ; qui certis diebus olera ſcopis tangant,
necciniphes ,erucæ ,campe, vel alia in leda
noceant :item qui nolunt vngues præſcin
dere die Veneris ,vel nere die Sabbathi;cum
intcrea non abftineant in honorem Deipa
ræ ceteris operibus feruilibus: qui credunt
maiorem ineffe vim aquæ benediétæ Dom
nicis poſt quatuor tempora , quam aliis ad
Speciales quosdam effe &tus: item qui oua ,
quæ gallinæ pariunt die Parafceues, totoal

ſeruant anno , quia credunt ea vim habere

ad exſtınguenda incendia , ſi in ignem inii
ciantur.cedon.vis hæc naturaliine: vnde à
die
 Lib. II.P. II. Q.IV.Sec. VII. 239

die,velmatre ?nemo hoc dicat. ná quid ab

furdius ? nulla matri prærogatiua cum prx
cipua competit:nihildici cæleſtes orbos rũ
vel lidera fingulare influunt. Vis illa , ſuper
naturalis ergo.curnon idem competit eni
xis die Anaftafii, vel Nacalis Domini? {pc
ciali,inquiét,priuilegio.dicſodes, vnde no
ſti:cui & quandoconceſſum ? conſtat expe
rientiâ,dicent.Sed illa fallax , & ynde certus
cs, non ex pacto effectum naſci : Dcuotio

perſuaſit, dicat alius.Nå bona dcuotio :qux

cum ſcandalo coniun & a, quz merito ſuſpe .
Eta , quæaniļis,quæ fingularis ,quæ nullo Ec
clefiæ vel tradicionis munita fuffragio. Fa
ciuntia his partibus multi. Sed in iisdem
partibus multi pietatis & rerum fidci mo
rumq; imperiti,mulci curioſi, multi ſuper
ſtitioſi. Lege Martin.de Arles tractat.de ſu

perſticione.

SECTIO VII.
Ono loco ſunt obferuanciz yana in malis
N depellendis & morbis fanandis varia ,
vt fi quis faciat oblationem ex bonis elee
mofyna impetratis, credens ea maioris effi

caciæ ad effectum conſequendum : qui pu

cat crucem ex eleemoſynis emptam vel fa
& am effe fanétiorem , & efficaciorem : qui of
ferunt ſanctis ceram vel aliam materiam ,illi

immiſcentes capillos bominis,vel pilos ani

malis çgri : q merguncimagines in aquam ,, p

pluuia
1240 Difquifitionum Magicarum

pluuiâ obtinendâ : qui faciunt quasdam li

gaturas , ne lac vaccis ſubtrahatur: qui per
annulum deſponſacionis meiunt, vt libere
cur maleficio : qui pro quibusdam capitis
doloribus, & fimilibus morbis curandis , ad
porcorum lintrem ſeu obbam collum ap
plicant. In nomine Patris, & c.quimetiun .
turcingulum ægrotantis ad cognofcendum
à quo fancto fit lañitas impetranda ,adhibi
cis aliis definitis ritibus :qui ſtramen bipen
ni diuidunt , vc fanentur manuum vel digi.
corum tumores: qui pro quibusdam pecu
duin morbis ignes. ftruunt ex peculiaribus
lighis , &in eum animalia impellunt, vel in
orbem circumducunt , & quod primo loco
tranſit animal , hoc fanctis offerunt. qui S.
Lupi libum pinſunt , hoc ritu ; coquunt li
bum criangularem , prætextu Triniratis la
cratiſſimæ honore : & ci quinq ; foramina
imprimúr , in memoriam ( liccolorant) vul
nerum Chriſti: poſtea,in B.Lupi honorem ,
libum dantin eleemofynam primo mendi .
co non ex propofito ,fed ignaro , & fortuitò
ocourrenti: ſic arbitrantur arméta gregeſ
fóla in paſcuis,à lupisinuadı non poffe. fre
quens eft,in pagis prope Thenas& Louaniú.
Superſtitio le proditin eo ( vt cetera mittá
quòd fortuirò mendicantidari debet ; nam
Iquid hoc, vel ad cuſtodiam pecoris , vel ad
honorem Dei , attinetscales etiam ligaturæ

Ipecuariorum , ad liberandos canes ac peco .

raa
 Lib.III.P.II.Q.IV. Sec.VII. 241)

ra à clade & tabe;velvt ca inferant pecori

bus aliorum.lege Burchardum dict.cap.19.v.fe
cifti ligaturas.
Huc referendæ ſuntinnumeræ orationú
formæ,quibus vulgò vulnera ſanantur , vel
morbi curantur , vel infortunia arccritur:
Quale illud de quo Burchard . ibid . v. colle
giſti; Coll.giftı berbas medicinales cum aliis inca
latiombuscum
, Symbelo & Dominica oratione.
Corrige audacter, quam cuin ſymbolo , &
dom.orat. , id est , cum credo in Deum, o Pater
nofter cantando.Si aliter feciſti;decem dies in pane
( o aqua poeniteas. ] Ef & alia in vſu inter Hi
(panosmilices , qua quidam falutatores , vc
ferunt, ſanctè viuentes , & omnes gratis cu
rantes , cum ſolâ impofitione linteorum , &
cercorum recitatione verborum vtuntur :

formula fuit Hiſpanica, ſed reddam Latinè

ad verbum ; Per Chriſtum , & cum Chriſto ; & in
Chriſto,eft tibi Deo Patri omnipotenti; in vnitate
Spiritus ſanctiomnis honor, & gloria.per omnia
fecula féculorum .Oremus ; falutaribus préceptis
moniti; & diuina inſtitutione formati ,audemus
dicere, Pater nofter;quies in cælis,& c.Amen , I E
sv s. Potentia Patris,fapientia Filii, virtus Spi
ritusfan ti fanerhoc vulnus ab omni malo. Amen,
Iesv s.DominemiIE sv Chriſte ;credo quod no .
che louis fanéti in cæna,poftq lauiſtapedestrorum
ſanctorum diſcipulorum accepiſtipanem fanétißi
mis manibus tuis:& benedixifti, & fregiſti; & de
diſtetuis Sinctus diſcipulis,dicens:accipuedecome
dire :
242 Diſquiſitionum Magicarum

dite,hoc est enim corpusmeum ,fimiliter accepifts

carnem in functißimas manus,& gratias egiſtid
tradidiftiillis dicens:accipite& bibite,quia hicell
meus fangus nouiteftamenti,quipro multis effun
detur in remißionem pecatorum .hoc quotieſcung
feceritis,facite in means commemorationem . 06
Vecrote Dominemilesv Chriſte ,vtper hec fas
Etißima verba, doper virtutem illori,& per me
ritum fanctifimiPaffionis twa fanetur hoc out.
mus, & malum iftud. Amin.lE svs.In nomine it
tris, & Filii, & Spiritus fancti.Amen . IE svs.
De hac formula mota fuit Ipris annolu
periore quæſtio ,maximè quia nullum naru
rale medicamentum accedebat. Reueren.

diſl . Epiſcopus Iprenſis Simonius ,& coali

liarii eius , tocain curationem hanc iudica

runt ſuperſtitioſam & illicită , & prohibue.

rc ne quis ea vteretur. Mulcis hæc damriatio
dura vila ſed immeritò . Nam hîc effe & us
totus exſpectatur à Deo per modum mira.
culi . Sed miracula lic affiduè & quafi er
conſuetudinc poſcere; eft Deum tcntare
Deinde fancti viri , ad miracula edenda , nó
ſunt vli certis,& quali conceptis verborum
formulis ; ſed modò fic, modo aliter, prout
Spiritus fan & us fuggerebat. Terciò ſancti.
cas huius non ſatis probata :fic enim pleru
que vt malefici pclarè , fpecic externa,lan
& titatem mentiantur :neq; in hac re milites
ſatis idonei iudices : quibus fan &ti videntur,
quiexcrinſecus peccata grauia non prodút
Quar
 Libri III. P.II. Q.IV.Sec.VII. 243

Quartò,qui donum fanationum à Deo ac

ceperunt ,illi nunquam accipiunt cum co
ditione,vt talibus vel talibusytančurverbis :
ſed tales commentitiæ formulæ ſunt indi
cia pa &ti faltem latentis . Quintò ,non licet
priuatis comminiſciformulas ,quas nec ſa
cræ litteræ, nec Eccleſiaſticus vſus approba

uit qualis eſtiſta. quæ licentioſe abutitur, &

deprauatmulca facroſancti Miſſæ ſacrificii
verba , etiam ipfius Canonis :Denique ap
plicae verba conſecrationis rei ,ad quam in
ſtituta non fuit , ( quod non eſt permitien
dum ) & præterea petic effe & um libi conce
di per vim prædi&orum verborum ; quævis ,
nõad valnerum corporis conſolidationem ,
ſedad panis ac vini transſubſtantiationem ,
à Saluatore noftro directa fuit. Neq; illud
negligendum eſt, Eccleſiam & Catholicos
cius filios, tanta ſemper in venerationc hæc
facroſancta confecrationis verba habuiſſe ;
ve nefas duccrencillis vti ;nifi quádo in Mil
fa ſacrificio , velquádo in Eccleſia ,vel ſcho
lis,aut diſputationibus iis neceſſariò vten
dum: contra Diabolus , & membra eius ma
lefici, rebus nullis vtuntur libentius aut fre
quentius ad ſuafacrilegia nefanda :quam &
ipfa Venerabili Euchariftia , & iis quæ ad il
lam pertinent.Hæc mihinunc contra
hanc & limiles formulasoc
currebant.

SE
Q 2
244 Diſquiſitionum Magicarum

SECTIO VIII.

Ec quiſquam nitatur auctoritate cu

NH iusdam Canoniſtæ ;qui vixit ann.1454 .
nomine Felix Malleolus, & fuit Canonicus
Tigurinus , ſed de hæreſi cantum non dam
natus;quare & loan.Balæo & ſimilibus tan
topere commendatus : hic Malleolus , inte
gro libello ,duorum tractatuum de exorciſmis, le
patronum præbet huiuſmodi precationum
& medicamentorum . plurima huius opu
ſcula circumferuntur,ſed in pleriſq; multa
funt temeraria, erconea , & ſcandaloſa : qua
re maturo & ſapienti conſilio Ecclefia Ro

mana eius nomen , inter primæ claffis pro

hibicos ſcriptores , quorum cuncta ſcripra
lint vetita, retulit. ideò Catholicis cius au

etoritas profligata planè cenſenda. ſed nec

rationes vllius momentiattulit. Examine

mus ſingulas breuiter.vult licitam eſſe cura

tionem perhuiuſmodi verba dicam Latinè ,
cum vt omnes intelligant , cum ne quis via
tur ; fi co , quo pronunciada ſunt verba , idio
matè & rythmo proponerentur . ) Sifancta
Maria virg" puerum leſum vere peperit:liberetur
animal hac paſſione,in nomine Patris & c. Eril
lud : Chriſtus fuit natur, Chriſtus fuit amiffw ,
Chriftusfuit inuentus:ipfe benedicat, confignet
hac vulnera,In nomine , Ġc. Et illam , Ego ad
2070 Vis virmes, pronrip- tentem Deum ,vt ifta
ciuit as veldum fit vibistam deteftabilis, quam
Deo
 Libri III.P.II. Q.IV.Sec.VIII
. 245

Deo eft vir slle:qui falfam fententiam protulit ,do

iuftamnouit ,in nominePatris,& c.] & dicit hæc
dicta mutatis mutandis etiam proficere, co

tra lumbricos & vermes, qui animalium vi

ſcera corrodunt.Fatetur ſuç fententiæ con
trariuin eſſe quendam ,qui ſcripſit de ſuper
ſtitionibus( intellige Martin.deArles) & Ioan .
in fumma Confeſſor. & anno Domini 1405.
leétorem ordinis Auguſtıniani coa & tum re
uocare Heidelbergæ articulum ,quo dixe
rat poffe huiuſmodi formulis fine peccato
aliquem vti,& nomination ſecunda illa.coa
& um ,inquam , hoc reuocare ,ad mandatum
Domini Epiſcopi Spirenſis , & peritorum
ſtudiiHeidelbergenſis,tanquam erroneum ,
& polliceri , ſe do cetero non ampliùs talia
verba prolaturum.His non obftantibus có
trarium ipſe cenſet.Probat primò quia piū
eft & meritorium fanare morbos, non ho
minum modò,ſed & brutorum : vt proban
cur multi fan & ti feciſſe. Ref.hoc fecere , ci
tra omnem ſuperſtitionis ſuſpicionem ,& lic
facere cſt pium ac meritorium : formulas
verò haſce ſuperſtitioſas eſſe, & merito ſu
ſpectas.
Secundò , licet bencdiccre animalibus in
nomine Domini . Reſp.licet, fi nihil addas ſu
perftitiofi dicti vel fa &ti.
Tertiò , licet illa maledicere, feu coniura
re , & excommunicare, & exorciſare :ve fecit
S.Wilhelmus LauſanenſisEpiſcopus, qui abl

Q3 anguil
1240 Diſquiſitionum Magicarum
anguillis læíus omncsanguillas fuæ ditionis
maledi& ionc expulit & relegauit.ficut & B.
Pruminius infulam S.Marci propè Conſtá
ciam , venenoſis coinquinatá vermibus, co
caliter ſuis precibus mundauit.EtEpiſcopus
Lauſanenſis, cum viuens, contra venenatas
ſanguiſugas, quæ veneno ſuo inficiebat Sal
mones & alios piſces, exorciſmos ex ſacris
Scripturis compoſitos, fecit pronunciati.Er
Coliti ſunt etiam in Heluetiâ , contra valde
noxium genus vermium , quod vocant ingen
inſtituere iudiciarium proceſſum , ficutfi
contra facinoroſos : ſicut & Conſtantienfes
& Curienfes faciunt, contra vermes alios
nuncupatos Lauffkaffer .Refp . Exorciſmos&
Ecclefiafticas dépullones animalium pro
bari ,quos publicus Eceleſiz vſus recepird
approbauit,non quoſcunq; priuati commi.
alcuntur . Hodic in Ritualibus Romanis

habemus expreſſas formulas legitimasqua;

omnes ſequi deberent, poſſunt, & vtituto
propriis diæcefium ,quçà ſedeRomanâap
.
probatæ :immo fine peccato vti illis pollunt
etiamſi non line exprelle approbate , dum
modò nec improbatæ , nec à viris doctis &
piis in dubium vocatæ ,nec apertam vanita
cem præ ſe ferant. Ve ſanè in formula ipfius
exorciſmi ſeu adiurationis Laufanenſisepi
ſcopi nihil continetur , quod poflit impro
bari;nififortè citatio illa , & procuratorium
piſcium, & alii quidam a & us iudicarii,que
omnia
 Libri III.P.11.Q. IV . Sec.VIII
. 247

omnia videntur vana & ſuperflua: quod idé

dicendum , de publicâ praxi Conſtantienſi

& Curienli. Tertia vero illa adiuratio ,erat
introducta priuatim à ruſtico, nec de origi
ne primâ eius quicquam conſtat :in exorcil
mis autem non recipiendas quafuis pro ar
bitrio cxorcilantis preces , ſed certas & ab
Eccleſiâ præſcripras,docent Cõcil.Cartha
gen.4.can.7.& loan.Micrologus libr.de obfer
wat. Ecclef.cap.7 .Quoad factum deniq; Guil (

helmi & Pruminii,fimilia legimus de S. Pa :

tricio & aliis : ſed aliud non probant ; quam
licere ſacrâ adiuratione,vel oratione,virtu
te Dei , animalia noxia expellere: quod ne
mo negat: Licere autem certas formulas ar
bitratu quorumuis confictas in vſum indu

cerc, id no probatur,quod ego nego.Sanè A

poſtoli, & Sancti,abſq; alia verborum addi
tione dæmoncs expellebāt, & morb s ſana
bantin folo Chriſti nomine a lic DD.PetraAct.3.v.6.
ac Paulus,D.lo. D.Th. D. Andr. DD , lu- & c.16.v.15.
♡ Procho
das & Simon , & D.Hilar. d fecere. rus in vitâ
Quarcò addit ,pro argumento; ex legen loan.
c Abdias
da S. Blaſii,cum benedi & ione folitum mu I lib . 1.9.10 .
nire animalia imbecilliora contra grandio & : .hifto .
ra : item , quòd qui porcos caſtrant, eo's D. A poſtol.
Antonio commendant: & q porci D.Antoin eius vi
nio donati violentur ab aliquo , illum non ca.
effe impunitum.Refp.hæc nihil ad rem per.
tinere :nihil enim hîc verború ſuperſtitioſo
rúintercedit.Ded. Blaſio in vulgatis legēdis

mul .
a 4
 ( 248 Diſquiſitionum Magicarum

mulo narrantur, quęnulla nituntur fidevel

auctoritate.Cur beato Antonio porcus ap
pingatur, neſcio ; nifi hoc ex hac ortum con
fuetudine fuerit:fed quod huius conſuetu
dinis initium ,rurfus ignoro . Deuocioni po
pulorum puræ & innoxiæ , ſanctorum chari.
tatem ſæpe numero fauere & applaudere
videmus. Nimirum rectè Ambroſius; Pro

{perè,dixit,poreſt cedere , quicquid fimpli.

citer ſub Dei fit deuotione.
Quintò ex ſacra Scriptura ſic argumen. I
tatur :Paulus dicit,omnia quacungfacitis in no
Colof. 3. mine Domini noftri IESV Chrifti facite . qui
V.17 :
omnia dicit,nullum actum ( faltem bonum )
excipit . Refp. eum ſumere pro certo, quod
eſt in controuerſia , huncactum animalis cú
talibus verbis curati effe bonū . Nec dicit A.

poſt licita eſſe quæcunq; in nomine les

facimus ; ſed quæcunq; facimus, ea nos in
hoc nomine , & non in alio facere debere.
Sextò ,tempeſtatem per maleficium exci
çatam ,ab agris alio maleficio repellere,eft a
Etus bonus:ergo etiam ſuperſtitioſa formu
la licet repellere morbum animalis malef
ciati . Antecedens probat ex l.eorum . C. de
malefic. & auctoritate Azonis in fumm . &
Archid . Rep . & legem illam , & auctores cam
ſequentes manifeftè errare contra fidem ,ve
docebo fusè lib. 6 .
Septimò,quoad primam formulam , ex
cufat illam ; Quia si particula in ca non
eſt
dubi
 Lib.III.P.11, Q.IV.S.VII . 249
dubitatiua leu coniccturalis : fed caufalis, fi

gnificás idem quod , quia vere . Quemadmo

dum , in illo :ſriudicas eos, cognofce. Item ,fiin is .
ferno nalla est redemptio fane
, terribilis est recor
datio.Rep.Etiamfi ita ſumas, formulă eſſe ſu .
perſtitioſam . quia vel illud additur, vt cauſa
ſanationis,vel vt ſignum . ſi vt ſignum.nõeſt
ſignú ad hocà Deo vel Eccleſiã inſtitutum .
ergo à priuato, & tum meritòſuſpicamur pa
cum dæmone.quia cum Deo nemofic
& um
paciſcitur: nec licet nobis , Deo ſignum prę
fcribere ,vel dare. Sivtcauſa ; vel quatenùs
aërem verba verberant , & ſunt ralis fonus,

( quod eſt ridiculum ) vel quatenus ipfa ver

bavim phyficam habent ( quod æquè abſur
dum ) vel quatenus habent vim moralem .
quæro an hæc ſit ex opere operato ; an exo
pere operantis ? non illud quia non ſunt Sa
cramenta. ſiiſtud , ergo iam à deuotione res
pendet. ergo etiamſi aliis vteretur verbis id
à Deo obtineret. crgo iam vana formula.ha
bet hocargumentum vim contra cæteras o
mnes. Nec tamen vim habet contra inſtitu

tas ab Eccleſiâ formas exorciſmorum : quia

Deus Eccleſiam in his dirigit , & fponfæ lux
votis fauet : adeò ve Eccleſiæ preces huiuſ
modi;vi nominis Chriſti, quod inuocatur &
inſeritur ; vt cauſa ſimul & vt ſignú operèn Tyreus
tur , co modo quo & fignum crucis forma lib . de dr
moniac.p.
tum pronunciatumq;.
O & auò cõtendit licere aliquando demo -'vlt.
as num
 Diſquiſitionum Magicarum
num veiminiſterio , & eos ad hoc inuocare:
quia D. Theodorus Epiſcopus Sedunentis
ingentem campanam à Leone Pontificefi

bidonatam ,à Româ Sedunum vſq; per dæ

mones portari curauit. Confirmat,quiage.
nerales hæ propoſitiones ſunt reiiciendz 0
omnibus nobis iniuriam & damna & mole

ſtias pertinaciter inferentibus eſt ignoſcen

dú, qui hoc dicat ex Domini præcepto ,eum
dicit mentiri. veritati enim confonum elic
non parci, ſed oportere puniri : Item , de vſu
ris generalem facientes prohibicionis dere
Itationcm errare ; cum in multis contra & us
vſurarum vidcatur licitus.Sic vulgo,quinc
gantvllas formulas ſuperſtitioſas eſſe licitas 10
cos quoq; errare ; Rep. Memirari audaciam
vel ignorantiam hominis, audaciam quod
fabellas nobis pro hiſtoriis obtrudat , qua:
nullum rcfert auctorem . Si hoc accidit(non
credo quidem ) ſed ſi accidit,ſpeciali Deire.
uclantis permiſlione hoc ab Epiſcopo illo
fa & um ; alioqui nec omnia ſemper landto.
rum aliàs virorum facta imitanda , imò nec
neceſſario ſemper probanda . Confirmatio
nis primum membrú prorſus vel calumnio:
ſum eft, vel abſurdum . calumnioſum , ſi vim
præcepri Dominici de remiſſione iniuria
intellexit: abſurdum , fi ficintellexit , rrex
argumento videtur intellexiffe . Dominus

cnim rancorem ,iram ,vlciſcendiftudium ,&

lanimi perturbationem prohibuit . Sibi vin.
di&tam
 2 o
orangeri
de
h
Lib.III.P.11, Q. IV.S.VIII. 251

d.Etam relinqui voluit ; eam in hoc fæculo

retribuit per iudices, vicarios ſuos. nihiligi
tur hoc pertinet ad iudiciariam iniuriæ pro
fecutionem . Secundum membrum de vſu

ris erroncuin eſt. nunquam enim vſurarij

contractus vlli liciti fuerunt.

Poftea conatur probare, formulam ratio .

ne verſus , ſeu rythmi ſuperſtitioſam non ef
fe . Quod necnos dicimus: dicimus tamen ,
quia non ſoler Eccleſia exorciſmos verſibus
ligare , hoc non carere aliquâ fufpicionis
cauſa .
L Decimò vult etiam ratione rituum , & gc

ſticulationum variarum quibus vtuntur ru

Nici & alijhuiuſmodi medentes, non poffe
dici formulas ſuperſtitioſas. Refpon . Ritus o
mnes & geſtus abfonos; quos Eccleſia non
rccipit,ncc verbum Dei , ſcriptum , vel non
ſcriptum approbat ; céferi meritò vanæ ob
ſeruantiæ fpecies , & propterea fugiendos,
tanquá luperſtitiofos.Addit etiam certè pa
piam di&ti ſuimultiplicém cõfirmacio
rum
nem . Primaeft. Chriftus Dominus cæcum

fanauit fpuens in terram , & facto luto , & co

illitis oculis. 2. Diuus Marcus eodemmodo
ſutorem fanauit in manu ſiniſtra læſum . 2 .
Heliſçus miros geſtus fecit , vt puerum ſuſci
taret. 4. D. Hieronymus per lignum crucis
leonis pedë fanauit . 5.In paruulis baptizan
dis multos ritus, tactus & mores nuncexer
cent Sacerdotes , qui in primitiua Ecclefia
fuiffent
 252 Diſquiſitionum Magicarum

fuiſſent exorbitantes. Refp . Ex his ineptitli

mè inferri , ad ritus illosåmuliereulis & ru

ſticis priuaca auctoritate receptos. Chriſti

Domini ricus fuit maximèmyſticus & figni
ficatiuus, vt fancti Patres oftendút. Helizzi
factum ,prophetia fuic incarnationis Domi.
nicæ.De D.Marco illa nar : atio, mera nænia
eft D.Hieron . Eccleſiaſtico remedio & pro

prio Chriſtianiſmi ſignofuic vſus. Sacerdo

tes; qui alios ritus feruant, quã Eccleſia prx
fcribit ,peccant: qui cos tantum feruant qui
ſunt in ritualibus ,nihil faciunt;quod nó Ec
cleſiaſtico vſu à plufquam mille annis rece .
prum ſit ,vt docetBeilarminus tom.z.agens de
baptifmi ceremoniis. Plenum verò impietatis
eſt ,nec à blaſphemia alienum cæremonias
Eccleſiæ , & a &tiones Chriſti atq; Propheta
rum comparare maleficorum aétionibus, &
ex illis has velle deducere vel comprobare ,
vt facit Malleolus .
Vndecimò conie & orem agit ; fortaffis
, in
quit ,est arcanum Dei, quod fancti viri per reuela
tionem receperüt. Sicut olim perhoc verbum Ana.
mifapta , referuatum ,tentum , & portatum contra
peftilentiam fideliter credentes fecuritatem perce
perunt.Rep.Nun ,quod poffem ,omnefortallis
affirmatiuum ,ſolui perfortaſſis negatiuum ; ſed,
quamdiu de tali reuelationenõ eſt vlla pro
batio ,tutiorem partem eligendum , vt abſti
neatur : deinde ipſorum effe qui defendút ,
non coniicere , ſed probare reuelationem :
deni.
 Libri III.P.II.Q.IV.S.VIII. 2531

denique illud ipſum quod addit, de Ananila

pta , cuius exemplo conatur intentum pro
bare: eſſe non tantum yanum , ſed etiam me

rè magicum , & ex pacto dæmonico natum .

Sciendū enim incer magica reliqua periam
mata ſolicum , vt concra peſtes & febres pe
ftilentes, in quo tres verſiculi debebant cer
todeſcribi modo ;

Ananifapta ferit ,mortēqua ladere querit, & c.

Quib.quid poteft diciineptius:nam illud
ananıſapta nihil prorſus ſignificat,& ponitur
tamen verſu tertio ,vt Dei nomen , & petitur
abeo , vt ferentis mifereatur. vnde patet fic
occultèdçmonem inuocari , qui hoc libi no
men velſignum conſtituerit. Deinde quod
ait fideliter credentes tantum fanari : hoc

indicat eum requirere certam fidem virtutis

illorú verborum : quod & iplum eft impium .
Siverò licer de ſignificatione coniicere, luf
picor yocé eſſe ex Chaldæo & Hebræo con
fi &tam . Si velis deducere ex 73377 Hannéni ,
miſerere mei , & Sophetuniw.videsmiſerı
cordiam vrà iudice peri, ſed non à Deove
ro, vt arbitror. Nam Ana SX ſecrecis Me
kubalim myfteriis ſignificat,mentem cuiin
natæ primæ notiones : in cuius medio dicāt

ſedere angelum , quem vocantanim , qui rei

veritatem hominiaperit,& indicat . vnde &
yananá nomen idoli , & illis anans diuinatio .
Saphat verò denotat eum iudicare unwana
nifapta igitur quaſi ananifapta ſignificat dæ .
monem
1254 Diſquiſitionum Magicarum

monem illum , diuinationi qui præeſt, & di.

Jiudicat atque indicat morbi cauſam atque

remediú . lemper enim.malefici priuſquam

fanent , ſententiam ferunt, maleficio mor
bum illatum fuiſſe. Atque hocarbitror ar
canum illud magnum , quod Malleolus in
dicare voluit ,vel debuit.Sanè magicę voces
pleræque ex Hebræoſumptæ . Non me latet
cabaliſtarum deductio litteraria,ſcrupulose

fi non ſuperſtitioſe ex Guarino propoſita à

Martino deArles , lib . de ſuperſtit. qui ſup
ponunt Anan: Japta ſignificare malam mor.
tem ( qua quæſo lingua & qualibet littera re
præſentari vnam dictionem . vt A. fic Anti
dotú; N.Nazareni ; A. Auferat; N. Necem ;
I. Intoxicationis ; S.Sanctificer ; A.Alinnen
ta; P.Pocula ; T. Trinitas ; A. Alma. & ficfi
gnificari , quod mors Chriſti , quæ ex parte
ludæorum mala fuit , ex parte Dei mortem
(hoc eſt Diabolum )ferire ,& c. Quæ , quisnó
videt eſſe gerras liculas ? Nec verò infælici
illi Fælici,ſuffragatur, quod .
Duodecimò lubdit experienter ( utar eins
verbis, ne quis mefingere quidquam putet) vide
cur, & ab Eccleſia permittitur, quod illi, qui
per certas formas verborum ſerpentes tol
lunt(provt Apoftoli fecerunt) & tangunt,&
in medicinalibus refe &tionibus multiplici
ter deducunt ; imò leproſos ſanando , non
Idum fundamétalicerinfectos, multùm pro

ficiunt : & ecce quodilli,qui propriè talibus

verbo
 Libri III.P.II.Q.IV.S.VIII . 2951
verborum exorciſmis in eadem formâ non

vricur, licet forriora loquatur , nihil apud

ſerpentes operatur . Refp.Primò falfum effe

dicit ab Apoſtolis ſerpentés ſublatos , per

cercas veiborum formas. nam hoc per illos

సుమును
నన్ను
ముందుకు
గఆుండు
అక్క
అని
factum dumtaxat , iuffione, in nomine lesy ,

సార్లు
vt Dominus præcepit , & cui formæ, vt cau

. fæ ac figno , ſuam opem atque effectum pol

licitus fuit .a falſum eſt ſecundò ab Eccleſia a Marcok
incantatores ferpentum , qui commentitiis ..
huiuſinodi formis vtuntur , vel morborum

curationes tales perficiunt, permitti , vrdo

cuiiam fæpè , & oftendam ex profeffo lib.6 .
Tertiò falſum eſt , aliis formis potentiori.
bus vtentes effe& um non conſequi. conſe
quuti enim cum ſunt ſandi viri ligno crucis ,
inuocato nomine Dominico , & fimilibus

Eccleſiaſticis remediis. Quod ſi loquatur de

formis commentitiis atque priuatis, hæci
pſa experientia docec ex pacto fieri. nam id
eò prodeft vna, quia legem illam Diabolus

tulit : non prodeſt altera ,quia cam non præ

ſcripſit.
Decimotertiò , fic argumentatur , Deus
etiam per malos Sacerdotes , fi feruent præ
ſcriptam ab ipfo verborum formam confi
cit Euchariſticum facramentum ; per bonos
verò , li formulam non feruent,non conficir.
ergo etiam Deus per malos feu maleficos ,fi
verba concepta feruent , tribuit ſanitatem ,
per bonos non tribuit li feruent. Confe

quencia
 256 Difquifitionum Magicarum

quentia pbatur.quia tefte D.Greg.miracu.

la minora pbanturper maiora. Scd illud de
Euchariſtiầeſt mai", iſtud de curatióe morbi

eft min' . ergo iſtud benè probatur per illud.

Equidē miror Chriſtiani alicuius tantam eſſe
poſſe impudentiā, ve ſacratif.rei métione lic
abutatur, & taléinſtituat comparationé.ni
mirú magiæ fe & atorum hoc proprium eft,
non catholicorú verorum . Ad argumétum

negatur confequétia, nec vrget probatio ,qa

õlupponit falſum , népe miraculofam , & no
pdigioſam ,hoc eſt à Deo nõàdemone cám
in caſu propoſito : quodà nobisimpugnatur.
Transfubftantiationis miraculú de fide eſt.
miraculú fit,quia Chriſtus hanc , & nó aliam
formam verború inſtituit . Sanatio hæc nul
lo argumento idoneo probatur à Dco elſe.
quare corruic tota machina . D.enim Gre
gorij verba de duobus veris miraculis ſunt.
Decimoquartò inſiſtic probationi expc
: rienciæ , parū attendens experientiam tan
cum oſtendeie, quid factum fit ;ſed nondo
cere,quòd curatio fit à Deo ,vel etiam quod
fit licita. nam nõ quicquid corpori prodeft,
id licicú eſt , vt conſtat ;alioqui & nimio po
cu ad vomitum , & ncquioribus aliis veilice
ret , & medici talia fuadentes excuſarentur.

alioquia dæmonib . morborum curationem

petere liceret,vt impius Paracell.cenſuit, &
non nimis obfcurè Malleolus videtur con
icedere.quæ cuncta ſunt impia.
Decimo
 Libri III. P.ÍI. P.IV. S.VIII. 257

Decimoquintò , quæ in his formis conti

nentur. cuncta ſunt ex S.S.deſumpta. ergo
licita & fan &ta .. Refp. Nihil hacillatione féi.
gidius , peccatum enim hîc.elt in abuſu ap
plicationis.co quod verba ſacra applicãtur,
ad ea quæ Spiritus S. nullo modo incendit,
quemadmodum peccant , qui ad diuinatio
ñes,ſatyras, paſquill. & huiuſmodi, S S.ver
badefeatúr.Confirmatarg.ſuum ; quia non
reprehenderetur, quicum ſigno crucis fim
pliciter diceret , fanare in nominc Chriſti.
ergo nec ille , qui paulò plus rituum & ver
borum bonorum adhibet. Refpond. Rurſus
conſequentiam claudicare . quia prior ille
Eccleſiaſticam & Euangelicam formam ſe
quitur: pofterior voluntariam fuain & com:
mentitiam . Deinde & priorille hoc faciens
temerè , poteſt peccare delicto tentantis
Deum .
Decimoſextò , credentibus Deus pollici
tus miraculorum patrationé ad folum cre
dentium iuſſum : neq; diftinxit , lihac velil.
la forma vſi fuerint , led formam generali
ter loquens liberam reliquit. neq; nos igicur
hanc licentiam reftringere , neque diſtiny
guere debemus. Reſpond. Chriftum Domi
num fidelibuscam poteftatem tribuiſſe, qui
fide firmi, in nomine iplius ,ad fideiconfir
mationemiſta facerēr, quando falus anima
rum hoc depofceret , vt patet ex ferie con
textus D.Marci. Et fic Chriſtus Dominus ! a d.cap.vlt.

R mira.
 358 Diſquiſitionum Magicarum
miracula fua edidit. Velle autem miracula
I
edere, duntaxat yt homo, vel equus,vel vac
ca ſancntur ægritudine corporali:hocChri
ſtus neciufſic,nec approbauit; nec ſolet có
currere ad huiuſmodi. formă quoq; ſimpli
cem nobis reliquit, manus impoſitioncm ,&
ſimplicem in nomine eius cum bcncdi &tio
neiufſionem , vel precationem . Hanc Chri
ſtilicétiam nec reſtringimus, nec diſtingui.
mus; ſed arcemus ab eâ ſuperſtitioſas addi
tiones & ampliationes .
Vltimò ficargumentatur: in dubiis beni
gnior interpretatio facienda. ſed hicresdu

bia eſt , ergo potiùs dicendum licere, quàm

non licere .Conf. Deus intentionem facien
tis attendit : eam rufticus ifte hoc faciens
1
habet bonam . ergo non eſt damnandus à
nobis. Refpond . An hæ formulæ lint licitz
necne , ſtricte loquendo , dubium non eſſe.
primò quia non funt fufficientes rationes,
neq; argumenta fatis idonea , vt iis intelle
dus fanus ac bene diſpoſitus moueatur ad
credendum , has formulas effe bonas ac lici
tas. hoc tamen neceſſarium elle , vc dicatur
2 Aragon: dubium, conftat. · Deinde quia regula iuris
& atii ad Canonici improbat omnes orationes & for

2.9.60. mulas huiulmodi præter Pater nofter & Credo,

ve docuimus : nec inuenitur exceptio per
Ecclefiam introducta ſpecialiter de huiuſ
modi formulis : fed dubium non poteft dici,
id de quo inuenitur regula vetans , necpro

batur
 Libri III.P.II.Q.IV.S.VIII. 259

batur de co caſus ſpeciatim exceptus . ' ergo a Barto. in

iftud hîc non poteft dici dubium. Denique . quoties.
hîcnon ſunt Doctorum ſententiæ pro parte D. li quis
caution.
affirmatiuâ ; dubium enim non dicitur , niſi
linchincinde vtrimque Do & torum opinio
nes . Verum crgo dubium hic non poteſt 5 Cuman.
eſte dere , vtrum per fe lic licita , necne : ſedososa.in
canrum dc perfonâ , vtrum peccauerit faci 115. col. 3.

endo,quod putabat licitum ,necne ?quę duo vol.1.Cor.

ſunt omnino diuerſa . fieri cnim pot , vt pec- 97.lit.z.
cem faciendo rem licitam ; & fieri poteft , vt par.si
non peccem ,faciendo rem illicitam . Qvaro
etiam aliud eſtiudicare dere, aliud de honii .

ne. Quando quis iudicat de homine , debec

ſpectare bonum hominis , quod contiſtitini
co vt quis bonus cenſeatur: ideo in dubio ,
ne homini fiat iniuria,teneorpociùs iudica
re, quod non deliquerit. Sed quando quæ-' Gui.Pap?
ritur de ipſa re ,
quia rei non intereſt qualis , ling: 21;.
exiſtimetur, bona an mala ; ideo non accom
modandum eft in dubiis iudicium bonore ';

ſed bono ipſius iudicantis, hoc eſt ,ei quod

vtilius eit iudicanti , ' bonum autem iudică ficinect

tis eſt,no decipi intellectu , & intellectus bo- lige Spec

do arbit. 9 .
num eſt veritas ; nempe ficrem intelligere,
8. verf. fed
vt rcucra eſt: quare höciudicium eſt cofor- quid fi as:
mandum ipli rei, quoad fieri poteft, & dere biter.
iudicandu,tion vt expedie perſonçfacientis
cuius hîcratio non habetur;fed pro vt natu
e Caietan.
ra & conditiones rei poſtulant: qua in re D.'Sor Arag:
Thomæ cæceri affentiuntur:'Accedit, quod in 1.1.4

R que -
 260 Diſquiſitionun Magicarum

quæſtio hac dere , pertinet ad communem

aniinarum ſalutem ; quæ paucorum ſuper
ftitioforų fauori præferenda eſt. quandove
rò diſceptacur de animæ periculo , cum non
quod lenius videatur in quoſdam , ſed quod
reuera fit animæ tutius , id ſequendum , vt
a Panorm . communiter docent DD .* Ad argumétum
inc, iuue
nis.delpó itaq; breuiter reſpondeo ,ex maiore bene in

fal. Ang ferri, de peccato ipſiusvientis , quando verè

Silu .Tab . dubium eft,peccauerit necne;vt puto de ru
verb .Du-ftico dubium fuiffe; de monacho verò pro
bium. feſſore Theclogiæ nõ puto , tenebatur enim
ſcire : perperam tamen infertur, idem de rc,
nam nec dubium , id eſt , & ſi foret, non le
İquéda niſi pars negatiua, quæ tutior : & pro
inde verè benignior in animas .
Alia quçdam poſtea accumulat, qux pre
termitro , quodline nõ minùs inepta, quam
frigida, & ridicula, vtpote meræ fabellz, de
Moyſe, Virgilio , & c.

SECTIO IX .

EXhisinfertur decifiodemultisformulis.
quas non prætermîrtam planè ve de iis
poflint lectores ,quando de facto inciderint,
iudicare ; nec adicribam integras , ne curio
li & impij qucant abuti: ſed adſcribam tan
cùm inicium ac finem , omiflis mediis & cir

cumftantiis , quas auétores earum requirút.

Primæ quatuor frequentes ſunt hîcin Ebu
roribus .
I. Ad
 Libri III.P.II. I. IV.S.I X. 261

1. Ad equos ſanandos. interrogant cuius

coloris ſit ?l dicas , ſpadicem . clamant,Spa
dix ,ſpadıx ,ſılaboras tali vel tali morbo, tam
verè ſaneris, quam loſeph & Nicodemus,
& c.

2. Anteparante ,par ante ante, & c.vt vir

go Maria peperit.
3. Alligare equum ſtoloni arboris , quæ
nunquam fructum tulit , idque truum hora
rum ſpacio.
4. Pro quouis morborum genere ; funi
culo lanco brachium circumdare , in nomi
neDei , & c . & ad nomen ſancti, cui morbus
tuus facer,funiculus contrahetur & fiet bre
uior, & c.

5. Dicto , conſummatum eſt,pedem cqui

terræ fortiter incutere, & addito alio verf.ex
orat. Domin.clauum excidere.
6. Ad morbum quendam animalis ſanan
dum , iniicere phialæ vitrex aquâ limpida
plenæ, nouem ordei grana, & c.
7.Filum per chriſma trahere:aut terream
imaginem , ſub altaris palâ abſcondere.
8. Tempore miſfæ dentes rangere , &
quédam ex Euangelio paſſionis verſiculum
fimul dicere .
9. Cum ægroto antè febris acceſſionem
manus lauare , & intcrea certum ex Pfalmis
verſum ſubmurmurare ; vel laborantis ma
nu prehésâ dicere , Æquè facilis tibi hæc fc
(bris fit,atque , & c.
R 3 Ic.Re.
1362 Diſquiſitionum Magicarum

10.Recipere tres panesmiſſales, & in vno

fcribere ,qualis eſt pater, & c . in altero , & c.in
13. & c . & dare has hoſtias febricitanti, & c.
Vndecima ducere ægrotum feria ſexca,
( idq ; continuis tribus dicbus ) ante ſolis or
cum ,verſus orientem , & eo expăſis ad folem
manibus in crucifixi morem ſtante, dicere ;
Hodie dies illa eſt qua Dominus Deus ad
crucem acceſſit , & c . deniq; recitare nouics
cernas orationes Dominicas & ternas falu
caciones Angelicas.
Duodecima illud Aphricani , Guſtacc &
videre quod bon'eſtDominus , inſcriptum
certæ fupellectili,& c.
Decimatertia in aquæ frigidæ cyathum
inſtillare profluentis fanguinis definito nu
mero guttas ; & inter vná quamq; legere pa
ter nofter, & c. & propinare patienti , eumq;
certa quædã interrogare: vel fronti eius ccr
tú verſiculú cruore illo inſcribere.velin fan 1
guineſiſtendo , dicere; Sanguis mancinte,
& c.languis mane fixº ,& c. & ter repetere.ité.
in ſanguinc Adæ orta eſtmorst & c.ô tian
guis vefluxum tuum cohibeas.Ité illud ;Chri.
itus natus eſt in Bethlehem, & paffus, & c. &
hæc dicétem tenere innominatum digitum
in vulnere , & facere certas fupervulnerecú
eo cruces , & dicere quinque parer, & femel
fymbolum ,& c. Item , cercum verliculum ſo
lum dicere ex Paſſione.Item dicere, In nomi
Ine Patris , & c.chunrac ,cara,ſaritc, & c.

Deci

1
 LibriIII. P.II. Q.IV.Ș.IX. 203.

Decimaquarta tribus dicbus ante ſolis

ortum ſuper equo dicere, In nomine Patris,
& Filij, & Spiritusſancti exorciſo te vermem
per Deum patremt & c. vt nec carnem ,nec
offa huiusequi edas , & c. Deinde certo nu
mero recitare Pater. & Aue . candem in de
xtram aurem cqui , cum aliquot crucibus fa
& is, inſuſurrare quatuor quædam verba .
Decimaquinta ad inueniendum furem ;
in cryſtallo crucem facere cum oleo oliuæ,
& fub cruce ſcribere ; S.Helena , & puero ca

Ito atque legitimo decenni tradere phialam

tenendam ,& poft tergum eius fiexis genibus
ter dicere orationem S. Helenæ ; deprecor
te Domina S. Helena , mater Regis Conſt.
&c. Amen . & cum Angelum (intelligenigrum )
videbit puer in phiala, cum interrogarc, quæ
quis voluerit. Item , ad furem deprehenden
dum ; Accede flucntem aquam , inde quoc

ſuſpectos habes, tot numero lapillos eolli

ge,domum refer , facigncſcantin foco ,de
fode ſublimen , &c. imponantur ſcutellæ a .
qua plenæ cum certis ritibus, & ad nomé fu

ris calculus eius aquam facietebullire. Item ,

lcguntur fepté Plálmi cú Lecaniis ; hinc ſe.
quitur oratio terribilis ad Deum patré , & c .
hinc exorciſmus in furem : deniq; formatur
figura circularis cum barbaris nominibus, &
in medio pingitur oculus,cum clauus çneus ,
certorum laccrum , oculo infigitur malleo

R 4 cypref
 264 Diſquiſitionum Magicarum
cypreſſino & dicitur certus ex Pfalmis ver
ficulus. ſicturi oculum putant excuti. Alij,
die Sabbatiante Solis ortum ramum auella
num abſcindunt, dicentes ; Ego te tamum
huius æſtatis reſeco , & c . in menſa iternitur
tegumentum additis his verbis ; & c . quæ ter
repetenda . Alij vtuntur exorciſmoſèu ana
theniare , quod blafphemè vocant S. Adal .
berti; cuius inicium eſt , ex auctoritate Dei
omnipotentis , &c . & finitur, Amnen , dicant
omnes. poftea cantabitur ; Mediâ vitâ in

morte fumus , & c. Quam prorſus fufpicor

effeillius Adelberti hæretici, qui ſe ſanctum
yocabat, & damnatus fuit à Papa Zacharia;
cuius Hiſtoriam & Magicam quandamim .
piam orationem , inuenies in vita S.Bonifa

tij Apoſtoli Germaniæ lib.2.apud Suriū menſe

lunio.Alij leguniPlal.108.iuxta certam diſtri
butionem .
Decimaſexta ', ad curandum maleficia
țum : Accipe cres olei violacei menſuras , &
conſiſtens contra ſolem ante eiusortum ex
prime nomen læſi & matris eius & angelos
gloriæ . qui ftant in gradu ſexto , ſex diebus
ter in die. Scprimo autem colloceturille
nudus, & c. deinde nomina horum angelo
rum inſcribenda laminæ , & c. yiceſima die
1 menfis fanabitur.

Decimaſeptima , Ité ferreinſcripta nomi

na trium Regum , cum certis trib. verſiculis:
vel verba planè incognita & abſurda: vt illal

vete
 Libri III. P.II.Q.IV.Sec.IX. 2051
veterum , Danata daries, & c. & recentia , abrac,
Amon ,& c.velilla pani inſcripra, Irioni, Khin
riori, & c.vel iſtud:Hax pax ,max ,& c. contra
morſus canum rabidorum.Item contra do

lores dentium :Strigiles Falcofa.dc.vel aliud :

Galbes, & c.Galdes ,&rc.ltem :Gibil,Gott, & c. Et
in piſcium captura , illud Geoponici Con
ftantini,lao Sabaoth . & quorú his nugis olim
libri referti fuere Banachius & Cariachirus

à Galeno deriſi lib.6.Simpli: in illo Conſtan .

cini eft abuſusduorum Dei nominum .
Decimao & aua,virgas parallelas vi certo
rum verborum mediis partibus committe
re , & in crucis formam vincire, & de collo
fufpendere, vel thoraci lignum rofundum
cum certo murmure applicare ,ve Turcę fa
ciunt . Sed ſuntinnumera huiuſmodicom
menta ,quç ex prçdi&tis diiudicari poterút :
& nos alia quædam l..profligabimus, quæ
propria Paracelfiftarum , Aliæ quædam ſu
perſtitiones in expofit.i.pręcepti apud Bees
tzium leguntur c.v.Alii ( inquit ) promittuni
fic : vis vtmaritus tuus diligatte:accipe de omni
bus crinibus tuis, & offer illos ad altare ter cum ce
reo ardenti : & tunc quamdiu portabis illos fuper
caput tuum tamdiu exardefcet in amorem tui.
A
lia ſuadet fic :accipe hecfancta verba fcripta, &
confue veſtimentis viritui,& non peterit occidi ,
vel fubitanes morte mori: vel, fac fcribi litteras
infra Euangelium talis fifti, & ſuſpendeellas ad
collāviri tui, & non poterit ſubmergiſi pertranfit
RS m4r ..
266 Difquifitionum Magicarum

mare, vel fic, fi vis habere maritum ad volunta

tem tuam ,quere clauos ferreos antiquos ( vulgari
tergoefnagelen )de quibusinuentis debet formari
annulusfexta feria infra miſſam : poftea fuperlige
Euang. ( quoddam certum ) & dic quotidie Pal.
noft. tunc ſi annulum in digito portaueris,habebis
maritum pro tuo deſiderio infra annum . Itemj
fponfa debet habere bonam fortunam ,oportet quod
in nuptiis ingrediatur domumfub duobustnagi.
nutis gladiispofitis ad modum crucis S. Andrea.1
tem ne Alph.velMaar equitetmulierē in puerpe
rio iacentem , velne infans rapiatur ( à frigibus;
debet ponicultellus velcorrigia ſuper lectum .]Ha
& enus ille contentus tantum poſuiſſe quã
cum ad fugiédas agnitas ſuperſtitiones per
tinebat :formulas verborum ,quas præterea

adhibent,prudenter prætermiſit.
Nuper duashîc in Brabantiâ non infre
quentes deprchendi:Prima,vt fciant an z
ger moriturus, ſalem ignaro in manum im
ponunt,& attendunt liqueſcat fal, nec ne ?
quod pertinet etiam ad diuinationcs. Alie.
ra eſt;ſi quis febri laboret, iubét prorſus nu
dū ſe ſoli etorienti opponere, ac fimul cer.
to numero Dominicas orationes & ſaluta

tiones Angelicas recitare.Sic liberandum .

crebrò etiam virgines id faciunt.tanto fani
catis corporeæ quàm verecundiæ maior cu
ra: quo,niſi Aſmodeo au &ores vult cum re
ſte pudorem ,cum pudore pudicitiam pau
llatim ponere.priori poſſetaliqd phyſiologi.
cum
 Lib . III.P.II.Q.IV. Soc. IX . 267

cum ſubeile: Sed id adco incertum & ob .

ſcurum vt non iniuria ſuſpectum cenſeatur.

Nunciſta ſufficiant exempla, plura fum da
curus lib.6.c. 2.fl.1.9.1 . & ex opere Martini
de Arles deſuperſtitione, quod exſtat iniuris
Occano, peti poſſunt:apud quem inuenies
egregiè confutatam quandam vanam ob
feruantiam ,quæumul eſt ſuperſtitio, & Dei
tentatio, & facricgium , & blafphemia , qua
Nauarræi ruſtici vcebantur , imaginem B.
Petri in flumen mergentes , ad pluuiam im
petrádam :cuiusdicta monco vt notes, quia
ruſticiaccolæ Rheni folent idem facere cu

Itatua ( ſi commemini ) B.Vrbani.Fuit penes

me libellus M.S.LcuiniCruciiCurionis Bo
ſcepani, cui titulus Eruditorium (xorciſte,qui
vir certè necindo & us,nec exigua huiuſmo
di rerum experientia præditus , plurima co
geſlit remedia contra maleficas noxas, qua
rum pleraq; etſi manifeſtæ ſuperſtitionis
nequeant reuinci , expedit tamen propter
clarum periculum & procliuem abuſum ,iis
prorſus abſtinere.Quapropter oro & hortor
omnes ,ad quos liber ille ,quod ſciam nondú
edirus , peruenerit (ſcio vero quoſdam illis
traditis incautè admodum vti aliquando )
ne temere vllo remcdio inde excerpto vra
cur ; nifi priùs ſollicitè ,cum pio ,& erudito ,&
prudente aliquo Theologo ré contulerint,
& is fecura omnia declararit.
Formidandum quoddam in huiuſmodil

nego
 268
Diſquiſitionum Magicarum

negociis exemplum Gerlon narrauit : luo

tempore Principem quendam fuiffe, cui cú
fuaderetur ,vt peteret confilium à fapicnti
) bus, quos ſciebat eſſe cales ,& fibi beneuolos,

Vtrum licita effint ſuperſtutiones quas exercebat,

Refpondit ,cur inquirerem a talibus,
du credebat?
etenim fcroquod difconfulereni mihi:Egotamen fic
agere, & fic crederepenitusdifpofui,ncc omittam.
Et in hac infælicitatepofitus, & præuentusmorte
repentina ,deſtitit vellet,nollet : nunc agnofcens in
inferno,quoniam Dominus odit obferuantes

vanitatcs ſuperuacuè. Etcontra , Beatus eſt

vir cuius cft Dominus fpes eius , & non re
fpexit in vanitates , & infanias falſas.
Sicille tracta.de obſerua.dic
rum ſuperſtitioſa.

Finis libritertij.

SVM
 269

S V M MARIA

BREVIA LIB . IV .

DE DIVIRATION E.

RÆ AMBVLVM de nom ,

nibus quibusdam ,quid figni

ficent. Prædiétio .Pranotie.
vaticinium . Prophetia. locus
D.Hicronymi.loca.Ierem .13.
V.23.0 25. Ofea 9.v.7.Exod .
12.V.12.640.18.V. II. Dan.II.v.8 ,Deu.13.Icre.
23.V.25.cum fimil.
Divinatio ,quid.locus Prauerb.16.0.10.de diuina
tione iudiciaria. Exempla,Salomonis,Damieles,
Ariopharnis, Alfonfi primiNeapol.Tiberii , &
Theodorici Regis, Caroli Magni, Friderici 3.
Solimanni Turca .

Cõiectatio quid. quo pacto deincepsha vecesfummo

da.s.Beatricus Attiftinfepulta
e miraculum .
CAP. I. de diuina Prænotione ſeu Pro
phetia .
Quæſt.1. De nomine & natura.
Prophete o prophetan.dr fex fignificationes.loca.i .
Paral.25.v.3.6 5.1.Reg.10.0.12.3.Reg.18.29 .
& V.4.Tit.1.v.12 . 1.Reg.18. Ecclefiaft.48.vil
14.1.
1270 Summaria Breuia Lib.IV.

14.1.Cor.14.v.s. Exod.7.verf.1.
Propheta unde dictusGræcis. Nebua ngya2 unde B
Hebreis N "2.337 312. Videotes unde. Prophe.
la definitio Celiodori. alia melior. Prophetia
caufa efficiens.Anhumansaliqua opus praps
ratione, locus 4. Reg 3 .
Subiectum prophetia. Sententia Platonis da Ari- C
ſtotelis fatuigenus omne hominum de fexus.it
iam mali, & ignari ,& inuiti.quomodo proph :
tia fit voluntaria .
Inpirationum ſcuilluminationum ſpecies.deime D
ginaria & intelleEtsali. de duplici elenatio
nei

An Deus femper per angelos,& nunquam imme

diate prophetiam inpiret. Cancillatı D. Hyero
. uguſtinus, & alii patres.Quo fiat modo
nym A
influxus prepheticus mediante angelo ?
De materii prophetic.quaresocculia bucfaciant.F
locus Deuter.18.verf.15 . & 1. Corinth.14.v.1.3.
4. Quomodo propheta dicantur participesater.
nitatis Dei. Deprophetia certitudine, tumab
foluta ,tum conditionata.de lumine prophetico,
da variis eius nominibus.

Thome Anglici libri attributi DoctoriAngelico.G

Ar lumen propheticum fitidem cum lumine
fidet: Peccatumest graueilli non credere Ann
ceſſe prophetam intelligere que dicit.an neceße
prædicere aliis. Lumen priphiticum ad quam
qualitatis peciem reducendum ? Locus Muthee.
Quæſt. II. Qurfint fpecies Prophe
ti ?

DNI
 Summaria Breuia Lib.IV : 271

Duo genera.perSacerdotes de Prophetas .

Sect. I.De rationali, Vrim , Thammim .
De duplici Ephod. Quid rational ,Hebrais pwn.
videri veteres aliispun &tislegiffe nonnun , fed
un déloy non cycov.cur latinis rationale
iudicii. rifellitur larrhius.
De nominibus eius Chaldais , Hebrais , Gracis.
Quid rei fuerint Vrim & Thummim . Poffefci
ri.Non fuiffealiquid diuerfum ab ipſis Lapidi.
buss.XII.

D. Auguftini mensexquifita.funt nomina ipforum

Lapidum , qui alibi etiam vocantur Sebam dan
Milinim . Locus Exod.25.v.7 .& V.30.explicat.
Oleafter defenfus. item defenfi vulgatus do
LXX. Derſu buius prophetia.modus interro
gandi. Applicare Ephod, confulere Dominum

applicatoEphod.
confulereDominum proiisdem .
locus 2. E/dr.7.v.os.ch Deutr.33.v.8 .
Quis modus refpondendi.Duplex.primus per now.
dum fplendorem lapidum.defenfus Iofephus.fs
cundus mixtus ex ſplendore & fermone. Locus
1. Reg.28.v.6.quid refponfio per facerdotes.
Soluuntur argumenta viri docti contra lofephum .
ciusfummain his anétoritas. Græci nógier vo
carunt.quo fenfu LXX. dici queant Greci. De
tempore quo hoc oraculum ceſjanit. Cur voce
tur indicium tæv dyncây cur Vrim illuminatio .
Thumim veritas.
Sca.II.De oraculis Prophetarum .
Dimifio oraculorum . viſio , verbum , fomnism .
nemi.
 1272 Summaria Breuia Lib. IV .

nomina quorundam prophetarum minùs noto

rum . viſio.orgois non inquid verbum nóy @
on quid.quomodo fiebat.confilium hnaksa
Euangelium.Onus fcu nua quid fit fusèque
fitum ,refeluntur varii.
Hieronymus defenfus.Apocal. 2. in fin. verfic.24. B
lerem . 23.verfic.33.añuepa quid Grecis LXX.
cur idem dicatur onus & manus. Reprebers
Theophilactus.
De Ecſtafifeu raptu prophetico.niquid .Ezech.1.0.0
3. cap.8.Dil. 3. In raptu prophete femper
fibipraſenteshoc diftinéti à fanaticis karetico
rum . Polyhronci fragmentum .
Auctor libr.de fpiritu da anima defenfuscontre
Petr oliuarium . Apocalypſis quomodo fcrip:a
hac genere prophetiæ. Tertulliani locus. alias
Andr.cafarienfis.xdax@guid.xatoxu.com
gelatio , morbus. Theodoretus di Theophilacl.
nstati,

De fomnio. 275. évút vroyquando ſi prophetia

,D
quando non . Modi ſex fomniorum fex in SS.
differentia. Hebræifolebant fomnia
petere. ut
& gentiles.ponuntur loca huiufmodiĜentilium
aitia ψυχομάντια.
Vigilias Chriftianorum Iulianus eo conatus deri.
uare per calumniam .judaiidslilatre hac in re
imitati fuere Paganos. Locus Eft :1.0.05.V.4.
Dininorum fomniorum finaliscauſa mulsiplex exE
facris literis oftenditur.
Locus D.Yeb.cap.4.verf.13 & cap.7.v.14.de cap.

33.V.15. LocusNumer.12.0.0.Exempla multa

diui:
 Summaria Breuia Lib. IV . 273

diuinorumfomniorum ex hiftoric.
Que ſpecies prophetie fublimior & excellentior
fit .
Queſt III Quo pacto prophetia ; fiue diui.
na reuelatio ,diſcernenda fit à diuinatio
ne fue dæmoniaca reuelatione
Auctores qui de hac queſtione tractarunt. capita
unde petenda diſtinctio.
Seat I. Quanum neceffariaiudicaturo de reäula
tione

Spiritus diſcretionis quid, de quotupleš. de difite

tione experimentait. hac eft in ordine ad fei
pfum .
Dedifcretione in ordine ad alios .quadam infufa:
quadam doctrinalis feu acquifita: quæ ad hanc
meceffaria fint dvetrina.piel as, experientia ; &
aliamulta . Tenenda pracipuè humilitas. Jaſpē
denda non precipitanda fintentia . Exempla fa
cre firiptura,lacob, tofue;Samuelis. Helie , B.
Virginis. Locus Luc.i.verf.29.Sanctòrum Am .
brofii eo Epifcopi Cyprii.Illufio mulieris Car
thaginenfis,
Präftat humiliter reiicere reuelationem ; quàm a
wide arripere: an liceat peterevt fecêre quidam
Sineti;s's.Ephrem.Maurus
, Herebertus, a
lii;fed non imitandi in hıc, Quod decrplå mül
tæ perfona perhoc ut S. Catharina Bunonicnſis.
Coratus fic demon decipere B. Auguftinum :
fciebant huc D. Bonaventura, di ii ;dequibus
narrat Gerfon . B. Coleta,
in aliis perfonisiutius eas reprehendere deduréin
S
274 Summaria Breuia Lib . IV .

crepare. Notabilis locus de hacre Gerſonis . Et

quomodo reſpondendum obiectionibus quas il
Lufi folent facere,cur non reiiciant.
Sedt.11. Quaconfideranda in perfona cui fallare
welatie ?

1.Fides.reuelationibus hæreticorum et ceterorum

infidelium non eft credendum . tales fuere Ce
rinthi, Marci, Montani, Archonticorum ,
Manetis.Iuliani Apoftata Donatiftaru, Mef
falianorü.Anabaptiſtarum.Campani,lufti,vel
zii, Franciſci de la Druz, Gretienzis pſeudopro
pheta. de vatibus Britannorum ,vtrog, Marti
no es aliis:Eubages qui.
2.Anfintfui iuris an arreptitie.bis non creden
dum.exemplum de quadam ex Firmiliano.de
Montano.de monialibus Quercetenſibus. lea
na Potiere.de Indorú coheba.de Libußı Bchem .
3. Anmores da vita correſpondeant.fane fidei:GE
de vitis hic maxime conſiderandis. Apollonii
fententia de Quintila & Maximille. Quopa
Eto mores intelligendi & examinandi. Petrus
Sartor Antuerpienfis pſeudoeremita.Orationis
mentalis quædam pericula ratione via vniti.
ua.de lapſu Begardorum , Beguinarum , Duli
niſtaram, Lollardorü , Illuminatorum , Perics
loſi aliifcopulimulti. Eremitæ apud Caffianum.
Fr.loannis de Rupeſcile.F.Fran . Crucii.
4. Corporis conftitutio. F

5.Conuerfatio ,ftatus.
6.atas ſ
, exusg .
17.an fint Nourciiin vita ſpirituali.
Exemple
 Summaria Breuia Lib. IV . 2751

Exempl. Franciſci Pici, qui hoc indicio fallaciam

mira reuelationis detexit.
Sect.III. De revelationibus mulierum non San
Etarum .
Parim credendum huic
fexui.curfacilè decipitur.
Que precipue confideranda in mulierum mo
ribies.

Decepii vifionibus muliercularum quomodo Ter

tullañ. & nostro tempore Fra. Franciſc. de la
Cruz.cuius narraturmira hiſtoria.Magdalena
dela cruz Cordube multos decepit.Et in Belgio
mortalis quàdàm arreptitia ,in qua Chriſtuslo
quid hoſtiam fiue Euchariſticum panem con
ſecrare credita ab illuſis.
Quem periculofa confeſariis conuerfatio cum mu
lierculus etiampiis ex Gerfone. An attendendues
ſtatus virginitatis, matrimonii, viduitatis hac
inre; conira Lelogherium .
Sea.I V. De reuelationibus virginum d mulie
ram ,quà funt Canonizata ant nota fanétitatis.
Des. Angela Bohema:
S. Brigitta Smeuavidua :
B.Brigida virgo Scota
S.Gertrudis Brabanta, S. Hildegardis:
S. Eliſabetha Schonaugienfisdefenſai
Ś.Catharina Senenſis.

Quo in precio habende harum reuelationes. Refel.

luntur Henric.deHafia d- Sibyllanus.Soluun
tur eorum obie &tiones.dra defenduntur vatici.
nia Sanctarum ,

1 Diſcutitur prophetiaB.Catha.Senenfis de imma

S culata
1276 Summaria Breuia Lib.IV.

culata B.Virginis Marie Conceptione.

Diſcutitur locus vnus ex concionibus B.Catharine

Senenfis.
Item locus d . Antonini.Modus reuelationes conci.
Liandi.

Se & . V. De indiciis petitis ab ipfius reuelationis

natura .
Quandoplasdeferendum reuelationi habite à vi.
gilantequàm à dormiente.
Dinina non est quando non congruit diuina Sapi. K
entia , velnon iurat ad maius bonum . vel inst
tat ad ſingularitatem , velinobedientiam .Subi
tam doctrinam , Exemplum S. Simeonis Tremi.
renſis.aliud Pramonſtratenſium tempore Sar
&ti Norberti.Virginum Aronenfium .
Conſiderati gradusſuperbiæ in illufionibus.Indicis L
falſe,ex lafciuia,& impudicitia. Exemplum d
Roberti, & aliud d.Dunftani.
Quam periculofum reuelationis pratextu fuum
contra obedientiam fequiiudicium . Exemplum
Genebildi Laodunenfis Epifcopi. Aliud S. Guil.
belmi Ducis Aquitania .
Aliud S. Abrahami. Mira illufo virginis Ganden
fis,quæ fe falsa virginitate mairemfutur47
credebat.

Illufio B.Secundelli.Sub fpecie fructus animarum .

quomodo vicit fupplantatorem . Exemplum S.
Mairona, S. Marcelli .

Spiritus S. Doctrina & prudentia B.Angele.

Varia furela m'is pellecizdamonis directa.B.Iorda
rus deceptiesaliquoties prairxiu boni.Remediä
 Summaria Breuia Lib.IV. 277

expuendi in vijan.S. Meinulphi fententia no

tabilis
Confiderandum sum bons malis mixta fuadean
tur.Hiſtoria de B.Maria Oigniacenfi. & alia B.
Vincentii. Ferrerii.optimum remedium oratio.
Exempla S.Gutlaci.S. Elphegi alterius,
Iudicium in hacre de doctrina B. Arfinii Abbatis.
Sireuelatio humana prudentia haberi potuit.fi
for de fumpta ex facra fcriptura.vel ei diffinta
nea.Si confirmetur aliis reuelationibus. Exem

pla S. Hermanni Steinfeldenſis , qui& Loſeph

vocatus & quare.Euty :hie Patriarcha. B.Guil
helmi Roſchildenſas.
S. Adalberti. B. Meinulphi Petri Cluniacenſis.
fuerint,cuicre
Quid fi pugnantesroublationes
dendum ?
Se&. V I. De indiciis que petita à reuelationum
circumftantiis.
Que conſideranda fintcirca finem . Illuſ loannes
de Varenus loan . Hus.Cauti da circumſpecti.
S.Arfenius.B.Hildegardis. B. Libuina Bata
ua.Notande cogitationesprecedentes & fubfe
quentes. Verarum reuelationum quiseffectus ex
Hucbaldo,& exemplum S.Adelgundis.
Signum crucis opponere viſioni vtile.exemplum S.
Ofualdi Epiſcopi. Modus quo ſeingerit confi
derandus. Doctrina P.N.ignarii Lngolai.No
tanda lætitia & horror quibus animus pulfa
tur.D. Anton.doctrina ,explicata per B.Catha
rinam Senenfem , & eius adhuc explicatio. Ex.
plicata opinio quadam vulgaris,cito mori, qui

S 3 spiri
278 Summaria Breuia Lib.IV.

spiritus mortuorum viderunt .

Item notandum an veris confirmata miraculis. Els
xemplum nobilis Matrona di S. VVinw sloci.
falſá est ,fivel in minimo non contigerit, quod
prædixit abſolute. hincpatet veras fuiſſe rewe
lationes Catharina Raconiſia, Margarete RI
uennatis, F. Aloyſii Bertrādi,item loan. Lota
ringica quad.Lapucelle loan.gua defendi
tur contra calumnias Anglorum . Asta iudicis
ria.Falſas verò fuifſe Montaniftarum , learni
de Rupeſcifa , & monialis Lufitana. Franciſ
de Cruce.
Et Hieronymi Savonarola feu Ferrarienſis.Deboc
diligenterdifferitur contra quosdam .Delacobs
Brocardo & B. Elifabesha Bartona. Nolandia

modus reuelationis,quivarius est.

CAP.II.De diuinatione.
Quæſtio l.Quid fit diuinatio.
Explicatur natura diuinationu.
Quæſt.11.Quæ occulta queat dæmon diui.
nare.
Non nouit omnia, fedquadam tantum . Marcbi.
hiſtorici locus explicatus. Quid de libere con
tingentibus:non potestniſi probabiliter conit
Etando.Exemplum Bafilacii fanatici,qui liſa.
coprædixit.
Que à caufis neceſſariis dependent,& slia nonnu.
. Quadam non nijper
lapoteft certo pradicere
coiecturam . Vndenata veterum oracula. Quid

depreteritisnorit.Quid de preferribas.An
cogitationes hominum norit. Exemplum Scott
Par
 Summaria Breuia Lib.IV. 272

Parmenfis.Dæmonum hac in re fraudes. Quo

modo facta aliquando predicatvt facienda. E 1
xempla ,Apollonii, & iuuenis cuiusdam , da
Chariberti & Cafarii impoſtoris moderni hu
ius generis,remiſiue.
Quæſt.Ill.Quomodo dignoſcatur diuina
tio à prophetia & diuinatione ?
Notæ ex proportione reicognofcéda & cauffa. Ne
ta ex modo da natura quaſitiónis. Notæ exin
tētione quarentis. Qua excuſent à peccato.Lo
• cus Prouer.19.v. vltim . Quando liceat fignum
petere.

Quæſt. IV. Quale peccatum ſit diuinatio ,

Quando for harefis.quando ſuperſtitio,quandoilli.

cita dumtaxat.
Quando implicita fit venialis.
Quando iocus omnino licitus.

Quæft. V. Quotuplex ſit diui

natio.

Quid pactum implicitum & explicitum , Schola .

ſtici non fatispropriè loquuntur inſpecierum
aßignatione.
Quæſt. VI. De fpeciebus diuinationis, in
Quibus aperta diuinatio interuenit ?
A Oracula, & vaticinia.vt louis, Dodonai,Hammo
nis , Trophonii. Apollinis Delphici, Clarii, &c .
Veneris Gazenzis .

Que horum phyfica cauſa?

Nulla contra plerofq;,vera eft demon .
Cur uno loco potiusquam alie ?
S Cur
380 Summaria Breuia Lib.IV.

iurpriſis oracula cofanını?

De Pythonicis varibus, Veterum.vt Dodonides co -B
luusbæ.Gallıcena.Pythia Delphice.
Branchidarum , Col.phonii , Soraclinig, vates.
Françıca Mereuci Pythoniffa. Ventriloqui. En
gaſtrimantes, & Siernomantes. Eurycles , Py
i hores ,Arcariidamones,feu vates .Exemplem
ruſticiin Miſnia.afflarsa demone,fanatici ,en
thri.multorú nomina.Sibylla vnde dicta. 57
Eftatiçi.

Seet. 1 !, Necromantia few luxouéotha fuſe de- o

feripuu.ritus colle &ti ex veteribus poetis. Satii
á Lucani loca quædam.Melindenfium fuper
Ario. Duo modi Necromantia ,Nuda inuccario
C“ Sacrificium .Saga primim murmurant , de
inde incantationem proferunt.3.comminantur .
forma minarum .
Pæna huius diuinationis.demon in huc pro anima D
apparct.onospa'yrua quid.vexpopevtka.xd.ydor.
Exemplum Santebureni magı. Diuinare in Pyiho.
ne quid.locus 1. Reg :28.verf.7. Quam pericua
ufum , probaturexemplis.locusPfalm.ios. ver /
28.6 1 11.8. v 19 :
Sect.III.varsa Hydromantia ,vt quo vfus Ax E
dronicus.vna fiebatperannulum.alia per lapil
los.alia expılagi agitatione. Orientales mare
baprizini.Veneti libi depindent.alia ex aque
colore & imaginibus.Pagomantia , varii ad hac
olim fontes.Crateres Palicou ,ciſterna Alphan
çena , palus lunonis. Apello Thyrxexs. Rhenus
Germanoră.ahapoyathum.p calhină vt Fife.
malie.
 Summaria breuia Lib. IV.

mulieres Germane ad vorticesaquarum ,fuper

ftitio hodierna , fufpectorū nomina mittendi in
aquam . Aretinus fonsobturatus à B,Bernardi

no Senenſi.
Se & .IV De aliismagnania generibus.
De Lecanomantis, veteri & recenti.Gaſtromātia.
Catoptromantia.Chriſtallemantia. Exemple duo
recentia. Ettuto quemlibet poffe cofringere huiuf
modi, docetur aliis duobus exemplis recentibus.
Dactylomantia , varia exempla vetera á nous.
Onychomātia ,aliter apud veteres, aliter nunc fit.
Queuedi quoddāfacti. Acromantiapbarmaceis.

Coſcinomaniia. Axinomantia,Cephalconoman
tiá, Germanorum , Longobardorum . Apionis
Tacticalumnia in ludeos. Cleidonomantia.
De modo excutiendi oculum furis.Varia exempla.
Quæſt. VII . De ſpeciebus in quibus velnon
explicitum pactum , vel eſt admodum la
tens .
Seet I. De haruſpicinis feu ariolatione.
GaZareni q . Deviltimoria .Extiſpicina. Tuuenalis
locus.Pyromantia.Vtuniur Lituani.en hucperti.
neas mos transfiliendipyras. De luftratione
per i
gnem . Capromantia . Locus Statij. Thurifumia
Statij. Libanomantia Dionis. Tephromantia.So
phoclis locus.quadam eius hodie ſpecies. Moſchi
Locus.Hydromantia alia,Groinomantia. Quido
mnibus commune cum hac.
Critomantia ; alphitomantia ,aleuromantia.xes
Gerare que. Horatij locus. furem libo inquirendi
Superſtitio. Tiromátia. Ichihiomātia.Oomantia.
S S Ilia
282 Summaria breuia Lib. IV.

Ifiacorum . Cercmantia. Antropomantia.Valdeo

Lim frequens,probatur fuiſſe. Sacrificium filiorum
in Topheth apud Hebræos.Daphnomantia.Bota.
nomantia . Sibylla folia . Sycomantia. Diuinatio.
per myricam valde folemnis.Laus myrica.
Onophalomantia . Amniomantia . De pelliculis qui
bus inuoluitur fætus. xoeiev, raynides,ajavica.
( den Helm , Teutoniceſuperftitio in his.
Qui ſic capite inuoluto nati.louius notatus.Iudeo
rum diuinatio
perlcduim Iedua animalmirum,
fed fabulofum .Agni Scythici deſcriptio.
Lithomantia . An Iudeis in uſw. Locus Leuit.36.
v.r.de lectione & fignificatione quafitum . Nofter
interpres defenfus contra oleaftrium . Superfiitie
quadam geſtantium amethyſtum Rhabdomantia,
multiplex : quadam incantationis. quædam for
tis,quedã au picij quedamominis. Singularum
exempla. Narratio de Gregorio VII. Papa.Lam
padomantia do Lucernaria. Parthenomantis
multiplex. Catulli locus.
Se& . 11. De augurio & aufpicio.
Ariſtotelis locus. Augurium quid, & qua eiusfl
cies.A cælo petita . Āb auibus petita.Apullorü tri.
podio. Oſcinum differentie de nomina. Paxire.
Tripudium foliftimū.Soniuium . A quadrupedib.
petita.Aufpicia pedeſtria.Ex equis Germanorum :
Luizicorumg. Alupis. Et aliis animantibus.
De omnium diuerfitate. Augurium ,omen,predi
gium fæpe confunduntur. Teognoxonía .varia ex
empla , ſepulchrorum , fonticum , & peftrorum .
oftentum ,portentum monſtrum
, ,quid. Quid
Liceat
 Summaria breuia Lib.IV. 283

liceat in his obferuare,quid non ?

De acuminum aufpicio militari.
Seč.III Defortibus,
Phwr,quid. 1ofephi locus.chinenfium fortesdalio
rum Iudæorum .
De diuinatoria. Deoraculo, Palomantia , Petto

mantia ,aſtragalomantia Kubomantia feu aleato

gia . Rabdomantia multiplex. Sagittarum , apud
Ezech.cap.21. verf.21.5pp Berou avlesa Virga
rum ,Deut.8.v.21.defenſa vulgata. incantatores
cur chabarim diéti. interrogare in ligno, ofe.4.
V.12.Ceomantia vanitas. Stoicheiomantia gène
ta.eius varia exempla Gentilium & Chriſtiane
rum.quid olim dičla ſortes Apoſtolorum.Ex.
plicata c.aliquanti.c.fi quisclericos.20.g.s. Quo
modo his vſi S. Auguftinus & Gregor. Turonen
fis. D. Franciſcus Petrus Blefenfis, & alij. Deno.
tis Epheſiorum . Dodecaèdri ſéu Paſtorum ludz
dictum quoddam Caſalpini.
Alectryomantiæ modus multiplex .Zonara, Socra
tis & Caffiodori error.Onom antia. Prudentij lo.
cus. Nomina liberis prophetico ſpiritu impoſita
Sanctorum nomina imponereriligioſum. Ponti
fices fan &te mutant nomen in inauguratione, A
rithmantia. Cabbala duplex Iudæorum . Vocali.
um confideratio in nomine proprio. Alchindrin e
liber.Ornithomantia loan . Leonis .

Se & .1 V. Quale in his omnibuspeccatum fit .

Quam etiam periculofa res fit. Deforte coſultoria,
quando illa hodie illicita ? Quă periculofum Me.
Exempla.
gos confulere. Trium Regum
Сар..
 284 Summaria breuia Lib. IV.

Cap.III . Deconiectatione.
Quæft . I. Deconie&atione ex aſtris.
De aftronomia. huius laus. De aſtrologie hecfu. A
le doceturvana ( prohibita.Species eius quatuor.
de loanne Stadio Bergano. Aſtrologiareuolutio- B
num quid queat diuinare ? quomodo catera pe
cits. Triplex Mortale hîc occurrens.
Rationibus & auctoritatibus omnis generis impa - c
gmaiur aftruingia .
Satis fit argumentis aftroligorum . Locus Genef.1.D
V.14. Locus Efa.34.v.4 . Loca S. Auguftiniconci
liantur. Locus Pftl.103.V.2 . & Apoc.0.0.14. Lo
cus Arethe Caſarienſis unde corrigendus. Locus
Iudic.s.v.20. Locus Apoc.12.v.3. LocusPfal.18.
verf.12. Refpondetur exemplis allatis de veritate
pradiétionum quarundam .
De Thrafilo.Cur I.C. iungant Mathematicos cum E
maleficis, & qui illis proprie dicantur mathema
tici. Qomodo GcurDeus permittat illos aliquan
doverum prædicere.De isfelétarione.
Exempla aliqua falfarum predictionum . Ioannia
XX1 . Papa mors,
iiebreorum qui auctores iconoclaſtie. Pancratij
Conflantini Stethati. Predicentium aduentum
Antechriſti. Petri Leoni Spoletani.Abraham hos
confudit difputando. Ab his deceptus Manuel Co
mnenus. loannes Galeacius conirs afirologum de
cepit.Petri deMonte ilicinomendacia.Usifonlus
Aragonum Rex contemptor horum & quare. Lu
douici furtia ſtultusamor aſtrologia ,Alexandri
norum iudicium de his da večligaißraxnwoíov.

De
 Summaria breuia Lib . IV . 2851

De medicorum fatua & fuperftitiofa quadam a

Arologia ,necnon chyrurgorum . De diebus Criti.

cis.De aftrolugiainveſtigatrice occultorum .

Quæſt. I I. De coniectatione ex clementis,
meteoris,plantis, arboribus,brutis.
A Tria videri tantum effe clementa .
Aufonij locus.De ius qua gignunturin mediare
gione aéris.de cometarum pradiétione. aliquan
B
doproſpera prædicere.Charemonis liber.miraex
empla de Nola Bodkenfi.de campana Villilana.de
Piſciculis monafterij S.Mauricij.
C Depranotione ex ventis. item ex nubibus grandi
1
ni do fimilibus.
Piſidas notatus.
De maris tumore, terre mots. Aërisque mirapro
digia. Indi adiuratores male multati.Vulcani Pe
ruuiani. Iride,halone,& c.Ex arboribus.plantis,
floribus, & c.qua. Quadam hic ſuperſtitio .
DI Qua coniiciendaex animantibus.
V
Anipſaprafentiant que prænunciant ?
Quxſtio 1'1 1. de coniectatione medico
rum .
Regulaquadam traditør.
Quæft. 111. Deconiectatione Phyſiogno
mica .
A De tribus eiusfpeciebus.Scriptores.
Melampus & alij.Iuuenalis locus.
Fundamenta antó. Lucus Efa.3.v.9.
Y
De Matthia Coruino Rege.
* B Probatur quadam -sſlicia.Et quatenus Socratis
dictü. Locus Caßi medici,Dequibus liceat Phy

frogno
286 Summaria breuia Lib.IV.

fiognome iudicare, de quibus non. Exemplum .

Antonij Tiberii Cefanatis difcuffum .
Quæſt.V.De Chiromantia.
Dua eius ſpecies,de Phyfica, de Aſtrologica. Verde -'A
rij error de hac.

Prohibitio Sixti V. Artis vanilm.Scriptores. Tume

nalis lacus.
Soluuniur argumentacôtrariæ partis .Locus Exod. B
13.v.9 . Tob.37.v.2. manus Dei quid fignificet in
Scriptura.
Locus Exod.24.v.31. 3.Reg.3.V.is . Efa.8.0.17.E
zech.1.v.3.& c.33.v.22. & c.37.v.i.
Examinantur exempla predictionum Chiroman- C
ticarum . Bartholomæi Coclitis. Alexandri Media
cai.louius notatus.
Zingariqui, á an tolerandi Principibus fuſe Co.
1
rinthia lex de fumptibus .

Quæſt. V I.Deconiectatione ex ſomniis.

Onıropoliæ ſcriptores.Somniorum diufio. Funda. A
menta vanitatis hzius.

Dèlibro Daniele Somniali in c.non obferuetis 26.

9.5.Synafius notatus.
Quadam licet obferuare contra Xenophanem & B
Epicuræos quedam non licet ,contra Stoicos. Pra
dentj locus.Somniorum certitudovel fallacia vn
depetenda.decaufa efficiente
fomniorum. Sineli
& Porphyrii error. Itcm Platonis, & Ariftotelis.
Hippocratis divifio non ſufficiens.
De Naturalıb . ex caufa intrinfeca. I.animali. Lo
crus Salomonis Ecclef s .verf.2. 2. intrinſeca cor.
l poralis.qua prepria fomniafingulorum humorum

predo
 Summaria breuia Lib.IV. 287

predominantium . De naturali extrinfeca cauſa .

& diuifio.
Quando liceat attendere fomniisex caufis nats
ralibus. Explicanturfingula caufa exemplis. Non
licet diuinare de futuris cötingentibus vt degra
tis datis à Deo,nec de liberi arbitrij actionibus.
De diabolicis infomniis.Locus Homeri. & locus Ec
clef.27.v.7.De Lectiſterniis & captionefomnio
rum apud Gentiles, de Venere Gazetfomniorum
interprete. Somnio Enthuſiaſtarum , Anabapti
ſtarumque. item Epithelis Meſlenij.Ædefy philo
Sophi.
Matris Attila Ptolomai. Neſtorij Attici, Iuliani
Apoſtata. Odatis & Zariadres. demoniaca ad
fomnium . Dinethi
quidliceat obferuare. Condei
hiftoria.Diuina inſomnia qua.
Diuinoruminfomniorum quædam exempla.Theo
dofij Imperatoris. Arnobij Rhetoris. Mauricii
Imp,Barda.Eulogii.Alexandri Magni. Blefenfis
locus. Horum obſeruatio licita , & ad quos peitet
interpretatio. Quomodo difcernenda diwina ab
aliis. LocusEcclef.34.v.6.
Exempla eorum quib.obferuatio fomniorum vali
de noxia fuit,Agamemnonis Xerxis,Onomarchi,
Antigoni, Pompel.IuftiLips. v.Cl.narratio qua
dam de muliercula Bruxellenfi, & hiſtoria diſcuſ

fa diligenter.
Cap.IV.De conie &tatione Politicâ fiuede
fortibus.

Sortis politica ſpecies.

Quæft. I. Deforte diuiſoria.
Iudices
 288 Summaria breuia Lib . IV .

Iudices fortiebantur Athenis, Romae in Sicilia. A

Cafus in quibus iura fortitionem permittunt, 6.1.
26.9.2.
Querequiſita,vt hac forsfit licita.
Quomodo intelligenda,qua in facris litteris de for
titione habentur.
Ritus quifolemnes.Calix proforte. IB
LocusPfal.15.v.16 .
Q.Jl.Decontractu ſortis ſiue Lothariz .
Deduplicicontractu hoc primato ,la riffe. publi- A
co , la locherie.
Contractum effe licitum probatur . Reprehenfus
Conradus. Ludus alea cur prohibitus.Contractes
plures hic interueniunt.
De perſonarum generibus . quæ in hoc contractuB
veniunt. Quid hic lucrar
poffint
i merci. Domina
ſem venditores. Qu« fintpeccata venditorum ,fex
Dominorum mercis. Demodo quo,ftatim accol
lata ista,fertes trahuntur. Quid lucraripoffint
emptores ſeu fortientes.
Qua horum peccata,& obligatio reſtituendi an ad
fortitionem rerü refiicutaramfraudator admit.
tendas.
Quid lucrari poffint miniſtri & efficiati. D
Aquo alendi hi miniſtri. Publicum , & pauperes
quid hic lucrentur. Princeps potest aliquidReip
.
pauperibus velfibireferuare. Poffe aliquid dari et
firtem , vel
quiprimam plures,petulerit.
Quæſt. III. De purgatione Canonica .
Quid fit?qua eiusfpecies. De purgatione iurifiu . A
randi.Canones hancprobantes.

Exempla
 Summaria breuia Lib. IV . 289

Exemplosophiæ regina Polonia, & Sixti II I.Leo

nis Ill. Pelagu P.P.
Depurgatione per fumptionem S S. Euchariſtia.
Exempla Lotharii Regis Frācia. Gregorius VII:
iple fecit;ab Henrico verò Imp.exegit.
Caule de formula huius purgationis .
Defenditur eaconrra Franc. Hotomannum Cal
Minianum.Explicátur eiusfintētia.Hiſtoria Er
kimbalie Barbati. Alia Sibichonis Epifcopi. Sepe

mortui qui, rei cum effent & iufte accufarentur;

fumere prafumpferüt. Exempla remiſſiueponun
tur.Cui Deus hoc indiciuř aliquandopermiferit
fallere. vt in Andronico Imperatore:
Cuxſt. I V. De vulgaribus purgationibus
.
Cut fic dičta , item cúr exploratoria purgationes.
curloĝes paribiles. (culum :
Tentant omnes Deum . huiusfpecies peteremir :
Sect.l. Deprovocatione ad diuinum iudicium .
Quibus conditionibus concurrentibus häc fitlici
19.Exempla ,Saré, Dsuidís; Zacharia filié lola
de. Septem fratrum Nachabæorum . Divi Pauli.
Mariyrum noui Teſtamenti. Et S. Euftafii Ab
batis. Gualtheri Burgenfis Epifcopi Piet al .
Quãpericulofum fit ita citare. Qui peccēt Morta
taliter citando. Quando citaripoffint citationem
conténere, quando & quoillă modo debent cõſide
Exemplő Gonzulii Hernandes de Cordúba : ( rare:
Exemplá citationum non irritarum .
fratrüm de Carudial.
Citatio duorüm
. Henrıcı Moguntini E
Menuerće Paderbronnenſ
Pfcopi. Burchardi & Meginheri :
T Gothus
290 Summaria breuia Lib. IV .

Gøthus capite ple &tendus. Gothalani Nenarchi.

Fratris Ducus Brittannia .

Templarierū . defenditur hac hiſtoria contra quol

dam De morte Clem.V. Papa, Philippi Pulchri
Francorā regis. Præpofiii S. Lamberti Leodinens
fis. De Innscentio I V.fabula Britannorü reretta.
Se & .11 . D : purgationemonomachia fex duelli.
De inuentore duelli degentibus que vfa. de caufis E
propter quasinductum .
De ritibus, de armis ., Duellum paralytici contra
ludaum quiimaginem Deipara violarat .Duela
inter roges pro regno. inter priuatospro regibus.
proteſtimonio pudicitiæ ,pueri contra gignantem .
Burchardicontra Conradum .
DºSucceſſione anorum inter patronos neporis &
parrui. vicere quipro nepote .
V Venceslai R ' gis mirum dueti contra Radislaum.
aliquāduDcus miraculo decidit vt in causar yen
ceslai. aliquando res dubia manet , vi inter equi.
tes Hiſpanos, Rui Pace de viedma , & Pae Rodri
de Auila. Sæpe iuftus vincitur.
guiz
Duellumomni iurirepugnare oftenditur. Prohibi F
tio & pæna concilii Tridentini. alia priores lulii.
2. egregia eius rationes. ExtenhoGregoro
XIII.sd primata duella & quæ citra folemnesti
tusfiunt. Quadă declarationes fiueillationes ex
buila pradicta. extenditur ad eos,qui dicunt; VC G
ni, ego tetali loco exfpectabo. Non procedit contra
Principes qui duellumpermitierent infidelibus,
Bellum iuftum poteft auctoritate principis duelo
decidi. Non tamen hoc poffunt facere permodum
diuina . 1
 Summaria breuia Lib. IV. 291

diuinations awi ad gloriam , & c.Locus 2. Reg.z.

verf.rs.
Qui confulentes incidant,qui fpe tatores .Fut men
the now vif& bulla Clemeniss VIII.
Sc & .111. Depurgatione vulgariper ignem .
Deproba ferri candentis.quodiudicium. Sulemni
tatés. Furmuli.
Exemplum Terbaldi Peletarii. Lex militaris apud
Rodericum . Lrges Francica , Lexgobardica , sla
Hica , Flandra.
Vomerum quus numerus ,
| Ferricöficratio gwalis.ponitur formula . Sophoclis
locus de boc purgatione. An Nobiles tam quoque
fubierint, quodira. Exemple. Conradi Marpurgii
contra hereticos. Richarda do Kunigunda Impe
ratricum . Emma Regina Hiftoricorum diffenfio
conciliata .

liorü in Gracio. Matrone Chriſtiana in Rugia.

Comitiſſa Mutinenfis. Ludouici regis German.
Legutorum occiforum . Comitis de Oldenborg.
Wittenbergenfis iniufte accuſate de incēdio , & de
teftipoftea rei. ExemplumPifcatoris Trajettējis,
cuiufdam Hipocrita. Iwonis loca diſcula,
Stanfa canonibus repugnare. Rollonis Normanni
faétum miruns.
Certamen Catholici Hiſpanicum Ariano. Robertus
Cantuarienfis doluit,q hanc
purgationëfuafiffet.
Emma regina fic fe purgauit .
Deiudicio prunaruun . Exempla .
Monachi Ægyptii, & B.Briccii Turonenfis Epiſco
pi. HaraldiHyberni.

T 2 Sume
 292 Summaria breuia Lib . IV .

Sumebint & ab aliis rebus hoc indicium .

Eulalius fe purgauit fiſcella inigné iniecta. Epiſco.
pus quidam ad fidem Rollos adduxit proiecto libro
Euangeliorum inignem . Sic etiam apprebatair
Hifpania miffa Mofarabum .
IM
De probatione perpyram .Exempla.
Petri Maffilienfis. Popponis Apoftoli Danorum .
Catholici Epiſcopi prouocantis Arianum . Saus
narola factum , feu potiusiactantia.Petrus Alba
nenſis fic Petrum Florentinum fimonia coruicit.
Ritualia huius iudicii.

Vt Catholica fides his adſtructa ,ficiifdé hereſisde N

prehenſa punitag, probatur exemplis. Heretico

rum Cameracenfium , item Argentinenfium .
Flamma hærefi,quod umbra corpori: cüfuga erro
ris,visperit ardoris.redithacillo rediente. Hart
tici alierius exemplum .

Varia prohibitioneshuiusprobe. 0

Imperaterum Pontificum ,c.Mennam 2.q.s.dif

cuffum .& c.confuluiſt1.2.9.4.
Sez . IV . Depurgatione vulgari per aquam .
De aqua feruente.Nationes que receperunt, quo
fundamento.
Depoculo Zelotypia,num.s.
feruentem .
Prohibitiopurgat.per
Exemplum Legatorum LudouiciGermania Regis.
confutata quadam traditio Hebræorum . Ritwalio
orátio. Solebant manum iniicere. probatumex
cmpla Hiacynthi Diaconi Rauennatis.
Formulæ duæ huius proba collate interſe.
Depurgatione per aquam frigidam .

Quo
 Summaria breuia Lib.IV. 2931

Quomodo fiebar. Exemplum vxoris BeatiGangul

phi.lex Alfatica.
Alius modus,mergendi hominem totum .
Imperatoria do Pontificia prohibiciones .C. ex tua
rum.de purga.Canonica explicatum . & c.fenten
siam
fanguinis.
Ne Cleric.volmonachiſecularibus,& c.
per aquam frigi
De hodierna probationefagarum
dam fenteniia Germanicorum Scriptorum.lurus
confulti cuiufdam recens libellus dehacre.
Q.V.De probâ ,vevocant,aquæ frigidę quâ
in ſagis explorandis quidam in Germania
vtuntur .
Sec.1.Diſcutitur opinio& rões AdolphiȘcribonii .
Contra fillitiam illă leuitatē damonu fagasſuſten
tantis differitur. Non est creaibile hoc fic à Deo a

ſupernatu
mundi initiopredeſtinatū. Refellitur
ralis de fiktiria aque de fagarun antiparhia.Lv
therus exploditur, qui voluit omnia liquida apta
prebere balneü effeidoneam baptifmi materiam .
Quo pacto elementa laudent Deum .
Qua rationeaqua inſtrumenti & ſigillum falutis.
Sect.I l . Excujla ſententia de rationes 1С.cuiuf
dam Catholici.
Landulur aduerfarius , ex huius contradictionis
rationis proponitur. Qui dubitantum iudices

hac viunturproba.
Elle praxim paucorum & indoctorum iudicum .

Summafenientiacontraria.
Oftenditurparum neceffaria bacpargetioadmen
tem aduerfarii.
T 3 : Often .
294 Summaria breuia Lib . IV .

oftenditur pugna in diclus eius incertitude hu

jus probationis .Exemplum vetula faga,quefci

plamprodidit.
Oftenditur ex eoda alia pugna.item bancfuperna
tationé non effe tribuendam bonis angelis.jedda
Cautela ,quas ponit oftenduntur fuperflua.( moni.
Tertia pugna in dictis aduerfarii.
Gratis confitta diuerfitas in maleficio, de aliseri
minibus; necprobata,nec vera .
Sed oftédit purgarionis buius vanam defenfionem.
Inducitur argumentum defaga qua furti accufata,
tantum ; de aqua iniiceretur ex priſco more ad
purgarionem : & oftenditur ſi hecpurgatio vers
,eceffariò iudicem perplexum fore.
ceriaq n
Mulia refilluntur breuiter nagegza adeerfari,
Qua præcipua nunc caufa pancitatismiraculori
for Deonon attribuendiomnia creaturarums
le; Geralem propofitionem fideirepugnare.
Excufatur mens aduerfarii cam poneniis,
fint indici arbitraria.
fenfu probationes
Quo
Hanc iureCanonico prebami omnino efle probibi.
tam accurate oftenfum .
Non licet iudici infligere quamcung,pænam quam
rei maxime metuunt.

Hecpurgatio non fadetmaxime reipubl.

facere licită. Vratiwf
potest cam
Neg hocfolùm
banues, non fufficit eum tendere ad bonum finem.
Sagas nan deteftari maxime banc purgationem .
quod fideteftantur,indicium estpaéti,
Non cfle hoc indicium certius teftimonio complică.
Non est eadé ratio huius indicii dilliusteftimonii.
Vi MEC
 Summariabreuia Lib.IV. 295

Vtnec indicii ex cadaverefanguinante, “ ex hac .

Non fequitur Deus iuuat iudicem in vno ,ergo &
femper& in omni.
Non fallitur iudex , qui fecundum acla , nocentem
abſoluit.Deus no vult omnia crimina hic a £lupu
niri. Aliquando iudici & indicio nocent malefica.
Sors ifta est diuinatoria non conſultoria.
Conſultoriaſorsetiam hodie eftprohibita.l.corum .
c .de malif. & mathens . vt non fit iniqua quomo
do accipienda.
I Maleficium maleficio deftruipofle ,crror. Malefi
cium per media ſuperſtitisſa solli poffe :velerro.
nea, velplane temeraria propofitio.
Scotus falsò citatus à malleo malef.
poffe aliqué peccarein co quod facit bona intētione.
Impugnatur vi prorfus fpurium du tyrannică ar
bitrium liberum & plenum iudicis ,quod aduer
farius ei concedit.
iudexfecundum kegem debet iudicare: alioqui bez
Luas imitatur.
Quomodo iudicesomnes legibusfubditiſint. Pre
Jare abſoluere nocentes , quamper hanc probams
deprchendere.
Quid iudicihic metuendum quid non ?
Mortale est non obedireEcclefiam
perindicia
tāpari iudices promoucant
Caufa , cur
legitima.D.Bernardi locusde hacproba difcuffus.
Se &. III. Proponitur probatur vera fententia
negatina,
K Iudices gnariPontificieprohibitionis, qui hacpro
ba viuntur peccant.
T 4 Proba
 296 Summaria breuia Lib. IV.

Prahatumprimò definitione peccati .

Porifices Romanı quid fenferintde hacpribatione.
I lius effe credendum & obediendum in hacte.cap.
Mennam.in fin.2.0.5.
coextuarum ,depurgat.Canon ,
Drivuntur rationes aduerfariiquib.conatur often
dere diuerfux quid ftatuendum in purgationibus
vulgaribus cæteris, & in aſta.
Oflendirurnon iffe diuerfam rationem iudicum o
priuatorum .
Oftenditæreffe tentatio Dei.
Quomodofignapetita afanctis hominibus,
Quando liceat figuum petere.
Probarur hic non effemiraculum .
Exempla mulia docent falfam effe probam .
Indices non tenentur fidem habere huic probe.
M
Quali hic paétum intercedat.
Declaratur res.

Palium hic inter iudices da damonem , non inter

Sgas damonem intercedit.
Exemplum quoddam recens difcutitar.
Diffenfio ludicum in hac purgatione.
Cur damon hoc pactü inierat , eu lucra eius ex illo.
Oftenditur hæcproba continerepeccatum inobedi. N
entia & ariolationis,
Locus I. Rrg .!S.V.23.
Damonem corporeum facere, temerarium est do
irrori proximum .
Multa aduerfarii parerge, & non vera quedam .
Tudex communem fententiam hic fequiteretur.
Alioquipeccat ,& potest conueniri adi iniur.talem

torquens,
 Summaria Breuia Lib.IV , 297
torquens ,est tyrannu..fententia eftnulla.occi
dens,est homicidii reus.

Q.VI. De aliis quibusdam vulgaribus pur

gationibus.
Depurgationeper ponderade lancem .
De purgatione percrucem .
Qualisifta purgatio ,quafitum .
Frifonum confuetudo .
Quidcontendere vel certare cruce,item quidflare
ad crucem .

De fortitionequadam faéta Conftantinopoli de

Imperio,
De abiicientibus res aliquas,ut ex earum recupe
ratione cognofcerentfwa fibià Dco peccata fuif.
feremiffa .
Exempla S. Attilani Zamorenfis Epifcopi
de S. Arnulphi Epiſcopi Men
tenfis .

FINI S.

T 5 MAGI
298 Diſquiſitionum Magicarum

MAGICAR Y M

DISQ VISITIO

NVM LIBER QVAR

TVS

Qui eft,

DE DIVINATION E.

VNT quædam nomina,quz A

cùm latè ſumuntur, folent
confundi,vt diuinatio , vatici
nium ,pranotio,prophetie , con
jedlatio ,pradiétio : & fic fu
mendo, pro his omnibus,in
titulo poſui vnicum nomen diuinationis.
Si preſius ſumantur, diſcrimen aliquod a .
gnoſco. Prenotro e prediélio , cætera qua.
cuor ſemper complectuntur : ſed predi 1
Etio , ordinem ad alium a &tumque deno 1
cat extrinfecum ; pranotio,intrinſecam tan
cum cognitionem . Vaticinium , diuinacio

ni & Prophetiæ communc nomen eſt ; ſed

lad Oraculum tamen , quod viua fichominis

voce , !
 Libri IV . Preamb. 292

voce, reſtringi conſueuit; cum diuinatio vl

terius porrigatur. Deprophetia Diuus Hie
ronymus notar ’, ſemper à facris licecris in'a in c. s.
bouam partem accipi. Patet hoc verum ef- Michcæ.

ſc , quando loquuntur abfolutè. Nam ſi

pſeudoprophecas quoque hoc nomine ho
norent, dittrahentem quampiam particu
lam adiiciunt ( vr Prophetæ ftulti , Boal.
Samaria lucorum , & c. b ) vel loquuntur per b lere. 23.
ironiam non obſcuram , petitam ab exilti- v.13.Ofe.
9.1.7 .
matione atque opinione populi , qui pro ta
libus eos habebat; ſicut & idole , nuncupac
Densº : atquc adeo ſemper aliquid addi . Exo.12.v.
tur in contextu , quod non ſinac ignorari 12.& c.18.v.
11. Daniel.
picudoprophetas fuiſſe . aDiuinatio nun 11.v.8 .
quam in Bibliis fumitur de Propheticolu . Deut.13.
mine. Nam illud Salomonis ; Diuinatia ir lere.23.v.
25.6.28.v.
labis Regis, in iudicio non errabit es eius '; ni 1. & 14 . E
hil ad prophetiæ donum pertinet,fed ad ſa - zech .21.
verſic 24 .
gacicatem in occultis & perplexis iudicio Mich.z.v.
rum latebris , circa facti ambigua , eruendis , 6.
neceflariam iudici . Eſt enim quædam ficut Prouerb .
16.7.10 .
in medicis cauſis, ſic & in iudiciariis diuina

tio Metaphorica ; qua , quæ præterica ſunt,&

quorum vericas ignoratur,ſolerti diſcuſſio .
ne coniiciuntur . Vt fuitin iudicio Salomo
nis , cùm veræ matri filiū reſtituit f.ve fuic in f3.Reg.3 .

Danielis inquiſitione; qua , ſenum perfidia

detecta ,Suſannam vitæ, honori , marico re
ſtituit & • vc in iudicio Ariopharnis Thracum & Dani. 13.
Regis ; quod huiuſmodi traditur.Tres Cim
meri
 300 DiſquiſitionumMagicarum

mericorú regis filios de paterno regno con

tendentes, iudicem elegere Ariopharnem .
hîciubet patris cadauer ſepulcro erui,arbo.
rialligari, & cos arcu contendere , vt qui pa
cris cor transfixiflet, is in regnum tuccede.
ret. primogenitus guttur , ſecundus mediú
peet corde illæſo trãsfixit. Supererac rnini.
mo ſpes regni.viciç piecas , & le regno cede
se mälle , dum in patris cadauer pietate ſu
perior ellet , profeſſus iaculari decre & auic.
HuicThraxregnum adiudicauit , quia natu
ræ propenſione , le & verè filium , & virtute
* Diodor. præitantiorem oſtendiſſet . An hanc hi -B
Sicul.l.20. Itoriam voluebar animo Alphonfus primus

Neapol.rex, cùm fimilem protulit lenten

tiam vel naturali ſagacitateid potuit , quæ
in eo mirifica fuit. Nam adhuc penè pucro
cùm in Aragonia ,vtriusq; Siciliæ regna ſu
fciperet, accidit; vt cuiuſdam ancilla ex do
mino pareret; & ad libertatem ex Hiſpanić
li legeprouocaret.Dominus ne matre cum
filio priuaretur,negabatexſe natum.deerát
in re clam patrari ſolitâ probationcs. quid
ageret? belle ſe expediuit. iuber ſub haſta
partum vendi.vincitur dominº licitatione.
ergone (ſecum )filius meus in ſeruitutem me
viuo: quin potiùs fateor,quod res eft . & ecco
paterni'animi erumpunt inuito lacrymx.

hormil.z. Subſequitur lingua confeſſionem oculorú .

bant.Pan-
de geſt. fic patrifilium ,matri debitam rex libertaté
Alfons . afferuit o Quem imitaretur hoc iudicio ,
non
 Libri IV . Preamb. 301

non habuit ; ve Tiberiuma habuit Theo'a Sueton .

doricus , rex Gotthorum . Spoponderat mu- in Tiber.

lier Italica nuptias ſecundas amatori , pacta
ſe filium priùs domo excurbaturam . cùm
conaretur; reſiſtere filius, & Regem adire
ambo:filius Gibi alimenta deberi , nec domo
paternâ à matre eiici decere.contra mulier ,
filium non agnoſcere , ſuppoſititium eſſe .
Suſpecta regimulier fieri incipiebat. Atqui
ô mulier ,inquitrex ,potes,fi me audis ,& hac
te moleſtiâ expedire ,& melius coniugium
inire. quin tu iuuenem hanc, qui filium ſe
dicitcuum ,maricum accipe . minor eſt æta
te, & facie liberaliore . Ieta mulier camino
pinatâ iuflione, primùm conticellic :mox ſe
colligit, & multa prætexere negationi , pa
rùm cohærentia vel apta; ve deprehenfam
facile intelligerer Rex. Fingic ergo ſe pee
nam addere ,niſi conſentiret.quod reftabat
infelici,vt ſcelus fugiat hocrendum ; filium
agnouit b . Coram Carolo Magno Pater & b Ioa. Ma.
filius homicidii rei agebantur , factum vcer- gnus l.hift
que ncgabat,nec tormentis vllis ad confer. Gorth .ca.
29.
foncm criminis perduci poterant : condé
nac Imp. verumque ad ſuſpendium . Tum
pater ,vi&tus'amore filiile reum , filium veroj
ſceleris expertem proficetur " Minoris mo - Andr.
menci,non minoris induſtris fuit Frederici Barbat. in
c. præſenci
111.iudicium.ad eum cùm ruſticus veniſſcc, de probat.
& queſtus eſſet,iugalium equorum alterum
in cauponalibi furto ereptum: ab'geum lm
pera
 302 Diſquiſitionum Magicarum
perator tibi indicari iuſſit.cùm hoc ruſticus
negaret ſe facere poffe , qui hominem non
nofſec.miror,inquam Fridericus , non alte
rum quoq; ereptum tibi , cùm tot in hac vi
befint equites,equitam pauci. Equa , ô Cx
far , ſubdit ruſticus,eſt alcera; quæ militibus
paruo vſui. Igiturage, inquit Imper.equam
inſcende, & per omnes vicos , plateas , com
pita, & angiportus vrbis equita : ſubtractus
equus in aliquo ftabul-» lacitat; & cum iuga
lis odorem ſenſerit, ftatim hinnitum toller.
Paruit ruſticus,atq; vt Cacum mugitus bo
uis, ſic hinnitus equi tunc furem prodidit.
a Æncas
a. Nec lubricenda Turcarum Regis so
Silvius l...
de reb . manni prudentia Byzantii ludæusChriftia
geft.Al. no cerram auri fummam mutuam dederat,
tonli.
vti conſtituta die præter fortem ,viuræ loco,
duas carnis eiusdem Chriftianivncias rcci
peree.Die illa ſortem reddie Chriſtianus,fę
nus ncgat.adicur Solymannus, vt rem deci.
dac. Ille ludæuin animo deceſtarus, nouacu
lam adferri iubec & ludæopoteitatem facit,
qua velit,membriparte , debitori duas car
nis vncias exfcindat : eà lege , vt omnino
duas tátum :fi minus plufve exſciderit, capi
celuiturum.Non auſus ludus hanc aleam

b Corro ſubire, Chriſtianum abfoluic b . De huiul.

zerus de modiergolabiurum Regis diuination ",Salomo
dict.& fa- loquebatur.Sicut enim cor regis , fic & ciul.
morabili. dem labia in manu Dei funt.ambo Deus æ
ibus.
qualiter dirigir,& quibus ſuas in terris vices
dele
 Libri IIII. Præamb. 303

delegauit,cos ſuprà cæteros fæpemortales

magna folertia & prudentia dotar. Diuina
Ctio ergo illic proconiectationepolica. Coniecta
tio namq; ; procedit ex conlideratione cau
larum lignorumue, ſiue hæc finc cum verà
prudentia coniuncta ſiue vanitatis coperta.
quare quædam conie &tatio licita , quædam
illicita eſt . Diuinationis nomé, nos deinceps
reſtringemus,ad illicitam tantum :hçcà co
iectatione differe; quia non procedit per fi
gna,vei argumenta ,vt facit conicétatio.Pre
molio deinceps nobis generale nomen erit ;
eius partes , vt membra corporis , tres ſunt
futuræ ; Diuina prænotio, quæ manarà Deo,
& vocabitur proph ria,ad hanc pertinét quç
dam miraculoſa , ſeu diuina oſtenta & pro
digia, futurum ſolica certò & ordinariè præ
nunciare : vt quod poft obitum B. Beatri
cis Aceſtinæ per longum temporis fpacium
obferuarum ell, quod quoties aliquid noui
1
familiæ Areſtinæ ,ex qua fuerat orta , immi
neret, toties inultis ante diebus, in facello
cius prægrandis ftrepitus exaudiebatur , &
corpus eius , quod de more ſupinum iace
bat, in alíerum latus reuolutum reperieba
tur,Scardeonus libr.2.antiquit.Pataninar.claſſ.o.
fol.120. alia de campanis quibusdam retuli,
inf.c.3.q.1.& dealiis mudiisc.2.0.7.feat. 2. Dæ
moniaca ,quæ deriuatur ex pacto tacito vel
cxprefis cum dæmonibus , & dicetur diuina
1:10,& Naturalis , q lurritur ex lignis vel cau
lis na
 304 DiſquiſitionumMagicarum

lis naturalibus,quam vocabimus pralagium,

vel coniectationem , ſtrictè fumptis vocabulis,

CAP . I.

De diuina pranotione ,feu prophetia.

QVÆSTIO I.

De natura do nomineprophetia .

N SS . prophetæ nomen , & prophetandi ver A

IDUS
Ibum , fex ferme modis folent accipi. pri
mò,pro co quod eſtcanere vel pfallere cer
tis diuinas laudes modis , vel inſtrumentis.
Sıclegimus prophetaſſe Idithú & Heman

• 3.Paral. , & fic quidam illud accipiunt b; Num die

b.KAS.&
RogioS.Seul
. inter Prophetas ? 2.pro Ethnicis vatibus
V.IL. acpoëtis.ſic Epimenidem Apoſtolus ap
cad Tit.1.peliat Cretenfium prophetam. 3. pro pha
v.ls.
naticis, qui arreptitiorum more menceaba
licnati,inſolita,incpta, inlipientiaq; effuci
unt. Sic dicitur Saul domiſuæ ,à milo agi
dr.Reg.18. tatusſpiritu , prophetaſſe d & . Sacerdotes
& .2
18 9. . Baal dicuntur etiam prophetaſſe. 4. dicun
3.Reg
1 tur prophetare , qui miraculum aliquod e.
dunt,quo declarant ſeveros fuifle Prophe
tas. Sic Elizæi mortui corpus dicitur pro
phetaſſe, quia latronis cadauer conca &tu vi
lc Eccle . fuificauit s . s.quires ſublimes , diuinas, & ab
148.7.14
hominum cognicione remotas , & Scrip :urç
f1.Cor. 14. Sacræ arcana interpretantur & docent Sic
V. S. Tumplit Diuus Paulus f quando confert
donum
 Libri IV . C. 1. Q. I. 305

donum linguarum cum dono prophetię.lic

& Aaro ;eo q Pharaoni exponebat oracula ,
quæ Moyſes à Dco acceperat, vocatur pro
pheta 1. Sic ſumpſit Philo ludæus , cum a Exod.7.
Prophecam definit;Dei,oracula intus di&tā . V.1.
tis interpretem . b Et huc pertinet etiam a -'bl.de pre
lia fignificatio , quando ſumitur pro veris miis &
Dei cultoribus & viris religioſis;vivolunt ſu .penis.
mi;3. Rig.18. verf.4. Abulenf. Caietan.6.pro
co quiocculta Dei arcana, per diuinam re
uelationem accepta , hominibus enunciat .
“: Nos nunc de hac vltimâ ſpecie tantùm notata
hæc Pere .
loquimur. rio in Ges
Nomen hoc prophetiæ Græci à præfannel.c.io .

do ( web onus ;deduxerunt; Hebræis Nebua, diſp.2.

vnde Nabi prophetes, radice verbi incercâ . nistas
Poteſt enim efle Nub (hoc eſt loqui) & figni - 5723
ficaret Nabi,loquentem :poteft effe Ban / in ‫בו‬
telligere ) & ſignificaret intelligentem , ni
mirum perfcctiflimè,vt qui res oculis fideli
bus ſubiectas cognoſcunt.Vnde & Prophe
tę Hebræis di& iſunr videntes d . Hęc de no- d 1. Reg. 9.
V.9 .
mine ſuffecerint ,dere videamus .
Calliodori , communius recepta defia præfa.ia
nitio, concilior eſt, quàm vt perillam com- Plalm :
modè rei natura intelligatur. Dicexplicati ',
Prophetis , est diúira rajperationerum à nobispro
culdiſtantiúm cuerita,immobili veritate ; & ma

ximá cum certitudinepränoſcernisatg, denunciās.]

Explicemus fingula definitionis membra.
Diuina dixi , contra Artephium & Rogeriü
V Baco
 306 Diſquiſitionum Magicarum
Baconem ,qui prophetiam tribuunt altro
rum influentiis : contra Ariſtotelem & Peri
pateticos, qui corporis humoribus : contra
Moyſem Ægyptium , Auicennam & Alga
zelem , qui naturaliinduſtriæ ftudioq; ad
ſcribunt , hi cun & ti falluntur : quia omnis
prophetia, SPIRITVS SANCTI donum eſt,
nullâ humana allatum voluntate , vt duz
* 2.Petr. Catholicæ columnæ Petrus & Pauluscon .
v.20.Ro. teftantur. Vnde Beatus Hieronym . 6 in
12. v.6.1.
Cor12.v . fert , folos veros Prophetas , Dei fpiritu lo
10 .
bin Dani.cutos: nec alios prophetarum nomen me
reri, quàm qui Spiritus ſancti luce colluftra
ti, futura prædicunt. Ad hoc nulla diſpos .
cio naturalis vel humana abſolutè requiri
tur . Poteft enim Deus ipfam fimul cum lu
< D.Tho. mine difpofitionem infundere c . Sed quia
2.2.9.171. mat omnia ſuauiter dirigere , vt plurimum
a.3:
ſe rerum naturis accommodat , quoad ipfi
placet. Quare cùm apriflima ſit diſpoſitio,
qua mens à fenfibilibus motionibus, & re
rum humanarum foluiturcuris: videmus că

Prophetas aliquádo comparaſſe libi , vt He

lizcum impii Regis Iſrael adfpectu fortè ad
zelum & indignationem non
nihil commo
d 4.Reg 3. tum , mulices fuauitate d . Quæ tamen dil- C
poſitio , planè per accidens ad prophetiam
iuuat,necillius cauſſa vllo modo dici mere
tur . Naturalis verò prænotionis vel dæmo:
niacæ ,cauſſa per accidens,eft corporea diſ
politio, quæ à ſenſuum vſu vehementer mé
tem
 Libri IV.C.1. Q.1. 307

tem auellit.atq; idcirco Plato & Ariſtoteles

dixerunt , frequentiorem eſſe diuinationem
in faruis , attonitis , & furentibus , quam in
mentis fanæ hominibus : in dormientibus,

quàm vigilantıbus:in morti vicinis , quàm

Vitâ vitalı longum adhuc fruicuris : in atra
biliariis,quàm ſanguineis.minus enim ſen
libus intenti illi omnes, & melancholici in

ſuper vigilantes quali ſomniant a . 1 Vide VS.

2. Dixi, inſpiratio: latè cumpta vocë , pro Le Guyde la
philof.
quouis influxu ,inſtindu; illuminationc,autc.zo.
reuelatione . hanc Deus aliquando largitur

angelis bonis qui prædicant aliis, vt de So

domorum euerfione didicimus ; & de po - 1 Gen.ig.
ſteris Iſmaëlis, ° de Samſone d , de Tobiæ Cen.ci:
vxore , de Chriſto Domino ?, & eius pre -d lud.1
Tob.6 3..

curſore 8: vel vt viſiones explicent homini Luc.z.

bus h . Aliquando Deus confert hocdonum Mar. vlt.
hominibus , cum viris tum fæminis,maxime Datis,
probis & ſanctis:yt Eliæ , Eſaiæ ,Debøræ ,01 9.& in AJ

dæ , & quam plurimis aliis, quorum laus eft poc fæpe:

in facris Hiftoriis: interdum tamen & malis

atq; improbis , vt nonnullis Gentilibus , ac

forcaffe Sybillis ,& Balaamo į; & Caiphæk. iNaii.se
Confert autem aliquando ignaris ſe problemes
klot. v.st
phetare,vtdiéto Caiphæ , & iuxta D. Ambr. 1 li.s.de A.
Abrahamo ,cum dixit; Poftquam adoraueri brab.c.s,
mus reuertemur ad ves:ſed tunc impropriè vo .
mli.it.fip
cari prophetiam ,cenſuit D. Auguſtin . “:ali Gē. ad dic:
quando verò id accidit gratis ſe à Deo illu
minari,vt Balaamo prædi&to.Interdû quoq ;

V 2 con
 308 Diſquiſitionum Magicarum .

a s.Reg.11. confertur hoc donum inuitis,vt · Sauliiu

V.6.
xta quorundam interpretationem ; ſed fæ.
piùs, ſponte Spiritum Dei recipientibus :
prophetia poteſt vocarivo
túcq ; eâ ratione
luntaria ,quia influxum Dei non inuiti reci
piunt; inuoluntaria nihilominus erit , qua
tenus eum , non quandocunq; ipſis, ſed quá
do Deo lubet , recipiunt ; & quia non qua
menfura ipſi volunt,ſed qua Dcus ; & quia
non quam volunt ipſidiu ,ſed tantifper dum
Deo videatur ; vt de extaſi li.2 diximus , quę
fic etiam voluntaria, nec aliter.

Inſpirationum alia quoq ; differentia pe- D.

titur inde, quod interdum ci nullum collo
quium accedit , ſed nuda tantum fit præces
ptione autoſtenſione , ve in pleriſq; veteris
teſtamenti propheciis cernitur : interdum
Dialogiſmus aliquis Prophetæ ac Spiritus
bVt Exod. fan & i accedit by
3. & 4.1.
Illuminationis ſeu inſpirationis huius
Reg 3. Ier.
1.Dan.lv. duas ponunt Theologi ſpecies, imaginariam
lon . +
do intellectual.m . Imaginariam fiue fenfibilem
Abac.z.
vocant, non quia non pertingat ad intelle.
& umn ( talis enim impropriè vocaretur pro
phetica inſpiratio )led quia primario fit per
ſenſibilem liucimaginarium repræſentatio

nem , ex qua mentis conceptionalcitur ,eiq;

quaſi commenſuratur. Intelle clualem appel
llant eam quæ non ducit originem à ſenſu
vel imaginationc , ſed oritur immediatè per
lumen inföfum intellectai; & per ſpecies in
telle
 Libri IIll. C. I. Q. I. 309

tellectuales,denouo indicas : vel præexiften .

tes, ſed diuina virtute, ad naturalem aliqua
mentis conceptionem formandam appli
catas. Quæ eleuacio dupliciter contingit.
i quando intellectus ſic eleuatur, vc line o
peratione phantaſiæ cognoſcat. quod rarò
ex fpeciali priuilegio conceditur.z. quando
phantaſia intellectioni cooperatur, nó qui
dem intelle & tu primum à phantaſiâ moco :
ſed phantaſiâ ipsâ motâ & applicatâ ab in
tellectu ,vt ſecum operețur & concurrat. Vi
di Franc.Suarem.3.p.9.30.2.1.difp.9.ftct.2.

ster
Solet ve plurimum Deusmediatorean
gelo prophetiam inſpirare; primò reuclans
Angelo,vt Angelus deinde reuelet homini

quod iuſſus idų; vel in aſſumpto fe corpore

oftendens,vel apparitione tantum fpiritua
li fpeciem humanæ menti exhibensrerum ,
quas Spiritus ſanctus homini vult præſigni a A &t.7.v.
ficari.ſic Moyſi in manu mediatoris data lex a.38. & Gal.
lic Zachariæ & in Zachariab Angelus Do -13.v.19. .9
bc.i.v .
mini loquebatur licin Apocal. • Chriſtus cc.i.in pr.
Angelo , Angelus loanni, Ioannes aliis ma D. Tho .
nifcftat; quæ Pater Chriſto , vt homini,ab 22.9.171.2.
2.
initio conceptionis reuelarat.quod ſuauita e Diony.
ci diuinæ gubernationis , vti folirę mediis, eſt Arcop.
Cal.Hier.
accommodatiſſimum d.Eçliccenſuere gra. C.4.D. Au
uiffimi fandi;de facto ,tantum folicum Dcú guſt.1.3.de
prophetiam per angelos inſpirare c . Non Trin & vi
detur Da.
tamen negandum poſſe Dcum ,li velit,ipsu male. li.2.
immediatè fic in mentes hominum influe- Orcod.fid

V 3 re,
 1310
Diſquiſitionum Magicarum
re, quod nec Damaſcen .nec aliiilli Patres
negarunt; & affirmarunt D.Hierony.& D.
Hier. p . Gregor.& recentior Turrecremata *. quin
in Ela. & Jetiam D.Hieron.qui priorem modum con
Greg.1.18. cedit , poſteriorem huncalıquando àDeo
Moral. vſurpatum contendit “ . Scio Deum poſſe
Turrecre .
li velic :an fecerit,nefcio ,necmulcum refere
in Prolog
Reuelat . ſcire.Non caret etiam difficultate prior ille
S.Brigit. influxus , qui fit mediante angelo ; cùm nec
bin Ezec. Angelus ſpirituale illud lumen creare, nec
6.2. & . ipſe in humanum intellectum queat illabi.
çind.Pf.&
Quin etiam ſineſenſuũ adminiculo in ho
minis mentem , hoclumen à Deo creatum

immitti ab Angelo poffe,ncgat Scotus:fed

affirmant Albertus & Henricus de Hallia:
modò negare. modò concedere videturD.
Thom . fic tamen , vt quando huiſmodi lu
men intellectui fine ſenſibili apparitione
vel ſpecie immittitur ,( vtfitin reuelatione
intelle&ualı ) hocà Deo, qui Colus illud crca
re poteft,immediatè faccatur immitti: quod
accuratè ,ex horum Scholaſticorum ſenten
cia,docuit Franciſc. Picus libr. 2.de Prenot.
cap. 3 :
Dixi tertiò, rerum à nobis procul diftantium.
huiuſmodi res ſunt.i.quæ natura fua longe
diſtant ab humana cognitione ve abftrufio
ra Dei conſilia, myſteria fidei, & fimiles res
diuinæ . (hoc fenſu Chriſtus Dominus pra
. 18. dicitur fururus Propheta , Prophetamide
" Deut
gēte tua,& de fratrib.
iuis,ficutme,fufcitabit,dos,
& Co
 Libri IV . C. 1. I. I. 311

& eo referenda prophetia , quam Apoſtolus

cum dono linguarum comparat) 2. etiam 21.Cor.14.
res, quæ ſunt à cognitionc noſtra ſemota, V.1.3.4

ratione modi cognoſcendi : quando quod

enunciatur, non niſi ſupernaturali lumine
poteft cognoſci:veluti cùm Helizeus reſci

uit , quæ cum Naamo leli pactus fuerat b: & 64.Reg.s.

B.Petrus, quod inter Ananiam & Saphiram
conuenerät : 3. deniq; funt alia longedi AA . s.
ſtancia ratione temporis , quod vel iam vf
que adeo obliuioncobliteratum eſt, vt non
nifi diuina reuelatione ſciri queat : quo pa
& o Moyſem de mundi creationc prophe
caſſe ſcribit D.Gregor. ſuper Ezechiel.vel
quia tempus adhuc futurum , & cuentus
contingens,ideoq ſoli Deo liquido notus,
iuxta illud : Annunciate qua ventura funt,
fciemus quia Dij eſtis vos. Et hæc eſt vocis d 162.41.Y.
prophetia frequentior fignificatio : adcò vt|23.
propria locutionc, hi ſoli Prophetæ nun
cupentur , qui futura contingentia prædi
cunt. gencraliter tamen loquendo, cæteri
quoq; Prophetæ vocantur c . futurorum evide D.
contingentium.cognitio ſoliDco reſeruata Grego.in
eft, quia ad perfe & am cognitionem ,necef- Ezek
et b.
feeſtrem cognoſci tanquam preſentem :fo- de verita
li autem Deo ,vt præterita & præfentia ,ſic19.12.
ctiam futura ,femper antè oculos verſantur,
quia æternitas caret initio , caret finc , & in
eâ cun&a ſimul cognofcuntur :folus autem
Deusætern'eft.ideò cũ Deus hoc futuroru

V 4 con
 312 Diſquiſitionum Magicarum

contingentium lumen propheticum bomi

ni largitur, tunc priuilegium illud , quod
æternitati competit', eamq; conſequitur,
cum homine communicat . Quo fenfu Hic
ronym de Ferrariâ dicebat, Propher asa Deo
l.compé. aternitatis participes fieri 2 :
dii Rene
lai.quod Dixi , quarco ; immobili veritate. hoc intel
ligendum eſt de prophetiâ abſoluta, quam
mortévul- vocant prophetiæ fententiæ fiueprafcrentia ; cu
gawir Hie,
Beniucni ius euentus ſemper prædi&tionireſpondet:
us Floren .quia tunc res conſiderantur,prout in ipfo
Deo exiſtunt, & ab eo ſolo dependent,qui
ſolus eft immucabilis. Non verò hæc parti
cula definitionis procedit in prophetia com
minationis ſiue conlile;quatenùs hæc eſt con.
ditionata, & in ea res cöſiderantur, vt à cau
ſis ſecundis dependent, quæ ſunt mutabiles .
prophetia iſta conditionata , in fe quidem
aft mutabilis , pro actionym humanarum
mutabilitate; in Dei tamen præſciencia et
iam hæc immutabilis eft : quod cum Pro.
ad Or.: phetæ probènorint, & comminationis luz
blufin.q
36.
chodo. naturam cum Dei voluntate comparent;
Chryfoft. Ce quiur cos ne tum quidem falli vel fallere,
Marth " quando quod prędixere non eucnit:velong
Gregor. L. cum Niniuitis,Efaiæ cum Ezechia contigir:
1. Mora. hanc diſtinctionem non Patres b modo,
c.2. & 6 .
limè confir
4 Reg . ſed & ſcriptura º facra clarif
2. llai 38. mat.
Ter.16.a. v.
6. Ezcch . Dixi quintò , maxima cum certitudine.quia
18.v.21. quibus diuina fit reuelatio, folent à Deo fic
mente
 Libri IV . C.I. Q.I. 313

mente illuſtrari , & voluntate affici , & de fide

ac veritate reuelationis certiores reddi ; ve
apertè agnoſcant,& firmiſſimècredant, De
um eſſe reuelationis ſiue viſionis au & orem ;
& queant,neſcio quo (vt ait D. Greg. ") inti . a lie.dial.
mo fapore diſcernere , ſe nec humanis ſo - c.48.
mniis , nec diaboli fraude illudi ; ſed certò
certius fciant, hoc ſibilumé Dei dono con
ceſlum (quod de matre ſua B. Auguſtin. pro
didito deſe verò paſſim profitetur B. Angela 5.11.6.com
de Fulgino c.19.21.27.28.29 . & alibi)& adeò
clarè cernāt futura,iiſq ;præbeant aſſenſum ;
vt æquè facilè fint negaturi prima & rece
priſfima notiſſimaự; ſcientiarum principia ,
quod de ſe Sauonarola ille di&ticabat, & del in d.có
pendio
quodam ſuo familiari, quem non nominat, Reuel.
Picus affirmat; qué ego Hieronymum hunc
fuiſſeopinor:ſed ,quod veriùs certiuſq;,tales
fuiſſe omnes reuelationes Patriarchis , Pro
phetis, Apoftolis ,cæteriſq; prædicatoribus
acdoctoribus naſcentis Ecclefiæ factas, me
cap. 22.
rito cenſuit Thomas Anglicus,'illo in Gene.
lin commentario , qui mendaciter doctori 1
Angelsco, litterulæ additione fuit attributus .
Idem nonnulli putant impofturæ genus ac
cidiffe Commentariis in Apocal. & in Epiſtol.
Canonicas. Sed, quicquid ſit de hocau & ore;
Lumen iftud cælitùs cum veris reuelationi 1

bus infundi ſolitum , Theologi contéplatiui

ſeu myſtiei variis nominibus appellant;fapo .

rem internum , intimam infpirationem , dulcedi
Ꮴ ; nem
 314 Difquifitionum Magicarum

nemexperimentalem ,diuinam iluſtrationem ,fen

Jum nimis fenfibilem ,abfconditum manna,donum
diſcretionis fpirituum . ] Adhuc cótrouercicur,
an hoclamen fic idem cum lumine fidei, an

quid diuerſum ab co ,eiq; ſuperadditum ?Po

ad.c.3 . fterius , verius Pico videtur, & mihiquoq ,
formali falté diftinétionc. fortalſis idem eft
re , & nouam nactum materiam , co ſe exten
dirac porrigit nouo quodam modo. fed no
lo ſubtiliora hæc & minutioria nunc diſcu

tere :quc reidem fit ,fiuc diuerſum ; quando

hoc fimul datur , tunc grauicer peccat , qui
huiuſmodi reuclationi fidem non præbet.
Sit Zacharias exemplum , linguæ vſu priua
b Lucs.
tus ; & in Regum Hiſtoria , qui iubentem
1
Prophcram non ſauciauit, & qui propterin
$3.Reg.20. obedientiam diſcerptus fuit à lcone.
Dixi 6. pranofcens, quia prophctiam deh.
nio , quæ maximè germana, cui proprium ,
vt ,quod prænunciat,id ſciat ſe profari;iuxta
dc.10. V.I. illud Danielis. " rewelatum est Danieli verbum
in cuius
verom , intellexitg fermonem : intelligentia enim
expofitióc
extrema lopus eft in vifione.ncccffarium ergo eſt intelli
fupra mo-gere; ſed & aliis nunciare ; quare,
dum ridi.
culus eft Dixi 7.ate denuncians.nam prophetię do
Caluinus. num datur ad Eccleſiæ vtilitatem , vt , que,
Deo inſpirante, fan & i cognouerint,ea cçte
ris annuncient. Illud deniq; quæri conſue
uit; Lumé iſtud ,ad quam qualitatis ſpeciem
debeat reuocari ? Communis fententia ca
edas. Idem eft ,quæ D.Thomæ , ad pacibilem qua
litatem
 LibriVI.C.I. Q.11. S.I. 315

litatem reduci, quia fit impreffio quædam

libitaria , ſimilis affectioni tranſeunti & fa
cilè recedenti, non enim Prophetis ſemper
adeſt,fæpè illos deſerit . Haud ineptè com
pares verſantibus in tenebricoſo loco : qui,
candelæ lumine illato ,circumſtantia cerne
re incipiunt ; eodem elato , rurfus illis occu
canturomnia Vnde Michæas ; a cùm federo in ac.g.v.8.
i nebris, Dominus lux mea est : & B.Petrus;' Ha - 62.c.l.ver.
17.
b:mus priphericum fermonem ; cui benefacitis at
tendintes , quafi kucerne lucenti in cal girsſo love
Habet tamen hoc lumen adeo multa com

munia cum ſupernaturalibus habitibus ; vt

Julius Sirenius,vir eruditus , conetur proba
re, meliùs reduci ad habitum , apud illum lib.7.de
fato.c.14.
nuenieris argumenta , quibus communem
fententiam impugnat. nec lubet , ncc vacat
plura.
QVÆSTIO II.

Qua fintſpecies Prophetia ?

SS.inuenio : vnúper Sacerdotes, alterum

per Prophetas ; fæpè quidem qui Prophetæ , ij
dem & Sacerdotes erant , fed aliter futura
prædicebant quatenus Sacerdotes , aliter
quatonus Prophetæ . Res eft non omnibus
peruja, & digna diligentiore cxaminc.
SECTIO I.
De rationali, & Vrim ac Thummim .

Sacerdotalis propheticmodus confiftebat in

applicatione Ephod. fuit auté Ephod du

plex,
 316 Diſquiſitionum Magicarum
plex.vnú linteum ,ecāminoubus conceſſum
* 1.Reg. 2. ordinibus , ' yo puero Samuelı ; alterum Su
& coloco cerdubide, quod etiam vocatum eft fupirhume.
gelomus. ;rale , auro & triumn colorüm varietate oina .
6 deſcribi- tiffimum ;" lolephusetiam vocat ſtolam hie.
tur . Exod.
28. raticam , cpomidem & diploidem : huicau
reis catenulis appenlum erat Ritivnal : ſeu
Pectorale, veroque enim nomine vtuntur La
; Hebræi chefen vocant, iuxta punda qur
yuh cini
nunc habemus; nam lofophus aliis vſus for
own Italis , cùm vocat Effen : Græci eodem teſte
laápov.Scriptum quidem aliquando apudSe.
pruaginta, Philonem , & Hieronymum in
uenias agêov, ſed mendosè : pertineret en :m
potiùs ad locum conſulendi rectiùs alibra
pud eoſdem ,rázsov; quafi dicas oraculum.fic
enim ab Ηefychio λόγια,explicantur μαντού
uata ; & apud Plutarchum in Sylla , vates vo
cătur nógoos. Sed cur nógsov ? Si Græca loſephi
verba perpendas, quia veritatis irrefragabi
flis oracula fundebat.Lacinis dictum Pectora

le,quia pectori appenſum ; rationale , quiamo

reanimalis ratione præditi ratiocinabatur:
hac ipsâ de causâ , iudicii elogio addico , illud
cohoneftabant, vocantes,rationale iudi:ii, &
4 d. c.28 .v. iudicium filiorü lfrael , & iudicium Vrimin He
15. & 10.
bræo quidem fonte. Racionem reddiclar
1. ? rhius ,quia ſupra Vrim infcripta vocula mil
path. ſed hoc fomnium eſt rechtici . potiùs
crediderim , quia facra Scriptura conſueuit,
lid quod quiſque facere debet , fiue cuiuſque
offi
 Libri IV.C.I.Q.II.S. I. 3171
a Prou. 1.5 .
officium ,vocare iudicium : a Sacerdos autem ,
3.C.:.V.9 .
rationaliindutus , proponebat Deo homi
num dubia , deſideria , & negotia : & perra
cionale, nõ tantùm Deus propitiabatur, ſed
etiam ſignificabat hominibus, quid fieri vel
let, & quis rei ſucceſſus futurus eſſet , vt non
malè Abenezra.Huc fanè facit,ipſum nomé6 Toftad.
Vrins & Thummim : de cuius eciam fignifica in Exod.co
tione & vſu videndum . ' Scripſere quidem 28.Ribe.in
multi, fed opres mèritò diftin & iora & cla. lib.3. de
temyi .
riora, vt rei dignitas poſtulabat. cæteris mc 12. Serari .
s
liùs egere Toltadus, Lipomanu ,Franc. Ri-'us , The
lib.de lo
bera , & Nic . Serrarius. Agendum accurate fuan. Sa
de tribus ; nomine,re, vfu . cerdocib .
Quoad nomen ; Chaldæi vocarunt, Vraia & Oran
& Thumaia ; Hebræi Vrim & Thummim . Vrimong
fignificat illuminaciones,ſeu lumina, à radi-172
ce Vr.Græci vertunt tué dana ,drawery,Parnoud's
Owni ortaes. noſter doctrinam , cum agit dera
tionali ; cùin verò de ipſo Sacerdote, erudi
tum. Thummim ,ſignificat perfectiones à the
mam ,perficere ; Græci nuncupant áhybekov ,
TENGWOHS, dxs; nofter vertit , veritatene , &
aliquádo Meconymicè Sacerdotes, vel etiam

alicer,proutilli res viſa poſtulare.

Sed quid rei iſta nomina Vrim & Thum - D .Augu.

mim ? quidam negant fe fcire. ' puto ex ſcri- 117 Daud

ptura tamen id colligi poffe .Alij cenſenedi Kimchi in

juerſum quid fiffe in rationalià X II. lapi Caiet. in

dibus : fed diſſentiunt inter ſe. fuerunt qui Exod. Pani
putarint. XIII . lapidem fuiffe.(Suid .vocat'gni.& al.
adaman
 318 Diſquiſitionum Magicarum

adamante) cuius color, pro diuerfitate pro

ſperi veladuerų ſucceſſus, intrante in atria
Sacerdotc,mutaretur, hãcopinionem ,meo
d.q.817. iudicio , Diuus Auguſtinus a fabuloſam vo
cauit ,nec de lofephiſententiâ locutus. Abe
nezra neſcio quas aſtrolabij figuras commi
niſcitur: quem multis rationibus luculenter
bin d.c.28 . Toſtatus refellit. b Salomon larthius, & Eu
gubinus cenſent;fuiſſe nomen ineffabilera
tionalı inſcriptum : Philo Iudæus , & Hugo
Vi& ori.volunt,ipfa hæc verba ( Vrim & Thă
mim ) rationaliinſculpta fuiffe , alij laminas
quaſdam lucentes; & quiſque quod fomnia.
uit, velin buccam venit, velicet videre apud
Toſtacum . Verum mihiplacet , quod multisa
liis , nihilabipfis lapidibus XI I. diuerfæ rel
fuiffe. Primò,quia cenſeo hæcipforum lapi
dú fuiſſe nomina ,ſicut iidem lapides eriam
" Exod.as. alibiº vocátur Soham & Milluim lapides can
dorum ſeu pelluciditatum & plenitudinum ;
vel vocantur duntaxat , Miluim , ve videtur
noſter interpres intellexiffe; quivertit;lapi.
des Onychinos ( hoc dicens de duobus illis lu
pra humerum ) & gemmas ad ornandum E.
phod. ( Gc vertens Milluim , de his XII. la
pidibus ) obſcurius LXX. qui Suham ; ver
tuntoapdiss. nam ſardius vnus ex XII. Se
cundò, quia ,fiquid aliud fuiffent,certèMo
les ; qui cuncta,quæ in dozów inerant , camac .
curate perſcripſit & appendic , aliquid de
Teius, quod crant, formâ, quantitate, quali
tare ,
 Libri IV.C.I. Q.11. S.I. 319

cate,materiâ , loco ,nobis prodidiſſet : Re

fpondet larrhius , idcirco hæc prætermiſſa,
quiavel D ev s ipſe ,vel Moſes,in monte Si.
nai, Vrim ac Thummim fuerat fabricatus.

A page fis,fabulator: hoc tu de capite tuo. ſi

verum foret,hocipfum nobis ſacra Scriptu
ræ tradidiſſet ; ſicut tradidit, priores decalo.
gi cabulas à Deo,poſteriores à Moyſe præ
fcriptas. * Exod.z
1.17 .
Obiiciunt , poftquam Deus “ Mofi iuffit
Iponcre in rationali XII. illos lapides, mox bralzo.
vt dere planè aliâ , alio loco, dicitur; pones
autem in rationali iudicij doctrină & veritatem ,
& c. Reſpondeo hoc dici, vt broucm quan
dam anacephalcoſin & explicationem cun
eorum , quæ de his omnibus lapidibus præ
miſerat.q.d.iulli,ve tales & tales gemmas ra
tionali inſereres, cape nunc iuſſionis illius
caufam . idcirco iuſſi, vt hægemmæ tibi ſint
Vrim & Thummim , hoceft , manifeftatio &
veritas rerum futurarum . Hoc enim breui.

ter,ait; id quod in rationali pones , hoc tibi

futurum doctrina & veritas. Nec vllam hic
video obſcuritatem in hac repetitione , nec
nouitatem in nomine , tamHebreis non no
uo , fed & celebrato. Dicitur autem rectiffi

me Moſes ponere in rationali Vrim do Thum

mim, quia lapides illos per Beſeleelé curauit
ex Dei præſcripto inſeri rationali:Nig,fortè
céſent , ipfum per fe Moſem intexuiffe illa
verba, & nó per textorú magiſterium ac ma

nus .
 320 Diſquiſitionum Magicarum
nus. Quod fi ponere, cum per illos dicendus
Moſes ; certè & nunc noftrâ in fententiâ.

Deinde ſciant aduerfarij candem vim elle

phraſis huius lapides miluim ,& milluim lim .
pliciter; item lapides vrim acihummim , & v.
rimac thurnmim fimpliciter.vtrobiq; enimij
dem lapides ſignificantur, ſed illic addicur
vox lapidum , quia de gemmis duntaxat , qua
gemmæ erant agebatur: hic verò omittitur

vox lapidă, quia de iis agitur, nõ quà lapides ,

ſed qua gemmæ oraculi exhibitrices . Quid
autéineptiæ eít, ſi Meronymicè oraculino.
men tribuaturgemmis , oraculum fundenti
hus : Nouæ ne Metonymicæ ſacre Scripturæ
ſunt locutiones ? Quid tenebricoli , pones;
& c. pro ; pones in rationali lapides , quibus,
à munere, nomen eſt, Vrim & Thummim :Nec

opus fuit exprimere modum alium , quàm

ſeriem ipſam gemmarum ſatis expreffam . Il
li potiùs exprimere deberent, vbiilludinra
tionali vacuum , ad hæc nomina intexenda ?
an inter lingulos lapides ? an in ambituo .
mnium ? an ad dextram , an ad liniſtram ?
deinonſtratiuum , cur potiùs demonſtrer
hanc texturam , quam lapidum miraculum
imò hoc potiùs , q. d.admirandos illós lapi
des, Vrim & Thummim . Auctorum qui no .

bis obiiciuntur auctoritas magna furet, fivel i

inter ſe conuenirent , vel rem diſcutiſfear
1
diligentiùs D. Hieronym . ad Fabrol. quod
nobiſcum pugnet , nihil habet ; quod faueat
aduer
 Libri IV.C.I. 2.11. S. I. 321}
aduerfariis, tantundem :vtitur ſolùm modo
loquendi facræ Scripturæ D. Auguſt
. quaft.
17.ambiguè loquitur, & quid eflc potuerit
indicat,profeſſusid neſciri D.Gregor.pag.2 .
paftoral.cap 1. nihil omnino dicit
, præter ver
ba ſcripturæ & myfticam expofitionem . Ra
banus lib .vlt. in Exod.per, fiue boc , foue illud,
rem reſoluit . Radulfus lib.6.in Levit. aſſerit
duntaxat fieri potuiffe, ve inſcriberéturhæc
verba. Rupertus in Exod. obiter , nec aliud ,
quàm ; doctrina & veritas infsribituriüs.) So
lus crgo cum Hugone Victorino , ex Patri
bus, Philo videatur hoccertò cenſuiſſe : ecfi
de Philone etiam dicatquis , nõ ineptè ; tex
turam non.vocaſſe vocum harú inſcriptio
nem , ſed lapidum inſertioncm & has ipſas
lapidum texturas,vocatas manifeftationem
& veritatem : & licetiam has virtutes dicere

depi&tas in Tg Rozis,propter lapides fulgore

propheticum emittentes. Ec re&e ex iole
pho lib.3.antiq.c.9 . Ribera noſter hoc , cú Li
rano & aliis , collegit, quod diximus ; quia li
cer loſephus nomina vrim & Thuomim non
nominet : vſum tamé & miraculú deſcribés:
ſatis aperçè indicat,le prophetiam per Vrim
& Thummim iplismer lapidibus tribuere .
Scilicet ignoratiet loſephus hanc Scriptu
ram horum nơininum . aut lifciuiflet , cam
pertinaci ſilencio inuoluiſſet.
Sicergoſtacúo,Vrime Thummim fuiffe has
bitis jeminasX17. ve volunt loſephus Lyran .
X Tohara
 322 Diſquiſitionum Magicarum
Toſtat. Oleaſter & Ribera . Videtur enim

hoc probabilius,tum propter ca quç iamdi.

ximus:cum , quod in Leuit. vbi Sacerdos ve
c.8.v.8. Iftitur , nulla fit horum XII . lapidum men
tio , line quibusnunquam Sacerdos ritève.
ftitus fuiflet; ſed eorü loco ,tátum fitmentio
de Vrim & Thummim : vt hincapparcat.ca
libus nominib. ipſos lapidesmet lignificari.
Qui quoniam ſplendidi & micantes clarifi
mâ refulgebātluce , di&i ſunt nõ ſolú ſplen
didi & lucentes , quod parùm futurum ; ſed
fplendorés & illuminationes, Vrim : & quo
niam erat ex gemmarum illis generibus, le
&iflimi , integerrimi, & pe fectiſlimi, diai
ſunt , non perfecti, ſed perfe &tiones, Thum
mim : ea emphaſi , qua foientHebræi,vt & L2
cini, abſtracta pro concretis vſurpare. quam
Oleaſtri ſententiain , æquum non fuit à viro
erudito acerbiùs exagitari. LXX . verò &
vulgatus dum interpretantur,dectrina & ve
ritatem ; maluerunt ſua nobis verſione vſum

lapidum , quam vocis ſignificationem exhi

bere; prudenter id amplectentes , quodma
gis ad mores legentis formandos faciebar.
Nominum verò ratio hæc fuit. Vrim dicta,

quia , vt lux quædam , tenebras ignorancia

diſcutiebant fulgore ſuo ; Thummin verò,
quia ,vt omnis prophetiæ ,certa quoq;fplen .
doris erat promifſio , & indubicato Deus ,
quod fulgore pollicebatur, id euentu perfi.
ciebat,nec fas erat dubitare . Hæc de re.
Dc
 Libri IV.C.1.2.II.S.İ. 323

De Vju prophetia duo nobis funt conſide.

randa ; modus interrogādi , & modus reſpon
dendi.interrogétionem Hugo ? Vi & or.cenſer, a inCathé.
Lipoma
per quaſdam ſortitiones ſolitam proponi . ni
Quod vnde acceperit, aut quid illi luffrage
tur,nefcio , larchius & Åbenezra tradunt ſo-)
licos codicillis inſcribere quælita , & hos ra
tionaliimponere : cuius rei cü in ſacra Scri:
ptura nullú veftigium inueniatur , nihilve .

reoriſtud pro commento reiicere , commu

nemque fententiam aliorum ample &i.bRe lo Ioſephi,
Lira.Tof :
ceptius enim & veri ' puto; Sacerdotes , poft Oleast
debicas preces , viua voce propofuiffe inter
rogača ,indutos , cùm alia veſtimenta facer:
dotalia, tum Ephod & Rationale ſeumoni
le gemmarum Ephodi appenfum , de quo 1
nunc agimus : quod vocabant applicare E.
phod , feu confulere Dominum applicato Ephod ; e r.Reg. 13 .
vel ſimpliciter,cöfulere Dominum , quando de 9:
Sacerdoce ſermo,vel pro ſe, vel pro rege . fic
enim rex per Sacerdotem conlulëbat Do
minum : " quem morem nobisSS.explicat a d.c.23 .
7.2. & 4. &
per Eſdramn , ſi ad Hebræum fontem recur c.22.7.13
ras . vbi enim nos habemus donec ſtaret Sacer. & 15. & c.
das doctus & eruditus; LXX.vertêre;ſtaret illu . 28.v.6.
è 2. Eſd. 7
anatiomil.ớ perfeczioibw ( nã qui cũ Genti 1.6 .
lib.malunt, initiationibus; Latinè quidem lo
quuntur,ſed vim vocis Hebrææ , quá LXX .
funt optimè interpretati,parú expreſſerūt )
illic inquam Hebr.eft ;ſtet Sacerdos Lehurin
velthumnim , & fenfus eft : donec facerdos

X 2 Domi
 1324 Diſquiſitionum Lagicarum
Dominü conſulat indutus Vrim & Thum

1 mim.Et( quod eruditè Riber notauit)vt col

lationem ſummæ dignitatis Pontificiæ deli
gnent ſacræ litteræ ;dicunt, Vrim & Thum
mim alicui collata. Siccnim Moſes tribui

- Deut. 33. Leuiticæ benedixit : Perfectio tua do Dociri

v.8 .
natus viro fanéto tuo. vbi Hebr. eſt, Vrim &
Thummim tui viro fancto tuo: & codéſenſu
Lxx.vercêre:Date Leni o manifeſtationes eius,
de veritatem cius. Quæ ad litteram decodem
facerdotali ornatu ſunt accipienda : ſed per
hunc ornatum allegoricèlignificatur perfe
Etio & doctrina , qua facerdotem prædicum
effe oporteret. Toitat.ibivaldè le torquet,&
veitir in varias interpretationú form as:fed
hæc ,quam dixi,fimpliciflima elt.
Rejpondēdimodum arbitror duplicem fuil
ſe Cum enim has gemmas Deus inſeriiuſe
rit pectorali:vt per tam lucentes perfectoſą
lapides , ipſe lucis perfectioniſque omnis au
& or interrogaretur : & reſpondens , cam Sa
cerdotes. quam Principem & populum ſpi
rituali ſua luce illuſtraret ac perficeret,euo.
luens inuoluca,explanansambigua , & docés
quę facienda omittendáve forent, & modos 1
præfcribens , quibus res inchoanda perfici
endaque ; ſatis apparet , refponfiones inter
rogationibus accommodari debuiſle: inter.
rogationum vero quædã per affirmationem
negationémve nudā poſfiintexpediri, quæ
dam longiorem requirunt explicacionem .
Arbi .
 Lib . IV.C.I. Q.11. S.I. 325 )

Arbitror itaq; ad prius illud genus interro

gationum , nudo lapidum ſplendşre ſeu ful
gore reſponſum : & cxco Sacerdotem colli
gere folitum ,fuaderet an diſſuades et conſu
leti : quo ſenſuaccipio loſephi dicta, ' quem1.3.antiq.
c.9.
Toftatus & Ribera meritò fequuntur : nec
eſt, quod quis arbitretur D. Aug hoc fabu
loſum iudicaſſe: nam quid perſtringat, pau
lò ante docui. Ad pofterius genus interro
gationum , non reſpondebatur illo tantum
fplendore(nec enim commodè hoc potuit )
led longè aliter. audiebatur enim à Sacer
dote interna quædam ,vel externa quando .
que locutio ſeu oraculum , quod iple poſtea
interroganti manifeſtaret. Quanquam nec
hîc abſurdum ſit opinari , ad fplendorem
tunc lapidum acceſliſſe facerdoti lumen
propheticum menti eius à Deo infuſum .

Dchac quidem reſponſione prolixiore , pa

tetex Regum geftis, vbi præter refponfio- b 2.Reg.s.
V.13
nem ad interrogata, inſuper Deus docuit
modum prælij conferendı. & propter talem
modum refponfionis, puto genus hoc ora
culi yocari conſueuiffe , refponfionem per Se- verf.
1.Reg 2%:
6.vbi
Icerdotes. Hebr.eſt
Vidi qui cótra Ioſephiquem ſequor, ſen - Vrim .
tentiam non vno arietemoliretur. 1.ſibi dil | 1 .

plicere fcribit,& luſpe &tú efle fingulare loſe

phi teftimonium . 2. quoniam in codem lo- 2.
co lofephus duabus adhuc aliis in rebus la
Ibitur.hic quoq;lapſum.cum quia dicit hocà
X 3 Græcis
 1326 Diſquiſitionum Magicarum
rózsov vocatum , cum taméLXX:fic
Græcis
vocarint , . ; ui Hebræi fuerunt. cum quiadi
cir ducentis ante ſuos commentarios annis,
hos ſplendores ob legis violationem exſtin.
{tos: cum tamen Thalmudici , & larrbius &
Kimchi, & Elias Germanus teftentur ,diu

ante huic oraculo finem impofitum ,fcilicet

iam inde à captiuitate Babylonicâ ; quodà
Iaddo refponfum ferunt Alexandro Magro
petéti, ve pro fe Deum de belli Perſici euen .

tu conſuleret.Deniq ;quia ſequeretur ex bac

Iofephi narratione , hoc oraculum tantùm
|inſueuiſle de bello reſpondere ;quod nonch
verum . item ſequeretur folummodo cöſue
uiffe de illis quæſtionibus, ad quas , per, 14
vel;non reſponderipoſſet.conſtatauiemiz
pè pluribus refpõdiffe, & quidem interdum
47.13: inopinata, & præter interrogationem . His
viracutus & egregiè doctus conatur loſephi
fulgorčinfuſcare : ſed leui manu fuligo po
ceſt amoueri .
Ad primum refpondeo,licetid I Jusloſe
phus dixiffet ;maximam eius , in rebus ad Sa
cerdotium fpectantibus,cùm ipfe Sacerdos
fuerit;auctoritaté effe debere : præterea nul
lus alius fupereft illi’æui Hebræus ſcriptor,
qui calia diſcutere potuerit , præter Philo.
nem & loſephum.Philo paucula huiuſmodi
lattigit,allegoriis ſolis intentus;neq; negauit.
loleph . crgo ſolú id affirmalle ,qd mirádum
Ad 2.nego in his loſephú labi . Licetenim
LXX
 Libri IV.C.I. 2.11.S.I. 327

LXX . fuerint Hebræi Sanhedritæ , Græcè

camen non Hebraicè ſcripſerunt , & cùm

Græcè ſcriberent nossos dixerunt : & cos
poftea cun&i proſelyti Græci , in hac no
menclaturâ fecuti fucrunt , non aliam ob
cauſam niſi ob eam , quá loſephus ibi retu
lic; ex cuius contextu Græco, manifeſtum
eſt , cum loqui de Græcis duntaxat illis , qui
Iudaicos ricus venerabancur, Notum vero
Iudæos & Græcos ſic diſtingui,vtGræcorum
nomen recincant , quotquot ex gentilibus
ad ludaiſmum tranfierant.' Deoraculiquo a Act.!4.in
que ceſſatione , inerito loſephi auctorita- princ. &
tem cun & tis Thalmudicis & fexcentis Rab . paflim
qouo tiiu
binis recentioribus , qui totius antiquitatis
funtimperitiffimi,præfero . De laddiqui
dem illo rcſponſo , quoad oraculorum ceſſa
b. Q.CUC
tionem , ncc Latini, nec Græci Hiſtorici, riusRufus.
qui res Alexandri ſcrupulosè fermè lunt Didoru .
proſecuci, velyno verbulo meminerunt.lo- Sicul. Piu
tarch . Ar.
fephus verò, « Zonaras & Glycas , quando rianus.
accuracè narrant quæ laddus cum Alexandlof -ph .
dro cgerit , ca recenſent, vnde ſatis colliga- insatz .
tur,dcoraculo per Vrim &Thummim nihil naras to.
Alexandrum cogicaſſe : cuius illum quoque 1.Glyc.p.
2.annal.
fuiſſe ignarum prorfus veriſimile cenlea .De
victoriâ verò contra Darium , à Dco docent
per viſum certiorem fa & um . Arbitror er
go loſephum cgiſſe de fulgore huiuſmodi
penitusſemperque ceffance.Nam per inter
ualla , quin aliquádo ctiam priùs ceſſauerit;
x 4 ve Sau .
 1328 Diſquiſitionum Magicarum

vr Saulis, & poftca quorundam Regum ,poft

Dauidem , tempore, non eft dubitandum .
* p.1,An. Glycas quideni indicat , quando Iſraëlitæ
nal,
Deum offenderant , non conſueuiffe illis
Deum perEphod reſpondere.Sicigiturfuf
fpicor, ſolitos Iudæos primò per Sacerdo
tes ,applicato Ephod,Deum côfulere: & hac
viâ non ſuccederet,recurriſſe ad Prophetas,
b patet ex etiam qui Sacerdotes non eſſenc. licenim
1. Reg .28. legas ipſos quoque Sacerdotes ad Holdam
* * Reg. prophetiſſam oraculi'causâ adiiffe.
22.V.14 Ad 3. dico , nihil eorum ſequi, quæ infc
runtur.nam belli meminit loſephus , vt rei
de qua frequentiùs agebatur. Fulgoris verò
tantùm , prætermiffâ ſubſequente Sacerdo
fali manifeſtatione ,meminit , quiamanife
ftatio iila res ſolita ; fulgor verò , res cæteris
gentibus planè inſolita & inaudita crat, &
idcò illam memoriæ ftatuerat commédare.
Duplex ergo fuitvnius oraculi Vrim & Thú .
mim manifeſtatio fiue reſponfio ,prior illa&
exterior, tantùm per fulgorem lapidis ; &
poſterior quandoque etiam extrinſeca, per
Sacerdote prophetiæ fpiritu imbutum ,qui
quod perceperat admoto pe&orali , id poſt
ca quærentibus manifeſtabat. Forcallis pro
pter totmanifeſtationes concurrentes , Se
1
ptuaginta interpretantur iudicium rêvelinge
Kav,hoceft,iudicium bis quidem manifeſto
rum Sacerdoti , & tertiò manifeſtandorum
Iconſulentibus . Eandem ob cauſam , Vrim

voca
 Libri IV.C.I.Q. II.Sec. II. 329
vocaruneilluminationem ; & Thummim ,ve
ritatem fiue perfe&tionem (eodem cnim hęc
recidı :nt ) quoniam Deus neminem fallere
vel poteſt vel vult :ſed quicquid Sacerdoti
dicebat , hoc veriſſimum & numeris omni
bus erat abſolutiſſimum . Sacerdotis quoq;
officium erat cadem populo verè ac plenè
denunciare, nulla omiſlionis, diſſimulatio
nis ,mutationis aut falfitatis alterius adhibi
ta mixtione a Sic Philo

Hæc de re valdc obfcura ,fi non luculen- :3. devica

Moyfis.
ter , haud certe prorſus indiligenter di& a, Orig. 1.6.
in Leui.
lufficiant.
Hier . in c .
SECTIO II. 3.Ofe.& e
piſt. 127.
ad Fabio
De oraculis prophetarum .
lam.
.
Syffecerint ita de Oraculoper Sacerdotes
Poft Dauidis regnum ,farà per Sacerdo
res Domino reſpondente , frequentius elle
cæpit oraculumper prophetas ;quod diuidi po
ceft in vifionem de fomnium : ficut & oraculum
per Sacerdotes diuidi potuit etiam, in vifionem
fulgoris, & manifeſtationem verbi idcò quçdam
ex dicendis ,de viſione, & verbe,analogiâ qua
dam poſſent etiam accommodari prophe
ciæ Vrime Thummim ;vt non obefæ naris le
cores facilè animaduertent .
Vifionem & verbü Græci Patres & LXX .

non rarò confundunt, vt & ipſa fcriptura ; bai... &

cum vifionem dicit audicam , verbum verò 13. & Am cs
viſum vel oftenfum b . vt cum Iſaias dicit ,
XS * Andi

>
 1330 : Diſquiſitionum Magicarum
allaica sudicæium ,quia Dominus locutus est : & ta
men initio vocarat vifionem : & cum Zacha
rias & Ezechiel dixiſſent ,ſe verbum Domi
vterq; c.ni explicaturos , fubdunt viſionem b . diffe
2.vide eciá runt tamen Nam
Labdik..
Viſio Græcis öegons vel ogueas Hebræis roë,
cſt prophetia qua mens ſpirituali oculo cer
nit obie & um propheticum ipſi cæleſti lu .
minc repræſentatum , differt à verbo , quia
verbum ſæpè contingit Gne viſionc, & vitio
fine verbo : differt à fomnio, quia viſio ſępeof

fertur vigilanti.crebro quoq; vſurpaturmo

re Hebrçorum pro concreto, ſeu pro reviſa:
< Exod . g . Gic Moſes rubum vocat vilonem : ſic pro
d Ezech... phecæ dicuntur videre viſiones d.Tales co
doel, .cu ſucuerunt eſſe frequentius ſanctorum viro
quæ quibusdam fæculis
rum rcuelaciones:
crebræ admodum leguntur, vt vno fæculo
duodecimo ferè Orni ſolitarii, quam Ger
uaGus Presbyter deſcripſit :Tundali Hyber
ni,CyrilliPresbyteri, Roberti Abba Lym
burgenſis ,loannis de Pinio , loachimiSiculi
Simonis Stockii Carmelitæ , loannis Brid
lyngton & aliorum .

7 Verbum ,liuc(vt mauult Cyprianus)ſermo

Græcis abg @ :Hebrçis Dabar, eft prophetia,
qua fpiritus fan & us, mentali quadam locu

cc.8. v. 1, tione,prophetam occulta docet,vt cum E

1:
6,38.v.5.. faiæ c dixit : Sume tibi librum ,& iterum
wide dic Ezechie, & c . Locutio iſta fiebat , vel
voce formacâ in aëre ,& auditâ vt Abrahamo
nc ?
 Libri IV . C. I. 2. 11.Sec.II. 331
ne filium necaret " ; vel verbis in ore pro- aGen.22.

v.u. .22
phetæ pofitis,vt Balaamo b , & hæc Aramę- bNum .
is propriè dieta;Malkı,Hebræis,Malcburh (h . & 13 .
eft confilium )quafi dicas regem prophetia
rum ; fiue prophetię ſpeciem præcipuam ni
hilenim conſilio eft vtilius. Vigoni & verbo
hoçcommune fuit, quod vel de læcis & fau
ſtis erant, & in nouo teftamento tunc voca .
tur Evangelium ; in veteri nomina viſionis aut
verbi retinent: vel erant de infauſtis ac tri.
ftibusrebus,minarum & luctus annunciæ ,
regibus ac populisexitia portendentes :cúc
Hebræi vocabant huiuſmodi prophetiam ,
Malla ,à verbo Nafa, leuare,tollere , porcare,
aſſumere. Per hanc radicis varietatem fa
ctum , vt contiouertatur, quid propriè in ſa
crâ fcripturâ fignificet Molla ' Olim A
quila vertit apua non accipiens , procurru
( vt apud profanos )fed pro pondere feu onc
re , vtnolter optimè tranſtulit . Calamitas
enim cui impender , eum Æthnâ grauiùs
premit : &, in quem talis prophetica fenten
tia ferebatur,ħic metu atq; triſtitia oppref
fus, quaſi caput nequibat erigere.fic explico
& amplector D.Hieron. fententiam in Na
hum .Quid ni ample&ar ? ſemper ( fi accédas)
vocabulum pro aducrsâ,núquam pro ſecú
dâ denunciatione inuenias vfurpatum : &
perfpicuè Hebræum nomen ,Onus feu Põ- Ex0.2 ).
dus fignificat , & in Pfalm . 27, Græca ver- 1.5.4.Reg.

fio optio habet,h.c.põdus.Sic nonnullipu- 27.v.s.

tant à
 232 Diſquiſitionum Magicarum
* Apoc.e. tancà Ioanne ' vocari Bap@ ,hoc eſt vt no
in £.v.24. fter vertit,pondus:ſed ,nifi fallor,ipfi fallun
tur : non enim illic ſermoeft de prophetiâ,
fed de onere interdictorii alicuius præcepti,
vt rectè Primnaſius & Hayıron ſenſere.Nec
longè abit ſpiritus fanctus, cum onus vſur
pat,proipſo populo ,cuitale quid imminere
byer.23 . v. denunciatum fuit 6 : quia talem populum
Deus diu laborauit fuftinens,tandemq ; hu.
meris fuis, quaſi onus moleſtiflimum , excu .
tit,dum eum abiicit;cùm ſuo quali fauore &
peculiari defenſione deſtituit.LXX.Theo
dotion & Symac.ſolentvertere lõpua, quæ ,
vox à raußávw deducta , donum , & mu.
CD.Hier.
nus ſignificat c . quid commune , dicat
inler.c.21.
& Fauori, aliquis , oneri & muneri? Multum fanè in

in Lexic. propoſito : imò hîcidem eſtonus & munus.

Nam prophetica comminatio infortunii &
ſupplicii infantis, præclarum & preciclum
eft Dei donum.quia quos Deus diligit , ca
ſtigat ; & quos caſtigat, prius vịreſipiſcanc,
minas proponit illis, & vt ſolent fugarema
lentes, quam lædere; lapidem manu leuat,&
oftentat,priuſquam iaciat. Homini ſic libe
rum relinquit , fugere à venturâ irâ. Sand
añuella primario ſignificat leuationem que
aſſumptionem ,ſecundariò donum :eo quod
dum datur, à donanteleuatur & traditur , à
donatario verò affumitur. Vnde Theoni &
aliisMathematicis ,Diale & icis quoq;,dñuus

nominatur,illa propofitio : quæ demonſtra

tioni
 Lib.IV.C.I.Q.II. Sec.Il. 3331

tioni vel argumento inſerta ,& non probara ,

affumitur ab alio , & vt ,qui inſeruit illam P
a Theople
bet, poftulatur. Sic cum interpretes iſti in in Habaco
S Sañupa vſurparunt;pro reipsâ acceperüt, & Nahú.
quæ aſſumitur ſiue eleuatur,ida; conlenta - blo.Petr.
nee idiotiſmo Hebræorum.quibus prophe. 1.de pro

ta dicitur quafiaſſumere & leuare ipſum O - pheliac.

nus , & libratum intentare ceruicibus im- de Lem
mate , do
piorum : quibus impiis breui imminentem rias Mon
diuinam iram comminatur.hucenim perti- sa .Prælu
nenrulle palliuitus occurrentes phrales, af pheim
fumere lucium , offumereplanetum ,aſſumerepara- not.Pran
Ribera in
bolem . Cauendum itaq; ne cum Græcis re
Nahum,
centioribus Apua . ad quamuis prophe- < Ezech..
tiam extendamus. Sicui hæcnimis fusè di- v .} &c . 8 .
v.1. & 3 .
& ta videbuntur : is fi, quàm te viri egregii in
his corſerine b, conliderare dignabitur: non dlufti
, ad
diffido illum æqui boniq; hanc noftrain di- monit. ad
Gent. cis
ligentiam conſulturum . ca fin .&
Hæ duæ ſpecies , Viſio de verbum , aliquan - 9.2. ador
doiunëtæ funt cum rapiu ſeu ecftafi, aliquan - todox.E
do ſeparatx.ſimul fuêre in rapeu B.Pauli,ad piph ; qui
tertium vſq; cælum : vbi vidic & audiuit, quęMontani.
non licet homini loqui: fortallis etiam Eze- ftarum
eſt86.Hic,
chielis viſio quædam talis fuit º, quæ voca, præfat. in
rur iad , hoc eft prophecia non lenirer, led Ela.Chry:
violenter influens. Quando igitur ecitalis foit,in rc.
accedit, tunc tenenda Patrum doctrina : 29. in epi
prophecis non fuifle lic mente captos velito.ad Co.
uttonitos ,vt non probè ſcirent, quid prædi . Auguft.li
. Polychronius inEzech.c.3.Quemad -läсad.c.7.
Icerent
mo
 334 Diſquiſitionum Magicarum .

modum diuini da incantatores ad Dementiamuſ

que procedunt,demoneftuporem illis ingenerante:
ita è contrario Prophetis fenfusafficitur,dum ani
ma fpiritus efficacia colluftrarur.hocenim pro
prium fuit fanaticorum , quales erant ha
rctici Montaniſtæ , & vates Gentilium . lin .

meritò valdè aboliuario reprehenditur au.

& or,deſpiritue animalexſtat inter opera Au
guſtini) quod ſcripſerit, B. Ioannem in ee
itali Apocalypſim ſcripâffe. Ná ecſtalis du.
plex eft ,vna diuina ,alia diabolica.yt inſinu
- lib . des atTertullianus his verbisa ; Ecſtaffs hoc opera
nina.
iur de fuo proprio: vt fic nobis fapientia imagines
inferat,viderrorum . ]fapientię ſcilicet ac ve
ritatis diuina, errorum & falGitatis diaboli

ca. Non igitur auctor ille ccftafim fumpli pl

mérisacconitæ abalienatione, & animi qua

dam impotentià ;qualis erat in pſeudopro

phetis illis; ſed more patrum & rc & o prora
ptu ſiuc pro abſtractione tantùm à terrenis
& ſenſuum corporcorum functione:necro
luit ſic conſtitutum Euangeliſtam ſcriptiſſe;
ſcd , quæ dum in tali ecſtati conſtitutusvide
rat,ca poftmodum in ſcriptum redegiſſe.vt
mictam D. Pauli raptum : talis haud dubie
D.Ioannis fuit,quod teſtaturcùm dicit fin
1
piritu fuiffe l'éyevoleny Ćv Avsúpan ſcilicet cor
reprum & abſorptum in ecſtaſi,vt rectiffime
Haymon fuit interpretacus :breuiter idem
vno verbo inſinuare voluit Andræas Cæfa

Irientis :πνεύματι αγίωγενόμενG-κάτοχG :quod

voca
 Libri IV . C.I. I.II. Sec.II. 3351

vocabulum , fic afflatum fpiritu ſancto ligni

ficat,vt totus ab co correprus mente ſeu fpi
ritu, & occupatus ſolida poffeflione fuerit:
nam affectio animiecſtaticorum xatoxa vo

cata, quia ſenſibus corporeis ad tépus quali

priuantur:vnde & morbus quidã ita nomi
a Galen.li.
natus, qui corporis fenju moruq; priuat ?, 7
13 . Thera
& κατίληψις. noftri mcdici conglatioriem ap- peut.& l.

pellant.Idé ſignificari puto , quado prophe delocis

tæ dicunt,factam fuper jemanum Domiini 6 , ité tio, &
eleuauit mefpiritas ,aut,eduxit me. manns Domini gynetæ.
in fpiritu : item ,cecidit fupereum mentis exceffus, 5 +. Reg.3 .
vbi Græcè eſtàxsaorsa perperàm Theodore. Ezech.11
.
& Theophilad . cum Led cõfundunt cũ .. & c4e.
huiuſmodi raptu ;hoceft lad ,cum Mela. dad.1o.V.
Tertia ſpecies erat ſomnium , dormientib . 10.
cantum ,medio ſimulacro ſiuc phantaſmate " iaNahú.
contingens:Hebræi vocant chalom f, Græci flrai. 29 .
EVÚTVOM. Siquisquæ cuenturafunt ſomnians, v.7.
lipſe quid Lomniec non intelligit; tunc eius 0156
reſpectu non erit prophetia : ſed adſpectu că
tum illius erit prophetia, cui Deas ſignifi
cationem ſomnii reuelabit.quare Ioſeph ,p
pheta , & non Pharao, vel eius ferui ; Daniel & Gen. 40.
& 41.
propheca , & non Nabuchodonoſor " :lom : n D'ac.i.&
nians autem ipſe demum annumerabirur *
prophetis, quando cum ſomnio ſimulintel
ligentiam ſomnii percepit, vt Daniel in al
tero fuperbi Regis fomnio '.De his fomniisiDan- C :a .
propheticis tria ſunt conſideranda,modus ,
caula , & gradus ſeu dignitas.
Mo
 336 onum um
Difquifiti Magicar

Modus multiplex eft,vt accuratè nofter

• 93.deob Pererius explicauit a quædam immittun
ſcrua.Co tur cum pauore & horrore fomniantis 6
mnior.
6 Gen.is. quædam pacifice c . 2.quædam non intelle
V. 12.Dan . &a , quædam limulintelle &ta,vt dixi.z. quæ
2.V.I.
c Gen. 28. dam clara & fine inuolucris , vt loſeph,
V.12. triumMagorum , & B.Pauli ; quædam obleu
* Matt.r: ra,implexa,inuoluta ,vt Pharaonis & ſeruo
2.7.12.13.& rum cius,& Nabuchodonoſori - 4.in qui
20.Act.16.busdam Deus alloqui videtur , vc Salomo
V.9 .
edd . Gen. nem , interdum angelus bonus,vc B.loſeph:
40. & 41. interdum aliquis homo,vt Paulum vir Ma
Dan.3.& cedo. 8-s.aliquando ſomnia correſpondent

f 3.Reg.3 . antecedentibus cogitationibus, & liciniciú

s fupra ci- ſumunt ex cauſſa animali : ve primùm fom
tat.
in %. nium B.Iofeph , & primum Regis illius Ba
locis
litt.
bylonii;quandoq; vero nulla præcedit cogi
ratio, vt in ſomnio fecundo B. loſeph acci
" Matt. 2. dic h . hanc differentiam notauit B.Grego.
11.8.Mora. i 6. nonnunquam nihil pecenti Deus ſomn
C.13.
nium inopinato immittit,vt fit plerumq;,&
accidit in prædictis SS . cxemplis: nonnun
quam vero petentibus reuelationem camo
* Dan.z.v. fperantibus, ve Danieli k . conſuefactose
nim Hebræos huiuſinodi deſideria ſua Deo
1
proponere,& ab eo petere , vtper fomnia fu
turuin illis euentum pandere dignaretur,
11.Reg.28. manifeſtius eſt ex S.S.quam ve quis debeat
1.6.& is. dubitare 4. Solici id ipſum Gentiles facere
m Art
in templo Serapidis ieu Plutonis , vt diſce
ftoph.in
Pluco . irent qua ratione à morbis liberarentur" :vell

1 ad re
 Lib. IV.C. 1. Q. 11.Sec. II. 337

ad reſolutionem dubiorum habendam , vt

fecit Edelius ‘ : & apud poëtam Rex Lati- a Euna
nus.6 : & in templo Æſculapii Apollonius pius in E
“: & Spartanimagiſtratus in templo Pali. Ænei. 7.
phaës a : cale fuit templum Amphiarai €; & Philoftia:
Calliæ apud montem Garganut ", & hu- acinoma
iuſmodi templa vocabantur Pſychonantea. fcul & 1.
Conatus ad hoc crimen Apoſtata lulianus de diuin :

per calumniam , detorquete Vigilias ChrifPaula it !

ſtianorum ad ſepulchra Martyrum : ſed re Scrab.1.6.
tudit illum validè B.Cyrillus ludæos non 181. to : jui

nunquam co ſuperſtitionis delapſos, ve ad Iulia :

capcanda fomnia in Gentilium templis in .
cubarent , docet Efai. propheca " , qui im
la c.6s. v .
m