Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei – eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http://books.google.com durchsuchen.
 STRATRINA

ब
XF . 01235 ,
1
4
 EXODVSE EXODVS .7
EXODVS IL .

Diſquiſitionum

MAGICARVM
LIBRI SEX , EXODV'S.8
EXODVS.IO
INTRES TOMOS PARTITI.
duétores
MARTINO DELRIO
SOCIETATIS IESV PRES .
bytero ſacræ Tbeologiæ Doétore , & .
in Academiæ Grecicnli, S, S ,
profeſore.
TOMVS TERTIVS .
Nunc tertiis curis ab ipfo Auctore audition EXODVS.8 .
EXODVS. 10. longe,Additionibus multis paßim injer.
tis ,correctior quoque mendes
jublaris.

Cum priuileg.S. C & . Maieff. ad annos

fexto
Prodir ex Archiepiſcopatus
Moguntineolis
o fina Vr/ellana , impenfis loan . Iacobi
König. Anno M. DCH .
EXODVS .
EXODVS .

IHS

EXODI 2
 I . : ;

‫ܙ‬

MI
VE
] RS

‫ܬ‬

)
 SERENISSIMO PRINCIPI

ERNESTO AR

CHIEPISCOPO COLO :

NIENSI , ET S.R.I. ELECTORI,

Epiſcopo Leodineli, & c.

AT ARTINVS DELRIO
SOCIETATIS IESV

Presbyter S ,

IPPOCRÁTIDARVM more;

quibus prima cura morbioriginen ,

fecunda noxa vim modum ,tertia
remedium ,ſerutandi:primoquoque
torno fafcinarie luis ſcaturiginem ;ſecundo cladis
magnitudinem acerbitatemque,tertio medicameri
ta mu ali propofui:quem laborem non diffido bonis o
mnibus placiturum ;imprimis C.T.quetantâ curâ
hactenus à ditione fuâ finefiam peftilitatem edni
titur projligare. Quam optandum forct ceteros
Principes , quibus fimilisdignitas est , in parim14
nerenon diſparem ſollicitudinem præftare ! 74
cte animi PRINCEPS ERNESTE , ipfi 2.79.75
pe victoria. Lerneam excetram ne fiveris redui...

DO 2 W :STR
 PRÆFATIO .

capitibus repullulare. Nemini magis decet filij

Lucus. D. uis
Narrant.B.
Clemens . perditionis anteambulonibus, in quibus myfterium

Abdias,& iniquitatis iam operatur, bellum indicere ,quam le

Prochorus. Igitimis fuccefforibus Apoftolorum . Petrus Sirmonte ,
Paulus Elimâ,iacobus Hermogene , Ioannes C20

pevićłos Magiá triumpharunt. Monet Apofto

Lus non temere illis à Deo gladium datum , ſed vt
Dei miniſtrijint , vindices in iram eis qui male a
Rom.13. gunt.T.quidem Celf,ambogladij credini e virint
V.4
que fori tribunalcommiſſum . Alagis nefarios,aut
noxios Ecclefiæ art Reip. fafcinariis, nullos arbe

tror exiftere, cades & parricidiaillis conuiuia

funt,
elementa turbant , foli pernicies, cæli iniuria, Dei
odium ; quorum indulgentia & remifio numerum
auget perfidiam acuit,malitiam indurat. Qué non
hecirritent?mequidem percuſſère, & Zelushono
ris diuini impulit hoc quicquid est operisaggredi,
& Deo bene iuuante ,non fegniter,ſtudij in Catho
licam Remp. & ergaC.T.obferuantia meamonu
mentum exigere , e ALEXICACO ALCIDÆ
me Iolaum adiügere , animo quam viribus maiore;
abilliuspropenſione,non ab horum merito , munu
Joulum velim æſtimari.Louanijs, Kal. Mart, Anno
Seculari Sextodecimo.

САТНО .
1

CATHOLICO

LECTORI, S.

VÆtibi videbunturde

eſſe , ſi monueris, curis

ſecundis ſupplebuntur :

que credes crrata ,ſiſugefferis ,cor

rigentur , quæ fuperflua merito

cenfebis , tollentur, cum cauſam

docueris. Nihil enim mihi opta

tius,quam moneri, doceri,iuuari:

nihilæque diſplicet atque pertina

cia, & ingratitudo, illud à te,quif

quis ad hæc legendà animo puro,

mente candidâ , accedes , cupio

impetrare ,beneficium non occu

lam ,neque obliuiſcar ,conderme

moria ,led ſtilus profundet. Vale.

X 3 MAPTINS2
i
 Ι.

ΜΑΡΤΙΝ Ο ΔΕ ΛΡΙΩ

της Μαγείας

Α Π Ο Τ Ρ Ο Π Α Ι Ω.

Ε Ι Δ Ο Σ Π Ι Ν Δ Α Ρ Ι Κ Ο Ν.

Στξοφή α. κώλων τη

| ΑΣ με ευφegίνει μερόπων αραπίδας Αμερών

αυγάς επατης λνποφεγγείς αχλύας καουλά
T
T δLG- Ορσας.
Αιφερgν δέ Σοφίας κλυτος αμαλακιάν
Οτ' ερυκακέει αίγλαομίχλαν .
γε μαν σλουτευς αθεμιν
ένα τυφλώσας έπεφεβροτολοίγω ψυδέωννυκτί ,δο
Αραφέα σου γοητείας Μαγείαν πέσωνέων, Αλανέ G
κλίνοςτν Φοίβο αιγαν

Ανθισροφή κώνο.

ΕλρG- δέλτο σe9σίγει τζιτάλα

πανία μαςεύσας απατάνοσα δόλον,
και νέω ευγες πέλως και ατάν τε πολύφθορον έλαυνέ
, απεκία .
Ορίσει ών χάριτας Φιλησίμολαου
Αζυγας Μοϊστα αλεκέμβ ,
υμνον απύαν μελίγαρω
αποιν' έργων καλα φωτί .
' άρ σεφάνας χρυσοπάσους μάλλον ή
ακλέα, Πλοίονα η πegτωννίκησε
Τερτίνη :

Επωδος
 IO
A GI E LR
M O D
N
R TI
M A AE . O
U NC
R R
A VE
DA CA
PIN RI ,

OD E
tr opha . ium
a t Sd em ortaIl es um
Bl e c t q u i m ment Dier .
q r as is
luciſ ; Pate ( Sol ) vbi luce caſſ noćl o
r a s i t iæ
pace teneb dipul : Amtos vero Sapiët in
ta n i
s
clyta lampa ( cum læta ino
)quum calig
r u m e m g i t em
jám err o nubem dete ens. Diu porbrusexleg
r o
Oerram t at n d a l i li
t ,c æ c i
m of f u , mo r t -no a
x i
o r u
aci auit lis nfulam
mend nocte oblim .do co cum
i g i i s i a m a l a ns m u e ro cem
praf t Mag adh . Eni redu

lter ucem roph t

ı
Sola l .s tiſto i ě e
Elriu librAonterti pand. ; omn ment per
t a t us p t o r e m m i s
ſcru dece dol u
ilem, ac Sty
g mon.
amy erniciab ( ve ea omn
ia
ſtrū ,nox p e
a r m
s rmin tate . Quapro
pori effet )exte per veri s
re t a aenst.i cb u s e n t e
pter adde , Muſ iiucg gaud , virohuainc
e t r m ūp
t e r n u li flua
plec hym meelc éti .
d
r e mia a
p .Data. s
itur orollas uro numntes imin
teig cnt au b r atviiobra & d iſcr
i luc bun
t
asf ce s ulem
gr(atqiuæ hun )magi (dece quam Herc :
gere ,qruae uidem t e n ta m u i t t i n us
Plu fiq por ede Mar .

4 dus
76 Epo .
 Επωδός κώ. ιβ.

ΕΟΥμου στο παλάμα δε μη μονον

ές φέγγG- οκ Κωκυτοδ πικάρωον
εξάλε Σκύλακα,.
Τοις ορρωδούσα τζεiς Αλίες σέθεν μάλα,
Δέλλειδφναις άμμία είν Ερέβους κλέβοι ξίμορφου
Περσεφόνα λόχον.
Ευρις ήπαρ π τειτα ,και λαφύασε
ενίν οδιστπ θριαμβέμεναψ νεμεσά
Αλατιαιμώ πως τίς όσον
Εδουά ομών της κεραυνός;
φύλο ,οιδαγε μαν,
Τάν σό ίδρείας ατραπον

Στξοφήβ'.κώιγ .

ΑΝ Στυγός σμερνάςολεσίμβροτον
έθνο , βλαβαν , σαν τ' ασεβία
Π
μανίαν,τέρθρώμα, και γοηίικών ϊλαν κακόχαρ
τον άγον.
Εικοι πας πόλG-,
Ιδε λώβη αλατία .
Δαμαθες εφθάρη έχω τ ' Αίδας δυνάμει
ταυτων σελίδων έριφεγγά .
Ειτ ' επί μαλέμω άρξεται
ίυγία Κίρκη,και τζαπίω άνδρας ,
σε δαδιξετ' αλεξίκακον δείξανε
μώλο.

Αναρροφή κώιγ .

1πμα Μήδεα μιγών φθόνιος ,

Ει τι φαρμάασαν χαλίμα πονέστε
φίλτζον, η πξικών ,

Ενώπιδα
 Epodus.

Elnamquehic adultrice manu haudexCó

D cytotricipitem duntaxatin lucem attraxit

canem (Cerberum .) Etenim maltum et
iam reformidans tres Solestuos, Delri, ( tres inquà
Diſquiſitionum Tomos ) infernalibusdefidens
in vmbris triformes Hecatc occulit infidias. Quin
& Erinngum tertia iecur, acfemetmordicibus ex
eft ,tibique'impoſturas eius triumphantipollin
uidet. Sedenim quisderepente tumultus citurinum
aliquod (Dielpicer) fulmé(vibrat)Nimirit,haud
mefugit ,tua deuitat Sapientia fulgetrum .

Stropha II. .

Niuerſa Stygis horrida mortalibus exitiú

molita turba fecum detrimentú omne ,cum
V
que impietate inſaniă preſtigias ,acimpoſto
rum cateruămalis-exultatam agens. Cedit una o
mniſq; fraus,pernicies omnis veritati quá luces,
Edomitus vires deperdidit Tartarus fortitudine

harūpaginarum late-coruſcante. Acetiam fi pofta

morú illiciaparare Circe aggredietur, vel hominib.
varias inducere formas;reformidabit te ,qui demo
(traris moly malorum depulſorium .

Antiſtropha.

Vodfiautem Medea miſcere venenum : vel

fiimpudens- venefica nonnulla incarlareli
Q borábit philirum , aut toxicum quodpiam

Di Ś Phæbenque
Ενώπιδα ή τη Σελώνα »
|ddenar dtrizăse αΕ
ΤρίποδLG- τ' έρέειν
Μαντάμα σούσει πεφλογος
Ερμής δολεράς, επομλύους
Κάλχας πρόνους σεοϊδεν
οϊός π μηδείς έσε τα τελετών ,
Οπσόκ' ών ορθά ερύκειν μαγγάνων
Αρχε ατασθαλίαν γνώμα διδάσκειν ,

Επωδός κώ. έ.

ΞελέγξαςψLG- έτη τυμία,

Αμφίπθνατών κρεμώσας καρδίαις
E Μωρίας τέμνεις θεόφρων.
Οιονεί Θηστος μίτω ΑΤζαπάς πομπή ,
έθνω Αριάδνας , ΕπόμG -Λαβυρίνθου
πέφνε δίνσενθές πρας, κεκροπίαν πλύων ,και επού ήβας
artean.
Πλείοναςαλασάεις ψυχάς Βερέθρο αφελών.
τα άτζωτ ’ αγακλεέστ, χάeιν ζωής,
αει σε πιρανών , σοφών Μοισιν αιρέστε
Περούς.

PETRVS BOVLLIVS.
Phæben ),puicio afpectu preſignem deducercin :er
ram :vel fie Tripode vaiicinium ſcitari dopo oper 3
bit Mercurius aliquis flamma falſidice :autciiam
fi Calchas quiſpiam de infequentis ani futuris ha
riolari volet;horum omnium voti comipos reddetur
nullus,quando follerte animo impofiurarum decli
nare malitiam aufpicaris edocere,

Epodus.

Rguens vanitatem veritate , circumg,men

tes hominum dependentes ftultitias dia fa

piens refecas. Qualis Theſeus fecutusfilium
vie ducem , dotem iugalem Ariadnx, obtruncauit

Labyrinthi luctificum portentum Athenafque

vrbem feruans, & Pubisfeptem flores. At vero ,tu
pluresavimas ſeruas Barathro eximens , quæ illafe
præquailluftribus, cauſajoſpitalis ( à ce recepte )
æternum pergent doctarum te Mufarum extollere
pinnis.

PETRVS BOYLLIVS,

SVMMA
 SVMMARIA LIBRI

R.VINTI,
SIVE
De Officio Iudicum.

Ratio fcriptionis .
SECTIO I.

An in hoc crimine feruandus ordo &

proceſſus ordinarius :

Denatura criminis & eiusgrauitate. Iudex ar. A

bitrium fuum quomodo debeat moderari circa iu .
dicandam grauitatem huius criminis. Sepiem cir
cumſtantia hoc crimen aggrauantes. Quando iu B
dici liceat pænam legis excedere velminuere. Poft
fententiam in crimine maleficij licet pænam mi
nuere , exemplo hærefis. Quid femper Iudex ante o
oculos debeathabere . Non arctaiur iudex ad anti

quum ordinem iuris; fed ad receptumfue regionis .

SECTIO II.

Quomodo in hoc crimine Inquiſitio

inſtituenda ?

Quid ifta & quotuplex conditiones requiſita D

vtfitvalida. Quomodo debeat conſtare de corpore
delicti. quo pacto neceflè vt precedat accuſatio .
Quod debeat eſſecerta , ſpecifica , & clara.quando
neceſſe tempus affcribi ? Que indicia debeant eam
precedere . Quando fit neceffariumfamamprece- E
dere
. Quando abſolutus ſemeldeeodem crimine

quis
 SvM MARIA LIB . V.

quis fuit , vel gratiam obtinuit , vel pæna non con

F digra punitus; quid iudici faciendum . Quando
tronfactio impediat inquiſitionem . Qui Principes
polirtgratiam deliéti concedere. Qubus cafibus
hoc Principi liceatfacere.Anmaleficis Princepspor
fit graii 2592concedere. Exempla Caroli V. Imp.
Ceroli IX , Frans,Regis. An inualida gratia conceſ
ſa inhibeat omne iudicium anprimum dumtaxat?
G praxis quædam DD . explicata. Quicompetentesin
H hoccrimineiudices. Inquiſitorum fidei,quanta in
hoc criminefit poteftas.Quanto temporis fpacio in
hoc crimine
inquiſitio excludatur: ſiueque hicpre
\ſcriptio poffit opponi. An contra abſentem pofit
inſtitui inquifitio.
SECTIO III.

De optimis indiciis , ex quibus tuto

iudex poteſt procedere .
I Ad quosactus iudiciarios requirantur , clariora
indicia. Quid fingule indiciorum
fpecies operentur.
Iudex quomodo pofſit arbitrari,que leuia ,quagra
uia ,qua grauiſſima fint. An generalis aliquando
fine indiciis formari poffit inquifitio. Quandofuff
K ciant leuia indicia. qua requiſita ad torturam . De
indicio per teſtes, de nominatione faćtaper focium
criminis.hecexigenda à iudicenecpoteſteamomit
tere. Iniungenda iudiciper confeſſarium reftitutio
damnorum . An denominationi ſocii credendum
iudici. quantam & quando fidem adhibere tenea
tur. Zimancæ fententia reiecta ,communis defenſa.

Quando
 SVMMARIA LIB . V.

Quando fibiiciendusterum torture nominans,vt

ratificet dicium fixum . De minorcruium fumi
narum tefiimoziis. Non licere de fociis in indiuiduo
rogare. Quomodo interrogand:as nominans de cir .
cumftantiis. & de difamatione . Denominans de
bet eſſe conſtans do perfeuerans. Deiureiurando
guod nominans tenetur preſtare. Que indicia re- M
quifita ad torturam . plene traditum quæ fieffici ..
ant.præfertim de fama. conciliata pugra DD, De

fuga. de amicitia. de collocutione.de fupeifliciore.

& repertis infirumentis: & fimilibusvrgentili
mis .o horum exempla quedam de confeffione
extraiudiciali. Conditiones requiſite vt vnumex
talib.indiciis cum nominationc cöplicis fufficiatad
torturam . Explicatæquedã communes opiniones e N
praxes diſcuſſe. Qualis debeat effe fama vi valtat
proindicio. Qu:& fit vis bona fame. que fit vis male o
fame. Quam difficile fit famam exacteprobare.
que ad hoc fint requifita.primum de fama inſpe
P
cie, deindede fama in genere. Quale debeatrjiin.
dicium fuga vt valeat ad 10rturam , vel ad pene
condemnationem ,traduntur reliqua regule. Qua- Q
le debeat ofje indicium minarum , vt fitfufficiens.
Diſcrimen interminas(giactantiam , quidcon .
fiderandum in aquinocis ambiguis minis. Ex in
diciis remotis nunquam licet procedere ad conde
mnationem .

SECTIO
 SVMMARIA LIB . V.

SECTIO IV .

Dealiis indiciis minus vrgentibus

& minus certis.

R Denon impedientemaleficium.Conciliantur dif

fidia DD. & qua bie obligatio reftituendinaſca
tur. Depatrocinante maleficis.exemplum Wieri,
Edulini; & N.cuiuſdam Belge.dedefenforibus,oc
tulsatoribus
. Quando deferendiſint,an feruandus
ordo fraterna charitatis. quando incurratur obli
gatio reſtituendi. Indicium ex mendaciorei . exva
s riatione.ex vacillatione.titubatione & vultus mu
tatione. Sivifuscum inſtrumento maleficii in loco,
cc. Explicatur fententia comunis, & reijcitur ſen .
tertia volentium hoc indicium fufficere ad conde
mnationem Indicium conuerfationis. Indicium po
ftulatæ inquifitionis,& nimiefollicitudinis.itě ſbo.
te denuncians cum non teneatur. de indicio inuenti
in domo cadaueris.Item inuenti in via propedomū.
T Item de indicio vicinia , velinuentionis in loco.item
de tranſeunteper viam illam . Item deeo cui bono ;
fine qui caufam habebat cur illud factum vellet.
Item de eo qui ad clamorem inhabitantium vel
V vicinorum vifus ex domo fugere. Indicium ca
deneris fanguinantis. Indicium mala phyſiogno
nie , dejectus in terram , mali nominis. Lo
los diretorii inquifitorum . Indiciumeşmala pa
aria, ve' parentibus praxis. Indicium taciturni
a: is. In cium iuraiidi,blafphen andi,ex-ſecrandi,
Scurrilia loovendi, velaliter peccandi confuetudo.
Indicium
 SVMMARIA LIB . V.

Indicium , non poffe lacrymari. Indicium ex muta x

tione crebra domicilii.Indicium ex fingularitatein
pietatis vel religiofitatis oftentatione. Deindicia
eradicati chriſmatis, & deftigmate. multa de hoc
ſtigmate imprimi
ſolito.
SECTIO V.

De denunciatione & teftibus.

Eadem teſtificationes probationes recipiun. Y

tur quain hæreſi. Receptioteſtium à quibus facien
da: item quando facienda,ratificatioitem , & publi
catio,teftes non funtnominandi.Cogipoſuniquili
bet ad : eſtimonium de teſtibus auritis, locus Chry
foftomi; Quæ exceptiohic valeat contra teftes.Qui
bus modisteſtes cogipoſſint? Ex multiplicatione te
ftium & depoſitionum quasfecere complices vel
perſone aliter infames nunquam licet venire adco
demnationem . Exdebilium do dubiorum indicio Z

rum multiplicatione non poteſt naſci unum indiciū

indubitatum . Quid quando poft fententiam latam
complices teſtimonium ſuum retractat,iudici faci.
enum? Nunquam poft latamfententiam iudex pa
liai ir partes fiue denominatos ad denominantem
accedere. Quidfaciendum iudici quando teſtes va
riant. Huius criminis & hærefeos praxis & ratio
eadem In herefi,cuiftandum primaan ſecunde de
poſitioni, Zimancæ quædam fententia difcuffa .
SECTIO VI.
De accuſatione.

Accuſatio quid hodie in eius locum ſucceſſi:que -'aa

icia ,
 SYMMARIA LIB . V.

rela.quæ perſonæ hic admittantur adaccufandum.

Soli repellunturinimici capitales. an & ex commu:
nicatione maiore: Quomopropdo onenda accufatio.
depæna calumniatorum .
SEC110 VII.

Deapprehenſione & carcere.

bb ! Quando cuilibet licitum capere maleficos.explic.

l.vlt C.demalef. & mathe. Quouis loco, & -tempo
recapipoſſunt. In quemuis compingi poffuat carce
rem ,etiam in quo breui moriture quãdo hoc fitve
rum Quales probationes feuinformationesdebet
præcedere, priuſquam capipofſint. Simanca
fenten
tia quædam nimis laxa reiecta.Sententiarum vari
etas, & explicatio Gomeziana. De nominatione tc
ftisinfirmi. An liceat capere ad folam extraiudicia
ccleminformationem . An relaxandi ſub cautione fi
deiufforia veliuratoria. An maleficicapi in eccleſia
Gabea poffint extrahi. & an irrequiſito Epiſcopo.
Bulla Grego.xi v . hac dere.Quis iudicare debeat de
immunitate. Quid conſequatur ad iniuftam ca
rationem . Anpeccetfugiens ex carcere iuſto? Poil
quam reus captus qae fintiudici obferuanda. Notā
da tur fuperftitiofa quædam . 1. vtſublimestollantur,
ne terram contingant 2. detractis veſtib, induere
certi generis interula. 3. ne iudex patiatur ſe tangi
Super nudā manus & brachij iunčturam ,4.produ
cendas coram iudice, obuerfo tergo. Refellunturra
tionesquædam Danaid Godelm.cur nequeant iu
dici nocere poft captiuitatem . diſcutitur an fitveri

j* C male .
 V.
SVMMARIA LIB .

maleficas iudicibuspoft captiuitatě nocere no?u <

lore. Hiſtoria Stabulenfis de ore accepta Petriora
ni. Cautela quadam legitimeforuande cü incarce
e
ratis. Cur ex carcer non eripiat capias diabol. Gril
landiopinio. Exēpl.magi Pompeiopolitanipermif
fione iudicis ſe inungentis, & abuećti.Curioſitas 14
dicum in talibus experimentis vitanda.
SECTIO VIII . De Accuſacione .
SECTIO IX.
De Quæſtione, feu Tortura ,
Que interrogationes licite fiant.quo ordine ? ee
Non nifineceffariò veniendit adtormenta .Modus
torturæ quis adhibendus quando deferendú appella
tioni.de grauitatetormentorum adhibendorū .Bul
La Paulli.3.abſtinendum inufitatis tormentis. Quo- ff
ties reus torqueri pofit,anplus quă ter. & quando
liceat iterare.conciliata ſentētie deſemper poft tor
turam negante quod in ea confeſſus. Exemplü faci
noroſi Mediolanenf. Reijciturſanaquedampraxis
Sprengeri,de fententia ferenda adcontinuandã tor
turam , An conuiétus reusfubijciendus queſtioni.an
queſtione fic fe purget, vt nequeat condénari, anli.
ceat torquereplanèà teftibus conuictum ? Nauarri
dictum explicatum . Perſonarum torquendarum in
hoc crimine an fitalig diſcrimen faciendum.de ma
leficio Taciturnitatis. modus, caufa. variæ demo 88
nis ad hoc techna. Exmplum de Lycăthropo Weft
. Exemplū malefica Oenipontane. Que re
phalico
media contra hoc maleficiumiudices adhibere fole .
ant que ex hislicita, que verò non .de infrfione a
que
 SVMMARIA LIB . V.

rela. quæ perſonæ hic admittantur ad accufandum .

Soli repelluntur inimici capitales.an & ex commu
risatione maiore? Quomodoproponendaaccufatio.
de pænacalumniatorum ,

SECTIO VII.

De apprehenfione & carcere.

bb Quando cuilibet licitum caperemaleficos.explic.

l.vlt C.demalef. & mathe. Quouis loco , & tempo.
recapipoſſunt. In quemuis compingi poſſuntcarce
rem ,etiam in quo breui moriture quádo hocfit ve.
rum Quales probationesfeu informationes debeat
precedere, priufquam capipofmt. Simancæ fenten
tia quædam nimis laxa reiecta.Sententiarum vari,
, & explicatio Gomeziane. De nominatione te
etas
ftis infirmi. An liceat capere ad folam extraiudicia
clem informationem . Anrelaxandiſub cautione fi
deiufforia viliuratoria. An malefici capiin ecclefia
Gabeapoffint extrahi. & anirrequiſitoEpifcopo.
Bulla Grego,xiv.hac dere. Quis iudicaredebeat de
immunitate. Quid conſequatur ad iniuftam carce
rationem . Anpeccet fugiens ex carcere iuſto? Poſt
quam reus captus quæ fintiudici obferuanda. Notã.
dd tur fuperftitiofa quedam . i. vtfublimes tollantur,
ne terram contingant 2. detractis veſtib. induere
certi generis interula. 3. ne iudex patiatur ſe tangi
Super nudămanus & brachij iunčturam ,4.produ
cendascoram iudice, obuerfo tergo. Refellunturya
tiones quedam Danei& Godelm.cur nequeantiu
dici nocere poſt captiuitatem . difcutitur an fitverü

)* male
 SYMMARIA LIB . V.

maleficas iudicibus poft captiuitatē nocere non va.

lere. Hiſtoria Stabulenſis de oreaccepta Petriora
ni. Cautela quedam legitima feruande cü incarce
ratis. Cur excarcerenon eripiat captasdiabol. Gril
landi opinio. Exēpl.magi Pompeiopolitanipermiſ
fione iudicis ſeinungentis,& abuečti.Curioſitas iu
dicum in talibus experimentis vitanda.
SECTIO VIII. De Accuſacione.
SECTIO IX .

De Quæſtione,feu Tortura.
Qua interrogationes licit& fiant.quo ordine ce
Non niſi neceſſariò veniendi ad tormenta.Modus
torture quis adhibendus quando deferendü appella
tioni.degrauitatetormentorum adhibendorú. Bul
la Paulli.3.abſtinendum inuſitatis tormentis. Quo- ff
ties reus torqueripofit, anplus quă ter. & quando
liceat iterare.conciliate ſentētiæ defemper poſt tor

turam negante quod in ea confeſſus. Exemplüfaci

noroſi Mediolanenf. Reijciturſeua quadam
praxis
ferendaadcontinuandător
Sprengeri,defententia
turam , An conuictus reusſubijciendus quæſtioni.an
queſtionefic fe purget, vt nequeat condénari ,anli
ceat torquereplanè àteſtibus conuictum ? Nauarri

dictum explicatum . Perſonarum torquendarumin

hoc crimine an fit alig diſcrimen faciendum.de ma
leficio Taciturnitatis. modus, cauſe.variæ demo. 88
nis ad hoc techne. Exmplum de Lycăthropo Weft
phalico. Exemplūmalefica Oenipontana. Qua re
media contra hoc maleficium indices adhiberefole .
Jant que ex his licita, que verò non . deinfufione a

que
 SVMMARIA LIB. V.

que profane frigida,de infufionebenedicte.Exami

nanturmultæpraxes Sprengeri an deceptoriis ver .
bis inducenda deexpoliatione, de expilatione feu ab
raſione. & quiddam circa eam obfervandum.de ex 2
perimento lacrijmarum & modo eas coniurandi.de
prebita ter aqua benedicta & infufa ciguttula cera
benedi& tæ. An liceat peralias maleficas tollere ma
leficium .
ᏂᏂ
Defacto quodam Epiſcopi Ratisbonenf. Deuote
preces cū ieiuniis & operib.mifericordia.deperiaptis
appendendis collo fagari . demenfura longitudinis
Chrifti Domini de obſervatione ſexta ferie adtor
guêdum.an inPaſchalib.liceat torquere?deſubmiſ
se dicendis nominib. teſtiū . An liceat interrogare
nú velit ſubire probationéferri candentis? anrela
xandi ad meliorem cuftodiam ſubcautione Godel
manni fuperftitiofusmodus,
SECTIO X.

Dealiis mediis veritatem perſcrutandi.

ContraBodinum , non licet iudici dolo, falſis pro
mifſis, mendacioque veritatē àreo expiſcari. Licere
mentiri ,eft hæreſis.Maruli error.Iudici licet vrie
quiuocatione & ābigua pmiffioneliberationis.Mul
ta Sprengeridicta difcuffa. Qua vis confeſſionisfic
extorta.Quando iudexea condénansmortaliter
peccet.Quadă alia cautela excuffe.Hiſtoria reique
kk accidit propeArgentina. De experimentis ſumendis
reprehenditur factü quorundă: Deconfrontatione.
SECTIO XI.

De confeſſionibus,

J***. 2 Ex
 SVMMARIA Lib . V.

Ex quali confeſſione reus pofſitdánari. Ex quali11

dan
nonpoßit. Confello & conuictofemper adhuc
dus terminus ad fedefendēdum . De confeſſione per

Vignaſurdi &muti.De eo quimaleficium confeſſus,

negatfe mala intentionefeciffe.
SECTIO XII.
Deabruratione criminis.

Defufpicionum diuifione generibus.quomodo

differant ſuſpicio,opinio, & præſumptio.Iudicis ar
bitrium in his,quale. Exempla fufpicionū huiuſmo
di. quandoquispropter abiuratione factam dicatur
effe relapſus
. Quomodo facičda abiuratio.Quando
cogaturadmittere ad pænitentiãpremiſſa abiura
tione. Quando & quomodo reuspoffit adigi adab
iurandum . Quando ab Ecclefia ad pænitentiam re
iudex adhuc
ceptum ,laicus poßit capere & punire.
adabolendam , S. in preſenti vero.de beret. An
iudex eccleſiaſticus teneatur tüc eum eripere. Varie
formula abiurationum .
SECTIO XIII.
De purgatione Canonica .
Quid fit.Quando deferenda . Simancæ fentétia'nn
perpenfa de cribrata. Tudicium fiuearbitriü iudicis
hoc totum habet fibi comiſſum . Qui cegendi,quino
admittendi ad eam . Quid operetur negatio eius, qd
defectus.Solemnia critus.
SECTIO XIIII.
De abſolutione.
Quãdo reuspoffit abfolui. Abſolutio diffinitiua, og
quid. Abfolutio ab obferuationefeu inſtantia iudicij

quid
 SVMMARIÀ LIB . V.
1
queprofanefrigide.de infuſione benedicte.Exami
naniurmult& praxes Sprengeri an deceptoriis ver
bis inducenda de expoliatione, de expilationefeu ab
rafione.& quiddam circa eam obſer: landum.de ex
perimento lacrijmarum modocasconiurandi.de
prebita ter aqua benedicta & infufa eigeliula cera
benedicte. An liccat peralias maleficas tollere ma
Leficiam ,
}hh
Ꮒ
Defacto quodam Epiſcopi Ratisbonenf.Denote
preces cū ieiuniis& operib.mifericordie.deperiaptis
appendendis collo fagarī . de menſura longitudinis
Chriſti Domini deobſeruatione ſexta feriæ adtor
quédum.anin Pafchalib.liceat torquere?de fubmif
sedicendis nominib . teſtiū . An liceat interrogare
nữ velit ſubireprobatione ferricandentis? an rela
xandi ad meliorem cuſtodiam ſub cautione Godel
manni fuperftitiofusmodus.
SECTIO X.
.
Dealiis mediis veritatem perfcrutandi.
Contra Bodinum non licet iudici dolo, falfispro
e të ari
mifſis, mendacioqu verita à rco expifc . Licere
mentiri ,eft hareſis.Maruli error.Iudicı licet vrie

quiuocatione & ābigua pmiſioneliberationis.Mul

ia Sprengeridicta diſcuſſa. Que viscoffionis fic
extorta . Quando iudex & ea condinansmortaliter

peccet.Quadā aļiæ cautela excuffe. Hiſtoria rei que

kk
acciditpropeArgentină. De experimentis fumendis,
reprehenditur factü quorundă: Deconfrontatione.
SECTIO XI.

Deconfeflionibus,

)* 2 EN
 SVMMARIA LIB . V.

Exquali confeſſione reuspoffirdánari. Ex quali 11

non poſſile .Confeſſo & conuicto ſemper adhuc dan
dues terminus ad ſedefendidum . De confeſſione per
Vigna furdi& muti.De eo qui maleficium confeffus,
negat fe mala intentionefecifle.
SECTIO XII.
Deabiuratione criminis.

Deſuſpicionum diuifione generibus.quomodo

differantfufpicia ,opinio, & preſumptio.iudicis ar
bitrium in his,quale.Exempla fufpicionü huiuſmo
di.quando quis propter abiuratione
faćtam dicatur
efje relapſus. Quomodo faciêdá abiuratio. Quando
cogatur admittere ad pænitentia pramiſſa abiura
tione. Quando & quomodo reus pofſit adigi adab
iurandum .Quando ab Ecclefia ad pænitentiam re
ceptum ,laicus iudex adhuc poffit capere purire .
C. ad abolendam , l. in preſentiverò. de heret. An
iudex ecclefiafticusteneatur tūceum eripere. Varia
formula abiurationum .
SECTIO XIII.
Depurgatione Canonica .
Quid fit. Quando deferenda. Simance ſentětjann
perpenfa & cribrata. Iudicium finearbitriū iudicis
hoc totum habet ſibicomiſum . Qui cogendi,quino
admittendi adeam .Quid operetur negatio eius, qd
defectus.Solemnia & ritus.
SECTIO XIIII.
De abſolutione.

Quãdo reuspoffitabfolui. Abſolutio diffinitiua,co

quid . Abfolutio ab obferuationefeu inſtantia iudicij

quid
 SVMMARIA LIB . V.
1
quid . Quandohæchabeatvim illius. quomodoco
gnofcatur an fitab obferuatione iudicij, an verò fit
definitiua fententia . de praxiquotidiana non abſol.
uendi niſiab obferuatione iudicij , oftenditur unde
orta, & quæritur quando ea vtens iudex excufetur,
quando non . Nõſatispunitus in vna curia poteſt in
altera iterum puniri,& quo pacto? Diftinčtio Ma
rantæ fuperflua.Formulaabſolutionis.
SECTIO X V.

De ſortilegiorum qualificatione, liuc

quæ fint hæreticalia,quæ non .
PP . Que fintfortilegia heretica.diſtinctio inter he .
retica & hereticalia. Clari, Farinacij & Iuriftarü

quorundă hacinre lapſus.aliud efthærefis,aliud fa.

ĉium hæreticum , aliud factum ſapiensherefim.de.
clarata fingula fuis exēplis. Qualitas criminiseius
quiinuocaidemonéadfciendum vel facierdum id
350'eſt in damonispoteftate.Diſcutitur controuer
Mainor Barbatiam & alios Iuriſconſultos. Quan
ce ad inquifitores fidei pertineatde huiuſcemodi iu
dicare . Quafintfortilegia hæreſim ſapientia.Dela
nema,facramentalia , reliquias velaliasies be
ra; mifccntib.De Baptizantibüs.Demiſcenti.
1937'er non facrasſuper quibusdicta eſt Miſſa. & hic
inesacerdote hocfaciente.De iuocantibus damonem
y srodnim facrificij vel adorationis. de aliquid à
Lemone petentibus.
SECTIO XVI.
Depana & ſupplicio maleficorum .

9 ? Lamie , venefici, malefici, ſaganomina in hoc

tracta
)* ( 3

<
 SVMMARIA LIB . V.

tractatu proijſdem ſumenda, Wierus, Godelm . &

alij Nominales reprehenfi. Depæra fortilegiorum
que herefim fapiunt. Quid in foro conſcientie.
de laicis.
Quid in foro forifecundumcanones. quid
quid declericis, Peccata Sacerdotum hacinre. 1.fi r
faras ſpolient, lumina exſtinguant & c. vt noceant.2
Miſſas defunctorum proviuentibus celebrant. Gril
Lande error.3. Imagines Sanctorü conculcántes aut
deijcientes.4.celebrantesfuperrebusprofanis.s.ab
utentes vafis & veſtib .facris.6 . Milje admiſcentes
Orationes nopraſcriptas in Miffali officia. Pæna co SS )
munes omnibus, clericis laiciſque. De docentibus,di.
fcentibus, confislentibus. De
amatoria præbentibus.
De Serpentum incantatorib.de aſtrologis, chiromă
ticis, & reliquis diuinatoribus. Deprabentibuspo .
culum aboriionis. Epiſcopi an poffintconićtos, mor
te dignos ,etiam pænitentes tradere brachiofaculari tt
Quifortilegiiradendi brachiofac.Formula condē
nationis. Pæna fortilegorum morte minor. & quo
rum . Qui aliquem occiderint morte mulētādi. An

etiã Lamia ſiue iriges qua nullum occiderint com -

burenda fint? Fundamenta negantium diſsecta or .
dine. In atrocioribusetiam conatuspuniédus, Sene
stus quando idonea caufa pæna minnende. Deli &ta
Vagarum non funtinſomnia. Credendum earum co
\fefionibus
. Auctores Theologi, Iuriſte, Medici do
Philofo.agnofcétes pactum damonis & Lamiarum .
Auctores qui affirmant Lamias demonib.cõmi.
uu
fceri. Auctores qui affirmant ab iis excitari tem
peftates. Auctores affirmantes tranſlationem cor

pa :
 SVMMARIA LIB . V..

quid. Quando hechabeatvim illius. quomoda co

gnoſcatur an fit ab obferuatione iudicij, an verò jil
definitiua fententia depraxiquotidiana non abſol
uendimjiabobſeruatione iudicij , oftcnditur vr.de
orta, & quæritur quando ea vtens iudex excufetur,
quandonon. Nõſatispunitus in vna curia poteſt in
altera iterumpuniri, & quopaclo ? Diſtinctio Ma
ſuperflua. Formulaabſolutionis.
rante
SECTIO XV .
De ſortilegiorum qualificatione , fiue
quæ fint hæreticalia , quæ non .
PP Qua fintſortilegia hæretica.diſtinctio inter he

retica & hereticalia. Clari, Farinacij & Iuriſtari

quorundā hacinre lapfus. aliud eft herefis, aliud fa

& tum hæreticum , aliud factum ſapienshereſim.de.
clarata ſingula fuis exéplis. Qualitas criminis eius
qui inuocar demonëadſciendum vel facierdum id
quod eft in damonis poteftate.Diſcutitur controuer
Jia inter Barbatiam & alios Iuriſconſultos. Quan
do ad inquifitores fidei pertineatde huiufcemodi iu
dicare . Quæ fint ſapientia. Deſa
fortilegia hæreſim
cramenta,facramentalia,reliquias vel'alias res be
nedictas mifcentib.DeBaptizantibus. Demiſcenti
bus res non facras fuper quibus dicta eft Milſa.& hic
de Sacerdote hoc faciente.Deiuocantibus damonem
per modum facrificijvel adorationis. de aliquid a
demonepetentibus.
SecT10 XVI.
Depæna & ſupplicio maleficorum .
991 Lamie ; venefici, malefici, ſaga nomina in hoc

)* ( 31
3 tracta .
 SVMMARIA LIB . V.

tractatuproijfdem ſumenda ,Wierus,Godelm.do

alij Nominales reprehenfi. Depæna fortilegiorum
qua hereſim fapiunt
. Quid in foro conſcientie.
Quid in foro fori fecundum canones.quid delaicis.
quid de clericis, Peccata Sacerdotum hacinre.n.fi Fr
aras ſpolient,lumina exſtinguant & c. vt noceant.2
Milſas defunctorum proviuentibus celebrant.Gril
Landi error.3. Imagines Sanctorů conculcanies aut
deijcientes.4.celebrantesfuper rebusprofanis.s.ab
utentes vafis & veftib.facris.o .Miſe admiſcentes
orationes no præfcriptasin Miſali officio. Pænæ co SS
munes omnibus,clericis laiciſque. Dedocentibus,di.
fcentibus, conſulentibus. Deamatoria prebentibus.
De Serpentum incantatorib.de aſtrologis, chiromă
, & reliquis diuinatoribus. De præbentibuspo
ticis
culum abortionis.Epifcopi an poffint iJuictos, mor
te dignos,etiam pænitentes tradere brachio fæcularitt
Quifortilegitradendi brachio fac.Formuke condē
nationis. Pæna fortilegorum morte minor. eo quo
rum . Qui aliquem occiderint morte mulētādi.An
etiã Lamis ſiueſtriges quæ nullum occiderint com
burenda fint? Fundamenta negantium diſiećta or.
dine. In atrocioribusetiam conatuspuniédus.Sene
Etus quando idonea caufæpana mirivende. Delicta
Vagarum non funtinſomnia.Credendum earum că
feffionibus. Auctores Theologi, Iuriſte, Medici
Philofo.agnoſcétespactum demonis c Lamiarum .
Auctores quiaffirmant Lamias d'amonib.cómi.
uu
\ fceri. Auctores qui affirmant ab iis excitari tem
peſtates. Auctores affirmantes tranjlationem cor

po

1
1
 SVMMARIA Lib . V.

poralem delocoad locum . Nauarrusexplicatus.fum

fillimè docetur iudices teneriſtare Lamarum con
feßioni
. Quopactopoſsit iudex colligere an Lamia
delufa, necne. Quid interfitinter abnegationem B.
Petri, & omnium peccatorā ,& abnegationem La
s x miaruz . Lamias eo quod Lamia funt occidendas
probatur. Ex iurediuino.explicatur locus Exo.2 2 .
v.19. Ex legeEcclefiaftica.Lege feculi fcripta & non
fcripta.Perrationes.beruiter oftenditur immanitas
catrocitas ipfius ſceleris,comparationegrauiffimo
rum aliorum . Locus Ex0.22.v.18.probatur etiamd
carefis propter quas foletquis mortedamnari.Expli
cata Carolina conftitutio .Defenſa ignis pæna. V trü
yy iudıcıliceat pænam pro lubito ſuo minuere.quando
peccetur remiffione.commentar, in c.Epiſcopi.26.0 .
is. vnde defumptuscanon & cuius auctoritatis. Ex.
plicatus oftenfusnihilpertinere adftriges noftras.

SECTIO XVII.

De libris Magicis.

Quomodo & quibusprohibiti,& ad quosdefe.

rendi. Non abſoluendi, Qui retinent. Que pæna
retinentium . Epifcopis an quia tales, liceat legere.
Cui competat dareveniam legendi. Quidde aucto

ribus feufcriptoribuseorum .
SECTIO XVIII.

De Euchariſtia morituris præbenda.

Confuetudo maltorum locorum , non dari;quan .
do tolerabilis. Nauarri ſententia explicata. Iure
com .
 SVMMARIA LIB . V.

communi receptuin vi prebeatur.Cantele quedam

circa hoc. Confeffionu.zquan deneganda. Vnitio
extreina non danda damnatis.

SECTIO Vle.

Ancorpus ſepeliendum ?

Quid deiis qui in carcere feocciderunt:

? quomo- !!
dointelligendum quod crimina & criminum pæna
morte exftinguntur. contracomunem . Quomodo
peccent qui arma velinſtrumenta necis reofuppedi.
tant, quibus ſeinterimat .De iis quimoriunturfine
culpa fua anteſententiam . Ius contra mortu
um agendi quot annorum patio
prafcribatur.

MAR
 SVMMARIA LIB . V.

poralem deloco ad locum . Nauarrus explicatus.fu

offimè docetur iudices teneriftare Lamiarum con .
fisioni. Quopactopoßit iudex colligere an Lamie
deluſa, necne. Quid interfitinter abnegationem B.
Petri, & omnium peccatoris& abnegationem La
sx"misrum . Lamiaseo quod Lamic fùnt occidendas
probatur. Exiure diuino. explicatur locis Exo.2 2 .
10.19.Ex legeEccleſiaſtica.Lege faculi fcripia non
Scripta.Per rationes.beruiter oſtenditurimmanitas

catrocitis ipfius ſceleris,comparationegrauiſſimo

rum aliorum.Locus Exo.22.v.18.probaturetiam à
caufispropter quas foletquis mortedamnari.Expli
cata Carolin conftitutio.Defenſaignispæna. Vtrü
yy iudıcı liceat pænam pro lubito fuominuere.quando
'peccetur remiffione.commentar.in c.Epiſcopi.26.9.
is . vnde defumptuscanon & cuius auctoritatis. Ex.

plicatus oſtenſus nihil pertinereadftriges noftras.

SECTIO XVII.

Delibris Magicis.

Quomodo & quibusprohibiti ,& ad quos defe.

rendi . Non abſoluendi, Qui retinent. Quæ pæna
retinentium . Epifcopis an quiatales, liceat legere.
Cui competat dare veniam legendi. Quid deaucto
ribus ſeufcriptoribus eorum .
SECTIO XVIII .

De Euchariſtia morituris præbenda .

Confuetudo maitorum locorum , non dari;quan
do tolerabilis. Nauarri ſententia explicata. Iure
com .
 SVMMARIA LIB . V.

communi receptum vtprabeatur.Cautela quadam

circa hoc. Confeſſionunquam deneganda. Vnctio
extrema non danda damnatis.

SECTIO Vlt.

Ancorpus ſepeliendum ?
Quid deiisqui in carcere feocciderunt: quomo
do intelligendum quod crimina & criminum pænaj
morte exſtinguntur. contracomunem . Quomodo
peccent quiarma velinſtrumenta necis to ſuppedi .
sant, quibusfeinterimat.De iis quimoriuntur fine
culpa fua ante fententiam .Ius contra mortú
!
um agendi quot annorum patio

prafcribatur.

MAR
MARTINI DEL

RIO DISQVISITIO
NVM MAGICA- ,
RV M.

LIBER TERTIVS.

QVI EST
DE MALEFICIO , ET DE VA

# * obferuatione.

A
ca & minus difficilia de illo nobis oc
currunt dicenda.
PARS PRIOR DE MALEFICIO .

OVÉSTIO I.

Quid & quotuplex maleficium ?

On diſputo, anfit? id ſuppono.

qui negant ; eos Sacræ litteræ ,
Iuris vtriuſque ſanctiones , Hi
ſtorici, počcæ, communis con
ſenſus , & fæculorum omnium
memoria damnat. Nullú Magiæ genus am

pliùs cacodęmonem oble&tat.quia(vtaitSy

nelius) calamitates mortalium conuinia funtma
lorum demonun . Sumimus aucé maleficij no

meni no prodamno;ſeu peccato quouis: ſed

ged
 12 Diſquiſitionum Magicarum

pro ſigno effectúve magico acque ſuperſti

á Rubr. C. tioſo ; quo, quivtitur,maleficus *; qui verolz .
de malef.
& mache. ditur, maleficiatus appellatur 6. Deſcribi fic
mat . poteſt ; Maleficium est magia ſpecies ,qua quis ope
b extra dedimonis alteri damnum parat .Dixi,fpeciemma
maleficia. gia , vť ad huiufmodi damna vocis latitudi

nem coërceam . Addidi ; opedamonis ; fi enim

pa & uin & fædus cum demonedeſit ,nihilres
ad hanc tractationem pertincat;nonmagis,
quàm homicidium ferro patratum , velra
prus virginis, vel furtum , aut fatrocinium .
Diuidi maleficii poteſt adfpe & finis,vel
u afpe
étu efficientis. Eficientem cauſam hîc nő voco
Daum permittentem , neq; dæmonem per
ficientem , Acque prauam malefici conſen
tientis & cooperantis liberam voluntatem .
hæc enim tria ſemperin omni maleficio co
currunt,nec enim capillusde capitecadere
poteſt, ſine Dei permiffu :nec dæmon plus
damnipoteft inferre, quàm Deus permittit;
necvult , id quod permittitur, patrare , niſi
maleficus in maleficium conſentiat. Quod
manifeſtum eft facere ſacrilega imitatione
Dei Opt.Max.qui ſacramentorúminiſterio
falutem vt cóferat , miniſtri voluntatem re

quirit. Requiri hanc malefici intentionem

docet, quòd cõtactum vel pulueres ſtrigum
vidcamuscantum nocere illis, quibus noce,
< 1. 1. de- re voluerunt , quod multis exemplis Nicol.
monolar.
t & verò certum eſt
4.3. & lib.2. Remigius confirmaui ";
c.8.& 9. de malcficiis, quæ compoſita nó ſuntex na
tura
 Libri III. P.I. Q.I. 3

curalibus venenis . Sed voco efficientes cau

ſas; inſtrumentamateriamq; nocendi, quæ

ad nocumentum immediate concurrunt.
Huiuſmodi efficiencia ſunt varia :
Primò nocét pulucribus quibuſdam mi
nutis, in cibum počúmve infufis, vel nudo
corpori affricatis , vel in veſtes diffufis: ho
rum , qui necantatri ; qui morbum tantum
adferunt,cinericei, vel interdum ruffi colo
ris ſunt.contrà, quo pulueremalum tollunt,
& mcdicină faciunt, is plurimùm albus eft
Vis tamen iſta;non ex pulueris colore,vela
liis qualitatibus manat; ſed tota péder à pa
& o cum dæmoncinito . colores tantum de
feruiunt declarandæ conuentorum fidei, &

ne lagæ decipiantur , quid ( vc dici folet ) pro

quo præbendo.Hoc inde colligitur;quia no
nunquam qui color albus voi medicinam
facit ; is in alterius ftrigis poteſtate lethalis
eft, & cinericeus penes ynam morbos, penes
aliam lethum adducit; quinetiam ýni & ei
dem ſagæ aliquandonecem infert, aliquan
do ſanat à morbo “, prout dæmoni ſignum - horúcx
lubet commutare.Putarim huiuſmodi pul- en Nicola
ueribus cibos infectos à Simone Mago , a-,Remig.l...
C.2 & L.2.c
pud Anaſt.q.in S S : 23:
2. & & .
2. Maleficium patrant herbis , feſtucis, a
liiſq; id genus friuolis in humnm proie &tis,
quæ fupergredientibus ( quibus tamen ma
6 video
lefica voluerit) ægritudinis vel necis certiffi
ma caufa funcb : migrum

A 3. Vrun
 14 Diſquiſitionum Magicarum ,

3. Vrúnturvngucntis albis , vel ſubruffis,

inſtar bituminis; in quibus interlucent per
mixtæ metalli micæ , & fimul luceæ candi
canteſque guttæ :fivnguentum hocigniin
jicias, fulgorem , ſtrepitum , nidorcmquce
dit ,cui ſimilem res alia nulla. hoc nonnulla
ſemper habent manus illitas,ncqua nocen
di clabatur occalio . lethale,G demulcendo
vide Re- vel ſummas veftes attigerint *.
migium , 4. Solo habitu afflatúveinficiunt; licfo .
1.6.3.
lent eſſc caufa puerperis aborciendi ſummo
cum vitæ periculo, vt exemplis comprobác
11.2.0.7: Nicol Remig .Sprengerus ,& Loyherius ,
Spreng.in
malleo. & hoc dæmones polle Pſellus olim docục.
Loyherius /rat lib.de danon ,
1.2.defpec.
s . Grauiſſima damna inferút ſolis verbis,
Lue.l.6 . vndc Lucanus
Virgil. 3 . Mens haufti nulla fanie poliuta veneni
Gcorg.
Nalo.9. Excantata perit. Virgilius;
Metam .
Mifcueruntg herbas & non innoxia verba. !
Senee.
Medea. Nempe quæ docuit dæmon . vnde Ouidius
vocat Hecateie :

Protinus horrendis infamia pabulafuccis

Conterit,& tritis Hecateia carmina mifcet.
Seneca ; multis venenis enumeratis , de
Medcà ;

Addit venenis verba non iftiswinsus

Metuenda. Quodquc mirum , in .
terdum noccnr folisminis , vel increpatio
nc; imo & laude, creditum id non gentili
ibus modò, qui Baccare frontem cingebant ,
vt hoc
 Libri III. R.I. Q.I.

ve hoc malo obuiarent ; ſed & ætati noſtrz

probatum experientiâ °; quod & ego fateor, "docetRe
ſcd addo hæcomnia non virtute verborum , mig. lib. ;.
C.3.
ſed opera diaboli ad fignum concurrentis
perfici .
6. Nec rebus ſacris parcunt , ve quæ aſper
gillum pulueribus contigerat , & lic alper
gens aliam aquâ benediča, miſeram confe.
cit ,apud Remigium , lib.1.c.2.
Denique quædam graſſantur apertiùs ;
quç per dæmoné ſtrangulari vel præcipicari
aliūcurant,velpueculos noctu iniecta culci
tâ præfocant ;velacu poft aurem infixâ ne 5 vide Re
cát, vt apud Sprengerum illa obſtetrix Helmigiund
6.7.
uctia; velècunis rapiunt, & lancinant, aut
in vſum vnguentorum ,vc alias docui , velin
cibum fibi gratiſſimum , vnde Gloſſarium
vecus Striga dampózoros:ductavoce à Laftrygo
nibus Homeri Odyſl.x.anthropophagis :lic
criam legimus Eucheras & Gnoſticos, qui
magia vtebantur infames fuiſſe infantici
diorum ; à quibus ,in Catholicos hanc Na.
tiones calumniam deriuarunt.Interdú pue

rulis viruléti quidpiam inftillant, vnde mo

riantur vel ftatim v
, el tabe paulatim, inter
dum & ſanguinem exſugune hincørtą vecus
opinio de Freſaiâ vel Strige auiculâ , de quâ
Q.Serenus ;
Preterea fforièpremit Strix atrapuellos
Virofeimniwlgens exertisvbera lábris,

A 3 Ec
 Difquifitionum Magicarum .

Et alia opinio ab Ouidio comprobata hiş

verſibus ;

Noéte volant,pueroſgpetunt nutricís egentes,

Et vitiant cunis corpora rapta
fuis :
Carpere dicuntur lactantia corpora roftris,
Etplenum poto fanguinegutturbabent.
Meminit & Feſtus Pompeius. Talisilla
Gelo , fi præftigiofa non fuit , quæ incaſſum
Mauritio in crepundiis mortem molita.
Nicephorus libro decimooctauo Hiftor. cap.9..
In Panama Peruuiæ multas ftriges inuen

tas, quæ fanguinem infantulorum exſugo

bant refert Petrus Ghieza defcript. India.piz .
cap.190.Hoc genus Hebræis & veteribus La
tinis; illis fub nomine Lilith , his ſub nomi
ne Lamia , quoque , non ignorum, præter ca
quæ dixi, probant alia allata à Sebaſtiano
Michaële in Pneumalog: quòd obſeruarint
has vtplurimum efle Nashim (h . feminas )et
aic Helias in Tisbi. quod Lilith , dcduciturà
yoce Lail, quæ noctem Ggnificat, co quòd
nocte cum illo dæmone graſſari folitæ : item
quia tales mulieres ab Hebræis vocáturma
tres demonum , eo quod dæmones,colunc, fa
ucnt, & obſequentes habent. Interrogati
quondam ſertiores Synagogæ vnde fieret,
quod plerique pueri nonduni oêtiduani (no
14 , antecircumcifionem ).reperirentur necati;
rcfponderunt cos interimià Lilitb ,hoceft ,
Lamiis: hodie potiflimum nondum bapti
zatis infantulis infidiantur. Teſtaturidem

Heliąs,
 Libri III., P.I. 2.1.

Helias , quod mulieres Hebrææ vt ſuntyal

dè ſuperſtitiofæ & deditz ſortilegiis, contra

hanc peſtem vtútur ſuperſtitionequadam ;
quam ſe ab ipſa Lilith becest ,primarià qua
dam ftrige)didiciſſe gloriantur, ve certos cha
raceres & nomina in angulis cubiculorum
deſcribant. Neque has Græciignorarunt,
Nam Duris libro fecundo rerum Libycar.tcfta
cur Lamiarum nomen deductum , à quadam
feminá , cui nomen Lamia ; quæ zelotypia
furens; quòd maritus in malâ deditusadul.
tera foret, prolem etiam adulterinam fuftu
liffet, & magna proſequeretur curâ ; hunc
infantulum ipfa necauit , & quotquot alios
deinceps adipiſci potuit. Videntur ſolitæ
Lamiæ vetcres infantulis mammas oftenta
re, quaſi cos la & aturæ ,& fic fetum compo
ſcere . nam hoc eſt, quo S. S. allulit dicens
Rudauerant Lamiamammasfuas. & quod Se- Thren. 4.
Ilai.34.
renus dixit , viroſa ubera lactantibus inferere ;
& quod Ouidius aggredi infanculos nusri
egentes. Sic ergo folicæ ſimulare alimo
niam , & interea verè miſeros infantulos ex .
ſugere. Hodie non tam fimulant ſe nutri
ces , quàm ferarum ſpecic inuadunt incu
ſtoditos ; & dormientium cum fanguine vi
tam exſugunt , vel tabifico veneno interi
munt,

Altera reſtar diuifio , à fine pctita. Secun

dum quam omnemaleficium ,vel eft fomnifi .
leum , vel amatorium ,vel hoſtile ,

A 4 QVÆ
 8 Diſquifitionun Magicarum

QVÆSTIO II.

De maleficio fomnifice.

' c voco quando aliquem potione ,malo

Sis
carmine,& certis ritibus foporant, vt in
terea ei venenum infundant, vel infantulos

rapiant, aut necent, vel furto quid ſubtra

hant , vel ſtupro adulterióve contaminent;
faciunt hoc interdum magi, & fieri poteſt
naturalibus venenis ſoporiferis ; regéria ex

empla congerunt Per.Binsfeld . & Nicolaus

Remigius & , patet exemplo quod narratur
Binsfeld. in vità DiuiBernardiº;nam ibicot annis ad .
de confes.
malef.p.s. lacentem maritum incubus vxoris fefellit,
concluf.s: quod co dormience fa & um oportuit. Plera
Remigius
lib . 2. C. 4. que magiæ ſecreta ſparſim Virgil.attigit, in
vita Diui his & iftud Æneid.o.de Cerbcro & Cumaa :
Bern . lib . Cui vates borrere videns iam colla colubris,
20.6 .
Melle foporatam , do- medicatis frugibwaoffam
obiicit:ille famerabida triaguttura pandens
Corripit obie &tam , ang immaniątergarefoluit,
Fufus bumigeteg, ingens extenditur antro,
Occupat Æneas aditum cuſtode ſepulto.
Sic & Ouid.7.Metamorph.de Medæâ;
Pervigilem fupereft berbis fopiredraconem ,
Quicriſtà lingwiſg tribus prefignis,d . uncis
Dentibus horrendus, cuftos erat arboris anibe ?

Huncpoftquam fparfis Letheigramine fucci,

Yerbag ter dixit placidos facientia fomnos;
Somnus in ignotos oculos vbi venit , AWO
Heros Æfoniuspotitur.

Sed
 Libri III. P.I. Q.11. 9

Sed Maro tantum mcminit phyſici effectus,

Ouidius etiá magici percarmina, quare fic
intelligendaeiufdem Medzain epift.
Flammenfubduximedicato lumina fomno.
Et tibi queraperes vellera ,tuta dedi.
& apud Senecam ;
Tu quoqreli &tis peruigilFolcbis ades
Sopite primum cantibus ferpens meis.
A polloniusetiam l. 4. Argonaut.traditin
cantamentis Soporatum ; idq magno moli
minecffc & um ,multis verſib . Valerius Flac

cusb.8.Argon ,oftendit:
lamg, muous Colchis crinemg intenderat altris
Carmina Barbarico fundens pede,tegciebat ;
Şõne pater ,fomne omnipotēs,te Colchis abomni
Orbe voco, ing,ursum imbeo nunc ire draconem .
Qua freta fepetuo damni,qua nubile * cornu. (*nota,cor.

Fulminag droto quicqdmicat ethere:fed nüc, tentia&

Nuncage * maior ades ,fratrig fimillimeleto. robore.
* hoceft,
Te quog Pbryxae pecudis fidiffimecuſtos altior feu
Tempusab bac oculos tardem defletterecuri. profun
Quěmetuis meflante dolum.feruabo parumper dior.
Ipanemus: longum interestupone laborem .
ille beud Æolio diſcedere felus ab auro
Nec dare permilla ,quamuisiubet,orá quieri
Suftinet,ac primi
paroulfus nube faporis
Horruit,& dulces excufitab arbore fomnos .
Contra Tartariis Colchis pumarevenenis,
Cunitag Lethaiqualarefilentia rami
Perfas, aduerfo Lactantia lumina cantu
obruit, atq;omnem linguag manng fatigat
 110 Diſquiſitionum Magicarum

Vim Stygiam ; ardentes donecſopor occupat iras.

lamg, alią cecidereiuba,nutaiſ coactum
lā caput,atq, ingés exira ſua vellera ceruix, dic.
Apuleius ille Madaurélis Platonicus,Ma
gicaru (teſte D.Auguſtino ) artium peritiſſi
mus, non abs re vel finxit , vel narrauit , de
Theſſalis; ſolitos Lariſſæos cadaueribus cu
ftodes addere grandi pecunia ſtipendiatos:
quib.perpetērroitem eximie vigilandă erat,exer
tis inconninis oculis ſemper in cadauër intentis,
nec acicsvfquă deuertenda , imò ne obliquando qui
dem . Quipperüm deterrima verſipeles in quoduis
animalore conuerfo,latenterobrepant; vtipfos etiä
otales Soliset iuftitia facile fruftretur, Nă de aues
ego wrfum , canes mures,imò verò etiammuſcas
widuunt. Tunc diris cantaminibus fomñocuſtodes
lcbruunt. EratLärilęmortuus primatis ciui
ratis filius, mille nummis cuſtodipută ſe ca
dauer vnanocte paciſcitur Telephron fatus
ic hominé férreum , & infomnem ,certè per:

ipicaciorem ipſo Lyncco vel Argo & ocule

um totum . Quid plura ? cubiculo incluſus,
deſolarus ad cadaueris folatium , perfri & is
oculis & obarmatis ad vigilias , animú ſuum
3 permulcebar cantationib . Cümeccecrepuſca
1 iun ( inquit ipfe ) da nox profeeta & nox altior,
deinde cocubia altiora, & iam nox intempefta, mi

big; oppidè formidocumulatior quidemică repenie

introrepens muftela contra me conftitit,obtutumg
acerrimum in me deftituit: vt tantillulum anima
lis pranimiâ ſui fiducia mihi turbauerit animum .

Deniz
 Libri III. P. I. Q.11.

Denig ficad illam ;quin abis, inquă, impurata be

fiaseg ad tui fimiles muſculos recondis,antequam
noftri vim prafentariğ experiaris? quin abis ? Ter
sa vortit, & cubiculo protinusexterminatur. Nec
mora tūme fomnu in imūbaratrārepente demer.
git;vt ne Deus quidē ipfeDelphicusfacilèdiſcerne
ht,duob.nobis sacétibas ,quis effet magis mortuus,
Sic inanimis & indigěsalió cuftode ibi non eram .
Hæc ille de le & ignarusinterça ņarib. & au
rib.demorfis, vicariam ſubiit lanienam. Ide
aim alius ille Telephronmortuus,à Zachlâ
Necromáteab inferisreducto ſpiritu, ſiç nar
rat, Păcu corporis mei cuftos hic fagacifimus,ex
certāmihi teneret vigilia,cantatrices anusexuuija
meis imminentes, atqobid reformata fruftrà fapia
148 cü induftriam eiws fallerenequiniſſent:poftremo
inie &ta fomnimebula ,cog in profundam quietėſe
pulta,me nomine cierenppriusdefierāt ,quàm duin
kebetes artusda membra frigida pigris conatib.id
artis Magice nituntur obfequia .
Hicvtpoteviuus
quidem ,fed tantum ſoporemortuus,quod eodēme
cum vocabula nuncupétur adfuum nomen ignarus
exfurgit, & inexanimis vmbra modum vltrones
gradicas quanquam forib, cubiculi diligéterocclu
Jis,per quoddā foramenprofe&tis najo prius ac mox
auribus vicariam promelanienă ſuſcitauit. Şub
dit experimentum , & yerçdebilitationis in
dicia certiſſima. Quibus in yerbis vides'ca
Idauerūmutilatricesexcedras yides animum
in muſtelæ effigie ſoporantem ,vides & ne
bulam fomni , ſed nõ addit , quo inie &ta modo
Vt
 Diſquiſitionum Magicarum

Ve plurimùm ſolēt ſagæ ad hoc certis lumi

nibus vti, quorum fumum ab Apuleio arbi
tror nebulam fomni vocari . interdum accen .
dút pedes , aut manus mortuorum inun & as
priùs oleo quodam à dæmone accepto , vel
ad fingulos d gitos candelulis affixis ; inter
dú facibusexcantatis, decertigeneris lych
no , & nota illis pinguedinc, & vtútur velac
centis fibi prælucentes, vel eas domicerto
loco defigentes accéſas, & ſopor durat quá
diulumen illud ferale. Nonnunquam par.

tes aliquas cadaueris certis locis ſuſpendút:

nonnunquam alia adhibent zque omnia
ſcheleta ; quæ tamen ex pacto tantum cffi.
cacitatem lortiuntur, Maleficij huius per
ſolam appcnfioncm membrorü excmplum
narrat Cæfarius Ciſtercienfis lib.o.miraculor.
6.10.hunc in modum : Homo quidam fimplex
Engillbertus nomine, de pronincie Tulpetinatus,
aniepaucosannos defuncius eft.Iftecum effet catus
naime, propter varia dona, quibus hominem eius
interiorem illuminauerat gratiadiuina , in diuerfos
provinciis noſcebatur , dà multis magnisg perfo .
mis fexus vtriufq, venerabatur.In cappa fimplicidy
tunica lanca nudiſque pedibustam aflate quã hye
me incedebat, & puero ſeregente fic limina
fanéta
rã fstis remota fepiusvifitauit, carnibus nunquam
vefcebatur, non le &tiſterniis fed modico tanti ſtrao
minis velfæninoctibus diebatur. Egomultabona
de co vidi, & ipſe multos tam verbo quàm exemplo
edificanis.Hic tempore adolefcétia, cum noctequa
 Libri III. P.I. 2.11
.

dom in domomatertera fue matrona diuitis, inter

alioseimsſeruos fecubitumslocaffet , in ipfo contici .
nio duo fures parietéfuffodientes ingreli funt, qui
lignediſcooperto, lumine incenfo , cifte aperts ,in
trepidè colloquebantur. Quos vt prediidus Engib
bertus audinis, & fures eos effe non dubitauit , cùm
feruos ex vtroque latere dormientes excitare non

poſſet.fubfelliocultelo fuoperforatocolo iniecis, do

clawamanum armauit :& quia illos quafi cecusvi
dere non potuit,duceauditu ad illosiendens , & chan
uam utraque manu vibrans , ex omniparte quic
quid tangereporuit quafifuriofus feriens,de dome
illos eiecit. Quos ufq; ad foramen fecutusdum adie
sum fchala obſtruzret, & illi ftantesextra domum ,
neminem prater ipfum folum vigilafenfif
re feur: de
cali expulfione confufi,habito cöſiliodenuò nifi funt
insrare. Quod vt ille exmotuſchale fenfit,unam
partem fchala arca magna ,in qua continebantur
grana beratforaminicontinua fuppofuit,alterage
viragmanu feruauit , illos intrantes vigad rum .
bilicum , Engilbertusdorfa corum , quia proniiace.
bant,per fihalem fortiter preßit ,& in tantum deo
preßit, vt non folum eis progreffum , imo etiamre.
greffum prorfusadimeret. Qui quafifubrorculari
pofiri,dum mane capitimerent, veniam poftulane
runt:datis veròterribilibusiuramentis ,quod nun .
quamperfonam eius lederent vel domum illam ina
trarent,dimifunt. Mane cum proderte Engil
berto, à vicinis nulli arte dormientespolentexci.

cari, do quarerentur circa domi maleficia ,quorum

Joirtutehec nouerantfieri sfupra foramen desecta

pena
14 Diſquiſitionum Magicarum .

pendentem quafijpinam humani cadaueris repere

rāt; qua amota moxiomnes excitati ſunt.Postmul.
tis annis elapfis iidem fures fama virtutib.iam
dilli Engilbertiexcitati, ciuff vt opinor precibus
compunéti,eum adierunt, & quia
ipfieffent cõfelli,
deinceps duxerunt vitam religioſam. Hocfactum
mirabile, & alia quadam , de quibusin ſequintibus
dicetur ,&b aliis mihi relata, & vtrü vă vera effint
a me interrogatº, ita gefta fuiffe fimpliciter teſtatus
est .]häcCæſarius frequenter fanè furesma
gica vtútur,vclateant.In Flandria occidéra .
li, haud proculBalliolo ,ſuperiorib annis fur
vnus prehéfus fuit, & apud eu repertus , trú
cuspespatibulati , quoad hui'modi fopori
ferì lumen abutebatur articulis incenlis. In
Leodienſis ditionis oppido Hugo(vt quidá)
vel Dinăto ( vt alii ) noctu ad diuerſorium ve
nere duo ; quiſe à viâ admodú feſſos fimula
bát.cènâ fumptâ negăt ſe cubicú aliò itdros,
fed importunè admodùm peruicaci inftan
tiâ tandem abs caupone impetrant,vt liceat
adignem in culina Comnum capere . Interea
ancilla domus;cui no ſatis peregrini ifti pla
cebant; clanculum per foramen quoddam
peruigil coſpicit, quid acturi. Nocte intem
peſtâ , videt è marſupio manum abfciffam
mortui depromere; & digitosinungere; tum
admotos igni incendere. omnes lumen re
cepêre,vno excepto.id verò magi mirari in
folitum . fæpiùs ergò tentant & Hammæ ad
moucnt:fruſtrà ſemper. Tum eorum vnus ,

quid
 Libri III. P.I. Q.11, ist

quid tum (ait)lynusdútaxatin dono vigil?

& affixa ad caminum manu, quatuor digitis
lvelut candelis obſcurâ flammâ conlucanti
bus,domo cgreſli,noto fibilo ſociosaduocãt!
ad prędam.Puella ſubſequitur,egrediences ,
è domo, ianuârçuoluta , excludit. inde ir
rumpit in herilé thalamum . inuenit omnes
alcum adco ftercere , vt nulla vi ( nam inme

dium cubiculide lecto detraxerat & protra

xerat)potuerint euigilari. Interea fures per
feneſtram quandá ſe dirigebantin domum ;
occurriciſta , & ſchalis deturbat. Inſtant ta
men , & alia moliuntur ingreſſum.hæc lumi
nis memor , & ſuſpe & ione hanc eſſe ſoporis
domeſticorum cauſam , omnes digitos ex
fufflat ; vt lux emortua , dormientes exper
re&ti,ad clamorem accurrunt , & domo pro
tcláčmanifeſtarios. Poft aliquot dies capti,
facinus confelli fuêre. Quid mirum ergo, fi
ſagę nođu irrepant ad cunas infantulorum ,
& aliorum , quos cunc perditum ? Pet.Bins.
feldius comm.in tit.demalefic.da mashem.ad lib .
4. in fin .ſıc ſcribit, Retulitidem loannes Cuno de
Rouer, cum Anna mater eim & alia dua fage.com
ueniſſent, vt de noéte virum quédam celofum per :
ſecutorem maleficorum maleficio conficerent. Man
gifterulus præcedés feneſtrasda ianuas aperuit.Ipfe
sutē Ioannes Cuno pro comite à matre & aliis ada
ductusfuit,vt candelă ardentem ,qua non natura .
lis,fed arte diabolica confecta erat (ipſo lo . Cunone
propriis fcriptis ficdiftinguente ) leneret.Venientib.
Akiem
16
Diſquiſitionum Magicarum

autem eis in camera maleficiendiin ciuitatem Tree

virenfem ; cum maleficiandus pro more bonorum

1
Chriſtianorum fe figno crucis dpiis exercitiis, an .
tequam jequietitraderet ,muniwiffet, nihil efficere
potuerunt,
fedre infecta reclaufisianuis reuolares
debuerunt. Vir autem bonus cui nocere voluerunt,
adhuc viuit D Elgratia , da tamdiu viuetquans .
diu D E Oplacuerit . Mater di& tiCunonis, cum do
fuper articulis propoſitis, eodem
lipſa examinaretur
modo confeſſa eft,ficus filiusin hoc punéto . Qui
ſuperioris ordinis ſunt Necromantici malc.
ficiarij ,nihil habentneceffe hanc candelam

fibi prelucere,ſufficitin remoto aliquo loco

accenſam defixerint. Manifeſtum hocin
ſequenti narrationc, accepta à viris fide di
gnis ,dignâ quæ ſciatur, namn diuinæ quoque
vltionis addit exemplum . Abſtinebo loci,&
ordinis, & perſonarum nominibus, acquis
laga nare in Hiſpania , vbires verè gesta , in
cubile veritatis & perſonárú notitiam per
uadat. Ibi quadam in vrbemagninominis
concionator; quicum aliis prædicarct , ipſe
reprobus vel fačtus,vel permanſit.familiaris
erat cuidam viro nobili, cui formoſula vxor,
ſed caſta matrona. hanccæpic hircus ille ef
Aliction deperire ? nec diu ignem ſinu fouit
occultum ,aperit animum, & mulieri flagiti
um nititur ſuadere. Illa certa cueñdecaltita .
cis,ſedulò conatur ad laniorem mentem re
uocare à dementia. Sed erat oleum camino
addere, vt Naphtam accéſam vehementiùs

a qua
 Libri III. P.I. 9.11. 17

aqua inic & a exafperat, vt gliſcatincédium :

Gc admonitiones hunc yltro inflammabát ,

Nec deſitvrgere,donec pertęſa moleſtiam ,

ſtatuït vlciſci nebulonem . rem totam pan .

dit marito , quem non minùs , quàm Acridas

calis dolor vtebat.eius iuſſuvxor tempus ad

dicit : Venit nox optatamalè amanti. Mari

cus cum aliquot famulis egregiè armatus e
racin propiriquo cöclaui, familiarem hunc
haud familiariter excepturus. operiebatur
aduentum matrona . Tandem en tibi ſecu
2
lati habitu ; accin & tü gladio & pugione . de
ducencé illam audacter ſubfequitur; & pofk

quam conſediſſec, veterem cancileñain ite

rat.mulier refutat, & negat,vtfolita . fecerác
audaciorem tenebræ nocturnxmachum , &

vim parat. vis vi rcpellicur : candeni verita

mulier, exclamat ; & condi &turi marico ſi

gnum contenta voce tollit. Sudo ( quod

aiunt) fabulam , nec maritus,nec quiſquam
accurrit. Quid ageret ? fugerec ? tencbatur
brachiis fortioribus.confentiret? mors pro

bro & peccato potior honeſtati. vngueser

go & dentes, arma ſtringit muliebrià , & fä .
ciem deformat : fed præ furore hæc ille vix
ſenciebat. Gladium depoſuerat, dorſo pugi
unculus hærebat : vt aduertitmatrona,inter
luctandum manu eum eripit à tergo ; & ſtri

do mucrone perforat aduerſarium , & vica

priuat.collabitur cadauer.victrix , vix ſui co .
pos adcurrit in conclaue , vbi maritum abdi
B derai:
 18 Diſquiſitionum Magicarum
derat: inuenit illum & famulos omnes mor
tuis ,quāviuis fimiliores, clamat,vellicat,tra
hic ,nihil no agit,vt expergefaciat. atillico
ſopisi manebant. ſuſpicata( quod erat)male
ficioid fieri, & vidēs libiin ſeipſa ſpes ompes
lecatas, cadauer domo effert , & in plateam
abiicit cũ gladio, & cruento pugione. Inter
eadum ibi iacet,circitoresno & urniin cada
uer incidunt ; ferunt in carcerem ,facie lota,
ecl non facilè,tamen agnoſcitur conciona
tor . Prætor ſeu (vevocantCorregidor)pruden
tia pollebat: ſilentio imperato præſentibus,
fummo mancadit cænobium : cuocat Prio

rem , ait le dere maximi momenti cum ipſo

coram tota familia agere optare : iubcato
innes ad vnum in Capituli locum conucni
re facit Prior. conuenêre viui omncs , nam
mortuus :lle folus dcerat.Prætor ( ait) videri
fibi aliqué deeſſe,reanimaduersâPrior,verè
( inquá) omnesadſunt, excepto tali; ( & no
minabat ) qui fors nuncfead proximam pa
rac concionem .Ipfe quoq;,ſubdit ille, voce
tur: mora haud longa futura. currunt non
nulli,vt vocent : cubiculo clauſo, pultanto
Itium , nemo reſpondet. It ergo cum Priore
ipſePrętor,& ianuam vircſerant.nemo crac
in cellâ ,duntaxatfax , ardés & obſcurumlu
cens,defixa erat in camino.Mirariomnes,&
itupere. Tú Prætor Priori & conuentui nar .
rar, vbi & quale inuentum cadauer : Et dum
illud auferunrè carcere,vtprophanæ ſepul
turk
 Libri III. P.I. Q.II. 19

turę( quam SS.afini ſepulturam vocat)meritò

tradatur; ecce tibi nobilisille cũ vxorc, & ré
omné narrant: conferuntur momenta tem

poris ; reperiuntur euigilaſſe, quo faxexſtin

Qa.Sic & perfidia hypocritæ deteſtacionco
mnium & mulieris caftitas atque fortitudo
laudibus totius viciniæ celebrata :non facilè
ex illic habitantium memoriâ delebitur .
ExRemigio , nuncaddam quædam , qui
bus hæc explicentur confitmentúrq ; Scri
bit ad ſoporiferum faſcinum ſtriges vſurpa
re cadauer abortione egeſtum , refecto inde
vnâ cum humero , coſtisque continentibus
dextro hrachio , in vſum luminis ; & ardere
eius membriextremos digitos flammâ ful
phurca ac violacca; tātiſper dum perficiant
quod cæpere ; & hac iammâ exſtinctà tam

integros & illibatosmanere digitos, quàm ſi

lumini fomitem nullum præbuiſſent. idque
conteſſos maleficos Guermingæ 14. Kalen .
jlanuar.15 8 9. Sic Remig.lib.2.cap.3 .& idem
confirmat cap.4. cum docet , folere priùs ex
cadaueris illius abortiui vnguine de mem
bris elixis parato , quam perfonam conſopi
re volunt, probè inungere. Vergauillæ X.
Kalend. Februar. Margareta Luodman , iini

iudicio agnouit inter ſcelera hoc quoque :

Se no& e quadam N.edes fuiffeingreſſam , coanimo vo fomno
fopitifaucibus venenum infunderet,idq, incæpsum quin per
ficeretur / are in abfuiſſe.ita in procliui videbatureffe omnia .
Sed (malum ) contra quă putabantexiitatum illum fuiſſe de
Jomno:adeò vs, re infe &ta,cum facinorisfociis ipſa ſe in fugama
5 dere
 20
Diſquiſitionum Magicarum
dare cogeretur : confe & tante interim illomanu ar.
mata, ac tandem cùm affequinon poflet, minas fe.
rociùs intentante. Enigiturderead ampliorem co.
gnitionem interrogatus ipſe , N.teftis omnem , uti
illam logapranarrauerat , certisdefertisque verbis
recenſuit : videlicet appetitum fe,ficutidiétum eft,
veneno : hocque vnum illis,nepreberent fuiſſeim .
pedimento, quod forièexperre&tus ( nondum enim 1
illarum vnguine delebutusfuerat)ſecrucisfymbo
Lo atque oratione Dominica contra tantum difcri 1
men atquepericulum munwiſet : verumque illed
omnino effe, quod illas cum telo multum via effet
profecutus;nec tamen affecutus. Et poftca: Fere
omnescriminis rei deprehenfi,in Germania que est
ditionis Losharingica ,affeuerantconcorditer, eam
fibi à damonibus (modo iis per aliquot annos fue
rint operati)penetrandarum adium facultatem ef
e tributam : vt fcilicet per quafuis angufiias nullo
negotio viam fibi faciant,inmures,files, locuſtas,
er alia huiufmodi pufilla animantia, proui vfus
poftulat , coniratti atque imminuti : intromillis
[ que denuò priori forma reſtitui , ſivelint : actum
commodam incæptum peragere , quale ſuperiùsest
declaratum ,fcilicet illiniendo co primùm
per artus
omnes , cuimoliuntur interitum ,ne euigilet : tum
firmiter ac valide os ei diducendo, ne potionem s

gitatione excludat : tandem venenum

fauci
bus ingerendo admota lucerna qua
fulphuream flammam
Evomat.]

QV E
 Q.III. 21
Libri III. P.I.

QV ÆSTIO III.

De amatorio maleficio.

Ic vocant quicquid dicitur , fir, dacurve

ASIC
co finc vtin amorem quis.Veneriſquefu
rias pertrahatur.plurimahuiuſmodi philcra
veceres nobis commemorarunt , Theocr . &
Virgil.in Pharmaceut. Iyngem , quam Langius
aita Germanisvocari Windals /Wafferothsı
Xucrorommet; Latini Frucillam vocant:Hip
pomanes,laudantidem Theoc . Virg .Proper
cius; Remoram , & Sippen , Ariſtoteles d; rana a lib. 2. de
hift.anim .
quoddam oſcillum , Plinius Aſtiriten lapi 5.14- & 4.9.
dem ex Ælopo, Helichius Illuftrius:ſagitcas 517.
ex Roſtili corpore Archelaus; alia mulțaye. 6 lib.8. c.
cus poéta Leuius apud Apuleium Apolog.1. 12. & 1.32.
& Lucianus in Dial. Bacchid, o Melitta : & ex citat Ti
recentioribus Marſil.Ficin , 1.13. Theol. Plato- raq.izlege
conubiali .
rie , Pomponatius ok Incant.cap.8 . & Cælius cde ſorril,
Calcagninus integro opere ,de Amatoria Magia, 9.3, a. nu.
Vcteribus his videtur cómunis crror , eciam 15. & 9.5 a.
num.2.
nolétes huiuſmodi philtris in amorem pela1. fi quis
lici poffe; quem errorem mox diſcutiemus. aliquid.S.

Priùs videamusmaleficia hocin genereno. quiabos:

ftri zui ; quæ nobis , omnium optimè& exa- de pæn.I.
Aiſlimė, Grill.feripto prodidit . Amatoria 3.5.bzc ad
( inquit )ſortilegia, vel fiuntintra corpus velextra ad 1.Corn .
corpus( f.malefciati .) In corpore commumiter f . de Gcar.
eri folent per cibi ,velpotā d. Et in his frequéterad
• Grillan
miſrét(quod vix folciin beſtili vel ſomniferome.
d . 9.3. nu .
keficio y Sacramenta Catholica Ecclefia , vt hatialis.in fin.

B 3 confi
 22
Diſquiſiti M
onum agicarum
a glof.in c.cratam "; velnondum confecratum , fed circumfcri
accufatus.
levere piam notis & litteris fanguineis :fuper qua dicicu
hære. in 6.rant, quandoque unam ,dwas, tres,quinque velplu
res miffas ; quibus cekbratis , tradunt hoftiano in
plans,non integram prout off,fedin
pubacrem reda
étam valdè fubtiliter
perſona maleficiande, quam
affumere faciunt in cibo , ficut in meneftra, velin
potu: codemmodo faciuni si caleminthaimmixta
eliis peciebus , tradita , ut fupraincibo velpo
tu , ex quo dicunt illam effenaiure attractivado
quod poterit core voluntatem abſorbentis trahe
read amorem perfona tradentis. Sedomnes funt
nuge do demonis fallacia,& o.]& poftea ; Bis aut
ter habuiin facto Sortilegos ;qw.huic Sortilegio fi
se maleficio incumbentes ,hoftiam immiſcuerant.
vnum videlicet clericam religiefum ;qui hoftiam
ipfam facratißimam accipiebat , cuiuspartem ipfe
Sceleratißimus,qui cupiebatamari,uffinimerar, di
cendo quadă verbe fitisturpia atque nefanda, qua
hicreferre non expedit; reliquam veròpartom ho
fie miferat adipfam mulierem , non in formaho .
fedminutatim cötritam du inpuluerem reda .
ſtia ,
clam , fumendam in cibo aut potæ .Iterum habuia
lium ,quihoftiam nondum facratam acceperat,
Super illam circumcirca , cum fanguineannularis
digiti ,nonnulla verba fatis turpis defcripferat,de
inde ipfam hoftiam fuper altari depoſuerat, hocest,
Super nudolapide confecrato,fub linteamine tamen
aiteris abfconditam, & à quodam Sacerdote rotun
da conſcientia ſuperilla quandoque miſſas celebra
rifecerat, certis orationibus ad eiuspropofitum ſu

peraddi
 Libri III. P.I. 111.

peradditis; deinde boftiam ipfam fumferat,quasa

$
men non erat expreffe confecrata ; cuius pariem at
scrim pro feaffumpferasalteram veròpartemper
fone maleficiande tradiderat , redaclam in pulue
afferentes,vterqueipforum ,
rew,vtproxime dixi;
qui hoftiam ipfam aſſumpſerant, indiffoinbibi a
moris vinculo ad inuicem fe coligandos,nihilomi.
nous wwllum effe&tum apparentem vidi, necperce
pi. Nec funt adhuc duo annielapf, quod alsum fa
milé cafum audiui, Roma accidiffe, de quadamim .
pudica muliere ; in cuius cophinu reperta fuêre
fuper quibus ambabus erant def-ripta
dwa beftia ,
quadamverbafanguinea ,dac.quas ipſa senebat,vi
offerwit,adeffectum tradendi cuidam alteri mula
ri,ad inftansiam viri, qui ciufdem mulieris amo
rems concupifcebat. šlias quoque nondum est an
nws elapfum , quod dua impudica mulieres Roma,
quas vidi,da endini;qua acceperant oleum baptif
matis,quo inunxerani fibilabia ,dicétes bac verba,
( fides abrenunciosibi, & c. & cum labiis illis facin
untis ofculasa fuerantviros quofdã ,caufa captan
di amorew abipfis,vtipfa aferebant.Nihilominsus
dewww omne experimentum fallax fuis, & fuo
rum exceffwum candignasvidi luere panas. Alswa
exemplum à triennio citra in caden Vrbe consi
gerat: quod quadam turpiffima neulier acceperat,
particulă curis illius , qua infans indutus egreditur
de uteromatris ,quamprimùm venit in lucem , il
läge fimiliter fuper lapide nude facratoabfcöderat,
numero quing ,celebrari
& fuper illaplures miffas,
fecerat, cutemque predi& tam poſtes affumic rat,
& ha
 124 Diſquiſitionum Magicarum .
o baptizauerat fub nomine perfonamaleficienne,
cum aqua baptifmatu & cærimonijs confuetis , de

inde eandem in puluerem redegit, ad offellum bra.

dendi perſone maleficiande : tamen nterim capta
fuit , nec perficere potuit forțilegium , fidcongruas
feekris füilustpænas. Hæc ille, quiandere po
cuit ,adcò nefarios etiam eſſc huiuſinodi ſor
tilegos; vt & feminæ viris ſua menſtrua , & vi
ri ( quorum vtrumquc vix pudicæ aures tole
rant) ſemen in cibū poțumq;aliis permixta,
& certis verbis condita,præbeant;vt multo
rum conſtat conteflionibus; ſtercora quoq;
& alia huiuſmodi excremeta , vt Sprengerus
gradidit. Profcquitur dcinde Grillandus di
da lua,inquiens; Exira corpus autem fire extra
jiunt maleficie amatoria per alıqu as m.ix
inteſtina
turas compofitas ex herbarum foliisvelradicibus,
metallis, reptilibusterre : plumu,inteftinisnem
brisve, auium ,piſcium , vel animalium ; aliarúni
ve fimilium rerum naturalium [ adde , maximè
Grillan. expetere ',vel capillos vel vnguium præſe
4.3.99: 45 gmina, vel faſciam , vel quid aliud veſtimen
ti quod folicum tangere corpus malefcian
di:
aac , 4 nihil huiuſmodi queant nanciſci,
velepiſtolam , vel quid aliud deilliusdomo)
de tune adhibent cerias ligaturas , quibus hæc in
poluta cöfuunt in chlamyde veltunica maleficien
di velabſcondütfubcapite le &ti , velinter plumas,
velmateratia f fub lemine
,uperqueipfe dermit,ant
eftis , vel alterius loci,fuper quo ipſemaleficiandus

VIY
 Libri III. P.I. QIII. 25

vir tranfiturus, aut mulier tranfitura fit. ] Hæc

ille partim d.q.3.4.num.15.partim quaft.s.num .
3.vbi ctiam addit facrilegia quędam iſtorú.
Ipſi(inquit)ſortilegi admiſcent ſapiùsin iftis aquā
benedićtam ,fcilicet Fortis Baptifmatis , 4 * t com .
munis amphore exiſtentis in Ecclefia ,aut oleum
Sanctum Baptifmatis,Chrifmatis ,autextrema un .
étionis ,remosoliuarum benedi&tarum ,remos pala
matum , candelas benedi &las,facros Agnosdei, thu
ra benedicta,cercos pafchales de bis fimilia. Qua
dog autem capiunt aliquetx reliquiis Sanctorum
Marigrum ,lihabere poffunt:fcilicet particulas of.
forum , capillorum ,velveftium .Alii autem capiunt
fruftula quadam indumentorum facerdotalium ,
aliorumpanniculorum benedi torum :quibusfa
cra myſteria venerantur celebrantur ficut cami
lie, purificatorii corporalis,tunicelle ,manipuli ,e
mictus,folecandida ,lapidisfacrati,mappa altaris
fimilia, difleomnia, vel
patina ſudarii,calicis,&
iftorum partem admifcere folent in fortilegiis e
matoriis, adhibitis corum nefandißimis precibus
do Diabolicis verbis, ad turpes libidinis actus, tos
Sacramentorum ,& aliorum facrorum perpetran
tes abufum .] Mox ſubdiç certium quoddam
genus ſorcilegiiąmatorii, his verbis : Qui
dam ex his quifunt expreſa profeſſionis:deferunt
quandoq,imaginesquasdam ad locafacrificiorum ,
terrà, velcerà,aut gemmarum ,feu alià quanis min
xturà confeEl as illasg baptifant priusnomine per .
rena maleficiande , fub deuotione innocation
Diaboli,cum eisdem caremoniis,quibus vti folent
BS noftri
 26 Diſquiſitionum Magicarum

noftri facerdotesin vero beptifmate , adiiciuni

quadam verba turpia da nefanda :quibus imagi
nibus quandoz aperiunt pectora,do ipfarum cords
ingenii calore ignita reddunt:ant tantum derinči ,
quod liquefiant,putantesquod eodem modo cor ho
minismaleficiandifimiliter aderatur,fex mollifi
cetur, drobediens reddatur ad votum fortilegs,vel
amantis.] lo. Salisberienf.lib.2.6.11. Pulsricoli
funt, qui, ad effe &im hominum immutandos,in
mollivrimatcrii cerà,vel forte limo, corum ques

perueriere nituntureffigies exprimunt,cuius illu

fionis in Pharmacentria
Virgilius meminit:
Limas vt hic durefcit ,do bac vt cera liquefoit
Vno codemgigni, ficnoftro Daphnis amore.
Nafo quoq; in libro Heroidum .
Denonet abfentes, fimulacrag cerca firigit,
Et miferam senues iniecw vrgetacu .

Sic ille , locum Ouid.ad maleficium a

matorium referens, quem ego potiùs retu
lerim ad hoftile . Hoc maleficiú paulò poft
oftendam fuifle vetuſtiſſimum , Græcis La

tinisaj probè cognitum , à Chaldzis acce

peum . Vc plurimum vtuntur pergameno
virginca:quam conficiunt excute pueri re
cens nati ,& ante baptiſmum mortui, velab

« Picatrix , ortiui,in ſcripta cara & eribus & verbismagi

Abonus , cis : cuius miram potentiam atq; efficientiá

& Agrip- nugantur magi recentiores , & exemplum

Elib.i.de fuggerit Leloyher. Vtebantur & olim funi
fpcétr.c. s. bus quibusdam & ligaminibus , de quibus

nos
 Libri III . P. I. Q. 111 . 27

nospoftca.Grill.prçterea rationem inuefti.

С gat, curad amatoria duntaxat, ubutantur, rebus

Vacratis : & mulcis reſpondet ,qui voler cú le

gat.Hodierno tempore,ctiam ad hoſtileve
neficiū ,buffones baptizát, & eis ( quod hor
reſco cogitans , venerabilem Euchariſtiam
exhibentdeglutiendam.Sic nimirum quo “
tidic deterior fitmundus,& hominesin gra
uiora hoc fæculi fine fcelera præcipitantur:
de amatoriophiltro miraculů narrat, publi
câ fide & multorum fæculorum cótinuâ at
teſtationecófirmatiſſimum ,Thom.Boflius,
Oratorii presbyter;cuius opera, quàm here
ticis odioſa ,càm Catholicis vtilis fuit ;is er
go de Notis Eccleſiæ *; Nonum miraculü ( in - a 11.34.c.7 .
quit )contigit Aufidiin Piceno.Siquidem an.1373 .
quadam mulier,cum fumpfilei ore euchariſtiam ,
fecum detulit,viidav
non deglutiit,fed ferusiam
seretur ad amorem mariti conciliādum fibiper vo
neficia.Quamobrem ,ſic malis artibus edo&ta,fos
perprunas in tegula repofitamproiecit: Quofacto
(mirabile diétu ) cæpit Euchariſtia apertißimè in
carnem conuerfa fanguinem laiè emittere , ita vt
prunas exftinxerit,neg, cohiberi potust cruoris e
ruptio,donec conduerunt carbones, quamuis mu
lier nihil nonegeritiniiciendo cinerem , puluerem ,
ceramý apponendo. Tūnouo cuenta attonita , lin
ses tegulamcum carne diuina & fanguine inuol
uensſtabuli propinquiftercoriinfodit. Latuit res
annos feptem ,quamuis aliquot mirabilia enene
Irint;qua vndenam nafcerentur,alios quidem late
bat ,
 128 Diſquiſitionum Magicarum

Legiftar. hal,mulierem non ita fa &tı acſceleris furconſciam ,

ind. S.ado
ljectio . & 19 € xaElis, illa tandem aperuit remgeſtam facerdo
2.6. qui squicum ſe ciò centuliffet , reperit intactam cars
aborijos, nem fanguinem grecētem ,linteung illeſum. Mi
1. Cod de raculumparifacium cunctisg diusigatum ,exom
malefic. & ut us locis innumeros ad fui ſpectaculum comms.
marbeina 48, & commonet « dhuc poft'annos tercentum &

c- £ 210.5 xdecim.Vforurenim caro,vifiturfanguisvitreis

Got-fr . ampullis inclufus, ad tanta rri memoriam fempir
& Ang in einemweg, poft tanta temporum facia quiquam
C de ma- • * iis eft corruptum aut iabsfacium .] 'En quo
calef.Al pacto Deus cam manifeſto miraculo nefa
C.de herium mulierculæ fortilegium inhibuerit.
fret Vital. Sed nunc vidcamus , quæ vis huius ſortilegii
tract de amatorii
.
malefic.
Grilland .
SECTIO IL
d.q.3.1.1 .
15 Tiraq. Ico primo;hifiephiltris voluntas nullius
d . 1. 13. & D !
tractar de cogepot.ftad ,quem non vult,amandum : fed
pon. mi bere poteft imaginatio perturbari, humores conci
muend.
Per.Loy cari , co totum corpus interiùsquafi accenda;adeo
her.d.cC.S. vt quis.demone variis tentationum illecebris inte
Ant. Gu. rüs certante ;aſtro quodam libidinis vexetor , de
berr. Me fac vib.mēter trahatur ad defiderium carnales co

ri ,Fatina.pula cum aliquo in genere, quod fi tum temporis

& alior. Imal focus amator accedar, di arribus,quibus ſokat
Canonift.
verò,vt muliercula capi,eam inſtanter vrgeat,vel demon
Hof , in de illo vno tam affiduè memoriam de phantafiam
Summ. de mowiat,exhibendo fpeciem circumſtantiarumpro
mag. .
quam ſem .pter quas amore dignas videatur , ea fubtrahendo
ientiam . leas que indignñ redderent:facile fit, vt in naffam
 Lib.Ill. P. I. VIII . 291

prada cadas.] Atq;hęceftratio & modus,quo Ananix

rubride
per iſta diabolusfolec decipere: vulgus auté fortiLA
nequit diſtinguere inter actiones volunta- caran . in
tis,& motus concupiſcenciç,impetuſở; por- rum&
c.excuse
Abi
cionis inferioris.Vnde non oportet credere c.in rebut
iis, qui quæuc cauſantur coactionem volú cod.tie. I
tacis . Vere enim nolendo volant, & vellent dem An
cara. in G
abftinere , fed volunt peccatum commit accufacue
terc . S.fand de
Hæc ſententia communis eft Iuriſcon- hatet.ia
6. Squilla
fultorum & Theologorum . probatur pri . cent.de..
mùml.corum Cod.de malf. & Mahimal. vbi de Catho.
c.8. Tur
Conſtantin . Imper . ait, aut pudecos animos ad recrema
|hbidinem deflexiſſe intelliguntur : non (ait ).se - incopos
Coruiasiasa
sife ,fed ait deflexiffe :idcò , li lex Rhemnia vi.
33.9
geret,Wierushîcnun effugeret frontis in - li D. Tho.
ultionem ,nimis quàm manifeltolmperato & S.Bone:
riam fan&tionem calumniatus . & Paluda
in 4.d.34 .
Secundò probatur rationc , quia multa Sprenger .
ſunt pharmaca, quæ vim habent naturalem Malle.p.
turbandı bumiores ,irritardi ſerien.excale- 1.9.7:Cao
Atrii lib , 1.
faciendi cotum corpus : & fi nullæ res tales de iuft.
inuenirentuř,police dæmoni rebus squibus hçre.pun.
veilet,vti,tanquam lignis conuentis , & decis.Micha
inde iuxta pactumipte per le & turbationé , 2. desead
& faculentiam , & pruritum , & calorem injin Deum
corpus inducere , limulque perſonæ curtz Silu.Role
importunam fuggeſtionem imaginations, Furs.Ca.
quali valdè dignæ amari , obiicere ; & ficineta Grafo
huius amorem inflectere poffet; led volen Sumınits
Item tantùm . Nam in voluntatem , propter ( Binsfeld.
arbi
 130 Difquifitionum Magicarum .

ind.l.co. arbitrii humani libertatem , nulla dæmoni

rum.q. ", Jiurisdi&tio,nulla coa &tio competit : quçom
lii omnes nia ſuperiore libro probauimus ,q.24.
quod ſcia ,
& exmes Tertiò probatur exemplis,ve Marci An
dicis intea tonii Triumuiri apud Plutarch . & alterius ,
gro libel- dequo Cleodemus apud Lucianū ; vt Marci
lo dePhil hæretici& Magi,apud D. Irenæum ; puel
Bokelius. læ adductæ ad S.Hilarionem ,apud D. Hic
ronym . lofaphat Regis & Thedæ magi , as
pud Damaſcenum , in vitaBarlaam . Iuſtinæ
& Cypriani Magi , apud Nazianzenum &
Nicephorum ,(dequo conſule Pamel in vi
Plutar. Ita D.Cypriani)vt etiam hæretici cuiusdam a
in vitâ M.
Anto. Lu .pud D.Epiphan.qui , quod paulloanièexé
cia in Phi- pli narrationé,dixerat à Mago coa &tas mu
lopfçude . lierculas ; id intelligendum , de vehementi
Teen Huis: perſuaſione & forti inclinatione,non de ne
in vita S. ceſitatis abfolutæ coactione . Item pro
Hilario. batur Hiſtoriâ Bafilii Pſeudomachi & iu.
Greg.Na
zian . ora uericulæ monialis , de quâ D. Gregor. Ma
cio.29. in gnus egit;item Sceleri Sethi de quo Nice .
land. Cip cas a legite illa accuratè, & inuenietis inic
lib.s.c. 17. &am propenſionem , fed defuiffe neceſſita
Epiph.lib . cem parendi.
11.10 . 2. co
tra hæref. Quarto probaturauctoritate SS . Patrum
Ebionita . vt omittam Epiph .Irenæ. & duos Gregor.
D.Greg. 1. iam cicatos : probatur auctoritate D.Hiero .
4. Nicet:1. dum docet quosdam dæmones amoribus &
hiſtor. amatoriis canticis deſeruire b; & alibi ma
blib.z.in lleficia cõrendic vim habere , vt amemus quę
epift.ad
Ephe c.6.lodiſſe deberemus ; & deteftemur, quæ nos
ama
 Libri III. P. I. Q.111. 31

amare decuiſſet a Caſſianus quoq;, Incento- Super

, Isbıdinum atg luxuria quofitam fpiritus,S.Nabua .
res, ait
lle Prophete commemorat ; Spiritw , inquičs for
nicationis decepit eos, dafornicati funt a Deo fuo.]"
b
non quero,an rectè explicet di& um Olex; bafiaa.
coll7.c.
ſedadlenſerit ipſe,id apertè teſtatú affero. 32. Olen

Denique probatur S S. locis effe aliqua 4.1. 18 .

huiuſmodimalericia . Nahum.3 .v.4. Propter

mx'titudinem fornicationum meretricis peciofa

& grate di babentis maleficia :Quod dehis re
aenofter Fra . Ribéta fit interpretatus. A
Ipud Baruch.in Epiilol.leremit , nifi fallor,
mentio habeturmaicficii amatorii concre
mationis,verba ſunriſta ; ni di querceros tres Baruch .
Susron en tas ostis sgrálnitau, Bruwru til siney : 6.1.42
ταν δέ τις απών όφελκυθάσα υπόπνΦ- ή αραπιπιυμένος
κοιμηθής , ή πλησίον όνειζα , όποκ ήξίοτε,όστος και αυτή
óvretò gestiovautis droppiégu. Qua vulgasusfic ver
14t : Mulieres aulem circumdata funibus in via
is fedent fuccendentes offs olinarum : cùm autem
aliqua ex ipfis, attracta ab aliquo tranfeunte, der .
mierit cum eo ; proxime fua exprobrat,quòd es
non fit digna habita,ſicut ipfa ,neque furiseius di
ruptusfir. ] Quilocus inlignis, adhuc den
Lis obudetur tenebrissignorantiâ antiquita
tis: vnam eius partem , quæ dc funiculis cſt ,
nobis Herodotus clariffimè exponit libro
primi, vt habet verſio Latina(Græco nune
exemplari caréo ) in hæc verba : una iiſdemos
Babyloniis lex eft , omnibus modis exfecranda.
Nempe omnibus mulieribus indigenis commune
est,
 33 Diſquifitionum Magicarum

eft femel in vita ad Veneris templum defidentibus,

cum externis viris confuetudinem habere. Cate
rum cùmplereg fint diuitiis tumentes ,quaſui co
piam facere recufent;he vehicülis cameraris fub
ue&ta,pro templo confiftunt,reliela interim atergo
magna famulitij turba.Plareg criam hunc in mo.
dum faciunt,ad templum Veneris ſedent,nodis, co .
rolis tempora reuinclasèquibus duni alie ſcorsü
abeunt,alianigrediuntur.Nam diuerticula unde
cung fic funiculos diſtincta aditum præbent exter
nis ad mulieres illas, quam cuiq libucrit deligen
dam . Porro cum femelillic confederint,non primas
domum regrediuntur,quam hofpitum aliquis ,pe.
cuniammulieriin finum iniecerit, cum eadem
à fano feorfim abducta rem habuerit. Hofpitem
autem ilum ,qui pecuniam obtulit ,dicere eportet.
tantiego tibi Deam Mylittam imploro.Mylittam
enim Allyrii Venerem appellant. At verò pecunia
illam ,quantulacungfit,non est fas reiicere ; fiqui
dem in facrum conuertitur vfum .Neg mulieriet
iano permittitur hofpitem aliquem repudiare ;
fed
quicung, is eft, quipecuniã obiecerit primàm , hüc
illa fequiturcitra delectum.Poftremò vbiiam con
grillafuerit cum externomulier,Dea expiata , do.
mum reuertitur.Iam ,qua forma funt elegantiore,
citiùs (vtparest) expediuntur:quà verò deformes
diutiùs coguntur defidere pro templo , antequam
Legifucianifatis .Frig, interdum vi uno atg, alte
ro anno,autetiam triennio, atg, diutiùs expectare
oporteat miſeras. Alicubi,nempe in Cypro fimilis
quedam kex eft.] Hactenus Herodotus,cx cu

ius
 Libri III. P.I. 2.111.
33
ius narrationcfacilè incelligas,quibus funi
.
culis circumdatæ dicantur : & quis funis dif

ruptus: nempè is qui ſemitam ad illam fa

ciebat : nam diſcedens hunc diſrumpebat,

vel hofpes, vel ipſá fæmina : ſed & illudán

telligitur: vltimo loco ,cùm obiicit funem
non diſrupcum , deformitatem exprobrari ,
quod eas mortalium nullus cubili dignetur.
Quare retracto ,quæ olim hac dere publice
Louanii di&taui, ea referens ad nodos , & li
gamina amatoria , de quibus egerc veteres
poëræ . Virgilius Ecclog 3.
Terna tibi hacprimum triplici diverfa colore
Licia circumdo,terg, hac altaria circum
Effigiem duco,
nempe amati ſimulachrum.ligabant că
cepris verbis, vt apud eundem ;
Nette tribus nodis ternos Amarylli coleres,
Nette Amarylli modò: & Veneris,dic , vincula
recto :
Valerius , in Ciri ; addit & aliud in linum
deſpuere rer;
Terga novena ligat triplici diflinéta colore
Filater in gremium mecījinquit,defpue virgo,
Deſpue ter virgo,númeru Deus impare gandes .
Nemelianus Eccl.4 .

Hac eadem nobis, quæ verficoloria fila ,

Et mille ignotas mycale circumtulit artes ,
Erant hea hilave plurimùm ,lanea,& rhom ,
bo porquebantur, vel deuoluebantur ab
sterelglomo:Propertiuslib.z;

Ć Im .
34 Diſquiſiti Magicar
onum um
Improba non vicitmemoribusilla,ſed herbes:
Stamine à rhombi ducitur ille rota.

Illum turgentis rana portenta rubeta,

Et kelaefiftis anguibus aff atrahunt:
Et ſtrigis inuenta per buſtaiacentia pluma,
Cindlag,funeſtolanea vitta viro.
Hoceſt vittalanca ſuſpendioſi:quod & i
pſum magicum.Etl.2.
Deficiunt magico tortiſub carmine rhombi.
Detrina deſpuitione Tibullus, Eleg.2.
Hæc mihi compofuit
cantus quis fallere poßis.
Ter cane,ter di&tisdipuecarminibus.
Sed ad rem, magicum myfterium , cuius
meminit Ieremias, & à quo populum Dei
dehortatur, eſt adoletio Ta titúgo.de cuius
vocis ſignificatione non omnino res certa ;

nam ceteri vertuntfurfures, nofter verò offa

oliuarum ; inter quæ quid meliùs & fideliùs
verſum , certiùs definiri poſſet:4 Hebræa il
la epiſtola exſtaret,nuncde Græcæ vocis ſi
gnificatione deciſio pendet. Puto non vnā
effe ſignificationem huius vocis.Heſychius
πίτυρα τατων σίτων ή κιτων ολία : & fane huiuf
modi tritici vel hordei furfures,que pellicu .
las , quæmolendo ſecernuntur( ſic etiá Djo
ſcorides & Theophraſtus vſurpant)ſuccen
di ſolitos in veneficio amatorio pleriq; exi
ſtimant , & nituntur loco Theocriti Eydill.a .
vür Quocê tà altues; vbi Scholiaſtes dupa exponit
i senator ,ignc abſumo . Vix crediderim furfu
res folitos adoleris ( qui parū ad hoc idonei )

fed
 Libri III. P.I. Q.III,

fcd benè farinam in molâ . de qua ramé pau

lò antè iam locutus erat Theocrit ,ncc ne

ceſſe habebat repetere:quarc malo situez il

licexponere ,vt hîc facit noſter.Nam deco
dem maleficii generelocutum poëtam illic
& hîc prophetam ,co prodiuior fum , quod
eodem Eydil.fatetur Theocrit.amatoria zi
la maleficia Græcos à Babyloniis didiciſſe.
Sicut ergo laurum vrebant veteres & bicu
men , & ftatuas ex argilla vel cerâ; ( delauro
Virgilius;
Daphnis me malus vrit ,ego hanc in Daphnide
leurum :
Bituminis , ni fallor meminit Horatius,
fed locus non occurrit, de Itacuis argillace
is & cereis :
Limus vt hic durefcit, & hecut cera liquefcit,
Vnp'eodeme, ignisſic woſtro Dephnis amore.)
Sicetiam puto folitos adurere oſſa oliua
rum , boceft minutas oliuas , & duriores ce
teris ,ac penè ofſeas:quæ eſt vocis Græcę al
tera,minùsnota fignificatio ,apud Athenę .
um 2. ex Callimacho & Philæmone : pro
a libr. 2.
quodam minuto ac viliore & coloris furfu Cangrupi
racei oliuarum genere, quod fituesivvocarút . Sopkift.
Vnde & fraces ác magmata oliuarum Hefy
chio videntur ditta, érineg dum ícribitätí

egentiáque me encov.vbi forcaſlis omitueg legen

dum ;necin voce yc opinor peregrinâ quæ
renda folita Græcoru copofitio.itisupoy ,cdu
liū nouit Athenę .& Varro li.6.de liñ.lat.Apudi
C 2 Play
 136 Diſquiſitionum Magicarum

Plautum ,fivremepityrum edam apud illum efu.

riens inſane bene. Epityrum vocabulum estcibi,
quo frequentiusSicilia,quam Italia vſaj lic Var
ro . Locus Plauti eſt in Mili. glorio.nempe
fiebat ex pityrodi oliua confridà.meminere
& Cato & Columella ,libro de reruſtica , confi
ciendi modum indicantes & Græcanicas
magnæ Græciæ vrbes , id conficere folitas :
fortè etiam vocem iziritus lic eontrahebát
vulgò dicentes initveg.Sed cur nofter vertit ,
effe oliuarū ?cercú eft Hebræos , quæ in quaq
re fortiora & duriora ſunt , ea vocareoffa , vt
offa obfidentium mohyby chonach atſ
Imocha : ſcicum etiam , hanc oliuam minu
a Pl.s3.v.9.
tam plus oſſis, quam carnis edulis præbere:
conſtat quoquc Hebræa phraſi,genitiuum
fixum habere vim mobilis re & i: & ideo , offa
, accipi poſſe,pro oſſeis oliuis : lic
6 Genel oliuarum
| 49.V. 13. ut in Molaycis ſcriptis b . afinus oßw, poni
tur pro aſino ofleo. Quare ſuſpicor hoc lo
co à Ieremia ſcriptum fuiſſe atfmoth Zethim ,
quod ad verbum fignificat offa oliuarum , &
Græcos interpretes gnaros ſignificationis,
quam diximus ,verciſſe ta zitues . Nonncve.
rolimillimum eſt Babylonias, quæ Magicis
nugis erant addi&tiſſimæ,veritas ne diu illic
cxcubare cogerentur, ſe à fortilegiis huiuſ
modi non abſtinuiſſe;maximèquas nec di
juitiç,ncc forma,nec genus commendabāt ?
qucrebantargơiếte bliteçacdiobolares vn
decunque lenocinium , & Picyrides oliuas,

quæ
 Libri III. P.I. QIII. 37

quæ vilioris precii, inſumebant Aammis.Et

quam veſanæ flammam alebant incluſam ,
longè aptius atq; expreſius offium , quàin
furfurum ,aduſtione conteſtabantur : limul
enim lic quærebantur de duritie ac rigore
hoſpitum , & aduentorum , quos illarú nulla
miſeratio tangebar: ideo non ſolas oliuarú
carnes,fiuc cutim (náin his oliuis cutis po
tius quàm caro ) ſed ſolidas oliuas cum nu
cleis ofſeis adolebant,nimirum duritiam il
lam libi inuifam hoc pactomolliturç,& cor
da ferrea amore liquaturæ. Sifurfures vertas,
perit clegans iſta myſterii magici analogia.
Veriſimile eſt cum iſta vrerent addidiſſe ,
folemne reperio ;ſicſe oſſa hoſpicum vrere,
vel in hoſpite ſuo hæcſeadolere;vel preca
ri,vt ſic hoſpites carum amore torrerentur:
quæ omnia Virgilius & Theocritus poſue
re.Demum fic adufta & in cineres redacta

fpargebátin ventú iacta transcaput.Thcoc .

άλφιτπί τοιπρώτον πυρί πέκεται , αλλ' επίταση.
Virgilius:
Farina primùm igne liquefcunt , fed difperge.
Fercineres Amarylli foras, rinog fluenti
Transg capusiące.
Sed hæc fatis vel nimis , de loci Baruchi
explicationc : quæ ſi probetur, benè erit : fin ,
mcliora expc &to.Hinc patet ,veliuxta hanc
primam concl.noftram intelligendumBur
chardum : vel errorem fubeffe eius ſenten
tiç,lib.19.c.de arte magica c.vlt.
C 3 Sic
 138 Diſquiſitionum Magicarum

Sic ſecunda cõclufio quæſtionis, hæc phil

tra da menti & corpori utplurimum valde noxia
Juxt.]Nota minus eſſe noxia ,quæ non dan
turintus ſumenda; quia fi per nudas incan
tationes fa ta, vt plurimùm folum nocent
menti:ſi perilligationes aut contactum ex
trinfecum , etiam corpori ſolent nocere , ſi
habeant venena mala admixta , quod in his
non frequens: fi verò dentur in potum & ci
buin , folenc vt plurimùm valetudinem ve
hementer debilitare , & de ftatu mentis de
iicere : quia eorum ingredientia folent effe
admodum periculoſa : vt fluores menſtrui,
Iperma ( vt patet ex vetuſtis libris pæniten
tialibus)cerebrum felis vel atinini pulli,vte
rus hyenæ , virga lupi , remora ,olla rubetæ ,
ſtinci , & præ ceteris ( quod vocant ) Hippoly
manes : q eſt triplex,ne quis fallatur : vnum
cuius mentio apud Theocritum in Pharmac.
tradic eſſe planculam quandam Arcadiz :al
terum ,quod vt canit Tibullus ,
Viruscupida ftillatab inguine equa .
& Propertius.
Hippomanes fætæ femina legit equa .
Qualiseſt ſuûm apria : tertium ,pellicula
e Ariftor. quæ reuellitur à fronte pulli equini recens
1.6.hift.a editi , cuius odor
nim.c.18. equas in furorem redigit,
Plin . lib.8. de quo Ariſtoteles - . Plinius , Columella ,
.+ 2. Cor Virg. & alii.Quam hoanoxium ſit docetin .
Lumilelib, tericus Caligulæ , quimortuus,cùmei Ceſo
Geoig nia hoc potandum porrexiffet, vt narrant |
Ioſeph
 Libri III. P. I. QII . 39

Ioſeph .-. & Succon .& Iuuenal.co reſpexit; alib.p.an

Vt auunculus ille Neronis ; tiquir.
Suer.in
Cui totam tremuli frontem Cefoniapulli Caliz. 14 .
Infudit: uenal. lat .
& mox yt cſt in 4. Mer.
Tantipartus, equa quantū una veneficacõſtar: “
.
De cun &tis autem philcris Ouidius pru
dentiſlimè;

Nec data profwerinspallentia

philtrapuellis,
Philtra nocent animis, vimg,furorishabent.
Euſebius teſtatur his Lucretium poëtam

primò dementatum ,deinde furoris impati

entiâ ſeipſum interemiſſe. de Lucullo pro
didic Plutarchus, his cum primò actum in
furorcm, mox etiam interemptú b :dc quo- Euſeb.
in Chron.
dam fimilia narrat Ariſtoteles.Virg'illa inca Plutar.in
tata à Baſilio (vt ait D. Greg.) febricitare incepit, Lucul:A
& vehementer anxieri,magnisg, vacibus că ſtri- iſtot. in
dore clamare. Modo moritura fum ,niſi Baſilius Mag. Mo
monach'veniat,& ipfe mihiper ſua curationis ſtw d.c.4.Hie.
dium falutem reddat.Jen verba méte captæ , & in vita D.
corporelanguentis.Hlaverò,de qua D.Hie - Hilarion.
Spreng. p.
ron.ſcribit ,poftquã amator ,magicis artibus in 1.9.7. Cu
fructus,ab Æſculapii ſacerdotibus,rediit, do fub- pinia.in
Ludouic.
ter limen domus puella torméta quadam verborü Bauaro ,
& portentoſas figurasſculptas in aris Cyprii lum - Anto .Pa.
nia defodit : ilicò amore infanire virgo, ami- normi
ta.lib.4.de
Elu capitis abiecto rotare crinem ,ſtridere dentibus, geſt. Al
inclamare noméadolefcétis:magnitudo qppe amo- phonfi.
riscă in furorë verterat .] de trib.ordine Abba- Pet.Le
loyher.li.
cib.ſucceſiuè ab eadě ſorciariâ toxico ama- deſpect.s.
torio necatis,lego apud Sprég.de Frid.duce c.s. $

C 4 Auſtriæ
 Difquifitionum Magicarum

Auftriæ ,elcão rege Romanorum qué Lud.

Bauarus vicit , au &tor eft Cuſpinianus ; de
Stephano quodá equite Neapolitano, An
con.Panhormita;de puellâ ,cui amator mé
branulam inſcriptam in finum iecerat , &
narrationem , & iudicium nobis proponit!
Per.Leloyherius : quare cùm ta in noxia fo
leant effe philcrameritò Athenienſes Tena
a Demoft. niam lagam morre mul &tarunt*; & nimis la
contra A- xi fuere Areopagitæ ,cùm alteri , inorteo co
hcm . qui acceperat 6, ignouerunt : prudentiſi
b'Ariſto :. 'meậ; iura ciuilia: quib' ſeqq.pæne receptę:
dibe ,Ma- de quib.quo ad praxin acuri ſuinºfuſiuslis.
bo.Moral.
6.37 Secl.10 .nunc breuiter. Si præbens amatoriu
quid ,non adhibuitmagicam ſuperſtitione,
nec mors ſecuta fuit: pæna relegationis &
damnationis in metallum olim punicbatur
¢ d.9.qui : hodie iudicis arbitrio extraordinarie pu
abortio
nis. nieur . Quod fi mors fuerit fecura, quam vt
a Menoc plurimùm ſequitradidit Hippolye deMar
.
de arbitr: Gl.inlignis Criminaliumiudiciorum tra & a
19.Binis tor : tum , ſi ob malum finem præbuit phil
feld.in d.1. irtim (vtpote cauſa aborlus,vel illiciti amo
sorá 9.3.ris)que tum adhibitæ fint artes magicæ fiue
deih.D.ad non ,mortis reus cenfetur,ex communiſen

leg. Có tentia iuris interpp.argum.d.S.qui abortionis,

de lacat
flibus. re quod&olim prudentum opinione receptú
cep:ren.ti: lul.Paulus tradidit : ncque id acerbum de
Sdlc.Cor. buic videri Antonio Guiberto & dignus enim
elibi.de planè fupplicio malus adeò animus,finiim

iudini probiſlimo,per fummú periculum & pelli

mum
 Libri III. P.I. 2.1.

mum exemplum ſtudens. Quod fi nõdedit

ob malum finem , ſed bonum ( vtputa ad ar
cendam feminæ ſterilitatem ,ad concilian
dú mariti animum à ſe immeritò alienatú )
tuncfi acceſſit ars inagica, adhuc punienda
eft audacia lethali ſupplicio. capitale cft e al.nemo
nim his, vti artibus 2 : li verò non adhibuit
aruſpieć,
quicquam magicum , fed naturalib . vſa fuit, & ibi Dd.
quæ putabat non nocitura, extra ordinem ma:
mitiùs punienda cít, çitra morçcm. Hæc them .& fic
vera, ſi delit hæreſis ſuſpiçio: hacaccedente,intellige
Menoch .
quid dicendum ,videbitur d.fe8.10. de arbitr .
Humanam vindi&tam præuenit aliquan- cal388.

do diuina vltio . Siffridus preſbyter in Chro- barg

puso.1.3.5.
nico ſuo ,narrat anno 126c.accidiffe , vt ack cx Sena
efiens quidam in Miſnia, vt fuis potiretur amori , ruſc.D. ad
bus , à Mago in locum edium defertum deducere- leg.ficat
de Cor. n&.
tur: cui cum ſpectrum ,
puille illius quam amabat ibiBart.&
Menoch .
imagine ,dermalefici incantationes feobtuliffet : a
d.cal.358.
matorilleperditus ,manü eiporrigens,à malo de .
mone parietibus alliditur, of miſerabilem in mo.
dum necatur: qui eius quog cadauer tanto in Mu .
gum impetu proiecit , vtfemianimis longo tempore
iacuerit.
Inunc, & animum committe ignibus do .
loſo hoc pulucris magicimantello cõte & is.
Nónne potiùs audiendus Phocylides : que
cecinit,omninò fugiendas amatorias incã.
caciones & philtra:idq; verum ,etiam quoad
coniuges. quia etiamſi conciliarenc amo.
rem ( quod nunquam vel raro contigit ) ta
C 5 men
 42 Diſquiſitionum Magicarum
men ſemper,vtminimùm , reddut debilem ,
atconitum , & mentis emotæ : quemadmo .
in coniu- dum piſcibus(acuta & apta eſt Plutarchiºli
monitio milicudo) accidit ,quinon retibusvel hamis ,
nibus.
ſed medicamentis capiuntur.

SECTIO II 1.

Eftarremcdiis videamus . & conftat , ex

RI
-di & is , inutilia eſſe antidota contra phil .
tra ; & remedia illa Gentilium : quæ per in
cantationes aut luſtraciones quaſdam fie
bant: quæ Chriſtianis ctiam prorſus illicira
ſunt.Virgilius4. Æneid.
foluere mentes
fe carminibus promittit
Hac G
Quas velit,aft aliis diras immittere curas.
verè dicit promittere,nec enim pręſtabat.Ti
bullus lib.i.

Quid credam ? nempe heceadéfe dixit amores

Cantibus aut herbis foluere
poffe mcos.
Et me luſtramit tedis, & nocteſerena,
Concidit ad magicos hoftia palla Dess.
Non vi totus abeflèt amor,fed mutuuseffet,
Orabam : nec te poffe carere velim .
Putabant cnim his luſtrationibus alteru
trum euenire , vel vtamoreliberarentur, vel

votis potirentur. Nemefianus , inducit pa

forem quærétem hæc omnia fibi in caſſum
cecidiſſe;

Quid prodest quod me peregrinimater

Amynta
Ter vittister frondeſacra,ter thure vaporo
Luftrarit,cinere [9,auerfa effudit in amnem ,
Incen
 Libri III. P.I. Q.111. 43

Incendens vivo crepitantes fulphureLauros;

Cùm fic in Mercën totis miferignibus arſi?
Vittas intellige funeſtiviri , vedi & tum ſu
periùs. Omiſit & aquæ alperfionem , de qua
Propert.lib.z.loquens de amore :
Quod mihinon patrijpoterant auertere amici,
Elurreaut vaflo Theffalafogameri.

Hanc ſecuti opinionem gentilium viden

tur,non Eunapiusmodò ,in vitaEdeſij , de il
lâ quam magus Philometorin amorem pel
lexerat,magusverò Maximus amore ſoluit;
& Plin . ſed & Pomponat. homo malè Chri
ſtianus . Opus cít in antidotis diſtinctione.
G 1. ſi naturalia tantùm ſunt medicamenca,
maniam purgātia,& ardorem libidinis tem
perátia ( vragnus caftus & huiuſmodi)dum
modo noxia non ſintyaletudini , licebit eis
vei. 2. fi verò dubitetur num infic vis natu

ralis, an verò fint merè ſuperſtitioſa reme

dia ; tunc iis abftinendum . tale quod de
Scythicâ ſeu Promethæa herbâ refert Pro
pertius; quod de inſperſo corpori puluere
in quo ſe mula volurauerit, vel hirci vrinâ

bibitâ, vel rubetâ in corio pecoris recentis

alligarà, & de virga lupi Plinius & Pompo
nat . tradidere. 3 ſi moraliter improba ſunt" Plin.lib.
remedia , planè vitanda & verita ſunt, talc 28.32.& 39.
remedium Cratetis apud Lacrţium , ſcili. lib. de it
cet ſui ſuſpendium ; talia Raſisac Pauli Æ -canta. La
ert. lib.6.
gynetę licentioſa balnca ,tripudia ,eommel
fationes, & quę ſequi ſolét deteriora : tale er
jam
 44 Difquifitionum Magicarum

iam illud Fauſtinæ, quo vſus M.Anton.phi

loſophus;qui gladiatorem eius adulterum
occidiiuffit, & illam incedereinter caput &
• Capitol. collum . Quartò li firadmixta luperſtitio ,
& Suidas.
çunc pertinent ad vanam obleruantiam ,de
qua 3.p.huiuslib.agendum ; ſi verò dæmonis
pa&um interueniat, pertinent ad dæmonia
cam Magiam ,de quadi& um lib.2 . Quintò
optima funt remedia Chriſtiana, tú illa quæ
contra cuncta maleficia vim habent, Eccle.
Giaſtica; de quibus agendum lib.vlt. tum et
iam quædam moralia , quibus caro macera
tur & concupiſcentia domatur ; vt opera
pænitentię.humicubationes,cilicia, flagel
Ia , ieiunia : his interdum etiam ſub mortalı,
G magna neceſſicas, homines vci tenentur ;
vt & aliis quæ partim in omitcendo , partim
in committendo pofita .In omittendo, vr vi
tare conſpectum rei amaræ, & ocium, & alia
libidinis irritamenta ,de quibus optimè He
bhabes a - linandus differuit.b Vis exſtinguere libidi.
pudD.An
tonin lib.nem? ( ait ) amove ligna deigne G ſtrider in
6.
fumhiftor. cendium . ligna innumerabilia ſunt, potiffi
.tit.13. maautem ;
16.osa
Ocia fegnities,fomnus ,caro,femina,vinum ,
Proſperitas,ludus,carmina,
forma,puer.
Deprimoeft illud SS . in defideriiset omniso.
ciofu . & Ouidij,
Ocia fitollasperiere cupidinis arcus,
Extinétaſ iacent de fine luce faces.
De z.dicit Martialis :
 Libri III. P.1, Q. III.

Queritur,Ægyſtbus quare fic factus acheelter ?

In promptu caufa est ,defidiofus eras.
Dez.canit Dionyſius Cato , in diftych.Mor.
fomno deditus efto.
Plus vigila ſemper,nec
Nam diuturna quiesvitiis alimenta minifrat.
Dc4.ait Apoſtolus: Bonumeft non mando .
care carnes .
Des.ait Helinand. mulier dicitur à mollien
do, viedmalleus.quis ficus faber per malleuno mol
lis ferrum :ficdiabolus per muliere,mollit do mal
leat vniuerfam tertem , D.Hieron, Ferreasmee
tes libido domat.Claudianus ;
Ferrea lafcinis mollefcunt corda ſagittis.
Dc6 . Apoftol. Velite inebriari vino, in quo
c # Lúxuria.Virg
Et Venus in vinis signis inigne furis.
De 7.Ouidius,
Luxuriant animirebusplerumg ſecundis.
Salomon in Prouerb. Profperitasftultorum
cosperdet. D. Auguſtinus ; Secundares Sapien .
tum animos fatigant : plus obfuerunt Salomni,
quam profuerit ipfa fapientia .contri aduerfitas an
liquando retrahit à peccatis. Ideò ait Dominus
Oſex 2. Sepini aures tuas fpinis , vtfemitas tu as
non inuenires, de post amatorestuos noncurieres.
Spinæ furit,aducrfa.
De 8.ludi nominciocú intelligit omnem.
mæſtitia enim libidini repugnat , tefte
poêta :
Non folet inimaftos illa venire thoros.
De9.carminis nomine,omnemelos muli
cum
 um
ſition arum
46 Diſqui Magic
cum comprehenditur, fiue voce, fiucinftru
mentis fiat.Efa .Cythara ,& lyra, & tympanum ,
& tibia, & vinum , inconniuiis veſtris: hinc, da
opus Deinon reſpicitis.additHelinand. Difficile
inuenituraliquis lenis vocis grauis vita : quippe
cim vocis lenitascantum defideret , vitæ grauitas
planclum .
De 1o.eft illud ,
Rara est concordia
forma sigpudicitia.
& illud,

Lis est cum forma magna pudicitia. 1

De 11. ait Helinandus ; Quantum enim pe.
riculi fexusadfert in muliere , tantum atas impue
ro.periculofa est atas pueri,periculofior focictaspe
riculofiſima familiaritas. Vnde legitur in vitis ps
trum ; Non habendam familiaritatem ; cum femi
napuero, vel hærctico.] Ha&enus ex Helinan
do Antoninus.

In faciendo conſiſtunt;occupatio mentis

in curis grauioribus , cogitatio mortis & in
ferni , lectio bonorum librorum , preces ad
Dcum fufæ ,implorata auxilia Beatorum , &
Angelorum , & maximè Beatiſſimæ Deipa
ræ Mariæ ; quæ , vt caftitatis amantiſima,
ſummoperè deliderac homines hac fpurci
amoris lucliberare. Viile quoq; frequenter
meditari , non externá illam & pericuram ci

to ſpeciem ; quæ fragilis , caduca,fæpemen

dola & fucata. & falus cantuin ienociniis ad .
umbrata; fed rímari cogitatione internam &

profundioré corporis confticutionem.quid

illa
 Lib . III. P.I. Q.III. 47

ilia fuit ,antequam naſceretur ? ſtilla feminis

Ipurci & olidi, quid nunceſt: ſaccus ſterco.
rum.aufer cuticulæ pelliculam , quidillâ re
crius aut horribilius :quid cadaueri propius?
ſterquilinium niuc côtectum albct. foluan
turniues:pax ,pax naribus do oculis; clamabunt
omnes, & diffugient. Niue fugacior eſt for
ma , nõ liquatur, fed vaneſcit. illam aqua ex
cipit; hanc quid niſi deformitas & formido,
qualis mormolycii ? cum anima diifugerit ,
quid futura hæc ſiue Lais , fiue Helena eſca
vermium , cadauer putridum , færens , tabe
diffoluendum , ex cuius fpinæ medullâ ſer
pés terribilis enaſcetur. Hocamem ,hoc de
peream ! Narrat Suidas deHypatia & Ale
xandrina ; cam cùm confilio nequiret audi
coris adamantis , importunam ſollicitatio
abrumpere; panniculos ei ſuos , Auore men
ſtruo maculatos,obieciſſe: Hoc(inquiens)est
adolefcens quod amas:nihil autem pulchrum .Ap
ра & Gela Foroiulienſis ducis Giſulfi filiæ ,
carnis putridæ ſub mamillis pofitæ odore,
ſuam defendêre caſtitatem : Barbari enim

natura ita fætere Longobardorum mulie :

fres opinati intactas reliquere. ( Annal. Boior
lib.3 . Ant.Bonfin.lib.8.Rerum Hungicar.Deca.
1.Sed & Th . Cantipratcnſ. pium quendam
virum ,cùm cogitationesimportunas,cuiuf
dam mulierculæ , formoſæ dum viuerct , a
nimo abigere non poffer; fepulchrum nar
rateiusaperaiſſe, & amplexum cadauer ta
bidum
 Diſquiſitionum Magicarum

bidum , faciem faciei cius contaminacz ta

be,vermibuſquc impoſuiſſe, & in hoc fæco
re volutatum ore ; donec fætor & horror : 0
mnem libidinis memoriam ſuperaffent.
Quãtò efficacius hoc;illo ridiculo,& , quod
nili præfatâ lectoris veniâ , nequit referri,
• lib . 2. de
varieta. quod Hieronymus Cardanus * præſcribit ;
cum qui ( licait) ftercora recentia amica in fuopo
nat calcco ; & calceum ftatim indwas ;amore libe
randum . vtatur ille ſuo remedio , apagè has
fordes. cquidem tetro odorc amorem cum
faftidio commutandum crediderim , quam
diu fætor durabit : poſt , neſcio ; niſi quis
mentem Gimilibus ( quas dixi ) cogitationi
bus muniat,armetquc . His remediis conti
b lib. vid. nentur , quæ ex Auicenna Niderius poſuit b
Formica- excepto lexio , quod ipſemet fatetur fæpè
non proficere.

QVÆSTIO II11.

De Maleficio hoftili.

,A
Hoftik vocatur,quicquid in bonisanimi
corporis aut fortunæ damnum infert,
aut aptum eſtinferre,aut idcircoadhibitum
fuiſ à malefico vc inferrec. primum actu , le
cundùm poteſtate, tertium intentionc hu
iuſmodi eft. quæ in his interueniunt , vt
plurimùm ſunt frigida,amara ; noxia, & na
*
turæ humanæ hominumq; ſaluti contraria ;
69.3.2:25. ideo venena mala vocari , vule " Grilland.

contra quam in a'matorio ',in quo cenféc vt

plu
 Libri III. P.I. Q.IV. . 49

plurimum interuenire,res calidas , dulces,a

menas homini, & coadiuuantes naturalem

calorem & potentiam luxuriandi, & idco à

lege hęcvocari bona velnomalá venena , quia
non ſunt inſtituca hominis necandi cauſa

a hec perpetuo vera non effe, facilè cre- a i.z.ç.haa

dent;qui precedentem quæſtionèin accu:a- adica
tè legerint.Deprecipuis ergo hoftilis male . D.adies
Corn.au
ficii ġeneribus nuncagamus, & quia prolixa ficar.
S
atq ; varia diſputatio eſt ,in ſuas fe & iones éă
Partiamur.

S E C Tiò .
25
I.혜 Defaſcinatione.

V Trescommodiùsintelligatur,notand.
differenti a triplicis faſcinationis: nam
puto vocabulum ,large ſumptū de propriè
& improprie dictâ faſcinatione, diuidi pora
fe , in poeticam ſeuvulgarem ,in'phitufophism ,
& in magicam
Vulgaris ſeu poëtica eft,dequa potiſſimum
1,4 diſputatur; fecundum quam dicuntur ho
t mines faſcinari,ipla viſione leu'adſpectu a
& iuo faſcinantis , vel etiá inuido aliquo lau
dante, co lolo quòd malignè aur malitiosè
3. adfpicit vellaudataliüm à quo eſt auerio a
YO niino. Et hæcopinio múlta peperit abia o
. pinamenta.Primò noc periculum imminc
iepotiuspu , pueris
_2; lchris quàm'defo
rmibus
do quan naioribus ætate.Secundò hoc peri
jauniemoucri quibusdameuphiymiis:né
D peli
 Diſquiſitionum Magicarum

pe li bene procentur iis , quos cum laude &

admirationeintuentur: vel fi quid curpicu
lum puerigeſtent appenſum collo , vnde fa
OD
Icininomen indituin virili mébro , co quod
contra faſcinationem talia geftarent oſcil
la : & , mutato in paulo honeftiorem modú
more, digitos duos cum pollice ſicinſerto
vt tale qui cxprimant, de gagare, vel ebore,
vel argento : vt fic hodie in Hiſpanià (Higa
vocant ,) immò fi ſummo mane ſurgenti quis
ita digitosistendat,id ipſum quoq; amuleti
efie loco cenſent,quod malo exemplo Re
ginæ cuidam fieriaiunt. ſi baccare frontem
cingas, fi ter in finum deſpuas. Denique li
cuin auide lautum edulium ſumas , & te in

tentius aípicienti partem cibi porrigas.Fra

frin hæc omnia fore,ne faſcineris . Tertiò
cenſentad bruta quoq; hanc faſcinationem
pertincrè, gallinas ,agnos , equos,& ferunt
faſcinatos aliquando cecidille. Huc perti AHA
nentilla poëtarum, Virgilii ,
Niſcroquis teneros oculus mihifaſcinat agnos.
item . . . baccare frontems
Cingite , ne vati noceat mala lingua futuro:
& Theocritus docet contra hanc faſcina

tionem folitos in finum ſibi deſpuere ;

ως μη βασανθώ, τρικές εμόν άπλυσα κόλπων.

Pinon feſcimer,ierin meum expui ſinum .

Solent quidam huc refereillud Albii Ti
bullilib.1.elrg.a .

Hun
 Libri III. P. I. Q.IV.

Huncpuer,hunc inuenis turba circüſletitarctâ,

fimu
,
Difpuit in molles os fibiquig s.
Verùin priorillos verſus refutat : qui do
cet , eum , de quo agio , vtinſanum ac lym
phatum , cinctum fuiſſe coronâ pucrorum
& ceterorum : qui tamen , ne quid cis derri.
menti ab afpečtu , tačuve in ſani hominis
contingeret ,defpuendo ſe libiconfulerear
bitrabantur . Cuius ſuperſtitioſçauerlionis
vt cófuetæ ,teftis eſtTheophraſtus lib.de cha
racteri /mis in deſcriptione fuperftitioſ .Sed quo .
niam à Tibullo amans inducitur vrens ma

gicis artibus ; 6 dicas eumdem amantem a

mentemq ; defcribi, non aberrabis à verò .
nam Placo in Sympefio amoris furorem faſci
natcriü effe docuir;cò quòd mutuo aſpectu
1 & intérione oculorum ,amor hauriatur,au
7 geaturq ;.

20 Hans faſcinationem cum ſuis remediis

. eſſe ſuperſtitioſam nemo negauerit opinor,
quam damnant DD.Balili.Chryſ Hierony :
& alii citandi ; & profert Richardus quodi,z.
quaft. 12. düos articulos , quibus non ob
fcurè anathema dicicur iis , qui illam tenent:
Sine maleficiis verò , opinionem de ſolo
morbo
per laudacionem inferendo , nemo
catholicus Theologię peritus, aut veræ phi
lofophiæ ſectator admiſerit.Nam quæ de vi
verborum diximus , & de vi imaginationis
14 illa conuin in
TH cunt,nec verbis hanc vin
imaginationi quo
effe , nec imagi nationi quo ad corpus di
Hers D z ftans,
 Diſquiſitionum Magicarum

ſtans,vt verè quidam apud Algazelem lib.s.

phyfic.c.9. aſſerunt. Ad natale faſcinantis a . God

Atrum confugere ridiculum eft :omnes enim

illâ horâ nati, faſcinatores forent. Vim ani
mæ vnius in corpus alterius effectiuam tri No
buere , eſt damnatum delirium Auicennæ.
Nec ſatisfaciunt, qui ad temperiei & ſubſtă
10
tiæ diſſimilitudinem confugiunt: quia inter
R
res eiusdem ſpecici nequit eſſe tanta ſubſtá
tiæ pugua ac diffimilitudo.Non enim bagi
lifcus baGliſco ,non vipera viperæ , ſed homi
ni & aliis animalibus nocent. Ec vt vnum a
nimal alteri cam fit noxium , id ex vehemen
ti naturæ antipathiâ naſci neceſſe eſt ; hanc
verò ex differentiâ ſpecificâ , quam ſequitur
differentia temperamenti: Quid ? quod fa
ſcini huius defenſores contédunt,etiam fa
ſcinari qué ſolereà beneuolis & cariſſimis.
Plutar. S. verba Plutarchi , & Heliodori ſuggeſlit mihi
Sympoſ.c. & communis patriæ , & religionis coniun MIC
7.Hclio
& tione amiciflimus , Andr . Scottus nofter.
dorus l.3 .
Æthiopi. Græci codices mihi nunc non ſuppetunt;
hiftor.
quare ponam ex verſione eiusdem : Haud fa
nè ignoras;(ait Plutarch .)quod & amicis,& fa
miliaribus & parentibas nonnulli oculum faſci
nantem iff - exiftimant.vfq; adeo vt mulieres non
oftédant illis pueros, nec diutius ab huiusmodi ko
o id mali
minibus inpectarı finant : quo mod ergo
videbiturabinuid å offici ? quid porro per louem
dices de iis,qui dicuntur feipfosfaſcinare:nam hoc
quogo difti: fin minus illa certe prorſuslegiſti :
Eutė .
 Libri III. P.I. Q. IV . 53

Eurelidæ fuerant pulcri per colla capilli:

Sed tibi dirus homo conſpecto in flumi

nis vndis

Inuidic,turpisq ;inuaſit protinus illu (mę.

Morb', & inuidiâ corrupta eſt gratia for
Narrant enim Eutelidem cùm fibipulcher via
fus effet,propria ſpeciecaptum , in morbum incidis
fe: atg habitum bonum una cum pulchritudine
perdidiffe .] Vides fabulam Narcilli fabulæ fi

milem :fi quid tale accidit ; arbitror verique

contagiofam aliquam fontis exhalationem
fuiſſe exitio. Sed audiquid Plutarchus hac
dere cenſuerit,putar enim in hisex verâ in
uidentia idoriri,quod etiam Heliodoro vi
ſum . Plutarchus ; Audacter dico vniuerfas
quidem anima effectiones, quibus diuinfint,in iis
malos habitusingenerare:hicùm nature vimce
perint, qualibet ex cauffa moti,ſape etiam inuitos
homines in iam proprias ac conſuetas perturbatio

nes deferunt. Sic autem confidera ,timidi etiami.

plaanxilia formidans iracüdiin chariffimos quo
que funt morof. Amatores de intemperantespo
Atremo nec fanétiffimisquidem corporibus quãuis
morti vicinis queunt abſtinere, Mira eft enim com
fuetudinis dis ad attrahēdum affe & tum in id quod
libieft proprium.Etqui in lapfüm eft propenſus,v
big,neceffe eft impingat. Nella eft itaq, admiratio
me dignüşfiqui inuidendi & fafcinandibabitü fibi
induxerüt, etiam aduerfus familiaresex morbi p
prietate movērur:aft.vbimoti fuerint,quod nain .
--folent,efficiunt,non quod volās
.Quemadmodü
D 3 enim
54 Diſquiſitionum Magicarum

cnim pharam (pharicemoneri, d cylindrum in

modum cylindri receffe eft pro formadifferentia:
ita da hominem fic innidum affectio inuidenter
aduerfus omnia monet. Quinetiam veriſimileeft
Les familiaribus & charispeiùsnocere . ] Immò
yerò id mihimin fit verifimilccurran quod !
frequentius illos reſpiciant : aliquid id furer,
li habitibus non yteremur quãdo volumus :
& habitus à primis illis motibus animinon AT
differrent:quos confundit Plutarchus : non 11
obſcurè criam voluntatis humanæ libertati
his verbis , vt ex geometricâ comparatio .
neparet,frenum iniiciens . A cæteris etiam
philoſophis recedit, qui perſpicuè maliuo
lam inuidentiam requirunt amori repu
gnantem . Solus Heliodorus Plutarcho
conſentit , etli de fa &to dubitet ; Porro , in

quit,fiquifwat,quietiam charißimos, de quibus

beme volunt faſcinant :id quidem non est miran
dum lacum fint natura invidi;non quod voluni fa.
ciunt,fed quod naturaliter folent. Præſupponit
yterg naturalem vim maleficiam illis iner
le: quæro qualis phyſica an moralis : Simo
ralis tantum hæc illis nolent bus non elici

çur. Siphyſica , præcxiſtens ,aut tunc nata .

Sipræexiſtens,cur non nocet prius fubic &to
cui ineſt. Si tunc nata ; quà nouà efficiente,
cauſſa: Nam crga hanc perſonam benè af
ficiuntur . Cæteri arbitriilibertatem hac in
feconcedunt , & aiunt innoxium intuitum

effe , fi animo aſpiciant non malo , vt aduer

tit To .
 Libri III . P. I. Q. IV . SS

cit Toftat.in numer. Sed magis philosophi

cè procedic Plutarchus hac in ié. Necta
men fæliciùs philoſophantur , de ſui ipfius
faſcinatione. Plutarchi funt ifta : Bonus vir

Eutelsdas , o quicung feipfos dicuntur fufcansre,

10
non finerationc id mihi videntur pati, Pericuio
di :
fus eft enim ( vt ait Hippocrates)
ſumme bonus hic
bitus,& corpora fimul atq; ad fummum vigorem
S:
procefferint,non ftant,fed cadunt, & in contrarii
vergunt. Quando igitur ij integrum cæperint in
crementum :ſeg pem :lius affectos vident, adeò vs
all
ſele demirentur' ac circum
piciant, corum corpus
0 prope mut :sionem ef(effet Plutarchelicer ſei

plos necdemirarentur,nec circumſpicerét,

iuxta Hippocratem & per habitus vitium in
u deterius tra &ti ferpfasfaſcinani.(Quomodo per
10 habitus vitium id maliuolentia dicebas er
n
go necredendum quenquain tibi ipſi malè
velle ſolitum ,aut ſuis bonis inuidere eſto a
liis inuiderint,nunquam hucfe porriget vis
inuidentiæ ,ve philautiam animo expellat.)
Sed hæc ipfa ratio Plutarchi, quă ſubdico
ſtendit quid faſcinationis nomine compre
2 henderit.nă ſubdit : Hoc a.msgis firex fluxibus,
qui velcirca aquas velalia quadsm ſpecula firbja
2. funt.Exhelat enim fpiritus in obiects :eog:fal, vi
0 quo aliis nocebant,feipfosmale bebeant. Quod cum
pueris fortaffe contingat ,falſo cauffa obtuentibus
udfcribitur. ] Vulc ergo Plutarchus in a
quam cxoculis fpiritusdiffufos, & inEuche
Hidam , corrupta iam aqua , vapores ciim
D 4 illis
 so6 Diſquiſitionum Magicarum

Jillisſpiritibus reflexos. Cuiuſmodi ſpiritus

ex bene habito & fano corpore, vt crat Eu .
thelidæ ,emanaſſe non eſt credibile.ægrorú spe
& venenatorum illa affectio eft , & non nis

ex viroſis aut corruptis humoribus profu ba

ens. Pueros autem affici hoc pa & o & faſci
nari , quia ex ſe iplis fpiritus quosdam ſeu
qualitates neſcio quas effundant ,quæ aëre
corrupto in cos redcant vnde exiuere ; nul
lus crediderim .Verè tamen Plutarchus, fal
sò cauſam obruentibus , ſcilicet quatenùs
obtuentur,adfcribi pronunciauit : nec enim
negare voluit,quod ante aſſeuerat viſu ali
quos eſſe contagioſos.
Cone !. 1 . : 'Si ergo loquamur de hac faſcinatione proprie
diétá,quam poeticam feu vulgi vocani; quam ipfa line
viſione cum imaginatione malivola fieri volunt, loc
quod fatus ipfum nomen Græcum indicat ,dicoulla
effe aliquid nonaturale,fed fabulofum ,
fuperftitio lieta
[Yumi . Hanc conclufionem optimè docent HO
Iquidam egregii medici,
vr lul. Scaliger de S
Jubtilitate exercitat.349.& Franc.Valefius sa ale
craphilofophia cap.08. & Thcologi vt Richard.
quodl. 3. quæſt. 12. Abulenf. locis mox ci
tandis ,& Haliacenſis Card.in perſpectiva,Ci.
fuellusp.3.de fuperftitione e.s. Leonard. Vai
rus toto ferme lib.z. Óz.de faſcino & Laurent.
Ananias lib. 4. de naix. démon . probatur au .
äoritate D.Balilii homs.de inuid.qui hoc (per
nit , vt muliebrem nugacitatem . Secun
do , quia ', cùm viſio fit a&io immanens,
& fiat
 Lib .III. P.I. Q.IV. S?!
S
& fiat per introfufceptionem fiucper par
fionem , no verò per ačtionem tranſeuncem ,
nec per radiorum emiſſionem ; non poteft
idonea huius faſc. caula naturalis aſſignari.

deniq ; quia nec Hippocrates, nec Galenus,

nec vēlus veterú medicorum (li Valeſio ,muf

tæ le &tionis,& probatæ experientię medico,

credimus )huius faſcinationis,cum fufiffimè
ramen egerint de cunctis morborum genc
ribus & caufis. -Vefatis mirari nequeam do

eos quoſdam Theologos fcriptis mandaffe;

hanc comprobarià medicis & philoſophis,
nec negari poſſe experientiâ conuincente.
Vnum tamen medicum folum laudant ; ſi
medicus ille bonus & pericuss Marſilium Fi.
cinum , in opere de animæ immortalitate ; quod
nõex Æſculapidarum , fed Academicorum
ſcitis confiatum eſt. Sed nimirum iſti vulga
ré faſcinationem à philoſophica , propriam
ab impropria non diſtinxerunt.
с Secunda concluſio : philoſophica few phyſica

faſcinatio,non piſiimpropriè dici pote # faſcinatio;

proprie verò ,est contagiofeu infeétio. Seiendum
pro intelligentia conclufionis, fieri pofſe ve
aliquis alçerius afpe & u lædatur. nam verum
eftillud počcz :

Dumpeftant oculi lafossladuntur & ipfi:

Muliage corporibus tranfitione nocent.
quod delippis l.r,do &tum eſt :Et quidem hu ,
iuſmodi lælio contingic , maximè quando
mutuus eſt incuitus ; etfi pofficetiam , quãdo
DS tanrum
 Diſquiſitionum Magicarum

tantum intuetur oculos læforen , per mo.

dum paflionis (de quo nuncnon agitur ) vel
quando folus lædens afpicit lædendum ; qua
de re nuncagimus . De hacita Plutarchus
diſſerit; Nonimus homines , qui vifo pueris me.
ximus nocent,quippe habitum, vip te boumidumsar
debilem , veriuni in deterius moueni : quod qui
dem minùs accidit iis qui indurwerint do iam com
patlifant. Tametfi quicirca Pontum habirāt, quos
olim Thybes appellabant, Philarchus fcribit non
tantum pueris ſedetium viris perniciofos effe.iebe
fiere enim de agrosare,quiafpectum eorum ,doba
birum ,acfermonem exciperent. Perpectaeſ autem
res, vividetur,ab iis,quicum illis commercia exer
bebant da feruos illinc educebant venales. Verùm
bes iftorum malitia hand proinde fortaffisest mi
rabilis. Nam do stracim & affricasio manifeſto 14

quoddam habentpariendiprincipium ,& quemad

modum aliarum suinn pennaaquilinis cóiunéta,
decreſcuns ac pereunt occulta quadam vipluma
ram sanlibusputrefcensibus : foc nihileftabfurdi,
hominis esiam tactum partim quidem efle utilem , *
partim verògramim ac noxium . Iam verò ex appe
Erbus quibuſdam noceri,id quidem ( vt dixi) fed
quoniam caufa eius perdifficilis est ,pro falſo reijci.
sur. Atqui (inquam ego ) quodammodo ipfiuos
caufa veſtigium quoddam ac femitam inueniſti :
vt qui ad defluxus corporisperueneris . Nam & o
dor, da vex, do reſpirationis fluxus, evaporationes
quadam funt animantium , de partes qua fenfus
moment , atqueillapfa afficiunt. huiufmodiautem

Longe
 Libri III. P.1, Q.IV. ‫ور‬

Longe verifimilius est ex animalibus emanare, ve

quorum fpiritus propter calorem & morum , veluti
pulfum quendam do concuffionem habet :que pirsa
tuioculum corpus defluxus quoſdam afſidue emit
sit. id quod
per oculos imprimis fieripar est. Nam
11 cùmvifus multiplicem habeat mosum , cum fpiritu
ipfum igneum ciaculante , mirificam quandā vima
diffeminat.Qua cxre multa,rumpati, tum facere
per vifum ,homini accidit: quippe quem res viſe
virtunt ac modicis dum voluptatibus tum iocun .
ditatibusafficiunt, quin & amoribus (qui velma
ximi aut vchemenijimijuntanime affectus prin .
ET cipium dat viſus. Hinc diffinis ac colliquefoitama.
tor , vbi pulchras intuetur ceu ad ipfas adeat.
Vnde haud immeritò mirari quis pollit , fles ;

quiexiſtimeathominem pervifumpari as vexari,

non autem facereac nocere. Pulchrorum etenim
A
EA ex aduerfiafpectus, quodque ex ipforum oculis exit
( ime id lumen fit fouifluxus)amantes liquefacis,
confumit ,cum voluptate dolori coniunčia.(od quod
ipfigApuímirpor, hoc est ,dulceamarum voceni)neg
enim velex contactu , vel ex auditu contingis ho
minem ad òfauciariusque afici; vifiques velipſe
aspiciat, velab iis afpicioar.salis enim ex vifo dif
fufio fit ,&-opflammatio, viplanèamoris imperites
li: exiſtimem cos,qui mirumputant Medorum nuph
bo tem ex interuallo abigne inflammari. Pulchrie
nim etili perlongè diſtantes intucantur, ignemin
tra amantium animas incendunt. Sepe etiam ho

minum auriginoforum auxilium videmus.curan

tur enim histiculam iniwentes: cai tales ineffe visl
ontent
tem
 Diſquiſitionum Magicarum

& temperatlo videtur : vt morbum attrahat do

excipiai pervifum , velutifluxum exeuntem.Vnde
biatcula ne fuftinere quidem fuffinent hominem
auriginofum : fed a feameriunt, oculos claufoste
neni: non quod illi(Viquidamputant)curationem
inwideant, fed quòd velut ictu feriantur. Ex omni.
bus autem morbis maximè ac celerrimècontrahi
tur conuiciu lippitudo.Vſque adeò celerem vim ha
bet viſus inferendi arg: offricandi aliis morbi prin 40
cipium . Ex his Plutarchi verbis nota primò;
Illi hanc faſcinationem efle fimilem deri

métis,quæ conta & tu & affricatione inferun

tur:hoceft,nihileſſe aliud, quàm naturalem
quandam contagionem : vt appareat eum
oon admittere vulgarem illam. docent id
comparationes eius derupiculâ , de lippi
tudine,deamore: etſi rationes hæ mihi non

probentur, & alias lib.1. veriores in medium

protulerim ,
Subdit deinde, cur noxius magis ſit intui
cus inuidorum , quàm aliorú . Afficha ( inquit )
anima corpus afficitur. Nam cogitatio de rebus ve
nereis excitat pudenda; & canibus præ fericia , in
certaminibusaduerfus feras ,fape vifus exſtingei
tur,atque excacantur. Mærores autem , & anari
tia,ac zelotypie colores vertunt, atq, habitus lanci
nant :quibus affectibushaud minus inuidentia in
animum penetrareſolita, corpus malitia imples;
quam pittores eleganter exprimere conantur inui .
dia faciem depingentes. Quando igitur cumg ho
mines,ficex inuidia affectioculos infigunt: hi verò

proxi.
 Libri III. P.I. Q.IV. 6.

proxime animam ordine locatiipfius malitiamas

le traxerint ; veluti veneno tincts telsimpetant; ni
billopinor) prater rationem aut fidem obtingit, si
con pectis nocent. Nam canum morfus periculo.
fiores funt,fairá porciti mordeant: & hominum fe
mina efficacioraeffe aiunt, fi amore coëunt.Acpror.
-- \ſus anima affectiones confirmant, obe vehementio
res efficiunt
corporis vires.Propterca id genusamu
leta,que à prohibēda faſcinatione,mesburlavia vo
cantur , funt qui puient aduerſus inuidiam confor
re,quod ſcilicet ( lic) trakatui viſus per abfurdita
tem ,quominusinnitatur affectis.] ' Aliquid eſt
D hoc vltimum in Plutarchi doctrinâ ; qui non
미 accigit punctú præcipuum difficultatis ,nec
d cnim oſtendit , quo pacto ille maliuolus vel
1 calidus affe & us queat noxialem qualitatem
ſuam in aliú effundere. Mucuarus reliqua à
m Plutarcho, hoc præclarè & luculenter latis
explicat Heliodorus Æthiopica Hiftor. lib.i.
interprete Scotto : Sic fertshabet. Hicaër nebus
circumfuſusper oculos, nares ,halitum , alioſg mea
tus ad profunda penetrans, & ex qualitatibus exte.
rieribus eò fecum inferens; qualis influxerit ,talen.
etiam iis qui excipitur habuium ingerit .liaque vbr
aliquis lauore percitus res puichr as intuetur, cir .

cumftãtemaerem qualitate mal fica replet , ac pro

prium (pınium acerbitalis plinum in proximun.
quemque cantorqust : fpirii uisautem vpote fubti
lis, ad pinium vno medullas ipfas perwadil ;au
\plerija,morbus fit inuidia,& proprium accepit no
men faſcinationis. lim vero illa ctiam confidera,

Charia
 62
Diſquiſi Magicar
tionum um
Claricles;quàm multos fanè eculorum agrindo, UE
quam nultes etiä peftisrabescorripiat: intamen NA
nunquam tangant eos,qui iis morbis laborant, nec

axt keto ant menfa cedē perticipent:f.diumenn

dem tantum hauſerint sérem .] Vides ve à con
cagione peſtis, probethancinuidétiæ farci
nationem : quia vtraque ab exhalationibus
ſeu vaporationibus prauis vitiato ačre pro
ucniat? Proſequitur: Sit autem tibi huius ra.
tionis indicium ,fi quod aliud , etiam amorü orius :
quibus res vila dent originem , & , velutifabuin
taneas affectiones, per oculos in animaseiaculan . Yn
tur.idą, sufta ad nedum ratione. Nam cum ex no
Aris meatibus acfenfibus,maxime aſidusm vifius
habeatmotionem , & calidißimus
fit ; paratior exi
100L
itit ad capiendumeas , que circumcirca fumtdeflu
xiones, ficg,amorum tranfitus ignitaſpiritu attra
bit .] mox ſubdit de rupiculâ & baſiliſco , de
cha
4quibus nos lib.i.egimus.
Habetis ad philoſophorú mentem expli
catam faſcinationem ; quam tuentur Philo
phi & Theologi recentiores: quorum breui
ter vna & cõſentiens opinio eſt; Auicennx ,
Algazelis, & gétilium , illa ſuperſtiti ufa, quæ
reiecimus,nihili eſſe ,nccabipſa viſione,qua
viſioeft,fieri alterationem vllam in alio ; led
alterationem effici per vencnaram aliq am

qualitatem manentem in putridis humori

bus aut vitiofa complexione ipfius intuen
0
cis ; hác qualitatem communicari ſpiritibus
vitalibus, qui imaginatione acriore & atien
tione
 Libri III. P.I. DIV 63

tione intenciorcanimi concitantur , & exci

ci viam quærétes ad oculos perueniunt. His
Ipiritibus effluentibus ex oculis nõ quidem
ipſa viſione, ſed ſpiritibus fimulcum.viſione
excitatis & erumpéribus , aêrem proximum
malo ſuo v reinficere , & ab hac aë is parte
aliam infici , & fic perucniri ad partem aëris
proximă illi , qui eftiaficiendus; (puta pue
ri) & huncaérem proximum iniquare fein
oculos læuendi , & exoculis cius , qux pars

cenerrima citius inficitur , ſe penetrare in

corporis partes interiores.Hęceſt ſententia
Alex. Aphrodiſzi in problematibus,& Ariſtot
44
problem . feit.20. ( nifi dicas hunc ex vulgi ſen
f
ientia locutum )apertè eft D. Thomæ 1.p.
-
117.ar.z.ad.s.2.63.cons.gent.c.103, quem Fer
rar.ibi & Ægyd.columnâ lib.cont.crror.philo
je
Sophor. & alij lequuntur.Et probant nomalo
exemplis Richar. d.q.12. & Abulenf.parad.4 .
li
9.16 . & aliis locis; Richardi ſunt iſta ; videmssus
enim hominem patientem in oculisquandogape
Lli
Alufuo ladere hominem ,qui illum apicit,quod con
L,
tingit ex hoc,quod oculi mala qualitate infetti, dë
Will
rem medium inficiunt; do sër infectusoculøs dire
ctos ad oculosinfixos inficit, eò quod fecundumrla
etum lincem & directius illa infectio deriuatur ad
oculos adfpicientium quam non adfpiciestium
II
multum ,adhoc cooperante imaginatione illius,qui
11
afpiciens oculos infirmos imaginatur feladi. Gol
goexpertusfum in meipfo , mequandoque non po
en /
smile tenere aciem viſus, niſicum difficultatedi
ODC re &to
164 Diſquiſitionum Magicarum

!
roetecontra oculos illius, qui infirmitatem paten

$ .
tem in oculis patiebatur.] Vides hanc faſcina
tionem , quam Richardus admittit , non ali

-
am eſſe ,quam (vt dixi )infe & ioné quandam :
& præcerca illum addere vnam circumſtan

ciam imaginationis cius qui læditur ; quæ

valdè probabilis eft & propria peſtis atque
omnium morborum cõtagioſorum , qui fa
cillimè hauriunturab iis qui timent corri
pi , vel correptos ſe aucumant. Addit Ri
chardus; Ad hoc est etiam alia experientia ,que
habetur per philofophumo,primo libro de fomento do
vigil: vbi dicit fic , quoniam ficut viſuspatitur fic
facit aliquid. In peculisenim valdepuris cum
mui
fuperuenientibus mulieresinfpiciunt, in
menſtruis
Speculo; fis ſuperficiesfpeculi,velutnubes ſanguinea,
& fiquidem fit nouum fpeculum , non
facileest abſ. as,
trahere huiufmodi maculam ; ſi vero fit peculim m
vetus, facileest. cauſa verò,
ficut diximus; quonia
non folum
patitur viſus aliquid à viſibili,fedetiam
facit aliquid ; & mouet aëra, quemadmodum &
plendida, nam viſus est ſplendidorum habentium
Colorem . Quod ait viſum facere aliquid ; non
licaccipiendum , quaſi velit ipfa viſione ali
quid emitti,qua viſio eſt; ſed limul ſeu con
comitanter quoſdam exire ſpiritus ſeu va
pores, qui noxam illam ípeculis inferāc. du .
bitari autem poteſt, vtrum hi ſpiritus viru
lenti emitcantur per ipſum oculi globum ,ve
volunt Richard. & Abulenfis,an verò dum

caxat per cauitates orbium ſeuang'ulos, vn

de ſolec
 Libri III. P.I. Q.IV.

- de Colec lippitudo exire ? Mihi nullo modo

2-1레 verilimile videtur, per folum globum exire.
1 fieri poteft ,vt aliqui,ſed rari adniodú & pau
ci.putem longè plures exire per cauitates il
las & Gimul per os ; & nares plurimos , & effi
caciores ; cú exſpiratione inhalari obiecto ,
je cui damnum infercur , ſeụ quod contagio &
2. afflatur. Nonne pucridivaporis lóge plus &
cicius expeditiuſq;,cal dius eciam & infiam
tius,ab ore in cor per aſperă arceriam , quam
per oculos ſolet immicci: Fortalſis.etiam ve
titati prorſus conſentaneum eft , quod Va
leſius contendit ; ab oculis nec fuffuſiones,
ficcnubes , nec albugines , led ophtalmias
dumtaxat ſeu lippitudines tantum in alios
45, mitci; minùs crgo miccant affectiones non
fuas , led alioruin . certè ſcabiem non oculus ,
4 fed manus & contactus membrorum affci

Cabič: Peſtilitas núquam aſpectu ſed halitu

am oris ſolo propagari conſucuit: quare ægro
0 rum non adſpectum ,ſed contactum & pro
piorem acceſſum fugiinus . Demenſtruatis
LOD illa ,quoad ipecul ſuffufionē, vera puto ;fed
gli quæ de morbis hominú aut aliis admirandis
2011 Plinius narrauit lib.7.cap.is. O lib.28.cap.7.ca
Ta quotidiano vfu & experimentis coniugaco
Hu. tum refutari Valefius conuincit.Tertiopro

TU bat Richardus , eo quod paflionibus quibuf

1,70 dam animi,oculi quafi tranſmutentur, & i
gneſcant adeo venecipl alios nouerint,nec
VD agnoſci tere queant : & præcerea eciam ſolo
E adſpe
olee
 66 Diſquiſitionum Magicarum

adfpe & u aliosad amorem autlaſciuiam pof

lint pellicere. Putat enim ex ſolo afpe & u,
mediante imagine , paſſionem primum in .
teriùs cõcicari, & cam oculis ſe inſinuare , &
qualicatem aliquam oculis ,illicem adlaſci
uum amorē,inſerere. Atq; adeò eſſe mulie
res ſeu viros , quibus illicium illud ſeu quali
tas attra & iua ad amorem inſit in oculis , per
modú qualitatis perpetuç & immanentis ;a
liis verò inclleillam dumtaxat durantepar
fioneamoris , hoc eſt, quamdiu illi ipficon
cupiſcunt ſeu amant. Qua dere prorſus du
bito , & ,pace Richardi dixerim , hæcnö ſunt
admodum veriſimilia : nam qualitatem ta
lein ineſſe aliam , quàm ſit ipfà pulchritudo
oculorum ,veldecétia ,velgratia aliquamo
raiis, quæ venuftate,alacritate,decore aut a
liis amari digniscõditionibus, animum vul
neret hac Cupidinis fagitta ; nihil neceſſe
eft, cùm hæc fufficiant, nos imaginari. Nec
vrget probatio Richardi quá hisverbis ſub
iūgit , Quandoq;enim videbis mulieres turpes, do
oculos turpis habentes, do tamen quandoquemagis
afpicientes ad fuü amorem alliciuntex aſpeclufuo,
quam iongepulchriores mulieres, & quandam ha
bent nociuam efficaciam tranfeuntem , hocest ,cum
paflione tranſenntem ,quod videtur perfuadereex
perientia;vnde viris periculofum eft tales mulieres
prejicere ] Fateor periculoſum , ſed quia hæ
mulieres ſunt illecebrolæ vel cõuerſatione,
vetalpectus gratiâ aliquâ , vel ipsâ laſciuiâ ;
qua
 Lib.III. P.I. Q.VI. 67
01.
quæ ex oculis elucens prouocat homines ad
Ru, id,quod natura deprauata cos inuitar. Nec
forma ſola capiuntur, qui amant : nam fat
& cuiq; formoſum , quod amat, videtur :
Quifquis amatranam ,ranã putateffe Disnem .
Quod verò efficacior ad malum fit aſpe
Aus harum cum paſſione amoris ſeu eroma ,
nia ipſz percitæ ; fic ,quia tum acrius oculos
intendunt, & ignea illa lux ſplendidior , ad
dit aliquid decori; ficut & vox corum quiex
animo loquuntur, magis folec audicorum a
nimos percellere . Sivis meflerc,aicille, flen
dum elt primum ipfi tibi : li visamari, ama.
nam magnes amoris amor. Et hæc eft caufa.

cur dicat Eccl.cap.9.v.3 Neropicias mulierem

multiloquä; ne forie incidas in lequeñillius.] Mi
nimè his verbis probare voluir commerci is

tiam illam qualitatem Richardi; qui certe

prorſus impropriè hancvocatfaſcinationem ;
nam &amantes non niſi impropriè faſcina .
ti dicantur. Quis vnquam Helenam ,vel Pe
nelopem yel ſimiles , totambicas procis ,fa
fcinatrices yocauit ?
Ad Abuléſem venicmus , qui ſtat pro no
bis , & accuratè rem diſcuſſiclocis trib . Prin
mò fcribensin Gen.cia1.colo . nouæ editionis;

diſtinguit, vt nos diſtinximus , & vulgarem

illam faſcinationem quam motibus animi
irati attribuunt,refellit; quia tales mot'per
timent adpaßiones animales,& non ad naturales to:
infirmitas autem fundatur fuper aliqua naturalia,
Vi har .
 168 Diſquiſitionum Magicarum
vt barn.ohlam , velnon harmoniam humorumo

aliorum in corpore.] phyſicain verò iſtam pro

bat , ſi fiatin corpore propinquo ;ná inlon
gè diſtans iure optimo negat fieri poſſe.quia
ipiritusiíti expelluntur virtute naturali, qui
ſunt aliquantulumgraues , vépore humidihu
miditate aqued;& ideo non pofunt in longum ten
dere, nifi per magnam virtutem potentia expulfi
ue , qualis necinęſtoculo ; nec , fi ineſſet, ſuf
ficeret; qua vis illa noxia reſiſtentia medij
facillimè commutaretur.
Hæc eadem omnia docer in d . Parad. 4.2

fol.52. vbifil.ss.colum.z. expreſsè aſſerit non

dandam faſcinationem illam vulgarem ; ſed

Phylicam , quæ prouenit ex aliqua peftife

râ qualitate exiſtente in animali per mo
dum morbi : & diftinguit inter propinquum
obiectum & remotum , fol.si.colum.4 .fol.
57. colum.2. & quoad propinquum pruden .
ter addit , neceſſarium efle , vt illud propin
quum diſpoſitum ficad recipicndam corru
ptionem illam faſcinationis , qund docet d.fol.
sr.col.4 .& verò certiflimum eſt .Verum idem
hanc materiam magis ex profeſsò examina. an
uit comm . in c . 21. Num.à 9.9. & q.ro.docet,
quod præſupprinimº; ſpeciei viſibili nullam
linelle qualitatem actiuam ,velpalliuam alte
rantem . ad modú quaruor'naturalium qua
litarum : quia lpecies viſuz , ncc calidæ ,nec
frigidę,ncc ficcę,nec humidęlunt, formali
rer,aur effectiuè,f.dnec virtualiter : & tan
tum
 1
Libri III. P.I. Q.IV. 691
Magicarum
vrmonium bumerano tum illę efficere poſſunt,vt res ,cuius ſpecies
lunt,videatur.Quare ipfæ nocumétumnul .
icam verò iſtam pro
lú inferre queunt perle; ſed aliquid illas co
Topinquo ; n=inlen,
micatur,vnde noxa hauritur : quæ haud du
egat fieri poſſe.quia
bic ſequeretur,etiamſi res viſa nó videretur;
zitute naturali , qui & videns,oculis claufis , nó vidifier. Illud ve
s, vipotc humidibu
róconcomitans,effe fpiritus ( corpora quæ
esfunt inlongum ten dam ſubrilia ) ſubſtantiæ calidæ & humidæ,
lem potentis expult quiin vapores quofdám reſoluátur. Hi liad
nec , fi ineſſet,lut
corpus aliquod reneru delati ei adhælerint,
reſiſtentia medij
frigiditate fuperficiei corporis folidi cui inhærest,
aëris circumfiantis , condenſantur,atq; viſibiles
et ind. Parad. fcd
erit n efecti corpora apparent. Et hoc in fpeculo , in
refsèall no
quod intuerurmenſtruaca,contingere.Ani
m
n vulgare ; ſed malia itaq; in quibus hi venenolihumores
- aliqua peltite
funt, per oculorum pupillas ſpiritus emitce
imali per mo reſolere; qui valdè noceant iis, quibus inhæ
uum
I propinq . Et hos ſpiệitus non pertinere ad po
ferint
élum . 4. fol centiam viſiuam , fed ad tačiuam ; quæ per
zum pruder. applicationem & cöta &tum operatur ; & illi
llud propin per calorem ,velhumorem nocent.
dam corru . Qui per ipſam viſionē, quâ vider , dicunt
d docet d. fol. malum inferri, neceſſe eſt fateantur cá Pla
idem
crum
conicis ;viſionem fieri per radiorum cmillio
ina
exam nem ; quod omnium accuratiſſimè refutauit
r
19. doce , . Sup.q.11.rationibus validis octode
Abulenſ
m
/li nulla cim . Idem q.14.că feqq.vſqz ad 19.poſtea preſ.
t e
amal fiùs faſcinationismateriam diſcutiensq.qui

m qua , dem 14.expreſsè aſſerit,hæc verba ; Dicendum

d ,nec
r est quod plurimicorü , qui catholica veritati vilde
rmali linbareni ,faſcinationem kihileffe dicunt, nullum
E 3 quog.
tum
Į 170 Diſquiſitionum Magicarum

quog animalfaſcinari, ideft, oculopercuti ;nulūg

bonum autmalum per oculos caufari. Horum au
em modus fane, vt iſti accipiüt,folitam veritatem
babet. Vulgares namg qui ſecundum fuum nomen
infipientes funt,arbitrantur & afferunt,quofdam
homines ſe malorum oculorum : addentes, quod fi
fi oculo furibunda,aut inuido, vel qualitercang
ad malum modo adpicerealiquid voluerint, illud
Ladent arq eccident. & fibenigno sculo illud cöpe
xerint, nihil nocebunt. Her autê penitus falfa funt,
& natura difona.] Vides ſententiam Abulen
lis ,de vulgari falcinatione; qui rcctè often
dit,ſiqualitas illa inlit venenata , ctiam cum
nolūt , obtutu nocituros, vt re &tè Plutarch ',
& Heliodorus cenſuerunt. Idem g.18. Gigni th
ficat hảc faſcinationem ab Ecclefiâ damna kina

ri. Nosquog (ſcribit) cum tota Ecclefia,faſcinatio

nem improbamus , quam accipiant vulgariter in . ME
telligentes : qui enim vulgo loquuntur ,in pueriste Su
neris,pullis , atfparuis porcis faſcinationem inter
dum afferunteuenire , fimiliter in aliis domeſticio
animalibus nefcientes paid faſcinatio fit .] Hæcil
le de vulgari: nam de phyſica, q.14. docet, il
lam per contagionem prædi&torú vaporum
fieri ! & q.15. docet quædam animaliaid na
cura inſitum habere , vt queant ficnocere ;
quædam omnibus,alia non omnibus , fed ad
hoc difpofitis; & tales eſſe homines,qui non
quando volunt , & quibus volunt ; fed fi non
concurrant requifita ex parte agentis & pa
cicntis ;quibus volunt,ncqucant; fi verò hæc)

omnia
 LibriIII. P.I. 2.VI. 71

muling omnia concurrát, ét fi nolint, noceant . Vnú

in addir explicatione indigens , his verbis;
eritatem Habet tamé qui huiufmodi est ,aliquid in fua pote
tate,quoniãß claufos femper oculos tenere voluerit ,

quoden neminěfaſcinabit vnq ;aut ,càmf voluerit abali

qua re cuſtodire,necäfaſcinet,claudit oculos da erit
tes , quod
litercuma impoßibile eamfafcinare.Hoc.ex hypotheſive
erint, ilsa rúdútaxat,ſivapores ifti ex oculis ſolis pde.
ant:nāliexore vel aliunde.nihil phibet,etiá
iludiófre
cæcis tale vim adſcribere. Prudēteraddit 9 .
wfulya as
n
mAbule 16.licet plerüq; hæcnoxá teneriorib.corpu
rectè olten ſculis inferatur ; interdú inferri poffe durio

ctiam com ribas, ſi valde vehemens & exceſſiua fit hæc

tè Plutarch , qualitas, vt in baliliſcis & lupis quoad quof

vis homines experimur: deniq; 9.17 . docet
mq.18. fign
ex hac eadem cauſa poſſe quædã in corpora
clcliâ damda
is remotiora quá qucant alia : quæ omnia certa
lefia,fafcinat 1
ſunt,necaliâ indigent probatione.
eris
mi vulgarit
Sufficiant ad probădum aliquam eſſe fa
nitur ,in peamrista
n ſcinationem naturalem ſcu philoſophicam ;
cinatio inter
&cos qui faſcinationem defendunt(vtRon
x aliis dometus
ſeus cpift.48.Franc.Xuaresin Metaphyſ.dim.
ratio fit.]Hzcil
14 sit 18.181.8.c.26.ccurſus Conymbricenf.ins.lib.phy
3,9. .doce
fic. & alij) de hac tantum non de priore illâ
diétorú va porunam
liaid pocticâ & vulgari locutos.
n anima
Pars altera conclufionis, quæſtioné inge
Deanc fic nocere;
ibus edad rit de nomine; an faſcinatiodici debeat ea quã ex
nomn ,l
n es i vitieto humorefpiritus ifticonciliant , noxs? odi
ho m i , qu no aogopazier omnem ; quãdo nihil ex vocis vfur
nt
5volu ; fed finon
pationc mali conſequitur. Sed quia, ſicurde
is
partc agent &pa Fetivoce dici ſolet; nomen effe fufpe & um ,
a n o hze
qu c ;iverò'
E 4 etiamfi
a
omni
 72
Diſquiſitionum Magicarum

etiamfiquismentem habeaſ non malam ;lic .NO

ctiam de faſiinationis voçelibenter vſurpem :

line addito ,ſeu explicatione , illam nonelle
probandam . quia periculum eſt, ne quis ali
ter accipiat ,quam tu protuleris ; cefſacpe
riculum , fi fic loquaris , vt metaphoricè ,
non propriè te locutum ,ex contextu ſeu o
ationis terie facilè deprehendatur,quodin
SS. & Patrum locis , mox proferendis , fa
etum.

In hac verò quæſtione, cùm agimus, an

deter faſcinatio ? conteſtim omnesſic nomen
accipiunt ( & meritò ) vt vulgò conſueuit.
Nam vbi metaphoræ vel analogiæ ratio ali
ud nõſuadėt,receptum eft vocabula in pro
priâ ſignificatione fùmere , maximè intei ODE
phyſicos yelmetaphyficos. Ideò ſanctè ad
mødum Toftarus profitetur: fatis fibimole
fitum eſſe confiteri publice aliquam polla fierifafci
nationem confitebatur de folâ phyſica ) hoc
autem non idiò quod veritas latere debeat ( diſide:
rat enim veriias in publico collocari) ſed quia fim .
plices,impotentes diſtinguereà falfis vera,cùmau
dirent faſcinationem poffibilem ;arbitrarentur e
Liquid ,quod inconuenienseffet , & ad fuperfitiones
varias verterentur .]
Hæc ille fapientiſſimè. Quid ? quod cer
(è decet Philoſophū & Theologum verum , N.

quoad fieri poteſt , vocabulorum proprias

lignificationes non confunderc, ne velGrá
maticis ludibrium debeat , vel fateatur , fe

impro
Magicarum Libri III. P. I. DIIII: 730

bear nonmalam ;60 impropriè loqui.Macedonum illud probu,

elibenter vlurpen ; ligenem ligonem , palam palam , proditoré
one , illam non eſe prodicorem vocari. Nihil clariùs, nihil ex
um eſt, ne quis ali pedicius,nihil ad erudiendum alios accom
culeris ; cellarpe. modarius. Quis ferat, fi incédium voces di ,

vt metaphorice, luuij nomine, quia flammis omnia inundat:

x contextu ſeu o li morbis aliena affingas nomina quis pro
beri facis ,cum contagioni,fafcinationis no
endatur, quodin
men imponis. Quid faſcinatio ?faſcinationem
proferendis, fa.
definic Toftacus(9.15.) cùm aliquis quempiam
vidinis adeum nanioniunctus corporaliter,nec in
um agimus, ar
n eum quidpiam egens,ladit. ] Noane in faſci
neslicnome
t nationis nomine omnes includunt pro in
go conlucui
ftrumentovel efficienteiplam vifionem , &
ogiz ratio ali
præterea requiſunt animimalignitacem ? vt
abula inpro
paximè incei proprie dicta faſtinatio verè nó fit aliud quã
d ( ve definir Valefius) palio oculis illate de conce;
co lancea
pie ,profecla ex quadam affiElione animi maligna
tis fibi mela
eius qui intuetur. ( certèhoc Ariſtoteles , Plu
le fieri fafai
tarchus,Heliodorus Plinius,confirmant:at
vhicaj be
hæc deſunt in phyGcâ hac contagione; fed
cat( difieke
ea ad humores omnem agendi refert effica
im
quiaf
citátem differunt ergo phylıca & vulgata.
r cumq ; vulgata propriè Git faſcinatio ,vtpote
vento
cui primo nomen inditum ; & phyſica dun
Priones
taxat tralaticie , per quandam analogiam ,la
tè ſumpto nominc ſic appelleçur, conſequés
dcer
eft impropriè hanc dici faſcinationem : atq; .
rum , omne contagium ore,halicu, naribus, affri
rias
catione membrorum illatú codem iure dici
Grá
poffe faſcinationem phyſicam . Repugnael
fel
E 3 no
 Diſquiſitionum Magicarum
1
notio nominis. Nam faſcinatio non deduci.
tur ( vt quidam opinati à ferido quod incan
tationibus inducatur;ſed origine Græcani
cumcft.Quia faſcino formatur à Barrára, mu
tatis duabus literis Barrývev ſignificar inuide
re, quod Ciceroneteſte,vſurpabant pro ni
mium viderc.quoniam qui inuident alicui,
ab inuidiofi fælicitate nequeunt oculos a
uertere :Barrevia propriè eft inuidentia Deu
teron . cap . 28.verſic.so. vbi nos habemus,
inuidebit fratrifuo,Græcè eft Barrávo , quod D.
Aug. l.locution. Hebraicar. transfert , fafcina
bit, Chaldæusautem ,habebit oculum nequam .
Nec'ignotum illud patrisfamilias , an oculus
tuus nequameft,quiecgo bonusfum ? Matth.20 .
quod de inuida mercedis alienæ contem
platione di&um.Et quia liuor in oculis ma
xime ſe prodic ctiam Horatio teſte, Ron ift 1
bicoblique oculo mca commoda quisquam limat,
non odio obſcuro ,morfuſ venenat. ideò fortal
ſis Eccl.2 1.verſ.25.pronunciatum ,nihiloculo
nequius creatum.hoceftinuidentius.Nili ma
lis cò referre, quòd oculus peccati & concu
piſcentiæ feneſtra eſte ſoleat,malorumą; a
nimi affe &tuum index ſeuleno potiùs illece.
broſiſſimus.Nihil enim hoc ad probandam
faſcinationem facit ,vtnccalia S.S.loca , vel
quorundam Patrum auctoritates. Nam fa
( cinationem latiffimè ſumpsère , pro qua
uis graui deceptione , vt etiam Magica præ
ſtigia comprehendat , de quibus mox di
cam .
 Libri III. P.I. Q. IV . 75

cam . Sic ait Sapiens, Sap.4.V.12.facinations

eacitatis obfcurai bona. Græcè eft , herrevia
çevróttasid eſt faſcinum vile , nugax ,& ni
hili ; phrafi Hebrçâ. Sicenim ſignificat;à vi
lillimis , & minimi precii quisquiliis terrenis
maximè à nugatoria & adulatoria laudatio
ne,ita nos præſtringi, & ludificari,vt ad vera
bona prorſus cæcutiamus; vt bona pro ma.
lis ,mala pro bonis habeamus ; terrena cæ
leſtibus,fempiternis interitura preferamus.
faſcinationis verò nomen vſurpat, quia vul
gùs ludæorum falſam illam faſcinationem
credebat contingere,adeò vt huiuſmodi fa
ſcinatorem oculum Saræ impii recutiti tri
buere non vereantur; quos Abulenſ, in 21.6.
Gen. refellit D.Bonau.comment.in verf.il
lum 12.vidit alludi ad faſcinationem & idco

dicit ,ſecundum quod homines maligni di

cuntur laudandopueros faſcinaro fatis in
dicans quanti illa faceret.Senſum quem di
ximus,in notis ſuis Pet. NanniusAlcmarius
cx parte ample & itur. Adfpcétu etiam ad il.
lam opinionem , Metapbo.D.Paulus locutº
ád Gal.3.v.1.cum ſcribit; Quis vos faſcinauit,no
obedire veritati?hoceft quis veſtram ſalutem
& veram fidem vobis inuidens, adeò deme

tauit,vt ad lucem clariſſimam caligetis; & tă

fubitò leuiterq; ab câ fide defeceritis, quętá
manifeftè vobis à mè tradita fuit;ac ſi peni.
cillo prædicationis antc vniuscuiusque ve
ſtrum oculos CHRISTVS pro vobis crucifi
xus
 m
ionu m
uiſit caru
176 Diſq Magi
xus forer: Vera hæc S.S.locorum fententia .
D. Hieron . non obfcurè ſenrentiam ſuam
prodidit , habere ſe pro fabulâ illud vulgi.
+1
Digne( ait) Paulo , qui etfi imperitus est fermone,
nontamen & fcientia,debemusexponere;non quo
Viieritelle faſcinum ,quivulgo putatur nocere,
fed A
ulusfermonefit trinii, ca utin ceteris, ita in hoc
quoq loco verbum quotidiana fermecinationis af
umferit.Dicitur faſcinusproprie infantibus noce
red atatiparuulæ ,& his qui nec dum firmio ve
ftiguo figantgradum . Hoc vtrum verumnec ne fit,
Deus viderit :quia potest fierivt & damones huic
peccato feruiant,& quofcung in Dri opere vel ca
piffe,velprofeciſſe cognouerint,eosà bonis operibus
suertani. Nunc illud in cauffa eft,quod ex opinione
vulgifumptum putamus exemplum ,vtquo modo
tenera atas noceri dicitur faſcina;fic etiam Galata
in Chrifti fidenuspernati, & c.Adcò certú Hie
ron naturaliter id non contingere, vt ,fi fiat,
opera demonis fieri cenſuerit .Eadem mens
Chryf.in idem c.3 . ſcribentis; monet enim nc ,
quando audimus inuidiam ſeu oculum ma
lum exiſtimemus.quod oculorum conie &'
Matt.6.& intuéres lędere ſoleat; js = to vouhops,otań op Soun
pay Bonitos oportas Oncolev tréqumev. & reddit ra
tionem quia ipſum oculi membrum malum
çſſe nequit;verùm hoc pactoliuorem animi Si
à Chriſto notari . Nam oculorum eſt ſimpli
citer tantum videre; ceterum perperam vi
Gia
dere, eft animi intùsdeprauari.Addit non
tamen hæc dici,quaſi liuor per fe alteri nos

cerc
 Libri III. P.I. Q. IV . 77
2.
cere poſſit; fed vt oftendat eos quiiſta doce
22
bant,per inuidiam ad hoc veniile:rauere dinte
Jerónz'as to psóvs vel lavtòr igenézerle ,a'm 'as dir vi
des omnem vulgatæ opinioni adirum ob
ſtruxiſſe.remouet oculi organum , remouet

vifionem , remouet ipſam inuidentiam.ldė

diſertè vulgarem illam de veculis faſcinanti
bus opinionem reprehendit kom.8.ad Colofl.
B.Anſelmusad d.c.3.exponit quidem ,fafci

nauit :liuido laſit intuitu :& , reſpectu inuidia vos

tenellos laſit , dolens de promotu veftre perfe
itionis ac fidei ſolo liuore nocuit: ficut aliquis qui

pectu dicitur res alterius poffediminuere : &

folore
ita vos liuenti fuoaſpectu tabefecit, vt non creda
tis veritati meæ prædicationis,fed falfitatifui dog
matu ? verum ſubdit aliam interpretationě.
nempè :vel ficut incantatores faſcinant & delu
dunt homines, vt credant worum effe,quod falfusos.
left :11a neforo quis fafinofua deceptionis ita vos in
cantauit ac verbis ſuisimmutauit, vt dc. vides.
de vulgari loqui per ,dicitur:de magicà abſo
lutè ,ficur & D.Hieron.locutus eft , quem i.

mitacur:vc & Primaſiusipfismet D.Hieron .

verbis compendiô acceptis vtens:quemad
modum Theophil . Chryſoſtomi
. Sedulius
totum illud præcermittit contentus inter
pretari,fafiinauit,hoc eſt inuidir. Caietanus
retulirad magicas ſenſuum ludificationes :
Catarinus ad phylicam quam dixi faſcina
tionem ,non ad vulgarem.Sed verior, com
modior faltem , explicatio Caietani, quam
Ada

2
 178 Difquifitionum Magicarum

Adamus Sasbaut , fiue Leonard. Haffel.fe . li

cutus fuit . Nam quæ Sasbauto adfcripta mo
poft mortem commentaria in epiſt.Pauli &
iſaiam ſunt ſelecta & in ordinem digeſta ex ten
lc& tionibus prædi & i Leon . Haſſelii,vt no
runt, quicontulêre, & huius illum auditoré
fuiſſe meminerunt. Sept. Tertullian.vide
tur hanc vulgarem opinionem ſolis Ethni
cis adſcribere , & liuori ſeu odio faſcininomé
tribuere;& quia pulcris periculum immine .
re putabant, idco pro remedio velamen capi
tis virginibus commendat , quoniam eo a
fpc &tus arcebatur . Sic ſcribit lib.de virgin .
velan.cap.15.Sed enim vera do tota & pura vir
ginitas,nihilmagis timet , quam ſemeripfam : et.
feminarum oculos patinon vult , alios ipfa o
iam
culos habet.Confugit ad velamen capitis
, quafi ed
Igaleam ,quafi ad clypeum ,quibonum ſuum prote
gat aduerfus iftas tentationum , aduerfus sacula
ſcandalorum , aduerfus fufpiciones, & fufurros,com
amulationens, ipfum quog liuorem . Nam eft ali .
quid etiam ,apud Eshnicos metuendum , quod fa
Icinum vocant,infeliciorem laudus, & gloriae.
* for. de 'normioris euentum . Hoc nos interdum * Dis.
dia
bolo interpretamur. Ipfius est enim boni odium .
Interdum DEO deputamus. iliuseft enim fuper .
bia iudicium , extollentis humiles da deprimentis
clatos. Timebit itag, virgo fanctior vel in nomi
ne faſcini ; hinc aduerfarium , inde DEV M;
illius liuidum ingenium , huius cenforium lumen ,
& c. En tibi agnoſcic rem , cauffam reddit
aliam
 Libri III. P. I. I.IV. 79

aliam quàm vulgo putabatur : cffici

hæcdę
mone faciente,Dco permitcentc. nihil ve
rius. Hæc ergo Patrá Orthodoxorum fen
tentia : nec facientilli,vel Henrico Corn .

Agrippæ phyficam faſcinationem impu

gnanti ; quem refellit Six. Senenſ, lib . 6.
Bibliothec.annotat. 207. vel Cinglianis hære.
ticis ,nimium vulgariilli tribuentibus, Cal
uino in Exedorap. 22. Aretio Problemas.de
faſcinat. & Lamb.Danæo.cap.2. de fortior , qui
au & oritate quorundam Patrum calumnio
sè abutuntur.

Tertia concl. quadam & frequentior fafco

F
natiopendet à demonismaleficia,quiftrigi vel for,
tiario ex paéto nocere volenti cooperatur. Qua
definiripoteft,faſcinum est pernicioſa qualitas de
monumarteillata,ob tacitam vel expreffum ho
minis cum demone pactum . ) Hæc probacur
autoritate D.Hieron . & aliorum Patrum iá
citatorum D.Thom . Abulenf, Ferrar. Xua

reſ . & cæterorum Thcologorum laudacorú,

probatur experientia quotidianâ & confef.
Gonibus ſortiariorum . Ad hanc opinor re
ferenda plurima quæ variis ſcriptoribus vi
fa ad alias ſpecies referenda ,nam ſolenc pa
ciſci nefarii iſti homines,vt quos liuidè vel
iracundæ aſpexerint, iis dæmon perniciem
inferat.ignari poſtea putant hæc ipsâ viſio

M; nc perpefſós; quorú ex numero bonus poë

A ca Hicro.Vida Bombycum l.z.narrac quod fuo
tempore acciderat;
I man
 180 Diſquiſitionum Magicarum

? Quandoquidem memini Tuſcialsain rupe vi

Ipſe feně vidiffe ferum :cuidira vigebant(terbs
Ora,grauesg, oculifuffe &ti fanguinecircùm ,
Fronsg ubſcena fitu,
hirtig invertice cani.
Ille traci fcelus)obtutu genus omne necabat 44
Reptantum , tenues animas, paruasga volantes:
1
, ubi annus
Qvinetiä fiquando hortos ingreffus
Exhit expleto turpem nouus orbe feneciam ,
Floribus &paßimper agres incanuit arbor :
illehortis ftragem dedit,arboribusgruinam :
Speng, anni agricola mafifiemere caducam .
Nãquocung ecič horribilem intendiffet :ibiočs
Cernere erat fubitò afflatoslangueſcere flores.
Quis enim credat vno bumore naturali
certam diuerfæ fpecici res ſolo affacu inter
empras: Sed immiſcebat Dauusille cuncta
interturbans. Talis eciam fuit Telchinum

faſcinatio, à quibus inuidi & fafcinatores

vulgò Telihines di&ti B.Gregorio Nazianze
Vide Ada no & Syneſio. Gregorio verò Palamæ rabes
vazios. Telchinndica, idem quod tabes vultu faſcina
ce & inſidiosè blando illata . Ferunt ( fabula )
Telchinas fratres nouem ex A &tæonis ca
nibus in homines verſos in Rhodo ir fulâ ,
Rheæ comites , & in var as ſpecies le con
uertere folitos: nunc hominú ped bus mà
nibusq; truncorum , nunc piſcium nurcan .
guium ,nuncde nonum : inlignes priè ve
acficos & p =æſtigiatores cred dernil , & 10
uidos ( vt ait Helych :) falcinatores:vel pit
veros cacodæmones adinódum malec
rum Libri III. P.I. Q. IV . 81

drà in ruperii Mix Btingacosinzorlas: peilimo fine homines quod

gebane(terby perditos yellent demulcentes , vt fcribit Eu .
e circum , Itachius in XIII.lad inuidos dæmones fuif
tice cani. ſe indicar D Nazianzen . & poft illum Tze
De scuba
ca ,atq; ideo eriam di & i gandurcão , quafi ma
volantes : nuum opere exitioſi Tales eriam Tybios fu
A
s,vbiemas ifle Ponticos de quibus Plutarchus ſuperius
Tam, meminit , & Plinius lib.7. c . hus verbis.in A
orber : phricarff familias quasdamoffaſcinantes fagom
ruinam : & Nymphodorus tradunt, quarum laudatione in .
tireant probita ; arefcant arbores,+morientur in
Tr fanies. Elle ciw.dem ginerisin Trikallis & lliyriis
eflores. aducit joginus : qui vifu quog f.ſciment interi,
curali marilg; quos diutius intueantur iraiv praferuiin o.
inter culis. Quod enrum malum fa ili'us fentire puberes :
cuncta Confirmar Gellius , in Noct . Artic endem
Jaum referendus,vc & B.llidorus lunior in Origi.
nibus .
pres
ze Fieri autem hæc pacti cum dæmonibus
bes initi vi ſatis oſtédic,quod faſcinatorum hu
3. iuſmodi notas elle volunt: fi in oculis ambo
bus,vel eorum alcero ,binæ fint pupiliæ : aut
2 in alcero effigies equi aut canis : quæ nihil
2, dubito eſſeſtigmata,quibusmancipium Sa
10 tanas ſuum inligniuit Noftris eniin tempo
ribus deprehentæ ,quibus in oculis erat no
ta catellini vel buffonii pedis : & quod de ge
minâ pupilla dicit,ica capio, vt videri gemi
nam credamus non efle .
Obiiciunt ab Ariſtotcle ,Plinio & aliis ru
tam , gagaten ,hyena pellem & alia remedia
F natu
82 Diſquiſitionum Magicarum

naturalia præfcribi:morbum igicur eſſe na

turalem . Reſpondeo hoc argumento pro
bari duntaxat, impropriam illam faſcina
tionem phyſicam :deinde etiam hæc valere
contra diſpoſitiones corporis quibus dæmõ
abutitur, & ſic indirectè refragari ipſi dæ
monis actioni.

Vulgò receptum vt magicæ præftigiæ o

mnes per Metaphoram faſcinationes vocé
tur :quo ſenſu laquerius librum edidit , qué
vocatflagelum faſcinariorum : & eodem ſen
ſu dicuntur ludices à ſtrigibus faſcinari.qua
dere ſic ſcribunt Inquiſitores Germani : Sãt
& tales maleficæ ,qua rudices ſolo appečlu do ocalo.
rum intuitumaleficare ſciunt,quod eis nullam mo
leftiam inferre queant.Mallei fol.340.Item Ex
perientia nosdocente nouimus,quodiudex aut alit
DCI
alleffores, ita alienati in corum cordibus fuerint:
quod omnem ,ſi quam habuerunt , irdignationem
amiferunt :necipfas moleſtare quoquo modo praſu
mebant , ſed libere abire permiferunt. Qui fcit om
vidit expertus eft ,& verum dat teftimonium ,
vtinam talia procurarenon poffent. Sic illi fol.
559. Arbitror Deum non permittereiniu
dices fideles , & ritè aciuſte procedétes ; ſed
dumtaxat in iudices iniquos,aut modicæ fi
dei, aut curioſos, & c.

Reftat videre vnde vulgaris illa faſcini

nata fit opinio , de oculo vilione,vel ore lau
dando faſcinante.Placet Franc . Valeſii co .
bie & ura.fortaſſisinde, quod pueri , qui ſolito

craffio
Erum
Libri III. P.I. I. IV . Sec . I. 83
gitur elle na
craffiores , nitidiores , pulchriorela; ſunt, à
gumento pro
fæminis virisq;occurrentibus folent atten
illam faſcina
tius afpici laudari,palparimotitari ,in vinas
nam hæc valere
& palmas accipi ; Verillimum verò elt dictú
is quibus dzmo illud Hippocracis ; habitum, qui ad fummum
efragari ipfi de bonitatisattigis,effepericulofam :& illudCorne
lii Cell : Quinitidiores folito Junt ,fupecte fua
gicæ præftigizo bona habere debent. Cum ergo infantuli , ob
icinationes vocé. naturalis babicus teneritudinem , cùm viſi
brum edidit, qué funt optimè valere , fæpè ex inopinato in
um : & eodem len
magnum aliquod vitæ diſcrimen incidunt;
a
gibus faſcinari.qu vulgus non intelligit cauſam tam repentinę
cores Germani: S6
mutationis ; & , quia hanc non intelligis ,ſu
es folo afpelin G ocala
fpicioſum in malum , culpam inadſpicien
unt,quodeis nullam it
tium atq; laudantium oculos & verba con
alleifol.340.Item Ex
iicit: quos cùm quotidic pueruli pulchelli&
mus,quodiudex aut alt
obeluli plurimos habeant ; facilè anus ali
pram cordibus fuerint:
qua rugoſa & deformis in hoc numero re
m
uerunt,indignatione peritur.quod genuscùm fit tetrum , moro
trequoquo modo prala ſum , & odiofum ei potiùs adſcribitur noxa,
smiferant.Qui fait 6 quàm cæteris.Hanc vulgi opinionem pau
ma det tefimonium ,di
latim ( quæ mortalium curioſa leuitas eſt)
po prffest.Sic illi fo.l
etiam doctiores nonnulli ſuperſtitioſi , vel
terein n
on permit i
ingenii quid vis defendendo oftentandi a
es d
ulte procedét ;fe uidi funt fecuti, candem ab infantulis ad 2
cet
, auemodi .
quos gnos itum ,in quibus caufa non admodum
diffimilis.Deniq; proſerpens per auda
ris
vulga illa falciny
ne ciam ignorantia, ad equos,ſege
vilio ,vel ore lau
tes, & alia fabulam pro
br Franc. Valeli có duxit.
od pueri,qui folitud
o
crall F 2 SE
 84 Diſqui Magic
ſition .
um arum
SE CTIO II.
$
De maleficiis venenariis.

SEcundo fe loco nobis offert Veneficium , E

proprie di & um . Wierus nullum agno .
fcit huiuſmodi,quia pucat niſi vero ac natu
rali veneno ſagas nocere non poſſe:necabi
eo longè abit Lerchemerus Luteranus . Sed
huic magiſtrum eius Lutherum ; illi , Vene
randū (ve ſolet vocare ) præceptorem ſuũ, A
grippă,pfidus pfidis,poffem obiicere,fiqua
tenebrionum iftorum auctoritas forcc. Sanè
Lutherus nimis magniticat hacin redæmo
nis poteſtatem Dicit eum in toto múdo re 2
- Cómen. gnare & mox regnum iſtud quale ſit,expli
in Epift.ad cat his verbis ; Sumuus autem nos omnes corpori
Gala.c.3 . bus rebus fiebiečti Diabela, & hofpites fumus in 17
inGerma
nico.ve ci. mundo cuixes ipf: Princeps Ó Deus est. idee panis
tat.Go. quem ed :mus ,potusquem bibimus, veſtes quibuss
delman .
vtimur,immo aer , & totum quo viuimus in carne,
fubipfiusimperigest . ] Hæcilleblaſphemus.
Ergo iam Principes & Deus dæmon illi;qui
certè mundi pars fuit :nos Deum vnum co .
gnoſciinus , dæmonum iudicem Principem
que mundi ve cond.corem ac rectorem , lic
Dominum Deumģi. Ergo, corpus & reso
mnes Lucheri Diabolo ſubiectæznos didicis
mus,necin res lobi , nccin corpus quicquá
iuris dæmonem habuiſſe, nili diſertis à Deo

proilla vice verbisconceſſum.Ergo Luthe

ranis aër & omnia quibus viuunt ſub Dia
boli
 Lib.III. P.I. Q.IV. Sec.Il. 85

www.hmm:.
boli imperio ſunt?nos fatemur Domini effe
oues & boues,& volatilia cæli , & fyluarum
feras , & cete, & piſces, & quicquid creauit:
nec horum quicquam ad dæmonem perti
nere Mea ſuntomnia,dixit Dominus: exci
pit Lutherus , quæ in mundo ſuntomnia , &
ea adiudicat Diabolo . Credidit Satanæ 0
d motrapezx ſuo dicenti Luc.4.v.6 Quia mi
hitradita funt: & cuivolo do idle . Sed mentic.
batur non pleno iureilli tradita , qua tradi
2 ta;quæ accepit,precario & definitâ poteſta
te accepit.B.Paulus vocat rectoresmondi, ſed
- explicat D. Auguſtin . Ne forte cum dixiffet
munde intelligere,demoneseffe rectores cældier
r & ; mundi dixit tenebrarum harum ,mundi
dixit ,amatorum munds, mundi dixit, impiorum
& iniquorun , mundi dixit,de quo in Evang:lio
dixit.Mundus cum non cognouit. ]traclat.in
Pfalm.14.Scio B.loanni dicimundi Principem
lob ,12. verf.31.6 14.verſ 30. & a B.Pauloprin
cipem & rectorem mundi,Ephef o.v.12 .& ab eo
dem 2.Cor.4.v.4 . Deum feculihuius;ſed impe .
ritè Lutherus mundum & faculum accepit de

rebus quæ in mundo exſiſtunt omnibus; &

de ſolis malis hominibus per metonymiai
dictum ; qui cum mundo ſecuiant & læculo ,
mundi & fæculinomine nominátur : & quia

ſeruos ſe mancipia diabolo dedicant , iple

princeps eorum & rector : & quia cum co
lunt,fic Deus eorum dicitur,ficuci & lurco
num Deus eſt venter Philip.z.verfi.in. hanc
F 3 lcctio
 186 Diſquiſitionum Magicarum

lectionem & interpretationem amplectun .

cur Cyrillus & Ambroſius,in D.Pauli Epift.& WA
D.Aug.l.22.cont. Fauftum cap.2.& 9. & cam
non improbant alii quidam patres : com 1
tamen ea diſpun &tio eft ,vt dicatur,
munior
In quibus Deus, huiusſæculi excæcauitmentes:&
fic Diabolus non vocatur Deus, fed qui eſt
ynus & verus Deus.fic maluni Ireneus li.z.cont.
har.c.7.6 lib.4.c.48. Tertullianus libro quinto,
cont.Marcionem D.Chryfoftom . Theophilac.Oe
cumen . Prin as.ind.c.4.Nullus verò Patrum
fic diabolum rerum ceterarum corporearú ,
vel Principem vel Dei vocauit ,ſicut dixit Lu
therus: qui ſatis apertè in Marcionis & Ma .
nichæi errorem deflexit . Nec etiam Lam

2.C.3.de bertus Danæus Caluinianus a ſatis conſide

Corcia,
ranter locutus : cùm dicit diabolum quicqd
in his terris natura eſt corruptibile , corrú .
pere poſſe ,nifi à Deo cóſeruetur.dicere de
huit, fi Deus illi permitcat.Nam fi Deus.co ic
ſeruationem fubtrahat , ipſum illud per fc
corrumpatur non per dæmonem . Sed his o
millis.
TI
Sit Concl.permittente Deo ,maleficiis fuis fa
gecóplures mortalesmorbis grauißimis velmorte
afficiunt.
Probatur hæc ſententia primùm auctori
tate D. Aug.lib.1o.de cix. Dei, quod habes c .
necmirum magi 26.9.5 .& ſer.207.de temp.
- lebr.de diuinat.dam.c.o.o Conc. Conſtanti
Inepil.in Trullo can.61 . ' .
2.Pro
 LibriIII . P.I.2. IV . Sec. II. . 87
2.Probatur iure Pontificio ,d.c.necmirum ,

o conft.Inno .V 111. Alexand.V I.Hadr./1. Leo.X.

n
de malef . & incant.in 7. Decretal.
3.Ex iure ciuili , l.multi C. de malef. & Ma
them.l.corum C.eod.t. S.item lex Cornelia.Inft.de
publ.iud. Leonis Imp.Nou.os. Carolina conftitu
1
tione:deniq; leges & praxis,Italiæ ,Hifpania ,Gal
1.
lia & German .hoc confirmant.
)
4. Hiſtoriis omninm gentium.paucas tā
gam.Narrat Villamontius ſcelerum omni
71
um ſceleſtiſſimum quiddam : Venetiis ma
3,
leficum fuiſſe , quidamnatorum in Triremi
1
bus animas emebat , promittens liberatio
nem à terrâ illâ feruitute pænæ, & numerās
21
decem aureos pro illorum animà , quá chi
rographo proprio ſanguine notato vende
bantaddicebách; dæmoni & malefico . mox
ne retractare pollent certo contactos venc
no ſubito recabat. Addit ſe interfuiſſe ſup
plicio , quod de iſto ſumebatur [ lib.1. Itinera
rii c.33.] quis vnquá talia vel fando audiuit ?
narrat præterea Andr.Theuerus , in Africę a li. 7.cor ,

oppido Guzolâ,Elzanam quendam fpacio mogr.c.13 .

duorum annorum malis artibus pluſquam
o &tingentos homines interfeciffe. Narrat
Spreng.in Mall.p.2.duas in Epiſcoparibus ,
Baſileenſi & ArgentinenG ,concrematas ob
ſtetrices ; quia vna carum quadraginta,alte
rainnumerabiles pueros recens in lucem e
ditos,necauiſſent,indicis clă in eorú capita
Igrandibºaciculis.Domitianitépore cæpil.
TD. F 4 fe non
 88
Diſquiſitionum Magicarum

ſenõnullos, qui acubus oblitis veneno , quos

coll.bitum effet púgebant,& læſorum mul
ti ſine doloris ſenſu moriebantur. Quod &
Commodo Imp.factitatum ,narrat ex Dio .
ne Xiphilin , in Domitiano , & in commodo.
Scribit loan . Nider. Formicarii lib.s in terri EN
torio Bernenſi quosdam maleficos vtriuſq;
fexus ſuos proprios infantes occiſos deuo
raffe :idemq; factum ab aliis in ditione Lau "
2.Godel. fanenti. Ecl.C. quidam Francofurtenſis a.
lib.i.de
Lamiis Preterito anno ( inquit ) Cemes quidam fuperioris G
67. Germania otto venificas;quæ cx L.interf.cerant
infantes ,Vulcanu tradidit. Anno LIII.capta ſunt
Berlinæ duæ fæmine veneficæ ,quæ glaciem adper 101
dendas fruges perficere conatæ
funt. Eaj mulieres
rapueruntfurto alterius vicina mulieris infantu
lum , & ipfum diffectum coxerunt. Factum est di ic
uinitus, vt mater quærens infantem , interueniret,
ibig, ollam & impofita amiliinfantis membra vi.
deret. Caprisitag, mulieribus & in tortura exa
minatis, dixerunt : ſiprocefil scoctio, tunc futu -
ra fuiffet iagensglacies, ita vtomnes fruges perde
b . lib . 75. rentur.] Scribit Cardanus b. circa annum
ca erum Domini.1536.Salaßie circiter quadraginta vi
de.rvarie. ME
$ 80 . ros se feminasconiuraſ inter quos carnifex erat:
vt campeſtis antea feuiffet ,tuncverò iam mitiſce
ret, vnguentum conficerent;quo , tangentes porta
rum coronidas ,inficerentur : puluerem quog, com -
feciff quem fuperveſtes clam pargerent.Latuit a
iquandiu hac res ,fublatig, multi.Sed cum chin
Idam , nomine Neri,fratrem atg, vnicum filium fa

Aulife
 Libri III. P.1, Q.IV.S.II.
ICS ftuliffent: vixq; alij quamdomini domuum , aut
t fi
ul
lij perirent: fimulque animaduertiffent androgy
nam ſe in domos infinuantem , atque eos maximè
10 perire, quorü domos ingrederetur :deprehenfa con
die. iuratione omnes exquiſitißimis tormentis necati
ri ſunt : faßi etiam decreuiſſe in pompa celebri Diui
cuiufdam fubfelliis perunelis vniuerfos ciues occi
0 deré, parataſque ad hunc vfum fupra vigintiollas.
u Tentarunt & idem alij Geneue post , dederuntque
pænas.]
14 C Grillandus & docet hæc contingere vel.9.3. & s
.
introſumptione, vel applicatione exteriore
mt per contactum . Eorum quæ per intus ſum
7. prionem fiunt agnoſcit duosmodos,nem
pevnum per cibum aut potum ; quando ve
nena ( vt plurimum ) in puluerem trita iis im
miſcent : alterum agnoſcit, qui fit per inun
&ionem , quandomaleficiandum ( inquit ) fiue 5 d.q.5.00.
mafiulus fit,fiuefæmina,dormientem ,fuis liquori. 29.
bus,aquis, oleis, aut pinguedine, fiue aliis fimilibus
unétionibus plura ad diuerſa venena continenti.
bus inungunt,quandoquefemora,quandog, autem
ventrem aut ceput.guttur.pectus, coſtas,ſeu aliam
partem corporis perſonamali ficianda : qua fic dør
miens nihilfentit,Gist tāta vis deporētia illi' vn
ftionis quod paulatim durăte calore ipfius dormi
entisingrediturintus carnes, &vadit adpenetra
3 lia cordis viſcerü maleficiati: vndepaulòpoft cau
\fantur ingětes dolores in corpore eius: cùm primum
ſcilicet maleficium velfactura ( vt dicuni) rangir
inteſlina maleficiati. illincfucceduntmaximi vlus !
FS latus
90 Diſquiſitionum Magicarum

latus , & lamentationes tam crebre.]Hucrefere

da ſtrigatio , quando puerulorum exſugunt
fanguinem ,venis vngue aut acu , aut aliter o .
pe dæmonis apertis, quod conſtare ſcribit
Spinæus q.8./trig.cx paruis cicatricibus reli
& is & interdum , poftcattorum apparécium
fugam ,guttis fanguineis prope pueros eiu.
lantes remanentib . Addi debct tertius mo

dus per inhalationem , omnium enim pelli

mū eſt veneficium iſtud. nec enim humoris
vel craffioris materiæ vehiculo indiget , qui

bus faciliùs occurritur: fed ipſum tenuitate

ſuâ , ore attractú citò ad cor ſe penetrat.Hæc
cauſa cur Agyrta ille infignis veneficus, in
quadamItalię ciuitate, cum alio ſuo antago
niſtâ, detheriacæ contendens efficaciâ , vi
cerit.alter venenum illi liquidum , quod po
teracefficaciſſimum , infuderat:cuiſumptio
ne antidoti mox obuiauit. Ipſe contra alte
rius hiare iuſſi pixidulă ori appoſuit, in qua
buffo inerat viuus: tum ſemiclausâ & fæpi
culè ſemiapercâ velociter pixidulâ , ingellit
hilitum virulentum , & breui momento ho
minem confecit. Scilicet hic Chriſtiano

populo dignuseſt, & benè infticutæ reſpu- ;

blicæ , quæ certamina huiuſmodi permit
tunt. Ipfi etiam malefici interdum affian .
do vel inficiunt , vel necanr. Narrant qui
dam dubiæ fidei ſcriptores apud perfidum
Balæum , toxicati funalis fumoClementem
VII . demedio fublatum . Narrat Sprenge
rus ,
 Libri III. P.I. Q. IV.S.II. 91

ce rus, a mulierem quandam inter Breiſacum Malleip.

& Friburgum.cum vicinâ litigaſſe;mox cùm 2.q.1.C.II.
0. noctu anre oftiú domus aliquid ageret , ven
bit cum quendam calidum è domo fæminæ al
terius ex oppoſito habitantis, in faciem ei
em inſufflafle , vnde& ſubitò lepram contraxe
1. rit. In diæceſi eadem & territorio NigræSil
uæ ,maleficam , dum à li & oreſtrui lignorum
præparatæ imponeretur , ci dixiffe ; Er tibi a
Ś memercedem ; ſimul in vultum eius inſufflaf
ſe: & ecce,miſer operiturtotus horrendà le
prà, quæ paucorum dierum ſpacio eum plu
ribus adiunxit.
Hęcveneficia ,inhalatoria,nó facis à non
nullis intellecta video . Bodinus vim refert

ad ipfius anhelitus virulentiam . Sed nulla

ranta poteft effc hominis cum homineanti
pathia; vt docui Sect.præcedente; niſi fortè
ex aliméto , vrde puella Ariſtotelis, Napelo
nutricà, legimus : ſed tunc non cuivellerma
lefica duntaxat nocerer , verùm cúctis mor
talibus noxius anhelitus eius foret. Danæus
tribuit veneno in ore geſtato. hoc Bodinus
impugnat argumento , cui dicit reſponderi
non poſſe , nempe quia venenum hoc priùs
noceret ipſimalefico quàm alteri . Nodum
vides (Lector) infolubilem . Sed ride , quod
vides.quid fi dicatDanæus,maleficum priùs
ſe antidotis contrariis præmuniffe ? conci
dat nimirum ftramineus ille ventoſi homi

nis Achilles.ſicilleipſe, Bodino non ignoruş

facic
 192 Difquifitionum Magicarum

faciebat Italus Pariſiis , tam carus Catharinę

Mediceæ ; qui chirothecis ,globulis ,vel pul
ueribus ſuauefragantibusalios ſolo nccabat
odore,illælus ipfe, & hoc pacto à ſe interfe 191

& am Nauarræ Reginam Albrecham ,veneni

vi per nares in cerebrum penetrante, gloria
batur: fi quidquã de Caluiniími fulcro cre
dendum Caluinianis hiſtoricis, Francia Me 1
moriis Gallicè confiriptas tom.3 . & Richardo Dino
rholib.s.belle Francici. Vera cauſa eſt , hæc ex
pacto fieri per
gemonę vt plurimum ,affian
ceincaſſum Mago , & putante hæc halitu fic .
riſuo . Eft quidem venenorum quorundam
mira efficacia , quæ poflint ſubitam læpram
inducere, vellethum : & pofler dæmon ,quæ 1
nouit antidota,ſuis prætcribere, & illiinno .
xij poſſent in alios pertem transfundere; ſed
id rarò contingere putandum .
* d.q.5.nu. Hæcinteriùs ſumpta,Grillandus· ſcribit
26.
fieri per cõpoſiciones & mixturasmultifor
mium venenorum ; quædã cx herbarum fo
liis ,feſtucis ,aut radicibus,animalibus, pilçi
bus, aut reptilibus venenolis , lapidibus , &
mecallis, mixcurà quam vtilius ignorari; &
interdum in pulueres , interdum in liquida ,
addo & in vnguina , reduci .
Alia dicitãrilland.eſſe extrinſeca ;vt ſunt D
6 Gril. q.3. inprimis quæ ſolis verbis fiunt ; bin quibus
nu.27.
iann docui ex pacto , ad lignum conftitutum ,
omnia feri à dæmone. voluntetiam , quan
eq.s.nu 7. do latenter ( veidē ait “) fertilegia fub ceria que

piam
 Lib .III. P.I. Q.IV.S.II. 931
mMagicarum
cam carus Catharing piam formacompofita, chlamydi afſuunt, vel in le
,globulis,velpul / Elo abfcondunt ipfus maleficiandi,ſem in aliquola.
ecis
bus alios ſolo necabat co fubterraneo fouea facta,auifub limine offrj ,fi
hocpacto à ſe interte. per quodeftruendus fit träfiturus,autin aliquo loco
m Albrecham ,venen: Jubterraneo fouea fatta. Quoſdam autem ad
e dit capere reſidua eorum quos voluptinfo
mpenetrant ,gloria
lm i
aluini fulcrocie cere ; alios exhumare mortuos, & vticorum
Ttoricis, Francie Me" vel veſtitu , vel carnibus , vel pinguedine, vel
7.3.6 Richards Dina ofſibus :alios à ſuſpendiofis mutuari nõnul
ra caula elt, hacer la Quod nec veteribus ignotum fuiffe repe
m rio. Sic enim de CanidiaHoratius : canir ab
plurimu ,afan
cutie
inte hech i
a l ca infoffum & terra obrutum , poſt multas
dan lancinationes, infignibus raptis ; ingenuum
orum quorun
puerum ,vt poſſet,
t ſubiram læpran
e
moniqu bw , ! érue mutata dapis
flerdæ Longe die
vere, & illi inno In empriſpectaculo;
derc d
ansfun , le Cùm promineretore; quantum exftant aqua
Sufpenſamento corpora ,(en infanticidiú )
Z. e Exerta vti medulla , dharidum iecur
andus ' ſcribi
i f o r
rasmul t Amoris eff-t poculom , ( en maleficium
um o
erbar f philtricum )
Interminato cùm fime l
fixæ cibo
ibus,pilci
us Intabuiffest pupula.
pidib , &
a i
r Etalibidecadem , * quod ad maleficium " Od.17.
gnor ; &
da hoſtile ſpectat;dicit, amaro vtens facralmo;
in liqui ,
Oriecpaternis obfüléta fordibus,
Nec in fepulchrispauperum prudens anus
Ca ;vthune )
s Nouem diales diſpare pulueres.
n quibu
Hunc ergo diem ex tribus ternariis ob .
m
titutu ,
feruabāt: vč & ille qui terna tribvs coloribus
1 , quan
diſtincta licia Sed'apercillimè quod dixiLu.
ra
Tiag
Carus
piens
 94 Diſquiſitionum Magicarum

lib.6. canus adſtruit ; imprimis enim illam in nu.

Pharſala Ti
dis buſtis habitantem depingit ; & habitan
tem tumulos expulſis vmbris ; tum addit ; Ex

1 primùm de nece hominum ,deinde & dein [.

Itrumentis magicis,quæ dixi :
Viuentes animas, & adhucfua membra regétes
Infodit buſto.fates debentibus annos,
Mors inuita ſubit.perverfa funera pompa
Rettulit à tumulis: fugère cadauera lethem . 01

Fumantes iuuenum cineres,ardentiagoff*

E mediis rapit illa rogis; ipſamg parentes,
Quamtenuêrefacem ; nigrog, volantia fumo (
i
fragment
Ferali s a tori, veſtesgefluentes
Colligit incineres, & olentesmembrafauillas.
(hæcè rogismos rapere ,addit mox quæ de Ir
ſepulchris ſumar) IS
Aft vbiferuanturfaxis, quib. intimus humor
Ducitur, es tracta durefcuni tabe meduld
Corpora: tunc omnes auide deſæuit in arius , Et
Inmergitý manus oculis,gauderg gelatos
Effodiſſe orbes,& ficcæpallida rodit
Excrementa manus: laqueum ,nodog resentes,
( fic corrigo)
Ore fuorupit,pendentia corpora carpfit,
Abraſitý cruces,percuffag, vifcera nimbis
Vulfit, o incoćtas,admiloſole ,medulias: + Sa
Inſertum manib.chalybem , nigramg;per artus T
Súillantis tabis ſaniem ,viruſz coactum ,
Swiulit,& neruo morſus retinentepependit.
(hæcde ſuípēdioſis;ſequitur, de inhumatis )
Et quodcumq, iacet ,nuda tellure cadauer,
Ante
 Lib.III. P.I.Q.IV.S. II. 95

Anteferas volucrifqjedet,nec carperemembra

I!!! Vuliferro ,manibuſy fuis ;morſuſgluporum .
15! ficcis raptura è faucibusartus.
Expectat
( Efficaciora enim putabant, quæ fic feris
crepta , quá quæ ipſemet maleficè defccuif
ſent.ſed pergic deinde, quo pacto & viuosiu
eorum abuſa ſanguine, & excis.
gular it ,&
Nec ceffant à cæde manus; ſi fanguineviuo
Est opus ,erumpat iugulo quiprimusaperto:
Necr:fugitcedes; viuum fi facra cruorem ,
funerea pofiunt trepidantia menfa.
Extag
( Addit etiam de prole exſeđà ſeu aborti
uo ,huiuſmodi ;)
Vulnereſi ventris:non quanatura vocabat

well
Extrahitur partuscalidisponendus in aris.
( Subdit , lopus habeat adoleſcentis ,vel
viri violenter necati anima, quam euocet ; i
plam indiſcriminatim ,quos velit necare :)
Et quoties fquisopus est ac fortibusvmbris,
Ipfa facit Manes.homină morsomnis in vfueff.
ilagene florem primauo corpore vulfit ,
Illa comamlauamorienti abſcidit ephebo:
(Nec parricidij expertem putes , non ma
gis quàm noftrasſtriges: voluptas præcipua
illi,læuire in proximos . )
Sæpeeriam caris,cognato in funere.dira
Theffalis incubuit membris:atgofcula figens,
Truncauitg, caput,comprenſag,dentibera
us

Loxauit ,ficcog, hareniein guttura linguam

Pramordens,gel:dis infudit murmura labris,
Arcanumg, nefas Stygias mãdauit ad vmbras.
Vides
 26
Diſquiſitionun Magicarum

Vides diligentiſſimum poëcam , nihilco it !

natum prætermittere; qui mos illi . L. Apu

leius, Miles.lib.2 .in candémentem : Nam nec fu

mortuorum quidem fepulchra tuia dicuntur (à la

miis )[: d do buſtis ragis reliquia quadam ,daca
tauerum praſegmina , adexitiabiles viuentrā for.
sanaspetúrur:“ cantstrices anus, in ipfo momain
cochoragij funebris,perpeti celeritate ,alienă ſepul
curam antenoriunt. His meis ,addit alius, imò verò
ſtic,mec viuentib. vllis parcitur, & nefcio quis, fi
milepaffius ,ore vndig, omnifariā deformato,trun
atus est ]En de maleficio hoſtili, quod de iiſ
de Theſſalis Lucanus dixerat. Narrat dcin .
97
de,quç vera fuiſſe videcuradmodú probabi.
le
. Mox igitur ita ſcribit.Infit Telephron :Papil
lus ego Milito profectusad ſpectaculú olympicum,

cùm hæcetiam loca prouincia famigerabilis adire oni

1
cuperem ,peragrata tota Theffiwa ,fiifcis auib. La
ryllum acceffi: ac dū fingutspererrans, tenuste ad
modum viatico, paupertatimea fumenta conquiro;

co - ſpicor medio foroprocerum quendam fenem.in

fiftebat lapide ,claraq, voceprædicabar;Siqui mor
suü feruare vellet, de precio licerciur. & ad quem
piam prætereuntium . Quid hoc, inquam ,cõperior?
hiccine mortuifolentaufugere? Tace,refpondit ille.
nam oppidòpuer, & fatos peregrinuses ,meritogi
gnoras, Theffalia te conſiſtere; vbiſaga mulieres e
ra mortuorú paßım demorficant,cag.ſunr illes artis
magice ſuppleméta.Contra egoida quatu ,inquam ,
dieJodes,cuftodela ifta feralis? lamprimum , refpon
det ille , perpetem noctem eximie vigilendum est,

exertis ,
 Libri III.P.I. Q.IV.S. II 97
nuMagicarum
um počcam ,nihilco exertis , & inconuerfis eculis ſemper in cadáret17
quimos illi.L. Apu rentis,nec acies vfquam deuertenda. Imo nec obli.
dementem : Nem se guanda quidem . Quippe cim deterrime verſipel.
bratura dicuntur(2l. les , inquoduis animal areconuerfo , latenter obre

reliquia quedamos pant,griples etiam oculosfolis Giuftitiä facile

fru
xitiabiles vinentā for. ftremtur. Nam & aues , & rurfum canes, & mures
as anus,in ipfomerkt imóverò etiam mufcas induunt. (En primú ina
leficium , ficta Metamor. & lic clancularius
cckrulate,alienaſcut
eddit alius, imoveri ingreſſus) Tunc diris castaminib.forno cuſtodes

ur, & nefciegos,la obruuni (en ſecundú de maleficio ſomnifico,

riādeformula,tra quod in húclocum referuaram )nec quiſquam

softili,quod dei definire potest ,quantas latebras nequiffima mulie
rac . Narrat dein rés,pro libidinefua comminifcuntur,fi qui(cuſto
dum non integrum corpus mane reftituerit : quic
dmodú probabi.
Tekpbren:Pupil. quidinde decerptum diminutumýfuerit ; id omne
de facieſua defectum farcire compellitur.] Inter
seul Olympicks
s ponit poſtea narratione prolixiſſimă, & abs
migerabili edire
Felisauib.Le renoftra , quare totaño prætermicto finis rei
e
115 , tenust ad . fuítilte. Telephron ,mille denariis condu
ro & us; ſubit cuſtodelam . dū vigilat ; en muſte
ents conqui ;
n m . in Iam paruuláin eum fixò intendentem ,fugat
<me
mor illā, led fomno conſopitur.interea lagę,pro
(; Siqui
feëtis eius naribus a cauribus, vicariam ineo
Oʻsd guem
erior lanienam exercét , & ceram in modum pro
m.cēp
ni ſectarum ci partium applicant examullim . }
Pama g,
t i g in Quo ille poftridie per cadauer loquax audi
meri
r s
e to ; tentare aggreflus, iniecta manu naſumipre
mulie
bendit ,domanum nafis fequitur:autespèrtractat ,
Tills arts .
ambaderuãt: Sic.promillenummulis,debilitatus,
st
ingu fed capilis hinc in
inpatriam redire non fuftinuit;
on
1,71fp de laterim deieciis aurium vulnera celauit , nafil
G. veră
A
EXITI ,

2
 198 Diſquiſitionum Magicarum

verò dedecus linteolo preſlim agglutinato decenter

obtexit .]Huc faciuntillaFabii Declamat.14 .
Fecinus,quod dicitur inquietareſuperos ,(idera di
ris agitare carminibus,tumulos,baſtagſcrutari,e
amputatis cadaueribus, ipfas in ſcelera armarema
zus(cadauerum )explicui, cùm de maleficio
ſomnifero diſquirerem.caue pro ipfas repo .
nas impias,corrumpes,non caſtigabis. Gno . E
ſtici hæretici , Zoroaſtris Magi diſciplina ?

imbuti, cuius & libros quofdá in lucem edi

*Porphyr.derunt; humanas amabant viſcerationes, vt
in vie.plo vocacluſtinus; ſeu cenas Tbyeſteas, vt vocant
:iqi .
Athenagoras & Theophilus; ſeu ſacramétum
infanticidij & indepabulū ,vc ait Tertul.infan
b VideIu- tem enim farre contc &tú certatim cõfodie 38
fti.Apolo . bát, ſanguiné lambebāc , & membra fingulis
am Ache diſperciebantur ,vt narrāt Minucius,Epiph
nagoram & Euſebius ; ğ calumniam Gentiles,in Chri +
in Apolog Itianos omnes mendaciflimè deuoluebant .
Theophi
llom lib. 3. In applicatis tantùm extrinfecùs venenis,
ad Auto- frequentiſſimèdemoniple damnú infert, &
lyc.Orige. vcriùs viderur contingereinveneno. quo (vt

Con .Cell. refert lubercus medicus Aquitanus ) li Itapes

Tertullia. ſinungatur,equité ipſumneceſſe perire.Non
Apol . c.7. credo id naturaliviveneni contingere. quia
Minuciū
in Octa \ nó credo veneni vllius activitaté effe căcam ,
uioEpiph. veptotinuolucra le diffundat . Nili , quæ de
& Eufeb .Stygis aquę tradītur, credibilia ; omne illam
1.s. hiſtor.merallú penetrare , & fola contineri alinina
Ecclel . c. vngula . È quidē auresmihi putaréalininas e
с d.q.3.nu.
30. natas, ſi crederé. Grillan.refert no nulla ,'fa
uentia
 Libri III.P.I. QIV.S.II. 991

uencia luberti di &to ; fed & in illis cócurfum

diaboli expacto , non vim veneni , recogno
ſco . Inter hæcextrinfeca, ſuneollarú defof
liones profundæ ſublimine;quarú certe na
curalis vis non attingit effectum . Aliam ina
leficij hoſtilisſpeciem per armamalo imbu
ta carmine , reperio apud Meierum ,his ver
bis; Primum omnium Aurelianum conatum fuiſ
ſeomnem regiam fiirpem perfcelus exſtinguere, at
que per artes Diabolicas & maleficia ad regni folkū
graffari. Tredid -jſc Ducem gladium ,puguinem &
anulum fuum cuidam monacho apoſtate de ſociis
eius,vt ea dicarentur diabólicis praftigiis incanta
réturg ad maleficiaper illa perficienda.monachum
slú in turre Mongeya , iuxta Ligniacum ,ſuper flu
men Matronam , per artes fuaseuocaffe duos ad ſe
cacodamonesiquibus gladium ,anulum ,& pugione,
vt illis operarentur tradidit. Ea inſtrumenta à ca
codamonib.initiata, incantatag , redditamona
cho,atq,pereum Aurelianenſi. Peres inſtrumenta
incantaje ac dementaſſegermanum fuum Carolum
Regem ,adeò fubtiliter,vt vix quiſquam poſſet per
cipere. Primam incantationem factam apud Bcb
load43, 444
, qua adcò erat virulenta , vt regi ungues
atque capillidecidirent. Alterum maleficium in
Canomanis , in quo tanta erat vis, vi nemomorta
Lium indicare poffet,an viueret Rex ,necne. Iacebat
fenfu,dpirit a vitali, quantū cerni
enim abfq;vllo
poffet. At poftquam ad fe redire cæpit ;obfecro ( in
quit ) inferte hunc gladium ,qui mihi corpus tranf
fodit; idq, mihifaci germanusmeus Aurelianus. ]
2 Taceo ,
 100 Diſquiſitionum Magicarum

Taceo , quod de annulo noftris temporib.à

fratre fratri regi Carolo IX.dato,penè ſimi
lia narrat libellus Gallicus Parifiis de Hen
rico II I. excuſus : fed forte id ab hoftibus
Regiis tum confi &tum , & cum famoſis libel .
lus ille damnandus .
Suſpicor duo quædã ad hoc maleficium
referenda, quæ olim in ciuili iure obſeruaui:
fed ſuſpicor, & de priore veheinétius : nem
pède peculiari Arabú ſcelere , quod Scopelif
mum vocabant . Ná Arabes maleficiis dedi.

cos hodie ſcimus, & olim fuiſſe docer Sene

ca ,cùm Medeam ex Arabia petenté venena
introducit. Et ingens ille terror qui ozotérois
poſitis agrorū Doininis etiam validis & po .
tentibus incutiebatur , vix aliunde naſci po
tuit. Quare ſuſpicor cauſam cur ox07sui (e )
deprehēli,aut conuicti,mortis ſupplicio ad
ficerentur , fuiſſe; non quod ſacrilegii quid .
quã in hoc crimine fuerit( 9 tamen lac.Me
nochio viſum ,in opere de arbitrariis Iudic.) Sed
& maleficii crimen ſubfuerit : alioquin ſolz
mortis minæ tam acriter punirę nõ fuiſſent,
quantūuis frequenti crimine ; & armatâ ma
nu periculum ,Dominiauertiſſent, conſide
renthoc luris ſtudioſi, cùm legent locü qua
dam D.de extraord.crim.cuius hæc funt verba;
in prouincia Arabia ocorédiomor cnimeni appellant,
cuius rei admiſſum tale est.pleriq; inimicorü folent
predium inimici exotinitev,id est , lipides ponere,
Sindicio futuras; fiquis eum agrum coluiſſet ,malo
leihe
 Libri III.P.I.Q.IV.S.II. 1011

Lesbo periturum effe infidiis corum qui fcopulospo

Swiffent; que res tantum timorem habet , vt nemo
ad eum agră accedere audeat , crudelitatem timens
corum qui fcopelifmum fecerunt. hanc rem exſequi
ſolēt Praſides grauiter,vſq; ad pænam capitis.quia
& ipfa res mortem comminatur. Sic Vlpianus.
Pineda nofter copioſo in lobum comment.
de hoc crimine interpretatur illud ; Sed cum
lapidibus regionum patium tuum capite quinto,
verf.23. Eum lege. mihi nondum liquet an
dehoc crimine capiendum .
Suſpicio mihi præterea eſt de maleficio ,
3
facculariorum , de quo lureconſul
in crimine 1

cus ait , hoc nomine dictos; qui vetitas artes

•xercentes in facculos ,partem fubducunt , partem
fubtrahunt. I. faccularii.D.deextraord.crim
Nam arbitror , non quoſvis facculi ſeu cru
menæ exciſores vel ſubductores,benevnxlóurs;
ſed eosqui veritarum ( hoceſt, magicarum )
artium ad id ſubſidiovtuntur ita nuncupari:
quales illi ſunt, qui in luſuab Hiſpanis dicũ
tur ; cargar el dado.Nam cætcri crumenilegi
fimpliciter furibus ſunt annumerandi:ficut
time
small.j
496.

& ille de quo Virgilius;

with-.

fubducitur agnis.
Etfuccuspecori & lac
Erille Plautinus , qui ait ;
Propinomagnum poculum : ille bibit ,
Caput ponit,cõdormifcit.egociſubduco annulū.
Nec enim aſſentior Petro Gregorio hæc
duo ad facculariam referenti lib.37. Syntagma
sis luri ,0.14.nu.7 .

G 3 SE ,
 102 Diſquiſitionum Magicarum

SECTIO II I.

Deaborfu,difficili partu ,lactis exficcatione.

E triplici hocmaleficio præter Grill.g. A

D
o alij quoq; ſunt teſtes. Sic enim ſcribit
Ioan . Nider.lib.vlt.Formicarij; In oppidoBol
tingen , Lavſanenſis diæcefis, quidam dictus Stade
Leingrādus maleficus,captusper præfatum Petrum
iudicem loci.f«tebatur ſeincerta domo , vbi vir &
vxor fimulmanebant, per ſuamaleficia fucceffiue
in viero vxoris præfaiæ feptem circiter infantes,
ita vt femper abortum facerit, in fæmina annis
multisnecaje.Simile fecit in eadem domo omnibus
pecoribus fætofis, quorum nullum viuum partum
edidit in eifdem annis.]Poſtca ex eiuſdem con
TW
feſſione inſtrumentum maleficii, quod fuc
liv
rit, oftendit his verbis ; ſubter lımenoſtijdomus
Placerismpofiiffe dixit; & fi amouerctur, feiun
31
dilatens srbabitantibus reſtituendam prædixit ;
cum autem ferpens ille quærereturfublimine, nec
inueniretur, quia in puluerem foriallis redactus e
rat ; pulueres Jew terram defubterpofitam aſporta
bant, & in codem anno vxoridomnibus iamentis
domus fæcunditasreftituta est .] Solo interdum
afilatu abortum adferre oftendit Nicol.Re
migiuslib.2.c.7 .
De patiendi difficultate , & quidem per
lib.1.dę petuâ lic Apuleius;* Eadē amatoris fuivxarems,
uf.
quòd incam dicacule prebrum dixerat, iam in for
circã pregnationis obſepto vtero,drepugnatofwiu ,
perpetua pregnationedamnauit. Vt cunctitume
 Libri III. P.I.Q.IV.S.III. 103
um Magicarum
rant,octo annorü maiſella illa onere, velut elephan
IO III. tum paritura,diftenditur.]Latino Græcus ac

riu , locis exficcatione cidit ſcriptor Pauſanias, cuius in Bæoticis iſta

habentur; Pharmacidas Thebani a Iunonemiſ
lehcio præter Grill!
Vas aiunt , vt parturienii Alcmena impedimento
eſtes. Sicenim (cm):
effent ;ſed eas,dum Alcmena parium inhiberent,
rmicari); Inoppids id Tireſia filia Hiſtoride,tali commento deluſas. Ex eo
, quidam dictus Stad
"9s namgloco,undeilla facile audire poffent,clamauit ;
rum tra
u perprafa Pe
peperiffeiam Alomenam : illas, ea voce deceptas,
scerta dome, uh uire
ftatimabife. Alcmenam ilicò puerum enixam .]
na maléficia farza
De certio ,præter Grill . legi poteft illove
tem cirauer infurt
tuſtior Spreng. Quædam ( ait) nocturnes tempo
Tit , in famins er
me rrbus & facratioribusvtiq,ex inductione diaboli,
eademá omnibus
maiorem ,in quocun
ob offenfam diuinamaieftatis
au vizum parte que angulo domus fua ſe collocant , vrceum inter
em
a exeiuſd cum
crurs habentes , & dum cultrum vel aliquod in
leficii,quodfie ftrumétum in parietem velcolumnaminfigunt,cum
rlimen eftijd: manus admulgendum apponunt;tunc fuum diabo.
I
ESULTT ,fet lum ,quifempereis ad omnia cooperatur , inuocant,
sdum pratis eso quod de tali vacca ex tali domo; qua fanior ,d
ne
Sublimi ct,ie que magis latte abundat ; mulgere affe &tat , propo
is reda nit; tuncfubitò diabolus ex mammellis illius vacca
m t
cfira apponi Lacrecipit, do ad locum vbi malefica refidet, & qua
s s
nibu jame ſi de illoinſtrumento flunt reponit .] Superiorib.
rdu
lo inte annis Treuirenſi in ciuitate combufta fuit
l.RO
Nico malefica ; que confitebatur,ſe ſolitam ex pa
riere per epiftomium lac ,quod diuendebat
m pluriinis ,mulgere.Balduin .RonfeusMedi.
uide per
Mi vxore ca venationis epift.so. docet folitos à maleficis
, iam in love vtres conſui ad anatis ſimilitudiné ex corio,
on
tof
gra
G 4 quos

!
104 Diſquiſitionum Magicarum
quos vulgo appellant Littelaten ; & cis veiad
emulgendum lac è vaccis alienis , & hos y .
tres ſponte ſuaire vacuos , vel ab iisin pratis
collocari ; & mox plenosad domum malefi
cæ redire , quod comprobat rei geftæ verâ
narratione , quam habes lector libro fexto,cap.
2.fe £t.i.quaſtio.3. à me verbis eius relátam . A.
liæ herbis , verbis,vel ſolo accactu, lacte pri
lubct .
uant armenta, pecoraque quæ lubet. Bic

brana Laodunenfisfaga folisminis vbera vi

cinæ mulieris fic exſiccauit ; vt ad obitum
vſque ſagæ ,quamuis multos pepercrit, lacte
ſemper caruerit. Claudam hanc le &tionem
verbis Grillandi; Quadam veneficia fiuntad
deficcandum torum lac vniusgregis , vel facundi
armenti vaccarum , adeò quod mihilcaſei penitus
freddant ; quamuis antea in maxima abundantia
reddidiffint : & fimiliter abortiones totius gregis,
velarmentiinducerepoffunt : prout alias vidi da
habuiin facto Roma,quod dua malefica mulieres,
cum iftismaleficiw perire fecerantaboriando mul
tospecudum fætus, & matres deficcauerant peni.
w ..] De hocauercendi la &tismaleficio ,eiul
que remedio , lepida narratio quædam ex
fac in loannis Beetzii Carmelitæ Præcepto

rio ad primum pracept. Expoſit.vlt.cap.7.hisver

bis : Quedam vetula dierum malorum plena ,
volens ex inuidia impedire lac vacce vicini fui,
accepit cultellum pergens ad oftium domus in qua
fuit vacca , do pouens ſe contraplendorem luna,
Idixit :

Bier
 Libri III. P.I. Q. IV.Sec. III. 105

Hier fnyd id cen ſpam in mollefens ghe

waen /

Ende een ander daer toc foo neem id Het

meld van deſer foe.
Hæcverbs andiens dominus vacca,arripuitfu
Item , & currenspoft eam aty percutiens aiebat:
Hier ſtam ich einen flach / ende eenen an:
deren als ick machi
Ende den derden dat toe / foo behoud ick
o melok met ter koe.

Hocerat optimum remedium .] Hæc Bectzius

vir eruditus, qui ante annos ferme centum
triginta vixit ,inter Carmelitani Ordinis vi
ros illuſtriores.Huic maleficio ſimile reperi
apud eundem codem loco de frumenti a
uerſione narratųm his verbis :quadam mulier
circuiuit Bonarium cum frumento ,dicendo illum
verfum :ſuper afpidem ,& c.poft veniens ad do
mum fuam habuit fiftulam in ſolario,quam manu
accipiens & prædi&ta verba dicens, cecidit totum
frumentum
illius boxarii coramfe per fiftolam in
Volario, & ita furabatur frumentum de agro:que
sandem per quendam Epifcopum deprehenja en
combuſta eft . ] Hæc ille licet bárbarė bo
nâ tamen fide. Quis non agnoſcit frumenti

huius vectorem dæmonem :quid ergo ridét !

illud poëcx ?

Atg fatasalio vidi traducere meffes.

VelXII.cab.prohibitionem :NEVE A
LIENAM SEGETEM PELLEXERIS .

G 5 SE
 106 Diſquiſitionum Magicarum

SE CTIO IIII.

Defagittariis, Afaſinis, do Imaginumfabrics

toribus maleficis .

SVntvelpræcipui huius claffis malefici, A

quos vocát Sagittarios, ſeu Baliſtarios; quos
rum Innocentius tertius Papa , vocat artem ,
mortiferam & odibilem , & ſub pænâ Ana
thematis,contra Catholicos & Chriſtianos
Ali.g.De exerceri vetat a. Cuius Pontificiæ ſanctio .
cretal. tit. nis vercor,vt fatis probam nobis interpreta .
de fagitta.
tionem gregarii iuris interpretes cuderint:
qui accipiunc de bello iniufto Chriſtianos
laceſſentibus cum arcubus & ſagittis. Quæ

fo quid peculiare ,in vtentibus arcu & lagit.

tis ? an quòd eminùs, & quafi ex inſidiis?
quaſi verò id in hofte diſtinguendum , dolo
an virtute ? quaſi minùs peccet , quificâ co
minùs latro ,quàm quiſclopo de longinquo
interficiat eminùs ? quid ergo ? iam olim
mihi viſum , canone iſto percelli ſingulare
quoddam genus maleficorum ; quiſagittarii
ſeu Baliſtarii vocati : quos accuratè Sprenge.
5 p.2.Mal- rus defcribit b . hi fæderantur dæmoni.nam
Lei q.1.C 16.
ex pacto ipſi addicunt animæ & corporis
dominium; ille viciſlim polliceturſed ad fu
turum ,vcquem ,longiffimè diflitum , volent
infallibili ictu traiiciant.Solemnia ſeu ritua
lia ſunt iſta. præſtant dæmoni homagium ,
mox Textâ feriâ proximæ Hebdomadæ Ma
ioris,infra tempus miſic, ſacră crucifixiima

ginen
 Lib. 111. P.I. D. IV . Sec.Illí. 107 ,

ginema:iquam libi deligunt , in quam ,vt in

fcopum ,tela colliment ;vel quod Pet.Bins
feldius teſtatur) ( clopo poſt tergum eiacu
lato glandes plumbcas emittant. Nec con
fiat , an aliqua tunc verba ad hanc operis a
poftafiam adiiciant. Poftea, certo telorum
numero in crucifixi imaginem emiſſo crc
dunt ſe totidem vno die , quoſcunq; deli
gent, necare pofſe ;quocûq; illi loco fuerint,
etiam remoto, & concluſo. Dæmon enim
Ipondet, ſe tela eò perlaturum , & hoſtiliin
corpore defixurum . Ea tamen hæc lege : fi
hominem necandum maleficus aliquando
viderit, & tunciterú de nouo actuali ( vt vo
cant )conſenſum eum occidi voluerit. Vlti
mò pollicetur tantam illis fc baliſtâ bom
bardave iaculandi peritiă tribucurú , vr de :
narium capiti impoſitum ,abſq;capitis lęſio
ne ,valeant deiicere. Subiicit duo exempla
huiuſmodi facinoroforum . Vnum Puncleri
cuiusdam , quem tandem ruſtici foſforiis in
ftrumentis pertinacem occiderunt: ſecun
dú ,alterius, qui, eò quòd miraculosè pedem
de loco , vbi crucifixum traiecerat , è quo re- c.ad abo
lendam.c.
cés ſcacuriebat ſanguis:mouere nequibat, in excómu
ſcelere deprehenfus,pænas publicè fuppli- nicamus.
cio perſoluit.De hocego genere lubes pdi- dehær.&
& um Canoné capio.Nccobftat, & malefici Ioan.12.&
magi aliis quoq; canonib'lint excómunica alia Leo
ti“ .Cũn.maximè execrabile facrilegiú horú nis 10.fel!
maleficio accedat ; fitq; nocentius reliquis Later.
omni ,
 108
Diſquiſitionum Magicarum

omnibus,meritò dignum viſum , ſpecialem

illis pænam irrogare; qui hanc infidelibus
contra fidelesoperam nauarét. Olaus Ma
lis.c.17. gnus . meminit alterius generis ſagittariorü .
Nempe Lappones & Finnos de plumbo cở
ficcreiaculamagicadigiti longitudine ,& ea
per quæuis diflica loca mittere in eos , de
quibus vindi & tam expetunt: & hos oborto
carcinomate in crure vel brachio , intra tri

duum ,vehementia doloris emori.

Vrego nunc de fagittariisfic (nig fallor) o
blib.z.var.Iptimè Couarruuias b. contra vulgi ſenten
reſol.c.20. tiam ,explicuit alium canonem Innocentii.
IV.tit.dehomic.in 6. quem Thcologi & Ca
noniftæ , propter hiſtoriarum inſcientiam ,
ad omneshomicidas extendebant,quicon
or
ductis hominibus aliquem occidi curarant:
cùm reuerà ;vt illc ex Volaterrano, & P. Æ . lied

mylio docuit , de certo tantum genere ho

minum mentio fiat, & gente ;cui Affafino
rum nomen fuit :de quibus,oculati teſtes,o
primè ſcripſerunt, Tyri ( in qua ditione illi
belli fa- degebant) Epiſcopus Guilhelmus • & Car
eri lib.20. dinalis atq; Epiſcopus Acconenſis lacobus
c.31.V
dOrienta . de Vitriaco; ", quem ſcriptorem à blatis e
hifto.c.4.reptum Moſchus , Paſtor Armentarienſis,
vir do tus & probus,publico bono , typis e
uulgari curauit.
Haud multum à fagittariis diſcrepat, ge
nus maleficorum : qui quaſdam fabricantur
limagines,quas vel acubus pungunt, velignel

liquant,
 Libri III. P.I. I. III. Sec.IV. 109

liquant , vel confringunt ; & fic certum iis ,

quos tales imagines delignabant , interitum
cabe,vel alio mortis genere adferunt.Negat
hoc totum Hieronym . Cardanus * Wieri alib.is.de
dux,cæci cæcus: impugnat ,non rationibus varice.rez
c.80 .
ſed puris in Heet. Boëthum.Franciſ.Picum ,
inquiſitores Germaniæ, & ipſum D. Augu
Itinum , vt erat homo parùm pius,conuicis.
Sed canem contemnas latrátem ,quam co
peſcas faciliùs. Agnouêre huiuſmodiimagi
nes & Iuriſconſulci bo & Theologi “ .& con- b Gril.go.
firmant poëtę veteres,quorum fabulæ ,fem- Accurl
per ex vero aliquo trahebát originem ,qua- in l.mula .
re Buccananus fallitur , quili.o.Hift.Scot,ne C.de ma
lef.Dam
gac hoc genus apud vetuſtiores inueniri . houd.in
Confirmant,non vnus hiſtoricusScotorum praxi cri
Hector Boethus : quein ve fingularem ad- mi.& alii
ducunt reſtem mira de Rege Duffo narran- cores Ger

cem : fed & alii complures, quorum exemplis maniz ,in

Scotica illa narratio confiimatur, & omnes Mall.p.2.

hos ve mendaces reiicere , Cardanicum & Al#. Ca.

Wiericum , hoc eſt, temerarium & impude- trius li...
deiuft.hz.
cięplenum ſit.Ex hoc ortam illam narratio punitc. ago
nem de Meleagri nece', & farali ftipite a 1- Binsfeld.
theæ ,non diffiteor. Sed line fabula clarè, & de confel.
ſagar & a
velo leuato canit " Ouidius,de Medæà faga: lii
Denouet abfentes, fimulacra cerea firigit . depi Hip
fypeles.
Et miferum tenues in iecur vrget acus.
Peritè hoc , & omninò exarte: ſed Hora

tius imperitè,quòd ,quæ huius erantmale- lelib.r.ler,

'ficii, illa tranftulit ad animarum euocatio. fat.8.

nem :
 ΧΙΟ Diſquiſitionum Magicarum

nem :deſcribens enim apparatum Saganę &

Canidiæ Lamiarum , dicir duas ab iis ita -31
tuas fabricatas , ceream , referentem ncmpe
maleficio imbuendum : & laneam quæ male

ficæ vicaria erat in affigenda altcra.

Lanea da effigies erat,altera cerea ,maior
Lanea,quæ pænis compeſceret infiriorem .
Cereafuppliciter ſtabat,feruilibus,vty
lamperitura,modis.
Duffi hiſtoriam pete ex ipſo Boëtho ,libr.
II. rer . Scoticarü & Cardano & aliis.Fianciæ

* Paul. Æ - annales a referunt, fimilia his tentata ab En

melius guerrani Marignani vxore ,in Franciæ Re
Gaguinus gem & deprehenſam dediſſe pænas.cur no
lib.7. & hoc Cardanus & Wierus refutarunt ? an

quod vno factú loco , nequit cum alibi fieri ?

de alià cereà imagine , de qua Sprengerussa .
getur ſect ſeq . Deiisdem lic Meierus libr.16 .
anno 1462. narrat captos Brucella tres viros ex
familia Comitis Stampani, cum quodam z yropo
|la , qui quandam faſcinationem paraffe diceban
tur , per tresviriles ac totidem muliebres imagines
iuniori Principi Carolo infaſcinando. Cuftod :ti
fuêre longo tempore apud Quercetum Haynonia,
acpariter cum illis Carolus Nayerius ex fuga re
tract',qui da ipfe è familià erat Siampenfa. Coniu
rationem myropola ditexit .] Sed curtor imagi
nes vnioccidendo,nempe tres viriles ? vc
per vnam non ſuccederet, per aliam peri
ceretur : fæmineas arbitror fuiſſe furiarum
Vlcricum , à quibus viriles Carolum repr.e
fen .
 Libri III. P.I. QIII. Sec. IV . III

ſentantes malè muletarentur;vt ex Horatii

illis iam citatis verſibus colligitur.Vel fortè
vnica imago fuit , & numerum fama adau 1
xit.Sanè de Paiuoti agens maleficio Gagui
nus libro feptimo.imaginum plurium memi
nit ;at Æmilius & alii vnicam fuiffe memo
rang. Recentius accipite. Anno 1574. Lute
tiæ Pariſiorum decollatus quidam nobilis
fuit,penes quem reperta imago cerea ,variis
caracteribus inlignita : cor & capuc imagini
cõfixa erant.Ibidem duo alii capri tum fue
re,quorum vnus Karolo. IX Regi,alter Hé .
rico duciGuiſio ,hocipfo maleficio defixio
nis ccreæ, morté machinabatur:narratCre
Ipetus , & addie vidiffe ,cùm Auenioni eſſet,
cultrum parieti infixum ,quo de ſentétiâ iu .
dicis excoriatus fuerat quidam magus;co

fic pungendo cercam imaginem , Pontifice

Maximum de medio ſuſtulerat.iſta Crepet.li.
de odio Satanæ difcur.jo.lllud eciam obſeruo iš
diu antè fabricatis ftatuis aliquando abuti
Magos, nempe dæmone illas pro maleficii
dæmone illas
lgno acceptante, talc puro illud quod loan .
Curopalates narrat Hiſtorie fuæ fol . 24. Ve
meta edition . quendam Ioannem Morocha
Barcelona

zarium , ThcophiliImp.præceptorem ,cùm

ielain*

hæreticus & magus eſlet ,ad Patriarchatum

Conſtantinopol.cuccum ; hunccum natio
perfida & dura Bolgararkna) in Romani Im
perii fines excurfionem feciſſet, tribus fre
ta ducibus ; conllium huiuſmodi dediffe :
Fieri
 II2 LE
Diſquiſitionum
Magicarum
Fieri debere malleos tres æreos ingentes, &
viris manu promptis tradi.cum his ſeaccef
ſurum noctu ad ftatuam quandam tricipité ;
quæ in euripo Hippici olim iam ftabat.fe
cit ,acceſſit ; iuſlit validè finguli ſingula capi
ta percuterent,vt in terram quaſi vnâ plagâ
decuterentur.Ipſe laicâ veſte indutus , ne
deprehenderetur , magica quædam verba
(ubmurmurat, & vim ftatue omnem adimit:
ex tresuiris illis duo fortiſſimis ictibus duo

ſtatuæ capita deiecerunt, tertius remiſſiore

manu tantum inclinauit ,nec totum auulfit
caput reliquum . Suntą; ſimilem euentuin
duces illi experti:ſecucâ namq; in corum ex
ercitu vehementi ſeditionc, & hincorta pu Beli
gnâ inteſtina: duo duces cecidêre : tertius
ampla, non tamen lethalı plaga fauciatus,
cum exercitus reliquiis domum fe recepit. 1921
Non erat hæc imago (vt ſtultis Grçculis ple de

vilg; viſum )Bulgaris hiſce fatalis:ſed Magus

càylus ,vt ligno & condicto : & pro imagine US
• onar. maleficà .ScribuntZonaras & Glycas a: Si.
Tom.3 .
meonem Bulgarorum ducem Crobatis bel
,Anaal,P. lum intuliſc,moleſtum id eratRomanoLa
4Glycas.
capeno. ſed acceſſit ad cum loannes quidă
Aſtrologus, & nunciauit, vt aliquem mitte 1912
ret, quicaput ſtatutæ ſupra Xerolophú lo AUS
catæ amputaret. eam ſtatuam Simoni fata
em efie milit ille ,truncatur ſtatua , notatur

hora : nec diu poſt compertum eadem illà

Simoncm in Bulgaria ex ſtomachi dolore
interiil
 Libri III. P. I. D.I !. Sec.IV. 113

interiiffe. Quod apudCucopalacen ,idein le

gi apud Cedrenun . Néminem tam obcła
naris puto, qui non ſtatiın percipiat,hasdu
as ſtatuas Magico murmure in cerearum il
larum imaginum de nouo fabricatarum hîc
locum fucceiliffe ; & deuotam à lanne &
Ioanne ( niſi vtrobiq; idem , quod ſuſpicor)
vitam quatuor horum ducum in ftatuarum
capitibus. ſi potuere id in ftatuis,iam olim
fabricatis , cùm nec vlla de Simone,nec de
Ducibus illis Barbaris foret cogitatio ; cur
non poteruntin nouicer effi & a cercà imagi
ne, & effictà nomine lędendi?cur,fi abſciſſo ,
vel effracto capite , non liquato toto corpo
reelid in Græcia contigit & Francià; cur
non potuit in Scotià, & Germania :Porroex
illis Cedreni, Zonaræ & Glycæ locis fatis
apparet , multas in Circo Byzāceno ſtatuas
fuifle magici artificii quæ Coſtantinopoli
tani imperii cuenta prædiccre putabantur ,
certis litceris ſeu characterib . notatas ; quos
fratres Eudociæ Auguſtæ cú legiffent, mul
ta mala Byzantio imminere prædixerunt.
Narratur Hiftoria paucis nora ab Himerio
Charculario ,cuius apud Suidam mērio ; po
ſteritati verò commendauit ex m.f. codice,

Iulius Cæſar Buleng.libr.de Circo Romanoc.6 .

inde petant, qui volent.Benè de fæculo hoc

. & ſequentibus vir diligens & mulræ lectio

nis merebitur; ſi Ilmenium , Himeriú , Gré
Igorium Monachum , & alios , qui nondum
H editi:
 114 Diſquiſitionum Magicarum

editi , pari ſedulitate largiatur publico bono

qua D.Chryſ
. orationem eis to imrodpóucov, de
die Solemne deniq; hodie ſagis noftris,effi
gies has baptizare in nomine Beel -zebub , &
nomen occidendi illis indere.

SECTIO V.

De morbis variis à damone illatis:

NEgant Auicenna,Galenus,& co teſte A

Hippocrates ( nam Cæſalpinus aliud
cribuit ci)morbos vllos per dæmones mor
talibus inferri poffe,quos ſecuti Pompona
1
tius & Leuinus Lemnius.Non , quod demo
nesid velle,non credant ; quos malos efſeno
negarunt : non quod dæmonum vim mino
rem cenſeant, quàm hominum aut anima tri
lium ( hoc foret abſurdiſſimum :) ſed quia le
morbi omnes naturalib.ex cauſis nafci que
unt. Verúminùsrecta hæc ratiocinatio eſt;
poſſunt morbi ex naturalibus cauſis oriri:
nequeunt ergo dæmones morborum irro
gatores ſeuimmiſſoreselle. Sanè Codron
chus , Cæſalpinus , Fernelius,Valeſius & alii
opcimi medicelib ,ſuperiori citati,D.Hiero .
171 4.C.Matth.D.Chryſ.hom.54.Inc.17 .Matth .
D.Thom.1.p.q.115.a.s. & alii Theologi con
cra ſentiunt; luriltæ quoq ,ex quibus agno
fcit Burchard.lib.19 . Decretor.c.de remagica , &
optimè hoc probant Pet . Leloy.li.1.defpect.
c. vlt. & Grillan.ſæpe citatus , . mihinunc
a 9.6.vſq;
ad nu. 13 . fufficiuntS.S.firmiora teſtimonia; quam qui

non
 LibriIII. P.L.Q. IV . Sec. V. is

nonadmittunt, habendi pro Ethnicis & A

de
theis : lobum Diabolus à percuſſit vlcere la lob: ż .
peſſimo à plantâ pedis vſq; ad verticem ca
pitis.ſed & alios eadem morbos dæmonii,vt
efficienti cauſſæ adſcribit.In illâ vnum dia

bolus aurium & linguævſu priuauit, & fimul

epilepticum reddidit; quem D. Matthæus lu
4 Maticum vocat b . non quod dæmoniacus non binata
eſſet, ſed quod & à dæmone obfideretur, & vcs
fimul plenilunii temporibus,per dæmonem :39.13
17.vulai
comitiali morbo grauiſſimè amigeretur: eò
quod tunc cerebrum humoribus plenum a
prius erat exagitari. Solent quidem alii eſſe
lunatici,non obfeffi à dæmone, & hoc fenfu
de lunaticis locutus lulius Firmicus C. Sed cibi
noſtri Euangeliftæ agebant de eo , qui fi- thief.

mul energumenus. Epilepticorum quoq;

diſpoſitionegaudent dæmones , & idco non
raro ſe illis inſinuant : & per illos , quo
tempore corrueban
corruebant t ,, foliti reſponſa dare .

BApuleius,magnus magus. d traditur accu- d Apois...

latus ; quod ſeruum ſuum Thallum , remo
2 tis arbitris ſecreto loco , arulâ & lucernâ &
paucis confciis ,carmine incantatum , cor
ruere fecerit ;deinde neſcium ſui excitaue
TOR rit.Seruus hic morbo caduca laborabat ; co
lignaro ficabuſus Madaurenſis ,ve à dæmone
beli reſponſum acciperet . Hanc ille accuſatio
nem ſic tractat,vt videatur fateri; certè non
2.Mal.
diluit
. Si recentiores audiamus,Sprengerus ico .
cu prodidit quandam maleficam epilepti-lii, in bon
2 H Ž Eum
M0
 116 Diſquiſitionum Magicarum

cum morbum certis inflixiſſe , per oua cum

mortuorum corporibus ſubtumulata , præ
cipuè ex earum fecta inhumatis , & certis cú
cerimoniis exhumatis , & in potu vel cibo
a Lac. 8.v præbitis . Apud D.Lucam 4. vnum diabo
27 lus vexauit Maniacâ illâ affectione , quã ly .
canthropiam Medici nominant; cuius præ
cipuum indicium eſt ,quod domi nequeant
contineri, & in deſerta loca ſe proripiant,
circağ;ſepulcra oberrent.Aliam adAixit co
b. Luc.13 . uulſione ſpinæ dorſi b . quo loco dæmon il
V. II .
le vocatur avgüya da evoies fpirit infirmitatis ;
co quòd (vt ſubditur)eam vinxerat Satanas
Wednosy nam dæmones in S. S.nomen habēt

abeffectu:vt fpiritus auaritia , qui impellit in Me

auaritiam ,fornicationis, quiſuaſor turpitudi
point
nis. Saulem etiam dæmon per atram bilem
diuexabat.apertè hocilli facra Hiſtoria tri 11
buit; Exagitabat eum fpiritus nequam , quipul .
ſante Dauid Citharam recedebat ". Hodiè ,
1.Reg.16 .
v.14.15 . & id vtinam non docerer experientia quoti
23. diana : Mulca ſuppetunt exempla,vtardun
taxat recentibus , quæ in iudicio comperta
ſibi Sprengerus prodidit : cuius , & Niderii'e
xemplis,libenter vtor:quia( quicquid hære
tici dicant) doctiTheologifuêre , & in his ,de
quibus agimus,rebus exercitatiſmi: & quæ
cunq ; tradidêre , his fimilia noſtra videt æ
tas, & recentiores ea confirmant omnia :de
linde vixêre fermè antè annos centum , quo

tempore nondum hærefis Lutheri nata : vt 11

cauſſa
 Libri III. P. 1.Q.IIII
. Sec .V. 117
CUD cauffa nulla fuerit, multa quæ huic contra
P!?! ria,confingendi:deniq; videmus cum Ger
maniam dæmonum manifeftâ & crebrà in

cifeſtatione plenillimam fuiſſe :vt intelligam '

cos cum Luthero, & Swinglio hoſpitiú pa
raſſe,corumģ; quafi quosdam metatores p .
Spiceſfiffe,vt & nunc Antichriſtum præueniút,
eiufq;ſunt veri ante ambulones , Caluiniani,
Anabaptiſtæq;. Sed pergamus, ignoſcele
& or parentheſi non longæ. nequeo , præ a.
moris vehementiâ memoriam perditorum
fratrum fic deponere, vt non ſubinde & in a .
nimum & in calamum incurrant. Sprenge
rus narrat a . ſequentia : Honeſta quadam per- ap. 1. mal
lona , uniexfamiliaribus Archiducis matrimo- lei.q.1.c.
nio copulate,in prafentia notarii, & c. Secundum 12.

formam iuris,depofuit.Cùm tempore virginitatis

fue, cuidam ex ciuibus famularetur,accidit, vt v
xor illius graui dolore capitis langueret:pro cuius
OC curatione , cum quadam mulier acceßiffet, de fuis
carminibus đã certa praxi mitigare dolorem ha
beret: Ego,inquit ,cius practicam diligenter ob
feruabam :perfpexig , quòd contra naturam aque
fufe in fcutellam quandam ,ipfa aqua in ollam aliă
recitare opus
aſcendiſet:cum aliis ceremoniis, qua
non eft :confideransg quod ex illis dolor capitis in
dominò non mitigaretur :aliqualiter indignata ,
bæc verba ad maleficam protuli : vos non facitis,
wifiſuperſtitiofa , & hocproptercommodum veftrü .
Tuncmalefica ftatim fubiunxit :Anfim ſuperſti
tiofa velnon,tertiàdie tu fenties.quod reiprobauit
H 3 cuen
 118
Diſquiſitionum Magicarum

Cuentus. Namtertia diemane,meſeděte, dao fufum

opprehendente, tantus dolor ſubitò corpus meum
inuefitprimòin interioribus: vt non effetpars607
porus, in qua nonpun £tiones horribiles
ſeniirem :fe
cundò non aliter mihividebatur, niſi quod conti
nuèigniti carbones capiti meo fuperfunderentur :
tertiò in cute corporis,à vertice vſq; ad plantas pe
dis non fuiffet pacium acus , vbi non fuiffetpuſtula
Janie repleta. Sicg in bis doloribus eiulando,da tă .
tommodo mortemoptandovſą addiem quartăre
Atiti. Tandem maritus domina med , vi ſtabulum
queddam intrarem iniunxit.At ego paullatim in
cedendo,co præcedente,dum ante oftium ftabuli e
ramus:Ecce,inquit adme pocia pannialbifuper o
fium ftabuli.Ātog ", Video.tunc ille,quantum po
tes remoue,quia fortemeli habebis.Tunc ego,quã
tum potui, vno brachio nc ad oſtium tenente, cum
altero peciam apprehendi.sperias, inquit Domi.
pour & conſidera diligenter ibi repofita. Tunc, ubi
peciam folui,plura ibt inclufarepperi.præcipue au
tem granaquædam alba , admedū que poftula ine.
rant corporimeo :femina quog & legumina,quorã
fimilianec edere poteram aut intueri, cum oßibus
firpentum & aliorum animalium intuita fum .Er
fic ftupefacia dum inquirerem à Domino, quidnem

jagendum foret.vtinignem cuncta proiicerem in

i unxit. Proieci: & ecce ſubito non poſt bora fpacium
aut quartale : ſed in momento, vt res ille in ignem
fuerant proiecte, omnem fanitatem priftinam re
cuperaui.]
Idem lubdit . Mulier quædã maritata do ho

nefta
 Libri III. P.I. 2. IV.Sec . V. 119

neſta acceßit, & iuxta iuris formam vt fupra depo

fuit.Retrodomum ( inquit) habeo viridarium , eft
& illi contiguas hortus vicina mea.Vnde ,cã qua
dam die tranfitum fieriex hortovicina ad virida .
rium meum non abfq, damno perfpexiffem :ftansin
oftio viridarii, de apud me ipfam conquerendo, &
querulando,tam de iranhtu,quam de damne: vici
nafubito ſuperuenit ,& an ſuſpectam haberem , in
quifiuit: At ego territa,proptermalam eius famam
nihilaliud,nifihec verba ,protuli: Greffus in gra
minibus damna demonſtrant. Tunc illa indignata:
quisad eius fortè beneplacitum , me litigioſas ver
bis cumes implicare nolebam : abſceßit cum mur .
mure , & verba que protulit,licetaudirem , intel
ligere non potui.Poft paucos verò dies ingens infir.
mitas mihi incidit ,cum doloribus ventris, 4cm
tißimis torfionibus à latere finiftro verſus dextrū:
d vice verfa,quafi duo gladii effentpectoriinfixi,
do fic die noctug clamoribus vicinos omnes alios 3

inquietaui : confluentibus hinc inde pro confola

tione accidit , vtlutifigulus prafatam vicinam do
maleficam adulterino flagitio babers in amafiam ,
fimili modo viſitationisgratia accedens, & infir
mitati mee compatiens poft verbaconfolatoria ab
ſceßit.Sequenti tamen die feftinerediit,& inter a
lia confolatoria ſubiūxit:Experimentum capiã: an
ex maleficio vobis hacinfirmitas cótigerit.quod fi
fac repertum fuerit,fanitatévobis recuperabo. Ac
cepto ergo plumbo liquefa &to, & mein lecto recübč

templumbum in fcutellam aqua plenā fuper.corpus

meum appodiädo infundit: & vbi quadam imago
H 4 &fi
 120 Diſquiſitionum Magicarum

en figuræ diuerfarum rerum ex plumbo congelato

apparuiſſent,ecce ,inquit,ex maleficio vobis haceõ
tigit infirmitas : & fuper limen oſtii domus una
pars maleficii continetur.accedamus ergo & illis a
motis meliùs fentietis. ficý maritus meus cum eo
pariter ad tollendum maleficium accedunt, & luti
figulus limen eleuans marito iniunxit, ut manum
in foueam ,que apparuerat , mitteret,& quacungs
inueniret extraheret , qund & fecit . Nam primò
imaginem quandam ceream in longitudine vnius
palma, vndig perforatam , habentem duas acus ex
aduerſo per latera,admodum qua ipſa punctiones à
finiftro latere vſqz ad dextrum on è conuerfo per
Senferat,extraxit:demum pecias panniculorum di
verfas & plurima, tam grana,quam femina,& of
fa,continentes.Sicg illis in ignem coniectis ego con. ta
ualui ſed non ex toto. Nam licet tortura , pun
ctiones ceſ affent,appetitusg,comedendirediiffetex
præfens mi
ſanitati vſqzın
integro, tamen priſtine 670

nimefum reſtituta. Vnde hoc, quarebam ,quod pri 0

ſanitas non redibat: Reſpondit,ſunt &alia
ſtina
inſtrumenta alıbi abfcondita , qua inuenire non
valeo. Etqualiter prima inftrumenta repoſita a
gnouiffet , dum inquirerem : refpondit ,ex amore,
quo amicus amico reuelare
ſolet,hac cognoui.]
His duobus ſubdit alia multa breuia ,nata
ex deſiderio vlciſcendi': dum indigoantur
mulierculæ ,fe ab amaliis, ad nuptias conuo
lantibus, deſeri,& vltionéminatęmoxexfe
quuntur.Sed omnem ſuperat admiratione,
quod narrrat Cornel.Gemma poſt calcem
lib. 2 .
 Lib.III. P.I.2.VI. S.V. 121

33 lib.2. Coſmocrit. narrat fusè caſum Catharina

F
Gualteri puellæ Louanienſis annorum 15.
E cuius curationi ipſe præfuit anno 1571. quæ ,
cùm obtruſum à gentili & coætaneâ liba
menti fruftulum comediffet, in morbi fym
ptomata incidit prorſus prodigioſa ; quo
rum ipſe ſpe & ator quotidianus, vidit illam
1 ciicientem tot & talia & tanta; vc ipſe credi .
turus non fuerit oculis alienis . Oétauo mor
bi mēſe magno niſu per poſticum eiecitan.
guillam viuam & perfe&tam , craſſitudine
pollicari, longitudine ſeſquipedali : cui en
qurma,do oculi,& ' canda vniuerſa vtanguillis ſo
foras erupit, auditum narrat
let;triduo antequam
bis tirve in vieroſónum non ipſipuella modò,fed
& adf antib.quoq,velut argutü & tenuem aban
gue productü : & cùm egereret, manifeftè
puellare
primùm exferto capite feretra
tulit fe fenfiffe quod
heretper pofticum ,inde cum impetuexiliret. Post
inguilla,quam mortuam exenteratamg fufpende
rant,loco fublimiab animalibus tuto , repente cua
stage!
vuit. Puella interim cæpit euomere ingentem bu
noris aquoſcopiam , humano lotio non abfimilem , 9
Vaporis abfurdi. Durauit ea vemitio plus14. dies,
Imgulis profeétò exonerans fupra libras 24. velut
vulgò nominant gheltas tres. praterea vrinam
Les

interea quotidie reddebat bis térve copiofam . Nul

Lusinvětre tumor,nulla in toto corpore inflatio ex
teriùs apparebat:d ipfapuella potusac cibi parciſ
fini,vix unữ cyathi vini,aut cerevifia liquorísue
alveriº potitabat.Eòvenit hac aqua excrete abun
ня dantia ,
221 Difquifitionam Magicarum

dātia , vtfpatio duarum feptimanarü

facile ahmas
duas implerepotuerit.Post hanc aqua copiam ,ce
perunt d pili confertim exire per vomitum alui,
copiofißimi numero,digiti lögitudine, fed longiores
Jakij, alij breuiores ;eiuſmodi famequales annofisca
nib.euelluntur:auctaſ est indies ea pilorum quan
titas , vt facilepilas quãplures iufta magnitudinis
implere potuerit:eiecithos omnesmagno faſtidio
vomitus difficultate. Interieétis deinde nonnullis
diebus, fucceffere aliqui vomitus, qui floccos ingétes
pilorü iniicerent cum materiapurulenta inftar ſa
niei ,interdum fimili ſtercori columbino aut anferi
»s : in qua colluuie & fruſta lignori d membrana
rum tenuia rudimenta ;fed lignorū partes adeò vi
fue, vtex caudicibus obfoletis diffractisinequaliter
comminuta portionesviderentur unguis anplitu
dine,alia craſitie ,intus fungoſa , foris obductave
iuftiore cortice nigra. Paulo post cæpit alius vomi ♡
sus niger vt carbo ,dixiſſes atramentum verum vel 2
Hepie ſuccum ,imòcarbonesveros minutißime tritos
atg permiffos, fingulis diebus prodeuntes ad quan .
Juitatem lib.2.aut3.fæpißimecàmpilis tum copioſi:,
vt nuci iuglandi includi non poſſent,omnib.aiber,
prolixis & durioribus:qua cùmpertriduum ita du
raffent; ejecit femel& puri ſanguinis tanquamè
vena diffe &ta libras duas, nulli rei alterius generis
permiſt
as. A vomitu fanguinis rurſum fecutu est
ater, ac fi antimonio trito tinctusfuiffet humor,0
mnino liquidus in dies fingulos feread libras s. aut
6. atque hoc portentum feptimanam integramar
fanii horarum lege ac pacio perdurauit. Ceffauit 11
ali
 LibriIII. P.I. Q. IV.S.V. 123

aliquandiu diuinis humaniſg, remediis adhibitis .

1 intereapilosadhuc,fedpauciores,gradatimg atrio
Tes excernebat,imo & breuiores indies vt cùm pri
is ex fiduo ruffeſcerent,paulatim liuidi,nigri, tan.
dom aterrimi ac velui diffecti in fruſta minutifli.
mapervomitum redderentur. Quandog cum his
& zirulentus humor, da craſſus quandog ſimilli
mus limo. Circa Septembris medium membrana
fruſta maiora ,tanquam vētriculipartes,euomuit:
babebant hec fpeciem tunica craßioris , carnoſa,
lenta ,fractug contumacis:quibus profectovrfætus
cherocidi , etiam venarum ductus inaratiramofa
propagine ſpeciabantur, interdum medij palmito
gitudine. Has aliæ funtè veftigio fubfecuta tenuio
resmuliò ,fed penitus nigra, venarum dumtaxat
veligia referentes, membrana allantocidi non dif
12 fimiles. Poftremo venerunt & tertijgeneris tunice
Il vaforü prorfus expertes, aliarum omnium tenuißi
ma, vt locū amnijretinerent.Sederat his alia mul
to fubſtantie atg-figureratio: quam in agninis fe.
tuum inuolucrio . Nam buic tenuitati aderat mira

ſoliditas , figurarum ratio quouis miraculo maior.

fed tria præ ceteris rara duo
Fragmenta illi' varia ,
rum palmorum amplitudinem fuperabant,inter.
textaſtriis profundis fane epigraphis:qua feſedver
tice ad bafim ſecantes mutuo , cancellos in rhombi
speciem efformabant.non habeo cui meliùs cöferam
quam cum ſeneciavipera: quanq nihilhactenusà
me cöfpectum fuit,cui poffet meritò comparari. Sed
hoc in co pracipue admirandum , quod fecundum
| longitudinis du & tum , velut canalis quidã profun
dior
124
Diſquiſitionum Magicarum

dior appareret,infculptus fibris tranſuerſis raris ,

prorſus vt in aſpera pulmonis arteria. Erar hacre
gio penituscawa & circularis ,in vnius membrane
foliugio paulatim anguſtior,anguini capitis veftigi
um repræfentans,cū apophyſi maſtocidi,feu proceſu
mammillari: in alteriusfinefenfim lateſcens nefcio

quid vētricoſum & inaquale ,etiam bifurcato ver

tici non abfimile,præfeferret. Vniuerfa partes in
11
wicem coaptate totius anguilla longitudinem atque
craffitiem ſatuluculenter expreſſerant.Illud autem
tuberculum papillare viam fuiſſe reſpirationis
exiftimo , forteper quã & folidis ő humidis ad fui
natricationem neceſsriis vefcebatur. Post quam
bafce membranas erecit , fecuti
funtlapidesfere in
numeri,quos veſperifemper acſtata horarü
periodo
magnis cum tempeftatibus animig deliquiis eru
itabat. Formafuiteiufmodi,qua paflim in vetuftis
ædificiorum ruinis folet occurrere. Lapides folidi, He
angulofi,inaquales , tum ſpecie ,tum magnitudine;
que fubindead nucis iuglandis quãtitatem acceffit,
non abfq Suffocationisdifcrimine manifeſto, vide
bantur quandog, obte &ticalce,& coagmentati va
rie ,vtab illis,quiparietibusdetrahuntur diftingui
nonpoffent. Semel me prafente quendam eiecit la
pidem angulofum vix cum duplicis caſtanca mole
librandum .faxum illudmagna fpirituscötentione
proiecit,& ut vomentem viderim manifefte, do in
Lebetem fonitum cadentis audierim , magno horro
recum animi mei, tum turba vndig, circumfuſa.E
veſtigio magnam quoqligni portionépollicis longi
tudinepariter& trafitudine ,fed minore difficulo
tete
 Libri III. P.I. Q.VI. S.V. 125

tate ſecreuit.Erat hocfatisporoſum ftaminib ,reétis

infigne,cui & commiſſura quadam infigniørvelur
permedium totius longitudinisexcurrebat.Interca
samen, & pili per vices,fedminores ordine paucio
res, &nigriores, Acceffitaliud, g omnem excederet

fidem.os
enim triangulare
ſolidūforis,intus cauum
acfpongiofum reddidit; tale vt plane conftaret effe
fragmétum crurisbubuli, & puella parensdiceret,
Je tale vidillepridie in fuis carnib.iurulentis. Nec
mora, fequentidie articuli oßei,tali, digitoruma
cies, rotula, varia fpeciei &magnitudinis
prodie
rūt. Interdum tamen & pili& lapides intermixti,
atg, omnium poftremovitriatg arisportiuncula .]
His narratis , Gemma meritò cenſet horum
mirabilium Dei permiſſione dæmoné fuiſſo
miniſtrum ; qui cauſis camé naturalibus , or
dinc etiam feruato , quoad potuit , vſus fuit.
Idem vellem exiſtimaſſec , eodem opere ; de

muliere aliâ , quæ florente ætate pernouem

continuos annosinfandis doloribus inteſti
norum cruciata ,primùm craffioris tunicæ
rudimenta deiecit ; deinde & arboris fruſta
ingentia pleraque pollicis craflicie ,ac paulò
"*.25..*****

etiam longiora,pariterq; omnia ferè,quæ ad

..

arboream ſpeciem pertinerentzfolia ſcilicet

อก
*

laurinis foliis non abfimilia , radices , corci

ออกด
...
เบส

ces , etiam quæ tomento alicui incluſos nu

A.

cleos , nullo tamen veſtitos putamine, præ ſe

ferrent. Quod ego mallem ad prodigioſos
demonum effectus; quàm ad naturales mor
borum anegmenous referre.
เลย
เทนีสียง
่

Ad
 126 Diſquiſitionum Magicarum

Ad eoſdé effectus permittente Dco pro

ductos retulerim cruciatº corporeos B.An

gelæ de Fulgino , quos his verbis deſcribir:

Corporis funt tormenta innumera à multisdemo
nib.multipliciter excitata. Vix enim cred gforbi 31
poffent infirmitates & paßienesmei corporis. Nam
non remanet in me aliquod membrum , g non har .
ribiliter patiatur.nunã enim fum fine dolorefine
languore continuo,fum debilis fragʻlis plena di
Lore, ita quod oporteatme continuò iactre. Non est
in me membrum , g rõfitpercuffum ,tortum á pa 11
natum à dæmonib .& femper fum infirma, o fim .
per tumefacta, & plenadolorib , in omnib.membris
meis:ita quodcum magna pana polemmemonere,
exfum fatigats iecere ,nec etiam ad fufficientiam 3
poffum comedere. hinc diſcis ſanctam hanc vi
duã fæminco , vt lob virili ,ſexui, exemplum
patientiæ propoſitam In vita B. Angelec.19 . 13,
De méris abalienatione perpetuâ iam do .
cui,dá de philtris diſſererem ; Sriradio quo - i
que potione mens abalienata à virgine ve
nefica ,lib.2. Hiſt.Dubrauij de modicâ ad tem
pus exemplum nõiniucundum auditu nar
a in præfa.rat Matthiol. in Dioſcoridea de circulatori

bus, hauddubie Magis Bohemiæ. In vinum

( inquit )radicis cuiufdampuluerem , cuiusguſtatu
fauces conuelluntur , immifcent;& , cuifucumfa
cere volüt, iubent, vt illo in vino intinclü digitum ,
quafi preguftandicaufa fugat. Tunil cò digitum
vino madidum in os inditum ,fibi mordicus, no fine
dolore & clamore, premit inuitus. Interea, perind.

algs
 పను
జరు
మీస్లో
1
Lib.lII. P.I.Q.IV.S.V. 127 )

ag, blanditiis , mærentem confolatur circulator;

temporum , carpig arterias alio oblinit medicamé
to:deinde nummum in terramproiectum hortatur
vt tollat.Ibiitle pronus,primum fe nequit attollere ,

***********************
mox vnguinis visamens faftus,concidit ,
ftatimg
eius more qui metuit nemergatur in aqua,natat, ac
vociferatur, fimulfef.uclib.
obrui
. Ergo cum erigit
circulator ; ille , quafi vlturus iniuriam ;primum
maleficũ obliquo ac toruo intuitu exprobrare, mox

38.
hominem aggredi videtur:poftremòfugientem cir .
culatorem perfequi,donec abfterforādem illitime
dicamenti veneno, recipiat animum ac mentire
ftituatur. Vbi autem ad fe redist; quafi quieuaferit
à marinaufragus , capilum veſtimentaque veluti
vela torqueresexprimereg ,brachia tergere, da na
res emungere ,confpicitur .] Vtſola visvngucnti
hoc faciat , & non interueniat opera dæmo
nis , qui fieri qucat, non intelligo.
Gentiles idem ſenſiffe olim , probare pof.
ſumus ex morbis , quos illi Diis ſuis, hoc eft,
,TTS
dæmoniis, aſcribebant: vc de Ceritis , quidi
*

ai quali Cereri &ti dmun?psókn770s ; de lympha

tis ,Panicis,fimilibusq; iam tradidi. Idcoque
cos, qui fanatici erant , & variis linguis in
morbo loquebantur , daypovārtas, vel ab He - l . Lucia. in
cate , aur Heroibus infeſtatos , vocabant. * in Philo
பாக்க

pſeu. Hip
Quare & Leuinus Lemnius candé datma pocrat . de
num , & fatetur dæmones huiuſmodi cauſas Sacro
morborum accidentarias effe : Qui ; li cau- motbo.
bl.2.de ocol
fam accidentariam vocat, extrinſecam , effi- cuinat.
cientem ramen ; nobiſcum ſentit. mirac. c , I.

Reſtat
 1128 Diſquiſitionum Magicarum
1:25
Reſtat explicandum , quo pacto dæmon
morbos inferat ? quod Franc .Valeſiusaccu
a Sacræ
Sacræ ratè docuit,* Nempe illum eſſe caufam ex
Philoſop.
c.28. [ ternă , eo quod extrinlecusaduenit corpus
inhabitaturus , & morbos illi illaturus, Si

morbi ex materiâ pendeant , mouet inter

nas caulas . ſic Melancholicos morbos exci ab
cat Nam principio bilem atram , quę corpo
riinerat,cömouet, & fuligines in cerebrum ,
& internorum ſenſuum cellulas propellic . 1:
Deinde adauger bilem atram , admotis cau
fis exurentibus , vel detento iſto humore,ne
expurgetur.Epilepfiam ,paralyſım & fimiles
noxas infert , per ſuccicraſſioris delationé,
obturato ventriculo cerebri , vel obſtructis
radicibus neruorum . Cæcitatis cauſa eſt, vel
ſurditatis;noxia excrementa ad aures , velo .
culos coaceruando . Sæpè etiam ad odium , AEL
amorem ad alias animi perturbationes in
ducédasmouct imagines , vt in imaginatio. 10
ne firmiùs inhæreſcant. Ad corporeas verò
affectiones excicandas , ſpirituoſam ex ipſo
fanguine ſubſtantiam deligit , cam ſeparans
& expurgans à craflitic materiæ .deinde ſpi.
ritibus iftis vtitur , quaſi proximo animæ in
ſtrumento ad efficaciſſimè & velociſſimè a
gendum.Dico ex reb.venenofillimis eum e
ducere quandã quaſi quintā eſſenti. ( vt ex
gemmis & auro folét chymici )& eâ inficere
ipſos ſpiritus vitales , & fic eú malefico mor
boimbuere ; quod aduertit prudérer Cæfal

pinus
 Lib .III. P.I. Q.IV.S.V. 1291

pinus lib.de dem ,inueſtig.c.16. Quod cü fecit,

egrè ars humana fatis celebria & efficacia re
media poteſt vel ſolec adhibere . quo enim
hæc materia ſubtilior & tenuior , hoc quoq ;
ad lechú eft acrior & efficacior. Solec omné
præuenire medelam.Nec obftat quicquam ,
quin hæcipſa damna inferat interdú per ſe ,
line cali matcria vel interna agente cauſa ; ſi

impediat vel lædat ſenſationes , vel fpiritus

animales decineat aut ſubtrahat, & aliis mil
le, quos nouit, modis . Qui verò morbiabin
ternis cauſis non dependent, ſed ab externo
tantum impedimenti nocuméro , vel noxio
afflatu, vi plurimum per ſe operatur; vt quã .
do inſtrumenta maleficii , vnctiones , ligna,
defoffa,vel fimilia, ad ipſum veneficium vim
naturalem nullam habét; ſed funt pro lignis
tantum , ad qux ex pacto dæmon operetur,

quod docuit idem Anto.Cæſalpinus d.operis

6.17.tum quoque poteit per res externas ho
mini vim aliquam facere, vcille docec cap.8 .
Veluti cùm malefica irata pomum coctum

manui alcerius ſic fecit conglutinari , vt & a

cerbiſſimūinferret cruciatum ,& nullâ arte,
poffet diffolui,veldeglutinari , lege Nic . Rc
mig. lib. 2 :dæmonolac.c 4. Quid ni creda
mus, cùm etiam Catochicen lapidem Cor
licum legamus ea vi prædicum vr ſeiunctis
corporibus agglutinec, & impoſitas manus
COM
detineat: Solin.in Polibiſt. Quo pacto venefi
cimorbi ab aliis dignoſcendi agam ,lıb.o.
ET
1 SE
 1130
Diſ Mag
qui ica
ſit rum
SECTIOion VI .
um

De mirarerum ſolidarum atq, magnarum in

corpus ingeſtione & egeftione.

PRodigiofi funt pleriq ;morbipermalefi- A

ciumiliati;ſed omniumprodigiofiffimus
mihi videtut ; quando per os velimum guc
turem eiicit eger,ſpinas, offa ,ligna, faxa, fru
Ita vitrorum , acus ,cultros & alia ferramen
ta ; glomospilorum , pannos,ſetas,cornulu
cernæ , & huiuſmodi; quæ , vel comeſtione,
vel aliter in corpus immitti potuiffe ,videtur
impoſſibile. huius exemplum vnum habet
in Mal- Sprengerus , de muliere Zabernéli; vbi ob
leo f.z.q.l, ſtetrix quædam ,co quòd ipfam non accer
fierat ad puerperium , grauiter irata , noctu
cum duab . alijs maleficis ad puerperá acceſ
lit , & dixit ad vindi& tam ſe aliqua in eius in
teſtina velleimmittere, quorūdolorem poft
ſeineſtre dumtaxat ſentire inciperet. Dixit ,
& ventrem eius manu tetigit: ad quem contactum
puerpera videbatur, fibi extrahi inteſtina , & iis
immittiquadam ,qua tum oculis dignofcerenequi
bat. Poftea fexto vix menfe finito internorū viſce
rum tortura ipfam fubitò tam dira inuafit, vt nec
( verba ſunt Sprengeri ) dieb. nec noctibus à cla .
moribus,omnesinquietādo,abftinerepoffet.Etquia
deuoriſſima Virginis & Regina miſericordia exftz
sit, in pane& aqua fingulis fabbalinis diebus iein
nando:ideo & per ipſiusfuffragia credidit felibera
Iri. Vnde & quadam dic,vbi pusnature perficert

vole .
 Lib.III. P.I. Q.IV. S.VI. 131!
volebat, tunc omnis illa inmundicia à corporepro
rápit ; & aduocans maritum cum filio dixit : funt.
néresiſtaphantaftice nonne dixi,past dimidij an
wifpacium res iſta cognofcetur ? aut quis vidut vn
quam pinas, off4,
fimuletiam ligname comedIm ?
Erant enim fpinarofarums, Lung iudinevnius pal
me, cum aliis variis rebus innumeris immife.]
Aliud exemplum relatum eſt à Beniuenio lib.dead
mir.morb .
de muliere Florentina ; tertium à loanne cault.
Langio 6 de Vlrico Neuſeſſer ruſtico ; quar-blib.s.epi.
38.
túde puellâ Leuuenſtetenfiin hiſtoriaGer
manicâ ,hac de re excuſa annoisó 2.tria his
addit Nicolaus Remigius . O & auum plane c1.z.dæmo
admirandum & cui refellendo, nullę nuga ,bola.c...
nas
nullæ calumniæ , nullæ phaleræ vitiligatoris
Wieri ; ſuffecerint, adſcribam ex vita S. Pe
tri Tarenitalij, à Gaufrido confcripta , d his dapud
$ u:
verbis; S. Sýmphoriani dicitur caftrum Lugdu rium toin.
Ipil nenſis Esclefie,paucis ab urbemillibus diſtans, vbi 3. Maii8.
Di |cap.23
vir fidelis de religioforum fidelis ſedulufque
fufce
pror, magna cöuerfationis pariter doopimonis Ab.
2,011 batem , ad hofpitium fuum aliquando , quafi vim
* \faciendo , pertraxit. huic iuuencula erat filia miſe
prebili incômoditase laborās. Égerat enim quadam
mulier maléfica per nequitiam inuida focrusindu
d
kui
sta,vilanguoretabefceret deſperato, nec viri fuip
E femtiam , nec aspectus villaten ' tolerares. Affectione
muliebrigeniirix perfuafa,vtfatanasſaianã eijce
ret ,famofum quendam maleficã accerfiuit. Adfuit ,
Water
explorauit, agnouit,dmulierculăafferens inferra
orta tam,terit arborum cortices ,pöculas verbis & herbis

2. infecta
 1132 Diſquiſitionum Magicarum

infetta propinat; mordet etiam detib.proprijs bra

Ichiūmifera mulieris. Res mira, res noua,res )nifal
lor) hactenus inaudita . Ab illo quidélanguore con
ualuit: fed'interdū ,ex corde procederefentiensuelut
acus,cruciabatur atrociter, donec per morfurā bra
chig , õnulla cicatrix obduxerat, acuseduceret vis
occulia. Crudile remedium ,fed huiufmodi cögrue
bat auctori. Plures in hunc modum quàm triginta

per temporum interualla prodierant: quadam , vt

vulgò dicitur, excapſeta ,quædam admittendisfilis
idonea foramina praferentes .Præterea pradiétus
Abbas ad domum , vbi bec actitabantur; aduenit.

Celebris estperſona;cuiushoc opus & alia non indi

gna admiratione narrantur:fed parcendum adhuc
ſuperſtiti, & nomen credidi reticendum . Huicpater
anxius miferabilem exhibet filiam ,nec fine lachry
mis lugubrem explicat tragediam . Eadē hora fit fi
des dičtis ,& fentiensacū mulier gemebundadeplo.
rat.lam puenerat ad feramen , foliusiam pcefferat
cruor,iam cæperat apparere , ia particula eius exie.
rat. Et accedensvnusex fratrib.laicis ,eidem Abba
ti deferuiens, cruentam extraxit, annis pluribus ad
teftimonium conferuandam . Orat abbas & locum
vulmeris tangens,in virtatè fidei pollicetur,nec fer
rum vltra nec chalybē inde proceffurum. Factüest:
ſed mutata materia est , malitia necdã prorſus ex
ſtincta.Caperuni lignei ludesparuuli,quales vulgò
brocas appellant,-x quercingrobore, vel fraxinei,
ferreis acubus egredi, craffioresfpinis & modice lo
giores. Nec vnius tamen omnes,ficut nec acksfue
Irant,langitudinisvel craffiudinis erãt Scdecimin
banc
 Libri III. P.I. Q.IV.S.VI. 133

hunc modum intra annū & paucosmenles ex mu

liere lignaprodierunt.Adfuit demum Reuerendus
Petrus Antiſtes ,cui diuinitusferuabatur miraculi
plenitudo. Offertur mulier millarum folemniace
bebrāti,ficutpræceperat vefperepræcedenti.Eadem
hora feprimum decimum lignum ex muliebri cor .
pore egreditur, quod fub oculis omnium facellanus
extraxit. Confitentem itag, mulierem praful ab
foluit , & facram ei tradensEuchariſtiam ab omni
deinceps cuiuſsung, materiei progreffu iubetele
ſecuram . Sic abomnibus iampraſtigiis liberata ad
hafit virofilioſq;procreauit. Et,vt dicitur,hodiez
Superftes, virtutem prædicat,quam in ſeioſa felici
termeruitexperiri. Petrus de Fraxineto, dicitur
pater ,notus,etiam honoratus inter couicaneosfuos:
vtfiquem dubium nouitas tanta reddiderit, pro
bare forfitan liceat,quod crederedetrectarit .] Ha $

ctenus Gaufridus Abbas Altxtubx ; cuiÇi.

ftercienſes & Claravallenſes Abbates nego
tiū dederunt vitæ huius conſcribendæ ; cùm
Romanus Pontifex Lucius eis mandalſet,vt
eam fideliter conſcribi curarét. Sed Mona

chus fuit ſcriptor, inquientaduerſarii. cre

do , plus fideimereréturmendaciſlimiipſo
rum Miniſtri & Prædicantes . Cæſalpin.de
inveſtig.dem.c.17,Contigit autem ( ait ) hoc an
xoPilashecvidiffemultis ſpectantibus. Quadam
ademoribusobfeffa ,fapius, modo inter adiuran.

4 dum,modòpoftea ciecit corpora ,de magnitudine &

forma per feineptiffima,utdeuorarētur,clauos fer
Ireos pralongos ,0 /«,lapides,globoslaneos, carbones,

I 3 aliag
 134
Diſquiſition Magicarum
un
aling multa , inculcita autem ea rigione, qua tho
raxincumbebat,precipue qua cor,globuli multin
perii ſunt explumis affabre efformati diuerfis figu
ris,fed plurimiinfarrofarum perpetuisplumarum
tenuiſſimarum ordinibus,nuncfilo impliciti ,nunc
Galo glutine , alia genera reperta ſuntin cervicali
qus caput reſidebar.] Quid multa? ſuperiori
bus annis Duacenſicuidam , & Inſulenſian
cillæ fimilia fermè acciderút. Exemplorum
fat habemus ; cauſam rufpemur, quæ lat ab.
Itrufa & abdita .
Primùm fateor , quædam in corporibus B
humanis ſolere interdum ex prauis humori
bus coaleſcere,vtſunt tophi,lapilli , capilli,
oſcilla , conchylia, ſpinæ , glomi pilorum &
quæ talia potuit dæmon in ipfis hulceribus,
velin corporis partium cögruis finibus pro
creare, quod naturaliter fieri poffe, conſen .
Gal.li. 2. tiunt veteresnouiciique medici.“ Norunt

cuim ,Ccl- mecum multi Comitis filium ; qui,ancean

fus l..c.6. nos fermè nouemdecim , Luxemburgi,in v
tius l.16.
c.co.Leu . rinâ lacerțulas ſatis magnas eiiciebat; quod
Lemo. 1.3.erli plerique vxoris eius adulteræ ( quam &
de occule: occidi per ficarium ille poftea iuflit) veneh .
2.2..Alex. cio tribucrent;potuit taménaturaliter con
Bened.l.2. tingere ,ex humorum corrupt onc,& renum
& Ana. vitio. Mulier illa Caluini ſectæ erat addieta ,

Beniu.l.lu & miniſtro familiarior quâ oportebat;ideo

pra'citato. nec à moribus , nec ab inſtituto aliena fuit
24. >
54 " ?? vulgi ſuſpicio.
St
Secúdò puto nó poffe naturaliter in cor

porc
 Libre III. P.I. I.IV.S.VI. 135

pore humano generari,ex vllâ putrefa&tióc,

acus, cultros,forfices, & huiuſmodi metalli
ca artificiosè cõformata. quia calor natura
lis ,niſi plurimorú annorum fpacio , nõ vide
cur metalla inibigignere políc: multoq; mi
nus , fic fortuitò ad certā analogiă atq;diſpo
litionéartificioſam ,vidétur tā varijhumores
cóuenire poſſe:nifi Democriteam & Epicu
ream reuocemus inſaniam , ex fortuitbato
morú concurſu cuncta conſtruentem . Neq;
adhuc legi, quihanc vim naturæ tribueret .
Tertiò ,dico hæc omnia multis modis de
mones per maleficosoperari poſſe. Etenim hoc vo
primò poſſunt ſic ſenſibus illudere , vt quis in his acci
putet iſta in corpus ingeri ,vel egeri. cùm ta- dere Gril. 1
de Cortile.
men reuerâ dumtaxat dæmon cultros ve
9.3 . &Car.
ros, & huiuſmodireliquam , quæ euomitur, da.d.c.89.
artificioſam materiam , quæ in ægri corpore de varieta
.
numquam fuerat; veletiam ipfos humores, lib.4.c.5.
qui eiiciuntur; faciatapparere cultros, & re- Beniu. de
reliqua illa , vel etiam aërem ſiccondenſet. abdi. mor .
&lanar.
& coloret : 2 quod veriſimillimum eft con- caufis. ca.
tingere, quando res illæ , quæ viſæ funt foli. 24. & 80.
dæ acdentæ , paulò poftcernútur cuaneſce- 10:Langid;
re. Præterea poſſunt, citra fi & ionem , res itoriá pu
huiuſmodi per dæmonem in os occultè in- ella de
Leugen .
geri, vnde moxciiciantur; poffunt etiam a- Iteet,Ger
liis corporeis partibus inſeri & includi . Ne manice c.
gat id Wierus , homo fronte nullâ ; licet ditá Béiu .
& Bencd .
non videam ,cur negec. teftantur enim me- fupra cita
dici & chirurgi fidedigni,quorú nonnullosb |tos.
I 4 ipſe
 136 Diſquiſitionum Magicarum

ipſe laudat , talia fibi viſa ex corporibus ex

cerni,vel exſccari, & ea manibus contrectaſ
ſe ſele.Eos verò omnes ad vnum decipi con

tendere, quid eſt, niſi ftrenuè pudorem to

tum exuere ? ex modis immmittendi, quos
comperio ,duo tantum mihiplacét . Primus
ainl.4.c. eft, quem non prætermiſic Binsfeldius ; a vt
ple malef. profundo dæmon fomno demergat homi
17.cốc.6. nem
, & ſenſum doloris eximat ; tum dextrè
incidar membrum , & materiam illă duram
imponat; denique eadem ſubtilitare vulnus
adeò conſolidet , vt nulla cicatrix vel vefti
gium relinquatur. quod periti chirurgino
nunquam faciunt.
Dices fortaſſis; vt hæc quæat in partibus
carnofis & facilè dilatabilibus , & promptæ

conſolidationis; quarum exempla recenſet

| lib.2.dx. Nicol.Remigius ; non tamen id potericin
monol.c.
aliis, quibus illa facilitas non eſt propria ,v.g.
in inteſtinis ,orificioſtomachi gutturę,arte
riis , & talibus organis , quæ angulm valde
funt,nec dilatantur, niſi ad fun &tiones ſuas
naturales : vel etiam , fi lectione diuiſa fue

rint,non poſſunt reuniri . Refpondeo , diffici

liùs quidem in his id contingere, abſolutè
çamen poſſe vt in aliis. licet enim nobis in
cognita fint medicamenta, iis conſolidan
dis & reuniendis idonca ; dæmoni tamen illa
ſunt notiſlima. Præterea quamuis fponte
ſuâ non dilacentur, niſi ad naturales ſuos ef
|fectus; vi tamen aliquâ adhibitâ, poſſunt ex
tra
 Libri III. P. I. Q.IV. Sec.VI. 137

tra conſuctum ordinem dilatarı & compri

mi.cuius rei duas hiſtorias ad fidem facien

dam adtulit teſtis oculatus,chirurgiæ laude

clarus , Ambroſ. Paræus prior eſt ,de ſtu- a li. 2. chi.
diofo ,qui cum ſpicam germinis deglutiuil- rurg.c.17.
fet,cao; in pulmones per regzeíay deſcendif
ſer,natura illam tranluerfis pulmonum lo
bis illæſis , integris etiam coſtarum muſculis,
& quæ fuccingit eas membranâ incolumi,
integram expulit.Poſterior eſt de opilione ,
qui ſemipedalem cultellum ,cui corneum e
rat manubrium craſſitudinis pollicaris , in
fauces à prædonibus ore aperto adactum ,
ſex folidos menfes , in corpore retinuit , &
tandem nata in inguine vomica , inde chi.
rurgus extraxit. At neceſſarium planè fuit ,
per anguſtiſſimos meatus quoſq; à faucibus
ininguen cultrum peruenire. His tertiam
narrationem Remigius addidit de morione;
qui apud Armoricos,mucronem gladii tres
digitos longum per os in fauces ad actum ,
duodecimopoſtdie , peranum egeſſit.Non
ne culcer iſte,per tot īpiras inteſtinorú ſub
tiliſlimorum ,& per illud, quodà re ipſâ vo
catur inteſtinumienue,fuit deuolutus:Neque
in his vlla vnquam maleficii mentio vel ſu

ſpicio fuit.ſi natura id potuit & caſus,cur ex

propoſitoid adnitens nequeat ille mille ar
tifex follertiffimus ?
Altermoduseft Silueftri Prierátis, quem'o sklu.ver.
recentiores quidam ſunc ſecuti; ſcilicet maleficiú

I s demo
 138 Diſquiſitionum Magicarum

9.5. Col dæmonem peritià pollere , res folidiſſimas

mas Phi- diuidendi & comminuendi partes in minu
de rofissa.tiſlinas,etiam inftar pulucris,& cas iterum

cerd.p.2. vniendi, applicatis ,ficubiopus,naturalibus

2.3.in tra & iuis;idų;tam præproperè & fubtiliter , vt
Aac.primi
præcepti cernentium oculi nequcát ,ob nimiam mo
Decalogi. tusceleritatem, quidquam horum aduerte
re; ideoqputenthomines ea integraimmit
ti & emitti.Hi duo modi probabiles ſunt.
Valdè miror tertium quendam ,tam mul .
fa Paracell tis placuifſe *. cum lit planè improbabilis .
lib.de oc- Volunt iſtià dæmonc poros corporis exten
cul.philo.
Baroni di,per cos deinde duriora hæc & maiora in
Lichtem- ſeri : & poros rurſus concludi : quorum a
bergio !: pertione itcrata demum , quando dæmoni
paisMa- videtur,intruſa expellantur,Sicaiunt à ful
pię articu.mine line lęſione poros vaginç penetrari,la
Ludou.
Milichio . minama gladiichalybcam liquari, ſic iactu
LdeMagi- lapidem ſub aqua recondi, nec manu retra
co dæmo- &â viam cerni,per quam lapis in aquam pc
ae, & Nic .
netrarit. Supponit hæc opinio corporum
Remig.de
61.l.z. penetrationem eſſe naturalem , cumBurida
no ; quam D.Thom.Scot.Duran & alii,mes
liùs philofophantes,contendunt à foloDco
perfici poffe hoc ergo primò peccant.Si di
cant corporeas hic dimenſiones , ſiue cor
pora non penetrari: incredibilem quandam
dilatationem pororum , etiam in partibus
corporis non raris , coguntur excogitare :
cùm tamen iſti pori cam fintnacurâ angu
ſti , ve line inſigni lælione diftrahi non pof.
ſint .
 Libri III. P. 1. Q.III. Sec.VII. 139

fint. Nec ſimile quidquam in illis, quæ pro

ratione adferunt diſſimillimis reperitur.ful
men quiddam eſt ſubtiliſſimum & tenuiffi.
mum , ea prædicum vi naturali, ve duriora at
que reſiſtentia conſumat; mollia verò & ce
derc facilia fine læſione a tranſmittat : at . Seneca L.

ferrum , ligna, lapides, res ſunt ſpiſſz, duræ , 3.nat.q.li.

& minimè aptæ ſic ſe in poros inſinuare. A. Isidor.b
13.Etymo ..
qua corpus eſt liquidum, humidum tenue ,
Huitans,cuiuis rei ſolidæ cedens loco ,capax
eciam liburnarum ; rerum , quæ iniiciuntur,

impulſu condenſabile ,& iis exemptis aptű

vil å ſtarim coire & reuniri ; vtq;,finc par

cium fcparatione, condenſatur ;lic,fine ca

rundem nouâ medicina, rarefit atq; exten

dicur ; quæ quam ſint ab humani corporis

membris alicna ,vel puerinorunt, & qui nondü
drelawantur.

SECTIO VIL

De maleficio dexonendi.

die
eft,
mergumenos a demonibus fepèinuadi, & pofli.
deri, velobſideri :hoc eft dæmones in hominú
De • Mengus
ingredi corpora , & fimul poteftatem aliqua in futte
eos vexandi ſeu affligendi accipere :ambo c - dæmon.
C019 Polydo.de
nim requiruntur,vt quis ſit energumenus ; exorciſ.
qua de re do &tè,poft Mégum , & Polyd.Pet. Tyrzus
Tyræus b diſſeruit.fichomines dæmoni tra- difp.de
Tart :
u dendi poteſtatem conſtat ollim Apoſtolos demonia.
ung
habuiffe, ex Sacra Script. & alios quoquely.i.
fan
 140 Diſquiſitionum Magicarum

1. Tim .I.V. ſanctos homines vr olim , lic & hodie eam à

vltim .
Deo accipere ; qua non niſi prudentiſſimè,
& cum magna charitate atq; iuftitia vtan
tur ; haud difficulter probaretur , fi huius lo
a Vide Ti. ci foret. An verò · dæmones,cos quos polli
rzum d.o- deant, vt eorum corpora iplimeţ ſubintrét;
peris q.vi. poſſet quis dubitare cò quod B. Uldegardis
in libris reuelat.fuarum ſcribat ſe de quadam
energumena in vera vilionevidiſſe,quod ipfa
nigredine “ fumodiabo
permißione Dei quadam
lica conglobofiratus obfeffa erat & obumbrata ; qua
totam ſenſualitatemrationalisanime illius oppri
mebat,neceam eleuato intellectuſufpirare permit
tebat : velut unibra hominis, aut alterius rei ,vel
fumus oppofita obtegit & perfudit ; unde hæc re
étos fenfus & actus perdebat, , inconuenienter
apius clamabat ac faciebat.Etme cogitante di ſci
re volente quomodo Diabolica forma( id eſt ſub
ſtantia)hominem intraret :vidi & refponfum ha
bui,quod diabolus in fua forma, vt eft,hominem no
intrat:fed cum umbra & fumofue nigredinis ob
umbrat drobtegit,fi enim forma illius folaeretur,
quam ſtipula à vento difpeigatur. Quapropter De
non permittit, vt hominem in fua forma intret.
Sed ſupradi£tis perfundens,ad infaniam & incon
uenientia euertit, & pereum ,quafi per feneftram
vociferatur, & membra illius exterius mouet,cum
tamen in eis in forma fua interius nox fit,anima
interim quaſi ſopita & ignorante,quid caro corpo
ris faciat. ] Sicilla apud Theodoricum Ab .
batem,eius vitæ lib.3. cap. 20. Sed hic locus
often
 Libri III. P. I. IIV . Sec. VII. 141

oftendit veriſſimum efle dictum Theologo +

rum , fæpè eos , qui allueuere multis reuela
tionibus etiam veris , putare ſe habere per
reuelationem ;quod habuêre per diſcurſum
opinionemg;. Indicant hoc multa. Primò
quia principio verè tantum deſcribitur ob
feflio ,non poffeflio. Secundò , quod inquifi
tio hæc parum erat neceſſaria , & fatis curio
fa.Tertiò quia ſuſpectum eſt ,quod ait Deum
non permittere vt diabolus ſecundum fuam
effentiam ,vtſoler eſſe in ſuo loco , corpora
poffideat. communis enim Theologorum $
diſtinctio hoc diſcrimen ſtatuit inter obfeffos
& pofleffos , quòd in his fir dæmon , vt erat in
ſtatuis idolorum ,nonnunquam : & hocin
dicant inflationes &multa alia quæ in pol.
ſellis cernuntur. Quariò quia ratio nulla elt .
Nec enim forma dæmonisve ſubſtantia e
ius ſpiritualis ipfi corpori contraria ſic eſt,
vtillud ſtatim deftruat,etiāfi nolit , ſolo in
greſſu. Quincto quia non ſemper anima ſo
pita eſt , quando dæmon energumenium vel
obfidet vel poſlider,vt apparet,quia videmº
fæpe illos omnium recordari quæ cgerint .
Denig, fancti & Theologi omnes fic femper
locuti & opinati fuere, vt dicerent, dæmo .
nem corpus arreptitii intrare, & ab eo exire.
Non quidem id lubire ,vt informet, vel tan
quam parseius(quod vocant ) corpus inte
gret:fed tantum vt loco ,vel inftruméto or
ganico vſurus, ve fusè explicat Epiſcopus
Abulenfis ,
 142 Diſquifitionum Magicarum

Abulenfis, in 7. Exod.q.16. Rectius itaq; di

& um à Cæſario l.s.c.is.dæmones non vñiri
animæ ſubſtantialiter, nec in ipfa effe ani
ma , ſed applicatione tantum, & oppreſſione
per energiam ſeu operationem animæ adel
le , & fic homini vniri, & ei quaſiillabi.alle
gat Gennadium ,l.de Eccl j dogmat.c. 82. hoc
tenentem ; tamen corpori ineſſe ficut in lo
co poſſe, & in cauitatibus eius latere,nun
quam Gennadius negauit, & exprefsè Cse.
farius ex S.S.confirmat. non enim rectè di
citur exire ,niſiquodintus fuit.Saluator au
cem iubec de corpore dæmones exire , lat.
5.v.9.Incus ergo fuêre.Rcftat nunc ve quæ
ramus;anmaleficipoſſint có foleantficalios de us
ueresec damoniquaſimancipare :Mulcotuin co
feſſionibus conſtat eosid putare,faren'turc.
nim ſc dæmones in brutorum vcl hominum

corpora immififfe;& ipſidæmones cùm ex

orcilancur id ſolent prætexere , fe à tali vel
cali immiffos.prætermitcam ,quæ recentio.
ta lunt,àRemigio & aliis allata,duo tantum
adfcribam ab iis commemorata, quorum fi
ein S.S. des reiici nequit.Anaſtalius Nicenus’de Si
923 mone Mago :multos ( ai:) tentantes euin dicere
praſtigiatorem :cum eos effet allocutus, & deinde
conuiuii prætextu bouem ſacrificaſſet ,& eos conus.
uio excepiſſet: variis morbis,& damonibus eos fub
b in vita iecit. ] D. Hieronymus nobis proponic
S.Hilario. dæmonem à B. Hilarione eicctum , quem

magus in virgincm immiſcrat : Perdueta ( in

quit)
 .10
Lib. Ill. P.I. Q.IV. Sec.VII. 143

Iquit )aparentibus ad monafterium feni traditur,

vlulavteftatim da confitente damone. Vim fufti
mui. Inuitus abductusfum . Quam bene Memphi
Somniis homines d: ludebã:ô crucesd tormenta,qua
patior. Exire me cogis ; & fubter limen ligature
mor. Nonexeo:niſi me adolefcens , qui tenet, di
miferit. Tunc fenex :Grandis , ait , fortitudo twa,
qui licio & lamina ſtrictus teneris. Dic , Cur au
Jus es ingredipuellam Dei: Vt ferwarem , inquit , ea
virginem , Tu feruaris,proditorcaftitatis Cur non
potiùs in eum ,quite mittebat ,es ingreffus:Vt quid,
refpondit,intrarem in eum , qui habebat collegama
meum : Amoris damonem ? & c.]En vt mag ' im
miſerac dæmonem verè : & lic opinor ctiam
multa corum ,quæ narrat Anaſtaſius, à quo
Glycasp.i.fuit cadem mutuatus; & inprimis
de quo nuncagimus, Deo permittente, po
cuiffe verè à Simone Mago patrari : quarc

Annaliū “ ſcriptoricruditiffimo,nequeo al--tom .

lentiri; qui mira illa Simonis ab Anaftafio ana:68.
prodita , iudicat tantùm fuifle impoſturas,
hominibus per imaginem & viſum oſten .
fas, cùm nulla veritate conſiſterent. Sunte
in min iismulta, quæ & pofle & ſolere con .
cingere, lib.præcedente deDamoniaca Magia
fatis copiosè oftendimus. Anno 1581. in Vi.
uareſiæ oppido Annonaro , fuit malefica no
minc Boyarona; quæ variis plures cuiq;,nõ v
no modo dæmones immilit , quibus grauiffi.
me diuexati fuêre.in his filius& filia illi'fue

rút ;quos nucib'alteri paratis, ſed morépue

rili
 144 Diſquifitionum Magicarum

rili abliguritis ab ipſis qui deferebant, linga

los tribus demonibus poſſidendos manci
pauit.Similia facticabat ſtrix alia dicta ,la Go
chonne:ita vt illis cum partibus cun & a plena
fuerint , per maleficia votiua energumenis .
Narrat oculatus teſtis vir do &tus & prudens
Claudius Charon . l.de Antichriſto reuelato
Notaz.fatetur hocheri ſolicũBap.Codrõch .
medicus l.3. de morb.malefic. 6.7. Hæc autem
immiflio malorum ſpirituum ,non prouenit
à facultate cogendi : quæ nulla Magis com
petit,in dæmones. Nam vel fponte dæmo
nes ex pacto obſeſſum vadunt, finguntq; le
obtemperare : vel inferiores dæmones adid 1
adiguntur, à dæmone ſuperiore volence hat
in re malefico gratificari. Vtroq ;tamen calu
Dei permilio requiritur , vt cauffa line qua
non pofler hoc fieri: periniscere verò Deus
id confucuit non niſi ob graue aliquod ob
a vide Ty. felli peccatum non raro propter paren
keu d.o-, tum iratorum imprecationes, quarum tria
per. c. 29 .
bl.s.cxép. exempla ſuggerit loan . Cæfarius b . bit 0
C.11.12. & uid.deMedæa , Deuouet abſentes. Et experi.
26 .
mento compertum eſt hodie pleraſq ; ſtri
ges cum dænione pactas vt cuicumq; diras
imprecentur, bruto vel homini confeftim

illitabelenta incipiant tentari ,vel alio inte

ritu de medio repens tollantur.Necirritam
hanc vt plurimum earum deuotationē plu

rimis exemplisdocet Remigius lib.2.cap.9.19.

& tribus [-q .

SE
 Libri III. P.I.Q.IV. Sec.VIII. 145

SECTIO VIII.

De maleficio ligaminis.

Vllum hoc frequentius hodie eſt male

ficiú :adeò , vt in aliquibus locis vix au
deat quiſquá clara luce matrimonii ſolem
nia celebrare,ne quis malus coniugum vo
tis illudat.Id G fit , quia, quo pauciores adfu .
turi,& reiconſcii fucrint,hocplurimum in
Gdias effugiunt;nihil ad hunc tra & atú per
tiner cautela huiufmodi: li, quodanteluca
nos conatus magicos,minùspollerc credüt
ces füperſtitione non vacat . Sed ad ipſum
maleficium veniamus . Solent malis verbis
hominem reddere (vt Canones loquuntur )
frigidum & maleficiatum ,hoc eft adactum e.si per
fortiantas
coniugiiinidoneum . Hoc illos pofle & ſo
2.2 2.1. &
lere probatur ; tum auctoritate canonuín , 10X,
a. tum communi fententia Theologorum cetin e
b . mai 1
tum praxi Eccleſiæ , quæ fic affectos poſt 11,4.6 .
triennii experientiam irricam ; & adiúnta 3.d7ho
ſeptem teftium iuratorum manu ; feparare ; 7 ; 9.13.
confueuit - tum ex opinione Rabbinorum ui citati
veterum , & Berol ( qui exftat) exiſtimantiú 25 Emai
â Chamo tali damno multa tum Noëmumquez i.2 .
de matri.
fuifle ;tum exemplis mox referendis , & cx -.c.8
perientiâ quotidianâ: rum deniy ; ratione. sc.lauda
OK bile.dc for
poteft hochicri naturaliter , caftratione,eli & malef .
fione , ruprione , deliccacione,infrigidatio - videp en
ne & limilibus ex cautis; quascùm norit de la
fin
'm'on ,poterit illis vti.Deinde fit fæpè ,ve qui ,
K čům
 140 Diſquifitionum Magicarum

cum vnà nequit , queat cum aliis : vel qui

cum cęteris poteft,cum vna non poſſit:item
vr non poſſit cum eà fotà, quam maximè a
mat & deperit: item vt ablato dumtaxat li
gamine,fiat potens, qui priùs nihil poterat :
cuiufmodivarictas ex naturali caufa nequit
prouenire. Prouenit ergo ex ſuper natu
rali ſeu prodigiosà , non diuinà : ergo an
gelica.non bonorum angelorum opcrà: er.
go malorum .
Modis ſeu formis ad hoc diabolus veicur B
infinitis.ſanè auêtor Dæmonomaniæ
pene
plures quinquaginta reperiri fcripfit: Qui
dam magi, folummodo ligulam, certis cum
verbis prolatis,nc& unt;ſed dæmon interca
maleficium perficit, & fiue virum fiue fce
minam reddie impotétem.cam in fæminas,
a lib. 4. de quam in viros graſſari verè dixit Ananias ' ;
nat.demo. fed tamen facilius & frequentiùs in viros
cernimus hoc malum ferpere: fors , an quod
vbi plus operæ & inſtrumentorum requiri
tur , faciliùs ibi aliquis defectus & impedi
mentum occurrit ? an quia cum plures ſint
maleficæ , quam malehci , pluribus viris no
cetur : ligari autem poſſe volunt pleriq ;vel in
diem , vel in annum velin æternum , aut do.

nec nodus ligulæ foluatur.

A viris doctioribus ſeptem tradiras inuc - c
nio cauſas proximas huius impotentiæ , qui
bus cauſis dæmon abutitur.prima eſt quan

do cõiugem alterum alteri reddit odiolum ;

vel
 Libri III. P.I. 9.IV. Sec.VI. 147

vel inuicemfancodiofo facit,percalumnia

ſuſpicionemye , aut morbi alicuius immil
fionem ;ficuti cum yel Ven', iuxta Steſicho .
rum ;vel Medæa , inie &to pharmaco fecit , ve
omnes fæmineLemini grauiter ore olerent;
fica; illas mariti ſunt aſpernati:Medeæ faci
nus vult elle Myrtilus lib.rerum .Lesbicar. I a a Natalis

autid faciunt phátaſià turbaca , lic vt aliquid 1.6.

Myrolog
c.7.
in compare vehementer odiolum vel tor
midabile ineffe credant : fic Valazcab.Libulb Ænæas
Siluius in
fæ Boëmæ famula ,mulieres à virorum amo hiſtor.Bo-}
re perveneficium adco auertit :vt coniuratio- hem .&
neinita ,fuos quæg, maritos,fratres,patres, filiosv Bap. Egaa
na notte interfecerint:mox arce Viſegradenfi ób . 2CP.Hene.
:37.22
Vela, Primislai regis exercitum ad internecionem rią,deSa
fere ceciderint. ] Aliquando faciunt,veinuicê cramen.
12.c.8.n.2 .I.
quidem amentardentiſlimè, ſed quando ad Sot.in 4.d.
copulam venitum , fubito acceasi odio altec 34.2.3.1a.
alterum cædat , vel vnguibus laceret quod qucr. flag.
genus & Theologi , & Iuriſconſulti ' noue . d auctor
runt.ợunc dæmon primò accendit ardorem dæmono
ma . & aul
libidinis propofita formâ coniugis vt con Ctor. li.de
cupiſcibili, & quando venitur ad amplexus, Lamiöish.I.
cunc proponit vt odiofam & exitialem , fa
ciens ve membra generationis appareant
vel magnitudinis prorſus incõgruæ ,vel for
mæ horribilis aut ſuprà modum fædę. Secüda
caufa eft ,quando corpora impedit ,ne que
antad ſemutuò appropinquare,& ficca di
aidit,vel decines ea in locis diuerſis,vel cùm
conáturiūgi,phátaſmaautadaliud iniiciés
K 2 inter
 tionum Magicarum
1148 Diſquiſi

intermedium.ad prius videtur pertinere il.

a,
11:.cle.12. lud Propertii
Inuidia fuimus,quisme Deus obruit?aut que
Lecía Prometheis diuidit berba iugis ?
Pertinet ad pofterius, quædam narratio ,
plena admirandæ nouitatis , cuius fides pc
nes auctores lic. narrat ex Vincentio Bellua
Vincē.li. cenſi D.Antoninus b . Romæ temporibus
26. hiftor. Henrici tertii Imp.fuiſſc iuuenem quédam
p. 2. Cum . locupletem & nobilem , qui recens vxorem
hiſt.t.16.c. duxerat, & ſodales ſuos opiparo conuiuio
7. 9. ff. nuptiali exceperat . Exiuere in can pum

prandio luſuripila.Sponſus, ludidux.p.lam

poſcit, & ne exciderecano ulus ſpon liitius,
inſerit eum digito ſtatuæ Veneris æreæ , quæ
in proximo erat.omnes vnum perebant, lic
cito defatigatus ipſe à ludo feceſit ; & ad ſta
tuam rediens,annulum recepturus;cccc,vi
det digitum ftatur vfq; ad volam manus re
curuatum , & quantumuis conatus annulum
recuperare,nec digitum inflectere , nec an .
nulum valuit extrahere . Redit ad Sodales,
necilliseadere quicquam indicauic . Nocte
intempeſtâ cum famuload ftatuam reuerti:
tur , & extenſum ve initio digitum reperit,
ſed line annulo.iacturâ diflimulata ,domum
ſe confert ad nouam nuptam . Cumq ; tho
rum genialem ingreſſus , ſponſæ ſe iungere
vellet fenfit impediri ſeſe , & quiddam ne
Jbuloſum ac denfum inter ſuum coniugisa;
corpus volutari lenticbat id taclu ,videreta .
htn
| Libri III. P.I. Q.IV. Sec. VIII. 149

men nequibac. hoc obſtaculo ab amplexu

prohibebatur audiebat etiam vocem dicé
tem ; Mecum concumbe,quia hodie medefponfaſti.
Egofum Venus ,cui digito annulum inferuifti,nec
reddam . Terriius ille tanto prodigio ( inquit An
conin .)nihil referre auſus est,vel potuit.in fom
ww: duxit nectem illam ,multum fecum deliberās.
ho.
Su factum eff per multum tempus, vtquacung,
Ta cum þinfa concumbere vellet ,illud idem ſenti
ret de audiret. Eratfanealius valens, & domiapre
do miltie . Tandem vxoris querelis commonitus,
rem parentibusdetulit. Ili habito concilio , Palum
bocuidam presbytero fuburbano,rem pandunt.is
entem erai Necromanticus,& in maleficiis potens.
silectus ergo promißus multis, compofitam epifto.
Lam dedit iuueni,dicens : Vade illa hora noctis ad

compitum ,vbiguatkor viæ conueniunt , dyſtans

Sacite conſidera.Tranſientibifigurehominum v
triuſz fexus,omniſg,alatis & conditionis , rquites
& pedites,quidam larié quidam triſtes:quicqusd
audieris,non loquaris fequetur illam turbam quia
dam fatura procerior , forma corpulentior curru
ſedens:huic tacitus epiflolam trades legendam ; ſta.
timg fiet,quod poftulas. Ille autem iuuenis totum
impleuit ;prout edoétuserat. Viditq, inter ceteros i
bimulierem in habitu meretricio ,mulam inequi
santem ,crinefoluto perhumerós iactato , vitta 4 %
rea fuperius conſtricto, auream virgam gerentem
in manibus,quamulam regebat,pre tenuitateve.
ftium penenuda apparebat,geſtus exſequens impu
dicos. Vltimus dominus turbe terribiles in inue

K3 nem
 O Diſquiſitionum Magicarum

memóculos excauens,ab axe ſuperbo ſmaragdis

vnionibus compofiro ,caufas viæ ab eo exquirebat.
Nihil ille contra ,fed protenta manu epiſtolamei
porrigit.Dæmon notum figillum non audens com
temnere ,legit fcriptum :moxg,brachiis in cælume
kuatie: Deus, inquit ,omnipotens, quamdiu patie
re nequitias Palumbi presbyteri?Necmora , fatel
lites fuosà lateremittit,qui annulum extorqueret
a Venere.llla multā tergiuerfata , vix tandē reddi.
dit.Ita inuenis voti copos fine obſtacal.poti eft dix
pfpiratis amorib . Palūbus a . vbidemonis clamore
ad Deum audiuit de fi, intellexitfibi præfignari fi
nem dierum . Quocirca ommibus mēbris vltrò trū .
catis miſerabili pena defunctus est,cöfeffus coram
populo Romano inaudita flagitia. ] Hæc ille. in
cuius verbis & maleficium vides diuifionis,
& curationem nefandam per aliud ınaleh
cium ,& i ſeriam malcfici pænitentiam .
Tertia cauſſa eſt , fi fpiritus vitales prohi
beantur tranfire ad membra generationis ,
& fic feminis deciſioimpcdiatur,de quo im
ain 4.d.34. pedimento ,rçête loan. Maior.differuit. a .
2.3.
Quarta eſt, ſi femen prolificum exficce .
cur & fubtrahatur.

| Quinta , ſi virga viri flaccida fiat,ſaltem

b Palu.& quando quis vult actum matrimonii çxer
Sot.add. ccrc.
1.34.Sil .
neft. verb . Sexta, ſi qua naturalia alia pharmaca ap .
maleficiú : plicentur,quibus vis patrandiquouis modo
4.6.Abul, collatur. hæ cauſfæ vulgatiores cunctis ferè
in cap.19.
Mat.q.90. notæ & obuiæ ſunt apud Doctores b .

Septima
 Libri III. P. I. Q. IV.Sec .VIII. 1511

D Septima cauſſa eſt rarior nempe mulie

brium locorum obferatio , vel nimia coar .

& acio :aut viri genitalium retra & io ,abſcon

lio , vel vera ademptio. De virili huiuſmodi
calamitate,narrationes varias ſui temporis
proponunt Sprenger, & Remig. * . Quoad ap. 2. mal,
retractionem & abfconfionem fortaflis illa q.1. c . 7 .
Remi... 2 .
naturaliter fieri poflet : quanquam dubito , dæmono ,
& inclino in negantem patrem : ademptio- lat.c.s.
nem cõſtar eſſe ſemper merum pręſtigium ,
licet alibi,vt in auium nidis apud Sprenger.
malefica membra illa oſtentct :11ec enima

liter poteſt iſta tollere , quain homines, ſe

Com
teksterneeste
âione aut fimili ſeparatione: adempta vero
non magis poteft reſtituere , quam homi
nes. Sunt ergo hi modi quo ad yiros,præſti
gioſi . Quoad mulieres,ficutex naturalibus
morbis coarétatio hæcoriri poceſtsſic etiam
à dæmone cauſari.idų;opinor tam de ar &ti. bdettag;
cudine in oſlib . quàm de arctitudine incar egerunt
noſitate b. Vict. Sor.
Ledefm.in
Dixi duplex eſſe impedimentum . vnum d.d. 34. &
quoad omnes ,fic inuenio mul&atum Ama- Hériquez,
fim Regem Ægypti " aliud quoad vnam'd.L 12.c. 7 .
duntaxat perſonam çertam :hoc vocát Dd . cHero
,; do.
maleficium refpe& iuum : ita legimus affe & ú lib.2.
Theodoricum Regem ,quipoterat cum co - myl
Paule
in vi-
ta Clota
cubinis , cum vxore folâ non poterat d . Sic
Galeacius Sforciæ fraude ta &tus fuit , ne rii .
matrimonio Iſabellæ Arragoniæ potire - Guicciard.
e.
tur . in hift.Ita
K 4 Dixi
 152 Diſquiſitionum Magicarum

Dixi lecundo , impedimétum quoddam

eſſe temporarium , quoddam perpetuú vo
cans,quod vſq; ad mortem duraturum , nul
lo naturali remedio , ncc aliàs licitè , auferri
sinc.reg. poreft.Scio cum gloſſa . Quosdam nega
1xca re à diabolo vlluni hụiuſmodi perpetuum
18x112 -
impedimentum induci poſſe:ſed ſcio quoq;
ribi hoc gloflæ di& um communiter à Canoni
Athltis & Theologis doctioribus reiici: ve re.
irgico& pugnansìpfius contextus menti , licet non
ruirf verbis. Deinde curnon,ve ſemel, lic fæpius
Naiar.
cí1,1.4.t. poterit dæmon impedire copulam ? cur vt
Aulenc Tæpiùs ,lic non & poterit tories quoties per
* ' micut Deus ? Deniq; falſum eſt gloflz fun
alima & damentum , ſemper ab auctore maleficii il
..: J.Tho. lud colli poſle:poftea libr.vltıns.docebimus,
Puki aliquando non poffe maleficas fanare , quæ
choir. Ma. nocuerunt.Nec dubirarim plura poſſe dæ
jór.Soco monem deſtruere, quàm reparare . Quid &
Victory membrum præſciderit ?non magis illud va.

derind , lebit reſtituere quam vitam ſemel ademptā.

palac.& a. Exhis puto facile( lector ) intelligis temerè
lii citati " .
PerFlep Mich.Montanum l.iides offaus 6.21 . adimere
tiguez, d : hæc maleficia dæmoni , vt adſcribat viribus

12.6.2 imaginationis . poteſt illa impotentem ali

quem ad res vencris reddere , nemo negat;
yerum effectus tam varios ac multiplices v.
ni adſcribere imaginationinecOreſtes qui
dem dixeriçin dilucidis interuallis . Quis lo
cusimaginationi in alias valido, & cupido,
& ſperante ſe poſſe, imo non dubitante; pri
ma
 Libri III.P.I. Q.IV.S.VIII. 1531

Ema vice qua fpe fallitur. Vltimo loco huic

maleficij generi videtur annumerandum,
quod refert Saxo Grammaticus , his verbis ; aliiqhik
Danh
Mares in vrbe Karentina,(apudRugianos)cum
feminis in concubitum admißis, canum exemplo,
cohærere folebant : nec ab ipfis morando diuelli
poterant. Interdum vtrique perticis é diuerfo ap
porſi, inuſitato nexu ridiculum populo fpe&taculum
prabucrunt.] Sanè iis , qui feræ , & non homi
nas.hominibus enim, tam acerba hominum
calamitas ,non cachinnos, fed fingultus,ſed
lachrymas excutiat. Hei ! quid peccata non
merentur? quid non vltionis clementiffimo
Deo extorquent? fieri poteſt, vc dæmonum
hîcopera interceſſerit,& Dco ,illâ yt carni
ficum vtente manu , hoc ſupplicii diriſſimi
genus à commeritisexegerint.quod ſi in ad
ulteros, & concubinarios hodie fimilia iudi.
cia exerceãtur, quæ perticæ fuffecerint.plu
res ſanè continentiamamarent, & obícænas
libidines auerſarentur.Fieri eciam poteſt,vt
meræ dæmonis præſtigiæ fuerint.fi non fue
re præſtigiæ ; vix eſt ve naturalis ratio reddi
queatiniſi dicas & viſcoſitatem ſeminis, &
diſpoſitiones membri,quæ in feris fic cohz
rere folitis inſunt , in hos homines à dæmo
ne introductas.quod puco eius induſtriam
& vires non ſuperare.
Quid fi & Salmacis fons maleficum quid
habuerit inie & tum ? fanè,quod Strabo lib.14.
deillo refert,μαλακίζεσα τους πίνοντες,cxcobi
K 5 bentes
 154 Diſquiſitionum Magicarum

bentesmalaciſari; id ego non tam ad muca

* vtOuid. tioncm in Hermophroditos ; * quàm ad c
lib.4.Mc. maſculationem , & ( vt Varro loquitur , alio
tamor.
tamen ſenſu ) mulierationem retulerim .

Hæc enim hominibus illis à Chriſti lege &

fide alienis , quali neceffaria conſecutio (ne
fas ! ) videbatur, vt qui agere nequiret , pati
inciperet.Beneficium hocinter cętera fidei
Chriftianæ non minimum ; quòd , cum dæ
monú cultu, portentoſa hçcdemonum fua
ſu & hortatu crimina paganiſmo inolita,
tandem pleriſque in regionibus prorſus ex
oleuerint.

SECTIO IX .

Demaleficio odij.

Ocvſam Valaſcam ſup.oſtēdi. Addam

alia. Godícalcus Hollenus Auguſtinia
nus Præceptorijfol.20.lit. A.fic fcribit: Nouimu
lierem , quæ volwit facerediuortium inter duos,
mutuo amantes , propter quod deberet falariari,
Scripfit in chartulis duoscharacteresignotes, cum
aliis tamen deuotis verbis , & dedit chartulas ut
portarent: de tamen nulla fequebatur diuifio. Se
cundò fcripfit hac eadem in cafood dedit illis ad
comedendum : & accepit poſtea pullum nigrum, do
diuifitper medium , obtulit unam partem diabolo,
( certo ſacrificij ritu ) & aliam dedit ad comeden

dum illis duabus, lunc fequebatur maximum #:

dium inter eos : ita quod vnus alium videremen
poterat.
 Libri III.P.I.Q.IV.S.IX. ISS

poterat. Vnde hoc nifi quod demon habuit tunc of

fertorium fuum ? ſicille.Cenſeo hoc maleficij
genus refpexiſſe poëtam ,cùm inducit de
moniquandam dicentem ;
Tupotes vnanimes in pralia mitterefratres.
And.Cæſalpın.de inueſtig. Damon.c.10. ſcribit
ſolere maleficas fub liminc vel in angulis
domus capita ſerpentum & pelles defodere
adodium conciliandum . Sed hæquiſquiliæ
ſigna tantú ſunt pacti conuenti.Nãodij ma
leficium auctorem habet demoncm . Nec.n.
naturalia pharmaca poſsét aliud , quàm ho
minem atro turbidoq; fanguine, & quadam
melancholia graui afficere : ité humoresni
mis adurere ,vel frigus noxium inducere.vn
de oriatur quędam ferocitas,morofitas, cru
delitas, & miſanthropia in vniuerſum , qualis
eſt in iis qui lupinâ infaniâ laborant. Poftea
dæmon hoc odium dirigit in certam perſo
nam , omnes odio oportunasimagines phá:
tafiæ obiiciens, & velut ob oculos ponens, & nie
in memoriam reducens , cum amaritudinis
miris modis caulis ,adeo vt cum illa recur
runt animo ,vix queat homo non grauiffime
irritari, & cxcandeſcere , etiam in illos, quos
hac perturbatióne deſinente efflictim amat.
Huius maleficij memorabile exemplű nar
rat lo.Bapt. Codronchus lib.3.demorb. malef.
6.8.ſicille ; In oppidoSepino ditionis Neapolitana
grat quidam Iacobus nomine , cuius vxor tantum
odium cum eo exercebat , vt à primodie , quo inter

ipfos
 I56 Diſquiſitionum Magicarum

ipfos matrimoniurn coiračium fuit, fimul habulart

nun prruerint: tantum abest viſeſeinnicem copu
laxerint. Er, fi quando lacobus ad vxorem accedere
v løffet , tanto furire ac rable percita vxor erat,
vi le pe f. neftram potiùspræcipuiem daret, quam
it'win perp ripollet . Quod cùm cuidam religioſo
viro abipfis hujpieco recepionarratum effet, dehac
re dubius tye sa fidem praeſtandam a fficulter ſeha
16:ms,expériundi gratia illi à mulierem accerſiri ix
bit , eiufque maritus in interiorem adeum partem
Si ahdiait, ne eiusprafintia vxor isgredireniye
rei.Vinit mulier que de odihſurcauſa contra conix
gem interrogata ; fuam vicem priùs,mulerunque
fatum cum deploraffet , fe nullam inquit eius rei
rationem reddere poff . quin abſentis mariti tanto

defiderio & amoreſe flagraredicebar , veid verbis

exprimere nequiret. Cùm autem ad illum alloqué
dum dy videndum accedire vellet; illicò imagina
tionifue ,tot deformitatibus, & turpitudinibus,
sorg,horribilibus monftris maritum depićtum ap
parere ,vtmortem priùsfubirevellet, quam illum
ferre :affirens,quod eiusanimatota ,omneſq; vires,
& ſpirituum partes inmaritum ,tanquam in obla
summalum , & luiperniciem ferebantur. Rurfus eo
abfente eiufdédefiderio aftuare fe aiebat. De
cuius
mulieris verbis,cùm bonus ille Sacerdospericulum
facere vellet , dixit mulieribus eam comitantibus,
ut illam circum pedes , da brachia circum lectum
valido funein crucis modım vincirent; quo mari
tus ,omni repugnantia remota,expeditum acceffum
ledcam haberet.Verebaturenim ille Sacerdos ; neobl

defor
 Libri III.P.I.Q.IV.S.IX. 1571

deformitatem aliquam celandam mulier feita af

. Vxor denique fe ob mariti
feclam effe fimularet
** (dela deri um lig and sm tradidit, rogans vt ad fema
nt
ritum admittere . 239 ingrediente, nulla un
furia tam immanes,viſa ſurt, nulla fera tam
quam ta
effera , nulla belluatanta rabic & furore conscita
ta,ci fimilis inuenta fuit: pumam ex ore emitte
bat, dentibus fremebat , oculos contorquebat, to
cumque corpus velut furiis agitatum ac demoni.
videbatur: Muliereſque ibi affiden
busplenumi
ses retulerunt eius ventrem acftomachumfunibus
contortis ;ipfis tangentibus, referium vifum est ,to
tamque cutim vt flagris caſis redactam . Necfu .
rends finis factusest ; donec maritus concertationis

ཡུལ་
labore defeffus, & illius miſericordia motus illinc

uanging
Men
dseitng
exiit. Ettaxdem post tres annos mulier quædamin
veneficiis verſata , qua lacobi matrimonium cum
illa vxoregrauiter molefteque tulerat ; maleficium
quod patrauerat foluit. Et ita lacobus vxore poti.
ius est: & indi in fumma pace atg, ecio tranquillif

fime vix it.]

Huc pertinet maleficium obliuionis ,quo fit
ve viri vxores ita negligant, vt videanturea
cum non meminifle. Rem exemplo declara
bo , duobus teftibus iiſdēmillis comproba
cam . In oppido Hetruria Sangemintánenji ramani.
quidam ád öperdite veneficam nulieré áðumauit,
vi form fam aliaquin ó bonift -m vxorem . Una
cam filiis reliquerii,& cum pelice , fuorum imme
vitamieoufque trådúxerui;donecvxoj de ma
mor ,
\leficio moniia tò concefff 1.0 tlam maleficij in .

frumento
1 1158
Diſquiſitionum Magicarum

ſtrumento perquifito , inueniffet ſublectobufonem

olle inclufum confatis ocalis: eo igitur abrepro &
ſolutis oculispoftea cremató : confeftim virfuorum
recordatus , tanquãè fomno furgensadvxorem
filios reuerfus est. Condronch.d.l.z.c.6 ;Cæſal
pin.c.ac.de dæmon ,inueſtig.

SECTIO X.

Deincendiario maleficio.

On animam inflammantmodò , ſed &

NO
corpora , & domos, & oppida : vt facilè
appareatæterni ignis eſſe alimenta .
Corona Creuſæ nota eſt , quam munere

impio Medæa concremauit,ex aſphalto hu

mectiore & ſulphure pharmaco inun &tāvo
lunt Cælius ,lıb.15.A.L.6.13 . & Venetus Nata
lis lib.6 . Mytholog.c.7. quaſi horum tanta vis
eſſe potuerit , vt modicâ inunctione totam
Regiam Corinthi corripere poſſet. cur non
naphtam medicam addidere? yis nonnee
ius efficacior ? cur non infopibilis, vt vocat
Martianus,perennitatis igniculos Lemnij Fabrid
cur non flammſuomi pecoris Æechæ ? cur
non ſemina flammæ Meduſeæ ? cur nõcun

Ctaquæ Tragicus commiſcentem facit Me

dæam :

Piæ fororis,impia matris facem

Vltricis Althea vides.
• tu nunc veſtes
Tingue Creuſ& ;quas cumprimùm

Sumpferit
 Libri III.P.I.Q.IV. S. X. 1591

Sumpferit,imus urat repers

Flammamedallas.ignis fulue
Clufus in auro latet obſcurus;
Quem mihi,cæli qui furta luit
Viſcere fæto,dedit ,&docuit
Cendere vires arte Prometheus.
Dedit scytemui ſulphure tectos;
Mulciberignes.em vinacis
Fulgura
flamma de cognato
Phaëtonte tuli. habeo media
Dona Chimera. habeo fiammas
yſto Taurigutture raptas;
Quas permiſto felle Meduſa
Tacitum iuliferuaremalum .
Omnia quidem hæc fabulofa , ſed effica
ciſſima ad inextinguibile incendium opi
nabantur vulgò : poêta vero gnarus vim il
lam à dæmone ex pacto ſe exſerituram ,
concludit prece ad Hecaten (Magorum
Numen )
Adde venenisſtimulos,Hecate ,
Donisgmeis femina flamme
Condita ferua. quo pacto condita & clau
fa: vt folent hodie initiò impunè contingas.

& adfpeétu nihil vel ſenſu ignitum:

1,47

fallant viſus

Tactusgferant . quid intercajan ociola?

*

meet in pectus
Venasg,calor.ftilent artus
ofjag fumens ita fit, & omnia ambu
ntur.

lllic
 160
Diſquiſitionum Magicarum
Illic quidem mox. Anidusperomnem regia
partem fuerit,
Vtiuffus, ignis.iam domustota occidit.
Vrbitimetur. unda flammas opprimat ?
Et huc in iſta clademirandum accidit :
Alit unda flammas,quogprobibetur magis;
Magis ardet ignis: ipſaprafidia occupat.
Nemo hîc adeò philoſophus lit opinor,
quin maleficam vim agnoſcat.Nefabulas o
pinemur,faciunt quæ recensgemina conti.
gerunt , prodita à Nicolao Remigio lib.2.c.
13. Leherii quçdam ſaga,cui nomen lana Ni
gra Armacuriana ,oblixè quiddam à Fran
ciſcà Huynâ contenderat, quod cùm impe
crare ncquirec, in dederium vindidæ exar
lit.Nam accepto ( inquit) a damone linteolo , quo
crant inuoluia minutia quadam inſtarfam defe
Eti , admonita est clam Und deponere in Huyna d
des ,acpropere facefcere.foreenim ut nomulto pest
\ flammam corriperetfubito,undeilla cumomnifu
pellectile conſumerentur.' Linteolum igitur glomo
obuoluit, acHuyna, tum forte aliquid in furnaria
agenti, venale offert, in telæ quamillañ adornare
sudierat licium : fedeüm negaret eofibiopus effe ,
quod ex domeſticis operis fperaret plus faris fibi fu
turum . Nihilominùs bonsilla in piſtorium
Lacum ,
quipropcerat,abiecit : addens fe ,ji tumid vſui effe
son contingeret,cùm vellet,reftituturum . Ac vix
vedē exiulerat; cùm defiagrare cæpitcella illa fari
zaria , quæ depofitum glomum continebat ;deinde
uniuerfa domus adio pravipiti ardore atq; incen

dio,
 Lib.III.P.I.Q.IV.S. X. 161 /

dio , vt nullum ei remedium fatis mature adferri

pollet. Res vtriuſg diſerta atque ſeparata affertio
ne, fimul & ipfo euentw fidem fibiapud omnes in
dubitatam vindicauit.]
Minùs latés incendium , ſed pernicioſius
fuit , quod ita deſcribir Eraſmus Roteroda
mus , & etiam Lycoſthenes in Prodigris tefta
cur. ille licin Epiftolis: Oppidumest in Helue
tiá,nomine Schiltach ;quod 4.Idus April.ann.1533.
totum fubitòconflagranit , eiuſq; incendij caufam ;
quantum illius loci manicipes, apud Friburgi ma
giftratum ( que vrbs illinc abest octo milliaribus

Germanicis renunciauerunt ; talem fufferumor

est. Demon fibilofignum dedit è quadam ædium
parte. Caupo ſiapicanseffefurem ,
afiendit,nemi
nem reperit. Sed idem fignú rurfus ex alto cænacz
löredditum est. & huc cöfiendit csupa furempor
, ,
fequens.Cum necillic quicqappareret, fibilus audi
tus estě faſtigio fumarij.Ilicotetigit cauponis ani
mumjeſle Damoniacü quiddam.lubet fuos efepra
fenti animo: accerfiti ſuntSacerdotes duo. adhibi
.

susexorciſmus, refpondit feeffe demonem . rogatus

quid illic ageretjait,fevelle eruere oppidum . Mini
tantibusfacrificis refpondit, fepronibilo ducere mi
nasillorum ; g'alter effex fcoriator,vtergfur. Ali
quanto post viulierculam , quîcü habuerat conſue
iudınë annis quatuordecim : cü interim illa quotan
nus cunfieretur, & acciperet euchariſtumififtulit
in aerë, impofuitgfumarij faftigro.tradidit ollam
iußit, viimuerteret inüertit, & intrahoramtotum
oppidum combuftum est .]Hæc ille .Necadino
E
 162
Diſquiſitionum Magicarum

dum multiſunt anni,cùm perRhenanú tra

etum incendiarij quidam graſſabantur: qui
in aliorum domibus, gladium ,haſtă ; ſcipio
nem , vel quid aliud caloris aut ignis expers
deponebant:atq;mox poft aliquothorasin
de prorumpensflamma, quafi ex malleolis,
ædes abſumebat.
QVÆSTIO V.
Quibus perfonismalefici queant nocere ?
" Apoc.20. Vm Draco ille antiquus vſq; ad iudicij A
V.2. Cym
diem ſit ligatus,anemini poteſt nocere,
niſi cui Deus permiſerit, & quantú permiſe
rit. D.Leo , Et cum eis (inquit)nibil ampliusin
quemq liceat,q iuftitia diuinapmiferit;qua digns.
turſuos aut corrigere diſciplina , aut exercere pati
entia :agunt tamen verfutiffima arte fallacia , vtex
arbitrio ppria poteſtatis,autladere videantur , ext
parcere : & multis( g dolendű ešt)ita per nequitiam
simulationis illudunt,vt quidam idos timeantpati
infenfos, & velint habereplacatos :cü beneficia de
monum omnibusfintnocentiora vulneribus. quia
tutius est homini inimicitiam diaboli meruiſſe,

pacē .] Ser.19.de paſſione Domini . Vtporcos

b Mat.8. v. ſubiret,à Chriſto venia petiit , necmědaces
31.
facere Prophetas Achabi, nec lobúafflige
3.Reg.22.
V.22 . reeline diuina potuit permiſſione.Hacobie
d Iob. 1. v. tâ; no est poteſtasque comparari queat eifuper ter.
12. & 2.7.6 .
ram.Quare, cum per demonē damna male .
e lob.41.v.
34 . fici inferant:fequitur illisomnibcos nocere
poffe, cui nc noceant Deus nõ prohibuerit.
Defendit autem Deus omnes ſincere ſperă
tes
 Libri III.P.1. Q.V. 163

tes in ſe : liberat eos de laqueo venantiū , & à ver

bo afpero , à timore nocturno ; à fagitta volante in
die ; ab incurfu do demoniomeridiano ; & tribuit
virtutem ,fuper afpidemå bafilifcum ambulandi,
& conculcandi leonem , & draconem :- hoceft , fua Pfal. 90.
perandi omnem vim , & effugiendi omnes 6.5.6.13.
inſidias principum tencbrarum .
Dicoigicur
priinò, Deopermittéte ( quod iti
feqq . etiam præſuppono ) fæderatus deminis
inferioris poffet nocere damonis ſuperioris fædira
te ;non virtutefua,fed accepta licentia vi : quia de
mon ille fuperior non potest refifterediuina volupa
tati. Alioqui,ſiDeus ſinateos agere ruxia legim
ordinariam , dætaxatpollunt fæderatidamonis fa
perioris nocere inferioribus; vel aqualsbus: quia
lex ordinaria eft , qua Deus liñitillos agere
in inuicem quantum poſſunt : maleficorü ve
rò robur & poteſtasdependet à potentia demonis
cum quo pactum habent.fic vetula malefica oc:
cidit iuuêculam maleficam , apud Sprenge

rum . b fic finita fæpè Magorum certamina 2. p.9.2

principali.
cum alterius morte ,ve docui lib.præced .
2.Frequétiffimèſolēt nocere infantulis ,Deo
id permittente ; quoad baptizatos quidem ;
quia lic à multis peccatis præſeruati in cæ
lum rapiuntur felices, ſecuri quod malitia
non murabit eorum intellectum . permittit
hoc etiam Deus in pænam parentum ,velad
eorum probationem , teſte Diuo Auguſti clib.zi.dc
no. Ante baptiſmum verò perceptum ,noni ciuit.Dei,
raro permittit illos Deusoccidi; ne,propter 6.14 .
1 atua
 164 Diſquiſitionum Magicarum

actualia peccata,quæ commiſſuros videbat,

ſi viuerent , grauiorem abi damnationem
acquirant: neque Deus propterea crudelis
eſt,autnon iuftus: quia propter ſolum ori.
ginale peccatum mortem merebantur. Sa
nè nondum ablutis vndâ facrà videmus vt
plurimùm Dæmones inſidias ſtiuere, & co
rum nece gaudere : quia tunc , qui necant
malefici, longè grauius peccant, & atrociùs
Deum offendunt. nam planè innocentes
atque innocuos animà ſimul & corpore
perdunt ; præſertim fi liberos proprios,
quos & dæmoni offerre , & occidere lepe ſo
lent ſtriges : ſicut olim faciebant Cananæi ,
a Leuit.18 . & cultores Molochº, &Barbari noftris cem
v.21.PGI .
poribus Indi Temixſtitani. Narrantur in
IOS. V.37.
4. Rcg.23. hoc genere infanticidii immania facinora
v.10. fere- Baronis cuiuſdam Armorici , à Nicol.laque
mia 32 .
V 35 . rio ', & Sagæ Helueticæ à Sprengero ‘. Cur
b Aagelli verò potiſiimùm tam teneræ ætati noceant,
faſcinari- multæ ſunr cauſæ . hæc ætas eſt imbecillior
orum c.1s.
cd.p.2.q.1 . ad reſiſtendum ,eſt incautiorad cauendum ;
C.13.
nequit earum conatum deprehendere , vel
dBinsfeld .
in l.multi . reuelarc , velaccufare. petunt etiam ab his
C. do ma- inſtrumenta maleficiorum . nam perſuaſum
lef.q.2. habent, ſi certo numero corda infantium
cxſciderint & comederint , ſe patientiamo
mnium tormentorum conſecuturas adeò,
vrad confeflionem criminum perdúci non
queaned: conficiunt quoque ex corpuſculis
infantium occiſoru famolum illud ynguen
tum
 Libri III.P.I. Q.V. 105

cum ſuum , quòd Grillandus dicit vocariin

Italia ; vnguentum Paganum .
Dico z .haud dubiequandonaturalibus vene
nis viuntur,& què poſſuni(Deo tamen permittente)

ENSA
Ibonis bominib. nocere ac males : de facto tamenfe

we
...?'
pius nocent malis peccatoribus,quam iuftis &
bonis. Quoniam Deus plus ſæpèiuris tyran
no largitur in mancipia , quàm in Dei filios
& amicos: quibus iplis tamen interdum no
ceri permittit , propter maius bonú eorum
met, qui patiuntur.
B Deiudicibus & iuftitia miniftris pracipuequa

ritur,an do his nocere queant? vulgò decantara

& ànonnullis etiã doctis recepta opinio eft,

iB4,":ARCO
s
ex ſpeciali priuilegio his conceſſo non poſ
Gril.q.7 .
ſe . hi duabus rationibus vtuntur , vnam pe a
0.39. Ana ,
cunt ab experientia & cuentu ; ſed iſta nec nias lib.4 .
perpetua & vniformis eſt, necnúquam fal- mo dena .
n .r.dz
Re
lic.aliam rationem additAnanias,quia ſino mig. lib . i.
cere poffent iudicibus viderentur aliquid in dæmono
ipſum Deum iuris habere, quia ius haberentlar.c...
in illos qui Dei funguntur officio . ratio iſta
valerer , a abſolutè & non limitatè ex Dei

permiſſione, id poſſent: nunc quia poteſtas

liſta tota pendet à nutu Dei permittentis ,
parum ſolida ratio eſt. Nõne in ipſum Chri .
Itum , qui iudex ipforum dæmonum eſt, po
cuit Diabolus & ludæi atque Romani cius
membra , adeò vt & in crucem egerint ?non
ne lob , rex erat & iudex , & tamen priuatus
cun & is opibus fuit,& vlcere peſſimo corpus
L 3 à dæ
 266 Diſquiſitionum Magicarum

à dæmone obtectus ? quis tñ inde inferat, in

Deum ipſum aliquid iurishabuiffe demoné ?
fanè null'.quia ſciunt očs , hoc quicquid po
teſtatis fuit , id deſuper à Deo Patre luminú
fuiſſe conceſſum .Sed & ſic dari demoni núc
poſlerà ſummo iudice, & tamen in huncilli
propterea nihil iuris proprij,ſed delegati tă.
tum competeret.Proferuntur quędă exem
- lib. vir. pla , inter quæ Formicarijauctor; de publice
verò iuſtitia (inquit) očsmalefici,quifupra , verbo
experientia teftimonium dederunt;q eoipfo ,quo
per Reip.iuftitia officiales capiuntur ,ftatim omnis
maleficiorum eneruatur poteftas.Vnde cùm ſapedi
ctus iudex Petrus ante falū Stadelein, capere vellet
per fuos famulos, turtus tremor manib. corum in
cuffus est, & corporibus, & narib.illapfus tam ma
lus fator,vi feredefperarēt,an makeficum inuadere
auderent. Quib.iudex ait,ſecure miferi inuadite,
quia publica taclus iuftitia oés vires perdetfua ne
quitiæ.] Niderius itaq; cenſuit, nõ antc hanc
vim iudicib.ex priuilegio competere, quàm
reo capto.Monſtreletus quoq; lib.4. Chro
nicorúdeEdelino agens idvidetur cõfirma
re . Attamen fi diuinú priuilegium foret cun
& tis iudicib. conceflum ; cũ Dei perfecta fint
operâ, & executionis iuftitiæ , tă neceffaria,
; principalis pars fit ipſa captura :non
tamq
dubito , quin & ad illă extéderetur.quarene
que ad illudendum ſatellitibus capientibus
maleficium valiturum . Atbitror potius hîc
Petri firmă in Dco fiduciam ei fuille auxilio ,

quàm
 Lib.III. P.I. Q.V. 1671

quàm priuilegium illud.Quid quod Spren

gerus ipſe refert , & nos retulimus, etiam in
ipſo rogo ſententiâ iudicis damnată lamiam
folo anhelitu carnifici lepram intuliſſe,cùm
ipfa leproſa non eſſer ? Et cùm Pariſiis ante
annos triginta degerem fama publica fere
bat famoſum Magum ( quem fæpe vidi ) no
3 mine Magiſtrú Goninum , cùm propter fa
cinora varia ad laqueum damnatus fuiſſet,
fic illufiffe iudicibus ; vt pro ipfo viderint
appenſam patibulo , primi Præſidis mulam .
Nihil adfirmo,fed hoc famâ diſperſum fæpè
audiui : certè illc iudicio ſuperuixit.
Prudentius itaque Ananias • hocpriuile ad.lib.4.de
gium reſtringit ad cos iudices ,qui hocdigni
nomine; qui Deum præ oculis habentes re
étè riteq; ſuo funguntur officio. ná quos ava
ritia excæcat,quos trahit ambitio, quos cru
delicas vel vindi &tæamor agit, qui curioſita
te adducti perperam multa deſignant ;hos,

ait , crebro fac à damone excipi d imperi, vt ali

quando necem non euadant, idque non paucis acci
diffe. Satis hoc verifimile mihi videtur, & di
uinæ congruum prouidentiæ atque iuſtitiæ :
peculiaris tamen priuilegij , ne quoad hos
quidem , vllú diploma puto exftare. Quam
obrem cenſeo , iudicum pietatem , firmita
IT tem fidei , & iufticiæ zelum hoc à Deo vt

plurimùm impetrarc : quæ quia deſunt qui

US bufdam ,etiam eos hoc peculiari ſcuto Deus
E denudans , noxæ exponit. Accedit quod
Ora L 4 iplimet
 268 Diſquiſitionum Magicarum
ipfimet dæmones viliſſima hæcſua manci
pia ignibus tradi,non modò non moleftè fc

rant,ſed frequenter etiam iudicibus quafi in

manum tradant. cur igitur iudici noceat,
qui reum damnari & occidi optauit ? vndet
igitur inquies orta hæc opinio: Duplicis ge
neris hæc ſunt maleficia. quædam nocendi
vim naturalem non habent : talia frequen
tiùs veuntur.quædam vim habent phyſicam
cxicialem : talia Deus non permiteit dæmo .
nem ſagis ſuggerere contra iudices,vicarios
Dei : vel ſi talia permittit luggerere.facit ca
men vt alia illa præferant,aut vt naturalibus
non vt oportec vtantur , atque ita fiantirri
ta. Quod cum ſæpius expercæ, confitentur
ſe iudicibus nocere non poffe ; quibus poſ
fent,nifi Deus impedirer,vel cócurſum cum
maleficis rebus ſuum cohiberet . Plura pete
exlib.s.feet.7.litt.D . /

QVÆSTIO VI.

Cur Deus patiatur fic maleficos rebus

facrisabuti ?

Væſtionem hanc mouet & foluit Gril

Qland.q.6.nu.19.ego hanc non exiguam
vindi&tæ diuinæ partem exiſtimo, punicatis
hominum peccata ; & fic huius quaſtionis
eandem efle ſolutionem , quæ eſt ſequentis,
præcipuam tamen cauſam puto eſſe irreue
rétiam ipſorum Sacerdotum & clericorum,
vala
 Libri III. P. I. . VI.Et VII. 169

vala Domininon coin honore, quo oportet

habentium ,nec feipfos caftos & puros à la
be peccatorum , vtdccebat fan &tificatos,ex
hibentium.Sic enim prouocãt in caput ſu

um propheticam comminationem in- 'Lla1.v.13.

cenfum abominatio est mihi.Neomenias,& Sab
batum , & feftiuitates alias non feram . Kalendas
veftras & folemnitatesveſtras odinit anima mea:
faéta funtmihi molefta.laboraui fuftinens ,auferā
\ epemeius, & erit in direptionem :diruam maceriā
eius & erit in conculcationem.b ] & quæ talia in-/bEla.s.r.s.
numera in facris literis .

QV ÆSTIO VII.

Cur permaleficia ficDeus permittat dame

monėm graffari ?

Conſuli poffunt de hac re Tritthemius

19.5.libr.8.quæftionum , & laquerius flagel.
Fafci.c.18.cum feqq.cauſas eafdem puto, pro
pter quas ſolet pati hominem à dæmonein
vadi & poſſideri.hæ ex obſeruationeveteris
Hiſtoriæ poflunt multæ colligi; quæ ad duo
capita ferè poſſunt reuocari;gloriam Dei &
hominum vtilitatem . Quare non eft miran
dum , fi (vt ait apud Bedam S.Curthbercus)
tali tormento non ſoli fubiiciuntur mali, fed occul.
to Deiiudicio aliquoties etiam innocentes,in
hoc faculo,non tantùm corpore,fed ebo
c Surius
mente captiuantur à Dia tom.z.fol.
bolo . “ ] 309.

LS SE
1170 Diſquiſitionum Magicarum
SE CTIO I.
Loria Dei hinc augetur in nobis , quia fic
GLI
attributa quædam glorioſa Dei nobis
manifeſtantur , oſtenditur Conſtantie in de
cretis : quia vt hominem liberum crcauit ,ita
liberè finit peccare,nechác libertatem im
pedit.cernitur etiam Suauitas in gubernan
do : quia cum etiam dæmoni liberum arbi
trium dederit; violentum videretur ſemper
impedire.quod diabolus naturaliter poteſt
& oprat ſummoperè:ideò finitillum aliqua
do id perficere.Clementia in genus humanú
hinc elucet, quia ſi quantum vult & poteft
diabolus nocere permitteretur , nemo illa
ſus effet, immò & homines omnes occide

ret, ideò Deus frequentiùs illi facultatem

nocendi denegat.accedit ,quòd necillos ad
pænitentiam recipere dedignatur , qui fc
pa & is conuentis & datâ fyngraphâ dzmoni
manciparunt . Nonne hæc ſumma eft cle
mentia ?cum vbi abúdauit peccatum ,ſuper

abụndat gratia; & fit miſericordia Dei ſuper

omnia opera eius.Sapientia elucet, quia cùm
diabolum Deus vti ſinat,naturalibusſuis vi.
ribus; efficit tamen , vt pater iſte ſuperború
ab imbecillis fæpè homulis, qui q Dei ſunt

fapiunt,ſuperetur ; & vt ad ſordidiflima ab

ie&tiſſimag; ferenda patiendaq; ſe deiiciat,
qui ſolium ſuper Aquilone conatus fuit lo
care. Præterea Deus , quia folet ex malis bo
num elicere, vnius peccatum facit alterius

effc
 199
no
Libri III. P.I. I. VII. Sec.I. 1711

:po
eſſe meritum . Potenris elucet, quia quando
permittit dçmoni maiora (verbigratiâ,aqua
in fanguinem vertere , ranas producere ) ta
men non finit eum perficere minora ( v . g.

culices gignere .) Quod accidenter demon

fratDeo dæmonem prorſus eſſe ſubie &tum
& fublegem , nec quicquam fine cius poffe
licentiâ; cui, vt lictor vel carnifex Principi
ſubſeruit ſecundum D.Auguſtinum * . Iufti-lacomm.in
tia deniq; probatur, quia deli&ta hominum Plal.77.
etiam in hac vita ſic punit : quod quia homi
ni quoq; ipfi expedit ,ideo hæc ratio ad alte
rum quoq; caput pertinens, mixta eft , & in
vltimum locumà me referuatur.

EL
Secundú erat hominum vtilitas. hæc mul :
ciplex eſt. Nam quibus maleficio nocitum
eorum primò patientia exercetur , & con
ftantia roboratur , & merica augentur , & blob. 1. &

homines ad pænitentiam & Sacraméta Ec- 2.

cleſiæ vſurpanda reuocantur. Secundò fit
cuiq ; palam , num Deum diligant, necne
с
cunc enim qui Deūnõdiligunt,ad veritas « Deut.13.
artes confugiunt;qui Deum amant, illi pa- v.3.D. Au
guft. tract.
tienter ferunt, & fe diuinivolútati atq; prę 7.in Io. D.
lidio permittunt d . Tertiò his verá humili- Leo hom .
tas acquiritur ,vt confirmatur exemplo be -13.depal .
d D. Cle
remitæ cuiusdam apud Seuerum Sulpitium me ns Ro.
Quartò fternunt viã facilem ad omncge- lib.z.reco
nus virtutum . fic enim contigit B.Iuliano , gnition
c Dial.1.. c .
vé cùm , fraude diaboli , vtrumq; parentem 14.
'occidiſſer;hæc illiad meliorem vitam occa
lio
 172 Diſquiſitionum Magicarum .

fio fuerit, ſicậ; in virum ſanctiſſimum euaſe .

Marulus rit. 2. Nonne folet AMictio intellectum da

lib: 2.C. 12. re,& animasà peccatis imminétibus & exis

Fulgo.lib. tio ſeruare : Quintò lic fides Catholica có
16.c.8 .
firmatur & propagatur. Nam licadftruitur
fides contra infideles & atheos, qui fpiritus
& angeloseſſe negant.nam eosipfa conuin
cit experientia. Quia tales erant, Chriſto
Domino in terris conuerfante.Saducæi,fre
quenrior trium annorum fpacio de energu
menis fit mentio,quàm toto veteri teſtame
to,per totſæcula: & quia in Eccleſia primi
tiua fimilis fuit error Peripateticorum , id
circo tam multi tunc per dæmoncs obſelli
b teftátar & erepti b . ' Quia hodic atheiſmus ex Cal .
id Tertul. uiniſmi radice repullulat ,idcirco tot paſlim
in apolog
& lib.ad maleficorum examina ſuccîſa multiplican
Scapalan tur.Deinde contra hæreticorum noſtri té
& D.Cypr. poris perfidiam fides noſtra ſtabilitur: cùm
Demetri- videamus dçmonum fraude data permagos
anum , damna ,ab eorum Symmiſtis,vt cum Floré .
celoquar,prorfus nulla re medicari: fed co dz .
mones loco nouatorum habere adiuratio
ncs , quo ludaicas olim filiorum Sccuä : hi
numero feptem ,vt fimiæ ſolent, D. Paulum
in.cxorciſmis imitabantur: fed inſultans illis
Diabolus, lesVM le nofle,Paulum noffe,i.
pfos non nofſe inclamauit ,& energumenus
in eosinfiliens κατακυριεύσαν αυτών , ίσχυσε και
atwy, ſic contra eos præualuit, & , ve domi
nus mancipia,nudos & vulneratos effugere

coë .
 Libri III. P.I. I.VII. Sec. I. 173

coëgit *: Nonnefic dæmon Wittenbergé-'1A & .19.2 .

fis Lutherum in ſummas anguftias, & alui V. 13.
profluuium adegit?narrat hiſtoriam ocula
tus teſtis , tunc Lutheri ſeruator, Staphylus
b. Nonne fic anno 1582. Birgellis dæmon'o Staphyl.

parochum Lutheranum contemplit & af- ablolu

in reſpo
ta
Aixit, quem Franciſcanus facilè eiecit ? nar Contra
rat hiſtoriam idem Bredenbach. c . Nonnc Smidelin .
priùs Auguftæ Vindelicorum anno 1563. quo liqui
carent, le
Doctor Simon , Paſtor Catholicus ,energu.. gant Lin .
menanı liberauit ,quod fruſtrà plures Mini. dani du.
bicantiú
ſtri confeſſionis Auguftanæ fuerant conaci ? Dial.z.c..
teftis eft idem ille ſcriptor do Nonne Lao - velPsedé.
dunenGs energumenæ ex ore dæmon ; Cal 'bachiiL 7
collat.c.
uinianos irridens;nihil Gibi ab illis timendú 40.
clamabat, cunctis audientibus ( anno 1566. ) cd.1.9.c.45 .
quoniam amici eflent & fæderaci ? res eſt aſup.c.4 .
toti Picardiæ notior, quàm ve negari poſſit. a&ta galli
Sanè fuit animaduerlüm , & quo tempore cè fideil
fiinè con
Lutherus obiit , in Geilâ Brabantiæ , ab ob
ſcripca &
fellis dæmones ad Lutheri funus aduolaſſe; non femci
& quando ( anno 1566. ) Belgica fuit icono- cdita ,
Faii Ener
claftica , cum Geilæ ;tum Amſterodami, ve gumenum
Goefus adeffent , obſeſſos iterum deſeruiſſe iue Ale
* Ipfi viciſſim Caluiniani,grati animi ofté. xicacum.
dendi causâ ; Pariliis in D.Medardi templo , 1.1 de fu

in vitreâ feneftra quâ extremi iudicii imago giéd. idol.

continebatur,vnicum reliquêre dæmonem 4.14 Boca
rubrum ( quem ipſe vidi:)in .Pauli Londi d.1.7.c.37 .
nenſisæde ,folam effigiem diaboli, quem D.16 39.
Michael calcarat : Antuerpiçinıçde lumma,
vidi
 1174 Diſquiſitionum Magicarum

vidi lolam reli&ti ſtatuam diaboli, quimalo

ad (iniſtram latroni infidebat; Ruræmundx
folum fimulacrum dæmonis folliculari, qui
D.Genouefæ ſolet appingi;deniq; Lugduni
Barauorum , cùm excurrerent Franciſcan .
monaſterium ſuburbanum cuerſuri; quan
dam ,vexilliloco, imaginem diaboli prælo .
Linda.d.go fixam haſtili º prætulerunt ; vt appare
lib.1.c.1 , . ret,cui forent ſtipendiati, cuius auctoritati
lup.c. 38 . militiæ . Quotidie cernimus Dæmones;ma
leficos, & nouatores , quaſi communibus a
nimis & odiis in Catholicos ferri, grauiffi
mos tamen Magorum & diaboliconatus, &
noxas;vel illos irritos reddi ,vel has aboleri,

Catholicis precationibus benedi&tionibus

rebus ſacracis ,Sacramentisą;,vt fusè proba
bitur poftca libr.vltim .

SECTIO I.

Dixi permiffionis caufam effe peccativindicra,

& lanè hæcfrequcntiſlima eſt.aliquan
do ſicpunit Deus peccata aliena, ſed hocra
riùs. fic propter B. Eleutherii immoderatá
lætitiam , diabolus eius diſcipulum , quem
bD.Greg. reliquerat ,iteratò inuafit b, lic infantulum
1.3 . Dial.c. diabolus exſtinxit , quia parens detrahen
33 .
D. Greg cem Epiſcopo lubenter auſcultarat 4 : &
1.1.Dial.e. non rarò liberi eò quod ipſis immeritis ma
20,
la parentes imprecati fuerint atrociter
dæmone mul & tantur ; quod tum fit ad ſu
mendam deipfis parentib.vltionem :exépla

præ .
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec. I. 1951
a . à quo & vnum habes, la 1.5. Mita:
с præbet Cæſarius a.

t*నa+inter
de marito , cuius exſecratione iniquâ per- |(.12.& 26.

P-1 ు
motus Deus,permiſit vxorem eius à dæmo .
ne affligi b.Sed frequentiùs atq; ve plurimū , bd.b.5.c.IL
fic per dæmonem Dcus punit varia hominú
facinora propria , præſertim certa quædam
quæ hocloco enumerari, ad multorum vci
litatem arbitror futurum : vt quos peccati
fæditas non mouet, eosatrocitas pænarum
permoueat.Primum ergo eft ex ſuperbia nafcês
contumacia in cos , quibus iure obedientia
Di debebatur.propter hanccælodęmones de
curbati, & Adamus Paradiſo exturbatus , & " Gen.z.
Nabucodonoſor lic demencatus,vt ſe beltiã
crederet : d & Ægyptii puniti malorum d Danie.4.
Angelorum immiſſione propter hancin'e Pf.77.v.
parentes puniti , illi , de quibus ſic loannes 49.
Archipresbyter ſcribit in vita D.Zenobii Flo
rentini f. cis mulier quadam Pagana, & illu- fapud Sur.
ftris, & diues valde in hac ciuitate,mortuo piro, 25. Ma ...) .
duosfuperftites haberet filios,quos delicatiſſimè è .
nutrierat , & ad perfectam illi iam perueniffent a
latem ,quodam dic in iram verfi,matrem propria
pluribus verberibus enormiter flagellarūi.Quod
corpora corum
|fcelus ipfa impatienter abhorrens;
horrendis imprecationibus deteſtata fuit,genibusſ
procumbens & terram manibus pulfons,Erynnem
ceterasý infernas peſtes in rabiem filiorúzma
gnocum gemitu inuocat. Exaudiuni demones ab

mis tenebris : iuuenes aggrediuntur illosin furias

exagitant. Qui ftatim vt rabidi cames,mordaciter
adin
 176 Diſquiſitionum Magicarum

ad inuicem fuamembra corrodunt. Cocurruntfa

mulifit clamor ingens, alii funes,alii cathenas fe
runt.ligantur iuuenes ,necrabie contineri valent,
1
&c. ] Aliud quod paulo poſt accidit ,nar
" lib.22.de ratur à D.Aug. , &morbi & fanationis ad
ciu.Dci c. reliquias D. Stephani oculato teſte, de de.
cem fratribus. quod : vt & parentes, ſicim
precantes,non ferre inultum videatis : ex i

pro Pauli libello , quem obtulit D. Auguſti

baaſtat
no, præftatadſcribere b . ſicergo Paulus ait:
inter fer
mones Cùm adhuc in patria noſtra Cappadocia Cafarea

Augukini moraremurfrater
, nofter natu maiorgraurbusatge
douos
intolerandis communem matrem affecit iniuriis:
quos Lo
uanii v . intantam , viei etiam manus non dubitaret infir
limmeri. re. Quod nos omnes filiipariter congregati patien
cus edidit. ter tulimus:vtne verbü quidem fratri noftro , pro

matre noftra ,cur hoc faceretdixerimus.Ils aniem

feminei doloris ſtimulisincitata, iniuriofum filium
maledicendo punire conftituit.Cumg ad facri ba
prifmatis fontem ,poſt gallorum cantus, memorato
palio fuoiram Dei imprecatura,properaret : tunc ei
neſcio quis, in patrui noſtri ſimilitudine, vt intelli
gitur,demon ocurrit; & ab ea prior , quo pergeret
requifiuit.Cui illa ad maledicendum filio fuo obin
tolerabilem contumeliam ſeirerefpondit, Tunc ille
inimicus,quoniamin mulieris inſanientis cordelo
cum facile inuenirepotuit, vt omnibus maledice
ret,perſuaſit: illa autem vipereis infiammata con
filiis, facrum fontem prouoluta corripuit, parſis
crinibus,nudatisg.vberibus, hoc à Deopotißimum
poſtulauit: vtextorrespatria ,& circumeuntes alic
11AS
 Libri I 11. P.1.2. VII.Sec. I. 177
nas terras,omne hominum genus noitro terreren ?
exemplo Mox maternas preces efficax vindicta
profequitur:eundemq, continuò fratrem noſtram
etate in culpa maiorem ,tremor membrorum tan
tusinuafit,quantum in me vſqzante bec triduum ,
veftra fanctitas vidit. Servato autem ordine , quo
nati eramusjante vnum annum eadem nos pæna
omnes corripuit. Videns autem matèr maledictio
nes fuas ad tantam efficaciam perueniſ simpieta
tisſue conſcientiam ,& opprobrium hominum di:o
ferre non potuit :fed laqueo guttur aftringens,
tiùs
luctuofam vitam termino funeftioré comclufit. E
greffiergonos omnesopprobrium noftrum non fe
rentes ; de communem patriam relinquentes, paf
\som fumus per diuerfedifperfi. ] ſequitur poftea
narratio liberationis, poſt diuturnam pere
grinationem ; & locorum ſacrorum vilica

tionem.Poſſem addere tertiuin exemplum

a. Ni -1.4.Cen.
ex Alexandri Neapolitani ſcriptis
din.c.10.
mirum ſemper implebitur Sapientis pro
phecia,Oculum qui fubfanna:patrem , & quidem pas
picitpartum (LXX.vertuntiſenectutem ,Heb . Kafa :
eft; Likkeath quod obedientiam ſignificar, ſi
deducas à radice laká ,audire , obtemperare;
li à radice nnp ſignificat præſtoları ſeu ex
fpectare.noſter ab hacradice deduxit b , & bvt & G
ideo partum vertit quia partus fiue liberi,eft nel.49

fpes & cxſpectacio' matrum ) matris fua ; eiff -30.6.1.

diant eum cordi de torrentibus,& comedantium

Hola aquila.ad litteram lenſus eſt,ſuſpendan

turin patibulis:për anagogé verò,poft obi .
M túm,
 1198 Diſquifitionum Magicarum .
tum ,imò & in hac vitâ, fiant pattes & præ
da dæmonum .
Secundum peccatum eſt ,odium proximifeu
inuidia : vt enim charitas metatrix eft Dei,
domicilium præparans Spiritui fan & to : fic
vitium illi contrarium , domum inftruit , &
Diabolum inuitat , ac introducit , relligiofi
cuiusdam periculo , id probat idem Alexan .
a d.c.19 .
der. A fed firmius teftimonium nobis Saul
br.Reg.16. præbet ,quem idcirco Spiritus malus bin
v.14 .
uaſit. De odio & vindiētæ cupiditate ,qua
tuor exempla ſuppeditar Liſiardus Epilco
>
pus in vita S. Arnulphi6.24.6 38.0 41.0 42.
apud Surium menſe Auguſto.
Tertium elt carnalis libido, d etiam coniuga
lis intemperantia :propter quam licuit Aſmo
< Tob.6. deo ſeptem Sară ſponſos interficere : pro
1.7 . ?
pter quam ſeptem dæmonia Mariam Mag
1 Marc.vladalenam occuparunt “ : propter quam B
tim.v.9.
Paulus Corinthium incæſtuoſum Satanz
• 1. Cor. s . tradidit . Et,quia ad hanc dirigebatur cu .
V.S.
fin vitaD . riofitas ornatus ac diffolutio exterior , idco
Hilario. puella illa apud D. Hieronym .' patuit dæ
moni per maleficum immiflo : ideo vide
mus, in homines libidinofos , & in actum có
iugalem : quem pleriq; non quo oportet af
fečtu expetunt,nec quo decet pudore & mo
do exſequuntur:plus licet maleficiis, quam
in reliquos peccatores . Idcò curioſam cor
poris ſui cum ſtatuå Veneris collationem ,
dæmoniaca obſeſſione Deus vltus fuit in a

lià ,
 Libri III. P. I. O. VII. 179

liâ puellâ ,narrante id B.Proſpero *. Mun- a li.dedi

do cordi promiſſa Dei clara viſio , impuro mid
c.6,. tép
cordi dæmonis debetur aſpectus & confor
rium . Valde hominum obicænitate dæmon
delectatur ; & maleficæ omnes Veneris mā

cipia ſunt , nec inter eas vlla virgo perma

net; vt necinter Caluinianos , & alios hære ,
ticos cælibatus oſores. Vnde apparet ma .
gnam inter Magiam , Hærelim , & libidinem
effe cognationem .
Quando ad ſordes libidinum ſacrilega
vori violatio , & ſcandaloſa ſtatus ratione vi
ca accedit , minus mirandum . Sed exem
plum tamen dabo ; quod etſi recenti ferè
memoriâ multis notiffimum , ſine horrore
tamen nequit memorari. Loci nomen ta
cco.InFlandrięcomitatu prioratus eſt. Tres
ibi nominetenùsmonachi degebant, rega
ncones & concubinarii. ſuacuique crat,ncc
pudor vllus aderat, ſimulhelluarii & libidi

narii quadā die in ſeram noctem compota

cionc protractâ ;vnus qui minùs ſceleroſus;
Lat(ait )Bacchoventrique datum : Deo gra
cias falcem . Ego vero ,lubinfertalius proca
cior , cácodæmoni gratias ago & agendas
- cenſeo;cui operamur.Et cum riſu menſare
li & ta, ruunt in cubilia ſinguli,cum fcorto.vix
dccubuerant , ecce tibi in triclinium viia
nua relerata dæmon magni ; atri , & crucis
viti ſpecie, habitu venatorio , & cum co coci
Iduo paruuli , abambulat , & lectos circum

M 2 fpicit

1
 180 Diſquiſitionum Magicarum

fpicit toruo vultu.deinde horrenda voce,r .

bi qui mihi gratias egit :adſum , referam.le
& o abftrahit pauitantem .& fermè præ me
tu animameflantem . traditum cocis iubet

infigi veru , & luculento igne probè allari.

parent prompte,aſlaturin felix,emoriớpia
niſtime,ceteriferè ý formidine;aſi corporis
nidore cubiculú impletur . Demum venator
ad ſuperſtites ſub ſtragulis trepidantes vix
viuos : digni vos eciá( ait) pari ſupplicio,nec
deeft voluntasmihi. Vetor vi maiore. Inui

tus abeo & moneo : reſipiſcite,autmanent

terribiliora .Diſparent laruæ :nec tamen his
aliis animus rediit vel vox , nifi clara iamlu
ce . Vbi ſurrexêre,collegam inueniunt mor
tuum ,& (ne viſum inane putes ) plenè aſſum .
Haud ſcio an ab aliquot ſeculis quidquáad
exemplum vtiliùs accideric: ſcio locum &
ordinem : fed vtrumą; ſilencio inuoluo.
Quarto loco ſeſe offert iuftorum virorum ,
afflictio velcædes iniuſta da crudelis.ideo tá gra
uiter punitus fuit Ariobaldus Dux Longo
bardorum apud lonam in vita S. Bertulphi,men
ffe Auguſto. Boleslaus impius Rex ob necem
D. Stanislai, Anathemate ictus, amens fa &t ”,

a Surius in à canibus propriis fuit deuoratus a . Geila v.

cius vitâ.
xor Ducis Franconiæ D.Kilianum iuſlerat
to.7.Maii.
8. occidi res latebat : fed Deus auctorem hoc

pacto prodidit . Vnus eorum , qui ſanctos viros

gladio peremerat fubitò à damone arreptus,inge
ri voce clamarecapir :Kiliane acritermeperſeque
ris.
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec.I. 181

ris. Igne enim confumor:quod feci ,calare non pof

fum .Video immineremihigladium tuofanguine
reſperſum . Talia diu vociferans, & propriis denti
bus felaniens,à præfenti migrauit ad pænas ater
nas . Detalibus quippeſcriptum eſt: Duplicicon
tritione conteres cos Domine. Alter verò cæ .

dis fanctorum confcius in rabiem verfus,gladioſa

peritt, effufisg viſceribus, per tormenta præfentis
temporis ad aternaperuenit . Quisnam , Geila ,14
lia cernenti sibifenfustunc erat ? infelix cruciati
bus autta furebas.Non multò poftde ipſa bellua,
de qua loquimur , cruciatibus arrepta,quantispo
terat vocibus clamabat: iuftè torqueor,que ſanctis
viris tortores adhibui. Rečte crucior ,qua cruciatus
iltsparaui. Acriter inftas Kiliane, ignem accendis
Kolimanne, fomentaminiſtras Torvane. Sufficiat
vobis viciffé,nimis veftras vlcifciminiiniurias.A

Things
calice di&tus es Kiliane jednimisamaram mihipo
tionem infundis. His di&tis miferabilitertorque
batur , ita vt à multis teneri vix poffet. Tandem
cum magno cruciatu ad cruciatus diabolo paratos
migrauit. ] Hactenùs auctor Martyrii B.Ki
liani a . Item calumniofa eorundem accuſatio,vt
de fæminapatet,quæ D.Gregorium Agri- aapud Sur .
gentinum fuit calumniata ,vt in Hiſtoria vi- 10.4. Iul.8.
tæ eiuslegitur apud Mctaphraſt. Sur.menf.)vide cóm .
Nouembri: & de alia narrat Cirillus in vita S. lio hác vi
tamn.
Danielis Stylitæ ,quæ virum ſanctum men
daciterinfamarat. [ Surius menfe Decembri.]
Paulo poſt idem ibi narrar de viro & fæmi.
nâ & liberis occupatis à dæmone propter
M 3 patris
 182
Diſquiſitionum Magicarum

patris in ſanctum calumniam . Item maledi.

ctio in fanétos,vt in Malachiam ,teſte D.Bern .
in eius vita.
Quintum peccatum eſt agnita veritatis im
- 2. Thello gnatio,vtapud Apoſtolum 2. & in Cano
2. V.IO.
bus b.
pc.vlc . 26 . ni nec non apaftafia à fide, quod cuiuf
8.5. dam fæminę exemplo comprobauit D.Cy
C
s ferm.de prian .
lapfis,
Sextum ,histemporibus ( proh dolor ! ) fre - F
quentiſſimum eft blafphemia propter quam
D.Paulus Alexandrum & Hymenæum dæ .
dr. Tj. monitorquendos permiſit d.ThomasWal
denbs teſtis oculatus , quæ ipfo præſence a
& ta , circiter ann.1384.narrat in hunc modu;
Hiſtoriam refero , quam ego prefens vidi oculs
çarnis meæ :in cathedrali Ecclefia S. Pauli Londi
ni,vbi venerandus Cantuarienfis Antiftes , feli
cis recordationis Thomas Arundelius filim é

frater Comitum proloco iudicii ( aſiſtentibus fibi

Poruicenfis Eccleſia.tunc Prafule Alexandro ,
aliis) reſidens Epifcopali fede,verba quadam & in
terrogationes proponebat,de fide Euchariftia ,ad
quendam fariorem ,departibus Wigornia, depre
benfum in haref. Cumg fletti omnino non pof
| fet,nec aliud quam benedićtum panem ,facratiſ
mam hoftiam volebat appellarevelcredere : iam
dem iuſſus facere reuerentiam hoftia , refpondit
blafphemus : Verè , inquit ,dignior est aranea reue
rentia. Atilico de alto culmine te &tu defcendens in
gens e borrida viſu aranea,ad os blophemi dire
ctofilo peruenit. Et dum
fartor loqueretur, vt in
treret
 Libri III. P.I. Q. VII.S.I. 183

traret per polluta labis arama,follicite laborabat.

Adftitit iduftris Princeps Thomas Oxonienfis dux,
tuncregni Cancellarius,da vidit prodigium . di

predictus Archiepifcopus ftatimfurgens cum aliis,

exponit omni illic collecto populo,quid ultrix ma
nus domini faceret in blafphemum * . ] Nonne'. Thom .
veriſimile eft ,dæmonem in araneæ forma, Valdenl.
1.Sacram ,
fic iſtum miſerum obfediffe ? Sophronius cötra loa,
blaſphemiæ in Deiparam inlignem vltio- VVicleph
bPrari ſpi
nem recenſer, hiſce verbis. In hac ( Helio ritua.c.47

poliPhæniciæ) mimo quidam erat, Gaianus no

mine:quiintheatro fančtam Dei genitricem bla
phemens ,populo pectaculum blafphemia prebe
bat. Apparuit autem ei s. Deigenetrix .Noli quafo
neliitä ledere animam tuam . Ille verò rursus de

teriùs illam blafphemabat. Vnde ipſa tertiò ei ap

parens ,eadem repetebat.Cùm autem ilk feno cor
rigeret, fedplus quogblaſphemiis adiiceret:meridie
dormienti fibi apparuis, nihilg dicens, digitofi
gnauiteius manus de pedes, Ewigilens autem in
wenit fe truncatum manibus do pedibus. Atg ita
infelix ,vitruncus inutilis sacens,confitebatur am
nibus:cuius rei gratia ,dequomodo hoc paffus effet,
vig propter blafphemiasclementer cruciatusfuif
fer.]Quos ipli Bcati fac per fe puniunt,an nő
credendúmalis ſpiritib ad vexandû à Deo
propter idépeccatú tradi: fimilia narrat alio
oſtantinop
ićporeaccidiſſeC .Nicephorus ( 11.18.hift.

Neomagi & alibi Bredenbach . lib.7.à 0.360, 4.33

Septimum non minùs frequens, eſt execra
G
tio feu imprecatio mala , qua quis fub condi
tios
M 4
 la
1

1184

Diſquiſitionum

Magicarum
tione ſe dæmoniaddicir :hanc non irritam

eſſe folere, docent ,quæ ſubiungam . loan .

Cæfarius libr.11.1cribit mulierculam ,
quæ ſe
dæmoniaddicebat, à dæmone ſublatam in

alcum , nuſquam comparuiſſe. Ioannes Ni

2 li . 5. For- der.ifta commemorat a : Tempore, quo in v
micarii.
niuerfitate Colonienli Sacræ Theologia ſtudio ad
fcriptus fui:quædam virgo quindecim vel fedecim
anrorum ,moribus, fecundum faculum ,fatis com
polita,in domo cuiusdam fuæ confanguinea nutrie.
batur,extra domum parentum.Cumg, cognate fua
cyphum fatis vilem terreum quendam , à cafu fre
8 :fet ,cognata ira replebatur in lapſus negligentič,
& inream virginem . Que virgo tanto hoc mo
leftius tulit ,quanto vafculum vilius extitit. Ini
Tamergo commota virgo,hora fumendi cibum ,neo
comedere, nec ad menfam prá ira ſe preſentare
voluit. cuius cognata ait: Oportet vt comedas.at
virgo apud fe( vt mihi poſtea & exorciſte retulit
fuo huiuſiemodi verba fubmurmurando dicebat:
Jemeoportet edere, in nomine diaboli fiat.fic min .
jam acceßit,benedictionem menfa , quam bene fcie
bar ,dicere neglexit eorin primo morcello,vt puta
bat ,mufcam ori illatam fenfit: quam cùm nulla ar.
te eiicere valeret ,deglutiuit, , immediatè obfiffe
fuit : femper tamen vſum rationis bonum habuit,
licet fæpe fatis vexaretur à demone. Cum autem in
domum parentum cum magna mæſtitia reducere
tur , d diutißime nullus reperiretur, qui liberare
Poſjet tandem quidam frater noftri ordinis,nunc
Magifter, Goffridus Scbluffel, Sacræ Theologie

pro
 Libri III. P.I. Q. VII.S.I. 185

profeſſor calamitati parentū da puelle compatiens,

(lein eius exorcifatione intromifit,pa {totali previo:
vt filiberaretur, nihil terreni exorciſta daretur;
ſedpxella in caſtitate ſolita , fi velletlibere, & non
jin matrimonio de catero Deo militarit. Legit igi
tur pater prefatusmiffam , obtulit obfeffa oblatio
nem confuetam , in eadem adfuit per totam , da in
nullo vexari videbatur. Finitog officio ,postſatis
diutinū exorciſmi actum ,membrisomnib.virginei
corporis pene praconiufis,exiitdemon , & ita virgo

bepaigaldusegale
deinceps Domino in caſtitate feruiuit .] Vides hîc
imprecationem & prętermiſſam menſæbe
nedictionem ex iracundia & contemptu ;vi

alcareforyou
des pænam , vides liberationem , mediante
millæ oblatione, propoſito virginitatis & ex
orciſmo.ſine,hçretici rideant; tu că ſalutaria
ne contemne . Paulo antè aliud idem Nide

riusretulerat, de inſigni illo maleficarum iu.

dice, Petro, de quo non ſemellocuti ſumus.
Poftquă, inquit, officium refignauit, & ciuitatem
Bernéſem reintrauit, ibig domicilium térebat:die
quadam rediens ad caftrum Blanckenburg , vbico
gratus eius in ipfius officium ſubſtitutus fuerat;in
cudem caftro Petrusquadam negotiaapudfibi notos
expedire vokbat. Tunc una malefica,& quatuor
cöfertes eiufdēmalitia viri, deferoin loco una ma
- chinaméta fua artis voluentes pro viribus, vtPetrū
grauiterveneficiis laderent, vel occiderent:québec
latebät fraudis comercia . Adueniente igitur notte,
Petrusſebenedicendo crucis figno cubitumiuit :fed

norte omninfurge
ò re propoſuit ad fcribendas quaſ
M'S dam
 3186 Diſquiſitionum Magicarum

dă neceſarias epiftolas,vtmane recedere à loco va

eret.Enigilans igiturintempeſta nocte ſibividebe.
tur ex inopinato quòd dios adeffet, luce deceptus fi
& titia; de quo in feiratus, quia, vtputabat,noctem
Reglexerat ,nonfe ,vt debuit ,muniendomore folito ,
veſtimentis induit , per gradusaltos verſus locum ,
vbipugilarem babuit,defcendit, & locum claufum
reperit. De quo maiore ira exardefcens, cum mur
mure per gradus quos defcenderat verſus ketum
iterato fcandebat , emittendo vnicam ex indigna
tione maledi &tionem , per verbum fatisbreue , acha
diceret; In nomine diaboli. Et ecce fatim in tene
bris denfiffimis Petrus ,proie &tus eft in pracepsper
graduum predictorum paffus adeò graniter ; vtfa
mulus qui defubter ſchalam in commodo dormie
bat excitaretur , & exiens quid adeffet conſpicere
volens, dominum fuum Petrum accenfo luminefo
Lum in terra, priuatum rationis vfu , iacentem , &
colifumper omnia membrafanguinemplurimum
Je corpore emittentem , reperit.] Subdit poft ali
quod tempus confeffione rei vnius comper,
cum , quatuor maleficos, cum yaa maleficâ ,
Lie Petrum gradibus deieciſſe. Nota verò &
hîc , quam noxia Crucis conſignatio negle
&a Pecro fuerit. Digniſſimæ leđu ſunttres
a L..de La Hiſtoriæ à Germano quodam I. C. ſuæ de
miis.c.de Lamiis diſputationi a inſertæ ; quas toti
malicia
diaboli. dem verbis adſcribam ; ne ſi meis,videarali
aliquid non bonâ fatis fide repræfentaſſe.
Joachimo(ait) 1.Electori Brandeburgico nupta fuit
Ioannis Dania Suecie da Noruegia regisfilia Eli.

Zabetha
 Libri III.P.I. 9.VII.S.I. 187

zabetha;cui,vt alimenta fe mortuo regina haberet,

oppidum Spandaco ad Sueui & Hauelifium.con
fluentem maritus atıribuit ; in quo oppido, ipfaad
buc viuente,miles quidam , per,Marchiam iterfa
ciens ,ci morbo impeditus detineretur, decumbens,
tradidit crumenam pecunia refertam hofpita affer.
uandam . Pošt aliquot dies,cùm conualeſcit, reperit
faccum . Mulier auara,cùm ægre tantam pecuniam
amitteret , deliberat cum viro, vtrum reddere de
beat . Ineunt confilium , vt mulier neget dopoſirum .

Quare cummiles fuum repeteret,illa confidenter

accepiffe.fimulatfe mirari im
fe quidquam
negat
rudentiam militis , qui aufit flagitare,cùm nihil
dederit afferuandam , Miles, indignitaterei motus,
sbiicit viciſſim hofpita perfidiam . Quate maritus,
tanquam defenfurus fuam coniugem ,extrudit mi
Intem domo. is antefores ,irritatusfcelerehofpita,
fringit gladium , veluti impetum facturus in vi.
vem ,de feritianuam . Hefpesimplorat fidem vici
norum ,& queritur fuasedes oppugnari, accurrunt
lictures , & militem , quòd vim publică feciffet ,ab
ducunt in carcerem . Post aliquot dies fenatum oppi.
di aliò mittit narrationem facti , & fentétiam per
fcribipetit.Conftabat edes publice oppugnatas effe .
quare ferturfententia, vi miles vltimo fupplicio
ufficiatur. Cumqueiam inftaret dies iudicij, venit
diabolus in carcerem ad captiuum , indicans ei ,
quam fententiam iudices laturi fint, & pollicetur
se bospericulo eum liberaturum effe; hac conditio

ne, vi ſe diabolo dedat. Miles conftanter reſpon

Idet, fe potiùs moriturumelle, quamuis fitinnocens.
cum
 188 Diſquiſitionum Magicarum
Cùm verò diabolus verbismultis exaggeraffet pe
riculum ,nec tamë inflexifſet militis aninum ; tan
dem polliceturei liberationem ,fine vlla conditione.
Et cùm ventris,inquit ,ix iudicium , due trimperi
tumele forenfum negotiorum , dy patrno indige
re : ibi aftabocaruleo pileo te&tus, es ornate pennis .
Pete igitur,ut meiubeant caufam dicere.Miles qui
hoc fine impietate facturus videbatur,ait fe hició
ſilio vfurum effe.Poftridie in rudicium ducitur: ad
est etiam orator tectus cæruleo pileo , ibi cùm actor
peteret militem , propter vim publican , capitali
supplicio affici; miles refpondit, fe imperitum fo
renfium negotiorum , petere; vi liceat iſti ſuoad
vocato pro fe dicere. concedunt iudices. Ibi diabo
Lus de iure crudite difputat: non effe capitalifuppli
cio afficiendum eum , à quo non fitortum rixa
tumultus initium . eitab hofpite militem viextru
fum , da poliatum effe. iubet queri ſaccum , da lo
cum monſtrat.Ibi cùm hofpes vehementer negaret;
addens etiam diras imprecationes, vt ipſum , abre
prum , diabolus
perderet ; fi feciſſet. Hencimpreca
tionem cum inuocatione diabolicùm aliquoties re
petiuiffet: ibi casſidicus , omiffe iam difputatione
(forenſi, adoritur hofpitem , & comprehenſum per
|feneſtras demedium forum ,omnibus perhorrefcé
tibus,cum fragoreabducit, necpoftea vnquam cor
pus hofpitis inuentum est .] En hîc auaritiam
imprecationum cauſam & iniuſtitiæ , quo
modo Deus vltusper carnificem ſuum . Non
diſſimilia narrátur his à Cantipratenſi
: Cào
tres (inquit )combibones in taberna mero incalut ,

Jem ,
 Lib . III. P.I. Q :VII. S.I. 1891

fent , orio de animæ immortalitate,& pænis infirmi

Virmone: vnusprocaciorid totum pronugis habere,
Cummentis facrificorum ; cateriiocantiapplan
dere, interca aducnit unus magna virft iura , da
viſco corpore, & afſidens; Qui hi( eit)fermones ?
qua riſus cauſa ? Refert pro -axille ,& addit,ſequi
dem licitanti baud magnopretio animam vendi
turum , quin & pecuniam in Symbolü collaturum .
Tu verò, infertaduentor, Quanti illam mihiin .
dicas ? nec mora , conueniuni de precio.hic animam
ſtrenue de
addicit emptori , emptor foluit: potatur
pecunia. Deniq fubnoctem , Tempus (ait)
praſmte
emptor, vt adpropria quiſque. Sed vosius dicite ;
quis equum capiſtro ligatum emerit ; nonne ius ci
eum capifiro equum abducendi? Et cum di&to,uen
ditorem trementemin omnium oculis abripit, do
fecum
furfum in aëra leuat, & adinfernumtrahit,
vifurum quod crederenoluerat. Animarum quip
Ipe mercator erat iſte; cuius figura fuitRexille Se
domorum ,dicens,Da mihi animas , cetera tolle ti

bi . ] Sic Cantiprat.lib.2.6.55.2.3 .
Pari terrore , ſed meliore ſucceſſu miles

Hiſpanus , hîcin Belgio , anteannos viginti

duos , cùm adhuc fæculo mererem , à Deo
commonicus tantum fuiç. Capitaneus Bra
uo vocabatur , fæpè à me viſus. deditus fupra
modum aleæ , & in ludo diras iacere in ſeiu
xta atq; alios pronus. quadam die , cùm da
mnoli ſem pernumeri lucrurn iactu queren
ti ſui filirent ; irâ efferuefcens in caput luum
dirittina precabatur :& ſubicò curam mulcis

qui
 190 Diſquiſitionum Magicarum

qui aderant, ab inuisâ manu, ad tabulatum

vſque ſublatus, poft aliquod tempus mor
tuo quam viuo facie ſimilior in fotum depo
nitur. fælix ſi velurorem cadauerolumn toro

poſt vitç temporc retinuit, ſiç reſipiſcens lu

Ius auiditatem depoſuiſſet. Sed pergitille
11.C.in Sileſia (inquit) quidam nobilis,cum inui
1affes conuiuas, da hora conuiuijiam inſtante, do
apparatu facto,fpe fruſtratuseffet , excuſantibus fe
conuiuis , cur non comparerent;prorupit iratus in
bac verba : veniant igitur omnes damenesiſ nul
Les hominum mecum effe poteft. His dictis domo e
greditur in templum , vbipaſtor Ecclefia, cõcionem
habebat;& , viiracundiam concoquat ,auſcultas á.
liquamdiu : dum verò in templo moratur, veniunt
equites in aream domus magni do xigri, do iubent
firuum domus,vt dominū fuum aduocet jeig figni
ficet ,adeffe hofpites. Seruus cöfternatus abit in tem .
1
plum ,& indicat hac dominofuo;quineſcius confilij
paftorem confulit .Paſtor abrumpens cēcionem , hoc
confiliū dat, vi tota familia domo exeat. quod cum
fieret & famulias ancillæ properarent, forte obliti
infantē in cunus iacente & dormientem , fecum non
auferüt. Demones incipiuntcomeffari dvocifera
ri , proſpicereg per feneſtras formis urforum ,lupo
rum ,felium & hominum , & möſtrarepocula vino
repletajaſſaturas piſces. Hac vicini, nobilis; pa:
for , & alij'cū viderét; Ah ,inquit pater ,vbiinfans
ucus & vix cã hæc dixiſſet, vnus ex damonibus ul
wiefursinfantem ad feneſtras geſtat,quaſi monſtra
curusparentibus . Nobilis prorſus confternatus era

folici
 Libri III.P.I. Q.VII.SI 1911

ſolicitus de incolumitate infantis, fidum habensfer.

cum , quéinterrogati quaſo tu dic.quidagam : Ser
uus, Domine inquit, commendabo committam
vitāmeam Deimeo ,do in nomine Dominiingre
diar , & ut infantem suferem auxilio do beneficio
Dei videbo.Bene,inquitnobilis; Deustecum fit ,&
iuvette , animumg iibiconfirmet. Seruus, accepta
benedi&tione , paftore do reliquis; ingreditur, do
ante conclaue, in quo crant demones cögregati,pro
cidit ingenua, defe Deo commendat, & hoc animo
aperit ianuam , & videt denones horribilifpecie
fedentes, ftantes ,obembulantes ,ferpentes , de uno
impets accurrentes adfe.devociferentes; Hui, Huis
tu quid hic tibi? Ille fudans , yo tamen diuinitus
confirmatus, alloquitur damonem ,qui infantem
défiabat: Tu,inquit,mihi infantem trade:Nequa.
quam , refponder iffe,iam meus ifte eft infans, dic do.
mino tuo, vt veniat,& accipiat infantem . Cuifer.
uus, Ego fungoriam officiomea vocatiõis, in quam
me Deuscollocauit , & fcio quicquid in box officio
facio, id Du gratumeffe.Quarerationemei officij,
do auxilio,nomine & virtutele sv Cbriſti aufero
abs te infantem , & patricius reftituo.atque ita ipſe
apprehendit infantem o brachiis fuis amplexus
eši.iftinihil aliud refpondēt,nifi vociferantes;Hui
mebulo ,hui nebulo,relinque infantem ,relinque; a
lioquite difcrepemus. Ille nihil curansminas Dia
bolicas abiit incolumnis, & incolumen infantem pa
tri nobili reddidit , Damones poftea zaliquot diebus
elapfis, cuanuerunt,vt in ades denuo migrarecum
trota familia nobilis potuerit.] Vides inconſulti
diati,
 192 Diſquiſitionum Magicarum

di& ti, quas pænas pater dederit: vides dæ

monis poteftatem in innocétem puerulum
claudere . Ná , quod ſcriptor ait,benedi&tio
nem à paſtore & cęteris accepiffe, hoceft,
promiſcuè à facerdote & clericis; commen
tum ſuſpicor Lutherani hominis , & diſcri
men ordinum cõfundentis. Sequitur tertia
narratio ; in Saxoniâ virgo opuléta formofo iuue
ni,at tenuioris fortuna ,matrimoniü promiſit. Hic
guidfuturum præuidens,illam prédiuitem , & f
xus ratione mutabilem ; fidems vix feruaturamele
puella refpondit. Illa cötra diris fe execrari his ver
biscæpitiſialteri,quam tibi nupſero ; tanc me dia
bolus in nuptiis illis abripiat. Quid fit ? post inter
uallum aliquod mutat animum , nubit alteri,prior
refponfo fpreto ; qui eamfemelaiqiterum promil
fo,dirag,imprecationis admouit. Sed illa poftha
bitis his omnibus; nuptias cum altero fponfo , reli
Eto priore,celebrat.iple die nuptiabi,cognatis,
cos, esconuiuishilaribus,fponfa vigilante conſcien
tia ,redditur triſtior folito,Tandem diaboli due ſub
pecie duorum equitum , in ædes nuptiales adueni.
uni,excipiuntur; adducunt ir menſa; hifz remo
tus,chorie, uniqueex his ponſa,honoris cauſa,tan
quam peregrino adiungitur; cum qua bis faliauit ,
Standem eamèconspectu parétum & amicorum ,
ſummo cum gemitu & lamentatione ;per oftium ,
in altum fuftulit.Aliero die parentes & amici ma
fti,fponfam quærunt, vt delapfam forte fipelırınt,
led ecce iidem focij.occurrunt , veſtes & aurum re.
'ferentes, additis his verbis; Non in hasres fed in
1
ponjar
 Libri III. P.I. D.VII.S.I. 193

ponfam à Deonobis fuit poteftas concr |-.]Sicilla

corpore & animâdiabolo tradita , quæ pro
miſſionem nuptiarum violauit , & impreca
tionem additam contemplit. Aliud deniq;

exemplum de quodam , in martyrem male :

dico ,âbi inſaniam imprecáte ; & inox furore
correpco , & fequéti die lic horrende abſum
fpto ,deditCæſarius vitæ S. Engelberti Colonien .
Lib.2.c.14.apud Sur.menleNouembri.Huc etiam
referendú eſt, quoddam de Goduino comi
te ; quicuin periurio ſibi eſſer necem impre
catus, ſubito panis bolo fuit ſuffocatus. ( P0
Lydor.Virgil.lib.8.bift. Anglos .]
H Oftiuum ſolereſſe vitium vfura.Confiten
cur enim ſagę nihil maleficij poſſe illis infer
ri, qui eleemofynis vacant: côntranarran
tur ; quæ ſalem ſub vſuris inucuum dedere
virgines dirè å demonibus maleficio jinmif
lis vexatæ . * Prius intelligenduri de confe- a Breden
tentibus elecmofynam iis, quasneſciunčel 6.bachilib
collat .
ſe ſagas: nam qui ſciunt efle, & tamen con cap.25.
ferunt,hoš putát poſſe à maleficis lędı.Ney
mirum fi Deus,hos quali fautores oderit,id
coa permitcat lædi.
Nonum teputo ,duritiam & immifricordiam
in pauperes .Vcomittam Moguntinú Epiſco
pum illum ,vtopinorja dæmonibus murium
fpecie necatú , quod pauperes muriumino
minc tempore famis dedecorall - t , & ubi
b Munfte .
duxiſſet perfequendos ;ørecentius quiddam in Colino-
ex Petro Bizaco ſubiungam . graphi:
N
 1294
Diſquiſiti Magicar
onum um
In Sueuia ( inquit ) Bauaris & Franconibus fi
2 nitima,fuit quidam nobilis valde diues & opulen
tus , nomine Rickbergerus; cuius annui reditus fue
pra triginta millia nummum aureorum extende
bantur.Hic tametfi in reliquis vita actionibus non
vulgari laude dignus cenfebatur, ineffabili tamen
cupiditate laborabat :eag, fa&tum est, vt quotidie
opes per fas& nefas accumulare, omniaque ad ſe
rapereſtuderet.Cum itaque proſpiceret annone ca
ritatem , quæ proximoannoinea regione fubfecuta
est,ſua horrea tritice & frugib.impleuit , magnog
precio ea diuědere cæpit:adeò vt indigena compul
ſiabeovicłū emere,ob inexhauftăeius auaritiam ,
vel fameprorfus perirent ; vel , fiali & fuftentari
vellent ad magnam egeftatem atque inopiam redi
gerentur: tam careillis granum ,& reliqua eiusge
neris diuendebat.Aa hunc,præter aliosinnumeros,
venit quidam pauper Gliberis onuftus,cum fexta
leris,eumgrogauit vt pecuniam acciperet ,ac quan
dam tritici menfuram fibi daret; ſeque reliquam
partem pecunia quam illi deberet breui bonafide
perſoluturum :atipſe hucſuperbovultu & iracun
dis oculis intuitus,àſeprotinus abire iuffit, & quod
reliquum eratpecunia
fecum adferre ,fi frumétum
velet; atg,ita miſer ac maſtus, diras imprecatus,
Hidemo- illinc receſſit . Paucispostdiebus , cùm isquendam
nes erant exfamulis in horreum mififfet,vtillud demore in .
ſchemate.piceret ,abipſo inreditu accepit , tres nigros boues
intus eſſe, qui granum deuorarent. qui autem hoc
retulit , proximodie letto decumbens, haud multo
post è vita migrazit. Idom quoque accidit cuidsm

gene
 Libri III. P.I. Q. VII. S.I. 1951
generoſo, quem illuc herus miſerat ; vi videretan Creſcente
pertinacia
uaferes haberet ,ficut prior narreucrat: w erim o creſcit
boues, & equos inpexerai.Cüigitur dehacrecer- fuppliciú .

రకాలు
అనేక
tior fieri vellet,ipfemet in eum licum proficifiifia
tuit : iuitg, ad portam horrei ;ibig,perquaſiamata
mas vidit toiū horreumplenum varius atq, innu
meris armentis , que omnis fiuges abfum hini .
Hocfpectaculoita perterritusest ,vt flatim furifus
arque infanus euaſtrit,muliaque dementer f.cit's
doneceandem cathenis aſtringeretur.-H :chorriti.
lis cafus magnam fane admiratienem attulit , cuin
in ea prouincia , tum præcipuein aula Caſarzana ;
quailium antea prudentiffimum cognorat ] Hæc
ille, narrans quæ in Europa memorabilia
poſtannum 156c.accidiſſe ipſe notarat, Epi..
1o.fol. 281. Triplici hac viſione clemés Deus,
pænam ſemper augés pro culpæ modo , pa
tienter operiebatur, & ad pænitentiam re
uocare nicebatur.Notatura quodam , ſagas ;
quibus à Satanà ſemper nocendi necellitas
impoſita eſt ; ſi deſint quos vlciſcantur ini
mici , eleemofynam mendicare . & fi quis fa
cultate præditus ad erogandum , & lagaselle
neſcius, denegarit , hunc in magno verſari
periculo . fic Pictauij anno 1567. duomagi
confeſli ſunt fe quadam die , fqualidos egen
teſque ftipem ante fores prædiuitis pacris
fam.poſtulaſſe; eâ recuſacã inieciſſe fortem ,
& domeſticos omnes in rabiem actos obiific
al.j.dæmo)
furioſos. noman . Ci

Decimum . ſit irrifio facrorñ myteriornm , & q , 29.

N 2 eodem
 1196 Diſquiſitionum Magicarum

eodem pertinet , abufus atqz cötemptus ceremo.

niarum & facramentorum Cathol.Ecclefie. Vlci
ſcitur Deus quotidie , & pergunt hæretici
contemnere. quædă de ſingulis accipice . de
Batauo per ludibriú Miſſæ ſacrificium imi
tanteanno 1574. & dirè mul&tato, legendus
1 lib.r.col- Bredenbachius; “ Nouatum cõſtat ,cò quod
lat.c.39.
nec chryſma, nec exorciſmos in baptiſmo
• Euleb.li.
6.hiſt.c.33 . percepiſſet,à maligno vexatum . Scribit Vi.
<lib. .de ctor Vticenfis Proculum quendă Arianum
perfecut qui de pallis altaris camiſias ſibi & femoralia
ali.2.con faciebat , fruſtratim libi voraſſe linguam ,
eraParme ( hauddubie obfeffum , & fic turpiſſimâ morce
oian.
e Serm . de conſumptum . DonatiſtasEuchariſtiam ef.
lapfis. fundentes , quibus eam obiecerant, canes
i Greg.Tu inuaſere ,teite Optato . Multos ſuo tempo
ron . i 1. de
glormar ob indignam Euchariſtiæ perceptionem
tyr. c. 87. immundis fpiritibus adimpletos ; nobis eſt
Surius 8. au &tor D.Cyprianus, & inemini meduo il
in vita S. luftria legere exempla apud Greg. Turône
Godefrid. ſem & in vita S.Godefridi Ambianen Gsepi
lib.3.c.12. [ copi.fluffecericafcribere illud Greg.Turo
neri ſis. Epachius (inquit )presbyter ,dum temere,
qua indignuserat,agerepræfumpfiffet,diuino iudi
cio folo proiectus,occubuit. Hic enim dum Domi
nici Natalis vigilias celebrare Ecclefiam expetif
fet ,per ſorgula horarum mementa egrediebaturè
templo Dei, ac in domofua pocula lafciuia fpuman
tibus posterishauriebat , ita vt affirmarent multi
eum post galli ranium is ipfa nocle vidiſſe bibrn
tem . Sed cumeffit ex genere Senatorio, da nulius in
 Libri III.P.I. Q.VII.S.I. 197

vico illo Ricomagenſi, iuxta feculidignitatem , ha

beretur nobilior , celebrare Miffarum
folemnia ex
1.
peritur. Nec dubitabat miſer vinomadefactus ap
petere , quod ieiunus quiſque non finemetu potest
terrente conſcientia explicare.Verüm vbi explicitis
verbis facris ,cöfracto Dominici corporis ſacramen
10, et ipſefumpfit, & aliis diſtribuit ad edendum :
mox equini hinnitus ad modum vocem emittēs, ad
terram ruit, acfpumas cum ipſamyfterijfacrapar
ticula, quam dentibus comminuere non valuit,ab
ore proiiciens, inter manusſuorum ab Ecclefia de
portatur. Nec caruit ultra hac epilepſia infirmita
se,fed per finguloslunares curſus incrementis decre
mentisg, hec femper pertulii ,quia abhauftu nimio
vini minime infelix abftinuit.] hunc epilepti
cum energumenum fuiſſe indicat hinnicus

equinus: & meritò , quia ficut equus & mu .

lus, corpus Domini non diiudicauit. Bre .
denbachius non dilimilem violati ieiunij,
ſed in cibi qualitate , vindi&am recenſer his
verbis; Paucis ab hinc annis poſtquam Torpaten
res in Lutheranam do & trinâ conceſſerant,feriaſex

feftum proximeprecedente,fini
ta folemne Pafcha
ta Lutherani Ecclefiafta concione, ciuibus è templo
D.matri virgini facro reuertentibus , quidam a
lium conciuem & familiarem inuitat ad prandi
um : rogat una domum comitetur. haberefeegre
gie paratum petafonem Weſtphalicum . alterpa.
rum abhorrens reſpondet fibieſſegellum opipare
elixum ,quem cupiat in ſymbolum adferre.Dum ad
menfam accumbitur, alter os quoddamgalli amb
N 3 edere
 198 /
Difquiſitionum Magicarum

Jedere volens imprudens peneipfum deglutit; quod

cum neg tranſmittere, neque eximere valeret,eoi
pro die fuffocatur. Alter poſtridiePafcha male fpiri
tu cornpitur , & nonmulto post rabie ac furore ex
agitatus,animam vna cum damoneexhalat .] Sic
ille Belli Liuonici , pag.27 .

Huc pertinet contemptus excommuni

cationis . Cùm D. Hugo Epiſcopus Lincol
nienſis quoſdam contumaces excommuni
caſſet ; nec magni facerent, illi ſubitò non
comparuerunt. Militem alium ob candem
caufam diabolus nocte ſequente inuafit , &
animam ſubitò extorſit. Alii quoque ab co .
dem excommunicati à diabolo præfocati
fuêre[de quib.lege vitam ab aquali eius fcriptam ,
cap.23.apud Surium ,tom ...]
Vndecimum eſt templorum & facrarum rerum
direptio ac expilatio. Petr.Cluniacenfis, poſt
quámulta , quæ in hoc genere palam & fre
quenter à Matiſconcnſi quodam Comite I
fuerant commiſſa, recenſuit , infelicem eius
& horroris plenam de vita migrationem in
a 1.2. mira. hunc modum commemorat , ' ad terrorem
f . !.
& correctionem noſtrorum hæreticorum :
cùm folemnidie , Matiſcone in palatiopropriore
fediffet, cumque multitudo tam militam ,quam di
werſi ordinis circumftaret ; repente ignotus homo
equo infidens per palatijoftium ingreflus, omnibus
confpicientibus & admirantibus, vſq;ad ipfume
quitandoperuenit. Cumque ei aftaret , ſè ei velle
colloqui dicens,vtfurgeret,ac fe fequeretur , notam
monxit,
 Lib. III. P.I.O.VII.S.I. 199

monuit ,quam imperauit. At ille inwijibili potentia

conſtrictus, nec iam refiftere valensforrexit,atque
vfque ad oftium domusproceſit : vbicquympara
tú inueniens,eumý, ab eo confcendere iuſſus, afcen
dit.Cuius ſtantishabenas ille arripiens,
ftatim cum
velociſſimo curfu per aëra ferri cunctis confpicien
tibus cæpit. Cumque immenſo eius clamoreac mi
Verabili eiulatu tota ciuitas commota adtam inui
fum ſpectaculum concurriſſet; tamdiu eumper aë
ra currentem attoniticonfpexerunt, quamdiu ne
turali oculorum acie cum ſubſequi potuerunt. Qui
cùm cum diufuccurrite ciues ,fuccurrite,vocifera
tem audirent , nec iuuare valerent,fubtraétus tan
dem viſibus hominum , aternus quemadmodum
meruerat est factus fociusdamoniorum .] Sic iſte
direptiones & facrilegia ſua luit in hac & in

ſequenti vitâ. Huius mores poſtea imitatus

Oigerius quidam Oeconomus ; quia non
cá grauiter deliquerat;in hac vitâ fuit feuerè
admonitus, vt futuræ , ſi ſaperet , vitæ ſuppli
ciú effugeret. ſubdit enim Venerabilis idem
Abbas ; dum hic porcam , quâ miſer ille Co
mes abdu&us fuerat, & quæ poftea ſemper
obſtru &ta manſerat ;conatur aperire; Ecce in
uifibiliter à Diabolo raptus, as videntibus, qui ad
$ erant multo in aëraſpacio fubleuatus;fed confiftim
dimiſſus corruit, eiuſq; corporegrauiter collifo,bra
chium quoq; illiusfubita ruina confregit.] Daoa
esten

lia exſtant exempla ,lib.3.vita S.Remacli, quæ

apud Surium menſe Septemb . legi poſſunt.
Ego'adda quintum exemplú pænæ , quam
N 4 milites
 200 Diſquiſitionum Magicarum

milires poft obitum perpeti , qui manus ab

expılacione ſemplorum non abſtinuerant;
in gratiâ tamé deceſſerant, viſione quadam
idem auctor declarat : quam ille , vt certifſi
mâ fide compertam doceat, multa addidit;
quæ cenfui prætermittenda,poruiţilla poni
libro præcedenti , capite de Spectrus mortuo
rum , {ed non incommodè hîc recenſebitur:

eo quod variæ quoque pænæ hîc & ſuppli

cia eorum narrantur, qui vt Mariiconenſis

ulle comes lacrilegi fuere. Itaque Petrus Ve.

per bilis inducit ipſum qui viderat Petrum
Engelbertum Monachuin iam , & à fæculari
- lib.i.mi. ad ipiricuale militiam digreflum fic loquen
rac. C.28. tem : a Tempore quo Rex Aragonenſis alfonſus,
regnum maioris alfonli Hiſpaniarum Regis iam
murtui obtinebat,cinugit vt contra quoſdam , qui
in rigione, qua Caſtella dicitur,eirepugrabant ,ex
erculum commoueret, & vt de fingulis regnifuido
mibus , finguli illuc pedites vel equires dirigeren
tur, edictofunciret. Ego edicto coactus , vnumex
mercenarijs nercede mihi feruientib.Sancium no
mine , ad exercitum deftinaui. Paucis post diebus
decurlis, omnibuſque quiexpeditioni illi interfue
rant ad propria redeuntibus, ipfe quoque domum
reuerſusist .No longo deinceps tempore elapſo,mo
re humano , morbo correptus, nec diu cum morbo
luclaim .,defunctus est. Indepost quatuor
fere men
Ves,ex quo è vitadecefit ,dum apudStelamin domo
meahyemali rempore iuxta ignem in letto iacerem ,
fubitò iam osetus Sancius circa mediam noélem
mibi
 201
Lib . III. P. I. Q. VII. Sec. I.

mihiadhuc vigilanliapparuit.Qui igni aßidins,

de carbones, quaſ ad caufaciendum , velad clarifi.
candum ,hufillucq reuerfans,multo magis femihi
cognoſcibilem den.onftrabat. Erat autem nudus
á absg,omni veſtitu,exceptoparuo vilig tegumē.
|1o,quovelutinboneftiora corporis obuelabat.Que
cum vidiffem : quis, inquam , es tu ?atille bumili
voce: Ego fum ,inquit, Sanciusfamulustuus. quid,
Vado,inquit, Caftella ,itergemeu
inquam ,hic agis ?
multus exercitus comitatur,vt vbi deliquimus,ibi
da deliétis pænas debit as exfoluamus ? Et ,cur, in
quam ,huc diuertiffi? Eft ,inquit,mihifpes venie ,
cão fi mifereri volueris celeriorem mihi requiem
comparare poteris. Quomodo,inquam ? Quando
inquit ,nuper expeditioni,quam nofti, interfui,ho
Hili inuitatus licentia , Ecclefiam quandam cum
quibusdam ſociisinuafi,que intusfuntinuenta di
ripui , veſtimenta inſuper Sacerdetalia mecum re
diens afportaui. Pro quo fpecialiter diris penis fub
ałtus affligor, de remedium à te, ficutà dominomeo
quantis poffum precibus expoſtulo. Nam poteris
mihi fubuenire,ſi beneficiis fpiritualıb.meſtudue
ris adiuuare. Rogo infuper, utdominam meam , v
xorem team ,ex mea parte,mea funclusvice depre
ceris ,ne octo folidos.quospro feruitio mco mercena
rio iure , mihi debebat , reddere iam moretur:
quod neceſitatibus carnis,fi adhuc viuerem reddi
diffit,anima mea longe amplius his egenti ,erogan
do eos pauperibus,largiatur.Iam egoiali eius collo
cutione multò magis animatus :quid,inquam ,de
conciue noftro Petro Deioca nuper defuncto aclum
NS eft ?
1202 Diſquiſitionum Magicarum

est : Rogo, vt fiquid de illo nofti,aperias. Illum , ait,

opera mifericordiæ frequenterquidem , fed maxime
prateritæ fumis tempore, impenſa pauperibus,bea
torum requiei adiunxerunt,& vitæ æterna parti
, cum tam prompte & faci
cipem effecerunt.Cumg
lemihi refpondere audiffem ,adieci: & de Bernetio
alio ciuenoftro,anteparuum tempus fimiliter vi
noſti defuncto, aliquid tibi notum est:illü , inquit,
infernus poßidet.quia ad terminandas buic villa
lites & iudicio dimirendas prelatus, multa ſape
muneribus aut gratia illeétus iniuſte iudicauit : &
quia cuidam pauperi vidua quodam tempore ba
conem vnum ,qualecumg,vitæ eiusfubfidium ,cru .
deliter auferre no timnit. Tunc longe ampliùs ad
maiora quærenda animi feruoreſuccenfus, adiūxi.
De rege noftro Alfonſo ante
paucos annos defuncto,
tibialiquid notum elepotuit :ad hæc quidam alius
in feneſtra capitimeo proxime fuperpofita reſidens:
Noli,ait,hocabiſto quarere, quodignorat. quonia
recens eius ad partesnoftras aduentus, hoc ei notu
Mihi verò, cui à die obitus
fierinondum permifit.
mei quinquennalis cum huiusmodi ſpiritibus mo
ruplura quam iſtinouiter notafecit, quod de rege
quaris ignotum effe non potuit.At ego rurfus nuue
vocis quditu attonitus ,ac videre cupiens vocis au
storem ,conuerti oculos,ad feneftram ,adiutusga Lu
na ſplendore: qualumineſuoomne tunc donousfpa. 1
cium clare iluſtrabat :confpicio hominem in infe
riori feneftra margine refidentem ,quem in codem
habitu ,quo aliun videram ,cernens:Ettu,inquam
quis eszego, inquit, cius quem afpicis fociusfum , der

Caſtel.
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec. I. 203

Caſtellam cum ifto & multis alius proficifcor.Ellu ,

inquam , de rege Alfonſo ,vtidicebas, aliquid no
11 :? Nori,inquit, vbifuerit,fed vero whimodo fir
nefcio. Nam aliquamdiu tormentis acribus inter
reos cruciatus,poſt modum à Cluniacenfibusmona
nach :s indefublatus eft.Exinde verò quid deeo fa
ctum fitprorsùs ignoro. His dictis ad fortü,quiigni
oßidebat, verba conuertens.ait ,furge& iam iter
incipium peragere incipiamus.Ecce enim iam om
: ubfe.
nes vias,quæ intra velextra caftellum funt f
quens nos exercitusfociorum impleuit, & iš mul
115 velocißimepratergrißis,vtfeſtinanterees ſequi
de béamus ergemúr. Ad hanc vocem Sancius fur
rexit,& flebiti voce ,quod prius rogauerat ingemi
nans: Rogo,inquit Domine,ne mei obliuifcaris , &
vi dominam meam ,coniugę tuam ,quatenus, quod
corpori debebat , miſeræ animæ meæ reftituat:oro ,
follicitus exhorteris. His di&tis ftatim vterg,diſpa
ruit. At ego mox coniugemiuxta mein kitodor
mientem , citata voce exſuſcitans, priuſquam ei,
quod videram vel audieram , narrarem interroga
ui : Vtrum aliquid Sancio communi noſtro merce
nario pro mercede deberet.Qua reſpondente, quod
egonondü ab aliquo nifi a mortus audieram :fe vi.
delicet eidem Sancio adhuc oclo folidos debere : ne
quaquam vltra dubitarepotui,cui fidem & mor.
tui relatio & mulieris confirmatio conferebant.
Facto mane octo illosfolidos à coniuge accipiens, &
de meo quod congruum vifum eft addens :pro cius,
9 apparuerat ſalutepauperibasdiſtribui, & facra )
ris Miffarü adiutoria ci à facerdotibus mea precedut

ſtudio
1204 Diſquiſitionum Magicarum

ſtudioimpenſa, ad pleniorem peccatorum eius re

mifſionem adauxi. ]In hac tam clarâ,tam cer
tâ , tam commendabili viſione docemur,
quod mortuos opera fua fequantur. hos quidem
milices eo quòd confefli deceſſerant, & culo
pam ſacramento pænitentiæ deleuerant,
expiatoriis ſuppliciis pro pænâ peccato de
bita ad tempus: illum quia non confeſſus e
rat , & culpam criminis abolerę neglexerat,
æternis cruciatibus fuiſſe mancipatum.Ca
tholicis vtriuſq; ſortis optio eſt; hæreticis ,
qui & confeffionem refpuunt;& purgatoriū
negant , altera tantum competit; quam a
gnoſcunt , & fatentur. Ad hoc caput redu
citur irriſo virorum ſanctorum , quam Deus nő
folet relinquere impunitam . Scribitur tale
quid in antiquifſimâ S. Carilephivitâ : Mu
lier quadam Gunda nomine , quam clandeſtinus
ſupplantator illexerat: fpiritui ſancto volens illude
[ re,virili prafumpta veſte,in beatißimi Carilephi
monafterium ingredi conata est: vt probaret veri
ne effet illius vaticinium ,quo prædixerat fexui fe
minco nunquam datum iri copiam in illudintran .
di:fed iufto Deiiudicio ,priusquam velafpiceret ce
nobii claufos aditus, arrepta à Diabolo retorfum
ruit,ideog fædeab illo vexata est ,vtdicere mepu
deat.Caput enim illi adegit inter fæmora,ſice, fa
um est,vi qua facratis liminibus falfa ofculaim
primere teniauerat,immandas ſui corporis partes
ofculari cogeretur:fexumg pſa fuü, quē virili ha
bitw tegere voluerat , cunčtu cernere volentibus

PALà
 Libri III. P. I. Q. VII. Sec.I. 205 |

palam proderet.Ea res effecit ,

vt deinceps co fe con
(ferre mulieres auſa non fint. ] Sur.tom.3. Men .
lulii.vtinam & noftri temporis muliercula
rum audacia hocexemplo eis narrato repri
matur. Aliquando etiam , ob'feſtorum die
rum cultum temeratum Deus talia perinit.
cit, ve ei accidit qui ſeruile opus faciebat in
feſto. S. Philaſtrii. B. Ramperius Brixienfis in
tract.de translatio. S. Philafrii.

Duodecimam cauſam præbet multorum

pufillanimitas, & defperatio ,cum marore oppresi,
å Deo vel non petunt auxilium , velfemalis eri
piendos diffidant:qua decaufaetiam plerig ſe de
moni vt auxiliatori ſubiiciunt:præbec etiam cu
riofitas nimia cauſam , quando impudenter
petimus ſcire ,quod nullâ ratione competit
inueftigare : prius illud patet , ex Hiſtoriâ
Thcophili Oeconomi, quam nobis ocula
ius teſtis Eutychianus , patriarcha nouxRo
mæ , dercliquit ; quam alıbi breuiter attigi;
hic latiùs profequar verbis auctoris; Cùmče
Jar luftinianus rerum poriretur, Theophilus qui
dam in oppido CiliciaAdana Oeconomus Eccleſia
fuit,multis quidem ille gratus, & Epiſcopali mu
nere ,quod tamē conſtanter detrectauit,dignus exi
ftimatus. Qui abamulis immeritò accufatus, & de
officio Oeconomia deiectus ,in eam animi impotena
liam , adeog impietatem ,dtuenit:vt hortatiriMsa
go ludæo morem gerens, Chriftum Dei filium ac
matrem eius Mariam dara fyngrapha turpi.me
' abnegaret,fig totum imperio Satana,qwife vide
dum
 206 Diſquiſitionum Magicarum

dum obtulerat ,iraderct, aga manciparet. Quid

hicfaceret mifer ,lam mfarii criminis ſibicoſcius ?
Totus animoperturbatus,vt nu.quam fire polet
confiftere ,cùm irato Desfe damonis fe mancipia
cogitaret : mutato confilio, tandem ad fanétiß
mam Dei matrem com fugiendum duxit , ac tem
plumeifacrum petiis:in quofuaspreces ac fupplica
tiones , cum multe iciunatione coniunclas,noctes ac

dies indefeße conſumpſit ,magnung, vera pæniié.

tiæ fpecimen edere cæpit.] ſubditur deinde, ad
modum pia & verè pænitentis ac demiſli
contritiq ;fpiritus,oratio ipſius Theophili.
Quid multis ? addu , Theophilus quadraginta
dies in hoc Mariæ templo perdurans , nullurig, o
randi,& plorar.di lameniandig, finem faciens( tă.
tus in illo feruor eratpænitentia ) denige, opitula
tefacra Virgine,fuam fcriptam & confignară dia
bolofyngrapham , qua Chrift:anifmum abiurane
ral (mirabile dictu )recepit,in Díi gratiam reale,
apud Su . & c.]hanc hiſtoriam (qua ſalutare cū & tis ,qui,
si menſe iufto Dei iudicio ,in maligni hoſtis , aut ma
Pebr.co.i. leficorum eius mcmbrorum manus incide

fermo.r. rint,ac certum efficaxá; remediuin propo 1

deNatiu. nitur )ex Græcis habent Metaphraſtes - . ex
B.Mariæ
virg. Sige . Latinis Petr.Damianus & Sigeberrus b.Po
bertus in ſterius ,de curiofitate traditur à B. Auguſt.&
Ch ro.
in Decreto Gratiani inſeritur c .
cc.vl. 26.9.
s.exD.Au. Interdum hæc ob culpas veniabiles à Deo K
guft.l.2.de permittuntur,maximevtfanctitas & gratia
doctrin ,
Chriſtian . corum , qui ſanitatem reddituri,cunctis in
C.22. t 23. noteſcat. hoc contigit Abbati Moſi , apud!
Callia
 Libri III. P. 1. I. VIII. 207

Caſſianum ,propter leuiculam iram a:hoc, acollat.7.

propter præcipitem gulam & leucm , cuidā c.27.
religiofæ apud D. Gregorium : hoc cui 61.1. Dial.
dam religioſo,ob tepiditatem & diſtractio- c.
nem in oratione , apud ſcriptorem vicæ D.
Bernardi , quorum fanatio famam auxit clib . 2. c.1.
D. Bernardi, D. Equicii, & D.Macarii,per
quos Deus illos liberauit.

QVÆSTIO VIII.

Cur cùm damna plerumg,diabolus poflit per

feinferre, malit vii opera malefi
Corum ?

DVas inuenio cauffas.alteram quia hoc

pacto maiorem Deo ſe facere credit in
iuriam , quando creaturis ratione præditis,
& baptiſmo ablutis , & chriſmate deliburis,
potelt abuti ad creatoris ipfius vilipendium
& irritationem : pluribus eciam ſic nocet.
quia non adeò homines abhorrent à con
uerfatione & familiaritate maleficorum , ar
que odêre conſortium diaboli . Si namque
ſemper ſe dæmon palam obtruderct , multi
fædus cum eo percutere , & has artes male .
ficas cxercere detrectarent. Deniq; plures
aſciſcit ſceleris ſocios, quos perdat . 7
Altera eft , quia quędam per homines po
teft , quæ vel non poſſet,vel non tam com
modepoſſec per ſemetipſum immcdiatè p
ficere . Verbi gratiâ fi refiftendum ſitalicui
viro fancto coucionāti aut recta ſuadéci:ficul

ut per
 208
Difquifitionum Magicarum

ut per lamnem & Mambrem Moli, per Eli

mam D. Paulo reſtitit:item ſi ſint hæreſes
ſpargendz , licut per Simonem , Menandrú ,
Marcum , & alios fecit.itéli ſacris rebus abu

tendum , quod in maleficiis frequentiſſimú

& c.quicé eſt : quibus cum per homines abutitur,
quc.26.9.5 copioſius lucrum refert animarú.cum quia
fic pluresin fraudem inducit : nam contem
proribus terum ſacrarum contemptum ad
auget;veneratoribus falsò perſuadet hæc à
blic D.
Deo ,non à dæmone fieri b; & ficad defen
Augu. tra
zain loan. lionem maleficorum multos inducit . atq; i.
ta pecca : um eis impingit.cum quia conle
qu tur vt ad inagicam ſuperſtitionem ,ho
mines ctiam addant facrilegium : Vnde
Deus magis magisq; offenfus , piura etiam in
dies principibus tenebrarü in miſerosmor
talespermittat.Interdum tainer , quod per
ellos poffet, mauult per ſe operari ; tum vt
eorum aliquam gratiam promercatur,cum
ve ab iis ſuſpicionem noxæ remoueat ; tumi
vific potentiam ſuam oſtenter. Singula ex
emplis illuſtrat Remigius libr. 2. Demono
Lair.cap .;.
Reitabat dicere de remediis malefi
ciorum :ſed id diffcro in vltimum
librum . Sequitur videamus
de vanâ obferua
tione.

LIB .
 209 j

L I B R I II I.

PARS POSTE

RIOR ,

Siwe

ĐE VANA OBSERVANTIA

QV ÆSTIO I.

Quid fit

E hacegic D.Thomas 2. 2 .
9. 96. Poteſt definiri, Vana

obferuantia eft, Magia fuperfti

tiofa : qua commodum aliquod
(peratur ex re, qua necfuperno
turaliter eo pertinet,neg,naik

raliter id pretarepovelt. Dicitur vana , quia vel

non conſequitur effectum intentum ; vel li
conſequatur , plus noxæ , quàm commodi
adfert.quia homo illâ vtens tantùin perci
pic vtilitatem in rebus corporeis vel tempo
calibus , animae vero detrimentum refert.
effectum
Dixi , nec fupernaturaliter , quia qui
cxpectantà Dco ,per media Deo diſplicen
cia ; ii vanı ſunt.
O QVÆ
 1210
Diſquiſitionum Magicarum

QV ÆSTIO II.

Quale peccatum fit ?

Aliquando lethale,aliquandoveniabile.Le.
thaleerit. Primò li fiat ex pacto expreſſo
cum dæmone. Secundò,liquis gnarus ſit lalte
ſubeſſe pactum tacitum fiue cùm admonit
a Silu . ver. non vulc deſiſtere 2. Veniabile est,quamdiu,
fuperfti quis ignorat tale pactum cum dæmone; li
tio.q. 19.
in fin . tamen necipſetencturſcire,nec fuit admo
b Silu .fu-'nilus bo Intellige de eo , qui nec conſuluit
pea Nar peritos . Nam licet , quis ratione officii vel
Bar. C. II .
Manual. Itatus non teneatur ſcire ; tenetur tamen ,vt
& ético- incipit dubitare,confilium petere à do &tis:
münis.
quod fi non faciat, negligens eſt. Potuite.
nim ſcire, & idco non ignoracinuincibiliter.
Nullumeši peccatum ,quando quis ioco tantú
facit, ſine præiudicio,vel periculo fui aut al .
Caicta. terius : item fi quis laboret ignorantiâ in
& Valen.
add. q.96 , uincibili , & veicur mediis vel bonis, vel in .
differentibus.

QVÆSTIO III.

Quotuplex fit ?

I cauſam finalem adſpicias ,poteft reduci

Sicau
ad quatuor qualiſpecies. Prima eſt, quando
exſpectatur commodum in rebus exteriori
bus ſeu fortunæ , vc in animalibus , ſegecibus,
vineis , bonà aëris conſtitutione, & c.2.quan
do expectatur bonum aliquod corporis ,vc
ianicas, liberatio à carcere , hoftibus ferro

igne,
 Libri III. P. H. J. IV. Sec.I. 211

igne ,aqua & huiuſmodi; quia fic ſeputat fo

reinnoxium . z . quando expe & atur bonum
animx naturale,ve ars, vel lcientia aliqua.4 .
quando expectancur bona ſupernaturalia ,
ve ſunt remiſlio peccatorü ,per aliquas cer

***"***
tas oracionum formas , aut verficulos Pral
morum ,vel facræ alterius ſcripturæ , & alia
huiuſmodi, ab Eccleſia vel Deo ad hoc non
ordinata.

QVÆSTIO IV .

Vnde dignoſci queat,quando fit buiusmodi

vannobferuantia ?

SE C TI Ó Í.

Dlcobreuiter;Primò.Si conſtet quodef

fe &tus ſuperst naturæ vires,tunc atten
dere oportet,an per ſacram Scripturam ,vel
Eccleſiæ definitionem vel approbatam ab
câ traditioné effectus iſteDeo tribuatur:Guc
quod idem eſt , an huiuſmodi teſtimonio
conſtet, effectú hunc effe diuinum :fi nihil
huiuſmodi reperitur effectus tribuendus eſt
pacto cum dæmone inito, & proinde cen
lenda ſuperſtitio magica,vt minimum ,vanç
obſeruantię.tales ſune effe &
remiſiio pec
catorum extra facramenta,quoad morcalia;
extra facramentalia,quoad culpas veniales.
item diuinatio rerum futurarum contingě
tium ;inflexio aut directio caruni actionum ,
quæ ab arbitrii libertate merè dependent :
Se
 212 Diſquiſitionum Magicarum
Secundò, fi conſtatrem , cui tribuitur effe
&tus,hanc vim à Deo velà nacurâ habere,no
eſt vana obſeruantia ex parte effectus; ſed
poſſet eſſe vana obſeruantia ratione alicu
ius vitiofæ circumſtantiæ . verbi gratiâ , cili
cium ,diſciplina,iciunium , quia corpus affli
gunt & macerant , prædita ſunt virtute ad
coërcendum concupiſcentias carnales , ex
viribus carnis, & corporis habitu nimis læto
pullulantes: ſed l his addas circumſtantias
ridiculas, & ad hocà natura, Deo, vel Eccle
lia non ordinatas,veluti certam horam , de
finitum numerum , quem nec excedere nec
minuere liceat , vel præſentiam certarum
perſonarum , vel vt fiat illâ vel illa manu,fa
groſerico , & huiuſmodi ; erit vana obſerva
tia.Ex his regulis infertur eſſe vanam obier
uantiam .

SECTIO II .

Rimó, ſiad productionem effectus requi A

Prim
ritur fides in ipſum hominem , qui fana
turus; vg.credere quod is pollic fanare.
Secundò , fi effectus attribuitur magicis i

maginibus , figuris, ſigillis; characteribus ,i

pfis verbis,velrythmo,velcontactui, & c. &
non Deo , quæ libro primo diſcuſſimus : & in
his plerumq; eſt incantatio, & pecc . M.
Tertiò , fi quis vtitur certis orationibus,aut
ſententiis etiam facris , aut operibus piis , in
rebus vanis, & ad Dei cultum & honorem ,

dire
 213
Lib . III. P. II. I. IV.Sec. Il.

directè nec indirectè pertinentibus. Voco

indire &tè, quando res non ſunt vanæ , quia
ſunt vtiles proximis,vt ſanitatem illi vel no
bis ipfis ad ferentes. Nam in huiuſmodi re
bus fieri poſſet aliquando,vt licet nos ratio
nem liueinitium neſciamus praxis alicuius ;
tamen vir ſanctus aliquis id inſtituerit, & à
Deo huius efficientiæ gratiam obtinuerit.
Quarein huiuſmodi, fiquis ea adhibeat ex
merâ deuotione , & curationem à Deo cx
fpectet ſolo ; fanè indire tè ad Dei honorem
hoc referret, auctorem omnis miraculofæ

lanationis;& quiorationi ac fidei,acieiunio

Chriſtianorum , fanationes pollicicus fuit.
Fuit ( nifi fallor) hæc ſententia Caietan.“ ita -in fumm.
fcribentis; Quarta fuperftitioeft obferuationum per
verb.fu
ſtitio ,
in verbis ,aut rebus facris portandis,dicendis,vtē
dis,adiunétis aliquibus conditionibus non malis,
quarum ratio neſcitur: vtpatientes fpafmum ner
vorum ,primo Carlino oblato Chriſti cruci in para
Scene viuntur proremedio ,confecto ex illo annulo :
& lic de fimilibus.Quantumenim apparet,in hu
ixfmodi ſuperſtitio interuenit:quoniam vanecon
ditiones apparent . Sitamen ex mera deuotione fi
unt, & non niſ à Deo intendant, & exſpectent ef
putantes
feftum , Deum infpiraffe alicui ſancto vi
robuiusmodi conditiones:non audeo damnare, fed
tolerabile mihi videtur. ] Sic Caietan . Cuius
ego ſententiam catenùs amplector , vt pu

tem diſtinguendum ante fa& um , & poſt fa

dum . Quoad cum ,qui confilium pereret,
0 3 num
 214 Difquifitionum Magicarum
num fibiliceret huiuſmodi facere; omninò
ſuaderem defifteret;immò refponderem no
licere. Cùm enim lege ordinaria non ſit ſo .
litus Deus huiuſmodi conditiones, in quib.
aliquid vanitatis apparet , fan &tis inſpirare;
temerarium eft fibi quid huiuſmodi perlua
dcre ; & ſaltem res iurc habetur pro ſuſpe.
Eta. quare & tenetur quis admonitus eam

vicare.Sed ſi quis poft rem bona fide & opi

pione qua dicit Caieran . peractam , & nun
quam luper eo monitus ; vel confiterctur,
vel conſilium quæreret; non auderem illum
damnare præteriti peccati:conſulerem ta
men in pofterum abftincret. Si quæras,an
. in rigore ſit vana obſeruantiasreſpondco ;vt
minimum , ſpeciem valde veriſimilem præ
ſe ferre. Quod ſemeldi &tú Gt circa hancCa
ietan.doctrinam ,que vtilis eft ad multorum
conſolationem poft fa & um ,vtdixi : & con
ſideranda in pleriſq; caſibus fequentibus
particularibus;in quibus apertè malum vel
peccati deformitas non apparet.
Quarrò ,per certa ieiunia & quaſdam ora
tiones ( quæ in quibusdam libellis damnacis
ideo à Papa Pio V.continentur ) dubias in
dulgentias, & remiſſiones peccatorum ,&
conlecutionem rei optatæ , exfpe & are ſcuſ
quærere,eſt vana obſeruantia:per certa ve
rồieiunia & orationes ſine humanolabore,
red ſecundum inſtituta artis cuiuſdam ,ſcié
lțiam infuſione acquirere , pertinet ad pri
mam
 Libri III. P. I. 2. IV . S. II. 215

mam Magiæ ſpeciem ; fit enim ex pacto ex

preſſio cum dæmone , & eft Mortale, hanc
artem , vocant artem Notoriam . damnata fuit

Pariſiis anno 1320, de quaD.Thom.d.9.96.a.

1. Alexand. de Hales 2.p.q.defortilegio & alii.
inter quos.Ciruelus operè Hiſpanico , ſed
accuratè in hanc ſententiam diſſeruit: quof
dam eſſe autodidactos ;quiſe putant, fine vl
lo labore , lectione, auditioneve , fine præ
ceptore'aut ſtudio ;diuinarum , humanaru
que rerum omnium cognitionem breuiſſi
motempore , ſola diuina infpiratione, adi .
piſci, certis tantum cerimoniis obſeruatis :
mentiuntur Salomonem hac fretum arte v

nius noctis ſpatio fapientiam conſecutum ,

& methodum huius artis libello , quem cir
cumferunt , complexum . de adeptione Sa
pientiæ Salomonis refellit eos S.S. narratio
3.Reg.3.delib.merum eſt commétum : necn .
lipli fabulæartifices inter fe de illo conſen
tiunt.Conueniunt tantum quia cun &ti ritus
quosdam (ſed varios) tradunt in fpecié pios
& Deo acceptos.Methodus cominunioreſt
huiuſmodi . Principio iubét diſcipulum ge
ncrali confeſſione totiusvicę maculas clue.
re , & frequenter communicare;& quando
cumq ; in peccatum aliquod inciderit, eodé

ſtatım confiterijin dicta per Eccleſiã ic

die
iunia diligenter obſeruare , & infuper ad
derefpontancos dies alios,præſertim quāli
bet feria ſexcam ,qua non nifi aqua & pane
O 4 vti
 216 um
Diſquiſition Magicarum

vti liceat :quotidie teprem plalmos , & cer

tas quasdam preces offerre. Hæcomnia per
feptem ſeptimanas ad vnguem'obſeruanda,
& interea ab omnî negotiorum ſæculi tu
multu , ac cogitatione hominem abſtinere
fe proilus debere. Quibus pera&tis libellus
alias quasdam precum concipiendarum
formulas pra ſcribit cum recitandas , & cer
tas figuras exhibet tunc adorandas,præfigit
etiam certas horas quibus preces iftæ & ad
orationes obeundæ,nempe ſeptem primos
Novilunji dies ipſo ſole quotidie exorien
te. Ritibus hiſce per cria ņouilunia ter per
actis , debere hominem Gbi præeligere diem
aliquem , quo fit magis deuotus & inſpira
ționi recipiendæ magis accommodatus :
tum hora tertia debere folum fe fiftere in

templovel oratorio quopiam , vel in medio

agri cuiuſpiam flexis in folo genibus ,mani
bus, oculisque in cælum ſublatis , ter pri
mum verſiculum Hymni : Veni fanćte Spiri.
1
1w , pronunciare : quod cum fecerit repen
tè,non minùs quam Salomon, Prophetæ ac
Apoſtoli,omniſcientia impletum iri : ad
coycobſtupeſcat ipſemet tam ſubitamuta
țione ſui, quaſi in Angelum vel hominem
alium migraſſer. ] Habetis myſteria om
nia huiusartis. In quibus quid prius mirer?
ftoliditatcm hos ritus aſcribentium Salo
moni ? ſcilicer noraçilla vel Feriam ſextam ,
vel noſtram cxomologeſım ,vel euchariſti
cam
 Lib. III.P.11, Q.IV.S.II. 217
cam ſumptionem , vel Hymnum , Venifemite
Spiritus. An verò potiùs mirer blaſphemiam
cale quid de Salomone, Prophetis, Apoſto
lis inlinuantem : an ſacrilegă audaciam reb .
fan & iffimis per ſummam hypocriſin ficab
ucentem : nam hunccultum , & totum hoc

adorationis patagium exhibent diabolo , fa .

cras illipreces, & Eccleſiæ ſacramenta offe
runt,cui inițiantur. Profligati homines cor
pus animamớ ; ſimul periculo exitij manife
Iti exponunt.Etenim teſtatur Cyruelust.de
ſuperſtit.p.3.6.1. multos huicarti vacantes vi
tæ vtriuſq; ia &turam ſubiſſe: quofdam enim
fibi notos à diabolo in aërem fublatos per

turbinem , & terrâ vndiſque rapratos , & ita

afflictos , vt toto vitæ tempore incurabilia
gritudinc laborarint. Fuiffe hocmiſericor
diæ diuinæ documentum , volentis illos in

hac vitâ ſceleris tam atrocis pænas péderc.

Deterioris fibi ſorris videri alios , quorú tam
improbo conatui euentus aliquisreſpondit ,
iuftè id Deo adillorum maiorem excęcatio
nem damnationemg; permittente. De his
ſciendumjà dæmone nihilillis ſcientiz verè
#
infundi , nec enim id poteſt per modum ve
ræinfuſionis ( vide dicta lib.2.9.4 .)ſed ſoleri
pſemet illos oblidens, vel poflidens per cos
loqui, ipforú phantaſiam turbās , & linguam
mouens, ad quædam illis incognita & arca
na proferēdum :ficut facere cõſueuit, quan
do Itriges poſt ecſtaſin mira narrant, quæ
os autu.
1218 Diſquiſitionum Magicarum
autumát ſe in locis remotiſſimis vidiſſe.au.
diſſe vel egiffe , quando verè loco moto non
fuerunt.Indicium huius rei cuidens eſt ,quia
quádo iſtos ſuos myſtas autodidactos dæmnó
deſerit, nihil illis ſcientiæ reliquú manet: &
ne illorú quidem , quæ paulo antè dixerant,
meminerunt . Deinde iure optimo hæcars
damnatur, quia vtitur cerimoniis , non ad
hunc effe & um inſtitutis ( quod ſemper ſu
ſpectum ) obferuat dies & horas nihil ad
hoc pertinentes : iubet adorari figurasillas,
quæ ncc Dei ſunt, nec ſanctorum ,fed vanæ
& magicæ . Quibus Deus vult ſcientiam in
fundere, abſque ritibus præſcriptis vllis id
facit , & infudit olim paucis ,hodiefortè nul
lis : ars iſta contendit non nifi ad amuſlim
cxa &tè feruatis omnibus ſcientiam infundi,
& quidem omnibus fi obſeruent. Non igi
sur quiinfundit eſt Deus , nec Angelus bo
nus,ſed Diabolus. Diabolo offerunt preces,
Diabolum adorant, Diabolo ieiunant, Dia .
bolum habituri ſunt remuneratorem . plura

contra hanc Bap.Segnius,cap.7.de vero ftudio

Chriſtiano.
Huius vanitatis varij ſunt rami ſeu ftolo
nes: vnum vocant artem Paulinam , quia fin
gunt à Deo traditam B.Paulo in ecſtaficon
ſticuto , & Apoſtolum cam pofteris tradidiſ.
ſe . Quid ftultius,ſceleſtius, blaſphemiusdi
ci poteſt ?
Aliam inuenio, neſcio an ſpeciem Noto
112
 LibriIII.P.11.Q.IV.S. II. 219

riæ dicam : nam in multis conuenir,in cota

médiſcrepat, quod notoriam aiunt fieriper
modum ſubitæ infuſionis ; hanc aliter. vo .
cant Artem Spirituum ,velartem Angelicam ; qua
dicunt hominé quandocunq; vulc,omnium
rerum quas noſſc vult , ſcicntiam accipere,
miniſterio Angeli cuſtodis vel aliorum An
gelorum bonorum.Huius duas tradunt ſpe
cics, vnam obfcuram ; quz fiat per viam ele
, ſeu ecſtalis: alte
uarionis , tranfirus,raptus
ram claram , quã dicunt fieri Angelis viſibili
in formâ corporis affumpti apparentibus,
& iucundè colloquentibus. Hac vſus fortè
Cardanus,quando cum tribusillisſpiritibus
Auerrois ſectatoribus diſputauit. Verùm
hæcars nihileft aliud re , quàm impia Goitia ,
ſeu Magia alba,de qua dictú , lib.1. nec hi An
gcli funtalij, niſi dæmones Parcdrij , homi
num deceprionem & interitum enixè pro
curătes. Artisimpia falſıras luce clarior eft,
quia omncs eius formulæ ſunt meræ coniu
rationes feu adiurationes , quib . illi ſpiritum
ad obſequium adiguntur.conſtat autem bo
nos angelos non adiurari; ſed precibus ho
norari & implorari velleac debere. Contra
hanc yanicatem etiam ſcripſit loan.Baptiſt.
Segnius d.opuſculic.8.0 9. Vnde patet quid
fentiendum , quidacticant ſe ſpiritum habe
re, à quo cunčta doccantur ( vt folebat qui
dam Magus Parmenſis dicere) aut prædicos
ſe , & dirigi ſpiritu quodam adeò potente ,
vtet
 ' 220
Diſquiſitionum Magicarum

ve etiam imaginationibus alienis queat im

perare ,quod impoſtorilleMaltelus hisiplis
annis in Brabantiâ gloriari ſolicus ferebatur.
Nimirum hos fædus cum morte percuſifle,
& ad Necromanticorum tribum planillimè
pertinere.

SECTIO III.

Vintò quando geſtãtur reliquiæ, vel Eu - B

lus pfalmorum , non ex deuotione tantum ,

fed adiun &tis vanis circumſtantiis ; v.g. vt

fic ,vel fic fint ſcripta ,vel reliquiæ fint in vaſe

triquetro vel rocũdo ,tribuendo vim forma;
4 D.Tho. vel materiæ ; a vt ſcriptum ſit in pergameno
Nauar.d. virgincâ; veltempori,vt fcriptum ſit oriente
c.11.nu.35. ſole;vel perſonæ ,vt alligatum ſit ab incorru
pto ; velmodo, vt tot filis,vel talibus, ité ne .
ceffe eft , vt nulla ad Git figura præter fignum
crucis ; nulla imago, præterquam Chriſti,vel
bita ſenti- B.Virginis, vel Šanati alicuius noti , aut lo
niftæ per lita angeli boni ; item nulla barbara & inco
tex. c. non gnita Dei vel Angelorum nomina ſint addi

licet.20.9. ta;denique nihilaliud adlievani vel menda

fup.D.An- cis. Deus enim nunquam eſt auctormenda
tonio . 2. p.cij , vel vanitatis. Obiiciat fortè aliquis 10
rit. 12 c. I.
Martin.de lum ſignum crucis iure Canonico permitti.
Arles, de Rep. Canonem agere de characteribus, qui :
Superſtic. bus crucem annumerat: non agere, de ima

Viguer.c. ginibus; quæcum in templis pie habeantur,

5.6.v.s.
cur non poſſint & collo geſtari: De ligacuris
'

ſuper
 Librı111.P.II. Q.1V.S.III . 2211

ſuperſticioſis,ſic D.Auguſtinus." Adhocge- 2014. Chri

nus pertinent omnes ligatura atque remedia , qua ftian c.20
medicorum quog,diſciplina condemnat ,fiue in pra- reperitur
in c.illud
cha
cantationibu , fiuein quibufdam noris , quas 26.9.20
racteres vocant : fiue in quibufdam rebusſuſpen
dendis atque ligandis , vel etiam faltandis quo
dammodo, non ad praferuationem corporum », Sea
ad quafdam fignificationesoccultas, aut etiam ma
nifeſtas; qua mitioré nomine phyſicam vocant:vi
non ſuperftitione implicare, fed natura prodeffe vi.
deantur. facuti ſunt inaures in fummoaurium fin .
gularum , aut de ſtruthionumoffibusanſul in dı
gitis,aut cū tibi dicitur fingultienti, vt dextra ma
1.9 finiftrum pollicem teneas .] Cenſuit itaque
D. Auguſtin . in his eſſe vanam obſeruanti
am . arbitror quia hæc ad futuri obſeruatio
nem notabant.fierinamy ; poteſt , vt vltima
duo phyficam vim ad fanitatis conſeruatio
nem aliquam obtineant ; & tum à ſuperſti
tione forencaliená. Addic idem Auguſtin.
poſtea , obſeruatu quiddam digniflimum ,
nõ quicquid intus ſumptum naturaliter iu
uat, idem etiam appenſum iuuare : & ideo
plus cautionis adhibendum in his appenlis ,
quoniam in iis plus periculi verſecur . Aliud,
inquit, est dicere, tritam iftam herbam fibibe-L3d.lib.z.
c. 26.
ris, venter non dolebit ,& aliud est dicere , iftum
herbam collo ſiſupenderis , venternon dolebit, 16
enim probatur contemperatio falubris : hic figni
ficatio fuperftitiofi damnatur. ] quibus verbis
ſentit, prius eſſe remedij ,pofterius verò fi

gnum
 222
Diſquiſitionum Magicarum
gnum pa& ti. Sic è conuerto , non quicquid
efficax eſt à natura appenſum ; vt lunt qui
dam Indici lapides contra dolorem renum , 1
lienis , & c . id etiam eſt efficax tritum , & in

tus fumptum . Subdic fapicnter Aug. Quan.

quam vbi pracantationes & inuocationes diha
racteres non funtsplerumg, dubium eft, vtrum res
qua alligatur aut qucquomodo adiügitur fanando
corpori, vi natura valeat,g libereadhibédumesti
an ſignificatiua quadam obligatione preueniat ,
quod tanta prudentiusaportet cauere Chriſtianum ,
quanto efficaciusprodefjevidebitur. Sed vbilatet,
qua caufa quid valeat; quo animo quiſque vtatur,
interest .] Ex quibus verbis tria colligas. Pri
mò, fi putatur resnaturaliter prodeſie ; tunc
licetſuſpedere de corpore. quia hoc fiecan
quam remedium . Secundò, fiputatur non
prodeſſe naturaliter vt cauſa , ſed duntaxat
ve lignum futuræ fanationis , tunc omnino
abſtinendum . Tertiò, li res dubia fit, necad .
fint medici , qui conſulantur ; tunc animum
& intentionem appendentis , rem bonam
vel malam facere; bonam , li facit opinione
priore ; malam , li poſterius credat. Turice
nim incideret quis in c.admoneant29.9.7.quo
laicianathemati, clerici degradationi ſubii
ae. non li
ciuntur.Canones no permittuntoraciones
ccat 26.9.
5.& c.nonalias inſcribi periaptis , præter orationcm
obſerua .' Dominica & Symbolum ;fed vfu Catholico ,
tis.26.9.7" idad Euangelium B.loannis, & alias S. Scri

pturæ partes extélum videm ':quia parin iis

ratio
 223
Libri IIÍ.P.II.Q.IV.S.III.

ratio procedit ; nempe deuotio ferentis, &

verborum ſanctitas. Queli proſunt piè reci
catæ ; curnon & piæ geſtatæ ? fed ſemper ſu
perſtitioſa, quæ diximus , viranda ; inprimis
numeri certi iteratio ,quádo illi vis attribui.
tur.Vnde fanèoportet intelligere, quodme
gnus Calliodorus ſcripſit ,'multis efficax remeain PL. 175.
dium in variismalis fuiffetrină recitationem hu
ius verficuli ;Dirupiſti vincula mea , &c. vt non
ipl cernæ repetitioni , ſed in honorem ſan
Stiflimæ Trinitatis ter repetentis,deuotioni
Deusid detulerit . ſed de orationum formu .

lis mox plura.

SECTIO IV .

TEVE
S,LIRIE
asınń)animaduerſio.de qua B. Chry,
,huc
(xandav
ſoft. hom. 21. ad pop.Antiochen. Etquid tandem
(unt omina:Sape domum quis fuam egreffus homi
nem videt monoculum , vel claudicantem domi.
natus est.Et poftea, Si virgini occurreris ,fterilis
dextera, & plena, &
dies crit ; ſi verò meretrici,
multa mercatione plena.] Mox ve par erat in
hanc dementia inuehitur.Quod verò Auſo.
nius tria cantú omina agnoſcit,cum refellúc
cęteri qui plurium meminêre. fortè de præ
cipuis tantum loquebatur. ſed quæ illa in re bd.c.10.
vaniſſima: D.Aug.fic fcribit ; His adiungun .
tur millia inaniſſimarum obferuationum . fimem
brum aliquod ſalierit ;fiiunctim ambulantibus . 4.
mic is s s,
, Lapi , aut cani aut puermed ius inte ruen e
rib :
 224 Diſquiſitionum Magicarum
rit: atqillud quod lapidenscalcant tãquam direm
ptorem amicitia , minùs moleftumest ,quam quod
innocentem puerum colaphopercutiuni , fi pariter
ambulantibus intercurrerit. Sed bellum est , quod
aliquando pueri vindicantur à canibus. Nam ple
rumg, tam fuperftitiofifun:quidam , vt etiam ca
nem quimedius interuenerit ferire audeant , non
impune.Namgåvano remedio cito ille percufforem
roum ad verum medicum mittit. Hincfuntetian:
illa limen fuum calcare , cùm ante domum fuam
tranfit: redire ad lectum ,
fi dum quis ſecalceat fter
nutauerit: redire domum , fiprocedensoffenderit :
cùm veftis a fericibus rodorur ,plustimere fu picic
nem futurimali,quãprefens damnum dolere.Vn
de illudeli gazter dictüest Catonis; qui că efficcon
ulius à quodam ,quiſiblerofas effe calegas diceret à
foricibus : refpondit, non effe illsad ,monftrum : fed
vere monſtrum habendum fuiffe,fi faricesà caligu
roderentur.] vides quor genera hîc à D. Au
guſtin , enumerentur . Primò Saliſatorium .
de quo Iſidorus tradit Saliſatores,ſeu Salitoros
vocari huiuſmodi ominolos.Saliſſario raduós
vet . gloffario vocatur & palpicario : huius
fpecies à ciliis , vel oculis potiſſimæ. iſtius
Suidas & Theocritus meminere :illius Plau .

in Mil.glor. Pracantarici , collectrici; ariola , 6:

rupica , Flagitium est ſi nihil mittitur, quæ fuper .
cilio fpicit . & in Pſeudo. Niſi quia fubirum est.
ita fupercilium ſalit.Vide Cælium libro ſiptimo,
capite vigefimonono. Quo viderúr referen
dum , quod quidam lonicum ſpontaneum
auris
 Libri III. P.II. Q.IV. S.IV. 225

mauris dextræ vel ſiniftræ obferuant; vt fihæc

cintinet , inimicum ; fiilla . amicum , noftri

putée memoriam rum recolere.de quo Ari

ain epiſto :
Itenctus, com é ou burditoe C TEL 67 cwuste de- amator
ia
upówr érepeynunr, nonne auristibi refonabat, qu.in
- de twe lachrymans recordabar ? & alicubi huc
pertinere videatur illud Leſbiæ varis à Ve .
roreal conuerſum ,
Sonitu fuopte Tintinant aures.
Quod illa dixerat : Bonbevo' evd'exoakpai.
& aperciùs incertus quidam , ſed anti
quus. binterca
Garrula guidtotis refonasmihinoctibus auris a taleet.
Virg.
Nefcio quem dicis nunc meminiſſemei.
Quod referre ad amátium ſympathiam ,
nimis longèpetitum . huc pertinet & spatus.
lemāthia , quæ fit nudâ ſpacularum inſpecta -:
tione. A corpore etiam fumiturominſter
nutatîonis , & offenfionis pedú , de quo mox
plura dicemus.
Alia ducuntur ex nomine , alia ex fortui

cis aliorum verbis , alia abiisquæ domi , alia

ab iis quæ in viâ contingunt. Ex nomine caninai.
ductum illud , quod narrac Glycas de Au P.3:
guſto , eum Nicopoliin vocaffe , quam ex
itruxerat vrbem : & ibi hominis acaliniita

tuas aheneas localſe ;.cò quòd ea nocte, quæ

Adiacam pugnam præcellit, in hominem
inciderat , quiafinum agebat , cumque illius
de nomine iciſcitatus fuiſſet: mihiquidemre
pondit ille nomen est , Eutyches (h.e :felix ) afiro
P ! vero ,
 226 Difquifitionum Magicarunt
vero,NicÕ(h.vi& or.)] Ex verbis fortuitò pro
latis , quæ Cicero cenſuit propriè vocario
alib.i.de mnia ; - vt cùm filia Conſulis bellum Perfee
diuinar.
cogitantis,patri dixit Perſeuin obiiſſe,quod
erat Melitæi catelli nomen. Οικοσκοπικα

ſunt , apud Plaucum , ſi introiit in ædes ater

alienas canis ,vel anguis per impluuium de .
cidit de regulis ; vel , vc hodie multi pec
cant, fi falinum euerſum ; vinum effufum ;
fi crebriùs vel rariùs inmenſa ſternutatum :

li , quod in conuiuio verbum triſtius pro

nunciatum , fi quis crus cruri impoſuerit, li
caris vlulauit , coruus tecto inqdens croci.

cauit , & huiuſmodi. · Quæ foris eueniunt

non ſunt pauciora , & hoc genus vocanca
évédios , vt quæ D. Auguſtin . retulit , item le
porem iter tranſuerſo faltu velur diremiſſe ;
lupum , capram , aut aliud animal in via vi
diſſe , & quod , cx irreligiofa mente hæreti
corum profectum , habuiſſe obuium mona
chum , cuius etiam métio apud Petrum Ble
fenſem , Epift.fexagefimaquinta ,& alia infinita
vt ſubiecta poft finem huius fe & ionis tabula
docebit.
Huic ominoſæ obſeruationi plurimùm
cribuêre olim Romani , vt patet ex Cicero
nis lib.de Diuinit. & Valerio Maximo libropri
mo,capite quinto. lcem Græci & Ægyptij, vt
docet Paufan. in Achaic. & Theophraſtus inb
• c.de fu - Characteriſmis ,vbi multa exempla ponit :
perſtitióc, necnonSyri,teſte S.S.in Regú hiſtoriâ,lib.z.
0.28,
 Lib. III. PÍI.Q.IV.S.IV. 221

5. 20.V.33.vbi legitur nomen ominis, quod D.

Auguſtinusº negat ſe in facris litteris inue- a lib.1 . re
tractar..
nide. fortè inciderat in libros in quibus non
habebatur ; viri pro omineacceperunt, & profa

dere Grapuerunt,& c.có aidpesoiwvíoxylo sich so ei

veevo,vt nuncin Lxx.lcgitur; vel potius cidová
LYTo , interpretatus eſt ,in genere ſunt augu
rati , ve & Hebræum nachas.gencralc eft , & whi
pro ratione fubie & i interpretandum . idco
nofter rectiffimè vertitomin . De horum o

mnium vanitate legendi Petrus Bleſenlis d .

epiſtol.os. Franciſcus Picus , Wimpina , bpicus dit:
Mich . Medina , Benedictus Pèrerius , & lul. 6. de pre
6.5. VVun .
Sirenius: præcipua ratio eft, quòdcùm omi pina ( qui
na certam nullam caufam habeant,fedà ca - opt.) li.de
ſu planè dependcant, in cótrarios ferèfem - divinac
per euentus rapi poſſunt. exemplo fitillud de recta in
Anchiſæ apud Virgilium , qui viſos equos Deu fide,
1.C.2.Pere !
fpem pacis ait facere , & bellum minari rius in ca :
Longe autem diuerſa ſunc ,omen fortuitum 24: Genel:
arbitrio ſuo rapere, & lignum à Deo , ex ne- difp. bi se
ceffariâ & ad honorem Dei tendente cau- de fato, c:
sâ, poſcere; quod in S. S. licite fecêre; ſer- 21. & zz.
uus Abrahæ ( de quo optimèillicin Com
mentar, locutus fuit Thomas Anglicus ) & c'Gen. 24. )
Gedeon , d & fonathas : ' & in aliis Hiſtoriis, diad.9.

Gregorius VII. in causâ Cardinalis ' Simo- le 1.Reg.14

f Fulg,lib.
niaci, apudMartinum Polonum ; & D.Au 1.6.3.
guſtinus, & Clodouæus Rex Francorum . 8ję Egnat.li.
Deominum variis fpcciebus, fi quis multa1.c.4
volet à noſtris diuerfa poterit legere Blefen .
P 2 depiſt.
 228 Diſquiſitionum Magicarum

d.epiſtol.56 . & loan . Saliſberienſem , lib.r.de

Nug.curial.cap. vlt. dum meminerit ca abi
pro non approbari ; ſed ve aulicorum yicia
commemorari : & notanda imprimis hæc
quæ fubiungit verba ;
Cetera de generehoc adeo funtmulta loquacem
UtlaffarequeantFabium .
Quibus quæcung, domus inftiterit , eam nec ab
ipfa jalutearbitrorpoffe faluari.] Quare ?
Concl . ſir , Omnia femper illicitum obferuare.
a in fum .'nam licet Caiet. “ ſcribat: poteft homoabſque
v: fuperfti- omni præfagio cauere prudenter ab imminentibus
tio.
dubitando ne præfens occurſus fit fignum futuri,ex
communi vtriufq, caufa cæleſti , vel etiam diuina
prouidentia: vtfi quiscadenscorporaliter , timeat
aliquem cafum inſłatu,vclhonore, & c.propterea
tamen non defiftat ab operibus prudenter agendis,
fed cautiùs vigilet, & c. Potest enim effe,vtiftecd.
fres fireffectus caufa futuricafus,&
proptereafigni.
ficet illum .] Hoc reuerâ eſt de valdè raro vel
nunquã contingentibus; & , fi quando con .
tingat,iam nõomen propriè di&tú ,fed pro
digium potiùs fuerit , à Deo miſſum , & ad
τερατοσκοπίαν licitam , pro morum emenda

6 D.Augu . tione ,referendum . Equidé ſemper mihi viſa

d.c.20. Bi. hæc Caietani obſervacio portam pandere,
co Vim -'adominofam iſtam obſeruationem ; quæ D.

nuo,Medi. Auguſtino , & aliis • inanıſlima ſemper viſa.

Pter:0, nonne(vtar verbis Ciceronis de Diuin .) hocja
Citie Bic:"/ feipimus,&r pedis offenfio nobis ,&-abruptiocor
Lenfi. rigia, em fornutamenta eruntobferuanda: Non
ne fem
 Libri 111.P.II.Q.IV.S.IV. 229 !

nefemper prætexat ſuperſtitioſus,offenſio.

- nem quamuis pedú abi diuinam iram præ
tendere ? quid enim aliud gentiles conten
debant? Nonne hoc in Tib.Graccho obſer

varút, quo die occiſus fuit, domo egredien

tem ad limen grauiſſimèpedem'offendiffe a Valerius
Nonne dicat,hoeidem Craſlo infauſti præ- c.4. Piutar.
lij die áccidiffe :Nõne hoc demarito Lao-iGracch .
Plutar.in
damia ſcribit ?
Crailo.
Cùmforibus velles ad Troiamexirepaternis,
Pes tuusoffen ſo limine
figna dedit.
Vt vidi ingemui, tacitog, in pectore'dixi,
Signa reuerſuri,fint,precor ,iſta viri." c Ouid . in
Nonne de feiam venia dignus Tibullus : Heroid.
cpiſt.
qui cecinit :
O quoties ingreffus iter ,mihi triftia dixi,
d
offenfum in porta figna dediſſepedem . d lib.i. e.
Quid li enim dicerent, euentum huncab leg.3.
eadem prouenire càuſa prouidentiæ , à quâ
mortes & ſtrages iſtorum : Nonne Caietano
iudice abfoluendi: Sed obiidiat aliquis , B.
Marcus Euangeliſta , Euangelizandicauſa ,
nauigio Alexandriam petens ; cùm nauem
egrederetur , calceum rupit,atq;Deo gracias
agens, iter ſuum expeditum elle perhibuit .
Refp. Hoc ex apocryphis proferri.Deinde,vt
vtar verbis Petr . Bleſenſis , Quicquid alij cre
dant,ego indubitanter credo,fanéti Euangeliftam ,
hoc non ex fuperftitiofa curioſitate dixiſſe; cui etfi
nunquam calceus ruptus effet, ei tamen fuiexped :
tionem itineris.per Spiritum ſanctum Dominus re
P - 3. uelafſer.]
 230 Diſquiſitionum Magicarum

uelaffit.] Sicille : quiaddit aliud omč,corum

qui, li in itinere aliquis interroget, quo pro
ficiſcantur, ſubitò rebitant. Nicunrur facto
Iudith ,8.v.33.quæ diſcedés inhibuit, ne quis
cam quo proficiſceretur, interrogaret;quafi
interrogatio aliquid ominis habuiffet, quod
ſuſceptum iter potuiffet impedire. Sed hoc
eſt liniſtre interpretari mentem ſanctæ vi
duæ ; quæ id vetuit tantum ne quis allocu
tione & ſalutationibus eius incæptum mo
raretur; vel ne curioſius , quid cgreffa face
ret, ſcrutarentur. Deſternutamentis ſemper
erit quo excuſent. incidat in aduerſum ali
quid , qui fternutat: ducet ab eadem causà v
trumq; euentum .Útfelicioralius , & optatis
potiatur ; id ipſum dicet lignum fuiſſe fuc
cellus , & non à naturali , ſed ſupernâcæleſti
causâ communiid eucniſſe. Sanè ſternuta
tionem medium omen cenfuêre veteres , vt
a in Thali.
fiis & Epi-notatum Scholiaſtæ Theocriti,ʻideoq; ſter
hal.He nutante aliquo , altantes illi bona verba di.
lenes .
1 Plinius cebant: ve liquid porcēderetur mali, id fau
lib.2.8.c.2.2 â precatione auerterent." matutinam ſter
Apulcius, nutationem prorſus infaaſtam ;meridianam
deatino,
lib . 2. firmiſſimiauſpicij , & conatus non irriti in
$ 5:4.33 dicium , rebantur, etiam Ariſtotele auctore,
proti.c.11. maximè fi à dexţro laçere . Vnde Proper
Xenoph
anabą . tius ;
is.
Nunc tibi naſcentiprimis (mea vita) diebus,
- 16.2.e
Aridus argutum fternuit omen amor,
Epigr.43. Er Catullus,de Acme & Septimio , ' fter .

nuta
Ab animalibus omnia duéta,cenfebant veteres ad augurum pertinere diſciplinam ; ideò inter aufficia numerari quoque poffent,de quibus agetur lib.4. quis

tamen híc cæpımus de iis agere, & reuera funt omina, o à fingulisfereanimalibus aliqua capiebantur,in breuem híc tabellam ,quæ nunc reperio

conuiciam pleriſquetantùm indica: is .Nam libri res foret, fifingula prolixè referam .

Vulturibus,vt fecere Hercules & Romulus apud Plutarch.in Romulo. Sumebant & à vegetalibus;
Turturibus, vc Bauari . Annal. Boiorum , lib.5.
{ auibus, Hirundinibus vt Romani.Plutarch . in Antonio.
Ficus pudicitiæ euerſionem , Plinius lib. 17.
VC Pafferculis, Romani.Plut.in Syla.
cap.15.
(Leonibus; apud Banfin.lib.8. Decad.4.louiusin vita Leonis X.
Arbores ſpontè renaſcentes , meliora o
Rugiani modomiro,quod Saxo,hift.lib.14.Cramz.lib.5.Vandal.
Equis mnia ,Plin .lib.16.c.32.
{ Galeotæ vates Sicul.apud Plin.lib.8.6.42. Ælian.lib.12.var.bift ,
Scopæ in palatio florentes, vilium exalta
S C.Marius,apud Våler. Max .lib. 1.2.5
Afinis tionem ,Cardin.lib.is.de var.
Hetrufci Piſtorienſ.apud Sigon, anno 366.lib.7 hift.Imp. Occid. Frumenta in arboribus nata , magnam vi
Bubus Sperlæ ,Plus.in Lucullo. Alia o .
ctoriam , Plin.lib.18.6.18.
Bubus Ægyptij, Solinusc.45. mina ſeu
Vindemia repetita , incrementum impe
Longobardi, loxiusin vita Matthai ducis Mediolan. oftenta
rij ,Nazianz orat 1. in Iulian . Sozomen.lib.s.
Canib . $ Æthiopes olim , Solin.c.45 . ab inſen
cap.1. Eutrop.lib.II .
? Heluetij hodie, louius lib.1. bift . fibilibus, Florum afperfio ,vi& oriana
Arietibus,Hecrulci, Macrob.3.Sciu79.6.7 . ſed vege , Plat. in Sylia.
Laurus naſcens felicitatem Liuia . leg. Pli
Capris ,Lacones ,Paufanix Bouit . tante prę
nium 1.15.c. vlt.ſed morienslaurus,mor
Porcis, vt Theodatus Gothorum rex, de quo narrant hiſtoriæ , cum fu ditis ani.
tem ,Sueton.in Nerone.
turacuriofiùsfcrutaretur, infigni vanitate , ludæum hominē iufliſle ma.
Myrtus idem quod laurus , vide Plin.l.b.15.
triginta paruis harulis ſues includi; ac cunctis imponicerta nomi
Cap.29.
na, inde ad certum diem quieſcere. Die præſtituto cun & is ad amuſ Vitis ſecta , infelix omen Traiano, Macrob.
fim ſeruatis;rex cum ludæo porcos inuiſunt Mortuosinuenêre tan lib.1. Saturnal.c.23.
tùm ,quibus Gothica nomina data plebeiorum ; viuos verò quifue Oleaſter M garenſis ,Plin.lib.16.C.39.
Quadru. rant inſigniti nominibus Romanoruin Præfectorum , nempè deci Rubus caninus , Athenaus lib.2.f.33 .
mum quemque
; his tamen ſetas e dorſo defluxiſſe, quarum dimi Apium ,victoriam , Plut.in Timoleonte.
pedib,
Vt dium viſeba tur. Hincludæus ominatus dicitur , Romani exercitus
dimidium prælio interiturum ,Gothos ad internecionem delendos . Nec deerant, qui conſiderabant etiam ea , quæ
fic ferè Rosdigin.lib.13,antiq.c.35.
Nec minùs mirum , quod Byzantij ; Andronicis imperantibus, ante prorſus animæ omnis expertia.
quam caperetur vrbs; cùm canerentur facri hymni , in ecclefiam ,ſus
cænoſus admodum irrumpens , creditus eſt religionis in peius muta: FA cibo primùm arrepto , Perſe Magi do
Omina
Ocho Diodor.lib.17 ,Biblioih.d . Ælian.lıb .
tionem ominari.Gregoras Ann 8. Ego ad oſtenta id retulerim diuina .
raqucab Lupis , Arigiui Paufan.in Corinth.de Danao . 2.var.hiftor.
animali
Felibus,duo narrat Cardanus lib. 4. de rer . varietat.cap.75. fed vtrunque A gleba oblata , Alethes. vide Ad - g. habet
als, vel
felem ,puto fuiſſe dæmonis figmentum , & ambos illos viros magos. & terram Alethes. & Ænianes, vide Adag.
inani. accipit && glebam erro ; Cothus & Arclus
Muſtelis,LadiſlausGeylx frater ,apud Bonfin.lib.3.rer .Hung.Decad.2 .
mis petú Muſculis, Romani,Plin.lib.8.6.58.Plut in Sylla. apud Plut.in 2 2.Græcis .
tur, ani.
A ſepulchro,Macedones,Plut.in Flamin .
nata lant Ferrarum quarumuis & animalium fignis. De his ita ſcribit Laur.Valla
lib.r.biſt,Ferd.Aragonij Reg. A delitos y Almngawings vocari ab Hifpanis, A maculis vnguium , ridicule Cardanus lib.8.
teollia
de variet.6.43.
eos qui ex volatu auium , ex voce , ex ferarum occurfu , aliarumque
A barba nata mulieri, Herodot.lib.s.de Peda
bilia multarum rerum ariolantur,quid bonimaliq; ſit euenturum , & hos
ſenſib. vel immaturis annis viro , yt Lub.
antum. habere de his prognofticis libros diligentiflimè fcriptos . Horum ( in
Hung.regi, Dubrauius lib.39.
fibilia quit ) alterifuni duces,acvelut magiſtri,alicri comites ac diſcipuli. Ex alia ho
A veſtiru , vt Andronico luniori, Gregoras
rum periria inueſtigaretranſitus,non equorum modò iumentorumg ſed homi lib.2 .
petun
tab num quoq ; per veffitam ,pernudam ,perduram humum ,per lapides ,perſaxa:
A throno ſeu ſella , vt Alexandro Magno,
vt nec numerus eorum , quitranfierunt, inquam ferè eos fallat, qui appoſita Died.lib. 17 .
voce inueftigatores dici poffunt ,& c.
A corona ,Ochoni Bauaro , Bonfin. Hungar.
Cræſoregi excidium ,apud Herod.lib.1.Plin.lib.11.c.si.
Gracchis fratribusmortem , Valer. Max.lib.1.c.6 . Hift.lib.9. Dec.2 .
Abinani
Neroni imperium ,Celius Rhodig.!.10.ant lect.c.3. A ligone, Sfortiæ , louius in Magni Sfortia
mis 0 vita .
à reptilie SActio vicecomiti victoriam ,lcuiusim eius vita. mina feu
A nubibus, eorum formam fubitam confi
bus , ſeu Athinganis, dequib, ita Theod.Balſamon in 6.Syn.quein Trulo;quidam auſpicia
ferpenti
derantes ve podox ") fi fit ſimilis colum
bus,vt ſerpentes in ſinugeſtantes , qui dicuntur aliyzcevos; hunc quidem die fumebant be quæ dicitur usessted , dicunt immi
maligno natumelle, illum vero felici ſidere dicunt, & futuras felici veteres , vt
nere caſum ,hoc eſt, werisceory; ſi ſimilis
tate & infelicitates annunciant, & alia quædam nugantur , & c .
gladio , bella & moleſtias fimiles; fi fi
in Curij Apollinis fonte, Plin . lib.32.6.2. Plutar.lib.vtra animalia
fint fapientiora ,& c. milis Leoni reipubl.adminiftrationem
mino- ) Auguſto in Sicilia, Xiphilinus in Augufto. promitti: & huiuſmodinugæ . Theodor.
ribus Henrico II.Anglor.regi Polydor.Virg.lib.13. Balſamen in Syno. Trullan.
Remora,M.Antonio ,Plin.lib.32.C.I. A fulmine,Mithridatifutura, Pl« t.lib.1.9.4.
conuiu.c.6 .
Teſtudo , Clodio Albino , Calius lib.10.c.3.
à nataci. A niue , Italiæ infauſtum ; Lofitaniæ læ
libus, vel Dinum æſtuarium ,
( vt apudlib.7.1.29 Atheneus lib.8.c.2.Ce
cætaceis lius, . tum omen . de priore Sigon anno 443.kb.
13. Imper.occid .de poſteriore, Oforius lib.s.
certæ fpe- Sapud Bizantium ,ex Procopio,Caliuslib.8.c.II. Rer. Emanuel.
maio Scici,
Lapud Lubecam , Cranz.lib.8 Vandal.6.17 .
ribus , A glacie, dira lues . Annal.Boiorum lib.4.1998
Sapud Norueg ſerpens, Mos,Ziegl.in deſcrip.Scandie. no 823 .
incertę acLeonina velhumaſpecie , Olauslib.21.c.r.
mõſtroſis ( Monachimarini A palude,aquaInus in Laconia , Paufan. in
, Boeth.in Scot.annal. Lacon.
Arancarum telæ albæ velnigræ,diodor.lib.17.Biblioth.
A ftatuis & lapidibus , vt Veſpaſiano apud
Apum examen Bruto infauſtum,Plut.in Bruto; Druſo fauſtum , Plin.lib. Sueton . Marco Antonio Plutarch , in cius
11.6.17.Platoniquoque, Cicerolib.3.de Nat. Deor.
vita. Theodorico Regi, Procop. Belli Go
Muſcæ dapibus inlidentes Traianimortem ,cufpinian.in Traiaxo.
abinſe. Formi- Midæ diuitias, Cicero3.de Nat. Deor . tbi, lib.1. Andronicis , Gregoras lib.8. Nice
Etis tas lib.2 .
Scæ , non Cimoni mortem ,Plut.in Cimone.
idem aliis pugnam & victoriam ,Æneas Silu.Europa ,6.5}:
nam Hactabula ita est collocanda ,vt reſpiciat
(Chriſtierno exilium ,Olaus lib.22.6.20.
Locuftæ ,expeditionem Hierofol.Sigon.li
b.9.regn.Ital. pag.231. Part. II. Lib . III.
Bruchi Tamberlanem reuocantà cæptis , Cranz.lib.10 .Vandal.ca
p.s .
 Libri III.P.II. Q.IV.S.V 231

nutationis dextræ approbationem , vocat

auſpicium bonum , Quid ? quod & peditum
obleruabant , & Græcis quidem omen erat
bonum , vt ex Hymno in Mercurium : Latinis
infauftum cenſebatur,vt ex Cacone de re Rut
|ftica fuit aliis obſeruatum . De Soricino auſpi
cio æquè ridiculi veteres , de quo præter Pli
nium in Hiſt. natural.etiam rcétè accipiunt
illud Auſonij,
Quadrupes auſpiciis quis iungitur oſcinibus ?
Mus.

Vide N.lib.i.Auſon.le &t. cap.25 . Sed hæc

ſuffecerint de nugis ominum . de quibus ec
iam nõnulla Polydorus 3. de prodigiz & Nau.
fca lib.2.mirabilium .

Hic inferendae & Tabula hoc figno * notata ,

SECTIO V.

Septimò,poteft nonnunquam vanaobſer.

uantia contingere in ſtrenis primoanni die
dandis. Soiebant
Ethnici Kalendas lanuar.
( vt docent Sueton.& Ouid.") magnâ folen-Sucto.in
Auguft. &
nicate celebrare , in honorem lani, & inter in Caligu.
cætera tuncinuicem dare ſtrenas , in omen Ouid... Fa
fiue precationem bonam anni proſpere de-ftor.Fe ftus
in ſtrenua.
curſuri ; vel aliorum multorum adiicien .
dorum . nam dicta quaſi trera, & ternarius
perfe& ionis atque plenitudinis iudex , co
b lib.2.de
quòd tria ſintomina Ariſtotelib Hasſtrenas cæl.
propter huiuſmodi ſuperſtitioncs, concil .
Anciliodorcnſe vocat diabolicas “, & qui eas c cap.r.
P 4 mittunt
 232 DifquifitionumMagicarum
a c.no ob- inittunt damnari videntur à D. Aug. apud "
Seruetis,
26.9.7 Gratian. & à Martino Papa ; qui ; Non licet
c.non li- | ( ait ) iniquas ebferuationesagere Kalendarum , c
65.26.0.7. ocius vacare :reglauro aut viriditate arborum cin
Cau.10. gere dumos. Omnis enim hec obſeruatia Pagano
Sc quis rumest.b] Solebant autem pij Chriſtianico
Kalendas,
dicieiunare, in deteſtationem gentilitiæ ſu
39: 9.7.
perſtitionis , vt docemur à D.Ambrof. &
Concil . Toletan . 4. qui verò contempto
ieiunio feftum diem ,cum paganis, agebant ,
illis Romanorum Conc. ſub Zacharia Pon
cif.dixit anathema. Quare ſi quis hodie vel
in honorem lani vel Sereniæ Dex epulis va
caret , autſtrenas mitteret, vel acciperec ; is
efferidololatra : ſiid faceret tācum , vcomen

certum proſperi euencus , foret vana obſer

uantia mixta diuinationi , plerumq; morta.
lis , fi tantum id faceret , vt incertum omen

vel augurium peccatum eſer veniale; li ani

mitantum cauſa, vel amicitiæ conſeruandæ
cauſa, pro cõluetudine Chriſtianorum , nul
lum eſſetpeccatum : imò ſi faceret in hono
tem circumciſionis Dominicæ , quam tunc
celebrat Eccleſia, mereretur corā Deo.Nam
hodie ceſſant exolitæ Gentilium ſuperſti

ţiones, quæ tam rigidæ ſanctionis canonum

cauſa fuêre.

Cauendę tamen etiam hodie ſuperſtitio

nes illæ, de quibus Burchardus ita ſcribit;
obferuaſti Kal.lanuarij ritu Poganorum ; vi vela
liquid plus faceres propter nouum
annum ,quam
48tea
 Libri III. P.Il. I. IV . Sec. V. 233

antea velpoſt
foleres facere.ita dico,vtvelmenfam
Tuam cum lapidibus,velepulis in domo tua prapa
rares eo tépore:aut per vicos da plateascantores &
choros ducires: awt circa tectum domus twe federes
enferuo circumſignatus, vt ibi videres deintellige
res,quid tibiin fequentianno futurum effet: vel in
binio fediſti ſuper taurinam cutem , ut &ibefutura
tibi intelligeres: vel fipanes
prædi&ta nocle coquere
feciſti tuo nomine,vtfi bene eleuarentur , & pif
Vid altifierent,indeproſperitatem vita tua co an
no prouideres. ideò quia Deum creatorem tuum
(hæc faciendo ) dereliquifti,& ad idola , & illa
vana te conuertifti, & apoftata effeélus es:duos an
nes per legitimas feriaspæniteás . Burchard. in
Pænitentiali, lib.19.c. de arte magica, verſ.
Obſeruaſti Kalendas. Vbi habes breuem

quandam enumerationem ſuperſtitionum

illius diei: quæ cum ſtrenarum miffione ho
dierna clarum eſt nihil fimilicudinis habe
re.Vbi pro lapidibus fortè corrigendum eſt ;
lautitiis. Non habui in quem locum cómo
diùs reiicerem ,etli ſacrilegii aliquid ſubeſſe
cenſcam , quod Hiberni lilueſtres lupos in
magno honore habent & in patrimos aſci
ſcunt, quos Charichriſt appellant; pro eis o 5
rantes & benè precances , & ficle ab il
lis lædi non verentur . narrat

Cambdenus , in Britan .
nie Antiquitat.

PS SE
 234 DiſquiſitionumMagicarum .

SECTIO VI.

Ctanò, ſuperſtitio cft temporariorum :qui

dies , menſes,annos obſeruant, non ad
Dei culţum ; ſed ad dire & ioncm negotio
rum fuorum :vt qui certis temporibus her
bas colligunt,velligna ſuccidunt,pro ædifi
ciis vel nauibus , fuperftitione carent: fi id
faciant permoti naturali obſeruatione mo
tus & influentiæ cæleſtis, certis enim tem .
poribus vis herbarum efficacior eſt , ligna
quoq; minùs obnoxia funt corruptioni,&
apriora ſunt ad vſum.Sed ſuperſtitio foret,B
Gobleruaretur certus vnus hebdomadæ vel
menſis dies tantùm ,vel certa diei hora ; quá
talis hora veldics eſt ;vel adderentur circú
ftantiæ inutiles,aut orationes ociofæ vel nó
c no li approbatæ *: Vnde fequitur, quod rectèBins
ceas 26.9. feldiusinfert, huc referendos, qui obferual
obfervetis certas feftiuitates, vt Conuerfionis B. Pauli ,
Silu .V.62. Vincentii,Vrbani,vel aliorum :quib.ſi pluat
perftitie. vel cælum ſercnum ſit , libi ſpondent ſerc
intellige nitatem , fertilitatem ,vini copiam yel ino
Barch.d.c
. piam ,aut continuatam per tot dies pluuia,
7.3
6 de con vnde & ſuperſtiţioſos fecêre verfus, quorú
fel. malo- primuseſt;
fic.in 3 .
cauſſa dir Clara dies Pauli bona tēpora denotat anni,di
.
pofitiua Item qui colliguntherbas in die Sancti loan
ad malef. nis , ad cerros quosdam effe & us , credentes
co die habere vim naturalem efficaciorem
vel inferunt arbores ipſo die Annunciationis
B.Ma
 Libri III.P.11.Q.IV.S.VI. 235

B.Mariæ ,vel in Feſto S. Stephani minuunt

Janguinem equorum , & ſimilia faciunt,natura
íem cauſam attendentes;quę nulla eſt ,vnde
vanè ifta inſtituudt:fed & feita fic potiùsin
honorant quàm colunr. Siverò directè ifta
adſcriberentmeritò Sanctorum , & Deo tri
buerent effectum vt fanctos illos honoran
ti;viderentur & ipfi fanctos illos honorare.
quare nec auderem eos damnare.Huc etiã
pertinent quiobferuantquosdam dies, vt puta
diem D.Magdalenæ , diem Lunæ, & c. vt in
fauftss,vel vt fauſtosad iter , aut rem aliqua
inchoandum : item en cum furgunt,primò in
duerint calccum vel femorale dexterum an

ſcæuum ,aut quo pede primùm tangane ter

ra'm , vel domó egrediantur: & quæ huiuf
modi nugatoria: cos conſtat peccare iſto ſu
perſtitionis genere.Tales in iure Canonico

videntur dies Ægyptiaci,quorú mentio apud

D.Auguít . Collegit nationum cunctarum cóment.
ferè dies ominoſos & obſcenos Alexander Ghori
ab Alexand.lib.4.gen.dier.6.20,ſed hos Ægy - chir.c.79;
priacos prætermiſit. Cælius Rhodiginus obſerue
hoc tátum :vacar dies atros de campeadas, vul- cis,& c. qs
go , a veteribus deluxata voce, Ægypriacos :ab exiſtima
Ægypti,inquit,vanitate preclinato nomine.Eorā 61.14.am
Auguft.meminit, do in canonicis decretis son est tiq.le&.c.
9.
prætermiffum .] Sed qui dies iſtiapud Ægy-,
prios,hoc debuit explicare. Gloffà Canoni
ca vultÆgyptios docuiſſe ,q dies toto an.in
fauſti foret ad op'inchoádú : & hos Eccleſia
olim
 230 Diſquiſitionum Magicarum
olim in Kalendariis ſuis fignaſſe.quorú po
ſterius nihildubito ,quin falſum lit:nunquá
enim hæc Ecclefia recepit,Apoftolicæ pro
* ad Gal. (hibitionis memor a : pofterius poteſt reci
4.V.IQ
piaſtrologorum enim iſta commenta fuê.
re,& Ægyptusinuentrix aſtrologiæ . Petrus
Breslayus lebroprimo Notabilium cap.33. huiuf
modidicit eſſe lanuar.1.& 25. Februar. 4. &
26. Martii 1. & 28. April . 10. & 20.Maiiz.&
vltim.lunii 1o. & 17.Julii13. & 27. Auguſti 1.

& 24. Septembriz.& 21.O & ob.3 . & 22 . No.

uembr.5 . & 28. Decemb.7 . & 22. vnde acce
perit nelcio.Suſpicor tamen , Ægyptios pro
fcæuis & nefaftis habuiffe etiam dies illos,

quibus tot plagis à Moyſe percuſſi, & quo

Pharao cum exercitu mari demerſus. Nam

fingulis gentibus infignes clade aliquâ dies,

poftea ſemper atrı habiti, vt de Romanis,
bd.c.201 Græcis ,aliisq; docuit Alexand.ab Alex. b,
Exempla plura harum ſuperſtitionum ſug.
gerunt Patres , illa D.Pauli verba , ( Dies obſer.
uetis, & menfes, & tempora, á annos, Timeo vos,
ne fruftra laborauerim in vobis , explicantes, vt
Ambroſius : Dies ebferuant,quidicunt viputa,
craftino proficifcendum non est ,poſt craftinum e
nim non debetaliquid inchoari, & fic folent magis
decipi. Hi autem colunt menſes,qui curſus luna
perfcrutantur, dicentes vtputa ,feptimaluna in
frumenta confici non debent.nona luna feruum ,
emptum vtputa, domum ducere non oportet.d per
Thac facilis filent aduerfa prouenire . Temporal

verò
 Libri III.P.II.Q.IV.Sec.VI. 237

verò facobferuant,cùm dicunr: Hodie Veris initiū

est feſtiuit as'est,poftcras Vulcanalia funt.Et talia
iterum aiunt, Poſterum est ,domum egredi non l -
cet. Pofterum fignificat aduerfum & prapaſte
> quaſi clapſa commoditate ſirum .Annos fic
colunt, cùm dicunt, Kalendis lanuariis nouus est
annus.quafi non quotidie anni impleantur. fed vt
laniillius memoriam recolant bifrontis,hacfuper .
fitione vtuntur , qua longè debet-elle à feruis Dei .
Sienim Deus ex totocorde diligatur:ipfa propitio;
nulla debet effe formido neg fufpicia harum rerū .
Profpere enim potest cedere, quicquid fimpliciter
fubDei deuotione fit. . ] D. Auguft. Eosenin a cpiſt.ng.
inculpat ,qui dicunt:non proficifcar quia profperis
blege pou
rus diesest, aut quia luna ficfertur: velproficiſcar,nerus.
vt profperecedat,quia itafe habet poſitio fiderum.
Non again hóc menfe.commercium , quia illa ft: lla
mihiagit menfem : vel agam , quis fufcepit men
fem.Nonplaniem hoc anno vineam ,quia bifix
tus est . quæ ad verbum comment, ſuo inſe
ruit D.Anſelmus.Idem Auguft.ficalibi*; ſic- 2.c.79.
ut obferuant,quicertis diebus,
fiue menſibus , vo
fecundum
Lunt du nolunt aliquidinchoare:eo quod
vanas doctrinas hominum fauſia velzifufta exi
ftiment tempora. & alio rurſus loco .d . plena c.in d.c.4 .
ad Galac.
funt conuenticula noſtra howinibus, qui tempsra
rerum agendarum à Mathematicis accipiunt. lā
vero ne aliquid inchoetur aut adificiorum , aut hu
iufmodi aliquidaperum , diebus,quos Ægypriacos
vocant,fæpeetiam nos monere non dubitani.]Ha
Patres , quorum adſcripli verba;quo
venus
niam ,
238 Diſquiſitionum Magicárum

niam , licet primo loco , & iuxta contextus

ſeriem , Apoftolus loqueretur de ſuperſti
ciolo dierum , mengum , & annorum cultu
ludæorum : quos Galatæ ludaizantes haud

dubiè imitabantur , vc optimè cum Græcis

D.Hieronymus & Primalius arbitrati; fieri

tamen poteft , vt aliquid etiam paganiſmi

ſimulirrepſerit.ve vidiin Franciâ , tempore
Catharina Mediceæ , quando inter aulicas
matronasadeò hæc vigebant,vt nihil incó
fultisaftrologis ( quos Barones ſuos nuncupa
bant) conari auderent. Quæſo. fi quis dies
infortunatus ; vnde : ex aſtrorum refpident
influxu , & pofitura: verum hæc eft alia ato,
alia ſingulis annis , nec eadem illo codé die.
fusè hoc phylicis rationibus refellit Cirue
lus d.p.3.cap.o.qui poteft confuli. Ad hanc

ſuperſtitionem diariam referendi quoque

ſunt ; qui certis diebus olera ſcopis tangant,
necciniphes ,erucæ ,campe, vel alia in leda
noceant :item qui nolunt vngues præſcin
dere die Veneris ,vel nere die Sabbathi;cum
intcrea non abftineant in honorem Deipa
ræ ceteris operibus feruilibus: qui credunt
maiorem ineffe vim aquæ benediétæ Dom
nicis poſt quatuor tempora , quam aliis ad
Speciales quosdam effe &tus: item qui oua ,
quæ gallinæ pariunt die Parafceues, totoal

ſeruant anno , quia credunt ea vim habere

ad exſtınguenda incendia , ſi in ignem inii
ciantur.cedon.vis hæc naturaliine: vnde à
die
 Lib. II.P. II. Q.IV.Sec. VII. 239

die,velmatre ?nemo hoc dicat. ná quid ab

furdius ? nulla matri prærogatiua cum prx
cipua competit:nihildici cæleſtes orbos rũ
vel lidera fingulare influunt. Vis illa , ſuper
naturalis ergo.curnon idem competit eni
xis die Anaftafii, vel Nacalis Domini? {pc
ciali,inquiét,priuilegio.dicſodes, vnde no
ſti:cui & quandoconceſſum ? conſtat expe
rientiâ,dicent.Sed illa fallax , & ynde certus
cs, non ex pacto effectum naſci : Dcuotio

perſuaſit, dicat alius.Nå bona dcuotio :qux

cum ſcandalo coniun & a, quz merito ſuſpe .
Eta , quæaniļis,quæ fingularis ,quæ nullo Ec
clefiæ vel tradicionis munita fuffragio. Fa
ciuntia his partibus multi. Sed in iisdem
partibus multi pietatis & rerum fidci mo
rumq; imperiti,mulci curioſi, multi ſuper
ſtitioſi. Lege Martin.de Arles tractat.de ſu

perſticione.

SECTIO VII.
Ono loco ſunt obferuanciz yana in malis
N depellendis & morbis fanandis varia ,
vt fi quis faciat oblationem ex bonis elee
mofyna impetratis, credens ea maioris effi

caciæ ad effectum conſequendum : qui pu

cat crucem ex eleemoſynis emptam vel fa
& am effe fanétiorem , & efficaciorem : qui of
ferunt ſanctis ceram vel aliam materiam ,illi

immiſcentes capillos bominis,vel pilos ani

malis çgri : q merguncimagines in aquam ,, p

pluuia
1240 Difquifitionum Magicarum

pluuiâ obtinendâ : qui faciunt quasdam li

gaturas , ne lac vaccis ſubtrahatur: qui per
annulum deſponſacionis meiunt, vt libere
cur maleficio : qui pro quibusdam capitis
doloribus, & fimilibus morbis curandis , ad
porcorum lintrem ſeu obbam collum ap
plicant. In nomine Patris, & c.quimetiun .
turcingulum ægrotantis ad cognofcendum
à quo fancto fit lañitas impetranda ,adhibi
cis aliis definitis ritibus :qui ſtramen bipen
ni diuidunt , vc fanentur manuum vel digi.
corum tumores: qui pro quibusdam pecu
duin morbis ignes. ftruunt ex peculiaribus
lighis , &in eum animalia impellunt, vel in
orbem circumducunt , & quod primo loco
tranſit animal , hoc fanctis offerunt. qui S.
Lupi libum pinſunt , hoc ritu ; coquunt li
bum criangularem , prætextu Triniratis la
cratiſſimæ honore : & ci quinq ; foramina
imprimúr , in memoriam ( liccolorant) vul
nerum Chriſti: poſtea,in B.Lupi honorem ,
libum dantin eleemofynam primo mendi .
co non ex propofito ,fed ignaro , & fortuitò
ocourrenti: ſic arbitrantur arméta gregeſ
fóla in paſcuis,à lupisinuadı non poffe. fre
quens eft,in pagis prope Thenas& Louaniú.
Superſtitio le proditin eo ( vt cetera mittá
quòd fortuirò mendicantidari debet ; nam
Iquid hoc, vel ad cuſtodiam pecoris , vel ad
honorem Dei , attinetscales etiam ligaturæ

Ipecuariorum , ad liberandos canes ac peco .

raa
 Lib.III.P.II.Q.IV. Sec.VII. 241)

ra à clade & tabe;velvt ca inferant pecori

bus aliorum.lege Burchardum dict.cap.19.v.fe
cifti ligaturas.
Huc referendæ ſuntinnumeræ orationú
formæ,quibus vulgò vulnera ſanantur , vel
morbi curantur , vel infortunia arccritur:
Quale illud de quo Burchard . ibid . v. colle
giſti; Coll.giftı berbas medicinales cum aliis inca
latiombuscum
, Symbelo & Dominica oratione.
Corrige audacter, quam cuin ſymbolo , &
dom.orat. , id est , cum credo in Deum, o Pater
nofter cantando.Si aliter feciſti;decem dies in pane
( o aqua poeniteas. ] Ef & alia in vſu inter Hi
(panosmilices , qua quidam falutatores , vc
ferunt, ſanctè viuentes , & omnes gratis cu
rantes , cum ſolâ impofitione linteorum , &
cercorum recitatione verborum vtuntur :

formula fuit Hiſpanica, ſed reddam Latinè

ad verbum ; Per Chriſtum , & cum Chriſto ; & in
Chriſto,eft tibi Deo Patri omnipotenti; in vnitate
Spiritus ſanctiomnis honor, & gloria.per omnia
fecula féculorum .Oremus ; falutaribus préceptis
moniti; & diuina inſtitutione formati ,audemus
dicere, Pater nofter;quies in cælis,& c.Amen , I E
sv s. Potentia Patris,fapientia Filii, virtus Spi
ritusfan ti fanerhoc vulnus ab omni malo. Amen,
Iesv s.DominemiIE sv Chriſte ;credo quod no .
che louis fanéti in cæna,poftq lauiſtapedestrorum
ſanctorum diſcipulorum accepiſtipanem fanétißi
mis manibus tuis:& benedixifti, & fregiſti; & de
diſtetuis Sinctus diſcipulis,dicens:accipuedecome
dire :
242 Diſquiſitionum Magicarum

dite,hoc est enim corpusmeum ,fimiliter accepifts

carnem in functißimas manus,& gratias egiſtid
tradidiftiillis dicens:accipite& bibite,quia hicell
meus fangus nouiteftamenti,quipro multis effun
detur in remißionem pecatorum .hoc quotieſcung
feceritis,facite in means commemorationem . 06
Vecrote Dominemilesv Chriſte ,vtper hec fas
Etißima verba, doper virtutem illori,& per me
ritum fanctifimiPaffionis twa fanetur hoc out.
mus, & malum iftud. Amin.lE svs.In nomine it
tris, & Filii, & Spiritus fancti.Amen . IE svs.
De hac formula mota fuit Ipris annolu
periore quæſtio ,maximè quia nullum naru
rale medicamentum accedebat. Reueren.

diſl . Epiſcopus Iprenſis Simonius ,& coali

liarii eius , tocain curationem hanc iudica

runt ſuperſtitioſam & illicită , & prohibue.

rc ne quis ea vteretur. Mulcis hæc damriatio
dura vila ſed immeritò . Nam hîc effe & us
totus exſpectatur à Deo per modum mira.
culi . Sed miracula lic affiduè & quafi er
conſuetudinc poſcere; eft Deum tcntare
Deinde fancti viri , ad miracula edenda , nó
ſunt vli certis,& quali conceptis verborum
formulis ; ſed modò fic, modo aliter, prout
Spiritus fan & us fuggerebat. Terciò ſancti.
cas huius non ſatis probata :fic enim pleru
que vt malefici pclarè , fpecic externa,lan
& titatem mentiantur :neq; in hac re milites
ſatis idonei iudices : quibus fan &ti videntur,
quiexcrinſecus peccata grauia non prodút
Quar
 Libri III. P.II. Q.IV.Sec.VII. 243

Quartò,qui donum fanationum à Deo ac

ceperunt ,illi nunquam accipiunt cum co
ditione,vt talibus vel talibusytančurverbis :
ſed tales commentitiæ formulæ ſunt indi
cia pa &ti faltem latentis . Quintò ,non licet
priuatis comminiſciformulas ,quas nec ſa
cræ litteræ, nec Eccleſiaſticus vſus approba

uit qualis eſtiſta. quæ licentioſe abutitur, &

deprauatmulca facroſancti Miſſæ ſacrificii
verba , etiam ipfius Canonis :Denique ap
plicae verba conſecrationis rei ,ad quam in
ſtituta non fuit , ( quod non eſt permitien
dum ) & præterea petic effe & um libi conce
di per vim prædi&orum verborum ; quævis ,
nõad valnerum corporis conſolidationem ,
ſedad panis ac vini transſubſtantiationem ,
à Saluatore noftro directa fuit. Neq; illud
negligendum eſt, Eccleſiam & Catholicos
cius filios, tanta ſemper in venerationc hæc
facroſancta confecrationis verba habuiſſe ;
ve nefas duccrencillis vti ;nifi quádo in Mil
fa ſacrificio , velquádo in Eccleſia ,vel ſcho
lis,aut diſputationibus iis neceſſariò vten
dum: contra Diabolus , & membra eius ma
lefici, rebus nullis vtuntur libentius aut fre
quentius ad ſuafacrilegia nefanda :quam &
ipfa Venerabili Euchariftia , & iis quæ ad il
lam pertinent.Hæc mihinunc contra
hanc & limiles formulasoc
currebant.

SE
Q 2
244 Diſquiſitionum Magicarum

SECTIO VIII.

Ec quiſquam nitatur auctoritate cu

NH iusdam Canoniſtæ ;qui vixit ann.1454 .
nomine Felix Malleolus, & fuit Canonicus
Tigurinus , ſed de hæreſi cantum non dam
natus;quare & loan.Balæo & ſimilibus tan
topere commendatus : hic Malleolus , inte
gro libello ,duorum tractatuum de exorciſmis, le
patronum præbet huiuſmodi precationum
& medicamentorum . plurima huius opu
ſcula circumferuntur,ſed in pleriſq; multa
funt temeraria, erconea , & ſcandaloſa : qua
re maturo & ſapienti conſilio Ecclefia Ro

mana eius nomen , inter primæ claffis pro

hibicos ſcriptores , quorum cuncta ſcripra
lint vetita, retulit. ideò Catholicis cius au

etoritas profligata planè cenſenda. ſed nec

rationes vllius momentiattulit. Examine

mus ſingulas breuiter.vult licitam eſſe cura

tionem perhuiuſmodi verba dicam Latinè ,
cum vt omnes intelligant , cum ne quis via
tur ; fi co , quo pronunciada ſunt verba , idio
matè & rythmo proponerentur . ) Sifancta
Maria virg" puerum leſum vere peperit:liberetur
animal hac paſſione,in nomine Patris & c. Eril
lud : Chriſtus fuit natur, Chriſtus fuit amiffw ,
Chriftusfuit inuentus:ipfe benedicat, confignet
hac vulnera,In nomine , Ġc. Et illam , Ego ad
2070 Vis virmes, pronrip- tentem Deum ,vt ifta
ciuit as veldum fit vibistam deteftabilis, quam
Deo
 Libri III.P.II. Q.IV.Sec.VIII
. 245

Deo eft vir slle:qui falfam fententiam protulit ,do

iuftamnouit ,in nominePatris,& c.] & dicit hæc
dicta mutatis mutandis etiam proficere, co

tra lumbricos & vermes, qui animalium vi

ſcera corrodunt.Fatetur ſuç fententiæ con
trariuin eſſe quendam ,qui ſcripſit de ſuper
ſtitionibus( intellige Martin.deArles) & Ioan .
in fumma Confeſſor. & anno Domini 1405.
leétorem ordinis Auguſtıniani coa & tum re
uocare Heidelbergæ articulum ,quo dixe
rat poffe huiuſmodi formulis fine peccato
aliquem vti,& nomination ſecunda illa.coa
& um ,inquam , hoc reuocare ,ad mandatum
Domini Epiſcopi Spirenſis , & peritorum
ſtudiiHeidelbergenſis,tanquam erroneum ,
& polliceri , ſe do cetero non ampliùs talia
verba prolaturum.His non obftantibus có
trarium ipſe cenſet.Probat primò quia piū
eft & meritorium fanare morbos, non ho
minum modò,ſed & brutorum : vt proban
cur multi fan & ti feciſſe. Ref.hoc fecere , ci
tra omnem ſuperſtitionis ſuſpicionem ,& lic
facere cſt pium ac meritorium : formulas
verò haſce ſuperſtitioſas eſſe, & merito ſu
ſpectas.
Secundò , licet bencdiccre animalibus in
nomine Domini . Reſp.licet, fi nihil addas ſu
perftitiofi dicti vel fa &ti.
Tertiò , licet illa maledicere, feu coniura
re , & excommunicare, & exorciſare :ve fecit
S.Wilhelmus LauſanenſisEpiſcopus, qui abl

Q3 anguil
1240 Diſquiſitionum Magicarum
anguillis læíus omncsanguillas fuæ ditionis
maledi& ionc expulit & relegauit.ficut & B.
Pruminius infulam S.Marci propè Conſtá
ciam , venenoſis coinquinatá vermibus, co
caliter ſuis precibus mundauit.EtEpiſcopus
Lauſanenſis, cum viuens, contra venenatas
ſanguiſugas, quæ veneno ſuo inficiebat Sal
mones & alios piſces, exorciſmos ex ſacris
Scripturis compoſitos, fecit pronunciati.Er
Coliti ſunt etiam in Heluetiâ , contra valde
noxium genus vermium , quod vocant ingen
inſtituere iudiciarium proceſſum , ficutfi
contra facinoroſos : ſicut & Conſtantienfes
& Curienfes faciunt, contra vermes alios
nuncupatos Lauffkaffer .Refp . Exorciſmos&
Ecclefiafticas dépullones animalium pro
bari ,quos publicus Eceleſiz vſus recepird
approbauit,non quoſcunq; priuati commi.
alcuntur . Hodic in Ritualibus Romanis

habemus expreſſas formulas legitimasqua;

omnes ſequi deberent, poſſunt, & vtituto
propriis diæcefium ,quçà ſedeRomanâap
.
probatæ :immo fine peccato vti illis pollunt
etiamſi non line exprelle approbate , dum
modò nec improbatæ , nec à viris doctis &
piis in dubium vocatæ ,nec apertam vanita
cem præ ſe ferant. Ve ſanè in formula ipfius
exorciſmi ſeu adiurationis Laufanenſisepi
ſcopi nihil continetur , quod poflit impro
bari;nififortè citatio illa , & procuratorium
piſcium, & alii quidam a & us iudicarii,que
omnia
 Libri III.P.11.Q. IV . Sec.VIII
. 247

omnia videntur vana & ſuperflua: quod idé

dicendum , de publicâ praxi Conſtantienſi

& Curienli. Tertia vero illa adiuratio ,erat
introducta priuatim à ruſtico, nec de origi
ne primâ eius quicquam conſtat :in exorcil
mis autem non recipiendas quafuis pro ar
bitrio cxorcilantis preces , ſed certas & ab
Eccleſiâ præſcripras,docent Cõcil.Cartha
gen.4.can.7.& loan.Micrologus libr.de obfer
wat. Ecclef.cap.7 .Quoad factum deniq; Guil (

helmi & Pruminii,fimilia legimus de S. Pa :

tricio & aliis : ſed aliud non probant ; quam
licere ſacrâ adiuratione,vel oratione,virtu
te Dei , animalia noxia expellere: quod ne
mo negat: Licere autem certas formulas ar
bitratu quorumuis confictas in vſum indu

cerc, id no probatur,quod ego nego.Sanè A

poſtoli, & Sancti,abſq; alia verborum addi
tione dæmoncs expellebāt, & morb s ſana
bantin folo Chriſti nomine a lic DD.PetraAct.3.v.6.
ac Paulus,D.lo. D.Th. D. Andr. DD , lu- & c.16.v.15.
♡ Procho
das & Simon , & D.Hilar. d fecere. rus in vitâ
Quarcò addit ,pro argumento; ex legen loan.
c Abdias
da S. Blaſii,cum benedi & ione folitum mu I lib . 1.9.10 .
nire animalia imbecilliora contra grandio & : .hifto .
ra : item , quòd qui porcos caſtrant, eo's D. A poſtol.
Antonio commendant: & q porci D.Antoin eius vi
nio donati violentur ab aliquo , illum non ca.
effe impunitum.Refp.hæc nihil ad rem per.
tinere :nihil enim hîc verború ſuperſtitioſo
rúintercedit.Ded. Blaſio in vulgatis legēdis

mul .
a 4
 ( 248 Diſquiſitionum Magicarum

mulo narrantur, quęnulla nituntur fidevel

auctoritate.Cur beato Antonio porcus ap
pingatur, neſcio ; nifi hoc ex hac ortum con
fuetudine fuerit:fed quod huius conſuetu
dinis initium ,rurfus ignoro . Deuocioni po
pulorum puræ & innoxiæ , ſanctorum chari.
tatem ſæpe numero fauere & applaudere
videmus. Nimirum rectè Ambroſius; Pro

{perè,dixit,poreſt cedere , quicquid fimpli.

citer ſub Dei fit deuotione.
Quintò ex ſacra Scriptura ſic argumen. I
tatur :Paulus dicit,omnia quacungfacitis in no
Colof. 3. mine Domini noftri IESV Chrifti facite . qui
V.17 :
omnia dicit,nullum actum ( faltem bonum )
excipit . Refp. eum ſumere pro certo, quod
eſt in controuerſia , huncactum animalis cú
talibus verbis curati effe bonū . Nec dicit A.

poſt licita eſſe quæcunq; in nomine les

facimus ; ſed quæcunq; facimus, ea nos in
hoc nomine , & non in alio facere debere.
Sextò ,tempeſtatem per maleficium exci
çatam ,ab agris alio maleficio repellere,eft a
Etus bonus:ergo etiam ſuperſtitioſa formu
la licet repellere morbum animalis malef
ciati . Antecedens probat ex l.eorum . C. de
malefic. & auctoritate Azonis in fumm . &
Archid . Rep . & legem illam , & auctores cam
ſequentes manifeftè errare contra fidem ,ve
docebo fusè lib. 6 .
Septimò,quoad primam formulam , ex
cufat illam ; Quia si particula in ca non
eſt
dubi
 Lib.III.P.11, Q.IV.S.VII . 249
dubitatiua leu coniccturalis : fed caufalis, fi

gnificás idem quod , quia vere . Quemadmo

dum , in illo :ſriudicas eos, cognofce. Item ,fiin is .
ferno nalla est redemptio fane
, terribilis est recor
datio.Rep.Etiamfi ita ſumas, formulă eſſe ſu .
perſtitioſam . quia vel illud additur, vt cauſa
ſanationis,vel vt ſignum . ſi vt ſignum.nõeſt
ſignú ad hocà Deo vel Eccleſiã inſtitutum .
ergo à priuato, & tum meritòſuſpicamur pa
cum dæmone.quia cum Deo nemofic
& um
paciſcitur: nec licet nobis , Deo ſignum prę
fcribere ,vel dare. Sivtcauſa ; vel quatenùs
aërem verba verberant , & ſunt ralis fonus,

( quod eſt ridiculum ) vel quatenus ipfa ver

bavim phyficam habent ( quod æquè abſur
dum ) vel quatenus habent vim moralem .
quæro an hæc ſit ex opere operato ; an exo
pere operantis ? non illud quia non ſunt Sa
cramenta. ſiiſtud , ergo iam à deuotione res
pendet. ergo etiamſi aliis vteretur verbis id
à Deo obtineret. crgo iam vana formula.ha
bet hocargumentum vim contra cæteras o
mnes. Nec tamen vim habet contra inſtitu

tas ab Eccleſiâ formas exorciſmorum : quia

Deus Eccleſiam in his dirigit , & fponfæ lux
votis fauet : adeò ve Eccleſiæ preces huiuſ
modi;vi nominis Chriſti, quod inuocatur &
inſeritur ; vt cauſa ſimul & vt ſignú operèn Tyreus
tur , co modo quo & fignum crucis forma lib . de dr
moniac.p.
tum pronunciatumq;.
O & auò cõtendit licere aliquando demo -'vlt.
as num
 Diſquiſitionum Magicarum
num veiminiſterio , & eos ad hoc inuocare:
quia D. Theodorus Epiſcopus Sedunentis
ingentem campanam à Leone Pontificefi

bidonatam ,à Româ Sedunum vſq; per dæ

mones portari curauit. Confirmat,quiage.
nerales hæ propoſitiones ſunt reiiciendz 0
omnibus nobis iniuriam & damna & mole

ſtias pertinaciter inferentibus eſt ignoſcen

dú, qui hoc dicat ex Domini præcepto ,eum
dicit mentiri. veritati enim confonum elic
non parci, ſed oportere puniri : Item , de vſu
ris generalem facientes prohibicionis dere
Itationcm errare ; cum in multis contra & us
vſurarum vidcatur licitus.Sic vulgo,quinc
gantvllas formulas ſuperſtitioſas eſſe licitas 10
cos quoq; errare ; Rep. Memirari audaciam
vel ignorantiam hominis, audaciam quod
fabellas nobis pro hiſtoriis obtrudat , qua:
nullum rcfert auctorem . Si hoc accidit(non
credo quidem ) ſed ſi accidit,ſpeciali Deire.
uclantis permiſlione hoc ab Epiſcopo illo
fa & um ; alioqui nec omnia ſemper landto.
rum aliàs virorum facta imitanda , imò nec
neceſſario ſemper probanda . Confirmatio
nis primum membrú prorſus vel calumnio:
ſum eft, vel abſurdum . calumnioſum , ſi vim
præcepri Dominici de remiſſione iniuria
intellexit: abſurdum , fi ficintellexit , rrex
argumento videtur intellexiffe . Dominus

cnim rancorem ,iram ,vlciſcendiftudium ,&

lanimi perturbationem prohibuit . Sibi vin.
di&tam
 2 o
orangeri
de
h
Lib.III.P.11, Q. IV.S.VIII. 251

d.Etam relinqui voluit ; eam in hoc fæculo

retribuit per iudices, vicarios ſuos. nihiligi
tur hoc pertinet ad iudiciariam iniuriæ pro
fecutionem . Secundum membrum de vſu

ris erroncuin eſt. nunquam enim vſurarij

contractus vlli liciti fuerunt.

Poftea conatur probare, formulam ratio .

ne verſus , ſeu rythmi ſuperſtitioſam non ef
fe . Quod necnos dicimus: dicimus tamen ,
quia non ſoler Eccleſia exorciſmos verſibus
ligare , hoc non carere aliquâ fufpicionis
cauſa .
L Decimò vult etiam ratione rituum , & gc

ſticulationum variarum quibus vtuntur ru

Nici & alijhuiuſmodi medentes, non poffe
dici formulas ſuperſtitioſas. Refpon . Ritus o
mnes & geſtus abfonos; quos Eccleſia non
rccipit,ncc verbum Dei , ſcriptum , vel non
ſcriptum approbat ; céferi meritò vanæ ob
ſeruantiæ fpecies , & propterea fugiendos,
tanquá luperſtitiofos.Addit etiam certè pa
piam di&ti ſuimultiplicém cõfirmacio
rum
nem . Primaeft. Chriftus Dominus cæcum

fanauit fpuens in terram , & facto luto , & co

illitis oculis. 2. Diuus Marcus eodemmodo
ſutorem fanauit in manu ſiniſtra læſum . 2 .
Heliſçus miros geſtus fecit , vt puerum ſuſci
taret. 4. D. Hieronymus per lignum crucis
leonis pedë fanauit . 5.In paruulis baptizan
dis multos ritus, tactus & mores nuncexer
cent Sacerdotes , qui in primitiua Ecclefia
fuiffent
 252 Diſquiſitionum Magicarum

fuiſſent exorbitantes. Refp . Ex his ineptitli

mè inferri , ad ritus illosåmuliereulis & ru

ſticis priuaca auctoritate receptos. Chriſti

Domini ricus fuit maximèmyſticus & figni
ficatiuus, vt fancti Patres oftendút. Helizzi
factum ,prophetia fuic incarnationis Domi.
nicæ.De D.Marco illa nar : atio, mera nænia
eft D.Hieron . Eccleſiaſtico remedio & pro

prio Chriſtianiſmi ſignofuic vſus. Sacerdo

tes; qui alios ritus feruant, quã Eccleſia prx
fcribit ,peccant: qui cos tantum feruant qui
ſunt in ritualibus ,nihil faciunt;quod nó Ec
cleſiaſtico vſu à plufquam mille annis rece .
prum ſit ,vt docetBeilarminus tom.z.agens de
baptifmi ceremoniis. Plenum verò impietatis
eſt ,nec à blaſphemia alienum cæremonias
Eccleſiæ , & a &tiones Chriſti atq; Propheta
rum comparare maleficorum aétionibus, &
ex illis has velle deducere vel comprobare ,
vt facit Malleolus .
Vndecimò conie & orem agit ; fortaffis
, in
quit ,est arcanum Dei, quod fancti viri per reuela
tionem receperüt. Sicut olim perhoc verbum Ana.
mifapta , referuatum ,tentum , & portatum contra
peftilentiam fideliter credentes fecuritatem perce
perunt.Rep.Nun ,quod poffem ,omnefortallis
affirmatiuum ,ſolui perfortaſſis negatiuum ; ſed,
quamdiu de tali reuelationenõ eſt vlla pro
batio ,tutiorem partem eligendum , vt abſti
neatur : deinde ipſorum effe qui defendút ,
non coniicere , ſed probare reuelationem :
deni.
 Libri III.P.II.Q.IV.S.VIII. 2531

denique illud ipſum quod addit, de Ananila

pta , cuius exemplo conatur intentum pro
bare: eſſe non tantum yanum , ſed etiam me

rè magicum , & ex pacto dæmonico natum .

Sciendū enim incer magica reliqua periam
mata ſolicum , vt concra peſtes & febres pe
ftilentes, in quo tres verſiculi debebant cer
todeſcribi modo ;

Ananifapta ferit ,mortēqua ladere querit, & c.

Quib.quid poteft diciineptius:nam illud
ananıſapta nihil prorſus ſignificat,& ponitur
tamen verſu tertio ,vt Dei nomen , & petitur
abeo , vt ferentis mifereatur. vnde patet fic
occultèdçmonem inuocari , qui hoc libi no
men velſignum conſtituerit. Deinde quod
ait fideliter credentes tantum fanari : hoc

indicat eum requirere certam fidem virtutis

illorú verborum : quod & iplum eft impium .
Siverò licer de ſignificatione coniicere, luf
picor yocé eſſe ex Chaldæo & Hebræo con
fi &tam . Si velis deducere ex 73377 Hannéni ,
miſerere mei , & Sophetuniw.videsmiſerı
cordiam vrà iudice peri, ſed non à Deove
ro, vt arbitror. Nam Ana SX ſecrecis Me
kubalim myfteriis ſignificat,mentem cuiin
natæ primæ notiones : in cuius medio dicāt

ſedere angelum , quem vocantanim , qui rei

veritatem hominiaperit,& indicat . vnde &
yananá nomen idoli , & illis anans diuinatio .
Saphat verò denotat eum iudicare unwana
nifapta igitur quaſi ananifapta ſignificat dæ .
monem
1254 Diſquiſitionum Magicarum

monem illum , diuinationi qui præeſt, & di.

Jiudicat atque indicat morbi cauſam atque

remediú . lemper enim.malefici priuſquam

fanent , ſententiam ferunt, maleficio mor
bum illatum fuiſſe. Atque hocarbitror ar
canum illud magnum , quod Malleolus in
dicare voluit ,vel debuit.Sanè magicę voces
pleræque ex Hebræoſumptæ . Non me latet
cabaliſtarum deductio litteraria,ſcrupulose

fi non ſuperſtitioſe ex Guarino propoſita à

Martino deArles , lib . de ſuperſtit. qui ſup
ponunt Anan: Japta ſignificare malam mor.
tem ( qua quæſo lingua & qualibet littera re
præſentari vnam dictionem . vt A. fic Anti
dotú; N.Nazareni ; A. Auferat; N. Necem ;
I. Intoxicationis ; S.Sanctificer ; A.Alinnen
ta; P.Pocula ; T. Trinitas ; A. Alma. & ficfi
gnificari , quod mors Chriſti , quæ ex parte
ludæorum mala fuit , ex parte Dei mortem
(hoc eſt Diabolum )ferire ,& c. Quæ , quisnó
videt eſſe gerras liculas ? Nec verò infælici
illi Fælici,ſuffragatur, quod .
Duodecimò lubdit experienter ( utar eins
verbis, ne quis mefingere quidquam putet) vide
cur, & ab Eccleſia permittitur, quod illi, qui
per certas formas verborum ſerpentes tol
lunt(provt Apoftoli fecerunt) & tangunt,&
in medicinalibus refe &tionibus multiplici
ter deducunt ; imò leproſos ſanando , non
Idum fundamétalicerinfectos, multùm pro

ficiunt : & ecce quodilli,qui propriè talibus

verbo
 Libri III.P.II.Q.IV.S.VIII . 2951
verborum exorciſmis in eadem formâ non

vricur, licet forriora loquatur , nihil apud

ſerpentes operatur . Refp.Primò falfum effe

dicit ab Apoſtolis ſerpentés ſublatos , per

cercas veiborum formas. nam hoc per illos

సుమును
నన్ను
ముందుకు
గఆుండు
అక్క
అని
factum dumtaxat , iuffione, in nomine lesy ,

సార్లు
vt Dominus præcepit , & cui formæ, vt cau

. fæ ac figno , ſuam opem atque effectum pol

licitus fuit .a falſum eſt ſecundò ab Eccleſia a Marcok
incantatores ferpentum , qui commentitiis ..
huiuſinodi formis vtuntur , vel morborum

curationes tales perficiunt, permitti , vrdo

cuiiam fæpè , & oftendam ex profeffo lib.6 .
Tertiò falſum eſt , aliis formis potentiori.
bus vtentes effe& um non conſequi. conſe
quuti enim cum ſunt ſandi viri ligno crucis ,
inuocato nomine Dominico , & fimilibus

Eccleſiaſticis remediis. Quod ſi loquatur de

formis commentitiis atque priuatis, hæci
pſa experientia docec ex pacto fieri. nam id
eò prodeft vna, quia legem illam Diabolus

tulit : non prodeſt altera ,quia cam non præ

ſcripſit.
Decimotertiò , fic argumentatur , Deus
etiam per malos Sacerdotes , fi feruent præ
ſcriptam ab ipfo verborum formam confi
cit Euchariſticum facramentum ; per bonos
verò , li formulam non feruent,non conficir.
ergo etiam Deus per malos feu maleficos ,fi
verba concepta feruent , tribuit ſanitatem ,
per bonos non tribuit li feruent. Confe

quencia
 256 Difquifitionum Magicarum

quentia pbatur.quia tefte D.Greg.miracu.

la minora pbanturper maiora. Scd illud de
Euchariſtiầeſt mai", iſtud de curatióe morbi

eft min' . ergo iſtud benè probatur per illud.

Equidē miror Chriſtiani alicuius tantam eſſe
poſſe impudentiā, ve ſacratif.rei métione lic
abutatur, & taléinſtituat comparationé.ni
mirú magiæ fe & atorum hoc proprium eft,
non catholicorú verorum . Ad argumétum

negatur confequétia, nec vrget probatio ,qa

õlupponit falſum , népe miraculofam , & no
pdigioſam ,hoc eſt à Deo nõàdemone cám
in caſu propoſito : quodà nobisimpugnatur.
Transfubftantiationis miraculú de fide eſt.
miraculú fit,quia Chriſtus hanc , & nó aliam
formam verború inſtituit . Sanatio hæc nul
lo argumento idoneo probatur à Dco elſe.
quare corruic tota machina . D.enim Gre
gorij verba de duobus veris miraculis ſunt.
Decimoquartò inſiſtic probationi expc
: rienciæ , parū attendens experientiam tan
cum oſtendeie, quid factum fit ;ſed nondo
cere,quòd curatio fit à Deo ,vel etiam quod
fit licita. nam nõ quicquid corpori prodeft,
id licicú eſt , vt conſtat ;alioqui & nimio po
cu ad vomitum , & ncquioribus aliis veilice
ret , & medici talia fuadentes excuſarentur.

alioquia dæmonib . morborum curationem

petere liceret,vt impius Paracell.cenſuit, &
non nimis obfcurè Malleolus videtur con
icedere.quæ cuncta ſunt impia.
Decimo
 Libri III. P.ÍI. P.IV. S.VIII. 257

Decimoquintò , quæ in his formis conti

nentur. cuncta ſunt ex S.S.deſumpta. ergo
licita & fan &ta .. Refp. Nihil hacillatione féi.
gidius , peccatum enim hîc.elt in abuſu ap
plicationis.co quod verba ſacra applicãtur,
ad ea quæ Spiritus S. nullo modo incendit,
quemadmodum peccant , qui ad diuinatio
ñes,ſatyras, paſquill. & huiuſmodi, S S.ver
badefeatúr.Confirmatarg.ſuum ; quia non
reprehenderetur, quicum ſigno crucis fim
pliciter diceret , fanare in nominc Chriſti.
ergo nec ille , qui paulò plus rituum & ver
borum bonorum adhibet. Refpond. Rurſus
conſequentiam claudicare . quia prior ille
Eccleſiaſticam & Euangelicam formam ſe
quitur: pofterior voluntariam fuain & com:
mentitiam . Deinde & priorille hoc faciens
temerè , poteſt peccare delicto tentantis
Deum .
Decimoſextò , credentibus Deus pollici
tus miraculorum patrationé ad folum cre
dentium iuſſum : neq; diftinxit , lihac velil.
la forma vſi fuerint , led formam generali
ter loquens liberam reliquit. neq; nos igicur
hanc licentiam reftringere , neque diſtiny
guere debemus. Reſpond. Chriftum Domi
num fidelibuscam poteftatem tribuiſſe, qui
fide firmi, in nomine iplius ,ad fideiconfir
mationemiſta facerēr, quando falus anima
rum hoc depofceret , vt patet ex ferie con
textus D.Marci. Et fic Chriſtus Dominus ! a d.cap.vlt.

R mira.
 358 Diſquiſitionum Magicarum
miracula fua edidit. Velle autem miracula
I
edere, duntaxat yt homo, vel equus,vel vac
ca ſancntur ægritudine corporali:hocChri
ſtus neciufſic,nec approbauit; nec ſolet có
currere ad huiuſmodi. formă quoq; ſimpli
cem nobis reliquit, manus impoſitioncm ,&
ſimplicem in nomine eius cum bcncdi &tio
neiufſionem , vel precationem . Hanc Chri
ſtilicétiam nec reſtringimus, nec diſtingui.
mus; ſed arcemus ab eâ ſuperſtitioſas addi
tiones & ampliationes .
Vltimò ficargumentatur: in dubiis beni
gnior interpretatio facienda. ſed hicresdu

bia eſt , ergo potiùs dicendum licere, quàm

non licere .Conf. Deus intentionem facien
tis attendit : eam rufticus ifte hoc faciens
1
habet bonam . ergo non eſt damnandus à
nobis. Refpond . An hæ formulæ lint licitz
necne , ſtricte loquendo , dubium non eſſe.
primò quia non funt fufficientes rationes,
neq; argumenta fatis idonea , vt iis intelle
dus fanus ac bene diſpoſitus moueatur ad
credendum , has formulas effe bonas ac lici
tas. hoc tamen neceſſarium elle , vc dicatur
2 Aragon: dubium, conftat. · Deinde quia regula iuris
& atii ad Canonici improbat omnes orationes & for

2.9.60. mulas huiulmodi præter Pater nofter & Credo,

ve docuimus : nec inuenitur exceptio per
Ecclefiam introducta ſpecialiter de huiuſ
modi formulis : fed dubium non poteft dici,
id de quo inuenitur regula vetans , necpro

batur
 Libri III.P.II.Q.IV.S.VIII. 259

batur de co caſus ſpeciatim exceptus . ' ergo a Barto. in

iftud hîc non poteft dici dubium. Denique . quoties.
hîcnon ſunt Doctorum ſententiæ pro parte D. li quis
caution.
affirmatiuâ ; dubium enim non dicitur , niſi
linchincinde vtrimque Do & torum opinio
nes . Verum crgo dubium hic non poteſt 5 Cuman.
eſte dere , vtrum per fe lic licita , necne : ſedososa.in
canrum dc perfonâ , vtrum peccauerit faci 115. col. 3.

endo,quod putabat licitum ,necne ?quę duo vol.1.Cor.

ſunt omnino diuerſa . fieri cnim pot , vt pec- 97.lit.z.
cem faciendo rem licitam ; & fieri poteft , vt par.si
non peccem ,faciendo rem illicitam . Qvaro
etiam aliud eſtiudicare dere, aliud de honii .

ne. Quando quis iudicat de homine , debec

ſpectare bonum hominis , quod contiſtitini
co vt quis bonus cenſeatur: ideo in dubio ,
ne homini fiat iniuria,teneorpociùs iudica
re, quod non deliquerit. Sed quando quæ-' Gui.Pap?
ritur de ipſa re ,
quia rei non intereſt qualis , ling: 21;.
exiſtimetur, bona an mala ; ideo non accom
modandum eft in dubiis iudicium bonore ';

ſed bono ipſius iudicantis, hoc eſt ,ei quod

vtilius eit iudicanti , ' bonum autem iudică ficinect

tis eſt,no decipi intellectu , & intellectus bo- lige Spec

do arbit. 9 .
num eſt veritas ; nempe ficrem intelligere,
8. verf. fed
vt rcucra eſt: quare höciudicium eſt cofor- quid fi as:
mandum ipli rei, quoad fieri poteft, & dere biter.
iudicandu,tion vt expedie perſonçfacientis
cuius hîcratio non habetur;fed pro vt natu
e Caietan.
ra & conditiones rei poſtulant: qua in re D.'Sor Arag:
Thomæ cæceri affentiuntur:'Accedit, quod in 1.1.4

R que -
 260 Diſquiſitionun Magicarum

quæſtio hac dere , pertinet ad communem

aniinarum ſalutem ; quæ paucorum ſuper
ftitioforų fauori præferenda eſt. quandove
rò diſceptacur de animæ periculo , cum non
quod lenius videatur in quoſdam , ſed quod
reuera fit animæ tutius , id ſequendum , vt
a Panorm . communiter docent DD .* Ad argumétum
inc, iuue
nis.delpó itaq; breuiter reſpondeo ,ex maiore bene in

fal. Ang ferri, de peccato ipſiusvientis , quando verè

Silu .Tab . dubium eft,peccauerit necne;vt puto de ru
verb .Du-ftico dubium fuiffe; de monacho verò pro
bium. feſſore Theclogiæ nõ puto , tenebatur enim
ſcire : perperam tamen infertur, idem de rc,
nam nec dubium , id eſt , & ſi foret, non le
İquéda niſi pars negatiua, quæ tutior : & pro
inde verè benignior in animas .
Alia quçdam poſtea accumulat, qux pre
termitro , quodline nõ minùs inepta, quam
frigida, & ridicula, vtpote meræ fabellz, de
Moyſe, Virgilio , & c.

SECTIO IX .

EXhisinfertur decifiodemultisformulis.
quas non prætermîrtam planè ve de iis
poflint lectores ,quando de facto inciderint,
iudicare ; nec adicribam integras , ne curio
li & impij qucant abuti: ſed adſcribam tan
cùm inicium ac finem , omiflis mediis & cir

cumftantiis , quas auétores earum requirút.

Primæ quatuor frequentes ſunt hîcin Ebu
roribus .
I. Ad
 Libri III.P.II. I. IV.S.I X. 261

1. Ad equos ſanandos. interrogant cuius

coloris ſit ?l dicas , ſpadicem . clamant,Spa
dix ,ſpadıx ,ſılaboras tali vel tali morbo, tam
verè ſaneris, quam loſeph & Nicodemus,
& c.

2. Anteparante ,par ante ante, & c.vt vir

go Maria peperit.
3. Alligare equum ſtoloni arboris , quæ
nunquam fructum tulit , idque truum hora
rum ſpacio.
4. Pro quouis morborum genere ; funi
culo lanco brachium circumdare , in nomi
neDei , & c . & ad nomen ſancti, cui morbus
tuus facer,funiculus contrahetur & fiet bre
uior, & c.

5. Dicto , conſummatum eſt,pedem cqui

terræ fortiter incutere, & addito alio verf.ex
orat. Domin.clauum excidere.
6. Ad morbum quendam animalis ſanan
dum , iniicere phialæ vitrex aquâ limpida
plenæ, nouem ordei grana, & c.
7.Filum per chriſma trahere:aut terream
imaginem , ſub altaris palâ abſcondere.
8. Tempore miſfæ dentes rangere , &
quédam ex Euangelio paſſionis verſiculum
fimul dicere .
9. Cum ægroto antè febris acceſſionem
manus lauare , & intcrea certum ex Pfalmis
verſum ſubmurmurare ; vel laborantis ma
nu prehésâ dicere , Æquè facilis tibi hæc fc
(bris fit,atque , & c.
R 3 Ic.Re.
1362 Diſquiſitionum Magicarum

10.Recipere tres panesmiſſales, & in vno

fcribere ,qualis eſt pater, & c . in altero , & c.in
13. & c . & dare has hoſtias febricitanti, & c.
Vndecima ducere ægrotum feria ſexca,
( idq ; continuis tribus dicbus ) ante ſolis or
cum ,verſus orientem , & eo expăſis ad folem
manibus in crucifixi morem ſtante, dicere ;
Hodie dies illa eſt qua Dominus Deus ad
crucem acceſſit , & c . deniq; recitare nouics
cernas orationes Dominicas & ternas falu
caciones Angelicas.
Duodecima illud Aphricani , Guſtacc &
videre quod bon'eſtDominus , inſcriptum
certæ fupellectili,& c.
Decimatertia in aquæ frigidæ cyathum
inſtillare profluentis fanguinis definito nu
mero guttas ; & inter vná quamq; legere pa
ter nofter, & c. & propinare patienti , eumq;
certa quædã interrogare: vel fronti eius ccr
tú verſiculú cruore illo inſcribere.velin fan 1
guineſiſtendo , dicere; Sanguis mancinte,
& c.languis mane fixº ,& c. & ter repetere.ité.
in ſanguinc Adæ orta eſtmorst & c.ô tian
guis vefluxum tuum cohibeas.Ité illud ;Chri.
itus natus eſt in Bethlehem, & paffus, & c. &
hæc dicétem tenere innominatum digitum
in vulnere , & facere certas fupervulnerecú
eo cruces , & dicere quinque parer, & femel
fymbolum ,& c. Item , cercum verliculum ſo
lum dicere ex Paſſione.Item dicere, In nomi
Ine Patris , & c.chunrac ,cara,ſaritc, & c.

Deci

1
 LibriIII. P.II. Q.IV.Ș.IX. 203.

Decimaquarta tribus dicbus ante ſolis

ortum ſuper equo dicere, In nomine Patris,
& Filij, & Spiritusſancti exorciſo te vermem
per Deum patremt & c. vt nec carnem ,nec
offa huiusequi edas , & c. Deinde certo nu
mero recitare Pater. & Aue . candem in de
xtram aurem cqui , cum aliquot crucibus fa
& is, inſuſurrare quatuor quædam verba .
Decimaquinta ad inueniendum furem ;
in cryſtallo crucem facere cum oleo oliuæ,
& fub cruce ſcribere ; S.Helena , & puero ca

Ito atque legitimo decenni tradere phialam

tenendam ,& poft tergum eius fiexis genibus
ter dicere orationem S. Helenæ ; deprecor
te Domina S. Helena , mater Regis Conſt.
&c. Amen . & cum Angelum (intelligenigrum )
videbit puer in phiala, cum interrogarc, quæ
quis voluerit. Item , ad furem deprehenden
dum ; Accede flucntem aquam , inde quoc

ſuſpectos habes, tot numero lapillos eolli

ge,domum refer , facigncſcantin foco ,de
fode ſublimen , &c. imponantur ſcutellæ a .
qua plenæ cum certis ritibus, & ad nomé fu

ris calculus eius aquam facietebullire. Item ,

lcguntur fepté Plálmi cú Lecaniis ; hinc ſe.
quitur oratio terribilis ad Deum patré , & c .
hinc exorciſmus in furem : deniq; formatur
figura circularis cum barbaris nominibus, &
in medio pingitur oculus,cum clauus çneus ,
certorum laccrum , oculo infigitur malleo

R 4 cypref
 264 Diſquiſitionum Magicarum
cypreſſino & dicitur certus ex Pfalmis ver
ficulus. ſicturi oculum putant excuti. Alij,
die Sabbatiante Solis ortum ramum auella
num abſcindunt, dicentes ; Ego te tamum
huius æſtatis reſeco , & c . in menſa iternitur
tegumentum additis his verbis ; & c . quæ ter
repetenda . Alij vtuntur exorciſmoſèu ana
theniare , quod blafphemè vocant S. Adal .
berti; cuius inicium eſt , ex auctoritate Dei
omnipotentis , &c . & finitur, Amnen , dicant
omnes. poftea cantabitur ; Mediâ vitâ in

morte fumus , & c. Quam prorſus fufpicor

effeillius Adelberti hæretici, qui ſe ſanctum
yocabat, & damnatus fuit à Papa Zacharia;
cuius Hiſtoriam & Magicam quandamim .
piam orationem , inuenies in vita S.Bonifa

tij Apoſtoli Germaniæ lib.2.apud Suriū menſe

lunio.Alij leguniPlal.108.iuxta certam diſtri
butionem .
Decimaſexta ', ad curandum maleficia
țum : Accipe cres olei violacei menſuras , &
conſiſtens contra ſolem ante eiusortum ex
prime nomen læſi & matris eius & angelos
gloriæ . qui ftant in gradu ſexto , ſex diebus
ter in die. Scprimo autem colloceturille
nudus, & c. deinde nomina horum angelo
rum inſcribenda laminæ , & c. yiceſima die
1 menfis fanabitur.

Decimaſeptima , Ité ferreinſcripta nomi

na trium Regum , cum certis trib. verſiculis:
vel verba planè incognita & abſurda: vt illal

vete
 Libri III. P.II.Q.IV.Sec.IX. 2051
veterum , Danata daries, & c. & recentia , abrac,
Amon ,& c.velilla pani inſcripra, Irioni, Khin
riori, & c.vel iſtud:Hax pax ,max ,& c. contra
morſus canum rabidorum.Item contra do

lores dentium :Strigiles Falcofa.dc.vel aliud :

Galbes, & c.Galdes ,&rc.ltem :Gibil,Gott, & c. Et
in piſcium captura , illud Geoponici Con
ftantini,lao Sabaoth . & quorú his nugis olim
libri referti fuere Banachius & Cariachirus

à Galeno deriſi lib.6.Simpli: in illo Conſtan .

cini eft abuſusduorum Dei nominum .
Decimao & aua,virgas parallelas vi certo
rum verborum mediis partibus committe
re , & in crucis formam vincire, & de collo
fufpendere, vel thoraci lignum rofundum
cum certo murmure applicare ,ve Turcę fa
ciunt . Sed ſuntinnumera huiuſmodicom
menta ,quç ex prçdi&tis diiudicari poterút :
& nos alia quædam l..profligabimus, quæ
propria Paracelfiftarum , Aliæ quædam ſu
perſtitiones in expofit.i.pręcepti apud Bees
tzium leguntur c.v.Alii ( inquit ) promittuni
fic : vis vtmaritus tuus diligatte:accipe de omni
bus crinibus tuis, & offer illos ad altare ter cum ce
reo ardenti : & tunc quamdiu portabis illos fuper
caput tuum tamdiu exardefcet in amorem tui.
A
lia ſuadet fic :accipe hecfancta verba fcripta, &
confue veſtimentis viritui,& non peterit occidi ,
vel fubitanes morte mori: vel, fac fcribi litteras
infra Euangelium talis fifti, & ſuſpendeellas ad
collāviri tui, & non poterit ſubmergiſi pertranfit
RS m4r ..
266 Difquifitionum Magicarum

mare, vel fic, fi vis habere maritum ad volunta

tem tuam ,quere clauos ferreos antiquos ( vulgari
tergoefnagelen )de quibusinuentis debet formari
annulusfexta feria infra miſſam : poftea fuperlige
Euang. ( quoddam certum ) & dic quotidie Pal.
noft. tunc ſi annulum in digito portaueris,habebis
maritum pro tuo deſiderio infra annum . Itemj
fponfa debet habere bonam fortunam ,oportet quod
in nuptiis ingrediatur domumfub duobustnagi.
nutis gladiispofitis ad modum crucis S. Andrea.1
tem ne Alph.velMaar equitetmulierē in puerpe
rio iacentem , velne infans rapiatur ( à frigibus;
debet ponicultellus velcorrigia ſuper lectum .]Ha
& enus ille contentus tantum poſuiſſe quã
cum ad fugiédas agnitas ſuperſtitiones per
tinebat :formulas verborum ,quas præterea

adhibent,prudenter prætermiſit.
Nuper duashîc in Brabantiâ non infre
quentes deprchendi:Prima,vt fciant an z
ger moriturus, ſalem ignaro in manum im
ponunt,& attendunt liqueſcat fal, nec ne ?
quod pertinet etiam ad diuinationcs. Alie.
ra eſt;ſi quis febri laboret, iubét prorſus nu
dū ſe ſoli etorienti opponere, ac fimul cer.
to numero Dominicas orationes & ſaluta

tiones Angelicas recitare.Sic liberandum .

crebrò etiam virgines id faciunt.tanto fani
catis corporeæ quàm verecundiæ maior cu
ra: quo,niſi Aſmodeo au &ores vult cum re
ſte pudorem ,cum pudore pudicitiam pau
llatim ponere.priori poſſetaliqd phyſiologi.
cum
 Lib . III.P.II.Q.IV. Soc. IX . 267

cum ſubeile: Sed id adco incertum & ob .

ſcurum vt non iniuria ſuſpectum cenſeatur.

Nunciſta ſufficiant exempla, plura fum da
curus lib.6.c. 2.fl.1.9.1 . & ex opere Martini
de Arles deſuperſtitione, quod exſtat iniuris
Occano, peti poſſunt:apud quem inuenies
egregiè confutatam quandam vanam ob
feruantiam ,quæumul eſt ſuperſtitio, & Dei
tentatio, & facricgium , & blafphemia , qua
Nauarræi ruſtici vcebantur , imaginem B.
Petri in flumen mergentes , ad pluuiam im
petrádam :cuiusdicta monco vt notes, quia
ruſticiaccolæ Rheni folent idem facere cu

Itatua ( ſi commemini ) B.Vrbani.Fuit penes

me libellus M.S.LcuiniCruciiCurionis Bo
ſcepani, cui titulus Eruditorium (xorciſte,qui
vir certè necindo & us,nec exigua huiuſmo
di rerum experientia præditus , plurima co
geſlit remedia contra maleficas noxas, qua
rum pleraq; etſi manifeſtæ ſuperſtitionis
nequeant reuinci , expedit tamen propter
clarum periculum & procliuem abuſum ,iis
prorſus abſtinere.Quapropter oro & hortor
omnes ,ad quos liber ille ,quod ſciam nondú
edirus , peruenerit (ſcio vero quoſdam illis
traditis incautè admodum vti aliquando )
ne temere vllo remcdio inde excerpto vra
cur ; nifi priùs ſollicitè ,cum pio ,& erudito ,&
prudente aliquo Theologo ré contulerint,
& is fecura omnia declararit.
Formidandum quoddam in huiuſmodil

nego
 268
Diſquiſitionum Magicarum

negociis exemplum Gerlon narrauit : luo

tempore Principem quendam fuiffe, cui cú
fuaderetur ,vt peteret confilium à fapicnti
) bus, quos ſciebat eſſe cales ,& fibi beneuolos,

Vtrum licita effint ſuperſtutiones quas exercebat,

Refpondit ,cur inquirerem a talibus,
du credebat?
etenim fcroquod difconfulereni mihi:Egotamen fic
agere, & fic crederepenitusdifpofui,ncc omittam.
Et in hac infælicitatepofitus, & præuentusmorte
repentina ,deſtitit vellet,nollet : nunc agnofcens in
inferno,quoniam Dominus odit obferuantes

vanitatcs ſuperuacuè. Etcontra , Beatus eſt

vir cuius cft Dominus fpes eius , & non re
fpexit in vanitates , & infanias falſas.
Sicille tracta.de obſerua.dic
rum ſuperſtitioſa.

Finis libritertij.

SVM
 269

S V M MARIA

BREVIA LIB . IV .

DE DIVIRATION E.

RÆ AMBVLVM de nom ,

nibus quibusdam ,quid figni

ficent. Prædiétio .Pranotie.
vaticinium . Prophetia. locus
D.Hicronymi.loca.Ierem .13.
V.23.0 25. Ofea 9.v.7.Exod .
12.V.12.640.18.V. II. Dan.II.v.8 ,Deu.13.Icre.
23.V.25.cum fimil.
Divinatio ,quid.locus Prauerb.16.0.10.de diuina
tione iudiciaria. Exempla,Salomonis,Damieles,
Ariopharnis, Alfonfi primiNeapol.Tiberii , &
Theodorici Regis, Caroli Magni, Friderici 3.
Solimanni Turca .

Cõiectatio quid. quo pacto deincepsha vecesfummo

da.s.Beatricus Attiftinfepulta
e miraculum .
CAP. I. de diuina Prænotione ſeu Pro
phetia .
Quæſt.1. De nomine & natura.
Prophete o prophetan.dr fex fignificationes.loca.i .
Paral.25.v.3.6 5.1.Reg.10.0.12.3.Reg.18.29 .
& V.4.Tit.1.v.12 . 1.Reg.18. Ecclefiaft.48.vil
14.1.
1270 Summaria Breuia Lib.IV.

14.1.Cor.14.v.s. Exod.7.verf.1.
Propheta unde dictusGræcis. Nebua ngya2 unde B
Hebreis N "2.337 312. Videotes unde. Prophe.
la definitio Celiodori. alia melior. Prophetia
caufa efficiens.Anhumansaliqua opus praps
ratione, locus 4. Reg 3 .
Subiectum prophetia. Sententia Platonis da Ari- C
ſtotelis fatuigenus omne hominum de fexus.it
iam mali, & ignari ,& inuiti.quomodo proph :
tia fit voluntaria .
Inpirationum ſcuilluminationum ſpecies.deime D
ginaria & intelleEtsali. de duplici elenatio
nei

An Deus femper per angelos,& nunquam imme

diate prophetiam inpiret. Cancillatı D. Hyero
. uguſtinus, & alii patres.Quo fiat modo
nym A
influxus prepheticus mediante angelo ?
De materii prophetic.quaresocculia bucfaciant.F
locus Deuter.18.verf.15 . & 1. Corinth.14.v.1.3.
4. Quomodo propheta dicantur participesater.
nitatis Dei. Deprophetia certitudine, tumab
foluta ,tum conditionata.de lumine prophetico,
da variis eius nominibus.

Thome Anglici libri attributi DoctoriAngelico.G

Ar lumen propheticum fitidem cum lumine
fidet: Peccatumest graueilli non credere Ann
ceſſe prophetam intelligere que dicit.an neceße
prædicere aliis. Lumen priphiticum ad quam
qualitatis peciem reducendum ? Locus Muthee.
Quæſt. II. Qurfint fpecies Prophe
ti ?

DNI
 Summaria Breuia Lib.IV : 271

Duo genera.perSacerdotes de Prophetas .

Sect. I.De rationali, Vrim , Thammim .
De duplici Ephod. Quid rational ,Hebrais pwn.
videri veteres aliispun &tislegiffe nonnun , fed
un déloy non cycov.cur latinis rationale
iudicii. rifellitur larrhius.
De nominibus eius Chaldais , Hebrais , Gracis.
Quid rei fuerint Vrim & Thummim . Poffefci
ri.Non fuiffealiquid diuerfum ab ipſis Lapidi.
buss.XII.

D. Auguftini mensexquifita.funt nomina ipforum

Lapidum , qui alibi etiam vocantur Sebam dan
Milinim . Locus Exod.25.v.7 .& V.30.explicat.
Oleafter defenfus. item defenfi vulgatus do
LXX. Derſu buius prophetia.modus interro
gandi. Applicare Ephod, confulere Dominum

applicatoEphod.
confulereDominum proiisdem .
locus 2. E/dr.7.v.os.ch Deutr.33.v.8 .
Quis modus refpondendi.Duplex.primus per now.
dum fplendorem lapidum.defenfus Iofephus.fs
cundus mixtus ex ſplendore & fermone. Locus
1. Reg.28.v.6.quid refponfio per facerdotes.
Soluuntur argumenta viri docti contra lofephum .
ciusfummain his anétoritas. Græci nógier vo
carunt.quo fenfu LXX. dici queant Greci. De
tempore quo hoc oraculum ceſjanit. Cur voce
tur indicium tæv dyncây cur Vrim illuminatio .
Thumim veritas.
Sca.II.De oraculis Prophetarum .
Dimifio oraculorum . viſio , verbum , fomnism .
nemi.
 1272 Summaria Breuia Lib. IV .

nomina quorundam prophetarum minùs noto

rum . viſio.orgois non inquid verbum nóy @
on quid.quomodo fiebat.confilium hnaksa
Euangelium.Onus fcu nua quid fit fusèque
fitum ,refeluntur varii.
Hieronymus defenfus.Apocal. 2. in fin. verfic.24. B
lerem . 23.verfic.33.añuepa quid Grecis LXX.
cur idem dicatur onus & manus. Reprebers
Theophilactus.
De Ecſtafifeu raptu prophetico.niquid .Ezech.1.0.0
3. cap.8.Dil. 3. In raptu prophete femper
fibipraſenteshoc diftinéti à fanaticis karetico
rum . Polyhronci fragmentum .
Auctor libr.de fpiritu da anima defenfuscontre
Petr oliuarium . Apocalypſis quomodo fcrip:a
hac genere prophetiæ. Tertulliani locus. alias
Andr.cafarienfis.xdax@guid.xatoxu.com
gelatio , morbus. Theodoretus di Theophilacl.
nstati,

De fomnio. 275. évút vroyquando ſi prophetia

,D
quando non . Modi ſex fomniorum fex in SS.
differentia. Hebræifolebant fomnia
petere. ut
& gentiles.ponuntur loca huiufmodiĜentilium
aitia ψυχομάντια.
Vigilias Chriftianorum Iulianus eo conatus deri.
uare per calumniam .judaiidslilatre hac in re
imitati fuere Paganos. Locus Eft :1.0.05.V.4.
Dininorum fomniorum finaliscauſa mulsiplex exE
facris literis oftenditur.
Locus D.Yeb.cap.4.verf.13 & cap.7.v.14.de cap.

33.V.15. LocusNumer.12.0.0.Exempla multa

diui:
 Summaria Breuia Lib. IV . 273

diuinorumfomniorum ex hiftoric.
Que ſpecies prophetie fublimior & excellentior
fit .
Queſt III Quo pacto prophetia ; fiue diui.
na reuelatio ,diſcernenda fit à diuinatio
ne fue dæmoniaca reuelatione
Auctores qui de hac queſtione tractarunt. capita
unde petenda diſtinctio.
Seat I. Quanum neceffariaiudicaturo de reäula
tione

Spiritus diſcretionis quid, de quotupleš. de difite

tione experimentait. hac eft in ordine ad fei
pfum .
Dedifcretione in ordine ad alios .quadam infufa:
quadam doctrinalis feu acquifita: quæ ad hanc
meceffaria fint dvetrina.piel as, experientia ; &
aliamulta . Tenenda pracipuè humilitas. Jaſpē
denda non precipitanda fintentia . Exempla fa
cre firiptura,lacob, tofue;Samuelis. Helie , B.
Virginis. Locus Luc.i.verf.29.Sanctòrum Am .
brofii eo Epifcopi Cyprii.Illufio mulieris Car
thaginenfis,
Präftat humiliter reiicere reuelationem ; quàm a
wide arripere: an liceat peterevt fecêre quidam
Sineti;s's.Ephrem.Maurus
, Herebertus, a
lii;fed non imitandi in hıc, Quod decrplå mül
tæ perfona perhoc ut S. Catharina Bunonicnſis.
Coratus fic demon decipere B. Auguftinum :
fciebant huc D. Bonaventura, di ii ;dequibus
narrat Gerfon . B. Coleta,
in aliis perfonisiutius eas reprehendere deduréin
S
274 Summaria Breuia Lib . IV .

crepare. Notabilis locus de hacre Gerſonis . Et

quomodo reſpondendum obiectionibus quas il
Lufi folent facere,cur non reiiciant.
Sedt.11. Quaconfideranda in perfona cui fallare
welatie ?

1.Fides.reuelationibus hæreticorum et ceterorum

infidelium non eft credendum . tales fuere Ce
rinthi, Marci, Montani, Archonticorum ,
Manetis.Iuliani Apoftata Donatiftaru, Mef
falianorü.Anabaptiſtarum.Campani,lufti,vel
zii, Franciſci de la Druz, Gretienzis pſeudopro
pheta. de vatibus Britannorum ,vtrog, Marti
no es aliis:Eubages qui.
2.Anfintfui iuris an arreptitie.bis non creden
dum.exemplum de quadam ex Firmiliano.de
Montano.de monialibus Quercetenſibus. lea
na Potiere.de Indorú coheba.de Libußı Bchem .
3. Anmores da vita correſpondeant.fane fidei:GE
de vitis hic maxime conſiderandis. Apollonii
fententia de Quintila & Maximille. Quopa
Eto mores intelligendi & examinandi. Petrus
Sartor Antuerpienfis pſeudoeremita.Orationis
mentalis quædam pericula ratione via vniti.
ua.de lapſu Begardorum , Beguinarum , Duli
niſtaram, Lollardorü , Illuminatorum , Perics
loſi aliifcopulimulti. Eremitæ apud Caffianum.
Fr.loannis de Rupeſcile.F.Fran . Crucii.
4. Corporis conftitutio. F

5.Conuerfatio ,ftatus.
6.atas ſ
, exusg .
17.an fint Nourciiin vita ſpirituali.
Exemple
 Summaria Breuia Lib. IV . 2751

Exempl. Franciſci Pici, qui hoc indicio fallaciam

mira reuelationis detexit.
Sect.III. De revelationibus mulierum non San
Etarum .
Parim credendum huic
fexui.curfacilè decipitur.
Que precipue confideranda in mulierum mo
ribies.

Decepii vifionibus muliercularum quomodo Ter

tullañ. & nostro tempore Fra. Franciſc. de la
Cruz.cuius narraturmira hiſtoria.Magdalena
dela cruz Cordube multos decepit.Et in Belgio
mortalis quàdàm arreptitia ,in qua Chriſtuslo
quid hoſtiam fiue Euchariſticum panem con
ſecrare credita ab illuſis.
Quem periculofa confeſariis conuerfatio cum mu
lierculus etiampiis ex Gerfone. An attendendues
ſtatus virginitatis, matrimonii, viduitatis hac
inre; conira Lelogherium .
Sea.I V. De reuelationibus virginum d mulie
ram ,quà funt Canonizata ant nota fanétitatis.
Des. Angela Bohema:
S. Brigitta Smeuavidua :
B.Brigida virgo Scota
S.Gertrudis Brabanta, S. Hildegardis:
S. Eliſabetha Schonaugienfisdefenſai
Ś.Catharina Senenſis.

Quo in precio habende harum reuelationes. Refel.

luntur Henric.deHafia d- Sibyllanus.Soluun
tur eorum obie &tiones.dra defenduntur vatici.
nia Sanctarum ,

1 Diſcutitur prophetiaB.Catha.Senenfis de imma

S culata
1276 Summaria Breuia Lib.IV.

culata B.Virginis Marie Conceptione.

Diſcutitur locus vnus ex concionibus B.Catharine

Senenfis.
Item locus d . Antonini.Modus reuelationes conci.
Liandi.

Se & . V. De indiciis petitis ab ipfius reuelationis

natura .
Quandoplasdeferendum reuelationi habite à vi.
gilantequàm à dormiente.
Dinina non est quando non congruit diuina Sapi. K
entia , velnon iurat ad maius bonum . vel inst
tat ad ſingularitatem , velinobedientiam .Subi
tam doctrinam , Exemplum S. Simeonis Tremi.
renſis.aliud Pramonſtratenſium tempore Sar
&ti Norberti.Virginum Aronenfium .
Conſiderati gradusſuperbiæ in illufionibus.Indicis L
falſe,ex lafciuia,& impudicitia. Exemplum d
Roberti, & aliud d.Dunftani.
Quam periculofum reuelationis pratextu fuum
contra obedientiam fequiiudicium . Exemplum
Genebildi Laodunenfis Epifcopi. Aliud S. Guil.
belmi Ducis Aquitania .
Aliud S. Abrahami. Mira illufo virginis Ganden
fis,quæ fe falsa virginitate mairemfutur47
credebat.

Illufio B.Secundelli.Sub fpecie fructus animarum .

quomodo vicit fupplantatorem . Exemplum S.
Mairona, S. Marcelli .

Spiritus S. Doctrina & prudentia B.Angele.

Varia furela m'is pellecizdamonis directa.B.Iorda
rus deceptiesaliquoties prairxiu boni.Remediä
 Summaria Breuia Lib.IV. 277

expuendi in vijan.S. Meinulphi fententia no

tabilis
Confiderandum sum bons malis mixta fuadean
tur.Hiſtoria de B.Maria Oigniacenfi. & alia B.
Vincentii. Ferrerii.optimum remedium oratio.
Exempla S.Gutlaci.S. Elphegi alterius,
Iudicium in hacre de doctrina B. Arfinii Abbatis.
Sireuelatio humana prudentia haberi potuit.fi
for de fumpta ex facra fcriptura.vel ei diffinta
nea.Si confirmetur aliis reuelationibus. Exem

pla S. Hermanni Steinfeldenſis , qui& Loſeph

vocatus & quare.Euty :hie Patriarcha. B.Guil
helmi Roſchildenſas.
S. Adalberti. B. Meinulphi Petri Cluniacenſis.
fuerint,cuicre
Quid fi pugnantesroublationes
dendum ?
Se&. V I. De indiciis que petita à reuelationum
circumftantiis.
Que conſideranda fintcirca finem . Illuſ loannes
de Varenus loan . Hus.Cauti da circumſpecti.
S.Arfenius.B.Hildegardis. B. Libuina Bata
ua.Notande cogitationesprecedentes & fubfe
quentes. Verarum reuelationum quiseffectus ex
Hucbaldo,& exemplum S.Adelgundis.
Signum crucis opponere viſioni vtile.exemplum S.
Ofualdi Epiſcopi. Modus quo ſeingerit confi
derandus. Doctrina P.N.ignarii Lngolai.No
tanda lætitia & horror quibus animus pulfa
tur.D. Anton.doctrina ,explicata per B.Catha
rinam Senenfem , & eius adhuc explicatio. Ex.
plicata opinio quadam vulgaris,cito mori, qui

S 3 spiri
278 Summaria Breuia Lib.IV.

spiritus mortuorum viderunt .

Item notandum an veris confirmata miraculis. Els
xemplum nobilis Matrona di S. VVinw sloci.
falſá est ,fivel in minimo non contigerit, quod
prædixit abſolute. hincpatet veras fuiſſe rewe
lationes Catharina Raconiſia, Margarete RI
uennatis, F. Aloyſii Bertrādi,item loan. Lota
ringica quad.Lapucelle loan.gua defendi
tur contra calumnias Anglorum . Asta iudicis
ria.Falſas verò fuifſe Montaniftarum , learni
de Rupeſcifa , & monialis Lufitana. Franciſ
de Cruce.
Et Hieronymi Savonarola feu Ferrarienſis.Deboc
diligenterdifferitur contra quosdam .Delacobs
Brocardo & B. Elifabesha Bartona. Nolandia

modus reuelationis,quivarius est.

CAP.II.De diuinatione.
Quæſtio l.Quid fit diuinatio.
Explicatur natura diuinationu.
Quæſt.11.Quæ occulta queat dæmon diui.
nare.
Non nouit omnia, fedquadam tantum . Marcbi.
hiſtorici locus explicatus. Quid de libere con
tingentibus:non potestniſi probabiliter conit
Etando.Exemplum Bafilacii fanatici,qui liſa.
coprædixit.
Que à caufis neceſſariis dependent,& slia nonnu.
. Quadam non nijper
lapoteft certo pradicere
coiecturam . Vndenata veterum oracula. Quid

depreteritisnorit.Quid de preferribas.An
cogitationes hominum norit. Exemplum Scott
Par
 Summaria Breuia Lib.IV. 272

Parmenfis.Dæmonum hac in re fraudes. Quo

modo facta aliquando predicatvt facienda. E 1
xempla ,Apollonii, & iuuenis cuiusdam , da
Chariberti & Cafarii impoſtoris moderni hu
ius generis,remiſiue.
Quæſt.Ill.Quomodo dignoſcatur diuina
tio à prophetia & diuinatione ?
Notæ ex proportione reicognofcéda & cauffa. Ne
ta ex modo da natura quaſitiónis. Notæ exin
tētione quarentis. Qua excuſent à peccato.Lo
• cus Prouer.19.v. vltim . Quando liceat fignum
petere.

Quæſt. IV. Quale peccatum ſit diuinatio ,

Quando for harefis.quando ſuperſtitio,quandoilli.

cita dumtaxat.
Quando implicita fit venialis.
Quando iocus omnino licitus.

Quæft. V. Quotuplex ſit diui

natio.

Quid pactum implicitum & explicitum , Schola .

ſtici non fatispropriè loquuntur inſpecierum
aßignatione.
Quæſt. VI. De fpeciebus diuinationis, in
Quibus aperta diuinatio interuenit ?
A Oracula, & vaticinia.vt louis, Dodonai,Hammo
nis , Trophonii. Apollinis Delphici, Clarii, &c .
Veneris Gazenzis .

Que horum phyfica cauſa?

Nulla contra plerofq;,vera eft demon .
Cur uno loco potiusquam alie ?
S Cur
380 Summaria Breuia Lib.IV.

iurpriſis oracula cofanını?

De Pythonicis varibus, Veterum.vt Dodonides co -B
luusbæ.Gallıcena.Pythia Delphice.
Branchidarum , Col.phonii , Soraclinig, vates.
Françıca Mereuci Pythoniffa. Ventriloqui. En
gaſtrimantes, & Siernomantes. Eurycles , Py
i hores ,Arcariidamones,feu vates .Exemplem
ruſticiin Miſnia.afflarsa demone,fanatici ,en
thri.multorú nomina.Sibylla vnde dicta. 57
Eftatiçi.

Seet. 1 !, Necromantia few luxouéotha fuſe de- o

feripuu.ritus colle &ti ex veteribus poetis. Satii
á Lucani loca quædam.Melindenfium fuper
Ario. Duo modi Necromantia ,Nuda inuccario
C“ Sacrificium .Saga primim murmurant , de
inde incantationem proferunt.3.comminantur .
forma minarum .
Pæna huius diuinationis.demon in huc pro anima D
apparct.onospa'yrua quid.vexpopevtka.xd.ydor.
Exemplum Santebureni magı. Diuinare in Pyiho.
ne quid.locus 1. Reg :28.verf.7. Quam pericua
ufum , probaturexemplis.locusPfalm.ios. ver /
28.6 1 11.8. v 19 :
Sect.III.varsa Hydromantia ,vt quo vfus Ax E
dronicus.vna fiebatperannulum.alia per lapil
los.alia expılagi agitatione. Orientales mare
baprizini.Veneti libi depindent.alia ex aque
colore & imaginibus.Pagomantia , varii ad hac
olim fontes.Crateres Palicou ,ciſterna Alphan
çena , palus lunonis. Apello Thyrxexs. Rhenus
Germanoră.ahapoyathum.p calhină vt Fife.
malie.
 Summaria breuia Lib. IV.

mulieres Germane ad vorticesaquarum ,fuper

ftitio hodierna , fufpectorū nomina mittendi in
aquam . Aretinus fonsobturatus à B,Bernardi

no Senenſi.
Se & .IV De aliismagnania generibus.
De Lecanomantis, veteri & recenti.Gaſtromātia.
Catoptromantia.Chriſtallemantia. Exemple duo
recentia. Ettuto quemlibet poffe cofringere huiuf
modi, docetur aliis duobus exemplis recentibus.
Dactylomantia , varia exempla vetera á nous.
Onychomātia ,aliter apud veteres, aliter nunc fit.
Queuedi quoddāfacti. Acromantiapbarmaceis.

Coſcinomaniia. Axinomantia,Cephalconoman
tiá, Germanorum , Longobardorum . Apionis
Tacticalumnia in ludeos. Cleidonomantia.
De modo excutiendi oculum furis.Varia exempla.
Quæſt. VII . De ſpeciebus in quibus velnon
explicitum pactum , vel eſt admodum la
tens .
Seet I. De haruſpicinis feu ariolatione.
GaZareni q . Deviltimoria .Extiſpicina. Tuuenalis
locus.Pyromantia.Vtuniur Lituani.en hucperti.
neas mos transfiliendipyras. De luftratione
per i
gnem . Capromantia . Locus Statij. Thurifumia
Statij. Libanomantia Dionis. Tephromantia.So
phoclis locus.quadam eius hodie ſpecies. Moſchi
Locus.Hydromantia alia,Groinomantia. Quido
mnibus commune cum hac.
Critomantia ; alphitomantia ,aleuromantia.xes
Gerare que. Horatij locus. furem libo inquirendi
Superſtitio. Tiromátia. Ichihiomātia.Oomantia.
S S Ilia
282 Summaria breuia Lib. IV.

Ifiacorum . Cercmantia. Antropomantia.Valdeo

Lim frequens,probatur fuiſſe. Sacrificium filiorum
in Topheth apud Hebræos.Daphnomantia.Bota.
nomantia . Sibylla folia . Sycomantia. Diuinatio.
per myricam valde folemnis.Laus myrica.
Onophalomantia . Amniomantia . De pelliculis qui
bus inuoluitur fætus. xoeiev, raynides,ajavica.
( den Helm , Teutoniceſuperftitio in his.
Qui ſic capite inuoluto nati.louius notatus.Iudeo
rum diuinatio
perlcduim Iedua animalmirum,
fed fabulofum .Agni Scythici deſcriptio.
Lithomantia . An Iudeis in uſw. Locus Leuit.36.
v.r.de lectione & fignificatione quafitum . Nofter
interpres defenfus contra oleaftrium . Superfiitie
quadam geſtantium amethyſtum Rhabdomantia,
multiplex : quadam incantationis. quædam for
tis,quedã au picij quedamominis. Singularum
exempla. Narratio de Gregorio VII. Papa.Lam
padomantia do Lucernaria. Parthenomantis
multiplex. Catulli locus.
Se& . 11. De augurio & aufpicio.
Ariſtotelis locus. Augurium quid, & qua eiusfl
cies.A cælo petita . Āb auibus petita.Apullorü tri.
podio. Oſcinum differentie de nomina. Paxire.
Tripudium foliftimū.Soniuium . A quadrupedib.
petita.Aufpicia pedeſtria.Ex equis Germanorum :
Luizicorumg. Alupis. Et aliis animantibus.
De omnium diuerfitate. Augurium ,omen,predi
gium fæpe confunduntur. Teognoxonía .varia ex
empla , ſepulchrorum , fonticum , & peftrorum .
oftentum ,portentum monſtrum
, ,quid. Quid
Liceat
 Summaria breuia Lib.IV. 283

liceat in his obferuare,quid non ?

De acuminum aufpicio militari.
Seč.III Defortibus,
Phwr,quid. 1ofephi locus.chinenfium fortesdalio
rum Iudæorum .
De diuinatoria. Deoraculo, Palomantia , Petto

mantia ,aſtragalomantia Kubomantia feu aleato

gia . Rabdomantia multiplex. Sagittarum , apud
Ezech.cap.21. verf.21.5pp Berou avlesa Virga
rum ,Deut.8.v.21.defenſa vulgata. incantatores
cur chabarim diéti. interrogare in ligno, ofe.4.
V.12.Ceomantia vanitas. Stoicheiomantia gène
ta.eius varia exempla Gentilium & Chriſtiane
rum.quid olim dičla ſortes Apoſtolorum.Ex.
plicata c.aliquanti.c.fi quisclericos.20.g.s. Quo
modo his vſi S. Auguftinus & Gregor. Turonen
fis. D. Franciſcus Petrus Blefenfis, & alij. Deno.
tis Epheſiorum . Dodecaèdri ſéu Paſtorum ludz
dictum quoddam Caſalpini.
Alectryomantiæ modus multiplex .Zonara, Socra
tis & Caffiodori error.Onom antia. Prudentij lo.
cus. Nomina liberis prophetico ſpiritu impoſita
Sanctorum nomina imponereriligioſum. Ponti
fices fan &te mutant nomen in inauguratione, A
rithmantia. Cabbala duplex Iudæorum . Vocali.
um confideratio in nomine proprio. Alchindrin e
liber.Ornithomantia loan . Leonis .

Se & .1 V. Quale in his omnibuspeccatum fit .

Quam etiam periculofa res fit. Deforte coſultoria,
quando illa hodie illicita ? Quă periculofum Me.
Exempla.
gos confulere. Trium Regum
Сар..
 284 Summaria breuia Lib. IV.

Cap.III . Deconiectatione.
Quæft . I. Deconie&atione ex aſtris.
De aftronomia. huius laus. De aſtrologie hecfu. A
le doceturvana ( prohibita.Species eius quatuor.
de loanne Stadio Bergano. Aſtrologiareuolutio- B
num quid queat diuinare ? quomodo catera pe
cits. Triplex Mortale hîc occurrens.
Rationibus & auctoritatibus omnis generis impa - c
gmaiur aftruingia .
Satis fit argumentis aftroligorum . Locus Genef.1.D
V.14. Locus Efa.34.v.4 . Loca S. Auguftiniconci
liantur. Locus Pftl.103.V.2 . & Apoc.0.0.14. Lo
cus Arethe Caſarienſis unde corrigendus. Locus
Iudic.s.v.20. Locus Apoc.12.v.3. LocusPfal.18.
verf.12. Refpondetur exemplis allatis de veritate
pradiétionum quarundam .
De Thrafilo.Cur I.C. iungant Mathematicos cum E
maleficis, & qui illis proprie dicantur mathema
tici. Qomodo GcurDeus permittat illos aliquan
doverum prædicere.De isfelétarione.
Exempla aliqua falfarum predictionum . Ioannia
XX1 . Papa mors,
iiebreorum qui auctores iconoclaſtie. Pancratij
Conflantini Stethati. Predicentium aduentum
Antechriſti. Petri Leoni Spoletani.Abraham hos
confudit difputando. Ab his deceptus Manuel Co
mnenus. loannes Galeacius conirs afirologum de
cepit.Petri deMonte ilicinomendacia.Usifonlus
Aragonum Rex contemptor horum & quare. Lu
douici furtia ſtultusamor aſtrologia ,Alexandri
norum iudicium de his da večligaißraxnwoíov.

De
 Summaria breuia Lib . IV . 2851

De medicorum fatua & fuperftitiofa quadam a

Arologia ,necnon chyrurgorum . De diebus Criti.

cis.De aftrolugiainveſtigatrice occultorum .

Quæſt. I I. De coniectatione ex clementis,
meteoris,plantis, arboribus,brutis.
A Tria videri tantum effe clementa .
Aufonij locus.De ius qua gignunturin mediare
gione aéris.de cometarum pradiétione. aliquan
B
doproſpera prædicere.Charemonis liber.miraex
empla de Nola Bodkenfi.de campana Villilana.de
Piſciculis monafterij S.Mauricij.
C Depranotione ex ventis. item ex nubibus grandi
1
ni do fimilibus.
Piſidas notatus.
De maris tumore, terre mots. Aërisque mirapro
digia. Indi adiuratores male multati.Vulcani Pe
ruuiani. Iride,halone,& c.Ex arboribus.plantis,
floribus, & c.qua. Quadam hic ſuperſtitio .
DI Qua coniiciendaex animantibus.
V
Anipſaprafentiant que prænunciant ?
Quxſtio 1'1 1. de coniectatione medico
rum .
Regulaquadam traditør.
Quæft. 111. Deconiectatione Phyſiogno
mica .
A De tribus eiusfpeciebus.Scriptores.
Melampus & alij.Iuuenalis locus.
Fundamenta antó. Lucus Efa.3.v.9.
Y
De Matthia Coruino Rege.
* B Probatur quadam -sſlicia.Et quatenus Socratis
dictü. Locus Caßi medici,Dequibus liceat Phy

frogno
286 Summaria breuia Lib.IV.

fiognome iudicare, de quibus non. Exemplum .

Antonij Tiberii Cefanatis difcuffum .
Quæſt.V.De Chiromantia.
Dua eius ſpecies,de Phyfica, de Aſtrologica. Verde -'A
rij error de hac.

Prohibitio Sixti V. Artis vanilm.Scriptores. Tume

nalis lacus.
Soluuniur argumentacôtrariæ partis .Locus Exod. B
13.v.9 . Tob.37.v.2. manus Dei quid fignificet in
Scriptura.
Locus Exod.24.v.31. 3.Reg.3.V.is . Efa.8.0.17.E
zech.1.v.3.& c.33.v.22. & c.37.v.i.
Examinantur exempla predictionum Chiroman- C
ticarum . Bartholomæi Coclitis. Alexandri Media
cai.louius notatus.
Zingariqui, á an tolerandi Principibus fuſe Co.
1
rinthia lex de fumptibus .

Quæſt. V I.Deconiectatione ex ſomniis.

Onıropoliæ ſcriptores.Somniorum diufio. Funda. A
menta vanitatis hzius.

Dèlibro Daniele Somniali in c.non obferuetis 26.

9.5.Synafius notatus.
Quadam licet obferuare contra Xenophanem & B
Epicuræos quedam non licet ,contra Stoicos. Pra
dentj locus.Somniorum certitudovel fallacia vn
depetenda.decaufa efficiente
fomniorum. Sineli
& Porphyrii error. Itcm Platonis, & Ariftotelis.
Hippocratis divifio non ſufficiens.
De Naturalıb . ex caufa intrinfeca. I.animali. Lo
crus Salomonis Ecclef s .verf.2. 2. intrinſeca cor.
l poralis.qua prepria fomniafingulorum humorum

predo
 Summaria breuia Lib.IV. 287

predominantium . De naturali extrinfeca cauſa .

& diuifio.
Quando liceat attendere fomniisex caufis nats
ralibus. Explicanturfingula caufa exemplis. Non
licet diuinare de futuris cötingentibus vt degra
tis datis à Deo,nec de liberi arbitrij actionibus.
De diabolicis infomniis.Locus Homeri. & locus Ec
clef.27.v.7.De Lectiſterniis & captionefomnio
rum apud Gentiles, de Venere Gazetfomniorum
interprete. Somnio Enthuſiaſtarum , Anabapti
ſtarumque. item Epithelis Meſlenij.Ædefy philo
Sophi.
Matris Attila Ptolomai. Neſtorij Attici, Iuliani
Apoſtata. Odatis & Zariadres. demoniaca ad
fomnium . Dinethi
quidliceat obferuare. Condei
hiftoria.Diuina inſomnia qua.
Diuinoruminfomniorum quædam exempla.Theo
dofij Imperatoris. Arnobij Rhetoris. Mauricii
Imp,Barda.Eulogii.Alexandri Magni. Blefenfis
locus. Horum obſeruatio licita , & ad quos peitet
interpretatio. Quomodo difcernenda diwina ab
aliis. LocusEcclef.34.v.6.
Exempla eorum quib.obferuatio fomniorum vali
de noxia fuit,Agamemnonis Xerxis,Onomarchi,
Antigoni, Pompel.IuftiLips. v.Cl.narratio qua
dam de muliercula Bruxellenfi, & hiſtoria diſcuſ

fa diligenter.
Cap.IV.De conie &tatione Politicâ fiuede
fortibus.

Sortis politica ſpecies.

Quæft. I. Deforte diuiſoria.
Iudices
 288 Summaria breuia Lib . IV .

Iudices fortiebantur Athenis, Romae in Sicilia. A

Cafus in quibus iura fortitionem permittunt, 6.1.
26.9.2.
Querequiſita,vt hac forsfit licita.
Quomodo intelligenda,qua in facris litteris de for
titione habentur.
Ritus quifolemnes.Calix proforte. IB
LocusPfal.15.v.16 .
Q.Jl.Decontractu ſortis ſiue Lothariz .
Deduplicicontractu hoc primato ,la riffe. publi- A
co , la locherie.
Contractum effe licitum probatur . Reprehenfus
Conradus. Ludus alea cur prohibitus.Contractes
plures hic interueniunt.
De perſonarum generibus . quæ in hoc contractuB
veniunt. Quid hic lucrar
poffint
i merci. Domina
ſem venditores. Qu« fintpeccata venditorum ,fex
Dominorum mercis. Demodo quo,ftatim accol
lata ista,fertes trahuntur. Quid lucraripoffint
emptores ſeu fortientes.
Qua horum peccata,& obligatio reſtituendi an ad
fortitionem rerü refiicutaramfraudator admit.
tendas.
Quid lucrari poffint miniſtri & efficiati. D
Aquo alendi hi miniſtri. Publicum , & pauperes
quid hic lucrentur. Princeps potest aliquidReip
.
pauperibus velfibireferuare. Poffe aliquid dari et
firtem , vel
quiprimam plures,petulerit.
Quæſt. III. De purgatione Canonica .
Quid fit?qua eiusfpecies. De purgatione iurifiu . A
randi.Canones hancprobantes.

Exempla
 Summaria breuia Lib. IV . 289

Exemplosophiæ regina Polonia, & Sixti II I.Leo

nis Ill. Pelagu P.P.
Depurgatione per fumptionem S S. Euchariſtia.
Exempla Lotharii Regis Frācia. Gregorius VII:
iple fecit;ab Henrico verò Imp.exegit.
Caule de formula huius purgationis .
Defenditur eaconrra Franc. Hotomannum Cal
Minianum.Explicátur eiusfintētia.Hiſtoria Er
kimbalie Barbati. Alia Sibichonis Epifcopi. Sepe

mortui qui, rei cum effent & iufte accufarentur;

fumere prafumpferüt. Exempla remiſſiueponun
tur.Cui Deus hoc indiciuř aliquandopermiferit
fallere. vt in Andronico Imperatore:
Cuxſt. I V. De vulgaribus purgationibus
.
Cut fic dičta , item cúr exploratoria purgationes.
curloĝes paribiles. (culum :
Tentant omnes Deum . huiusfpecies peteremir :
Sect.l. Deprovocatione ad diuinum iudicium .
Quibus conditionibus concurrentibus häc fitlici
19.Exempla ,Saré, Dsuidís; Zacharia filié lola
de. Septem fratrum Nachabæorum . Divi Pauli.
Mariyrum noui Teſtamenti. Et S. Euftafii Ab
batis. Gualtheri Burgenfis Epifcopi Piet al .
Quãpericulofum fit ita citare. Qui peccēt Morta
taliter citando. Quando citaripoffint citationem
conténere, quando & quoillă modo debent cõſide
Exemplő Gonzulii Hernandes de Cordúba : ( rare:
Exemplá citationum non irritarum .
fratrüm de Carudial.
Citatio duorüm
. Henrıcı Moguntini E
Menuerće Paderbronnenſ
Pfcopi. Burchardi & Meginheri :
T Gothus
290 Summaria breuia Lib. IV .

Gøthus capite ple &tendus. Gothalani Nenarchi.

Fratris Ducus Brittannia .

Templarierū . defenditur hac hiſtoria contra quol

dam De morte Clem.V. Papa, Philippi Pulchri
Francorā regis. Præpofiii S. Lamberti Leodinens
fis. De Innscentio I V.fabula Britannorü reretta.
Se & .11 . D : purgationemonomachia fex duelli.
De inuentore duelli degentibus que vfa. de caufis E
propter quasinductum .
De ritibus, de armis ., Duellum paralytici contra
ludaum quiimaginem Deipara violarat .Duela
inter roges pro regno. inter priuatospro regibus.
proteſtimonio pudicitiæ ,pueri contra gignantem .
Burchardicontra Conradum .
DºSucceſſione anorum inter patronos neporis &
parrui. vicere quipro nepote .
V Venceslai R ' gis mirum dueti contra Radislaum.
aliquāduDcus miraculo decidit vt in causar yen
ceslai. aliquando res dubia manet , vi inter equi.
tes Hiſpanos, Rui Pace de viedma , & Pae Rodri
de Auila. Sæpe iuftus vincitur.
guiz
Duellumomni iurirepugnare oftenditur. Prohibi F
tio & pæna concilii Tridentini. alia priores lulii.
2. egregia eius rationes. ExtenhoGregoro
XIII.sd primata duella & quæ citra folemnesti
tusfiunt. Quadă declarationes fiueillationes ex
buila pradicta. extenditur ad eos,qui dicunt; VC G
ni, ego tetali loco exfpectabo. Non procedit contra
Principes qui duellumpermitierent infidelibus,
Bellum iuftum poteft auctoritate principis duelo
decidi. Non tamen hoc poffunt facere permodum
diuina . 1
 Summaria breuia Lib. IV. 291

diuinations awi ad gloriam , & c.Locus 2. Reg.z.

verf.rs.
Qui confulentes incidant,qui fpe tatores .Fut men
the now vif& bulla Clemeniss VIII.
Sc & .111. Depurgatione vulgariper ignem .
Deproba ferri candentis.quodiudicium. Sulemni
tatés. Furmuli.
Exemplum Terbaldi Peletarii. Lex militaris apud
Rodericum . Lrges Francica , Lexgobardica , sla
Hica , Flandra.
Vomerum quus numerus ,
| Ferricöficratio gwalis.ponitur formula . Sophoclis
locus de boc purgatione. An Nobiles tam quoque
fubierint, quodira. Exemple. Conradi Marpurgii
contra hereticos. Richarda do Kunigunda Impe
ratricum . Emma Regina Hiftoricorum diffenfio
conciliata .

liorü in Gracio. Matrone Chriſtiana in Rugia.

Comitiſſa Mutinenfis. Ludouici regis German.
Legutorum occiforum . Comitis de Oldenborg.
Wittenbergenfis iniufte accuſate de incēdio , & de
teftipoftea rei. ExemplumPifcatoris Trajettējis,
cuiufdam Hipocrita. Iwonis loca diſcula,
Stanfa canonibus repugnare. Rollonis Normanni
faétum miruns.
Certamen Catholici Hiſpanicum Ariano. Robertus
Cantuarienfis doluit,q hanc
purgationëfuafiffet.
Emma regina fic fe purgauit .
Deiudicio prunaruun . Exempla .
Monachi Ægyptii, & B.Briccii Turonenfis Epiſco
pi. HaraldiHyberni.

T 2 Sume
 292 Summaria breuia Lib . IV .

Sumebint & ab aliis rebus hoc indicium .

Eulalius fe purgauit fiſcella inigné iniecta. Epiſco.
pus quidam ad fidem Rollos adduxit proiecto libro
Euangeliorum inignem . Sic etiam apprebatair
Hifpania miffa Mofarabum .
IM
De probatione perpyram .Exempla.
Petri Maffilienfis. Popponis Apoftoli Danorum .
Catholici Epiſcopi prouocantis Arianum . Saus
narola factum , feu potiusiactantia.Petrus Alba
nenſis fic Petrum Florentinum fimonia coruicit.
Ritualia huius iudicii.

Vt Catholica fides his adſtructa ,ficiifdé hereſisde N

prehenſa punitag, probatur exemplis. Heretico

rum Cameracenfium , item Argentinenfium .
Flamma hærefi,quod umbra corpori: cüfuga erro
ris,visperit ardoris.redithacillo rediente. Hart
tici alierius exemplum .

Varia prohibitioneshuiusprobe. 0

Imperaterum Pontificum ,c.Mennam 2.q.s.dif

cuffum .& c.confuluiſt1.2.9.4.
Sez . IV . Depurgatione vulgari per aquam .
De aqua feruente.Nationes que receperunt, quo
fundamento.
Depoculo Zelotypia,num.s.
feruentem .
Prohibitiopurgat.per
Exemplum Legatorum LudouiciGermania Regis.
confutata quadam traditio Hebræorum . Ritwalio
orátio. Solebant manum iniicere. probatumex
cmpla Hiacynthi Diaconi Rauennatis.
Formulæ duæ huius proba collate interſe.
Depurgatione per aquam frigidam .

Quo
 Summaria breuia Lib.IV. 2931

Quomodo fiebar. Exemplum vxoris BeatiGangul

phi.lex Alfatica.
Alius modus,mergendi hominem totum .
Imperatoria do Pontificia prohibiciones .C. ex tua
rum.de purga.Canonica explicatum . & c.fenten
siam
fanguinis.
Ne Cleric.volmonachiſecularibus,& c.
per aquam frigi
De hodierna probationefagarum
dam fenteniia Germanicorum Scriptorum.lurus
confulti cuiufdam recens libellus dehacre.
Q.V.De probâ ,vevocant,aquæ frigidę quâ
in ſagis explorandis quidam in Germania
vtuntur .
Sec.1.Diſcutitur opinio& rões AdolphiȘcribonii .
Contra fillitiam illă leuitatē damonu fagasſuſten
tantis differitur. Non est creaibile hoc fic à Deo a

ſupernatu
mundi initiopredeſtinatū. Refellitur
ralis de fiktiria aque de fagarun antiparhia.Lv
therus exploditur, qui voluit omnia liquida apta
prebere balneü effeidoneam baptifmi materiam .
Quo pacto elementa laudent Deum .
Qua rationeaqua inſtrumenti & ſigillum falutis.
Sect.I l . Excujla ſententia de rationes 1С.cuiuf
dam Catholici.
Landulur aduerfarius , ex huius contradictionis
rationis proponitur. Qui dubitantum iudices

hac viunturproba.
Elle praxim paucorum & indoctorum iudicum .

Summafenientiacontraria.
Oftenditurparum neceffaria bacpargetioadmen
tem aduerfarii.
T 3 : Often .
294 Summaria breuia Lib . IV .

oftenditur pugna in diclus eius incertitude hu

jus probationis .Exemplum vetula faga,quefci

plamprodidit.
Oftenditur ex eoda alia pugna.item bancfuperna
tationé non effe tribuendam bonis angelis.jedda
Cautela ,quas ponit oftenduntur fuperflua.( moni.
Tertia pugna in dictis aduerfarii.
Gratis confitta diuerfitas in maleficio, de aliseri
minibus; necprobata,nec vera .
Sed oftédit purgarionis buius vanam defenfionem.
Inducitur argumentum defaga qua furti accufata,
tantum ; de aqua iniiceretur ex priſco more ad
purgarionem : & oftenditur ſi hecpurgatio vers
,eceffariò iudicem perplexum fore.
ceriaq n
Mulia refilluntur breuiter nagegza adeerfari,
Qua præcipua nunc caufa pancitatismiraculori
for Deonon attribuendiomnia creaturarums
le; Geralem propofitionem fideirepugnare.
Excufatur mens aduerfarii cam poneniis,
fint indici arbitraria.
fenfu probationes
Quo
Hanc iureCanonico prebami omnino efle probibi.
tam accurate oftenfum .
Non licet iudici infligere quamcung,pænam quam
rei maxime metuunt.

Hecpurgatio non fadetmaxime reipubl.

facere licită. Vratiwf
potest cam
Neg hocfolùm
banues, non fufficit eum tendere ad bonum finem.
Sagas nan deteftari maxime banc purgationem .
quod fideteftantur,indicium estpaéti,
Non cfle hoc indicium certius teftimonio complică.
Non est eadé ratio huius indicii dilliusteftimonii.
Vi MEC
 Summariabreuia Lib.IV. 295

Vtnec indicii ex cadaverefanguinante, “ ex hac .

Non fequitur Deus iuuat iudicem in vno ,ergo &
femper& in omni.
Non fallitur iudex , qui fecundum acla , nocentem
abſoluit.Deus no vult omnia crimina hic a £lupu
niri. Aliquando iudici & indicio nocent malefica.
Sors ifta est diuinatoria non conſultoria.
Conſultoriaſorsetiam hodie eftprohibita.l.corum .
c .de malif. & mathens . vt non fit iniqua quomo
do accipienda.
I Maleficium maleficio deftruipofle ,crror. Malefi
cium per media ſuperſtitisſa solli poffe :velerro.
nea, velplane temeraria propofitio.
Scotus falsò citatus à malleo malef.
poffe aliqué peccarein co quod facit bona intētione.
Impugnatur vi prorfus fpurium du tyrannică ar
bitrium liberum & plenum iudicis ,quod aduer
farius ei concedit.
iudexfecundum kegem debet iudicare: alioqui bez
Luas imitatur.
Quomodo iudicesomnes legibusfubditiſint. Pre
Jare abſoluere nocentes , quamper hanc probams
deprchendere.
Quid iudicihic metuendum quid non ?
Mortale est non obedireEcclefiam
perindicia
tāpari iudices promoucant
Caufa , cur
legitima.D.Bernardi locusde hacproba difcuffus.
Se &. III. Proponitur probatur vera fententia
negatina,
K Iudices gnariPontificieprohibitionis, qui hacpro
ba viuntur peccant.
T 4 Proba
 296 Summaria breuia Lib. IV.

Prahatumprimò definitione peccati .

Porifices Romanı quid fenferintde hacpribatione.
I lius effe credendum & obediendum in hacte.cap.
Mennam.in fin.2.0.5.
coextuarum ,depurgat.Canon ,
Drivuntur rationes aduerfariiquib.conatur often
dere diuerfux quid ftatuendum in purgationibus
vulgaribus cæteris, & in aſta.
Oflendirurnon iffe diuerfam rationem iudicum o
priuatorum .
Oftenditæreffe tentatio Dei.
Quomodofignapetita afanctis hominibus,
Quando liceat figuum petere.
Probarur hic non effemiraculum .
Exempla mulia docent falfam effe probam .
Indices non tenentur fidem habere huic probe.
M
Quali hic paétum intercedat.
Declaratur res.

Palium hic inter iudices da damonem , non inter

Sgas damonem intercedit.
Exemplum quoddam recens difcutitar.
Diffenfio ludicum in hac purgatione.
Cur damon hoc pactü inierat , eu lucra eius ex illo.
Oftenditur hæcproba continerepeccatum inobedi. N
entia & ariolationis,
Locus I. Rrg .!S.V.23.
Damonem corporeum facere, temerarium est do
irrori proximum .
Multa aduerfarii parerge, & non vera quedam .
Tudex communem fententiam hic fequiteretur.
Alioquipeccat ,& potest conueniri adi iniur.talem

torquens,
 Summaria Breuia Lib.IV , 297
torquens ,est tyrannu..fententia eftnulla.occi
dens,est homicidii reus.

Q.VI. De aliis quibusdam vulgaribus pur

gationibus.
Depurgationeper ponderade lancem .
De purgatione percrucem .
Qualisifta purgatio ,quafitum .
Frifonum confuetudo .
Quidcontendere vel certare cruce,item quidflare
ad crucem .

De fortitionequadam faéta Conftantinopoli de

Imperio,
De abiicientibus res aliquas,ut ex earum recupe
ratione cognofcerentfwa fibià Dco peccata fuif.
feremiffa .
Exempla S. Attilani Zamorenfis Epifcopi
de S. Arnulphi Epiſcopi Men
tenfis .

FINI S.

T 5 MAGI
298 Diſquiſitionum Magicarum

MAGICAR Y M

DISQ VISITIO

NVM LIBER QVAR

TVS

Qui eft,

DE DIVINATION E.

VNT quædam nomina,quz A

cùm latè ſumuntur, folent
confundi,vt diuinatio , vatici
nium ,pranotio,prophetie , con
jedlatio ,pradiétio : & fic fu
mendo, pro his omnibus,in
titulo poſui vnicum nomen diuinationis.
Si preſius ſumantur, diſcrimen aliquod a .
gnoſco. Prenotro e prediélio , cætera qua.
cuor ſemper complectuntur : ſed predi 1
Etio , ordinem ad alium a &tumque deno 1
cat extrinfecum ; pranotio,intrinſecam tan
cum cognitionem . Vaticinium , diuinacio

ni & Prophetiæ communc nomen eſt ; ſed

lad Oraculum tamen , quod viua fichominis

voce , !
 Libri IV . Preamb. 292

voce, reſtringi conſueuit; cum diuinatio vl

terius porrigatur. Deprophetia Diuus Hie
ronymus notar ’, ſemper à facris licecris in'a in c. s.
bouam partem accipi. Patet hoc verum ef- Michcæ.

ſc , quando loquuntur abfolutè. Nam ſi

pſeudoprophecas quoque hoc nomine ho
norent, dittrahentem quampiam particu
lam adiiciunt ( vr Prophetæ ftulti , Boal.
Samaria lucorum , & c. b ) vel loquuntur per b lere. 23.
ironiam non obſcuram , petitam ab exilti- v.13.Ofe.
9.1.7 .
matione atque opinione populi , qui pro ta
libus eos habebat; ſicut & idole , nuncupac
Densº : atquc adeo ſemper aliquid addi . Exo.12.v.
tur in contextu , quod non ſinac ignorari 12.& c.18.v.
11. Daniel.
picudoprophetas fuiſſe . aDiuinatio nun 11.v.8 .
quam in Bibliis fumitur de Propheticolu . Deut.13.
mine. Nam illud Salomonis ; Diuinatia ir lere.23.v.
25.6.28.v.
labis Regis, in iudicio non errabit es eius '; ni 1. & 14 . E
hil ad prophetiæ donum pertinet,fed ad ſa - zech .21.
verſic 24 .
gacicatem in occultis & perplexis iudicio Mich.z.v.
rum latebris , circa facti ambigua , eruendis , 6.
neceflariam iudici . Eſt enim quædam ficut Prouerb .
16.7.10 .
in medicis cauſis, ſic & in iudiciariis diuina

tio Metaphorica ; qua , quæ præterica ſunt,&

quorum vericas ignoratur,ſolerti diſcuſſio .
ne coniiciuntur . Vt fuitin iudicio Salomo
nis , cùm veræ matri filiū reſtituit f.ve fuic in f3.Reg.3 .

Danielis inquiſitione; qua , ſenum perfidia

detecta ,Suſannam vitæ, honori , marico re
ſtituit & • vc in iudicio Ariopharnis Thracum & Dani. 13.
Regis ; quod huiuſmodi traditur.Tres Cim
meri
 300 DiſquiſitionumMagicarum

mericorú regis filios de paterno regno con

tendentes, iudicem elegere Ariopharnem .
hîciubet patris cadauer ſepulcro erui,arbo.
rialligari, & cos arcu contendere , vt qui pa
cris cor transfixiflet, is in regnum tuccede.
ret. primogenitus guttur , ſecundus mediú
peet corde illæſo trãsfixit. Supererac rnini.
mo ſpes regni.viciç piecas , & le regno cede
se mälle , dum in patris cadauer pietate ſu
perior ellet , profeſſus iaculari decre & auic.
HuicThraxregnum adiudicauit , quia natu
ræ propenſione , le & verè filium , & virtute
* Diodor. præitantiorem oſtendiſſet . An hanc hi -B
Sicul.l.20. Itoriam voluebar animo Alphonfus primus

Neapol.rex, cùm fimilem protulit lenten

tiam vel naturali ſagacitateid potuit , quæ
in eo mirifica fuit. Nam adhuc penè pucro
cùm in Aragonia ,vtriusq; Siciliæ regna ſu
fciperet, accidit; vt cuiuſdam ancilla ex do
mino pareret; & ad libertatem ex Hiſpanić
li legeprouocaret.Dominus ne matre cum
filio priuaretur,negabatexſe natum.deerát
in re clam patrari ſolitâ probationcs. quid
ageret? belle ſe expediuit. iuber ſub haſta
partum vendi.vincitur dominº licitatione.
ergone (ſecum )filius meus in ſeruitutem me
viuo: quin potiùs fateor,quod res eft . & ecco
paterni'animi erumpunt inuito lacrymx.

hormil.z. Subſequitur lingua confeſſionem oculorú .

bant.Pan-
de geſt. fic patrifilium ,matri debitam rex libertaté
Alfons . afferuit o Quem imitaretur hoc iudicio ,
non
 Libri IV . Preamb. 301

non habuit ; ve Tiberiuma habuit Theo'a Sueton .

doricus , rex Gotthorum . Spoponderat mu- in Tiber.

lier Italica nuptias ſecundas amatori , pacta
ſe filium priùs domo excurbaturam . cùm
conaretur; reſiſtere filius, & Regem adire
ambo:filius Gibi alimenta deberi , nec domo
paternâ à matre eiici decere.contra mulier ,
filium non agnoſcere , ſuppoſititium eſſe .
Suſpecta regimulier fieri incipiebat. Atqui
ô mulier ,inquitrex ,potes,fi me audis ,& hac
te moleſtiâ expedire ,& melius coniugium
inire. quin tu iuuenem hanc, qui filium ſe
dicitcuum ,maricum accipe . minor eſt æta
te, & facie liberaliore . Ieta mulier camino
pinatâ iuflione, primùm conticellic :mox ſe
colligit, & multa prætexere negationi , pa
rùm cohærentia vel apta; ve deprehenfam
facile intelligerer Rex. Fingic ergo ſe pee
nam addere ,niſi conſentiret.quod reftabat
infelici,vt ſcelus fugiat hocrendum ; filium
agnouit b . Coram Carolo Magno Pater & b Ioa. Ma.
filius homicidii rei agebantur , factum vcer- gnus l.hift
que ncgabat,nec tormentis vllis ad confer. Gorth .ca.
29.
foncm criminis perduci poterant : condé
nac Imp. verumque ad ſuſpendium . Tum
pater ,vi&tus'amore filiile reum , filium veroj
ſceleris expertem proficetur " Minoris mo - Andr.
menci,non minoris induſtris fuit Frederici Barbat. in
c. præſenci
111.iudicium.ad eum cùm ruſticus veniſſcc, de probat.
& queſtus eſſet,iugalium equorum alterum
in cauponalibi furto ereptum: ab'geum lm
pera
 302 Diſquiſitionum Magicarum
perator tibi indicari iuſſit.cùm hoc ruſticus
negaret ſe facere poffe , qui hominem non
nofſec.miror,inquam Fridericus , non alte
rum quoq; ereptum tibi , cùm tot in hac vi
befint equites,equitam pauci. Equa , ô Cx
far , ſubdit ruſticus,eſt alcera; quæ militibus
paruo vſui. Igiturage, inquit Imper.equam
inſcende, & per omnes vicos , plateas , com
pita, & angiportus vrbis equita : ſubtractus
equus in aliquo ftabul-» lacitat; & cum iuga
lis odorem ſenſerit, ftatim hinnitum toller.
Paruit ruſticus,atq; vt Cacum mugitus bo
uis, ſic hinnitus equi tunc furem prodidit.
a Æncas
a. Nec lubricenda Turcarum Regis so
Silvius l...
de reb . manni prudentia Byzantii ludæusChriftia
geft.Al. no cerram auri fummam mutuam dederat,
tonli.
vti conſtituta die præter fortem ,viuræ loco,
duas carnis eiusdem Chriftianivncias rcci
peree.Die illa ſortem reddie Chriſtianus,fę
nus ncgat.adicur Solymannus, vt rem deci.
dac. Ille ludæuin animo deceſtarus, nouacu
lam adferri iubec & ludæopoteitatem facit,
qua velit,membriparte , debitori duas car
nis vncias exfcindat : eà lege , vt omnino
duas tátum :fi minus plufve exſciderit, capi
celuiturum.Non auſus ludus hanc aleam

b Corro ſubire, Chriſtianum abfoluic b . De huiul.

zerus de modiergolabiurum Regis diuination ",Salomo
dict.& fa- loquebatur.Sicut enim cor regis , fic & ciul.
morabili. dem labia in manu Dei funt.ambo Deus æ
ibus.
qualiter dirigir,& quibus ſuas in terris vices
dele
 Libri IIII. Præamb. 303

delegauit,cos ſuprà cæteros fæpemortales

magna folertia & prudentia dotar. Diuina
Ctio ergo illic proconiectationepolica. Coniecta
tio namq; ; procedit ex conlideratione cau
larum lignorumue, ſiue hæc finc cum verà
prudentia coniuncta ſiue vanitatis coperta.
quare quædam conie &tatio licita , quædam
illicita eſt . Diuinationis nomé, nos deinceps
reſtringemus,ad illicitam tantum :hçcà co
iectatione differe; quia non procedit per fi
gna,vei argumenta ,vt facit conicétatio.Pre
molio deinceps nobis generale nomen erit ;
eius partes , vt membra corporis , tres ſunt
futuræ ; Diuina prænotio, quæ manarà Deo,
& vocabitur proph ria,ad hanc pertinét quç
dam miraculoſa , ſeu diuina oſtenta & pro
digia, futurum ſolica certò & ordinariè præ
nunciare : vt quod poft obitum B. Beatri
cis Aceſtinæ per longum temporis fpacium
obferuarum ell, quod quoties aliquid noui
1
familiæ Areſtinæ ,ex qua fuerat orta , immi
neret, toties inultis ante diebus, in facello
cius prægrandis ftrepitus exaudiebatur , &
corpus eius , quod de more ſupinum iace
bat, in alíerum latus reuolutum reperieba
tur,Scardeonus libr.2.antiquit.Pataninar.claſſ.o.
fol.120. alia de campanis quibusdam retuli,
inf.c.3.q.1.& dealiis mudiisc.2.0.7.feat. 2. Dæ
moniaca ,quæ deriuatur ex pacto tacito vel
cxprefis cum dæmonibus , & dicetur diuina
1:10,& Naturalis , q lurritur ex lignis vel cau
lis na
 304 DiſquiſitionumMagicarum

lis naturalibus,quam vocabimus pralagium,

vel coniectationem , ſtrictè fumptis vocabulis,

CAP . I.

De diuina pranotione ,feu prophetia.

QVÆSTIO I.

De natura do nomineprophetia .

N SS . prophetæ nomen , & prophetandi ver A

IDUS
Ibum , fex ferme modis folent accipi. pri
mò,pro co quod eſtcanere vel pfallere cer
tis diuinas laudes modis , vel inſtrumentis.
Sıclegimus prophetaſſe Idithú & Heman

• 3.Paral. , & fic quidam illud accipiunt b; Num die

b.KAS.&
RogioS.Seul
. inter Prophetas ? 2.pro Ethnicis vatibus
V.IL. acpoëtis.ſic Epimenidem Apoſtolus ap
cad Tit.1.peliat Cretenfium prophetam. 3. pro pha
v.ls.
naticis, qui arreptitiorum more menceaba
licnati,inſolita,incpta, inlipientiaq; effuci
unt. Sic dicitur Saul domiſuæ ,à milo agi
dr.Reg.18. tatusſpiritu , prophetaſſe d & . Sacerdotes
& .2
18 9. . Baal dicuntur etiam prophetaſſe. 4. dicun
3.Reg
1 tur prophetare , qui miraculum aliquod e.
dunt,quo declarant ſeveros fuifle Prophe
tas. Sic Elizæi mortui corpus dicitur pro
phetaſſe, quia latronis cadauer conca &tu vi
lc Eccle . fuificauit s . s.quires ſublimes , diuinas, & ab
148.7.14
hominum cognicione remotas , & Scrip :urç
f1.Cor. 14. Sacræ arcana interpretantur & docent Sic
V. S. Tumplit Diuus Paulus f quando confert
donum
 Libri IV . C. 1. Q. I. 305

donum linguarum cum dono prophetię.lic

& Aaro ;eo q Pharaoni exponebat oracula ,
quæ Moyſes à Dco acceperat, vocatur pro
pheta 1. Sic ſumpſit Philo ludæus , cum a Exod.7.
Prophecam definit;Dei,oracula intus di&tā . V.1.
tis interpretem . b Et huc pertinet etiam a -'bl.de pre
lia fignificatio , quando ſumitur pro veris miis &
Dei cultoribus & viris religioſis;vivolunt ſu .penis.
mi;3. Rig.18. verf.4. Abulenf. Caietan.6.pro
co quiocculta Dei arcana, per diuinam re
uelationem accepta , hominibus enunciat .
“: Nos nunc de hac vltimâ ſpecie tantùm notata
hæc Pere .
loquimur. rio in Ges
Nomen hoc prophetiæ Græci à præfannel.c.io .

do ( web onus ;deduxerunt; Hebræis Nebua, diſp.2.

vnde Nabi prophetes, radice verbi incercâ . nistas
Poteſt enim efle Nub (hoc eſt loqui) & figni - 5723
ficaret Nabi,loquentem :poteft effe Ban / in ‫בו‬
telligere ) & ſignificaret intelligentem , ni
mirum perfcctiflimè,vt qui res oculis fideli
bus ſubiectas cognoſcunt.Vnde & Prophe
tę Hebræis di& iſunr videntes d . Hęc de no- d 1. Reg. 9.
V.9 .
mine ſuffecerint ,dere videamus .
Calliodori , communius recepta defia præfa.ia
nitio, concilior eſt, quàm vt perillam com- Plalm :
modè rei natura intelligatur. Dicexplicati ',
Prophetis , est diúira rajperationerum à nobispro
culdiſtantiúm cuerita,immobili veritate ; & ma

ximá cum certitudinepränoſcernisatg, denunciās.]

Explicemus fingula definitionis membra.
Diuina dixi , contra Artephium & Rogeriü
V Baco
 306 Diſquiſitionum Magicarum
Baconem ,qui prophetiam tribuunt altro
rum influentiis : contra Ariſtotelem & Peri
pateticos, qui corporis humoribus : contra
Moyſem Ægyptium , Auicennam & Alga
zelem , qui naturaliinduſtriæ ftudioq; ad
ſcribunt , hi cun & ti falluntur : quia omnis
prophetia, SPIRITVS SANCTI donum eſt,
nullâ humana allatum voluntate , vt duz
* 2.Petr. Catholicæ columnæ Petrus & Pauluscon .
v.20.Ro. teftantur. Vnde Beatus Hieronym . 6 in
12. v.6.1.
Cor12.v . fert , folos veros Prophetas , Dei fpiritu lo
10 .
bin Dani.cutos: nec alios prophetarum nomen me
reri, quàm qui Spiritus ſancti luce colluftra
ti, futura prædicunt. Ad hoc nulla diſpos .
cio naturalis vel humana abſolutè requiri
tur . Poteft enim Deus ipfam fimul cum lu
< D.Tho. mine difpofitionem infundere c . Sed quia
2.2.9.171. mat omnia ſuauiter dirigere , vt plurimum
a.3:
ſe rerum naturis accommodat , quoad ipfi
placet. Quare cùm apriflima ſit diſpoſitio,
qua mens à fenfibilibus motionibus, & re
rum humanarum foluiturcuris: videmus că

Prophetas aliquádo comparaſſe libi , vt He

lizcum impii Regis Iſrael adfpectu fortè ad
zelum & indignationem non
nihil commo
d 4.Reg 3. tum , mulices fuauitate d . Quæ tamen dil- C
poſitio , planè per accidens ad prophetiam
iuuat,necillius cauſſa vllo modo dici mere
tur . Naturalis verò prænotionis vel dæmo:
niacæ ,cauſſa per accidens,eft corporea diſ
politio, quæ à ſenſuum vſu vehementer mé
tem
 Libri IV.C.1. Q.1. 307

tem auellit.atq; idcirco Plato & Ariſtoteles

dixerunt , frequentiorem eſſe diuinationem
in faruis , attonitis , & furentibus , quam in
mentis fanæ hominibus : in dormientibus,

quàm vigilantıbus:in morti vicinis , quàm

Vitâ vitalı longum adhuc fruicuris : in atra
biliariis,quàm ſanguineis.minus enim ſen
libus intenti illi omnes, & melancholici in

ſuper vigilantes quali ſomniant a . 1 Vide VS.

2. Dixi, inſpiratio: latè cumpta vocë , pro Le Guyde la
philof.
quouis influxu ,inſtindu; illuminationc,autc.zo.
reuelatione . hanc Deus aliquando largitur

angelis bonis qui prædicant aliis, vt de So

domorum euerfione didicimus ; & de po - 1 Gen.ig.
ſteris Iſmaëlis, ° de Samſone d , de Tobiæ Cen.ci:
vxore , de Chriſto Domino ?, & eius pre -d lud.1
Tob.6 3..

curſore 8: vel vt viſiones explicent homini Luc.z.

bus h . Aliquando Deus confert hocdonum Mar. vlt.
hominibus , cum viris tum fæminis,maxime Datis,
probis & ſanctis:yt Eliæ , Eſaiæ ,Debøræ ,01 9.& in AJ

dæ , & quam plurimis aliis, quorum laus eft poc fæpe:

in facris Hiftoriis: interdum tamen & malis

atq; improbis , vt nonnullis Gentilibus , ac

forcaffe Sybillis ,& Balaamo į; & Caiphæk. iNaii.se
Confert autem aliquando ignaris ſe problemes
klot. v.st
phetare,vtdiéto Caiphæ , & iuxta D. Ambr. 1 li.s.de A.
Abrahamo ,cum dixit; Poftquam adoraueri brab.c.s,
mus reuertemur ad ves:ſed tunc impropriè vo .
mli.it.fip
cari prophetiam ,cenſuit D. Auguſtin . “:ali Gē. ad dic:
quando verò id accidit gratis ſe à Deo illu
minari,vt Balaamo prædi&to.Interdû quoq ;

V 2 con
 308 Diſquiſitionum Magicarum .

a s.Reg.11. confertur hoc donum inuitis,vt · Sauliiu

V.6.
xta quorundam interpretationem ; ſed fæ.
piùs, ſponte Spiritum Dei recipientibus :
prophetia poteſt vocarivo
túcq ; eâ ratione
luntaria ,quia influxum Dei non inuiti reci
piunt; inuoluntaria nihilominus erit , qua
tenus eum , non quandocunq; ipſis, ſed quá
do Deo lubet , recipiunt ; & quia non qua
menfura ipſi volunt,ſed qua Dcus ; & quia
non quam volunt ipſidiu ,ſed tantifper dum
Deo videatur ; vt de extaſi li.2 diximus , quę
fic etiam voluntaria, nec aliter.

Inſpirationum alia quoq ; differentia pe- D.

titur inde, quod interdum ci nullum collo
quium accedit , ſed nuda tantum fit præces
ptione autoſtenſione , ve in pleriſq; veteris
teſtamenti propheciis cernitur : interdum
Dialogiſmus aliquis Prophetæ ac Spiritus
bVt Exod. fan & i accedit by
3. & 4.1.
Illuminationis ſeu inſpirationis huius
Reg 3. Ier.
1.Dan.lv. duas ponunt Theologi ſpecies, imaginariam
lon . +
do intellectual.m . Imaginariam fiue fenfibilem
Abac.z.
vocant, non quia non pertingat ad intelle.
& umn ( talis enim impropriè vocaretur pro
phetica inſpiratio )led quia primario fit per
ſenſibilem liucimaginarium repræſentatio

nem , ex qua mentis conceptionalcitur ,eiq;

quaſi commenſuratur. Intelle clualem appel
llant eam quæ non ducit originem à ſenſu
vel imaginationc , ſed oritur immediatè per
lumen inföfum intellectai; & per ſpecies in
telle
 Libri IIll. C. I. Q. I. 309

tellectuales,denouo indicas : vel præexiften .

tes, ſed diuina virtute, ad naturalem aliqua
mentis conceptionem formandam appli
catas. Quæ eleuacio dupliciter contingit.
i quando intellectus ſic eleuatur, vc line o
peratione phantaſiæ cognoſcat. quod rarò
ex fpeciali priuilegio conceditur.z. quando
phantaſia intellectioni cooperatur, nó qui
dem intelle & tu primum à phantaſiâ moco :
ſed phantaſiâ ipsâ motâ & applicatâ ab in
tellectu ,vt ſecum operețur & concurrat. Vi
di Franc.Suarem.3.p.9.30.2.1.difp.9.ftct.2.

ster
Solet ve plurimum Deusmediatorean
gelo prophetiam inſpirare; primò reuclans
Angelo,vt Angelus deinde reuelet homini

quod iuſſus idų; vel in aſſumpto fe corpore

oftendens,vel apparitione tantum fpiritua
li fpeciem humanæ menti exhibensrerum ,
quas Spiritus ſanctus homini vult præſigni a A &t.7.v.
ficari.ſic Moyſi in manu mediatoris data lex a.38. & Gal.
lic Zachariæ & in Zachariab Angelus Do -13.v.19. .9
bc.i.v .
mini loquebatur licin Apocal. • Chriſtus cc.i.in pr.
Angelo , Angelus loanni, Ioannes aliis ma D. Tho .
nifcftat; quæ Pater Chriſto , vt homini,ab 22.9.171.2.
2.
initio conceptionis reuelarat.quod ſuauita e Diony.
ci diuinæ gubernationis , vti folirę mediis, eſt Arcop.
Cal.Hier.
accommodatiſſimum d.Eçliccenſuere gra. C.4.D. Au
uiffimi fandi;de facto ,tantum folicum Dcú guſt.1.3.de
prophetiam per angelos inſpirare c . Non Trin & vi
detur Da.
tamen negandum poſſe Dcum ,li velit,ipsu male. li.2.
immediatè fic in mentes hominum influe- Orcod.fid

V 3 re,
 1310
Diſquiſitionum Magicarum
re, quod nec Damaſcen .nec aliiilli Patres
negarunt; & affirmarunt D.Hierony.& D.
Hier. p . Gregor.& recentior Turrecremata *. quin
in Ela. & Jetiam D.Hieron.qui priorem modum con
Greg.1.18. cedit , poſteriorem huncalıquando àDeo
Moral. vſurpatum contendit “ . Scio Deum poſſe
Turrecre .
li velic :an fecerit,nefcio ,necmulcum refere
in Prolog
Reuelat . ſcire.Non caret etiam difficultate prior ille
S.Brigit. influxus , qui fit mediante angelo ; cùm nec
bin Ezec. Angelus ſpirituale illud lumen creare, nec
6.2. & . ipſe in humanum intellectum queat illabi.
çind.Pf.&
Quin etiam ſineſenſuũ adminiculo in ho
minis mentem , hoclumen à Deo creatum

immitti ab Angelo poffe,ncgat Scotus:fed

affirmant Albertus & Henricus de Hallia:
modò negare. modò concedere videturD.
Thom . fic tamen , vt quando huiſmodi lu
men intellectui fine ſenſibili apparitione
vel ſpecie immittitur ,( vtfitin reuelatione
intelle&ualı ) hocà Deo, qui Colus illud crca
re poteft,immediatè faccatur immitti: quod
accuratè ,ex horum Scholaſticorum ſenten
cia,docuit Franciſc. Picus libr. 2.de Prenot.
cap. 3 :
Dixi tertiò, rerum à nobis procul diftantium.
huiuſmodi res ſunt.i.quæ natura fua longe
diſtant ab humana cognitione ve abftrufio
ra Dei conſilia, myſteria fidei, & fimiles res
diuinæ . (hoc fenſu Chriſtus Dominus pra
. 18. dicitur fururus Propheta , Prophetamide
" Deut
gēte tua,& de fratrib.
iuis,ficutme,fufcitabit,dos,
& Co
 Libri IV . C. 1. I. I. 311

& eo referenda prophetia , quam Apoſtolus

cum dono linguarum comparat) 2. etiam 21.Cor.14.
res, quæ ſunt à cognitionc noſtra ſemota, V.1.3.4

ratione modi cognoſcendi : quando quod

enunciatur, non niſi ſupernaturali lumine
poteft cognoſci:veluti cùm Helizeus reſci

uit , quæ cum Naamo leli pactus fuerat b: & 64.Reg.s.

B.Petrus, quod inter Ananiam & Saphiram
conuenerät : 3. deniq; funt alia longedi AA . s.
ſtancia ratione temporis , quod vel iam vf
que adeo obliuioncobliteratum eſt, vt non
nifi diuina reuelatione ſciri queat : quo pa
& o Moyſem de mundi creationc prophe
caſſe ſcribit D.Gregor. ſuper Ezechiel.vel
quia tempus adhuc futurum , & cuentus
contingens,ideoq ſoli Deo liquido notus,
iuxta illud : Annunciate qua ventura funt,
fciemus quia Dij eſtis vos. Et hæc eſt vocis d 162.41.Y.
prophetia frequentior fignificatio : adcò vt|23.
propria locutionc, hi ſoli Prophetæ nun
cupentur , qui futura contingentia prædi
cunt. gencraliter tamen loquendo, cæteri
quoq; Prophetæ vocantur c . futurorum evide D.
contingentium.cognitio ſoliDco reſeruata Grego.in
eft, quia ad perfe & am cognitionem ,necef- Ezek
et b.
feeſtrem cognoſci tanquam preſentem :fo- de verita
li autem Deo ,vt præterita & præfentia ,ſic19.12.
ctiam futura ,femper antè oculos verſantur,
quia æternitas caret initio , caret finc , & in
eâ cun&a ſimul cognofcuntur :folus autem
Deusætern'eft.ideò cũ Deus hoc futuroru

V 4 con
 312 Diſquiſitionum Magicarum

contingentium lumen propheticum bomi

ni largitur, tunc priuilegium illud , quod
æternitati competit', eamq; conſequitur,
cum homine communicat . Quo fenfu Hic
ronym de Ferrariâ dicebat, Propher asa Deo
l.compé. aternitatis participes fieri 2 :
dii Rene
lai.quod Dixi , quarco ; immobili veritate. hoc intel
ligendum eſt de prophetiâ abſoluta, quam
mortévul- vocant prophetiæ fententiæ fiueprafcrentia ; cu
gawir Hie,
Beniucni ius euentus ſemper prædi&tionireſpondet:
us Floren .quia tunc res conſiderantur,prout in ipfo
Deo exiſtunt, & ab eo ſolo dependent,qui
ſolus eft immucabilis. Non verò hæc parti
cula definitionis procedit in prophetia com
minationis ſiue conlile;quatenùs hæc eſt con.
ditionata, & in ea res cöſiderantur, vt à cau
ſis ſecundis dependent, quæ ſunt mutabiles .
prophetia iſta conditionata , in fe quidem
aft mutabilis , pro actionym humanarum
mutabilitate; in Dei tamen præſciencia et
iam hæc immutabilis eft : quod cum Pro.
ad Or.: phetæ probènorint, & comminationis luz
blufin.q
36.
chodo. naturam cum Dei voluntate comparent;
Chryfoft. Ce quiur cos ne tum quidem falli vel fallere,
Marth " quando quod prędixere non eucnit:velong
Gregor. L. cum Niniuitis,Efaiæ cum Ezechia contigir:
1. Mora. hanc diſtinctionem non Patres b modo,
c.2. & 6 .
limè confir
4 Reg . ſed & ſcriptura º facra clarif
2. llai 38. mat.
Ter.16.a. v.
6. Ezcch . Dixi quintò , maxima cum certitudine.quia
18.v.21. quibus diuina fit reuelatio, folent à Deo fic
mente
 Libri IV . C.I. Q.I. 313

mente illuſtrari , & voluntate affici , & de fide

ac veritate reuelationis certiores reddi ; ve
apertè agnoſcant,& firmiſſimècredant, De
um eſſe reuelationis ſiue viſionis au & orem ;
& queant,neſcio quo (vt ait D. Greg. ") inti . a lie.dial.
mo fapore diſcernere , ſe nec humanis ſo - c.48.
mniis , nec diaboli fraude illudi ; ſed certò
certius fciant, hoc ſibilumé Dei dono con
ceſlum (quod de matre ſua B. Auguſtin. pro
didito deſe verò paſſim profitetur B. Angela 5.11.6.com
de Fulgino c.19.21.27.28.29 . & alibi)& adeò
clarè cernāt futura,iiſq ;præbeant aſſenſum ;
vt æquè facilè fint negaturi prima & rece
priſfima notiſſimaự; ſcientiarum principia ,
quod de ſe Sauonarola ille di&ticabat, & del in d.có
pendio
quodam ſuo familiari, quem non nominat, Reuel.
Picus affirmat; qué ego Hieronymum hunc
fuiſſeopinor:ſed ,quod veriùs certiuſq;,tales
fuiſſe omnes reuelationes Patriarchis , Pro
phetis, Apoftolis ,cæteriſq; prædicatoribus
acdoctoribus naſcentis Ecclefiæ factas, me
cap. 22.
rito cenſuit Thomas Anglicus,'illo in Gene.
lin commentario , qui mendaciter doctori 1
Angelsco, litterulæ additione fuit attributus .
Idem nonnulli putant impofturæ genus ac
cidiffe Commentariis in Apocal. & in Epiſtol.
Canonicas. Sed, quicquid ſit de hocau & ore;
Lumen iftud cælitùs cum veris reuelationi 1

bus infundi ſolitum , Theologi contéplatiui

ſeu myſtiei variis nominibus appellant;fapo .

rem internum , intimam infpirationem , dulcedi
Ꮴ ; nem
 314 Difquifitionum Magicarum

nemexperimentalem ,diuinam iluſtrationem ,fen

Jum nimis fenfibilem ,abfconditum manna,donum
diſcretionis fpirituum . ] Adhuc cótrouercicur,
an hoclamen fic idem cum lumine fidei, an

quid diuerſum ab co ,eiq; ſuperadditum ?Po

ad.c.3 . fterius , verius Pico videtur, & mihiquoq ,
formali falté diftinétionc. fortalſis idem eft
re , & nouam nactum materiam , co ſe exten
dirac porrigit nouo quodam modo. fed no
lo ſubtiliora hæc & minutioria nunc diſcu

tere :quc reidem fit ,fiuc diuerſum ; quando

hoc fimul datur , tunc grauicer peccat , qui
huiuſmodi reuclationi fidem non præbet.
Sit Zacharias exemplum , linguæ vſu priua
b Lucs.
tus ; & in Regum Hiſtoria , qui iubentem
1
Prophcram non ſauciauit, & qui propterin
$3.Reg.20. obedientiam diſcerptus fuit à lcone.
Dixi 6. pranofcens, quia prophctiam deh.
nio , quæ maximè germana, cui proprium ,
vt ,quod prænunciat,id ſciat ſe profari;iuxta
dc.10. V.I. illud Danielis. " rewelatum est Danieli verbum
in cuius
verom , intellexitg fermonem : intelligentia enim
expofitióc
extrema lopus eft in vifione.ncccffarium ergo eſt intelli
fupra mo-gere; ſed & aliis nunciare ; quare,
dum ridi.
culus eft Dixi 7.ate denuncians.nam prophetię do
Caluinus. num datur ad Eccleſiæ vtilitatem , vt , que,
Deo inſpirante, fan & i cognouerint,ea cçte
ris annuncient. Illud deniq; quæri conſue
uit; Lumé iſtud ,ad quam qualitatis ſpeciem
debeat reuocari ? Communis fententia ca
edas. Idem eft ,quæ D.Thomæ , ad pacibilem qua
litatem
 LibriVI.C.I. Q.11. S.I. 315

litatem reduci, quia fit impreffio quædam

libitaria , ſimilis affectioni tranſeunti & fa
cilè recedenti, non enim Prophetis ſemper
adeſt,fæpè illos deſerit . Haud ineptè com
pares verſantibus in tenebricoſo loco : qui,
candelæ lumine illato ,circumſtantia cerne
re incipiunt ; eodem elato , rurfus illis occu
canturomnia Vnde Michæas ; a cùm federo in ac.g.v.8.
i nebris, Dominus lux mea est : & B.Petrus;' Ha - 62.c.l.ver.
17.
b:mus priphericum fermonem ; cui benefacitis at
tendintes , quafi kucerne lucenti in cal girsſo love
Habet tamen hoc lumen adeo multa com

munia cum ſupernaturalibus habitibus ; vt

Julius Sirenius,vir eruditus , conetur proba
re, meliùs reduci ad habitum , apud illum lib.7.de
fato.c.14.
nuenieris argumenta , quibus communem
fententiam impugnat. nec lubet , ncc vacat
plura.
QVÆSTIO II.

Qua fintſpecies Prophetia ?

SS.inuenio : vnúper Sacerdotes, alterum

per Prophetas ; fæpè quidem qui Prophetæ , ij
dem & Sacerdotes erant , fed aliter futura
prædicebant quatenus Sacerdotes , aliter
quatonus Prophetæ . Res eft non omnibus
peruja, & digna diligentiore cxaminc.
SECTIO I.
De rationali, & Vrim ac Thummim .

Sacerdotalis propheticmodus confiftebat in

applicatione Ephod. fuit auté Ephod du

plex,
 316 Diſquiſitionum Magicarum
plex.vnú linteum ,ecāminoubus conceſſum
* 1.Reg. 2. ordinibus , ' yo puero Samuelı ; alterum Su
& coloco cerdubide, quod etiam vocatum eft fupirhume.
gelomus. ;rale , auro & triumn colorüm varietate oina .
6 deſcribi- tiffimum ;" lolephusetiam vocat ſtolam hie.
tur . Exod.
28. raticam , cpomidem & diploidem : huicau
reis catenulis appenlum erat Ritivnal : ſeu
Pectorale, veroque enim nomine vtuntur La
; Hebræi chefen vocant, iuxta punda qur
yuh cini
nunc habemus; nam lofophus aliis vſus for
own Italis , cùm vocat Effen : Græci eodem teſte
laápov.Scriptum quidem aliquando apudSe.
pruaginta, Philonem , & Hieronymum in
uenias agêov, ſed mendosè : pertineret en :m
potiùs ad locum conſulendi rectiùs alibra
pud eoſdem ,rázsov; quafi dicas oraculum.fic
enim ab Ηefychio λόγια,explicantur μαντού
uata ; & apud Plutarchum in Sylla , vates vo
cătur nógoos. Sed cur nógsov ? Si Græca loſephi
verba perpendas, quia veritatis irrefragabi
flis oracula fundebat.Lacinis dictum Pectora

le,quia pectori appenſum ; rationale , quiamo

reanimalis ratione præditi ratiocinabatur:
hac ipsâ de causâ , iudicii elogio addico , illud
cohoneftabant, vocantes,rationale iudi:ii, &
4 d. c.28 .v. iudicium filiorü lfrael , & iudicium Vrimin He
15. & 10.
bræo quidem fonte. Racionem reddiclar
1. ? rhius ,quia ſupra Vrim infcripta vocula mil
path. ſed hoc fomnium eſt rechtici . potiùs
crediderim , quia facra Scriptura conſueuit,
lid quod quiſque facere debet , fiue cuiuſque
offi
 Libri IV.C.I.Q.II.S. I. 3171
a Prou. 1.5 .
officium ,vocare iudicium : a Sacerdos autem ,
3.C.:.V.9 .
rationaliindutus , proponebat Deo homi
num dubia , deſideria , & negotia : & perra
cionale, nõ tantùm Deus propitiabatur, ſed
etiam ſignificabat hominibus, quid fieri vel
let, & quis rei ſucceſſus futurus eſſet , vt non
malè Abenezra.Huc fanè facit,ipſum nomé6 Toftad.
Vrins & Thummim : de cuius eciam fignifica in Exod.co
tione & vſu videndum . ' Scripſere quidem 28.Ribe.in
multi, fed opres mèritò diftin & iora & cla. lib.3. de
temyi .
riora, vt rei dignitas poſtulabat. cæteris mc 12. Serari .
s
liùs egere Toltadus, Lipomanu ,Franc. Ri-'us , The
lib.de lo
bera , & Nic . Serrarius. Agendum accurate fuan. Sa
de tribus ; nomine,re, vfu . cerdocib .
Quoad nomen ; Chaldæi vocarunt, Vraia & Oran
& Thumaia ; Hebræi Vrim & Thummim . Vrimong
fignificat illuminaciones,ſeu lumina, à radi-172
ce Vr.Græci vertunt tué dana ,drawery,Parnoud's
Owni ortaes. noſter doctrinam , cum agit dera
tionali ; cùin verò de ipſo Sacerdote, erudi
tum. Thummim ,ſignificat perfectiones à the
mam ,perficere ; Græci nuncupant áhybekov ,
TENGWOHS, dxs; nofter vertit , veritatene , &
aliquádo Meconymicè Sacerdotes, vel etiam

alicer,proutilli res viſa poſtulare.

Sed quid rei iſta nomina Vrim & Thum - D .Augu.

mim ? quidam negant fe fcire. ' puto ex ſcri- 117 Daud

ptura tamen id colligi poffe .Alij cenſenedi Kimchi in

juerſum quid fiffe in rationalià X II. lapi Caiet. in

dibus : fed diſſentiunt inter ſe. fuerunt qui Exod. Pani
putarint. XIII . lapidem fuiffe.(Suid .vocat'gni.& al.
adaman
 318 Diſquiſitionum Magicarum

adamante) cuius color, pro diuerfitate pro

ſperi veladuerų ſucceſſus, intrante in atria
Sacerdotc,mutaretur, hãcopinionem ,meo
d.q.817. iudicio , Diuus Auguſtinus a fabuloſam vo
cauit ,nec de lofephiſententiâ locutus. Abe
nezra neſcio quas aſtrolabij figuras commi
niſcitur: quem multis rationibus luculenter
bin d.c.28 . Toſtatus refellit. b Salomon larthius, & Eu
gubinus cenſent;fuiſſe nomen ineffabilera
tionalı inſcriptum : Philo Iudæus , & Hugo
Vi& ori.volunt,ipfa hæc verba ( Vrim & Thă
mim ) rationaliinſculpta fuiffe , alij laminas
quaſdam lucentes; & quiſque quod fomnia.
uit, velin buccam venit, velicet videre apud
Toſtacum . Verum mihiplacet , quod multisa
liis , nihilabipfis lapidibus XI I. diuerfæ rel
fuiffe. Primò,quia cenſeo hæcipforum lapi
dú fuiſſe nomina ,ſicut iidem lapides eriam
" Exod.as. alibiº vocátur Soham & Milluim lapides can
dorum ſeu pelluciditatum & plenitudinum ;
vel vocantur duntaxat , Miluim , ve videtur
noſter interpres intellexiffe; quivertit;lapi.
des Onychinos ( hoc dicens de duobus illis lu
pra humerum ) & gemmas ad ornandum E.
phod. ( Gc vertens Milluim , de his XII. la
pidibus ) obſcurius LXX. qui Suham ; ver
tuntoapdiss. nam ſardius vnus ex XII. Se
cundò, quia ,fiquid aliud fuiffent,certèMo
les ; qui cuncta,quæ in dozów inerant , camac .
curate perſcripſit & appendic , aliquid de
Teius, quod crant, formâ, quantitate, quali
tare ,
 Libri IV.C.I. Q.11. S.I. 319

cate,materiâ , loco ,nobis prodidiſſet : Re

fpondet larrhius , idcirco hæc prætermiſſa,
quiavel D ev s ipſe ,vel Moſes,in monte Si.
nai, Vrim ac Thummim fuerat fabricatus.

A page fis,fabulator: hoc tu de capite tuo. ſi

verum foret,hocipfum nobis ſacra Scriptu
ræ tradidiſſet ; ſicut tradidit, priores decalo.
gi cabulas à Deo,poſteriores à Moyſe præ
fcriptas. * Exod.z
1.17 .
Obiiciunt , poftquam Deus “ Mofi iuffit
Iponcre in rationali XII. illos lapides, mox bralzo.
vt dere planè aliâ , alio loco, dicitur; pones
autem in rationali iudicij doctrină & veritatem ,
& c. Reſpondeo hoc dici, vt broucm quan
dam anacephalcoſin & explicationem cun
eorum , quæ de his omnibus lapidibus præ
miſerat.q.d.iulli,ve tales & tales gemmas ra
tionali inſereres, cape nunc iuſſionis illius
caufam . idcirco iuſſi, vt hægemmæ tibi ſint
Vrim & Thummim , hoceft , manifeftatio &
veritas rerum futurarum . Hoc enim breui.

ter,ait; id quod in rationali pones , hoc tibi

futurum doctrina & veritas. Nec vllam hic
video obſcuritatem in hac repetitione , nec
nouitatem in nomine , tamHebreis non no
uo , fed & celebrato. Dicitur autem rectiffi

me Moſes ponere in rationali Vrim do Thum

mim, quia lapides illos per Beſeleelé curauit
ex Dei præſcripto inſeri rationali:Nig,fortè
céſent , ipfum per fe Moſem intexuiffe illa
verba, & nó per textorú magiſterium ac ma

nus .
 320 Diſquiſitionum Magicarum
nus. Quod fi ponere, cum per illos dicendus
Moſes ; certè & nunc noftrâ in fententiâ.

Deinde ſciant aduerfarij candem vim elle

phraſis huius lapides miluim ,& milluim lim .
pliciter; item lapides vrim acihummim , & v.
rimac thurnmim fimpliciter.vtrobiq; enimij
dem lapides ſignificantur, ſed illic addicur
vox lapidum , quia de gemmis duntaxat , qua
gemmæ erant agebatur: hic verò omittitur

vox lapidă, quia de iis agitur, nõ quà lapides ,

ſed qua gemmæ oraculi exhibitrices . Quid
autéineptiæ eít, ſi Meronymicè oraculino.
men tribuaturgemmis , oraculum fundenti
hus : Nouæ ne Metonymicæ ſacre Scripturæ
ſunt locutiones ? Quid tenebricoli , pones;
& c. pro ; pones in rationali lapides , quibus,
à munere, nomen eſt, Vrim & Thummim :Nec

opus fuit exprimere modum alium , quàm

ſeriem ipſam gemmarum ſatis expreffam . Il
li potiùs exprimere deberent, vbiilludinra
tionali vacuum , ad hæc nomina intexenda ?
an inter lingulos lapides ? an in ambituo .
mnium ? an ad dextram , an ad liniſtram ?
deinonſtratiuum , cur potiùs demonſtrer
hanc texturam , quam lapidum miraculum
imò hoc potiùs , q. d.admirandos illós lapi
des, Vrim & Thummim . Auctorum qui no .

bis obiiciuntur auctoritas magna furet, fivel i

inter ſe conuenirent , vel rem diſcutiſfear
1
diligentiùs D. Hieronym . ad Fabrol. quod
nobiſcum pugnet , nihil habet ; quod faueat
aduer
 Libri IV.C.I. 2.11. S. I. 321}
aduerfariis, tantundem :vtitur ſolùm modo
loquendi facræ Scripturæ D. Auguſt
. quaft.
17.ambiguè loquitur, & quid eflc potuerit
indicat,profeſſusid neſciri D.Gregor.pag.2 .
paftoral.cap 1. nihil omnino dicit
, præter ver
ba ſcripturæ & myfticam expofitionem . Ra
banus lib .vlt. in Exod.per, fiue boc , foue illud,
rem reſoluit . Radulfus lib.6.in Levit. aſſerit
duntaxat fieri potuiffe, ve inſcriberéturhæc
verba. Rupertus in Exod. obiter , nec aliud ,
quàm ; doctrina & veritas infsribituriüs.) So
lus crgo cum Hugone Victorino , ex Patri
bus, Philo videatur hoccertò cenſuiſſe : ecfi
de Philone etiam dicatquis , nõ ineptè ; tex
turam non.vocaſſe vocum harú inſcriptio
nem , ſed lapidum inſertioncm & has ipſas
lapidum texturas,vocatas manifeftationem
& veritatem : & licetiam has virtutes dicere

depi&tas in Tg Rozis,propter lapides fulgore

propheticum emittentes. Ec re&e ex iole
pho lib.3.antiq.c.9 . Ribera noſter hoc , cú Li
rano & aliis , collegit, quod diximus ; quia li
cer loſephus nomina vrim & Thuomim non
nominet : vſum tamé & miraculú deſcribés:
ſatis aperçè indicat,le prophetiam per Vrim
& Thummim iplismer lapidibus tribuere .
Scilicet ignoratiet loſephus hanc Scriptu
ram horum nơininum . aut lifciuiflet , cam
pertinaci ſilencio inuoluiſſet.
Sicergoſtacúo,Vrime Thummim fuiffe has
bitis jeminasX17. ve volunt loſephus Lyran .
X Tohara
 322 Diſquiſitionum Magicarum
Toſtat. Oleaſter & Ribera . Videtur enim

hoc probabilius,tum propter ca quç iamdi.

ximus:cum , quod in Leuit. vbi Sacerdos ve
c.8.v.8. Iftitur , nulla fit horum XII . lapidum men
tio , line quibusnunquam Sacerdos ritève.
ftitus fuiflet; ſed eorü loco ,tátum fitmentio
de Vrim & Thummim : vt hincapparcat.ca
libus nominib. ipſos lapidesmet lignificari.
Qui quoniam ſplendidi & micantes clarifi
mâ refulgebātluce , di&i ſunt nõ ſolú ſplen
didi & lucentes , quod parùm futurum ; ſed
fplendorés & illuminationes, Vrim : & quo
niam erat ex gemmarum illis generibus, le
&iflimi , integerrimi, & pe fectiſlimi, diai
ſunt , non perfecti, ſed perfe &tiones, Thum
mim : ea emphaſi , qua foientHebræi,vt & L2
cini, abſtracta pro concretis vſurpare. quam
Oleaſtri ſententiain , æquum non fuit à viro
erudito acerbiùs exagitari. LXX . verò &
vulgatus dum interpretantur,dectrina & ve
ritatem ; maluerunt ſua nobis verſione vſum

lapidum , quam vocis ſignificationem exhi

bere; prudenter id amplectentes , quodma
gis ad mores legentis formandos faciebar.
Nominum verò ratio hæc fuit. Vrim dicta,

quia , vt lux quædam , tenebras ignorancia

diſcutiebant fulgore ſuo ; Thummin verò,
quia ,vt omnis prophetiæ ,certa quoq;fplen .
doris erat promifſio , & indubicato Deus ,
quod fulgore pollicebatur, id euentu perfi.
ciebat,nec fas erat dubitare . Hæc de re.
Dc
 Libri IV.C.1.2.II.S.İ. 323

De Vju prophetia duo nobis funt conſide.

randa ; modus interrogādi , & modus reſpon
dendi.interrogétionem Hugo ? Vi & or.cenſer, a inCathé.
Lipoma
per quaſdam ſortitiones ſolitam proponi . ni
Quod vnde acceperit, aut quid illi luffrage
tur,nefcio , larchius & Åbenezra tradunt ſo-)
licos codicillis inſcribere quælita , & hos ra
tionaliimponere : cuius rei cü in ſacra Scri:
ptura nullú veftigium inueniatur , nihilve .

reoriſtud pro commento reiicere , commu

nemque fententiam aliorum ample &i.bRe lo Ioſephi,
Lira.Tof :
ceptius enim & veri ' puto; Sacerdotes , poft Oleast
debicas preces , viua voce propofuiffe inter
rogača ,indutos , cùm alia veſtimenta facer:
dotalia, tum Ephod & Rationale ſeumoni
le gemmarum Ephodi appenfum , de quo 1
nunc agimus : quod vocabant applicare E.
phod , feu confulere Dominum applicato Ephod ; e r.Reg. 13 .
vel ſimpliciter,cöfulere Dominum , quando de 9:
Sacerdoce ſermo,vel pro ſe, vel pro rege . fic
enim rex per Sacerdotem conlulëbat Do
minum : " quem morem nobisSS.explicat a d.c.23 .
7.2. & 4. &
per Eſdramn , ſi ad Hebræum fontem recur c.22.7.13
ras . vbi enim nos habemus donec ſtaret Sacer. & 15. & c.
das doctus & eruditus; LXX.vertêre;ſtaret illu . 28.v.6.
è 2. Eſd. 7
anatiomil.ớ perfeczioibw ( nã qui cũ Genti 1.6 .
lib.malunt, initiationibus; Latinè quidem lo
quuntur,ſed vim vocis Hebrææ , quá LXX .
funt optimè interpretati,parú expreſſerūt )
illic inquam Hebr.eft ;ſtet Sacerdos Lehurin
velthumnim , & fenfus eft : donec facerdos

X 2 Domi
 1324 Diſquiſitionum Lagicarum
Dominü conſulat indutus Vrim & Thum

1 mim.Et( quod eruditè Riber notauit)vt col

lationem ſummæ dignitatis Pontificiæ deli
gnent ſacræ litteræ ;dicunt, Vrim & Thum
mim alicui collata. Siccnim Moſes tribui

- Deut. 33. Leuiticæ benedixit : Perfectio tua do Dociri

v.8 .
natus viro fanéto tuo. vbi Hebr. eſt, Vrim &
Thummim tui viro fancto tuo: & codéſenſu
Lxx.vercêre:Date Leni o manifeſtationes eius,
de veritatem cius. Quæ ad litteram decodem
facerdotali ornatu ſunt accipienda : ſed per
hunc ornatum allegoricèlignificatur perfe
Etio & doctrina , qua facerdotem prædicum
effe oporteret. Toitat.ibivaldè le torquet,&
veitir in varias interpretationú form as:fed
hæc ,quam dixi,fimpliciflima elt.
Rejpondēdimodum arbitror duplicem fuil
ſe Cum enim has gemmas Deus inſeriiuſe
rit pectorali:vt per tam lucentes perfectoſą
lapides , ipſe lucis perfectioniſque omnis au
& or interrogaretur : & reſpondens , cam Sa
cerdotes. quam Principem & populum ſpi
rituali ſua luce illuſtraret ac perficeret,euo.
luens inuoluca,explanansambigua , & docés
quę facienda omittendáve forent, & modos 1
præfcribens , quibus res inchoanda perfici
endaque ; ſatis apparet , refponfiones inter
rogationibus accommodari debuiſle: inter.
rogationum vero quædã per affirmationem
negationémve nudā poſfiintexpediri, quæ
dam longiorem requirunt explicacionem .
Arbi .
 Lib . IV.C.I. Q.11. S.I. 325 )

Arbitror itaq; ad prius illud genus interro

gationum , nudo lapidum ſplendşre ſeu ful
gore reſponſum : & cxco Sacerdotem colli
gere folitum ,fuaderet an diſſuades et conſu
leti : quo ſenſuaccipio loſephi dicta, ' quem1.3.antiq.
c.9.
Toftatus & Ribera meritò fequuntur : nec
eſt, quod quis arbitretur D. Aug hoc fabu
loſum iudicaſſe: nam quid perſtringat, pau
lò ante docui. Ad pofterius genus interro
gationum , non reſpondebatur illo tantum
fplendore(nec enim commodè hoc potuit )
led longè aliter. audiebatur enim à Sacer
dote interna quædam ,vel externa quando .
que locutio ſeu oraculum , quod iple poſtea
interroganti manifeſtaret. Quanquam nec
hîc abſurdum ſit opinari , ad fplendorem
tunc lapidum acceſliſſe facerdoti lumen
propheticum menti eius à Deo infuſum .

Dchac quidem reſponſione prolixiore , pa

tetex Regum geftis, vbi præter refponfio- b 2.Reg.s.
V.13
nem ad interrogata, inſuper Deus docuit
modum prælij conferendı. & propter talem
modum refponfionis, puto genus hoc ora
culi yocari conſueuiffe , refponfionem per Se- verf.
1.Reg 2%:
6.vbi
Icerdotes. Hebr.eſt
Vidi qui cótra Ioſephiquem ſequor, ſen - Vrim .
tentiam non vno arietemoliretur. 1.ſibi dil | 1 .

plicere fcribit,& luſpe &tú efle fingulare loſe

phi teftimonium . 2. quoniam in codem lo- 2.
co lofephus duabus adhuc aliis in rebus la
Ibitur.hic quoq;lapſum.cum quia dicit hocà
X 3 Græcis
 1326 Diſquiſitionum Magicarum
rózsov vocatum , cum taméLXX:fic
Græcis
vocarint , . ; ui Hebræi fuerunt. cum quiadi
cir ducentis ante ſuos commentarios annis,
hos ſplendores ob legis violationem exſtin.
{tos: cum tamen Thalmudici , & larrbius &
Kimchi, & Elias Germanus teftentur ,diu

ante huic oraculo finem impofitum ,fcilicet

iam inde à captiuitate Babylonicâ ; quodà
Iaddo refponfum ferunt Alexandro Magro
petéti, ve pro fe Deum de belli Perſici euen .

tu conſuleret.Deniq ;quia ſequeretur ex bac

Iofephi narratione , hoc oraculum tantùm
|inſueuiſle de bello reſpondere ;quod nonch
verum . item ſequeretur folummodo cöſue
uiffe de illis quæſtionibus, ad quas , per, 14
vel;non reſponderipoſſet.conſtatauiemiz
pè pluribus refpõdiffe, & quidem interdum
47.13: inopinata, & præter interrogationem . His
viracutus & egregiè doctus conatur loſephi
fulgorčinfuſcare : ſed leui manu fuligo po
ceſt amoueri .
Ad primum refpondeo,licetid I Jusloſe
phus dixiffet ;maximam eius , in rebus ad Sa
cerdotium fpectantibus,cùm ipfe Sacerdos
fuerit;auctoritaté effe debere : præterea nul
lus alius fupereft illi’æui Hebræus ſcriptor,
qui calia diſcutere potuerit , præter Philo.
nem & loſephum.Philo paucula huiuſmodi
lattigit,allegoriis ſolis intentus;neq; negauit.
loleph . crgo ſolú id affirmalle ,qd mirádum
Ad 2.nego in his loſephú labi . Licetenim
LXX
 Libri IV.C.I. 2.11.S.I. 327

LXX . fuerint Hebræi Sanhedritæ , Græcè

camen non Hebraicè ſcripſerunt , & cùm

Græcè ſcriberent nossos dixerunt : & cos
poftea cun&i proſelyti Græci , in hac no
menclaturâ fecuti fucrunt , non aliam ob
cauſam niſi ob eam , quá loſephus ibi retu
lic; ex cuius contextu Græco, manifeſtum
eſt , cum loqui de Græcis duntaxat illis , qui
Iudaicos ricus venerabancur, Notum vero
Iudæos & Græcos ſic diſtingui,vtGræcorum
nomen recincant , quotquot ex gentilibus
ad ludaiſmum tranfierant.' Deoraculiquo a Act.!4.in
que ceſſatione , inerito loſephi auctorita- princ. &
tem cun & tis Thalmudicis & fexcentis Rab . paflim
qouo tiiu
binis recentioribus , qui totius antiquitatis
funtimperitiffimi,præfero . De laddiqui
dem illo rcſponſo , quoad oraculorum ceſſa
b. Q.CUC
tionem , ncc Latini, nec Græci Hiſtorici, riusRufus.
qui res Alexandri ſcrupulosè fermè lunt Didoru .
proſecuci, velyno verbulo meminerunt.lo- Sicul. Piu
tarch . Ar.
fephus verò, « Zonaras & Glycas , quando rianus.
accuracè narrant quæ laddus cum Alexandlof -ph .
dro cgerit , ca recenſent, vnde ſatis colliga- insatz .
tur,dcoraculo per Vrim &Thummim nihil naras to.
Alexandrum cogicaſſe : cuius illum quoque 1.Glyc.p.
2.annal.
fuiſſe ignarum prorfus veriſimile cenlea .De
victoriâ verò contra Darium , à Dco docent
per viſum certiorem fa & um . Arbitror er
go loſephum cgiſſe de fulgore huiuſmodi
penitusſemperque ceffance.Nam per inter
ualla , quin aliquádo ctiam priùs ceſſauerit;
x 4 ve Sau .
 1328 Diſquiſitionum Magicarum

vr Saulis, & poftca quorundam Regum ,poft

Dauidem , tempore, non eft dubitandum .
* p.1,An. Glycas quideni indicat , quando Iſraëlitæ
nal,
Deum offenderant , non conſueuiffe illis
Deum perEphod reſpondere.Sicigiturfuf
fpicor, ſolitos Iudæos primò per Sacerdo
tes ,applicato Ephod,Deum côfulere: & hac
viâ non ſuccederet,recurriſſe ad Prophetas,
b patet ex etiam qui Sacerdotes non eſſenc. licenim
1. Reg .28. legas ipſos quoque Sacerdotes ad Holdam
* * Reg. prophetiſſam oraculi'causâ adiiffe.
22.V.14 Ad 3. dico , nihil eorum ſequi, quæ infc
runtur.nam belli meminit loſephus , vt rei
de qua frequentiùs agebatur. Fulgoris verò
tantùm , prætermiffâ ſubſequente Sacerdo
fali manifeſtatione ,meminit , quiamanife
ftatio iila res ſolita ; fulgor verò , res cæteris
gentibus planè inſolita & inaudita crat, &
idcò illam memoriæ ftatuerat commédare.
Duplex ergo fuitvnius oraculi Vrim & Thú .
mim manifeſtatio fiue reſponfio ,prior illa&
exterior, tantùm per fulgorem lapidis ; &
poſterior quandoque etiam extrinſeca, per
Sacerdote prophetiæ fpiritu imbutum ,qui
quod perceperat admoto pe&orali , id poſt
ca quærentibus manifeſtabat. Forcallis pro
pter totmanifeſtationes concurrentes , Se
1
ptuaginta interpretantur iudicium rêvelinge
Kav,hoceft,iudicium bis quidem manifeſto
rum Sacerdoti , & tertiò manifeſtandorum
Iconſulentibus . Eandem ob cauſam , Vrim

voca
 Libri IV.C.I.Q. II.Sec. II. 329
vocaruneilluminationem ; & Thummim ,ve
ritatem fiue perfe&tionem (eodem cnim hęc
recidı :nt ) quoniam Deus neminem fallere
vel poteſt vel vult :ſed quicquid Sacerdoti
dicebat , hoc veriſſimum & numeris omni
bus erat abſolutiſſimum . Sacerdotis quoq;
officium erat cadem populo verè ac plenè
denunciare, nulla omiſlionis, diſſimulatio
nis ,mutationis aut falfitatis alterius adhibi
ta mixtione a Sic Philo

Hæc de re valdc obfcura ,fi non luculen- :3. devica

Moyfis.
ter , haud certe prorſus indiligenter di& a, Orig. 1.6.
in Leui.
lufficiant.
Hier . in c .
SECTIO II. 3.Ofe.& e
piſt. 127.
ad Fabio
De oraculis prophetarum .
lam.
.
Syffecerint ita de Oraculoper Sacerdotes
Poft Dauidis regnum ,farà per Sacerdo
res Domino reſpondente , frequentius elle
cæpit oraculumper prophetas ;quod diuidi po
ceft in vifionem de fomnium : ficut & oraculum
per Sacerdotes diuidi potuit etiam, in vifionem
fulgoris, & manifeſtationem verbi idcò quçdam
ex dicendis ,de viſione, & verbe,analogiâ qua
dam poſſent etiam accommodari prophe
ciæ Vrime Thummim ;vt non obefæ naris le
cores facilè animaduertent .
Vifionem & verbü Græci Patres & LXX .

non rarò confundunt, vt & ipſa fcriptura ; bai... &

cum vifionem dicit audicam , verbum verò 13. & Am cs
viſum vel oftenfum b . vt cum Iſaias dicit ,
XS * Andi

>
 1330 : Diſquiſitionum Magicarum
allaica sudicæium ,quia Dominus locutus est : & ta
men initio vocarat vifionem : & cum Zacha
rias & Ezechiel dixiſſent ,ſe verbum Domi
vterq; c.ni explicaturos , fubdunt viſionem b . diffe
2.vide eciá runt tamen Nam
Labdik..
Viſio Græcis öegons vel ogueas Hebræis roë,
cſt prophetia qua mens ſpirituali oculo cer
nit obie & um propheticum ipſi cæleſti lu .
minc repræſentatum , differt à verbo , quia
verbum ſæpè contingit Gne viſionc, & vitio
fine verbo : differt à fomnio, quia viſio ſępeof

fertur vigilanti.crebro quoq; vſurpaturmo

re Hebrçorum pro concreto, ſeu pro reviſa:
< Exod . g . Gic Moſes rubum vocat vilonem : ſic pro
d Ezech... phecæ dicuntur videre viſiones d.Tales co
doel, .cu ſucuerunt eſſe frequentius ſanctorum viro
quæ quibusdam fæculis
rum rcuelaciones:
crebræ admodum leguntur, vt vno fæculo
duodecimo ferè Orni ſolitarii, quam Ger
uaGus Presbyter deſcripſit :Tundali Hyber
ni,CyrilliPresbyteri, Roberti Abba Lym
burgenſis ,loannis de Pinio , loachimiSiculi
Simonis Stockii Carmelitæ , loannis Brid
lyngton & aliorum .

7 Verbum ,liuc(vt mauult Cyprianus)ſermo

Græcis abg @ :Hebrçis Dabar, eft prophetia,
qua fpiritus fan & us, mentali quadam locu

cc.8. v. 1, tione,prophetam occulta docet,vt cum E

1:
6,38.v.5.. faiæ c dixit : Sume tibi librum ,& iterum
wide dic Ezechie, & c . Locutio iſta fiebat , vel
voce formacâ in aëre ,& auditâ vt Abrahamo
nc ?
 Libri IV . C. I. 2. 11.Sec.II. 331
ne filium necaret " ; vel verbis in ore pro- aGen.22.

v.u. .22
phetæ pofitis,vt Balaamo b , & hæc Aramę- bNum .
is propriè dieta;Malkı,Hebræis,Malcburh (h . & 13 .
eft confilium )quafi dicas regem prophetia
rum ; fiue prophetię ſpeciem præcipuam ni
hilenim conſilio eft vtilius. Vigoni & verbo
hoçcommune fuit, quod vel de læcis & fau
ſtis erant, & in nouo teftamento tunc voca .
tur Evangelium ; in veteri nomina viſionis aut
verbi retinent: vel erant de infauſtis ac tri.
ftibusrebus,minarum & luctus annunciæ ,
regibus ac populisexitia portendentes :cúc
Hebræi vocabant huiuſmodi prophetiam ,
Malla ,à verbo Nafa, leuare,tollere , porcare,
aſſumere. Per hanc radicis varietatem fa
ctum , vt contiouertatur, quid propriè in ſa
crâ fcripturâ fignificet Molla ' Olim A
quila vertit apua non accipiens , procurru
( vt apud profanos )fed pro pondere feu onc
re , vtnolter optimè tranſtulit . Calamitas
enim cui impender , eum Æthnâ grauiùs
premit : &, in quem talis prophetica fenten
tia ferebatur,ħic metu atq; triſtitia oppref
fus, quaſi caput nequibat erigere.fic explico
& amplector D.Hieron. fententiam in Na
hum .Quid ni ample&ar ? ſemper ( fi accédas)
vocabulum pro aducrsâ,núquam pro ſecú
dâ denunciatione inuenias vfurpatum : &
perfpicuè Hebræum nomen ,Onus feu Põ- Ex0.2 ).
dus fignificat , & in Pfalm . 27, Græca ver- 1.5.4.Reg.

fio optio habet,h.c.põdus.Sic nonnullipu- 27.v.s.

tant à
 232 Diſquiſitionum Magicarum
* Apoc.e. tancà Ioanne ' vocari Bap@ ,hoc eſt vt no
in £.v.24. fter vertit,pondus:ſed ,nifi fallor,ipfi fallun
tur : non enim illic ſermoeft de prophetiâ,
fed de onere interdictorii alicuius præcepti,
vt rectè Primnaſius & Hayıron ſenſere.Nec
longè abit ſpiritus fanctus, cum onus vſur
pat,proipſo populo ,cuitale quid imminere
byer.23 . v. denunciatum fuit 6 : quia talem populum
Deus diu laborauit fuftinens,tandemq ; hu.
meris fuis, quaſi onus moleſtiflimum , excu .
tit,dum eum abiicit;cùm ſuo quali fauore &
peculiari defenſione deſtituit.LXX.Theo
dotion & Symac.ſolentvertere lõpua, quæ ,
vox à raußávw deducta , donum , & mu.
CD.Hier.
nus ſignificat c . quid commune , dicat
inler.c.21.
& Fauori, aliquis , oneri & muneri? Multum fanè in

in Lexic. propoſito : imò hîcidem eſtonus & munus.

Nam prophetica comminatio infortunii &
ſupplicii infantis, præclarum & preciclum
eft Dei donum.quia quos Deus diligit , ca
ſtigat ; & quos caſtigat, prius vịreſipiſcanc,
minas proponit illis, & vt ſolent fugarema
lentes, quam lædere; lapidem manu leuat,&
oftentat,priuſquam iaciat. Homini ſic libe
rum relinquit , fugere à venturâ irâ. Sand
añuella primario ſignificat leuationem que
aſſumptionem ,ſecundariò donum :eo quod
dum datur, à donanteleuatur & traditur , à
donatario verò affumitur. Vnde Theoni &
aliisMathematicis ,Diale & icis quoq;,dñuus

nominatur,illa propofitio : quæ demonſtra

tioni
 Lib.IV.C.I.Q.II. Sec.Il. 3331

tioni vel argumento inſerta ,& non probara ,

affumitur ab alio , & vt ,qui inſeruit illam P
a Theople
bet, poftulatur. Sic cum interpretes iſti in in Habaco
S Sañupa vſurparunt;pro reipsâ acceperüt, & Nahú.
quæ aſſumitur ſiue eleuatur,ida; conlenta - blo.Petr.
nee idiotiſmo Hebræorum.quibus prophe. 1.de pro

ta dicitur quafiaſſumere & leuare ipſum O - pheliac.

nus , & libratum intentare ceruicibus im- de Lem
mate , do
piorum : quibus impiis breui imminentem rias Mon
diuinam iram comminatur.hucenim perti- sa .Prælu
nenrulle palliuitus occurrentes phrales, af pheim
fumere lucium , offumereplanetum ,aſſumerepara- not.Pran
Ribera in
bolem . Cauendum itaq; ne cum Græcis re
Nahum,
centioribus Apua . ad quamuis prophe- < Ezech..
tiam extendamus. Sicui hæcnimis fusè di- v .} &c . 8 .
v.1. & 3 .
& ta videbuntur : is fi, quàm te viri egregii in
his corſerine b, conliderare dignabitur: non dlufti
, ad
diffido illum æqui boniq; hanc noftrain di- monit. ad
Gent. cis
ligentiam conſulturum . ca fin .&
Hæ duæ ſpecies , Viſio de verbum , aliquan - 9.2. ador
doiunëtæ funt cum rapiu ſeu ecftafi, aliquan - todox.E
do ſeparatx.ſimul fuêre in rapeu B.Pauli,ad piph ; qui
tertium vſq; cælum : vbi vidic & audiuit, quęMontani.
non licet homini loqui: fortallis etiam Eze- ftarum
eſt86.Hic,
chielis viſio quædam talis fuit º, quæ voca, præfat. in
rur iad , hoc eft prophecia non lenirer, led Ela.Chry:
violenter influens. Quando igitur ecitalis foit,in rc.
accedit, tunc tenenda Patrum doctrina : 29. in epi
prophecis non fuifle lic mente captos velito.ad Co.
uttonitos ,vt non probè ſcirent, quid prædi . Auguft.li
. Polychronius inEzech.c.3.Quemad -läсad.c.7.
Icerent
mo
 334 Diſquiſitionum Magicarum .

modum diuini da incantatores ad Dementiamuſ

que procedunt,demoneftuporem illis ingenerante:
ita è contrario Prophetis fenfusafficitur,dum ani
ma fpiritus efficacia colluftrarur.hocenim pro
prium fuit fanaticorum , quales erant ha
rctici Montaniſtæ , & vates Gentilium . lin .

meritò valdè aboliuario reprehenditur au.

& or,deſpiritue animalexſtat inter opera Au
guſtini) quod ſcripſerit, B. Ioannem in ee
itali Apocalypſim ſcripâffe. Ná ecſtalis du.
plex eft ,vna diuina ,alia diabolica.yt inſinu
- lib . des atTertullianus his verbisa ; Ecſtaffs hoc opera
nina.
iur de fuo proprio: vt fic nobis fapientia imagines
inferat,viderrorum . ]fapientię ſcilicet ac ve
ritatis diuina, errorum & falGitatis diaboli

ca. Non igitur auctor ille ccftafim fumpli pl

mérisacconitæ abalienatione, & animi qua

dam impotentià ;qualis erat in pſeudopro

phetis illis; ſed more patrum & rc & o prora
ptu ſiuc pro abſtractione tantùm à terrenis
& ſenſuum corporcorum functione:necro
luit ſic conſtitutum Euangeliſtam ſcriptiſſe;
ſcd , quæ dum in tali ecſtati conſtitutusvide
rat,ca poftmodum in ſcriptum redegiſſe.vt
mictam D. Pauli raptum : talis haud dubie
D.Ioannis fuit,quod teſtaturcùm dicit fin
1
piritu fuiffe l'éyevoleny Ćv Avsúpan ſcilicet cor
reprum & abſorptum in ecſtaſi,vt rectiffime
Haymon fuit interpretacus :breuiter idem
vno verbo inſinuare voluit Andræas Cæfa

Irientis :πνεύματι αγίωγενόμενG-κάτοχG :quod

voca
 Libri IV . C.I. I.II. Sec.II. 3351

vocabulum , fic afflatum fpiritu ſancto ligni

ficat,vt totus ab co correprus mente ſeu fpi
ritu, & occupatus ſolida poffeflione fuerit:
nam affectio animiecſtaticorum xatoxa vo

cata, quia ſenſibus corporeis ad tépus quali

priuantur:vnde & morbus quidã ita nomi
a Galen.li.
natus, qui corporis fenju moruq; priuat ?, 7
13 . Thera
& κατίληψις. noftri mcdici conglatioriem ap- peut.& l.

pellant.Idé ſignificari puto , quado prophe delocis

tæ dicunt,factam fuper jemanum Domiini 6 , ité tio, &
eleuauit mefpiritas ,aut,eduxit me. manns Domini gynetæ.
in fpiritu : item ,cecidit fupereum mentis exceffus, 5 +. Reg.3 .
vbi Græcè eſtàxsaorsa perperàm Theodore. Ezech.11
.
& Theophilad . cum Led cõfundunt cũ .. & c4e.
huiuſmodi raptu ;hoceft lad ,cum Mela. dad.1o.V.
Tertia ſpecies erat ſomnium , dormientib . 10.
cantum ,medio ſimulacro ſiuc phantaſmate " iaNahú.
contingens:Hebræi vocant chalom f, Græci flrai. 29 .
EVÚTVOM. Siquisquæ cuenturafunt ſomnians, v.7.
lipſe quid Lomniec non intelligit; tunc eius 0156
reſpectu non erit prophetia : ſed adſpectu că
tum illius erit prophetia, cui Deas ſignifi
cationem ſomnii reuelabit.quare Ioſeph ,p
pheta , & non Pharao, vel eius ferui ; Daniel & Gen. 40.
& 41.
propheca , & non Nabuchodonoſor " :lom : n D'ac.i.&
nians autem ipſe demum annumerabirur *
prophetis, quando cum ſomnio ſimulintel
ligentiam ſomnii percepit, vt Daniel in al
tero fuperbi Regis fomnio '.De his fomniisiDan- C :a .
propheticis tria ſunt conſideranda,modus ,
caula , & gradus ſeu dignitas.
Mo
 336 onum um
Difquifiti Magicar

Modus multiplex eft,vt accuratè nofter

• 93.deob Pererius explicauit a quædam immittun
ſcrua.Co tur cum pauore & horrore fomniantis 6
mnior.
6 Gen.is. quædam pacifice c . 2.quædam non intelle
V. 12.Dan . &a , quædam limulintelle &ta,vt dixi.z. quæ
2.V.I.
c Gen. 28. dam clara & fine inuolucris , vt loſeph,
V.12. triumMagorum , & B.Pauli ; quædam obleu
* Matt.r: ra,implexa,inuoluta ,vt Pharaonis & ſeruo
2.7.12.13.& rum cius,& Nabuchodonoſori - 4.in qui
20.Act.16.busdam Deus alloqui videtur , vc Salomo
V.9 .
edd . Gen. nem , interdum angelus bonus,vc B.loſeph:
40. & 41. interdum aliquis homo,vt Paulum vir Ma
Dan.3.& cedo. 8-s.aliquando ſomnia correſpondent

f 3.Reg.3 . antecedentibus cogitationibus, & liciniciú

s fupra ci- ſumunt ex cauſſa animali : ve primùm fom
tat.
in %. nium B.Iofeph , & primum Regis illius Ba
locis
litt.
bylonii;quandoq; vero nulla præcedit cogi
ratio, vt in ſomnio fecundo B. loſeph acci
" Matt. 2. dic h . hanc differentiam notauit B.Grego.
11.8.Mora. i 6. nonnunquam nihil pecenti Deus ſomn
C.13.
nium inopinato immittit,vt fit plerumq;,&
accidit in prædictis SS . cxemplis: nonnun
quam vero petentibus reuelationem camo
* Dan.z.v. fperantibus, ve Danieli k . conſuefactose
nim Hebræos huiuſinodi deſideria ſua Deo
1
proponere,& ab eo petere , vtper fomnia fu
turuin illis euentum pandere dignaretur,
11.Reg.28. manifeſtius eſt ex S.S.quam ve quis debeat
1.6.& is. dubitare 4. Solici id ipſum Gentiles facere
m Art
in templo Serapidis ieu Plutonis , vt diſce
ftoph.in
Pluco . irent qua ratione à morbis liberarentur" :vell

1 ad re
 Lib. IV.C. 1. Q. 11.Sec. II. 337

ad reſolutionem dubiorum habendam , vt

fecit Edelius ‘ : & apud poëtam Rex Lati- a Euna
nus.6 : & in templo Æſculapii Apollonius pius in E
“: & Spartanimagiſtratus in templo Pali. Ænei. 7.
phaës a : cale fuit templum Amphiarai €; & Philoftia:
Calliæ apud montem Garganut ", & hu- acinoma
iuſmodi templa vocabantur Pſychonantea. fcul & 1.
Conatus ad hoc crimen Apoſtata lulianus de diuin :

per calumniam , detorquete Vigilias ChrifPaula it !

ſtianorum ad ſepulchra Martyrum : ſed re Scrab.1.6.
tudit illum validè B.Cyrillus ludæos non 181. to : jui

nunquam co ſuperſtitionis delapſos, ve ad Iulia :

capcanda fomnia in Gentilium templis in .
cubarent , docet Efai. propheca " , qui im
la c.6s. v .
molant in hortis ; de ſacrificant ſuper lateres :qui
habitant in fepulcris,chein delubris idolorum dor.
miunt. ] vbi LXX.vr ſolent. paraphraſtice
addiderunt,propterinfomnia, da fróma, cau
ſam incubationis explicantes. D. Hierony.
In de lubris,inquit,idolorum dormiens , vbiftra
tispellibus hoftiarum incubarefoliti erant;vt
fom
niis futura cognofcerent. Quod infano Æfculapsi
vfg bodieerrorcelebrat Ethnicorum , multorumg
aliorum .] idem Cyrillusibrin Comment.con
firinat.

Cauffæ fomniorum efficientes alio loco

explicabuntur: nunc de diuinorum ſomnio
rum finali cauffa( vr vocanujagimus dumta
xat :qua ex S.S multiplex defumituí. Ć. vt
quis à malo abſterreatur,ſicut factum Abi i Gen, 20 :
nelech 'Regi Geraræ ;& Labano:* hanc in- k Gewifi
Y Gniat
 um
tion caru
m
uiſi
338 Diſq Magi

linuat B.lob a; in horrore,( inquiens ) utformis

* c.4 . 13.
nocturna,quando folet foporoccupare homines,pu
vor tennit me,& c. & alibi , terrebis meperfom
60.7.7.14 per viſiones horrore concuties.z .vt conſo
nia,&
letur afflictos ,& mæſtos perfundat lætitia,
quod de ſe afſeric B. Angela de Fulgino. c .
16. 3. vt adhortetur ad aliquod bonum ,vt
. Gedeonem ; & Iudam eiusq; exercitum
Iud.7.1
13. 4. vt moneat vel doceat quid agendum fu
d 2.Mac.is
c Mat. 1. & giendumve , vt B. Ioſeph , & tres Magos
hanccauſſam lobus ſignificat his verbis ';
16.33. V.is. perfomnium aperit aures virorum , & erudiens cos
inftruit diſciplina,vt auertat hominem ab bisque
facit ,& c.s. vtfpiritum prophetiæ ,vel quod
aliud fpiritualedonum fimullargiatur:quo
& Nu.13.v. pertinent iuxta nonnullos iſta Moſis b,
6. propheta domini in vifione
fuerit inter vos
quis
apparebo ei, vel perfomniū loquarad eum . Signi
ficare volunt, quod Spiritum prophetiæ ,vel
viſione,vel fomnio collaturus fit :poti' cie
diderim agere , de iis, quibus iam dato pro
phetiæ fpiritu, ſignificat ſe poſtea cum co
rum nullo càm familiariter ,quàm.cum Mo
ſe acturum , cum hoc orcad os,cum illis di
taxat per viſionem & fomnia.Meliùs hucha

hc.2.v.28 citiſtud " loëlis ;fenes veftri fomnia fomniabūt,

de iuuenes veftri viſiones videbunt,præcefferat
n.effundam ſpiritum meum ſuper omnem carnes,
& prophetabuntfiliiveſtri. ſic donum ſapien .
entiæ in fomnis datum Salomo
d d.c. .!tiz & prud
13.Reg.3.
Ika
ini , ex probabiliore ſententiâ Toſtati *; fic
9.12.
pro
 Libri IV . C.I. I.II. Sec. II. 339

promiſfio obuenturæ dignitatis ,-loſeph &

Mardochæo 2. 6.ad reuelationem diuini a- . Gen. 17 .

licuius myſterii , vel magnarum reip .aut Eph.11.

b Gen. 28.
Imperii viciſſitudinum “; veIſraëlis ", Ægy
Dan..
pri , & Nabuchodonoſor .Ad hæccapitare Gen.si.
duci poſſunt multa ſomnia diuinà, quorum Gen.41.
e Dan . 2. &
in hiſtoriis Sanctorum fit mentio; vt illa A
fricana apud Vi&torem Vticen.de perfecut,vä
dalic.z.oblata EuſebioEpiſc.Carthaginen.&
quæ poft obitum Sidonii vilio oblata pin
cernæ apud Greg.Turonenf.l.2.hift.Franc.c.
23. & inter alia vnú mimiin vita Simeonis Sali,

apud Metaphr. aliud facrilego Traie & tenſi

oblatum fæpius,apud Sur.tom.4. in vit.S.Fri
derici. aliud oblatum monacho Cluniacenſi

Beatæ virginis,tempore S. Odonis, apudlo

annem Monachuml.z vitæ D.Odonis ,c.9.cu .
ius occaſione B.virgo cæpit vocari Miferi
cordia Mater.aliud Bertę matri S.Suiberti,a
pud B.Marcellinum , c.1.vit& Suiberti aliudS.
Abramio confeffori,apud Metaphraft.in eius
vita.aliud Henrico Imp.apud Rupertum ,in
vita S. Hereberti, 6. 20. aliud S. Lútgero apud
Monachos Wertinenſ.eius vite, c 11. 10.a

liud S.HugoniGratianopolitano apudGui

gonem , in eius vita,aliud Hartmanno Tuiti
enſiapud Conradum in vita.s.Welphelmi.a
liud multiplexElpediphoro,apud Ioannemi
presbyterum in vita S.Bafilei Epiſc. d . Mart.
& alia innumera .

Degradıb.ſeu dignitate prophetię multa

Y ż variaa
 1340 Diſquiſitionum Magicærum

a in Du- variaq; congeflerc Moſes Ægyptius &

Core Du. Franciſc. Picus b, ſedminutiora, quàm vei
bitantiu. liora : idcirco ,illis omiſſis, tárùm dico quod
b de pre
20.l.2.c. ex iis omnibus intellectualis reuelatio,quz
pen . & vlt . fit fine cooperationc phantaſıæ ; præſtancil
fima eft, li fecundum ſe & preciſè fumatur;
altera verò in qua phátaſia ab intelle & u ex
cicata concurrit, eſt præſtantior excenliuc,
quia primam & quid aliud præterea com
prehendit. Sic etiam intelle& ualis per ſe
Cumpta, & comparata cum imaginaria per
1 fe & ior eſt : ſed à imaginariam addideris ad
intellectualem , tum extenfiue fimul amba
perfectiores erunt , quàm ſeorſim ſola intel
lectualis.ita P.Fran.Soarizad3.8.q.36.47.1.dify;
feci. .
9.

QVÆSTIO III.

Quo pacto prophetiafue diuina revelatio difcer

diabolica re
nenda fit à diuinatione fine
uclatione ?

On minùs neceſſaria , quam ardua eft

huius queſtionis accurata pertra &tatio,
propter quotidianas, etiam fpiritualium p
fonarum illuſiones: in eâ decidendâ lcquar
veſtigia aliorum , qui cercatım adhunc lapi
dem verſandum accurrerunt.præcipui tuê
re B. Vincentius Ferrerius tractar.d . viia
rilualcop.11. 12. loann . Gerſon. tractata
probatio. fpirituum , & alibi pajſim , Cardinalis
Turre.
 Libri IV . C. I. 9.1 11. Sec. I. 341

Turrecremata in prefat.Defenforii reuelatio.B.

Brigitta , Henric.de Firmariâ libr.de quatuor
inftinétionibus, Ægid.Carleriusp.1.Sporia fra .
gmentor.in princip.Hieronym .de Ferrariâ in
Compend.reuelst.loan Franciſc.Picus libr.vl.
tim.de pranotion.Ribadeneyra libr. de tribula
tione cap. 15. & alii : & quidam recentiores ,

quorum di &ta cuneta inuenies , apud iſtos

intiquiores. Poſſunt omnia reduci ad tria
capita; de eo qui iudicat,deperſona cui fa
ta reuelatio ,deipſa reuelatione& eius cir
cumftantiis. de ſingulis videamus,

SECTIO I.

De neceffariis iudicaturo dereuelatione.

El quis iudicac de apparitionc propria

vel de alienâ : & plus periculicſt priore
alu. Vtroq; oportet fic perſonaſpiricualis
'c deuota.nam animalis homo non percipit ea ,
"la piritus fint.Oportet icaq; eum qui recte
ciudicatur primò donum difcretionis à Deo
etere : vt queat ſincerum manna diuinę re
elationis à mellica lechaliq; dæmonis offa
ignoſcere; & hæc diſcretio , concedicur a

quando à Deo immediatè fimul cum ipſo

umine prophetico ,vc dictum eft:aliquan
lo feorfim , idq; vel ad priuatam accipientis
inſtructionem , vel ad aliorum quoq ;, & to
ius Ecclelir ductrinam , & remedium.Hoc

inim dono homo conſequitur , vt in fe, &

Y 3 de ſe
 |342 Diſquiſitionum Magicarum

de ſe ſciat probare lpiritus, & etiam ſciat il

los de aliis, & in aliis diſcernere. Poteft au
1
tem hic conſiderari quaſi duplex modus, v.
nus experimenialss ,qui cum ipfa reuelatione
propria infunditur illi ,cui facta reuelauio ;
qurmodus(vt ait Gerſon ) fit per inſpirationen
intimam ,fèu internum faporem ,fime per experi
mentalem quandam dulcedinem ,fiue per illuftra
tionem à motibus æternis , effugantem omnes il
nebras dubietatis. ] Hîc modus rarus eft , &
paucis conceſſus: & quibus conceſſus non
eft, illi non poſſunt, ſuo iudicio ,in propriis
reuelationibus ſtare: quibus verò conceſſus
à Dco fuerit, illi camenco vti no poſſunt,ad
diſcernendas aliorum reuelationes , quia
ficut nemo nouit quæ funt fpiritus,nifi fpiritus i
pſemet :ſicnemo cognoſcit infallibili cerui
tudine, per experimentalem hunc ſenſum ,
ea quæ in alicno ſunt animo. Alter modus :
quidatur maxime in ordine ad alios;ille oi
tițur etiam , feu confirmatur experimentis
variis, tum ſui, tum aliorum : & folet à Deo

concedi maximè illis, quibus officii & dig

nitatis ratione incumbit animarum cura,
Sed non debet quis facilè fibi perſuadere,ſe
donum iſtud à Deo accepiſe : ideoque ad
preces continuas , etiam debet adiungere
humanæ prudentiæ, & doétrinæ media. Ter
tius enim eft modus diſcernendi ſpiricus,
quem vocant doctrinalem ,per diligentem &
piam ſacræ ſcripturæ tractationem ; qux

regu
 5.
Lib. IV.C. I. 2.111. Sec.I. 343

regulas præber falſos prophetas à verisdif

cernendi:le &tio quoq; fan &torum Patrum &
Hiſtoriæ Eccleſiaſticæ mulcum confert, vt
illuſiones & reuelationes ,ſignis ac notis pe

culiaribus queant diiudicari:his ſi adiunga

cur obſeruatio virorum ſpiritualium , & ex
perientia ; & in ambiguis obſcuriſq; conſu
lantur viri docti,& pii, & in via ſpiritus lon
gè progreſſi, in militia verò contra dæmo
num altus exercitati veteranique : ſperan
dum eſt poſſe deceptiones fic fentiri & vita.
ri. Planè ad hunc vlcimum iudicii ferendi
modum , non fufficit ſola doctrina ,fed acce
oportet ad illam experiencia propria; vt
quis fit & do &tus & contemplatiuus; vt &
Scripturam & reliquam Theologiam non
leuicer delibarit, & in femetipfoexpertusfit va
riam ( ait Gerſon ) affectionum piritualium pu
gnam : tanquam afcenderit nuncin cælos,nuncde
ſcenderit in abyſſos : & viderit mirabilia Dei in p
fundo.Nam qui nauigant mare hoc myſticum di
uerfarum affectionum ,quafi collidētium fefluctuü
enarrant mirabilia eius. Inexpertus autem talium ,
quid nouiteorum ? ]Adhæcautem nulla magis
neceſſaria diſpolitio reperitur ,quàm ſolidæ
humilitatis.vt enim docet Moſes apud Caf
ſianum ,folis homilibus à Deo hæc cognitio datur.
Deniớ; non eſt iudicium præcipitandum ,
fed res Deo diligenter priùs commendanda
& multiplex ſcrutiniú métis faciendū : iuxta
mox dicéda.Docét hocfacrę litterę.Narrat
Y 4 Ioſeph
 3.44 Diſquiſitionum Magicarum

Ioſeph lacob patri lua fomnia : increpat cu

* Gen. 37: pater, ſcd rem tacitus conſiderat " : Appa
ret Angelus,Ioſue filio Nun , formâ viti ar

mati: ille diſquirit interrogatione, quis el

lofu.s.v, ſet, nec adorat incognitum b: Audic Samu
13 : el vocantem Deum , nec refpondet Domi
no: fed accurritad Heli,donec monitus fu
iffeţ ab Heli Sacerdote : quo modo ſe gerere
S.Rcg ?: deberet " Helias diſcernit inter turbinem ,
commotionem , ignem & auram lenem , &
perpendiſprudenter,in quo illorum Domi.
nus ſemanifeſtarec.Salutac Virginem ſacra
tiſſimam Gabriel Archangelus:illa priuſquá
d.
"Luc.!. reſponderet :cogitat ,qualmoſferilla ſalutatio
22 :
non id leuiter,led deegíteno m , ature & diu,
animo atq; cogitatione voluebat ,vtrum illa

ſalucario illuſoria eſiet, & àDeo ,an à dæmo

ne,vt optimè Euthymius.Hoc imitatus D.
Ambroſi ':cum illi corpora SS.Marçy. Pro
thafii & Geruaſii reuclata :hoc Epiſcop. Cy
prius,cum D.Barnabas illi ſe manifeftauit :
hoc cæteriſan &ti,vt vidimus libr.2.queft.6.Si
ş video . hoc illa nsulier Carthaginenſis feciffet's
stat mi quæ cauſa fuit ſchiſmatismaximi,non tam
lou li.de
B'armenia. turpiter deluſa fuiſſet ,ncc tot malorum A.
ifricę occaſionem prębuiſſet.Sanè quam dia
res dubia eſt ,longè tutiùs cenſetur , potiùs
eam piâ cum humilitate repudiare , quam

cupidè & confidenter recipere , aut aſſen

tiri ,

Obiiciat fortè aliquis : apud Cæſarium

legi
 Lib. IV.C.I. 2.111.S.I. 545

legimus,multos precibus àDeo reuclatio

res, viſioneſque, & poſtulaſſe, & obtinuiſſe :
fi petere licet, cur non & oblatas ample & i
ſtacim atque recipere ? Refpondeo :Mulca fieri
à multis non imitanda, imò nec probanda,
maximè ab hominibus incompertæ fan & i.
tatis. Nam fi quis,de quo conftaret ſan &tum
eſſe , id in caſu aliquo peculiari & neceſſario
peteret ( quod olim Tanctè fa & um à B. E
phrem , docetAmphilochius in vita D. Bafil.
& à S.Mauro ,docer in ciusvita Fauſtus , apud
Surium in lanuar. & à S.Hereberto docetRu .

pertus eius vita c. 13. apud Surium menfeMar

110.)vt non auderem damnarc ; Gicnon vere
rer cæteris ſuadere, ne idem fibi putarenti
mitandum. Quoniam inuenio viros do
tos. & valdè fpirituales ſemper huiuſmodi
deſideria ac petitiones improbaffe: quia na
ſci folentex occultâ fuperbia, æſtimatione,
& amore ſui; quo cupiunt manifeſtam aliis
fuam fan & itatem ; vel falcem ex curioſitatc
vanâ , vt optimè tradidit fan &tus Vincen
tius ſuperiùs laudatus : & ideo Deus folet

permittere tales decipi, & impingere , vede

fe ipſa teſtatur , mulier ſingularis prudentiæ
& ſanctimoniæ B. Catharina Bononienſis. a lib.deri.
ta & erro.
Deinde quia in talibus non conſiſtit fan &ti- tibus fuis.
tas , ncquc perfe&tio Chriſtiana,ncc iſta nos
Deo faciunt gratiores,aut proximo verèv
tiliores. Denique quia huiuſmod auci ſa
ri, non cſtianuam Deo præcludere ; ſed peri

T 5 Cifto
 340 Diſquiſitionum Magicarum

cuſtodiam ſui, & humilitatem , & caftum ti

morem , Spiritum ſanctum allicere , qui a
mar quicſcere ſuper humiles ac timoratos;
quæ cun & a diligenter ac feriò tradita fuere
a lib.de o- à noſtri ordinis viro , Franc. Aria . & prius
rat: méta
li D. Aug: nos docuit Diuus Auguftinus conacum hoc
1.10.cófil. dæmonem ſibi perfuadere , vti fignum ali
& l.de vera
quod à Deo peteret ;ſe verò id detrectaffe ,
religione. I
& Ciruelo gnar um quàm multoshæc curioſitas perdi
P. 3. de fu- differ. İdco alibi monet his abftincamus, &
perft.c.21. quod intra nos eſt , Dei regnum , in iis quæ
videntur non quæramus. poft Auguſtinum
idem monemuràGerſone ; cuius in fimili
bus magna ſanè auctoritas eſt, his verbis; E
narrantur exempla ſanctorum pairum ,quicurios
satem huiufmodi vifionum velmiraculorum tan
quam perniciofiffimam fallaciffimamque refage
runt. A quaſe Auguftinus liberatum in ſuis con
feſſionibus , gloriatur in Domino. Quampro
prerea D. Bonaucntura abhorrendam nimis effede
terminat;fotog.conatu repellendam ,nunc orationi.
bus , nunc increpationibusfew flagellationibuspro
priamentis & corporis: exemplo illius,quiutten
tatione careret fuperbiæ,quafiuit, & obrinuità Do
mino , vt per tres menfes Damoniaca vexaretur
obfeſſione. Alter fanctorum Patrum , dum fibide
mon transfiguratus in Chriftum , diceret , egofum
Chriſtus teperfonaliter viſitans,quia dignus es:co
feſtim claufit oculos vtrag,manu, vociferans;Nola
hic Chriftum videre , faris est ipfum in gloria favi
fub aliis verbis fimi
dero:ſtatimg, difparuit. Alter
lom
 LibriIV.C.I.Q.III. S.I. 347 విశ్వం

Lom feruauit in huiufmodi illufione humilitatens :

Vidi,inquit ,adquemmiffusfis. Ego certe talis non
( um ,quod dignusfim bic videre Chriſtū.Alterum ,
quia nolebat
intrare templum ,dicés: Sibi fasis effe,
quòd oculiscorporeis afpexiffer Chriſtum ;coliigane
Tunt cathenis,foluere ieiunium ;carnibusveſči, vi

နှင့်
numg, bibere compulerunt.Sicq, tumore compreſſo,

ယစ်
ယောက်
fanaius est ] Pro cautela poſtea ſubdit idem ,
venon modo ſuſpenſum teneatur iudicium ,
fed reuerenter quoga ,cum Apoftolorum Principe,
dicatur; Exi à me Domine,quia peccator fum ;quia
vilis fum , quia vifionibus tuis indignusfum ; quas
bicneg quaro,neg, accepto,fed repello. Sit inalio,
non in hoc fæculo vifio tua tota merces mea Domi.
ne Deus , & fufficit. Quid ad me de viſionibus
tuis in hac vita ? quid de Superiorum meorum mo
nitionibus: mitte potiùsalium , quem miſſuruses:
do me meus ſpiritushumili trgat obfcuroqueloco .
D. Bonauenturæ quem citat locus eſt lib. de
profeétu religioſ.cap.19 .vbi etiam addıt defide
rio reuelationum mulcos lapſos in grauiſſi
mos errores , Prudenter itaque B.virgo Co
leta ipli etiam Deo ,multa ei ſecreta reuela
revolenti, refpondit : Domine Deus, fufficit
mibi tefolum cognofcere ,& peccatamea ,eorumque
abs te veniam obtinere.] Sic Stephanus Iuliacus e
ims vita , cis.hac ſanè optimè dicantur in pro
priis viſionibus. In alienis approbandis, cre
dendisve, iplis confeſſariis aliisq; iudicibus
D hanc Gerſon præfcribit regulam : Caueerga
|(inquit)quiſquis eris auditor, aut cöfultor,vt non

applau
 1348 Diſquiſitionum Magicarum

applandas ralıperfona ,e non laudes eam , non mi.

rerwywali ſinilam.dignamgreuclationib.atqmi.
raculis.obfitepotiùi, increpa dure, pernecamica
eus ficexaltatum eſt cor,elati funtoculi, vt ambulet
in magnus &mirabilibusfuperfi:ve dignafibi vi .
deatur,que non bumano more operetur ſaluren for
am ;ser doctrinā fcılıcet fcripturari de ſanctorum ,
cum dictamine rationis naturals , niſicöfilium ha
ne dum ab Angelis , feda
bere prafumat, & putet,
veo ; nidū ſemelin neceſſitatibus, fed peneiugiter,
velus in quotidianis collocutionib . calem admone,
non fublime ſapere, fed fupere ad fobrietatem : quo
mram veriffime ait, qui dixit, fuperbiameretut lu
ui . Etiò dignùs, quo inftar Phariſeilatentem be
rentemg " llibusfuperbiam ,ficut nec Phtificus fe
brilem calorem ,
ſuperbus attendit. Quid enim fa.
cilius quam fe vil:fimum peccatorem dicere; ſed
veraciter , fiinpliciterque ira fentire existimis,bec
diuini muneris est , non bumani folius exercitij.]
Ho vltimum addidit , quia ſolent perſona ,
quibus perreuelationes demon illudit,fate
ri quidem ſe peccatores & indignos eſſe; ſed,
vel apertè increpationes huiuſmodi ægrè
ferre & hic detegitur interna ſuperbia , & co
gnofcitur illufio : vel faltem ex duob, vnum
prætexunt. nam vel dicunt fe idcirco alieno
iudicio no credere, quia de ſuo certi fino per
reuelationcm intimam & ſecretam :vel land

nonaudere ſe viſionem reiicere , quia fi for

tafſis vilio à Deo eſſet hoc foretSpiritui ſan
Eto relittere, & femen gratiæ cius in crepun
diis
 Libri IV.C.II. Q.III. S.I. , 349

diis ſuis extinguere. Vtriquc dicto idem ille

Cancellarius Pariſienſis optimè occurrit.
Primò quidem ; Deum nunquam cffe Deum
diuifionis, ideò fi ab ipſo fit illa certitudo,
nunquam per altcriusiudicium contrarium

eam impugnabit; ſed potiùs illi, quem vel ve

ſuperiorem , vel vc conſiliarium ſaltem ,hu.
milicer conſuluerint, idé inſpiraturum , atq;
in menté miſſurum.Nec enim patitur Deus

fperantes in fe, & timentes , & quod in ſe cít

facientes , in tanti momenti negotio , falli.
Debet autem ei qui vidit reuelationein ,hæc
ipſa certitudo ,quam prçtexic, de fuperbia &
pertinacia eſſe ſuſpecta : & cucior pars cli
genda cſt. Nam ſibi credendo & innitendo,
poteft peccare ;ſuperiori credendo , pecca
re non poteft ; ſed certo certiùs per animi
ſubmiſſionem , & obedientiam meieri. Quo
ad alterum ait : fedprofectò Spiritus fanclus, qur
ſe dat humilibusn
, equaquã exhumiliatione,quam
pradiximus,fefubtrahet ;intrebes por is , exalta
bit, & in ben :placitofuo deducer vićterſuper exre
Joanimam hanc, in oculis fuisvileni, o alfque
Irella ruga fiétionis , humilem & fimplıcam .. ) Ha
& tenus ille . Sanè hæc humilitas Deotam

grata eft, quàm quod gratillimum . Dämo

nitam odiofa :vt eam non ferat, ſed vtpluri
mum ſtatim diffugiat. Non audes fortè re
fpuere? cogita decipi te poffe, & inccresco
perendina , & conſule prudentiores te D.

Cyprianus & alij lancti reucluciones magni

fecerunt:
350 Diſquiſitionum Magicarum

fecerunt: ſed eas cátum ,quas à Deo effe fcic

bant. Olim quoq; viſiones diuinæ frequen.
tiores fuêre , quia magis neceſſariæ : hodie

quo minus ncceſſariz , hoc infrequentiores

funt, & ſuſpectiores habendæ.vc non immc
ritò debeant & à magiſtraru Eccleſiaſtico
diſcuti , & à priuatis vicarı; qui prætextu vel
fi &tarum ( quod hypocriſis proprium ) vel ha
bitarum (quod illuſorium effe confueuit) re
uclacionum , de aliis ( maximè illorum à Deo
noncommiſſis curæ ) perſonis ; in earum ,(vt
plurimùm muliercularum . ) familiaritatem
& follicitudiné ſeſe ingerunt ; vt & auorum
memoria Begardi & Lollardi,in Be'gio ; &
noſtra, Illuminatifaciebantin Hiſpania, &
hodie etiam alijquidam facticane, ſuo peri
culo ,aliena fraude.

SECTIO II .

Deperfonâ cius,cuifacta reuelatio? 1

Voad perfonam prophetæ ſeu videntis vi

Q ſiones, multa funt conſideranda. Prime
fidesillius,an fit lincerè Catholica ; quare no
eſt credendum reuelationibus Dæmonico
larum ( qualis illa Childerico Reg : Franciæ
facta, procurante & explicante Balina, qux
!
viuente adhuc marito ei nupierat ; & ligae
rat ; qua ingenium poſteritatis eius declara
tum Francici Historici putant , heg G gu
num , libror. ) vel herecicorum . Nain initio

Eccle
 Libri IV.C.I. Q.III. S.II. 351

Eccleliæ Cerinthus falſas reuelationes fin .

xic , & eas Apoftolorum nominibus inligti

uit ,vt Caius & Dionyſius Alexandrinas tra
didêre :* cales prophetiæ fectarorum Marcia Euſeb. li.
Magi : cales propheciſſarum & ipfiusmet3.c.22. & l.
Montani , vt Patres antiqui illius tempo- 6 Irenæus

ris prodiderunt , Claudius Apollinaris,Mil- lib.r.cap.8.

& g.
tiades , Apollonius, & Serapion , quorum
verba refert Euſebius : ' tales Archontico . Clib.s.c.is.

rum Martiades & Marcianus , qui librum 16.17.& 18.

confiaxére, quem vocabanr Reuelationes pro
d
phetarum : Manecis quoque tales reuela
d Epipha .
ſtiones ,de quibus contra Fauftum agens D. hærel.4o.
Auguſtinus : talis Iuliani Apoftatæ , quam
narrat epift.ad Oribafium ,de arbufcula : ta
les, quibus Donaciſtæ Generoſum conaci
decipere . & quibus vtebatur Vincentius Augu.
Donatiſta : tales, quib . illuſi Meffaliani glo- & lib.z.de
riabantur : ftales fuere noſtris temporibus animæ o
Munzeri , & Anabaptiftarum , tales Campa- hcode
ni,tales luſti Velſij, & Franc.de la Cruz reue seli.4.hu
laciones. Tales hoc anno 1601. hic Græcii , rec.fabu .
qui ſuſpendio ſceleris pænas luere duo , ma
ritus & vxor ; qui penes fe folos Ecclefiam
remanſiſſe incolumem pertinaciſfimè iacta
bant : idcò communes liberos pater bapti
zabat, mater patrini morc fpondebat. Hi
mundum hoc anno pericurum prædice
bant : fed morte mundi interitu præuenêrc .
Plurimos huiuſmodi dedit olim Britannia .
illic enim natus in Cambriâ quidam Merli
nius ;
352 Difquifitionum Magia

nius ; Magus ( celeftiſfimus :

fruftrà renitentibus Pontico
Lelando , eſt hoc de illo teſtir

helmi Neuburgij, & Polydori,

daciſſimi,Buccanani. Sanè Ma
ſta eius à Galfrido Monumer

cõuincunt.Caue hunc,qui Vt
nis quo vixit ,cöfundas củ alio

to,Helij Theleſini( qui& ipfe

loi qui aſtronomiz & phyſicæ
vaidè peritus, multa ferrur pra
detur aliisProphetis Britannia
Samſoni, & Gildæ , annumera
Merlinorum diſtinctionem , no
carum rerú ſcriptores, Treuiza
& Giraldus Cambrenſis. Falſæ
prophecæ fuere ibidem, lo Bal
ceſte Waldeno in faſciculo 212 272
ganiante CHRISTVM natum ,
ti ; ex quorum lecta, quidam A
Perdix,ceſte Chriſtophoro My
ſimilis vanitatis funt prophetia
ea in medium proferunt,quçdo
ralium conciliorum , vel Sedi.
conuellunt; veridiculæ proph
rioni Aduocati Parifienfis des
sy,refutatæ validèà Renato de

contre le playdoyerde Marion.c.s.c

rionus iſte, vt Arnoldo genero
cerct, & cum coatų; Paſquerio
quadrigam CALUMNIATOR V
 Libri IV.C.I. Q.III, S.II. 353
PHANT AR V M noſtri temporisimpudentif
lmorum , fufficeret, etiam prophetias fallas
coram SENÁT V AMPLISSIMO , proferrein
medium non dubitauit. Niinirum vidit ſola
Lutetia , dedit vna curia ; quos vix,tam diffi
tis prouinciis , cot ſxcula; Patcæcioñem ,Me
dium , Eccbolium , Lampunianú . Nimirum
tancieſt his Heroftratis, inter Cachenas , &

Quadruplato : es , & Æzonenſes ; inter ours

pås, Cgueres,on praeguarnipovas,cenſeri,& digi
to oftentarice.

2. Num fint perſone arreptitia : ñam harum

reuelationibus vel prophetiis nihil creden
dum . deluſos à quadam multos , fcribit Fir

milianus ,ad B.Cyptia. * hoc arguméto Mil-la exftatin :

ter Cypri
tiades probat prophetias Montani falſas : ani cpift.
quia fpontè incipicbat vaticinari : led iñui pu.75 .

: eb.d.
tus furoreqj,& amétia correptus,pergebar . 6.:6Euf
Tales fuese prophetiæ monialium Querce
tenſium an . 1491. de quibus ita ſcribit Chri
ſtianus Maffæus ; Eodem ( inquit ) anno ;circa « Chronić :
Lib.20.
feftum Cathedra (terribile dietu ) cæperütdamones
habitare; ( poſſidere monafterium dominarúm
Quercetenfium :quas annis quatuor , & menfib.to .
uidem miſérabiliter vexauerüt. Vidiffes eas crebrò,

velus canes per agras difcurrere; infiar auii,volare

per aëra; ficutfiles, in arboresrepere,pedere de ram
mis; variarum animantiumeffingere voces,f-cre
taprodere,de futuris eventibus prophetare : Denige
quoties dominus Henricus Cameracenſis Epiſcopus;
|aut dominus Ægidius Nettelet , Decanuseiuſdem
Z Eccle :
354 Difquifitionum Magicarum
Ecclefia, viri virtutum , adexorcifmum earum a
cederet : En ,inquiunt, cornutus illenunc in viaeft,
vt nobis comminetur, venit. ' Postmulta remedia,
vndecung, collaia, carum nomina delata Roman,
ab AlexandroV I.Leita fueruntin cænaDominijuh
diuino facrificio ;fed nihilprofuit.loanna Potiere;
que malorum dicitur dedileprincipiune;À nonos
iatis anno ,ludere cum Diabolo cæpit; qui accufabe
camın monafteria cccc.xxxiv. vicibusindi
gne communicaffe: fed ille quia mendax eft,00
ftamus verbis illis.Ipfa Cameracum adducta,qua
dragenaria maior , in carcere periit , circe Feftus
Martini. Cetere postannos 4. menfe Iunio libera
ta funt.] Eandem Hiſtoriam narrat eelipar
lo aliter loan.Molinetus Valencenenſis,o

Chronico Belgia nondumsedito , è quo quæ lib.6.

referam ,ca mihioptimâfide exM.S.Codice
deſcribi curauit Clariff.1. C. & Senator (pe
&tatæ iuſtitiæ , Pet . Oranus Leodicenfis. Ta

les omnino diuinationes Indorum ;quifum .

pro- Cohobæ ſemine externátur, & moxcel .
fante furore vaticinantur. de quibus Petra
Chieza.p. 2.hift. Perua.c.27.tales Libuſſe Bo
hemæ apud Dubrauium ,lib.z.Boiem.beft .
3.Num fidetfinceritatem ,vita ac morum inte
gritas, virtuteſ , commendent; an verò vitis &
imperfectiones notabiles eam dehoneſtent. idco
non credendum ſuperbis, ambitiofis, impa:
tientibus, carnalibus, ebriofis, iram fouenti
bus, odia exercentibus , diffidia ſeréribus,vel

lalios diffamátibus, vel pecunias hinc corra

den
 Libri IV.C.I.Q.11.S. II. 355

denubus; nec etiam hypocritis , qui ſingula

ria quædã affectată deuotionis & pæniten
tiæ ligna, per ſuperiores Eccleſiaſticos non
approbata,oſtentant.Confirmantur hęc, v .
nius ex primis patribus ; Apollonij fenten
ciâ; qui prophetias Montaniſtarum falfita
tis hinc arguebat: tum quòd Maximilla &
Quintilla maritos ſuos deſeruerant : tum
erant pecuniæ cupidæ, fænus exerceres, tel
ſeris & tabulis ludentes, & mercedem pro .
phetiarum accipientes; cum quod laſciuæ ;
dedicæ pigmentis, cultuicorporis , & ſum
ptuoſo luxui veftimétorum . Gerſon etiam a Euſeb.li.
lic fcribit; Habet praterea quelibet paffio prefur s.c.57.
data fuam lafionem , fuam atate ,
fuun ( vi
Origen,
loquitur)damonium ,patet in philocaptis,Zelotypis,
Siracundis, in inuidia dr axaris. Vnde Poëta,
Qui amant, ipfi fibifomnia fingunt.]
Nimirum hi ſunt manes , quos quem que

pati Poêta cecinit: hæc quæ cuig Deus fit dira

cupido. Solent animi cuiuſque vitia variis ſi.
gnis deprehendi : ex familiaribus & amicis
quibus funt notiores ; ex actionibus, & opi
nionibus corum ; ve li à Deo ſeſe de quibuſ
que a&ionibus præſumant erudiri ; li con
lilia & indicia (pernant aliorum ; ſi foris Cu
rios fimulant , & intus viuanc Bacchana
lia; ſi mulierculas peccatis onuſtas circum
ducant; fi ſein officia côcionandi,confeſſio .
nes excipiendi & alia huiuſmodi ingerant,
(vt faciebat Petrus ille SartorAntuerpienſis
Z 2 pſeu
 |350 Diſquiſitionum Magicarum

pſeudoheremita )ſine legitimâ vocationeac

miſſione; ſi in aliis ſuis actionibus, moribus,

exercitiis vani ſint, præcipites, imprudétes.

indiſcreti;maximè in oratione mentali, v.g.
fi adhuc imperfe &ti, & viæ purgaciuz cùm
fint, præcipitent ſe per vnitiuam ; aut ftatim
acorare incipiút,fine præparatione idonci,
pręſumunt le habere tantă paſſiuè,nihilque
ſuâ ex parte conantes , influxum diuinum
. Nam ſi quod aliud, hoc lancel
exfpe &tent
illud in quod temeritatis ſaxum impingen
tes plerique ſpirituales; per illuſiones peri
culoſas , & hæreſes fædiffimas , Begardo.
rum ,Beginarum , Dulciniſtarum , Lollardo
rum , Illuminatorum , & c. naufragium fece
runt. Duo ſunt huiuſmodi illuſorum ſcopu
li , vnus eſt opinionú iuxta fallarum atq;er
tonearum credulitas , & ſuperba contuma
cia : & interdum fædiſſima quædam ,& exe
cranda , gradatim irrepentia peccata,etiam
cum Angelis illis deceptoribus:alter valetu i
dinis debilicacio , & cerebri lælio ,non inmo
lierculis tantùm , fed etiam in viris , alias nec
leuibus, nec infipientibus ; fed dulci hoc,&
venenato ociofæ contemplationis (abomni
voluntatis cooperatione, vel intelle&us ad
miniculo , quare & meritò , remotæ )& in
fru &tuofæ ipſorum corporeorum ſenſuum
titillatorij influxus,poculo cbriis. Quoin
genere longum forec planè recentia ; eorum
qui, ab indifcretis & indoctis magiſtris, in
hanc
 Lib.IV.C.I. Q.IH. S.II. 357

hanc foueam præcipitati fuerút,nota nobis

exempla ,receſere : neq; id expedit ,ſuperſti
tibus etiamnum tam cæcis , quàm cæcorum
ductoribus . Cæteros vtinam vel ſeiò faciant
iſtorum cautos pericula . Eodem pertinent,
qui contumelias ,examen ,iudiciaq;aliorum ;
modum procedendi ipſorum aut dicta mi
nùs prubantium , vel illis non credentium ;
ægrè & impatienter ferunt:quid demú con
centi non forent, huiuſmodi carere rcuela
cionibus, & illas potiùs aliis concedi: ſed in
his nimiùm fibi complacent, & doni huius
cæco amoretanguntur.Soler enim dæmon,
cuique per id quod vitiosè amat illudere.
Prudenter D. Leo : * Nouit diabolus, cui inge-1.circumcit
ferm.cle
rat illecebras gula ,cuiadhibeat incitamenta luxu
ria,cui infundat virus inuidia ,cui exhibeat eſcam
cupiditatis;nouit quemfallat gaudio ,quem mærore
conturbet ,qué errore ſeducat, & caufas quarit no
cendi, vbi quemg ftudiofiùsviderit occupari.] I
dem confirmat in vita MoyfisGregoriusNil.
ſenus. Præ cæteris apti ſunrdeludi: quina
curâ ſunt tenaces ſententiæ ſuæ , ſeque ſolos
pucant fapere ,reliquos deſpuunt vt fungos:
talis ille , qui ſc in puteum precipitauit,apud
Callianum ; talis poſtca Fr. Ioannes de Ru
pelciſsâ , ante trecentos annos , talis noftro
tempore Franciſcus deCruce in Peruuiâ ,de
quo poſtea.
4. Conſideranda corporis conſtituțio. Nam G
valetudo parú firma, li præferat redundan
Z 3 tiam
 1358 Difquifitionum Magicarum

tiam bilis atræ ; li habitus corporis inediây

vel inſomviâ plus æquo deformatus;fi fit ce
rebro læſo , vel nimis apprehéfiuus, autima
ginationis turbidæ & æquò vehementioris:
quia tales ,vt dici ſolet, etiam vigilantes pu
tane ſe videre , audire , guſtare ; quæ necgu
ſtu , nec auditu, nec oculis percipiunt. talib.
dæmon facilè imponit,quia fallarum rerum
imaginibus obuerfantibus tenaciter adhe
rent ,& allentiuntur. Hoc foler epilepticis
contingere, vt vi morbifera agitati vatici
nentur . Quare annis ſuperioribus non fatis
cauti fuêre: quiſic affe &ti vnius ariolaciones
tanti faciebant.Admirationedignam epile.
pticæ fæminæ hiſtoriam narrabo ex Gerlo

ne, lib.s.fe £t.16.in fine.

s . Addit Gerſon , referre, qualis fit & fueri
perſonaqualiter erudita, quibus affueta, cum quib.
conuerfata , quibus delectata: paaper fit ,an diwes?
in diuitibustimendam fuperbiam deambitionem,
inpauperibus verò fictionem .]Sed hçcobferua
tio elt petita à valdè remotis & incertis.Me
lior eft fequens.
6 : Nec alatis, nec fexus differentia negligende
est.Nam fi caſca fit & caducaætas,delirij pe.
riculum eſt; ſi puerilis , leuitatis & morbil
maginofi . quia humidiore; quã par eft,funt
Norathoc puericerebro , & pleni vaporibus, quipar
Io. Nider. uo negotio commouentur. Quare & per
iniz . praecos, ve aptiores ſuis conatibus , dæmoneso
IC II, qu.de
diuinar. lim amabātoracula fundere:fed & hodic fa
& icane
1 Libri IV.C.I.Q.11.S. II. 359

Eticant, in cryſtallomantiâ, & in hydroman

tia. Defæminco ſexu, conſtat hunceſſe ſur
ſpcctiorem : fed dece ſeparatim agetur , ſe
quenti ſectione.
7. Conliderare oportet , vtrum fit in fpiri.
tuali exercitatione perfona veterana , an verò no

,bankerne
Parade ***
uitia tantùm : an aliàs cam diabolus fic deci
pere conatus fuerit, aut deceperit : an quæ
illi alias reuclata , vera fuerint : item quæ ve
ra , quæ falſa fuerint. Sitiro , valde verenda
fraus.quia ( vtinquit Gerſon ) nonicius feruor
ciòfallitur, fi caruerit regentc, praſertim in adole
ſcentibus & fæminis ,quarum est ardor nimis aui
dus,varius,effrenis ,ideogfufpectus.] Hocindi
cio Franciſ.Picus º primò detexit falfitatem a lib.9.de
cuiuſdam reuelationis viſioniſque. poſt & Papot.
C:3
alia indicia acceſſerunt, vt quod vana quæ
dam bonis mixta , Diabolus in formâ Chri
fti Dominicæpit ſuadere.

SECTIO II I.

De reuelationibus malierum non

fanétarum .

Exus ratio est habende, vt dixi . quia , fi cxte .

SEX
ra fiat paria ,plus fidei virorum reuelatio
nes merentur. Quia fexus iſte imbecillior,
naturales vel demoniacas ſuggeſtiones,plu
his ::multa
rimūhabet pro diuinis multa quoq; fibiſo .
mnia fingit ,quęvera credit,iuxta illud parç
micú , Anus qua vols fomniat: abundat paſſio
Z 4 nibus
 369 Diſquiſitionum Magicarum
nibus admodum acribus & vehemcncibus ,
quare quod à paſſione natum , id à veritate
profectum putat.ſuntetiam fæminæ naturę
humidioris & viſcoſioris:ḥumidum vero fa
çilè commouetur , & varias figuras recipit,
ægriùs autem ac ſeriùs àmộtu ceffat. Ideo
mulieres citiùs imaginantur , ſęd viſi minus
pertinaciter imaginationes fouent : cumq;
illæ minus rationc poủleant , minus etiã pru
dentiæ habeant ; procliuius eſt dæmoni cas,
fimilitudine falça & apparente , decipere . In
carum moribus præcipuè conſideranda,
præter lafciuiam , luxum , auaritiam : ( quz
ex Apollonio notaui ) yțrum vagæ fint, gar
rulæ , criminatrices , laudis cupidæ , aut ce
rebrolæ : quæque ſe in docendi, prædican
divein Eccleſias aur Sacramentorum admi.
niſtrationem ( abſque legitima maiorụmli
çentia ) contra doctrinam Apoſtoli inge
rant. Nam quæ ſunt huiuſmodi,non feiplas
duntaxat fallunt , ſed & viros erudicos tan
dem , fi nimis illis creduli ,in præceps trahc
reconſueuerunt. Teftis eſt ,ſui temporis do
ætiſſimus, Tertullianus ; qui dum viſionibus
muliercularum ( yrilli , deanimæ quantitate
3 lib.da a
Bima,.c.6. ac colore * ) confidit ,,immemor corum qua
doctiſſimè & veriſſimècontra hạs ipſasſcri
pleraç, in abſurdiſſimos errores delapsº fuit.
bdenouil Sędæțas noſtra præbuitin Peruuia illuftrius 1
Porib . lib:. adhucexemplum ; quod P. Ioſephi à Coſta
Amistém 1
2.Ç.11 . Tyerbis adſcribam :• Fuit in hoc Peruenfi regno
vir
 Libri II11. C.I. 2.111. Sec. II . 361

virmagmi proillo tempore aftimatus,dectusTheo

logus,ac Theologiæ profeſſor,idemg Catholicus ac
prus diu habitus, ac penetunc huius orbis miracu
familiaritate muliercula cuiuspiam :qua fe
lum.Is
edoceri ab angelo magna quædam myfteria iacta
bat,quag exira ſe interdum rapiebarur , aut rapi
fimulabat, velut altera olim Philumene ant ma
ximilla Montani : ita deuinctus est, vt illam de
ſummis Theologiæ quaftionibus fape confuleret: in
omnibus prooraculo haberet , magnis reuelationi
bus plenam de Deo valde charam pradicaret ,fatis
alioqui fordidam ,& perexiguo fenfupraditam ,nifi
ad inftruenda mendacia.Igitur.fiue aDiabolo cor
riperetur (quod faciliùseštcredere ) cùm eiufmodi
fimu
ecſtafim pateretur:fiuecallide eam fabulam
laret (quod nonnulli viri prudentes exiſtimarunt)
ille Theologus.quod à muliercula magna da mira
de fe audiret; ac multo grandiora futura conciperet:
libenter ei ſediſcipulumaddixit ,cuius patrem fpi
ritualem agebat. Quid multałco abductas est ho
fibiperfua.
mo,ut miraculafacere tentaret, & fieri
deret: cùm miraculi veſtigium ,ne tenue quidem
exſtaret.ob hac, & quod propofitiones aliquot ab
illa prophetiſſa accepiffet à fenfu Catholica Eccle
fra alunas :à fanétiſima inquiſitionis iudicibus,
toto hoc regno ftupente,comprehenfus eft. Ibi per
quinquennium fereauditus soleratu ,examinatus
ac tandem patefactusest homo omnium fuperbißa.
mus,ac infaniſimus.Cum enim Angelum fibi di
Hinitùs datum ,à quo omnia ,qua vellet, diſceret,
ac deindefumma Dei ipfius familiaritate im
2 S me
 um
302 Disquiſition Magicaram

mediato colloquio fe potitum ,pertinacißimè diffe

reret :in eas rugas delatusest ,qmas, niſi ab homine
emota dici,nullo modòfibi quiſqua
prorsùsmentis
perſuadeat. Erat verò ille tam integro fenfw ,quod
ad cerebrum attinet,vi mihi integrior non fit.lte
ſe do Regem futurum o
gue & feriò affirmabat,
Pontificem ſumnum ſede Apoftolica ad bac regna
translata: conceffam quogfibifanctitatem fupero
mnes Angelos , & choros cæleftes,etge Apoftolos e
mnes:quin etiam oblatamfibi à Deo vnionem by
poftaticam ,fedab ipfo noneffe admiffam . Datum
quogfe redemptorem orbis,quo ad efficaciam ,uti
quo ad fuffici
pfe loquebatur:quod Chriftus folum
entiam fuiffør . Omnemftatum Ecclefiafticumab
rogeridum :leges verò alias fecditurum facilesó e
pertas ,fecundum quas cælibatus clericorum tal

leretur , multitudo vxorum concederetur ,confof

fronis neceſitas excluderetur. Hac atque alis
tanta contentione affirmabat : vt nos tenerat at
tonitos ,quod homo talia fentiens non infaniret. De
nig, din exolutisgeftis ilius, & pløsquam cents de
decem propofitionib.hereticis,aut à fana doctrina
Ecclefia alienis condemnatis ,imßifumus: vt habet
de more
facrum illudtribunal:cumbomine difpr
tare , fi fortè ad mentem fidem hominem reuo
carepoffemus.Conuenimus autem cũ ipfis Iudicib.
& Epifcopo Quitenſi,tresalii.Eo introductus bo
mo ea libertate & fucundiapdidißimam ſua cast
Som defendit :vtegoix hodiernūdiem etiä ftupeã

ròadigi poſſementis humane ſuperbiam.Profeſa

Test doctrinam fuam non poffe monftrari,nifi divina

fori
 Lib. IV.C I. Q. 111.Sec .II . 3631

Koriptura , de miraculis : quod effet fuperior omni

bumana ratione. Scripture autem teftimoniis Lon
gefeapersiùs atga efficacius probaſle: quam proba
uerit Paulus Iefum Chriftum fuiffeveram meſ
foam. Miracula a. ſeperpetrale plurima,cag tan
ta :vt Chriſti reſurrectio non fuerit maius. Nam
& feveriſſimeeffe mortuum , & refurrexiffe,atque
id cuidentißime(aiebat ille effe oftenfum . Scripts
ras vero proferebat memoriter ( cum nullum li
brum haberet,atq; ipfo etiam Breuiario fpoliatus
eßit )ex Prophetis,ex Apocalypſi,ex Pfalmis, ex a
Lüs locis ,tot d tam longas: vt vel memoria effet
admirationi. Eas vero ita ad fua commenta ada

ptabat ,ita allegorizebat:vt quimis velrideret, vel

Aeret.Poftremò fi miraculisrem agere nobis place
ret,fe libenter ea flatim exhibiturum . Hæc ita di
cebat homo, vt velnosinfanos putare videretur,
velipfe infanire.Nam & per reuelationem fibi in
notwiſſe iactabat ,Sereniſimum loan.Anſtrie bello
nauals à Turcaelefmperatum :& regnum Hifpan,

à Philippoinuictiſlimo iampene amiſum :& con.

cilium Roma habitum , vt de Gregorio deponendo,

da alio fubrogando ageretur.Qua ideo nobis figni

ficaret,vt quoniamerantnobis certisnunciis nota,
Vciremus ei ,nox nifi diuinitùsinnotuiffe. Et cü ef
(rent omnia adeo fálfa, vt amplius effenon poffent,
ab illo tamen afferebantur, vt notißima nobis. De
nig, cum nihil profecißemus perduos dies differen
do do ad publicum ſpectaculum effet cum cateris,
vi in Hiſpania fierifolet ,delatus: intuebatur femp
in cæli ignem in inquiſitores, & omnesgraffaturul
cæli .
 362
Diſquiſitionum Magicarum

cælitus exfpictans, vt ili erat pollicitus Diabolus.

Arquiigris quidem nos nullus ex alto corripsit,
illum verè, & Regem ,o Pontificem , & Redempto
rem ,& legulatorem :ex imo flamma rapuit atyre.
degit in cineres. ] Hactenus P.Iofephus. En tru
&tus incaucæ conuerfationiscum muliercu.
lis , prætextu confeffionum , & nimiæ facili

tatis in credendis:primò, quæ ad laudemp

priam :moxetiam quæ ad cæteros & publi
cum Ecclefiæ ftatum ;deniq; ad tidei myſte:
ria morumq;doctrinam.ex ſuperbia occul:
ca ſuiq; amore nata credulitas ex hac hære
fis , & vaniſſima quædam diuinitatis affecta
tio ,cum incredibili mentis cæcitate. Sicigi
tur viliflima fæmella,virum eçuditione & la.
pientia clarum decepit. Sic & Magdalena
a de qua P. dela Cruz Cordubæ multis impofuit ‘ ; &
Ribade , in Belgio non multi elapſi ſuntannicum , in
Par.noffi vna vrbium Hannoniæ : religioſa quædam
Ignatii, credica energumena , & adducta ad luperio
C.10.
rem eiuſdem ordinis,vt exorciſaretur : dum
res in longum abit , & illa vocibus divertis
ſucceſſiuè loquiincipit: quarum vna tenui
or ſe Deum Chriſtumq ; Dominum noftrú
fingebat, alia dæmonėm craſſior imitaba
tur:hac mulca palam impia effuciebat :illa,
quædam ad pietatem ( ve videbantur ) perti
nentia:ira creditú ,à quib.minimè decuit,in
illamodo leſum , modò diabolú loq.fic peri
culi piena & fallaciæ res eò progreſla,vtmu
liercula folemni ritu , quali per cam Chriſto

loquen
 Libri IV . C.1. 2.111. Sec. III. 3631

loquente ,hoſtiam incruécam , prolatis ver

bis canonis,cóſecrare auderet: & ( proh do
lor )pii , ſed vel indoéti vel incauti,conſecra
tas ( exſecraras potius dicere deberē) ab hac
Sacerdotiſa ( ſed non ſecundum ordinem
Melchiſedech )azymas panis eulogias acci
perent, & tanqua'm verum Domini corpus ,
allacis & prælatis cereis, in altari collocarét,
& venerarentur. Duo tamen hic erant im
poſturæ indicia : tum quòd erat energume
na ,cum quòd auderet Sacerd tale ac virile
vſurpare.Sed Domine libera nosà
officium
fimilibus : homines ſumus ,decipi poffumus.
Propter huiuſmodi limiliaq; pericula Ger
ſon addır: Hae pracipue conſiderandum ,qualiter
cum fuis conf juribus& inftrućtoribus tales mu
liercula conuer lentur.Sicollocutionibus intendunt

continuu ſubobtentu nunc crebra confeffionis,nüc

longa narrationis viſionum ſuarum ,nunc alterius
cuiuslibet confabulationis: expertis(inquit )credi
te nominatim Auguſtino de Domino Bonanentu.
ra ,vix est altera peftis velefficacior ad nocendum ,
velinfanabilier. ] quæ monitio aureis digna
litteris eſt quot enim hinc lapſus ſtellarum
de cæloc quot qui ſpiritu cæperant, carne
conſummantur ?P.Leloyherius addicʻregu- lib. 4.de
lam aliam , plus tribuendum reuelationibus fpcct. c.
pce.
virginum , quàm viduarum , & viduarum quá
coniugacarú.fateor hoc verum , cæteris pa
ribus:quia virgo purior, & Deus puritatis a
'mans,ideo & plures legimus virginum reue
latio

1
 366 Diſquiſitionum Magicarum

laciones: & virgo cogicat quomodo placcat

Deo ,coniugatx cor diſtractiusadhuc quàm
cor viduæ ,fi paris non fint fan & imonię:plus
credendum coniugatæ ſanctæ, quam viduz
laſciuienti:plus viduis, quæ verè viduæ ſunt ,
quàm virginibus anxiè coniugium optanci
bus;vagis aut parùm recolle &tis,

SECTIO IV.

De prophetiis ſeu reuelationibus virginum feu

wwlierum ,quæcanonizata da nota
Sanctitatis.
Vere multæ huiuſmodi, quarum exſtant
reuelationes , vt S. Angelæ , filiæ Regis
Boëmiæ , virginis ordinis Carmelitarum ;
fcripfit librum reuelationum ante annos
CCCC.B.Brigittæ Sueticæ Virginis,cuius
extant libr. multi reuelationum , quas qui

: Simic tribuunt B.Brigidæ Scoræ Virgini “, fallun

rus Leloy tur : nifi
& ifta fortèreuelationes ediderit,
her. & alii.
quodnon arbitror.hæc virgo vixit annos18.
at B.illa vidua poft annum . 1870. excellite
viuis. Hac etiam longè antiquior , Pepini H
ducıs Brabátiæ filia, S.Gertrudis anno 664

reuelationes quoque ſuas collegit : claruit

S.Hildegardis in Germania anno 1180.cu
ius & aliæ ſuperſunt. Etcodem tempore S.
Eliſabethæ Schonaugienſis , cuius reuela
tiones libris duobus complexus Rogerus
Ciſtercienſis Anglus,vir doctus & pius:qué,
vc nullum Sanctorum virulentię maledice

cix
 LibriIV.1.1.2.1/ 1.Sec.Ill. 307)

tiæq; fætidioris fui Dalæus immunem eſſe

noluic in Catalogo Scriptorum Britan.quo libro
nihilynquam legi fcurrilius, mendaci', aut
magis blaſphemum . Niror nondum ab ali
quo Anglo Catholico laruam morioni &
ſceleroliffimo Apoftatæ detra &tam.Hac re
centior, tem poreGregorii.XI.circa annum
136c.quo tempore S. Brigitta viuebat , fuit
S.Catharina Senenus, & ipfa reuelationib .
illuſtris.de harum itaq; reuelationibus , ma
ximè de B.Brigittæ ,quæ plurimas ſcripfit &
habuit,nonnulliambigunc quo illas in pre
cio habere oporteat .
b
Henricus de Haſſia ' , & Sybillanus a Comen .
in Genc .
ambo Catholicijambo religioſi, ſed ( ve ve b Decad..
rum dicam ) nonnihil audaces: volunt D.
Peregrina.
Brigittæ & fimilium reuelationes, no debe quzi.q.5.
re haberi pro indubitanter veris, nec acce
ptari tanquam à Spiritu ſancto cdicas. Qui,li
hoc intelligerent de certitudine fidei Ca.
tholicæ ,eiuſq; veritate :item de edicis à S.fá .
& o dictante , vt credendum SS. editam : la
nè verùm dicerent : ſed puto neminem
paulò prudentiorem cale quid vnquam opi
natum . Argumenta quoq; illorum ,cùm lo
gè tendant vlcerius,indicant cos longè ali
ud voluiſſe :ſcilicet,loqui de certitudinchu.
manâ feu morali , & de di & tamine Spiricus
fancti, in diuinis rcuclationibus ordinario .

quòd fanè,nimis mulcum , de auctoritate &

Jopinionc Sanctarum Chriſti ſponſarum ,
eft de
 itionum rum
308 Diſquiſ Magica

eſt decerpere. Sic illi argumentantur. Pri

mo,quia quæ prædixerunt poſſent aliunde
prædici,vt exinduſtria ſolo lumine fidei.&
do& trinç confortata.z.quia potueruntex il
luſione dæmonum naſci, Deo hoc inerico
permiţtente;co quòd etiam ſine culpa,pra
Tumebantfacere, quæ mulieribus illicita,vt
concionari & docere.3.quia potuerunt pro
uenire ex phantafià nimis dcbilicata , & ex
errore quodam mentis.4.quoniam in illarú
di &tis quædam occurruntminùs,fecundum
communem Theologorum ſententiam ,có
leotanea rationi & veritati.s.quia prophe.
rica illarum doctrina ſuperuacua , & parum
Ecclefiæ videtur neceffaria.Hæc momenta
non me deterrent non mouent à debità la
ctis mulieribus , earumq; dictis exhibenda
reuerentia.Non quidem revelaciones illas,
tanquam fidei Catholicæ allertiones tucer:
led vereuerentià dignas , & à cæleſti lumine
colluſtratis mcntibus prolatas , vencrabiles
defendo, & quamdiu ab Ecclelià,ve piæ ap
probantur,non niſi temerè reiici poſſe con
tendo. Ad primum argumentum reſpon
deo ,plurima in his contineri; quæ, cùm cor
annis priùs prædicta fuerint , nonniſ à Deo

poruerunt reuelari . Ad ſecundum ,quod E

piſcopi varii , & Summi Pontifices modum
illum Sanctarum extraordinarium in doce
1
do & cxhortando permiſerint: & ideò nihil
sllas indebicum vfurpaſſe. quare nec cauſa
fwie
 Posude
Lib. iv. Ci. QJII. Sec .IV . 366

fuit vlla , cur ſponſas ſuas Chriſtus tam fæde

ab animarum adultero diabolo decipi & ri .
deri pateretur. Ad tertium reſpondeo,nulla
delirii vel aberrationisamente ſana lignum

vnquam in illis deprehenſum fuiſſe qua

re non minus hæc coniectura , quam præce .
dentes,vanitatis & malitiæ plena cenlenda.
Ad 4.negamus in earum reuelationibusad
quam reperiri ,quod Catholicæ fidei ſince $
iltati palam repugniet,vel cum câ conſiſtere
nequeat.Si quid fortè communiori Schola
ſticorum fententiæ repugnat;non ideo có
feſtim damnandum ,vc erroneum ; cum pie
& prudenter intellectum ,ſuis quoq; proba
cisauctoribus & rationibus non abſurdis fta
biliatur . Alioqui Pontifices Romani , vt E1
genius tertius Hildegardis,Bonifaciusverò
nonus Brigittæ, reuelationum libros , adhi
to maturo Doctorum & Cardinalium cona

cilio atq; examine, non permiſiffent, ad Ec

clefiæ vtilitatem , in vulgus edi . Ad s.dico,
folere Deum ,fæpè quædam permittere, im
mò & facere ;quæ nobis videntur Ecclefiæ
nõ admodum neceffaria ,vel idcirco, vé ma
oris fuæ munificentiæ nobis lint figna , &
famulos amicosqz ſuos ampli' honorer . Pre
cerca, quis conſiliarius Deifuit,autquis mě .
cis eius abyſſum fic penetrauit; ve pronun
ciet aliquid ab co factum ſuperuacuè ?
loan . Franciſ. Picus aliud argumentum

moléſtius adfert in medium ,quod ſanèin

Aa primis
 onum m
370 Diſquiſiti Magicaru .
primis remouendum. Harum San &tarum
reuelationes contradictorias eſſe ; quare al

teram earum neceſſario fallitatis conuinci.

D. quidem Catharinam Senenſem , vt fibi
reuelatum ,prodidiffe ; Deiparam cum ori
ginali peccato conceptam fuiſſe.contra B.
Brigittam ,hui'iſtam maculæ aſperſione li
beram abinicio conceptionis exſtitiſſe. Re
Ispondeo ,metalens contradi&tionem nonfa
teri; D .Brigittæ reuelationem agnoſcere, &
quod illa aſſeruit credere . Quod attinecad
D. Catharinæ Senenfis prætenfam rcuela
rionem ; ſunt qui reſpondeant,eam deceptá
a Pet.Le- & falfam reuclationem pro verâ habuifle ".
loyherius
lib.4. de Sed hocin ſanctam parụm honcſtè dicitur.
fpcct. Alii volunt huiuſmodi reuelationem poſt

Sic amb. obitum Sanctæ Catharinæ , præpoftero &

Catharin. pertinaci quodam zelo confi & am à defen
eiuſdé or- loribus illius ſententiæ :ad infirmandam re
din.l.3.pro
immacul. uelationum contrariarum fidem b . confir
cócep.cir-mathunc conatum fimilitudo attentatorú
ca prin. & Bernæ apud Helueticos, priusquam ad hæ
Fr. Suarez
relim ea ciuiras deflecteret (nempe an.1509.
in 3.9. 27.
difp.3.feat. veteftatur ea de re editus auctoricace publi
S. id alii Chrono
c Additio . ca Hiſtoriæ libellus , è quo
ad Chron.graphi' tradiderunt.cur, inquiuntilli, quod
Euſeb. & eodem in genere ſemel patratum deprehé.
prima ad
ditur,non & alias factum credatur , concur
Naucler, rentibus pro contrariæ partis veritate mul
dc. fennel. tis indiciis :Ncq; hoc ordinitoto ,fed paucis

reg.iur. quibuſdam foret falli crime impingere.Mi

hi pro
 Libri IV . C.I. Q.111. Sec .IV . 371

hi probabiliùs videtur ,neq; hoc abordine

falso confi& um ,neq;à D. Catharina ,vt re.
uelationem , proditum : non abordine; qui
cum lit ſanctiſſimus tale crimen in ſe non
admififfer :non à Sanita proditum , vt reue
lationem : quia nec Fran .Raimun.nec vllus
confeſſariorum cæterorum ,vel familiarium
B.Catharinæ , qui diligentiſſimè cunctas D :
Catharinæ reuelationes collegerunt , & po
ſterirari colle&as emifere, vllam huius reue
lationis mentionem fecerunt:nec etiam in :
libris B.Catharina illa reuelatio inuenitur.

Duo hic obiiciuntur,primò dictum Caieta

ni, qui hoc exD . Antonino affirmanter alle.
rit. 2. locus quidam ex opuſculis illiusSan .
& tæ . Ad t. reſpondeo S. Antoninum º ſcri- . $. .Šum.
bere tantùm , fi quis obiiciathancreuela Theol.tit.
8.c. 2 .
tionem S. Brigittæ , fciendum alias fanctas
miraculis claras contrariam reuelationem
habuiffe : Sed Antoninus dictum ſuum non
confirmat vllius auctoris teſtimonio , vt ſơ
let ; nec etiam ipſemer,vbi dc ýita B. Cacha
ripæ egit,vllam ,inter alias , huius reuelatio
nis facitmentionem ,vt nec Confeffarii B.
illius; ſicutdi&um eft. ideò non magnifacio
hoc dictum Antonini.quo , ad folutionem
argumcnti ,pro temporeyſus:eo quod loan .
deNeapoli alia folutio , quam ibi refert, ei
meritò nimis impudens videbatur. Ad 2.
reſpondeo , optare me locum ex ſcriptis ciº
adduci. Nec enim inuenio ; nil fortè id
Aa colli
372 Diſquiſitionum Magicarum

colligant,ex illis verbis quæ adnectunturin

fine Orat. XVI.vbi ſic legitur: Tufcus Domi
ne,quia iſta est verisas.quem locum , fruſtràq
renti, Ioan .Dekerius iam olim Louanii , &
nunc Grætii in Theologiæ profeſſione col
lega meus mihi oftendit: De quo verbo po
teſt effe non iniufta ſuſpicio ,hoc additum
ab illis ; qui volebant,ea, quæ in præcedenti
oratione dicta fuerant,haberi pro prophc
ticâ reuelatione, & dicto contrario fimiledi

ctum B.Brigittæ volebant refutare: præcel

ſerant autem nonnulla de conceptâ Deipa

rà in Originali peccato.Suſpicionem facit,

quòd hinc his verbis tota oratio perfecta eſt :
& quòd fi voluiſſet B.Catharina hæc verba
addere ,non fuiflet ci neceſſe , ponere illud
\ ubiunx.1 ,quod immediatè his verbis videmº
a librario pręponi:accedic quod orationum
eius alia nulla fc terminatur.Quare velilta
hoc non addidit : vel fi addidit, non addidit,
ve ſibià Deo reuelatum : fed vt opinionem
(uam quam cum plerilq; fui ordinis omni
no verain & certam ,humanis tantum ratio .
nibus & perſuaſionibus inducta , putabac
Potuit autem ſancta illa , hac in re; qua de

Theologicâ quæſtione , naturali , non diui

no lumine præeunte , differebat, errare ;9
humanum eſt.Sanè fallacem effe argumen

tationé , qua eo loco vtit ,nemo prudes theo

log® dubitauerit.extrema n . ſumit,medium
conceptionis iplius tempus tranfilit : quafi
con
 Libri IV.C.I.Q. III. Sec. V. 37
concludas ;nec ante hoc tempus, nec poft

hoctempus aliquid fuiſſe,vel fucurum ;& in

deinferas,ergo nenunc quidem hoc elleté
pore.Fuêre quidam olim Dd.quicenſuerút,
polito, quod , B.Virgo in Adamo peccauit,
& CHRISTI Domini redemptioneindi.
guit,conſequi vc non potuerit ipfo momé
to conceptionis fan & ificari * : fed qui rem a Sic Ha
meliùs examinarunt , illi mulcis contrarium Tenſ...par.
docuêre b ; ex quorum dictis cùm clarè col. 9.3.meb.

ligatur,Deum hocnon abſolutè tantùm & 3.d.3.a. 1.

fimpliciter facere potuifle; ſed eriam , ſtante Capreol.
Ferrar. &
illàhypotheſi:non intelligo quo pacto,fue- alii.
ricà Deo reuelatum ; Non potuiffe Diumani- 1 Bovau.
d.3.p.1. a. .
mam B.Virginis Maria infundere ,mfi in mate 9.1 . Anto .
riem putridam ? Sic cnim illic vocatur caro, d.c.2.Pa.
infe &ta peccato originali . Nonne hoc di ludă. in d.
dum repugnat decitioni Sixti I V. Pii V. & 3:41.af .1.
Concilii Tridentini ? nam fi hoc Deus non puſc. de
potuit: ergo factum credere non licet . Si cócep.c.3.
Suarer., &
hoc Deus iciebat,quia veritas effet: atq; hoc Valencia
B. Catharinæ reuelarat: certè illi reuelauit ind. q.27.
implicitè; contra ſentientes in fide errare.
Quo igitur pacto permittit Eccleſia, vt piú
& probabilc , credi ſine originali peccato
conceptam de facto fuiſſe : fi hoc probabile
credi:certè ncquit Deus reuelaſſe , hoc à ſe
fieri non potuiſſe. Abfit ergo , vt credamus
illa in oratione diuinam reuelationem con
tineri: Abſit ve credamus B Catharinam ,
humillimam , fanétiffimam , & circumſpe .
A a 3 ctiiti
 1374 Diſquiſitionum Magicarum

Ĉiſſimam Deifponfam , calia pręfractè & pa.

rùm ſolidè dicta, cam graui Dei teſtiinonio
confirmare voluiſſe ,aut pro diuino oraculo
obtrudere. Nulla igitur reuelationum hîc
pugna eſt , vbivnica inuenitur S. Brigittæ re
uelatio : quam non ipſa tantum , idq; pluri
a l. 1. reue- bus locis , vt videas conſtantiam ; fed & a
lar.c.9.1.6. lii ſancti confirmarunt. Vnus Marfil. Theo
C.49. & c.
1 . logus grauis , & neutrius Ordinis , Do
bin 2. q. minicani neque Franciſcani;tres reuelatio .
20. & in 3. nes diuerſorum recenſuit , & cas addic fuiſſe
9.4
graues & miraculis confirmatas.Quoadcę.
ceras reuelationes aliarum rerum , quæ con

crariæ fibi prima facie videntur : fi quis illas

codem modo diſcutiat , & circumſtantias
ſedulo conferat ; non magno negotio de

prchender,cas vel conciliari poffe ,vel earū

alteram non ex reuelatione ſed ex opinione
peculiari,putantisud veriſſimum effe ,vel ex
vehementi tantum imaginatione, profeetā.

SECTIO V.

De indiciis a natura ipfius reuelationispetitis .

SYppono , fi lumen illud certitudinis,de

quo Sect. I. dictum , cum reuelatione ad
iun & um fuerit , tunc parum referri vigilan
tine an dormienti viſio contigerit : fi deſit
hoclumen ,tunc ſemper plus vigilanci reue
Placioni,quàm (ve Varro vocat)ſomnorię de
ferendum.Hoc ſuppoſito ,

Confi
 Librillll. C.I. QIII. Sec. V. 375

Confiderandum primò,qualis fit illa reue

latio.vt, an ſit ſapiens viſio , nempe .confor.
mis ſapientiæ quæ de cælo eſt.ialis autem
i futura (teſte Gerſone) ſi habeat illa à D. Ia
cobo requiſita `; vt fu.pudica,modeſta , fuafibi- .c.3.v.17 .
lis,bonis confentiens,plena mifericordia & fructi
bus bonis,non iudicansfine fimulatione.] Si ( ve
hocfuſius explicem ) inſtiget ad aliquid ,
exemplis Chriſti & Sanctorum magis aſſi
milet; ſi hominem intrinſecè demilliorem
reddat, quam fine rcuelatione fuiſſet:ſimi
ciorem ,manſuetiorcm ,recollectiorem , & à
fæcularib ° & extraneis curis abſtractiorem ;
li inuicar ad ſimplicitatem , vnioncm , & ( vt
Gcloquar) intimitatem cordis : Gid , ad quod
nftigat, pluribus virtutibus ſit ornatum &
præſtantioribus, quam cius omiſſio , vel fa
dum contrarium :fi ad quod inuitat, ſit fim
pliciter & intimè bonum , non aliqua dun
caxat ex parte:deniq; fiincipientem ad pec
cati deteſtationem ,& pręteritæ vitæ confu
fionem excitat;proficientem per boni deſi
derii inflammationem , & feruoris deuotio
nem ,ad meliora cariſmata promouet ; per

fe& um vero implet diuinæ dulcedinis in

terrâpræguſtatione.Vndepræclarè ſcriptú
à loanneŠalisber.libr.2.cap.17. Sed cùm hac à
fpiritibus circa homines fiant,
eam folam rerum i
maginem fidelisanima non aſpernatur , qua inno

centianstelinquit incolumem .Quod fi materiam

lvitiis afferat,libidinēforteaccendens,autauaritiă
Аа 4 Aut

1
 376 Dilquifitionum Magicarum

2ui dominandiingerens appetitum , aut quidquid

huiusmodi est ,ad ſubuerfionem anima, proculdu
bio aut caro,autfpiritusmalignus immittit.] Pe
ritè duos falſarum reuelationum fontesme
morat , carnem & demonem , ſed mox minùs
pericè & verè, quæ de Lamiis dicuntur, om
nia falſa pronunciat quod fuit à nobis alibi
refutatum ,fup.libr.2.Dæmoniacę reuelatio
nes cenſendæ quæ prædictis operantur co
traria ad [ currilia & carnalia , vel inuida &
detractoria & immodeſta incitant; quæ ho
minem reddunt auerſuin à Chriſti & San .
& orum imitatione ; reddunt gaudétem no
uis & fingularibus inuentis ſuis.Vt enim epti
ferm.de me D.Bernard.ait , ſe transfiguratmalignus il
verbi | Le fpiritusaliquando in angelum lucis ,vt virtuta
Pomi
fimulatione plusnaceat :fid & tunc quoq;,fi diligé
rer aduertimus, nunquam niſiamaritudinis & die
cordia femina fpargir.Suadet enim nonnullis fan .

gularia ieiunia quadam ,unde cater fcandalizen .

tær:non quia deiigit ieitnium ſed quia fcandalo de
leétatur. ] Item ſi ſuadeat aliqua contra ca
nones ,vel conſtitutiones , vel regulas,vela
lia præcepta maiorum . hoc indicio B. Si
mcon Monachus Treuirenfis eum deprché
dit.narratur hiſtoria ab Euerwino Abbate
hapudSur. ; in verticem mentis Sinai iuffu fuperiorun cùm
.
flumii miffus fuißet,ibi habitaturus : nocturnis horis illi
pacie Angelica demon apparuit, & ut miffam ccle
pret hortatur. Ipſe necplanèdormiens, et perfe
cłe vigilans contradicit,non debere fine presbyterii
ording
 Libri IV . C.I.Q.III. S.V. 377

ordine aliquem hocminiſterium implere: contrai

nimicus iftat,feDei legatumeffe, cbriftum hoc vel
kes nec decerefanétum locum minifterio tali diutiùs
priuari. Renitentemergo contradicentem ,ed
unéto fibiconfortio alterius demonis , de leéluloe
ducunt, ante altare iam vigilantem ftatuunt, alba
induunt , deftola virimg altercantur
: hoftis,more
presbyteri, Simeon more diaconi contendebat fibi
imponi debere. Tádem Deifamulus,ad fereuerfus,
virtute orationis , & ligno Crucis inimicum
repellit fequedelufum ingemiſcir.] Deprchenſa
quoq; illuho ex attentacã ſimilis ferè ſuper

bizaudacia, & ,quia modeſtiæ auctor none

rat, reuelatio , in initio ordinis Præmonltra
tenſis. Rem totam narrabo verbis ſcriptoris
illius B. Nortberto coæui : * Interguos (Præ- . Surius 6.
Iunii.c.27.
monſtratenſes religioſos ) fillax ille ſpiritus,
quofdam confideransidiotas , fuaillos quondam
recognofcensfuiffe vaſcula , in quibus fuæquietid
voluptati indulgere confueuiffet: ita illosfalſafua
iluſionis fapientia replenit, vt qui priùs in libris
vix legere nouerant ,iam ex libris magnaquædam
dicerent, & de futuris prophetandomaiora & ftu
. Danielis denique vnus ex eis
pendapredicerent
prophetiam fe fcire afferebat, & deea quaedam du
emendacio,loquebatur:vbide quatuor,& feptem ,
Gdecem cornibus, & regibus Propheta fcribendo ,
inducit , & de Antichriſto. Inquibus iam fimpli.
cares quofque attentos reddiderat, &, fi fieripoffit,
etiam ipfum Dei homin
em da Venerabilem Abba

sem Simonem S. Nicolai, in errorem induxiſſet .

S lam
 1378 Diſquiſitionum Magicarum

lam enim co v pregreffaerat eius arrogantia, vi

ipfos afidentibus, etiamin capitulo , fermonem fa
cere auderet. Et quividit & audiuit,prabethuius
) rei teftimonium.Et hoc fignum eius,quia defermo
ne profertinitium . Erat enim hic fermo:Eftote

fortes in bello , & pugnate cum antiquo fer

pente.Hacfpiritus ille mendax per organum illud
fuum proferebat :fed ad veritatem que fequitur ;
videlicet, Et accipietis regnú æternum ,haud.
quaquam procedere nequam valebat.Porro cum ab

auditoribus veritatis & dulcedinis fallax ille fpiri

vt est millear
tusfeex parte deprehendi cerneret,
tifex; maiore arte ad alia fallendigenerafeconuer
tit; vtquia manifefta operazioni intentos non po
faltcms contemplatores quoslibet
terat fubuertere,
auerteret à contemplatione. Nam ille idem cleri
cus , laboris huius minifter ,fubita quadam & gra
wiffima infirmitate corripitur,& quipriùs de viſe
bilibus refponfa dabat , iam in cælum asfuum , ad
inuifibilia da ineffabilia promenda,ponerenon ve
rebatur.Concurrunt fratres,vtcöfuetum est adin
unguendum eum :concurrunt ad ea que dicebat au
dienda. Defe quidem magna , fed de pluribus cir
cumftantibus afferebat maiora. De fequod eadem
veſpera aut futuruseffet cū angelis in cælo , autfta
ret fanus cum ceteris fratrib . in choro. De aliis ve
rò fingulorum confiderans habilitatem , quaſipro
phetando & augurando dicebat : Hunc cumnuper
in Ecclefia ad fuperiora raperer , vidi ed eternita
tem vocatum : iftum iam , & c.ſubiungit varia de
aliis. Vide hîc grad' ſuperbiæ ,primùm idio
tas
 Libri IV.C.I. 9.III.S.V. 379

taslibidæmon deligit, & facit videri doctos.

deinde facitillos ſcripturam interpretari. 3.
etiam coram maioribus diſſerercin locis , V .
bicacendú dehis , & culpa potiùs humiliter
agnoſcenda. facit eosPſeudoprophetas,de
emagna loquentes ; nec de aliis minora , vt
fuperbia pluribusaffricaretur.Subiicit poſt
cadealio idéfaciente , & has omnes dæmo
nis machinationes diſſipatas , ſtatim vereli
giofi,fraudem fubolfacientes, reſpondere ;
tenec hunc,necvllum alium ampliùs audire
velle , donec pater eorum Nortbertusreuer
teretur hæcènim reſponGo , humilis obedien ,
sie virtute,dæmoné vicit.Nec efficaciùs ferè
vllúexſtat remedium. dabo aliud exemplum
verbis Fran . Bentii ex annuis litteris noftrorum
prouincia Mediolan. anni 159o . In oppidoquodam
fuburbanspropeAronem ,ad triginta mulieres ma
jo demone agitantur,omnes fere virgines,infimaſ
conditionis ,ce prafertim quæ funtvoto virginita
tis obftri &ta.mirum ,has,quib.dolis circumueniat,
quibus artibus oppugnet. varias ir ducit formas,
ut alliciat adinfanda, vt deterreat ab honeſtis. af
fimulat medò perfonam , do pietatem monachi, &,
quod audire sures horrent, ipfiufmer Chriſti cruci
, er
fixi,hortátis adimpia:quindo urfum , leonem f
pentem : impetü fa &tur in puellashianti ore , & de
xoraturus vno hauftu : minacem etiam militecum
ſelopoparato & inftrutto,iamiamg, extrufuroper.
bicialem glandem cum flemme tonitruque ; nifi
extorqueat affenfum . Sed ſimplicitas virginum !
S vincit
 tronun rum
380 Diſquſi Magica

vincit omnem afluisam Dco nixa. Magna oni

no carum fides,coge lypeo ignea nequißimi tela ex
Atinxêre. E plurimus narrationes dua reponentur.
Ex earum numero quedam nobilibus ortaparenti.
bus , molliter educata , cum haberet aliquando
noctem infeftam à diabolo infidiante, tratum dife
rit, & hyeme licet media ac tempeſtateperfrigida,
in nudo pauimento nude cisbat.cùm creſceretmihi
lo fecius fiamma (vtmagnum incendium aqua in
seſtaclam cubiculo egreffa in hortum ſecedit , ibig
magni amulatione Franciſci,quem eadem factitaſ
lle acceperat, corpus proiecit in aggerem niuium ,
peruolutauit, obftrepenielicet demone,
samdiuque
( quiabea vifebatur) & dentibus frendente ,vt in .
rernum ignem externo frigore reſtinxerit. Alteri
item demon noctu feoftendit imagineBeatæ Vrfu
Kla , crucis vexillum præferenscum multarum vir
ginum comitatu , aique ita locutus est; videt Deus
amatquetuum iftud ftudium tuendepudicitia. ſed
quoniam difficile admodumest in paterna domo in
santaftrepitu occurſantium , &periculorum obie
ftu non contaminari mentem aliqua ex parte,nos
ablegauit, vt te duceremus, in cænobium facrarum
virginum ,omiffis curis omnibus ipſius numinifts
deoſefamulantium . Hic virguncula, Deo afpiran
te ,cum ferensDiaboli infidias , dexteram duxiffet
manum à capite in pectus, moxg; a ſiniſtra predu .
xiffetin dexteram , vt efformaret crucem ; fe ta
l busviſis, tantog, bonore indigniſſimam effe pro
fitetur. Neque viro vobis hibro magnam fidem.ti.
fi Deile
men do in pecioſis cafiliis fictusdolos,quod
gatione
 1

Lib . IV.C.I.Q.II.S.V. 3814

gatione fungimini has Sanctorum reliquias(hu

beber reliquras adeligatas ad collum ) bumilster !

veneramini. Mirun dictu procubuerunt in genua

Lerua venerabunde. dianto magis urgent , ut
234twret profitionem .Atilla, mihi non licet quic
quam grauiusftatueremei patris fpiritualisiniuf
frunzeg,adeum adiredecet nocteintempiſta:conue
Holte vos illum & exponite mandatum Dri. vbide
Laxerit,ego accedam & vtar confilio rlius. Hocre
fponfo , demones abrečtaomnifimulatione,in fuas
fetenebras abdiderunt, cum frimitsin irridentem

puellam,quod linguafolum beliarini,gratefque a

gatem fuppliciter Deo ,contumelias, & prebracer
Salim ingerentes.] Ha& enus bencius.quid hac
virgine lapientius? ſed docebatnimirum il
lam VERASAPIENTIA ,cuiſe pudicitiæ
dæmoncolligarat . Impudicitia ftatim prodic
Zonâ em : fic enim ex cala & proca
iniſtr
is
v u
ci ltu , & curio
sâ difcurfati D. Robe
r
one
dæmonem in nupciis agnouit. aavideSat.
rlaAbbas
Etus ſciuâ form & mo 7. lun.co.g.
a tu ,ac verbis, eundem
cognou
it S. Dunſ
tanus, & ignita forcipcar
repto e i us naſo lepi
Cantua de irrifittel Oſber
to
b Surias
rienfi. te
Adda ſ i n gulari c a u 1
relæ 9 ,Mak
m s
exemp
lum , quo docemur , nihil cutius ef
lle , quam timc
re fuum ſequi iudicium , and
o
ab bedientia maio
rum vilius reuelation
is
ctiam certæ fid
Laudu ucia recedere . Genieba
nenfi Ep l dus
per incau
s ifcop
us tam cum
vxore , qu
am deſerue famili
aritat , ex
rat em
hu - i
bono principio ortam , tandem , quæ
mana
 1382 Diſquiſitionum Magicarnm

mana fragilitas eft , cum ea corpus milcue

rat : ſed poftea ad cor reucrſus , & Diuo Re
migio Remenſi confeſſus in anguftiffimum
locum inſtar ſepulchri recluſus fuerat , vbi
cum ſeptem annis pænitétiam afperrimam
egiſſer : Septimo(inquitHincmarusin D.Rc
tapud Su - migij vita *)anno , in vigiliacæna Domini , cùm
tiu 13. Ian. idem Genebaldus in oratione Dominipernottaret ,

& feipfum defleret, circa medium noctem angelus

Domini, cùm magna venitluce, ad eum in orato
rium vbi pronasiacebat, & ait adeum : Genebalde
exauditæ funt pro te orationespatristui Remigij:
wangere

pænitentiam tuam ,di

fufcepit quoquedominus &
wake
wengi

miffum estpeccatū tuum.furge, dabimc egredere,

facg, minifterij Epiſcopales officiü , & recēcilia Do
mini pænitétes criminib . fuis.Genebaldus autē ,ni
mio terrore perculfus refpondere nihilpetuit.Tunc
angelus Dorgini confortás eü , & ne timeret horta
1 est.Sed gauderet in miſericordia Domini fibi col
‫ܕܣܪܢ̈ܗܪ̈ܘܪ̈ܺܪܺܘ‬

lata. Quianimatus dixit ad angelem : non poffum

‫ܬܶܝܪܘܢܘܐ‬:‫݂ܘܐ‬:‫ܟ‬

hinc egredi.qa Dominus depater meus Remig.cla

‫ܫܝ‬ ‫"ܚ‬

nem huius oſtig fecã habet , g & figillo fuofignauit.

& angelus adicum ;vt non dubites (inqt)me à Do.
mino miffum :ficutpatet sibi cælum ;fic & oftiü iſtud
patebit. Etſtatim ,faluo figillo ac cera ,oftium illud
apertū est. Ecce tibiveræ viſionis indicia ; priº
pturbatio ,moxcõſolatio ,& verű ac apertú
miraculú ſigilliac ceræ integritas; nõ tamen
cenſuit vir ſanctus obedicntiæ quidą dero
gandum.TuncGenebald.in modú crucis fe

Via &tans in limine,dixit; Etiamfiipfe Dolesys

Chri.
 Lib . IV.C.I.Q.111.S.V. 383,

Chriftus dignatus fuerit ad me venire peccatorem ,

bincnonegrediar ,donec ille venerit,quime in cims
nomine,in iftareclufione coſtituit. Etftatim angelº
Domim receffit abeo.]Quidergo placuit Deo
Genebal. animus, & perangelú hæc omnia ,
cadénocte, Rhemis pernoctanti in oratione
D. Remig. manifeftauit; cumq; Laudunum
proficiſci iubet, & Genebald. Epiſcopali ſe
direftituere
, 9 & fa & ú abeocõfeftim . Con
traD.Guil.Aquitaniæ dux, lidæmonis fug
geſtiones quib. & feruor deuotionis minue
batur,& adfæcularia reuocabatur, initiò di

indicatas repreſliſſet ;non ſe tic Lucenlib.ad

bellú ducé obtrufiffet ,nec cæcitate percuf
ſus fuiſſet: fed hæcillú decepcio , cauciorem . Theob.
reuelativ. in eius vi
reddidit poftea ,vtfacilè fecundæ
nisfallitatem conter nerer." Prudétiflimus|pud Suz.
reuelAbrahamius
fenex
ationes ill
(vt B.Ephrem prodidit) Ebruar
as;quib.eu dæmõ,Sancti & bibid.c.19 .
m
Bearūpdicabat,cótrario humilitatis a & u ſta
M
timpAigabat.< Vah! ¡ cótraria fuit illa Gan Simcon
dentis virgo,noſtristemporibus? miſella diu Metapht .
vacarat orationi, & Sacramenta frequenta exEphre
mo apud
rat:cſed
onfvelnon fatis exercitarum na&ta fue-Surium
rat e f f arium ; vel fin
acta , ei ſua ſecreta Martii 16.
Spiritu
alia non
credenon bat.qpande bat ; vel benemonenti
non uicquid horum fuerit ; pau
lacim variis reuelat
ionibus eam diabolus ſu .

perbiç
ritis
re{ iquisu infauit.tandem perfuafit me
lpirit
parem effe Deipar
f æ Virgini :
deelle æcundita
tem iunctam virginicac
ió

illi
 1384 Diſquiſitionum Magicarum

illibatæ : ſipergat,id quoque conſecuturam .

ő vafrum commentum , & muliebri ingenio
accommodatum : iam illa fe confeſſionis in
digam non eſſe rebatur : itaque per annos
aliquot cam intermittens , non abſtinebat
tamen à facrâlynaxi. Quid malca ? ſemel
dum in templo verlatur , & communionem
exſpectat,ardentiuſquebeneficium illud re
liquum poſtulat: audic , bono fis animo , di
lecta , exoraſſe te ſcito.concelia tibi fæcun
ditatis cum caftimoniâ prærogatiua , quam

petis . de cælo confide ce grauidacam.com

miſcuerat enim ſe cum dæmone , qui lucis
Angeluin menciebatur. domum reuerſa ,
fentit vterum tumelcere : iuſto poſt partus

tempore adueniente ,pium quédam & pru

dentem adit ciuem , benè notum ; narrat

rem coram , pecitque vt in domus cius pene

1 tralibus libiliccat parere ; & ſtipulaturarca
num fore. Ille ncc credulus dictis de reucla .

tione, nec tameni ſuſtinens virginem domo

excludere : veritus,negrafiarijam incipien
tibus Sectariis , materiam res vulgata præe
beret blafphemishereticorum dicteriisatq;
lædoriis; eam ſuſcipit, & adhibita oſtetrice
fidâ partum exſpectar. Miſera doloribus ve
hementer torquebatur : tandem , tandem
magnam , pro prole humana , horridorum ,
& villoſorum , fædiſſimorumque vermium
copiam effudit vtero ; quorum tam dirus c
frat aſpectus, vtomnes exhorrefcerent;tā te .
ter
 Libri IV.C.I. III.S.V. 385

ter odor , vt fætore fermè exanimarétur. Sic

demum mifella ſe delufam intellexit , & fu

perbiæ fuæ fru & um à fuperborum Principe

retuliffe, quem oportebat. Sic mulier dece
pta; ſed & viros illc dolofus coluber ſupplā.
tauit. A pud Gregoriüm Turonéfem legun
[
tur hçc de S.Friardo , & ſocio eius Secundel
lo; Sanctus Friardus cum Secundello Diacono in

upradicta infula ftetitimmobilus : habebat samen

vierg eotum propriam cellulam , ſed proculinterfa
. Cumoftrenue in orationeperfifterent,920
pefitan
Ite Secundello Diacono apparuit tentator in ſpecie
Domini dicens: Ego fum Chriſtusiquem continuo
deprecaris : iam enim sanctuses;com nomen tuum in
Libro vita cum
reliquis Sanétis meis adfcripfi:egre:
derenunc ab hacinfula,di videns fac fanitates in
populu.His Gilleilleétus deceptionibusdifceffit ab
taula; nec focionunciauit: tamen ,cùm infirmis ir
nomine Chriſti manus imponeret ,fanabantur. Re
werfus autem postmultum tempus ad infulam ,ve
mitadfocium cum vanagloria' , dicens : Abij extra
infulam, & virtutes multas in populis feci:Cumga
cöterritus ille interrogaret,quid hocfibi vellet;cun
daquagefferat fimpliciter pandit.Atfenexobtu.
pilens suſpiransg ac lachrymans ais:Vanobis ,in
. guatum audio a tentatore debufus es : vide,agepa

permita mine vlera tibiprausleánteius dol.1 Ecce

vides laplum ,pri
credi mò quia occulta ex fuper
bia dit feian
ctum , & ex hoc frontılpı
cio non
ouit am machinam . ż.
ciuit à b doloſ
defCogn
mane
quia ono propol ndii
ito n
Bb illa
 itionum rum
386 Diſquiſ Magica
illa inſula 3. quia clam habuit magiſtrum
conlilia ſua , & obedire illi neglexit. Vide
nunc,vtvi& us vicerit ; fretus bumilnate ; obe

dientia, & oratione.SequiturapudGregorium

alib.devir. Turonenſ. Quod ille( Secundellus)intelligens
Patrum cú periſſe ſe timens, cum fletu ad pedeseius profter
rius 1. Au mitur,rogās vtprofeDiminum deprecaretur.Cui;

guft. Veni,inquit,& pariter eius omnipotentiam profa

ute anima tua poſcamus: non est enim difficilis
Dominus fe confitentib. miſereri, cùm ipſe per Pro
phetam dicat: Nolo mortem peccatoris, ſed
vt conuertatur & viuat. Orantibus autem illis,

aduenit iterum tentatorin fimiliſpecie ad Secüdel

ium Duacenum dicens; nonne præceperam tibi ,cò
quòdones mea morbida elent, paſtoreind :gerét,
vi egredereris & viſitares, atg,opem fanitatiseis
tribüeres ; Er ille, In veritate cöperi, quòd feductor
los.negte Deumcredo , cuius te ſpeciem mentiris ha
bere. Tamen ,fichriftus es,crucem tuam quam re
liquifti ,iplum oftende, & credam tibi. Cumque
non oſtenderet, Diacono crucem in os cius fa
ciente, confufus euanuit. ] Et ecce tibi cond
lium , quod in fimilibus dubiis potes adhi.
bere, petere ve ſe cruce conſignet , vel vt
formatâ cruce cibi benedicat. Diuæ Matro

næ fimiliter dæmon ,apparensin formâ fpe

ciofæ mulieris , ſuaſit ve relicto deſerto vr
bem peterct , minùs pudori eius periculum
libi före : ſed beata ftatim inſidias, ex auſte

rioris vitæ diſſuaſione, intellexit inimici( Si.

mheon Metaphraft, in eius vita menfe Nouembrı.]
Sic
 Libri IV.0.1.Q.IH.S.V. 387

Sic S. Marcellus Abbas dzmones ex obſer.

fis pulfurus, iiſque aliquoties clamantibus ,

1xbenasexire , quimam innos accepiſti potiftulem ;
pihil iuſſit, fed perfeuerauicin orarione,do
necà Dcocompulli recefferunt. Caulain
quærentibus , cur non ftatim iuftinet , pru
dentiſſimè reſpondir; Quoniam dicentes me
is eos accip lepoteftatem ,nibil aliud agıbātquar.
quodvene glorie Laqueisme conabantur implica
yre.) Cuius documenti vcilitasnon inexor.Simona
ciſmis modò , fed & in reuclationib.cun & tis Metaphr.
in eius vi
maxima eſt; quia maximum in his yanæ glo- ta,19 .De
p
riz ericulum ,
vt de Sccundello vidimus. comb.
Ipfequoq ;Spiritus fan & us mirabili quadam
vifione le B. Angelæ Fulginati inlinuans,
cùmcım collaudalier , & ipfa ideo ré ſuſpe
Atam haberet, quod fic exponeretur pericu
gloriæ pro certo ſigno probx reue
latvanæ
lo
ionis ei aſſigna
uit ; quod quomagis lau
dabatur , hoc
ei crebrior & acrior omnium

peccatorum prçtericorum memoria occur

Teret, nie conata quidem , vllum vanæ glo
rizlo&cu, dare pol fusc ,
m let. Narra hocip
t fa
1.19 .& idem alias quoq; lc expe
rtám ſcribit ,
149.21f .o . do 29 S e & i a
llud ttend
mulci 22rmesin. omnde e dm
nisfra m partem efle dnæ o:
um
udes
: aliquando ſuader quod opti
deo um valdc peri
home t ft, tun culum ſubeſt ſuperbiæ :
e cauenda hæc peftis . Ali.

ideraroe fua deto,bonum eft : fed nunc con

Squand
oportet; num hoc bono ſicmaioris

Bb boni
 onum m
388 Diſquiſiti Magicaru
boni impedimentum . ſi poſterius hoc ob
feruaffet B. Iordanes Prædicatorij ordinis
Magiſter Generalis ; non illi diabolus ali
quoties hac technâ impoſuiſſet : ſemel quis
dem : vt ad concionandum eum redderet .

inidoneum ac debilem , ſpecie boni exem

pli præbendi , & auſterioris vitæ ,impulit , ea
relinquere ; quæ corpuſculo illius erant he
ceflaria , & eum ad maximam virium infirmi
* Leander tatem redegit . “ Sed & aliàs iterum iterumq;
Albertus eum hoc prætextu decepit. quæ Hiſtoria,,
eius vitæ ,
0.21. quia religioſis veilis futura, digna eſt pluri.
bus locis legi. fic ergo fcribit Leander Al
b eiuſdem bertus , de illo , febribus acutiffimis labo
vita, c.22. rante ; Forle cum venerando patre , erat quidam
cænobij cuiufdam præſidens,quem Priorem appel
lant , ordinis noftri , vir diſcritus, folers, proui
dus, litteris callens, & moribus compofius , qui
aliquando medicina operam dederat. is igiturlor.
danispatrisanimum non ignorans, & fciens eum
in ægrotatione fibi ipfi rigidiſimum , dixit : Po
ter oportet agrotum in omnibusmedico fe fubiice
re , fi priflinam nanciſci cupiatfpitatem . Qua
propier licet fis noftra religionis præfectus et ca.
put , agrotus prefectura auctoritatem dimittas,

mihique tefubdas,& obedias neceſſe est. Quod fi

feceris, hsud vereor , quin in breviincolumis hinc
exeas. Annuit venerandus pater humiliter.pra

terergi ordinis noftri confuetudinem fuper plumas

agroto quiefcenti ( ficenim Prior prudens iufferat)
noĉte diabolus, formam pra fe ferensangelicam ap

paruit,
 Lib . IV.C.I. Q.III. S.V. 389

paruit, duens ; veluti admirabundus : Eſine bic

1ordanes,fama & opinione apud omnestampre
clarus: prefectus & pater tam infignis Predicato
rum ordinis ? Effem anceps, niſiantehacte diu no -
* ſem . O quam vilis & impudens factus es , qui
veluti vnus de dominis terra ', in ſtratoplumis oma

fericisornato quieſcis ? O infelix, quale ordini tua

o fratribusexemplum prabes : fed non est twi
Deus in finem oblitus, qui ad te corrigendum me
mifit
. Surge igiturègrabato ,terreg protinusfup
»lexinhareas. ftatimque diabolo euanefcente per
crritus lordanes in terram corruit , ficiacens,

ofquam illuxit, à Priore & fratribusinuenitur.

obedien Prior feuere corripiens , coëgit ex merito
Quem
tia in ſtrato pre
parat decumber .Sequen
o e
ce nocłeiterum diabolus priſtina formaaffumpta
deftitit, & durius quam antearedarguit velut fa
be inobedientem , moxque in folum ipſum defilire
racepit. Quem cum manecius diei Prioritera
fuperfolum iacere
confpexiffet
, apprime indigna
was dixit: mirariuam fimplicitatem ,ne dicamin
breiudicqui non folum in corporis ,fed & anima
faitiam;
ium ,
y contra obedientiam hoc facere pra
fumpferis. Ego enim Deumcæliterraque Domi
rum teftor, quod noluiffem pro toto terrarumer
bhecd
hefe grauiter
icens,i contra Deum & ordinem deliquiffe :
n fletum maxi p . Quod
mum rorupit

mens venerabilispater, & ipfe lachrymanspro

ciditad pedes eius, narrans er vifiones, fed magis
lufiones : & qualit , vt conii
er cere poterat diabo
www fuiffe ,q
uiin ngelum lucis fuerat trang !
a

Bb 3 figu
1390 Diſquiſitionum Magicarum

figuratus. Priorverò captusadmiratione ac qua

dam commiferatione illius , aliquantulum lenitus,
iufit ipfum ſtratum afcendere. Ex hoc enim tan .
tam membrorum debilitatem contraxerat , ficque

fuerant; vt vix fpiritum ad qui.

humores indurati
efcendum haberet. Tertio nocte Diabolus, vtprio
ribus,adfuit: quem , vt confpexit vir Sanctus(iam
enim in increpationeseruperat) ait : O nequillone
generis humani hoftis ,ô impudice canis ;ô immun
da bellua, quomedo meam axſus es fimplicitatem
deludere, ceu Zelum qualemcunque erga ordinem
prateferens & Et ego quidem , nifihoc omnipotentis
permififfet ,fapientiùsaduertiffem ,
Dei difperfitio
quodmuliò meliorest obedientia , quam ftultarum
victima. Et in faciem eius expuens, eum fuga
uit .] En Sanétus vir deceptus inaniſpecie
boni , reſipuit folido obediextiæ bono ſe mu
niens. Nota etiam vltimum illud, quod ap

parenti in angeli formâ in faciem expuit:

nam hoc eriam viri ſpirituales commen
dant , quando viſio ſufpecta eft : & noui ho
minem , cui hoc optimè ceſſit. Concluden
dum hoc caput teſtimonio Beacı Meinul .
phi Diaconi & confeſſoris , qui ipfe appa
rens hanc regulam docuit viſiones veras ef
ſe , quæ ad pietatem & religionem duces fo
renc. Hiſtoriam , ex Gobelino Perfonâ, ver
botenus accipe : non longe ab obitu cuidamcu .
bicularioſuo perviſum in fomnisapparuit, hortans
um , vi mundo do pompis eius ocyus valefaciat,
& adregis æterni feconferat militiam . At ille

viſio
 Lib .IV.C.I. Q.III. S.V. 391

vifionem illam no alio quam illufionis loco habens,

nibilde vita emendatione curamt. Sanctus autem

vir, eius infirmitati fe accommodans, iterum eum

vepriùsadmonuit. Sedcùm nequefic quicquam de
vita réttiùs inftituenda cogitaret , tertiò ei appa
ruit,aitquead eum ; Nefcismifer,nefiis,quam im .
manis predo mentem ſibivendcet tuam ; qui tibi
esitler ſwafor est, ut neque mittenti Domino,
peque mihi ab eo miſſoobtemperes. Certecùmtu
makeviuendo plane deſipias, neque ab hacftultitis
ponte recederevelis;diuina te admonuit reuelatio,
vt vel fic ad frugem meliorem te reciperes. Tuku
sem (ftulte) tibipaterismifere & perniciofe illudi,
qua veram reuelationem prophantaſtica habes il
Lufione. Neque enim quifquam fidelium ambigit
idem vifionéeffe illufionis
expertem , qua ad Chri
funam pietatem da religioné inuitei :quod fiqui
liber
deberefaceret tibi vigilanti ,nequaquam negligere
s.fed quandote verb no corrig
a unt, adfueta
veniendum est. Itag plane efficiam ,vt vifionem
quam tu intelligere diffimulas , reipfa verißimam
fecertò experiaris. His diétis, illeexpergifcitur:
ſentit à minta barbam omnem auulfam ,
fugitpro
cul aboculis
v i ſ i o n
fomnus omnis,*& c. ] addit quo pa- ja in vitaS.
lato iobtemp
erarit , Meinul
Secund
a conſide e f t , quod quando in phi apud
ratio
Surium ,
vifione velreuclatione fuadentur aliquapia,bona, s.Octob.
rectag, tuns
diligenter perpendendum est, num fi
mulaliqua M fuadeantur , impia ,improba, vana do
inutilia . ultaru
m huiufmodi paffim occur

runtexempla :ego contentus fum ,cris & tu

Bb 4 ( pic
 392 Diſquiſitionum Magicarum
( pie lector )nonnullorum Sanctorum .
lac o

slib.r.vitæ busVitriacus egregiè confirmat hoc d & ū ,

B. Mariæ
cũ ita ſcribit; Quidam ex AMILY ( B.Maria
Pegniac
calis, c.9. O'gniacena ) pracipus , à damuniomendiane per
ambulante in tenebris aliquanditan Opericulofiùs
quantò ſubriliùsinfeftabatur Callidus nim biftis,
transfigurans ſe in angelum lucia , jab p.cue picts.
tisjes familiariter in ſomnis apparebat; nonnun.
quam eius quædam vitia repri her.dens, ad qua
fraudrkinuer adhor
dam etiam faciendabona eam
tans , vtpriùstãquam antiduti curuflan falfappe
cie obluta, poſtea occultiùs venenum irftibarit ,
melita lingua blanditer exinta, poft modum den
tem infigiret, & adextremum caudan ſuam quafi
cedrumſtringeret.cùm enim iam :llı fides ceu ve
raci baberetur , tum inftar fophifta do impoſtoris,
veris quibufdan prediterill falja permificbat,bo
norum intermixtione falſisquandam vmbram in_
( fidiofe pratixens. Tandem fuismachinis eo perdu .
xit frairem ilum, vt res cius peffimum exitum fue
rint habitura ,ſinon ancilla Chriftreuelante Spi
ritu ſancto, callidi veteratoris fraudes didiciffet.
Cism autě dicere homini , reuelationis illas rolle
à Deo, fed malignidemonis illufiones effe, & ille è
diuerfo,nöſančio, fid fuo ſpiritu obiiceret ; Cùm tot
benificis præftiterit mihifpiritus ille , toi vera
futurapradixerit,nullopactemihi vult imponere:
illa ad ſolita orationis arma cofugiens(En bonum
remedium , bonú ſcutum . ) pedes Domini riga ?
lachrymis, calum precib. inftanter pulfat ,necfacit
finem ;donec impiusille impoſtor, cū multo gemitu

& pu
 Libri IV . C. I. Q. III. Sec. V. 393

ó pudore ipfi nocte in cellula fua orantiadftaret:

guemil.commentitio praditum fplédore intuens:
Quifsamestu , inquit,aut qui vocaris? ille fuper
boot erat vuliu itā toruis oculis vitißm afpiciés:

Egofursait ,quemtu maledi&ta precibussuis com .

puliffi venire ad te , que meum mihi amicum per
vim auferreconaris .Somnium autem , ego vo
47.Multisenim præfertim religioſis,in fomnis,in
ftar Luciferi apparco, mihiq obediunt illo , & ex
meis conſolatiombus animis efferuntur,dignolese
putant qui diuinis & angelicisfruanturcoloquris.
Amicum illum meum , quem pro tua voluntate
mibiabftuliffe ,iã erãibono ppoſitoretra &turus.Et
id faneeuentus rei docurt jed ous fpidum rupta
funt, & maligni illius fraudulenta conſilia inlo
cem prolata.] Quibus verbis ,nobis fimul &
artes dæmonis & , modus , & finis , & reme .
dium,quo in re dubia vtendum , proponun
tur. Hoc remedio B. Vincentius Ferrerius
aliam dæmonis illuſionem deprehendic , &
diſpulit . Sic & B. Gurlac
us inſidias, im- "Pet.Rau
Zanus lib .
moderata ſuadentis iciunia ,intellexit & ca- i.vitæ D.

mit .Sic ſpecie iuuandarum animarum Vincen.c.

perſuaſit S.Elphego,vt ex carcere 16 Sur.in -
Diabolus
Le ducentem, deducentemas ſequeretur, ius vita A
exemplo B. Pecci angelum fequentis.ſuaſit pri.ur.
COsber
4 perſuaſit in angeli ſpecie : fed edu & um aus Can
confeſſorem in viả deferuit. ille fraudem in - ruarienſ.
uellexit,doluit:& martyrio ,quod fugerat,ſe in cius vi
iterum obtulit , ac corona meruit . Sic
m
leodem prætextu conatuscuidam Monacho
z s ſua .
1394 Magicarum
Diſquiſitionum

ſuadere vt celiam deſereret, deceptus fuit à

B.Arſenio .Quarc diligenter notanda . fide.
liter retinenda eſt,dodrina eiusdem B. Ar
ſenii, qua, velutin ſpeculo, ſimulacra pugnę
dæmoniacæ , & capita in ſidiarum præcipua,
nobis , apud Meraphtaſtem , propofuit fpe
& anda. Et quia huius capitis resikta, & in- P
primis vtilis ,ideò verbotenus exhibebo; Hoc
quog vos non lateat,ô fratres,quod nofter inimi
cus Diabolus,multis & variis vtens machinis nos

conatur decipere, & bonipratextu in mala impel

Lere:vt verbicauffa, fuggerens, hoſpitalitatem , &
confequenter fratrum ,quiaccedunt gratam o be
nignam exceptionem :efficit, vt fimulcomedanten
compoten.caufa autem est ,bonum charitatis.dein
de facpaulatim ſuffurans attrahens,impruden
tes nostrahit, vt veniriferuiamus ,& deinde, ad
ſatietatem libidinis, nos poluit do voluptatibus.
Aliis furfus fubmittensin animum eleemofynam
do benignitatem , da in pauperes beneficentiam ,
immittit amorem pecunia , in furorem impellit
avaritia . Aliis autem maltorum vtilitatem tan

quamefcam porrigens,efficit,vtfilentium & quie

tem relinquant,tanquamrem inutilem ,dovt,cum
multis quidem mundanis habeant confuetudinem ,
de nonnunquam etiam cum mulieribus incaute

hocfaciant,perfuadet:tanquam qui iam èo perne

verint, vtfint imparibiles:do fic miferos reddit li
bidinoſos,& feruientes animiperturbationibus,A
liis nullamexhibens moleſtiam ,dautinullo capi..
turvitioinfidioseprocurans,extulit in fuperbiam ,

& fic
 Libri IV . C.I. Qull. Sec.V. 305

do ficnullo negotio precipitaxit ,Nonnunquam au

tem faciens,vt à bellando abftineant,& maxime
üggui ad ſuſcipienda exercitationis certaminale
paulo ante exuerant: decepit efficiens, vr effini fo
cari , & de nulla reſolliciti, Ex quo factum est, vt
cum eos iniecerit in focordiam ,& ut labores negli
girent effecerit : repente illos inuaderet tanquam
expugnata faciles& inermes:fic
& maxima tem
fjsceorum mentem lab-fallaret, & conturba
pricep etiam in viciorum profundumimmer
igeret
, Alias rursus,cùm ,vt ſibi fid - rent,perfuafif
Visditquiiam ad maiorem perueniffent menfurā .
burgeßit vt eis crederentur aliorum cogitationes,
viitorumg 6 bellorum annunciationes. Quibus
cum nondum reclè fisa vitia abimufent :primùm
quidem recordationem & informationem corum ,
quę aydıuerant,immifir, non abfg, animi pertur.
batione. Deinde verortiam mifere impulii ad car.
mis contaminationem a .] Hisenumeratis, ſub -l asim.Me.
dit proptertot ſtratagematum multipliees saphraft.
nexas,nobis mulcaNOSTRI CUSTODIA , & nio.
SOBRIETATE , VIGILANTI A quoque
& ad BONYM A Ţ I ENTION E , O
1 pus elle.

Tertià conſideratio eft Gerſonis b, confi- bl.dep:

derandum an quod reuelatum fuit,id bumana in - bat, fpirit,
telligentia quis fine reuelatione potuerit affequi:
tuncenim ſuſpe & am eſſe debere , ve ſuper
uacuă & minimè neceſſariam . Quod fi fue
rit de rebus , quæ & humanam intelligen

tiam ,

)
390 Diſquifitionum Magicarum
tiam , & dæmonis fcientiam excedunt, tunc
non poterit aliunde , quàm de ſurſum ,miſſa
fuiſſe reuelatio.Sed an res huiuſmodi lint ,

difficilè eft ſtatim iudicare : quia non poreſt

nili ſucceſſu temporis, quando euentus prę .
di&tionis declarat veritatem , vel diligentil
diſcuſſione( quando occulta cogitatio reue
lacur ) id deprehendi : ſitne diuinæ tantùm
res illa cognitionis , an etiam dæmonis aut
hominis ? Hoc vicio prophetiæ Sauonaro
læ laborarunt,ipfiuſmet confeflione.
Quarta conlideratio , videndum an , non
tam fitdefumpta ex ſacrislitteris (tuncenim ſu
{ pe &ta haberetur ) quam illis conſentanea omni
exparte, & conftans,congrua quog Sanctorum ho.
minum doctrina & exemplis,nihil falliberronei
1
admixtum habens,totaq pertinens ad falutem ho
minum & Deigloriam.Diuinæ namq; reuela
tionis hæc illuſtria ſunt documenta.
Quincta conſideratio eſt , utrum reuelatio
aliis reuelationibus indubitatis confirmetur: nam
ſi nec aliæ certæ ,res dubia manet. Potefte ,
nim Diabolus , ve ſemel ſic ſæpiùs,vt vni ſic
pluribus, idem reuelare . Certarum reucla
tionum ex hoc capite multa ſuperſunt in
EcclefiafticisHiſtoricis veſtigia, talis illa ad
miranda B.Hermanni Steinfeldenſis, qui &

loſeph vocatus , eò quod B. Virgo Maria ab

Angelo paranympho in fomnis ei viſa de
fponderi, Virginex benignitatis exemplo
clariſſimo, cuius iucunda deſcriptio in Beati
illius
 Libri IV . C.I. Q.111. Sec . V. 397

illius vitâ continerur 4. talis alia Eutychiif " apudSur.

Patriarchæ ,apud Euſtathium in eius vita . calis 8 April

alia B.Guilhelmi Roſcilden lis,apud Surium com ,7.
April.6.calis alia S. Adalberti ſub mortem ei
oblata . & Leone explicata ,apud eundé.XXIII .
Minfis eiusdem ,talesmultæ eius quem paulo
ante laudaui B. Meinulphi b , tales mulcæb Apud
apud Petrum Venerabilem in libris Miracu . Sur.s.od
lorum . c . Validior cenſenda confirmatio c.lib.i. c.

peralios, quam per eundem , item per inco 23.& 27.

gnitos ,quàm notos, per viros , quàm fæmi
nas .

Sexta conſideratio ,fi pugnantes fintdiverſe

de cadem re reuelationes, vt plurimum ambe ſu
fpecta funt habenda: interdum tamen fiç veras co
raturdiaboluscontrariis oblatis infirmare : idcò
nonſtatim reiiciende omnes fed illis ,rema
curè deliberata credendum , non quæ prio
res ſunt,(fieri enim ſolec,vt cum dæmon co
natus fuerit illudere per falfam , Deus aliâ
verâ immiffâ nebulam illam , lucis fuperué.
tu , diſiciat; ſed quas plures ac probatiores
fan&itate,prudentià, & facra do &trina con
frmant,& quarum auctoribus minùs cauſfę
fuit talia confingendi.v.g.in reuelationibus
de immaculata conceptione De IP AR Æ
Virginis MÅR I Æ , quando paria funt reli
qua momenta circumſtantiarum , plus tri.
buédum reuelationibus habicis ( fi quę funt )
ante controuerfiain eadem de re natam , &
poſt natami controuerfiam iis quas habue

runt,
1398 Diſquiſitionum Magicarum

runt, qui necinſtiruri , cuius D. Thomas,nec

alterius cuius Doctor ſubtilis fuêre : hienim
ab affectu liberiores : & hac ſanè ex parte re
uelatio D.Brigittæ præponderat alteri,quç
cribuitur D.Catharinæ Senenſi.

SECTIO VI.

De indiciis petitisàrruslationum cir

cumftantiis.

Dopræcedentia indicia quaſ mixta

ſunt,partim exipfa reuelatione,partim
extrinſecus petita : fequitur nunc,vt quæ in
circumſtanciis obferuatu neceffaria inda
gemus.
1. Occurrit , illud å fine petitum ;quid mo . '
uerit hominem ve hanc reuelationem aliis

indicaret, propalırera; : Num curiofitas,

leuitas,vanicas,cupiditas , auaritia ,ambitio ,
vtilitas propria , an aliorum ; ſi propria ,an
ſpiritualis ,aut carnalis ;ſi aliorum , paucorú
ne , multorum , an omnium ? Erin hac ipfa
caulæ inueſtigatione perpendendus finis,
non tantum proximus & apertus , ſed oc
cultus etiam & remotus . Pütift enim (Gerſon

ait ) finis proximusapparere bonu , da falubris , o

denotus ad edificativnem aliorum :qui vādem pro
Labatur in multiplex fihandalum , dum non refpö
debunt vltima primis :vel alias falfum fietuva
deprehendetur in perfonisfuiſ , reputatis magad
Vanctitatis: vi docuit atas noſtra in d.cep.ionibus

Docto
 Lib. IV . Col. QJII. Sec. VI. 399

Doctorum loannu de Varenu , loan : Huß. fimi.

18.]ldeò Flias,quantum poterat,conaba
tur,ainans humilitatem , à le amoliri Eliſeu

ne viderer eum rapiignco curcu in cælum .

[4.Reg.2 ] Prudenter Arſenius libi factas re
uelaciones nunquam niſi aliorum poſceret
vtilitas, narrabat; & tuin narrabat quaſi al
teriacc.dillenc,vc Şimeon Metaphraſt. ob
feruauic ^ : B.quoq; Hildegardis vix ſupe- a in cias
urum iufuinduci pocuit ,nec inducta fuit, vit.
lonec Eugen 3.Pontifex cam ad reuelatio
jes ſuas fcribendum animauit b . ldem fuito Theo
ſenſus B.Libuinæ ; cui cum Chriftus Domi- dori Abb:
nus vigilanti apparens , quinq; vulnerum ..vit.Hil.
degard.
fuorum ligna luculencer impreſſa , reliquit c.
lec ; & cernerer virgo cam hiantia vulnera
1
homines latere non polle, timeretq con

curſum & applaulum hominum , lic Deum

deprccata ſcribitur: Maneat obfecro Domine
bocdignationis facramentum inter me da te. Suf
fiert enim mihigratiatua.] Noli dubitare gra
cam fponfæ humilicatem & cultodiam fuil.
ſe.
magno enim miraculo confeftim cute
vulncra obtecta fuêre , dolore tamen , & li

uore perpetuò permanence C. Eadem vir - c toan.

80 alio tempore meritò quendam folicum Brugman:
reuelationes ſuas narrare , & quod facilè ac- s.Libvvi
cidit)narraconis calore ,quædam de ſuo ad- n « p.2.c.
licere, idcirco pænis purgatorii addictum :
Ividir d . idé Brug
man.poj.
Secunhỏ , difcutiende cogitationes,qua reue- cap.2
lario
 1400 Difquifitionum Magicarum

Lationem fubfecutæ vel precefferunt.nam

ex prę
cedentium imaginatione poſſet naſci phă
raſtica'illuſio. Admalis cogitationibus flu
ctuantem animum fpiritus ſanctus non ac
cedit ,nec vera reuelatio : nec tamen ſemper
bonam & piam cogitationem vera reuelatio
& diuina ſubſequitur:in ipło namq; oratio
nis feruore ,pleriſq; Diabolus conatus irre
perc.' ad veram reuelationem ſemper le
quuntur bona defideria , & effe &tus boni : ad
illuſoriam , aliquando peraccidens , & ad cē
..

pus boni, qui tamen à diabolo in maius ma

TAU

lum diriguntur.Notatum illud prius fuit ab

**

Hucbaldo , qui cùm recenſuiſſet viſiones S.

Aldegundis ,addit ; In cunctis huiusmodi reue

lalirnibus virgo prudens magis magisgehumi.

liabat, regno Deipropior fiebat ,fponfo cæleftiferuē
* Hucbal. tius inhærebat á . ) Hic profe & genuinus
in vita S. eſt effectus verarum reuelationum quihuic
Aldegun . !
contrarii ſunt apertè docent illuſoriam fu
iffe, quæ præcellerat.
Tertiò notatum à quibusdam , vtilifſimü
quoq ; effe,nedccipiamur,ipfi viſi-nifeu reue
lationifignum crucu opponere.l. gcrucecommuni.
re.Confirmat hanc do & rinamy,efficacem fa
nè & pian Senatus B auonius. Narrat enim
S.Oluald m Epifcopum , cùm dæmonis ir
risis & difflaris terriculamétis omnibus.ve
teratur ei informa ſpeciola Argeli le oſten
taſſet.crucujiga- te muniuifle; co quod levier
Angeluin licis id non moleitè ferre ange
lum
 Libri IV . C.I. QIII. Sec.VI. 401

lum verò tenebrarum illo in fugam copul

fum iri. Quod & faétum est . Nam (verba funt
Branon. S. ) pomulatqlignum illud malignus ten
a Senarus
fumi ab oculis eius euanuit." ]
tator vider,inftar Brauor.id
Quartòvidendum quomodo fe fpiritus ipfe vit S.Ol
P. valdi
proficientibus ( vt adinonet
ingrefferit. Nam
nofter Ignatius Spiritus malus fe dure,im .Wilgor :
placide o violenter, quafi cum ftrepitu quodam ; ve bin l.exer
imberlein fixe decidens,infundir bonus verò iis- cic.de di
dem niter,plac
ide de fuauiter ,ficut aque irrorat gnol ſpit:

pongiam.lllis verò,quiin deterius proficiunt; ex

perientia docet ,contra euenire.
Quin &tò aduertendum an ,que initio mentem
lastrademulferat,ed fitpoftea in borroremáme
morem verfa :itemnum ,quicæpit à principioſen
Feberror amotus non fuerit,fedconftansperman
Veri ,duæ enim ſunt hæ reue falfa
latio
num
rum notæ . Sin autem initio quidem homoper
turbetur,& h
orror aliquid perſen ,ſ p
is tiſcat ed oſt
modubacmoleſtia de anxietate animideterjadul
edineguadaminterna perfundatur,fignum effe
dwyneconfolationis, ve nos B. Antoniusdo
cuit.Cui rei naturalis eſſe caufa videtur,an
cipathià
quæ eft homi c dæmo h
ni um ne o
micida , & fympathia quæ hominicumán
gelis
retulintercedi
t c Ad illam Antipathiami Gailki.
erim liben vu quan
s lgare
m dam opi- Parif. z.
Clonem , quæ vigebat teinporibus B. Petri de parvaiuer
princi.
Cluni
acenr. d à qua iple n o n e r a talie - l o . p .i.cap :
met

mesinempe eos quibusmortuiapparuiſſent d lib.i.de

non diu fuperuiuere ; fortaffis orta opiniolmirdič.w
Сс inde;
402 Diſquiſitionum Magicarum

inde , quod nõnullis dæmones in mortuo

rum ſpecie cùm apparuiſſent,illi, ex horro
re, & vitæ mortiſq; antipathia , morbo con
tracto , mox deceſſerant. Cæterum decu

mentum illud D. Antonii , eſt accipiendum ,

de vera internâ dulcedine , quæ famem ac
defiderium virtutum adfert ,& adauget ,prę
cipuè charitatis & humilitatis; quá limita
tionem merito B. Catharina Senenſis ad
iecit.
Quod confirmat atteſtatio B. Angelæ
Fulginatis, ſibi ex viſione in animó man bffe
vehementius defiderium . cruciatus omnes
& iniurias pro Deo ſuſtinendi. Obiiciat
quis fortè pofle Dæmonem , quem initiò at
tulerit horrore præſentia ſuâ ( vt folet, qua
do apparet nubes tangens vertice , aut alia
fimili ſpecie terrifica )eum mox cum lætitia
& fuauitate ſenſus , verborumq; blanditiis
commutare. Refp. Nos agere de apparitio
ne, quæ non ratione formæ, fub qua compa
ret: ſed ratione dumtaxat præſentiæ appa
rentis , hos effe us horroris , & anxietatis
adfert . Nam quando ratione formæ terrifi
cæ : opus non eft alio fermèindicio : fi fice
nim monſtrifica forma, certum eft dæmo
nicam effe :fi fit humana , tunc aliæ circum
ftantiæ conſiderandæ ,de quibus libr.z.quaft.
20.fe£t.3.non indiligenter egi. Huc lilubet,
licet recurras .
Sextò conſiderandum , num reuelationes
verss
 LibriIV . C.I. 2.111. Sec.VI. 403

verismiraculis aftruantur,tuncenim nihil du

bii manet, quin à Deo fuerint:vtilla Nobi
limatronæ facta:cui reuelatum , S. Winwa
locum ei , quam amiſerat,oculorum claritas
tem ,redditurum.Mox enim vt Sanctum ad
iit, viſum amiſſum recuperauit a . Mira veaSur. in
prodigia, non ſatis idonee reuelatione vit.Vin
fo & vvaloci, s.
confirmant, quia poteſt ea dæmon efficere . Mart
Erfi tamen miracula defuerint,non tamen

ex hocfolo capite cenſenda reuelatio falfa

fuiſſe. B. Præcurſor Chriſti propheta fuit ,
& plusquam propheta , miraculum tamen
nullum fecit.

Septima regula eſt , quòd fi ;cùm reuelatio

fuerit abſolute aliquid,do non fubconditione,pra :
dicens( prophetiam vocantabſolutam & in
dependentem )&-poftea contrarium euenit,vel
non euenit , quicquid prænunciatum fuit,falfare .
velatio, & non de ccelisest. Probatio (inquit Ger

viſiones pa reſpicit,ne
or)fpiritum dum perſonam ,quç
titur, ſed viſion qualit ,li
um ates
veræ fint ,per omnia , etiam vſqucad mini
mam propoſitionem . quoniam in ſpiritu
veritatis falfitas non eſt: in ſpiritu autem
mendacii
mille quinq; ſunt viæ apertæ , vt in
vnicâlatenti fallitate decipiat. Ideo Chri.
tus dæmoniacos & Paulus Pythoniſſana
prohibuerunt à reftimonio veritatis, quam
profit
ebantu . ] con hanc doctri
r firma
t
nam D.Chryfoft.hom.19.in March.Ex hoc
indicio probantur veræ fuiſſe reuelatio
Сс nes
 404
Diſquiſitionum Magicarum

nes Catharina Raconiſiæ ,quas recenſerlo

in eius an.Franciſcus Picus *, & Margaritæ Rauen
vit.
bHift.Ra natis apud Hieronym . Rubeum 6, & B. A
uconatis lovſii Bertrádi deſocietare noſtrâ , & P. Fră .
anno 1510. ciſco Borgiâ, vt ex illius vitâ retulit Thomas
clib.6.de Boſius c . hinc etiam probantur diuinæ fu
Notis Ec- iſſe reuelationes Ioannæ illius, virginis Lo
cleſ.c.2.
tharingicæ ,quæ di &ta Gallis La pucelle lenne:
quæ Carolum Septimum Francorum Re
gem in regnum ,vnde Anglorum fuerat ar
mis deiectus,reſtituit , circiter annum 1428 .
quàm pari inuidiâ , crudelitate, calumnia,&
iniuſticia ſæpè ab illa vi &ti profligariq; An
gli,cùm in pugnâ viuam cæpiſſent, flammis
feralibus quali maleficam , combuſſerunt:
ſed poſtmodum anno 1456. Callixtus Ro .
manus Pontifex eius nominis tertius caulę
cognitionem Archiepiſcopo Rhemenſi lo
anni & Guilhelmo Pariſienſi delegauit. Hi
vero innumeris teſtibus omni exceptione
maioribus dcinnocentiâ modeſtià, caſtita
d citat.
Thom . te , & religione lohannę auditis , eius inno
Boſius 1.8 . centiain, & fententiæ illius iniuftitiam , de
de Not. clararunt: iudicii acta Pariſis aſſeruari ea in
Eccl.c. vlt.
cui adde vrbe natus Papyrius Maſſon.teftatur, idque
Philip. 'apud Victorinos canonicos Regulares iux
Bergoma. ta Belleforeſtum in vita Caroli V 11.fil.345. fa
mulier.c. uent eiuſdem innocentiæ non Franci mo
157.
• lib.16 . dò ſcriptores ( quos vt ſuſpectos Britānireri
Annal. ciunt; ſed & alienigenæ Itali,Græciq ; d : ſed
Flandr.. & Belga Meierus ,parùm alias in Francos
beni
 Lib. IV . C. I. Q. III. Sec. V I. 4051

benignus & HifpanusMariana de rebus Hip .

libr.vicefimo exiremo. Philippus Bergomen
Gis ait, tum duos adhuc ex iniquis loannę iu.
dicibus fuiſſe ſuperſtices ,citatos ,& legitimè
conui&tos,damnatoſq; & combuſtos:duorú
verò aliorum iudicum mortuorum olla, ef
foffa, & fimiliter concremata fuiſſe : & juf

fum Rothomagi,vbivirgo fuerat combuſta,

templum conftrui, & ex reliquis prædi&to
am
rum bonis, quæ confiſcata per ſententi
fuerant,ibidem ad Deihonorem ,& defun
de propiciationem , facrificium quotidia
puminſtitui.fic honor immeritæ detractus,

candem vixricefiino poſt mortem anno iu

dicio Pontificio ,reftitutus.Prudenter itaq;!
Polydorus Vi
rgilius,licet Anglorum Scipé
diarius,libr.23.Hift . Anglor non auſus fuit
or
loannam damnare ,ſed rem ita reliquit am
biguam , vt innocentiæ potiùs fuffragetur .
Bellaef
Qui &ta iudiciaria volet percurrere ,legat
oreſ t . à fol. 387. vbi ſe
ntentiaiiu
di a Epiphan .

cum delegator um refert fol.393. Hoc lapide hele 48.

verita
uelaci tis Lydio deprehenſæ leues & fi&tæ re- & Eule.
ones , olim qu
idem Montaniſtaru ;'bius l..c .
m
recentiori 15 .
& memoria loannis Sagi Bethy- Maria

inde Frat Loan .de Rupeſciſſa !, & noftro na,l.19.c .

temporMe onialis Lufitanæ ,quæ fortè ad- 3.Pet.Le
hucin viuis ; & Fr loyh 1 2 .
anciſci de Cruce in Peru -'deſpect

our Ideo, m caquidem ſententia,incaffum , Clofephus

quidam conatifuêre reuela
Sauonarolæ tiones Hierony- de temp.
mi Ferrarienſis tueri,Apoſtolic nouiſ .“

Сс coiudi .
3
 400 Diſquiſitionum Magicarum
co iudicio damnatas . Quam ille multa de
Eccleſiæ reformatione , de Turcaruni &
Maurorum conuerfione ,de Florentinorum
fecilitate, quæ moxadimplenda , & aftantiū
multi erant viſuti antequam morerentur,
prædixit ? addens (' in reuelationmu compen
dio ) illas abſolucas & immutabiles prophe
tias çſſe ? attamen nihil horum fere adhuc
contigit, pleraq; omnia intra centum fer
me annos contraria contigerunt . Quare,
ex partium ſtudio , & Alexandri VI . arque
Mediceorum odio factum , vt non confide
rancer Hiſtorici nonnulli defenſionem Sa

uonarolæ ſuſceperint, vel damnationis iu

a Sabelli- ftitiam in dubium vocarint. · Profectò lic
cusEnnea .
10.1.9.Ar ut euentus eius prophetias coarguit , fic
nol.Ferro. contumacia in ſai ordinis præfectum , &
1.2. rerum contemptus Pontificiæ ( quæ, vel palam in
Francia.&
alii. iuſta , nihilominus meruenda eft ) excom
municationis, & aliæ fiıniles actiones , illu
lionis Diabolicæ, & , quæ ſubſequi ſolet ar
rogantiam ,obftinationis;grauia & vrgencia
ſunt argumenta . Legite Raphael . Volater
ranum quem vera ſcripſiſſe patet ex illis
11.5. Geo
grap.fub ipſis quæ Fran .Guicciardinus , quamuis in
fin .
Sauonarolæ defenſionem propendens,me
ºl.3.rerum
Italica. moriæ mandauit . Nonnemagis pic & cor
a Per.Ri- datè faciunt, qui pro ſedis Apoftolicæiu
þadeney. dicio , quàm pro priuati hominis exiſti
ral.z.de
tribula. cEmatione, induunt arma litteraria , calamiſ
. q
20. l ue
decertant ? Neque id magis clariſſimi
ordi
 Libri IV . C.I. Q.III. Sec.VI. 407

ordinis : qui vt aftrum in hoc militantis

Eccleſiæ cælo lucet ; ſplendori obfuerit,
quàm Angelorum choris Luciferi factio ,vel
Apoſtolico czcui ludas impius . Et ne hæ
reticileimmunesharum iactér illuſionum :
quid quæſo aliud eſt liber ille manuſcriptus
lacobi Brocardi Caluiniftæ reuelationum ,ad
Elfabethum Anglia Reginam , & præfatio in Ge
nelim , aliaq; nonnulla eiusdem opuſcula : ni
fi farrago quædam dæmoniacarum reuela
cionum ,quaru
m præcipuam dcanno1580 .

tam tempus mendacii conuicit : Contra

prudenter ex ſubſecuta cuentus veritateNi
colaus Sanderus San & tæ Virginis Cantianæ
Eliſabethæ Bartonæ , vaticinia à Dco fuiſſe
compro bauit, libr. 1. defchifmate Anglicano :
fane
limovitæ fan & titas,Martyrii laurea, & clarif
rum Synmar
tyrum Roffenſis & Mori
conteſtatio , locum dubitationi relinquunt
Inullum . Quàm diffimilis in eadem inſulâ |

Data Elifabetha alia , de cuius fraudulenta

prophetia fic Sanderus ſcribit; Hæretici, in
quietunz co tu rbulentum genushominum ,adcom .

mouendusm Londinenfem populum ,

Cherefa va ſediad i tum
lde deditum : inauditum tion
inuene

want foretagemaI.nduxeruntquippe,quandam
puellaoč
m jodecim annos natam, harefi fimul &
pratioco
rruptam ,in
cam improbam fimulationem
dpeper us eret in abdito inter
am domomiti duosmuros cuius
Lam ad id aangul
ptataom adca s voce
tempu s edere , quperfif
as iftitu
us
sconcludi,&

Cc 4 Stro
 408 Diſquiſitionum Magicarum

(tropha artifices fibjuggererent.Nomenpulle E

Liføbetha Crofta erat,doli author Dracus quizam
lia ergo illa inſtructa & in loco ad fraudem accom :-
modato collocata ,mirabiles emittit cötinuò ex -1
tro ſuo voces,casgitam fonoras, vtper omnes vici
nias audiretur,Accurrunt vndig, ciues,quid fit in
quirunt.mirantur.voces non mortales hominis,
fed angeli effe clamabant, vrbiac reipub.iſte fpiri.
tus comminatur miferiam ,ærumnas,mala omnia ,
la nuptias cum Hijpano aut.communionem cum
Papa Romano admittant. Multa item contra fan .
cium facrificium ,& reliquam fidem Catholicam ,
guaji aracula , fundebat:erantex conſpiratoribus,
qui data opera fe turbis adftantibusſemper ing ſſe
rant:quibuius fpiritus propheticas & obſcuriores
fententias,ad religionis euerfionem & feditionem
mouendam interpretabantur.Magiſtratus autem
ad multitudinem compefcendam , quid rei fitlu .
ſtrandum accedit.fraus difficillime apparuit: fed
tandem ,inito confilio de diffodiendo muro da vici
nisparietibusvnde voces reddi coniiciebant , mi
fera puella prodiit ,acexaminata quorum fuafu
confilio hoc fecerit,confeſſa estftatim :fe à quibus
dam feditiofis ſectariis,& abeo inprimis,quem no.
minauimus Draco , adiſtam nequitiam iuducłam
fuiſſe. ] Hacille libr.z. Quid autem neceſſe
Munzēri, Lutheri & ſimilium Pſeudopro

phetiasmemorare
Deniq; à modo etiam reuelationis iudicium
frmandum ,quandoaliquid in eo malú mo
riļiterreperitur,vt puta turpe, ſcandaloſum
&c. Sed
 409
Libri IV.C.11. 2.1.

& c. Sed quando nihil prædictorum , nec

mali modi adeft, res omnino periculi plena
remanet , quantumuis multa veræ fidei ac
virtutibus folidis conſentanea adfint. Nam
nec vcrarum reuelationum vnus eſſe modus
vel certus conſueuit, nec vnus alio certior

aut conſuetior. Scribit enim B. Angela de

Fulginohas fpiritualesilluftrationes & reuelatio
mes aliter folit asipfiaccidere una vice, & aliter a
licita
quod femperibinouitas contingit , & hoc est
rorum inenarrabile .Reuelationes enim & viſiones
unt alteriusmodi una vice, da alterius alia.] Sic
illacap.so.in fine. Sanètoto opere diuerſos
,
quos expešta , modos deſcribit, præſertim
duos inſignes ,quibus ſe CHRISTVS Domi
nuspræſentem eius animæ ſolitus exhibere.
| inuenies eos cap.X
XVII .

CAP . II.

De Diuinatione .

Slcueſpeciespræcedens vera , ſiciſta falla.

adcò illam coniectationipræpolui, quæ
quaſi mixta .

QVÆSTIO I.

Quid fitdiuinatio ?
aliqu
Sfe ã conſt , vel Cicer
c at .tefte , cuius
de âduo libr ſup . v idetu nibil
i erſu r a
nt

CC S wentis
 1410 Difquifitionum Magicarnm

uentis cum dæmone.] Significatio , inquam , quia

non perficitur ſolâ mentis intellectione liue

cognitione, ſed ſignis quoq; & verbis exte

rioribus vtitur ; qua in re differt à ſententia ,
per vanam obſeruantiam acquiſita. Eſt au
cem tam pręteritorum & præſentium ,quàm
futurorum ,dummodo illa ſint occulta,hoc
a
*vide
hoc fitquid
fu eft, proculremota ab humana cognitione.
Ideò malui dicere.occultorum , quàm , futuro
Pra C.L.9.1.
rum . Nam prophetia & diuinatio in mate
ria conueniunt. Quæ de pacto cum dæmo
neadduntur, illa ſeparant diuinationem , à
prophetia , & à naturali coniectatione. hæc
enim naſcitur, exdiſciplina & obſeruatione
humana:illa verò defuper à Deo infunditur.
Cuma quanta quanta elt diuinario, depen
deat ab ope dæmonis; qui amulatur diuinitaté
\ furando diuinationem , vnde & dicta diuinatio
quaſi diuinitatis imitatio : fequitur diuina
tionem non poſſe progredivlteriùs, quàm
dæmonis cognitio percingit . ſequitur et
iam , necarte,necnatura diuinationem per .
fici. Vtuntur ad eam magi diuerfis inſtru
mentis. Qui pa & tum cxpreſſum habét cum
dæmonc,quia nouerunt gratiùsilli nihil ac
cidere hominum idololatrico cultu , ideo
plerumy; Sacrificium interponunt , ara ſta
cuta precibus nuncupatis , accenſo thure,
veſtibusverè ,quales lunt noſtrorum Sacer
b fuſeGril.dotum . Neque tamen hoc ſemper faciunt;
9.5.nu.i. lſed omittunt aliquando , vel quia temporis

angu
 Libri IV.C.II, 2.II.

anguſtia non patitur , vel quia hoc non exi

git formadiuinationis qua vtuntur. funte
nim plures & diuerfæ , vc poſt docebo. Qui
tacitum pactum habent , ii variis vtútur ob
ſeruationibus, pro natura ſceleris ; non qui
dem facrificantes ; ſed tamen quæ faciunt &
dicunt, referentes, gnari, velingnari , in ho
norem dæmonis ,

QV ÆSTIO II.
11

* Tertull.
Qua occultapoſit damon reuelare ?
Apolog.c.
Vedam ,non omnia,poffunt; quia nõomnia 21. Orige.
.
Pada
O nor m ,
unt : quæ communis eft Orthodo . 4. Eul li.se
1
xorum ſententia ,poft Tertul . & Origenem , de præpar,
pompe D.Auguſtini,Eufebij, Anſelmi, Ra- :10.Aug.
bani,Damaſceni,D. Thomæ.a Adſcribam uin .dem .
lolius verba Marci Hiſtorici,qui poftquam tract & 2..c.30.
Rca
narrauit. mendaces refponfiones idoli Ve Damaſc . 1.
neris , ſubd
itiſt ; Tales enim funt damone , vt 2.de fide,c.
a s
quidecipiant, & nihil veridicant. Negenimpof- Anfel.de

funt aliquid ceriò preſcire: fed ex verifimilibu

pras , c.21.
boli
fferaniſe prafüre apud eos quieis feruiunt . quo- Raba.int.
ſciecdum
modo enimpo junt verum dicere ,qui excideruntà 26.9.4. D.
veritate ? Quod fi in aliquibus contingit eos diui. Thom. in
mare,hoc fit ex eo ,quod euenit:quo modo etiam ac- tra&a.qq
16.q.deda.
ciditin hominibus, vt fape quedam prædicant fro mon . & p .
tura, de re quecuentura.b ]* Quæ valdè obfcu- 1.9.56.
rèdicta , ficintelligenda, vt vera fint: malle dimensions
dæmonesmentiri ;ſed poſſe, ſi velint,verum phyrionis.
aliquandodicere,atq;adeò dicere folere,ve Gazæ epif.
tamen
 412 Diſquifitionum Magicarum

tamen hacipla veritate decipiant. Nonnul

la quoq;, quæ creatam ſcientiam non fupe
rant, ſcientificè poſle prædicere, iuxta illa,
quæ mox dicenda .

a Tertull. ! Primò nequit demon certopredicere , ea que

& Org.lu: Suntomninò libere furura :' velúnt , primò quæ
praAug.li ;dependent abſolutè à voluntate Dei , cuiuf
2 de Gen.modiſuntſupernaturalia myfteria , necnon
& Anllup. gubernationes & mutationes regnorum ac
rerumpubl
. quia corda Principum ſunt in
manu Dei, qui ſolus illa commutat ve lubet.
2. ea quæ dependent ex arbitrii humanili .

bertate , vt quid cras ſim fa & urus velcogita

turus. 3. quæ ſunt omninò & propriè futura
contingentia , quamdiu illa nö habent cau
Cam certam & determinaram .

Secundò,ex iſtisque certò no nouit, potest de

monmulta probabiliter tantùm & cõiečturam fa
b Eufeb.d.ſcienspradicere." Summam enim diuturnâ ob
de diuinä.ſeruatione Gbi experientiam comparauit , &
dem.c.s. & pollet angelico ingenij acumine , & optimè
1.2.de fid.nouitrerú naturalium facultates ,& ad quid
C.4 . valeant, hominum voluntatem , mediante
appetitu fenfitiuo , inclinare ; nouit omni
um hominum temperamenta, affe& usquè,
nouit quid ex his & illis ſequi ſoleat. Vnde
cõringit, vt fæpè ad amuſlim prædicat, quid
quando homines fint fa & uri; veletiã quod
Deus hunc vel illum populum ſit puniru
rus; quod calis exercicus gladio ,fame
, peſti
licate affligetur; quod talis à tali ſitocciden
dus;
 Libri IV . C.II. Q.11. 413

dus ; quod Princeps de ſolio exturbandus.

nam & hoc ex diligentia & fide coniurato
rum ,locordia & incuria cauendi , vel pellen

di,poteſt colligere. Sicapud Nicetam fana

ticus ille Balilacius Iſaacio excæcationem ,

& defolio deiectionem , quæ moxconlecu

ta.prædixit.“ Degebat ifte vates prope Rha a Nicetas

Chonia.
deſtum : habebatur à vulgo Propheta. Cate lib.z.
rum( aitNicetas)nihil veriaut perfpicuide rebus
futuris loquebatur ſed verba confuſas, inter fedis
fidentia de porplexa fundebat : & quamuis faperi
dicula quedsm admiſceret , tamen turbam pafto
TUM ,
m , agricolarum do remigum attrahebar. Nam
mammis contrectatás,
mulierum ad fe venientium
ótalıb.exploratis,obfcura promebat oracula ,&ad
plerafgquaftiones non refpondebat ,eofuas diuina
tiones difcurfionibus do infanis geſtibus perage
bet. Adfabant ei quoque cognata anicula vacor.
des erinſana,queconſultorib.explicabant,quid illi
Baſilacij geſtús rerum futurarum defignarent, &
taciturmitatem , vt fapientem orationem interpre
tabantur. Is igitur homo,vt dixi,vates vulgò ha
bebatur, & futura pradicere putabatur,à mulier
culisprafertim ; quibus turpes quaftiones,& defor
mes veftium implexiones, pro ludo & ioca, cordie
vant. Cordatis verò hominibus, ineptus hiftrio, do
citus klicernium videbatur. Erant etiam ,quieum
Pyshonico pirituel praditūhaud obſcureindica
rent:quorūzgniudiciis maxime affentior .]re& tifli.
me ná & obſcæna illa diſquiſitio , & diſcurſa
tiones,verbaq perplexa, cuncta Satanicum
fana
414 Diſquiſitionum Magicarum
fanaticum fuiſſe conuincunt. Vt & ca quæ

ſequuntur ; Imperatorem enim ad fevenieniem ,

meg, vt tanta potentia præditum excepit: neg falu .
tationi eius,qua erat; Salue pater Baſilaci ; re
pondit,neg;tacitonutu capitisgratias egit: fcd huc
atqilluc,inſtarpulli equini,aut hominis furiofi fal
tans , accedentibus maledixit , nec ipfiquidem im
peratori parcens; vix tandem inquietis illis agita.
omiſſis,ſcipione , quem manibusgeftabat,
tionibus
imaginisImperatoris,quæ in cius oratoria
cella pa
riete depi& ta erat oculis eralis ;etiam pileum de ca
pite illius auferre ſtudebat.Quæ cùm
feciffet; impe
rator eo,vtdeliro,defpecto,difcefit.] Vaticinium
mox euentus comprobauit; quem poterat
quiuis ſagaci prudentia præuidere , cùm &
Alexius diligentiſſimè in fratris perniciem
tenderet, & Iſaacius, inopportuna ſecurita
te ,omnes delatores arceret atq; repelleret ;
adeò ve velle perire videretur.
Tertiò , potest Diabolus sertò predicere, que
cumque dependent à cauſis neceffariis, quæ quidem
ab aliis naturalibus cauſis nequeuntimpediri; ve
ſuntmotus cælorum , eclypſes, coniunctio
nes aſtrorú & eiuſmodi : quæ verò no neceffariò,
fed vt plurimumduntaxat eueniunt , eò quod pof
fint ab aliis cauſis naturalibus impediri , vt im
bres,pluuias, nimbos ,tempeſtateſq; ſonan
tes , & alia de hoc genere ; illa per coniecturas
cognofcit & probabiliter prædicit tantum. Certò
gung potestprædicere; ea qua nouit fe permittente
Deo facturum . Sicut v.g. ſi Deo permittente

ipſe
 Libri IV . C.II. Q.II. 415

ipſe peſtilitatis alicuius auctor & illator fuit,

vimali ceſſatura certo die ;nouit peſtem cel
faturam : idque certiùs adhuc, liex pacto, ad
certi figni alicubi reconditi vel códicti ſub

lationem morbus deſinet: poterit certò fi

nem mali prædicere. Sic puto Turca ille Fa :
maguſtanus, qui congregata in foro concio
ne populi , prædixit ſe intra horæ fpacium
moriturum , & confeftim ſe mortuo luem
deſituram : quod & fa & um . huic dæmonid 1
manifeſtarat. refert hiſtoriam Villamontius lib.
2.peregrin.cap.7. Item ,qua intellexitper reuela
tioré : liueilla contineatur in facris litteris, G
uc aliter dæmoni fuerit à Deomanifeſtata .

Hoc pacto tam mulca olim maligni fpiritus

prædixerunt de fidci arcanis,de Chriſti ortu
& miraculis , de idololatriæ cuerfione & fi
milibus , vt cum Hermecem iidem fpiritus
docuerunt Ægyptiorum ſuperſtitioné abo
lendam ; a cùm Apollo le cedere Hebræo . Aug. li. &
puero pronunciauit , & alia, quæ accuratè deciuitat.

congelta à Steucho Eugubino . Hæc quolb lib.3.de

ad futura . perenni.
Quartò, nihil dubitandü praterita damonem Philo.a, c .

omnia memoria tenere,quave alie

l na relatione ac
cepit, velipfo coram geſta fuêre:tunc enim a & us
cognitionis cognoſcentis rem vt præſen
tem, ſui ſpeciem in mente dæmonis impref
fam reliquit.
Quintò,de prafentib.res obſcura non est. nam
quacunque actu exteriore proditafunt, vt fecre
ta fu
 416 Diſquiſitionum Magicarum

ta furta , resperditæ , theſauri olim defoli,

az. Reg. 8.metalla ſubterranea, quæ hominum cogni
V.39.A &t.1. tionem fugiunt, demonibus nota funt. de lolis
bD .Ambr.cogitationibus in aniino manentibus con

inLuc.c.s. trouertitur, an cas dæmon cognoſcat ? Ex

Mati.c.9. perientia ſępè probauit illum non eſſe men
D. Chryc,dacem indicem , ſed perenergumenos veris
hom.zo.in infamiæ iaculis configere. Scio quid Scot,
Matth . B.
Cyril.li. 2. Duran.Ockam cenſuerint: ſed placet com
in loan.D.munior ſententia Alberti Magni, Alexand ,
Aug.lib.de de Hales,D.Thomæ, D.Bonauent. Richar
ſcientia
dæm.Ana .di, & Ariminen . virtuteſua naturali ,nullas eum
Ita. qu.27.affectiones liberas , velcogitationes ſpontaneasho
adantioc.
minis , fine alicuiusmanifeſtarione ,poffe cngnofce
Dydimus
de Spiritu re.quia hoc Deo proprium Quo argumen
fancto .
to fancti Patres Ambr .& alij probant Chri
Xenoph.
lib . 4. delſti & Spiritus fan & ti diuinitatem , ex cogita.
di&t.& fac. tionum ſecretarum cognitione Sed & Gen
Socr.Apol ciles hoc fafli, cogitationes haſce , ſoli diui
Oratio.ad næ naturæ perfpectas,cæteros latere. Verùm
Domitia. le cogitationes vultus vel membri alicuius motu ,
Iuliaii . Au
poſt. apud aut mutatione,vel alio extrinſeco ſignoprodantur:
Ammian. peritiùs & follertiùs,quam exercitatiſimimedici ,
lib. 25 .
.Pa. ex huiufmodi demones indiciis internas animi af
cuui apudfectiones deprehendunt, vt docent Aug. & Cal
dD.Aug.d. ſianus. Potest etiam veterator adeò vehemen
c.s.Caffia.
collat.7.c. ter phantafmatibus immiſſis hominem turbare, vt
16.Gerle vix ad aliud aduertere,vel aliud queat tum cogi
10.2.decr- tare ,quam quod abeo fuggeftum fuit : ita fit vt vi
atrinar.lit. deatur diuinare que homo cogitár.hocaccidit in
o.in finc. Albigeriana viſione , de qua ex Auguſtino
Car
 Libri IV.C.I. Q.11. S.I. 4121
Cardanus, ita Scotus:Parmenſis anno 1579, a lib. 8. de

Traiccti ad Mofam hanc cogitationum ſci. varict: ret:

enciam aucupabatur. dicebat enim , cogita
quod voles , & cogitationem diuinabo. ſcili.
cerdemon importuniſſimam ſtatim de rea

liquaMago nota immittebat cogitationem ,

& anno 16cc . idem facicabar Græculus ille

apud Brabantos impoſtor : & hac fraude

cluebat Apollonius Tyanæus apud Philo .
ftratum ,lib.1.

( Notandæ ſextò circa hæc fraudes aliquæ

diaboli .Nácùm cft ignarus rei futuræ ; tum ,
i coram prudentioribus & dodiorib . agat,
exiliſono,ambiguè; vel perplexè & obfcurè
adeò seſpondet,yt vix intelligatur.exempla . Cicero
veteta ſuppeditane varij , recentius vnum de diuina:
Grillandus, idemq; fieri ab eo ſolere ceſta- Euſeb.li.6:
curPſellus b.deNat.dem . Si res ipfi fit cumi . przpar.ca:
gnaris & fimplicibus , fucum non facilè de ! .Hift.Ec:
prehenſuris; audacter ,& palam mencicur. clel.c.is.
Cauſam tam ambiguè reſpondendi eft , vt 9,6.00,
quomodocunq ; res accidat , laudem conſe- la.depræp.
quatur , fi pro conſultoris voto ; ſin contra, c.1.& lib.s.
queat prçtexere ignorantiam acq;ſtuporem 6.6.
interrogantis, qui mentem refponfi non in .
cellexerit . Ecce Cræſo refpondet.
PerderCrafus,Halyntraſgreffus,maximaregnai
Siviciſſet Cyrum ,hoc volebam dixiſſet;
te copias omnes hoſtiles depopulaturum .
Vincitur Crælus ; hocait volebam , te amil
furum regna ampliffima cur meritem meam
Ꭰd non
 1418 Diſquiſitionum Magicarum
non aſſecutus? Simile reſponſum tulit Fer
rátis Flandriæ Comicismater, cùm prodia
demate carcerem filius libi infelici prælio

deſpondit. lege Gaguinum lib. 7. Hiftor. Franc.

do Bernard Girard.lib.10.Annal.
Septimò ſciendum damones , qua pollent cel
ritate, que inremetis longo itinerum interwallore
gionibusgeruntur,eatom celeriter denunciare
pol
Tè,vt diu ante prædi&ta abignaris patentur.Sica
pollonius , cum Epheſi eſſet, exclamauit ve
præſens ſpectaculo , Romæ interfici Domi

a Philoft.cianum . aliud exemplum de quodam iuuc

in vita A nerefert Gellius, aliud de Chariberto Ai
pollon.
61.:s.Noc. monius , aliud ſui temporis Grillandus ,

Attic.c.18. plura æui huius Nic . Remigius .

c li.z.Ann.
c.22. De his qui volet plura legat Grilland.q.o.
d 9.6.n.8. 4.num.3 . Michael, Medinam lib. 2 , de recta in

e lib.3.da- Deum fide, c. 1. Binsfeldium in rubr. C.demalef.

monolatr.
C10 . & mathemat.notab.io .

QV ÆSTIO III.

Quomodo dignofcatur diuinatio à prophetia

coniectationice

Vando paétum adeſt expreffum , nihil

Q res habet difficultatis : in pacto tacito

difficilius iudicium. Tria tamen poterunt
obſeruari: nempeproportio rei cognoſcendæ
& cauſæ per quam cognitio quæritur;natura
quoque , qua prædica elt cognitio quælita ;
lintentio, quam habet qui quærit.
Primà
 Libri IV . C. II. Q.III. S.I. 419

Primò fi talis fit ellaproportio vtfufficienter v

** ex alio dr prehendatur ,non erit diuinatoria
neque damnande hæc inquiſitio. Proportio au
tem huiuſmoditriplex eſt. vna , quales effe
tad ſuam caufam ,fic cognofcitur eclyplis
ex cælimotu : alia qualis caufæ ad ſuum ef
fe&um , fic ex fumo ignis cognoſcitar: ter
cla, qualis diuerſorum effe &tuum cum cauſa
communi cui vterque effectus connecticur
& fic originis ratione etiã fibi quodammo
do proporcionantur; fic, quia quæ cauſa eft
arcus cæleſtis, eadem quoque cauſa eft ſere
nitatis,recte ſerenitacé exarcu cæleſti colli
gemus. Si verò ex nullo hotum capitum eri
um queatvnum ex altero cognoſci; cenſen
da inueſtigacio'cum tacito dæmonis pacto
coniunéta .

Secandò quoad ipfam cognitionem , fiue modum

cognofcendi,conſidera Num quæratur cogni .
tio certa & infallibilis ; vel faltem firmior;
quàm par fit ſperari,conſiderata húmaniar
bitrij , & aliarum fimilium caufarum con
currentium libertate , tuncpactum tacitum
cenſebicur, Hinc ychementiſlima fufpicio
naſcitur contra aſtrologos, onirocriticos, &
fimiles ; qui de huiuſmodifuturis cótingen
cibus aliquid abſolutè afferunt, etiamli di
cant,ſe velle id probabiliter tátum affirma.
le. Contra ex eodécapite excuſandiaſtro - Sixt. s.in
billa có :
logi , onirocritæ , & fimiles: quireuera non atrol, & c.
nili ve pbabiliter,& indefinite , circa huma
Ꭰd 2 nos
 420 Diſquiſitionum Magicarum

nos euentus, quçdam coniiciunt , ex impref

fionibus cæleftibus & corporeis affe& ioni
bus, quas homines vt plurimùm ſua fpontè
Caicta.2. ſequiſolent.
2.9.93. A. S.
& 6. Tertiò attendendum , velitne quis feriò qua
rere cognitionem occultorum , per media adid va
na, & ex mediis iftis folis, nõà Deo ,illam exſpecter.
nom do tunc prafumitur tacitum pactum fubeffe .
Ex hoc capite à ſuperſtitionc diuinatoria
excuſabitur. 1. qui ioci tantum cauſa huic
diuinationi vacaret, ſciens eam inutilem er
ſe : quemadmodum nemoſuperſtitiofum iu
dicet eum , qui in cerebro gallinæ ſmaragdú,
velin fimiæ tergo caudam quæreret , ſciens
ſe illic non inuenturum. 2. qui gnarus rem
ad hoc natura ſua in efficacem elſe,per hanc
tamen , à Deo cognitionem exfpe & aret pre

b loſ. 6. cibus & deſideriis petitam : licin S.S.excu

clon . 1 . fantur fortes conſuitoriæ ,de furto Acham , b
d 1.Reg.12.1& de cauſa tempeſtatis, & de lonatha;' iux
• Prou. 16. ta dictum ſapientis , fortes mittuntur in finum ,
v.vlt.
fed à Domino temperaxiwr.fic etiam excuſandi,
qui in graii caufa, & arduo negotio , cùm a
liud non ſuppetat remedium , lignum à Deo
petiere ,ex cælo vel terra , vel doceri cupiút,
per aliquam você fiue actionem humanam ,
f
D. Tho. præter intentionem dictam vel factam ,f vt
1.2.95.a.7 leruus Abrahæ , & lonathas fecerunt.: Et
& r. Reg ." hęc veriora ſunt, quàm quę nimis rigida Ni
derius poſuit in Præcept.i.cap.nono, litera
D.in fine.

QV Æ .
NI
 Libri IV . C. II. Q. IV.S.I. 421

QVÆSTIO IV.

Qualepeccatum fit diuinatio ?

fuperftiti
IN primis illicitacit,& ofa , & Sapiens
therefin , quando quæritur cognitio rerum
lipli dæmoniincognitarum . Lūscita ,fuperfti.
viola & manifeſte hæretica; quádo dæmoni cul
cus latriæ vel duliæ exhibetur , vel imagines
vel libri baprizantur ,vel pueri rebaptizātur,
rerúmve facrarum abuſus accedit. Illicitată

quando quæritur co
iam di non fuperftitiofa ,
a ' Penna
gnitio quæ dæmonis ſcire non ſuperat. * com.67.in
Secundò ſciendum , quod explicitú pactum , part . 2. di.
lemper fit mortiferum , fiue voce, fiue fa &to dx- tc& .Inqui
mon inuocetur : necinter fideles vllus vide . fit. de quo
nos plura
tur locus efſe ignorationi . Alcimus Auitus, lib.seq .
Vtmittam cæteros , contra diuinationem il
licitam hanc tulit ſententiam veriſſimam ,
lib.2.Carmin.c.15.

Nec minus hos pulfattemeraria curaſciendi

Angit præſcitus ducti quos terminus eui;
Cùm tamen eductas inferniſedibus vmbras
Colloquium miſcereputent,& nota referre:
Spiritus erroris , quitum bacchatur in illis,
Ad confulta parat vanis refponfa figuris.
Ne vero mulies dicamus fingula verbis,
Preſenti illufus,damnabitur ille perenni
Iudicio, quiſquis vetitum cognoſceretentat.]
Sint exemplo Saul conſulens Pythoniſ.
famEndor,& vxor leroboamicõſulensBeel.
zebub Deum Accaronitarum . ( 1.Reg.cap.28 .

od 3 4.
 422 Diſquiſitionum Magicarum

& 4.Reg.cap.1 .] Natura quequefwa letbalwest Di

uinaria coniuncta tantum implicitæ fiue tacita in
uocationi,feu quod idem est pacto ;fed fio veniaki
lis. 1. Propter ignorantiam ; q illa tanta vt
difficulter vinci potuerit ; hoc eſt , nec affe
Qata, nec nimis craſſa vel ſupina fuerit. 2. li
cet materiæ leuitas ordinariè non excuſer,

eo quod hæc eft vſurpatio cognitionis Deo

reſeruatæ ,quæ per ſeadmodú grauis etiamfi
à materiâ abftrahatur; tamen quando claris
indiciis conftaret animum & intentionem

planè caruiſſe ſuperſtitione, ( v.g. quia non

tam cognitionem adipiſci voluit, quam tali
obſeruatiunculâ ficle periocum oblectare )
peccatum fieret veniale vanitatis : poſlec
que nonnunquam contingere, vt talis iocus
ab omnidelictoimmunis eſſet , & adeò de
center & oportunè adhibcretur,vt ad virtu
tem Eutrapeliæ videretur pertinere : SicP .
2 3 2. diſp. Gregor. Valencia, * quem in hac quæft. ſum
6.9.12.2.4 . ſecutus .

QVÆSTIO V.

Quotuplex fitdiuinatio ?

te EX D.Auguftini & D. Thomæ do &trinâ,5

diuinationis omnis fundamentum eſt
Chrifti. c.
22. & 23.D. implicitum vel explicitum pactum cum dæ .
Thom . d. mone. Implicitum cenſetur, quãdo quis quæ
9.95.3.2:
rit ,cognitioné ſoli Deo reſeruatam ,aliunde
quàm ex Deo : idque mediis indebitis , hoc

eſt,
 Libri IV.C.11, Q.V. S.I. 423

cft,àdiuinâ prouidentiâ ad hoc minimèin

ftitutis. Nam hocipfo quod quis ad has va
nicates & inſanias falſas relpicic, vult profe
dò dæmone edoceri ; qui huiuſmodi cu
riofitatum auctor eft , & earum functionibus
ſe lubentifſimè permiſcet. Explicitam pacium
ſeu inuocatio duplex eſt. nam vel ficexpreſ
fis & conceptis verbis ,vt faciunt incantato .
res, qui coniurát per illiciras formulas à dæ
moneinſtitutas ; vel fitipſo facto & actione;
quando quis facit illud , quod nouitdæmo
né, pro ligno feu ceſſerâ fuæ opis & efficien
tiæ ,conſtiruiſſe . a Caietan .

Theologi explicitas omnes (vt & Grill.6 ) d.-9.95.ar.z.

reducunt ad Necromantiam : implicitas, ad 11.Manua.
Sortilegium & augurium , nimis latè & impro- num.21.
bd.q.6.
pričhis vocibus vtentes , quarum preſfior eſt
bignificatio ,nec facis omnes fpecies ( quępe

he innumeræ ) comprehendens: de quibus

iam materia & ordo me vacant Gigillatim a
gere . Diuidam in duo quaſi capita omnes
quas inucnio ſpecies, priore completar cas
inquibus clarè cognoſcitur pa &tum exprcf
pofteriore cæteras.

QV ÆSTIO VI .

De peciebusdiuinationis , in quibus aperta

inuocatio interuenit,

НҮ
Vius
і. fumma quali gencraſunt duo , o.
aculeam feu Damonomantia , & Mangania.

Dd 4 O14
 424 Diſquifitionun Magicarum

Oracula ; vaticinia ,zenomoi,paw ttupale , De

monomantia , hæc omnia poſſunt pro iiſdem
fumi; nam commune omnibus eft, quod iis
Thcomentiam veram fiueprophetiam Diabo
lus conatus fuit imitari , dando peceţibus re
ſponſa vel ex antris ,vel ex ſtatuis, vel ex ho
minib . Talia fuere, oracula, louis Dodonai, ca

* Pial. Tro à pofteris Dodanim inſtitutú: qui Magi fue

phoniuş . re ,& queșcus confecrarunt, & pelues pulſari
þvide Ca. inſtituerunt, quæ ſpecies diuinandi diu ſanè
çagnin. li. viguit : item louis Ammonis, quod Hebræum
de oracul. vocabulum ſignificat veracem iuxta vnam
. Siren. Etymologiam .
Jul nam iuxta aliam potes cum
to. Leloy- lolepho ,
fortem interpretari . Nam mediæ lit

herli.4 de terz geminatio potius ad pronunciatio

ſpect.
ç Marc.in Inem , quam fignificatum , pertinet. Græcis
yita S.Por- dujos harena , Ægyptiis Hammon Sol , quo
phyrionis nihiloculatius,nihil fortius, fecúdum Gen
Gazenfis
Epiſcop ciles.Item louis Trophonij de quo exſtat accu.
alamblic. ratus Dialogus NicolaiLeoniceni:" item A
fib.demy. pollinis Delphici,Clarij,Delij, Smynthai, & innu
lib .de dof. meſa alia ; Veneris etiam Gazenzis, paucis no
praculi ti. Horum cauſam phyſicam reddi pofſe
Pompo : Imulci cenſuerunt. non veteres tantum , ſed
par . lib.de
incant. A- & recentiores viri eșuditi ; pleriſque vi
ponenſ. in ſum eſt peculiarem quádam loci illius è ter
rectio . 30
probl.Le rậ cxhalationem , que fanaticos efficiat ad .
uin. Lem . ducere . Vcuntur ſimilitudinc petita ab illis ,
laulce si quos atſa bilis exagitat ; quos,inquiunt,non

jen. fup.& modò fibi ignoța fari folere , ſed linguis et

sii. iam loqui quas,dum ſani erant , nullomodo
fciuiſ

1
 Libri IV . C.II. Q. VI. Sec.I. 4251

ſciuiſſent , Verum hoc, quod de linguarum

locutione addunt,atræ bili tanquam cauffæ
efficienti , ncquit aſcribi , quia dependet
à conſideratione. Præterea fanior, hoc eft,

Chriſtiana philoſophia hacin re conſentit

Pſello ; quem illi iniuria reprehendunt; qui
Pſellus, & cum eo Codronchus & Fernelius
infignis medicus , cenſuit effectus tales ad- a Fernel.L.
fcribendos dæmoniadſiſtenti,vel obſidenti de abdir.

hominem ,ſpecum , ftatuamue;per accidens Codróch.

cantum fieri,vt dæmon hæc ,quàm illa loca, lib. z. de
morb.ma
ubi talis non eft exhalatio,velut accommo lief.c. 8.

datiora inſtituto ſuo deligat; ficut & liben

ciùs obfidet atrabiliariorum corpora . Qua

requòd, expurgato medicamentis corpore,

ceſſet vaticinatio ;hoc inde fit, quia dæmon
illa corpora deſcrit, in quibus non inuenit
ampliùs amicas fibi diſpoſitiones.Quod ve
ròpriſca ceffarintoracula,non cam tribué
dum vapori ſeu exhalationi illi deficienti,
quàm virtuti Saluatoris noftri Ieſu ; q ſupue
niens fortior ,forti armato hæc deceptionis

vaſaextor(it.lamblichus,ipfe fibi contrariº

º vaticinia nec abarte,nec à natura ,ncc à blde my
rationc, nec ab alia quapiam cauffa manare 26
ter.c.21.6
.
cenſuit, ſed diuinitus tantùm concedi , hoc
et àdæmonibus. Dæmon autem hæc ora

cula plæraq;per maleficas fundebat,tales e .

nim fuêre ille foeminæ,quæ di& x Dodonides Natalja
columba :vt docuit Paulanias in Arcadic . Comes1.
Sic di&tæ , quia Theſſ S logMyth
i Bu- 16. os
ali ( teſte eruio n .c.io.

DI S coli . )
 426 Diſquiſitionum Magicarum

coli.)tam vaticinatrices quàm colūbas , vo

cantmicades. Tales Gallicene( lic di &tæ mu
lieres anciſticesGallici numinis , inSena Bri
tannicimaris infula )quç magici carminis vi
tempeſtates ciebant, ſequein quæ collibi
tum animalia videbantur transformare ,fil
tura prædicebant, & fanabant quę aliis inſa

a Popon . nabilia -- tales Pythia Delphis,vt ex deſcri

Mela li.2.ptione Oraculi à plurimis o traditâ patet :
& Cælius talis fatidica Branchidarum , quod oraculum
lib.13.an .
tiq.c.33. ab lamblicho`deſcriptum .Magietiam fue
bHerodo. re vates Colophonii,Trophonii, di Soradlini,de
Xenophố. quibus Paufan.in Achaic.& Strabo Geograph.
& c. Libr.s.Legendi. Talis Francica Pythoniſſa,
cli.demy-'quæ Meroucum decepit ,de qua Grego.Tu
...cap .
met het ronenſ.hiſtor.Franc.libr.i.cap 14.. Tales om
. 14

17.contra nes Pythonici,qui & ventriloqui dicti,& crva

Colinhad sexuubos,& crysterpávres (co quod ex imo
Cor.c.12. ventre vox prodire videbatur , vt explicant
& Oecu. Origenes & aliid ) & seguouartas eò quod a
men . in c .
16.act. liquando ſub pectore infra cucem ſe dæmõ
oftentet, & perpe & us loqui videatur (talem
€ 1.8.c.19. fe vidiſſe fcribit Cælius Rhodiginus )vocá
τυretiam Pythonesifcifcitando πυνθάνεσθαι,&
sve iscasosà quodam Eurycleſic obſeſſo, iuxta
Suidam & Ariſtoph.velab ipfo demoncob
fidente , quem Euryclen vocat Plutarchus .
Huc pertinent quibus dæmõexarca reſpo
det.opera precium puto adſcribere ,quod
duo recentiores fcriptores Germani de hac
re commemorarunt: fuifle in Miſniâ ruſti

cum
 Lib. IV . C. II. 9. VI. Sec. I. 427

cum quendam : hunc domum retuliſſe pe .

cuniain velicæ ſuis inclufam , & fcamno im
poluiſſe :cumq; alio abiuiſſet.fus domeſtica,
vtvorax & multiuorum eft animal, in veli
cam incidit, & vt vidit deuorauit. Rufticus
rediens, quam non inuenicbat, ab vxore de
poſcit . negat mulier vidiſſe ſe. quid agat ? a
ditftolidus vetulam propè degetem , quam
pro veratrice habebant, iubet muliercula
virum in limine domus refiftere ,nec à linea
quam cretâ notarac latum abire culmum :
mox ingreſſa cubiculum, dæmonem fciſci
tatur de fure , his verbis, arcam introſpici
ens : Quidam N. pecuniam fuam domum re
werfus tali amifit die.quem ais furatam ? reſpo
dir veterator ex arcâ ( nouo ſuo tripode ) ſus
comedit domeſtica . Txtomen dicito,coniugem e
ius, vt cum ſacerdotu imafio cam abliguritet ,
clam fuftuliffe.Refpondet illa ruſtico, quod
à dæmone iuffa , tacet de fue. Sed ruſticus
cun &ta ſciebat. Nam nihil veritus anile in

terdi &um , pedetentimac leniter illam fue

rat ſubſecutus & ante oftium cubiculi ſub

ftiterat,vt quidmalefica moliretur, accura

te perrimam obſeruaret. Reuerfus donsum
vxori & amicis cun & a narrat ; ex corum
confilio fuem ma &tat , crumena pocitur .
Defert triueneficam , vt calumniatricem ,

& Dæmonis partiariam . MAGISTRA

Ivs portentum flammis expiauit. Vo
cantur etiam huiufmodi,& Damone afflati,

vocan
 428 Diſquiſitionum Magicarum
2 l.t.D.z. vocantur fanatici etiam à Iuriſconſultis ,
dil. edia . Græcis ey6801, ćwdeásixou , cubscréscy : differunt
ab arreptitiis dw obfeßis fola vaticinatione.Ex
hoc genere fuêre Orpheus , Muſçus Atticus
Tyrelias Soſipatra apud Eunapium in vita
& defau:Montaniſtæ apud Epiphan.haref.85
& alii apud Lactant.libr.4 .inſtit.cap.zs.Ruffi
num libr.fecundoEcclef.hiſt.cap.4 . & Oecume.
adcap. 18.12. & communiore conſenſu Si.
bylla , quarum nomen non eſt improbabile
b Efter.t. dedu & um à Kibel b, recepit, acceptanit; vnde
wap. kabala ſignificat doctrinam cælitus traditio
neaccepram .SanèSibyllarum antiquiſſima
Sambeche,Noachifilia fuit. Talcs etiá ſunt
cusátixos, quià dæmone extra ſe rapti , motu
fenſuq; priuati,& mira putantes, interea ſe
ſead (picere, quæ futura poſtmodum ,enun
ciant.Omnes huiuſmodiphanatici, ſiue va
tes idolorum ,ventriloqui,Ecſtatici, & reli
< Leuit.ao . qui quos dixi, damnantur in S. Scriptura
lv.vlt.Deu.
8.v.Il. & contra hos Saul pænam mortis fanxerat,
vel potiùs à Moyſe ſancitam fuerat execu
tus d.
di.Reg.28.!
SECTIO II.

De Manganie modis variis,el primò de

Necromantia.

A Lecrü diuinationis caput vocatur zou

besa, liue paryayan, cuius plurimi ſunt
modi,

Præcipuus eft ,ille quem cum lamblicho

per
 LibIV . C. II. Q. VI, Sec.Il. 429
perperam nonnulli audent vocare besgrías,
rem peſſimam honeſti nominis pallio tegé
ces, vt accuratè docuit Petrus Leloyherius
; aliis melius dicitur yuxquevera , Yuxaya a lib.q.de
yras iluzor outra.fepulcrale carmen vocat Apu- pea.c.4
leius,communiter dicimus Græca denomi guft.l.10.
natione Necromantiam.hanc Gentiles certis de ciuit.
Dei c.y.
locis ( quæ putabant eſſe inferni oſtia , ve in
occiduo Galliæ litore , 6. vtapud Theſpro- Claudia:
tum ,Tarentum ,Auernum , Cimmerios , & in Ruffi .

Heraclæam ) certis ritibus exercebant;qui

bus ſe pucantmanes elicere, deſcribitur ac
curatè ànoftris poëtis,Horat.Sat.8.

... carminibus que verfant atg venenis

Humanos animos : has nullo perdere poffum
Necprohibere modo, fimulac vaga luna decorã
Protulitos:quin ofſalegant,herbasg, nocentes.
fuccinctam vadere palla
Vidsegomei nigra
Cawidiam , pedibus nudis, paßogs capillo,
Cum Sagana maiore vlulantem (pallor worasy
Fecerar horrendas afpe tu )ſcalpere terram ,
vnguibus, & pullam dsuellere mordicus agnam Melidco
ſes échou
Caperunt.cruorinifoſfam diffuſus,vi inde
Maneis elicer , anim die agnú
ent as refponfa daturas.
diuellufir,
Lanea da effi
gies erat,altera cerea.maior refte Ca
ftanedal
quepænis compefceretinferiorem.
Lanca, 1.hifto.lo .
Cerca fippliciter ftabat feruilibus,viga dicæ c.31.
lamperitura ,modo.Hecaten vocat altera , fanā ego puta
ricum foe
Altera Tifiphonen, &c . deris feria

Seneca in Oedipo ,canit in nemore obſcu lenti effe

то
430 Diſquiſitionum Magicarum .

ro denſitate arborum firefiam hanc magi

cen peregiffe ,vt Laium euocaret;
Huc vtfacerdosintulit ſenior gradum ;
Haudest moratus praſtitit i noctem locus.
Tunc z foſfatelus, &-3 Super rapriregis
laciuntur ignes. ipſe 4 funeſtointeg:t
Vates amictu corpus, & 5 frontem quatit,
Lúgubris imos o palls perfundetpedes:
Squallente cultu mæltus ingreditur fenex :
Mortifera canam 7 taxus aſtringitcomam,
Nigro bidentes vellere, 8 atg, atre boues
Retrotrahuntur 9 ,
flamma pradatur 1o dapes,
Viuumg n trepidai igne ferali pecus.
Vocat inde 12 Maneis, teg, qui Maniis 13 regis,
Et obfidentem 14 clauftra lethalislacus:
Carmeng magicum voluit, & rapido 1 ſ minax
Decantat pre :quicquid autplacat lenes
Aut cogit 16 umbras.irrigatfanguis 17 focos,
Solidasg, 18 pecudes vrit, & multo ſpecum 19
Saturat cruore.libatdo 20 niueum infuper
Lactis liquorem ,funditá Bacchum 2i manu
Læua.22 canitg tursùs,23 & terrā intuens 24
Graniore Maneis voce, attonita 2s ciet.
Aſcripſi notulas nutnerarias , vt intelli
gatis ,totidem his verſibus ritualia exprimi,
accuratiſſimè, vt ſolet poëta iſte:de quibus;
qui plura volet , adeat Aduerſaria & Com
menraria noſtra , quæ iam edita fuperiori
bus annis Statius tamen addidit nuincrum

ärarum , hoſtiarumq; , & alia quædam , hoc

ipſum Tireliçclicium deſcribens copiofifli
me,
 Libri IV . CI. Q.VI.Sec.li. 431

me,ſed parùm clarè:addam lucis aliquid a

fcribendo , quod illorum crat officium , qui
commentarios pollieiti.Primò itaq; fignifi
ear Tireſiam folitum huic dumtaxat diui

nationi,negle & is aliis, vacare :

Confulit ille Deos ,non large cadeinuencum ,
Non alacripennaient verum fpirantibus extis,
Nes tripode implicito,numerisg ſequêtib.aftra;
Tburci nec
ſupra volitante aliaria fumo:
Subdit folitum duntaxat Maneis elicere :

jdý; tum facturum , prius Thebanum Re

* Male
gem , qui ſe confuluerat ,rite purificaffe, & mcus cod.
communiuiſſe,ne quidilli noxæ à Manibus odoris.
inferretur. Sed primus verliculus ,mendo . Cærulez corona .
fus eft, & forte præcedens aliquis interci vocanrur
die : ferrugi
nex.nan
Tam penitus døre quam mortis limite manes color hic
Diti facer.
Elicitos patuiffe refert . ...mox :
parat anteducem ,26 circumg bidentum Imbres A
Azi, mel .
Vifceribus laceris,& * odoris fulfuris sura , x lis liquor.
Graminibusg, nouis, da- longo murmure purgat. Quantu )
verſusite,
Deinde , defcripta filua veteri, & tene (ſcq. pag.
brofa, & horrenda, & Hecatæ facra , & fpefc.tertius )
aris infeſta : ao péder à
bccdeari
Hicfenior vates ( Stygiis accommoda quippe declarat
Terra facris:multog placentfola pingwia tabo)|fufionis
modum ,
Velleris obſcuri pecudes armentagfifti
Trúca ne .
Atramonel .
mora, ar
Tum fera 27 caruleis intexit cornua fertis bores de

Ipſe manu 28 tractās,noreg in limino 29 filme. capitatas

q hicro .,
Principio largos nouies 30°tellurecauasa Hlemac.
Incli
 432 Disquiſitionum Magicarum

Acherote Inclinat Bachi latices do munera 31 verni

fatæ ſunt Lattis, Allaos 32 imbres, fuadumg,cruore.
Eumeni.
Manibus aggeritur quantü 33 bibit arida teld ".
des.ara
tres ponu Trunca 34 dehino nemora aduoluit : maftung
tur Heca ( facerdos
tx : trcs
Eumeni. TresHecata 35 totidēgšatis 36 Acherote nefaſtis
dibus ſed Virginib ', iubet effe fucos.tibi rector 37.Amerni,
hẽ,nó in .
Quanquam infisſus 38 humo , fuperat tamen
foffa ,hu
miles ta ( agger in auras
men.vnic Pincus: hūciuxta 3, cumulo minor ara pfunde
caPlutoni
infofla , Erigitur Cereri :frondes,atg, omnecupreſſus
fed fuper Intexit 40 plorata latus. iamg, ardua ferro
illas éta Signati 41 capita, & frugum libamine 42 puro
lias emi.
nens:fimis In vulnus cecidere greges.Tūcinnuba 43.Măto
lis, paulo Exceptum pateris 44 prelibatfanguinē; & vēs
hac de
Tercircü 4s acta pyras,facri de more parentis,
mislior
Proferpi Semineces fibras40 & adhuc fpirantia reddit
næ . Cu. Viſcera ,nec rapidasmoratur frondibus47 atris
preſſum
plora am Subiectarefaces atgipfe fonantie 48
flammis
vocat : q in Virgulta, de triſtes crepuiſſe vifenfit aceruos
funere a . Tireſias. Cuius mox ſubit carmen

ambufta. Magicum prius(nam & Papinius duo ponit)

Præliba- quo inuocantur,Infernus feu Tartarus, Plu
bar Virgo co,Proferpina,Hecate, Tiſiphone, & iuben
qué Ma- tur Cadmeæ gentis Manes libere pati exire,
ticis bibi- cæteros manere .
turi.Secú.
dus n.iſte Tartarea fedes & formidabile regnum
fanguis : Mortis inexpleta ,tugôfauißime fratrum :
primusef. Curferuiredati Manes,aternag
kundeba fontum
Eur quam . Supplicia ,atq, imi famulaturregia mundi :
diu cerra Soluite pulſanti loca muia, & inane
feuere
Per
Libri IV . C.II. Q.VI. Sec. II. 433
1

Perſephones,vulgasg cauà fub nocté repultum imbiberei

poſterior
Elicite, & plena redeat Sryge portitor alna. Manium
Ferte fimulgreffus,nec
fimplex manibus ifto potus ac
delicide
In luiem remeare modus.tu ſepare cætu

Elyfies Perfeiapies, virgag potenti

Nabilus Arcas agst.contra per crimiwa functis :
Queplares Erebo,pluresg efanguineCadmii
Argue ter excuffo & flagrantipræuia raxo
Tifiphone dux pandediem.nec lucisegentes
Cerberus occurſu capitum detorqueat un bras.

Sequitur tandem fecunda & minax in

cantatio ,moram vate non ferente.

Ang hic Tireſias,nödum adwentantib, imbris.

Teji-1(ait) diues,quibus hicfacrauimus ignē;
Lauag 49 conuulſa dedimus carcheſia terra,
lam nequco tolerare moram . caffusne facerdos

Audior an rabido inbeatſi Theffald cuntu

ibitis ? an Schysicis quoties armara venenis
Colchis agit ,trepido pallebunt Tartára motu ?
Noftri cura minorijinon attollere buſtis
Ecce tibi
Corpora,nec plenas antiquis oßibus urnas ,
Magorum
Egerere, & mixtos Calig Erebizfub vnum in dæmno
nes ia i
Funeftare Deos libet, cui exſanguia ferro lolitas mi
Oraſequi aut agras funéturum carperefibras. oas,de as.
Netenues annos, nubemg hanc frontis opeus dixi 1. z.ex
Anebone
Spernite ,ne monco.de nobisfæuire faculias.
Ægipt:
Scimus enim & quicquid dici,ficrig timetis, Topics
Et turbare Hecaien , ne te Tkýnbræc vererer : 8c.jD.e
mugor
Et triplicis mundi fummum ; quem fciren:fo-gdn ede
un est, licribit
Ec illum
 434 Diſquiſitionum Magicarum

illum.fed tacco.prohibet tranquilla fenectus.

lamg ego vos auide, & c.
Ex hisPapinii ritualia præterea , plus vi
ginti, notaui notulis : ſingula probare libri

integri foret.Illud cantum addidero,patere

hinc duos Necyomantic modos; vnum per ſa
crificium & incantationem ſolam ,quo vte
batur Tireſias ; alium Theſſalicum , adhibi
tis funeftiorib'ritibus,oflibus, fibrisq; mor
tuorum ,& aliisrebus planè feralibus , quem
Lucanus deſcribit libr. 6.agens de Erichto
excitante animam defuncti militis Roma

ni.primùm iraq; illicincer cadauera,nutans

animo quod caperet ,

1 Elečtum tandem traiectum guiture3 corpus
Ducit, & inferto laqueis feralibus 3 unco,
Perſcopulosmiferā trahitur,per faxa cadauer,
Vičturum ,montisg caui:quem triſtis Erichlo.
Damnarat facris altafubrupe Locatur.
Vt illic in ſua ſpecu; quam nemus tene
broſum magis inumbrabat,vbi nulla vnquã
à ſole lux; cadauer habuit ; aſſumplit habicú

artis ſuæ præceptis congruentem :

* pdeco * Diſcolor 4 & variofurialis cultus amicta
lorhoc eft Induitur,vultusges operitur crine foluto,
acer .
Et coma vipereis fubftringiturhorrida ofertis.
Tum opus aggreditur, & adhibet inſtru
menta ſolita , quibus corpus viuificari videa
tur.
Pectora tãcprimùfmeruenti 7 fanguine fupplet
Vulneribus laxata nonis,tabog, medullas 8
Ab
 Lib . IV . Cill. I. VI, Sec.Il. 435

Abluit, & virus large g Lanare miniftrat. Virus . ]

genuit natura ſiniſtro Spumam
Hur quicquidfætu .
Miſcetur.non pumacanam , 10 quibus vnde quâ vocás
( timorieft, quaCom
Viſceranton rr lyncis,non dirà 12 nodus hyena in Seneca
porro cu .
Defuit,& cerutpeftiferpente 13 medulla: ata q hic
Nonpuppim 14 retinens Euro tendéte rudéteis secēlētur
habentur
in med is echeneis aquis; oculig is draconis , vt venena

Quegro fonantfæra tepefacta fub alite laxa: magica,

veterum
Non Arabum ii volucer ferpens ,imataque 18 libris co
( rubris mcmora
2.
Æquoribus cuftos pretiofa vipera concha:
Aut viuentis adhuc 19 Libyca membrana ce
( rafia ,
Aut cinis 20 Éox pofitiphænicis in ara.
Quo poftquãviles, & habenteis nomina peftes
Cõtalis ,infando 2 ifaturata carmine frondes,
Et,quibusos dirā 22nafcétibus infpuit, herbas
Addidit ,eo quicquid mundodedit ipfa veneni,
Poft herbas , incantatio fequitur duplex,
primùm vlulatu ( ſicutHoratii Sagana)& in
condito ferarum fono ;deinde concepto ac
folemni Carmine, Hodie quoq; murmur,
verbis præmittunt .
Tunc vex Letheos cunctis pollentior herbis
Excătare Deos.confudit 23 marmura primum
Diffonae humana multum difcordia lingua.
Latratus habet ille canum ,gemitu :gluporum .
ſtrixnocturna querütur,
Quod trepid bubo,g
ſtridét, vlulătg fera,quod
Ixod ſibilat anguis,a Corrige
Exprimit, & planétusilliſe cantibus unda caucibus.
Ee2
 1436 Diſquiſitionum Magicarum
Siluarumg,fonum ,fracta tonitrua nobis.
Tot rerum vox unafuit,mox catera cantu
Explicar Æmonio , penetratg in Tartara lin
( gua.
Duo mox ſubduntur carmina , prius quo
que ( vt ſuperiora illa Tireſiæ )deprecatoriū ,
pofterius comminatorium.In deprecatorio
aduocantur Eumenides , Styx ,Chaos, Plu
to , Mors , Elyſii, Perſephone, Hecate,Cer
berus,Parcæ , & Charon ; & obſecratio addi
tur commemoracis ſuis meritis , ac cultu il .
lis aſliduo, necatorum infantium , & antro
pophagiæ :
Exaudite precrs:ſi vosfatis ore nefando,
Pollutog, voco :fi nunquam hac carmina fibris
Humanis 24 leiuna cano:ſpéctora 25 plena
vulgo ma Sape dedi, & laui calıda 26 profi Ela cerebro:
le legitur, Siquis, 27 qui veftris capui ,ext.qlancibus in
pfccta.
Impofuit ,vicluruserat.parite precenti. ( fans
Demùm cùm vmbra , iam apparens , ſuũ
cadauer ſubire vereretur , ac detrectaret,
quod illa iuſſerat:
Miratur Erichto

Has fatis licuiſſemoras irarag Morti

Verberat immotum viuo ferpente 28 cadauer,
Perg, casas terra ,quasegit carmin : 29 rimas
Manibus illairat regnigfilentia rumpit :
**
ཚུགས།དང་%#ལོ༦བ་%

Idą, minis illis magorum veterum , quas

Porphy iutiner irritit commemoratis: quas
apu taiium neminem tam dilercè expreſſas
inuenio : ſuntautem fequentes :
 LibriIV . C.11. 2.VI. Sec. II. 437

Tujiphone, voce , mea fecura Megara ,,

Nenagitis fauis Erebi per inane flagillis
Infælicem animam ? iam voşego nomine vero
*Ea zoro
Eiiciam : * Stygiusz, canes in luceſuperna alir : ū il
Deftituam.per buſia fequar,per funera,cunétis cud:qda.
Expellam tumulis ,abigam vos omnibusvrnis. ' mones vo
lat telluris
Teg, Deis,ad quos alio procedere vults canes, vt
doctü 1.2.
Fictafoles, Hecate,pallenti tabida forma
Oftendam ,faciemg,Erebi mutare vetabo.
Eloquar immenſo que te fub pondere terra
Contineant, Ennea, dapes:quofædere mæſtum
Regem noctis ames: que tecontagia paßim
Noluerit reuocare Ceres.Tibi, peßime Mundi Hec imi.
tatus Cl.
Arbiter ,immittam ruptis Titans Cauernis,
Ciaudian .
Et fubitòfcriere die.paretis anille Minarur
Compellandus erit : quo nunquam terra vocato Dæmno
Non concuffa tremit :quiGorgonacernit apertā, gorgoné,
Verberibusg. ſuistrepidam caſtigat Erinnym : prima
impeclatatenet vobis qui Tartara:cuius Stalius
verlib. ci
Eftis vos ſuperi,Stygias quipeieratundas ? tatis.
Neq; hçc tantum ,ſed poſtquam vmbram
in corpusluum impulit ,illam quoq;adfata,
ciớj pollicita eft immunitatem à magicis de
cetero cantibus.
Dic (inquit Theffala )magna
Quod iubeo mercede mihi.nam vera locutum
Immunem 30 toto mundipraſtabimusauo
Artibus Aemoniis, tali tua membra fepulchro,
Talibus exuram Stygio cum carmine filuis,
Vt nullos cantata magos exaudiat vmbra.
Sit tantivixiſſe iterum.nec verba nec herbe
Еe 3 Aude
 um
438 Diſquiſition Magicarum

Audebunt longa fomnun tibi folwereLethes

A me morte data.

Addidit & carmen ,quo 31 quicquid confulit ,

( Vmbram

Scire datur. Deniq; cùm cadauer reſpon

diſſet, non potuit, fine veniâ Erichtûs ym
bra diſcedere. concedit ergo redeundi fa
cultatem .
• Sic poftquam fata peregit.

Stat vultumefius tacito ,mortemg repofcit.

Carminibus magicis opus eft,berbisge cadauer
Vtcadat, & nequeüt animam fibireddere fata .
Confumpto iā iurefemel.32 tum robore multo
Exftruit illa rogum ,vadit defunctus ad igneis.
Accenſa iuuenem pofitumrelinquit Erichio,
Tandem palla mori. .
Simortuus mori quiret,vel arte Magicâ
reſuſcitari.led de vmbra, vt de anima locu .
cus poëta, metaphoricè vitam mortemque
vſurpauit.Sunt autem & in his verſibus tri

ginta duæ notatæ obſeſuantiæ Magicæ in

hacfpecie diuinationis.Huic ſecundæ (pe
# 1.3. 6. ad- ciei, quatenus iniurii ſunt in vita fundos vel
verlus.D. deportationis , vel mortis pæna ſtatuta in
de ſepulc.
viola. 1 viliores “, & pofteriore iure, in vtriuſq; ſpe
q fepulch.ciei evocatores à Conſtantino lethale ſúp
C.eod.
bl.multi. Iplicium ſancitur b . Tertullianus arcanuin
Iff . dema.detegit , cùm docet , non vmbras defun
1 4. & ma corum ; ſed carum loco dæmones apparere ,
them .
El. de ani dæmones operari ſub obtentu animarum ;
ma, 'lem ,omnem incorporalem corporú exhi
bitio
 Libri IV . C. II. . VI . Sec.II. 4321

bitionem præſtigias eſſe. Exempla dæmonú

qui apparentes mentiti ſe efle animas de
functorum ,noua & vetera Creſpetus libro de
odio Satene difcur.12.à fol.192.in fine. Prior illa
Tireſiæ , in qua nudum ſimulachrum ſeu i
dolum animæ exhibebatur, & lola perficie
batur inuocatione , exoucrtaa propriè dice
batur :poſterior verò ,in qua Diabolus fæpè,
cùm cadauer non aderat , totius humani

compofiti figuram ſimulabat;v.g.cum quis

Achillis habitum ſtaturamq; corporis vide
revolebat;ordinarienunquam ſine fangui
nis effuſione obtinebat , ideoque Apollon .
Tyanæus * vt ſe peritiorem aliis oſtende - Philoftr.
.
, negabat ſe fanguinem libaſle; vocaba- lib.4
ret
cur ftride,νεκυομάντκα fiuc νεκρομάντια , Gly
cas b difputans de verbo xaydovíleata , ſcri. 6 p.2. an
bit eam vocem quosdam accipere proob - nal.
ſeruatione omnium , alios verò pro euoca
tione. Nemurodova vocari Geniorum perexcan
tationes certas attractationem , & èfublimidedu
dionem ; dedu &ta voce à xã , quod idems fit cum
Barnwgcuoco .]Idem alibi ' non obſcurum ex- 1.p.4
. fol.
emplum nobis propoſuit Santabareni illius *is.
Pſeudomonachi : Baſilio Imperatori filiú
viça fun &tum , ſic oftendiſſe fertur,ac fi viuus
adhuc foret. Effecit enim ,vt ſpecie imaginaria
flua, obuiam
Conftantinus eques patri,in quadam
fieret:quem vbi vifus fuiſſet Imperator, d . com
plexus, & ofculatus effet,mox evanefcentem exo
culis amifit. ] Fefellit Imperat.ſed non Lco .
Ec'4 nem
 440 Diſquiſitionum Magicarum

nem Philoſophum Iuniorem Bafili filium ;

1
qui Santabarenum , non pro lancto, (ed pro
yenefico, ve erat , lemper habuit . Sacræ Scri
pturæ , videntuſhanc diuinationem voca
* 1.Reg.18 . re , diuinatiöne per Pythonem * , vſurpantes
V.7.8 .
nimirum Pyệhonem . pro dæmone ex tertæ
profundo ſpecu adueniente , & refponden
te.Periculi plena res , cum ipli Mago , quem
Diabolus interdum aufert , & vitæ aſpectui
que lubtrahit ,vt de quodam narrat Franciſ
b lib.4. de Picus b ; tum ipfis , qui curiosè conſulunt,
preno.c... qui nonnung de méte abalienantur , &niale
pereunt , vt Rex quidam noſtris temporibus
N. lib . 2. c. Quis ctiam neſcit infelicem exitum He.
Dæmono. liogabali , huic ſuperſtitioni addi& ifimid ;
Ç.z.
yrriſq; conſultori & conſulenti,pæna mor
SXiphilin.
in ejusvit. tis lege veteri infligebatur . Non defunt,
€
Deut.18. qui de his intelligant illud Regis Hymno
do Leuit graphi f; comederuntfacrificia murinorum , & il.
20.4.6. & lud Ifaiæ ; : num requiret pro viuis à mortuis ?
27. Hæc de Necromantiâ fufficiant,de qua in

1,26.105 . geniofum opusexſtacSteph .Forcatuli 1.C.

& c.8.V.19 quo luris auctoresPapinianum ,Africanum ,
Paulum & alios introduçit ſua ipſoſmet re
( ponta explicantes .

SECTIO III.

De Hydromantia.

Dehac quoq; fcorſim dicam , quia nulla

facundiorimpoſturis.Iamblichusme
minit
 Lib.IV.C.II. Q.VI.S.III. 4411

minitüdpopalesces ,ſeu diuinationis per aquá.

quæ traditur Andronico Imp.in pretio fuiſ.
le. hic enim cùm multiplicibus , propter
crudele edi&tum , de necandis coniurato.
rum propinquis , odiis ac malis ſe videret
obſeſſum ; ad futura per noxiorum dæmo
num cultum noſcenda ſe conuertit; ſegue to
ium ( inquit Choniates “) permift ijs,quifutural. Nicet.
Chonia
ex equus ,quafi percaliginem coniiciunt, & imagi ces anaal.
nes futurarum rerum , velut ex umbra folarium lib.2.
radiorum , confectantur. Ac ipfe quidem iis noclur
mis ſacris intereſſe noluit ,metu fama,vt arbitror:
ſedilud Hagiochriſtophorita Stephanomandat.Is
Satho adhibito, qui ab ineunte atate talibusorack
lis deditus,oculos propterea Manuelis Imp. iufwa
miferat,certo ritu percunctatur : quis post Andro
nicum fit imperaturus? Malus geniusin aquis pri
masnominisIfaacilitteras exhibuit, fedordine co
verſo Si. pro ls. idq;, ſecundâ reſponſioncad
didit fore; intra exaltationem crucis. atque ita
planè accidit poſtea; intra illud tempus,iuf
TulſaacijAngeli,occiſo Andronico.Modum
illius diuinacionis Nicetas addir ſeignora
re, nec ſcire velle. ad fugam tamen ſuper.
ſtitionis ſcire , non eft inutile. Inucnio ſpe
cies eius varias , vna fiebat per annulum de
filo ſuſpenſum in aquâ , & vaſculi latera con
ftitutis ictibus pulſantem : alia conie &tis in
aquam ftatiuam tribus lapillis , & obſerua
tis gyris ,qui trifariam inuicem implexi, cir
Ica lapillos diffundebantur. 3. ex agitatio .
Ee S ne ya
 442 Diſquiſitionum Magicarum
ne varia pelagi, quảolim Siculi & Eubæen
fes, hodie multi nautæ notant. Hinc Chri
ftianorum quorundam Orientalium nata
ſuperſtitio; qui quotannis mare quafi ani
matú baprizant. Aliò longè pertinet, quod
Princeps Venctorum annulo in mare ia &to
quotannis Adriaticum ſibi deſponder. Do
minationis indicium , non magiæ argumen .
tum eſt. Fit in memoriam naualis Victoriæ ;

qua duce Sebaſtiano Ziano , vicêre filium

Federici Ahenobarbi Othonem , captum
que obtulere Alexandro III . Pontifici, qui
Venecias profugerat. Tú enim Ziano Pon
tifex annulum de manu fua detractum ob .
culit, dicens; Auctoritate mea hoc annulo fretus
Occarum sibiſubiicies ; & quotannis tibi pofteriſ
que eo die ; quo banc victoriam , pro Ecclefia defen
fione obtinuifti,defpödebismare :vtifciant omnes,
maris tibidominium conceffum ,quia Sedis Apofto
lica tuende curam & ftudium fideliterſuſcepiſti.
Sit hoc tibi,quafi pignsusbenedictionis , & fecunda
fortis in futurum . ( narratVillamontius lib.1. Pere
grina.fua c.34 .Priorillo Sabellicus Decad. 1.lib.7,]
4. cx aquæ colore fuit, & imaginibus in ea
apparentibus, fic tradit Varro belli Mythri.
datici cuentum , multis verſibus prælignifi
catum fuiſſe. Adid olim fontes quidam fue
re particulares ,vnde & kazquahtua vocata :
tales ex Xenagora docet Macrobius fuiffe
• lib.s.Sa- crateres Palicorum in Sicilia; · talis in Ægy
gur.c.19. pro ciſterna in templo Aphaceno , de qual
mira
 Libri IV.C.1.0.VI. S.IV. 443

mirabilia memorat Zozimus; a & vt mitram in viralu

reliani.
Iunonis paludem apud LaconięEpidamnū,
Apolliniſq; Thyrxei oraculum , propè Cya
ncas ad Lycum , in fonte templo proximo;bo Paulam
videtur huc referenda Celcarum veterum , in Achais,
hoc eſt , Germanorum , ſuperſtitio ; qui re
cens natos Rheno Alumini commendabant,
camente, la {purij forenc abſorbendos , a le
gitimi innoxios ſupernacaturos. iuxta illud
Claudiani :

Et quos nafcentes explorat

gurgite Rhenus,
Qua de re plura diximus Commentar. in Tra
gæd. Seneca,
Quintò ſtatuebatur cyath ' aqua plenus,
& verbis inmurmuratis obſeruabatur , num
aqua fponte efferucſcens effunderetur, Sex
tus modus eſt Feſfanus ; ibi aquam in vitre
um catinum effundunt, eiq; oleigurtulam
admiſcent & fic in aqua, tanquam in ſpecu
lo, mira cernere ſe opinātur Şeprimum in c.1o. Leo.
dicat Clemens Alexán.cùm fcribit mulieres lib.z.de.
ſcript.A
Germanas, ſolitas fonú , vortices , ac circum- frictes

volutionęs amnium notare , & inde futurad li..fro

mat.
prçdicere.Deniq; nõſunt alieni ab Hydro
mantia, qui hodie adhuc in Icalia ,ad furto
rú auctores detegendos , trium ſuſpectorum
nomina totidem pilulisinſcribunt , & eas in
aquam coniiciunt: hisq; multò funt fcelera
tiores , qui ad hoc aqua luſtralı abutuntur,
Cæterum tempore D. Bernardini Senen
is fupercrant adhuc veftigia πακμαύταας.
Nam
 444 Diſquiſitionum Magicarum

Nam quieius vitam compofuit , ei contem

a vitę c.40.poraneus ſcriptor.'deArecio agens iſta pro
didit; extra mænia vrbis eius fons antiquus fuit,
sam olim temporibusillis,quibus idol·latria regna
bat , impuris damonibus dicatus. Solebant eò ciues
Aretini, & alij circumquaque vicini, tanquam ad
oraculum Apollinis cenfiuere , refponfa petentes ad
occultas queſtionesfuas,& morborum fuorum cu
rationes . Id verò animaduertens Bernardinus,
verus Chriſtiana religionis cultor & amator , ad
uerfus hunc demonum cultum fortiſſimefefe ere
xit: & primò quidem concione ad populum habita
& abfoluta ,magnopere omnibus confirmatis ani
mis , hortatus est eus fiquiſe, ad demoliendamim
puriſſimorum demenu m habitationem , prorfusg
abolendam . Mox verò arrepta fecuri vel malleo,
cum populo egreſſus est ad fontem ,cumg adfunum
damonis perueniffet,primusipfeillibuscæpit con
tundere ,euertiig aram , & fontem lapidibus peni
tus obturanit.]

SECTIO I V.

Dealiis Mangania generibus.

Rimo loco obuia dexavojich leide , de qua

PRIE
Pſellus cap.vlt. & Nicetas d.lib. 2 : Cedre
nus cà teſtatur vſum Iannem Magũ Theo
phili Imp.præceptorem :CuropalatesIoan
né Patriarcham Iconomachum vocat, Gly
cas vero ſcribit p . Annal. 2. verum Alexandri
pacrem, Ægypti Regě Nectanabum , Magiæ

peri
 Lib . I'V.C.II. QVI.S.IV. 445

periciflimum ,hac cognouiſſe , Ægyptum in

hoftium venturam poteltatem : hodie ca
Turcę vtuntur.nam in peluim aqua plenam
iniciunt cum variis characteribus precioſos

lapides , auri argentiq; laminas : tum reſpon

fum ex pelvis fundoaudicur.
2. rasporesótea,hæc fiebat per phialas vi
treas ventricofas fimiliter aqua plenas:& in

fpeétante puro puero , vel prægnante mulie

re: reſponſi loco , certæ figuræ & imagines
apparebant.

3. κατοπίρομαντεια , que rerum quafitarutm

figuras in Ipcculis exhibet politis in vſu fuit
DIuliano Imp. qui imperium emit, de quo Spartiaz
ilta Spartianus ; fuul præterea in luliano haca
mentia, vt perMagaspleraq faceret , quibuspulan
* vel odium populi deliniri, vel militum arma
compefci. Nam quafdam non conuenientes Ro
manis facrishoftias immolauerit, & carmina pro
phaná incantautrunt,& ea qua adfpeculum dicüt
fieri;;in quo pueri preligstis oculis encantado,ver

ricerefpicere dicuntur, iulianus fecit.Tuncgpuer

vidiſſe dicitur & aduentum Seueri, d Juliani de

Tellionem .] Aliudmixtum Pagomantiçrefert

tin Achai.
Pauſanias agens de Patris Achaiæ : ibiante
Cereris ædem , fontem eſſe , qui à cemplo la
pideo pariece ſecluditur. Ibioraculum maxi
: Duridicum fuiffe cognoni. ex eo'non rerum o
maium f, ed morborum tătum euenta prædiceban
HAT,
funiculo de
Speculum ( ait ) tenuifufpenfum
mitunt, c : a lihrantes , vi in fonte omninò non
marge
 1446 Diſquiſitionum Magicarum

mergatur ſed imò ambitu fummam aquam contin

gat . Exinde ubi odores adoleuerint, & rite Deam
precati
fuerint , infpiciunt in ſpeculum ,& ex eius
imaginibus periturusne an vitlurus is ager fit,de
quo confuluerunt,diuinant. Neque latiùs omninò
Ihuius aqua
aqua diuinatio pater.] Sed & de Pytha
gora recentiores memorant, ſolitum (pecu
lo concauo inſcribere litteras humano fan

guinetemperatas, & fpeculum Lunæ oppo .

* Leloy
her.lib.4 nere , lich; diuinare . *
.
deſpect. 4. Non diſſimilis præcedenti, eiscendo
pasteta ; niſi quod hæc in criſtalli frultus fiat
annulo inclulis velvaſculo alteri , vel etiá nú

dis, & in cylındruń autobelum conforma

tis; quib . etiam fingit ſe dæmon inhabitare .
Quendam Noribergæ anno 1536. ferunt in
criſtallo thefauros vidiffe, à dæmone often
tatos:quos cùm poftea quodam ante vrbem
loco effoſſo quæreret , adhibito familiari v
no ſpectatore, & iam in fpecu arcā vidiſſent,
atq;ad eam cubantem atrum canem ; magus
ſpecum ingreditur arcă aperturus, canema
abacturus f
, ed Cerberi offam lecum non at
tulerat, itaque ille cacumen ſpeluncæ quaf
fauit , & miferum ruina obruit ; qua & lpecus
terra opplera.Vir quidam , patrum memo
ria Gręcarum litterarum Latinarumq; peri
tus, & felix ſi illotis manibus fidcí myſteria
conère& tare non præſumpſiflet , eruditum
commentarium , in Germania , edidit de de
monum natura ,eumque libello Plutarchide

defectu
 LibrilV.C.11. 2.VI.S.IV. 447

defe&tx oraculorum præfixit, ex co petita eſt,

verbis iplus , ſequens narratio : Confultiali
qui,derebus( ait )ignotis,in criſtallis confpiciunt es
manifeftò, de quibus quafitum fuit. Et poftea :
Fuille aiebat fibi notum vnum ex pracipua familia
Norinberge. Eum quodam tempore veniffe adfer
Gattuliſe in fericopanoiculo inuolutam gemmam
criſtillinam , figura rotundam , & dixiſſe : dona

tam fibiillamfuiffe a quodam ignotos qui ſeante

, orte in forumo
multosannos de hofpitio capellaffes f
conuentum , quemg ipſe in domum fuam adduxif
Vet, & triduè habuiffet fecum . Fuile autem ab illo
difcedente da relinquentemunus hoc , ad fignifica
sionem grati animi, edoétum fe, criſtalli vlum ta
bem :fiqua de re certior fierivellet, vt ptimeret ori
tallum, & puerum maremcaftum iuberet afpiceri,
b-ex eo percūétaretur, quidcerneret? Fore enim ,vt
de apparentibuspuero viſis omnia, quarequireret,
indicarētur. Aigeffirmarat hic, fe nulla unquam
inréfuiffe deceptum , & mirabilia de puerorum in .
diciis reſciniſſe : cüm cateroruna nemo quiſquam a .
liud, quam nitidam & puram gemmam intuendo
videret. Quodā tamë tempore,cùmgravida ipfius
vxorpueri marem geftaret in vtero ,illi quogfe
ciesin criſtallo oblatas. Primò autě omnium formā
viri fefe exhibere folitā illo habirn , quo tumscomu
miter vterentur . Etita deinceps aperuiße, de qui:
bus interrogatum eſſet,catera: explicatisg cunctis,
illam rurſus viri figuram difciſe, da cuanuiſo
reliqua. Difcedentem autem eam ,quam diximus,
figuram viri, vifam fape vrbem perambulares
!
& in
 448 Diſquiſitionum Magicarum

di ingredi templa. Fuerat autem famapaßim dif

lipata deillis indiciis; vt negantibus aut diſemu
Lantibus fuum delictum aliquod, vulgòminaren
tur : fe relaturos de eo ad illum ſein cryſtallo often
dentem virunculum . Quin etiam compertum est ,
\ fuiſſe à doétis quibufdam , de dubitationibusfuis in
litterarüftudiis aliquando neſcio quid propoſitum ,
& in criſtallo ketum . Sed his & aliishuiufmodi
compluribus commemoratus dixit Spenglerus, hüc
aliquando ad feveniffe cum taliorationc:arbitrari
ſetempus effe, vt à cryſtalli rali vſutandē abſtine
ret. Nam & fibiiam perfuafum ,eo ipſo non leuiter
peccari, & animiperturbaticruciatus grauißimes,
Yediu fare perpilfsmeffe :itag fedecrewuſ deinceps
nihil cum illo experiments velle négotij habere:
tradere nuncipli quod accepifft, de quo meminiffe
pilſet,quid ei jupedemonſtrifft, neque neſcires qui
rumores in ciuitate percrebuiffent. Permittere au
tem , vt faceret deco quadcolliburfjer.TumSpengle
rus collaudato eo,accepil ſeaiebatcryſtallum ,& in
minutißimas partescontudyſe, da una cum ferice
inuolucro in låtrinam abreceſſe ] benè , profectò
benè , nec apriùspotuit. vtinā licomnes hæc
& limilia ſuperſtitionis arma abolerent. Nec
verendum quidquam eſt cuiquam , ne fortè
ſe dæmon ylciſcatur.impunè hocomnibus,
qui cum fide fecêre . Burdigalæ aduocatus
quidam paredrium habebat in phiala vi .
crea : eo mortuo , hæredes nec phialam reti
nere volebant,nec frangere audebant : cõli
liú peticuri,adiere Colleg. Soc. Iesv patres
iuffers
 Libri IV . C.11. Q.VI.S.IV. 449

iuffere phialam deferri ad ſe , coram ipſisſe

terræ illiſuros. atculêre ,ſed orarúcnecoram
iplis frangerent: immania ſe metuere viſa:
recedentibus ergò illis ; in accélum rum for
is clibanum magna vi phialam coniecere, &
nihilaliud , quàm ex vtriuſq; elementi con
Aidu breuem ſtridorem audiuere. Mihiipli,
cùm anno 1578. iudicis adhuc miniſterium
obirem ,inter rei cuiuſdam Licenciatianno
cacas à fiſco chartas: præter libellum Magi
cis plenú characteribus, oblata limul caplu
la,fandapilæ more efformata, & in ea virun
culus mandagoreus, ater & ſitu pædoreque
oblitus,largo capillitio,ſed imberbis: hunc ,
vulgò putant,ad diuinatióncs ,lucra , & alia
mulca mirè efficacem accepi librú , capſam ,
& fi &titium cadauer , hoc etiam primum la
ceraui abruptis auullisą; brachis. dictitabăt;
qui aderant, magnum mihi & domui peri
culum imminere : rifi, & abire , qui metue.

rent, iuſſi: abcuntibus: in focum ,qui aderat,

conieci: necaliud quàm yſtä radicis, nido
rem percepi .
s. Loco ſucceditdaluropeosteia, quæ diui
nat annulis ad certam cæli poſicuram con
ſtru &tis vel incantatis , & fuper tripodem ad
certa verbamotis :defcripſit Ammianus lib .
29. cuius verba dabimus. fe & io. 3. quæſt.7 :
vel annulis incantatis , qualis fuit annulus
Gygis , quo ( teſte Herodoto' ) frecus Can
daulem interemit. tales duo illi Phocer

Ff fium .
 450 Difquifitionum Magicarum

ſium tyranni,de quo Clemens Stromateus ;

qui fonitu ſpontè cdito cum commonebant
de commodo rerum gerendarum tempo
re: qui tamen inſidias confpirantium fic c
uadere nequiuit : Fuit huiufmodiannulus
exitio cuidam Hieronymo CácellarioMc
diolanenſi: vt & alteri, qui cum cum in i
gnem proieciffet, ſed mentenon bona, fta
cim à dæmone correptus , & in furorem a
& us fuit. Princeps quidam ,hocæuo,alium
emerat aureis viginti: promiferat venditor,
femper,dum geftaret,alex , & chartarum lu
ſum fore lucroſum . Ic , ludit primò , cedit
non infeliciter: redit ad fritillum , fed ma
gna cum nummorum iacturâ. Sic ſe delu
fum videns,quem eminõ oportucrat,annu
lum confringiiuſſit.
6. Occurrit ονυμανταω fiuc ονυχομαντεια . in
hac oleo ac fuligine impolluti pueri vngué
illinebant, & vngue folem verſus obucrro ,
certum quid ſubmurmurantes , videbant ,
quæ cupiebant. Hodie vlceriùsprogreſſum
malum . Qucuedum quendam Veteranum
militem Hiſpanú noui bello & armis , quàm
pictate clariorem ; qui; quo tempore Dux
MedinçCæliex Gallæciâ foluebat,Belgium
petens; Bruxellis,non vni in vngue ſuo clar
Tem è portu Corunnæ ſoluentem , & paulò

poft procellis vehementer afflictam ,velut

in ſpcculo clarè oftédebar. Hicille , qui vul
nera quoque folis verbis fanabat aliorum ;
fua
 Libri IV.Č.11.2.VÍ.S.IV. 457

fua ficfanare ipſe, vel aliis fananda permir

terc decrectabat.
7. Quidam putant effe ágpoposthow illam
Ariſtophanicam in Nubibus. Sed iſta, fitoni
tru , fulmén ,olcines, & alia fimilia confide
nat,pertinetad augurium ; li planetarum ad
pečus felices aduerfoſque, ad aſtrologiam ;
aquædam acrcorum fpe &trorum inſolica vi
4,ve equitum , armorum , & c. ad Tregtarxo:
siou referenda. Sola huc fpc &tat, quæ cx aê

reconiurato dabat oracula,de qua Pi& orius

de Magia ,cap.ro. Cardani Aēromantia de
qua ibi agit, potiùs Hydromantia dicen
da eft.

8. Dici poteſt paguésso ; qua vtuntur in .

cantatores ſeuśwwdoi, quidiuinant freci ſolo
dæmonis commercio ; præter incantacio
nem nihiladhibentes: vt Feſfæ faciunt quæ
dam mulierculæ tribades ; * & nonnullæ £ . a vide lo:

gyptię liue Zingalæ ;de quibus poftea,cocam defcrip.A

Europam percurſantes , & in Byzantino fo - fricæ ;li.3.
roTurcz, & olim in Apuleiafino, quidam Dio
phanès .

9.Eft rocicsvojähteid ,quæ vſurpata večeri

bus ( vnde & Adag.cribro diuinare.) cribrum b Theocri
mponebatur forcipi,forcipem binis digitis co; Lucia.
comprehendebant & eleuabant, & præmif- c :
sis verbis conceptis , ſubdebant nomina co
rum ,de quibus ſuſpicabátur eos furtum , vel
alud occulcum crimen pacraſſe: retim verò
iudicabane illum ; quo nominató , cribrum
ÉF tic
 1 452 Diſquiſitionum Magicarnm

cremebat,nucabat, mouebatur , vel conuer

cebatur. quali quí digitis forcipem tenebat,
arbitratu fuo cribrum mouere non potue

rit. Quod formulam & Pictorius proponat

verborum pronunciandorum , fecit incon .
fultè ; quod ea ſit vſus rer , & euentum cer
cum prædicet, fecit impiè , & inentitur pol
licendo .
10. Ad eundem vſum cratá živouaitea: qua
fecurim rotundo infigebant palo ,& ex eius
motu furem deprehendebant. Quando au
tem ſucceſſus futuri diuinatio petebatur,
tunc gagarem lapidem ſecuri imponebant,
yt Plinius refert lib.36.cap.19.
11. Erat xeQaravovoucítua : faciebantafini
capite ſuper prunas aſſo. Germanis priſcis
in vſu fuiſte volunt. Longobardi poltea va
capite caprino , cui diuinum honorem ha
aGreg.lib. bebant. a Vehementer fufpicor priùs illud
& in Dial de Arcadico pecore genusolim ab improbis
1.3.C.26.& ludæis interdum Diuinationi impenſum ;
25. & ho- hincq ; fa & um ve Apion, & reliqui Ægyptij,
mil...
& illos ſecutus Tacitus, calumniarentur,cos
pro Deo caput aſininum coluiffe .
11.xhodoucestea ,perclauein ; cuicitcumda.
bantchartulam infcriptam nomen ſupe&ti:
deinde clauem alligabant facræ Scripturæ
codici,hunc virgo ſuſtentabar, & verbis cer
tis murmuratis chartula ad nomé crimino
fi vertebatur, mouebaturq;.
13.Sit quod Germanus quidál.C.his ver
bis
 Libri IV.C.II.Q.VI.S.IV. 453

bis tradidit: ex oculo quoq,excuffo , bodce fur co

groſcitur. Primūliguntur Pſalmicū Letania.dein
deformidabilis ſubſequituroratio adDeum patrem
& Chriftum ,itemexorciſmus in furem hinc in me .
do ad oculi fimilitudincmveftigio, figure circularis
nominib.barbarisnotata, figitur cliuus aëneus tri
angularis, conditionibus certis conficratus, ixcuti
turg,malleocyprelino : & dicitur, luftus es Domi.
Medc.tum fur prodetur. Roftochij quidam pecu
wiam inquodam loco fepofuit. Cùm autěcampoftea
inmenite tam citò non potuiſſet,fabrum cóuenit ,ab
cogpetiit vt oculasfuriexcuteretur. Quopacto
ftatim ipſeDominus,qui fabriDiabolica opera viſus
eft,oculü amifit.] Nonne, lector optime,iuſto
Dei iudicio iſte inciditin foueam quam fe
cit,& meritò pertulit, quod tam iniuſtè, per
artem peſſimam ;malum alterimoliebatur?
ſubdit; Guftromij quidam cochlium argenteum a
miferat:cum ante farem ex oculo quog excuffoco
grefcerecuperet,fábrum adiit,abeogpetiit, vtfua
arte magica
furem oculopriuaret :quod & fa &tum
est,& fiatim filiolºillius,quicochlium inquendam
angulum coniecerat,oculum amifit.] Sed & aliud
diuinationis diabolicæ genus reperio in In
doram hiſtoriis, in iis quæ de Floridenfium
rebus geſtis agunt, aſpidomantiam vocare
poffumus.Narrant ſequétia de RegeHolata
Outinâ,cum exercitu ſubſiſtere iuſſo ,ſenem
magum cécum & viginti annos ſuperantem
adaocaſſe, & quo in ftatu res hoſtium forent
pronúciare iufile. Tum magus locum in medio
Ff 3. exer
# 54 Diſquiſitionum Magicarum

exercitu parasit , en conſpecto Ottignij , quodpuer

eiusgeftabatfcuto , petere illud iubet : impetratum
illud collocat ,orbe quing pedum diametri circum
pledduelo, additis quibufdam characterib. do no.
pedum calcaneis in
tes :tum in fcutum genib. flexis
[edit, ficvt nullaparte bumum tangeret : & nefcio
fguid ſubmurmurans varios geftus exprimebes,
tanquam in vehimentem aliquam orationem in
çamberet: quaad quadrantem bore produtta,illi
çò tam horrendus apparuit, vt humanam effigiem
amplius non exprimeret. nam ita omnes arius con
torquebat,vt offa diffolui exaudirentur,denigpra
ternaturammulta faciebat. His peractis momento
ftatum rediit, laffus tamen admodum
in priftinum
& quafi attonitus : deinde circulo egreffus Regem
falütauit ,ipliq, indicauit hoftium numerum , &
iquoloco ilum exfpectarent.
Claudat ſeriem Saliſberienſis lib.i.denugis
çurialium c. 17. fcribens; Imaginarijfunt , qui i
magines quas faciunt , quafi in porslionem prefi.
dentium fpirituum mittunt , vt ab eis de rebus du
bis doceantur. hos idololatras elle facraScriptu
ra conuincit, & dimine maieftatis iudicio conde
mnandos.]
In his omnibus verba magica ſolent in
ceruenire , ideo dubitari nequit. quin ad hác
quæftionem pertincant.

QV ÆSTIO VII.

Demanganie fpeciebus ,in quib.vel non eft explici.

ium pactum ,vel latens admodum est.
Hæc
 Libri IV.C.II. Q.VII. S.I. 4551

H £c implicitam habétia pa&tionem re

cuocari poſſuntad tria capita, Arielasio
nem lucHaruſpicinam.Augurium & Sortes.de
videndum ,
quibus nunc

SECTIO I.

De Harufpicina fiue Ariolatione.

A Riolatio latiſſima ſignificatione omnem

cöplcâiturdiuinationem : ſed hic eam
ftri &tè ſumo, ve Iſidorus,cum ſcribit ; Arioli
vocati ,propterea quod circa aras idolorum nefa
rias precesemittunt , & funeftafacrificia offerunt,
a lib.8.Ery
üfque celebritatib.demonum reſponſe accipiunt."] mol.c.9.
quibus verbis deſcribit ſolam diuinationem
explicită, quæ ad oracula refertur, hoc pla
cuit eciáRabanob & Gratiano, luoni& Bur-bli.de man
chardo , qui in Decretum ſuum id retule- gor. pra
itig.c.1.26.
runt. Harufpicinam idem Ifidorus vult di.
dam ab obſeruandis horis; meliùs alij, à ve
teri vocabulo Haruga , quod ( teſte Donato)
hoftiam fignificabat. Ego nunc vtrumquc
nomen mcdia quadam & modica latitudi
ac vſurpo , pro tota ieporxonía veterum , li
uc diſciplina diuinandi in facrificiis Genti.
lium lolita feruari: quare olim femper pu .
to in his interucniffe idololatriam ex

preſlam , non tamen femper pa &tum expli

citum : hodie fieri poteft, vt neutrum inter
ueniat.

Haruſpicum ſeu Gazarenorum ( licenim

Ff 4 Voca .
riwariat

456

Magicarum
Diſquiſitionum
yocatos docet D.Hieronymus Eſt. cap.47.
prima diyinatio erat ex viuæ adhuc victimæ
obſeruatione , dum producebatur , dum ad
aram Giftebatur,dum attrectabatur, dum yi
num ei infundebatur. poſſumus vocare vi
Himariam , Jutixiv, fiue fupatix :quæomnia,
fi quis voler exemplis confirmata , is adeat
Barna Briffonij, crudeli cercè & indignâ
morte abſumpti viri , Formularum lib.r.quæ
dam etiam nos olim in Senecæ Oedip.deli
bauimus,adilla;

Appellite aris candidum i tergo boucm

nunquam a colla depreffum iugo.
Curuoque
Opimaz fanctas victima ante aras 4.ftetit.
Hucproperes admone
Etſpargeofalfa colla taurorum molą.
Placidone vulsfacra
a , 7 & admotas manus
Patiuntur ?
Inone terram 8 vulnere affli &tipetunt ?
Vtrum citatus o vulnere anguſto micat.
Anlentus altas irrigatplagascruor ?
Secunda yerò fuit extifpicina, qua motum &
fingula mactatæ hoſtiæ membra rimaban
Irur , iecur maximè , vnde Græcis dicta swa
lib.de fa- Tooxcaico ,hanc vbertim rident Lucianus : &
'li.contr. Arnobius , deſcribir nofter ille cadem tra
gent. gædia:

Ede certas viſcerum nobis not as.

MAN .

Genitor ,quid hoc est ? non i leui mota, vtfolent,

Agitata

1
 Libri IV . C.Il. 2.VII. Sec.l. 4571

Agitata trepidantexta,fed totasmanus

Patient, moria.prohilirt 2 veniernor,
Cor marcet agrum 3penitùs,ac merſum 4 lates ,
Liuenty s vena,magna pars o fibris abeft,
Et fellenigro 7 tabidum & fpumat iecur. 11
Acfemper omen vnico imperio grave,
Encapita g paribus bina confurgunt toris :
Sed vstumg cafum 1o tenuis abſcondit caput
Membrana latebram rebus occultis negans.

Hoſtile 11 valido robore infurgit latus,

Septemque 12 venas tendit:has omnes retro
Prohibens reuerti limes Bobliquus fecat,
Mutatus 14 ordo eft. fede nilpropria jatet,
Sedadla retrò cuncta, dr.

Fuit autem non quoſumuis ſed certorum

animalium infpe & io ,luuenal.Sat.6 .
,vel tis orbi
Spondet amatorem tenerum diui
Teftamentum ingens, calida pulmone columba
Trattato Armenius ,vel Comagenus harmfpex:
Pectora pullorum rimatur,& exta catelli
Interdum pueri , ..
Sed exſe &ti matri viuenti , vt ex nçfariis
luliani Apoſtatæ magicis docemur.
Tortis eft πυροσκοπία & πυρομάντια in hac
aliquando pix trita in ignein ſpargebatur,a
liquando tedæ pice illicæ accendebantur, &
certis characteribus fignabantur, & fi filam
ma tedarum in vnum coibat , proſperum ; ſi
lambens & diuiſa comparebat, infelicem ; fi
cricuſpis aſſurgebar ,gloriofum cuentum ; li
variè diſperſa,
in ægro mortem , in ſano mor
FES buin ;

IN
 458 Diſquiſitionum Magicarum

bum ; ſicrepitans,infortunium ; G ſubitò cxr

ftin & a,ingens periculum ominabantur.ali.
quando hoftiam in ignem coniiciebant&
dumtaxat conſiderabatur flamma ignis vi .
&timarii,vtrum in vnam coiret pyramidem .
quod proſperumjan vero divideretur, quod
aduerſum.quis ignis color, ſplendor, afcen
fus,ftrepitus;an citò vi & imam comprehen .
deret, an exſtingueretur & fimilia . Quidam
putant auctorem huius fuiſſeAmphiaraum ,
alii Argonautas alios : apud Romanos vía
a lib. 1.c.6 . Tanaquil, teſte Valerio Maximo. d . de hac
idem Tragicus;
T I R.

Quid fāmas largas iamne i căprehendit dapes?

MAN

Subito refulfit lumen da 2 fubito occidit.

TIR .

Verumne clarus ignis; & nitidus ſtetit,

Rectuſque purum verticem 4 cælo tulit,
Et fummam sin auras fufusexplicuit comam ?
An latera o circum ferpitincertus via ,
Etflucinante 7 turbidus fumelabat :
MAN

Pon una facies 8mobilis flamma fuit :

imbrifera quales implicat varios fibi
Iris colores:parte que magna poli
Curuata pictonunciatnimbosfinu.
Quis defit illi,quiſwe fit dubites color :
Cerulea fuluis miſta oberrauit notis,
Sanguinea rurfus,vltimum in tenebras abit:
Sed
 Libri IV . C.11
. 2. V 11. Sec. I. 459

Sed ecce pugnaxignisin o partes duas

Difcedis.
Immugit aris to ignis,da 11 trepidantfoci.
Vcuntur hodic Lituani.Namægrislivm
bra, corporc igni oppoſito , aducrſa cadat ;
certam fpem recuperandæ valetudinis con .
cipiunt : fin auerſa ceciderit;conclamant, &
pro depoſito rgrum habent 4. Anab hoc - Ananias
1. 3. de pat,
vicio immunes Germani ? Qui in fuccen
dæm .
lione pirarum , quas piè in honorem Beat.
loann.accendunt, veteri idololatria Chal

dæorum & Ægyptiorum in facrum morem

commutata peccant; dum ad crepitum , fu
mum , flammæ modum & ſimilia atcendunt:
item quia detinitis vicibus ſe circumire vel
tranfilire debere putant . Sunt enim iſta,
vt reétè cenfuit Wimpina b , reliquiæ ve- b li.de di
teris paganicæ luftrationis & tradu &ionis uin.c.2.
per ignem , quam ex facris literis Patres
confutarunt . Glycas ex Theodoreto hoc
docuit, ne multos congeram Quinetiam cp 2.anna.
(ait )Liberos fuosper ignem traiecit. Quid autem fol.269.

ijlud verbum fibi,quafo, vult ? loeplus tradit

Achezum quendam ſuorum filiorum Baali folido
facrificio concremaſſe. Verum Theoderitus aliter
ſentit : arbitror , inquit, hiſce verbisfignificari
fpeciem quandam erroris,qui ad noftra vfg tem
poradurauit.Videmus enim femelin annoragos ac
cendi, quibus iniiciantur pueri quidam do viri,
Quinetiam infantes ab ipfis matribus per flam
mā tranſportantur.quares videtur effe quafi qua
dam
 400 Difquifitionum Magicarum

dam auerruncatto di luftratio . ] Sic Gly.

CAS .
Quarta eſt nubila xarvováyTua , fumi ob
-. Nam vel grana le
a Carda. 1. ſeruatrix ,caq; duplex a.
de vera
famivel papaueris nigriin ardentes prunas !
Şapien.
iaciebant, & inde ſurgentem fuinum nota
bant:vel Gne huiuſmodi granis , folum ob
feruabant facrificii fumuin , & interdum fu
inum rogi.Huc pertinerillud Naſonis, in 14
bin ,de rogo Polynicis & Ethçoclis.
Et noua fraternoveniet concordia fumo,
Quam vetus accenfa ſeparatirapyra.
De fumoillud Papinii eft libr.10. Thebaid.
vbi poſtquam pyromantiam Tireliæ deſcri
pſerat,addit cum ore fumum fatidicú hau
fiflc.
ille coronatos iamdudum amplectitur ignes,
Fatidicum forbens vultuflagrante vaporem .
Vapor enim iſte fumus eſt. Nam quis cre
dat flammam hauſiſſe Tireliam, & ſuperui
xiſſe Vſos etiam Capnomantia ludæos &
conſideraſſe an fumus; qui ex victimarum
facrificio aſcendebat,rectus aſcenderet, an

in obliquum vergeret,docet Theophilactus

in Oſea cap.4. Pi & orius libr.de Magia, cap. 11.
quosdam Papinii verſus de morte Menecei
huc retulit,qui perſpicuè ad Pyromantiam
pertinent. Non aliam fpeciem , ſed genus
quoddam ipfius Capnomantiæ putarim fu
iſleThurifumiam : illam in qua ex fumo thuris
adoliti diuinabant.Statius :

Thu
 Lib. IV . C.ll. Q.VII
. Sec.I. 461

Thureanecfupra volitantealtaria fumo.

Hocverű deiſta : fed alia lõgè , de qua Dion .

Quincla eſt propriè dicta nobaropártea q

proponit Dion Caſſius agens de Nymi- 11.47. him .
phæo prope Apolloniam :ibi a oraculum in-Auguft.
quit )editur.idque hocmado.Thureaccepto,preci
bisque eius rei ergo ,quam volunt facilis, ipfum
thus, vt fecum eas preces deferat,ad ignem proiz
ciunt : tum piratum fitfuturum votum , ab igrith'
è veſtigio corripitur :acfithus extra iguem fortè
deciderit ,accurrens ignis id abripit & confumit :fin
irritum erit votum ,neque accipitur ab igni thus:
deſi in ipfam flammam coniiciatur, recedit ab ea ,
osqueeffugit.ita in utramque partem ignisfutura
excipris.de his enim nõ
predicit,morte nuptiisque
licet cuiquam oraculum illud confule.re.]
Sexta est nadesudvtea liue om dovouártaa ,
qua diuinabant olim ex cineribus facrifi
ciorum.videtur hoc factum in arâ.Apollinis
Ilmenii, & ideo Sophocles in Oedi.Tyr.vocaf
|fe cinerem diuitiatorium, μαντίαν σπόδον.for
caflis tale quid eciam obſeruandum in cine
te Alphæi, quem idcirco Moſchus vocauit,
eóver sjęgày vbi ex Pauſania docui quondam 's bis Ad.
per xóycy fignificari ndegv,per puluerem ciuerfa.ad
Sene. Me .
neres . ficur & in Herc.Octæ.ſumitur.
de & v . $ .
Et crines patriopuluerefordidos.
Hodie viget quoddam ſuperſtitionis hu
ius veſtigium :cùm res,de qua diuinandum,
digito bacillove cineri inſcribicur, & cinis
acri puro permittitur,& attenditurad litte .

ras,
462 Diſquiſitionum Magicarum .

ras quæ in cinere agitato apparent.Item cũ

iubenc aliquem tres perſonas cogirare qui
buſcum matrimonium optet,vel fperet co
trahcre;tum tres ducunt ſulcosin cinere ,il
leautem iubetur ſingulis pertunis ſuum ſul
cum deligere; tum auerſus ſtare, ne lulcos
videat,quos interea alter tamdiu forcipe o
ftendit, donec eorum vnus ab illo ter deli

gatur; & quam ille fulcus deftinabat, ea ſpó

decur ipfi vxor futura: poſler hoc vlcimum
ad fortem diuinatoriam reduci .
Septimacft υδρομάντια & οινομάντια, qua cό .
Giderabant colorem vtriuſq; laticis in lacri
ficio fufi.Æneid.4 .
Vidit rhuricremiscùm dona imponeret aris
( Horrendum dictu ) latices nigrefcere facros
Fuſsſ in obſianum fe vertere vino crrorem ,
Hoc vifumnulno
li, n ipfe effatà
forori.
Ariolationem ergo hic ali agnoſcunt : c
go potius diras ,feu omen , vt in illis Thyeſte:
Vernecapiti fluxere rofa:
Pinguimadıduscrinis amomë,
Inter ſubitosftetithorrores :
Imber vultu nolente cadit:
Venit in medias vocesgemitus
Sedvegus intra
Terroroberrat. Item
Sed quid hoc?non vult manus
Parere :creſcit pondus, dodextram granat.
Admotus ipſis Bacchus à labris fugit,
Circagrictus ore decepto effluit.

Et
 LibriIV. C.II.Q.VI/.Sec. I. 46

Etipfa trepidomenfa fubfiluis fole.

Vixignis lucet.
Omina tamen diuinationis ſunt,fed fub
auguriis comprehélæ ſeu auſpiciis ,de quib
Sect.ſeq .Perſis diuinationé ex vino tribuit
Alexander Neapolitanus lib.s.c.13.
Ottawa forma ducitur ab edulibus variis,

νεκρομάντια,άλευρομάντια, & άλφιτιμώντεια.

Dehacita Theod . Balſam . in 6. Syn.qur in
Trulle: Mulieres quadam ( inquit)cum ordeo ca,
queab aliis ignorantur ,enunciant. hadicuntur
rebberat,qua Ecclefiis & fanétis imaginibus afli
non
dentes, de fe ex iis futura diſsere predicantes,
fecus ac Pythoniffa futurapredicunt. Alia poffet
videri ab Horacio lignificata libr.i.cpif.ad
Fufcum .
Vigfacerdotis fugitiuus liberecuſo.
Nam in m.f.vetuſto S.Laurent.Leodien
lis co loco adnotatum ; cùm in feruis fufpicio
furi habetur, ad facerdotem ducuntur, qui crufta
panis carmine infe &tam ,dat fingulis:que cum ha
ſeritgutturi ,manifefti furtireum afferit .] Sici
bi legitur.quod non cam explicando carmi
ni,quàm notandę ſuperſtitionis priſcæ cau
la volui adſcribere. Item aliam puto que in
facrificiis,( quam Thcocrit.deſcribit inpbar
maceut. ) Obferuabant molas & libamenta
& præcipuè triticum ,hordeum ,far, & exco
toſto freloque fa &tam farinam , & ea mox
ſubſecutam Victimé confperfionem . Se .
neca ;
Et
 464 Difquifitionum Magicarum

Etparge falfa collataurorum mola :

Quâ dere ex Diony.Halycarnall.Suida,
a in Oed. & aliis ,multa ibi in Comment, notaui ao tipo
334. &
μάντρα perfciebatur cafeo,έχθυομάντια pi
$ 35.
ſcibus,quæ antiquiſſima. nam vſi illa Poly
damas bello Troiano, & Tireſas Thebanus:
apud Lyciosà piſcibus viuis non vno loco
pecebatur:ſed in Dina foffa , & in fonte A
pollinis apud Myras, & apud Syrrhum vicũ
5 Calius 16. ωοθυτικήΓεu ωομάντια ,ex fignis que in ouis
1.7.c. 29. &
ebant, qua Orpheum vſum vult Sui
Plin.l.9.c. appar
16. & 1.32 " das : de eadem nonnulla Leonicus libr.z.var.

6.2.Plat .hiftor.cap.13.huc referenda præſtigioſa illius

de
animal. nuperiimpoſtoris ſiedulain in ignem con
iectam , in quouis adlatorum ouorum illæ.
ſam oſtentantis. Huc non eſt referenda ſu

perſtitioſa expiatio Iliacorum per oua , de

qua luurnal.dt.e.
Nona eft ingaiertua , qua vtuntur hodie
quoq; Turcæ ; cùm cerami liquant & aquæ
guttatim inſtillant & figuras inde ortas ob
feruant. Alfaticæ vetulæ aliud genus com

mentæ : cum aliquis ægrotat tot cereos æ

qualis ponderis incendunt , quot Sanētos
morbi immiffores autumant ; & cuiq; cereo
fuum fan & um appropriat cuius ceceus pri

mus confumptus fuerit,eum morbi pronū.

ciant autorem , læſoremq;.
Decima axlpompártua , quæ rimabatur ho
minum mactatorum fibras ac viſcera. Vfus
caHeliogabalus,monſtrum ,non hoino :vfus
etiam
 Libri IV . Č.II. Q. VII. Sec. I. 465

eciam lulianus Apoftata;qui grauidarum a

Juos exſecabat a , vt Antiochiæ & Charris a Cedren.
in Annal.
deprehenſum :vlus & teſte Ammiano lib.28. & Theo
quidā Pollentianus ; vſæ & Arlunę Scythicę ; dorer.1.3.
vteſt lib.i.Annal . Boior.à quibus id accepe 5.21. & 21.
re Tartari,de quibus narrat Cromerus lib.8.
bifor.Polon : vli: Luſitani veteres apud Stra
bonem libr: 3.Hæc adextiſpicinam commode
reduceretur : Vt & ad hanc, facrificium filio
rum in Topheth ,vbi igne aſſumebantur in
honorem Molochi in Sac.Scriptura b . 16. Reg.
Vndecima fuit da Groukytha ,ex laurei rami 26. 6.E.
zech . 20.v :
combuſtione.proſperum fignum , ſi obſtre 31.
pcret cum fragore;infelix,ſi iuxtaPropertiú
taceret exftin &tolaurusaduſtáfoco ,de hacmul
ta , & ita,ve nefcias quis à quo acceperit,Par
rbalius ac Rhodiginus c . vaticinabantur
clan . Pati
autem præmanlis lauri foliis teftibus Lyco - tha:in
phto.& Hefiodo , vnde laurus dicta Symbo- Claudiani
1.z. de rap :
lum diuinationis,Conſtantino in Geopon . & Proſerp:
Aphtonio, in Progymn . Cælius

Duodecima poteft efle Botavoptávtud cùm Rhodig !

4. antiqui.
ex verbenæ ,lunariæ ,ſaluiæ ,myricæ ,ficus & c. 7 .
aliorum ſimplicium foliis ramuliſue, confi
gnatis nomine quærencium & quæſtione,
cognitio fututi petebacur.caue cum his co
fundas Sibyllæ folia apud Maronem, in his
enim non quæſtio ,fed oraculi carmen erat
inſcriprum ovxquáitha ficus folia poftula
bat. De diuinatione per tamaricen ſeu my
ricam , ex Nicandri Scholiaſte , fic Cálius

Gg Rhodi
 1462 Difquifitionum Magicarum
41.7.antiq . Rhodiginus ?: Apollomyrica vates ſanxit pra
lect. c.29 . nunciare mortalibus futura , propterea infignem
fruticem hancNicander poytiv vocat,ideft vatens.
Quin & magiitem Scythe myricino vasicinen .
tur ligno.Sed ea in Lesbo Apoio myrica ramur
tenet:qua ratione Myriceus quog est cognomina
Archeusprodit quandoq, in fomnis viſum
tus.Ei
Deumillum myric & ramo decorum.Et Metrodors

refert antiquiſsimam eſſeplantam myricam : nam

Ægyptiiin louis pompa coronantur myrica,id est,
tamarice, vt interpretatur Diofcorides : ficut apud

Medos Magi.]
Decima tertia ομφαλομάντια obftetricum καιK
propria ; quæ per nodulos vmbilico & fecú

dis adhærentes coniiciunt , quoties puerpe

ra ſit poftmodum paritura.
Dicima quarta nouitia quoq; eft,ex eadem
obſtetricia ſchola , ſuperſtitio , apercopertua.
Fætus maternus in vtero materno tribus

membranis inuoluitur;quarum prima dici :

tur x ekov ſeu ſecundinæ ;alia verò à farcimi
nis forma αλαντοίδες,tertia amollicic αμνιG .
Hæ duæ pofteriores aliquando cum færu
fic erumpunt , vt facies ac caput infantis
quafi galeatum appareat ': Vulgus Belgi
cum vocantgaleam /den Helm ) :hęc mem
brana cognomen tribuit Imp . Diadumeno ,
& caufidiciRomani multa pecunia inuolu
crum iftud emebant , fe illo ad caufæ victo
Lampri. riam iuuari multum arbitrantes.b.Ex huius
in vit.Dia
dume ni. . Itegminis colore rubicundo ,vel liuido , for

tunam
 Lib. IV . C.11. Q.VII. Sec. I. 467

cunam infantis, aniculæ ariolantur.hæc d

luopukstua de cuius vanitate legendus Leui
nus Lemnius Ziricæus 4. Sed & louius,ne al...de oc
quid ſuperſtitionis omitteret ; nimis huiul- cult.nat.
mirac.c.8.
modi vanitatibus, pro Epiſcopo, deditus , in
Ferdinandi Dauali natiuitate ( libr.i. Pifca
wahuiuſmodi pelle inuolutű ex vtero pro .
diffe confiderauit.
Decima quinta eft æque ridicula diuinatio
Iudæorum per leduim ,cuius Rabbini bmen - b Moſes
Samſonis
tionem à Moſe cfactam comminiſcunrur.
F.in pre
nempe volunt fuiſſe animal quoddam , no- ceptum
mine ledua nyaphumanâ formâ,cui' ex ym . Negatiuú
bilico medio funiculus propendebat, quo Deu.iê.
inſtar cucurbitæ humo adhæreſcebar ; & , & Leuit.

quantum funiculi longitudo patiebatur, 19 .

1
circumcirca omne terræ fructum de paſce.
batur : capi à venatoribus non poſſe, nili ſa
gitta funis pręſcindatur:tunc ſtatim expira
1
te per eius offa,certo ritu in ore geftata ,va
ticinandi donum nactos homines, indeque
ariolos diétos Iddegonim.tales iſti recutici fa .
!
bulas nobis obtrudunt , digni qui & terræ
$
cum ſuo nyan affigantur, & cum eo conui
uentur. Nili humanam illi formā attribue

rent,poſſemusfufpicari,cos alluſiffe ad Plá

0
ti animal quoddam agni ſpeciei, quod naſci
ferút,fic ter
ræ cohærens, & vicina ſibi, quo
0
sdfuniculi longitudo permittitgramina,&
pabuli poft defe & u marceſcere , in vicina
f
Moſcouiz Tartaria, de quo Sigifmundus in
Gg . Ź Mof
 1408 Disquifitionum Magicarum

Mofcouia, & Iul. Scal . contra Carden . & ple

fingular.
nius ex profeffo And . Libauius p.2.
difp.de ogno Scythico.
Decima ſexta eſt nobodevtea :cuius meminit L
lamblichus, & Orpheus agens de Siderire
lapide : ſed ritus eius mihi non ſaris perſpe
Etus . Non deſunt, qui putent Iudæis in vſu
fuiffe lapides quosdam Diuinatores , & cos
prohiberià Moſe Leuit.26. v.1 . nam vbi no
iter vertit , Lapidem inſignem , illi malunt ver
tere:Lapidem imaginationis ,velvt alii Lapidem
peculationis. Sed illi nugantur cum fuis ,quos
nimis libenter ſequuntur Rabbinis . Nam
eben Maskith vocat lapidem pietura vel arti
ticio aliquo lic ornatum ,vt aſpectu ſuo ho .
mines capiat, & alliciatad honorandum : id
eo enim additur, non quidem , vt diuines per
illum , ſed , vi incurues te er, hoc eſt , vt adores
illum . Non vos cælabo, quid aliquando mi
hide hoc loco in mentem venerit , antequã
editionem Romanam viderem . Sufpicabar
noſtrum interpretem primò ſcripliſſe,Lapi

dem in fignum ,inde cum aliiverba transpoſu

iffent, in fignum lapidem :fa & um deniq;, infi
grem Lapidem.Confirmat coniecturam ver

lio LXX . in qua diſertè fcriptum : ni

lovoscomày.lapidem fignum . Et fuit illa veterum
ſuperſtitio :quiMercurios ponebant in viis
.
velalios Deos vios ſiue viates itinerum indi

ces & ligna . Prohibeat ergo legiſlator,non

lapides indices viarum poni,fed poni huiuf
moa
 Libri IV . C.ll. Q. VII.Sec.I. .469
modi lapides habitu Deorum ,& ad adorans
dum.Scio , quæ de radice how Sacha proli
xe hic Olealter adferat :fed probare nequeo
quod vulgatum interpretem tam facile de
ferat , imo & de verſione loci lob apertè i
gnorantiæ accuſec. Etiamſi vera ſignifica
cio foret,operire ; dicere poflem : quæ pieta
funt.coloribus eſſe conte & a & operta.Pof
fet quis ad hanc fpeciem referre quorunda
ſuperſtitionem : qui vr fomnia iplis contin
gant futuri prænuncia, geſtant amechiſtum

gemmam .
Decimafeptimaoccurrit paßionevTea, quæ
multiplex fuit de quaſic Cælius Rhodigin
.c.29.fcribit:Vergas in rebus diuinis eximil cu
usdam vſus fuiſſeveteribas,explering, coniectare
. Nam , qui Perſicos ritus diligentius animad
licet
uerfos litterismandarun:: illorum magos ,quifacri
ficiis praficiuntur,carnes ſuper myrto & lauro po
fitas iroduntfubtilibus virgis adurere ,mox oleum
latte melleque commixtum confpergere , ac
comprecari ,faſciculos ex myrica pertenues ma
nu tenentes. In Pyrethiorum meditullio furrecta
ignis, fierēto
tabat ara,vbi inexftin &tº feruaretur
ridem comprecationes nonfine myricinis virgis.
plus
Sicut in Scythis quog ,vbi vaticini traduntur
res, falignis virgis diuinario concipitur : quas dif |
foluuntac feparatim ſingulis humi conftratis va
picinantur,interim virgas comprehendentes com .
ponenteſque. Narëes vero,quos effe Androgynos
putat H rodotus ,tiliam fcındentes trifariam , di

Gg3 guiof
 470 Diſquiſitionum Magicarum
gitusq, implicande ac refoluendo pracinunt futu
ra .] Et poftea :Etenim in plerisq;locis,virza (vt
diximus)prafagiunt,quodin primo compoſitionis
ter se Dron quog, confirmat .] Quæ ille de Per
Gis Magis ,ab Herodoto lib.1.& Strabone lib .
is. mutuatus : quæ de Scythis ,& Enariis ,ex
Herodoti libr.4 . Scytharum progeniem
Turcas, hunc morem retinuiſſe , colligitur
a lib.i.rerú ex Hiſtoriis - Collenucii . Sed illad mihi

Neapolit, norà ( Lector ) ' paß douévtua non pertinere

ad vnum dumtaxat caput . quædam enim
explicitam cötinebat inuocationem , nem
pe quæ conceptis verbis efficiebat.vt virgu .
la recta fponte luâ, in circulum coiret iun
& is extremitatibus. Alia vero ad fortes per
tinet,quando regnum , vel quid aliud , virgis
, experiebantur:ſic Aa
dacis , cui obtingeret
roni prærogatiua Sacerdotii , virgula con
tigit Aorente ; ſic & B. Virginem nonnulli,
ex apocryphis, tradunt Ioſepho ſponſam
daram: quo adhuc tempore divinatoria ſors
permiffa. Aliquando ad ariolationem nos
Itram ( quam aufpicium vocauit Tacitus ) re
ferenda: vt illa Perſai'ú , & Scytharum , Ger
manorum quoq ; , quam Tacitus deſcribit
Libr.de moribus Germanorú , qua de re nos poſt.
ca plura Sect.3. Aliquando adominá vt illa ,

de qua lic Crantzius libr.4 . Metropol.cap.19 .

& 29. Memorant annales Henrici. 3. Imperato.
fabulam de Hildebrando puero,quod cum filius ef
Jetfabri lignarii,ex farmentis ordine compoſiris,
infcius
 Lib. IV . C. 11. I. VII.Sec.I. 471

is:fcius ipfe has literas conferuerit : quibus aft ans

bomo litteratus legerit ex ea compoſitione fcindu
Larum : Dominabor à mariad mare. Vnde
conieétans diuinum aliquid in puero,fesaferit pare
ti,vteum litteris traderet. Traditus prof.cit, ege
in cancelariam Regis peruenit,& Scriniarius eus
fit. Somnio admonitus Imp.de eodem ,quod cor
TAHa viderctur habere,quibus filium fuum contere
ret,hominem in vincula coniecit :fed ab Impera
trice vinculis exutus , Cluniacenſe monaſterium
petiit, Indey profecit primum in Subdiaconum ,
deinde in Cardinalem , noniſfime in Gregorium
vii. ] Hæc ex annalibus illis Crantzius,
quæ nefcio cur fabulam vocet.
Decimaoctaua cſt naparadouévtua : quando
nonnulli candelam in D. Antonii honorem
accendunt , ficq; fe res perditas confidunt
inuenturos.Alia eft ,vetus ſuperſtitio Lucer
naria ,de qua Propertius l.4.
Sed negfuppletis conftabat flammalucernis.
& alio loco :
Seu voluit tangiparca lucerna mero.
Petronius in Satyra : Lucerna humore dife
éta: tenue da extremum lumen ſpargebant:hæc
magis videcuradominisaugurium pertirie
re. An etiam huc pertinuerit modus furti
concipiendi per lancem & licium quč Sex.
Pompeius deſcribit,dubium mihi:puto po
rius non pertinere, quicquid Acron prodi
derit.

Decima nona vocetur needevw pérrea nem

.
Gg 4 pedu
 472 DiſquifitionumMagicarum

pe duplex diuinatio qua virginitatem puel

læ explorabant.r per funiculum , quæ res ct
iã hodiein vſu prauo : & videtur olim co rc
ſpexiſſe Catullus in nuptiis Pelci & Thç
ditis

Nonillam nutrix ,orienti luce reuilens,

Heſternnpoterit filum circumdarecollo.
2. Quod,auctore (quil.Pariſienſe , , fo
p.vlp.de
yriucr.c. litum in Britannia redactum in pollinem tc
nuem achatem in patu præberi, quem qui
quæueſumpfic, niſi virgo fit ,ftatim cogatur
euomere. Referuntạr & alia, quæ idem per
yrinam indicium faciunt. Et referuntur vt

arcana nacuræ ;vereorne procsùs finc magi

ca. certè funt illiciça , & famæ reftituționi
obnoxia .
Sunt & aliæ millçnocendi artes & nomi
na mille,quæ vtinam v mihi , ſic cæteris i
gnotæ & inexpertæ . Damnant hæc omnia
Theologi & Canoniſtæ :Vide Eufeb.lib.4.Pre
par.Euan.c.fiquis 26.9.9.loannem Salisberienſom
libr.3.de nugis Curialium cap.24. Michael. Me
dinam libr.2.de recta in Deum fide folo 29.0 14
Lium Sirenium lib.9. defatoc.is. & 16.

SECTIO II.

De augurio do aufpicio.

A gurium vel dependet à naturâ ,vtnau

tarum ,agricolarum , & c.de quo poftea
( eftenim commendatione dignum , vtpote
natura
 Lib. IV . E.Il. D.VII. S. II . 473

naturalis cõiectatio )vel hominum induſtria

ary; artificio inftitutum , rebus futuris ,non
neceſſariis, fed voluntariis coniiciendis in
feruiens:de quo nunc agimus ,quod ipſemet
Cicero ' vanitatis & ineptiæ condemnauit, * 1.2.dedi.
longè hac in re prudentior , quàm Plato in blib.9. de
Phadro ,vel Xenophon , in Cyripad .Quod ve. hift
. anim.
to & Ariſtoteles” meminit augurij ,ille vells:1
. & ali
populari ex fentétia loquitur, vel augurium - Num.23.

vocauit, naturalem præfenſionem auium , dmi Leui

?}. t.1 .
qua pluuias tempeſtateſque inſtantes nobis v.26.Deur.
indicant cantu , volatu ,vel garritu. Nobis 18.v.10.Ec
Chriſtianis dubitare nõ licet, totam Augu (clef.34.v.5.
rum diſciplinam , incercam & illicitam etc : lcc.illud.
qua, quod abftineret Dei populus , etiam ab fed & illud
ariolo laudatur ;' qna ſciuntomnes damna- 26.9.2.C.
quis Epiſc.
tam à Mofeac Prophetis,d & à iuris Canoni c.aliquan
ci auctoribus , à quibus etiam variæ pænæ ci c.fi quis
clericus.c.
infiguntur :quam ſciunt pacticum demone auguriis
damnari à B. Auguſtino ; *ſciunta recta phi- 26.9.5.
f lib . 2. de
loſophia valdè alienam .& doct. Chri
Aufpicij verò fiue Augurij vocem nunccò fia, c.24 .
extédimus,vt etiam omnia comprehendat: 8 docent
ficut & Græcı ſumpſerunt ögráðstan öwrigano hoc ficci
ównopeastrar, épvisowowiav ;proobferuationecun-Franc. Pi
clarum rerum ſubitò,& ex inopinato.
, & inſolito, cus li.6.de
accidentium , inſtituia ad cognitionem futurorum , Pop.not .
veloccultorum . Sicacceptum , reducipoteſt
ad ſpecies quinq ,primum ex cælo,fecundü ex
auium volatu vel garricu, tertium ex tripudio
pullorum , quartum ex quadrupedibus , quin
tum
 474 Diſquiſitionum Magicarum

um ex diris & portentis: & horum omnium

communis diuiſio eft, quod eorum quædam
ſunt obliiis, quæ non poſcuntur ; quædam
a Pet.San- imperatina, que veniunccptata & quæſıta ."
aiflorius
Mõteper. 1. Ergo genus e cælo captato abauguribus
ful. li. hil. profpečtu ,& coli regione delignára( templi
ser,memovccabant ) exſpectabat auſpiciom , nempe
b Varro 1. ronitru , vel fulmen fiue fulgeirum : quorum
6. de lin- alia / * t « ,quæ nullarationenarurę niteban
Plin.12. tur, ſed erane vana prorfus, alia Fatidica : &
cap. 52. & hæc rurſus vel peſtifera , vcl conſiliaria , vel
54. & 1.28. auxiliaria , & huiuſmodi nugaciffima , de
ca in Na. quibus multa Plinius & Seneca ;' quæ ſanè
cur.quet. cruditè rciëllic Wimpina , lib.de diuinat.cap.
13.4.811 .
2. Ab auibus peçebatur , vndc di & um au
gurism , quaſi auigerium . Auium aliæ eſcines
quæ cantu ſeu garcitu ; alia Prapetes, quæ vo
latu putabantur prædicere , & harum rurſus
variæ differentiæ , fussebres, clinią , arcula , velf
. Seruius fora, remoris, inebra, & aliæ multæ .
1... Stultitia
Feftus in hæc refellitur bene ab codem Wimpina lib.
voceOfci- eodem cap.12 .
pes, Gelli .
us lib. 6. c. 3. Depullorum tripudio ſumebatur. Duo à
6.Plin.lib. pullariis pulli in caucâ ſeruabantur. Primò
10.cap.13. diluculo ,imperato de more filētio , puis aut
@ 18 .
offa, calicâ reclusâ ,pullis obiiciebatur: ſi ne
gligerent cibum , ſiniſtrum auſpicium erat;
Gauidè depaſcerentur ita ye aliqua ex roſtro
deciderent & terram ferirent dicebatur So
\liftimum tripudium ,& habebatur fecundum .

pauire
 Libri IV.C.II. Q.VII. S. II. 475

pautre veceribus idem quod ferire. Inde di

& tum primò terripauium , deinde terripudi
ade his Ci
um , deniq; tripudium . “ Idé & Soniuium voca cer . dedi .
cum à ſono ,quem puls edebat cadendo.Nu uinat. Fc
gaciſſimum fanè commentum , cuius tamen ftus in
Puls, & in
negle & tui tribuere Romani clades P. Clau Orcinum .
dij & Lucij lunij bello Punico 1.b & Flami- bPolybius
nij bello Punico 2 . lib.1. & Va .
ler.Max.li.
4 . Ex quadrupedibus, ſumpta, teſte Sext . 1.C.4 .
Pompeio vocabant aufpicia pedeſtria ;vt apud Liu li.az
dl.demo
Germanos exequorú fremitu ; proprium gen
rib .Germ .
tis ( ait Tacitus 4) equorum quogprafagia acmo
mitus experiri. publice aluntur iifdem nemoribu.
ac luces candidi, & nullo mortali opere contacti;

guospreſſos facrocurru facerdos,ac rex vel princeps

ciuitats comitantur, hinnituſg, acfremitusobfer.
want.nec vlli auſpicio maior fides.] Duraffe eam
fuperftitionem diu poſtea , etſi paulum di
uerfa forma apud Luizicos ,ex Ditmaro no
fter Lipfius in comment.admonuit. De Lupi
no auſpicio Plinius , & alij valdè multa , &
prorſus contraria tradiderunt , quos habes
diligenter annotatos à Tiraquello, de ca- le ad Aler.
prâ,aſino ,lcone,vulpe,cane,muſtelâ ,ariete, ab Alex.li.
& aliis; quæ Alexander nullis auctoribus fir- S.C.3.

marat; vir idem , ſupra modum diligens , ác

curatè comprobauit.
N S : Sunt o mina: quæ pertinere ad auguria
vel ynus oftendit Claudianus fequentibus
verſibus ;
Nullasqz dies non triſte minatur

Augu
 476 Diſquiſitionum Magicarum

Augurium quoties fianentia ferta comarum

Sponte cadur: quoties exſudat ab uberefanguis,
tlumina vultu,
velinuito prorumpunf
Larga
Iniulag, manus mirantia pectora tundunt?
Sibuxos inf are velim ,ferale gemifcunt.
Tympanafa quatiam , planctum mihi tympana
reddunt.

sh vereor ,ne quid portendantomina veri.]

Vbị Ceres & exempla præbet ominū ſeu
Dirarum , & quod vocauit augurium , poftea
vocat omina. Hæc ſolent etiam prodigia dici .
• lib.i.c.7. Valer.Maximus ;a admirabile inter cænampro
de Xerxe.
digium incidır. Imfuſum namgpatereeius vinum
nec femel, fed iterum , ac tertiò, in fanguiné verfum
est. Quadere conſulti Magi monuerüt,vtab ince
prodefifteret. ]Sed de ominibus plura diximus
lib.z.vbi de vana obſeruátia egimus.Hucre
ducenda omnia prodigia & oſtenta, & mon
ftra , quatenusquis vanã quandam ex his in
ftituit diuinationé ,quã veteres Tregovorian
vocarunt, à qua alienaeſt Chriſtiana obſer
uatio monitorum quorundam mirabilium ,
quæ quibuſdă Deus largitur. Duo exempla
referam in 1.c.3.4.2 . & alibi alium familiæ E
ſtenſis B.Beatricis apud Scardeonum ; tale
quod de fonteGlomuzenzi narrar Dietma
rus , qui quando lætus pace & annonaannus
ſubſecaturus tritico , auena & glande refer
cum ſeoſtentat; quádo peltis imminet cine
ribus; quando bellum ſanguine plenusfuit .
quod idéEraſ. Stella & Pet. Albinus in chro
nico
 Lib. IV . C.11. 2.VII. S. II. 477

nuo Milnenſ aſſerút.Alibi in Germania fons

eft dictus Hungerbrunn ,quiquando decreſcit
grauem annonam , quando exareſcit diram

famé portendit. In monafteriis non raro ac

cidit vt religiofimorituri, in templis vbi ſe
dilia ſua habent trunco capite adſpiciuntur,
Quibuſdá etiam nobilium familiis quædam
notaça eſt ,quæ certiſſima ſuorum mortis in
dicia habet ,ſi fons quidam natura lua valde
limpidus ab incognito quodam verme cur
betur alteri fignuin eſt ſi terra quædam arci
ipſorū vicina,in voraginem ſubdidit. In Bo
hemia ſpectrū femineumveſticu lugubriap
parere ſolet in arce quadam illuſtris familię,
antequam vna ex coniugibus Dominorum
illorum è vita decedat.ita ex aliis vt certa re .

fert Phil.Camer.opera fucciſiua cap.73.vide ſu

prain prin . lib . & d.q.2. Monſtra ſunt naturæ
valde aberrantis à conſueta norma in ani.

mantium productioneludibria.Oſtenta verò

& prodigia vocamus ,varias & terribiles atque
inſolitas in aëre , aut aliis elementis appari
tiones , ac fonos, vel effe &tus,vt pluuias fan
guinis, acies in cælo viſas , & fimilia quibus
pleni lulijOblequentis& Lycoſthenis libri,
& Ioſephus libro 7. de bello, cap.44. & egregiè
Wimpina libro defignis.* certa horum inter- à c.zz.vf
quc ad 27
precatio à diuina reuelationcdependet , vt b cap. s.
fuit concella Danieli : b non licec ea curiosè
obferuare ad fortuicos euentus certò prædi
cendos : rectè tamen concionatores ex iis
immi
 478 Diſquiſitionun Magicarum

imminentem Dei vindictam denunciant,

vel ab inftanti facinore ac vitę prauitate ho
mines iis deterrent &ad pænitentiā hortan
tur, reucrâ enim idcirco illa folent à Deo o
ſtendi . Plura de his pete à D. Auguſtino, lib .
21.de ciuitat. Dei.cap. 28. & quihos portento
Picus1.6. rum obſeruatores egregiè confutát Picus “,
d .prenot: Wimpina,Medina & Sirenius.
.
1 pina fupra Vlt. Auſpicium ex acuminibus militare ,
€ 17. Medi cuius & Cicero & Arnobiusmeminere, qui
na li . 2. do
dam ad oſtenta referunt , cum Cælio Calca .
rect. fid . c.
2. Siren.d. gnino; alij ad Geomantiam ; alij cum Tur
lib.9.c.19. nebo no diſſimile faciuntab Axinomantia .
& 20 .
quale fuerit, nihilhabeo certi. Legeſiplacet
Antonium Valtrinum ,Comm.de re militari.

SECTIO III.

Defortibus illicitis.

Anganiæ tertiam partem dixi eſſe Sor.:

-tes. Šors olim dicta Phur, vt patet exlib

Eſther ,6.9.v.26. quam pleriq;Perſicam vel

Sufianam vocem elle volút . aſſentior potiùs
D. Hieronymo Hebræam eſſe , & deduci ab
1
Hebrço no phur, cadere ſeu labi ( eriam iux
ta Furſter) quia fortes in vrnam conie tæ la
buntur, vnde & feftum Hebræis Phurim ,nó ,
Phrurim .Ioſephus in hac voce mendoſus eft,
vel more Græco detorſit. Sors autem , teſte
b22.9.95. D.Thoma, triplex eft, diuinatoría, conſul
ar.
coria , & diuiſoria .

Dini .
 Libri IV.C.II. QVII.S.III. 479

P Diuinatoria vocaripoteſt rampoucítha quç

exgenere fuo prohibita, D.Greg.lib.7.epift.co.
libro 9.epiftol. 47. in Decretal.cap.i.defortileg .D.
Thom . d . art. 8. & talis fuit fortitio lonæ. I.

ve ibi poft Lyran . & Ferum optimè Franc.

Ribera. quæ & ipfamultiplex eſt. vna, ca
dem cum oraculo ;vt fuêre ſortes Deliæ , Ly
ciç,Anciates, Preneſtinx, & fimiles,fic acce
pit Seneca,
in Troadıb. Postfata demum fortis incefie

din Oediopo Sorte Phebeiâ excitus. (fides.

Cæteræ fortes pleræſ; nomen à materiâ
fortiuntur : vt funtπαλομαντεια , πετλιμάντα,
espezinojautua ,quæ bacillis ,talis,ofcillis, pi
lulis, aut tabellis inſcriptis , in altum , vel in
vrnam coniiciebantur ,

33. His ſimilis fuit xuCouchtad , ſiue aleato

ria,vt apud Propertium :
Me quogs per talosVenerem quarente fecundas,
ſemper ſubfilierecanes.
Damnofi
Huic dediti valdè Auguſtus & Tiberius
Impp. tcſte Suetonio , & Attalus rex Perga
mi. Vtebantur huiuſmodi ſorte tefte Pau
faniâ Græci , apud Buram Achiæ : & in A
pono fonce in Italiâ , teſte Suetonio , in Ti
berio.

4.παλομαντκα ,quam dixi,feu ραβδομούτρια,

quam Tacitus tribuic Germanis ; a fortium li.demo.
confuetudofimplex , ait , virgam fructifere arbo
ri deciſam in furculosampuiant: cofa notis qui
bufdam difcretos , ſuper candidam veſtem teme
re ac

7
4
1480 Diſquiſitiorum Magicarum

re ac fortuitò ſpargunt, mox ,fipubliceconſulature!

racerdos ciuitatis; fin priuatim ,ipfepaterfamiltas
precatus Deos cælung
ſuspiciens ter fingulostollit,
[fublatos ſecüdum impreſam ante notam interpre
tatar,& c.]frequétiffima quog Chinis hodie
eſt ferè fimilis quędain diuinatio duorum li
gnorum æqualium , quã deſcribit fusè Gun
zaljnusMendozius , lib.2.hſtur.chinenf.cap.
4.necno Philippinenſium ſeu Luſitanorum
in India, teſte Martino Ignatio Itinerarij cap .
18. In facris litteris inuenio nonnullas huc

pertinentes, vt eſt illa ſagiccarum de qua E

zechiel, & alia virgarum dequa Oſeas , & fe.
cundum nonnullos Moſes. Ezechielis ver
* c.21.v.20: ba ſunt; Stetit enim rex Babylonis in bivio inca
pite duarum viarum diuinationem quatens.com
miſcens fagittas. interrogauit idolajexta confuluit:
Ad dexteram eius facta est diuinativ ſuper lerufa
lem . ] Diuinationem hanc variè explicant,
orcâ diuerſitate, quia non conueniunt de fi

gnificationeverbi Spbp quod D. Hierony.

vertit comm ſcuis ,LX X. vero fecit ebullire , &
virgam prof gittis,asaßegioou poßfor quod ra
men Polychronius docec dictum phrafiHe
bræâ pro mifit ſeuiccit lagicraš . cut. To púban

βέλη. τάυτη γαρ τηλέξαέχρήσατο και ο εβραίος. D.

Hieronymus in Commentar. explicatmo
dum diuinationis; ſtabus in ipfo compito , & ritu
gentis ſua oraculum conſulet ; vt miitatſ gittas
fuas in pharetram , & commifieat eas infcriptas,
fiue fignatas nominibus fingulorum ; vt videat,
Cuius
 Libri IV . C.II.Q.VII.S.TIÍ.
487 ,

quam priùs ciuitatem debeat

cuius fagitta exeat,&
oppugnare. hanc autem Græci Bengjasthan , fiue
paldomasteran nominant. ] Et addit poftea;
LXX.hic non tā ſenſu ,quàm verbis à vuul
gata diſſentire. Ná illud arabearon ſeutbul
lire;nihil aliud eſt, quàm velociter exire ſeu
aſcendere . Sed alij putant eo lignificarige
nusalterum diuinationis : nempe comm.ix
cas fagittas in aërem fortiter ieciſſe , & it
quam partem caderent ,dextra an ſiniſtramn ,
verſus Rabbach , an verſus Hieruſalemn , ob

feruaſſe : ſic R :loſeph , & ( vt videcur ) Chal

dæus Paraphraſtes,eamq ; interpretationem
optimè cam noſtra , quam Græca verſio pa
citur. Deniq; quia Kalal ' 5p etiam ſignificat
lzuigare, & polire, ideò exponunt ; terlit ſcu
poliuit ſagitras, volunt enim ſigoificatige
nus diuinacionis Catoptromanticum ; quo
augures in ſplendenti cufpide, velut in cry
Hallo velvngue, futura inſpiciebát: ſed cum
hoc fit recentiotum commentúm , præſtat
D.Hieron .& LXX . illos ſequi.
Alter locus eft Deuter. 8. v.11.Vechoberchas

on quod noſter vertit incantator ;

ber. Jani
recentiores vertuntiüngens iunctionem ,vt ex
primant ſpeciem Gudopcile as,qua per fruſta
lignorum iterum coëuntia diuinabatur.Sed

noftram verſionem confirmant LX - X. Papa

parasematówreat coldnv,veneficus incātans incă -
tationem . & re &tè incantatores enim , à Van Chabar:
quod ſignificat, ſe fociarė ,vocátut Chabarim ;
Hh quali
1482 Diſquiſitiorum Magicarum

quaſi dicas ſocij,nempe dæmonum ; quibus

ſc pacto ſeu fædere inito coniungunt. Lon
gè ergò clariùs vertic nofter vulgatus, quàm
recentiores ifti: & benè Paginus retinucrat
verſionem LXX.interpp.
Tertius locus eſt oſia 4.0. 12. Populus meus
in ligno interroganit , & baculusseius annunciauit
ei.] non conſtat, de quo genere hoc di& um .
apud Hebræos , R: Moſes Samſonis F. inex
plicatione pracepti Negatiui. 52. commemorat
huiuſmodi ritum : decorticabant bacillum
ligneum vno tantum ex latere , cum in aé

rem proiiciebant : fi fortuitò caſu, primoia

& u apparuiſſet ,ſuperior pars decorticata, at
fecundo iactu , ſuperior pars adhuc vcftita,
proſperum ſucceſſum augurabantur: fin è
contra primùm pars veſtita, infelicem ; ſi v
troque ia &tu veſtitum vel nudatum latus ſu
perius fuiſſet,mixtum euentum fibi pollice
bantur :& hocab Oſcâ putant ſignificari.D .

Hieronymus autem vult , de eodem agi ge

nerede quocgit Ezechiel, & vocat hic pal .
δομαντάαν, quod illicβελομαντάαν, prolifdem
enim iſta accepit. Sentit hoc etiam Thco
phil.in ofeë, ſed aliter explicat ipſum ricum:
virgas (inquit )duas ſtatuentes, carminaGincan
tationes quaſdamfubmurmurabant : deinde vir
gis,demonum operatione anteffectu , cadentibus ;
confiderabant, quonam vtraq,carum caderet ,an .
trorfumnean retrorſum , ad dextrā vel finiftram .
Isicg tandē repõſa dabantinſipientibus, virgarum

cafu
 Libri IV.C.II. QVII. S.III. 483

caſu prófignisvſi. Eunde ad mortā Nabuchodonofor

vaticinabatur, vtlezekielhaber ] His adde quæ
di& a fup.feft.i.fuperft.17:
s. Species eſt Geonantia , cuius laborioſa ini
duſtria mentitur arcem nam ſexdecim figu.
rarum in ſolo;velabaco nomina Timvika" diſ
pungic, ex ſedecim additis diuerſis pun & o .
rum coordinationibus,quçnomina ſingulis
ſuis aftris putant reſpondere. höcolim Ha
II.Er famoſus Magus Oliuerius Malmes.
burius, libro edito; & poftea Gerardus Cre
monenfis,BartholomæusParmenſis, & Ga.
ſpar PeucerusLutheriſectator; quorum li .
bri prohibiti, ſunt complexiſcriptis.EtPeu .
cerum mirorid cam diligenter proſecutum ,
cùm veriſſimè fateatur, toti illi diſquiſitio.
ni nullam prorſus rationem , nullam veri
fpeciem ſubeſſe. Archimagus quoque Cot .
nelius ſuam , diuerſam ab illâ aliorum , Geo
mantiami, æquè fallacem &mendacem po
|fteriöre ſcripto fuic teſtacus, Picus de hac
cecinit:

Alg frequês bibulam mucto cumpungit arena !

Haricdeſcripſit Pi &orius in Epit. de Magia;ci
s. Quanta ergò dementia eſt his vacare, quç
à ſuis damnācur auctoribus ? Ex piis ſcripto
ribus & catholicis eruditè refutarunt læpè
iam citati, Franc.Picus lib.o. de Pranotion.c.3.
& qui,toco cláopere ex Pico plurima , Con
rad .Wimpinalıb.de diuin.c.s .& Iul.Sirenius,
libo.de Fato.c.38.

Hh 2 6. Vo
 484 Diſquiſitionum Magicarnm

6. Vocant gourcopastuas. fiebat primum

aperto libro Homeri velVirgilij, & attento
primo , qui obuius inſpicienti,verlu. Sic So.
crates morcis ſuæ diem coniecit ; Sic Clau
dius, Macrinus, Gordianus lunior , & alij
Impp.tempus regni vel vitæ . Huic vanitati

Gentilium deinde ſucceſſit apud Chriſtia

nos, apertio Veteris & Noui Teſtamenti;
quam inſigni blaſphemiâ vocant SORTES
APOSTOLORVM : hac vſi fuere Heraclius

Imp. apud Cedrenum ; & Romanus Dioge

nes,apud Cuſpiniană ; & Andronicus ſenior
apudGregoram ,lib.8.& Chrannus filius re .
gis Francorum apud Gregorium Turonen
ſem , lib.4.hift.c.16.0 20. & B .Theodora Ale
xandrina, nondum benè catechiſata , apud
Simeonem Metaphraſt. X I. Septemb. & Me
roucus apud Gregorium Turonenf. Hiftor .
Franc. lib.s.cap. 14. vbi& alius ritus exprimi .
tur, nam ponuntur tres codices Scripturæ
facræ ſuper S. Martini ſepulchro , & figilla
tim ſinguli aperiuntur.vſus hac deniq ; Gun .
dulphus , apud Ranulph.lib.7.Polychrimci,c.
6. & ſui laudator facinoris Hier. Cardanus,
de varietat.lib.14 .Damnata fuit hæcſuperſti
a c.aliqua-tio non vno concilio a Ecclefiæ Catholicæ
ci. & cap.fi decretis. Huc quidam referunt certas illas
. Ephefiorum notas magicis verbis iunctas;
C05.26.9.5
vide Eu quas ferenti conacus omnes forét efficaces.
tath . in harum beneficio volunt Cræſum è rogoli
Hoincr.
Iberatum . " fed hç pertinentad quæft.6.Etne

quis
 Libri IV.C.II.Q.VII.S.Ill. 485

quis obiiciat vel D. Aug.in Confeſ.velGreg .

Turonenf . factum ,lib.s .Hift.Franc.c.47 .&
feq.
Nam San &i tunc librum aperiebant, non vt
de fururis certiores redderentur, fed vt con

folatorium aliquid vel exhortatoriū in facra

paginâ reperirent,vt teſtatur pſemet Greg.
& licfoléchodie multi pii viri cú centantur,
aperire libellú illum aureu Thomnę de Kem
pis ,de contēptu mundi eo quodſemper aliquid
in eo occurrat, quo roborari ſe & confirmari
lentiunt quod lanè expers eſt ſuperſtitio
nis: Auguſtinus eriam diuinâmonitionead
hocinductus fuit,videlibro nono , Confiß.capite

vltimo. Sunt qui velint duas exceptiones el

feab hac regulâ, videlicet. Primò, fi quisid
faciat graui neceſſitatè compulſus, ad ter
minandam grauem licem , vel anceps conſi
lium , & citant Diuum Auguſtinum ,epift.180.
ad Honorat. & libro primo, de doctr. Chriſtiana,
cap. 28. Secundò , fidebita cum reuerentia,
precib . ad Deum fufis , adhibeantur, vt vult
Beda in capite primoActorum . Inprimis admi .
ſerım has condiciones , non ſeparatim ſum
vnâ tan
ptas , fed coniunctim ; & ideò pro
cum.Nam puto ſimul requiri & materiæ ne
ceffitatem , & recurſum ad Deum : nec Pa .
tres alterum excludere , ſed ſupponere ;cùm
alterum tantum expreſſerunt. Vt Auguſti
nus , qui grauitatem materiæ folius confi.

derauit. nam de grege propter periculum

mortis deſerendo agebat , & ideò fortitio
Hh 2 nem
486 Diſquifitionun Magicarum

nem fieri inter paſtores, qui fugere , & qui

manere deberent , volebat, d. Epift.180. fubfi.
Beda verò yorumquc diſertè exquirit . Nec
leuis cauſa fuit Diuo Franciſco,ſua & proxi
morum falus,nec nulla ,nec frigidæ tepidz
vepreçes præceſſerant, cùm fortc confulto
riâ vļus, nec deerat ad hoc excitans diuina
reuelatio.
Narrat Diuus Bonauçntura vita illius cap .
13. c.quo D. Antonin.3.p.fum .hiftor.tit.24.8.
7. ſed carptim & mutilatèdeſumpſit ; fed il
le his verbis ; Immiffum eft eius mentiper diui
num oraculum , quod in apertione libri Euangels
ci aperiretur ei à CHRIST O , quod Deo
inipfo , & de ipſomaxime furet acceptum . Ora
ţione itaque cum multa deuotione præmiffa , fa
çrum Euangeliorum librum de aliari fumptum ,
in SANCTAE TRINITATIS no
mine aperiri fecit per facium , virum vtique
De o deusium - fanclum . Sane cùm in trina
libri apertione femper paffio DOMINIO
curreret , intellexit vir DE o plenus, quod fic
utCHRIST V M fuerat imitatus in actio
nibus vitæ , fac conformis ei effe deberet in affli.
ationibus do doloribus Paffionis, antequam ex hoc
mundo tranfiret ,& c. Duo ergo illa concur
rant necefleeft, ve licitè quis vtatur hac ſor
te: reuelatio vera ſi acceſſerit , vel fola illa
præceſſerit , nihil neque timendum , neque
accuſandum . In Beati Matthiæ forçitionc
omnia adfuiſſe ; & prætercamorem deligen

di fuis
 Libri IV.C.II.O.VII. S.III. 487

difuis vicibus Sacerdotis Summi , nondum

abolitum , facis clarè docer Beda in capite

primo Actorum . Si ergo vel reuelatio, vela .
liæ duæ cauſa fimul finereuclacionemòue
rant Archidiaconum Batonienſem , vt ex
periretur, quod ait Epiftol.30. poſt triplicem
eiuſdem ſomnij de amico recurſum ; quam
ego facilè crediderim diuinam viſionem ; do
curiofitatis humane ( Gine affectu curioſitatis )
fortibus,de renolutione Pſalierij, vifionu cuentum
diligentiùs exploraret ; e oculis eius primim ſe
verfus ille obtulit; Moyfes de Aaron in Sacerdoti.
bus cius ,Loc. fanè cenſuerim , cum loan , Bu .
zco noftro , Blelenſem excuſari poffc , alio
Iquin negari nequit , non optimi rem exem
pli cenſendam .
Lógè alia quædam eſt ſors Apoftolorum
licita planè non vetica , de qua fic Cæſarius
libro 8. Miraculor.cap.so.confuetudo eft maxime
provincia noſtra matronis, vttali cam forte ſpecia
lem fibi Apoſtolum eligunt; in XIl.candelis,Xll.
Apoftolorum nominafingula in fingulis fcribun
tur, qua à Sacerdote benedi &la altari fimulimpe
nuntur: accedens-verò fæmina ,cuius nomen per
candelam extrabit,illi plus ceteris honoris & obfe
quijimpendit .] Quin & in Hiſpania licFer
dinando Cortezio ſortienti , Beatum P.
TR V M Apoſtolorum PRINCIPLM ,Ro
manæ , ſeu verè Apoftolicæ ECCLESIAE
petram lccundam (nam prima I B S vs )
obucniffc inuenio in Hiſtoria Mexicana
Hh 4 Franc.
488 Diſquifitionum Magicarum

Franc. Lopez de Gomara. cap. 21. decebat

Euangelium illic plantacuro , rigatorem fa
uere, quo rigante nunquam non incremen
tum dat CHRISTYS lesys.
Seprimò loco venit Ludus; qui deſcribi
țur insodexaédpq , & alter quem vocăr Ludum
Paftorum : qui duo noxiè per Frăciam & Ger
maniam multis ſolemnes, ad cognitionem
matrimonij futuri, opum , dignitatum ,libe.
rorum , & c .
Nequc præmittere hoc loco poffum vel
debeo indiſcuſlum periculoſum quoddam
di&tum And.Cæſalpini, leb.de inueftig.demon.
cap.12.vbi ficait ; Suntquiconferiptos de bona
mala fortuna Libros confulunt , fortuitò in libelli
particulam incidentes, in qua explicatur quod que
Fritur (loquitur de libris quales dixi) ſed becvt
plurimùm apudcæteros vana reperiuntur, vera a.
(pud eos quibusdemon cooperatur.] An ergo da .
mon futurorumhuiuſmodi præſcius,vt ſciat
çalia , quæ, ſaltem quo ad media, à libero or
dinariè arbitrio dependent,ad ccrtum & ve
fum euentum dirigere : Nullus hoc veræ
Thcologiæ peritus cõceſſerit. Debebatita
que dicere , quando dæmon cooperatur ,
tunc fæpiùs vera videri , propter dæmonis in
coniiciendo ſollertiam ; non verò ſcribere,
ve plurimum vera , li dæmon cooperetur ;
niſi cum explicatione , quare cum potiùs ,
quàm aliàs.
Oclauo,venir Mexiquopedítka :quádo defini
tus
 Libri I V.C.11. 9.VII. Sec.lll. 489

tus locus in partes ęquales deſcribitur, & v

nicuiq ; fingulæ alphabeti litteræinſcribun

cur:deinde fingulis litteris granum frumen

tiimponitur: poftea ad hoc enutritusoſcen
gallinaceus introducitur , qui grana come
dar.deniq ; notantur litteræ , quarum primú
grana depaſcitur.v.g.litterarum ,P.E.T.tūc
creditur notari,Petrus,Petronius,Petruci',
& quorum fimili modo nomen inchoatur.

Sic deceptusValés Imp.de ſucceſſore quę

rentibus philoſophis : & quia Gallinaceus
abfumpferat,grana notata 0.8.w.d.omnes oc
Pcidi iuſſit Theodoros ; Theodofios , Theo
datos , Theodulos; & tamen illi Magnus
Theodoſ.in imperio ſucceſſit 2. Hoc cùm : Zonaras
co.3.in Vas
Zonara quidam volunt fa & um per didex?quo len.Socra .
uártian : ſed apertè Socrates dicit factum 1.4.cap . 15
per yoxuoueytetar: Sozomenus,per oraculum Sozomen.
Nice 11.6.c.35.
ex tripodis machina laurea :: quem Nice Niccpho .
phorus ſequitur. Caſſiodorus autem cum 1.1.c.45.
Socrate ſentit; ſed per errorem ,vult ipſum - Callodo,

mer Valentem opera demonisvſum inqui- cis.Am

Guiſſc de ſucceffore. Zonaras verò vult hoc mia.l.26.
factum ab lamblicho & Libanio: fed hos o .

mnes falli ex eorum temporum ſcriptore

Ammiano patet , qui rcos quidem quæfiti
vaticinii nominat Fiduſtium , Irençum ,Per
gamium , Hilarium , & hos quidem conuc
niſſe alios vaticinandi peritos, ( quos non
nominat, & fortè fuêre Libanius , & lambli
Ichus)& recitat mox verba Hilarii iam late
Hhs ra fo
490 Diſquiſitionum Magicarum

ra fodicati;Conftruximus (magnifici iudices) ad

cortina fimilitudinem Delphice,diris aufpiciis, de
laureis virgulis infauftam hancmcnfulam ,quam
videtis:& imprecationibus carminum fecretorum
choragiisg multis ac diuturnisritualiter conſecra
, ouimus tandem , Mouendi autem , quo
tam m
ties fuper rebus arcanis confulebatur , crat inſtitu
tio talis. Conlocabatur in medio domus,emacula .
te odoribus Arabicis,undiqlance rotunda pureſu
perpofisa,ex diuerſis metallicis materiis fabrefacta:
cuius in ambitu rotunditatis extremo elemento

rum viginti quatuor fcriptiles formaperitè inciſa

diiungebatur ſpaciisexaminate dimenfis. Has lin .
teis quidem indumentis amictus , calceatusg iti
dem linteisfoccisterulo capitecircumflexo, verbe
nas fælicis arboris geftans, litato conceptis carmi.
nibus numine praſcitionum Authore, carimo.
wielifcientia fuperfiftit cortinulas ,penfulum an
pulum librasex carpathiofilo per quam tenui,mi
\ficis difciplines initiatum : qui per interualla di
Aindaretinentibus fingulis liiteris incidens fal.
suatim ,bergosefficit verſus interrogationibus co
Kronos, ad numeros de modosplene conclufos ‫܀‬: qua
kesleguntur Pythici, velex draculisediti Branchi
darum . Ibitum quærentibus nobis, qui præfenti

accedet imperio, quoniamomwi parteexpolitus

(fore memorabatar : affiliens annulus duas per
Arinxerat fyllabas,“ cum adiectione littere po
Arema, exclamauit quidans preſentium , Thco
dorum , & 6. ] Subdit etiam interrogatos

num quæliſſent,quid ipfiſmet impenderet,

dixif
 Libri 1. C.11.2.VII. Sec, III. 491

dixiſſe verſus,qui reſpõli; quibus & ipls ca

pitalis ſententia , & Principi exuftio denun
ciabatur ; quæ cuncta ſic euenere. Nam &
Theodoſius ſucceſlic , & hi capite mul& ati ,
& Valens viuus à Gotthis igne conſumptus.
fuit . Adeo vt ſuſpicer,hæc omnia per Dia
bolum , DE o reuelanté,ad tot icelerum
vindi&tam fuiflereuclata. Ex quibus verbis
Ammiani pátet, Socratem , & Caffiodorum ,
& Zonaram incomperta ſibi,& parum vera
naſraflę.
Nonum genus eft óvoucívieta ,quæ petitur ex
nomine conſulentis per elementa nominis
diuerſimodè collocata , & quali per anagra

matiſmum fauftum quid vel contrarium in

dicantia, hoc fuit Pythagoricum commen
tum.v.g. Sloannes Magnus, rçfaluas in , a
grous animofe. hac putant ab Apollonio Ro
mæ puellam ,quç nuptiarum diemortuâ, ſu
ſcitatam .( Philoft.lib.4 .]
Decimum dicebatur sexbucured ,quæ fuit
duplex ,vna Græcorum ,valorem litterarum
confiderantium & futurụm vi & orçm augu
rantium , cuius nomen maiores numcros Terézia,
Maurus,
contineret: ideoque Hectorem ab Achille citarus à
fuperatum ” Alcera fuit Chaldæor um , qui nobis (v
Alphabetum diſtribuunt in tres decades, bi de hac
rc dixi
quibusdam litteris repetitis, & nomina pe- plura) Q.
tentium refoluta commutant in numeros, pinasio

& fingulos numeros ſuis planetis attribuút. nihin.Ac

Huc referenda ludæorum recentiorum nactem .

Kab .
 492 Difquifitronum Magicarum

Kabbalâ,quam diuidunt in duas partes; in

quandam Deoudytuor blaſphemiis refercam ;
& de Quentuanhanc vaniſſimam : quam lege
refutantem Tegnium libr.de vero ſtudio chru
fliano, & à qua non abit longè Placonis A
a lib. &.de rithmeticum vaticinium reprehenſum
sepubl. ab Ariſtotele libr. 5. Polit. Sanè Apoſtolus
& Euangeliſta D.loan . in Apoc.nomen An
tichriſti per numerum.666.ſignificauit,c.13.
vt illià Deo fuerat reuelatum : fed omnium
hactenus ingenia in homine illo eruendo
fruftra forcallis deſudarunt . qui multa voler
legat Riberam in Apocalyp. Sanderum de Anti
chriſto, Feuardentium in Irenæum & fuffimè
diferentem Raimundum de Antichriſto . a. c .
20. vfg ad 25. qui Arithmantiæ tamen non
nihil amplius,quàm par erat ,detulit , ex Pla
1
tonicorum commentis.Locus ille Apoſtoli
nó confirmat Arithmantiam ; ſed duntaxat
numerorum inuolucris arithmeticis pro
phetiam contexit : quod & nobis liceret S.
Spiritu id inſpirante.Iplis verò numeris vim
aliquam diuinam , vel naturalem proprieta
tem tribuere : erroneum eſt.
XI . Poteſt eſſe quod Pythagoræ tribu
it Plinius:conſiderandum in nominibus P.
priis vocalium numerum : parem ,effe pro
fperum : imparé verò , orbitaris claudicatio
niſve indicium.Circumferturde his & ſimi.
libus nugis liber xilchindrine , ſuperſtitioſus
planè,Hammis
& digniſſimus:quem fingunt
fuiffe
 Libri IV . C.II.Q.V 11. Sec . II. 493
fuiſſe diſcipulum Ariſtotelis.Huc,& ad prę
cedentem ſpeciem communiter referenda
eſt illa circularis figura ,in cuius media inter
ſemilunas areâ ,varii numeri arithmetici: in

proximo circulo, inſcripta verba, vita , bona

fortuna , mala furtuna , mors, morbus ,fanitas:in
lequenti, nomina planetarum cum certis
numeris:in 3.alphabetum Latinislitteris ca
pitalibus,in 4.certi arithmetici numeri.qua
in Germania quidam vtuntur , & cuius for
mam ſi Georg.Pictorius non exhibuiffet,v
ſumq; explicaſſec,feciſſet longè conſultius.
Forcallis etiam gétilibus in vſu fuit aliud
quoddam Onomantiæ genus , quando exi
pra nominis ſignificatione,omen capiebát,
vel aliquid futurum diuinabant,vt alibi ( 0
pinationibus in fragmenta Tragicorum ) docui
Græcos feciſſe in nomine Altyana &tis, &
Auguſtum in nomine Niconis ,de quolege fup.
lsbr.3.p.2.9.4.fect.4. Huc reculerim , quod re
lfert Prudencius ficà tyráno irriſum B.Hip

polytum martyrem :
ille fupinata refidens ceruice : guis, inquit,
Dicitur? affirmant dicier Hippolytum .
Ergofit Hippolytus:quariat ,turberg, iugabes,
feris delaniatus equis.
Intereatg
Veenim alicubi ab Auſonio proditú , ve
teribus diuinationis fpecies erat ,nomen com
4
ponere ,quod fit
Foriune,morum , velnecis indicium . 3
Ab hac ſuperſtitione non ſuntimmunes,

qui
1404
Difqu Magi
ifiti caru
onum m
qui ex nominibus lic parentum arbitratu
impoſitis ,fortunas hominum & cuentus fu
turos autument dependere , indequc quid
futurum fit ratiocinantur . Expertes ſunt
culpæ , qui ſedulâ diligentiâ , quædam per
Angelos vel homines fanctos Prophetico
ſpiritu impofita nomina,cum corum quib'
impofita fuêre munere, virtutibus ,aut exitu
vitæ componunt, & oſtendunt illa cum re
bus conſentire : quod olim fecere Patres
Orthodoxi, Abel . Enoch, Noë , & cæteri :
D.Iſidorilibr.7.Origin.capit.8:
de quibus lege
ad hoc præit nobis Angelus in Euangelicâ
Hiſtoriâ Matth.i.v.21. Luca ,1. verfic.13.0 14 .

& ipfemet IE S vs Simoni nomen Cephas

imponens,loan.1.verf.42. collato cum iath.
io.verfic.18. Aliquid ſimile P: Nicol. Scratis
in Machabæ.preloq.i.vbidehacreñotauit ex
Gorionide,denomine Machabæi; quod fa

nè potuit Propheticè à patre inditum fuiſſe

præuidenccingens animi robur &cor, quod
ludæ futurum . Sanctorum verò nomina li .
beris imponere , vt illoruin potiſſimum pa
trocinio ſe ſuaque commendent, & mores
imitentur: pium & religiðſum eft: & eadem
ex cauſa conſuetudo Pontificum Romano

rum , ab aliquot iam fæculis nomeni priſti

numi cum dignitate Summi Sacerdotii
commutantium , laude digna , vt quod ma
xime.
Vltimo loco , Ioannes Leo ,diligens ſcriptor

, quan
 Libri IV.C.II.Q.VII.Sec.IV. 4951

quandam ógvitojártuár ſortiariam recen- lib.3.de

fet: in capſulâ abaculiformà cóſtructâ qual ſcrip.Aqui:
dam ali auiculas, ad has venire qui confiliú
quærunt, & obolum offerre : auiculam ſti
pem accipere , inque capſulam inferre ro
ſtro :deinde regredi, & reſponſum in char
culâ referre conſultori. Hæc fufficiant de
his ſuperſticioſis ſortibus parcim diuinato
riis, partim conſultoriis.

SECTIO IV .
.

Quak in his peccatums

Norandæ fequentes côclufiones. Quo

ad forté diuinatoria , & auguria cçtera ;
Primò graue peccatum eft inquirere occult as
culpas per haruſpicia ,velauguria, vel fortes divi
natorias.Nam hæcnon poffuntita ( ciri, line
dæmonis auxilio . quare quidam qui per a
ſtrolabium conatus fuerat furem occultum

nofſe,etiam fine intentione dæmoncm in

uocandi , vt grauiter peccans,ab alcaris mi
nifterio fuit per annum ſuſpenſus 6 , idq; ex fbc.zde
gratia & diſpenſatione : quia fecundum ius Cortileg
commune debuiſſet in perpetuum ſuſpcne c . fi quis
di so Epiſcopus

2. Æque mortale peccatum est auguriis vellas d D. Thó.

fortibus comari prædicere futura contingentia : 8.9.95.a.&
ideoqs in clericos lata excommunicationis & 7.
e d.c. Sigs
ſententia c .

3. Quamuisnon fit peccati mortale huiusmodi cum feqq.

ob
Dispose
virker
maksete
det
potok
het
kahjem 496 Diſquiſitionum Magicarum

obferuare ,nifi quando quis illis fidem adhibet:fem .

pertamen maxime periculofum eft ,fecundum illa
dirigere actiones
fuas ,etiáfi quis illis minime cre
dat, ratio.quia iuſtiflimè Deus ſolet perinic.
cere,vt tales male pereant: Diabolus etiam
per huiuſmodi ſæpè in maiora pertrahit, &
in magis feriis decipit :& , vt minimum , per
hęchomo peſſimum habitum acquirit.pro
| ximè diſponencem ad infidelitatem .
Aliquot exemplis hîcillîc ſparſim olten
ſum , quam pernicioſum effe folicum fit con
fulere dæmonicolas. Addam nunc ex Chre

nic.Scotorī aliud :de Nataloco Rege XXX .

narrant illum ipſum à quo Rcx cæſus, ad di
sinos miffum : vt de victoria ,de vita Regis ac regno
eius percuniaretur:refponfum à quadam anu acce
pifje : Regim non diu viclurum :nec periculumei
ab hofte,fed à familiaribus inftare. Cum ille urg
e
ret ,à quo:anum , A te fubieciff .Ille mulierem ex
fecratus,cùm domum rediret , fubiit animum illa
ongitatio:nec refponfum celari poffe,nec edere tută
lellione fe apud Regem hominem prauum , & fuo ti
mori indulgentem.ſwfpectum redderet.Itaq tutius
est tyrannum , cum multorum gratis interficere:
quàm cum grauiſſimocapitis propriidiſcrimine ,
incolumem feruare.Statim vbi domum rediit ,im
petrato ad refponja diuinorum expromenda.fecre
to : caſo Rege, duodecimum Imperii annum ingres
lu,patriam ſeruitio, & fi periculo exemit. ] Nar.
rat Bucchananus libr.4.fol.35. Sed cur fabu
lam magis concinne fi& tam, quàm veriſimi

lem
 Lib . IV . Coll. Q.VII.Sec. IV . 497

lom vocetno intelligo . Etſi enim anus illa,

immòdæmon ipfe ;hoc citra reuelationem
ſcire non potuerunt:tamén malitia dæmo
nis fic Deus vſus fuit.Nam illa erantinge

niofiffimè inſtituta ad hoc , vti miles ilte :

cuius ingenium præceps , & manus ptom
pra dæmonem non latebant: ad cogitatio
nem tollendi tyranni impelleretur: quod fi
ue illi proſpere, liuemale cefliffet;veltyran
ni, vel aggrefforis ſeu conſultoris neceani
mum homieida paſceret.Nonne limiles æ
itus animi,fimile tyrannicidium in Ažaële
Syro libr.4.Reg.c.8.nobis S.S.fuppeditat? In Bućchan.
eadem Scotia Banchó maleficæ fortes re 1.7.in prin
& Hector .
gnum ſpondentes exitiam peperêre. Nam Boet.l....
occiſusà Macbeto feu Macabæo ;cui etiam autë in ed.

ipfi diuinationesariolorum , mercedem cru

delitatis , necem attulerunt. Perſuaſerané
inuictum fore ,donec filua quædam procul
inde remota ,adarcem , quam Macbecus in
1 colebat,accedereč: nec fæminä geniti ma
nu occubiturum. Vt fidem dæm'on limili
bus vaticiniis faceret;cùm iam vincendum
necandumq ; ab hofte fortiore ,infeſtiſſimo
que perfpiceret, perſuaſit, vt milites ramis !
prægrandibus prælatis lilux ſpeciem præ
berét ; & percufforem ei immiſit Mackduf
fum, qui non natus; fed cæſus ex matris vte
ro. Multis hæc defcribit Boëtus pro fabula
Milcha vel mimo ex Atellanis ridec illeal
ier:fed hæc dæmonis moresmirè exprimút:
li n'eć
1
 498 Diſquiſitionum Magicarum

nec continentquidquam , quod fieri non

pofſit,aut quod fieri non ſoleat. De liluarum
Itratagemate Olaus , & alii ſimilia :de pſeu
doraculis dæmonum plenæ ſunt hiſtoriæ.
4. Idem hodie dicendum de forte conſultoria,
qua inquirimus, quid nobis faciendum vel iudi.
candum . Nam & hæc,fub anathemate pro
ic.ſorres hibita -. Probatur.quia non licet huiuſmo
26.9.5 . di,niſi à Dco , inquirere : Deus autem non
vult nos ſuam voluntatem per fortes inda
gare : ſed petere illam à doctrina Ecclefiæ, S.
Scriptura, fuperioribus noſtris, ac aliis do
& is ac piis viris. Mortale autem est,quando als
quid fuperftitiofi adhibetur, vel forti certo credi
tur : fi verovirumg deeffet , & fine fuperftitione
vlla , fimpliciter quis fortevoluntatem Dei inqui
reret,probabiliter tantùm forticrcdens , foretpec.
catum veniabile.

CAP . 111.

De coniectatione.

c vſque fermo fuit, de prænotione

HV
-prorſus licita , de qua estcap.i.vel de pror
ſus illicita ,de qua fuit c. 2. Nunc ſequitura
gamus de ca, quæ aliquando ficita,aliquan
doillicita eſt: quam vocamus Coniectationem .
hæc vel eft Phyſica ſeu Naturalis, vel
Politica ſéu ciuilis, quæ fortis ,
nomen retinec.

QVÆS
 Lib . IV . C. III. Q. I. 499

QVÆSTIO I.

De coniectationc ex aftris.
N naturalis conicctationis claffem refe
ro;quecunq ; cauſis naturalibus verè inni .
cuntur, vel faltem cas non improbabiliter
omninò prætexunt:cuiuſmodi ſuntagrico
lar m , paſtorum , nautarum , architecto
rum ,medicorum , phyſiognomorum chiro
mancarum ,afrologorum & oniropolarum :
de quibus nunc ligillatim nobis eſt differen
dum .
Quoad conie & àtionem , ſiue iudiciariam
exaftris mathelim ,dua pollunteius ſpecies
conſtitui,prior licita poſterior illicita. Pri
ma ſpecies cſt aſtronomia : quæ nicicur vni
uerſalibus;veris & incommutabilibus prin
cipiis , & ſcientiam conſequitur futurorum
artis fuæ : veluti reuolutionis annorum ,
curſus fiderum , diftin & ionis corum , item
naturæ Solis & Planetarum ,eclypfium , ſta
tionum ,recrogradationum ,afpectuum , có
)
iun&tionum , oppofitionum , & limilium :
in genere quædam iam prodierunt v
quo
tiliaj & maiora exſpectantur;Tychonis Bra
hei, Nobilis Dani. Altera eit Aftrologia,
cam diſimilis priori , quam pellex coniugi
juſtæ :quæ nititur principiis communibus,
variabilibuſque , & prædicit effecta euen
tuum futurorum , non neceſſariorum , ſed
contingentium : quaſi ab aftris necellicu
li 2 dine
 1500 Diſquiſitionum Magicarum

dinc aliquâ dependentium . Er ex illa prio

re, in hanc tandem Chaldar deflexêre. Sic vo

catiinitio Sacerdotes Babyloniorum , tefte

Diodoro Siculo libr. 2. Biblothec. co quòd
Chaldæa natio in hocgenere antiſtabat.Sa
neideò receptú poftca vt ſimpliciter chai
daus Aſtrologum ſignificarit, lìcut Arabs la
cronem , & chananans mercatorem . fic yfur
pant Daniel prophetiæ fua 2.verfic.2. luucna
Iis Satyr.6 . & Gellius libr.1.nocl.Atticar.c.g .
Aſtrologiæ hui ' partes ſunt quatuor.pri
ma verſatur circa Reuolutiones & prædicit to
tius anni bello , paceq; viciſſitudines saëris
ſalubritatem ,annonæ pretium ,
morbos ani
mantivm , & c.Secunda continetMagiſteriä ,
Nariuitatum , docens quid ligillatim homini
cota vità obtinger. Tercia vocatur Ele Elionā :
quæ docet quid in fingulis rebus conſulto &
vtilicer faciendum ,qd omittendum, quádo
edificandum ,quádo nauigádu.equitādūve,
quädo cgrediédum manendúvedomideni.
que quando & quibus locis ſingula facien
da,ve feliciter cedant. bac ſemirabiliteria
& tabat, meus olim in Matheſi Doctor. Ioan .
Stadius ipfi tamen ,li demas, quæ per impo
ituram aliquando conſequebatur , omnia
peſſimè & infeliciflimè cedebant. 4.eft ims
ginum fculpenderum , planè præftigioſa ; & à
nobis libr. 1. fatis confutata . Triuin cætera

rum ,nulla quidquã habet certitudinis , ſed

quo longius abic quæq; à communibus illis
alto

I
 Libri IV . C. II . Q. I.O soil

aſtronomiæ canonibus , & ad particulares

fingularesą; euentus propius accedit ;cò à

fcientia & certitudinelõgius recedit , & mé
dacio vaniratiq; fele arctiùsadiungit . Vnde
Siri.concl . Aſtronomus non recedensa ſuis v .
Biuerſalibus,commenfurstis, immediatisý princi
1 pies,potest iuxta canones artis fuæ certo predicere,
etiam multis antequam eueniant annis, vniuerfa
Les illos artis fuæcuentus:mifitamen velfupputatio
vel inft ruer
ftrument soum fallant.] Hincorræ Ephi
nerides ,quæ vulgo circumferuncur. Hanc
concluſionem neminem puto negaturum .
] 1
Quia ficut fe habet res ad effe , fic ad cogno
ſci:Euér’iſti neceſſarii ſunt & certi: poterúc
giťcertò cognoſci.Iuxta eadé ratione pote
ric,ex Lunę & Solis vario colore & aliisphę
nomenis aitronom';ventorú , pluuiarú ſere
. nitatis & huiuſmodi viciſſitudinis tépefta.

tum euentusprobabiliter prædicere. Ratio,

quia vt plurimum hæc accidunt ; aliquando
camen ob peculiares aliquas cauſas impedi
3
untur. Huc ſpectant Arari, Ciceronis,He
hodi,Virgilii , & Germanici de Phænonse
nis carmina .

2. Concluſio, Aſtrologia fpecies illaprimano

it ſuperſtizioafitaniumprofiutur opinionem cú
formidine oppoſiti;v.g.minantur altra annonę
charitatem;fortè futura durior annona;me
to ne lit, &c . Secundı vero non est fuperftitiofa ,
ftentum profitetur fu picionem ,v.g.ſuſpicio eſt
hunc puerum fore talem : inclinabitur ad
li 3 hoc :
 Iso2 Difquifitionum Magicarum

hoc:horoſcopus illi talia portendit,& c.Ter

tia parsdenig, non est fuperftitiofa,ſitantum dicsi
Vaftimare,quod res bene fårceffura : & reuera ani.
mo fuo non plus tribuat,
quam verbis prefefort,
( quod in omnibus his tribusnotandum ) fu
se hac docet Conrad .Wimpina libr.de Fato : 64
lio opere deſuperſtitionelibr.2.cap.7. ratio . quia
propter conſideratos euentus ſimiles, ad 11
milem aſtrorum poſituram ſæpe {ubſecu
tos, licet nobis çſtimare,ſuſpicari, & metuc
re fimilia :neq; vllum peccatum in hac ob
ſeruationis cautione verſatur : quæ eſt por

tio quædam prudentiæ , & ideo fecundum ſe

eſt bona .
Tertia concl . aſtrologia vllo iftorum trium
modorum vlterius tendens, & prædicens aliquid
vt certo euenturum ,mere illicita est, o fuperftitio
fa:totaq huiusmodidiminatio incerta eſt ac vina ,
nec artisaut frientia digna nomine. ]
ain umm . Notandum ex Caietano a folere hîc in
yerb. aftro curri tria peccata Moſcalia , ſecundum tres
rum ob
feruatio . modos excedendi. Primò quando Chriſtia
næ fidei myſteria ſtellis fubiiciuntur, & de
ducuntur ex aftrorum influxu vel ſitu .
qua
in re pcccauic etiam Pet . Haliacenfis , quidi
luuium Noë , natiuitatem I ES V , religio

nis fideiq; mutationes & alia huiuſinodi ſu

pernaturalia arcana aftrorú diſciplinæ lub
iecit; Firinicus quoque , Albumazar , Apo .
! 1.13 . hiſt. nenſis ,Machiauellus,& Paul.louius ,Itali
Ique complures in eundem ſcopulum impe

gerunt ;
 Lib. IV . CIII. Q. 1. 5oz

gerunt; quos perfidiæ reos meritò peregit

loan . Picus Mirandulæ a Comes . Refellitur'a l.2.cont.
hocdogma ,quia talia myſteria à libero Dei Aſtrolog.
c.5. & l.s.
decreto dependebant ſolo; Deus autem , vc call
conſtituit,licctiam poteſt cælorum curſus
immutare ideoque Chriſtiana religio cælis
ſuperior cft cenſenda. Corfelio enim eiusfu
per cælum & terram b Plal.148.
(
Secundum peccatum eſt, quando futu - v.14 .
ra contingentia , ex aftris cenſent cer -
to præſciri poſſe . Hoc enim tollic liberta
tem humani arbitrii . Nam fi certo præſciri
poſſent,hoc foret quia actiones illę ab aftris
& non ab arbitrii libertate penderent . ficq;
definerent cffe futura contingentia . Con
tradi& oria itaq; ſunt certo aliquid huiul
modi prædici , & tamen huiuſmodi libera di
uc contingentia eſſe.
Tertio peccatur , quando interrogatio
nes & ele & iones cæleſtibus hiſce corpori
bus ſubiiciuntur, ve certæ cuidam caufæ , &
tanquam lcgis decreto : ita vt quis hanc vitæ
a &tionibusq; ſuis regulam , & normam præfi.
gat. Hoc enim repugnat dignitati diuinæ
gratiæ ,quæ vincit naturam ;repugnatetiam
diuinæ legi ,quæ talia vetat ſicobſeruari; re
pugnat noftræ mentis & conſilii dignitati,
qua cunctis rebus corporeis ſumus præſta
tiores, & ſublimiores.
In due hæc pofteriora peccata incidunt,
quotquot pluſquam oportet huic aſtro
li 4 logiz
 504 Diſquiſitionum Magicarum

logiæ tribuunt;vt veteresChaldæi,& ,quun

libris iuris vocantur Mathematici ac Pla
nerarii: & ex recentioribus , idcò cauendi,
lul
. Gauricus, Lcouitius , Cardanus, Bellan
cinus loannes Stadius,Iun & inus & Noſtra
damus; contra quos omncs eſt præcedens
tertia concluſio :

Quæ probari poteſt ratione, & au &orita

te.Ratione quià, cum euentus iſti non exi
ſtant neceſſario & certò , non poſſunt certo
& neceffario præſciri. Deinde quia hi effe
& us non continentur in aſtrorum poteſtate
quibus etiam nec Deus,nec humanum arbi
trium ſubſunt. Et aliæ plures rationes peti
poſſuntex Bulla Sixti V.contra aſtrologos;
& ex do &tiſſimo,prolixoq; opere loann.Pici
contra aſtrologos.
Auctoritatis probatio, ſuas habet claſſes .
1. probatur Scripturæ facræ teſtimoniis ,
docet rerum futurarum pręſcientiam ſolius
a Elai.41. eſſc Dei : & eam prorſus adimit homini
7.23. b
bEc.8.v.7. , monet ne quis diſcat aſtrologiam ,vel ab

& c.20.v . aftris ſibi timeat, & has eſſe vanas leges in fi
14. 1
delium : nc ſequamur vanitates philoſo.
Flerem.io.
V.2. phorum xatisosadía g xóous fecundü elementa
D.Paul. ( vniuerfi , quod de aſtrologią D. Athana
de 8Colof
2.V. . fius accepit :ridet augures,&
oftendit à ſcié
tia ſuâ Babylonios & Chaldæos fuiſſe dece
pros, illudq; ipfis ftudium inutile & noxium
© Efa.47. fuiffe . Quis Deo non credat : Ecce, cla
2.10. &13. matipſe Deus : Egofum Dominusirrita faciens

ſigna
 Lib. IV . C.III. Q.1. sool

figna divinorum , & Ariolos in furorévertens, con

uertens fapientes retrorfum , & fcientiam corum
fultam faciens." Ex his locis pater erraffe Sal. Efa.44
liſberienſem cùm libroprimo, cap. 11. ſeribit;

viguit autem ifta fcientia ,& forte cam aliquate

nus licuit exercere donec Deum natum nunciauit

ftella decælo, magoſque non reprobos,primitiasfa

dei ad eum adorandum niono do inaudito ducatu
perduxit,cxinde verò penitùsinterdi &ta eft.] Imò
ve ſemper mala fuit, fic ſemper interdi&ta iu
re diuino fuit.

2. Quia concilia & canones PP.grauiſſi

mis pænis præftitutis,eam damnant: lögum
foret verbå adfcribere.loca indicabo cillud ,
c.illos, c.fed & illud, 26.9.2.c.igitur, 26.q.3.c.non
liceat,26.9.5.6.2.deførtileg .ConcilijTridentini In
dex libror.damnator.Reg.6.& pleniflime SixtusV.
P. M. bulla ſuacontra aſtrologos. Equidem lego
apud Epiphanium , bolim Aquilam Ponti- bli.dePo
der. &mé.
cum ex Eccleſiâ pulſum , cò quod hisſtudiis ſu .
nollet abftinere.
3. Damnat eandem Ius ciuilc Romano
rum ,l.2.C.de malef . mathem.l.Mathematicos,
C.de epifc.aud.quibus & ars interdicta, & co
dices incendio , & vtētes damnantur'exilio :

ſed alibi etiam morte ple & untur,l.s.C.dema.

lef. d mathem .
4. Vtomittam Origenem , & Euſebium ,
lib.6.de Prap.Euang.c.9. damnāt communiter
Patres orthodoxi, Bafilius hom .in Genef.6 . &
\ferm.in princip .Proner.D.Chryf.in c.a.Matth.D .
12 5 Ambroj :
Isoo Diſquiſitionum Magicarum

Ambrof.lib.4. Hexam.c.4. D.Auguft.lib.3.de Ge

mif.ad litt.c.17. lib.2,de dodir.Chrift .à 6.21. &
lib.s.de ciuir.Dei,aliquot primiscapitibus, & hom .
in Pſ.61. D.Greg.hom.deEpiphania. Ioan.Salisbe
rienfis,lib.z. Polycratici,c.19.6 24.6 26.
s . Damnant communiter Theologi, tum
veteres,vt D.Thom.2.2.9.93.1.5. S.Bonament.in
Centiloquio. D.Antonin.2.p.tit.12.0.1.5.6 .Petrus
de Tarentafia, Richard. Paludan, Gabr.
Mai.in 4
fentent. Guilhelm . Pariſ.tractat, de legibus ad lon
Igum . tum recentiores, vt operedoctiſſimo&
vberrimo , Phenix æui ſui, loan.Picus Mir.

& eius nepos ,contra Bellancinum patrui la.

bros defendens; Io . Fr. Picus , lib.s.de Prenot.
Iulius Siren.lib.g.de Fato , à c. 29. qui tamen poftea

cap.36 . 37. videtur aliquantulum plus equo tri

buere aftrologis; item Ciruelms Darecenfis Theolo
gus, philofophus& mathematicus bonus,lib.defu
perft.p.2.c.3. Mick. Medima li, a ,de recta in Deum
fide,c.2. do nofter Bened. Pererius lib.integro de di
winai.aftrolog.
6. Damnant communiter Iuriſconſulti

tam Canoniftæ quam Legiſtæ , loan . And.Ab

bas, Ancaranus, Ananias in cap.ex tuarum ,de for
tileg. Turrecrematain d.c.illos, & infumma de Ec
cleſ. Albericus Roſatus in voce , Sørtilegus, Troilus
Maluetius tract.de fortib.p.1 . Bald.Salycet . & alij|
fcribentes in l.2.& S.C.demauf. Grilland, defor
sileg.9.3.nu.8.69.16.13.cum feqq. & q.11.04.16.
Pet . Lelogheriuslib. 3. defpectr.c.9.
7. Damnat huius artis peritus, ex ipfa cx .

pericn
 Libri IV . C.III. Q.I. 507

perientia , & praxi horoſcoporum , viginti

Ichematibus & excmplis allatis Sixtus ab
Hemmingâ Friſius recenti opere ; aſtroligia
refu14 :a.
8. Damnant philofophi & mcdici, ex ve
teribus optimc Bardeſanes Syrus & Dioge
nanus,apud Eufebium ,d.lib.6.6.6.07.& plures
alij spud 19. Stebe im Sermo. 78.ex Ncotericis,
Georgius Trapezuntius , lıb.cur aſtrologorum
iudicia vt plurimum fint falfae & Franciſc, Va
lel.lib.facræ philoſophie,c.31.Nec omittendum
dictum prudens medicicuiuſdam ludæi;qui
cũ Perro Caſtellæ Regi(cuifæuitia morum ,
& innoxius fanguis,vxoris , fratrum , Epiſco
porum , Principum , Nobilium plebciorum
queinnumerorum , Crudelis nomen peperit)
cò quod ludæus illi ex Horoſcopo nouaim
peria , & montes ( vt aiunt) aurcos addixiſſet,

rebus poftea deſperatis quærenti , & qui va

Licinij fides conſtaret ? reſpondiffe fertur;
cælo rigente, fiquis in balneo lauet,fudaturum ni.
bilominº.aſtris ftudia vicæ moreſq; plus poffe
ſignificans. auctor lo . Mariana; lib.17.de reb .

Hipan.c.14.
9. Damnat ipſemet vanitatú cun & arum
ftudiofiflimus le &tator & coryphæus ,Hen
ricus Cornelius , ſcribens hanc artem nibilele
aliud ,quam fuperftitioforum bominum fallacem
conieéturam : qui ob multi temporis vfum de re
bus incertis fcientiam fecerunt, in qua , emun .
Igenda pecunia gratia ,decipiant imperitos, & ipfel

fimul
1508 Diſquiſitionum Magicarum
fimul decipiantur.] Hæc ille malus libro ina
lo bonum perhibens teſtimonium arti non
bonæ .
10. Damnant Hiſtorici, vt Tacitus, cuius
illud præclariſſimum exftat, l.17.de mathe
maricis.grnus hominum infidum petentibus, pe
rantibus fallax ;quod in ciuitate noftra vetabitur
femper, & retinebitur.]
11. Damnant počtæ ,vt Şibyllinorum ora
culorum auctor, lib . 3. vt luuenalis Sat.6.vt
Ennius,cuius illa fant egregia ;
Non habeo deniq nauci Marfum augurem ,
Non vicanos haruſpices, non decirco aſtrologos,
Nuniſiacos coniectores, non interpretes fomniū.
Non enim ſuntij,aut arte dixini, autfcientia :
Sed fuperftitiofá vates, impudenteſqarioli,( rat:
Aut inertes, aut infaninant quibus egeſtasimpe
Quifui quafius caufa fillasſuſcität fententias .
Qui fibi femitam non fapiunt,alteri monftrant
( viam .
Quibus diuitias pollicentur,ab his drachmam
(petunt :
De his diuitiis fibideducant drachmam , reddāt
( catera.
Apud Laertium , ab anu domeſticâineri
cò ridetur Thales; in quem Gabriæ feſtiuum

exſtat epigramma;luſere & alij in Anthologia,

lib.2. fed præ cæteris illud Leonidæ placet
quo aſtrologiæ matrem ,dixit audaciam, ob
ftetricem ftultitiam : & ridet mechæ mari

cum , iactantem ſe gnarum probri alieni &

infor .
 SO9
Lib.IV. C.111. D.I.

infortunij, domeſticum dedecus cùm igno .

ret.Lufit in eundem martyr Morus;
Aſtra tibi athereo pendonifi fe omnia vati,
Omnibus do que fortfara futura monent:
Omnibus ašt vxor quotfe tuapublicat ; id te
sftra licet videant omnia ,nulla docent:
& qu ſequuntur pari ſale ac lepore condica .
ę

D Sed non deſunt aſtrologis quædam argu

menta. Obiiciunt primò illud Genef.1.v.14.de
lluminaribus cæli : Et fint in figna, & tempora,
& dies,& annes .] vnde quidam , etiam ex nu .
mero Theologorum ,colligúcaftra, etſi non
lint cauſx , certa ramen effe ligna futurorum
oinnium ; quod non Plotino tantùm , & Por
phyrio ,ſed & Origeni , & Euſebio , & ipfi Au
guſtino tribuicur à Iulio Sirenio ; a qui hoc ad.cap.36.

tenet ,& confirmat ex Ifaiæverbis : compli- 62.34.4.4.

cabuntur ficut liber cali : vbi per cælum multi
intelligunt firmamentum , & dicunt firma.
mentum vocari librum , eò quòd tanqua in
libro ,fic in cælo , cuius ftellæ fint characte

res ,futura legantur ſignata.

Refpondeosaltra non eſſe certa ſigna fucuro
omnium . Nam illa Origenis tententia ,
rum
refertur quidem ab Euſebio ,ſed non appro
batur ab eo ; à D. Auguſtino autem expreſse
& clarè refellitur fub initium libri quinti, de ci
uitat.Dei, nec verò fibi contrarius eſt Augu
Itinus : vel Origeni fauet in libro fecundo,con
tra Manichæos ,[ 21. Nam hocc. 21. per corpora
Icæleftia non intelligit orbescæleſtes, fed bea.
corum
 Diſquiſitionum Magicarum
Isro
torum corpora glorioſa, vt contextus mani
feſtar. Locus autem Efaiæ nihil ad rem fa

cit. quia ſimilitudo deſumpta ex more He

bræorum : qui libros ſacros in vnico folio ,
fiue oblongâ membranaſcribebant: & eam ,
inftar telę textorio radio circumuolutæ ,cir
ca cylindrunwel bacillum ligneum circumi
uoluebant , ac complicabant. Hinc ergo
perita comparacione : ficut quando cælumn
creatum primò apparuit ,dicitur extenlum
fuiſſe ficut'mebranaceus huiuſmodi liberi

quando ſpectandus euoluitur & exponitur;

Pſalmo i 3. verſu ſecundo : Exiendenscælum
ficutpeliem : fic Propheta ; agens de mundifi
ncac coelorum diffolutione , comparat cam

libro illi complicato , fiue membranæ cit

cúuolucæ , vt optimèaduertit Auctor Quæ .
ſtion . Orthodox.refponf.go.quod clare expli
16.6.6. Vott cuit B.Ioannesin Apocal." cælum recefſit,ficut
liber inuolutus. Qaoloco Andreas Ca farien
lis conſuetudinem qunq; illam Hebræorum
obſeruauit : ex quo cùm deſumpta fint ad
verbum ferè, quæ loco illo ſcribit Arethas
Cæſarienſ . & locus eius in verſione Latina
fitmutilus, rectè fibicölulet, qui ex Andreaſ
locũ Arethæ correxerit. Vt igiturad locum
Moyſis in Gencfi reuercar , dico illic agi de
ignis in vniuerſum ,ſiuequalibuſcunque ( vt
vox Hebræa Oth denotat ) nempe aſtrono
bde quib./inicis , vniuerfalibus , denotantibus diuerfi
Pfalm . 135.
à v.2. cates anni tempeſtatum ,dici, no & iſque : vel
etiam
 Libri IV . C.III, Q.1. sul

etiam politicis & forenſibus : vel quandoq;

miraculoſis : non verò agitur de aſtrologicis;

que vaniffima funt,nec ligninomen meren

tur. Pluribus hanc Sirenij opinioniem refel
lit ,Ben.Pererius d.operisc.4.
obiicitur2.ex libro ludicum illud ,c.5.ver.
20 Decalo dimicatum est contra eos.ſtellamanen
tes in ordine do curfu fuo,aduerſus Siſaram pugna
werunt.] quo , inquiunt, pacto pugnaucrunt ;
nig quoniam Iudæis fauftus , Silaræ verò in
fauffus ille curfusaftrorum , & fiderum Ita
ao ? fi ergo Siſaraperiit propter huncordi
ncm liderú ipfi aduerſum : potuit etiam hoc
ipſum per aſtrologiam præuideri,ac merui,
acvitari . Reſpondeo ex antiquit. Iofephi verè
huius conflictus tempore procellămagnam
exortam fuiſſe , aquæ etiam & grádinismul
tum oculis Cananæorum offufum , & fic ar

mabellica ipſis vſui effe non potuiffe. Quod

auxilium cùm cælitùs fuerie miſſum , aitSS.
de cælo dimicatum . ' miffum verò fuit per an- : Procop .
in ludico
gelos defenfores populiIfraëlitici, quorum
Princeps eſt Michael. Hi dicûtur in ordine
& curfu ſuo fuiffe auxilio Ifraelitis , propter
ordinem militiæ ,ſen hierarchię , in qua quif
que ſuum ordinem & ftationem feruabat ;
item propter côtinuam operationem & in
ftantiam cuftodiæ cuique commiffæ , in
qua fideliter vnufquifq; angelas perfeuera
bat:quam vocar curſum ; & liceo loco ftella
Trum nomen angelis tribuivoluere Vatablus,
Valeſ.
 SI2 Diſquiſitionum Magicarum

Valef. & alij ,idque confirmant ex illo B.lo

a Apoc.ia. annis , vbicanda draconis traxit tertiã ſtellarum
V.3.
b &.v.20. partem . Sed nec Hebræum nomen polıtum
Orig tra- in Cantico Deboræ; ' Haccochabım aliud quá
Aat. 1o .in ftellas ſeu fidera ſignificat.nec apudD.loan .
Matt. Gre
gor.lib.32. per ſtellas Angeli,led viri Sancti, ex veriore
moral . ca. expofitione, •lunt intelligendi, ficut & apud
If
d Dan.8.v. Danielem , cùm aic; d Et magnificatum est vgs !
10. fic ex- ed fortitudinem cæli, & deiecit defortitudine ,
plicat am deſtellis, de conculcauiteas . Melior ergo Can
in Apocal. tici Deboræ interpretatio eſt , quam video
placuiffc Caietano ; ſic acrem , cæteraque
elementa , & tempus ipſum fauiſſe populo
Dei, vt ipfæ quoque ftellæ ſolicæ imbres cie
re , cenſeantur contra Siſeram pro Iſraele
pugnafle. Denique nec conſequentia ar
gumenti.valer.
« Pſ.18.v.2.1 Tertiò obiiciunt illud Dauidis ; firmamen

tum annunciat opera manuum eius, hoc eſt ,aiūt,

prænunciat ea quæ Deus facturus eſt. Refpon.
Non illum eſſe ſenſum , ſed hunc,; pulchri
tudinem cæleſtis huius , & viſibilis fabricæ
nobis indicare excellétiam operum Dei in
uiſibilium : & cogere nos vt fateamur,non a
lium potuiſſe firmamenti eſſearchitectum ;
D.Hier. ve Patres pleriq; exponunt , fnec diſſentiunt
& Euthy.Rabbini & Vatablus. Nam de Apoſtolis,

bro.12.He haud dubiè eſt allegorica interpretatio .

xam.c +
Quartò obiiciunt ex Hiſtoriis ; fæpè has E
prædi &tiones eſſe veras ; vt præter cæteras,
fuêre quatuor. vna Theagenis , qui ex ſtem
mate
 Libri IV . C.III. I. I 513

5 mate ſeu geniturâ addixit Auguſto ; imperi

um :* 2. Thrafylli , quimortem fibi inſtare,'a Suetoni
miranti Tiberio dixit ,quam ſecreto Tiberi- in OA2
C. 94
c.
us ei, re cum nullo communicarâ ,molieba
0 tur." 3. Aſclečárionis de quo iſta Sueconius b Dion:
* in Domitiano ; Hüncí Aſclecarionem mathe . lib.ss.
maticum ) delatum nec inficiantem iuftaffe fe qua
providiffet ex arte ,fcifiitatusest ( Domitianus)
quis ipſum maneret exitus, & affirmantem fore,ut
breni Laceraretur à canibus; interfici quidem fine
mora; fed ad coarguendam temeritatem artis, fe
peliri quoque accuratiſſime imperavit. Quod cùm
10 fieret;cuenit, vt,repentinà tempeftate deiecto fune
resſemiuftim cadauer difcerperent canes.] 4. Eft
c Eunapi
22 quib.ſummæ dignitates vel imperia us in 'vità
vel Pontificatus ab aſtrologis ance prædi & i : Adeſi,
d Zonaras
dignitas Allabio cuidā, mirè à forcunâ iacta. & alii:
A to, & Athenaidi; quæ poſteä vxor Theodo - Cuſpini:
új iunioris: ' Imperiú, Rodolpho Habfpur- in .Cæla
gio: ' Pontificatus,Leoni X.Hadrian .VI. & louius in
Marcello XI. His omnibus . Leoneli.3: 1

Refpondeo : Quando aſtrologi verum di- idéin Ha

* cunt, tum multo diligentiùs effe cauendos. Garimber
quia latis clarum hoc ſignum foret, cos pa.cus li. 4.&
đum cum demonciniuille ,vaiD.Aug && mua:
D;
de Thrafyllo Dion indicat , cum ſcribit ſoli. & lib.2.de
13; tum affirinare, quæ nuncia longinquis è re- Gead lic:
gionibus adferrentur. Ideoque Iuriſconſul.s.de ciuit:
tiin tituli rubricâ, * Málefitos cum mathema- Dei,c.7 .
25 ticis iungunt quia viplurimum mathemati...c.dema .
ilie. & med
ci etiam ſunit malefici , ye explicat optime lef.
1
Kk Dida
 onum m
Isia iſiti caru
Diſqu Magi

Dion lib.49.cum dicit pulſos vrbe ab Agrip

paràs disparózxsuses teisgau labs ,vnde patetma.
thematicos dictos ipfos aſtrologos & licma
thematici in illa rubrica & pallim in iure ali
bi, pro folis aſtrologis ſeu genethliacis po
7 nuntur: quo fenfu etiam Hiſtorici vocabu !
• Sueton . lum accipiunt : * & fic accipiuntur in S.Ç.il.
Tacitus,
Ammian . lo apud Vlpianum librofeptimo,derffic.proconf.
cæteri. quod Pythæus conferuatum edidit bono
Collati. reip . Aliquando hoc nomen Chaldæos ct
oueMoſai
iam , & reliquos Ariolos cõple &titur,vtapud
car. & Ro
man.leg Iuuenalem Sat. 6. Nemo mathematicus genium
tit.15. indemnatus habebit. & Sat.14.Nota mathemati
cis Geneſis tua .Nunquam tamen quando pro
hibebatur ea ſuperſtitio , legitima coniecta
tionem Aſtronomorum , nec artem Geo
metrarum , vel Arithmeticorú comprehen
dit, quorú ſcientiam philoſophiæ annume
rabant. Aliquando Deus permittebat ,& ho.
die permittit, aſtrologos etiam ignaros , &
ncſcientes verum prædicere, in penam au .
edocet D. dientium : ficut& permiſit aliquando ſortes
7. Confel oraculorú effe veras, & ariolum Balam pro
• Num.23.pherizare; d & huclubēs refero illud Aſcle
tarionis, quod in pænam & terrorem Domi
tiani permiſſum . Sæpius id permittitur ob
nimiam quærentium curioſitatem , teſtc D.

«L2.dedo- Aug. ' qui re& illimè addic,nõ quia vera fitpra
ari. Chri-dictio , idcirco minùs effe fuperftitiofam vel facrile
ftia , c.22 . &
23. gam ,velideò magislacerepredictionibus taubus fi
dem dare:fed
fermper retinendum illud Dei prece
pium ;
 Libri IV . C. III, 2.1. sus

ptum ;etiamfi dixerintnobis, & ita cuenerit, ne cre

damus eis.] Deniq; quod de ſomniis dixit A. Dettet..
riſtoteles , hîc quoque veriſſimum ; huiuf- *3.
modi diuinacionem,nõ niſi ex accidente fo
re veram . Sicuc enim qui affiduè iacıt aleam ,
vel talos figic; is aliquando ſeniones , ali
quando Venerem iacit , inuenitque : fic cùm
iſti centies mentiantur ; quid mirandum . ſi
ter verum dicant ? ſanè li mendacia nota

rentur , mille forent pro vno vero di&o :

Pauca notantur , non adeò tamen : quin ve
rislongè plura . Quis neſcit Hebræos illos
qui Leoni llauro vera quædam prædixere;
ob mendaces prædictiones; Arabia pullos
fuifle , cum Żitam Principem in infælib Zonat:
tom.zi
cem iconoclaſtiam perpuliſſent ? Quis de
Paricratio non legit ; eum & Conſtantino
Irenes filio Imperat. cladis máximæ , & fibi
splinecis cauſam fuiſſe ? Quis Conftanti Paul.Dia
ni Stethati neſcit ametitiam : qui & ſibi: & con.libe23.
1. Alexio Branæ , ftulco vaticinio , exitiumat manari.
05 tulit? habebatur tamen Stethatus Princeps
d Nicetas
ſui temporis Aſtrologorum . Quis neſcit, lib.r.
quàm hactenus vanæ omnes prædi& ionics
corum , qui diem vel annum aduentus Anti
33 chriſti,velexcidij múdi , prædixerunt ? Mite vide có
. to Petri Leonij Spolecani inſignis medici ment. inHo
inané huius Matheſis fiduciam , qua mortis Senecço
Laurentio Mediceo occafionem , & fibiipli atau: vers,
præbuit præcipitationis in puteum . Mitto , ficuiuſ ir
7 quod Cedrenus narrat de Abrahamo , Ge- Elog.
Kk 2 heth
 516 Diſquiſitionum Magicarum

nethliacos coram Ægypti Rcge vanitatis

cóuincente. Mitto Manuelem Comnenum
Imper.cui magno ſtetit,nimis addictum elle
huic inſaniæ : quæ illum & claffe maxima

nudauit, & pofteritatiſemper ridédum pro

a videNi. pinauit . Mitto loannis Galeacij ducis Me
lceta Chố .
li.2.5 . & 7. diolanenſis fa & um , qui cum ci aſtrologus
quidam mortem immaturam planè prædi
cerec, fibiipli verò longam vitam pollicere
tur:hominis ridés ſtoliditatem ,ftatim ftran
bCorreze- gulari eum iuſlit. Mitto médacium duplex
cus li. fa- Petri demontellicino in Cócilio Conftan
Etor. dicto
rumq; Me :tienſi , quod Æneas Siluius narrauit . Ad .
morab. dam duntaxat duorum Principum diuerſa
Clib . 4.de iudicia & mores . Alphonſus Aragonum rex
Alfonſo .
fapientiæ veræ amator, in litteratos omnes
mirè munificus fuit , folos aſtrologos à cu
riâ fuâ arcebat: prudenter cenſens, ſibi ni
hil opus corum induſtria , cò quod fidera
ftultos regere, fapientes aſtris cenſerer im
d Sylu.d. perare . Contra Cardanus memoriz com 2
lib.4.
mendauit Ludouicum Sfortiam , verſutum
potiùs, quàm prudétem , & perfidum quàm
æquibonique amantem Principem , Alfon
ſo diffimillimum , impendioſum quendam
aſtrologuni , artis imperitiflimuin aluiſſe, in
quem plus centum auri magna calenta pro
eCardain fuderit. Aſtrologus protantamercede tempus
in Prolo.
19 : im de unicuique regotio inchoando prafırıbebat,adeòri.
aitrorud. dicule : vt princeps cogeretur tempeſtatibus maxi
1.2.1ex mus equune confcenderes da cum aulico comitatu ac

ſtipe
 LibriIV . C.III. 2.1. SI7

ſtipatorib. alto migrareper medios imbres,perce

num - Lutum , non fecus acfihoſtium manus fuge
ret. Tam felicieuentu ; vtregnorādem à Gallurum
rege fpoliatus; captus,in carcerem compactus, cola
phocafus ,in clathrata ferreamortuusfuerit , veru
fortuna vtriufqueludibrium . ] Ioannes X X I.
Ponrif.Max. ( qui ante Pet.Hiſpanus auctor
Summularum )
medicus, philofophus,aſtro
llogus ; ex ſtellarum fitu & poſitura longā libi
vitam in Pontificatu pollicitus coram fami.
liaribus ſuis; quarto poſt menſe, Pontifica
cus octauo, ſubito corruente teftudine recē.

cis çdificij, Viterbijoppreſſus interiit,au & o

ribus Valerio & Stella in vitis Pontificum . Sed
quis Aſtrologorum ſe Alphonſo Sapienti,
(hoc illi nomen vanitas iſta tribuit ) præfe:
rar ? Quæ laudi , maiori & veriori fraudi fuit.

vrar Marianæ noftri verbis ; Emanuel ſane pa

truus,fuo & aliorum procerum nomine, Alfonfum
publica fententiain conuentu pronunciata , regno
priuauit : en calamitate dignum , quod diuinæ pro
videntia opera , da humani corporis fabricam infi.
gnilingueprocacitate,ingenijque confidentia , ac
fuerit. vti vulgò hominum opinio est,
cufare aufus
ab antiquo ductaper menus. Vocis ftoliditatem nu
méiufti Timevindicauit. [ Vanæ ſapientiæ per
ſuaſio ,
huc inſipientiæ perduxerat.] id forte
aſtra memorant portendiſſeeius artis non ignaro.fi
ers eft , & non potiùs inine mortalium ludibrium .
quod à prudentibus femper accuſabitur, ( verum
di& um & Tacito vſurpatum & femper tal
Kk 3 Then
 1918 Difquifitionum Magicarum

men patronos habebit. Ex eo ferunt fufpicaceme

effe redditum , & ex metu crudelem , &c.] cernis
quo illum hæc vanitas præcipitarit , & fecit
vt alia ſapicns,fibiipfi toto vitæ decurſu (no
tatum id ) deſiperet , peſſimeque ſemper
confuleret. Ægyptios deditos aiunt huic
vanitati, maximè Alexandrinos : quod ta

men prudentiorum fuerit iudicium , pof

ſumus ex Suida colligere . Tradit, Alexan .
driæ ſolitos aſtrologos vectigal pendere ,
Bracxovropíoy nuncupatum : quoniam cos
non niſi facui homines conſulerent, quos
Græci Braxas vocant ; ducta Metaphora ab
inutili piſce quem ne canes quidem velint
attingere.
Concl. 4.ſi non fuperftitiofi ,certe noxijinfir- F
misillimedici funt ;qui fecundum luna & aliorum
planetarum in fignis Zodiaciſtationes, de morbis
iudicant, v.g. qua cuig, cuenerit agritudo, & quo
illipedio medendum : necnöchyrurgi, quiin vulne
ribus idem obferuant dedies conſiderant vulneris,
fellas eispreſidentes ( quas vocant . Cencel,
Neus,Dibelgibel, Lachadiel, Sapiſſa, Elebra
& fimil.) & inde prænunciantvulnus effe lethale,
vel fanabile.] hæc omnia fusè deſcribit Con
90.1.3:£:& rad .Wimpina.. tales etiam videntur illia
ſtrologi , qui generatim pronunciant, qua
die pharmacis , venarum fe&tione, aut cu
curbitulis
corpus fit euacuandum . Merito
ſuſpecta ſunt hæcomnia , quia ſtellarum non
left çanta vis in hæc inferiora; & fi qua talis

vis
 Lib . IV . C.III. Q.1.
5191
vis foret, ca poſſet & ſoleret aliarum parti
cularium cauſarum concurſu planè impedi
ri. Imò & ſola materiæ indiſpoſitio,lunæ &
aftrorú omnium a &ióes euariare facit , teſte
a lib . 2. de
Galeno ;' cui Auicen . " conſentit. quare ob - dieb .Crit.
feruationes & effe & us huiuſmodi dierú in - bi. Fen.

dicum ,prouocantium , vel criticorum , lógè 2.tracta .2.

cap.i.
magis dependét ex materiędıſpoſitione ,co.
coētione, & ftatis morbi temporibus & fym
promatibus , ex ſideribus: eltvera ſenten
tia Hippocratis & Cell ." Longiùs ét aberrát "Hippocr.
iſtiAſtroiatri , quia præcipuè attenduntad elimites
quoſdã lunæ imaginarios angulos, afpe & us, cap.41
& conformationes ; paruifacientes vel con
temnentes potiùs , quomodo ad cæli vel fi
derú influxus recipiendos materia diſpoſica
fuerit, & quæ perioditemporú , quæve con
coctiones & criſes ſint morborum.Hos ergo
mericô maximè Galen.d contemſit, Auguſt.'d lib .12.
Thera .
Niphus ‘ riſit, & multis eorú patefa & is erro peut.
rib.'lo.Langius impugnauit : & Marſil. Fici- liber.de
nus, qui iunior iſta defenderat,& eadé poſtea dieb.Crit
f epift. 35 .
fatetur ſc ſcripfiffe non vt probaret , ſed vt g 1. de vita
cum Plotino aſtrologorumineptias riderct. ſerua ndacó
cælitus .
Concluſ.s.Pars illa interrogationum ,quares hl.12.epift.
occult asinueſtigat
, vtfurta,thefauros, virginita -'adPolitia
sem ,doc.plane vetitaperniciofa est omniiure.] num & Pi.
cum .
prohibent ſacręlitteræ ,Leuit.19.ver.31.No
n
declinctis ad magos ,nec ab ariolis aliquid ſciſcite.
mini vt polluamini per cos. Deuteron . 18.ver
llu 1o . &11 . Nec inueniatur in te qui luftret filium
kk 4 fuum
 1520
Diſquiſitionum Magicarum

fuum ,autfiliam , ducensper ignem , aut qui ariolos

ſciſcitetur, & obferuetfomnia atque auguria, nec
fitmaleficus, nec incantator , neque qui Pythones
confulat,aut diuinos, o quarat a mortuis verita
tē.omnia enim hæc abominatur Dominus , & pro
pter huiufmodi fcelera delebit cos in introitu tuo.
Iure Eccleſiaſtico prohihetur hoc. cap.r.o
cap. ex tuarum . de ſortileg . Iure ciuili plutimis
reſcriptis,l.item apud Labeonem ,$ fiquis afiro **
logus.D. de iniur.l.2.dl.nemo aruſpex.C.de me
lefic. & mathemat.l.1. C.de thefaw. lib.1o . Tolca
rantur hi ſæpèin rcbuſp. ſed exemplo pelli
mo & publico malo.

QV Æ STIO II.

Deconie & tatione,ex elementis, meteoris, plam

tis ,arboribus,brutis.

A conſter
Soris & coelis proximum,dequo
elementum eft aêr : fatis certo
valde
& Hieron.
Card. li.i. enim probabile eſt ignis Spheră propriam
de variet. eſſe nullam ; quę fcntentia valdè antiqua eſt,
pione Car& à recentioribus quibuſdam ftrenuè de
picio li.2.fenditur , videtur hæc mens Auſonij in Gri
de Princi- pho Ternarij .
piis . Fr.Pa.
tricio , l1.7. Tres Charites , tria fata,triplex vox , trima ek
diſcuſ. Pe (menta .
ripatet.to.
4.Fr.Vale In media regione aëris variæ valdè fiunt
sio 'de fa.impreſſiones meteorologicæ . Exhalationú
Čra philof: copia gignitmagnos & paruos ignes , diuer
ca. 59. Vil
lalpana. Giflimè configuratos , pro exhalationum i
ÇO, & aliis.Ipfarum forma diuerſa : vt modò vidcantur

flam
 Libri IV . c.lll. Q. II. 521

Aammæ ,modò columnę,modò lanceç,mo.

dò ftellæ faltantes vel diſcurrentes, deſcen
dentes , vel aſcendentes , aliquando verò &

cometæ multiplices, de quibusnon eſt núc

tempus agendi - . Quibus omnibus com- a vide Ari.
munceſtmagnam temporis ſiccitatem de- 1.Metco,a
notare; ſigna quoq; eſſe ventorum diutur- 2.Nat.hift.
niorú,vel violétorum : quod maxime come- me &nibi. Mi
coc
tis conuenit;qui ſi frequentes fuerint,etiam lichii, Sc.
præſignificant ſterilitatem , famem ac pe- necaml.1.
item :cò quòd vis cometæ omnem vaporum Nat. que.
& exhalationum humiditatem abſumit: vn 1.2.de cle.
de conſequenter mortem minantur bilio- Cardan. b
4.de ſubti.
lis, & quiardentioris ſunt naturç ,quales ple
& 1.1.& 14
riq; Principum & Magnacum :eadem ficci- devariet.
catis cauſa, ad bella quoq; & feditiones in- Scaliger.
clinant. Cætera quæħis aſtrologi& Squar-labecerata
cialupus addunt, vana ſunt & fallacia; quæ 79. Fraca
dixi, naturæ confentanea videntur. Fie ta- fto.in l.de
Homoce .
men non rarò vt comccarum caufa fit , fu tri. & And
pernaturalis dumtaxat Dei diſpoſitio , vt Dudicium
tractat de
quando fælicem aliquem euentum porten
Comer. &
dunt, quod fæpenumero accidiſſe allatis hi cpiſt.adlo .
ſtoriarum exemplis olim ,teſte Origne libr. Craton.
..contra Celfum , docuit Cheremon . libr.de

Cometis : qui ſi exſtaret , fortaſſis deprehen .

deretur nata hæcinde opinio ,quod quævni
regioni ſeu regno fælicia fuere cum aliorú
clade coniuncta erant : Vel fanè cauſa eſt

Dei diſpoſitio hoc pacto volentis admone

re homines, de imminente publica calami
Kk 5 tate,
 522 Diſquifitionum Magicatum

tate,vel morte regum aurprincipum , vr ad

pænitentiam & morum cmendationem re
• Damafc. curramus a. Tunc autem cometæ pertinent
z.de fid . "
orthodox ad oſtenta (de quibus actum ) & Dei charita -
c. Bonau. tem nobis egregie commendant, non ferie
in z.d.1 . tis niſi nos prius admonuerit. Idcirco vide
9.vltim .
mus crinitas ftellas in eam partem comam
diffundere, cui minantur.Mirificum huiuf- B

modicommonitionis lignum narrarGobe

bin vita, linus Perſona b: nempe in monafterio Bod
phi ment kenfi,quod B.Meinulphus confefforexædi
octob . ficauit ,quoddam miraculum ordinarium
contigiſſe talibus oſtentis annumerandum :
Tintinnabulum ( inquit ) quoddam magnum e

neum benefonorum in codem monafterio reueren

terafferuatur.Nam quoties aliqua ex eius mona
fterii fororibusbreuieratabitura è vita, ahq vilo
Joumanominifterioper ſefortem reddebat
fonum .]
Rideat hærcticus,vt lubet;fed alia duo fimi.
lia accipiat,ctiamſi non lubet. Scribit Leon
< lib.z.de ard . Vairus ,In Celtiberia oppido Vililla campa.
faſcin.fo
nameffe:quam vocant incola campanam Mira
culorum ;hanc per aliquotmēſes priusquam ref .
Chriftiana aliquid aduerſi patiatur, ex feipfa ne
mine pulſante fonarefolitam : cuiusrei( ficait )te
Iftimonium per publicostabellioneshifie oculis e
gomet legi,prater fidem ,quam de eadem re illius
regni Proreges facicbántfuis litteris. ] Accedat
& aliudè Galliis , quoniam Hiſpaniam à te
ſtimonio arcent aduerfarii. Eodem Vairo
tefte , ad Aumen Rhodanum , in Sequanos

rum
 Libri IV . C.III. I. II. 523

rum confinio , fitum eft nobile monaſteriú

S. Mauritii . Viuarium illic viſitur, in quo

iuxca numerum Monachoruni pifces po
nuntur. Illorum li quis ægrotet, pifciculus
quoq;ſemiuiuus cernitur fupernatare.quod
li monachus è vita migracurus fit,paucis an .
te diebus piſcis moritur. Hocità ſe Vairus
accepiſſe ſcribit, tum ab Antonio Cardina
le Granuellano, fingulari bonarum artium
patcono, tefte oculato : tum ab aliis fide di
gnis, vt rem locis illis notam atq; omni fide
conteſtatam .

Porrò cùm exhalatio quoq; ſit venti ma

teria & ventorum idcò præcipuè qualitates
sint , caliditas & ſiccitas : facilè intelligitur,

cur ex iis & fanitatis corporum , & fertilita- aVide Se.

tis anniprobabilia ſigna queāt deſumi.Qui Na necaml.s
t. qft..
de ventis plura volet alibi quærat, a Plin.l. 2. c.
40. & ibi
Secundò non pauciora fiunt ex vapori- Milichiu
bus, quæ & ipſa luas adferunt probabiles Card.l. 1.
de varie.c .
prenotiones Ex nubibus quam multa qucát 1. & 8.Va.
prædici, poſt quendam Gerardum , docet ledde fac.
Conr.Vimpin . b ; nec ſua ruſtica progno-phil.c.ro
ítica deſuntpluuiis communibus; nec pro- gnis c.s.

digiolis pluuiis , fiue naturalia tempeftatis e de quib.

anni,ſiue ſupernaturalia iræ diuinæ commi- Plin.ſupra
natoria . Anno ſuperiore. 1600. die 18. & ibi mi
Februa.propè Arequipam ,ex illis , qui mul- lichius.
d Valeſ.c.
ci in Peruanâ ſunt montes igniuomi ( vulca . so.de facr.
Inos vocant ) vnus , corú Guayna putina pricipio philof

can
$ 24 Disquiſitionum Magicarum

candidam nubem viſus pecorariis è longin

quo eru &tare, quam conſecuta eſt procella
fragminum ingentium quaſi auullorum à
rupibus, ſed ignitorum :hæc paulum ſpacii
progrefla comminuebanturin minores la
pides, & paula :im centelimo fermè paſlu à
cratere , in cinerem . Vbi faxa decidebant
cuncta reuulſa, diruta , cöminuta, interem
pra :vbi lapides ,pauci mortales euaſerç vel
iumenta.fors Hiſpanus iter faciebat cques:
cum vim grandinis lapillaceæ non ferret,
deſcendit , & fe fub equo locat:ſed equus no
valebat ſubfiftere prævii&tuum.herus vides
nec tutum , nec quietum libi ſub iumento
refugium ; ephippium aufert, cquum deſe
ric ,capiti ſellam imponit;fic ægre euaſitcra .
nifragium.torrentes & fluuiiac fontes non
nulli penitus exarucre , aliis lapſus facultas
intercluſa cineris multitudine,ida per leu
cas plus trecentas : Arequippæ primùm ortę
clarâ luce tenebræ integrum fere menſem
durarunt.Interca initio cælum fulminibus
viſum dehiſcere, & audiri tonitrua , flamei
que globi inſtar artilleriæ bellicæ , aciebus
hincindediſpoſitismutuò exploſeviciſſim ,
huc illuc diſcurrere. ingens globus ſemel
decidit ,& à templo in proximum ambitum ,
inde in viam publicam patente portâ erupit
& ſubito diſparuit relicto ſulphurco nidore.
terræ motus iugis fuit; adeò vt multæ domº
conciderent,reliquæ quaſi tripudiarent nu- l
tantes .
 Libri IV. C.Ill. Q. III . sis

tantes. Nec ceſſauit interea pluere terram

albam ,inſtar cinerum ſeu calcis tritæ,vt ne

mo per plateas incederet, quin mox digiti

ſpiſlitudine cooperiretur.domus , quæ mi
nimum , tectæ eſſent craffitudine ſemipeda
li: fic pleræq; ſub onere gemebundæ fubli
derunt.malum durabat ,luce per inccrualla
potius oftentante fe ,quam diem præbente .
Menſe fere exacto ccllacio fuit, & nonnulla
intermiſſio , vt noftri qui illic degunt per
ſcripſere: ſed adhuc metus manebat grauio.
rum . Magnam morum in melius tum timor
expreſſit commutationem :omnes ad pedes
Sacerdotum deuolui , adeo vt quies nullo
daretur ; & viin cubicula pænitentes irrum .
perent. Sic Deo lucrum animarum multa
rum acceſſit. Sed nec Satanas neglexit oc
cafionem.Nam cum Indi pagani viciniores
Hammis folita ſuperſtitione Magos accef
Gffent: & fimul ad montem illum propera

renc, & malis cantibus , ac facrificiis procu

rarent: magos & viciniores quoſq; fiammæ
cõſumpſerút,cęteri oés male multati deſpe
rabūdi pars fufpendio pars aliter fibi morté
coſciuerút.Hęcnarrata litteris P.loa . Rui
zii de Alarco ſcriptis Arequipa MartiiXV.
Anno fuperiore, quarum hoc anno Martio
menie exemplar Hiſpanicè perſcripcum le f
gi: vnde hanc epitomen excerpſi .Vix quid
quam ſimile lectum vel auditum . Idem de

grandine & glacie dicendum , ( quæ ſpecie!

non
 1526 Diſquiſitionum Magicarum

a Valer.c. non differunt , & Pilidas in xoopsegía poë

30. de fac, ticè non philofophicè contra Ariſtotelem
philol
agit )Niuium quoq; copia fertilitatem anni;
roris & pruinęmultitudo fterilitatem poti',
prænotant. Nebula deſcendens ſerenita
té aſcendens imbres indicat. Tonicru & ec
nephiasſuntindicia pluuiç ſubſecuturę:alii
byt 2.Ma- verò fonitus in aere audiri conſueti , ma 16
chab .
gis pertinent ad prodigia . Fulmen & pre
Iter ,quid pronuncient , Wimpina ce doce
td . c. 6 . bic c.
Vi
Tertiò maris tumor,venti, fluuiorum in
ſolitæ eluuiones, peftis annuncia ſunt : ter
ræmotus quoque idem deſignant, teftibus
Ammiano , Procopio , & aliis.
Quarto quoad impreſſiones, quæ per re
Aexionem lucis,circa vaporesac exhalatio
ncs fiunt(vt Iris,halo,coronę, parelus,virge)
naturalium præſenfionum prognoſtica ce
d vid. ſeri poflunt' ', vt & hiatus , & quæ foueæ
VVimpia . & feneftræ vocantur; nec non flammarum
d.c.se
illi tractus , quibus ignis fatui eft nomen ,
funtenim effectus varii, exhalationis vel va

ſuperabundantis, & vincentis obſtan

cvide Sen. poris
Li.Nat.. tia ; vel interdum luminis victi ac profli.
Plin.l. 2.à gati .
6:28. Con .
S. ( Vtad terreſtria veniamus ) ex arbo
taren.l.a.
de clemé. rum quoq; prouentu prognoſtica colligun
Pernumia tur vt tefte Tullio .
1.3.Phyl. &
Card.l.4. Lentiſcus,triplici ſolita grandeſcerefæt# ,
de ſubtili. Ter fruges fundens,tria tépora monflrat arādi

Amyga
 Lib. IV . C. III. Q. II. 527

Amygdalorum copia indicatmeffis ab

undantiam 4. Trifolium inhorrefcit, & fo- avidePa.
lia contra tempeſtatem ſurrigit. Sincauris negyrim
ludentia arborum folia , lanugines & PappideNatiui.

populnei volitantes per aerem,aut aquis in- ca. Deipa

tavirgia.
nacantes , tempéftatem prænunciant. Si
rolę violæue lub auctumnum iterum flore
ant , peftilitas imminet . Burgidala , quæ
peſtem illam magnam præceſſit hyems,ali
quas in horto noltro rofas protulit ; quas &
vidi . Vnum hoc non vidctur vacuum à lu
perftitione, quod quidam tradidere: fuba
aumnum duas vel tres glandes legendas
tum cultro ſcindendas,trium aliquot in his
ſolere reperiri , muſcam , vermem , vel ara
neum :muſcam denotare diſcidia co anno
futura, vermem fertilitatem , araneâ morta
licatem denotari.
D Sexrò animantes ctiam quxdam nobis
prænunciant,vt.

Cana fulex fugiensè vaftigurgite ponti

Nunciat horribiles clamans inftare procellas.
Vt & acrcdulamatutinis inſtansvocibus:
Fufcag vonnunquam curfums per littoracornix
Siramen ,
Demerfit caput - Auctum cernice recepit.
Ipfi quoq; alumni dulcis aquaïranunculi
Mollipedeſą, boues pectantes lumina cæli,
Et quæ talia ex Arato Tullius , & ex He-b1.s.de di
uin.
fodo Virgil. Quid contemptius muſculo , Cl. ..Geor
lvel paſſerculo ? camen domos illi ruicuras ; )
hi ,
 1528 Diſquiſitionum Magicarum.

hi , aëris contagionem fugâ præueniunt,

quorum omnium ctiam cauſas Francif. Pi

e d.li.3.c.3. cusinueſtigat "

cum feqq. Ex obferuatione huiuſmodi Phänome

norum , emerſere canones prænotionum ,

quibus vtuntur nautæ ,paftores, & agricole

de quibus non contemnendum opus exſtat
Antonii Mizaldı Monluciani , Ephemeridum
ruſticarum.illa quidem ipfa animalia præſa
gii ſui ſunt ignara; ſed impetum quendam
naturalem ſolummodo ſentiunt, mouente
bq.cốct.
phantalia per humores concitata ad peten
Hippoc.
lib.dePro dum quæ commodo,& fugiendum ,quæ no
gooft.& in xæ ſunt futura.Quod ligillatim idem Picus
cú cómēc. oftendit, de ciconiis, cypſelis, mergis,del
Galeo.A- phine , cæteris longum nimis & lentum fo .
in Probieret mihi , fingulis inhærere. Veniamus ad
Cellum .1.nobilius animal,hominem , & ex eo quçdam
2. de Me .
.
tú ſcqué.
tes veſti . QV ÆSTIO III.
gia Fr.Pi.
cũ 4.1.3. C. Deconiectatione medicorum .
7.V Vimpi.
lib.de lid
Gimus 6 de quadam falſa & illegitima;
gais c.8. & EG
imó ludibriosâ ; nunc de verâ , leriâ, &
a c.iz. vſq;
ad 21.1o."gneſia dicendum. hanc medicorum oneelbed
Gainthe Fixou ; veteres recentioresĝ; Doctores inte
bacũ vete: gris tractationibus ſunt proſecuti “; quos
& noua llegere poterunt, qui plenos ſitiunt crateres :
trcdicinize
cómicutit . mihi hoc vnum videtur vniuerfim poſſe ſta
Dial . j. tui.

Signa
 Libri IV . CIII. I. IV .
529
Signa proba ſunt quæ naturalibus prin .
cipiis, & veris experientiis comprobantur :
cætera ſunt vana , & ab arte medicorum a
liena. Proborum, quædam ſanam integram
que valetudinem teſtantur; quædam dege .
nerantem veliam affectam ; quædam fuccu
1
bentem , & iam victam : quædam ſe recolli

gentem & victricem : quædam deniq; ſunt

ambigua,etiam ipfis magiſtris.Necylla cam
certa , quin fallant aliquando, ideo vetus fer
mo verus,præflare à lexaginta medicis,quá
à fcabinis ſex damnari, & morti addici.

j
Ô V ÆSTIÔ iv.

Deprénotione Phyſiognomica.

A
PHyſiognomus expilorum, & membrorů
corporis colore , habitudine ; & propor
cione;de temperie, valetudine , quædam et
iam demoribus,ingenio ,& animi affectio ;
nibus putat ſe ſcire: præcipuè frontem con
liderat faciemq;, quia hæc folet eſſe ſpecu
lum virtutum intellectualium ; & cum voca

tur hac μετώποσκοπία. Ηuius mentio apud

luuenalem Sat.6.cum fcribit fiontem vati à

muliere præbendam .Ariſtoteles & Polemó

confundunt cum chiromantia; quæ propriè
manuú conſiderat lineamenta quali quod
dam virtutum a &tiuarum ſpeculum :at ſicõ.
liderat etiam reliqua membra totiuſq; cor
poris habitum ,Phyſiognomica vocatur.
LI Hane

1
 1530 Diſquiſitionum Magicarum

Hanc Phyſiogn. veteres medici Hippo

crates & Galenus diligenter excoluerunt,vi
PP
& Ariſtot.integro libro , & qui exſtat Polc.
SA
mon Athenienſ.lib.de Natura fignis : quorum
ſcripta laudantur , co quòd naturæ veſtigial 1
calcarunt.Sed recentiores Barthol . Cocles
in Anaft. Phyſiogn. Luc. Gauricus & alii ferè
plura miſcent ſuperſtitioſa , præter vnum
fortè Petr. Mociū ;cuius librum demultiplici a
temperamento & cognofcendis bominibus laudat
Ja 1.2.pare . Michaël Medina : quia primo comple
ner. Chrif xionis modum , deinde medico & philoſo
phico ratiocinio propenfioncs & ingenia
gentium , prouinciarum , & lingulorum ho
minum deſcribit :methodus hæc vcra & re
& ta , ſed ſcriptorem illum nondum potuiná
ciſci. Viſus mihi non infoliciter Conrad
blib.de - Wimpin. 6 Galen . & Ariſtot.ferè omnia in

FOISC.8.9
& le. . Compendium redegiite.
Arvis fundaméta varia ſunt.Primum pc
tirur à quadam cum animantibus fimilitu
dine . v.g. qui paruis ſuntoculis inuidicen
ſentur, quia fimiæ tales ; qui magnis, ſtu
pidi , ficut boucs & alini.ratio eft: quia cum
Deus auctornaturægnaruseſſet, qua quod
que animal indole dotaffet, fingulis etiam
ca addidit inſtrumenta,quæ huic indoli fo
rent quam aptiſſima, ferocibus, vt leonija
pro, tauro , vngues , dentes , cornua; timidis
ac fugacibus ve lepori & ceruo , artus celeri
fugæ neceffarios;fortibus araturis, velonera
baiu .
 LibriIV . C. IIl. 2. IV . 531

baiulaturis.toros,gibbum ,dorſi ,humeroru

que robur , vt camelo, boui, cquo & reliquis
veterinariis . Idcirco quaſi ex ſigno & à po
ſteriori (vt loquuntur ſcholæ ) animantiu in
indolem ex ipſis inſtrumétis corporeis, qui
bus à natura funt prædita ,colligunt .
Secundum fundamentum à moribus gé
. tium atq; prouinciarum defumitur : qui
cùm certò lint corporis habicu , vt plurimú
. quoque ingeniis moribuſq; diſcrepant.v g .
phylogmidefiniunt nimium fuſcos,ſtupi
dos ac pertinaces eſſe, quoniam Æthiopes
func huiuſmodi.

Terrium à ſexu ,v.g. quia mulicres cañi

dida vt plurimum & molli ſunt cutc , eæ
demque ſunt pauida ac leues ; idcò candi.
dos & molli cure moribus obnoxios iisdemi
cenſent.Huius ſecundi & tertii fundamen
ti ratio ducitur à complexione. Cum enim
eadem temperies fimulcruſa ſit cutis hüiuf.
modi & morum huiuſmodi : raciocinan
cur , in quocumque cutis fic calis , talem efl'e
temperiem . Quare ab eodem , eiuſdcm

temperici rationc, fimiles mores exfpe& an

dos.
Quartò rimảntut affe & us animi , à motu
. cale
membrorum & corporis affe &tionibus
illud Hippocratis , Oculi non nictantes funt ::
racundo:quoniam irari fixis& immotis oculis in
suentur. ] Sic ratiocinabatur Salonion.di., prović.
cens ; Homo Apoftata ,vir inutilis,gradltürcte Vilts
LI 2
pet
 1932 Diſquiſitionum Magicarum

peruerfo, annuit oculis,terit pede,

digito loquitur,
* Eſa. 3.v. prauo corde machinaturmalum . Et Efaias *; a
9.
gnitio vultus eorum refpondit eis. hoc eſt vultus
exterior eorum , ſecreta cordis patefecit. fic
bl:12.Epi- argumentatur Martialis [ quem vetuſta
gram.s4. exemplaria neſcio cur vocent Martialem
Cocum . ]
Crine ruber,niger ore,breuispede,luminelafus,
Rem magnampraſtas, z ile ; ſibonuses.
Matthiam CoruinumHungariæ Regem ,
haud illaudatumPrircipem ,nimis deditum
diuinationi , adeò vt nihil niſi conſultis a
| Bonfini- ſtrologis foleret fuſcipere ; tam ſtudiosè
gar.hiftor. accepimus huic vacaffe phyſiognomicæ
deca.4 .
diuinationi , vt ex primo adípe &tu lineamé
dloachim. corum faciei,de temperamento & moribus
Cureus in
hominum ſo ertiſſimeiudicaret ; ita vt , ma
Annal. Si.
ler. giæ ſpeciem æmulis præbuerit.
Quin &tuin fundamentum petunt excol
latione lignorum cum lignis , & ex quibus
dam alia colligunt,verbi gratia ,inuidiam ex
iracundia , cui triſtitia & animiprauitas ſit
adi: neta.

Sitconcluſio , Phyſiognomica conſiſtens intra I

canc.lles naturalus phiioſophie,lecitacit,& habet

aliqu d probabilitatis ]
Probatur primò quia pofitorum funda
mentorum aliqua ſunt probabilia, quædam
minus quçdam ampliùs .
2. Probatur ex facris litteris , in qnibus ,
virorum robuftorum facies dicatur fimiles faciei!
leo .
 Libri IV. C.111. Q.IV. 533

Lconum a. Item quod, ın facie prudepris lucet f1 - a .Paral.

pientià ,oculiftultorum in finibusterra 6. & alibi: 12.v.8.
b Prov.17.
tus fapientia hominis lucet in vultu eius. “ item :cor V. 24.
tic hominis immutat faciem illius è , & quæ iam ci- «V.I.
Ecclel
. E.
rata
dc.13 v.31.
Lem 3. Exiuris interpretibus , quorum com- Piou.6.
muniore calculo receptum , quando plures 5:12 . Elă.
3.7.9.
de aliquo crimine ſuntaccufati & capri,pri
mum quæftioni ſubiici debere illum qui fa

CU cie deformior; quoniam credendus lit ani.

fBald.inl.
mo quoque prauior
TUE
4. Probatur ſententia philoſophorum . 2.0.5.C.

jose Pythagoras enim ad huius diſciplinæ regu- appella.

las , diſcipulos vel admittebat , vel repudia- no recip.
Licz Paris de
bat. Socrates hac indicinâ deprchendit Syndicatu
má
Platonem fore,qualispoftca laudatuss.Ma- Hippolit.
ximi hanc fecere Plato " , Ariſtoteles , & Marlil.&

Sextus Philoſophus: quorum primus ea vti- 8 Sirenius

cur in Dialogis ,Secundusaccuratè cradidit, 1.9.de Fa
co !
cerciusidcirco corpus vocauit animi imagi 10,4239.
hin Timę.
5123
nem.Cicero hinc peritis iaculis aduerſariú iOrat.pro
1 01
mirèlacefliuic. i . Velleius Paterculus,vete- Roſcio .
SOM Comåd .
res ca multum vſos teſtatur k .
kl. 2.hist.
Dixi, no certitudinis ſed probabilitatis: quia
ſolent quidem corporis difpofitiones affe
ationibusanimi præire , quod integro libel
lo Galenus demonſtrauit : fed præire , non
trahendo vel cogendo,verum leniter & aſli
duè inclinando:ita vt bona conſuetudine &
freno rationis,haud difficulter illa propen
05,
sio ſuperețur. Quod de ſe reſtari Socratem !
LI 3 non
10
 534 Diſquiſitionum Magicarum

non puduit , cùm Zopyrus phyſiognomus

ex lineamentis corporis eius , bardum , ſtu
· Cic.l. de pidum , & mulieroſum illum iudicaffetº.Sic
farm ,Alem intelligendus Caſſius medicus b, cum quę .
1.4. de ta- tiſſet ,
cur prodigiofæ formæ homines; ple
to
; etiam emota ſint mentes reſpondet,
b Proble , rumq
s !: quia corpori confentit anima,vt anima corpus. ]
Vnde fequitur 1.longè certius iudicium
ferri de brutis quàm de homnib.quia bruta,
propenſione ſola trahuntur;homo propen
lionem arbitrii habenis moderatur. Sequi.
cur 2.quod Phyſiognomonon licet iudicą
re, de facto , ſiuede actuali hominis vita , ſci
licer hunc eſſe talem : fed de pronitatc tan
tumacinclinatione, vt optimè cenſuit Pro
cin Alcib . clus , v.g.talem propendere & inclinari in
Plato .
auaritiam ,mulieres,vinum , & c . 3. fequitur
non pofſchancfacultatem iudicare,de do
nis diuinis & gratuitis, quia Deus hæc diſtri.
buit cuiq ,prout vult :nec de extrinſecis pla
nè homini,vtmorte violenta,opibus,hono
( ribus, & cæteris fortunæ bonis maliſve :nec
de nuptiis, ſtatu vitæ, & aliis negotiis , quo
ium ele & tio eſt'merè voluntaria, talibus nu

gis plenus eſt liberde neuis Melampi. Ratio

en quia nihil iſtorum depender à corporis
habitu ,vel conſtitutione.Permittit quidem

Deus, vt quædam diuinationes iſtorum c

Jucntu comprobentur;ſed ſimuleos finit fal
li,in iis,quæ magis ipſis neceffaria. Scribit
Paulus louius in Elogiis, de Antonio Tiber

to Cc
 LibriIV . C. III. Q.IV. 535

to Ceſænate,qui Phyliognomus excellens

$
ſuo tempore habebatur,eum Guidoni Balnco
pradixiſſe,quod ab intimo amico necaretur : Pan

dwlfo item Malatefta Ariminenfium zyranno,

quod ex Patria pelleretur,& exul in extrema ege
faeperiturus eßt. Parlopoſt Pandulfus Guidonē
lobſpectatam virtutem de suppellani obtruncat:
Antiochum ipfum cuftodiamancipat,cuentum -
Vagii exfpeétaturm . Antiochuscuftodis arcis fi.
leam ,ita flexit:vt refti ab ea impetrata in falfam
demitteretur : fed compedum fonitu proditus ,cà
fuge reiraétus,cum puella percutitur. Panduifus
candemexul, & cgens ab omnibus defertus, in ho
ſpitali diuerforio ſenexperiit. ] ſic dum aliis ca
101 uit , Gibi non cauir Antiochus. Potuêre et.
iam illa per humanam prudentiam conii.
ci. Quid cnim inexſpe & atum aut miran .
aris tyranno vir fortis,ob ſu
dum li
, famili
ch fpicionem ,ab co necetur? quid veriſimilius
,
quàm tyrannum inuiſum , vel necari , li lit
audax ;vel compelli in fugam ,fi timidus; &

ſemel pulſum ,ad egeſtarem redigi ?

30 QVÆSTIO V.

De Chiromantia .
.W
Olli
CHiromantiam diuidunt inPhyſicam , &
.
7l Concl . 1. pbyfica Chiromantia licitaet.d
phyſiognomiepars , & ideò de illa idem quod de hac
ibar
indicium . ]
LT 4 Ratio

Co
 336 onum um
Diſquiſiti Magicar
Ratio eft , quia per lineas & partesmanus,
conſiderat ipfam corporis temperiei , & ex
temperie corporis probabiliter indagat a
pinę propenfiones.hanc probat artem A.
riſtoteles irbr.1.Hiſtor.animal.cap.1.30.40 34 .
problem . foet. 10. & prolixè eam exſequitur
Conrad. Wimpina libr.de fignis.cap. 10.11.06
12 , incautè verò Per. Primodaius ; dum inter
duas has ſpecies no diſtinguit,omnem chi.
romantiam videtur damnare, Academia Frão
cicæ p.2.die 1.6.4 .
Concl.2.Chiromantis aſtrologica prorſus va
na & illicita ,firentiæ nomen non meretur.] Sci .
entiam eſſe nititur probare Anton . Verde
A lib.7.yar. rius a. Nam loqui illum de hac etiam , non
Is étio.c.9. de phyſicâ tantum patet ,cum quia coniun
git cum aſtrologia; & vtramq; ſcientiam cõ .
tendit eſſe; tum quia,in reſponſione penul
timæ obiectionis ,dicit harum manus linea
rum ſignificationem ab aſtris infallibiliter
dirigi,& c. Quæ fanè Ecclefiafticam mere .
tur cenſuram.quia Papa Sixtus V.edita có
tra aſtrologos & Chiromanticos bullâ ,defi
niuit neutram eſſe ſcientiam , & , vtrofq; pa
riter damnans , grauibus ſubiecit pænis:cu
ius doctiflimi & maximi Pontificis ſenten :
ția præponderat omni contra ſentientium
temeritati :țum ctiam quia in Catalogo Ro
mano librorum , quorum vetica lectio om
nes qui Chiromantiam docent, apertè funt
annumerați.prohibita eft ergo .
Vanam
 Lib . IV . C.Ill. I. V. 337

Vanam eſſe , docet opriinè Franc . Vale

fus , " doctiſ.medicus, meritiſſimo illam de- a fac. phi

celtans . primùm námque laborant vælánia lolcap.32

mathematicorum , de aſtrorum influentiis,

quam improbauimus fup.quafl.1 . Addunt de

ſuo , quod ftultius eſt , hancáreolam eſſe lo
uis , illam Mercurij ,tertiam Veneris , atq; ita

porro. Superaddát tertio tales areolæ lineas

hoc prænotare, alias illud : quorum nihil ra .
tione vel auctoritate confirmant, fed nudo
fuo delirio , & prætextæ experientiæ poſtu
lant nos manus dare . Cumq; tam inania ſint
artis huius principia , fuere tamen femper,
qui hoc quoque mendacium paruuli dilige
rent. Olim prosâ oratione Chiromantiam
tradidit HelenusSyraculus libro, quem nib

minat χαροσκοπικόν διώνισμα,manus infρί είiri

um augurium ; carmine verò comprehendit
Eumolpus quidam. vtriuſq; meminere Pol
lux & Suidas.Recentiores ſcripſere Ioannes
deIndagine (Lutheranus,aliusà Carthuſia
no nominis eiuſdem ) Ioannes Taiſnerus A
thenſis , Antonius Cermiſonus, Bartholo
mæus Cocles , Michaël Sauonarola , Petrus

de Arca , Marcellus Saya , Andreas Tricaſ

lius , Michael Scotus , Ioannes Teukeſberg,
& alij ; quorum libri ſcatent ſuperſtitioſis :
Arsiſta palmam manus primò in certos col
liculos areolas, & lineas diuidit : areolis pla
netas fingulos,lineis aſtra quædam præficit:
horum deniq; aſtrorum atque planetarum
LI s vulgò
 1538 Diſquiſitionum Magicarum

vulgò creditos effe & us iplis areolis aclincis

kupie. 12,manus afcribit ,vt breuiter Wimpina'ofté
dit,addésſe horum non approbatorem , fed
narratorem effe nudum : ſuo iudicio cuneta

nænias effe : deteftatur hos & impugnat vc

hementiùs antiquus ſcriptor loannes Salıf
bericnſis ,lib.z. Polycratici c.27,
Contra hos libratum illud luuenalis Sat.6 .
i frontemg manumo
Prabebit vati crebrum poppiſma roganti,
quorum prius ad metoſcopum , pofterius ad
chiromantem referendum benè Britanni.
cusobferuauit. Solent hanc vanitatem pro .
fiteri.vxores ( li vxores ) exilla colluuic, quæ
cocam peruagatur Europam . Vulgò Zingaros
ſeu Ægyptios nuncupant, dc quib .multa col.
legit Creſpetus lib. 1. de odio Satone diſcur.12.
fol.170.cum leg . Sed hi ſcriptoribus Germa.
nis, quàm Gallis vel Italis nociores; idcò hos
audiamus. condicionem corum & originem
ſedulo perquiquit,cxtra res fidei,non deſpi.
cabilis Seb .Munſterus,l.3. Cofinogr.fol.267.
Cum ageretur(inquit) snnus pest Chriſtum natū ,
7
1417.primú per Germaniam apparere ceperunt bo.
mines nigredine deformes, excoéti fole , immundi
veſte, de vfurerum omnium fædi, furtisinprimis
intenti; præfertim fæminæ illius gentis.nam viris
ex furto fæminarum vi & tus est. Tartarosant Gen
* corr.cin - tiles vulgus vocat , in Italia * Cianos appellant.
ganos,
Ducem , comites, milites, inter fe bonorant veſte
praſtantes : canes venaticos pro more nobilitatis
Alunt:
 Lib. IV . C.III. Q. V. 539

alunt :fed vbi venentur , nifi furtim non habeni.

Equosfæpemutaxt,maior tamen pars pedibus gra

disur.Fæminacãſtrato da paruulis iumento inue
banin . Litteras circun ferunt Sigiſmundiregis de
aliquorü Principum , vitranfitus illis pervrbes &
prouincias incolumis permittaturinnoxiuff. Fc
rút ipfex iniuncta fibi pænitentia mundū peregri
nātescircuire,aig ex minore Ægypto primimemi
graffe.Sedfabellä ſunt. Hominum genus,quod vſe
compertum est in peregrinationenatum ocio dedi

iurn nullam
, agnofiens patriam ita circuit prouin
cias,furto(vtdiximus) faminarum vi&titans, ca.
nino ritu degit; nulla religionis cura, etiam inter
Chriftianos paruulos fuos baptifuri curet ; in diem
viuit,ex
prouintia demigrat in prouinciam :pera
as inpar,
fed mult
liquot annorum iuterualla redit;
tes fcinditur,vtnon iidem in cundem facileredeat,
niſiper longa interualla locum . Recipiunt paffim
fviros & faminasvolentes in cunctis provinciis,
quiſe illorum miſcent cõtubernio. Colluuies homi
num mirabilis omnium perita linguarum , ruſtica
pkbigranis imminens: vbi foris ille laborat in a
gris, hiſpoliis inuigilant caſellarum.Anus corum
chiromantia de diminationi intendunt; atque in
terim quo quarentibus dant reſponſa; quor pueros,
maritos,aut vxores fint habituri,miro aftu dr agi
litate crumenas quarentium rimantur & eua
cuant.] Hæc de illorum moribus veriffima.
Vnde fæpè animú ſubit admiratio , quo iure,
veliniuria in quibuſdam prouinciis hocge
Inus flagitijà Principibus toleretur: nonline
maximo
540 Difquifitionum Magicarum
maximo Icandalo , & damno ruſticorum .

Nam ſcelerum impunitatem permittit, qui

ſceleratos tolerat . Sibos fures licet tolerare,
cercè & alios. Si horum chiromantia &ma

leficia reliqua tolerantur : non id eft niti

contra diuinæ legis , & Eccleſiaſticorum ca
nonum auctoritatem : Notoria ſunt flagi
tia quæ Munfterus memorat , & iiſdem pla
nè verbis Albertus Krantzius, lib. 1r. Saxonia bu
crp.2 . vtaker ab altero ,velamboà tertio ac
ceperint . Quod attinet admaleficium do
cer experiencia, nam fi quis illis ex ſacco vel
capſa vnicum nummum largiatur , omnes
nummi qui in eodem capsâ vel ſacco ine
rant, migraffe quo vnicus ille , non rarò de
prehenduntur : quod apertum maleficium
eft . Quoad diuinationes illas,nequeunt ex
cuſari à ſuperſtitione , aut hærefi (li ſic ſen . 4.
tiunt) aut impoſtura fcandaloſa. Quod a
lios paflim recipiant,ex nationibus per quas
tranſeunt; id nullo pacto illis concedere de
berent reſpubl.ſed tales quiſe iis aggregant,
& ipfos receptatores , condignis pænis co
ercere. Nam contrarium eſt otiofos & vaga
bundos fouere in reip . perniciem ; quod vel
ſtolidum , vel improbum planè. Notæ ſunt
contra orioſos leges Ægyptiæ , & Atticæ a
pud Atheneum lib.4 . & Pierium lib.34.No.
tum hodie, vbiiuftitia viget, magiſtratus ſo
lere in tales inquirere , vnde viđitent , nam
nemodevēto pręſumitur viuere , l.fi. (de alim .

pupil
 Libri IV . C.III. Q.V. 541

pupi.præftan .) & meritò ſemper commendata

fuit lex Corinthiorum ,quam ex Diphilico
media retulit Athenæus lib.6.
10
Est optime bic ftatutum apud Corinthios:
fplendide
Si quempiam obfonare femper
Videmus huncrogamus ; unde viuat , &
Quid faciat operis ? fi facultateshabet,
Vireditus haram foluereexpenſas queat ;
perfrui bonis fuis.
Perpetimur illum
EC Sin fortefumptusfuperatea quepoſſidet ;
Prohibemus huic ea ne faciai in pofterum :
Nipareat, iam pleétitur muldagrani,
20 Sin fumptuoſe vinit,isqui nihil habet,
Tradunt eum tortoribus. Prob hercules !

Nec enim licet vitam abſq, malo degere

Talem , ſcias : ſed est neceffe aut noctibus
Abigereprædam ,aut fodere muros adium
20 Aut in foro agereSycophantam , aut perfidum
Prabere teftem . Nosgenus hoc mortalium
Eticimus ex hac urbe, velut purgamina .
Cingaros credo cole aſſent,quos nó præ
fumptio eſt ſed res docer , clependo , hai pa
gando ,ſutelis ,maleficiis viuere,
Verùm exculantillos Patroni , calamito
|fum efle genus huminum , miſeratione di
DO gnum , cur ? Ex Ægypto oriundi , luunt ma
iorum à fide Chriftianâ apoftafi in , & poe
0 nitentiam obeunt, fepcennalem locisincer
9. tis vagationem . Summa defenſionis hæcelt .
IT Quam diluuntalii: quem dixi Sebaſtianus ;
Sunt anni( inquit ) plus,minus ve vigintif xaó
boc
1542 Diſquiſitionum Magicarum

bociempore quando ego Munfterusifta fcribo,quod

Heidelberga agens iſtius gentisprimoribus mead
iungens vix extorſi litterasquaſdam , quasgluria
bensarſebabere ab Imperatoribus. at ille mhio
llenſzerāt. Vidimus quoddam quod aiuntLindoie
a Sigifinandolmperatore impetratum ;in quomen
tio fiebat quomodo maiores eorum in minori Ægy
pto , olim ad aliquos annos, abie &to Chriſtianiſmo
ad Geniilitatis errorem relapfi fuiffent,& refipi
ſcentibus eis pænitentia iniundla ,quod tot annis ex
fingulis eorum familiis aliquot per orbem perrgre
proficifcerentur, diluerentque in exilioperfidie Jue
crimen. Sed iam dudum euanuit tempus buiufce

fuæ peregrinationis, & tamen colluuies illa non cef

Trat circumnagari, furari,mentiri ,angurare, dh di
uinare. ] Cur fi pænitentiæ terminus efflu :
xit,pænitentiam adhuc prætexunt : verum
falſum etiam , quod de Ægypto iactant.Nam
interrogati nec ſciunt quidem quid Ægy
peus, aut vbi minor vel maior. Vndeergo e
merſerunt ? Mira varietas eſt ſententiarum .
Quidam Cincalos dictos pucatit, quali dveziesi
penatium expertes & mendicos. Sanèg.: *.
coinmutantur facillimè , & Menander in
Thaide quendam ait ilewaco tipos defreidosviga
xiyxáns , inendiciorem leberide & fincalo.
Leberis fignificat fpolium ſerpentinum ;
Cinclus aucm cui etiam nomen cavogugas; ſi
caudæ denias ornatum valdè implumis : in
de ruſtici egenos & errones , cinclus dixere,
vc ex Aliano & Suida docec Adagiogra

phis
 Libri IV . C.111, Q.V. 5431
2
phus chiliad. 2.cent. 2. hæc ſententia placuie
14 Pierio Valeriano lib.2s. Hieroglyphicor.Sed ad
14. rem non facit. Polydorus Allyrios & Cilice's
pucat:Volaterranus Vxios e Perſâ : hoceft,
Mariolari. Nomen indicat , Belgæ Egipteners,
for GalliÆgiptiens, Hiſpani Gitanos, Italicingaros,
vel cienos vocát: Germani ſuperiores ,zigen
ners; quæ oinnes voces ab Ægyptio dcduđæ; &
hæc vltima, quafi Chuſener à ChusChami fi
2013 lio patre Ægyptiorú & Æthiopium Hiquia
ſvident tempus pænitentiæ præfixū effluxif
fe;nuncduo quædã comminiſcuntur:vnum
eft feno poſſe ad patriam redire intercæpris
icineribus:cogantur ergo diuidi,& cercę ali.
cuinacioni aſcribi, & lcgib.ibi receptis viue
re; el pellátur.Alterum eſt,etiam poft illud
2010 ſeptennium , fibi ex patriis ſedibus fubinde
neceffariam eſſe migrationem ; ſi focus fece
fint , & non quotannis mandras vel hordas
fuas ( id eft, hominum multitudinem vtriuf
que ſexus) exulatum miferint, calamitatem
& fterilitatem omnibus cercò præſtam ef
fe. Digna hæc cauſa , in quam ſedulò inqui
ratur : quod fi fiat ſtatim apparebit impoſtu
ca. Quæ, vel vbi hæc gens , quæ quotannis
tantoperè multiplicatur ? hæc quidem in
LT peregrinatione lua , niſi adultos vndecum .
quc colligeret ; citò interiret. Deinde ſatis
iſtioftendunt falſum fuiffe primum illud de
iniuncta pænitentia.Quod de fonte horum
veriømilus comperi , eft quod in Annalibus
Boioa
1944 Diſquiſitionum Magicarum

Boiorum his verbis ab Auentino perſcriptum

fol. 826. libro ſeptimo ; Eadem tempeſtate fi
yacillimum illud genus
genus hominum colluuies aique
teniina variarum gentiumque in confinio imperij
Turcarum atque Hungariæ habriani Zigenos
appellamus ) roge Zinkelune,notras peragrare cæ
pere regiones ,furto,rapina d uinationibus,impune
pranjsis viélum quæritans. Ex Agyptofeuffemen
tiuntur,extorrify, domo à ſuperiscugije , maiorum
delicta; qui Deiparam virginem cum puero les v
hofpitio excipere recuſarint ,feptem annorum exi
lioexpiare impudentiſimeconfingunt. Experi
mentis cognoui eos vti Venedica lingua da prodito
res; atqueexploratoreseffe.Cùm aliy,tum impri
mis Maximilianus Imper. Caf. Auguſt. Alber
tus parens Principum noſtrorum publicis ediétis
tftantur: adıò tamen vana fixperſtitiohominum
mentes , velut lethargus inuafit, vt eos violarine
farputet ,atque graffari, furari, & imponere inan
punepallimſinās.]Tria hinc collige,primùm ,
origine Sclauoselle ex ditioneWinden : fa
nè,quod peculiare ipſis idioma , in Sclauo
nicuin vergere ſignificat Auentinus; loqués
de natiuo . Scio namque præterea fictitium
quoddá habere ipſis ſolis notum , quodHi
Ipani vocát Ziriguenca; Germani,teſteMun
ſtero , Kotwelfch / hoceſt , Rubrum Barbariſ
mum . Norunt interea cuncta ferè Europe
idiomata : & apud Germanos Germanicè ,
apudGallosGallicè,apud Italos ltalicè , & c .
loquuntur: quod neceſſarium ad finé explo
randi .
 Libri IV . C.IUI, Q.V. sath

tandi. Secundò yides hos ſeptennem illam

priorú pænitetitiam , iam ad lingulos poſte
rörű porrigere,vt prætexcus lit vagādi. Ter
tiò compertos principib. prudentiffimis de
j
proditionc , meritò dănatos , ſed quadá im
prudentium ſuperſtitionc foueri. Dicam o
rem valdè confirmarscủadhucin Hiſpania
ati.1s84.verfarer Legione ;magnia tuinmul
cicudo iſtorum per pagosillos inundarat. fe
ftú corporis Domini tú celebrabatur.pecie
runt aditum in ciuitatem , vt(honoriscauſay
præſultarent, & illic conſuetuin.fecere, led
a meridie propter furacićate feminarum or
cus tumuli.fugêre in ſuburbia ; & ad S.Mar
2
ci ( D . Iacobi cquitú magnifica eſt habitatio
& hoſpitale) ſe cònglobarunt; & iuftitiæ ad
miniſtros militari virepulerűć inox tamen ,
neſcio quo pacto , diflimulata omnia. Huic
hordæ Comés erat ; fic appellant ; in turba
mulci recepti Hiſpani ; etiam ex Graiales,
Villabraxima & pagis nonnullis Caftellæ .
Comes cam perite Caſtellanuin idioma'lo :
quebatur, quàmó Toleti natus. Sciebat o
mncs Hiſpaniæ aditus terreſtres ( Puertos
vocant) omnes regionum amfra &tus & dif
ficulcates: quid roboris eſſet cuique ciuita
ti, qui præcipui in quaque,
& quæ cúiquco
pes.Nihil ferè ad Rempublicam pertinens;
tam arcanum , quod eum lateret: nec clam
hoc ,ſed gloriabatur . Quo'aut cui rei haec củ
tiofa exploratio ? Nonne compefcenda'va
Mm gabun
540 Diſquiſitionum Magicarum
gabundorum hæc curioſitas , etiam li ſolum
peregrini, & inculpatæ vitæ ? Benètibi,ben .
lit MaximeCarole , qui in conſtitutionibus
Comitiorum habicorum Auguſtæ Vindeli .
corum anno 1549. c . 26. hanc fecem morta

lium ,hos crrones periculoſiſſimos,Zyngeme

ros ſeu præſtigiatores Teutonica terrâ excc
dere veluti exploratores & proditoresChri
ftianæ Eccleſiæ miffos à Turcis fanciuiſti.
Commemorat hanc conftitut. Petrus Gre
gor.lib.34. Syntagmat.iur, vniuerſ.cap.16.nume.
olt. inuchiturin coſdem Creſpetus d.loco, &
( cui meliorem opto religionem )Philippus
Camerarius I. C. opere horar. fucciſiwarum , ca
pite 17 :
Sed obiiciunturnobis duo, vnum SS . au - B
сtoricas , alterum exempla cerca huius diui
nationis . Auctoritates ſunt duæ ; prima cſt
Exod.13. verf.9. Et erit quafi fignum inmanu tua.
Reſpond.hoc explicari ſequentibus verbis ;
& quafi monumentum ante oculos tuos. loquitur
enim de ſolemnitate azymorum ; cuius ce
lebrationem vult Hebræis eſſc ſignum me
moriale liberationis ex Ægypto ; Sumit au
tem metaphorá à more hominum , qui quá
do volunt alicuiusrei recordari, folencdigi
to annulum indere , vel filum alligare: quia

cum manum ſæpè ante oculos eleuemus, fit

ve recordemur eius, quod verebamur ne ob .
liuiſceremur.
2. lob.7.v.37 . Qui in manu omnium homi.
DNM
 Libri IV . C.IIÍ. D.VI. 5471

num ſignat, vi norint omnes opera fua. Depinxit

ergo Deus in manu fingulorum vnde que
anc prænoſcere, quid dicturi, facturi, paſſu
rive fint.

Reſpond. Cum Olympiodoro & Philippo

preſbytero ibi , verbis iſtis ſignificari, hanc
temporis viciſſitudinem ,de qua loquitur,ſe
renitate & procellis niuiumimbriumque à
Deo cótemperatam , vt & Dei fortitudo fiat
manifeſta ; & homo videns ſe càm facili ne
gotio à Deo quauis tempeſtate impediri à
propofico ,manumq;ſuam ſic quafi quibuf
dam vinculis aftringi, & ab opere arceri; co
gnoſcat ſe,ſine Dei adiutorio poſſe nihil, ſü
amq ; confitcaturimbecillitatem.fauec huic

expoſitioni verſio LXX. quæ habet; vt co

gnofcat omnis homo imbecillitaiē fuam : necnoni
Hebræus contexcus,in quo ad verbum , lic;
in manu ( liuein vehementiâ ) omnes obfignabit,
adfciendum omnes homines opuseius.vbi exmo .
rc Hebrçorum ,Veiad noſter vertit ,in ma
nu , pro in veheinenti atq; admirabili ſigno.
ficut Ilaias & Ezechiel . Tad poſuere pro vi . Lo Regs:
Gone prophecicâ non vulgari ; ſicut Moſes . 11. Ezec.
menun Dii vſurpauit,pro potentia & magni- 1.v.3.& ca.
33. v. 21. &
tudine Dei. Legelógè aliam explicationem 6.37:
loci lob,apud Franc Valeſium : quæ , quam- b Exod.14
uis ingenioſa lit, eum præcedentibus verbis v.zli
non cohæret.
IC 3. Cettant exemplis prædi& ionum , quas

cuentus roborauit. Bartholomæus Cocles

Mm 3 ille
 548 Diſquiſitionum Magicarum

ille,qui tot chiromātiæ libros edidit ,Antio

chi Ceſæņacis, de quo , 9. precedenti ſcripli,
diſcipulus, Lucæ Gauricoaſtrologo fuit au
& tor fugę,vt, qui inſtabat, cruciatum violen .
tum cuaderet .Gauricuscontemnens moni
ca : co quod loannem Bentiuolú Bononien
ſi tyrannide deiiciendum inEphemeridibus
prædixiſſet :iuſſu violentiPrincipis, ex alca
trochlæâ ſuſpenſo func quinquies qualſa
tus, & aſtrologiæ ſuæ ia & atæ ,& chiromantis
contempti pænas dedit. Alexandro Medici
Græcus quidam ex manusinfpe &tione præ
dixit mortem , & ligna cdidit percuſſoris; fo
re ex cius intimis, habitu gracili , vulticulo
buxco , ſuſpenſa taciturnitate , cæteris inlo
ciabilem : quæ in vnum Laurentium , qui &
percuſſor, omnia conueniebant . Sed idem
ille Cocles , prædixerat Copono cuidam ,
cum breuiſceleſto homicidio manuscruen

taturum : & Hermeti tyranni filio,fucurum ,

ve exul in acie cæderetur. Hermes igicur fa
tali metu perculſus Copono clam imperat ,
vt Coelicem ,nouum ſibiAgamemnoniCal
chanta , necer. Nec Cocles diſcrimen nc
ſciebat . Idcò ſecreta galea caput munierat ,
ingenti gladio , quem peritiſime ambabus
manibus regebat, ſemper armatus . Verùm à
Copono baiuli habitu perſonato ,dum ſeræ
oftij,calculoiniceto, præpeditæ , clauem in
fereret,adača in occipitiü fecuri interfectus
eft : nullam aliain patrati facinoris cauiam
dfc
 Libri IV . C.Ill. Q.VI. 5491

adferente Copono, quàm quod ipſeCocles

breuibomicidam futură afferuiffet. Vnusi.
ſta omnia narrat louius,'necvſquequaq; in - a in Elo
giis.
dubicatæ fidei Hiſtoricus , nec fatis, à ſuper
ſticiofis & gentilium ,ne dicam opinionibus,
ſaltem locutionibus , alienus ; cui vt ca con

cigiffe cócedamus , idem tamen , quod aftro

logis calia ia & tantibus,cum D. Auguſtino re
4
( pondendum . Vide fupra q.1 .relponl.ad 4 .
obicctioncm .

QVÆSTIO VI .

De conic & tatione ex fomniis.

Ræci vocátóveponorío , de quia Senario

GR
rum libellus à Iunio Hornano editus
habetur.Cæterorum onirocriticorum ve

terum , non magna reip.iactura omnes libri

interierunt, præter vnú Artemidorum Dal- bintera->
dianum ,delirūſenem ;qui libris quinq; cun. nimaduer.
lib.i.c.18,
& a ab aliis tradita complexus fuit. Hodiein cl.de diui.
precio habent Apomafaris Arabica Apote- nat.c.14.&

leſmata,ex recentiorib . Con .Wimpina vel-lib.de in

с
lem , ne că multa fincantidoto congeſtiſſer . per decem
Auorú quoq; memoria, hãcin Italiâ vaniſſi . capita.qu
Id de o
mè profitebatur arcé lunianus Maius: cuiusAlex.abs
exſtant epiſtolæ & libelli quidam Gramma- lex. lib.i.c.
tici. Ex inſomniis prophetiã fingebat Tho -j" .
mas Muntzerus Anabaptiſtarū parcnsvnus.
Braſileenſes Indiin expeditione ſomnia ob .
feruant:fi ſe hoſtiuna carnes torrere fomnia
Mm 3 rint,
 1950 Diſquiſitionum Magicarum

fint, proſperum fomnium cenſent, & victo

riam 1pondent ; ſin contra ſuas, ab hoftibus
vinci metuunt. [ 10an. Stadius lib.2 . Hiſt.Braſi
Leenf.c.27 .] Legi cum vtilitate tantum illi de
hac materia videntur; qui cum D. Thoma
? D. Tho. & Antonino, quibusliceat attendere, quæ
2.2.9.95.2:
6. Aotoni. & quibus interpretari permiſſum ſit, expen
2.p. tit. 12. derunt. ' hos imitabor.
c.1,67 . Macrobius libro 1. de fomn. Scipion. quem

Turrez' ſequitur Salisberg.libro 2. ſomnia diuidit ,in

ε.non ob- ενυπνιον, φαντασμα, όνειρον ,όραμα , γρηματισμών;in
ferueris fomnium ,fpectrum fomnium , vifum ,& oraculum :
26:24 ſed Artemidorus ea quinque ad duo reue
din.d. c. 2. cauit, infomnium , nempe & fomnium ; ſub in
Valel. fup. fomnio ,fpe &trum ; ſub fomnio ,cöprehendit
pius d.lib . viſum & oraculum ,quoniam hæc illud con
9.ca.2 6.10 . fequütur. Gériles cõſentiút ſpecies primas,
Nider, ad
inſomnium & ſpectrú, ciogjautrselle, nihily
1.præcepr.
ca. 10. 9.2. ſignificare vel præmonere. Somnium igitur
Salisbeti- ftri &tè fumptum , vt opponicur inſomnio,
enfis lib.z.
$ : 17: definiunt,moțúaut figmentum animçmul
€ lib.1. 6.2. tiforme , futurorum bonorum vel malorum

ſignificatiuú. Huius verò prædi & ionis fun

damentum ſtatuunt experientiam , & quan

dam proportionis ſimilitudinérei ſomniarę

adeucntum . Experientiam vocant, fi vnus
vel plures , cùm hocvelillud ſomniaffent,ta
lem veltalem poſtca fortunamn ſunt experti .
fimilitudiné vero illam proportionis longè

; putidiùs inueſtigant. Primò ex quo

quoq
dam more acconſuetudine ,v. g . radicaput
hone
 Libri IV . C.Ill. Q.VI.

honeftum & religioſum eſt monachis , quia

moribus ipſorū & regulis id conſentaneum :
ergo fi monachus id fomniet fibi accidere ,
proſperú erit fomnium.Sin verò id fomniet
aliquis coniugatus , præfagium dicent elle
infauftum : quia coniugatis dedecoroſum ,
Geraſo vertice incedere. 2. Ex vocabuli fi

gnificatione,veluti audit quis vellcgit Sera

pidis nomen ,morietur ; quia Serapis idem
Iqui Pluton & Orcus . 3. Ex rei fignificatu
Hieroglyphico; vtſiquis âbı yilus litcathc
na ad templum alligari ; fict Sacerdos , & illi
templo ſeruiet æternum . 4. A fabuloſis nar
rationibus: veluti viſus eſt Gibi aliquis vagus
in Iſthmo filiolum ſuum quærere ?peribit fi
liusmerſione, iuxta fabulam Melicertz : sa
De aliqua ratione aſtronomica vel phyſica,
longè petita,veluti ſomniauit felumen à lu
na petere ? cæcus fiet , quia luna proprio ca
ret lumine.item videtur quis in fomnisma
nus vrſæ habere ? damnatus ad beſtias , & ad
palum deligatus, ab vrſo deuorabitur, Cur ?
quia vrſus intra ſpeluncam latitans orima
num inſerit,& veluri adedens exſugic, inde
deque ſumit nutrimentum . Hæc artis ſunt

fundamenta, quam ingenioſa,tam puerilia :

mireq; ridiculus in his eſt Artemidorus, qui,
quod vni aliquando caſu accidit , in conſe
quentiá trahit , & canones conflat fuppeos,
quibus merè fortuiti caſus ad fimiles euen
tus prædicendos pertrahantur.
Mm 4 Vnde
 $ 52 Diſquiſitionum Magicarum

Vndeapparet primò,nihilhuiuſmodio
niropolicis libris deferendum ; meritoq; da
mnari cos , qui ad huiuſmodi ſcripta ani
mum adiiciunt ; nominatim ad legendum
ficticios hac de re libros Abraha. & Salomo .

nis, & libellum ſomnialem , qui Daniels

Prophecæ nomine falsò circumfercur , de
d.c.non quo agitur in Decreto Gratiani. * Apparet
ablerac. b
is. 2. luperſtitioſum eſſe confilium Syncſij
blib.de in- quo luadet, vt quiſquc fibi ſuis ex ſomniis, P
fomniis. cum corum quæ poftca perpeffus collatio
ne , artem quandam conic &tandi conficias;
quod inutile ſtudium , yanumque commen
tú accuratè iõpride Frãe. Picus confutauit. Car
c lib.6.de Quedam fomniave
Sit tamen..concluſio;
Prenot
1.8. zum euentum prenunciani, quadam uellum , vel
illuforium . quare etiam quadam licet obferuare ,
quadam non licet .]
Concluf. hæc egregiè confirmatur à Pru . B
dentio in hymno antefomnum ,his verſibus :
Sed dumpererſat omnes
Quies amica venas,
Pesusgferiatum
Rigatplacente fomnos
Liber vagatper curas
Rapido vigore fenfus,
Variafy per figuras
Quæ funt operta cernit.
Quia mens,foluta curis ;
Cui est origo cælum ,
Purug fons abeshre:
3 Libri IV . C. II. Q. VI. 5531

modio Iners iacere nefat

100g:da Imitata multiformes
ipta ani Facies fibiipfafingit,
s
geadu Per quas repente curreNS
Salomo Tenui
fruatur attu .
Daniels Sed fenfa fomniantum
Etcut , de Diſpar fatigat horror .

Appara Nuwe plendor intererrat

vncy: Qui dat futuranoffe :

Somnis Plerumg dißipatis
collatio Mendax imago veris ,
ia
ontic Amimos pauoremæftos
comment ambagefallet atra.
afutauit Canonica hæc & certa :non zquè quod
Omnisa fubdit ,etſi plerumq contingat:

lum , Quem rara culpa morum

4
Verware Non poluis frequenter,
Hunclux fcrena vibrans
Res edocet latentes :
uriPro
libus: At qui coinquinatum
intiiscor impianit,
Luluspauoremulto
Species videt tremendas.
Verum conclufio multis repugnat.Nam
cft contra Xenophanem Colophonium , &
Epicuræos , qui cuncta ſomnia volebant co .
temni:eft contra Stoicos , Protagoram , Ar
temidorum , Tyanæum , & fimiles; qui li ſo
mnium fit , neceſſario quoq; aliquid volunt
ſignificare ( vt ex corum ſupra polita defini.
tione parcr ) & idco nolunt vlla omnino ſo
Mms mnia
 554 Diſquiſitionum Magicarum

mnia negligi, vel præteriri. Vtrumque ex

tremum condemnat S. S. Stoicorum , dum
Eccl. s. ait * ; vbi multa funt fomnia , plurima funt va
9.6 .
nitates , & fermonesinnumeri: Tu verò Deum ti

b Eccl.34. me. Item ", fomnia extolluntimprudentes, quafi

qui apprehendit vmbram ,& perfequitur ventum :
fic & qui attendit ad viſa mendacia . Epicuræos
autem damnac, dum tot exempla diuinorū
fomniorum & interpretationem , pallim

Ildcfup. cit.. fuppeditat C. Re & ius ergo Homerus d &

Iliad.s
Æneid ... Virgilius commenti ſunt fabulam ,dedu
plici porta ſomniorum :per eburncam falſa,
per corncam emitti vera :vtindicarent quę.
dam vera & ſignificatiua , quædam falla &
inania ducenda.
2. Concl. Tam certa funtfomnia ,quamco
rum ceria caufa.ſi hac effe &tums certum certo pro
ducit,etiam fomniorumpradictio certa :fi probabi
fliter,probabilis, fifortuito ,fortuita da fallax . )
Explicatione hæc tantum indigent. Sy
nelius prædi & o commentario comminiſci
tur ſpiritum quendam phantaſticum : quem
vult eſſe anima vehiculum auctorem & fa
brum omnium fomniorum : quod Placo
nicum figmentum eft , fabulis æquale poê
tarum.Porphyriusduas cauſas agnoſcit : v
nam , dæmones bonos malosaj: quam nos
admittimus eſſe cauſſam quorundam ſom
niorum :aliam notiones quasdam , quas ani
mus ex aliâ vitâ fecum allatas in corpus in
tulerit : quod eſt à fidei dogmatibus alienũ .

Nec
 Lib. IV . C.II. Q. VI. 555

Nec enim animus hominis corporc anti .

quior aduenit aliunde , nec quando infun
debatur à Deo , vllas ſecum creatas ſpecies ,
ſecum attulit . Ariſtoteles a negat vlla à Deo''lib.dedi
Cuinat . per
immitti ſomnia ;quod S.S. prorſ repugnat.
inſomn.
Contra Plato ', cun &ta ſomnia dæmonibus bin Syco
afcribit, quod re &tæ Philofophiæ , & quoti poſ.
dianæ experientiæ refragatur. Melius Hip
pocrates “, vera ſomnia ,partim Deo,partim 1. de in.
fomna.
naturalibus cauſis adſcribit . Rem acu teti .

giſſet , li tertium membrum addidiſſet, non

prætermiffum à D. Gregorio d : qui rectif- d 11.8.Mo.
fimè fomnia tribus auctoribus adſcripſit , 12.02.
Deo , Naturæ , Dæmoni : vnde poſteriores 48
Theologi ea diuiſerunt, in Divina,Naturalia ,
& Demoniaca. præcipua difficultas eſt de
Naturalibus.
Cс Naturalia proficiſcuntur vel à cauſſa in
trinſeca ſomnianti ,vel à cauſa illi extrinſe

câ.Intrinfeca naſcuntur, quædam potiſſimū

abanima, & tunc dicitur cauſa animalis , aut
(vc quidam loquuntur)moralis:quædam po
tiffimùm à corpore , & vocatur cauſa corpora -
lis, & ab aliis ,ſtrictè loquendo , naturalis. In
trinſeca cauſa animalis eſt, quando ſomnia ob
ueniunt de rebus , quibus cogitatio vigilan.
tis valdè fuit ingéta , iuxta illud Salomonis ; cEceless.
1.2 .
Multas curas fequuntur fomnia.
de hac caufa ,Atrius :

Rex , que in vita vfurpans homines, cogitant,

curant, vident,

Qua
 556 Diſquiſitionum Magicarum

Quag agunt vigilantes, agitanig , ca ficui in

fomnu accidant.
Minus mirum est. ] Idem cenſucré Lu .
a in Com . cretius, & plurimi,quos * alibi citaui : nunc
& Aduerl non repetam.D .Gregor.Nyſſenus acutifſi
in Seneca
Détauiâ , mè ſcripſit , huiuſmodi ſomnią ſimilia ce
blib.de ſenda citharæ , cuius fides cellante manus
A
bominis impulſu, adhuc modicum extremâ motio
ne trepidantactinniunt.
Corporalis intrinfeca cauſſa naſcitur à præ
ſenti diſpoſitione ac temperamento corpo
ris , quod vel inediâ exhauftum ,vel crapulâ
repletum ; vel humore aliquo nimis prædo.
minante xgreſcit;vel alio interiore vitio la
borat. Ex his caufis,vel pacata,velturbida,
vel multiformiter varia ſomnia naſcuntur.
Quibus ſanguis eſt copioſior,roſas ſomniát
puniceas,crocum , hortos ,conuiuia ,chorz
as, complexus, aërem,volatum, & læta om
nia. Phlegmatici,mare,aquas,balnea,naui.
gationes,fubmerſiones , onera grauantia ,
tardam .& impeditam à noxiis fugam . Co
lerici, colores flauos,rixas , pugnas, incen
dia.Melancholici,fumos , caliginem , cene.
bras,vagationes per loca ſola,no & urnas ob
erraciones,tetra lpc& ra,mortes triſtiaq; cú
& a.Quibus veſica humore plena , fomniant
de lacubus, fluuiis, imbribus, & fomniando
nonnúquam impluuntipſi in ſauanas. Qui
bus dominantur ſinceripuriq; fucci; putant
în ſomnis volutari ſe inter odoratos ſuaueſa;
fo
 Libri IV . C.III. Q. VI. 557

flofculos: contra in ſordidis,cæno ,cloacis,

cadaueribus verfari ſeſo, quorum in corpo

re humores fæcidi putridiq; coaceruantur.

Quibus viſcido humore affe & tæ obſtructæ
que ſunt partes cerebri poſteriores ,illi co
primi ac ſuffocari ſibi videntur in ſomnis.
iDiantay Græci, Latini Incubum morbú , Hi
fpani lapeſadilla, Gallila coquemare,vocant.
Naturalis extrinfeca fomniorum cauſſa eſt,
quando dormientis imaginatio ab agente
extrinſeco mouetur . Huiuſcemodi agens
cft duplex,alterum eſt aër ambiens,alterum
impreſſio ſiue influxus corporum cæleſtić .
Sicut enim corpora cæleſtia ſuo in materič
corporcam influxu varias formas lapidum
metallorum, plantarumg gignunt : fic in
Huendo in phantaſiam , quæ organis corpo
reis eſt immerſa ,poffe à cæleftibus corpori
bus produci ſpecies imaginabiles, cffe & ui à
corporibus illis cælicis promananti con .
formes,non eſt negandum.De his ,
Sit 3.concl.Somniorum ex naturalibus caufis
deriuatorum ,catenus licita estobferuatio de inter.
pretatio ,quatenuscaufla naturales effectibuscam
ſa fue coniunétisfuntadequate.]
' In hac concluſionemedici,Hippocrates
& Galenus , & Theologi confentiunt,caque
deducitur ex iam di& is. Indiget verò tan
cum explicatione . Quando cauſa eſt intrix
feca & animalis,poſſumusſomnium obſerua.
re , vt in poſterum ftudia vitamq; noftram
me
 1558 Difquifitionum Magicarum
meliùs & ſecuriùs inſtituamus. Eft, quem
le & io vel cogitatio diurna, fædis illulioni
bus tempore nocturno inquiner ? excludac
quanta poteſt cura ſimiles cogitationes .
Territant alium crebra ſomnia, & in puſil
lanimitatem , deſperationem , vel quod a
liud ad gunt vitium cauſas debet fomniorú

inquirere, & reniedia procurare , quibus li

beretur.Contra ſomniis alius vrgeturin bo
num ,vt religionem , cęlibatum , pænitentia?
probet iſte,num hæc ,vt vidétur ,à Deo fint .
Somniorum huiuſmodi naturalium inter

preratio pendet ab experientiâ , & ingenii

Tolertiâ , cognitione ftudiorum , morum , &
propenſionum ,quæ ſunt in ſingulis.
Quando cauſa intrinfeca est corporalis, po .
teft quis inſtătes morbos metuere, fea; prę
lib.de
munire. Scribit Galenus “ , quendam cùm
præfas fomniaffet alterum crus fibi factum lapidcu
qux cr
fomn. du. mox câ corporis parte paralyticum exſtitiſ
cunt. | fc. Eadem cauſſa tam vchemens quandoq
eft & accelerata: vt quando quis fomniat a
liquid fibi accidere,id reuerâ tunc illi acci
dat.exemplum Cornelii Ruffini petere licet
blib. . là Plinio fecundo b .
Nat.hift.
Quando naturalis cauſa eſt extrinfeca, túc
e.ga
videndum : án effectus ſui principium ali
quod in nobis habeat , vt fi fomnianti ipfi a
gendum vel paciendum aliquid fit ab illâ
causâ ( exempli gratiâ, li fomniem me iturā
Romam , vel conflicturum . an vero euentus

prin
 Libri IV . C.111. D.VI. 5591

principium ſomniári ſit prorſus extraneum

veluti quod largius imber erit, quod naualc
prælium fucuruin , quod Turcæ profligandi.
Er hæc extrinſeca rurſus in duplici genere

funt ; quædam non adeò ſunt à fomniante

remota , quin poffit ab illis naturaliter affici
& pati,v.g.poffum hodie pacià cauſis futurę
Craspluuiç.vc experiuntur podagrici & her
niofi:quædam tam procul remota ſuncà ſo
mniante , vt nihil corpus cius ab illis natura .
liter pari queat , v.g. non poſſum hîc pacià
caufis futuri hîcimbris poſt biennium , pro
prer temporis diſtantiam ;nec futuri ftatim
imbris in laponia, propter loci intercapedi
nem : nec à caulis , propter quas moderna
reginæ Anglorum ſucceſſor ad ſolium euc
hendus: quia cauſæ huiuſmodi nihil perti
nent ad corporis mci cemperamécum.Hoc
igitur dico ; Extrinſecas cauſas, quæ in nos
poſſunt operari,probabilitatis aliquid præ
beread huiuſmodi lomniorum interpreta

tionem , iuxta probatorum medicorum &

philoſophorum morem , ſimilitudinesin ſo
mnis vifas inter ſe comparantium ; & ý qua
rum rerú ſint ſimilitudines, & ex quib.cauſis
proficiſcantur perpédentium. Verè tamen
hæcprobabilitas valdè tenuis eít , & minuta.
Extrinfecorum verò , quæ in nos agere ne
queunt , penitùs incerta & fallax eft obſer

uario: ſi quando reſpondeant euentui,idà

caſufic,vel ab intelligétiâ quapia rcuelatur,
Vnde
 onum m
Isto Diſquiſiti Magicaru .
Vnde infertur corollarium ,eum peccare ,

qui ex maturalibus fomniis, etiam intrinfecis ,fu

iura contingentia diuinat, vel quacung, ab arbi
triimanant libertate fine fomniantis,ſome alterius,
multog magis , qui de üs, que funt gratia dari à
Deo gratis ſólita ratio eft, quia hæcnon depé
dentà cauſis naturalibus ,aut temperiecor
poris.Hæc de naturalibus.
Diabolica ſomnia ſunt, quæ mali ſpiritus'É
inſidiosè dormientibus immittunt , vel ad

perturbationes animi ciendas ; vt libidinem

iram , odium , deſperationem ; velad occul .
corum aut futurorum ſignificationem ; de
quibus verum illud Penelopes Homericæ,
mini curanda fomnia : & ' illud fapientis
a Eccle£ *: multos errare fecerunt fomnia , & excideruni
54.v.7. sperantes in eis. Dehocgenere fucrunt lecti
ſternia gentilium in fano Serapidis , Æſcu
lapii,Podalyrii& aliorum , quibus incuban
çes lomnia captabant , quorum mentio et
iam apud Maronem in Æncid.de quibus ia
blup.c.i. egi b. Minus notum illud ,quod de Venere
9.2.fe&t... Gazæâ fcribit Marc Hiſtoric' ceſtis ocular

cin vit. s.; In loco(ait)quivocatur teiramphôdos (hoc est ,

Prophyrii
quadrinium ) ſtabatftatua marmorea, & dicebant
Epiſcopi ,
menl.Feb. eam effe Veneris. Erat autem fupra arim mar
moream : fiátuæ verò effigies erat nudá mulieris,
gua palam oſtentabatverendafwa.Statusm autem
lin honore hibebar ornes ciues, maxime verò mu

lieres lacernas accedentes , & thurefuffrentes.Dice

bant enim eam in fomnis refpondere iis,qua volunt
inire
 Libri IV . C.iib. Q. VI. fo

inire matrimonium . Decipiebant autem fe inui

cem mentientes. Sæpe verò iußıà damone contra
here matrimonium ,tantum abfuit,vt id recteels
procederet : vt inter eos fierent dinortia ,aut male
cohabitarent,dc.addit enim de inendacibus
reſponſis plura, & deftatuæ ad fignum crucis,
deie & iones dæmonisq; fuga . Huiuſmodi
funt fomnia Anabaptiſtica, & fuêre olitöi
Enthufiaftarum ; & admiranda quçdam Gé .
filium ; quše ad naturales cauſas vel nullo
modo, velægrè poffunt referri,notabo loca;
vnde petet, qui volec.cale fuit fomnium E
pithelis Meſſenii de anu liberandâ per hu
mi effoflionem inter myrtum & ſmilacem
', calc # deſii philofophi apud Eunapium a Pauladı.
b ; tale mattis Attila , de filio; tale Pcolo in Melle 1
nia .
mæi apud Tacitum “, tale Neſtorii Atheni bin cints
enlis apud Zożimum , & talianiApoſtarę vita,
apud eundem , & Aminianum f, & multa a- - Anton.
Bonfia.
omni rer. Húga :
fed omni
lia apud Valerium Maximum 8 ; ſed
bus admirabilius quod de Odaci & Zariadre 1.3.dec...
414 hift .
refert ex Charete Mitylenco , Atheneus.h
1.4. An
Talemco iudicio fuit noſtris temporibus na.
fomnium Lud Borbonii Principis Condæi: flib .zi.
qui Hucnotorum hæreticorum & perduel Klib: 11:
lium , contra Regem Chriſtianiff.Carolum Dyphof.e:
IX.copias ductabat: li vera funt.quæ de ipſo 13:
Richardus Dinotus fcripfit:nam ytde alie
nis dubitem facit ,quòd cum bis mei memi
nerit ,in Hiſtoria tumultus Belgici,bis(deceptus
puto , non ſpontè) veritatis cum iniuria id

Nr fa
1362 Diſquiſitioum Magicanrum

factum video deceprum in meis , & alienis

quibusdam ,quorum teſis occulatus fui:de
cipi potuiſſe credo etiã in reliquis : hæc du
bitandi cauſa.Scd is lib. 2. de bello Gallicano a
& urus de prælio propè Druidarum vrbem .
commiffo ; cùm Condeani ( inquit ) ſub fignis
ſtarent aduentum hoftium do pralium exſpectar
tesinter duas acies duo leporesexcitifunt , quiin
numeris fclopetorum glandibuspetiti intàctiin di
uerfa abierint. Prognofticon craftixa pugna,in qua
hoſtiles acies inter ſe congreffa,capum praliivacuü
reliqueruni in diverſa abeütes.(primum hoc ad
omina pertinet , & hi lepores duo dæmones
videntur fuifle . )Pridieeius dici quiddam na mi
nus prodigiofum ipſiCordao accidit, quod futuram
etiam pugnampranunciare vifumeft.Cúm ad ri
uum quendâ perquem ille cum equitatu irankbar
multus populus congregatus effet, vitranfeuntes e
quites pectaret : ecce anus,in mediam aquam feco .
iicit, Condeumg arrepta illius ocrea fiftit ,atqeum
attente reſpiciens hac verbaprotulit:Princeps ve .
de,tu patieris:fed Deuseft tecă.(Quis adeo obe
fæ naris ,cuinon ſubolcat Satanæ cómcntú ;
vtin hæreſi Cinglianâ, pro quâ tuendâ hoc
bellum gerebatur ,miſer, & comites confir
marétur ?Erat hæc vel de eodégrege?vel fu
minearum Nympharum vna , hoceft caco
dæmon . Certè bonus fpiritus non diceret,
com hæretico ad hæreum propaganda eſſe
Deú.Sed pergit Caluiniſta .) Narrabat etiam
lipſe preterita nocte fomniü habuiffe :quo fibi vide
batur
 Libri IV , C111 . 9.VI.
503
batur ter diuerfis temporibus in prælium defcen
dije, penes ipfum victoriam ftetiffe tribus praci
puis hoftibus cæfis:fed poftlethale vulnus a cepiſz.
(En fomnium ,fors an à pincetna natratum ?
audiaccommodantem rebus iam præteritis

& idco non tam prophetam , quàm narrato

ré .) Hoc Condarfomniü fatidicum fuiffe poftea té
pus oftendit. Nam in Druidico prelio Sanctandrea
24 Marefcallus occubuit, Guiſantes Dux in obfe
:
dione dureliarum ; Comeſtabilis inpagna Sandio
nuſiana lethaliter vulneratus est, Condæus post in
Baffacenfiprælio trucidatæ .] Pulchrè Ná inter
Poltrotum & Guiſium quem occidit tump
lium fuit: & Princeps Condæus in Poltroto
erat, cum ſceleftiffimus latro Guifium ſclo

poinopinus traiecit ;quod ſe fa & um auctore

Condæus nunquam fateri voluit. Quid etiã
veret tale fomnium à Condão militari (tra

tagemate confictum ad ſuos animandos , &

de tribus vi &oriis certos ſecuroſq; redden
dos:dices euentus refpondit.adi Ariſtotelé,
docebit à caſu hæc fieri poſſe, & quia facile
eft accommodare vilis euenta , cum præte .
riêre.Huc pereinet quod Blefenſis ſcribit:
Nonignoramus, inquit Apoſtolus,aſturias Se
tana. Mentibus hominum phantaſticas illufiones
immittens rác aniš volatu ,nunc incurſu honsini,
nunc ferarü.fomniisg aut aliis modis promittit
foi
entiam futurorum :&fic rerum euentus latos , in
faxftosue denücist vt quietēcordiū vana curioſitas
te ſollicitet,ug ut aliqd paulatim de fideiſinceri
Nn 2 taie

i
 564 Disquiſitionum Magicarum

tate incruſtet, & paalo poft, Veruntamen vt fs

dem habeam ſomniis ,nulla mefomnia inducersi.
Non inficior quin anima frequenter ex reliquiis co
gitationis, vel ex innata fibi perfpicacia (lignifi
cat præſagium illud & ſollers quod ex præ
Itantia ſpiritualisnaturæ naſcitur,ſed valde
imperfe& um ,cùm homo poft euentum ve
plurimùm collatione ſomnii & contingen
tium facta,deprehendit ) quasdam futurorum
piafiguret imagines: fedcrebrodecipitur. Nãficut
per experientiam didici , cx ea vifione, qua mihi
gaudium quandog nunciauerat ,poftea contrarium
reportaui.Somnia itaginecuresamice chariflimc.]
Sic ille epiſtol. os . editionis oprimæ Buſe
ianæ .

De his ſic 4. Concl. Demoniaca fomnia ob

feruare, vt fraudem damonis caucas, licet: ad oc .
cultorum fcientiam , vel euentus futuros,nec licet
nec expedir.Prior pars patet , quia hoc animæ
ſalutare eft, & aliquando neceſſarium . po
ſterior pars probatur,quia hoc lege Dei p
• Leuit.19. hibitum - Non augurabimini, nec obferuabitis
4.267.10
18. . Deu. ſomnia. Item quia non poteſt horum inter
pretatio , citra miraculum , haberi,niſi ex pa ID
& to cum dæmone ; quod prorſus illicitum .
Nec etiam hoc expedire poteſt.quia fic ac
cepta occulcorum cognitio ,curioſa & ſup
ftitiofa eft futurorum vero contingentium ;

nonniſi fallax , vepote ipſi diabolo incerta.

vide Salisberienfemd.c.17 .
Dining inſomnia nobisà Deo , medianti F

bus
 Lib. IV.C III. Q.VI, sos

bus bonis angelis, ſuggetuntur, quorum i.

caufæ & modiſuntexplicati a: exempla, qui afup.c... q.
volet , ea paffim reperiet,vt Theodofii Im-12.in fin .
peratoris, b, Arnobii Rhetoris , Mauricii dore.l.s
Imperatoris, & Bardæº , & Eulogii €, & for- bift.c.6.&
7.
caſſis tale fuit Alexandri Magni de ſanitate capud
reſtituenda Prolomços, & deCaftrioto ma- Hiero.in
tris apud Barlecium lib.i. & multa apud Ful- chro. Eu
gofium lib.r.Exemplor.c.s . Sit d apud
Concl. s . Diuinorumfomniorü obferuatio li- Glycap.4.
arnal.
citaeft:fedinterpretatio folis conuenit illis,
's , quibus Capud eu .
à Deo factainterpretationis reuelatio.]Prior pars dem Gly
patet , quia immittuntur à Deo vt ea obſer- cam .
fD.Aug. 2
ucmus, cağznos doceant,moneanc, corrigát. de curări
poſterior pars probatur verbis Danielis : mort.
Myfterium quod Rex interrogat fapientes,Magi, s Diodor.
Sicullibr.
erioli, do arrufpices nequeunt indicareRegi: fedef 17.
Deus in cælo reuclans myſteria,quiindicauit tibi, 6c.2.v.27.
bo & poftea I: Mhiquog non in fapientia ,qwa i v.30.
eft in me, plus quam in cunctisviuentibus,facra
mentum hoc reuelatum est : fed vt interpretatio
Regimanifefta fieret. Paulus quoq; K.que Deiſks.Cor. 2 .
funt, nemo cognouit ,niſi Spiritus Dei. v . 11.
Diſcernere dæmoniaca à diuinis fomniis

persiner maximè ad confeſſarios, & quime

dicinam , faciunt animarum :qui difcretio
nis fpirituum dono pręditi funt. Pedet hoc

iudicium à cauſis & circumſtanciis reliquis ,

ad eum modum , quo viſa reuelationes ex .
1 lib.2.4.6.
pendendas docui 1. In ſumma hoc obſer
& hoc.lib.
luandum , fi conſter ncq; ex animali, neq; ex 4.C.1.9.3 .
Nn 3 cor
 566 Diſqaifitionum Magicarum
amitraa

corporali cauſa ſomnium fuiffe natum ;du

,பேரு

bitetur verò vtrum ficà Deo, vel à Diabolo ,

.

tutifſimum fore ; li, vrà diabolo immiſſum ,

caueas & contemnas.probatur hæc reguia ,

tum ex Sapiente Syracide, quidocet extrin
ſeca ſomnia eſſe contemnenda que non co
ſtarà Deo immiffa .Nam ifte eft lenſushorú
Eccl, 54. verborum * ; Nifi ab altiffimofuerit emiſe viſs
V
tatio,nedes in fomniiscor iuum . 2. probatur ra
tione, quia curioſa ſomniorum obſeruatio ,
ad hoc diſcrimen agnofcendum eft ſuper.
uacua ,quia Deus ſolet,quando fomniūinit
tit, fimulhominem ccrtum reddere,hoc lo
mnium à ſe profe &tum , & cælitus immiffum
fuiſſe.3.docetur experientia. Nam cos , qui
curiosè ad fomnia attenderunt,fomniorum
interpretatio ſubſecuta in grauiflimascala
mitates & interitum precipites egit ,vt Aga
memnonem Homericum in lliade , Cytum
• Sabelli. "Perfarum Regem ', Xerxem ,Onomarchū G
1.6.Ennea. ^, Antigonum & Pompeium ":
1
Heroda . Acq; hîc de fomniis finem facerem; nifi
1.7. veniret in memoriam frequens illa , & mihi
Diodor gratiſſima cum V. Cl.luſto Lipno familia
rus, Sic li.
116. ritas, cum Louanii degerem :quæ , quam cúc
fPlutarch. grata & iucunda mihi frequens de rebus,

& in Pom : quæ & illum & medecebant:h.e. litterariis,

peio, moribusq; formandis ,collocucio : tam oun
moleſta eſtacerbaq priuatio . Incidit qua
dam die de fomniorum vaticiniis ſermo .
Tum ille retulit fuiffe Bruxellæ ſucoris cui?

dam
 Libri IV . C.III. Q. VI. 507

dam vxorem annis præteritis viginti , quæ

plurima prædicebar variis,ab euentu ad vn.

guem comprobata :Spellium (præfe &tus ille
viarum crat,vocamus Brabanti, de Kay roe )
agendum in crucem , Rcqueſenium guber
natorem , ex morbo mox obiturum : cöciliu

fupremum Regis vim paffurum , & plerofq;

carceri mancipandos conſiliarios . & fimilia
non pauca.Hanc fe non femcl vidiſſe & au
diuiſſe.Solicam dicere in ſomnis libi ſpiritú
quendam ſeingerero,ſpecie diffuſi corporis
candidi,cuius ncquirec lincamenta diſocc
nere:ab eo fe doceri omnia : cumq; appare
rec,ſemper ſetanto cama continuo horro
re percelli, vt animo linqui libi videretur.
hunc cogere poftea, vt,velcum vitæ pericu
Hodenúcict aliis, quæ in ſomnis cdošta: nec
linere quictam , dum iuſſa peragat. Fuiffe
mulierculam ſatis alioqui contemptibilem
& fimplicem ,non quidem diffamatam : ſed
nec compertæ ſanctitatis.Varia ſubitanimú
de hac re cogitatio . Quam certum ,hçclo .
mnia ſupernaturalia fuiſſe :tam mihi dubiu :
Vtrum diuina, vtrum dæmoniaca fucrint ?
Solent diuina mulierib.non minùs,quá vi
ris contingere : nec obftare vel vilitas , vel
paupertas perſonarum.Solicus horror qui
dam diuinas eciam apparitiones comitari.
Solira accedere ad dicendú coactio. Verum
pellucent mihi in hac narratione plura,cur
potiùs ſuſpicer abatro, quamà candido fpi.
Nn 4 ricu
1568 Diſquiſitionum Magicarum

ritu iſta profe &ta.Primum illa ſpecies diffu

si candoris ,informis ſemper: & continuum *

adferens borrorem,non cumularum ſcqué

timentis lætitia & tranquillitate; indicium
facit non obſcurum.auctoris ſui candorcm

mencientis.Sexus ſuſpc &tus, & condicioni

hil commendans, quam nec fan &titas,nec
prudentia,aur deuotio ,vel alia figna huiuf
modi comitabantur.Ad lucrum illi nullum
hinc,vel quæftus;ſed ſæpe verbera, conuitia
ferè ſemper. Sic ſolet lagis accidere; & fuis
hanc dæmon mercedem pendit. Deinde
quæ prædicebat, de publicis quidem rebus
erant;fed eorum cognitio in publicum pą .
rum erat neceſſaria quia cum prædiceban
cur,quando vix præcaueripoterant: nempe
exiguo paucorum dierum antequam con
ringerent tempore. fruftrà etiam prædice
bantur,à folâ muliercula; cui fidem adhibe.
re, nullius prudentis viri fuiſſer. Non con
fucuirautem Deus, quæ præſciri, & præca.
veri vult: fic nuda à perſuaſionum momen
pis omnibus,indicare. Deniq; quæ prædice
bat huiufmodi erant,vt non dico dæmonis,
ſed eriam humanæ prudentiæ & conie & urę
fubiacerent. Spellii ſupplicium.quia ſciebat
dæmon ,eum iam reum effe, & propter cre
bras accuſationes occultarum delationum
ferio & ſedulò in eius aétiones , vitamq; in

quiri: Ludouicii Requeſenii morbus , an

thraxerar in corpore ſimulobeſo & admo
dum

1
 Libri IV . C.IV. 2.1. 549

dum bilioſo: quis eum lethalem forcno prę.

uiderer ? judicant medici, ex indiciis exter .
nis ; non queat Æſculapius ille fulminatus,
cui pateņr corporis interna ? Ordinum mo
limina cótraConciliú ſtatus , iam diu coque
bantur: Heſijaudaciam & conatus nõigno

rabat, qui ftimulabat: ex confiliariis qui in

uiſi , qui magis , qui minus,tcncbat Satano
mnia , videbatconiuratosvigilarc: alios vel
non credere , vel contemnere , vel ſtupere :
quid futurum , & quæ ex ſimilibus (vt dicunt
Diale &tici )præmiſſis conſequentia ,non erat
magnæ ,ncq; ſupernaturalis ſagacitatis odo
rari.Sed faluo hæc meliore iudicio .

CAP . IV .

Deconieétations Politica , fiue dk fortibus.

Politicam Cortem voco, quz iure aclegi

bus probis aliquando recepta : vreftfors
dimiforia.fortiam contractus, canonica purgatio ,&
fuerc olim permiffx , núc verò damnata va
riæ quædam vulgares purgationes. dc quibus
logulis agendum .

QVÆSTIO I.

De diuiforia forte.

Dwiferia forte Romani olim in iudicibus

legēdis ,prouinciiſqz ſortiendis vteban
tur, necnon in familiâ herciſcundâ , milita
ribus ,
Nn s
 1570 Diſquiſitionum Magicarnm

ribus,aliiſque negotiis, ludicum illam lorci

-de qua ex rionem Romaniab Athenienſibus accepc,
go.liz.de re; vbi iam olim in Arcopago iudices,conic.
b
iudic.c.12. &tis in vrnam variis litteris ſortiebantur;

bankucia
. quod & Siculos imitatos Plutarchus, cùm
& Schol.de augurio, quod ex litcera M ipſiobringen
Ariſtopha. tecæperar Dionyſius, ageret, in Apophteg.
Li.s.detemi: apertè docuit . Sed de genti lium fortitione,
pub.Arhe- cæteris plura & meliora methodo lunius
hien .
€ 1.2.Anim Hornanus tradidit. Addam quæ Iuriſcon
aduer. c . S. fulti & Theologi cenſucrunt. Si dubium lit,
41.14. D. qui primi cauſam in iure dicere debeant; " G
de iudic. Ide hæreditatc & bonis diuidendis ; e ſi deo
e l.2.C.
quando & {ptionc pluribus reli & a, 6 de ſeruis manumit
quib.quer cendis,liberis diuidendis , & fimilibus , cam
11.3.C.depermittunt iura : prohibitum duntaxatſor
legit . ciri Epifcopum , vel aliam quamuis digni
&Mynfing.Statem , aut beneficium Eccleliafticum . In
4.obl.37.
h 147.C.de cæteris crgo dignitatibus ; & officiis, actio
Epiſc. nibus, pænis , rebuſque aliis , diuiſoria ſors,
icap. fi.de
fertileg qua quid cuiquc tribuendum , quçritur,pro
hibita noncſt,vtpatet ex capiteprimo 26.q.2.
qui canon de hac diviſoria tantum , debet
* in P1.30 , intelligi,vt patet ex ipfomet Diuo Auguſti
propè ko. no : vc tamcn in his nullum peccatum in .
D. Tho. tercedat , ſetuandæ funt quatuor conditio
k4.9.95. ar. nes. Primò deber euentus à Deo exfpe&ta

in Sum.x. ri , & non à caſu velfortuna,velaftris, quare

Sors. & Deus inuocãdus iuxta illud ; m Inmanu tua
an d. P1.30.
fortes mee.Siquiscertum euentúexfpectaret
labaſtris vel fato( ſumpto vt ſumunt Scoici &
Aſtro
 Libri IV . C.IV. Q.I. 5711

Aftrologi ) mortaliter peccaret ;fi à caluvel

fortuna (forcúnam nõ vrgentiles , nam tunc
effet mortale & idololatricum ; ſed vt Chri
ftiani ſumunt philoſophi,accipiendo “) in re vide Vos
graui foret, veniale ; in re leui , vix eſſet pec- s.phyf.spa
catum . 2. Debetadhiberi ſimplex ſors, line s. Sol. &
Tolecia
va ſuperſtitione, vel abuſurerem facrarum eund phy.
aut Script. fan &tæ ; non tamen eft Moreale fic.lib .
peccatum , niſi magna adlicirreuer b D.Augu .
entia . 3 .
7 cpifugada
Neceffe eft,vt illi qui ſorriuntur, æquali iure Janu a. .
nicantur: alias enim eſletiniuſta ſortitio : & 26.9.2
quidé grauior , ſi de bono publico ageretur,
v.g. ſi de officiis publicis digni & indigni
fortes mitterent. Sors enim poſſer indigno
fauere , cum damno reipub. & iniuria digno
rum. 4. Vt principalis intentio mitrentium
fortes , nõ lit inquirere voluntatem Dei mo
do extraordinario (quia talis modus omni- |-.c.2.& 4,
V no eft incertus) fed præcipua intentio debet 26.9.2
efle , vt auferantur lites,diſcordix , quere
0 læ ; inuidiæ : quod nos docuir Salomon . 4 d Prou 26.
v.18.
Contradictiones ( inquit ) comprimit førs, do in
ter potentes nog diiudicat. quare fi aliter con
cordia poffet iniri , res forti non eſſet com
mittenda: fin aliter nequit diſcordia ſopiri,
bonum pacis fortem permittit , feruatis his
conditionibus. Hinc praxi receptum in mi
litiâ,vt quando plures ſuntrei , ſorte experi
antur, quis necandus, quis liberandus: tum
vero ſeruandú , vt fit par ſortientium reatus,
alioqui iniqua eſt fortitio, quoad minùs no :
centes ,
 Difquifitionum Magicarum
1572
centes. Sic tempore tempeftatis licec lorciti
ex omnium conſenſu quis naui ,eiiciatur: &
tempore peftilitatis forriendum , quis paros
D.Aug.e - chorum in vrbe remanere debeat ;acadéra
Honogacione,quandodubium cui cedere debeat e
li.i.de do leemoſyna ,poteſt ſortitioneres decidi."
Ctr. Chrift .
Porrone quem fallant, quæ in S.S. leget B
6.286
de fortibus rc&tiſſimè poft D. Hicron . & Be . 1
b argu.l.3.
C. comm . dam monuit Gratianus , ca nihil ad noftra
tempora. Ná in veteri lege, Deus
legat
ded.c.2 . &. pertinere
d.c.4. inter alias cæremonias , hanc quoque inſti
tuerat, quâ in fortitionevterentur, eamque
ſorti præmitterent; quæ qualis fuerit, non
fatis conſtat, videtur fuiſſe quædam ad De
um métis elcuatio cum oratione ad hocin
dc.16.19 ftitutâ ,vt colligitur ex Leuitico ; " vbi de ca.

pricmiffarij ſortitione,fic legitur ;duos hircos

Rare faciet coram Domino in oftio tabernaculite
Aimonij :mittenſqz fuper utrumg fortem ,rmam
domino , & alteram caproemiſario ; cujus exierit
frors domino , offeret illum pro peccato :cuius autem
in caprum emiffarium f, tatuet cum viuum coram
Domino , vt fundat preces ſuper eum , do emittat
eum in folitudinem .] & Diuus Lucas de ſorti
tioneApoſtolagusita ſcribit; poftquam nar
rauit duos ab Apoſtolis coram Deo ftatu .
tos, Barſabam & Matthiam ; Et orantes , dixe

runt; Tu Domine, quicorda noftiomnium ,oftende

quem elegeris ex his duobus vnum , accipere locum
miniſterij huius, & Apoftolatus ,de quo prauarica
Itus est indas, vt abiret in lacum ſuum . Et dederunt

fortes
 Lib . IV , C.IV. D.I. 5731

fortes eis , & cecidit førs ſuper Matthiazn ."] Pri.- 14. 2. 1.
mùm igitür ſtatuebantur fortituri coram 24 .
Deo , moxoratio fundebatur , tertiò forces
2 lingulis dabantur, eæ miſcebantur, in finu ,
0 vrnâ ,vel alio vaſe: cuius ſors exibat, ſuper e
um cadere dicebatur, Certè miſſas aliquan.
do in finum ,teſtatur Salomon ; Sortesmit .b Prou . 16.
< iuntur in finum ,fed à Domino temperantur. in. (v.rde.
11 terdum in calicem , quem finu continebant:
OS vnde & calix in S. Scriptura fæpe ſignificat
ſortem ; ve ſecundum nonnullos, his verbis ;
Dominusparshareditatis mea dacalicis mei.To « PL15.1.16.
OD tum ergo hoc negotium cærimoniale fuit :
quare legis veceris cærimoniarum abroga.
tione, etiam hæc fortitionis cærimonia cer
1
fauit. Vnde Venerab.Beda obſeruat Apo -Idin cap.k
ſtolos ante S.S.acceptum , in electione Diuina
H Macchiæ adhuc legalı cærimoniâ vlos fuif
fe ; poſt Spiritum verò ſanctum acceptum ,
T non ampliùs fortem adhibuiſſe ;ſed folâ vlos
oratione ad Deum , & ieiunio adiuncto : fic

enim leguntur elegiffe feptem Diaconos, &

Preſbyteros.Sanè cùm Saluator,qui falle-fat ... a
re non poteft nec falli, cun &ta promiccac o - 0.14.0.26
rantibus ; f ftultum & abſurdum eft , relictâiMacch.7.
oratione, quæ promifſionem habet ; confu ,:7.Ioan.
gere ad ſortem ; cuiſe adfuturum Deus,
in Nouo Teftamento non

repromifit.

QVÆ
1
 ( 574 Diſquiſitionum Magicarum

QVÆSTIO II.

De contra£lu fortis,fiucLoterie.

EST in vfu frequenti:Europe contra& us А

quidam ,quem vulgò vocãt Loteriam . iſte
vel priuatim fic, vel publicè : priuatim , pro
arbitrio cuiuſq ;, quando aliquisequum vel
quid ſimileſtatuto precio (vg.pro L. aureis )
exponit fortiendum cui obtingat, & deinde
in hanc ſummam plures fymbolam quiſque
conferunt, & aleam iaciunt , quis cquum fit
habiturus: vel etiam priuatim pluresannu .
li,libri,ſpecula ,vel alia fupellex proponitur,
inter familiares eodem modo collatis fym

bolis ( quæ vocantur Lota ) ſortienda. vulgo

vocant la roffe,aut,riffe. Quidam vocant iu
d'umolla: opinor propter vrnam ſeu ollam ,in
quam lortes iaciuntur.
· Publicè verò cum inſtituitur , opus eft
Principis velReip.conſenſu.ſuntque hocin
contractu , ſiue publicè , fiue priuatim fiat ,
multa conſideranda ,vt iuſticia contractus &
perfectio illibata mancat.
Concl.i . hunc contractum effe licitum . hanc
Quod probat bene Briard. * quod fit licitus patet,
lib.s.
quia nullo iure, nec naturali ,nec diuino,nec
humano prohibitus . Non naturali, quia ce
lebrari lic poteft , vt nulla in eo interueniat
iniquitas ; ſi ſeruentur conditiones mox di
cendæ . Secundò quia cedere poteft in pu
blicam vtilitatem .3. Quia fecundum le ,nj.

hilent
 Libri IV . C.IV. 9.11. S75

hil eſt aliud, quam ſors quçdam diuiſoria,in

ſtituca ex benè placico concercantium , liuc
confortientium . Quod diuino iure non lit
prohibitus, probatur, quia nec per S. Scri.
pturam , nec per yllam traditioncm Eccle

10 liæ: quod neciure humano,probatur: quia

! necciuilis, nec canonica lex vlla profertur,
B quę de hoc contractu expreſsè egerit.Et fal.
litur Conrad . putās prohiberi legibus,quæ a 1.decon.
vecantludum alearum. Nam inprimis hoc crac.crad .
3.9.21.com
dici non poteſt de Lotheria publica, in quali2
non iacitur alca ; & quoad priuatam illam
riffim , in qua interceditalea ( licet lure Ca

L. ftellæ prohibica ſic iure nouo ) ea quoque

nonelt prohibica di &tis legibus,de alex pro
hibitioneagétibus. quod probo ,quia ludus
alex prohibitus eſt, non quia fortuna in eo rel.& fum .
dominatur ; ſed quia perdentes in ludo a- fan. Pala
leæ folent blaſphemare, & etiam folent ho- da. in 4. d
15.9.3.ar.fo
mines ſuas opes omnes breui tempore lic Silu.verbo
onfumere, & depauperari, vt patet ex ipſis ladus,6.4
30
reſcriptis iuris . Nam & in fortuna fundare- L.quodia
conuiuie
tur di&ta prohibitio : certè nunquam , nec P.dc a
Pparuâ fummâ liceret ludere alcâ. cunc.n. cas . c vo
d ho
0
{id prohibitú foret,quia per ſe malum . Nunc lant Ang.
6
verò videmus iura permittere luſum aleæ fup.& Bri
pro re modicâ ſeu causâ conuiuij : ' & ſen- a.d. fup.8
ce
tentia eſt magis confona rationi & legi regl.inca
bus,hocinterdi &tum folummodo pertinercverb. Epiſcop.
de
ad folitosludere , fiue ad frequentantes ale feruicas.
ử
am , fiueaddeleruientes alex . 'ideoque cen - 35.d.
}
fenda
ក្រុម
Maកមមហើម

1576 Diſquiſitionum Magicarum

ſendaalca nó cffeprohibita , quia per ſema
la ; ſed malam factam ,quia prohibita ;& qua.
tenus prohibita. prohibicam verò , propter
geminum , blaſphemiz , & deco & ionis,peri
culum . Quorú vtrumą; cùm ſublitaullum
in hoc raffa contractu ; crediderim ; ſicut
Briard.defendit pofterius genus fortis in vr
nam cõiectæ ,à ratione fimilitudinis ; codem
modo defendendum prius illud per alcam .
Præterea quæ ad iuſtitiam vnius , cadem ad
alterius iuſtitiam ſufficient: & ficut lucrum
in yno fa &tum licet retinere , fic etiam licebit
in altero .
Notandum verò in hoc contractu duos
contractus virtute miſceri; primùm ,reſpe
& tu cius qui locale , vel ſupellectilem expo

nit, & eft vera quædam , ſed implicita vendi

cio; quâ pro tali fummapecuniciple ,omnib .
illis qui ſummam fimul conficiunt, vendic
rem illam ; puto equum , quinq; ſorcientibus,
quorum finguli decem aurcos conferunt,
vendit pro quinquaginta aureis . Sccundum
vcrò rcfpe & u emptorum inter fe , fic enim
eſt contractus quidam fortis diuiſoriz , cen
ſentur enim ſicinter ſe cóuenire , vt cui ſors
vauet, illc pro ſuis decem aureis totú equum
habeat , & tota ipfi merx cedat, cæteri verò
diſpedium ferant finguli ſuæ fymbolæ. Nec
aliud requiritur ad iuſtitiam contractus v
triulas, quam vt tota ſumma fimul adæquet,
Inon excedat valorem mercis: & ipſiementes
omnes
 Libri IV . C.IV. 9.II. 577

omnes çqualicer ſubiicianturveriquefortu

næ , lucri & ainiſſionis Licitum verò hoceffe
probac Franc Garcias.quia reuerâ contra a lib. c.de
contract:
1 èus iſte in idem recidir, quod omnes ifti for c.zo.
tientes inità ſocietare fimulrëm vel res illas,
quæ forti exponenda ,emiſfenti tunc enim
poffent fivellént inter ſe conuenire de force
diviſoria iacienda, quid cuiq; rerum illarum
obcingéréć. quod licicú efle nemovnquam
negauerit.
2. Cońcl.conditiones ad iuflitiam lucri in hoc
contratto confideranda funt pro ratione,perſona
ruim qué bic adfonivaria .] Harcaſferit & o
ptimè explicat Franc.Garcias ,& illum nul
b de con
loaddito fequitur Lud. Lopelius .
tract ,
Notant quinque perſonarum genera in 6.23
.
hoc contractulucrari poffe :Primòdomninos
mercis ſeu venditores, his licitüm eft rata
tum accipete pro mercibus quācùm poffent
lucrari alio quouis contractulícitè illas diſ
trahentes. Quod tantum poffint accipere ,
probatur . quia quoad ipſos intercedit cum
Tortientibus contractus venditionis , vendi
cor autem pofſet conſequi quantum mer
ces illi iufti lucri adferre valent , hoc eft ,

quanti ſunt ipfae merces. Si ergo amplius

acciperet venditor iſte , iniuftum forei lu
crum , & teneretur reftituere : Si tamen
quod ampliù's permittitur conferri úléra
mercis pretium ,id non cėdérét domino feu"

lýenditorimercis i ſèd pauperibus, vcl offi

oo ciali.
5
 onum m
iſiti caru
578 Diſqu Magi

cialibus ſeu miniſtris ; licitus foret exceflus,

vipatebit ex modò dicendis. Hæc excepcio
fuler contingere ,in publicis ſortitionibus,
quæ conceduncurCiuitatibus vel Commu.
nitatibus , vt hoc pacto ſe liberent ære alic
no : tunc enim folet Princeps dans licen
tiam , conliderata publica neceſſitate, pre
tium ſortis aliquando paulò liberaliùs ſta.
tucic. neque fit iniuria fortientibus,quihoc
Iciunt . Cauenda verò fraus venditorum, nc
ſortitionem facere morétur , poftquam ſub
ficientes ſymbole ſunt collatę. item ne mer
ces murent , vel diminuant. ltem ne, quan
do fiinul facienda ſortitio , aliquas merces

priùs patiantur ſortem ſubire. Pro quo ſci

endum ,ordinariò certam diem præfigi, qua
fimul ſortes omnes trahantur, die ac nocte
labore non intermiſſo : interdum tamen in
ſtituitur furtitio , hoc pacto: primum propo
nunturomnes partes , ſiue ſupellex fortien
da tota ; & ltatuitur ſingularum fortium pre
cium ,v.g quinq; ſtuferi: cum ftatim fingula
ris volentium ſortiri ſortitio inſtituitur, quo
quiſque confere ordinc. v.g. venio & offero
decem ſtuferos, dux ſortespro me extrahu
tur ſtatim . fi venit ſtatim alius, qui adfert
quindecim ſtuferos , tres fortes pro illo ex
trahuntur, quodq; mihi vel illi obtingit hoc
auferimus. Hic modus periculoſus eſt, nec

deberet à principibus permitti: quia multis

'fraudib.eft obnoxius. Nă primo cùm nõin
terce
 Libri IV . C.IV , 9.11. 579

tercedat in ſorte ducendâ folemnitates,quç

folent in alcero genere ;faciliùs eſt vc fiacalia
quacolluſio . 2 non poteſt conſtare facilè de
æqualitate pretij: tum quod ſi certum tem ,
pus præfigatur, fieri poteſt ve tunc non fatis
multæ ſymbolæ ſint collatæ : fi tempus libe
rum permittitur , fieri poteſt ve venditor ni
mis diu hanc excrcens ſortitionem , longè
accipiat vltra pretium merciam . Nec ſuffi.
cit dicere, fieri etiam poffe vt infra hoc ac
cipiat; & fic communcm alcam ſubire. Rep.
cnim non debere vllum fortunæ periculum
bîcinteruenire inter emptorem & vendito :
rem , qua ipſorum ad inuicem refpectu , eſt
contractus venditionis; ſed inter ipfos tantú
cmptores , reſpectu enim ipforum mutuò ,
cft contra &tus lortis. Denique cùm ſic mer
ces ſubtrahantur , quæ fortitò contigerunts
ſemper vilior fittota merx , & idco iniuſtum
eft durare idem fingularú ſortium pretium.
Sidicas ſemper alias çquè bonas merces ſuf
fici ablatis , ncq; hoccit fatis credibile , neq;
fufficit. nam nimis diuturna permittitur lie
licentia venditori hunc oxercendi contra
& um . Longè icaq; tucius eft & fecurius,cum
Reip.cum priuatis , hoc ſecundo genere re
.
llico, prius tantum exercere.
C
Secundò poterunt lucrari ipfi emptores,
11 Gue fortientes quia poterit , quivtiam fortè
drachmácontulit ,mille accipere.nam quid
quid illicitra fraudem fors obtulit, id poteſt
Öö 2 äufeire
 580 Diſquiſitionum Magicarum

auferre & rerincre.rario eſt, quia omnes for

tientes in hanc condicionem conſenſerunt,
vt quiſque auferat, quod illi ſors detulerit :
atque ita oinnes æquali ſubſunt periculo .
Nam qui multas ſymbolas colligit , vt mul
tis poteft fruſtrari, ſic multis poteſt lucrari:
qui paucas,paucis & lucrari, & paucis iactu .
ram poteſt facere. Cauenda hic colluſio

ſortientium & eorum , qui ſortes extrahunt,

leguntque. Quod fi quis per huiuſinodicol
lulionem aliquid fuerit conſecutus; tam i
pſe , quam colluſores , tenentur ipſam rem
illam reſtituere , non domino priori , fiuc
venditoriſortis ( quia iam illam ipſe vendi
dit ) ſed conſortientibus, qui emerunc du
bium cucntum : & idcò res illa debet vendi ,
& pretium inde redactum , inter ſocios forci
tionis iterú ſorti ſubiiciendum : vel fi res cx
ftet,ipfamet lo hac vero ſorticione an ficad
mitrendus fraudacor ? certè li fraudem non
adhibuiſſet , ſors illa ipfi non aduenifſet: &
pænă peccati ſuiæquum eſt eum ſuſtinere :
tamen quia fieri potuit , vt alia ſors æquè bo
na illi fuerit obuentura, & nulla lex eum pri
uat iteracâ ſorcitione; ideò mihi res dubia
eft ,nec auderem eum arcere .
Tertiò miniſtri & officiati , quiadáſtune D
fortitioni , tum in Icedulis ſcribendis ,tum in
forubus extrahendis , tum ne quid fraudis
vel doli committatur : illi licite ſtipendium
aliquod pro labore fuo recipiunt. ita tamen
Ginec
 Lib . IV . C.IV. Q.11. 381

Gnec plures quàm neceſsèlitminiſtrihuiuſ.

modiadhibcantur ; nec æquo ampliùs ſtipe
dium ferant : nec diutiùs quàm neceſſe fo

ret,rem extrahant. Quæ vera, tam reſpectu

venditoris, quam emptorum : ſcilicet lino
lint plus æquo tribuere, vel nolint réficex
trahi, vel nollent tot miniſtros adeſſe. Nam
a conſentiant,nonvideo cur minùs hicope
retur conſenſus emptorum , quando iplo
rum expenſis ininiſtriadſunt: quàm vendi
toris, quando ipſi expenfæ foluendæ .Neque
mihi hoc ſaris perpendiſſe videtur Garcias ;
dum putat has excepciones tantum locum
non habere, quãdo miniſtrià venditore ſunt
alendi. Si quæras à quo ordinarie alendi?
cùm lucrum ipſius fortitionis, hoc eſt , quod
ſortiendo contingit, omnino perrincat ad
emptores, ncquc huius lucri pars vila cedat
venditori: & impenfæ miniſtrorum fiantra
tione plus ſortitionis,hoceft,ratione fecú
di contractusviſtualis ,nõ ratione primi : le
quitur impenſas corum eſſe debere , inter
quos lucrum ipſum partiendum eſt, & inter
quos celebratur ſecundus cótractus.quæ eſt
a Alcocer.
communis fententia. Sed alcocerius ynum deludo , c.
excipit caſum , quando ſcilicet venditor ali 19.Garciz
ter ſine impenſis in proxenetas, aut inſtito d.c.2o.Lo
res, non potuiſſet illas merces diſtrahere,cú pezd.c.23 .
enim ipſe tunc per ſortitionis compendium
euiter illas impenſas, æquum videatur, ca:
rum loco , ſubire partem impenſarum ſorti
00 3 tionis ,
1982 Diſquiſitionum Magicarum
tionis. Nihilominùs Garcias & Lopezius
cõtendunt etiam hoc caſu , rationi illicom
muni locum eſſe: quia ad venditorem iam
forcitio illa nihil pertinet. Æquior tamen ,
( vt puto ) eſt ſententia Alcoceri. quia com
modum illud , quod percepitvendicor,reue
ra dependet, & prouenitvirtute ipfius forti
tionis ; ncc fine fortitione illud conlecutus
fuiſſet : & fic quoad hoc negotium nó debet
conſiderari venditor expers commodi ex
ſortitionc . Deinde in praxi receptú , vt ven .
ditor ſoleat hæc omnia ſobire , & omnes ex

penſas facere,nó tantum fa &tas in taxatione

& valore mercium conſtituendo ; fed etiam
fa &tas in ipſa ſortitione: verùm in ipſa taxa
tione fortium ( v.g.ſummæ totalis , ad quam
numcrus & valor lorcium pertingere poſſit)
habetur ratio probabilis omnium iſtarú im
penfarum : & fic Domini in ſe totum folent
recipere.Alioqui ſi emptoribus aliquid pro
prerea decederet, tum locú habet quod di
cit Molina, p.2.de inffit.difput.seg . nempeidà
principio publicandum eſſe.
Quinco licite deducitur & accipitur ex
tota ſummapretij emptionis , illa quantitas
pecuniæ ;quæ allignata fuit à Principcado
pera piavel elecmofynas :ſiue illa deducatur
à portioncvéditoris ſeu pretio ; liue à luero,
quod cedit forcicntibus; ſiue ab vtroq;: præ
fertim fi ab initio hoc promulgetur.

Pia enim & religioſa eſt conſuetudo , qua

Prin
 Lib.IV . C.IV. 2. I.

Princeps vel Reſp.talem licentiam contra

aus ſortiarij concedens aliquam partem lic
reſeruat:neciniuriam facit contrahentibus.
non venditori , cui non tenetur aliter licen
ciam dare :non emptoribus , qui hac condi
rione pecunias ſuas forti ſubiiciunt. Quod
de caufa pia di & um , idem tenédum , depu
blica neceſſitate, quare poſſec aliquid reler
uari ad foluédum debica Principis vel Reip .
ficamen verè ralis necellitas ſubeffet. Ideo
quando conceditur in remedium Ciuicati
vel communicati , vt poffet Princepsaliquid
ſegregare, ad neceſſitates illiusCiuitatis; lic
etiam poſſettaxare liberaliùs ſummam pre
tij . Sic benè Garcias .

Vltimò potest , is cuimerx aliquaceffir, quia

fymbolas contulit plures omnibus aliis, vel certo
numero intra tot dies,mercem illam reciperedre
tinere .]
Intellige quandocunque acceperit;dum
modo non fit res ex numero illarum , quæ
iam cxpoſitęſortitioni:quod li ex earum nu
meto lit, nó poteft eam accipere, poftquam
aliqui iam ſymbolas conculerunt . ſtarim e
nim vt contulerunt,in hácmercém ipſis ius
fuit acquiſitum . fic fit ve venditor alieriad
dicere nequeat , quodiam alteri venditum .
Hæc ratio facis indicat , hoc intelligen
dum , quando inſtituta iam fortitione; vel
acceptis fymbolis , he promiſſio. Sienim p
mifſio facta foret, vt lolet, ante fymbolarum
Oo 4 colla
 1584 Diſquiſitionum Magicarum

collaționem ,hoceft , initio quádo ſortis di

uiſoriæ fiue Locheriæ fit oublicatio; cú cnim
fæpè additur, qui primamłymbolam contu .
lent, is habebit hoc vel illud ; quiintra tot
dies tot ſymbolas contuleric, þabebiçillud;
qui numero viceriç reliquoş intra talecem .
pus,illi hoc acdet ; tunc iſti omnia etiã poft
inchoatas forces acquirerent, quæipaspro
miffà fuerúc ante fortitionem , & antequam
resipſa venderetur:& tuncfortientes in hac
conditionem conſenGifre ſunt cenſendi. Sic
intelligédi Garcias & Lopezius. & fufficiant
iſta de hoc contractu Loiherie . de quo vide
Molin.d.loco , & P. Zaa in Aphoriſm . verbo
venditio.nu . !s:

QVÆSTIO III.

Depurgatione Canonica .

Canonica purgatio dicitur quæ

, régulis Ec А
cleſiaſtici iuris conſentanea cft : quçdu

p !ex eſt, ynaper iufiurandum ,in qua nihil eſt

forțis: hanc ſoli improbāt hæretici, qui con
fendunt nunquam licereiurarc , pe in iudi
li.cc.vera
iura cio quidem contra quos legi poteft Alf. à
carum Cartto, Cochläüs contra Anabaptiſtas, &
( 4.0
22.2 . diſp. Gregor. Valenci. Probatur etiam hzc pur
-2.pus. gació quoad Laicosin Concilio Triburien .
12.par
G , Gicque teftatürCromerus kb.19.bift.Polon .
quis
руб. . le Sophiam Reginam de ſtupro accuſaçam ,
Tuo, & lepicm honcſtarú acnobilium fæmi .
narum
 Lib. IV . C. IV . Q.11 . 585

narum iureiurando purgaſſe. Probatur ve.

.
rò quoad presbyteros & Epiſcopos,
conſti
.
tutioneGregorii Magni,qui varios Epiſco
21 pos ſic ſeiuſſit purgaro a . Idem ftatuere A - ac.presby.
ccr cum A.
lexander , Innocentius , & Lco Pon- feq.d.q. *
.
tifices idem fancitum in Concil. Agathena be. fuper
; & llerdenki t: id ipſi fecere Sixtus Ter caula d.q.
tius 6 , & Lco.lll . 5, & Pelagius PP . ' c.quoties
71 B
Altera purgatio eſt per venerabilis Sacra-libi.
dc.omnib .
menti Euchariſtici fumptionem .hanc Catholi ibi.
C ci contendimus effe licitam ,quando iniun- cefi legi:
1 timi ibid .
gitur ab Eccleſiaſtico iudice competente. fc.presby
In veteribus Germaniæ conciliis hæc pur - card a ple
Statutum enim illis , G beibid.
gatio fuit probata .
8c. mā da .
furtum in monaſterio committatur , tunc iis ibid.

fratres feita expurgent.Miſſa celebretur, in " c.auditú.

corum præſentia , & ea expleta omnes in hec ibid.
i Sigeber.
verba communicentur :Corpus Domini fittibi ho in Chron .
die ad probationem k . Item ,fi Epiſcopo autpres - k ca.fæpe
bytero aliquod maleficium imputatum fit,pro fan coinciogic
gulis mifam celebrare debet, & communicare : du
de fingulis imputatis ſeinnocétem oftendere. Quod
linon fecerit,quinquennio à liminibus Ecclefiæ ex
traneus habcatur I. ] Nec deſunt exempla lc. fi Epic
Pontificum optimorum ,qui hác purgatio- ibid.
nem exegerunt. Lotharius Rex pa &tis cum
Nicolao Pontifice non ſtecerat, ied adulce
ram iterum in thalami partem reduxerat .

Profe & us Romam abfoluipetit à Pontifice

Hadriano,dicens ſe promiflisNicolao fa& is
Iſteriſſe. Pontifex pro comprobatione innocentia
Oo 5 (aic
 Duquifitionum Magicarum
so
a ann.870.'(air Sigisbertus*) adexaminationem corporis !
ia Chron. fanguinis Domini tam regem , quam optimales re
gniinnitauit.illi nibil Denm veriti corpus Domi
mi noftri, temere perperam acceperunt :Sed Re
ge in itinere Placentiæ ſtatim m . riente , o
mnes intra annum reliqui perierunt Malus
crat Imp.Henricus , ſed tamen fimile facri
legium committere exhorruit , inuitante il .
lum ad fimilem facramenti Venerabilis pur
gationė Gregor.VII.Pontificetam ſancto ,
quàm malis cun & is inuiſo , tam religioloq
hæreticis ſemper odioſo. Narrat hiſtoriam
2.1077. Lambertus Schaffnaburgenſis his verbis b;
ita abſoluto ec (nempe Henrico Imp. )excom
municatione, Papa mifarum folemnia celebrauit,
confeélag facrioblatione,Regem cum cetera ,que
frequens aderat,multitudine ad altare cuocauit,P
ferensg, manu corpus Dominicum : Ego, inquit , ia
pridera ate twisg fautoribuslitteras accepi ,quibus
me infimulabas ſedem Apoftolicam perfimonia
cam herefmoccupaffe , & aliisquibusdam taman .
te Epifcopatum ,quam poft acceptum Epifcopatum 0
criminibusvisam maculaffe ,qua mihi fecundum
fcitacanonum omnes ad facros ordinesacceffum ob. 1
Arexerunt. Et licet multorum idoneorum certe te
fium adftipulatione crimen refellere queam : corã
fcilicet ,qui omnem vira mea abineāte atate infti.
tutionem integerrime nouerunt,& corum qui mea
id Epiſcopatum promotionis auctoresfuerunt.Ego
tamen ne humano potius quam diuino niti videar
'teftimonio,vt fatisfa&tioniscompēdio omné omni
bes
 Lib. CIV . ‫ ر‬87
IV . Q. III.

bus fcandali fcrupulum de medio auferam :ecce Bor

pu: Dominicum quidfumpturus ero in experimé
ium mihi hudie fiat innocentia mea , ut omnipo
tens D us, fuo me hodie iudicio vel abf luatobuiti
criminis fufpicione,ſiinnocensfum : vel fubitanea
interimatmorte.firews. Hacia elta , vi folenne
est, praf ius verba terriblia,quibus Deum cauſe
fue aquißimum iudicem , & innocentie affertorem
adifeprecabatur pariem Dominica corporis acce
puis cemedit . Qua liberrime abfumpta,cumpo
pulus in laudesDei ,innocentia eius congratulatus
,
aliquamdiu acclamafet, tandem impetrato ſilen
tie,conuerfus ad Regem .Fac ergo fili,inquit fopla
cet quod me facere vidiſti. Principes Theutonici re
gni fuisindiesaccuſationibus aures noftras obtun
dunt,mognam tibi molem capitaliü criminum im
pingentes:pro quibusnon medo ab omni rerü pub
(licarum adminiſtratione ,fidab Ecclefiaftica etiam
comunione , do abomnimoda vita ſacularis con
verfatione vfq; ad extremum fpiritum te fufpendi
oportercexiſtimant. Petunt etiam magnopere diem
du locum flatui,audienting praſtari canonice dif
cutiendis , quas aduerfum te adferant accufationi
. Et softi optime humana plerumg, vacillare in
bus
disia, & in publicis difceptationibus nonnunquam
falfa pro veris perſuaderi,dum pro difertorum ho
minum ingeniis & dicendi copia & fuauitate fal
fias verborum phalıris adornata libenter auditur
e verilas nullis eloquentia nixa adminiculis con
temnitur. Cùm ergotibi beneconfultum cupiam ,
pro eo quod in calamitatib.suis fupplex Apoftolical

fedin
 1588 Diſquiſitionum Magicarum

fedispatrocinium expetiſte.fac quod monco.So to

innocentem nofti, em exiſtimationem tuam aba
mulis tuis per calumniam falfis criminationibus
impeti,libera compendiosè & eccleſiam Diifcan
dalo , & teipfum longa concertationis ambiguo, &
ſume hanc refiduam partem Dominici corporis :vt
comprobata Deo teſte innocentia tua,obftruatur
omne os aduerfumte iniqua garrientium :da mer
deinceps caufa tua aduocato, & innocentie tue ve
hementißimo affertore, Principes, tibi reconcilien
tur, Regnum iibireflituatur,omnes quibus iä din
refpublica diuexatur bellorum ciuilium tempeſta
tes in perpetuum fopiantur. Adhacille inopina
tareastoniķu aſtuare tergiuerfari :& c. ] Sequi
cur quo pa & o experimentum hocinnocen
tiæ ſuæ facere detre &tarit. Vidiſti ( lector )
indicii huius formưlam ,vidiſti cauſas. Hæ
nonncveræ ; quòd Deus fideliſſimus verita .

tis litreſtis :quòdin humanis diſceptationi

bus fallaciæ lit locus , diuinam verò dil
quiſitionem nec falli poſſe, nec fallerc ? In
formula, quid niſi pium , quid niſi conſenta
ncú ſacris litteris ,præceptisq; diuinis : Ver
ba quæ rem deceant : res ad honorem Dei,

pacem Eccleſiæ : concordiam iuſtitiamque

ſanciendum , ſcandala ſchiſmataớ; tollenda
inſtituta & peraccommodata . Quid igitur
a Horo- lleguleius vilis - ſummis Ecclefiæ antiftitib .
man .Cal-lobftrepit:quid rana conaturin elephantum
uiniſta
Commët . intumeſcere ? cur hanc vocat,furioſa explora
de feud. 'tionis fpeciem :curEpiſcopos Sacramentales,per
ludi.
 Libri IV . C. IV . Q. 111. 589
1
ludibrium homo Sacramentorius, appellat?v
nicam adfest rationem , rationis expertem .

Quia in exſecrationem fic & perniciem co

uertatur,quod ad falutem inšticutum piita.
bacur.Putabaturergo , & non erat?iamChri
ſtus mendax, qui hoc apertè profeſſus ? Nó .
nc çius ſuntiſta ? Qui manducat meam car-floan. 6 .
nem , & bibit menm funguinem : in me menet , d.56,
ego in illo. Si ſalus in me & ego in Saluatore ,
putabor tantum faluus & non ero ?Quid illa
b? Sicut miſt me viuenspater,& ego vino propter bv.sz.

patrem : & quimanducat me, & ipfi vimet propter

me. Falla promifſio ,fi viuere putatur dum .
taxat. Quid deniq; illud clariſſimum ; Non
ficutpatres veftri manducauerunt manna, á mor.
suifunt. Qui manducathunc panem viuet in e
ternum “ Viuet planè, viucc, ad ſalutemque cv.se.
veram & perfectam hoc inſtitutum non pu
tatur fuiſſe cantùm ,ſed ſcitur;ſed fide credi
tur. Nonne dixerat veritas d ? Hic eft panis dv.sg.
de cælo defcendens: vtfiquis ex ipfo manducauerit,
non moriatur. Ego fum panisviues qui decælo de
\scendi. Siquis manducauerit ex hoc paneviues in
panis quem ego dabo.caro mea est proj
eternum :d-
mundi vits. ] Credatnon effe falutem ,qui
non credit ſub panis fpecie eſſe carne. Nos
carnem credimus, falutem credimus; non
tamen omni fumenti.

Sumunt boni,fumunt mali:

Sorte tamen inequali
Vita , velinteritis.
Mors
 590 Diſquiſitionum Magicarum
Mors e malis, vita bonis.
Vide paris fumptionis,
Quàm fit dipar exitus.
Sed Ď . Thomæ non credit rabula : an nec

... Cor.1z. Apoftolo ? Quicunque manducaueritpanem

hunc , vel biberit calicem Domini indigne irtus e
rit corporis & fanguinis Domini. Probet autem ſe.
ipſum bomo: do fic de paneillo ,edat: & de calicibi
bat. Quienim manducat, & bibit, indigne: iude
cium fibi manducat & bibit ,non diiudicans corpus
Domini.Ideo inter vos mulsi infirmid imbecillis,
do dormiuntmulti. Quid finosmetipfos diiudica
remus , non vtig indicaremur. ] Igitur indi
gnè fumentibus,pernicies ſemper, & exſe
cratio fuit : non inſtitutione, vel inftituentis
voluntate,ſed ſumentium peruerſitate : qui
quod ad ſalutem eorum datum , in mortem
maluntabuci. Inſtitutum initio ad vitam æ :

ternam'dignè fumentium . Sic ſume:nullus

Pontifex,in perniciem , aut exſecrationem
conuertet ,nullus voluit, nullus potuit. An
qui ſumit in teſtem innocenciæ ,cum lit no
cens,dignè ſumitzó iuris Sacerdote dignum
iudicium :ſed eô, qui iuſtitiam nobis Deam
pro habitu ſeu virtute iuſticia ,definiens no
Coment. uum iuftitiæ facellum ciexit. Quid aliud ir
in lufti n. corâ formâ purgationis proponitur , quam
tnait .
quodà B.Paulo ſancitum . Nonne hoc pur
gatio indicit ? Dei teſtimonium optimum &
certiflimum elt Illud adducatur, & dubiun
Icollar.Sireus es, nolieum teſteni aduocare :

ſi in
 1
Libri IV . C. IV . 2. III. ‫ور‬

i innocens es aduoca.Proba teipſum priùs,

diiudica. reus es ? caue accedas, damnatio
nem manducabis , & exitium adferet tibi fa .
-
crilega audacia:abſtinc,moneo , & cdico.Ac
nilconſcire tibi , nulla te mortali culpa pal
leſcere , poſtquam confcientiæ arcana ſcru
tatus es,deprehendis; adcsdum fecurus,in
nocentiæ non deerit , qui pro nocentibus
oblit ; vt cos adinnocentia reuocaret Quid
in his mali ? quid falli ? Non defuit Deus in
nocentibus, & hoc indicio cos expurgauit,

nocentes verò necavit. Abſoluit Gregoriú

Vli, damnauit Lotharium . Abſoluit, in
Morinis virum nobilem Erkimbaldum de
Borban quem Comitem vocat Cantiprate
lis,hic lecto affixus jatellexicà Nepote (fi
lium alii contendint)vi virgini vitium ob
latum . Domini hæredem ncmo accuſare,

multo minuspunire audebat.Quid faceret

zger? uſticiam negligat?gladium illiin vin
dictam malorum Deus tradıderat.Nepoté,
qui occidat no reperitur.Si faciatipſe frau
de opus &
, parricida vocabitur. Vocabor
( inquit) ſed ab hominibus carnifex futurus
fanguinis mei ; ſed iuſtus vltor , fed iuſtitiz
defenlor, in oculis Domini An quia Nepos,
non nocens ſucceſſore carebo prouidebit
Dominus, cui ſeruio ; cujus gloriæ affe & us
meospoſtpono.fic animatus pugionem ab
fcondit ſub ccruicali.vocat Nepotem , tan
quam vltima ci monita & mandata daturus.
Venic

1
 592 Diſquiſitionum Magicarum

Venicadoleſcens
, quin &to poft die ; placatu
ſperans auunculum. Accedit, poftulantis
capiti aurem admouet . Ille pro oſculo,pu .
gionem condit in gutture,ncc deſinit pre ..
mere,donec videt exhalaſſe. Hanc accipe
victimam iufticiæ Deus/ addit ) tibi immola .
tam . Scis quæ in animo & viſceribus meis
doloris magnitudo obuerfan's lancinet pa :
ternum ámořem :fed vicit amor cui Paulo
poſi virës cernens deficere ; obit exomolo
gelim : tacet decæde n'epotis ,quæ in oreo
mnium recens . Quærit Epiſcopus fileñcii
cauſam .fioblitus:num ſaltem nunc feaccu .
let, & animo pæniceat?reſpondit Burbath',
ſe iuftam credere; &, quod meritorium pu .
ict, id nolle infectum . Epiſcopus čius perti.
nacia deteſtata (ſic putabat ) redit ad tem .
plum.De via reuocatæger.Tum ait redeun
ci: Vt, pater, quàm diuerſa Dei lint & homi
num iudicia intelligant,qui tecum præſen
tes:aperi(quæſo )hierothecam , in qua pign '
Cātipra. (afutis afferuatum adfers. Recludit ille,ncc

par.6.Fut- hoſtiam reperit.Hanc admiranci æger ſe in

goll.2.c.6.fore',mediatore angelo datam ,oftendit ha :
Icd melius
Cæfarius bere.Hiſtoria notiflima eſt toci Belgio non
1.9.c.38. elegancis modo & accurati artificii pi& uris
b Crant- vetuftiflimis in Bruxellenſi ciuica domo ex
zius lib.4.
Saxon: ca: ornata ,ſed etiam hiſtoriarum monumentis
43. & conteſtata 2. Sic Deus etiam abſoluit Sibi
Chron .
Hirſaugi chonem Epiſcopum Spirenſeſ coram Hé
euic Irico III. adulterii accuſarum b . Sic fæpe
nocen :
 Libri IV . C.IV. Q. IV . Sec.I. 593

nocentes & culpæ reos indignè ſumentes,

vel Deus pænis corripuit , vel non permifit
u ſumere & tráfmittere Interdú camépmiliffe fa Cypriari.
Ĉ Deú hoc ſcelus impunitú in prælens,dilata ferm . de
'apfisGre
in poſterum digna vltione, nos docct An Tu
b zor.
11 dronici Imper.perfidia apud Choniatam conenf.l.t.
Sedocculca iudiciorum abyſſus à nobis non le gior.
na t.c.88
1 ſcrutanda . Sublata tamen aliquando hæi Pei. Cluni.
2.0 purgationis forma, co quod ſuſpe& tis not 1.1.de mi
rac.c. 2.25
eft dan'da Euchariſtia.c.dileéts de purga.canon
35. Cæla.i.
0 c-tribus de confecrat.d.z. 9 cxempl.
mi c.58.80.64
QV Æ STIO IV . Sirius ini
vic.S.Go.
De vulgaribus purgationibus. tafridi,l.
Ciz .
bol.Aona.
101 A TN fortium Politicaruin numéro cenſeri fim . vitz
Ipofluntmiræ quædam iudiciariæ diſqui Manuel
Conneni.
18 Gtiones, quibusfortuito euétui veritas cul
pæ vel innocentiæ decidenda permittitur .
Vulgares vocantpurgationes , idą; rectiſſimè: y
nomen nobis indicet riullo ipſas legitimo
vſu,ſed vulgi quadam vſurpatione & obſer
uatione fupeiſtitiofa fuifleintroductasipie
00 raſy; etiam iure canonico exprefsè veritas,
Soler iis Dev s tentari potiùs , quàm volú
151 tas eius explorari.Vnde & exploratoriæ proba
tiones Lacinè dicuntur ; Barbaro vero voca
Dis bulo in Conſtitution.Neapolitanis ,parıboles

77 legesscd quod rem non feiri,fed appareretá

cum faciant.In his plerumq; peccariffentă
Ido Deum , probabitur poftea.

0 Рp T.Jis
 1994 Diſquiſitionum Magicarum

Talis purgatio cſt , quotieſcumq; poſci

cur,vt Deusmiraculum faciat:veluti li quis
confiſus innocentiæ ſuæ , peteret ſe ſepties

percuti gladio , ad innocentiam ſuam pro

a de qua bandam ,vt factum in fæmina ſeptics icta “,
eft epift. laut in ignem intrarec ,de quo poftea.
D. Hier.

SECTIO I.

Deprouocatione addiuinum iudicium .

S.£ pofit, vt qui fe iniuria aficiab aliis pu. B

tant,nec hominum præſidium vel auxi .
lium ſupereſſe cernunt,ad Deum confugi
ant; non quidemmalis vtillos eripiat, ſed vt
ſumpta de perſecutoribus vltione, cali indi
saos ſupplices iniuria fuiſſe, cun &is faciat
manifeſtum :interdum illos ad tribunal Dei
Giſti intra certum tempus , interdum nullo
tempore addico iubent:citationem ad compa
rendum coram Deo iudice vocant.de hac meri
to dubitant pleriq; quid tenendum : metué
dane citato lit,necne:item licita citanti,an
illicita ?

Quoad citantem & quiritantem , ob in

iuriam , Dico primò,fi citraodium , aut vindiéta
cupiditatem , velimpatientiam ,iram , deſperatio
nem , vanitatem ,autaliam vitiofam affectionem ,
per iniuftitiam opprejus quis, hoc faciat ,bono fine
( puta ut innocétia eius appareat,nec infamia
gra
setur familia:aut ut libereturmundus tali tyran

no:aut vt refipifcat, & terrore perculfus,pæniteat,

defs
 Libri IV , C.IV.Q.IIII.Sec.I. 595

definatgaboppreſſione e concuſſione miferorum

a ' extremo
licita est talis citatio. ] Fatetur Feuardent.
ſc talcm non audere damnare . Equidem ci | --13.Efthe:
3 res ſitindifferens, & finis bonus, puto a &tun
eſſe meritorium . nec deſunt exempla San .
ctorum hominum . Sic enim Sarajdixit A
brahæ b , Iudicet Dominus inter te e me. Sic Geni.ið.
Dauid ad Saulem , Iudicet Dominus inter mi :
1.Reg.24 .
tes & ulcifcaturmeDominus ex te. & Zacha 7.13
rias filius loiadę , cum iuffuloas regis interfi
ceretur ,fimilia protulitd ; videat Dominus, & 11.paral.
requirat.Necalia mens ſeptem Machabæo 24.1.23.
rum Martyrum, '; quorum prophetia vim - 1.2.Mze.
habuit imprecationis & cicationis , vt illæ 7.v.17. &
priores duæ ; quæ ambæ exitio perſecutorū 19.
paulo poſt fuêre comprobatæ.Nonne Apo .
Itolus Alexandro ærario impunitam efleno
1 debere cenſuiciniuſtitiam eius, cum diceret

??Reddarili Domin 'fecundum opera fua.h.c.ma-|f2.Tim.4:

lum magnum pro multis malis , quç illi oſté ".si
derat. Nonne fan &ti martyres , etiam noui
teftamenti , clamant ad Deum & ? vfquequo . Apoc.6 :

Domine non iudicas , & non vindicas fanguinem v. 1o .

noftrum de his ,qui habitant in terra ? Legimus
etiam de B.Euſtachio Abbate , cum hæreti
cus quidam Agreſtius, B.Columbanum iam
# mortuum conuiciis & calumniis laceraret,
licylcum elle calumniatorem ,idque in con .Hvitse S.

H cilio Mariſconenfi.Ita nãq; ſcribit lonas Ab: Euſtachii

+ bas,eius contemporaneus h ; cùm fucille ( A feu Euſta
h greſtius)frinola garriret,fagax Euftachiº ,vt eratlfeM20 11
Pp 2 wir
 590 Diſquiſitionum Magicarum .

virtute patientia ,& fcientiæ infignis,refpondit.In

horum
preſentia Sacerdotumte ego, eius
diſcipulus
& fucceffor,cuius tu diſciplinam & inſtituta dam
nas,ad diuinum iudicium cum illo intra prafentis
anni circulum difceptaturum inuito, vt ifte iudicis
examen ſentias:cuius famulum tuis obtrectations
bus maculare conaris. ] Scire vultis cuentum
citationis? Poſtaliqua media , fequenti ca X
pite fubiicit Ionas ; Sedcùmille (Agreſtius)fa
pius fibidatum pænitentia locum non agnofceret, 2
ut B.Euſtachii ſententia ,ad diuinum iudicium s
pfum vocantis pranaleret,ante triginta dierü cir.
culum ,priusquam vertentis anni meta complere
tur, á feruo fuo,quem ipſeredemerat,ſecuri percuf
foes interiit.] Accedat & aliud tempore legis
gratiæ . Gualtherus Burgenſis,vir doctrina
& ſanctitate clarus,per iniuriam pulſus E
piſcopatu Pi&tauieoſi,aClemente V quam
diu vixit ,iniuriam patienter tulit : moriens
iuſſit, credo ad exemplum aliorum ſepulcro
inſcribi ; Adiuſtum Dei iudiciam appello . Legit
elogium Clemens , & iniuriæ ,quam intule
a Raphael rat,memoria expauiffe ferunt:addunt aa

anthropo. lii,non diu poft obiiſſe :ſed, quem citaneVo

lib.21. laterranus id non addit, & fábuloſum puto.
Memoratu digniſſimum eſt ,quod legitur

apudætatis illius ſcriprorem doctum ,erudi

tum , & veracem ,his verbis; Monaſterium D.
iacobi apu i Leodium notum multis est & accipia .
iftud quidem adolefcens ,confibrinus maiores Pre
Dafite,cam ladenotroni: & relgionis intrauit:quod,
 Libri IV . C.IV. Q.IV. Sec.I. 597
Llo
vtaudiuitPrepoſitus indignè tulit:mox fortima
nu collecta ſatellitum , intrat violenter cenobium ,
1
rapit iuueně donudatum ſancto habitu faculariin
düit.Abbas ergo monafterii collectis primorib,ciui
tatis, Epiſcopo conqueritur, rotum clerum pro
at liantis iniuriis interpellat. Hoc autem cum indi
gnanter audire vix vellet Epifcopus, & Abbatem
ca
potius duris verbis impeteret,flexis abbas geni
bus,cum moderamine verborum dixit ; Iudicem
.
contratelô Prapoſite in terra habere non poffum :
& ideo contra te DÉV M fummum iudicem in
terpello,ut intra quadraginta dies vtery, noftrum
et comparat coram illo ,fententiam pro meritis acce
pturus. Ad hoc Praſulcachinnans cum fuisirriſat
hominem , atq ſpreuit,el repulit exprobratum .
Quid plurar quadrageſimodie circa nonam mor.
tuus est di &tusAbbas: Gcum proco
folemniterpul
Varetur,fedens in balneo Prapofitus,quafiuit à cir
cumftantibus,quid hoceffet :moxq, quidam ingre
diens refpondit, Abbatem D.Iacobi modo efle dt
funclum , doproco pulſationem fieri tam folemnē.
Ideo ergo recordatus Prepoſitus quadragefimum
diem eſſe qua fecitatum audierat ab Abbate , con
fternatus animo,dixit ſuis.citò videte quid facia?
mortuus ego fum.comparereme hodie fimmsiiudi
. Nec mora.poſt verba hæc,
cis afpeétibus oportebit
cum balneum egredifeſtinaret, in adftantium ma
wibus, cum diro ciulatu do vocibus exfpirauit: ibi
proculdubio refpondere compulfus, ubi caufarum
Atrepitus ceffant,iuriſperitorum aduocatio contice
ſeet, vbi nec preces ,nec precium liberabunt .) Ha
ete
Pp 3
1598 Diſquiſitionum Magicarum

& enus Thom.Cantipratenl.alias Brabanti

nus in libr.Apum . Ceftrenſis ctiam libr. 7 .
tradit Innocentium quartum à Rob. Grof
ſeteſt di &o Lincolnienfi, famigerato illa æ
tate philoſopho, quem excommunicaràt, &
ille ad Deum iudicem prouocarat , Pontifi
cem ad Dei tribunal citans mortuum quo
die mortuus eſt Robertus, auditama ; hanc
in Pontificia aula vocem ; VENI MISER
Ad Ivdicivm . Repertumg; ſequentidic
Papam in lectulo exanimatum , acliuidam
in eius latere cruentamở plagam ,ac ſi fuſte
percuſſus fuiſſet , & id accidiſſe anno 1253.
cui conſentiunt Matthæus Pariſus , loann .
Burienſis ,& alii Britannici ſcriptores; quo
rum hoc commentum puto , ab hæreticis
vel ſchiſmaticis eorum operib . fortaſſis in
fertum , Nam Neapoli hunc Innocentium
in expeditione contra Manfredum mortu
um ſcribit Nauclerus ,parum Pontificibus
addictus Chronic.vol.2.generat.42. & non me 10

minit talis citationis,vt nec Platina , ( non

reticiturus )nec Monachus Paduanus , nec

Paulus Langius Cygnolus Monachus Bo .
zanienſis , ſed perfidus hæreticis ; nec alter
hæreticus Mutius in Chronic Germanorū .
Nec ex Catholicis quod fciam gentium a
R
liarum quiſquam ,non Onuphrius,necMal
fonus,nec Ricordanus,nec Epiſc. Nebien CL

ſi ; nec Volaterranus , nec Flauius Blondus,

' qui accuratè de morte & anno mortis eius

Con
 Lib. II . CIV . QV I. Sec. I. 599

conſentiunt ; & omnes fatentur eruditione,

iuſticia ,ſanctitate Innocentium . 4. cxcellu .
iffe.Relinquat igitur prudens lector fabella
de Innocencio 4. Britannis ,vt ad Arturi ro
tundam menfam ſuauiter ea fruatur Ba
læus, non tam ingenioſus, quam impius fi
milium dramatum fabricator.
Dico 2. Periculofum est hominibus non com
perta ſanctitatishas citationes imitari. Nam fa

cile fallit amor proprius & perſuadet nosin

iuriam perpeffos,cùm non fimus :facilè et
iam latens aliqua gloriolæ ,vel vindi&tæ ,vel
alterius perturbationis animi nebula ſe im
miſcet,vt veritatem non videamus .
Dico 3. Lethaliter peccant , qui fcienter in

iufte alios citant. Probatur quia nocentiniu

ſtè & grauiter. Sic enim ſugillant cos quos
citant,vt oppreſſores innocentiæ : minùs
etiam conſtantes graui terrore percellunt,
ita vt ex metu mortis poſſunt in morbum
incidere & mori. Quod fortaſſis aliquan
do contigit .
Quoad cos verò , qui citantur, exiſtimo
duas regulaspoſſe ſtatui
. Prima est , ß conftet
2
cos iuſte iudicaffe,nec vllumele dubium de fer
tentia anifatti,propter quod citantur,aquitate :
tuncpoſebuiusmodicitationemab illes côtemni.]
Ratio cſt, quia iuſto iudici præmium à Deo
cuius vicem fungitur , non ſupplicium eſt
It
exfpe & andum.Sciebat hoc magnus ille Im.
perator militum Gundizaluus Ferdinan .
dus
Pp 4
 600
Diſquifitionum Magicarum

dus de Corduba : Qui cảm Tarentum obfidens

maleficum quendam feditiofumg ( inquic louius)
a in vita
a mlitem ad ſupplicium duciiw ] sfer : illeg, mul
Gonſalui. cum relucturus feiniquißimedamnan vociferare
rur, & proinde Go - faluum ad dicendam cauffam
ad Dri maximi tribunalmagna voce citarer :vade,
inquit , Gonjaluus,ftſtınaq, confifus optimo iudici,
& cauflaminftrue,Namibipro me aderit, qui op
portuner (pondeat Alfonfusfrater:qui nuper , ex
Serra verintgia,in cælum contendit , Tum prim
Gonfaluo nunciatum fuerat, fratrem à Mauris cir.
cumuentum dignam forti piog duce mortem oppe.
tiffe.]Sicillemerito nebulonem iniuftè pro
uocantem contempfit,
Altera regula fit, Quando iudex aliquam a .
nimi perturbationem fenfit :que ad damnandum,
velmouit omnino,vel ad citius damnandam mo
uit :veletiam non vſq; adeo certa eft fententia iu
Atitia , vt non ſuperji probabilis contrarii metus :
func malè facit iudex,fi contemnat huiufmodi ci
tationem , rectefacit, ſi diligentiusiterum omnia
momenta, & quacung ad veri indagationem pero
finent,examinet ac perpendat,da reum interim in
cuftodia feruet,vt vel retracteur prior fententia,
vilmaturiore confilio confirmetur. ] Probatur
hæc concluſio. ( quę Feuardentii quoq; fuit )
qum quia iudices non poſſunt nimis circú
fpectè procedere in re tanti momenti , cùm
162. Paral, non hominis , ſed Dei iudicium iudicent b :
19.1.6 & ?. cum quia , qui videbantur nocentes ex alle
gatis & probatis, cos tempus poſtmodum

fæpè
 Libri IV.C.IV. Q. IV.S.I. 601

fæpè docet fuiſſe prorſusinnoxios , no opus

eſt exempla proferre; ſunt ad manum non
pauca, nec obſcura,tum denique quia ſæpil
limè accidit tales citationes non eſſe irritas .
Scribunt Hiſtorici Hiſpanorum Ferdinan
I dum Ill . Regem , iuſiſie duos nobiles per
duellionis reos ex turri vel rupe altiſſima
præcipitari; illos cóftanter crimen negaſſe,
quod quia videbát le fruſtrà facere , tandem
ad diuinum tribunal prouocaſſe, regia; de
nunciaffe,ibi, vt ſe ante diem triceſimum , 6
ſterer : Ferdinandum poſtea ipſo die triceſ
mo ſatis ſubita morte abreptum'.Germania. Ritius 1.
Lula multa præber exempla. Menuercú Pa-luderegib .
derbronnenſ. Epiſc.graui contumelia Con- riana in
beienfis quidam monachus affecerat:cui E- Hiſp.Ann.
lib.1s . c.11.
piſcopus; REDDITVRVM ALTISSIMO FA
CTI RATIONEM prædixit. Monachus floc
cipendens riſit epiſcopum . Ecce , moritur
antiſtes ; & nihil mali fenciens ante mona
chus , in ipfa hora mortis Epiſcopi expira
b Crantzi
uit ." Paucis annis poftea Henricus Mogun us libro 4 .
cinus(vel ſecundum alios Wormacien lis )E- Metropo.
piſcopus , falsò , & per calumniam Arnoldi; cap.4.
accufatus , & per prçuaricationem Cardina
lium duorūàPontifice Eugenio . 3. ad aulæ
cognitionem delegatorum , depoſitus , ipſo
Arnoldo ſuffecto, fuit : ſed ad iuſtū iudicem

Deum interpoſita appellatione , fequenti

annomortuus fuit. Eius audita morte , am
lbo illiCardinales obiere ſubito ;alter digitos

Рp 5s pro
 602 Diſquiſitionum Magicarum

proprios arrodés ; alter in latrinis ,Arijmor

: Conrad. Te. Tempore Henrici Quarci, Burchardus
in Chron . Halberſtadienſis epiſcopus
, & Meginherus
Mogunci
na Abbas Herfeldenfis,de iuribus Ecclefiarum
litigantes , inuicem ad Dei tribunal cuoca .
runt, & ambo die dieta repentè ex hoc fæcu.
Nin An
nal.Boio.lo migrarunt. " In vicina Germaniæ Gothia,
mm lib.4.memorabile accidit illud Ioannis Turfonis,
clib.4.hit. de quo fic fcribit Olaus , ' quendam capiteple.
Aquilon .
cap.zo. ati iuferat. Isgenibus innixus ;enmorior iniufte,
inquit, toque voco hac hora ante tribunalDei ,vt
refpondeas, cur me innocentem morti condemnes.

Vix antem mifer carnificis manu obtruncatus fue

rat , cùm etiam iudex de equocorruit exanimis. ]
Liguriæ pars nota Italiæ. ibi Genuen Gum

triremes aduerſus piratas emiſſæ , biremem

Gotholanam accepere ; & in Siculorum
Gotholanorumque contemptum , extra
Drepanum , furcæ noctu ręctorem bircmis
affixerunt. Miſer ille diu fruftrà queftus,ni.
hil vnquam ſc Genuenfibus nocuiſſe: vc vi
dit plus 'gentis odium illos , quàm æquita
tem mouere ; præcipuamq; mortis ſuæ cau
fam eſſe trierarchum Genuenſem , iuffit vt
fe ille intra ſextum menfem ante Deum iu
dicem ſiſteret.necirrita vocatio fuit. condi

4Fulg.lib. & o Ligus tempore mortuus fuit. Armori

E.C.6 ,
cis Franciſcus Dux præfuit: is fumma cru
delitate fratré ex Anglia redeuntem de me
dio ſuftulit; fed viciflim fratris citatione in
Itra annum de medio ſublatus , principatum

cum
 Libri IV.C.IV.2.1V . S.I 603 )

cum vita amiſit. vix eſt quiſquam cui non £ ncas

SyluiusEu
Ge audita damnatio Templariorum ; ex histopex hi
ynus Neapolitanus eques traditur ad diui- Ator.c.43.
num iudicium appellaſſe, & Clementem V.
ac Philippum Pulchrum Francorum Re
gem , anni ſpacio conceſſo , coram tribunal
illud ſupremum citaſſe : addit Fulgoſus bin d. cap.6.
tra id tempus Clementem repentèmortu
um , nec multò poft Philippum quoque in .
teriiffe. Hocalij ex calculo temporis conan
tur refellere. Sed idem ,confirmant Chri
ſtianus Maſſæus, & Meierus qui Papam & Meierus
regem eodem anno 1314.tradunt obiiffe ,il. 1.2.Annal.
& lib.17 .
lum 20. Aprilis, hunc 29. Nouembris . fue Chr.Mar.
runt quidem Templarijanno 1312.in conci- le.cófentit
110 Viennenſi,tertia Aprilis condemnati:ſed Onuph.in
PP.Roma.
non omnes eodem anno comprehenfi ac hiſtor.
occiſi : ſed quidam ſequenti, vt Neapolita
nus ille ; ſcilicet anno 1313.cumque 1314.cur
rente mortui ſint ludices illi duo , dicuntur

non immeritò eodem anno obiiffe , que ci.

tati fuere: imò Gaguinus & Æmilius mor
tuum volút regem anno 1313. quem conſtat
Pontifici ſuperuixiſſe.

SECTIO I 1.

Depurgatione Monomachia .

EN fuit quondam frequentiorpurga

Nilla
tio iſta; quotieſcunque criminis notitia
e probatio obſcura ; vel ador reum pro
uoca
calcia 1004 Diſquiſitionum Magicarum

big creauocabat ,velreus iplc offerebat ſe,aut ſuolo

co alium : inuentionem quidam Mantinæis
blege L 8
go b. ti tu l. tribuunt,alii volunt antiquiorem eſſe. a co
qualiter fe ftat etiam Palæſtinis in vſu fuiffe, ex Goliæ
de prouocatione , quem Dauid ſuperauit. Fuit
quifq;deh.
lir.de pure maximè in vſu poſt Barbarorum in Italiam

ga rei tic. isruptionem , apud Longobardos, & apud

de honi- Geimanos ,' & Francos * & etiã Hiſpanos,
ri homi- non cx homicidij tantùm cauſa ( iuxt.c.uni.
bis .
hominem . S. fi quis alium . de pace Conft.)
c Lamb. Soliquus
Schaffna . ied & ob aliud quoduis graue crimen , vel
burg.lepe. magnimomenti caufam , vr poſt Bald.com
& docet
muniter DD . cenſucre. Baldus in d . cap. vnic .
Guid .Pap .
decif . 19 . Alcat.do Orozc.adl.ex hoc iure. D.de iuft .& iur.
Hutom. I. Tulius Ferret.confil.o deduello in princ. confil.9.
2.obfer . c.
13. Cható . nw.o.confil.11.nu.3 . & 4. Menchaca lib.i.illuft.
das decif.69.c.49.]Etſanè in iuriſiurandilocú ,propter
607 .
( rebra periuria , hoc fuit introdu &tum , co .
.
7. & palim ram loanne XNI. per Othonem IIII . in
Mariana Romandiolâ ; ‘ ſed priùs apud Francos iam
in Hiftor. Carolus Magnus hoc ftatuerat, quoad cau
$ 1. anti. fas criminales ,& poftea ad ciuiles quoque ex
quis.&2 l
vlc.lib. ..
tenſum vt & apud Moſchosi & Danosko
leg. Lób . lim in vſu . Ritus duelli poſſunt colligi tum
ric. 14 . cx Annal.Boiorum , lib. 4. tum ex Ticinenſis
s 1. métio . Hiſt . Bern . Sacci l.g. Sed in moribus , & ar
d . tit.54
bdivit & morum genere præſercim , non idé obferua.
lib.s.leg. cum apud ſingulas nationes . plerumq; rece

Olaus 1. ptum ,vt armis militaribus regionis cius vte

1. cap.2c . rentur. Carolus Magnus voluit vt fuftibus :
kSaxo.li.s.Ipoſtea receptum ,vt rei ſitoptio , & ius armo

rum
 Lib. IV.C.IV. Q.VI, S. II. Os

rum præſcribendorum.In celebruloduello

Cambronenfi , inter Iudæum , qui imaginem +

Deiparæ vulnerarat , & paralyticum , Lex

! Carolina ſeruata .

Anno enim 132 6.Guilh . Tertio Comite

Hannoniæ , Verpa quidam finxerat ſincero

animo Chriſtianis facris baptiſmo initiari .
fuſccpit ex fonte Comes, & Guilh . filiolum
nominauit , & apparitorem Curiæ Monten
lis effe iuflit. Non diu poft, homo impius in

greſſus ædem monaſterij Cambronenſis , a

& tus furiis,blafphemias in Deiparæ imaginé
. multas effudit & (horrédum )venabulo qua.
tuor plagas inflixit,vnde fanguinis ftatim ri
ui manaruut. vidêre faber aſčiarius quidam ,
& Monachus laicus Matthæus Lobbius , fa

ber afcia caput findere Iudæo parabat ; ſedà

monacho prohibicus ; rem detulere igitur ad
Abbatem Ioanné de Montibus ; is ad Comi
tem.Iudæus pertinaciter torméca eluſit. Sic
dimiſſus: quadriennio pofteaabangeloap
paréte , quidam fenex nomine loannesFlan
der ,Eftinnenfis, & feptennio iam ex pataly
ſi clinicus iubetur ludæum accuſare, & du
ello prouocare . Bis monitus , Parochi iuf
ſu fenex rem adhuc differebat. Terciumilli
ipfa Virgo quinque illis plagis conlauciata
le videndam præbuit ; & imperat monoma
chiain . Plenus ſpeac fide ienex adıt Cam
bronem , cernit in imagine vulnera quæ in
viſo , accedir Comicem , accuſatrecuticum ,
dies
 606 Diſquiſitionum Magicarum
dies pugnę dicitur.arma,rudes,fuſtes & ſcu .
ta lignca, ſuperſunthodie.ludęus veſcocor
pore , ferox viribustibiales faſcias tintinna
bulis cinxerat , & fic ſenem ridebat . Sediuuit
athletam ſuum Deus tam impar cõmiſlus,
æger ſanum ,debilis fortem , fenex iuuenem
proſtrauit ; & horrende blafphemantem ,
conui& um , ſed nõ pænitétem ; comes iuflit
caudæ æquinæ alligatū trahi ad patibulum ,
& capitc dcorſum , duobus ad latera molof
ffis eum rabidè laniantibus , appenſum ſub
dito ignis fumo interire. (Narrat fufe Roberi.
Hauportius duabus ea de re libris carmine conſcri
Liuius li. pris.] Hiſpani ſemper militaria arma retinu
28. & Plut. ere,vt cx cunctis corum Annal.pater, Duel
in vitaSci lorum tum inter Principes pro regno . vt in
pionis. Po
Tydor.Vir cer Corben & Orſuan Hiſpanos apud Liui
gil. lib.7.um ; & Edmundum Anglum & Canutum
Hift.Ang! Danú reges apudPolydorum ,Hundingum ,
Cranrz. li.
1.C.21.& 22.& Roheum Daniæ reges apud Crantzium ,
Daniæ. D.Petrum Aragonium & Carolum Andega
Antonin .
uenſem apud Antoninum ; & pro princi
P- 3. tit. 20.
€ 49.8.hi- pibusinter priuatos ; vt Charellum & accu .
fto fum .& fatorem reginæ Gondilbergæ; pueri quo
hift.Neap: quepro vxore Henrici Tertij contra gigan
Froiſſar. tem ;" & Burchardi cõtra Conradum iactan
Chro , li..
b Pau.Dia . tem ſe cum regis nepre concubuiſſe, anno
MEGA

bift.Long. 950. apud continuatorem Reginonis ; item

lib.4.c.16. inter priuatos , vt coram Othone l . quando

rus gener. diſceptatum vtrum in fucceflionib.auorum

Naucle
35 . eſſent nepotes cum patruis, vt patrem ſuum

repræ
 Libri IV.C.IV. Q.IV.S.II. 607

repræſentantes, admittēdi, & vicêre qui pro

nepotibus pugnabant . “ Mira fæpè in his ac-' VVici
chindus li.
cidêre, duo tantum narrabo . Vnum ex fi
2. Vincen .
de Dubrauij ; Radiſlaus,Guirimenſis Prin- lib.4.1pc.
ceps Miſtibogij filius, per iniuriam inuaſe culic:78.
b lib.s.Hi
rat Boemiæ fines , coacus à ſuis tādem opri- Ator.Bebe:
mus rex Wenceſlaus militem collegit . cùm
iam dimicaturæ effent acies . Si alter, excla

met Wenceslaus, niſi prelia res componi nequit,

fanguine;ipfiinternos
fire in fontiü
curnon potiùs
fingulari certamine decernimus ? Nolla fit more .
Loriculam
ſuper cilicinam veftem indutus , paruoge
enficulo ſuccinctusWenceslaus in arenom prodit :
c . Radislaus cataphractus haflatuſg cum ingenti
machara ſe inferi. Wenceslaus figno crucis fron
tempingensſubitò angelos vidit, aig hanc vocem ,
velut ab homine promptam.andit : Neferi.do re
parte Radislaus humiprocumbens, veniam auda.
cią popoſcit.feque poteſtati vifloris permifit. Alle
uans proftrataza Wenceslausmonxit ,data venia
& dignitateci reftituta, vt contumaciam in obſe

quium debituverte
m ret , ne post grauiusab irato
numinepletteretur.] Hic Deus miraculo iuſti
ciam caufæ declarauit : quando miraculo
Deus non fauet, fieri ſolet,vt vel maneat du .
bia res ; vel iuſtā fouens cauſam ſuccumbat.
Prius in pugna duorum Hiſpanorum Nobi
lium accidit tempore Alfonſi Regis; qui Pe
tri Regis Caftellæ pater. Hi fuere Ruy Paez
de Viedma, & Pay Rodriguez de Auila ,
lille hunc proditionis accuſauit ; hic illum
ſceleris
 608 Diſquiſitionum Magicarum

ſceleris grauioris vicillim recriminatione

pulſauit.cùm ventum eſſet ad duellum , tri
bus continuis diebus ab ortu ſolis ad occa
ſum pugnarunt , multisq; ſe vulneribus affe
cerunt , & dubia prorſus, nec in vnum alte
rumve inclinante victoriâ ; vtrumq; rexin
nocentem pronunciauit , & æquali virtute
præditos amicos elle voluit . Narrat fusè
a Sil. var. Petr . Mexia. Sic etiam dubia manfit Za

le&t. p.2. morenſium cauſa , quos proditionis accuſa

C.10.
bat Did . Ordonius de Lara ,innocétes con
tendebant Ariæ Gonfalı filij; quorum cum
duos iam Ordonius occidiſſet , tertioq; yul
nus lethale inflixitlet ; ſaucius cadens equo
habenas aberrante gladio præſcidit, equus
Ordonium inuitumextulic extra monoma

chiæ ſepta , quod vi &t: indicium.Sicillenon

victor , equiculpa ; non victus , propria vir
tute . Iudices ſibiN.L.pronunciarunt. Ma
riana lib.8. Hift. Hifpan. Mulcos quorum cau
fa iufta erat in monomachia lępe ſuccubuil
ſe docent poft Pont , Innocentij III . reſcri
ptum , cap.2.depurgationevulgari, & regis Ro
tharij l . 1.lege Longobard .tit.demonoma
li.de
iuftitia in chia , criam Ioan .Baprilta Sulius, & Vrrea
duelli. Hifpanus .
Clib.de
duello . Vivrelt repugnatomniiuri,que eſt com F
munis DD.ſententia, contra Paridem à Pu
teo , vr docent recentiores fcriptores non
pauci,nempeLancelloius Cunrad.lib.1.sempl 14d.
cap.1. 9.3. verfic. duellum prohibere, & tractandi!
duillo
 1
Libri IV.C.IV.DIV.S.II. 609

duello in prafar. Menchaca lib.1.1tluftr.gq.6.12.6

6:49 . Viuius lib.i.comm.opin.l'xt.D.verf.duellum .
Petrinus Bellus p.josde remilitari,tit.2 . a nu.138.
lilisis Ferrettus conf.i.num.z.co.conf 2. num.4.
cum feqq.com.8.9's..conf.20.01.19 . & idem fæpif.
in tractat. de duello . slciat.l.s.refponf.confil.de
duelle. Quod repugnet iuri naturæ ,docent
optimè Suſius,d.opere,& Anton . Bernar. Mi
randulanus libro ſuocontra Poſſeuinim de expri
gnatione fingul.certum . & Petrus Mällia p.4.
Quod iuri ciuili; probañt com
vat: leti.c.9.
muniter DD.eli.C.degladia.lib.ir:quamuis'a capa:cé
ca lex hoc non conuincai , ſufficit tamen , eler.pugn
in duello
Iquod nullâ Romanorum lege fit hæc mô- Alci.d.te.
nomachiæ purgatio approbata : cumq; iuri fponfo de
naturæ rcpugnct , conftatómnem cõluetu- duello. &
DD.cirails
dinem in contrarium inualidani eſſe , vt re- bPet.Mac

& è Ćanoñes dicünt . * Quod iure diuino & thá.in No

lacris litteris prohibitüm lit duellum , pro- fam Greg.

. bant ex omnibus locis , quibus prohibemur Xlll.mor

Uit Deum tentare , & quibus prohibemurocci- Tamlaudandā.
o re
dere. ApertiorJeſt probatio iuris Eccleſia uera loca
ko ſtici ſeu diuini policiui
. Nam & olim hoc ca- illa fcripru
nones prohibúere, ' & aperciflimè Concili parū vrget
proteruos:
ctoro 2 .
um Trident.cuius hæc luncverba ; Deteſtabi:
is duellorumvfus,fabricanteDiabolo,introductis , ferme de
vi cruentacorporum morte; animarum etiam per- personlig
niciem lucretár; ex Cloriſtiano orbe penitùsexter- pargátéte
minetur: Imperator,Reges;Duces;Principes,Mar-duelto.ca.
chiones,Comites,& quocurig, alio nomine Domini Ilijate 2:
temporales qui locü adňonomachism in terrisfuis9.4

2 .
1610 Diſquiſitionum Magicarum

inter Chrift:anos coceijerint , eo ipfo fintexcommu

nicati, ac iuriſdictione& dominio ciuitatis , caftri
aut loci, in quo vel apud quem duellum fieri permi
ferint,quod ab Ecclefia obtinent,priuatiintelligan
sur: & , fi feudalia fint,directis Dominis ftatim ac
quirantur. Qui verò pugnam commiferint , & qui
eorum pairinivocantur, excommunicationis , ace
mnium bonorum fuorum profcriptionis , ac perpe
tua infamia pænam incurrant, eo ut homicida ,

iuxta ſacros canones puniri debeant : & , fiin ipfo

conflictu decefferint ,perpetuò carcant Ecclefiaftica
fopultura. Illi etiam , qui confilium in caufa duelli,
tam in iure quam facto dederint, aut alia quacum
que rationeadid quemquam
fuaferint, necnon po
ctatores , excommunicationis, acperpetuomaledi
| étionis vinculo teneantur : non obftante , quocunha
que priuilegio,
feu praua confuetudine , etiamin
memorabili. ] Damnarat eundem abuſum
lub excommunicationis pænâ , quoad ſub
ditos tantum Romanæ fedis, Iulius I I. anno
1508. menfe Aprili , & rationes addiderat da
mnationis benè multas & graues , priino

quia hoc fiat humani generis inimico inſti

gante. 2.quia hinc hominum mortes repen
tinæ , & animarum perditiones , & noua in
teradftantes amicos pugnantium odia & al
tercationes, & ex vno inconuenienti plura
oriuntur ,in animarum & corporum pericu
lum.generiſque humani ia &turam ,pernicio
ſum exemplum , & ſcandalum plurimo
Irum . 3. quia Chriſtus docuit Deum nonel-l
ſe cen.
 671
Lib. IV.C.IV. Q.IV.S.II.

ſe tentandum . 4. quia hominem homini in

lidiari nefas. s . quia gladiatoria munera , &
huiuſmodi purgation
es vulgares à religio
nis noftræ pietate damnantur. 6. quia cru
cnta huiuſmodi ſpectacula à canonib. Pon
ti cum , & imperialibus legibus ſunt prohi
ta. Denique Gregorius X ill.laudacillimus
Pontifex ad omnes Chriſtianos voluit per
tinere hanc prohibitionem , vt & Concilij
Tridentini patres eam extenderant; & quod
illi de ſolemni fiue publico duello fanciue
rant, hoc ipfe prudentiſfimè ad priuatas , &
non ſolemnes duellationes ,proptereafdem
cauſas , quæ in iis quoq; cernebantur, porrò
producendum fibi cenſuit anno 1582.nona Bulla
Decemb. his verbis ; Creſcente hominam mali- quæ incip.
tia facinorofi non defunt , qui quod publice prohi-dum dere
bitum est ,priuatimexſequinon dubitent , dum fic ſtabilem .
pænas pradietas eludere ſe poſſe arbitrantur. Nos
ad hec euertenda plenius euidentiufque prouiden
dum efferati.confideranteſque duellum priuatum ,
non minùs cruentum ,& anima & corporinoxium
effe , quam quod publice perpetralar: auctoritate
Apoſtolica ftatuimus.(r.) illos, qui ex condicto ,fta
tuto tempore e in loco conuento monomachiam
commiſerint, etiamfinullipatriniſociivead id vo
cati fuerint;nec loci fecuritas habita , nulla vepro
vocatoria litteræ ,aut denunciationis chartula pre

ceſſerint,cenfuris depænis omnibusà dicto concilii

propofitisteneri,perinde acfi publicodoconſuetoab
ufu fingulare certameiniwaffent.( 2. ) volentes etra

Qq 2 Locorum
 1612 Diſquiſitionum Magicarum

locorum dominos ſicertamen ex codiéto huiufmodi

permiferint , aut quantum inſefuerit non prohi.
buerit, ( 3. ) omnefque illud fierimandantes inſti.
gantes ,confilium velfauorem dantes ,equos, arma,
.
pecuniam , commeará, & alia fubfidia fcienterfub

miniſtrantes, aut ( 4.) ex compoſito ſpectatoresvel

focios quouis modo feprebenteseiſdem cenfuris die
penis fubiacere; etiamfi illi qui ad locum deftina
tum pugnaturi accefferint impediti pugnam non
commiferint , ſi per ipfos non ſieterit quominùsille
committatur.Non obftantibus, & c. ] Ex quibus
fane apparet , qui hodie priuatis prouoca

tionib . in hancexcommunicationem , nulli

reſeruatam, incidant . Videor autem mihi ex

verbis vtriuſque prohibitionis quædam col.

ligere non inutiſia obferuatu . Primò illos G
quoqueincidere, quid dicunt , Veni adtalem

locum : ego teillic exſpectabo :nam iſti certum

tempus conſtituunt , illud ipſum præſens ;
ficut craſtinum , qui dicunt cras tali horâ,
& c. Secundò Principes non prohiberihanc
licentiam concedere infidelibus ; tum quia
ſunt extra curam Ecclefiæ ,tum quia Conci .
lium expreſſe dicit ; inter Chriſtianos. 3. non
prohiberi iuſtum bellum gerentes Princi.
pes, quam poſſunt cauſam prælio decidere,
eam paucis committere per duellum defi
niendam . hocenim tuncin belli locum ſuc
cedir : Non tamen liceret illis animi cauſa ,
velgloriæ folius ad oftendendum robur mi .
llitum facere;ficut olim fecerunt loab & Ab
ner :
 Libri IV.C.IV.Q.IV. S. II. 6131

ner : ' nam vox ludere illic fignificat proluſio . 2.Reg...

nem pugnæ. Inſtituebatur enim hoc , vt ar-, V.is.

bitror, quaſi diuinatorium quoddam victo .

riæ preiudicium , quoGermanosolim vtiſo
litos Cornelius Tacitus teſtatur . Quæ ipfa blidemo
diuinatio eſt prohibita: Etficut pro fola glo. cib.Germ,
ria humana bellum non licet lufcipere, lic
nec duellú licet permittere. 4. Quoad con
fulentes,ex Gregorijverbis intelligitur, cos
duntaxat incidere, qui (uaděr affirmatiuam ,
non verò qui duellum diſſuadent; & ad hoc
conſilium conſcriberent , vel darent. hi e
nim non peccant. s . Quoad ſpectacores ;
non incidere , quiillac tranſeuntes obiter a
fpicerent certamen : vel ſubfifterent. ad di
rimédum ; imo necıllos , qui ex inſtituto cos
fuiſſent comitati , vccertamen impedirent:
ideo enim addițur , ſiper ipfosnon fteterit , & c.
ipſos ſcilicet fpe & atores & focios, &c. vnde
6.infertur , cos qui comicarentur vel ſocia
rent , incurſuros etiamſi non ſit pugnatum ;
quando conati ſunc efficere , vt pugnetur,
vel faltem fi poterant , non impediuerunti.
pſi, ſed maluiſſent pugnam conſeri Hæc fal
uo re &tiùs fentientium iudicio , de re quoti
diana. Quidam afferunt à Sanctiflimo Do
mino noftro Clemente. 8. Hodierno P. M.

bullam quandam de Duello editam ,

quam nondum potui
nanciſci.

SE .
Qq 3
614 Diſquiſitionum Magicarum

SECTIO II 1.

Depurgatione vulgariperignem .

HÆc triplex fuit,perrogum.per prunas. H

p
cõticulas yel chirothecas candentes . Inno

centia probabatur, fi illæſus quis abiret: lin ,

nocenshabebatur,hancinuenio aliquando
fpontè iuſceptam , aliquádo iniun & am pro
uocato . De ferro candenre obtinet hodica
pud laponios , vr docét epiſtolæ noſtrorum .
Vna P.Luiſij Froes ſcripta anno 1595. nar
rat illuſtre miraculum quod accidit Omu.
ræ , in hanc ſententiam : Fuerat Chriftianus
quidam degens inter ethnicos accufatus furti: do
quia hoc crimen feuerifime caſtigatur in lapania .
Sic vt de co, quantumuisminimo,conaiclus,mor
te cum nulla venia ſpe mul& tetur ; nec tamen pof
fent hunc Chriftianum vere conuincere , ecce mox

gentiles eum obſident, & dum aliudnio poffuntim

portune compelunt: vt ritu ipfis confueto iuramen .
tum edat; qui erat , vt in folio charta fubfcripto
|fcriberet quod erat iurandum , deinde fólio inpab
mam manus depofito , imponeret ferrum canders,
manumg.conftringendo,in fuum caput vindictam
& iram Chamis imprecaretur ,fitbietticriminis
reus furet. Quod fimanusforte amburatur, aiuri
experientia probatum ,eum noxæ effe reum ; fi verò
à bafione cü folio maneat immunis , effe innoxium .
rism igitur hic Chriſtianus in has anguſtias addu
elus effet,quippe vel iurandum illi erat , vel repu
diata
 Libri IV.C.IV. Q. IV.S.Ill. 0151

diato juramento ,quo ſereum faciebat, vite difcri

men adeundum , innocentia fuaconfifus dixit: fas 1
lebi non effe,vtpote Chriſtiano, per falfum DevM
Chamis iurare,fed tantum per verum . cöfentiunt
gentiles, vt perfuum DevMiuret. Ille ergoſigno
crucis in folioexpreffo,ferroque candenti impoſite,
quia id facerecogebatur, magna animiprafidentia
ferrum manu coxftrinxit. Res mirabilis, necma
nus nec folium amburitur. Itaque non folum folu
tus eft poena ,quam gentiles illi minabantur;virùm
etiam culpa,quamfalſo ille impingebant.]Ha&te
nus epiſtola Latine editaMoguntiæ , anno
1598. planè vetushæc purgatio & celeberri
ma fuit.Sed in Francia tátum licita in caulis
fæcularibus , vt colligitur ex epiſt.luonis 91.
& 291.Inuenio ferrú iſtud ignitum vocatum ,
Ludicium ; quod nomen arbitror commune
fuiffe inftrumentis omnibus harum vulga
rium probationum . Petrus le Loyheyr. a lalib .2. de
ſpectr.c.7 .
formulam nobis proponit ex ſandiMauritij
Andegauenſis archiuisiſtam : Nostamen fuf
ficientermuniti denarrationem de diſcutionemi.
|ftius caufæ noftræſæpius in audientia omnium illic

adftantiumofferebamus, &paratos nos ſempereffe

ad omnem iuſtitiam praferebamus: cùm ecce qui
dam de hominibus,quosBerlaiius reclamabat,Tet
baldus Peletarius nomine, de parte ſua furrexit,no
bis neſcientibus & iuftitia nullatenus dičtante, &
nonper confilium noftrum , qui fponteſua fe IVDI
CIVM portaturum manu fua obtulit. Quad Rai

naldusPopardusauunculus fuus dixerat fibi,& qual

Qя 4 vere
 616 Difquifitionum Magicarum

vere parti.willa facta fuerai de antictflorbusfuw ,

iniez canonicos S. Mauricij, & anteceffures illius
Berlarj, ficut in chartis noſtru cõrenebatur. Et first
Terbaldus obtulit , fac paratus fuit, & per manum
fuam in Ecclefia S.Dionyſisapud Doadum , viden.
itibus multis,tam departe niftra,quam de partedi ,
mini Berluj ( quorum nomine ſubternorata ſunt )
IVDICIVM portauit.Post IvdiciVM portatum
Terbalduzılle , Deo propitiante , illafus fannée,
mninoapparuit. Viderunt autem vellvdiciVM
portari, vel manum tertia die de more regardari,
fere univerſi homines & malieres de Doado, d- ples
res de hominibus domini Berlaij teftes lydIÇI
portati, & hominis omnino , Deomferante ſ
, al.
vati do liberati.] Vbi cernis (olitos cauſam ad
dere, quæ illosmoueret , que id exprimere,
quod probare per IVDICII lationem vo
lebant: vides ctiam clericos proteſtantes,vt
irregularitatem & cenſuras euaderent in
çurrendas; ſihominem ipſiad hoc adhorca
ți , & mutilatio vel mors ſubſecuta fuiſſet.
Meminere huius variæ leges Septentriona
ljú ,omnes occupata à Barbaris Italiâ & Gal
& lib. 1. FC liis latæ : apud Radeuicum fit mentio legis
jumFride: militaris , qua ſeruus non deprehenſus in
C.C.2.6: furto , ſed accuſatus ,iubebaturvel Domini
iuramento , vel igniti ferri judicio ſe expur
blomb.i. gare.Leges Francicę & Longobardicę iube
y tie..dbantper nouem vomeres ignitos,homicidij
parri. Frá:
ca lez li .accufatum ſcexpurgare. Slaui poftquāve
f.c.56 . ram amplexi ſunt religionem in.arboribus,
fonci.
 Libri IV.CIV . Q. IV.Sec. ] Il. 617)

fontibus , lapidibus iurare deſierunt ; rece

pto vſu , examinandi per Sacerdotes ſuſpe
1
&i,adhibito ferro velvomere candenti a . In a Helmol.
Flandriam quoque hanc legem , Philippus Hifto.Sal.
uorū e. 84.
$ Comes tulit . anno 1164 . bo Si quis vulnus in bMcier.in
.
nocte acceptum alii imputauerit,fi Scabinis dignü Chronic.
Flandr.
videtur, ferro candenti ſe excuſabit accufatus :
aufugeris,manum perder. Item , fifur vocatusac
cufatus fuerit,ferrocandenti ſeexcufabit:f culpa
bilis permanferit,fupendetur. ] In hociudicio
I non fuit certus vomcrum numerus , vt nec
formæ ferri certa ſpecies vel pondus præ
ſcriptum ,vt ex varietate IVDICIORVM pa
tet.vt plurimum Francia conſuetudinevíos
puto in ferri coſecratione fiue imprecatio
ne ,quæ fuit talis,Deus iudex iuftus,quiauctor es
O pacis,& iudicasaquitatem :tefuppliciter rogamus,
vt boc ferrum ordinatum ad iuftam examinatio
nem cuiuslibet dubietatis faciendam ,benedicered
Janétificare digneris:ita vt fi innocens ( de prano
1 minata cauffa undepurgatioquarenda eft ) hoci
3 gnitum in manusacceperit illafus appareat: don
cupabilisatgreus , iuftifima fit ad hoc virtus tua,

in eo cum virtute declarandum , quatenus iuſtitia

non dominetur iniquitas ,ſubdatur falfitas aqui.
1 tati . Per Dominum noftrum " ] In Antigona'c Annal.
Sophoclis ,cuftodes corporis Polynicis, ac- Boior.l.
cuſati negligentis cuftodiæ paratos ſe dicúc
innocentiam ſuam comprobare , & ferri ca
dentis contrectatione, & per pyram ambu ..
lacione, & iureiurando.

Qq s και μύ
15
 618 Diſquiſitionum Magicarum

και μύδρες αιρωνχερσίν,

και πύρ δίερπιν,και θεούς ορκωμοτών.
a c . Nobi. In Concilio Triburient docemur ? hanc

lis.2.9.4. probationem in Germaniâ non fuiſſe nobi

lium ,quibus iuratoria duodecim ingenuo
rum conteſtatio fufficiebat: fed ignobilium .
Verum hiſtoriæ teftantur etiam nobiles

eam ſæpe ſubiuiſſe,aliquando per laminam ,

aliquando per chirothecam , aliquando ali
Trithe. ter . Anno 1215. vel circiterb, Conrad.

in Chron. Marpurgius inqſitor Apoftolicus,ſiaccula

tidehæreſi,negabant, iudicio ferri canden
tis experiebatur , & li amburebantur , eos
porro committebat rogo . Quod abillo co
tra Canones perperam factum ;& fa & um fu
it.Iam enim id StephanusV.prohibuerat,vt

poftea dicemus. Caroli tertii Imper. vxor

Richarda fuit inſimulata adulterii , fed can

e Annal. denti ferro crimen diluit “ Sic Kunigun .

Boior.d.1. dem Henrici II.yxorem ſe expurgaſſe con
ſtat: in co tamen diſſentiunt hiſtorici, quod
quidam velint eam calcaſſe pedibus nudis
Fulgofl. d, alii vomeres ſex manibus culiſſe. c . Qua
18.cap.1 . &
Cranzius re niſi diqas cam fucceſſiue manibus tuliflc,
1.4.Saxo.c. & pedib.calcaſſe ;Crantzium à feipfo diſſen
132. tire neceffe eft. Nonnullos alios fe iuuene
e Crârzius
1.4.Metro. Gcorg.Pachymerus maſſam candétem ma.

c.s.iunct. nibusinnocuis geltaſſe commemorat. Em .

d.c.32. 1
mam quoq;Anglię reginam nudis pedib.ſu
per ignitos vomeres ad conteſtandam pudi .
citiá ambulaffe ſcribit Polydor. Angl.hift.1.8 .
Plus
 Libri IV.C.IV.Q.IV.Sec.III. 6191

Plus eſt, quod ſcribit Saxo Danus ? . in Ru ali.14. hiſt.

gia ad fidem conuersâ , matronam quanda, Vanor.
per iniuriam à coniuge adulterii infimulatā ;
Cum purganda infanzia gratia manü admouiffet
candenti lamina:ſubito ferrü , quod erat exceptu
0 ru,perinde atg, innoxia manus contactū fugiens,
3 nogle &to pondere , fublimeſe extulit ,penduloque
motu gradientisfæmina inceſū comitans, cū ante
Aram lactandum effet,inter religioſom aftantium
admiratione proprioimpulfu hami decidit .] Exé
oli verò memorabilis & fidei coniugalis
fpecimen nobis duo couiuges,Mutinenſes
Comires æternâ dignum hiſtoria; Othone
tertio imperante exhibuerunt . MARIAM
erat hic na &tus vxorem lubricâ fide, conſci
lentia nullâ · hæc , vt noua Phædra, Comi

tem Mutinenſem in amplexus trahere co

nata, repulſam vercitin furorem ,& odio eius
quem impotenter amarat inflammata, cri
men ſuum in innocentem regeſſit. Nec la
tuit dolus Comitem Hincamorin Impera
torem , inde vrgebathonor proprius. ceſſit
honor amori : quia Cæſaris honorem vitæ
fuæ præponebat. Coniugi tamen fuæ.mu
lieriprudentiſſimæ,& quod rarum ,forti,co
natus Auguftæ ,reſponlum fuum ;calumnias
illius periculum ſuum aperuit, decretumą;
fibi dixit, mille mortes oppetere poti ' acer
biflimas, quàm tantum Imperatoris ſui, de
incontinentia & perfidiâ Auguſtæ natum ,
Idedecus in lucem proferat. Proinde illam

ſe , li
 620 Diſquiſitionum Magicarum

le,fi quid de ipſa bene vnquá meruerit ,ob .

teftari;virili conſtantia ſexus & coniugii ob
Jita, ſententiam quæ impendebat, mortis i.
gnominiofæ vt perferret:ſenccato coniugis
animum & memoriam reſumerec, & animo
imperterrito nomen mariti ab ignominia
liberaret.Non diu poft Comes culpam Au
guftæ ,ſuo capite ,luit,creduli Proeti iudicio
condemnatus.Conuentu deinde Imperiali
apud Roncalias inſtituto ,quo die viduis ius
dicebatur ; Mulier prodit, & coram conſel
lu ex lege Imperatorum ad talionis pænam
vocauit,eo quod maricum ſuum iniuſtè de
medio fuftuliſſer. Otho admirabundus ; A1

tu quonampacto, inquit, viri tui,quam iaclas in

nocentiam comprobabis ? Candenti , inquit illa
Lamina.adfertur Othonis iuſſu ferrum benè

ignitum :adlatum vidua ſinc noxa cú &tis in

tuentibus prehendit manu, & tenuit.Exter
ruit miraculum Inperatorem , adcò ve ſe
quidem fuppliciis dignum profiteretur,ſed
moram pofceret aliquam ſubcundi. Triplex
vadimonium differo, ( illa reſpondit)regine jup
plicium folum pofcocuius nefaria calumnia mc
marito,te fidifſimo milite , rempublic, ciuc
{trenuo ſpoliauit. Cunctis æquiflimum viſa
a Gothift. petere. Auguſtus cam collaudat, & pro dila
Viterb.in tis fibi yadimoniis ,quatuor in Hetruria ca
Chronic. ftris donat ; Auguſtam verò, quæ Veneris i
Cranzius
1.4.Sazon.gnc malè arſerat,carnificis manu in rogum
c.26 . conic &tam , iuftis flammis abſumi iuflitº.Ca

rolo
 Lib . IV . CIV.Q.IV.Sec.III. 621

rolo Caluo Francorú Rege,Ludouici Ger

manorum Regis terras , nepotibus ſuis per
nefas eripere conanti : Germani primode
precari vim , & Francis ad ferri ignici iudiciú
vocatis, cùm illæfi Germani rediſlent , nec !!

ab ambitiofo Rege, quidquam æqui boniue

impetrare valerent , ſumptis armis illum re
infecta,multis amiffis vltra Rhenum iterum
compulerunt 2. His fauit;contra, idem Iv.a Pavl.Æ
Dicivmduodecim vomerum ,interfectores mil.An
nal. Fran
Chriſtiani Comitis de Oldenborgin Saxo - cor.1.3.
nia , prodidit,& in roram miſit b. In Saxo- balb.Ccá
zius 1.7 .
niæ quoque oppido Wittenburgo ,excitati
Metropo.
publiciincendii crimen , impactum fuitcui- .14.
dam : ille & iureiurando , & Ivdicio ſeinno
centem probauit.Cum enim longo itinere
ferrum candens manu tetuliſſet, illudq;ille
ſus in terram deieciffet; ecce tibi ferrum ex
omnium oculis fugit: ſed eò fermè anno ex
acto, quum quidam alius qui incendii con
ſcius erat, filicibus viam publicam in oppi
do pauiret,ferrum in arenâ abditum prodit
manumą; valide amburit. mirantur omnes,
& vomerem illum recognoſcunt,& rcumad
iudicem abripiunt ; qui quæſtione admotâ
verum exſculpſit, & cruribus fractis noxium
rotæ impoſuits Cranzia
Aliud æque mirandum apud Cæſarium 1.8.Vanda
C.3o .
\libr.10, miracutor, c.35 . his verbis deſcriptum
reperitur :R ferrefolet Dominus Bernardus de
Lippia quandog usbbas , nowill" ſe piſcatorcm in

Epi
 622 Diſquiſitionum Magicarum .

Epiſcopatu Traiecienfi, qui cum quadam famına

multo tempore fuerat fornicatus.Et quia etues pec
carum nimis erat notorium , tempore quodam in
Synoda imminenti accuſari timens,
ftatim ad Sa
cerdotem veniens magis, vtpostpatuit, timorepe
ne, quam amore iuftuia peccatum confißus est,co
filium quafiuit & inuenit: fi habes ( inquit Sacer
des ) firmum propoſitum , nunquam peccandicun
slla ,candens ferrum fecurè poteris portare,ipfung
peccatum negare.Spero autem ,quod virtus conf /
fronis liberabit te . Quod ita fallum est cunete
ſtupenribus, quibus fačtum innotuerat. ] Læſus
cum ab ignc non fuit : ſed cum poftea pec
cari itcrandiin recidiuam voluntatem inci
diſſet, & gloriarerur ſe non magis adultum
fuiſſe à ferro illo candenti ,, quam ab aqua
fluminis in quo tum nauigabat , aquam que
manu haurirer candentis ferri vicem egita
qua algida,& manum aduſlic pelle cotă de
tractâ . Sequenti etiam capite , idem nar
rat de quodam peſſimo hypocritâ,quipere
grinationis pallio ſcclera contegebat. Is
ab alio quodam nefario homine nummis
conductus hofpitis à quo benigne habicus
ædes incendio abſumpſerat. Bis exceptus;
5
bis pro gratia incendium immiſit. Territus
dominus multos detulit , de quibus ſuſpica
batur; qui omnes expertes culpæ candenti
ferro illæſi ſe expurgarunt.domo tertiú ædi
ficata,ferrum in quendam domus angulum
abie& um iacebat.Venit poft aliquod tépus

pſeu
 Libri 1111.C.IV. 2. XV.Sec.IlI633

pſeudouiator ille, tertio humancexcipitur.

vidat ferrum ,rogat,Cuivſui? Audit ab ho
ſpite, quid illo ačtum . Quin ,inquit ,illo de
incepsad alios vløyteris ne iaceat otioſum ?
Simul manu comprehendit : fed illud repé
tè incanduit, & manum validè aduſlit , ille
cum eiulatu abiicit. Holpes admiratione
perculſus . meritò ſuſpicatur hunc bis exu
itarum ædium reum . Ergo comprehenſum
fiftit indici, iudex eculeo . falſus omnia in

cendiarius in rotamagitur. Tam admiran

da lunt Deiiudicia.

Verum quærat aliquis an nunquam hæc

purgatio tefellerit ? lmmò memini S.luonć
pro incerta habere. Nam Epiſtol.74. agens
de hac ferri igniti proba ,negat conuictum
adulterii milicem , cuius manus inuſta fue
rat.Cauterium (inquit)militis nullü tibi certum
pbet argumentum.cùm per examinationem ferri
candentis occulto Dei iudicio multos videamus no

centes liberatos ,multos innocentes ſape damnatos.

Præterea cum talis examinatio fit in Deum tenta
tio, non est mirum
fidiuino iudicio deferitur, eum

3 incaute e fine iudicisli fententia ab aliquo ſuſci

pitur. ] Sed habuit luo pro incerta , cum de .
mum quando priuata auctoritate luſcipere
tur; tunc etiam illiciram credidit, vt docet

apertè Epijtol.254. quando fit fine conſilio, vt

ait, ea non precedente iudiciaria accuſatione: lici
că verò eſſe volebat , quando pcedenteordi
1
naria accuſatione omninò humana defunt
$
teſti
1024 Diſquiſitionum Magicarum

teſtimonia,ncc aliud ad veri indagationem

quis habet quod faciat : & hoc caſu ſe iudice
illa vſurum apertè profitetur Epift. 251. Sed
apertè Canonibus luo repugnat, illis iplis
quos citat, qui abſolutè afferunt tali inueſti
gatione abftinendum , & delicta tantum ex
confeffionc rei & aſſertione teſtium punić .
da : nec de-multis præſumendum iudicium ,
fedca Deo iudici relinquenda . Sodobiicies
argumentum luonis à ſimili : Turare omnino
prohibitum lege :tamor à D.Pauls terminandis lj
tibuspermitti.Sic quod canonibras prohibitum ,ck
dem ex cauffa, & exigente incredulitate humana
poſle fieri.Reſpondcodiſſimilem eflecauſam .
Nam iufiurandum in iudicio fieri lex nun

quam prohibuit, immò vetus diſercè præ

ſcripſit. Sed omnes ſuperſticioſas adinuen
ciones ,vt per ſe malas , diuina lex femper p
hibuit : tales autem eſſe has purgationes Ste
phanus Pontif.clariſſimèdefiniuit,vtſeq.q.
oftendemus . Illud etiam miror Iuonem E

piſt.91.in cauſis Eccleſiaſticis eam non reci

pere, quaſi in laicis cauſis ſeu ſæcularibus nó
eadem ſublit tentationis Dei , vna ex parte

periculum ; & prætenſa illa veri indagandi

ncceſſicas,non æquè inEcclefiafticis occur
rat: planè hælitāti ſimilior & dubitanti hac
in re, quàm docenti aut definienti fuit. Per
gamus ad reliquas n'arraciones .
Aliud ergo adſcribam ex eadem è qua
pleraq; reliqua', admirandorum fæcunda
Cran .
 Libri İ V.C.IV.Q. IV.Sec.III. 625
Cranzii vrna ; de Rollone Normannorum

duce,qui Robertus pofte. vocatus . Noue .

rat ſuosin latrocinia , furta , rapinaſq; pro
pendere : idcirco feuerasde his leges tulit ;
quarum meru pollicens fibi fecuritatem o
mnium , iuſſit ruſticos intrepidè ruſticani
operis inſtrumenta in agris relinquere. Qui
dam ex agricolis domum reuerfus,ab importuna v
xore rogatus cur inftramenta non apportaret ? du .
cis præceptum obiecit. At illa furtim ex agro in .
ſtrumenta ſubduxit, & abfcondit ;vt maritum red
deret cautiorem . Reuerſus vir in agrum ,vbinon
reperit,quæ reliquerat; rem ad loci præfe &tum de
ad Ducem . vocatus à Duce ruſticus ,pré
fert.Ille
tium accepit amilorum . Iubetur préfectus ignis
purgatione adbibita
furem explorare. Primusco
natus irritus fuit,nam ignis furem non prodidit,
licet omnes ruſtici ſubiſſentſcrutinium.Tum Dux ,
verfus ad Epifcopum : Deus,inquit, Chriſtianorü, fi
est confciusfecretorum ,curfurem non prodit?Epi.
|fcopus necdum benefirmatum in religione non cor
ripuit:
fed cauſam pratendit , quia ignis nondum
furematrigißet.Iubetur diligentiusinquirerepra
feétus etiam apud vicinas villas. Nec lac quiſquam
repertus est. Vocatus à Duce rufticus,an cui indica
I rit, remin agro effe,rogatur:ille nemini,preterquă
vxoridixiſſe reſpondit. Vxor quaftionibus admo
1a furtum fatetur. Tum dux maritoclam vocato;
Sciebas, inquit, vxorem furacemeffe,an non ? ille,
ſciebam inquit , Cui d # x ,cur ergo dut non punini
ſti
, aut non indicaſti ? Ergo iußit imbos ſuspendio
RŰ nece
 1626 Difquifitionum Magicarum

21.2 . Nor- necari. Et hac feveritate legem fanxit * - ] Me

veg.c.27..morię ctiam occurrit factum Catholici Hi
{pani Arianum Gothum tempore Leoui
gildi ad probationem ignis prouocantis.cú
enim verbis & rationibus nihil proficeret,
Est ,inquit,digito meo unulusaureus: ego eum in
ignem iacio,iu candentem collige. Proiectumg in
permiſit,vi eisſimi
ter prunas annulum ita igniri
lis cerneretur.Conuerſuğ ad hereticum ait,ſi ve
ra eft profecutio tua,fumecum ab igne. Illo autem
refiftente,ait ,immenſa Trinitas Deus,fi quidindi.
gaum te credo,oftende: certefirecta eſt fidesmea ,ni
praualebunt hac incendia fane.Et abla.
hilmihi
tum ab igne annulus diutiffimepalma ſuſtinuit,
& nihileft nocitus. ] Hæc Gregorius lib.de glo
ria confßor.c.14.verbotenus. Sed hîc conte
ftatio fidei finceræ fuit , non iudiciaria in
quiſitio. Verum enimuero non immerito
hæc expurgario ſemperbonorum & Deum
timentium conſcientias punxit. Legimus c
nim de Roberto Cantuarienfi Epiſcopo,cú
Regi Edouardo perſuafiffet, vt Emmă ma
trem adigeret; ob fufpicionem ſtupri cum
Aduino VintonienG Epiſcopo commiſk ,ad
hunc ſe modum expurgaret, & ca igncma
neret illæſa timore correptum in continć
tem ex Anglia fugiffe, ibiq; animi mærore
b Polyd. breui contabuiffeb.
Virgil. 1.8. Non diflimile fuitiudicium per prunas :
bift. Angl.
quas vel in finum coniiciebant, vel manu fe
rebant,vel calcabant . De monacho quodā,

qui
 Libri IV.C.IV.I.IV. Sec.IlI. 637 ,

quivt meretricem Porphyriam ſeruaret, &

monaſterio alicui commendaret,nihil veri
tus fuit eam ſecum abducere , & propterea
in omnium irrifionem , & execrationem in

cidit , quas ; cum mcretrice cõſueſcerec, nar

rat Leontius “, eum cum ægrotaſſec, &mor- a in vira B.
tem præſentirct propinquantem ,corā plu- 10a Elec
rimis iullille adferri thuribulú plenum cã - menle tu
dentibus carbonibus , & eos accepiſſe car nio.
boncs, & infudille in linum & omnibus au
dientibus dixifle; BenedictusDomimus,quiolin
robum feruenitincombuftum :is mibi fuerit teftis
fidelis :quod quomodo meu veftes non arrigit her,
quaeftinigne vrendi vis,ita necego attigimulie
rem 10la temporevita mea ,& c.]ludicium idem
in Galliâ ſubiuit B. Briccius D. Marciniin
Turonenki ſede ſucceſſor. Hunc enim po
pulus reum peragebat ( tupri cum muliere
religiolæ profeflionis commiſi quæ lincea
mina Epilco lauare ſolita ex aliquo im ,pbo
pepererat.Bricciusiußitipsú infantem nó
dum menftruum in medium adferri: & co

ram populo interrogauit,num ipfe pater e .

ius forer?reſpondit infans,eum non effe ,ſed
alium quem non nominauit. Fiebat id vir
tute diuinâ, ſed plebs dæmonis operæ ad :
ſcribebat. Prunisicaq ; candentibus bicrum
impler Briccius , & tota dcfert vibe illælus :
ticle à libidinis carnalis fagitio alienump
feffus, quemadmodum flammis vcítimen
tum inta & um.Nec tamen furentibus pſua
Rr ‫ܐ‬ fit :
 1628
Diſquiſitionum Magicarum
aGregor. fit:fed ab Epiſcopatu fuit decurbatus 2. Ha
Turo.1.2. raldus etiam Hybernus , ſed Magni Regis
hift.cap.i.
Sabellic. Noruegiæ ,qui Hyberniam bello vexauerat,
exempl.1. filium probauit incedens nudis pedibus ſu
10.6.2.Ful. per ardentes prunas b. Nec humano in cor
Pulus & a- pore tantum hæc exploratio obtinuit ; ſed
lii. aliis quoq; in rebus . Nam Eulalium mona
• Saxo.li. chum fiſcella palmeain ignem inic & a,& il
13 . Cran læſa permanens,fufpicione criminis abſol
zius l.s. uit c. Roflis verò fidei Catholicæ veritatem
Norueg millus ad eos à Baſilio Imper . Epiſcopper
c. 6.
c.Marulusſuaſit ;cùm ipfis poſtulantibus, liber Euan
1.1exemp. geliorum in caminum ardentem miſſus, &
C. 4:
per multas horas ibi reli & tus, tandem igne
exſtincto integer , nec vllo afflatus ardore
a Zonaras fuiſſet repertus d . De Miſſa D. Iſidori, ſiue,
tom . 1. &
Cedrenus. vt vocant Mozarabum ,memorant non dif
evide Vil. limilia Toletani Annales € . Qua de re ita
legam in Ioan. Mariana ; Cummuni conſenſu de Gothica
derepoſt precum ratione antiquanda actum . Tentatum id

Hiſpani- Iquidem aliquoties erat, neg tamen fucefferat, &

Sanetosi poſt nonnulla. Vifum eft controuerſiamignis in
vitas. diciopermittere: fic eius faculi mores erant, rudes
& agreftes, negfatis expenfi ad Chriſtianæ pieta .
tis regulam , Rogo in plateaaccenfo, liber vterg, Re
manus & Gotthicus inignem proiecti . Et Roma
nusquidem continuo ex igne profiliit , idpopulus
victoriam interpretabatur. Nam liber alter fub
flammis & igne dru permanens,illafwsinuentuseſt.
Reg: arbitro,nihilominuspopulo perfuafum ,vtrā
to que precandi rationem ſuperis placere: quando v

terga
 Libri IV . C.IV.9.IV.Sec.III. 629

tergleber ex incendio euafilet incolumis, & c.]ib.

2.6.18.de reb. Hifpan .
M Qui pyram ingreſſi probandæ innocen
tiæ cauſſa,multos inuenio . Nam & Sopho
cles ,vt dixi,agnoſcit morem . Petrus Malilie
suspresbyter ſuſpectusde hereſi, Antiochiæ ipfo die
Parafceues,Sacrofanétam Chrifti Domini lanceam

! manu geſtans , nudus corpore ,per coaceruatorum

late lignorum ſtruem ardentem , medioſ ignes il
I회 lafus euafit . * ] Poppo Danus presbyter, in a Paul.Æ
fidei Chriſtianæ probationem , veſtem priemyl.
Franc.Hit.
1.4
D cera copioſa illeuit ; eamg; indutus, in me
dio populi circo ſic ſe in Hammam intulit,
& perſtitit fine vllo doloris ſenſu (quod lan
&tè affirmabat )donec veſtis tota corpori cir
cumfufa ,intacta flammis cuce, in fauillas re
digeretur b: co permoti miraculo Dani Crantzi
duelli purgatione ſublata ,ignis purgationë us 1.3.me
introduxerunt Fortaſſis eriam eos mouit i- ctrop.
SaxoC. 43,
teratum aliud ciusdem Popponis factum . Hit.Da
nor.li.co.
Nam alio tempore , cum verba Danis per
fuadendis vt Chriſtiani ſerio fierent,non fa
tis haberent efficacitatis , percunctacus eſt;
Quid fiad cendentis ferritactum manus eius cer.
nereni intactas,effentne conſenſuri crediturig.că
itisfucclamantibus, Velle: in chirotheca formam
in [ it ferrum cudi, idgignitum adferri.Rubebat i
gre ferrum :illetamen intrepidus manum immifit
adcubitum ,deportauitq;ad locum conftitutum.ibi
cum ad pedes Regis Suenonis proieciſſer,vilta ma
nus dedit concio , ſponteſubiens lauacrum regeme
Rr 3 ratin ,
 630 Difquifitionum Magicarum

- Saxo d. rationis. .] A Theodorico Lectoreb.hiſtoria

1.10.VVi- refertur huiuſmodi : tempore Marciani
richindus
li.3. Crárz . duos Epiſcopos , vnum Catholicum , alte
1.4 . Danız rum Arrianum , principio verbis diſputaffe
6,24
b 1.2.Col. de fidei dogmate controuerfo : deinde Ca.
icctan . tholicum c, onditionem concertatori pro
poſuiſſe, ve vanis diſceptationibus præter
millis ,, rogum ignis ſecum ingrederetur , &

fidei fuæ veritatem vterq; hoc indicio, Deo

comprobarer reſte:deniq; Arianum detre .
talle ingredi , Orthodoxum nihil moratum
ingreſſumą; ex ipſo rogo multis diſſeruiſſe,
& nec minimum vſtulatum egreffum fuiſſe.
Vera narratio : ſed res non fub Marciano,
verum fub Anaſtaſio accidit,vt melius à Ce
dreno & Nicephoro libr.15. capit.23. prodi .
tum . la & abar Sauanarola ſe hoc iudicium
fubiturum : cùm ad rem ventum ſubſtituit
alium proſe : neque hoc detrectabar Mi.
norita accufator :fed hoc tantùm neille Sa
croſanctam ſecum Euchariſtiam deferret:
Cofer ea quod reverâ diffidentiæ non obfcurum erat
Guicciard, fignum 6. Fulgofius auctor eft à loannt
1.3 & Vola Gualberto Petrum Archiepiſcopum Flo
terranin
rentinum , prouocatione ad iudicium pyrå
Anthrop.
cum iis, q accenſæ , Simoniæ condemnatum di Sed
V
Phil.Co veriùs cltid à Petro Albanen li Epiſcopo fa.
minrus i .
8. hift c. 11 : qui proprerea igreus fuit vocatus ,ce
19 qiem . te Vr(pergenli in chroni.priùs tamen quàm
pcrc illo lle Epiſcopus adhuc crcaretur.rem totam
1.8.c.1. 'adſcribā,cx vitâ ipGus Gualberti,vt credicur
à Blaſio
 Lib. IV . C. IV.Q.IV.Sec.III. 631

à Blaſio Melaneſio fide integerrima con

ſcriptâ. Ispoſtquam narrauit fæpcà D. lo

annis Gualberti monachis Petrum illum
Flor.accufatum fimoniæ , & eius fautores ad
ignis iudicium prouocatos, ſubdit tandem ;
Prafigitur itag, locus er dies quo iftud fieri debeat,
vt ſiqui velint,pofſit coram intueri. Locus prafi
5 xus eft in Monaſterio Septimi , quod tunc erat
ordinis sscmorati, nunc vero ciſtercienfium eft.
Dies fuitquarta feria prima hebdomada. Qua
dragefime.Modus probationis fuiteiufmodi, vi
in loco pulico dua lignorum Armes iuxta ſe fieren :
qua obrinerent in longum decem pedes, in latum
☺ quinque, in fublimequatuor du dimidium . Inter
r
Uttrasque vero ftrucs ſemita intereſes longitudine
ne brachii prunis ardentibus conftrata ,per quam
vnus ex monachis tranfiret. Vbi aduenit ftatutus
dies da hora , inuitatur Epifcopus Petrus à fuis , vt
accedat vifurus tanta rei experimentum , ne ciui
tas Florentina tam diuturna vexetur altercatione.
At illeprorfus renuit:immo fi quicharum cum ha
bereni,coseò accedcre vetuit.Sed plebsomnis viri
usgefexus , & cleri maxima pars illuc properarunt.
Pollicentur fautores Epiſcopi,fi eaprobatio fuo po
tietur effectu ,ut quisquam è fratribus per ignem
illefus tranfeat feipfos fuffragaturos, & ab Epifco
po defe &turos. Itag fiunt Litania do alia precesà
monachis,facrificium folemnitercelebraturab Ab
bate illius inftituti, clericis & monachis adiuuan .
ribus.Vbi ventum eft ad Agnus Dei, unus ex Mo
nachis fert aquam facratam ad fpergendum , alius
Rr 4 tha
 1632 Diſquiſitionum Magicarum
thuribulum ,thuris incendendi cauffa , tertius fa
culas ad ligna inflammanda , quartus imaginem
crucifixi. Inuocatur à cunctis Dominus I E S VS
Chriſtus & fanctiſſima Mater eius pleno ore, vt
reiveritas declaretur, Sacrificio peracto , deponit

cafulam , crucemg manugeftat Abbas , quifacrifi

ficauerat. Petrusis quog dicebatur.Liianiis abfo
lutis, vnus ex Abbatibus eligitur , qui clara voce
populo exponat petitionis & ponfionis conditioně,
Deinde Abbas Petrus, cum cruce quam manu ge

ftabat, S.loanne interim coram adſtante Gorante,

ingreditur per medios ignium globos, flamma in
fublime aſcendente ,calcatg, ardentes prunas , qua
erant in via inter lignorum incenſas ftrues. Sed
prius quàm ingrederetur cunétis audientibus , ita
precatus est: Domine Iefu lux vera omnüiin te cre.
dentiü,peto mifericordia tuž,oro clemétiă tră, vi,
If Petrº Ticinenfis,qui dicitur Florentinus Epiſcop.
fpecunia Florentinam ſedem occupauit: tu aterni
Patris Filius ,tu mea falus, in hoc tremendo iudicio,
adme adiuuandum feſtines, & me illafum fine vl
los aduftionis veftigiis conferues:ficutolim trespue
ros in fornace Babylonica feruafti. His dietis,
per medios penetratignes,neg, corpori, neg veſti
mentis vllo aduftionis veſtigioinharente
. Cumque
vellet vertere fefe , & eadem via per flammas re
uerti , a populo retinetur, quippe iam perſpicue rei
veritatë edocto . ] Vide mihiſis Lector , quàm
admirandus Deus in fan &tis fuis, & quomo

do diuina ſapientia varios ac multiplices

quaſi ludos edat ,vt admirationem ac vene

ratio

3
 Libri IV.C.IV.Q.IV.S.III . 633

rationem in cordibus noſtris exciter. Volat

ferrū & in aëre pendet ,ſequiturg; manus in .
nocentis vnius;fugit aliú , & candeciâ ſerua
)
tâ multis poſt menſibus inuenit reum acpu
nit. Popponi chirotheca eſt ferrea ignita ,
quod foret ex leni corio ſuauib. imbuta pig
mentis : circa corpus pofitas eidem adurit
veſtes,corporcillælo, edax vis flammæ ; ſed
in Abbatem Petrum ( qui poftea Epiſcopus
Albanélis )vt ſimonia detegatur,nehocqui
dem valet ; ſed Babylonium renouat fpecta
Nculum . Confer nunc hæc, cum iis quæ hæ
!
reticis accidêre. Tam procul ab eis hæc Dei
vircus , quàm remota ab eorum mente vera
fides.Duas hiſtorias narrat Cæſarius Ciſter
a
cienſ." In Cameraco (inquit) ciwitate epiſcopali rac. C.16.8

infra hoc quinquennium plures haretici compre- 17.

befifunt , qui omnes timore mortis fuam perfidiam
negauerunt. Miſſusest ab epiſcopo clericus, quine
gantesper candensferrum examinaret,aduſtos he
reticos effe fententiaret. Examinati
funt omnes, da
combuſti funtomnes : qui cùm traherentur adpe
nam , vnus ex eis vir nobiles ſanguine,referuatur á
clerico ad vitam , fi forteillum quoquo modo redu.
cerepoffet ad pænitentiam ,cui ficdixit : Homono
bilises ,mifercortui , & compatiór anima tua : rogo
& monco, vt adhuc de tanta perfidia refipifcas, con
de errore ad veritatem redeas;ne,per mortem tem
poralem , mortem incurras aternam . Adhac ille re .
spondit: Experimento didicimeerraſſe. Siſerape
nitentia mihi prodeffe poffet,non renuerem confite .
Rr S ri.Cui
634 Diſquiſitionum Magicarum

ri.Cuicùm ille diceret,pænitētiam verānunquam

efeferam ; vocanit Sacerdotem , confeſus est homo
errorem fuum ,ex toto corde Deopromittens,ſi vita
concederetur, ſatisfactionem .Vtautempius Domi
nus vim oftenderet confeffionis ; mox , vt pænitens
cæpit peccata fua confiteri, cæpitd ipfa combuſtu
rainmanupænitentis pantatim minui;qua inian
tam ,co afpiciente,decreuit,in quantă confeffiopro
fecit. Medietate confeßionisperacta mediapars

plaga eft fanata :vt autem confeßionem tot . com

plowit,do virtus ipfa cöfeßionis, combufturam tam
in colore , quam indolore delenit , & manusprifti
nam fanitatem recepit. Vocatus est vir à iudice ad
ignem :ad quem clericus. Quare cum vocates ? VI
ardeat,inquit, cò quod in examinatione combuftus
Vit. Tunc clericus ,oftendens manum eius,faniß
mam , liberonit eumàpenis ,cateris igne confum
puis. Haccum augiffet magifter Conradus, reſpon
dii Abbati. Et ego dicam vobis fimile , quod ante
paucos annos apud Argentinam recordoraccidiffe.
Decem haretici in eadem ciuitate, ſcil. Argentina,
qua & Straßburgicăprehenfi funt:quicum nega
rent,per iudicium candentis ferriconuiéti,fentétia
incendij funtdamnati. Dieflatuto ,cùm ducerétur
adagnem ,quidam ex comitantibus ;vni illorum di
cebat; Mifer damnatus es,age velnuncpænitentiā,
peccata tua confitendo, ne post incendia corporis,
qua momentanea funt,animam tuam ignisgehen
walis eternaliter comburat. Cui cum ille diceret :

conſidero quidë me erraffe ,fed timeo pænitentiam

tāta neceffitatis,minùsacceptă effe Dco : Refpondit ,
6x corde
 Libri IV.C.IV. Q.IV.S.Ill. 635

ex cordt rartü confitere. Deus eft mifericors o fe

ws : tentiamfeipiet . Mira res.mox enim ,vi home

confeffus est perfidiam , manu eiu : plinamrecepit

Sanitatem . Tardante eo in confeßione,cùm à iudi.
ce viceretur ad pænam ,confeſor eiusiudici refpon .
dit. Nam iuftum est vt homo innocens damnetur
iniufte.incuius manu dum nullumveftigium.com
buftionis reperiretur ,dimiffus est. Habebatidē ho .
mo vxorem non longe á ciuitate manentem ,horum
que dicta ſunt,prorfusignaram ,ad quam cùin ve
mffergaud ns, d xil tý ; Benedictus Deus ,qui me
lib. riuis hiedie, abinierius corporis de anima,rau
Vam ei exponens: refpondis illa; Quidfeciftiô mi
frrimr : quidegiſti: ad quid proptermomētancum
dilově receßifti à fid : twa fini funcła ? magis des
bm ras , fi fieripoffit,centies corpus tuum incendiis
fubijcere ,qaãà tam probata fidi fimelrecedere. Sed !
quem non feducat vox ferpentina ? immemor ille
beneficij fibidiuiniiùs collati, immemortã cuiden
Lis miraculi,confilio vxoris acquievit doervoré pri
finü refumpfit.Deus verò no immemorvindi& ta ,
protanta ingratitudine,monum plaganit vtriufq .
Renenstun est incendium in manu haretici, &
quia coniunx au &trix exftitit refumpti erroris, con
Forsfacta et rediuiui doloris. Tam vehemens erat

incendium ,vioffo manuumpenetraret, & cùmv

ti non auderent clamoribus in villa, quos vis CX
fit doloris,fugeruntin nemusvicini
tor illic
, vt lupi
vlulantes. Quid verbis immorer : proditi ſunt,in
cinitatem reducti ſunt,fimulquein ignem nondum
Ipleneexſtinctum miß ,din cimerē redacli.] Quid
hoc
636 Diſquiſitionum Magicarum

hoc quæſo rei ? an hæreli flamma, quod vm

bra corpori ? adeone hæreſi debita Hamma
rum exuſtio , vt cùm fugâ erroris vis recedat
ardoris; & errorem redeuntem ardor inle .
parabilis aomitetur
Quid ? quod altero quoq; ſtupendo pla.
nè euentu Deus comprobauit, & arreptitio
vſus carnificein hæretico puniendo ? ſter in
ore duorum teftium veritas. hi funt Bernar.

Luxemburgius in .Catal,hæret.lit.E , & illo ve

cuſtior Thomas Brabantinus; cuius a
verba: Erat circa Cameracum quidamb.
aftutus valde; qui metuens inquiri & Co
fratribus Prædicatoribus,qui in dictaciuita
pore plurimas comburebant; finxit ſe arn
demone, & ob hoc ad ſanctum Aicardumi
ra ,obfeffos curare potentem ligatus ab amic
étus est; vtinco non hareſim propalatam
riam putaret. Et vtaudiuit quidam cleric
fus à demone & ligatus quod Eligius Boog
nim vocabatur ligatus) ( nempe hæreti
vt patet ex Bernardo ) poneretur in loc
quente nocte idem clericus obfeffus diuino
Lutus est, & aggregans mattas framini
clefiæ fcamna ſuper ligatū hæreticum ( Eli
mulauit.Ludum autem & furiascredens en
dio
mulat,quoaduſg clericus ignem de lampade fun.
comburere hereticum cæpit, & tunc hareticus ex
clamauit. Ad cuius vocem expergefacti cuftodes,
cùmignem exſtinguere niterentur, clericusarrepto
gladio,quem cafu iuxtalettum inuenit, omnes vio
lenter
 Lib . IV.C.IV , Q.IV.S.II. 637

lenterabegit, & hæreticum in igne combulis. Nec

mora , diuino exacto iudicio , clericus à dæmone li
1
beratus dooplene fopes apparuit.] Sicille Boni y.
niuerſalis lib.2.c.vlt.
Planè miraculi plena hæc olim purgatio
fuit ; & ideo nõ iniuriâ ſublata fuit.quia mi.
racula poſcere no neceſſaria , Deum eſtten
care. Sed quis vetuit ? conſtat vecuiſſe Fride
ricum 1 1.lib.2.Neapol.conft.cap.31. Ex Decre
to etiam Gratiani, videatur Gregorius Ma- a c.Menná
gnus.Caue fallaris.facinus hoc Gratiani eſt, 2.9.5.

velinſcitia ſcriptorum . Nihil tale Gregori

us reſcripſit. lege totam illam epiſtolam ad
Brunichildam reginam Franciæ , quæ ſuper
eft, videbis purpurcæ chlamydi aſſutum blib.i1.se :
ſtramineum limbum ; quem nec fuo Car.giftri, epin,

notenſis agnouit; nec antiquior Graciano,1°P .3. de

quod ſciam . Sed prohibuit Stephanus V.ad creti poft
Moguntinum Archiepiſcopum fcribens ; medium .

Ferricandentis, vel aqua feruentis examinatione

confeßionem extorqueri à quolibet , facrinon cen
fent canones . Et quod fanctorum Patrum documen
to fancitum non est,ſuperſtitioſa adinuentione non
est prafumendum . Spontanea enim confeffione vel
reftium approbatione,publicadeli& la ,habito prao
culis Deitimore, commiffa funtregimini noſtro iu.
dicare. Occulta verò incognita ,funt illi relin dc.codlu.

quenda,qui folusnouit corda filiorum hominum .") luifti .

Quibus verbis ſubdit Gratianus , non hæc e9.5.
c.in lio
duo tantum purgationis genera quę hîcno namq; in
minātur,ſed & quælibet fimilia inhibita vi- finc 2.9.4.
deri,
638 Diſquiſitionum Magicarum

deri , cò quod in quibuslibet calıb.ratio quá

Pontifex addidit æquè procederc intelliga
tur. Quod apertè di& uny v.vii.d.c. Mennam ,
vbi legimus,Vulgarem deniquc ac nulla canonica
Vančit nefaleitam legem feruentisfcilicetaqua, fi
ferri contactum ; aut cuiuslibet
we frigide ,ignitig
popularis inuentionis ( quia fibricantehacfunt o
mninu factainuidia) nec ipſum exhibere, nec aliquo
modoro volumuspoftulare; In · Apiſtolica aucto
rilate prohibemus firmißime. Quæ ſinè vltima
verba indicant duorum alterum ; vel & Gre
gorias iſta ſcriplic, quod non puto , ipſius
hodie regiſtrum mutilum exſtare , & luo
nem quoque in mutilum exemplar incid.l
ſe, in quo nempe tam magna pars epiſtolæ
illius defideretur: vel quod placeramplius)
cum hoc fragmentum alierius Pontificis a .
licuius rcfcriptiportio effet , id Gratianum
confudifle cum Gregorijve bis ; vel tempo
runi iniuria ex Gratiani libro titulum ,qucm
huic præfixerat reſcripto fecundo , totum
interville , ſicque librarios deduobusvnum
feciffe , defunipta enim hæc vltima verba
funt ex cpiftol. Alexand II . ad Raisaldum
Cumanum Epifcop . & ſubiungenda viden
turinfi.c.fupercasfa.rad.2.9.s prohibicum er
go hoc ab Alex. Il . ſed & prohibitum quoq|
iterum Apoftolica auctoritate ab Holionio
I ! l.qui difertè teltarurf rricandentis iudi
cium , penitus elle interdictum ; vipote in
quo Deus tentarı videtur . & mandai Tem

pla.
 Lib.IV.C.IV. R.IV.S.IV. 639

plarios, qui Liuones hoc iudicium ſubire

compellebant , per cenſuras Eccleſiaſticas
a c. diledi
cogico abſtinere.' Fuſiùs hæc paululú pro. Alii.de
vul
fequi viſum , quia poftmodú ſequenti le &tio puga ! .
ae iis vtendú erit contra Nouicios quofdam
“ que frigide defenſores.

SECTIO IV .

Depurgatione vulgori persquare bLombar.

Li... cit.ro

Flebat adhibita,velcalida ,vel frigida.de Sele Song

calida ſeu feruente cõſtat receptam legi- 19. Leges

bus Longobardorum , Saxonum ,Rhenario .Frifonum ,

rum , & Friſiorum ,b & irrepfiffe per malam 1.1.3.8 bit.
imitationem poculi Zelotypiç, quod Moy- lis 2.9-4 .
ſes introduxerat apud Iudæos : ' led hæc fer-| Nu.s.v.
ucns ſuaſu diaboli introducta ,illudverò po- tumeme
culum herbarum amaricantium à Deo fuit breo con
inſtitutum ; qui ſolus occulta cordis nouit, & tcxtu faci
lius colli
iudicat, & nequit cum indicat ea mentiri, & gas, quan
veritatem (ic ſe indicaturum promiſit Moy- er Laino.
fi : qualis fponlio ,cùm in aquæ iudicio nulla videndi
habeatur,prauo mure ; & præpoſtera imita- rill.l.7.de
Jadorat. &
tione, per abuſum ,fuitintroduda.
Theodor.
Ná quod B.Hieronymus in i . Reg.c.6, me inNuq.10
morat his verbis ; hauferuntq; aquam & ef & lofoph.
fuderunt in conſpectu Domini . Hebrai tra- lisz. antiq
c.19.Philo .
dumt , quod coram Domino incandem aquam me lib.de fpe
ledzēta congefta fint:&
ficus in lege mulier Zclatype cial legib
Xiſt.Sene.
baufta aquapbatur; jta & idololatre hac aquapro lib.z.ver.
batifuni.Hividelicet quiſeidola coluiffe penit ' de zelotypia .

nga
 640 Diſquiſitionum Magicarum

negabant. Traduntetiam quod quicunqueidolola

tra hanc aquam guſtafſet, labia eius ita ſibiadhare
rent, ut nequaquam es ab inuicem idololatra ſepe
rare poffet. Hoc indicio idololatra deprehendeba
tur, d interficiebatur.Quod fequentia demon
Atrant in eo quod ait : Iudicauitque Samuel fi
lios Ifiaelin Maphat. Iudicare in hoc loco idolo.
tras,fecundum legem mortitradere intelligendum
est. Dicunt etiam quod Moyfes hocmodo idolola
tras,qüiſibi vitulum fecerant,probauerit ; quando
arripuit vitulum & combuſfit, & contritum vg
ad puluerem fparfit in aquam , & dedit ex eo potum
filiis Ifraël.] Tocum hoc, quia nititur ſólalu
dæorum affirmatione, nec Đ . Hieronymus
affirmat; libertatem nobis relinquit credu
litatis. Poſſem yno verbo dicere, non cre
do recuritis. Si fa &tum , Deo iubente factum

à Moyſe. de aquæ frigidæ proba, qua iſti v

tuntur, nullæ necreuelationes,nec teftimo
nia aut indicia ſunt diuinæ iuflionis. Quare
ad.c.Men. iure optimò canones eam ſuſtulere “ nomi
nam in fi. natim. Superiore fe & ionede Carolo Caluo
& d.c.con
fuluifti. breuiter perftrinxi , vt hîc fufiùs & clariùs
bы
b Aimoi- nariaré verbis Caroli Sigonij & Aimoini ;
hiſt. lib s.. Ludouico Germania rege Francofurti mortuo , Ga
nus

9. 34.& Si- rolus Caluus Imperator Francia rex ;propere

gonius
3.1 ; li. Aquas , Coloniamque contendit , vt Lotharin
Italia, giam , qua fratris & filijeius Lotharij fuerat , ac
cuparet Ludouicus tres filios reliquerat , Carolo
manum , Ludouicum ; & Carolum cognomine
Craßum . Ex quibus Ludouicus , qui paterno funeril
inter
 Libri IV.C.IV.Q.IV.S.IV. 641

interfuerat, vbi patruum paterni rigni fines 27

greffum caftra ad Rhenum pofuiffe audiuit; ira in
cenfus quod paternum regnum inuadere effet au
Jus, Francofurdia copias mouit , atque ad alteram
Rheni ripam èregione confedit. ibiiure primùm ,
deinde gratia perlegatospetita ,cùm neutrum im .
petraffet: decem homines cum aqua calida , toti
demg cum
frigida , decemque alios cum ferro cam
dentemihi, iwffos experiri iudicio,utriregnum il
lud conueniret,quod cum ipſo paterfuusLudouicus
facramento interpofito diuififfet. Qui re tentata,
cum detrimentum nullum cepiſſent,nihiltamen e
qui obtinuerunt.obid Ludouicus, & c. Sed quo .
modo tentarunt ? fanè inicæta manu in fer
uentem , & non adulta . docet ritualisadhi
beri ſolira oratio huiuſmodi,“ Deus iudex ix- Annales
Itus, fortis, & patiens , qui es auctore amator is . Boior.li.

ftitia ,qui iudicas æquitatem ; iudica Domine, quod

iuftum est. quia redd tua iudicia funt,qui reſpicis
fuper terram ,&
facis eam tremere. Tu Domineo
mnipotens , quiper aduentum Filijtui Domini no
Atrilesv Chriftimundum faluafti, & per eiuspafa
fionem genushumanum redemiſti: tubant aquam
perignem feruentē ſanctifica ;quitres pueros ,id est,
Sidrach, Miach, & Abdenago, iuffione regis Baby
lonus miſſos in caminum ignis,feruafti; tu clemen
tiffime prafta, vt fiquis
innocens in hancaquāfer
sentem manümittat;ficut tres pueros ſupradictos
de camino ignis eripuifti, d Suſannam de falſo cri .
mine liberafti: ita Dominemanum illius faluım ,
& ill&fam
perducas. Atfiquis culpabilis, velin
sf craft
1642 Diſquiſitionum Magicarum

craſante Diabolo cor induratum , prafumpferit

manum mittere : tua iuftiſſimapietas hoc declara
re dignetur, vt in cius corpore,tuavirtute manife
Iteur, & anima illius perpænitentiam faluetur.]
Nõigicurore bibebant, ſed manum immit
tebant.Docet hoc etiam hiſtoria quam nar
fat Gregorius Turon.de Diacono Cacholi
co cum preſbytero Ariano diſputante, & ad
fidei veritatem comprobandam ſic prouo
cante; Fallis rei veritas approbriur.fuccenda:wr
igniaëneus,e in fermenti aqua annulus alicuius
proiiciatur, qui verò eum fuftulerit ex undafr.
uenti ille iuftitiam confequi comprobetur.]condi
tionem hæreticus accipit. Interea Diaco
nus,diffidentiâ quadam tentatus,vnguentis
quibufdam brachium manumq; illinit. hæ
reticus negat periculum ſubire:cum Catho.
licus brachium exſereret , hæreticus vidit
ynguetis delibutum . exclamat aduerfarium
magicis pręſidiis confidere ,non fidei.oritur
altercatio . His itaque litigantib.fuperuenit Dia
conus alius ab urbe Rauenna, Hiacynthus nomine,
Uſcitensg qua effit hæc altercatio ; ut veritatem
cognouit , nec moratus extracto è veſtimentis brs.
chio, in aneum dexteram mergit : annulus autem
qui inieétus fuerat,eratvalde leuis ac paruulusnec
ferebatur ab unda , quam vento ferripel
minis

velpalea. Quem diu multumque quaſitum infra

unius hora pacium reperit. accendebatur interea
vehementer focus ille fub dolio , quo validiùs fer
uens; non facile pollet aflequi annulus a manu qua
rentis:
 Libri IV.C.IV.DIV.S.IV. 643

Fentis: extractuſquetandem . Neil Diaconus fen

for in carne ſua:fed potiùsproteſtatur in imo eliéfri
gidum aneum ; in fummitate verò calorem ieporis
modici continentem . Quod cernens hereticus val
de confeſs inijcit manum audax in aneo, dicens :
Preftabit mihi hec fidesmee. Iniella manu proti .
nius ufgadallium internodia omnis caro ligofalta
defluxit.deficaltercatio finem accepit.]Hæcille.
üb.i.de
glor :mar.c.8 il
Exa & iores duas formulas,quam fit illa A
uérini , poſt primam huius operis editionem
nactus ſum ,liduæ, & non vna potius . Eam ,

áplenior eft mihi fuppeditauit,vir eruditio

ne & religione clarus, & de litteris benè me
ritus Petrus Pantinus Decanus Bruxellen

lis;quam in Hiſpania ex codice quodam Bi

bliotheca régiæ ;litteris Gotthicis ante ſex >
centos,vt minimum annos exarato ,diligen
ter exſcripſerat.De altera me monuit virGe
neroſus Marcus Vellerus , omnis antiquæ &
nouæ hiſtoriæ callentiſſimus; quam lureţus
ex Cod . M.S.cum Notis in epiſt.Iuonis vul
gauit , quæ in fine adſcribitur cuidam D.Eu.
genio , his verbis ; Hoc I v DICI V M 1 % .
tem petente domino Ludouico Imperat. conſtituit
B.Eugenius,præcipiens vt omnes epiſcopi, Comites,
Abbates; omnisquepopalus Chriftianus , qui infra
cius imperium est * hociudicium defendat
innocen
tes, examinentur nocentes ; neque periuri per
dent fuasanimas malum confentientes.Quæ yer
Iba non mendoſa modo , fed & mütila våldè.

Sf ‫ܐ‬ Suſpe
1644 Diſquiſitionum Magicarum

Suſpectum etiam hoc totum . nec enim cre

do Ludouicum fanciuiſſe quidquam tale ,
cum in capitularibus Caroli Magni paten
tis eius aquæ frigidæ probatio difertè pro
hibeatur. Deinde quis iſte ſanctus Euge
nius ? aut quando vixit ? Nam de Toletano,
non eſt quod ſuſpicere : licet formula vi
deatur eadem cum ea , qua Viſigotchi ſunt
vſi: lureri eciam formulæ defunt aliquot pri
mæ orationes , & alia nonnulla , quæ exſta
bant in illaGotthica,ideò cá hîc tibi exhibe
bo, afcriptis in margine variationibus ex Iu.
retina.

INCIPIT EXORCISMVS
VEL BENEDICTIONES A.

QV Æ CALIDÆ , IN QVA MA .
nus ad ludicium Dei mit
titur.

Im homines vis mittere ad comprobationem

CH
iudicijaqua calida : Primùm fac eosintrare
cum omni humilitate in Eccleſia doproftratisin a
ratione dicat Sacerdos has orationes .

PRIMA ORATI O.

tuam , & da veniam confirentibus: Parcrfup

plicibus ; vt qui noftris meritu flagellam 17,twa mi
Terationefaluemur, Per.
SI
 Libri IV.C.IV. Q.IV.S.II. 6451

SECVNDA ORATIO .

Vefumus omnipotens Deus aflitti populila

Q
werte: vt que reatum noftra infirmitatis agnoſci
mus,tus confolatione liberemur. Per.

TERTIA O RATIO .

Eus qui confpicis omni nos virtute deſtitui,

interius exteriuſg cuftodi: ut & ab omnibus
aduerfitatibus muniamur in corpore , do a prauis
cogitation bus mundemur in mente. Per.
His orationibus completis ſurgatur pariter,
&coram hominibus illis cantet preſbyter
Miſlam , & faciat eos ad ipfam Miſſam of.
ferre. Cùm autem ad communionem ve
nerint : antequá cummunicēt interroget
cos Sacerdos cum adiuratione, & dicat :

Adiuro vos homines per Patrē ( Filiū , & Spiri

fufcepiſtis,do
tis . & per veftră Chriſtianitatem ,q
per vnigenitü Dei Filium quě Redemptorem credi
tis, & perS. Trinitatem , & per S. Euangelium , &
per reliquias que in ifta fancia Ecclefia funt recon
dita: vt non prafumatis vllo modo ad iftam S.com
munionem accedere, nec fumendocommunicare, fa
boc vel illud feciftis,aut confenfiftis, aut aliquam
veritatem indefcitis,feu quihocegit noftis.
Si autem tacuerint , & nullá inde profeſſio
nem dixerint,accedat Sacerdosadaltare ,
& communicee more ſolito : poftea verò
communicer illos . Cùm autem commu
nicant ante altare ,dicatSacerdos :

Sf. 3 Corpus
 646 Diſquiſitionum Magicarum

Corpus hoc orfanguis Domini noftri IefuChri

fit vobis ad comprobationem hodie.
Iti
ExpletaMiſſa deſcendat Sacerdos ad locum
deſtinatum vbiipſum examen peragatur.
i
Deferat ſecum librum Euangeliorum &
Crucem , & canatmodicam Litaniam . &

cùm compleuerit ipſam Litaniam , exor

cizet & benedicar aquí ipfamantequam
ferueſcat,ita dicendo :

Exorcizo te creatura aquæ in nomineDeiPatris

omnipotentis, das in nomine Iefu Chrifti Filij eius,
Domini noftri: vtfins aqua exorcizata adeffuga
dam omnempoteftatem inimici,do contrarietatem
a Pant.co- cius, & ipfum inimicum :ne valeat contendere im
çćnere,vel ftitiam Dei vllo modo , nec manifeſtationem eius,
nare.quod ipfo præftante , qui venturus est iudicare viuos da
çtiam in. mortuos,o faculum perignem ;Amen .
fra eft.
Item alium .

Exorciſo te creatura aqua in nomine Dei Patris

omnipotentis , & in nomine Iefu Chriſti Filij eius,
bal.omne Domininoftri: vifias aqua exorcizata ad effugan

$ al.milla- dam omnem poteftatem inimici, dubomnemphan

fus,eſt in- rafmam diaboli: vtfi hichomo manum ſuam in ta?
nocésvnde
reputatur, miferit, do innocens exftiterit de huius culpa , vel
pietas Deivñde accufatus est ,pietas Dei omnipotentis liberet
liberet in- eum . Et fi quod abfit,culpabilis eft,odprafumptuo
pPræſum. fus in te manü mittere aufusfuerit,eiufdem omni.
pruosè. al. potent « Dei virtus hoc declarare in co dignetur:vt
al.omni- omniis homo țimeat & contremiſcat nomé ſanctum

fuper cum gloria Domini noftri:qui viuit Gregnat Deus per

hoc.
lomnia facula .
ORA
 Lib.IV.C.IV. Q.IV.S.IV. . 647
ORATIO .

Dominele sv.CHRISTE,quiesIndex iuftus,

fortis, & patiens,da muliùm mif:ricors, per
quem faltafunt omnia :Deus Deorum & Domi

nus dominantium ,qui propternos homines do no

fram falutem definu Patris deſcendifti, do ex Vir - la al.detine
gine Maria Carnem affumere dignatus es,daper bantur.
Paffionem tuam mundum in cruce redemifti,& ad quæ ab i.

inferos defcendiſti, do diabolum in tenebris exte videtur,

rioribus conligati, de omnes iuftos quiproorigina- qui,al,

li peccato ibidemº detenti erant, magna potentia beracma

fua exinde liberaſti : tu Domine quafumus mitte- niteſter.
redigneris Spiritum tuum fanclum ex fummacælıd fuppli
arce ſuper hanc creaturam aqua, quam nosigneea1.mari.
feruefcere atq; calefcere prafumimus,vtrecium iu- deeft
fal. in hac !
som
dicium per cum fuper hunc hominem (nomine illo) oratione.
To Domine ' Suppliciter & al.homi
comprobes ac manifeftes. i e admirabili mb.in hoc
manu . hic
deprecamur: qui in CanaGalilea tigre
tua virtute exaqua vinum fecifti ,de tres peu.ro ),dig?
Sidrach ,Mifach ,& Abdenago,decamino ignis ar-hal.ci haci
caufa ,fur
dentis inlafös eduxiſti, Suſannam defalſo crimine to , videli
liberaſti,caco nato oculosaperuiſti, Lazarum qua- cct,velho
triduanun à monumento luſcitafti , eo Petro ºmicidio,
mari mergenti manum porrexifti, ne reſpicias pec.rio,vellu
cata noftra in hanc orationem :fed tuumiverum & suria aut
fundum iudicium coram fomnibusman ifeftare di- pro quali:
gneris. Ut fiifte homo spro hac reputa tionis caufa, culpamo
( videlicet illud velillud ) ad præſensı modo manum do ad præ
fuam in hanc aquam igne feruer stem miferit , num. fens ma

& culpabilis hex hac reputationi s cauſa non est, vel ma

boc ei praſtaru digneris, vt nulla laſio , i nulla cula,al.

SS 4 malitia
 1648 Diſquiſitionum Magicarum

malitia in eadémenu appartat ,per quam

fine culpa
calumniam incurrat. Iterum te Deus omnipoten s
a famuli- nos indigni e peccatores a famuli tui fuppliciter
tii.al.
bal. Gan exoramus, urb fecundum verum & redtum iudici
tum . um tuum nobis in eodem loco etiam manifeftare di
c al. repu-gneris, quaten . hic homoex hac reputationis cau
tatus,
d eft nota Tad ( IL ) fs per aliquod maleficium diabolo inſti
criminis gante,ant cupiditate vel fuperbia incitante culpa
valens įl. 16 :lis est inefactovelin confenfu, co huius proba
lud.
e al. fa &tu. ironis iudicium , fubuertere aut violare 8 voluerit,
f boecom mala confifus hingenio, manum in hac aquam pra
probiud. fumptuofus awfusfuerit mittere ,tua pietashocde
al, .
& volés. al, claret ,vt in manu eius dignofci queat, quod'injuſte
1 puto diregit ,* & ipfe deincepsper veram contiſlionempe
pefcčdum nitentiam agat, & ad emendationem normamósi vi
i 1. taliter iudicium tuum fanétum & uerum in omnib.gen
hoc decla- tibus declares , per te Redemptor mundi ,qui ven
raſe di
tugas rudware viuos& mortuos , & facalumper
gnetar.le.Ignem , Amen .
K ... nap
lal. Reli
qua hæc
Item alius exorciſmus.
furſus de.
funt in Iu
reci m . S. T'E autem creaturam aqua,adiuro teper Deum
Pant.ma : vinnm ,per Deum fanétum ,quite in principio
nare. Separauit abarida. Adiuro teperDeum viuum ,qui
m Pant.ri- tédéfente Paradiſz' manauit , e in quatuor flumi
garç
nibus exire iufit, & totam terram mrigari prace
pit. Adiuro te per eum , qui te in Cana Galilea fwa
potentia conuertit in vinum : qui fuper te fuisſan
Elis pedibusambulauit ,qui tibi nomen impofuitSi
loha. Adiuro teper Deum ,qui in te:Nahamāsyrum
\fua lepra mundauit , dicens : Aquafanila,aquabel

medi
 Libri IV . C.IV.D IV . Sec.II. 649

nedicta,aqua qua lauas fordes& mundas peccata.

Adiuro teper Deum viuum ,vra munda exhibeas, a Paneve
nec in te aliqua phantafia retineas, fed efficiaris te mundā
exhibeas
Ifons exorcizatus adeffugandum , & euacuandã , & nec in ce
comprobandum omnemendacium , & inueftigan- aliğ phá
dam & comprobandam omnem veritatem : vt ifte taſmam ,
vt ſupra.
qui in te manum miſerit, fi veritatem habuerit,
nullam lafionem in te accipiat :fi
& mendacium
habet , & iniuftitiam ,appareat manus eius igne co
buſta :vt cognofcantomnes homines virtutem Do
mini noftri Iesv CHRISTI, qui ventursis off
sum Spiritu ſancto indicare criwos mortuosa
Pamum perignem .Amen .
Poft hæc exuat eum veſtimentis ſuis, &
induat eum, vel cos veſtimentis mundis de
Ecclefia , i . indumento de exorciſtâ, aut de
Diacono , & faciat eos vel eum ofculari Eu
angelium & Crucem Chriſti, & afpergat ſu
per eos de aqua ipfa , & ipfi qui intraturi funt
ad Dei examen der illis omnibus bibere de

ipſa aqua benedicta, cum autem dederit v

nicuiq; dicat:
Hanc aquam dedi tibi ( vel vobis) ad probatio
nem hodie . Deindeimponantur bignefubter cal-lb Pant.li
daria, & dicat Sacerdos has orationes ,quando ipfagna, ego:
ignes.
aqua calefcere cæperit.
In nomine s.Trinitatis,Deusiudex iuftus, fer
tis de patiens, quies auctor de creator clemensde
mifericors & iudicas aquitatem ,iu iudica ,qui iuf.
fifti rectum iudicium facere,& refpicis ſuper terra
\ & facis eam tremere. Tu Deus omnipotens, qui
Sí s per
 logo Diſquiſitionum Magicarum

per Aduentum vnigeniti filiitui Dimini noftri 16

Chrifli mundum redemiſti,qui per eius paſionē

a for.cul. genus humanum fubueniſti & faluajti:tu hanc a

pevcl can- quam fermentem far et fica ,quitres pueros, id eft,
la ſua
Sidrach, M fach ,& abdenago ſub Reg? Babylonis
reputacion. Nabugodonoſor in camino ignis accēſafornace fal
gevulde vafti & inlafosperangelum tuum eduxiſti.tucle
Sulpicor
hic ali , mentiſſime Dominator prafta, vt fi quis innocens
quoties ab huius * culpa velcaufa fuireputationis, homici
seputatio dii,adulteru ,latrocinii fuerit , & in hand aquam
ccipia
{bar manum miferit ,faluam & inlafam indeeducat:q
bara
vocere tres puerosjúp edif? es & Suſannā de falocrimine
ptationis , liberaſti.ita Domine omnipotēs,fi cüijuabilis fuerit,
a race te- & incraffante Diabolo cor obturatum : manum in I
prare accu
fare ſeu hur' tuielemétiferuentisb miferit ,tua veritas hoc
puocare declaret, utin corpore manifeftetur, & anima per

hodicHi.pænitentiam faluetur,& fe ex hoc fcelereculpabi

fpanireci- Lis fuerit ,& per alicuiuis maleficii,aut per herbas,
nent.
b Pant ce autperdiabolicasincantationes hacpeccati fuicul
fet deelle pam occultare voluerit, vel tua iuftitiam cötami
voculain , nare, vel violareſe facere poffecrediderit ,magnifi-i
creatura ;
fors etiam ca tua dextera hoc malū euacuet,dod omnium reii
paulo an veritatem demonftret.Per te clementißime Pater,
ee deeft a. qui viuis & regnas in Trinitatepfecta.Per omnia,
lia: obtu
ratum ha ALI A.
buerit. Remus. Deus qui B.Suſannam de falfoori.
Pant.pu.
tar deelle mine liberaſti. Deus,qui B. Teclam de eſpe
voculam etaculis liberaſtı. Deusqui 5. Danielem de lack leo
ingeniu, num liberaſti, evtres puerosde camino ignis arde

" Past... tis eripuiti,tu libera innocentes de configna fatto

anem . res.Per Dominum noftrum .

Et
 Libri IV.C.IV.Q.1111.Sec.IIII. foji

Et qui manum micric in aquam , ad ipſum

examen dicat orationem Dominicam , &
ſigner ſe fignaculo crucis, & feſtine de
ponatur ipla aqua ferués deſuper iuxta i

gnem , & iudex • perpendat ipſam lapidē - fort.pro.

in ligará ad menlurā.N.infra ipſam aqua pellat cá.
Japidi allie
more folito , Et ſic inde extrahat cam in gatam ad
nomine Domini ipſe qui intrat ad cxamo menſ. ve
iudicii. Poſtea cum magna diligentia fic fic expres.
fiac.inuoluta manus ſub figillo iudicis li certa mé.
gnata vſq; in die tertio, quo viſa ſit viris i- fura lapi
doneis & æftimata . dis depri
menris
En formulam totam & ritualia ,in quibus feu detra
multa ,propter quæ merito Sedes Apoſtoli- hétis ma
ca prohibuit . Quod hic in fine de obuoluta niculia
in tcrtium diem manu dicitur , hoc co recu- quo lapis
-
lerim : quia fi præſtigio aliquo manus læſa , depende
vel illæfa , interea , euaneſcente præſtigio,rei hæc ſen
fécia pele
veritatem apparituram credebant. lucet. NiG
Quoad frigidam puto illam codem mo- dicas ipla
do in vſu probationis verſatam : videlicetlapide in :
Deus,vt in ferucntiinnocentis manum ſer- uoluto ex:
ploraſle
uabat ab aduftione innoxiam , ignis actione feruens
O prohibica ;ſicin frigida aliquando nocentis eſſet aqua
manum amburebat,contrariam aquæ actio - ima
.
nem tribuens , frigiditate naturali in fupra
naturalem ardorem commutata . Ad hanc
me coniecturam ducit ſcriptor vitæ S.Gan
gulphi Martyris , p hæc verba; Interim ad qué
dā veniūt fontē (Gangulph'yidelicet,vxorg;)
vbi his vxorem vocibus compelat.Multa quidem
de te
 6S2 Diſquiſitioum Magicanrum

dete coniux palimferuntur fæda & indigna naia

bus suis, & adhucm .biquidim cerio non conftat,
verene anfilfoilla dicantur. Tum illa , etiam in
trepide curando.falfus de ſe rumores (parfos ,ait,nec
Aunquam alı.no concubitu polluiam . At Gan
gulphus : diuina , inquit,prouidentia,quam nihil
fugit, vt fe res babeat,iaru certu declarabit indi
cix , Enf us.hicprapofitaseft, nec fr.gidus valde,
nec immodice calidus. In hunciguurimmistema.
num , & à fund , tapıllum extrahe: & fiquidem à
cu'paes aluna,nihilmali patieris:fin autem pollu
iae ,mon fimtDeus latere fcelus iuum . Illa Beati
viri ,
ficut alios omnes ,ita has quogfirmones ve
cordia.fcribens, incuntlanter manum inicdit in.
fontem . Ecce autem ,fimularga lapidum fecum ve
irahere conata est ,membris fere omnibus obrige
fcit, in digitis & brachio,quovfqz aqua pertigit,
abftracta cute,nuda caro cernitur,nihilg aliud mi
2. apud Sa. Irailla niſi repentinum interitum exſpectat . )
sium 11.
Cótirmat idem Sigebertus , & ſignificathúc
Maii.
illum fuiffe fontem , quem miraculosè ex
Campania Warenas Gangulphus tranſtu
lerat, conui&tam adulterii vxorem deferuit:

nec diu poſt vxor is hortatu ab adultero fuit

necatus Non igitur hac purgatione ſpecta
batur,an aquismergerentur : confirmat , &
reculi de legatis Ludouici Regis: quo enim
pa&to decem viri ſecum aquam tuliſſent in
quam toti mergerentur?miffos tamen cum
f . igida , narrat Aimoinus. Sic capio quod
leges Alſacicæ habebant,vt plebeii & mino
riste .
 Lib. IV.CIV , Q. IV.Sec. IIII. 653

ris teſtimonij ruſtici, aquæ frigidæ ſe iudi,

cio expurgarent a Rhen.
Alia tamen quoq; fuit aquæ frigidæ pro.German.
Lib . 2.
ba quaquis in aquam cotus mergebatur: li
emergeret tertio , vt innocentem abſoluc
bát , vt docet Abbas in c licet in fin.ext.ne cler.
velmonachi, & c. & AMi &us ad conftitut.Begni
Neapolitan. libr. 2. titul. 31. vbi cam con.
ſuetudinem meritò Frideric.2.Impe. ridet,

quam etiam LothariusImper.iamante pro

hibuerat in Legibus Longobard . ftatuens, bls.cist
vt examen aquæ frigidæ per legatos & com
miſſarios imperii vbiq; interdicatur omni
bus , & vltra non fiat,& illo prior Carolus
Magnus in capitularibus libr.vlcim . Prohi
buit etiam Pontifex, quiſquis ille ,apud Gra
tianum & inualidam iudicauit Lucius'cd.c.Men

his verbis : Ex tuarums intelleximus continentia nam in fi.

litterarum quod cum H. presbyterum : quia infa
mabatur de homicidio :à ſacerdotali officio fufpen

diffes,prædecefforis tuileteras tulit inmedium qui

bus apparuit eum iudicio aqua frigida ,fuam inno
centiam purgauiffe, & Epifcopum fuis eum litteris
abfoluifle. Quia vero peregrina iudicia funtin
purgationem quam præftitit,ſufficerenon
hibita,
putantes:mandamus , * & c . ) admitrit accu -'dc.ex cua
fationem de nouo & præſcribic purgatio gar.
viidepute
nem Canonicam iuratoriam . Vocat aurem ,

iudicium peregrinum , quia alienum à canoni

bus & more iudiciorum abEccleſia recepro .

Ec quia folebat aqua huiuſmodi, per cleri-1

COS
 654 Difquifitionum Magicarum

cos benedici, ideo ad ipſam probationem

boc pacto tollendam ; dum non inueniren
tur clerici ad hocmun ': fanxit in Conc.ge
nerali Innocent. 3. ne vllus clericus purga
tioni aquæ feruentis aut frigidæ, feù fertica
dentis ritum cuiuslibet benedi&tionis, aut
conſecrationis impendat . c . ſentēciam ſan
guinis.ne cleri.yel monachi ſæcul. &c.
En tibi formulam benedi&tionis ex dicto
libro Gotthico ,vna cum collationibus for
mulæ editæ à lureto :

INCIPIT EXORCISMVS
* al.očs.
* al.vni. aquæ frigidæ.
genitum
Bei flium Cumhominemvis mittere ad iudicium aqua
L . frigida obcomprobationem , ita facere debes.
Haldeen Accipe illoshomines,quosvismituere in aquam .
docuiftis Adduceos in Ecclefiam , & coram omnibus illis
fed addi
tur , & per Cantet presbyter millim , & fac eos adipfammif
S.Euange. ſam offerre.Cùm autem ad communionem ve
& per Šá. nerint,antequam communicent, interroget eos
das reliq.
Sacerdos cum adiuratione iſta, & dicat.
Gin ifta
Éccl.funt ;: Adiuro vos * homines per Patrem du Filiū
diuro vos
ve nonpews.fanctum ,& per * Chriftianitatenequamfu

modo có-\fcepiftis.& perSanctam Trinitatem quam * docuia

per iftas fanctas reliquias vel famelam ve
municare, ſti ;&
ncq;acce (nerationem qua in iſta Ecclefiafunt, vt non prafu

tare,& hoc matis accedere ad hoc

fanétum altare, nec iftam fa
feciftis, cram communionem accipere vllo modo,fi haccau
aut cóſco
veftra reputationis( h.c.illa velilla feciftis aut
fiftis ghoc fam
agerint. confenfiftis,aut ſcitisquis hocegit.
Si 24
 Libri IV.C.IV.O.VIII.Sec.IlII. 655

Siautem tacuerint, * aut nullam profiffionem in * at nullùs

de dixerint, accedat Sacerdos ad altare , ag mo hoc dixe
rir.
re folito communicet. poſtea vero communicet * al . ants.
illos , qui in aquam mittendifint. Cum au- * add.
tem communicat , dicat Sacerdos * ad ab al.ad lau.
dé & glo
tare , riam no
Corpus hec de fanguis Domini noftri I Es v mimis fui
& ad Eecl,
CHRIS T i ſit vobis ad probationem ha ſuæ vtili
idie * cateni.
Explera milfa * accipiat Sacerdos crucem & Euñ- al.cap.mil
1
gelium & incenfum & pergantad locum defti- bcnedias
natum cum apperfione aqua benedi&ta vbi pro - ipſe Sacer.
bentur.Et cum venerint ad ipfum locum * ' det pgarad -
illis hominibus bibere de aqua benedicta. Cum oés pro
bátur. Cú
Autem dederit vnicuiq, dicat, * a . peneric
ad ipfum locum de illis hominibus bibere de aqua benedicta .
* al.lctaniam faciens omnibus pro eadem cauffa Dominum depre
cantibus,det examinandis bibere de aqua benedicta, & cum dederit.

* In libro lureti magna hicin feqq. eft con-* al.Hae

fuſio , & vt fup.quædam inaniter repetun- tibi ad po
tur. Ex quibus tamen videntur quædam bationem
hodic. Per
poſſe explicari. Dominú
Hanc * aquam dedi vobis ad probationem hodic: nokruas
Iefum
Poftea copiuret aquā, vbiillos mittere debet di
Chriftum ,
censita . qui cft ve
rus ludex
Notain ſeqq.mutilum eſſe noſtrum exem & iuftus.
plar Gothicum ſupplendum ex m . f. Iu
reti : quare ex vtroq; concinnabo , quafi v
nam formulam ; luretiana tamélcetionc
in marginem relata ,ne confundam .
Adil
 656 Magicarum
Disquiſitionum

Adiuro te aqua in nomine Dei Patris omnipo

* quia te
ſegregauittentis quite in principio creauit, * do te iuffit mi
ab aqs fu- niſtrem humanis neceffivatibus,quietiam iafit te
& iufl.de. Segregari abaquis ſuperioribus. Adiuro * te per
fer.hu. ineffabile nomen Domini, videlicet I E S VM
al.* teétp CHRISTYM filium Dei viui,fub cuius pedibus
& ineffa. elementum fecalcabileprabuit:quietiam baptize
bile nome ri fein te elemento aquarum voluit. Adiuro etiam
ſufiliü Dci teper Spiritum ſanctum ,quiſuper Dominum in te
omnipo baptizatum defcendit * Adiuro teper fanctam &
contis fub individuam Trinitatem , cuius voluntate aquarü
calcabile elementum diuifum est ,& populosIfraëlficcis ve
præbuifti: ftigiis tranfire fecit:ad cuius etiam inuocationem
getin te Helias,ferrum ,quodde manubrio exierat,fuper te
gnatus fratare fecit. Vtnullomodo ſuſcipiashos homines,
eſt. al. vomine I L. illo fiin aliquofuntculpabiles, de hoc
* a!... quod illis obiiciunt,fcilicet autper opera,autperto
fan& ifica.\ enfum ,autper vllum ingenium :fedfecias eum fu .
tionc ſa
pernatavefuperte : & nulla politcontra te facere
cratú, ad
animarú aliqua cauſa maleficiorum ,nullag praftigia demo
purgatio- rum concinnari , vtinueftigatio Dei vel manife
nem ineftatio pollit occultari. Adinrata autem per nomë
inftituit Dei Chriſti pracipimustibi, vt nobisper nomen e
ſacramen - ins obedias , cui omnis creatura feruit :quem Che
tum . Per rubin collaudant dicentes Sanclus, Sanctus, San .
quem o
lim & pop. Etus Dominus Deus exercituum :qui etiam regnas
Iſraelitic . & dominaris per infinita fæculorum facula , Amen.
I. pedibus
tranfiuit , & ex aqua ferrum q caſu ceciderat Heliſeus diuina virtute
cótra naturam natantem in luo na ubrio redire fecit: yt n.m. ſ. hunc
hom . in al.culp.eft ex hoc q.1.obiiciturſc. aut opere.aut conſenſu ,fen
confcientia,vel quolibet ingenio Sed per virtutem Domini noftri Iesy
Chrifti reiice ex tc & facillum natare iup re :quatenus cognoſcant fide
les Cbri.
 Libri IV.CIV . Q. IV.Sec.IV . 657
les Chriſti nullum maleficium , nullum præftigium diuinæ virtuti poſle
reſiſtere, quod non detectum fiat & omnibus manifeſtum.Adiuro etiam,
te per virtucem eiuſdem D.N.Iesv Chriſti,ve ad laudem illius cuiomnis
creatura ſeruit , & cuicçleſtis exercitus famulatur clamans S.S.S. D D.&
vt nobis adiurantibus & eiusmiſericordiam obſecrancibus obedias.Qui
regnat & dominatur per i. 1.I.

İnGotchico exemplari immediatè ſeqni

tut alia oratio : ſed rectius exeinplar Galli
cum titulum interferit:

Hominis coniuratio. 4 al . Adiu .

sdiuro * te home N.per inuocationem Do- corte déco :
mininoftri Iesv CHRISTÍ , per omnes Ange: Patrem &
filiú & $
gelos &Archangelos, &per omnes ſanclos Dei.com
Canctum ,
pertremendi diem iudicii,& oper viginti quatuor & pfanđá
Seniores,qui quotidie Dominum laudant , & per & indiut
quatuor Euangeliſtas Marcum & Mattheum , dua Trin .
Lucam di Iohannem ,& perduodecim Apoftolos, Angel.Sé

doper duodecim Prophetas, do por omnes fanctos Auch &

Dei Mariyres ,per fan£tos confeſſores, & Santiascipatus &
virgiries ; per Principatus dw Poteſtates,per Domi-poteſtates
nationes Virtutes calorum ,per Cherubin da se -tiones Domina
raphin, quoque &
Virtutcs , & per Dei ſedilia ,Cherub .& Seraph.& perdiem tremenduin iu
dicii Dei:occ non & viginti quatuor ſeniores qui cocidie laudan't Deu.
& per quatuorEuangeliftas , & p Saact.Apoftolos quoq;,Marcyres &Co .
feltores, necnon per Š.Dei Genitricem MARIAM, omnesque virgines , &
per cundú populum S.Dei ,vel per S.Bapriſingm in quo renatus es.Situ
hoc malú feciſti, ex quo culparis,vel affenfum autbaiulaſti,aut in domi
tua rccepifti,aur iade coſcius aut cófentaneus exſticilti,corá omini 6.di.
cito . Quod fi diabolo ſuadéte celare diſpoſueris , & culpabilis exicde es:
euaneſcar cottuú incraſfatum & induratum ,& nó ſuſcipiat će aqua in
credulum & feductü :vt dicat populus, quia Deus nofter iudex eſt , củius
poteftas in ſæcula fæculorú, Amen. Hæc formaverbis breuiot & fuccin
& tior eft ,ſenſu camen conuenit čū Gotthica:

Τι
 1058 Diſquiſitionum Magicarum

raphin ,
peromnia cæleftia Angelorü agmina,Ad.
suro teper tres pueros, Sidrach ,Mifach , abde
nago,pcentū
& quadraginta quatuor millia Mar
tyres, quipro Chrifti nomine paßifunt,& per San
etā MARIAM matrč Domini noftri Iesv Chri.
Ifti,& perpopulum S.Dei,& perillum baptiſmum ,
qui te regenerauit per manas ſacerdotis. Adiuro te
*ſe99. * vtfi de hoc furium aut homicidium aut adulte
mendofa. rium aliquè feciſtiaut cõfentanei exinde fuifti, &
fichabes cor incralfatum & induratum ,vthoc ap
pbationis Dei iudicium ,per aliquodmaleficium -

uacuari velenertere tepoſle facete credideris:ficul

pabilis es ,euanefcat cortuu bnõſuſcipiat te aquai
inimici. Sta ,neg vllum malumpofſit * inimicus contra hoc
Panti. elemětumpualere ,fed manifeftetur vel déclaretur
Dei virtus in iſto loco per inuocationem Domini
II din al . noftri IEsv Chriſti.Propter hocobnixe te depreca
* 2.S. Eu- mur Dominefac ſigrūtale in homine ifto ,vificul
angelium, pabilis eft reputationis caufa,declareturper hoc in
cr. & fan dicium tuü,rei veritas, & nullatenus eŭ recipiat a
Aificatis
qua ifta.Hoc a fac Domine ad laudem & gloriam
omnib.a.
qua bene i'uam ,per invocationem nominis tui, vtomnes co .
di &ta, cum gnofcant,quia tu es Deus noſter benedictusblau.
timore& dabilis. Per immortalia fecula faculorum . A.
reuerétia
¡ Dei fifus men .
de cius Postconiuretionem a.aquaexuat eos veſtimen
clementiatis fuis [ & induet eas veſtimentis de exorciſta
proiiciat
in aquam . alliget in eis ſingulariter finusrecta confuetudinis]
Etnihil faciaig cos oſcuları* Euangelium & crucem , & poſt
amplius Phec afpergai ſuper vnäquemg ex ipſos de ifta aqua

cod.Iuret.
benedicta, & dicat adiurationem fequentem , da

pro
 Libri IV.C.IV.Q.IV.Sec.IlII. 639

fingulariter in ipfam aquam :

proiiciat cos flatim
Heca.omnia facere debet ieiunus: di nege illi an
tea comedant,neg; ipfi quicos mittant.

Sequitur Exorciſmus.

Exorcizo te creatura aquä in nomine Dei Pa

tris omnipotentis & in nomine I es v Chri
Atı filiieius Domini noftri,qui regnat cum Parredo
S.ſancto: vt fias aqua exorcizita adeffugandam
enacuandamomnem poteftatem , & omne phanta
madiaboli,vt fuiſte homo defcenderit in iftam s
quam , do innocens est de huius reputationis cauſa,
piet as Dei omnipotentis liberet eum ,& recipiat eil
ruã elementum .Et ficulpabilisest & præfumptuo
Jus in iftam aquam defcenderit non eum recipiat;
ſed declarari dignetur virtus tua in eum : vt omnis
homo timeat de cătremiſcat nomen gloria tua fam .
Etum.Percūćta fecula faculorum .A.Domine libe
rainnocentes de conſigna fa &tores.Amen.
Habes ( Lector ) ricum vniuerſum huius
probationis per aquam frigidam qui olim
in vſu, & quem canones Pontificii vecant:
non propterverba vel ſolemnia ritualia quç
pleraq; pia ,etſi non deſint aliqui in his neui
;
fed propter ipſam rem , & quia hæcà vulgò
paullatim recepta fuerant Pontificibus ca
men Romanis reclamantibus; Nam Pótifi
ces merito damnabant hanc Dei terneraria

tentationem , & miraculi quaſi ludaica po

ftulationem. Et obferuatione dignüeſtob .
tinuiffe paulatim vbiq;Põrificiã prohibicio
Ti 2 nem ,
 660 Diſquiſitionum Magicarum

nem ,primùm quo ad reliqua crimina;dein

de polt D. Bernardi tempora ctiam quo ad
hæreſim :abuſum deniq; hæliffe in ſolo cri
mine Maleficii ſeu Magiæ :ita tamen hæfil
fe in hoc crimine,vtline vlla Deiinuocacio

ne finevllo ritu pictatis aliquid præference,

quali per ludum Iudices hac proba abutan
tur, quibusdam dumtaxatin regionibus.Ná
hodie in multis Germaniæ locis maximè
Weſtphaliæ circulo,vtuntur hac proba , in
maleficis indagandis; quas enim fama,vela
liarum depofitione ſuſpectas habét ; eas ſta
tim abſq; vlteriore inquiſitione capiunt,ca
pealq; extra vrbem deducunt ;& in aquam
frigidam ita coniiciunt,vedextra manus fi
niſtro pcdi,ſiniſtra verò dextro pedi ſic allı
gara; & li ſupernatant, veneficas vehemen
tius fufpicantur , & idcirco duriori fubiiciúc
qoxſtioni : lin ſubmergantur , innocentes
elle credunt . De hoc genere purgationis
ſeu potius proba , hactenus inter Catholi
cos quibus illibata canonum auctoritas p
bè conftitit,illicitam efle : Sed Nouatores,
quiàRomana Eccleſia deſciuerunt,mirè di
gladiati . Licitam eſſe mordicus defendit,
Adolph. Scribonius Philofophus Marpur
genfis: illicitam contra oftenderuntprolixè
non Wierus folùm & Bodinus; ſed inſuper
1
libellis ex profeſſo ,loannesEuuichius,Her
mannus Neualdus, & Auguftin . Lercheme
rus; & ex I.C.Oldédorpius,Hotoman.loan .
Bor
 Lib. IIII. ( IV . Q.V. Sec. I. 661

Borcholt,Venatorius & alii quos cicat & fe

quitur Godelman.libr.3.de lamiis cap.4 .quos
ego , vt eiusdem ſectæ homines nonmagni
facio ,fed hæreticos hæretico Scribonio ob .
iicio ,vt faltem intelligant Nouatores ; hanc', Exculus

effe fuorum communem opinionem , à quâ lon.apud

in iudiciis non tam temere deberemtrece- Gymnıcú
dere.Poftea prodiit libellus cuiusdam lure aan.1568.
coſulci;qui,ex Catholicis vnus & folus,huc- ,pbæ aquç
vſq;( quod ſciam ) ſcriptis hunciudicum ab frigida ',
vlum defendere conaretur. Res magni cft & c .
momenti ; & proinde diligenter,non obiter
o tractanda & diſquirenda veritas , non verbo
rum copia ,ſed rationum mométis.ſit ergo :

QV ÆSTIO V.

Deproba ( ut vocant) aqua frigida ,quaftrigi

busexplorandis in Germania quidam
utuntur.

SECTIO I.

Difcutitur opinio & rationes Adol

phi Scribonii .

A
WIlh .Adolphus Scribonius,huius ſen.
tentiæ ,& praxis iudiciariæ acerrimus
defenſor , conacur cam ſtabilire rationibus

parcim phyſicis, partim hyperphyſicis. Ad

phyſicam enim pertinet, quod dicit de dæ
I'monis leuicate,fagarum põdus ſuper aquas
Ti 3 ſuſti
 662 Difquifitionum Magicarum

fuftinente : ad theologiam verò ,quod deo

dio & antipachia aquæ ac ſagarum . Sed ve
hoccommodius intelligatur , accipite di&ta
90 4.à nu. illius,vtſuntà Richio - repræſentata;cul &
229 .
Godelm .aliiea referentes, hac in re , conſentiunt b ;
d.c.4 & non ea contraho etſi poſlim facilè , ne quis
Binsfeld. me calumniari ſuſpicetur. Dicic ergo ille,
de cófen .
malef. hanc ſupernatationem Sagarum proucnire
p.z.conc. ex Satanica leuitate,vtcaufa efficiente. Sa
7.dub ... tanam enim eſſe natura leuiſſimum , vtpote
de
plusdeacre ,quam aqua participantem .
& ideò poffe illas ſuſtentare ſuper aquis :
duobus modis , vel ſe ſupponendo fagis , &
cas quaſi dorſo eleuando : vel etiam le iis v
niendo , & toti illarum corpori, occupatio
ne & poſſeſſione quadam , infundendo:non
quidem hypoſtatica vnione,aut mixtione
phylica intrinſecè coadunando :fed leuitate
libi cônáta illis quodammodo , per plencia
ſuam , data & quaſi communicata . Cacoda
mon ergo (inquit )fubftantialiter in fagisdiffufus,
eas retinet,quantum ſcilicet ad ipfum fpiritum ,qui
linefuaeffentia eas inhabitat ,non quätum ad fub
partium corporis
ſtanriam fagarum . Leuitasergo
ea non est ,qua a formacorporis immediate prome
nit :fed aduentitia , externa, & aliunde accepta.]
Hæc illc,vt obſcurè ,fic fanè mendosè. Ob
fcuriflimè:quia vel hoc tantum voluit fagas
à dæmone luſtentari, prærogatiua lcuitatis ,
quæ ex aërea naturâ in eo viin habet aquis c
mergendi : idque ſubingreſſo corpus dæ
mone ,
 Libri IV . C.IV. Q.V. Sec . I. 6631

mone,vt folet fubingredienergumenas:rūc

que illas emergere more vtrium inflatoru :
vel , li hoc non voluit, certè falfitatem ſen
centiæ non intelle &tæ his inuolucris verbo
rum perperam coaggeratorum contexit &
obruit .Ñendosè verò , quia vterq; modus il
le ſupponit dæmonem aëreum habere cor
pus : quod alibi refutatum . igneum potiùs
haberet, & ficabaqua extingueretur,vel a
quam excalefaceret, & ebullire cogeret:quç
ambo cxperientiæ & re &tæ rationi repu
gnant ,
Illa etiam ſecum pugnant : cacodæmoné
ſubſtantialiter in fagis diffundi:& , ſpiritum
Gne ſua cſſentia cas inhabirare. Quis etiam
credat ſagas omnes eſſe à demonc poſſeſſas,
vr ſunt arreptitii ſeu energumeni : & vt fuê
re.Gergezenorum fues ? Hoc ipfæ lagæ
negant, & experientia refellit. Si obſider,
quomodo apparet foris illas accedens : an
duobus tum eft in locis ? an vero exit & re

dit ,cùm lubet ? poſſet credo :ſed lic facere

non credo.Deinde fi hoc facit eius leuitas:

cur cætcri energumeninon æquè leues, cur

porcorum illi
ſubſidunt in aquis? cur merſi
greges? quia noluit cos ſuſtinere :iam ergo
non leuitas illa naturæ dæmonis,ſed volun
tas hoc operatur.Hoc verum eft . & co redit
res, cum addit Scribonius:Satanam , vt Dei

li & orem eas ſuſtinere : & quia li & ori non li

cet preſcriptum iudicis excedere, ideo fieri,
Te 4 vt
1664 Diſquifitionum Magicarum

vt necfontes mergere, nec inſontes ſuſten

care dæmon queat; ne inſontes pericliten
cur quadant fontes impunitæ . Sed hociam
ad hyperphyſicam refugium cft ,de quo ſta
tịm . Contra illam leuicacem fortiter etiam
vrget ,quod grauitas & leuitas proprietates
funt rerum corporatarum :quare non magis
conueniunt demoni,quàm animæ rationa
li. Sed audio, neſcio quam ſpiritualem lcui
fatem.Şi quia demon ſpiritualileuitate pre
ditus eſt,hoc poteſt;certè & anima poterit,
quæ ipſa quoq; ſpiritualis tota , & proinde
lçuis tora ; & tota in toto corpore, & in fin
gulis corporis partibus ſubſtancialiçerá;dif
fuſa , non inhabitat modò,ſed informat et
iam . Hoc vero non poſſe animam norunt,
qui natarcnon noſunt , & aquas aliquando
ingrefli. Si animæ leuitas hoc non poteſt;
racio clamat , necdæmonem corpus ingref
fum poſſe, ratione lux leuitatis. ſi ſuſtinet,
fuſtinere; quia corporca illa mole porétior,
cam loco poteft mouere ,vt doctum libro fe.
cundo.
Confugit tandem Scribonius ad Deivo
Juntatem & prædeſtinationcm : Quid,ſ , in
quit,dicerem Deum ipfum fagarum quas fcilicet
werereas nouit,corporafingulari quadam & peci
fica lewitate induere,qua in ſuperficie aquarum fe
rantur ?inde çerte non fequeretur,Deum ab operi
bus crcationis non ceffale. Ita enim prædiponere
potuit,vtfiqua faga furura fint , fpeciali quodam
180
 Libri IV.C.IV.Q.V.S.I. os

modoin aquisnequaquã fubmergi debeant. Verum

verò hoc omnipotentia diuina contrarium effe di
cetur? virum etiam voluntati, quia non expreſſe
hignificatum est in facris litteris : minime.] Nos
vero illud fatemur Deum poffc cum
lubet.
dubitamus an vnquam libuerit. indicia nul
la inuenimus, cur credamus voluiffe ?multa

habemus argumenta , quæ noluiſſe , & nolle

doceant. ideò petimus probari, quam affir
mant , Dei voluntatem : & experientiam ,
quam adducunt teſtem , vt fallacem non ſe
mel, mox refutabimus. Quæ vero de noua
creatione addit , non extra chorum modo
ſunt ſaltantis,ſed etiam delirātis. quid enim
ad rem illa ?
B
Addit, A quam ipſam fagas in ſe ferre non
poffe. cur putas : quia (inquit(DeusOpt. Max .
ſuo prudentiſſimo iuftofſimog,iudicio ab omnib,in
de faculis elementū aquapredeftinauis falutariho
minis lauacro, vt qui apeccatisabluendi effent, do
ChriſtiEcclefiæ initiandi, buiº baptifmate vteren
tur, coperhoc mediü noni homines facti,quafiper
ianuam in Chriftiregnum ingrederemur ,qui prins
reie&ti fueramus. Quandoquidem ,inquã Vaiinia
20 quodam odiocas accufai,ebreiicit ; vt femaxime

pro viribustentent , non tamen ſubmergipoßint.]

Ecce iam (le &tor )ná à dæmone pericam cau
fam efficienfem , ſed abaquæ patura. Quia
inſitum illi odium in maleticas.inſitú autem
ab auctore naturæ ;qui cū aquas crcabat,iam
mente cun &torü pręſcia ftatuerat aquas fore
Tis falutis
 666 Diſquiſitionum Magicarum

falutis noſtræ inftrumentum , ita inſeuic odi .

um aquis, illarú quæ ſalutis & ſuæ & aliorum
ofores, & vexatrices.Sic enim mox explicat.
Et quodnam ( ait ) est ilud odium :aque Deo placue
runt, quibus vfurpatispeccatahominum ablueret,
atquepurgaret :in baptifmate Chrifto Deifilio no
mina noſtra primùm damus, & eius albo incorpo
ramur, adeoque in ciuitatem Dei vigermaniciues
recipimur: ideoque omnes , quifaluimodò fieri vo
luni ,facræ huic aqua baptiſmali immergi , acpur
gari oportet : atfage, pretoiſto diuinolauacro, toti
Trinitasi, Deo Patri,Filio & Spirituifanéto.ſcien
tes volentes renunciant , mihili Dei creatoris o
pera , nihili ordinationes, de creaturas facientes,
peccatores , & apoftataomnium aliorum fiunt peſ
fsme. Cùm autem hoc fcelere in toto mundo nul
lum fceleftius vnquam definiri aut reperiripoffit ,
quid dubitem dicere ? fi ſaga won fubmerguntura
fieri ob peculiarem iftam antipathiam , vi
quis,id
delicet quod elementum aqua nolit illas intra alue
um fuum recipere, fed omnino refuss & omnibus
modis fugiar: huncfcilicet in finem , ut peccatrices
eiufmodimanifeſtentur. Nam de creature inani
mata feruiunt prædicationi&gloria nominis di
wini; ut ſcilicet cæli, ita quoque clementa cnarrant
gloriam Dei , tum alias, tum in hoc; fi peccatum
ab iniuftitia ab illis reuelatapuniatur.Aqua in ba
prifmate est facramentum , est fignum , est figillum
initiinter Deum &hominembaptizatum nouifa
deris. Quid niigitur eodé modo.fignum aut indi
cium effepoffit diſolutiillius, & fractiiterum fa
deris ?
*
 LibriIV.C.IV.Q.IV.S.I. 667

doris ? Et hanc rationem fiue caufam facılımedi

xerimeffe veriſſimam : vifialia nulla admittenda
life videantur, una tamen hæc recipienda fit. ]Ha
& enus ille ; in cuius verbis quædam ſuntve
riſlima, fed non aptè allata ad id probādum ,
de quo ambigebatur. in quibus facilè agno.
ſeas ſpiritum illum , qui ſcripturæ teſtimo
niis gaudet abuti, & ſemper lummâ viadni
ſus , vt mendacio vericas ancilletur. Spiri
cuales illas aquæ prærogatiuas, regeneratio
nis ratione illi competentes , agnofcimus
Catholici. Sed quid fidicerem , cum Princi
pibus Nouatorum , quorum ſummam puto
Marpurgi effe au &toritatem ; prærogatiuam
hancaquæ fingularem noneſle :nonnecor
rueret huius antipathiæ fundamentum ? At
ecce,Lutherus,cum ab co quæſitum fuiſſer :
num , deficiente aqua , liceat baptizare in la

& te aut cereuiſia : principio quidem , inopi

nata fortè perculſus interrogatione , hæſi
tans , dixit ; id diuino iudicio committen
dum : recollc & o poſt ſpiritu , & illo fuo af
Batu entheo,ſubiunxit ; quicquid balncino
minc nuncupari poſſet, id cenfendum mi a In collo
nimè ineptam baptiſmi materiam .' Neque qui.conui
Martin.alter ,Kemnitius ille , Leiſeri oracu ual.c.17.
b loan.3 .
lum , ſaris certò credidit , num elementum
V.5.
hoc aquæ neceffariam baptiſmo materiam C A &to.8.v.
præberet :hoc enim ſiChriſto Domino affir- 36. & AA ,
manti,b & Apoftolis magiſtrú fequentibus, 47E
phelis.ver.
credidiffet; núquam quæſtiones illas;an hic 26.
vel
 668 Diſquiſitionum Magicarum

vel illeliquor, lic naturalis & vera aqua,ocio

Exam . \ ras vocaflet; cùm iis,de neceffitatcaquæ ad
cóc Ti
canz. Sell: bapriſmú ſiuc de neceffaria facraméti huius
7. materia , inquiratur . Nec etiam Caluinus
id crcdidit ;quiaperriſfimam Chriſti Domi
ni locationem , loan . 3. allegorico ſenſu ac
cepit ; & , per aquam ,intelligi voluit ,non ele
mentum illud aquę;ſed ipfum Spiritum ſan
etum , qui dicatur aqua,co quòd animos no
ſtros abluat: quia fine baprilmo faluari ho
minem poſſe putauit; atque ita præiuit , cla
rumque ſignum Anabaptiſtis ſuſtulitadge
hennam . Sed nos hæc omnia Lutheri , Ke
mnitij , Caluini deliria deceltamur. viderit
Scribonius tamen , quid illis fit refponfurus,
li hæc ſua dogmata torqueant, in imagina
riam antipathiæ chimæram . Habemus Ca
tholici , Deo laus ; habemus arietes fortio
b vide inf. res . Miramuſinterea, & Caluini ftrophas,
saj.
atque tropos : & Lutheri vecordiam iuxta
ridemus . Vt enim dehocnunc loquar ;cùm
& la &te , & iufculo ad carnium fiue herba
rum , & vino, & fimilibus liquidis ablui pof
fimus , negari non poſſer illa balnei vſum
præbere poffe ; & quo quidqueadabftergen
dum aptius; hoc eciam efficaciorem baptiſ
mo materiam præbitúrum . an ergo id quod
Hebræi vocant ,aquam pedum ? pax auribus
quæfo & naſibus fit, fordec focetque. Lu
thero ſoli, eiuſq; dclicium hocproterve tu
enti,cale laụacrum ,tale balneum contingat;

fed
 Libri IV . C.IV. IV.S.I. 669

ſed ca lege, vt,pro honcſta ftrigilecula , illi

ſcopætaxcę quibus ſtrigmenra deradantur,
& amurca nitro condita, pro ceromate , ad
hibeantur: ficque ſtringatur toco enixè cor
pore, pumicetur, leuigetur. nihil illo mun
dius ,nihilbellius, nihil Augiæ ftabulis di
gnius inuenietur.
Quid ais Scriboni ? Vatinianum aquæ in
ſagåsodium eſt : an crgo aqua prædita ratio
ne? ideò enim iraſcibelluas & odiſſe negant
philofophi , quia ratione carent. Metapho
ricum , inquies, odium intelligo ; & quale in
plantis cernimus. Sed eciam talis in plantis
amor , qui tamen in aqua , & aliis elementis
nullus cernitur; nifi quædam ad locú ſuum ,
quoniam is ad corum conſeruationem pu
catur facere,propenſio . Si fagas odit aqua,
cæteros amet. Vnde hoc probabis : fateris
video, naturalem hunc amorem non eſſe vl
lum ; nec odium fanè: fed vis ſupernatura
lem hunc affectum eſſe . quæro , an cius fibi
conſcium elementum aquæ , an ignarum
non dices conſcium .quid enim abſurdius:
quia nec ſenſu quidé præditum , quanto mi.
nùs cognitione? & hoc neceſſariuin foret,vt
ſagas à cæterisdiſcerneret. Sed no diſcernit
ctiam ,cùm & hæreticos alios & hypocritas,
ſic, Diui Bernardi tempore , expuerit. Eius
verba poſtea recitabo ex fer.66 .in Cant. Igna
rum eſt ergo , & ſic mouetur à Deo . Nouo .
ne moru quoties ſaga aquis iniicitur ? non
hoc
670 Diſquiſitionum Magicarum

hoc ſatis explicat : & videtur velle femper

hoc operari decretum Dei ; ab co tempore
quo Deusaquæ elemencūcreauit ; & ex hoc
Dei decreco ſemel fancito , vim hanc aquas
accepiſſe . ſicuc herbæ nimirum vim illam G
bi ſimilis
per femen , producendi ,légeilla
primitiua; qua iuffæ Gen. ] . Germinet herbam
ierra virentem do facientem ,&c. Nihil dubito ,
G hanc legem Deus abinitio pofuiffet aquis,
hancillis in perpetuum vim competituram ,
Sed ve hóc credam à Deo factum , neceſſe
ficalias adferri probationes, vel ex Scriptu
ris , vel Eccleſiaſtica tradicione . in re tanti
momenti ſolis nici conie& uris ; hoc verò nec
ſobriæ ; nec fanæmentis, vel lapientiæ. O
mnes nos falutari lauacro ablui neceffeeft,
vt falui fimus: quid tú ? nemo hoc Catholi
corum negat: neganc nonnull Nouatores.
Huic ſacro baptılmati, totique facratiffimæ
Trinirati ſagæ renunciant : hoc quoque fa
temur ,& idcò cunctis fuppliciis digniſſimas,
& ſcelus carum atrocillimum profitemur.
quid inde conſequitur ? Odêre idcirco illas
aquæ & exfpuuntonus molcftum . Credo ,
vtaquæ viuæ cadauera : fed forshoc propter
aquæ & aëris copiam , quæ ia cadauera ſe
inlinuauic . Viua corpora mergerentur ,non

ſupernatarent. Verum audio hoc fieri.quia

fagas aqua prodere inauult , quàm celare
crimen : & fic quali præconem agit. ſcio
creaturas omneslaudare Dcum , & gloriam
Dei
 Lib.IV.C.IV.Q.IV.S.I. 670
Dei enarrare : fed hoc non faciunt, como

DET do,quo lofuciuſfit Achanum dare Deo glo

riam ; non quo Pharizæi id à cæco nato exi
22 gebant; fed ſua pulchritudine, ornatu , vti
licate , & efficacitate, quam ipris Deus tri
buit; opificis & creatoris ſui bonitatem , fa
pientiam , diuitias & porentiam hominibus
annunciant. Ha vero confeflio & indica

is tio , & ve ira dicam præconium ,ſiue mauis

accufatio ; quam confingic Scribonius; fa
cris Litteris,Conciliis,Patribus& Ecclefia

13 fticis monumentisnoua eft ,& inaudica: qua

re nec veroſimilis , nec credibilis , nec tuca .

* ſcilicet alia nobis media Devs non reliquit,

ad explorandam veritatem . Signum eft ini.
ci cum Dco foederis ? hoc fcimus & credi

mus dicenti Deo. fignum vt credamus can

dem eſſe fæderis violati, poftulas ? da ſimi
le teſtimonium , & crcdcmus. Das nullum ?

non credimus iſtud , qui illud conficemur.

Deinde non aquæ quatenus eft aqua , vt in
ftrumento , nequevt ſigillo , falutem tribui
mus noftram ; ſed quatenus ad aquam acccf
fit forma baptiſmalis, falubriter illa abluit,
quando verbú acceſſit ad elementum : tunc
enim factum eſt Sacramétum, quod nudum
priùserat elementum . Tolle verbum :nec

Sacramentum , nec figillum agnoſco. tunc

dică æque laudem Dei & gloriam nobis an
nunciari per terram , peraêrem , perignem :
o
& Faxram cur no hæc æque fagas prodant?
cur
 67.2 Diſquiſitionum Magicarum

cur illis aër ſpiritum nõreddit difficiliorem ,

& lenta prodit præfocatione? cur non ſub
ſidit terra, & mediashauric,vt ſic prodantųr?
cur non aër illas ſolo allidit; & viciſlim re.
ſulcu ,vtpilas,terra in aërem repercutit : cur
ignis îllis communein ſe cum cæteris præ .
bet creaturis ? Equidem ſi odio ſunt vllicle
mento ;igni crunt odio . nam ignem illæ præ
cæteris elementis odere : & mutua lolet effe
antipathiæ ratio. Sunt & alia plura , de qui
bus ſequenti Se & ione.

SECTIO II .

Excuffafententia dorationes I. C.cuiuf

dam Cathrilici.

C.quem dicebam , & cuius parco nomic

-ni , primum dictum Scribonij de Diabolo
fagas ſuſtentāte reiicit ; ceniet enim nullum
hic effe fa &tum , nullum miniſterium , neque

operam vllam dæmon's ; ſed Dei omnipo

tentis ſolius , per ſuos miniſteriales ångelos
- c.vlt.nu. bonos,id exſequentis.'Qua in re, quá minus
238 .
ſecuram ( itingieffus viam moxoſtendetur :
illud autcm ab eo conſultè fuit additum his

bfupranu' verbis; “Licet fapeholitor fir opportuna locutus,to

239.
men multùm intererit, Dauusne loquatur an
hæros: ideò neſcientia vel fexfuum altitudine po
tons quam exercujChriſtianagcharitatis pondere
hacſinpliffe videar ; totum dependere me à fancta
watria Eclefie auctoritate profitenr,nihilque quod

ei
 Lib . IV.C.IV. D.V.S.II. 6731

eidem in vllo aduerſetur , determinate , mulio mi

nùs obſtinate ,defendere velle. ] Salurarem pro
fecto clauſulam exoſculor, & hancillimen
cem gratulor; ſperoque futurum vt , cùm Ec
clelix ſententiam Canonibus priſcis lucu
lenter expreſſam viderit ; cùm racionum ſua
rum & imbecillitatem , & communis { en
tentiæ vim ,atque momenta diligentiùs per
penderit, liberaritque ; ſeſe illi lic adiunctu
rus, prudentis fanèeft ,communem potius
Theologorum & luriſconſultorum Catho
licorum ſequiorbitam ; quam recentium &
Nouatorú raciunculas , prima ſpecie fucum
aliquem acuminis præferentes, amplecti.
Maiorque apud ſinceri iudicij homines au
& toritas eſt traditæ à lummis Pontificibus

praxis & doctiſſimorum totius Europa vi.

rorum ſcriptis conſignatæ ; quàm aliquot la:
trunculatorum , vulgi opinionem ſequenti.
um ,periculofæ experientiæ , & vſurpationis.
Ego nihil in hac tractatione ſcientiæ exqui
fitioris vel ſenſuum alcitudinis profiteor; ſed
tamen ſtudium veritatis, & diligentiam , &
lucem nonnullam , pro ingenij mei cardıra
te, & imperitia ſcribendi,fpondeo . Spero
concertatorem ,vtvult alios ipſum ab omni
bus fermè diffentientem benignè ferre; non
ægrè laturum ,fi ſoli ipfi non conſentiam , vt
cuin tot viris clariſſimis & doctiflimis con
fpirem & ſentiam .
In primis quod ſupponit pleroſque ludi
Vu ces
1674 Difquifitionum Magicarunt

ces hac hodic vti proba; id ſcio verum non

cffe ; niſi fortaſſis de fola loquatur Germa
nia . Nam in Italia, Hiſpaniâque(vbi illibata
Canonum auctoritas ) penitùs nullicâ nunc
vtútur. In Franciâ & Belgio ,vel nulli omni
no; vel adcò pauci , vt corum ratio habenda
non fit ; iiq; non niſi indoctiores , & rurales
iudices.In ipfa Germania ,do & iores quique
hunc vſum improbare cæperunt ; & illi i
pſi , qui nondum deſeruerunt, cum ſcrupu
lo & anxietate , merúque erroris id faciunt:
vt patet ex epiſtola Weſtphalorum ad Go.
delmannum miſſa, & eius operibusinferta.
Plerique etiam , vt I.C. illi Germaniquos ci
taui, queſtio.4.fe &t. ult.teftantur, iam paula
cim in defuetudinem multis in locis eam ab .

ire. Hoc ergo ſenſu vera cft inſcriptio ope

risillius : Hacproba plerofqhodie iudices uti.Hoc
præmiflo .
Sententia ſcriptoris illius ( vt eam non
minùs fide, quàm compendiosè cotam ante
oculos proponam )in fumma hæc eft; Quan .
do indicia fufficientia ad comprehéfionem adſuet,
tunc comprehendi debere : ( quod certum eft )
quando verò contra incarceratam vehemcntio
respreſumptiones (etiam fpecies fa &ti ) accederent,
sales ut communiter ad torturam fufficientes of

Je poffent; tunc non effe confeftino quaſtionifubii

ciendos, ſed od firmius robur precedentium indi.
ciorum , probam hanc aqua primitùsadhibendam ;
non ad reum per hanc conuincendum , fed prapa.
 Libri IV.C.IV. Q.V.S.II..6751
randam dg munieudam tortura viam , & monu

mentum faciendum tantò confidentius. ^] Conſi- ja fic ille

dera (lectur ) iuxta hanc ſententiam duo , pri- 04.24 .
mùm concedere au &torem , ad pænam liue
lupplicium inferendum non eſſe adhiben
dam hanc probam; ſed cantum ad torturam .
Deinde quoad corturam ; ea non veendum
iudicibus ad ſupplementum quando deſunt
ſufficientia ordinario iure indicia ; ſed tan

tum ad confortationem præcedentium in

ciciorum , alioqui facis validorum ad tortu
nm ; idque duntaxat, vtiudex fic confiden
cus poſſit ad torturam procedere. Ex qui
Ilus patet primò, quàm exigua ſit & quam

on neceſſaria ad iudiciariam inquiſitio

cm hæc proba . Solum enim prodeffet ad

orturam ,idqs non niſi quándo iam ad tor
atam ſunt indicia ſufficientia . Gi funt fuffi
iencia :iam nó neceſſitatis res eft, fed abun .
anrioris cantùm cautelz , & quaſi curioſi
latis. Rurſus, ſi certūà Deomiſſum ſignum
ft ; cur non ycad corturam ,ac etiam ad con
demnatioriem quoq; adhibeatur , eodé mo
do ? v.g. vt confidentiùs iudex condemnet .
Imò maior videretur effe neceſſitas huius
probæ ; quando teſtimoniis confi &ta ſuffi.
cienter ſaga , torturam tolerantia eluſie :
quam in caſu , quo probam aduerfarius re
quirit : adeo , vt nifi omni tempore prohi
lita hec foret, tunc potiùs ea vtendum vi
leretur,
Vu 3 Illud
 1676 Diſquiſitionum Magicarum
Illud etiam non capio ,quod ſubdit,plerof
que é leuioribus indiciis comprehenſas vbigenerali
inquiſitionefacta,nulla que adminicularenturin .
dicia ſuperuenirēt ,aut ante aut postaqua probam ;
purgatione canonica indicta, ac eiuratione folemni
premiſſa ,peripſosdimiſſas effe& reftitutas. (fico
iunt nu.28.)bene quod dimiſerint:non benè,
quod probātuncinſtituerint. Nam fi tátùm
erant indicia ad captură ſufficientia; ius illis
non erat, ( ex ipſorummet ſententia cogen
diad hancprobam : tunc enim duntaxat al
ſerunt probæ eſſe huic locum , quando , ad
priores illaspro captura , vehemétiores alia
præſumptiones accederent & inſurgerent
quæ communiter ad torturam ſufficerent,
( vt dictum ab ipſis 8.24 .)Deinde, ſi hæc legi
tima probæ ſpecies eſt ; ad canonicam pur
gationem veniendum minimè fuit. cedo e
nim ,vel mergebantur, vel non.li mergeban
tur; cur vt innoxias non ſoluis? curadigis ad
vlteriora? nonnefat expurgata , quæ Deo iu
dice expurgata ? certè conditio hæc vulgari
um huiuſinodipurgationum ſemper fuit; vt
quibus euétus fauiffet, ei ſe iudex fauitorem
exhiberet ; abſolueretq; , q'iem vel aqua vel
ignis abſoluiſſet. Si ſupernatabant: quid ad
huc teſtimoniis egebatis . ? certè nõ nili , quia
probę veſtrçin omné partem incercicudiné
noveratis.non ergo hæc Dei miraculum eſt ;
funcerta fidubia.Vos ipfi præiudicio veſtro
caufam præuaricamini .
Sed
 Libri IV.C.IV. Q.V.S.II. 6771

Sed addunta experimenta innocentium num .29.

quorūdam ; qui , cùm vellentprobare ſpon 1& 30.
te ſua,mergebantur: Gcque faſli ſuntcogna
tos affinesque ſuos, quos videbantimmer
ſabiles ,verè culpæ reos eſſe ; imò & ipli ſe ac
cuſatores ac vindices præbuerunt. Vnum .
que narrant exemplum his verbis ; E diuerfo
contigit vetulam quandam ftipite arundineo ni
xam (qua ante complures annosmaleficij,vna cum
marito di forore,infimulata do comprehenſa, his
fupplicio abfumptis:illam quod & leuiores tum con
tra fe quam contra cater asprafumptiones milita
rent , pariterg: grauida & pariuiproxima effet;in
exilium fuerat rekgita, vbi contra identidemg .
minatū ecfubpæna Magiſtratus interdictum ,pro
wincia ac habitationi fuæ feintuliffet)cöprehenſam
uc aqua ad fubmergendum hoc anno 1594. adiudi
catam , carnificiquetraditam ,tanta potentia aquis
reſe fæpiùs, interdum & vfque ad humeros viden
dam extulife, & quafi ebulliiffe , doprofiluiffe ,vt
demergente, & obtrudente eam ſæpiusconto carni
fo: e.ſub aquis
vix contineri potuerit : exftititg tum
multorum fermo,ipfam nifi tantavehementia con
to per carnificem fuiſſet depreffa, ac in aquis deten
ta , facili do quidem celeriorinegotio,quamhomi
nieſfetpoſſibile ,enataturam ac euafuram fuiffe.]
baam.zi.
Hanc ſcriptor,hocindicio frecus, nihil du
bitat maleficam & comburendam fuiſſe po
tiùs, quàm ſubmergendam . Ego hic rurſus
hærco. fi comburenda: ergo vult indicium
fufficere ad mortem , & contradicit ſuæ po .
Vu 3 ſitio

>
 678 Difquifitionum Magicarum

ſitioni; qua ad torturam duntaxat co v

im. 24. cendum cenſuit. a Item , ſi conto eam ſuba

quis carnifex potuit detinere & mergere :

non igitur Deus hoc per ſuos miniſteriales
angelos bonos exſequitur, & ſagas arcet ac
repeliit abaquis , vt poftea dicet ipſenu.238 .
Nam quis hominum robur vincat angelo .
rum ? (i angeli expellebāt : qui fieri potuit,vt
conto carnifex , angelis contranirentibus,
cam potuerit ſubmergere, & aquis præfoca
re & Non igitur erat cur dubitaret, & cãmul
ta ſcriptor ille medicaretur circa hanc facti

b num.52. ſpeciem ; fed paucis poterat concludere.

33.34 hic effectus à vi naturali non manat ; nec à

Deo manare putandus : non enim Dei vo .

luntas,& miniſtrorum eius efficacitas ,in hac
vna malefica irrita foret , reftat, vt vis cna

tandi extrinſeca fic, & ab illo ; quihominum

gaudet interitu ac deceptione ; cuius tamen
conatus omnes à miniftris iuftitiæ Deus , vt

plurimum , pacitur ſuperari. Video hic dæ

monem conantem pactis conuentis ſtare , &
ſagam vndis expellentem : video vinci à
conto carnificis : quiid fieri poteſt: certè di
gitus Dei hic eſt,
carnifici victoriam tribu .
cntis, quia iudicium Dci exſequitur. Si hæc
& conſimilia veriſlima meditatus fuiſſer:

non confugiffet ad illam regulam , qua pu

ç num . 35. ' tat difficultates omnes decidi & exhauriri."

çum ſeqq. Iudices , indicius qua ad torturam de iure ſufficiunt E

precedentibus, doll in fupplemeni um pleniorisco
legio
 Lib . IV.C.IV. 9.V.S. II. 678

legitimaprobationis , aqua probationem f ,ine con

scientia lafione,ita facere,vt dilucido, & fricteli
clori mandato , fufficientiintervallo interieétu, ap
percre ipfis ac omnibus circumftantibus, denata.
tione vel fubmerſione delate , ſufficienter poſlo..]
Addit & alias cautelas circa modum . primo
hoc interuallum vnum elle debere , & ali
quanto laxius , ſalcem ad ſolius iudicis non
carnificis arbitrium diſtınctum & tempera

tum : debereque iudicem aduigılare , vt o

mnis fraus, colluſio , fucus, indiligentia, vel
1
implicatio abſit . Cautela hæc bona eſt,ſi res
ipſa licica foret. Solent enim omnes mer .
gendi & natandiimperiti, ſed & periti, dum
merguntur; antè quàm aquis præfocentur,
aliquoties fupra aquas capite, & interdum
humeris efferri , conante quantum poteſt
natura hominis conſeruationem . diligen
1
TO ter itaquc videndum ne quid talc hiceue
niat , quod Magiæ afcribatur, vel miracu.
lo . Ideò fufpicor addi ab auctore; iudicem
omni cura perſpicere debere ,quid naturæ ;
quid 'miraculofo indicio fic tribuendum .
Sed fruftrà ſunt cautelæ omnes; nec vlla hu

21 mana prudentia vnquam poterit fanctum

efficere, quod ; quia illicitum eſt; vitandum
crat . Neq; nunc diſputamus , quid iudici fa
ciendum , vt hociudicium exerceat cautè &
IL ]
circumfpe & è: ſed an vllo id cimodo liceal
exercere ?
20
Quod poftea nu.38.rcquirit ,non accederel
Vu 4 iudi.
 680
Diſquiſitionum Magicarum

iudicem ad hoc experimentum , niſi vehc

mentiffima, & pluſquam ad torturam ſuffi
cientia præceſſerinrindicia : id pugnat cum
iis , quæ num.24. & num.35.dixit ,fufficereprę .
fumptiones vehementiores , quæ ad cortu
ram communiter ſufficerent. ſi ſufficiunt;
quæ ad torturam ſufficiunt; cur nunc requi
rit , pluſquam ſufficientia ? li præceſſerunt
pluſquam ſufficientia ; quid hac opus pro
ba ? licut enim ad cödemnationem , vbi reus
legitime conui& us , vel, ipſa fa & i notorieta
te ,res luce meridiana clarior eſt;hæc proba
acap.2.de foret ſuperflua : Sic etiam ,ad cortură luper
probat .
fua erit; quando ſufficientia ad eam haben
tur indicia . Necenim ſuperfluæ inquiſitio
nes iudicibus permiſſæ ſunt, vt docebitur lib.
Vjequent.
Quod addit num . 39. diſcrimen efle inter
maleficos , & alios criminoſos : & in malefi
cis, propter difficultatem probandi , maio
rem licentiam iudicibus concedi, ve fcilicet
hæc aquæ probatio admittatur ; in crimini
bus cæteris nõ admittatur , fed in iis canoni
cæ & ordinarię purgationes ſufficiant.item ,
peculiare eſſe hoc in maleficio , quod licet
Panormit. ( quem DD.alij veteres ſunt ſecu
ti) cenſuerit in aquæ frigidæ purgatione ſu
pernatationem eſſe documentum innocen
tiæ ; tamen in ſolo crimine maleficij con
trarium notandum . id vt gratis dicitur,gra
tis pofſet negari, & ex di&tis Diui Bernard .

ſermon .
 Libri IIII..C.IV . 2.V.Sec.II. 6811

fermo.66.in Cant.in fin.vbiidem hæreſi & hy.

pocriſi tribuitur, falſum apparet.Nobis núc
tamcn , id eft,minimè negligendum . Ex co
enim pellucere poteſt vanitas vel probæ,vel
defenfionis eius . Etenim fi hæc proba ad
condemnationem inſtituereturpoſt tortu
ram ,aliquid forcè ad rem pertineret, quod
de difficultate probationis in hoc crimine
prætexitur. Nam difficultas tota quæ in hoc
crimine peculiaris iudicibus occurrit : inde
naſcitur, quodfagę plerumq; tormenta elu
dant, per fomnum velindolentiam : ante
tormenta verò, ad indicia, quæ pro tormen
cis fufficiant, longè plura inuenias momen
ta contra ſagas , quàm contra adulteros,vel
nefariæ veneris reos . Plures enim correi

ſunt ſagarum , & hoc crimen non occultius

admittitur,quàm iſta ,quæ dixi;in quibus v
nicus dumtaxat eſt conſcius, & ſecreta tha
lami quæruntur, quodq; dici ſolet, etiam ſo
li & aſtris reliquis ea occuluntur.Cùm ilaq;
velit auctor hanc probam ad torturam dú
caxat præmitti:non eft , quod in hoc ſagarī
crimine peculiareius introducat.Ceterum
quod à cæteris criminibus non modo hoc

excipit ,ſed etiam contrariam illi quandam

ab extrinſeco conditionem appingit: ſcili
cet ecli criminoſi alii iuftè accuſati mergan
tur,tamen in hoc crimine ſagas mergi non
poſſe.Hoc certè , fi ratione criminis fieret ;
conſequeretut eas mergendas ; quando de
Vu 5 alio
1687 Diſquiſitionum Magicarum

alio crimine( puca furti)accuſacæ , iuxta ritú

illam veterem , de quo Panormit.egit, aquis
iniicerentur, fi noxiæ forent: quæro igitur,
mergentur , necne ? Si mergendas dicae ;
contra,ſed illam quam narrauit nume.30.pa
tet , merſam non fuiſſe vi ponderis ſui, ſed
violentia conti deprimentis: & tamen fagă
fuiſſe dixit , & damnatam dixit , quia exſilii
mádatum bis infregerat,atque ita non pro
pter maleficium . Nec enim rationc male
ticii ad aquas damnaſſent, vbi moris eſtad

rogum mitti iuxta leges Imperii. Si dicat

non mergendas :certè iam fequitur,hanclu
pernatationcm non eſſe introductam dum
caxat à Deo,ad dirigendum iudicem ,in cius
criminis iudicio,de quo diſceptatur. Tunc
enim non ageretur,ncciudex inquireret,an
eller rea maleficii, fed an eſſet rea furti, pu
ta, vel adulterii. In quibus criminibus de
ciperetur tunc hac probaiudex. Nam dum
de furto quærit, fi nonmergicur (quia faga)
certè abfoluet că, quæ verè furti rea lit ,quia
non demerſa : & ideo à furto immunis cen
ſenda . Nec ad rem facit ,quod hinc indici
um capiet maleficii. Quid li cnim nulla
concurrerint alia ,eò quod etā ſaga fit,nul
la tamen de ipsâ ſuſpicio habcbatur ? Certè
iudicis officium erit dimittere ; quàm mi
raculo Deus ſagam eſſe docuit. Si non di
mittit :iniquus erit iudex, qui furti rcam , di
uino expurgată iudicio ,non dimittit. vides

in quot
 Lib. IV . C. IV . D.V. Sec.II. 6831

in quor ſe ſtimulos confcientiæ iniiciant;

quihasNouitatum ſuperſtitiones,vulgaria
que ſequuntur opinamenta. Nunc videa
mus quibus rationibus ſuam probam de
fendat, & fingulis ordine reſpondere cona
bor.habentur eius cap.z. & toto poſtea cap.4.
vbi excurſionem vnam prolixiſſimam addit
7
qua narrat & deſcribit Dei prouidentiam
ſuauiſſimè omnia regentem , & mortalibus
oprimè,nedæmon illos decipiat,prouiden
tem : & per angelos cuſtodes etiam fingulo
rum elementorum omnium ſacagencem
hanc quidem probam peragere per cum ,
qui aquæ præeſt elemento . Multa in iis de
3
ducendis accumulat,non certa , nec proba
ta.Et quamuis omnia forent certa & pbata ,
nihil çamen nos ea premerent.Eſto n.Deus
impedit ne dæmon nos opprimac ,vt vult &
poſlec:ergo nullum lædit:vbilob ? impedit
Deus ne nos aciudices & magiſtratus præ
I
cipuos ad lubitú decipiat?ergone ſemper &
I
omnes: vbiAchaboredeceptus pſeudopro
phetarum ? vbi Suſanna falſo crimine dam
natas Quod deniq; dicit numer.223.paucio -
rum miraculorum hodie caufam effe fidei
inconftantiam & teporem ; ea quidem vna
eſt; ſed melior alia, quia ftabilità iam femel
fide ,minor eſt vel nulla neceſſitas eorum.Et
quod num . 226. addit opera omnia rerum
creatarú fiue bona Gue mala Deo efle attri
buenda , id nig fanè explicetur , catholicum

non
 684 Diſquiſitionum Magicarum .

non eft Nam culpæ mala ſeu opera quibus

peccant homines , Deo, qua mala 1. nt,tri
bui fides vetat . Sed puto cum de actu natu .
rali tantum ; & non moralı fentiſſe.
Primum argum.eius,pro hac proba, eſt, in
ter alia multa ,id quoq; à iudicis arbitrio pě
dere ,vt probationib'iis pro arbitrio vtipof
fit , quas adhibendas iudicat , & iis credat,
quantum iis probatum exiſtimet,veHadria.
91.3.5.ciul Imper. cenſuit * . Rep . Probationes iudici
dem D.de eatenus effe arbitrarias ,vt iis ex legum præ
teftib .
ſcripro fic vtatur ;vt nullas aſſumat ,quæ in
iure prohibitæ funt, qualis eft iſta de qua a
gitur: nullas etiã, quasDeum offendere vel
putet , vel putare debeat qualem iſtam effe
poſtea oftendam.hoc ſanè quod de arbitra
ria iudicis licentia in criminalibus fæpè ia .
& tatur ſuis cancellis , ex luriſperitorum ſan
&tionibus,poſtea lib ſequ.includam , & licē.
tiofam proteruiam , voluntate pro ratione,
abutentium , frenis ,velut infrunitum ani

bargum.l. mal conſtringendam moderandamque do

necnon cebo .
28.9. cis. 2. Argumentum prçſupponit,iure canoni
in verb. !
ſed G leges co non prohibitam eſſe hanc purgationem
nó phibe- in crimine maleficii. Quia ius canonicum
ant. D.ex
non dicit expreſſe, non licere in hoc crimi
quib.cauf.
maior.in ne hac proba yti; & quæ expreffè prohibita
integr . non ſunt, illa ſtare non prohibentur b . tum
Irelega.
ti D de quia creſcente delicto modus pænæ & tor
pxn. mcntoru m debet creſcere c . Ex hoc fun

damen
 Libri IV . C.IV. Q.V. Sec.II. 6851

damento ſic argumentatur. Hoc crimen

quotidieaugeſcere videmus:licet igitur iu
diċi genera veritatis inquirendæ inuenire
noua ,nõ prohibita.quod pbat multis D.D.
di &tisgeneralibus.Rp. Fundamentum prę
fuppofitum eſſe vanum ,falſumą;. Quia lic
poflet probare in maleficii crimine ad erué
dam veritatem , etiam duellú indici à Prin
F cipe pole. Nam nec duellum in maleficii
crimine indici,eft iure prohibitum , expreſ
ſe facta mentione maleficii.ſic pofſetde fer
ri candentis proba hocidem inferre.Sed cú
in his , patearillationem huiuſmodi non ef
ſe faciendam ;ſatis apparet ,nec de aquæ fri
gidæ proba,hoc dici poffe.Sicut ergo duel .
lum fieri non poteft ad probationem malc
ficii , idcirco dumtaxat ; quia duellum fieri
generaliter prohibicum fuit ;non poterit ét
hæc proba adhiberi pr opter candem gene
propter
ralem prohibitionem . Nec enim ſolent le
ges purgationem aliquam prohibentes ad i
dere, vt non liceat ea vti in tali & tali crimi
ne : led limpliciter vecant ea vci. Quia qui
generaliter prohibet , omni in reid prohi
bet: qui furari, is prohibet aurum , argentum
ferrum furari.qui candente ferro experiri
prohibet, is prohibet experiri in omnr caſu ,
quo ratio prohibitionis procedit .Qui ergo
prohibec canon vti iudicem probationc a
quæ f.igidæ ,prohibet ea vti in omni crimi
ne. Quia nullum elt crimen in quo prohi
bir.o.
 686 DiſquiſitionumMagicarum

bitionis ratio æquè non militer.Ea enim hic

eft , quia ſuperſtitioſum , & incertum & cum
Dei tentatione coniun & um eſt hoc genus
probationis;vt ipfamet Canones indicant,
C.Menná citati ſuperiore quzſtione 4.f &t 3.in fin .* de
iance.inl.fet. 4. quibus diſertè & annulantur tales

nanq; in purgationes aquæ frigidæ , & prohibentur

fin.2.9.5.& litigantes eas præſtare, & iudices prohiben .
luiſti.z qs tur poftulare: Et Doctores omnes tá Theo

bcer cua logi, quam Iuriſconſulti ad vnum , hancao

M. ca cepere , vt generalem prohibitionem , ncq;
Son.c.eo. putarunt ſibi vllum crimen excipiendum ,
realnis
excipiendo ,in
gius.Neneque vnquam demaleficio
II. vet hunc vſque diem vel ſomniarun t: quia vi .

nonách . debant prohibitionis rationem æqualem in

culi
maleficio,atq; in cæteris criminibus. Gene
raliter & fine criminisvlli' exceptione(nul
lam enim addunt)locuti ſunt Theologi, iu
riſperitiớj.D.Thom.in 2.2.quaft.95.a.8.in ad. 3.
libi Caietan.D . Antonin.4.p.titul.16.cap.34.4 .
2.Biosfeld.zipar.de conf 3.maleficur.quaſli... posti
vltim.concluf.Pet.Tyreus libr.de damoniac. idit.
2.Per.Gregor.libr.48.Syntag.cap.19 .Abbas inca.
licet in fin.necleric.velmonach . Matth.de Af
flict ad libr.2.Conftitut:Regni.tit:31.Turrecrem .
in di£t.cap.confuluifti. Abbies Ancaran.in c.fin de
purgat.vulg. ( vihr bene loquitur ) Andr. Alciat.172
Cor.pend Iudiciarii proceſſus.Iudic. Damhaude
rows inpriEl.crim.cap.43.Nauarr. ll . Minual.
mum.39. Nicola.Remig. libr.3. Damonoiat.cap.9.
Andr. Gail.libr.z.depace publica cap.7.nume: 24 .

( vbi
 6874
Libri IV . CIV . Q.V.Sec.II.

( vbi ficut& Ancaran.expreße addit,eſle Mortali

peccatum ) loan. Althuz.admonit.ad Iudic.idem
tenuere Ioachim ,à Benst, Borcholt , Venatorius &
alii citatià Godelmanno diet.cap.4.numer. 23.0
numer.27.qui addit ,hanccommunens Dd fenten
tiam ,approbari quog abomnibus facultatibus,Iu
ridicis i Academiarum Germania . Sanè cùm
canones ficexpreſſc loquantur , & genera
tim ab omnibus Dd . intelligantnr , nec
enim vel vnum Theologum Catholicum ,
vel vnum luriſconſultum
pro ſe adducunt
aduerfarii . Cuiacius enim in Feud.tantum
meminit moris Prifci.non verò eum laudat

vel probar) nonneab Academiarum & Do

& torum recedere communi confenfu , cano .
num innixo & menti & verbis, propter leui
culas raciones, temerariuin & inconſultum

eſtadmodum ? Fruſtra igitur fibi hoc effu

gio blandiútur . Satis enim expreſſa cft pro
hibitio canonum . Quia ncgatio malignan
10
tis eſt naturæ , & vniuerlim deſtruit quicąd
eam ſubſequitur.Moduspænæ augeſcit cú
deli& o quando legibus ille modus non ad
uerfatur:hunc aduerſari iam palàm eſt.Hac
vitc fracta,cedo alteram .
3.Argumentum ſimile eſt ſequentibus,quæ
omnia multum habent verborum ſed pa
rum ftringunt:reducam analyticè ad fua en
chymemata vel fyllogiſmos. Sic enim vis
ratiocinationum optimè intelligitur, & fu
cus omnis remouetur.Tertii ergo arguméti
fumma
 688
Diſquiſitioum Magıcanrum

ſummahæc eft.Iudices poſſunt & debentea

adhibere pænam , quàm rei maximè mecu
unt,& propterquam ipfi aliiq; exemplo ter
riti efficacius à delicto deterrebuntur :hui'
modi, quo ad maleficas, ſunt ignis & aqua ..
Ergo his elementis , iudicibus in hoc crimi
nepotiſſimum vtendum . Rep.Primò ſi quid
hoc argumentum valeret , probaret etiam
de ferro candenti : de quo tamen id nec ipſe
aduerſarius afferit: quod ſi afferit: nõne Dd .
ade.Men - omnibus Canonibus , & aliis quoq; ma
náin fin. nifeftè ſe opponit.quod cuius modeſtiæ fit,
luidi d.o. ipſe viderit. Siquid etiam valeret;probaret
ex cuarúd. non in maleficis tantù , icd & in homicidis .
c.fenten
tiam & c. & in aliis criminibus : quod tamen aduerſa
fin.de pur
rius in aliis ncgat. Ignis eniin tormentum
gat.vulg. maximè metuendum eſt tam latroni , quàm
Lamix . Præterea quæro , cur aquam magis
metuantLamiæ ,quàm fidiculas & eculeum :
quia (inquiet)illi queunt reſiſtere, huic non
queunt? Deus(inquit) 01 permittit. Vn
de nofti ? experientiâ.lic ſemper principiú
petitur. Secundo r.(pondev . Maiorem abſo
lucè falſam elle; ſi fit propofitio vniuerſalis,
adhiberi enim non poſſunt à iudicibus pæ
næ ,quibus iura vel legitimæ conſuetudines
non ſuffragantur:hæc verò aquæ frigidæ v
furpatio.Deitentatrix eſt , & iuriaduerſacur
ac proinde vſus eius corruptela eſt,non co
ſuetudo. Sinegat vniuerfalem eſſe propoſi
tione corruitlựllogiſmı' qa peccat in modo.

Quar.
 Lib. IV.CIV . Q.V. Sec. II. 689

Quartum argumentum . Ad veritatem in

dagadam vti debentiudices modo , qui ma

gisfauet vtilitati publicæ.Talis eſt hæc pro

ba.Igicur ea veendum. Min . probatur : quial
tendit ad conferuationem publicæ vcilica
tis, ad falutem ac reconciliationem huma .

; terræ fructuum pro

nigeneris, omniumą
uentum . Rep.Minorem fallam effe : proba'
.
tionem vero eius ſupponere ,quod erat pro
bandum . Non enim quæritur;an maleficas
quæ veræ maleficæ funt, & quas eſſe iudici
conſtat, puniendæ ? itém an iudex modis
legitimis quibuslibet vti poſſit ?cõſtat enim
affirmatiua horum pars,ſed quæricur,aniſte
modus ſit legitimus. & in hoc fallitur ſcri
ptorille.quia purat,vta &tus aliquisſit legiti .
mus, & bonus ; ſufficere, li per eum quis ad
bonum finem tendit.Nonne bonum ,ægro
ſanitatem conferre,fanèli finem ſpectes:ſed
li per maleficium conferas,vel ve per forni
cationem aut aliud peccatum eo tendat, a
&tus erit malus , & lethalis.cur? nönne ad fi
nem bonum tendebat! ita,ſed per medium
non bonum . Idem hîcaſſero bonum ad fi
nem tendere iudices hos ; ſed peccare , quia
per mala media, nempe ſuperſtitionem & tés
tationem Dei.Præterca hoc quoq; argumé
cum laborat vitio , quo præcedens.dum pl'
probat,quàmiñtendit ;nihil probat.ad cun
dem enim finem tenderét iudex per duelli,

XX Vėl
1690 Diſquiſitionum Magicaruń

vel ferri candentis purgationem : & cainen

hocci non licer.
Quinto.Conftat experientia fagas probá
aquæ maximèvereri & deteftari, cò quòd
ſciant ſe ſic detegendas : veriſimile ergo eft
illas tali indicio conui&tas,non auſuras ſub

ire cculeum , vel faltem in eo non ncgaturas,

quod antè in aquis coram omnibus palàm
fecerunt. Refp. conſequentiam hanc nihil
valere. Deinde , fi hanc maximè deteſtan
tur:quomodo folent ſe illæ huic probæ of.
ferre cam frequenter:Item ,vnde ſciunt cer
tò, fe ficdetegendas?niſi quia pa& i fibi talis
conſciæ ſunc. Si pacticonfciæ ;fit hocigitur
dæmonis operâ , quod aduerfarius negat.
Deniq; potius crediderim ,illas tunc liben
ciùs eculeum ſubituras, & tormenta perti
naciùs laturas,vt colerantia diluant præce
dens aquæ indicium. Sic n . caffum redditu -

tæ conatum illum improbi iudicis.

Sexto. Indicia depoſitionis & denuncia- G
tionis fociorum & complicum ,incerta ſunt
& fallacia :ergo poteft iudex ad eorum robur
hanc probam adiicere. Anteceden. proba
quia malefici potentiores folent ſe
tur tum
laruis obtegere : tum quia diabolus poteft
innocentium vultus inconuencibus exhi
bere:tum quia conuentus tales incerti , & i
Imaginarii ſunt. Refp. Primò nec conuen
tus eſſe imaginarios & incereos omncs, con
Itrarium docuiſup.libr.2 ,nec omnes ſemper
lar .
 Libri IV . C.IV. V. V.Sét.Il. 891

laruati interſunt, vt etiam illic docai . Nec

diabolus à Deo in hoccriminc permittit in
nocentes exhibere ,vt etiam docui;eddem lib.
2 : fic falſum antecedens. Sed fi illud conce .
derem , & nunc pro confeſſo haberem ; inde
tamen non ſequeretur illatio illa:Poſſunte
nim illa indicia, aliis lcgitimis indiciis robo
rati ( de quibus agctur libr.fequenti : ) & , vt
nulla forent indicia legitimi alia , præftarer
reumi nocentem abſolui, quàm ex prohibi
tis indiciis & illegitima probatione conde
a in d.c.
minarišteſte Stephano Pontifice . Deniq;
cofuluifti.
họcargumentum etiam probaret, de omni
vulgari purgatione.
Septimum argumentum ex verbis D. Biris
feldii,contra eius mentem , non dicam calu
mniosè ,certè non omnino candidè decor
tum & contextụm eft ; quibus vir ille & do
aus & pius, iudices ad puniendum malefi
cium iſtud hortatur;& probatin hoc crimi.
ire plus deferendum teſtimonio complicũ ,
quam in cæteris criminibus : ex his conclu
dit aduerfarius,hanc ergo probam recipić
dam : quia hæc proba eſt certior illis tefti.
moniis . Refp.neceſſe certiorem ſed intcertio
rem quia nullus homo tam mendax Dia
bolus,cuius hæc proba pacto nititur :necad
rem pertinere cercior fit nec ne. Ratio enim

diffimilis valde cſt harum probacionum.te

ſtimontorum probatio diuino , naturali, &
poſitiuo iure nititur :proba hæc,vtiam fæpè
Xx I didum
 692 Disquiſitionum Magicarum

di& um ; ſed ſeq.ſectione probandum ;omni

iuri repugnat.
Octauum argumentum teſte Binsfeldio , in
dicium homicidii ex cadauere ſanguinante
coram occifore petitum ,videcur foli diuino
ergo ſentiendum
miraculo adfcribendum : ergo
s
ſimiliter de fagis ſupernatantibu . Refp.quid
de ante ce de nt e ſen tia m ,hoc opere non ſe
melm ei nd ic aſ ſe ;ſed eſto ,fit adfcribendum
miraculo :ani eadem ratio huius probæ ? dicis
non probas.Ego qui nego , diſcrimen dabo:
Nullâ in -fanguinis illâ miſſione cauſſa ſub
eſt ſuſpicionis, de pacto cum dæmone : nihil
illicmiſcetur ſuperſtitioſi: non quæritur il
licà Deo ſignum , & proinde,nec Deus ten
tatur : quæ omnia reperiri in probâ frigidæ
docebit ſequens ſectio .
Nonum argumentum ait inconuincibile cl
ſe,Gi diligenter aduertatur:aduerte igitur q
ſo (lector)mecum , & herbam para , quam vi
& ti victori porrigamus. Sed quid hoc : an
montes parturiuêre ?certè nihil hic reperio
à num.os.vfq; ad num . 70. quod vim habcat
argumenci,niſi iſtud : Iudices à maleficis, in
iis , quæ ad iudicium ciuſque ordinem perti.
nent,ncc lædi necimpediri poſſunt. Dæmo
ab initio mundi ſemper omnia conatus fuit
& conatur,nemaleficipuniantur,& vưama
fios ſuos eripiat iudicibus :idcoq; perſuaſe :
rat olim omnia ,quæ fatentur,illufarú men
tium eſſe fomnia ; ſicq; confecutus diu fuit,
vt
 Libri IV . CIV. R.V.Sec. II. 693

veimpunitate & contemptu iudicum , mirè

numerus creſceret rcorum . Eadem ex cauſa
cam maleficæ , quàm dæmon fummopere
vellene lædere, & exterminare omnes iudi
ces : quod nequeant,fit, quia Deus non finit;
cuius poteſtas eſt infinica dæmonis finita.Si
ergo tantopere Deus poteftatem fuam ofté
dit in defenfione & cutelâ iudicum in hoc
crimine;quare non idem planè volet, & 0
perabitur Deuscirca executionem huius aqua
tilis probe;que quafiindex est, & minifter ad hu .
ius maleficialis herefees veritatem retegendam ac
agnofcendam ? ] Sic enim ille concludit, ex
1
H prçmiſlis quasnarraui.breuiter,hoçait;De'
:
potentiam ſuam oſtendicin ţuendis įudici
3.
bus contra dæmonum & maleficorum inſi
dias. vult igitur cam oſtendere quoq; in cri
mine corum detegendo. Refp. Quid ,li nc
gem conſequentiam , & dicam argumentu
à pure particularibus procedere ? Dcus hoc
11
facit ,ergo & iſtud vult.Si dicas probari con
fequentiam : quia , vc decet Deum iudices
10 tuerinclædantur ;Gc decet eos dirigere, ne
car
fallantur. Refp. nunquam illos falli, quan .
do vſi ſunt modis & mediis à iure compro
batis. Non enim fallitur iudex, qui nocen
tem abſoluit,quem acta docent innocence,
hux vel non docent nocentcm. Nunquam falli
ſoli' Deieft.Neq; hoc iudiciis humanis cõ .
ale perit . Præterca mulca crimina fæpè Deus
Tien ; vult in ſequenti ſæculo in ſolidum puniri :
tur Xx ideò
3
694 Diſquiſitionum Magicarum .

ideo ca permittit hic latere.Ac reipubl.mc

liùs conſulcum ſi deprehendantur:fanè. ſed
an Deus ſemper quod Gingulis reb.pub. vti
lius; id facere tenetur ? Quid fi illas punire
velit ? Roffim eciam dicere ,vtilitatem illam
reipubl.honori diuino cedere; húu ſæpe ex
poſcere , vt crimina quædam futuro yltimo
iudicio feruenturexpianda.Nonne codem
argumento idem de furibus probem & fica
riis : Deus potentiam ſuam oſtendit in iudi
cibus & miniſtris aliis iuftitiæ tuendis , vc e .
xiguo numero aliquando & plures & fero
ciores comprchendant,corumq; vitentgla
dios: crgo cliam volet hanc prouidentiam
ſuam extédere ad criminis corum detectio
nem.Deniq; non ſemper iudicia hæc lineo
mni impedimento procedunt , vel læſione
iudicum ,aut miniſtrorum iuftitiæ , ut docui
libr.3. Ecce,quàm leui mana & broui falci
culâ , ftuppeus arietis tam inui &i funis dif
ciſſus,machinam exarmauit.
Decimum , fors conſultoria permittitur;
quatuor conditionibuscócurrentibus :hęc
proba eſt quædam ſors conſultoria, & in oan
inueniuntur conditiones quatuor illæ. Ná
non fitin electionibus Ecclefiafticis : fed fit

in rebus Spiritualibus & ad animæ falutem

pertinentibus ; & fit cum reuerentiâ, & ex
neceſſitate, defe & tu aliarum probationum .
Poterit igitur hac iudex vti. Refp.Hanc ſor
cem non efle conſultoriam , fed diuinato
riam ,
 Libri IIII. C.IV. IV.Sec.Il. ogs

riam . Nam conſultoria lors quærit , quid a.

gendum vel iudicandum ft; hocą; de futu
ro :diuinatoria, quid euenturum ſit,velquid
fa&um , latçns , In hac proba verò non quz.
rițur de futuro, neq de eo quid faciendum ;
fed cantum de præterito ſiue de culpa & co
millo non aperto . Diuinatoria, igitur hæc
fors foret.Prohibica ergo hæc proba, vt cæ
tcræ ſortes diuinatoriæ.Imò & conſultoria
fortes hodie prohibitæ ſunt, nec permittit
☺ nos Dcus voluntatem ſuam per extraordi
naria, & iure Eccleſiaſticovel S.S.non app
ů
batamedia inueftigare . Vide quæ dixi fup.latex.in c,
4.2.9.7.fect.4.Ncq; hîc adſunt quatuor illæ fortes.26.
condiciones.nam deeft neceflitas b . gos.
byt docui
Vndecimum , mallçi malef.auctor ex Sco- fup.SA.I,
co dicit licerç vti abfq; Mortali ad tollendú "2,2-9.2.3
maleficium remcdiis vanis & fuperftitiaſis,
duinmodo fine alio maleficio fiant : & defit
omncpa & um cum dæmone,eciam implici
tum: quia hoc eft defruere opera diaboliq
I cft laudabile Hubertinus & Goffreduspu
ur
cant maleficia poſſe per candem arcem de image
c
ftrui, per quam fa &ta ſunt. Imper.cciam in l.
น
corum ,C.demalef.co mathemat, permittit ma
leficiağ in bonú finé diriguntur, nempe ad
falutem hominum , &c. Cùm igitur in hac
proba deſit pactum amne , defit etiam ma
leficium : licebit iudici eâ yti , ctiamſi ali
De
quid ſuperſtitiofiadmiſceretur. Refpond.in
primis hîcnõ agi de maleficii deſtructione,
CO
Xx 4 ſed
 696 Diſquiſitionum Magicarum

fed tantum de probatione maleficii comiſ

fi : & proinde hîc opus Diaboli non deſtrui,
ſed tantum indicari . Deinde pa & um hîc
non abeffe.Imper. quoq; illam conſtitutio
nem (niſi dicas eam tantum toleranter lo

qui, non verò approbatiue) iniquam efle,&

diuinoiuri contrariam ;quia ius diuinum o
mne maleficium prohibuit.Nec enim faci
enda ſunemala, yieueniant bona. Huberti
ni yero Goffredi, & vt videtur Mallei malefi.
opinionem ; nos, lib .6.copioſe refucaturos,
quæ fanè. quoad deſtru& ioncm maleficii p
aart.Parif maleficium , eft crronea ': quo ad deſtru
& ionem per ſuperſtitioſa tantum media,te
meraria eft , vt minimum : quia ſuperſtiţio
ſemper eſt in vitio & peccato ,nec vnquam
bvideD. Jlicita b. dicenda . Nec Scotus aliud dixit,
Tho.2.2. in 4.d.34.q.vni. vbi hæc tra & at, quàm licere
1:2foto maleficia,fignum tollendo ,deftruere: quod
1.c.1.& d.' verò ſuperſtitiofis & vanis vti remediislice
ere.Pariſ. at,Scot.non dicit.ſed de hac re dicentur a
ştex. Leu.
19. & 20. liàs plura lib.6 .
& c.admo Duodecimum eft,omnia quæ ab hominibº
ncant.26. fiunt,ab intentione corum ita iudicanda ,vt
mirü 26. G intentio bona fit & doli expers, peccato
9.5. yacua ſit a & io.quia peccata non ſunt, fi vo
luntaria non funt:idcò fi iudex putans hoc
fbi licere,bonâ ipțentione & citra dalum ,
ad veritatem inucniendatn hoc yratur re .

medio,vel nihil,vel parum peccare.Confir.

matur I. quia in rebus , quæ ad fidem non

per
 Libri IV , C.IV.O.V.S.I. 697

pertinenç fälli,vel nullú vel paruum eft pec

catum . Confirmatur 2. hoc argumentum ,
quia iudices, tcſte Menochio,' duplex arbi-lliud
de arbit.
.q.6 .
trium habent , vnum aftri &tum , & ligatum :
alterum liberú & plenum ; quod dici poteſt,
conceffio ab homine vellege fačta qua poſjetindex
Semeto iurejaquitate de ratione, fed proprioductus
alieno, quod placuerit ftatue.
apperitu , à dólo tamé
re. Confir. z . tum quia alioqui facile ſagz , li
nc hocprobægenere , iudicia cludent : & ex
perientia docetillas nulla Canonicâ purga
tionc meliores fieri: tum quia iudicibus adi.
mitur vnica ratio certi aliquid ftatuědi, & fic
moleftiis & fcrupulis innumeris inuoluun:
tur.Ex his omnib, à nw.82. vfg ad 91. conclu
dit, vix vllum velneglecte legis,canonisve, velte
merata religionis piaculum pertimefiédumeſſe illi
indici; quiproprio ductus appetitusàdolotamen a
lieno, acpleno illo arbitrio vtitur ; cognofcenda per
bancprobam veritatis.
Refp. Plurima hic occurrunt diſcutienda,
quorum iam pars explicata , pars fuſùs ex
plicabitur lib.ſeq. Inprimis illa regula, vt fit
Theologicæ do &trinæ conſentanea ſanè, eſt
intelligenda; quæ à ſolâ intentione,peccati
petit rationem . Nam cum peccatum fit tri
plex , infirmitatis ,malitiæ , & ignorantiæ ; b. Greg.
illud quod ex ignorantia committitur,bona ral.c.16.D.
cum intentione committi poteſt; & pecca- Tho.l.2.q.
tum tamen effe , vt accidere certum eft, 74.
C A &or. 3 .
quando vincibilis ignorantia cſt: tuncenim v.17.
Xx S bonam
 698 Difquifitionum Magicarum

bonam inceptionem , non prorſus exculare

cum , quifacit, quod ſcire debuit, abi non li
cere; certiùs eft quàm , vtprobari nuncàme
viac De debcar .. Solum quodab ignorácia omnino

Med1.2.9. inuincibili fit,caret omnipeccato ;quiacen.

74.2.5.& d. retur omnino inuoluntarium : vincibilis ſo .

9:76, 1.2. lummodò minuit peccatum , affc & ata vero

. 22. 12-auget. cfficit enim , vt fit peccatum ex mali
benc. diſp. cia.conſiderandum itaq; qualiçer ignoret iu
2.2.3.pūå.
6. & 9.50 dex ,qbi hac proba vtinó licere. Sihoc ſcire,
& diſcere expreſsè noluit,tuncignorantiam
dire &tè affe & auit : Si verò aducrcens,vel faci
lè potens aduertere,ſe diſcere pofleaccene
ri , occafionem tamen diſcendi oblatam ne
glexit; indire&tè tunc laborat ignorantia af.
fe &tata: & ficut prior çſt expreſsè re'ab pec
catum malitia : lic poſterior implicitè, & in
terpretatiuèeodéreçidir. totiesą; Gic pecca
bit quotiesvel dire & è,velindirc&tè, quando
fe diſcendi iterú occaſio obtulit , diſcere vel
b Bar.Me expreſse noluit, vel neglexit. Quæ in Iudi .
din . 1. 1.4.
94-a1.. cib.locú habenç , quia hoc addiſcere tenen
cur:coipfo enim q iudicesſunt, tenetur ſci
re,quæ officium iudicandiexigit. teneturq ,
qui rudiores ſunt, conſiliú petere à do & is &
piis viris.quarccùm hocnegligunt,à lupina
ignorantia excuſari nö poflunt,cùm tam fa
cili negotio , cõſulendo Academicas Facul
cates,hoc qucantdiſcere. Quod G tamé ali
quis contenderet rem hanc effe difficileco
gnicu ( quæ mea quidem ſententia facilis eſt

cogni
 Libri IV.C.IV.O.V.S.III. 699

cognitu , quia ſufficienter à fummis Pontifi.

cibus deciſa ) & iudex adhibuiſſet aliquam

diligentia ad ſciendum , non tamen omnem
10 quam adhibere poterat & ratione difficulra.
cis rei, & ſtatus ſui,tenebatur: adhucignorā.
cia eritvincibilis , &proinde cú peccato.quia
16 calis ignorantiano tollic voluntariú. Quan .
do autem quis diligentiam ſufficientem di
E1 cend'adhibuiſſe,hoc alterius & prolixæ dil
putationis eft. • Nobis ſufficit illud funda- a videan
turvid.in
mentum ſubuertiſſe, quo ſupponebatur ab Rcl. deln .
aduerfario ,folam intentionem bonam ſuffi. diis, nu.9,
cere , ne quis peccet faciendo , quod facere Vega, lic.
nõoportuit . Ad conf.1 .Rep. Eam eſſe faluam . Trid.c.18.
Quia ctiam falli in iis, quę pertinent ad mo-Sot.in 4.d.
res, & pręceptaDecalogi,poteſt elle Morta 2.2.q.vn.
le,fi quis fallatur propter ignorantiam rerú , 2: 9.10. 2.2.
quas ſub M.tenebatur ſcirc; vt tenentur iu- dubio. 10.
Valen.ſup.
dices ea, quæ ad officium corum ſpectant, & Pua ... An .
graue continent præiudiciú ,vr in noſtro call. in 2. d.
22.9.2.1.4
i lu :cumq; omnis error voluntarius quarum
h cunq; rerum , ſemper ſit peccatum ex com
muniore & veriore fentétia , contra Duran
dum ; ſequitur, quo error periculofiorfucrit
! & maioris detrimenti , hoc futurum pecca
tum erroris grauiùs . hîc aucem detrimenti
cft maximi, quia fouet ſuperſtitionem , ten
tatDcum ,& proximo grauiſſimăinfert iniu
riam . Ad 3.Refpon. Iudices qui tali arbitrioli
bero & plenovtuntur,nõiudices eſſe ſed cy .
rannos, vtpote quibus in cordc illud :
Sic
 209 · Diſquiſitionum Magicarum

Sic volo,foc iubeo, fitproratione volunias :

Et qui iubent potiùs, quàm cognoſcunt;id
coqucregnant potiùs , quàm iudicant. Vlli
nc vnquam ab vllo homine velà lege facta
hæctam laxa conceſſio, vtipli liceat ſolo va
care dolo ; cæterú ſeponereius , æquitatem,
& rationem , proprium verò ſequi appeti.
tum , & fic quodcunque placuerit in iudicio
ftatuere : Deus bone, quo talia iudicia deci
derunt : hancne licentiam tribui ab homini .
bus Chriſtianis ? quis ius & æquitatem re
mouet, nonne iuftitiam tollit ; quæ omnis
vel benigna æquitate , vel rigido iure fulci
tur: æquum bonumq; naturalis eſt iuris; hoc
collis,& ab æquo bonoque & iure ſimuļiudi
cem permittis abire. Non hominis,ſed Dei
iudicia iudices iudicare Rex ille Iſraëlis , ve
rè dicebat ; hominis eſt arbitrium ſequira .
tionis, q nos à belluis diſcriminat , & ratioci
natione precedente imperare humanis affe.
& ibus , qui quod contra legis præſcriptum
fæpe nituntur; idcò iudicesnolebathuma.

num ſequi iudicium ; ſed diuinum : quia iu .

dicandi legesacceperant à Deo ludzi. ideò
qui ſccundum illas iudicabat,mamor erat ſe
Dei iudicarc iudicium . Aduerſarij nc homi
nis quidem iudicium amplectuntur,ſed bel
luarum : hominis eſt rationem nunquam ſe.
moucre, belluarum eſt appetitum ſequi. qui
ergo iudici, ſemota ratione, proprio duciap
4' pericu ,permitcunt; nonnc beftiam ,non ho

minem
 Libri IV.C.IV.2.V.S.II. 701

minem iudicatorio tribunali imponunc .?

Non ,non.qui legibus contemptis iudicat, à

Deo iudicabicur. Princeps es , & legis con
dendę habes au & oritatem : iuftis quas tuliſti
legibus,pare; non metu pænæ, quam præfi
xiſti (hancnemo à te expofcet) ſed metu le
gis diuinæ, metu legis naturæ , amore hone.
&
ftatis, & decoris , laudis . Nullus eſt Prin .
ceps, qui Dei legeaut iure naturæ abfolua

tur ;aut hocius,hancæquitatem poſſit, linc

peccato ,tranſgrediiudicando . Principe iu
dices inferiores , ſupremi quidem illi& , qui
Principis immediatè gerunt viccm , dúcon
cra legis menténon tendant;poſſunt verbo
rum proprietaté extenſione,vel reſtri & ione
labefactare, alij his inferiores, & à quibusor
dinaria ſolet appellatio ,faltē in ciuilibus,el
ſe; illi verbis etiam legis aftringuntur: fi con- " D. Tho.
tra ea iudicant, peccare céfendi,ex com'mu. 11.2. Medi.24.96.
.2.
ni Theolog. fententia.* Notari digna ſunt 9.6. a.s. &
illa D. Auguſtini; In iftis temporalibus legibus, ibiBan. &
quanquam de iis homines iudicent, cùm eas infti- Scae mele
tuerunt : cùm tamenfuerint inftituta & firmata,Caiet.in
non licebit indicibusde iis iudicare ,fed fecundúm fum .verb:
Iudex.Na.
Leafdem . bj D. Grego.etiam ſcribit ,à iudicibus uarr. Ma
iura diuina humanaự; reuoluenda, & cum oual.c.25.
reuoluerint , ſecundum id quod illis confti- puis. & 13.
tutum eſt ,iudicandum ; ' & addit exemplum religione,
Moyſis , qui querelas populi ſemper ad Do- 031
mini tabernaculum ingreſſus referebat, & ' cap.fum .
mopere it!
iuxtaquod Dominus imperabat iudicia pro- 9.31
porr
 702 Dyquiſitioniurk Magicarum

ponebat.Nimirum (ait)nos inſtituens, vi non ex

corde nofiro,fedex pracepro diuino fententiam pro
feramus. ] Hoc tenebantur ſequi præcepto
Deiiudices lſraêlis , qui iudicare iubentur;
Deut.17. iuxca legem eis à Deo per Moyſem dacam ,
F.1o.
imò & Regiiplicadem neceſitas incumbe
6 d.c.17.v. bac. Sanè apud Romanos teftatur Afconi'
19.
folitos iudices iufiurandum in leges præſta
re,quod illis ſolemni formulâ præiretur. Ni
hil auté pernicioſius,nihil periculofius ſem .
per iudicatum , quàm fi affe & ui indulgere
iudex permittatur: appetitus verò femotos
à ratione, nihilo paflione & affcctu mclior
cft. Abfit ergoà Deum timentium mēcibus,
abfit à Chriſtianis ſubſelliis,talis arbitrij ple
nicudo qualis in 2.confirmatione propone
batur. Ad 3.conf.Rep. Præftare ſagas centum
nocentes abſolui, quàm vt per talem proba
tionem innocènsvnamulier condemnetur,
vel periclitetur. præſtare eas abſolui line iu
dicis peccato , qui licita omnia expertusią
cum peccato & ſuperſtitione veritatem de
prehendere, & crimen punire. Quid tibi (ô
Iudex) proderit ſi prouinciam criminoſisli
beraris ,animætuæ diſpendium facias ? quid
cibi prodeſt bene confulere aliis , fi tibiper
peccatum malè conſulueris?Atilla decerior
fiet dimiſſa.tibi non nocebit, fed libi , conſe
quetur illá Nemeſis fua. Deſcrupulis quod
additur , dicerem lubens , Trepidaucrunt vbi
non erat timor . Eximatur femel hic error ex

corum
 Libri IV.C.IV. Q.V.S.II. 703

eorum mentibus:erronea confcientia cefla

bit.doceantur timere ſuperftitionem.doce

ancur quàm graue peccatum fit Deum ten
care. Doceantur mortale peccatum effe,no
obedire Ecclefiæ , quæ vniuerſim prohibuit : Navara
vulgares purgationes. Non puto mchacin 6.1.6.pec
re falli. vnam ex caufis, cur Canonicis & Ci- cat mor
caliter:
uilibus mediis veritatem non eſſe aſſequan
tur,præcipuam eſſe credo, quòd húic ſuper
ftitiofæ probationiconfidant; cæteris, hoc
eft,iufticiæ & Deo, diffidant, & idcò cas ob
eunt negligentiùs, Nonne hoc merccur de
cipi & illudi:
Vlt.Argumentum petitur ex verbis D. Bern .
in Cant.Cant.ferm ,66. in fin .ex cuius narratio.
ne colligunt,hunc morem miraculofum , &
apud veterem Ecclefiam in more poſitum .
Sedrep.verba DiuiBernardi hocnon proba
te, & D.Bernard. poft Longobardorum &
Barbarorum in Italiam & Gallias irruptio
nes ac imperia diu vixiſſe , nempe poft an
num 11oo. vt antiquior illi auctoritas quz'
rEda fuerit in' re, quam antè Bernardum Ste
phanus Papa, & tempore Bernardi Lucius
i H.& mox poft Bernardum Honorius z da
mnarunt.Sed nec B.Bern.hanc conſuetudi.
nem probat,nce laudat, nec Eccleſiaſticum
moremi, ſed quorundam tátum priuatorum
faiſſe docet: norandum quoque illos hære
ticos de quibus loquitur,fuiſſe Apoftolicos,
& pauperes deLugduno ; & de Barulo di& tos

verba
 704 Difquifitionum Magicarum
Verba Bernardi hæc funt; Probatum est , mori

magis eligunt,quã conuerti. Plerung fidelesiniectis

manibus aliquos ex eis ad medium taxerunt. Qua
fori fidem ,căm de quib.fæppe tividebantur, omnia
prorſusfuo morenegarens,examinati iudicio aqua,
mendaces inuenti
ſunt. Cumg iam negare non pof
ſent, quippe deprehenfiaquaeos non recipiente; ar
repto, vi dicitur freno dentibus,tam mifere quam
libere impietatem non confeßi,fed profißifunt,pa
Lampietatem aftruentes, & pro ea morte fubirepa.
rati. Necminùsparati inferre,qui
adftabant. Itage
irtuês ins cospopulus, nouos hareticus fua ipfiusper.
fidia martýres dedit.Approbamus Zelő.ſedfačtum
non fuademus.] Hæcille, ex quibus patet hoc
vulgi fa & um fuiſſe, & abs Bernardo illud fa
& um nõapprobari. Quomodo approbatet
Canonum & peritus & obſeruantiſſimus: Si
dicas Bernardum loquiduntaxat, de præci
piti neceillis illata , & hanc damnare ; non
indicium aquæ. Refp.D.Bernardum neceſſa
riò de vtroq; intelligendum.Nam ſi examen
illud licitum erat , etiam licita mors ex illo
ſubſecuta. Nam poft culpam ita deprchen
ſam , ſolebant ſtatim ſupplicio tradi. Deindc
D. Bernardus non approbat illud examen ,
ſed ſolummodò narrat quid vulgò fa & um ;
quando adhuc in cauſa hæreſis vigebat hæc
probatio de facto , Principibus dillimulanti
bus, nec fatis promptis ad parendum Cano
cis decretis ; quæ pro æui barbarie plerique
lignorabant. Reſpondi argumentis ſcripto
ris
 Lib.IV.C.IV. Q.V.S.III
. 705

ris illius Catholici, & excepi haftas eius a .

mentatas : šunc viciſſim ,commubis & veræ
fentcntiz tela torquebo.

SECTIO III

Proponitur de probatür vera fententia

Negatina.

Gi de iis, qui ignari ſunt prohibitionis

ES
Canonum :de aliis fit Concl.Peccantiu

dices, qui gnari prohibitionis Pontificie,

probâ hacaqux frigidæ in maleficij crimine
vtuntur. ) In concluſionchac fuppono pro
hibitam effe probam ; quod probacū à nobis
fupra . Nec valet Solutio aduerfarij,non ef afect.przo
femencem Canonum dehoc criminc laqui . (po.ad 2
Vis enim negaciuç indefinitę prohibicionis, aig.
est vniucrfalis. ideoque prxccpta negatiua

femper, ybique , & omnes liganr : vi docent

quotquot Decalogum explicant, ideò qui
diciti
Rennl.cere vtiproba aqua frigida ; Intelli
gendus eft, de purgatione cuiuslibet crimi.
stis per ta em probam . Neq; hactenus, quod
( ciain vilus,lianc limitacionem canonum il
lorum ſomniauit ; ve de purgatione leuium
tantun criminum loquerentur.necmoder
nus iſte ſcriptor tantæ adhuc eltauctorita
ris, vc eius interpretatio contra receptam
ha &tenus fententiam ſit admittenda cùm
nec vera ft . Nam canones illi de furto ,
imo & homicidio loquuntur , quod graue

Yy crimen
 706 Diſquiſitionum Magicarum

crimen eſt . Concl, communis cſt,vc ſuperius

probauimus.
Probatur primò. Quia peccatum eft di
& um , factum vel concupicum contra legem
sti.2.cont.'æternam ,vtait D.Auguſt ."liuc vtait D.Am
Fauft. D.,broſius,'Peccatum eft legis diuinæ prçuari
Tho.l.2.q. catio ,& coeleftium inobedientia mandato
Schol.in rum.Inter cætera autem legis diuinæ, ſiue x - K
12.d.zs.
bDe Para . cernæ mandara cft, vt oues paſtorem ſuum
dilo ,c. 8 . audiant,& Ecclefiæ capitiobediant; coltat
que Catholicis omnibus; ad hoc viſibile ca
put Eccleſiz , pertinere deciſionem rerum

1 fidei ; & eorum , quæ à fide dependent. Ho

rum ex numero eſt iudicare, quid religionis
virtuti repugnet, quid non ; ſiue quid fuper.
ftitiofum ſit, quid non fit. Cùm icaque Pon
tifex Romanus , viſibile caputEccleſiæ ( fre
mant hæretici ve lubet) declararic probā feu
purgationem aquæ frigidæ ſuperſtitioſam
cc.confu- effe illi non credere, & contrarium conten
luifti e.
dere; eſt non audire Ecclefiam , & proinde
peccare , dignumq;ſe præbere, ve habcatur,
licut Ethnicus & publicanus: & proinde cft
incidere in cæleſtium præuaricationcmad .
datorum . Sidicas, Stephanum Papam mc
miniffe tantum feruentis aquæ, & non frigi
dæ. Vrgebo, candem frigidæ & feruentis ef
ſe rationem ; quia generaliter ibifubdit pro
ratione; Quod fanétorü Patrum documento fams
citum non eft, fuperftitioſa adinuentione non est
prafumendum . Igitur Stephano Papæidcir -l
co hz
 Libri IV.C.IV.Q.V.S.III. 701

co he probationes ſuperſtitiofæ , quia non

repertæ in canonibus,nö farcitæ ſanctorum
Patrum documento : ſed ab hominibus vula
gò præſumptæ. Promant aduerfarij vnum
vnius patris documentum hanc probatio
nem approbans ; & videbuntur non penitùs
auctoritate veterum deftituti. Solus luo vt

decur quodam calu ferrum candens probal

ſe : ſed aduerfarij ferri candentis probatio
&
nem æque atq; cgo improbant :luonis ra
tionem ſup.Scctione confutaui. Præcerca
Pontifex alius aquæ frigidæ & feruentis fin .c.Menni
mul mentionem faciens , vtramq; vocat po - inf.a.gosu
Pularem inventionem ,vtramq; dicit faétam fa
bricante inuidia ; ( h.diabolo hominium ſaluri
inuidente ) vtramque æqualiter deteftatur.
Aqueetiam huius frigidæ purgationem Lu
cius Ill. vocat peregrinum iudicium (ricmpe bc.ex tua
alienum ab Ecclefiæ moribus.) & declarac tū de pur.
inualidum.Sed & Innocene.III.iudicauit e i gat.can.

andem efſe aquæ frigidæ , aquæ feruentis, &

ferri candentis prohibitionem . ` Eft ergo cap. ſen

ſummorum PP. iudicio hæc proba inutilis, centiáſan

plebeia inuensio,peregrinum indicium ,fabricatiocleric. vel
inuidia ,Juperſtitioſa adinuentio;diſturuta patrum sonach.
documento.Canonibus improbaca. Quædam
adfert aduerſarius à nu.iso. vt pbet diuerfam
effe racionē aliarum probationum ,qux pro
hibitæ. 1. ( ait ) ille ſubibantur fpontè & vltro
nec oblatione : hæcà iudicciniungitur. Hoc
lipſe vidic non eſſe verum namex d.cap. Men .

Yy 2
 1
108 Diſquiſitionum Magicarum

nam , c.vlt .depurg .vulg. pater etiam folicas

iniungià iudice alias; & exempla ſuperius al.
lata docent etiam aquæ probă ſponte ſufcc
ptam. Ideò dicit 2. aduftionem naturalibus
remediis pofſe per dæmonem impediri: &
1 ideò hác probam eſſe incercam . Quaſi vero
non poſſit etiam, vel ipſe ſuſtentare in aquis
maleficam , vel aliquid ei ſupponere quod
ſuſtentet. 3. adfert exmallcomalefic.quod
ſi duellu alicubi potuit permitti,multo ma
gis poffe probam ferri candentis : itcm et
iamli peccent duellatores , iudices tamen
excuſari poſſe. Reſpond . Hæc omnia iam o
ftcnſum euidenter effe falſa.vltimò dicit ex
perientiam huic fauere probationi ( quod
nec ſemper verum , & etiam olim illis aliis
fauebat ) & propter Sacram . Baptiſmi hanc
aquæ eſſc prærogatiuam ; quod eſt gratis co
ijcere , & fomniare vigilantem ,& declinare
poft Scribonium . Conf. hæc probatio. quia
Diuinatoria ſors eſt ſuperftitiofa ; ſed huiuf
modi probatio eſt quædam ípecies ſortis di
uinatoriæ , vt docui ſect.præced. ergo eſt ſu
perſticioſa. Maior eft omnium Doctorum , &
certa : quia diuinatio eftvna ſpecies ſuperfti
• s.2.0 92. tionis. Min . probatur. racione D. Thomæ. a
5.8.ad.3. quia ordinatur ad iudicanda occulta Dei
fcientiæ & iudicio referuata.præſupponit e
nim contraria ſententia , nifi per aqua frigi
dam no poſle criminadeprehendi: Atliali
Iper quam per vulgares purgationes, inueſti

gari
 Libri IV.C.IV.Q.IV.S. I 11. 709

gari nequeant , Stephanus V.Papa ? definit ad.c.con

fuluifti ,
relinquenda ıllı , qui ſolus nouit corda filio
rum hominum . Et fanè temerarium eſt. Jai
cos iudices occulta peccata ſcrucari velle,
de quibus nec Eccleſiæ licet iudicare ; ſed ei
tantùm , qui corda & renes ſcrutatur . Hanc
confirmationem cùm s . loco inſinuaſſet ad
uerfarius ,c.i.certè c.3 . ſuo loco non diffoluit.
non enim de ſecretis illis prouidentiæ diui
næ , & maieſtatis glóriæve Dei agitur in ar
gumento ;ſed tantum de peccatis, quę via li
cita,omnib.tentatis, iudex nequiuit depte
hédere, Sed videtur cam velle ſoluere, n.173.
dicédo, diuerſam eſſe rationem priuatoruin
licocculta inquirentium , & iudicum . nam
iudices faciunt, vtvicarij Dei , & ex officio ,

priuati ex mera curioſitate. Hæc reſponlio

euertitur ,co quòdCanones diſertèctiam de
iudicib. loquãtur,idq;tam quoad magiſtra
tus, q quoad priuatos prohibent,d.c.confului
Ai.d.c.ex tuarum.c.Mennam.d.c.vlt. & fanè æ
qualis vbique eſt ſuperſtitio ,& Dei centario ,
& in magiſtratu hęcſunt minùs ferenda ,mi
nùs excuſatione digna.Confirm.2. hæc pro
batio : lure Canonico vulgares omnes pur
gationes ſunt improbatæ , vt patet ex dd.Ca.
nonibus, & cõmuniter Canoniſtæ ſentiunt:
fed aquæ frigidæ proba eſt vulgaris proba

tio ;vt patet,quia non eſt Canonica,neq; le

galis. ergo eſt prohibita.Dicene forcè , cam

Yy 3 effe
 710 Diſquiſitionum Magicarum
effe miraculofam . Sed tunc contra cos pro
cedere arg.fequcns.
2.probatur concl.Técatio Deieft peccatum L
repugnans religioni & primoprçcepto De
calogi;fed qui vtiturhuiufmodi probatione
. D. Tho. centat Deum. Ergo hæc probatio peccatum
1.2.qu.97: repugnans religioni.Mai. probatur,ex com
Summifta
ri in ver . munifententia DD.‘Minorverò , probatur
bo Tenta. auctoritateHonorijPont.qui vulgarı purga
rioDei,vel tionc ferri candentis dicit Deum fentari. &
Tentare
Deum.Na 9 ille de vna fpecic alleruit.de cęteris quoq;
var.c.1l.n. vulgarib.probationib.communisDD.Icho
39. & fc99 la intellexit, eadem enim in omnibus eft ra
cipel. Calcio.quia vel potcſt illud deli&ú aliter depre
fechef 6.bendi,& tunc nulla adeft neceffitas : & ideo
b c. vle.de
purg vulg. miraculū petitur à Deo citra neceſſitatem ,
D.Tho. quæ eſtaperta Deitentatio :velli non poteft
d.a.3. ad 5.( ciri aliismediisillud peccatum, tụnciudex
Az & Na eft iniuftus, qui de quibus iudicarç non po
part.Peựr.teft , eo quòd diuino throno ſuntreſeruata ,
Anchar.in iudicium vſurpat. Sed,libenè cõlideres ſen
Binse d.9. tenţiam contra ſentientis ſcriptoris; ſemper
1 Aleza.de hic adeft Dei tétatio. Etenim vult iudicem
Hal.p.3.9: non deuenire ad hanc prabam , niſi habeat
45. mem.s.
Valen ,?.3 . ſufficienţia indicia ad torturá ; nec ad alium
diſpu.6.9.finem ,quam torturæ , hanc probam tuetur.
14 punc !.
Tuiçeçré . pide qua de hac re doxipreçed.fictio.in princ.Co
ad 2.94.4. natur hoc crimen rentationis Dei quadere,
in priu .n. quia figna & miracula ſæpè legimus $ S.pe
Tulumti.ca Tita,ab Abrahamo,cius feruo,Gedeonc , cz
9.1.2.& 3
. fe'is Rrp.cú Alex . de Hales,hçcnð faậta ad |
imi .
 Lib.IV.C.IV. Q.V.S.III. 711

imitationé polterorum , ſed in ſignificacio

nem & figuram fucuri, iuxta illud Apoſtoli,
1.Cor.1o. v.11.omnia bec in figura cotingebant il
lis. Quod fi figuram non rccognoſcas ; dico ,
( peciali Spiritus fan & iinſtinctu veliuflione,
ſeu reuelatione ea feciſſe ; nec aliter licere à

Deo lignum perere , iuxta D.Tho.autma. 2.2.qua

gna & cuidéti vcilitate, vel ncceflitate id exi . 198.art...
gence , v.g.ad gencis alicuius conuerſionem
certò inde ſubiccuturam ; vt Apoftoli, & alij
Sancti fecerunt. In noſtro verò caſu , quia
Deus latis multa dedit media legitima veri.
catis exploradz ,neceſitas iſta ceſſat: vt ſup
ponit Stephanus Pontifex. Quod accinerad
Achaz: illc per Eſaiam reprehenſus fuit ,co
Dai ſignú oblacum relpuerit, nc Dcú ho
norchocafficerer :quod,quid ad rem quçlo ?
3.probatur conclufio, quia hic non oft mira

culolaDei operatio cenſenda, ſed pa& ú Ma.

gicum cum dæmonc ergo illicitum iuflionc
ſua ad hoc cooperari. Probatur antecedens,
quia hoc promiſcuè contingit ad proie & io
nem in aquam quam faciuntiudicesCatho
lici , & hæretici, vt conftat ; quia maximè
hæc proba viget inter hæreticos : fed hærc
cici non faciunt vera miracula. Si dicas hoc

ad contirmationem fidei ipſorum non ficri,

Ref. Nulla illos vnquam facerc ad cófirma.
tionem fidei :tam ordinaria verò & côtinua
cosfacere ad aliam rem probandam ;id nun
quam auditum , nec credibile. 2. probatur,
Yy_4 Deus
 712 Difquifitionum Magicarum

Deuspernullos facit miracula ſine neceffi

tate :hicnõ eſſenccefliratē idoneam ,often
fum eft.3.vera miracula Deus aliis miraculis

núquam eneruat. quia veritas nequic impu

gnare veritatem. Ergo G ſagas non demergi
foret verum miraculum, nunquam hocaliis
miraculis euerteretur.Sed legimus aliquan
do Deum per miraculum hancimmerſibi
lem Magorum yim luſțuliſle, adeò vt de fa .
cto lagæ aquis demerfæ & abſorptæ fuerint.
Ergo illa visimmerſibiliş nö eſt miraculoſa.
Quod ſubfumph id probatur ex Hilt. mira
culorum quam Cælarius collegit ; vbi lib.9 .
narrat, maleficos quoſdam qui,freci malefi
ciis , ſupra flumen ambulabant ,proie &ta in
flumen facra Euchariſtia , ftaţim demer
los fuiſſe. Si dicas illud ,ncciniudicio , necà
iudicibus actum : Inferre poffum , igitur hæc
virtus immerſibilitatis non eft à Deo tribu
ta maleficis, pro ſigno certo criminis com
probandi
. Nam his verèmaleficifuere, & tą.
médemerfi ſunt, vi ſacri panis Euchariſtici:
Ergoʻmiraculosè demerfi. Ergo miraculo
pofteriore deftru & um prius miraculum fo
ret, etiamfi coram iudicibus eorum iuffu id
actum fuiſſer.Nam vis miraculi non reſtrin
gituradiudicum præſentiam . Vrgeo quarto
miracula Dei núquam fallunt, ſçd funt cer
ţillima & infallibilia :hęc,pba fallit aliquan
? 122. do. Refp .* Hoc fieri fraude & dolo carnificis,
Ivel quia nó benè aduertunt iudices, & fidem
non
 Libri IV. C.I. Q.V.Sec.111. 713

non habent, nec facis confidunt Deo, quod

tamen erat neceſſarium ad miraculi patra
tionem.Sed contra,li fit faga ( ſecundum vos)
mergi non poteſtyi humana adhibita : quia
nullæ vireshumanæ Angelis bonis miniſte
rialibus poſſunt reſiſtere:Ettamen nume.31.
faflieſtiseam , quæ malefica crat, vià carnifi
ce demerſam :cibi ergo ipfi reſpõdeas.Idem
Godelm.ex literis cuiusdam Nobilis Boruf.
fi, ſex ſagas diuerſis vicibus,cùm verè con
ſtaret eſle reas ,in aquam gelidam colligaris
artibus proie &tas , ſubmerſas fuiſſc ſcribit : f41.3.dela
& de pluribus hocidem affirmat loan . Alt- miisc.4.
hulius b. Confirmat fagas aquis ſubmergi 6 admo.
poſſe & folere Dubrauius Epiſcop. Olomu- nic. ad Iu.
cenſis libr.8.hiftor.Bohem.agens de Vratislao dicem.
Rege; Idem Vratislaus Gerardo Prafuli ac fratri
quo auxilio fuit in abolendis tollenduý magorum
portentis,artibusg maleficis:quas tuncmulii viri
mulieresg nimis licenter exercebant ,mentes ho
minum faſcinoturbantes ,boumg do pecudum lac
egetem alienumpellicientes atgipſa interdume
lementa damonum violentia concutientes,per que

imprudens vulgus à fincerain Deum fide cuerte

batur. Nec tamen aliter Gerardo malis obuiam į .
re,quamper cenfuram Ecclefiafticam licebat:cam

illi non pluris quam plumbeum gladium æftima

bant.Ergo non ferrumtantum fedignem quog dyo
aquam Vratislaus maleficis admouit: aliosg ſecuri
feriri , alios flammisexuri,ſagas nonnullasaquis
fubmergi infit.Afghacanimaduerfione in an &to -1
Yy5 CS
 1714 Dyquifitionum Magicarum
!
res amplius centum diftri&ta,reliquos definere anté
vetitam , damnatamg wetu fimilis pæna coëg:t. ]
audis ſubmerſas aquis ſagas Boëmiz . vbitú
miraculi vis, quàm prætendunt : Effugium
vnum video ,ad inquilitionem à Deo fubuc
niri, non ad ſupplicium . Quafi non illa ad
hoc dirigatur.Quaſidiploma de illa his no
Atris aquariis vllum ſit peculiare.Quod ccia
addicur;dciudicum parua ſeu modica fide;
planè impertinens eft, illa enim di&is fcri
pturæ locis exigitur fiducia in miraculis, ģ
ad fidei confirmationem cdenda erant,non

quäad iudicum inquifitiones , & notitiam

pertinebant. Matth.17.v.20 . Mar.9. verf.33.
et 24. Quod autem de Scæuæ filiis fã.19.
adfertur,id vel codem referendum ,velad rć
nihil omnino facit 4. probatur hic pa & um
interuenire , quia cum ncc naturali hoc vi
contingat,nec miraculofa Dei operatione; M
reftat fieri ex vi pacti cum dæmone ; non
quidem explicitivelexpreſi, tale enim iu .
dicibus nullum nunc puto intercedere ( ne
que aliud probant, quæ mulcis dicit auctor
ille lib.uic.3.6.n.91 .& quod dicit elle pa & um
implicitum cum Dco,id iam probatum eft
elle explicitam Dei centationem . )Sed dici.
mus cum primo aliquo iudice pa &tú expli
cicum interceffiffe dæmoni ,vt dæmõ ad ta
le ſigaum proderet occultū & latens crimé;
nempe vt, quæ ſagæ effent,cas fuftineret, nc
mergerétur: poftca (vt contingitin omnib '
huiur
 Libri IV . C.IV.O.V. Sec.IlI. 715

huiuſcemodirebus) alii iudices hoocdocti,

viillius primipa&ti, idem obtinucrunt , atq;
ita iã ét ignari,ex pa&o implicito operant.
Pactum verò hoc implicitum intercedere
patet , quia ſuperſtitiones omncs nituntur
cúl, 1.2.de
pacto implicito,vt docet B.Auguſt . * ( &
doct.Chri,
coomnes Theologi ) Lege D. Auguſt.loco C.2O . 22. &
illo & ſeqq. cc . & deprehendes hîc , & ſu- 23.& do
perftitionem , & pa & um implicitum verſari: cui c.2.q.s.
quia effectus neceft caufæ naturali adæqua
Eus;nec talis ,vt à Deo debeat meritò permi
raculum exſpectari.Cum ipſis fagis non in
tercedere quo ad hoc vllum dæmonis pa &ú
no male ſentit,nccinualidè probat ille icri
proſà num.97.Nam in illo exemplo quod in
bi narrat clauiffimèid cernitur,referam eius
verbis; Quemadmodum hac adhuc affote in pra
fi&tura Linnenf ,Diocæfeos inferioris Colonienfis,
accidiffe dicitur ,quod verula quadam videns duas
mulierculas aqua tentatasnon fubfediffe,fedfuper
nataffe :ipfa ad prafeftum lociaccurrens einter
pillans, confý, sam ipfum quàm ceteros miniſtros
iuftitia prafemtes permoues,volens ac acerrime in
fans, vt& ipfa aquis sentaretur:
fe licet apudpo
pulum fufpedia admodum fir de hac maleficials be
refi,iam iamen innocentiam fuam per hoc coram
populo teftatam facere,indignamg, hacfufpicione
publice ſe eximere,velle.Annuit importuneeffings
sătipfefius,& cater :fed hancin aquãproiežiã eui.
dēti ſupernataffe,neq, ut demergeretur,velfunda
peteret( quamuis id pudiofe fuometu fuperaquas
tentans)
 716 Difquifitionum Magicarum

tenians )officere vlla ratione poruiffe dicuur. Ex

tracta , eoquid carnifex fuorum membrorum ipfa
iffer interrogatur:potuiſſe infimulată hoceffug:fe
periculum , donec producto accufatore, neceſſitas
adeffet huictentamini.Tandem confluentibus in .
dictis conira eandem compluribas, ipfa ante tortu
ram quarentibus refpondit , amafium fuum fibi
fwafiffe, vt hoc aquæ periculum ſubiret:fe illam li
beraturum , & in ipſis aquis, famam vitamg, eius
adferuatærum effe. Hac confeſſione fponte prolata
incineranda cadem fuiffet, nifi fe ipfam in carcere
pridie fufpendio fuffocaßet. ] Cernicis in hoc
exemplo , tacitum pactum quod operacum
in tribus mulierculis , & quoad tertiam præ
ualuit pacto expreſſo cum tertiâ inito.quia
volebat dæmon hancrogo tradi, vel faltem
necari, moralicer certus impænitentem o
bituram . Iudices autem iſtinon ſunt ſecuci
fcriptoris illius fententiam , quia non fuffi
cientia habentes indicia , ad ſolas muliercu
læ importunas preces , ad hanc purgationé
proceſſerunt ; atque ideo ex duplici capite
grauiter peccarunt. Primò quod vſi illicitâ
probationę. Secúdò & præcipitanter ea vſi.
Sed hinc colligo ſcriptorem ab aliis iudici
bus; qui ſimiliter praxi illa vtuntur diſſenti
re : dum ipſe vult, præcedere ante probam
debere indicia ad torturam fufficientia :illi

verò putant,à proba cum aliqua diffamatio . 1

ne poſſe incipi. Qua in re fortaſſis loquun

çur magis conſentancè praxi ordinariæ illi,
fed
 Libri IIII.C.IIII.Q.V.Sec.IlI
. 717

ſed reprobæ.s.probatur hoc pactum ,ex mo

ribus Diaboli conaturille Dei miracula ef
fingere . habere conatur ſuos martyres : qui
funt hæretici', & inter hos fage. idco licut
Deus pleriſq; ſuis Martyribus miraculole
conccllit:vtaquis mergi non poffent ,in vc
ræ fidei confirmationem : fic Diabolus, præ
Itigiofo miraculo conatur perfuadere ho
minibus etiam ſuos Martyres eſſe immerſi
biles: & hoc pa to duo conſequi conatur.i.
vt illa Chriſti miracula falſa reputentur.z.ve
faltem ipfe æqualem cum Deo poteſtatem
habere videatur: & præterea confirmentur
in pertinacia pſeudomartyres ſui,quibus fic
perſuadet ſe eos feruaturum in igne, ſicut
ſeruauit in aquis.Confirm.hæc ratio, quia fi
aliqua faga ficinie &ta in aquis verè pænite
rer & animo ciuraret, ftatim mergeretur:qa
pactum ceffaret.
4. Probatur noſtra concl.Non obedire in

ſpiritualibe ( cuiuſmodi eſt id de quo agimº)

Pontificimaximo, eſt non obedire Deo, iu
xca illud ; Qui vos audit me audit ,qui vos per
nitméfpernit.Sed non obedire voci & iuflio.
ni Dei eſt graue peccarum :ergo vti hac pba
eſt grauiter peccare ,cum Pontifex eam pro
hibuerit vtprobarum initio huius fe &tionis.
Min.probatur verbis Samuelis,nunquid vult
Dominus holocaufta e victimas:( 9.d .nunquid
magis gaudet Deus cæde & ſupplicio noce
N'tium ? uiam & hivocanturà prophetis hoftiz
& vi
 1718 Diſquiſitionum Magicarum

& vi& ima,yc docui alio loco ) non portuss

* 1.Reg.is vt obediatur voci Dominię (ve non cendatis ,
ô iudices ,contra Dei prohibitionem .) Me
lior estenim obedientia quam victima: d aufimla
taremagis,quam offerre adipem arieti. (Suauior
eft Deo odor obedientiæ , & humilis ſenſus
veſtri ſubmiſſio , quam nidor aduftarùm ex
vetitis probationibus lamiarum . puras ma
nus veftras & mentes amar Deus ſubmiſlas
præceptis vicarii ſui;non rogos , non pyras,
non chillas miſeraruin contra Canonum

cepta examinatarum ,damnatarumg ) quo

niam quafi peccatum est artolandi, repugnare, &
qualifielu idololatrianolle acquiefcere. I Quid
accommodatius ad probandum , hanc pre
bam Canonico iure veritam ,ad ariolationé
fortis diuinatoriæ , & manganicam diuina :
tionem pertinere :Nó dicimus illic Samue
lem de lagis , aut hac probationelocutum,
non ita delipimus:ſed dicimus hocabeop
batum ;inobcdientiam , quæ tit prætextu al
tcrius boni, Deo ingratam & ariolacioni fi
milem eſſe.hincinferimus ,cùm hæc ſirino
bedientia valde fimilis illi Saulis inobedie

tiæ ,vt oftédi: idem & illa meruit, mereri no

men , & in eandem claſſem reduci.Addimus
hoc argumentum ab aduerfario viſum , ſed
non depulſum.lege quæ fcriplicà .123.21%
ad 127.& videbis meverum dicere.Quæ ve
romox ſequunturde damonú porcitate in
corporib.deferendis & fimilib.ad rem nhill

perti
 Libri IV . ( IV.2.V 1. Sec.IlI. 719

pertinent. Nam conari negare ,vim dæmo.

num in corporibus mouendis, vel in cleuan
dis , & ſuſtinendis in aqua , id fanè foret in
philoſophiam , quod folæcifmus in Friſcia
1 num . Egimus de his lib.z.vbi ctiam docui.
mus,vera per Satanam edi miracula nő pof
I ſc ; & hæccadem omnia D.Binsfel. breuiter,
ſed folidè docuerat,ideo contra illum ,q hic
Ś miraculum nullum agnoſcit (vt necego) co
h ta illa diſputatio & noyquazia ,à 1.128.1 /4149.
& quæ porrò ſubduntur; à Deo talem potc .
ftatem eludendi iudices dæmoni non per
mitti, ca planè nõprobantur fatis.Cogitme
aduerfarius hic extra chorum nõnihil, vt cū
ſubſequar.Multis cnim conatur hic fuade
re dæmonem hoc in aquæ elemento non
poſſe :qadæmonelt ex elemento aëris com
pa&tus,nõ aquz : fed facilius in inuicem ope
rantur & poffunt, g ſuntex codem elemen .
to compacta ergò faciliùs dæmon operatur
in aërc, quàm in aqua.ergo non quia poteft
corpora ſuſtinere in aëre , ideò potelt in a
quâ. Rep.hoc tantum probare poſſet, & dif
fcilius faciatin aquâ.Sed ncq; hoc probat.
Nămaior argumenti,dæmoné efle côpastú
ex corpore aërco ;eft erronea :vel ſalté pror
fus temeraria,& idco monco fcriptorem ,vt
retracter , & legat quæ Scholaſtici eâ de rc,
vel á cx illis & ex PP.optimè Molina, & Va
lencia. Necadré prinent, quib.fusè agit ,vt in z.p.q.
loftédatdæmonesin aquâ nihil miraculiha- ss
Etenus

-!
fat.i.de of720 Difquifitionum Magicarum
lic.ako. Etenus oftendiffe . Non enim ſequitur aliâs

nitaris.s. non fecerunt: ergo ncctunc poterant,nec

& ibi Abb .
nuric poſſunt. Et quod dicit.Priſcos mar
& Dd . de
confti, fu- tyres idcirco diuinâ virtute ſupernataſſe ; id
se Jal.in iam nos docuimus fententiam noftram ro .
auth .No borare.Sed neq; eſt verum nullos martyres

az. C. de Chriſti ſubmerſionenccari potuiſſe. Legat

finokteft. Surium ,legatBaronii Martyrolog. & Anna
Co les,inueniet cõplutes aquis ſuffocatos, no
b’Anto:
Maria
tar,in tra- lo immorari :quia hoc eſt. do nepepgor.
Etar. de S. Probaturconcl.quia ludex fine caufa fuf
comu.Dd.
opin. 1.3. ficiente, & prægnante recedens à commu
inſpect.1. ni lentétiâ Iuris interpretum ; perperam iu
& 2.
Cl.nec ma dicat “, & proinde peccat,vt & Doctor co
giſtratib. fulens line idoneo fundamento contra illa
32.dein . 6. His addimus Corollaria quæ ſequuntur
iu .Kircho.
cómu.opi. ex prædictis.primùm iudicem : qui hac pro
Cét.s.co. , ba fuerit vſus,poffe cóueniria &tione ve pof
cl. 30.Go- funt, qui iniuftè aliquem carceri mancipa
delm . ſup .
00.30. runt * 2. Si , cùm non adfint alia fufficien

a d.c.fen- tia indicia ad corturam , propter adminicu

tētiáfan- lum huius probationis vulgaris reum fub
guinis &
d. cap.ex dat torturæ ludex, peccabit, & tenebitur á
cuarum.
& tione iniuriaruin , ví ſuprà etiamſireus in
el.pen.D.!
dean.eft tortura non faceatur. Quia iniuriam fecit
cómu.Dd. no'n debitè corquendo, vi indicii à iure im
cerib. VI. ! d.
probati Quod ſi reus tormentorum vi
uio & Cla .
to, quos confiteat ur; confeſſio erit nulla , quia viex :
fequicur torra :& iudicium ex ea fubfecutum nullum ,
Binsf. fup. & fententia irrita °: Er per conſequens lu.
& dicá se
h. rel.icq. dextalem ſupplicio mortis afficiens;homi
cidit
 Lib . VI. C.IV. V.VI. 7211

cidij reis eſt ,coram Deo.quia occidit , quem

non habebatius occidendi. Notandum ta

men confeffario, diligenter perſonam iu

dicis conſideret. Nam li caſualiquo fieret,
ve laboraret ignorantia inuincibili ( quod
vix puto poffe hodic contingere ) immunis

effet à peccato in foro poli : & laborat vinci

bili,promagnitudine & probabilitate igno.
rantiæ decreſcet peccatum . Hanc puto
veram & ſecuram de hac aqux frigidæ put
gatione ſententiam .

QVÆSTIO VI.

Dequibufdam aliv vulgaribus probic.

Vædam eft probatio per pondera &

lancem . nam in eadem Germania ap
pendunt ſagas , & aiunt cas vltra cercú pon .
dus ( nempe librarum 14.velis.) deprimere
non poffe quaritumuis ſine proceræ vel ob
elä. hoc etiâ R eckius dãnat lib.de proba aqua
frigida,à num.41. Ego idem de illo dicendum
puto , quod de aliis vulgaribus purgationi
bus. nempe niti pacto dæmoniaco, ſuperfti.
tiofum effe , & cum Dei tentacione coniun
ctum . Canonibus expreſsè non prohibetur,
quia eft inuentum planè recens .
d . Eft quoddam fortis , ſeu purgationis
genus per crucem , de quo fic mécio in Con
ſtitution . Caroli Magni, *vbi iubentur lici- * lib.z.fol .
gantes crate ;autfcuto , & fufte deceitare. & in 62 .
Z Ż Ca.
722 Diſquiſitionum
Magicarum
Capitulari , vbi habes , campo velcruce conten
dant. Ex his locis crucem fuiſſc genus armo
rum quidam volunt. Ego non aſſentior. ſed
puro fuiſſegen' purgationis per fortes , qui
bus fe ad crucem aliquam ej manus impo
nens,veleam amplectens, quis expurgabat.
Sanè illis locis cruci , campushoc eft ducl
lum opponitur, & in teſtamento Caroli Ma.
gni apud Nauclerum : fi seculator contendere
voluerit de ipſoperiurioflentadcruce.) Cruce cc
go contendere,nõ aliud , quam ad crucem ſtare.
Stare verò ad crucem quid ſit neſcio , niliid
dixi. Crucis iudicium etiam Friſoncs ſuper
ftitiose exercebant , vt docetlex corum 14.
fortes tales effe debět. duo talide virga praciji,quos
tenos vocant:quorum unus figno cruow innotatur,
alius purus dimittitur , & Lanamunda inueluti,
\fuper altare few reliquias mittuntur; & presbyter
fiadfuerit, velfpresbyter detit puerquilibet , v
nune de ipfis fortibus de altaritollere debet,& inte
rim Deus exorandw , fiibli feptem qui de homicidio
commifo iurauerunt,verum intalpint,euidentifs
igno oftendent . Siillum qui cruce fignatus est fajto
it , tunc vnuſquiſque illorum
feptem faciatfuam
ideft, cenum ad virga, & fignet figno fuo ;
fortem ,
vt eum tum ille , quam ceteri qui circumftant, co
gnoſiere poſſint, & obucluantur lana munda, da
feu reliquiis imponantur ; & presbyter fead
altári
fuerit,fi verò nó, vtfuperius puer innocens, vnum .
quemg illorum figillatim dealtaritollat , & liqui
Jarien : fuam efle cognoscritregat; cuiusførtemex
treman
 Lib.VI. C.IV. 2.VI. 733

srcimam effecôtigerit, ille homicidij compofitionem

perſoluere tenetur ; ceteris, quorum fortespriùs le
wata funt, abſolutis. ]Siritus etiam communis
Francis fuit, ceriarecruce non forec aliud, quá
fişindicio crucis contendere; & flare ad cru
tem foret, cõuenire cum aduerſario ; veftent
ambo crucisiudicio, quod forcè veriùs .
3.Huc pertinet fortitio illa quatuor Con
Itantinopolitani imperij candidacorum , A
lexio Murziphlo ſuperato ; quam ,Bonifaci
us Comes Montisferraci, Balduinus Flan.
driæ comcs , Ericus fan &ti Pauli , & Dandu
lus Dux Venocorum , padi : vt in æde Apo
ſtolorum , pro numero car.didacorum , qua
tuor calices ordine collocarentur ; quorum
ynus ſolus hoftiam ſacram contineret , cæ
teris yacuis ; coſquc totidem Sacerdotibus
traderent , vt ad cuiuſque Principis nomen
vnum collerent, & eis redderent : imperium
verò illi deferretur , cui calix obtigiſſetChri
fti Domini corpus & fanguinem continens.
Sed meritò poſt, illis pačio iſta diſplicuit, &
ius deſignandi quem vellet , communibus
ſuffragiis in Dandulum contulerunt. Aarrat
Nicecas in fineannal.
4. Huc pertinent quidam olim qui res a

liquas abiccere , vt ex carum recuperatione

cognoſcerent,fibi delicta ſua dimilfa à Deo ,
Hoc enim eft Deum tentare ; nec licet ,

nig habitâ reuelatione ad hoc faciendum :

Zz 2 quod
 724 Diſq . Mag. Lib.IV.CIV . QVI.

quod credendum de fan & o Accilano Zamo.

rengi, de quo Marincus Siculus, libro quinto,
rerum Hipon . & de fan &to Arnulpho ex Lo
charingiæ Principe, Eremicã, & Metenli

Epiſcopo ,de quo Fulgelus,

bib.6.cap.9.

HEC DE CVNCTIS MAGIE

generibus di& ta, & • terminus furto

Tomi Secundi.

INDEX
 INDEX RERVM ET VER
BOR VM TOMI IL

A.

A Aromis virga. 479 s. Adalberti anathema

abbates tres phil. falfum , quod est A
tro necati. 39 delberti heretici.264

Aborfus per maleficia. Adolphi Scribonij pro

103 bationes reiccta. 661.

Abortius excifi à magis. do feqq.

Aduocatorum veterum

Abraham en Propbeta Superffitio. 466

387 Ædely fomnium . Sol
Abraham Genesliecos Egyptiaci dies qui, faſe
sfonuicit. S75 doctum . 335
Abrabuwij bumilitu . Æfculapij templo cuba
383 Aromātia. 45i ( bás.337

! Abraha ſerwus fignum Eternitatis participes

petiit. 421 Propheta quomodo .
Abfracta pro concretis. 313
Agamemnon . soo

Acbez quo liberos modo Agnus caftus.

per ignem luftraris. Agnus Scythicus. 487
Agreſti haretici calús
Achatis potus . muxiatorismors. SOS
Achamifurtum . 420 Alantoides membrana.

Acredula pranotio. 538 446

Acupunctura. 88 Albigeriana viſio. 416
103
Acuis per cutē prodean- Alomena partus.
tes ; doc. 132 Alchindrine liber nefs
S Adelbersus. 397 rius . 492
273 S.AL
 Index

S. Adelguudis. 400 Amatorium maleficis

iskacur prohibita.sto quã noxium mēri
sleetriomantia. 488 corpori, do quare. 38
Alexander Hyme- Amatori, veneficijma
nenus . teria,de exemple. 12
Alexandri Magni fam . & feq .
sos Amatorione folo makfi.
Alexandri Magni vi cio abutantur rebus
foo. 327 Sacris ? imò de aliis
Alexandri Medicis per- maleficiis Sacramen
cuforpræfignificatus ta prophanant. 34
Amatoriorüveneficiorã
Alexandrinorum Bra . huius aui deſcriptio
.
κηννομίαν.. S18 do facrilgia varie.20
Alexiss Brana. SIS Amatoriorum malefi.
Allabius. 513 ciorum ingredientia ,
B. Aloyſius Bertrandus. seu materia.
404 Amatoriis veneficiis ve
Alphonfus rex Arago luntas coginó potest,
num.200.550 bene turbari conca

Alphonfus ſapiens Rex piſcentia , & fanguis

Caftella për aftrolo offeruefcere, & c. 29
giam deceptus. S17 Amcibiſti geftatio fis
Alphonfus 1.rex Neapo- perftitiofa. 409
litanor.
300 Amniomantia.466.eius
Alphitomantia. 463 origo & caufa. sz.do
Alfatica ſuperftitio. 404 Boq. (mon.145 . & feq .
Althen ilipes fatalis Me Amoris pſes quidā Da
Lagra. 109 Ameris remedia natu
Alexromantik. 463 ralia,fuperflitioſa, do
A kaſas mele ficiatus.is ! diuina. 44.45
Am
 Libri Secundi,

Amphiarai tempiù ve Animantium prafagia.

ticinam . 337 527

Ana, quid Cabaliſtis per Annos de tempore qui

Alephfinak , & quid colant, 235.236

per Min . 253 Annulo quodam empts

Ananiſapta quid , o Princeps deceptu in
410
undeductu,fuſe dif- ludo:
r
cutitu . 253. & feq. Antech rif ti nomen cur
m
Anabaptifartó fomnia. peroso.fignificatu .

Andronicus Imp.Sacri- Antechrißi tempus va

kegus. me pradixere omnes.
Angela Boëma. 386 575
B. Angela de Fulgino. Anitopomantis. 464
126.387 Antigonus. 566
Angeli populorum cm- Antipathia bowinis cãe
ISII damon . 401
ftodes.
Angelica ars . 219 Antonius Cardinalis
Angelis dasa propbetia Granwellanus. 523
307 S. Antonij regula ad ds
Anguilla perfe &lociceto freinend assenelasio
per poficum , dopoft- nes,explicats. 401
ca inuolucra fatusfo- D. Antonio confecrandi
litsomnia.121.6feq. porcos origo & risus.
Animalia an ipfa pre 247
nofcant, quod fignifi . Antonij Verderij error.
cant. 536
Animalium noxiorum Anto.Tiberti Cefanatis
exorciſmi due coniu . diuinatio. $ 35
rationes qua licita. Apollo Myricans. 406
245.(ofeg . Apollo if menius. 461

22 4 Apolo
 Index

spollinis varia oracu- Arborum , berbarim &

ha. 424 Aorun prognoſtica.
Apollonius Tianeus. 528
Arcarius damo in Mif
Apollonij Tienai ia mia . 427
ctantia . 439 A equipanum prodigi
Apoftafia à fide. 182 um . 323
Appa & Gels vt tutarą Aretinorum fins. 464
caſtitatem , 47 Argentinenfis quidam
Apparitiones angeli, da heretici 634
Deipara . oos Ariobaldus Dux Lon .
Aqua an oderit malefi- gobardorum .
Cas? quod non.66 . Ariopharnis Thracum .
f-99. regis iudicium . 300
Aqua ofcenfus malefi- Ariolatio quid & unde
cus. 17 diela . 4SS
Aqua rarefactio & con . Arushmantia duplex .
denſatio facillima. 492
132 Arluna Scythica . 405

Aquarum prafagia . sao Arma maleficio imbuta,

Aquila Ponticuscur pul gladius annulus. 103
fus ab Ecclefia. sos Armorici Baronis infan
Aquila Britannus . 337 ticidia . 164

Arabs fignificat latro- Arnulphus Lotharingia

nem . 500 dux . 724
Aranea ſpecie demor . Arnobij ſomnium . sos
182.6.feq . Aronenfes, energumene
Arbitrium liberum ab quomodo à demone
folutum Iudicibus no vexate do quedem

competere: 700. ebu literate. 379

seq . Areptitii ſen obfel !. 428
Arre
 LibriSecundi.

Arreptitiorum reuela- Aſtrologis vera dicenti

tionesfalfa. 352 busminus credendü.

B. Arfenius. 399.
S.Arſenii do &trina de la Afrologia quatuor par .
morum lucha do uho tes diſcuila. soo.de
riis infidiis. 394 Regg.
A feletarionis pradictio Afronomia do Afrolo
mors. 513 gia difcrepani. 499
Afimi veneratio. 432 Aibinais cuesta ad in
Aſpidomantia. perium . 513
Alaßini qui. 108 Arbeifmus ex Celuiniſ
A fumerequid. mopullular. 172
Alyriorum fortitio in Attilánus. 724
bellis, 480 Attile mater . 561
Aſtirites lapis. 21 Anfidi in Picenomulieris

Aſtra non funt certa r maleficium . 27

mnium çuentuum fi- Augurium quid& quo.
gna . sog supkx. 473
Aſtragalomantia. 479 Anguria oblatiwa dim
Afroiatri. 519 potratina que. 474
Aſtrologi quicxcufandi, Anium refpectu augurii
418. & feqq . nomina diuerfa.ibid .
Aſtrologi que nequeant Aurium tintinasio. 225
predicere. sou Auriginoſi morbi cura
Afrologi sape, babens tio. 59

partum cum damone. Ampicium militare ex

513 acumimibus. 478
Aſtrologorü peccataque Aufpicia pedeftria. 478
di quanta. Soz Ampicia quid & qualia.
Aftrologorü diuinstiões 473
cur aliquãdo vera.sas Axionomantie.
BA
ZZ
 Index

B. Benedicere animalibus

Babylomiarü farmi.
minarum comf Superfitiofe
cet . non li
ue
todo feaduenis pro- Benedi&tionis menfa o
Rituendi, & funium mifio noxia, 184. &
que tendebantur do . feq.
rumpebătør ,mos ex- Berlin.malefi. quopacto
plicatus. 31.32 glaciem procurent.88
Bancas rex .
497 D. Bernardinus Senenſis
Baprifmiaqua quo patto fontem diwinatorii
cauſa falutis. 671 obftruxit.
Baptiſmi ritøs defenſ. Bernacium maleficorum
fumma impietas. 88
Baptifmali oleo de agua BrigitsaSweca creius re
abutuntur malef.27 melationes defenfa.367
Berde fomnium . sos Birgellenfis damon . 173
Bertb . Coclitis pdictio. D. Blafipatrociniuma
nes. mors. 547.doc nimalium .
feq. Blephemorumpana do

Bafina Frane.regina ſa . exempla.

54.350 ( lis. 413 Bohemiçi magi prefti.
Bafilacius fanatic' qua- gia. 136.feq.
&
. 436
Báſilius imp (30 Bohemia fpectram mor.
Baſilius pſeudomonach . fis prefigum . 477
Batauns milaw irridēs. Behe. sagademerfa. 713
196 Boleslaws à canibus de
Beclzebub Numen Aca woratu . 180. & feq .
ron . 421 Bonnenfis vetula cobu
Begardi. 356 paper indiciñ probe
Begini & Begardi. ibid. aqua. 677 ( 259
Bilomantia ,
479 Boni hominis rei quod .
Bon
 Libri Secundi.

Bonum ssdicentis quod.

ibid.
C Adanera quomodo
Boni cur à demone ve Lancinent fine in
xentur . 170 patibulis , fonéinho
Boni minorisfuafu dia .

bolus foki impedire Calorã influentia pol

mains. funt pecies in phan
Bonis nocere poffunt,fed tafia producere. ssz
rarò ,malefici. 169 Caictari quadā fenten
Botanomantia. tia explicata. 213

Boum prafaginin . say . Caietani excuſorio reie

da. 328
& feq.
Brabántica fuperftitio- Calix pro forte. 573
Caligulam Cafonia fis
Branchidarum oraculã . jiulit. 38
426 Callia templum in Gar.
Brafileenfium enitopo gano. 337
lis . 549 Calumniatores Sancto

Breno miles Hifpanus a- rumpuniti. 181

leator à démone ins Caluinicrvor de baptiſ

mo . 668
ſublatus. 189
alium
B. Bricii miracula duo. Caluiniani amici demo
627 num . corum pareant
Brigida Scota. imaginibus , varia
Bruxellenſis muliercs exempla. 173.d-feq .

la diuinatio per fo. Caluiniani ofores virgi

manium difcufa. nitatis. 171
567 Caluiniſte precurſores
Burchardus Halberſta Antichriſti. 117
dienfis Epiſcopus. Caluin .reuelatives. 407
602 Caluiniſtarumvexillum

effigie
 Index

effigie demonis infi- Carthaginenſis mulier

gre. ?74 exfalfa reuelai.coupo
Cambronenfis Deipare ſchifmatis . 344
imago, Duellum . og Catharina Waliberi
miracul la Clinici vi mirus morbus exma
Loria, 605 lificio. 121
Cameracenfes quidam Catharina Senenſis ye
beretici. 633 uelatio de concept .B.

Campanaru oftenta mi Maria virginis dis

ra .
522 cufa, 370
Canangus ſignificat mer Catharina Bononienfi,
catorem . Soo decepta. 345
Capromantie ſpecies. Catholici o Ariani E
460
piſcopi certamen . 030
S.Carlefus. 204 Catonis dictum scutum .
Carnium efus. 45 224
Carolus Magnus Imper. Catoptromentia. 445
301
Catoptromantia in cups
Caroliregis Franc. mor . de plendenti 4871
bus ex maleficio. 99 mánoza , do samoxy.
Caroli Calui auiditas. 334. feq .
1 649
Cautelapro aqua frigida
CaroliMansfeldii comi reiecta. 679 (443
tis mirus morbus ex Celta ditli Germani.
maleficio.
134 Cephaleonomantia.459
Carnifex à malefica le . Cereris oraculum . 445
fus in ipſa iuflitiæ ex- ' Ceriti & Cererixli, 127
ccntione, 91 Ceromantie. 464
Carnifex à malefica iam Certamen duorum ve
rogo mandanda lefus neficorü mirabile. 90
afflatu . 167 Chaldæi qui dicti. sool
cha
 Libri Secundi.

Cbiribertus. 419 coram Deo , for varia

Charichrift Hibernia. cius exempla. 594
233 Clidorantia. 452
childericusrex Francia . Clemens V.citatus Co
350 Dao .

Chinarī divinatio per Clementis O & ouibulla.

duo ligne. 613

Chiromātia quotuplex, xindovestný. 223

& qualicita ;quacõo úradovíceas quid , go

$ 35 eandovi 439

Chironomantia fcripto . Cluniacenfes monachi

res , prohibitá katio Alphonfum argema
nis. 537 ragonie ex purgato.
Chorion . 406 rio sducunt: 203

Choſen , f.- Effen.316 Cogitationes an nota da

Chriftus quofenfu Pro moni: 416
pheta. 310 Cogitationes qüo pacto
Chrifts Domini factum Magidivinent. ibid.
cecum fanantis. 251 Cohobe femen . 354
Chriftianis cur obie &is S. Coleta prudensbumi.
infinticidia. 98 litas. 347
Chriſtianus comes de Colonienfis virgo. 184
oldenborg. ozí Colophonii vates. 426
Ĉhrifmatis vis. 196 Cometarum fignifica
Cineraris divinatio. tiones. szo...
seq.
461 Comitiff. fecta celui
.
Circı Byż sceni ftatue niana venefica dada
fatal:si 11. & feq. ultera iuf * mariti
Cifterna in Aphaceno occifa. 134
timplo. 442 conceptio B. Virg. Dei
Citati ad comparedum para immaculata de
 Index

fenfus contra quan- Contagio quomodoham.

dam pratenfam reo riatur. 52. & fega .
welationsem . 370 Coponus ficarius. 548

Conda Principis preſa- Côtradictiones defenſe

gia. 3o3.feq.
& ris proba aquafrigi
Confeßionis vis.133.033 L.
076. & feq.
Congelatio. 335 Contumacia inobedien
Conic &tatio quid. er tiagpana. 175
quotuplex . 498 Corinthilex. 541
Conieétatio iudiciaria Cornicis prafagium.s27
ex aftris quatenus li. Corpo imago animi.533
cita ,
499 Corporis difpofitisquam
Coniugibus vitanda cxpofise iluſionib.357
pbiltra. 41 Corpori naturaliter fer
Coniugum intemperan rum , d alia metalii
tia . 178 CA certo conformata
Conrad. Wimpina mul artificio innefoi non

sa pblegis clami ex pole. 136.6 - foq

Pic ) .
483 Corpori humano ex ma
Conradi Marpurgii lis humoribus inter
inquifitio. dum dura,vt tophos,
conftantini Stethetia fpinas,conchylia & c.
Arologi diuinationes. innaſci. ibid.
167 Coſtinomsntia. 451
Conftátinopelitani Cir- Craffus. 229
ci maleficæ imagines. Crateris impium confi
iii . & feq. liumi.
43
Conftantinopolitanum Creatüre quomodo las
imperium quo pacto dem Dei nobis propo.
forte obuenerit Flane nant, 671
drie comiri.
723 Cribro diuinare. 451 )
Cris
 Secundi Libri.

Grriſtalomentio. 446. parti enocasa . idem

pana . ib. folet mentiri ſeani

Critonantia , Cri 5.430.ở www.f@g
shria mulieres. 404 Damon cur vtatur ata
Crucifixi imagofangui te puerili ad diuina
nem fundons. 107 tiones . 358
Crucis figna quam vim Damon quadam perfil
habeat 251 non aque pored as

Crucis ſignum contra il per alios . 207.208

lufiones. 377 Demon cur potiuspera
1
Crucis fignaculo diſcer. lios quamfe, malefi:
Buntur illuſiones.386 cio nacias . ibid .

Crucis ſignum opponcre Damon son babes cor.

vifioni femreuelatio- pus aëreum nec aliud.
ni . 400 663
!
Crucis fignü pratermif. Damon alligasus loco
1 funnoxium.186.187
per maguw . 142.6
Cruce certare quid . 722 feq.
Cababant olim in tem Damon waleficus fuftin
plis ad fomniacapia net , We wergyptur.
da . 662 ( 143
336. feq.
&
Cubomantia. 479 Demon fomniisdeludes.
Cultrum excernens de- Damonis fraudes in ora
glutitum . 137 culis reddendis. 417
1
Curiofitas. Reg. Demonipermistit Deus
205.
Cyance ad Lycum . 443 aliquando ladere , con
Cyrus. 566 indices dicipere. 09a .
D. do feq .
ABAR.330 ( 449 Damoni fem deuovere,,
DA
Dedylomantis. vel eum inuacare qua
I
Demon pro snima ap- periculofum . 184
DA
 Index
1
Demoni homines tre Jideri.

dendipoteftas, 139 Dei gloria refultans ex

Demonwn aereum cor maleficiis. 170

pus habere ;error: 062 Dei prouidentia in tuen

1

Damones quidam leno dis dirigendis indi.

nes . cibus maleficii quan
20.& fig:
Damones qua , occulia ta da qualis. 693
queant reuelare: fui Dei prouidentia que in
Damones Lutheri de tolerándid ſceleribus
Svvinglii antcam malef. 10g
bulones .
17 Dei fuauitas,clementia ,
Demonum coniuia funt fapientia , porétia ,iu .
calamitates hominã . ftitia. izo .feq.
&

nomina ab effects. Defoncti pofcunt elee

232.do
feq. molynas, or ſpiritua
Damonă miniſterio non lia remcaia . 201.
licere vti, nec ad bo- . feqq.
250 Dementia breuis ac si
Demoniaci obfeßiopol dicula per makficiā .

feß. quo modo diffe i20.127

rant . 141. quomodo Depoſiti negatio. i87
intret damon.239.6 Defidua few fignities. 44
sq Doperatio.
δαιμονώνπς.. 127 Depuitio in finum fu
Danuelis liber fomnialis . perftitiofa . 33
Detractionis peena. 175
Daphnomantia . 46s Deuctionis .ſeu execra
Deus cur maleficia per tionis makeficium.130
mittat. 109. & feq. Diabolus quomodo in .
Deas cur permittat ho ducat in gulam & lic
mines à demone pos bidirem . 394
Dis
 Libri Secundi.

Diabolus in iudiciomili- Diſcretionis pirituums

tis patronus libera donum quid.Gde du
tor . 188
plici eius modo. ibid .
Diabolus unumquemque
& feqq.
decipit perea, q quiſq: Diuinario quãdo &quo
ANAI. kpeccatum.495 (422
357
Diabolus quomodo mun- Diwinatio quotuplex.
di rex fecundum L . Diuniatio quale peccată,
therum ; & quomodo foue qua haretica, qua
fecundum Catholicam non . 421
veritatem . 84 Diuin atio in S.S.an fem
Diabolus quomodo Deus per in malü fumitur.
faculi dicatur,ib.1466 304.66 fega .
Diadumenus vnde difl', Diuinatio qualis per
Didaci Ordoniy duellum mila. 419
cum Ź :moranis. 608 Diuinatio malefica per
Didius lulianus. 445
plumbū liquefactum
Dies SS. Panli , Vincen & aquam. 117
tij, Vrbani, loan . Am . Diwinationis definitio
nunciationis. 234 explicata, & quomodo
Dierum fauſtorum vel differai à vara obfer
infauſtorum obferua. wantia ,propbetia, con
tio . ibid . ieftatione.quarum fit
Dinafift. 464 rerum . vnde di& ta.fo
Diophanes magus. 451 lemnia inſtrumenta .
Dirá. 476 409
Difcretio experimenta. Diuinationis à prophetia
lis, quid & gua nomi- ocõiectatione diſcer
NA ( IHS . 342 sonda canones. 418
Diſcretio pirituum do- Divinationirecipiendağ
& rinales quá." ibid dipofitio apta. 306 307
Diui
 Index

Diminationem explici- Dwellorum incertitudo

tamo illicitam effe, ne dininftitia. 608
wo Chriſtiabus poteft Duellorum variorum
licite ignorare. 421 exemple.6os . Reg.
Diuinationes cum pacto Duffus rex. 109

expreffo ,feu explici- Dulcinifta. 356

432 Dunſtanus ignita forci
Divinatores aſtrologiex pe naſum Larua com
repub.eiicie ndi. 520 prehendit. 381
Diu ina tor es conful ere Dura decraffa quopacto
non licer.
421 damon queat verè
Divinatoria försilicita. astfalsòcorpori in
708 ferere. 135
Disinatoria fortis fpe
I.
cies . 479

Dottrina,& cruditus Ecclefia precationes

quid vulgo interpre
ti. 317 vala repelendi. 249

Dodonides colübe qua- Ecclefia non obedire est.

les. 425 M.pecca . 588.703
Donatifte Sacribgi. 196 Ecclefiafticas cerimoni
Drucº Londinenfis.408 asfuperftitiofisritib.
Dubiü quid , do quando cöferre blephemum
in dubiis mitior fen da impium est. 252

tentia fequenda.258 Electiones aftrologica.

Duella omniiure prohia soo . & feqq.
bita docetur. 608 Elecmofyna potest forti
Duella quandoPrincipes to haberi. 570
poffint pmittere. 612 Eleemoſyna data luges
H
Duellorum caufa. ritus. an periculofa . 193
603.& feq. Eleemoſyne vis. ibid .

Elecmr.
 Secundo Libri.

Eleemofynam denegan uxormalefica , 110

tes faſcinari. 194 Enthuſiaſte haret . For
Ekemofyna defunctis Epachij pena. 196. ev
profuni. 201
feq.
Eleemofynis impetratà Ephemeridespaftorã, es
resan efficaciores.239 rufticorñ, da nautara
Elia humilitas, unde patz .
399 528
Elizeus cür pfalseusre- Ephefiortinot & qua.484
quifiuis. 306 S.Ephrem . 345
Elizabet.Crofiha. 408Ephialtes , feu iniebies
Elizabetha Barshone morbus.
557
vaticinia . 409 Ephed quid de qustu
Elementa tantum funt plex . 315. & feq.

tria: nullü ignis . s20 Epilepsici epsi makfiche.

B.Eleutherius, 174 IIS
S. Eliſabesbe Scomaugi. Epileptici patent falfi:
reuclationibus. 353
enfas defenfi. 360
S. Elphigus. 393 Epheles Me(fews.561
Elymu nugiss. 208 Ericksus magia. 434
Elzena maleficus. 87 Erkimbaldi de Burber
Emma Regina. 618 fullum miraculo
Énergumeni tos curtem Ja Euchariftia perce
pore Chrifti. 172 prio. 591
Energumcnorum corpo . Evangelium . 331
ra an poffit damon Euchariſtia quo modo
fubingredie quoid exitium fitfumentis.
pacto. 140 590
Energumenos veros, re- Euchariftis vere ad falso
periris, de qui takes sem inftituta . : -589
fint. ibide fagg. Euchariftia contempia ,
Enguerrani Marignani & formidata . 586
 Index

Euchariftia facramenti Exccrationum fex Di

forma à Deo inftitu. rorum in feipfos ex
q. empla.
255.fe
& 184
Euchariſtiamiraculum . Exorciſni viscum mil
27 ſe facrificio. 184 185
Euchariftia fumpta pur Exorciſmorum formula
we dicta . 246
gatio , defenſa exem
plis & ratione contra Expuere infaciem vifa.
Hotomannum Cal 390

winiftam . 589 Ecftafis feu raptus pro

Euchariſtie vis. 133.196 pher. 334

Euch ariſ tia cont empt a Exftatici. 429

vltio . 182 Excifpicina. 456
Euchariftiam indigne

fančtium pane. 593 F Acies index animi.

Euchariſtia abutuniar 532
malefici. 22 Famagiſtani Turca VA
Euchariftica Ticima. 415
fortitu .
723 Fanatic finév Jeor. 428 .
Euchariſtica purgatio. exempla o mimina.
nu formula & caufa. 424
586.& feq. Faſcinatióis ſpecies tres.
Eulalij fifcella incombu 49
fta. 628 Fajinatio quid late,ob
Euli gijſomn. sos ftriale. ibid . & feq .
Euftachius Abbas. 595 Fof inarro quid fecun.
Entelidas. 53 dum vulgm o bare
Excommunicatiolata in ticos . ibid .

duelis explicatur.613 -Faſcinatio illa vulgaris

Excommunicationis co quam erroru irigi
+ nem habeat. 82.85
temptus. 198
Fafii
 Libri Secundi.

Faſcinatio vulgo fabula Fefana tribades. 451

do fuperfi1806st. si Fiſfanorum Hydroman
Faſcinationis vera cau tia. 443
Ja ,refutatis falſos. ib. Feftorum violatio 205
Faſcinationis remedia Tides que operetur infa
quadam fuperftitio natione, 257
ſa. 81 Fides remedium contra

Faini de furiofi cur fe- maleficium . 132

pius diuinent. 307 Fidei vis contra illuſion ,
Fauſtina quomodo amo 380
reliberata. 44 Fiducia di cuſtodia fui.
FelicisMalleoli liber pro 395
fuperftatufis oraiio- Filum collo commenlu
num formulis diſcul ratum . 472
fres con confusatus. Fila maleficij amatorij
fe99
244.com qualia. 33

Femina facilores decipi. Finis bonusfolus non fa

359 cit a & tum effe bonum
Feminarum rewelatie . aut legitimum . 689
nes quomodo exami- Finni malefici baliſta
nanda. ib. & feq. rii. 108
Ferdinandus 111. Ca- Fontium miracula . 476
ftella rex . 601 & feq.
Ferd. Cortezins. 487 Florentina muliet. · 131
Ferdinandus Danalus Floridenfis diminatio.
natus gekasus. 476 453
Feris erepia in magicis. Forma vocet pudicitia.
95 46
Ferrantis comitis Flan . Forma proba aqua fri
drie matrem damon gida in maleficiis.661
decopis. 418 & feqq.

3 Forma
 Index

Formaferriconfecrandi Fridericus III . Impor.

adindicium . 617 301

Førma verborum gua Fridericus Max Auftria .

permila, que non in 40
medicinis, 254 Frifonem fuperftitiofa

Formulaproba aquafer Cors. 722

hentis. 639. & feq . Fromēti auerfioperma

Formula cwrationum leficion . 10
Superftitiofa multa. Fulicum prafag. 527
260.COM feq. Furi ocul us que pudi o
Francia arba ſuperfti. excutiendus , ut ro
tiofa in dierum ob gnofcatur. 263
feruations. 238 Furiü concipere perlan
Franci vſi ferricanden com o licium . 471
tis indicio . 616 Futurorum fcientia quo

Franciſcus dux Armo. pašto referwwe Deo.

ricorum . 602 503

D. Franciſci exemplo fa G.

virgo
ue . volutas in380 ni. Gagetes
tione.in diuina
452 ,
S. Franciſci fortitio .486 Gaianus mima . 183
Franciſci Borgia reue- Galvanafcentium . 466
lat . 404 Galeacins vicecomes ma
Franciſci de la cruz de leficiatur. ISI
Lufin , harefis , falfe Gallicenafæminæ. 426
praphetia ;fupplicii , Gandenfis virginis pro
en hiſtoria. 351. 361 pter fuperbiam ide
Frrfeia fiu ſtrix auico fro. 383
la . Gangu
S Sancti lphi uxor
s. Friardi prudentia. adultera detecta
385 punita. Osi. & feq.
GA
 LibriSecundi.

Gaſtromantia. 445 Goninus magus Pariſ

Gazareni qai. 455.com enfis, illujot iudici in
feq. ipſo fupplicio ,vicaria
Geila mors. 180.feq
& . fibimuls in patibulo
relicta. 167
Gelo, que Mauriti in
fidiata. 6 Gofuini comitis mors..
Genebaldus Laodunen 193
Jos lapfus & panitens, Gotfridus Schluffel.184
de quam obediens D. Gotholanu Navarchus.
Remigio, 381 602
Genuenfes venefiái: 89 Gracorum nomine qui
Geomantis. 483 fignificentur in S, s.
Germeni proba aqua 327
vſ. feq. Grando & glaciescadenas
640.&
Germanorum mes qui pecie. 525

pathi
dam difcuffu . 459 Gratianiergor. 637
Germanorum fuperfti- Gratienfis pſeudoprophe
tio. 443.452.475. 351
& 479 S. Gregoriw Agrigenti
Germanarum fæmina 181

rum diuinatio. 445 Gregor.VII. Psps.586

Gertrudis, 366 GregorijXIII. Lause
Gladij mucronen tres bullo. бі

digitos longum ex . Gualtberm Børgenfis.

corners. 137 596
Gnofticimagic infan Gwilhelm . Aquitania
sicida. 5 duxdelufus. 383
Gnofticorum magia da B. Geilhel. Rofoildenfis,
viſcerationes con ins 397
fanticidia.g8 (173 Gula etiam lewis religio
Goefiorum iconoclaftie. Sepumita. 201

Ааа 4 G
 Index

Gunda mulier viri vefte firmatum , 421.634 .

affumpta monafteriã 635.642. & feq.

ingrediens
, punita. Hæreticos reiecit aqua,
204 704
Gundizaluus Fernandez Hærefi flamma quod
de Corduba.
599 umbra corpori. 636
Guſtronienfis faberma- Halitu da afflatu mak
gues. 453 ficæfaſcinant. 41
S.Gurlacus, 393 Hannonia energumena

Gygis annulus. 449 qua fingersſefacer

doruffam da confo
H.
crans exemplum.364

Habitusoptimuspe- Haraldus Hybernu,

628
Jolito maior
fufpectus. Haruga. 455
83
Haruſpicinerende didla,
Hadrianus VI.Papa.s13 & quid . ibid .
Heretici fittores reuela- Hebrai aſtrologi caufa
tionum , vt fuere che idololatria con icono
rikthus,Marcus Ma claftria.
SI5
gus, Montaniſta , Do- Hecaie velHeroibus in .
natiſta , Archontici, feſtati. 127
Manichæi.
351 S.Helena falfo afcripta
Heretici demanes ex oratio.
263
pellere nequeunt. 172 Heliogabalus. 464
Hereticorum Propheta Helizei geftus puerum

mente capiebantur, fufcitantis .252

.
exempl.prob. 334 Heluetia Saga. 164
Hareticos mire ignis Helssetia obftetrix pur.
ſemper vlciſcitur,ex ricida.
S
emplis duobus id con . Heluetica dua malefica

effla
 Libri Secundi.

afflatu lepra infecere. Hippomanes. ibid .

91 Hifpani Catholici cõrra
Arianum certamen ,
HenricusImperator.592
HenricusMogūtinus E 626.642.66 ſeq .
piſcopus.. 601 Hiſpanorum militum o
Herba de feftuca male ratio fuperftitiofaval
gredi nerum curandorum .
foca ,quas fuper
endo quis
faſcinatur. 241
3. Hiſtoris filio Tireſia .
S. Herebertus: 345 103
Hermetis Malateſte Homicidiipæna. 180 .
mors . 548 & seq.
S. Hermennus Steinfel. Homicidia magica. 95 .
denfis. 396 96
Hibernia fuperfturio. Hominü generi ex ma
233 leficorum fcelere uti
D.Hieronymus crucis fi litates nata . 171
gnum adhibuitfana- Horror Slatitia ex re
tioni. 251 · uelatione 400
Hieronymi Cancellarii ' Hotomanni temeritas
Mediolanenf. annu caſtigatur. 588. G
lus. 45 0 feq.
D.Hilari on demone m Humilitas neceffaria
quem magus immile contra illuſiones.343.
ratè virgineexpulit . & feq.
143 Humilitatis vis contra
Hildebrando puero e illuſiones. 383
mē oblatun mirum . Humilitatis vis contra

471 dansones. 349

Hildegardis. 369.399 Hydromantié species

21 varia. 441.462
Hippe.
Hype
 Index

Hypatia prudens facin cia .

255
NHS. 47 Ignorantia ğ in Diuina
I. natione excufet. 421
Asobi Richii libellus ignorantia qua à pecca
I Acob
confutatus,àfo.662. to excufet. 698 (356
lega. Illuminati haretici. 351 .
Iacobi Brochardi Cal. illuforum per reuclatio
winiſte reuelationes. nes excufationes dif
407 cutiuntur. 348
Iad, cius colloquiü cam Imago malefica . 120
1 Alexandro . 335-327 Imaginesmaleficeema
Iamnes de Mübres.208 torie . 35
lamnes few lannes Theo- Imagines vel fatuama
phile preceptor , Pow kefica , &varia exem
sriarcha, Mag': 444
pla. 108.109
laponii furtui valde Imagines malefica cxcc
deteftantur. 614 ra,terra,& 6.35.cara
Ichibyomantia. 464 baptifmus, & alijri
Iddogonim . 467 25
Izdyim divinatio , do Imagines aftrologica .
quid IEDVA. ibid. 499. & feq.
Iciwniwne neceſarian Imaginariwagi. 454
ante Mila celebra- (mwufericordia. 193. &
sionen .
197 feq: ( ww quod.152
lesonii violatio penisa. Impedimenti perpeto
ibid .f
& eq. Imprecationww wilado
Ieroboami vxor. vltiones, 175
421
Iesv nominis virtus li- Incaftwofus Sesanatta
berat puerum à des ditus. 1781
monum poteftate .191 Incendi ſolito maleficio .
IES V nominis effica 34.35

Indi
 Bக
பாடட்பாங்
பாப்பா
Libri Secundi.

.
Tindiadsuratores tempe- Inwidi an vifunoscant.
fatum . sas
Indicii complicum . 690 loann . Morochazarius
feu patien
17dulentiam maleficus. 111
tiam tormentorum loan.de Varenis. 399
guariedo procurent loannes Flander Eftinn
maléfica. 164 nenfis Deipara de
Infars twius inter den fenfor. oos
120X € . 190.191 Loannes Goleacius aftro
Infantes propriioccifico logum Arangulari
comefti à maleficis. iußit.
88 S.loannes Gwalbertus.
Infantium cades. 7 631
Infantib. c* r fapius no- loannis XXI.mors. 517
ccant malefici maxi. Ioannes de Rupeſcila.
me non baptizatis 357
quafita en cur Deus Ioannes Sagus, & loon .
bac permittat. 103 de Rupeſciffe.
Infanticidiam . 93 Ioann . Stadij vanitas.
inferni oftia varia. 429 soo
Införrationis wakficiā. Ioannis Tørfonis mors.
132.66 feqq . 602

Iniuria quonndo remiti Ioan . Bentinli fanitia.

tenda cx Dei prace 548

pro. 250.6 feq. B.Lohannis die fuccenfa

Innocentii IV . wors for pyre , de unde mos.
bulofa. 598.599 459
Intentio qua excufet à Loanna Albretha into
peccato. 259 xicatio.

Inuidia Godism proxi- Loanna Potiere fuga cama

178 fo vexationis totius
 Index

delectus,
monafteris vbi dige 413
bat .
354 facius Angelus. 441
Loanna virgo Lohanin . Jacorum Superftutio.
ga. 404 464
loannes Ballus.
352 lialus veneficus Cathar.
Loannes Balieu notatus . Medicta . 92
367 Italorum hadierna by
leb à damone plagatus. dromantia .
443
IIS Iudei perfidia, duchun
lonai be furs, & petitio do fupplicium , 60s
figni. 420 Iudai crudele pactü fæ
lona tempeftas ibid . noris . 302
S.Vurdones illufus nõ fe- Iudai di&tum acutum de
mel.
388 aftrologia. Soz
i io
lofoph fortit & virga . Iudai unde dićti adore
470 recaput afini 452
D. In jephi nomě co do- ludæorum idololatria in
; tum cuidam .
396 captandis fomnijo.
Louis Dodonai, Anime. 337
nis, Trophonii orack- Iudex fine caufa idonea
424 non potest recedere à
luuius notatus. feripter communiopin. 720

fup rftitiofus. 407. Iudex improbus damna

549 tus. 202
iprinfis Epifiopi fenten- Iudici non licet quam
tia defenſa . 242 vult pænam inflige
Iridis & fimilium pre re . 687
Sigia . 526 Iudices peccant bona in
Irrifio virorum ſancto tentione proba aqua
rum .
204 frigida vtentes fufa
lifeacins Imp. de imperio doclum . 698.704

Indices
 Libri Secundi.

Iudices que fub mortali malefici. 167

facere di fcire tene- Iudicium quid in S. S.
ontur. 699 316

Iudices as ne Principes Iudicium , qualis purga

quidem legeplane fo tio . 016

luti. 700. quo pacto Iudicia humana cur fim

legibus aftri&ti. ibid. incerts . 588
Iudices cur veritatēnon Iudiciarius proceffus co
af quantur in fags. tre vermes noxios.
rum iudiciis. 703 246
Indices non poffunt in- luger , & Lauffkauf
fer vermes . ib .
quirere in plane oc.
culta. 709 Lulii I I.bulla . 610

11 Iudices an pofſinivtiple Iul. Sereniusnimium tri

nitudine arbitrii. bait aftrologis. Soo
699 B.Iulianus exparricida
Iudices ifti aquarioli que fonetus. 171
docendi. 703 Iulianus Apoftata. 351

Indicis hac proba aqua Iuliani Apoſtata MA

frigidavientis pæna. gia. 465
720. feq.posest io . Iuliani calumnia in vi
weniri actione iniz . gilias Chriſtianori.
20
riarum , ciusfentétia 337
est nulla . est homici- Iunianus Maius. 549
da. ibid. Iunonis pal' Epidamni.
Iudicum iufiurandum 443
in leges . 700. & f.q. Impurundi purgatio do
ludicibus do iuftitia ad fenfa. 584
2
miniſtru an malefici Eufti Lipſii narratio o
W
p "(fint nocere. 165 amicitia cum auft 1.
full Indicibus quib. noceant te . 5661
204
r DIX
eli

4
 Index

D. Iuftina & Cyprianus Lamia unde dicta.

magus. 30 Lampadomantis. 471
Iuftitia Dei Hotoman- Lapis infignis & diui.
590 natorius I « deis. 468
Igrgis varsa nomia. 21 Lapis quomode radares
K. fubintret aquafuper
138
Kabbala duplexI. ficiem .
492 Lapidum rationalisful
KALAL quid.
481 gør , quando defierit.
Kalendarum Lan . Super- 326.& feqq .
fitiones. 333. fe- Lappones maleficiſagit
quent. tarii. 198
Karentinienfium male- Løurentii Medici mors .
ficiariorum difcuffs Sis
Hiſtoria. 453 Lauri svri à maleficis
KIBEL , unde Kabula . folebant. 35. do à di
428 winationibus fymbo
s . Kiliani do fociorante Iwm diwinat.
sades. 181.8 .
feq. Lecanimantia . 444
Kunigundis Imp. 618 Lectifternia centilium
L:
in fanis ad fomnia
L Acerto in vrino captunda
quidam ciecit: 134 Lemnia fæmina curma
Lactis exficcandi ant fo .. , ritis inuifa . 147
randi maleficium ,e Leo Imper. Philofophus
ritus , nec non reme
contemptor magori .
dium Lepidum , ex
439. & feq.
emplos fongulorum . Leo iſaurus. SIS
103 Leonardo Haffelio refti.
Laftrigones cur froga. tuti libriſui.78 ( 131
S Leunerſtetenfis puella.
Libe
 Libri Secundi.

Libanomantis. for Ligentur cur fæpius vi

Liber di &tus reuelatio ri 146
nes Prophetarum.357 Lilith .
Librorum fcribédornos Lithomantia . 468
da complicandorum Lituanorum fuperftiti .
apud Hebræos cöfue 450
tudo. στο λήμμα .
Liberos demoni offerát Loca vbi maleficia lo
malefici. 163.164 Lent reponi velrécom
Libidinis irritaments

undecim ex Helinan Locutio linguari igno

de explicata . 45 Sarum non prosedis
Libidini qua fpiritualia ab stru bile 425
arma depellenda - Nógros de dózsa guid.
prima. 44. & feq. 310
B. Libwina. 399 Lolardi.
Licituum non eft quic- Longobardi caprarapat
257 udor arunt.
quid prodeft .
Licitum nó est vfurpare Lotharii Francia regis
S.S.ed fenfumond qui facrilegium & pæna.
nonprolais . ibid. 585.& feq .
Ligamina dynodiama. Losheria contraditus ,
torii.
33 quid , quotuplex , da
Ligaminis maleficium quas conditiones re
quam frequens , qwo. qsirat , vt fit licitus .
suplex , & c. 145 574.cum feq .
Ligsminis caufa preci- Lorheria contractu que
ibid. perfona lucrari pof.
Ligaminis modi. 140 funt. 577
Ligatura Pecuariorum . Lucas Couricus infólx
diwinstor . 5481
Lucer .
 Index

Lucernaria diuinatie . Lusheri pſeudoprophe.

471 tie . 408
Lucretii infania Lutheri do fequacium
Fors . 39 de baptifmi materia
Luculli mors èx amato errores plane vafani
rio. ibid . 5 667

Ludouicus rex Germs.. Luth. in anguſtias oli

sorum . 640 das redegit damo.173
Ludouicus Sfortia. 516 Luxuria punite. 178
Lugdunobstani icono- Luxus veftium punitus
clafte 173 per damonem . ibid.
Lwizicipopuli. 475. Lucii piſoesarioli. 464
Lumen propheticum ad M.

ciem pertineat. 315 Mosferiadomios

Magdalena de la
Luminis propheticice r 674X . 364
titudo , nomina va- Magia berefis , luxuria
ria , & anide kit cum cognatio . 179
lumine fidei. 314 Mulchur & Malki.331
Lumini prophetico non Maledici ix martyrem
credentespeccant,& pæna. 193
puniti. ibid. Maledici in fanctos.
Lunaticorum plures fpe 180.181
cies . IIS Maleficus cui malefico
S. Lupi libum . 240 poffit nocere, 163
Lufitani veteres . 465 Malefici intentioné car
Lufitana Monialis.405 demon exigai. 2

Lutherus nimis liberalis Malefici quibus perfonis

in deinonen . 84 macere queant. 162
Lutheri funeri dimones Malefici excommunica
interfuernt. 173 ti . 107
Ma
 Libri Secundi.

Malefica curatio . 131. Maleficij intrinfecoma

teria . 92
Mai fica non funt pof- Maleficijextrinſecimo.
Silla ab inhabitante divarii. abid .
damons. 662.feq 0 . Maleficij crimen quead
Maleficaru m
fuperea probam aqua ,nihil
tatio , unde pueniat. babet peculiare . 681
ibid .
Mal ficijpecies ,perin
Msleficium effe. I trefumptionem , vel
Maléficium q
, uid, do per applicationé ex
quotuplex. 1. & liq. teriorem . 89
Makficium ſoporife- Maleficio maxime cur
Tum ; 97 demon dele &tetur. i

Maleficium hoftile, d Maleficia qua sbextrin

qualia ingredientia . feco. 24
48 Maleficia qua interius
Makficium per inhala- operantur. 21
tionem omnium pef- Maleficia tantus no
fimumi 90 Cont, quibus voluns
Maleficium per cibus malefici. 2
dopotum . 89 Maleficiorã inftrumen
Maleficiü per inuntiis sa feu materia.3.cum
nem , & viscisus. ib. feq .
Maleficii maleficio ve- Maleficijs multos ladi
pellere non licet. 248 occidiprobatur.86
Malefcsi efficiēs cesſai2 Maleficiandi perſegmi
Maleficij vox quid fia Navel quid aliud eius
gnificet. 1
expetuntur a Sigis.
Makficij inhalatorii 24
caufa cotra Bodinum Mai ficiatus quid. 2
dalios. er Maleficiari oli frigidi

Bbb qui,
 Index

qui , o hooperwake- Maria virgins Deipe

ficospoffe fieri. 145 ra deustio quam v
Mandragoreus virun. tilis . 131.6 fog
culus , & de hac in- B. Maria Dei matris 10

pofiura. 449 vocatio quam faluta

Manganie ſpecies.428 ris. 206

in quibus paciumla Maria Magdalena. 178

tens . 454 .feq.
&- S. Maria de Oignies a.
Manuel Connenus de micus illufus , fed a
ceprab aſtrologis.sio Sanctaferuatus. 392
Manus Domini falta Maria Imperatricis ſce
ſuper me,quid. 335 lus & fupplicii . 619 .
S.Marcellus. 387 & feq.
M. Antonius Trium , Marioni adwocari pro
uir . 30 phetia. 352
Marcus harctic Gma- Maſſa quod genous pro

gies. ibid. phetia. 331

D , MATCHS (utorem fa- Mathematici qui in iu
nawit. 251. eiufdem ro & Hiftoriis. 513 .

pralagine. 229 S14

Marebaptizantium fa- Matthias Corsinus

perfiitio. 442 Hungar.rex . 532

Margarita Ravennatis Mstiſcemenfis comes fa
reuelat. 404 brikgus. 198
B.Mariavirgo viſa cui. Matrimoniums folemoni
rits contrahere ante
am in fonino depo
fari. 390. lucem vitandi ligo
B.Maria virgo fe vlte. minis caufa an ſuper
180 Atitiofume. 145
Marie Deipara favorin S. Matrona. 386
i sexde caftisate. 40 S.Mastus. 345
B.Men
 Secundi Libri.

B. Mauritij Abbatis. Metspefiopia. $92

523 Miles iniwjte damnari,
Mauritij fomen . 5o5 . quem fedemoni tra
Medici affrologi ſuper deremilans. 187
Atitiofi.518.corundem Mina Dei magni mu
Medicorum conic . 8. 332

&tatis, quoufque pro. Miracxlo fe excuſari ne .

babili . 528 19 potest petere .
S.Meizulphus. 397 594
B. Meinulphi monaſte- Miracula cur bedis re
ris Bodkenſe.s22 riors. 594
S. Meinulphi doétrins Miracula fiebant à de
dignoſcendarum vea lufo. 385. & feqg
tar.reuelat. 391 Milcricordia mater,

Melindenfium fuperfti quando cæpit vocari

ria. 429 B.Virgo. 339
1
Menſes qui colent. 235 Miſrius adoleſechs. 41
Mefruita quomodvin- Miff& vis. 196. contrá
faciat fpeculum . 64 maleficia. 133
Menuercus Paderbran- Miſa S. Iſidori mira
scnſis Epiſcopus. 601 culum . 628

Mercurij lapidei indi. Miffas walefici curant

ces . 468 celebrari super us
Merouous tex . 426 riis. 22

Merowiregis fors. 484 Mitier ( ententia qua.

Metamorphoſis fagari 258.0 feq.
in feles , mures &
, c. Mela edurebatur,dci
97 meres pest tergū
par.
Meteorologicorumpre- gebantur. 37
notiones. 520 Moguntini Epiſc. mørs.

Metonymia . 320 193

Bb 3 Ma.
 Index

Molocb idetums . 164 Jedanions de nouerat.

Monachus à diabelongs 184
fatus. 180 Muodis corik Dei , im
Monachorum expurga . murdis vifio damo
tie de furto. 585 mis debita . 179

Monomachia purgatio, Mūzeri pſeudoprophet.

eiusorigo , caufa, & 408
armorü genera . 603 Murespraſīgi. 527
Murmur ante verba
&feq.
Monſtre. 477 magica. 435
Montaniſterumreucla. Muſica in ſpecie demon .
tiones. /
JOS 184
Morborum fape cauja Mufica. 45.46
efficientes funsdamo Mutinéfis comitis fa &tă
* 65 , de quo idpacto infigne. 619.6 feq .
faciant, contra medi. Mylitta Aſyriis Venus.
cos quofdam . 114 32

Morbos quomodo infe- Myra fons. 464

rat demon . 128 Myricarie diuinat. ve
Morbos curare cum fum rie . 406

perftitione non licet. Myricina virge . 469

244 N.
Mortuos qui vidiffent

ciò mori,opinio vul. Nabi,&-Nebua,a

gi 401 quaradica. 305
Mofes quo pa toprophe. Napello nutrita puolta.
tarit , 309 91
Meſes Abbas. 206 Narees Androgyni.469
Mulier omalleus à mol Nethalocus. 496
liendo. 45 Natiuitatum magifteri
Muliercula ablata wm .
soo

Ne
 Index

Necromantia que o Nudit asmembrorum

qualis, variig, rites inſpectio punita. 178
cins. 488.66feq. Numerorü qua vis.491
Necromaniin proprie Nymphai oraculü apud
dicte, 439 !. Apolloniam . 401
Necromantia modi duo 0.

Thebanus . O
, & Ther Bediemtia vie.com
falicus. 434
Nettanabus magus d da feq .
lexandri magni pa- Obferuatie vane akxi
ter, 445 cata , & medica . 240
Negatini pracepti vis. Obſtetrices malefica. 87
687.705 Occulta fatta non licet
Nicolaus Papa . 585 explorare per aſtrolo
Nicopolis unde diétá . Sau . 519
Ociam . 44
225
Ninium ,pluuiarum ,ge- Oculo excuffo divinare

Las praſagia .
526 guid, & quo fiatmo
Noe an maleficiatus à do.452 . & feq.exen
filio. 145 pla snfelicis conami
Nominum impofitio oro nis. ibid .
mutatio. 483.491 Odatia de Zariadresſo
Norinbergenlia exem mnium . 561

pla duo diuinationis Odii maleficiā . 129.154

infaufta.446.feq.
& Oinomantia. 402
Notorie ers . 215 Olivarī offa incendendi
Nouatus. 196 maleficiom . 35
Nouemdiales pulueres. Olle ludw . 574
93 Ominandi genere V4
Nouicii fuciliores decipi. ria. 223
feqq. Ominis nomēin SS . 227
357. &
Bbb 3 Orina.

(
 Index
Omina. 475
( 225 Oraculorü ceffatio vo
Omina ex nominibus. de.
Omina ex verbi fortai. Oraculorum cawla inne
tid . ibid . Aigute. ibid.
Omnis vielia, feu to žyó- Orationis vis contra il
shoy. 226 Iwfiones. 377.392
Omina dumeftica. ibid. Orationis tepiditas e
ominam abanimetisela diffractio punisa.207
inanima peritorum Orationis mentalis pe
tabula. 2: 1 riculofus quidem in
Ominum obferuantiffi- praxi lapfus & illu
sa gentes. 226 fie. 358
Ominum vanitas. 223 Orinthomantia.
Omphalomaniia. 466 Orpheus fanaticus . 428
Omura miraculum de oſa oliuarum quid *
Chriſtiano falſo 16 pad Beruch bo
, offis
cufato. 614 nomine quid figmfi.
Oniropole nuctores.549 cent Hebrai, 30
Oniropoktarum funda- S.ofualdus. 400
menia . 550.d feqq. nigerius economus ( 4
Onomantia. 491 crileg. 199
Onomarchus.
566 Otto III. Imp. 619
Onui .
3 ;1 Olho filius Imp.captus à
Onychomantis. . 450 Venetis. 442
Oamentia . 464 Qua dici paraſcenes of

Opera culpa no tribuen- feruantium fuperfti

da Des .
683 tio difcvfft. 238
Oraculam ex arca . 427
P.
1
Oracula dovaticinis P Agomartia ., 442
& crum genera va . i priuati imago male
rie. III
423 fica.
Pali
 Libri Secundi.

Palicornos crateres in peccata funt caufa ma.

Sicilia.
hficiorum . 174
Palomantis. 479 Peccare quis potest fa
Palumbi maleficium dio ciendo rem licitam ,

penitentis.. 150 da non peccare facin

1 ende iLicitam . 259
Pancratiøs aftrologus ,et
C aliis infelix. 515 Peccare quis potest, fa .
9 Pandulphi Malateſta ciens bona intentie
crudelitas & pæna . ne, quodei
facere non
535 (niti.175 licebat
. 699.69
3
Parentã perculeres pu- Pedir offenſi omen fre
23 Parents execrationes quentiſſimum . 229
quam formidanda Pedicus omen. ib.
L
probatum . ibid. do penetratio corporum fo
ſeg. lidsrum Diabolim .

Pariendi difficultas per ' poſſibilis. 137.138

makficiam . 102 Peregrini hypocrita pe
3 Parricidiaftrigum . 95 622
CC Parthenomansia pecies Pergamenus virgines
dua.. 471.feq. maleficorü qualis. 26
Pafiphaes templum.337 Periaptorum fuperftitio.
Pafferes prafagi. 527 215. feq.
Parrenfiū schsie diui. Periurij pæna, 188 192
natio in fonte. 445 Peftes tempore parochi
Pauire proferire. 475 Sortiri debent,quisin
vrberem encat . 572
Pauperes de Lugduno,
/ Jeu de Baruls . 703 Petrus de Fraxineto. 131
Peccatum quid. 700 Petrus Bernenfis index
Peccatum triplex , infir- fagarum . 185
mitatis , malitie , is Piet. Deioca propter slee
ais gnorantia, 697 molymas falu'.201.362
Bbb Petrus
 Index

Petrus Maſilienſ. 029 preba.

Petrus de munte Ilicino. Phicenfis tyranni annu
SIO li. 450
Putri Sartoris fraudu- Phyr . 478

lenta hypocrifis. 355 Phyfrignomica dinina

Petri Primodair error . 1:0 vndenata da que
336 habeni fundamenta,
Petri Leonii aſtrologi & qua pollit pradice
Exitus. SI5 re . 529. & feq .
Petri Ignei Alban.Epifi. Pielanienfes magi. 195
miraculum .
630 Pifcatoris Traje&tenfis
Petri Tarentaſii mira exempla, 621. feq .
culum .
132 rítupav , an hinc Epy
πίτυρα quid.. 34 . tirum , & qual hoc.
Pharmacis. 451 . 35
Pharmacida Thebana. Platonis diuinatio. 402
103 Pæra modus quando as
S.Philaſtriif ftum .2os gefcit cum deli&tis,
Philippinenfium diue 689
natio. 480 Politica coniectatio. 509
Philippus Pulcher Fran- Pollentianus magus.405
COTUT rex .
603 Pontifex Romanas viſi
Philtrum ex infante. 93 bil: caput Ecclefia .
Philtra propinantium 706

pæna bumana diui Pontificis est declarare,

na.
quid fit fuperftitio
Philtra omnia noxia, fum . ib.

adegunt in furorem , Pontifices declararunt

exempla. 38 probam aqua frigida il.
Philırırüremedia , que licitam.ibid . ( la.629

apud Gentiles, & qua Popponis Dani miracu .

Peri
 Libri Secundi.

Peri an molism dilata pod panicos in fola

ri queant. 138 Germania invfus,ali
Porphyria meretrix. bi explofa. 674
627 Proba aquæ frigidæ non
adverſo
Pofterum pro aduerf o.. est miraculofa ; fed
237 ex pacto demonico.
Prafiſcini. so pbatur.711. & feqq.
Predictio da prenorio Proba aqręfrigidęqua
quomodo differant. lis olim fuerit . 643
298 Pioba aquæ frigidæ ne
Pramonſtratenſiumini ceffariò fallax ,fica
tio energum . quidam pta fitmalefica ob a
fundicus. 377 lind crimen aliquod.
Principis fuperftitiofi 680. & feqq .
quæftio. 208 Proba'aquæ frigidæ in
Proba aqua frigida olim maleficii crimine P
diuerfa ab hodierna. bibita canonibus doo
6s1.eius formula dua communi fententia
collate.654.d quam oftéditur.684. do ſeg.

Sepe à Pontificibus do Proba aquæ non est

Imperaterib. fit pro fors conſultoria. 694.
bibita. 653.Ganho- ' & feq.
die licita fit , fufe dif Probæ aquæfrigidæ do 1
putatum , inde vfque aliarum vulgarium
ad libri finem . oftenditur nullum ef
Proba aqua frigide est jé difcrimen , confu .
tentatie Der. 710.00 tatis, que adfereban
inobedientis fimilis tur. 307
arielationi. vetite. Probæ aquæ non præfi
718 citur à Dco Angelus.
Probe aqux frigidæ a . 683
Bbb s Prebe
 Index

Proba
aqua frigida per quibus competsi.
bonos Angelos Deum 305
son adalje. 678 Propheta non menteca
Probe valgeta per Linn pri, vtfanatici . 333

cem o pondera . 721 Propbetia per foranium

σεβασκανία.. 61 & genera eins. 335
Probationes vulgate or Prophetia quibus dari a
mnes inre Canonico Deafolita. 307
prohibita. 709 Prophetia quadam fen
Probationibus quib. uti ientie , feu præſcien
liceat iudici . 684 tie, o quadam com .
Procalsys Arrianus. 196 minationis fiue con

Prodigia. 477 filij , & difcrimen.

Prodigia quaten ' liccat 312
obfervare e propo- Prophetia an femper in
*xere , ib. bonampariem . 304
Prohibitio
generalis quă Prophetia quomodo vo
longe porrigatur.085 Luntaria & inuolun
Promißi matrimoni, taria . 308
vislari pæna. 192 Prophetia quorum pre
Propheta unde di&tus. ſentium vel preteri
305 totum fit. 311
Propheta verus intelli- Prophetia an femper ho
git, da denunciat -- minib, mediante an
liis. 314 gela detur. 309
Propheta definitio. 305 Prophetie genera duo
Propheta quam certi de per Sacerdotes de per
Cuentu , do de Deire Prophetas. 315
Letiene. 312 Prophetia infallibilis

Propheta nomen quam veritas quomodo.

multa fignificet. 304

Pro .
 Libri Secundi.

Prophetia gradus,dedi. imaginaria & intel

gaitas. 339. do feq . keelnelis , & quidfin
Prophetie donum quod gu !a. 318
tefte D. Peulo : 304. Prophetsregøs fenfu di
301 Gants mortuus , in
Prophetie definitio tra fanus, vel Paganus.
ditado explicata.3os 304
Prophetis caufa eficiès Proſperitas.
folus Deus , cenfute- Providentia Dei. 530
14 variorum alia Proxocatio ad diuinunue
cauſe. 306 iudicium , quando li
Prophetia infuſio an re cita , & quantum ci
quirat aliquã in hoc diferēdam.594. CHART
mine difpofitionem , feqq.
da cuiufmodi. ibid. B. Pruminius. 2 46
Prophetia materia que Prunarum ardentium
Tes fint. 310 probaqualis, & eius
Prophetiæ inflexus me exempla varis. 626.
diante angelo que pa
& feqq.
sto fiat. 309 Plchomantia . 337.429

Prophetienomen ,quo- Prolomei fomnium.sok

iuplex ſignificatio;& Puerum familiaritas pe
definitio. fingularūgs riculifa. 40
particularum expli- Pueros mecant ſage va
catio. 309. cum fe riis modi . 5.6.
quentib. Pulchritudinis corpe
Prophetari oraculum . TEX examen do vani
329 tas .
46 )
Prophetice inſpiratio- Pulueres malefici, cori
#isfpecies, cum Dial color & vis. 3.1

Logo, vel firie . Item Punclerus maleficus 107

Pur
 Index

Purgatio Canonica qd . COTUR varia nomi.

varia eiusgenera . ibid .
584 dafegg. Pythoniffa Francica.ib.
Purgatio vulgaris per
. Vercetenfium mo
prophe
Purgatio vulgaris per tia . 353
aquam quals. 039 Queuedi Hiſpani dimi
Purgatio vulgarisperi nationes , do vulne
gnem , qualis & quo rum curatis. 450
tuplex,& eius exem R.
Abdornanti , 481
pla. 014.cum feqq.
: R
Purgationes vulgares Rana ofoilum . 21
damnata . 010 Ranunculorum praſa

Purgationes vulgares giam . 527

vbi in vfu , & exem- Rijsses aliorum medi
616 Coruny prawa TCC
pla .
Purgationes vulgares à die. 43

quoprohibite. 637 Ratio contra omnesora

Pyra accenſa probatio sionum fuperftitiofa
& exempla. 629 rum formulas. 249 .
Pyrethis. 471 & ling :
Pyromantia fpecies.475 Rationes dignofcendiſo
Pythagoras dedita Phyperſtitioſas formulas
fiognomia. 333 orationum . 242
Pyrhagora pecularis Rationale iudicii. 316
magia. 446 Regibus & Iudicibus fol
Pythagoræorum diui lertia quadam dini.
matio . 491 mandi à Deo date, do
Pythia Delphica. 420 cius exempla varia.
Pyihones fiue Pythoni 299
Ro.
 Secundi Libri.

330
Relaps in harefimpens.
634 db feq. Renclationes à Deo pere
Remediis venis dan for tere an licitum qua
perftitiofis vti nonli ritur. 343
ogs.feq. Revelationesaliena qua
Remota . 21 modo diſcutienda.

Rerum magnarum ab 3400 feq .

folidarum in corpus Reuelationes wiraculis
ingeſtio , probala ex confirmari. 385

emplis, & examine- Reuelationes propria no

1
sumo quomodo inge- propalanda , fed 16
gende. 398
rentur degerentur.
m
130.cu feqq . Reu ela tio nes s
alii cone
i 396
Retradtio cj abſconſso firmar .
genitalium an nasu- Reuelationes vnde ap
ralia do vere. ISI pareat effe à Deo, vel
Reuelationis veritas ab à demone.375.0 feg.
exente quo pacte di Revelationes quorü non
credenda. 353
gnofcatur. 401
Rewelationi vigilantis Reuelationum difcernen
in plus tribuendum , darum precepta qui
+ tradidsrint. 340
qua dormientis. 374
Renclationem vi quis di Revelationum finis per
iudicet,quæ illinecef. pendendus. 398
faria ingenere. 341 Revelationum falfarum
Reuelationis fidelo dif indicia reppe &tu per

cutienda ' antequam fore. 353. & feq.

approbentur. 343 Revelationum qualita
Rewelationes Sanctarum tes que conſideranda.

guanti facienda.366. 375

quorundam fancto- Revelationum pugnan
 Index

tium confideranda- Rhenus explorator libe

rum regula. 397 Torwin . 443
Reuelationum præced. Rbombusmagicus. 33
fubfequentia perpen Rbytmi aut verfus an
denda. 400 fuperftitiofi. 257

Reuelationum prætextu Rutibergeriexitus. 194

olim hæretici & ho. Risherde Imperatrix .
die fe infinuant. 351 018
Renclationiü de imma- Richardi Dinothi hi
culate concep.B.M . ſtoria. soi
qua certiores. 397 Richii ſententia prepo
Revelationums circuns nitur & examina
ftantia qua perpers 14r. 672.feqq
& .
dende. ibid. Riffe velraffe. $74
Reuelationes non eodem Ritus & geftus abfoni,
femper modo contin damnandi. 252
gunt. 375.& feqq. Robertus Abbas. 381
Reuelationibus affueti, Robert. Epiſc. Cantus.
rienſis. 620
Sape opiniõesfuaspu
tantreuelasiones.141 Rudolphus Habfpurg.º.
Reuelationes proprias 513
tuto quis potest repu Rollonis Normani com
diare, probatum ex trafures,rigor. 625
emplis. 347 Romani iwwenis cum
Revolutiones. Venere defponfatio.
Resolutionum qsa cer 148. & feq.
titudo. 5o2.feq.
& Roftochienfis faber ma
Rhabdomantiæ fpecies. gus. 453
469 Rugie matrona . 619
Rhenani s. Vrbanum Rs Paez de riedra
Tergunt. 267 duell . 0.71

SC
 Index

S.
plicatum . 153
SAccidarij 1or Salomoni Sapientis in
Sacerdotes diabolus fimonis data. 338
calumniatur. 427 Salutatorum quadam
241
Sacerdotumimpuroruz superſtitio
.
pena. 101 Sámbethe filiaNo.428
Sacha quid, 460 Sancii Hipanid -alieră
Sacrilegerumpana. 190 facrilegorum
milită
& feq . pane. 200. feqq.
&
Sacrorum & Sacremem Sanctorum ſtatuas inci
torum irrifio ,abuſuf dendi ſuperſtitie.267
que. ib. Sanguinis libásio magi
Sacris rebus cur patiatur 64 . 436
Deus no sleficosebuti. Sanguiſuga venenata .
168 240
Sacris rebus abutuntur Sanguinstia cadeneris
malefici ad necana quale indicium :dißi
dom . 5 mile vulgari proba
Sadducaiarhei. 172 tioni oftenditur . 692
Sagas neceſſitas nocendi. Sentabarenus. 440
195 Saphat,quich 253
.
Sagittarii feu belifarii Sarafponfi 178
maleficii. 106 Sartor quidam Angluss
Salaßiorum malefici ve- , demone occupatus.
nexari, quid conati, 182
da quomodo depre- Sexonarola , 313. detre
henfi. Etat probama ignis.
Saligna virga 630
Saliſſasio falifa tor. Savonarola renclation .
fater.
224 do caufa damnatie
Salmacis fons qualisex que. 405. & feq .
Saul
 Index

Saul inuitus Propheta. Serapidis itmylko.336

308. à ſpiriti malo Serpentes nun fublatiat
curobf1l148.178.com Apoftolis concepte
fulens Pythonilam . virorum ad hovo
421 farma. 254
Scania Sacerdotes filii. Sethus magus. 441
172 S: * " feminei reusia
Sceleras Sethus. 30 tiones, quantsfacien .
Scinci. 38 da . 359
Schiltachii incendium . Siſignificat quia, vere.
161 248.249

Sciomantia quid . 439 Sibylla quales , de unde

Scopelifmus. 100 dicta. 428
otus defunfus à calu . Sibyllæ
folia . 465
tonia. 696 Sibyle dá Bolsam pro
Scotus Parmenfis. 417 pheta. 307
Scytharum diuinario. Signuno petere à Deo
469 quando licitum . 420
Scythici mogi. 467 Signum à Deo pofcere
Sebaft. Sianus. 442 differt, ab omen acci
Secunde le illufio. 385 pere,probatum ex s.
Semen humanum , da S. 227

ftercora prebent ma- Signum maleficii amo

lefici. 24 feliciter,
tum 102
Sena infula. 426 Signi amotio fælix. 118
Senes & pueri facile il Signa à Deopetere ex
Luduntur. 358 emplo veterum quo
Sepulchra violant ſaga. mode licitum . 710
95 Silefius nobilis damenes
Sepwichrakes anus. 93 Cununias iratus 09
Serapu quu . FFI cai, & illi venêrefpe
cie
 Libri Secundi.

cãe equitum.dc.190. gala factum . 448

σημαωι κή . 528 Socr ates Phyſ iogn omus,
S. Simeon Trevirenfis. 533
376 Socratis diuinatio. 489

Simon Åuguſte damo. Soham d milluim .

nem eiecit , quema ne 318
quiuerant Lutherani Solymánnus imp. Tur
miniſtri 173 carum . 302
Simen magus dëmones Somnus . 44. quo pacto
in aliosimmittebat. maleficio quis ſopia
143 turfuſe. 8.9,10
Simonismagipulueres.3 Somnium quid. ‫ہلاک‬
Simonis mira nonfuiſſe Somnium ,demonisno
wen , 393
omnia praſtigioſa co
tra Baronium . 143 Somnia quadam licet
Simonis Bulgarorun obferuare , quadam
ducis mors mira . 112 non ; item quadam
Šimoniacus Epiſcopus • vera , quedamfelfa;
conuictusperignem . quadam à Deo, que
631 dans no.552.& ſeqq .

S. Simphoriani pagiin- Somniorum fpecies ac

quilina mulieris ma diuifio. 550
leficium . 131 Somniorum caufa qua:
Simplicitatis vis contra 554
illuſiones. 379 Somniorum porta dua.
Silicho Epiſcop. Spiren ibid .
fis. 592 Sononiorum diuinatio .
Slauorum lex de purga. 549.Cumlegg.
vulgari. 616 Somniorum divinorum
Sobrietas.
394 caufa finales variä,
Societatis IE S v Burdi qua. 337. & feq.
Сcc Soi
 Index

Somniorum dinomsrum Sartu diminatoria de

( xamen . comfulsoria diſcrimé
.
Semniorü naturalisme 695
6K6on . 555 Sortis contractus. 574 .
Somniorü diabolicarum Gjega.
CXANTX roo Sortis correctus duo ge
Somniorum certitude mera; & periculofum
unds. 554 idin quo ftatim for
Sempiori naturalium siunturfinguli colle
caufa intrinfeca do sa pecunia. 578
extrinfeca qua. sss Sortescēſultoria in S.S.

Somniorum prophetico- excufata que . 420

rum multa exemplo. Sortes Apoftolorum.487
338.dbfeq. Sortions fraudator an
Sonssiorum curiofi oba terus admittends .

Jeruatores calorisef 480

fucre. 566 Sortirio gentilium qua
Somnificummaleficium , his. qua iure ciuili
quak.8.exemplo ves us canonico permiſa.
rie . 9.10 570. Sortitio vete
Soráctini vetes. 426 rum Chriftianorum
Soricinã swpicism . 231 bodie abolits, dono

Sorsqustaplex : 478 modo illa peragifoli

Sorspre oraculo, vt De 572
kie , Lycia ,Preneſti- Sortitionis miniſtri do
HA . 479 impenfe cui ferenda.
Sors conſultoria hodie 480.feq
& .
quake peccatum , 495 Spannacenfis hofpes à
Sors dimiforia ut licita, damone viſibiliter
que concurrere de ablatus. 188

beant, 570. & feq. Spasalomantia. 2251

Spe.
 Libri Secundi.

Spectra militaris exer . Sternstationis omč.230

citus profifcentis ad Stiradijmors. 126
Locum deliai, peni. Stoichiomantis. 484
tentia caufa. 201 Sorenarum initio anni

Spicam excernens qui confuetudo an licita,

dam . diſceptetom ,
137 231
Spirit' quo pacto ſe in- Strigasio puerorum.90
gerant ; do & rins P. Striges infantes an ne
N.Ignatij. 401 ceni , do quomodo
Spomla à damone able 6.7
faroſtitutagrius ve- Stygis aqua venenum .
ftimenta. 192 08
Sprengeri Nideri Sudes per sutem prode
quanta in bis auctor 132
ritas .
116 Superbis expofta illo
Stadekinmaleficus,102 Jooni. 38
166 Superciliorñſpectio.224
Stampani comitis ms- Superftitio in verbis ant
leficium . о orationibus facris
:
Stapedi affricatum ve 213
Nenuns an ad cor ho- Superftitionum inftr
minis qucat penetra mente tuto perdun.
re 98 448
Stare ad crucere quid. Superftitiofa medicina .
722 120. feq. ( ta.34 .
Stephanus eques Neapo- Safpendieji Lanea vis.
Litanu . 40 Suſpendioforum lipſard
Stephanus Hagiochri- in magicis. 93
ftopharitamag*.441 Sycomantis. 465
D. Stephani reliquia. Syngrapha pacti extor
176 ta damoni. 206

Сcc 2 Sy
 Index

Synefij cöfilium cauen- Thedasmagas. 30

dum . reprehenfus. Theodoricus rex Got

554 thorum . 301

Syrehus vicus. 464 Theodoricus maleficie

T. tus. igil

Tanaquil veratrix. D.TheodoriEpife.Sedu .

458 nenfisfectum fietums
Tartarorum diuinatie . 250
465 Theodofis
fomn. sos
Telchinesqui. 80 Tlieophilus Oeconomous
206
Telephron denafatus à pænitens.
maga dormiens. 99 Thelali cadaneta com
Temixtitani Indi filios tri magicas infidias
immolabant. 164 cuftodiebant. 96
Temnia faga Athenis Theurgia. 429
nocuts . 40 Thomas Munzeras.549
Templum augurum . libritri
Thoma Anglici
buti D. Thoma Do
447
Ten piariorum de da. Etori Angelico. 313
mnatione. 603 Thoma de Kempis aper
Temporariorum ſuper tio contra tentatio

234 nesi 485

ftriones.
Tephr amant ia veimdo Thophet ſacrificii . 405
noua . 461 Thrafillus aſtrologus.
Ternarius numerus in 513
mal: ficris. 33 Thummim quid ,
Tetbaldı Peletarij ex cur nofter doctrina

purgatio per ignem . & Sacerdotes .315.6

615 Thurifumia.460 (fig.

Thallas. IIs Tbyrxens Apollo.443
Theogenispredicti o.sız Tiberius Gracchus. 229
Ti
 Libri Secundi.

Tireſia magia. 430 Veneficia. quedam 16

Tiromantia . 464 turalia , quadam et
Torque ndu s prior qui iam malefica effe ,fem
demoniaca contra
deformior. 533
Tridentini concilii ca bereticos. 84.85
non de duellis. 611 Venetiis maleficas ani.
Tri pud iam ſol iſt imu n. mas demoni emens.

474.foninium . 475 87
Turcarum diuinationes. Veneți cur mare de pors
445.451.470 deant,

Turcarum ſuperſtitio. Ventorum prafagia.523

464 Ventriloqui. 426 5
Venus damon fuccuba.
V.
149
Alazca venefici. Venus Gazza fomnian
Vala 147 sium , Soo
Valentis diminutio. 489 Veneris Gazan oracu
lum . 424
Vena obferuantia quid .
Verbum quid. 330
209
Yana obferuantia, quan Verbis maleficiari non
do leihale pecc.tavle- ' nullos. 4
niale. 210 Veritatis agnita impo
182
Vana obferuantia qus. gnatio.
tuor ſpecies. ibid. Veſtis virilis mulieribus
Vana obſerwantiæ digno non induende. 205
fcenda canones. 211 Viłtimaria divinatió.

Vana obferuantia ex 450. & feq.

cmpla. feqq. videndi vis quanta.57 .

212.&
Vaporum prafagia : 523 58
Vaticinium quid fignifi- Videntes unde di& tiPro
298 pheta . 305
C00 3 Vigi
 Index

Vigilantia & attentio Vrim & Thummim

ad bonum .
395 fignificatio. 321. Mo
Vij, foueVisles Dij. 468 minū ratio , de vis
Vililla in Aragonia. F22 propletia. ib . & 324
Vinum . Vrim db Thummim
S.Vincertimo Ferrerim .
refponfio duplex . ib.
394 Vrime Thummim Z
Virginum an cominga. prophetiaquando de
sarum reuelationes fuerit. ibid . 326
S.
pluris facienda. 365. Vfurapana. 193
F
& feq . vfuras licitas effe vn
Vifio , & verbum que quam ,error. 250
pacto differant , dom vires lactisfuraces.103.
quid fingula . 330 104
Plricus Neuffer. 31 Vulcani Indici. 523
Ex
Vnguentis quib. & quo- Vulgares purgationes,
e

modo vtantur touko

fica.
Lit

4 cur paribiles leges.

Voji violatio, 179 593 G
Votum caftitatis ex pe- Pultricošiqui, 26
Eto exorciſte. 185 W. Exodi.
terrey
10

Vox lenis repugnat vita VV renis fons.

grauitati . ,
46 652
Vrim & Thummim , Wenceslai cum Radis 3
319
quid rei , do que for Leo durlum . 607 Leuit.
ma diſputatum fufe . Wilhelmus Laufanen 20 .
317. do reg. fis Epifcopus. 245
Vrime Thummim SanctusWinvvalacus. Num .
vndedieta, do varia 403
338 .
opiniones de nomine. Wittersburgenfe exem Deu
t.)
315.d feqq. plum Iudicij. 621
Xer
 Libri Secundi.

X, Xingula few Ægyptia.

451
X Erxes. Soo zita Princeps Arabama
z. SIS

Zabernenks mulier. Zopyri iudicium de So

crate . 534
130
Zelotypia pocelom . 639 Zoroaftris libri. 98

S. SCRIPTVRE ET VA

RIOR VM SCRIPTORVM
LOCA HIS LIBRIS
cmendata vcl exa

plicata.

2.5.74.6 33.V.8.324
Ex veteri Teftam
Indec.5.v.20 . SIT
mento .
Hiſ. Regum lib.1.cap.O.
Eneſ.1.ver.14.pag. Sup. 10.verf.12.304.
c.18.ibid. c.28 .
909.6 49.0.13.
. v.7. do 8.428.440 .
pag.36
Exodi. 7.0.1.305.0 13: kib . 2. Regum cap. 2 .
V.9.546 .do 28.v.is. verf .15. 612. lib. 3.
30.317 . ver.17 . Regum cap . 18. verf .

- 319 4. 304. verfic. 29.

Leuit.19. V.26.564.0 ibid. cap.20,vers:
20.v.vlt.428.6 26 33. 226. lib.4.Reg.c.
V.I. 468 3.0.15 . 335
Num.5.639 . & 13.v.6. Paralipomen . lib .1. cap .
338.6 27.9.21 . 316 24.verf.23.595.cap.
Deut.18.V.10.564. ver . 25. verfic. 3. ds.

11.428.v.15.310.28 . 304
C06 4
 Index

Zudith.8.v.33. 230 Ofe & 2.45.0 4.0.12 . 31

Efdræ lib.2.c.7.ver.os: Toel.2.v.28. 338

323 Nabum.3.v.4 . 31
Iob.4.v.13 . & 7. ver.14 . Machab. lib. 2.6 . 7.v.
& 33. v.15.338 . & 17.6 19 . 595

37.0.7 . 546 Ex Nouo Teſta

Pfalm . 15.0.16.573 . et
mento .
53.v.9.36.6105.v.
28 . 440 Matth.17.0.14.175.20 .
Prouerb. 1.v.3.317.66 . 74

V.12.531.7 16.v.10. Marci 9.v.17 : IIS

299 & 30.0.17.177 Luc.1.0.29 344.68.v.
Ecclefi5.v.z. 555 27.116.6 9.0.39.115
Sapient.4.V.12 . 75 & 13.V.11 . 116

Ecclefiaft. 31. V.25. 74. loan. 12.v.11.6 14.ver. C.

& 34.v.6.566.dr. 30. 851
7.56o . & 48.V.14 . Astur.10.0.10. 335 Com
304 1. Corinth.2. V.II. 505 .
Efa.3.v.9.532. & 8.v. & 0.14.0.1.3.4.311. Greg
19.449.0 34.vcr.4. Gu.si
304
di
509. & 34. 7. & os . 2.Corinth.4.v.4. 85
6.
V.4 . 337 Galat.4.v.16. 236
lerem.23 . 0.33 . co
332 Ephef.6.v.12. 85
Baruch 6.0.42 . 6
31 Coloff.2.0.2. 504 6.M.
Thren.4 . 7 2. Timoth.4.15 . 595
Ezech. 11. V.21 . 335. ebu Titi 1.V.12. 304
6.Sep
21.V. 21.480.640. Apocalypſis 1. verſ. 10 .
V.I. 335 334. do 2.0.24 . 332 . 10.1. 03
20
Dan.2.V.2.500.0.27 : 06. v.14.510. c.ille
& 30.565 . & 8.verf. 12. V. 13. 512, 0* 13. 0.1.2
0
IO . 512 492
cfi qui
Loca
 Libri Secundi.

Loca Iuris Cano c. aliquant.c.fi quis cke

ricos.26.4.5: 484
nici.
c.non obferuetis.26.9.7 .
fanguinis.
6. fententiam 222.do 232.6 334.
Ne Clerici vel MO do 550
nachi Jacular. doc. c.quis exiftimaret.26.q .
686.d 707 7. 235
c.ex tuarum . de purgat. c.non licet.20.9.6 . 222 .
Canonica. ib.
& 232
Rub.de frigidis da ma
Ex Iure Ciuili.
leficiat. 145
c. vnic. de Sagittariis. l.ciufdem . 9.3. D. dete
100 ftrbus. 684
495 2: 1. D.de ædilit. edicto.
c.2.defortileg .
c. off - lini. de homicid . 428
in 6 . 108 l. 3. S. aduerfus. D.de fe .
Concilium Antifiodo- pulch.viol. 438
renfe.c.r. 231 l.cum quadam . , l.far
Gregorij XT ] 1. bulla de culariorum de extra.
duelle . 611 crimin . 100. do

c. Nobilis. 2.q.4.618.c. 1ΟΙ

cöfuluiffi. 2.quaft.s. l.final. C.dereligioſ.ebo

637.6709 fump.funerum . 576
c.Mennem . 2.9.5. 637. loqui ſépulchrum .C. de
& 707 Sepulch. violat. 438
c.fuper caufa.2.quaft.s. Rub.C.demalef . & ma
638 themat. 513
C.1.20.9.2. 571 b.corum . C. demalef.es
c.illud ,20.9.2. 221 mathe . 27.248.605

6.1.26.9.3 . 455 (495 l.multi. C. demalef. og

mathemat. 438
' c.fiquis Epifiop. 26.9.5 .
Ccc 5 lor.
 Indkx

1.1. C. lib . XI. de gladia- Nicephori. 489

609 Petri Blefenfis.226.487
Loca Patrum & Ecd . Petri Cluniacenfis. 401
Simeonis Metaphrafta.
Scriptorum .

Anaftafi Nylfeni. 3.do Socratis. 489

143 Sozomeni. · ibid .
Antonii Magni . 403 Synefii. 552.554
Aretha Cafarienfis.sio Theodoreti. 335
Au &toris libride piritw . Theodori Lettoris. 630
do anime. 334 Theophylaéti. 333.335
Anguftin . 221. 227.235.
310. 318. 237. 485. Loca Prophane Phi
sog lofophia , Hiftoria,
Becha . 487
Poëſeos Scripto
Bernardi. 703.704
rum .
Barckardi. 233
Caffiodori. 223.489 Acronis .
Damafceni. 3:10 Ammiani Marceli.
Dionyfii Areopagite.ib. ni. 489
Epiphanii. 30 Apulet. 10.IIS
Euſebii, 809 Ariſtotelis. 473.555
Gregoris Magni.310 . Artemidori. SI
701 Axfonii. 223.520
Gregorii Turonenf.484 Caffimedisi. 534
Helinandi. 44 Catadi.
225.472
Hieronymi.299.310.316. Cedreni. 113
335 Clendiani. 475
Hildegardis. 140 Conftantini Geoposici.
Ifidori. 455 ( 411 265
Marci Hiſtorici Greci. Firmici. 9021
Gellii.
 Libri Secundi.

Gellii. soo Philonis Heb . 316.318

Gleffarii vet: s Pifida. 526
1
Glyce. 113.143 Platonis. ‫گرگر‬
Heliodori. 52 Plenti. 101
s
Hippocrati , sss Plutarchi. 81
Homeri. 554 Prudentii
. 493.60552
Horatii. 93.109.01
Jeq. Porph yri. 5544
loannes Curopalata. 1 Propertii. 33 147.471
lean ,Meieri. 110 Sapphus. 225
1024. Salisberienſis. 26. Sexonis Dani. 153
228.ses Seneca. 429.466.461 .
Ioan . Zonara, 112.489 & 463
Ioſephi.316.321.325.478 Sophoclis. 402.617
Iuuenalis . 457 Siatii Papinii. 436.406.

Lucani. 94.434. & feq. Sirebonis. 153

Macrobii. 550 Sethatus. SIS
Martialis, 532Taciri. 452
Moſchi. 401 Theocriti. 35
Neusefiani. 42 Tibulli, 42.00 50
Niceta . 413 Valerii Flacci.
Owidii. 4. 26.109.155. Vergilii.8.26.33.50.191
400 105.355.463554

FINI S.