Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei – eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http://books.google.com durchsuchen.
 8. Ci

MENTEM ALIT ET EXCOLIT

6)

[մ Ու ս ս Ո ||ո վ ն Ո ն

K. K. HOFBIBLIOTHEK

ÖSTERR . NATIONALBIBLIOTHEK

8.C.11
 /
~
A ),
1

1
 Yol

8 1
C , 14
.1

IHIS

liCacao

O Exod.ca

DÍS QVÍSÍTÍONVM #
Exodus , cay.vils
Exodus, cap.XIS
MAGICARVM

LIBRI SEX :

Quibue continetur accurata cuziwanum

artium , & vanarum superfátimun

confutatie vtilie Theologie,

Jurisconsulti Netice,

Philologie
.
Auctore
ON
MARTINO DEL RSO societatis ICSD
EX edu.cap.vuls
Exodus. cap.x.
, & Theologiæ
Presbytero, Ll: Licentiato
Doétore; olim in Academia
GRATZEN ZI, nuncin
SALMANFICENSI

publico sacrw

scripture
Profeſſores
Proyitopus vltimis curis lende
zes áuctíu & rastigatiuis ? TV

Exodo, cay.x. Exodiu , lai

Exodus.cap.ymt. EX odw , cap.vint

LVGDVNI
Exodus ,, cap.vn APVD HORATIVMCARDON CEX edu , cao.vn
priuilegio S.Cæsar.Maiest.
Cum
u Gallidnum RegisChriftianiſ . Bitte
16 08
 T
U IE THER
SEB
K
 DEP VLSIO SE V

EPISTOLA APOLOGETICA

CONTRA CVI V S D AM

ſuggeſtionem .

AD ILLVSTRISS. ET REVERENDIS S.

Congregationem Inquiſitionisgeneralis Sacre Fidei,Roma.

VMQVAM fuiſſem arbitratus has meas humilesmiricasæmulationis flam

mis adAandas:factum tamen.Nam Fr. Thomas Maluenda Dominicanus, in
operis de Antichriſto auctuario pagina 4.Addicione ad pag.319.col. 2. linea .
18.Vnum me delegit cui vna (quod aiunt)manu panem porrigens , altera la
pidem impingeret .In ſpeciem laadat,reipſa conatur libro mco nigrum The
Fr. Tho . ta appingere.Verba eius (viri & Domini Illuftriffimiac Reuerendil.) ſunt iſta!
mæ Malué Martinum Del Rio, qui tribus integris tomis Magicarum Diſquiſitionum curio
da yerba. liffime et uberrimèdetota in vniuerſum Magia,eiuſque generibus poſt alios nuper
diſſeruit.In quibus fcriptis G ſi multa inſint ſcitu cum digna,tum vtilia,ac que pre
Sertim vſui magnopere eſſe poſſintad locupletandam hanc noftram de Magia,ac
etiam de miraculis Antichriſtitractationem , at vellemus expendi num tutius reli
ligioni Chriſtiana eſſet,neeiuſmodi commentaria pafſim promiſcuè manus omnium vulgo firbirent, ne in multis
parùm pijs hominibus illex eſſe poſſint nouas & reprobatas curioſitates perſcrutandiac experiundi, ne dum noxia
Depulgo. I'vitare docentur,venenum potiusquam antidoram bibant.] Hactenus ille, latusmeum non enſeſtricto ,ſed dolo
ne clanculum petens.præiuit aliis, qui poftea eodem colore,omnem vim exeruerunt ve Romæ ac Pinciæ,
opus,ranto applauſu , Catholicis,etiam fidei Quæfitoribus receptum ,prohiberetur.Hoc agunt,more ſuo,
vt nihil in minima noſtra Societate typis euulgetur,cui nó genuinum infigát.Experti Magnipiețate & eru
ditione viri,Illuſtriſſ.Bellarminus,Maldonatus,Molina,Suarez, Valquius;quorum nullus ab hoc vréte ven
to tranfiit immunis.his accenſeri,licet mihi fit optandum ;camen quia meæ mihi tenuitatis conſcius ſum ,
cenſui cenſuram hanc ( fi fic vocanda)minimè negligendam .
Vt inde ordiar vbi ille deſiit:humiliter oro , vt Sacræ fidei Quæſitores ,qua ſunt iuftitia ,prudentia , picta
te,ad quos harum litium deciſio pertinet,fequentia perpendant.
Primùm vnde hæc redargutio proficiſcatur,& quis ille qui hunc metum prætexit:proficiſcicur ab illius
Conſidera ordinis ( licet Sancti) viris,qui ſe palàm vt aduerſarios,& impugnatores Societatis gerunt, vel clanculùm
cio prima. ex inſidiis arrodunt ; & magno niſu per Hiſpaniam , Italiam ,& alias orbis parces, inuidiam Societati cxcita
re, & Patrum Sociecatis ſententias atqueſcripta, per ſe,ac emiſſarios ſuos, mendaces hiſtoricos , & alios de
nigrare moliuntur: curantes maximopere, vt vel libri prohibeantur, vel ad tempus lectio luſpendatur , vel
aliqua ignominiæ nota aſpergantur. Quamobrem contendo inſtituti huius homines,nec vt iudices , nec
ve teſtes contra Societatis noftræ hoinines,vel Societatis ſcripta , vllo modo admittendos :fed pro accuſa
toribus & aduerfariis audiendos habendóſque.
2 Secundo obſeruandum iſta Maluendæ verba non haberi in omnibus exemplaribus , è quibus ipfo con
ſentiente ſublata,manſiſſe in quibuſdam tantùm.Vnde colligitur ne ipfi quidem hoc conſtanter vilum ,
ſed re ininus perpenſa ſcriptum fuiſſe : vt ſunt in eodem opere de Antichriſto ,
contra Illuſtriſſimos Baro
nium ,Bellarminum , Patrem Pererium Riberam , & alios noſtros mulca fatis afperè & Catonianè, ne quid
dicam aliud pronunciata.Sed eſto fic illi viſum : vnius iudicio quot ego Principum ,Quæſitorum , & Do
ctorum iudicia poſſum opponere?
Tertiò aduertendum proponi nudum timorem , Zelo boni publici prætextum ,vtrogam purpura, necra
* tionem addi,niſi poſſibile periculum hominum improborum : & tamen propter imaginarium iſtud peri
culum ,implicitè peti,ne ſinatur liber iſte manibus vulgi pallim teri : licet in eo multa eſſe fateatur fcribit
digna & vtilia, præfertim exornando ipfius de Antichriſto tractatui. Magna ſcilicet & Eccicliæ cura ne
cellaria,vt tractatus ille locupleretur , & aliorum libri, vnde id fiat , ſupprimantur. Neque id tantùm ſed
ve omnes eiuſmodi commentarij eidem damnationi ſubiiciantur. Ncc aduertit , fe quidem quia plus
petit caufa iure cadere : deinde viros ordinis fui laudatiffimos in idem diſcrimen mecum inuoluere. De
magicis enim iſtis exſtant paſſim libri editi; ſprengeri & Inſtitoris malleus maleficarum ; Nideri For
micarium & Præceptorium ,laquerij Flagellum Faſcinariorum ; Vlrici Molitoris de Pythonicis Spiriti
bus ,Silveſtri Prieratis Admiranda Strigimagorum ; Spinæi de Lamiis : Michaëlis Pneumatologia ; V -
† 2 ctoria
 & toriæ rele & tio de Magia,qui omnes ordinis D.Dominici fuerunt,pars Inquiſitores fidei, pars Sacri palatij
Magiſtri,quorum veſtigiis ego inſtiti,præëuntes inſecutus,ab his quæſtiones, & earum argumenta , funda
menta,& narrationes multas defumpfi,vt ſuis locis apparet.Si foret vllum periculum in meis & fimili
bus commentariis,foret etiam in illis idem . Nec illi deberent vulgò paſſim permitti. quamquam mea
ſententia libri Latinè & paulò preſſiùs ac terliùs fcripti, non ſintdicendi vulgò ſcripri.
Èx hac naſcitur conſideratio quarta : poſle multos non iniuria mirari cur iplis hoc periculum nunc
4 demùm in mentem venerit , & non priùs tot lui ordinis & aliis hæcex profello tractantibus ? an fortè
quia de Societate vnus camdem materiam vberiùs , & curiofiùs(vtfatetur), certè laboriofiùs & meliore
methodo quàm illi paulo ante nominati, in lucem edens , viſus fic luminibus officerc? lanè hæc libri,
quința tam paucis annis editio cſt; tam auidè cxemplaria emuntur. An offendit fortaſſis narratio quo
rumdam exemplorum ; quæ tamen omnia ex hiſtoriis probatis adducuntur, quarum ibi, vno excepto
quod recentius, authoreslaudantur, vt v.g. lib . 2. q. 10, litterâ D. de Marco leluato : lib . 4.cap. 1. q.3 .
Sect. 3. de Fr.Franciſco de la Cruz , & Sect. 4. lit. I. de reuelationibus fictis contra immaculatam Dei
paræ conceptionem : & ſect. 6.litt. S. fub finem ſeptimæ regulæ de Hieronymo Ferrarienli: demùm lib .
6. cap. 2. fe &t. 3.9.3.in fine litteræ S.de viſione Neapolitana & Salernitana.Sihæc alibi cuto leguntur,
cur non & in meo libro? Dicent nec alibi expedire legi. Primùm quæro, cur igitur non eamdem in alios
cenſuram tulerint : Deinde cenſeo , vtile eſſe Chriſtianis , etiam lapfus religioſorum publicos redargui
ſcriptis , tum quia conducit ad quorumdam humiliationem , & ad aliorum cautelam , vt quiſtane videant
nc cadant. Deinde cùm vident hæretici nos ea non diſſimulare, definunt ca ingerere : & lanè quo ma
gis iſta teguntur , hoc ſe clariùs produnt, quo palliantur diligentiùs, fædiora apparent : & ( vt ait ille )
iners malorum remedium ignorantia eſt. Ideo grauiſlimi & ſapientiſſimi ſcriptores cenſuerunt ciuſmodi
exeinpla litteris, ad oftendendum Dei iuſtitiam & hominum fragilitatem , fibi monumentis Hiſtoria
rum commendanda. id placuit Sophronio , Caſſiano, Petro Cluniacenfi, Petro Damiani, Surio , Ba
ronio, & ex ipſo D.Dominici inſtituto ,Niderio , Cantipratenfi , S. Antonino,Leandro , Antonio Senenſi,
Ferdinando del Caſtillo , quorum libri meritò laudantur, leguntur , retinentur. Sed quia hoc apertè non
culpant,ad id venio , quod exſertè aſſerunt.
İnquiunt ſe metuere,ne parùm pij venenum hauriant , vnde antidotum debuiſſent, & excitentur ad
Sexperientias illicitas , & diſcant quæ ignorabant. Si momenti vllius iſta ratio , tollantur de medio,
Controuerſiarum fidei libri qui erroresmemorant,quos lector ignorabat. & fcio id prætexuiſſe , cùm
Illuſtriſſimi Bellarmini ſcriptis periculum intentabant , homines meņte vara , non conſiderantes DD .
Epiphanium , Auguſtinum , Theodoretum , Damaſcenum , ceteros Patres , nec recentiores lui ordi
nis Stlotanum , Bunderium , Sixtum Senenlem , & Franciſcani ordinis Alf. à Caſtro , Feuardentium ,
vt ceteros taceam . An nolunt hæreticorum calumnias ſtilo forari, & iinpiè dicta refelli ? Si id non
nolunt , cùm faſcinarij, malefici, Lamiæ ,negromantici & fimiles Magi , hæretici fint , cur illos fcriptis
Colidè reuinci non ſinunt ? Tollantur de medio , fi ratio Maluendæ probatur , Hiſtoriæ , & Annales
Eccleſiaſtici , & in his D. Antoninus , Galiſardus & alij Dominicani. Nam in eorum ſcriptis Eccle
fiæ militantis næui , & maculæ , & Schiſmatum caufæ , & quibus ſe rationibus , qui à Petri ſede defi
ciebant, tuerentur , & alia huiuſmodi leguntur , quibus huius ætatis Schiſmatici & hæretici ſeipſos
& alios irreciunt. Tollantur ex manibus Chriſtianorum Silueſtri , Fumi, Caierani , Victoriæ , Medi;
næ , Ledeſmæ ,Lopeſij, Garçiæ ,veſtrorum tor ſummæ,armilla, confeſſionalia ,inſtructoria, &c . cafuuin
conſcientiæ , à quibus improbi & vitiofi homines illici poſſent, ad noua , & priùs incognita fagitia
perſcrutandum & experiendum : atque ita , dum noxia vitare docentur, incauti venenum potius quam anti
dorum bibent. Et tamen illa , non contenti Latinè ſcripſiſſe , etiam vulgari ſermone Italico & Hiſpani,
co typis mandaſtis , quod certè eſt,velle vt paflim & promiſcuè tales commentarij vulgi manus fubeant .
Vno verbo dicam , panem , vinum , ignem , noctem , ſolem de medio tollas neceſſe eſt, ſi voles tolle
re quicquid abuti mali homines ſolent. nam crcaturæ omnes inſipientis laquei ſunt. verè verum eſt
illud Sulmonenſis ,

Nil prodeft,quod non laderepoſſit idem .

Igne quidvrilius: Si quis tamen vrere te &ta
1 Comparatgandaces inſtruit igne manus.
Eripit interdum , modò dat medicina ſalutem ,
Queſ, iuuet monftrat, quaſ ſitherba nocens.
Idem à me fit opere toto , & ideo fi recta mente legatur,
Conftabit nulli poſſe nocere.

6 Quid? quod nec vllum reuera periculum in eo opere huiuſmodi eſt, quale aduerfarius formidat. Non
eſt ratione ipſiusmateriæ , non ratione methodi. Tuum erat [ô cenſor ) indicare, qua in parte , pericu
lum ſuberai , ynde ſcandalum verebaris : & non , more chirurgi imperiti pro varice totam tibiam ex
ſcindere. Dicismepoft alios hæc ſcripſiſſe. Non ergo nouos errores narro , qui non priùs alibi le & ti fue
runt . Tamen times ne nouns o reprobatas curioſitates ex mco libro hauriant. Si iam reprobati, certè
à reprobantıbus relati.quod igiturhic nouum periculum times , cùm cos accuratiùs & validiùs, quàm
priores illi , refellam ; fateris curioſins á vberius id me feciſſe. Sed ego vtrumque abnuo , fi velis ſignifi
care ſingula me fufiùs perſecutú:led fortaſſis illos alios non legiſti,velnon aduertis, quæ alij ſigillatim pro
lixè diſputarunt,eamecompendio tradere,& integros ſæpè libros ad vnam quæſtionem redigere. Si verò
ſcribis, me vberrimè o curiofiffimèiſta tractalſe, quia quæ alij ſparſim & membratim docuerunt , illa vni
uerſa commodè in ordinem ex inordinato adduxi:non diffiteor id mihi propoſitum efficere, verùm quid
methodus & vinovouíæ , & apta atq; opportuna leries & difpofitio dicendorum periculi addat non intelligo:

neque

1
 1

neque id cuiquam diſplicere poteft , niſi qui reprehenlorimeo limilis amet nihilmethodicè vel ordinard
ſuis locis & momentis collocare. Si ſingula ſeorſim nulli apud alios diſcrimini fuerunt obnoxia ; cur fubi
cò apud ine cunctim & vniuerſim ſunt periculola ? nonne ſingulis remedia , & monita , & dereſtationes
adiunxi?
Ceterum ,quia non libuit,vel non potuit reprehenſor explicare,quid in opere ineo periculoſum cenſe
ret; quod æquitas & caritas fieri ab eo poftulabant: ſufficienti partium enumeratione,licet Minerua cral
fiore,nunc oſtendam ,toro in libro nihil formidinieius ſuffragari.Sex libri ſunt :Primo,generales quædam ,
& magnam partem philoſophicæ ,quæſtiones funt , quibusnon plus periculi ſubeſt, quam in Soti , Bane
lij,Aquarij,Pauli Veneti phyſicis quæſtionibus,aut victoriæ de Magia relectione. Secundo libro docetur
damnata Magiæ efficacitas per le eſſe nulla, ſed tora pendere à diuina permiſſionc,& malorum geniorum
naturalipotentia ſcientiáque, & proinde diſputatur, quid illi, fácere queant , quid nequeant:quæ materia
tradita à D.Thoma in Quæſtionibus,& à ceteris Scholafticis in eactatu de Angels,à mørum magiſtris in
primi præcepti explicatione:ſingulis quæſtionibus laudauiduces ipcos, etiam inſtituci D.Dominici,Caie
1
canum , Niderium ,Ferrarienſem ,lilueſtrum ,victoriam ,ceréros:Noje hic quæſtiones nulla, niſivoces ' no
uas 9.22 . & 23.quarum effectus experientia nulli deliderium concitabunt.Terty libri duæ ſunt partes,prior
agit de maleficiis,de quibus etiam Girlandus, Sprenger ,Silueſter, & ilij quos ibidé ciro, agunt de his ſum
miſtæ omnes agunt Theologi in materia de matrimonio , vt non negligenter ,necobiter Sorus, & vterque
Ledelmius:maleficia bæc nihil admodùm habent curioſitatis,fceleris plurimum , & ne quis venenú hau
riat, fontem obftruxi,nam modos prætermiſi,ſcelus indicaui. Poſterior pars de vana obſeruatione agit, re
confeſſariis omnibúlque fidelibus fcitu' neceſſaria dequa fcribunt Theologi in enarratione primi præce
pri, & in tractatu de fide: hic exemplis adductis lucem attuli;vt århittor;fimul inſtrucns iudices , & con
feffarios; & periculum ceterorum cautè declinans.Nam vt illi poſſint iudicium ferre, propolui folú initium
& finem conceptarum formularum :ve iftis nc quid noceret , vel eſſet quod imitentur, lubtraximedia & ma
iorem ve plurimum formulę partem ,exceptis paucís Paganis & Getihbus quibuſdam planè ridiculis , qui
bus nec pueri credant, & qui nondum ære lauantur.Iam Quartus liber eſt de Prophetia ,& de reuelatio
nibus;de diuin2tione.& coniectatione,de quibus quot ante ineſcripſerint,oftendi in fingulis; ın his D. Th .
& Medina,poſtr.S.Iſidotum ,& Rabanum . Siquod hic periculum foret,eſſet in tractacu de Diuinatione:
ſed non eft,quia nudum continet artium illarum cenſum , & infectationem .Species enumero modos non
docco,ſed digitum intendo in nominis originem ( v.g. fit per fárinam ; fic per peluim , fir per cribrum )ſol
lemnia verba prorsùsſubticeo; quæ ,vtverum fatear ignoro. Quinctus liber iudicialis eſt, praxim continer
& ordine iudiciarium in hoc crimineſeruandum , ſine vlla curioſitate , & vmbra periculi: ſuam timet vm
bram , qui hic timer. Sextus,lucernam in hac caligine præfertConfeſſariis , vt poffint vulnera animæ ſor
ciariorum deprehendere, & his conſulere,& remedia vtilia applicare:quæ pars tota Echica eſt. Addútur re
media licita contra damna quæ maleficiis illata :hic licita ab illicitis ſeparantur , & oftenditur quæMedi
ci probent, & quæ Eccleſiaſticus vſus receperit : quæ pars tota comparata ad comprobationem & defen
Gionem facramentorum & cerimoniarum Catholicæ Eccleſiæ ,aduerſus nonnullos hæreticos, quorum re
futatione clauditut. Videris (viri Illuftriff. & Reuerendill.) quæ veſtra prudentia eſt , nihil hic veri periculi
ſubeſſe :vnde colligitur timorem illum inanem & prætenſum videri poffe .
8 Contra non vereor contendere multum damni inferriEcclefiæ , & Reip . fi ob tam leues formidines bo
ni & voiles libri prohibeantur, in quibus ſana quoad mores & fidem ( vr de hoc libro fapientiſſimus & re
uerendiſl.Magiſterſacri Palatij teltatus fuit) continetur. Nec vlla patitur iuſtitia plus valere aduerfariorum
gratiam, aut potentiam , aut importunitatem quam auctoris ( vt modeſtè & verè loquar ) perſpectam fidei
& morum integritatem ; qui ( Deo gloria ) & à fe , & à maioribus per omnia ſemper Catholicus, non in
obſcuro, & vmbraverſarus, neque ad ſarcinas ſedit, ſed in ſole, acie,puluere multis annis, non legnem Ec
cleſiæ contra fidei hoftes operam nauauit .Eodemne loco habendi,qui hæreſes impugnant, & quiſpargunt,
vt æqualis omnium libris infamiæ nota , ſuppreſſione , vel ſuſpenſione inuratur ? Hæreſis ſortiariorum &
ſtrigimagorum tota fermè Europa deplorandis incrementis quotidie gliſcit, quam lætum illis futurum fi
intelligant ipſorum maltygem , à quo hactenus magno animo, & fide bona , fraudes ipforum propalaban
tur, religiofum à religiolisimpugnari:Magno errant ceteri hæretici Lutherani Caluinianique dedecus &
ſtigma inultum hoſti ſuo :nam illis, quos ſemper impugnaui, ſum inuififlimus.Et hi & illi gloriabuncur , etiá
Sacræ fidei quæfitorum iudicio," ſe luáque comprobari, le præualuiſſe , & veritate niti : nos calumniatores
& Sycophantas eſſe. Mentirentur illi quidem ,ve mentiuntur aſſiduè: ſed nimis multi ſunt qui mentientibus
fidem præberent: ita fieret , vtpuſilli ſcandalum patiantur : & qui V Vierum , & alios Lamiarum Patronos
incautè ſequuntur, alios paulatim in ſententiam , & ex ea in ſceleris ſocietatem pertrahant , & Satanæ regnum
contra CHRISTVM & Eccleſiam indirectè & pedetentim propagabitur, & ftabilietur.
9 Sed hæcà me fiducia potiùs veri & conſcientiæ puritate di&ta ,quàm vlla formidinene quid tale ac
cidat.Nouifapientiam , prudentiam ,iuſtitiam ,pietatem veſtram ,Dominimei.iam præiudicium tuliſtis , &
huiuſmodi aduerſariorum metus, & conatus audiſtis,ſed minimè ilis affenfi fuiſtis. Pergice nocentes mul
tare ,innocentes protegere. his artibus vobis aſcenſiones diſponetis ad ſolium vſque ſolis iuſtitiæ , vbi vi
debitur Deus Deorum in Sion .Salmanticæ menſe Decembri, Anni Cic . 190. VI.

+ 3 SERENIS
 be

e
Rom

SERENISSIMO PRIN

CIPI ERNESTO , ARCHIEP .

COLONIENSI , S. R. IMP . PER

ITALIAM ARCHICANCELLARIO ET PRIN

CIPI ELECTORI : EPISCOPO LEO DIENSI , ADMINI

ſtratori Monaſterienſi , Hildeshicmenli , Friſingenſi, & Stabulenſi: Comiti Palatino
Rbeni, Ducivtriuſque Bauariæ , Angariæ , VVeſtphaliæ , & Bullonen. Marchioni
Francimonrenſi : Comiti Loſlenfi,Longienſi , Hornenſi, & c . Bonorum & litera
torum Patrono

MARTINVS DELRIO SOCIETAT. IESV

PR ESBYTER , SE SVAQVE L. M. D. D.

NIVERS Æ MAGIÆ , qua diuina humanaſ ſa

pientiæ pars magis, vt abdita, fic erui digna: Diſquiſitiones,

lucubrationem arduam & multiplicem (PrincepsSereniß .

)

humiliter adfero
. Equidem verebar docti Principis iudi

cium fubire,ſed, quia ſubeundum alicuius , eum elegi, qui

poffet iudicare. Non Tutelam magis, quàm Cenſuram amo:

naturâ & vſu do£tus,à peritisdoceri & moneri malle,quàm

ab imperitisſuspici & laudari. Quod pauci Principes, ad

ingenij acrimoniam , & iudicy praſtanriam , multam lectio

nem , & eruditionem variam &

, ad hanc, Secretorum Natura diuturnam experien

riam , follerter prudentérque adiunxifti.Qua diligentia confecutuses, ve intermiffam à

philoſophandi confuetudinem , Regali dignam folio,reuocaris,

Regibus, tor iam faculis ,
Gillorum laudatiffimorum Principum , quorum , dum tempus erit homines viuent,

viuet , vigebitque memoria , cum imitatione , laudis te participem feceris. Qui Regum
. Vulgari ftudium
olim potentiffimi & fapientiffimi, Magi vocabantur caprum , a

ſuperftitionem Malus ille ſuppoſuit .

\proinde cum nomine res vilefcere:quia pro Sapientia
Peſtis ifta , propter adnatam hominibus ſciendi cupidinem , breui feper orbem totum

diffudit.fic falſapro veris,noxia pro vrilibus,edrtareapro celeftibusobtinuere.Ita quod

fumma neceffitatis erat ,paris fagacitatis, induftria operofißima fa&tum ,falua femen

te bona , venenatas herbas fecernere, & euellere. Vidi , o multis probanti

, o indolui
bus, conatus (um morbo medicinam facere: nec formidauime, lefu duttore , hac etiam

parte Satana furenti obiicere.Laboris fpecimen edo,e ferculorum quendam preguftum ,

de ſex libris iam adfeftis & confcriptis duos, quia,per Nundinarum tempus imminens
,
@varias eorum ,fine quibus in lucem exire non poterant,dilationes,plures non potuida
re .Hiſtoriarum veterum & recentiorū varia condimentaadhibui, vtaui huius, quâ bi

ftomacho,confulerem.Sed quis Apicius adeò diligens aut peritus,

le , quá felle nauſeanti
ive queat pro omnium palato? Si protuo ( Princeps Sereniſ.) quod probum & fanum eft,

fuerit,
 EPIST. DEDICATORI A.

fuerit ,fecurusfinam ceterorum verba praterfluere.Nec diffido.Semper enim Virtus fibi

comites Muſas amat iungere, et ſcriprioni
fauent, quorum
ſcriprionegefta non indigna.
Plus aliis nimiò
fuiffet, vel Nobilitate, vel Pontificiali dignitate,vel Principaru praſia
re, ribi hac
fimul omnia parùm viſa. Non contentus Imperatorio Regali genere, cui

nullum fe merito,fime anriquirare,fiuefplendoreantepoſueris, quod aliena magis, quàm

propria virtutis indicium effefcires: non Ecclefiafticis tos tiaris, quibus certènulli nifi

: non ditione latiffima o

,quepoſſunt indignis contingere
Paftorum Paftori ſecunduses

copiofiffimâ, qua ad ocium aliis illecebra foret , addidißi multa Bello fortiter & fali

citer gefta, ca feditionespericulofas celerrimè compreſſas,t) inclyca Pacis decora.ſum

ma cum Eburonum ceterorúmque ſubditorum beneuolentia dasgratulatione, quiſibi

gaudent,ſequeErneſto Principe
felices ducunt, quor Neſtori tribuuntur , tot annos,

velde fuis adempros,precantur Patriæ Parri. Praterea ficte rorum Catholicæ

fidei , es
columna veritatis Ecclefia Romana commodis impendis, vt in illa Aquilonari plaga,

Procubitor , Murus, & Specula dele&tus à Deo videaris .Quis enim feruentiore zelo,

pro vera e priſca religione tot tam acres contentionesſuſcepir ,ſuſceptas conftantiùs

fuftinuit
? quis induftriofior hoftium inſidias deprehendere,& deprehenfis obuiam ire, to

confilia conarúſqueimpiorum disturbare.Demum , quod ( mea quidem ſententia ) rari

exemplieft, & multis Principibus inuidendi , rot curis diftri&tus, inuenis quodftudiis
' legendis dare dignum du
Sapientia tempusimpendas,cuius fiquam horulam his meis
ab ingenio meo nequibunt,id
, ſpero nonvndecunque diſplicitura. Certè, quod
ces faltem
à Sapientis & Do&ti Principis Felici Genio conſequentur. Tum mihi meritò iudicium

probabitur, & Catonis illud veriffimum deprehendam :Idem benefactum loco

in quo ponas,nimiùm intereſſe. Nimirum quia, quod malis impenſum , malefa &tum

fit, id, bonis bono collatum animo, nequit nomen amittere,neceſſe non gratiffimum at
que rariffimum . LOVANII , vii. Id . Mart. clɔ . 15. xcix.

IN R.V.
+ 4
 IN R. V.

MARTINI DE LRI I

DIS Q VISITIONES

MAGICAS ,

luſti Lips! Carmen ,

Vius doctum opus hoc? quod ima, ſumma,

Penna permeat, & ſagace mente

Sagas Oy Stygias ftriges reuelar ?

Quod tu Thelala terra, váſque.Colchi,

Infames male cantibus patraſtis,

Quod Panes ,Satyrique, Dufrique

Peccaftis, genus improbum ſaláxique,

Totum hoc eruit, erütis medetur:

Sed quis ? DELRIV S eruditione ,

Idem religione , clarus, ergo

Hic pura & liquida omnia, hîc venena

Nulla ,
qua timeas opinionum .
Huic libro faueas,faue tibi ipſe,

Atque iſtum lege,veima,fummanoris.

8
0
P
D

1
1
1
0
0
1

IN EAS
 x
Se

IN EASDEM

PARODIA :

20 AGI A quàm libro hoc videtis obfidem ,

Ait fuiſſe fraudium peculium ,

Neque vllius medentis,artegloriam

Nequifle praualere,fiue toxico

Opus foret necare,fiue faſcino.

Et hoc negat feraciora ThessALI

Negare ru
ra, noxiúmque Carcasv M,
SCYTHÆQV e faxa conſcióſqueCOLCHICOS,
IBERI
ER I AM , tuúmque Tavr e verticem :

vbi ifta , poft MaGI A ,floruitpriùs

Agreſtis herba,nam PROMETHE I in iugo

ſata.
ſæpe tabido imbuit
Vapore
ZARATE Mede, lethiférque DARDANE ,

Tibi hac fuiffe effe cognitiffima

Ait MAGIA, poſtuma ex origine,

Tua exiiſſe dicit è proſapia,

Tuo exarafſe perfidas ftylo not

as,
Er inde tot per æmula dolos manus

Decus tuliſe, laua fiue dextera

Opus patraret. aut vtrumque mutuas

Svo dediſſet impigrè viceshero.

Neque vlla vota NOXIALIBVS Ders

Sibi eſſe faéta, cùm veniret à viro

Nouiſimo hoc advſquefaculum recens.

Sed hac priùs fuere: nunc APOLLINE

Silet loquente,ſéque dedicat tibi
APOLLO DELRIE, atque Apollo DELRII.

HERIBERT. ROSVVEIDVS. S. I.

ΦΕ ΔΕ
ΦΕ ΔΕ Ρ Ι Κ Ο Υ
' Α Μ Ω ΤΙ' ΟΥ ΙΑΤΡΟΥ Ε ” π ΟΣ ΕΙΣ
τω το Παβος Μαρτίνα Δελές βίβλον
οτι Μαγάας.
Η ναιοί πάρο- άνδρες, όσοι μεγαλώνορα τιμίρ ,
Δύναματεύσαντοδμήτορο Μανάκης,
Τ'δμοσίων σοφία τη μετέπρεπον, δε σωεργός
Ειδι ας πραπίδεσι σσηρμόξαν οι προνοίαν .
Mηςιπόλιγογκώτες, Ανασίων τε πάρεδροι,
φύσιο ίχνδυτήρες αμύμονες , ίδρες άρρων ,
Μασάων θεράποντες, Ακεσούλης τ ’ αγερώχε.
Tοία έξω φύλoισι μετ' αλλοδαποισιν Ιωσήφ
YorG- ο και φαρμoισι πoλότροπα θαύμαζα δόξας
Μωσής, Α ’ ασυρμα σε πόλξ ΔανιήλG αγανός
Κα Σολόμων οίπυσG-'Ι8 Μαίοις έπιτάσωμ.
Tοίοι δ' αντολίωθε Μάγοι διζωτο κιόντες
Χριςομ, όπικλινθόντα χαμαιζήλω ενί λίκνω.
Τοϊς δ ' έπι Δάιμον οίς ορG- αλάςορG- άνδρας ε
λαύνων
Δελάνες , σφετέρκσιν αταδαλίκσι δαμάλας,
Α'Ασεβίίω εφέηκε, Γοητείας τε πανέργ8
Μίσατο κήδεα πολλά, και άπλετα δώεα λώβης ,
Μαντοσωω, πόσιας τε, και έχθίσασεπαοιδας.
Κάνων ξεγένονlo, παλιγενέων βπι φωτών,
ΜαινάδG Αίγυπλοιο θυηπόλοι , και το Σαέλφ ,
Eιρομύω μάντουμα θεσπρόπG- Bνεπε Γράς
Και πινυτά Μήδ { α , κακόν σκίνας Αικταο.
και Σίμων αθέμις,επωνυμίω τεΜάγοιο
ΔεξάμλνΘ , Καρσοκράτης,ός απεχθέα τέχνω
Α'μφαδίωεδίδαξον,αναιδέκφι σεσοιθώς.
Νιω 5 Μάγων κακόεργα σίνη, δολερών τε Γοήτων ,
Γαιης αθέα: λυγρα , καθ' ανθρώσος αλάλω9 ,
Πασυδία σλάζονα, Θε8 κράτεόντG εκητι ,
Ενδικον ός βρoτέκσιν αλιτροσυνησι χλωθείς,
Εμβάλλ4 κραδείσι βροών μελανόπτερον όρφνίω,
Και νέφ© ήερόφοίλον αι εκμαρίριο Μαγείας.
και τίσιν ήλιτόσoινoμ αμοιβάδα τoίσινόσαζ4,
Οσοι πίσιν άμεμπλομ επιτρέψαντες αέλλας,
Φο'δος ασεβέεσιν υπεζούγνωτο λεπάδνοις.
Καί κον αμαυρώσεζα πολυτερέωμ γένΘ ανδρών
Γάιαν όλίω έκάλυψε μελακρήδεμG ομίχλη
Ει μη ΔέλρμG- εθλός εν σμίονι βίβλω
I'κτήρ επίκαιρG- αθέσφατον 8κ ζόφον ώσει ,
Ατρακίης πάντεσιμάγων Φαρσίμβροτον άγλω.
Είδεα ομορφας τε, κ αιτια σάντα Μαγείας
Αμφοτέρηςεκάτερθεκλυτη σφραγίσατο δέλτω .
Φιδέα εμπεδόμυθον ετήθυμίω τι διαρξας,
πρυμνόθεν ξέρριψε τσλάνης απάτήνορος άτίω.
Ω " μέγα τολμήεντG , ός έκναμήλοισι μένουνάις ,
Μώλομάγων τεράτεσιν αμαιμακέτoισιμ αρέρης,
Δυσεβίκω ελάμασας , αλεξικάκ8 Διός σου
Αλκιμομύρεκλακαλα μιμέμν © έργω.
Tοίοισολ' έμφυτον έμμος εταιρία φρενός αλκών
Υμετέρα πινυτος καν ανήρ ρεα τεκμήραιτο
Ητε πολυκμήτοιο μόγε ποτί δυσβάτομαια
Ερχομνη, κκτά μετέρχεται ανεκές έργα.
FEDERICI IA
MOTII MEDICI CARMEN
in patris Martini Delrij librum
de Magiâ .
* Emporibus priſcis ve erum quicunque Magia
Ti Cæleftis magnumque decus,noménque tulerunt,
Illuſtri Sophia & doctrine laude cluebant.
Cultágue iungebant folertipečtora menti:
Sacrifici quondam celebres, à Rege ſecundi,
Natura indagatores, aſtrúmqueperiti,
Egregias artesMedicas, Muſasſ colentes.
Talis erat loſeph peregrinæ gentisalumnus:
Talis apud Pharios Moſes oracula promens:
Talis e Allyrie Danielsfečtabilis vrbi.
Talis erat Solomon ,dum regia fceptra teneret
Iudaz:talesge Magiſqui Solis ab ortu
Vilibus in cunis Chriſtum petiere iacentem .
Intereà miſeros infefti Damonis a
ſtrus
Mortales agitans,fua quos vecordia torſit,
Emiſit ſcelus.ct fraudes, varióſque nocendi
Fallendig aftus, varias ó repperit artes
Falſidicum vatum præfagia, pocula, cantus.
Hinc exorta lues, atas hincpriſca parentum
Protulit Ægypti Myftas bacchantis, Anúmque
Fatidicam ,qua tetradedit responſa Sanlo.
Hinc Medea ſagax Aeta dira propago:
Impius hinc Simon, Magus & cognomine dictus:
Hinc quoque Carpocrates, Magice qui tradidit artis
Puplicus interpres poſito precepta pudore .
Nunc Magica peſtes,impoftur& que,nefanda
Pondera telluris, totum graſſantur in orbem ,
Ludificántque animos : at nonfine numinepatris
Ætherij, qui iure malis offenſus ,opacas
Mentibus humanis tenebras offundit,& atra
Iraprouiſa oculos preſtringit nube Magie,
Exigit meritas hominum de crimine pænas,
Quique fidem ſanctam leuibus liquereprocellis,
Quiqueiugofalfiſummittunt impia colta.
lámque adeògenus humanum terráſqueparentes
Caligo obrueret furuacircundata vitta :
Nibonus ä Medica ſpectarusDelrius arte,
Diſcuteret tenebras ſanimedicamine libri,
Et clara veri perfunderetomnia luce.
Nam fpecies formáſqueomnes, cauſaſque Magia
Duplicis aggreſſus docła ſignare tabella
Strenuus, & fimplex falſo diſtinguere verum ,
Funditùs euertit noxas, quas intulit error.
O nimium audacem ,qui forti pectore e armis.
Terraram peſtes, immania monſtra ,lacesſens,
Impia corda domas gauerrunco Ioue nati
Åmulus Alcide,factóqueexempla ſecutus.
Hinccatus & prudens vir colligat inſita prorſus
Eſſefodalitiofortiſſima pełtora
veſtro,
Aſpera queſpectent, oſemper ad ardua tendant,
Magnáqueſuſcipiant durocomitata labore.
Πληθής
 Πληθών δ' εκ άν έγωγε θεοπρεπέων ιερέων
' ΙΗ Σ οι χαρέντG επώνυμου 43ονομώω,
Οίτινες Ανορέκσι και έργμασιν έξοχα σάντων
"Έπρεπον αργαλέοισι Συ ' αμφίβας έκασα
Καλλιόπη: σα και είδα πολυτερεων σίχας ανδρών ,
οίτε προς ήoίω , οίθ' εασερον , οίτ ’ ανά μεσής
Κλήρες εξάσανο, πράσια τόσακαμόντις
Ημας και κλέO οίον ακέσμεν , και σαφές όμως
Ούτε γεχάβωντG- αφίγμεθα τέρματα κόσμε.
'Αλά συ πάνε ίσασα θεά και πατράσι κεδροΐς
Θυμάρη τάδε Λώρα τις πόρσυνομ άοιδης.
Θύμορ εκ Μεσέων εθέλς τα πρώτα φέρες
Πορφυρέων κορυφή ΒελλάρμινΘ- αρκάρων.
| ος βέλG- αρνον ήκον . άνικήτοιο φαρέτρης,
'Ωκό τε, και φωνήν όσοις νόG σιν εχέφρων .
Καππάυων διχόμητιν έριν, και νακα αναιρών,
Και κλόνον αμφίριφον αληθές αμφί λατράκς,
Και (αθές τιθμοιο και εκ απεπάσσαλο σιων
πάντα λίθον , και πάντα κάλων , και πάσαν ανάγκω,
Τάντα πριν και σωέλούσιμ αναμφύρισα τιθείη.
Ουδ ' άρα ΜαλδώναθG- IGNρί9G-αθG- αρέρης
“ Η ασονα μόχθου έμενω , όπως οι αγελου ηχώ
Χυς παμβασιλάG αν άκτορG , ώ υποφής
Τέσαρες εσφράγισαν εκ τετρά υγι δέλτα ,
Πάσιν αναπλόξίν , αρίζκλόντε τελέση
Παισίοις άσοίσι και αλλοδαποτσι γενές.
Πιερίω τοΐον τι Περήσιο ένθεG δίφρω ,
Μανθιπόλs Δανιήλ απέλασε δάσκιου ορφνω
Και ζόφον αχλυόρν7α , και αμφαδίοις έπίεσιν
'Αμφιβόλο σκέλοντα διήγην όργια φωλός.
Τερριάδω μίγα κάρτα ομό και θέρμG- αλκά ,
Μαρνάμνον ίσιο δίκης ύπερ 'ΑρχιερώO
Και κανόνων , ώτρινε μέσω ανάδεν δράσει
Θαρσαλέοις φήθεσι: το και μεγαλήτορος ανδρός
Υψηλάς αρετ άισιν αν αντία δείματο τυρσιν
'Αμβάινεν , άνθένδε φαάντερο , έμμεναι αυτόν .
Πόσος αγών , πόση 5 βίη πέλε Ποσκίνε ,
Ήμος 'Αρισαρχοιο δίκίω , έριξε δικασάς
' Ανδρώ , μνήμαία συκνά σοφή κι απάρει βίβλω ,
Πελτάνι πόζον έργον , απέρεσίησιν Αχαιών
'Αρχετυπων σελίδεσι Λατινίδα γύρω άγοντος,
Πόσος έν Ριβέρας , ότε θέσφατα σεμνα Προφή
τίων,,
Μάονας δυς καλές σιν , εω διεπίφραδε μύθω:
'Ωπόση Σκώρδογχος αγάκλυτος αλκί πιθήσαι ,
Βασκανίων και συκόφασιν φιλολοίδορον ανδρών
Εργολάβων , απάν συ9w εών απέρρξην ετάρων,
Γράμμασι κωφάροιο αείφρονος Αύζονα κόσμου
'Αμφιθαλών και κείν8 τε σμσέμπορος ίχνεσιν έμ
bás.
τις Μολίναν κε διαιτo Συάρίσιoντέ καθ' ασαν
Είπέμων αινσάν τε ; τίς έμφρονα Βάζκιον έργων
"Αξια μυθήσαιλο, Βαλλιάδω το πρόφαντος :
Ναι μεν Σερβιάδαο πιφάσκο λουκάδα χώτίω ,
!
Χρισιάδίω τι γέροντα , νέων κοσμήτορε διασώ,
Τών ο μεν Αυδομαρίας , και 3 πόλιν αγλαόθηκαν
Διακίν κόσμησε « ειγλώσοισι ρείθροις ,
'Aμφαδίοις αγοράισιν αμαρτάνο άνδρας ελέ
γχων. .. "
Τω και μοχθίζοντι βοηθός- ώρεγε χαράς
'Ανδρί φίλω Δαυχεια , ο και Μέσησι μεμηλώς,
“ ελάδα Αυσονίης το σωθορα δόγμα ] α βάζ4.
" Ος 18 Σελάκίσιο κατωγάζων Βασιλάς
Μνήματα σιγαλόφντά σοφή μετεφρά ατο δέλτω ,
Εξείης ά , τι στον ασ ' αχλύΘ- ες φάG άξι .
" Ως άρα Κασαλίοιο κυβερνκτήρα χαλινός
ΔώματG 1θιωοντι , σαρ Αυδομάρ8 τεμνεωσιν ,
Χρισιάδα παρέμενε φέρων Βερβάκις άλκας
Sed mihi nec carus liceat memorare piorum
Myftarum ,placidi IESV denominedićtos,
Qni ſolida virtute cluent, operúmque labore.
Difficili præftant reliquis. Tu fingula pande
Calliope :tibi namque datum cognofle, quis horum
Auroram , mediimque axem ,folémque cadentem
Incolats o qui tot faciant miracula rerum .
Fama leuis tantùm noftras peruenit ad aures.
Netſtabilis : neque enim fines penetrauimus orbis
Exiremos. Atiu, quæ difpicisomnia , Muſa ,
Patribus hæc claris grati da munera cantûs.
Poſtulat àMuſisprimas Bellarminus Heros
Ferre, Sacerdotum columenquos purpura veftit:
Commoda qui mittens inuicta tela pharetra.
Et cita,conſultisefonantia mentibus, acres
Compoſuit lites, e iurgia plena tumultu
Ancipiti, vera de religione, Deiga
Legitimo cultu : nec deftitit antè mouere
Saxum omne.atque omnem funem ,á quacung; neceffe
Voluere, quàm dočlis hæc indubitata reliquit . ( eff
Nec fuitinferior, quem Maldonatus ibere
Gentis honos adiit, labor, vt vox nuntia lati,
Quam dedit Omnipotens Chriſtus ,quam quat 1507 olim
Quadruplici vates obſignauere tabella,
Planaforet cunctis,nec ciuicognita tantum
Pariſio,fed & externis manifefta pateret.
Sic & Pierio ſtimulante Pererius aſtro,
Fatidico Daniele procul caliginis vmbram
Diſpulit & tenebras, verbiſque interpres apertis
Expoſuit dubij myſteria tečia Propheta.
Inclyta Turriaden virtus cý roboris ardor,
Pontificis pro iure ſacri, Canonúmque vetuſto
Dogmatepugnantem ,medium protraxit in agmen
Intrepidum ſ
: ummiſque viri virtutibus altam
Extruxit turrim , faciliquam magnanimus vir
Aſcenſu ſuperaret , & hinc conſpectior effet.
Quanta fuit vis, que contentio Poſſeuini,
Cùm docto ſimul ingentique volumine iudex ,
Inſtar Ariſtarchi, variorum fcripta notarei ?
Quantus Peltanı labor . exemplaria Graca
Pleraque vulgantis Romano com a lepore?
Quantus erat Riberas , cúm nos oracula va -
tem
Queos paruos dixere ,ſuoſermone doceret ?
Nobilis ô quando Scondonchas robore fretus ,
Propulit à Sociis odium ,linguáſque procaces,
Et Quadruplatorum conuicia falſaremouit?
Scitáque donauit cultu monimenta Latine
Cofteri, ipſiuſque comes veftigia preſſit.
Quis digno Molinámque Suareſiúmque diſertai
Extulerit cantu ? quis Vázquifortiafalta
Laudibus ornarit meritis, clarúmque Valentem ?
lam mihi Seruiada canos circumſpice crines,
Chriſtiademý ſenem : iuuenum queis tradita cura est,
Quorum hic Audom aros, ſublimis at ille Duaci
Mania facunde decorauit flumine lingua,
Deteftanda palampaſſimque piacula damnans.
Aftitit hinc opifer, ſociámque laboris amico
Potrexit dextram ,Mufarum maxima cura
Dauſqueius, Latia doctor Graiaque camana.
Splendida qui monumenta Seleucenſis Bafilij
Doctis explicuit chartis: quæ protinus almam
Proferet in lucem cacis exemia latebris,
Sic & Caftalia moderantem legibus aquis
Frana domus,apud Audomari memorabile fanum ,
Chriſtiadem leuat auxilio Veruecius aftans.
Ον θέσαν
 “ Ον θέσαν αρχηγοί φιλοπονθές κρανου κζης,
*Ης άτε δή κτίλο ήιθέων , προκέλουθG- οδούς ,
" Ην σοφίης επί νάμα , και ές νομόν δώ έλας.
Μυρμοι άλλοι έασιν όλες οι σαρασι γάρης ,,
( Ευμθνέες τελέθοιεν έμή ξύμπανlες αοιδή )
Τάξις έγλαϊκσιν άρισεύουσες έταιροι ..
Ημας δι ' ανδρομέρισι νοήμασι μία φέρωμών
Τέρδε 8 θενέοι κεν ανήρ σάφα τεκμήρας
Θνηθος έων . ολίγα και νόG μερόπεσι και άλκό.
Δέλομε καρλερόθυμε, συ δ ' άγρια δώριν φίλων
Θηρσίν αίδροδίκκσιν, αθημάυτω φρενός ορμή,
Θαμβαλέοις έργοισιν ασήρα εύραο κυδΘ .
'Αλλά μόθον σαραίνε , φέρων διαλθέ’ αγωγών
' Ατρακίν πολεμιζομών, και νατρεκές άλκας
Εισόκερ ή με έλκσι φίλω έτεραλκία νίκίω .
Hot εσάτκ κακοποιός , αερτάζεσά τεχάρας
'Αμφοτέρας , και νίκG απαυδήσαζα, λιγτχθη.
Δά τό τε Βελγικόν &δας αληθάω κε τεθέλοι
Kas od dolworxécarry Equpernoder cordães.
Rectores docili quem prefecere iuuenia,
Cui preit, ut poruex sumenum fotarius, o quam
Ad Sophiæ fontos,& dulosa pafcua ducit .
Sunt alij innumeri variis in finibus orbis,
( Adſinto facitésquemea placidig,camane )
Ordinis eximia clari virtute fodales :
At nos humanis certum finérnquemodúmque
Mentibus addamus: nec. a . hos comprabendere poſſint
Morrales,quibus exigua oft folertiamontis,
Tu verá impavido conftantique impere, Delri,
Acria bellagerensfena cumgenteferarum ;
Mirificis auſis decus immortale tulisti.
Perge modòinſigni bellumfinire triumphe:
Affer opem vero, bellóque tuere peritum ,
Dum palmalaudens referat : fallacia contra
Subdola, damnoſis infestans artibus orbem ,
Victori det victamanns, palmámquerelinquat.
Belgica tum tellus vero florebito equo,
Er te perpetuum cantu celebrabit in quum .

Τ Ε Λ Ο Σ. FINI S.

IN E VNDE M.

TRIM E T R I.

Audebat O RCVS arte demonas ſua,

Magicisque monſtris vertere ORBEM cardine :
G
Gemebat ORBIS Tartari victus dolo,

Malisque tabeſcebat eger cantibus.

Quid hoc ? gemit nunc ORCVS, e versâ vice
Letatur OR BI S fraudibus liger Styge.
Etiámne SORT i tertio in regno locus?
Non . Ifta virtus eſt viri . cuius viri :
DELRIO, notum BELGICIS nomen ſcholis,
Notúmque lBERIS. plura vis ? librum lege.

IOANNES GAVDA . S. I ,

APPROBATIO SVPERIORV M.

Go OliueriusManareus Societatis IE sv per Belgicam Viceprouincialis ; pro conceſſa mihi à Re

;
do P. Martino Delrio Societ . noſtræ Præsbytero facultatem , edendi in vulgus : Sex libros Magica,
rum Diſquiſitionum : grauium & doctorum Theologorum iudicio approbatos : in cuius permiſſionis
fidem , nomen meum huic breuiculo fubſcripſi.Datum Leodij, vi.menl. Iulij, Anni clɔ. 15. xcvin .
Oliuerius Manareus.

APPROBATIO CENSOR IS.

Vos iftos priores Magicarum Diſquiſitionum libros à R. P. Martino Delrio Societatis 1 E SV

DrhoodTheologo conſcriptos, quodmultiplici variaque fint eruditione referti, nihilque contineant quod Catholica
fidei aduerſetur, dignos indico qui pralo mandentur. Datum Louanij. 8.Febr. Ann . Dom . 1599 .

Guilielmus Fabricius Nouioma

gus Apoſtolic. ac Regius lie
brorum Cenſor.

PRIVI
 PRIVILEGIVM IMPERATORIS.

VDOLPHVS -ſecundus diuina fauente clementia Electus

Romanorum Imperator ſemper Auguſtus ac Germaniæ , Hun

gariæ , Bohemiæ , Dalmatiæ ,Croatiæ , Sclauoniæ , &c.Rex , Ar
chidux Auſtriæ , Dux Burgundiæ , Stiriæ , Carinthiæ, Carniolæ ,
& Vviertembergæ ,& c.Comes Tirolis , & c . Notum facimus re
nore præſencium vniuerſis, Expoſitum nobis Honorabilem ,
deuotum , nobis dilectum Martinum Del Rio S. S. Theologiæ
Doctorem & LL . Licenciatum Societatis Iesv Preſbyterum ,
R
inulta à multis annis , & olim cùm in Belgio Sereniſlimo Hiſpa
niarum Regi Catholico Philippo ſecundo à Conſiliis fuit, & poſtea cum Societati I ES v
aggregatus,variis in Academiis vtilitati publicæ pro virili cõcionado,docédo ,cõponen
do, incubuit, in humanioribus arcibus, Juriſprudentia & Theologia laboraffe, quæ par
tim edita , partim vt edantur , vel confecta vel affecta habeat, aut ſecundis curis recudi
deſideret. Vereri auté ne quod iam non fine aliquo nominis ſui & lectorum diſpendio
expertus à quibus minimè expediat, ea Typographis ſibi fuíſque in fraudé exprimatur,
ac proinde humiliter rogare vt Priuilegio le noſtro aduerſus eivſmodi iniuriâ ac fraudē
mudiamus.Nos itaque benignè cõſiderantes, quá vtilē Honorabilis ,deuotus,nobis dile
ctus MartinusDel Rio qui nobis ab inſigni pietate acdoctrina prædicatur, rei litterariæ
publicè operam nauet, quod in iis quæ iam ante ab ipfo edita funt, liqueat , omnibus &
ſingulis Typographis,Bibliopolis ac aliisquacunque librariam negotiationé exercenti
bus,feriò firmitérq; vetamus & inhibemus,ne quiſqua prænarrata opera per viginti an

norū ſpatiū à prima editionis diecēputandū intra Sacri Romani Imperij Regnorumq ;
& Dominiorum noftrorú hæreditariorum fines, fimili vel alio charactere aut forma fiue
in toto ſiue in parte recudere , vel aliò recudenda mittere, aut alibi etiam impreſſa ad
ducere, vendere , & diſtrahereclam ſeu palam contra voluntatem & conſenſum fuprà
dieti Martini Del Rio præſumat. Si quis verò fecus faciendo Priuilegium hoc noſtrum
Cæſareum negligere vel tranſgredi conatus fuerit, eum non ſolum prænarratis libris
perperam quippe recuſis & adductis ( quos prænominatus Del Rio eiufve Mandatarij
vbicumque deprehenſos, vel propria authoritate vel Magiſtratus illius ope & auxilio fi
bi vendicare poterunt) de facto priuandum , ſed & decem Marcharum auri puri fiſco
noſtro Cæſareo fraudis vindici , & fæpefato Del Rio eiúſve Mandatariorum vſibus ex
æquo pendenda decernimus irremiſſibiliter puniendum . Mandamus ergo omnibus ac
fingulis noftris & Sacri Romani Imperij Regnorúmque ac Ditionum noſtrarum hære
ditariarum ſubditis,cuiuſcumque ſtatus, gradus,conditionis,aut dignitatis exiſtant tam
Eccleſiaſticis quàm Sæcularibus,præſertim verò iis qui in Magiſtratu conſtituti vel pro
prio vel ſuperiorum nomine& loco lus ac Iuftitiæ adminiſtrationem exercent,ne quen
quam hoc Priuilegium noſtrum Cæſareum temerè & impunè tranfgredi aut violare
patiantur, quin potius contumaces , fi quos fortè compererint, præſcriplapæna puniri
aliíſque modis idoneis coërceri curent , quatenus& ipſiin eandem mulctam incurrere
noluerint, harú teſtimonio litterarũ manu noſtra propria ſubſcriptarum & figilli noſtri
Cæſarei impreſſione munitarum.Datum in Arce noftra Regia Pragę, die decimaquinta
Menf.Iunij,Anno Domini milleſimo fexcenteſimo fecundo,Regnorum noftrorum Ro
mani vigeſimoſeptimo, Hungarici trigefimo , & Bohemici itidem vigeſimoſeptimo.
Subfignatum ,
RVDOLPHV S.
Ad mandatum Sacre Caf. Maieftatis proprium
Ryd. COR ADVCIV S.
Í o:BARVITIVS
.

Go MARTINVS DEL R10 , Societatis I es v Presbyter,ſacr & Theologie Doctor ,

EU
LL.Licentiatus, conceßâ mihi à Ceſareâ Majestare facultate eligendi Typographum, cui mea cum
XXci. annorum priuilegiocudenda traderem :tibi Horati Cardone ,confiſus de fide,pietate,& industriâ
tuâ ,facio potestatem excudendi à me compoſitas Diſquiſitiones Magicas, & pænam Ceſareamexi
gendi à Typographis contra Ceſaris edictum illud prelo ſubdentibus,vel vendentibus,& c.iuxtapræfati
fdiplomatis tenorem.Datum Valliſoleti in Castellâ ,quarta Augusti anno millefimo fexcentefimo fexto .

MARTINVS DEL Rio Soc . Iesv Preſbyter,

S. Theol . Doctor , & LL.Licentiatus,
++
 SVMMA PRIVILEGII A CHRISTIA

niſſimo Galliarum Rege obtenti .

Enrici IIII.Galliæ ,& Nauarræ Regis Diplomate cautum eſt,ne quis

in ſuo
HI regno , aliíſye locis ditioni ſuæ ſubiectis, intra proximos annos de

cem, à die impreſſionis prima inchoandos, excudat , vendat,excudendum ,ven

dendúmque quouis modo,ac ratione conetur librum qui inſcribitur Diſquiſitio

nes Magica MARTINI Del Rio Societatis Iesv, præter Horatium Cardon ,
Bibliopolam Lugdunenfem , aut illos quibus ipfe conceſſerit: fub pænis Origi

nali Diplomate contra delinquentes expreſſis. Datum Pariſiis 30. Maij an

no 1607.

Signatum , De niandato Regis ,

BERN A RD .

Facult asR.P. Prouincialis Societatis leſu in Prouincia Lugdunenſi.

Vdovicvs RICHEO Mys Prouincialis Collegiorum Societatis Iesv , in

Proui
L Prouincia Lugdunenſi, iuxta priuilegium eidem Societati à Regibus Chri
ſtianiſſimis Henrico III. 10.Maij is83.& Henrico IIII. nunc regnante 20. De

cembris 1606. conceſſum , quo Bibliopolis omnibus prohibetur, ne libros ab

eiuſdem Societatis hominibus compoſitos,abſque Superiorum permiſſione im

primant : permittit Horatio Cardon Lugdunenſi Bibliopolæ ,vt librum qui in

fcribitur , Diſquiſitiones Magica MARTINI DEL Rio , Societatis Iesv , ad

ſex proximos annos imprimere, ac liberè diuendere poſſit. Datum Lugduni 30.
Maij . 1607 ;

RICHE OM V S.

Continentur libris ſingg. Sega.

L 1 B. I. De Magiâ generatim ,& de Naturali,Artificiali, & Præſtigiatrice.

Lib.II. De Magia Dæmoniacâ & eius efficacitate.
Lib.III. De Maleficio & vanâ obſeruatione.

Lib.IV. De Prophetia, Diuinatione,& Coniectatione.

LIB. V. De ludicis officio & ordine iudiciario in hoc crimine.

LIB.VI.De officio Confeſſarij ,ac remediis licitis & illicitis.

SVMMARIA
S V MM ARIA BREVIA

L I B R I. I.

PROLOQVIV M. ‫חותמם מכשפים בשת נחש קסם עניין חכר לחש‬

A Emonum fuperbia , o
dium ,eg doli. A malum affricuit. Samaritanus pro incantato
Scriptionis occafioedif
B
ficultas.
Auctoris conſilium & in
ftitutum . С Latinorum ; Magi, venefici,Thefjali,Chaldei
Operia neceßitas.
Locus ad Ephef.6.verf.12.explicatus.
Heretici Hiſpani duo Magi.
Pſeudochristi , Pſeudoiohannes plures.
Hodie tor malefici propter defect.fidei.
Virginalis liber damnatus.
Heretici plerumque fimul malefici.
Hereſis cur in maleficia foleat definere.
Geneuenſes Striges.
Precatio Scriptoris.
L 1 B. I. DE MAGIA .
Locus Exod . 22.v.18.quid , ibi malefici: alius 4 .
Reg. 9. V.
22. Jeſabel malefica , Samaritis hoc
re dici folitum . Locus Ioann . 8.v.48.0 49.
pupparsisquid fignificet LXX.interpp.Gre
corü nominajitaodos,pávtis,caquarosszéns.E
D Augures , Arioli, Aruſpices, Genethliaci;La
mie , Striges, Mafc & Veratrices, Sortilegi, sor
tiari .
Cap . III . De Magia naturali , ſeu phyſicâ.
E Perſarum Magia duplex ,naturalis o ſuper- A
ſitioſa.Quod initium feu origo vtriuſque ? B
F Sanhedrite quales Magi fuerint. Magie na
G turalis definitio o exempla. Qualis Magia ,C
Salomonis , Trium Regum , Apollonj. Ma
gie naturalis diuiſio.
(Guilh . Pari. Q.Robertus

Cap . I. De ſuperſtitione & Triezius,Picatrix, Agrippa,

eius ſpeciebus. Anfelm . Parmenfis , Petrus

Pietatis cultores aliorum ab his futuriex sibyl. de Abono.Cichus Eſculanus,

Geber , Roger.
libris. Alchindus , Geber ,
Etymologia ſuperstitionis ſecundum Iſidorum , A Iudicium de ſcrip- Bacon. Raimun, Lullus,Ar
o locus eius explicatus. pris quæ in hoc ge- i nol, Vilanouan. Poncetus e
Superstitio Christianis in malam partem ſumi- B nere edita ,queli - Ardoinus.

tur . Locus Act.17.v.22.explicat. cita , quæ illicita, Cardanus de ſubtilit, e

c. Variet.loan.Bapt.Porte, o
Superstitio Qureligio differunt contra Epicurcos.
Locus Ciceron.emendat.dr Alius Noný. C Anton.Mizardi Magie na

Lactantij dictum difcufjum . Religio quid fit, turalis.Alb.Magni libri qui

que vitia illi contraria ,quomodo fir exceſſus dam . Pomponat.de incanta
in religione? Superstitio falſi cultus. idemD tion . Eſculanus in Spheram
quod idololatria , que duplex tacita , & ex de Sacroboſco. Ioã.Fran.Pici
preffa.Superstitio indebiti cultus.Locus i. Pa ( Magica. Toann. Bodini libri.

ral.16.0.26.explicat. 4098 . Quæſt . I.Quid cæli aſpectus & influxus

Cap . II . De magiæ definitione,diuiſione, ad Magicos effectus conferat?

& Magorum variis appellationibus. Fundamentum magorum ab astrologiâ mutua- A

Magia in corpore quid. Dupliciter diuiditur A tum ,de imaginibus coelestibus earum fym
ab efficiente causâ, & à finali.ab illa in Na- B pathia cum inferioribus refutatum , reſpon
turalem , Artificiofam , Demoniacam ; ab ſum argumentis corum . Nugacitas detećła B

hac in bonam ego malam .mala definitio , eo ex ipſorummetpoſitionibus.Calum astra

quatuor ſpecies.Magia ſpecialis, Diuinatio.C anime expertia funt.Regula ad intelligenda

Maleficium .Vana obſeruantia,quid.Ma- D varia SS. loca , quæ videntur iis animam tri

gorum varia ex [ 46. ſcript. nomina , quid ob, bucte. Influentie an vlle ,e quales. D
sowoth , Iddeghoni , ' JyT n128,218
ventri Quid celi o astra in h.ec inferiora poßirt
De diebus Criticis . E
loquus, oipunañs.
2 Articulus
 SV M M
urriculus de hac re Pariſ. confirmatus.
Q. II. An huiuſmodicffectus magici mi
raculis fimiles oriri poſſint ex ho
minis naturali complexione?
An anima humane res materiales omnes obe
diant ? quod non ,cont. Auicen. Pompo- A
natium . Neque hoc prouenire ex tempera- B
mento equalitatis, contra quoſdam medicos .
Nullos naſci medicos vel faſcinatores,
Q. III. Quanta qualiſque ſit vis imagi
nationis ,quo ad huiuſmodi effe & us?
Plurimum poteft in corpus proprium . Nectam
buli,ew horum caufa.Exemplum mirabile. A
Qua ad hoc concurrere debeant. Aliquid B
aliquando in corpus proxim . & diſpoſitum ; C
In corpus distans aur diſpoſitum , nihil poteft
omninò contra multos. Imaginatio nö poteft D
alium loco mouere , fanare, vel faſcinare, nec
poteft tempestates vel pluuias ciere. Calpurnij
locus explicatus. Genef.30.Locus.De varieta
tepartûs propter imaginationem velante con
ceptum vel poft.Variaexempla :Et an ſufficiat
alterius parentis imaginatio.Pauones albi quo
pacto fiant. D. Augustini locus,
Q.IIIÍ . Ap ſolo contactu , afflatu , viſu ,
voce,ofculo ,vel nudi lintei applicatio
ne vulnera , vel morbi ſanari, & alia
huiuſmodi inira perfici poflint nalu
raliter ?
Fundamentum eorum ,qui affirmant.Sedcotrà. A
Non effe hoc tribuendum voci ſoli. De tauro
cadente o erecto. De parentum exefacra
tione exempl. V veſtfale mulieris filium voce
reddentis immobilem . Nec etiam aſpectus, B
ne cum imaginatione quidem , id potest. Viſio
fit recipiendo non emittendo, Amor quómodo
nafcatur aſpectu.item lippitudo. infectioffe
culorum
per aſpectum menstruate. aſpectus
vetular.quomodo noceat pueris.Galgalus quo
modo Janet ictericum . Quo pacto lupi inge
rant raucedinem . Strutiocamelus eu testudo
an viſu oua excludant. Leocur metuit galli
naceum.De Hiſpanie Zahuriz ,ſeulynceis.C
Nec etiam contatus ſolus ad hoc (ufficit. D Ferd . II . Archiducis. Speculorum infectio .
( torpedine ictâ.hyene vmbrâ, Serpen
Explican- | te querno folio, vel ibidis penna.
tur varie viperà, de faginâ virgula , veſperti
experien- | lione & foliis platani. caprà care.
tie , de | ringio , aquile pennis. lepore marino.
ilmpinis agninisga fidibus.
De Echineide ſeu remora. vna fides alterius ci
thare tinnitum prouocat.De magnete & fer
10 , tauro ad ficum alligato. Depuella napello
enutrita. De cadauere fanguinante in preſen
tia occiſoris. Locus Lucret.explica.fundamen
tum Pomponati. E Donum ſanitatum eſt do
num Dei da gratia gratis data. de ſeptima
prole maſcula , De Anglie Regum chariſmare.
A R I A
F Elizabetha an hoc donum habeat. Topkeri li
ber diſcuſſus : huc pertinentfilij Parafceues in
Belgio. De regibus Franc. Angl.de Pyr
rho rege. Quidam aliquando contactu fa- F
narunt.De Jalutatoribus Hifpan.diſputatum .
Nauarri locus explic.Veracruzy fundamenta
diſcuſſa.Mendacia ſalutatorum en ſuper- G
ftitiones. De Pici herba & fimilibus.Fun - H
damentum Pomponatij euertitur. Degentili
bus.s.Pauli. & curatione militari falsò aſcri
pra D. Anſel.De duobus pueris Alb. Magni.
De Pſilles & Marſis. Alchimi locus.
Cap.IIII. De Magiâ artificiali .
Magia hec quedam diuinatoria,quedam ,A
operatrix Operatrix quedam Mathema
tica,quedam Præſtigiatrix ,Mathematics
exempla varia & auctores. Os aëneum Aib.
Magni locutum non fuit, contra Guilh . Pa
riſ. alios. Prestigiatricis exempla pluri- B
ma.Virgo Colonienſis, Triſcilinus. Sadectias.
Iudeus , Eunus , Liodorus Cæfarij Maltefius,
Quando illicit & operatrix , e naturalis:
frauſeus. C
Q.1 . An vis char act. annu lorum , ſigillo . &
imagin.ſit, qualem magi contendunt ?
Opiniones varie.Imaginum triplex genus , & A
de ſingu.vi.De ſigillis & characteribus. B
Nullam his omnibus vim ineffe.sigilla Her.C
metis, ea Lud. Dulcis liber notatus.Caiet. D
& Pomp. fundamenta ſubruuntur. Figure an
visfit illa formaliter ,ſiue,quàfigura.
Q. 11. An numeris magicis vis vlla?
Quomodo Patres de numeris Philofophati. A
Pars abnutina defenditur. De anno climacte
rico partu octimestri. De herba Penta- B
phylli , de granis heliotropy , de ligaturis, de
pilulis inæquali numero datis de numeris mu
fic. Quo ſenfa magi loquantur de numero. C
Pet.Gregor.reprehenfus , & Patres defenſi.
Fabij Paullini liber , de numero ſeptenario.
De vi mufices Orphei fuſißimèdiſputatū, a
Platonica deliria refutata, Macrobij locus.
Magnes:Pandaura, Androdamas. Automata
Echo.Selenites ,Theriaca. Marſili Ficini regu
le notate , Tarantula morfus & curatio.
Q. III. An verbis & incantationibus
vis inſit morbos ſanandi, aut alia
mirifica perficiendi?
Vari errores , o eorum fundamenta. A
Vera ſententia ; explicatur e probatur. B
De poculo Zelotypie. Naturalis operatio quot
modis ſumatur, fusè explicatum e clarè.
Ordo rerum naturalis , miraculofus, & pre
ternaturalis, ſeu ſuperstitioſus,quomod dif
ferant ; item artificialis ordo quod quid , en
quantum poßit.Spondanierror.C Pomponati
futilia fundamenta. Ferrerij, Picio Petri
Gregory
 LIBRI
Gregorij @ Thuani diéta diſcuſſa. Stulta D
magorum fundamenta,Ananias incautè que
dam de hac re . Nulla celestibus rebus cum
verbis ſympathia. Nulla certis verbis vel no
minibus, quà talia ſunt; vis maior quam aliis.
Nomina non ſunt vite participia ,nec rady
rerum quas ſignificant.Quomodo Deus no- E
mina rebus vocat Pfalm .146.7. 4. Quomo
do quorundam nomina fcripta in celis, Luc .
10. 7.19. Nomina non ſignificant per influ
xum celestem . Complexe orationis non efl F
vis maior quàm incomplexe, ſoluuntur argu
menta Agrippe. Circumstantie , quas addunt
varie vane. G Poteft inanimatorum ſpecie differentiumm
Quæſt. I V. De amuletis & periapris.
Romanorum amuleta, preficiſcini.Grecorum A
quoque & Iudæorum Phylacteria. Christia
nis que licita,o que non.Ciruelus notatus.B
Que vis horum . De Hiſpanico Gagate pue
ris appendi ſolito. D. Bafi. Incertus , Chry
ſostom .& Hieron.explicati. Alex .Magninu .
miſmata ſuperstitioſa.Exempla S.Simeonis C
Sali, & D. Antonini. Explicantur cap.1.09 4 .
26.9.1. D. Leoni falsò infcripta oratio. Ha
retici vſi his falfis periammatis. Falſa in qui.
busvana angelor.romina , que ſcriptura non
nouit : O de his decretum Concilij Rom .ſub
Zacharia contra Adelbert.heret. D Sal, bitumen , attramentum artificio fiunt, non
Cap. V. Ars aurifactoria , quàm Alchi
miam vocant, ad quam Magiæ fpe
ciem fit referenda?
Quæſt. I. An hac arte verum au
rum conficiatur?
Scct. I. Quid fit, & quando hæc ars inuenta? A
Uilchimia'nec Grecum , nec Arabicum , fed
Hebreum vocabulum . Aegyptus non vocata
Chemia, ſed Cham , ſiue chammia , contra Plu
tarchum. Alchimia deſcriptio ,cur Spagirica B
dicta. Manilij locus explicatus. Chymices C
laudes,explicata inſcriptio vetus. Chryfo - D
poeia que origo & antiquitas , refutanturfa
bule multe ſemiblafpheme. De Adamo, de
Noë , de Mole e forore eius Mariâ , de Sa
lomone.De Pandorse poculo,de vellere Colchi
co, de femore aureo Pythagore, de Crateue fa
cro terre opere. Locus Efdr. 4.cap.8.v.2 . E
fuit hæc ars ſub Caligula,& Diocletiano. Gre
ci de ea ſcriptoresZozimus @ Nicephorus
Blemmidas. Precipuus, non primas Gebrus
Arabs.
Sect. II . Deefficacitate artis in auri produ- A
Etione. Argumenta putantium non poſſe au
rum verum ,ostenditur ea non probare. De no
minibus lapidis philoſophici, e de eiuſdem
materia do modo conficiendi. De naturâ me
tallorum . Ea eſſe inanimata , nec viuere. B
De metall.generatione.Paracelfistarum locu
tiones improprie. Aurum faciliùs gigni ex C
PR I MI.
matallo ,quàm in terre zenis gignatur metal
lum.Auri caufa efficiens. De ſandaracha,ori
chalco,ſtomomate .De metallorü præcipue D
auri materiâ . Duplex materiaremota pro
xima. Aristotelcorum doctrina defenſa,dere
motâ Chemyc. ſententia explicat.og defenſa,
conciliaráque , nempe de proximi , quomodo
reſolutio fiat in hæc princip. proxima . E
De artis ego nature potestate ac vi. Anme- F
talli vnica ſit ſpecies, aurum ? Definitio me
talli. Diuerſitas ſpecifica , non benè probatur
per definit. generis. Poſſunt.imperfecta ea
etiam monstra de inferioribus fuis predicari.
teria proxima effe eâdem , aliter atque aliter
difpofita. Cur citiùs aurum fiat per artem , G
quàm per naturam . An gemmasfic poßit H
veras producere. Agens principale hic eft I
femen auri.
Sect. III. De eadem efficacitate. Probabile A
eft ſic aurum produci poſſe . Calor ignis ad
paria efficax , vternatiuus. Variarum B
transformationum experentie. Ex cadauere
veſpe e crabrones. Ex fimo ſcarabai. Ex
baſilico ſcorpij.Ex auripigmento aurum .Cayri
fornacibus educuntur ex ouis pulli. Galena
plumbi vena. Vermiculi mutantur in muſcas.
minùs quàm natura. Triticum & filigomu
tattur in inuicem . Lolium commutanm in
triticum . Calchitis migrat in Misy. Ligna
per aquam lapideſcunt. Fructus arborum , ea
frustra nauium fiunt anates in Scotia. De
mones faltem norunt modos tranſmutandi C
metalla.
Sect. I V. Aliqui verum aurum fecere.
Gallus quidam . Arnold.Villanouan.Ber.Treui-A
ſan R
. aim . Lulus.
Anton. Taruiſin. De Gra
culo tempore anastasij. Reſpondetur exem- B
pla impugnantibas.explicatum.cap.ſpondent.
de crimin.falfi , in extrau . Testimonia paupe
rum , vel fociorum aut familiarium quæ ad
mittenda. Nemovltimum artis vllius apicem
conſequitur.
Quæſt.Il.An Chryſopoeia habenda in nu
mero artium ingenuarum , an me
chanicis annumeranda ?
Secundùm leeft ingenua pars phyfices,per A
accidens Mechanica. Qui Chymici fint me
chanici. Qui fint philoſophi.
Quæſt.11 1.Alchimia ad quam Magiæ
ſpeciem pertineat?
Pertinere ad omnes ostenditur . A
Naturalis,
B
Artificiofa,
Exempla Demoniace
i Et Deluforie.
Quæſt. I V.Licita an illicita ſit alchimia.
it t 3 iure
 SVMMARIA LIBRI PRIM I.

Ture communi non eft prohibita , explicantur, tenebatur.

cap. Epiſcopi 26.quaft. s. cap.ſpondent, de Quomodo peccetur ratione perſone,quia nöf

crim . falſi in extrauag.com . A fatis diues , parui iudicy , an ingenij. Gau

In foro conſciencia paucißimis eft permiſſa dentes decipere , feu verfipelles. ineuntinen
propter circumstantias varias, B tes , ve luxuriofi o iracundi. Variabiles,

Quomodo peccatur defectu finis , per auari inconstantes , imparientes, indoctie philo
tiam.Auro alchimico quo pacto liceat vri. C Sophie' imperiti ,Sisperbi;curioſi, impý, iniu
Non ad commercia ,nec medicinas: quando ad ſti, non timentes Deum ,nec proximum aman
ornatum & vterſilia. Nunquam admifcen tes , vel impuri .

dam moneta . ftultum , hinc lucrum petere. Quomodo quiſque ſeipsü' debet examinare . G

Peccatur etiam per curioſitatem , , quàm hoc
fit periculoſum .
Quomodo peccetur ratione modorum , fiue D
mediorum , fi ex ſuperstitione vel pacto cum
7
demone. Archimiste multi , Magi vel ſal
tem ſuſpecti. Preſumptio Magia eft contra
alchimistas e de facto fis adhibitis ſupersti
1 tiofis, vergunt in maleficium philtrorum vel
venenorum.Peccatur etiam quando facræ fcri
Quomodo cõfeſſarius ſe debeat gerere cum H
alchimico penitente. De opinione putantium
posle horinem hac arte verum gigni.
Lex Anglie deberet vbique promulgaria I
feruari,vt non nifi Principis permiſſi hæc ars
exerceatur à fubditis.
Ars ista faciliùs licita ,imò ferè peculiaris K
Principibus ; aut valdè opulentis. Oninio illa
communis Iuristarum non excufat à peccato

prure verbis vel facris picturis abutuntur. in hac re , do quare . L

Quomodo peccetur ratione tëporis,malè im - E Quam vim vbique debeat obtinere dict. сар ..
penſi, aut omißis aliis oportunis , ad que quis ſpondent.

11
00
0B0E

01
1 00
09
05

PROLO
 PROLOQVIVM

DE DIFFICVLTATE

ET NECESSITATE HV

IVS TRACTATIONIS.

Rdior arma , quibus , cæli ſuper aurea templa ,

O Molitur ſolium ſupremo aquilone locare
Praua Dei ſoboles, patrio conſidere regno
Que verita : atque , imis Erebi detruſa ſub antris,
Gliſcit atrox odiis , animiſque furentibus iras
::::
Nutrit, nec damnis hominum exfaturata quieſcit.

A
Rors v S ita eft. nullæ ſure induciæ ;pax nulla ;vbi nec odij , nec
inuidiæ modus aut finis vllus.hoſtium Dei fuperbia aſcendit ſemper, a Pfal . 73 .
in fin .
a augetur malicia , crudelitas inualeſcit.amat ſibi tribula merere ,
dū nobis ſpivas ſerat: gaudet ſuas agere påenas & ſupplicia pro

pria exacerbare,dummodò in cruciatusæterni parté quamplu

MNS
V* k rimos homines aſciſcat , & diuinæ huic illudens imagini,pretioſo
Christi ſanguine dealbată decoloret,aſfertamq; in libertatem ,
priſtinæ manciper feruituti, & Cadmeia planè victoria perdat
pereundo , perá; latus hoſtilein ſuamet ferrű viſcera conuercar .
Nihil ſinitinauſum ,nihil intentatum relinquit.Videt animú imbecillem ,pauidumý;? cir
cuit veleo,ac vim intentar. nouit imperterritum ,conſtantemg;?vulpem induit , exuuium b Pfal.6 1 .
in fin .
ponit leoninū Heu,quãmulti" partes vulpium ſunt & fuere?quot luctator doloſus pellaciis
& technis irreritos ſupplantauit ? Mille nocendi artes habet,innumeris vtitur telis.præci
puum omni ætate de eadépharetra fuit illicium , quàm curiofarum , cam ſuperſtitioſarum
artium ; quâ multa,tam ſtulia demonum commenta mortalium animos dementancia ,quç
B
cuncta Magie nomen ambicu ſuo coprehendit.De qua,diſceptare, futurũ neſcio difficul
tatis ſit maioris , an neceſſitatis. Etenim vbiq; locorum graſſante præcántricum & malefi
corum colluuie diriſlima,medieinā facere neceſſariū; ſed eandē facereinueterato & re

crudeſcēti ſemper malo ,difficile imprimis & laborioſum . Nametſi fuere conati quã plu
res,quide Magicis ſcripſere :quæ taméillihac de reſcriptis mandarunt, vel quod fidei &
c Cornclii
moribus noxia ,"večitæq;lectionis,repellenda:vel quòd perpauca & cxilia , muliplicãda & Agrippæ ,
augenda,vel quòd obſcurè ,ſinemethodo ,& parū firmètradita ,luculentiùs& ordinaciùs etri deA
proponenda, rationibuſở;& auctoritate teſtiū meliùs ſtabilienda fuêre.Sanè,qui fibras o - ricistica
mnes arciú ſuperſtitioſarum vnusſit ſcrutatus & eruerit,neminê me legere memini . Scri- Anſelmi

pfere Philofophi,luriſconſulti, Theologi ; ſed ſuo quiſque duntaxatinſtituto,vecùm fuæ lobodi

Icholæ ſectæq; vtcung; ſatisfecerit,ceteris certè minùs profuiſſe,minùs conſuluiſſe videa- ai, loann.

tur.Equidem debitoré me omnibus agnoſco,& in his tribus facultatibus longo tempore org.Godel
verfatum , fi dicam ; nec mentiar,quia verum dicam ,nec gloriabor, quia profectum mihi manni &
с non arrogo.culturam profiteor & operam ,de fructu iudicium aliis permicco.Conatus a- mihemii
liquò progredi; & hoc opere comune tribus ſcientiis ſtadium ingredi : quòd viderē trium Stegano
graph. &
communē ,non vnius peculiarem ,hunc fundum atq; hereditaté.Quare (quod neglectum , Peuceri, E
vel minùs ab aliis animaduerſum )ſuperſtitioſarum artium fundaméta diligenter inueſti- alti,Da
nơi,đc.
gaui ,& exfcitis humanæ diuinæq; fapientiæ neruoſiùs quàm prolixiùsſubruenda ſuſcepi:
gnarus eſſe Chriſtiani hominis fallacias has non ignorare ,& fpiritalia nequitie (vt ait Tertul
lian.)non quidem ſocia conſcientia,fed inimica ſcientia noffe,nec inuitatoria operatione,ſed expugnatoria
dominatione tractare multiformem luem mentis humane totius erroris arrificem ,falutis pariter arim & que
tt wataio
 PROLOQ VI V M.

vaftatorem :Nec in ſpeciem adfinxiquidquam ,quod refellerem ,ſed ex ipſorum vanitatis ac

perfidiæ magiftrorú arcanis & inyſteriis,ipfa ab incunabulis crepundiâ deliriorū , !e libris
obfcuriſſimis depröpta,in lucé exculi : deinde in re , vt diffuſillima,ita & minutiſlima.adar
tērationemq
; reuocanda ,non minimum laboris pofui,& ,niſi fallor,non incommoda me
thodo digeſlī,vt huc illuc lacera & diſiccta membra,in vnū quaſicorpus coalefcerent:de
niqi , vt à quouis facilè intelligantur,plano & dilucido,quali vrimur in ſcholis,ftylo ,in luce
publicam cypis mandaui.Quod vtfaceré,licet benè multoruin ,qui flagitabant , deſideria D
nonnihil excitarint ,longè tamen fortiùs impulit lues quàm obícæna,tam prolerpens, ve
neficorum & incantatorum :quæ hoc nouiſſimo fçculo fe per omnem in dies Europā lon
giùs ac laciùs diffundit. Vriure quãoptimo liceat ingerere auribus mentibufq ;illud ſono:
ad,Pett.s. noræ & inuictæ Eccleſiæ petræ . a Sobrij eftote & vigilate,quia aduerfariusvefter diabolus, tanquã
bad Eph. lleo rugiens,circuit,quærens quě deuoret:Necnõ eandé in ſententia alia Genuiñ Apoſtoli ;" Indurte
6. v, 12.
vos armatură Dei,vtpoßitis ftareaduerſus inſidias diaboli:quoniã nor (tantū )eft nobis colluétatio aduir
sus carněOfanguině(aduerſus homines ,qui carne conſtant & ſanguine,ac proinde fragiles
ac caduci,facilè laffàntur ac vincútur) ſed (prçcipuè) aduerſusprincipes poteſtates (videlicet)
aduerſus mundi rectores tenebrarü harü ,contra ſpiritualia nequitie in coeleftibus:hoc eſt contra natu
ras non corporeas,ſed ſpiricuales,longè vt potentiores,ſic & vafriones hominibus, & qua
rum habitatio nonin luteis hiſcedomibus, ſed in ſublimi,& aëris regionibus.Reuera non
cum anilibus deliramentis,aut idiotarum inſomniis,quod quidá dictitant,depugrandum ,
ſed cum ipfis dæmonibus, quorü ope,confilio magivtuntur,quod ratio & experientia do
cet,nobis nunc manus conſerendæ. Hi,vt auctores, & fatores, ficetiã fautores propagato
reſq; ſuperſtitionis omnis funt habendi.Hi ſe de cot animarũ,quasſubiecerunt, poffeſfio
ne deturbari, & ab illaqueandis aliis,quas ſpe deuorauerunt,ratione & iure,velutarmata
manu, depelli,tuleruntfemper iniquo animo,nunc eò ferunt moleſtiùs,quòd,cú inſtante
vltima die Lucifer ſoluendus, muliò ficiunt auidiùs ſuam explere in genus humanūcru

delitatem.Si quis ſuperioris æui Annales non indiligéter euoluat, ftatim comperiet, nun
E
quá tot ,vbiq; prouinciarum ,examina maleficorum deprehenfa ,quot ſe hodierna die iu
dicibus,vel leué aliquam quærendi curam adhibentibus,offerunt, & à non quærentibus
etiam reperiuntur. Quid mirum ,exūdare perfidiam ,vera fideexareſcente :Suntquidem
alia quoq; peccata mortalium ,diuini huius Aagelli cauſſæ :ſed peſtilitatis partem maximă
ſibi vendicat,languor quidam & contemptus Catholicæ fidei.Fides enim vna maximè eſt
virtus :
qua cuncta diaboliconſilia ,ſtudia ,conatus ,vireſq;omnes refringuntur. hanc hor
ret,hanc refugic, cum hac mecuit compulſare.Sapienter ideo B.Petrus eam rugienti,ve
c Cupr.c.5. lut panopliam ,vt obiiciamus,admonet: cui' reſiſtite( inquiens fortes in fide.Conſentit inuictus
athleta Paulus collegæ ſuo ,quando fpondet nos in omnibus (hoc eft inprimis & fuper om
d d.cap.6 . nia )Scuto fidei omnia tela nequißimi ignea exſtincturos. d Confirmat experientia ,ſiue præteriti,
verl.is. fiue præfentis temporis ,femper acriùs & petulantiùs Tartareas acies hominibus inſul

taſſe, quotieſcumq;fidei deminutio veldeprauatio aliqua viguit.Ante ſalutarem Chri

sti Domini aduentum idololatria totum penè orbem occupabat :none dæmonum vbiq;
tum multitudo maxima pallim in ſimulacris loquebatur , & cætus hominum frequen
ter inuiſebat, & in virorum fæminarúmque ſpecie conſpiciendam ſeſe præbebat ? Nato
tandem Iesv , quibus locis fides nondum
annunciata:peſtis eadem idololatriam comita
tur , & veneficis referta ſcatent omnia , vt locupletes ſunt teſtes noftrorum ſociorum de
rebus Indicis epiſtolæ ,& hiſtoriæ :quibus verò regionibus ſemel recepta Euangelij præ
dicatio refrixit , vel variis errorum maculis obſoleuit,vel ab hæreſibus oppreſſa penitùs e

languit, vt in Africa & Aſia inter Mahumetanos: in Germania , Gallia & Britannia inter
hæreticos, in Italia & aliis locis , inter Catholicos planè languidos,quos Politicos vocant ;
Clemens iiſdem quoque in locis Magica ſuperſtitio nimis inualuit.Sic agros olim tritici mirè fera
lib.2. re- ces cicuta,& aconitum , & alia venenateterrima contaminarunt.Hærefibus profe & ò, vt F
cogait ,
f Iran.1.1. vmbram corpori, ſic Magicam fpurcitiem ancillari,adeò manifeſtum eſt,vt proteruiæ fit
6.21.24. negare.Præcipui olim hæretici etiam Magi fuere. ab his artibus Princeps hæreticorum
Euſeb. i.z.cognomen adeptus fuit,Samaritanus ille Simon Magus.e De Carpocrate, Menandro,
Epiphan . Marco ,Euphrate,Ophitis,Seuophianis eorúmq;diagramate de f Priſcilliano, 8 & Beren
hær.27 .
gario b fidèfaciunt grauillimi & veraciſſimi ſcriptores.Vt enim ,quçde Simone Clemens
s
Sulpit.in fuſiſſimè prodidit,prætermittam ; quæ de hec & ſucceſſore ſimul,Iuſtinus Martyr eorum
( Sac. hiſt.
lib . 2. conterraneus tradidit ,adfcribam ; is i in hanc fententiam : Simonē, inquit quendam Samaritam
1 Nangia.ortum de Gitta oppido, qui ſub Claudio Caſare ſubnixasope demonum , & fretusMagicis artibus , in hac
in Chron. vrbe Regia, Deuseft habitus, & quafi Deus honoratus,ftatua poſita in Tiberi inter duospontesejt,
i Apolo.2.
hoc
 PROLOQVIVM .

hoc Larino titulo, SIMONIDEOS ANCTO, & c. Deinde: Menardrum etiam aquel
Samaritam huius Simonis diſcipulum , inſtructüm viribus demoniacis, & profectum Antiacham , multos
arte Magica decepiſſe cognouimus. D. autem Ireneus a de Marco fic breuiter : Marcus Ma- ad.l.2. c.8.
gice impoſture pertißimus, per quam @viros multos, ou non paucas fæminas ſeducens,ad fe conuertit,
&c. Mox, Anaxilai enim ludicra,cum nequitia eorum qui dicuntur Magi ,commiſcens, per h.ec virti
tes perficere putatur apud eos,qui ſenſum non habent ; @ à mente ſua exceperunt.] quibus ſubiungis
Irenæus nonnullas hæretici huiuspræſtigias, vinum albumin rubrūmutareiz non ipſum modo,ſed

@alios peripſum ,Paredri demonis opera vaticinari, & huiuſmodi alia. De diſcipulis Carpocra
cianis ſic Epiphanius: Magia apud ipſos ( ait )excogitataeſt,incantioneſque diuerfas ad omnem machi
nationeminuenerunt,ad amorem ad illectamenta. Quin de Paredros demonesfibiipſis attrahunt , ad
hoc , vt per multas preſtigias in magna poteftate ,omnibusdominentur quibus velint,& vt vnuſquiſque
quamcumque actionem aggrediaudeat. Nimirum ſeipſos decipientes ad perfectionem occacate mentis
ipforum .] Priſcillianum , qui Gnofticorum yælaniam in Hiſpaniasintulit , Marci Ægyptij
diſciplinis ( quiMagus fuit) imbutum , Seuerus fcribit gemino iudicio auditum.conuictumque
maleficij, nec diffidentem obſcenis ſeſtuduiſſe doctrinis. ] D.Hieronymus; b Priſcillianm ( ait ) 2o- bEpiſt.ad
-
roaſtris Magi ſtudiofißimum & ex Mago Epifcopu“ . Jidem Severus Sulpitius, in vita S. Martini, tem con
talem quendam memorat Anatolium , narrat etiam eodem tempore in Hiſpaniis quentra Pelag.
dam fuiffe iuuenem , qui fallis fretus miraculis ſe primò Eliam , poſtea Christ v meſſe
ſit profeſſus, in quo etiam Rufo Epiſcopo fic illulerit , vt quafi Dominum adoraret : eo
dem tempore,in oriente quendam exſtitiſſe ,quiſe loannem eſſe iactarer. Magi & hihæ
retici . Machometus hæreticus fuit,ſed & Magus tefte Zonora tom.3 . & Paulo Diacono lib. 18 .
hiſt.Gallorum Hiſtorici tres nobis Pfeudo. Chriſtos hæreticos depingunt , & magicis prę
ſtigiis excelluiffe addunt: nec mirum Antechriſti anteambulones miracula ſunulalle . V

nus Bitaricenſis fuit ,alter Burdegalenſis;de vtroque legendus Gregor.Turonenf.de priore

lib.12.hiſt.de poſteriore lib.9. TertiusEun vocabatur,nationeBritannus, de quo mirifica re
feruntRobertus, in Chronico & Guilhel . Neubrigienſis lib.z.rerum Britann.cap.19. Nec diſli,

milis in Hiſpaniæ diceceſi Conchenfi fuit quidam Gondiſfaluus tempore Innocentij .VI.
qui dæmone vifibiliter apparente & docente librum dictauit, quem vocabat Virgina
LE M ; in quo ſe Dei filium ,ab æterno genicum , immortalem ,mundi conuerſorem ,& da
moacorum omnium Saluatorem profitebatur : qui Nicol. Eymerico Barchinonæ vna
cum diſcipulo & fcriptore libri Nicol.Calabro publicè pænas perfidiæ dedit. vide Ber
nard .Luxemburg. in Catal . lite . G. & litt. N. In Aſia verò Sergiusille doctor hæreſis Ar
menicæ , & inſtitutor ieiunij Artziburtzi , de quo ex Damaſceno Euthymius p.2. Panopliæ
tit.20.huic Paredrius erat dæmon caninus comes , vt Agrippæ . Ad Berengarium quod

attinet ,Sacramentariorum Principem , Nangiaci hiſtoriam ,qui volet,legat , liber ad ma

num mihi non eft, vt verba repræſentem . Etquid opus ? magna ſemper hæreticis cum
magis commercia , vt notauit Tertullian . Præfcriptione adu. hæret . & lib . de anima a coz.ch

priore loco hæc habet: Notata funt etiam commercia hereticorum cum Magis quamplurimis, cł cir- d cap.37.
culatoribus,cum Aſtrologes, cum Philofophis,curiofitari ſcilicet deditis. Querite ,& inuenietis,vbique me -
minerunt.] poſteriore verò Magiam vocat hereticarum opinionum auctricem .]Meritò.non enim
confirmat modò hæreticorum deliria, ſed & veteribus adiungit noua , nouáſque ſcholas
aperit curiofitatis.Legimus,poſt Sarracenicam per Hiſpanias illuuionem , tantùm inua
luiſſe Magicam ,vtcùm litterarum bonarum omnium ſumma ibi eſſet inopia & ignora
tio , lolæ fermè dæmoniacæ artes palàm Toleti,Hiſpali, & Salmaticæ docerentur.In hac
quidem ciuitate,bonarum nunc artium matre ,cùm illic degerem , oſtenſa mihi fuit cry
pra profundiſſima gymnaſij nefandi veſtigium , quã virilis animi mulier Iſabella Regina,
Ferdinandi Catholici vxor, vix ante annos centum ,cæmentis ſaxiſque iuſſerat obturari.
Inuaſeruntprius Bohemiam Huſlicæ , poftea Germaniam Lutherani : illos,quanta malefi
corum vis fuerit fubfecuta,Sprengerus & Niderius, hæreticæ prauitatis quæfitores , do- in Mala
cuerunt : hi vero , quos Sagarum torrentes in Aquilonarem tractum infuderint norunt & in For:
qui ; hoc frigore Arctbo quaſi gelati, nietu torpuerunt. vix enim illis in locis quidquam micario.
innocuum vel immánc ab his ſub bumana ſpecie feris, dicam nefcio, an dæmonibus.
Plerique qui ætate prouectiores non in eculeo modò,ſed poſt queſtiones quoque, Treui
renli in ditione, confitebantur iudicibus,fe hac labe primùm imbutos , quo tempore te
, quoque Magicæ nominefamoſus
irum illud & Tartareum Lutheraniſmi fulcrum , iple ,
Albertus Brandeburgicus, prouinciam illam famma ferróque prædabundus vaſtabat.
Quotquot Inalpinas regiones vicinas Heluetiis incolūt,rarasillic foemipas maleficij ex
pertes,pleralá; crimine vno nobiles norunt : nec alia verior aut promptior occurrit cauſa ,

quan
 PROLOQVIV M.

quam quòd,in hanc vſque horam , V.Valdenſium reliquiæ nefariæ ,illic, vt in ſpelæis, oc
cultatæ hæferunt.Nihil per Angliam ,Scotiam ,Franciam ,Belgium ,hanc peftem celeriùs

& vberiùs propagauit, quàm dira Caluiniſmi lues. Antea paucis in locis,de non multis &
vilibus tantùm , incertus rumor ſpargebatur; nunc cum ipſa hæreſi, vt cum febri furor ,
plurimos paſlim & palàm nobilitate,eruditione,diuitiis & dignitate claros inualit.Sic Be
aloboso hemoth infaturabilis epoto iam pelago ſperat , quòd Iordanisinfluce in os eius, a electóque paftus

bac.i.v.16 cibo ipſam Domini ſortem deuaftabic . Quid ?quod Danæus Caluinianus miniſter ftri
gum conuentum Geneuæ ordinarium eſſe propèfummam ædem , & in ea vrbe ſpacio
trium menfium pluſquam quingentas perſonas iudicum fententia morte punitas narrar ?
lege Creſpetum de odio ſatane li. 1.diſcurſu.is.Cauſas autem mihi perquirenti , cur hærefimco
F
mitetur aſliduè Magica, commodum occurrere ,quas meus quondam Doctor lo . Maldo
natus Societatis Iesv Presbyter, vir doctus iuxta & ſanctus, diſertiſſimè prodidit , cùm
de dæmonibus publicè Lutetiæ Pariſiorum profiteretur: ille cauſas commemorabat
quinque, his verbis:
Prima cauſa eſt, quòd dæmones in hæreticis, vt olim in idolis , habeant domicilium .
Rectè enim ſolec Hieronymusdicere,diabolum cùm idola in quibus habitabat antè , dif
iecta vidiſſet, peiora idola in hæreticorum animis ex ipſis diuinis litteris fabricaſſe. Cal
ſianus grauis & antiquus auctor, Collat.7.c4.32.affirmat ſe dæmoné audiuiffe confitentem ,
ſe per Arium & Eunomium impietatem ſacrilegi dogmatis edidiſſe. Quare neceſſe eſt,
yt; quemadmodum finito bello milites per omnes partes diffuſi prædones fiunt, omnél.
que vias oblident; ita dæmones, inclinatis aut abolitis hærefibus,quæ ante vigebant,qua

li euerſistemplis in quibus colebantur, nouas in aliis hominibus ſedes quærant. Solence

pim dæmones ,cùm ex homine in quo erantegredicoguntur, facere: quod ij faciunt,qui
obſidione fatigati,cogunturarcem tradere, quam tenebant.Petunt enim conditionis lo
co, vt ſibi liceat ſe in alium locum recipere : quod exemplo illius legionis intelligimus,
quæ à Christo petiuit, vt fineret ſe porcosoccupare.
Secunda cauſa eſt, quòd omnis hæreſis intiò violenta eſt prorsùs & vehemens:ſed ſtare
in eodem gradu non poteſt.quia ,præterquam quòd id diuina prouidentia non patitur,
natura quoque ipſa ita fe habet,vt non poflit error diu veritatem imitari. Quare omnem
hæreſim neceffe eft,niſi ad eam religionem,vnde egreſſa eſt, maturè reuercatur , aut in

magicas artes,autin extremam atheiſmi impietatē degenerare. Cùm enim duæ fint po
tiſſimùm caufæ , quibushæretici homines efficiantur:altera ſuperbia laſciuientis ingenij,

nihilque credentis ,nifi quod oculis cerpat: alcera curioſitas quædam intemperans & ftu .
dium nouitatis: fit omninò neceſſariò ,vt qui ſuperbia hæretici facti ſunt, cùm iam , quam
primæ inuentionis ardorein ea ſecta, quam nimis ſubitoamplexi lucem effe iudicabant;
eodem ardore frigefcente, tenebras eſſe comperiant, deſperationcalibi inueniendæ ve
ritaris prorsùs nihil credant:& quos in hæreſim curioſitas impulerat; cùm ea , quæ prin
cipio noua eſſe videbantur, paululü inueterauerint, eadem curioſitate, & ad ineundam
cum dæmonibus familiaritē, & ad diſcendas exercendáſqué dæmonū artes impellantur.
Terria cauſa, quòd ita videatur eſſe natura comparatum , ve quemadmodum famem
peſtilentia ſequitur, ita hæreſim varia curioſarum artium genera ſequantur.Nam & hæ
reſis fames quædam effe verbi Dei . Amos 8. Etenim vt in annonx caricare homines co
guntur cibis vti non ſalutaribus, vnde fit, vt corruptis humoribus gigniturpeſtis: ita hæ
reſi vigente , dum homines corruptis fcripturæ ſenſibus vtuntur,ad Magicas tandem arces
deueniunt, quæ quafi animi morbi ſuat.
Quarta caufa,quòd ſoleant dæmones hæreticis vti ad fallendos homines, quaſi for
moſis meretricibus. Nam hæreſim in ſcriptura meretricem appellari manifeſtum eſt.Ifa.

1. Quomodo faltseſt meretrix , ciuitas fidelis ? Quare quemadmodum lenoncs , quando ſcorti
forma defloruit , ex fcorto lenam faciunt: ita dæmones , cùm prima hæreſis ſpecies ita
periit, vt minùs homines in errorem pelliciantur: ex hæreticis , Magos faciunt.
Quinta cauſa eſt,vt opinor, negligentia eorum qui regunt Ecclefiam. Nam quem
admodum in incultis agris locuftæ gigniſolent
: ita ,ex inopia verbi Dei, gignuntur præ
ſtigiofæ artes . Nam & locuſtæ in ſcriptura dæmones ſignificant Apoca.9 . Itaquevidetur
etiam in hoc tempus conuenire, quod ait loel c.i.Reſiduum erucecomedit locufta ,Qurefiduum
comedar locuſta comedit bruchus. Nam quod hæretici reliquum fecerant, malefici dæmonum
arte populantur , & quod malefici relinquunt achei perdunt.] Hæc non minùs acutè,
quam yere Pater Maldonatus.

Atque
 PROLOQ VI V M.

Atque vtinam non in oculos ea nobis incurrerent . Vidimus olim florenres Belgæ ,
Geufios Caluiniſmo,Lutheraniſmo,& Anabaptiſmoerucarum inſtar cuncta depalcentes.
Vidimus hos tres immundos ſpiritus ,de draconis ore, & de ore beſtie,& de ore Pſeudoprophete exeun
a Apoc.16 .
tes.'s Videmus illis iam marceſcentibus, & ipſa temporis diuturnitate fermè exſpiranti
V.13
bus , varia locuſtarum ſorriariarū examina totum Septentrionem depopulantia . Videmus
parte alia fic creſcere numerum atheorum fiue politicorum : vt , cùm tam pauci ſuperfin
feruentes & veri Catholici,ipſa paucitate planè nulli queant videri.Hæreticis illis,de So
Cietate noſtra mulci ſe ſtrenuè oppoſuerunt , & eorum rabiein præclarè fcriptis libris in

fregerunt.b Atheosquoque Theologi,& Philofophi noſtri,non lemel, hydræ lerneæ in- nus, 6 Turria
Bellar
ſtar repullulantibuscapitibus,ignito veritatis gladio reſecantes profligarunt. Locuſtas minus,Bu
haſce ,quas illi prætermiſere ,vel obiter & leuiter tantùm velitaticũ illis fuere, nunc mihi zcus,Cani
fius, Colle ;
exprofeffo ,diſputationis ventilabro diſpellendas, & veritatiscaritatísque,velut chalybeo rus , Ty
ſpeculo ,vſtulendas delegi , non virium vlla mearum fiducia, ſed ſupremi Numinis auxilio reus, Va
præſumpto.lllud enim ,pro cuius honore & gloria hoc certamen ſuſcepi,ſuum vti ſpero Molina,

G pugilem non deſeret.Age,ô vera & æterna SAPIENTIA ,cuiusnomen perfidi Magi ab- Zuares ,
Fonſeca ,
negarunt :iuua & cuere . Tu ,ô VIRGO SACRATISSI A ,quam præ cælitibus cunctis Pererius ,
M
depreciant & defpuunt: clientem ruũ protege,& faue pugnanti. Tu, ô fancte MICHAEL Valquius,
Serarius ,
cum æthereis quibus præes legionibus, qui Luciferum cum ſociis rebellionis , cælo de Poffeui
turbafti,& in abyſli profundum compuliſti, auxiliare in arenam deſcendenti. Vólque nus, Mal
donatus ,
Superi omnes, Beatæ animæ ,hanc infernorum ſpirituum tyrannidem reprimite , & à fra Gretſerus,
trum veſtrorum mentibus diriſſimam peſtem auertite , & fæpè triumphatas furuorum ac alii.

tetrorum cacodæmonum acies, vti ſoletis: cædite, ſternite,profligare. Veſtris fretus ſug

geſtionibus atque ſuppetiis,quódquemihile& oribúſque vertat benèšſi prius de ſuperſti

tione ipſa nonnulla ad ſequentium intelligentiam clariorem neceſſaria delibaro , rem
aggredior .

P
I
O
N
E
E
S
DO

HIC
Hic fructus curiolarum artium eſt,hæc emolumenta, ſuperstitionis, cuius Etymol .
Verè piorum hominum ſtudia deſcribens; quiſquis ille vel illa , cuius ſunt

Sibyllina oracula , libr. 3.oſtendit ,quàm ab his vanitatibus alienifuturi ſint,

quibus , quod omnium ferè ſuperſtitionum genera complexus , viſum mihi

ordiri. ita canit .

Εξ ών οι γένος επί Λικαιοτάτων ανθρώπων ,
οίσιν αι βελά τ ' αγαθή , καλά τ ' έργα μέμηλωμ .
Ούτε γάρ ήελίξ κύκλιον Πρόμου , ότι σελώης,
Ούτε σελώρια έργα μεγυμνώσει καλά γαίης ,
Ούτε βάθος χαρόποιο θαλάασης Ωκεανολο ,
ου σαρμών σημά , οιωνοπόλων τεποζινά ,
Ου μάθεις , ου φαρμακες , ου μίμ επαοιδες.
ου μύθου μωρών απάτας έγγαςριμύθων ,
Ουδε χαλδαίων τα τρομάνια αφρολογεσιν,
Ουδε μεν άφρονομδσι, τα γάρ αλάνα τσαλα πέφυκίν.
οασα κεν άφρονες άνδρες έρευνώσιν καλα μαρ ,
Ψυχάς γυμνάζοντες α δδν χρήσιμον έργον,
και ρα σλάνοις εδίδαξαν αρκελίους ανθρώπες,
Ε'ξ ών και κακά πολλά βροτοίς τέλεται κατά γάιαν ,
το σεπλανήθη οδός τ'αγαθας , και έργα δίκαια .
35
ΟΟ
Ex quibus eft hominum proles iustiſſima femper,
Queis bona mens cordi eſt,c rerum cura probarum .
Nam neque decurfum ſolis ,luneve rotatum ,
Nec curant ea que per terras magna feruntur,
Pec vasti oceani rimando quarere fundum ,
Non fternutantum , non prepetis omina penna ,
on vates,non veneficos, non incantatores,
Non imposturas fainorum veniriloquorum ,
Rec Chaldeorum predictiones astrologicas,
Nec astronomicas quidē.Namfunt hæc omnia falſa,
Dementes homines que perſcrutantur in horas,
Inre exercentes animas, que non iuuat hilsem ,
Quin miferos homines errores edocuerunt ,
Ex quo mortales agitant mala multa per orbem,
Vere&tifque viis & sustisrebus aberrints.

Ει
Τ
Ο

8
ΟΒ8

1
ΤΟ 1
1

MARTINI

MARTINI
P R E S B Y T.
TATIS
LIBER
De Magia in genere,& deNatvraliac ArtificiOSA in ſpecie.
CĄ PVT
De Superſtitione & eius speciebus.
TYMOLOGIAM
a lib.8. 0 nimis curiosè D.16
dorus ſcrutaturhis
rig.cap. 3 .
verbis : fuperftitio ds
Eta eo quod fi ſuper
fiua, aut ſuperstaluia
obſeruatio. Aly di.
cunt , à fenibus, quia
multis annis fuperfti
tes , per atarem deli
rani, da errant ſuper
ftitione quadam ,nefcientes que vetera calani, ant que
veterum ignari aſciſiune.Lucretius aulem ſuperſtitio
nem dicit fuperftantium rerum, id eft cælestium feu
diuinarum que ſuper nos stant: fedmalèdicir. ] non
malè ſi analogiam , led fi mentem ſpectes. Nam E
picureus poëta nullam Deo rerum humanarum
curam elle cenſebat, & ideò lupreminuministi
inorem ſuperſtitionem vocabat,eo quòd, quaſi hor
cibili aſpectu , timor iſte mortalibus ſuperſter &
impendeat,alludit enim ad verſus illos Lucretii, b
b lib.1 .
Humana ante oculos fædè cùm vila iaceret
Inscrris,opprella grauifubrelligione:
Que caput à cæki regionibus oftendebat,
Horribiliſaper aſpectu mortalibusinstans.
Nam Lucretio, vt & aliis gentilibus,relligio po
nitur pro ſuperſtitione . Etymologia autem illa
cin VIII. ctiam Seruio placuit:cui, e ſuperſtitio eſt,ſuper stan
Aeneid.
rium rerum ( id eft coeleſtium & diuinarum queſuper
nos fiant ) inanis & fuperfluus timor. De ſenibus
quod addit Antiſtes Hiſpalenſis,non eft eius com
d in Teré, inentum :fic enim Donatus,vel quiſquis ille : d fu
Andr.
perſtites funtfenesvel anus , quia diare multisſuperſti
ies iam delirant. Vnde ſuperſlitiofi , qui Deos ts
meni nimis,quod fignum est deliramenii . ſ Chriſtia
nis ſcriptoribus nomen ſuperſtitionis in malum
c Act . 17. fumi folet ,etiam in illo D.Pauli : e Viri Athenienſes
per omnia quafi fuperftitiofos vos effe video. Syriacè
eft,nimios in cultu dæmonum ;Græcè denoidaluove
sipous æquo ſuperſtitioſiores: còſcilicet,quòd va
nodamoniorum timore, lapides,ligna, ſpiritus, i
gnota quoque & ambigua numina, colerent. Quo
lenſu gentilium errorem Patres Superſtitionem
nuncupant, non Religionem : niſi additâ vanæ vel i
I
2
re
DELRIO
SO CI E
IESV ,
PRIMV S.
I.
A falſa denotatione. Quoniam inter Religionem &
Superstitionem multum intereſt. Synæſius recte
δεισιδαιμονίαν ait vitium efle virtutis ευσεβείας
sper
ſonâ circumdatum , ep. 67. Non enim philoſophiſo
f lib. 1. de
lüm (ait Cicerof) verum etiam maiores noftri Religio- nat. Deor.
nem à ſuperſtitione ſeparauerunt , nam qui tolos dies
precabantur eo immolabant, vt ſui fibiliberiſuperſti
tes esſene, Superstitioſ junt appellari,quod nomen pa
tuit poftea latiùs. Qui autem omnia,qua ad cultum
Dei pertinerent , diligenter retractarent, & tanquam
relegerent, ſunt di £tireligiofiex relegendo, vt elegan
les ex eligendo, tanquam à diligendo diligentes ,ex in
, His enim verbis omnibusineft
telligendo intelligentes.
dislegendicadem , que inreligiofo . Ita fačtum estin
В fuperftitiofo & religioſo, alterum vitijnomen, alterum
landis.] Adfcripfiverba vt legéda cēſeo ex Lactá
tio : ex quo & D. Auguſtino 6 corrigendus Non.gli:4.c.28
Marcellus cadem aliter referens. Nonius etiam ciuit. Dei.
vult Superftitiofos dici,quod pra cultura deorum calen | C.30.
ra ſuperfedeant,id eſt negligant: itidem & Religio
los quaſi relinquoſos( lic membrana ) quod cateris re
lictis folis facrificiis deferuiant , ridiculum commen
tum , & Nonio dignum . Lactantius eruditè, quâ
ſolet argumentorum vi & copiâ Ciceronis difcri
men refellit, & concludit, Religio veri cultus eft, Sw
perstitio falf . ] hoc præclarè : non ita quod lubdit:
Omninoquid colas intereſt , non quemadmodum colas,
Ami quid precere. ] parùm id conſideratè dictum .
nam luperſtitio quoque naſcitur, fi quod oportet
coli , Deum Optimum Maximum, non vt oportet
colas aut precere .Religioni duntaxatlocus: fi qui
vni ac vero Deo fupplicant,ita quemadmodum o
portet id faciant. Optimè enim Theologi noftri,
Religionem definiunt virtutem , quâ Deo vero cul
tum verum ac debitum exhibemus ,ideóque dicti
tant , duo illi vitia extrema repugnare : Vnum in
defectu pofitum , quod cùm debito honori detra
hat, Irreligiofitas vocatur:alterum in exceſſu , quod
non quidem verum culrum æquo maiorem exhi
bet : (quis enim ,quantum par eſt,queat exhibere il
li infinitæ bonitati , immenſæque maieſtati :) ſed
ideò nimium : quia nec verum,ncc bonum,ſed ſu
perfluâ quadam circumftantiâ vitiatum : quæ ,quòd
perperàm
A
 2 DISQVISITIONVM MAGICARVM

rem ,materiæ debitę adiicitur;ideo in exceſlu poſi- A Dei ſunt opus : quocirca malui mira , quàm mira
vidcGre tum vitium vocant. · Cùm enim bonum idem fit
gor. Valen
ciam 22. quod perfectum , omnémque defectum fiue vitiú
diſpu. 6.q. repellat: nihil etiain verum dici mereatur , niſi
10. punct. quod idem lit bonum: perſpicuè intelligitur,ſi ma
primo. li quidpiam in cultu diuino reperiatur , verum
cultum eum non eſſe , quare nec Religionem dici
poſſe.Deinde cùm Superftitio omnis , nomine ſuo
vitium in cultu ineffe indicet, conſequitur nullum
cultum , qui ſuperſtitioſus ſit, verum cultum vo
candum :atque adeò ſuperſtitionem omnem falfi
cultûs elle , vi Lactantius dixerat . Sed falGtas iſta
non vno tantùm ex fonte: vt putabat : ſed ex duo
bus oritur. Capitalis omninò eſt, quem ille non i
gnorauit: fi videlicetid pro Deo colatur, quod
Deus non eft :hunc noſtri nominát , Superftitionem
falſi cultus. alter minùs eſt deleterius , Tæpe tamen
lethalis , ſemper noxius , quem Firmianus perperā
videtur à ſuperſtitione excludere , fi cui qui debe
tur cultus , non quo debet ir modo , exhibcatur:
hunc vocant Theologi, indebili cultus ſuperſtitio
nem ,eò quod non , qualis debetur. Prior generalı
nomine foler Idololatria vol tri ,quia quicquid ,cùm
non fit Deus , vti Deus adoratur, idolum nomina
k Paral.16
yer.26. tur,iuxta illud :« Omnes Dig populorum , idola, hoc
eſt vanitas & inania , nihilque minùs quàm quod
458 volunt haberi. Nam vis ifta eſt vocis ilebrex
ELIL . Poſterior nomen ſuum retinet , nec pro
cula dicere.Cömunis denique capiùs & Jensús men
tionem inferui , quia multorum magicorum effe
ctuum cauſa loli fapientiores, qui omni ætate pau
ci, conſequuntur. Tam latè fumpta Magicæ ;diui
ſio , petenda ex cauſis finali & efficiente. Ab effi
cienie ducitur diuiſio in Naturalem , Artificiofam
ef Diabolicam ;quia cuncti effectus eius adícriben
di ſunt , vel infitæ rebus naturæ , vel humanæ in
duſtriæ , vel cacodæmonismalitix. A finalicausâ,
rectè diſpartitas; primò in bonam , ſi bona intentio
ne & licitis mediis vtatur ; ( quod tantum com .
petit attificiofæ ac naturali ) & in malam , cuius
nempe finis vel media , quibus vtitur , praua ſunt;
B hæc peculiaris eft Magiæ prohibitæ; quam idolo
latriam tacitam & ſuperſtitionis fpeciem eſſe di
ximus . Hæc prohibita Magia ſic deſcribi poteft ,
Faculras ſeu ars , qua , vipacti cum demonibus iniri,
mira quedam , ó communem hominum captum ſupe
rantia , efficiuntur. Dixi vi paéti, quoniam omnis
Magiæ huiusvis , pacto tacito vel expreſſo nititur,
ve ſuo loco doccbo. Taciram vocant idololatriam
Theologi, quia non tam ( vt plurimum certè ) in
tenduntMagi cultum illum exhibere creaturæ ,
vt Deo ; quàm tanquam benefactori cuidam &
munifico , à quo aliquid conſequantur. Qua
intentio , ratione multiplicis fui obiecti, qua
tuor quaſi ſpecies huius tacitæ idololatriæ , ſeu

Ilib.z. de prium , quod ſciam , aliud haber:nec impoſuic D. C prohibitæ Magiæ gignit. Fit enim aliquando , vt
doct. Chri Auguſtinus ,' contentus deſcripfiffe, cùm de ima dumtaxat extraordinarij & miri effectus cognitio
ſtia.C.23
ginariis indebiti cultus fignis ageret , tis verbis : qua vel operatio quæratur ; & tunc ſibi nomen Ma
ad remediorum , aliarúmque obſeruauionum curam gia ſpecialis, ac ſtrictè ſumptæ , vindicat : aliquan
perrineni : que non funt diuiniiùs ad dile & tionem Dei do fit , vt quis nitatur cognoſcere res futuras , vel
& proximi,tanquam publice constituta :fed per priua etiam præteritas aut prætentes , ſed arcanas & oc
tas appellationes rerum temporalium , corda diſſipant cultas ; conatus iſte Diuinaiso nominatur:aliquan
miferorum .] De hoc indebito culru nulla nunca do deliderat inftrui & iuuari , non vt profit , fed
nobis diſputatio inſtituitur : de falſi tantùm cultus vt noccat aliis , vel vltionem fumat , huic iceleri
ſuperſtitione differendum ;cúmque ca duas ſpecies Maleficium eſt nomen. Denique ſunt aliquando:
complectatur.Expreffim idololatriam ,quando cul quibus decretú eſt , ſine noxâ cæterorú , libi vel a
tus Deo debitus clarè & difertè transfertur in liis hoc opere prodeſſe vtilitate vel voluptate , &
creaturam :cum ludæivitulum , Ægyptij Anubin , tunc Theologi nuncupant Nugatoriam ſeu vanam
Romani Quirinum coluêre : & tacitam , fiue vt alij obferuantiam . Sic Magia reproba , in Magiam fpe
vocant Implicitam : illam quoque priorem nunc D cialem , Doninarionem ,Maleficium , Vunam ob
millam facimus, contéti quæ ad polteriorem per de quibus fingulis ordine
ſeruantiam diuiditur , de ‫אוגכרת‬
tinent , & ſunt obſcuriora: pro modulo noftro elu diſputabimus.
‫ידעני‬
cidare.Tacita idololatria eft omnis magia prohi Ab hac fpecierum Magiæ diuerſitate , mira no
bita, vt fuo loco oftendemus. minum varietasapud Hebræos, Græcos , Latinos 5 Leui.19.
manauit , ad eos lignificandum , qui ſtygiis hiſce yer 31, &
CAPVT II. myſteriis forent initiati. Proſequamur præcipuas Deut. 19.
appellationes. ver. 11.4.
De Magia ,eiúfque diuifione, o Magorum
Quædam Hebræorum , ad folam diuinationem Reg.2 3.v.
variis nominibuss.
videntur pertinere , vt duo illa coniungi ſolica, letaEfai.8.ver.
Agiam vniuerſim ſumptá definio terminis Ao voi h & ID DEG HO NI ; quorum ni 19. & 19 .
li fallor poſterius latiùs paulo patet , ideóque verfic.z.
Supernaturali,quadă mira e infolita efficiens; quorum in lacris litteris illi ſolet poſtponi , locis . par. 1. Reg :
28. v.7. &
ratio ſenſum & comunë bomină caprum fuperar. Vſus ſiin obuiis . Aouob , à radice 318 of, quod vox
9.
fum terminis latiſſimis , quia video viros magnos , e reddatur obſcurior & quaſi ex vtre ſtridens.nam dve docui
a releet.de Fr.Victoriam fecutos, dum pomeria circundant of primò fignificat ipſum dæmonem reſponden- pluribus
Magia,nu. Atrictiora ,artificioſam & naturalem exclufiſle. Ar
8. Angles tem , fecundò ſignificat Magum qui reſponſum comment in Ifa . c.8..
in floribus tem dixi , feu Facu ltat em , pro quau is cogn itio ne & clicit : ficut & Pyihon , & ventriloquus , vocatur , V.19 .
ad 2. d.7, operatione , apodicticâ, topicâ, ſcientiam gignen veliple dæmon in habitans , & ex imo hominis e Suid. &
& alios.
te, vel non gignente, mechanica vel liberali, arti reſpondens : vel ipſe homo , cui dæmon inhabi. Hefych.in
ficiofà vel artis experto , verâ vel circulatoriâ , ſu tat “. Græcis etiam fupuxañs vtrumque ſignificat, à voce
perſtitiolà ;vel vitijexperte . Efficiendi vocabulum quodam Eurycle , qui Pythonem habebat, & pri- lupuxañs
pro omnis mentis , animi, ſenſus , aut membro mus vétriloquus Athenis fuit,vnde & alij ćupuxasis de defectu
rum functione polui.Vim intelligo, ſiue rei adhi dieti . quod docent Suidas & Heſychius, & Scho. oraculor.
bitæ , fiue perſonæ adhibentis, hominis nempe, iiaſtes Ariſtophanis ¢ & ex Ariſtophane, Plutar. Ariftophá.
1 vel dæmonis . Creatam e non ſupernaturalem no choque pollet probari. I D D E G H ON I non lpen Veſpis,
& ibi .
minavi, vt exclıderem vera miracula ; quæ folius ctat ad Chyromanticos & fimiles ;vt quidam cen .
SchoL
fet : fed
 LIBRI I.
let; { ed ad oracula dæmonum ,ſiueper Ao voTH , A Benè eft , quòd duo rantùm loca adduxit. Vnuin
liue ex viſceribus telluris ,fiueper vmbrarum euo de dd Iezabele : quali verò lezabel clanculum ve-
cationem , vt colligitur comparatione locorum nenis , & non ferro palàm , atquecædibus, in pro-
fſup.lit.B. SS. vbi hoc nomen vlurpatum f ; ſiue ad genus phetas grallari fuerit folita . Quáto verifimilius eſt
faminain inſano dainonum cultu fuientem , in
quoddam diuinationis , de quo libro tertio .
Alia nomina nó tam quid dæmó efficiat, quàm
quid Magus conetur, relpiciunt, patentque latiùs.
Ad omnes enim diuinationespertinét,NA CHAS.
‫)נחש‬ KISEM ,GAONEM , ad omnes verò incantationes,
CHABAR , & LACHAR ; ad omnem denique
Magicam in genere ,CHART V MMIM , & ME
CHASSE P HIM , de quibus nuncagendum .
Nachas ſignificat augures, & omnes alioscon
h Gen. 14 . iectores vanos : quiexfortuitis quibuſdam futura
v.5 . & 15 ſolent diuinare; qnalem ſe , prudentivocis æqui
iLeuit.19. uocatione, ad tempus loſephus finxich. hæc diui
v.26.n 23. natio prohibica multis locis i .
V.2 3
KASAM ſignificat vniuerſim diuinare , vnde
& 24. V.I.
KISEM diuinans feu ariolus , & KESEM diuinatio .
V.10.2 . ſumitur etiam in malam partem de quacunque,re
Par.33.V.6 rum quoque non fortuitarum , prohibitâ conie.
‫כסמ‬ & tatione. paffim in SS.cius mentio obuia eft ".
k vt d. v.
23. & d. v. GHONEM quibuslibet auguribus& cóiectori
bus accomodatur etiá Onirocriticism.quare per .
10.1. Reg.
28.v.8. peràm Rabbini recentiores reſtringunt , ad eos,
Reg.v. qui ſuperſtitiosè dies & tépora obſeruant faultâne
17.Ifa.z.v. lint an infauſta.fed hoc genus ad omnia pertinet.
2.Iere . 27
v.9 . Ezec. CHABAR " & LACHAS ° quomodo diſcre
12.V 24. & pent nondum inueni ; quare ( ni fallor) idem figni
21.11.2; & ficant, népe 'eraoid or incantatorem , feu ( vt Gen-
22. V.28. I tiles vocabant ) exorciſtam , qui profanis leu malis
‫ענין‬ verbis aut muſlicationibus mira patraret .
Id.loco .
ler.& Mi De CHARIV MMIM falli puto Abenezram .
ch.5.v.12 . Ben - Natam & alios Rabbinos , qui ad naturalem
m vtDeu . ſeu bonam Magiam videntur referre. Quæſo , ſi
18.vetlo.
Para hanc ſignificare ,cur tam ſeriò in S S. prohibere
tur? Equidem puto hoc nomen complecti Mago
33.v.6.
‫חבר‬ rum genus omne ; qui, cum dæmone fæderati, di
n Iob.40. Winant P vel præſtigioſa miracula operantur 9:im
V.5. & mo & quoſcumque in cantatores & veneficos co
Pl. 57. v.6.
prehendere probatur. quia Lxx. modò vertunt
od.v.6.Ec expoſitores,&fngatas :inodò qapuano'sveneficoss;
d.1o.v.lr. modò étanedoùs incantatorest. Vulgatus quo
Denon que nofter aliquando vertitconiectores",aliquan- D
Pvt Gen. do verò ariolos* , aliquádo maleficosy,veiſtorú au
41.verf. 8. ctoritate vocabulú intelligamus adeò diffusú eſſe.
g.vtExod. Deniq; MECHASSE PHIM vox,eft orta ex radi
9.vt
7.1.11 . & eCHA SAPH , ſignificans quemuis maleficum
12. & 8.v. præſtigiis , vel aliis quibuſuis malis artibus Magi
7.ac 18. c . cis , vtentem . Ideo noſter tam larè interpretatur,
9.V.II. aut ve
r.vt in Ge maleficos, 2 maleficas artes “ , maleficia, bb
nei ſupra. neficia. “ Non defuit tamen quidam vehemen
( vtinėxo. ter huius criminis ſuſpectus , & ex profeſſo laga
fupra. rum patronus,qui lectoribus conaretur perſuade
ut in Gen.. re hoc vocabulum , faltem in lege Exodixxi 1. ca.
in Exod
* Daniel. reſtringendum ad folos venenarios , cujus error
1.verfi.20. facilè refellitur. Primò quia radix nominis,Cha
& 2.ver-
lic.2 . SAPH , non ſignificat toxico perimere { vt ipſe
In Exod.pucat ) ſed quando ſolitariè ponitur,nec ſententia
narrationis reſtrictionem poftulat, tunc Magico
ſupr.
D'au'ng rum ludibriorum genus omne continet, vt apud
z Exod.. Malachiam , & Nahum , & in libris derelictorum :
V 11.&22 . Si quando autem reſtringatur , id contingit , rei,
v.18 .
quæ deſcribitur, conditione hoc poftulante. Sic
aa 2.Par.
Éxod. 7. reſtringiturad præſtigiatores propriè di
33.ver.6 .
bb lfai.47. ctos , de quibus tantùm agebatur : ſic apud Iere.
verſic.9 .& iniam ponitur pro Diuinatoribus ; apud Danielé,
12. Jerem
pro ſomniorum interpretibus. Det aduerfarius lo
27.vcrf. 9
Daniel. z . j cum vllum , vbi pro folis Venenariis
vſurpetur.'
CAP. II . 3
2.verfic.2 .
Mich.s.
verf. 12 .
Nahum 3 .
verfic..
Malach.3.
cantationibus quoque , & rhombis , aliisquephil- verfic.s.
tris Achabum ,& alios dementale ? vt ibidem be- cc 4.Reg.
ne , poſteriore loco , cenſuit Thoftatus. Sanè antc 9.verfi.22.
Iezabelem Magiæ ſuſpecta non fuit Samaria:po dd 4.Reg .
9.7.2 2 .
ſteà, per hanc fortè excetram , peſtis hxc immil
ſa , hæſit adeò pertinaciter, vt Samaritani nomen ee loan.8.
pro incantatore vſurparetur. Vnde & lesy Do- ver1.48. &
mino obiectum , Samaritanus es, & demonum ba- 9.
bes “ , quaſi genti proprium cilet, cum damone
commercium habere. Quare & Dominus conui
B tium illud vnicâ negationereftauit,ego demoniü nă
habeo :quafi dicat,cú dæmonio paredro, vel eurycli
fæderato , nulla mihi familiaritas intercedit, qua
propter nec Samaritanus ſum : & poft Chriftú Do
minum ,ſollénes Samariæ Magi principes,eorum
que ſcholæ , Simonianorum ſcilicet & Menandria
norum . Secundum adfcrt locum ex d.c.22.Exod .
cò quod Lxx. verterint Baguereùs;quod ipſe con
tendit lolos venenarios fignificarc ; tam bonus cer
tè Græcus,quàm bonus Chriſtianus: refellitur ipfà
conſuetudine Lxx . Interpretum , quos conſtat eâ
voce latiùs vti. Primò,quia Exod.7.V.11. etiam
vertunt Papucxovs , vbiconftat agi de præftigiato
ribus : nam & incantationem ſeu præftigias ibi vo
c cant odpraxías; & quos antè Papucsovs,dixerat ii
dem ab illis vocantur èticoidos. Deinde æquè dif.
fusè fumpferunt in Paralipomenis, 'écappucxollezo.
Tertiò quoniam in Ieremiæ verbis , nomine $ ap
paxéwv , complexi ſunt diuinatores. Quartò quia ,
inter fomniorum interpretcs,apud Danıclem re
cenſent Papuaroùs.Tam ergo latè ſumunt hoc vo
cabulum leniores ifti Hebræorum doctiſſimi:
quod verò pericè id faciant; ſi putarem operæ pre
tium , & antè non alij id feciflent;probarem Hip
pocratis , Platonis , Ariſtotelis, Theocriti & alio .
rum veterum teftimoniis. Ioſephus vt non luffra
gatur aduerfariis, ſic nec nobis refragatur.Prono
bis ſtát Philo.lib. de ſpecialibus legibus circa me
dium , & Catholici Patreset plerique; qui legem ff . Hic
illam Moſis ad omnes Magorum ſpecies recule- rem .& Da
runt : Hæc de Hebraicis. niel.D. Au
Græcis ſua quoque ſuntnomina;quæ ,ſtrictè fu- guft.li. 21 .
de ciuit.
mendo , differunt : nam &F&Oido incantatorem ,
Dci , c.6 .
μαν τις ariolum feu diuinum , Φαρμακευς venenariu, Ifych.libr.
goris præſtigiatorem propriè lignificat. Sed fre-6.in Leuit.
quenter primum , tertium & quartum ,ad omnem c.19. & 2011
Raban . &
Magicam porriguntur.zo's etiam queincumque alij add.c.
denotat impoftorem .Vidcasilla cria Homonyms 22. Exodi.
coniungi à Platone,Synelio , Herodoto , Chryſo
ſtomo, & Heſychio. Adde quæ habes inferiùs lıb.
s.fect. 16.litt.yy.
Sic Latinis alia eſt propria ſignificatio, alia per
extenfionem accommodata, Magorum nomen à
Barbaris ad Græcos, Latinosque traductum ,initio
Perfis & Chaldæis in honore fuit, gg vt proprium gs hiero .
Sacrorú antiſtitibus , Regum moderatoribus,phi. in cap . 2 .
loſophis acque Theologis; in infamiam cæpitver- puleius 2.
gere, & cunctis malis artibus attribui. Penefici di Apolog.
cebantur antè,loli qui malis pharmacis . lædebant, Helych. &
& venenary vocantur ; poftea de incantatori- Suidas .
bus hoc nomen vfurpatum , & cunctis Theffalis
accommodatum vani(apud Capitolinum :) Arioli,
Augures, Aruſpices,Chaldai, Theſſali , Generbliâci,
lixpé confunduntur. Lamie dictæ , quod pueris ne
A 2 Cem )
 4 DISQUISITIONVM MAGICARVM

Hem adferant , deſumpto nomine, vel à famosâ A ! vnus, fed multi fuere(nam Goropius nugatur qui
illâ & crudeli Regina Lamiâ,de qua Anton . Libe nullum putat fuiſſe) Primus iſte Chaldæus Magiæ
ralis , Diodorus & alij , vel à ſuccubis dæmonibus, inuentor : falluntur Sixtus Senenſis & alij,quibo
de quibus Philoſtratus;vel à ferisLibycis,de quibus namilitantùm tribuunt .Secundus fortè Bactria
hh Vide Dion Sophiſta. bh Seriges , ab infauſtà & noctur nus;qui cum Nino bellum geſlerit ,de quo Plinius ,
Adagium
Lamię tur- nâ aue , quæ crediturexitium infantulis adferre's. loftinus & Arnobius ; Tertius qui & Erus dictus,
res, & Có- Veteribus etiam Romanis caput Apuleium dictæ liue Armenij filius , iuxta Clementem Alexandri
men. no- hæ mulieres ſunt,Veratrices;quod diuinandi ſcien pum ; fiue Oromazi , iuxta Platonem :ncc enim ar
ſtrum in birror hos Eros fuiffe diuerfos , vt cenſuit Fran.Pa
Senecę tiam profiteantur, vt ſolent illæ feces , qua fe ia
Traged. ctant Ægyptias , colluuies omnium populorum a tricius . Suidas videtur primum cum ſecundo con
üi vide co- nationuin :veteres enim verare dicebant. Ennius , fundere, no quartum aliquem ſuggerit. Arnobius
mét.in Me Sarin' vates veranıdiate in agunda fortaſſis & vera quatuor commemorat: primum illum Chaldæum ;
deá v.732 cule,vt coniicit vir doctus apud Suetonium in vi fecundum Bactrianum , tertiú Pamphilium gene
gius lib. 1. tellio ;Nullis infenfior quàm veraculis á Matheme B re , qui & Erus dictus; quartum Arinenium gene
dæmono- cicis. Idem cenſer ab hoſtili maleficio ,de quo libro re , non Armenij filium ,de quo Clemens ; lcd 2
lat.c.18 . tertio agendum ,dictas olim Simulatrices , à Feſto; lium Hoſthanis nepotem : Quint: fortè ineminit
1 extra tit . & fietr :ces à Tertulliano. Longobardı ſuis legibus Suidas cú Zoroaftris Aftronoini meminit , & Per
de Sorri
Maſcas nominantzeò fortè, quòd in conuenticulis Comedum dicit fuifle . Sexti Proconnefij mento
leg.
mm c . vlt. fuis, laruis ſe tegant; kk vel quod deformi ſpecie nem facit Plinius , omnes hi Migifiere. Sic etiam
33.9.1 . oris ,vt ſunt pleræque, laruis ſeu maſcaris , quàm de dæmonibus agésLactantius Mugorum quoque
dli ..... ! .
feminis ſimilio res . Sorrilegos veteres nominabant, arso mnis, potentia horum adſpira'vn:bus conſtar. idem athit
qui quarúlıbet ſorcium ſuperſtitioſo iactu aliquid &c. Idem aſſerit & D . Cyprianus & addit ' Ho mat ca. 16.
fthanem Magorum præcipuum fulle,huic faino
cli.de Ido .
diuinare nitebantur " : Sed Theologi & Iuriſperiti
poſteriores cum nefando ſtrigum crimine confu ſos alios addit Tertullianus ': his verbis; Holbanes , vanitatc,c.
derunt. Sortiarios eoſdem , & fortiarias ,vocatos có Typhon , ở Dardanus, o Damigeron ,o Neetabis, Flib, de a
perio iam inde ab Hincmari Remenſis Archiepi & Bevenice,publica iam litteratura eft ,que , 6c. his nima,
Icopiæuo mm Hivenefici limul & Damonis vaial colentiunt Arnobius,fi rectè verba dipungass, & c.penult.
li Ligijſunt, quare poffunt etiam dici Satanici Ve C cum Eufebio ,“ D.Auguſtin . ac Marcellinus Zo gli.i.con
tra gent.
nenary .Horuni crimen vetus, & ante Chris T I romazdis ineminit Suidas Azonac is Plinius , eum- h Euleb.li.
Domini aduentum . Tales enim Candia Horarij , que facit præceptorem Zoroaſtris. Corrupit vo- 10.de præ
& Eriſichto Lucani , Martina Taciti , & Theflalæ cem Noachi:ab hoc enim Cham & filij eius Chus parat.
Luciani , & Apuleij . Nomen fortianorum recen Magiá bonam cdocti .Scripſere etia Magica, lulia- | Auguft.lib.
tius eft. nus Chaidensphilolphus libris 4.dedemonibus: Dei Mar
CAPVT III. & Theurgicorú auctor illuus filius , lulianus idcò cellinus hi
Theurgus vocatus,dequibus , Suidas & Proclus ſtoriar. lib.
De Magia naturali feu Phyſica. cõluledi.Porphyrius citat quédā Palladé, & Sym - | 23.
buli , & alios,nempe Adelphiū , Acylinū , Alexádrú
Vi ſupramortales omnes Magicis dediti fue Lybicum , Philocomum , Demoftratum Lydum,
Qre , Perſæ ; à gaubus id Marcion Manes Zoftrianum , Nicotheum , Allogenem , Meſum,
mutuati ; duos credidere Deosauctores, & rerum quorum impiis ſcriptis vtebantur Gnoſtici. Picus
a Plutarch .Dominos; alterum bonum Oromazum vel Oro- | D teſtatur etiain legilie ſe libros Chaldaicèſcriptos
lib.de Ilide magdam ; quem Solem cenfebant ; & malum al- ! Efre & Melchiar magorum . Ex his hodiè tantum
& Ofyride.terum Arimanem , fiue Plutonem : ; deinde ab his exſtant, Zoroaſtrixandarixdeſer payiza nógia , quæ
Laertius
inicio ſuæ numinibus duplicem Magicam deduxcrunt ; vnam ex Platonicorum ſcripts laboriosè collegit Fran .
hiſtoriæ . quæ , ſuperſt itioſa tota , cultum fallor um Deoru m Patricius,obſcuritatismaioris , quàm vtilitatis in
Agathias cradebat , & huiufinodi plura ; alteram , quæ natu quæ exſtant comment. Græca Plethonis & Pfelli.
& alij. ras intimas rerum callebat,quam Perſis vtramque Naturalem verò legitimámque Magicen cum cę .
b Apolo ... Apuleius badſcribit . Fallax prior & nociua , ſatis teris ſcientiis Adamo Deus largitus ; à quo pofte
diabolum indicat auctoren, quiante diluuiú eam ritas docta,per manus & orbem eam propagauit:
docuit malos illos gigantes , à quibus câ Chamus de hac arbitror intelligendum , quod ex Thalmu
imbutus ; ab hoc , eius poſteri Ægyptij , Chaldæi, dicis Quinquarboreus in c.5 .Threnor. tradit Sá
e lib.4 .re- Perſæ:fic enim interpretor D.Clementis verba de he dritas Iudæorum Magiæ pericos eſſe debuiſſe.
cogn . Angelis peccatoribus; docuerunt ( ait) homines quod Ea ( vt Pſellus i & Proclus aduertêre , nibil eſt i Pſellus li.
de dæmo
damones artibusquibujdam obedire morialibus, id eit aliud quàm ex actior quædam arcanorum naturæ nib. Procl.
magicis inuocationibus,pufsēt ;ac velut ex fornace qua cognitio , qua cælorum ac liderum curſu & influ - lib . de Ma
dam & officina malitia totum mundum fubtraétopie xu , & ſympathiis atque antipathiis rerum fingu- gia.
taris lumine ,impietaris fumo repleuerunr.Pro his or E larum obſeruatis , ſuo tempore,loco ,acmodo,res
aliis nonnullis caufis diluuium müdo introductum eſt, rebusapplicantur, & mirifica quædam hoc pacto ( Tobiæ 7 .
of omnes qui eranı ſuper terras deleri ſunt , exeepia perficiuntur ; quæ caularum ignaris præſtigioſa , iGalē.li.10
Noëfamilia , qui cum tribus filus eorúmgue uxoribus vel miraculoſa videntur. Velut :cùm Tobias pater- fimplic.me
dicam.Pli
superfuit: ex quibus vnus Cham nomine,cuidam ex fi nam cæcitatem felle piſcis dicullit , k quam vim
nius,Aelia
Tois füis, qui Mezraim appellabatur , à quo Agy Callionymo piſci tribuunt cum Galeno ' plerique:
priorum ở Babyloniorum ( Perſarum ducitur ge nus, & alij.
item ,cùmıympani ex lupinâ pelle ſonus ,aliud iym m Oppia
nas , malè compertam Magicam tradidit diſciplinam , panum , ex agninâ tenſum , diſrumpit : cum ve- nus li.z.cy
hunc genies qua tunc erantZoroaſtrem appellaueril, netiis Turca quidam liquato plumbo manus la- nege.
a
admirantes primum magica artis au &torem , cuius no uit in noxius" , illuftria quoqueilla quę narrat Bea a Card
nus li.6. de
mine eriam libri plurimi fuper hoc habentur,cc.{ad rus Auguſtinus libr. de ciuitat. Dei capit . 4. Tubtilitat.
dit hunc poftea ictum fulmine , Zoroaftrem ; quaſi 5. & ſexto de pauonis carne neſciâ putreſce Boiftcau.
viués aſtrú dictú , & pro Deo habitú .Zoroaſter nó re ; de paleis frigore ſuo piues conſeruantibus , & Hift. Pro
digio.c.8.
calore
 LIBRI
calore fructusmaturantibus, vi contrariâ:de cal- A
ce quæ , cùm ignitam in ſe vim habcat , aquis ac
cenditur, & oleo infuſo non accenditur , de Agri
gentino fale , qui liquatur igne , aqua verò indu
ratur & crepitar : de magnete , de Epyri fon
o Tertul- te & Amilibus. his addunt alij patres, o de dicta
lianus lib .
depoenité mo, quo ceruus ſagittas expellit, & chelidonia,
gua hirundines cæcosoculant pullos. Confirmat
cia.cap.vle.
Pacianus Plinius p de Pſyllis & Marſis odore ſerpéres fopo
lib.de pe- rantibus, & impunè lacellentibus, de Pici q Martij
nitent. &
herba cuncos adactos expellente: vnde communis
D.Hiero.
in Eccle fabula increbuit eam ſeras aperire. Confirmat
Galt. Alex. ab Alexandro , r de veneno Tarantula ſeu
plib.7.c.2. PhalangijCalabri;à quo morſis non aliud vitæ &
alib.io.c. remedij præſidium , quàm fi certo muſicæ ſono
10.
rrlib.z.Ge. ſalcitare ad numerum compellantur, donec conci-
nial.dier. dant fatigati. Præterco innumera, quæ congeſsere
s.partis 2. Ariſtoteles ( ſi auctor ipſe lib . de admirandis audi
principal. tionibus ) & Guilhelm . Aluernus opere pererudi
pa. 3.c.23.
to , de Vniuerfo s , & ex Belgis Robert, Triezius
- cap.4 .
auctor libri, de dæmonum deceptionibus t ; apud quos
tamen duos quædam narrantur , meritò Satanici
pacti ſuſpccta, vt quod Guilhelm . narrat Helio
cropiá facere homines inuiſibiles , & argento viuo
inter duas cannas pofito incantationes impediri.
Vt,quod Robertus docet , rutam furto ſublatam ,
& ocimum cum conuitiis plantatum vberiùs pro
uenire : item ſeptem certæ berbulæ gramina, iacta
in fympoſio,conuiuas omnes ad rixas & Lapitha
rú certamina prouocare . Nec minùs friuola funt
quæ Ludouic . Dulcismemorat de vi gemmarum ,
per eas effici pofle , quicquid homo queat imagi
nari,lib.degemmisca. 1. ô vanain auxelim ! an gem
mæ omnipotentes?Solidiora longè & tutiora peti
u Sité.libr. poffunt exempla,ex Sirenio ,Fracaſtorio ,& Lan
9.de fato , gio . y Naturalis huius Magicæ periuilfimum fuiſſe
c.6. Fraca. Salomonem Regem minimè dubitandú. Quæ ra
ftor.lib. de men de morbis ab eodem Rege curatis incanta
Sympat .& tione,Flauius loſephus reculit ,xea velfalla funt,vel
loan. Lan . in illud referenda tempus, quo ſe idololatriæ &
gio epi.33. omni ſuperftitioni immerſerat.Tres magos Euan
libro 8. gelicos hac Naturali Magica imbutos volunt non
Antiqu.
nulli , & crediderim . Sed an hac fola & non dæ
moniaca quoque? poft Chriftum Dominum ado
ratum , certo certius, à crimine hoc alienos ; quid
yin Matr. antè fuerint, parùm refert. Sanè Theophılactusy D
29:24 . ad cenſuit etiam vetita imburos . De Apollonio Tya
Orthodo. não?videtur luſtinus z Martyr eum Phyſicis ma
gis annumerare: ſed,vtfrequentiùs credam dæmo
nis vſum opera, faciunt quæ perdoctè fcripfit Eu
ſebius contra Hieroclem.
Naturalis Magia diuiditur in operatricem do di
ninatricem . hæc in abditis & futuris coniectandis
verſatur ,de qua libro ſequenti differendum nobis
copiosè: illa miros effectus producit, de qua nunc
agimus . Multi de ea libros ediderunt, quorum qui
* Mich.. catologum nudum proponunt * line antidoto ,
Medina li. videndum ne venenam aureo Babylonis calice
2. dc recta
in Deum propinent incautis. Imprimis ab hoc numero re E
Gde cap.7. moueo , vtdæmoniacos Magos , Robertum Per
ex Agrip- ſcrutatorem , cuius Magiam ceremonialem , libr.de
p¢ libris.
myfteriis ſecretorum Agrippa legerat, & ex iis de
lumpſit non pauca; Picatricem Hiſpanum , Anfel
mum Parmenſem , Cicchum Eſculanum , Petrum
de Abono ,& Cornel.Agrippam ,& Paracelſum , &
auctorem peſtilentis libri 4877978 , innomina
tum , ſed mirum hypocritam ; homines partim
atheos, partim hæreticos. Alchindus, Rogerius
Bachonus,& Geber Arabs multis ſcatent ſuperſti -4)
I. CAP. III .
s
tiolis. ideò vetitæ lectionis etiá hos putarim . Ray
mundus Lullus , & Arnoldus Villanouanus , ſunt
aa Vide
ipfi quoque in nonnullis hæroſeos notari ax :quare Directo
libros eorum nullus deberet legere ,quiTheologi. Eium lo
corum dogmatum non ſit probè peritus . In eandé quifitorú
claffein referendus Thomę Bungey liode magia na Eimerici,
& Mariana
turali, & eodem titulo lib.Georgij Riplay ,quipoft li.14.de re
s
morté necromanticu fuiſſe iudicarus. Ponceti & bus Hifpa.
Ardoini libri de venenis, legédi non videntur,nifi à c.9.& l.is.
medicis conſcientiæ timoratæ ac piæ . ceteris ea cap.4.
lectio intuta . In Cardani deSubtilitate de Va ,
rietate librispaſſim latet anguis in herba , & indi
gent expurgatione Eccleſiaſticæ limx. loannes
Baptiſta à Porta, ſpeciolo Magia naturalis titulo,
ſuperſtitioſa multa & illicitæ Magicæ velare niti
B cur, verbi gratia de conficiendo lagarum vnguen
to , & his limilia. De Antonij. Mizaldı Naturalis
Magia libro, non habeo quod dicam , quia nondú
legi :ſuſpicor, quod facit in Centuriis memorabi
lium , ſuperſticiola illum à Naturalibus non ſocre
uiffe. Alberto Magno tributus liber, de Mirabilibus
vanitate & ſuperſtitione refertus eſt ; ſed magno
Doctori partus ſuppoſititius. Cicchi de Eſculo
Comment. in fphæram Sacrobufti inter ſuperſtırioſa
ſcripta collocandus.Pomponatij de Incantationibus
opuſculom , certè miratus fui tamdiu tolerari ab
Eccleſia , nunc recens , & meritò , in Romano In
dice damnatur : veriffimum enim ; quod ab Anto
bb lib.6.de
nio Mirandulano bb ſcriptum , hoc opere Pompo
ſingulari
natium , ſe nec Philofophum bonum , nec , quod ceriaminc
fædius,Chriſtianum bonum exhibuiſſe, cùm effe
Ĉtus omnes mirificos cælorum influxionibus ad
ſcribit, adcò vt velit & religiones & leges, earum
que lacores ab iis dependere. Quod prorfus impiu .
Edidere quidam , nomine Franciſci Pici Coniitis
Mirádulani , pofitiones Magicas,in quibus certè funt
quæ meritò,etiam Bodinus, vt noxiæ ſuperſtitio
nis , reprehendit. Quid ipfe cenſor ille ? Damono
maniam ſuam multis erroribus referſit,nec qui po
îtea edidere , vt emendaram , Antuerpienſes: vti par
crat expurgarunt.Manent multa noxia, & quę am
biguam auctoris fidem ſatis conteſtantur, noceré
quc legentibus poſſint. Vnde & ab inquiſitoribus
Romanis , iure optimo , liber ille inter vetitos re
fertur. De theatro vniuerſa naiwe,eiuſdé Bodini , ſi
Deus vitam dederit,oftendam aliàs,plus in co cor
pore Rabbinicorum eſſe deliriorum; quam ſolide
philoſophiæ ,multa quoque cum Theologicis pla
citis adeò pugnantia , ve qui leniùs de illis loqui
velit,erronea & prorsùs temeraria cogatur voca•
re de quo aliàs. Adeò lubricum & periculoſum
de his diſſerere, niſi Deum ſemper, & Catholicam
fidem ,Ecclefiæque Romanæ cenſuram , tanquam
Cynoſuram ſequaris. Quæ quidem breuiter à me
commemorata ſunt,vtiuuenibus conſultum ; non
vt viros doctos irem ſugillatum . Nunc quædá di
ſcutiamus dubia, vnde fequentiú deciſio depédet.
QVÆSTIO I.
Quid cæli adſpectus et influxus ad Magicos
effectus conferat.
Mnium ſuperſtitionum caput præcipuum
O ,
de, quibus ita Pellus cum exponit Λόγια Ζωροά
sex . Magicas verò rationes conſtituunt , à fummis po
teftatibus , à terrenis materiebus. Compati aiunt
ſupera inferis , ego præfertim ſublunaria .] Hos ſecuri
recentiores, quæcunque per characteres, figuras ac
numeros ipſi perficiút,ea produci volunt à virtute
A 3 iis
 6 DISQVISITIONVM
iis figuris communicatâ ab aliis figuris ſublimio- | A | Nicuntur hac ratione, quia cæleſtibus corporibus
ribus , ex ſympathiâ quadam naturali rerum inter
fe fimilium , quatenus hæ figuræ ad amuffim inui
cem coaptantur. Quod confirmant fimilitudinc
non vak. Primò , ſicut Echo ex oppoſito pariete
caufatur : ſecundò , ficut in concauo fpeculo col.
lc ti radij oppofitum corpus repercuſſo inflam
mant : tertiò, ſicut cithara eodem modo, quo alia,
cenſis fidibus , fi ferias , alteram tinnitu ſuo cogit
concinere : ſic iſtas imaginum , numerorum , cha
racterúmque fimilitudines cfficientiam miram
contendunt habere. Sed iſta prorsûs friuola eſſe
conuincitur .
Primò quia fimiles illæ , quas in cælo cómini
(cuntur imagines,prorſus ſunt fictitiæ , & quædam
( ve philoſophi vocant)entia rationis,quatenus fi- | B Maldonar, noſter. Primò per Proſopopæiam , qua ein 1.fent.
guræ quadam ſimilitudo & imago pi&turæ illis
alcribitur, nomináque ad placitú impoſita,ſtellas
ab inuicem diſtinguendi causâ , vt benè Bartho
a Peregri- lom.Sibyllanus a advertit : & patet ex imaginibus
par.quæ pi&turisque Aſtronomorú.quis enim neſcit nullas
ftionum
1. Decad . in cælo eſſe veras viſas,angues, lcones, crateres ,
c.9 . quæft. naues, Pegaſos; ſed hæc, dicis causâ cantùm, nos
princip.s. imaginari? Fictitiæ verò figuræ nulla poteſt eſſe
9.1 . & z . efficientia, quâ talis eſt, nec cum verâ figura lym
pathia,vel amor naturalis : id enim quod non eſt,
quem cffectum , in eo quod eſt,queat producere ?
Deinde cóparationes illæ nihil prorsùs ad rem
faciunt . In Echo cuncta ſunt realia entia , homo
loqués ,vox repercuſſa ,parics repercutiens:nec ta
men vlla parietis cum homine limilitudo ,vt illa
rum ipfi dicunt eſſe imaginum . In ſpcculis quo
que illis incédiariis, omnia ponuntur reipsâ con
liſtentia , nihilconfingitur: nec vlla quoque for
me similitudo inter terminos extremos , ſolem
vrentem & lignum quod vritur.In citharis autem ,
euidens requiritur à parte rei conuenientia , in
cenſionis modus idem , fidium concinnitas, citha
raſum debita propinquitas, limilis aëris criſpatio,
quæ fonitum quali plectro cliciat.
Denique quis figurarum huiuſmodi, characte
rúmque vires,atque finilitudines vnquá nugoni
bus iſtis reuclauic ?quod reuelationis teſtimonium D
proferunt ? Gi Chaldæos, Ægyptios , & Platonicos
laudent, quæram rurſus, à quibus iſti acceperint,
quod fanè mortalium nullus ſolo ſtudio vel ex
perimento , intelligentiâ quiuitconſequi.
Præterea fatentur magi, quaſdam imagines non
ad fimilitudinem cæleſtium illarum , quas dixi
inus , ſed ad fimilitudinem rei quam operans ani
mo concepit conficiendas , verbi gratiâ : ſi magus
1 optet duos committere , duorum inter fe pugnan
tium :fin verò amorem conciliare velit,duorum ſe
cóplectentium effigies ſculpédas: fi fecúdi aliquid
petitur , in re&tâ iconis ſuperficie : li verò infau
ſtum quid , in dorſo ſçu auersâ pacte inſcriben
dum , quod velis euenire . Harum imaginum Ne.
Atanabum tradunt inuentorem , & Albertum in
Speculo,approbatorem :quæ omnia ſeipſa vanita
b infra ca. tis arguunt & poſtea reuellentur b . Ex his camen
3.9.3 .
deliriis pergunt maiora ſerere deliramenta.
Prinio di cui morbum vel fanitatem velis ad fer
re,principiò id attendendum , vt ætati eius conue
niens planeta deligatur , verbi gratiâ, ſeni Satur
nus, puero Mercurius , viro lupiter , deinde etiam
planeta conueniens affectioni ſeu qualitati indu
cendæ , vt odio Mars , amori Venus : denique fi
gnum quod parti corporis , quam velis iuuare vel
Tæd «re, prælit, vt fi capiti aries, li pedibus piſces.
MAGICARVM
non Hebræi modò & Græci gentiles , ſed cx Ca
cholicis etiam olim quidam Patres & recentiores
philoſophi Itali canimá intelligentem tribucrunt. c Archan
Sed hæc omnia vt ſtolida,ita falla& periculofa. gelusMer
Imprimis dicere cælum aut aftrafenfu vel intelli- cenarius,
Balduin ,
gente animâ prædita,dánatum olim fuit Conſtan- de monte
tinopolitanâ ſynodo , & articulis Pariſienſibus: aurco,
Paul.Pero
eſtque erroris & ſcandali plena opinio , propter
mumia.
ſuperſtitionem & idololatriam annexam , vtcùm à Eckius
alij , tum copiofißimè Eckius & Elpencæus & do- lib.depra
cuerunt.Patres autem qui videntur hoc aſſeruiſle, deſtinatio.
illi de cçli animâ figuratè & allegoricè ſunt locuti , ne.Eſpen
vt & ipfa S.S.cui omnia loca quibus id innuitur, de Anima
yno ex quinque modis,accipienda docuit me lok. tione coe
lorum .
quæ animatorum ſunt , inanimis tribuuntur, vo f Pfal.
113 .
mari videre & fugere ,cælis & terræ audire ac pla- v.3.
cere , & c.f Secundo per Metonymiam , continens Leuit.26.
ponitur pro contento, vt cùm terra dicitur corru- 34 .
pta , vel à Deo iudicanda, aut vrbi alicui remiliùs Deut. 32.
V.1 .
futurum.8 Tertiò per Hyperbolen, vt quando lapi- lg Genef.6 .
des dicuntur clamaturi, terra dicitur aſpectu Dei V.11.
tremere, vel reſponſura interroganti ." Quario per 1. Paralip.
Analogiã & Metaphoram ,vtcùm ſol dicitur prçel- March.li.
ſe diei, i lunanocti , Luna vocatur regina cæli, v.22.
ſtellis tribuitur immundicia , aſtra dicuntur lau - h Luc. 19 .
dare Deum , item nominantur virtutes cælorum . 1.40 .
Pfal.103.
Quintò non ex veritate , ſed ex hominum opinione,vt
CС V.7 .
cùm * legimus militiam cæli de aſtris & ftellis. i Geneſ.r.
Quâ regulâ aptè accommodatâ foluuntur omnia v.16 .
Pauli Ritij, & ſimilium impiorum de animatione lerem. ..
z.v
18. & 44
cæli argumenta ex facris literis petita . V.17.Iob .
Deinde cælorum & aftrorum putida illa ana- 15.v.is. &
logia ad ſingulas ætates, & corporis partes, & ani- ; 8.v.7.
mi quoque affectiones,nónne nugatoria cſt: lane | 6.Danie
Plal., 2.,V.
l.
qui rectè philoſophantur , illi vel nullos præter 4.V.32 .
lucem & motum influxus in hæc inferiora cælis & k Sophon.
aſtris concedunt; I vel potiùs influentias quidem :v ...cum
agnoſcút à motu & lumine realiter diſtinctas: per 1 Varicus
quas,non calorem hunc enim moru & luce pro- lib.z. con
ducunt ) ſed alias elementorum qualitates etiam trai Aftro
gignunt,quarum in corporcarum rerum tempera- llog :Medi
mentum ,vis eſt aliqua. Sed addunt hanc poteſta- recta fide
tem certis cancellis circumſcribédam . Primò por- c.1. Bucca
ſe cælos per ſe res inanimas, mixta & elementa, ferreus in
producere. Secundò cælos viuentia imperfecta, 2.de cælo .
quando naſcuntur ex putredine, gignere , per ac
cidens tamen : ſcilicet quando particulares cauſa
materiam fic diſpoſuerunt , vt fit femen aptum
viuentis, tunc cnim huic temperamento cæli ſuo
influxų maiorem calorem largiuntur, & illud per
fe &tius reddunt. Tertiò conſentiunt , quoad per- m Contra
feeta viuentia , ad eorum generationem non poiſe Auicenná,
cæleſtia corpora aliter concurrere, quàm coadiu- And. Ca
uando particularem cauſam eiuſdem fpeciei cum & alios.
E re genitâ.quo ſenſu ſol & homodicuntur hominé n Ant.Mi
gignere:quæ cun &ta in Scholis Peripateticis cócra randul.lib.
quoſdam m ſuntreceptiora. Quartò quoad animi 22. fingul.
affectiones facilè conceſſerim : quoniam hæ ſequi org.Vene
Colent corporis difpofitionem :etiam aſtra influxucus Cant.
ſuo ,mediante corporis temperie,hominem non 1.libr.2 .
Harmoc.
nihil inclinare : ſemper tamen arbitrij libertas in
mundi à c.
tegra manet homini. Fuſiùs ifta differunt & pro- 3. Veracru
bantmulti a ſcriptores huius æui pereruditi: cos cius in lib.
cenſeo conſulendos iis , quibus ifta non ſufficiunt. 1.Metcor.
Atramé his nihil cófirmatur figmentú illud aſtro de Sacra
logorum: quia cælum & altra cauſæ ſunt commu- philofop.
nes tátùm & vniuerſales, quatenuscóſeruant infe- cap . 31.
riora
 LIBRI I.
ciora neà contrariis ſuis diffoluantur:atque ita in- , A , operatiuis iiſdem perſeuerantibus,quæ priùs fue
directè tantùm & mcdiatè particularibus agenti
bus ad agendum fuppetias ferunt: ſed cum iiſdem
caullis particularibus immediatè ad agendú con
currere nequaquam poflunt.Vnde & illud conſe
quitur, quod cùm in Ayunt;in folam vnam corpo
ris partem ncqucant influere , quin fimul in alias
influant.
Quare meritò tales aſtrologomagorum obſer
uationes à mcdicis peritis reiiciuntur, vt inter ce
teros à Bapt.Condroncho de morbis veneficis, lib.2.
6.6 . & iam olim fuere decretis Ecclefiæ damnaræ ,
o Fr.Picus vt fuit oftenfum à Pico & Bened. Pererio . Meri
d. operes to D. Bafilius ſcripſit, pridiculum eſſe aſtrologis
Diuina.A- contradicere , cùm corum di &ta fint omnia igno
ſtrolog. rantiæ & impietatis plena . Et D. Bonauentura
p la Hex. 9 obferuationem hanc effe à Deomaledictam , &
91.p.Cen- ab Eccleſiâ interdictam : & , quæ per aftra procu
ciloquij.
ido- rantur ,
lolar inte
holdet ante heller
. Hæc
Hizce caufa fuir,cur Tertulianusaltrologiá
medium . inter Magiæ fpecies recenſuerit : multis etiam
Glycas.P.1 . Histor . in Mathematicos huiuſmodi
inucharur.
Obiiciunt,de diebus Criticis, quos mediciin ſan
guine minuendo,& potionibus prçbendis,ſeruát,
co quòd talibus dicbus Planetæ certi ægricudini
illi propellendæ idoneidominantur . Verùm hæc
caula quam adferunt , ncc vera eſt,nec propoſito
ſubſeruit . Agite enim, certum aliquem planeranı
nominate': qui dominetur primo die critico.v.g.
dies ſit craftinus,cuiLuna præfit:fint ergo feptem
ægrotantes , quiſingulis feptem diebus continuis
in morbum inciderint: profe& ò tunc futuri ſunt
feptem dies critici cótinui.nam primus erit fepti
mus dies criticus primi , ſecundus ſecundi, atque
deinceps ita finguli ſeptem aliorum ordine ſuo:
ſeptem etiam continuis luna diebus præerit.quo
nihil abſurdius.Cauſa igitur verior perėda,ex ip
sâ humoris in corpore runcfæuientis proprietate.
Nam quidam humores adeò celeres & acres funt,
vt vnoquoque die ſubiectum inuadant: alij fecun
do die: ſunt qui tertio , & qui quarro ( vnde Febriū
differentiæ manant ) quidam tardiores feptimo
tantùm vel octauo die recurrunt, Haruni accel.
Gonum dies medicis coniecturam præbent , quid
(perandum ſitde agri valetudine. Vnde & decre-
torij ſeu critici dies vocantur.Nihil ergo hoc cæ
licolis iſtis ſuffragatur.
Conclufio fit, ex articulo PariGenfi xxi. Quod
imagines ex metallo vel cerâ,vel alia materia,ad cer
tas constellationes fabricate, vel certo charactere, aut
figura efformata, aut etiam baptifate , exorcifare, aut
confecrata , aut potiùs execrate , fecundùm pradictas
aries,et ſub ceriis diebus,habeant virtutesmirabiles,
qua in libris huiuſmodi fuperftitiofis recirantur: error
eft infide,o philofophia naturali, & affronomia vera.
Probatur conclufio.Fidci hoc repugnat,quia pec
catú cſt idololatriæ , effectus qui à lolo Deo pro
cedunt,exſpectare à dæmone, vel conſtellationib.
blaſphemú quoque & facrilegum eſt,ritusſacra. Ef ſpecici rationenon competit,cedo( ſodes)quæ
mentorum & rerum ſacrarum talibus ſuperſtitio
nibus inquinarc . Phyficæ & aſtronomia iſta re
pugnant , quia nec iſta tales Giderum influxus a
gnoſcit:nec illa naturalibus cauſis tales effect ' ar
tribuit. Nam hæ figuræ neque vim habent quid
quain ex aftris eliciendi: neque in fubie & um no
uam aliquam qualitatum mixturam inducunt,aut
vllam elfentialem formam imprimút: ſed manen
tibus eâdem formâ & mareciâ , qualitatibusetiam
CAP. III. Q. I.
7
rant,arte tantùm noua figura extrinfecùs aduenit,
ad quam nihil ſidera pertinent, & quæ nihil poteft
in ca,in quæ priùs non potuerat:nifi fortè ceram
velaliam materiam mollem ſigillarc ,quod tamen
facit, non quatenus fic vel ſic eſt figurata ,ſed qua
ten' durior eft, & angulos aſpectos haber.Viderut
hoc multi , qui ſobrij,erian non Chriſtiani.Nam
Rabbi Moſes Maymon, s Tatianus ,& alii poſtea sc.72.Du
citandi,fatis clarè hoc profitentur. Idem allerunt ctoris du
Iuriſconſulti quidam , & plures cum D. Thoma bitant.
Theologi . Multa de his imaginibus le&tu grata de Arles
habet Laurentius Ananias Lib.4.de Nar.demon ,à libr.delu
fol.768. perftit. D.
Thomas
QVÆSTIO II. 2.2.qu.96.
B ar.2 , lib.4 .
An effeftis Magici bwituſmodi,miraculis fimiles,oriri cõtr.gét.c.
: 5 :1 ,
pollint ex naturali hominiscomplexione: 104. & ios.
& ibi Ferr.
V , de- Silucl.ver.
Qune hodit.Aliciénnaquidemidhominiesi- cupcibutio
buit , ratione animæ. nam cenſet intellectui bene 9.10. Vai
rus libr.z.
diſpoſito & fupramateriam eleuato , res cunctas, de Faſcino
quæ materiâ conſtant , cæleſtes, & terrenas, Gimca.14. Pet.
plices ac mixtas , obedire. Quod fi de morali di- le Loyher.
& um obedientiâ,inſanumeſt:quia hæc folis ratio- bbraio de
fpc &ris.
ne præditis competit: Gi de naturali obedientiâ di
ctum , parum id philoſophicè. Nam creaturæ { pi:
ritualis & corporalis, vnius quoque ſpeciei ad
aliam ſpeciem ,nulla nunc eſt naturalis ſubiectio,
niſi ratione actionis & paljonis , propter quam ,
c quod imbecillius eſt , id cedit fortiori. Sed illa,
quam Arabs videtur infinuare obediétia, Vniuer
( alis , ſoli Deo ratione omnipotentiæ debetur , &
à creaturis exhibetur. Meritò igitur hoc delirium
refcllunt Theologi. a
la Ananias.
Alij hanc virtutem largiuntur ſpeciali cuidam d.libr.4.&
temperamento corporis. Confingunt enim ceni- Sibyllan.
peramentum quoddam æqualitatis ex humorum Decade za
peregrina.
& qualitatum actiuarum ad pondus æquâ mixtio quait.q.3
ne reſulcare. b quo qui fit prædicus , aſſerunt re- cap.8.
merarij , poffe miracula cum perficere : & , vt vi- b Sic Ful
deas non confiftere vno in gradu impietatem , ginas,For.
adiiciunt blaſphemiam , huius temperamenti vi, bus, & alij
CHRIST Vm Dominum tot miraculis co - medici.
ruſcaſſe. fic impij non tantùm Magi,c ſed & Ful- Agripp.
D Paracell .
ginas Medicus .
& Cöcilia
Verùm hoc corum prorsùs ridiculum, oftendit torDiffer.
Condronchus medicus, lib.2.de morbis venef.ca.4 . xx.qui ta
& impium effe,tam accuratè docuit Mich.Medi- mécono
nad , vt malim eò vos remittere, quàm nihil ad- mine Ful.
gioaté re
dendo mucandóve aliena ſcrinia compilare. Mihi prchende
ſemper viſum parùm philoſophicè , talem sůxpx- sal.
olar, feu ( vt ipli vocant) iuſtitiale temperamen- d d.li.2.c.
cum humanæ complexionis, excogitari: quod li 7.à fol.66.
non impoſſibile,prorsùs tamen eſt ſuperuacuum .
Ex hoc conſequitur neminem naturâ naſci vel
medicum vel faſcinatorem aliorum . Nam li {pe
ciei ratione hoc competeret , omnes tales eſſent:
fint illæ conditiones indiuidux , quæ hoc natura
liter tribuant ſuppofito ? ſed videde hac re Leo
e libr.3.de
nard . Vairum . c
Faſcino ,
QV Æ STIO 111. ca p . 6.
Quanta qualiſque fis visimaginationis , quoad
effe&tusboſce miros?
E vi imaginationis multi multa ſcripsêre,vt
ID
Picus Mirandulanus lib.de imaginat.Marfil.
A 4 Ficinus
 8 DIS Q VISITIONVM
Ficinus libr.13.de Thcolog . Platonicâ, & in Pri-
ſciani Lydi commentar.de phantaſiâ & intellectu,
Anton.Mirandulanus libr.29.de fingular.certam .
Toſtatus in Gen.cap.30 .MichaelMedina lib.z.de
rectâ in Deum fide c.7 . Vairus lib.2.de faſcino ca.
3.ValeGus de ſacra philoſoph.ca.11. Pererius in d.
cip.3o . Gen. & Conimbricenſes noſtri in 7.phy
licor.cap.2.9.1. & alij mox citandi.
In eo conueniunt omnes , imaginationis vim
eſſe maximam : & quia vis hæc conliderari poteſt,
vel quoad corpus ipſius imaginantis , vel quoad
corpus alterius : ideò de vtroque ſeorſim diſqui
rendum . Conueniunt omnes , quoad corpus pro
prium imaginantis plurimum in illud poſſe.docc-
tur id rationc & experientia , ratione, quia imagi
natio ,dum retractat rerum obiectarum ſenſu per
ceptarum ſimulacra ,excitat potentia appeticiuam
ad timorem , vel ad pudorem , vel ad iram , vel
ad triftitiam : hæ vero affectiones hominem ficaf
ficiunt, vt calore velfrigore alteretur,ve palleſcat
vel rubeſcat, vt quaſi exiliat ſeu efferatur,vel tor
peſcat feu deiiciatur . Et ideò D.Thomas optimè
tradidit, imaginationem poſſe in corpus imagi
nantis omnia , quz naturalem coordinationem ha
bent cum imaginatione : vt ſunt motus localis in
dormientibus : & alterationes per frigus & calo
rem , & quæ hanc alterationem conſequuntur,
nullam verò vim obtinere ad alias proprij corpo
ris diſpoſitiones, quæ naturalem cum imaginatio
ne coordinationem non habent , vt puta ad figu
ram manus vel pedis : vel,vt quis adiiciar ſtacuræ
ſua palmum vnum , & quæ ſunt fimilia. Vide D.
Thom . 3. part. quaft.13.art.3. in ad 3.6 libr.z.conra
gent, cap. 103. Experientia quotidiana cernitur in
Noctambulis illis , qui in ſomnis mira faciunt, in
quibus conſtat hæc per imaginationem fieri ſenli
bus ſopiris,de quibus exftat Andreç Libauij liber,
Breuius autem rem expedit alter medic ' Andreas
Laurentius libr.4 .biſtor.Anatom.q.12.hisverbis,
Dicamus moueri dormientes , quia exigua vis in mu
D
fculis laiens à forti imaginatione excitatur : propter
eà non mouentur fomniantes , nifi valida imperan
te imaginatione , bruorum imaginationi fimillima.
Eft autem dormientium imaginatio brutorum imagi.
nationi fimilis,quia rationem repugnantem non habet.
Vnde fit, ut illi multa moliantur ,qua vigilā es non au
dereni, sectum ſublime confcenduni per trabes , en lae
cunaria oberrani, omnia deniqueaudent intrepide,
quia imaginatio vaporum caligine conſopita , pericula
non agnoſcit. Non ſentiunt aniem dormienies , quia
obie &tum fenfus non adeft, at motus obie &tum babet
propriam , appetitum ſcilicet, qui fpe &tra imaginationi
repræſeniat . Cùm ergo per fomnum fericntur cetera
facultates animales, ſola imaginatio ita plerunque ope
ratur, vt vim motricem , da ceteras inferiores,ccu man-,
cipia quedam moueat, quod cum fit,fpirirus animales
morui inſeruientes ad ſua organa ire coguntur. Exci
lantur autem pradicti motus,ex rerumad id cogētium
feruatis intrò ſpeciebus.Huic porrò affeétu i ſuniobno
xij , qui ſanguine fpumanie multo feruido que ſpiri.
in abundant . ] Hæc illc , & trium exempla adiicit.
Galeni, qui ſe ſomno oppreſſum integrú ferè ſta
dium confeciſſe narrat , nec à fomno excitatum
priuſquam in lapidem impegiſſer.Theonem Scoi
cum dormientem in fomnis ambalare , Periclis
ſeruum in ſummo tecto fpaciari ſolitum.Putarim
verò hoc contingere potiffimùm in his , quorum
imaginatio vehementior eſt, & acriùs perturbari,
ac tenaciùs apprchendete ſunt foliti ; & fufficerel
MAGICARVM
Ave quæ imaginantur aliquando ſenſu aliquo per
ceperint,vel corú illud quod imaginantur coniun
Etim ,vel parces eius ſeorGm , vocùm quis Chimę
ram vel Tragelaphum aut fimilia voluit imagi
natione. Nec enim neceſſarium arbitror, vt fimul
ſenſu percipiat : ncque vt paulò antè perceperit:
neque vtad eum modum , quem imaginatio re
præſentat;perceperit ſenſu.Narrabo quod geſtum
Legione, in quodam Religioſorum collegio an
te annos vix viginti: noui perſonas , quibusacci
dit.Erat laicus vnus,ſolitus interdiu pucros rudi
mentis Catechiſmi imbuere ,cogitationes exdem
doğmienti reçutrebant, ita vt in ſomnis & præci
B neret, & doceret, & hortaretur, & increparet pue
ros æquè clamosè & ferucnter , ac folebat inter
diu : lic turbabat vicinorum ſomnum , itaque qui
propinquior illi habebat alius laicus, & fæpè mo.
nuerat, quodam die illi per iocum minatur, li per
gat hos clamores edere , lurrecturum fe nođu, &
ad thalamum eius iturum , & flagello ex funiculis
intemperies haſce abacturum .Quid Gundifaluus?
lic enim vocabatur , ſurgit circa noctis medium
dormiens, & egreſſus, vt decubuerat,in indufio
cubiculum fratris collegæ ingreditur,manu forfi
ces ferens & prætentans , & rectâ ad lectulum al
terius ,qui fuerat interminatus,cótendit. VideDei
prouidentiam . Luna lucebat, & nox innubis erat,
CС
& frater iſte vigilabat: videt accedentem , & cele
riter le de lecto deiicit,quâ paries erat nónibil re
mo : ior. Noctábulas lectulo proximus forficibus
culcitam ter quatérve petit, & confeſtim redit yn
de venerat.Manè facto interrogatus,negat ſe me
minifle , neque id facere vnquam in aniinum , vel
leuirer, induxılle : tantùm cogitaſſe , G aliter cum
flagello ad le accederet, illam intentatis forficibus
perterrefacere , & abigere. Non ergo neceſſe eſt:
tùm ,cùm imaginatio operatur, immediatè prçcel
Gile rei externæ ſenſum : licet neceſſe lit,vtearum
rerum fit naturæ fenſus aliquis , & earum ſenſa
quis à natiuitate deſtirutus non fuerit : ideò enim,
nec cæcus à natiuitate colores , nec ſurdus à na
ciuitate ſonos imaginari poterit a :nam imaginatio a Ariſto.3.
motus eſt à ſenſu actu factus , auctore Ariſtotele de anima.
2. de anima. Suffi.it etiam vt rerum quas imagi
namur fimilitudines aliquas ſenſu aliquando per
ceperimus : fic enim vel illud idem , vel fimile ali
quid poterimus imaginari , & læpè ab externis,
quæ remotiſſima à nobis vel tépore vel loco ,ima
ginationcm moveri & prælagire nobis ,quæ certò
poſtmodum eueniunt, Ariſtoteles fatetur,in lib.de
Din natione .Nec abſurdum mihi videtur ,res futu
ras aliquando,priuſquam contingant, fignificatio
nes quaſdam aduentus ſui præmittere,quæ aërem
E
ambientem nosmoueant, quo moto,ſenſus nofter
mouetur,& lic ſensûs motio præparatio quædam
eſt iplius imaginacionis : & ad præparationé ima
ginationis neceſſaria eſt ſensûs motio , ad ipſam
verò imaginationem , nullo alio ſensûsmotu præ
cerca ind gemus , hæc haud dubiè eft fententia D.
IGdori , & D. Hieronymi , & Thomæ Mori,mox
cicandorum ,nec ampliùs probant arguméta And .
Cçſalpini,lıb.s.Peripateticar.queft.cap.vlt.vbicon
cendit imaginationem à rebus externis moueri
poſſe , non rnoto ſenſu .
Quoad corpus alienum,nonnulli cenſent ima.
ginationis vim ſe longillimè porrigere , adcò vt
pollic etiam remotiores faſcinare,vel ſanare, & res
loco mouere, & fulgura, & pluuias cælo deduce
re : vt A wicē na lib.de anima27.4.C.4. & alij,qui ta
men
 LIBRI
men in modo efficiendi explicando diilentiunt. A diſp.18 Metaphyſ.sect.8.v. 28. & Conumbricélium
quidam hoc illam poſſe volunt, per certos , quos i in 7. Phyſic.c.2.9.1.2.7. Valenciæ 2.2 . difp.6.quaft.
pli fomniant, radios ( Alkindus lib . de imaginibus)
alij per ſpiritus ex corpore vi imaginationis expul
ſos; Paracelſus lib.de imaginib. Pomponatius lib.de
incantament.c.3.6 4.And.Cataneus lib.de mirabil.
effectuum sauſis. Sibyllan.d.cap. 8.9.3 . Cæteri cum
Auicenna & Fulginate , ſolo animæ præftantioris
imperio : imaginationis virtuti hoc tribuit Auge
rius Ferrer.li.2.methodic.11.nó indicat vtrú animæ
imperio , an Aluore ſpirituum mediante: ſed puto
eum in Auicennæ ſententiam conſpirare.
Sed nihilominus fit concl.talıs ; in corpus alienum
difiunétum & ſepararam ab imaginanie , anima hu
mana neque per imaginationem , neque per alium po- | |B gimus Genel.xxx . & licet D. Chryfoft. tom . 57. in
tentiam ,mediantibus vllis radiis,fpiritibus,velfpecie
bus,vlla mirifica huiuſmodi porestefficere.
Hæc concluſio eſt comın inis Theologorum ,
D.Thom.Ferrarienſ. Medinæ ,Pici, Vairicitarorú ,
& medicorum Valeſij , Candronchi, Bokelij , &
Cæſalpini, & aliorum .
Probatur, quoniam imaginatio cſt actio imma
nens : & ideò anima imaginans nullam realem qua
liratem poteſt imprimere rei diſiunctæ , quod vt in
eam agat foret neceſſarium . Conf. quia radij tales ,
nulli funt: fpiriruum tanta vis eſſe non poteſt: (pe
cies dumtaxat habent vim repræſentandı: anima
denique vnius ad alterius animam vel corpus nul
la eſt naturalis coordinatio. Et ideò præſtigiator
ille Mirabiliarius CæſariusMalteſe , qui Antuer
piæ anno 1599. Cortilegas quaſdam diuinationes
ſic palliabat; quaſı, ſpiritùs fui efficaciâ prædomi
nantis ſpiritui alterius,alter ad eligendum quod i
pſe volebatcogeretur;præclarè mentiebatur.
Pomponatius contendit , has ſpecies ſpirituales
poſſe gignere aliquid reale , nempe id cuius funt
fpecies ; ſicut faciunt ideæ in mentediuinâ . Ve
rum hoc imperitè dicitur. Nam ideæ in mente
diuinâ funt fubftantiæ , non accidentia : funt etiam
altioris ordinis , quàm hi ſpiritus ; nec illæ quic
quam in Deo innouant aut immutant . In creatu
ris verò nunquam viſum fuit, vt imaginaria fpecies
ſibi ſimile producat. v . g.ſpecies equi gignatequu; D dicunt effe naruram ,vtquales perſpexerint,fiue menie
ſpecies caloris,quam ego imaginor , nudum & al
gentem alium à me remotum calefaciat . Si quid
tale valeret vis imaginatrix , iampridem alchimici
aureos montes eſſent adepti . Denique ſpiritus hos
neceffe eft, fi funt,ré eſſe planè dubilem : quæ, cùm
extra imaginantem ,velut extra matris vterum fæ
tus,effuſa,ſtatim ab aëre circumſtáte corrumpere
tur.Cæterùm quæ aduerfarii obiiciunt, ea vel falla
ſunt, vel in iis ad imaginationem actio per conta
ctum acceſſit, quarc pertineni ad ſequentem con
clufionem . Hinc porro eliciuntur tria , primò non
poffe aucupé ſolo viſu & imaginatione aues cælo
detrahere, quod tamé aſſeruit MichaelMontanus,
ti.1.des Eſſais,c. 2. Secundò non poffe quenquá lo- E
lâ imaginatione alterius faſcinari, vt accuratè ofté
dit Valefius lib.facra philofophia ,c.68 Tertiò multo
minùs ſic aliud fanaripofle: ve rectè Ariſtoteles in
problem . & Gratarolus apudPomponat.cap.6 .
Secunda concl . faris veriſimile eft , per accidens
poffe aliquid imaginarionem in corpus vicinum , arità
quapiam coniunctione, to conta tu es copulatum ,fita
men & imaginatio fit valdè intenſa , á vicinum cor
pus ad eam affectionem valdè difpofitum .
Sic puto conciliari pofle fententias contrarias ,
vnam abſolutè ncgantium imaginatricem vim ex
terna corpora immutare poffe, quçeſt Frā . Soarez
I. CA P. III .
9
13.punéto 2.Vairi o aliorum. alteram ablolutè id
affirmantium ,vt Michaël Medinæ lib. 2.de rectâ fi
de c.7.Marlil:j Ficini lib.13.de Theolog. Platonica. &
Bened.Pererij ſupr. folent ad hoc probandum ad
ducere inirifica exempla diuerGratis liberorum à
parentibus , vt artificium ruſticum , de quo Colu
mella li.8 .& ad quod allulum à Calpurnio Eglo.2.
Me docet ipſa Pales culium gregis :viniger albe
Tergamaritus ouis naſcentimulet in agna;
Que neque diuerfiſpeciem feruare parintis
Poſit,eo ambig1:0 'eſteturvirumque colore.
quod primùm factiraſle lacobum Patriarcham le
Geneſ.cenſuerit hoc naturæ modum tranfcendiffe ,
& llidorus lib.12.Origin.c.1. contra naturam fuifle
ſignificet; id tamen non ita capiendum , quaſine
gent naturali rationi conſentaneam hanc colorú
in fætu varietatem ;fed tantùm præter ordinarium
natur.p Curſum : nam ſolent parentibus colore fi
miles agni gigni : hîc autem induſtria Iacobi, quam
ab Angelo tamen edoctus erat , teſte Theodoreto
9.88.in Genef.contra accidit. Nec enim naturali
rationi conſentaneum id fuiffe,ignorauit Iſidorus,
qui rationem mox ſubiunxit , & exemplis confir
mauir ; vt & D. Hieronym . & D. Auguſtinus , &
Galenus , & Plinius , quorum omnium verba habes
apud Pererium noftrum ; & quædam apud Alfon.
Mendozam in Quodlibet. q.9 . Poſitiua. & Andr.
Laurentium hiſtor. Anatom . lib . 8.cap.20 . Addit
Pererius fimile exemplum de prole albâ ,ex vtroq;
parente Æthiope, ex Heliodori Æthiopicæ Hiſt.
lib . 1.Ettale, quod Buſcoducis perſonatus dæmon
cum vxore concubuit, aſſerens, ve ſunt petulantes
ebrioli, fe dæmonem gignere velle; natus ex eo
concubitu infans dæmoni ficie fimilis , qui ſimul
ac natus laſciuire & Caltitare cæpit , narratur ab
Hier.Torquemada in Horto Florum . Sed hoc exem
plo & fimilibus concluſio non fatis probatur .
Nam hæc tribui poſſunt imaginationi matris; vt
tribuit D. Iſidorus his verbis ; hancenim fæminarz
cogitauerint , in exiremo voluptatis aſtu , dum conci
piunt,talem ſobolem procreeni. Etenim anima in vfu
venereo formas exırın ſecasineus tranſmitrii,eorúmque
futsata rypis, rapit ſpecies corum in propriam qualita
tem .] quod apertè à D. Hieronymo Tradition, in
Genef.cap. 3o.accepit;qui matri quoque totam vim
tribuit ;vt & D. Auguſtin.de Apiboue agens lib.18.
de ciuit. Dei, cap. s. fed & Thom . Morus Martyr
carmine lepido , quod etſi totum Pererius refert,
ego partem deceipam,quæ nobis vlui;
Atqui graues tradunt ſophi:
Quodcumque matres interim
Imaginanturfortiter
Dum liberis dant operam ;
Eius latenter , notas
Certas,et indelebiles,
Modóque inexplicabili,
In femen ipfum congeri:
Quibus receptes intime
Simúlque corcoeftenibus;
A mente mauris infuam ,
Natüs refert imaginem ,
& ita vult factum , vtqua marico quatuor diffimi
les proles legitimas pepererat, quia ſecura de ab
ſente non cogitabat; vnum ex adulterio conce
prum curucæ huic ſimillimum ediderit ; cò quod
concipiens .
 ID DISQVISITIONVM
concipiensmetuerit , ne velut lupus in fabalā ma- | A , Senatu ; vxor grauida,cum in domum irrumpente
ritus interueniret. Diffimilitudinis tamen illius
cauſa eſſe poțuit : quod dum illos conciperet,men
te & imaginatione aliis mæçha intenderet. Puta
rim itaque fieri poſſe ,vt propter folam fæminæ i
maginationem id çontingat , licet fatear vt pluri
mùm concurrere imaginationem vtriuſque ;vt do
cet Fran , Valeſius dilib.de Sacrâ philoſophia , cap . 11.
Neuter tamen tunc agit per imaginationé in cor
pus alterius. Ná imaginatio operatur dumtaxat in
lemen prolificum , quod pars imaginantis fuit, &
ideo ſemịni anima imagináris non quidem actu ta
lem formă imprimit(v.g.coloré curis vel criſpitu
dinem capillorum ) cuius actu ſemen capax nó eſt;
ſed virtutem quanda & ex generante deferendi &
conferendi in fætum qué format, ea quæ generáti
fecundú animam infunt ,vt in corpore generato in
cipiaț eſſe corporaliter, quod in animâ generantis
erat ſpiritualiter.lege eundem Valefium ,cuiusferien
tiam cõiunxi cum explicatione Thoſtati g.10.ind.c.30.
Gen.Sed an fufficiat ad hoc imaginatio folius ma
ris ? videtur velle Plinius lib.7.c. 12.dum vtriusli
bet cogitationem memorat , & fortè Marſilius Fi
cinus lupra , dum promiſcuè parentum meminit,
& Calpurnius verſibus ante laudatis ? putarim ra
men eos id noluiſſe , ſed requirere vtriuſque con
curſum ;non maris dumtaxat; qui an ſolus ſufficiat,
problematicum , quia incertum eſt quid , & quantú
conferat ſemé virile aut fæmineum ad færus ma
teriam atque conformationem . Si fæmina ſemen
non emittit , vt voluit Ariftoteles in lib . 1. 2. de
general animal.aut ſi formam viucnti tribuit folus
pater ,vt nonnullis viſum ; aut ſi ad generationem
vtriûſque ſemen pro materia & forma ſimulac
currat,quod medicorum præcipuis placuit:proba
bile eſt ,patris imaginationem fufficere: fi verò pa
ter ſolumn ad formam conferat , inater ad formam
conferat æquè , & ſola materiam ſuppeditet ; pro
babilius foret , non ſufficere. Quicquid eſt , illud
conftat ex imaginatione tempore conceptus , non
ſatis efficacem elle concluſionis noſtræ probatio
nem . Magis vrger imaginatio , quæ poſt conce
ptionem ſuccedit. Nam videinus prolem etiam D
iam formatain in vtero maternæ imaginationis
diſpendia fentire, vt in prægnantibus accidit quo
N. Com- tidiệ. Legi V Vitebergæ ciuem cadaueroſà facie
mét. in ca, natum : eo quòd mater vterum ferens obuio ca
Gen.zo. dauere ſubitò fuiſſet pauefacta : Iſenaci, pudicam
& formoſam matronam ; ſcribunt peperille gli
rem ; quia ex vicinis aliquis glirinolam appenderat,
ad cuius conitum reliqui fugarentur; is occurrit mulie
ri grauida , qua ignara rei , ſubiro occurſu. & afpeétu
gliris,ita eft conterrita , ve foetus in vtero degeneraret
in forman beſtiole. Nicolao 3.Pontifice Romęquo
dam in palatio malierinfantem vrlo fimilem pe
perit,eò quod (medici iudicarunt) ibidem variis in
locis vrli depicti cernebantur. Paderbornæ mulier
hæretica ante annos ſexdecim plus minùs ( res ibi
tum nota ) peperit filium modo Eccleſialticorum
palliatum & pileatum ; quæ ex vehementi odio in
Papiſtas,vt vocant,obuiis ſemper maledicebat.Sed
hoc fortè diuinæ vltionis fuit .Quid aliunde exem
pla peto? maternú , paternúmq ; genus ſuggerit.Fuit
in materna genere Antuerpiæ,quæ yterum geſtás,
fimiam in deliciis habebat;ynica ei nata filia, multa
ſimiorum retinuiç,nam & puellula latitare, & ge
ſticulari, & fimilia no pauca, Ex paterno,Lud.Del
rio , Vir honoribus clarus,ob fidelem Reginauará
operam , à peşduellibus Bruxellæ captus in pleno
MAGICARVM
ſeditioforum duces vidiffet,exterrita ;poſt peperit ,
que m de fonte luftrali ſuſcepi: is infans ſemper o
culis externatis maternum pauorem ; iam adole
Icens emotæ mentis perſiſtir.Fugio domeſtica ma
la . Scribit Fernelius lib . de hominis procreat, pauo
nem, fi dum ouis incubat , linteis albis circumtega
tur, albos omnino pullos, non variantis coloris e
dere.Quælo ,num oua non ſunt corpus leiunctum ?
Vides tamen imaginationis efficacitatem in illud.
Prætercà , cùm imaginatio accenderit calorem in
corpore imaginantis ;cur contiguum ei corpus ne
queat etiam calefieri? Non tango illam quæſtio
nem an ſolius imaginationis tanta vis fit in hac fi
.
B militudinis efficacitate , vt plerique à Fernelio lib
7. phyfiolog.opinantur ,an verò partem fibi motus
ſeminis & vis formatrix vindicent, vt docet Andr.
Laurétius li.8.hiſt.Anato.9.20.cú legere poteſtis.
Ego manum tollo de tabula :moneo tantùm ,vel
moueo potiùs dubium .
B.Auguſtinus narrat quendam , quandocunque ei
placebal,ad imitaras quafilamēiantis cuiuſlibet homi
nis voces ,iia ſe auferre à ſenſibus, & iacere folită mor
two fimillimum , vtnon folum vellicātes atque pungen
les non ſentiret;ſed aliquando etiam igne vreretur ad
moto ,fine vllo doloris fenfu niſi poſtea ex vulnere. Húc
fed non ſentiendonon mouille cor
porro non obnitendo,
pus ſuum probat;quòd tanquam in defun &to ,nullus in
Heniebatur anbelitus: hominum ramen voces,ficlarias
С
loquerentur, tanquamde longinquo inandiſe ſo poftea
referebar.lib. 14.de Ciuit.Dei, ca.23. Hoc vir eru
dítus factum vult, quia per vehementem imagina
tionem ille ſeipſum abſtraxerit à ſenſu rerum præ
ſentium.Cogita( lector )an nó fit veriſimiliùs hunc
magú fuiſſe , & ope dæmonis ex pacto in exſtaſim
fic abripi coſueuille. Nam huiulmodi effectus o
mné imaginationis vim clarè ſuperat, cùm exſtalis
à voluntate humana non dependeat , ve ſuo loco
oftendetur.Pergamus ad aliam quæftionem .
QVÆSTIO I V.
An ſolo contactu , viſu, voce, afflatu, oſcula, vel nudi
lintei applicatione vulnera morbi fanari, do
alia mira buuſmodi perfici natura
liter poffini ?
Votquot aſſerucre, commune hoc ponunt
fundamentum ſuperſtitionis fuæ : fpiritus per
arteriam ex corde promanare , & per vilum alpi.
cientis ,vel per os loquentis, vel per poros tágentis
erumpere; & ,viſi,audientis,vel tacti le arteriis inſi
nuare,indéque cor petere , & eò efficaciùs penetra
re;quo fpiritus vehementiori voluntate vıdentis,
loquentis,aut tangentis fuerint emiſli.
Prima conclulio , vis ifta voci non eft tribuenda.
probatur,quia vox in audienté nihil poteft operari
niſi per accidés , ratione loni vel ſignificationis ver
Eborum , alterans audiencē, eâ quam adfert lætitiâ,
timore,mærore, & c.vt optimè Vairus docuit ”. a d.lib.2.c.
Non obſtat quod adferunt , mirabiles effectus 11. Item
malis carminibus Magos operari , v. g. inſalurratis Condron
quibuſdam verbis in aurem tauri , bellua proſterni de morb.
vt mortuam ;rurſus aliis ,eam in pedes erigi.Paren- venefi.c.s.
tuin quoque execrationes vix vnquam irritas
cadere: Non inquam hæc obſtant , quia illa de
tauro ac fimilia fiunt å dæmone , vi 'pacti. Exe
crationum verò effectus ; ſi repentinus; oriri po
teft ex vehementi alteratione verecundiæ ,tiinoris,
triftitiæ : fi verò lentus ſit & tardus, non id putan
dum fo
 LIBRI Į. CAP . III. Q. IV . II

dum ſono verborum perfici, ſed Deum punire iu- | A retulerim ad occultam aliquam fimilitudinem ac
ſto iudicio liberorum nequitiam , & impietatem . ſympathiam morbi & auiculæ , non ad eius viſio
Hûc ego retulerim illud VVeſtphalæ mulieris ,quç nem ,hæc tantùm occalio eſt alterationis, quæ rem
diris & deuotionibus filium reddidit immobilem ; perficit.
b Ananias
libr.4. de quodad dæmonisoperationem alij retulere. Merim lupi quia priores videranc , vocis ei fa
Nar.dæm . Secunda conclufio,nec etiam viſío ſola , vel cùm cultatem eripuerunt? Millas fac, bone vir, nugas
imaginatione nuda,ad hoc faris efficax eft. poëtarum de Maëri. quin potiùs D. Ambrofium
Hoc de faſcinatione probátVairus 1.2.c.9.Ana laudas , ita ſcribentem ; Lupiſi quem priores bomi
nias d.l.4.Cõdronchus d.l.2.c.2.Bokelius li.de philtris nem viderint : vocem ei guadam natura vi videntur
6.1.Andr.Laurent.lib.10 . hiſt.anatom.q.z.fed de la eripere : fi autem cos homo priùsviderit ,exagirarime
nitate & fimilibus effectibus par ratio eſt. morantur. lib. 7. in Luc.c. 10. hoc ridiculum di
Supponunt contrariæ ſententiæ auctores, ocu cit Andr.Laurét.dclupo, & loa.Brodaus li.7.mi
lum aliquid emittendo cernere , cum Platoni (cel.c.7. ſcribit eos quirationem huius rei quærút,
cis. Sed quomodo iampridem exhauſti non ſunt planè deſipere:fed ipfe non fatis ſapiebat, confun
viſiui radij iſti,aut quæ hæc vis ſuppedicatrix nouę 1 dic enim lupum viſum cum vidente. Lupo viſo in
ſemper materiæ ? verior longè ac receptior eſt ſen terdum homo obmuteſcit , ſed viſo qui priùs ho
centia Peripateticorum & Theologorum ,de qua miné viderat: hoc tátùm vult Theocritus.Cur por
lege Laurent. d.q.2 . viſionem fieri introſuſceptio rolupus visú præueniensvidendo raucediné adfe
tione ſpeciei obiectum repræſentantis:poteſtatem rat, núc causa capc.The.Catipratefs,hoc vult fe
que videndi,potentiam ellepaſſiuain ,quæ alterari, ci , quia lupus radiis oculorú ſuorú immiſlis homi
non alterare queat. Vifio quoque actio immanens ni, cius (piritus viſiuos in inſtanti deſiccet: iis are
eſt; quâ finitâ nihil in obiecto fupereft, vtpote cu factis arteriæ deficcentur , & fic inſtrumento vo
nihil acceſſir : vel in illud tranfiuit. Sunthæc ve cis obligatiùs impedito hominem rauceſcere lib, 2.
riffima , multa tamen primâ fpecie videntur repu de apib.cap.57.p.39..Verùm hoc de radiis non ad
gnare. Amor ex mutuo aſpectu,lippitudo,anicula initio . Ideò malım cum aliis dicere , id accidiſſe,
rum faſcinatio , fpeculorum vitiatio, galgali, lupi,quod qui in feram improuisá incidunt , ob mican
Iruthiocameli, gallinacei, & reguli per viſum effi tes eius oculos & aſpectú formidabilem , metuunt
cacia ; quæ nunc breuiter remouenda. vehementius:simor repentinus ſanguincm ad cor
C
Viſus , amoris initij & incrementi , dumtaxat fugat, & frigus ceteris membri ; inducit, & ſubitá
eſt occafio quædam : nam principio viſę formæ li totius corporis alteracione: hin : raucedo & vocis
mulachrum viſusoffert imaginationi : quod fimu mpediment i. Nec vana videtur ratio venatorú né
lacrum phantaſia voluens ac reuoluens, cauſa eſt, pe lupum ; ſi prior nominem videat , ſe ad vindicta
cur homo iſtud obiectú iudicet dignius eſſe, quod recolligere , & lic noxiú quendá illi, nec clamare
ametur & expetatur , rebus cæteris. Sic incipit queat , vaporem quali inſuflare ;qui cùm venena
quis amare :moxamor præſentiâ rei amatæ foue tus fit poteft raucedinem adferre : cùm verò ſe ab
tur & glifcit:nóquòd obiectúexternis oculisvideat : homine iam deprehenſum videt , ac viſum fuiſſe,
( nam & abſentes magis amore cruciantar ) ſed metuere & fugă medirátem de hoc vapore emic
quod aſſiduè de illo cogitet, illudque plus quàm tédo non cogitare. lul . Schaliger hocde lupo to
par eſt aſtimet, & fibimet imaginando fomenta cum falſum contendit.
& faces præbeat ardori. Etenim ſi non intrinſe Nec ſtruthiocamelus,nec tardigrada & domi
cum malum foret, & ab externâ penderet viſione; porta teſtudo aſpectu pullos ouis excludunt: in a
cur , cùm plures fimul eandem videant; & ab câ renis enim ea relinquunt, & afpiciunt, folùm ve ar
de videantur,vnusiſte deperit,contemnunc cæteri ? ceant nocitura:poftea benigna mater tellus ca ca
Lippitudo , & à menſtruatæ viſu ſpeculis inu lore maturat ; ficut & lacertis accidit.
dAnanias
Itæmaculæ , non ab ipsâ viſione & oculi organo Ferarum rex Gallinacei metuit aſpectum re ve d.lib.4.
manant ; ſed vel ab halitu infecto per os ac nares D râ , nec fucus eſt dæmonum (vt quidam fcripfitd):
erumpente,velex concauitatibus oculo vicinis, & ſed metuit ex quadain arcanâ antipathiâ.Sic enim
fuffulioni mixtis ſpiritibus contagioſis. Ad oculum videas buffone hiante ,quaſi coactım ,miro cum
enim eſt foramen , cui indita pupilla , ex qua per ciulatu muſtelam fe ori deuorandam inferere.
neruum opticum viſio procedit , actio fanè inno De reguliſeu baſiliſci intuitu notiornarratio
xia. Eſt etiam foramen celebri aliud , vnde neruus eft quàm verior. Si reperitur hoc animal, volunt
motiuus , de ſecundo neruorum coniugio natus, Nicand.in Theriac Dioſcorid.lib.6. Plinius lib.8. So
prodit,per hoc foramé cerebrum fundit lacrymas, lın.c.30. Schalig.exerc.24 . Mercurial.lib.1.devenenis
lippitudinem , & alios prauos humores ac ſpiritus, cap.21.violento halitu ac virulento vicinum inficit
& indeper exteriores oculi partes ,& orbis ipſius aëré, iſte necat accédentes.Sic Andr.Lauren.d,9.11.
circumferentiam ,inter palpebras & tunicam can Quuod addunt ſi ſe in aquâ pura & limpidâ con
didam ,huiuſinodi fluores Itillant. {piciat, ipſummer emori: dicam verbulo,non cre
Trux aſpectus vetularum ,deformi luo ſquallo do . Nam li ſpiritus iſti ex eius oculis exirent , ipſi
re ac tetritudine, poteſtinfantulos perterreficere. videnti forent connaturales, quare nec interimc.
timor poftea concitás humores facit, vt citiùs mor- Erent: ſin connaturalesnon fint priùs in oculis in
bi erumpant , ad quos tenellum corpuſculum iam clufi, debuerant nocuiſſe : ab aquâ verò cos infici
erat difpofitum ac præparatum . Sic Tiberius non & venenari ridiculum .
oculorum radiis,ſed aſpectu horrido militem ter Adiiciáhis Vairi argumentis , vnú quod mihi vi
rore quaſi-attonitum reddidit. detur difficilius. Norunt Hiſpaniæ genus hominú,
Galgalum ,feu rupiculam ,feu hianticillam , a quod vocát Z A HVRIS ,nos Lyncos poſſumus nú
uem fcribunt Plutarchus lib . 5. Sympoſiac c.7. em cupare,cùm MadritiAnno cl5.lɔ.Lxxv.verfarer,
Heliodoras li.3.Hift. £ ihop. ſi oculos in ictericum talisibi puer viſebatur.Ferút holce videre,quç ad
defigat, libi morbum , ægro ſanitatem adferre. dita in penitis terræ viſceibus,venas aquarú & me
quod fi verum , de quo meritò Vairus dubitat ; l callorú cheſauros& ſub ſarcophagis ſita cadauera ,
res rece
 12 DISQ VISITIONVM
res receptiſſima & celeberrima eft: & fieri pofle cé ,Ariùs illa liſtendi conficta fuit ; ſed quia DD . Lafi
fuerút, nó Pindarus , Tzetzes & alij poëta modò ;
Cel Rho | ſed & philoſophiº: quorú nónulli vim hác humori
dig.lib.16 .
antiq.lect. melancholico , & natorum inde fpirituum vehe
C.2.& Vai- mentiæ aſcribunt:Melior hçc ratio foret, fi tantùm
rus d . lib . putarent ſe videre non viſa: nunc cum vilis veritas
2.C.4 . eat,inanis eſt.quid fentirem , aliàs explicui ',
fCöment. reſpód
in Medex necmuto ſententiam :venas aquæ nouerunt,ex va
1.231 . poribus manè & vefperi locis illis expiratis. Venas
metallorum cognoſcunt, ex herbæ quodam gene
re illic naſci ſolito. Theſauros & cadauera ( dicunt
enim ,quæ & qualia)putarim à dæmonibus oſten
di & indicari.Poteft acies oculorum , quando nul
lum denſum corpus interiicirur, diffuſiſſima ſpacia
tranſmittere : fed medium iſtud ſarcophagorum
aut telluris , tam denſum , folidum , & opacum ; Bd.q.1.a.3.cos adi.De rauro non ego credulus , nec
id vel omnino expers, vel parùm capax eſt illumi qui velim periculum facere, fcio tamen ad cauſagi
nationis & pelluciditatis ; quæ ad videndum ne phyſicam referrià Glycâ ; quod ficus inter arberes
ceſſaria.Accedit, quòd hanc iſti facultatem viden lucci pleniffima fit : quamobrem halitum ex te ca
di ſolent ad certos dies reſtringere, feriam tertiam lidum ,aërem ſecantem , pepetrabilémque emitte
& ſextam , quod lacentis pacti indicium . Quin
etiam rubedo oculorum , quæ in Zahuris maxima
conſpicitur, plus noceat quam iuuet acumen ocu
Jorum .
Concluſio tertia , Neque conta &tus folus per ſead
gd.l hac eft idoneus fatis.]De fáſcinatione probantai
io.d.l.2. c.
.2.c.
3• rus & Condronchus ,ſed argumenta id æquè con
uincunt de cæteris mirandis effectibus.
Primò , Tactus, quatenustactus , homini datus
fuit ad propriæ vitæ conferuationem ,nec vim ha
bet aliam ,iriſi tangendi.Si verò vim aliquam habct
huiuſmodi mira perpetrandi , vis illa ſit oportet fi
lutaris natura ſua,vel noxia . Si falutaris ; ſuo priùs
corporiſalutem adferret: fi noxia,priùs necaret eú
cui ineſt : horum tamen nihil cernimus continge
re . Deinde in omnes æqualiter ageret : quos tan
geret : fanarétque vellæderet etiam quos nollet,
Nullis denique foret opus aliis obſeruationibus ac
ritibus.quæ cuncta videmus aliter ſe habere,.
Scio farragines multiplices experimentorum
contra fententiam noftram adferri: led parui ſunt
momenii,
Primò tradunt torpedinem fariſsâ ictá tenentis
manun corpúlque torum torpefacere :hyenæ vm
brâ canes obmutefcere: ferpentem quernis conta- D
ctam frondibus cmori : eandem ibidis pennâ fiſti:
viperam arundinis vel faginæ virgulæ percuſſione
obftupefcere: veſpertiliones foliis platani abigi, e
ryngium capræ ſumrum ore , greges totos ſiſtere:
cæteras pennas aquilæ pennis mixtas, contactu ab
ſumi : lepore marino vilo vel tacto, necari nonnul
los : lupinas fides fi iungas agninis , iſtas diſfilire.
Refpondeo hæc cuncta ratione antipathiæ naturalis
euenire, & occultarum qualitatum diffuſione no
xiâ his aliis.nec valer conſequentia , ſi inde ad ho
minis contactum quo tangit alium hominem ar
gumenteris. nam homo homini ſpecic fimilis eft,
ncc naturalis antipathia in eâdcin fpecie locum
habet:in illa ſpecie differunt ab iis , quibus nocent .
Secundò illud Lucani de Echincide ſeu remo
râ,vrgent:
Puppimretinens auro tendente rudentes
In medis echinois aguis .---
Refpondeo, id cùm ſemel aut bis tantùm accide
rit ,ſi accidit, caſu ex aliâ quapiam causâ accidiſſe.
Ecquid poſt tot centurias annorum ,tam frequenti
nauigationc , caulæ ,vt nihil huiuſmodi audiatur?
certè nonmortua fpecics; Vidi vnam apud lacob.
Plateau Tornacenfem , habent & alii alias. vis po
MAGICARVM
lius & Ambroſ.in Hexam.meminêre:potes confu
gere ad occultam aliquam qualitatem huius he
ſtiolæ ,quæ vim habeat liſtendi motûs . Lege ſi lu
bet Conimbricenſes noftros in libr. 7. Phyſic. 2 .
9. 1. 4. 6.
Tcrtiò iſta fides aliam vniſonam cogit tinnire .
Refp . cùm æqualiter vtraque ſit extenla , nec ad
modùm procul ab inuicem remotæ ſint , recipiunt
eandem aëris criſpati reuerberationem .
Quartò Magneti ferrum affricarum , poteſta
liud ferrum attrahere. Taurum fuentem li ficui
alliges, ſtatiin inanſueſcer. Refp.vtrumque fieri pot
ſe occultâ quadam ſympathiâ atque confenfu
qualitatum.De magnete multis noftri Conimbric.
re; qui tauri alligati ferociam domet , & appenſa
rum carnes auium mollefaciat.
Quintò. Cùın puellâ napello educatâ , li Ale
xander Macedo conſueſſer; lethalis ei , iudice Ari
ſtotele ,contactus fuiſſet. Refp. non contactu folo,
fed ſudoris & halitûs commixti contagione, hanc
eum peftem fuiſſe haufurum . Sed contagio nibil
habet mirum , neque infolitum .
Sextò . Cadauer coram occiſore , propter præ
cedentem contactum , fanguinem folet fundere .
C Refp. Varias reddi caulas. quidam miraculo tri
buunt;quidam calui , quo factum ſit aliquando , vt
cadauer tuin cruorem mittcret , cum præfens erat
reus homicidij.recenſui alio loco multas hac dere h Comen.
fententias, & auctores laudaui " : neque adhuc in Octa
dum video, quid ſolidiusadferatur illâ antipathiâ, uiam Se
necæ ver.
ex vehementi odio occiſi in occiſorem ;quod qua
127
litatem latentem , & arcanam impreflerit corpori,
cum cadauere permanentem : & huc referendum
illud Lucretij .
Idque petit corpus mens unde est faucia amore.
Namque homines plerunque caduni in vulnus, &
illam
Emicat in partem fanguis,vnde icimur i tu .
Et ſi cominis eft,hoftem ruber occupat horror.
Velit viuiamanris , & mortui hoftis compara
tio. Sic Leonnius lib. 2. de occal. natur.mirar.cap. 7 .
Langius epift.40.Piłtorius Dialogo 9.Gemmalıb.i .
de characteriſm.cap.6.
Septimò obiiciuntur varia curationum genera
mirè frequentia. Inprimis praxis quotidiana mili
tum ,quilolo afHatu,ofculo ,aut nudi linthei appo
fitione fanant : etiam ' atrociſſima vulnera ; quam
vocant artem S. Anſelmi. item genus illud Saluia
forum ,vt vocant in Hiſpaniâ , vel Gentilium S. Ca.
charina,aut S. Pauli, vt nuncupane in Italiâ , vel fe
riæ v 1.parafceues filiorum vt nominant Belgæ , qui
omnes dono ſanitatis in variis morbis ſe præditos
E gloriantur.luuat eosauctoritasPomponatij lib.de
Incantationib.c.3.qui reſpódet, ſicut in herbis,lapi
dibus & animantibus inueniuntur hæ virtutes la
nandi: fic nihilrepugnare , quin & in totâ humana
ſpecie ſimiles vires inueniantur , vt in vno ho
mine ſit virtus talis lapidis , in alio talis plantæ.
Quod ergo planta hæc vel lapis ille poſſit, idem
homincm etiam hunc & illum naturæ vi effectu
rum .] Implicatior hæcres eſt,quàm vt vna propo
ſitione queat enodari.Quare dico primò , Donam
conferenda ſanitaris fiue curationis,eſſe donum fuper
naturale
 LIBRI I. CAP .
k 1.Cor.1. naturale,& gratiam gratis à Deo daram . ] hoc certa | Al octauum , ſed nonduin ſchiſmaticum ,nondum hæ
ver.g. fide tenendum , ex D. Paulli verbis k ; alij quidem
per Spiritum datur ſermo ſapientia ; alij autem fermo
ſcientia ,ſecundum cundem ſpiriium; alteri fides in co
dem fpiritu; aligratia ſanitatum in vno ſpiritu ;alijo
peraiio virtuti ,alijprophetia ; aliy diſcretio ſpirituā] rum bene periti,iudicant? Res tanta vnico teſte nó
Tale curationis donum ; ſed à febribus tantùm ſa
nandi, habere putantur in Flandria , quotquot nati
ſunt ipſo die Paraſceues;& quotquot nullo fæmi
neo fætu intercedente ſeprimi maſculi legitimo
thoro funt nati : quod ncquit ad naturalem cau
ſam reduci.quare prodigioſa eſt curatio , & , fi ni
hil ſuperſtitionis accedat, reducerda ad hanc pri
main concluſionem . nó enim abſimile vero eft,ob
diei honorem & myſterij ſanctitatem , & honorem
coniugij, hoc Deum conceffiffe. Nec etiam potuit
niſi vircute diuina fieri, quod refertur Reges An
gliæ olim quoſdam annulos benedixiffe vtiles ner
uorum contractioni & ſpaſmo,aemorbo comitia
li:eoſdem etiam contactu ſtrumoſos ſanare ſolitos,
& vtrumque conceſſum D. Eduardi Regis meri
tis, fcribit Polydorus Virgilius lib. 8. Hiflor. Angi.
fol.140. Neſcio an codem referendum illud Petri
Blefenfis Archidiaconi Bathonienfis ; cuius opera
ſtudio Ioannis Buſæi noſtri partim de nouo , par
cim correctiùs edira anno ſuperiore; ſcribit Bleſ.
Fateor quidem ( ait ) quod ſanctum eſt Domino Regi
affistere : ſanctusenim et Chriſtus Domini eft,nec in C
vacuum accepit vnčtionis regiæ facramentum ; cuius
efficacia ſineſcitur,aur in dubium venit ; fidem eiusple
niffimam faciet defe & tus inguinaria peftis, & curatio
ſcrophularum . ) tantùm ille epift. 150.ad clericos aule
Regie. Prodiit ante annos duos liber benè proli
xus cuiufdam Guilh . Tookeri , cui titulus Charif
ma fiue donum fanationis , quo conatur docere hoc
chariſmate ſanandæ ſtrumæ præditam , quæ hodie
regnat in Angliâ Elizabetham ; accepi librum dono
Illuſtris Viri MarciVelferi Patricij & Confularis
Auguſtani, qui quâ eſt eruditione & humanitate,
noluit ene beneficentiæ fuæ expertem eſſe. Eo in lis
bro mihi multum adulationis, & fuci,parum ſince- D
ritatis & veritatis viſum inefle ; nec fidem mereri .
In primis vult hoc donum Regibus Anglię ab ipſo
vſque Lucio competiiffe: nec quidquá affert ad id
probauidum , nec fieri id poteſt. Nam poft Lucium
multi K’eges non Chriſtiani fuêre; quos ille vnctos
non dicet opinor, defiit ergò penes illos chariſma
& interruptum fuit. EtcurmeritisD. Eduardi de
mit, quòd tribuunt cæteri ? an vt Franciæ Rcgibus
antiquioris priuilegij ſplendorem eripiat ?an vt do
ceat(quod impudenter aſſerit pag.84 . )Reges Fran
ciæ per qu:undam propaginem ab Angliæ Regibus
accepiffe : &c vide ,vt prober.quia Francorú ferè to
tæ prouinci x iuriſdictioni Regú Angliæ ſubiicie
bantur.bellii rationé & digná à Francis elucidari,
quod nó diffido facturos:niſi inepto huic ardelioni
refpondere a'cdignentur. Nec illud quidem pro E
bat ,vt nec Poiydorus , licet aſſerat idem fucceffori
bus Eduardi collatú , quòd Eduardo: de quo quis
no immeritò dubitet. na nec in bullâ canonizatio
nis D.Eduard i,nec in vita cius cóſcripta ab Eilrhe
do Rbrualléii amplius habetur , quàm D.Eduardú
quádámulier é ſtrumoſam perſanalle; nec vnú ver
bú additú de : ſucceſſorú chariſmate,vt nec à Taga
tio , qué ipſe eciá adducit , & vtriúſq; verba adſcri
bit; vt in manifeſto mendacio deprehendatur.So
lùm ergo illi de Eduardo probarunt.Addo ex Ble
fenfi Héricii 11.de quo loquebatur: Polydorus ad
dit ſuitemporis Henricum VII. & Henricum fortè
III . Q. IV . 13
reticum :nam Hiſtoriam ante ſcripſerat. Quid fi Po
lydoro dicam , me credere, fi ipli Henricus 8. pro
mendaciſſimo ſcriptore eum non habuit ; ſi non
idem Cambdenius , & quotquot rerum Angelica
poteſt probari.Tookerus autem idem donum co
cenditnon fimpliciter conceſlum Elizabethæ , led
multò excellentiùs , quia ſanctior Eduardo . Non
mirere : nam & Apoſtolis, & Sanctis omnibus, &
ipli Sancto Sanctorum præfertco libello in Præ .
fat . & c. 3.4 . non ſemel.Demum quo pacto probat
hoc Reginale miraculum ?Primùm pag.go.per fi
В
& titium quoddam ſuum colloquium cũ Pontificiis
quibuſdam , quorum nec nomina,nec colloquii lo
cum aut tempus addit; ne deprehendatur.car non
finxiſti, Sanderum , Campianum , Alanum , Staple
tonum ?gloriosè de his triumphares. Nunc refpon.
deo elle quendam , qui de quodam , cuidain nihil
credit . vis ſcire ? ego, tibi , de toto hoc colloquio .
Summa colloquii,le illos cóuiciſle , bullas exconi
municationis in Henricum VIII . à Clemente VII .
& à Paullo 3. & in Elizabetham à Pio V. latæ , im
pias fuiſſe ; quia Regina Elizabethæ chariſma fa
nationis integrum remanſiſſe poffit oftendere.quo
audito , illos quafi animis conlternatos ſubitò con
ticuiſle , opinor impudentiam tantam admirantes ;
velmetu delationis negare non audentes.Sed quo
pacto probat ? primum ſe à teſte fide digno inaudi .
uiſle quendam Romanenſium fidei, in via fibi oc
currille probè Londinuin qui fatererur, ſeſtruma
Reginæ contactu liberatum. Quaſi verò ille vni
cus teftis ; nec nominatus , nec iuratus , nec tempo
ris , nec circumſtantiarum cæterarum memor luf
ficiat ad conuincendum . His addic poſtea teſtes a
lios alio curatos tempore quos nominat omnino
quatuor , duos mafculos & famellas totidem : vt
ſint duo paria. Etbiſunt multa millia, quos ait ſa
nale, velle uc poffe infinitiorem numerum. Probat
etiam à cæremoniarum ſanctitate ; quæ mihi ſuf
pe&tæ , quia videomedicospriùs emplaftra appli
care; & eas longè diuerfas eſte, ab iis quibus vlum
fuiſſe , D.Eduardum , ex Eilrhedo Tookerus non
ignorat. Tertia probatio deducitur, ex eo quòd
Regima nec omnibus, nec ſemper , ſed aliquibus
aliquando hanc gratiam , & grauatè ſoler imperti
ri (pag.cos . 106.) item quod pars magna homi
num curata iſtius gratiæ beneficio , quali relabitur
in priſtinú morbi ſtatum (d.p.106. ) quod potiùs eſt
indicio ,non eſſe hoc chariſma à Deo ; cuius perfe
cta ſunt opera & fanationes; cõrra , quæ ope malo
rum ſpirituum fiunt , nec planè fanant, nec per
petuò liberant. Nec ad rem facit, quod ex Chry .
fortomo ſubdit : nam id ad principium fana
tionis pertinet , non ad recidiuam morbi : de
qua nunc loquimur. Probat etiam quia qui
dam ludocus Hundius eam curationem pictam
in lucem dedit. cur non addidit epigramma a
liquod ? Nam pi&toribus atque poctis , quidlibet as
dendi femper fuit aqua poteftas. Nec plura ha
bet probandi genera : poſtea cap. 9. foluere co
natur obiectiones aduerſariorum ; quas ita pro
ponit , vt appareat eum Puritanos & cæterosme
rè Caluiniſtas planè habere diſſentientes , & in
ficiantes ac damnantes totam hanc ſcrophulanam
ſtropham . fi nec fratres eius Euangelici cre
dunt : fruſtrà petat , me Catholicum fibi cte
dere ; qui iplum & fraterculos illos omnes pro
hæreticis habeo : & ex ipfiusmet opere poſſum
B effica
 DISQ VISITIONVM
efficaciter Catholicis ( ná Caluinianos aut Calui- | A
nopapiſtas nihil moror)perluadere nó temerè cre
dendum libro Tookeriano. Argumenta hæc funt.
Miracula propria funt Ecclefiæ Catholicæ ,& nul
lidantur qui lit extra Eccleſiam Catholicam ( hoc
probat.c. 5. ) Sed Elizabetha eſt extra Eccleliam
Catholicam , ergo Elizabethæ non danturmira
cula. Minorem probo, quia Eccleſia Romana, ſola
elt Catholica . Elizabetha, vt ſchiſmatica,cft extra
Eccleſiam Romanam . ergo Elizabetha elt extra
Eccleſiam Catholicam . Maior probatur , quia Ec.
cleſia Catholica eadem eſt, quæ vniuerſalis.Roma
na ſola eft vniuerſalis. ergo lola eſt Catholica . Co
lam efle vniuerfalem ; docent omnia Hiſtoriarum
monumenta: certè veſtra Anglicana,cuius caput eſt
Elizabetha.mediain inſulam non egreditur . Secun
do,Non poſſunt miracula fieri,ad confirmationem
falſæ fidei: ( non fernel hoc dicis, & verè dicis. ) Sed
fides quam profitetur Elizabetha elt falla fides: er
go ad confirmationem fidei,quam profitetur Eli
zabetha , non poſſunt fieri miracula. Mincrem ne
gabis; probabo,quando articulos fidei Elizabethi
næ inibi propofueris.interea quia Catholicos allo
quor , quibus certum elt Elizabetham elle Sacra
mentariam , & proinde hæreticam , argumentú eſt
prorsùs apodicticum . Nec potes retorquere,dicé
do non faceret miracula , niſi vera eius fides foret;
fed facit , ergo vera eſt cius fides.nain aliumis pro
explorato , id de quo diſceptamus:ego verò præ- c ſet in Regem ſolum , exclufis cæteris fratribus;
miſſis nitor, quæ Catholicis ſunt fidei, hoc eſt cer quorum lapè temperies , & complexio patri ſi
tiſſimæ. Terio in Eccleſiâ Catholicâ lemper efful milior, quam Regis ipſius. Conditio quoquc ( cc
fille chariſmaſanitatis , probas toto ca.4ex D.Ire ptri ſeu coronx , cui comes illa facultas media, ni
næo , D. Auguſtino, D. Nyffeno, D.Gregorio Ma
gno, & aliis,dereliquiis D.Stephani,de Gregorio
Thaumaturgo,Hilarione, & aliis Sanctis,vſque ad
noſtra fermetempora.Vnde argumentor : Horum
fuit vera Ecclefia : nos Papiltæ lumus in eadem in
qua ipſi fuêre.ergo nos lumus in verâ Ecclefia : yos
in alia eſtis , quàin nos : ergo vos non eſtis in vera
Eccleſia . Vnde fequitur verum & inuictum eſie
primum argumentum noſtrum . Illorum Patrú ve
fateris , per !
ram Ecclelia fuiſſe ,tu ipfe fateris; quia
hæc miracula illorum probari miraculorum cóti - D wenios & inueniri, qui ſolo contaćtu ſanant.hæc con
nuam efficientiam . Negas non in eadem cum illis
Ecclelia eſſe ? probo.illi Romanum Pontificé,pro
capite Ecclefiæ vitibili agnouerunt, vt & nos : illi
crediderüt,quicquid nos credimus purgatoriumi,
feptem Sacramenta , præ fentiam corporis Domi
nici in Euchariitia ,orandum pro defunctis , & c quę
vos negatis, nos profitemur:nec nos quicquá cre
dimus, quod illinon crediderunt : vos autem nec
vnuin illorum , quos nominafti , miraculorum ve
rorum patratorem , laudare poteſtis , quo cum in
fidei catholicæ articulis per omnia conueniatis,aut
quo nos in vllo diffentiamus. Ergo non yos , led
nos,in ipſorum Ecclefia ,hoc eſt vera ,ſumus. Ergo
præterea fatearis oportet,velillorum miracula no
fuille vera miracula,vel Reginæ veltræ ; quæ alte
rius fidei eſt , quàm illi fuêre; vera miracula non
elle.
Denique fi quæram à te ; cur in ſanitatibus à
Veſpaſiano , Pyrrho & aliis Gentilibus , vel hære
cicis collatis , non recognoſcas manum Dei , fed
Diaboli ? reſpondes c. 5. quia infidelium opera
huiuſmodi actu & factu impurorum fpirituum
fiunt, & laudas D. Auguſtinum huius fententiæ
veriſſimæ auctorem . Rcfponde igitur , cùm hanc
lib. 1o. de fententiam veram eſſe credas; an fas tibi fit,cre
ciuita .De i .
IMI
derc miraculis , quæ CHRISTIANISS
MAGICARVM
Fianciæ Rcges in
Franciæ Reges hoc genere ad fidci Apoftoli
in hoc
cæ Romanæ confirmationé operarétur? hi fas cre .
dere , ergo iam concedis in probationem fallit fi
dei ( ſic enim profiteris ) vera miracula patrari por
ic, quod negafti, & eft fall Mimum.Siverò dicis id
ubifas non cfle ; nec nobis Catholicis fas erit cre
dere ,, qu facit Elizabetha ad confirmationcm fi i
æ
dei lux , Dei ope fieri, aut vera ello miracula : fed
ca cogin ur dicere, vel fictitia, li non verè ægri ; vel
fieri phyſica alıqua vi emplaftrorum , aut aliorum
adhibitorum ; vcl ex pacto tacito vel expreſſo cum
dæmone ; à quo nec hæreticorum genius, nec aliæ
quædam circumitantiæ multum abludunt. Tu
Tookcre videris , quid me horum omnium ma
B llis credere :nam tibicredere,in iis quæ afferis,non
dum decretuin mihineque conftitutum . Neque
cu cures fuadeo , quid ego dehacre credam : per
ge potius Dominam tuam palpare, & fcribere ,vn
de caput vnctius queas rcferre . De Franciæ re
gibus ; quorum adhuc nullus apertè hærelim pro .
fellus fuit ; res non Annalium modò ,fed & medi
corum publicis libris , vt Guidonis in Chirurg. ma
gna tracta. 2. doftri. 2.c.5 . loan . Taganrijlib.
1, inſtitution. chirurgicar. & quotidiana certaque
experientia eſt conteſtata ; hoc illis bencficiuni
quondam conceflum fuulle , vt contactu ſtrumas
( eu ſcrofulas lanarent. Si vis ea naturalis fuiſſct,
non per traducem hæreditariam regni tranfiuif
hil tale poterat naturaliter largiri . Quod verò Hic
ron . Cardanus lib.contradiction. medicar.fcripfit
Reges Francorum ex longo elu aromatú hácvim
habcre, ridiculum , vanum , & dignum cft fcutica
loan.Brodaj lıb . 8. miſcellan . cap. 10. De Pyrrhi
Regis digito ,contactu morbos lanante; iu re opti
mo Anton . Mirandulanus cenſuit hoc mendaciis
incredibilibus adnumerandum ;vel,vt puto, dæmo
nicis potiùs.Nihilominus ,
Dico 2. negandum non eft aliquando nonnullos in
cluſio probatur legédis ſanctorum paſſim ,& : quo
tidiana experiétia. Ethæ fanitates conferuntur in
terdum , dumtaxat ad certum tempus , velegimus
de S.Beniamin apud Sozomen.lib.6 . & Nicephor.
lib . 1 1. & ſcimus B.Petronillam à S.Petro,fpiritua
li cius parente , ad breue tempus fanatam fuiſſe;
& quod narrat Mich. Medina' de puero quodam Id.li.2.c.7.
Salinanticenſi . interdum ad totam vita m non re
deunte morbo. Ad tempus quidem id contingit ,
quando tanans id à Dco impetrauit certam ob
caufam , maiúſquebonum fanati, v.g. ne ſanitate
is abutatur , aut ad maius meritum piutientiæ ; a
lioqui ordinariè curationes miraculo.fx perfectæ
E eric conſucuerunt. Sanatio verò na'curalis fit ad
tempus , quando , ſubſecuta in mcliuis immutatio ,
proficiſcitur ex ſola vi imaginatrice ægri,ve de pue
ro illo cenſuit idem Medina. Eſt in Hiſpania ge
nus hominum , quod Saludadores vocant: vel En
lalmadores, co diſcrimine, quòd iſt i dicant ſe ſa
nare vi orationum , quas conceptis verbis dicunt :
illi , vi faliux & halitus , quem agro inſpirant. m Victor.
de his dico 3. Salutatores ; o Enſala natores , nec rele & . de
poljoint dilrictè & in vniuerfum damnari , nec etiam Magia . Ve
racru . lib..
in vniuerfum approbari. ] etenim poreſt fieri vt a 2.deanima
liquando nonnulli habeant donum fanitatis : ſic ſpeculac ...
Victoria & Veracrucius " : & fic admittenda quæ
Nauarrus
 LIBRI I. CAP. III. is

n Manual. Nauarrus" ſcripſit his verbis ; Porrò illogui vulgo ,A lit frigidis,non proderit calidis.Item ſolent panem
c. 11. num . Salutatores vocantur ( quantumcunque aliàs fini per à ſe admorſum porrigere morſis à cane rabido, vel
36 .
duriffimi homines ) licure poſſuntſuo munere perfungi: infectis toxico : cuipani neutra cauſaru Veracru
quoniam granailla graris dara buiuſmodi hominibus cili ſuffragatur. Tertiò dicunt in præſentià alterius
à folo Dco,cöcediturin vrilitatem aliorum , & allegat, falutatoris vim maiorem falutandi habentis , ſe fa .
Margaritam confeſſor. ] Sed hoc nimis generaliter nare nequire. quod eſt abſurdú. deberet enim po .
dictum : rarò enim ficuti vtuntur , licitè vtuntur: tiùs vis illa, ſi naturalis elici,inagis intendi.Quartò
nec credendum tot hominibus peſſimis hoc donú mentiuntur , cùm dicunt naturaliter vnum taluta
à Deo attributum. Quamobrem conſulo Vicariis corem ab aliis ſalutatoribus cognofci, liceteú priùs
& Officialibus Epiſcoporum , cæteriſque ordina nunquam viderint : quod fignum aliculus notæ il
riis, vt priuſquàm permittaateos, hoc curationis lis à dæmone imprellæ . Sane plerifque rotæ veſti
munus obire ; diligéter examinent,an naturalibus gium ineſt,vt dictitant ipſi, S. Catharinæ vel Qui
veantur remediis , an verò per gratiam gratis da teriæ . Quintò filluntur,dum putant hanc vim có
tam , an per pactum cum dæmone operentur:quæ petere ſeptimo cuique filio , li maſculinum ordiné
ſunt ex circumſtátiis cognoſcenda. Quod vniuer fæmincus partus non interruperit . quod eſt ridi
fim non fint reiiciendi,contra quam inſinuat Cir- B culum naturæ aſcribere, & nó miraculo. Sextò lä
uelus 3. p. de ſuperſtition.c.3. & 7. probatur: quia pè iactitant ſibi reuelari, quæ procul in eorum ab
nunquam abbreuiatur manus Doinini, ne hanc lentiâ geſta fuere, vt ille qui Torquemadæ patrem
gratiam quibus vult largiatur : certum tamen pu à morlu canis rabidi ſanauit. narrat Hiſtoriam ipſe
to , hanc, nunquam largici niſi Catholicis : hacte Torquemada. P. Septiinò gloriantur line nocu
nus enim nulla hæretici miracula fecerunt: & pru Horti
mento ſe tractare polle carbones & ardentem cli- Florú col
dentiſſimè fummus Frácię Senatus deciſione qua banum ſubire; quæ naturaliter fierinequeunt; niſi loq: 3 .
dam vni , ex hoc genere empírico, anno 1577.ve le
præmuniant lotione & inunctione rerum frigi
nuit donec ab ordine & collegio medicorum ap dilfimarum ,quæ tamen non poflunt, nifi ad modi
probatus eſſet,ægrotis poſitiones vllas imperare, cum tempus,ignis actiuitati reſiſtere.Vnde & Vai
aut medicamenta præbere vel morborum curam rus 9 narrat, ex hoc grege qucndam cùm ingreſſus lib . 2. de
publicè profiteri,lege Annæ. Robertum rerum iu furnum fuiffet, & alius, eo ignaro ianuam occluſil- Faſcino c.
11 .
dicarar.lib. 1.cap.s.doctiſſimèdiſſerentem . fet ,ibi flammis abſumptum .
Dico 4.folo contactu ,autfibilo,aut halitu, aut oſcu Venio ad Pomponatij fundamentum , & reſpo
lo, naturaliter quemquam alterigrauem el verum au deo; lapides , herbas & animalia,quæ vim aliquam
ferre morbam , vel vulnera ſanare,vel ferrum extra- C beneficam huiuſmodi à naturâ acceperunt , cá ob
here poſſe, non credo , hæc concluſio tota eſt contra tinere ex téperaméto certo & definito totius fpe
Pomponatium ; quod ad contactum , etiam repu ciei. fit enim inde , vt omnis magnes ferrum attra
gnat Veracrucio , illius fundamentum iam po hat,omne rhubarbaru bilé expurget,omnis rupica
lui , huius autem hoc eſt : naturali complectione morbum ictericum ſaner.Oporteret ergo, li ſaluta
vel conſtellatione quidam ſunt nociui , quod in toribus vis ea naturalis ineſſet; ratione ſpeciei hu
faſcinatione pacer ex ſolo aſpectu , ergo ex iif manæ eam accepiſſent, & lic omnes homines eâ vi
dem cauſis , quidam naturali complexione vel pollerent. Si ratione indiuidui & ſingularis cóple
conſtellatione erunt ſalutares & medici . Sed tam xionis hoc vnitribuis, quod alteri adimis:cur no in
paucis verbis multa fupponit , non concedenda . magnete quoque & rupicâ hæc diuerſitas , ratione
primò quod de conſtellationibus, Albertum ſecu indiuidui,reperitur,vtvnus magnes nequeat, quod
cus, ait,verum non eſt. Si loquitur de conſtellatio poteſt alter ? Neutrâ ergò ex parte ſimilitudo locú
ne , quando iſte naſcebatur : omnes eam vim ha habet.Item quod rhubarbarum bilem temperet,id
bituri, quitum nati . quod quis credat ? fi de con facit ratione peculiaris ſui temperamenti. cuncta
ſtellatione ſub tempus contactûs ; poteruntfana- D enim fpeciei illius indigidua & nulla alterius, eodé
re omnes ;quotquot tunc tangent:fi de vtraque fi planè modo morbis medentur. Sed in hominibus
mul ; annus ille magnus interceſſerit oportet , qui non poteſt eſſe hæc ſimilitudo & paritas tempera
eandem ſtellarum pofituram & influxus reduxe menti : quia hominis forma diuerfillima eſtà forma
rit quando tangit ;qui erant , quando natus , at rhubarbari; quare & temperamentú corporis diſ
quis canto viuit vel vixic tempore ? Alioquin non crepat à temperaméto rhubarbari.nam alias longè
poterit hoc aliâ die præſtare,quàm quando poſitu requirit diſpoſitiones materiæ forma hominis,
ræ æqualitas iſta , quam oportet, acciderit. quàm quàm forma plantæ ,ſucciúe. Quo ergo pacto vis
igitur incerta futura hæc curatio ? Secundò quod eadem naturalis ratione temperamenti competat
vulgarem illam de faſcinatione opinionem admit homini; quæ rupicæ ,vel rhubarbaro ?
tit , hoc pofteà docebo prorſus à verâ Philoſo Quoad illos autem , qui genus & cognationem
phiâ alienum . Tertiò peccat illatione. nec enim B.Paulli tumidis buccis crepant, ſeq; angues fine
fequitur , nociua eſt qualitas hominis in homi læſione contrectare poffe ; iam plerisq; impoſtura
nem ; ergo & qualitas hominis in hominem fa cognita eſt , ſolere priùs contra morſum fele anti
tenda eft efle fanatiua, nam auctore Ariſtotele Edotis præmunire.
o Problem plura neceſſaria ad fanitatem , quàm ad ægritu De militari illâ vulnerum curatione ; audacter
fect.7. dinem.malum enim ex quouis defectu, bonum ex dico , niti dæmonico pacto ; & ex genere fuo, id le.
integrâ cauſsâ . Deinde contagio ſolo hauritur af thalecrimen loquor de illa,quę folú obligat linteo :
Alatu . Verum in hac curatione fedulò obferuant nam quæ oleo , & vino vtitur : ſi congruo temporis
modos tangendi certos , numerum & alias cere interuallo fanet , nec mala murmura his addat aut
monias . Accedunt multa ſulpicione plena & pe alias fuperftitiones phyficis licitis remedijs annu
riculo. Primò quod falutatores illi dicunt , ad meranda. Blaſphemum quoque eſt vocare arté D.
virtutem hanc exercendam multo vini potu opus Avſelmi , quæ fuitMagiillius Anſelmi Parmenſis
ſe babere : fieri autem non poteſt. vt vini porus pro cómentú . Accedit quod ſic à vulneribus aut mor
fitad contrariorum morborum curationem.ſi pro bis fanati,poſtea in dolores grauiſſimos & ſępè mor
B 2 bos
 16 DISQVISITIONVM
Ananias bos læuiores reincidant ,* & vt plurimùm vitæ e- A
libr.4 , de xitú peſſimum ſortiantur;quod pollem mihi no
torum multorum exemplis aftruere.Sed parco no
fer. lib. 3. minibus mortuorum .
de motu
animalių Reſtat quiddam Alberti Magni,' qui refert duos
ſe vidifle pueros, quorum vnus cum ferretur iuxta
oſtia clauſa ,omnia , quæ ad dexterum eius latus fita ,
aperiebantur : ab altero verò idem in ſiniſtris oſtiis
præftabatur. cur non ergo ferrum ex vulnere ad
ſolum contactum vel prætentiam alicuius excidar?
Nonne ſcribit Matthiolus , in Italiæ montibus her
bam fe nouille, qua ab equis calcata continuò fer
rei calcei Coluuntur. Pici herbâ cuneum adactum
extrahi , teſtibus Democrito & Theophraſto. Æ
thiopide herbâ certo ritu incantatâ, feras omnes fi
admoueatur aperiri ; & fuo tempore Venetiis fu .
rem ſuſpendio damnatum , cui fic fores omnes pa
tefiebant.] ſic ille epift. Nuncupatoria in Diofcori
dem . Rep. In vltimis duobus apertam incanta
tionem acceſliſſe ; in prioribus duabus herbis,oc
cultam attrahendi & dificiendi vim à naturâ in
ficam : quæ vis nacuraliter hominibus ineſle ne
quit . Nec ratione ſpecificâ , quia non omnes ha
bent; nec indiuiduali ; quia conditiones indiui
duantes non producunt talem effectum . Quare nec
Ariſtoteles, nec quiſquam rectè philoſophantium ,
hoceſt crediturus. mirandumque vehemenier vnum
Albertum , plura narrare folum , fe huiuſmodi credits C piti defuerint omnia ; ſi loquebatur , ille in capi
difficilia vidiſſe , quam ad illum vſque ( vt ait An
ton. Mirandulanu s ) carere qui exſtant ſcriptores tor fundebat; qui ſolus cacodæmon fuit.Notum enim
ſaculorum ſimul omnes . ] Si tamen hoc accidit, dæ
monis præſtigiis adfcribendum . Cuius etiain pa
cto & incatationibus fretos fuiffe Pfyllos & Mar
ſos, lacis colligitur ; ex Plutarcho ,Plinióque, cla
riùs criam Alchimus Alitus lib.z. his verſibus;
lam Magicam dignè valeat quis dicere fraudem ;
Occultas tacilo tentaniem pectore vires?
Legifer ut quondam vates, fub rege ſuperbe,
Dum nouamonftraret iuſsi miracula figni,
Commouit liuoremagos, vi talia tenient,
Accumuléntque fuas zelo feruente ruines: D Scotia Annalibus legitur .Eodem reducenda quo
Qucis for ſan ſi ſuppereret non vana poteftas,
Demere , non etiam properarent addere monſtra,
Amula ſed ſignistantism ,non viribus æqua.
Quod remouere nequit , duplicatâ fuftinet irâ .
Hinc eſt laudato guod poffint carmine Marſi,
Camiacita fauosproducuntarte di acones
Abfentes, et ſape subent conft:gere fecum .
Tunc vi quifque grauem bello perſenſerie hydrum ,
Aſpidis Aue dure clauſas cognouerit iras,
Concurit interiùs fecreti carminis arma;
Protinus & laxis verbo latente venenis,
Mox impunè manu coluber Ira £tatur inermi,
Er morſus fantùm ,non virus in angue timetur;
Interdum perit incantans, ſi callida ſurdus
Adiuratoris contempfit murmura ſerpens.
Circe ,quæ
Anguitia . Hoc quoniam de maire trabunt origineprima, E
Anguinea fraudis quod fic, linguaqueperit.
In fpeciem reddunt commerciamuiuafundi.
CAPVT I V..
De Magia artificiali.
Æcmira quędă perficit per humanam indu
ſtriá; tárùm enim núc loquor de operatrice;
diuinatoriæ fuú locum reſeruo. Magica operatrix
artificialis & ipfa duplex eſt, Mathematica Pra
Iſtigiatoria. Maihemaricam voco ,quæ nititur princi
MAGICARVM
piis geometricis , arithmeticis , vel aitronuncis,
huius exempla lunt Sphyra illa Archimedis ,fecun
dùm Claudianum vitrea ,de quâM.Tulliu , * & in a 1.Tuſcu !
Siracufarum oblidicne nauium per fpecula com 8c 2,de na.
Deor .
buſtiones : Archytæ colúba lignea volansº: Leo b Plutarc
nis Imp . auiculæ aurex cantillantes : d & Boëtii 2- in Marcel
reæ , volantes & cantillantes , ſerpentes ex eodem Zonaras
metallo b :lantes, & liinilia multis narrata ' . Hæc com . 2.
c Gcllius
Magia vocatur ab Heronc & Pappo lavrancupyixi. lib.10.No.
Supponendú auté nihil hác efficcre polle quod re- d Glycas
rura naturę repugnet :quin imò indigere caufarum & Manal
ſes in an
naturalium ope certo motu & dimenſionibus ap
nal.
plicatarum ; vt in fpeculis illis Archimedis , & hy- le Callio
В. draulicis noftris & automatis pater. Quare fi quis dor.l. va
B
effectus proponatur , cauſarum naturalium efi- ria.epiſt.
cacitaté fuperans,ille ad prodigioſos referri debet pen.& Po
litian. in
etiamſi humana induſtria ad inſtrumenti confe Pancpiftc
&tionem motumue concurrerit.Idcirco diffentio à mone.
Guilhel.Pariſiéli, Medinâ & aliis ; qui caput aëneú
Alberti Magni( quod narrant) humano ciedunt ar
tificio articulatè locutum :nec enim humana indu
ſtria huc vſque pertingit : nec nacuralis ratio pati
tur, vt res inanimata ,vocem humanam,adlubitum
interrogatium reſpondendo,emittat.nam hæc vi
tam, & reſpirationem in loquente, & perfectiſfimá
vitalium organorum cooperationem , & diſcurſum
quendam loquentis ,requirunt. Quæ cùm huic ca
te loquebatur , qui in ſtatuis idolorum oracula
ſimulacra vocis propriæ expertia fuifle.Simulacra,
enim Gentium argenium aurum : os habenı et non
loquentur.nequeenim eft fpiritusin ore ipforum . Fuit Plal. 134 .
illa ſententia Guilhelmi , & olim Hermetis , ſed v.is.
à Theologis confutata iampridem f. Huc perti
net globus ille artificioſus, leu ahenea ſtatua , lic fD . Tho .
confecta, vt ex occulto loco , funiculo , qui inten- lib.z.con
ſus crat remiſlo , ſagittas in ſpectantem eiacularc- tragen
tur : quo pacto Kennethum III. Scotorum Recia 2.2.dif.
gem ,à Fenellâ interemptum , in Maioris & Boëthi 12.2.2 .
ruudam inirifica ſolertia , vt artificis illius quiRo
mano Imperatori , vitrum flexile , & nó fragile ob
tulit,de quo poſt veteres guido Aretinus epiſt.ad.
Michaëlem Monachum ferentium immania pon
dera fronte , & funábulorum globis inſiſtentium
( ve vidi) & qui membra , quaſi luteaconfractáue,
vti lubet , fectunt , dequibus egit D. Chryſoſto.
hom 19.circa fin. ad Pop. Anthiochen . ad quæ folct
plurimum iuuare corporea diſpoſitio , & naturalis
agilitas,vtplurimis exéplis docet Andr. Libauius
p.2.Mirabilium traéta.de Noétabulis in fine operis.
Altera ſpecies ludicra & deceptoria ,vocari po
teſt prestigiarrix:(à qua factum vt mira Magorum
à Græcis Walg via & xubdia; à latinis; ludi , & ludi
cra, & ludibria vocata fint (, vide Heraldú in li . 1 .
Arnobij pag. 31.) cuius effectusnó ſunt quales,aut
qui videntur : ad eam pertinent pleraque quæ ab
agyrtis , circulatoribus & funambulis creduntur
patrari incantationibus , cùm agilitate pedum vel
manuum fiant , vtquæ de Reatino quodam nar
rat Pomponatius : interduin fiunt etiam per a g Dcfcri
nimalia bruta longo vſu edocta , vt quæ loan- ptio. Afri
nes Leo narrat , de aſino & camnelo g : interdum cæ lib. &
lib.9. .
per merá impoſturā, & meatus occultos aliquibus h Daniel.
ſubingreflis, vt faciebát ſacerdotes Beli qui à Dra 14.
cone cibos deuorari fingebant:h vt fiebat celebri in iD.Hiero.
illa ſolis mensâ i, quam vulgus peregrinorú puta- epift. 103.
bat ſponte fuâ cibos luggerere,reuerâ tamen cibià ad Paulin.
vicinæ
 LIBRI I. CAP.
kHerodo. viçinæ vrbis incolis fuggerebantur k. Et etiam aca A , piebat aduolantes , ve videbatur : nihilominus
lib.z. cidebat , in fictitiis illis idolorum amoribus ac ftu mox torquis integer , & illæfus repertus fuit. Hic
I loſeph.
lib.i.anc. pris,de quibus Ioſephus,& Rufinus'.Item quanp
c.4.Rufin. do Barchochabas,pſeudomeſſias ludæorum , ſtup
lib.z.hiſt. pulam in ore ſuccenſam anhatitu ventilans , flam .
Eccl.c. 25. mas vomere videbatur , teſte D. Hierony . Apo
log. aduerſus Rufinuin : ſimile putarim , quod de
Caco latrone narrat in Alcide poëta. Talia quę
vocat Irenæus lib . 1. aduer. hærel.cap.4. Anaxilai
ludicra ,v.g.facere vt conuiuæ videátur habere Æ
thiopicú nigrorem ,vel defunctorum pallorem , ali
nina aut equina capita. commentnm vetus Plinio
lib.28 . & 35. & ſexto Empirico nocum lib . 1.Pyr
rhoniar.vt docetMarſilius Cagnatuslib.3.varior.
cap.io.
Thaumaturgica,vt & Magia naturalis,per ſe bona
eft, & licita ,vt omnes artes per ſe ſunt bonę.Per ac
cidens vtráque fit illicita,primòquando in malum
finem referunt. ſecundò quando ſcandalum ori
tur, eò quòd putentur hæc fieridæmonum operâ
quare non deberēt huiuſmodi permitti,niſi circu
latores publicum & idoneum à Catholicis habe
rent artis ſuæ teſtimonium . Tertiò fi quod' inde
{pirituale vel temporale damnum corporis aut ani
mæ immineat ipſi circulatori, vel ſpectatoribus.
Ex hoc enim capite damnătur ,qui ſine neceſſitate
vel caufà iuftâ , le mortis periculo per luſum expo
m Silu .&nunt " .
Fumus in
verb . ars . Cererum Naturalis & Artificiofe Magiæ , duo
Nauar. ca. ſunt velamina;quibusfe occulere folet Magia Dia- c
15.num . 8. bolica , ſemper enim vel naturx vim mentitur ,vt in
iis quæ de aftrorum influxu , & temperie hominis
ſuperiore capite diſſeruimus:vel méritur artificiú ;
vt in characteribus,imaginibus & huiuſmodi , de
quibus diſputandum q. fequ .
Nunc de præſtigiatrice quædam ,ad alia quæ po
ſtea diſſerentur lib.2.9.8.Sapienter ab Vlrico Mo
licore lib.de P bytonicismulierib.animaduerſum fuit
à Diabolo fic medium diſponi poffe ,vt vna res alia
videatur : & talia experimenta plurima fieri à 10
culatoribus: cùm autem ſatanasſit magiſter( ait )io
culorā ;nemini dubium eſſe,quin ſubtiliùs hæc Dia
bolus operari poſsit.hic, nunquam diſcipulus eſt
doctior præceptore.Talis illa,de qua Niderius, in D
Formicario,cap. de maleficis de corum deceptionibus;
Colonia , inquit, cirabatur virgo quadam ,qua mira in
confpe&tu nobilium feciffet,qua arte magica videbatur
fieri.mappamenim quandam dicebatur laceraffs,
ſubito in oculis omnium redintegraſſe:viirum quoddā
ad parietem à fe ia & tatum & confraétum , in momento
reparaſje e fimilia. Manus inquiſitoriseuafit ex
communicata. Bodinus notat , cos folere decem
magicis præftigiis vnum fubtilitatis ſeu agilitatis
artificiole actum miſcere. vt perſuadeant, quæcú
que ab ipſis gerruntur, citra præftigium ,lolâ dex
teritate & arte fieri, procurant , vt quicquid for
tilegij admiſcent, id lubtilitatis & agilitatis eſſe vi
deatur .Amatſatan hominesad riſum prouocare,
vr læri ac hilares imbibant impietatem , ſic præſti
giatoresiſti agyrtę, iocularij,miriones,circulatores,
ipfos iudices fæpe ad ineptam quádam letitiam &
admirationem pertractos faſcinant, vt cuncta ipfis
iocatoria tantam ,nec punienda videátur.frequens
taliurn ſemper vbique prouentusfuit, & leges etiã
Bodin. in hodie in aulis quorundam Principum , allio & ci
dæmonan. curâ nocentior . In Francia Triſcalinus coram Ca
colo IX . aliâ laudato Rege ; ex cuiuſdam nobilis,
ab eo remoti,torque;annellos ad ſe ſigillatim cun
ctis fpectantibus pollici bat , eosque manu reci I
VI. Q. I. 17
conuictus multorum , quæ nec arie, nec actu huma
no,nec naturâ fieri poterant; falſus eſt ope dia
boli cuncta ſe perfeciſſe , quod antè obftinatus
negauerat. loannes Trithemius , ex anriquiori
bus refert , anno 876. tempore Ludouici Imp:
Sedechiam quendam religione Iudæum , profel
fionemedicum , ſtupenda quædam coramPrin
cipibus viris feciſſe ", videbatur hominibus de
uorare hoplomachum equitem ; currum quoque
onuſtum fæno cum equis & aurigâ : amputare ca
pira , manus & pedes ; quæ pelui coram impofita
languine ſtillantia cunctisfpectanda præbebat ,&
ea ſtatim hominibus illæſis ſuo quoque loco reſti
B tuebat : venationes,decurfiones , & haftiludia , &
quę homines in terris agitant ,ea in aëre audiri fa
ciebat :mediâ brumâ hortú amanillimú, in Cæla
ris palatio ,arboribus ,herbis, floribus , cantillatione
auicularum , fubitò natis & auditis.producebat : Si
quis pedem attraheret alterius, pes ſubſequebatur,
& homo innoxius perſiſtebat. In Siciliâ Eunú pro
ponút, ſed eius facinusillud quo inter verba Aam
main ore videbatur vomere , artificio quoque non
præftigiis planè tribuendam : nam in ore abditam
nucem ſulphure & igne plenam habebat , qua leni
ter exſpiratione mocă ,fundebar flammam , vt ſcri
bir Thomas Fazellus de ead. 2.rerum Sicularum li.
5.6.2.idem c.1. lib.3.deca. 1.mira refert de quodam
Diodoro , quem vulgus Liodorú vocat :hunc ma
gicâ arte imbutum ,mirandâ præftigiorú machina
tione Catanæ foruiſſe.Is nāque potenti carminū ſuo
rū vi homines in bruta animantia conuertere,omnium
gue fermè rerü formas in nouas metamorphoſes trans
fundere longiſſimiſque à fe fpatiis diſsicos , repentè ad
Se trahere poſſe videbatur. Catanenſes praterea adeò
crebris laceflebar iniuriis, em cõtumeliis dehoneftabat, 4
ut vaniſsima credulitatis laqueis circumuenii, ad cul
tûs eipendendiſtudiam concitarentur. Qui cum capi
ris reus cruci tradēdus effet,eliciorâ carminū prafeniif
fima arte è Catana Byzantiü ,cuius imperiü eo tempore
Sicilia agnoſcebat, & rurfus è Byzātio Catanãelictorā
manibus dilapfus,paruo tēporū'interſtitio, per aërē de
uchi fe iuſſit. Quibusveneficiis adeòpopulofactuseſt ad
mirabilis, vil'in ipſo guādă numinis potentia efferali,
errore ſacrilego cultū ſacrisdebitä ei exhiberēt.Sed ră
dēà Leone Čatanēſi Epiſcopo,diuina virtute ex impro
wiſo capius , frequenti in media vrbe populo, in fornasē
igrcă inieétus,ignis incendio confumptus eft.]Sic di
uina iuftitia præualuit, & qui fe iudicibus fortè mi
nùs iuſto zelo motus eripuerat,è ſancti viri mani
bus elabi non potuit. His fimilia præftigia narrabo
ſequ. lib.6. in prin . & quædá Cratiſthenicuidá tri
buit Creſpetus ex Athenço, & aliis quibufdá eſt An
tonij Gucuare Epiſcopi Modonedėlis lib.3.borolo
gý principā c.43 . & 44. & meritò ſubdit,quod iam
monui,iſtos ioculatores, quátúuis artificioſis ope
E rá dæmonü adhibere ; ideò legibuslatis Franciæ
Reges S.Ludouicus,Philippus Auguſtus, & Hen
ricus 3 .regno exultare tales ſanciuerút.Crefpet. de
odio Satana diſcur.12.lib.1. Noftris téporibus Caſa
riú malteſiú Pariſiiscaptúfuiſſe,ſed aſtu carceribus
elapſuin ferebant;idque ei Baxius inquiſitor inter
cętera in iudicio obiiciebat; ſed cùm vrgeretur &
dánationé metueret;à gubernatore,qui tú erat,' u
dicibus Eccleſiaſticis ſuſpendere iuſis ereptus , in
aulam irrepfit; & ibimulta de nouo cæpit edere
chartas lulorias in alterius eas tenentis manu, ipſe
diſtans, ſic mutabat ,vt bis terque alia in eis figura
B 3 appa
 IONVM
DISO VISIT
18
appareret : in altera menſæ parte poſita vafa ad fe., A
alliciebat moto vitri tantum fruftulo :cogitationes
nónunquam diuinabat alienas,vt cú ſparſa ſaccari
granorum minutorum in mélam magnâ multitu
dine , quod quis ſibi granum mente delegiffet in
dicabat; etiam fi quis,in deligendâ re propolitâ,
dubitaſſet ,addebat hæſirationem , & reſolutionem :
iactabat quod alter eller electurus, id ſe diu ante
prænouiſſe, & alia multa : propter quæ tertiò in ius
ab Illuſtriſſimo Archiepiſcopo Mechlinienfi, D.
Houio anno 1600. vocatus ; cùm liſtere le pollici
tus effet , aufugit ad alylum omnium Antichrilti
præcurforum.Princeps ille ; qui præſtigiatorem iu
dicio, auctoritate ,non iure eripuerat;vix biennium
fuperuixit , & florente ætate interiit;nec quicquam
illi poſtquam malæ cauſæ defer fionem ſuſceperat, B ritus quofdam ſuperſtitiolos? v.g. ve ti talem ex- h lup.c. 3 .
poſtea feliciter in gubernatione ceſſit. Non impu pectas effectum , in tergo figuræ eum debcasin- 9.1.
nitos vnquam Deus Principes finit , hoſtium de fcribere ; ſi contrarium , in fronte, idque faciendú
fenſores : quia nominatim vetuit, ne præſtigiatri
cem quis viuere patiatur,Exod .22 v.18 . boc eft , vt
Philo interpretatur ,nolur differri ſupplicium :ſed
ipfo quo coniuncta forer die ,interfici mandauit .
QV Æ STIO I.
An vir characterum , annulorum , ſigillorum ,aui
imagixum ſu ,qualem Mage contendunt.
Vm Magis ſentiuntProlomçus,Aphrodifęus,
Porphyrius & alij Platonici, & ftultilini Ar
tephius ac Thebith ; ex recentioribus Pompona
tius , Ficinus, Dulcis, & Antón. Mizaldus in Cen-
tur . Memorabil.fed fuperſtitiosè .
Verè & prudenter negarunt Hippocrates , Ga
lenus & quos citabimus in fer. q.3. omnes. Sanè
rem acu tetigit Tatianus Allyrius; cenfens,fi quid
his efficiatur, id ex conſtituto fieri, dumtaxat quia
dæmones hæc ſibi figna conſtituerunt, & quaſdam
quali teſferas militares , aut pacta conuenta,vt ho
mines folent vcrborum certas formulas . Moſes
a Doctor.
dubitant. Mayınon pronunciar' ,mendaces & ſtulcos eſle,
6.72. qui ſoli figuræ , ſoli ſcripturæ ,ſolis denique linca
mentis ,aut vocibus aëre fracto natis,rantam mira
b D. Tho . bilium poteſtatem adſcribunt,conſentiuneMedici,
22.9.96.a. Theologi, & luriſperitinoftri..
2. & 4.
Notandum ex Conrado VVimpinâ , 'Magos Dnibus etiam interuenit blaſphemia ,dum holce fan
cótra göt :triplex genus imaginum ſeu figurarum habere. ctos fingunt nefariè Magicis initiatos, item quia fi
105. & ibi Qubuſdam adhibendas docent fuffunigationes
Ferrar . & incantationes, & per quinquaginta quatuor an
Silu . verb . gelorum nomina exorciſationes, & alia , quæ per
fupereft.q. fida funt & manifeſtam continét idololatriam.pri
lus de lu- mò quia hæc nomina nó niſi à dæmonibus potue
perftic.pa. runt accepiſe( quod Cardanus fatetur d. ) Secun
3. Marti- dò,quia dicere quòd tales fumigationes honorent
nus de Ar- Deú, aut Deo placeant,eſt errorin fide :dicere auté
fuperftitio quod talibus vti, non ſit dæmones ſacrificio ho
nib . Con- norare, & ideò damnabiliter iforgrazpeverv ,etiá eft
dronchus crror . Vtrumque definiuit Facultas Theologica
lib.z. de Lucetiana . Arric.10 . 11 .
morb , ve
nefic.ca.s . Alterum genus imaginum ,caracteribus & ſcul-
BoKelius pturis innititur , barbaris & peregrinis, in quibus
libr . de ſunt nouem caldariæ, & nomina quatuor princi
philtris c..
Vairus, pum huius mundi cardinum , & ter ſeptem nomina
Anan . & ex Mahumeticis deliriis Arabum decerpta : quas il
alij. li figuras auctoribus tribuunt Germoni Babyloni
ç lib.de fu co , Hermeti Ægyptio, & Thori Græco: tales etiam
perſtit. ca. numerant quatuor Salomonis annulos, talia cun
pen. & vlt.
ali.18 . de Cta patet annumeranda primo generi ſuperſtitio
varietat. ſorum & execrabilium ;nec vim vlla habere poſſe,
niſi à dæmone;quo Doctore & Dedicatore miſeri
M
CARV
MAGI
ca acceperunt :quæ per ſe vana & inania elie , deli
ciis & laminis agens, docuit D.Hieront ... Fatenture in vita
etiá ipſimet Albertus Magnus, & Rogerius Baco- S.Hilario
nis , circa
nus.Ėft etiam in fide error , quod vnus dæmon lit med.
Rex Orientis, Alius Occidentis , & præſertim fuo
merito ? fArti. Pa
rif.25 .
Tertiam ſpeciem genuit axioma quoddam Pro
lomæi , vultus inferiores cælo fubie &tos vultibus cæle
ftibus; & hinc intulere ſcorpios omnes terreſtres
regi à ſcorpio cæleſti, piſciculos omnes fluuiatiles
à cæleſtibus pifcibus, hoc nugamétum dcfendunt
cum Ptolomeo permultis .Sed ſuperiusiam ex par g Tertul
te hoc confutatum fuit." nunc addo ,fi tam potens lia. Alber
illa correſpondentia imaginariæ figure ſuperioris tus , Ba
conus,Mi
in hanc veram figuram -inferiorem ; cur adiungunt haldus.
aliquando manu dextrâ, aliquando læuâ : ligillum
modò fodiendum capite deorſum , inodò capite
furſum , & cçtera de hoc genere . Vnde nihilve
reor concludere , cum Gerſone , & VVimpina ,
hanc etiam vltimam fpeciem ſuperſtitiolam dam
natam efle. Fundantur enim hæc omnia in aphori
ſmo Magico libri impii quiinſcribiturARBAGH
THEL 779278 in Septenâ 2.vbi traditur , quod
quando Deus nomina rebus vel perſonis impofuit,
fimul cum nominibus vires & officia quadam il
lis diftribuit: & ita caracteres ac nomina conſtella
ta (. h . Imagines ſub ceriâ conſtellatione formata de
c nominate) habent vim non ratione figuræ vel pro
nunciationis , ſcd ratione virtutis feu officij illius,
quod Deus ad tale nomen vel characterem ordi
nauit . ] Hoc totum eft mendacium confctum ad
ſtabiliendam hanc ſuperſtitionem . Nomina quidé
Deus in ſcripturis impofuit ſanctis quibuſdá , my
ſterij fignificandi cauflà, & officio corum , quo iſti
functuri, conuenientia : fed ipli nomini Deus vim
effectiuam nullam indidit. Animantibus verò cun
ctis Adam nomina indidit,non Deus.
Par ratio eft de annullis & figillis Magicis , qua
tumuis pręferant ſpecioliſſimanomina Raphaëlis,
Machabæorum , Salomonis ,Elizei,Zacharia ,Có
ſtantini, & quorumdam ſanctorum : quibus nomi
gnum crucis, quo in figno vicit ille Magnus Imp .
annumerant ſigillis ſuis dæmoniacis.
Denique certò tenendum quando effectus ali
quis ſequitur vſum characterum , annulorum , fi
gillorum velimaginum : quod fieri interdum con
tendunt ': id totum à dæmone fieri, qui conſtituta- 'i Plato 2 .
rum à ſe nugarum credulitatem conatur , vel de de Repub.
nouo mentibus inferere, vel infertam profundiùs nuslib.10
& ftabiliùs infigere. c.1.Philo
Porrò vt nugacitas Hermetis & fimilium de- ftrat.lib.z
prehendatur , vel ab indoctis,decerpam nonnulla, vitç Apol
ex Italico lib . Ludouici Dulcis : qui non vtili exé - phuslil».8.
Eplo fictitij Salomonis & Hermitis figilla in lucem antiq.c.2.
edidit , deceret potiùs in Eccleſiâ Catholicâ talia
obrui ſilentij cinere ,quàm typis ta ſplendidè euul
gari. Aiunt ergo nugones : Qu gemmápoffideat,
cui inſculptus aries, leo , vel ſagittarius, cunctis
eum gratum & gratioſum fore : cui virgo , taurus
capricornus,huncreligionis amplectendæ auiduin
effici; cui gemini, libra,aquarius,hos amicosfidos,
legum tenaces , & concordiæ ſtudioſos före ; con
trà cui cancer ,ſcorpius,piſces , iis inferendum amo
rem ,iniquitatis,leuitatis mendacij:cuiSacurnicha
racter
 LIBRI I.
racter, is glifcens robore; cui louis,amabilis ,fortu-, A , ſanctus doctor.d.cap. 104. conceſſerit , imagines
natus , ad ſummos honores prouehendus, cui Mar
cis, inuictus ; cui Solis, opulentus;cui Veneris, im
merlabilis, & omnium compos votorum : idem ,
cui Lunæ. Quid multa?nulla eſt imago ſtellæ , cui
non peculiaris efficacitas inhæreat. Mitto ftellas,
draconis figura ,lætum facit , & diuiten ; aſtrolabij,
fatidicum ;idem (ride)alini,fichryſolitho inſculpta:
ranæ inimicos ad pacem , amicos ad odium impel
lit;cameli,dæmones cogit, & c. bacille lib.3.de gem
mis à c.6. vſque ad c.oli. Sinugabatur, certè craffè
rider Prælatum illum , vnum ex Eccleſiæ cardini
bus ,cui opus inſcribit:G ſeriò ,non habeo quî excu
ſem ,cùm ea quæ ſolius Dei ſunt; infundere, pro
phetiam , & religionis ac fidei amorem , tenacita
témque & fimilia, tribuit aſinorum & ſiderum fi
guris :Nonne hoc eſt ſuadere, vt relictis bonis arti
bus, & ftudiis Ethicis ,demergat ſe humana curio
ſitas in barathrum ſuperſtitionum , & facere , vt
cuique fit Deus annulus fculptus quédextra gerit ?
Sed aliâ ex parte negotium facellunt Pompo
nat . & Caietanus. Ille ,cum obiicimus , pentágonos
circulos , & alia huiuſmodi ligna aur characteres
dumtaxat effe , qualitates quaſdam quantitatis : i
plain verò quantitatem , non eſſe principium ope
ratiuum : Reſpondet,non efle figuram principium o
perationis , ſed tamen ad operationem plurimum
conferre : fic eniin deformem materiæ figuram ,
hominis animo triſtitiam , fpeciofam verò eidem
gaudium adferre.quod fine rationc ab eo dicitur,
quia Magici characteres, nihil neque pulchritudi
nis, neque deformitatis notatu dignæ, aut idonea
ad has paſſiones gignendas , habent. Quod cùm
ipſemet videret Pomponat. tandem confugit ad
credulitatem iis vtentium . Verùm credulitatis non
maior vis eft,quàm imaginationis ; de qua vide di
eta præcedenti capite.
Caietan.vt eratacuto ingenio & peracri , vltrò
k 2.2.4. etiam communem ſententiam nonnullis laceflit k .
96.a.2. Primò ſic ratiocinatur. figura ,licet nó ſitiplum
principium operationis ,eſt tamen comprincipium .
ergo, vt eſt figura,habet peculiarem effectum . An
tecedens probat;tum quia in artificum inſtrumen
D
tis efficit figura, vt illa fic, vel fic operentur: tum
quia ferrum latum ſuper aquas fertur , quod li in
formam aliam contrahas, demergetur. Refpondeo,
figuram eſſe comprincipium in motu locali , & o
perationibus quæ per hunc motum fiunt ; vt ſunt
variæ diuiſiones continui per dolabram ; per mal
leum ,per aſciam ;per ſerram :non verò in operatio
nibus ,quæ fiunt per alterationem : neque id pro
bant eius confirmationes : quarum etiam vltima
fortaffis falla eft, vix enim ferrum in tantam latitu
dinem queat extenuari, vt poroſum fiat , & aquis
immerſabile. Sed eſto fiat,erit non ratione figuræ,
ſed ratione quantitatis , quæ re non differt ab ipsâ
ſubſtantiâ,fecundùm multos. quæro enim , quâ fi
gurâ velit eſſe ferrum ,circulari, quadrâgan penca-| E robuſtus eſle , vt impedimenta cuncta contraria,
gonâ:ſi dicat, hæc vel illâ : inferam idem fore ſi aliâ vel ei non reſiſtant , vel per reſiſtentiam , quando
fit formata lamina;æquè tenui & latâ figurâ : quod
indiciuin eſt nihil operari figuram.ſi dicat qualiber
in figurâ ſufficere illam extenſionem & diductio
nem ferri ;certè fateatur neceſſe eſt , à figurâ hoc
non pendere, non minus enim differunt extenſio
quantitatis , & figura quantitati extenſæ impreſſa,
quàm albedo à ſuperficie parietis dealbati.
Secundò adfert fundamentum illud tertiæ fpe
ciei imaginum.quod iam exploſum eſt.
Tertiò prætendit auctoritatem D.Thom . quaſi
CA P. II . 19
haſce virtutem aliquam de cælo habere, quatenus
ſuntimagines , & rem conftituunt in ſpecie artiti
ciali.Refpondeo D.Thomam cùm eo capite has ſu
perſtitiones impugnet,hoc tantùm ex perſonâ ad
uerſariorum dixifle, quaſi dicat;licet tibi de imagi
nibus id concederem , de characteribus tamen hoc
fallum foret .
Quartò lubdit , videridurum & difficile cos o
mnes damnare ,qui talibus vtuntur imaginibus .
Refpondeo , ſtultorum elle numerum infinitum ; ideò
fufficere quod re verâ res fitmala ,& fuperſtitioſa.
Hactenus fufficiantdicta ; plura ſuppeditant, qui
1 Langius
ex profeſſo de hac re ! d.epift.34.
B Medina d.
QV Æ STIO II. cap. 7. fol.
72. Ana
An numeris arithmeticis aut muſicis magica vis nias d. lib .
vlla infit? 4. Carda 1
nus li. 16.
Arres Orthodoxi paſſim de numerorumcon- de varict.
Plet eres & li. 1 8. de
nexione multa philofophantur: iidem tamen ſubtilitat
dumtaxat , in hac proportione & connexione nu- Ciruelus .
merali, diuina quædamn myſteria contemplaban - lup.& Bap.
tur ,nec vllam vim naturalem ,vel Magicam ,nume- Segnus li.
ris ipſis, quâ tales, tribuebant. Pythagoraiverò & de vero
ftudio
Platonici,putidè ſuperſtitioſi in hac re fuerunt. Sit Chriftia
Concluſio , Numerus, quâ numerus eft , nullam 110 c.7
neque naturalem , neque ſupernataralem vim operandi
С continet .] Hanc qui neget , philofophum negat
Andr.Laurentiuslib.8.hiſt.Anatom.q.10. & pro
bat optimè Leonard. Vairus lib . 2. de faſcino cap .
1 1. & Catholicicæteri , ad vnum , concedunt:præ
ſertim ,quotquotnumerum , nihil reale elle à rebus
numeratis diſtinctum contendunt. quid enim o
peretur , quod ipſum folummodò imaginarium
eft : fed & ab illis concedenda concluſio , qui vo
lunt eſſe aliquid reale rebus numeratis fuperaddi
tum. Fatentur enim , numerum eſſe quantitatem :
quantitas verò per ſe non eſt operatiua , nifi fortè
motus localis, de quo nunc non agitur. Denique
quæcumque de figurâ diximus, eadem in numeris
locum obtinent.Numerus enim , eſt quantiras dil
creta;cuius, quàm continuæ , non poteft effe maior
efficacitas.
Cur igitur ( dicat aliquis ) annus climactericus
homini lolet eſſe lethalis , & octimeſtris partus
minimè vitalis : fi non aliquid momenti numerus
habet ? Quoad partuin octimeſtrem ,id contingit:
quia ſemen humanum multiplex eſt. quoddam
perficit fætum ſeptimo menſe, & tunc fætus poſt
ſextum menſem conatur exire : quod fi non reperit
magnam refiftentiam , tunc validus exit & robu
ſtus; fi verò reperit ,continua illa menfis pugna de
bilitatur , & octauo menſe debilis atque inualidus
admodùm prodit in lucem . Aliud femen perficit
fætum nono tantùm menſe , & tunc fætus ante
hunc menſem non conatur exire , foléxque adeò
marer vterum ferr diutiùs, non admodum debili
tetur . Vide Hippocratem lib . de O Etimeſtri partu ,
quem tutiùs hac in re ſequeris , quàm Academicos
ad numerorum vim ſuperſtitiosè confugientes;
quorum dicta inuenies in opere erudito Fabij
Paullini lib . 6. Hebdomad.c.4 .Hippocratem ſecu
tus idem reſponditAndr.Laurentius lib.8 . hiſt. A
natom .cap .9. & q. 30. Annorum climacterico
rum ratio , vt & Criticorum dierum , potiſſimum
pendet ab humorum & complexionis, quæ in ho .
B 4 minibus
 TIONVM
20 DISQUISI
minibus ſunt,ratione ac periodo quadam naturali: Aj iuuarı , de quibus egerat Laurentius d . libro 3 .
Nam ad muſicorum numerorum vim confugien cap . 7. & 8.
tes Pythagoræos, & ad Arithmeticos calculos re Cur denique quilibet ſeprenarius ſuum habear
ducentes alios , aut aſtrologorum planetarias nu indicem ,nempe quaternarium , caulam efle com
gas prouocantes Aſtrologos accuratèrefutat And. mune phyſicis & arithmeticis axioma , partes de
Laurentius lib.3.de criſibus, vſque ad cap .8. Fra
caſtorium, qui lib.de cauſis criticorum dierum o
mnia retulit ad motum humoris melancholici, re
fellit idem cap.9 . & 10. & poftea tandem cap.13 .
ſuam ſententiam proponit,caufas eſſe duas, mate
rialem & efficientem . Materialem eſſe quemlibet
humorem noxium quantitate vel qualitate pecca
tem . Efficientem effe duplicem , vniuerfalem &
particularem . Vniuerſalem & remotam eſſe cælú,
cuius vires ferè omnes Luna excipiat , & nobis co- | B | leptimanæ medius eſt,parique cum extremis iun
municet. Particularem & propinquam eſſe ipſam
naturam , quam Hippocrates vocat calorem inſi.
tum ,Galenus facultatem corpus diſpenſantem , alij
temperiem fiue fpiritum vocant: quæ fic motiones
ſuas ftatis circuitibus perficit, quaſi ratione vtere
tur : quod G aliquando errat , id à materiæ vitio
procedit,eam contumacia fua vincentis .
Itaque quod tardior vel celerior fir criſis , id
partim materiali,partim efficienti cauſæ tribuen
dum . Si enim humor ſit temperamento calidus,
ſubſtantiâ tenuis, & qualitate benignus , facilius à
naturâ domari , celeriùs coqui, & excerni: Sicral
ſus, frigidus & contumax ,difficiliùs. item à vali
diore naturâ ,citiùsjà debiliore ,tardiùs coqui .
Quod autem nunc pari,nunc impari die contin
gat criſis ,id à fola materiali caufa prouenire, nem
pe peculiari humoris cuiuſque motu; bilem certio
quoque die moueri,pituitam quotidie ,melancho
licum humorem quarto die. Ergo biliofos mor
bos omnes imparibus iudicari diebus , cæteros
quotidie ex paribus : quia iiſdem diebus morbi iû
dicandi,quibus mouentur . Huius quotidiani, ter
ciani , & quartani motus cauſam non minusoccul
tam effe quàm magnetis aut catharticorum ſunt
proprietates.
Quod denique feptenariis tantum perfectæ &
ſalutares criſes perficiantur , id totum efficienti
çauſæ tribuendum . Natura ,(inquit)definitum fibi
. Tempus
elegir tempus,quo motusfuos & criſes perficit
illud fola experientia ( quam ſolam Hippocrateste
cutus, ve docuit idemcap . 1 1. ) Septimo die ,decimo
quarto, vigefimo,perfe&tas ó ſalutares criſesſapè con
ringers :Sunt igitur prafixi illi dies , & à natura ordi
nati,Cur autem feptenarium potius , quàm alium nu
merum , ſibi pro delicys elegerit natura : Faretur id
altioris eſſe contemplationis , & Theologicam red
dit rationem. Hoc ideo factum , quia rerum omnium
Parens & Creator Deus eam Nalura legem impo
fuit.Nam et dici feptimobenedixit Deus , eum fi
lys Ifrael, tanquam celebratiſſimam commendauit,&
Septimo die poft abfoluram vniuerſi istins , quod oculis
cernimus, creationem , quieuit ab operibusſuis. Natu-
ram ergo cuiuſque particularem criſes ſeptimo
quoque die perfectasmoliri, nec cas alio vnquam
aggredi die,niſi aut impedita aut laceſſita fuerit; &
ideo propter huiuſmodi impedimenta , nonnun
quam intercedentibus diebus ſeu intercalaribus
criſes fiunt ( de quo idem egit lib. 2. à cap. 13. &
hoc lib.13.cap. 1 s. Particularem denique hanc cau
Cam ab illa vniuerſali efficiente, nempe cæli inotu ,
iuuari ; vt fi aliquando accidat lunæ feptimanas cũ
ſeptenariis morbis concurrere, criſis inde meritò
fęlicior faciliórque (peretur. & hactenus tantùm à
Galeno in libb . dediebus decretoriis Aſtrologos
VM
MAGICAR
fuis proximis totis iudicare : vt cum architectus ex
fundamento parietes , ex parietibus tectum futu
rum ,totámque domum colligit. Seprenarij partes
in quas proximèreſoluitur duas elle : quatuor ſci
licet , & tria: Sed propinquior eft quaternarius , in
dicabit ergo quartus ſeptimum : & vndecimus, qui
ſecundæ leptimanæ quartus eſt , decimumquar
tum ; & decimusfeptimus, qui tertiæ leptimana
quartus eſt, vigeſimum . Quinetiam quartus dies
gitur ſocietate ,vnde fit, vt ſi primus dies morbum
diſcutere aggrediatur , ei finem quartus imponat:
Si primus nihil tentet, ſed quartus morbum iudi
careaggrediatur,feptimusfinem imponat . ] Hacte
nus ille Regis Chriſtianiſſimimedicus.
Ex dictis ſequitur,fiquos Pentaphylli herba ef
fectus habeat,non ipfi quinario ,fed fubftantiæ fo
liorum , tribuendos. Superſtitioſum autem efle,
quod vnum eius folium ephimeram , tria tertia
nam ,quatuor quartanam ſanent,item quod helio
tropii grana tria tertianæ , quatuor quartanæ pro
fint; item alia , huiuſmodi in medicinis per liga
menta ſeruari malo exemplo ſolitis. tale quoque
C fuerit arbitrari pilulas ſeu catapotia impari nu
mero plus prodeſſe quàm pari , licet æquali præ
bcantur quantitate. Mufici numeri vi magna po
lent, non vt nuineri. fed vt tonorum varietate , &
ſoni modulamine ſuauiter animú afficientes : qua
de re mox plura. Sequitur etiam ex dictis vanos
elle ac ſuperſtitioſos , qui vim aliquam ineſle vo
lunt certis pſalmis:eo quòd certo numero ſint col
locati , & cos credunt efficaces , vt proſperè cæpta
legentiſuccedant, vel vt grauibus periculis libe
rentur,vt Pſal. 1. Beatus vir : quia vnitas eſt quid
perfectum , quaſi verò feptenariis & ſenariis, &
quinariis , & ternariis ſua quoque non fit perfe
&tio.Dicunt etiam Pſal. 10. In Domino confido, feli.
D cem eſſe ,quia denarius numerus eſt bonus : & quia
centenarius ex decies decé conflatur , idcò adhuc
feliciorem eſſe centeſimum Pſalmum , Miſericor
diam & iudicium , Refelluntur, quia denarius, aut
centenarius,quatenus numeri ſunt,bonitatem rea
lem nullam habent. Nam nec phyſicam ,nec echi .
cain bonitatem habent , ſed artificioſam tantùm
ab imaginatione numerantis procedentem , quæ
non obtinet vllam in corpora , ſeu res quæ nume
rantur , efficacitatem , Deinde in Hebræo fonte a
lius eſt ordo Pſalmorum , quàm in verſione Lati
na : ergo qui pſalmus felix eft fecundùm verfionem
Latinam , infelix erit fecúdum fontem Hebræum,
quod eft dictu abſurdiſſimam : vel , dicenti He
Ebraicè vnus erit felix,ex dicentiLatinè alius : quod
æquè ridiculum . Meritò igitur hos numerarios
pſalmiſticos damnat Ciruelus Darocenfis p. 3. de
superſtitionib.c.6.in fine.
Ceterùm fraus & dolus Magorum numerario
rum ex eo quoque deprehenditur , quòd Archi
magus ex Proclo tradidit : non agerc ipfos de nu
mero fenſili & materiali , ſed de formali ( vt vo
cant ) & rationali . Etenim ratio formalis numeri
nihil eft aliud quàm illud ipſum , quo plura indiui
dua,plura lunt & ab vnitate recedunt , quod ſiue
ſitpura negatio , fiuequid pofitiuum , certè nihil
ad operandum efficax indiuiduis adiungit. Nimi
ruin
 L
LIBRI I. CAP . IV . 21

rum nebulones,fub hac voce forinalis numeri , ali- A contrabı Mufurum cantu , etiam in nocturna quuete .
quid occulunt , quod ad ipfam dæmonis ex pacto lib.28.c.22.Cuius rei,quamuis noſter amicus ,de
b lib ., " operationem pertineat. Confirmatur hæc conie relitterariâ,vt qui optimè meritus,credat rationem
cap. 28.
cTertul.de ctura vehementer, quia priſci hæretici, qui nume. non quærendam , led elle anilem quandam vete
præfcript. ris multum tribuerunt, DeMagiâ iidem conuicti rum opinioncm : tamen , quia de ferpentum incan
cap. 46.- non ſemelfuerút. De Baſilidianis id Irenæus pro tatione nonnulla in S.S. mentio eft,vioftendam lib.
piphá. hæ dit poſt quem ceteri . idem de Marco conftarve ſeg.videtur ratio diligenter inueftiganda .
tel. 24. & tuftifimo illo heretico, & de Gnofticis omnibus '.
alii. Inprimis arbitror,diftinguendum inter modos
d Irenæus Cautè igitur legenda, quæ , de efficacia imparis muſicos,& fulurros magicos,ſeu mala carmina:bis
lib. 1.c.12 numeri , maiore, quàm paris, congerit ,nec fatis di nullam vim ineſle naturalem ,ſed dæmonem ex pa
c . Irenæus gerit,Petrus Gregoriusin Syntaxiartis mirabilis : cto ſerpentes ſoporare,vrnas diffringere , & quæ ta
lib.2.c.27 . qui , quod eam fententiam tribuit orthodoxis
f lib . 15.C. pa lia facere: illis vim phyficam inefle. Vtverò intel
10 . tribus D.Hieronymo, & Cypriano ,magnam illis ligamus, quæ & quanta inGt,rurfusdiſtinguendum
iniuriam facit. cúmque loca eorum nulla citer , inter ea, quæ ſenſu prædita , & quæ fenfus expertia.
meritò vanitatis in ea re arguitur, dum , quod pa- | B ná nihil dubito animalia ſenſu auditûs prçdita,mu
tres de imparis numeri myiteriis, (quòd vnitas,& ſicis modis capi pofle,& catcnusadmiterim quę de
Trinitas in lacroſanctâ cernantur Trinitate & mirismufices effectibus adferunt prædicti poetæ ,
præftantiâ diſlerunt: hoc ille, ad neſcio quam vim & , vt ipfe ait , Senilem recitans fabulam Martianus
phyſicam , cum Agrippa Mago & hæretico, quem Capella lib.de Muſica.Nam quod Fabius Paullinus
patribus teſtem adiungit, ne quid dicam grauiùs, ca vult vlteriùs obtinere , non credo: Sed in iis, quæ
inconſideratè retulit: Vide D. Hieron.apolog.pro adanimantia aurita pertinent,verifimilia fateor; vt
libris contra louinianum ſub finem , & deprehen & in Euſebii verbis de laudibusConſtantini;quæ ve
des meritò hæc à medicis, & ab Hicronymo , Ori rò ad inſenſibilia , reiicula & redicula puro , vt dc
genem ,Tertullianum ,Cyprianúmque cirari , qui laxis & filuis , & c. Et ideò argumento Plutarchi
bus hoc Petrus Gregor . impegir. videndum etiam in Sympoſ. & Solinic. 7. Polshift. quo ab Arionis
ne quid vanæ ſuperſticionis haurias ex libro Fabij delphinc, ad Megarcnles vel Thebanos muros ar
Paulini ; De numero Seprenario : nam quæ ille,non gumentantur, non affentior.capi carmine fera po
tam ex luâ , quàm Platonicorum ſententiâ, pluri tuit, faxa non potuere. Nihilominùs cenſet vir ille
ma retulit, ca Catholicæ Theologiæ parùm funt C doctus , diſputandi ſaltem ( vt ait ) gratia oſtendi
confentanca , vt quod illi muſicis numeris Magi pofle ,hanc attractionem filuarum & faxorum ve
De vi mu
cam vim fatis apertè cibuerunt. Nam quæ de vi ram fuiſſe: Scd poftea fol . 184.proteſtatur, ſe quæ
fices.
mulices commenti poetæ , illa Platonici in Nume ad probandum affert omnia ex Platonicorum lo
rorum , quà numeri ,virtutem tranſtulerunt, Scri lummodò mente aſſerere; nec afſentiri, niſi qua.e.
pſerant de Orphei muſica ; illam dæmonibus, ani nùs cum facroſanctæ EcclcGæ ſanctionibus cófen
mantibus brutis, faxis , arboribus imperalle . Sice tiunt.Prudenter hoc & cautè ,libi:melius etiam aliis
nim Ouidius ,de arboribus; cauiflet, fi poftquam poëtarum illa & Platonico
gua poftquam parte refedit rum deliria, tam diligenter & calidè aliquot capiti
Disgeniisi vales,& fila ſonantia mouit : bus propoſuerat; cenſuram ſingulis ſeu antidotu ex
Vmbra loco venit: non Chaonis abfuit arbor, Catholicæ Theologiæ apothecâ appofuillet , ne
Non nemus Eliadum , non frondibus eſculus altis, phaleratis illis dictisminùs eruditi decipiantur.No
Nec tilia molles,nec fagus connuba laurus. fecit : quare nonnullum precium operæ futurum ,
Vos quoque flexibileshedera veniftis,efy una fi coner præſtare,quod ab inſtituto noftro minime
Tampinea vites, et ami ta viribus vlmi,oc. D alienuin arbitror : ftrictim tamen & indicando,
Metan orph . lib . 1o . & Seneca Herc.Fur.addit de quid in eius argumentis lectori cauendum .
dæmonibus ,feris, & faxis, & Aquiis . Primùm c.s.citat poëtas , & quos citaui fcripto
Quæ filias, aguas,faxaqueiraxerat res Ethnicos; quibus quatenus credendum , non
Ars,qua prabuerar fluminibusmoras: repeto.Nec Nicolai Vicentini muſici verba perti
sd cuius fonitum conſtuteram fere, nent ad fabuloſa illa de Amphione & Orpheo; ſed
Mulcer non foluis vocibus inferos. ad veros effcctus, quosveteres memorarunt: nec
Ventos addit Horatius . Steuchus Eugubinus in Pſal. 67. initiò aliud ad
Vnde vocalem temerè inſecute fert , quam nudam fabulæ Thrciciæ commemora
Orphea filue: tionem . Hæ quod ad auctoritates ab co citatas
ſufficient.
Arte maternâ rapidos morantem
“ Fluminum lapſus,celeréſque ventos. Cap. 6. do 7. modos proponit omnino feptem ,
de manibus , & dæmonibus idem tradidere Virgi quibus hæc mira Orpheus facere potuerit ; quos
lius 4. Georg . & 6.Æneid . Ouid.Seneca,Horatius, priuſquàm diſcutiamus, illud mihi ſpero neminem
Propertius, & hæc breuiter complexus Manilius, Efore qui non concedat : non qui probat fieri potuif
adhnxit de lideribus. ſe ,eum continuò id factum cuincere. quid; qui le
At iyra didactis per cælum cornibus inter demonſtraturum id pollicitus,ne probabiliter qui
Sidera confpicitur , qua quondam ceperat Orpheus dem / aut fallor magnoperè)id fieripoſſe probauit,
Omne quod attigerat cantu; Manesque per ipſos niſivltimâratione, quę ad muſices vim nihil omni
Fecitirer domuitque infernas carmine leges. no facit, Et principio fundamentum locat omnium
Huic fimilis honos, ſimilisque potentia cakſa: modorum ,quod eft huiuſmodi.monetur cælum bara
Tunc ſiluas,& ſaxa trahens,nunc fidera ducit, moriâ ,& poriflimum ipſi planeta.quid fi cum Ariſto
Er rapit immenfum mundi reuolubilis orbem . tele id negem ? nonne delebitur tota ædificii deli
Ecce ye vim mulici numeri porrigant in aquam, neatio: agam benignius.eſto . quid tum ? hæc Har
aërem ,terram ,cælum , lidera, & inferos. Sed & il monia ,iplo Proclo & Platonicis aliis teftantibus,
lud inuenio apud Plinium de cantu ; Figlinarum o non eſt ſenſu corporco perceptibilis , ſed animo
pera mulii rumpicredunt tali modo ; & de lerpentibus tantú ac mente ; cuius qui faxa & arbores expertes
eflc
 ‫ܐܐ‬ DISQ VISITIONVM
effe neget , Cautes ipſe fit profectò & caudex. , A
Deinde, ait,inferiora omnia fubiecta eſſe planeris, e
à ftellis vim accipere. quod , quia nimis indefinite,
& vniuerſim dictum ,certè negamus.probat expe
rimento florum & herbarum ; quæ ad lunæ incre
menta & folis conuerſiones mutantur , mouen
tur,creſcunt,marceſcunt ;animalium quoque quæ
liderum naturas fequuntur ; & lapidum , quorum
eadem lex eſt , vt Heliotropij qui folem imitatur,
Selenitis qui lunam , Helioſelini qui vtrúmque fi
dus , magnetis qui cynoſuræ. Quæ tamen omnia
dicimus ad occulcas quaſdam qualitates , iis rebus
inſitas , referenda.nam fi non pender hoc à pecu
liari naturâ lapidum ,animalium ,fruticum horum ;
ſi hoc totum oritur à ſubiectione illâ inferiorum
corporum ad ftellas ; cur non cæteræ herbæ , ani
malia , lapides idem perpetiuntur ? ſed pergit , &
admirandos ſympathiæ & antipathiæ memorat
effectus , & contendit eos inde naſci, quòd omnes
res naturales à ſtellarum radiis illis dicatis,peculia
ri charactere virtutis earum participe inlignian
tur; & fuperiora corpora in hæc inferiora vires
ſuas infundant: cogor repetere nonnulla ex cap.3.
9.1. & leuiter iterum delibare, fateor cælorum or
bes & aſtra nonnihil inAuerc virium in res infe
riores ; ſed non quiduis promiſcuè cuiuis , verùm
pro naturâ fubftantiæ fiue eſſentiæ cuiúſque rei ,
aptè & diuerfimodè, & præterea pro diſpoſitione
quoque qualitatum , & conditione fingulorum in
diuiduorum . Sic enim , non adamas , ſed magnes
conuertitur ; non ad Orientis viciniora figna , fed
ad Arcton. Si cynoſura influit in magnetem quiz
inferior; cur non in ferrum , plumbum ,aut alios la
pides ? Deinde multò præftantioris eſt efficacix,
vim attrahendi tribuere alteri : quàm ipſum illud
attrahere ad ſe.verbi gratia ,efficaciore influxu in
digeret cynoſura ,ad dandum magneri vim ferrum
alliciendi, quàm ad attrahendum iplum magne
tem. Nec fequitur,magnes attrahit ferrum , & ma
gnes attrahitur à cynoſurâ; ergo magnes vim fer
rum attrahendi accepit influxu cynoſuræ . Quæ
poteſt eſſe tanta vis efficaciæ fiderum , vt in res
adeò differentes ſpecie ac genere ; ventos, Alumos,
montes, filuas, laxa,dæmones ; muſicum fonum fa
ciant efficaciter hæc omnia imperio quodam ope
rantem ? quo pacto idem ſonusvnius citharæ tam
diuerſa potuit attrahere : fruftrà confugias ad fym
pathias & antipathias : nam hæ non defluunt ex fi
deribus , non depluuntur ab orbibus cæleſtibus,
ſed ipſas rerum differentias & fpecificas formas
conſequuntur.At quæ de peculiari illo charactere
aftrorum Platonici iacticant;ca Thcologi( hoc eft
Philoſophi Chriſtiani ) vr comincntitia , & de fu
perſtitione vehementer ſuſpecta, jampridem ex
ploſerunt. Nos ergo iubeamus illa valere , quia
Catholici ſumus, quia ſuperſtitionem deteftamur .
Quæ addit , maioris momenti non ſunt. Nec enim
na:uralis Magia, cùm vult fummis infima ineffe, & | Etis.Specula reddunt imagines ſola ſuperficiei poli
in imis latere fumma ; tam confulum chaos voluit
inducere, vt cunctis imis omnia ſumma, & cuncta
ima ſummis omnibus velit ineffe ; ſed quędam qui
buſdam : nempe iis , quorum formæ (pecificæ ido
neæ ſunt, ad fummorum influxus recipiendos:quæ
conditio inſenſilibus iftis deeft. Vnus eft ac folus
Deus,in
quo vno cætera omnia excellenti quadam
eminentique ſunt dignitate : ipfe ſolus eſt harmo
nia fui , & vniuerfi : & hoc lenlu foluiumodò ve
cum cſt , cippovíæv ouvéyelvtò wãv, harmoniam vni
uerſa continere : quia videlicetDeus omnia in nu
MAGICARVM
mero , pondere , & menſurâ diſpoſuit. Quod vlie
riùs Anton . Mizaldus tetenderit lib.de harmonia
cæli ở terra, factum ab eo ,nec piè , nec philoſophi
cè . Quod Macrobius afferit,Muficâ capi omne quod
viuit : id li de muſica ſoni corporei & veri loqui
mur ;non niſi de illis crcaturis verum eſt ,quæ ſenſu
auditùs verè prædita ſunt:fi de muſicâ capias meta
phoricâ vel iinaginariâ aut ſpeculatiuâ illâ ,quæ in
nudâ quadam proportione quantitatiuâ pofita eft;
nihil ad Dionyſium , quod aiunt. nam ſaxa, &
filuas talis mulica , non niſi imaginariè & meta
phoricè duxerit.Mundianima quadam , animari o
vinere quacumque in mundo funt,eſt merum figmen
tum gentilium philoſophorum ,in Theologorum
B ſcholis iampridem damnatum :cùm nulla ſitmun
di anima ſegregata à formis ſubſtantialibus rerum
ſingularum .Silaxa viua ſunt,vt voluere poſt Tha
letem & Timæú Philoponus lib . 1. de anima & a
lij , & multis Paulinus c.6.nititur probare; viuunt
animâ propriâ,non communi; & propriâ,qualivi.
uæ ſunt arbores,vegetante dumtaxat ,nóſenſitiuâ.
nec aliud vel Hippocratis libr.de natura pueri , vel
Plotini 4.Enncad . 4. argumentis probatur. Quale
verò illud,& an Eccleſiæ tolerandum :ſtellas viju da
rationepræditas,quod dicitur fol. 198.cuius dogma
tis fallitas erronea doctiſſimè ab Elpencæo lib.de
Animatione cælorum antè multos annos fuit demon
ſtrata. At lapides vary varie à Stellarum radiis mo
uentur:vt felonites,quinon folùm figurâ & colorib .
C
lunam imitatur, fed etiam motu:illam enim vſque
ſubſequitur , vel potius cum illa circumfertur : vt
magnes, qui vim quoque motum aliis tradendi, &
in alios transferendi accepit ; vt pantaura, lapis ab
Apollonio inuentus , qui ceteros ipfe lapides tra
hit ; vt androdamus , qui argentum , æs, & ferrum ; vt
lapis ille Cyzici fugitiuus, quem Argonautæ pro
anchorâ vſi ibi reliquerant , & Cyzicæni è Prita
næo fæpè profugum plumbo fixerunt: vt automa'a
varia Boetij & aliorum ,quæ motum hunc accepe
re à radiis fiderum , lele in loca & corpora ifta in
feriora penetrantium , & in ea agentium ; ſicut et
iam obicctâ imago in ſpeculare vitrum , & paries in
vocem reflectendam , & ignis in ſulphur atque ef
D
cam . Hæc ille : quæ me à fententia nequeunt dimo
ucre . Nam ſine neceſſitate vlla hi radij conftituun
tur, quos aliàs rcfurauimus . Autumata illa ,cùm lint
artificioſa, ab artificio humano per certa quædam
inſtrumenta mathematicis fulta proportionibus,
tendiculis ,rotulis, & c . vim acceperunt , non à ſtel
lis, & ab intrinſeco , non extrinfecùs patiebantur,
& mouebantur : vt cernere eſt in illo B. Franciſco,
& aliis nonnullis , quæ ſereniſſimus Archidux Au
ſtriæ ,dux Styrix, Carinthiæ , & c . Ferdinandus Ca
roli F.Ferdinandi N. maioribus ſuis religionis ze.
lo, & virtute,digniffimus,poſſidet.Ignis agit in ſul
phur & in eſcam ,nó in alia, quia alia carent diſpo
litionibus ad lubitam inflammationem requiſi
cura diaphana, & fplendida æqualitate , per con
gruam incruſtationem terminata. Echo Tola vo
cis repercuſſione reſultat : & hæc omnia promi
fcuè obtinent, quouis planeta, aut fidere domi
nante. Quod & in magnete,androdamante,pantau
ra , & aliis lapidibus deprehendas. Vnde patet non
à cæleſti corpore, ſed à propria( quod cogor fæ
pius repetere , quia aduerfarii cadem læpius incul
cant)forma & lpecie hanc vim hiſce gemmis indi
tam , cælo nihil largiente,præter communcm ſuumi
& ordinarium influxum : atque ita ſelenites pro
prer
1
 LIBRI I. CAP. IV . Q. 11. 23

pter occultam aliquam qualitatem , à ſpecificâ dif- A renda;reijcere oportere quæ auferant, & ea muſi
ferentiâ cius manantem , admirandas illas muta cum deteſtari, probare verò quæ ferant. Secunda
tiones colorum & motus edit ; eò quòd qualitas eſt conſiderare quæ ſtella ,cui loco, vel rei , vel bo
illa lunaribus qualitatibus amicâ quadam naturæ mini maxiinè dominetur ; & obferuare qualibus
ſimilitudine, & (vt fic loquar) amoris phyſici vin pallim (onis atque cantibus illi hoinines vtantur,
culo ,colligetur. Nec mirum nos has qualitates ex & ex quo genere harmoniæ quçlıbet ex naturâ res
plicare non poffe ; quia ipſi fontes earum , nempe fit conſtituta ( id eſt qua proportione , & quomo
differentiæ fpecificæ ,nos latent. Ponendas tamen do .) vt ipfe fimiles quaſdam muficus adhibeat,vna
differentia fpecifica'conuincit. Nam diuerſa ſpe cum ſignificationibus ,quæ ſideribus iiſdem ftudet
cies diuerſas diſpoſitiones naturales requirit : & exponere.
medicis experimento compertum eſt, quædam ſe Tertia eſt regula, animaduertere fitus aſpectul
totis, hoc eſt differentię ſpecificæ ſeu formæ ra que ftellarum quotidianos, & ſub his explorare
tione ; quædam ,non niſi vna aliqua qualitate ad ad quales potiſſimum ſermones, cantus , motus,
certos effectus idonea reperiri : & quæ talia , illa ſaltus , mores, actus incitari homines , & res fin
quouis tempore vim illam apta nata funt exercere, gulæ ad quos effectus ſoleanı : vé fimilia pro virili
nec opus eft expectare dum iftud vel illud aſtrum in cantibus adhibeat , & imitetur calo fimili
B
dominetur.
placituris , ſimilémque ſuſcepturis influxum .]
Vanitas commenti huius Platonici adhuc cla Hactenus illi: quæ omnia nos , vt futilia & magix
riùs eluceſcit , fi modum ipſum , quem ex refutatis veritæ quædam reginina & inuolucra , reiicimus,
hiſce argumentis eliciunt,preſliùs conſideres:hunc capite 3.quajt.1 . capire 4.guaft.1 . & , quoad verba
ita expreſſum habes fol. centefimo nonagefimo fepti illa ſignificantia, reiiciemusmox ſeq. quæſtioné .
mo . Quemadmodum ex ceria herbarum ý vaporã Prima regula illis fallis fundamentis innititur ,&
commiſtione e compofitione , per artem medicam a obſeruationem exigit, cui adipiſcendæ nullius ho
stronomicámque confe &ta,conflatur communis quadam minis vita ,fed nec cornicis fæcula , fufficiant , quæ
forma, velui harmonia , ſiderum muneribus e quaſi eriam eſt in ſeincertiſſima.Secunda non eft expers
dore ornata ;vt in theriaca , gua mirificam habere vim erroris & hærefis , cenfentium aſtra hominibus
exiſtimarur, aduerſus aduenianiem fene &tutem atque dominari ,de qua differemus (Deo dante ) lıbroter.
venenum , tribus in ea pariter conſentientibus virturi to diſputationurn contra diuinationem aſtrologicam .
bus,cælefti fcilicet ,per artificium oportuna admixiio Tertia , quoad res ſenſus expertes , cantu aut vocc
nis accerfita: altera irem celeſti,ſed parıbuseius natu- c mouendas , vtdocui , ridicula & indigna philoſo
raliter infira:tertia demum elementari. Sic ex ionis ,pri phis eſt cenſenda.
mo quidem ad fiderum normam delectis, deinde ad eo Cùm ergo talia fint Platonicorum fundamen
rummet exemplar & conuerientiam inter ſe compoſi ta ,non obícurum eſt aliquid videntibus,quàm ſo
Tis ; communis quaſi quadam harmonie formacolligi lidè & prudenter arenæ inædificentur feptem illi
tur, & in ea cæleftis etiam vis fuboritur : cælesti illa modi, quibus capire 7. aſſerit , Orpheum verè &
huic fimiliter temperata reſpondenti harmonia , qua reapſe laxa, & liluas , trahere cum animantibus
virtus cælitus deuocata,poffit animos flectere, delenire, ad cicharæ modulos potuiſſe :Sed qui iſti modi:
ad iram impellere,cohiberéque.] In quibus verbis co Primus eſt id fieri potuiſſe vi ipſa muſices ca
lorum ,vt dixi,influxum cliciente, deducente,attra
geriem quandam video fallarum ſuppoſitionum .
1. Quod per aſtrologicas obſeruationes vult the hente . ] Hic modus nititur duabus falſis hypothe
riacam & cçtera medicamenta componi & admi fibus:īcilicet, eſſe quandam mundi animam , bar
ſceri , quæro quo tempore pharınacopæo fit aſtro monicis numeris compofitam ,res ſingulas perua
rum iſte ſitus conſiderandus ? an herbarum legen dentem , quæ muſico concentu delectetur, item
darum , an miſcendarum , an vtroque ? fi veroque, D cælum & fidera eſſe animata animâ rationis com
annus Platonicus ille magnus eſt expectandus , & pote , & quæ irâ concitetur , & voce ſonorâ de
interea virtus herbarum emarceſcet. Si legenda mulceatur . Quæ cuncta à Theologis improbari,
rum ,atqui quando miſcebuntur, fors erit in Auxus ipſemet Paullinus fatetur.
contrarius : fi miſcendarum ; non yno die, fed fæpè Secundus eſt,hac virtute præditum eſſe cantum ,
multis hæc commiſtio fit,deinde quî fieri poteſt, non ſoni tantùm ratione , fed ex occulta quoque
vt cùm tanta fit diuerſitas:immò & contrariæ quá vi verborum , qua cæleftem illam vim detrahide
doque qualitates herbarum miſcendarum ,vnus & lupernâ fede poſle cenſent; & confirmantprodi
idem cæli influxus vno tempore,idem tribuat ſin gii plenis verborum aliis effectibus , quæ omnia
gulis quod ſingula requirunt, & quod conueniar prudenter Paullinus ex Theologorum præſcripto
vniuerſis ?Item communis illa forma, eſt chymæra ad dæmonum fraudes referenda non diffitetur
tantum Platonica , & quoddam ens rationis , nul fol.204.6 206 .
quam ſubliſtens, vel exiſtens : vt etiam prima illa Tertius eſtdependens ex illâ aſtrologicâ obſer
vis coletis dependens à certa dierum , & men uatione ; cui Ptolemæus , & Albumazar , & fimiles
E
lium , & annorum obſeruatione ſuperſtitiola. plurimùm tribuêre : hunc quoque Paullinus fol.
Hanc denique vim , volunt commiſceri virtutipri 207.Magicæ annumerat ; addere debuit , illicitæ &
mæ cælo deuocatæ (nonne videris , lector, tibiau dæmoniacæ ,ne quis de naturali accipiat .
dire ritus magicos Numa de loue Elicio ; & ſinni Quartus inde petitur , quòd proporciones nu
ubus: fed pergunt; ad deuocandum autem , et Te merorum vim habeant ſimilem figuris: figura
necelle cognitionem conuenientiæ tonorum cuni rum verò certis lineis & punctis conformatarum
regulis;ad hanc cognitioné,teſte Ficino, tres regu admiranda fit efficacia : & quia lyra Orphei , ad
las aſtronomos prælcribere. Prima eſt indagare, cæleſtis lyrę figuram fuerit conformata. Sed hanc
quas in ſe vires habeat, & quos effectus ex ſe pro rationem , & Platonicorum de figurarum virtute
ducat quælibet ftella, ſidus , & aſpectus; & quæ deliramentum , meritò Paullinus, cum Thcolo .
rum quodque ferat , & quæ auferat: & in fonis at gis , nugas & ſomnia effe credit , & addit Conciliis
que verborum ſignificationibus hæc cuncta inſe ac Pontificum decretis effe prohibitum huiuſmo
di ſtu

2
24 DISQUISITIONVM
di tudium.Ego refutauid.c.i.q.4 . A rationis , vt veriffimè iudicauit Paulanias libro 6 .
Quintus modus , eſt petitus à vi quadam exi
miâ naturæ , qua id ſoli Orpheo , vel cum paucis,e
fat conceſſum ;per quandam ſympathiæ rationem
illi cum rebus omnibus , per quaſdam indiui
duas conditiones ad hoc aptas , indicam : vt vi
demus rebus innumeris à naturâ quaſdam virtu
tes mirificas inſicas , quarum plurima exempla
idem accumulat Paullinus à fol. 210. gſed miſcet
vera falſis, comperta incompertis : iis quæ in S. S.
legimus , quæ apud poëtas leguntur: & quæ diui
no factamiraculo,iis quæ naturali vi perficiuntur.
Quid enim cum naturâ commune robori Sam .
ſonis :aut quæ virtus illa naturalis comæ vel capil
lis inſita ? nec vlla vi naturali Franciæ Reges
ſtrumam fanant contactu : nec aſina Balaam lo
quens,nec campana Vililla, nec piſciculi cænobij
Mauriciani , inter naturæ admiranda debuerunt
numerari ; nec veriſimile eſt Orpheo vim illam
attractiuam lapidum ac filuarum à naturâ datam .
Nam exemplorum , quæ phyſicâ ratione con
ſtant , & ab eo referuntur , omnia ſic vim exſe
runt in vnius tantùm fpeciei materiam vt in
alterius nihil tale queant. Magnes ferrum attra
hit , non auri minorem molem. Tentíritas cro
codili fugiunt , non alpides aut hippopotami , lu
pini tergoris tympanum in agninæ pellis tympa
num valet, non in vitulinæ. Galli cantum formi
dar leo , non vulpes , & fic de cæteris dicendum .
At Orpheum cenſent iſti vim habuiſſe deducendi
cantu non tantùm quercus , ſed onines omninò
ſpecies arboreas , nec arbores tantùm , ſed &
qualiacunque ſaxa & marmora, rupes iplas & va
ſtos montes , Oſlam , Rhodopen , & c.animalia
quoque , non docilia modò , vt ſunt elephas, ac
delphin , & cerui:ſed feras maximè efferas ac ſto
lidas cuiuſque ſpeciei.
Sextus modus tradit admixtionem artificio lain
& naturalem elementorum . Verùm hæc etli ini
rifica quandoque perficiat, in quæſtione tamen ,
de qua nunc agimus , eft fuperflua. Nam hîc
nulla naturalis elementorum admixtio inter
uenit ; fed nuda per fonum citharæ aëris ver- D
beratio , quæ res inanimas non poteſt attrahere,
nec ſenſus aurium expertia demulcere . Natura
lis elementorum in cantu admixtionis nihil repe
rio : ſed ſolam illam imaginoſam triplicis generis
virium commixtionem , quain eile nullam o
ſtendi.
Septimus ,eſt vis attractiua quædam falcinatrix
ſeu magica: quam cùm Plotinus d. libro 4 . fieri
velit ,velex occultis quibuſdam qualitatibus re
rum , vel figuris, vel cantu , vel deliderio feu i
maginatione; ſecundum & tertium modum iam
reiecimus : quartum quoque , qua tribuit ima- E
ginationi virtutem efficacem in longè ab immagi
nante diſtantia : ſed & primum refutaui , o
Itendens nullam dari poſle phylicam qualitatem
occultam , quæ in tam diuerfæ (peciei , imò &
generis res fimul eodem modo queat operari ,
cùm id eam fit necefle facere per modum caulæ ,
non prima ſeu vniuerſalis, ſed ſecundariæ & par
ticularis. Nec enim vlla qualitas ineſt fingularis
ylli rei fingulari , qua ſingularis eſt, quin ad di
{poſitiones indiuiduas pertineat , & ab ipſis dima
net ;& proindenon niſi effectum particularem &
ſibi proportionatum poteſt producere.
Reſtar ergo ,illa que de inanimatorum attractio
ne feruntur , elle velfabuloſa , vel damoniace ope
MAGICARVM
Nam Orpheum magum inſignem fuifle, menini
me apud Suidam legere .
Addamus mufices effcctum alium mirabilein .
Taranıulam vocant , infectum ab vrbe Taren
to Apuliæ , vbi frequens; eius duo funt genera ,
quæ videntur Buſtainantius in libro de animanuibus
acra fcriptura & alij , non ſatis diſcernere. Vnum
est ex genere lacertarum , quod ftellio vocari po .
teſt , Salmanqueſam vocant Hiſpani , de quo non
loquimur modò : alterum eſt ex genere araneo
ruin , feu phalangiorum , Hiſpanix ( quod ſciam )
ignotum ,huicpeculiare eft, quod ex Matthiolo in
Diofcoridem libro 2.capire s 7. referam . Vagatur æ
B ſtate in campis,& proferpit ex terrę cauernulis , &
icit meflores ,quorum cura ocreis non munita , icti
alij perpetuò canunt, alii rident,alij plorant ,alij fal
tant,alij clamitant, alii dormiunt,alij vigiliis affi
ciuntur, alij vomitionibus laborant , alij ludant,
alij tremebundi fiunt , alij pauoribus infeſtantur;
alij alia patiuntur incommoda, fiúntquc phreneti
cis , lymphaticis, ac maniacis fimiles. sed mirum
(addit Matthiolus)ceriè , guim facilè huiuſce veneni
vis muſicâ mulceaiur. Quandoquidim , vt equidem
arreſtari poffum ,andiris lyricis inftrumeniis, vel tibia
rum ſono primotarım occurfu à languoribus ceſſani,
in medium tripudiare & ſaltare incipiunt, rámque
diu rem profequuntur , ac ſi ſani effene , o nullo un
C quam tenerentur dolore, quod fi eueniat , vt tibicines
tantillum conquiefcant,ac interponanı, non multo poft
tempore in terram concidunt, & ad priftinos redeunt
languores:mifi tamdiu indeficiente fonitu ſaliant, aique
tripudient ,donec veneni virus partim infenfibiliter per
culis meatus,partim per ſudorem exeat e diſcuria
iur.Obidigirur tibicines ſtipendio conducuniur,alier
natimque mutantur,vtabſgae vlla fonitus iniermi(10
ne,larndin tripudient demorſi,quouſque penitùs eurari:
cùm tamen dum hec aguntur,fint,qui antidotis cos cor
roboreui,nimirum iheriaca,mithridatico,ac aliis , qua
venenoſorum morfibus aduerſantur.] Hæc ille , qui
bus addendum videri mulicam iuuare , quia me
lancholicos & lymphaticos affectus venenum il
lud inſerit, fi ad hoc aptum nacta humorem cor
poris & ideò muſica: quod S. S. profitetur , læti
tiam in animo gignente , pellitur noxa contraria.
Confirmatur : quia non quiuis moduli quibuſ
uis admorſis , ſed certicertis proſunt. Vnde na
tum , vt quidam hoc non perpendentes ; qui in
eos inciderant, quibus congrua modulatio non
adhibebatur , hanc experientiam aufi fuerint ne
gare,lippis & conſoribus notiſſimnam . Audiui, qui
adderent;fi quæ pupugerat tarantula, ctiam alio in
loco, moreretur ,confeſtim morbo liberari ictum
ab câ: quod fi verum , admirandum fanè eft huius
venenimiraculum :do cuiuscauſa mihi non liquet.
quæ enim dependentia veneni tam reinoti à ſua
matrice ſeu fonte ? aut quæ hæc operatio in tam
diſtans?
a li. 1.& 5 .
QV Æ STIO 111. cótra Cel.
ſum .
b Serenus
An verbis , & incantationibus vis infit morbos lib . de re
Sanandi, aut mirifica perficiendi? med.
Aetius li.8
' I DETV
ETY R Origenes • non immunis ab hoc c... Octa
VID errore , quem ſecuti quidam medici valdè uianus in
ſuperſtitioſi. Q. Serenus,b & Aëtius , & alii.co- Marcel. &
natur Trallianus etiam Galeno afcribere : con- Trallianus
ſentiunt Arabes ferè omnes Cabbaliſtæ & paſsim .
recen
 LIBRI 1.
I. CAP.
recentiores ludæi; Magi quoque omnes , cum
a lib. 2.8.c. Agrippa & Paracelſo :Plinius“, & cum eo recen
2. tiores quidam , qui Platoni nimis addi &ti, Item
b Picus in Cabaliſtæ quarti ordinis. Nam vt hoc obiter di
Pofitione.
cam , tot eorum ſunt ordines . primus eorum qui
Magicis ,
Ficin .li.de fequuntur traditionem R.Rambani ſuper Gene
vita ſtudio lim,de quinquaginta portis intelligentiæ.Sccun
qui fequuntur Abraham à veneris, qui in li
for.
po & c. dus:
na .Pom-
cxI.C.etia bro ſuo de creatione mundi ponit triginta duas
Grillād.de femitas fapientiæ ,quas amplexi R.Ifaac, & Iacob
lortileg. 2. Cohen. In his duobus nihil deprebendomagi
8.& Pet. le
Loyer.li.r . cum ,ſed ſolas nugas . Tertius ordo fuit ponétium
de ipect.c. decem enumerationes, Nezer Zephiroth, vt Ioſeph
vic. & li.4. Caſtilienſis in ſua Iſagoge,Ioleph filius Carnicol
6-7 & Aug. in libro portarum iuſticiæ , & Paulus Ritius in
Thuanus
in Paraba Porta lucis : hi incipiunt viam ſternere ſuperſti
ta vindto. tioni. Quartiordinis ſunt, qui conſtiruunt plura
dicés,Ver- principia,nam quinquaginta portis addunt, litte
ba meden- ras 22.alphabeti, & fic faciunt numeiū 72. quem
tur morbis
vocant SEMHAMAPHORES , nomen expoſito
corporis,
& c. quod rium Dei, & dicunteſſe numeruin L XX11.Ange
fànè erro- lorum præſidium orbis , & per quos inuocatos
neum eft: ſedanrur miracula ab hominibus , hanc docucre
illos velit ! oſeph Carnitof, & Recanath ,& alij.Hực elt Ca
excuſare bala merè blaſphemia & magica . Verùm hi om
dicédo, lo- nisdiuerſis fundamenris nituntur. Quidam im
qui de ve : piè negant,curadun , hiſce rebusdæmonum ope
bis, vt funt
pacto ni ja interueniat, nec ne ( vt Paracelſus qui proin
xa: fed hoc de ſatis indicant ca naturaliter non perfici : & hoc
foret im- dicere hæreticum eſt.Alij ( ve quos citaui medici ,
propriè & Plinius ) lolis adhærent experimentis, & quæ
vim verbis
tribuere : fieri vident , leuiter nimis illis ipſis, quæ cernunt
quæ nó ex adhiberismediis affcubunt,de iis quç non vident
lis, fed ex nihil cogitantes. Platonici quoque Phyſiologiæ
pacto con- ininùs addi&ti, Magicis autem nugis nimis credu
uento &
li: facilè pro naturalibusluperſtitioſa multa rece
quidé per
dæmoné. perunt, contra hos omnes hanc ftatuimus
‫תורת‬ Conclufionem , Nulla vocabula vim habent na
‫קנצח‬ ihralem v: Inera vel morbos ſanandi, vel noxas alias
Num.s.
depellends. ]
Dixi, 2 : Ula ( negans de quouis verboruin ge
nere ) liue ore prola :a , ſiue ſcripto comprehenſa:
Guc ſola & incomplexa ( vt vocant ) ſiue comple .
xa , & in propofitionem vel orationem aliquam
verfu aut prosâ rçlara : fiue ſignificatiua, lue nihil
ſignificantia : fue Hebræa , liue alterius lingux :
fiue dicta cum fibilo aut afflatu , fiue aliter, quo
modocumque, abſente, vel præſente agro.
Dixi,vim ra'uralem ,quia Zelotypiæ illa adiu
ratio & lex Toráth KINA , quicquid habeat
efficacitatis,defurfum habebat : ferè ſicut hodie,
preces Eccleſiaſticæ , formulæ Sacramentorum &
Sacramentalium , & exorciſmi, vim habent ſuper
naturalem ex Dei inſtitutione , vel gracioſocon
currendi modo : qua de re non eſt noſtri inſtituti
nunc dillerere . Nec enim ( quod pro totâ hac ma
teriâ notandum ) nuncagimus de opere naturali ,
vi opponituroperi animali , veloperi libero , vel
ope i violento, led vt opponitur operi artificiali ,
veletiam operi ſupernaturali.Deusad huius vni-
verli perfectionem primò ftatuit quendain ordi
nem neu'd , dum rebus fingulis largitus eſt natu
- am ſuam atque eflentiam peculiarem , & lingu
lis dedit proprias huic naturæ congruentes ope
vationes : quæ vocantur operationes naturales, quia
natutæ ſuppoſiti ſunt conuenicntes.Deinde Deus
addidit alium ordinem fapernaturalem , qui poteſt
diuidi in duas ſpecies , prima eft ordo gratia feu mi.
racn'ofus, ( pro iiſdem enim hæc duo nunc lumno )
IV . Q. III . 25
A ad quem ordinem pertinent quædam operatio .
nes, quæ vires hominum & Angelorum omnium
exluperant: quaruin operationum principium non
eſt rei fingularis natura , ſed ipſa illa Dei gratia ,
voluntasabſoluta ,& omnipotentia : hæ dicuntur
operationes gratia & fupernaturales ſtrictè fumptâ
voce , item operationes miraculofa .Altera eft , ordo
prodigiofus, qui ordo reipsâ non excedit cerminos
naturalis ordinis , fed tantùm dicitur exccdere ra
tione modi , quem vel omnes homines, vel pleri .
que ignorant : & ideo lolemus cum quoque vo
care lupernaturalem ,largè accepto vocabulo ,cla
riùs autem ac ſignificantiùs vocatur ordo freler
naturalis:ad quen referuntur multæ mirificx ope
rationes factæ per bonos , vel malos Angelos mo
B
tu locali , vel ſubira naturalium agentium appli
catione . Quoniam verò in his ,eff ctus naturæ re
rum fecundùm cſſentiam non repugnat , nec mo
dus operandi vires angelicas exſuperat : ideò ta
les effectus potiùs ſunt naturales latè ſumprâ vo f 1. 1. in
ce , quàm ſupernaturales aur miraculori propriè princ.D.de
extraordi.
loquendo: & præternacurales ,quàm contrarij na
cognit.
tu ! æ aut violenti : quia tamen vulgò cenſentur or
g Hippoc.
dinem natura ſuperare , ideò ſolent ſupernatura. l. de lacro
libus annumerari , ſed propriè ac preſsè præteina- len
norb.Ga
.
Curales , aut miri , aut prodigioſi ,debent vocari . 10. fimpli.
Tres ergo Deus ordines ſtatuit, naturalem , mira- medi.Fer
culorum , & prodigiofum : feu ,fi duos malis ,natu- nelij de ab
dir.rer.cau
ralem & fupernaturalem . His alium adiunxit or fis libr.2.c.
c dinem hoino, nempe Rerum artificialsum : quando decur.ſup.
res naturales , fini à fe intento accommodans, & nat. Beni
applicans ,diuerſas rebus formas indidit: quas illis uen . lib.de
natura non tribuillet , niſi induſtria huniani intel- abd.inorb.
cauf. Ioan .
lectus adlaboraffer . Numquam tamen poteſt hu- Lágij epif.
mana induſtria quicquam efficere, quod rerum 33. Franc.
naturę repugnet: quare naturali ordini accedit ifte Valefij de
facra Phi
artificialis, non verò cum deſtruit , & fubferuit lofop.ca. z .
potiùs quàın tran cendit: & naturale , in hac & Auger.Fer
cæteris hoc tractatu quæſtionibus primo cantum rer. libr. 2 .
illo modo lumimus : vt tres illos alios ordines ex metho . ca.
cludamus : artificialem , prodigioſum , & mira- 11.libr.Scalig
16.de.
culorum ſu btil.cap.
Notandum præterea,naturalem effectum à na- 349. Con
turâ non produci , nili motu vel mutatione , fani- dronch . li.
v tas autem mutatione fiat neceſſe eſt ,mutatio non vcncfic.ca:.
contingit , fiue qualitatum actiuarum virtute. s . Bokelij
actiuæ qualitates ad operandum exigunt ſubie - li. de phil
tris cap. I.
tum aptum , & idonee ad agendum præparatum .
hThcoph.
Ex hoc fundamento contra cunctas aduerſa- libro 9.de
riorum machinas validè conſurgit conclufio , quæ Hiſt.plant.
fuit omnium Patrum : excepto fortaſsis Origene: Plutarchi
D. Thomæ, Gerſonis , & Theologorum cuncto- in vita pe
rum ( quod ſciam ): Vlpiani etiam'1.C.negantis Maymóli.
incantationes medicinis annumerandas, fuit me- 1. perplex.
dicorum & philoſophorum ſaniorum ". 0.72.Leon.
Vairi lib.2 .
Vt auctoritate , Gc & ratione præualemus . Ita de Falcino
enim ratiocinamur. Verba nullam vim ncque ar- ca.11.Ant.
tificialem ,nequenaturalem ,neque ſupernatura- Mira.li.26 .
lem habent ,ad huiuſmodi effectus.de vi artifi- de ting.cer
E ciali,nemo vmquam vel ſuſpicatus fuit.Superna- tim libr.com
toralis li foret : gratiæ,aut miraculi foret : hoc au- de venen.
tem dici nequit.quia Deus nibil tale promiſit ,ncc
Ecclefiæ rcuelauit, quale Magi iactant : nec iuuat
Deus Magicas incantationes :nec in Beelzebub
ſic operatur,ne gloriam illi ſuam ea méfura com
municet, qua folet Angelis & Bcatis . Vnde appa - fi In Odyfi.
ret ,quàm incautè nuperus ille Homeri interpres agés de Ly
Spondanus foleat repetere illud axioma : Dei bo- canthro
nitaris effe ,ad eiúfque gloriam pertinere, tam admran - pis.
с
 26 DISQVISITIONVM
daseffectiones creature , nempe demoni , conceſſijfe :,A |Pici in concluſionibus Cabaliſticis ( quem opri
Sed Caluinianus erat , cùm illa iuuenis ſcriberet:
maturior ætate , cùm relipuit , & ad Catholicos
rediit , numquam hoc effutiiſſet.Si ſupernaturalis
iſta vis mon eſt: non reſtar, vt fit prodigioſa, veli
naturalis . Si prodigioſa : non fit miniſterio bono
tum Angelorum : quia ( vt poftea docebo ) hi ſe
non immiſcent Magicis operationibus : ergo mi
niſterio malorum Angelorum.quod negát aduer
ſarij quidam , ſed vim argumenti nequeunteua
dere : faren :ur alij , & ideò coguntur etiam fateri
vim verbis nullam inefle.
Denique nullam verba hæc vim habent natu
ralem.quia verba fi ſcripta: ſunt quid mortuum ,
& omnis energiæ expers: quæ li quam vim ha
benr, ab atramenti vel chartæ ,cui inſcripta ſunt, B ſyllabis quandam eſſecum cæleltibus corporibus
temperamento vim illam accipiant oporter. &
proindè (ua propriáque vi non operantur. Ore
verò prolata verba , vim tantùm babent contactu
aërem feriendi, ve & animalium reliquorúm que
inanimorum ſoni. Sed lonus tactum non magis
valet immutare, quàm color auditum ,vel dulce
do viſum , quia non ſunt ſenſuum iftorú obiccta.
Quare cùm ad fanationem corporis necefle fit,
ſenſum cactùs immutari : fareantur oporter,ſana
tioni morborum folam verborum prolacionem
vel ſcriprionem nihil conferre.
Reſpondet, Pomponatius , verbis primò & per
ſe duntaxat auditum , affe &tionibus,deinde animi
immutatis per accidens tactum quoque immuc los cominentus , ve ſanctiſſimis quibúſque re natur.
tari. Sicui videmus ( air )fieri ab oratoribus facultate bus faciliùs & libentiùs myſtas ſuos faciat aburi .
Rhetorice , a à peritis inuficis vi harmonia . ] Sed
contra : Oratores non verbis nudis , verùm pon
dere ſententiarum & rationun momentis per
fuadent: fi nuda tantùm barbaráque & nihil fi
gnificantia, vel parum apta permouendis animis ,
aut velanı & ridicula , vt ſunt incantatoruin ver
ba, proponerent :numquam animos concitarent .
In muſicis , ipſa concentûs ſuauitas & harnioni
ca modulatio diſtrahit animum à doloris cogita
tione, & ad lætitiam prouocans lenit & contem
perat humores : cui , quid ſimile in borrificis ac
ftridulis ſibilis atque ſuſurris magorum ?
Vidit etiam Pomponatius hîc le operam lufs
ſe: quare ad facram confugit anchoram ;hæc con
cingere propter fidem vehementem incantatoris,
& incantati , Hæc dicens cauſam præuaricaris
( Pomponati ) & vim verbis omnem detrahis . ſi
totum illud credulitas operatur ? quam tu fidem
nuncupas; quæro qualis iſta fides: non dices opi
nor ſupernaturalem ? & c enim vocare ſuperſtitio
nem atque perfidiam , prorſus impium & perfi
dum , dices ergo naturalem , fiue humanam , cuge,
x loco ci- babes tuæ caulæ fauentem Ferrerium k , qui fidu
tato . ciain hunc eriam ab aditantibus exigit . ridiculè .
quali poſſit imaginatio,vel adftantium ,vel iplius
incantatoris , quicquam operari in ægroti imagi .
I Refutatú nationem , corpus , velanimam '. Ipſius ægri cre
id. fupr.ca. dulitas confidentis fe iuuari poſſe ab ea re, quæ
proxim . nullam iuuandi vim habet naturalem , tam vehe
mens elle poffer; vt humorum inducat alceratio
nem, vnde ſanitas ſubſequeretur , vt bene Gale
nus , fi tamen ipſe auctor libri de Incantationi
bus : fed eo cafu ſanitas verbis dumtaxat adicri
benda vt occalioni cuidam ,non vt caufæ .
Simili modo finceræ & rectæ philoſophiæ re
pagnant, fententia Origenis libr.i.cas.cont. Cela
fum , nomina in vna lingua producere effectus,
quos nequeant in aliam tranſlata : & ſententia
MAGICARVM
mè refellit Petrus Ciruelus Daroccoſis in q.de
Cabala & Magia ludæorum, quæ eſt vltima inter
cius Paradoxas quæſtiones barbara & nihil ſigni.
ficantia nomina plus habere efficacitatis: ca quo.
que quæ Gregorius Tolofanus " tradidir : cùm de m libr. 19 .
Hiſtrionibus , & poëtis dicta ,ad excantatores ac- Syntax..
cap. 8.
commodat: quod corum verba tùm demum rata
ſint & cfficacia, cùm animo intento & obfirmato
ca proferunt.non enim iſti perſuadendo & affc
ctiones concitando operantur , vt illi .
Videte nunc friuola & impia Magices patro
cinia , & quibus fuperædificat , vana fundamen
ta : quæ Cabbalilicæ tamen inſaniz amatoribus
mirificè placuerunt. Aſſerunt priinò livreris &
& mentibus fympathiæ connexionem .quod ta
men non probant vlla ratione , ac ne traditione
quidem : nec poffe probari , niſi illorum teſti
monio , quibus id à dæmonibus foret reuela
tum , dæmones autem ſunt inendaciſſimi, num
quam ſpontè verum dicturi, nec à magis , vt ve
rum promant, compelli poffunt , id nunc ſuppo
no , inferiùs probaturus .
Secundò dicunt verba illa maioris natura ſua
efficaciæ effe , quæ ſunt orta à lingua dignio
re , & à ſanctiore dignitate inſtituta ,& quæ res
ſanctiores' lignificant : qua in re mirè nugatus
deprehenditur Laurent. " Ananias. Hoc diabo- n libr.z.de
dæ
mon.f.99
Sed refellitur , quia nec rei fan &tæ fignificatio,
nec linguæ dignitas, nec probitas hominis in
ſtituentis , vllam qualitatem phyſicam opera
tiuam poflunt vocabulis imprimere . Deus ctiam
formulis Magorum nihil gratiæ vel virtutis pro
miſit , nec elargitur , quomodo fit Deus fbicon
trarius ? quomodo approbet artes , quas ipleve .
cuit ? denique talia allerere blaſphemum & erro
neum efle Parifienfis facultas Theologica iam
pridem definiuit artic.9. 10.de Magia.
Tertiò lomniant, nomina propria radios quof
dam eſſe rerum , quas ſignificant, & in ipſis no
D minibus, quali xitam quandam latere. Quid
dignum Anticyris , fi non iſtud : Quicquid enim
Platonici dicant , nomina ſunt hoininum arbia
tratu indita . Nomina quoque nec ſunt ſubſtan
tiæ corporeæ aut ſpirituales , nec ſunt acciden
tia inhærentia ſubiecto : quare vitam in ſe ha
bere non poflunt: adueniunt quoque ſeu indun
cur rebus , quas ſignificant atque denominant,
extrinſecùs planè : quare nec emanentes à rebus
radij dicendi. Mulia quoque ſunt nomina ni
hil ſignificantia : multa quid aliud à rei natu
ra ſignificantia : quin & ipla illa , quæ natu
ram rei fignificant ( qualia putantur quæ crea
o Geneſ.2 .
turis Adamus impoſuit , ° ) hæc nullum po V.20 .
ruerunt à naturis rerom influxum recipere : quia
eres corporeæ naturaliter nihil efficere pof
ſunt in id quod corporis expers eft , vt funt no
mina.
Obiiciunt nobis , Deum ipſum rebus nomi
na indidiſſe. Probant , quia ſcriptum ſit , Omni
bus iis nomina voca ! P, & alibi ? : gaudere , quia no- ve
pPfal.146.
r. 4 .
mira vestra fcripta funt in cælis.Refpondeo
] Deum 9 Luc, 10.
quidem nofle.cũctarum rerum ,linguloroin ctiam ver. 19 .
Angelorum , & ftellarum ( de quibus eo loco agit
propheta ) naturas proprias, & fic ea , cùm lubet,
propriis nominibus, hoc eft cóuenientibus carum
naturæ
 LIBRI I. CA P. IV . Q. II I. 27

naturæ , vocare poſſe : fed ea nomina mortalibus , trogradè prolatam autſcriptam , inſolitos effectus
incognita ſunt,nec magis rcuelata.deinde prælens gignere. 3. debere ea quæ magus vult impetrare,
policum pro futuro ,vocabit; vt patet ex Hebræo inſcribi rei, quam vt inftrumentuin adhibet.exem
vocabulo , quod futuri eſt.temporis. Prior ergo pli gratia, fi tabella, vel pergameno vel herbæ fo
locus nihiliuuat hos argutatores.multò minùs po liis vtatur , debere inſcribere folio , membranæ
mlibr.19
ſterior : nihil enim aliud eſt nomina diſcipulorum vel tabellæ ; ad quem id effectum faciat. cur cedo ?
Syntax.
in cælo ſcripta eſſe ; quàm eſſe in amicorum Dei an quod verba non ſatis efficacia per ſe prolata?
cap. 8.
relata album , quod alibi dicitur inſcripta effe libro an quod alioqui dæmon furdus, vt ea non au
vita ; quod ſiue accipias ſecundum æternam Dei diat ; vel quod ſcripta quàm audita meliùs intelli
prædeſtinationem , quæ mutari nequit ; ſiue ſecun git ? an quòd ad memoriæ lapfum fulciendum o
dùm præſentem iuſtitiam , quæ mutationi obno pus hac induſtriâ ? nihil horum in caufa , ſed vafer
xia ;certè id homines impii parùm reuerenter ad ille vanarum obſcruationum multiplicatione , ve
indititia nomina, quibus ab hominibus diſcipuli lut variis retium plagugis, lic pluribus peccatis,mi
compellaban tur, audent transferre, quid magno ſeros amar illaqueare. Legi exempla quæ Lco .
perè gaudendum illis, ob communem fibi nomi nar. Vairus collegit , fed in his omnibus pa
s . li . 1. de
nationem cum cæteris hominibus, brutis etiam & Batum cum dæmone intercedens cauſa fuit cf- | fa fcin.c.
vrticis: quorum nomen non minùs Deo notú erat, fectionum . Vide inf. lib. 6. anacephalæoſ , mos .
qui nouit omnia? nito . V.
Hinc tamé illi inferunt,voces ſignificatiuas pri
mariò , per influxum cæleftem , ſignificare;ſecun QV ÆSTIO IV .
dariò rấtùm per hominum impofitionem : & quia
in ſignificatiuis nominibus vtrumque concurrit,in De amuletis & periapris.
non lignificatiuis alterum tantùm ; ideò plus viriú
haberenomina ſignificatiua. Quod imprimis alui Ota Græcorum athletarum conſuetudo, led
pernegant,qui non ſignificatiuis ampliùsdeferunt. Natal paucis; qui filacterijs vli ad victoriam ,ne nice
Equidem lubet ab hisomnibus quærere:num ne cerijs magicis ſuperaret aduerſarius. habes in anti
celie non fit quemlibet influxum cæleftium orbiú quis gloffis Iuuenalis Sat.111.hisverbis ; ruſtici di
per traduces qualitates in ſubicctam tam remotú dicerunt luxur iam & palæſtris vti, & fracterijs
influere ; iplis influentiis recipiendis aptum & ac ( corr . phila &teris ) ve athlecæ ad vincendum . %
n libr.z.de commodatum :deinde, num res incorporeæ, vt ſunt mox : nam & nicereria fillateria (ité corr.philateria )
natur. dz.
mionf.gq nomina, fint ſubiectum idoneum recipiendis qua- C lunt,quæ ob victoriam fiebant, & de collo penden
litatibus corporeis ? quorum vt prius nequit nega tia geſtabantur. ] Cunctis autem nota Romano
rizita pofterius nequit affirmari.Nihil ergo tribuit rum gentilium conſuetudo , qui ſoliti puerulis de
energiæ primus ille influxus cæleſtis . Iinpoſicio collo res turpiculas ſuſpendere, Prafiſcini, vr dice
quoque humaná, cùm fit nuda & merè arbitraria bant, nec faſcinarentur (vnde & Faſcins nomen in
denominatio , quid queat influere ; nec Argus vi ter obſcena relatum ) alia quoque amoleta ſucci
deat, quem ferunt fuifle oculatiſſimum . ni aut alterius materiæ contra morbos geſtitabant
Quartum dclirium eſt, vim complexorum ver quæ dicta amolera,amolimenta, ſeruatoria ,probra,
borum , ( propofitionum fcilicet & orationum ) quemadmodum & Græcis ſua fuere regiala
efficaciorcm elic. Primò quia veritas( inquit archi περιάμματα , αποτροπαια , ασάλευα , και φυλάκλάρια
magus)in ipja propoſitione contenta hic accidit: cuius malorum , veputabant, auerruncatoria. Sic etiam
veritatis vis maxima eft , quando formula ſeu carmen prodeffe fibi putabant Iudæi ſua philacteria, séque
virintis ac operationis aftri feu numinis , quod compre per illa cuſtodiri ac præſeruari à malis , perperam
Canime,continet commemorationem . j O Satan, Satan accipientes diuinum præceptum .. Eundem erro
tibiquàm perpetuò fimilis es ? pergis hoc telo di- D rem Catholicis, non hæreticus tantùm V Vier us; a Exo . 13 .
uinos honores confequi. Nonne latis hoc indi ſed & quiCatholicusvidetur ex ſcripris, R emigius :
cant,quæ myſtes ille tuus, exempla petit ,ex Hym Lotharingus , impingit ; hinc omnium periapto- Deut.6.8.
nis Oiphei & Apuleiiſcriptis, idololatriæ plenartú rum vſum temerè condemnantesex Patribus non Matt.23:
V.s. vbi
quia auctoritates illæ poëtarum refertæ vanitatis: fatis intellectis.
plura no
tam quia ſenſum ac intellectum carminis aftris al Dico primò , Amuleta huiuſmodi , que collo de- tamus in
fcribit: tum quia per hoc numen ,intelligit cacoda pendent , vim nullam obtinent naturalem ratione ver- commér.
mones ; quos altris & fingularum rerum fpecie borum , characterum , vel figure,vel conſtellationis:fed blib.z.dę
monolat.
bus Magica diſtribuit.Conatur etiam probare,quia dütaxat ratione materia fi gua buic anisparhie vel Sym c.3.
qui integram orationis texturam promit , magis a parbie visnaturalis infit .]Hæccóclufio eft Catholi
nimo dictis intendit , quàm qui verbum vnum at ocrú omniú , & etiain gentilium , quos præcedenti
que alterú:quare vis quoque vehemétior imagina quæſtione cirauimus. probatur, quia phyſicæ liga
tionis cócurrit, & fpiritus copiofior in ré incanta curæ facultas neceſſe eſt, vt à naturâ rei ipſius de
Genel... tam tranfit.Quæ vana lunt,nec emphitanda titiuil pendeat , quæ non competit niſi ratione materiæ
20, lirio. Nec enim imaginatio extra imaginantem in Ieu fubiecti. Quare fi quis effectus producatur,
res feiunctas vim habet vllam ; nec fpiritus vllus à cuius caula nequit eſſe vis naturalis ſubiecti: effe
loquente prodit, qui rem incantatam contingit: e ctus ille prodigioſus erit, & amulerum fuperftitio
præter afflatum :afflatus autem facultas ad ſanita ſum , qualia multa congreſſit Coſta Ben Lucas lu
tem nulla eft; ad morbum & noxam per córagium dæus Luſitanus s. Huc referendum , fi figuram
aliqua, vrdocuimus, attendunt ; quod Hiſpanicis pueris ex Gagate ad c li. de li
Ex his manifeſtúlit, falſa quoque eſſe, quæ ex tā collum deligant, manu in deriſum , incerto in gaturis.
Plal.146.
er. 4 . bellisaxiomatibus inferunt corollaria.primò quod cra digitos primores pollice , conformatâ. Higam
Luc. 1o. afferunt oportere , vt ficfanantes afflentægro , & vocant.
2
ver . 19. ei vocabula quali inhalent. 2. quamlibet huiuſmo Dico ſecúdò , Quãdo in ipſis verbis modo fcriprionis,
di incantationem præter ordinem ſolitum & re crucium numero , figura vel fimilibus ſpesnon pons
C 2 tur;
 28 DISQVISITIONVM MAGICARVM

tur ; pium á ſanctum oft reuerenria caufa Sancto- | A
rum reliquias, carcas agni Dei effigies , Euangelium
S. loannis. Pfalmum Dauidis, fimilia S. ſcripis
re teftimonia ſecum geftare cello appenfa : fed effe
Etus qui inde oritur erst ſupernaturalis, Dei beneficen.
tiæ adfcribendus, etliis autem ligaturus uti; quas vel
eius detorquens.Sed benè,quod ouillúm lanitium
iam deponere Scaliger incapit.
Poſterior pars concluſionis probatur canoni
bus , qui anathema fulminant in eos,qui philacte
riis (hoc eft conferuatoriis ) vtuntur ; & li clerici
ea faciant , iubent 'eos Eccleſiis eijci. Can.l.6 4.

vfus Ecclefia Cathol.vel probram medicoars

rum non
commendat; omnino eft probitum .]
Quod ad reliquias, videcur non ſatis cautè lo
cutus inſignis Doctor Theologus Ciruelus Daro
cenſis lib.de ſuperſti.b.4.p.3 . quandoleuiculisfultus
rationibus ſacrarum reliquiarum ad collum geſta
tionem improbare non veretur. Diſfentit ille ab
hæreticis, nam ipfe vult reliquias Sanctorum in
templis honorificè feruari , & adorari :ſed non
vult eas è priuatis collo appenfas geſtari ; temerè
reprehendens antiquam virorum valde lancto
rum conſuetudinem . Nonne B. Helena clauorum
CHRISTI vnum fræno equi, alium galcæ Con
ſtantini indidit ? Nonne B. Antonius palmatam il
lam Anachoretæ S.Pauli; & ipfius Antonii tritum
cum melote pallium exultans Athanaſius culit.Si
milia de Theodori Marcyris puluere Nyſſenus : de
Catena B. Petri magnus Gregorius. Sed in re notâ
non eft immorandum .
Concluſionis prior pars probatur, Ecclefiæ Ca
thol.inueterato & falutari more, nec non ſententia iurid de circūligantibus aurea Alexandrie
d Tho. 2.
2.9.96.ar. D. Thomæ.Maldon ." Nauarr. Silueftri & alior.
ratio eſt, quia Sanctorum reliquias ita ſemper ma- C spes nostra,vt poft crucem & mortem Domini , genti
Maldon.
in I.cap. iores noftri funt venerati : Agni illi ad hoc à ſolo lis regis imagine ſpem falutis habeamus ? &c. damna
loan . Pontif. Maximo quotannis benedicuntur : ſacræ
ſcripturæ teſtimonia , vt licet ore proferre , li
cet etiam deſcripta collo deferre , & narrat Leon
tius Epiſcopus lanctum Simeonem Salummulie
ri magæ anzulerum in tabellâ confcripfiffe; quo
geſtato illa non potuit ampliùs diuinare,necma
gica amuleta facere. ( Sær. 1. Iul. ) nec vllus ſan
&orum patrum hoc vnquam improbauit . Nam
D. Bafilius • damnat népzáyyata eharacteribus
e hom . in
Pl.45. ( nempe magicis ) inſignita. Incertus auctor in
f homil. Marth . qui exſtat inter Chryſoſtomiopera ", in
43.in uehitur in duo nequam genera hominum : primum ,
Matth . qui ex buiuſmodi ad collum fufpenfis ipfi fan-
ctiores volebant videri , vt Pharifæi olim: fecun
dum , qui ex eâdem ſuperbiâ, quæ ad collum alii
ſuſpenderent ,ipſide capillis, vel veſtimentis ſuis
g in Matt. largiebantur. Ipſe D. Chryſoſtomus mulierculas
hom.73 •
illas reprehendit , vel quòd non rectâ , ſed Phari
ſaicâ , id intentione facerent; vel quòd , per opi
nionis errorem , non à Dei gratiâ miraculorum
auxilium , fed ab ipfà materia , vel formâ fcriptu
tæ , id præſtolarentur: vt faciunt hodiè,qui dicunt
debere eſſe ſcriptum Euangelium in membrana
virgineâ , vel litteris vel lineis miniacis & cætera.
Sanè Chryſoſtomus eâdem id mente reprehen
h in d . c. dit, qua D. Hieronymus; h qui ſatis indicat , pha
23.Matth. tifaicam illam ſuperſtitionem præfidium ab ipfis
pittraçiolis , non deſuper à Cuſtode Iſrael , Deo
Sabaoth , exſpectantem ,ſe reprehendere : item
quòd quæ exțrinſecus gerebant, eorum cultum &
obſeruantiam intrinſecam , quæ præcipua , negli
gebant.Denique in vita S. Antoninj infeſtationem
quandam dæmonum , cùm preces quaſdam mem
branulæ infcripfiffet, & in cubiculo ante Deiparæ
Virginis imaginem afrigi iuffiflet , legimus diſpu
lific. ( Surius to.3. Fol. 43.) Auctoritas D. Gregorij
Papæ idem probat epiſt ,ad Theodelincam , quem
iure ſuo,id eſt Caluiniſtico , carpit lof.Scaliger in E
lencho c . 8. verba D. Hieronymi contra mentem
26.9.5. qui canones quomodo fint intelligendi, &
de quo genere philadteriorum loquantur , peten
dum ex alio canone , nempe vli.eiufdem queſtionis,
vbi inter cætera in hunc modum ſcribit B. Iſido
rus : ad hæc pertinent ligatura exſecrabilium reme
diorum , quaars commendat medicorum , feu in pra
cătationibus, feu in characteribus ſuſpendendis atq; li
gandis: in quibus omnibus ars damonum eft quadăpe
B Mifera ſocietare hominum et Angelorum malorum ,
exorta, ] quæ ſumſit à D. Auguſtino lib . 2. de do
&trina Chriſtiana.idem alibi confirmat D.Auguft. i tract.z.in
i his verbis : Fungunt spiritus maligni umbras quaf- loail.
dam honoris fibimet ipſis , vt fic decipiant cos , qui fe
quuntur Chriftum.V'/que adeo, fratres mei, villi spli
qui feducuni per ligaturas,per pracaniaciones ,perma
cbinamena inimici, mifceant pracantation bus ſuisno
men Chrifli,qui iam non poſſunt ſeducere Chriſtianos,
vi dent venenum addant mellis aliquantum .] Chry
ſoſtomus homil. 25.ad P.Antiochen . Quid vero do
ceret aliquis de his,qui carminibus, ej ligaturis vian
Macede
uis numiſmara capitivel pedibus ? Dic mibi bane ſunt
runt hçc etiam tempore Caroli magni Patres con
cilij Turonenſis cap. 42. & ipfe Caroluslib .6. Ca
pitulorum cap. 72.& prius Conſtantius Imp.apud
Ammian.l.19 .& Antoninus Caracalla , apud Spar .
tianum in eius vità . Tales ſunt ncfariæ illa formu
læ precum; quas contra vulnera , & pericula ignis,
aqua & alia,quidam per mendacium adſcribunt B.
Leoni , & aliis ſanctis, & ( proh dolor) multi hodie
geſtit ant; quibus Diabolus ſemper tandem impo
nit, & quando ſunt in ſtaru peſſiino, lethalis culpæ,
ſinit eos occidi & deſerit quos antè aliquoties de
fenderat.Poffem nominare mihi probè notum ; cui
D id accidit
. Norunt Franci,cum fuperioribus annis,
cum Barone Danou , hæreticorum Germanoruin
examina in Franciam irrupiſſent, & à Duce Guifio
ſtrenuè debellata fuiffent ; huiuſmodifchediaſma
ta collo cælorum ferè omnium appenfa , fuiſſe re
perta ab iis , qui cadauera ſpoliarunt. Hoc genus
luperſtitionis
ſubſannat Lucianus k, & Antonium ' k in Dia
Caracallam ſuppliciis cópeſcere conſtituiſle teſta. log. Phi
cur Spartianus. Et Tatianus Allyrius! hæc omnia lol.
refert ad dæmonú dolos, & pacta per Magos cúil- 1 Orat.com
lis inita.Huc etiã refero quod, de vrſariis, fic refert tra gent.
Ballamó Cómé.Syn.6.in Trullo ; Vrſas trabere di
cãtur ii, quo arčtotrophi appellătur,qui quidē in capite
Glorius animalis corpore tincturas appendentes , & ps
E los ex ipſo tondentes cos vnà cum tinčturis dantperinde
ac remedia & amuleta ,tanquam contra morbos & faf
cinanies oculos conferre poline. ] Huc pertinent e
tiam formulæ omnes,quibus immiſcentur nomina
ignota Angelorum , hoc eſt alia præter,Michael,
Gabriel,Raphael. hoc mirum fortaſſis alicui vide
bitur; quia Trithemius , & Rabb . alia quoq ; nomi
na confingut eorum , quos dicunt eſſe motores or
bium cæleftium , item fata decernere , & fatales ca
ſus adminiſtrare , & mirifica quædam homines ab
his diſcere ; & fimiles impietates, quibus ille liber
hanya78 ſcatet. In Sibyllis quoque oraculis lib .
2. hic verſus exſtat , iuxta quoſdam codices,

di fovot
 LIBRI I. CA P. V. Q. I. SECT. I. 29
* Fovos deixacíaz : rabporta, Papahaz'ovprúazt.Sedinc- , A bendane in numero artium liberalium tertiò ad
lijs libris habes èfouina,opera,cavida ;a'lakate , in qui quam Magiæ fpeciem pertineat ? quartò licita fit,an
illicita?
bus primum illud eft corruptum pro leptuusia, ter
tium pro cagana, vt vocant eosTritthenius & alii
qui cælocum motores eos faciunt. Sed nitor au QV ÆSTIO 1.
doritate & ſanctione concilij Rornani , quod fuit An aurum hac arte verum conficiatur?
congregatum Romæ ſub Zacharia Pontifice , ad
damnandos errores Aldeberti & Clementis hære Vo quæſtio hæc complectitur ; quid naturæ
ticorum Germaniam turbantium ; vbi inter cæte D fieri queat. & quid fieri foleat: quorum
ra , lecta vna oratio Ardeberti, in qua contineban non eadem ratio eſt.prius quá decidamus quæſtio
tur hæc verba ; fupplico dos Angelus Vriel, Angelus né,quçdá de nomine & origine ſunt prænrittenda.
Raguel, Angelus Tubuel,Angelus Michael, Angelus
Adimis,Angelus Tubuas, Angelus Sabaoth, Angelus SECTIO I.
Simihel.] Quibus lectis,Zacharias Papa,interroga
Quid for Alchimia & quando inuenta?
uit Epiſcopos, ſententiam de his ſuam proferrent:
illi damnandum Aldebertú pronunciarunt, vt hæ- B Omen Arabicum elle volunt,viri docti; & id a N.con
reticum : caufa verò fubditur & iplum Decretum Ninien
indicare nomini præfixum , Al, ve in Alma ment,
Manil. in
concilij his verbis ; ofto enim nomina Angelorum , nach,e Almageſtã , & fimilibus . , Mixobarbarum
qua in ſua oratione Aldebertus inuocauit,non Ange ergo vocabulum fuerit, ex Arabico Al, & Græco,
lorum ,prater Michaelis, fed magis demonum nomi. Xów leu xúvw , quod idem ac fundo, alii Græcam
na funi, quos ad praftandum fibiauxilium inuocanii. planè vocem centent , ex quibus eſt loannes Chry
b Dialogo
Nos autem ,utà vefirofancto Apoſtolatu edocemur, & lipp.Fanianus.quideducit , waga TND ZUusicer soci de Chry
diuine tradis auctoritas,non plus quàm trium Angelo and à ſale & fulione '. Sed huic Græc lcripto - Copæia.
rum nomina agnoſcimus: id eft, Michael,Gabriel, Ra res repugnant, qui plerumque ſcribunt ampesier; Cedre
C
phael. Zacharias Papadixit , optimè pronifum eft à non xuusiav. Sed quid amusla ſignificat ?quidam nal. Suid.
veftrá ſanctitate ,vtconſcripra illius omnia igne concre ex Plutarcho dtraduntÆgyptum lacrâ linguâ à la- mox citāde
!
mentur:fed oportunum eft, vt ad reprobationem eius in cerdotibus vocari Chemiam : & indę ſuſpicantur, d li.de o
ſorinio noftro conferuentur ad perpetuam confufionem . vocari Chemiam , quafi Ægyptiam : videlicet quia lir. & Ifid.
Nunc verò , quia omnia peracta ſunt, de vtrorúmque primimortalium Ægyptii illam à Mizraimo Cha
Senientia ,quorum ſuperiùsmērio facta eſt,nunc perira mi filio acceperint , ab Ægyptiis Arabes didice
Etatum eft. Vniuerfum concilium dixir : Aldeberius, Crint ,& articulum illum ſuumi Al , addiderint; ab
cuius nobis a & tus cä nefaria commenta lecta funt; o Arabibus,Europæiacceperint & nomen & arţein,
qui ſe Apostolum cenfuit nominari ; & qui capillos vt & rcliquam ferè medicinam & philoſophiam
vngulas ſuas populis pro fanétitate eribuit , quiquefub Græcanicam . Nimis iſti benigni ſunt in Arabes.
obieniu Angelorum damones in fuum auxilium in . Nomen enim notum Romanis fuit antcquam vlli
m vide a- uocar:fit ab omni officio facerdotali alienus,& c.] " Igi noti philofophi vel docti inter Arabes, & quo A
pud Sur. tur ex concilii huius ſententia , damnanda curišta rabia tempore adhuc Chriſtiana. Inuenias illud
tomo.3. periammata , periapta ligaturarum & fimilia , vbi
mél. Iunio apud Iulium Firmicum Latinum ſcriptorem , qui c lib. 3. in
in vita S. alia nomina leguntur , quàm trium , quos facra tempore vixit Conſtantini Magni . Apud Ægy
Bonifacii, ſcriptura nominat , Angelorum . Nominatur qui prios quidem hæc ars in vſu etiam Diocletianité- f in Dio
fol. 494. dem Vriel . 4 . Ezdr. 4.0.1. Sed liber ille Canoni pore videtur fuifle . ſiSuidæ credimus '. & ab iis clet.
cus non eſt, nec tantæ auctoritatis ; & in eodem fortè Romani acceperunt. Verum illud de Che
reperias Ieremiel , quem nemo recipit : Aldeber mia merum eſt commentum :Ægyptus enim non
ti verò cæteia nomina nonnihil funt deprauata ex Chemia, ſed Chammia dicta à Chamo: ſic enim in
g Plal. 78 .
iis > in Necromanticorum libris habentur. D Pſalmis legimus ; In tabernaculis Cham , , Ægyptio
Sed de Vriel accuratè fcripfit Nicol . Serarius no rum & poftea ";terra Cham,vocaruniplaÆgyptus. Soc.105 .
ſter comment, in c . 12. Tobiæ q . 10.cum quatuor hoc ergo nomen facerdotes,vt teftimonium anti- 23.
ſequentibus . Illud quoque attendendum ,neipſis quitatis ſuæ afferuarunt , vulgo Miſraim diceba
Angelorum nominibus veris Vtentes , ea malis cur Ægyptus : vnde & hodiè adhuc Turcæ & A
Angelis accommodarint. cur non hoc auſint, qui rabes vocant, Mafra. Quare ſi Arabes voluiflent
aufi ficabuti nominibus Dej ? audi Procopium in ab Ægypto hanc artem denominare ; & addere
Leuit. contra quoſdam curioſos hoc vtentes præ ſuum illud ; Al, vocaflent Aimafram . Quid er
textu his verbis agentem . Attamen (obyciunt qui go ? ſuſpicor , vt multa Arabum vocabula , cfle
dam ) inuocant Zabaoth . Quid eum ? impue hoc faciūt. Hebræum illud , & quidem ſolidè. nec aliud li
Nam illam appellationem non Deo , fed demonibus gnificare quam artem fuſoriam fiue liquatoriam .
tribuunt,o plerumque slli dæmoniaci vfurpant nomi Etenim Hebræis , Alichini ', fignificat itinera fi- Orgho
na dinina,dum ea imponuntdemonibus, quorum am- E ue fluxus. ab Alich, quod fignificat facerc ambu- i lob.29.6
buioni feruiunt. hoc fir in precibus Magorum ,qui lare ſeu Auere k . Vnde ars' liquans ſeu fundens 7677
metalla : abiecta litterula , ab Alichim , fit Alchi- K lob . 24..
bus inierta magna ( fic vocant ) nomina , 10.
mia , facillima formatione . Quid enim eſt Alchi
CAP. V. mia, quam pyrotechnica fiue igniaria ars,reſoluto
ria , & purificatoria metallorum ? quæ ve Chymia
Ars aurifactoria,quam Alebimiam nuncupant, ad ſpecies quædam eſt: ſic etiam aurifactoria , fiue
quam magieſpeciem fit referenda? Chryſopæia ; ſpecies quædam eſt Alchimiæ , quæ
in extrahendo fiue feparando , & in congregan
On poteft fufficienter huic queſtionireſpon do fiue coagulando ex aliis metallis auro , tota
deri,nifi priùs conſter,quò ſe vſque vires eius occupatur : vnde non malè Spagiricam vocant
extendant. quare quatuor lunt diſcutienda.primò , nonnulli, wapà tò ogãy xoli dizelgery , à ſegregan
an ars iſta finem faum conſequatur ? ſecundò ha do & congregando . Ad hanc quidam reru .
с 3 littlum
 DISQ VISITIONVM MAGICARVM
30
lit illum Manilii verfum 1. A ! jus artis ? eruent opinor , qui Phaetontæo auſu eò
li.4.Aftro .
Materiamque manu certa duplicarier arte : detorſerunt ; quæ de Turrı Babel, & quæ de terra
& quia de Alchimicis dictum , per errorem, puta promiſfionis,SS.commemorauit & quæSalomon
uit,ideo (quæ eſt Critica audacia ) contra veterum in Eccleſiaſte de ineretrice , mores eius depingens,
codicum fidem , cum rollendum ,vt fpurium ,iudi Spiritu ſancto affatus , ſcripſit; illi ad Chymices
cauit. vtrumque male, nam & Manilii verficulus myſteria deflexerút :qui auſi diuitias; quas, æcono
eſt, & non deChryſopæis , ſed de bracteariis acci micæ prudentiæ ,& nauigationi in Ophir,diſertè ac
piendus , qui malleando aurum in bracteas feu ceptas refert Regum Hiſtoria ; Salon.onis alchimię
foliola tenuiſſima diducunt & dilatant, & fic ſu adiudicarunt. In quos ( ve mitiflimè agam ) nihil
perficiem adeò dilatatam quaſi duplicant. Alchi dicam aliud , quàm quod fatuis ſolennus,ſanam
mice certè non tam duplicant manu , quàm igne. mentem iis optandam Minore longè periculo pec
Non ſtatui de tora Chymicâ agere ; quam ego cant, Aimar.Ranconetus & Cardanus,qui Sibyllæ
artem ,qua medicinæ adminiculatur, lanè laudo ,& vaticinium illud
veneror ; vt phyſiologiæ fætum præſtantiſſimum ; B
inuentricem auri potabilis , rei non minus vcilis ad έννεα γράμματ' έχω . τετρασύλλαβός έμι. νοέμε. & c.
ſanandum ; quàm ad alendum , ac quoad fieri po
teſt , vitam prorogandam ; ſpiritus enim fubti ad Arſenicum , admirandi lapidis materiam tran
liſſimos ex metallis, gemmis , plantíſqueeducens; ftulerunt ; quafi quatuorfyllabarum & nouem iit
quo ſubtiliora , hoc puriora ; & quo puriora, hoc terarum vox alia nulla foret. ltcm qui Pandora
efficaciora remedia præbet ; metalla depurar , le poculum hoc eſſe contendunt , ab Heliodo nora
gregat , perficit ; lapides conflat , aquam elicit, tum : ſed hi plures Epimetheos , fola fpe reliqua,
ignem vegetar, & in igne vegetato , ac quali pe quàm Prometheos , ex hoc gregefatcantur opor - Syſiph.
rennato , ſpecimen edit artis & efficacitatis ſuæ , in tet.Nec minùs illi ſuaues,quiSilyphium laxum ex- quali
humanâ vitâ propaganda. Mihi quidem dubium tollunt, & propter huius lapidis inuentionem me- Diócopos
non eſt liquorem illum Olibii Maximi , cuius ruiſlenomen , quaſi diuina ſapiétis autumant:pro
beneficio lucerna multis fæculis conferuata fuit ar pter promiſcuam in vulgus beneficij communica
dens , Chymicum fuiſſe ; de quo Bernardus Scar tionem , ad inferos detruſum ſemper reuolubilis
m in Hift. deonus m , ſcribit Patauiiante aliquot annos, viná C ſaxi lubuectione damnatum . homines præparcè
Patauina. fictilem effoſſam his inſcriptam verſibus. auari . Liberaliores alii , cum Suida Colchis au
PLOTON I facrum munus ne attingite fures , ratam pellem auertunt. illud enim Sápas to xguoó
Ignotum eft vobis hoc quod in orbe later. uandoy lalonis ; libros fuifle in membranis arieti
Namque elementa graui claufit digeſta labore nis deſcriptos , artis alchimicæ doctrinam aurifa
etoriam continentes. Addunt alii , hoc illud au
Vafe fub boc modico Maximus Olibins.
Adfitfæcundo cuftos fibicopia cornu, reum fuiſſe femur , xpvosyuugów , iuxta Laert . lib .
Ne precium tanti deperear laticus. 8. Aelian . var . hiſt. lib. 2. Lucian. & alios , fiue ( vt
Plutoni Deo diuitiarum dedicauit hoc ſuæ artis corrigunt alii ) xpuošio' pour , aureum famen , à
ſpecimen homo gentilis, diuitias illi acceptas fe Pythagora in Olympiis oitenfum , quod tamen O
rens.Intra maiorem illam vrnam minor alia reper rigenes eburneum appellauit lib.6. contra Celfum .
ta ; in hac, duæ ampullæ adfabrè laboratæ ,argentea Hoc illud eſſe apud Hippocratem mirabile , & im
vna,aurea altcra:puriſſimo quodam ambæ liquore primis ſacrum terræ opus ; ex quo animantia , plá
plenæ ; quo lucerna multis iam ſæculis ardens con- D tæ , alimenta , pharmaca, fortuna , & iple Plutus
ſeruata cenſebatur . o Hippo
profluant o . Hinc apparet quàm veruſtam iſti o cra. in C
De ſolà Chryſopæiâ ſtatui dicere ; quæ vel ex ginem arti arceſſant.Equidem opinor vetuſtam : piſtol.de
adíper ſis pauculi pulueris aurei ramentis , auruin ſed certa teſtimonia ante æuum Caligulæ non Craccia .
multiplicat ; vel ex non auro verum aurum pro comperio. Nam quæ dicta , mera ſunt conie
ducit : nam quæ ex auro liquato tantumdem vel ctanea nec magis certum , quod quidam probant
minùs auri producir,ſed purgatius ; ea nomen au ex Eldr. lib . 4.ca. 8.7.2 . Quomodo autem interro
rifactoriæ non meretur. Chryſopæiæ igitur gabis terram & dicet tibi : quoniam dabit terram
originem quidam nobis valdě faciunt anti multam magis, vnde fiat fictile,paruă autē puluerem
quam , qui præclaro Adami titulo libellum quen unde aureum fit. ) Hoc enim perſpicuè non ad
dam infignein obtrudunt: vt & alij Moyſis, & Ma artem fuforiam , ſed ad naturales metalli ex terræ
riæ fororis eius , & Solomonis , & Hermetis Trif puluere productionem poteſt referri. Si tamen
megifti, & Ariſtotelis , & Pythagos æorú quorum quis contenderet , ad materiam auri tranſinutato
dam libros venditant : hæc enim omnia pro impo riam pertinere is ſciat, neque infallibili ſe teſtimo
ſturis habenda duxeriin , & ocioforum hominum nio niti , quia liber ifte apocryphus eſt ; neque
ſomniis. Quid ? an , quia ab Adamo prima ſcientia loco claro & aperto antiquitatem artis ſe pro
rum principia, idcirco & dehac ille arte fcripfit,E bare . Cæpiſſe ſub Caligula docet Plinius , a ra- 91.33.hift
C.4.
quem de nullâ conſtat (cripfiffe:An ,quia Moyles in tionem ex auripigmento aurum liquandi, fed mox
omni Ægyptiorum ſapientia excellens , idcirco & deſiiſſe. Foditurhoc in Syria auri colore , fragili
ipſe, & foror eius( miror Aaronem non additum lapidum ſpecularium modo . Vim eius magnam
& Beſelcel) animum ad alchimiam excolendam Caligula , auriquàm ſanguinis non minùs auidus
adiecere ? An , quia Cabbaliſtæ nugantur Cha excoqui iuſſit : & planè fluxit aurum excel
mum in arca Noacho patri ſuo libros de Magia lens , ſed ita parui ponderis , vt detrimentum
narurals furatum , quos Miſraimo filio fuo dona ſentiret. nec poftea tentatum ab vllo. Diutur
uerit ; idcirco inter illosetiam Chymici libri fue num poſtea ſcriptoribus filentium fuit. Vſque
re ? Scd Chamum fcimus non philofophiæ natu ad Dioclecianum ſiluere. Nam Suidas auctor
n fu.lib . 1. ralis , verùm Magiæ Dæmoniacæ fuifle propaga eſt, cùm co regnante AEgyptii res nouas moli
C.3 . toreni ". Hermetis Triſmegiſti non pauci ſuper rentur , cæde multorum illuſtrium virorum in
ſunt libri ; quis quælo vel color tenuis in illis hu 1 ipſo exordio hoc incendium ſopitum fuiſſe : &

conquiſi
 LIBRI I. CAP. V. Q. I. SECT . II. 31

conquitita tum ibi veterum deargenti & auri fu- , A , chimici auri dubitant;& fufpicantur,nunquam ab
ſione ſcripta,omnia tyranni iuſſu Aammis tradita, vllo verum & perfectum aurum fuifle productum
r Suidas ne ex illâ arte dirati Ægyptii , pecuniis freti , Ro & Valencia quoque indicat ſtudio & arte humaná
in Diocle- i manis in pofterum rebellarent . Aliquot annis po vel non poffe , vel vix fieri pofle , Quid dicemus ?
ciano. ſtea Zozimus Græcus ſcriptor vixit, cuius de Ar amicus Plato , amicus Socrates , fed 'magis a :
te facrâ , & Chryſopæiâ libri M. Scriptiafferuan mica veritas .
tur in Regis Chriſtianiſſimi Bibliothecâ Fontis Axio.1 . Nullis idoneis argumentis contraſenisen
belli : vbi & Blemmidæ liber de eadem Chryſo les connincunt aurum verum per. alchimiam fie:
pæiâ dicitur exſtare. hic ille Nicephorus Blem ri non poffe. Ad probationem huius concluſio-,
midas eſt, qui ſub Ducâ Imp. multa præclara phi nis ſufficie onus probandi transferre, in aduerſà ,
lofophiæ monimenta edidit. Zozimo Græcum rium : quia eft concluſio negatiua: & adfirmant
antiquiorem ,non noui:ille Arabes omnes,qui cir eſſe impoſibile ,incumbit onus oftendendi, curid
cumferuntur æuo antecedit : ficticium Morienum lit impoſſibile ; cò quod is contendat ſe id ido
(Eremitam Romanum fingunt inepti Arabicè neis argumentis poffe conuincere ; quod nos ne
ſcribentem ) & verum Geber, liue Gebrum Ara gamus .Veruntamen ſicpoteſt concluſio probari;
B
bem :qui non inuentor artis,vt putant Fallopius & neque ex parte materiæ ieu ſubiecti; neque ex par
Eraſtus: ſed cultor & ornator præcipuus. Hæc de te modi repugnat naturæ talis metamorphoſis.
origine habui dicenda. Non ex parte materiæ ,nam illa eft alterari , & cor
rumpi apra, & perduci etiam apta ad formam præ
SECTIO II . ftantiorem , & eft capax formæ introducedæ . Non
ex parte modi : quia modus eſt, per decoctionem
De ariis alchimice in auro faciendo
naturalem ignis; qui decoctionem naturalem calo
efficacitate.
ris naturalis proximè imitatur. Quid ergo defira
d
IR v M quàm hîc in contrarium funis con aut fi quid horum ,oftendatur.
MA tentioſus trahatur. cultores alchimia affic oftendere conantur fequentibus argumentis,
matiuam adeò tuentur.vt & perfectius aurum ſuis quæ ſigillatim diluemus adfula ſolutione: Primo
le fornaculis fouere, & educere , quàm natura ſoli argumentantur ab artis ipſius incertitudine &
ta,contendant:olores contrà Chymicorum ,omnia diflenfione artificum , quia chymici inter ſe nec
huiuſmodi,vt præſtigias, ludibria, & merosiacta C conueniunt in modo loquendi , nec in modo o
torú bombos opinantur. Equidem puto inter hæc perandi, nec de materiâ aut nomine ſui lapidis.
extr ma, vt fit,mediâ viâ tutillinè incedi. Videam ' Conueniunt , bencficio lapidis hanc transfor
breuiter, quid pro vtraque parte diſputari queat. mationem tribuendam ; ſed hunc ipſum ,lapi
Tres inuenio ſententias. prima eſt, non poſſe dem , quo appellent nomine , non conueniunt.
aurum verum fic produci. ſecunda, poſſe aurum Longum fit omnia Merculini, Treuiſani, Faniani,
quidem quafi verum , ſed quod tamen pro vero , Tallenſis , Roſarij & aliorum noinina congerere,
nec liceat vendereæquali precio quo verum ven quæ ſunt ſignificationis planè diuerfæ ex paucis
ditur : nec liceat illud in medicinis exhibere, ter cætera pollunt diiudicari. vocant xguodo depude,
tia , perfectius & purius aurum ſic fieri poffe, aquam viuam, aquam vitæ , aquam ficcam , lignum
quam quod in terræ viſceribus gignitur. Prima vitæ ,fanguinem humanú , lac virginis, Mercuriųm
fententia eſt Thoſtati in Exod . cap.7. quaft. 10 . philoſophorum , draconem , coruum , laton,elixit,
Ægid. Romani, quodlib . 3.9.8. ( qui Auicennam medicinam morborum omnium , id de quo qui bi
quoque pro ſe citat , ſed malè. nain Auicen . verè bit non moritur ,,& ſimilia partim ridicula , par
cenſuit contrarium , & ex profeſſo de hac arte tim pugnantia , partim irreligioſa. Modos ope
ſcripſit)negarunt etiam Auerr. in lib... de Generar. D randi diuerfiſfimos comminifcuntur , & de eo
Aponenſis, differ. 209. Sed & ipſemet Chymicus inter fe digladiantur; cum Brachelco certat Tau
Paracelſus lib.de philofoph. & videtur id voluiſſe ladanus , Villanouanum impugnat Treuiſanus,
Bernardin.Gometius àMedis docto & lalito ope alij alios , & inuicem fatuos ignoranteſque nun
re de lale lib.2.a.nu.2o.ſecundæ editionis fol.168. cupant. Sed de lapidis materiâ fortè faltem con
Secunda ſententia (vt opinor )verè fuit D. Tho ſentiunt; nihil minus. ſunt qui ferri ſcoriam ,
mæ. nam licer,vbi noluit quæſtionem decidere , i funt qui ſalem , alumen , magneſiam , cadmiam ,
222.9.77. bi ex hypotheſi tantùm locutus fuerit *: tamen calcanthum arſenicum expoſcant : funt qui
a.2.ad...
vbi abſolutè & deciſiuè locutus, ibi apertè & clarè obtrudant bufones , capillos , .ouorum purami
hanc ſententiam tenuit:produci poffe aurum ,quo na , menftruum fluorem , vel humanum fan
ad externas qualitates , ſed quod ad intrinſecain guinem . Refpondeo , tam diuerfis nominibus
b in 2.ſen. auri perfectionem non pertingat : quod etiam eandem rem ſignificari , ſed his vlos ſcriptores
d . 7.9.3 :
a.I. Caietano ' , & reliquis Thomiſtis placuit poftea ſcientiæ occultandæ caufà , quam non voluere
cad d.2.2. citandis . pallim intelligi. licuit ſanè Ægyptiis fymbola
Tertia ſententia eſt omnium Chymicorum , & | Elua adhibere . licuit poëtis per metaphoras & fa
. Antonij bulas fapientiæ principia occulere , licuit Ari
praterea Timonis in lib. 3. Meteor.q.vlt
Mirandulani de ſingula .certam.li. 10. Marcelli Pa ſtoteli ſe dictorum obſcuritate , vt ſepius ſolet, a
lingenii Cardani,Lacinii, & aliorum , quàm accu tramento inuoluere ; ipfæ ſacræ literæ in Parabo
ratè tuetur And. Libauius Syntaxi 2. lib. s . fingu lisloquuntur. cur culpas , li & hi diuerſis pomi
larium . nibus lusêre ? Si quid minùs aptè , & feliciter , &
Quartam his ſententiam poffemus addere Pyr piè ,ignoſce.rem vide , verba deſpice, nunquam rei
d diſpu.de rhoniam , & Academicam Dubitantium ; qui fa veritatem , aut artis efficacitacem , ineptia aut'in
eng . tentur fibi non fatis liquere :quam puro verè com fantia docentis potuit exſtinguere. Deinde quid
diſp. 6. q . muniorem eſſe hominú huius ætatis. Ex noftris il mirum hanc quoque artem habere ſuas com
13. punct . lam defendêre Benedict. Pererius , & Gregorius pullationes diſſidentium ; quibus nec philofophiæ
2.
à Valencia “; nam de bonitate & perfectione al pars vlla , nec medicina , nec iuriſprudential
C 11cc
 ne
32 DISQUISITIONVM
nec Scholaſtica Theologia noſcitur carere ? Dif- Atem, per adiectionem materiæ , decreſcere per ſub
ſenſio illa de materia , velverborum eſt & nomi
num ,vel lanè fuit , cùm ars minùs culta , & magis
incognita :periti, in ſulphur & hydrargyrum con
ſentiunt.
Probant poſtea , naturam metallorum ab iis i
gnorari.primò quia cenſent illa viuere & nutriri;
çum Cardano :vel fuperioris ordinis animam ha
bere , verùm valdè reconditam , cum Fr. Gcorgio
in Harmon . mundi . 2. quia lapides putant effe re
iectamenta ſiderum ( ve Paracelſus) metalla verò
adipem & medullam lapidum ; & proinde metal
la , cæli eſſe præſtantiora excrementa : 3. quia
vnicam volunt elfe perfectam ſpeciem metall,i
nempe aurum ; cæteras eſſe tantùm rude & in -
choatum aurum , de quo mox plura. 4. non ha
bent perſpectam auri ſui cauſam efficientem . qui
ſoli calori efficientiam tribuunt: quo tamen ſolo
non poteſt auri ſubſtantia perfići. Oportet enim
vt fol a quæ fubftantiam
primùm calore conco
quat & 'commutet: Frigus deinde & ficcitas rer
rena,faciantaquam concrefcere. si de auri mate
riâ valdè diſcrepant. Gilgilvult eſſe.cinerem ex.
terrâ genitum , & aquæ miftum : Braceſchus vi
triolum ;plerique ſulphur, & argentum viuum ; n : c
deeſt, qui arſenicon addat . qua in re indaganda
videntur,vt vmbri , indicium lagæ naris ſecuti, cer
tum ſanè,vt ad ceruæ cunabula perducat:fallax in
rerum eflentiâ diſcernenda . Præterea quomodo
poflunt mixta reſolui in mixtum illud , ex quo
proximè generata fuerunt ? nonne prius opor
ter reſoluantur in corpora ſimplicia ? igitur fi,
quod eorum eft fundamentum ; metalla in ſul
fur & hydrargyrum reſoluuntur ; certè' hæc duo
nequeunt elle propria metallorum mareria . Hoc
fi
argumentum multas inuoluit quæſtiones, quas
velim " exactè diſcutere , non lectionis vnius , fed
libri opus integri futurum . Voo fortaſſis verbo
præſtiterit abſoluere , vt hæc illis omnia largia
mur,nihil aliud conſequi,quàm alchimicos fico
pirantes non cffe veros philoſophos , neque cau
las operationis ſuæ tenere , nec operari ſcientificè,
fed duntaxat eſſe nudos'faturarios pyrotechni-
cos ,mechanicos, & non philologos . nullo au
tem pacto confequitur , probandum quod erat ,
aurum ab illis confici non pofle : non enim gla
dium non facit faber , quia quæ ferri natura, quæ
gladij ad pugnam rotatio vibratióque fit ac
commodata, neſcit :noni aquam rofaceam minus
perfectá Chymicus elicit , qui cętera adhibet arte
requiſita, etiamſi rotx effentiam , & vim ignis , &
principia diſtillationis ignorer . Quid igitur,fi qui proprio nomine deſtituebantur. nam chalybs illis cium li.1.
naturam ignoret mctalli, ſegregatione, conge
lationéque quæ requiſita , cæteris quoque om
nibus pericè vtatur , minúſne ad Aatum compo- E tunc materia ſe ad naturale frigus recipere ſinatur: c.27 .
ſitionémque eius , quàm ad alterius , nihil ad
operationem effectúmque ampliùs prærer cau
farum cognitionem adiicientis , vis excoctrix i
gniuin eſt effectura ? Intelligentiæ igitur iam 1
gnis particeps , qui vnum inter & alium nouit di
fcrimen . Pone autéin aliquem , qui optimè me.
tallorum naturam nouerit : huic certènihil argu
mentatio hæc oberit, quoad auri productionem :
poterit ergo produci abaliquo. fufficerent ifta : di
cam tamen quid de ſingulis illis cenfeam . Viuere
& nutriri metalla , ve animam habentia vegetaci
uam : id non admodùm abſurdum eſt , ſed fatcor
fli.1.mag
nor. mo . verius ,quod Ariſtoteles cenſuit ',nec lapides , nec
ral. foffilia huiuſmodi viuere vel nutriri: excreſcere au
MAGICARVM
tractionem eiuſdem : cùm verò Plinius & & alii, g Plin. lib.
dicuntea concipi,parcurire,viuere,leneicere,mori, 36.ca. 18.
metaphoricè tantùm loquuntur. ſed de học plura & 19. Leo
Scaliger , Fallopiúſque 5. Volo cum illis libera- Baptiſt.
liter depaciſci. Efto ,non viuant metalla : quid in- i. 2.de re
de? facilior profectò inanimæ rei in aliam inani- ædifi.c.9.
mam , quàm animatæ ini animatam erit tranf- h Scalig.
mutatio. Paracelfiltarum illas locutiones fanè cxercit . I.
non fatis rectas nec commodas ;ſed improprias & Fallopius me:
translatitias ,nihilmoror : loquuntur illi inquina- tallis &
tè ſentiunt perperàm . eos non defendo : de re foſlil.
loquor , non vocabulis. Hac vnum veriſſimum
puto , neque negari pofſe , plus humidi pinguis,
B1& fi vis plusadipoſi elle lucci in metallis, quàm
in lapidibus ac gemmis . hinc enim metalla ducti
lia & dilatabilia funt , quod lapidibus ob arıdi .
tatem & ficcitatem, denegatum . Vnicane fpe
cies metalli ſit , mox videbimus. De auri efficien
te cauſâ , conſiderandam . puto longè plura requi
ri , vt ex terrâ , atque vt ita dicam , clcmcntis ferè
nudis primum corpus mixtum exiſtat & coagu
letur: quam requirantur , vt ex mixto iam coa
gulato & exiſtente aliud conficiatur mixtum ,
dumtaxat differens perfectione. Auri ſubſtantia,
ex terræ puluere & aquæ liquore , in venis ca
uernarum ſolo calore non poteſt perfici, ſed frigi
ditas quoque & ſiccitasrequiruntur
: poftquam
verò iam femel metallum coaluit in metalli lub
ſtantiam , iam ignis folus poterit ſupplere , quæ ad
perficiendum commutandúmque illud in alterius
metalli qualitates erunt neceffaria. quia qualita
tes illæ accidentariæ ſunt & qua actiuitatis ignea
vim non exfuperant. Quod excmplo poteſt de
clarari.nam landaracha naturalis non poteſt gigni
citra frigus illud : ſed poftquam plumbum teinel
in terræ viſceribus genitum fuit , li illi miſceas
acetum , cerullam conficies : : ve verò ex cerullà i Galen.li.
prodeat fandaracha nullâ iam opus refrigeratio- . de lim
ne, ſed ſufficit fola aduftio , vt landaracha ficti- plic.medi
cam.facul.
tia ſeu ſandyx Syricum naſcatur k . Orichalcum Plin.li.34.
quoque line frigore ex ære , vitri puluere , & ca- in fin . vi
laminaris lapidis tincturâ fit ;ſolaque decoctione truu.l.7.
& percolatione per igné indiget ' :cum tamen fot- k Plin.lib.
firium & naturale, li quod eſt huiuſmodi, etiam 35. cap.6 .
Aetiuslib .
frigus illud poſtularet . Quid , quod & " Plinius , 2.Amar.
cenſuit , ſolo igne lapides in æs fundi , & fer- in Diofco.
rum gigni ? Quid , quod & folâ decoctione fer - lib.s.enar.
rum fit sopcapece Græcorum ſeu Chalamiſch He- loI Vi
; de Pli .
bræorum ? quod nos hodie chalybem vocamus fi lib.3 3.C.4 .
ue aciariam , veteres Latini. ferri nucleum , quia & Vannoc
idem , quod ferrum in genere • . Neque in his alio pyrotech
frigore opus, quàm cùm omnia peregit ignis , vt mlib.26.
vel aquæ iniecta çitius refrigeretur , & induretur: . Ariſtot.
Porrò quam ſubdunt de auri materia diſſonan- lib. 4.Me
teor.Van
tiam , obſtrepit illa , non obeundit. cedo',: quam noccias
illi eſſe volunt ? quamcumque dixerunt , ex hac d.li.1. c.7 .
etiam cætera metalla conſtare philoſophi chy- Alb. Mag.
mici contendent : fic facilem fore ad aurum tran li. 2.de la
pidib.tra.3
fitum.Sed doctiores conueniunt in vnam fenten
o vidc
tiam :quam ego quoqueſequor, & ſic Ariſtotelem Hier.Ma
cum his auctoribus conciliari pofle puto.Non agi- gium li. 2 .
miſcell.c.8
tur nunc de materiâ remotiſlimâ , quæ eſtmate
1
ria prima , quam eandem efle nemo addubitat : fed
agitur , demateria ſecunda: quæ iam certis for
mis eſt imbuta . hæc rurſus eſt , quædam remo
tior , & quædam propinquior . non enim ftatim
abyl
 LIBRI I. CAP.
ab vltimâ ad primam hic immediatus elt tranti.
tus:capiamus ergo exempli gratia, aurum . hoc au
rum materiam remotiorem habebit ,exhalationem
quandam humectam vna ex parte ( quæ materia
liquida à quibuſdam vocatur , vel aquaintrinſecus
vnctuoſa ab aliis vnctuoſum aqueum incorpora
cum , vel humidum liquidum ) ex aliâ parte
habebit terræ portionem craſſam & viſcolàm :
ſic huic terræ aqua illa pinguis & aërea commi
ſta ,corporatur in primam , & ( vt fic vocem ) ele
mentarem auri materiam . hæc materia non eſt
adhuc propria auri materia , ſed eſt materia com
munis omnium metallorum , & etiam lapidum .
erenim ſi plus habeat ariditatis , deficiente hu
miditate,lit lapis : fiplus habeat pinguedinis hu
midæ,exit in metallum :& propter copiam huius
humidi, nitidi, puri, ac ſolidi, lplendida adeò ac
nitida (unt metalla . Et hæc eft fententia Plato
p Plato in
Timæo,& nis & Ariſtotelis ac ſequacium . P Neque huic
ibi Procl. fententiæ repugnat (mco iudicio ) corum Chemi
& Calchi- corum , qui phyſica principia norunt & ample
dius.Arift. Atuncur, hoc eſtnon empirici , ſed philologiſunt,
lib. 3.Me ſententia. Tales enim facile allentiuntur huic
teor . in fi.
Theophr. remoto principio metallorum omnium . Equi
lib . dela- dem mihi videtur negari non poffe. Quæro e
pid. Iani
nim , num argentum viuum & lulphur ſic im
Laciniſ
Minoritæ. mediarè ex materia prima fint enata ? fi adfir
lib.1. Che- mas , quæro qua diſpoſitione præcedente hæc
mica art. potiùs , quàm alia forma , fit introducta ? fi ne
c. 13. AL
bert.lib.3 . gas , immediatè prodiiffe: quæro quæ præcellerit? c
de reb.me non enim omni formâ potuit illa materia caruiſſe.
tal.tr. 1.C. Negandum itaque id non eſt: ſed vlteriùs pro
2. Conta- grediendum , & poft hanc materiam communem
ren. lib. z . adeò remotam , quærenda quædam materia pro
. pinquior. De hac eſt omnis diſceptatio . Cen
i philoſoph
c.6 .
Georg .A- fuerim itaque illam materiam remotam , non ſu
gricol. de bitò prætermiſſis mediis ab extremo ad extre
ie Metall. mum progredi , & , quod dici folet , per ſaltum
promoueri : ſed primò gigni imperfectiora quæ
dam , & fic naturam progredi ad perfectiora. Ex
illâ materiâ remotâ primùm gigni ſulphur, & ar
gentum viuum fiue ispágzugov : iftud potiffi
inùm coaleſcere ex humido iſto pingui & aëreo
(ideò adeo mobile eſt ); ex terræ verò pinguedine D
ſeu viſcoſitate potiſſimum gigni ſulphur. Sulphur
illud poſtea in metalli generatione fungi vicem
9 Auiceni viri , id peppupor vicem feminæ volunt 9 Chymi
cpiſtol. ad
Hazon , ci : hoc parùm refert, crediderim 'potius vtrum
Geber , que agere & pati in inuicem , reactione. Nec
Lulius , & conuincit contrarium quorundam obiectio ; nec
alij , vide in pleriſque fodinis ſulphuris, vel argenti viui,
Lacin . d.
lib.I. inueniri aurum ; nec in auri pleriſque inueniri ſul
phur aut argentum viuum . ſufficit enim vt in
quibuſdam veſtigia horum reperiri , vt pyrotech
nici fæpè experti. Et , vt ex his gignuntur , tan
quam ex materia : ſic in hæc rurſus metalla re
ſolui volunt chymici , & hancreſolutionem odo
re probant,& guſtu ; ſe in materiâ reſolutâ quali- E cam ,quàm poffit natura ſola plurimis patet experi
tates ſulphuris & argenti viui dictitantes inueni
re. Quoniam verò hîc agimus de accidentariis
dumtaxat differentiis , quibus hæcinanimata di
gnoſcuntur folis : fruſtrà obiicitur odora canum
vis. Non enim dicitur hæc refolui in ſulphur &
hydrargyrum formale atque perfe &tum , ſed in
materiam quandam , quæ ſulphuris & hydrar
gyri qualitates pleraſque retinens , ſatis indicat
formain præcefliffe horum folilium : ficut homo
occiſus cùm eſt, & iam cadaucr ferè diffolutum
corruptione , indicium facit fætor, corpus illud
V. Q. 1.
33
A carneum fuille , aut quod ſimilius , cùm ſalem vel
ſaccarum in aliquod ferculum diſſoluis , ſapor in .
dicat , fubftantiam illarum rerum condimenti hu
ius materiem fuiſſe : & odor aquæ diſtillatæ , fatis
apertè docet, quæ herbæ diſtillatę fuerint. prçre
rea non eſt neceſſe res omnes reſolui in proxi
mam ſuam materiam : nec corpus reſoluitur in
ſemen : ſed ſufficit reſolui in materiam remo
ciorem , fiue elementarem . Ad vltimum itaque
argumenti membrum dicimus : metalla refolui
immediatè in illa ſua principia , quando alteran
tur , & per alterationem definunt videritalia me
talla, & fiunt quid liquidum , vel aridum , retinens
principiorum illorum qualitates multas ; & cùm
hoc fit , tunc quodammodo reſoluuntur iterum
B in corpora fimplicia ſeu elementaria , nempe in li
quidum , humidum & terreum pinguc: ſicut etiam
paulatim ,, per varias
alterationes pyrotechniæ ,
principalia illa proxima in iſtud vel illud meral:
lum coaluerunt.
Tertiò argumentantur : fundamenta Chymi
corum , fi penitiùs inſpiciantur , vel falla efle, vel
prorſus dubia : & proponunt , ac impugnant ſe
quentia : quibus ligillatim ac ordine folationes
adiungam .
Primùm ergo adferunt illud Rogerii Baconis “ ; r li.demi
licet natura porens fit , & mirabilis : tamen ars; vtens rabilib .po
teftat.artis
naturâ pro inſtrumento , porentior eft virtute natura & naturæ .
li. Hoc ergo videtur effe falſum.tum quia nihil
poteſt ars humana , quod vires ſuperet naturæ
( quæ nihil eft aliud , quàm ordinaria Dei in crea
turis diſpoſitio :) quare fi quis effectusproduci
tur , qui naturam rerum ſuperet: ille non huma
nus,ſed vel diuinus , vel prodigioſus eſt. cum quia
omnis ars mechanica naturæ , vt baſi, infiftit , &
eam imitatur , nec luis poteſt conatibus operum
naturæ perfectiones adæquare. Nam veriffimè
Fabius,ita fcripfit;imitatio,qua artis eft propria , nun
quam iamfeliciter naturam exprimit: quin inter hanc
illam ſemper aliquid interſie, ipſáque verilas pluri
bus paraſangis ſuaſequentem veſtigia bypocrifin poft
ſe relinquat.") qui neger ; iubendus agri lilia cum slib.z.in
ftit. orar .
veris,Dedali volatum cum alitibus comparare , &
cum Praxitelis aut Phidiæ caballo hoſtiles manus
effugere. Refp. Comparationem naturæ & artis
inſtitui duobus modis poſſe:primò præciſè ac nu
dè ſolam cum ſola conferendo. vnumque alteri ,
fiue vtriuſque potentiam , ſeorſim inuicem & mu
tuò componendo, hoc li Baconus voluit,vt inde
fornaculis ſuis ea tribuat , quæ naturæ denegata;
fateor omni illum reprehenſione digniſſimum
fuille , & argumento contrarium ſolide probari.
Altero verò modo poſſunt iſta comparari, non
præſcindendo vnum ab altero, fed extenfiuè ; v.g.
artificium humanum cum ipſa natura ; qua in com
paratione,artificium præſupponitnaturæ vim.plus
autem tum poſſe artem naturâ ſubnixam & adiu
entiis.Sic enim naturalis operatio, iuuatur,accele
ratur & perficitur per humanam induſtriam & ar
tem : quod voluiffe dumtaxat Rogerium eius ver
ba indicant, & veriſſimum eſt.
Secundò reprehendunt quod dicitur à Chy
micis,vnicú eſſe perfectum metallum , fiue vnicam
metalli fpcciem (aurum ) cætera metalla dumtaxat
elle auriinchoationes : & ideò tam facilè metalla
reliqua ad aurum , naturalem ſuam perfectionem ,
reduci; quàm homoager ad fanitatem , & ouum
ad pullum. Hoc illi triplici ariere ſibi , non
tam
 34 DISQ VISITI MAGIC
O NVM ARVM
tam quatere,quàin ſubruere videntur : & ita mihi , A , fuis indiuiduis rectè prædicantur ją ve ürgentum
quoque aliquando viſum : nunc maturiùs re per de hoc vel illo. Refpondeo. Non aberrat à ſcopo
penla , video illa ipſa , quçtum attuli argumenta; ſuo natura , quia finis eius eſt , rerum varietate
vt oblefli ſolent , faccis laneis, arietis impetum in hunc mundum ornare : & perfectiora vult elle ra
fringere: poſle commoda explicatione exarmari, riora. fit autem hominum auaritiâ , qui metalla
& eneruari. Arietes iſti tres erant tripliciteſtudine effodiunt priuſquam ad debitam perfectionem
contecti. Primus petitur à definitione metalli, perueniant; vt minus auri lic , quàm cæterorum
quam Geber. PetrusBonus , & multi chymici ad metallorum . Sicuri quia vituli plerique occidun
mittunt: metallum,eft corpus foſſile,durum ,& natu tur à lanionibus , idcirco pauciores boues exiſtunt:
ram ſuam ſeruans,à malleo dilatabile. Sed hæc tota li hisparcererur , boues fiant ; fi illis abſtineretur
definitio æquè conuenit argento , & plumbo, ac effodiendis , paulatim aurcſcerent. Enunciandı
auro, æquè ergo ſunt metalla, atque aurum . Refp. verò ratio , quadam eſt ſpecierum , fiue generica ;
differentias rerum efTentiales , præterquam homi quædam verò merè accidentaria. Monſtrorun,
nis , nobis eſſe ignotas:ideò nos cogi definitiones de inferioribus attributiua enunciatio accidenta
formare ab accidentariis differentiis , quæ poſſunt ria , poteft æquè locum habere , ac argenti, auri ,
B
& c. ficut enim dicas rectè , hoc vas eſt argentum ,
fæpè communes effe pluribus ; quæ probabiliter
videntur fpecie differre. veluti fi definias canem , ſic etiam rectè dicas,Gorgo ,eſt monſtrum ; ſphinx
eft monſtrum : & ficut etiam dicas vafis buius ef.
certè definias per proprietatem latratus , hyæna
tamen hunc imitatur , quæ canis non eſt: & fic fentia eft ſtannea , vel materia eius eft ftannum ;
totum iftud congeſtum , canis eſt animal irratio nihil prohibet quin verè dicas , pygmæus iſte eit
nale,quadrupes, velox , latrabile, conuenier etiam monſtroſus, velſubſtantia huius pygmæi eſt mon
hyenæ. nam & illa erit , animal irrationale , qua ſtrofa. Sed parùm hæc ad rem quæ de prædicatio
drupes,velox,latrabile. Nemo tamen inferat canis ne.Quia reuera,non quicquid imperfectum adhuc
nomen hyenä сompetere , vel hyenam æquè ca elt ,eo nomine nionſtroſuin eft : maximè ſi aptum
nein eſſe:ſed potiùs inferendum ,quiddam in hye ſit perfectionem ſuam rccipere. pullus in ouo non
nâ reperiri, quod in cane fic perfectius. Sic dico eftmonſtroſus , vitulus non eft inon trofus,ir fins
definitionis huiuſmodi accidentariz condiciones non eſt monſtrofus , quia hic ad virum , ille ad bu
in ſingulis metallis inuétas , non conuincere lingu uem ,ille ad gallinaceum tendit ; etiam funtpote
la hæc quibus cöueniunt metalli ſpecies eſle. Nam с ſtate, quodactu futuri. idein de metallis aliis ab
hæc non eſt conuenientia generis in ſubſtantia, auro dicunt Chymici. Sterilitate damnata ſunt
ſed dumtaxat quaſi generis in accidentibus. Spe tanrum monftra perfectorum animantium : non
cificæ namque differentiæ ab effentiâ rei lunt infectorum , non inanimatorum . Atque ita ruit
deſumendæ . Quare vt aduerfarij probent à de hac replicatoria machina .
finitione , identitatem genericam ; necefle eſt, Secundò contendunt aduerfarij proximam
priùs probent , vel fimul, & conſcquenter pro metallorum omnium materiam candem efle non
bent , prætenſarum ſpecierum differentiam eí pofle, fed vniufcuiufque fpeciei debere efle ma
ſentialem , vel quid ei quodammodo æquipol teriam proximam diuerlain , quod etiam nonnulli
lens; v.g. Homo & cquus ſpecies ſunt ſub aniina Chymici fatentur , & probatur : quia diuerfæ t Richar
ipecie formæ eanden ſpecie materianı nequeunt dus An
lis in genere , id probari nequit eo dumtaxat,
quòd animalis definitio , quæ tamen eſſentialis elt, informare : ve de animâ humanâ & equina pa- gli c. in
Corre cto.
conueniat vtrique ( lic enim conuenit Petro & tet , quarum neutra corpus alterius apta eft in- rio,& loá.
Paulo , & tamen P. & P. ſpecie non differunt) ſed formare. videre ur alioqui, vetus illud delirium Braceſcu;
probari præterea debet ; quia homo eſt rationis ſtabiliri poſſe : omnia ex omnibus , fiue quodlibet cótra Tau
ladaním .
compos , equus non eſt. fic eriam quod aquila & D ex quoleber gigni: & fic , fi remotæ materiæ fuffi
leo differant fpecie , non probandum tantum co, ceret identitas , poſſet vnus Alchimicus alcerum ,
quod ratio generica illis competat, fed etiam ,quia in Apuleium illum , vel Lucianum auritum
vtriuſque eflentia diuería cft, cùm vnum ſit vola transformare. Refpon. Arimas animalium per
tile , aliud beſtia leu gradiens. Sic igitur ', non quia fectorum requirere corpora organica , certis per
hxc definitio eadem quæ auro , competit argento: fectè modis diſpoſita : animas animalium im
ideò hæc duo ipecie diſtinguuntur : fed lequitur perfectorum , ipſas quoque; quia ex materiâ edu
folummodò ambɔ hæc metalla efle : argentum cuntur , requirere luam & propriam minùs ta
quidcm imperfectè , quia poteſt perfici, aurum men perfectam , organorum corporis compoſitu
perfectiffimè, quia nequit in metalli ratione per fi ram , quæ compolitura, ſiue (vc dicam ) organi
ci.Infanti iuxtà ac viro conuenit hominis defini zatio , deillius indiuidui effentiâ cft. Inanimas ve
tio,vt & vitulo ac boui animalis: fed infans adhuc rò res dumtaxat cenfeo requirere , materiam il
perfici. & definitionis membra perfectiùs poteſt lam communem , & præcipuè conſtantein parti
participare : 11on tamen infans & vir ſunt hominis bus homogeneis eiſdem elle & perfectiùs diſpo
Ipecies:idem de aluis metallis, & auro ſtatuendum , Efiram ,ad plumbi, ſtanni, argenti vel auriformam :
nam alia illa natura ad hoc inſtituit , vt queant ad quia formæ iſtæ ,non ad compoſituræ vel organo
aurcain perfectionem progredi . rum fabricam , ſed ad qualitatum primarum ma
Verùm hic nouæ ſuboriuntur difficultates, no iorem minorémue participationem , conſequun
ui ſcopuli allurgunt.dicat enim aliquis, hinc ſeque tur. Si plus habeant terrenæ admixtionis , fient
recur. naturam fic læpiùs à ſcopo ſuo aberrare, ferrum , æs , plumbum ; ſi plus aereiliquidi , ficnt
quàm finem ſuum conlequi. quod conuicium fer ſtannum ,argentum , aurum . Conatur quidem na
retur in Deum . Naturæ quoque aberrationes tura ſemper aurum producere;ſed,cùm nequit eò
de ſuis inferioribus , more ſpecierum , non ſolent mineralis decoctio pertingere , contenta elt alio
prædicari, quia natura non multiplicat rerum im |rym metallorumlgeneratione pro modo virtutis
perfectarum indiuidua, vt videmusmonſtra ſte 1 & materiæ proximæ difpofitione. Si non ſatis
' rilitatis damno maltata . bæc autem metallade multum adlit ſulphuris ſubtilis ac rubei , adlit

tamen
 LIBRI I. CAP . V. l . II. SECT. “ III. 35
tamen fatìs hydrargyri ſubtilis & albi ; fiet ar- A lapidum ex gencre ſunt , etiam ſunt illıquabiles:
gentum : fi verò vis ſulphuris excedat, & vnetuo quia non habent humidum vnctuoſum , vt me
Lum illud liquidum omni fit ex parte probè de. talla:ſed aqueum , quod igne difflarui X. x fic Alb .
fæcatum , producetur aurum . Vltimò obiiciunt, non dari cauſam ſufficien- Magn. in
Tertius illorum aries erat.Numquam conquie tem , quæ hoc operetur : cælos enim naturaliter S.Mctaph.
ſcere naturam , ſponte fuâ : ſed moueri & moliri hæc metalla in venis producere per calorem , &
donec perfectionem ſuam fit indepta : metalla frigus : non quâ calor ille vel frigus qualitas tan
verò hæc apparerc omnibus , etiain preſente causâ tùm eft , que calor aut frigus: led quâ eft orga
efficiente,in venis ſuis conquieſcere, nihil ſolici num ac inſtrumentum cælorum , in cuius virtute
ta , vt in aurum transformentur. licet enim cen . agit. hîc verò nec frigus adeffe in Chemica ope
cum annis illic permaneant non impedita , num ratione : nec calorem operari vt inſtrumentum
quam tamen magis illa aureſcent , led in ſuo ſta agentis principalis , quia hic non adeſt agens
tu permanebunt, ferrum , plumbum , argentum . principale . Reſpondeo, de frigore iam diximus.de
Si lic igitur quieta iacent , ſuam nam nacta ſunt calore verò dico hunc agere vt inſtrumentum
perfectionem . Reſpondent Chemici & benè re ignis ; & eſſe eiuſdem (peciei cum calore cæleft,
Ipondent, nos hanc commutationem deprehen - Bleu elementari . Agens autein principale eſt lc.
dere non poſſe: ſed cur nequeamus,incredibilem men auri ipſis metallis infitum : quod ſemen ca
reddunt rationem : quòd ad alterius metalli in au lore fouetur, & adoleſcit in aurum. Probatio ve
ram metamorphoſin millenarium annorum tem rò huius , non incumbic alia , quàm ab experien
pus requiratur. Quis hoc illis definitum tempus tia , ad quam alchimici ſolent prouocare.ſolemus
reuelauit ? quis credat cùm ad cæterorum metal. enim à pofteriore probare vim ſeminis alicui rei
lorum perfe &tionem , curſus viginti vel triginti infuiſle , cùm genitum ex eo aliquid & ex poten
ſufficiat annorum ? Maior ergo in auro forman tiâ eius in actum deductum cernimus . Denique
do mora , fed non tot ſeculorum admittenda. conclufio noftra dumtaxat exigebat , nos often :
Sicut autem herbarum & arborum incrementa dere naturæ rerum hanc non effe contrariam
non cernimus dum creſcunt :ſed creuiſſe depre Chryſopæiam : neque id argumenta aduerſario
hendimus : ira latens eſt alteratio hæc & commu rum conuincere.quod puto ſufficienter oſtenſum
tatio metalloruia : quæ , non , dum fit , ſed dum à nobis. Hæc de primo axiomate.
facta eſt , cerni poteſt : quid verò illam non cer S E C TI O TI 1.
nimus , impatientia fecit & cupiditas , dum ma
lunt homines præſens lucrum minus capere , & De eâdem efficacit ale.
С
quale eſt metallum effodere: quàm ſpem pretio IT 2. axioma, longe probabilius eft, poſſe alchi.
redimere, & illam tam longinquam opperiri ttál. Smmica
ie m artem finem ſuum confequi, & alia in am
mutationem . Sed cur ad hanc, fornaculis & fol rum igne tranſmutare : quam non poffe.
libus ſuis ſe triennio peruenire poſle Fanianus & Dico elle probabilius, quia reuera id non proba
alij gloriantur , fi non niſi luftris aliquot exactis tur apodicticè , ſed tantùm topicè. ſic tamen , vt
id poteſt natuia ? cauſam puto , quia in tcrræ ve moraliter ferè conuincant rationes .
nis plus liquidi humidi amuir , & calor quoque Primum argumentum , quo conclulio proba
agit leniter ac paulatim : hîc in chryſollo , nihil tur , pendec ex ſupradictis, quia contraria nega
adAuit liquidi : quare quicquid reſiſtit, & reuo tiua habet argumenta non concludentia , imò nec
cat curſum efficientis cauſæ , id faciliùs hîc abſu admodùm vrgencia.
mitur : ignis quoque eſt continuus, & non impe Secundum , quia multarum rerum cauſæ natu
ditus , & quantum poteſt vrget. Præterea non rales nos latent , & poteft hæceſſe de illarum nu
numquam aliquid auri maturi & perfecti artifi mero :multa quoque fiunt naturaliter , quæ quis ,
ces admiſcent, vt ficars adiuuans naturam , cau propter cauſarum ignorationem ,li facta certò ne
ſa fit velociùs reliquum conuertendi , vt notat D ſciat : vel neget fačta , vel non facta naturaliter,
Treuilanus , libr.de tranſmutat. merallor. ante me. contendat .
dium . Ex his apparet admodùm probabilem effe Tertium , quia Magorum illa induſtria , qua
ſententiam Calliſthenis, Alberti Magni, & Che mutarunt angues in virgas , & è conuerlo : iuxta
p Alb.Ma-micorum ,vnicam eſſe perfecta meralli ſpeciem p. D. Auguſtinum a naturalis mutatio fuit mirabi a libr.3.dc
gai libr.3. Sed pergam eſſe liberalis ac comis: eſto : ſpecie lior tamen eſt hac , de qua nos agimus . Trinit.
.
differant meralla , quid tum ? ſpeciei ( inquiunt ) Quartum ,quia calor ignis vim habet transfor
tact.i.c.7.
Gebri,Ro- in ſpecicm quæ non fit alteri ſubordinata immu mádimetalla per varias alterationes,liquationem ,
farij.Van- tatio impoflibilis eſt naturæ . Nos mox non eſſe ſeparationem ,congregationem , & alias huiuſmo
noccij, Bi
impoffibilem oſtendemus . Nec ad rem facit illud di: ficut & calor natiuus,cibum poteſt variè con
ringuccij.
& alior. de ſubordinatione.Reuerâ enim multorum com formare ,priuſquàm augeat & incrementum præ
muratio oftenditur ,quæ fic ſubordinata non ſunt: bcat ipli alito.nec minùs eſt mirada illa cibi ,puta
& ſubordinatio iſta codem modo poteft intelligi pomi, in carnem : quàm hydrargyri in aurum com
de plumbo & auro , ſtauno & argento : quo illi de mutatio.Denique ſingulas illas alterationes con
his intelligunt, quæ in tertia ſect.producemus. E lideres; quas Chrylopæi requirunt, etiam qui
Quartum argumentum eſt , ars iſta nequit ve plurimas: nullam inuenias , quæ vices ignis in
ras geinmas transformare in gemmas alias veras . materiam diſpoſitam agentisexcedar.cedo com
ergo nec metalla poteft in alia. Riſpond.gemmas, quæ illarum ? quod fi lingulis par , cur non luc
G quæ ſint liquabiles, pofle ad maiorem fortallis ceffiuè omnibus , cùm eius vis non recundatur,
redigi perfectionem : non tamen in alias diuerfæ ſuggeſtis ſemper nouis fomentis?
fpeciei mutari poff-,quia non poteſt ignis quem Quintò , perſuadere id debentintellectui non
libet inducere colorem : nec gemmæ ad gem malè diſpoſito ,cùm variæ fimiles experiétiæ , tum
mam ea cognatio eſt , qur metalli ad metallum . plurimorum id ſe conſecutos aſſerentium aſſer
Gemmæ verò pleræque vel potiùs omnes , quia tio. hoc pofterius probabo ſectione ſequéti: prius
verò
-
ONV
IS ITI
36 DI SQU
verò probatur, iis quæ fusè retulerunt Scaliger| A ſcuntur " : multò igitur faciliùs poterit metallum
b
& Benedi&t.Perer ".primùm ars poteſt gignere vnum , in aliud eadem applicatione commutari. hef Scoti ,
b exercit.
23 . veſpas , ſcarabæos crabronéſque ex cadaueribus, quia longè minor eft metallorum differentia, Lycheti, &
c quæft.de & ex ſtercore animalium : immò & ſcorpiones,ex quàm inanimis & animati.Sed Diabolus nullum communis
alchim.lib. herbâ Baſilico ritè pofitâ & collocatâ certis locis: huiuſmodi effectum producere poteſt, qui natu - vel 8. &
de Magia. ſed viuentia hæc funt excellentiora metallis : po ræ vires ſuperet:vt coſtat:alioqui poſler vera ede- probab. li.
terit igitur & metalla . Dices in his hominem ar
te tantùm materiam materiæ apponere , cætera
naturam per putrefactioné & calorem ſolis pro
ducere : Verúm in noſtro quoque caſu manum
tantùm homo adhibet , cætera calor ignis inma
teriâ efficit, & ,quæ in eius potentiâ latebant,edu
cit. 2. aurum ex auripigmento produci arte Pli
nius auctor eſt, vtdiximus. li dicas auripigmen
tum venam eſſe auri ſterilem ac inopem , hoc eſt
d.cap.4 . aurum imperfectum , vt ait Fabianus " : hoc ,vt di
d libr.de re citur ſine probatione,negari quoque poteſt.Nam
metallica. plus videtur differre ab auro , quàm cuprum : nam
cuprum metallis annumerandum , illud verò po
€ Scal.f. ciùs coloribusac tincturis. 3. ex ouis ' calorefor
nacis Cayri ſolent pulli educi, non ſecus quàm
foru matris : cur non & hîc fornax ſuppleat vteri
terræ vicem ? fi dicas , ouum natura ordinari ad
pullum , & eſſe pullum potentiâ : contendunt al
chimici idem eſle plumbum auri reſpectu , imò
& argenti; ideoque ſolere hæc metalla iuxta inui
fli.33.6.6. cem reperiri. SanèPlinius dicit'venam plumbi ,
quæ vicina ſolet cſſe & contigua venæ argenti,
vocari galenam . Sed & ouum quoque 'magis dif
fert à pullo , quàm inter ſe mecalla .4.Naturaliter
videmus multos vermiculos mutari in volatilia,
vtpote muſcas : & tamen reptile & volatile,plut
quàm ſpecic diſtant. 5. vt naturá producit falem ,
bitumen , & atramentum : fic etiam illa nobis ar
tificum exhibet induſtria . Si dicas ſpecic differre
hæc ab illis : contra vrgebo :cùm eaſdem habeant
qualitates ( quod docec experientia ) non magis
differre , quàm pulli quos fornaces Cayri produ
xerunt ,à pullis adpectoratis à matre.6.Plinius au
ctor eſt criticum & filiginem iv inuicem commu
tara,dices , ſolis accidentibus ca differebant , ca
g libr.z.ad démque fuiffe fpecie? Galeni & quidem ſententia
Glaucum videtur , ſed multis id non probatur ,eſto tamen :
cap.7 .
hoc li verum , quid ad 7.Nam Theophraſto lolium
quoque in triticum fuit mutatum : loliúinne hoc
lilueſtre triticum fuiſſe dicent :quo autoreiſcimus
enim quid inter triticum & lolium interfit.8.cal.
chitim in miſij mutari , ſatis notum eft , verifimi.
lius etiam ca ſpecie differre,quàm idem eſſe. 9.la
pideſcere ligna , ſi in fontes certos incidant: no
runt Arduennr : & lignum fit caudexque, quine
get . Bene'eſt non negant aduerfarij : Sed hanc di . minem , mirè ſagacem ,modum excogitaſſe, quo in additiú.
cent fortè commutationem in deterius , viuentis
nempe ligni, in lapidem vitæ expertem : mortem
hanc elle quandam ligni . faciliùs ses degenerare
quàm meliorentur . Vrgeo , etiam meliorari, nam
in Scotia ex putridis nauium fragmentis , & ex
arborum fructu in mare deciduo ( res eſt vulgò
noiſliina , & probabitur libro ſequ. ) gignuntur
anares . Si tam admirabilem effectum tranſmuta- Eſcientiam . Obiiciunt, Alnoldum fuiffe valdè fu
tionis aqua nobis exhibet : cur ignis efficacitati, ſpectum familiaritatis cum dæmonibus ": & ideò Platcan. in
cuius maior longè vis eſt in agendo , malignè de
trahimus ? Herodotus etiam ſcribit platanum in
oleam verille : & alij cadauera , in ſtaruas ſalis,
de quo plura dicam lib.2.9.18.in fine.
Denique notiſſimum eſt poſſe ſaltem dæmo
nes producere , per applicationem naturalium
agentium , nonmodò res inanimas , ſed & anima 1
lia im perficta , quæcumque ex putrefactione na
M
CAR
VM
MAG
I
in 2. di. 7 .
re miracula. ergo effcctus huiuſmodi naturæ vi- leg.q.14.
res non ſuperat. Igitur potelt fieri vt vel docente
Diabolo , vel induſtria & ſtudio tandem homo ad
hanc cognitionem pertingar .
S E C T I O IIII.
An aliqua narratione constet aurum hac
arte factum ?
B
Vllum aduerfarij fortius telum intorquent ,
lam ab experientia , cur igitur , inquiunt,
Nulquàm
nullus hactenus effcctum conſecutus ? cur omnes
oleú & operam perdidere ? nonne inoraliter hinc
colligimus , id eſſe impoffibilibus annumeran
dumia.quia, quæcumque adferuntur experientix,
nituntur teſtimoniis ipſorum chymicorum ,qui
bus minimè credendum : tum quod in cauſa pro
pria , tum quòd mendicitas & paupertas fidem
detrahat,tum quod (pe faſcinati & imaginationis
vehementi apprehenſione,putant eſſe aurú, quod
non eſt, vt ait pontifex loannes 22. - 3 . quia pof
ſunt efle operationes,vel fraudulenti & decepto- afpondent.
Extraua.
riæ , vt fuit Bragadini Veneti Alchiinia : qui in de crimin .
Bavaria ſupplicio affectus anno 1591. corá omni- falli.
c bus iinpofturam ſuam confeſſus fuit: fe ex aurita- cap.13 .
mentis pulueribúlque quos niixtos carbonario
pulueri habebat ,aurum iuum liquaſſe. Quare ca
ucndum ne lectorem decipiat deceptus ipſe Vil .
lamontius,pertinaciter defendens,veram fuille &
finceram Anton . Bragadini Chryfopæiam : cùm
enim illa fcriberet , nondum d : es fraudem huius
Cyprij plani aperuerat . Vide qua de illo Villamon .
ttus itinerarylibr.3.cap. 28.vel poſſunt eſſe prodi
giolæ , dæmone faciente.4.quia hanc artem nemo
vmquam calluit : quod patet , cò quod nemo ſe
vmquam dixit vltimum eius effectum conſecu .
tum :nemo etiam verbis vel ſcriptis eam alios do
cere potuit. His illi pugnant .
Sit conclufio . De facto aliguos hac arte verum
D aurum feciffe,videtur eſſe valdé credibile .
Probo, quia tot ea de re narrationes ſunt diuer
ſorum , ve videatur procacis animi & perfrictæ
frontis, nulli credere. adfcribam quæ nunc mihi
ad magnum . Cælius Rhodiginus auctor eft ", ſuo b libro 11 .
tempore in Gallia quendam ex infima plebe ho- cap. 13.
chryſulcæ aquæ vi, ex metallo , quolibet aurum ad Specul
.
ſecerneret :& addit tales artifices vocari Chryso- titu.de cri
plynias ,officinam verò Chryſophyſium . De Arnol- min. falli .
do Villanouano referunt grauiſſimi luriſconſulti coli.74
.de
, cum virgulas aureas chemica arte produxifle, fortií.Abb.
quas omnium examini ſubjecerit in aula Ponti- inc. ex tua
ficis, & ideò concludunt chemiam veram efle ru de for
til. & ibid .
Bald.loan .
vel dæmonem hoc verè feciffe, vel faltem verum 1.1.C. de ar
aurum ſuppoſuiſſe.Refp.has efle malicioſas conie- gent,prec.
quod in
Eturas. Si ſuſpectus Arnoldus, quomodo non in theſ.infer.
Romana curia , vbi aſſiduus erat , comprehenſus,, libr.io.
Penna
ve maleficus, & caſtigatus?mera autem coniectu
Com . 36 .
ra eft, dæm onu m veru m auru m fupp ofui ſſe. Alij ad z.p.Bi:
dicunt examini ſubieciſſe , hoc eſt obtuliffe : non re&t.Eyme
verò quemquam veritatis periculum feciffe.pri. rici q. 11.
mùm
 LIBRI I. CAP . V. Q. II . SECT.
SECT. IV . 37

inùm explicatio illa verbo non congruir , deinde , A | apud Cedrenum ille frenum aureum confecerat,
quis credat illo offerente aurum ad exainen , ne quod Analtaſio Imperatori obculit : ſed viderur
minem Romæ periculum feciſſe ;ego verò, inde ; ilte præſtigiator potiùs fuille quàm Chymiſta,
quod non fcribitur ab auctoribus illis falſum au poſt priimam operis huius editionem incidi in
cum deprehenfum ; probabiliùs crediderim expe librum And. Libauij medici, qui p.1.fingularium ,
rientiam Arnoldo fuffragatam . Sanè id confirmat Syrraxi 11.de re metallica, plura teltimonia reculit .
quod de ipſius cum Raymundo Lullo concerta Nunc ad obiectiones refpondcamus . Ad pri
e vol.zo. tionc auctor Theatri huma..æ vitę tradidit ;Ray mum ;multos ego conmemoraui, quos non Che
lib. 3
mundú hunc Balearicum hominem acutiffimum , mici tantùm , fed & medici & I.C.grauiffimi te
mulcis rationibus demonſtraſſe Villanouano artis Itantar rem ipfam factam exhibuifle, Arnoldum ,
huius a'duramído , cum Arnoldum diſputandi per Lullum , Taruilinum.Et hodie nominare poſlom ,
tælum; quin potius , inquit, te lenſucraſtinâ con quos noui viros graues , in dignitate pofitos , &
uincam die : quæ cum illuxiſſet, metainorphoſim Deum timenttes ; qui de ſeiplis idem profitentur
illi oculatâ exhibuit fide: qua ille motus,hanc ip Quos mentiri , vel impoſturis , aut præſtigiis , aut
ſe arcem amplexus , mulia de eâdem ſcripſit ofu dæmoniacis artibus vti , numquam in animum
ícula, ante annos fermè 250. De hoc Lullo ſcribit B meum poſſim inducere : & fint iniuriis viris ho
fR. C. in quidam noſtri temporis medicus : no alchimiſta ", neftiffimis , qui queant id ſuſpicari. Ad 2. dico ,
Nomécla Hunc ego inquirendo tomperio
apud Anglos , re qui Pont , loqui de gregalibus , que fece illa Chemi
tore inti
gniú fcrip. Idem vera preftoriſe, quod (uis libris profitetur : ex in corum , qui lucrum captant,& auiditate pecunix
arce Londini, iufu Regis probatiſſimum aurum confe in præceps ruunt :non de iis qui honeſtam inde
ciffe :mihig genus nummioftenfum eft , quod adhuc rerum naturæ cognitionem dumtaxat petunt.Nec
appellat Nobile Raymundi,auri ſcilicet pari & obry verum eft,nullos niſi mendicos vel pauperes huic
zi , ſummes indicatura.] Idem auctor Theſauri, ſtudio incumbere; quod Principes viri multi non
hoc eriá narrat de Bernardo Treuiſano ; cum cum fugiunt. nec etiam paupertas omnis à teſtimonio
initiò fruftrà magnas opes in hac Chryfoplynticâ atcet : ſed tantùm , quàm vilitas aut vitioficas vi
prodegiſlit ; tandem accuratiore ſtudio conſecu tæ dehoneſtar . Phocion pauper erat: plus illica
tum , vt biennio artem in opus , fpem in rem , men injurato , quàm iurato Paridi credidillem
gopere de dcduceret.Hieronym.Cardanus teſtatur , Anto Teſtimonium in propriâ causâ reiicitur , ſed hîc
lubtilitat.
lib.de me nium pharmacopo lam Taruiſinum , coram And . teftimonium dixere ſcriptores, qui non erant Al
chimiſtæ.acceperant illi quidem hoc ab alchimi .
tallis. Gritto Duce , & præcipuis patriciis Veneris , ar с
gentum viuum in aurum commutaflc, & eius ſtis : íed alchimici dicta ſua , factis probarant.
operis quædam adhuc exſtare veſtigia. Hoc Iulius Nec fanè domeſticum teftimonium , vt nec alia
Scaliger , in contradictoriâ exercitatione , eludit aliâs inidonca, reiiciuntur , quando aliunde teſti
potiùs, quàm diffoluit , dicens; fi hoc verum au monia habere non queunt h . Et quæſo , vnde hîc h Pet.Ge
rum fuifler , Veneros eum fuille coacturos Rei initium hiſtoriæ haberi potuit , niſi ex ipforum rar. ſing.
100.Hip.
publicæ operam hanc nauare, vel artificium indi artificum dictis & relatione ? Ad 3.poffe aliquan- pol.ſing.
care . Quis enim Scaligero indicauit, Taruiſinum do eſſe tales, & fuiſſe : hinc tamen non ſequi, nul- 171 .
eis non indicaſſezlanè crediderim Venetos,vel in las non fuiſſe cales. Ad 4. multos hanc artem ver
certi cuentûs fpem contempliffe, vel præſtigiis bis ſcriprisque prodidiffe , & hodie eam tenere &
effectum adſcripſille.Tu,Lector,ne idem ſenuas, alios docere,fi qui contingant in praxi errores,ni
accipe teſtimonium aliud eiuſdem rei , vt in Car hil mirum : quia facilè peccatur in iis , quæ ab
dani & Aragolij fide , hoc experimentum ſter. ignis operatione dependent. Nec vllius artificis
Guilhelmus ifte Aragolius, vir philofophiæ & eſt, in iis , quæ ab actiuitate extrinſeci agentis na
medicinæ apprimè peritus,ſtudiorum causâ dege.' D curalis pendent, ſecurum ſemper effectum ſpon
bat Patauij : femel, anno 155o . Venetias excurrit, dere . Nec vlla quoque ars alia, in qua quis mente
& honoris cauſa Hectorem Autonium , matheſis lanâ perfectionis vltimum apicem le conſecutum
& medicinæ laude clarum , inuifit : ibi cum intra aſſeueret.ſemper aliquid diſcendum fupereft: ne
alia Alchimicx aurificæ mentio fieret , eamquc que hoc huic arti peculiare, quod opponitur.
Guilhelmus ſolidis , vt ipſi tum videbatur, argu
mentis lubrueret : Aufonius in ſeguentem diem con QV Æ STIO I 1.
nenium indixit,eóque tres patricios Venetos,e nobiliffi
ma Correliorum gente adductos:ex eo auro ,quod Tars An Chryſopæia habenda ex namero artium
wifinus ſpectantibus patribus,hoc eſt,celeriter,non ma ingenuarum , an mechanicis
annumiranda
gna interpofita mora , momento feciſſet ,confe&tos an
nulos ſpectandos contreitandóſque exhibere curanit.
Ipſe deinceps Arozoſius Taruiſium excurrens, hiſto Acilis eſt deciho , nihil in ea mechanicum effe
riam facti didicit.Narrabat illed Gallo quodam , Aro prater ipſam operationem , & igniariam illam ap
Fril
gofio facie fimillimo,domifua per aliquot menfes bo . plicationem : Theoricam vero fine speculationem artis
ſpitaliter accepto ,eum ſe puluerem honorary loco acce. E ipſions phyſiologia in remotiffimis laiebris laientējæquè
Pulje ,fed vt eo tamquam arcano viereiur. Si verò non ingenuam , eque ſcientificam effe natura ſua,quam fit
tam priwati commodi , quàm publica fidei erga Rem phyſica : cuiuseſt portio non ignobilis : aui medicina,
publicam Veneram ſtudio,eoinfcio,Venetias nauigaje, cui ſubſerwit ancillatur : eóque nomine acroama
hTheſaur. Tem patribusindicaffe:fpecimen ariisexhibuiſſe:prina ticis en epopeicis diſciplinis annumerandam . Si verò
vitæ hum . tim quoque in Corneliorum edibus non ſemel . Interea conſideres ipſos Alchimiſtas, quidam illorum
fu.Omitto
verò Gallum illum infalutaris omnibus diſcefliffe , ne meri ſunt mechanici , & faturarij , acciniflones:
quod de te
fimilia Fer que ſe quidquam de eo ampliùs reſcire potuiffe ." ] Vi. quidam verò philoſophorum nomen honeſtum
nelius te- des caufam cur Veneti non vrſerint Taruilinum , in primis ac laudabile , iure ſuo fibi vendicant.
ftetur libr. & quàm inanis illamagni viri , ſed fæpè iniqui Etli enim omnis Alchimiſta ingenio fimul ac ma
de abd.rer. Cardanomaftigis , ſuſpicio , Fortaffis eâdem arte nu , vtatur : tamen id omni mechanico artifici
cauf.
commu
 VM
SITION MAGIC
ARVM
38 DISQUI

commune eſt , & manus præcipuam operis par- | Aluſos cacodæmone. Illi abacti à chrylollo , non à
cem in illis vendicat: qui , principia cauſasque furore: rurſus magiſtellum adeunt, expoſtulant
artis ignorantes , nec certum in rebus præparan primùm de iniuria :deinceps ſupplices fiunt, & vt
dis vſum , iuxta præcepra congrua & ſcientifica nunc faltem , meliore fide, quid agendum doceat,
adhibentes, tempus & carbones abſumunt ; fuli pergunt obſeruare , demum ille nihil aliud retulit
ginoſi iraque & merè mechanici dicendi ſunt. quàm , ftrenuè laborale,
Sed qui in oleis , & aquis , & gummis, & auro ex Deceptorij effectus duæ Hiſtoriæ occurrunt,
trahendo ,cauſas & præcepta artis norunt: quibus prior præſtigatorius Diabolicus : poſterior ad de
freci effectum fibi pollicentur: ij,etfi manum in ceptorios & emunctorios per humanam callidita
genio , & operationem ſpeculationi adiungant: tem pertinet.
non mechanici, ſed philoſophi dicendi : operatio Priorem Gc narrat Cedrenus : Quidam ex eo
enim illa , & manuum auxilium ,accidentaria ſunt rum numero,gui chemicam artem profitentur,callidus
ſcientiæ : vt in medico , & chirurgo ſatis eſt ma hominum oculos impoſtura præstringere , argentariis
nifeftum . aliiſque obtulit manus pedeſque fiatuarum , & alia au
rea , dicens fe thefaurum reperiffe: multóſque ita de
B
QV Æ STIO II 1. ceptos ad pauperiatem redegil. Famâ vulgatâ captus,
ad Anaftafium perductus , frenum equs ex ſolido
Ad quam magie ſpeciem pertinear? auro conflarum ac margaritis conſerrum obtulit. Sed
Què expeditum eſt reſpondere huic quæ Imperator ,freno accepto : Vtomnes, inquit, fefelle
Æſtioni
! . Si alchimicus effe& us verus non eft, ris,me profectò non decipies : ftarimque hominem ,
quia falſum eſt aut apparens dumtaxat aurum : in caſtelium quoddam relegauit,in quo randem peris..]
pertinet ad magiam prestigiatricem , fi verus eft effe nimirum omnia hæc aurea,nihil erant niſi perma
Etus, tunc aut fit ope damonis , pertinet ad Demo giam facta oculorum ludibria. Poſteriorem de
niacam : verum effectum voco ,quando aurum ve fcribit leremias Mederus , in Acroamat. Chymi
rum quis conſequitur: boc autem poreſt fieri du ſtas duos ſocietatem inicam pacto firmaſle,vt al
pliciter, vel verá tranſmutatione, vel fuppofitio . ter Chryſopæiæ certiſſimam artem ſe tenere pro
ne : quando hoc facit dæmon , potelt etiam reduci fireretur , alter rhizotomum ageret , leu agyrtam
hoc factum , ad præſtigiatricem : quando illud , empyricum , & inter cætera (cobem auri atro infe
non niſi, vt dixi, ad dæmoniacam . Si verò verum ctam colore, pro lunariæ puluere , venderet, Er
neftus Badenlis Marchio mirè deditus erat pyro
aurum , fine ope demonis homo extrahit pyrotechnia
ſua,tunc alchimia pertinet, ſecundum fe of propriè ,ad С techniæ , hunc ergo prior ille adit , & circumuc
Magiam naturalem : per accidens ad artificiofam . nit,aureos montes pollicitus, & atria diuitis Cræ
a Arogo- Nain , qui ad ſupernaturalem referunt , propter fi , parantur omnia, & iam ille , cætera bel è , in
fius &
cælorum influxus: illi meo iudicio falluntur: nihil quit: vnom dumtaxat opus , Reſch vocant ( He
Svinger.
enim hîc cernitur,vt oſtenſum , quod naturæ vires bræa voce ) huius pulueres faciles inuentu , apud
excedat. Naturalis ergo alchimia exempla , iam quemuis pharmacopæum, vel rhizotomum. Mar
1b ſup.q. I. nonnulla propolui 5. Dæmoniacæ referr vnum chio puerum mittit : commodùm in palatij aditu
ſect . vlt.
auctor demonomaniæ ciſe ex Guilhelmo Cóſtan ille altermerces ſuas expoſuerat : & vt folenthoc
c lib.3.C.3 .tino , famoſo alchimico , audiuifle ſocios ipfius, genus , nihil fibi deeſſe Stentorea voce prædica
cùm perdiu fantibus, Ipes fpecieſue auri oſten bat , adit eum Principis puer. Ille Reſch expromic
deretur nulla , conlilium à Diabolo periiſſe, rité de pixidula fumola, & pro folido appendir , &
ne operarentur , & optatum finem contingerent: qua quid forer obuiuin ac conculcatum , addit (u
an in aliquo peccatum ab ipſis eſſet, quod metal perpondium . Puer Domino refert.'mpoſtor cum
lum arceret expetitum . Diabolum ( vi ſoler )late puluerem infpergit hydrargyro, & aurum verum
broſum dediffe reſponſum : quàm breue,cam am producit , ſed quod liquatum ex puluere , fit exa
biguum : Laborate , laborate.hoc illos pro ſecunda D men , verum aurum deprehenditur. Marchioni
роlicitatione arreptum mirè animaffe : ergo per res mirè grata , & ipſe in magiſtrum beneficus ac
rexiſle in Alando , & fornaculis continuandis , id gratus probè donatum dimittit. Chryſopæiam
que adeò ſtrenuè , vt in nihilum cuncta redege pergit vrgere : feliciter , quamdiu Reſch durauit:
rint : parati nihilominùs pergere , & ad imum cun vbi eiusreſiduum parùm fuit: vndique conquiri
& tam rem decoquere , & pro philoſophico lapide iuſſit auriprolificá hanc materiam . Negabát om
bona cuncta dilapidare: nilimiſertus dementiæ nes le , quis puluis, Reſch diceretur, audiſſe vel di
Conſtárinus ſuggeffiffet,morem hunc eſſe dæmo diciſſe vmquam , itaque Marchio quod luperaret
nis, ve decipiat amphibologiâ fignificati: cùm la igne ſolùm liquat , & auri ſcobem , impofturam
borare iullit , hoc voluifle: delifterent ab irrito que ſimul deprehendit. ] æquè lepidum eſtquod
conatu , & ad honeſtum opificiuin aliquod ſe tráſ. narrat probe copertum Gomes à Medis lib . 2.de
ferrent, in quo certius operæ pretium cerneretur, ſale , his verbis : Siquidem fuperioribus annisdum
fic ille . Sed alij paulò aliter narrant , idque ſe ex agerem Lutetia , aderat vnà etiam ſtudioſus quidam ,
ore Natalis , qui Conſtantini focius fuit, acce quifquis ille fueris ,fatis mibi notus conſtan
piſſe ,bonâ fide, ſcribunt: hos operarios auriaui- ris ataris homo , arque in omni re , & ſcientia do &tiffi
dos familiarem paredrum ſub fpecie vnius nym mus, experientifſimúsque, ſed qui ingenio effet ad fin
phæ exciuille , & facro carmine lapidis confectio gendum acriore :ad perfuadendum veròquampar fuie
nem ab co poftulaſſe, dæmonem iufliffe , vti ex Jubtiliore. Et qui variis, tamerſi xegoriis implicitus
ſex metalli ve dicant Janiſatis ,hoceft æquali pro Chymica tamen arle , gwam occuliè exercebat , mire
portione , & hydrargyri certâ mole mixtis, ma dele &taretur. Is puero Franciſco Gallorum Regi fa
lagma componerent, cùm itaque hoc igni impo miliaris valde gratus atque in oculis erat :ac , quo
ſuiſſent,ecce tibi,fraudis miniſter, calus illeMer tempore diuturnum illud & exitiale bellum apud
curius , more grandinis cum tonitru metalla huc Belgas, anno . 1842.ab codem Franciſco commotum ,
illud difiicit , & fpem fimul corum : cachinnante ! à Carolo quinio Cafare confirmatus vigebat: è Gal
lie ille
 LIBRI I. CAP .
lia ille in Belgas profectus eſt, atque Hespanum ſe fi- A dens, tandem annuie : atqueſub crepufculo vefperis.
mulans idiomate confifus, Louanium primo, quo ipſe
paulo antea ciufdē caufa belli è Luteria pulſus me re
ceperam :deindeAntuerpiam fe contulit,vbi domun
Gulam conduxit , in eáque fornacem cum reliquis in
Strumentis Chymicis ſecreto construxit : iamque con
uocatis amicis, árqueimprimis quatuor ditiſſimis ſs
bi notis Hifpanis mercatoribus : horum in negotian
do tarditatem exprobare, atque ad maiora eo , com
pendia excitare cæpit. lenſe quippe fibi artem pro
feffus eft , qua brebi ac compendio ,finéque periculo,
( nauigatione, ditari ipfi ampliffimè, arque vel Mi
de , Crélique diuitias nullo negotio ſuperare poſſent.
Idque ad oculum prompia ſe monftraiurum ex peri
mento , ſi auri fibi numi quindecim , boni , probariga
ponderis praberentur. Atilli protinustotidem liben- B
ifſimè erogarunt. liáque acceptis ille numis , ORUM
quemuis ex mercatorum pediſeguis ad ſe accerſeri
iubet : cui iniranlı , duobus ranium regalibus impen.
fis: vade , inquit , in dumum , qua prima occurr at
pharmacopola , à quo pere lapidem , qui Onaſtros ap
pellatør, qui sametſi vilioris fit preiy , tamen vi
emas citsus , totum impende. Quo abeunte heus , ait , tione circumſtantiarum fit illicita & perniciola :
ne longam nobis moram facias ,ito reltà ad eam , qui
e regione porta maioris templi conſiſtit , vidiquidem
hefterno die eiufcemodi lapides praſtare apud hunc,
longè præftantiores quàm alibi. Aſtuie námque ille
rem omnem , ac perquam cauie praweneral . Nam ptam ,communis eſt fententia iuris interpretumb . b Oldradi,
maſam qu dem auream triginta pondo aurt probarij.
ſimi coëgerat , eámque in modum lapides compa- Ic via lubrica ,lapfus.
Fam , variis appingi fecerat yatquecircumueftirico
loribus : quam eidem noto fibi pharmacopola , forte
dili conſcio , lucria participi, commendarat : dala
teſſera , vi cuiuſcumque petenti Onaſtrum lapideno
guantılocúmque oblato pretio exhiberet: vnde'occur
datus , aique ad manus Ar
renti pediſſe guo lapiseft
chichymiſte ( dignus eft enim hoc titulo ) perlarus.
Tum ille lapidem oſtenians, ac ſeſquipedalia de cor
ba proferens , iubet accendi fornacem ,ollas educi,in
ſtrumenta apponi, quin lapidem inungere , laruaré
que cæpit , Demum oblaros fibi aureos dentibus pre
mebat , poſt malleolis tundens , cum quadam laci
sa verborum interiectione, in ollam immittebat. Qui .
bus rebus fpe &tatorum oculos in ſe , non intentos mo-
do : ſed quafi colligatos tenebat. Ex quo illi , caca
duce charnia , lapidem curiosè luſtrare oculis , ſum
moperè admirari, ſpe fimul & exſpectatione accen
di , hortarique fe inuicem , neque cunctandum expe
rimentum fucclamabant. Tandem commiſtis aureo
cum lapide aureis quoque numis , vniuerfa educta
maſa , excretisque per ignem coloribus , iam non la
pidem , fed aururn purum parum ipfa referebat.
Quaillico per duos ex mercatoribus ad aurifices de
latu eft , eáque probata ſatis triplum haberi inuen
ia eft ex auro puriffimo , arque eſtimatione primo.
Quo nuntio allato domum , atque occluſo poft fe oftio:
mara omnes exultare latitia , ae triumphare gaudio
expetunt. Quare mutuo ſe imprimis iareiurando
afiringentes , ne cuiquam hominum hoc tanium ar
cunum relegerent : prolings experimentum , quod
pluſquam pro comperto habebant , non denis am
plius , centeniſue , fed millenis , & eo plus aureis
sterandum cenſuernni. Iamque ſe lolos Archichy
mijld , lamquam alteri Plutonipecuniarum Deo , de
uouentes, precibus ab eo perierunt , ut millenis ab
vnoquoque oblatis aurei experimentum geminaret:
nam fi ſuccederet , iam non per chiliadas , ſed per
myriades ipfum deinde experturum . Quibus ille
tenié, arque grand oribus quam antea verbis reſpon
V. Q. IV . 39
no ad ſe nummos , adduci iuſſit : fucréſque ad ipfum
profecto quattuor aureorum millia allata : nam iesti
monio mibi ſunt, qui adnumerarunt. Quos ille ac
cipiens: atque ad præparandos eos integrum dari ſi.
bi diem perens, mercatores dimiſit : ftauimqueſub ip
ro no&tis conticinio admiſſis equis ;quos preparari iuſſe
rat , quam celerrime ſe in Galliam intulit , arque Lu
teliam iandem turus peruenir. ] Hæc ille : fi
nis non foret ſcribendi , fi quæ fingulis die
bus talia contingunt , vellem perſequi. Veilius
erit, quod reliquum eſt , & ad animæ ſalutem
(pectat, diſcutere.
QV Æ STIO III .
Licitáne an illicira ſit alch.mia ?
a a in verb.
Rohibitam cenſuit Alchimia.
ſed id nullo iure probat , verùm rationibus
dumtaxat P. Valencia eò inclinat , vt ſaltem ra
idem P. Pererius cenſuit : vterque locis ante ci
tatis.
Licitam verò nec vllo iure prohibiram , im
mò & inter artes merallarias à iure ciuili rece
Loá, Andr.
progrediendum : nam facilis hic in Abbat
Pedetentim
. &
Baldi locis
Prima Concil . Nullo iure in foro fori hæc ars fu.citat.q .
viderur prohibıra , vi non liceat eam exercere , ex de- 1. fect. 4
Alberti. de
fenfione iuris pofitiui. Rolate in
Quoad ius ciuile & commune Romanorum ver. alchi
( de communi enim iure nunc loquor , non de mia, Gui
particularibus locorum ftatutis , vel regnorum do. Pa
ſanctionibus ) res eſt expedira : nec vlla conti- pæ , decif.
tutio calis reperitur. Quod ad ius Canonicum , ni tracta.
videntur obftare duo canones , nempe , cap . Epi- de empt . &
ſcop. 26.quaft.6.c.ſpondent ,in extrauagant.com vendi. 9:5.
Zanetini
mun. libr. s.de crimin . falſi. Sed. , li bene conſide ca. extrau .
res ,neuter canon conuincit intentum . Nam d.ca. de accuſat.
Epiſcopi, tantummodo damnat cos qui credunt Thomæ.
d perſonarum tranſmutationem in varias ferarum Arfoncini,
ſpecies fieri:quod & ratio docet addita : ſiquidem quodã de
( aic ) Satanas transformar ſe in varias ſpecies fe filio .
rarum . ] Non cſt igitur cur ad quamlibet fpeciei
in fpeciem tranſmutationem canon extendatur.
Et licet eò extenderetur , dicerent alchimici ſu
non credere hanc à dæmone , fed à natura fieri
metamorphoſim : nec earn elle veræ ac perfectæ
ſpeciei, in aliam perfectam ſpeciei , ſed imper
fecti & inchoati in ſuam perfectionem . Fortiùs
ſtringit alterum illud cap.Spondent, nam illud di
ſertè alchimiain prohibet , & infamiæ carceril
que pænam præfigit, clericos etiam poffellis be
neficiis priuat, & ad capienda reddit inhabiles.
Reſpondet Arfoncinus , Pontificem egiſſe tan
E tum de iis , qui Sophifticè tranſmutationem con
fingunt : tamen Canonis verba fatis clarè indi
cant cenſuiſſe loann . 22. nullum à quoquam co .
rum verum aurum fieri, & idcò omnes pro im
poſtoribus habuillc ; lic enim verbo tenus ha
bet ſanctio ; Spondent , quas non cxhibent , diui
tias pauperes alchimista : pariter, qui ſe ſapientes
existimant , in foueam incidunt quam fecerunt.
Nam haut dubiè huius artis alchimia profeffores al
terutrum ſe ludificant : cùm fue ignorantia conſcing
eos , qui fuprà ipſos aliquid huiuſmodi dixerint, ad
‫ܐ‬0 ‫ܐ‬ ren
 40 DISQ VISITIONVM
mirentur : quibus cùm veritas quaſua non fuppetat, | A fin hac operationc inueniuntur. Hæ fidelint, non
diem cernunt, facultates exhaursunt, ijdémque verbis
diffimulant falfitatem ,vi landë,quod non eſt enrerum quam delunt omnes , rarò fit vt alicuius ra
natura ,effe verin aurű vel argentă ſophisticatranſmu
tarione confingant : eóque interdum eorum temeritas
* Sic legi- darnnara áſ damnanda progreditur, vt * fidis me
tur in edi- tallis cudant publica moneta characteres fidis oculis,
tione etiá & non alias alcbimitum fornacis ignem vulgum
Plantinia !
na & Ro-ignorantem eludant. Hæc igitur perpetuis volenies
mana , ſed exulare temporibus , hac edictali conſtirurione San
deprauatè cimus : vt quicumque huiuſmodi aurum vel argen
ac mutile.
tum fecerini , vel fieri ſecuto fa to mandauerint,
Valencia
coiicit le- vel ab hoc fcienter ( dum id fieret ) facientibus mi
gēd. fictis, niftrauerint, aut fcienter , vel argento , vel anro uſi
facili mu- fuerint vendendo vel dando in folutum : verum tan
tatióe . Sed
adhuc re ri ponderis aurum vel argentum pæna nomine in-
liqua me- ferre cogantur in publicum pauperibus erogandum :
dola ma quan :um alchimirum exiſtat , circa quod eos aliquo
nent.
predictorum modorum legitimè conftiterit deliquis
se : facientibus nihilominus aurum vel argentum al
chimirum , aut ipfo ve pramitsitur fcienter vtenis
bus perperua infamia noia resperſis. Quod fi ad
prafatam pænam pecuniariam exoluendam delin
guentium ipforum facultates non fufficiant, pote
rit difcreti moderatio iudicis, pænam hanc in alsam
( puta carceris , vel alieram iuxta qualitatem ne
gori , perſonarum differentiam , aliáſque attenden
do circumstantias ) commutare. I'llos vero , óc. Sub
dit pænam in cos qui alchimica materia abu
tuntur ad monetarum adulterarionem , de
qui
bus elt eiuſdem Pont . conftitutio alia , in capi .
prod.ens extrauag. ſingular. Preul, de crimine falfi.
Ad hunc Canonen duplex mihi occurrit refpon .
fio , vna cum non fuiile vſu receptum , ſed non
vlu abolitum . Nam poſtea hæc ars in ipſa ad
huc vrbe viguit ; maximè , vix centum annis po .
Aca , ſub Leone X. nam illi Aurelius Augurel
lus egregius poëra librum ſuum de Chryſopæia,
dedicauit : Qui inter cætera illud n.mis iactan
ter , de philofophico ſuo lapide.
Ipfius vt tenui proiecta parte per vndas
Aquoris argentum ſi t'iuum eum forct &quor,
Omne vel immenfum veru mare poffet in aurum .
Pici quoque Mirandulani circunfertur liber
hac de re,titulo ,de Auro conficiendo : nec hujuſmo
di in Italia libri ex illo tempore veuræ lectionis
vmquam fuere. Alıcra Canonem ex hypotheli
procedere aurum omne alchimirum elle falſum )
& ideò damnari canıùm , qui fallum cudant : id .
que ad lucrum : nempe , vt vtantur in con'racti
bus & folutionib '(quod clarè indicat textus ) ideò
non damnantur hoc capire,qui verum aurum pro
ducunt , & arti vacant animidumtaxat caula , 60
lentes in commerciis aut folutionibus hac arte
vti. Quare non ars , quæ ritè iníticuitur , & exer
cerur : fed artis abufus damnaretur. Sit
Secunda concluſio ; In foro conſcientia non pro- le pturæ teftimonio , qui amat periculum peribit
micuè, ſed cum delectu ars hæc permiſa: immo ple
riſque, vi perniciofa , fic illicita cenfenda. Hanc con rebus noli ſcrutari multipliciter, Ở in pluribus operi
clulionem optimè probant argumenta Angeli &
auctorum primæ lententiæ , contra præceden
tem verò vin habent nullam . Notandum quo
que, quicquid illiciti elt , id non ex artis natura
quæ in ſe mala non eſt , immò , quarenus ars
elt , & Cientias imitatur , fecundùm fe bona eſt,
vt & cæteræ ſpeculatiuæ cognitiones , proficiſci,
fed à vitio circumftantiarum , qnæ vt plurimun
MAGICARVM
video quid reprchendi queat : led quia vix vm
rione non adfit vitium & peccatum . Ideò dixi,
pleriſque perniciofam o illicitam cenfendam .
Sed quæ iltæ circumftantiæ ? præcipuæ & ca
pita cæterarum : quatuor : finis , modi , tempo
ris & perlona.
Si finis fit lucrum , & auaritia : illicita eft , quia
lucrum ex hac arte elt illicitum , non eniin licet
hoc auro vti ad commercia contractuſue , vt fta
cuit loann. 2 2. Intellige , fi pro vero auro quis vri
vellet , nam hoc illicitum contendunt communi
rer DD .de hac re fcribentes a : & merito , nam a Sic D.
Thom . in
aurum iſtud vel núquam habet proprietates om 2.d.
7.9.3 .
Bnes veri auri , vel id adeò rarò contingit, vt cen 3. art. 1. &
ſendum ſit non contingere , quare tam verilimili 22.9.77.a.
cauſa dubitandi exiſtente , non licet in commer 2. ad 1. &
ibi Caieta.
cium deducere , vt verum aurum : vendi tamen
Silu . & Fu
poſſe pro auro alchimico , & iuxta æſtimationem mus in Sú .
peritoru aurifabrorum , nemo DD.illorum negat , Fabianº d.
neque negandum eft.Non licec etiam id facere,vt 9.8.Alber.
in medicamentis quis co vtatur : nam propter ra in verb.
emptio.
tionem iam memoraram , nec veri auri vires falu
tares habere, nec noxiis qualitatibus, ab igne car
bonario & venenato hydrargyro cótractis carere
céfendú . Multò minùs licet eo yriad monetarum
mixtionem : hoc enim vnum caput foret criminis
monetarij, iuxta dictam ſanctionem loann.22 . &
с prædicti DD . iuris concedunt tales puniendos
penâ monetæ adulteratæ . His cafibus ſubeffet
peccatum Mortale.Si verò quis illud cuderer fiue
produceret tantùm ca gratia , vt ipfemet in an
nulos , cathenas , aut lupellectilein propriam co
vteretur: huic omni curâ foret adnitendum , &
vigilantiâ , ne quis eo viuo vel mortuo per hoc
deciperetur. Alioqui pro negligentiæ latitudi
ne , hic quoque peccati grauitas naſceretur : &
quantumuis quis diligens, vix vanitatis culpam
euadcret. Numquain fanè ſtultitiæ & impru
dentiæ euadit , qui ex hac arte lucrum quærir .
Semper enim ſtultus eſt mercator , qui in illud
negotiationis genus incumbit , quo videt nul
millibus aliquot vnum , lucrum fc
D lum , vel de
cille: omnes verò , vel mille contra vnum facul
cates ſuas abſumpliſle. Quod cùm alchimicis
contingat, idem de his damni lucrionibus dubio
procul lentiendum . Nec tuti in conſcientiâ , qui
hac in re fola vana ducuntur curiofitate , nam cu
riofitas, peccatum eſt oppofitum ftudiofitati, per
exceffum : quo quis deliderat immoderatè ſcire
quod non expedit , vel plus quàm expedit ipſi,
vel modo quo non expedit: & eft ex filiabus lu
perbiæ , [ Vide S.Thom.2.2.quaft.167 . ] Et animus
dedicus vanitatibus atque inſaniis fallis , expo .
nit le decipiendum Diabolo : atque hoc efle orn
1
nis fuperftitionis initium docet B. Auguſtinus
|labr.2.de doĉtr.Chrift.cap.22.0 23. Et diuinæ ſcri
in illo . Sic enim fapiens.loquitur : In ſuperuacuis
bus eius ( Dei ) non eris curiofus. Multos enim ſup
plantauit ſuſpicio eorum ( hoc eſt vana fpes & ex
pectatio. ) Et in vandlare detinuit ſenſus illorum .
Denique fubdit : qui amat periculum peribu in eo.
Eccleſiaſtic.3.à verſ. 24. Denique vno verbo,quan
do finismalus,ars illicita : & qualis finis,tale exercitiv .
Si modus ( hucmedia pertinentJexercendi ariem
follicitus,Ars quoque : ſi vinus, ars vana : fi fordidus
inquinatus,
 .? LIBRI 1. CAP.
inguinalus , ars eru inquinata of impura. Huc re-
ferenda media ſuperſtitioſa ,vt li ex pacto exprel
ſo vel tacito cum dæmone ; quod frequens eſſe
d lib.3.c.3 . docuit auctor Dæmonomaniæ ", & fanè docer ex
perientia: adeò ve Arnoldus Villanouanus, &
Lullus, & Geber, & Bachonus, & Richardus An
glicus, Magiæ huius nigræ fufpe &ti vehementer
fuerint : & Paracellus , & Agrippa, & ille Guilh .
Conſtantinus, & alij nonnulli deprehenfi : & in
ter inſtructiones inquiſitorum fidcifit vna , hac
quoque notâ magos hæreticos dignoſci,Director.
inquifit.fidei P-3.fol443. edition . Romana, qua in lu
cem prodiit iuftwa Gregorij 13. vbi rationem ſubdit
auctor libri , Nicola. Eymericus; quia vt pluri
mum alchimiſtæ , quando non poſſunt pertingere
ad finem intentum , quærunt auxilium dæmonis
( exemplum pofui precedenti questione ) eum inuo
cant & implorant, & implorando obſecrant , &
tacitè vel expreſsè ei ſacrificanr. ] Accedit expe
rientia , quia quandocumque viguit inter multos
alchimia , etiam inter multos cum viguerunt ma
leficia & ſortilegia ,ve hoc infelici quo experimur.
Tum quia non defunt, qui adhibent vanas obſer
uantias cæremoniaruin , nihil ad effectum condu
centium , vt certæ diei , cunicæ ex lino crudo , cer
torum ciborum abſtinentiam , & alia huiuſmodi
inania . Quod fi ad auiditatem odium accedat aut
incontinentia , procliue admodum fuerit ad phil
tra & intoxicationes recurrere . Peccatur quoque
non leuiter in artis traditione , quando ſacræ ſcrie
pturæ nominibus & verbis abutuntur ad ſuas no
menclaturas vel præcepta : neque minùs , quan
do libris ſuis inſerunt figuras ſeu imagines , vel
planè obſcænas , vel etiam propter abufum rei
lacræ prorſus blaſphemas , quod fecit ille typo
graphis BaGlienſis , qui Rotarium excudit ; & la
cræ Triadis , Chrifti Domini relurgentis , &
B. Virginis Mariæ coronationis icones: quas ho
mines hæretici templis eiecerunt , eas ad alchi
mica myſteria & transformaciones tranſtulit.
Sed mirum id non eft , ſunt enim Sacramentarij
vbique præpofteri. Peccatur denique nimis cu
riolis fæpè experimentis ,dum modò hanc ratio
nem , modò illam fequuntur , & fic numquam
[ ciunt, quod ſemper addiſcunt.
Temporis quoque circumftantia perpendenda.
Nam temporis iactura precioſiſſima:eiúſquc malè
cólumpui ratio reddenda Dco ,quare peccant, qui
nimis multùm his vacát artibus,item qui co tem
pore; quo officij ratio , vel debitum aliud charita
tis aut iuftitiæ poſtulat:vt ad ſeria magis le confe
rant:v.g.magiſtratum quis gerit :non poteft detra.
here horis , quæ ad rectè munus exercendum ne
recta non de
ceflariæ : familiæ præeltræconomiæ
bet incommodum ſentire.Ecclefiafticus eſt?quæ
ratio ordinis poſtulat ea præponenda fornacu
lis, & voluptati fuæ. Proximi necefficas operam
cuam depoſcit? charitas ei iuber adelle, non facis ?
peccas. Demum ,vno dicam verbo : quod tempus
ocio , licet honeftè dare , illud licebit his ſtudiis:
nec ampliùs . Ocium voco , quietem & vacatio
nem ab actionibus & ftudiis,ad quæ quis tenetur .
Denique perſonarum conditio hic vel poriffimum
difcrimen inducit: hæc enim, & finem ſolet illici.
tum intendere , & in modo errores gignere , &
tempus, inopportunum facere. In primis ars hæc
illicita céfenda pauperibus,immò & priuatisom
nibus periculi plenilima eſt , manifeſtum id fit.
Itum quia hi ſolenr lucrum ſpectare , & Gcarcen :
V. Q. IV . 41
dicta ſunt in circumſtan
A rur corum ratione ,quæ
tiâ finis,nam auro illo intendunt vti ad commer
cia,medicinas,vel monelam :aut fi ipli non vfuri ,
periculum apertum eſt, ne ytancur hæredes. Ini
hac arte depauperantur : familiæ neceſſaria non
præbent: caula lunt ve vxores & filiæ cogantur
indigno ſc quæftu ſuſtentare: cùm media & in
ſtrumenta, propter inopiam deficiunt, facilè pro .
grediuntur ad ſuperſtitioſa , immò & pacta quæ
diximus in circumſtantiâ modi :ſanè hoc ipſi quo
que chymici ſcriptores ſunt teſtati. Nam Geber ; e Roſarij
non ergo,inquir,bar ſcienisa pauperi & egents conue philoſop.
fol.224
nit: ſed periùs eſt elis inimica. Secundo Polyr. dicit
philofophus, impoſſibile eft indigentom philoſophari .]
h.alchimiæ ſtudere .( nam ſolos alchimicos , in li
B bris Turba philosophorum , vulgati illi vocant phi fli. pe
de r
lofophos , latis ſuperbe ) Et idem Geber alibi ' fecto mi
Arificem (ait ) buius fcientia oportet eſje fmbrilsffimi. giſterie
ingenij , & naturas metallorum elle corum generatio
nes,infirmitates eo imperfe & tiones in fuis mineris foie
Tem cognoſcere antequam perueniat ad bang ariem .
Non autem ad ipfam indagandam accedat arrifex
grosſo ingenio e duro repletus,nec cupidus , nec ana
rus in ſumpribus & expenfis.] Nec vir duplex animo
fine felle di cernice, vel mente variabilis,nec nimis fe
Rinus: fed doctrinafilius, vir ſubiiliſſimo ingenio de
coratus, ſufficienter locuples, largus,Sanus , firmus in
propofiro conftans , patiens , misis ,longanimis ,como
temperatus .]Auaro igitur,& pauperi hæc ſcientia,
ſecundùm eius Principem Gebrum , inacceffum
& vetitum habet limen . Et nota requirere ſuffi.
с
cienter locupletem : hoc eſt cui fuperſit, à necefin.
ſariis , ad hoc ftudium . Arcet etiam fimplices &
parui iudicij , cùm dicit ibidem , non debere effe
line felle & ceruice : huiuſmodi enim facillimè à .
damone, & aliis impoſtoribus circumueniuntur:
ideò verita illis hæcars propter periculum . Arcet
etiam eos qui arnant alios decipere,cùm addit;ncc
vir duplex,quia hos arcet pernicies aliorum,quam
quærunt . Arcet intemperantes , vt luxuriolos &
amantes vindictæ , cùm vult elle longanimes &
temperatos : alioqui periculum eſt ne recurrant
ad maleficia hoftilia vel amatoria , Arcet variabi
les incóſtantes, & impatientes: quia hi faci è ,cùm
non ſuccedit, ad dæmoniaca ſubſidia confugiunt.
D Arcet eos qui obruſo ſunt ingenio , quia oleum
perdunt & operam ; item qui philolophiæ veræ
imperiti,eandem ob cauſam . confirmat id Arnol
dus Villanouanus & his verbis; Quicumque velut ad gd. €.224.
bác fcientiam peruenire,& non eft philofophus,faruus
eft:quia hæc fcientia non eft,nifi de occultis philofopho.
rum . ] propter irritos itaque conatus , temporis &
ſumpruú iacturam ,his quoque viderur illicita : &
cùm plerique alchimici vulgares ſint tales,fequi
tur plerisque illicitá eſſe,in foro poli,de quo nunc
agimus. Denique exigúr artis magiſtri & meritò,
ve Git homo humilis,iuſtus,pius, & Deum timens,
citantur iſta Hermetis":Oporter illum ,qui introduci h è quarto
vule in hanc artem & fapientiam occultam arrogātia Rorat
Rofar.fol.
E virsū à ſe repellere,& pium effe ,ac probum .& poſtea: 223
Fili ante omnia Deü oportet timere,in quo dispoſition is
eue viſuseft . & illud Alphidij neſcio cuius:Sciro file
quod istam fcientiam habere non potes,quoufque men
iem tua Deo purifices,et fciat te Deushabere ceriumi
animum acrectum .] Cùm ſuperbos arcet,docet illi ,
citā eſſe curioſis : cùm pietaté, ſuperſtitiofos rcii
cit : cùm probitaté & Dei timorem ,& animipuri
tatem :vitiofas omnes quas diximus circoſtantias
tcftatur.Nó aliis ergo licita ratione circuſtáciarú,
D 3 alchi
42 DISQ VISITIONVM MAGICARVM
alchimia ; quam huiulmodi:hinc poteſt vnutquila , Adiat o dinariè hanc arcem Principibus & vaidè
que fecum perpendere an iple ralis : & an vlla, &
quæ, pericula ipli ex aliquo harum circumſtancia
cum defectu immineant : & ea cum Confeffariis
ſuis coininunicare , & corum ſequi iudiciú debet .
Secundò poteſt videre confeſſariuszquando ſit
talis à peccato immunis,vel quandoadfic veniale ,
aur etiam mortale; quando impendenda , dene
ganda, vel differenda talium abfolutio :differenda,
cùm recidiuæ verifimile periculuni : deneg nda,
quando grauiter , contra iuftitiam vel charitatem
ob ftudium iſtud peccat,nec vult deſiſtere,
Tertiò .Quia fæpiùs curioſitas caufa eft ſtudij ,
& hoc vitium valdè proterpit à minoribus ad
maiora , diligenter videndum , ne quis ad expe
rientias & opiniones erroneas excurrat: v.g. ne
putet hac arte hominem verum , modo à naturâ
ad hanc generationé non inſtituto : fed vrinâ vel
alio humore, igne aut ſole in vitreis phialis deco
&to ; poſſe produci, quod temerè Iul.Camillus al
ſeruit, & incautè Thom . Garzonus diſcur.41. Fori
vniuerf.credidit & quidam hoc inuentuin Arnol
do Villanouano tribuunt , vero an mendacio di
(putarc non eft necelle ,inquit Mariana lib.14.rer.
Hifpan.cap.9. Nam quod tale quid fieri queat vel
afferere, vel experiri ftultum , impium , erroneum
& blaſphemum forer.cum quia , i ùm homo præ
ſupponat corpus & animam rationalem , fi quod
producis homo eft : fequeretur, Deum ex lege &
ordinc,queninaturæ præfixit,teneri huic animam
rationalem corpori infundere , quod blafphe
mum : vel rationalem animain ex materiæ poten
tiâ illic educi, quod hæreticnm : forei enim tunc
anima corruptioni obnoxia & mortalis. Deinde
talis anima non haberet peccatum originale: quia
per genei ationem viri non eſſet propagatum hoc
corpus , & homo conceptus:nec indigeret Chri
ſti redemptione : quæ hæretica quoque omnia .
+ nâ fide diffimularint. Eclicet , vlu canon ille non
Quarto. Ex his omnibus patet , optimam elle,
( quam aiunt Angliæ )legem ,ne cui linc permiíſu
Principis , lub pæna capitis , liceat alchimicam
exercere ,quam legem expediret etiam alibi ferri.
Nam tunc cum delectu Princeps talia poteft pro
mittere ' , conſideratis circumftantiis prædi& is:
ipfi enim reddéda Deo ratio hi temerè permittat
& proinilcuè ) damnorum inde ortorum. Tunc
eriam ceffarene pericula pleraque 'quæ diximus .
Quintò , patet ( nifi quæ circumftantia impe .
LIB . I. CAP. V : Q. IIII .
locupleribus etle licitam : qui & eå (unt philolo
phiæ cognitione , & eo ingenio , vt fraudibus &
impottui is non parcant: & câ pietate , vt in pro
ximı & Dei offinfione ſe abſtineant : & illisopi
bus , vt fubditos propterca non grauent : & co
fubditorum'amore, ac Dei timore , ve publicum
regimen vel pauperum lubuentionem propterea
non negligant , & habenas dibià Deo creditas ip
li abiiciant's & aliis planè rradant. Vt enim aliis
honeſtis ftudiis animum principes,quantùm opus
ett , fic & hoc ftudio relaxare quin poflint , non
elt dubitandum.Sanè quud Eymericus de indiciis
Magix hæreticæ dixerat , eam præſumptionem in
Principibus viris & valdè locupletibus non elle
B admitiendam , in cæteris locum habere , ibi in
Commentar.oprinè Pennaannotauit.Ei Cardin .
Caitanus diſertè fcripfit , ac pruden er : hanc ar- | 22 . 9.77.
art. 2 .
iem vel nullorum hominum effe : vel Principum dum
taxat, audito ſapientum confilio, effe. Sanè pericula
pleraque fuperioribus commemorata cellare in
Principibus manifeftum eſt.
Cæteri, non eft cur tibi blandiantur, vt tutos
in conſcienuâ ſe arbitrentur opinione illa Ol
dradi & aliorum luriſconſultorum . Nam illi de
foro cantùm exteriore agebant , de quo ab illis
quærebatur . Ec plerique eorum rem non diſcut
ferunt : ſed, vt oues foleni ducem gregis caprum ,
fic ipli Oldradum ( cuius etiam argumenta , iai
c diffoluimus: iis quæ dicta ſunt ) claufis oculis ,
ve oraculum , lunt fecuri, nihil eius addentes di
etis ( vr loan. Andr. Abb. Alberic. et Guido pap . )
plerique etiam ambiguè loquuntur , li faciant ve
rum aurum , idque arte naturali ( v1 Oldrad . ífern .
Bal , Brun . Fabianus ) nullus verò iploruin
omnium , præter Thom . Arfoncinum , mentio
nem fecit d . extrauagantis Pontificiæ , cap. Spon
dent , vt vel eius non fint recordari , vel non bo
obferuetur : tanzi tamen Pontificis fententia , &
iudicium fufficere debet , vt vulgus hominum
( hoc eſt quibuſcunque conditiones fuperiùs re
D Minendum ) libi grauiſſimis
: quod
quiſitæ diſunt verbis
exiſtimet , ab Summus
hoc ſtudio ab
Pontifex Romanus libi cenfuit damnandum , &
à quo illos tam ſtudiosè Chriſti vicarius , Petri
fucceffor dehortator. Sed hæc laffecerint, de ma
teriâ non paſlim obuia .
Di
SVMMA
 43

SVMMARIA LIB. II .

DE MAGIA DAEMONIACA

Q .. An ſit aliqua magia dæmoniaca ? Proba- A rauerini ?

lur effe. A Paéta hac vana, inania, s periculi plena ſunt.
Q.2. Vnde fit hæc Magia , fiue quem habeat Theodori Muillo : ig focłum .
primum auctorem ? emne necatus.
Germanus à dem
Non effe À Đeo ,vi gratie gratis data. A Qis. Quibus indiciis diſcernendi effectus Ma
Non eſe effe&tus bonorum Angelorum . B
gix ex pacto conuento, ab effectibus phyfi
Magia nulla alba , & de falſa Theurgiâ. cis,artificioſis, & miraculofis?
Planetaria ars. B Rarione dištaniia. A
Ratione verborum ,characterum . B
Eſtoria de administratur per malos Angelos. C
Glycæ error : ipfe e aly quidam Græci Historici Circumftantiarum rituum ,obfervantiarum .
nimis ſuperstinioji fuere. Cauſa água.
Palingenij impietas. 2.6 . An hæc Magia habeat quoſdam effectus
on fiuni magici effe &tus per animas defuncto veros , & quo pacto dignoſcantur?
rum . Grimoyriæ artis vanitas. D. Effectus triplices ſunt, falſi, vers, mixii . A
Efficiens barum artium cauſa eſt diabolus, & hu Exempla prestigiatoriorum effe &tuum . B
E B De Lamia & Menippo.
mani ingeny deprauario.
De Gelo Mauricio .
Apostolus de generatione & orea Magia.
Quæ fit diuifio dæmoniacæ magiæ , & de De Pafere, & cius obolo .
eius libris. Simonis Magi varia,
Rcfeliirme Agrippa diuiſio. A. De Mago gui fecit à Domino cuxEta vala frangi.
Omnis magia išta nititur pa &to eum demone . De Zytone Bohemo .
Auctores qui dehac fcripferunt & idea canendi. B De herbis magicis.
Zabulus, quis. Circulatoris cuiuſdam moderni preſtigia.
Barnabas Cypriuso Perorum effe& tuum exempla. C
r Ada. Incantario ſerpentum .
Abelis.
Signa Pſeudoprophetarum in Euangelio.
. An Samuel per Pythoniſſam (ufcitatus verè :
S Enoch,
frem fietij libri. Abrabe. Locus I. Reg.28. Ecclef.46.v.vlt.
Pauli. De effectibus Magorum Pharaonis , Exod . 7 .
Cypriani. Cс verf.11.
LHonorij: Quomodo virga mutate.
De clauicula, c aliis libris Salomonis. De effeEtibus mixtis,cô relata SS. exempl. D.

Truhemi ſteganograph. llem libri Agrippa en De duorum magorum ceriamine, ex Truzio .

recentiorum nominali, vetiti.
4. De baſi huius Magix ,pactóque explicito
& implicito.
А Opinio affirmatiua multorum erronea .
Probatur tale pactum intercedere.
Locus Ifaiæ cap.28.0.15 . B
Aijus Maltha i 4.v.9.
Similitudines duæ hujus pacli.
Damoni liberum fallere pactum .
Libell. 27 offerunt Magi Sybillis.
Pałti exprefſi forma en genera , de exempla.
Grillandi error .
Communia his pactis ſolemnia.
Quomodo bi effectus diſcernends, regula dua . E
Q.7. An magi pollint facere aliquod verum
miraculum
A
Miraculum & mirum quomodo differante di
ſcerni debeant. B
Non poſſunt miracula fieri niſi à folo Deo. G
Miraculis efficaciter fides probatar.
С Elizabetha regina Anglia cura !io ſtrumaria.
Non poſſunt Magifacere abſolutè mira :locus pſal.
71,0.81, : D
D Poffunt facere mira que fint respectu nostri. E

Signadamonis,in his vetusta á noua. De pariu feminarum in regno Neapolitano , qua

D.Irenei locus correctus. rum feelnm ranunculi preceduni decretory.
Promiffa fimilia faltis hereticorum nostrorum . Cur Nero non potuerit quidquam miri per Man
Que utrinque vis huius pafti. & quale pecca giam
ium . E De miraculis Antichristi. Item bæreticorum Cal

Pactum tacitum fiue implicitam quale. F uinianorum , & c.

Quid demonem inducat ad pactum of obedien 0.8. Quo pacto magi per diabolum hæc mi
tiam ) ra perficiant?
Qua pofſit per motum localem . A
Quàm malum fit cum eo paciſci aut fæderari?
Quo pacto Christus Apostoli ſarana impe ſon poteft integrum elementum loco mouere.
D 4 Firmi
 44 S V MM ARIA LIB .
LIB II.

A talem immediatè producere. B

Formiliani locus explicatus.
Celerudte mentitur transformationes, ut Iphigenia We creare , nec ex quolibet facere quidlibet , nec
o aliorum gentilium . quouis instrumento quemuis effectum , nec eodem
B tempore,
Actorius hanc fraudem in Fbenycia detexit.
Que poffit applicando paflinis. Wer in instanti operari.
Quo pacto hic damon fit cauſa, e quomodo conſide Arec vacuum producere. В
randatum vis natura, accuratè inuestigatum . C Nec infinium producere, nec eſſe ubique.Locus Ter .
tullians explicatus.
Que faciat mira prestigiosè.
Derriplici modo deceptionis , per mutationem obie& ti, Non poſſuni tollere connexionem neque conferuatio
medy, vel organi. nem partium uniuerſi agentium naturalsum ačti
De mniatione multiplici obie &ti, varia exempla. uitaiem direétè impedire.
Per foramen ad laius videniur imagines , que funt Linteum ex Carystio lapide purgatur igne.
nude & incondita linea . Adamas impedir actiuitatem Magnetis.
Palea & iunci immoti videntur ferpentes faltiran Luthers error de balone , corona , & c. de ignibus
tes. D Arbne.Medea ignes.
De mutatione medij. B. Marci leſuati miraculum .
Vi prafentes videantur elle ſpectra. lefuaii aliy à leſuitis.
Videantur habere capita aſinina . Abbatis locus correEtus.
Fumi error .
Denarius in ſcutella fundo videatur effe in fuper
Balai error .
ficie.
Gallinaceus babens feftucam videatur irabem tra Papyrig Maſſoni improbus error cum hypocriſi.
bere.
De fiämis non vrentibus feu fatuis ignibus, laie. С
Claudia veſtalis quomodo nauem zona traxerit. Deigne ad aquas Stantias. D
Varia apparitiones per conspicilia. De albo igne S. Telmi
, in naufragy melu .
Res videtur preſens cum fir abſens e remola . De flammis loquentibus.
Vifio philofophi apud D. Auguftinum qualis. De brachiis a digilis ardentibus fine noxa .
De deceptione ratione organi, E De Ærbne ignibus non liquantibus ninem .
Vores abfentes videantur praſentes . De crebro Tuccia non effluenie. De flamma non
Vt quod vnicum videatur geminum . conſumente louis Apameni templum .
De aorafiâ Sodomorum . Genef.19. cl.11. Quæ magorum poreſtas in orbes cæle
De praftigiis Zedechia ludęi. ſtes,fydera & elemenia ?
Regulaad difcernenda preſtigia à veris effeEtibus. F Aug. Thuani error .
Quomodo faciant videri repentè fiumen in cubi Pec ocleftem motüm vel ſyderum curfum impedire,
culo, vel ex corrumpere poffunt. А
Vodentur equos vorare si reftituere. Non poffunt Lunam detrahere cælo.
Videntur magnos ſerpentes immittere , vt fecis Mi Pnde oria fabula , de Afino gui Lunam pusabatur
cbael Sicidites. bibulle.
Eonis heretici preſtigie. Non poffunt integrum elementum loco mouere vel
destruere. B
lacobi Melstinski Poloni festive ſycophantia per fi
mulaia miracula . Idem de ceteris partibus vniuerſi precipuis.
Circulatoris prastigia apud Apuleium . Poluni terram mouere , ventos ciere. De doliis duo.
bus Brachmanum . Sopater magus ideò fupplicio
Q2. Quam admirandos effe &tus veteres mia
gis tribucrint. affe &tus.
Quid Saxo Grammaticus de Magis ſeptentriona Pojfunt procellas & lempestates, & nymbos produce
libus, AD ne,et ſedare, С
De Lappis, Finnis ,Biarmijs. r Zoroastre. Cleónis fuere ſpeculatores grandinis, & quo modo
De Tararus quibufdam . Dofitheo. auertebane.
Simone. Seneca reprehenfus. Recentiores refutati qui eum fe
De aliis famoſos Magis fingulis. Pythag. fequuntur.
Orpheo. Regula ,quomodo in S.S.Deo tribuantur, que homines
Baiano. quoque poffunt.
Ollero. viriciMolitoriserror, & Burchardi locus.
Item , Ericus Rex Goteboram , Apollonius, Iulianus, Locus Tob.1. & alius Exod. 9.& alius Apocal.7.
Manethon . B Alagi tempestarem ſedarunt 1empore Xerxis.
Apuleius, Regina,Copa. De Finnis ventos vendenubus. D
I'am olim quadam ſage di&tæ Reginæ. Aristaus Etefias elicere docuit. Sed dignem magi
Pamphila Hypalenfis. eliciebanı Hypepis, ritus nouus Serigan.in Lotha
Deeffe &tibusmagicis,herbarum ,lapidum ,hyena. CE ringia
Vis Magorum apud poetas, Empedoclis, Moërs Hiſtoria de ruſticella Treuirenfi. Mos vetus ſcrobicu
dis. D lam fodiende of commouendi, ſceleftiſſima ratio,
Circes, Carmcntis,Medea,dealiâ quadam Tibulli. gua quidam ſacrificus in regno Neapolitano tem
Alia Petrony, Nemefiani, Foliad Canidia peftaiem excitanie , vt hoftesobfidionem foluerent.
De Erichto Lucani ago aliis Theſſalis. De Medea ex Properti locus explicatus.
Seneca, de alia faga quadam , Ale&to. E Risus trahendo ſacras imagines in flumen & malè
Q. 10. Quid poſfint Magi circa leges naturæ tractandi vnde manarit ? Conftantinopolitanorum
& ordinem vniuerfi: factum . E
Non poffe contra bas liges vel ordinem vniuerfi. Explicatus Canon Concily Braccarenſis Primi.
Exempla . A Fulmina ciere poſſunt.
Non poſſe vllam formam ſubstantialem vel acciden Poffunt teneb; as inducere ,fecêre Tartari.

Poſſunt
 S V MM ARI A
Poffunt aërem contagione inficere, letrum odorem ex- A
citare.
Fecêre magi Perſici , e Marutham calumniaren
tur.
Poſſunt foutes producere do ficcare , fluuios fistere,
aquas dirimere , & c.
Poffunt per mineralia mira efficere , vt pluuias.
Q.12. Quid magi valeant circa externa ſeu for
tuna bona;
Greges & armenta perimere. A ducere ?
Meſſes alsò traducere,vt Saga Treuiren
Pis lac.
Poſſunt Melles de fructus perdere, & fterilita
tem inducere. Modi vary .
Domos incendere , vt oppidum Schilla .
chium.
Poſſunt variis modis nocere fama aliena. B B
De Triſcalino preſbyterum diffamante.
De Moguntino demone.
Poffet focios in conuentibus repreſentare, ſed non in .
noxios, cur ? Sic infamauit B.Siluanum , S. Ku
nigundum , B.Eustochiam Palaninam .
Picinas tempore S. Germani.
Per energumenos interdum diffamantur , ut quidam
in German. Dorotheus Abbas.
Qua conuiuia exhiberi poffint & foleant.Fitta, Brach
manum , Paferis, Scoui. Vera & qualia ordinariè.
C nata.
Cur ſale panis foleant adeſſe.
Poffunt carceribus eo vinculis .
eripere Histori a Fri
derici Austriaci. Apıllonius ſe cippo eripuit.Vesta- C Docomenſes candati.
ſtales mancipia fugitiua ſistebanı.
An in bellis ad vi& toriam poſſint momentum adfer
re? probalar posſe , fi Deus ſinat. Probatur exem
plis multis Septentrionalium , ego Tartarorum : Lu
cenfium , Chinenſium . N nema numen a saga.
Ephefior. Chryſamnes, Hunnorum . E Probatur poſſe ex incubo damone naſci prolem , & ex
Sed rape Deus non permitist , 6 tunc Diabolus ſuos
fallit, vi Magnentium , Erricum Regem Suecia,
Hadingum , Ferrantem comitem Flandria. Gui
donem lul:acenfem . Iuuerem quendam Bohemum ,
Frid . Stuphium .
Innocentius Papa noluit per Magos ab obfidione libe
rari. Allobrogum Comes respuit auxilium Magi, &
F Exempla natorum ex tali commiftione,Semidei Gen
cum gladio necauit.
Poſſunt dignitates to honores procurare De Martino
2.De Siluestro 2.De Benedicto 11. loanne 21.22.6
de Gregorio 7.de libro Cardinal.Benonis.
De Theoph. vicedomino.de Sıupbio.de Barone Rait
zio Britanno , Duce Aurelianens.
Poffet Deo permittente veros thefauros diuitias
largiri, & cur Deus non permittat : fed ipfimet
femper ferè fini valde inopes.
Pſellus et Damhauderius explicati. Quomodo da
mon materiam & formam moneta poſſit produce
re ? quomodo potuerit Deus per Angelos creare
mundum ? exempla varia deceptionum , do cur de
mon nolis criam quando poteſt veras vel multas
largiri pecunias.
Exempla malè pereuntium qui ſic thefauros quare
bant. Greculus quidam, Macrianus og alius Ba
H genfi.
filea , Anstalius, Piſani quidam .
Saracenicuiuſdam factum. Melindenfium fuperfti
tio quadam .
Caroli V.Imp.laus respuentis talia.
Q. 13. An magi valeant incantare animalia
bruta ?
Paffunt, vt Atyr, Medea, Nigrite, Marſi, Peruani,
А Gigas Antuerpienfis defenditur contra Goropium .
Andini.
Locus D. Hilary explicatus conciliatus cum aliis pa
L IB . I I.
45
tribus ,
Saltzburgenfis Magus à ſerpente necatus,
Locus Pſalm.57.v.5.6 lerom.8.0.17. B
An idem poffint in alia anımanısa : D. Augustini.
locus explicatus.
Magus taurum funiculodomans, Grillandi error.
An colores queant immutare. Aquarum varia mira
cula, fontium , fluminum .
Q.14. An arce ſua poſſint aliqua mixta pro
Poffunt imperfecta viueniia , ut infecta. А
r
Quomodo id foleant facere ? Anſeres Scoricos im
perfectos, an perfeita animalia poſſint , mira ex
Guilh . Paruo. Canes reperti viui in lapide im
pernio.
BlMonstra quadam inſolita & quomodo :de Monstro
Baſileenſief de Saxonicis.
De natis ex commistione hominum efo ferarum ,homi
nis cum elephanio, Leone, catto, cane , porco, mirus
partus mulieris Auguſtana, de muliere Lufirana,
qua ex fimio duas proles peperit. Gotrici Reges ex
vrlo. А
Sianita do Peguſiani ex cane orti,
Refutata et explicata hæc omnia. D
Monftra ex hominibus do fimiis.
De viro qui putabatur ex vacca natus diſquifitio.
Caſalpini opinio de homine ex putrefačtione exami
Monſtra ex diuina vltione.
Angls caudari.
Q. 15. An ſint vlli dæmones ſuccubx & incu
cubi, & an ex tali copula proles naſci queat ?
Probat ur folere hoc damones, & agere & pati. A
B
plicatur,quo id modo fieri queal.
Demones inter fe non multiplicantur , contra Nille
num, non habent corpora aërea, conıra Cairanum .
Nec etiam proprium femen , contra Tertullianus
Toſephum & alios veteres .
Sententia Chryſoſtomi & Caſſiani explicata .
Respondetur contrariis argumeriis. с
D tilium , Merlinus, Hunni, Clinia duces , laponum
Xaca , muliercula Louanienſis , o aly mulis. Co
Tocoton.
Ex diuerſa ſpecie poſſe aliquid naſci.
Marci Epheſiin argumentum refellitur á explica
15r. D
Ex fuccuba damone prolem ſuſcipi non poſſe. E
De Meluſina, o ſtemmate Comitum Pictauorum ,
Andegauenfium , de Banari vxore reſuſcitala, &
poſtea cuaneſcente. De Cambionibus feu vagio
nibus.
De puero Gall'aco fen Aſture.
Quomodo Damon virginem poſſit illaſo clauſtro in
E pregnare?Non poteft idem in partu .
Caluiniſta virginitatem adimunt Deipara.
Explicatur narralio Niderij de Virginc Bamber
De miris aliis conceptibus, Hebreorum fabula de filia
Ieremia do nepote eius.
Damones cum ſagis interdum exercere libidinem pra
pofteram .
An gigantes à damone produci queant. fuiffe Gig.
probatur.
Siculi Gigantes, Britanni & alij.
Pigmiine

IA
46 DE MAG
Pigmeine poſlint produci ? fuiffe, & quales , de A ( uliacenfis deceptio.
hodiernis in Peruuia .Ezech.capir. 27.0.11.2x .
plicatum .
Q.16. De nocturnis ſagaruin conuentibus , &
an vera fit illarum de loco ad locum tranſ
latio.
Auctores ſententia negantis refelluntur , folutis
A
argumentis. Illufionum varia exempla .
Substitui loco abeuntium aliquid.
Explicatur locus lib.de fpiritu of anima.cap.28.
liem ca. Epiſcopi 26.9.5.
Wauarrus explicatus .
Auctores ſententia affirmatiua : hac multis pro
bata. B Distinguendum inter ipfam transformationem , &
Coguntur ſage adeſſe conuertui , probatur exem
plo quodam ex Grillando.
Deſcriptio conuentûs fagarum , & follemnia ado
rationis conuiuy , chores , & c .
Sacrilegia ,inun & tiones, tranſatio, & c.
Cur demon vnguento vtatur ad tranfuectionem ,
que vis unguento inſu. С De variis exemplis et quomodo fiat , vt relinquant
Loca Matth. 4. verf.8. & Luc. 4. verſ. 9. od pre
λαμβάνειν..
Ad transferendum equalis vis damonis & boni
angeli contra Vlricum Molitorem .
Exempla varia tranſationum damonicarum, pre
diéta future tempore Antichristi. Anglicum
vetus exemplum. D De platano verſa in oleam apud Herodot. a cada
Doctoris Edelini . Mons Veneris. Puerulus Aue
nionenſis, Maſquillon quid.
Simon Magus, Abaris, Badudus, Ericus.
Berengarius, Angla venefica , Comes Mariſco
nenfis.
Puerulus quidam , Lucretia quadam , ( alia mu
lier Sabinenſis.
De puella Bergomati. De muliere vallis Telline.
De Hollando.De Lotharingicis (agus variis.
Probatur bac non potuiſſe eſſe illuſoria phan
lastica . Iudicis curiofis fupplicium .
De quatuor modis tranſlationum .
Cur damon conuentus institual.
Quo pacto queat Diab.rem corpoream loco mouere. G
Posle demonem deferre , ſine defarigatione hominis
quem transfere, conira Remigium .
0.17. An poffit dæmon quantitatem corporum
fic mutare , vt penetratio partium ſequatur: fiue
vnum corpus in duobus locis diſjunctis , vel
duo corpora in loco conſtituere ?
Nihil horum potejt. A predicit exitium.Narratio mira de Polycrito. Públig
Exempla corum qui viſi eſe duobus locis, quomodo in
telligenda?
S.N.col.s. Agalbi, S. Bened . filiusConstantini Imp.
Ananias reprehenfus , quomodo duos fimul homines
polidere ,vel tentare demon poſſu?
Non poſeefacere vt homo conuerſus in mustelam per
exstem rimam ingrediarur:velper ianuas clauſas.B
Apuleij fabula .Rernigsusdeceplus.
Scafaj mëdacium , Quomodo Demon latenter aperiar,
claudat januas precedens ante Magos.
Locus Alt. 2. de B. Petro. Locus D. Chryſostomi ex
penſus.De modo aperitionis parietum per fifſionem .
De prestigio Magdalena Crucia .
Christus Dom nuus vere ingreſſus clauſis ianuis,contra
Caluinum . Er de egreſſu ex viero virginis , & le
pulchro contra Bezam .
Demon non poteft aliquod corpus facere verè inuiſi
bile , ſed bene poteft facere inuiſum .
Quomodo inuifibiles, Apollonius , Gyges. De Perfei
ſculo.loan .
ACA
ONI
DÆM
Heliotropia gemma non reddie inuifibilem .
Vi membra grandiora, vel minora, vel ſublata appa
reant.Cichoranorum opinio.
Q.18. An magi qucant corpora ex vna ſpecie
transformare in aliam ?falla quorundam opinio
Diodorus . Vberius Pendragon.Nicaraguani.
Non poffe perfe &tam ſpeciem in aliam perfe &tam a
organicam .
Non poteſt anima hominis informare corpus bellua,
nec ex aduerfo. Nec poteft corpus o anima fimui
fic mutari.
Locus Horaty in Epod. Spondani error . B
effectus cam concomitantes : hi veri : illa illuſo
B na eft.
De Lycanthropia ſeu inſania lupina morbo. Quomo
do videntur ſibi rales, & non aliis.
Quomodo faciai Diabolus, vt aliis tales videan
tur . С
terra impreſſa vestigia lupina , vi inueniantur ho
mines laſi in membris, quibus illatum lupo , vel
Carto vulnus.
De ſaga. Ferra.de alia Flandr. mutata in Buffonem .
De mutatione abuchodonofor , Dan.4.v.30 & 33.
vxoris Lorb , Genef.19. D
neribus hominum in tainas ſalis.
CС De S. Spiridone vertenie ſerpeniem in aurum ,& al
rum in ferpentem .
Q 19. An inagi poſſint facere beſtias loqui , &
an intelligant vocem beſtiarum ?
Quo patto bruta res inanima , Angelorum opera ,
queant loqus: quo pacto nobis de hac tali locuito
ne loquendum fit.
De angelo in rubo alloquêteMojem Eſdram Exod .
3.0.2.4.Efd.14 .
De filia Spiridionis ex ſepulchro loquente.
De cadauere Macary iu ſw indicante homicidam .
De caluaria cidem loquente .
De Africa confeſſoribus loquentibus fine lingua.
De Anglo Sacerdote. A
De capire loquace inter cadauera Hungarica poštu
D lante confeffionem , mira historia , contra hæreticos,
cui fimilis alia citatur.
Pſeudomiracula gentilium varia in hoc genere. B
Caput homicidam indicans , Orpheus moriuus. Cyro
Romani caput vancinatur. Columbá locuta , Vi
e quercus Dodonea, Argûs carina, equus Achil
lis,Imus Gymnoſophiftarum ,Cauſus flumen ,canis
Simonis Magi, alius Franciſca Senenſis? Theo
rechnus ſtaruam louis fecit loqui.
Nulla creatura poteft facere , vt bruta vel in anima
intelligani,qua loquuntur : bene iamen , vi apie juo
tempore e artificiosè id faciant. С
E De ſerpente Epidaurio,de' Apollony Leone , de aſino
Cayri. De Greta Ezlingenſi, voces in vieris pra
gnantium. Brutoram voces vi edat homo , facile
facit dæmon .Magiguas brutorum voces queani in
telligere, quas nono? D
Porphirin locus de Apollonio.
An beſtra fe inuicem inzeiligant?
E
Exempla elephantı, ſcorpy,piſcium .
Q.20. An intelligentiam diſcurſiuam queat dæ
mon brutis largiri ?
Contra multos, belnas,nec rationem , nec prudentiā ,nec
prouidentiā,nec diſcurſum ,necſapientiam habere. A
Quid
 S V MM ARIA LIB . 1 1. 47
Quid Galen. vocet ły drábitov abyov. conira Eraf. ΓΑ rica . B
Cardinalis Hofius explicatus. Tarentinus quidamfenex. Et alius Riofanus. Es
Sunt quedam in illis rationem eo prudentiam in abbatiſſa Monuedrienfis.
prouidentiam imitantia . Quomodo fcriptores in Indus quidam . Fons in Bonica idprestans,alius in
selligendi qui rationem videntur iribuere , eto pru Lucaia ,
dentiam .
Visa bumana periodus qua & quomodo intelligen
Quomodoanimalia tendant in fuum finem ,die an eum da. с
B Locus Genef. 6.0.6 .
cognofcant.
Alius eſt finis res particularis ,alius vniuerſi. Locm Deuiero.31.v.2. Valefius reprehenfus.
Pulcher of acutus diſcurſus Hieron . Fracastorij. An humidum radicale poffit reparari?
2.21. An poſlint dæmones facere vt homo non Quod ila ,non tamen poſſec fic vira aternari. D
ſentiat,vel vt longißimo tempore dormiat,aut De ligno vita locus Genef.2.v.9.expenſus.
inediam ferar ? Q.24. Quid magia poffit circa animam quam
lamblici locus notatus . A diu illa corpus ſuum informat?
Cur Deus folirus permittere ,vt Martyres gladio ne Quid poſſit in fenfus externos. А
Carentur :quos à bestiis,flammis, et ſimilibuspra . B Zardićtili.
ſtiterat illafos: Locus ad Hebr.11.v.34. Achamenidon.
Superftitiofa quibus aliqui fe putant inuulnerabiles. Adamantis.
arma incantata. Crucifixus compunctus. Camiſsa Otriuffa.
inferri,Orat.Leonis Pap.com Caro, Magn. Poramantis.
Exemplum cuiufdam Quirini Belge.ſic decepti. Theangelis.
Item Scafiz aliûs Heluery . Manicum Salonum .
Pnde fiat,vtquidam malefici tam fortiter & con Gelorophyllis.
semtim fubftineant tormenta . B Oenothetis fimiles.
Caufa tres . Quid in fenfum internum ,maxime phantafiam .
De ſtigmate quod fagis demon imprimit.fo mirum Quid in appetitum concupiſcibilem & iraſcibi
. de ſtigmaie loann.de Vaulx.c alia quædam lem .
С Concupiſcentia motus non ſunt peccala contra he
exempla.
De diuturno quorumdam fomno diſquiſitio : ru Yeticos,
stici Germani, ebriorum in Apainriis , Epi- c Quid poffit in memoriā . Memoria mira Athalia
menidis , Heroum Sardorum , Septem dormien de, ó Apollony.Obliuio Sacerdotis Germani,
rium . Simonis Turbai Angli. B
Quo pacto contingat, vtquis diu perferal inediam . Quid in intelle&tă.Coniraria operationes bonorum
de herba Coca, Scyıbica e aliis. D malorum Angelorum .
Locus Hipp ocratis. Poſlitne dæmon aries of ſoientias intelleEtui inje
Exempla vera , de Anglicana puella. Sacerdote rere , quomodo? Exemplum tempore ſaniti
Gallo.puella Spirenſi. Norberii . Anabapriſtarum hodie. Et Sagarum
De finĉtorum iciunius miraculofis. Bacconus re per unétionem in Germania . C
futatus. Modus eo vſus unguenti ex pueri corpore con
Q.12. An magicis artibus opera dæmonum ſe feti.
xus murari queat ? Ritus promotionis ad magisterium lamiarum ,
Exempla eorum ,quiex mulieribus fa&ti viri : ve Diſcuiitur opinio eorum , detegitur fallacia de
tera ex Plinio e Gellio , & Hippocrate de a monis.Hiſt.de B.Ignario Loyola.
liis. A De Chryſanthy Sardiani filio.Item Euage ; Thy

Gallina in gallum conuerſa. Towianus in Neapoli-
tana Historia ( Sabellicus multa exempla po
nun !,qua in Italia contigerunt.
Alia duo mira valde , gue in Hispania.
Alie due apud Fulgofum , ur & due olim apud
Phlegoniem .
Alia in Picardia.
B poreſt,ne fage queantpænitere,cõtra dubitario
Ratio naturalis qua hoc contingal .
Suspicio, hos androgynos factos. Sifie natura:: pollo
å demone id procurari.
Exempla demoniace commutationis per idola.
Non poffe ex viro fæminam fieri.
Astory locus de hac re non credibilis.
Opino auctoris.de hyana.
Q. 27. An dæmon poflit ſeni iuuentam red
dere ?
Problematicè deciditur, quoad accidentia ,qua fe
nium à iuueniute diſcriminanı, poffe.
Explicantur Ouidy & poëtarum dičta de tali Me.
tamorphoſi. А ftea Proconeſio. De anima militis ex ore ima
Locus Pſal. 102.v.s. et Eſai. 40. v. fin.de aquila
inueniute.Serpens cum laberide ponie ſenium .
Fabula de aſino ferenie poculum iuuentutis.Corni
candidi.
Exempla fenum , iuuentuii restitutorum histo
D nico , Amphiarao , Anu Pindari , Sopatra,
recens de Romano Ramirez Moriſcone in Hi
ſpania. D
Quid quam modicum poſſit in voluntatem .Vo
luntas cogi nequit, contra hareticos. Locus 1.Cor.
10.0.13.cxplicatus , contra quoſdam . Nec cos
cogi polle , quifunt in Mortali. Nec impedire
nem Nicol. Remigý. B.Angela de Fulgino ve
xationes in voluniare vehementiſſime. E
Q. 24. Quid Diabolus qucat in anima à cor
pore ſeparanda, ipſaque ſeparatione : vbi de
ecſtali & admirandis circa cadauera.
E Ecstaſis naturalis, & damoniaca modi. A
Lapiporum ecstaſis mira. Olaus notatus.
Erirores bac in re Cardani , de ſporiino rapin . B
Virgines Cefarauguftana, &Magdalena Cru
cia raptus. Bodinicrror refellitur de anima cor
pus relinquente. De ere Armenio , de Ari
gine mustela egreffaf ingreſa. Finnis , Her
Initimo. Locus pfalm.us.v.is. Qualis D.Pauli
raptus? dubium ,nec fequenda deciſio B. Hilde
, Aphereſia ecstaſis differunt. C
gardis
Error refellitur confundentium raptus diuinos cum

magicis.
 A
I AC
A ON
GI M
DE MA DÆ
48
magicis. De rapru diſquiruntur fcripta Mocenigi. A lacobi de Chuſa liber hoc docens. Et alius Thyrai.
Quale fitfubie&tum rapiùs. Qua cawla formalis. Regale ad dignoſcendum damonem ab angelo vel
Qua finalis. Qu& efficiens , eo quomodo hæc du anima beati,
plex. Quomodo concurrat intell: &tus agens. Ra . Quomodo diſcerni qurat damnata anima , à de
plus ſupernaturalis ex parte hominis efi inuolum mone.
D De anima Andrea Romani de iis ad eternum
iarius. Exemplum virginis Burgenfis.
Non poteft intellectus agents folus eſſe canſa ra damna's dicuntur reuixiffe.
piùs efficiens. Deus quomodo intellectus, multa Quo pallo angelorum & beatorum ab inus
cognoſcit extra ſe. Auerroes ſuos inducit in graues cem .
errores. An raptus omnis fuccefſiuus Diabolus po Angelus apparuit Anachoreia in forma ſenis,D.
teft occidere homines. Mulia poteſt in cadaueribus Augustino in forma pueri , Vi B. Doro
mortuorum . E thea ,a'sis foriè habitu fæmineo, & in forma co
Vi fanguis fluat,vt cadauera non puteant, nec pu lumba, Et aliis aguila.
treſcani.Hoc etiana naturaliter fit,vt in cadaueri Sec.4 . Probatio ab auctoritate, Philoſophorum , K
bus Perſarum . Et vnde hoc promeniat , diuerfa Astrologorum , Chaldaorum , Mahumeiarum ,
caufa. De cadaserc in Elda. Item ne cadauer com . B Rabbinorum , Magorum , Indorum , Item le
buri poſſue,que cauſa.Vi capilli e barba defuncto gum , & ( uris interpretum . L
rum creſcant. Miraculum crucifixi Dammenſis. Trem facra ſcriptura veteris noui testamen
Furor iconoclasticus. 11.1. Reg .28. Samuëlis anima verè excitaia de
Miraculum in puero Linizienzi. fenditur. Refelluntur obiectiones Lelugheri.
Q. 26. An operâ dæmonum fieri poffit ,vt fpi probatur exemplis Mofis , Ieremia ó Onia .
ritus ſeu animæ defunctorum viuentibus ap Locus, Luc. 24.v. 37. loan . 20.0.19. Math.
pareant? 14.0.16 . Act.12. v.is. Gal.s.v.16. 17.1.
Virun anime umquam queant apparere. Et fusif Pet. 3.0.19.00.4.0.1.
fimi probatur pars affirmatiua contra Epicu Sect. s . Pribario ab exemplis ut auctoritate fcri.
reos , Lanatherum alios noftri temporis hem piorum , qui fingulis ſeculis vixeiunt . Ostendirur
relicos : A corum dicla ſimpliciter citra metaphoram acci .
Sect. 1. Notata temeritas Magy , Tiraquelli ♡ pienda. N
aliorum . B
( B. Virginis.
Genialium priſca ſententia , etſi vana , pro nobis CС Chrijii Do- s Perro.
tamen . Patet verbis poëtarum , patet ex Ne Seculo 1. mini ſemnel. Carpo.
cromantia. Er ritu animasperegrè mortuorum ( B.Valerie.
in patriam reuocandi. Violenter occifos, effe ve
Xatores fuorum bomicidarum . Remuria , Sili
rApparere Iuftinus Marigr.
cernia , culinę, parentationes. Platonis et fe O
| Testantur j Tertullianus.
Etatorum de bac redoctrina. Quid Geniy , La Seculo 2.
Origenes.
res , Larue, Lemures , Manes. Differentia ani L
Apparuere.
ma , umbre , fimulacri. Exempla apparitionum .
à gentilıbus tradita varia. Lernum . С { S. Poramiena . & alig.
Sect. 2. Philofophia rećła idem docet. SS.Maria virgo, B.loannes.
Quomodo anima fie in loco, & moucatur localiter. Seculo'z ? Marryres effricani vary .
Concilianiur modi loquendi varij. Poffet una LB. Cyprianus.
anima in pluribus locis effe, & quo pacto. Quo B. Petrus
modo momeatur loco. Quomodo corpus fubear B. Agnes.
te intret. D
B. Agarba.
Poffe anım us oculis corporeis , vel alio fenfu perci Christus Dominus.
D
pisci quomodo. Petru Paulu.
Cardinalis dictum ridiculum exploſum .
B.Virgo Maria .
Calary Cistercienſis dictum de forma anime fe
Spiridion & Tripbillius.
parata perpenfuin o explicarum . Vifio có vi
Filia patri Spiridioni respondir.
Sum differuni. Apparitio triplex. Intellectua
Duo Epiſcopi mortui ſubſcripſere.
lis, imaginaria , corporata, & quid ſingula.quo Seculo 4. Explicalus Canon Conc. Eliberirani,
pacto fiai ſpiritualis , quo pacto corporea . An
B. Virgo sierum cum S. Mercurio .
anima ſen ſpiritus defunctorum aliquando aſ. Item S. Artemius.
fumat corpora. E
S.Febronia. D. Ammon .
Moſes quo in monte Thabor modo apparuerit.
Tierum B.Virgo. & anima.
Temerariè di&tum Ang. Thuani & iudicium Laironis.
de eius Tragadia. Item de iisqui cum Christo E
D.Cæfarius.D . Paulus. S.Mamano.
Domino refurrexerunt.
Hoc tenuere D.Bafilius, Nazianzen .
Quando anima apparet in corpore aëreo , an ipſa,
Nemefius.
an angelus hoc fabricetur , eo quo pacto : Item
F SD. Martinus.
quomodo ſubedi corpus eo illud moucat.
Sect. 3. Quo pacto deceat , & vtile fit , Deum Aparuere. S.loannes Baptista.
G I S. Geruaf.e Protbaf.
hoc aliquando permittere. ! S. Ambrofius.
Eft vtile ipſis animabus, S. Eulalia.
Locus 2. Corin.s.v.4 . S.Fructuoſus.
Et voile nobis viuentibus.
Latro quidam in ſepultus D. Germano.
Quo paéto fpiritus à demonibus vel angelis bonis
Н. 'lFelix Rolanus , aliy multi,
diſcernendi.
ut Ba
 DE MAGIA
ſut Bafili. Mari . Euagr.phi- A
los. Gamaliel. S. Stephanus
Saculo.s . Micheas e Abacuc. S.Za
charias Eurbimins. B. virgo
Cam Ss. loanne Baptiffa ở
Euangeliſta . S. Ianuariss.
S. Appollinar. S. Cypria
nus. S. Eulalia , iterum S.
Petr, S. Leo. S. Barnab.D .
| renuere Hieronymus , en explica
Choc. | tur.
D. Auguſtinus, explica
Apparue- r tur .
re . D. Chryſostomus, & explica
Auctor epift. Ad Cyrill. de
morie Hieron . Theodoretus.
Saculo 6.1 | Damnatus guidā. B.R. Vir
go fepius. S. loann.Silentia
rius.D.Bartholomaus. Ma
cedonius Patriarcha. Theo
doricus rex.Neftorius, & alsi
1
beretici. Principes Apoſto
Lorum . S.Stephanus , S.Enti
chius. S. Teiricus focii E
piſc.S.Sergius.
Apparue- [ Tenuere hoc feculo banc fen
Tre .
tentiam , Procopius, Evagrius
et alii . B. Muſa apparuit C
Dei Spara SS . luuenalis ef
Eleuth. Theodor . rex , o mo
| nialis guad. Paſcafius , &
Balner Dominus , Iuftus mo
Sæculo 7 . Inachus . Despara apparuit S.
Ildephonſo.S. Leocadia .
D.Gregorius Magn .
tenuere
Gregorius Turonen .
hanc fen- i S. Ildephonſus.
tentiam . S.Ifedorus.
r S. Swibertus. Deipara , TB .
| Sabinus SS. Euphemia
Apparue Glyceria , B.Tharaſtus. S. An
je . draas..
S.Gertrudis .
D.Iacobus maior.
Seculo 8. 1 Tulianus Pomerius , Venera -
bilis Beda. Conftantinus E
piſcopus.
Paulus Diaconus.
D.lacobus Apoftolus.
| D.Maurilius
Sæculog. Teruere. ! Pandulphustyrannus.
demones.
Apparue- ( lulian. Toletan . iunior Theo
re . phılactus.
Sæculoro.
Tenuere . S. Libuinus. SS. Petr.d Pau .
lus.B. Virgo. S.
Apparēt. ( Mauricius D. Iacob. y
Tenent. ) Ewihymius Morrachus
Hugo Alberianus.
Chriftus, Deipara, BB . Apo
ſtoli ó multi Angeli. D.
r Apparue- Andr.B.Adımarus . Quidam
Ire. amicks Dunstani. B. Odi
Seculo lo. Fauentini duo.Benedictus
11 . 8.6 9. B. Gregorius. Cano
nicus Parifienfis. Epiſcopus
DÆMONIA CA. 49
7 Terent.. r Colonienfis .S. Benno.
Sæculo | Perrus Damianus.
I 2. Appa Guilhelmus Tyrius.
Tuere . Chriſtus. D.Ifidorus.
i B.Virgo. Benedict.x.
B.Norberius,Gualdricus.
Dodechinus. D. Bernardus.
Tenent. Petrus Cluniacenſis. Ruper.
tus, 6 Honor. Auguſto du
nens:
Apparuere B.Vrſul.ś innu
mers.apud au £lores ciratos .
Seculo de Martino Presbytero Ca
13 : onico Regulari Legionenſe
B
( tenuere reiúsque ſcriptis .
hanc fen . Vincentis Belluacenf. Cafa
teniiāplu. rius Ciſtercienſis. Gelinan
i rimi , dus. Thomas Cantiprai. D.
I tenuere Thomas. D. Bonavent.
Seculo boc. | Guilhelm.Pariſ.
14 . Scorus, Richar,deMidianilla
Paludan .
U S. Antoninus. Gerfon. Isco
I bus Cuſanus, Dionyſ. Cara
Seculo thufiam.a epif. Abulenf.To
IS . staius, qui omnes varia ſup
Tenuere. peditantexempla.
l
Tenuere exempla retulere
Catholici plurimi, vidémque
I viri doctiſſimi, in libris Theo
logic. Domin. Sotus, Pelita
Seculo nus, Canis
17 . Maldonai.Bellarmin.Valen
cia, Tyraus, Angles in ſcri
pris X. Hiſtoricis, Alb.Krăi
zius, Marul. Egbat. Sabel
Variis lic, Fuglof.louius ,Baron. Si
lēporibus i gon.Oſor.co Maffeius.Senior
appar . quidam excommunicatus fed
mariyr . Hiſtoria Vdonis E
piſcopi Magdeburgē. & Ga
D
leatii Sfortia. Alodifii Imo
{ Dlenfis pater. Ferdinandus rex
Neapolitan. locus Guicciar
r dinit , loă. Picus Mirandule
Comes Marſilius Ficinus. Pe -
ride Paz . tribuni , Cathari
enç Inde exempli.
Queſtio de fpe&trisfimilis cauſę Scaurianę oſtenditur.
r
Sect. 6. Soluuntur argumenta aduerfariorum , Me
lanch!bonis , loannis R iuii, Maibachii, Centuriato
rum , Lahatberi. locus Luc. 14.0.26. Item 2.Petr.
3.V. 4.1. Theſſal. 4.0.15 . Dormientes promorienti
E busin SS.locus 2. Reg.14.0.14.Pfal. 102.v.15 . ( 16 .
Tob.7.0.9 .
Sententia ( D. Auguſtini , Anaftafi Niſſeni, D.
Patrü ex-{ Chryfoftomi,o Z Theophilalti,& Tertul.
plicata. Piani.,
Sect.7 . Demones non poſſunt exhibere veras defux .
& orum animas.Superftitiofum eft, putare arimas co
rum , qui moriluri dexteram porrexerint, apparitu
ras. Periculofum paſci cum moriente de apparet. E
xemplum S. Luigardis. Exemplum Monachorum Za
morenſium .
E (3.27 .
jo DE MAGIA DAMON LACA.

0.27.Dè Damonum apparitionibus de A plura nomina, "Noſcelides,poloffrenes,onocentauri,

ſpectris,quæ Dæmoncs nobis lamia, & alia huiuſcemodo.
obiiciunt. Eorum tripudia.
Scc 1. Naturalia quadam ,babentur pro Spectris. locus Pſalm .90.0.5.0 6.de damonio meridiano .
Ignes fatui,inſulenatitantes,item filua,ligna putri. Refelluntur Novasores.
da lucentia, Cicin A dela Indica, Ignes concurren Demin meridianus, & damon deferri, pro ferociori,
tes de compulſimies apud Syrtim , Auditês deceptio eidem.cf curydamon.s difcruis gundent.
nes.Echo,ftatua Memnonis , murus Megarenſis , Locus lob.1.0.19 .
Cauerna Britannica, D. Patricii antrum . Perfiss Damon in meridie ferocior o importunior.
montes . Pan damon meridianus.
Artificialia ,qua pro ſpéctris, vt ai Jówce tefta De Rullia damone meridiano.
tha Dadali, Archyta, Archimedis, Boetii ,aquilia vo Cum inuadente peſte cernuntur Spectra demonum .
lans, triremis ex argēro,hydraulica, fillitia ſpectro vi fub luftiniano.
B.rum voces, Bonifacii vin l.coniugia bis obtenta. Conſarenſe Spectrum in India .
à Scoris de Piétorum gente vittoria.Teſtudines cum , IDe Empuſa o onoſcelide ſeu onocentauro. HН
candelis,Abderitanorum , inuenum Plauti feruuli, De nocturnis demonibus o Lucifugis.
Simonis Aihenei, Mundi,Tyrannionis.Nectana Locus Seneca in Oedipo.
bi , qui pater Alexandri Magni. Locus Gene.3 2.0.24 .
Quale peccatum fit in fictione Spectrorum . C. Ex ſen De Lilich .
funm vitio quadam habentur prospectris, que non De incubo.
ſunt talia ,de ebriis, Locus D Prouerb. 23. & 33. Ei locus Hymni Ambroſiani.
Oculorum morbi , ve ſuffisſio, halabol. arcuatus De Pane,cur Inuus dictus.
morbus, quibus ſui umbra ſemperobuerfatur , alte Locus Caſſiani explicalus.
ratio oculorum ex inſpectione folis. Nulli demonum amant homines, omnes odere.
Auditus viia in hoc genere , Phrenitis, et Coryban De Ephialiemorbo ,de Mare, ſeu coquemare, Eury
riaſmos ſpecies morbiimaginofi. nomus.Sphinx: ớ quid.Harpyę.Gorgones .Syrenes,
Vitia ex auditu & guſtu ,Gorgza,Polypus. Eumenides feu Pæna. Nympharum omnia genera.
Vuia ex phantaſia triplici lafione.de E nis qui putant quos morbos huiufmodi demones inferant, qui Nym
ſibi adeſſe tibicines,Exempla,unnm Theophili,aliudcphati,Ceriti,attoniti,panidi , vexari vano metu .
Argini, tertium abydeni, guariam eius qui pura Nutricum mormolycia , Acco,Alphito, Mormo.
bai nanesomnes elle ſuas, quinium Taurominiiano Gello, cá Gulo diuerfa
rum inuenum putantium ſe pari naufragium , cum Nicephori locus notatus.
esſeni Agrigenti in diner forio. Lamia, quid.
Item de hydrophobia . Siriges. Laſtrigenes.Aluen .
Veirur his morbis dextrè damon , & fe immiſcet fre D. Hieronymi locus explicarus.
quens . Piloſus se'n Zahir. cur templis gentilium affixe ſpe
Se & . 2. Varia damonum genera , & ſpecies , ac cies leonina.
ſtudia . Varie forma animalium , in quibus Diabolus ap
Terreſtres vocantur, fere ,leu canes. paret . 1
Lubenter vexant initia Religioforum conuen Beelzebub.Notua Athenienſis.
tsun . F Serpens Epidaurius. Mire apparitiones facte cuidam
Vi Diui Antonii.DiniSimeonis, Saneli Norberi,So conuerfo in Francia.
D
cietatis les v viuo adboc B.Ignatio , cius viria De fpe tris acierum , caftrorúmque militarium :que
te precum ceffantibus terriculamentis. oblaia ,S.Norberto. S. Guthlaco, Monacho Lim
Diſputatio de fpeciebus Damonum & diſtinctio à purgio.
Triihemio propoſita, diſcuſſa.explıcaláque
fufifſimé. Leloyherii ſententia improbala.
Deigneis:an ſini? Auguſtini locus. Due viſa propeMontenakum acies.
De aëriis, es que illorum natura. Duo armigeri temerè ad videndum propius ac
De terrestribus , & varia ſpecies iftorum & ftu ceſſere.
dia .
Miles Rhenanus à talibus Ierofolymam veltus es
Hellequinifamilia.locus Petri Blefenfis.De aquari redux .
cis, varia horum ſtudia ó apparitiones. Ante Naclam Poloni propter Quadrageſima ie
Deſubterraneis:ſpecies india iſtorum . iunium violarum à fpe&tris decepticladem accepere.
De Sibylla Nurſina rare quædam fabula. Familia Hellequini.
Dominicus Mirabellius.
Quoſque ſevistalium militum porrigal.
Thefaurici dæmones . Mammon . Spectra matronarum & puellarum varia.Ruſſiana ma
E
De Lucifugis. irona. Sibylla alba ,Domina nocturnę. Domina bona
Aſmodeus. locus Gen. 31.0.2 4.variierrores Tri á Regina Abundia. Fatales Nympha.Meluſina,
shemii in his refutati. Alcina Morga. N
Numina Græcorum ,Hebræorum , Latinorum , Hiſ Spectra giganiça denunciantia peftem , bellum og frilia
panorum ,Gallorum , Italorum , & c. mala . 0
De Hecate , 6 Empuſa , De Plwioneſeu Orco, Spectra ſolita certis locis turbas dare, & vexationes
Pluto , & Serapi, je Marmona, ( haron. Cerberus. exhibere , et Themefius demon , & ali paſsim , citan
Luctaiores demones,vt Temefius. iur nomina el loca . P
Alaſtor,qui & exterminans, o Nemeſis. An conductam domum propterea liceat relinque
Locus Apocal.explicarus ya deprauatione feruatus re ?
contra Bezum , Apocal.c.9.v.11. Que verę cauſa huiuſmodi inquietationum exemplis)
Primaſii de Ansberri error . oftenfum .
De Satyris á Fauno, varia eorum in Sacra Scri Quo paéto Spiritus poſſunt
ſaxum vel lapidem in
cere ?
 DE MA GIA
cere ?
Spectra farnulanısa, in Boruffia Koltri ſew Koboldi,
Suconum Trilli. e
Gutelkens Rabauterkens .
Eros et Anteros. Montani virunculi in fodinis .
Demones metallici.
Combali. Damones no funtanimantia contra Georg.
Vallam .
Theophraſti Paracelſo hareſis de quatuor hominum fpe
ciebus confulata,
Dæmonum thefauros cuſtodientium ſpectra.Fugarunt
Cabaden Perſarum Regem . B Theſaurus Baſs
leenſis.
( ur ficta fabula cuſtodisaureorum malorum , e au
rei velleris , o in theſauris cur folili poni ſerpentes B
aurei. Magus thefaurum querens oppreffus.
Q.28.Quomodo poſſit dæmon, cùin ſit inuiſibilis
ſe viſibilem corporeis oculis exhibere ??
Sect.1. quo pacto poſſitaſſumere, & mouere cadauer
aliquod , ý in illo comparere.
Poseſt illud fic temperare, vt fenfum tactúsfallat.
Locus Luc.vlt.v.39.
Cur hac cadaueraſeriiantur frigida.
Fllufio militis cuiuſdam .
Historia Polycrili & alia Machatis, et Philenij.
Phlegontis laus .
Baltazas demon fic apparuit.
Agrippe facinus fimile, & aliorum aliquot exempla.
' fic etiam plerumque fagarum amaſy.
Sagarum odor cadaucroſus unde?
Sect.2 Quo paltopoffit fibi formarecorpus ex elemen
rist in illo mouerit apparere.
Non aſſumit ex folo acre .
Error Magorum Mantenſium .
Poteſt exhibere folidum palpabile.
Locus Genef.19.
Locus Virgilio.
Damon lape apparet in formavaporis.
Damoniacarum apparitionum exempla.
Frairunn Tarquiniorum .
Athenodori , Facuj Cardani, Philippi Melanchtonis
colloquia cum damonico ſpectro.
Perſe inceſtuoſi.
DÆMONIACA.
SI
AD
1 Q. 29. An diabolus pofsit facere , vt homo
verè relurgat?
Sect. 1 , Errores hac de re varii.
Animalia que naſcuntur ex purrefactione , poffet vi
wiftcare.
Vicicilinns auis .
Perfectiora ,non poffet.
Idem numero reproducere non poteft.
Non poteft facere,ut anima vnius bruti migret,velin
formet corpus alterius bruti.
Hominem nullo modo poteft viuificare. B
Poffunt fimulatas refurre&tiones facere fubintrando in
corpora .
Louanij id olim Cornel. Agrippa curante factum .
Sect. 2. Diſcuſſa exempla falfarum reſurrectionum
primo fabuloſarum : deinde calcrorum Gentilium :
vi Galieni , Zacla , Apollonsj , Simonis Magi,
· Enarchis .
Alirum exemplum , & c.recensex XXicol. Remigio.
Mortuus amplectens Comitem Richardum .
Populi Lsscomoria quotannis redouini.
Damonum in his fraus.
aliquando fubftituit alios ac fupponit.
aliquando ipfe corpora fubiniraro mouet.
Apalei, Platonis,Philoſtrati loca.
aliquando fingit moriuos ,qui nonſunt. DI
C De morbis qui faciunt,vtquis mortuus appareat.
De bobus quas ftriges putant refuſciiari.
loannis Duns Scoli mors. E
Christi Domini G Sanctorum reſuſcitationes, quo pa
Eto ab his morbis Difcernantur.
Q. 30. Quid magia poſſic in ipſos caco
demones:
Sect.1. Battiadis Campeſtris libri. A
Quam vim habeant boni e Angeliin malos.
Quam cacodamones in inuicem .
Species eorum .
Pythonici,Paredrij,Catabolici Oniropompi.
DlAn (u ſubordinatio inter malos genios.
lob.locus c.9.0.22 .

& alia plurima. & quotieſcunque cwanefcuni. Caffiani locus.

Diſorimen harum duarnm aſſumptionum . Locus ad Ephef.vlt.v.12 .
V'nde proueniat facililas molis augenda, et minuenda Ceriamina Magorum .
in ſpe ctris? Vnum in Burgundia.
Genus mirum per faliunculas feu figmenta . Secundum in Anglia.
Sect.3. An damon poſſuiram accurale corpus effingere Terrium in Germania .
vt nullo fegno guear dignoſci? Quartum in Bohemia .
De fignisquibus damon dignofeitur. Quintum in Suecia .
s.slberioabie & tum ſpectrum . Sexium in Dania.
Cur nondum viſus in formaagni, vel columbe. Cur in Seprimum in Gracia .
formis hircs,canis,carii ,egui,muſtele, vefperiilionis. Sect.2. Sancti homines quantam vim acceperint ma
Galligallinacei, & innumera alia . gos & damones compefcendi.
SesHiR our demon . mataios Follon ,fen Fa vis cxorciſmi.
Iuellus. E Salomonis exorciſmiquales.
locus Luc.17.0.19.
hem in formaDei,vel Chriſti Domini,vel Angeli:hu
manam formam induit omnis conditionis fexus,ata Demones à Magis non coguntur , fed ex pacto obtem
tos:probatum id exemplis. perant tantùm ,
Qui defectus ur plurimum in eius apparitionibus. Magi vim non habent eliciendi manes vel Spectra.
Cur morientibus ſemper adeò terribilis appareat. Varia exempla.
Quomodo logui posſit in corpore aſſumpto? imprimis loannis Teutonici.
An poffit audiri & videri tantùm à quibus vult ipſe? nec habent vim cuocandi vrbium cuftodes.
Sanctis vis ifta quandoque conceffa . E
Cupira ſeu caluaria que loguelam imitata , excrapla
vetera,nonague quomodo fiat hac locutio? Sect . 3. Res corporea ,vi berba quadam.chura, un
Sect, vltim . An liceat procurare vi appareantnobis Etiones de verbera , quam vim habent in damone
Spectra accuratè difputatum .
Cur antiquistam crebro demones viſi , nobistam rarò ? Errores hac in re varii infidelium :fed & abufu Ca
E 2 tollit
 SVMMARIA LIB. II. DE MAGIA DÆMONIA CA.

sholicorum exorciſtarum quidam. A Periculofum rales habere incarceratos.

Anflagra obſeſſis infligenda. Probatur vno exemplo ,quod in Germania contigi.
an balnea profint? Fa£tum ſignocrucis fecurè à S. Lupo Senonenſi.
Quid ruta, cornuceruii & fimilia.. Satanam ligatum quidin S. S. locus Apoc. 9.v.14 .
Locus Ioſephi explicatur. 15.0 20.0.2 .
Locus Tobia c.6.v.S. Tob.8.0.2.
Chriftuscur di£ tus ix sùs. A Sanctis quomodo damones ligari queant .
Profperi locus. Locus D.Hieronymi.
Locus 1.Reg.16.v.vlt. Locus Euſebij.
Nec damones certis rebus ligari, ast locis includi per De Paredris illos ſponte ſeruire ratio ex Totaro. & quã
Magos queunt . periculofum id ſemper.
VANA bac in re arsHermetis. B "Exempla variain his vnum mirum militis Germani.

FIN IS

1
1
.
1
1
DOB0188

6
Soon

MARTIN I
!
 < 3
E
TT
TE
n
Se

MAR TINIDELRIO

MAGICAR . DIS Q VISITION

LIBER SECVNDV S ,
QUI EST

CA
DE MAGIA DÆMONIA

Præcipua hæc operis noſtri tractatio eſt, & ideò pluribus capitibus,fiue quæſtionibus ,
luculenter quoad poterimus,diſcutienda. Sit ,

QV ÆSTIO 1.

An fit aliqua Magia demoniaca ?

Vi demones elle, Almanaffe:tribuunt autem effectuseiusvel immedia

А
ngant , eriam bēc rè Deo per Magos huiuſinodi opeianti; vel Deo
eſſe negaruni cu per angelos tonos ea perficienti.Priores dicuntene
Sadducæis, De quafdam gratias gratis datas , ſicut ſunt gratix lin
mocrito , Ariſto guarum ,lanitatum ; & hxc dona ve Balaamo , fic
tele, Auerroe & & aliis improbis conccdi non rarò folere . ar.Corin .
Simplicio , quo Dico primò,hac fententia eft mere blaſphema tri- 12.18.
ram ſenieniia eſt buit enim Magicis artibus id quod eit proprium c Matt. 3.
impiaa haretica. gratiarum gratis datarum ; & cum veris miraculis 22.1. Cor.
Nan & dc præſtigias confundit. Deinde gratuita Dei dona 13.v.1 .
mones effe & de Tubjicit humano artificio, & certis acridiculis ob
moniacă Magia ; ſeruationibas . Denique iniquè & inuidè Deus
quæ nec induſtria aut artificio hominum , nec na B vetaret, id quod ipſe hominibus, vti gratiam , gra
turalibus cauſis , ſed immateriali quapiam & ſepa tiosè largiarur. Aduerſariorum argumenta ex lo
rata virtute nititur; hoc & facrę ſcripturæ teſtimo cis illis fcripturæ petita',ſolum probant, aliquate
riis, & omnium rratum memoria atquc experimé nus fimiles effectus per artes magicas & per gra
tis tam eſt compertum , ve velle probare , nihil fit tias gratis datas fieri; Deum quoquc per malos a
aliud quàm lychnis accenſis meridianæ luci opitu- ! liquando miracula edere,ad fidei & diuinæ gloriæ
lari. hoc probant cum B. Auguſtino Thcologi Ca propagationem . Accedit , quod qui ex dono gra
a Auguſt. ' tholici omnes ,, & philoſophi pleriq; Triſmegiſtus tiæ gratis datæ operatur ; ille ad certum tempus,
lib. 11. de & Pythagorçi; ex Platonicis,Piellus,Plotinus,Pro occafionem , aut ceremonias certas non reſtringi
ciu.Dei . }
c.6.D.Th. clus,láblicus,Chalcidius & Apuleius ;ex Ariſtote tur, vt ſolent magi; qui , fi vel in minimo deficiant,
licis , Theophraſtus Ammonius, Philoponus,Aui nihil efficiunt. Nec etiam huiuſmodi Dei dona
li.z.contra
gét.c. 104. cenna & Algazel. Anne dare reſponſa de furtis oc gratuita poſſunt aliis , per diſciplinæ ac pracepto
& qui o- cultis , & de thelauris ; confequi ſcientias nonnul rum modum , tradi: Magi verò fuis difcipulis hanc
prime, Vi- las facim , & line labore addiſcédi; ſubtrahere cor Magicam tradunt ; & auditores, magiftrorum ſe
Storia , de
Magia nu. pus præfens oculis videntium, & innumera huiuſ cuti præcepta, quæ magiſtri. cadem operantur.
C
9. modi,queunt reduci ad vllam aliain cauſam ; quàm Alii dicunt hos effe effe &tus bonorum Angelorum , B
intellectualem aliquam & ſeparatam naturam ; quos per excellentiam vocant, Spiritas.Sic iactita
b Vide Deniq; ſciinus Salmanticæ , & loletiin Hiſpanjâ; & bat his annis celebris illemagus Scotus Parmen
Laur. An- in Italia ,ad lacum Nurfinum , & in ſpelço Viſignia fis , qui Gebhardum Truchſeſium Epiſcopatus V
niam ali.z. no , adhuc auorú memoria huius Goëtia celebres biorum Apoftatam dementauit:efta ; peructus im
de nat.de
mon . fol., ſcholas fuiſſe b. poſtura magorum maximè Platonicorum , lambli .
10.4. ci,Porphyrij, Plotini , Procli & Iuliani A poſtatæ .
QV Æ STIO I 1. Ex quorum traditione , Magia omnis dividirur in
Albam , quam cenſent eſſe licitam ; & Nigram , quæ
Vnde fit hac eMagia ,fiue quem habeat primum ſit illicita.Albam ergo vocant Seovgrlar , & Nigrá
auctorem ? youtí wv. Verùm hanc fi & itiam planè & palliatam
Theurgiam ſatis ipſe Archimagus dreiicit,cùm di dl . dc va
qui dæmoneseſſe fareantur,ſednegent ta ſertis verbis teſtatur ſapiſsime ſub nominibus Dei nit.ſcien.
al men hanc magiam'dedarmonibus feu Liabolisl leangelorum,malisdemonum falia:is eam obftringi.
E 3 net
 54 DISQ VISITIONVM
e licet eius ceremoniarum pars maxima,munditiam Albuere videtur luperſtitiolæ prodigiorú obſerua
animi , corporis rerum externarum ,vienfiliúmque tioni .
oftentes, immundos lamin ſpiritus & deceptrices pose
Læres hanc exquirere , vt adorentur pro Diis. ) poſtea
addit , huiusſpeciem eſſe artem Almadel, ariem noto
riam ,ariem Paulinam ,ariem reuelationum, & huiuf
modiſuperſtitionum plura , qua eo ipfo ( inquit ) ſunt
perniciofiora,quo apparent imperitis diuiniora. ] Ha
beát illi hoc Principis & anteſignani ſui de hac al
bâ Magiâ iudicium , ab homine mendaci verita
tem meram.Damnat eandem Theurgiam.D . Au
guſtinus lib . de vtilitate credendi contra Mani
chæos. His adde ficticiam illain artem Planeta
riam ,laminis iuiſcripram , & ad Carolum Magnum B
à quoda:n Bed.x diſcipulo (fic men'iuntur Al
kindum Alcuino fupponuri(mniſſam ,vtilem ( ſcilicet)
obtinendæ omni cognitioni fupernaturali ar
tium & ſcientiarum ,& conſequendis dignitatibus
diuitiis ,robori,amoris fruitiani, & c .
Dico Secundò cum Catholicis ,vt nec per fe , fic
nec per bonos angelos his magicis operationibus Deum
ſe immiſcere magis quàm caieris rebus, in quibus con
curril,vicaufa vniuerſalis Quare cenfeo hæc omnia vi
inſtilula fuere à malis angelus,fic etiam ab illis perfici
e c.illud
quod in e adminiſtrari, & conirarium eft erroneum .]
fin.c.qui fi Probatur primò ex variis Canonum reſcriptis
ne v . vit.
quæ Gratianus exhibet caula XXV 1.c Secundò ex
26.9. 2. & Pariſienſibus articulis,nono , decimonono , & vi- C
epiſc.in
prin.26.9. cefimo tertio . Verba funt , quod Deus per aries
$. magicas e maleficia inducatur compellere demones
ſuis incantationibus obedire : Error . Quod boni an
gêls includantur in lapidibus & conſecreni imagines,
vel veſtimenta,an alia faciant,qua in iftis artibus co
lineniu :: Er.or & blalphemia .Quod aliqui damones
boni fint, aliiomniaſciences,alii nec damnati ncc fal
wars. Error . ]
Tertiò ex his Arnobii Cint . Gene . Mugi nõsa
tùm , fcrunı damonas , fed etiam quicquid miraculi e
dini,per demonas faciunt:illis aporaniobus ó infun
denisbus preſtigias edunt,vel que funi non videri ór.
& ex his loan. Salisberienſis lib . 1. de nugis curia. Dèveftigio collocarñt furiim , to ſubpræſtigiarum cre
lium c.9 . Eos autem qui nocentiora praftigia artésque
magicas, á o arias ſpeciesmathematica reprobata ca
xercent ; iampridem fancti Parres ab aula iufferunt
exire, coguod omnia hæc artificia,velporius maleficia
pestiferæ quadain familiariiate demonum & homi.
num noxcruneprofisxiſſe .)
Deindeprobatur rationc, hos fpiritus bonos di
ci non polie.tum quia iubent ſe tanquam Deos a
dorari , & facrificia fibifieri ; quod boni angeli iu
bere nequcunt.tum quia hæ artes nő minus diri
guntur ad inferendú aliis exitiu,per furta ,neces, a
duiteria , & c . quàm ad iuuandum . tum quia mil
cent multa mendacia & deceptioncs.tum quia do
centur Magiin ſpiritus vti imperio , & coactione,
immò & midis rerum impoflibilium ac planè ab
a lib.s.d
ſurdarum , vtapud Eulebium • docet Porphyrius E
prepara
tio.ca.6 . quorum mil bonis angelis poteft conuenire.
b par.z.an. Hinc apparet confidcranter legendum Glycá,
dum Magiam fic diſtinguit à Goctia , quôd illa ,lit
beneficorum geniorum ad boni alicuius effectio
nem .Gocrià ,maleficoruin ad mali effectionem . Nā
non tantum impropriè vlurpauit nomen Magix
genericum , pro ſpecifico theurgiæ , fedain erro
rem quoq,labitur possentiun albam Mugiam , &
eius adminiſtrationem bonis angelis tribentium .
Vtq; hoc femel moneam icriptor iſte,ve& Cófta.
Manaſies,Gregoras, & Nicetus,nimis multumiri
MAGICARVM
Errauit eundem erroré Palingenius Stellatus ,
duin in vetito iure libro Zodiaci 8. cenſer aerem en
tiam bonis dæmonibus plenum eſſe,quos harum
artium auctores facit , & Deos appellat , Plotini
& lamblici deliriis nimis deditus : & quàm non
malus pocta , tam non bonus Chriſtianus , vtpote
hæreticus potiùs ( fcripia probant ) quàm catho
licus . Aulus tamen opus illud Ferrariæ Duci de
dicare .
Succedit his error 3. corum , qui cenſebant Ma
gicos effectusper animas defunctorum fieri:quos Ca- | Victor .
de Magia
tholici Theologi iampridéexploterunt , idq, nó nu.17.An
difficulter. nam quæ rationes id conuincunt de gles in .
bonis ſpiritibus eædem in aniinabus beatorum lo- ientent. q
cú habent: quæ verò in purgatorio ſunt animæ,nó de arte
excunt,nılıſpeciali permiſſione Dei , vt petant luf . Magica
a.2 .
fragia viuoruin : animæ deniq, perpetuis addictæ
ſupplicijs , nulla dæmonú licentia vel permiſſione
pollunt exire,vepote,diuino iuſſu , pellimo carceri
mancipatæ. Apertiſlimnæ ſunt igitur impoſtura: b vide A
quæ de euocandis per Grimoyriä animabus . Ne- nan. lib.3.
cromantici confinxere . Si exirent,ad vnius Dei c- de Nat.
xirét imperiú.cur verò id Deus iubeat vel permit - dçm . fol.
97.Petri
tat,caufa fubeft nulla . Ve ad Magorú preces & in . Thirçi lib.
1.de appa
cantationes id iubeat, iinpium cſt opinari.d
Præcipua ergo cfficiens cauſa iſtarú artium eft, rit.fpirit.c.
II. à num.
ipſe Diabolus , proxima,eſt humani ingenij ex o
riginali labe detorta indoles , quam feſtiui Apolo- | 216; & c.
13.à num .
gi frondibusvelatam nobis protulit, perquam fal. 302 .
sè,CaliusCalcagninus Libello de Amatoria Magia,
cuius verba non piget adfcribere , & vos, ni fallor ,
legere iuuabit : Vanitas (inquit )olim iuncta mira
culo , furtiuo concubiin genui Magia ſecundam co
gnomine , reformidáns que se foriè veritas , cum qua
perpetuas inimicitias gerit , à qua etiã paribus fignis
congreſa, fapius profligata eft, fuum parium enecaret,
illum impudentiæ ac timoriiunctis connabialifade
re cömendauit :at illi in finu incomprehenſibilitatis
pundijs educandam . Qua mox in grandiorem alatem
adulta, iamg; pinnulis fremurila, exolauit in fatulo
rum arces , ibique nidulans, credulitaté peperir. Quę
vipore parentis beneficijs grata , illam mutuo enutrii,
quafiav Tideaappijei,altojui breui interituram .]
Hæc ille , pari acumine & veritate. Pergamus nos
quoq , pro Veritate confligere , & Vanitatem expu
goare , & fugatis timore ac impudentia, labyrinthum
illum incomprehenſibilitatis ( quis enim , quæ nihil
ſunt ,vel intelligat, vel comprehendat ? ) Theolo
giæ verz filo permetiri : & preſtigiarums crepun .
dijs in lucem prolatis, tandem fatuorum hanc arcē
demoliri,& è nidulisſuis credulitatem adeò perni
cioſam profligare : quod vtinam Deus Opt.Max .
nobis largiatur.
QV Æ STIO III .
Qua fir diuifio demoniac & Magia , do de
libris eius .
Vm nulla ſit Theurgia neque alba Magia, ſe
C qui
quitur,omnem hanc prodigiofam Magiam ,
con aliam ,quàm Goctiam & nigram : hanc folemus
vocare Magiam ſpecialem . eam Archimagus in
duas ſpecies diſtinguit. vnam , cuius cultores di
cit le dæmoni fubmittere , ei ſacrificare , & eum a
dorare :alteram quam ipfe vellet perſuadere à pa
Ctocum dæmonibus immunem elle , ſed eam dx
monibus vel nutis imperare, virtutéque quadam
diuinorum
 -LIBRI
diuinorum nominum adiuratos aduocare ,
cogere,priorem illam fateturelle legibus huinanis
diuiniſque vetitam , nefandiſſimam , & cunctis i
gnibus plectendam . poſteriorem aſſerit , conſequi
quidcm quod prætendit , nempe dæmones cogere
( quod poſt oftendetur effe idoneum ) ſed tamen mani
feſtis periculis illuſionum obnoxiam eſſe.De prio
reverú eft eius teſtimoniú , de poſteriore bis men
Litur :primò,dum negat eam niti fædere cum demoni
bus initio : nam reuerâ ſemper expreſlo vel tacito
pacto corrumpitur? Secundo,cùm afferit ea demones
cogi, de quo poſtea. Volunt vetitæ huius Magiæ
inuentorem fuiſſe,quendam Mercurium fic conira
Symmachum . Prudentius,e Salisberienſis lib.1. Po
Lycrat.c.9. alij quendam Zabulum (quem ego non
alium exiſtimo ab ipſo cacodæmone, cui D. Cy.
prianus & alij Patres hoc nomen tribuunt )deinde
magiſtrum laudant , quendam Barnabam Cy
prium ( hunc confinxere in contumeliam D. Bar
nabæ Apoftoli , vt deformi lua meretrici lenoci
narentur.) Item oſtentant, paris mendacij iactan
tiâ, libros Adæ ,Abelis,Enoch , Abrahæ , Pauli, Cy
priani,Honorii,AlbertiMagni , & aliorum , & bla
(phemè mentientes dicunt , quæ his libris con
tinentur, ea fuifle tradita ab Adami cuſtode ange
lo Raziele , & à Tobiæ Comite Raphaële reuela
ta.Prætexunt ctiam Salomonis auctoritatem , cu
ius quandam Clauiculam , ( quam egregiè refutat
Bap.Segnius lib.de vero ftudio Chriſtiano c. 7. ) &
aliud ingens volumen in ſeptem diftin &tum obtru . C
dunt , plenum Sacrificiis & incantationibus dæ
monum.Hunc librum Iudæi & Arabes in Hiſpa
niâ ſuis poſteris hæreditario iure relinqucbant , &
per eum mira quxdam atque incredibilia opera
bantur. Sed quotquot inueniri potuerunt exem
plaria iuſtıſfimè fiammis inquiſitores fidei con
a Eimeri
cremarunt , & vrinam vltimum exemplar nacti
cus Dire
ctor.inqui fuiſſent . Vix dubito aliquod in manus loan.Trito
fitor.p.2. chemij incidiffe , vnde & partitionem & mate
c . 28. & riam luæ Steganographie,periculi & fuperſtitionis
Penna ibi
pleniſsimæ,acceperit , cuius operis nomen , quod
commēt.
sz.memi- nondum prohibicis ab Ecclefiâ libris fit inſertum ,
nit Nicc- ſuſpicor accidiffc ; quia liber nondum typis vulga
tas hift.
tus,in paucorum manus incidit: alioqui , quando D
lib.4.
prohibiti libri omnes Magici, fatis iſte prohibitus
cenlendus, qui inter alios familiam ductat. idem
dixerim , de Agrippæ libris tribus de occulta Philo
ſophia,& omnium pernicioſiſſimoquarto leorſim
poftea addito & edito : necnon de Thomæ Ebora
cenfis , Perri Aponi & fimilium venenis , & libro
artis Grimoyriæ ; qui,Patrum noſtrorum atate , cir
cumferebatur , docens mortuorum euocationes.
Omnia horum placita ſceleſta ; de antiquioribus
eriain illis operæpretium duco Archimagi verba
afcribere.credendum illi in arte ſuâ, necmagiſtri
auctoritatem diſcipulis licer ſubterfugere.Sic ergo
canonem , ritum , confuetudinem verborum , ma charana e prioris, viatorem poſterior doloså ſagittă tralashtiria, Valen
fcribit; Hilibri aculuisiintuenti preceptorum fuorum
Clerum genus,exſtructionis ordinem , inſulfam phra
ſim , aperiè ſeſe produnt, nonnifi meras nugas e impe
sturas cortinere , o posterioribus remporsbus à per
ditiffimis perdition !:m artificibus effe conflatos , ex
prophanis quibufdam obſervationibus , noſtra religio
nis cerimoniis permixtis , infitiſque ignoris multisno
minibus ac fignaculis,vt perterreantrudes co fimpli
cos,et ſtupori ſintinjenſaris, e his qui neſciunt bonas
litteras .] Hæc miler ille , qui, videns meliora,in fi
Inem y que vitæ deterioribus adhæſit .
II. Q. IV. ss
& A
QV ÆSTIO IV .
De baſi Magia huius ſiue de pacto, expreffo, como
implicito.
Oncl.1 . Omnes operationes magice, velmi baſi,
innituntur pa &to per magos cum damone inito:
ita vt quotieſcunque collibitum mago aliquid effice
re adminiculo artis ſuæ;expreffe, vel implicitè teneatur
à damone poſcere,ui ex condicto concurrar .]
Probatur hoc primò Patrum auctoritatc.D.Cy
a lib.de du
prianus * dicit, cos habere fædus cum da mone . D.
plici mar
Auguſtini verba retulit Gratianus in Decretorú tyr.
codicem ,quæ ſunt ifta :Omnes aries buiusmodi, vel b lib. 2. de
nugatoria ,vel noxiæ ſuperstitionis,ex quadam peſlife- doet. Chri
B ra ſocietatehominum demonnm ,quafipaéta infide- habes.c .
lis doloſe amicitia ,constituta .] illud . v .
Probatur deinde ex iure ciuili,ſanctione Impe- vlt, 26.9.2
ratoriâº;Mulii magicis artibusuſi elementa turbare, c 1.multi .
C. de ma
vitam in fontium labefaltare non dubitant, a manibus lefi . & ma
accus(lic legendum ) audent ventilare , ut quiſquis themat.
fuos conficiatmalisartibusinimicos : hos( quoniam na
ture peregrini( unt ) feralis peftis abfumar .]
Tertiò , id ſtatuitur credendum articulis Pari
fienfis ſcholæ d in hæc verba ; Quod inire paétum d artic.z.
cum denionibus taciium vel expreffum ,non fit idolola
iria vel ſpecies idololarria : Error. Et intendimus eſſe
pactum implicirum in omni obferuatione ſuperſtitiosè,
cuius effe&tus non debet à Deo vel natura rationabili
ter exſpectari.]
Quartò id ratio perſuadet. hoc enim & multi
mali homines optant, & dæmon cupit ; nec eorum
e c. 28.y.
id vires ſuperar.docet hoc lfaias Propheta ' , apud is.
quem impij dicuntpercuſſimus fædus cum morte , e
cum inferno fecimus pactum.quod ſanctus Thomas
ſatis probabili interpretatione Magis accommo
dat, vt & Pontifices,loannes 22.in Extrauag.con
tra Magos, quæ incipit; Super ſpecula .& Sixtus V.
in Bulla contra Aſtrolog. Mali ergo hoc lubenter
faciunt , nec minùs ipfedæmon ; qui,ipfi quoque
Chriſto Domino , auſus pacti conditionem offer
f Matth.4.
ref; Hac omnia (inquit}tibidabo, ſiprocidens adora
V.9 .
ueris me : vbividere licet pactum contractùs inno g 1. Labeo
minaci , do vt facias. Ita nunc diabolus Magis fcribit.l.iu
ait.fi te mihi addixeris, ulciſcar se,ditabo re, &c . quæ rifgene, de
germana & perfecta eſt pacti formula . Deinde, & Caccic
vt dixi,hçc fiunt operâ dæmonum , non magorum lu.in tract.
viribus: dæmones ab hominibus cogi nequeunt , de pact.
hD . Tho.
vt id faciant: ſponte ergo dæmones accurrunt.
2.2 9.96 .
Dæmones autem graui hominem odio proſe- 24.Guilh.
quuntur, quare nec putandi gratis accurrere, ſed Paril.Scot.
viciſſim aliquod operæ lux precium ftipulari. Gabr. Ger
fon. Trit
Vnde patet talem effe hanc conuentionem & thein.q
.si
focictatem : qualis eſt duorum latronum , quo- i Abuleni.
rum alter palàm in lylua vagatur , alter clam in Alph.à Ca
ſubſeſsis latitat;excitatúlque certo libilo vel figno ftro ,Victo
tia, Bins
git ; priore id læpè nec vidente, nec gnaro , quo feld .Spi
necem telo intulerit , in miſeri tamen necem con- neus, Ang .
ſentiente. priori magus, poſteriori dæmon fimi- Sprcoger.
& alii.
lis . Satis enim idonea rei declarandæ fimilitudo kNauarr.
eft:quæ petitur à potentibus vindictæ auidis ; qui Grillan.se
manu promptos licarios ſibi adiungunt ; quibus mig. Bins
conſtituto ſigno innuunt, quos & quando, velint lud.feld. præ
6 .& a
interfici.
lij.
Deniq; conſentiunt hac in re Theologi tam ve
teres ,quàm recentiores ', Iuriſconſulti quoquek
I & Medici , Condronchus lib . 1. de morbis venefic.
&
Cefalpin. diſquiſit. demon, & res prorfùscoperta,
С 4 vnanimit
 ITIONVM
56 DISQUIS
vnanimimaleficorum & lagarum confeſſione,mi-| A | & ftudia illis profperè in aulis & amicitiis princi
rè per Europam omnem , & cunctas ætates con pú ſuccedant :in ludis quoq; lemper quandocunq;
fentiente. Lücapus eriam dubius licet , tamen hu volent lucrentur : Quincò ne inimici splis valeant
iuſmodi fædus agnouit , eo tantùm deceptus,quod
a li.6.paa- cogi pacto dæmonem exiſtimet .
lo poftme Quis labor hic fuperiscantus herbáſque ſequendi
dium.
Spernendique tunnor ?cuius commercia patti
Obſtractos habuere Deos?parêre neceffe eft,
An innalzignorâ tantum pietate merentur,
An taciris valuere minis: hoc iuris in oinnes
Est illis ſuperos,an habenı hæc carnsina cerium
Imperioſa Deum ,qui mundum cogere quicquid
+ Exépla
pactorum Cogitur ipſe poreſti *
pete ex vi Solus lagarum pâcronus recalcitratur, adcò fu
ta D.Balil. tilibus ratiunculis chartas implensb; vt contem-
per Am-, nendaspotius, & filentio tradendas , quàm refel
philochiú lendas imihi ceníyerim ,maximè cùm alij id dili
apud Su- gentiùs, quàm difficiliùs præſtiterint.
riu tom. 1. Conc.2.hoc pa&tum demoni, liberum est,preſtare,
& cod.10. vel fallere.] probatur experientia & ratione, r'at: o
de Theo- docer dæmonem cogi ab homine non potie, vc
philo Ade
nenii, & ino ſter promiſſis ;experientia veiò , mendaciſſimum
bilis Leo- elle & decipiendi cupidiflimum : ideóque rarò
dini apud præſtare ,quod pollicitus: cùm verò ſtat promillis
c. 21.de ( quod facit nonnunquam ) non facit coactus, led
quibus a.( pontè ac ſubdolè , vt ſic magos fibi retineat de
lias. unctos, & alios alliciat , & huiuſmodi nugis vim
b 1.6. de iftam inefle perſuadcat .
præftig. Tertia Concl . Pačtum buinſmodi duplex est,v-
dæmon . &
1. de La num expreffum alterum tacitum : de vtroque vero , non
miis. idő per omnia iudiciū .] Explicãda hæc cõcluſio po
c, Bins
vbi fuprfel.
tùs quá ,pbada.pro explicacione norāda ſequétia.
a
Eraſtus Primo fciendum pacti expreffi huius iriplicem
Bod. & efle modum.Primus fie ſolemnitate varia , & ipli ca
Tritthen. codæmoni viſibiliter in corporeâ aliquâ formâ
d.q.5 .
d Hoc de
apparenti , coram teſtibus, fidelitas, & homagium
fcribitur promittitur 4. Huiulmodi pactum iniuit nobilis il
in Malleo Ic diuenis Leodicenſis narrante Cæſario Heiſter
malefi.p. bacenli ', vbi tamen dæmon loquens audiebatur ,
2.4 ; 1.6.2: ied non cernebatur. hîcinter cęcera , iuuenis ille
& ab Alfa
inconfultus creatorem ſuam ore negat , manúque
Caluro.l. 1 .
de iuit.hæ exfeſtucat, & diabolo homagium præftat;hic vicil
retic. pu- fim , iila diuitias & honores pollicetur.cò lectoré
nit.c.6 .
arnando ,ſpondeóque lectionis & laboris ſui vbe
el.z.illuft.
miraculo ren legendu fructum relaturum.Huc etiam refe
rendum Theophil Vicedomimfictum , quiad di
rum ,C. I 2 .
fann .Do- gnitatemrecuperandam à principe deroniorum ojem
mini 537. (vt fcribit Sig Ibertus', ) experije, u ab eo iuffus
abnegare Chrifium filium Deierujqite mairem Ma
riam cum omni Chrutianiſm propoſito, & ipfam ab
nugaian. m fcripto fi:mare, ſcripiam fignare, o fim
gnaram fibriradere,ciusſe feruitio addicere .] In bac
teftis fuit Magus, in illa villicusiniquitatis .
... Aliquando id faciunt per libellum fupplicem ,
qué dabolo pralentant. Sic noſtro tépore Man. E
tenſes in Normandiâ magi libellú confcripferant,
quem oblaturi erár Sibylles Magiæ Necromantica
prælidıb.cuius fuinma ; ScorareDominas;vti di
gnentur libros fuos magicos conſecrare ; ad eum
effectú ,ve mali ſpiritus iplis per omnia promptè o
bediant , iuxta formulas coniurationis in libris con
tentas ; & , vt vocati , ipſis fine noxâ appareant in
formâ pulchri hominis ; & ne fit neceile circulum
vlluin facere ,aut ſubire , in domibus aut agris. Se
cundò vt Sıhyllæ libris fignum fuum fcu chara
cterem imprimant ( tres erant numero libri) ve plus
efficaciæ & dominii libris ineflet in prædictos
{piritus.Tertiò vt ſupplices reddantur tuti à iudi
Icum o ſi lois & punitione. Quartò vt crpta omnia
RVM
MAGICA
nocere.Pro his viciſsim polliceri lelc,quod prædi
Ctas Sibyllas,pro Dominibus & Principibus ſuis
perpetuò fint habituri, & quotannis fingulas ani
mas ſe eis oblaturos ( hoc eft necaturos & ſacrifica
turos, vel certe ad hunc eundem perfidsa rotum initia
turcs hominem vnum )quamdiu viuant ,hoc iplocó
fecrationis librorum die. hac tamé lege vt Sybilla
hæc poftulata eis fide bonâ præſtareut. Hi Pariſiis
omnes cú iptis libris combuſti fuere. Narrat Cre
Spetus libde odio Satane,diſcurſo 15 .
Alius modus priori limiliscętera , nifi quod fi
B ne teſtibus peragitur.Tertiusper vicarium mitur,
Magum videlicet ,vel tertium aliquem ; cùm paci
ſcens dæmonis alpectum vel colloquium rcfor
midat,hoc tertium genus malè Griliandinus g . 3 .
vocat Tacstum ; quamuis enim profeſſio hic that
alteri ,quàm dæmon ; fic tamen exprellè, & in dæ
monis nomine , vt patet ex iis quæ iplemnet tradit
9.3.n.1. & fegg . Fortaflis ad exprellum pactú per
tinet forma illa rarior, in exemplo Germanicæ fe
minæ , quæ obuerfo tergo , ex balneatorio lebete
exſiliens,proclamabat , Quantum à CHRISTO fu
Saliendo recederet , tanium fe ad damonem accedere.
dicam fufiùslib.s.
His pactis omnib.quadá ſunt comunia. Primú
C eſt abnegare fidé & Chriſt ianiſmú; Dei obedien
tiæ ſe ſubtrahere.B . Virg.Marię patrocinium repu
diare, & conuitiis infuper incellere. Solét blatphe
mè,per contempruin ,vocare ruffam , latam ,exten
fam . Sic ergo', venit Diabolus , solist verburn de
corde corum ,ne falui fiant.Luc.8.v.1 2. hoc eit tollic
fidem veram , eiúſq; confeffioné. quia diuinos am
bit honores ( vide D. Aug.lib.10.deciuil. Det c.20 .
Glib.20.conira Fauft.c.22 .) Ideo cogit primum ba
ptilmo renunciare , quo quis vero Deo fuit initia
tus. Quare & Hippolytus Martyr lib. de conſum
munds,Icribit coacturú dæmoné , vt dicant : Nego
creatorem cæli e terraznego bapriſma, nego adoraiso
nem Deo à me praſtariſolura :tibiadhereſco , in se cre
D do.Ideo vngué illis dæmon in frontem iniicit , fin
gens ſe chrilma abradere& baptiſmi characteren
delere : Secüdò,fictè quoque illos nouo tingit laua
cro baptifmatis . non ignorabat hoc Tertul. lib.de
bapriſ Hic quoque ftudiū (inquit) Diabulo recognoſci
mus, res, Des amulācis, cum ó ipſe baptifmum in ſuis
exercear . Ideò tertio,negato priore nomine, nouú
illis inditur : (vt Rouerélis Cuno, Barbicapra voca
tus fuit)nóne cognoſcis figura huius rei in pracla
ris illis Satanæ mébris? Ægypt . Pharao lofophi no
men mutat Gen.45.led S.S.co illú nomive nunquã
cópellat . Nabuchodonozor alia imponit nomina
Danieli & fociis ( Dan.3.) fed Daniel femper ſe Da
nielem vocat, & tres illi in ipſo clybano Hámante,
Bened.cite, canunt, Anania, Afaria, Miſael Domino: Michael
hoc dicétes nimirú ,tui ô Deus , non Regis terreni Pneu ma .
log. ſchol
milites fumus tibi , nó tyranno , nomen dedimus.
Abnegare quario patrinis& matrinis cogie , tá ba .
ptiſmi, quàm confirmationis ,& nouos illis alios
affignat.quia ſuſceptores iltı,lunt quaſi fidei ſpó
( ores, & tenentur ,quod aedendú, ſpirituales filios
ſuos docere . Quinio dát diabolo fcrutum aliquod
veſtimenti quia Diabolus parté rerum fingularum
ſibi ſtuder vindicare;ex ſpiritualıb.gratiæ bonis, fi
dé ac baptiſmúzex bonis corporis , languiné, vt in
lacris Baal . 3.Reg.18.exbonisnaturæ ,ħlias, vt luo
loco oftéderur ;ex bonis fortunæ , fragmétú veſtis .
fors,
 LIBRI II. Q : TITI. 57

Michael fors, an quia Regi ſoliti ſubſternere veſtimenta, A ſimillima ;nunquam ſe Euchariſtiam adoraturos;
Pneuma in Dominij agnitionem ?4.Reg.9. Matt. 21. Sexió, iniurios ſe perpetuò ac contumelioſos in B. Vir
log,ſchol.iufiurandum dæmoni præſtant ſuper circulo in ginem , lanctóſque reliquos, futuros, non verbis
6. cerram ſculpro. An, quia circulus expers principij tantùm , fed & factis : conculcaturos enim , con
& finis ,ſymbolum eſt diuinitatis ; & terra,ſcabellú ſpurcaturos, & confracturos quaſuis ſanctorum
Deizlic certè vellet eos credere, eú elle Dominum reliquias ac imagines : ſigno crucis , aquâ lu
cæli & terre . An quia circulus contrariá ; co quòd ſtrali , ſale benedicto , cereis & reliquis, ab Ec
omni caret anguloshabet figurá crucis , quæ valdè cleſiâ benedictis , confecratífue ſe abftenturos:
angulofa ? certè hanc odic vehementer , in qua ſe confeſſionem peccatorum integram ſe nunquam
triumphatú meminit & mæren & idcò amat figu manifeſtaturos ſacerdoti ,iſtúdque commercium
ram contrariá. inuenias inter magica ſigilla cruce cum dæmone pertinaci ſilentio obſcuraturos:
in medio circulo locatá , quaſi captiuam : quod li ſtatis diebus , ad conuentus , si queant , aduo
gillum (vt Greg.Theologus contra Iulianum fcri laturos ; & quæ illic peragenda , non ſegniter
bens ſignificat ) ille magicis addi& iſfimus apoſtata obicuros ; denique , quotquot poterunt , dæmonis
lic interprecabatur , ve præfumeret fignum crucis B feruicio adiuncturos. Vicillim Diabolus polli
calcandú & abolendum planè breui. Septimo,perút cetur, feillis ſemper præfto fucurum ſe , in hoc
à dæmone ſe deleri de libro vita , & inſcribi in libro mundo ,votis eorum ſatisfacturum : ſe, poſt mor
mortis ; & fic legimus Auinionenſes Magos inſcri tem, illos beaturum . Ex his pactis non naſcitur
pros libro nigerrimo.Oftanò,pollicentur facrificia, obligatio mutua : ſed diſpar admodùm eſt con
vt illi Mantenſes ,de quib.paulò antè ſum locutus, dicio paciſcentium ; homines enim ſe morti x
& quædã ſtriges promittunt, ſe ſingulis mengbus, ternæ addicunt , & per peccatum vera Diaboli
vel quindenis,vnum infantulú ſtrigando (h . e.ex mancipia efficiuntur ; dæmoniacæque donec ad
ſugendo )occiſuras.fc Spinaus g.de Jirigib.c.2.Noro Dei gratiam iterum perueniant , ſubiiciuntur te
quotannis aliquid luismagiſtellis demonibus pen terrimæ feruituti : veruntamen hominibus hoc
dere tenentur,vevel plagarum metum , vel earum , pacto nihil iuris , vel virium , in dæmonem acqui
quibus ex pacto ſunt obnoxij præſtationum , redi ritur : nihil eciam facultatis in ſigna , quibus ex
mant vexationem :nec legitimum eſt aliquid , ' niſi condicto vtendum , commigrat : cogi le fimulat
ſic atri coloris.multis hoc probal Nicol. Remigius lib. verlipellis, & fpontè perficit , quicquid Magica i
1.demonolatr.c.11 . ſta profitetur.
Decimò,corporis alicui parti,modò huic, modò In his tribus pactis lethale peccatú grauiſſimú
illi,( frequentiùs latentibus ) ſtigma ſeu characte intercedit idololatriæ : quia cultus idololatriæ ex
rem ſuum ;velurde lapide empris mancipiis fugiti preſſè creaturisexhibetur. Quod fi ex animo fi
uis ,Colet imprimere : quod eft inſenſile etiam acu dem Magi abiiciant, ſunt etiam apoftatæ : fi ve
perforatum . Non miraberis , ſi recorderis Anti rò non totam fidem abiiciant, duntaxat creden
chriſtum vltiinis temporibus ſignum beſtiæ ( Dia tes hunc diabolo cultum deberi , vel diabolum
boli) impreffurum manui vel fronti ſuorum par ea poſſe, quæ fides Catholica negat poſle , ſunt
ciarioruin ,vt in Reuelatione ſuâ D. Ioannes tefta hæretici: ſin hæc omnia fictè faciant, nec apoſta
tur , Apoc. 13. 0.16 . quod litterali ſenſu de vero tæ ,nec hæreticiſunt ,peccant tamen mortaliter &
charactere feu ſigno beſtiæ accipiendum , cum grauiflimè;quia fpontè faciunt actum idololatri
Primafio & Ansberto in Apocalyp. & D. Hip cum . etenim li à dæmone compulli ex graui ti
polyto , d.lib.de confumm . mundi. Quod dæmon more id fecerint,(vtaliquando contingit e) com- le Vide Re
iam ab initio mundi facere conſueuit. Amat enim
mittunt peccatum mortale minùs grauc, contra fi- migiú lib.
nequiffimus Deum imitari ; qui in veteri teſta
dei confeflionem . In his pactis expreſlis digno- dæmo,
nolat. C..
mento fuosſigno circumcifionis, in nouo autem Dſcendis manifeſta ex ſolemniis indicia deprehen
fignat figno crucis , quod circumciſionis fuccel duntur . Quæ quia Grillandus clarè admodum
hiile volunt figno Nazianzenus & Hieronymus. proſecutus fuit , & quæ dixi,optimè confirmauit
Sic ctiam Diabolus ab incunabulis Ecclefiæ hære ex confeſſione vnius Strigis ,eius verba ex q.7.non
ticos illos , qui Magicis fimul impliciti , certa inſi pigebit aſcribere ; Quę quidem mulier fub ipe vita
gniuit notâ. Auctores ſuntgrauiſſimi, qui docent. cun &ta à principio uſque ad finem recenſuit , qua pro
ali. 1.c.24 | Irenæus,cùm tradidiſſet • Carpocratianos artes ma feffio ipfa requirit, exprimendo omnia ſingula illius
gicas e incantationes operari,philtra quoque , de cha Capitula. Primùm enim dixit, quod quando addu £ ta
riteſia ,da paredròs oniropompos , & reliquas maligna. fuit per illam eins Magiftram ante tribunal Prin
tiones, dicentesfe poteftaicm habere ad dominandum
* male cipis earum , qui eft Diabolus informa Regis prefs
vulgo iam * etiam principibusde fabricationibus mundi huius; dens in folio Maieftatis; inſtructa prius a magiſtra
ſubdir de ligno inuſto his verbis : Ali vero ex ipfis gaid factura erat , venit .oportuit primò abnegare
b li.depræ fignant canteriantes fuos diſcipulos in poſterioribus Baptiſmum , ab omnia Chriſtiana fidei documen
Scripe. ad- parribus extantie dexire anris.)Solitusalios dæmon e la relinquere: (En Apoſtaſia) deinde Ecclefiaftica
ver haret.
poft med . 'signare in fronte,ve indicat Tertullianus ' ſic ſcri Sacramenta cunéta projcere , pedibuſque propriis
cli. s.com bens; A diabolo fcilicet ,cuius funt partes interuertendi conculcare crucem de imagines B. Maria Virginis,
ment. in veritatem , quiipfus quoque res ſacramentorum diui & aliorumſanctorum : (en lacrilegium )quamuis bac
Hamos. norum in idolorum myſteriis amulatur. Tingir & ipſe vltima non funtcoram confedalibi poftea :ſaris eft,quod
d.inf.9.19
vide Re quofdam ,urique credentes & fideles fuos,expiationem ištapromittant ſefacturas,quàm primumcedetoccafo.
mig . lib.i. deli& torum de lanacro repromittit : & fic adhuc ini (en profeſſionem .) Deindefecit obligationem perfo
dæmono- tiat Mithra: fignat adhuc in frontibus milites fuos. lemnem stipulationem in manibus ipſius Principis,
lar.cap.s. Quos ? vtique Baſilidianos qui Abraxan colebant: qua vonit & promifit , quod perpetuo illi erit fidelis, co
Nider.lib. Abraxas enim idem qui Mithra,reſte D. Hierony obediens, et omnibus eius mandatis parebit. (En vo
s.Formica
nj.lSpren moc , tam vetusergo origo huius ſtigmatis , de tum ) Deinde medso iureiurädo, eactis ſcripturis,Super
ger. & 2-1 quo aliàs plura “. Vndecimò , fic fignati promit quodam magno libro obfcuraspaginas continenie pre
fios. tunt complura noftrorum Geuſiorum Orgiis ſticie homagium fiue perpetuum vaſſallagium ( en ho
minium
 M
NV
T IO VM
I SI C AR
S QU GI
58 DI MA

minium )& quod nunquam redibil ad fidem Chrifti, A monein velle luis mancipiis gratificari obedien
nec diuina precepia feruabir; ſed ſolum ea quæ per i do , quo velit pacto ,qui odic cos acerbiffimè ? facic
pfum Principem erunt decernenda, quod perpetuis potius ,vt fortiùs & arctius irretiat , deuinciat ; &
futuris temporibus crie obediens illi , & venietcones perdat certiùs,celeriúſque.
nne,cùm vocata fuerit ad ludos em congregationes no Denique illud maximè animaduertendum , gra
Eturnas, & qua in eis per alias mulieres fiunt , ipfa fa uifimum efle peccatum pacto vllo dæmonibus
ciet, & quod etiam aderit ſacrificiis illorum no&turnis, fæderari,vt docui olim in Monitis ; nunc hic tan
do ſolitas preces ( cultum adorationis prestabıt: ( en tum inſeram , & addam alia multa, quæ cùm alij ,
idolomaniam ) vora quacunque , qua ipſam prestare tum Sebaſt. Michaelis grauiffimè fcripfit Pneu
contigerit,pro viribus adimplebit, & quoſcumque pote malogięca. 7. contra eos diſputans, quiMagos ex
rit alsosad eandem prof:ffionem adducet ( en dogma cuſant, li nocumentum aliis non inferant: eo quòd
tiſationen .) E conuerso autem ipfe Princeps, egregia tales Patronomagi contendant, nihil eflc mali,vti
froniupromifit eidem mulieri ſic præfenti prestare per
dæmoniorum operâ ad bonum , præfertim iis im
* Scrib .
petuam felicitatem .* grandia ,immenſa, ego voluptates, B perando : quod & CHRIST V M & Apoſtolos fe
gaudia Ciffe legamus.
immenſa. quafcumque in hocmundohabere deſiderauerii, de
mum poft hanc vitam longè maiora munera conſeque Ipfe contra & iure optimo afficmat , ſummum
retur . Hæc ille . Addebat Ioan.de Vaulx Stabulen effe malum , fic argumentari , & lignum elle animi
ſis ſortiarius , perſuaſiffe fibi diabolum , ſortiarios prorſus infatuati , & Deum concemnentis : iuxta
poſt hanc vitam dæmonibus fimiles futuros, & in illud , Impius cæm in profundum ( peccati) venerit,
dæmonas conuertendos , & in aëre principatum contemnit. Pro, 18.v.j. Sic enim omnia illum ſub
obrenturos. Quæ facilè quiſque intelligit in Ori ſannare. Si quis timendas dicat inferni pænas, &
ge nica ludibria recidere. damnandos in perpetuum impænitentes; rider , &
Pactum tacitum duplex eſt.primum ,quando quis negat adeò metuendum Auernum , Deum nolle
ſciens ac volens,fuperftitiofis vtitur fignis , quibus mortem peccatoris , non creaſſe hominem vt pe.
vti ſolent magi; quæ quidem ex libris aut fermo rear, &c. hos fanè ( Theodoreto iudice ) ipſis dæ
nibus eorum vel aliorum acceperit : hoc quoque monibus eſſe deteriores. quia damones credunt ut
Mortale eſt crimen . nec enim vilo modo licet Contremifcunt,iſti nec credunt , nec contremifcunt.
ſcienter vllam directè vel indirectè cum prauis deteriores etiam funt hæreticis . nam hæreticorum

{ piritibus ſocietatem inire ,vt Theologi & Cano-
b. D. Aug. niftæ " ſentiunt. Si quis autem remedium aliquod
libr. 2.de naturale ex magorum libris vel ſermonibus acce
Gen. ad
pillet, & ab omni pacto foret alienus ; ille licitè
litt.c. pen . ali remedio vteretur .
& canones tali Iſtud pacti genus facilè
fermèom dignoſcitur. Secundum pact racis genuseft, quan
nes 26.9. do quis ignorans vtitur magicis fignis , quia ne
ſcit eſſe mala à dæmone inſtituta ; quod illis ſo
let accidere , qui bona fide libros legunt ſuperfti
tioſos, putantes eos eſſe probatorum philoſopho
rum , aut medicorum; item iis qui accipiunt ea ab
hominibus , vulgò habitis bonis & fidelibus. Hoc
in idiotis vel nulluin vel leuiſsimum eft pecca
tum ,fi duæ conditiones accedant . Prima eit , Gi
D
gnorantia ſit probabilis. v . g. eorum qui hoc ſci
re non tenentur, quoad eos qui ſcire tenebantur,
vt Eccleſiæ paſtores, confeflarij, concionatores &
Doctores: ij ve plurimum laborant ſupinâ & cral
là ignorantiâ ; adhuc tamen iſtorum peccatum
minus eſt graue , quàm corum qui fcienter iſta
defignant.Secunda conditio eft , vt ignorans iſta,
paratus ſit, quando admonitus fuerit huiuſmodi
ſuperſtitionem relinquere . quia poft admonitio
nem deficit ignorantia, & oritur contumacia . pro
cuius grauitate,delicti magnitudo creſcit. Hoc pa
ctum vltimum diſcernere à naturali vel miraculo .
ſo effectu , difficillimum eft. Qua dere dicam fe - E
quenti quæſtione.
Interca,ſiquæras; Quid demonem inducat ad pa
Elum , & obfequium ,ſeu patientiam huiuſmodi ? Vide
tur elſe quædam fimilitudo malitiæ maleficorum
& dæmonis; quæ amicitiæ fimilem aliquam fami
liaritatem gignit; ex hac paulatim nafcitur routua
confidentia : hæc gignit minoris in maiorem
quandam præſumptionem ,& audaciam quali im
perandı: & in maiore, voluntatem aliquatenus
præftandi, quod à fæderato imperatur , Ita fit vt &
maleficus dæmoniconfidat, cui fe putat imperare
& dæmon fimuler fe imperium agnoſcere.hoc fu
sè & bene oſtendit Abb . Tritthem . 9. 5. lib.oclo
questionum : fed in eo diffentio , quòd ille putat dx
corypheus Arius è D. Athanaſio interrogatus,
quid cenſeret ? cúmne qui Satanam adoret , rectè
an malè facere ? reſpondit , impiuin hunc & ſine
Deo elle,nec communem fenfum habere ,nec me
reri hominis appellationem . D. Athanaf.in difp.in
Concil. Niceno: Quod à mendaci dictum verilli
mè , & in Sortiarios accommodatè , nain hi Sata
nam adorant.
Sed CHRIST Vs & ApoſtoliSatanæ im
perarunt , quid ab eo fieri vellent iubentes. Cur
non & nos poflumuz ? Dicere poſſem , non quæ
cunque à Sanctis aut Deo fiuntnobislicet imita
ri . Nam in rebus diuinis, quædam ſunt credenda,
1
vt incarnatio , tráffubftantiatio, Trinitas, purgato 1
rium , & fimilia quędam admiratione honoranda,
vt CHRISTI domini, & ſanctorum homi.
num miracula , quædam etiam imitanda , vt quæ ad
morum & vitæ inſtitutionem pertinent , quæ
CHRISTVS diſcere nos iuſsit,vt manſuetudo ,
humilitas , charitas : de quibus illud eſt Apoftoli
cum ,imitatoresmei eſtote,ficut & ego CHRISTI .
Veile in illis prodigioſis effectibus imitari , eſt ani
mi prorſus fuperbi,& ftulti, & volentis ambien
tiſque Dei fimilitudiné in omnipotentiâ, aut omni
ſcientiâ.tales imitantur Diabolum, qui ſimilis effe
voluit altiſſimo,dum per imperium , ſicuti CHRI
STVs,voluntdæmonas cogere:tales, dum archana
& futura ex eis diſcere volunt, fimiles ſunt proto
plaſtis; qui fcientiam diuinę fimilem apperierunt.
Hoc vetuit Deus, quando dixit;gloriam meam alte
ri non dabo :ego verò corde,rales inquiunt , etiamſi
nolis eam mihi vſurpabo. Vtebantur quidé priſci
CHRISTIANI imperio in dæmones . (vt ait T cr
tullianus ) non inuitatoriâ operatione,ſed expugnatoriâ
dominatione. Ideò refpondeo , hos qui pactum ha
bent cum dæmonibus , non modò non imitari
Dominum & Apoftolos, ſcd planè contrarium fa
cere ,nam illi non aduocabant,nec conſulebant de
mones,nec corum operâ vtebantur: ſed eos incre
pabant, pellebant,torquebant, etiam vera loquen
res obmuteſcere iubebant , nec aliter quàm in
fenſifli
 LIBRI II. Q. III I. 59

fenntsimos hoftes tractabant, quos aduerfarios, Auenias:Prudenter Orig.li.8.contra Celf.fcribit,pro

noftros eſſe, & ficut rugiétes leones circuire, quæ babile eft demones,cùm finimali,nc cultoribns quidem
rentes quam deuorent animam , ſciebant. Pofuit ſuis fidem ,datámq; dexteram ſeruaturos. Immò non
Deus ab initio mundi inimicitias inter hominem probabile id tantùm , ſed prorfus improbabile fer
& diabolum.Gen.3.v.15 . iſti fædus incunt cú Dei uaturos.ná mendaces funt, & homines irreconci
inimico & iurato hoſte. Iob poftquam multa de liabili odio proſequuntur ; quod à laplùs fuitem
dæmonis malitia dixiſſet.c.40.0.27.concludit:Me pore nunquam remiſerunt, nec vnquam minuent
mento belli:nec vltrà addas loqui,quafi dicat,ne fru vel remittent.Si Deus permitteret : citò illimorta
ſtrà tibi de induciis aut pace cum illo percuflà glo les omnes interimerent:quod quia vident fibi non
rieris vel bládiaris; caue, & ſta pranſus paratus, vt licere ,idcò affiduè hominibus animæ morté mo
in procinctu ,ſignum prælij exſpectás. Bellú Deus, liuntur , per varias &multiplices peccandi illece
ve Paterpatratus, indixit : inter Deum & Diabolu bras:ne quâ,ipſi beatitudine excidere,homines po
perpetuum eſt bellum ,ná ſuperbia corum qui Deum tiantur. Odii magnitudo patet ex vehementiâ &
oderunt,afcendit femper & Diabolus Satan, h.e.ad acerbitate cruciatuum ,ac vexationú quas intulere ,
uerfarius ideò nominatur. quare nos, qui vaſalli B quotieſcumque tantillùm Deus permiſit,lobo,'Sa
ſumus Dei,non poſſumus, cum hoſte eius depe ræ maritis,D.Antonio & aliis innumeris Pertina
ciſci,inducias, aut commercium habere . Clamat ciam odij docet lob :0.41.0.15.dicens,Corcius indu
rabitur tanquam lapis,
Apoſtolus; Nolo focios vos fieri demoniorum . 1. Cor. fringetur quafi malleatoris
incus. & Seruator noſter Ioan.8.v.44. ex operibus
10.v.21.Hoc in baptiſmo promiſimus Sacramen
to adacti, nomine Eccleſiæ rogante Sacerdote , & filiorum patris genium declarat: vos ex patre diabo .
patrinis pro nobis reſpondentibus , iterum atque lo eſtis, & defideria patris veftri vultis facer e: ( ille
iterum : Nos abrenunciare Sarane ( aduerſario ) homicida erat ab initio : quibus verbis indicat hunc
pompis eius. Data eſt poteſtas Chriſtianis calcandi eius eſſe perpetuum conatum :ad hoc cùm nequit
ſerpentes : & D.Paul.pollicetur,Deusconieret Sata. vi apertâ ,grallatur dolis , & beneuolentiæ ſimula
nam fub pedibus veſtris : cur eius pedibus aduol tione , vt præclarè docet B. Athanaſ. ad Aegyp'i &
uuntur :In nomine Chriſtimiracula faciendi, & dæ Lybie Epiſcopos ſcribens contra Arium orat. 1.in prin
mones eiiciendi virtus,Eccleſiæ repromiſſa; cur ad cipio.Stulti ergo ſunt,qui ei fidunt ; & immemores
nomen & inuocationem Beelzebub confugiunt ? eius;quod Spiritus Sanctus per eundem lobum c.
Cùm itaque hoc bellum initio mundi conditi in 40.à V.22.nos admonuit, impoſſibile eſſe ſuperbiæ
dictum , & initio Eccleſiæ Chriſtianæ tubâ Apo C illivertici , ſe cuiquam ſubiicere , Numquid ( ait)
ftolicâ renouatum : & à nobis cum in Ecclefia fui multiplicabit ad te preces , aut loquetur tibi mollia?
mus regenerati,iureiurando votiuo ſit promiſſum ; ex animo ſcilicet & fide bona , vc tibi complaceat.
nonne ſequitur,eum qui cum Eccleſiæ & Dei ad Numquid feriet tecum paftum , o açcipies eum
uerfariis pactum vllum , vel familiaritatem colat; quafi feruum fempiternum ? finger & pollicebitur,
perfidiæ ,transfagii, & apoftafiæ reum non minus ſed non præftabit promiſſa. Indicat ergo hæc
adúvata cenfenda. Nullis enim vinculis eum à no
eſſe;quàm fi mnonachusvotiuam deſerat profeſſio
nem , quàm fi miles ad hoſtem transfugiat:quàm fi bis ligari,nullis cancellis includi poſic; Numquid
Chriſtianus ad Mahumetiſinum , ludaiſmum , aut illudes ei quafi ani , aut ligabis eum ancillis tuis ? Sci
aliam hæreſim ſe recipiat .Quæomnia contra pri licet parebit homini, qui maluit carere beatitudi
mú præceptú ſunt peccata : & ideò, grauiſſima me ne æternâ, quàm parere Deo , & Verbum homi
ricò céſentur.Illud.n.vt ordine,ſic & dignitate pri nem factum adorare.
mú eft.Ná,ratione obiecti, digniora ſútprimæ ta Denique non vana tantùm & inania ſunt hæc
bulæ præcepta præceptis ſecundæ tabulæ : & inter pacta & familiaritas cum dæmone ; ſed periculoſa
tria primæ tabulæ, præcipuum eſt prim'ım præce- D & perniciofa fupra modum . Ait D. Leo beneficia
ptuin . Tercium enim potiſſimum agit de cultu Dæmonum cunctis eſſe nocentiora vulneribus ; &
Dei externo : ſecundum de verbis exhibendo ho . præſtare illorum odium quàm pacem meruiſſe.
pore : primum de amore & fidelitate internâ Deo 10.19.de Paſione Domini.Confirmat ratio , quia ni
præſtanda & virtute religionis , ſeu Theoſebias,ſeu hil exitialius eſt morte animæ ; hanc his pactis &
Latriæ . Quare cùm hæc virtus Deo fit omnium familiaritate incurrunt,nec animæ tantùm , ſed &
acceptiſſima, contrarium quoque vitium eidem corporis fæpenumero. Vro id nunc exemplo do
oportet eſſe maximè odioſum : & idcò huic primo cebo ,aliàs pluribus.Nicolaus Remigius lib.i. De
præcepto à Deo addita fuit pæna:quancio teſtatur monolairie c...his verbis defcribit Theodorus Mail
te fortem & zelotem effe , & hoc peccatum vſque lotius (is propreturam in vaftiregniproninciâ, qua di
in tertiam & quartam generationem vlturum , & tionis eſt Lotharingica fenex obtinuir cùm adhuc iuue
eius præcepti tranſgreſſores vocat ofores lui. nisampliſſima familianatam adolefceniulam in ma
Exo.20. v.5. Tam ergo graue peccatum eft cum trimonium deperiret , & illi eius popiunda ſpesomnis
dæmone paciſci. effet abſciſſa aique erepta, (nam to fortuna egens atque
Præterea talia pacta ſunt vana & inania : nam E bumilis;atquefamulatus mercenariá cöditione, in qua
dæmon nunquam fidem ſeruat,nec vllo promiſſo cum erat ignobilis & defpicatus , nullam ne detegendi
ſe ligari putat . Qui Chriſto auſus mentiri, cùm di quidem amoris fui honeſtam fatis rationem videbat.]
xit: Hecomnia dabo tibi , fiprocidensadoraueris me : Ergo,vt deſperatis rebus, ó ipsâ ſe jã deſerente exſpe
ſcilicet te reuerebitur. Cypriano Mago nóne pol Statione, homines ad quoduis conſilium ſe facilè cõnier
licitus alius luſtinæ fruitionem ? quid præſtitit? A tunt,ac nullo dele& tu fugienda ſeguendáue amplectun
mendacii patre veritatem expectare,quæ dementia tur; Maillotius conferuum ex Germania,cui audiuerat
eſt?nonne Ieſus ait de illo ? non eft veritas in eo.cum damonem effe ad quacãque obfequia paratifſimü,adit,
loquitur mendacium ex propriis loquitur.quia mendax buicq;ſuam agriendinē aperit,rogans;vt ſi quod ei re
clt , pater eius.10.8.v.44. fruſtra ergo cum illo 1mediü adferre poffet,id ne granate faceret.ingrato enim
paciſccris : qui ex mendacio & perfidia cóflatus eſt. non iri locatum beneficiū .HancGermanus occafionem
credelli: li, quem nunquam deceperit, vllum in lobens arripis,utcui ex pacto intra dies paucos neceſſe
eral ,
 60 DISQVISITION VM
erat,velſeſuo demone liberare , atque expedire addu- | A ceffariò debeant eſſe contigux ; limul ſecundùm
Eto alio ,qui iftud ſen as alienum in ſe tranſcriberet, vel
ab eo obrorta ceruice necari atque interfici ( ſiguidem
bac ei pacto lex addila fueral.) A gendo itaque ci nego
cio conſequentis diei diluculum in clauſo arque re
condito quodam conclaui condicit: vbi vix dum ſe sti
teran',càm repeniè patefactis foribus ſe infert lepida
á liberali forma puella ( hoc habitu demon primum ſe
oftendere volebar,ne Maillotius ad formidabilem eius
aſpectum exhorrefceret ) amque ſeeſte predicat , que
illi nup: ias quas tantoperè ambiebat, faciles effee con
feftura , modò velles in ijs que elſet praceptura obfe
gui, Ac illo ausdè attentéque exſpectanti, quanam eius
effet ſenienria :inprimis cæpit edicere,vifurtis , crapu
lis, lıbıdınıbus,blafphemia ,cæteriſque qua animum in
quinant vitiis temperaret , pietatem coleret , inopes fa B malorum angelorum nomina inferantur, quæ nó
cultatibus ſubleuaret , ſeipſum in hebdomada bis teix
nio maceraret , folennes ac quotidianas precationes ne
intermitieret;rá que ſedulò abiret omnia ,que Christia
num hominem decet atque æquum eft facere.Iſiis enim
omnibus,fi ſe vellet nuncupu :is verbis obſtringere, fu
iurum vt potitis thalamis fine vlla difficultate porire
tur.Hecquefic elocuta, ac conſtituto intra quem reſpon
ſum auferret die ,fe foràs eiecie . Maulotius qui vides
ret tam ſan & tis alque honeſtis conditionibus tunium ſi
bi beneficium obtendi,iam nihil cunclandum putabat,
quin id gratus ac lubens acciperet.Sed dum magisma
giſque in eam rem cogitationem intendit , atque huc il
luc variè inter ſpem merúmque impellitur ; ex eius
vultu domeſticus quidam Sacerdos conuciens aliquid Ċ
Subesſe quofic diftraheretur ; cum blande adorus, ac
quid animo agitaret expifcaius,monitu ſuis peruicit,ne
ampliùs ad colloquium vllum c m damone deſcende
ret. Sicque frulirarus ſua ex /pectatione Germanus ,
non longè abiy quin ex pacte formula pænas penderer .
Nam non adeo multis poſt dirbus, equo plana ateur
aperta via decidens , inque caput proruens exanimis
momento temporis reperius est. Hxc Remigius.
QV ÆSTIO V.
Quibus indicijs difcernendi eff. ctus Magia ex pacto
conuento,ab effe &tibus Phyfices, et miraculofis,
é artificioſis? D ( quod facit in Sacramentis Deus, in Sacramenta
Bi nec miraculi, Hec narura vis , nec ariificij fol
Vlerria inuenitur,paétum intercedit. Sed hoc ni
mis obfcurè ac breuiter dictum , confucucre Theo
a Caieta.
in fumm . logi latiùs explicare ". Ad dæmoniacam magiam
verbo in- pertinere , primò li opera naturalem facultatem
cantatio, excedunt. quod locum habet, fi pofitiuè conclu
Victoria
datur res adhibita non habere vim fufficientem ad
deMagia ,hunc effectum : nec etiam rationabilis cauſa lup
num . 16 .
Valencia petat , cur Deo vel angelis bonis effectus afcriba
dil.6.q.12. tur. Vult Valentia ad hanc notam reduci defe
punc,2.in ctum ex nimiâ loci diſtantiâ. quia conſtat cauſam
2. 2. D.
Thomæ. diſtante nó poſſe agere ,niſi per inedijalterationé:
E
vnde fi eadé cauſa non agercrproximè vel propiùs
applicata,quæ tamen agie in diltans , euidens vide
tur ei,hoc naturaliter non fieri . Aliud fore dicit, G
ſapiens duntaxat profiterentur ſe cautam ignora
re. nam rerum naturalium vires & analogia cum
effectu fæpius nos latent . Aliud etiam foret,
mea ſententia , fi diſſenſio foret inter fapientes,
numid naturaliter fieri poflit nécne; verbi gratia ,
ſi ageretur de effectu producto in re parum di
ftanti : dubium enim eft , verum res aliqua poſlita
gere immediatè in pallumà fe dilans,nihil in me
lvcl Artific
ale
dium operando; & vtrum agens ac patiens res ne
MAGICAR V M ™
contactum ,quem vocant quantitatiuum ; an verò
fufficiat ſe contingere tactu virtuali (quem appel
lant)eo quòd paflum ſuum fic intra fpatium illud
ad quod ſe vis agentis poteſt extendere. licet enim
ſententia negans D.Thomæ plurium fit, & proba
bilior ; affirmans tainen rationibus nititur proba
bilibus admodùm , & grauiſsimis viris placuit '. b Scoto &
Ockamo
Secundò, cenſent Thcologi iidem ,ad dæmonia
in i.d.37
cam Magiam pertinere tria quoque alia vitia . pri- Auicenn.
mum eft, fiadhibeantur verba ignota ,falla ,apocry- Nyph.
pha;abſurda,nihil cohærentia ,aut facra ,ſcd detoi- Franc.Va
ta ad fenfus alienos ,aut ad quem non ſunt inſtitu- lelio & a
liis . .
ta : vel fi aliqua nomina Dei incognitæ ſignificatio.
nis , vel etiam bonorum angelorum ignota , vel
nouit Eccleſia , de quibus pereruditè dilleruit c Sum . de
Guilhelmus Parifienfis c.idem erit , fiadhibean- vniuerfo
tur certi characteres , aut figurę aliæ , præter fignú cap.vlt.
crucis , vel ipfa crux non vt oportet locata forma
táque , vel vbi non oportet polita , vel ſuperfluè
certis locis ac numero iterata : denique ſi quid ap
ponatur aliud ,nihilpertinens ad effectum , qui talı
operatione intenditur. Secundum eſt, quando ef
ficacitas operis tribuitur certis ritibus atque obſer 1
uantiis quibuſdam peculiaribus & ad hoc defi
gnatis,verbi gratia , vtid fiat certis diebus vel ho
ris,ad certum ſtellarum útum , lub certo numero
crucium vel candelaruir, certa corporis pofitura,
in talicharta,talis coloris & figuræ. Tertium elt,
quando vis collocatur in obſeruantiis aliis planè
luperfluis & indifferentibus , v.g. vt ad expellen
dum dæmonem pili radantur , vt quis ind uatur te
la nunquam lota ,operetur vno pede nudo, diſcin
ctus , pallo capillo, & quæ huiulmodi.
Quando dicitur his omnibus , vel aliquo iſto
rum opus elle ad effectionem , res meritò pluſquá
ſuſpecta eſt;præſertim cum duo concurrrunt , fci
licet quòd credatur res non eſſe proportionata
ad effectum producendum ; nec adhibeatur ex le
gitima auctorirate :hoc eſt, quando is , qui inſtituit
vel præſcripſit hanc rem ,vt lignum ad talem effe
ctum , non poterat naturæ defectum ſupplere:
libus Ecclelia) item quando ipfe effectus non po
teſt prouenire , niſi à causâ intellectu præditâ , &
circumſtantia requiſità eius generis eft, vt non vi
deatur idonca, vel non folita mouere Deum , vel
angelos ad effectum producendum : tunc enim lu
ce clarius eſt ,non niſi à malo ſpiritu ettectum fpe
rari pofle.v.g. Si quis à ſtatuâ reſponíum pottu
lans de rebus occultis ,minasvel preces abſurdas &
ridiculas adhiberet , quales ſunt Magorum apud d Epiſt.ad
Porphyrium , & iis gemmæ Lacheſis apud ci. Aneboné.
Claudianum illarum fortaffis imitatione con- Je de raptu
ficta . Proſerpi
næ lib . I.
Econtrà quando huiuſmodi effectus miri con
ſequuntur à quocunque & quotieſcunque hoc
applicatur, ſine aliis caremoniis vel obſeruationi
bus mcritò iudicamus cffectum efle naturalem .
Sedulò cauendum hic duplex extremum , alterum
ne in hac difquifitione temerè ftatim centcamus
omnes effectus naturales; quia multoties damou
quædam naturalia admifcet,vt totum naturale pu .
tetur : alteruin ne temerè condemnemus, multa.
flib.2 1.de
rum enin (ve D.Auguftın . docet ') rerum natura ciu. Dei.
noftram fcicntiam lupcrant & fallunt. C.4.
Argefl
ituiçad hurc pertinet in exteriori foio
ialia
vel magiftratui(ad
exani
1
 LIB . II .
examinare , & publicum licentiæ teſtimonium his A
mirionibus dare vel confeſſario , quo ad forum in
ternum , occultè fiat arris demonſtratio.
QV ÆSTIO V I.
Anhac Magia quofdam habeat effectus veros,có
quo pacto dignofcantur.
Epo fit ,non homo, quivel aſſerat omnes effe
ctus eſſe præſtigiatorios , vel credat oinnes ve
ros.læpiùs dæmon fallit , quia mendacij pater eſt:
ideò fæpè preſtringit oculos , aut ſenſibus alijs il
ludit vana obiecta imagine . nec rarò Deus impe
dit ne, quod in Magorum gratiam facere vellet ac
poſſet, id verè faciat: quod cùm cernit ; ad præſti- B
gias confugit,ne impotentia ipfius detegatur.Quá
do autem & Deus permittit, & dæmon verum vult
effectum producere; fi is vires ipfius non ſuperer,
nihil profectò prohibet, quominùs verum effectum
producat. Erenim caulæ naturalesverum effectum
gignunt : vti illis poteſt diabolus & actiua paſsiuis
applicare poterit igitur cum effectus veros produ
cere.Minor propofitio probatur, quia diuino Dio.
de: 4. de nyſio Athenienli auctore d donorum naturalium
diui,nom .
peccando ille nullum amiſit : vnde fit, vt & vires
naturales habeat valentiſsima,diuturnam & multi
plicem experientiam ; eſſentiæ & qualitatum , quæ
rebus quibuslibet peculiares ,ſciétiam exactá : adeò c
ve verè effectum ,quod cupit , dare poſsit commo
di sime.
Prudéter itáque communis ſchola Theologo
epoſtOri- cumeduplices effectusMagiæ ; veros, & apparétes
| gené. Au- agnoſcit.Propter hosTertullianus fMagos appellat
gufti. &
Thó. Alp. circulatores ac Sophiſtas.Ego illis tertiam fpeciem nouam
à Caſtro adiungo, mixtorum effcctuum ex veris , & falfis,fiue
de iufta apparentibus tantùm .
here punit Ad præſtigiatorios refero , quos recenſui lib. 1 . na vinaria tandem reperto , in quaporrectos pedibus in
Victoria vo
bi fupra n . cap.4.item illud ,quod de Menippo adoleſcente & ſcamno
5. Spreng. toto illo nuptiarum cum Lamia apparatu atque v
malici. 9. tenſilibus fcriptum à Philoſtrato , quod fuit à no D coxendice auellit ? clare Zytone quiritane , & obtorto
1.Mich. bis a alibi commemoratum : & quod de Em
Medina d.
6.7.fol.61. puſa ſeu péra Nicephorus b , eam fæpe infantem
& alii. Mauritium è cubili, velut mox deuoraturam , ex
fApolog. culiſſe, nullo accepto incommodo . Secundò ,quòd
6:23.& lib. de Palere proditum , incantamentis quibuſdam
de idolo- facere folitum , vt repentè conuiuium lumptuo
lat.c.9 .
ſum exhiberi videretur : rursùs , vbi libuiffet.om
de Lamiis, nia euaneſcerent ; folitum quoq; res emere & pre
quę edita tium numerare , verùm mox nuinmini clàm à ven
r res ferreas ( line magnete ) argenteas pateras & 11- 28 :
in Se- ditore ad emptorem rediſlecernebantu c : Tertiò
lar. aduer
cu
necam. talia pleraque quæ de Simone Mago legimus apud
61.18.hift. D. Clementem a Romanum , eum ex aere nouum
6.9. hominem creafle ; quibus volebat, inuiſibilem fa
c Suidas
ctum ; faxa , quaſi lutum , penetraſſe ; ſtatuas a
ex Appio
ne, in ver- pimaſſe; in ignem poſtum ,non arſiſſe;duas , ve- E
bomasis lur Ianum , facies habentem le oftendifle; in ouem
d lib.z.re- aut capram ſe immutaſſe ; in aerem ſublatum vo
cognition. lalle; aurum plurimum exhibuifle repentè; reges
& l.6.co- facere eoſque deijcere potuiſſe; falci præcepifle , vt
itit. Apoft.
ipfa iret & meteret , eamque iuifle & decuplo plus
ceteris meſſuiſſe ; eundem , cùm eſſec aliquando
Selene meretrix in turre quadam , & accurriffet
multitudo ingens ad eam videndam , turrimque
circumcinxiflet adftantium corona ; feciſſe vt il
la per cunctas feneſtras turris illius omni ſimul po
pulo proſpicere & procumbere videretur ; deni
que quod pueri incorrupti violenter necati ani
mam adiuramentis cuocaffet , ciúſque adiuto
rin talia patraret . Hæc Clemens. Addit non
Q. V I. 61
nulla Anaftafius Nicenus e , Statuas ( inquit ) facic- c.9 . 23. in
batambulare ,& in igne volutarus nin vrebatur, & fac. fcrip .
in aere volabar, t ex lapidibuspanes faciebat: erpens
fiebal , & in aliquas alias beftias transformabatur:
duas habebas facies , in aurum conuertebatur, in conui
niis exhibebai Spectra omnis generis : vaſa que erani in
edibus faciebat videri tanquam quæ ſua ſponte moue
rentur ad miniſterium is , qui poriabant , non viſi: ef
ficiebat, ut multe umbræ cum præcederent, quas dice
bat effe animas defan &torum . ab his deſumpta quæ in
eandem ſententiam refert Glycas f Hiſtoricus. fp.2.annal.
Quartò huc ſpectat illud Nicctæ Choniatæ g de glib.4. de
Mago per quem factum vt cuncta ſua vaſa remex vita Ema
nuel.in fin .
frangeret. Quinto loco memoriæ occurrunt præ
Itigiæ Zijtonius Boheini ( de quo etiàm acturi ſu
mus ſequen.libri capite vltimo ) hic artem fuam o
ſtentans, nunc ſua, nunc aliena facie ſtaturáque item
in purpura & ferico ac confeftim in lana ac panno for
dido, regi fe offerebat : ambulantique in terra, ip e ran
quam in aqua adnanigabat : aliquoties equis rhedarijs
vectum , gallisgallinaceis ad epiredium fuum alligaris,
Subſequebarur.Conuiuas præterea Regis variè ludebai:
inierdum manus illorum , ne illas ad parinasporrigere
valerent, in pedes boum , in'erdum in vngulas equo
rum transformans. Et aliquoties fronti illorum cornua
ceruina latiffima adijciens, queries videlicet é feneſtris
ad (ubitum fpeétaculum proſpicerent , ne rursùs caput
cora ad menfam referre poſſent. Algue vt oftende
ret ſe pecuniam quoque pro vfufuo facilè conflare poſſe,
triginta ſues bene ſaginatos, ex manipulis fæni effingi,
illóſque paſtum proximė Michaelis cuiuſdam piftoris
locupletis extradit, proponiique vanales,quo pištor vo
luit precio: hoc taniùm emptorem monens, ne gregem
ad fiomen locum compellar. Qua ille monitione
neglecta , cernit in flumine manipulos fluitare , fuibus
fubmerfis. Ergo diuvenditore quæfito, atque in taber
recubabat , dum ftomachabundus altero pede
correptum excitare vult , cum à corpore protinus cum
collo
emptorem ad ludicem trahente. Quid faceretpi
Ator ,in manifeſto deprehenſus, vi fibi videbatur, facinore
niſi ut damnum damno adderet , atque de hac in ſuper
iniuria cum Zijtone decideret ? ] Hactenus Dubranius
lib.23 . Denique iactatoria illa Magorum de qui
buſdam berbis,vt de verbenaca,de latace,de æthio
h vide
pide,de chamaleonte apud Plinium & Gellium h.
Talia denique quæ proh dolor ) nimis creduli Gell.li. 1o.
C.12.Pli.li.
Principes quidam ,aliàs pij ; coram ſe fieri ſinebant, 25. 26. &
milia magni ponderis ſuper mensâ locata , line fu
niculo , capillo , vel vllo inſtrumento , ab vno ex
tremo ad aliud ſubſultantia,attraheret:chartam ab
alio ex toto faſciculo clam extractam , in manu ex
trahentis manentem , noua inducta forma ter fa
cere immutari: ſpecula fabricari, in quibus quæ re
motis admodùm locis fiunt videantur: trium hora
rarum ſpacio arbuſculam veram (pitamæ longitu
dinc è menſa facere vt excreſcat;vt arbores ibidem
frondiferæ & fructiferæ ſubdirò enaſcantur : certo
lucernæ lumineaccenſo efficere , vt quotquot ad
ſunt mulieres , veſtibus fe nudent , & quæ natura
docet tegenda oculis obijciant , & fic nudæ tripu
diare non delinant , quamdiu ardet in medio ap
penſa lucerna certis infculpta characteribus, & le
porino adipe plena , & alia in huiuſmodi, quæ no
uitij circulatores ex Baptiſtæ à Porrâ ſcriptis & di
ſciplina obtrudunt : quorum cùm nec naturales ,
Inec artificiofæ caufæ idonce proferantur, præſt ,
F gii
 62 DisevisITIONVM MAGIČA Ř V M.
11 Sic Pi
a PL. 39. V. gijs atcribi debent, A tuiſte : fi veros ciniphes producere nó conabantur lo libr. 1.
16 . De modo huius productionis adhuc controuer • de vita
Verorum effectuum exépla ſunt ſecundum ple
bc.24. v. roſque ſerpentum incantatio , de qua Propheta a ritur . expeditior elt ratio eorum n, qui diabolum, Moyfis,
26 .
Furor illis fecundum fimilitudinem ferpencis,ficutafpi non aduertentibus ſpectatoribus , cenſent virgas Iofep.libr.
CI.Sam . 2. antiq .
28 . disfurda e obturaniis aures fuas : Qua non exaudiet ſubtraxifle & earum loco veros ſerpentes virgis D.Iuftinus
d Terrul. vocem incariantium , Oʻveneficiincantantis ſapienter: mole æquales ſuppoſuiſſe , tam ſubito & ſubtiliter Dialo.adu.
li.de ani- item figna & prodigia pſeudoprophetarum in E vt Ægyptij ſpectantes omninò crederent ipſarum Triphon.
ma ca, 57: uangelio Diui Matthæi b & quæ ſuis locis docebo virgarum fic commutatam formam fuiſſe . & pro- libri ref
adora .ipi- pofle fieri , & facta fuiſſe. Duo funt in facris litte pter hocerroneum iud :cium ſpectatorum , dixiſſe ponf. ad
rit. Anaſt. ris ,de quibus admodùm ambigitur , an veri,an ap ſcripturam virgas in dracones conuerſas , non rei quæft.Gé
9.37.in parentes tantùm effectus fuerint. Prius elt de ſuſci
veritate, ſed hoininum opinione.Quare volunt fi- tilium q.
ſcript.Au 26.Tertul.
ctor que rate per Pythoniſſam Samuele culluſorijs annu militudinem in eo politain, quod ficut Moyſis ſer lib.de ani
ſtion. merant ; qui volunt non ipſam Samuelis animam , pens verus, fic & veri fuerunt Magorum ſerpentes: ma.c. 57.
a Gētilib. ſed dæmonem laruarum ac ſubdititium adueniſle B non autem in eo , quòd licur ex virga Moyſis tan- Hieron. &
propofito- lcriptores fanè graues hoc arbitrati d. Verú Diuus quam termino ex quo cæpra conuerlio, producti 2.Tim Ambr. in
. 3:
falso dici Auguſtinus libro de cura pro mortuis cap. 15. affir ſerpentes , vt terminus in quo deſije conuerfio ; ſic Procop:
tur Iuſti manter afleuerat ( quem plerique cum Toſtaro & etiam virgis Magorum acciderit , ſcio cur hoc di Rupert.
nus mart. Lyrano ſequuntur Neoterici ,alibi à me laudati ) . cant . & quid adferant caulæ , tamen ( mea ſenten- Raban.
9.57 veram Samuelis animam apparuiſſe Sauli, non vi tia) nihil repugnat Philoſophiæ placitis, fi cum Hugo in
Auctor li carminis Magici euocatam ; hoc enim rectè Ter D. Auguſtino & Caietano dixerimus , ex veris m D.Ay.l.
bilibus . S. tullianus & lequaces eius refellunt ) ſed Dei impe virgis , vt ex materia conuerfionis , veros ſerpen- 3.de Tri
Script.c.2 . rio aduentantem vt impium Regem corriperet tes & ranas prodiiſſe. ſunt hæc animalia inlecta nita.c.7. &
& l.quæft. eúmque ad pænitentiam ,denunciatæ mortis metu, & de numero imperfectorum ; quæ diabolus 8.& li.83 .
vete . &
prouocaret. Hæc mihi ſententia videtur verior at breui tempore ex putrefactis virgis potuit pro : 19. 29.
noui Te
ſtam.9.27. que ſecurior. Nondum enim aduer farjſatis effica ducere , neque id vires eius ſuperat. nam quod Theodo
qui libri citer reſpondere clariſſimo teſtimonio libri Syra Colis calor multis diebus efficeret, id ille poteſt ret.in Exo
non funt
cidæ f,vbi de Samuele iſta legimus , Et pofthoc dor. C exiguo tempore , applicando actiua , quæ nouit 9.18. Gly
D.Aug.ip-
ſe tamen miun (hoc eſt mortuus quieuit ) á notum fecit Regi ad hoc efficaciora. Nihil ne ergo inter hæc in Pizdan
Auguſt. ( cui, fi non Sauli ? & quando, fi non hac vice?) mira magorum & Moyſis intereſt ? primò quod Thomę,
videtur oftendit illi finem vitæ fua ( prædixit, eum die craiti. Moyſis operatio miraculofa , magorom miranda Lyra . To
huc incli
no moriturum ) & exaltanit vocem ſuam de terrain tantùm . deinde Glycam audi ; & ipfi quidem vir- fta.Burgél.
nare in
prophetia. quid hoc eſt , nih egreflum ex inferno, gas in ſerpentes commutabant , verim virga Moyſes a Tofta.T
reſponſ.ad
99. Sim- qui eſt in terræ centro ? quid hoc , nifi quòd loqués spforum virgas deglutiebai: mutabant & ipſi aquam Caieta.Li
pliciani, & propria vocc propherauit :vtique non alius,quàm in ſanguinem , ſed in matalam ſemel natura priori pomani.
ad qq.Dul ille qui mortuos dormierat . Nec obftat , quod reftituere non poterant : educebant et ipſi ranas, led
tè vero te obijciunt; cum dicere, Cras mecum eris, quod de ve
citii:aper- ab ijſdem ades Ægyptiorum repurgare non poterant:
nuit D.Ifi. ra Samuelis animâ dici non queat: quia hæc in lim iiſdem facultas erat Ægyprios vexandi , fed fedar
Bal.in c.8. bo,Saul in inferno. quomodo mendacium tribua di supplicii poteftatem nullam babebant. Quin e
IC. Euch . tur Prophetæ ? non inquam hoc obftat. vel enim Driam ipſorum corpora Deus magis puſtulis affli
Bed . &
poſſunt illa verba ( vt ait Diuus Auguſtinus g ) xit , quam reliquorum : vt hinc manifeſtum fie
Hildegar.
& Salisbe ad fimilem mortis conditionem referri, quali di ret , non folum ipſos pænas diuinitus irrogatas inhi
rienſ.2. cat, cras mecum cris, non vuus viuentium , led vnus bere non potuiffe,fed etiam cum cæteris cadem ſuppli
Polyc . c. mortuorum . craftinus tibi dies vltimus illucefcet. cia pertuliſſe.
27.& am : Vel ſanejadiaci & habitationis viciniamreferentes,
bigens no Mea igitur ſententia , illud de Samuelis animà
parum D. dicere poſſumus : cum aliquo elle , qui in eadem omnino pertinet ad mixtorum claffem . Vera enim
Thô, non eſt vrbe, licèt nó in eadem domo . Limbus verò Pa fuit Samuelisanima,quæ apparuit:falſitas tamen fi
vno loco. trú & locus gehennæ eiuſdem inferni ſunt diuerſa uc deceptio ſenſuum in eo reperitur, quòd vila ob
õment.
in Here . habitacula,ve domus vnius oppidi . Plura de hac re
téperare voci Pythoniſſæ ; item quia verum ſuum
Oetæ ad dicentur poſtea hoc eodem libro 9. 26.felt.4. corpus , aut veram fyndonem non attulerat , vt vi
verf. 457 Poſterius dubium eſt, de Magis Ægypriis , qui debatur. Alterum exemplum de Magis Ægy
adde Mar- cum Moyſe de miraculorum patrat ione certarunt. ptijs , ſi ſequamur ſententiam agnoſcentium dun
tin.Marti- Sic enim ſcribitur: Fecerunt etiam ipſi per incantatio
ni Hypo iaxat celerem ſuppoſitionem ſerpentum , pertine
typof. lib . nes Ægyptiacas, e arcana quædam fimiliter, proiece bit ad mixta ; ſi vero placeat ſententia D. Auguſti
E
9. Reg. 2. rúntque finguli virgas ſuas, que verſa ſune in draco ni , pertinebit ad vera . Lubenter etiam his
& Alfonf. nes, in aliis quoq , multis poſtea h dicuntur ,fimiliter mixti generis annumerem mirandam narratio
Médozam
nem Roberti Triezij Inſulenſis o de certamine li. de&re
ochnis
in Quod ac Moyſesfeciflei, conati tandem fimiliter ciniphes
liber . producere irrito conacv : nam additur k ,& facere no duorum Magorum . Rapuerat vnus puellam for- impoftu
f Eccleſia. porrerunt. Defendi quidem poteft fententia putan mâ egregiâ , & cquo ligneo impoſitam per aera ris demó.
C.46.v.vlt. tium hos Magorum ſerpentes ac ranas præſtigio abſportabat.alter in caſtro quodam Burgundiæ,ce- C.S.
gad 3 .
lebri conuiuio præſens ; quod caftrum raptor
Sim
queft šim fas duntaxat faille 1. Veruntamen ſolidior & pro
pliciani. babilior mihi ſeinper viſa ſententia cæterorum m , præteruolabat ; carminibus cogit raptorem in
h Exod. 7. quia fcripturæ magis conſentanca , nec abhorrens à caſtri aream deſcendere , & immobilem illic
V.II.
Philoſophiæ ſcitis. Nonne dicuntur Magi , ſic fe coram omnibus mæltumn cum præda erubeſcen
IVod32.
Ex &
.8 . v. ciſſe quemadmodum Moyſes ?ſed iſte veros ſerpen te liſtit. Nec ſegniùs captor , nihil tale metuen
17 . tes , veras ranas produxit. Si Magorum apparen tem , eum à quo ita vinctus , latenter incantat
kd.c. 8.v. tes tantum fucrunt , cur fraudem Moyſes non de & è feneſtra editiſsima, per cuius cancellos col
18 . texit : an & illum in re ram graui Deus decipi pal lo & capite prominebat , deſpicientem , im
ſus : cur Magi dicuntur conati ciniphes , non po manibus ſubitò fronte protuberantibus cornibus

dehone
 LIB . II..
II
dehoneſtat , & à repagulis ferreis magnitudine ra- | Aſtri, vel murum aut mirabile. Hæc mira rurſus diui
mofæ frondis fic illaqueat & fufpendit; vt per cla
tros caput retrahere non valeret , præcipitii verò
altitudine deterritus,le demittere non auderct . Ita
coactus corniger , pacta ſalute priùsmurua, & dil
rupto ligamine,raptorem cum præda dimittit ; qui
rursus nube caua tectus in aerem fe leuauit:alrer
depoſitis cornibus , magnâ cum ſpectantium vo
luprate faluum in cænationem caput retraxit.Cre
do volatum accidiffe ; ſed dæmone equuleum ſuba
leuante non proprium , qualis eſt auium :fieri po
teſt vt raptor verus & rapta vera , de cornibus il
lud alterum totum puto præſtigiolum .
Reftat quo pacto effectus ſinceri à fucatis diiu- riofitatem , vel quid aliud bonis moribus, aut ve
dicentur.Cùm hæc mira non à Magis , fed ab ipſo B ræ fidei repugnans, non eſt miraculum .ex hoc ca lib.1o. de
dæmone perficiantur :non poterunt Magi perfice
a Ana re,quæ dæmon nequeat ( vt incautè quidam “ ſcri
nias. Re: psêre ) fed quæcunque dæmon reuerâ poteft ef
migius & ficere,ea per dæmonem
alii recen ex pacto poterunt Magi .
tiores. Quo fundamento pofito rectè ſuperſtruitur le
ries regularum fequentium , veluti columnaruin
huius ædificij. I. regula , fi cffectus magicus eiuſ
cemodi fit, vt potentiam dæmonis ſuperet(quales.
ſunt , qui foli diuinæ omnipotentiæ reſeruantur,
(canc effectus cenferi debet præſtigiatorius. II .-re
gula. quando non conſtat effectum fuperiorem ef
fe viribus dæmonis,res planè dubia eft, & oportet
recurrere ad circumſtantias. ratiodubij,quia nec c
dæmoni Deus ſemper permittit facere quicquid
poſſet, Deo non impediente : nec dxmon femper
vult vcrè facere quicquid facere permittitur ; fed
gaudet præſtigiator hominum deceptione. Vtrum
verò cffectus fuperer vircs dæmonis , id luculentiùs
b9.7 . & 8. docebitur mox dicendis b.
QV ÆSTIO VII .
An Magi posſint facere aliquod verum miraculum ?
X dictis in fine præcedentis quçſtionis manife
, per Ecclefia miraculis aftruxit ' ; imitata Salua- 19.Ang.in
pofſit, & ; V. demon aliquid poffit? quoniam Magi D
opera vi pacti à dæmone perficiuntur, Miraculorú
ergo editionem Magi olim ſibi vindicarunt. nam
cti.de rec. apud Clementem Romanum . Simon Samarita
gloriatur, nihil non quod velit ſe poſle facere, fi
bique obtemperare omnia. Porphyrius lib.de ſa
crificijs cap.de fpeciebusdemonum , fcribit ; quoties
fuorum prodigiorum machinas dæmones adhi
bent, inulta eos naturæ conſueto ordine alienif
fima efficere. Idcirco illos lamblichus d vocat
d . de my- Deorum pedeſequos,quiadmirandis operibus Deo
fter Ayorum veſtigia iobſequi proximè vidcantur. Eadem
pt.cap ... fuit exiſtimatio poetarum , quorum ſuis locis ver
ba fortaffis interentur commodiùs , videntur in
hunc errorem incidere quidam recentiores.dum
inquiunt , ' nature leges in magicis operibus non al- E
e Nic .Re
inigius . rendendas.Nos hoc diligentius fcrutemur.
3.C.1 .. Obſeruare lectorem velim , miraculum hoc tra
Sponá.in ctatu me non accipere pro quouis admirando cf
Homcri fectu, vt capiunt prophani ſcriptores ; ſed Theo
Odyil. logos fequi, qui Itrictius ſumunt, pro eo quod
Græci zò Oigas effectu tantùm producto præter &
fupra naturæ crcatæ vires. (verbi gratia, cæco nato
vilum reddere, mortuos ſuſcitare.) Quando au
tem effectus reſponder viribus creaturæ , ( v.g.cic
re pluuias ac ventos , à febri ſanare & c . ( to Gamyla
folent vocare non miraculum ſimpliciter, fed cum
addito miraculum ſecundum quid , ſeu refpeétu no
Q. VII . 63
dunt in abſolutè mira , qux ſimpliciter & fecuh dùm
ſe digna forent admiratione, etiamfi cauſas & mo
dum lciremusquo fiunt , & in mira ſecundum quid
ſeu reſpectu noſtri, qui ca admirantur, quia caufas
neſcimus , non admiraturi fi cauſas cognoſcere
mus .
vide D.
Notæ verò quibus mirum à miraculo diſcerna- fTho. 1.p .
tur, nunc mihi iftæ occurrunt. prima , vt dixi , fi
I10.a.4.ad
effectus fuperes vires rei creatæ & natura , miracu- 2.
lum erit. 2. Si effectus non habeat propofitum fi
nem bonum , puta falurem ſpiritualem vel corpo
ralem , ſed tantummodò finem malum ,vt puta cu
a D. Aug.
pite probatur, prodigia illa ; & ftupenda Ante ciu. Dcis
chriſti opera , vera miracula non futura , fed falla;
ve D. Paulus Thellalonicenſibus ſcriplir. binc
patet quid de curatione ſtrumarum illa Elizabe
thæ Anglorum reginæ , hæreticę Principis fitiu
dicandum , fi faciat in fidei fue confirmationem ,
ve Gnato ille Tookerus affirmat. 3. dæmonum
inira læpè deficiunt in minimis , miracula perfe
cta ſunt , vtpote Dei opcra . patet Exodi 8. de
certamine magorum cum Moſe . 4. dæmonum
mica veris miraculis luperuenientibus cuanef .
cunt vt virgæ Magorum deuoratæ à virga Molis
6, & oracula dæmonum coram ſanctis hominibus .16,
obmutucrunt . Denique miracula fiunt, per aper- b Exod.7.
tam & teriam Dei inuocationem , mira magorum D.Iuftin .
in 1. Apol.
ſemper admixtis abfonis , abditis , vanis , ridicu Chry. lib.
lis aut ſuperſtitiolis precibus vel lignis. His po- cótragen
Gitis. tes de Sa
Sit 1. Concluſio ,Miraculi propriè diéta nulli to Baby
magi poffunt edere. Eft communis Theologú a fen- d'Alex. de
tentia, & probatur, primò quia faccre miraculum Hal.2.p.9.
eft potentiæ infinitæ , & idcò diuinitati reſer- 45. D.Th.
D. Bona
uatum . omnis etiam creaturæ potentia naturæ
uen.Fr.Vi
cancellis limitatur : alioqui non haberemus efficax ctor.ſupra
argumentum probandæ veritatis fidei,quam ſem- nu. 18. &
uatorem noftrum , qui hoc argumento probauit, 2.q.vni de
excuſarinon pofle ludæorum incredulitatem ,prc- quigenti
pter manifeſta miracula coram ipſis edita ' : Siope- liú exem
ra non feciffem ,qua nemoalius fecit ;peccatum non ha- plis opti
berent. Si obiicias à malis quoque & perperam de me reipó
fide ſentientibus nonnunquam miracula edira Medina d.
fuille : & ideò miracula non debere cenferi effica c.7 .
cem fidei probationem : Occurram : folere Deum Greg. li .
aliquando hanc gratiam gratuitò etiam talibus 2.7 .Morta
largiri, ſed id in vcræ fidei probationem ,vtquan- f 10.15.v.
do dedit prophetiam Balaamo & Caiphæ :in fallæ 24.
fidei confirmationem nec dediffe vnquam , nec
dare pofle. non magis enim mendacii confirma
tionem poteſt Deusmiraculis comprobare , quàm
poteſt ipſa veritas mentiri . Itaque miracula vera
pſeudoprophetarum 8 in nomine Chriſti eduntur, Matth.
& proinde in veræ fidei cófirmationem.Ex his pa- 7.v.21.
tet diligenter diſtinguédum inter hác,illationé ; Fe
cit iniraculum , ergo fides eius eſt vera , & hanc
fecit miraculum verum in confirmationem fidei,
quam profitebatur ipfe, ergo hæc fides ipfius erat
vera . prior. n . falfa efle poteft, quia per infideles
Deus poteſt miraculum operari : pofterior fem
per vera , quia non poteſt Deus ad falsæ fidei
h vide
confirmationem per vllum operari miracula 6 . Maldona
Confirmat noftram conclufionem dictum Nico- tum ada.
demi de miraculis Chriſti loquentis ', Nero po- 1.21.
teſt hac igna facere , nifi fuerit Deus cum eo . Præ- i 10.3.4.2 .
F 2 terea
 64 DISQVISITIONVM
terea hæc eft fententia Origenis lib. 2. conira Cebu | A
fum ,D.Auguſtini,lib.3.deTrinitate cap. 8.& D.Ifi
dori in c.non mirum.26.9.2.Plura de hac re, & per
er dita Fran. Toletus comment . in loannem : vbi
tamen quod ait ; dæmones aliquando ea facere
quæ miracula non modò videantur , ſed & ſint , id
caurè legendum ,miraculinamque vocabulum ex
tendit ad mira quæuis & fpuria miracula : quod re
pugnarcómuni inter Theologos vocis acceptioni .
2. Concluſio , nec etiam pollunt Magi, operari
abfolutè mira. patet id. quia nihil reuerâ abfolutè
& per ſe mirum ,quod nó idem fit miraculú . Quo
ſenſu prolatum illud propheticum k , Benedictus
kd.c.3 .
Dominus Deus Ifrael, qui facit mirabilia folis. & il-
num 7.
lud ', qui facitmirabilia magna ſolus.
Quædam ignaris caufarum ſolét videri abſolu
1 Pſal.71.V.
18 . të mira:quæ non ſunt orta ex cauſis naturalibus, vt
m Pſ. 135. illud quod refertCuropalata,de mortui Michaelis
t. Cerularij dextera in crucis figuram conformata,
quæ firma manſit.Sed deceptionem aperit Baro
nius to.xi.ann ,anno 105 8. defuncti hominis mé
bra calentia, quam qui velit recipere formam & fi
tú, & obrigefcentia frigorefic immobiliter perma
nere.Et addit Sapienter debere talia effe miracula
ſciſmaticorú humana arte compoſita :addo & hæ
recicorum .
3.Concl. Magi poffunt operari multa mirabilia fe-
refpe&tæ noftri,damone adiuuante
cundùm quid ,ſeu
Deo permittente. concluſionis probatio inde pete
da , quod plurimi funt, miri & occulti effectus
rerú ,quos omnes optimè nouit diabolus : & quof
cunque naturaliter nouit poſſe produci, eos ccler
rimè,non tamen in inſtári poteſt producere. Qua
re ( quod alicubi dixit D. Auguſt. )difficillimum eſt
homini intelligerc, quouſque ſe diaboli poteftas ex
a lob . 41 .
tendat,de qua propheticuslermo profatur ,, Non
v.pe.
eſt ſuperterram poieſtas que comparetur ei,qui fa & tus
eſt vi nullum timeret.Nolo multa cógerere,pro cun
b horti
ctis vnum ſit exemplum plenuin admirationis nar
florú dia
bp.i. ratum ab Ant . Torquemada b. quibuſdam regni
Neapolitani locis, quando fæminæ enituntur, pue- D
ro naſcituro præire vnú vel plures ranunculos fiue
rubeculas : quorum ſi quis terrá contigerit ( ſtatim
verò incipere ſalcitare huc illuc)cófeſtim puerperá
emori. Quapropter folere ſtoreis inſterni totú ſo
lum , & parietes vndequaqueaulæis conueſtiri, ne
funeſti anteambulones iſti, dú cadút ex vtero, vel
ſubfiliunt, terram contingat.ideò etiá obſtetrices
lebetes penes ſe habere folitas, vel poculum aliud
aqua plenum ,in quod animalcula hçc coniiciant, &
probè obrurarum deferre ad Auuium , ibique de
mergere. Hoc ille,vtcerta copertú faina refert. Si
fit, fieriputo dæmonis artificio :qui has ranas méti
tur, & ad inalefici cuiuſpiam petita , puerperam in
terimit , Deo id iuſtis decauſis permittente : line
hoc permillu nihil eum poffe, hinc manifeſtum fit,
non modò poruit, quod erat optatiſſimum ,ar
quia
bitrio fuo lobum lædere: ſed nec perfidum regem
clob.1 . &
2. mancipiū ſuú decipered : imò nec porcos inuade
d 3. Reg. re .' Hinc factú , vt cú Neroni Imp.nec ingeniú ,nec
2 2.V.22 . opes, nec volútas,nec ſtudiú ,nec pręceptores deel
e Mat.8.v. ſent :nunquá tamen,per illum , Diabolus magiæ vel
2 Vide Pli. vnum experimentü edere poterit:ficque Nero ma
1-30. C.2 . gicen contempferit ' . videlicet non palla fuit Dei
prouida bonitas hoc inſtrumentum ,ad nocendum
aptiſsimum ,ſummæ potentiæ & malitiæ depraua
tiſſimæ accedere.
De hoc mirorú genere futura prodigioſa opera
Antechriſti.
MAGICARVM.
QV ÆSTIO VII l.
Quo pacto magi per diabolum hac mira efficianı?
g D. Aug.
Ciendum cuncta dæmones operari vel actio- lib . de di
:
idque dupliciter,vel illudendo ſenſibus, vel appli- : .3 .& 5.8
lib . 3. de
cando actiua paſſiuis per alterationem veram: quæ Trin. c.7 .
eſt communis doctrina Theologorum .. operantur 8.9.D.Th.
ergo per motum localem peralterationem , ego per delu . Soril.9.de
iuft. q. 3 :
fionem .
Victor. &
Quoad motum localem inferiora corpora parent
Angles ſu
angelis, adeò vt & cælos rotare queant:an de fa pra Moli .
Bao fint tales orbium motores, alıbi diſquirendum : næ & Va
fed cùm queant eos mouere, ſequitur nullum adeò lenciæ in
vaſtum efle corpus,vtid dæmones, quadam impul- 1.P.
sûs impreſſione, loco mouere nequeant, dummo .
dò camen ea motione ordo vniuerli non turbetur .
quare nec integrum elementum loco fuo mouc .
re valebunt ( quo pacto capienda quæ Firmilianus
ad D. Cyprianum ſcripfit ,quæ de terræ motu lo- h epift.s.
i D. Tho.
cali ſeu partiali vera non forent ) ncc poterunt e
99. diſpu
tiam cælorum curſum mutare vel impedire '. Mo tatis q.16
nere verò corpora locali motu poteft dæmon ve a . 10.
lociſſimè, & quo videmus motu cēlos celerrime
moueri. Vnde fit, vt queat rem aliquam oculis ſub
C trahere, & aliam fubſtituere tam præ properè , vt
animus oculóſque intuentium fallat , eiſque per
fuadeat prioris in hanc pofteriorem integram con
uerfionem.tales credendę gentilium metamorpho
les ,Diomedis fociorum in aues, & Iphigenię in cer
uam , vt Dok Aug.obſeruauit , & fraudem aperuit kl. 18.de
Aſtyrius:cuius factum'Euleb . ab obliuione vindi- ciuita .Dei
0,18
cauit. Cæfarea Philippi, quam Phanyces Paneada 11 7 . Eccl
vocant , fertur victimam quandam in fontes , qui illic hit ca.14
exrádicibus montis Panei prorumpunt ,ex quibus for
danes prorumpere dicitur : in quadum diei fejti Genii
lium folemnitate mataram conijci : atque cam damo.
nis viacpoteftate mirandum in modum abeorum afpe
clu euanefcere,miraculumque videri prafentibus valde
memorabile. Quibus dum gerebantur Aſtyrium quo
dam tempore forteinterfuiſſe, ac cùm viderei tam mul
los illius res admiratione obftupefactos , eorum erroris
admodum mifertum effe : deinde fublatis in calum ocu
lis Deum omnium moderatorem por CHRISTVM
supplıcem precatum , vi demonium illud, quod populum
tanio errorecacauiffet , comprimeret, ipſum fraude ac
fallacys,guas hominibus ſolei intendere, coerceret : Hoc
modo, cum Deum prauiffet, repentinò victimam fonti
bus ſupernataſſe. atque ita rem illam , quam tantopere
admirari conſueuerant,in nihilum interije, vſque adeo
vi nullum in pofterum ex co loco ex ea omninoedere
iur miraculum .
E
Alter modus erat actisa paſſiuis applicando, per
quem alteratione fiue mutatione rerum mirabilia
læpè facit , quorum naturales ſunt caufæ : ſed no
bisincognitę , ipli notiſsimę. Videc enim natura
liuin rerum omnium ſubſtantias , & proprietates
peculiares ſingularum perſpectas habet , com
moda nouit applicandi tempora , ſollertiç & ar
tificii vix eſt quicquam quod ignoret : quid e
nim , adeò diuturna & aſsidua experientia at
que obſeruatione , non ſit aſſecutus ? pręſertim
cùin norit cuncta , quę boni angeli à mundi e
xordio patrarunt , & que homines excogitarunt
& plurima per bonos angelos , Dei iuflů. Sara- a D. Aug
1.2.de Ge
nę reuelentur , quę illi à Deo didicerunt . Ita ne. ad litt
que ſæpenumero efficiuntur multa : quæ naturę c.17.
ſolius operatio nunquam feciffet , nifi demones
illam
 LIBRI II. Q. VIII. og

illam artificiosâ applicatione iuuillent. atque illa | Ay humi (tracas , ti lucerna de cera & corio ferpentis
tunc agentia naturalia , vt inſtrumenta fumunt.
inſtrumenti verò conditio eſt, effectum produce
re, non tantum naturali ſuæ virruti æqualem ,
ſed longè etiam excellentiorem > ac agenti
principalis à quo inouetur facultati reſponden
tem.Securis ex fe dumtaxat virtutem habet lecan
di; ſed, quatenùs eſt inſtrumentum periti fabri,po.
ceſt menlam vel ftatuam facere. Calor natiuus, qui
eſt in humano femine, qua calor eſt, poteft calefa
cere , rarefacere, ſegregare, & condenſare, ſed
qua inſtrumentum eſt animæ; poteft oſſa, neruos,
carnem generare. Pari ratione intuemur cauſas
iſtas naturales à dæmonibus applicatas ,fuis ipfa- | Bliam obiecto imprimat : an verò tantum in iplo
rum propriis viribus quodammodo præftantiora
effecta dare. quia quæ ſecundùm communem
ſuum curſum nunquam produxiſſent,fi à dæmone
non fuiſſent applicatæ : ea nunc , vt à dæmonibus
mota inſtrumenta, quoad fubftantiam ; modum ,
a D. Tho . vel celericacem , admiranda producunt a. Nun
1.p.9.110. quam tamen hæc opera naturæ cancellos effu
2.2.ad 3 .
& l.z.adu.giunt , eò quòd vim naturalem cauſæ principalis
non excedunt . Infunt enim reuera hi effectus in
geot..c.
103 : ipfis naturalibus agentibus , eo modo applicatis ;
quibus agentibus diabolus nihil confert appli
cando , præter conditionem fine qua effectus ifte
non produceretur . licet cnim dæmon vtatur re-
rum applicatarum vi naturali , operatur tamen
ipfe potiffimùm per modum artificiofum . Sicut
coquus , cum fuaue edulium concinnat , mcdian
te arte per ignem id excoquit , licet ignis naturali
ter operetur , quod ſolus ignis niſi tali eſſet arre ap
plicarus nunquam effeciflet . quid tamen hîc co
quus igni confere, niſi modum & conditionem
fine qua non ? vim verò , quæ cau ſæ phyſicæ no
men mereatur igni nullam influit . Duo igitur hîc
obſeruanda. primum quod nec ſola actiuitas rei
naturalis fecundùm ſe debet attendi , nec ſola quó
que fecundùm fe applicatio dæmonis : ſed vis na
turalis , vt applicata à dæmone. ſecundum , quod
caufa inftrumentalis in his operationibus elt res D
applicata; cauſa principalis iple dæmon applicans.
Quare vt dicatur effectum non poſſe naturaliter
produci; debere effe talem , qui vtriuſque caufæ
coniunctæ ſuperet facultatem . Hæc de alteratione,
nunc de deluſione.
C Quando nec motus localis , nec applicatio hu
iufmodi fatis iuuant,tunc ſolent magi confugere
ad circulatorias deceptiones , & mendaci ſpecie
ſenlibus illudunt huinanis , ita vt quæ factamini
mè lunt , à deceptis facta putentur. Deceptionis
nomen larè diffundo , vt præſtigium , deceptionem
b vide Va & erroré comprehendat , quæ ſolent diſtingui b. E tu, ve li plura ſpecula diuerſis locis diſponantur,po
in 1.p.diſp . Decipit autem diabolus tribus maximè modis per
4.9.2. pú- mutationem , mutando vel obiectum , vel aerem
do.2 .
medium , vel iplum organum , quod cæteris quia
ci.p. q . meliùs noſter Molina ccxplicuit , eum ſequamur,
Ill.a.4 .
docct ergo ex parte quidem obiecti hoc pofle , primò quæ ſunt in fantafia tranſitum vſque ad ſenſum fol.177 .
oftenfarum rerum celeri agitatione,ſubita occulta
tione, varia collocatione , ſeparatione vel conglu
tinatione latente : vt faciunt circulatores agyrtæ
variis ligaminibus, globulis , ſcyphulis , & c. Se
cundo per artem perſpectiuæ , certa quadam dif
d D.Bo- pofitione obiecti in ordine ad oculum videntis.
nau . & verbi gratia , cum lineæ confulo ductæ ordine ( vt
Gabe in z: fit manifeſtum , quando quisdirectè ex aduerſo
Parifienf. illas vider ) afpicienti per foramen , vel rotata ta
p.vl.de v- bula, ſpeciem exhibent artificiofæ alicuius picturæ.
niz. c. 22. 1 Sic volunt Doctores grauiſsimi d juncos & paleas
ſulphurato accenſa inferatur ;vıderi ſerpentes falti
tantes : ego hoc exemplum ad mixtam Magiam ex
naturali & artificiofa malim referre. Tertio, cùm
formant ſubitò ex elementis, potiſsimum aere , ob
iectum & illud offerunt ſpectatoribus,v. g . quando
vel ipli affumunt ,vel alteri rei circumponunt cor
pus aereum ſiue fantaſticum fimile rei putatitiæ.
Quarto , Cùm apponunt corpus aliquod mixtum ,
puta minerale, quod vi ſua naturali ſie in cauſa , vi
corpus cui apponitur longè aliud appareat. Quo
calu folet dubitari, num corpori addito vis natura
is inſit hoc faciendi : an verò dæmon qualitatem
medio qualitatem producat: qua mediante ſpecies
per medium delatae fic modificentur , vr cauſam
oræbeant, cur obiectum qnàm eft aliud appareat :
co modo, quo velum cæruleum per dioptram viri
dem viride apparet.
Ex parte aeris med hæc faciunt. primò fi impe- D
liant ne ſpecies ad oculum vel alium ſenſum de
ferantur.v.g. quando vilui totum obiectum ,quod
coram eſt, occultant , vel aliquam eius partem tan
cùm . 2. fî medium imbuant aliqua qualitate , qua
pecies per medium tranſeuntes , fic modificantur,
viobiectum uon quale eſt repræſentent.v.g.li ace
clio commifccatur lal, & linteus pannus id acetum
bene imbibat, poſtmodum verò ſuppoſita candela
inflametur paunus, ſpecies qu.e diffundentur per
inedium hac flamma illuminatum , formidabiles
..dinodum facies præſentum exhibebunte . Item li e Molina
de femine alinino & cera fieret candela , quæ ſola vbi fupra.
in conuiuio luceret ,omnes ( ſi fas credere Pari f Guil.Pa
ſienli Antiſtitif ) conuiuæ viderentur onocephali. ril.Tupra
3.fi medium circa ipſum obiectam infpifferur,mu- C.22 .
tatur obiecti aſpectus : vt quando denarius inie
Stus in ſcutellam aquæ plenamn , videtur maior , &
acens in fundo apparet in ſuperficie. Eodem per
rinet li vapores intermedij aëris condenſentur, vn
de contingit ve luna multimodis minui & mutari
videatur, & vtputemus è gallinaceo trahi trabem ,
cùm reuera feſtucam trahat. 4. fi moto aere medio
fimul ſpecies moueantur , vnde fit vt nauigantibus
videantur ad nauigii motum arbores moueri : fic
fecit diabolus , vtClaudiæ zonam nauis quæ ve g Tertull.
hebat Matrem Idxam fequi videretur g. s . non apo..c.22.
nunquain contingit falli ſenſum ex varia confor- Minucius
matione vel multiplicatione ſpecierum fenfilium : in Octa
quod contingit aliquando ex forma inſtrumenti Auguft. 1.
per quod videmus , v . g . quando vnicum conſpicil- 10.de cia.
lum plures nobis vnius obiecti figuras exhiber : a- Deic. 16 .
liquando ex inſtrumentorum collocatione ac li
terunt tot de loco in locum ſpecies multiplicari, vt
quæ in vno loco fiunt,in alio appareant , & intuiti
ua rei præſentis eſſe viſio videatur h : aliquando h Tigno
poteſt contingere per ſolum ſpecierum ſenſilium fus in l. 2 .
de anima
exteriores, vel faltem ad ſenſum communem ; qui
ſenſus codem modo à ſpeciebus afficiantur ,quo li D. Tho.
affectie forent, fi reueta ab obiectis externis eò fpe- in 2.d.8 .
cies mitterentura,huc i quidam referunt relatam à 4.vni.ar.se
ad 4.
Diuo Aug. k apparitionem philofophi dubia ſolo kl.18.de
uentis, ciu . Deic.
18 .
Denique deceptio ex parte organi non minùs va
ria eſt. Nafcitur primò , mutato liru organi: vndc E
facit rem quę vno in loco eſt videri elle in al : o , vel
geminam quç vnica eſt. ſicuti fi digitum mittas in
Irer oculuin concauitatem cui oculus eft inclufus,
F 3 digico
 66 DISO VISITIONVM MAGICARVM
M

digitoque compreſſo eleues vel deprimas oculum, | A honeſtæ voluptatis eorum gratia , deſcribendi la
facies vt res ſimplex gemina videatur.lecundò, Si boré hoc loco allumā.Tēpore Sigiſmunds primi regis
humores agitentur vel perturbentur , res aliter ac Polonia , lacob . Melilinki prator oppidi Brekinit,
ſunt conſpicientur , vt contingit ebriis ac furioſis , leuitare quadam animi auctoritaiē nomenque CHRI
qui credunt, STI fibi adfcius : virúmque Zarorki Cracouienfem ,
duplicem folem & geminas ſe cernere Thebas. ceterofque fibi fimiles latrones duodecim elegit,fingu
Huc referendæ ſunt ludificationes Zedechiæ lu Liſque nomina apoſtolorum impo, uie , ſe vero IESVM
dæi , qui fuit temporeLudouiciPii , & hominem CHRISTV M appellansi. Qui per villas vbique
in aera iactabat , & in membra diſcerpebat , & ambulantes prodigia morionum ei preſtigiatorum
ea recollecta adunabar , currum etiam onuſtum mnore exercebant, Iycophanıáſque alios & latrones : de
feno cum equis & agitatore coram toto popu lut mortuos , jubornantes fuſcitabant, pifces in palu
& Trirem . lo abſorbebat a . quamquam in his etiam ex priino des lutojas primò impofitos, zbe nunquam cos nafci
in Chron. genere'ex ſecundo mixta nonnulla. Tertiò , ſo- l poſſibile crat ,in nomine C HRISTI fuis manibus
Hirlaugiér let impedire ſenſationem , crafsiore aliquo hu sapiebant , panes in furnaces imponebanı, in moms
more obſtruensviam ne ſpiritus ad organum per- B neque Chrifti fui : cum illos ante,non effent, de pro
ueniant , vel alia ratione vim fentiendi hebetans, mebanı , cum ingenti fimplicis vulgi admiratione.
b Gen. 16.
qua forte ratione Angeli Sodomæos aoraſia b Quodam tempore
ad Ceſtochoniam monafterium , D.
percuſſerunt. Cùm verò dæmon hominibus per Virginis imagine celebre , cum fuis Apoftolis venit,
ſuadet eos immuratos eſle in beſtias , tunc non cúmque illuc aliquot diebus morareniur , vnum ex ſuis
organum duraxar immutat , ſed interdum & me quaſi obfeffum á demone ſubornauerunt , cujus opera
dium , ſemper verò fimul phantaſiam , vt accidit victum acquirebant . Ille enirn per hofpitia ambulans
cd.c.18 . Præſtantii patri apud D. Auguſtinum c. Poreſt carnes de coquina rapiebat, in fuoſque proiiciebat , qui
enim diabolus fic componere & ordinare phan cruce sllas murientes carnes comedebant. Cúmque in
talmata, vt quis etiam vigilans ( quod dicitur) gens illic effet concurſus populi ad Diua Virginis :
ſomnier , more dormientium , & putet ſe ca len
maginem , ſycophania illi obfeflum ſuum ad aliare
d Caicra . tire , quæ non ſentit , d inſtar inaniacorum . Hoc ducunt , duplıcı vefte indutum , in cuius intercapedi
2.2.9.95 fic in Turcarum incantatione qua fugitiuos retra- C nem neceſſaria imponere poffet : lapillos verò intra in
a.3 . hunt , quam deſcribit Bartholom . Giegorgieui dufium ei impoſuerunt: cúmque ad altare deducere
zius lib.de Turcaruin moribus fol.93. int, ille è manibus deducentium furibundus ſese pro
E
Porrò praftigiatorij effe&tus duabus regulis de ripiens, in altare donariis onuſtum irruit , pecuniáf
prebenduntur. Prima eit , li effectus non oritur à que rapiens in vefiis duplicata intercapedine eas ab
motu locali , & ſuperat caularum naturalium ap scondii. Monachus ab altari diuino intermiffo officia
plicatarum a &tiuitatem ( v.g. ſuſcitatio mortui,aut anfngii. ceteri monachi accurrentes cingalum eiusſolo
veræ cæcitatis curatio) interuenit deceptio & præ uuni. Ibi lapilli dumiaxat in terram ceciderunt,pecu
ſtigium . Secunda quando id , quod vilum eft, ſta nia vero in veſte duplicara remanfit. Monachi pecu
tim euaneſcit,nec permanet,eft præſtigioſamachi niam arte damonis in lapillos transformalam pulan
natio . Prioris exemplum eft , quando Magipolito los , exorciſmis * cam in priftinam formam transfor
in camerâ arcu de certo ligno, & lagittá alterius li mare nitebantur : fed cum lapılli permanerent, Mo * Opína
gni , & chordâ certi fili, lagittam eiaculantur ; & nachus librum facrü indignabūdus in terram prosecit, bantur dæ
monis pre
lic faciunt apparere in loco Aumen enatum tantæ d dicens:fimilem demonem nunquam habuimus:abite că
ftigiis ita
e Gui.Par. latitudinis, quantæ fuit ſagittæ iactus c . Pofterioris co ad omnes diabolos: ſycophantæ illi cum pecunia recta videri mu
infr. c. 22 . vt cum videntur lacerare & vorare equum , qui in Sileſiam fugerunt. Ibi apud matronam nobilem in ratam , &
f ide Guil.
mox fanus liftiturf : item in illo facto magi , quod
ſupra c.23 . quodam pago dinertentes,ciim illa viro abfente cos reci- pullo per
narrar de finulato ſerpente Nicetas 8 Cum ex e pere nollet, ſaltem mappam veltelam ad ſacrificandum mone præ
gl.4.annal.
duriore palatsj Conſtantinopolitani loco Michael Si perierunt. Atmulier faſciculum tele illis ebtulit. Tunc ftigias cel
codires nauisulam vidiffe , qua olla e parina vebe illi,hanc nobiſcum accipiemus, & Chriſtus tibi benodi laturas, &
baniur , carmine magico effecit; vt nulla exfurgerei cet, ut tibilinum abundantiùs crefcat. Oſtende ali am pecuniam
en vala non prius ferire defifteret , quam in pulue li habes : quam cum fimiliter accipere vellent , mulier ſic priſti
formę rednæ
rem redegiſſet. At paulo poſt barba prehenfa lamen recufauit,maritum timens.Illi autem fruftulum fomitis dendam .
iari, amoráque caligine , ſe vi ira numinis agilatum cum igne in telam clam inuoluentes, mulieri reddide.
deplorare. Rogatus , cur merces ſuas ila tractaſſer? runt. Itaque cista à relâ , à ciſta vero domus accenſa
cum dolore narrabat , ſe remis intentum , horribilem conflagranie.Viro domum reuer ſo ,vxor ob Chriſtum cã
ſerpentem ſuper vaſa porrectum , oculis inconniuen- E Apoftolus maletractarum hoc fibi iufle contigiſſe dixit:
tibus in je conuerfum inſtar denoraiuri , vidiffe ; qui Ai vir ira excandeſcens ; latrobic (inquit)nequifſimus,
prius volutari non deftueris,quam fiétilia confracta ef e non Chriſtus fuit .Itaque cum vicinis cos inſeguirur,
ſene.inde ſubuo ex oculis euanuiffe .] De Eonis hære O in quadam villa aſſequitur.Tum Pſeudo CHRI
tici & magi præftigiis teitatur Guilh . Neubrigen STV S ad illum , qui vocabatur Petrus, dixit : lãmea
b 1. 1. hiſt. lis h , ita oculos hominum fafcinaſſe, vi videreturma paflio Perre, calixque, quem bibiturusfum ,appropin
Ang.c.19. gnam virorum inobam penes ſe babore ', 6 regiss deli guai,Cwi Petrus, mibi, vt video , Domine,imminet.
cys ciborum , apparatus splendidiffimi abundare.] Ille vero dixit ; Petre ego aliter non poſſum , niſi per fe
Sed hunc tandem concilio Remenfi damnatum , neftram ,binc cuadere.Tum Peiras: egote,quoad vi
cùm ad mortem duceretur fæpiùs ad terram dixif uam , non derelinquam : ſed,quocunque fugeris , feguar.
ſe ; Terra findere , idqueirrito conatu ,legimus apud Ergo per feneftram aufugit : ceteri quoque Apoftoli
,
Robertum in Chron. Sic dæmon ludit præftigiis,
qua potuerunt , euaferuni. Rustici cos ſecuti baculis
nec contentus miracula præftigiis imitari, conatur fuſtibúfque cecidere: dicentes :Prophe tiſa nobis Chri- i Martin.
in hereticis etiam ipfa præſtigia ſubdolis Syco Bielski in
ste ,cum tuis Apoſtolis, qua in filua baculi ifti creuerint.
phantiis adumbrare. Legi exemplum adeò lepi Ergo plagis emendativiam ſuam poftea cmendarunt, annal. &
Guaguin .
duin & feftiuum , vtquod me recreauit, eo lecto dıcēlies: Difficileeft nobis Chrifti paffionē,Apoſtolorüq; in vita Si
res huius libelli nequeam fraudare , led lubens, sormenia lubire.]Sic Poloniæ Chronicai.Agnoſcis giſmundi.

puto
 LIB. II. Q. 1X. 67

puto lector eundem infidelitatis & blaſphemiæ
Ipiritum in his ſycophantis; qui fuit olim in Cy
rila Ariano , & poftea in Caluino eiúſque ſequa
cibus. nimirum omnes eiuſdem Satanæ orga
num fuere. De Ariano Cyrilâ res notiſſima : de
Albigeenſibus ex Luca Tudenſi illorum rempo
rum ſcriptore fimilia lectu digna refert Mariana
lib . duodecimo de rebus Hifpania, cap.primo.de Bel
A giis egimus iam prius , & breuiter ita Glycas part.
2. Effecit or ſtatua ambularent ,idémque in ignem pro
Aliens:non tamen vrebatur : in aera ſubuolabar:ex la
pidibus panes faciebat : alias atque alias in formas mi
grabat:facies aliquádobinas habebat:in columna cor
weriebatur:efficiebal,ursanue clauſa ſua ſponte aperi
rentur,vala domeſtica
fpontè moueri ad y ſus humanos
viderentur: umbræ ipfum multa precederent,quas mor

gicis Caluinianis teftatur ipſe,per quem res geſta
Marth. Launous , in narrationecauſarum con
uerfionis ſuæ de Caluiniſmo ad Catholicam reli
gionem.Lege ſi lubet (lector ) eius ſecundam ,quam
cum ſocio Penneterio eciam conuerſo , edidit A
pologiam ,ante annos aliquot Lutetiæ impreſſam .
Mibinuncliber non eſt admanum . Finiam itaque
a lib.1.de cum Apuleio a ; Ane Poecilen porticum , isto gemi
Aſino.
no obtutu circulatorem adſpexi equeftrem , ſparham
preacutam mucrone in festodeuoraſſe: ac mox cundem
inuitamento exigua ftipis venatoriam lanceam , qua
parte minaturexitium , in ima viſcera condidiffe : 8
ecce ponè lancea ferrum ,quâ bacillum inuerfi ad occi
pitium peringuen ſubul , puet in mollitiem decorus in .
furgit , inque flexibus tortuoſis eneruam , ef exoſſam
tuorã animas eſſe dicebat.Cùm aliquádo à Ceſare per .
quireretur , terrore perculfus , alteri formâ fuâ relictâ
fugit.] & poftea idem de codem Simonef: habwiſe fpar.3.An
canem alligarum cathene in domuslimine , deuoran nal.
tem cos,guotquot ad Simonem iniuffi adire conarentur.
Canis verò Petrum intrare iuffit, & humana voce Peo
Borum adeffe nunciauit. ] vides diuinæ , quæ in Petro
virtuti, Diabolicam vim ceffiffe, & Cerberum , cui
nequibat nocere ,adulaffe.Quæ de Orpheo & Am
phione commenti poetæ & vimulicę eorum ;,ca
Magiæ vtriuſque nonnulli adſcripſeruntg. Pytha- g Pauſa.li.
6.
goras femur luum aureum oſtentauit , carmine a
quilam cicurauit ; cúm qua frequens colloqueba
tur h .Numa Pompilius cænę opiparæ apparatum , h Plutarc .
cùm nihil domi obloniorum babuifler, exhibuit i . in Numa,

( altationem explicat, cum omnium qui aderamus ad Baianus Bulgariæ rex , le quoties volebat in lu- & Ammia.
mirarione.]Hæc haud dubiè dæmon perfecit , ſpe pum ,vel in cuiuſlibet alterius beſtia formam mu- lib .z.En
ciebus falli obiecti in oculos imınıfıs ,per medium tare cernebatur , interdum faciebat vt à nullo vi- nead.2.
aërem iis imbutum . deretur k ? Ollerus ofle incantato , tanquam naui- k Trithe.
gio , valtiſfimâ maria ſuperabat 1. Ericus rex Got- Chro. Hir
Q_V ÆSTIO I X. C thorum quocumque verteret pileum , inde ven- 1 Saxo lib.
tum profperum eliciebat m . Mira quoque de A 3.Danię.
Quàm admirandos effectus veteres Magis
pollonio refert Philoſtratus,&
de Iuliano Chaldeo m Io.Ma
tribuerini?
Suidas n; quem in hac arte & ſubitò ſedandâ vrbis gn.lib.17.
Gott. hiſt.
Rnobius lib. 1. agens de Magorum admi peſte Apollonium ſimul cum Apuleio,coram Do n in voce
A & initiano , ſuperaſſe narrat Anaſtaſius o ; huius lu- Iulianus.
pita reuocat his verbis: Quis enim hos nefciat aut im liani mentio apud Arnobium lib . 1. vbi duo do & ti oq.in S.S.
viri alucinati dum Vulcanum reponunt: addit idem 23.
» minentia studereprenoſcere, qua neceſſario (velint no
» lint )fuis ordinationibus veniunt ; aut mortiferam im Anaſtaſius, & ex eo Cedrenus, Manethonem ma
» mittere quibus libuerit cabem ; aut familiarum dirum gicarum operationum adeò fuiſſe peritum , vtpa
pere carilates;quifineclauibus reſerare qua blaufa funt; làm ſemper præ ſe contemſerit Apollonium Tya
» aut ora filentio vincire; aut in curriculis equosdebili nçum.Apuleius iple ,mulcorum teſtimonio magus,
» tare,incisare,tardare;aut vxoribusliberis alienis in de duabus feminis fcribit admiratione digniſſima:
» conceſſi amoris flammas(fiue illi maresfine, fiue fæmi primum p de quadam Cauponâ, regina ſagarum plib . 1. de
D
A nei generis) er furiales immitere cupiduates.] Ioan . ( ve ſcias etiam tum quaſdam ab iis hoc titulo ho- afino
reo. au
Sabısberienſis lab.l.Polycratici cap.10 . Domino, in noratas) Saga,inquit,est & diuinipotens,calum depo
quit,permittente elementa concutiunt , rebus adimunt nere & rerram ſuſpendere,fonies durare , montes di
species fuas, ventura plerunque pronunciant , turbant luere,manes ſublimare , Dcos infimare, fidera exstin
mentes bominum ,immittuntfomnia , bominéfque vio , guere, tarlarum ipſum illuminare. Amatorem ſuum ,
lentiâ duntaxat carminis occidunt,& c.]nen eit om quod in aliam temeraſet,vnico verbo mutauit in feră
nia colligere animus,nec operæprecium ; ſed quæ caftorem :quod ea beſtia captiuitati metuens,fe ab infe
nunc occurrunt , & prçcipua videntur.Ab Aqui quentibus repreciſione genitalium liberat : vt illi quo
loneordiamur;vnde prophetâ teſte, malum omne que fimile,quod venerem habuit in aliam , proueniret.
b li.I.hift. panditur, Saxo Grammaticus ', apud Septentrio Cauponem quoque vicinum ,atque ob id amulum , de
Dan . nales ſcribit , gigantes Magóſque inauditi generis formauit ,in ranam : & nunc fenex ile dolium innatans
miracula diuerſis præftigiis exercuiffe, & per ſum vini ſuisaduentores priſtinos in fece ſubmiſſus officiofis
mam ludificandorum oculorum peritiam proprios a- Eronchis raucus appellat. Alium de foro ,quiddam quod
lienóſque vultus variis rerü imaginib.adumbraſſe, il aduerſus cam locutus effet , in arietem deformauit :
( 1. 1.c.1 . licibüfque formis verosconfpe&tus obfcuraffe .] Olaus nunc aries ille cauſas agit. Eadē amatorisſui vxorem,
& 1.3.c.18 |Magnus,de Lappis, Finnis, & Biarmis auctor eſt c, quod in eam dicaculė probrum dixerat , iam in farci
din Tarta quamcunque volunt figuram affumere: item qua in alio namimpregnationis , obfeproviero de repigrato fatu ,
e Clemés, gerantur orbe ab amicis vel inimicis, lince veftispre perpetuâ pragnationedánauit : vt cunéti numerant,
in itinera. tin ,explorare;ventos quoque quos opient nawigantibus oEto annorum miſella illa , velut elephantem paritura,
B.Petri:fi- vendere,] Tres Tartarorú hordas,vltra Cazanenſe diftenditur.] Poſtea de Pamphilo q ; Maga primi aſi qlib.z. de
no aur.
ue Clemě regnum,incantationibus ſupra modum deditas, ijs nominis, et omnis carminis ſepulchralis Magistra cre
ti falsò a durur:que ſurculis et lapillis,& id genusfriuolis inha
fcriptus li- caligines, aliáſquetempeſtaresceli frequenter excitare ,
ber ', fiue bócg, modo hostesprofligare,narrat Alexan. Guagui latis,omnē iſtam lucem mundiſideralis,imistartari ,á
(ve puto) nus d.A populis ad fingulos ſi deſcédamus,occur in vetustu chaos ſubmergere nouir . Nam fimulquen
ipfius :fcd runt plurima. Zoroaitres ex ſtellis velut ſcintillas quam conſpexit ſpeciola forme inuenem, venustase eiu.
åmalacor cliciebale.Dofitheusolim mira perfecit , ſed eum capitur, dilico in cum oculum animum deler
ruptus ma diſcipulus Simon Magus fuperauit,de cuius prodi 1 quer . Minùs morigeros et viles falidiens , in fax
nu .
F 4
 68 DISQVISITIONVM
& in pecua, eo quoduis animal pun &tò reformal: alios, A
vero prorſus exſtinguit .] nihilatrinet fimilia ex Lu
ciani Alino deſcribere Plinius a , fed irridens , ex
a li.16.C.4 Aſclepiade, Aethiopide berbâ amnes ac ſtagna ficcari
conie &tu, tačtu clauſa omnia aperiri. Achimenide con
je& ta in aciem hostiü, trepidare agmina ac terga verte
re. Latacen dari ſolitam à Perſarum Rege legatis,ve
* quocãgue veniſſent,omniã rerü copia abundarent.]De
b li.28.c.8 hyænę partiú effectis plurima idéalibi b ; de variis
Ć lib.36. lapidibus etiá magis incredibile c,achatis fuffirutem
C.10.
peftales in Perſiâ auerii, do flumina fisti,fi lapis fimi
leonina :byane pelli familë, diſcordialem ele
d lib . s.de lis foepelli
vit.Phil. domibus;eum qui vniuscoloris,inuictum athlètis :ean.
dem vim alectoria Milonem expertum , & c.Veniamus
ad poëtas. Empedocles , apud Laërtium in hanc
fententiam valdè iactabundus.
Pharmaca quis pellas morbos,leuéfque fenestam
Perciples,qua cun ta tibi comimunico foli:
Compeſcéſque truces ventorum ritè procellas,
Exortiinfanis qui vastant flatibus agros.
Surſum ,ſi libeat,mox flumina pigra ciebis,
Er media induces ex iempeſtare ſerenum ,
Induces media pluuias aftatefalubres,
Etflatusficca qui perflent omnia miſſe,
Exſtinctúmque hominem nigro reuocabis ab orco.
Et ſubdit ex Timæi hiſtoriis, Empedoclem Eteſis
aliquando vehemenier flanubus, adeo ve fruges cor.
rumperent,excoriari aſinos iufliffe,factuſquevtribus cos
collibus effe montium verticibus admoueriad compel
lendos flatus:ceffantibuſqueventis,ab eueniu reiranu
ravinar vocatum elle.] vnus iſte ex Græcis ſufficiat;
locupletiores ſunt teſtes Latini,qui hæcvberiùs&
€ Eclog.8. elegantiùs deſcripſere . Virgilius e :
Carmina vel celo poffunt deducere lunam :
Carminibus Circe ſocios mutauit Viynis.
Frigidus in pratis cantando rumpirur anguis, &,
Has herbas atque hæc Ponio mihi leta venena
ipſe dedit Moeris,naſcuniur plurima Porio .
His ego lepe lupum fiers & ſe condere filuis,
Moerim , fepèanimas imis excire ſepulcris, Non fibi,fi in mulle viderit elle ſinu.
Atque fatas aliò vidi traducere meſjeis. Tu tamen abstinea: alys.nam calera cernet
Élib. 14
Ouidius in Metam . f poftquam narrauit Vlyſſis Omnia :de me uno fentieteffe nihil.
focios in ſues muratos, de Circes amore & odio Quid credam.nempe hac cadem (e dixit amores
Picum Regem copioſior, inter cætera;de Carmen-| D Cantibus aut berbis foluere poſſe meos.
te , feu Canente Pici vxore ; Et alibi idem vates i :
Rara quidem facie,fed rarior arte canendi,
(Vnde Canens dicta eft) liluas faxa mouere,
Ei mulcere feras o flumina longa morari
Ore ſuo,volucrésque vagas retinere folebat.
Ec paulò pòft; de apla Circe qux Pico vilo, amore
correpta ,inquit,
Non tamen effugies,vento rapiare l'oibir,
Si modo me nous,finon euanuit omnis
Herbarum vireus , nec me mea carmina falluni.
Dexul , to effigiem nullo cum corpore falfi
Fonxit apri,pretérque oculos transcurrere regis
luſſic, in denfum erabibus nemus ire videri :
Quem inaneun aprum dum Picus equo admiflo
inſequitur,ab eâ folus deprchenfus, verbis in Aagi
tium inuitacus & carmine malo:
Concipit illa preces,& verba precantia dixir,
Ignotosha Deos ignoto carmine adorat,
Quouolo et niwce vultum corfurdere lung,
Ec patrio capui bobulas ſubtexerenubes.
Tunc quoque cantalo denſa :ur carmine cælum,
Et nebulas exhalar bumus , &c.
Sed cùm ille wacham caftus auerfaretur , in furo
rem verſa ,
Tumbis ad occaſum ,bis ſeconuertit ad ortum ,
MAGICARVM
Ter iuuenem baculo tetigit, iria carmina dixit;
Er ille in auem mutatus , pennas in corpore vidit.
Denique cùm famuli ab malefica vi,miníſque ad
hibitis ,regem ſuum repofcerent :
Illa nocens špargie virus,fucósque veneni.
Exiluere loco ictu mirabole ){ilua,
Ingemuitque folum vicináque palluri arbor ,
Sparsáquefanguineisruhuerun pabula gurtis,
Et lapides viſi mugitus edere raucos,
Et latrare canes , & humusferpentibusatris.?
Squallere, du renues anime volitare videntur.
Attonitum monstris vulgus panet.illa panenium
Ora venenata tetigit mirantia virga;
Cuius ab atlačtu variarum monſtra ferarum
B In iuuenes veniunt,nalli ſua manſit smago .
Et de Medæa , Circes nepteg . gEpift.Hi
plypiles.
Illa reluctantem curfu deducere lunam
Nitur , tenebris abdere Solis equos :
Illa refranat aquas,obliquáquefulmina ſiftit,
Illa loco filuas , viuáque faxa mouer :
Per tumulos errat(parſisdiſtin£ ta capillis,
Cerráque de repidis colligir oſa rogis:
Denouet abſentes,fimulacráque cereafingit,
Et miferum tenues in iecar urget acus .
Tibullush , Vt mihi verax . h Eleg. 2.
Pollicita eſt magico ſaga ministerio.
Hanc ego de cælo ducentem ſidera vidi,
Fluminis hæc rapidi carmine vertit iler:
Hac caneu findırgue folum ,maneiſque ſepulchris
CС Elicii , & tepido denocat offa rogo.
lam ciet infernas magico ſtridore cateruas,
Iam subet afperfas la &te referre pedem.
Cum libet hac iriſti depellit nubila cælo :
Cümlibet,estiuo prouocat orbe neues.
Illa tenere malas Medea dicirur herbas,
Sola feres Hecates perdomaiſſe cares.
Hac mihi compoſust cantus queis fallere poſſes:
Ter cane, ter di&tis de fpue carminibus:
Ille nihilpoterit de nobis crederecuiquam ,
i Eleg. $.
Nam re carminibus,num te pallentibus herbis
Deuouit tacito tempore noftis anus?
Cantus vicinis fruges traducir ab agris,
Camias da irate detinet anguisiier.
Cantus es , curru lunam deducere teniat,
Erfaceret:ſinon era repulſajonent.
Propertius lib.i.Eleg.12 .
Inuidiæ fuimus?num nos Deus obruit :angua
Leéta Prometheis diuidit berba ingis?
Non fum ego,qui fueram .
Petronius Arbiter inducit ſagam ſic gloriantem ;
E Quicquid in orbe vides,paret mihi. Florida tellus,
Cum volo.ficcatis areſcu languida ſuccis:
Cum volo fundat aquas, ſcopulus aiquearida faxa
Indigenas iaculantur aquas mihi ponius inciteis
Submittit fluctus, Zephyrique iacentia porunt
Ante meos ſua fiabra pedes.mihifluminaparent,
Hircanaquerigres,e afiſare dracones.
Quid leuiora loquor :luna difcendu imago
Carminibus deducta meis:trepidú,quefurenteis
Flectere Phæbus equos reuoluto cogitur orbe .
Tanium diéta valent saurorum fiamma quieſcit
Virgineis extin &ta facri , Phæbaaque Circe
Carminibus magicis focios mutaui Vlyſis.
Neme
 LIBRI
a Eclog.4 Nemeſianus Bucolicorum ſcriptor“;
Cantauit quod luna limet,quorumpitur anguis,
Quo curruntfcopuli,migrantfara, vellitur arbor.
Et lyræ latinæ princeps de fagis cribus famoſiſli
mis b,de Foliâ ,
b Epod.
Odc so Quefidera excantata voce Theſſalå,
Lunánque deripir.
Et ibidem ſic Canidia canit,
Non vfitatis (Vare)potionibus;
O multafietsrum caput;
Ad me recurres :nec vocata mens tua
Marfis redibit vocibus.
Maius parabo,maiusinfundam tibi
Faftidienti poculum :
Priúſque celum fidetinferius mari,
Tellure porrecta ſuper:
Quam non amore ficmeo flagres,vti
Bitumen atris ignibus.
c Od. vlt. Et poftmodum eademº:
Que mouere cereas imagines,
Viipfe nofti curiofus, polo
Deripere lunam vocibuspoſſum meis,
Poffum cremalos excitare mortuos,
Deſiderique temperare poculum .
Sed omnium accuratiſſiinè, licet, propter grandi
loquentiam , & cellum illum fpiritum , obicurius,
d lib.6 . M Lucanus de Eriſichto d.
Carmine Theſſalidum dura in precordia fluxit,
Non fatis addu &tus,amor ,fiainmiſg ſeneri
Illicitis arſere ſenes,nec noxiatanium
Pocula proficiunt,aut cum turgeniia ſucco.
Frontisamature fubducunt pignore fela
Mens haustı nutia ſaniepollsta veneni,
Excaniataperit . quos non concordia miſti
Alligal vllavori , blanda queporenria forma;
Traxerunt torii magica vertigine fils.
Ceffauere vices rerum ,dılará que longa
Hafit nocte dies: legi non paruit aiber,
Torpuiteto praceps audito carmine mundus,
Axibus rapidis impulſos lupiter vrgens
Miratur non ire polos lunc omnia compleni
Imbribus, & calido producunt nubila Phæbo,
Et son atignaro cælum loue . vocibus ijfdem
Humenteis laienebulas, nimboſque ſolutis
Excuſere comis:ventis ceffantibus aquor
Iniumuit ,rurſus, veritum ſentire procellas;
Conticuit, turbante Noto :puppimque ferenieis
In ventum lumuere finus,de rupe pependic
sibſoilla fixustorrens,amniſquecucurrit,
Non qua pronus erat. Nilum non extulit aftas,
Maander direxitaquas , Rhodanúmque morantem
Precipitanit Aray,ſummiſſovertice monies
Explicuere iugum.nubes ſuſpexit Olympus.
Solibus & nullis Scyrice,cim bruma rigeret,
Dimaduere niues.impulſam ſidere Tethyn.
Reppulit Hemonidum defenſo litore carmen.
Terra quoque immori contuſie ponderis axem.
Et medium vergens niſu roubanit in orbem.
Tanta molis onuspercuffum voce receffit,
Proſpectúmque dedit circumlabentis Olympi.
Omine potens animal leihi,genitumque nucere,
Eup - uet Hamonias,e morribus instruit arieis,
Has auide tigres ,et nobilis ira leonum .
Orefouent blando.gelidos bis explicat or beis
Inque pruinofo coluber diſtendiiur aruo:
Viperii coeunt,abrupro corpore,nodi.
Humanóque cadit ferpensaffitala veneno.
Er mox Ilis fidera primum
Pracipiti deductapolo, Phabéque ſerena
II . Q. IX . 69
А. Non aliter diris verborum obfejja venenis
Palluir, & nigris tertensjque ignibus arje ;
Quàm fi fraternâ prohiberet imagine tellus,
Inſereréigue
ſuas flammis celestibus umbras:
Et patitur tantos cantu depreſſa labores,
Donec fuppofitas propior deſpumet on herbas.
Nec minùs eruditè patruus Lucani , pallio clarus
& cothurno ; reliquiæ Latialis Orcheſtrę, noſter
Senecas eMcdea
V.752 .
Nunc meis vocata facris noftium fidus veni,
Peffimos induta vulius,fronte non vna minax .
Tibs,moregentis,vinculo foluens comam,
Secreia nudo nemora luftrani pede,
Et cnocaui nubibus ficcis aquas,
B
Eg: que ad imum maria, & Oceanus graueis
Intersus undas aftıbus viltis dedit:
Paritérque mundas,lege confusa eiheris,
Ei foli mit aftra vidit, co vetitum marc
Teligijtis urſa.comporum flexi viceis.
Aeſtina tellus floruit caniu mea :
Mellem coscta vidit hybernaun Ceres,
Violenta Phaſis vertit in fontem vann ,
Ei Iſter,in lol ora diuiſus, truceis
Compreſſi: undas omnibus ripis piger:
Senuere fluctus,tonuit infanum mare
Tacente venio ,nemoris antiqui domus
Amiſii umbram ,vocis imperio mee .
Duc relicto Phebus in medio fterit,
С Hyadeſque nostris cantibus morę labant.
Apud eundé non ininora ſibi vēdicat Nutrix illa f: f Hercul.
Arribus magicis fere Oe t.yer.
450.
Coniugia nupla precibus admixtis ligant,
Vernare iufli frigorein medio nemus:
Miſſúmgue fulmen ſtare,concuſſi fretum
Celjanie vinto,turbidum explicui mare,
Etficca tellusfontibusparuis nouis,
Habuere motum faxa.diſcuſſi forcis.
Vmbre stetistis , & mea sufli prece
Manes loquantur,fonsit infernuscanis.
Mare,terra ,cælum ,Tartarus ſeruit mihi.
Nox media folem vidit, & noctem.dies,
Nihilque leges ad meos cantus tenent.
D
Deniq ; , & pueritiæ meæ labor ac ſtudiú Claudia '. g lib. 2. in
Ruffin .
Namque mihi magica vireisgauique futuri
Prafcius ardor inest.Noui,quo Theſſala cantu
Eripiat lunare imbar:quid ſigna ſagacis.
Aegypri valeant;quà gens Chaldea vocatis
.Imperet arte Deis,nec melatuereflucntes.
Arboribus fucci, funeſtarúmque potestas
Herbarum ;quicquid lethali germine pollens
Caucaſus, Scychicæ vernant in gramına rupes,
Quas legit Medea ferox, calida Corce.
Sapiús horrendos Mancis,facriſque liraus
Nocturnis Hecaten, condola funera iraxi
E Carminibus vičtura meis:multóſque canendo,
Quamuis Parcarum reftarene fila ,peremi.
Irevagas quercus, flamina Stare coegi.
Veraque non prono curuani flumina lapſu
In fontes redituraſuos.Neu vana locuiam .
Me fortaffe putes:mutatos cernepenateis.
Dixerat, & ninca (mirùm cepere columna
Ditari,ſubitóque irabes lusere metallo.
Tam multa, tam magna ſibi hxc vanitas vindi
cat:quædam falsò ,quædam verè : ſed quæ falsò,
quæ verè,nunc nobis,quoniam alii id omilêre , di
(cutiendum eſt.rem totam certâ methodo ad ſua
capita reducemus ; illud ſemper memoria reuol
uentes , quicquid damon poteft, id per eum , ex pacto,
majos poffe: nihilg. ſic polje magos ,guod nequeai demo.
QVA 3
 ONVM
70 DISQVISITI
QV ÆSTIO X.
Quid poſſint Magi circa ordinem nature &
leges uniuerfo?
ſuperiorem ſe(vtlegiſtis )magica gloriatur:
Mare,cælum ,terra , Tartarus ſeruit mibi:
Nihilque leges ad meos cantus tenent.
Falfum hoc imprimis, & foli Deo omnipotenti re
feruatum . Naturæ ordinem mutare nequit,niſi au
ctor naturę,nec leges vniuerſi refigere; niſi qui fi
xit.ſcitum & ratum eſt hoc Theologorum decre
tum , nec motu locali(quæ actio eſt immediata dæ
monis ) nec applicatione agentium & patientium
per alterationem , corruptionem , generationémve
( quæ ſunt eius actiones mediatæ ) poſle quidquá,
quod naturam ſuperet , & proinde , nec id , quo
mutetur ordo , ſeu lex vniuerfi: Sic D. Auguſtinus
a D.Augu.
libr.z. de & D.Thomas , probatur à Scholaſticis auctori
Trin. D. tate Apoſtoli. Non ſubiecit Deus Angelis orbem
Tho.lib.z. terre falurum . Vt interpretati D. Chryf. Theophi
cont. gen. lac.D.Thom . & Salbaut.non malè. quanquam re
ca. 108. &
9. 16. de uera verba illa de mundo nouo feu Ecclefiâ po
malo.ar.8 . tiùs agant,cuius caput eſt Chriſtus , & de quo non
quos fequi femel Prophetæ c . Meliùs probant ratione , quia
tur Vict.
pars non poteſt plus toto. Èx hoc axiomate infe
nu. 35.
b ad'Heb. runtur multa particularia.
2.V.S. Primò non poſſe Magos dæmonis operâ pro
c El.9.v.6. ducere immediatè vllam formam ſubſtantialein
& c.65.v .
17. & Pfal . vel accidentalem.quia naturæ lex eft, vt corporeú cpofle impedire proximè & directè ( ficut faciebat
102. V. 19 . ſubiectú nequeat à reincorporcâ immediatè alte
hoc eft i rari:diabolus auté eſt incorporeus , formæ autem
pfishomi: illæ ex potentiâ rei corporeæ ſunt educendæ. hinc
omnes la ſequitur non pofle diabolum immediatè vllam
tem poft qualitatem corpoream & permanentem impri
iudicij mere.v.g.calorem , frigus,albedincm ,& cd.
diem cre
dituri. lic 2. Non poſſunt aliquid creare . propriè lo.
Photius quendo , ſiue ex nihilo , quia caufæ naturalis actiui
Primaſ. tas non extenditur in id quod nihil eſt;hoc enim
Anf. & eft virtutis infinitæ .
Haymon .
3. Nec exiqualıbet re naturali poſſunt facere
1 D.Aug. quamlibet.quia ncqucunt immediatè formam in
.
& commu troducere , ve antein cam mediatè introducant.
niter The necellarium eſt aptas diſpoſitiones præcedere: D
ologi. nulla vcrò res eſt capax cunctarum diſpoſitionum ,
quæ ad omnes formas requilitæ ſunt. Hinc etiam
fit , vt nequeant , quouis inſtrumento vel cauſâ,
quemlibet effectum gignere : tum quia pendent à
pacto inito , quod certa præfcribit media : tum
quòıl,cùm non agant immediatè ,caula vel inſtru
mentum debet idoneam proportionem cum effe
ctu habere.
4. Nequeunt formas ſubſtantiales ( vt dixi) ſine
præuiis alterationib.ac diſpoſitionibus producere.
Ncc ctiam id ipſum pollunt facere in inſtanti
( quia mutatio per creaturas nulla fit, niſi in tempo
re)nec etiam poffunt quantumlibet paruo aut æ
quali tempore quicquid volunt perficcrc: nam na
turaliter ad vnam rem plùs,ad aliam minusmoræ
requiritur , fecundùm plures aut perfectiores v
nius quàm alterius difpofitiones.
s. Præfuppofitâ Ariſtotelis & fequacium ;
quæ in Lycæo Peripatetico , & ſcholis Theologo
rum receptior eft ; non poterunt vacuum in re
rum naturam inducere ; nec infinitum vlluin a
etu ; necà priuatione ad habitum regredi; nec or
dinem , qui inter formas ac dilpotitiones rerum
naturalium inducendo , extremas prætermiſſis
mediis , vel poſteriores ante priores , immutare
MAGICARVM
A , autperuertere ; nec corpus de extremo ad extre
mum transferre,non tranſiniflo medio ;nec corpus
longè à le diſtans localiter mouere , quia necelle
eft ,vt mouens ac motum ſimul ſint in loco (alio
quin ſequeretur etiam potle mouere corpus per
vacuum , & per quantamlibet intercapedinem )
nec in inſtanti vel quantalibet celeritate corpus
mouere aut transferre.quia vis eorum motiua cer
tis eſt finibus limitata. Quare intelligendum ſanè, e Apol. c .
quod Tertullianus ſcriplit € ; damones momento effe 22 .
vbique . ] Item ; to'um orbem illis vnum eſſe locum. ]
Nam impropriè rotus orbis vnus illis locus eſt,
cùm conſtet licv.g. cos effe in Oriente , vt fimul
tunc non fint in Occidente. fiue enim per ſub
ſtantiam ſuam ſint in loco ( quod probabilius)
fiueper virtutis applicationem ( vi multi volunt)
B
adæquatus eorum & proprius locus, omnium iu
dicio , certum habet & limitatum ambitum , vel
virtuti velfubitantiæ proportionatum , & vbique
effe , omnia implere eft:quod ſolius Dei proprium .
Momentum etiam vſurpauit pro celeri adcò no .
tu,vt ab hominibus vix qucat percipi .
6. Ex eo quod dictum eſt non poſle tollere
connexionem & fubordinationem partium vni
uerſi; ſequitur etiam ,non poſſo tollere earum con
feruationem : quæ eſt ordinis & connexionis illius
cauſa finíſque. hinc porrò fequuntur,quæ dece
lorum motu & elementorum tranſlatione , fc
quenti quæſtione diccntur: ſequitur etiam non
Deus, quando in tam variis ac enormibus ſuppli- f Angle
ciisMartyresſeruabat illæſos ‘ non pofle(inquam ) in 2.9.vni.
ſic impedire actionem agentis naturalis ,quod ha- de demo.
bet omnia ad agendum rcquilita : fed dumtaxat 2.4 . dub.i.
id pofle indircctè & mediante aliquo artificio diffic.s.
aut medicinâ , ficut faciunt homines. videlicet
primò adhibitâ contrariâ caulà ,quæ alterius cau
læ vim exeri impediat. v . g . ſi mantile demolli
bus lapidum filis cx Caryſtopetitis, & inftar tela
contextis, in flammam coniiceretur, id non modò
non ainbureretur, ſed (plendidius, nitidruſquc exi Plutarc .
ret8: item fi adamantem admoueas , impedietur & fi.dedefe
magnes ne ferrum attrahat b . Sic fortè diabolus Au oracu
gentiles decepit , quando fecit ne Hammaexu lor:
reret capillos lulii, aut Seruii Tullij ,aut L.Mar- b Plin. lib.
cij , aut tunicam ferui Anagnini . poteft tamen B.Aug.li.
& alia prodigij tam celebris cauſa reddi. Nem- 21.de ciu.
pe hos ignes ex illo flammæ genere fuiſſe: quem Dei.c.4.
li vide Vir .
vulgò vocant IG NEM F A TVVM : cuius o Aeneid.z .
rigo hæcà Philofophis traditur. Exhalationes ab Liu.lib.i.
acre frigido, & nimis condenſato, 'propè nos deti- Plin.lib.2 .
neri; poftcà, per vehementem quarundam exha- c.107.Ob
lationum inuicem fuccedentium compulſatio- fequente 1
deProdig
nem,calcfieri & inflammari; diuerlos quoque co
!
lores & figuras recipere , prout vapor craffior & 1
fibrilior fuerit, & prout diuerſimodè fuerit con
figuratus. rubram apparere vel nigram Aammam 1
E
in materiâ craffiore , candidiorem & clariorem
in ſubtiliore , & cæteram figuræ varietatem ex
lucis reflexione repræſentare. Apparent ctiam
huiuſmodi phantalmata (Galli vocant des Aduis,
Germani Stallichten) vel inter equorum aures, vel
ſupraverticem hominum vino ,irâ,vel alia ex cau
sâ cfferuefcentium ; item iuxta fepulchra , buſtua
ria , vel paribula; quoniam ex corporibus viſcoſa
exeunt exhalationes; qur,ſicut dictum , motu illo
inflammantur.' præcedere vel ſubſequi viatorem
}
putantur, quia progreflu citatiore homo aërem
commouet ; idcirco fi coneris apprehendere, dif.
fugere
 1
LIBRI
fugere videntur, ab aëre pulſa.LegiNuperum ſcri-
a lib. 2.dz
um cenſet hæc omnia
monolat. ptorem Iuriſconſult * qui
dæmonum eſſe ludibria, & his ignibus malum ge
C.3 .
nium inſitum eſſe. cur enim alioqui bomines fic ( air)
pelliciunt in ſtagnorum fluminúmque voragines ac
precipitia ? non illa (mihomo) pelliciunt ; ſed fit,
quia nocturnom filentium , & Hammæ nouitas i
gnaris cauſæ metum ac conſternationem indu
pole. cunt, & faciunt à viâ aberrare , & fic in malum a
liquod ruere,præſertim in Aumina vel ſtagna. Na
turâ enim ſuâhiignes (vt Aammæ quas Æthna e
ructat (in frerum feruntur) etiam voluuntur verſus
aquas ( vt re&te Leloyher obferuauit lib. 1. de ſpectr.
ca. 5. ) ideò qui perturbati ſeu conſternati vel du
eti curioſitate, hos ſequuntur ſæpe ſubmerſionis
periculum ſubeunt. Si qua coactio extrinſeca ad
ſequendum quandoque deprehendatur ; illa certè
naturalis non eſt, ſed à dæmone. Nam non nego
quandoque poffe fieri, vt his ſe Aammis dæmon
adiungat. fed cùm naturalem cauſam flammarum
teneamus . haud arbitror cum plebeculâ ad prodi
giolas cauſas confugiendum . Cur verò his non v
ſtulentur equorum aures , vel hominum capita,
cauſam putarim ; quod ex ſententia veterum phi
loſophorum ', ignis duo ſunt genera ( ſeu partes
b Galeni portus) Aainma & pruna : prunæque proprium fit,
li 4.de fim vrere ac non lucere; flammæ vero,lucere & vrere ,
plic.medi- quando perfecta eſt flamma; quando verò iinper
cam , facul fecta(ví de qua agimus ) tur:c tamen poſſit lucere,
his inlato: vim vrendi nó habeat. Etnomen ſatis indicat,húc ! c
mço & i- non verum eſſe aut perfectum ignem , ſed quid i
Angle
L.9.vni. plius Ti-. gni ſimile ,ficut caprificus, & ficus fatua non vera
dimo.
mæi Locri eſt ficus ,ſed degenerans quid & ficui ſimile. Con
.dub.r. С
firmant, quod narrant ad aquas Scantias Alam
10.5 .
c Plin.d.c. mam exire ; quæ inualida fit quando tranſit, nec
107. longè in aliâ materiâqueardurare : & ſuper hunc
igneum fontem ,quæ illum contegit fraxinus, ęter
num virere cernitur: quod non foret, ſi hæc flam
ma vera perfectaque foret. Talis etiam albus ille
ignis , qui poſt tempeſtatcm naucis apparet , &
ſuper malum ,nauiúmque armamenta lidens, nihil
Plutarc. adurit ;Gentilibus Dioſcurorum ſeu Caſtorum al
e defe
oracu d vide ba ſtella,nobis S.Telmus dicitur . Videre nunc in
quæ dixi fignem mathæologi Lutheri Meteorologia. com-
lin . lib. comment.
in Hercul. mentar.in c.9. Gen.fol. 146. de iride diſputans, non
-0.4 . &
Aug.li. Fur. v.14 . contentus Iridem cum Halone vel Coronâ con
de ciu . fudiffe.ſubdit ; Ego non dubito faltantescapras , vo
1.c.4 . lantes dracones ,lanctas, & fimilia effe effe&tus malo
Ede Vir .
rum fpirituum in acre fic ludentium , ut aut terreant,
neid.2.
ani decipiant homines : gentesflammas in nauibus ap
I.lib.i.
12. lib.2 . parentes sudicarune Caftorem & Pollucem effe. Et
07.06 apparetaliquando luna ſuper aures equorum . Haco
quenté mnia certum eft efTe ludibria damonum in aerc.] Sic
Prodig ille, per certum eſt,& non dubito; nullá redditâ ratio
ne philoſophiam euertit ; eodem iure , quo fidem ;
vtin Deum , fic in naturam ius fibi vſurpans: Lu
nam vocat,illas, quasdixi flammulas: aut fi lunam
vidit equorum auribus inſidentem ; vidit , quando E
lunaticus.Et tamen hanc cenfet effe vnam firmiſſi
mam o certiſſimam ( verba cius ſunt ) demonſtratio
nem ,quòd omnes illa impreſiones, ut vocanı,ſint opera
Dei ,vel etiam denionum . Iris, & cometa quidem ,ſe
cundùm illum, Dei ; cętera dæmonum . Gaudeant
tali Dodore , qui amant deſipere. Quod verò le
gimus de erraticis flammarum globis humanam
edentibus vocem , & de refecto cadaueris cum hu
mero coſtíſque brachio dextro , in vſum luminis
nocturni: cuius extremi digiti Alammâfulphurcâ
ac violaceâ tantiſper arſerunt, dum ſtriges venenú
II. Q. X. 71
A malum totum dormienti infudiſſent, idque quod
conſtituerant totum perfecillent, demum flammâ
extincta tam integros illibatoſque manliſic digi
tos ,quàm fi lumini fontem nullum antè præbuil
ſent, quod Magas, quoties volunt , facere Remi
gius e affeuerat, id omne idem rectè ad dæmonis c d.c.3 .
technas retulit.Ceterum quod Cl. Claudianus'ca f de raptu
nit in Æthnæ cacumine niues illæſas permanere, Proſerp.
quia vaſtum illud incendium fub ninibus feruar e
fidem , & lambut contiguas innoxia flamma pruinas,
hoc nó eſt fabulolum (ſuffragantur enim hiſtorici,
Strabo,
philoſophique ) fed eſt abditú naturę ſecretum .
Solinus ,
fortè, an quòd Aammanimis violéta propulſione Plinius &
eiecta, minùs actiuitatis haber in circumiacentia, Seneca.
quæ ta obiter attingit:quod fi verú eft,pertinet ad
poſteriorem actiuitatis impediedæ modu . Alter e
B
nim modus huius impedimenti fit, per aëris inter
ie&i celerem ac violentum motú , quo impeditur
actio naturalis,ne ſe in obiectum inſinuet . ſicut fo
lemus moto aëre fumum ,ne noceat oculis , abige
re.ſicut etiam diabolus effecit ; ned.fflueret aqua,
quam Tuſcia Veſtalis cribro portabat ". Sic Aam- hvalerius
mam iniectá atri dæmonis ſpectrum impediuit;ne Tertul.A
louis Apameni fanú abſumeret,donec diuino mi- polo.c.22.
raculo aquæ benedictę aſperſio dęınoné abegit i . Minucius
Sic ad Medeæ incantationes taurorú flammiuo- in Octa
uio,D.Au.
morum hálitum innocuum factum poetæ canunt.
guft.li.ro.
Semper enim Dei miracula diabolus conatur fic deciu.Dei
mulare.Scit ſanctos per fidem (vt ait Apoft.) impe- .16.
cumignis extinxiffe : Heb. 11. v.34.vt fecerunt tres i Theodo
pueriHebrçiDan.3.vt fecit B.Franciſcus de Paul- re. libr. 5 ;
Hift. Eccl.
la ;aliíq;.vno contentus ero exemplo ; in quo, cum C.21 .
fide,meritum quoque religioſæ ſeu cæcæ obedié
tiæ ,reſplendet.Scardeonius ita ſcribit : Accidie ali
quando forte fortuna ,viprepoſitus quidam pradıcaio
rum D.Auguft.illic apud'hos ( Ieſúatos D. Colum
bini ſectatores ) ad prandium inuitarus accumberet:
gui amoris epulis,
ſemolisque arbitris ,daráque loquendi
veniâ ,copii de Dominica profeſſionis merito copiose
admodum ,arrogãiérque differere: faciie exprobras eis,
quod profeſſioně triū votorum ,cùm inter cænobilasco
numerarētur,publice ,palámque cü ceteris monachis ſo
Inta non profiterentur forma.Ad id lefuitarum prapo
D frus,homo idiora ſane,ſed prudens& dile &tus Deo,ar
gute reſpondır:Vis(inquit) Pater, quoniam in hos fer
mones incidimus:vtrü vnus ex nostris fratribus,ita fim
plici quodã modo Deo oblatus:an comes ifte ruus,fubli
ce tria vota profeffus , ſuperiori fuo obedientiamexhi
beat finceriørē? Annuitille ignarus quidem ,libens.Tum
Iefuita ad hunc noftrú Marcü quäprimùm cöuerſus,
qui ibi forte accübentib.miniftrabai,aii:Marce frater,
bi ſodalesnostrifrigēt:in virtuteſanita obedienisa ad
feras huc eis cito e coquina nudis manibus ardētes pru
nas,vi confestim calefiát. At ille baud cü <tabūdus( vt
erat ad obedientiã propias)nihilfore credēs, quod fieri
no poler,fi ſub obediëtia precepto mandaretur: feštinus
nihilheſitās à coquinâ ad merſam ardētes prunas quã
plurima ambabusmanib.iunétis,abfque vllo detrimo
10 aut lafione ſuiportauit,viriq.eas porrigēs ad frigus
tollendü :quas iterā iabēte prapofito, cunétis admiran
tibus,ad locü unde detulerat deportaxir. Hinc prapoſo
ius ille Domicinus vlıra modū obftupefačtus comilem
ſuü intuetur,quale idē effet illi ilico pracepturus. At il
le cognila re nihil că &tädū ratus ,quãprimü in hac ver
ba prorupis.Pater Reuerēde,apageie, ne me iubeasıē.
care Deń.adferā,fi voles,ignē,proutfolco,teftulâ ,noma
nib. At illi admirabūdi obratū miraculū ,hinc taciti in
tra ſe ſtupebăt :hincrepētinocomitis reſpoſo delectati, fe
muiuo inſpiciētes fubriferñt.Subrideat fortè & aliqs
Teigi
 1572 DISQUISITIONVM
Ieſuitarú hoſtis hæc legés . at Scardonius Ieſuita | A
non fuit, quin & Ieſuitarum tenuem admodú co
gnitionem habebat,qui tuin recens Patauium ad
ucnerant.ille namque nos vocat Sacerdotes nominis
les v lib.z.claſes.fol.95 .Ieſuitas autem in prædi
Eta narratione d.lib.2.claſſe 6.fol.11z.vocat eos , qui
propriè Iefuati nominantur , illi auctorem ordinis
habent B.Ioannem Columbanum , & ferè ad vnú
laici ſunt: nos auctorem habemus ordinis noftri
B.Ignatium Loiolam , & in fingulis domibus mul
tos Sacerdotes.illi ab Vrbano V.Papa,anno 1369.
confirmati fuêre : nos primùm à Paulo III . poſt
annum 1540. illi Iefuati S. Hieronymi, nos clerici
Societatis Ieſu fumus vocati. de illis lege Paulum
Morigiam lib.de orig.religionum . c.33.6 35. de no- B
bis vitam P. Ignatij Loiolæ à Patre Petro Riba
deneyrâ , & P. Petro Maffeio accuratè deſcri
ptam.Errauit ergo Scardeonius in nomine , ' vt &
ceteri;quil E SVIT A s cum IES VAT IS có
fundunt. Et ex hoc errore Bartholom . Fumus in
Armill.aurea verb.religio.nu.4 . fatis inconſideratè
negat leluitas proprie religiofos effe , & auctorem
laudat Abba.in rub.de regular.n.3. qui tamen dun
taxat ſcribiteos non propriè dici regulares : quod
& ipſum falſum . nam leluitæ vtrumque ſunt Re
gulares , quia regulam certam profitentes clerici
lunt religioſi:quia quidem tria vota etiam ſolem
nia, quæ Abbas requirit ,emittunt; & nihilominùs
qui ea non emittunt , fimplicium emiffione reli
gioſos eſſe PP.Maximi,Gregorius XII. & X111.
definierunt. Verùm Abbas errabat in facto : &
Fumus imperitè Abbatis ſententiam excerpfit.
ambo autem de leſuatis prædictis loquebantur.
nam Abbatis tempore de Ieſuitis nulla dum erat
cogitatio : libri ſunt corrigendi Abbatis , Fumi ,
Scardeonij;& (iniro ;)ıd ab iis ,qui nuperis editio .
nib.prafuerunt, non animaduerſum . Venia planè
dignus Fumus ,fi ante Soc.leſu inſtitutam ſcripſit.
Veniâ indignus Baleus hæret.Anglus in bib.ſcripto
rum Britanniæ ,qui nos fingit ,additis ( vt alii folem
ne ) fabellis, T heatinos efle , & Vencthis primùm à
Paullo Caraffà, qui pofteaPulus IV . inſtitutos .
Minùs tamen mirandum . Anglo Caluin.nomen
noftrum ignotum fuifle , ſed planè miranda mali-
gnitas , & ftupor Parif.aduocati, Papyrij Mailoni:
qui cùin in noſtra ſocietate non paucis annis vi
xiffet;vt rabula fori fieret, eam delerens maledice
tiæ quafi tirocinium fecit , in nominenoftro inſe
ctando.nam in Pauli I V. Pontificis vitę rapſodiis ,
ſeribit nosin Hiſpania Ignalsanos: Nolæ in Cam
pania Iefuinos vocari, & lic ipfe appellat ; cur ? ne no
uiffe videatur , & vt apoftafiam tegat.malè noue .
rat , à quib.tá malé ,tam malo exemplo defecit.Sitā
parum illi noti; vnde , aut quâ, in intiina ſe arcana
cordis iſte cordium & renum ſcrutator penetrauit,
vt nihil vereatur affirmare; cos ſibi folos videri fo
cietaté cum Ieſu contraxiffe: & in eo nimiú fapié-
tes effe, quòd fe putent cælo vel ipli quandoq; im
peraturos ? Qui cordis eorú tam penica perſpexerat
arcana , quo poruit pactonomen ignoraſte ; ſi nec
nomen nouerat , non potuit ſe in hçc latibula pro
funda cordis penetraſie.Tenco te Spiritus apoſta
tice. Brutiorum brucus iſtemos eſt, vt quos fagi
tiosè deſeruerunt, quia diſciplinam non ferebant:
illos infrunito ore ,& linguâ virulétâ conentur pro
ſcindere,ne non meritò transfugifle videantur. Ad
rem redeo , à diucrticulo , in quod me Scardeonius
pertraxerat.
MAGICARVM
QVÆSTIO XI.
Qua Magorum potefias in orbescæleftes,fidera
elementa ?
Erendi ſunt Empedocles , Soliphanes , Apollo
Felices
"nius,Virgilius.& alii poetæ, vt quæſtione præ
cedente docui,plus nimniùm Magis tribuentes : fe
rendi,quia gentiles: ſed quis ferat hominem Chri
ftianum , & quiCatholicus amat audire.in Paraba
tâ vincto , fic canentem ?
Verba vel alto errantia cælo
Sistere fidera ,verba poteniem
Noctis poffunt ducere lunam.
quod ethnicum eſt,ſtolidum eſt, & merè fabulosū .
Primò nec cæli , nec fiderum motum fiftere, vel
eorum ſtaros curſus retroagere magicen pofle.
hoc enim foret vniuerfi ordinem turbare. Hinc
verò concidit fabula veterum ,' de lunæ detractio
ne;non magis confentanca rationi , quàm recen
tior noſtris temporibus ridicula populi cuiuſdam
opinio, arbitrantis lunam ab alino epotam ; quia
pecus Arcadicum de Aumine biberat , in quo
noctu lunæ facies,vt fir, lucentis reddebatur cùın
biberet;eoque recedente ſubitâ nube luna velata
videri defuiflet : ideò miſerum Sileni vectorein
in carcerem coniecere, in eculeum egere , & al
uo reſcillà, vt lunam mundo redderet, fæuiflimè
exenterarunt '. concluſionem noſtram D. Augu- 2. Narrat
ſtin.confirmat 6. Veteris fabulæ origonata ex i- Miues có
ment.
C gnoratione caufæ , quur luna naturaliter deli lib . 10. de
quium luminis patiatur ,tefte Plutarcho ' , & vete- ciuit. Dei,
ri quodam poëta, cuius fragmentum ,vt à Turne- c.4.
bo accepimus , digniſſimum eſt, quod pluribus bd.com cli . de prę
locis legatur .
cept . con
Sed tamen incuruus perpondera terrea nitens nubial.
d libr . 19
Dicam quur feſlo liuefcat circulus orbe ,
aduerfar.
Purpureúmque iubar niuei cur tabeat oris.
C.3 .
Non illam ,vi populi credunt,nigrantibus antris
Infernas ululansmulier pradora ſub umbras
Derrahit altiuago è fpeculo ,nec carmine victa,
Vel rore Sygias *
Vincibilémque petit clamorem. quippe per athram ,
Quà citimus limes difpefcit turbida puris,
D inuiolata meat:ſed vasto corpors tellus,
Qua medium tenet ima polum ,dum lumina fratris
Delinei umbriferis meris,tum fidere caſſo
Palleſcit teres umbra rota;dum iranſeat axem .
Aggerei velox tumali, ſpeculog roſanti
Fraternas reparet per cælum libera flammas.
Addit poftea multa diſertiſſimè, quibus hanc
ſententiam confirmat, ibi legere poterit, quem ca
pit priſcorum poëtarum lectio.
Secundo nequeunt integrum elementum de lo
co fuo naturali in alium transferre;ncc partes , qui
bus integratur mundus , tollere vel ſuo mouere
loco.ratio eft eadem quæ præcedentis concluſio
Enis, éſtque ſententia communis Theologorum ,
atque hoc voluit Firmilianus ad D. Cyprianum
fcribens. Terræmotus tamen poſſunt cfficere;
nempe immiſſo quopiam vehementi ſpiritu in
cauernas terræ , vel vehementer agitato aere , qui
in terræ viſceribus eſt incluſus. Non id poëtæ
tantùm afferuerunt , ventis Magos imperare : fed
& Philoſtratus , dum ſcribit Apollonium apud
Brachmanas duo dolia vidiſſe ; quibus apertis,im
bres & venticrumpebant,clauſis ferenitas & tran
quillitas aëris redibat. Sopater quoque philolo
phus , affectus vltimo ſupplicio fuit , quòd accuſa
retur carmine magico ventos vinxifle, ne annona
Byzan
 LIBRI IIII.. Q. XI . 73

Eanapius Byzantium inueheretur a . De Empedocle , & Re-, A cius,dæmon ergo id ex pacto condicto ad fignum
de veris ge, cui cognomen , Prleus ventofus,iam diximus . concurrens perficit. Fallituretiam Molitor,nimis
Philofo. &
Suidas. Tertio ,quod huic affine eſt , poſſunt Magi tem ieiunè & frigidè hîc & toro libello diſputans,
peftates ſedare, poflunt excitare fulgura, & toni dum probat, line Dei permiſſione hoc dæmonem
trua, grandines, & imbres , & fimilia Meteoro non poflc, quis vinquam Catholicorum hoc non
logica ciere ,& in agros quos volunt immittere . aſſeruit? omnes clamamus permiſſionem Dei ne
b lib.4.02- Irriſit hoc olim Seneca Philoſophus bita ſcribens; ceflariam ello ; atcontendimus Deo permittente,
CUI. & caulis naturalibus non impedientibus dæmo
cur.quæft. Illud incredebile Cleonis fuiffe publicè propofios,
Xanagapúraras , ſpeculatores future grandinis. Hi nem id ,quando vult,poffe, licet aliàs tum tempe
cùm fignum dedifſent,adeffe iam grandinem , quid ſtas nulla naturaliter fuerit oritura.Scio ; Burcbar
expeétas , vt homines ad penulas diſcurrerent,aue ad dus lib.19. Decret.sit, de arte magica.v.cred abestium
Storeas ? Immo pro fe quiſque , alius agnum immola quam , idem negauit , & cenſuit magos id credentes
bat ,alius pullam :protinusilla nubes aliò declinabant, eſſe ſuperſtitiolos,luperftioli ſunt, quia magi : item
cum aliquid gustaffene fanguinis. Hoc rides? accipe ſi credant ſe hæc etiam non permittente Deo por
tum forent , ex hoc capite .
quod rideas magis, fi quis nec agrum , pullsímue babe B ſe ; immò & hæretici
bat : quod finedamnofieri poterat , manus fibi adfe Sed rectè ſentiunt , li, ſuppolirâ Dei permiſſione,
rebat , & , ne in auidas au crudelis exiftimes nubeis: vi pacti , ſe id per dæmoné poſle facere arbitran tat f quos ci
Bins
digitū ſuum benè acuto graphio pungebat, & hoc fan cur. Et hæc omino fequenda ,quæ eſt communis feld.q.4.in
guine litabat . Nec minus ab huius agello grando se ſententia Theologorum , & luriſconſultorum f, 1. 4. C. de
aueniebat : quàm ab illo, in quo maioribus bostiis exo probatur Primò , ex S. S.Nam ibi Saranas g facit malefic &
mathe.cui
rata erat . Rationem huius rei quidam quæruni. Alters. ignem de cælo decidere & abfumere ſeruos ac addo Ho.
vt homines fapornis limosdecet, negent poffe fieri: 0 pecua lobi;excitat quoque ventum vehenientem , rozad.lib.
cum grandmealiquis pacifcatur, & tempestates mu qui filios ac filias conuivantes ruinâ oppreſſit: 1. de vera
nuſculis redimat , quamuis munera Doos vincanı . quæ diabo.ummet ibi feuille patres orthodoxido- & fall.pro
Aitori ſuspicari ipfos aiunt , effe in ipfo fanguine vin cent h. Deinde grandinem , qua Ægyptij puniri, Py; ap:1.9
guandam potentem auertenda nubis ac repellende.Sed expreſſe S.S.dicit per malos Angelos inwiſlam . 16. & s.
quornodo in tam exiguo ſanguine poreft efTe vis tanta, ertiò le offerun quatuor angeli frantes ſuper 19
vi in alium penetret , ú illam fenisanı nubes ? Quanto crræ angulos , ventorum flatus impcdituri,& lochAnd.Cç
ſar :él.in c.
expeditius erat dicere , mendacium eo fabula eſt ? A damna viuentibus illaturi maxima k : quos eſſe 13.Apoca .
Cleone iudicia reddebant in illos,quibusdelegata erat C genios alaſtores plerique Sáctorum cenſuerunt l. v. 13. D.
cura prouidende tempestatis, quod negligentia eorum Denique cur ab Apoftolo toties vocantur dæmo- Thom . &
vinea vapulaſſeni,aut fegetes procidiſſent. Etapud nos nes , principes aëris huius ? potiſſimùm propter alij in lob.
in xiliabulis cauelur. Ne avis alienos FRVC magnam in aërem poteſtatem . Hoc confirmat iExod.99.
IVS EXCANT ASSIT . Rudis adhuo antiquitas non modò lex vetus X 11.tabularum, quas co no- pſal. 77.v.
credebat,et attrah inabres canibus, et repelli:quorum mine laudant Plinius & Diuus Auguſtinus " ; 49.de quo
nihil poffe fieri,tam pală eft, vi huius rei cauſa nullius ſed & Imperatoriæ , & Pontificiæ ſanctiones n. ibi opt. D.
Confirmant & ij . quos citauit Patres omnes , Auguſti
k Apoc.7.n.
philoſophifchola intranda ſit.] quàm fortiter afferit,
quod ignorabar ? aërem verberat ,ipfe fallas com Clemens , Hieronymus , Auguſtinus , Andreas, v. 1.reco .
miniſcens cauſas quas refurer:nihil horum dictu Strabus,Diuus Thomas , & alij præterea complu- gn.D.
rus,li hæc pacto cum dæmone fieri ſciuiſler. Au res,ut Orig.libr.8.come.Celf.loan . Saliſbersenſ.l:b...c.medis file
dierunt hoc & legere ſæpius recentiores illi , qui 10. Henr. I beutonicus, quem fequitur Cantipratenſis Hier, li ..
cCalcagni negant cam Catholici c ,quàm hæretici d, quorum lob.2.cap.57.pan.29. Quartò probatur hiſtoriis & in Efai.D.
Dus Pon
zinibiul potiſſimæ rationes ſunt, ab hominc nec vná aquæ exemplis, de ventis & tempeſtate ſedaca à Ma- Aug.lib.s.
que. gurtulam gigni poſſe, quaſi verò dicamus, folùm gis tempore Xerxis , teſtis elt Herodorus 9. De contra lu
lian.cap.3.
1d Vvierus hominé ſuis ifta viribus perficere: ſed id dæmoni D Finnis & Lapponibus ſic ſcribit Olaus P ; olim Scrabus in
medicus , aſcribimus ex pactis conuentis operanti . Addunt mercalorsbus ventos venales exhibebant , tres nodos Apoc.
& Godel
mannus nos impiè dæmoni adfcribere : cùm in S. S. prui • Magica arie facratos,quorum primo foluto placidos mPlan.lib.
ianſta. næ ,gradinis ,pluuiæ & fimilium origo adſcribatur ventos ſecundo vehementiores , ieriio vehementiffimos Hor c.de
Deo.Quod non ignorabamus; vt nec illud ,pluri ins habituri. ] Olim Ariſtæus docuit incolas Cy- lib. 30.c.1.
ma paflim in S.S.cribui Deo, quæ tamen conſtat cladum certis ritibus ac hoſtris Etelias æftiuo & D.Aug.
bumanas vires non ſuperarc: vt percutere,occide empore elicere , & fic ſuaui frigore ſquallorem li.8.de ciu.
Deut.32. re,fanare .Sed nimirum ,Deushæc omnia facit ,vt & ſterillitatem ab agris arcere ? : de pluuiis cælo Dei,ca.12:
k 39. 1. cauſa efficiens principalis,indepédens,& vniuer deuocatis per Magos, plena ſunt veterum mo-16.C.de ma
Reg. 2. Galis : creaturæ verò ,vtcaufæ efficientes, particu numenra . Plouiam etiam Cianitæ Indi ridicu- lefic.c.nec
6.cum li.
mil . lares,dependentes,ac minùs principales. Vlricus lo ritu ſic procurant, vt in Epiſtolis Peçuanis no- mirú. 26.
Molitor ,in Dialogo Austriaci, paululùm deflectit (trorum , anni 1590. & 1591. narratum , his ver - 9.5 .& bul
la Innoce
ab aliorum errore , & ingeniosè comminiſcitur, bis excerplit Gaſpar Stitillius : Quando pluuia in- tij 8.cont.
diabolum quidem non poſſe aërem turbare,gran digeni, Magus quispiam magna vocis contentione e maleficos.
dinare, & c.cùm vult ; nihil tamen adfert ad pro- E acceleratione clamas,vt omnes ad montem concēdant: D
bádum ,cur id nequeat :ſed quod quando futuram quo postquam peruenerunt , ut quilibet conſueto more Olibr.z.
p lib . 3.ca.
præuidet tempeſtatem ;tunc ſagas impellere ad fa à cibis abstineat. Eft autem corum hoc ieiunium , vt 16.
ciendum ca quæ procurandæ tempeftati facere à ſale , pipere, cibis coctis contineant : quod vbi fa 9 Victo
conſueverunt ; & iis perſuadere rebus ſeu factis Etum eft , voce intenſa & clamore ſummo ſtellas inuo- rius lib.19.
illis banc vim concitandę procellæ ineſſe ,non ne cant ,aquámque precantur ,& ad terras, castellúm Cavia.lea.
30,poffe id aliquando cótingere :ſed vt plurimùm que paganum ſeſe vertunt, potionem quamdam mani. rcap.27.Paula.in
aliter fieri contendo . Nam lagæ vnanimiter con . bus tenet, quam ubinobilis alicuiusadoleſcentula ma- Arcadic.
firentur, ſe quandocumque lubet hæc pofſe per nu porrectam ebiberint : ita à ſenſibus abdmountur, Pion.Cal.
ficere : & id confirmat experientia , quoties à iudi mentiſque imposes fiunt: vt mortui videantur :ſed vbi Gus lib.56 .
cibus vel inuicæ coguntur : ſequitur cnim effe in ſe redierint,mel aguaes maizo miſcent Antonio.in
, quibus Xiphili
G permixtis
 74 DISQ VISITIONVM
permixtis nubes aspergunt.Die fequenti nobilem aliu ,Afecedam , ait:quo recedente ,ſcrobem pucliatodi,
guim , aut conspicuum e venerandum quempiam fe
nem in le &tum deponunt, ſubie &to lento igne,arque vbi, dentiùs ) aquam fundit, cámque bacillo rubidar,
ſudire cæperit,fudorem vaſe excipit Magus, anſerino
fanguini admiſcet atque ex radice expreſſa aqua rar
Yum in aëra iactau , nubes or tingat : rogai, per ſudo
rem fanguinem , & aquam , vi defideratam pluuiam ter, reſponder, huius & aliorum ſimilium pernil
largiantur. Quod fi cafu co die quo funt ſuperstitioſi lima. Zelo ipcitatus agricola , poft paucos dies,
pluat , gratias aguntftellis, magúmque muliis mune
ribus ornatum efferunt. ] Tanto nimirum Diabo
lus faciliùs ftat pacto , quandopluuia vel grando
in perniciem aliorum depoſcitur, vt vix vmquam
fallat : quàm quando in commune bonam , quod
:
hi poſcunt Indi, quos vt plurimùm ludificatur
cùm tamen non minùs corum Magi , quàm noſtri
ſortlarij vi pađi operentur.
Nemini porrò videri debet mirum de aqua :
la 1.libr.s. cum Pauſanias fcribat , a è lignis nullo admotis
igne puriſſimam fiammam Hippæpis ſolicam bar
barico carmine educi . Recentiora exempla nupe
ri ſcriptores prodiderunt. Admiratione dignum
eſt, quod de ritu noſtrarum ftrigum tradit Remi
gius , libr.i.demonolatr.cap.25.his verbis ;Hoc cerie
memini teftatum ſpontaneâ & liberâ affertione plus
minùs ducentorum bominum ,qui me duumuiro dam
nante incendio crimen forrilegjlucrunt:ftatis certisque
diebus folitos ſe conuenire gregarim ad ripam vel ſta
gni vel riuuli alicuius , maximéque fi quis effet quem
folitudo à prætereuntium oculis fepofitum haberet: at
que illic aquas, accepta à demone virga , tantifper di C cum imaginem affixi ad crucē Cbrifti,maledi&tis illam
merberare , dum vapores fumóſque abundè excitarent,
quibuſcum unà ſublimes efferrentur. Illud deinde,
, e in nubes denſas ac caligi
quod fic effet excitarum f
noſas induere : quod postquam unà cim demonibuses
effent inuoluii , agerent pelleréntque gua erar libi
tums, ac tandem multa precipitatum grandine inter
ras decuterent. ] Hîc nullam puro deceptionem
aliam intercedere,quàm quòd diuerberatione ſua
ſe putant vapores illos excitare: hoc dæmon facit;
& ſtriges effert per aërem in ipſis nubibus & ne
præfocentur præbet remedia.Si per nubesferun
cur, an negandum illas, dæmonc deſerente,ex nu
bibus in terram decidere poſſe :ſed de hoc poftea.
Remigius addit Colicas aliquando priuſquam fic D peretar, tonitrucælum terreg horrefcerent, volitarent
vndam diuerberent,in cam immittere ollam ficti euulla ventis arbores, diſoiſſage fulminibus fexa com
lem , cui aliquid arcanum dæmon incluſerit ; vel
etiam lapides , ad eam magnitudinem , quantam
volebant grandinem decidere : loterduin cande
las cantiſper in ſtagnum deuexas , ac lumine pro
nas tenere , dum ſtagnum affatim guttis illis de
Auentibus imbuiſſent ; puluerem præterea me
dicatum in aquas ſpargere. Vt plurimùm vti ad
diuerberandam aquarn virgis nigris à dæmone
datis , & his conſtantiſſimè aquam Hagellare , &
diras fimul verborum execrationes ingeminare.
Quædam etiam confeffæ , dolia tranſuerſa per nu
bes,à ſortilegis dæmone auxiliante impelli, donec
loco , quem animo deſtinarunt ſuperimpendeant:
tum dirumpi illa in ſaxa & Hammas , & veloci im-
petu obuia quæque valtare ac conterere . Multa
refert idem exempla, d.c.25.4 lib.codem ca.29.ad
dam duo , vnum lepidum , horrendusn alterum . In
dicione Treuirenli ruſticus fuit , qui cum filiolâ
ſuâ octenni , caules plantabar in horto : filiolam
fortè collaudauit , quod aptè hoc munus obirer.
illa, ſexu & ætate garrula, le noſſe alia facere, ma
gis ſtupenda iactat.pater, quid id foret ſciſcitatur,
lecede paululùm , inquit , & in quam voles horti
partem ſubicum imbrem dabo , mirariis ille ; age
MAGICARVM
in earn de pedibus ( vr cum Hebrais loquar pu
neſcio quid fubmurmurans. Et ecce tibi ſubiò
pluuiam denubibus in condictum locum . Quis
( inquam obſtupefactus pater ) re hoc docuitzma
inuitatum fe ad nuptias fimulans, vxorem cum
gnatâ, feſtinè nuptiali modo exornatas in currum
imponit , in vicinum oppidum deuchit , & iudici
tradit maleficij crimen ſupplicio expiaturas , hoc
i
mihi fide digniſimorum virorum narratio ſug
gellit:vbi norandus modus ſcrobiculam faciendi,
& quod in eam ieceris bacillo confutandi, ſic in
Btelligendum illud Propertij, de anu , quæ ſaga,
libr. 4.leg.s.
Quippe & Collinas ad foram mouerit herbas,
Stagnáque currents diluerentur aqua.
Sequens exemplum Iouinianus Pontanus me
moriæ mandauit b.Ferdinandus Neapolitanorum b li.s.bel.
Rex Marcos oppidum ,arcimõris Draconis ad Mafli- iNeapo
lirani.
corum montium exitum fua, fubieétum , Andegauen
fium fačtioni fauens,arcta obſidione premebai, ó de
feetus aquarum propè ad deditionem compulerat : cùm
quidam impiy ſacerdotes magicis arubus imbres elicere
aufi funt. Inuenti enim ex oppidanis atque obfeffis funt:
qui nocturnis tenebris deceptis castrorum vigiliis , per
asperrimas rupes furtim profectiad litus,trahentes ſe
priùs ac diro profecuti carmine , poſt in mare execra
bundi immiſerint:cælo,mari,terrisg, tempestatem im
precati. Q uo etiam tempore ſacerdotes quidam morta
lium omnium ſcelestiſſimi, dum faris facere prophanis
militum artibus ſtudent,ritum nefarium ſecuri( quo,vt
1
dictum eſt in huiuſmodi elici imbres putātur )aſino pro
adis foribus conftituto ,täquam agenti animain,cecinere
funeftum carmen , poſt diuina Euchariſtia in illius os
palalumg inietta, cõclamatum aſinum funereis canii
bus,viuü tandem ,ibidem pro templi foribus humauêre.
Hic verò vix dum perfecto ſacro , obnubeſcereaër , ac
mare agitari ventis cum cæpillet,diéföz medius offundi
tenebris ,ac nunc cælum micaret ignibus,nunc lux eri
plerentauras fragoribus : prorupit tantaenimbis plu
nia, imbreſagiam validi, vi non ciſterna modo colligen
dis aquis faris non effent ,fed arenria faxa,rupeſg, exu
Até fólibus,torrentes undequaj prolapſos diffundereni.
lia Rex ,qui fola in firi poriundi oppidiſpem collocaue
rat, fruftrà ab ea habitus, ad Sauonem velera in caſtra
redyje.]Eo lubentius iſta adſcripfi ,vt monearis mi
bi ( Lector ) ritus , qui per abulum , & prælatorum
negligentiam quaſda in regiones irrepferunt,tra
hendi Crucifixi, & ſanctorum imagines ,vt lan
eti Martini , ſancti Vrbani , ac aliorum in Germa
niâ , & Aquitaniâ ad impetranda commoda anni
tempora,contra quos in Cantabriâ librum de lu
e perſtition. Martinus de Arles edidit ; videri ini
tium accepiſſe à ſuperſtitione magicâ , & taciti
padi iure quamoptimo ſuſpectos haberi.Nam &
Vincentius Belluacenſis prodidit .Conſtantino- c libr. 23.
policanos, ſualu cuiuſda Magi.D. Virginis ima- Spec. Hi
fto.ca.147
gine in mare demersâ , Saracenorum claſſi tem
peſtatem immiſiſſe. Nónne animaduertis ( Le
ctor) ſanctorum effigies dæmoni admodum odio
las eſſe :hinc licet colligas quo noſtri iconomachi
genio agantur. His nihil obſtat Canon Concilij
Braccarenſis primi . Anathema dicens ei,qui crederet
aliquas
 LIBRI II . Q. X I I. 75

aliquas immundas creaturas( Diabolum ) á lonitrua Ai quod fuis temporibus accidille Plinius • fatetur: clib . 2.ca.
á fulgura , edotempeſtates, et ficcitales, propria aucto Denique pollunt, per mineralia quædam ,me:eo- 103 .
rotate facere, cum Priſcilliano. Vera enim ſententia rologica opera facere : quæ erli videantur prodi
Canonis eſt damnare hæreticos illos qui cenſe
bant cum primum efle principium , & virtutem
creandi has res habere diabolum , easque produ
cere poſſe ,etiam non permittente Deo, quæ om
nia ſunt hæretica & Mago Priſcilliano digna .
Ac quod à nobis nunc afferitur , id diuinæ &
humanæ fapientiæ placitis planè confentaneum
cft,& experientiâ compertiſſimum ,non de pluuia,
& grandine , & ventis tantùm : ſed de fulmine
quoque, cuius eadem ratio eſt.Andreas Cæſalpi
ous Peripateticus , in Demonă inuestigatione ca
pire undecimo , ita ſcribit : Viri reperti ſunt,qui non B
folum grandinos , fed & fulmina concitabanı, non ta
men ladere poſle fatebantur , quoſcumque vellent : fed
cos tantùm ,quos Deus dereliquiſſer .(hoc eſt ,ſic reor ,
qui per mortale peccatum Deigratiâ excidiffent.)
Eorum quidam hunc modum ſeruabat , in campe
Principem dæmonum inuacabat , orabátque, vt ali
guem ex ſuis milleret, qui deſtinatum à fe percuteret
fulmine: cui postea in bixo pullium nigrū immolabat,
o in aëreni proiiciebat : quem cum postea damon al
fumpliffet , procellam acerrimam concitabat cum fui
mine , fed rarò in hominem defignatum cecidije. ]
Nimirum plus dæmoni Deus folet in agros,quàm
in homines permitiere .
Quartò ,ve tempeſtates,lic & tenebras excirare
a in pregr.
Afiatica . poflunt.legi apud Marcum Venetom 4 , Tartaros (
adeò pollere dæmonum præftigiis : vt tenebras
cùm velint, & vbi velint,inducant:ſemélque à la
tronibus hac arre le circumuentum vix eualille.
bin hifto .
Haitonus quoqu
quoque e narrat b , prælio inclinaram
Sarmata
rum . Tartarorum aciemn , à vexillario Mago : qui præ
cantarione tenebras hoſti obſcuriflimas offudit;
reſtirutam vicifle.
Quintò, poflunt aërem & aquam certis in locis
corrúpere & tabificam lethalémque reddere iuxia
Originem d.1.8 . & probatur ratione ,quia poſſunt
iis tetrum odorem conciliare , qualis e Italiæ
Auernus , aut ludææ mare mortuum . De aquâ id
faciliùs eſt crediturde aëre probatur, quia licet aër
continuò Huat , vim tamen haber imbecillam ad
relitendum , led leui momento frigeſcit ac ca-
leſcit , fic en m idem in autummo manè frigidus,
meridie calidus , ſerò repidus , qui cam mollis ad
calorem , cur durior ad odorem tetrum ? Denique
cum Maruthas Meſopotamia Epifcopus legatione
fungererur apud Isaigerzem Perfaru Reg mở Epi
Scopo pietatis nomine faueret 'sdigerdes :Mage,timen
tes (ue religioni,quacumque Rex effet tranfiturus,illic
intolerandum fætorem excitant , calumniámque con
fingunt,comites Christianos istius eſſe artifices : fed de
prehenſ , re penitiùs cognita Magi ſupplicio affecti
ſunt. ]laNicephorus lib.14. Histor.Ecclef.cap.18.
6.Poflunt Magi impedire ignis actiuitatem, ita
vt quis innoxius per prunas ambulet,& nó com
buratur ( niſi Deus impediat, vt folec in ſummo E cto excitant,qui ilicò in terram ſe abdunt, & ger
damnatis ad ignem . ) Sic enim olim Dianæ Calta mina radicéſque omnes abſumunt , interdum iu
balis ſacerdocillæ non lædebantur ab igne ( Stra
bo libr.s. ) Sic Hirpi in Phaliſcis per ignem illæſi
ambulabant, teſtibus Strabone libr. 12. & Plinio
11.6.7.cap.2 . Sic poffunt facere ne quis aquis mer
gatur, vt quotidiè videmus fieri in Probâ aquæ
trigidæ : poffunt fluuios ad tempus fiftere ;fontes
veriis exſiccatis durare ; ſcopulos & laxa nouis
fonubus terrâ productis diluere;aquas dirimere,
& in caput repellere , vt retrofluere videantur,
$
giola , funt tamen naturali. ; vt congregare in ca
ucrnis montiú mineralia aluininofa , & nit o com
mixta ſuccendere, & fic ſubiram excitare nu
bem , quæ ad med am aëris regionem elegata , ib :
tandem in imbrem refoluarur .
QV Æ STIO XII .
Quid Magi valeant circa externafeu fortuna bona?
Orum cùm fint homines auid illimi , præci
H puæ quoque ſunt dæmonis illecebræ , nos
lingillatim agemus,& à facilioribus ad difficilio .
ra progrediemur.
A
i . Nemo dubitat greges & armenta poſle pe
rimere: quod faciune fparlo, africato , vel alicer
exhibiro veneno : interdum & moru locali quan
do dæmon beftiarum fubit corpora , cáque præfo
cat,præcipirat,vel difcerpit :nonnumquam & lau
datione lolâ , dæmone interea clanculum perni
ciem adferente , Nec aliter admittendum quod
Gellius fcripto prodidit d ; Id etiam in ijſdem libris Alibro 9
(cripiam offend:mus,quod postea quoque in libr.Pliny |tic.cap.4.
Secundi naturalis historie 7.legi:effe quadam in terra
Africa familias hominum , voce atque lingua eff fri
naliü :qui,ſi impēſius foriè laudauerint pulchras arbo
res,ſegeres latiores infantes amæniores,egregios equos,
pecudes paštu atque cultu opimas, emoriantur repentè
hæc omnia , null: alia cauſa obnoxia. ]
2.Pofl'unt melles & fructus alienos peilicere &
aliò traducere; ve narrant Seruius,in Ecclog. Virg.
Apuleius,in Apolog. & D.Auguft.lib.8.de ciuir.Dei.
nec mirum , cùm id ſolo motu locali per ficiarur à
dæmone . Non videtur alienum à ratione fufpicari,
hoc fuifle Dardani Magi inuétum , fiquidem Tur
nebus etiam célu , à Dardano vocatos, Dardana- cli.9.aduit
rios , annonæ flagellatores:eò quòd , vel crediti,vel cap.16.
inſimulati magicis artibus alienos aceruos in ſua
horrea traducere. Superioribus annis cùm Mo
gútiaci degerem , Treuiris affecta fuit vltiino lup
plicio ſaga nominisnotiſſimi: quæ in domûs ſuæ
pariete impacto epiſtomio , l.comne vaccarum
alienarum eliciebat, videlicet interea dæmon illas
mulgebat, & celerrimè lac cò tranſportabar.
D 3. Faciliùs poſſunt qualibet fruges, terræque
fructus perdere , & agris fterilitaté inducere. Magi
malo carmine dæmoné accerfunt, ille fruges mox
perdit & anni prouétum , lic intelligéda ilta .Ouid .
Carmine lafa Ceres ſterilem veneſcit in herbam:
Deficiunt laſi carmine fontis aqua:
Ilicibus glandes, canta :áque viribus vua
Decidit, & nullo poma mouente fluunt.
Solent(teſte Remigio) acceptum á dæmone mi
nurum puluerem ſpargere,vnde erucæ,bruchi , lo
cultæ , limaces,campe, & id genus peſtes agrorum
& hortorum confeſtim enatæ, omn a deuaſtant &
depopulantur ſata , olera ,fructus, iplaque inter
dum gramina , interdum murium copiam hoc fa
mentis æftrum immittunt , à quo tandem itera
tis aculeis crudeliter interfic untur , interduin lu
pos illiſo quodam in arborem gramine ex arboris ,
ve videtur, cauo educunt , co in quod voluntoui
le,gregemque adigunt, vnde non niſi gravi ſtrage
illatâ reuertatur, horum omnium iud ciarias con
felliones idem Remig.exhibet,lib.1.ca.21. 24. &
célet tú à dæmone nõ producide nouo has peſtes ,
fed vndique celeriter ab eo collecta in vnú locuin
G 2 congrc
 TIONVM MAGICARV
M
76 DISQVISI

congregari, quod quin facere poſſit nihil eſt am- , Alfamam lædere: inftrumentamaleficij certis locis
bigendum . Lupos illos: quia gregi & ouili certo
ac definito , & cui iulli, & quantum vult iubens,
noçent & inſidiantur , veriſimile videtur , dæmo
nes eſſe , qui ſpecie lupina calem pauperiem fa
ciune. Locuſtas , & reliqua inſecta, & mures : quia
ex putredine naſci poffunt: nihil vetat : quin,
actiua palliuis applicando ,dæmonein producere
ex materiâ diſpoſitâ poſſe cenſeamus, tempore
tamen ad id requiſito : quod breuiflimum etiam
ipli ſufficiar.
Recentia exempla quotidiana ſunt, & ab aliis
a Vairo li .
13.deFalci: congeſta plurima a. Et legi in Hiſpaniâ litteras
. Inquiſitorum qui tum Pompeiopoli verſabantur,
no.capit.i
Binsfeldio & id ſe conſtanter comperiſe teftabantur : &
& aliis.
conuincirau & oritas ſummorum Pótificum ,quo- B Sigilber, & Vincen . Belluacens f.& alius dumon
rum hac de re bullæ exſtant:Innocentij octaui ad
Inquiſitores Aleinaniæ ,lulij Secundi ad inquiſi
corcm Cremonéſem , & Hadriani Sexti ad Inqui
fitores Lombardiæ.Vide Spineum q.de ftrigib.ca.is. planè , vt arbitror fuiſſe Ægyptiorum de quibus
4. Poſſunt igne domos abſumere , vrcontigit
integro oppido Scilrochio , quod in Sucuià anno
6. Lycoſt. 1533. fuit à quadam fagâ concrematum b,
lib.de pro
5. Poſſunt alienæ famr nocere, multis modis ,
dig .
primò dæmoniacis pręſtigiis & ludificatione ſen
B
fuum : vt Cenomanenlis ille Triſcalinus: qui infi
mulauit parochum geſtati ſub brachio chartarum
luforiarum pro breuiario manipuli : quod & ipfi
parocho perſuaſit:fecítque,vt rubore luffuſus, vo
lumen abiiceret: talis etiam illedæmon Mogunti- c plurimùm decſt, læpè panis , fortè an vt diuinis nibus fa
nus, diffamator mirificus, de quo Lycoſthenes, in
prodig. anni,858 . & demon alius ſanctum quendam
monachum in Lufitaniæ Santareno exhibens , de
quo infr.lib.6.0.2.9.3.fe &t.3.Poſſentetiá ,quod tenet oblatio falibaturi,nunc etiam baptiſmo ſal milce i Leuit. 2 .
Cumanus, in lucerna inguiſitor.nu.13.in fine,aſſum
prâ hominum innoxiorum figura in conuentibus
luis comparere : 6 Deus id non impediret : quem
id hactenus permiſiſſe mihi & illectum & inau
dicum adhuc, in crimine Magiæ : in quo pactú cum
dæmone intercedit : & ratione huius pacti & con
(pirationis fæderatæ , potcſt & ſoler exhibere ſa
gas etiam abſentes,ve rectè Petrus Loyher.lib.2.de
spectr.capite quinto contra Alciatum diſſeruit.Qui
nimò lagæ omnesfatentur,eos qui criminis huius
D
ſeu pacti ſunt expertes , & alieni, repræſentare in
conuentibus ſe non poſſe, quod multis d'ocer,eru
ditione egregia , nec minori fide quàm dignitate,
reponendo : vbi ea innocentes iſti, quos volunt
diffamare ,putentur abſcondiſſe : vt fic illi pro ma
leficis habeantur.Inuenio id fecifle Mammon dr
monem , obſeſſorem B.Euſtochię virginis Pataui
næ : quàm Deus maioris gratiæ & gloriæ causâ
toto vitæ tempore,quòd illa patientiſſimè & fan
Ctillinè tranlegit , energumena.n elle permifit ; &
cuius defuncte corpufculo infcriprum indcbili
charactere , inuentum ,nomen I es v fuit. Lege
Bernardin . Scardeonium ,lib.z.antiquita. Patauina
ciuita.claf. 6.fol.121. Item poflunt famam lædere
peccata occulta revelando, vt ſolent energumeni;
vel falsò inſimulando , vc tempore Ludouici 2 .
Imper. fecit quidam in Germania, quod parrant
sigisber.
infimulans de codem crimine Dorothcum , vt Vincent.jp
narrat Metaphraft.apud Surium , Ianua. s . fpecu.hift.
6. Poffunt exhibere conuiuia , vel phantaſtica lib.15.cap.
37 .
apud Origenem Cellus, & Brachmanumn , apud
Philoſtratum : & Paſetis ,apud Suidam : & exhibe.
bat ſuperioribus annis Scotus Parmenſis ,ex cuius
cpulis ſaturi,vt fibi viſi, conuiuæ, mox fame vera
cruciabantur: vel ex veris cibis : quos cùm dæmon
præbet ſagis , vt plurimùm morticina ſunt , mali 10
guſtus & odoris iceri 8 , nimirum diuina fapientia, g Remigi '
1.1.c. 16.exe
rarò permittit vt ſuaues cibos apponat : ne gumniis iudic iariis
hæc fit ad ineſcandum efficax illecebra , lal vt confeflio
18
myfteriis orgia inſtituat contraria ? nam in veteri garum.
teitamento panes propofirionis quotidie coram
Domino ponebantur h : & omnis victima atque h Leui.24.
DLL
tur , & in Euchariftiâ palcimur viuificâ Chriſti
Domini carne panis fpeciebus fiue accidentibus
Ido
velatâ,an hxc odij cauſa in ſalem & panem : Non
dubito ,fi Deus ſinar, & iple velit : poſle & falem ,
lide
& panem , & benè ac opiparè conditos cibos ap
ponere , rarò id facit : non rarò iuber inuitatos
bez
ſymbolum conferre , & quemque quo veſci volet
fors
ſecum adferte : quod lagæ nonnumquam confel
20 : 1
fæ iudicibus k . k loan , de
7. Quando Deus finit,poffunt captiuos carce- Vaulx Sta- time
ribus & vinculis eripere,moru locali tantùm ad puleti, 20- gram
00 1997
hoc opus eſt, & perfractione: quod cùm homines
valeant : cur non & dæmon ? Narratio exſtat de с

c de cõfel. Treuirentis Suffraganeus, Petr. Binsfeldius c , ſa Lupoldo Duce Auſtrięapud Trithemium ' digna LinChron. at
malefic, in tíſque manifeſtum eſt pertinere ad diuina proui Hisſaug. Enac
memoracu i Anno Domini 1533. Fridericus dux
fine. ira
dentiam , vt in innocentes nihil tale perfidia pol Auſtria : qui contra Lugdouicum Bauarum Impe
lit : fi verò ad tempus breue aliquando con Gimile rator delectus erat , inier Oetingam Moludorfum a lag
fupa
quid Deus permiferit : mox ſanè dæmonis tech magino prelio viltus, et Ludouico traditus , quiin ar
nas , vt arancorum telas deficit , & innocentiam fcem minitam eum afferuandum mifit. Magus inie Einer
Meno
(artam tcctámque tuetur, quod legimus de Bcato rim quidam Lupoldo fratri eius in Austriapromifit,
cultus
din legen. Siluano Epiſcopo Nazarenod : & de B.Kuncqundi Se ſua arte Fridericum incolumem eduéturum unius
da D.Hic ( apud Krantzium ) 6c diffamatâ per dæmonem de hore spacio , ſi digna ſibi merces numeraretur. Dux quida
rony. fs fi- Itupro :de multitudine illâ dæmonum , qui noctur Galici
liberaliter promifii.Ergo demon ad Fridericum able
ancho
gédæ con- num conuiuium celebrabant , & fe holpitij vici gatus auolat in Bauariam , formáque peregrini as
tem 24
ftaret. nos atque vicinas fallis lacuis mentiebantur :ſed Efumpta, cuftodiam ingreditur,inquiens:fi ex caprini
e in vita S. fraudem Diuus Germanus patefecit e . Faciliùs tate liberari vis , bunc eguum afcende , e te in Au :bider
Germani . Deus permittat eos repræſentare imaginesmago ftriam ad fratrem tuum Lupoldum incolumem per um
renſes
rum , & corum qui aliquando hoc crimine fuerunt ducam . Cui dux , Quis es tu ? ad quem ille : Noli in
irretiti.Non tamen negandum ,abſolutè poſſe dæ terrogare, quis fim ? quia nihil ad rem :fed afcende buna
monem innocentum exhibere forinas , fi Deus fi mous
equum , qué tibi exhibeo. Hiccum ducem , alioquin,au e
nat, qui cùm id Goit : fi tamen finit : vel fraudem dacißimum , horror inuafiffet, ligno ſe ſancte crucis 3 Ince
redl
mox aperit, vt dixi : vel propter alia peccata in co muniuiſſet : fpiritus că nigro equo disparus , só vacuus i
rum remillionem :vel ad maius meritú & gloriam ad mitientē reuerfus eft:à quo increpains ,quod non ad m mlus
ſufferentiæ , id permittit. Vide, Bart. Spineum g.de duxiſſet captiuü ,ordinē rei gesta narrau... ]De Apol
. : 05
ftrigibus cap.14.0 apolog.3.CAP.3. Denique pollunt lonio fcribit Philoſtratus eu le cippo eripuiffe : & Aprofe
Veſtales ma non
 LIBRI IIII.. Q. XII. 77
Veſtales Romanorum luiscreditæ precationibus A catis profligatorum exigenubus.Sane perantique
Plinius mancipia fugitiua, nondum vrbe egrefla liftere ? hæc Magices bellica præftigiamenta. Nam leg
lib.28.c 2. 8. Mihi dubium non eſt poſſe magicen per dæ tur apud Diogenianum adagiographum Epheiiis
D mones ( Dei permiſſu . quiDeus Sabuoth elt , & cui no;ulas quaſdam & voces magicas fuille , quibus
placet victoriam largitur ) præftigiis, & induſtriâ vtentes in omni certamine victoria potirentur ,
variâ ;qua ( ve & robore ) pluscunctis mortalibus Et Suidas teſtatur, M lelium quendam cum Ephe
pollent ; & vrbes obfidione liberare( vr exemplo Gio in Olympiis palæſtra depugnalle, nihi:que ii
Marcofano fupra quæft.11.probauimus ) & expa conflictu potuille: quòd E ; helius in talo ,atrios
gnandas præbere, & in præliis victoriæ cauſain illos characteres haberet : quod fimulac animad
effe ,non deſunt exempla,nec ratio repugnat:cùm uerſum à iudicibus , ademptas litteras , & Ephe.
hominibus non rarò laus victoriæ meritò adiudi fium , qui iam trig na defatigarat , luccubuille.
cerur.Ollerus magica arte apud Suecos,armis cla Polyænus etiam auctor eſt f Chryſammen venef 1.8.Stra
rus euafit, adeò vtdiuinitarisopinionem fit ade ficam arte lua,Cnopo victoriam de Erythra is peag.
6 Saxo.lib .
3.Pan . ptus, auctore Saxone Grammatico ; qui de Od periſle: non tamen carmine , ſed venenatis cauri
c lib . s . done Danico piratâ fic ſcribit ~; abfque carina al - B carnibus furorem hoſtibus iimiſlle. Sed Fran
fum pererranshostilia ſape navigia concitatis carmine corum exercitum Rege Sigeberto ab Hunnis
procellis euertit, negociatoribus infestus, clemens agre profligatum , carmine obiectis ſpectris memorat :
Pibus. Iniro cum Normannis cõflictu,ita vi carminum Gregor.Turonenl.lib.4 . bili.cap.28. Vt pluriinům E
hostilem hebetauit aspectum , ut diftri& tos Danorum Deus non permittit victoriam in dæmonis poie.
enfis eminus radios iacere putarent cominus verò ne ſtate : ſapè hîc etiam fuos mauult decipere yere
ferrum quidem vagina exiračtum viſu excipere pote rator . Sanè Magnentius fic vana fpe plenus , vin
rant :vieta quippe fulgoreacies prestigioſa coruſcario cendum fe prabuit Conſtantino Imperatori. Sic
nis impatiens trat Similia de Biarmeſbus Olaus, Ericus Ile Rex Sueciæ , lummus huius cultor va
1 Olavs li. & de Haquino Noruego memorat Saxo d : de nisatis , poft rot victorias manus Oſtanis euadere
1
3.6.19.Sa Bulgaris ita vincentibus Anaftafium Culpinia nequiuit 8. In cadem Suecoruin hiftoriâ legimus g 101.Ma
> e in Anae nuse : de Tartarorum contra Polonos memora Hadingun , ib O ! hino dæmone iuflum cum Cu- hift.Go
gnus l.19.
tr.
itafio 1.8. bili yictoria Cromerus , his verbis : Poloni Tur . reribus confligere prælio , profligacum ; potione
hiltor.Pol. taros annos CHRIST I 1240.ad Legnican coin quidem ab eo roboratum ,fed vincere non poruil
miffo pralio grauiter vrgebant, fugienubus insta ſe, donec à lene quodam exercitûs inſtruendi in.
bant.Erat in extremo Tartarorum agmine,inter alia cduftriam aliequere : ur : fallacimolque dæmones
figna,vexillum infigne,cuius pictura X.literæ figuram eum plurimis ac variis bellorü cafibus expofu.fie,
pra fe forebat:in cuspide vero figura erat tetra nigra nunc victorem efferendo, nunc victum omni ope
que capitis humanı barbars.Id vexillum cum fignifer deſtituendo : fic tandem feiplum ſuſpendio publi
Hoá.Ma
vehementius gnateret, fumum atque nebulam denſiflo cè pecati curatie victum mæroris magnitudine b. h
Deinde inter cæteras caulas cladis magnæ , quam gouslib.2.
mam & fædiſſimam exhalabat . Ea nebula non mo
dò aspectum barbarorum Polonis adimebat , verum Flandu à Francis cæfi,anno.1302.acceperunt,me
etiam odore teterrimo eos enecabat . Incantationibus morat Meierus lib.10.Chronic.quòd Flandrorú mi
id quibufdam Tartari effecerant : quibus iuxta ario litiæ Imperator Guido luliacus , ſortilegosac ne
lationibus,diuinationbúſque cateris,cum aliàs, rum in cromanticos fibi adh buis , & cacodamonas adiu.
bello plurimum viuntur , ex humanis etiam extis de rauit , & conſuluit. Eandem cauſam Ferdinandi
fururis cuentibus coniectare ſolici. Barbari, vbi Polo. Lufitani , Flandrix comitis per vxoi em , cladi &
nos trepidare fenferunt, cohortati fefe inuicem , impreſ captiuitati adſcribūr,matris eius fortilegium ,Ga
fionem in eos faciunt , perturbariſque ordinibus ma guinus& alij Hiſtorici Frác:: fed id reticent Flan
gnam cedem ediderunt . Tantus co prelio interfecto. dri.Sed idem Meierus anno.1304.de Guidonc illo
rum Christianorum numerus fuis , ve ſingula auricu- D refert iſta; famaeft deceprum fuiffe à quodam Necro
la à Tartaris preciſa , nouem ingentes faccos exple mantico : abs quo ariem d :dicillet, qua ille pullocebarur
rents. Scribit Dubrauius, lib.z.Hiftor. Boëm.in pu fore eum , quandocumque vellet , in quamlıbetmagno
gna qua victor Siderius , onines Lucenſes vi nec periculo,inuifibilem . At ea incanta : io nihil ei hic pro
vltrà progredi , nec retrò pedem referre poſſent furt ad vira ſainiem ]ad vera & æternæ morris ſup
à ſaga luo quemque loco , nc profugeret , miro plicium apprimè vtilis fuit. Pergamenles etiam
ſtupore iniecto affixum.Chinenſes Ncomam vir olim conati ſe magicis artibus oblid one liberare,
ginem pro lancta colunr.de hac ſcribit Gózaluus
irrito conatu operam lulerunt , vi narrat Paulus
Mendoza , libr . 2.Hiftor .Chinens.cap.2.cam hunc Diaconus lib. 20.rerum Romanarū . Tempore Leo
cultum magicis artibus adeptam fuiſſe.Nam cùm nis llauri Maſalmas Princeps Sarracenorum Per
quidam dux belli , Compo nomine , regis iuflu gamum nullo negocio occupauit: quamuis ciues
claſlem in quamdam inſulam ductaret,is nulla vi freti mago quodam horrendum Diabolo facrifi
anchoras foluere potuit ad abnauigandum . Tan cium immolaſſent,ſe & â pręgnante fæminâ, & fæ
dem aduertit nauis cheniſco inopinam Noëmam tu viuo extracto & in cacabo elixato : & cunctis
allidere. Accedit venerabundus & opem conf . Ebellatoribus manûs dexteræmanicam tam impio
1 úmque implorat.Illa refert,nili ſedu& rice Chi ſacrificio funeftátibus :auctor Theophanes. Aliud
nenſes victoria non potituros. Vnà ergo profici quoque memini ludibrij hac in re exemplumno
ſcitur, & hoftes magicis præftigiis fidentes maio bile. Vratiſaus Lucenſis Dux ( verba ſunt Æneæ
ribus præſtringit.Illi olco in mare fuſo ,quafi claf Siluij :) Vratiſlauia condutor , bellum contra Gremo- i in hiſtor.
lis incendio ablumeretur , omnia fi &titiis flammis ziſlaum Boëmia Ducem ,nepotem ſuum , ſuſceperat:ib Bučm .
inuoluebant. Noëma exſtinguebat , & fimilia co mulierem fuiffe, radunt,quaprinigno belum perirsro,
tum ludibria diſpellebat arte efficaciore : adeò vt Vratiſlaum in pugna cafurum , maioremg populi par.
cùm omnia incaflum , conari ſe viderent , victos tein cum eo intersturam pradixie: pofe tamen evadere
ſe profeſſi,Compo dediderint,addit Mendoza & iurenē, fi fibipareret. Adoleſcentiimperata facturum
alia nonnulla. Permittit iſtâ quádoque Deus pec respondenti,iuffit :vi primă,quiobuius fieret,orrideret,
G 3 alque
 DISQVISITIONVM . MAGICARVM

asque viraſque aures abſcillas in perâ reconderet : mox , A. num Ciſterciélem & Calfridum incautè diſperſa.
gladio inter priores equs pedes cruce in terra facta , & De veroque loanne ,& Benedicto , & Gregorio,
deoſculatâ, fugam maturaret . Pugna in campo , cus quæ iparta feruntur : in ſciſmaticorum Imperato
Thufco nomen eſt ,commiſſa ,cafo Vratiſlao : adolefcens, rum eius temporis gratiam ,fuiſſe diſſeminata, ni
qui nouerca paruerat , domum incolumis effugit : fed hil dubitandum . Benno quidem ille Cardinalis,
vxorem ,quàm valdè amabat,intercmptam reperit,ca hoftis dum vixit fuie iuratus Gregorij, & librum
reniem auribus,pečtufa, confolſam ,fic quas hoštı ampu ſuum referfiț tot impudentiſſimis mendaciis : vt
tawerat aures-coniugis fuæ fuiffe , ftupens tristiſque co vel voluiffe videatur animi caufa Pontificis pelli
gnouir. ) digna merces conſultæ de victoria lagæ, ini ideam exprimere , licur in Cyro Xenophon op
fortaſſis & vxor venefica fuit, & le prælio immi timiRegis:vel fanè ; liber ab hæretico quopjam .
ſcuit, quod ſolitæ mulieres Boëmæ:vel genus hîc patrum memoria , nomine Bennonis , fuerit cons
maleficij, per imaginem lethalem in prælio exhi ſcriptus: lanè ipli ſoriptores qui Gregorij tempo
bitam , dæmone, interea domi miſeram iiſdem re vixerunt, apertè illi contradicunt, vt Onofríus
vulneribus mul&tante ,qua de re libr.quarto diſſe & Bellarminus.d docuêre . Nec crediderim ,Deum dOnofrius
rendum . Sed & Fridericus ille Stuphius , qui le vinquam perimiturum , vt ſedes A poſtolica ina- quing; li.
Fridericum II.mentiebatur, cùm ex magica pecu- | B gico inſeflore containinarentur. Secundò igitur dú cditis,
nia bellum pararer ; à Rudolfo Habfpurgenſi op alia quædam exenipla proferuntur: vt Theophli, & ad Pla
preffus, caprus & crematus legitur, in Boiorum qui Vicedomini dignitatcm dæmonis auxilio re- ciná addi.
Rob . Bell.
histor, libro feptimo. Quare non minùs ſapienter, cuperauit * ; & fimilia.Nec mirandum poſle magi in tom . 1 .
quàm religiosè factum ab Innocentio Pontifice; cas artes, quod fæpè poreſt ambicus, fymonia , & libro 4.de
qui vocatos ab Ethnicis è Thufcia magos , & fimiles corruptelæ :id enim cum ſuccedir,quando Rom.Pon.
promittentes ſe Romam Alarici obfidione libe Deus permittit : qui cùm permiţtit , vel maturam cap . 13:
e Sigiber.
[ celeratorum vltionem ,vel diuini cultus augmen . in Chron.
a Sozome. raturos;vrbe curauit expellia iudicans capi vrbem
Libr.9.cap. præſtare, quàm magicis artibuseripi : licur ſe La tum ,vel aliud bonum inde folet elicere . Iple qui
mus lib .s. rinam oppidum eripuiſſe gloriabantur.Non difli dem Diabolus vt plurimùm magos decipic, inani
milis prudentia , ſed iuftitiæ diſtrictior vltio fuit dignitatis , Principatúlue ſpe , & pro fceptro pa
in Allobrogum Comite. Comitatus iſte ducem lum ,pro corona rogum vrendis largitur. De Siu
Andegauenfem ſimul caſtrum Qui;quod Neapoli phio illo ,narrant Annales Boiorum : de Barone de
munitiſſimum , vndique mari allucbatur ; à Doce Rais Britanno ,Monſtreletus, lib.2.Hiftor.cap.248.
accerfitus conlilij gratia , num oblatio cuiuſdam de duce Aurel anenfi fuse Meierus libr . 13. Pror
с
acceptanda ,necne : Magus iſte erat, & gloriabarur fus verò ridiculum eſt, quod au & tor ille nugiuen
fe hanc iplain arcem artibus fuis Carolo Pacifico dulus heniyan narrat ludæum quendam Ma
( qui in eam tum ſe receperat ) in manus dediſſe, gum arte lua effeciſſe: vt vltimus Rex Italus Nea
paratum eâdem techna Andegauenfibus arcem polirano regno deiectus fuerit , & nullus Italicæ
tradere.præſtigiis ſe ex nube denſata pontem ex nationis in æternum illic queat imperare: nec effe
ſtructurum , & à continente in murorum arcis remedium :niſi Magus ille ab alio potentiore euo.
ſummitatem perdudurum : fic meru propugna catus,cogatur factum recantare .Sic mendacijſ.ille
tores ad deditionem priùs à ſe compulſos fuiſſe, Scribit aphorificos. ) quo nihil dici poteft inanius,
cauerent tantùm milites ,qui ponte tranſituri: ne aut ftultius.Nec poftum à me niſi ve vanicas Ma
vel manu , vel brach is, vel tibiis , aut armis crucis gorum cunctis appareat .
vllum lignum conformarent: tum enim pontem G
10. Quod dedignitatibus, idem iudicium est
illum , cum tranfeuntiam interitu , fumi inſtar de veris diuitiis & chelauris : poſſe dæmonein ,ſi
dillipádum Comes iis intellectis,Ducem orauit, velit & Deus permittat : non folere ,niſi rariſli.
vti Magus ad ipſuin mitteretur , de re tota eum inè varias ob caufas. Nam quod Pſellus ſcribit f, fc.de col
D
certiorem facturus, Venit miſer , & eadem Co nihil eorum que diabolus promittir ex le prestare lationibus
miti narrat ſpondétque. Contra Comes , ," m illuin poße ,fed viſu' tantum inania fuis cultoribus auri &
. vir.
quam fe commiffurum , vt tam ftrenuis militibus vete prabere. Id fi de eo quod facere ſolet loquatur,ve
raniſque belli ducibus exprobetur,Carolum Pacificum rum : fi deeo quod poteſt, falſum . Quod etiam à
ab iis ,fine vetitis artibus , infamiaque tanta, debellari viro Cl . & tradirum'; non poſſe dæmonem ,Deo g Iudic..
non poruiffe. fibi fpem in Deo, virtuie collocaiam . permittente ( hoc enim fupponitur )vllam veram Dam.have
derio in
6 Froilar- Simulmagum carnifici traditum capite feriri iuffib.] ac gennanam pecuniæ materiam producere , nec Mora.pro
dus libr.9 . Accidêre hæc anno 1383 . veram forniam dare : hoc diſtinctione fulciendum pruario. c.
cap.7.
F Nonum lit de dignitatibus & honoribus , ad eft , cùm enim forma pecuniæ fit infcriptio nu- de pecu
quos promoueri quem arte Magica, multa ſunt miſmatis, quæ eſt merè artificialis : nihil dubitan- niæ vitu
quæ ſuadeant. Primò proferuntur Pontifices Ro. dum , quin aurea & argentca numiſmata , qualia perio.
mani, quosad Apo'tolici culminis apicem ſic al. volet , diabolus cudere poſſit. Materiam quoque
c Viacent . cendiſſe tradunt varij hiſtorici“, nempe Marti numiſmatis , ſcilicet corpus mixtum metallicum ,
Benno,Si- num II . Benedictum IX . Ioan.XXI . & XXII . poteſt producere , applicando a &tiua pafſiuis per
mo.netta, Silueftrum 11. & Gregorium VII . Sed reſpon- E modum naturalis & artificiofæ productionis , fic
Platina, &
Naucler deo de Martino 1 1. dici malis artibus ad Ponrifi enim poreſt producere inſecta viuentia , quæ me
catum perueniſſe,ſed à Pontificum oloribus : nec tallis omnibus ſunt perfectiora.Neque tamen hæc
neceſsè malas artes demagicis accipi mala eſt ars , productio eſt vocanda creatio. Per veram nam
ambitus:mala ,calumniæ :mala limonia & huiul que creationem ncquit Diabolus nummi mare
modi.Silueft. II.ſummus fuit geometra , & de arte riam gignere , quia vera creatio eft pecuniæ ex
illa librum ſcripfit : qui m . ſcilicet habetur in bi nihilo productio , quæ eſt opus omnipotentiæ
bliotheca Farmeliana : philoſophiæ quoque peri ſoli Deo propriæ . Vnde communiter Theologi,
Juilinus ſæculo tam inerudito , ve philoſophiac contra Platonicos , Simoniacos , & Auicennam ,
geometræ pro magis haberentur : à vulgi igitur docent non potuiſſe Deum per angelos mundum
errore multiplex de illo fabula fuit , per Marti creare , vt per cauſas efficiences inſtrumentales ,

quæ
 LIBRI II I.
quæ effectum immediatè, attingant ad morem | A flammis tradita , fiſcellam dederar plenam ſcuta
caufarum phyſicarum : nam quod per cauſas effi tis , vt apparebat : illa repoſuit in arcam : verùm
cientes inſtrumentales inter caufarum moralium cùm vti voluic , loco numiſmatum fimum reperit
pertingentes ad effectum ( ficut in vltimo iudi equinum. Alia huiuſmodi narrantur.complulia,
cio , ad angelicæ tubæ ſonum mortui ſuſcitabun
tur ) id perangelosDeus poffit ,mihi quidem lon
gè probabilùs apparer. Quare poffet Deus ab
Loluta potentia permittere , vt, diabolo quidpiam
agente vel dicéte,per creationem aurum de nouo
gigneretur: ſed re vera cunc Dei permiſſio ac vo
luntas forec'cauſa efficiens principalis , ad effe
& um per modum cauſæ naturalis immediatè per
ringens ; diabolus verò tantùm forermoralecrea
tionis huius inſtrumentum . Nec arbitror , firem
[ pectes, hæc negari poſſe; ſi loquendi modum
obiicias , nolo nozogezeip. Idem probatur, quia
dæmon nouit omnes thefauros abſconditos, &
in mari fubmerſas diuitias, auri atque argenti fo.
dinas , vnionum & gemmarum latıbula : & inde
poffet, nemine valente aut audente reſiſtere ,qua
vellet , lumero : longè quoque! vafriùs., & occul
tiùs poteft ex cuiuſuis fcrinio vel lacciperio num
mos ſubducere,quàm quiſquam mortalium:qua
re cum furunculi & crumenælegi id fæpe faciant,
proculdubiò poteric & ipſe. Quod confirmant
exempla variorum , quibus diciturpecunias dæ
mon ſuppeditafſc. Damhauderius quidem ,de pe
cuniæ vituperio differens, quatuor exempla com
memorar, quæ legi illic porerunt.Stuphius( quem
dixi ) magicis pecuniis exercitum ſtipendiauit.
Nihilominùs addo, poſſe quidem Diabolum ſuos
dicare ai Deus permitceret , & ille vellet : irem fi
Deus iuberet , & ipfe nollet. ( inuitus enim Deo
cogeretur obedire ) . ſed nec , niſi rarò id dæmon
vult , nec Deus vmquam iaber , permittit verò
non niſi rariffimè. Ipſum nolle patet : quia vide
mus eum ſuos plerumque ludificari,& licet pau
cis aliquando paucas & veras larg : uur pecunias,
vt Treuiris fecerat Doctori Vlaet :tamen vt plu
rimùm decipit inani ſpe ac ſpecie, quod mulcis
exemplis confirmat.Remigius teſtis oculatus,lıbr.
primodemonolatr.capit.4.hisverbis ; Sennel armen
taria Duza 1. Kal.O &tobr.1586. accepta à demone,
vt ſibi videbatur , pecuria , gestiens domum propere
rediit, cam vt numeraret : fed excufto facco ,nihil ni-
ſi testas e carbones reperit. Catharina Merenfis
Duza prid.non. Nouembr.1686. fuccerdam : Claudia
Morelia Serra . 3.Non . Decembr. 1586. Benedictus
Drigens Haracurie 18.Kal.I an.Dominica Petronina
Pangai.13.Kal.Nouembr.1586.ac plerique aly , arbo
rum folia. loanna.à Banno Manerij.3. Non.lul.rs8s.
cùm nummam aureum charia inuoluium in viare
periſſet , dii damon cuéntum pradixerat , atque eum
maruo cupide ostentaret : aduertit tandem , non fine
pudore, pro auro naêtam ſe calculum ferrugineum ,
qui etiam contactu primo facile in frustra diffiliret. E re contra humanas etiam leges e,perſuaſerit: tum c !: prima
Una Catherina Ruffa Vallea ad Mofellam . s. Kal.
Anguſt. 1887.agnoſcit nummos ſe tres ſemel ab eo for
ne fraude accepiſſe. ] Hæc ille omnia ex a & tis iudi
cialiis fe iudice exceptis, cuius exempla libens
vſurpo , quia fide publicâ notariorum , qui iudi
ciis interfuêre ſunt conteſtata . Sic fert fama Fau
ftum , & Agrippam Magos; cùm iter facerent,
ſoliios nummos ad oculum ſinceros in diuerſo
riis numerare; quos qui receperant , poſt paucu
los dies cornuum fruſtra vel lcruta viliflima re
pericbant. Sic cuidam infauftæ , licet nobili , ma
tronæ Moſellanæ ; quæ ob crimen ſortiarium ,
1 paucis ab hinc annis , apud aquas Confluentes
I. Q. XII . 79
gaudet enim decipere,& ad iracundiain homines
irritare.Laurent,Ananiasa , cur nolit, cautam red- a libr.z.de
dit aliá;malos genios eſſe deditos auaritiæ & the nat. dz
ſauros ac pecunias huiuſmodi afferuare Antichri- mon.
ſto , filio perditionis , vt ci ad ſumptum fuffi,
ciant ; idque dæmonem ariolo cuidam refpondif
ſe, quamuis autem dæmoni , yt mendaci, minimè
credendum ; res tamen à vero parum abhorret,
Certior tamen caula, Deú id nec iubere vmquam
( quia non cooperatur ad malum ) nec nili rarò
permittere , cur alioqui videamus hoc hominum
B genere, quibustant{plendidè diuitias,dignitates,
gratiam principum pollicetur dæmon : nihil elle
vilius, egenius, abicctius, odio lus? fi antè diuites
erant, depauperantur: fi pauperes , numquam di
tantur,Lucianus brefert Apollonium arte ſua the- b in Alex .
ſauros folitum quærere : fed nec Lucianus , nec
Philoſtratus teſtantur,vmquam eum conſecutum
quidquam , vnde caput vnctius referrer. Pertinet
hoc etiam ad diuinam prouidentiam , & probam
inundi atque Eccleſiæ militantis gubernationem:
quæ in nimis euidens,eam ob caulam , diſcrimen
deduceretur , quod allicerentur in exitium veris
opulenriis , cùm innumerari fallis alliciançur ? li
diabolus poffet arbitratu ſuo , quos vellet ditare:
quæ eſt mortalium ferè cunctorum auri ſacra fa
mes : valdè ineruendum foret , ne ad dæmonola
triá homines ferè omnes adigeret,maxiniè eos qui
à rectâ fide deuiarunt. Impiis etiam hac ratione
diabolus pecuniam , belli neruum , ſuppeditaret:
quare facilè pios opprimerent,niß Deus miraculo
nouo ſubueniret. Meritò itaquc dirandi homines
poteſtatem atque arbitrium Dcus libi referuauit .
Omnia dat Dominus, nec habet inde minus .
Dei eft terra do plenitudo eius, ipfe aperit manum
fuam , & implet omne animal benedictione , ipfedat
cuique , & non improperat , in ſinistra cius diunie
gloria. Ipſe malos ditat, ve eius bonitatem agno .
ſcant, & conuertantur : vel faltem , vt aliqua co
rum bona opera compenſet:quod de Cyro & Na
D buchodonoſor conſtat, ditat & bonos , vt recte
ytantur, & in opera miſericordiæ expendant. Dia
bolus de fuo, quod det non habet : & reuerà ma
leficos Vatiniano proſequitur odio , tantúmque
blanditur ve decipiat , & ve ad æterna perducat.
ſupplicia : quod vt citiùs obtineat , non rarò ipſe
met prodit contubernales, & iudici quaſi in ina
num tradit.gaudetenim hominum, ( quos odit,vt
imaginem Dei ) iniſeriis , calamitate , & intericu.
Hinc fit ve videamus eum homines lactare vana
inueniendorum thefaurorum (pe: & cùm quære
cos velmetu exanimet , vel crudeliter præfocer. dl.C.de8.thef.
Andr. Theuerus d narrat ab oculato tefte acce
mogr. c.i.
prum ,de Græculo quodam Macriano , cum dum
in Paro inſula theſaurum quæreret , à terra abſor / H
ptum.Similia quædam in Anaftafio refere Cedre
nus , & alij plures alia , vnum adſcribam admira
tione non indignum :Circa annum Christi.is 20.Ba
filea quidam fartor ingenio fimplex ,voce balbus,incer
tum qua arte cryptā illam ,qua Augusta Rauracorum
patet ingreffus,et vlterius quàm olli ali umquam po
enerant progreſſus,mirandaquadam fpečtra referebat,
Cerco confecrato accenfo in cryptam defcendens, prima
per ferrcam portam ſe tranfiuiffe aiebat : inde ex una
G 4 concams
 80 DISQ VISITIONVM
concameratione in aliam ,atque etiam in hortos pul- | Agenium : ſed quam plures vids huic operi incumbenies,
cherrime virentes . Inmedio aulam magnificè orna qui mirabolsier conati funt,velle experiri :qui poft mul
tam ſpetari , & virginem formofiffimana puberenus, tos labores
aureo diademale caput cinétam , crinibus foluris , in
ferrè in borridum ſerpentem definentem , à qua ma
nu ad ſcrinium ferreum dedu £tus fuerit, fcrinio duos
moloſſos nigros incubare, fe terribili latratu acceder
les arcere. At virginem minabunde fimilem cos com
pefcere. Tum clauium fafce, quem collo alligatum ge
Tavet,ſoluto ,arcam recludere , & omnis generis numi
ſmata ,aurea, argentea, area depromere. Quorum non
pauca liberalitate virginis ex ipſa crypta fe retuliffe
ostendebát. Addebat virginem narrare folitam diris
imprecationibus , fefe , cum regio eſſet orta ftemmate,
sam olim denotam , in tale monstrum mutatam fuiffe;
neque altam falutis recuperanda rationem fupereffe:
quam fi ab illibati pudoris adolefcente rer deoſculata
fuiffet , tunc enim formam prištinam fibi resdieniam
iri, & dotis nomine theſaurum omnem , qui eo loci la
teret,liberatori ceffurum . Affirmabat quin etiam bis
sefe virginem deoſculatum :bistam horribiles gestusin
ca pre gaudio fperata liberationis obferuaje, vt fibi, ne
vium ab ea diſcerperetur, metuendum fuerir. Agui
bufiam neporibus in ganeum dedu£ tus,numquam po
| ftea adsrum ad crypiam inuenire potuit nedum ingre
& Stumph. di. - ] Quis non deprehendit illuſionem ? iuuenis
in Chron. ille mentis non benè compos , vel magis, illa de
Hcluer. genere Lamjarum ,dæmó,olculum petebar, deuo
ratura poſt tertium , non permilit Deus,canes illi
duo:alij dæmones,velveri vel fi & itij thelauri cu
ſtodes,numiſmata quædam fortè vera , & Deo per
mittente data.Poft annos aliquot alius ciuis Bafi
leenſis candem crypcam ingreflus, vt familiæ ſuæ
paupertatem leuaret,nihil præter cadauerum hu
manorum oſſa inuenit , & fubitò correptus hor
rore,feſtinus egreflus, intemperiis actus fuit, do
bidé Stú . nec tertiâ poft dic miſerè interiret b . Paucos ante
phius fup. annos quidam Prior Margullinæ cum duobus ſo
& Rhenă. ciis foſſain quandam in ſpeluncâ Regis Salaï pro
lib.3 .Ger
pe Puteolos , thefaurorum causâ ingrellus, milerè
man.
interiit ,nec amplius viſus,vt narrat Villamon ius
libr.i. Iinerayi ſui cap.23. And . Cæſalpinus, in fua
Demonum inueftigatione cap.12.fcribit,quibus hæc
confirmantur; theſaurum quidem ( inquit )indagato
res per magicas facultates rnultos nouimus:fed qus al
fecuti fuerint compertum non habeo. Piſis tentauerunt
quidam nostris temporibus effodere , ſed rei difficuliare
vičti ab opere ceffarunı Tandem anno elapſo locum , in
quo Neronis adificia exstitiſſe ferunt, hodie autem fa
cris virginibus dicatum , effodere cæperunt , vbi erat
ingens pini arbor: fed à demonibus adeo infestati funt ,
vt pre timore ab incepto deſistere coa &ti fuerini : quo
tempore mulla ex virginibus locum habitantibus à de
moneobfeffe funt . Quid mirum , li hanc thcfauri
illicitam ſcrutationem in luo ſolo fieri permiſe
rant ? in hoc mundo pænam Deus inflixit, vt in
aliâ vitâ parceret.Nemo(meâ fententiâ )pruden
tiùs aut veriùs hac de re tota differuic , Paulo
Grillando, libr. de foreileg.9.3.num.12.quamobrem
conducibile reor , eius verba vobis tranſcribere: El iis nunc accedant Lucilius in Satyr.libr.20.
Arte buiufmodi sactant ſe poſſe inuenire thefauros in
è is
locis vald remot &fu bterr aneis abſcö ditos, et quan.
doque inducunt homi nes m
in tale inſan iam , vt fouea s
quàm ingēres conficiant pro inueničdis thefauris huiuf
modi:& ista videtur mihi,quod fit una ex iurpioribus
illufionibus,quas demon homini faciat ,quia in rei ve
ritare numquam legi, vidi, nec audiui quemquam ex
necromanticis ,magicis,autfortilegis huiuſmodi aliquos
unquam inueniſſe theſauros , aut aliàs aurum vel ar
MAGICARVM
diabolici onliruan ias,demum nihil vi
derunt nec inuenerunt, nifi terram . Et ratio eft, quia
Deus nõ permainit nec vult damonē poſle thefaurifare:
quia aliàs ſequeretur,quod isti magici,Necromantici,
ac cateridiabolicæ fidei profeſores, effent cæteris Chriſto
fidelibus dusores,ac prestanriores:ac quamplures repe
rirentur , ex ipſisChrifti fidelibus, qui animo dirandi
profequerentur illos, nec curarent Christianam ipfama
postergare fidem : vrmagno thefauro abundarenie
venetarentur ab omnibus.Quinimovidemus hodie to
sum oppofitum , quod 15ti ſorrslegi, magi,necromantici,
eno fimiles funt cateris Christ i fidelibus paupe
riores, fordidiores , o viliores, & in hocmundo, Deo
B permittente,salamuojam vitam communiter peragunt,
demum verò infelicimorie pereunt, & alerni ignis in
cendio cruciantur, vt in cap. firmiſſimè.extr.de hæ
ret . &c.nec mirum.26.9.5. Et ea argutia qua damon
illos decipit,eadem , & fimilibus promiſſionibus ipſinos
decipere ftudent: ſed non capiunt,nifi aliquos: qui funt
ſimplicis cognitionis , carent intellectu , & ratione:
vel qui funt nimium creduli & curioſi : qui auiditate
guadam impudenter appetuntſcireta, qua nulla ra
tione , aut honesta caufa competit fibi inuestigare. d .
cap.nec mirum 9.auguria.verr.potentis. ] Hacte
nus Grillandus . Melindenſes Indos inuenio foli
tos merces , quarum iactum fecerunt, conarı in
cantationibus èpelagi fundo excrahere ,quo euen
tu neſcio. Lege Caſtannedam ,libr.1.Histor.Indice
cap . 3o. permittente Deo nonnumquam Diabolus
C
merces effert,vt eos in luâ fuperftitione roboret:
non permittente ,nequit , & culpana in aliquod er
ratum incantantium coniicit . Notandum etiam
hac in re : quoſdam dici theſauros inueniſſe ma
gicis artibus : qui id conſecuti ſollecti, atque ſa
gaciconiecturâ : vt Sarracenus ille, temporeGui
Icardi Normanni in Apulia ,cuius fa &tum Magiæ
Platina c & Collenucius ; ſed prudentiæ meliùs Platina
adſcribit Petrarcha,pro quo fentétiam feret,quif- Colloo.in
quis rem iuftâ lance trutinarit.Claudathoc caput hik. Nea
Carolus V. fortiſſimus & religiofifimus Imper . pol. & Bó
qui iure optimo Cornelium Agrippam , & duos finius in
Hungari
alios nobiles,aula & regnis ſuis exulare iuflit: eò ca, Petrari
quòd illi theſaurorum ,per artem magicam ,fpem cha in E
Dobtuliflent . Benè tibi lic, & ftemmati cuo Carole: xempl. ca.
tu quid . m beatitudine iam frueris:viuet, viscéc . de Pru
dentia .
que pofteritas tua : quamdiu Catholicam tuebun
tur,& ab impiis curiofisque artibus abhorrebunt.
Huc fi deuoluantur : quàm virtute , tam fortuna
tibi ſunt dilimiles futuri.
QV ÆSTIO XIII.
An magi valeant incantare animalia bruta ?
E ſerpentibus , id non poëtæ tantùm , ſed &
DE Chriſtiani credidere. Poëtas laudaui ſup.q.
9. pleroſque Virgilium , Ouidium, Nemehanum ,
Marſu' colubras
Diſr umpi t cantu , venas cùm extenderit omnes .
Hora tius Epod.
Capúrque Marſa difſilire nania.
Ouidius demedicamine facili.
Et media Marſis fondantur cantibus angues.
Sopire cantu tradidu Maro lib.z.
Irem P. Silius Italicus.
Serpentes diro exarmare veneno
Doctus

LIBRI II.
Doctus Atyr , tactúque graues ſopire chelydros.
& Seneca, qui fufiùs deſcribit Med.act.4.
. . triste lauâ complicans facrum manu
Pestes vocat, quaſcumque feruentis creat
Arena Libye , quaſque perpetuâ niue
Taurus coërcet frigore Arctoo rigens,
Et omne monstrum. tracta magicis cantibus
Squammea latebris turba deſertis adeft.
Hic ſera ſerpens corpus immenfum trahit,
Trifidámque linguam exſertat , á quarens quibus
Mortifera veniat : carmine audito,fiupet,
Tumidúmque nodis corpus aggeſtis plicat,
Cogúque in orbes. Manilius libr.s.
Non inimica facit ferpenium membra creatis.
Accipient fenibúſque ſuis peplóque fluenti,
Ofculaquehorrendis iungent impunè venenis.
Sicenim legenda hæc carmina. Senibúſque,re
etè eft in GemblacenG m . f. Gcut enim veteres ,
Vergilium & Virgilium ,fic fenus& finus, ſcripſere.
Nónne ſequiturapud eundem Manilium ?
Et ſenibus vires ſumir, fluctúmquefigurants.
Viderint critici , cur iſta corrumpant. redeo ad
inſtiturum . Quæ dixi , ea confirmat fufiùs idem
poſtea,agens denatisſub vrſæ ſigno, idem confir
mat quod legi in noftrorum hominum annuis lit
7 teris Peruanis , datisanno 1591. viperæ innoxiam
contrectationem in Magorum Indicorum ludia
bris , ad miraculuın foriè B. Pauli eleuandum à
dæmone excogitatam , id ita narrat in collectan .
ſuis Spitillus ; Celebrant & fefum aliud ſuperiore
non minis ſuperſtitiofum.Pæerum decora facie, & qui
10:0 caſtello formoſiſſimus habetur,cubiculo includunt ,
eigae iamdiu ieiunium imperant, dum excreſcant ca
pilli,ium Magi praſtigiatores cum ſenioribus eductum ,
veluti applicatione quadam , in ades amici alicuius ar
Etiffimè illi iuncti deducunt ,vbi verula puerum queru
la voce lamentantur, & plebs, que interea cogitur
conuenit ,paulatim pueri capillos praſcindit , oblato in
ſingula capita anſere vno cocto.Altera die Magus iu
niores ad venandas feras mittit , alios vifeſtum oppor
tunü apparentablegal.puellis vt bonă vină excoguant
imperai, Senioribus muſica vt inſtrumēta compoilans, gos vi pacti hæc poſle in ſerpentes : non dubito
ex ea hora eadem pulfare incipiūt,atqueab eo tem idem poſle in cæteras belluas : vnde Silius ;
pore, qui eas in res à Mago emillifunt ',libere furari
poffunt,quidquid extra cuiufuis domu repererini.Inus D
tant populos,vicinos ,vt variis armis instru &ti ad fe
stum conueniant. Puer festi tempore coronatus , aliera
manů telo instructa,altera vipera viua dependente ,po
fitam in loco quodam ornatiſſimo fedem occupat , unde
facilè colligitur damonis effe artes , cùm à vipera non
mordearur. Corpori cria pueri plures alia vipera mor
iu & alligata funt. Quavenatione apprehendit iuuentus,
cum cočtis et afſis anferibw ,repoſita ſuni ad vnü pueri
laius : alterī clauditbonavini quantitas.Posteaquan
milites ad fostum vocatimilitariquodam ordine i de
lectu, ingreſi ſunt, & viperam adorarunt, ad puerum E vires cuiufdam ferociſſimirauri,exiſteniisin armēto in
acceduni,vinum illi proximumabibunt, á preparatas loco filueftri:quem fic affixum ,ut itadixerim , & humi
pueróque adhærentes epulas fumuni:ium ad adorădam liatū apprehendit per cornua, G chordula quada farrs
rursùs viperam regrediantur, cundemg cibum & po debili,arte tamë magica fabricata taurūpum ligatū.
tum repetunt,lotóſque tres dies bac rarione abfumunt, guo voluit adduxitmedia no te , circiter qualnor aul
quibus euolatis viperam necant.Exin famina(qua tolo
feſte sēpore claufe domi barebanı(egrediãtur claman
tes:Victoria. In celebritate hainſmods fregnēter damon
apparet:ad combibendum ,comeffandum , feftóſquedies
latè hilariterg agēdos exhortans.) Sed & Pet.Chieza
fcribit omnes Andinorú montiú vaftos ſerpentes
omnem ferociā,vímque noxialem poſuiſſe verulæ
cuiuſda carminibus olim exarmatos: nunc etiá aſ.
pectu tátùm terrere cætera innocuos eſſe.Rursùs
81
Q. XIII.
A idem confirmat Indicarum Nauigacionum hilto
ria, hanc enim vim Nigritis Afucę populis tribui
Alofius Cadamuſtusa. Quódque caput eſt ,patriaNaniga.
bus Chriſtianis id facræ ſcripturæ loca videtur in . Indic.c.28
dicare :dum ea, vt fonant,accipiüt: & quæ de Mar
lis veteres tradidere, ve verilimiiia admittűr, DD .
Hier. & Bafil. & D.Aug . Arnob.quoque Theodo
ret.Aleymus Beda, & Euthyrnius b . Nec puto jis b in Plal.
D.Hilar.repugnare “,nain iple de demone accipit, ciod.Pfal.
?
allegoricè : de verisſerpentibus, patres alij fenfu 57 .
litterali:ipfe de Maçlis fabulam pucat eatenùs ,quâ
vulgus putabat ca,vi carminis contingere : cæteri
admittunt eo ſenſu , quem Hilarius pcgaret, &
quem nos retinemus,ad incantationem fcilicet,vt
ad tellerain , malum genium aduolare , ipfumque
B ſerpentes vel exarmare,vel ſopire,vel necare.Do
cei celebre exemplum Magi Saltzburgenlis, qui
cùm omnes ad vnum milliare,ſerpentesin quan
dam foueam cogere niteretur; candem ab ingenti
vno & annoſo ,in eum cxGliente,necatus fuu.N:
mirum cæteros dæmó cò compuitrat:bunc noluit
cogere, ſed in magum concitare maluit. Etenim G
vi carminis cæteri in fuucam adacti, eadem ſe vis
in hunc quoque exerouffet, idem patet ex ridiculâ
& inepta verborum formula , qua magi viuntur;
quàm fi alij chartis non illeuillenr,meliùs curiosis
ingeniis conſuluiſſent. Loca ſcripturæ duo funt . B
Apud Dauidem legimus ; Sicut aspidis furda G ob
turantis aures ſuas:qua non exaudiet vocem incantan
d Pfal. 57 .
C 111M , venefici incantantus fapienterd . Naturali cr v.s.adhuc
go inſtinctu nouit vim libi ab incãtatione inferri locum re
poſſe,hoc genus aſpidis tradit Euthymius, Palam- fpicit Al
nem ,vocari,Apud Hier . ' ; Ego mittam vobis ferpen- cymus l.2 .
cap.is.
tes regulos,quibus non eſt incantatio. Hoc eſt qui ne c 8.9.17
queunt incantari, poffunt ergo cæteri,quamquam
ne quid diſſimulem , lenſus poteft efle,adeò letha
les fore ſerpentes,vt nequeant eorú morlus lana
ri :quàm explicationem cófirmant LXX.dum ver
tunt, ferpentesmorriferos:quibus non eft incantario: &
mordebír vos infanabilster. Melior ergo ad proban
dum eſt ille locus Dauidis : ve intelligamus , ma
Harcelo non pauidus fatas mulcere leanas.
Etenim in crocodilos id ſolere piſcatores,docet
Villamótius,Itinerary lib.3.6.12. Veriſimile tamen
fateor,quod cenſuit D.Aug.f;ob fraudem ,quapri- flib. 11.de
Gencli ad
mi parentes à ſerpente decepti, Deum trequétiù litt . ca.2 8.
permittere ſerpentum , quàm aliarum ferarum in
cantationes , & maiorem illorum effe cum dænio
nibus familiaritatem ; non natura, led diuina pcr
miſſione quadā. SanèGrillád.9.8.in fin.Etegalia
( ait ) vidi Roma quendam Magum excellentium ,
Græcum , tempore Hadriani V I.antequam peruerter
ad urbem ipſe Pomtifex:quod folis verbis compreſſerat
guingue milliaribus : qua vifa fuerunt,per ducentos e
,
vltra viros, ] Sed ecrat Grillanduscùm putat hæc
omnia ipfa verborum potentia effici potuifle , vt
ille Magus aſſerebat. quod libr.primo, refutatum .
Quod in CircenGbus ſoliti incantione ſuis equis
velociratem ,aduerſariorum verò tarditatem , mo
rámque adferre ,docent Arnobius,lib.primo, Hier.
in vita Hilarionis.Calliodorus,libr.sertio epiftol.si.
Quærat aliquis an ve animos , ſic & colores fe .
rarum
 82 DISQ VISITIONVM
rarum dæmones verè queant immutare?nihildu- | A factione naſci non poſle probabilius, & non ci
birem , quia norunt aquas , quibus id naturaliter & prolifico parentum lemine, vel à parenie , vil
perficitur. Ariſtoteles,lib.z.de Histor.animal.ca.12. à dæmone incubo matri infulo , prout polica di
teſtis eſthis verbis ; Sunt aqua multis in locis , quas
cùm oues biberint,moxg, inierını,nigrosgenerāt agros:
vi in terra Aſyritide,agri Chalcidi Thracia facil am
nis,, quem ob nimiam frigiditatem Pſychrum vocant :
in Antandria duo ſunt fluuy,quorum alter cando
rem, alier nigritiem pecoribus facit.Scamander criam
amnis flauas reddere oues creditur, quamobrem Xan
thum pro Scamadro vocatum ab Homero antumant. ]
Varro quoque apud Solinú tradidit, in litore ma
ris rubri elle fontem , quem ſi ouesbiberint ,mu
tent vellerum qualitaté & antè cãdidas,poſt hau
ſtú furuo nigreſcere colore. Plura memorát aqua
rum miracula, quæ fi reapſe contigerant, poffent
circa animantia per aquas næc omnia Magi . per
gam addere nonnulla , P.Nazo,lib.is.Metamorph.
Medio tua corniger Ammon ,
Unda die gelida eſt, orráque obitúque calefcit.
Admoris Athamaniis aquis accendere lignum,
Narratur,minimos cùm luna receſſerit orbes.
Flumen habent Cicones, quod potum faxea reddit
Viſcera, quod iałtis inducit marmora rebus.
Cratis binc Sybaris vestris conterminus oris,
Electro fimiles faciunt auróque capillos
Quodij magis mirā. Sunt , qui non corpora tanium ,
Verum animos etiam valeant mutare liquores.
Cui non audita eſt obfcæna Salmacis unda ?
Arhiopéſque lacus? quos fi quis faucibushauſit,
Ant furit,aut patitur mirum grauitare (oporem ,
Clitorio quicumque fitim de fonte lenarii,
Vina figit ,gaudérque mer is abstemius vndis.
Huic fluit effe£ tu dispar Lynceštius amnis;
Quem quicumque parùm moderato guiture traxit,
Haut aliter ritubat, quàm fi mera vina bibiffet.
De admirandis Siciliæ aquis multa Thomas
Fazellus.1.decad.libr.i.cap.s.quod eft de mirabili
bus Siciliæ.
QV Æ STIO III 1.
An poffint aliqua mixia , maximè fenfibilia
producere feu gignere arte fua?
A т
Slus propolistia primasammalja imperfecta, mu,
ſoas, vermes,ranas, o huiuſmodi infećła, calia
quæ ex putrefactione naſcuntur , poffunt producere ce
leriter : non creando , ſed aitına pafſiuis applicando.
a D. An.li. Hæc D. Auguft. quem fchola Theologica fequi
3.deTır.in tur a . Solent autem hæc producere magi, ex pa
c.7.D.Bo- cto , per dæmonem actiua paffiuis applicantem ,
nau.& alij nam ipli magi plerumque neiciunr , quo ifta pa
in 2.d 1.7 . cto
Alexan.de gignantur, & cauſas ignorant , vt quando dia
Hales 2.p. bolus dat ſagis minutum puluiſculum , cuius in
quæ.4 } .D . aërem iactu diuerfæ (pecies locuſtarum , brucho
Th...pa.q. rum , murium , erucarum , & fimilium animalcu
114.816.4. lorum variæ peſtes, llatiin naſcuntur , iuber in
terdum primam quæ obuia plantam ex agro illo,
quem vaſtari volunt , cucllere : aut gramen per
dendz arbori illidere', & aliastales nanias adhi-
bvide Nic.bere, quæ vim nullam habent naturalem b . Sic
dæmono- poſleor Magi etiam producere quoldam anſeres
latr.ca.21. imperfectiores , qui foliri gigni ex deciduis fru .
Etibus arborun in mari putreſcentibus ,vel lanè
c Card.lib. ex lignis nauigioruin putridorum ,vtnorunt con
7.de rer.varingere Scoti , & Hebridum incolæ , quibus vo
rier . Lobe
cantur,Klakis ( Bernicles C.Scd an perfecta( quæ
lius in fin .
lib.de hiſt. vocantur ) animalia ? probabilius mihi eft, activa
herbar. paſſiuis applicando non poffe ,quia hæc ex patre
MAGICARVM
cetur . Pofler eriam dæmon talia iam producta
muliebri vtero includere , & callidè inde educta ,
occulâ quapiam clancularij meatus viâ ipſi co
gnicâ , in locis remotis vbi nata videantur foue
re, alere , & reſpirare facere ; vepote inter faxa, in
quibus non rarò iinperfecta nalci conſueuerunt ,
muſcæ , inures, & fimilia. Hoc omnino credide
rim contigiſſe in canibus illis , quorum mentio fic
à Guilhelmo Neubrigenfi his verbis ; 'Dum in
quadam lapidicina petra ingens ferrameniis findere
iur , apparuere duo canes capacein fui in eâdem perra
capacitatem replentesabſque omni fpiraculo ( intell .
B perceptibili ) videbantur autem eſſe ex eo canum ge
nere , quos leporarias vocant , ſed vuliu iruces , odore
graues, pilorum experies . Et vnus quidem eorum ve
dicitur, citò defecit. Alterum verè ſtupenda , vt aiunt ,
edacitatis Henricus Vvintonsenſes Epifcopus diebus
plurimis in deliciis habuit.]lıb ...Hißor.Anglor.cap.
28. & fubdit, in alio lapide inuentum bufonem
cathenulam auream circum collum habentem .
Cenleo huic catenulam à dæmone additam , nam
ipſe bufo ibidem naſci potuit , vt in carbonariis
fodinis Lcodicenfibus filices ingentes nonnum
quam reperii , intra quos viui bufones conditi ,
ve in naciuitatis fuæ cunis , latebant.
Pollunt etiam dæmones producere quædam in B
ſolita monſtra : quale illud in Braſilia , alium pal
с mos leprendecim ,tectum corio lacerræ, mammis
prætumidis,brachiis leonum , oculis rigentibus, &
Hammeis , ſcintillantibus, ſimili lingua , d qualia ' d Anan.li.
fortè monſtra, quç in Saxoniæ filuis, ſemihumana 4. de Nat. I
dæmon.
facie , capta anno 1240. e Nil fortaffis illa fint ex
cLyco ften
nefario hominú ac ferarum coiiu nata: quæ mon- de Prodig
ſtrorum plurimorú origo indubitata.Sic enim pe
perit olim bello Marfico Alcippe elephantum f;fic f Alex. ab
Ale.lib.2 .
anno 1278.apud Heluetios alia leonem g ;ſic anno
g Stumph
poſtca 1471.quædã Papiæ cartú , Brixiæ cané alia : Chro .Hel
ſic 1531.mulier Auguſtæ Vindelicorú , eodem par- uet.
tu,cuixa primò caput humanum mébranis inuo
lutum ,mox ſerpétem bipedem, tertiò porcum in
regrum h : & quæ varia huiuſmodi leguntur apud h Lycokh.
recentiores 'Illud ſuperat admirationé reliquo- fuprà.
1 C
D rum , quod Caltanneda retulit,in Annal.Lufitania;
i Cardan.
mulierem ob quoddam crinien in inſulam deſer .
11.16.de va
tam naui de portatá ; cùm ibi expofita fuiflet; eam ric. Lem
umiorum ,quibus frequens locus, agmen circum- niú libr. 1 .
ſtetiſſe fremebundú,ſuperueniſſe vnum grandio . de occule.
nat mirac .
rem , cui reliqui loco cellerint; ab hoc mulierem
cap.8.
blandè manu captam in antrum ingés abductam ,
1 eique cùm iplum , tum cęteros copiam pomorum ,
nucum , radicúmque variarú appoſuiſle , & nutu,
vt vefceretur , inuiraſle : tandem à fera coactam ad
ſtuprum :facinus hoc multis diebus continuatum ,
adeò vt duos ex feca liberos ſuſceperit , ita miſe
ram ( quanto mors optabilior ! )victiraſle per an
nos aliquot: donec Deus mifertus nauim cò Luf
E tanam detuliſler:cúmque milites in terram aqua
tum exproximo ad antrum fonte exſcendiſlent,
abellergue forte fortuna ſimius;feminam ad inui
los diu mortales accurrille , & accidentcm ad
pe
des ſupplicaffe, vri ſe facinore & calamitoſiſlima
ſeruitute irenc ereptum : adſentientibúſque, & ca
ſum miſerantibus illis, eam cùm ipſis nauim ad
ſcendiſle : ſed ecce tibi ſimium ſuperuenientem ,
incondicis geftibus & fremitibus coniugem non
coniugem reuocantem ,vt vidit vela ventis data ,
conciro
I
 LIBRI II . Q. XIIII . 83

concito curfu de liberis vnum matri oltencat ; mi- | A rum fic ſuppoſuit : vt à vacca tundi videretur.
natur : ni redcar,in mare præcipitaturum : nec ſe Hinc nata opinio : & puer perlualus ſe vaccæ fi
gniter fecit , quod minatus cum recurrit ad an lium , matris putatæ propenfiones haufit imagi
irum , & eâdem velocirare ad litus rediens, often nando. Nam vt verus homo , ex ſeminis vaccini
tat alterum,minatur, & demergit : ſubſequitur & materia , naſcatur,& organica illa diſpoſiuo per
natatu inlequitur,
iple furens, támque diu nauim fecta humani corporis , in vaccæ vtero, & vaccinæ
donec vndæ natanrem vicere.Rem totâ Lulitania animæ calore ac virtute , perficiatur: id philoſo
teſte notiflimam , & à rege mulierem Vliflipona phos omnes niecum arbitror, inter adúvaza , com
addi&tam ignibus, quorumdam precibus vitâ im putaturos . Illud verò Manilij , monftrorum pro
petratâ lethum cum clauftro perpetuo cómutaſſe. ductionem aftrorum influxibus & fato Stoïcoal
Miraris Lector ? en cibi Saxo Grammaticus , cum cribentis , ſectæ eſt deliramentum.
duobus Magnis , Vpſalenſibus Epiſcopis : narrant
Permiſcet fape ferarum
Gotthicos reges ex Vrlo & Virgine nobili origi
Corpora cum membros hominum : non feminis ille
nem ducere : & loannes de Barros Peguſianos &
D Partus erit,quid enim nobis commune ferung
Sianitas Indiæ gentes , à cane , qui cùm muliere
a Videte Quiſve in portenti,noxam peccarit adulter?
Torque corpus miſcuerat a. Verùm his ego non ſum cre- B Astra nouant formas, cælumque interferit ora .
mandam dulus : qui certus ſum , ex hominc & ferâ verum
Horti Ao hominem naſci nó poſſe , quia ferinum lemen per Cæterùm And.Caſalpini Paradoxum : line ſe
ridiDial... fectionis illius eſt expers , quæ ad tam nobilis ani mine,bruta perfecta equos,boues,elephantos,im
mæ domicilium requiritur , quare fi quid ex tali mò & hominem quoad corpus , ex Solis calore &
mixtione naſcatur,inonſtrum id fuerit,non homo . putredine ſola nalci poſle : quod multis probare
Sequitur enim deterioris feminis conditionem ta conatur, libr.s.Peripatetic. Quaſt.g.i.vnde lequere
lis fætus:quare vt ſummùm hominis aliquam ſpe tur arte Magica hæc omnia produci poſle applica
ciem præbebit. Nec enim crediderim ,cenſendum tione agentium ad patibilia : mihi nondum poui
perfectum brutum eius ſpeciei cu us aleruter pa in mentem producere , vt id verum eſſe,vel lulpia
rentum : ( v.g.ex Luſitana nati , nec limij,nec ho cer. Qui non ignorem , præparationem materiæ
mines erant ) led monſtrum quoddam mixtæ fpe ad formas animantium , quæ perfecta nuncupa
ciei & imperfe &tæ , vt mulus ex equo & alino, tur, dependere à virtute ſeminaria, & formatrice:
thoës ex hyænâ & lupo : quare nec arbitror fi quæ ad perfecti animal s conformationem opus
commiſceatur libi ſimili, vel alteri bruto perfe-Chabet, non iamen primarum qual tatum mixtura
& tæ ( peciei,brutum vllum genirurum . Confirmat & temperamento , quod à cælorum ii Auxu , & lo
hanc fententiam cordati Hiſtorici Petri Chiezz lis calore recipit : ſed præterea perfe & i: animantis
narratio , qua tradit rupices illos Andinos lolicos cooperationem exigit , vtcordati omnes Theo
ingentibus fimiis ſe commiſcere: & natos inde logi & philoſophi fatentur ,quosc tant Conim
fætus caput humanum & pudenda habere ,cætera bricenfes noftri, erudicè hoc commentum refel
limiis fimiles eſſe : feros iuxtà ac fædos , qui non lentes, in 2. de cælo cap. 3.9.6.art.3.6 4.quos (cu
loquantur,ſed terribiliter vlulent : & ab iplis quo riosè lector ) ſuadeo tibi legendos. Illud etiam
que Indis, pro móftris haberi , Denique in prouin conlidera , hominem quoad corpu : fic gigni , vel
cia Aulaga mulierem Indam ex canc tria monſtra Gibi in his verbis contradicere,vel hociantùm di
peperiſſe ,hæc ille , 1.part . Hiftor. Peruana.capil.95 . cere, & c monſtrum gigni poſle:imò nec monſtrum
Præterea in nonnullis exemplis citatis , imagina quidem : quia inanimatum , quæro enim quà illa .
trix vix & corruptio feminis, & ſuperfluorum in humani corporis inaſſa anima animabitur? huma
vrero humorum copia , ſuam ſibi lingula partem na ? at hoc eſt delirium Paracell , hæreticum , vt
poſſunt vindicare. Fieri poteſt præterea , ye mu aliàs oſtendi : ferina ? ſed ferarum anima non po
lieres harum alique de ſtrigum numero fuerint, D / teſt humanum corpus informare, quia longè aliàs.
& dæmon incubus calidum horum animalium ſe requirit difpofitiones, longè diffimiliores, quàm
men illis infuderir.cur qui poteſt humano ſic abu anima bouis & canis , conſtat tamen corpus cani
ti, non poſſit & ferino : Sanè in illis exemplis , de nuin à bouis anima informari non pofle, quale er
Indorum populis & Gotthorum regibus putarim go hoc monſtrum , aut quid futurum ?
hoc dicendum : quod dæmon in ferarum talium Certum eſt monſtra naſci aliquando diuina vl
effigie fæminascompreſſerit,quod eum poſſe do rione. Docet Dockumenſium Friſiorum pæna,
cebit ſequensquæſtio. Verifſimam narrationem ob corum Epiſcopum S. Bonifacium cum ſociis
his adiungo . In hoc ipſo Belgio fuit nefariuluqui cæſum . Nam horum ſanctorum indignam mortem
dam :qui vaccæ le commiſcuit. Poft viſa bos præ ( ait Kempenſis ) in filios filiorum Deus vindicauu :
gnans, & poft aliquot menſes edere maſculum vt paffim ex eorum familiis ( quorum maiores tam ne
fætum , non vitulem , ſed puerum : adfuêre non E farium ſcelus perpetrarunt) in hunc diem videantur
vnus , deque matris vaccæ cadentem vtero adfpe in occipite habere,groſſos crines ſubalbi coloris,in mo
xerunt , leuatúmquedeterra nutrici tradiderunt, dum canda cuiufdam bruri animalis , ut iufte dixeris,
adoleuit puer , baptizatus ,& inftitutus Chriſtia Sentit adhucproles,quid commiſere parentes ,
næ vitæ præceptis,pietatiſe addixit : &,pro patre, Ita Cornel.Kempius Dokumenfis, libr.z.de Orig.
ſeriò pænitentiæ vacat operibus: homo quidem Frifior.cap. 21. Imitemur Samſonem , & caudam
perfe & us, ſed qui ſenciat in aniino propenſiones caudæ conc &tamus, ſcribit Polyd .Virgilius,Hift.
vaccinas, paſcendi prata , & herbas ruminandi . Anglor. libr.13. in hanc ſententiam : eo quod rex
Qui de hoc fentiendum ? nonne hominem cfle ? Henricus I I. oftenderet fefe infenfum B. Tho
planè crediderim : ſed ex vacca matre natum ab mæ Cantuar. ſanctum virum , iam fic vulgò negls
nuo, quid ergo : Diabolus peccati illius gnarus,& gi cepiffe , contemni ,& odio haberi :vi cum veniffet
impullor, mox vaccam prægnantem fecit videri : aliquando Strodum :qui vicus fituseft ad ripam Me
cùm voluit, al cunde infanté ſurreprum attulit , & ducie fluminis , quod fiumen Roceftriam alluit: cius
vaccæ parturienti, quæ vento grauida erat, pue loci incolæ cupids borum patrem ita dišpectum igno.
minia
 84 DISQ VISITIONVM
minia aliqua afficiendi : non dubitarint amputare
caudam equi, quem ille equitaret,feipfos perpetuopro
bro obligantes, tam postea nutu Dei ita accidit, ut
omnes ex eo hominum genere,qui id facinus feciffent ,
nati fint instar brutorum animalium caudati. Sed sa
infamia nota iampridem ,cum gente illa corum homi
num qui peccarunt,deleta eft.] Sic Polydorus : cuius
vltima clauſula , an in gratiam adfi &ta , an ex ve
ro ?nouit Deus , conuicium certè in gentem to
А tam manauit , & ducat inter hoinines proteruos;
a Pet.Mar. qui, linguæ petulantioris, nihil habent penfi vera
Vvierus , an falfa effutiant.Si quid talis dedecoris perma
Chytreus, neret, Guilhelmus Tookerus Reginæ ſuæ , etiam
Lerchem .
huius appendicis demendæ virtutem mirificam
Bierman
nus, Fich. tribuiſſet.Citrà iocum :apud Thom.Cantipraten
Godelmá. fem reperio ;lib.2.de Apibus:Nobili cuidam vena- | B
& alij . tionis gratiâ feſtos dies prophananți,ex vxore na
b Additio.
çam prolem canino rictu , & auribus braccorum
ad c.11.fo.
ri Roman. ( vc vocant ) more flaccis ac dependulis.
c Videte
hos cita QV Æ STIO X V.
tos apud
Six . Scné .
ſem . lib.s. An fint umguam damones incubi & fuccuba ,& an
Bib . fac.an ex tali congreſſu proles naſci queat ?
nota.77 . &
Pamelium
in Error. Xioma 1. ſit , Solent malefici & Lamia cum
Tertullia A Limmibus ilma quidem filem biosbeveroin
niAnno.i. cubis : ačtum Vexerium exercere. Perperàm hoc
de Pletho negarunt complures hæretici a ; inter quos pars
nem li.de iſta negatiua communior viderur ; ex Catholicis
mirabilib ° etiam nonnulli : ſed pauci admodùm , ex Belgis
& longæ- Philippus Broideus b , ex Italis Cardanus , Pon
uis. Pere- zinibius , & Bapt.à Portâ , ſed horum auctoritas
riú. li . 8.in
Gen. dil.r. non magna , ſi cum contrarium aſſerentibus eam
d Gencl.6./componas.
art, 2 . Placuit enim affirmatio axiomatis adeò multis,
e Aug. lib. vt verenduin fit ne pertinaciæ & audaciæ fit ab
is.de ciui.
Dei ca.23 . iis diſcedere. Communis namque hæc eſt ſenten
Ifid.libr.8. tia Patrum , Theologorum , & Philoſophorum
Orig. Ale . doctiorum , & omnium ferè fæculorum atque na
de Hal. 1 .
tionum experientiâ comprobata. Vt cæteros ta
part. q.68 .
Tho. Bo- ceam voluêre Plato, in Craiglo, Philo Ioſephus, &
nau. Scot. verus Synagoga D. Cyprian . D. Iuſtinus Mart .
Dur.Gabr. Clemens Alexand .Tertulliao .& alij ' , qui vetu
in 2.dift.8 . ftiore patres :
Guilh . Pa s parres , in eo quod voluerunt dæmones
ril.devni- polic cum mulieribus rem habere , optimè fenle-
uer.pa.vlt . runt , in eo verò à recentioribus iure reprehen
c.23.Abu duntur , quod de huiufcemodi concubitu Molis
leo.in c.6-.
ctiam verbad , de bliis Dei & filiabus Caini ac
Gene . 9.6 .
& c.7.Exo. ceperút . Solidior ergo adhuc probatio huius len
9.12.Auct. rentiæ delumicur à D. Hier.in cap.6.ad Epheſ. &
mallei ma D. Auguft. quem cómunis ſchola Theologorum
Remig. & cum D.Ifidoro ſequitur : & pro eâdem pugnat
alij I. c . Bulla Innocentij 8. Pontif.contra maleficos.
cómuniter Probantur hæc ratione & fimul explicantur.
& ex me
Dæmones ( quod poftea docebo ) poffunt defun
dicis Sim
ctorum corpora aſſumere , vel de nouo fibi ex aë
phorianus
lib.2.prax. te & aliis elementisad carnis fimilitudinem pal
c.7.Cæſal- pabilia effingere ac formare , poſſunt illa pro li
pious, de
bito mouere & calefaccre , fi ergo poffunt, quem E
demon.in
ueftigat.c . natura non habent fexum artificiosè exhibere , &
16.Códró . viris fpecie fæminea ,fęminis ſpecie virorum abu
chus lib.z. ci, & his ſubiicere , & illis ſe ſubſternere, pollund
de morb .
etiam aliundè acceptum verum ſemen adferre , &
venefic. c.
10. Vale- nacuralem eius emiſſionem imitari. Poſſunt ergo
fius de fa- illa oinnia facere , quæ axiomaiſtud primum (up
cra philol. ponit : quod cùm pollint, & eos facere doceatex .
capit .8.in perientia , non eft cur dubitemus.
princ. & c.
B Axio. II . Poteſt eriam ex huiuſmodi concubi
MAGICARVM
A tu damonis incubi proles naſci. ] Maior cſt ditti
culcas huius axiom . quæ tamen tollitur quando
benè & dilucidè cota res explicatur. Sciendum
ergo quod poteft ( præter ea quæ diximus ) dia
bolus ſeinen aliunde acceptum ( v.g. in ca , quæ
ſomnianti viro contingit , illuſione ) deferre , &
qua eſt agilitate & naturalium rerum peritiâ , ca
lorem prolificum in ſemine quantumuis ille ſub
tilis & aëreus fit ac facilè diſipabilis , conſeruare,
& illud denique quo momento mulier ad conci
piendum optimè diſpofita , quod eum non later ,
cum illud matrici ſic infundere , vei nacurali vi
attrahendum exhibere , & muliebri ſeimini com .
miſcere , hanc concl . tenuere auciores poſtea ci
tandi .
Axioma. 111. Attamen danones neguicunt, 21
ſua, ó- ex propria ſubstantia , more animaruum , ge
nerare. ]
Probatur , quia nec dæmones inter ſe vllam
habent indiuidui vel ſpeciei multiplicationem ,
nec dæmones corpus aëreum , vel vllum habent
omnino ( vt contra Platonicos M. Anton . Nacia .
libro 7. de Deo , fol. 75. docuit , Franciſc. quoque C
f vide Ti
Georg . & Caietanus , & tenendum eſt ) quare nec rap.I.con
in proprio ſuo corpore commiſceri poſſunt ( vt nub.is.ar.
optimè docet Perer.d.libr.8.dispeni.2. ) nec vllum nu.12.Na
ſemen ; nedum prolificum , quantumuis tenue , clácam de
habent ( qui fuit errorMarci Ephelij , lofephi , & vegetati;
foriallis Athenagoræ , Tertullian .& vetuſtiorum Theorem .
illorum Patrum .) quomodo proprium ſemen ha . 13. Valle
C bere poſſint; cùm femen fit iubitantiæ corporea lú de Sa
viuentis pars , & reſiduum cibi optimè concocti, cra.philoſ.
ca.13 . Spi
ex meliorum ſcriptorum ſententiâ ? f dæmones nolam . in
verò lunt ſubſtantiæ incorporeæ , & ideò de fuo Problem .
non poſſunt corporeum femen præſtare: ſunte- ho g Chryſol.
mil. 22 .
tiam expertes animæ , vegetantis aurem animæ in Geneſ.
functio elt naturali calore cibum acceptum con- Callia.col
coquere. Ideò certiſſimum eſt hoc axioma, quod lat. 8.c.21.
auctores precedentis axiomatis admittunt : & Phila.adu.
hæref.Pla
hanc duntaxat concluſionem afferere voluerunt ;
to in Sym
non verò , præcedentem ſecundam ncgarunt ; ſcri- pof.& for
ptores quidam inagni nominis, vt D.Chryſolt. & iè Scalig.
alij 8 ; quorum ſententiam retuli & explicui olim , exercitai .
Comment in Seneca Herc. Furent. v.447. 75 .
h lacquet .
Quæ aduerfarij obiiciunt exempla , illufarum 116.Aageni
D aliquando muliercularum ; ea nos non refellimus hær.Mar
nec reiicimus, præſertim conteſtata illa mira apud de ſuper
laqueriuin & Martinum Arelatenf. h ſed conten- fi. num.7.
dimus ineptè illos hinc inferre ; aliquando de- i D. Tho.
luduntur : numquam ergo id verè contingit , ex Halel.Bo
particulari affirmatiua inferút vniuerſalem etiam nau . Scot.
Gab . Abu
affirmatiuam , in inateriâ non neceſſariâ , quod lenſ.Guill.
ineptuin eſt. ſup. citati,
Dicimus ergo. Ex concubitu incabi cum muliere necno Ri
aliquando prolem naſci poſſe : & tum prolisverumpa- ( cha. Palud..
Viq.Med
trem non före damonem , fed illum hominem cuius fe- Moli. Alf.
mine damon abufus fuerit. Negarunt hoc Plutar- à Caft.Sil
.
chus, in Numa, Paracelſus hæreticus, Vlric.Mo- ucft.Spinæ
litor, de Pythonicis mulier.cap.vlt. & Nicol.Remig. 6.Mendo
lib.i.demonolat.cap.6.fed argumentis fulti leuicu- za in quod
lis : non negat,dubitat dumtaxat Bened . Peter.no- lib . 9.6.ex
ſter ,libr.8.in Geneſ.difp.3.Sed hoc olim affirmarunt I. C. Grill.
Biosf.Mar.
Ægyptij teſte Plutarcho, & affirmat communiter de Arles.
Scholaſtici, qui omnes etiam optimi Philoſophi Franc.Va.
fuêre . Probatur manifeſtâ ratione ex iis,quæ di- leſc.nicdi
cta fuêre pro explicatione.2.Axio.Accedút pluri- cus ité alij
ma exépla ab illis & aliis narrata; quæ fi vera ſunt, iei, & Ni
haud dubiè iuxta has cócluſiones explicanda ſupr. der.
Veruſtas obtrudit ſuos lemideos , Hercules , Sar
pedones,
 LIB . II.
aitaHom .
Virg: Clc. pedoncelig Æneas,SeruiosTullosa; Anglia ,Mecli- A tam quid fieri folcat , quam quid fieri polsit . Vn
Alex.Ar- numb: Pannonia , Hunnos ex Arlunis ſtricibus
nob.li.s. Gothicis & Faunis natos.Chieza 6.27.p.2.biſt.Pe
contra gét ru. ſcribit in Hiſpaniola ſolitum Corcoron demo- ,
ipfum nem miſceri mulieribus & ex eo natos bicornes
Plat. iuxta
naſci.Cliuenſium quoq. ducum ftemma huc relu
Orige.l.6.
cont.Cell. lit Helinandus lib.4. apud Belluacenſemid : Xa
b Vinc. cam ſuum lapones talem eſſe volunt : nec deſunt
Belluac. 1,
qui Lutherum in hanc claſſem retulerint e.Et ante
hit.Poly.ſexennium ,in primario Brabantiæ oppido , punila
Q. X V. 85
de ad confirmationem quoq. argumenti , patet lo
lutio : voluptatis ſenlum quando abeſt, abelle : vel
quia Deus id prohibet prouidè , vel quia dæmon
vulc eum non adelle: ve ſic maior fit peccati fce
ditas atque malitia , adelle autem potcit hîc fen
ſus : fi Deus non prohibeat , & dæmon velic , eum
à ſuccuba percipi : profectò quæ ad delectatio
nem in hac fpurcitia necellaria , hæc omnia dæ
monem incubum adhibuifle non rarò , conſtat

Virg.& fuit mulier, quod ex dæmone peperiffet :& noftris
| alii . cemporibus id contigiſſe, etiam Lud. Molina, ex
c lornád.
noftræ Societatis Theologis, prodidit, & complu
de rebus
Gotth . & res alii gentium diuerſarum ſcriptores allatis exé
Luitpran- plis confirmaruntf
das. Videte nunc quàm leuia ſint argumenta ,quibus
did ope.l. hanc alii ſententiam impugnant maximè
, Nicol ,
3.C.27.
é Fontan. Remig.quorum primum arg.eſt, Dæmon & homo
in hiſt.la- (pecie differunt. ergo ex hac copula ſequi nequit
cra defta- proles. Reſp. conſequentiam effenullam , tum quia
tu religió. ex equo & afina, & aliisípecie diſcrepantibus ani
f Moli.p.
malibus muli , choes:leopardi, pantheræ & aliæ hy
9. 10.a. i.
auctor e - brides gignuntur : tum quia generatio hîc non tri
tiam vitæ buitur dæmoniſed homini,cuius eſt ſemen , vere
2.2.6 .He: ctè D.Tho,quodlibet.6.a.8.ad 6. & ideò hîc exho
Boet. li.8. mine,hoc ex viro & femina,nafcitur homo.
hiſt. Scot. 2. argum.Dæmon eſt expers vitæ, & origomor
Fr.Picus.l.tis. ergo nequit eſſe auctor & origo actus vita- C monis malitiam . iuuat Deus , vt auctor naturæ na
depræno . lis. Refp . Vim hanc vitalem , non ineſſe dæmoni,
tionc. Pet.
Bin.p.1.de ſed ipli ſemini : ſicut vis calefaciendi non ineſt ſcy adminiculetur. Si quid huiuſmodi valcrent argu
confell.pho propinanti ,ſeu tubo fundenti , ſed ipſi vino.
malefic. vide D. Thom.ſup.ads. & Sprengerum 1.p.Mallei
concl.s.
Lau . Ana- 9.4.ad 2 .
nias lib . 3. argum . Semen , quod dæmon infundit,ſagæ
4.
denat.dę- fatentur effefrigidum & nullam adferre volupta
mop. tem , ſed horrorem potiùs: quare nec pocerit inde
generatio conſequi, argumentum hoc fuit Marci
Epheſij, apud Plelum . Confirmat Remigius co
feſfione fagarum , quæ fafſæ ſunt omneni ſenſum
voluptatis è tali copula abeffe , imò & lummum
ſe dolorem percipere . Resp. cogit argumenti fu
tilitas, quam vellem meplura in re inani & fpurca Dillo ſemine non poteft ad generationem vti . quia
refellenda, inſumere verba . Certum ergo videtur
dæmonem , quando vult ſub certi alicuius viri ſpe
cie deludere, & non vult ſcire ſe efie dæmonem :
tunc quam poteſt aptiſſimè imitari , quæcunque
in veri viri & mulieris copula requiruntur : qua
re neceffariò tunc curat , vt ſi quidem vult gene
rationem fequi , ( quod ratiſſimè accidit . nec e
nim ipſe lụa vnquam cauſsâ generationem inten
dic, qui ſibi timile nequit gignere :ſed aliquando
duntaxat , in gratiam ſuccubæ id operantis, co
natur generationem ex alio ſemine ) adhibcat ne
ceffaria ad generationem : quare & prolificum
femen quærit , & inuentum conſeruat , & tanta
celeritate perfert : ve vitalis ſpiritus non euapore ſunt matris. requiritur tractus temporis , vtſemen
tur , & quando ac quale oportet infundit: Quan- E in corpus organicum commutetur , & abſolutiſ
do verò non intendit generationem : tunc in
fundit aliquid feminis inftar , calidum tamen , ne
fraus deprehendatur : ficque etiam corpus aſſum
ptum temperat , ne contactu timor , horror , aut
exemplis illis , quæ narrant plurima, Sprengerus,
Binsfeldius , & Ananias , & potiſsimùm vno Sardice .
lis fagæ , & Virginis Hiſpanæ nobilis deceptæ ,quæ
inuenias apud Torquemadam Dialo.3. & Grilland.
B 9.7.n.8.4.9. idem ex plurimum confeſsione aſſe
rit Alfonſ.à Caftro lib.i.de iu ta heret punit.c.16 .
4. Denique addunt: haud eſſe credendum :Du
minum Deum concurrere ad huiuſmodi actum , aut
animam tali corpori ex huiuſmodi coitu nato in
fundere, & inchoato dæmonis operi coronidem
addere . Refp. dæmonem quo ad naturæ opera
tionem , hîc duntaxat elſeinſtrumentum , & appli
care folummodò agens principale : quod eft ve
rum ſemen humanum . Deum itaque concurrere
ad vltimam diſpoſitionem organici corporis , ab
humano ſemine nati : accidentarium verò quid el
fe, & morale duntaxat , peccatum fagæ atque dæ
turam , peccato verò , cuius auctor non eſt, non
menta , ſequeretur ,neque ex fornicatione , neque
ex adulterio, neque ex incæſtu, proles gigni poſle.
Reſpondent diuerſam eſſe rationem : quoniam in
his ordo naruræ ſeruatur, non verò in illo dæmo
nis Hymenæo , Hæc reſponſio friuola eſt. nam e.
tiam in cafu noftro naturæ ordo , quo ad phyſica
generationis præcipua principia , ſeruatur. natura
eniin duntaxat poſtulat, vt ex viri prolifico ſemi
ne , aptè mixto ſemini muliebri , proles naſcatur.
Vit . Molitor argumentarur , ſecundum Concilia
torem principium gignendi eſt cor : ergo dæmon
deeft virtus cordialis calorem , vt oportet , tempe
rans , Reſp. fiue à corde ſiue à cerebro vis gignen
di oriatur,(piritusgenitalis ipſi ſemini eſt implan
tatus in ipſa feminis ab humano corpore deciſione,
dæmon verò hunc ſpiritum cum calore luo tantùm
conſeruar.
Quid igitur,dicat aliquis ,etiamne ex viro incu
bo, & dæmone ſuccuba liberi naſci poterunt; hoc
nec Ægyptii olim concedebant , nec cgo credide
rim fieri poſse. Longè. n . plura hîc requiruntur,
vt ad prolis generationem partúmque longè plu
ra matres quam patres ſuppeditant ,in conceptio
ne par fortè vtriuſque conatus : poſt, omnia lolius
ſima illa humani corporis architectura perficiatur.
requiritur etiam continua vegerantis animæ ope
ratio in fætu alendo ; & alia penè innumera natu
ræ arcana : quæ omnia vtrum tam multa , tamdiu
-

aſpernatio adferatur. Sed quando cum illis rem
habet, quæ dæmonem eſſe non ignorant : ve plu
primùm femen fictitium & frigidum exhibet , ex
quo concedimus prolem nalci non poſſe. Dein
de conftat , ſæpè eum interrogare ſuccubas :num
SP. 2.mal- velint impregnari ? quæ li allentiantur , affumit
e m
Ici q.1.c. verum femen aliund actu carnali deciſu , vt di
xi & docet Sprengerus g. Quæritur autem , non
dæmon in allumpto corpore queat præſtare ,plu
rimum dubito , & potiùs arbitrer non poffe : fi
poſsit , etiam ſuccuba poterit concipere. Interea
dum quis conuincat hæc illum omnia poffe, cen
ſeo , quos legimus matre ſuccuba demone na
tos , vel ſuppoſititios fuiſſe alterius feminæ ve
ros partus , vel ab alio dæmone prolem ementi
tam , vt non rarò contingit ad priorem ſuppoficiui
H partus
 86 DISQUISITIONVM
partus fraudem lubens retalerim cum lo . Rey- A , fuiſler , fundum aquæ petijſſet, non ſupernataſſer.
nardo [ libro de peregrinat. generis hum . ſerm . de Sic Hebræi finguni Ben- lyråm ex filia leremix
impugnat. bom . per diabol. ) quod de Pictau
orum Prophetæ natum.Sed mentiuntur . Ieremias enim
Comicum ex Meluſina origine referunt fabulolæ virgo manfit.Simile refert Auerroes & de alia Al.
Francorum Hiſtoriæ ,item de Andegauenſis fami Magnus de format,hominisc. 1. Minus incredibile
a l.13.hiſt. liæ ſtemmate Polyd. Virgil.a & alterius cuiuſdam ,
Angl. ex Galfrido narrat Vincent.Bell.b & quod ex ore
b Hift.l. 3. ducum Bauariæ & Saxoniæ acceptum narrat Sa
* C.26.
c Not.in binus c ; nec admodum diſſimile , quod de nobili
Metamor. Bauaro narrantalij; ci', cùm defunctam vxorem
Ouid. ferrer impatientiùs : quadam nocte fæminam re
dijſſe,séque reſuſcitatam dixiſſe , & marito conui
xiſſe , & ex co liberos ſuſcepiſſe; quódque futu
rum prædixerat , tandem , conuiciis & blaſphc
miis non ſe abſtinente marito , ſubitò muliebri ve- B
ſte penes illam derelicta , euanuiſſe. Dæmon lic
Nobili huic impoſuit, & aliunde ſubtractos furto
liberos ſibi ſuppoſuit. Ad poſterius genus fraudis
refero paruulos ; quos non ex incubis , ſed per
fraudem , quafi ex ſuccubis dæmonibus natos vul
gò Cambiones yocant; & ferunt adeò efle lacte in
ſaturabiles, vt, etiam quatuor nutricum rumis ex
hauſtis,macilenti perſeuerent. ponderoſiſſimi ta
men ,& tandem poft aliquot annos euaneſcant. I.
tali , à continuo vagitu ,Vagiones appellant ; Ger
mani , vt indicent ſuppoſitiuosefle , nominant,
Vvechſelbalgh vel Vvechſelkind de his vide
Spreng.2.p.mallei 9.2.0.7.Guilh.Parif.p.vlt. de vni-
uerfo, ca.25.Anan. lib . 4. de nat.damon. Molitorem
de Pythonic.mulier.c.6 . Talem arbitror fuiſſe pue.
rum ; quem per Galiciam & Aſturias Hiſpanix an
te annos is. Mendicus quidam , ſumma cum de
fatigationehumeris baiulabat :cùm ex noftris eum
quidá in itinere repertum propè flumen ,vt tran
ſuadaret,miſericordiamorus,retrò le in iumentum
ſuſtuliffet ;vix valida beſtia potuit eú in alterá ripá
exponere.Paulò poft mendicus comprehenſus,fa
tetur eum puerum ,non puerum , led diabolum ,
fuille; qui lìbi promififfet, omnes fe ad eleemoly.
nas ei conferendas pelle & urum ,quamdiu fic cir-D
cũferretur habitu pueri morboli, & faſcijs inuoluti
His coriſentaneum eſt , poſje demones efficere, vi
virgo mente of corpore permanens , non tamen fine vi
rili ſemine , concipiat. probatur . quia poteſt virgini
dorinienti & ignaræ aliunde fumptum verum &
fæcundum femen , fine congreílu carnali, hyme
ne alijſue clauſtris virgiuitatis incorrupris, in fun
dere. Vt autein in parcu virginitas conferuetur,
hoc dæmon requir.cum enim ad hoc vera corpo
rum penetratio requiratur ; quæ virtuti diuina re
ſeruatur; id , fine ſpeciali miraculo ,fieri non poteft.
Propterca,cùm Caluiniſtę negant hoc lepruin vir
ginalis in partu Chriſti Domini claufum manfifle ;
præcipua ceriè miraculi , & veræ virginitatis præ
rogatiuam tollunt . Exemplum quoque de Bam
d Formic. bergenſi puella ,quodrecitat d Niderius,cautè le
gendum eft , & de mentis tantùm virginitate ac
cipiendum.carnis enim integritatem amiſeras per
eandem copulam , qua conceperat.Nec à viromu
lier cognofci poteſt, fine virginitatis iactura , nec
impregnari,nifi cognoſcatur. Scio quid multiſcri
ptores narrent devariis, quæ conceperint dunta
xat ex ſemine , quod in balnco , in quoillæ lotæ,
priùs fucrar effufum ; ſed non credo: & video id e
tiam negari ab Andr. Laurentio lib. 8. hiſtor. a
natom.q.11.quia neque virtus attractiua matricis ,
tam à felongèqucat vim exſerere , neque aqua fo
lertiam habet , quam dæmon ſpirituum euapora
tionem prohibendi, & ſemen illud , fi fæcundum
MAGICARVM
eſt , quod fcribit D. Thomas e,poffe fortaſſis mu
lierem , abſque miraculo & falua virginitate om- e Tho.
nimoda, concipere ; ficut ( ait ) dicitur accidiffe cui- quol.6. ar .
18.
dam puelle sam pubeſcenti, quam propter pudoris cu
ftodiam in le& to ſuo pater habebae : qui cùm in fomnio
pollueretur, ſemen cius ad mairicem filia deſcendii,
á inde puella concepir. hoc ſequitur , & à dæmone
idé præſtari poffe,córédit Abulélis có.in c.19 .Gé.
Item quæri ſcio , an dæmones cum lagisnon
nunquam exerceant prępoſterain libidinem : ſcien
dum boc latrunculatoribus. Quidam , vt poft
comp. Theolog. & Antonin . 1.p.fum.tit.deluxur.
Ponzinibius , de Lamijs num . 64. & Benedic . qui
hos non citat lib.2 . peccat.fum.c.8.boc omninò ne.
gant: neque id compertum confeſſione Sagarum
Hiſpaniæ , Germaniæ , Galliæ : fed de lainijs Italiæ
id quaſi notiſsimum affirmat Silveſter Prieras de
Sirigomag. & Ananias li.4.denat.demon, fol. 148 .
& etiam , ab illis affirmari faretur Ponzinbius ſu
pra .Nimirum nibil adeò ſordidum eſt, quod non
Xoxoupyös iſte ſubeat. vt hominum animas certiore
exitio inuoluat , ideo offert cuique , quo illum ca
c pi poſle ſperat . Nec vllum ſcelus eſt,quod fxx iſta
hominum auerfetur. Poflunt itaque Iudices , e
tiam dc hoc inquirere. Nec ratio vlla eft ,quæ con
trarium conuincar . Porro ſciat confeſſarius, tunc
videri eſſe duplex crimen mortale ; vnum contra
genus,alterum extra vas naturale : & ideo grauius
peccatum , quàm fi cum dæmone more humano,
ac naturali commiſcerentur.
Vltimain in hac quæſtione dubitatio naſcitur,
1
Vtrum vi magica fieri queat,vegigantesnafcantur,vel
pigmei? Quoad Gigantes Fran. Valeſius d.c.8.af
firmat id fieri poſle:li dæmones ieligant femen nó
qualccunque, fed plurimum ,craffiffimum ,calidil
fimum , fpiritibus affluens, & ſeri expers : Id ve
rò eis facilè efle conquirere , deligendo homines
calidos , robuſtos , & abundantes multo femine,
quibus ſuccumbant : deinde & mulieres ſimilis
conditionis quibus incumbant : & viriſque de vi
ris, inquam, & fæminis, voluplatem maiorem ſolito
afferendo tanto enim abundamius feraen emittitur,
quano ( ait ) cum maiori voluptate excernitur: pole 1
Yant vero illi voluptatem augere , & titillando pluri
mum , et imaginarions plurima ad rem facientia repra
Jentando.plurima enim pars venercorum motuum ab
imaginatione fluit. Quo fit, vt religioſi viri, á Deo
adio dediti, viimaginationem etiam compeſcant, eiuf
modi morus non perſentiſcant. Robuſti ergo do gran
E
des vi naſcerentur, ita poterant demones procurare. ]
Hæc ille doctus fimul Phyſicus & Philoſophus,de
eo quod fieri potuit præclarè; ſed erroneè, quate
nus Gigantesillos S.S. putat ex dæmonibus incu
bis & luccubis ita procreatos; quod iam à Theo
logis improbatum docui.Nos inde lumamus tan
tùm , non repugnare hoc dæmonispotentiæ & in
duftriæ . Nam Gigantes fuiſſe impudentis proter
uię ſit negare,cùm S.S.teſtetur Gen.c.6 . & omnium
Gentium Annales ſimilia multa proferant.Diodor.
1.5.09.Plutare.in Seriorio Philoſtrat in Heroic.Plin .
Solinis, Marian . Soins de alij memini me non
nulla noraſle aduerfarijs in Seneca Tragedias : &
miror Goropio Becano placuiſſe,tam ardenter in
ea quæ de Antuerpien ſi noſtro Gigante narratur
decla
 LIBRI
Antuerpienfi noſtroGigante narrantur declama- A
re. Dentis eius magnitudinem ferre non potuit.
quid illa tamen , ad maiores molares Siculorum
Ciclopum , quos vidit, appendit, penes ſe, infignis
hiſtoricus. Tho. Fazellus, habuit ?Non iniucunda
lectio verború eius opinor futura civibus meis,vt
hoc antiquitatis patriæ cymelium ſibi ab homine
Campinienfi tam facilè extorqueri non patiantur,
Prolixa planè res eft, adſcribam & decerpam bre
uiter.ad Erycé montem anno.1342.cadauer in an
tro inuentum portentoſæ magnitudinis,cuius an
terior cranij pars aliquotSiciliéfiú modiorú capax
erat: cuius eriá Bocatius fecerit mentionem libr. 4 .
de Geneal. Deorum (.68. Anno 1516. in Mazareno
agro cæmentarios effodifſe cadauer hominis cu-B
bicorum ftaturæ circiter 20, caput habens dolij in
ſtar , molares dentes fingulos ,vnciarūs . pondus
æqualle ,quos( ait) ſe vidiile.Penes fe alios elle non
paucos,Melillis effolorum gigantum dentes , qua
ternarú vnciarum :habere quóque ſe os humerila
tiſsimum & penè monſtruoſum alterius gigantis
Hyccarélis.Duos ſibi molares alios,4.ſingulos vn
ciarú ,datos à Simeone Pigliono ,cadaueris 18. cu
bicorú propè Panormum ,anno 1547.Sequentian
no ibid . à Geor.Adorno cadauer aliud , cubitorum
20.repertū.latraſis an . 155o.inuétum cadauer cu
birorů circiter 2 2.cuius caput 1o.ferè circuitü pe
dum meriebatur. Addit multa fimilia, quibus lin- c robur Tyri deſcribi, & munitionum eius , tale, vt
gulis recenſendis nó eft cur inhærea.illud notatce
ceris etiam oſsib . in cinere contactu randé abeun
ribus dentes noſtris ſimiles, fed maiores , integros, nec fatis beneuolum aut confentiens contextui .
effigiatos , ſubalbos , & carie carentes remanliſle:
quod etiam in dente illo Antuerpiéli olim viſeba
tur.Hetrufcorú gigantú vetus quoddá, An.Popo
nij Leti,epigráma meminit, Britannicorum Cam
denus : aliorum alij . Ipſe D.Auguſtinus fcribit ſe
vidifle in litore Vticenfi molarem dentem adeò
magnum ,vt molaribus centum communibus pof
ſet exæquali, libr. 15. de ciu.Dei c.9.Præterco quæ
Fran . Patricius Dial. 3. de Hiſt. ex Hemone Ere
mita de Emiphimis & Gyginis retulit , quia fa
bulofa . D επί τάς εσχάτω των νήσων κατωκότιτσιέν δέ τι
Reſtat de Pygmais : poſſe damonem efficere cauſis
contraris adhibuis,vrad iuftam humani corporis ſta
turam homines non perueniant , non eſt dubitandum
fic enim videmus artificio humano , népe potu vini
aduſti & incluſone in ollis paruis,pufillos illos ca
tellos,delicias domicellarum parari : & lucri aui
di parentes , impiè certè , certis inedicamentis ef
ficiunt , vt filii pumiliones naſcantur. Omninò
tamen credideriin , hac in re minimam quoque
corporis humani quantitatem , etſi ignotam , dari,
infia quam nequeat anima rationalis potentijs fuis
vri , & efficaciter corpus illud informare. Quare E
ſcriptoribus etiam illis aſſentior , qui licet agnof
cant cubitales feu trium {pitamarum homullos,
quos Pygmeos vocant , gruum hoſtes , quos poft
Ariſtocelem li.2. de hift. animal.C.12.Philoſtrat . in
Hercule dormiente Plinius lib.7.c.2.Claudianus, lu
uenalis , Solinus, & alij deſcripſere: camen meritò
arbitrantur , eos non efle veros homines, fed bru
ta ,vel monftra, & ad claffem Simiarum referédos.
Vide,ſi lubet ,Gellium lib.9.c.4.Cælium Rhodiginum
lib.4.lect antiq.c.3.6 Cardanum lib.8. de rerum va
'rieta.c Lud.Viuem in c.8.lib.de ciuit.Dei ( Bonifa
cium Simonettam li.4.epift.c.10.Repertá anno 1600.
in Peruuia Nanorum prouinciam inde fcribitur
negariij,quas
Nec P.Ruiz
litteris poteſt hoc
Pygmaos 1601.legi.
anno fuiſſe
; & ftaturæ
II . Q. X VI. 87
breuifsimæ. colligo vtrúmque ex loco Eze. 27 .
v.11.Pygmei in turrib.tuis ſcio hoc aliter & aliter
verti,& verſiones poni à D.Hiero.ad eú locú : ſed
noſter meritò ſecutus eſt Aquilain itā verten
em . Symm . Medos vertit, quod placuit Theo
dorero ,Chaldæus Paraphraſtres, Cappadoces. Ve
rùm . , eft de vocis radice , & ideò Theodotion,
nó ſatis certus , quid 792 lignificaret Hebræum
Dita gamadim retinui , Diuus Hieron . gna
rus , 7, ſignificare cubitum brachii , ſeu mentu
ram cubitalem Iud.3.0.16. vnde T9 ) cubitalis,ver
tit Pygmeos , quorum hæc eſt menſura ſtaturæ .
Item D. Hier. ad vocem Græcam Aquilæ atten
dens , Pygmeos non accepit, vt nomen proprium
led ve appellatiuum , quia interpretatur bellatores
promptiſsimos , quali deducatur ázó Tws Aug piñes
ſeu
cuius vocis vna interpretatio eſt , pugna
gilatus , altera menfura cubiti, quod ſequitur D.
Aug. libr.16 . de ciu . Dei c.7. Hinc ortæ variæ inter
pretationis. Quibus videbatur de Pygmæis illis
propriè di& tis accipiendum , quidam comminif
cuntur , cos fuifle bellicofifsimos , viſus acutif
ſimi, & fagittandi peritiſsimos, & ideo illis tur
sium cuſtodiam permiſlam , fic Dionyſ, Car
tufian. Verùm id vnde probant? certe vix credé
dum , potuiſſe cos loricam iaculis ſuis penetrare.
Aliud itaque fatis ingeniosè commentus Liranus,
etiam à pumillis iſtis turres defendi potuerint
contra hoſtes potentiſsimos.Contortum id quoq ;
B
Reor omnino , cuſtodum ſeu robuſtorum , ( vtver
tunt LXX . ) mentionem fieri ; fed hos vocari
Pygmeos : non quod ſtatura tales , ſed quia turres
tam altx, vr viri eriam fortiſsimi & maximi in imo
verſantibus vix cubitales apparerent.fic vulgatam
cum LXX , verfione & cum Hebræo fonte conci.
liari debere, nunc quidem cenſeo; paratus Tequide
centem certiora .
De pumilionibus his ex Nonnoſo iſta Photius
bibl . fol . 3.ότι από της φαρσάν πλέοντι, το Νοννήσω ,
συνέβη , θαύμα και ακεσαι . ενέτυχε γάρ τισι μορφήν μεν
ημιδέαν έχουσιν ανθρωπίνην , βραχύ άλσις δε το μέ
γεθG , και μέλα (ζι των χρόαν υπό δε τριχώνδεδασυμ
μένοις ολιά παντός του σώματG.ειποντο δε τοις ανδριά
Cι καί γυναίκες ταρατλάζιαι , και παιδάρια έτι βρα
χύτερα , των σαρ ' αυλοίς ανδρών. γυμνοί 3 ήσαν άπαν
τες πλάι δέρμαλι τινί μικρό τίύ αιδώ περιεκαλυπλον,
οι προβεβηκότες ομοίως άνδρες τε και γυάικες.άγείου δε
καιδεν επιδέκωλο δε ανήμερον.άλλα και φωνά : έχον
μέν ανθρωπίνω, άγνωςον δε παντάπασι τίω διάλεκ
λον τοίς το περιοίκοις άπαζι.
QV ÆSTIO X V I.
De nocturnis fagarum conuentibus,c an verafit
earum translatio de loco ad locum ?
Rima ſententia eſt, huiuſmodi equitationibus A
Pric & conuentibus illas duntaxat cogitatione ani
mi , & Diabolica illuſione intereſſe:hanc fentétiam
cum Luthero & Melanchtone mulri fectarii te a VVicrus
nuerunt a : ſed & Catholici quidam , ex Hiſpanis, Codelmā.
integro libro quidam minorita Fr. Samuel & au- Agrippa.
ctor fortalitij fidei, eiuſdem ordinis , & Marti
nus de Arles canoniſta, cx Italis Ponzinibus intc
gro ferè libro,Bapt.à Porta libro 2.ſu. Magie Na
turalis, & cuius tempore res nondum fatis explo
rata erat Alciatus ubro 8. Parerg.c. 22. ex Gallis
Н 2 Duarenus
 88 DISQVISITIONVM MAGICARVM

Duarenus; Ærodius, & Mich.Montanus. ex An - 1A \ fuſcatum ,qui ftatim aigzipſa domum eije reuerfa ena
glis olim loãnes Salisburienſis lib.2. Polycrat, c.17. neſceret.CatharinaRuffa ipfum demonem ,fua accuba
in fin . ex Germanis, idem vult Phil. Camerar. ex tione eiuſmodivices aliquando geſlije,declarauit ]hæc
tremo c.72. operæ ſucciſiuæ , & Vlricus Molitor Nic. Remigius d.lib.1.c.12 .
de Python ,mulieribusc. 8. & hoc ſe ſentire ſubindi Obijciunt præterea D.Aug.lib .de fpiritu & a
dicatLeonard. Vairus li.z.de faſcinoc.13.Sed nitú. nima c.28. vbi eadem ferè verba habes , quæ in c.
tur argumentis parùm vrgentib.Quid.n.Coliſne id Epiſcopi. 26.q.5. vbi qui huiuſmodi næniis anicu .
aſſeritur à mulierculis,vt excidit Alciato :vnde igi larum fidem præbent ,videntur excommunicari.
tur tot quotidie viri docti, clari, & fecundùm læ Hic canon Achiles eſt aduerfariorum , hunc vr
culum prudentes, idem fatetur,puniútúrque:Age gét hunc intorquét.Refp .librú illú nó eſſe D. Aug.
fint ſæpè,quià dæmoneilludantur, ſenſibus inter nec etiam D. Gregorij , cui tribuit Ioannes
nis externilque vinctis & lepultis, phantaſia etiam Beetzius Carmelita , in 1. præcept. expoſ. 4.
fortè læla perturbaráque:age, queatdiabolus læſis C. 4. ſęd Hugonis Victorini , vel Hugonis Ete
corporis virib. & animi facaltatib. plura homini riani : & cuiuſcunque fit , non eſſe aliam eius
perſuadere, quam vel vini copia oppreſſi, vel me ſententiam , quàm prædicti Canonis. Quidam 1
lancholiaægri ſeſe videre arbitrentur, vt docet D. eleuant auctoritatem Canonis , quia fic conci
a lib.7 .de
Gencz ad Aug. a lint lanè tria phátaſmatum genera ,quod ab lium tantùm Prouinciale , quod errare potue
litt. c. 11, eodem optimè b notatum ; quid rum poſtea ? quid Brit : ſed mihi non placer eô confugere.. Alii
b Epift.72. aliud ,ex his inferre queas, quam poſſe ſagas deci negant eſſe Concilij Ancyrani,eò quòd in conci
ag.Nebri, pi , ſemper autem illas falli hinc non conſequitur. lij huius exéplaribus Græcis aut Lacinis hodie non
Nec amplius probat quod ad Euodiú c ſcribens,de exſter: verùm neque hæc folutio mihi placet: quia
c Epift. vilis prodigiolis idem prodidit: faremur enim tunc Canon reperitur in quibuſdam antiquis collectio
101 .
animas non emigrare ex corporibus, & Bodinum, nibus Concilioruin , & in Damnafi ( lì ipſe auctor)
id auſum aſſerere, deteftamur. fatemur fæpè ſen Vitis Pontificum , & in Decretis,Burchardilib.10.c.
ſus corporeos planè conſopiri, adeoque effica 1. & Iunonis p . 11. 6.30. & retentus fuit in Decreto
citer has imagines obuerfari , vt experretti cre Gratiani iuſſu Gregorij XIll. Pontif. corre
dát ſe audiuifle, vidiſſe & feciſſe ,quæ núquá con ito . Malo cum Turrecremata ibi , Victor. num .
tigerunt . Nec ignoro exempla multa huius de 32.Baſino, Alphonſo à Caſtro , & aliis reſpondere,
ceptionis ; vt de reo ; qui fe in Ditis regiâ fuif quædam in illo Canone narrari, quæ per naturam
d Alex. ab re dictitabar d ; de Gennadio , qui ſe choris bea
Alex.li.6
rerum à dæmone perfici non poflunt, vt alloqui
.
Geneal. torum interfuiſſe putabat e : de Platonico phi & coram cernere Herculem & Achillens, qui ſunt
dier. loſopho alceri in fomnis apparente , cúmque do- lc in inferno : item cquitare ſuper veras beſtias, 1
D. Aug. cente f; de patre qui clarâ luce filiam ſuam videns, quæ tanta ſpacia tam citò & per aerem confi
d.epiſt. ſe vaccam cernere,putabat g. Nec vrget quòd eo cere nequeunt : item equitare cum Diana vel He
10r.
rum corpora inuéta fint fæpe numerò codem loco rodiade , cùm nec ylla fit Diana Dea , vel ſuper
f D. Aug.:
lib . 18. dc iacentia , nec inde mota fuiffe, vt de variis narra ſtes numen , nec Herodias illa faltatricula vlli
ciu. Deic. tum ab Olao, Toſtato , Grillando, & aliis ; & huc bi in terris equitet , in inferno cruciaca : item
18 . pertinens illud in vita D.Germani , de mulierculis agnoſcere vllam diuinam naturam , præter Deum.
g vita S. I conuiuantib. vt videbantur, & tamen domi reper quare huiuſmodi aſſerere : reuerà hæreticụm el
Macarij. tis dormientibus ; & quæ huiuſmodi aliachis enim fet. Alia verò in eodem Canone memorantur ,
nihil ampliùs probatur , quàm decipi aliquando quæ nec rerum naturæ repugnant , nec vires Sa
has mulierculas.Sed ſemper ita fieri non probatur. tanæ ſuperant, vt eſt hoc ipſum , de quo nunc
Vim quidem aliquam haberet argumentatio illa agitur, & talia non negat Canon poffe contin
Alciati quærentis;cur non potiùs in conuentu ca gere, ſed tantùm indicare voluit , non efle cre
codæmonem loco mulieris, quàm in lecto cum dendum ſemper ea autosporosis contingere; ſed
marito fuiſſe dicamus ? li ſola niceremur pręſum
ID aliquando imaginationis vitio tribuenda. vera
ptione , nunc non illa mouemur, ſed ynanimi om itaque Canonis explicatio eſt, eos hæreſeos dam
nium ætarum , & nationum , & vtriuſque ſexus nari , qui fagis aſſerentibus credunt: hoc om
eriam Eccleſiaſticæ functionis , & ordinis nobi nia poſteriora cum prioribus ſibi contingere,
lium reorum confeſſione; contra quam nulla vim provt illæ narrabant. Sufficit eniin ad opinio
haber preſumptio.Michol patris ſatellites decepit nis alicuius damnationem partem eius aliquam
h Reg.19: in Dauidis locum ſubſticatâ ſtatuâ h: fic etiam po fidei contrariam eſſe , quia verum eft ex inte
teft & ſolet dæmon aſſumpro corpore, & in lecto gra cauſa , falſum ex quo uis defectu . Atque ita
locato decipere maritum .Nam ſtrige ad conuen interpretor dictaDoctoris Nauarrii latis perple- fic.11.Ma
cum profectâ ,ne maritus eam abeffe deprehendat, xa locutiono non paucos decipientis. Vnde appa- nu.al.au.
ſolci cum conlopire , vel quid aliud lupponere, ret neque Canonem illum , neque locum Hugo - 38.
quod earum vicem fuppleat, vt maritus expergi nis repugnare communi ſententiæ Theologo
ſcens vxorem effe putet docetur hoc actis iudicia rum , vel Quæſitorum & Iudicum receptæ
riis Quædam inquiunt tonſtrix Forpachy Cal. Sept. praxi. Sed de hoc Canone agendum copioſif
fimèlib.s.
1587. id ſe fæpe fecifè prodidit , atque ad fapienduin E
tali fomnomaritum ,ſapenumero illiaurem vellicaffe, Denique argumentatur Alciatus:Cõuétus , hu
dextrâ manu co prius illitâ vnguine , quo viam ad jus perſonæ omnes interdum , nomine Iesv pro
huiuſmodi conuentus affectares ſolebat fe ipſa inunge nunciato euanuerunt , crant itaque phantaſticæ ,
re. Eller vxor decani in Orringem , eodem loco & non corporatæ perſonæ . quia corporea res fic
die, inf.intis culcitram : Seicher: May à Speirchen nequit euaneſcere. Reſp. Sagas quæ conuentui
Scopas ſuppoſuiſſememorauerunt , postquam ejſent no interfuerant ,non euanuiſle : ſed præſtrictis cer
men ſui damonis prafata ,ſicíz maritis fucum ſæpèfe nentium oculis , à ſuis dæmonibus celerrimè al
ciſſe.Homburgiino.Iuny 1590. Maria vxor ſartorisin portatas fuiffe : & fic dici euanuiſſe ,largè & in pro
Merzer Eſch, ſtramentorum faſcē veluti vnguine in priè ſumpto vocabulo,pro defieruntvideri.Neq ;
hoc
 LIBRI II. Q. X X VI. SEC. III. 89

hoc diffimulandum , videri Alciatuin velle , non Aubr.quarto.de Natur.damon . Et nonne Anticoriti
poſſe dæmonein corpora loco mouere. idcircò tempore tales conuétus agnoſcit futuros D. Hip
enim contendit non fuiſſe Chriſtum Dominum à polyt. Martyr lib. de conſummat.ſeculi , haud longè
Diabolo in pinnaculum templi , & montem excel princ.hos nouere leges Salicæ , vt patet ex l.17. Er
ſum ſublatum ; quod confirmat auctoritate Orig. Lambertus Danæus Caluinianus ſcribit Geneux
hom.31.in Luc. & D.Hie.in Matt . & temerè credi conuentum eſſe ordinarium propè ſummam ædé,
dit hoc dicenti Alciato Phil . Camerarius opera vt ex eo refert Creſpetus. Sed accipite verba Hip
ſucciſi.c.72.Sed poftca docebo longè plures Patres polyti ; Tunc iniquus ille elato animo damones ſuos
contrarium tenuiſſe: imò.D.Hie.nihil habet , quod congregabit humanâ fpecie ( nonne fic in conuenti
pro Alciato faciat. Origenes ei apertè refragatur. bus tripudiant & commiſcentur cum ftrigibus ?)
nam verba mutilata citat Alciat. obiectionem po o eos qui illum ad regnum inuitarunt faſtidiet : ani
nens,reſponſionem Origenis omittens. máſque multas inquinabit,quippe Principes eis confii
Obiicitur etiam experientia , quòd inunctæ , a tuet ex dæmonibus.) Facit hoc quotidie Diabolus
liquando non translatæ , ſed repertæ iacentes eo ſuperior,dum ſuum cuique (trigum dæmoné ma
dem loco ,vbi ſe inunxerant :hoc de vnà Abuléfis, B giftellum attribuit. Tertullianus lib . de animac. de
de tribus vel quatuor teſtatur Spineus,de aliis alii. fomnys , affirmat, domos quoque hominum demonys
Rejp.cú Spinco c.30.0 31.huius rei varias elle cau patere ,nec tantum in adytis, ſed etiam in cubiculis ho
las tum ex parte Dei , cum ex parte dæmonis . Ex mines eorum imaginibus circumueniri.] Videte nunc
parte huius: quia quando ipfi vtiliùs eſt,tunc fa quo pacto hoc myſterium iniquitatis operetur ia
gas decipit, eas loco non mouendo : vt fic iudici olim . huc enim arbitror referendum quod abs
bus & principibus perſuadeat falla eſſe , quæ de Guilhelmo Neubrigenſi in hunc modum tradi
talibus tranſuectionibus feruntur, atq ; ita iuſtitiæ tur, In prouinciâ Deirorum haud proculà loco natiui
exſecutionem impediat. pactum ergò fruſtratur, tatis meæ, res mirabiliscontigit, quam à puero cognoni.
quando maiorem humano generi perniciem in Eſt vicus aliquot à mari oriētalimiliaribus diſtans,iu
de ſperat : pactum feruat,quando Deus ei permit xta quem famoſe illa aqua, quas vulgò Viple vocant.
tit,& ipſe ſperat ſe ſic plures illaqueaturum . Quod Ex quo vico ruſticus quidam ad falutandum amicum
ad Deuni, (init vt plurimùm , fic exigentibus ho in proximo vico commorantem profectus, multâ iam
minum peccatis ,Diabolum pacta cum Magis inita c noite minusfobrius remeabat.Etecce deproximotumu
ſeruare:aliquando impedit , vt quando iudices cu lo,quem fapiusvidi, ci duob.vel trib.ftadys à vico ab
riofitate mouentur ad huiuſmodi explorationes; eft ,voces catanriŭ , á quaſi feſtiuè conuiuãtū audiuit.
vt fic iudices in peccatipænam confundantur; & Miratus quinam in illo loco folemnib.gaudys intempe
quaſi excæcentur. Vcrumq; iuſtiſſimè. Ex iiſdem Ste noćtisfilētiū rūperēt,hoc ipsă curiofius inſpicere vo
caulis nonnunquam , vult dæmon , & hoc ei Deus luit,vidensq; in latere tumuli ianuă patentē,acceſſit
permittit,iplas loco mouere, & pro ipſis ſimulacrú introſpexit,viditýz domú amplă ở luminofam , plenāja
earum illic relinquere, vt putentur non translatæ, diſcūbētibus tā viris,quim feminis, tanquam ad folen
fed illic remanfille. nes epulas. Vnus aüt miniſtrantium cernensſtantem ad
Secunda ergo opinio eſt, quam veriſſimam iu oftium ,obtulit illi poculum . Quo ille accepto , conſultó
dico; Nonnunquam verè fag.us transferri a demone noluit bibere , ſed effuſo contento e continente retento,
de loco ad locum ,hircovel alteri animali (phantaſti concitus abyt, factog tumultu in cõniuio profublatione
co , vt plurimum ; hoc eſt dæmoni allumenti & vaſculi, & perfequétib. eú cóuiuiis, pernicitate iumenti
formanti corpus aereum vel etiam hominis in for quo vehebatur euaſit, 6 in vicũ cũ infigniſe prada re
ma,eas aliquando ternas quaternaſve fimul aſpor- D cepit.Deniq;hoc vaſculū mareria incognita,coloris info
tanti)vel arundini vera,ſcoparumhe baculo etiam ve liti , forme inuſitata Henrico ſeniori Anglorū Regi
ro , ſedacto c fubleuato à demone , inequitantes , promunereoblatú eft: ac deinde fratri Regine Dauid,
corporaliter conuentui nefario interelſe .) Sc.Scottorū Regi,cõtradičlū ,annis plurimis in theſauris
Hecfententia eft multo communior Theolo Scotia feruatü
eft, «ante annos aliquote( ficut veraci
gorum , immò & luriſconſultorum practicorum relatione cognouimus) Henr. I 1.illud afpicere cupienti
Italiæ ,Hiſpaniæ , Germaniæ , inter Catholicos,ce à Rege Scotorū Guilh.refignatum ) lib ... Rerum An
nent ctiam ſcribentes plurimi . Alb. Magus apud glicar.c. 38.tales montiú receflus,vulgùs ſolitú no
Cantipratenjem libro 2. capite 57. p . 19. Ciruelus minare montē Veneris, qualem tradunt etiam in l
de fuperftit. P. 2. capite primo Guilh. Neoburgenſis talia propè Nurſinú lacú eſſe, vr patet ex epiſt. 46.
mox ciradus.Turrecrema.ſup.Grillad.l.2.de ſortileg.q. Æneæ Siluii. Simauis exempla recentiora & cla
7.n.8.vbifaretur ſe ſentētia mutaſſe.Baſinas de artibus riora,Rober.Gagui. Generalis ord . S.Trinit.l. 10 .
magic.propoſ.9.Remig....Demonolat.c.14.24.29 . Au E Hiftor.Francor. ita fcribit, Quo tempore Guil.Edeli
itores Mallei nõ vno loco, Pēna in Direit. Inquiſitor. nus Theologus Doct.S.Germani dela Hayaprior,apud
p.2.comment.68.6 ali.Pet . Damianus ep.4.c.17 . & Ebroicas ad perpetuă carcerē damnatuseft, ob falſa re
recentiores medici, ve Ronſſeusmox citādus, l.2.de ligionis crimen.Năcum illuftris cuiuſdā femina amo
morb.venef.c.8.6 l.3.c.8.Cefalpinus inueſtigat demā. rib.teneretur ,neg, eius cöfuetudine fruifacilepoſſet,da
cap. 20. & Theologi crebro numero hoc aſſerunt, monē patronü ſibi adhibuit, & eum in arietis ſpecie a
rem diligentiſsimè diſcutientes, loan . Dodo. in A dorauit : à quo poſtea doctus ſcopam ſumere,argz inter
polog.contra Fra.Samuelem ,Guilh. Pariſienſ.par.vlt. femora equitis inſtarponere,breuimomēto quo volebat
de vniuerf.cap.23.Silueſter in verb.berefis ,nu.3. Abu ſe traducebat.] Inter ſtriges Auenionéles (vt narrat
lēſ.in 4.c.Matth.quaft.47.Beetz dict.cap.4.Vict. vbi Mich.Pneumalog. Schol...)puer captus fuit, qui iu
ſupra, Caietan.2.2.quaft.95.a.3 . Alphonſ.à Caſtroli... dicib.narrabat , le à patre in Synagogá(ficconuen
de iuftâ hæretic.punit.cap.16. Sixtus Senenſis I. s.bibli. tú vocant deductum ,& ibi vidiſſe patrari mulca
annotat.73.Creſpetus de odio Satanæ diſcurſ.15. lib.1 . nefaria & horrenda,itaq; conterritú muniuitle ſe
Sebaſtianus Mich.in Pneumalog.Anglez .in 2.quaſt. ſignaculo crucis , & dixiſſe : Iesv , quid iftuc rei?
vnicâ de arte Magicâ a . 4. diffic. S.Petr.Binsfeld.d. ſimulq. cum dicto turbam totam difparuiſle &
peris cöcluf.11. Spin & us cötra Ponzinibium , Ananias ipſum ſe ſolú ibi deprehendiſle: poftridie domum
H 3 redilie ,
 90 DISQUISITIONVM MAGICARVM

rediile quæ crib.à iynagoga miljarib.aberat, & pa- | A comprehendiſſe. per figuras , intelligere circulum ,
trem ad iudices detulifle. Vnde & puero in vicinià
nomen indicum Maſquillo :( hoc e. paruus fortia
rius) huncq; puerum ,cùm ipſe Michael iſta ſcribe.
rer anno.1582 . adhuc Auenioni captiuum fuifle.
Aliud conteſtatius accipe ex Grillando, cuius ver
ba non pigebit adſcribere, Quo ( nempe homagio)
facto ftatim vnum dæmonem conſtituit( ipſe prin
» ceps Damon ) ad cuſtodiam ipfius mulieris , quain
nunquam relinquere debeat , ſed illi inſeruire in
omnibus ,quæ ipla cupiet, & quotieſcunque con
3
de quo iam egimus, per baculum , virgas quibus v
tuntur ad maleficium hoſtiis ; & alias quibus in
paßdoparlia , & arundinem leu ſcopæ haftam cui
incquitant trasferendæ :gaudere autem virga Dia
bolú,vt imitetur virga Moſis miraculorú effectri
cem ,vel aliam illam Aoriferam Aaronis . Hunc ta
culú porro inungi ſolere vnguento cófecto ex va
riis rebus inſulfilsimis, maximè ex vnguine infan
tium necatorum . quanquam aliquando non bacu
lum , ſed vel crura,vel aliàs ſui corporis partes illi

tigerit ad ludos accedere , hocipfe intimabit mu nunt, vt patet ex verbis Ghirlandi, & ex fententiâ
2

lieri, & illam deferer , & inftruet. qui quidem dæ Auinionenfi , quam exhibebo totam l.s . Poflet ſine
mon allociatur ei ,tanquam maritus vxori.ſæpe ac vnguento : ſed hoc vult copioſum adhiberi,vt quá
cedunt ad congregationes illas , vbi maxima mu plurimos infantes interimant , opinantes fine hac
lierum numerofitas congregatur , & non vident pinguedine ſe ad conuentum deferri non poſſe.
illa in mente,aut intellectu,autin apparétia, ſed in İndicio eft , quod prima vice dicit fufficere vn
vera & naturali formaaccedunt ad loca prædicta, B guentum commodatò ab aliis acceptum , poftea
w hoc modo & ordine.Videlicet , quia primùm per neceſſarium eile, vt ipfæmet fibi illud ex infantici
vnum vel duos dies antequam fiat congregatio,in dio præparent .
!rimatur fibi per dæmoné illum , qui eſt ad ipſarum Sic ergo inunctæ ſolent deuehi inſidentes , ba
cuſtodiam conftitutus , qualiter nocte tali & tali culo, furcæ, vel colo, vel cremathræ ,impofito vno
" hora fe præparer ad veniendum ad ludum : quæ pede,vel inſidentes fcopis aut arundini , vel tauro ,
» mulier ,'fi haberet iuſtam caulam impedimenti, Tui, hirco aut cani(quorum omnium exempla proti
deducit & auditur , dummodo fit cauſa vera & dit Remig.l.1.0.14 .) Sicinquain ſolentad iudú bone
excuſabilis, quæ legitimè excufare poſsit:alioquin Societatis ( vr in Italiâ vocát conuentum deferri vbi
1 li fingeret habere cauſam , quæ nulla eſſet, ve non ignis ve plurimú accélus, teter & borridus.ibidę
accederet,non deferebatur inuita , fed remanebat mon cóuentûs preles in ſolio ſedet,formâterrifica;
” in domo ſua : nihilominùs pro pæna ſui menda vt plurimú hirci velcanis.ad illú accedere adoran
/ " cii adeò fortiter cruciabatur à Dæmone , & in di gratia ,non eodem modo , interdum complicatis
mente & in corpore maximis & continuis dolo genibus lupplices; interdú obuerſo tergo ftantes,
» ribus & ægritudine intrinſecà vel extrinſecà cam c interdum crurib.etiam in alcun iactis ,nec capite in
» fortiter vexabatur , quòd dic noctuque nihilpe anterioré parté prono,ſed relupinato,adeò vt mé .
" nitus quietis haberet, ſed ſemper tribularetur, & tum ad cælum feratur. rum candelis piceis oblatis ,
” omnia quæ ipla ageret euaneſcerent & perirent vel vmbilico infantuli,ad fignum homagii eum in
" in fieri : adcò quod neceſſe fuit , vt tormala cel podice oſculantur. Quid ? quod & millæ facrifi
” farent , quod peccatum ſuum fateretur , & pro cium aliquando , per lummum fcelus , æmulan.
” mitteret, etiam medio dureiurando;quod ampliùs tur, & aquæ luftralis , & fimiliú rituú Catholicorú ?
non reculabit accedere. Cum verò promitteret 1.3.ex viri eruditi, ſenatoris Clariſſini Rayinundi
» acceſfuram , ftatim adueniente nocte & horà , e narratione oſtendā, Inſuper liberos ſuos Diabolo
uocabatur voce quadam , velut humana ab ipfo illic offerunt,vt annis ſuperioribus mater Cunonis
” dæmone , quem non vocant dæmonem , fcd Ma Rouerenſis,apud Binsf:Idium ; & anno 1458.qu:
giſterulum , aliæ magiſtrum Martinettum , fiue dam alia tres liberos ſuos apud laquerium c.7. led
» Martinellum . Quæ lic euocata , mox lumebat irquinatiſſimum ſacrificium idoli Moloch , fecun
pixidem vn &tionis , & liniebat corpus ſuum in dum vtramq; interpretationem , nequiter & cru
quibuſdam partibus & membris , quo linito exi deliter reprætentát ; cú proprios , vel alienos filios
» bat ex domo & inueniebat ſemper magiſterulum dæmoni offerút, & occidut ; aut femen ipſum pro

» luum informa hirci illam exſpectantem apud o- D fulum ei dicant , vt fceleratiſsimus illemagus ,qui
ſtium , ſuper quo mulier ipfa dixit quod equicabat , cuin muliere in templo vencré exeicens feinen la
" & applicare folebat fortiter manus ad crines & cro ſchrilmati miſcebat , quod narrat ideni Iaque.
» ftatim hircus ille adſcendebat per aerem , & brc rius face!li faſcinar. fol. 58. aur dénique commu
» uiſsiino tempore deferebat ipſam vſq; ad nucem nione ſumpta lacram hoftiam , in ore afferuatam ,
Beneuétanam , & ibi ſuauiter deponebat, & c . ] re & extractain ,dæmoni oblatam, coram eo pede có
liqua etiain refert contentanea his quæ alii çıtati culcant , vtmultæ ftriges ir.quirente laquerio có
Dd.(cripferunt folere in conuentu contingere. Ná fellæ fuerunt.c.8 .
præcitati Theol . adferunt varia exempla , & con His & fimilibus flagitiis & abominationibus e
feſsiones reorum , quæ omnes conucniunt in cor xecrandis commiſsis incipiunt menſis aſsidere, &
porali delatione,modo , & cæremoniis conuentus conuiuari de cibis quos dæmon ſuppeditat , vel iis
& aliis circumftantiis : Quarum præcipuas fum- E quos ſinguli attulere: Interdum tripudiant, ante
matim hic exſequar , additis nonnullis ; quas acce conuiuium ,interdum poſt illud.Colent diuerfæ mé.
pi à Per.Orano ,V.Cl.mihidoctrina & integritatis fæ elle,tres vel quatuor cibisinterdum delicatiſsi
nomine ( vr fratre) caro , quipra:fuit an .1997. & mis, interdum valdè inſipidis & inſullis onuſta ,
1598. Quælitoris & ludicis functioni in Stabule quibus pro dignitate ; aut opibus , ſingulilocantur,
ſium (agarum & Lamiarum causà. Quoad bacu aliquádo fuus cuiquc dæmó adſidet, aliquádo ma
lum notat Sebaft. Michael . d.operis Scb01.7 . Abrah. lefici vna ex parte, & fuus cuique dæmó ex aduer
Ezræ filium Leuit.cap.19.prohibitionem maleficij 10.Necmélx ſuadceſt benedictio cętu hoc digna,
fic interpretari , Non facieiis experimenta per figu verbis cóſtás planè blaſphemis,quibus ipſum Beel
ras, per baculos, per opera , per moius, per dies , per zebub & creatorem , & datorem & coleruatorcm
boras. & his verbis pleraque ſolemnia ſtrigum omnium profitentur:eadem fententia ex Actionis
Gratiarum ,
 LIB . 11. Q. XVI .

Gratiarum , quam fubdunt menfis fublatis. Legija , ( vt recte Binsfeldius ) nulla lequeretur translatio .
formulas , manu famoſiſſimi cuiuſdam malefici quia hic omne pactum cum dæmone ceflat , neq ;
notatas, Conuiuio interſunt facic interdum aper id Deus eſſet permiſſurus. Et propterea , quando
ta , interdum velata larua, linteo , vel alio velami extra conuentui deſtinata tempora ſeleinungerét
ne , aut perſona. fic etiam perſonati frequentiùs, lagæ , non auolarent.nec auferrentur ; cò quòd id
poft conuiuium quiſque dæmon ſuam quam ču pactæ non fuerunt.Sciunt hoc, & ideò non vngu
ſtodit diſcipulam manu prehendit; & , vt omnia tur, niſi audito conuentus figno ; aliquando mo
fiant ritu quàm poſſunt abſurdiſſimo, dorſis inui nentur à ſuo Martinello aliquando à vocibus præ
cem obuerſis , & in orbem iunctis manib . iactan teruolantis comitatus Sacarum Reginæ,aliquando
tes capita more fanaticorum ,choreas ducere;non aliter iuxta Spineum c. 30. Sunt tamen quidam
nunquam candelas accenſas manu tenentes , qui malefici, quiex peculiari pacto,ad certum quoddá
buſcum ante dæmonem oſculantes adorarant, & ſignum ,fiuc vn &tionem ,fiue pilei aut pallij pofitu
cantare feſcenninos in honorem dæmonis obſcæ ram ,fiue quod aliud ,quando volunt ,aliò deferun
niffimos , vel ad tympanum fiftulámve ſedentis tur: ſed quod dixi frequentius eft.His pofitis.
alicuius in bifida arbore ſaltare, omniáque ridicu . Probatur hæc tranſlatio corporea , primò quia
lè & contra cererorum morem peragere. tum B non poteft dari quidquam quod cam reddat non
fuis amaliis dæmonibus fædiflimè commiſceri. poffibilem.quid deſit ?non deeſt corpus mouens ;
Quando ſacrificia fiunt , fieri ſolent ſtatim initiò nam diabolus corpus aſſumit. nec adeft vel obſtat
peracta adorationc: Sacrificia tamen etiam extra corporis moti reſiſtentia vel grauitas ; quia longè
conuentum fæpè faciunt.Deniquc addunt,quém maior eſt vis dæmonis mouentis, qui montes loco
que narrare ſua ab vltimo conuentu facinora; quæ mouere poſſet, nec obftat celeritas motus ad lo
quo grauiora , & magis execranda fuerint, cò col cum remotum ſpacio temporis breuis : hoc enim
laudari vberiùs: fi nulla fint, vel non ſatis atrocia, valer efficere agilitas & vis naturæ angelicæ , iux
verberari ſegnes atrociſſimè, à dæmonc, vel à ma ta Diuum Auguſtinum & B.Thomam ,nec Deus a Aug.lib.
lefico quopiam ſeniore: vlcimo pulueribus ( quos id non permittit. exſtant enim permiſſionis innu- de diuina.
dæmon , c.
aliqui lcribunt eſſe cineres hirci illius , quem de mera ferè exempla, quædam etiam S.S.clariſſima.
3 . Thom.
mon aſſumpſerat , & quem adorarant, fubitò co citant nonnulli primo loco CHRIST V M Do I.p.q.110 .
ram illis Aamma abſumpti ) vel venenis aliis acce minum bis ſe paffum fuiffe à dæmone tranſporta- 2.3.
ptis ,fæpè etiam indictocuique nocendi penſo , & rib , quod de malo ſpiritu accipiunt Origenes, 1b 'Marth .
pronunciato Pſeudothei dæmonis decretò ; vt- c Ambrolius, Chryſoſtomus,Auguſtinus ,Grego- tr.83 %
.
CISCIMINI vos : ALIO QVI MO rius, Strab . & alij : hoc exemplo non vtor ,quia c Matth.r.
RIEMINI ; vt agnoſcas legem Caritatis le licet multi patres indicent per aërem Chriſtum à v. 20. &
4. & c.2 .
gi contrariam ; ſuas quemque domos , ſi propè fint dæmone volentem raptum , deportatúmque fuiſ
pedibus , fin diſtantiores , vt aduecti , repetunt ſe ; magis tamen placet, cum Origine & Euthy- !2 .
Conuentus vt plurimum ineuntur vel noctis me mio , ductum dumtaxat , & præeunte diabolo ſe DE
diæ ſilentio , quando vigec poteſtas tenebrarum , curum Chriſtum fuiffe, & fic in pinnaculum , & in lius &
ye interdiu meridie, quo funt qui referant illud montem aſcendiſſe ;quod apertè Diuus Lucas in- dona,1.
Pſalmiſtæ notum de dæmonio meridiano, & Abe ſinuauit : nec obftat Diuus Matthæus , nam hape Matth .
e Marci.s .
nezra fcribit à Magis certos dies & horas obſer raußávey non rarò fignificat aſſumere ducen V.13.Mar.
uari . Noftræ ſtriges videntur , in diuerſis regioni do tantum c : & fic hoc loco quoque interpretan- 8.v.32.
bus, varios habere ſtatos dies . In Italia ficquen tur homines eruditi d : ideò iſtud exemplum non f Act.8. v .
tant noctem quæ feriam ſexcam præcedit ( Sic multùm vrget.Secundo loco adduci ſolet, dæmo- 26.& 40.
g Dan. 14.
Comanus in Lucerna ) idque circa no &tis medium nes ingreſſos porcorum gregem , eos in mare præ- V.35.
( vt ait Seb. Michael.ſchol.7 .) Lotharingicæ ſtriges D cipites egiſſe e. firmior adhuc locus eſt quem 3. b ita poft
conueniunt noctibus quę præcedunt feriam quin adferunt, nempe Philippum Diaconum å ſpiritu D.Dionyf.
tam , & diem Dominicum , tefte Remigio lib.1.c.14. ex deſerto in Azotum delatum f : & Habacucum Thom . &
alios,Mal
apud alios legi noctem quæ præcedit feriam capillo in Babylonem tranſlatum ad Danielemg Ieus p.2.c.
tertiam . Ad hæc loca reſponder Vlric. Molitor , malè nos 3. Caſtro
Poſſer dæmon eas transferre ſine vnguenti vſu, ab Angelis bonis ad Dæmones argumentari, eò Llibr. 2.c.
16 .
(vt dixi) & facit aliquando : fed vnguento mauult quod Angelorum hac in re longè maior ſit vis ac i Clemens
vti varios de cauſis. Aliquando quia timidiores ſunt robur , quàm dæmonum . Solutio iſta mendola Roman. I.
fagi quàm vt audeant; vel quia tenuiores ſunt ad eſt. quia motu locali non eſt cur dicamus natu- 6. Conſtit.
horribilem illum Saranæ contactum in corpore raliter plus bonum Angelum , quàm malum pof- Apoft.Ege
aſſumpto ferendum , horum cnim vnctione ſen ſe : & Theologorum communis ſchola conce- fipp.1.3.hi.
Arnob . li.
ſum obſtupefacitaliquando , & miſeris perſuadet dit diabolos retinuiſſe quæ naturæ dotes erant, 2. contr.
vim vnguéto ineſſe maximam .Aliàs autem id facit, amififfe quæ gratię erant h . Cùm ergo bonus An- gent Cy
vt ſacroſancta à Deo conftituta Sacramenta mi gelus Habacucum tulerit , permittente Deo,pote rillus Iero.
Col. Catec.
micè adumbret , & per bas quafi cerimonias fuis E rit & diabolus hominem transferre. Quid mi 6. Epipha .
orgiis reuerentiæ & venerationis aliquid conci rum hanc demones à Deo in humana corpora Ambr.Ma
liet. Nihil verò ad tranſlationem conferre vim vn poteſtatem recipere , qui longè maiorem in animę xim .& alij
k Herod.
guenti,vel inde patet,quod etiamſi, qui ſtatuto co deceptionem acceperunt?
uentus tempore ex curioſitate quadam cupientes Probatur etiam id experientia tot exemplo. Melpome
conuentui intereſſe ſe vuguento illinant, & reve rum ,ve,fine proterujâ, quis diſſentire nequeat. zen .epift.
ra per aërem cò deuchantur, (Deo id ,vt multoties Grauiſſimi fanctiſſimíque patres referunti, Si . ad Bal.22.
probatum ,ad puniendam incredulam curiofitatem monem Magum coram Petro , alarum demonia- Orig. lib .
tam temerariæ audaciæ permittente ) tamen ſi carum remigio in aërem ſublatum , volitare vi- cont.
Cell.
quis fide firmus, caricare armatus , ad fraudes dæ ſum . fimilia de Abari Scytha leguntur k . Badu
monis reuincendas diſlipandáſq.ad fidei verç con . dum Britannię regem hac arre volandi , fed & in
firmationé, co ſe vnguéto inungeret,proculdubiò felici exitu paré , nobis proponit Anglorum hifto.
H 4 ria
 92 DISQUISI MAGICAR
TIONVM VM
a Polydo- , ria a.DeErico Suecorum rege,quod in quam par- | A tia Sathana impleuit. Adductus iguur ille ad locum ,
cusl. í, hi.tem pileum verteret , in cam ſubitò abſportare vbi ludifiebant , ludum , á choreas , cetera omnia
Angl. Pon tur regionem ,auctor eſt loann . Magnus Gottho contemp latus eſt , ó tandem ad menfa m cum reliquis,
tius Virú
rum Sueon umque hiſtoriographus lib.17 . Beren vt vefceretur, ſedens,cum cibos inſipidos iudicarei,pe
nius com
pend. hiſt. garium hæreticum & Magum eadem nocte Ro tytſibi dariſal, quod in menſa deerat, á quamuis ite
Britann. & mæ fuiffe , & in Turonenfi Ecclefia lectionem rum atque iterumpetiiſet ,nunquam illi dabatur.Tan
iidem an- decantafe tradidicin Chronico Nangiacus, An dem cum poſt , importunam petitionem , prolixámque
nales hoc
memorát. no 1045. refert N.de prodigys , in Anglia quan exspectationem ,ſalilli daretur , dixit . Nunc laude
de Oliue- dam veneficam à dæmone palam equo nigro im turDeus, quoniam iam venit fal. Quibus verbis pro
rio Mal. poſitam , & per aërem abuectam.cui ſimile exem latis damones , quia laudes Dei audire refugiunt,ſta
mesburie, plum de Mariſconenſi Comite , ex venerabili Pe tim receſſerunt, ő reliqui omnes diſparuerunt,lumina
li , quem
Nauclerus tro Abbate Cluniacenſi , lib.ſeq. referetur.de vetu ribuſque exſtinctis , manfit ille folus nudus , quoufque
& Vincen- la ex lebere faltitante, Cæſarius li.11. miraculor. ſub manefacio vidit quofdampaſtores , quos interrogauit,
tius Elme- fin.de maleficiis Atrebatenſibus Meierus egit an quanam ejjet illa patria in qua erat, illi verò reſponde
rum VO
cant. no 1459. chron. Flandr. Vincentius ex Petr. Da- B runt elle agrum Beneventanum ,in regno Neapolitano.
miano refert de quinquenni puero nobiliſſimi Qui locus difiabat à patria viri per centum miliaria,
cuiuſdam viri;qui puer,monachus factus, quadam obquam caufum ,licet diues eſſet ,coaétus fuit per viam
nocte abſportatus, manè repertus fuit in piſtrino mendicare ,vt ad domum fuam redireposſet. Ad quam
claulo , & interrogatus, dixit; ſe per quofdam ad poſtquam peruenit , ftatim vxorem ſuam ob lamia cri
b vide magnum conuiuium delatum , & comedere iuf men accuſauit , c totam rem geſtam , vt narrata eſt,
Malleum fum , & poſtea per ſuperiora piſtrino inimiſſum b. coram iudicibus expofuit. Qui rem tota plenè,vt opor
malef.p.2. Paul . Grill. libr. ſecundo de Sortileg.q.7. narrat an tebat ,examinantes, vera eje omnia quæ diximus inue
C.3 •
no 1524. ſibi ve inquifitori oblatam quandam nerunt , qua etiam eiuſdem mulieris confeſſione confir
Lucretiam ; quæ dum ex congregatione ludo mata ſunt. ] Hæc ex Grillando , Fran . Alfonſus à
rum deportaretur domum , & fub auroram ma Caſtro d.cap. decimo ſexio addens ſe multa poſle a
tutinus campanæ pulſus , quo ad orandum popu lia referre teſtimonia , quæ per fideliſſimos teſtes in
lus vocatur , fuiffet auditus ; ſubicò illam à dæmo Hiſpania contigiſſe cognouerat.Bartholomeusve
ne vectore propè Auuium in agro ſpinis obfito ro Spineus SacriPalatij Apoſtolici Magiſter g.de
derelictam.fortè iuuenis , ei benènotus, illac tran- Strigibus cap.decimoſeptimoá fequ.non minùs cerra
ſibat : eum ergo miſera nomine proprio ad protulit , ex quibus vnum adſcribam , Quandam
uocat. iuuenis videns totam nudain , præter (ait) puellam ,qua cum marre Bergomi morabatur,in
verenda femoralibus contecta, & paſſis crimbus uentam fuiſſe nocle Venerys in thalamo ſui affinis.
accedere formidabat. perſiſtir illa blanditiis allice Quam manè repertam nudam , recognitámque, quia
re , tandem appropinquauit , & quæfiuit habitus confobrina erai,cum interrogaſſent quomodo illuc ve
& moræ eo loci cauſam : illa primùm alia omnia niſſet, aut ibi eſſet , quare?plorans illa , poftquam
prætexere,& multa mentiri : donec iuuenis incre veſtita ab eis fuit,hec quæſubdo , enarrauit, dicens:
dulus negauit ſe illi opem laturum , niſi vera fate Hac noćie cùm in lecto vigilarem ,vidimatrem meam ,
retur. illa fidem ſecreti ſtipulata , confiretur quod qua me dormire putabat : ſurgentem de lecto , o exu
ſibi accidiſſet, & qua ex cauſa. Iuuenis eam ſe tam camiſia ſe quodam vnguento , quod ex vaſculo af
crerò domum ſuam perduxit , & multis ab ea mu ſumpſit de ſub lateribus extracto , perungeniem cor
neribus donatus fuit. Sed tandem datæ fidei im pus: • ſtarim aſſumpto baculo quodam ibipræpara
memor rem yni atque alteri narrauit: ſic paula 10 ,in modum equitantis aſcendens, extrafeneftram de
tim fparfo rumore, & mulicr capta , & iuuenis te- D portata eſt, , àme nequaquam ex tunc ibi viſa.cúm
ſtimonium veritați perhibere coactus , hæc om que ipſa quoque de lecto furgens,meum , vt mater
fece
nia Grillando narrauit. Subdit & aliud bis rat,perunxiffem corpus, extra feneſtram educta,ftatim
verbis ; Mulier quadam Sabinenſis diæcefis hanc in hunc locum deportata ſum vbi matrem puero huic
profitebatur diabolicam artem ; de qua cùm maritus lečto decumbenti infidiantem vidi. Ex quo ego territa,
juspicionem haberet ,interrogauit eā pluries,que ſem cum matrem quoque ob meum aduentum conturbatam
pernegauit. Maritus vero in ſuspicione fitaperſiſtens vidiffem & comminantem ,nomen Domini IESV 6
veritatem perquirebat : qui adeo aſtuteſegeſſit,
anxiè Beata virginis inuocaui, Ġ ex tunc matrem non vidi,
quod vidit illam quadam nocte fe vnguento quodam o ego hic nuda ſoláque remanſi. His anditis àpuella
vnguentem , qua vnètione peracta vidit illam celerri ſcripſit omnia hæc affinis ille narrantis, Patriinqui
mè,quafi auem recedentem , ex ſuperiore domus fitori Bergomenfi , à quo capta mulier , & tormentis
Solario ad inferiora deſcendentem . illam maritus expoſita , cuncta confeſſaeft, & addidit ,feà damone
ſequens , vt videret quo tenderet , amplius eam non pluſquam quinquagies deportatam , vtpuerum illum
vidit,o accedens ad portam domus inuenit eam clau predicti affinisoccideret : ſed tamen prenaluiſſe nun
Sam . Quæ res magnam illi prabuit admirationem.Die E quam , co quod ſemper illum inuenerit figno crucis, ó
veròfequenti iterum maritus vxorem interrogat, quod ſanctis orationibus à parentibus benè munitum . Sub
anxièfcire cupiebat, & illa conſtanter ( ut ante) ſe ne dit & aliud , quod etiam adfcribam , Quidam
fcire dixit. Martus verò , vt amplius negare mulier Antonius Leo carbonarius Ferrariæ habitator , de
non poſſet , apertè ei dicit omnia , qua nočtepræterita Valle Tellina , narrauit mihi hoc anno , ſe inpatria
illum féciſeviderat: deinde fuſtibusillam percutit gra ſua ab eo cui infra fcripta contigerunt , cognouiſſe.
uiter, & duriora minatur verbera , niſi veritatem di Quod cum ſuspectam haberet ille vxorem ſuam
xerit , quamſi apertè expofuerit ,veniamfe illi datu ex relatione multorum, quod iret ad curſuem ( hoc
rum promifit. Mulier igitur fe iam celare non poſſe eft conuentum Sagarum ) quando ipſe nočte dor
intelligens, veritatem aperuit, & veniam à marito pe miret, finxit ſequadam nocteprofunde nimis dormi
tyt,quam illi maritus hac conditione indulſit, vt illum re. Quod vbi percepit vxor, Jurgens de lecto inun
ad tales congregationes adduceret: illa verò vtveniam xit fe vnguento ex vaſculo prius abfcondito , ci ſta
impetraret,facilè petita promiſit,« promiſſum ex licē rim nuſquam comparuit. ſtupens autem virſuus;

quadam
 LIB . II.
quadam curiojuate dui ius, de recto furgens idem fecu,
quod vxor , ſtatim per caminum (vt ſibividebatur)
per quem etiam ſibi vifum fuerat aſcendiſſe vxorem ,
delatus, in quandam cuiufdam nobilis Comitis cellam
vinariam deportatus eft :quo loci etiamvxoremſuam ,
cum alijs pluribusreperit.Eo autem viſo, vxor eiusfta
tim cum alys quodam figno fa£ to diſceſſit : codem viro
ſuo in illo locorelicto. Oni manè àfamulis domus in
uentus, & cum clamoribus , quaſi latro, captus ,
ante comitem conftitutus, accepto loquendifpacio , cum
factum narrauit. &ex hoc accufata vxor illius
robore
apud Inquiſitorem ,& tandem confeffa , pænam dedit
ſuis dignam ſceleribus.] Hactenus Barr.de Spina.
Conteſtatiora adhuc tria Italicis iſtis addit ſtrigi
portii exempla Nico . Remigius libro primo Damo
r.cap.14.quibus nequeo lectorem priuare: ita
ſcribit:LuiZey (quivicus non ignobilis eft in radicibus
Vogeſi montis) Maio menſe anni 1589.paganalia à
vicinis celebrabantur. Ex eo vico Claudius Chotaius
in vicinum ,cui nomen eſt VV iſembach ,appetente nocte
redibat. Iamque eius montis , qui intervtrumque vi.
cum affurgir,bonam partem confcenderat , cùm fubitò
correptus turbineſtetit circumspectans attonitus. nun
cubi rei adeò inſolentis cauſa aliqua apparet. nam ce
era tranquillifſimus quietiſſimuſý, aer erat. Aduertit
in feceffu quodam ( eum accola crepidinem Moreliam
appellant)laruatas mulieres ſex , inſtructam multo an
io atque
euntes argento menfam
,perindéque quandam
ſua iaétantes faltando
capita, acquicircum
intem
perijs agitantur:tum ys aftantem in nigro tauro bomi
rem ,qui eas,vti otioſus aliquis in trinio ,spełtabat. ibi
gitur conſtirit tantisfer dum ſe colligit, ac rem totam
certiùs oculis agnoſcit. Quod dum facit,momeni, turba
illa diſparuit,acfeab eiusadfpectu ſubduxit. Amoto s
ritur eo metu . ſe denuò via committit. ac iam montis
verticem ſuperauerat,cum ecce eum mulieres illa à ter
go infequuntur , capita ſua vt antea iactantes,atque
altumſeuex compoſito filentium tenentes. Preibat ho
mo atra facie , manibuſque in harpaginisfpeciemin
curuis, quas etiam parabat illi in frontem immittert,
niſi obftitiffet diſtricto atqueoppoſito enfe: fiquidem hoc
e
facto inſultare deftitit,quafi de vita metuens atque
nanuit, oftendunt fe nihilominus iterum mulieres illa,
vnag cum ys homo quem modo dixi tauri fefforem ,cho
rearumque ſpectatorem ,ad quem iam factusconfiden
tior Chotæius acceſſit propius atque infert. Ita tune bic
es , mi Deſideri Gazete(id enim ei erat nomen ) obſecro,
liquid potes,ferua me.Nam ( Pol)tibi fidē mea obſtrin
go , me nihil eorü que vidi equidé palam effe facturum .
Vixja hæc dixerat,cum turbo illú ſeu nebula inuoluit
denno: eo demum enolutus & liberatus, folumfe in folo
aclongè difſito àvia locoreperit,quă tamen veſtigando
ad extremü nactus quă feſtinanti ſimèpotuit domum ſe
recepit:Triduo poft id teſtimoniž , adaliud poftea à in
dice quaftionisrurſum vocatus hoc ex abundantiſupe
rioribusaddidit , recordari ſe càmpropius.ad menſam
acceſſiſſet, viſurus á quibus epulis effet inſtructa: da- E mentis conſcientia illum eam ,quam primum in animă
monemfibi èveſtigio vnguibus in os inuolaffe , ac dūſe
contra ferro defenderet,inter bec vehementiori vento:
Ierīſublată,atque ad Combrimõtis cataractus , qui lo
cues à priore nõ minùsducentos paſſus aberat , fuiſe de
portată.Quod ne quis deliramétü eſſe putet hominis nõ
fobrij.co noctis lociquefolitudine tū forte exterriti, ide
tiam Sandeodati x I.Cal.Iunij1589. Barbelina Caxe
ta, è mulierib .illisvna,ſuperiore menſe totidēferè ver
bis apud quæfitorē recitauerat:hoc adiciens tritici he
minis dias ,caſeófque bubulos totidě Chotæyo illi à De
liderio Gaxeto,eiuſque vxore dono datos quo,calatü ha
beret quod fic viderat. Qua de re coram compoſiti con
Q.
Q. XVI. 93
uenerit,per omnı.. extra noc vnü,quod Barbelina di
ceret non effe in Choraiñ à damone intentatas manus,
quia fic fe menſapropinquã intuliſſet, vt is in elogio fuo
mentitus fuerat,fed quod aureõ craterë ab ea furto rol
lere paranerat.Aliud exéplum ita narrat idé Remi
gius:Ioannē ab Hembaco vix dum ab eprebis egres
Jum venefica mater ſecū ad nočiurnos damonă conuen
tus deduxerat,ac quod tibiys faret, ys illă canere iuffe
rat,atque inproxima arborēquò clariùs exaudiretur
inſcēdere:quod dū facit,acfaltantiú choreas ocioſusocu
lis colluftrat, fortè inſolentia admirarus ( na prepoſtera,
ridiculáque ibi erant omnia) Deus bone (inquit) unde
iſthac nobis tam ſtulta aménſque iurbal vixque hoc di
xerat,cum in terram prolapſus,altero bumero debilita
B
sú ſe,ac cùm aftantiú opē impioraret,ſolū reperit.Quod.
dă palam pradicaffet ,cú varie de eoſentiretur:alis vi
um ,alys rē geſta e le contendentibus, fecuta eſt poſtmo
dū,qua eam dubitati onē tolleret occafio.NaCatverina
Prenotia in Fraiſſem 4.Non.Septemb.1589.earī vna,
qua choros illos agitauerant,ob förtilegy ſuſpicionē non
multo poft comprehenſa ,rē-omnem vri ſupra memorara
eft,adhuc eius rumoris ,quě Hembachius ſeminauerat,
ignara, & nulla interrogatione pracúte faſſa fuit. Ker
uers Otilla in VVerdeſtam.8.6 7.1d . Auguſt.1590.
Eyfarbz AgnesDufæ.3.Non .Decemb.1590.qui proxi
mus erat fequésannus,veneficy dänata,idē quaque di
t
uerfe affirmarūtlocü præterea illa ,vbi id eueniſſeſuo,
med en times fieret nomine , Mayebuch appellans
Tertiùm non ,
râ luce geſtú idé in hunc modú recenſer : Rediens
Nicolaa Lagbernhard e moletrina Guermingenſi Af
ſenuncuriă ante 8.Cal.Aug.anno 1590.ac iter fecundă
Sepem ſilueftrē aperto meridie facies , aduertitin aruo
finitimo chorü in orbēſaltantiš tum virorum , tum mu
lieri :verum quod prater ſolitū alioră Isominum morem
auerfi,tergağ, oftendentes id faciebat,atiētius eos afpi
ciens viditpræterea ,quicaprinis,bubuliſöz pedibusde
formes vna intermixti ſaltatoriū ilium orbe verſarent.
em penè metu emortua IE SV ſalutare nomen ( vri
quibusſiniſtri inauſpicatiſ, aliquid imminet) inclama
recæpit ,ac rogare ſuppliciier,vt ad ſuos modoſalua in
columifýz redire pojet. Illico euaneſcere omnes qui tri
D pudiabant,prater vnum Petter Grof- petter nomine,
cui ocius in aerem ſublato elabi interea atque excidere
viſum eſt penicillum ,quali furnary conſueuerunt fur
fui arcă,priuſquam
panem incũ condant, extergere.
Inter hac vehementiori quoque illa correpta vento,vix
anhelitum ducere,ac
fpiritū trahere:tā etiam domā re
uerſa rriduü integrumex valetudine decúbere. Cuius
reifama cùm ipſa eiuſý propinquis ſpargēte,iam vni
uerfum pagū peragrajet.Petter ille", ne videretur eins
difſimulatione tantü crimen agnofcere ac fateri;primū
quidē apud iudicem iniuriară ferociusagere:ſed 'tadem
veritus,ne non fuccedēte lite maius ipſeſibicrearet pe
riculum , eam conſulto deſeruit:qua res multò etiama
gis eius facti fufpicionē auxit, ajtimantibus multis mala
adeò auide reuocauerat, iniuria muſitare. Ergo index
in eius vitam moréſque tanto diligentius inquirere, as
cùm certis indicijsrem non effe vanam comperiffet, co
prehendere:tum ad criminis non adeò inuitam confef
Sionē adducere:tandem & alios ,qui cum illi eius ſcele
ris focietas fuerat,coarguere,ac iam manifeſtos facere.
Inter quos fuereBarbelia loannis Latomi vxor Dufe
6.Cal.Februa.1591.6Mayetta Lanrenzy Supermaio
ris item vxor Duſa.14.Cal.Mart.1591.qua diuerfæ to
: idem tamen verbis , illud de ſabbato à ſeauerſis vna
cum intermedijs cornupedibus choro , proditum à con
ſcio Petter indicium verum effe agnouerunt. Acceſſit
earum
94 *DISQVISITIONVM
MAGICARVM
O carum confeſſioni tertius Ioan . Michael armenta- A pinionem , videre contigufer , nulli communicaturum
rius Dufa Calend . Marty 1591. hoc etiam admaio je,aut reuelaturum fanctè degeraret. Ille interim
rem eius rei fidem addens : ſe interca ,dum hæc fierent, quiduis non pollicetur , abblanditur , ( vt mitius a
tibicinis functum officio,pedum quoddam fortè oblatum gant ,fimulat fe omnibus votis hoc vnum expetere , vt
micantes ei digitos , uti cùm ad nu
ori admouendo,ac cum illarum gratia liceat poft hac fortilegarum inter
merum veræ inflantur tibia ,adducendo.Ac cum Nico effe collegio. Interim dum confultatur , labitur hora,
lea illa (vti dictum eſt) IESV M tremebunda inuo Giam abeundi tempus inftat. In dubium iterum , in
caſſet,ſeg praterea crucis figno muniuiſſet , è quercus ſtigante hera, iam vertitur , remittendúſne domum fit
altiore ramo cui tum infidebat precipitem decidiffe ,de totius cærus periculo,an bono publico,enecandus. Com
mum turbine inuolutum , ac in pratum nomine V Veil muni tandem omnium conſenſu mitior placuit ſenten
ler ,in quo paſcētem gregem paulò antè reliquerat, de tia, qua iuramento adaćtum domum deferendum de
portatum fuiſſe.Eius rei graniſſimü firmiſſimumi ar cerneret.Suſcipit eam prouinciam hera, atque fide da
gumentü deniquehoc fuit, quod locus , vbi fic in orbem ta in humeros receptum domum delaturam pollicetur.
agitate fuerantchorea illa ,poftridie quemadmodū Ni Accinguntur operi,atque euro ocyús per aera feruntur.
colaa antemonuerat apparuitcirco impreſſus,qualem B Sed ecce, emenfis iam bonam partem itineris, conſpi
habent hyppodromi , vbi in gyrum aguntur equi: Sed cuum fefe dedit lacus arundineto obſitus. Ibı malefica
e interſtinčtus vngularum caprinarum bubularúm illa anus occafionem nacta , verita , ne iuuenis pee
que recentibus veſtigis. Que o perſtiterunt videri, nitentia duétus , quod furialibus iftis ferijs(quem
dum aratro denuo proſciſſum , ſubaltumg,aruum illud admodum fimulabat)initiatus effet , viſa tandem eli
brumafequente fuit .Teſtimonium dixereNicel Klein , minaret,prouolans,à fe difiecit adoleſcentem , fperans,
Deſiderius Vernex,o Gaſpar Sutor , óquotquot in rē vtſuſpicio eſt,eundem partim caſus violentia enectum ,
præſentem maturè ducti,de ea poſt à iudice ſunt inter partim lacus ipſius altitudine abſorptum iri . Verum ,
rogati .] Nonne fat manifeſtè probantur chorcæ, vt eft DEV'S miſericors prorſus, non volens mor
conuentus,translatio ? An hic Dormitantii noſtri tem peccatoris,fed vt conueriatur e viuat , veſana il
cunctorum abnutiui dicent hæc fomnia tam va lius menti metas conſtituit, neque paſſus eſt iuuenem
rios tam aptè , quaſi in vnam Cathenam annulos infontem fubmergi , fed aliquanto æquiore conditione
connexuille?an illius Petters penicillú etiam ſom permiſit , vt in hunc vſque diem vita protraheretur,
nians eò delatum ;ſomniaſſe Nicolæam ; & ſomnij dum fortè fortuna in arundinetum decidens, letha
ſoporiferâ ægrimoniâ triduo le &tulo affixá ? ſom-| Clempiagamex cafu non accepit , violentia imperáque
niaffe teftes hos omnes folennia , & meræ vi ima caſús per arundinetum quodammodo refractis. Inte
ginationis agro impreſſa veſtigia tá pertinaci im rim miſer ille , quifolius lingua miniſterio iă vtebatur,
preſſione greges ab Amphrylo Apollinem , aut à dum illuceſceret,mille diſtorquebatur cruciatibus, ac
Gadibus Herculem Erythræas boues co deduxif Suſpiria trahens , tantifper ingemiſcebat , dum pre
ſe ;& choreasduxiffe docilia armenta Lotharingi tereuntes inſolita lamentatione attoniti, facta inda 1
co in ſolo? pergent ſcrupulofi (ſcilicet) Dubitantii gine , compererunt, hominem prorſus elumbem ,
vereri ne innocentes huiuſmodi , fateantur ſe co cui vtraque excidiſſet coxa . Rogant vnde fit, quo
miſiſſe,quæ nunquam deliquerunt,ſed errore opi modo eò calamitatis deuenerit ? narrat ille ordine fin
nionis purát ſe deliquiſſe :Quæ hæc, & quàm per gula, defertur tandem curru Vlıraiectum . Ibi nobilis
tinax libido eſt ; generis humani hoítıbus licpa vir Ioann. Culemburg. Vrb. Prat. rei nouitate quo
trocinandi:Veruin de hoc lib.s.vberius. dammodo perculſus , admirabundus ſingula perqui
Non minùs exploratú aliud Balduin. Ronſſeus rit, atque indagine facta faſcinatricem heram com
epift .Medic.so.quod fuis temporibus in Hollandia D prehendi iubet , vinculiſqueconſtringi . Illa fimul ac
acciderat,ita narrat.Erat in pago Ooſtbrouckno pro in manuspræfečti veniſſet, nihil negare,ſingula fateri,
cul à Traiecto mulier vidna,cui ſeruus conuixerat , ad Óc. ] Hactenus ille . quid ad hæc queat impudens
obeunda , vt res poſtulabat, munia domeſtica: Is cum os vel v Vieri , vel Godelmanni , cum fuis oracu
iam fæpius,vt folent eſſe curioſuliferui , per tranſennam lis Luhero & Melanchtone ? dicéntne atrabilia
animaduertiſſet , heram nocte intempeſta , ſtatim ac riam mulierculam hoc credidiffe , & deceptam
quieti ſe tradidiſſent domeſtici , quotidie inſtabulum , fuiſſe? quid ? ipfe iuuenis , quomodo fic lacer &
ad certum prafixúmque locum venire , atque exporre clumbis? delumbarátne illum fubitò bilis atra? fin
Etis manibus praſepicontiquum fænile apprehendere. xit fortaſſis. vnde igirur , & quomodo in arundi
Admiratus tandem ille quidnam hoc negotiy effet, netum delatus , ſi non ex illo ſpecu , & vnde in
ſtatuit et ipſe inſcia hera idem femel experiri ,atque ſpecum , fi non ex domo ? fi loco non motus ,
1
eandem pertentare aleam . Igitur heraex conſuctudi quomodo perductus cx Ooſtbrouck in illud a
ne ad folita veniente , atqueſicuri videbatur digreja, rundinetum ? fi ſponte iuit , vnde tam grauis &
ſubſequitur o ipſe,locum contemplatur,atque exemplo E perpetua membrorum luxatio ? atrabiliarij etiam
here fænile complectitur: Ibi ille ex tempore in aera qui illic iuuenem inuenêre , qui Vlcraiectum
raptus defertur in oppidum VVyck , in abditum o ad Prætorem derulêre ? Ô impudentem pertina
ſubterraneum sfecum , vbi cætum maleficarum dema ciam ! Conſiderapotius (lector) in hac narratio
leficys conferentem inter fefe , reperit. Hera cum ſuis ne. Primò nouum modum fiue lignum , fænilis
inopinamfamuli fui preſentiam admirata , rogat,quo comprehenſionem , abſque vlla inunctione. Se
aftu , aut qua tandem ratione momento temporis illuc cundo ſolere dæmones certa ſibi loca deligere,
appuliffet. Refpondit ille ordine,vt res tranſacta eſſet: ad certus fuos & conuenticula malefica . Nam an
Tum illa indignari primum atque excandeſcere cæ no quoqueſuperiore, Ioannes ille de Vaulx Sia
pit , verita ne nocturni, atque clandeſtini iſti conuen buleti decollatus , fatebatur , ex præcipuis locis
tus hac ratione tandem eliminarentur : cum conforti Generalium congregationum ,eſſe vnum in ditio .
bus igitur deliberandum cenfuit , quid in ambiguo ne Vltraiectinâ , & co . ſe non ſemel Stabuleto
hoc negotio faciendum ſuadeant.conuenit tandem inter delatum.Tertiò nota ,non ipfas modò maleficas fer
eas,vtamicè exciperetur , filentium ftipularentur, at ri per aëra , ſed & auxilio dæmonis alios hume
1
que arcana hæc , quæ illi , præter moritum atque o ris eò deferre poffe. Denique ftultiſſimum eſte
miſc

1
 LIBRI II . Q. XVI. 95

miſericordiæ crudeliffimarú excetrarum ſe com- | A ranatha fit. Narrat idem Cumanus cxemplum
mittere. Quantò tutiùs fuifler huic iuueni ,Nomine delationis veritatem declarans;quod licet , tcntent
Saluifico les v , vel Crucis fignaculo ſe munire & increduli:In Mendriſio ( inquit )oppido Comenicon
rotum illum cætum , venti inſtar diſfoluere, ac dif ngit ,iam fere annis quinquaginta elapfis, vi cùm ibt
fugare ? Manſiſſet eſto folus in ſpecu :labor dum quidam inquiſitor nomine Magijfer Bertholomeus de
taxat itineris longioris pedibus exantlandus fuif Homate, D. Laurentiusde Concorelio Porefias , o
ſet.Verùm poffem multa huiuſmodi adiicere.nam loannes de Foſſaro Notarius, conira has ſtriges proces
ſimilia narrant multa exempla Anan.d.libro quar dereni :vna die ipſa ' Potestas, quadam curioſiraie du
10 Aułtor Damonoman . lib .ſecundocap.quarto. Tor. Elus,volens experiri,an vere e corporaliter ſtrigia :
quemada Dialo.3.Binsfeldius d. operis memb.i.cond . reni atludum ; factâ conuentione,accefjis guodam die
XII. And. Libauius in Strigiportio , Cumanus in louis ferò cum notario ſuo & quodam alio, exrra oppi.
Lucernâ inquifitor . & his antiquior loan . Cafarous li dum ad quendam locum , ficutilli firigia pradixerai:
bro decimomiraculor.c.l.& alij , dumo ibi propè eſſent illi ires , videruntibsplures perfo
Ex his exemplis deſuinitur fortiſſima probatio . nas congregalas coram quodam ( quierai Diabolus in
cùm iſti ex merà curioſitate inuncti, de loco in lo forma hircijad modum cuiufdam magni Domini fe
cum tam remotum reipsâ delati fuerint,manife B dente :có ecce fubitò omnesille perfona ibidem congre
ſtum fit hæc non contingere nudâ dumtaxat ima ga:0,iuffu Diabels,adeo illum officialem & cmreagius
ginatione & delirio muliercularú.immò,nonnun Coron : Deo ob eorum curioſitatem permittenie, backlis
quam conuentu ſubitò diſſoluto , repertæ menlæ perc = Terunt,quod ex ialibus percuſſionibus ille officia
& ſupellex argentea , & poftea à dominis agnita, lis, es notarius , & tertius ille alius infra quindecim
& confeffæ vxores ſe illa ſecum ad conuentum dies morimi ſune.) hçc ille.No crgo fuaſcrim perui
derulille. Deinde Sortiarij locos omnes , & ci cacibus,vt le experimento committant, liec occi
bos , & vicina omnia diligenter notant, arbores , nam illud vulgatum : Non credis , vade & vide.
ſepes,Aumina, agros,domos diſcernunt, ſi laruati Nec eſt quod ingerant , dæmoni nullam eſſe
non ſint,conuiuas agnoſcunt,obuios quoque,quos Caulam ,hçc non cum ſingulis potiùs agendi,quàm
in via habuerint , fæpè ſalutant & alloquuntur ; talem conuentuum frequentiam inſtituendi.Mul
cernuntur non rarò ab aliis viris catholicis , & ta hinc ille conmoda percipit.Primò per hanc ſo
mente lanis ad conuentum euntes , vel à conuen cietatem & plurium confortium vehementiùs in
tu redeuntes : interdum etiam viſx & deprehenlæ malitia fouentur & indurantur. Secundò hoc pa :
nudæ ; & ex turbine ſeu nube decidentes, aut vul- ccto , criminis participatione , fingulorum peccata
neratx & mut latæ membris, de quo l.s. Item hac aggrauantur. Tertiò talibus illicibus , & variis,
deportationc tic læpè defatigantur, vt domum re quæ illic fiunt, inductionibus , plures faciliùs im
uerfis per totum triduum ſitdecumbendum prius pedicant. Quarcò multitudo facit audaciores ad
quàm pedibuspoffint confiftere,quod docet Re malum ;tolii Dei hominúmque timorem , & mu
mig.d.1.1.0.24. confitentur omnes vnanimiter ca tuâ imitatione ad maiora facinora inflammat , vt
dem , nec in circumſtantiis minutiffimis diſcre Tolent carbones iuncti. Quintò voluptas nefaria
pant.idem confirmant aliiimmunes ab corum cri maior videtur,quo plurib . innoteſcit. Sextò diffi
mine & errore.Fatentur reiin ipſo rogo , vbi n : hil ciliùs conuertuntur, quò pluribus teftibus te dæ
fictio profatura , & exhauſta iam ſunt tormenta . moni addixerunt,& aétuum frequentatione quali
De vanis autem & deluſoriis,tam perpetim nequit quodam habitu occalluerunt. ita prudenter ratio
vna & confentiens omnium eſſe conteſtatio ; tan cinatur Spineus g.de ftrigib.c.20.
táque,inter locis, & temporibus , & ætate , ac ſtudiis Breuiter ergo concludo, has tranſlationes , de
difiunctiſſimos,adeóque multos , conſenſio. pecu quibus quæritur;poſſe modis quatuor contingere:
liaris enim cuique eſt animi actio , & alius ab alio D primò folâ cogitatione,quod S.S. vocat transferri
diuerſum quid imaginatur : nec cerebri autphan in ſpiritu : & talis illa viſio Ezechielis *. Et emiſa a c. 8.v.3 ,
tafiæ omnium eadem difpofitio , quæ dæmoni ad fimilitudomanus apprehendit me in cincinno capi
huiuſmodi imagines neceſſaria foret , nec etiam iis mes , eleuauit mefpiriius , inter terram ce
mendacij tanta poffet eſſe conformitas. Hoc argu lum ,& adduxit me in lerufa'em ,in viſione Dei , & c .
mentum meo iudicio , hominem non peruicacem , Vltimum enim verbum , modum præcedentibus
idoneum cft conuincere . ponit verbis: ne putemus hanc ſimilem transla
Confirmatur hoc argumentum eò quod ( vt tionem illi Habacuc, de qua Daniel . Aliquan- bc.14.v.
bene) Cumanus ſupra n. 3. ſomnia & phantaliæ do luis pedibus commeant ad conuentus, vt nar- 35 .
tales non ſunt in poteftate hominis; vt ei accidant, rant Remigius & Binsfeldius. 3. à Dæmone re
vel iis carcat pro lubito : Sed ſtrigibus feriò con uerâ ,fecundùm corpus, & motum localem , trans
uerſis , & nolentibus ampliùs conuentui intereſſe, feruntur, vt docui. 4. aliquando poteſt contin
nihil ampliùs tale contingit , dumtaxat quia no gere , ve ipli ignorent corporaliter , an opinione
lunt. quod eſt euidens indicium in fomniis ifta dumtaxat translati fuerint; quod in diuino illo
E
non contingere. Præterea qui hæc afferunt ſom raptu accidit B. Paulo . Traditum inuenio , in
nia etle & ludibria , cercè peccant contra reueren quibuſdam P. Ioan . Maldonati dictatis, de De
tiam Ecclefiæ matri debitam . Nam Ecclefia Ca monibus; quòd quando volunt corporaliter trans
tholica ,non punit crimina , niſicerta & manifeſta; ferri: tum ſe inungunt vnguento ex infantilis cor
nechabet pro hæreticis, niſi qui in hæreſi manife puſculi adipe : quando conuentibus per inforn
Itè lunt deprehenfi c.confuluiſti, 2.9.5.ſtriges autem niti duntaxat intereſſe volunt : tum in fini
jam à plurimis annis pro hereticis habet ,;,& iubet ſtrum cubare latus : quando verò malung vigi
per inquilitores puniri, & brachio fæculari tradi , lantes : quæcumque in conuentu fiunt cernerc,
vt patet ex libris Sprengeri , Nideri,laquerij,Mi ve coram fe geri ; tum operâ dæmonis ex ore ya
chaëlis , & docet experientia . Ergo vel Eccleſia porem quendam craſſum euomere , in quo ge

errat,vel ufti Pyrrhonijerrant :Ecclefiam in tead I ftorum imagines vi in fpeculo intucantur. Er

fidein pertinente errare qui dicat , anathemama \
famo

IONV
U ISIT
96 DISQ
famoſus ille loan.de Vaulx Stapulenfis , cùm di-
ceret;ſcireſe diſcernere : nuin corporalirer , num
verò per imaginationem conuencui intereſſer.
Vnum reſtat ſoluendum , quod quoſdam ſcio
torfiffe aliquando. Etenim doctior philoſophus
atque Theologus quærat , quî fieri queat; ve, cùm
angelus ſit incorporeus,quear rem corpoream lo
co inouere?Refpondeo,nec opus effe ad hoc nouâ
à Deo virture adtributa , ( ve cenſuit Guilh.Pariſ .)
nec etiam diſtinctâ virtute ſeu potentiâ motiuâ (vr
putauit Aureolus:) nec etiam poſſe Angelurn ſolâ
voluntate & intellectu illimitatè & infinitè ,quod
cumque volet corpus, & quando velit, & quo ve
lit, & quantâ velit celeritate, loco mouere ( hoc e
nim damnafſe intelligendus eſt articulusParifien- Blo, de crimine aliquo tentare :hocfarcor me non
fis, & meritò quia hoc eſt virtutis infinitæ : Sed re intelligere.Nam nihil prohibet duos effe ſibi adcò
eo
ſporcd , Ange lu m det erm ina tam fib iqu e m
nota , pro pinquos , vt ſimul Gint quafi vnus adæquatus
fuis viribus non maiorem molem , eâ celeritate vel
tractu , quem & agilitas Angeli & rei motæ natu
ra permittit,cò lolere mouere & transferre pofle,
quod in aſſumpto corpore ,ſecundùm ſubſtantiain
(malo enim hoc tenentes ſequi) ſit præſens, ſicque
præſens , ſolâ voluntate corpus illud impellat , &
eadem voluntate,mediante illo corpore,aliud cor
a vide Io- pus contiguum moucat,vel deuehat a. ad eum ferè
ſeph.Ang. modum quo ventus fortis plumam agit per aë
in 2. d . 8. rém , & certo tandem loco illam deſtituit, & deſti
9.3 .
tuendo Giſtit.Et fic Angelus di ferens Prophetam
Habacuc,dumtaxattangebar capillos eius;neque
tum capilli corpus ſuſtentabant , ſed virtus Angeli
ipfius per voluntatis imperium toti corpori im
penſa.Vnde li velit Angelus ſic moderari actiuita
tem , vt celeritas deuectionis, non ſuperet robur
delati ; fiet, vt ſit ſine defatigatione hominis iſta
tranſuectio : fi hoc nolit , haud dubiè mirè dcfati.
getur homoneceſſe eſt , celeri illâ per aerem dela
tione. Hinc intelligimus non eſſe certam differen
b 1. 1.da- tiam illam Remigiib, quod Angelorum bonorum
monolatr.
tranfue & iones quietæ & laboris expertes Gint ho
0.27 .
minibus ;malorum verò plenæ lallitudinis, formi
dinis , & moleſtiarum . etli enim vt plurimum cre.
dam hoc verè contingerezfieri tamen poteft, vt fi
dæmon velit , etiam citrà laſlitudinem & mole
ſtrain deferat, vt pater exemplis.,quæ narrar Tor
quemada Dialo.3. & ille loamnes de Vaulx Stabu
lenfis hoc de ſuis tráluectionibus teftabatur. Illud
certiùs, has dæmonum ſubuectiones ſemper peri
culi plenas & formidabiles elle.
$
QV Æ STIO XVIÍ.
An poſſit damon quantitatem corporum fic mutare , vi
penetratio partium ſequatur, fiue vnum corpus
in duobus locis difiunétis , vel duo corpora
in uno ģeodem loco penetratiuè
coliocare?
Reuiter cenfeo ad hæc omnia negatiuè responden
B cum ,quia hæc omnia repugnanı principais phyſi
cis eye ordininature.Nain ',vt de poſteriore priùs a
gamus , nec ipfemét dæmon poreſt loca diſtantia
ab inuicem ,non occupato medio ,fimul implere,ex
veriore fententia & communiore ,minus ergo po
terit ibi corpus vnum ſtatuere; ſed ſoli hoc DÈO
cvide Pet. referuatum .Nec obſtant exempla, quibus docetur
Tyræum multos alio loco aütotspooúows aliis apparuiſie,
li.2.defpi- quàm vbi reuerâ tunc erant , non dormientibus
rit, appar. modò ,fed & vigilantibus c . Nam fi à Sanctis ho
c.6.& 7.
minibus & miraculosè apparitiones factæ , vt de
Sanct. Nicolao, D.Agatho, & Diuo Benedicto le
M
RVM
ICA
MAG
A gimus :tum illæ ab infinitâ D EI virtute profecta
lunt: ſin autem ab angelis malis procuratx , ad
fpeciem tantùm vilæ & praſtigiola cenſendæ .
huc refero illud quod Origen . lib. 6. cont . Celfurn
tradit, Pythagoram eodem tempore in duabus vr
bibus conſpectum : & aliud de mulierculis com .
meſlacricibus in vitâ D. Germani , & de impera
toris filio per Theodorum Monachum parriexhi
bito apud Zonaramd.Vide Pet.Tyraum d.lib.2.ca. d rom.3.
in vita Ba
8.cum feqq.Quod verò ex aliis refert Ananias.lıb.4 . filiiMace
de Naturâ Damon. non poſle dæmonem duorum donis .
hominum fimul occupare corpora ; fed pofle ta
men , cùm in vnius corpore lit per fubftantiam
em interual
ſuam ,vi ſua alium , vel magnodiftant
dæmonis locus quem ſubſtanria ſua occupet :nihil
inquam prohibet hos ſimul à dæmone poſſideri
.
Si verò alter tam longè difter à poffeſo, vr ſpa
cium illud excedat fphæram activitatis dæmonis ;
non credo poſſe dæmonem illum poſſidentem ,
huic alteri quicquam fuggerere tentationis. vt e
nim nec quoduis corpus quantumuis diſtans loco
mouere.ſic nec quoruinuis animos à quorum cor
poribus ablit longiſſimè poteſt Diabolus tentare;
ſed eos tantùm , qui fint adcò propinqui , vt in vno
quaſi adæquato loco dæmonis cenfeantur. Non
nulla huc pertinentia periteà Guilh. Parifienfi.p.vlt.
de uniuerfo.cap.13.
B
Prior concluſ. pars ,de mutatione quantiratis,
de mutatione
probatur : quia ſanior philoſophorum pars , cum
Ariſtotele & D. Thoma,partium corporaliúmque
di:nenſionum penetrationem naturæ non permit
cit.ideò nequit dæmon fic mutare corporis quan
titatem ; vt homo inſtar catri , vel muſtelæ per te
nuem rimam in cubiculum irrepat : multò minùs,
vt per ianuas clauſas ingrediatur. docuit hoc bene
loan.Beets Carmelita in primi pracepti expof.vl.ca.
4. Quare quod de lamia in muſtelam conuerla
narrat in Milefia mugator Madaurenſis,ficticium
centendum . Mentitæ quoque fuerunt illæ Striges c 1.2 .De
D
Lotharingicæ , quæ Nicolao Remigio e perſuale- monolatr.
runt,ſolere dæmonem veteranis Lamiis potefta- C.4 .
tem reipla dare; ve queant ædes penetrare , & per
quaſuis anguftias nullo negotio viam ſibi faciant,
in mures , feles , locuſtas, atque alia huiuſcemodi
pufilla animantia contractæ , & deminutæ : intro
miflaſque , denuò priori formæ reſtitui, ſi velint .
Mentitus etiam fimilia iactans Scafius apud Ni
derium in lib.s.Formicary. hæc enim deliria ſunt
omnia & illuforia . Sed ſolummodo dæmon præ
cedens, latenter aperit & claudit ianuas , vel fene
ſtras ; corporis earum capaces , per quas eas intro
E mittit , quæ ſe putant formam huiuſmodi animan
tium induifle : quod prudentiores Italicæ lagæ
Grillando fuerunt confeflæ . Hanc autem ofl.2.de for
ſtiorum apertionem & clauſuram adeò ſubtiliter tileg. 9.8 .
demonem facere poſſe ; vt dormientes in cubiculo
non euigilent:non dubitabit , quiſquis meminerit
ab Angelo factum g , cùm B. Petrum de carcere g Ad. 12 .
eduxit : vbi nihil neceffe eft dicere hanc ianua
rum apertionem , vel cuſtodum ſomnum ,miracu
loſa fuiffe. Si quis obiiciat Diuum Chryſoſto
mum hanc vim Angelis tribuere , cùm ſcribit Ha
bacuc ab Angelo demiſſum & reductum ex lacu
clauſo , & figillis integris permanentibus . hoc
enim ait orat . quæ eft de incredulitare D. Thoma.
inter erationes Patrum fcorfim Romæ editas;
πώς
 LIB . 11 ..
II
a bus iduviên xaTagaytir é árgeros Tór égBaxovre; A ge Origenem lib.3. conira Celjum . Quod verò fcri
εις τον λάκκον τών λεόντων και πάλιν αναγαγείν : ηαι bunt nonnulli eum qui gemmam gelter Heliotro
Ιτάς έπκειμένας σφραγίδιας ερρωμένες καταλιπείν. Ref piam inuiſibilem fieri: non credo.nam vtbenè ait
pondeo id factum , non Angeli, ſed diuina virtute. Guilh. Pariſ. a deberet lapis ille pofſecolorem om
Præterea videtur D. Chryſ. priorem Daniclis ca
ptiuitatem , de qua cap.6. cum poſteriore confun
dere, de qua agitør Daniel.cap. 14. Modus verò
quem ſtriges aliquando memorant, nempe Dia
bolum iplos parietes aperire,& per quandam quali
fiſſionem & diſruptionem ingreffum illis præbe
re & egreſſum , poft iterum partes conjunctas fa
cere coaleſcere; ſcio , iis qui penetrationem par
tium adinittunt viſum iri probabilem : & huc re
ferri queat quod Cordubæ famoſæ illi Magdal.
Cruciæ acciderat, vt , hiante ſubitò pariete,à tran
ſeuntibus orans puellula conſpiceretur. Sed ego
corum hoc vel præſtigioſuin puto , vel dumtaxat
dæmonem maxima celeritate, quotſufficiunt lapi
des eximere & ſuſtinere alios neruant , & poftea
eadem celeritate atque dexteritate , iterum eos in
ſuum locum reponere exiſtimo : cúmque homi
nui aſpectus hanc celeritatem tartarei latomi ne
queat deprehendere ; fieri ve falſum formet judi
cium de aperto per partiam compreſſionem pa
riere . Prorſus cum vero magiſtro ſuo Caluino
impius eft VV :erus : cùm nugatur, ita Chri
2 Di Aug. Dominum
STYMingrellum
. lianuis ,poft
, ad refurrection
difcipulos em claufis
: vbi meritò, cum
in loan . grauiſsimis & ſanctiſsimis Patribus a , Catholici
Greg.ho- icriprores,in hac corporis ſolidi penetratione , pa- c quibus Ariſtoteles c & Plın.d Sed de magicis, quç
mil. 26.in tentis miraculi rationem agnoſcunt. Pari modo
Euangel. Beza & fimiles blaſphemant de CHRISTI Do
D. Chryf. mini Natiuitate illæſo clauſtro virginalı , & re
in orario
ne . ſurrectione claufo manente ſepulchro. conten
lisäale s'dunt homines iſti animales , hæc aperta fuiſſe
Bupé Tis dum penetraret , & poftmodum iterùm claula.
joño did quali non potuerit creatura fuo creatori,vt cete
TâyJvpãy ris in rebus , in hac quoque obtemperare. ſed ni
mirum iſti cuncta conatur Chrifti Domini Diui .
xezduo
piranlun nitati & omnipotentiæ detrahere, vr ad Turciſmú
wy. Paganiſmúmque viam ſtruant.
( quo quid Cùm ergo quantitatem fic mutare non poſsit
le
apertius:) dæmon , adeóqueillam comprimere , vt partes D
penetrent : nequit etiam efticere, vt corpus quan
tum & coloratum , verè reddatur inuifibile illis,
coram quibus exiſtit, oculis corum fanis & non
præſtigiatis ; quamuis fieri queat vt per accidens
aliud illud non videant. Nam ſi cor pus illud ce
corpus
leriter aliò transfert , iam præſens illis non eſt
hoc corpus : bi verò ſpecies viſiuas, ne in oculos
adſtantium commeent , per corporis alicuius in
terpoſicionem , vel per nimiam aeris agitationem
impediat ; vel corpus illud aliquâ fibi poſsibili ra
tione transformer : ( hos enim modos inuenio ſo .
dere ab illo vſurpari ) corpus illud tunc quidem a
Au non videbitur ; reuerâ tamen viſibile perma
ncbit. Sic fraude dæmonum Domitiani oculis ſe E
ſubtraxit Apollonius Philoſtratum , ſic Gyges la
tebat fiétitio illo tectus annulo apud Cicero
nem , fic de Perſei clypeo Græculi fabulantur.
Sicintelligendum quod loan . Sarisbericn . ſcri
bic de quodam : fuitque magorum peritiſſimis , ve
quaſcumque res veller,inuifibiles faceret;alias vero vi Addo , cótrariú alleréti anatheinatis imminere pe lit.c.28. fi
debaiur in alias fpecies transformare. I. 1. de nugis
curialium c.9.item quod Necromanticus ille Goi.
Iuliac. perſuaſerat apud Meierum lib.1o. fic quod
de Cleomede Aſtypelenfi referebat Cellus,arcam
ingreffum , & intùs operculum eius retinentem ,
non elic repertum in ea, led creditum euolafle.le
Q. X VIII. 97
nem tollere , vel alios planè fic inducere obiecto , bd . p.vlt.
C.22 .
vt non poſsit agnoſ i.Tancam verò vim illi gem
mæ incile ,nondum vel teftis fide digni auctoritas
docuit.
Deniq; ex his decidi poffunt, & deregi illufio
nes illæ dæmonum , quando membrorum aliquo
rum ſpeciem vel immenſam faciunt apparere, vel
nullam , vt ſublaca videantur. vt lunt quæ narran
tur in Malleis malef. de iis qui vitilia fibi ablata
Futabant, apud Sprenger. p.2.1.6. 7. & quod le
gitur ridiculum in tom.2 . tracta de credul . dæm .
B
adhib.fol.429. Nec puto dæmonem pofle hominis
parui olla ſic extendere , vtGiganteæ fiat magni
iudinis: ideo quod Indi Cichorani certis id fe her
bis poſſe iactabant, iure optimo Petrus Chicza fa
bulis annumerat p.2.Hift.Peru.c.42.
QVÆSTIO XVIII.
Ax corpora ex vna in aliam ſpeciem Magi queant
transformare.
'
NO agro de fabulolis
dii , Parthenii & alioruin : nec de fib
Metamorpho ”. Cui
naturalibus
imperfectorum animalium commutationibus , de
virtute dæmonum fiunt perfectæ fpeciei in aliam
forman perfecte quoque fpeciei transformatio- cli.s.Hift.
nibus. Et licet Ouidius & Propert.hoc prater a anim.c.19.
cl.1 1.Na.
lios ſenlerint,quorum hic ;
tur.Hift.c.
Audax caniata leges imponere luna, 22 .
Er ſua nocturno fallere terga iudo.
Ille autem:
Hanc ego nocturnas viuam volitare per vmbras
Sufpicor, de pluma corpus anile regi.
Similia de Sculo Liodoro Catanenſes opina
bantur ,vtlib.ſuperiore oſtenſum : de SimoneMa
go,narrantur in Itinerario D. Petri : de quodam ex
Sarisburienſi dictum c . ſuperiore ; de Badulo Re
ge Anglorum annalesreferunt , & iidem narrant
Ambroſii Merlini incantamentis Vterium Regem
in Gorloidis Cornubiæ ducis fpeciem transfor
marum ,vt Igernæ vxoris eius amplexu poriretur ,
& ex tam nefario concubitu Arturum & Annam
genitos ; lege Galfridum af Vorunnium . Quinetiam
in nouum orbem hæc opinio fe penetrauit. Nam
Nicaraguani credebant ftriges poffe fe in catros,
limias , porcos immutare : & Qua hate mallani
opinabantur famoſam illam inaleficam Auguſti
nam , in bouis forma grallatam : quando Beatrix
de la Cuua ingenti diluvio & terræ motu interiit .
narral Clieza hif. Peruu.p.2.c.205.6 210.
e Cöment.
Et licet olim , quid , cum communi Theologo in Senecæ.
rum Schola,de huiuſmodi Lycanthropiis, & fimi Agamén.
lib, ſententia ,publicè profeflus fuerim c : ſc.omnes
illuforias , deceperices effe,o cü naturà pugnare,hac fli.18.de
ciu. Dei c.
hominis in belvåd generationë idē nāc steri mihi cē. 18. & de
qui hoc loco,ubi difputationis ordo hocexigit,affirmädü. {piritu &
ram ,ex c.Epiſc. 26.9.5 .quę ſencétia auctoritate D.ipſe auct.
Aug.fulciturf.idératio perſuadet.Nequit,n.anim . Danæus
humana informare corpus belluinú, vt nec anima Dialo. de
leonis corp' equinú ,velanimaequi corpºhumanú fortiar.c.;
cótrarium
quia quę " ibet forma fubftãtialis ,vt ſuú efle tribuat
D. Aug. a
formado,rcquirit peculiares fibique cóueniéres , 1 lcribens.
I difpofitiones
 ON M
DISQVISÍTI V M MAGICARV
98
ditpotitiones,& organizationem corporis propriá, A , quoad paritur diminudo circumponens,caput ca
ideo anima definitur actus organici corporis.Vn piti , os ori , ventrem ventri , pedem pedı , brachia
de fit, vt nec ferina anima humanum corpus , nec brachijs accommodat . hoc folet contingere, quá
humana ferinum queat informare , vt dixi. Non do ad hoc inunctionibus certis ( vt Dolani illi Ly
poterit itaque anima hominis in ferinum corpus canthropi , de quibus Acta iudiciaria funt edita)
migrare illud informatura. Multo minùs poterit vel folis verbis conceptis vtuntur, ve ille apud du
fimul cum corpore anima immutari,quod videtur cem Ruliæ à canibus laceratus , & in Bulgaria qui
Horat. in Epod. putaſſe quando agit de ſociis V dam Baianus, de quo Sigisbertus in Chron . &
lyſſis à Circe reſtitutis ; tunc , vt & præcedenti calu , relinquunt veſtigia
Strofa duris exuere pellibus iupi terræ impreſla. Hoc autem vltimo caſu ni
Laboriofi remiges Vlyſein hil mirum eft,li poftmodum verè inueniantur (au
Volenie Circe,membra:tunc mens, fonus cii illis membris humanis quæ in ferino corpore
Relapſus:atque notus in vultus honor. ictum exceperant.Nam leuitcr ceſsit circumniectus
Imò verò humanam mentem , hoc eſt animæ aer , & vulnus vero corpori inhæfit. Verùm quan
humanæ partem præcipuam , non amiferant. im- B do verum corpus abfuit , tunc Diabolus in abſen
mortalis elt anima,nec à demone corrumpi poteſt tium corpore eam partem conſauciat ; quam feit
vel vulnerari. Semper ergo illulio hîc interuenit in ferino corpore lauciatam fuiflc. Bartolom . Spi
illorum , qui transfiguratos putant : la pè illorum neus g. deſtrigibusc.16 . lui teinporis hiſtoria oſte
etiam , qui videre fe putant , quod non vıdent . dit : Huius etiam (inquit ) apparentis conuerfionis
Prudenti & nolenci decipi diſtinguenda eſt ipſa Atrigum in caltos, teſtis alius in hac eadem ciuitaté Fer
transformatio ab effectibus eam concomitanti ransa Philippus nomine,artificio cerdo,fub iudicialiiu
bus : quod li Spondan . feciflet , non tam multa ramento mihi afferuit hoc anno : ſtrigem quandam an
Comment . Homericis hac de re vanè & iuueni te tres mēſes ei impofuiffe ,ne prohiberet venire circa pue
liter effutiuiſſet. Sit concl. Ipſa quidem transfor rum ( à le forie Strigatum , quem curandum aflam
mario deluforia eſt : mulis tamen cam commallames Pſeral,ſi quas blandienies en alludenies videret callos.
effectusfunt veriſſimi. V.G. Strages horninibus vel Eadem igitur die dum diſcefsiffer illa , viderunt poft
pecoribus illatæ ,per dæmonein in corpore aereo horam ipſe vxor ſuo cattum magnam , t bactenus
aut lupino , liue per homines lupina tectos effigie Cab eis inuifam , qua ad puerum accedebar concurogra .
( quod poftea declarabitur ) vel per eam non te du . Quam cum ex timore parentes fepius abegoljeni,
ctos,fed humana ſpecie grallantes & efferatos po poftremo contra venientes vexalionem ad impatientsă
ceſt enim fieri, vt cx humorum vitio & atræ bilis exar ferunt:clausóque oftio vir ille grauiſsimè cattum
exceſſu affectus quidam lupini , & odium ingre hincindefugientem diuuùs haſtà percuffit,& demum
ges atq; homines , deſideriúmque eos inuadendi, ex alia fenejtra ſe iałtare compulii, vi 1010 collifa vs.
& lacerandi , vorandique,mentcm occupent. Vn deretur corpore cartus . Ex tunc autem ftrix illa ve
de & medici auxáure, leu auxar qpwwiav inter inoi iula teto confracta corpore per plurimos dies le&to de
bos numerant, quam Arabes CHATRA B , Latını cubuut : quo factum eft, vi leuis, quam prsùs habebant
melancholiam vel infaniam lupinam nominant a ; ex Suſpicio, quod ftriga effet, & puerum ſuum , qui hac
a vide Pau .
ſimili vitio nonnulli ſe canes , leones vel alias be infirmitaie ſtrytatus grauiſsimelaborabat , ipfe ftri
Acgynerá
li.3.C.16.8 (tias putant b . Qui huiuſmodi folo morbo labo- b gallei,in vehemenremiranjis, imo violentam . Ete
Actiū. libr . rant, hi Magi non funt,& licet ipli ſe lupos putent , nim percuffiones & plage , que in catto infixe ſunt, in
Condron- lupinámque læuitiam imitentur , alijs tamen , vi slla verula ſunt inuenia quoad morborum correſpon
chum libr. lunt,homines videntur:talis libi,non ceteris vide dentiam . ) Vix quinquennium effluxit , cùm in
3. de mor. batur pater Præſtantij apud D.Auguftinum c : & pago quodam occiduæ Flandriæ , vbi faſcinaria
venef. c.7 . alius quidam apud Thomam Brabantinum fiue peltis mirè glifcit , haud procul à Dixmudâ , pene
b Auicen.
Cantipratenlein d , & agricola ille Patauinusapud ad Iperlee & llaræ confugem ſitu , contingit;
1.3.fen.i. t.
4.C. 26. Fincelium.lib.z.de miracul. & alius Borullus apud quod ab homine religioſo , fide digno , qui tum
C Aug.1.18 . Sabinum comm.in 7.M :tamorphof.& ille Pompo vīlie in vicinia , auditione accepi. Ruſticus qui
de ciu .Dei natij apud Euuichium.lib.denarur.Jagar. dam vna cum filio adoleſcente in fympolio poti
c.8 . tans, limis obleruabat copain menturas cereuifiæ ,
Scd quando aliis quoque lupi,canes, vel carthi
d Cantipr.
in l.Apun. vel alıæ beltiæ videntur,vt mulicr apud Palladium quam propinabat (vt lolent)bifurca notátem cre
in vita Macary Alex.videbatur equa :item Neu ta.diſsimulat nibilominùs interea ; dùm compota
ri : apud Herodorum & Melam, & hodie ex vulgi cio ſoluitur : cum hospitam vocat, vt calculum ex
opinione quotannis quidam Hibernici,apud Cam penſi lubducat. petit iſta quantum creta notarat :
denum ,in altera parte Hibernia : hoc magicum eſt, E negat ille , & multis vltrò citróque iactis , pecu
& à folo morbó nequit proficiſci. Veruin toler niam in menlam proijcit, quam ſciebat ſufficerc;
diabolus tunc diuerfimodè decipere.nam folet a & diſcedit. Stomachabunda hæc , tu vero ( ait
aliquando aliud corpus ſubſtituere, & illis ablenti non hinc hodie poteris domum , vel non ego quæ
bus, & alicubi in loco abdito loporatis ,iple al lum . abit contemnens mulierculæ minas. Vbi
lumpto lupi corpore , vel ex aere formato . & libi peruenit ad Auuiolum in quo fcapham reliquerat,
circundato ilta gerit : quæ putant homines ab illo nequit vna cum filio admodum valido fumma
nutero ablente & doripiente pacrata, quod ſtra ope cam à ripà contis depellere , diceres clauis
tagema à Sancto quodam viro cunctis manifeſta aftixam vuido in ſolo. Fors duo treſúe milites il
tum , narrat Guilh. Pariſienſis d.p.vlt.6.13. Aliquá lac iter habebant ; compellat , & Contuberna
do verò hominibus ipfis feraruin exuuias huiuf les ( clamat ) boni , venite ſuppecias . vt hunc lin
modi veras aptiffimè circumdat : quod fit quando trem de ripa deducamus : merces operæ futu
illis dat lupinam pellem in trunco quopiam caux ra ,largum à me bibale . Parent & ingreſsi quan
arboris occulendă:vt ex quorunda confeſſionibus tùm poflunt protrudunt, diu fruftrà fuere. Anhe
conftat . Aliquando deniq; ex pacto Magis acream lus vnus & ludans: quin ſarcinas & onera hacef
circumdat effigiem belluæ , & membra membris ferimus, fortè vacua cómodiusdeducemus.Fit:&
ecceiner
 LIB. II.
ecce mercibus expolitis , vident in lentina ingen- , A Platanum aliquando in olcam vertitle , & alij apud N.lib.de
tem luridum buffonein , ſcintillantibus oculis eos
incuentem. Non tuliç vnus militum ,ſed gladij cul
pide perforatum ad guccur tumidatum in aquam
eiecit. ille quaſi exanimis in tergum prouoluitur
ventre relupinato ; vulncra natitanti imponunc
cereri alia , & repentè nauis foluitur,Lærusrufti
cus auxiliatores ad idem vnde receſſerat hoſpi
tium reducit:potum pecit:præber ancilla. Querit il
le, vbihoſpitałaudit peſsimè habere, & animam in
lecto agere. Quid, inquam , inepta,ebrium mepu
tas? vix media pars horæ elapla , cum ego illá iſthic
ſanam & malam , qualis cu , reliqui ? Eo, & viſam
quid hoc rei? intrat in thalamum,inuenit collum
& ventrem vulneribus confoffam , lacerámque ex- B hæcmutatio fortaſsis dæmoni, ſucceſsiuè tamen,
piraſſc. Vnde hæc . exclamat , vulnera ? Neſcire fi
profitetur ancilla ,necdomo illam ,quod ſciat, pedé
extuliffe. Itur ad magiſtratum :vulnera cælim pun
Ctímque illata inueniuntur iiſdein in locis , quibus
buffonem , qui nuſquam cóparebat , milites diſtin
xerant. Nec diſsimile aliud , quod de municipe Me.
chlinienſi narrabitur lib. s . jeft. 3. verf. ad torturam
ſufficiens, deindicio 8.ad nominacionem accedente.
Annus decimus agitur , cùm Bebburgi( oppi
dulum eft Vbiorum ) fupplicio affectus fuit,quidam
Stumpfius Petrus , eo quòd cum dæmone fuccubà
plus quatuor luftris confuetler, ab hac donatus fuit
larâ quadam Zonâ , quà cum cingebatur, & libi &
alijs in lupuin verti videbatur. Hoc lccmate ter
quinque pueros iugularar, eorúmque comederat
cerebellum ; duas nuras fuas deuorare conatus fue
rat:propriaın filiam , & coinmatrem ſuam ,vxoruin
habuerat loco . conſtant hæc omnia actis iudicia
riis, & iconibus in æs incilis , palamque vænalibus.
Qui plura voler de his transformacionibus exem
plis illuſtrata ( quæ tamen ex iis , quæ ram breui
ter dixi , decidi porerunt omnia ) legar Sponda
num in Homeri Odyff.lib.co. Binsféldium de Con
‫ ܘܐܝ‬demonola .
feſsion . inalefic. concl. 3 .Remig.lib.2
.de t
6.5.Io.Anania li.4.de nai.demon.fol.1 . Condron
80
chum d.c.7 . & Pet.Thyræú. qui ceteris plura & a
priore ordine in Theles digeſsit li.2.de appar.ſpiri
inū à c.is.vfque ad c.24. & qui ex co Dialogú fuú
congeſsit Fr. Claudius Prior I.DeLycanthropia.
Qui volunt veram introducere Metamorpho
ſim ( vt Spondanus, Bodinus , Peuceras, Phil.Ca
merar. & pauci alij ) vnicum adferunt argumentum
ex ſacris litteris , dignum ſolutione; de Nabucho
donoſor in bouem , & Lothi vxore in talis ſta
a Dan.4.v,
30. & v. tuam mutacâ . a Scd cùm vtrúmque diuiná ſit fa
pro dæmoniacis
133. Gen. &tum virtute , non poſſunt hæc
19 . conuerfionibus momentum habere. De Nabu
chodonofor quóque pleriq ; Patres negant formã
bouis fiue bouini corporis effigiem induiſſe ; ſed
b fusè hoc
differunt duntaxat volunt, fic mente abalienatum fuiffe,vt ſe
Mich.Mc.| bouem crederet b. Prætermiſsa longiore diſputa
dinali l. 2. tione ,mihi videtur contextui S.S. & fententiæ D.
de rc&ta in Gregorij lib.s.Moral.c.8. & rationi, inagis con
Deú fidec
ſentanca explicatio volentium c affectionem , Re
17.& Benc.
Pererius I. gij corporis in beſtiæ temperamentum commu
in Dan. tatam , figuram etiam humanam aliqua ex parte in
Sic Mol. ferinam degenerafle,ſensúſque internos ſimiles ac
1.p.9.111 cepille brutorum internis fenfibus : vnde fa & tum ,
vt & pecudum more quadrupes incederet , & fe
no veiceretur, & homines fugeret, & ſub dio dege
ict . Diuina verò virtus fecit vt, fub talitempera
nento & habitudine corporis ,humana & rationa
is aniina perfeucraret.
Vltimò prillit obiici, quod Herodotus ſcripſit,
Q. XVIII . 99
Carnos cadauera humana per dæmonem in ſalıs Prodi. an.
ſtatuas fuifle mutata. Refp. Si locuri de proxima & 1349.
immediata mutatione , illuſorium id fuit & præſti
gioſum : fi verò locuri de conuerſione mcdiata ,
ſiue per varias commutationes corruptionis &
generationis materiæ ſecunda',nihilprohiber am
boilta naturaliter contingere poflc , introductis in
materiam aptis ad has vltimas forınas diſpoſitio
nibus. Quod autem legimus apud Metaphraftem à
S.Spiridione, ſerpentem in aurum mutatum , vt eo
auarus ille & iiniiſericors diues deciperetur: & po
Itea rursus ex auro Serpété factú; vera hæc muca .
cio fuit ,quia miraculota , & à Deo, qui poteſt.Neq;
foret impofsibilis, quia ſerpens inſectú eſt, & pro
xima auri ac ſerpentis inateria cadem , nempe terra .
QVÆSTIO XIX .
An Magiqueanı facere beſtias loqui,& an intel
ligant voces beftiarum ?
E hæc quęſt dıſleru't poft D.Thomáde poté
D ria q.6.ar.s.& vict.releet.deMagia.nu.9.Alf.
Médoza in Quodl.Schaleft.q.5.led loquédú nobis
diſtinctius & prelsius. Diuina aliquádo virtute fie
ri,vt quib °loquédi vis naturalis ineſt nulla , atrame
loquátur, nó eft dubitádú; lacra Scriptura id atte
citate dealina Balaá, Nr . 22.quod quo pacto Deus
efficiat, ipſe nouit , qui enim locutionis omnis eſt
fabricator, ille vt , quæ nora ſunt organa ſermonis
articulati formauit ,poteft & a!ia,quæ iubebit, in
ſtrumenta ad hoc deligere . Atramé vt plurimú exi
ſtimo vti opera angelorum , quiper res illas inani
mas, vel per bruta loquátur ; hoc tamé diſcrimine:
per illa,quib'apra ſunt organa & viuétia ad hoc in
îtrumenta , ve per picas , coruos ,plitcacos & huiuf
modi, in ipfiſmetcorporib° loquela formata: & túc
hrc locutio eſt vitalis actio ipfius,animalis,non ta
d Exo.' 3 .
mé eſt intellectualis eius actio , ſed eſt actio intelle
2.2 4. Efd .
ctualis reſpectu angeli : per illa verò ,quæ viuentia 14.in prin.
D quidé funt, fcd organa no habét apta ad loquédū , c Ruttin ...
vt ſuntafini, bouélque , putarim id facerc co quod uhi .c..sEc
clefft i
ipſemet angelus in eis,vel potiùs iuxta ea , ſermone Socrates !!!
in aere formato loquitur: idémque dicédú de insé- 1 hift. Ec
fibilibus,vt igne,acre,aqua,terra , cadauerib'mor- cleſ.c.s.
tuis,capitibº reſectis, ſtatuis.& arborib?: & túc quá Socratesl.
1.C. 12 .
do vox tátùm formatur iuxta corpora illa , locutio
fEuglof.l.
nullo modo tribuéda eſt alteri, quá angclo, vt for
1.Exčpl.c.
máti & edéti:acri,vt medio ac inſtruméto :nulli, vt 6 .
vitalis actio : ſi formetur intra corp' illud séfile ine- lib.6 & Harulus
.c. 14 .
ptú, vel etiá intra insé sile,illi trib ui pot eft,vt org a- gl. 1.C.de
no.His pofitis facilè erit ferre iudiciú de fequétib' offic.præf.
miraculoſis locutionib'facræ hiſtoriæ : vt de alina Afric. Pro
e Balaã , de qua conſulédus ibi Caietanus in Cómét. copiuslib .
de hello
de angelo in rubo alloquéte Moysć & Efdrá d . de Vandali.
Spiridionisfiliā Irenemortua depoſiti locú indicá- Aenea.Ga
tec: & quodáinterfecto ,Macarij iullu homicidam zeus de
indicate f:& de colloquio caluariæ & alterius Ma- immortal.
anim.
carij , de varijs ſedib’dánatorú g, & de venerabihbº hli.z hift.
.
Africæ cófeſſorib ' qui perſecutione Vádalica radi- Hungar.
citùs abſciſcis linguis adhucclarè loquebátur:quod Decad.3.
etiá luſtiniani Imp.auctoritate fuit cófirmatum ,vt quod ille
à
eius téporis hiſtorijs teſtatiſsimú b: & de Anglo Sa loá.de Tu
cerdote ſimile refert Polydorus 1.13. Hiftor. Angl.in rotio fcri
his cótinuú miraculú fuit ſuppléte Deo vicé partiú prore rerű
defectarú in genere cauſæ efficientis. Vnú addá cx Hungari
Antonio Bófinio i: Annocirciter 3.pof cladě ad Ni risantiquo
copolim Sigifmñdo Imp.à Turcis acceptă :cùm mului in & bono.
eücāpü deſcederēt,emiſsăinter o fa fubinde vocē audie
būtelu Chriſti Salmat oris MARI Æ Vorg.nomina
I 2 intoranera
 100 DISQUISITION V M
intonantem : loguáxque inter cadauera caput innentum A
quod vbi homines fibi adeſſe nouit:Quid tam, inquit,
ſtupidi hic ſtatis viri: Chriſtianus egofum ,inexpiatus,
inconfeffus in hoc bello occubui .MARIA mater me
aterni fupplicij renm elſe non patitur, hic me adhuc
lingue comporem feruauit , vt deli &ta fateri, & ani
mum ſacris Apoſtolicis luſtrare queam: proinde facer
dorem ,quiconfeffionem exaudiat,á me expiatum red
dat ,accerſite queſo. Rogatus tur tantum à Virgine be
neficium promeruiſſet, refpondit : fibi peculiarem in că
fuiſſe in vita deuotionē; ő ſeptena cius fefta quotannis
reuerendifſimé celebrajſe , religióſísque iciuniis pane
diutaxat cã agua decoraffe.Quare accerfito èpago pro
ximo Sacerdote confeſsionē ruè tranfegit:c impetra
la erratorñ omniä remiſsione,acceptáque nouiſsimalu- B
ftratione repente conticuit perpetuaque quieuit. ] Hæc
ille,legant, & reſipiſcant Nouatores ad tam illa
ſtre miraculum : quod & Deiparæ deuotioné, &
ieiunia; & feftorú cultum , & confeffionis facramé
tum commendat. Non abfimilem narrationé in
uenies apud Thom . de Cantiprato lib.2. boni uni
uerſal.c.29..partic. 18.
B Simia Dei diabolus , conatus multa fimilia , ſed
pſeudomiracula interdum Deo permittente , ad di
uinaın vindictam atque iustitiain manifeftandam :
ve cùm homicidam caput præfciffum indicauit
a lib . 3. de
partibus Cercydam ,celte Ariſtotele a : & Orphei caput præ
animal. c.dixit Cyro Perſarum Regi , eum quoqueà mulie-
10 . re necandum b. Aliquando ipfe oracula veſcio
b Philoft.
quæ confingit , vt quæ narrat Phlegon Trallia
in imagin.
clib . dc nuscex Herone , in hanc fententiam ; Polycritus
mirabilib . poſt Locridem vxorem ductam , á poſtquam -ires no
Etes cum ea dormiuiffet, tertio die viia functus eam re
liquir grauidam : qua monſirum ex duplici ſexu pepe
71t , quod cùm in mediain concionem populi duétum
fuiſet ad conſultandum :quid id preſagiret, guidne de
co faciendum effet:comparuit in medio populi ſpectrum ,
Polycritus,& futuram Ætolis on Locrenfibus pradixit
cladem, ó' impotenie ad refiftendum populofilūſuum D
monstrofum dempro capire deuorauit euanuis: mox
( caput eandem cladem elocu'um eff .] Addit idem
Traliianus ex Antiſthene philoſopho Peripatetico.
Quo tempore Acilius Glabrio conſul vicit Antiochum
regem diſie , deterriios Romanos oraculis ne ampliùs
inuadereni Afiam Publii ducis Romanorum ca
putrelictum à lupo,gai corpus deuorauerat, vt iple pre
dexerat furore diuino,vt pui atur,percitus:ceciniffe lon
go fermone adaenıuram cladem Romanis.
Prættigiolæ planè fuere locutiones, quædam a .
pud Gcntiles, & arte dæmonis ſimulatæ ,ad lucrum
Sacerdotum Gentilium , qui non rarò Magi & Py.
thonici; vt d geminæ columbæ Dodones loqua
d Sophoc .
in Trachi. ccs ,irem quercus Dodonea c,Argûscarina f,equus
e Lucian. Achillis . ; & vlmus Gymnoſophiſtarum quæ a-
in Micyl- pollonium falutauit h , & Caulus flumen quod di
lo .
xit Salue Pythagora i ( quem fuiffe Poflefforem
f Apoll . 4.
Argonaut. librorum Zoroaſtris Magi docet Clemens Siro
g Home- matcus) & carnis Simonis Magi apud Clemen
rus Iliad . tem in Itinerario & Glycam in Annalibus , qui &
19 . alios & D. Petrum fuit allocutus : idem lagæ cui
h Philoſtr.
in Apollo dam Franciſcæ Senenſi adſcribit Grillandus fæpe
i Porphy. nobis laudatus, 9.7. Theotecnus Magus Antio
in vita Py- chie, ſub Maximino , ſimulachrum louis vimagi
thago.
ca fccit oracula fundere ; quibus ciues in odium
Chriſtianorum excitabat, & Imperatoriam per
k Eule.l.9 . ſecutionem acucbat k . Lege D. Cyrill. Alex.lib.3 .
hist.Eccle.contra lulian.pleráquc fuperius dicta recenſentem .
Addecx Valerio Maximoli. 1.fimulacrum Fortu
næ Romæ in via Latina loquutum .
MAGICARVM
Ceterùm vt fciant animuia, vci incelligant,quæ
loquuntur , hoc nullus Angelus eis poteit tribuc
re p:olfec tamen, etiam dæmon efficere,vt anima
lia ſuis temporibus & locis aptiſsimè quædam di
cerent , accommodata perſonis, & rebus, de qui
bus ageretur . ſed tamen licer dæmon illa ex inſti
tuto faceret , animalia tamen duntaxat facerent
cafu & fortuito ;quibus , ignaris & idiotis (pe
ciem quandam ſollertiæ, & intellectionis præbe
rent ; ſicut etiam Magifaciunt interdum , ve ani
malia miras quaſdam geſticulationes, & motioncs
edant ; quæ
line vſu rationis, & prudentia iudicant
imperiti fierinon potuille. talia funt quæ de ferpé .
te Epidaurio Valerius , de leone Apollonij Philo
ftratus, de alino Cayri narrat Belionus l. Longè
faciliùs poteſt Magus , per dæmonem , efficere,
vitiatis organis corporeis : vt homo latrare, vlula
re, crocitare , rudere audiatur , conansloqui : vi
demus enim artificio id nonnullos feliciter conſe
qui : & legimus m anno 1546. Margarită Eslingen- in Val.Ma.
libr.1.c.8 .
Jem ,ex ventris doloribus ita intumuiffe, vt veniris mo
Philoftrat.
les totam faciem obtegeret, acin circumferentia decem lib.5. Bel
palmos excedere videretur. Audiebatur à caycumftan- lon.in Ob
iibus le&tum ,gallorum cantus,gallinarum coccyzatio
n N.lib.de
nes,anſerum ftrepirus,latratus canum , balatusouium , Prodig
.
porcorum grunnitus, boum mugites, binnitsas equorum .
'Edaxit mira magnitudinis vermes atque ſerpentes ex
C latere circiter 150.quo miraculo fidem faceret ;cùm ia .
men nilniſi praftigia demonium ,à maire puella lucri
cauſa confictæ ,forent.] In prægnantium vteris ali
quando clamores infantium exaudiri ; ſed id fieri
naturaliter , multis exemplis productis , & addita
phyfica ratione probavit accuratè integro opere
Andr. Libauius tomo 2. ſingular Sed ea ratio in hac D
Margareta locum non habct vllum .
Sed an voces beſtiarum Magi intelligant?Por- o libr.z.
phyr. o ſcribir ſua ætate de Apollonio Tyanxo wipi å
dici folitum , illum cùm addiffet hirundinem cum notis
multis vociferantem fodalibus ſuis quos ſecum & c.
habebat expofuiſſe, indicare cam ceteris, aſellum
onuftum frumento ante vrbem cecidiffet, frumé
túmque humi fulum effe , verifimilius eft , quod
Eunapius(vt & Philoftratus)hoc paſſeri tribuit: hi
rundo enim frumento non vefcitur. Volebat au
tem Apollonius hoc facto fingere le garritus auiú
intelligere, quod veteres de Tirelia & Melampo
fuerant fabulati.Sed hæc ſumt incredibilia . cùm e
nim beſtiæ ratione careant, nequeunt diſcurſu vti ;
qui ad fermonem ex inſtituto proferendum ,qui fit
rerum ,vel geſtoruin ſignificatiuus, eſt neceflarius ,
fateor affectus corporis, & appetitum poſle voci
bus ſuis indicarc, & horum notitiam pofle diutur
na obferuatione ab hominibus deprehendi: & pof
E let dæmon ,qui hæc habet perſpectiſfima,magos ea
docere, quod an velit facere , aut vnquam fecerit, E
neſcio :non eft incredibile fecille.
An autem fe inuicemintelligát beſtiæ , eiuſdem
faltem fpeciei,quæritur ?quoad affectus illoscorpo
ris & motiones appetitus belluini , affirmatiuam
docet quotidiana experientia : quoad cetera quó
que cenſuit, & probare conatus Porphyrius , aues
ſcientia habere vocis cantúſque ſui generis auium ,
ac quod ipſis accommodatum fit id poſle alijs
oſtendere. idem Plato cenſuit , & Opianus agens 1
de clephantis. quod arbitrantur ; quia fi cle
phas in cænum ceciderit , & clamauerit , focius 1
id cernens abit , & rcdit adducens gregem cle
phantorum vt ,opera communi ſeruétimmerfum .
exemplo etiam Scorpii Libyci ; qui cùm folus
hominem
1
 }
LIBRI
hominem ferirenon valuit, reuertitur cum pluri-
bus alijs, & fimul hominem aggreditur annexis 6 -
bi annulatim ſociis.exemplo deniq;piſcis,quicon
fractum laqueum euaſit, & alijs periculum indicat,
vnde fir ve eo die generis huius nulli piſces compa
reant . Vide Pet. Greg. li.15. de repub.c. 5. hæc ipla
memorantem , prudentérque monentem , intelli
gentiam veram , & diſcurſum animantibus deeffc.
Addonec cum à dæmone illis tribui poſſe. quia ra
tionalem eis animam nequit largiri , cuius creatio
ſoli Deo reſeruatur : & requirit illa corporis orga
na fibi accommoda. de quo ſeq. quæſtione.
QV Æ STIO X X.
An intelligentiam diſcurſiuampoſſit demon
brutis largiri?
Nde hæc quæſtio dependet,an bruta aliqua ra
tione fint prædita.nam liſunt,facilè præſtabir dæ
mon vt ſublatis impedimentis , diſcurrant, & ſcien
ter intelligant: fi non ſunt , id præſtare non pofle,
certum eft:
Fuere igitur non pauci, qui rationem tribuant
animantium pleriſque. Empedocles dixit , omnia
animantia & plantas mentem & prouidentiam
habere, vt eum citat Sex . Empyricusa , & Parme
a lib.cótra
Mathema nides ac Democritus, teſte Stobæo in Eclog.phyſi.
tic.f. 226 . b videtur idem velle Lactant, lıb.z.inftit.cap.10. a
b li. 1. fol. pertiùs Porphyr. lib .3.de facrific . & Plutarch : libro
93 . quodbruta viantur ratione , & lib . vira animantia
plus ratiónis habeant aquatilia ar terreſtria?& Gale . Ccaulas.noruntmeliora à minùs bonis diſcernere.
lub :' exhortatorio ad bonas artes addiſcendas ſcribit
omnibus animalibus ineſſe érdragelop rózov , quod
Eraſinus vertit rationem affectuum capacem, non
bene , Lacuna Segobienſis meliùs rationem intùs
delitefcentem , fiue internam : vi Galenus rationem
quidem tribuat brutis, quæ & in hominibus ineſt:
fed hoc tantùm diſcrimine quod homines illam
ſermone queant explicare:bruta verò habeant qui
dem rationem ,ſed conceptus animinequeant ver
bis exprimere, fuit hæc etiam Quinctiliani ſenten
tia lihi!.Inftit. Orator . & ex recentioribus id volue
re Anton . Cittadinus in lib . 1. Pofterior. Arift.c.3 .
Laur. Valla Dialect. ſua cap.g. immò & Card .
c Præfat. Holiusc : nos nec ratione , nec oratione, nec pru
Confeff.
dentia à brutis diſtingui voluit , ſed religione &
Petri co
uicnfis. Dei cultu , atque contemplatione. Quæ verba
patarem piè explicanda , vt more Scripturæ fa
cræ locutus fit:id negans , quod minùs iudica
bat , non quod omninò non eſſe iudicabar : hoc
ſenſu , vt cenſuerit , magis religione differre ho
minem à brutis , quàm aliis illis oratione , pru
dentia , ratione. Sic ergo Concl. Brutis rationem ,
diſcurſum ,prudentiam , prouidentiam (propriè di
et am ) velſapientiam tribuere , rectæ philoſophia ,
fidei repugnat: eſt tamen in bratis quiddam folertia
quod rationem et prudentiam , diſcursúmque imi
ietur. ] Hæc eſt fententia Alberti Magni in 3. de
nima, & Philoponi , ad tex. 157. vbi non obſcu
tè hoc Ariſtoteles, & eft D.Thom . 1.2. queft. 13. E
4.3. Gregor.1.d. 3. quaft. 1. idem Ariſtoteles libro
17. de hiſtor. animal.cap. 7. tribuit illis veſtigia ani
mi humani & prudentiæ imaginem : vnde fum
pſit Arnob, li.2.cont. gent. cùm ſcribit in brutis
conſpici multa rationis & fapientiæ fimulachra.
idem Hippocrati placuiffe docet Galen . lib.z. de
w.pari.: 3. idem docuere Auecr. in 7. Phyſic.
Hieron Magius libr.2. de exuft. mundi cap. s .
Gabr. Zerbus in 1. Metaphy. quaft: 7. quem
operæ pretium ſit legere ) & Card . Toletus in
.
II . Q. XX . IOI
A13 . de anima: quajt. 7.Solerter mulcs ficri à beftiis:
& ea doceri ; quæ diſcurſu quodam videantur e
gere, docent, quæ narrant plerique: de elephantis,
cx plurimis collegit Lipſius Ceni.1.epift. so. de ce
teris Ælianus, vt de Lconibusslibr. s. 7.de natur .
animal. de tauris lib . 7. de cynocephalis lib . 6.de
aliis fimiis lib.s.de ceruis. lib . 11. vbi tamen illud
xanévtwy ouvie , non interpretandum , loquentes
intellexit ,fed vocantes intellexit, ſcilicet audito Grę
co nomine, quod illi educator manſuetarius indi
derat : vt de piſcibusidem auctor dixit, ransuelvor
en artev li
. 8. cap. 4. de canibus mirifica Proro
notarius Ludouicus Peres de Portillo ,lib , ſingula
ri ,de Cane à fol. 16.de equis idem lib . ſingulari de
B equo , à fol. 83. qui ſuperioribus annis vtrúmque
librum ſapientis.Philippo fecundo Hiſpan . Regi
dedicauit.De aliis multis animalibus exempla con
gerit loach . Camerarius Decurix decimæ Proble
mate. vir .Probatur id breuiter, fi ratione ducun
tur : ſanè rationalia dicenda forét, fi ratione duce
rentur : ex electione operarentur. fi electionem
adhiberent : non femper omnia eiuſdem fpeciei a
nimalia vbique codem modo, vt faciunt, opera
rentur.fi diſcurſu prædira forent : noflent vniuer
ſalia quædam axiomata , fine quibus nemo poteſt
nec affirmatiuè , nec negatiuè diſcurrere. conſtar
auté à brutis neſciri axiomata vniuerſalia . li ratio
ne & diſcurſu prædita ſunt: ergo & ſciencia , &
prudentia , & lapientia : norunt ergo iplas rerum
fi ratione prædita ,ergo & libero arbitrio , in rebus
de quibus diſcurrunt, & ratiocinantur. ergo pec
care poſſunt, & mereri . ergo & virtutes volunta
tis illis non denegandæ ,iuſticia,temperantia forti
tudo ,liberalitas,obedientia. quis hoc philofophus
ſomniet ?non alius certè,quàm , qui belluis cælum
pandit , Mahometus .
Dicendum itaque , vt hæc abſurda vitemus,bru
ta nonnunquam à fcriptoribus egregiis dici ratio
ne prædita , non quòd veram habeant rationem ,
ſed quia multa tam ſolerter faciunt , quàm homi
nes ſolent,quiratione præditi. dici etiam pruden
tiain habere, quia perinde operantur , ac ſi pru .
dentiam ducem in operando fequerentur. pru.
dentia enim habitus eft faciens nos promptos,
D vt cligamus media fini alicui accommodara , fi
nem verò cum mediis ad eum tendentibus nó al
ſequuntur bruta , fed fortuitò in eum feruntur.
difficile hoc eſt intellectu , verùm ab Hieron .
Fracaſtorio fuit luculenter explicatum d ,in hanc d li de in
fententiam ; Quoſdam actiones animalium om tellectio .
nes ad inſtinctus naturales referre : ſed hos expli- nc,à f.19 .
care debuiſſe , an hi inſtinctus cum cognitione
coniuncti ſini, an non ?alios dicere dirigi ab intel :
lectu, qui fines noſcit , & errare non poteſt , fed
difficultatem hos non tollere. Si enim fic bruta
volunt à Deo dirigi,vt Deus immediatè illa ope
retur, quæ bruta faciunt, apertè errant . Si verò
velint Deum hæcfacere mediatè per animalia túc
recurrere quæſtionem , vtrum animalia hoc fim .
plici naturæ inſtinctu ,an verò mediante cognitio
ne faciant ? Ideò ipſe ſumpta caloris natiui fimili
tudine , reſpondet ingeniosè & eruditè : Deum
quando hanc vniuerfitatem creauit , eadem vir
tute , & potentia ; qua fecit omnia , facultatem e .
tiam fingulis naturis propriam dediffe , qua per
uenire poflent ad fines rerum vniuerſitati debitos,
& congruentes . Inde contingere ,vt inulta à par
cicularibus fiant, alium finem intendentibus pe ,
I 3 te , &
 102 DISQUISITIONVM
MAGICARVM

le & alium tamen finein intendente naturâ,& or- | Aatrociſfimorú vim ſuſpendiſſe , cáque omnia mar
dine vnigerfi. Nam quod calorille genitiuus tam tyribus innoxia reddidiſſe : cùm verò ſecuri vel
mirabilia operetur, calefaciat , atirahat , propul gladio fuiſſent addicti, ferri vim à Deo non coiër
ſet , figuras det membris , vias, conceptacula , ſi citam , vtnationes intelligerent miraculo iſta, non
tus , ordines, iuncturas , ac demum animam con magiæ adſcribenda. Siine hoc verum ,necne,equi
Aet, perinde ac fi fingulorum fines cognoſceret: dem valdè addubito.Non propter locum B.Paul
arbores eciam ac plantæ , folia , gemmas, flores, li , quo quidam nituntur, es eſt ad Hebr. 11.v.34.06
fructus , femina mira folertia , vt viderur, faciant, turauerunt ora leonum , exstinxerunt impetum ignis,
cuſtodiant , muniano : certum eſt hæc à non co fugauerunt aciem glad , vbi ficut deigne & leoni
gnoſcentibus fieri. Sed dicendum hæc fieri ab il bus, ſic de acie gladii id miraculo adſcribitur.Hoc
lis partim per accidens,partim per ſe ,per accidens inquam me non mouet.nam vera lectio eſt effuge
quidem , quatenus eſt particularis quædam vna runt,vepatet ex Græco contextu & Syriaca ver
natura ; per fe verò , quatenus eſt pars vniuerla fione : & loquitur Apoftolus de fanctis veteris te
lis naturæ , quam ordinavit Deus ad finem illum , ſtamenti,quorum nullum legimus miraculo ere
B
1 ptum , quod acies gladij fit
quem ipſe cognoſcit. Sic ( ait ) & brura quædam recuſa , ſed quod mira
facere, non cognoſcendo fines , & quaſi per acci culosè hoſtiuin gladios effugerint , quidam pacis
dens, quatenus ſunt naturę particulares ;quatenus tempore , vt Helias:alijverò in prælio , vt Samſon
verò partes ſunt vniuerſalis naturæ à Deo ordina Caleb , lolue,Dauid,Machabæi, &c. ſed mouét me
tæ , per ſe facere & intendere fines , non ſibi ſed alia.Nam & memini de muliere ſepties icta gladio,
Deo cognitos. Vt ecce , maturis ouis, auis illa vult ſed fruſtra : & Gentiles etiam illa cetera , licet falso ,
deponere excitata pondere & moleſtia ouorum , tamen ad incantationem referebant. Legi duas a
hic finis aui eſt norus: alius eſt finis ratione vniuer lias huius rei caulas meliores.priorem , quia ſectio
ſi, nempe conſeruatio fpeciei,qui eſt auiincogni gladij impedita , potuiſſet dolo carnificis adſcri
tus , ſed Dco cognitus , & quaſi conſequens alte bi : pofteriorem , quia gladius, eſt præcipuuin &
rius . deponit itaque auis ouuin , per fe propter fti maximè legitimum ordinariúmque iuftitiæ vltri
mulum per accidensreſpectu prolis : reſpectu lui , cis inſtrumentum 8. Hodie quidam impij milites ſe
a vidc lo
quatenus eſt hæc auis, ſed reſpectu vniuerfi , qua fore inuulnerabiles putant , fi arma certo ritu in- le Anglez
tenus eſt pars eius , excludit prolem per ſe. Sicç cantent , vel facrilego auſu crucifixi imaginem in 2.9.de
tiam innaſcitur aui appetitus deponeudi oua loco compungant b ,vel comminuant aut confringant, dæmon. a.
4.
Condronchus lib.z , de morb, venefic.c. 12. vel li dudiffic. s .
tuto , per accidens ratione prolis conferuandæ ,ſed CС ita b.i.
per fe, quia ouum annat , vt partem ſui.hinc & aliæ ferant interulam lineam horrendis inſcripta ima. b spréger.
ſubnotiones fiunt animantibus, ſecundum ſpecies ginibus,quam vocant inferni camiſiam :vel ti peria- in Mal.p.
quas recipiunt , reruin fibi ad hoc necellariarum . pta quædam ferant variis caracteribusmagicis in- 2.q.1.c.
16 .
Vnde ( inquit Fracaſtor.) magna ſapientia & pro lignita, aut orationes ; quas blaſphemè admodùm
uidentia Dei Optimi Maximivideripoteſt, qui v & mcndaciter tribuuntD.Leoni, vel Carolo Ma
niuerſum torum ordinacurus modum nataris om gno,inſignitasmagnis fic magi loquuntur, Dei no
nibus dedit , quæ neſcientes fines , omnia tamen minibus, Noui ftudiofum iuris , nomine Quiri
faciunt , per quæ fines conſequuntur , quos ipfe num , V.1.Baccalaureum : qui,cum tali membranu .
ſolus cognoſcit. ad quem modum deinceps alia la fretus audacter fe iurgiis & pugnis immiſcuiſ
fiunt , quæ tam mirabilia nobis videntur. Ex qui ſet, fæpè ictus, nunquam ſaucius : tandem ,Romæ
bus appareat eam , quæ in brutis apparct , pruden anno 1572. vel 1573. in ſympoſio minimo vulne
tiam non eſſe, ſed duntaxat inſtinctum quendam re fuit interemptus. Huc referendum quod de
naturæ , & ordinis vniuerlià Deo præſtituti . Cui D Scafio , fic fcribit auctor Formicarij. In territorio
hæc non fufficient , legat And. Libauii diſputar. de Bernenfium primus auctor maleficiorum fuit quidam
contemplatione intellectus beſtiarum , p . . jinguiar, Scafius dictus:qui publicè de hoc gloriariaudebat:quòd,
quam his editis primùm lum nactus. quandocủnque vellet , ipfe fe omnium ſuorum in amu
lorum oculis velut muremfacere valeret , & dilabi à
QV ÆSTIO XXI . manibus inimicorum ſuorum lethalium : & ita capita
lium ſuorum initricorum manibusfæpè ,vt dicitur,eua
An pofſint damones facere ,vt homo non ſentiat, vel vt fit : fed cùm terminum ſua malitiæ Diuina iuſtitia fa
longéſſimo tempore dormiat , aut inediam perferat? cere voluit , tandem per hoftes fuos in Stuffaquadam
propè feneftram quandam ſedere explorabaturcautè:
Voad primum ,non quærimus,vtrum dæmó quo in loco,cùm nullum defibiinfidiantibusfuspectum
Q haberet,per
feneftramgladiis o haſtis inopinatè trăs
fentiendi, ſed vcrum pofſit facere , ne actu lentiat, fixus eft, o ob ſua facinora ibi mortuus miſerabiliter .)
quod natura ſenſile eſt.v.g, ne cruciętur quæſtioni Hæc Niderius. Sic ſuos dæmon deludit. Tormen
ſubditum . Iamblicus lib. de myſter. Ægypt. paulo torum fæuitiam quotidie malefici in eculeo eludút
ante med, teſtatur multos prophetarum admoto El omnem enim cruciatum ,velriſu ,vel fomno,vel Gi
igne non vri , vel fi vrantur vítionem non fentire, !ențio ſuperant. Quo in genere ſtupéda eſt narra
vt nec alia tormenta vlla : loquens de yatibus tio Charondæ , quandan fæminam quinquagena
Gentilium , addénſque id fieri Deo intus adflante riam libi notam , lic eluliſle infufioné laridi liqua
qui repellat ignem , illaque cætera hebetet . Quis ti toto corpore factam , & omnium membrorum
iſte Deus lamblici Magi , nili cacodæmon quil diram diſtractionem : ex eculeo tamen ſublatam
piam Eurycles, qui iſti prophetæ, niſi maleficiiCé omni ſenſu doloris vacuam integram , & illæſam :
ſuere Gentiles magico carmine açiem gladij liç niſi quod pollex pedis auollus in quæſtione,reddi
retundi, ve nec leuivulnere çutem queat perſtrin tus nó lit:cuius tamen illi iactura noxæ vlli vel im
gere? Nec deſunt , qui norent , ad tollendam pedimento non fuerit: quam omnia tormenta elu 1
hanc ſuperſtitionem ,la pè Deum miraculo flam , dentem & pertinaciter omnia negantem , eliſa in
Imæ , aquæ , ferarum , & fimilium fuppliciorum Carcere gula , Satan necauit , qui eam maleficij | .

per

I
 LIBRI
per energumenam accularat. libro de Antichrito, Ajrum negare ,ac dicere,eum olum ex sactu izpides torpo
renelato nota la rem ejje obductum . Sed poſtmodum tormentis admora ,
Narrauit mihi P.Bernardus Oliuerius , tum So non tantum agnouit id ſibi à damone inflictü fuifſe:fed
cietatis noftræ per Belgium Prouincialis , propè
Samarobrinam anno 1599.captam puellulam ſtri.
gatricem , quæ nec pedum vitulationem fæuiffi
mam , nec flagra validiſſima fentiebat ; donec Sa
cerdotis cuiuldam monitu illi Agni benedicti ce
ream imaginé in collum iniecere. tum enim vi ſa
cri amuleci dæmonis præſtigioſa ludibria depul
ſa , & illa vim doloris cæpit perſentiſcere. Vnde
pater hanc indolentiam ,quam agnoſcit etiam To
ſtatus 9.354.1n Gen.c.13. non paſci ex vlla phylica
caula, ſed opera dæmonis induci. Certè vnguen
tum illud fagarum , quoad tranſuectiones vcun- 8
tur , ne conlopiendi quidem naturalem vim ha
bere docet Bartolo. Spincus de ftrigibus capit. 31 .
Solent id caufarum ignari miraculo & innocen
tiæ tribuere :cum id tamen contingat,vel fingulari
quodam corporis robore , & animi tolerantia ,
a Fulgof. quam non rarò & Gentiles & Chriſtiani exhibuc
lib.8. Exe runt a . Vnius adſcribam M. Attilij Reguli tole
pla.c.4 . rantiam ex Silio Italico ;
Ignatius
lib. 8.c.4 . Non ignis ,cundenſque chalybs, non verbera,paffim
& iidem Titibus in numeris lacerum (eindentia corpus,
ambo li. 3.
Carnificeſve manus,penutuſve infuſa medulis
cap. 3 . Peſtis, e in medio lucentes vulnereflamma
B
Ceffauere: ( ferum vifu ,dićtuve per artem
Sæuitia extenti,quantum tormenta iubebant,
Creuerunt artus: atque omni ſanguine rupto
Ojja liquefactis fumarunt feruida membris:
Mens intacta m.inet,ſuperat,ridétque dolores
Spectanti fimilis: feffosque clamore miniſtros
Increpitat , dominofque crucem clamore repoſcit.
Alij vtuntur inunctionibus, & pharmacis natura
libus confectis ex opio, ſolano , & fimilibus,quibus
humores turbantur, ſopor altus conciliatur ,ner
uorum origines obftruuntur , ſenſus ftupefit, ſen
ſario impeditur. Vim eam lapidi Memphıcı ex Æ
bl.s.c.iis . tribuit Dioſcorides b. Sed plerique nitun:
gypto
c Sprēger.
P.3.14. & tur pacto dæmoniaco, & periaptis ex oſcillis, vel
15.& nos cineribus, aut vnguine infanculorum ante bapti
inf.l.3.p. Imum necatorum c, vel deglutito apum reged ,
1.4.5.A.
vel corporialligatis membranulis cum certo cha-
dlib.exor
cilior.Aracterum genere,aut etiam (ulurrato malo carmi
uenioni ne, quorum omnium exempla luggerunt, quide
excuſus. criminalibus iudicus ſcripsere c. Similem dæmo
in Hippol. nis operationem cernere eſt,in ftigmatum illa tel
Tara , quam diabolus imprimit ftrigibus : quæ lic
quæſt . Pa
ris de Pa- ſenſu deſtituitur,vtnec acus longiſſimę fixura do
teo de Syn lorem minimum adferat,neque fanguinem eliciat :
dic.c. dc de qua ſatis copiosèalij . Adicribam Remegij ver
tortura , il
terzo , ba ; Cum Iſabella Pardea Spinaly pridie Non .Malas
Grilland. 1988.ob fortilegycrimen comprehenſa, vrbis præfecto,
de Tortu . partem corporisfic à damone inſcriptă indicaſſei, ſub
ra qu.4 .
Damhou yt ei in animú experiri ,verumne id effet ,quod de hu
der.prax . iufmodi ſtupore ferebatur.Ergo iufſit in cam aciculam E
crim.c.73. penitiſſime infigi atque inculcari. Quod cum in faris
magna hominumfrequentia effet factum ,ó incruen
tum omnino vulnus apparuit, & nullum ſaga doloris
vel minimi indicium afpicientibus dedit.Rurſus 3.Cal.
Nouemb.isgo.Brundufiz Claudia Bogarta,tormenris
iam exhibenda, cute,vtmoris efl detonſa fuerat,ob id
A que cicatricem in fummafrontenuda oſtendebat. Su
lpicatus igitur. Quafitor,quod verè erat.ſc. impreſſia
damone vnguis veſtigium quod ante capillis tegeretur.
In id iubetaciculamaltiſſimè infigi:quod cum eſſet fa
Eium , nec slla doloris vllo fenfu affici, nec vulnus vel
tantillism cruore manare vifum eft.Perftitit tamen ve
II . Q. XXI . 103
plurima alta qu £ indigniffimè ab eo paſſa fiserai, e
numerauit.Nouiſſime 18.Cal.lul.1591 Eſſai,quipagus
ab hac urbe milliario abeft,cum hoc loci Dynafta pre
ſens in Mugeta fortilegy rea lectorem periclitari iuffiſ
cet,ac is illam idcirco nudam ſtatuiffet , inueftigaturus.
ficubi reſſaram illam inuenirer,landē in ſiniſtro femore
macula verrucæ inftar apparuif ,in quam cum ferrum ,
vel quantum poterat, adegilſet: nec à Mugeta vocem ,
nec ab ipſo vulnere fanguinis guttam vllam elicere,ar
que exprimere potuit :cum rurſus locum maculæ proxi,
mum leuiter etiam vulneraſjet, ingentem ea ex dolore
clamorem edidit , largus cruor ſeſe inde effudit. ) Sic
Remig : lib.i.ca. s . Claud. Charondas lıb.iam lau
dato , nota 1 , ſcribit ſtigma famolæ illius fagæ , cui
nomen Bayaronne , in bumero ſiniſtro valdè la
tens,& imperfcct. llimè delineatum der arij tamen
magnitudine, quali à cétro ductis filamétis ad pe
ripheriá ,prorfus omnis expers ſenlus fuille. Sulpi
cio etiam me cener illud gemini carboni ſignú in
Allobrogis fæminę pedib.ſtigma fuiſſe. narratio
nem poltea dabo 11.3.vel s. ex Gerfona .Solét huius
ſigni variæ eſſe figuræ ,veſtigij leporini,maous bu
foniæ ,catelli nigri; quale lignī viſebatur in tergo
lo, de Vaulx Stabulėſis.in quo illud fingulare Pet.
Oranus , Qualitor negotij, obferuauit,ſi acu vel
c graphio profundiùs adacto perforares, nullú do
loris ſentum reus percipicbat,nec quidquam que .
rebatur: fi verò à tergo ,ica ve videre ipſe nequiret,
eminùs ſigno illius catelli minareris digito erecto,
tanquam li acriter corqueretur , reum ſubitò cor
queri ſolitum . huius rei cauſam phyſicam non in
uenio , moralem banc ſuſpicor , contemptu indo
lulle dæmonem ſuperbillimum , & hic irritatum
fæuiſſe in mancipij ſui cruciatum .
Cæterum illis Narcoticis pharmacis poſſet etiá
ſomnus valdè diuturnus conciliari : vt fuit fom
nus illius ruſtici, qui in Germania totum Aurum
num & hyemem dormiendo fuit emenlusf, & fLiliusGi.
qui in Apaturiorum ſolemnitate ebrij , per multos sald.Dia
dies obdormierunt ; teſte Eudæmo.: & Epimeni- log:4.de
hiſt. Poer.
D dis Cretenſis , qui cùın quærens ouem ,meridiano
æſtu fpeluncam ingreffùs, ſopore graui victus.
LXXVII. iuxta Pauſaniam ,vel XLVII. iuxta
Eudæmum , paulò pauciores, ſecundùm alios ,
quicuit annos,experrectúſque poftea , ratus ſe pa
rùm indulliffe fomno, pergebat ouiculam quære
re.forcè horum quietis caulæ naturales fuere: etſi
de Epimenide , potiùs adſcriberem dæmoni . De
Sardollin ſemideorum fomno fabula fuit , nam
hi reuera erant mortui , dæmonum præftigio viſi
ſunt, & dormire,& excitari g. Quidam etiam ſom 8 vide de
nus tam longus,aliquando per miraculum , verum his Alexá.
à Deo immiſſus, vt leptem Dormientum lancto- Aphrodil.
cum apud Laur. Surium , & aliorum quinque a- in a.Phys.
pud Paulum Diaconum .
Vleimum erat de inedia preferenda.de quo non
eft dubitandum , pofſe diabolum efficere, vt quis
menlium multorum ferat inediam . porelt enim id
naturaliter contingere, nam & Indos memorant
herbæ Coca ore geltatæ beneficio famem repel
lere.Pet. Chieza.p ... hiftor. Peru.cap.96. & Augu
ſtın Zarate li .. hiſt. Perua.c. 8. & Matthiolusep .
NuncupatorDioſcoridis.ita ſcribit, Scythe Scyıbıcam
herbam circa Boétiam creſcentem adınuenere gußatu
quidem predulcem ,cuius magna quidem commedarso,
quodin ore eam habentes,famem fi: imgue na ſeniiant .
| 4 Laem
 104 DISO VISITIONVM
!dem præſtat apud eofdem Hippice diita quid equis
quoque eundem effectum præbeat. Tradúntque his her
bis Scythas eriam duodenos dies durare in fame, & fic
a li. .Corria ] & Gemma á multorum annorum agnoſcit
mocri.c.6. naturalem inediam . Hippocrates verò libr.de car
nibus negans vltra feptimum diem famem natu
raliter prorogari pofle ,de iis intelligendus eſt,qui
bus ventriculus, & ieiunum inteſtinum humore
chilolo vacant , in quem calor naturalis pofſit a
gere : tum enim fieri ſolet , vt illud inteftinum in
cerea concreſcat , atque ita homines emoriantur .
Vetùm fi vel à morbo præcedente ,vel alia ex cau
ſa fit in corpore reſiduus humor flegmaticus cru
dus , lentus atque viſcolus ,illo čalor naturalis vte
tur,pro alimento , donec totus humor abfumatur.
Ideni futurum fi ex lumma cerebri humectatione
materia quadam fubtilis & pituitofa à capire in
corpus deſcenderit , atque interea corpori in ali
mentum ceflerit. Tunc enim quicquid à corpore
exſpiraretur vel diffueret , continuò ab hoc hu
more in alimentum conucrfo reſtituererur, nec ci
bus homini opus foret, donec hic humor penitus
conſumeretur. Hanc inediæ diuturnæ cauſam
fuille cenſuerim , & imbibelix ( ve loquitur Plau
tus ) in illa Rogerij Bacconi Anglicana puella,
quam dicit viginti annis nihil comediſle : & in
Gallo ſacerdore , qui tempore Nicolai . V. Ponti
ficis biennio toto cibis potúquc abſtemius fuit : &
in puella Spirenfi, quæ Ferdinandi Imp . iuffu ve
ritatis explorandæ gratia per mulcos medicos an
no 1540.afſeruata,obſeruataque, ſic ex graui mor
bo ieiuna perſtıcerat iam vltrà quadriennium ,cor
pore interea bene forti, lano, nec vila macie tena
faro , led ſcabie tantuin phlegmatica corpus obli
ta : frequens interca lachtymabatur, & conſuetas
narium autiúmque fordes habebat , & ſomnola
Nis longo quieróque vtebatur, nihil tamen , neque
per ledem , neque per loca muliebria , fecium vri
næúe excernebar. de hac multa diſputarunt ex I
b libr.de talis Simon Portius b , & ex Germanis oculatus
puella Ger- teſtis , vnus ex medicis obſeruatoribus puellæ ,
cEpift.hac Gerardus Bucoldianus c . Si hæc fieri queunt na
de fc excu turaliter , cur nequeat perficere,Panurgus ille Da - D
fa Moguñuus, diabolus,eadem induſtria. qua prauascorpo
riæ anno
ri alias affectiones immittité de Arabia puella id o
1340.
ſtendam lib.6.®.2.Ceci:3.7.3.ex B.Prolpcro. Sedulò
tamen cauendum , ne fanćtorum hominum natu
ram excedentia ielunia in hanc claffem refera
mus, vt D.Mariæ Ægypriacæ , D . Catharina Se
nenſ . SS . Lurgardis , Maria Oigniacentis , Chri
Itinæ mirabilis , apud Surium . Simonis Stockit,
quem in Carmelo ſex annis Deipara cælefti man
na pauit , apud Monaidum Rojurium & Kotándum
Boucharium in eius vita . Dcus enim rum , qui
creauit,eos virtute lua ſine corporali luitentát Cia
bo . orde de his quædam apud Pulum vivtıranidutan .!
bro tertio de Pranot.capite quinro.Invpius autem elt
Rogerius Baconius,omnia hæc itellarumwfluen
tiis adſcribens. cur, fi hoc ita eft , vnidumtaxat; &
non alteri quoque vim hanc tolerande inediæ
Itellæ iſtæ ,in commune influxuin ſuum demitten
ces,largiuntur an, quòd folius huius corpus ira di
{poſirum : led quæ hæc difpofitio lola intiuxui per
uia quæ hæc in aliis tanta vis & obftinatio ad ex
cludendum ? ſed fat iam nugis Baconi refèllen
dis operæ alibi pofitum 'à vobis. De hac proli
xa incdia , quædam etiam Lilius Giraldus Dia
logiímo 17. habes in Gruteri thefauro Critico
com . 2 . Il
MAGICARVM
A QV ÆSTIO XXII .
An magicis artibus opera demonum ſexus
mutari gueai ?
On ago de membrorum ablatione ( de qua A
iam
in
neum,aut fæeminei in virilem commutatione, quá
naturalem ex medicis hüius ſæculi fatetur Coſmo
crit . 7. Gemma. Factos ex mulieribus viros multos le
gimus Hippocrateslibr.6 . Epidem.p.8.[ cribit Ab
deris Phæcuſam vxorem Pirhei , partui vicinam ,
millo in exilium marito , aliquot menſibus cel
lante fluxu menftruorú ,cunctis in mébris magnos
perpeſsã dolores, corporis habitu in virü mutará:
Nam corpus ei virile factum ,oca årdecsIn , hilpi
B dam coram factam , barbam emitiffe , & vocem a
{ periorem redditam : idémque apud Chalios acci
difle Anamiſiæ vxori Gorgippi, T.Liuius1.42. de
Spoletana muliere idem refert,Belli Punicin.tem
pore Plin.l.7.c.4.Ex fumınis (inquit)mutariin ma
res, non est fabuloſum . Inuenimus in Annelibus P.
Licinio Craffo;C.Caſſio Longino Coff. Czfſiri puerium
faćtuin ex virgine fub parentibus ; injugue aufpicum
deportatum in infulam defertam . Licinius slutlanus
prodidit viſum a fe Argis Areſcontem , cui nomen A.
reſcuſa fuijſersnuplijje etiam ,mox barbam o viriliia
temi proueniſſé, vxorémque dixiſſe. Eiuſdem fortis
Smyrnæ puerum à fevifumi.Ipfè ini Apbrica vidi mu
CС talum in marem nuptiarum die L. Cofitum ciuem
Tifdritanumsvineba quecùm proderem kac.] hæc il
le.A.Gelliuslib.9.Noct.c.4 . Libitum tamen ejt ( in
quit) in loco hoc miraculorum notare id etiam , quod
Plinius Secundus,vir in temporibus ætatis ſuæ, ingenij
dignitatiſque gratia ,auctoritate magna præditus, non
audiſſe ,niegue legiſſe,ſed ſcire ſeſe atque vndiſe in libr.
Nat.Hist.V III.fcripſit ;qua infra poſui ipſiusſunt,ex
eo libro fumpta: qua profecto faciunt , vt nej, reſpuen
da , nej; ridenda ſit notiſſima illa veterum poëtarum
de Canide a Cæneo cantilena. ] Hæc Gellius ſub
dens ſuperiora illa Plinij verba. Quibus verbis
quod dicit,miraculoſum hoc;voce vſus eſtlatè ſum
pra pre eò quod rarum & admirandú . de Ceneo
& Tireſia legendas Ouidius in Metam.quid opus
tabulis vbi fuppetunt hiſtoriæ : D.Aug.vlt.col.3 . de
Ciht. Deii memorar ex Gentilium ſcriptis ,& mu
lieres homines , & gallinas in maſculinum ſexum
fuiffe conuerſas, de auibus mox idem ex Auſonio
confirmabo :de hominibus pergamus afferere. Ad
tempora propinquiora nobis venio. Iouiá.Ponta
nus in Hiſtor.Neapolitana narrat Caietę mulierem
piſcatori cuidam annis quatuordecim nuptam in
vildi migraile: & aliam , cui nomen Æmilia , nu
ptam Antonio Spentæ ciui Ebulano poſt annum
nuptiarum XII . in virum mutatam ,foluto matri
monio,vxorem duxiſſe & liberos procreaſſe.addit
idem ,aliá fæminam , cum marito filium vnum pe
E perifle ,ſubito exorta virilitate,marito iam non fæ
minam relicto alteram duxifle, è
qua liberos ge
nuerit. nonnulla de pluribus conſimilia narrauit
Cocceius Sabellicus d: quibus omiſlis duo ponam d1. Sabellic
9.Exem.
quæ poftris temporibus Hiſpania dedit, & conſcri- plor.
pra fuere fideliffimè ab Ant. Torquenada e pa- Dial.s.
trio idiomate. Amatus Luficanus f auctor eſt in f Centu.2 .
oppido Ezgueyra Luſitaniæ , diſtante à Conym curat.39 .
brica nouem leucis , vixiſſe quendam virum No
bilé,cui filia erat vocata Maria Pacheco , quæ cùm
eius iam ætatis eſſe inciperet , qua fæminis méſtrui
Auores inchoantur , loco liquidi humoris , erupit ei
è locis ( fi intùs abfconditum latuerat, ) vel aliter
patum
 LIBRI II. Q : XXII. IOS
natuin foràs prodiit virile membrum : ficque ex A |anteamenfes fluxiſſene. ica Laurentius lib . 7.hiſtor.
puella ,ſubitò adoleſcens ephebus apparuit.cum ſe Anar.q. 8. Er oſtendunt medici Galenus lib . dev.
ſu partium , & lib.de anatomicis adminiftrationi
xu veſtitum virilem , nomen quoque affumpfit
Manuelis Pacheci. nauim confcendit , in Indiam bus Aegineta, Auicenna,Rafis . & reliqu !, non ob
profcctus reb. fortiter geſtis, ftrennuimilitis exi ſcuram ctlerationem ,qua id natura det effectuun:
ſtimationem , opéſque magnas comparauit. in pa conari ſemper cam , id quod perfe & ius : mulierem
triam rediens, vxorem nobilem duxit. de liberis elle quali monſtrum virum quendam imperfe
mentionem ſubdit Amatus nullam : fed , ait , illum ctum , menſtruis retentis diutius , fieri vocem ro
imberbem permanfiffe , facie in femineam decli buſtiorem , cutem pilo veſtiri, reliquum corporis
pante ; quæ ſunt indicia non perfectæ virilitatis . habitum roborari : nec aliud Metamorpholim ,
Vltimo loco fubdit Torquemada , ſe ab amico vi hanc deefle;quàm ,vt,quæ ſunt intus vafa femina
ro magnę auctoritatis & fidei pleno accepille; ria , foris appareant: & id,quod myrtos,nympha,
non procul ab vrbe Beneventana Hiſpaniæ ', vxo xantwgis vai úródepreus dicitur , & Ilmaëlitis Aba
rem ruſtici cuiuſdam fortunę mediæ , quæ quòd shara liue e Albandar : ſumpto incremento , & pin
ſterilis eller,minùs à marito benignè habebatur; B gui velaminè,cui inuoluitur ,effracto, protrudatur
pertæſam malæ tractationis , quadam nocte aufu in penem ,cui perfimilis , fed inuoluta priùs fucrat.
giſſe lüpto veſtitu famuli domeſtici;ſic ornata, vi expelli autem caloris naturalis vrgentis impetu.Sic
rúq; mērita variis in locis operâ feruili vitá ſuſten illi:mihi tamen vebemens adhuc fufpicio eſt , non
tauit ::poſt aliquod tempus, ſiue quòd calor in ea tam hos ex frminis ita viros factos, vi freminæ de
naturalis tam efficax foret, ſiue quòd imaginatio, ſierint effe,quàm adfæmineum fexum , maſculinu
nata & confirmata continuo habitu & miniſterio acceſſifie , vr androgyniefficerentur , fexu tainen
virili,eam efficacitatem nacta fit ; certè ipſa le in hoc pofteriore præualente, & ideò proviris ha
virum mutatam deprehendit. ftatuit ergo , quæ bitas.Cùm hæc ante multos annos fcripfiflem , in
diu fuerat vxor ,maritum agere.feminam ſibima cidi hoc anno 1606 , in Hiſtoriam Anatomicam
trimonio copulat. diu res latuit illo non audente Andr. Laurentij opus accuratum , & gauiſus ſum
cuiquam rem narrare :donec quidam, ei priùs o valdè, idem quod mihi doctiſſimo medico viſum
ptimè notus cernens tam liinilem efle facie vxori d.q. 8. vbi diligenter oſtendit commune illud di
profugæ ruſtici illius , intcrrogauit num fortè fra etum medicorum , de inuerlo viro in muliere lati .
ter eflct talis mulieris. huic rem omnem , vti con- C tante ,falfum efle, & vtriuſque ſexus genitalia non
al.1.Ezép. tigerat,narrauit.Sic res in lucem venit. Tulgolus fitu modo, fed etiam numero , forinâ , & ſtructura
cap.6 .
ſcribit fequentia a ; Neapoli vegnante Ferdinando prorlus differre.Et quoad hanc conuerfionem ad
primo, cam Ludouicus Guarna Salernitanus ciuis, dit : Sanè poriontoſum hoc indico , cá vix credibile.
quinque filiasfufcepiſſet , quarum naiu maioribus dua Quod fi aliquando contingat , veriſimile est in illis v
bus alteri Franciſce, Carola alteri erat nomen , poftea triusque ſexus adeſſe genitalia : prima quidem atate
quam ad quiniumdecimum annum peruenerunt , am ob caloris imbecillitatem lateniia , qua tandem perca
babus genitalia membra in marium morem eruperāt: loristxa digestesemicatus , effulgeſcentias erumpant.
mularóque habitæ ,pro maribus habiti funt,Franciſcus Autexiftimar.dum eft;mulieres eſſe quaſdam ,à primo
& Carolus nuncupali. Item Ebuli , fub eodem rege oriu calidiſſimas, o ita à natura conforma!as, viearum
puelle , que iam quatuor annos viro promiſſa sponſa clytoris mentula formam referens , ita promineat, ve
babuerai nomen : gua nočte primum viro tradita cum guia penis inftar diſtenditur , móxgz flacceſcu ,virilem
cocubuir,fiueex confricatione , fiue ob aliam cauſam , priapum mentiatur, & rudioribus imponat. Sed et fe
que ignota ſit , effractis membranis, que ut mulier vi pe faliuntur obstetrices ob vitiatam genitalium confor
dereiur efficiebant, virilia membra prodierunt: do- mationem , penis ſcilicet breuioris,& penue us tanquam
i lib. 1. de mámquc reuerſa iniudicio dotem reperiuit in virorum in rima recondiri, teftiúmque latirantium , vi ſexum
Mirabilib. numero poſtea habita .] Hæc præmili minùs vt in vix poffint internoſcere. Scribit Pincus Lutetiæ anno
& longeu. credibilis videatur Phlegetontis b narratio. Virgo 1577. in vico S. Dionyfij mulierem noétu peperiſſe fi
quadam ( inquit ) Smyrne nata Philoris nomine cum lium , qui feſtinanter ob virium imbecillitatem bapti.
malura viro nuptum tradita effet à parentibus , ma Ratus fuit ,pro filia, loanna vocata : cam paucis poſt
ſculino enato membro in virum abil.Quin & Laodi diebus pro filiomater primum ,deindeagnouerunt , non
cae,que eft in Syria, mulier Acleta nomine, etiamnum fine magna admiratione, & Ioannem nominarunt.
Cum marito degens, è feminavir exstitii, cui nomen Facile ergoest rudiori plebecule imponere. Sic Lau
detetus,praſide Athenis Macrino, RomeColl .L. rentius : qui etiam lib.8.q.1.docet à narura non mi
Lamia 6 Aeliano vetere.] & addir Phlegon , Ha nus feminæ quàm maris intendı generationem , &
driani libertus,ſe hunc vidifle. Michael Montanus fæminam naturæ erratum ac prolapfionem dice

lib. 1. Experimentorum c . 21. teſtatur ſuo tempore e re, id philoſopho indignum elic .Oinnis fiquidem
Vitriaci fuifle puellam nomine Mariam , quæ cùm
faltarer violentius, fubitò virilibus erumpentibus,
in virum mutata fit: & ab Epifcopo Sueſſionenſi
confirmationis facramento murato nomine, Ger
manus vocari cæperit . Eius poftea mento bar
bun adnatam , diu vixiſſe ad decrepitam vſquea
tatem , vxorem tamen duxiſſe nunquam . Ille hoc
vchementi imaginationi tribuit : fed addo corpo
ris conſtitutioncm cò vergentem. Auctor Anti
mologij fcribit, fibi viſum Anſcis in Vaſconia virum
pluſgı:am ſexaļenariam ,canum , fortem , hirfuium :
qus ad annum decimumquintum ante puella fuerat,
iandem tamen ex čaſu rupris tenuibus ligamentis, pu
denda erupille , ſexúmque mulaſſe , cum ei nunquam
rerum naturalium perfectio.ex fine petenda eft: at
fæminam ira formari neceflarium fuit,alioqui non
poſſet ſpecies humana conferuari . Sanè cam dicút
fæminam efle monſtrum , mihi femper viſi non ſa
tishonorificè de primæ mulieris crcatione loqui .
Ideo dicendum , Naturam femper quod pcrfectius
eſt intendere , non quia ſemper virum gignerein
tendit ,ſed quia cùm virum intendit, intendit per
fectiſſimum gignere:cium feminam , hanc quoque
conatur perfectiſfimam . Sed tamen fi illud natura
potuit,quod tot alleruntauctores,putarim , DEO
permittente,caufis naturalibus fretum , ctiam poffe
vaferrimum illum .Sanè lubens cò retulerini bieta
illa miracula , quæ Diis fallis tribaunt Gentilcs.
Polegon
 106 DISQ VISITIONVM
Phlegon deLapithâ Cæneo idem narrat quod Of A
uidius.de pluribus ſcribit Anton . Liberalis ex lib.
2. Alteratorum Nicandri : Hypermneſtram vendi
tam pro muliere inueniſſe pretium : poftea in vi
rum mutatam dono Deorum . Siproetam Cre
teníem factam virum , cùm Mineruam vidifier la
uantem . Galatcæ filiam falsò vocatam Leucippu,
quæ Leucippe dicenda erat , ſexu mutato ſuppofi
tum nomen meruifle , beneficio Latonæ Phæſtiæ
concl.2 . Impoſibile crediderim natura e damoni de
viro fæminam facere , qui conatus irricus Neroni
Magiæ addictiſfimo in Sporo fuit. Hîc opus eſt
nimiâ retractione partium perfectarum , in locos
fæmineos.Nec affequipoffum , quo ſic naturamo
MAGICAR V.M
fatentur omnes , neque id line perfidia negari
poreſt , iuuentam aquilæ renouari. tcftatur Hyın
nographus diuinus c;Renouabitur vi aquilæ iuuentus c Pla. 102.
ina renouarifatentur omnes , licer quo id modo v.s.
contingat , noſtris & Hebræis non conueniat d . d D.Aug.
Eodem pertinet illud Iſaiæ e : Qui awłcm fperant in Sahadiz
Domino,mutabūt fortitudinem , allument pennas,ficut ibid.
aquila. Præftat idem vilibus & abiectis natura e c.40.v.
ſerpentibus ( quod omnes fatentur) vi cum tenuivlt.
ulla ſua leberide ſenecturem exuant, & induant iu
uentutem ': cur homini omnem huius beneficij
fpem Hebe nouerca præſciderit?ſcilicet, abſumpta
vis omnis per afini baiuli imprudentiam ;quí phar
macum adeò falutare , à loue millum hominibus ,

dodegeneret.Scio de Tyrefiâ pręter fabulas, etiá B ſerpenti permiſie ebibendum f. Cur naturalia Flege Pie
a l. 2. de Phlegontem id narraffe a , & Anton . Liberalem quædam remedia nequeant inueniri tantæ effica- rium l.14.
mırabilib. facis ambiguè loqui de Siproetâ :vt vix ſcias ex quo cix ?mulca fanè lacent nondum inuenta ,quàm ho- Hiero
qua de re
luitin. ad in quem ſexum demigrauit . Auſonii quoque epi minibus ignota, tam dæmonibus cognita. Humi- slyph.
Queſtion. gram . e. lib. 1. li totum diligenter legas , animad dum radicale reſtaurari,natiua illa nimia ſenectu
ortodox. uertes de virili ſexu in femineum degenerante lo tis ariditas temperari , corrupto fuccus melior ſuf
Lucianus cutum ,his verbis ; fici,ceteráque deperdita, & ad hanc commutatio
l.de aſtro
log. & Di. Femineam in speciem conuertii maſeulus ales, nem requiſita, ſuppleri ad tempus , naturæ legi ni
dym . in o Pauágue de pano conſtitit ante oculos: hil repugnat.Sed nec impoſſibile , capillorum co
dyr . Nec faris antiquum ,quod Campano in Beneuento lorem mutari;cùm & coruos candidos viſos mul
Vnus ep beborum virgorepente fuit. ti tradiderint g. Denique Metamorphoſim , quam g Hero
Ait ex puello puellam, & ex pauo pauam fa nunc defendimus,confirmant non pauci locuple 10. li. 4.&
&tam .Sed non credo , vel faltem credo ægerrimè : tes teſtes. Duo legas excmpla apud Torqueina- Heracli
dixerim potius vtrumque eis ſexum infuille , oc dam h ,Anno 1531. Tarenti fuiffe centenarium ſedes in Po
с litiis.
cultatum vnum , manifeſtatumalterum . quod ad C nein capularem ,quipilis, cute ,vnguibus & litu at
h Dialog .
leporem etiam refero , & ad hyænam ,de qua canit, que ſquallore ætatis decidentibus , & in melioris 1. Hori
Ouid. Alternare vires , & qua modo femina tergo äratis omnia mutatis , de ſene iuuenis prodierit, & floridi.
Paffa marem ,nunceſſe marem miremur hyanam . Sa quinquaginta poft annis luperuixerit. In Caſtella
ne illam vtroque ſexu præditam Plinius tradidit quoque Rioiâ alteri cuidam viro fimilem obti
lib.8.ni fallor. giſſe ſortem ,idque vulgi fama notiffimum fuiſſe,
& ab Ammira Caſtellæ fedulò exploratum . Mo
QV ÆSTIO XIII ..
XXIII nuedrum regniValentini oppidum eſt ( olim Sa
guntus )hîc le viuo ſcribir Valeſcus Tarentaſiusi, il.6.Philo
An poflit damon ſeniiuuentam reddere? fuiſſe monialium Abbatiſlam ; cui iam ſilicernio , nii c.12 .
qui ſubitò menſtruis fluoribus renouatis , dentes re
iuucnis : vel , ne , ,
quam decurrit ætatem , non nati , còmæ denigratæ,rugæ & ſulci cutis adæqua
decurrerit , id nullâ vi vel poteftate perficiarur . ti,mammæ pendulæ atque pannoſæ ad inſtar vii
Quis enim quod factum , maximè ſucceſiuâ ela gunculæ ſororiarunt: lic denique fe vultu', facie,
plum actione,id reddat infectum : Verùm vt , qui D fotoque corporis habitu iuuenculam exhibuiffe,vr
defectà iam & decrepitâ curuatur ætate , vires re rei nouitate percuſſa, præ verecundia , le cuncto
fumat & habitum nitorémque iuuenilem ,muten rum oculis ſubtrahere niteretur. Quid multa ? Lu
tur cani in colorem meliorem , frigus in teporem , ficanicæ hiſtoriæ recentiores ſcriptores, fidei pro
torpor in agilitatem , ceteráque corpus recipiat , batiſſimæ k , commemorant longa narratione & k Ferdin,
quæ fenium abſtulerat;déque mala ( quod ait qui certa,cuidam Indo Nobili , annorum quibus vixit Caſtanne
dam ) merce fiat bona;non equidem audeo defini trecentorum & quadraginta ſpacio , iuuentæ flo- da li lib.8 .
re V. Dæmon poſſit,fi Deus permittat ? Non mihi rem ter exaruiſle, & ter refloruiſſe.Nec deſunt,qui feius hift.
planè de nihilo videtur,quod poctæ memorant, & in eodem orbe nouo quandam inſulam repertam Indicæ li.
de ariere in agnum , de Bacchi nutricibus reiuue teſtentur 1:Bonicam nomine;in qua fons ( caruriat, 11 .
ncfcentibus fcripfit Acſchylus, de lalonc à Medxâ cuius aqua, vino preciofior , pota ſenium cum iu 1 poft Car
danum ,
recocto ,ſcribunt Pherecydes , Simonides, & Ly uenta commutet : quamuis de ſimili in Lucayà Langius
cophron ,déque ipſo lafonis patre Ælone Græcus Fonte narrationem ortam ex regionis fitu lalu- cpift.me
auctor Redituunij & Latinus Transformationum briore non immeritò coniiciat Per. Chieza p.2 . dic.79.
poëta Naſo . In quibus tamen illa narratio perſpi- E bijt.Peruu.c .41. verùm fiue in Bonica ,ſiuein Lu
cuè falf & naturæ repugnans ; omni educto per caya , ſiue vtrobiquc talis fons manat , facilè video,
vulnus fanguine, & nouo luffecto id contigiile.Sic quàm hæc nonnullis incredibilia videantur : ſed
enim ſaquatur priùs mortuum , & poftea fulcita illi cogitent:huiufmodi narrationibus,à quibus re
tum viuentis corpus:quod ſoli Omnipotentiæ Dei ctæ philofophiç ratio non abhorreat ,quia ipſe ni
reſeruatum.Cetera fortaſſis contingere potuerút, hit tale videris , fidem detrahere ; ſingularis eſſe
b Ouid.7 . qux cecinit b, potato ſucco ſalutari.
Metam . proteruiæ & impudentiæ : qui verò quid vbique
... Barba comague geſtum fuerit , vel non fuerit , id de ſua dumtaxat
Canirie pofitâ nigrum rapuere colorem , opinione aut affenfione decernüt,inſaniæ affidere.
Pulſa fugit macies,abeunıpallorque ſitúſque, Inſtet quis ex aduerfo ,certam humanæ vitæ pe
Adietlo.we cane ſuppleniur corporernga, iodum à Deo præfixam : hanc naturaliter non
Membráque luxuriant. Aefon mira:ur, & olim ofle prorogari vltra annuin falcem CXX. vt
Anie quater denne hunclereminiſcitur annos. ombatir Dei verbis m : Erúnique dies hominum m Gen. 6 .
V.3 .
conium
 LIBRI II . Q. XXII.
a Deuter.
centum viginti annorum . Ideoque Molen dıxılle a, A ta . Vtautem videatis huius confequentiæ vitium ,
31.1.2 .
centum viginti annorum fum hodie: non poſum vltra cogitate arborem illam vitæ , fiue vt Hebræivo
ingredi egredi. Confirmari id ratione numerica , cant lignum usiarum fquòd vitam in flore iuuen- f Gen.z.v.
quia numerum hunc conficiunt tres quadragena
rij,hoc eſt quaternarius denariorum triplicatus, &
ſic totum cum toto coaleſcens omnem abſuinit
perfectionem ,ternarium nempe, quaternarium &
denarium . Hoc argumentum facilè diluitur,quia à
Deo præſtituta non omnibus hominibus vna ea
démque , fed lua cuique peculiaris vitæ periodus!
& his quidem fpacium vitæ ipsâ hac Metamor
phoſi ſic extenluin ;hanc nó poffe naturaliter pro
rogari niſi Deo permittente. Si permittat , poſle
vltra annos etiam centum viginti ; quos conſtat
multos ſuperafle. Verba autem illa Dei,non de o
mnis æui hominibus prolata fuere , ſed tantùm de
b Sic On tunc ſuperſtitibus, quibus hic terminus pæniten
kelusHie tiæ ante diluuium futurum datus b . Nec Moſes il
rony . & lic aflerit vlerà le viuere non poſſe;ſed tátùm, adeò
Chryſ .m magnæ multitudinisgubernacioni ſenio fieri im
d.v.z.&D.
parem ſefe,ac minus idoneum . Argumentum illud
Aug.l. 15 . ex numeris deſumptum , mirè placuit Fran . Vale
de ciuit.
Deic . 24. ſio cyadeò vt fulfimè illud profequendum ſibie
quorulen- xiſtimarit : reuerâ tainen friuolum eft , ac nullius
tentia ve momenti , nihil enim ex numeris in humanam
rior,quam
l'hilonis," complexionem poteſt influere , nec vita no tra à
lofephi & numeris ;ſed à cauſis naturalibus primis fecundif
lequaciú. que depender.
c de ſacra Fortius vrget aliud argumentum huiuſmodi.
philoſo Vira humana humido naturali conſeruatur , iſtud
Phia cuu : C Quid magia, veldamon ,poſſie circa animam corpori
femper annis vitæ conſumitur, ipfa etiam arteritur
alimenti nutritione, quia agendo repatitur : ncc ali
mentinutritio tantùm poteft reparare , quantum
dvide Frã .ſenio deperit ,ex peritorum ſententiamedicorud.
Valefium Necefle igitur fit,mox à ſtatu ætatis humidum il.
d.loco .
lud , quod totum conſumi incipit , refici, & primi
geniam indiuidui temperaturam , illaquç vetera
Icebat abolita,reſtaurari. Quod lubenter illis con
cedimus.Sed, inquiunt, id nec arte nec natura per
Galen.li. fici poſſe,medici fentiunt c, Quibus respondeo ,licet
de maral medicis ratio humidum radicale reſtaurandi ha
gius epift. ctenus fortè manferit ignota :non inde fequi, illam
medicin . dæmoni quoque ignoram elle aut impoflibilem .
79: quod fi illam nouit ; curnequeat , DEO permi- D
tente,in praxim deducere , & hac vti ſcientia ? Vr
gebis fortè, poffetigitur hominem perpetuò in vi
tà tueri, & fic quafi immortalem reddere.quod ia
Etabac ventolus ille Ægyprius,contra qué Galenus
ſcripſit:Verùm occurro ;conſequentiamq; iſtá per
nego; poreſt vitam in multosannos extendere:po
teſt ergo in æternum extendere. Quamuis enim
longæuus hoino , mortalis manet , vt futurus erat
etiam ante peccatum : ſed quemadmodum tunc
folâ Dei voluntate (iuxta quorumdam ſententiam )
mortem effugiſſet; ita etiam in argumenti calu , li
Dcus dæmoni permitteret ſemper humidum ra
dicale reſtaurare , homo iſte tunc non moreretur,
quia tunceum Deus neceſſitate moriendi perta-
lem diſpenſationem eximeret. Deinde fi peculia
rem diipenſationem hanc tollas , dico ; quia hoc
Deus non videtur permiſſurus vnquam ; tandem
poſt aliquot centenarios annorum , naturalis vis
ita in homine deperiret & fatiſceret , ve nulla re
media naturalia , quibus dæmon vteretur , ad re
ftaurationem tandem prorſus collabeſcentis cor
poreæ molis , & natura quaſi proſtratæ , ſint luffe
ctura.Scd hoc non nifi poft diuturnum valde tem
pus contingeret ; ideò nihilpugnant ifta cum iis |
qux dixi de prolongandâ , non de æternandâ vi
IO7
tutis produceret elu ſuo in tempus multarum núc: 9.
vitarum longiſſimarum , ad aliquot etiam anno
rum millia ; hanc illi vim fille naturalem , nicritó
dixerunt grauiſſimi ſcriptores g ; quia illam poft 5 Strabus
hominis peccatum retinuit, vt patet ex Gen.z.v.22. Victorin .
vbi Deus paradiſum munit , ne Adam eum irerum in Genel.
ingrediatur , & de ligno vitæ fumens, viueret in & D.Tho.
æternum . Attamen iidem Doctores docuerunt , 1.p.9.97 .
a. V. Scor.
non proprerea hanc arborem potuiſſe hominem in 2. d.19.
ſemper àmorie præſeruare. 9.1.Duran
Hæc dicta dumtaxat, vt oftendatur vitium illius ibid. a . I.
confecutionis poteft vitam prorogare ad tempus Caicta . ad
d.a.vlt.&
longum , ergo poflct in æternum .Nam qui lignum Percr . in
B
vitæ concedunt vitam identidem prolongare po- Gen.1.3.q.
tuiffe : non tamen concedunt idcirco poruſie eam 4 .
æternare. Nec quiſquam eis hoc nomine litem
mouit. Ceterum quæ vis fructus illius fuerit, & an
illud in aternum ,Gen.3.v.22. ſit accipiendum verè
deperpetua vita,an delongiffimaætate ; viri huius
ætatis valdè docti diſſentiunt ; ſcquor cos , qui de
æterna vita , mortem prorſùs excludente , acccpe
runt. lege Pererium lib .3. in Gen.quest. 3.6 Bel.
larminum Cardinalem tom . 3. conironerſ. s . lib ...
cap.19 .
QV Æ STIO X XIIII .
iunctam ,idque informantem ?
Vm Animæ poteſtates tres ſint; iam diximus
CO quid poſſir circa vegetatiuam , & etiam circa
ſenſiciuam ,quoad ſenſus exteriores,nimirum Pri
Mo ,poſſe viſum ,auditum & reliquos lenlus deci
pere,vt cxemplis infinitis comprobatum ab aliish. h Guilh.
Secondo.Interno ſenſu dæmon vtitur vt inftru- de vnluet.
mento, quo aliquid attentat vel molitur in poten - C.22. An
tias animæ. Nam poteſt quadruplicem ſenſus in- glez.in 2 .
terni functionem decipere turbata phantafia . 1.8.9.3.
Communis enim fententia Theologorum eſt; non Remig. li.
pofle ab angelis nouæ fpeciei impreſſione imagi- 3. dæmo
11 . .
nationem feu phantaſiam immutari ; & ideò illos nolat.c
non poſſe efficere, vt quià natiuitate nunquam vi
dit rectè de rerum coloribus imaginerur i : led be- i D. Tho.
nè poffe angelos corpus aliquod phantaſticum 1.p.9.111 .
formare , & illud oculis obiicere , & fic ſpecicm 2.3 .
ingerere , vel ex ſpeciebus rerum quas homo verè
aliquando vidit , iis per imaginationem commiſtis
& confuſis , ſpecies rerum effingere , quas homo
nunquam vidit; v . g. chymeræ , vt confiatæ ex ca
pra ,leone & dracone,vel montis argentei,cx inon
te & argento : vel etiam concitatis incorporemo
tionibus atque affectionibus, vnde phantaſiæ con
tingat voluere læta vel criſtia , quæ nec vidit , nec
vnquam fuere:vel, ficut in amentib . & phreneticis
E eſt cernere , ex humorum perturbatione varias
eorum phantaſiæ ſpecies obuerſari ; ſic potelt dæ
mon eorundem humorum inæquali commixtio
ne & agitatione , aſſumendo & adducendo va
pores inſtituto ſuo accommodatos , efficcre , vt
quales ipſe vult imaginationes homo retracter,
eaque ſe videre & audire iudicet, qux reuera nec
oculis nec auribus vnquam haufit. hinc manant
tot fallx apparitiones, reuelationes, & exſtales , vt
docuere D. Auguſtin . lib . de cura pro mort. cap. 12 .
Victoria relect. de Magia numer. 35. verf. ad ſecun
dum refpondetur, & Iofeph .Anglez.d q.3.dosh.5. &
P.Molina.
 TION
VM RVM
ICA
108 DISO VISÍ MAG

P. Molina. ad d .D.Thom.ar.3. Solent huiuſmodi A Damaſcen. talem puto fuifle memoriam Athalıda
vires herbis ineſſe ( ſi vera botanographi) Mathio apud Laërtium ,lıb.8.in vita Pythagor. talem Apol
lus enim in d.nuncupatoria ſic ícribit; Achemenidon lonij Tyanæi, quain laudat Suidas : talem obliuio
plantam colore elettri , fine folio , naſci in Tardiłtylis nem illius clerici Germani apud Fulgolum lib . 1 .
India meminit Democritus, cuius radice in paftillos Exempl.ca..
digefta , indéque ex vino pota , noxy per cruciatus no Alia longè obliuio Sinonis Thuruarj Angli,quę
Ete confiteantur omnia , per vanas numinum imagina ex iuſta Dei punitione profluxit. Hic cùm ellet
tiones. Adamantida Armenia Cappadocia alum Dialecticus acutiffimus, & artium liberalium Pa
nam ; qua leonibus admoia ,refupinari illos ilicò laxo rifiis profeſſor magni nominis,plenior ſcientiâ quç
biatu : nominis caufam habere aiunt , quod adamantis infat,quàm caritate quæ ædificat : teinerè in ſcho
modo conseri nequeat. Ophiuſam in Elephaniina A lis & palàm non veritus eſt iactitare, ſe ſcire totam
thiopie etiam naſci tradunt, liuidam et horribili aſpe Christ I legem , ac improbando cam pofie an
Etu ,quapota terrorem mináſque ſerpentium obferuari, nihilare ; ſed ita ſubitâ obliuione percullus fuit , vt
ita vt mortem ſibico metu conſciſcant, qui biberint :ob primarum litterarum oblicus , nec Dominică ora
idque cogi ſacrilegos eam bibere : aduerſari tamen ei B tionem pronunciare ,nec alphabetum legere ſciret.
palmeum uinum P . otamaniim ad Indumfluuium in Nicolaus Dunelmenl.dum adhuc adoleſcens eſſet,
ueniri narrant , qua pola lymphari homines obferuan vidit eum litteras à filio proprio doceri ; quimihi
tibus miraculis : Manicum Solanum ( ut Dioſcorides profe & to (ait Marb.Pariſ.1,7 .Hift.Angl. hæc fcriben!
est an £ tor ) varias facere ſpecies , imaginéſque non in olim narrauit.cótigere hac circa annum 1201.Trit
sucundas obuerſari , ſi cius radicis drachma ex vino themius malè vocat Simonem de Tornaco , fuit.n .
bibatur. Theangelida in Libano Syria naſci , gua de Anglus Cornubienſ.caius etiam mentio apud Po
worata futura praſagiant homines .In Bactris,& circa lydorum l.15.Angel.Hift.Sic obliuioné fortè Deus
Boristenem plania prouenit , Gelorophyllis dicta ; que immiſſione quadam per Angelum inalum induxit :
fi cum dino og myrrha bibatur, varias dicuntobferua memoriam quoq; ( ve dıxı ) iuuarepoſſet Panur
re ſpecies, ridendique finem non fieri, niſi poris ex pal gus,remediis naturalıbus,vt medicus;ſuggerendo,
meo vino pineis nutleis,pipere og melle addiris. Oeno vi choragus,aruficio & præccptis , vt ætate noftra,
thera (Crateuas au &tor eft ) omnium animalium feri quicitra fuperftitionem , memoriæ quandam ar
trtes domat,collo adalligata ,vel iugoſuſpenſa.Parthos tem profeſi.exſtant multorú libelli , in his obſcu
abe Antonio fugatosfcribit Appianus Alexandrinus, C rus indoctis , ſed non fine fale & acuminc , 7 ha .
cùm famepremerentur in quandam herbam incidiſſe; mus Alexandri Dicloni Arelij, quoni non eodem
quam qui comederent , nihil aliarum rerum reminiſce genio defendit contra morſus Cantabrigienſes
rentur,aut intelligerent,nifi quod lapides continuo effo Heius Scepſius , in lucem edidere Lugdunoba
dereni;quafi quidpiam magni operis fačturi, & fic de taui .
bacchati , bilern demum exomentes , interirent.] quæ QUINTO poteſt intellectum ſubtiliorem &
palam eſt,phantaſia læſa contigifle . meliorem ,quoad functiones ingenij & iudicij red .
Tertio poteſt diabolus, & f.cit quotidiè, pi dere , per commodiores organidiſpoſitiones , hu
ritus & humores organorum commouere, & fcn moribus videlicet denfioribus motu locali diſpul
ſus interni , & concupiſcibilis atque iraſcibilis fa fis, vel agentium naturalium adhibitis medicame
cultatis organa turbare > motis fimul corporeis tis, vel fpiritus ſenſitiuis expurgatis , & ad organa
membris : ita vt hinc oriantur variorum vitiorum dictorum modorum altero attractis,aut ſanguinis
cogitationes , quod non facit quidem immittendo defecatione iiſdem ſpiritibus multiplicatis . Quo
imaginationi ſpeciem nouam , nec etiam vnâ cum cnim plures , meliores, purgatioréſque ſunt fpuri
D
ſenſu efficiendo ipſam cogitationem , ſed tantum tus , & quo meliora ac expeditiora impedimentis
modò ( vt dixi ) facit ipſam potentiam concurrere ſunt interni ſenfus organa ; hoc intellectio ex
cum ſpecie obiecti, & lic luggerit ſimulacra, qui peditior atque fælicior naſcatur necefle eſt. Sed
bus voluptatum memoria ſulciterur,membra quo Angelorum bonorum hæc quaſi propria ſunt
que generationis & lenina irritando prouocat,vt munia : mali iſti dæmones potiùs humorum
ali.de dę- docet Magus ille Marcus apud Pfellum a . Cum denſitate , fpirituúmque paucitate , imbecillitate
monib . que ſenſitiuus hic appetitus libertate careat , & atque impuritate tenebras mentibus amant hu
coactione quadam in obiectum ſuum compella manis offundere, Suis etiam tribuunt mala phar
tur ; potelt vetcrator eum necellariò in malum maca , quibus à recta mente homines deiiciant , vt c Marci.s.
aliquem actum impellere , adcò vt nequeat appe. per ſe non rarò præſtant in iis quos obſedere c.Se Matth.8.
titus ſenſitivus illud obiectuin non appetere. Ve ducunt etiam prauis ſuggeſtionibus, ſuadendo va
rùm motus huiuſinodi peccati omnis eſt exper:; ria perperam ; modo illicitum eſſe, quod reuera li
& , quando voluntas fortiter reniçitur , ipaiorismo. E cer ; mudò graue peccatum efle , quod dumtaxat
riti & mercedis occaſio ,nobis gignitur . Quod di veniale eſt,vt ſic ſcrupulis corqueant: modò incul
ligenter notandum ne quem fallane Godelman cant iuſta elle, quæ contra fas & iura ſunt; vel con
6 Godel- nus , Dannæus , & alij hæretici , hos motus con temnanda dicunt & leuia , quæ lethalia & vehe
mann.lib. cupiſcentiæ ,peccato aſcribentes , & proinde , quod mentiùs formidanda , vt fic conſcientias reddant
3. de lam .
c.vlt.n.3 s. abſurdiſſimum , hominem
nolentem ac reni laxas atque licentioſas .
Dançus. I. tentem peccato inuoluentcs. led hi funt fructus Peres fortè , an ergo queat dæmon artes atque
2. Æthicæ errorun delibero arbitrio negato , & natura Oci ſcientias aliquas docere? nihil dubitandum pofle, fi
Chriſt.c.,.7. ginarij pcccati malè intellecti. velit & linatur à Deo ; per locutionem nempe &
Luther
Caluin . QVARTO Poreſt dæmon memoriam iuuare, manifeltationem lui conceptûs, non tantùm , li in
Muſcul. eius organum adaptando vt faciliùs recipiat , & fir forma vitili appareat & homini loquatur,quod nó
d 2. 2. q.
Selneccer. miùs fpecies retineat; vel inotu locali noxia repel negat D. Thomas d ; ſed etiam interna locutione
96.ar.1.
in Genel. lendo, vel iuuantia applicando. Eandem poreſt & luggeſtione intellectu illuſtrato.no.n.video,cur
Code
mons contrariis plurimum debilitare , & tollere , hæciliuminatio , quæ in malú finé tendit dæmoni
vt fecit Theodas in vita Barlaam & Iofaphat apud ſit adimenda ; cùm hæc cognitio non referatur in

Deum
 LIB . I. Q. XXV .
ily
Deúnec cú vlla mentis vera fiat purgatione.quare A oramus , cum confuemur á ſuperfubfianialem pu
vtrum dicéda fit illuminatio,an illufio ,an quo alia nem accipimus , cum vigilamus , cum nos verberibus
indigerádanomine, vtv.g.nuda veritatismanife cadimus , cum { piritalia omnia ac diuina munera obr
ſtatio :ſanè quæſtio de nomine futura eſt. In vita S. mus, neque ta frequëtes,neq ;ta magna ,ia neq ,veheme
Nortberti idiotam quendam , ſacræ ſcripturæ lu tes ſe nobis illuſtrationes offerunt:cum puerilis agimus,
bitò peritiſsimum reddidit . cap . 27. Surius. 6.lun . o de Deo , propter Deum ,non coguamus:tum ſpeciofie
Hodie ſcimus multos anabaptiſtas fumptione po noftra menti imagines , caleſtesilluſtrationes occur
cus vel cibi ſcripturæ magnam partem ;cam nem răilagnofco ,agnofco importuniſſimi hoſtis calliditatem .
pe quam recipiunt, & erroribus ſuis firmandis pu agnoſco veteratoris dolos & aſtu:ia. &c . ]Nactus ifte
tant oportunam ; ediſcere. quis docet nili Diabo . animú lgnatii ad cæleſtium reruin ( enla concipié .
la formica lus: ſcriptum etiam reliquit Ioann. Miderius a, idé da longo iam vſu promptum , & agilem, & præla
rij lib.s. de initiatione Lamjarum : apud quem hæc vnius giens , li Ignatii doctrina ad pietatem accederer
exſtat confeffio : Infantibus nondum baptizatis in inaius Gibi malum imminere , conatus fuit , hac
; iduamur , vel eiiam baptizatis , prafertim fi fignu inelioris doctrinæ oftentatione , tum illi laborem
crucis non muniuntur , es orationibus : hos in cuna litteralium rudimentorum irritum facere,eo maxi
bulis , vel ad latera iacentes parentum , ceremoniis mè tempore ( vt ait Maffeius c ) crebra intelligentia eli.1.c.16.
noſtris occidimus : quos , poftquam putantur oppreſſe iumina eidem offerens , c recondita patefaciens,fcri
B
cije , ve! aliunde mortui : detumulis clam furiò re nture ſacra myſteria. ) Si hæc potuit , in rebus ſan
zpimus , in caldari decoquimus , quouſque euulſis of ctiſsimis , & homine fide ac caritate in Dcuin il
bus tota ferè caro efficiatur forbilis & potabilis. De luſtri, quanto faciliùs infidelium animis rerú pro
olidiore buius materia vnguentum facimusnoftris vo fanarum falſarúinque ſcientiam ſuggelliſſe crede
luntaribus, artibus, ac tranſmutationibus accom dus: Chryſanthius Sardianus , Pontifex & magus ,
modatum : de liquidiori vero humore fiaſcum aut virem tempore Iuliani Apoſtatæ , filium habuit, qui cum
replemus , de quois qui potatusfuerit , addiiis paucis nec verſificatoriam artem , nec Grammatica par
ceremoniis : Jtatim conlrius efficitur , eo magiſter no tem aliam calleret, ſolo aſpectu Solis , cótra Chri
tre feite. ) Hæc confeſsio ,mulieris ;lubiungi ftianos oracula fundebat d : eodem afflari Numi- d Euna -
tur alia , viri huic conformis , & addens ſceleitæ pius in. Cry
ne Sumano , varii Paſtores ouium ſubitò poëte ex- Canth
initiationis & promotionis ad Tartareum ma ſticere, vt Euages e , Thynicus f, & alii:Amphia e Suida te
giſterium alia ritualia : Ordo inquit , talis eft, quo raus quoque fic vales factus'g , & anus Pindari fte.
etiam feduétus fum . Oportet primo eum Dominica hymnun edocta h , & Solipatra, quacumqueali- Frefte. Sood
die antequam aqua benedicta confecraiur , Eccie bi ea abſente geſta, poetaruin , philoſophorum & Platonem .
fiam introire > mox fu:urum diſcipulum cum ma. Coratorú ſcripta omnia à dæmonib . in cubis edocta
g Pauſan .
giſtris : * ibidem abnegare coram eis CHRIS illi in fpecie ſenum pellicorum cohabitantium i in Corin .
STV M , eius fidem , baptiſ ma vniuer falem Ec Sic diuinit atis simiol us conatu r boodida xtøs & thia.
h idé in
clefiam .Deinde homagium præftare Magiſterulo, id ipſe facere. Sed hæc quam ipleinfundit lcientia vt Bæot.
eft paruo magiſtro ( ita enim Damonem , non aliter plurimum dignoſcitur,quia nó cft permanens nec iEunapius
vocant),oſtremo de vure bibit ſupradicto:quo factoſta ea cùm lubet homo vc lubet veituuled tantùm per in Acde
tim ſe in interioribus ſentit imaginem noſtra artis con modum afflati vel exftatij certis locis Gio .
temporibus
cipere, ou retinere , ac principales ritus huius fecta . In aut cauſis. Contra quam Deus infundit femper &
bunc modum ſedućtusfum , e vxor mea & c.]In his vbíque prompta eſt , vt patet de Salomotie 3 .
verbis vides doctrinam illam potu preberi:led fal Reg.de Apoſtolis,in Actis:de Beſelcele Ex.3 5. de
lebatur homo idiota , dú putabat nouă imaginem illo apud D. Hieron. epiſt. 4. ad Dom . & libro
efformari immediatè in mente , qua generatim 2. de Abbate loachim, qui ex ianitore , illi cerato
omnia illi exhiberentur ad artem illa pertinentia: & idiota vino quodam ab Angelo allato & hau
Neque enim id dæmonipoſsibile, néque talis co D ſto , ſubitò non propheta tantum , ſed & ſubtilis
gnitionis, intellectus magi capax erat. Sed inter diſputator , & Theologus eruditus ſtation emer
na quadam ſuggeſtione velociſsima hæc ſuggere fit , vt narrat Laonicus Calchondilas libro 6. de
bantur , cuiusvelocitatem cùm non perciperet rebus lurcicis. Diſtinguendi verò à becdidaxlous
magus , putabat fimul ſe & in inſtanti didicif ſunt dyodidantoi, qui non infuſione, ſed labore
le , quæ lucceſsiuè & in tempore breuiſsimo ac ſuo eruditionem comparant , vt Dialectica. D.
ceperat. Sic etiam poteſt in aëre velociſsimè for Auguſtinus , libro 4. confell. & Theologiæ s .
matis fimulacris, ea phantaſıæ noſtræ ita ſpectan Athanaſius , teſte Nicephoro libro hiſt. capitu
da proponere ; vt quaſi in ſpeculo mens noſtra lo 44 .
vno intuitu cuncta conſpicere , ſicque illuſtra Sed do &trinæ à Diabolo acceptę fuperiora il
ri Gbi homo intrinſecus videatur. hoc nimirum la ſunt exempla .
ſtratagemate antiquus ſerpens , primum Ordi Hoc anno 1600.menfe Marrio . Toleri lata per
nis noſtri parentem , Ignatium conatus fuit fal fidei Inquiſitores ſententia ,cuiuſdam Roman Ra.
lere , fed fruſtrà. adfcribam rem totam verbis mirez oila cum ſtatua combuſta fuere , qui in
bl1.c.14. Ribadeneiræ b , perturbabat tamen viſionum , quas e reatu & carcere obierat : huic inter cetera impu
inter ſtudia percipiebat. ( de ſtudiis Gramniati cabantur accepta à dæmone medicinæ peritia.
calibus loquitur ) tum magnitudo , tum crebritas. Quoniam verò multa in hoc facinoroſo magica
nam cum nominum & verborum memoria manda concurrere , ideò fiſcalis accufationem fide bo
/
ri inflexiones vellet , tania intelligentiarum diuina na ex Hifpanico ſermone in Latinum transferre
rum copia in eius animum influebat , vt noui eduſcere non grauabor. Poſtquam ergo narrafler eum iain
nihil poſjet : & fi quid e;ſet antea memoria traditum , ſemel acculatum , abiuraſle errorem Machome
d toium facile eflueret : néque omni ſtudio animiga tanum ,addit relapfum ( vt fex illa confueuit ) & re
contentione poterat , aut arcere appropinquantes, aut diifle ad vomitum : ferualle ritus & ceremonias
grejas buiufmodi cogitationes abigere : cuius rei Machomeri , multis annis iciunalle magnum ie .
nouira:e perculfus , quid hoc eſt, inquit , rei ? cùm voium quod vocant del Rom ada ,præmiſsis guada
к ☺zuia
I10 DISQUISITIONVM
ý zala , lauando totum corpus , induendo in- A
dufium mundum , recitando azoras ( hoc eſt
preces ) eius fectæ , verſa facie ad alquibla ( hoc
eſt folem orientcm ) eleuando & demittendo ca
put, & fe ad terram vſq; inclinando, & extenden
do lupinas in cælum palmas cú diceret Alaqueuir
( h.Deus eſt magnus) & ſurgenté ante dié ad cele
brandú ieiuniú Zahor , eo abſoluto feruaflc & ce
lebrafle ſolenniter Paſcha ipſius Romada per tres
dies: abſtinédo omni labore & opere ſeruili , præ
ſertú primo die, induédo induliū mundú ,faciendo
dictum guadoc ở zala cum aliis multis ritibus &
ceremoniis Machomeriſini.Etquod addens deli
ctum delicto, & culpam culpæ , ad opus & finem
malum , à multis iam annis pactum & fædusini- B
uiſſer cum dæmone exprellum ,eo adorato , & fa
eto homagio , & anima illi dicatâ, eâ lege vr dæ
mon ei adeſſet fauore, ope,confilio, quotieſcunq;
aliqua in re indigeret , & peteret : & ideò petiifle,
& å dæmone obtinuiſſe notitia peritiámque faná
di multas ſecretas & occultas ægritudines herbis,
luffumigationibus & incantamentis ſuperſtitioſis,
quibus de facto non paucos ſanitari reſtituiffet.Itē
perſuafiffe fe multæ lectionis effe , & in facris ac
profanis hiſtoriis apprimè verſatum : & valere plu
rimùm memoriâ, cùin fit imperitus planè legen
di ac ſcribendi. Quare folitum lucri gratiâ & ex
profeſſo aliis de memoriâ præfstas hiſtorias ad verc
bum perinde recitare,ac lilibrum coram ſe expli
catum legiſſet; facientem hæc ope dæmonis; & fic
non paruam vim pecuniz ab auditoribus recepta
coaceruaſſe. Cúmque quidam eum interrogaf
ſet , qua ratione tam fidam memoriam adeptus
elſer; reſpondiſſe, quendam ſibi magnâ neceflita
te coniunctum , peritiſsimum naturæ herbarum ,
qui habebat familiarem dæmonem , potum nef
cio quem dedile: quinetiam hunc eundem cùm
ſemel veller Cælarauguftam , quindecim inde leu
cis diſtantem ,proficiſci , facta coniuratione ; quam
dicunt,de bon yvaron , ſubitò comparuiſſe equum ,
quem ambo conſcendentes ; minimo ſpacio tem
poris ,ad vrbis portas peruenere, & ibicquo; ſed
priùs frenum ademiſſe ;derelicto, curaſſe negotia
quorum causà eò profecti erant , & reuerfos ad
portam equo frenum iterum inieciſſe , & mo
mentò fere domú relatos.ltem ,cùm quædam mu
lier ſe ad lectum conferens (in oppido Deza idac
cidit ) irata fortè , dæmoni commendaffet , & à nel
cio quo ablata ſubitò non comparuiffet, maritus
Ramirem acceſsit opem poſtulans , hic reſpondir,
animum ne deſponderet ,le illi vxorem eius re
ſticurum . Dedit ſimul epiſtolam , & juſsit ve cer
cum ad locuin inter vineta ſe conferret, & ibi facto
circulo , in medio circuli conſiſterer. at quando
audiret turbam hominú pertranſeunté ,etli nullu
videret , interrogaret, vbi rex foret: fi refpondere
tur illac trálire tum epiſtolam ante fe in ſolum a
biiceret, fecit ille , quæ iuflus, & vxorem recepit ,
non videns , quis aut quomodo reddidiffet . Item
ſolitum addebat fiſci procurator edicere multa
valdè arcana , & quæ contigerant in locis remo
tiſsimis ,quę quo tempore indicabat,non poterant
ei, niſi vi padi dæmonici innotuiffe. Semel ( ait)
cùm domo abiret , dixit venturum peregrinum
quendam ; qui eum quæreret , & peteret , acce
derer liberaturus filiam cius ab oblidente dæmo .
ne. quare ve le ſtatim vocarent. abiit , venit al
ter , vocatur Ramirez : & fic le gerit in ſanan
do morbo , vr clariſsimè appareat , ipGusmer ma
MAGICARVM ,
leficio dæmonem in ægram antè immiſſum fuifle.
Primò enim nuptiarum die milellam fluxus fan
guinis cum animæ deliquio, & cordis oppreſsio
ne inuaferat. moxque , lipopſychia frequenti du
rante ' , coperát' odille parentes , & maritum ; &
hunc nec videre,nec cum ipfo dormire ſuſtinebat.
Aduertere obſellain elle,vocatur ſacerdos,diebus
octodecim exorciſiris & confuetis Catholicæ Ec
clefiæ remediis , nittitur malum hofpitem abige
re : tandem vnus dæmon profatur,centum & vnú
illi muliebri corpori dæmones immiſſos, tunita '
men cereris abfentibus fe folum adeffe, cùm itá 7.
que Sacerdos folitos Manualis Ecclefiaftici exora
ciſmos ingeminaret , eumque adigeret dicere ,
quo cereriabiuiſlét,reſpódit profectosad oppidu
Deza , prædictum Roman Ramirez conuenturos,
& quæſituros ab eo , quid fieri à ſe vellet : neca
bituros , donec ipfe recedendi licentiam concede
rer. Tum etiam crudeliùsinitellam affictam fuif }
ſe adeò , vt coto die in deliquio perinanſerit.Cum
que Sacerdos iuberet : vt feminain vexare defi
neret : & eam cum marito , vt vxorem decet, line
rer degere,eique redderet iocale præcioſum , quod
eripuerat , reſpondit , ſe adigià Romano , & ha
bere ſe iocale , ſed reddere non poſſe. Poftea
ſtea cùm parentes aduocaſſent Roinan Ramire
zium curandæ filiæ gratia mori dictis dæmonis :
confeſtim vt domum ille ingreffus, cæpit mulier
mira dicere & agere , clamabat lcire ſe illum ad
uenifle, & cauſam aduentus non neſcire :eo acce
dente ; vt vidit , iterum deliquio concidit , & ore
contorto triduum permanfit fine cibo & potu ,nó
valens quicquam ſubſtantiæ vllius trajicere . Ma
gus itaque eam imbuit forti ſuffumigatione ſolea
rum , olei iuniperini, & aliarum rerum , & reuocat
à lipopſychià,& alloquens obleflorem dicebat, fi
nas illam , finas illam , diſcedes.fuge, niſi velis me
ſuffumigationem iterare. Sed nolente dæmone
reſpondere, iuſſit omnes exire thalamum , & pu
tans ſe à nemine exaudiri , quærebatur & expo
ftulabat cum dæmone dicens : cur mihi non ref
pondes ? humilior certè fuit paredrusmei aui.quid
commerui vt mihi loqui dedigneris:au non ſuf
ficit, quodmetotum tibi à tam logo tempore de
uouerim ? fac ergo,ſopora hanc mulierem :ne quid
verborum noftrorum exaudiat. Interca dæmon
alius aduenit , cui reus , Benè veneris , quid illic
rerum egiſti ? qui valentvxor, & liberi ? Filius ( in
quit ) ruus malè habuit , ſed iam extra periculum
eit : vxor peiùs habuit , iam conualuit : nepotulus
adhuc æger eſt, & periculum , nemoriatur. Tum
infert Ramirez , cùm fciant quod fidelem & diu
turnam eis ſeruiuerit ſeruitutem , & quantum eis
E obſtrictus effet :nec ignorent,ſe vrgeri debito du
centorum regaliū , pro folutione locati à le horti: ,
æquú effe , vt viciſsim libi gratificentur, & ex ob
ſeſſe corpore recedant,faltē ſpacio quindecim die
rú , & interea laná & incolumé relinquát:vt fic co
pioſam ſolutioné inercedis recipiat, & in poſterú
fama & exſtimatio eius creſcat , quæ alioquin in
ſignem plagam ſit acceptura , niti exeant. Poſſe
poſtea iterum eam inuadere ; & poſsidere arbitra
tu ſuo. Pollicitum deinde dæmonem id ſe facturu ,
eique pariturum.Cùm verò videret Ramirez hoc
colloquiú fuú ab aliis exauditú ,séq. deprehenſum
táqua poteftaté in dæmonem habens , ſtomacha
búdus ei interminantur ſe in compedes eú conie .
& turum & facturum vt ſui memor,nihil tale dein
ceps auderet. Expulſo dæmone , quia non fatis
largam
 L I B. II.
largam mercedem operæ parentes feminæ folue-
rant , eis minatur fore , vtbreuiiterum ipfius ope
indigeant: & maleficii ſortem ſtarim tranſtulit in
maritum feminæ liberatæ , iubétq; dæmonibus vt
in eum tranſeant, cúmque diuexent:fecêre , &
diem integrum crudeliſſimè affixerunt; iniectis
mille imaginationum terriculamentis , & deſpera
tionum tentamentis . Quare vocatus iterum , cùm
ad eum acceſsiſſet; fortiter , inquit contubernalis
cum dæmone colluctatus fuifti : & adhibitis fuffu
migationibus dæmones eiecit : & ex oppido diſ
ceſsit, malè contentus exiguo ſtipendio .Poſt abi
tum deprehendere parentes filiam non modò non
eſſe ſanatam ; ſed peiùs in dies habere :ſcribunt er
go ad magum eundem, & fimul pecuniæ non parú
micrunt, pollicentes maioré lummam fi feminam
perlanaret. ille dedignatus venire , dat tabellario
inateriam alterius ſuffitûs, & ritú quo vti deberet
diſcriprú,addens cùm domú rediffet, inuenturum
ullá meliuſculè valenté , & cum ſociab'eripudian
té : & ita factú eſt.cúmq. vxor adhuc nollet cú ma
rito dormire,ſuffumigauit eam ,addens verba quæ
iuſſus erat ,nempe; dæmones exite ab hac feminâ,
quia iubet Romam . alioqui ipſun vocabo , & ve
niet, & vos vi pellet : quia hoc mihi pollicitus fuit.
quam coniurationem mulier vehementi cla
Ad quam
more edito ſana facta libera manfit , & cum mari
to vixit,vt coniuges ſolent.]Hæc in actis illis iudi
ciariis .
6. In volunrarem longe reſtrictior eſt magiæ c ſpecialis illo auxilii fauore, quandocumque ſeriò
dæmoniſque potentià. Nequeunt voluntaté mo volent, quantum isrenitente Diabolo pænitere:
uere aliter, quàm obiecto, tanquam odibili vela ſine ſpeciali illo Lei auxilio , id non poffent. a
mabili,exteriùs propoſito :vel excitatis imaginariis
viſionibus, & cogitationibus; vel allecta & incli
nata voluntate , per paſsiones in parte ſenſitiua
inflammatas quæ quo vehementiores funt , eo
quoque & acriùs inclinant, quafi abripiunt ali
quando: nunquam tamen vllam voluntati necel
Gitatem imponút.Exulare illi iubentarbitrii liber
tatem ,qui peccandi neceſsitatem vel coactionem
vllam admittunt : etiam in iis , qui mortiferis cul
11 pis ſunt irretiti . homines certè defiiffent eſſe, li li
berum arbitrium amififfent. funt quidem ht Gra,
tia gratum faciente deſtituti , attamen nec natu
rali libertate arbitrii , nec communi auxilio Dei
ſunt orbati. Vnde hæc ergo in peccatum neceſ
fitas ? peccatum niſi libero conſenſu non com
mittitur : liber verò conſenſus arbitrium libe
rum præſupponit. Vnde fit , vt ( fi Deus non
1 prohibeat ) poſsit Diabolus , in ačtum aliquem ,
vel motionem impellere , quæ motio ex ſuo ge
nere , fi conſenſus liber adeſſet , peccatum foret:
peccandi camen neceſsitatem núquam voluntati
aD. Tho . ) queat adferre, quia inuito conſenſum nequit ex
1.2.9. 80. torquere a . Sed nec Deus finit omnes in tentando
a.z. & co- vires dæmonem exſerere : facitque vt tentator
firmar cle- non tenter quantùm poſſet, ſed quantùm humana E uerti omnes virtutes , o diſcedere, & q non poteſt ſe
gáter Cyfert imbecillitas : quam nunquam ſufficienti finit
rill. Catc auxilio deſtituram : ne in grauiſsimis quidem pec
chcl.4. catoribus,quibus illud cum iuftis adhuceſt com
mune, quod Apoftolus ad magnum animæ ſo
b1.Corin . latium ſcripſit b ; non bonis tantùm , ſed cori Ec
Io.v.13 . clefiæ Corinthiorum in qua multi erant mali,
multi etiam iuſti: Fidelis autem Deus eft ,qui non
patietur vos tentari vltra id quod poteſtis : ſed faciet mavidet cadere & difcedere omnes virtutes.fitplactus
eiiam cum tentatione ( pro tencati cuiúſque diſpo
ſitione & capacitate )prouentum , vt pofſitis fufti
nere.] Quæ fidelitas, virium liberi arbitrii, & com
nunis fufficientíſque auxilii ( de quo Theodoret.
Q. XXV. III
A hæc verba accepit )diuini , conferuationem
Cupponit & includit : cuius conſeruationis pro
millæ fida exhibitione coníequitur humana im
becillitas: vt , ex tentatione dæmonis , non folùm
bonæ voluntati & conatui fælix exitus , & eualio
contingat ; ſic eoskori TN éxßkowix Auguſtin. &
Hieron. explicant c ) ſed etiam , vt periculum : Auguft
.
prætergreſli : fortioréſque in poſterum ad role - in Plal.61.
& Hiero .
randum effecti; pro detrimento, quod timebatur, in Ion. ide
lucrum præterea ex tentatione reportemus , vt Aug.in cp.
optimè Photius expoſuit : & nofter id optimè ver- 89.
tit, quicquid . Nouatores ganniant. nam Balysiv
vlerà progredi eſt. vide quæ in hunc locum egre
giè ex variis D.Auguft. locis Beda differuit, Cùm
poſſint itaque peccatores, hoc adminiculo freti,
B lingula peccata lethifera vitare : fanè, fi fuccum .
bant huic tentationi, cui potuerunt non affentiri:
voluntarie fuccumbent, non coacti vel adacti ne
ceſsitate, quæ hic nulla reperitur. Sed an lalcem
poſsit impedire diabolus ne ſagæ pæniteantrigno.
ratio Theologiæ hac in quæſtione Nicolaum
Remigium d reddidit Auctuanti & ambigenti fi- a lib.3.dę
milem Dicendum , ficuti potuit in peccatum in- monolat.
ducere , ſic etiam poſſe obſtinationem in peccato cap.8 .
fouere & nutrire per ſuggeſtiones , conſilia male
ſuada,tentationéique alias:ſed nunquam poſſe ab
ſolutè impedire , ne vel alii peccatores , quantum
uis graues,vel iplæ lagæ poeniteant, & pacto ,quod
cum illo inierint , renuncient. porerunc itaque cú
lioquin potentior eTer in retinendo Diabolus,
quàm Deus in recuperando , quod fanè blaf
phemum eſt. Probat illam communem Catho
licis Theologis ſententiam And . Vega de lufti
| ficat,q.XI.
Vt autem exemplo aliquo declaretur, quoúſque
interdum ſoleat progredi,dæmcais conatus in vo
luntate non planè, led penè , non serè,ſed appa
renter ſubigenda, ad tentatorum confuationem ,
B. Angelæ de Fulgino verba repræſentabo;quibus
illa quid experta fuerit , vitæ eius 6.19.fic expri
D
mit : Tormenia verò & anime paſſiones, quas , fine
cóparatione acerbiores ( plures eſſe dico, quàm corpo
ris,patior quaſi aſſiduè ab'ipſis damonib . Nec fcio elia
affignare fimilitudine , qua de homineſuſpenſo in per
gulă ,qui ligaris manib.poft tergū , & velatis oculis ſu
penfus cumfune remäfiffetinpatibulo , ó viueret, cui
nuliū auxiliū , nullü remediü ,vel fulcimētú ſupereſſet.
Dico quod adhuc deſperatiùs eó crudelius à demonibus
torqueor. Video enim quod damones ita animă meam
Sufpendunt,quod ficutſuſpenſus non habet aliquiſuſtē
taměti:ita anima nullú videtur remanereſuſtētamen
tum, ó- omnes virtutes animæ fubuertuntur, fciente ac
aſpiciéte animâ meâ.Et quando anima mea videt fub
ibi opponere:eft tātus dolor anima, quòd vixaliquando
pofsi plorare ppter deſperatū dolorē ( iră, aliquádo
verò ploro irremediabiliter , aliquädo ēt tăta iravenit
in me, quòd vix poſſum me tenere, quin me totam dila
niem :aliquando no poſſum me tenere, quin me horribi
liter percutiam ,percutiendo me ipſam tumefeci ali
quando caput meum G alia membra. Etquando ani
anima , vociferor ad Deum meum .
Item aliud tormentumpatior. quia omnia vitia in
me reuixerunt , Galiquando reuiuiſcunt : non quod
in vitâ durabili rationem meam ſubycientes , ſed pre
K 2 bent mihi
 112 DISQVISITIONVM MAGICARVM

bent mihi cớo adferunt magnam pænalitatem . Et e- , A , cum tentatione D.Paulus pollicebatur ,cuius ver
tiam vitia, quae nunquam fueruntin meo corpore , ve borum locus iſte practicus quidam eſt commenta
niunt in me, & incenduntur , adferunt mihi ma rius .
gnam penalitatem :fed non habent vitam continuă:
da quando remoriuntur , dant mihi magnam confola QVÆSTIO XXV.
tionem . Video enim quod damonibus traditaſum mul
tis : qui reuiuifcere faciunt vitia qua horreo, á que Quid Diabolus queat in animâ à corpore ſepa
fuerunt mortua,& addunt illa qua nunquam fuerunt. randa,ipfag ſéparatione?ubide exftafi,
Et ego recordans, quod Deus hic fuit afflictuseã deſpe mirandis circa cadauera ,
Etus,& pauper :vellē quãdo oportet,vt omnia mea mala
duplicarentur. Et quandoque ſum in tenebrâ horribi Xſtaſım fiue raptú poteft Diabolus in homine
liffimâ demonum , vbi videtur omnino deeſſe omnisfpes Effi ce
efficere,ligādo velloluendo ſenſus exteriores
boni , & eft illa tenebra horribilis, & ſuſcitantur vitia idq ; modis duobus, prior eft , quádo illos tramices
in corpore , que cognoſco intus in animâ effe mortua: obſtruit ;quib' â cerebro fpiritus fenfitiui le ad ex
Sed extra animam ſuſcitant ea damones, & etiam illa B teriores ſenſus penetrant,veluti contingit fomniá .
vitia que non fuerunt ſuſcitantur. Et in corpore ad tibus:pofterior,quádo eoſdé Spiritus sélitiuos ab
minimum patior in tribus locis. Nam in locis vere exterioribus ſenſibus ad interni ſensûs organa at.
cun dis eftratus ignis,quòd cöfueui apponere ignē ma trahit, ibique retinet , ne ad externorum lenluum
terialem ad exſtinguendum ignem concupifcentia, do organa queant deſcendere. Ita enim contingit , vt
nec confeſſor meus mihiprobibuit . Cùm ſum in illâ te in raptu ob nimiam internarum virium fenfiti.
rebrâ , credo quod citiùs eligerem aſſari quàm prædi uarum applicationem , & fpirituum fenflium ad
ita tunc pati: imò tunc clamo e aduoco mortem : vt interni ſenſus organa confluxum ,adeò impedian
per quemcunque modum mihi Deus concederet eam e tur ſenſuum exteriorum munia , vt corpus viuum
uenire , mu tunc dico Deo : Domine ſimedebes mittere cadaueris mortui & immobilis ſpeciem præ fe fe
in infernum , citò facias, ne differas : &ex quo me rat. Hæc raptus naturalis cauſa vera , diaboli vires
reliquiſti,comple , oi ſubmergeme in profundă. Errum non excedit, talé que ſunt Sagarum & magorum
intelligo, quod eft opusdamonum ,á quod non viuunt exſtaſes; quibus,cùm vno in loco mancant lopora
illa vitia in anima mea:quia animanurquam conſen- cti,varijs tamen in locis ſe fuiſſe: & varia peregille,
tit eis,fed corpus patitur violentiam ,o ejt tantus dolor decepti ſæpè arbitrantur. Talc eft quod Olaus de
tadium :quod ſiduraret,corpus idpati non poffet.Sed Magis Lappiis narrat Choc modo: Siquis peregri- cli. 3.c.18.
& anima videt ,quod eſt ei abiat qomnis potentia ,qua nus cupiat de ſuorü cöditione certi quid cog;:oſcere,prei- Septētná
.
der
uis non conſentiat vitys:non temen habet poteftatem ſtant,vt intra viginti quatuor horarum pacium refci regn.
cript.
* Sic ſci. a omnino refiftendi vitys : ở videt quod est contra ſcat, quid cü illis agatur,velfi trecentis milliarib . ab
licet vt eo Deum , c . fic cadit , & torquetur in eis.Et eſt quod ſint:hoc modo.Incantator poftquam vfitatis ceremonys |
ciam fug- dam vitium permiſjum à Deo venire in me, quod nun Deos ſuos cõpellauit , fubito collabituro exammatur,
geſtione quam fuit in me :c præsitum vitium manifeftè co quaſi exſtincto illo renerà excedat à corpore anima.
ipfam ex gnofco quod permittiturà Deo venire in me , á pre Neg; enim aut ſpiritus in eo reliquus eljé, aut reſtare
pellat. na
habet, vt dictum vitium eft ton magnum quod ſuperat omnia cū vitâ ſenſus aliquis, aut motus videtur: fed vt adſint
bod con alia vitia : & eft quadam ewam virtus, que diiiur ſemper aliqui oportet , quiproiectă ( exanime corpus
fentiat. mihi manifeſti a Deo contra prædictum vitium ,quu D cuſtodiät :quod cum non fit,damones id abripiūt. Horis

virtuosė vi Deo.liberor. Et fi non haberem ego fidem
de veo certam ., ſolum in ifto, & non pro atiguo alio,
remaneret mibi: in iſto remaneret mihi ſpes certa ,
& ſecura , de qua non poſſem dubitare. Et virius pra
ualet ſemper , o vilium deficit,C virtus tenet nie,
non permittit me cadere in vitium . Et eft virtus tania
fortitudinis , quod non folum tenet in me, imo dat mihi
tantam fortiiudinem virtutis,quòd vere in ifto cognoſ
co Deum , illuminor :Ce confirmar in tantum , quod
omnes homines mundi,nec omnia demonia inferni, nec
aliqua alia res ,pofſet me mouere b ad minimum pecca
b Incelli- ium : & cum ifta virtute remanet miisi fides de Deo .
geduran- Vitiú autem eſită magnü ,quod verecundor illud dice
tc & igua- reG quodquando predicta virtus eſt mihi abfcondita,
te illam
graria . G videtur mihi quod me dimiferit, non eft res,que por
ſet renere ,nec pro verecüdiâ ,nec pro penâ aliqui, quin
ftatim rrerêin peccatü.Túc tamen ſuperuenit illa vir
tus, o virtuose me liberat : ita quod, nec ego ipſa pof
ſem peccare pro omnibus bonis , vel malis iftius müdi.
ģiſto s labores ſuſtinui per duos annos & plus.] Ha
Etenus interpres parùm Latinus D. Angelæ: in cu
ius verbis cernere eſt tres grad' huius grauiſsimæ
& moleftiſſimæ térationis Diabolicæ , & ſimul di
uinæ gratiæ non deferentis hominem efricaciam :
voluntatem quoque nunquam à diabolo pori
ciuè cogi , quantumuis vis reſiſtendi debilire
tur , & videatur ſuccumbere , non fuccumbit
tamen : quia poteft homo , cum Dei gratia
non confentire . Denique cernis profectum quem
viginti quatuor elapfis;reuertenie ſpiritu:ſeu èprofundo
somno ,cüm gemituexpergifcitur exanime corpus,quafi
reuocetur in vitam ex morte, qui conciderat.Poftea fic
reſtirutus ad interrogata reſpondet , vt fidemf: iciat
percontatori , recenfet aliquid , quod agnoſcat ille
, &
certo fciat in adibus ſuis aut cognatorum fi :ſſe. ] Hæc
in rei veritate ſe ita habere plures alii Olao atte
ftantur.Sed in hoc , raptu magico & fimilibus e
xemplis ,cauendi multi errores , quibus ambiguæ
ille Olai locutiones non parùm ſuffragantur.Errát
imprimis, quicum Cardano quotiſcúmque colli
buerit, naturali ſua vi, & arbitrio voluntatis rapi ſe
iactitant. Facit hoc proculdubiò dæmon ex fæ
dere: nec fortaſſis certius aliud Magiæ indicium,
E
quàm huiuſmodi voluntarii raptus. In virgine
quóque illa Cæla rauguſtana ( lic voco, quia il
lic ab Archiepiſcopo anno 1585. fraus tandem de
recta ) pſeudoſtigmata Chriſti oſtentante , raptus
illi adeò frequentes , omnes ex pacto , cùm oues
paſceret cum dæmone inito , naſcebantur : vt &
Magdalenæ Cruciæ Cordubenſis , quæ famoſa
fuit laga. Errat etiam & grauiter, neq; hoc à Cen
ſoribus prætereundum & relinquendum in eius
erat libro erratum : errat inquam Bodinus d.cen
ſensin huiuſmodi exſtaſi animam reuera migrare, d li.z.Dz.
mono ma.
& deſerere ipſum corpus , & aliis in locis interea c.3 .
verſari ſeparatá,qui Cabbaliſtarú error fuit, à quo
ſulpicor Platonicos alienos nó fuifle , propter nar e lib.io.de
rationem illam ipfius Platonis c , Eren Armen ium repub.

genere
 LIB . 1.
II I. Q. XXV. 113

genere Pamphylium , cum inter cadauera seforum in A immortalis , operari igitur potelt in exſtali ab illo
prelio decem diebus iacuiſſee mortuus, domum rela ſeparata.Mi homo,monco Scholas Dialecticorum
tum ,ſecundo.poft die : cum effe imponendus rogo :re adeas, & diſcas : cùm fint plures vniusrei functio
nixiſſe , ac prodigioſa quedam narraſſe, queillo tem . nes , non rectè , quod de omnibus non probaris,
pore apud inferos vidiffet. ) Similis fabula fuit de id ad vnam te reſtringere. Deus bonc , quot ſurat
quodam Clazomenio apud Origen , libr. 3. contra functiones animæ in corpore, exiſtentis, in quas.
Celf. & illa de Ariſtæa Proconnelio ,quem narrant libicorpus partem iúſque nullum vindicat ? cogi
Plinius l. 7.6.52 . & Plutarch . in vità Romuli, ex ta voluntatis , intellectuſque actus, & ſuper ſei
Herodoto multoties defunctum reuixifc , & ani plam fui reflectiones , aliáque quæ ex libris, de
mam quoties voluit reſumere potuiffe; ita , vt al animæ immortalitate agencium ,poflunt peci n . 'n vide ( fi
ſiſtentes animá, cerui effigie; ex ore euolásé vide Verùm certiora hæc Chriſtianæ lapientiæ peritis lubec) di
rét. Ná iſte nó mortuus erat,ſed in raptu magico ; { unt , & rectæ philoſophiæ non imperitis , quàm ca citatá
& , non anima ex ore euolabat, ſed diabolicú præ yr longiore indigeant probationc, néque mihi ya- que in
ſtigium . Idem dicendum de militis dormientis cat vel lubet lucenti ſoli lampadem accendere. Troad.Se
nec a cho.
ore cgreſſa, & iterum ingreſſa muſtela alba, & per Solus Deus ficanimam per raptum ſeparare pof 2.
B
gladium riuulo impofitum iterato comineante, ſer ; & interea in corpore idoneas iterum recipien
a Helinad. quod narratum ab'Helinando a. fuit hoc ludi.
dæ animæ diſpoſiciones conſeruare: quod an libi
brium dæmonis , ad hocinftitutum , ve de animæ contigerit, dubitare ſe D. Paulus profitetur 9. Ac 0 2.Cor.12 .
1.3.Chro
nicor. & migratione hunc errorem mentibus imprimeret; que ita intelligédum exiſtimo quod fertur in frá- vi.D.Tho.
Paradinus vetulis deliris , & pueris ,qui nondum ære lauantur, ciſcanorú geſtis, de B. Aegidio, eú inter rogatum . 2.2.9.175.
a.ylt .
in Sym- id quàm pbiloſophis perſualurus. Mors enim ni An aliquando in hac vita corpus ſuum per exſta
bolis.
hil eft aliud , quàm animæ à corpore ſeparatio: lim vel contemplationem anima deferat; relpon
cúmque ipfo egreſſu hæc contingai ſeparatio : fie diſle affirmatiuè , & hominem cognouiſſe cui id
ri nequit quin homo egreſſu iſto moriatur .Simo acciderit. vel enim id dicebat , eò quod omni cor
ritur, quis animam iterum in corpus inducit ? So poris functione abſoluta ad tempus, & fic corpo
la Dei virtute red re illa poteſt. Mortuorum ani ris oblita fucric penitùs : vel quod diuina poten
mæ locuin fuum , tefte Plalmiſta , .gnorant , hoc tia corpore educta , & in id reducta fuerit. Nar
eft corpus ſuum amplius non norunt.quare anima rat hiſtoriam Ioan , Saluator Irados tom. 1. fa
ſemel ſeparata,nec aliud corpus ſubire , nec tuum ctorum & dictorum illuſtr. Ordinis . D. franciſ
iterum ingrediac informare poteſt , niſi Deo per- c c . fol. 205. Falluntur tertiò , qui falſos hos &
mitcente atque ducente. De Philappis & Finnis dæmoniacos raptus fiue exſtaſes ( pro ijſdem nunc
igitur , & de ariſtæa,& de Hermotimo Clazome ſumonon ignarus alibi pſubtilius diſtingui ) non pdq,'75.
nio , b, quod illi obiiciunt , id nos nec latet , nec 3.2.ad ..
ſeparant à vero & fupernaturali raptu : quo per
b Vidc
mouer. Ecſtaſis Diabolica intercelsit , fed amima ſpiricum diuinum homo ad rerum ſupernatura
Lucia. in
Encomio à corpore non receſſit. Omnia ( inquic Tertul lium contemplationem fiue cognitionem , cum
muſcæ , & lianus , hac ipſa de re agens.c ) magis confeEtanda, abſtractione métis à ſenſibilibus,eleuatur ; de quo
Plutarc.de quam hanc licentiam anima fine movie fugitina. ] Et præclarè , vt ſoler , D. Thomas differuit 9 ; quales a d. quçſt.
dem.Socr.
clib.dea alibiidem rectiſsimè pro Axiomate tradidit d , nus. fuere prophetarum , Apoſtolorum , & ſancto, 175.
nima. quam animam finesarne effe , quamdiu in carne eft. ] rum hominum , longè diuerſi à Magicis exſta
dli.dere- Er in ecſtaſi anımá extra corpus peregrinari,ncgat ſibus : de quibus B. Irenæus locutus agens de
furrect. apertè auctor breuium quæſtionum , quæ operi Marco mago r. Plurimorum de veri raptûs na- rli.r.cont.
carn .
bus D. Athanaſij adiunguntur. Nec. Auguſtinus tura opiniones Gentilium philoſophorum , & hær.c.9. s I. de trá
c 9.33 •
f li.83.99. * quicquam habet , quod Bodino ſuffragetur, alibi D Arabum aſtrologorum recenſuit M. Anto ſitu homic
8.1. 18. de verò palàm contradicitg. Abutuntur etiam ad nius s Mocenicus , opere verboſiore quàm fo . nisin Deú
ciu.Deie- uerfarii lcripruris. Nam cùm illud citant,precioſam lidiore, & , excepta nona , ceteras ſatis bene con
pis . ad E
effe in conſpectu Domini mortem ſanctorum eius h; futa'sit. quid ex dictis eius retinendum , quid
uo .& ( firp
fe au&t.)li.perperam verba de prophetarum ecſtaſi accipiút; repudiandum exiſtimem , breuiter accipite. Igiccap. 13 .
de ſpiritu quæ ad veram mortem , ſeu animæ à corpore le cur falli t eum puto , dum ſubiectum raptùs con
& anima. parationem ſunt referenda ; : & , quamuis de ra cendit debere elle mediam quandam fubftan
h Plus.v. pru acciperes; eorundem, Mors , vocaretur ,quia tiam inter mortalem & immortalem , & huiuf
13 .
I'vt cú B. mortui corporisimaginem repræſentat. Cùm e modi ait eſſc animam noſtram: quam dicit eflc
Cypriá.c- tiam de Apoſtoli raptu ratiocinantur,non poflunt mortalem reſpectu partis fenfitiuæ , immorta
tiam Rab - probare eum extra corpus fuiſſe : potuitDeus id lem reſpectu partis rationalis. fallitur. fi fit in a
bini cen
facere : fed an fecerit , cùın ipli Paulo fuerit in nima noftra pars yna immortalis , & pars alia
ſent.
k in Quę- certum :malo dubitare, quàm cum B. Hildegar mortalis , quæſo nonne pars hzc ab illa qucat
ftionibus diaffirmare k corpus verè ab animâtum fuiſſe ſe ſeparari: diuiſibilis ergo iam anima noſtra futu .
ſuis. paratum , dubitant quotquotmemini patres , du- Era:quare nec immortalis. abſit hoc à mentibus
| Schalig. noſtris . totam hominis animam , quoad ſubſtan
Scholaſtici omnes. Parùm verò pe
de ſubci. bitant etiam
contra ritum ſe philoſophiæ Bodinus oſtendit, cùm A tiam eſſentiámque ſuam , credimus eſſe immor
Cardan. phereſiam cum Ecſtaſi confundit. In hac videcur talem, non anima , ſed homo ipſe reſpectu to
anima à corpore abelle, quia priuatum eſt corpus cius compoſiti ; quid medium eſt: corpore mor
functionibus anima ſenſitiuæ , mouentis, & inter talis , anima immortalis. Subiectum tamen rap
duin intelligentist: in aphereſia verò , non fun cùs , non eft totus ſecundùm ſe homo : ſed ani
ctionibus aninæ modò,fed ipfa corpus caret ani ma ipſa humana : ſubiectum totum incorpo
ina.in illa corpus dicendum infenſile , & immobi reum , indiuiſibile , & immortale . anima hæc
m Ariſtot. le actu : in hac,naturaliter loquendo, eſt exanimum ſubiectum eſt raptûs , non ratione intellectus a
lib.z.de a tam potentia ,quàm actu. Quale demùm illud ar gentis , fed ratione intellectus poſſibilis : quod
nim . guinentuin ? ſi anima lit immortalis; neceſſe ali benè docuit Mocenicus u Formalis u cap . 1o .
cauſa ,
qua fine corpore operari illam poflem . Sed eft raptus eſt ipſa illa actio , qua quis eleuatur,
I 3 & cce club's
 114 DISQUISITION V M MAGICARVM
& cæleſtibus illis rebus quaſi vnitur. Finalis cauſa Agenti intelectui. hunc enim adiutum lolo con
eft , coniunctio animi cum Deo iuxta illud Anicii
Seuerini,
Tu tequies tranquilla pijs,le cernere finis ,
Principium ,večtor,dux ,femira,terminus idem .
Agens fiue efficiens cauſa , duplex aliquando po
cet effe. Inſtrumentalis , erit intellectus agens,
principalis verò futura Deus. dixi poſſe aliquando
effe , quia licet Deus per le ſolus fit caufa fufficiés
ſolet tamen cauſas fecundas , vt inftrumenta ,ad
hibere . quare poterit intellectus agens eſſe cauſa
inſtrumentalis. quia quamuis eius ordinarium
munus fit, fpecies à phantaſmatibus abſtrahere,
& bíc nulla fine phantamata : folet tamenDeus,
cùm fe menti noftræ per raptum infinuat, ea , B
quæ vult nos tum videre , diuina quadam repræ
ſentatione oſtendere : vbi verò ſpirituales haſce
res intelle & us noſter percepit , tunc ope intel
le&tus agentis , poteft quædam rerum viſarum
ſimilitudo & ſimulachrum effici , quem modum
a 1.p.q.12. D.Tho. non repudiat a. Principalem cauſam dixi
2.9.ad.2. effe Deum ; quia rcuera Deus eſt, quihominem
bc.l.f.13. ad ſe rapit , vt fatetur b Mocenicus, nec potuit ne
gáre. ſicut enim ſol in ſole non cernitur, ſicut ocu
lus fine lumine lumen non videt , ficut auris niſi
aere plena ictum aerem non audir : ita nec Deus
fine Deo cognoſci poteſt:ſed Deo plenus demùm
animus tantùm in Deum erigitur , quantùm di-
uino colluftratuslumine eum cognoſcit : tantùm
efferueſcit & exilit in fuperiora ,quantuin calo
re diuino fuccenſus in Deum fertur : neque ad
id , quod fuperius eſt & infinitum , quiſquam ar
collitur, nili virtute ſuperioris & infiniti attraha
tur , & eleuetur , iuxta veram Platonicoram ſen
c vide Mo tentiam c . Deinde folus intellectus agens ad hoc
cenic.c.
nequit fufficere. quia quamuis Mocenicus dicat
39:
tranſicum hunc ex parte hominis eſſe voluntarium
d'd.quæſt.
175.ar.2 . id ramen verum non eſt. raptum enim ſcimus læ
pè contingere inuitis , vt lentic D. Thom . d &
D
docet experientia. Noui, & mecum norunt mil
le adhuc luperſtites , Virginem Deo deuotam , ex
iis quas Bearas illic vocát ,quæ Burgis, in Caſtel
lâ,anno 1585.luperſtes erat , & ftatim percepra Eu
chariftia, vix ca in os fumpta, in diuturnum raptum
eleuabarur ; adeò vt nec admotas & adactas in pe
des aciculas ſentiret : quæ , vt erat humanæ gloria
auerfatrix , & fancta elle , quàm dici malebat aut
videri , ardentiſsime folebat Deum precari , ne
quid illi huiuſmodi coràm aliis accideret : & ad
le reuerſa , erubeſcentiæ plena atque pudoris,
quàm poterat celerrimè ſe demum in conclaue
proripicbat. Non eft ergo in noſtra poteſtate,
& proinde nec nobis eſt voluntarium lic men
te abalienari: neque id poterit nofter intellectus,
quancumuis id nos vehementer velimus. Hæc
non tam eſt actio , quàm paſsio intellectus : cùm
hîc anıma le propriè & primarið gerat more pa
' tientis , fecundariò & ininus propriè more a
e cap.4 .. gentis , & iple Mocenicus e fateatur , hunc tran
litum hominis ad Deum ( fic enim appellat ra .
prum ) plurimùm paſsionis & minimum actio
nis habere. Deum verò dicimus efle cauſam ef
ficientem raptûs: non tantùm vniuerſali quodam
concurſu , fed etiam ad hoc ipfum deſignato &
particulari .
Hîc in Syrtes impingit, & ſe abripi patitur pro
cellis Gentilium & infidelium philofophorum .
fcap.45.
Nam ffententiam proponens fuam , contendit
totam raptùs efficientiam adſcribendam foli a
curſu vniuerſali Dei , vult poſſe ſtatim intelle & ui
poſsibili ſpeciem ſeu ideam Dei repræſentare : &
lic, quod erat duntaxat intelligibile poteſtate , vt
fit iam actu intelligibile , id vi luâ intellectuin a
gentem efficere : Quali verò queat intellectus a
gens aliquam effingere fpeciem , quæ Deú repræ
lenter:quod merito cum D.Dionyfio Areopagita
Theologi negarunt g . g Dionyf.
Sed videre quam leuiculis nitantur adueclarii de Diui.
argumentis . Obyciunt primo. Deus non eft idem nomin . 1 .
D. Thom.
cum anima noftra: non poteſt igitur in illam age- & fibi in
re. Quid eft nugari, ki hoc eſt argumentari ? quali terp . 1.2 .
nihil in aliud queat agere, quod non lit idcın cum 9.12 . 2. 2 .
eo : & non fufficiat proportio ac fimilicudo caulæ
immediatæ & inſtrumentalis : quali non omnia
Deo obediant: quali Deus, qui vnus eminenter eſt
omnia , non polsit in cuncta , ve vult agere apage
mihi hos paganiſmos.
Secundo obijc. Deus eſt incellectus: nihil ergo
poteſt agere nili cognofcendo , fed extra ſe nihil
Deus cognoſcit: animus autem noſter eſt extra
Deum :animum ergo noftrum non cognofcit:nihil
ergo in animum noſtrum poteſt agere. Refp. Deus
elt intellectus, li ſumas intellectuin improprièlo
quendo pro ſubſtantia { picituali in genere ; non
verò eft intellectus, fi capias intellectum pro po
c tentiâ intellectiuâ ; quo pacto eum lumi ab iplo
docet conſecutio argumenti ; quæ nulla foret,'ne
que antecedens cum illatione cohæreret,fi aliter
ſumeretur :certum enim eft fpirituales ſubſtantias
etiam aliter quàm cognoſcendo agere pofle , vt
loco mouere ,& huiuſmodi. Quod livelit tan
cùm dicere , nibil poſle agere in lubiectum , quin
ſubiectum illud cognofcat ; hoc certè verum eſt ,
quia Deus omnia cognoſcit : Spiritualis tamen
ſubſtantia , vt angelus , poflet agere in aliquod
ſubiectum ſibi incognituin . Vnde ramen fequitur
fallillinam eſſe illam lubſumptionem , Deum ex
tra ſe nihil cognolcere. quid enim hoc aliud fi
gnificat , quàm Deum præter femetipſum nihil
cognoſcere ? non cognoſcit ergo arbores , nec e
quos , non peccatores , non dæmones. quo ergo
pacto creaturas conferuat, & mundi facagit , &
punit peccatores:efle hec extraria Deo, & cognof
cià Deo , fatendum igitur nobis ; niſi Epicurei &
athei fumus. Deus quidem eminenter eſt omnia ,
ſed non formaliter. Si loqueris , de iis quæ ſunt
eminenter extra Deum : fruſtraris.quia nihilquod
elt , non eſt eminenter in Deo ; iple quoque a
nimus noſter hoc modo non eſt extra Deum .
Quare patet te loqui , de iis quæ ſunt extra
Deum formaliter. Sed Deus cognoſcit omnia
E quæcunque funt , etiamfi illa non fint in Deo
formaliter , fiue etiamfi Deus illa non fit forma
liter. quare & animum noſtrum Deuscognoſcit.
cognoſcit fanè, & puniet, fi viderit infidelem , & ad
Gětiliú ſcita impia deſciſcenté. Non ſum ignarus
iſtud axioma , ( Deum nihil extra ſe intelligere )
tribui Ariſtoteli h : fed Ariſtoteles veniam me h lib. 12 .
retur ; cuius oculus , nullo fidei veræ radio il. Metaph .
luſtratus , vt noctuæ oculus ad illam lucem in
finitatem calligauit. Chriſtianis verò hominibus
venia danda non eft, fi talia delicamenta pertina
citer tucantur , & non Gentilium placita regulis
fidei , ſcd fidei ( cita illorum placitis pergunt lub
mittere , verè cæci cæcos deligentes duces cum
quibus in erroris foucam corruant . Auerroiſticum
hoc potiùs figmentum eſt , quàm Ariſtotelæum
placitum :
1
1
 LIBRI II. Q. XX V. INS .

placitum :qui perfidiæ columen Arabs inteſtabilis, Ara , eft illud Ammiani Marcellini apud Rhodigi b lib.26.c.
num Romanorum cadauera cælorum ſtatim fa
lectatores ſuos ex hoc principio eò deduxit,vt exi 24.
ſtiment etiam hinc ſequi ; Deum fic aliquid fibi ciſcere ac prorfum defluere: Perſarum verò inarel
perfectionis adiuncturum nouæ , fi hominem fibi cere ſtipitum more,vr nec liqueſcant membra, nec
per raptum coniungeret, vel fi extra ſe alia intelli ſanie madeſcant perfufa : quod cenſet Ammianus
geret :Deóque ipfi tunc opus fore ſenſum & phan viram parciorem facere : & vbi naſcuntur, exuſtas
tafiam , quæ omnia veldypondij Theologi ſtatim ſolibus terras . credit Cardanus c , & de patris ſui c lib . 8.de
rer. Var.c.
exſufflarint, vt vanitate ſua diffluentia , nec quic Facij corpore idem profitetur , cauſam franc non
arbitror contemnendam : victus enim parcitas ar 40.
quam cohærentia.Deus in fe ipfo ,vt in ſpeculo ,fi
mul & ſemel videt omnia ; cognoſcendo alia ,tri cet humorun copiam , vnde propter candem vi
buit ipſis perfectionem . Nobis accedit perfectio Ctus abſtinentiam Xenophon d memorat Perfas d in Pædia
coniunctione vel cognitione, propter imbecillita nec tullire ,necemungi.De loco ipfo , poteſt ille , Cyri.
tem & egeftatem noftram , cuncta Deus poſſidet, vel hanc vim habere naturalem & conleruatri
nec ipfe mutatur , ſed mutat res quas fibiconiun cem ratione ſoli , vel ſolis : vel etiam ratione licus .
gir. Denique cenfet idem Mocenious, raprum om- Blic enim , quod Ariſtarchus in Olympicis tradidit,
nem eſſe ſucceſſiuum : quod indiget ,vt verum ſir, integrum cadauer armati & Taucij hominis olim
commoda interpretatione. Raptus enim fieri po mortui in Iunonis Elex templo , inter tabularum
teft in inſtanti,quia Deus cauſa efficiens eſt actiui & ſcandulare tectum inuentum ; caufam reddit

tatis,& potentiæ infinitæ: per temporis tamen flu
xum actio ſeu paſſio raptus poſtea continuatur:& .
li quæ ad raptum ,ex parte hominis aliquando prę
parationes præcedant,vt contemplari,& c.illæ lunt
lucceſſiuæ . Hæc de raptu núc fufficiant. Non ne
go ad raptus hominem aliqua contemplationis ac
defiderij vehementia quaſi præparari & diſponi,vt
rectè docuit Rodericus DoſmaDelgaduslib.i. de
authoritate S.Scripturx cap . 12. Sed contendo id
plerumque illis contingere, qui patiuntur malo
C
rum fpirituum fallas reuelationes , fi data opera
conentur in exſtafes incidere , vt folebant olim
Montaniſtæ , & hodie folent Magi & Anabaptiſtæ :
acne tum quidem ab eorum arbitrio raptus eſt ef
fectiuè ſeu phyficè,ſed moraliter dumtaxat, & leu
ex pacto. Quare nihil hoc pro Mocenigo , vel con
cra me facit .
Alter veræ ſeparationis animæ à corpore, cer
riffimus modus per mortem , quin fit Diabolo per
miſſione Dei poſſibilis, negari nequit. quot enim
Angelus vnus millia Aſſyriorum vnâ nocte occi
dit? nonne Aſmodeus feptem Saræ maritos, & lo
bi hberos omnes Diabolus necauit? nonnemalefi
ciis quotidie dæmon plurimos necat ? ſed de hoc
poftmodum copiofius differetur , lib. 3 .
Poftquam animam à corpore mors ſeparauit,
nondum diaboli omnis poteſtas lopita. poreſt in
animam nonnulla , poteſt in corpus . Animam po
teſt ſuppliciis abdictam ,quantùm Deus iuſferit pu
vire, an poffit iterum in corpus mittere, vel facere
apparcre ,mox diſcutiemus..
Quoad cadaueramortuorum ſolet aliquando
ea induere , & iis apparere ,vt poſtea dicetur : poteſt
etiam in eadem : maximè in ea quæ lita ſunt locis
nó contecratis: quæcumque poteſt in alias res cor
porales, & ſpeciali quodam modo poteſt folétque
miranda quædam in iis, & prodigioſa caufas natu
rales ignorantibus , operari & exhibere quædam ,
quafi viuentium corporum & vegetantis animæ
munera. v. g. vt fluat ex vulnere mortui ſanguis in
præientia occiſoris (qua de re alio loco ſermo fuit)
2. vt corpora diu ſeruentur incorrupta, neque pu
teſcantneque putreſcant , neque diſfoluantur aut
incinerentur ; quia hoc & naturaliter , vel ex vn
guentis , vel ex loci natura , imò & ex corporis na
turâ poteſt prouenire, vel etiam ex mortis genere
a lib. 4.q. de mortis genere, ſcribit Plutarchus a : Cunčtis, in
conuiu. 2. quit, fere nolum eft fulmine iftorum non ſentire corpo
Pauſanias e , quod in illis latebris abditum , neque elib.s.de
per æſtatem vaporum ,nequeper hyemeni frigoris ciz!
noxam contrahere potuerit.De vnguentis,res no
flib.2.hi.
ta ex Ægyptiorum conditurâ, de qua Herodotus f
& Diodorus g. Illud etiam naturæ in iraculum cft; g lib.1.Bi
cor corum cremari non pofle, qui vel Cardiaco bliothec.
h Plinius
inorbo, vel veneno perierint h. Nec puto, qualita- lib.it.
ies has impreſſas cordi dæmonem ignorare , vel C.37
non poíle ſimilem difpofitionem in cadauer in
ducere; poſſec itaque facere,( Ø hoc fut 3. ) ve cada
uer ſpacio aliquo temporis comburi nequirec . fe
cit aliquando in viuis , cur nequeat in inortuis ? 4 .
porerit efficere , vt cadaueris pili vel vngues ex
creſcant.quia hoc pocelt nacuraliter pręſtarecom
plexio morientis , quando in corpus manauit ali
qua vegetaptis animæ ad formam imperfectam
diſpoſitioi: quod frequenter accidit in ſuſpendio- i Angl.in
lis,quibus fubitò ſpiritus intercluduntur;quos ( vc 2 :9.de Ma
ait ille) Tupiter lana , Apollsungit & ficcar. Sæpè ta- dific. vie.
men hæc; vt in reliquiis hominum ſanctorum ; ex Binsfeld .
diuino proueniunt miraculo. Ve cetera mittam ; deConfel.
Mal. præ
Dammis oppido propè Brugas,vidi olim Saluato
lud. 12 .
ris Crucifixiimaginem prægrandem ligneam ; quæ dub.4.
comam & barbam produxcrat, & quotannis at
D tonſæ refcuticabant;id pro miraculo piis habitum,
propter crebras quas Deus illic ægris fanitates
conferebat, & alia in afdictos diuinæ inunificentix
monuinenta ,crebris ibi tabellis norata ; donec im
pius & pertinax Caluiniſtarum furor imaginem
ignibus abſumpſit, & templum ( quod illis ſolem
ne) Colo æquauit.
Quod fequitur , etiam non inuitus ad diuina
prodigia retulerim . Lintzý ( ait Pet. Bizarus ) dum
ibi à Carolo Auftrio conuentus celebrabatur , cuidam
ruftico natus eft infans,in quo nihil fanè deſiderabatur:
vixit dies quatuordecim , triduo ante obitum ſudauit,
atque ita ſudans exftin £tus eft. In mortwo infanteſta
tim cæperunt apparere ſtigmata,in manibus, pedibus,
E Glatere ficut CHRISTI vulnera pinguntur: in ca
pite etiam ex ipſo cranio nata est corona, vi corona fpi
nea.Cæfar,cum hoc andiret; mifit quofdam ex ſuis ; qui
hoc prodigium contemplati,cum de toià re pleniùs edo
cerent,rémque ita fe prorsùs habere intellexir.] Sic ille
Epit . memorabilium Europæ pag. 302. Quæ híc
parres naturæ ?nullas certè video fufficientes.
QV ÆSTIO XXVI .
Anope demonum fieri poffit,vt defunctorum anima

ra putredinem .] quare non fatis aprè Euripides in ſeufpiritus viuentibus appareant.

troduxit Clymenem de Phaëronte dicentem >, PH
Agni hæc momenti quæſtio eſt ; & quæ
treſcu , at hic in conualle mort mus.De corporis natu M aliam includit primò ventilandam : Virum
K 4 Inquam
 116 DISQVISITIONVM
vnquam anime queant apparere : de qua ante annos
fermè nouem , Duaci in Quodlibericis , ve vocant.
copiosè dillerai,ſed quia oratio illa lucem non ad
ſpexit , hîc ea cum lectore communicabo , quæ
tum cum auditoribus , prætermiffis parergis ora
toriis.
SECTIO . 1 .
"It i.concl.quæ quafi fundamentum eſt cetera
Sun
rum ; Poſſe acfolere mortuorum animus nonnun
quam diuina potentia atque virtute , viuentibus ap
parere , id tofidei Catholica ſcitis , e vere germana
quephiloſophia placitis conſentaneum eft. ) hanc con
cluſionem multi improbant ; ſed horum alij achci
ſunt, qui animam negant immortalem , & corpo
ri volunt eam commori : hos facilè eft refellere,
quia hæreſis corum iampridem etiam à Platone,
& Ariſtotele , & aliis philoſophis probis, confia
eta & profcripta fuit ; ab Ecclefiâ verd id afferen
tes ignibus adiudicati: Docui id fugllimè prolixa
diſputarione , Comm . in Seneca Troad. chor. 2. Alij
ſunt philoſophi ſenſibus nimis addicti; qui faren
tur animam corpori ſuperſtitem eſſe , ſed videri il
lam à viuis poffe, vel ad viuos redire negant, dun
taxat;quia id quo fiar modo ac ratione non intelli
gunt : hi docendi funt rationem modúmque : alij
denique matæologiſunt, nec enim Theologi dici
merentur ; qui nati nobiſcum eiuſdem matriste
ro , iiſdem vberibus lactati; falli fratres , viperina c Pindari Scholiaſtes fmeminere ? vndè aliundè einOdyff.
proles, germanos laceffunt , & genetricis impio
mucrone latus petunt : palàm eft mehæreticosin
telligere.ex his quidam ,eos qui ſe fpiritus conſpe
xiſſe aſſerunt , iudicant lympharos, ceritos, imagi
noſos, ad medicos & veratrum relegandos a ; alij
aLauathe
clamant, huiuſmodi narrationes omnes ſuperſti
rus lib. de
{ pcétris. tioſas , & delirarùm effe cnuum vana inlomnia b :
6 Oeco- alij , vt facetiores ludiones , & minùs cruenti, mul
lamp. no- tas obſcunas & ridiculas fabellas comminifcun
tisin Thco
philac. tur : vt genus omne apparitionum reddant odio
Marbach. lum , imitari Batauum illum Lucianum c . caufa hos
lib.de mi- omnes vehementer ſtimulans eſt ; quòd hac mor
ra. Riuius
lib.de Ve tuorum apparitione Purgatory fidem validè ftabili
ceri ſuper, ri percipiant. Quare miror: ex Catholicis Hieron .
ſtit.Bened. Magium d,maioris lectionis , quàm iudicij virum ,
Aretius in aulum fuiffe fcribere ; nunquam , quæ circa mor .
Problem . tuorum ſepulchra vel cainiteria confpiciuntur,
Balcus in
Catalogo fimulachra , mortuorum efle animas , ſed ſemper
c Melách. efle dæmones aut malos genios hominun dece
in Kaléd. ptorest admiror etiam , id frinare auctoritate Por
raſmi in, E- phyrij & lamblici,iuratorum fidei Chriſtianæ ho
Manlij
collog. ſtium : nam quòd Theophilactum & Chryfofto
d lib. 4. mum allegat , id fruftrà facere mox oftendam : &
miſcellan . limul oſtendam , dubitationem illain philofopho
C.I2 .
rum inanem clle; hæreticorum verò dicteria, ipſis
digna, hoc eit impia,impudentia,mendacia , vix di
gna quibus refpondeatur.nimis eriam teinerarium
fuiſſe virum doctum indignem aliàs caufarum pa-
tronum pleno ore in Parlicnli Parlamento, ſuper
titionem , hanc lententiam vocantem , cententem
l'que puniendos eos , qui animas redire arbitran
cur. Lege ſi lubet lib . eius vlt.de Sacrâ Politiâ , &
vidcbis audaciam caufæ minùs æquæ feruientem ;
& obtinentein : fcd co iam tempore quo in Cu
rias Gallicas inulti ſe Nouatores ingeſlerant. Idem
tamen cenſuit Tiraquellus ad Aiexand . ab Aie
xand.lib.2.cap.g.nihil probans, ſed nudè affirmans,
ſe habere hæc omnia pro meris ſomniis. idem af
ſerit ad libr. 5. cap. 23. Sed propter eius putare,
MAGIČAR V M
A nunquam id verius falliúſve futurum eft.
Probatur ſententia noſtra ( vt ab imbecillio
ribus progrediar ) primò communi opinione
Gentilium . quorſum illa cranflacitia de Manibus
euocandis, tam ſolemni carmine & ritu fieri ſolita;
ſi nullas viuis mortuorum animas apparere cre
debant ? quorſum ( niſi quia hæc vulgò recepta,
etiam inter ſapientes opinio ) ille poëtarum Phe
bus de Anchitæ filio referrer?
Infelixſimulachrum atqz ipſius umbra Creuſe
Viſa illi ante oculos: o nota maior imago .
Er ille Latinus Callimachus Cynthiam poft obi
tum talia memorantem introduceret?
Sunt aliquid Manes.lethum non omnia finit ,
Luridag, euictos effugit vmbra rogos.
B Nočte vage ferimur,nox claufas liberat umbras ,
Errat eabieita Cerberusipfefera.
Luce iubent leges Lethaa adjtagna reuerti:
Nos vehimur,vectuin nauia recenſer onus.
Vnde? niſi ex hac opinione,ſcelefta apud illos or
ta Necyomantia? quá & Homerica Circe in Odys
feia, & Ouidij Medæa in Metamorphoſi, & Lucani
Eriſictho in Pharſalia, & Senecæ T irekas in Oedi
po. & Horatij in Epodes Canidia, Papinij in Trebai
'de Manto, & Siliana bello Punico Autonoë, tam o
perosè exercuerunt, quorſum , nota paucioribus
corundem conſuetudo , li focij in peregrinis re .
gionibus obiiffent , animas in patriam reuo
candi , cuius & Didymus , & Euſtathius e , &
orta illa communis illorum opinio g ; ſolere ani- ? ;
FPyth.od.
mas iis qui per cædem violenter ipſas corpo- 4.
re expulerint apparere , omn:bus adelle locis, Elpenor.
ininari & diuexare ? cur alioquin ( quod & Falfo- apud Ho
mer.Ody .
graphus poëra norauit ) Romanæ parens vr II. Virgi
bis Remuuria fiue Lemuria inſtituiflet ? cur in re- lianaDido
publicâ Romanâ recepta folemniter Feralia , Sili- & c. vide
cernia , Culina Parentationes ; nifi Ipirituum re- coinmen .
noſtrú in
deuntium causâ ? Hoc ipſe Placo voluit in Phado. Seneca ,
cepift. ad Diony. Hoc Platonici Porphir. Athe- Octau.v.
næus, Maximus, Philoſtru. Eunapius.Hanc Plato. 117.
nicorum ſententiam de ſcholâ vnus Madaurentish hlibr.de
Deo Socr.
efle docuit & explicauit ; nempe animas humanas,
dum in corpore lunt,Genios e Damones nuncupa
ri;cùm à corpore ſeiunguntur; li boni meriti tint,
pofterorum ſuorum curam fortiri,& pacato quie
roque numine domum poſſidere. & vocari Lareis
familiareis . ſıp ſceleratè vixerint, propter aduerſæ
vitæ noxias, nullis bonorum ſedibus recipi,ſed in
terrâ vagatione , ſeu quodain exilio,puniri ,& ina
ne terriculamentum bonis hominibus moxium
malis ,laruas perbiberi.ldem Apuleius Apolog. 1.Et
ribi ( inquit ) Æmiliane, Deus įſte Mercurius fupe
rum inferum commeator,virorúmqueDeorum ma
lam gratiam , ſemper obuias species mortuorum ,
quicquid vmbrară eſt vnqua,quicquid,Lemurü ,quic
guudManiú, quicquid Laruarú cculis tuis ingeral; om
E nia nocití occurjacula ,omnia buſtorü formidamia,om
nia ſepulchrorú lerriculameta.] Arnobius lib.2.teſta
tur folitos adiurare certa nomina , ne animæ hîc
in terris detinerentur vagantes circa ſua corpora .
Teftantur de viſionibus animarum Dion.in Cara
call. -in Tito, Plutarch . in Cimone , Dione, Bruto ,
Alcibiade. Addit Platonicos ( fidem excipio ſecu
cus Diuus Augustinusi, hoſce malos vocari Le- ilib. 8. de
mureis; Seruius Honoratus fcribit eos, Maneis vo ciu.Dei.
cari , quamdiu in alia corpora nondum migrarunt.
Idem Seruius & Sabinus , ab animâ feparant vm
bram & fimulachrum . putant enim ( fallo ) homi
nem
 LIBRI II. Q. X X VI . SET C. II. 117
nem conftare vmbrâ ,corpore, & anima ; anim.im A quia feipiam ad eum locum tranſtulit ,etiamfi in co
coelum petere , corpus in terram definere, vmbram loco non operetur actu , lufficit enim quod poflic:
ſiue ſimulachrum delcendere ad inferos : vmbram vel
per vim alterius extrinfecam potentiorem eo
volunt elſe non verum corpus , ſed ſpeciem quan delata fit, vt fi ab angelo bono vel malo inuita
dam corpoream , quæ nequeat tangi, inftar venti . aliquo deferretur,veletiam detineretur coacta , fi
Conueniunt tamen cum poëtis, iltud , quicquid cutmaliin inferno f. Et fic explicari poſſunt variæ f vide Mo
vel ad cælos adſcendat , vel ad inferos deſcendat; Doctor.locutiones :vt Diu . Thomæ , qui vult eſſe lin.1.2.9
a videCo- interdum viuis apparere : vt alio loco docuia, & in loco per applicationem virtutis : vt Scoti , qui 52.art.1.
men . ad
Herc.Oe hoc putabant malo magorum carmine euocari b . per fubftantiæ præfentiam : vt lul. Scaligeri, qui
Soli ergo ex Gentilibus Epicuri de grege porci ( tic per deſignationem , omnium obſcuriſſimè. Sic au
tęum . v.
1959 ſe vnusappellat corum) bene curata cu :e, inente ne tem futura in loco eſt anima & occupabit locum
bLucianus gle & â,negabant animasſupereſſe vel apparere: ce druifibilem , licet fit ipfa indiuifibilis : & poterit oc
in Necyo- ceriid innumeris exemplis a truebant ,cunctorum cupare inaiorem vel minorem locum quod pecu
mant.Apu
lei. Meta malorum hominum ; Plato c ; de Caſtore & Pollu liare eſt indiuifibilibus ſpiritualibus, & denega
morph .li. ce,Valerius;deMilciade,Pauſanias; de quodam in B tum indiuifibilibus quanticatiuis : fi qua rcipla lint
2, Lyparà,Ariſtoteles;de Achille ,Philoſtratus de Ro talia à corpore quanto aliter quàm per intelle
cin Phçdo mulo ,Auctorde Vir.illuſtribus ,de Caligula, Sue Ĉtuin ſeparata ,quod vix arbitror) intra maximum
ne , & ex
tonius , de Athenienfi philofopho , Plinius lunior ; Iphæræ , quam fimul activitate ſiia poteſt occupa
lib. 1. in de Paulaniæ infeſta puella , Plutarchus: de Seuc re , fecundùm proportionem maioris vel minoris
ſomn. Sci- ro Imperatore, Xiphilinus , de aliis Apuletus lib.8. perfe & ionis eflentialis , qua prædira erit: & idcò
pio.c.9. ý in Apolog .Sueton.in Nerone, Quinctilianus decla poterit fibi formare corpus, quod aflumat , & in
mat.12.HorariusEpod.s. Valer.Flaccus lib.1. & alij , quo appareat faltem tantæ quantitatis , quanta eſt
quos longum referre, & fateor hæc ad dæmonum iphæra actiuitatis eius:vel etiam ( quod magis ini
illufiones & præſtigias referri pofle : ted tamen , randum ) poſſet formare diuerſa ac plura corpora
quæ ex Chriftianis lubiungam ,conuincunt; etiam minora ,& hæc omnia aflumere, & in his omnibus
fatendum ,Deo permittente,verasanimas elle po apparere , dummodo cuncta illa in fphæra actiui.
tuille ,non vanum duntaxat ayanya,leu ( ve gloilo tatis eius continerentur : ficut de Angelis poſſe eſſe
graphi vocant) Lernum ; nili,Laruu legendum . in pluribus non adæquatis ſuæ perfectioni, com
Cinuniter receptum eltg. Poffunt ergo efle, & ſunt : D . Tho .
SECTIO II . de facto in loco adæquato.quid ergo obſtar? 1.p.9. 32 .
vide Vale.
An quod ex vno loco in alium feſe ncqueant deAngel
Robatur noſtra Concluſio ſecundo loco con mouere ? veruntamen hoc eſſe falſum docent 9.3.puna. .

tra philofophos illos , nimis carnales ( nain vt
d Serm . loptimèD.Auguftinus d , in homine carnali tota re
147.de té - guria inieiligendi , eſt conſuetudo cernende ) quinihil
pore . credunt niſi quod vident, & ideò reuerâ nihil cre
dunt:contra hos,inquam , probatur noſtra fenten
tia ratione vnica , quia cum Deus ſit oinnipotens,
poreſt quicquid non implicat contradictioncm :
led hoc quod alſerimus adeò nullam implicat con
tradictionem , vt etiam fitnaturæ confentaneum .
Poterit ergo Deus , qui creauit animas ,, facere vt
cædem ſeparatæ iterum appareant. Immò, fi Deus
non obſtet, poflet , naturali ſua vi , id ipfa anima .
quia nihil hactenus aduerlarij proferre poruerunt,
quo probarent animarum id naturæ repugnare.
Quid enim ?cur natura animæ id non patitur? An ,
quia nullo in loco propriè ſint animx? ſcio fic vi
lum nonnullis e ; qui arbitrati, animæ ſeparatæ, na
in 1. d.;7. tura ſua, nullum locum competere ; quod quia de
9.1.& vin loco dixêre , qui ſumitur pro luperficie corporis
yelle Ari continentis , & proprius eft rerum corporearum ;
ftoteles .I. huc non pertinet : cùm enim fermo elt de rebus
de cçlo.D. ( piritualibus & indiuifibilibus , locus ſumendus
Greg .Na
zianz, 2 . eſt vniuertim pro fpacio; quæ acceptio rebus cor- E
or, de poreis cum rebus incorporeis , quæ alium locum
Theol . & habere nequeunt, eſt communis :in huiuſmodier
Auguſt . li . go loco animas ſeparatas eſſe de facto , negari ne
& . 1.:. quit. fides hoc docet, quæ docet bonorum animas
frui Deo , & efle non in terra , ſed in cælo ; damna
ſuperGen .
adlitt. Corum contra non eſſe in cælo , ſed infra terram ,
& ibs, vt in cerco loco, torqueri . ratio docet, quæ
docet,impoſſibile eſſe,quod aliquid exiftat, & non
in certo Ipacio : videlicet in toto & infinito ſpacio
(sic folus Deus exiſtit ) aut in parte ſpacij , ita vt
non in alia , & fic omnes creaturæ exiſtunt. Eft
autem in hoc loco definito anima , cò quòd eius
fubitantia in eum potiùs locum , quàm in alium
fuic tranſlata : vel per vim propriam & naturalem ,
Theologi h . Pofle animam ſeparatam ſe mouere 3.& opti
ex vno loco in alium probatur.quoniam humanus mèloquen
tem Mo
animus viſua lubfiftit , & res abſentes atque diſtá- lin.ſupr. &
tes cognolcit , eftque inter illú & cæleftes mentes 2.1.
quæda naturalis focietas atque cóiunctio,vnde fit h Scot. in
vi coſcius huius affinitatis, propiùs ad illasaccede- 4.4.49 :9:
re, & carú frui ſuaui cóſortio concupifcat. quid au- Sot. ibid.
tem illo imperfectius, fi fruſtrà concupifcit ? fru- d. 45. 4.1 .
ſtrà verò concup ifceret , li ſe illis motu locali ne | a.3.
quiret aggregare, & vi ſua in altum aſcendere non
D poller. Præterea nonne anima corpori , quod ani
mat ,vim ſeſe mouendi largitur ? cur non & ſepara
ta ſeipſam valeatmouere: cùm & in loco ſit, & iſta
vi vehementer indigeat , ne incaſſum appetendo
aliquid miſerrimè torqueatur. Cur ergo , aliquis
obiiciar,ad corpus ſuum anima regredi,vel patrios
lareis inuiſere , cùm lubet, non poteſt? obiecit hoc
olim Platoni non ſatis gratusdiſcipulus i , cui re- i Ariſt...de
{pondeo ,uudatam femel animam corporis integu- anima.
tex.41.
mento, illud pro arbitrio rursus induere non poſſe
neque huc illuc diuagari licere : quia vel inuita re
tinetur in lui receptaculi diriſſimarum cruciabi
litatum ergaftulo :vel liberè obedit ſupremo totius
vniuerſitatis Dictatori, à quo in hanc coloniam
deducta fuit. Ad corpus autem non regreditur,
quoniam ingreſſus aniınæ ad corporis fui infor
mationem vitámque, à naturalibus materiæ , quas
vnio hæc arctiſlima ſubſequitur , præparationibus
dependet.Neque hoc ergo obſtat.
Alij igitur dicunt has apparitiones poſſibiles
non effe : quia cùm fpiritus corporis fint expertes,
cerni corporeis oculis, vel humanis auribus exau
diri , vel vllo à nobis cenſu corporco percipi
nó poflunt.Nam quod Lucretius de tactu cecinit.
Tangere vel tango, niſi corpus nulla poteft re ;
In ceteris quoque fenfibus locum habere . Nihil
cnim externis Tenſibus percipi , nifi quod corpo
rarlim
 118 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

ratum : nihil ad internum ſenſum ,niſi per externos A lpecie occultati illam ſubcant ; & fic immurant
le penetrare : nihil ſciriaut intelligi,quod vtroque atque afficiunt internum fenfum , non fua ipſi ve
priùs ſenſu perceptum non fuerit. Quare nec in neque per le , led angelorum vel dæmonuin mi
telligi hæc vila, quæ nemo externo ſenlu percepit; nifterio, nequeunt enim tales imagines , ſine exi
nec ſenſu vllo percipi potuiſſe,quæ ſpiritualia ſanc. mia quadam poteftate & ſcientiæ præftantiâ , in
Fortis hic nodus & difficilis fateor , cui perrum hominum imaginatione , effigiari. hac poteſtate
pendo fortis quærendus eſt cuneus . Futilis ille & fpiritus carent , quia nequeunt alia à fe mouere;
ridiculus ,quemſuggerit Cardanus,in libris de ſub ſcientia quoque & peritiâ hac carent, quia neque
tilitate parùm ſubtiliter ; ſpiritus denatorum ar cùm à corpore recederent eam habebant, nec po
que ipſos dæmones naturaliter ab homine vilu , ſtea didicerunt. cedo enim à quo , vel cuius ex dif
auditu,odore dignoſci: oculatior Lynceo, auritior ciplina : Opera igitur aliena , viuentium formis fi
Midâ vel Sileni aſello, ſagaciore naſo quàm Plau milia fimulachra , in tabula imaginationis, incor
ti illa anus merobibula fuiſſe oportet ; fi vis ifta porco penicillo , depingunt; triſtiore quidem ha
audiendi, odorandi,cernendi & diſcernendi ſpiri bitu ac facie illorum , qui adhuc pænas perferuni,
tuales ſubſtantias ei à natura conceſſa fuerat . Sed
B pulio vt plurimum & aquilo ainicu : contrà in
ille fortaſſis ex corpore aëreo tenuiorc animas veſte candida , hilari & residente vultu eos , quià
a videque formabat, qui mulcorum error olim fuit a , & vti fuppliciis liberati; &, vt dignofcantur, viuis quam
dixi ad d. nam non hodie . Nec etiam credibile eſt ; quod fimillima depingunt. Non ergo apparitiones ima
chor.z.fo.
Cæſarius , recentior illo antiquo & vno ex patri ginariæ ſunt impoſſibiles ; & modus ifte facilis eſt
bus , in fuis Dialogis , non ſemel aſſeruit ; animefi apparendi etiam viuis . Sic enim & Iudæi Oniam
guram effe fimilem vaſispherico, vitreo, vndique ocu atque Ieremiam , ſic Saul Samuelcm iuxta non
b lib . 1. Lato b , & alibi: anima eft fubftantia spiritualis & in nullos, lic Conſtantinus Petrum & Paulum reco
Miracul.c.
32. & lib. ſui natura spherica , adſimilitudinem globi lunaris ex gnouir f.Probemus idem de corporea viſapolis vi- f2 . Mach.
4. c. 39.& omni partevidet. ] Incredibile inquam hoc, fi pro gilantibus cbiiciuntur, & in iis , fpiritusallumunt Fils Reg.
lib.7.c.16. priè loquitur : arbitror eſſe locutiones allegoricas corpora , & aſſumptis vtuntur. quod facere polle, 7.act.2.
& metaphoricas : quibus animæ eſſentialem per & quo faciant modo fequenti quaſtione oflen
fectionem , & multiplicem cognitionem volebat demus,nunc fupponimus;fiue theologos conſulas,
cd.c. 39. indicare , vt ex eiuſmer verbis apparer c . Sed Car fiue philoſophos Chriſtianos, certum iam & defi
& lib.3.0 : danys addic errorem errori,dum cenſet (hoino deCnitum videri à ſubſtantiis ſeiunctis viſilia affumi
78. animæ immortalitate dubius , vt indicant omnes corpora ; in iis ergo affumptis, quid mirum fi à vi
ferè illius libri editi: & maximè quem conlcri uentibus conſpiciuntur : liue illud ex clementis
pſerat, ſed non ediderat , amicis autem familiario formatum ſit,liue alienum fit cadauer , vtrumque
ribus aliquando oſtendebat. de anime mortalitate vifile eft.
liber) apparitiones omnes imaginarias eſſe, & ſpe. Sed inſtabit aliquis; an ergo aſſeris ſpiritus (de
cies illarum primas imaginando tantùm concipi dæmónibus res cerca ) humanos etiam cadauera
opinatur. Quod aliquando contingere lubens ſubire ? Quoad damnatorum animas , nihil vi
concedo,ſemper contingere lubentiùs nego. Res deo cur non æquèatque dæmones : non eniin ſu
di.p.9.89. eſt paulò luculentiùs explicanda, eſt enimcogni beunt ve informent, ſed ve loco tantùm moueant .
2.8.ad.2 . tione digniſſima, & quam D. Thomas dmirabi Beatas animas aliena corpora non ſubire, omninò
lem eſſe profiretur , & inter diuina miracula com crediderim , neque enim id illas decet. ſua non
pucandam . nunquam , ſunt qui aſſerant lubire. naturæ legibus & Soro in
Vifionem veteres à viſo diſtinxerunt. Viſio illis id non repugnare concedo, fieri & decere , viris g 4. d . 43.4.
opapa quoties nos id videre priùs opinamur :quod D piis & doctis afferentibus, vt non repugno per- 2.,a.1. qué
ita poſtmodùm euenit , vt apparuerat. Viſum verò tinaciter , non etiam audacter affentior. Nam ho ſequitur
neſtum non videtur , nec decens ſanctas illas, & Tyræ.
de apparde .
párraqua nominant: cùm interuigiliò vel in ſom .
nis , ei qui vigilare ſe putat , formæ aliquæ oculis iam gloriofas,animas, corporum ſuorum diffuen- Spirit.Hef
fele videndas offerunt. De viſione diſputationem tium & cabidorum , ante reſurrectionem , angu ſelius in
differo in libros ſequentes: de viſo nunc agendum , ftias iterum ſubire: cùm id fit minimè neceflarium Marth. c.
quod Chriſtiani apparitionem dicere maluerunt . 17.& ibid .
& queant elementari ſupplere corpore. Volunt Maldona.
e lib.7.0
rig.c.8.D. Apparitio , tefte B. Iſidoro e , triplex eft : intelle Thaboris in cacumine lic apparuille , cum Chri- & fuſilli
Tho . I. p . & tualis,imaginaria, corporata. Iniellectualis dicitur , ſto Domino , legiferum Moylen. Mihi non im- mè Fran .
quando ſubſtantiæ ſeparatæ in folam mentem , probabile videtur, non in proprio, ſed in aëreo , & Suarez in
9.12 . 2.3.
ad vlt. non alienâ formâ,ſed Teipſis ſe inſinuant : quæ ra 3.par.in
diſpuq .
eam ad rem efformato corpore , Moyſan compa- 145.
renter ſe offert, & imago quædam eſt beatificæ & ruiſle , vt Strabus & Beatus Thomasvoluerunt h: 32. ſect.2.
æternæ viſionis, & à tractatione iſta prorſus nunc Ec poteris adhuc dici vera apparitio. in qua vera Peltan , de
aliena. Imaginaria , quæ Spiritualis etiam dicitur, Moyſis anima apparuit , & Moyſes verè dicetur purg.c;s:
tum vocarur : quando , non ( vtCardanus putat) E apparuiſſe, à parte enim potiore facienda deno h Strab.in
c.9.Luc . &
{ piritus illi corporei lenſibus famulantes, ſed iplæ minatio eft: & Diuus Auguſtinus libr. de cura proD.Tho .in
met animæ ſeparatæ formas aliquas alienas ſenſui mortuis lubindicat , hanc le apparitionem Moyſis c.17. Mat.
noſtro interno indunt , quibus in earum cogni haud diſſimilem putafle ab apparitione Samue & 3 . p . 9.
tionem inducamur . Corporata dicitur viſio , quan 35.2.3 . li
lis, in qua nemo dicit Samuelem , in ſuo corpore bulenc A
do huiuſcemodi fimulachra externo ſenſu exci proprio apparuiſſe. Argumenta quoque omnia ran. & alij
piuntur. De his nunc,spirituali & corporali, diſleri quæ contra Diuum Thomam adferuntur non volucrūt.
mus , & earum neutram cum naturæ legibus pu valdè ftringunt , vt nec Patrum auctoritates , in
gnare contendimus. Spiritualis illa vigilantibus quibus relurrectionis vocabulum , vt latè fum
& dormientibus communis eſt. in eâ, spiritus ( ſic prum , pollet accipi de eo, qui in corpore affum
animas ſeparatas malo vocare , quàm cum paga ſimilis eſt refurgenti in quamſententiam lan .
nis vmbras aut ſimulachra ) ſui potiùs ideas qualda lenius concord.cap.67. inclinauit. Sed quia reue .
in hominis phantalia efformant , quàm aliena ipfi ra Diuus Hieronymus Epiphanius & alij plerique

patrum
 LIBRI II. Q.
patrum ( habes eorum verba apud Suarem , pro
verâ reſurrectione faciunt, non traham funern
contentioſum . Dico potius', veras reſurrectio
nes , ad rem de qua differitur, nihil pertinere: nos
enim de mortuorum loquimur apparitione , illa
Mofis tú nó 'magis furara mortui apparitio , quàm
Eliæ , æquè enim tum viuens fuiffet Moſes ,atque
Elias. Quod verò quidam in vinćto Parabata , vbi
Mofem inducitdæmoni quærenti Huc unde Moſe?
Sic reſpondentem
Nempe ſummo ab æthere
Vbi cum Enochoraptus & vate Elia
Felix , Dei nou ://imum expecto diem . Id cautè le
gendum . Nam ſi vult Moſem raptum viuentem
cum Enoch & Elia , qui nondum mortui : certè
hoc temerarium eft , & Sacræ ſcripturæ contra
rium . Sicum Elia & Enoch venturnin tempore
nouiſſimo , id æquè temerarium . Si in ſummum
nempe empyreum cælum tranſlatos Enoch ; &
Eliam , hoc planè nouum & inauditum , vt ante o
bitum quis lit gloriæ illius particeps,hoc eſt bea
tus; idem comprehenſor, & viator.Sed longè peri
culofius adhuc quod in eodem opere , Michaël, &
Angeli boni,Luciferi pænam deplorant, & Deum
etiam crudelitatis accuſant . Tanti videlicet erat
Prometheum Æſchyli in Luciferum , & Nereides
in Angelos bonos transformare . Hoc etiam au
dendi Poëtæ illi poreſtas fuit.Sed ad rem quòd de
Moſe dixi ; idem reſpondendum de iis , quireſur
gentes cum Domino apparuerunt refurgente.nam c ftratus inuitas fcribit ſeparari, & plato Pomofopátos
& ifti ad vitam reuerteranr , & fortaffis fecuti al vocat , & D. Paulus b dixit nos exspoliarı nollc ,fed b 2.Cor.6.
cendentem Dominum in cælum ampliùs mortem malle fuperueftiri, ve moleſtam cunctis animæ à
non experti,ſi tamen in proprio apparuerunt cor corpore ſeparationem oſtenderer , ſicuti Theo
pore illud informantes , vt eft verò fimillimum . phılactus interpretatur : quem amorem ſeparatio
Negamus itaque fpiritus ſua aſſumere corpora , vt
in iis appareant dumtaxat ; non vt informent & vi
uificent : cum enim non redeunt , vt fint tales qua
les cernuntur ; fed vt hiſce , velut notis , le præ
beant agnoſcendos, cui rei ſatis eſt idoncum cor
pus effi ctum .
Elementaria hæc corpora non ipfæ animæ
ſibi componunt , fed angeliipſis illa vel dæmoncs
fabricantur. nec enim animæ ſeparatæ queunt in
hæc agere,vt neceſſe. nam hoc moru locali facien- D
a Sot. fu- dum foret, anima verò feparata non poteft vi pro
pra & Suar. pria alia à ſe mouere , ex veriore ſententia a.caret
lupr.& Pel enim organis corporeis, quæ illi ad mouendum
tan.ſupr.
corpus erant neceffaria , quaudo erat in corpore.
Hinc inſtare quis poterit interrogando. Siin ele
mentare corpus nequit agere;quo in illo pacto po
terit apparere, aur illud lubire? Respondeo animas
corpora hæc non arbitratu fuo , fed Dei fubire
voluntate atque imperio. quaré quando hoc fit,
ranc Deus illis largitur qualitatem aliquam , quæ
defectum ſuppleat ; quod quoad animas beatas a
pertiùs puto, propter viſionem Dei multa illis lar
gientem dona , & corum deſideriis abundè atque
per omnia fatisfacientem . aliter autem à ſpiritibus E
ctiam dæmonibus corpora mouentur , aliter ab
anima corpus informante. Hominis motus eſt
organicus, nam homines à naturali appetiiu ſolli.
Citati , per qualitatem quandam neruis infixam
meinbra mouent ( ad quorum motum etiam ner.
ui mouentur) non fimul omnia membra , ſed aliud
poſt aliud . Sed
Sed animus corpore folutus appe
animus corpore
tentiam quidem retinet , led organis corporeis
deitituitur : ideò corpus , cui ſe coniunxit, non
membratim , neque per partes impellit, ſicuti fuum
din vrebat; ſed integrain ſimul eius molem pro
XXVI: SEC..
SEC III. 119
A trudit, licet præftigiis quibufdam fieri queat , ve
organicè mouere vidcatur. Sic ergo lubit , fic
mouet corpus'affumptum , & fic firma manerie
cunda noſtræ concluſionis probatio ; conſenta
neam effe philofophiæ illi , quam 'naturalem vo .
Camus. idem de Morali probabit ſequens ratio
cinatio .
SECTIO " 111.
!
1.. '.
Ertiò probatur concluſio , quia decet & vti
le
.
Etenim fi quo ad multorum demanat vtilitatem ,
B fiquod Dei honorem promouce, id feriexpedit,
id decer Deum permittere : huiuſinodi elle de quo
agitur, neceffe eft aduerfarij fateantur . Nam non
difficulter euincerem hæc vila , & commodi mul
tum adferre nobis , & ad gloriæ diuinæ extrariam
magnitudinem aliquid adiungere acceflionis . Ce
dunt in animarum , quæ Deo gratæ deceſſerunt ,
vtilitatem hæ apparitiones. quia fi in corpore pro
prio apparent ; dixiquid fenriam ; ſed ſi tamen in
exouis'apparent luis , gratiſſimum id illis iucun
diffiinúmque fuerit : nam ineft animabus ad ſua
corpora , quaſi ad dom'cilium fuum inſitus qui
dam ab incunabulis amor , à quibus vi abſtractæ
fuerunt , ad quæ ſponte redeunt ; vnde & Philo
V.S.
ne non minui,ſed coniunctionis priſtinæ , & redin
tegrandæ vnionis appetitionem Theologivolunt $
manere. Sin autem alieno in corpore conſpicuas
ſe præbeant , non exiguam percipiunt voluptatem ,
ex negotiorum noſtrorum vtili geſtione, & rerum
procuratione, quæ ad diuinum ſpectant honorem :
interim fuam quoque caufam agunt, non illæ mo
dò quæ ſubſidij & opis indigæ , quod etiamnum
expientur, & à viuis eleemolynas, ſuffragia, ieiu
nia , millarum facrificia impetrant, quibus diuinæ
iuftitiæ faciant fatis , & pænarum diminutionem
obtineant ; fed & ipſi beati , cæleſtis Hieroſolymæ
albo adſcripti ciues; quos interdum Deus fele iu
bet oſtendere, vt corporibus eorum debitos ho
nores exhibeamus , quæ Spiritus Sancti puriſſima
fuere templa ; quod de Sanctis Geruafio & Pro
thaſio Diuus Ambroſius teftatur:hoc ergo ipſilu
cro apponunt, quia ſic in ſe Deum ſentiunt & læ
tantur honorari Nobis autem, Deus optimè ! quot
inde commoda , quot cumulantur emolumenta?
docent animam noſtram corpori manere ſuperſti
tení : oftendunt non effe impoffibilem corporum
reſurrectionem cuius quædam ſunt adumbrario
nes : clamant Deum non viuis modò , ſed & mor
cuis præeſſe , cuius imperio iſta paraguntur : celta
eſſe loca manifeſtant >, vbi & fontes indeſinenter
excrucientur , & pij æuo immortali cum iucun
ditate iugi perfruantur : admonemur ſocietatis
& communionis , quæ nobis cum defunctorum
fratrum ſpiritibus intercedit. perferunt ad nos
Dei mandata , & mutuæ caritatis aliarúmque vir
tutum fiunt auctores , nos de fuo ſtaru , & qux 110
bis vitæ ratio inſtituenda faciunt certiores : mo
rientibus interdum fe viæ comites , & ad cale
Item patriam ducesexhibent:horum monitu di
uipam
 120 DISQVISITIONVM
uinam declinamus iram ; ab his fæpè fanitas acci-
pitur , & imminentia ceruicibus noftris mala de
pelluntur , & ad proborum exemplum ab impro
bis pænæ exiguntur : ipfis quoque damnatorum
fimulachris iuuamur , per quæ fides noftra fulci
tur ; & fit , vt firmiùs multò , iis quæ de fcelerum
fuppliciis & de Dei iuſtitiâ & prouidentiâ creden
da luſcepimus, affentiamur. Hæc omnia & ani
maduertit, & in Theſes artificiosè ac breuiter di .
geſlit , & ſcriptorum grauiſſimorum exemplis at
que hiſtoriis ſolidè probauit Societatis noftræ
al. 1. de Theologus Petrus Thyræus a ,cuius fcripta ma
apparit. nibus teruntur , pari voluptate & vtilitate: nolo
fpirituum . eadem hic recenſendo a & um agere. Tu ( bone
Lector ) tonfidera , an non ifti fructus egregij &
lauti, quos ab apparitionibus decerpimus? an non
bæ gemmæ quouis auro & margarito pretiofio
hæc nobis omnia , per nefas & inuidentiam ,
res ?
moliuntur eripere , ſi intelligunt ; per ftuporem
& temeritatem miſerandam , fi non intelligunt;
qui viſorum fidem ex animis mortalium euelle
Sic Calu . re allaborant .
in Lit. La Merum nobis hic obtrudunt, fed metuunt vbi
uathe. de
ſpect.Cho nihil zimendum . Ingens ( inquiunt ) hac ratione
pin.li.3.de fraudis ſeges ſeritur,dolorum occantur ſulci, & la :
Tacra pol. ta ſuperſtitionis arantur noualia , tenduntur ſubci
lia & rara reria , plagæ captendulæ inftruuntur;
quib.incauti capiantur , & impedicentur: Satan ſé
folet in hominem , & adeò in lucis angelum trans-
figurare , quo illum pacto à veris fpiritibus diſtin
guemus ? Dei donum eſt diſcretio fpirituum , nec
omnibus conceffum , malè ergo conſultum ſit ge
neri humano; ſi tales contingant apparitiones , qui
bus diſcernendis non fatis idonea Deus remedia
reliquerit . Respondeo difficilem verè efle ſpirituum
huiuſmodi diſcernendi rationem : neque id cuiuis
pertium aut perſpicuum . Non dceffe tamen ho
minum eruditorum ſcripta in his tenebris prælu
centia ,ne periculosè aberremus ,ligna illi produnt veritate : quæ. a. ab iniquitate (h . a diabolo) curba- Mar.16.v.
fingula veriſimilia per ſe, quædam minùs, quædam
ampliùs , fi tamen valdè multa vel potius cuncta
concurrerent ,fatis certa & luculenta futura. Scri
plit olim tractatuin integrumcirca annum Do- D figna non obſcura diſcernendi viſiones malorum
mini.1387.Bertramus Epiſcopus Thefelicenſis ad fpirituuin à bonis : & tunc non debere nos dubi
Cunonem Archiepiſcopum Treuirenſem . de illu
fionibus damonum & loan . Hagen ,aliàs de Indagine
Cartuſian. lib.de apparitione cuiuſdam defunciæ buc
( pectantem ; & fufiùs egitintegro opere lacob . de
Chula Theologus de apparitionibusspiri'uum , có
quo inquiri & agnoſci debeant mado , Virum verè an
fictè apparean : conatur illum ſuggillare, vt oinnia
quæ Catholica & pia ſunt, Vvierus, led nihil ex eo
protulit, quod non piuin , prudens, & teligiofum .
b Peltan. paucis iſte ſcriptor notus. Notiores ſuntPeliani
d.c.s. & labores & Thyrai prædictæ theſes b , è quibus quę E
Thyr.d.li.
certiora primo loco leligantur. Si fignum cru
1.0.16.
cis,nomen I ES , MARIÆ , vel aliorum lan
Ctorum , eorúmvereliquias, agniDei ceream cffi
giemn ,luftralem aquam , panem , ſalem , cereumve
benedictuin aur alia huiulinodi Sacramentalia , vel
Cathol : cæ religionis lymbola fugiant aut dete
ftentur. Sipoſtquàm quod ſemel exegerunt præ
(titum , adhuc fruftrà cursùs appareant, & fint im
poptuniores 'nam animæ ,cûm latisfeceris,vel non
redeunt, vel ſemel tantùm vt agant gratias; contra
dæmones cauſas ex caulis vt funiculum nectunt,
vt vel oblidcant, vel faltem grauiter decipiant)
his ergo concurrentibus , diabolus eſt. 2.fi fe dicat
animam effe alicuius damnati ; mentitur ; & da
MAGICARVM
A mon eſt, vt plurimum ,vix cnm yn uâ damnatorú
animę linútur egredi.3.li pręcexit apparitionı çau
ſam fallam ,vel malanı;v.g.dicit ie apparere coactu
viçoniurationis magicæ ,vel vt reueiet curiola , pa
rùm neceifaria ,aut quæ nelciri expediret: dæmon
eft.4.ſi aliter eius oratio fit faila, luperſtitioſa,ma
leſuada; deſperati, ſuperbi,libidinoli,vud :& tæ ap.
petenris , aut alrer perturbati præferens animi o
Itentationem : damon ell.s.li appareat forinâ non
de
humanâ , formoſa & benè formatâ ; ſed tetra,
formi,aut vili ; vel canis , ferpéris,luis ,draconis ,ara
nei,bufonis ,vel fimilium ;vel nigri Æthiopis : na
luseſt genius ; fi verò forma humanâ, bonâ ange
li vel beati, vel Dci , tunc confideranda opciano:li
B
ex genere ſuo improba , vt blalphemiæ , ſuperſti
tionis ,mendacij,hoinicidij, luxuriæ , & c.vel dolo
ſa, ex modo operationis; vt fi primo congreilulæ
titiam adferat animo , & tranquillitatem , poftea
horrorem , turbationem , vel defolationem , vcle
tiam magno cum fæcore, ftrepitu , vel clade abeat:
dæmon eſt. Diuus Antonius hanc fuis cautionem
tradıdır,his fermè verbis ; Non ejt difficilis bonorum
malorumj fpirituum diſcrecio. ſi enim poft timorem
ſucceſſerit gaudium , à Domino ſciamusveniſſe auxi
lium : fi autem incu,ja form :to perm.injerit , hoſtis eſt
qui videtur.] Hanc iuxtu pormam , quæ Diu . Thó
inæ c , Beatæ Cathariaæ Senenſi , Gerſoni, & aliis C3.2.9.30 .
in hac paleſtra probè exercitatis ,nó immeritò pla- 4.3.ad 3 :
cuit;ſuos arınauit pater Ignatius d: expertus id iple d libello
fuerat,in fictitio illo & oculato monſtro, quod prę . Ribade
ſens lætitiam adferebat,abiens contriftabate.con- neira eius
tra bonus ſpiritibus peculiare ,vel iucundum , quem vitæ l.1.c.
attulerint animo,Cenfum conferuare , vel initio al. 6.Mafeius
:
larum metum , tranquillatione maxiına compen- fludic.
ſare, vt Mainbre , Gedeoni , B. V. & aliis nouimus v. 22.& c.
accidiffe f. In eandem fententiam D.Macar.g,Quę 13.V. 22 .
Luc.r. v.
à Deo & bonis angelis ( id enim ibi eſt, u granu )
proccdunt , lætitia perdita ſunt, caricate, pace, & 13.& 30.C.
rione plena lunt,nec habent dilectionem ,aut gau- is.
dium erga Deum hoc , eft fpirituale. plura de hoc di- g Hom . 7 .
cenda iterum lib . ſeq. de reuelationibiti. Hæc puto
care,quin ſint auerlandę. Semper enim vel ſunt dę
monum vel damonatorú :fi tamen vnquá damnato
run animæ compareant.Nam etfi fatear Deum id
poſſe permittere , cauſam tamen vix video, cur id
permitrat, fanè li permitteret, non video quo
Aliquádo
modo poſſint illorum viſa diſcerni à dæmonum
compare
apparitionibus: niſi fortè li qua denunciarent , in- re volunt
dicaréorve , quæ omnem hominum cognitionem Peltan &
ſuperarent. Item niſi occuparent corpus hominis , Tyræus.
viuentis , nunquam enim animæ , vel angeli boni
hominum viuentium corpora fubintrant : fed hoc
dæmonum proprium , vt Zoroaltres in Magicis
obſeruauit , videPetrum Leloyerium lib.4.de ſpectr.
cap.pen. Quid igitur (dicat aliquis) tu de illis; quo
rum legimus animas iterum in corpus ingredi
juſſas , & quidem nonnullas inferni ſuppliciis
addictas inde liberatas ? vt Andream illum Ro
manum anno 1070, cuius hiſtoriam habes le
tu digniſſimam in vita S. Annonis Colo
nienſis libro primo capite 33. apud Surium
die quarto Decembris, tomo fexto. Equidem ar
bitror illos inferni pænis non nifi ad tempus
addictos à Deo . Nam ex inferno nulla eſt redem .
prio, quando quis ad eum abſolutè damnatus : fed
fieri aliquando poteſt, vt quando paulo ante viſi
expirare
 LIBRI IIA IQ .
expiraten re yetâioone animam non exhalarmit;
1 fed tantúm lipc etiațin..palle , in quâ per viſum
& irepræfentationem ob oculos mentis divino
mimilterid obiectam , viſi fibi fint & moti, & vea
rè in iudiciumi rapi ,& cætera illa quæ nartam :
Poft quorúnarrationé , vel ftatim vel diu poftea
verè animá exhalarint. Quæ fententia cu aliorum ,
cum Basonij Cardinalis eit romo Annak XL & Q
anno.070.Cùmtamen ibi dicat Andreas fovere
mortuú fuiffe,non verò dicar ſe ad æterna fupelt.
cia inferni damnatum , fed tantùm ad loca æternæ
damnationis tra & am ,( quod dici poteſt etiam de
damnato ad tempus:) probabilius multo dici pofs
tec huncex priori illo genere fuiſſe ; non abfola
tè damnarum , ſed ad tempus puniendum fecun
dum præſentem iniuftitiam , abſolutâ ſententia |B
ſuſpensâ: quæ eft D.Thom.Durand.Richárabea
lent:& aliorum Theologorum fentétia ; lege Bela
lärminum noſtrum lib.z.de purgato.cap.8.vbi de
anima Traiani, difputat; & Valenciam in 3. parc.
diſputa. 11.quæft .1.puncto.2.& Franc,Zoar.in 32
parc.tom.2.diſputar. 43.ſect.z.
Par difficulias eit , Angelorum apparitionis à
Beatorum hominum apparitione dignofcenda',
nam : & eorum qui in purgatorio ſuot apparitio
... bes , bonorum angelorum operâ vicatiâ nobis, vt
plurimùm , puto exhiberi. Scio viros eruditos, li
gna quædam commemoraſſe; humanas animas
quæ iam beatæ lætiore vulia apparere , que ad
hucexpiantur nubilo ac triſtiore , hoc fanè admo
Sic Trit dùm probabile eſt. Addunt lic angclicas ab hu
с
cem.li.oe manis diſcerni: humanas efle animas, li ſe barba
quæftionú
quæll.si , tos, fenes,ve
tos, ſenes, vell pueros, vel fam nas exhibdane; auc
mælto habitu , nihil enim horum angelos dicere :
vo nec in vllâ quóque anima is vllius fpecie le
exhibere , nec columbæ quidem , item 6 buma
nam cognitionem fuperabria prædicant aut do
ceant , li preces vel quid aliud ſubtidij poftulerit.
Sed luher ab hisquærere ; an nequeant angeli cu
ſtodes fuſcipere formam eorum , quorum funt cu .
ſtodes, & qui in purgatorio expiantur ?.certum
eſt poſſe, & folere , neque id ipa negant , cur non
igitur cum , preces aut fimile ſubidium poftu
illi erant for
lent ? cur non tunc in eâdem , qua
mâ , pueri, ſenis , racb.ti , mælti , vel fæminæ ap
parcant , vt cognofcantur ? Deinde nónnebeati D
mulra nunc norunt, quæ viatorum fuperant co
gnitionem , ficura quoque , vtangeli , norunt , la
Deus illa reuelarit ? incertæ igitur ſunt hæ notæ .
Quibus & hiſtoriæ nonnullæ repugnant. Nam &
in Patrum vitis habetur fcriprum , angelum Ana
chorecæ iudicioruin Dei inſcrutabilen abyſſum
inteiligere deſideranti , ſenili facie & vultu appa .
a Albert . ruiſlea. Notiſſimum quoque quod de B. Augu
Para.ferm . ftino commentarios de Trinitate cogitanti refer
1.in Dom .
1. poft Pe tur, puerum illi viſum , qui caſſo & irrito conatu
cecoft. cú Amphitrice Nerea,quátus quantus eſt, in exilé
blacob.de (crobem cochleari infundere nicebatur b , quem
voragine, angelum fuifle non eſt ambigendum , non magis
E
Trinit . & quàm alium illum , quem peruetus hiſtoria cer
alijhome camins D.Dorotheę narrat ",ſimilem puero qua
liftæ . drimo pulchellulo & tenellulo roſas luaue ruben
c apudSur. res & inala recentia Theophilo , vt animoſa &
com , I.
Deo fidens virgo prom ferat , hyeme media , at
culiſle , cùm illis in locis cuncta gelu vi frigoris
conſtricta horrerent. Ruffinus ctiam & D. Bo
nauentura teftantur , D. Gregorio Nazianzeno le
videndam obruliffe Sapientiam cum Caſtıtate , &
pollet quis , niſi per ſoporein hoc illi contigiſſet,
X -XVIITSECITO 2111I.
A Tulpicari fæminco cum tuhema Angelus forffe :D .
Laurentiins luftinianas diaffirmat, tibi virginem din Falci
quandnin ſole candidioscheiappinitiftels qad-lela culo amo
pientiam .Deiveffe dicerersquaproptor bontinuity ris.
reformationom buoniam fogman tat@ opics &
abcocin Ipoplam receộra daro 3 pabisolçued, Pen
collecittadquc hancfuille DoNXHESDM Kodin
formaupparentem ,polun disus vitæıfçriptores: Bernard.
Arbigratar pótiùs) Angelum fpille ', quod Chris ludipta pe
(tas ipſe fæmineâ intorni apparing cui non An cius . )
canligapro
gólbsieâdehi ja farmâslo conlpiciendos praber> Sur.com.i.
nonnumquamlioredamus Exliar De Gomma ,
quent Brabantinimeil venerannire zvicaj velja
Thcobaldice, wokalta quopiam aniiquo & difeiad 2.3.4.1.6 :
criprorocireris r'nadigas bifuepoivas Angelam fc8.apud
à Dcosmiſlum ,in columbzSpecie ihirabili iplex. Sur.co.s.
dore ruedantis , ſupraviemorium fe confpicien
dum præbuidq & peregrinatiofiem quam animo
voluebapdiffuafifle , fublimiorun ſtudiorunyae
que apesumaripropofira çammutatione , cui càmens
våb fahetusi parueric , nikiquei inde fio fübtoou ! | 24x7
tum , vilde dæmonis fallaciíl'ini queat illufio de:
prehendi, complura veiò , vndeid diuino man
daco factum appareat , neque dæmones colum
bæ adhuc fpeciem Spiritui Sancto dicatam abu
losmeminerim , boni haoc Angeli apparitionern
fuiſſe,mihi perſuadco . Sed & alia vilio vigilanti
Vvamberto oblata , v.detur docere in aquitteint
genos forinâ angelú apparuiffe .[ Apud Sur.in vita
S. Berrurphi cap.12.Ianuar.de.s.] quamvis frquis
cótenderer , hanc veramquem fuiffe , vt & illa vi
dccur , de qua in tranſlatióne S.Laudoaldi ſuribiç,
lubr ...Nogerus Epiſcopus (Surjem . 2. ) non valde
repugnarım . Hæc ergo & fimilia ne Notis ab illis
traditis indubitanter affentiar , memorantur : led
imprimis , quia totam hanc fpirituum difurecio
nom , quod illi non d.ffirentur, ex diuinä poliſi
mum teuelatione , arbiror dependere. Propt rea
cutiùs & præſtabiliùs iudico cum B. Auguſtino.gi g libr.de
cura pro
meam hic ignorantiam fateri ,& diſcipulum me
: mortos ,
præſtare; quàm præcipiti temeritate aliquid defi cap . 16 .
nire , .vel agere præceptorem , res enim hæc altior
eſt, quàm vt à me pollit attingi, & abftiufior ,
quàm vt eruere , & profundior , quàin viivadare
queam . Hæc pro tertià probatione .
SECTIO IIII.
Varta petita probatio eſt ab auctoritate di
Q uinâ & humanâ, bumanam voco quæ nó eſt
petita ex ſacris Theologiæ ,led ex humanę ſapien
tixaditis,diuidamus has probationes , & fit quar
ta illa , quam ex Gentilium opinione initiò quæ
ſtionis fasè deduxi :quibus adde hoc célentes Pla
ronem ,in Phadone, Triſmegiſtum ,epift.ad Tariurn,
Apul.apol.1. Maximum Tyrum , lsbr.de Dco Socrat.
Plutarch.in Bruto,Plin.lun in epiſt. Lucian.in Phi
lopfende, vt omittam Homerum , Æſchyl. Eurip.
Virgin.Senecam & cæteros poëtas : immò & Hi
ſtoricos, Dionem , Paulan . Tacitum ,Sueton .
Quinta probatio peritur ex fcriptis quorum
dam aſtrologorum , qui cenſent animarum appa- h Picus li
ritiones , ab aftrorum certâ coniunctione , & in- si contra
Auxu pendere , vt Prolomæus, Iulius Firmicus, aſtrolo. &
Per le loye
Albumazar , & alij Arabes , quos ſecutus Pom rius l . 3.de
poparius , quorum hærefim , etfi veriſſimis ar- peat ca 9.
gumentis doctè alij confutarinc h , tamen inde sros age
mus libio
patet , etiam hos homines , fermè arheos , appari 1 : 9.
riones animarum admififfe ,vt illis noftri liane
L sic nie
 ‫ܐܐܐ‬ DISQVISITIONVM
çici meritò iudicentur deteriores. Affunt 9. Nec ſunt magnimomenti, quæ
Sexta probatio defumi poreſt ex opinionibus
Chaldæorum ,Mahumeranorú , Cabbaliftarum , &
Rabbinorum ; quorum omnium vnanimis fen
ientia animarum appariciones recipicndas decer
nit. Loquor de Synagoga , iam reprobarà polt
Chriftum crucifixum . lolephú hoc voluiffe con
ftat , cum quia cenſuit veram Samuelis animam
21:3.anti- apparuiſle : : cum quia narrat Catulum à ſpiriti
qui.ca.is: bus occiſorum dire vexatam fuiſfe , hoc idein
li lud. lab : cenſuere Simcon Ben - loaz in libro,Mablacar Ha
fio . ſudob, Rabbenus Haccados , multas memorans
apparitiones , io libr. Galarazeya , & alij citari à
cd.l.3.c.s. Leloyorio e ; vbi criam ex Cabbaliſtis idem pro
& cap.6. bat,qui non,Neshamapec,Rwab;ſed quod vocant,
Nepbe7 ;illud nempe Gentilium fimulacrum ſeu B
vmbram ,de qua Servius( Virgilius,imaginem , vo
cauit; ) volūt poſt mortem circa ſepulchrum con
ſpici. Idemn credunt Muſſelmanniex ſuo Pſeudo
d ' Azoar. prophetâ d,vt Auenzoar,& Auicenna. Idem cen
IX.X.Xvi luêre Zoroafter , in Magic. & Zoar ; idem Indo
& paflim . rum Bragmanes Calccutij, Coloimi , Malabaren
evid.Paul.
Venet.lib . les, & cæteri Orientales e : idem Floridenſes, Pe. nitentiá hortarctur.Sic legimus,vindictæ lumen
2.cap.28. ruuij , & cæteri occidentales credunt f .Hos vi.
fLeuit.A- fum fuit adducere ; non quòd iis quidquam tri
poll.in hiſ.
Peruu. buam : fed quod contra Epicureos , qui fcriptu
8 1. oken- ram ſacram reiiciunt ; & contra Hæreticos , qui
cum . D.de Eccleſiæ perpetuam ſententiam aſpernantur; vno
ver. oblig . dicam verbo , conira laruas & nugones , laruas
h l.in'tan .
tú de rer. ctiam & nugas in aciem producere cogamur.
diuil. Septimain probationem ,legum , Tribunalıúm
i l.cx Se- que iudicialium ſuppeditant archiua.Nam & Vl
natus có: pianus agnoſcir, osterium , quoddam ,pãoua Tepe
Corncl.de codesig & Mancs agnoſcit Martian.h & magicala
Gicar. Les crificia ,quibus Ipiricus cuocari putabantur, dam
loyer, libr. nat Modeftinus "; quod Manes accire, vocat , & à
3.cap.3 .
kl.multi. multis fieri querirur , & pænam mortis ſancit
C.de mal. Imper. Conſtantin . quo loco in idem recidit alia
& mathe. ( lect o,quæ pro Manibus acciiis, habet , Demonibus
1 fic legit. accicis, i Manes enim vt plurimum erant ipſide
D. Aug. & mones,qui animas mcntiebantur. Et hanc de ani.
Compéd.
Βασιλικ . marum apparitione fententiam tenuere . I. C.non
L infimæ noræ , Budaus oro Alciar, ad.d.1. ostenium .
m 1. Reg. Christoph.Purcins S.fin.instir.de loca. Arnold .Ferron.
28 . in conſuetud.Burdegal .Alex.a ' Alex.in Genial.dier .
21.6. an . lib.z.cap.9. lib.4.ca.19 . & lib.5.64.23.6 lib.6.c.21.
tiquis.
o ſup ra q . Didar.Couarru m.lsb.4.var.r efol.cap.6.Pe tr.Leloyer.
vbi vi libr.3.de ſpectr.toro,qui cap.4.docer hoc etiam tenuiſſe
de. Bur. Briſſonium Curia Panfienf. Praſidem quibus
p Bellarm .
i.de Purg . cùm & lacræ fcripturæ , & conciliorum ,& lacro .
ca.6 . & 1.4. rum Patrum , & Theologorum communis fenten
de Chritt. ria ſuffragerur ; cæteris Iurilconfultis contrarium
ca.11.Bel fentientibus,illos non dubito præponendos .
liolan . de
Octauò probatur conclufio , quoniam perpe
Purg.l.1.c.
11. Pereri.tuus hic Eccleliæ ſenſus fuit. Veteris quidem te
de Magia. Itaimenti tempore , probatur, quia anima Samue
6.9. Vaiet. lis app.ruit Sauli " ,non carminis magici vi exci
in 3. difpé
11.9.9.1 . cata, led à Deo milla;hæc enim verior videtur leo
puna .1.9 .tentia ;quæ non verecibus tantùm Rabbinis Ahiz,
9. Pelta.dc Saadix, Elcazaro ; fed & loſephon ( quicerrè vni
purgator. Nouatori Dauidi Kimchi ſunt præferendi ) ſed
6.5. & qui grau ffimis
fualime quoque Patribus placuit,luſtino,con
diſcurit tra Triphon . & Auguſtino , de cura pro mort. quo
hanc con- rum ſententiam probiu: ſuperius • , vt conſenta
trouerfia
neam facræ ſacripturæ ; & cui , fi Ecclefiaftici li
his ao ci
brum pro Canonico recipimus , ve Catholici om
taris Al
fonf.Men. nes recipiunt, ( de quo mirorp D.Thomain addu
doza ſcho bitaffe 1.part.9.89 ar.8.ad 2.)refragari non poffu
laft: quod mas , ve magni noftræ ætatis Theologi oblerua
li.q.8.8.8.
MAGICARVM
nobis op- 9 Tertull.
ponit Leloyerius, libr.4.de fpe&lr.cap. 1. verboliùs adu. Pia .
quàm neruoliùs. Imprimis nó diftinguit inter has scam ,
propoGriones ; - Samuel verè apparmi m affumplo
corpore , vi carminis Magici ,fen virtute demonis : &
hanc ; Samuel verè apparuit in corpore affumpio inju
ac imperio ,Det , decepris Saule are Phyconiffa , qui
putabanı magicg hos confe & tum cuocalione. Primam
cniin propofitionem dumtaxa: Tercullian . Cyril.
Anaftafius & alij, quos adducit , Parres negarunt ;
idĝuc incritiſfimè : Sccundam nemo illorum di .
ſcullir, ncque negauit ; quam nos nunc allerimus,
ideò corruunt omnes fermè Leloycrij contra nos
machina.Deinde vetauii (ait ) Deus ne quis rei ali
cuius cognitionem àmortuis petat,colve per ma
gos fimilesque ſeductores conſulat ; quod cùm
contra Dei præceptum.couarecur Saul ; non eſt
credendum Samuelem ,ſummum diuinæ legis ze.
latoreni,voluifle quali cooperari,faltem fauere &
latisfacere impio regi. Respondeo , miffum à Deo
Samuelcm,vt impium regem corriperet,eique in
ftantia fupplicia denunciaret, ficque cum ad pa
dæ à peccatoribus causâ,Gmiles apparitiones non
rarò factas, ob fores coronatas, Chriſtianus,tem
pore Tertullian ." diuinitus fuit flagriscęſus :quod el.s.bito .
factioni hçreticæ communicafler.Neralius eodem cap.28.
sſerm .:17.
modo ab angelis exceptus, auctore Euſebios, de inter edi.
ciuc Hipponeng , vt rem libi notam , ob delatum cos Loua.
с peicraturo iufiurandunı, fimilia narrat Auguftinij .
nus : de Laurentio Cantuarienli Epiſcopo,fugam Beda lib.
à grege medicante, ci B.Petrum plagas indixiſſe, 2. hift.c.6.
teftis eft Beda " : Hofpiti,Mauricio Imperante,B .' v 1.18.cap.
Virgo in ſomnis apparens,eò quòd blaſphemáces 33.
hofpitio non cieciſler , vimine genua circum
arauit , & manè tibia à craribus inuentæ abfciffæ ,
vt habetur in Nicephori hiſtoria .z.obiicir,hunc
fuiſſe dæmonem , quia nihil boni confilij dedit
Sauli ,neque cum ad poenitentiam hortatus eſt,ſed
coniccic in deſperationé.Respond.concionatorum
& cófeſſariorum officium effe hominibus breui
tatcm vitæ proponere , & dicere illud prophetæ ;
Dispone domui tue,quia morieris non viues.item ,
julie hac noéte rollent à le animam tuam. & alia
D
huiuſmodi, quibus ſanctum inducant timorem :
quod fi peccatores inde anlam arripiant deſperan
di , culpâ vocare concionatorem, fibi reum id de
bere imputare,quòd bono pharmaco lic abuſus fi
milia eſt cernere in hoc facto Samvelis ; qui , quæ
ad pænitentiam apta proponebat, Saul in malum
ſuccum conuertit . Deinde nemo neſcit, non mi
nùs aliquando iuuare confilia & adhortationes;
quæ non exprellis verbis, ſed indirectâ quali ora
tionc , proponuntur , virtutem enim hæc habent
conſolandi , & à malo reuocandi . Quæ oportuit
aduerfarium conſiderare , & tali argumento non
vii.4.reſponde ad Eccleſiaſtici locum, cap. 46.v.
23. dumtaxat voluifle ſcriptorem præcipuas Sa
E muclis laudes ibi commemorare ,parúmque ſolli
citum fuiffe , an viſio illa ficta, an vcra fucrit. Sed
contra hoc, verba non patiuntur,noſtra verſio ha
bet; Et poft hoc dormiuit, o notă fecit regi, & ostendit
illi finem vita fua,& cxaltanit vocem eius de terra in
prophetia , delere impietari gentis,] Notum fecit regi,
poſt mortem ſuam ,ipſe Samuel,ſiue poftquá dor
miuit.Sic Grace,και μετά το υπνώσαι τον προεφή
Ttvor :1pſe igitur met prophetauit , qui mortuus:
& ipſe você ſuam de terrâ exiens edidit,ex gãs Tax
ow'NY OUTcũ prophcrans Saulé,populi,arquídy,mo
ricorum .
 LIBRI II. Q.
riturum.s.patres obijcit, Auctoré, bebrs Grecs qua- A cabant Chriftúmmet iplis cum nó apparere. Ean
Aronum ad Orthodox.quem fanè parùm peritè di
cit eiuſdé auctoritaris eſſe cum ipſo luſtino Mar
tyre contrarium tenente , temerè verò , Iuriſcon .
Cultus homo pronúciat,quæcumque in illo libro
tradita ſunt, per omnia & in omnibus facræ ſcri
pluræ conſentire; ſi locus hic foret,aut tépus per
mitteret,non deforent quæ obiicerentur. D.verò
Auguſtinum etiam obiicit,non fatis intelle & um ;
Nam in lib.de cura pro mortuis ,apertiffimè ( quod
bonâ cum vegiâ aduerfarij dictů )cap.is.nobiſcum
ſentit Auguft.vt alibi dixi, & clarè iam Theologi
a vide l... noltri a oltenderunt. Alij patres nihil nobiſcum
quzft.6 . &
pugnant,quia duintaxat negare voluerunt,vicar lentari: præcedentia verò loca in Euangeliis apud
quos cica .
ui fol prę minis magici Samuelem excitari potuiffe, & quia
ced.litt... ipli hanc apparitionem tribuebant magiæ Phyto- BTOarsupa :apud.Math.verò ,qártaqus.Exquibus
niſlæ ( quod nec neceffarium erat , nequeverum )
ideò ex tali ſuppohtione neceſſariò cò delaph fue
re , vt negarent aliud quàm dæmonem apparuiffe.
Nos quia fuppofitioné illá fallam putamus,ideò
hac in re à patribʼillis, ad alios patres recedimus. vt reſtringamus ad animas, vel faltem ad lolos an
Denique obiicir,poft matra impertinenter & a
pégzas,fula ;illud,cras mecum eris,quod putat moci)
daciter dictum , fi à prophetâ dictúzego veritatem
huius dicti clarè ,lib.hoc eod.q.6. já propolui.Certa
fatis ergo hæc SS auctoritasde an imâ Samuelis .
bd.ca.is. 2.Adhuc certiùs ( vt ait D. Auguſtin.b ) eſt exein
Deut34. plum Molis , qui cùm fuerit verè mortuus ,cum
in hin.& in Chrifto Domino in monte Thabor apparuit d , vt
Iofue 1. & veriſimiliùs arbitratur D.Auguſtin.in corpore al с
hoc om- lumpro, & ex aëre forinato.3.exemplum elt lere .
tino tené miæ & Oniæ,qui ludæ Machabæo apparuerunt .
dá often
dit Alfić Sed veniainus ad tempora Chriſtianorum ( vr
doz.d.q.s. Iudæos omittam ; quibus hæc ſentencia conſtans
d Mat.17. fuit,exceptis Sadducæis ) & quia promiſcuè hære
Luc.9.
tici negan ' apparitiones mortuorum , fiue bcati
e2. Mach .
Ginr, fiue non fint, in vniuerfum : ideò nos in vni
cap. is .
uerſum de his, fiue iam cælites, fiue nondum ,age
mus, & per ætates omnes Eccleliæ deſcendemus,
vt clariſſimè appareat verè Catholicorum hunc
ſemper lenlum fuifle ; aliorum quidem hoc affir
mantium diſputando, aliorum verò id fatis apertè
probantium exemplis apparitionum ;quas pro ve
riflimis habebant & narrabant,
Initio ipſo hæc fuit ſententia primitiuæ Eccle
Giæ & Apoſtolorum & ipfiusCHRISTI Domi
ni; qui cùin fciret Apoſtolos id credere,non modò
illos non reprehendit & cótrarium docuit; ( quod
non erat optimus magiſter, lux mundi vera , præ
termiſſurus )led poriùs hanc ſententiam vt eorum
aniinis firmiùs infigeretur filentio ſuo, & indire
& tâ reſponſione comprobauit : vt mox videbimus.
Nam cùm poft refurrectione Chriftus Dominus
ianuis claulis ad Apoſtolos fuiſſer ingreffus ,quod
nó putabant niſi à lpiritu fieri pofſe ,exiſtimarunt
ſe ſpiritum videre , & ideò veheméter conturbati
f Luc. 24. & conterriti fuerunt f ; & quidem Theophil. ex
1.37.Ioan .preſsè allerit pucaſſe eos elle animam aliquam,
20.7.19 .
Serm.8 . quæ ex alterâ vitâ rediiffet : quod idem D.Aug.
Eucherius,Beda, & Hugo Card . & multi alijcen
fuerunt, putabant áuté animá efle Chriſti, in cor
pore aëreo aflumpro , non in corpore proprio ; de
cuius relurrectione nondum erant planè certi .
Sciebat Chriſtus cogitationes eorum , & reſpon
der , palpatione veri corporis cognoſcant le ſpiri
tum non effe.Eadern fuerat ante pallionem fufpi
cio ac metus Apoftolorum , cùm viderét eum am
h March , bulantein ſuper aquas h , neque cum reprehenli,
14.8.26 . I quòd putarent eſſe aliquando ipectra,ſed quia pu
X X VI. SECT. V. • 123
dem aliorum tum ſententiam fuiffe conuincitur
ex B. Lucai, nam vniuerſa quæ Hicrofolymis erat i AA.12.
Eccleſia, dicencé Rhodem , quòd Petrus k ex car- 1:75;
k Galat.s .
cere liberacus ante fores adftarec,dixit inſanirc,cò V.16 . & 17 .
quòd cercò fibi perſuaderer, Petrum viuere & in
carcere detineri:animámque viuentis hominis ex
cra corpus ſuum apparere non poffe Iciret;ideò de
viui hominis animâ puellæ errorem reprehende
bat, & angelum in ſpecic Petri credebat; puellæ
aflenſura Petrum mortuum credidiffent. Quo
loco Græcè, énnG-,eſt; vnde probat locus ali- 1 1. Pet. 3 .
quando per Angelos,&tépeza podistus,animas repræ- v . 19.
4. 1.6 . & c.
Luc.non habent , ágyar , fed expreſsè habent,
lic ratiocinamur ; apud Macıh . Domen genericam
fuiſſe pofitum ; vt intelligamus tam de angelis ,
quàm animabus hanc opinionem viguille : apud
Luc.verò in Euágelio vocem , tó atytűke,pofitam ,
gelos non reſtringamus:apud Luc. in Actis,angeli
nomen poſitum ,vt de Angelis idem cenſuifle Ec
cleſiam ſciamus. Sanè hæc adcò ferè lunrinlepa
rabilia , vt & olim Sadducæi , & hodie hæretici ,
vtrumque æque impugnent. Quis verò nó rideat
Lauatheri relponlionem ,avtuna, pro Angelo tan
tùm accipi: ergo fpiritui reliftés caro in membris
noſtris, illa non animæ ſed angelo repugnat, ytitur
enim Paulus voce, aveópat : ergo apud Perrum
Chriſti anima concionata fuit angelis, & non bo
minibus in inferno degentibus ( tv qına xã Tysúva
m Clemés
01.0 ) contra communem Antiquitatis cólenfum " . Alex.lib.z.
Ergo falsò Athanal. n tradidit , in Hymno trium & 6. Stro
puerorum , Avsumata , fignificare hominum ani- ma. Atha.
epiftol, ad
mas? ſed nugor ,cùm talia feriò refello .
Epid . Hi
lar.in plal.
SECTIO V. 118. Epif.
hæres. 77.
Vnc ad dicta Cóciliorum & Patrú & hifto- ! Cyril. Ale.
libr.de re
NIYOR
ricorú veniamus: quæ non obſcurè id docent ita fid. ad
& perſuadét,nili proterui & pertinaces ,quòd hæ- Theodof.
reticorum eſt proprium ,eſſe velimus , vnum illis & libr.12,
in loann .
D effugij diuortium præcludamus , quidam omnes Ambro.in
vitiones negant: qui ſunt indigni quibuſcum fcri- cad . 10. ad
ptis contendamus:codein cnim iure omnium Hi- Rom Ruf.
ſtoriarum ,omnium librorum ,qui in ſacro Cano- in Symbo.
ne ( quem fibi quisque illorum , quem vult ,hodie & alij.
n Athanaſ.
fingit,cras refingit , non continentur; fidem & au- |lib. de ſpi
ctoritatem repudiare poffunt , quo quid inſaniùs, ritu săcto .
quid cunctis reipubl. partibus eſt perniciofius, &
graui vindictâ dignius? Modeftiores alij;Angelo
rum permittunt viſiones, & recipiunt, pro lubito
tamen ſuo ; quando illis in diſputando negotium
non exhibent:fed iidem ifti,veterem omnem me .
moriam fic interpretantur , vtcontendunt,ale
προσώπως,numquam animas ne Beacorum quidem
vel apparuiſſe, vel apparere : ſed quandocumque
E talia leguntur, de értpoapoo'stas , factâ, per bonios
vel malos ſpiritus, apparitione id accipiendum ,
His regula illa Auguſtini & aliorum validè ob
ftat;quando verba lcripturæ propriè poſſunt acci
pi,ac Metaphoricos vel tropicos alios lenlus non
effe confugiendum : ſunt autem ſcriptorum de
his rebus verba pleraque adeò clara, vi qui illa ad
tropos reuocet , is nihil non codem iure fic queat
detorquere. Deinde nihil nos cogit ablurdi, nihil
rationi conſentiens parùm fieri poffe,fieri decere
& expedire iam docuim ',cur igitur sáctiffimis &
L 2 gauiti
 124 DISQ VISIT VM MAGI
ION CARV
M
grauiflimis hominibus , ea ſimpliciter & Gnefu- A miraculosú poffunt referri. Origenes rectè,quòd
co narrantibus,vt àUT ON POO'tws gefta,non creda quaſdam redire polle cenſuit idque nobis nunc
mus ; ſed vel inuitis , éteponposuziow ,obtrudamus? fufficit, perperam , quod ad improborum'animas
,
Quali verò non ipſo loquendi modo vtrumque reſtrinxit , libr. 7. Cellum impugnans , improba veio
genus apparitionem diſtinxerint:Nónne( včalios anima go prauis facinoribus in terram retracta , ita v
mitta )D.Cyprian.cùm de imaginariâ,vel per an adspirare ad ſuperiora nequat , vagabunda in terra
gelos fa & â loquitur , fimpliciter vocar viſiones; volutatur,nunc circa ſepulchra oberrando : vbi etiam
cùm verò de apparitione Beati alicuius , atongo vmbratilium animarum phantaſmata funt fæpiù svi.
rómas, facta:túc addit apparuiſſe talem vel talein ? fa , nunc terras has obeundo, cuiuſmodi hos fpiritus elle
idem diſcrimen obſeruát acta martyrú: idem , vita credendum eft,qui omnibus faculis & coërcits funije
& Dialogus D. Greg.vide Cyprian.epiſt.10.11.12.69. prapedus veneficiis,& c.] Et lanè Origenis tempore
Aita Mart, apud Sur. 24. Febr.6 1.Mal. Gregor. D.Potamiænâ Bafilidi carnifici apparens, eum ad
paſſim in Dialog.Quinetiá ſoliti ipli Angeli idip fidem convertit ,nec hunctantùm ,fed & complu
ſum declarare, quando apparent , vtfecit Gabriel res alios ; vtdocet Euſeb . libr.6.cap.4 . & ipfemet
Archang.cùm in formâ S.Marcellini le viſendum B Orig.contra eundem Celf.libr, 1.teftatur ,multos penè
præbuit ,apud Eghinartum , libr.3.de tranflat. SS. ingitos alıractos eſſe ad Chriſtianam religionem ,fpiriis )
Martyr.Marcellini & Petr.cap.12. ] quodamrepente mutante intelle &tú corum :vt pro verbo
Primo Saculo,nobis occurrit, prima Hiſpaniæ , exofo ad id temporis non canftarentur mortem oppete
& fortaſſis Europæ totius , Eccleſia B.Mariæ Dei. re,poſt viſiones oblatas ipſis vel dormientibus vel vigi
paræ de Columnā, à B.lacobo Sebedæo,cum ad látibus.Mulla erim talia vidimus,qua fi memoraren
huc in viuis vtérque degerer ,dedicata ad Hebrum tur dūraxat geſta in noſtra preſentia ,cachinū tollerent
a Aot.Bey- Cæfarauguftæ : quod & Annalibus Celtibericis a infideles ,rati,nos quoque, ficut illos de quibus malè fu
ter. Chro .
proditum , & adcò conftanti Ecclefiæ illius tradi picantur, fingers.Testis autē eſt Deus nostre confosen
ca. 23 . Va
læus ,Ga- tione receptum , vt Catholicus ibi non habeatur, ria ,cenari me non falſi narratiunculis, fed verisexem
ribay , & qui dubitet: traditur B.Virgo columnæ inſiſtens plis commēdare les v doctrinam .]hæc ille, quæ fanè
alij. Apoſtolo Hiſpaniarum apparuiſſe , & iuflille co poſſemus & nos fingulis ferè paginis Lauathero ,
Gibi loco ſacellulum dedicari, quod nunc diues & Rivio & fimilib’incredulis obiicere, & inculcare .
nobilis Eccleſia eſt. Si viuensadhuc alio in loco , Seculo tertio, D. Gregorio Thaumaturgo , cùm III.
quàm vbi degebat , B. lacobo ſe videndam exhi Deiparâ , B.Ioannes Euangeliſta apparuit: vt nar
buit: cur nequear nunc cæli terræque Regina cùm Crat quàm prolixo,tam verò ſermone , lcripror eius
lubet? & fæpè illi lubuiſſe ,mox docebo ,apparuit vitæ grauiffimus , D. Gregorius Niſſenus. Qui
non ſemel filius ,cur non & mater ? B. Petro perſe quand o angelica eſt vilio, id lolet addere , vt facit
cutionem vitanti Chriſtus conſpicuum fe præ in viſionibus oblatis B. Ephrem . in eius vita . No
buit , & dixit Romam fe cötendere,vt iterùm cru eturnarum quoque viſionum ,epift.12.meminit D.
cifigatur,intellexit Domini mentem Petrus & re Cyprian . & idein ,epiftol.69.eos grauiter reprehen
nunt.B.Quar
uerſus agitur in crucem , ſicque in Petro Chriſtus dit,qui viſiones huiuſmodicontem
iterum crucifigitur. [ testantur D. Ambroſ.conira tillolæ filiº eius Martyr apparuit ,& ad martyrium
Anxeni.de Bafil.noua tradenda .D.Grego.in 4. Pfal. matrem confirmauit, vtoarratur in epiſtol.Africa
Pænit.Hegeſipoh.3.deexcid.leroſ.ca.2.]Carpo Cre norum Confeſſorum , ( quam nobis exhibuit Laur.
cenfi,auctor eſt D.Dionyſ.Areopagita , epiſtol.8.ad Sur.die 24.Feb.tom.1 .) in cuius additione,etiam D.
Demoph.les v m multis Angelis comitatum appa Cyprian . Montano , & Flauiano confefforib tra .
ruſle, & inclementię nomine reprehendiſlc ,quod dicur adhortator apparuiſſe. Sic & alia nos authé
fapli fratris, & ſeductoris pænam expeteret . Ve rica Martyrum Circhenfium acta ,referéte codem
ſpaſia no Imper. S. Martia lis Lemou icum Epiſco Sur. ( die 1.Mal tom.3 . )docent, D.Cypr.Mariano ,
pus vixit , difcip ulus Chriſt i ,is vidit S. Valeri æ D. & apparu iffe, & manum porrexiſſe, & ab Agapio
Martyris animain ,inſtar lucidæ flammę celum pe puerulum martyrem paulò antè coronatú vilum
cente.[narratur in A & tis S.Martialis,apud Sursum .] fuiſſe.D.Ambr.Serm.90.B . Agnes (ait )parentibus ad
O
Seculo fecundo,luſtinus Mar. Apolog.I 1.ad Impp. cius ſepulchrum aſſiduè vigilantıbus, quadam nocte
redire anima's mortuorum , & apparere nonnuin . choro virgină comitata cum apparuiffet , fic ad cos lo
quam , & proinde immortales effe, vt gentilibus cuta dicitur:ne me parètes mortuam lugeatis ,nam una
perſuadeat, ipſis Gentilium per Magos cuocatio cum his virginib.vivó apud illum in cælis, qui in terris
nibus vtitur ,& contra Triphonem diſputans,al tota mente dilexi. Jaddit & eandem Cóftantiæ poſt
ſerit Samuëlis animam verè fuille euocatam.Ter annos aliquot ſanitatem in ſomnis fpopondille &
tullianus non modò nihil nobiſcum , ſed tantùm prębuiſſe,Priùsetiam , lub Decio,B.Agathæ S.Pe
cum magicis näniis pugnat, inquiens :( Sed fiquaf trus apparens in carceremammillam eius pectori
dam reuocauit animas in corpora Dei virlus in docu reſtituit.[ Acta S. Agatha s.Febr.apud Sur.]Eadem
menta iuris fui, non idcirco communicabitur fidei poſtea S.Lucię apparés,inacré ei° Euriciá ságuinis
audacia Magorum , c fallacie fomniorum , licenta Aux u liberauit [ AEta S. Lucia 13. Decēb.apud Sur.]
poëtarum .) verum etiam apertè facit pro nobis, E. Poſt annum Christi CCC .(eu fæculo IV.Chriftus IIII .
nam & ſubindicat aliquando factum , & cauſam Dominus dignatus apparere , D.Petro Alex.in for
facti addit.Et luculentiùs idem , Arqui hoc quoque ma pueri ,querentis veſté ſuam ab Ario diſciſlam
de anima predicatur. Nam , fi de aliquo iampridem ( Sur.tom.6.die is . Nouembr .) In ipſis cxordiis ( ait
defuncto , tamquam viuo quis requirat : pra manu oc Hadrian.iem.2.epiſtol. Decretal. Synod. VII.fiue
currit dicere, Haber iam & reuerri deber. hac testi Concil. Nican. 2. A &t.2.) Christianorum ,cùm ad fi
monia anime quaniò vera ,tãtò fimplicia ,quãtò fimpli dem conuerteretur pius imper.Costantinus ,fic legilur:
cia , tanio vulgaria, quanio vulgaria ,tantò communia, Tranfaéta die nocturno regi fa £to filentio ,fomnitempus
quanto communia , tanto naturalia , quanto naturalia, aduenit, e ecce adſunt ſancti Apostoli Petrus & Pau
tanto diuina. ] quæ non tantùm ad corporum re lues,dicentes:Quoniã flagitiistuis poſuisti terminum , &
ſurrectionem , fed & ad hunc animarum reditum effufionē innocenrum fanguinis horruisti:miſſifumus à

Chrifto
 LIBRI II, Q. XXVI. SECT. V. 125

CHRISIO lesv Domino,dare ribi ſanitaris recu- | A jagere : & à quâ fententiâ nó viderur omnino alie
perande conſilium . Audisti ergo nostra monita, &c. ] nus Nemelius,Gepiafuxeñs,qui liber perperam tri
Ecce dicunt fe miffos à CHRISTO , dicuntur ad buitur Niceno . Anno 366. Tulianus Imp. occiſus
fuiſſe Regi , vtique autoagoodtws apparentes ; &
11 nominantur Apoſtoli ; cùm in aliis Conftantini
viſionibus prælianti oſtenſis,à Zonarâ tom.3.non
1
nominentur , qui apparebant ; eò quod angelici
Sic etiam cùm Conftantinus tem
{ piritus eflent.
plum Deiparæ conſtrui iufliffet ; architecto appa
rens ipſa ,rationem docuit, qua columnæ pollent
erigi.Gregor.Turonen.de gloriâ Mariyr.cap.s.)Con
ftantio , Spiridion & Triphillius priùs in ſomnis
apparuêre , quàm eum ſanarcnt,& tamen hi adhuc
erant in viuis . ( ex Metaphras. Surius tom. 6.die 12 .
1
Decembr.)Par poreſtas à mortuo loquelam obti
nere , & cófequi vt appareat.De codem illo Spiri
dione,referunt Socrates, lib.i.cap.8 . & Rufin.lib.i.
0
cap.s.quod Ruffini verbis referam ; Filiam habuir,
irenem nomine:qua cum ei benè ministraſſer, virgo de
funéta eft. Poft eius obitum venit quidam dicens, fe ei
quoddam depoſirum cõmendaſſe :rem geſtam ignoraue
rat parer.pergurfitum in tota domo:nuſquam ,quod po
fcebatur,inuenium eft. Perſiſtebat tamen ille ,qui com
mendav erat ,et fletu ac lacrymis perurgebar:vita quó
que ſua ſe sllaturü exitium ,niſicommendata reciperet,
teftabatur. Permorus lacrymis cius fenex ,ad fepulchrī
D, fil:& properal,arg, cam ex nomineclamitat. Tum illa,de
e. Sepulchro, Quid vis,ait parer ? Commendarum , inquir,
.
III
fuit incerti ſpiculo : & diuina viſio priùs oſtenſa
lancto Balilio ,cui cum B.Virginc S. Mercuriºap
paruit, & difcedens, & cruentam haftam referens;
vt ex Helladio D. Bafilij diſcipulo docuit D. Da .
maſcenos,Orat.l.de Imajin. codem quoque tépo
re & alius ,ad caſtra proficiſcés, vidit vel vigilans,
vel ſomnians,cóplures ex Apoftolis & Prophetis
in vnú coactos, & de iniuriis Iuliani in Eccleliam
querentes, & in commune conſulentes; & duos ex
corum numero, cæteris bono animo efle iuſſis ,di.
ſcelliſſe, paulóque poft rediiſſe ad conuentum , &
nunciafle tyránum occiſum . Sofomenus hæc nar
Brans,lib.6.c.2.duorum nom na prętermilit; ſed Ni
cephorus addidit, duos olini egregios fuille mili
tes ac Martyres, Mercurium & Artem um . Sic ille
lıb.10.ca.35.B.Febronia Martyr & virgo natalis ſur
dic quotannis mediæ noctis
mediæ noctis tempore in Noctur
nis precibus,apparebat cun & is in choro verlanti
bus,co ipfo in loco procumbens , vbi plallere ſo
liia . [ Metaphraft.apud Sur.com .3.Iunij is .]D.Am
monis animá vidır B. Antonius comitantibus an
gelis in cælum pergere . [ Athanaf.in vira D. An
lony , idem refere Palladius in vita Ammonis . ] D.
Martino Turonenfium Epiſcopo apparuit è cælo
deſcendens B. Virgo ; & ex inferis adlcendens ani .

22 illius,ubi poſuiſti? Atilla locum defignans,illic ,air,de
foſſum innenies. Regreffus domum.rem.ſicut filia de fe-
Os pulcroresponderat,repertam tradidit repoſcenti.] Quæ
ni &
poruit reſpondere, non potuit apparerc;fanè,vt
10 illi qui mortui iam Nicenæ Synodo ſubſcripsêre.
3 Hiſtoriam adınirandam prodidit Greg.Ceſarienſ.
. presbyter , apud Lipoman.com.6.in orar.de Nocena
Syr.Duo (ait Sancti Epiſcopi Chryſanthus & Mufo
I nius,cum nondum decifioni (was adieciffent ſubſcriptio
nes,accidit ur diuina prouidentia ab humanis excede
rent. Diuini ergo petres,cum veniffent ad communem
2
locum ,in quo dormiebant ,cumga ſimulcum eis effent ,
.. Gegua dicebantur,audirent :ô fratres,dixerunt,et pa
tres ,preclarum nobifcum certamen decertaštis,curfum
perfecistis,fidem ſeruaftis. Si ergo quod factum eſt, Deo
gratū iudicatis (nunc enim purins cernitis ) ne quid fit
impedimento, quo minùs vos quoque decifionem ſuble- D millione, & nullum elle locum quo ſe luccelliuè
, gneris.Hec fimul & dixerum.cbfignata deciſione fan penetrare non poflint ; nihil in rebus elle actioni
&torü Patrum loculo impofita, totam ill.:m noctem in
fomnem peragunt in oratione.Die antem ſeguenti, cum
veniſſeni ad loculum ,folutis qua erant impofieafigna
culis,cum fan &tam reuoluiffentdeciſionem inuenerunt
ſanctorum patrum ad eos adiectas ſubſcripriones.] ad
dit Nicephorus,libr.8.cap.23.iplius ſubſcriptionis
verba; Chryſanıbus & Mufonius:qui că patribus om
Z nibus in Sancta prima Oecumenica Synodo conſenſi
mus:quãuis corpore tranſats, manu tamen propria nos
quoque libello fubfcripfimus. ] Vnde parce & Spiri- E ſententiæ fuæ, de poſſibili animarum apparitione.
dionis,& omnium Primæ Synodi patrum ſenten
] tiam fuiſſe;animas ,diuinâ permiſſione, ad nos re
dire pofle , nam alioquin, nec ille filiá vocaffet ,nec
iſti ſubſcriprionem poftulaflent. Nicæno concilio
s! IIII.
vetuftius,vipote duráte adhuc antè Cóftantinum
perfecu ione, celebratú fuit in Hiſpaniâ concilium
n prouinciale Eliberitanű, in cuius,can.34.legimus;
Spiritus defunctorum non eſſe inquietandos,quo ſigni
ficatur ſpiritus defunctoruin ſupereſſe, & cernere
quæ circa ſepulcra corum fiant : vnde& fequitur;
nonnúquá adelle his locis ; & deteftariritus gen
ulicios, ex errore natos, de animarú circa ſepulcra
cítenaria oberratione; de qua puto Canoné illum
ma latronis,qui pro Marryre coleba:ur.( Sulpicius
C Seuerus in via D. Mariin . ] D.Paulli primi Ere
mitæ animam viſam B. Antonio in cælum ab an
gelis deferre, auctor eſt D.Athana.in vila Antong.
& D.Hieronym.in dila Paulli.fuit in hac ſententia
Nemeſius, paulò ante citatus: fuit & D. Baſilius,
lib.deveravirgin.punlo ante medium ;vbi poftquam
dix ſſet virginem ,etiam cùm ſola eſt, ſemper reue
reri debere & Dei , & angeli cuſtodis præſentiam ;
Quid ſubdit )per ſingula pergam ?lpſas Angelorum
infinitasmultitudines,GunaSa torū patrā beariſſimos
ſpiritus.Nullusenim ex his eft,quinon ſingula vbique
conſideret. Etfi enim oculis carneis minime conspicui
funt: incorporeis tamen obluribus ad agnitionem com
plectuntur, & comprehendunt omnia .] vult ergo San
& torum animas nobis cùm volunt adeſſe ,Dei per
búſque humanis, quod aliquando nequcant intel
ligere , ne quid hîc vbiquitatis ſomnies . Idem in
Panegyr.B.Mamantis Mart . Ggnificat multis D.
Mamanrem apparuiſſe. Memores eftote Martyrss,
quoi quot illo per fomnia porini eſtis. ] D. Gregorius
Nazianzenus, Orat.in laudem Cafary,dicit,libı ſæ .
pè in ſomnis viſum fratrem , & licet addat, fiue cu
piditate(qua ſcilicet amantes fibi ſomnia fingunt)
fine ipfa veritate: manifeſtum tamé teſtimoniú dat
Vixerc eodem ſæculo nonnulli Patres mox ci
tandi:fed , quia mors corum , & vitæ pars potior,
incidit in fæculum fequens, in illud diſtuli.
Quod tempus intercedit,inter annum CCCC . &
D.ſæculo quinto adſcribendum ,viros habuit quà
ſancticate, quà doctrinâ valdè illuftres. D.Martini
tranfitus D. Seuerino. & D. Ambrof. abfentibus
oſtenlus : apparuit etiam , vtauxilium laturus iis
qui corporis eius tranſlationem parabant: appa
ruit & aliàs non ſemel vt narrat Gregorius Tu
ron.lib.de mirac.D.Martini, & lib.de gloria Confel.
D. Ioannis præcurforis caput altiſſimè Herodias
defodi iufferat.multis poftea ſæculis ſanctus iple ,
L 3 duobus
 1 26 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

duobus Monachis in ſomnis apparuit , & quo lo- | Aco : Perge Mediolanum & occurre fratribus meis , qui
co eller oftendit.Rursus cùm memoria eius inte illo veniuri funi ( defignans diem ) to recipres linnen ,
riret, & ignoraretur quo loco deliteſceret hoc fæ Erat enim vir ( vt ipfe afferebat ) de littore Dalmaute
culo ,ante Marciani imperium , idem ſanctus Mar no,nec ſe ante veniſſe in ciuitatem afferebat ,priuſgrami
cello monacho mirabili modo locum ſepulcri lui recto itinere reliquiis Sanéłorum occurriſſel nor.dum
capitis indicauit . [ Prosper & Sigiſbert.in Chron. So videns : ſed tacto loculo videre cæpiſſe. ] Hactenus

zomen.lib.8.cap.21. Nicep.lib.13.cap.49. ] Vbinam Paulinus de Ambrolio , & quidem certò com

ſepulta forentcorpora DD.Gerualij & Prothalij, perta . Nunc age, alium eius ætatis , D. Ambrofij
per viGonem corum D. Ambrof. didicit , tefte B. contra Symmachum Collegam , Prudentium
Auguſtino, libr. 22.de Ciuit. Dei cap.8.do lib.9.con adiungamus.
feff.cap.7.ipfius etiam D.Ambroſij verbahanc ſen Prudentius de S. Eulalia ,
tênciam noſtram confirmant , quibus eodem ſen Virgo citum cupiens obitum
ſu : quo D. Baſilius , Sanctorum fpiritus vbilibet Apperit bibiu ore rogum .
Emicat inde columba repens,
ele ieftatur; Nam licet vniuerfi ſancti,vbique fint,
o omnibres proſini: ſpecialiter lamen illi pro nobis in- B Mariyris os niue candidier
terueniunt ,qui fupplicia pertulêre pro nobis.Mar . Viſa relinguere, c astia ſequi:
lyr enim cùm parirur ,non ſibi tantùm patitur , fed & Spiritus hic erat Eulalia ,
ciuibus. Serm . 27.de Natali Octauij, Aduent. & c. Latteolus celer, innocuus, c.
B. Paullinus ( fortè Diaconus, certè non Nolanus De Sancto Fructuofo & fociis.

ille )in vita S. Ambrosis : Eodem , inquit,quo obyt die, vidit prafidis ex domo farelles
ficut textus epiſtola loquitur ,qua à Simpisciano ſuc Cælum martyribus patere apertum ,
ceffore cius venerabili viro, ſuſcepta efi de partibus infignéfque viros per aštra ferri.
Orieniis, ad ipfum , tamquam adhuc nobiſcum viten Quin & filiola monens herili
tem , directa, que nunc vfg Mediolani babetur in mo Ostendit ſceleris notam paterni,
nafterio : quibufdam fan &tis viris apparuit orans cum Cælo viuere , quos forum peremit.
illis, o imponens illismanus habet enim diem epiſtola Poftea cùm pio ſtudio conarentur fratres, quif
quo directa eft: qua le &tæ inuenimus diem effe, quo ille que hbi partem reliquiarum auferre , ſubdit;
defunctus eſt. Inıra Tuſciam vero ciuilate Florentia, Sed ne reliquiasreſuſcitandas,
vbi nunc vir Sanétus Zenobius Epiſcopus eft, quia Et mox cum Domino fimul futuras
promiſerat ſe illos ſæpiùs viſitatutum , frequenter ad C Difcretis loca diuidunt ſepulchris:
altare , quod eſt in Baſilica Ambroſiana, que sbıdım Cernuntur niueis ſtolis amitti,
abipfo conftituta eft , vifus eft orare ,ficut ipfo fan to Mandant restitui cauóque claudi
viro ſacerdote Zenobio referente,didicimus .In eadem Mixtim marmore puluerem facrandum .
etiam domo, in qua declinansEugenium manſi., 1ėm Scr bit Conſtantinus preſbyter ,in vita S. Ger
pore quo Rhadagarſus fupradi&tum ciuitatem obſide mani Antiſiodorenſis cap . 17.cum Sanétus vir in loco
bat ,cum iam penities desperaſſenı viri ciuirarss : per quodam [ : Etris infestomoraretur intrepidus , ſubitò
vifum cuidam apparuit, á promifit,alio die falutem ante os legentis adštııı vmbra terribilis , et paularim
illis ad futuram. Quo referenie cinium animi (uni fub oculis intuentis erigitur. Parietes etiam ſaxorum
erecti. Nam allero due adueniente Stilochone comite imbribus collıduntur . Tunc verò deterritus lector,pra
cum exerciit , facta eſt de hofte viétoria . Hæc Panſo. fidium ſacerdotis imploravit. Qui ftatim profiliens
phea religioſa femina , marrepuero Panſophij, referen effigiem rerribilis imaginis intuetur, & pramiſſa obſe
cognouimus. Mizcezeliene desperanti de ſalute cratione nominis Chrifts,imperat : vt quis eſſet,guidve
ſua vel exercitus , quem ducebat contra Gildonē,baru illic
ageret , faceretur. Qui protinus terrifica vanirate
lxm lenens manu in viſu noftis apparuit,arg, cum pro depoſita , voce humili more fupplicaniis eloquitur : ſe
D
:: Olwereturad pedes viri fanéti Mazcezel:percuriens comparémque ſuum auctores fuiffe multorum crimi
terram fenex baculo quo regebatur ( tertiò bec enim num : inſepulrosiacere , 6 ob hoc inquietare homines,
ſpecie illi apparuerat)air : Hic, hic , bic :ſignins.0.wm , quis ipſi quseti eſſe non poſſent. Rogat, vt pro eis Do
seditque inielle£ tū viro quem viſitatione dignum fice minum precaretur,quatenus recepti requiem mereren
rat arbitrains , vi agnoſceret je in ipfo loco , in quo Tur . Ad hæc vir fan & tusindoluit, imperárque vt locum
fanétum Domini viderat Sacerdorem , die terria vi ostenderet, quo iacerent . Tum verò cerco precedente
Eloriam adepturum : atque ita fecurus belum in dux vmbra pregreditur , eo inter difficultates maxi.
choauit, confummauir. Nos tamen ea Mediolanı mas ruinarum ,intempeſta no& te locum , in quo proiecti
00fti,ipfo Mazcezele referenie,cognou:mus.Nam fuerunt , indicauit: Ve vero mundo redditus eft dies:
in hac prouincià , in qua nunc poſisi bac defcribimus, circcumiectos incolas inuitat , hortatur ipſe operis ma
plurimis hoc ipfum retulis facerdotibus: quibus etiam turator inſistens : rudera tumultuariè ſuperieéta ad
referënbus fecurius aniè nobis cognita huic libro adiun tēpus rastris auulſa purgantur. Inueniuntur corpora
gere arburari fumus. Siſinni etiam et Alexandrini fufa fine ordine,ola ferreis adhuc nexibus illigata. Ad
Martyrum ,qus nostris temporibres, poft obirum Sancto legem ſepultura fosſa dirigitur ,mēbra exuta vinculis ,
Ambroſiy in Agauniæ pari busperſequétibus gentili- Elinters induuntur,humus ſuperie Eta componitur ,oratio
bus mariyry coronă adepti ſuni,cum reliquias Medio interceſſionis impenditur , requies defunétis obtinetur:
lani fumma cum deuorione (uſciperemiu : adueniente sla vi poſt eandem diem , finevllo terroris indicio, do
quodam caro referente cognouimus : quieodem die micilium frequentato habitatore floruerit.] apud Su
tałto loculo , in quo Sanctorum reliquia portabantur, rium menſe Inlio. Sed cot tam claris exemplis ali
lumen recepit : quod per viſum noctis vidiffet nauim quas in ſeramus auctoritates fiue dogmata Pa .
appropinquare luttori, in qua multitudo erat albato trum ,mox ad alia exempla redituri.Hieronymus ,
rum virorum : quibus deſcendentibus ad terram , cum lib adu. Vigilantium. in vno illo , noſtros Nouaco
vnum de rueba precaretur, vt ſciret qui eflent viri: res omoes iugulat ſacræ veritatis gladio eloquen
audierit Ambrofium eiúſque confortes.Quo audito no r æ bracteis inaurato : Ais vel in finu Abraha , vel
mine,cùm deprecaretur vilumen reciperet , audinit ah in loco refrigeri , vel fubler aram Dei animas Apo
ftolorum
 LIBRI TI. Q. X Y I. SECT. V. I 27

Rolorum & Martyrum confedofe,nec poffe Juristumu- / A rá,narrat Hieronymi animam ei apparuille, mul
los, co vbi voluerint adeffe préſentes. Senatorja vide
licet dignitatis ſunt, et non inter homicidas çeterrimo Sed huius epiftolæ auctoritas & fides lunc exi
Carcere, ſed in liberâ honeſtáque cuſtodia, in fortuna guæ , vel nullæ : idcò pergamus alò . D.Chryſo
forum infulis ço in campis Elyſiis , recluduntur. Tu
Deoleges pones? tu Apoſtolis vincula iniicies: vi vſque
ad diem iudicy teneantur cuſtodia , nec fint cum Do
mino fuo , de quibus fcriptum eft : fequuntur agnum
quocumque vadır. Si agnus vbique : ergo egoe bi, qui
Et cim Dia
com agno funt vbique eſſe credendi funt.
bolus to demones toto vagentur in orbe , & celeritate
nimiâ vbique prafenies fine : Marryres poſt effufionem
Jang'sinisſuiarcaoperientur incluji,& inde exirenon
poterunt . ] Siſte, lector, & iſtud,vbique,pro vbilibet,
poſitum ( vt Sanctumn Ballium interpretatus fui)
incinento , ſimulrationes Diui Hieronymietiam
percellere cos,qui negant è cælo Sanctorum ani
mas egredi poſſe. Amicus & adınirator Hierony
mi Diuus Auguſtinus, libro decura promort.totus
iò co eſt fermè , vt probct ſecundùin legem Dei
ordinariam , & folâ ac nudâ ipſarum animarum
naturali ficultate , animas illis quibus adícriptæ
ſunt locis egredi ad tempus non poſſe; excraordi
nariâ tamen Dei permiſſione quando voluerint,
eas ſuis receptaculis ad homines vitendos egredi
poſle videre hanc eius mentem verbis , & ſerie di
fputationis apertè fignificaram , cùm cap. 1o . fcri
plifler, ferri mortuos apparuiffe viuentibus , &
quo illorum corpora iacerent iohumata neſcien
tibus,locíſque monftratis monuiffe, vt lepulcura,
quæ defuerat , præberetur; ſubdit: hæc ſi falfa eſſe
responderimus ,contra quorundam ſcripta fidelium , co
contra eorum fenfus , qui salia fibi accidiffe affirmant,
impudenter venire videbimur .' Et non lunt impu
dentes aduerfarij noſtri ; qui conſenſum ætatum
omnium exlibilant : Vt autem intelligereinus hoc
non accidere lege ordinariâ, ſed ſpeciali priuile
gio, Deique permiſſione fingulari, capute 13. illud
de matre ſua adſcripſit, quod adueriarij calum
niosè in nos detorquent ; firebus viuentium inte
reffent anime defunctorum , v . de aliis iaceam , merip
fum pie mater nulla nocte defereret. Etenim de lin
gulari illâ permiſſione aliàs apertè afferuit , quod
de continuâ & ordinariâ lege hîc negauit.cap.is.
Mini ( inquit ) ad viuosaliquos ex mortuis diuina
Scriptura restaiur , & Samuelis aique Moyfis appa-
ritionibus id confirmat. ] De fide ergo hoc cenſuit
Auguſtinus , idem poftea , capile 16. confeflorem
Felicem cum à Barbaris oppugnaretur Nola , non
ſolum beneficiarum effectibus , verum etiam ipforum
hominum aspectibus apparuiffe, non incertis rumori
bus,fed reftibus(air)certis fe cognouiſſe,Verim ( addit)
iſta diuinitas exhibentur , longè aliter , quam ſeſe ba
beat vfitaius ordo,ſinguliscreaturarum generibus are
tributus. ] vult ergo SanctusDoctor id fieri poſſe,
ſed non fieri naturaliter,ideò enim ve hoc doceat,
mox ſubdidit ; aliy ſune humanarum reram limites,
alia disinarum ſigna virtutum :alia ſunt qua natura
lucer , alia qua mirabiliter fiunt : quamuis e naiure
Deus adfit , vt fit, e miraculis natura non defit. ]
Quippe miracula præter naturæ quidem fiuntor
dinem ,naturæ tamen rerum numquam aduerlan
rur. Quid hac veritatis cubâ ſonorius ? quid hoc
lumine Ecclebæ 'manifeſtius ? quid hoc perfidiæ
malleo potentius hæretici exſpectant? viuorum
negotiis mortuorum fpiritus in terfuiſſe , ſuper
ftitibus adfuiſſe , viſos in orbe noftro , teſtatur.
Auctor. epift . ad Cyrillum . Ieroſol. quæ tribui.
) Auguſtino ; ipsâ qua deceſſitho
rur?licet falsò
cáque ſapienter monuiffe , & eruditè docuiſſc.
itom , homil. 74.in loann. agnofcit mortuoruin in
ſomniis apparitionem , & eam fuiſſe ſententiam
ludæ Thadæi Apoſtolico loco fcribit, vt cenſe
ret fic Chriſtum poſt mortem Colis Apoftolis &
non aliis appariturum .Apud Palladium legimus
à B.Pambo vilos fratres duos Pæëlium & Elaiam
in cælis :'[ in Peëſio 6 Eſaia. ] ab Abbate Apollô
viſum fratrem cius defun & um :{in Apolló ] Anuph.
vidiſſe choros beatorum : & eius animam poſtea à
numerolisangelis & martyribus in cælú cunctis
videntibus ſublatam . [ in Anuph. ]Solitus autem
B Palladius diſertè exprimere & diſtinguere viſio
nem angelicam à vilione animæ , & addere ange
lum hominis alicuius fpeciem affumplille, vrob
feruare potes , ex cap.86.dcEuagrio Diacono, vi
fione angelicâ ab amore libidinoſo mulierculæ
deterrito : vbi etiam habes aperta diſtinctionem
apparitionis alteriusdaemonú ad hæreticam blaf
phemiam conantium cum inducere . His ferme
temporibus Marcus Gazenlis vixit , teſtis ocula
tus, narraus loannis Cæfareæ & Porphyrij Ga
zenſis Epiſcoporum legationem ad Arcadium de
diruer do Marnæ templo ; vbi inter cætera deſcri
bit tempeftatein grauiflimam ,quam Deus permi
ſerat oriri propter hæreticam naucleri prauita
tem : implorabamus( inquit ) preces B.Procopy ana
choreta.Cúmque fuiſſee vespera tempestas non cef
С
faret , permanfimus vigilantes toram illam noctem .
Circa matutinum autem ex multa afflictione parum
dormilarunt ſanctiſſimi Epiſcopi, & videt in fomnis
Dominus meus Porphyrius,ſanctum Procopium Ana
choretam diceniem eis :Nauclerum catechifmo inſtirui.
te os obſignate ( eft enim ex Ary baretici execranda
feeta & efficile , ut ipſe anathemate nolet Arium ,
malam eius fidem : & ftatim ceſſabit rant a tempestas.]
Subdit deinde ſic factum , & mare tranquillatum .
D. Chryſoſtomo, commentarios in D.Pauli Epi
ſtolas ſcribenti,aſſiſtentem ,eúmque docentem B.
Apoſtolum vidit Proclus Conſtantinopolitanus,
vt ſcriptis proditum à Leone Auguſto , & Mera
phraſte, in vila Chryfoft. Eidem ab exilio redeunti
D Comanæ in templo D.Baſiliſcus Martyr , Nico
mediæ olim paſſus,apparuit dicens : Confide fraler
loannes : cras enim fimul erimus. Aiunt presbytero
quoque Eccleſiæ priùs apparuiſſe Martyrem , at
que dixiſſe :prepara loannifratri locum . Venturus eft
enim .) narrat Palladius , in Dialog. & addit confir
malle euentum :poftridie enim mortuum & fepul
tum eo loco San & um Antiſtitem . B. Cyrillus
Alex . diffentiens vehementer à Chryſoſtomo , in
ſomnis monicus à Deiparâ fuit, vt cum eo mor
tuo in gratiam rediret. ] Nicephor.libro decimo
quarto Hift.cap.28.ex Niceta. )
Aliam viſionem Adelphij de gloriâ B.Chryfo
ſtomi,à Sophronio ( in Praio spirituali cap.128.)de
E
fcriptam, vt meram impofturam , meritò à Baro
nio (10m . 5.anno 407. ) confutatam , prætermitto.
Sed omni fide digna eſt hiſtoria ,quam de Syneſio
Syrenes Epiſcopo , & Euagrio Philofopho idem
Sophronius memoriæ mádauit,ex Leontio, ( Prai.
Spiritual.cap.195. ] cùm aſſiduè Syneſius eum co
naretur ad religionem Chriftianâ traducere,isque
obiiceret doctrinam Chriftianorum , de rcfurre
ctione corporum , déque mercede bonorum ope
rum ,maximè centuplo pro clemofynâ poft hanc
L 4 vitam
 I 28 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

vitam recipiendo , libi non poffe non fabuloſamı Adem fuo fidelis, ſed moroſus interim ac difficiles, o in
videri.Tandem ramen Epiſcopus nihil diligentia conterminos agricolas iniquus. Quamuis autem talis
prætermittens ei perſuaſit Chriſtianum fieri,& eſſet , propbeta lamenei vigilanti clara luce apparens
cum liberis baprizari. Ceterùm non multò postea reipfum reuelauit. Et horro quodam demonſtraio, Age
quam baptizatus fuit , dedit Epiſcopo auri tria cente quafo ( inquit ) hic fodilo , &c . lubditur enim cor
naria in oſum pauperum ,dicens: Accipeaurum istud, poris ſacri,oſtenlo loco ,inuétio .Abſens & viuus
cô distribue illud pauperibus , o fac mibi cautionem adhuc Euthymius noctu viſus Tereboni Sarace
manu tua , quod Christus mihi ipfum reddet in futuro no ; quem cùm ſanaſſer poſtea ad ſe profectum ,
fæculo. Qui fufcepro auto prompie illi cautionem fe magna Sarracenorum pars Chrifti fidem fuit am
cit,vt perebat.Vixit ilaque poſt baptiſmam annos ali plexa,anno Chriſti 420.vt prodidit Cyrillus mo .
quot philofophus, a! tandem in firmatuseft ad mortem . nachus,probatiſſimus Hiſtoricus, in vita S.Ewby
Cum veromorti proximus eſſet,dixit filiis fuw ; Quan my , Suriy tom.1. Ianuar 20.Circa annum 429. Ab .
do curabitis funus meum chartam istam in manibus bati Cyriaco B. Virgo , cum duobus , SS . Baptiſta
meis ponite , ó me cum illa fepelite. Mortuo autem & Euangeliſtâ,apparuit , & negauit in cellam eius
illo fecerunt fily ,ficuteis ipſe praceperat,ſepelierint ingredi, manebat enim antè ianuam , cò quòd
que cum cum chirographo. Tertia autem poſt sepultu- | Bignaro Abbâ , duo Neſtorij libri in eius cella fo
ram die apparuit Epifcopo Syneſio note quieſcenti, di rent,hoſtis Deiparæ : auctor Sophror. Prat.fpirir.ca .
cens: Veni ad ſepulchrum vbi iaceo , accipe chiro 66. De B. Paulino Nolano , in lib.de vila Paulinı
graphum tuum, accepi enim debitum og faris factum apud Surium tom.3 . Iuny 22.narrat Vranius , ei ante
mihi eft:atque vt certior cius rei fias,propriamea ſub mortem apparuiſſe , & cum eo collocutos fu lie S.
foripſi manu. Ignorabat enim Epiſcopus,quòd chiro Ianuarium Mart . & S. Martinum Turonenſem.B .
giapbum illud conſepelillent ei. Manè autem fallo, Petrus Apoſtolus & S. Apollinaris eius diſcipu
accerfuris filiis eius dixit : Nunc aliquid cum Patre ve lus per viſum apparentes Sixto Papæ , anno 433 .
ftro in monumento poſuistis? Illi putantes quod eos de eum admonuerunt Rauennati ledi imponendum
pecuniis interrogaret ,dixerunt ei.Nihil Domine pre Petrum illum , verè Chryſologum , virum fimul
ter pannos conjucios, Quid igitur.Numquid velchar ſanctiſſimum & cloquentiſſimum : auctor ex an!:
tam aliquam conſepeliliis ei?tuncrecordati filij ( igno quis archiuis Rauennarium , in eorum hiſtoria, Hieron .
rabant, enim quod de chirographo diceret)dixerunt ei: Rubens. Scribit Procopius , lebr.2.de bello V vanda
Ita fare Domine,chartam enim quandammoriens de lico, B. Cyprianum Afris oppreſlis apparuifle, &
die nobis, et ait : Quando ſepelieris me,chariam iftam bono animno Chriſtianos efle iußiffe, leque breui
С
in manibus meis date,nullo penitùs ſciente. Tunc dixit tempore vltorem futurum : quod lanè Vvandalis
illis Epiſcopus fomnium quod nočte illa viderat . Su debellaris , biennio poſt accidit . Anno 456. Theo
ménſque illos cum clericis ac primariis ciuitatis, accef doricus rex victis in Galliciâ Sueuis , in Lufita
fut ad philofophi tumulum . Quo aperto,inuenerunt ia niam concendit ; vbi ne vrbem Emeritam diripe.
centem philofophum ,chirographúmque manu Epiſcopi ret ,B.Eulaliæ Martyris apparitione coërcitus fuit,
conſcriptum ſuis manibustenentem , accipientes autem auctore Diuo Iſidoro,in Chron .Gothor. De B.Leo
chirographum ex eius manibus aperuerunt , inuene nis ad Flauianum de rectâ fide epiſt. Sophronius
rúntque in eo noniter manu philofophiſubfcriptum ira: iſta memorar.cap.147. Prati ſpirir.Narrauit & hoc
Ego Euagrius philofophus tibi fan tiffimo Domino nobis eiuſdem cænobij Pater Abbas Menas , Au
Syneſs0 Epiſcopo faluiem : Accepi debitum in his litte diſſe ſe Eulogium Alexandrinum Patriarcham di
ris manu tua conſcripsum . Saris factúmque mihi eft, & centem. Cùm profe tus effem Conſtantinopolim , frui
nulli contra te habeo ius,proplet aurü quod dedi tibi, o tus ſum contubernio Domini Gregorij Romani Archi
per te.CHRISTO DEO & Saluatori noftro, c. ] diaconi, et fingularisviri,gui narrauit mihi de San

Idem narratHugo Eterianus,lib.de regreſ.anim.ab tisſimo ac beatiſſimoLeane Romano Pontefice, dicens

infr.ca.16. Luciano presbytero viro ſancto,tépori
bus,nó Cóftantini( vt inalè Niceras orat.de marty.
rio inuēt.S.Stephani)ſedHonorijArchidij,appa
ruit ſemiuigilanti ter,diuerfis noctib'B.Gamaliel
B.Pauli præcepror, eique indicauit locú reliquia
rum corporis ſui , & Beati Stephani protomarty
ris, & Beati Nicodemi, & Beari Abibi ; quæ & eo
inuenta fuêre loco , & per Orofium Occidéti illa
ta , exſtat epiſtola Luciani de hac re luculenter
ſcripra,(apud Surium tomo 4. ) quàın Autus Hilpa
nus in Latinum tranftulit èGræco , cuius etiain
exemplar exſtat, & meminit Gennadius, de viris
lluftribus ca.47.cui ſuffragantur Marcellinus Co
mes, in Chron. & Nicephorus , libr.14.cap 9. Er vt
certior foret hæc viſiw , idem B.Gamaliel, eodem
tempore , apparuit Nygerio monacho , cui eriam
Girum loci ad Orientem indicauit , vt refert ipſe
Lucianus . Ipfum quoque Protomartyré ponnul
lis apparuiſe teſtis eft Euodius,lib.4.de eiksmira
culis. De Micheæ & Habacuc apparitione , his
priore,legendus Sozomen.libr.7.c.vlt.De Zacha .
riæ prophetæ corpore non multum poſt inuento,
Gic Sozomenus, lib.9.cap.vlt. Cophar villa eft in ter
ritorio Eleutheropolis Paleſtina. Huic prafeftus erat
agri ipſius conferuus Calimerus quidam Domino, qui
haberi ſcriprum in Ecclefia Romana : quòd cùm fcri
plijet Epiſtolam ad Sanctum Flauianum Conftanti
nopolitanum Epiſcopum contra impios Eurychetem a
Reſtorium , poſuerit eam fmper tumulum Principis
Apoftolorum Petri,& orationibus ac vigiliis & icin
niis vacans,oranit ipſum ſummum Apoftolum dicens,
liquid , vi homo, vel minus cautè pofui : 14 ,cui à Dos
mino Saluatore noftro IESV CHRISTO
Ecclefia& hæc ſedes commiſſa eſt, emenda ,poft qua.
tuor verò dies apparuit ei Apoftolus, & dixit, legi ac
emendaui. Suménfque Epiſtolam de ſepulchro B. Pe
tri , aperuit can it inuenit Apoſtolicamann emenda
tam.] Idem cajs 148.Tbeodorus( inquit )ſanctifimus
Epiſcopus Dorna, qua eft in Libya narrauitnobis, di
e cens: cum effem cubicularius ſancti Papa Eulogy ,vi
di in fomnis virum reuerendi habitus, fatura proce
rum ,diceniem mihi: Nuncia meum Eulogio Papa ad
uenium , ad quem ego: Quis es tu , qui imbes utnun
ciem ? Respondens ille dixit mihi: Ego fum Leo Ro
manus Pontifex. Ingreffus igitur ego nunciaui dicens:
Sanctiſſimus & BeatiſſimusPapaLeo Romanafedis
Antiſtes conuenire vos vult. Cùm hoc andiſſet Papa
Eulogius,exurgens concitus occurrit in occurſum eius.
Saluranéſque ſe inuicem , oratione facta, confederan .
Tunc vero Dominus ad eximius Leo dixit San &to Ex

logio.
 LIBRI 11. Q.
lagio . Scis quare huc venerim ad voi ? Respondit ille; ſ-A , ollam Vulcani proiici ; vt nariat B.Gregorius Pa
Nom Ait ipfe:Veni,vi vobis gratiasagerē,quia ritè e
magnificè pro mea Epistolâ respondistis ,quam feris
prammiſi ad fratrem meum Flauianum Conftantino
policanum Patriarcham , fenfum quidem ſenten .
tiam meam aperientem ,hæreticorã autem ora obſtruen-
sem . Scito autem , frater , quia non mihi tantùm ve
Ntrum diuinum laborem ftudiumque contuliftis , fed
etiam ſupremoculmini Apoftolorum Petro, & ipfa pre
omnibusqua à nobis pradicatur veritati , qui eft Chri
Ntus Deus nofter.Ifa non femel tantùm , ſed bistérque
conspiciens irina apparitioneformatus , enarraui B.
Papa Eulogio . ) Idem Sophronius ,cap.149.narrat
adhuc alias Diuum Petrum eidem Sancto Leoni
apparuifle, & nunciaffe eius dimiſſa peccata , Vi
xit hoc fæculo Theodoretus, is ſcribit ; BB. Apo B
ſtelos loannem & Philippum ,Theodoſio lmper.
olim apparuiſſe,lib.s.hil.C.24. Anno 485.conante
Petro Fullone Cypri Eccleſiam fibi fubiicere; S.
Barnabas Apoftolus, tribus continuis noctibus
ter Anthemio Salamines Epiſcopo apparuit', &
locum corporis ſui vnâ cum Euangelio S. Mar
thæi propriâ Barnabæ manu conſcripto , ſepulti
indicauit: quæ & inuenta , narrat fusè Alexan
der Monachus , apud Surium tom . 3. 11. die luni .
Breuiores futuri fumus fæculis ſequentibus,
: Sæculo inchoatu 6. hoc eſt poſt annum Chriſti.
VI.
CCCCC . Hæretici Seueriani multi variis fuêre
R
vifis conuerfi.vt in primis , Iſidorus Monachus
Philoxemenſis , apparitione damnati illias , qui
Chriſto Domiņo alapam incuſſerat , quod fusè
parrat Sophronius, cap.30. Prat . Spirit. Deinde &
Colmiana vxor Germani Patricij , quam propter
hærefis contagium , Deipara viſibiliter apparens
cum aliis ſanctis feminis , arcuit à templi adicu .
[ Sophron.qui & alia mulla ſubdit ſeqq.cc.49.79.106 .
188.213. ] Reginæ mulieri Cappadoci,officio Dia
conilla , in ſomnis viuus , & in Laurâ degens ap
paruit, eámque docuit quæ erant neceffaria loan
nes Silentiarius , narrante rem geſtam Cyrollo
Monacho, in vita cius apud Lipoman.com.6.D.Bar
tolomæus in Daris apparuit Anaſtaſio ,& corpus
ſuum vbi ſepultum eller indicauit ,ſeque patro
nuin vrbis ac defenſorem profeſſus fuit. Sic Nice
phor. lib.16.ca.37 . Anno Chriſti sts.obiit Macedo
nius Patriarcha, Conſtantinopolitan. ab impio
Anaſtaſio in exilium actus , de eo Cedrenus ita
fcribir; cum iam eſſet ſepulchro condendus, antequam .
id fieret , fablara dextera manu crucis ligno ſepul
chrum obſignauil. Idem Theodoro cuidam fuorum fe
miliarium per vifionem dixit : Excipe hæc , abi, o
Anaftafio reciza. Ego quidem Macedonius abeo ad
Patres mcos , in quorum fide perſtiti. Interim tamen
femper Deum interpellabo dum in quoque venias , og
cauſa noſtra diſcepietur. ] Legendi cadem de re Mi
ſcella ,ex Tneophane lib.is. Anaftaf.ix Chron.c Theo
dorus Lector collectan.lib.2. Verum, quia Macedo
nius Schiſmaticus obiit;alios Anaftafio Deus Ca
tholicos , & ab ipſo quoque in exilium miffos,ac
cufatores præſtituit ;quos ambos Deus viſione
præmonuit, le pararent, vt decimo ab Anaftalij
obicu die morituros, & cauſam ſuam ante horren
dum tribunal acturos. ij fuêre Elias Patriarcha
Ierofolymnitanus ; & Flauianus patriarcha Antio
chenus , legendi, Cyrill.in ałtis Sabe apud Sursum
com.6.die.s.Decemb.có Sophro.in Prald Spiritual.35.
Theodorici Regis Italiæ animam ſolitarius Ly
pari anus vidit ,inter Ioannem Papam & Symma
chum Patricium , vinctis deduci inanibus , & in
X VI. SECT. V. I 29
pa, lib.4.Dialog.c.30. Interdum accidit vt in viſio
ne , is cui fiebat ab locum deduceretur, vbi animæ
detinebantur: vt docet exemplum illud Monachi
Neſtoriani ,quem cùm B.Cyriacus Deo commen
daret : circa horam nonam diei ſequentis, aspexit fra
ler,qui erat.infpelunca, quendam adftantem fibi aspe
Etu terribilem ,ac dicentem : Veni & vide veritatem .
Afuménſque dum duxit in locum tenebroſum ac fe
tsdum ,ignem euaporantem , aig in ipſis ignibus videt
Neſtorsum , Eurychetem , Apollinarem , Diofcorum ,
Semerun ,ca Origenem , c alios quofdam ,dixitque illi
is qui apparuerat :locus ifte praparatus eft hareticis,
66. ] Hactenus Sophron. Prai.Spirit.c.26.Cùm lu
ftinianus Imp. Apoſtolis templum exædificaſſer;
conſtat quod Apoſtoli ( ait Procop. ) beneficiorum
memare ad Regis bonorem nunc hominibus apparue
rint, Regis inquam py & religiofi. Néque enim ab
bumanis recedunt diuina , fedadmiſceri percupiunt ,
Go hominum cornerfationcoblectari.] Sic Procop.lib.i.
de adific. Iuſtiniani.vbi vides etiam eius ſeniétiam
de quæftione noftrâ ,cuius etiam illa ſunt huc per
tinentia ex codeni opere : Circa Sinus terminam in
arduo fatis & ediro loco ſanĉtis Coſma e Damiano
olim icmplum dedicatum eſt: Vbi Imſtinianum grani
ter egrotantem , da sam morituri ſpeciem preberiem ,
nempe à medicis defperatum , & inter cadauera iacen
tem , ifti fanéti per fomnum vifum apparentes cas
Tauerunr. ] Idein ,libr.i.de bello Gotth. teſtatur me
nium Romæ partem à B. Perro Apoſtolo,Gotthis
oblidentibus,defenſam fuifle.B.verò Srephaoum
C
viſum apud Apoſtolorum Principes , pro vrbe
Metenſi intercedere ; in qua cius erant reliquiæ ,
ſcribic Gregor. Turon.lib.2.Hiftor. Francor.cap.6.
Sed & anno 552. filium vitriarij Iudæi triduo in
fornace illæſum B. Virgo puero ſe viſibilem præ
bens ſeruauit : qui cum matre poſtea baptizatus,
rei geltæ hiſtoria certiſſima peri poteft ab eo, qui
cum viuebat,Euagrio, libr.4.cap.35.ex eo Gregor.
Turon.lib.de glor.mar.c.8. & Glycas, Annal.par.4.
Redempro Epiſcopo Ferentinati ad ſepulchrum
S. Eutychij vigilanti, idem martyr aftitit dicens :
Redempte vigilas:cui respondit,vigilo.Qui ait, Finis
venit vniuerſa carnis , & quæ ſequuntur apud D.
Gregor.Dial.libr .3.cap.38.Circa annum 587.Gun
D trammo Rcgi de Chilperico peſſimo Francorum
tyranno, vilio huiuſmodi fuit oſtenſa,quam ipſe
met Rex apud Gregor.Turonenfem fic narrat: vi
di & ego aliam vifionē,qua huius interitum nunciauit.
Adducebatur enim in conspe & tu meo à tribus Eps
fcopis vinčius cathenis , quorum unus Teiricus, alius
Agricola , tertius verò Nicerius Lugdunenfis erat ,è
quibus dicebanı duo,foluite guafo eum, & caftigatum
abire permittite. Quibus è contrario cum amaritudine
Tetricus Epiſcopusrespondebat.Nonfiet ita ,ſed igne
concremabitur pro ſceleribus fuis.Et cum diu multum
que quaſi altercātes hac inter ſe verba conferrent: cox
ſpicio eminis aneu fuper ignem pofitum feruere vehe
menter. Tunc,meflente ,apprehenfum infelicem Chil
E pericum confra &tis membrisprojciune in aneum : nec
mora inter undarum vapores ita diſſolutus ac lique
factus eſt,vinullum ex eo penitùs indicium remaneret.
[ Gregorius Tur.libro očławo , hiftor. Francor. capite
quinto.Narſetem , Eunuchum led belli ducem cla
riſſimum , nefas omittere , de quo fic Euagrius;
Cornmemoratum ab his qui vnà cum Narfete fuerunt,
dum precibus ( alijs pietaris officys diuinum numen
placaret,debitúmquecultum ei tribueret , S.Virginem
ei apparuiſſe,planéque tempus pra ſcripſille,quo bellum
CX
 DISQ VISITION VM
130
cum botobüsgereret,atque non prius ad pralium com-
mirrendum fe accingeret, quam calitus fignum accipe.
ret . ] fic Euagrius, deTorilâ & Theia Regibusab
co deuictis loquens,libr.4.cap.23.idem Nicepho
rus refert, libr. 17.cap.13.cuius verba ſunt ex Eua
grio explicanda , non enim loquitur de cunctis
bellis Narſeris , ſed de hoc Gorthico. Paulò pòft,
Sergiopolim obfidente Choſroë,viſus D.Sergius
Martyr cum innumerabilibus cæleftibus propu
gnatoribus defenſionem parare atque permuros
vbique diſcurrere. Nicephor.lib.17.cap.17.ex Ena
gro lib . 4.cap.27 . luftino luniore imperante Ana
tolium hominem præſtigiatorem & impium ,pri
mò quidein imago Deiparæ palàm fuit aduerlata;
deinde & nonnullis fidelibus Deipara ipſa appa
ruit, eosque contra ſceleftum illum incitauit, in-
quiens ab Anatolio filium ſuum contumeliis af
Sici. Evagrius lib.15.cap.18
VII. Septimum Seculum inchoatum , Anno 600.iuuar
ordiri à Beacillimo Gregorio I. Romano Ponti
fice & Ecclelia Doctore ;cuius ſolius ſufficere de
beret auctoritas, is primùm de B.Musâ refert le
quentia : Quod quadam nocte es per viſionem B. Dei
genitrix virgo Maria apparuit,aique coauas es in al
bis vestibuspuellas ostendit. Quibus illa cùm admi
ſceri appeteret , ſed fe illis iungere non auderet , Beareque clero ac populo , ex tumulo ſuo furgens B.
Marie virginis eſt voce requiſita , an velit cum eis
effe,atque in ciusobſequio viuere : Cui cum puella ca
dem diceret,volo,ab eâ protinus mandatum accepit,ut
nibil vltrà leue et pullare ageret,& à riſu et locis se C præſcidit ; quæ cum culiroinrer Ecclefiæ theſau
abstineret , fciens per omnia , quod inter eaſdem vir
gines quas viderat, ad eias obſequium die trigefimo vo
niret. Quibusvifis in cunctis ſuis moribus puella mu
tata eft,umnémque à ſe leuitatem puellaris vita magna
grauitaris deterſit manu . Cúmque eam parentes eius
mutatam eſſe mirarētur,requifita rem retulit ,quid fibi · 1" Oétauo faculo poft annum 700. Floruere lulianus
B. Dei genitrix iufferit ,vel qua die itura eſſet ad
obſequium eius,indicauit. Tunc poſt vicefimum quin
tum dsem febre correpta eft. Die autem triceſimò, cùm
hora eius exirus propinquaſſet , candem beatam geni
tricem Dei,cum puellis quas per viſionem viderat ,ad
ſe venire conspexii , cui etiam fe vocami respondere
cæpit , f depreſſis reuerenter oculis , aperia voce cla
mare, Ecce Domina venio. In qua etiam voce ſpiritum
tradidir.]lib.4.Dialog.cap.17.De B.Probo Reatino
Epiſcopomemorar,illifimul & puero qui aderat
apparuifle SS. Iuuenalem & Eleutherium Marty
res,ſtolis candidis amictos, qui animam probi ſe
cum in cælum aſportarint, lib.4. Dinlog.ca.12.hæc
de cælitibus;de quibus alia idem codem libro cap.
11. & 14. de damnatorum apparitionibus idem
exempla ſuppeditat , vt de Theodorici anima in
ollam Vulcani visâ derici , quod ante citaui, &
confirmat Hugo Ætherianus , libro de regreff. ani
mar.capite feptimo. & de moniali,quæ vila ante al
tare per medium ſecari ,lebr.4. Dialog.cap.si. De E apud Lipoman.tom.6 .præſtrictum fplendore mi
animabus, quæ adhuc expiabantur idem plura raculorum Leonem Ilauricú clàm fuftuliffe mar
ſuggerit. Paſcalium Diaconum vilum Romæ in
Thermisſtantem & balneantibus obſequentem ,
in pænam ſciſmatico præbiti fauoris ; vt falfus
ille, cui apparuit , Germano Capuano Epiſco
po , cuius & precibus mox pænali loco fuit libe
ratus. [ lebr.4.Dialog.cap.40.6 Hugo Arberianus
libro de regreſſ.animar.cap.14 ) Similia fermè habet
de animâ Domini balnei , qui pro culpis ſuis poſt
mortem thermarum caloribus deputatus , codem
in loco iuffus lauaturis fedulò miniſtrare: quam
operam cùm Centumcellenſi preſbytero non ſe
mel præſtitillet , presbyter ei caritatis causâ duas
MAGICARVM
A joblationum coronasdetulit . Sed ille merens,affli
cúſque reſpondir: Muhiista quaredas pateiriste
panis ſanctuseft,ego hunc manducare non poffum.Ego
etenim ,quem vides,buius loci Dominus aliquando fiui,
fed pro culpis meis huic poſt mortem depurarus fum .
Si autem mihi praftare vis , omnipotenti Deo pro me
offer bunc panem , vi pre peccatis meis interuenias.
Er iunc te exauditum eſſe cognofce,cum huc ad lanan
dum veneris,& me minimè repereris. In quibus verbis
disparuit, & is qui homo efle videbatur , euanefcendo
innourit,quia fpiritus fuug co]d.lib.4.cap.ss.ibidem
& aliud addir de luito monacho qui Copioſo fra
tri ſuo apparuir , & fe fuppliciú per falutaris ſacri
ficij oblationem docuit euafiffe, quod paulò aliter
narrat Glycas , pari. 4. Annal. Hactenus Sanctus
B Gregorius, eâ dignitatc, ſanctitate,prudentiâ vir;
vt,nifi hæreticus ,eius teftimonium nemo queat
reiicere. Vixere eodem ſæculo Gregor. Turon .&
B.Ifidorus Hiſpalenſis, quorum teſtimonia lupe
riùs iam adduximus , vixit etiam Sophronius au
& tor, Prati ſpiritualis, è quo iam plura teſtimonia
5
cxhibuimus , vixit & B. Ildephonſus Toletanus
Epiſcop.cui B. virgo candidiflimam veltem do
nauit, ei apparens cum virginum choris; quæ ve
ftis etiam hodie aſſeruatur. Eidem & Regi toti
1
Leocadia apparuit, velum manu quali porrigens:
1
vnde , ad apparitionis veritatem comprobandam ,
D.Ildephonſus, accepto à Rege cultello , partem
ros repoſita. V trúmque reſtarur Iulian . Pomerius
eiuſdem Eccleſiæ antiſtes, apud Surium , rom ...
Ianuar. 23. Anno 696. Ebroinum cæcus quidam
audiuit in ollam Vulcani à dæmonibus portari, vt
narrat Ado Viennenf. in Chror ,
VIII.
Pomerius , quem noſtræ fententiæ fuiſſe docent
paulò antè ex eo laudata,de B.Ildephonſo.vixit &
S. Suibertus qui ægris , quos curauit multis , poſt
mortem apparuit , tefte B.Marcellino, in cim vita
cap.30.apud Sur, menſe Martio. ] Item venerabilis
Beda , qui quod idem de apparitionibus ſenſerit
patet ex Hiſt.Anglor.libr.4.cap.14.6 25. libr.s.
cap.14.6 15. & aliis eiuſdemn libri,ac vitarum quas
D conſcripſit locis. Vixit & B.loannes Damaſcenus;
cui,iuſlu Iconomachi Imperatoris abſciſſam nia
num , B.Deipara virgo reſtituit, vt narrat B. Ioan
nes Hieroſolymitan. Patriarcha , in eius vita , vixit
his temporibus Paulus Diaconus , qui narrat Ar
nulfum Longobardum in prælio prote&tum fuif
le à B.Sabino Martyre; & à Barbaro, cùm pictum
vidiffet, Martyrem agnitum . libr.4.cap.s.de gefl.
Longobard. Admiratione digniſſimum est, quod
narrat Conſtantinus Epiſcop. oculacus teſtis , de
tranſlationc reliquiarum S. Euphemiæ martyris,
tyris reliquias,& carum loco oſſa arida impoſuiſ
ſe; veras autem reliquias cum loculo in maris vn
das proieciffe.Incidêre nautæ quidam in loculum
putantes thefaurum aliquem in co
rei ignari ,&& putantes
repoßium , ſuſcepere, & aperuere , & mirificè qui
inde exhalabat odore perfuſi, cognouere facras
eſſe reliquias , cúmquc hærerent ignari cuiuſnam
forent , eâdem nocte videre lumina & cereos , vi
róſque mirè candicantes , Deumque laudantes.
Cúmque appuliſſent Leninum , fomno ſe dediſſent ,
viderunt in quiete Glyceriä Mariyrem Occurrcre En
phemia virgini,amplecti illă & exoſculari, & aduen
tum gra
 LIBRT 11. Q. XXVI. SECT. V. 131

eum gratulari,ex eo cognouerunt , cuius effene illa n . A monis quidám , vſurpator bonorum Ecclefialtı
liguie. Ter indo foluentes ter veniis reflaniibu po corum conſpexit , ſenſitque D. Mauril um fibi
dem reicêti funt. Denique Esphemia adštitit illis ist apparentem , & increpantem , & pedum facrun)
fomnis, & qua foret edicuit ,at fe ibi velle fubfiftere capitį illidentem : nec vana viſio : paulò pòft de
cdixit , ex quo fuerat ab impio Lcone in mare proie. celor. [ Sic" Annales Andegan. ) Simile , quod
Eta. ] Sic ille ,cui potiùs credendum quam Zo legitur its Chron . Calinenli, libro 2.capite 62, à
naræ , hæc Copronymo tribuenti. Idem Zonaras pucro confpectum Pandulfum Principem Ca
paulo poft ita fcribit ;de Lcone Armenio : Hec im puanuma ferreis nexibus vinctum & in cænolo ac
peratorem turbabant , nec minùs matrisiertebat in . fætido lacu vſque ad gurrur demillum , & reſti
fomnium . Videbarur illa fibi in ade Deipara Bla bus à duobus nigerrimis 1; iriubus in profun
shernia ele, cernere malrónam quandam , quam dum fubinde dem tri & itt rum extrahi , Caulam
adoleſcenta Candidis indari vestibus comitarentur , rogatus, refpondit : Quoniam *# cum calicem ca
edis folum fanguine redundare , audirégwe marronan nobio S. Benedicts erui, o nagone mor is resti
illam subereda'i marri imporaloris vas co fanguine, 14.Te neglexi. Er capir.84. vidit crem ta quidam
plenum ,qua cum id adrier färeisor ,.dicere illistrem il Æthiopes ſtramine onuſtos ( qui ſe dæmonesde
lam matronan : At filius tuus cos , qui me vencran-| B xerunt) eidem Pandulfo rogum garantes : & câ
rur fanguine impler ,neque intelligi see Deum , dem hora compertus eft exſpiraſle. Quod de Pan .
filium meum ad iram commouere ) hanc marronam dulto hîc adſcripfi propter argumenti fimilitudi
fuiſſe B. Virg nem verba ipſa loquuntur, ſubdit dem , nam accidit fæculo vndecimo.
Zonaras ; Ejt e D.Tharafiis iam ex hac vita arum Poſt annum nongentefimum , Ludgero , fruftrà x.
noſa tranſarus, cuidam in fomnis vifu ,qui Mecbai quærenti corpus S.Lebuini; tandem viſum ei eſt
lem quendam inclamaret, eúmque ad invadendum o in ſomnis, fan &tiffimum facerdotem Christo Lebus .
occidendum Leonem hortareinr. ] Sanè mox M naiin fecrim loqui, fur deregere locum ſepulchri,
chaël Balbus eum in eremit anno 787. Hango membra ibi reperta vbi fperiim mndicarat. Hucbalo
Pictorum Regi apparu :t D. Andreas Apoſtolus dus Elmonenſis af ud Surium romo 6. Novembr. 12. )
victoriam promiiiens ,quam praflitit ; apparen Cùin I 'áne's Decimus exerc tum in Apuliam mi.
re in cælo cruce decuſliiâ cubcâ , cùm pugnare lille aduerſus Sarraceios , SS . Apoftoli Petrus &
tur : quod etiam Bucc.nanus ,licet Caluiniſta,tra Paulus in prælio conípe & i Chriſtianis victoriam
didic , lib.s. Hift.Scoior.rege 6s. max mam pepererunt. ] Su Lwirdrandus tempori
His temporibus vixit Beata Gertrudis, de qua C bus illis proximes lib.8.ca.14 .]'o nri Zim ſcz Imp.
apparente meminit Ludouicus Blolius , in Monilo contra Rollos pugnanti ,ivfſu B. Virginis auxı .
sperienals, non vno loco : paulò poft fuit imperium lium tulit , viſus multis, B. Theodorus Martyr.
Romanum in CaroluniMagnum tranflatum hic [ Sic Zonar.com . 3. ) Eodem fæculo accidic horri
Diuum lacobum Zebedæum apparuille , & hor bilis illa tragedia Vdonis Epiſcopi Magdebur
catum ; vt Hiſpaniæ regna ex Saracenorum eri gici : quam potica narrabimus . Tu lector me
peret poreſtate , recentiores quidam fcriptores menio hic poncndam fuiſſe. Vixêrc hoc fæculo
ſcripſere. ( Ludolphus Bebenburg'us de veterum decimo Euthymius Græcus & Hugo Æiheria
Principum Germanorum zelo capredecimo quanto.] aus Latinus , quorum vterque tenuitmortuorum
Ceriore fide conteſtata funt aliæ eiuſdem Apo ſpiri'us viuentibus ſe in conſpectum aliquando
ſtoli apparitiones,hoc & fequen: ibus facul :s Řc dare. Euthym.in cap.14.loann. Hugo Alhır.de re
g bus Hiſpanic factx , quibus & opem ſc latu grell. animar. capir.7.11.14.6 is. 16.Anno non
rum in prælio promifit , & viſus in conflica ho . genteſimodecimoquarto Ferdinand. Confaluus
ſtes in fugam agere. Vidiffe ſc & Mauri faceban Caftellæ Comes, vtriuſque fortunæ illuſtre (pe
tur ,& noſtri gloriab.ntur:de quibus mox . cimen , vir di &tis fa & íſque magnificus , cum ire.
IX . Anno o&tingentefimo faculum cæpir nonum , co D centis dumtaxat militibus , divino fretus mo
Raymirus Rex Hiſpania fortiſſimè totum dicm nitu , inaximas Almanſoris copias profligauit.
cum Sarraceroruni maximâ multitudine pugna Idem decimo ſexto poft anno , fub fignis habens
uit : ſub noctem cum exiguâ fuorum manu in peditum 150oo.cquires 450. triduum continuum
collem quendam ſe recepir. Regi vigilanci & cum multitudine Arabum incredibili conflixi ;
Deum precanti Diuus lacobusaditicit, iuſſiique cúmque poftremo die D. lacobus viſus adelle
omnes confeffione luftrari, & fumptâ Euchari prælio fuiffe ; innumeris cælis , triumphauit. )
ftiâ pralium conſerere. Manè , cum omnes ad Chron.general. Valaus šaly.
vnum obremperaflent monitis Diui; ligna con Succeffor faculum X1. ab anno milleſimo ; hoc X1.
tule : e , hoftium ſexaginta millia conſcidère. Vi ſæculo bellum ſacrum fuit , ducc Godefrido Bul.
ſus in co prælio Apoſtolus albo ve & us equo , ve lonio : cùm in expeditionc Antiochenâ noftri &
xillum geſtans niveum quod rubca crux tranſucr. E fame fermè conſumpti, & cquis ferè defecti fo
ſa diſtinguebat. Auctores RodericusEpiſcopus, Chro. rent , vifione & moniris D. Andrez confirma.
nicum Generale Alphonſi Regis, Mariana libro ti ; qui etiam lanceam Dominicam illis indica
feptimo ,capite decimo teriio, & alij . Vixit hoc fæ uit, non vnam obtinuere vi &oriam ; in præl o
culo Theophila &tus Bulgar. qui in decimo quar quoque cum Corbonâ,apparuerc agmina cqui
to capite Euangelij loannis fatetur , fpiritus mor tuin albatorum ,quæ Perlas in fugam cgere.(Gui.
fuorum viuis apparere. Vixit opinor codem lu lhelm . Tyrius,quibello ſacro interfu.c.lib.6.Sacre
lianus Toletanus lunior , au & or Prognoftici,qui, Hift.ca.4.6 9. ] Eode bello ,expugnatâ ab Cloriſtia.
libro fecundo capite vigefimo nono , docet , mortuos nis vrbe Sáctâ, Adimarus Epiſcopus,diu ante de
ſcire poſſe, quid agant uni, ex capire ſequeni. ex functus,viſus eſt milites præire ; & muros cóſcen
D. Auguſtini, de cura pro mortnis, ſentenuâ , ac dere, & adhortari,le ſubſequerentur.( loan N au
p nè iiſdem verbis concludit ; fcriptura auétori cler.vol.3.gener. 37. ) Paulò antè Chrillus D. mi.
tale aperiè probari mortuos porfe viuentium oculis nus cum B.Virgine SS.Perro , loánem ,Stephano,
apparere. Carolo Calua Francorum Rege Nu Martino & alus moliis quoque Angelis , Henrico
limp.
 132 DIS VISITIONVM MAGICARVM

I l.imper. oſtendit ſe no & u in templo Romæ vi :, A Odilonis Abbaris precibus ab æternæ mortisipa:
gilanti.( idem Naucler ,ski gener.34:)Iunc Amicus riculo ſeruatum ; & pofterior Edelberto facta, qua
eciam defunctus B. Dunltano, apparuis, & futura confeflus etiam {e purgatorij panis liberarum ;
multa prædixit ,quæ & contigere. )Oſbekises, in ,pita narratur a Pat. Damiano, in vita Odilonis apud esia
Dunſtani, apud Surium 19.May. 2.Non femel port rium ... Janu. Apparuit eriam S. Norbertus palt
mortem viſus amicis eſt B.Odilo Abbas Clunia mortem ſyis, ut narratur in cia vita capis2.DrBet
cenſis .(Pet. Damian.in eius vita apad Surium menfe. nar. Gualdricum auunculum defunctum poft aliquos
Ianuar. ) Floruis hoçtempore , & ad fequens fæ dies noftu, vidit.Scifcitatur, qua in ,ftum fit ?respondet
culum peruenit,Pet,Damianus,virdoctiflimus& auunculus ja profpera.Qgaria iterum ,Bernardiquid
eloquentiſſimus; qui Cardinalatum cum folitaria caufa fuerit, ut in agong mframerat de corpcretokeo
vițâ commutauit;operáeius, quæmulca ſunt, ap biliter moueretur. Eadem ( ait ille ) hora dugnequatro
paritionibus variis funt referta , vt de duobus pri fpiritus, me in pureum profundil muna precipitation
moribus Fauentinisçxinferno apparentibus ,epift, icbantur ,unde ita controman , verum accurrente R.
2.ad Hildebrandr.vt de animabus in (pecie auicy. Petro,cuaſ .] Auctor vita, D.Bermeon! cap.10.Idem
larum apparentibus, epiſto.s.cap.3.de anima Benç B enuere Rupect, Tuirieol.& XHonoriusAugulod.
di& i Vili,nigroçquo inhdente & apparente Epi 1 Nam & ille narrat,B , Virgincuifibi fele confpir
ſcopo Capuano , non tantùm idem Damian.ibid. cuanı præbuiſſe, & ad ſcribendum impulille. Ru
cap. 4.ſcd & Martinus Polonus idem tradidit , in peri.in prolog.Cani.) iſte vero ,en Sigillo Marilou.
Chron . & D.Antonin . & Platina.de Benedicti IX . meminit, Maria Ægypujące,quam Deipara appaat
apparitione idem Damian.ca.s.vt de B.Andreâ & rens ad pænitētiam trad: xit, et Tineophili,quem Dia
B.Gregorio apoſtaram Monachum Aagellantibus bolo mancipio eripuie, co pueruli dudaiqucm in forna
cap.11. & alia quæ longum forer referre. Siſerien ce pratexii.]Item Pęt.Cluniacenf.lib.de miraculis,
temporis ſpectes hîc ponendum quod de Pandul Vixit per hæc fempora Martinus Presbyter,
fo Capuano retuli paulò ante , & confirmat Leo Canonicus regularis , Legione ; vbivarios libros
oſtienſis lib.2.cap.62 . & $2.Nota çſt hiſtoria fun cònfcripfit, ex rudi& illiterato repétè factus do
dationis Cartufienfium ; cuius occafio celebris il Ctiffimùs, à D.Iſidoro, in cuius monaſterio dege
la, & publica , primò, ſecundò, tertiò , facta die in bat, per viſum in ſomnis oblato, quem comedevet
Vigiliis inortuorum apparitio, cùm concinereţur libro , vt teftatur loan.Maliana, lıb ,11.8erum Hifpan.
verliculus , responde mibi : ter enim mortuus caput cap.16. Libri alleruancur ibiduin magnâ religione;
ſuſtulit, & iufto Dei iudicio ſe accuſatum ,fe iudi- C qui viderunt, aiunt efle in prophet as ,qualdam
catum, ſe damnatum exclamauit ( narrat Franc de Danielis & in ApocalypGn. Mihi, cùm Legione
Pateo in vita Brunonis, apud Sur.com.s.6.Q £ tobr. ] degerem , librorum videndarum copia non duit;
Hoc fæculo vixere S. Anno Colon . & S. Benno manus Beati viri videndæ & olculandæ fuis, quæ
Miſnenſis Epiſcopi: illi apparyere prædecçllores integra permanet cum pelle & vnguibus,licet lic
Epiſcopi, & mirè , oftenså in veſte ipſius macula, citate contracta, & pubilla.
commonuerunt, vt acerbitatem animi , erga cos à Seguenii faculo XIll.poft annum 1200. D.la- XII !.
quibus iniuftè, vexatus fuerat, planè aboleret è cobum Alphonſo Legionen G Regiad Emeritam ,
memoriâ & inente. De D. Bennone traditur eum & eodem teinpore D.llidorum Zajaoræ aliis ap
iam defunctum , Marchioni Milnenli in ſomnis paruiſſe, & auxilium præliantibus tuliſle, docent
apparuiſſe, & oculum eruiſſe .ob damna Ecclefiæ Mariana, lib.12.cap.rs,Zamalloa, & alij Annalium
illata, prius narrat de Annone Lábert . Schaffnab . Hiſpaniæ ſcriptores.Hoc fæculo vixere Vicentius
in Histor. Germanor, pofterius de Bennone , fcri Belluacenſis, anĉtor ſpeculi Historialis, & Cæfarius
bit , in eiusvita cap.32. Hier.Emferus apud Surium Germanus ordinis Ciftercielis ,auctor ingentes libri
16. Ily. miraculorum ſeu exemplorū; qui quas apparitiones
XII .
Nec XI 1.f& culum ,ſuis carụit viſionibus mor- D ipirituú memoriæ prodiderunt, non eft inſtijutæ
tuorum , ecce tibi anno 1112. vel potiùs 1139. Al breuitaciş hîç deſcribere ,magni enim voluminis
phonſus Lulitanię rex commiſurus prælium con es forer. Idem dico de Helinando Frigidimon
tra quinque Reges Sarracenorum , iuſſus eſt in çenle,in Chronic. Thoma Cantipraten (i,lıb.deapi
ſomnis, à Chriſto , bono elle aniino, & ligno vui bus, & vitâ Sanctæ Lurgardis,libro fecundo,qui &
in prælio ; cui quinque vulnerum imago inícii. hoc faculo vixere , & exempla plurima,fibi notil.
pta , obtinuit victoriam inemorabile m , & hinc lima cógellere . Vixit codem tempore Diuus Tho
Auxi . Lufitaniæ Rogum in ligne. Decimoquarto mas Aquin.cuius hanc fuiſſe tententiam patet , ex
poft anno , Alphonlus Rex Caftellæ Baëzam ob 3.part.questione 69.281.2.vbi hanc queſtionem cxa
lidebat,ei apparens D.Ilidorus auctor fuit prælij minans, ſtar pro nobis , idem tenuit Guilhelmus
commitrendi, nec ferè alia Victoria contigit illu Parifienfis ,in fum.de vniuer.part.vlt.non vno loco
ſtrior. ( Marian.labr.so.cap.17.Vazaws, Samalloa , idem Diuus Bonauent. in 4.d.43.9.3.huc referen
e aly. ] Anno 1117.cum plurimis prodigiis, in dum exemplum apparitionis B. Virſulæ & B.Ge.
ter cætera , ( repidaret Italia , Cremona quidam in reonis cum fociis Coloniam defendentium ,apud
fanıulus in curis iacens pannis obſitus , in primam 10- | E | Bredenbach. libro quario cap.22.
quendi vocem conira na:uram os aperuit, marrémque His luccellere fequenti, ferè faculo 14.alij Theo- XIIII.
ſuam eſcas paianiem fratri ſuo maiori, quo plorando logi magni nominis , qui omnes nobiſcum fen
panem petiuerat, à corporis curis compefcuit ,afferens tunt, vtRichard.dcMediâuillâ ,in 4.d.45.quaft.3.
ſibi viſam Dir genitricem Mariam ante tribunal Per.de Palude,ibid.ead.q.3.Scot.ibid.q.1.art.4.
Christi ſtaniem inſtan :sſſimiſque precibus , pro iudicio Sæculo XV.hoc affirmarunt Antoninus Florenr. XV .
quod mundo propter peccata ſua intenderat , ipfi fup Archiepiſcop, qui & exempla multa fuppeditat
plicaniem :ac poſt bac depoſuit eloquiū vſque ad tempus in lum.Hift . & Gerſon paſſim in operib.ſuus, lacob .
humane condirionis congruum . ] Verba ſunt Dode Chuſan. in libro hac de re edilo . Dionyf. Rickel .
chini in Histor . Benedi& i x . Ponuficis apparitio Carrutian . in 4.d.45.9.1 . in opere de quatuor no
prior facta loanni Portuenfi , qua confeflus ſe uiffimis, et libro de Noriliis ordinu fui , in quibus

multas

4
 LI B. II. Q.
multas etjam habes apparitiones :cenſuit etia Asp.
Toſtatus.in lib.1.Reg.
Noftro fæculo 16. anno 15.34. die 23. Ianuarii
Facultas Theologica Pariſienſis,in cauſa Aurelia -
nenfi conſulta,hoc reſpódit, his verbis, Animas de
functorum diuinitus ,feu diuina virtute, ordinaiione,
permiſſione, interdum ad viuos redire,exploratum eft.)
habes hoc reſcriptum in tom. 2.var.conſul. Turis
Francofurti editorum . Et vt ceteros mittam , ex
profeſſo hoc tuentur Domin . Sotus in 4.d .45.9.
1.a.4 . Peltanus lib. de Purgat.cap.s. Pet. Caniſius
Marial . lib.5.cap.20.6 21.Maldonatus in c. 14.70.
Greg.Valen. in 3.p.d.6.g.11.punc.1.6 diſp:11.9.1.p.).
Bellarmin . controuerſ. de purgatorio libro fecundo,ca
pite oétauo, Iofeph. Angl. in 4. quaſtione de ſuffrag
art.primo,in fine,Per.Thyræ.Theſibus hac de re editis
potiſſimum capite vndecimo,M.Marulas opere de in
ftitut. vita monaſtica :vt libro fexto ca. 14. vbi plurima B
ſunt exempla, Alfonf. Mendoza in Quodlib. Scho
lasti. queſt. s. Ex Hiſtoricis etiam id tengere Fulg .
Sabellicus & Ignatus in libr. Exemplo. locis quam
plurimis. Paul. louius , in vitâ Acły vicecomitis, e
en Hiſtor. lib. 30. Carol . Sigonius de imperio oc
ci dentislibr.3.6.10. Regn . Ital, l. 1.Alb.Crant
zius Saxonia libr. 7.0.16.0 14. & libr .9. Metro
pol.c.13. Franc. Gomara Mexicanæ Hiſtor.c.20.0 °C.
104. Hiero. Oſorius de reb. ab Emanuelegeſtis , &
Petr. Maff, in Indica . Hiſtor. Th . Bofius , paſsim
de Not. Ecclefiæ , & , quem hoc agmen claulurum ,
Hiſtoriæ Eccleſiaſticæ facem clariſsimam , & vzlé
tiſsimum contra Nouatorum impugnationes pu
gilo vt inuictu Triarium , in vltimum locum con- c Gallorum Rege principatu deieclus
ieci, Cæſar Baronius ſingulis Annalium ( quos iam crus eft. ] Hactenus oculatus teſtis Bern . Arlunus
ſeptem , vtſcptem Cádelabri Catholici aureos cá Sect.1.Hiyft.Mediolan.
des bono publico edidit ) Ecclefiafticorum tomis .
Harum vltimarum ætatum inſigniora quædain
exempla duntaxat adſcribam :minoris enim recen
tiorahæcfaciunt aduerfarii. Primò ergò , Quod
neſciam certú ſæculum ,hîc referam quod ita Gly
cas p.4.Arna.In hiſtoria Eccleſiaſtica Philonis hi
ſtorici reperitur , quodam perſecutionum priſcarum
tempore,ſeniori Ecclefiaftico ab Antiſtite facris interdi
étum filijſe.Cùm autem feniorille quandam ob caufam
neceſariam aliò profectus fuiſſet, accidit vt ab Ethni
cis comprehe:rſies teſtimonio fuo veritatem obſignaret.
Hinc, Antiftes hæc
cumý locoverba pronüciaret.Parveguerta
peraguntur:s De
fandupila šëplo exceſſit, idq. nonſemelſed bis térue fa
étū.Hinc per quietē Antiſtitiſenior oblatus: Abito,in
que “ Epiſcopo meo ſis auctor,vt huc veniat,még.vin
culis exfoluat.Năofficio me facro cxcluſit, ideóq.facris
intereſē vobiſcü nequeo.Teſtimonis qdécoronă coſecutus
faciē nodü cöfpexi. Quod fi me ipſe profect?
să ,fed Dei
huc nõ exfoluerit,alius exfoluere nemopoterit. O nú igi
turbis oblēperatū eſſet ,ſandapila tēplo excedere defyt.
Digna hoc loco eſt quæ adſcribatur ( eo quod
ſuperius fæculo X.quo contigit, fuit prætermiſſa)
diuinitùs demalo Epiſcopo Tumpta vindi& a. Cum
do Magdeburgenſ. Epiſcopus,ne jignis quidem ac di
uinis vocibus commoniiusab impudicitiâſibi tempera- E
ret,viri religioſi Deü , vt Epiſcopum ,aut corrigeret,aut
olleret,rogarunt. Inter eos cū noétu in Cathedrali Ec
leſia S.Maurity Fridericus Canonicus eiuſmodi pre
ibus operam daret ,vehementioris venti afflaru ,omnia
fuæ in tēplo erant lumina exſtingui perſpexit, nec mul
o poſt duos iuuenes venire, duo cadelabra accēſis cercis
Cerentes, Chriſtã ,cū parēteeius atque Apoſtolis,ſub
ſequi. A quibus cùm ejſent vocatifanéti homines,quorī
corpora in tēplo quieſcebat:viſus eſt inter eos Mauricius
XXVI .
XXVI .. SEC. V. 133
A fuenue, yur loga atq.grunt or utlove donem Epifcopu
accuſauit,quem hautmulto poft Chriſtus nudum adfer
ri a ducbus iuffit, atq . damnauit. Is autem pugno , ab
ipſorum altero,qui eum portarit,graniter ii medys re
nibus ictus, Chriſtianam hoftiam ,qua in communione
eius diei pridie fumpſerat ,reuomuitin calicem ; qui al
tari impofitus fuit:atq. Securipercuſo V done cibi illa.
rum omnium viſo euanuit . Qua re ve'emēter territus
Fridericus,cùm ad altare accej]iffer,calicémq. in eo eſſe
cũ Chriſtiana hoſtia inſpexiſſet,ſimul Epiſcopūmor
tuum humi iacentem ,alios religioſos viros excitauit,qu
ablatum inde Epiſcopi corpus in agro ſepeliuerunt. ]
Fulgof.1.9. exemploc. c. 12.& loan.Nauclar.2.p.
Gener.34.
Cum duo locupletes mercatores , non ignobiles , per
Taurinos falius in Gallia proficiſcerentur,ampliore hu
mana ſpecie virū obuiū habuere, ó ab illo mand.itū ir.
hac verba ſuſcepere: Ludouică Sfortiam fratrem meum
alloquimini, izáſq.illi litteras nominemeo date.Objiu
pētibus illis co percūctatibus,quifnam e let?ſefe Galea
tium Sfortiam effe refpondit , mox ab oculis eorum
cuanuit.Illi Mediolanu properè redierút inde Vigleua
nū,vbi Maurus degebat. Litteras ducis offerüt, quarā
hoc argumētñ erat:0 ,ô ô Ludouice,caue ribi.quoniam
Veneți,Gallique tuä in perniciem coisuri ſunt,ruámqua.
iſtirpe rè euerfuri. Verùm fi mihi tria millia aureori
dederis, dabo operă ,vtconciliatis fpiritibus ſiniſtra fil
ta auertãtur. idque confecuturum ſpero ,fi mihi no ad
uerfarus annueris. Vale. Subſcriptio erat,Galeati fra
iris triſpiritus.Tilui ipſum licet aly ,vtcõmentu irride
rent ,nož tamen multo poft Princeps à Ludouico XIT.
captiuros abdu
Ludouici Alodiſii parer linola Dominıs, hast din
( inquit Sabellicus)poſtquă decefferat, homini a ſecre
tis ,quem filius Ludouicus Ferraria mittebat, in itinere
venanti ſimilis equo inſiden's ct: m accipitre apparuit:
huicq., vt filizi in hunc ipſum locũ poſte -a die venire iu
berci,precepit,quoniamagni momēti res eiprædicturus
erat.Ea re audita, Ludouicus tum quia no credebat,tū
quod inſidias verebatur,ali : mprofe mifit. Et illa ipja
vmbra,qua antè apparuerat,obuiam fata,vebeméter
indoluit,quod filiusnõ veniſſet:lõgienim plura ei dictu
ra ſe fuiſſe affirmabat.Sedtūc illud tátum referri iuſſit,
quodtranfacto XXIl.annoac pratereà vnomengen, die
quoque ſpecificè addito , vrbis imperiü , quod obtinebat
eſſet ami focius.Vttëpus ,quod vmbra prædixit , adue
nit,adhibita magna cura,ea ipſa nočte ,qua patris ma
nes ſuſpectă fecerat, ducis Philippi Mediolanēſis cöfe
derati Milites,ad murospenetrarunt , adhibitiſq. ſca
lis,glaciemagna conſtrictis foſsis, vrbem cũ ipo Prin
cipe coeperunt.] Sabellicuslib.i.Exemplorum cap.4.
Franciſ. Guicciardinus Hiſtor. lib.i.narrat fama
vulgatum , ſpiritum Ferdinandi Regis Neapolita
ni , lacobo Chirurgo filii Alphonli Regis ter di
uerbis noctibus apparuiſſe, & prima vice manſuetis
ac mitibus verbis, pofteris verò minabundè &
increpanter imperalle, ſuis Alphonſo verbis de
nunciaret ,non eſſe, cur vana (pe ſeipſum lacta
ret, vires Francorú ſuſtinendi ftatutú.n . ac dcfini
tum fatali lege,ſtirpem Aragoniã infinitis caſibus
iactari,& tandem regno priuari . ] Quod verò idé
addit Guicciardin. Se però è lecito tali coſe non del
tutto diſprezzare , id non de apparitionis, ſed de
prædictionis fide , addidit ,& meritò , nam falſam
cernimus .
Fra. Picus Mirand.Comes in vita lo . Pici parrui
ſcribit , non longo poft obitum lo. Pici tempore
M incctrum
1 34 DISQU MAGIC
ISITI ARVM
ONVM
ſpectrum Ioannis apparuitlé Hieronymo Sauona- A qui funeri inercrat ; ei dixiſſe, properarer domum
rolæ ,eiq; dixiffe,torqueri ſe popis expiatoriis ; eà luam , & ibi fcripta quædam initrumenta caperet ,
quòd non fatis diligenter & fæcundè, talentú fibi eaque loco cuidam pio confeſtim reſtituerat, pro
à Deo creditú eruditionis & ingenii, multiplical pter que luppreila iple defunctus iuſta Dei fen
ſet, & quia nó quanti par erat feciſſe internas Dei tentia forec inferniTuppliciis adiudicatus. Quo
ſuggeſtiones inſpirationésq; quæ adhortabantur, dicto iterum caput vti prius reclinauit. Hoc à Deo
honeſtos labores quos inchoarat non abrumpere, periniſfum ,vt dicerétmortales, quam graues pe
& quæ ſibi animo propofuerat,ea inſtanter opera næ ſcribas huiufmodi perfidos & piorum legato
ri atq; perficere. Quæ Hieronymus mox in concio rum interceptores manerét. Alteram quoque ad
ne propoſuit, & omnium precib. Picum commen ( cribam hiſtoriam ſpectri (nelcio an dæmonis, an
dauit . Cæſar Baronius, de Michaele Mercato fe ipfius animæ damnatæ ,qua memoria digniorem
niore teftatur , ei cum Marſilio Ficino , ſummam me legiſſe non commemini. prolixitatem narra
intercefsiffe amicitiam , ftudiorum conſuetudine, tionis cx litteris Peruanis anni 1990. collectamn ,
& Platonicæ ſectæ vinculis arctiùs colligatam.Ac ipſis fiue Fran. Bencii , liueGaſp. Spitille verbis
cidiffe autem aliquando, vtex more , quidnam poft B commemorată, Ipero lectionis voluptas& vtilitas
ſuperfit homini, ex eiufdem Platonis fententia,
obirum ſuperabit. Accidit in milione / illa Itatina)eidem P.
fed non fine tamen trepidatione , deducerent,» qua Samaniego res admirabilis eu conſideratione digna,
bantia ,fidei Chriſtianeſacramentisfuffulciendaeffent, cuij, eo in genere vix cötigit fimilis,quæ etia eiufde vr
eo enim argumento exſtat eiuſdem Mo:rſily, ad ipfum bis incolis,in qua erenit,ita innotuit ,tot ,teſtimonis có
MichaëlemMercatū erudita quidem Epiſtola,deani firmatur, vt nullus dubitadi locus relinquatur, que ab
mio Dei immortalitate. Cũ verò inter diſſerendü eo is perfonis accepta eft ,quioculis o auribus hauferüt:
rī progreſſa longius fuiſſet diſputatio , ea ad calcē per qui caſus eueniu infelix ,ideo permiffus eft (quemadmo
fimul dextera
duită eo clauferunt corollario , vt iunčta dú etiã de fimilibus quâ in cófeſſione cötigerit credi po
pacti fuerint,vter eorü ex hac vitaprior decederet( ſi li tejt }vr hic nouuspopulus difcat,qua fide ő integritate
ceret ) alteră de alterius vitæ ftatu redderet certiorem . vti debeat pænitentiafacramēto,in quo nö parua
ſentit
Quib. inter ſe cõnētis,ambo iurati ab inuicë diſceſſere. dificultaté. Quareetii Indı, que in omniú oculis legē
Interlapſo autem haut breui téporisſpacio ,euenit , vt integra confejfionis violabat, viderib.ciſdem punita eji
cùm fummomaneidem Michael ſenior in philoſophicis c caſtigata,vt vnius amima runa, multaru ſaluspro
Speculationibus vigilaret,ex inopinatòftreputū velociter curaretur. Res igitur que accidit eft eiuſmodi. Agebat
curren: is equi, eiufdemy, adoſtu domus curſum fiften in dorno pracipua cuiufdá Domina huius loci adolef
tis audiret ,vocég fimul Marfil ,clamātis. Michael, cētula decē - ſex circiter annorīt,qua bello capta ac ba
ô Michaëlvera ,vera sūtilla .Advocē amici Michaël pfmo tinta: Catharina Uncabatar.In ea cũ đtate crer:
admiratus,afſurgens,feneftramg , aperiês,quê aridiera: cebat libertas, o mores diſſolu:i,etiaſi nõ rarò ab herâ
vidit poft terga ,ad curſum iterum acto equo cădido, ca reprebēſa caſtigaretur,quæ eo peruenit malitia ,vt cūp
didatītprofecutus eſt eữ voce , Marſilium , Marſilium ditis quibufdäсlá cɔſv:cfceret , nec tamē propterea a co
inuocans:proſecutus oculis:fed ab eis euanuit.Sic ipſe feſſione abſtineret : fed hoc peccatū labris premeret , ne
noui caſus tuporeaffectus, quid de Marſilio effe folici mererricula aut perditismorib.haberetur. Hæc igitur
tius perquirendum curani (degebat ille Florentie , vbi Kal.Aug.1590.morbo depreſſa Sacerdotē euocauit, cui
diem claufit extremum )inuerito, eumdem jila ipså ho animi nox.us aperiret.fedid fecit no integrè ,vt có in ea
ra defuncium ,qua eo modo auduus ei viſus eft libi.] Su dē ægritudine nouè alys vicib.recedēie Sacerdote, pre
Bar . Ann.to.s. anno . 412. Prætermitco quæ narrat ſentib.alijs famulis coléptim ridebut hac ferm : oratio
D
Eredenb.l.7.collar.c.11.0 46.1.8.6.12.14.23.4. ne: Aliud q agerem.non erat,qu in vt peccata faterer:
Adſcribo vnum ,quod multorum militum grauili, adiectis eiiam turpib.có inhoneſtis verb:s,quió.offenſe
qui vidiſſe le fanctè iurabát,teſtimonio compertu ceterefingula ad bera referebat,qua meritó Catharina
Cùm annis ſuperioribus admirando illo opere A increpas iadě vultu cj«voce mutaris amicè rogauit , que
lex.Farneſius Antuerpiam obfideret : Bataui An na ilia eſſent quepatri aperire nö vellet. narrauit illa
glíque, vt obſeſsis opem ferrent, & obfelli eodem non difficulter ,adiunxitquequoties pairē un morbo vo
tempore, vt hoſtem decinerent , facta eruptione, caſſet vt fe purgaret cofeſſione,ſtetiſſe ad lará quedam
accerrimè pugnabát,aggerémque iam Regio mili Aethiopiſimile , quimoneret ne farerctur,geapeccata
ti ereptum poſsidebant , ſecuri vt ſibi videbantur. leniſſima effent, & nullius morzenti, « ex illoră a casa
Tum à regiis militibus primò paucioribus cont . |fione à patre diffolutior haberi posſet. A dextrâ verò
pectus propè aggerem Petrus de Paz , lifpanus
manu apparuiſſe S. Maria Magdalena exhoriantem ,
Tribunus, vir & militaribus & pietatis ornamen vt quidquid eſſet liberè euomeret , Accerſiiū rurſum Pa
tis laudatiſsimus ; qui iam menſibus aliquot anre E trem Domina de omni eo quod acciderat inftruxit, qui
defunctus. viſus hic armatus , vt folebat, legio modis omnib.tentar.it ,vt ad integra anima expiation ?
nem præoedere, & fuis quondanı militibusma induceret ,ſed fruftrà : quo .n.exhortabarur magis , eò
nu aduocatis , ſequerentur vt fe , imperare. Indi reddebarı:r obſtinatior,ita vt nec nomen Iesv enuncia
cant primi ſecundis , hi tertiis , hi ſequentibus ; vi re vellet. Alioetiã tempore cú illifacram crucifixiima
dent omnes idem , mirantur animíſque relum ginē offerrent,vt in eü intueretur , c animo reuolueret
ptis notum ſequuntur ducem : præit ille , & rectâ Chriſtiem , pro nobis cruci affixū o in cruce mortuum ,
in hoftem ducit , fit pugna : ſed Bataui in naues fummâ cũ indignatione animi commotione refpödit,
compulſi,aggerem Regiis reliquere. Hoc momé Tă ſcio ,ſed quid vultis facia ? Ad quä hera,vt ad Chri
to oppidum munitiſsimum fpe victoriæ , & le ſtum te conuertas, qui admi|ſa crimina remittat,ſi fa
tuendi, decidit :Horrendum planè quod heſternâ tendo recognoſcas.C'ri Catharina ,obſecro vt mihi deſi
die legi preſcriptū Ticino,méfe Aprili huius anni . natis eſſe molefte.cimque hera abfceflifjet ,cæpit ampres
1601.in diæcelis Ticinenſis oppidulo ,quod Cor fuos turpitudinem decantare , durauitque ad diese
retto vocatur;cùm iuſta in templo cuidā notario plures hecagendi 6 dicendi ratio, donec quadánačte,
perſoluerentur,repentè è ſandapila ſe cadauer ſur accerſitâ cum ancillis herâ,hec in verba prorupit. Tor
rexiſle , & conuerſum ad quenda cognatú ſuum ; jucor animo angor plurimimob violată cöfeſſione.'
abea
 LIB . II. Q.
c ab ea hora vſque ad medium nocte totocorpore con- | A procliuis, o id genus aliu,fuerio vero inuorterem irbi
guit, vt crederetur mortua, om de humatione , fepul 'dines,et cöfuetos cū adoleſcērib.cögreſſus.Tu igitur diſ
furâefſet cogitatio:fed ad fe reuerfa accitóque,
facerdote, ce benè cofiteri, & nullü crimētacere :Horumg
nihil de anriquâ fatēdi conſuetudine remifit. Tres post
horas, paulo antè quam expiraret,exhortata à ſeruis,
vt apprehensâ manu cruce o cereo facro,nomen lesv?
inuocaret,reſpondit : Quis eſt ille IE svsdeum non noui,
ac in ultima partem lecti reflexa,fedénfque andiebatur
cum alio quodă, qui tamen oculos fugiebat, colloqui.Ac
aliaferua , qua codem in locoagra decumbebat, vehe
menier Dominam rogauit, vt in diftinctum cubiculum
trasferretur:quod ,vt aiebat,laruasquafdam atras vi
deret,quibus admodū terrebatur.Nocte câ ,quà Catha
rina exſtincta eſt, domus tota tamfatido ac putriodore
perfufa eft ,neceſſarium vt fuerit , cadauer loco patente
6 aperto exponere:Domina etiafrater è cubili brachio
extra£ lus eft. Ancilla quadam in humeris veluti calce
percuſſa eſt, pertulitquealiquot dies eius lafionis ſigna .B
Equus mäſueriffimus alioquin ,aĉtis in murum calcibus
huc & illuc diſcurrenstota nocte inſanit. Idē fecerunt
ó canes multa diſcurſione latrátu . Humato iä cor
pore,cum ex ancillis quædam locă intraſſer, in quo Ca
tharina decubuerat ,nemine conſpecto, fenfit in ſe vas
quodda quod tabulatis impofitū erat ,iaci. Maior pre
ierea pars huius vrbis vidit multo crepitu & fonituhuc
Orlluc plurimos lateres á regulas ,etiam ad duo mil
lia paluum proiici; non quod in palani vllus fit later
vel tegula , cum , vt pleraq; huius vrbis edificia omnia
palma regatur. Ancilla alia fpectantib.multis pede pro
iracla fuit longiffime , etiamſi qua tralierei non vi
deretur. Septimo Octobris cum quadam ferna ve
ſtiarium ejet ingreſſa , vt inde veſiem aliquam fibi С
ſumeret , vidit Catharinam erigeniem ſeje in pedes,
vt vas quoddam arriperet , fugienie illa tanio im
petu vas in murum impulit , vt in mille partes fr.in
zeretur. Die inſequenii veſtiario annexa fuit cru
cis imago chartacea , qua vno impetu a muro auulja
in cölpectu omniū ,tres in partesdiſtracta eſt.Eodem die
cum in horto Domina cænaret , medius later lanci in
secius tota cana euertit :cuius filius annorü quatuor , eo
uplo tépore clamare cæpit ,Matercula, Maiercula, Ca
tharina me prafocat, appenſis ,ad collum Sanctorum
exuuys ab eä pxnâ liberatus fuu.Hec Dominam coë
gerüt vt edes mutaret, ó in coobrina domu ſe recipe
yet , relictis ancillis quibuſda adiŭ cuftodibus . Decimo
diti mēſis ,cùm ex ancillis aliqua in officinam difpen
D
àtoris iuiſſet ſenſit ſe ter à Catharina vocări :quam ti
more nimio dilapfam exhortate ſuntcetera ,vi inuocato
Domini noftri auxilio,cereóque ſacro accēlo regredere
tur: aſſumptisduabus,quæ ceteris animoſiores videban
ur ſecureredyt, qua defunéta monuit,vt dimiſſis alys,
cereo abie &to quod pænam inferret , ſola perfifteret.E
mittebat Catharina ex omnib.corporis iúcturis flamas,
incredibili că fatore. Caput cú pedibus ardebat, cincta
erat veluti ignita faſcia octo ant decē digitos lata, qua
in terram vſázprotendebatur , videbaturque libidinis
á admiſſa turpitudinis pæna ca caſtigatio quada.Viſo
focſpectro tremere Ⓡ exalbefcere coepit ſerua. ad quá
infelix defuncta , accede huc. Quories ego te euocaui?
Kefpondit ſerua penèexanimis: BoneIesv, quis non e
horreat te visâ ? Qua cũ diceret ,in eundē locă defcendit
formofiffimus puer albisveſtibus, quiſeruam hortatus
eft,vt poſito timore forti ejſet animo, notaretg, diligēler
qua à Catharinâ acciperet,vt in alios euulgaret, ac fi
mulatý, ab hoc loco abſceffiffet ,cõfeſſione maculas omnes
expiaret. Tū becin verba Catharina: Sciasinferno me
macipată, & grauiſſimis ſubiectă pænis,quod eŭ Sacer
doti aduoluerer ,vtpeccaiafaterer ,leuiſſima tát refer
rē, cuiuſmodi ſunt, quod garrula eſsē ó loquax, in ira |
XXVI. SEC . V : 135
; vos co
moneo , quod ita mihi imperatū fit,cogíarg, aliorum in
exēplū hæc verbis aperire.ta pulſusad falutada Dei
para virginem andiebatur : defuncta mot in angulum
quédä ſecedit ( enaneſcit : Angelus vero(angelã enim
fuiſſe, quem viderat puerü,credebat famula ).ibire ai ?
fuos famula iubet ,( quod fecit. ) Placuit hanc omni
fide conteſtará hiftoriá vltimo loco ponere , quòd
in eâ omnes apparitionú ſpecies concurrát, Ange
li , Beatæ Maria Magdalenæ , dæmonis in ſpecic
Æthiopis,animæ dánatæ in affumpto corpore , vt
arbitror non fuo , led aereo ad fui corporis fpecie
efformato . Habent Achei quod rideant , li nolunt
reſipiſcere,de penis inférni & animarú immorta
litate. habent Caluimſta de cereis benedictis , de
Sanctorú reliquiis, de confeſsionis auricularis in
tegritate,eiúfq; neceſsitare. quid dicent ? confictú
id à lesv 1 - T is. qui poteft, quod à cunctis hodie,
locis illis queat cófurari, ficonfictú foret ?Nolunt
credere ?eant, & audiant, videántque Muliercula
rum commenta inquient?credo,lateres & tegulæ,
longinquis locis allatæ & diſperſæ , quæ cúctus po
pulus vidit,iſtis imaginationis opera ſunt. extracti
lecto viri,vidérib.aliis ſolo alliſa & per humú rap
tata mulier, fomnia , illifa parieti vala, & in partes
innumeras confracta,ſomnia fuere.Sed grandiorú
malitia ad hæc fingenda ſpargendáque valuit:quid
pucri quadriennis innocétia? doli capax illa nó elt
atas , vt vel ante rekiquias præfocari le à vix nota
& mortua métiatur,velreliquiarú appenſione me
cú fictum ponat. Quam vereor ne Catharinæ exi
tiú illis impendeat; quiCatharinæ crimen & lau
dant, & iinitátur ,confeſsionis facra myſteria in hi
ſtrioniam hypocriſim vertentes , & inferni pænas
fabularum loco habentes!
Haberis nubé teſtium , grandinémq ; copiofum
exemplorú, quib. labruſceta, & vrticera Nouatorú
radicitùs vellatis , confringatis , calcetíſque. Illud
vnicum propono.perpendite vos diligenter , vtrú
æquius ruciúſque credere , primæ & fecundæ
Synodi Nycenæ patribus , Græcis Latiníſque Ec
clefiæ Doctoribus , fexcentis aliis grauiſsimis
Theologis, & probatæ fidei Hiſtoricis, & om
nium ſæculorum ſexdecim receptæ fententiæ , an
nouiſsimi ſæculi procacibus quibuſdam , iiſque
perpaucis, deludo Saxonis excucullati , vel Stig
matiæ Noviodunenſis. hi negant mortuos viuen
tibus apparcre ad tempus poile, negant Deum id
vnquam permittere,illi contra vtrumque, vt audi
uiſtis affirmant, vel diſertis verbis , vel allatis e
xemplis quæ nunquam recitaflent, niſi vera credi
diſſent. Scaurianum planè iudicium eſt. magni
ficum illud & magnanimum Scauri rei dictum ,
non ignoratis , quia Valerium Maxi. lib.z.legiſtis.
Varius ( inquiebat ) Sucronenſis , Æmilium Scauru,
regiâ mercede correptum , imperium Romanum pro
didiſſe ait : Aemilius Scaurus Princeps Senatus huic
negar ſe culpe affinem eſſe. cui credetis?) Pari ego
nunc ratiocinatione ,Sanniones noſtri temporis,
Momi dicaces,Eccleſiæ peſtes , apparitiones ſpiri
tuum negant & lublannant: fatentur aliquas &
& in honore habent , Sancti, & orthodoxi patres,
orbis Doctores,Aſiatici, Aphricani, Europæi qui:
bus credetis ? Magdeburgici Centuriatores , & Le
manicolæ coaxatores allerunt, nullas vnquam vi
frones defunctorum fuiffe veras : militantis Ec
clefiæ ; quæ columna veritatis eſt , centurio
M 2 es &
 QNVM on
VI SITI CARV
M
136 DISQ MAGI

nes & Euangelij præcones , qui ſcientiam ſuam de A limus propter transfugiunt, compedibus vicien
ſapientiæ æternæ vberibus fuxerunt,vnanimi con dus , & propter amentiam atquc furoré , totus'vin
ſenſu litteris mandarunt plurinas ,ve veras : qui culis quadrupes conftringendus?
bus credetis ? - Beatorum apparitiones shabemus; Centuriatores & Lauatherus addunt argumé
damnatorum habemus.beandorum babemus;Ec ta paulò verifimiliora; quædam quib.probare co
clefiafticæ monumendis hiſtoriæ ,parcum tradition nantur,nullum elle Purgatorium (quæ vt impera
ne , conciliorum actis , diuinæ fcripturæ tabulis nentia hoc loco prætermittimus : ) quædam qui
conſignatas; & de manum in manum per omnes bus relpondebo,tractationi accomın udara. Quid
Ecclefiæ ætates traditas , conſeruaráſque: Non inquiunt Auguſtino refpondeas , qui non ob
ne temerarium contra nici , fagitiolum repugna curè , viuentium rebus animas dcfunctorum ne
re , impium atque blafphemum bis omnibus fi gat intereflc ; aloqun libi matris optimè con
dem derogare ? quid , mendacii yel ftoliditatis ea ipectum nulla nocte defuturum ? [ d.nr.de cura a 9. 13. in
corúmque auctores accuſare ? nomen non inued pro myt.. ſup.
promat jup . Cliat. lap.citar. ] Qund Athanafio a , fcrip.
Cliat .fup.citat.)
nio, quo appellem , Tu ( le lor ) reiindignitatem Chryfoftomo b Theophilacto c , Terculliano d , bhom.29.
aņimo complectere ,complexus abiice;abiectam B cententibus hæc efle commenta dæmonum , qui Miche
conculca & cxecrare. Quid mendacii acçulare. fe fuffragus noftris indigere , & ex purgatorio, via cind.c.8.
nifi falta pro veris obtrula dictitare ? quid Atoli, alta atque ardua , fingunt aduenire ? Addunt icri- dl.de ani
diratem aicribcre, li non cauſari;adeò for grauif. ptura. Nam is quidefcendit ad inferos non ampliu , ma.
ſimos , ſapientillanos , ſanct:ſlimosviros , fuille aſcendit, lobo e Pfalmiftæfomo ejt spiritus vacions e c.7.v.9.
fP1.77. v.
væcordes ,vt inanibus næniis ſe palsi fuerint ludi ö-non rediens :puiuiseli , & poftquam fimel deflorul 39. & 102 !
ncari, & pro hiſtoriis fabellas aniles receperint ? dicitur fuum locum non amplius recognoſcere , quo v.15. & 16
næc aduerfariorum modeſtia eſt. igitur pacto queat redire: alibi dicimur g omnes g2.Reg.
mori ý ficut aque dslabı, quis dılaptas ad fontem 14.v.14.
h 2. Pet . 3 .
SECTIO vi. reuocet ? D. D. Petrus & Paulus h mortuos in a.k.
Thef .
quiunt dormire:cur ante terminum ſuſcitasariegat 4.v.13.
Ed ratione fortaſſis aliquâ vel argumento ef Abraham i Chaos quantum interiacet, â inortuis i Luc.16.v.
S ficacı ad boc credendum impelluntur. Exami 26 .
poſle tranfivitti, & idcirco illos nec mittendos,
nandas iplorum obicctiones tibi fideliter propo- C ve viuis renuncient, quæ illic geruntur. Quo pacio
nam.cu iudica & diſcute. fi nec per le queunt, nec à Dco mittuntur; inorta
in italia ( inqui: Poilipp . Melanchton .in M.inlig libus apparebunt:Hacfumma argumentorú , quæ
Calendario ) nabent impuriſſimus obfcenas fabulas mométi alicuius . Sed reuera hoc eft abuti ſi ripru
de M.tria ,quæ apparui Monuc'hi ) bcllü dictú & mé ris, & Patrum dicta calumniari. Non negat apud
dac ſlimodignum ( currâ. Habet Alia & Apbrica, Lucam Patriarcha Abrahamus nutti à Deo mor

habet & Hifpania, & Germania , Deiparæ lacrati
fimæ apparitiones ,,vr doctů.habet non lola Italia,
& eas ab omni obliæuitate & impuritate tam re
motas , quam à fidei puritate Melanchton , quàm
à morum & vitç caftitare ac ſanctimonia fuit alie
nus Lutherus.nec illa fubulæ vocari poflunt , quas
omni æuo grauiſſimi fcriptores & ſanctiſsimi vi
ti, publicis teftimoniis confignarunt , quas Ec
clefiafticæ traditiones conärvarunt . Sed hac
Melanchtonis & lo . Riuii modeſtia fuit , totla
tuos poffe , vel tolere; ſed tunc mittere abnuebat.
Chaos illud hiatum maximum atq ; impermetabl
bilem fignificat , quem fine Dei pe mulsione nul
lus tranfire mortuorum qucat : DEI enim lege
icimutabili conſtitutum eſt , vt fine iplius permite
lione receptaculis ſuis animæ nequeant exire. Dei
quoquc lex (anxit, nec damnatoruin beatis vllam
elle condolentiam huc D.Gregor . iter iftud im
peruium rerulit ) nec fortis vllam elle commura
rionein ' , vel meritorum vlluin conſortiuin in

culis probaias Sanctorum apparitioncs , anilia ter illos ( huc Ambrof. & alii retulerunt, de quo
cenſere delirapenta, & ,cùm ipfi eflent homines vide Cachen . D. Thomæ . ) Dormire mortuos

incprísimi, D. Gregorium Papam ineptum voci
care , addunt vanitatem impudentiæ , cum multa
fala & inania pucriliter , live iudicio , & fallaci
ter , five candore, congerunt , & quorundam pri
natos abutus & ftultorum deridiculas opinationes
in publicam Catholicorum contumeliam detor
quent.quali non reb.verifsimis & optimis, hoc fit
aduatum , vt obnoxiæ fint fuco, & hominum da
tyſtátur Apoſtolorum Principes, fateor : ſed jimnus
ille mortem fignificat, a dormire eſt mortuum
elle . pbratis ifta Græcorum fuit vnde & lepulcre
12 , vocant xorgentúgice hoc eft dormitoria , & Ho
mcrus , de virga illa Mercurii loquens , qua pu .
tabant eum mortuos ſuſcitare , mortuos nom
nauit taró , Tas izéipes ( dormientes cxcitat : ) id
obtcuriùs & dererius vercie Maro , Lumina mor

monumque dolis atque malitiæ expofitæ , in mul- E se refignat. Hebræi etiam dormire dicunt , promo
torum prauè vicncium vertant perniciem.quid pa ri , & Syri mortuos vocant dormientes , propter
ne vtilius? Sodomæ tamen eius abundantia no (pem relurrectionis. ( vt Angelus Caninius obler
cuit quid vino falutarius ? plures tamen ebrietas, uauit , li ergo dormire Lauathero , eſt in nul
quàm gladius necauit. quid Dei adoratione præ lius confpectum vnquam venire : vbi fides re
ftantius?quot tamé illam in cultum idolorum de ſurrectionis :dormiebant Moſes,Samuel, Ieremias
flexere diſcretio crgo & pruden tia neceſſ ariæ , vt & Onias , apparuerunt tamen . Sed omnes ficut a
veras à fallis diſcernamus : non verò licet , propter que dilibimur , puluis fimus , & quali in auras dil
fallas ,veris fidem derogare.
pergimur. Tibi verò , Lector quiſquis his fulcris
Marbachius licat vllas veras ; niſ Chrifti & innitere, edico, te monco ,diſcaueas, ne huiuſmo
Angelorum repcrici,car ergo-tam diligenter,qua di rationibus vtare, nam fi quid probent , eadem
do per Angelos cxtabitæ ,id Patres & hiſtoriciad opera probent ne reſurrectionem quidem vnquam
dere contucucrunt ? cur hæc nouus Vigilantius fore.dilaplæ ſemel aquæ nunquam redeunt , am
vincula Sanct s injicit ? cur his cos compedibus & nes alpice:num nos nunquam redituri? Potiùs er
manicis ligat ; cur in hunc neruuin compingir,ho I go fatendum bis & fimilibus locis , wihil aliud
mo propter mult.plıces blafphemias neruo dignit-! Tvelle S.S. nobis indicare , quàm vitæ noftræ iin

becillita
 L I B. II . Q.
becillitatem & fugacitatem , vt D. Auguſtinus &
Angelomus annotarunt. Plaltes Regius negat
mortuo amplius locum ſuum cognoſci.vbiaduerte nul
lum omnino patrum , nc quenquam ante Luthe
rum, fic locum hunc exponere , vt facit Lauathe
rus:vt quàm citò , tam verè, de tam nouitio com
mento , Nouatorem , queas agnoſcere. Quatuor
inuenio veterum explicationes. duas enim He
bræorum in Midras tehilim omitto , vnam ve im
piam , quæ animæ hinc ipſius mortalitatem colli
git , alteram , vt parùm conuenientem textui , de
originali peccato : hoc cum homine reſurgente
non ampliùs reſurgere. iſti Velo iashub,accipiunt
de iatzar haraz . Duæ Patrum expoſitiones ſunt
planè tropologicæ , vt Arnobii hîc , de diuitiis; &
Hominem ſemel in pec
alia Barfilii ( de pænitent.)
catumn lapſum , non poſſe ſine Dei gratiâ , vi luâ
exſurgere. Tertia eft volentium ,locum hunc, non В
capi de corpore, ſed de toto hoc orbe ſublunari,
in quem, egreſſa ſeinel de habitaculo corporisani
ma, nequit fine ſpeciali DEI permiſsione redire :
ſic innominatus , ſed pereruditus pſalmorum in
terpres. Quarta eſt Apollinaris , & Euthymii ,
ſenlum efle; fcire Deum & cognoſcere humanæ
naturæ conditionem , & interitus noftri accele
rationem , qui nati mox denaſci incipiamus : &
cùin nobis femel occiderit breuis lux , & vitæ flos
iſte emarcuerit , haut pofle abruptam vitæ relam
iterum connecti, vel vinculum iſtud animæatque
corporis ſemel diſſolutum rursùs colligari, ne
que animam noſtram , poſtquam venti inſtar ſe
inel cuolarit , vitra corpus ſuum agnoſcere, vt il C
lud fubeat ac poſsideat. Nam in ipſa reſurrectio
ne , beati illud iam fplendidum & incorruptibi
le deprehendent; damnati , fædum ac horridum
& obnoxium corruptioni. tam verò damnati
quam beati , angelica opera, Dei nutu , illud lunt
agnituri. Quid ? quod nonnulli intelligunt de
ipſis amicis, quipoft anime receſſum , corpus am
plius non agnoſcunt , ſed deteſtantur ? & hi mo
re Hebræo ſuum pro , eius , accipiunt, videtur
huius fententiæ P. Emanuel Saa. Quid ? quod D.
Hieronym . ſecutus Hebræam phralım , eandem
vertit , non cognofcet eum amplius locus eius , quod
plerique Hebræi volunt , & paraphraſ.Chaldæus,
& Vatablus ſequuntur, & fic locutus ante fue
D
rat B. Iob.cap.7. vbi Hebræa,Chaldæa ,Græca , &
Latina conueniunt , hac prorsùs ſententiâ ; mortui
memoriam interituram , quaſi non fuiſſet : vel lu
perſtites ,quid cum vita functis agatur , aut quo
in loco detineantur , nunquam niſi per reuelacio
nemfuturos certiores. Quæ omnia contra com
munem fententiam nihil habere virium , eft om
nino clariſsimum . Minùs eriam obftat, quod ei
dem Regio Vati dicatur homo, Spiritus vadens
non rediens. nam quod præceſſit quia caro funt, id
apertè indicat agi de naturæ humanæ depraua
tione & improbitate ; quæ cùm ad deteriora ſem
per vergar , à malo tamen ad bonum , per ſe ne
quit redire : vel, quod magis placer , agi; de ho E dum , quoniam animæ corpore egreſſæ iam cer
minc corruptibili, qui , cum ad mortem Pegaſeo
gradu properet;à morte ad vitam retrogredi,vir
cute non poteſt ſua . D. Iobi verba , Sic qui defcen
dut ad inferos , non afcendet nec reuerietur vltrà in
domum fuam , neque cognoſcet eum amplius locus eius:
eundcm planè ſenſum habent,quem illa Dauidis
paulò priùs explicata. Bellè quoque Dionyſius
exponit ,animá quæ ad inferos deſcédit in priſtina
vitæ rationem ,diuitias, latıfạndia , palaria,naturali Platonicum ,reiicit , & docet nec illoruin anim.is
XXVI . SEC. V. 137
A ter non redire.quamus(verba funt eius miraculose
id fieripofſit, cæpeque fa £tum fit. ] Er illo ſenior D.
Thomas ibidem diſertè tradit, lob locutum de co
quod ſecundùm curſum naturæ fit, nó de eo quod
agitur miraculosè. En aduerſariorum tela , ex fcri
pturæ pharetra. Plus fortaſsis fiducia in Patribus,
plus ſuppetiarum.nihil vtique minùs. calumnioſa
vrique tota illa teſtificatio , quæ Rhemniæ legis ,
vlla ſi ſe lege teneri parerentur, non effugerer inu
ſtionem . Miror Auguſtinum nobis obiici, cuius
ſententiam ex eodem libro audiuiſti,non ambiguè
ceruicoſos iſtos condemnantem . Vulc ille quidem
plerumq; angelicas eſſe operationes ; ſed addit ſpi
ritus etiam aliquando autompostas ad viuos mit
ti. Negat coſdem arbitratu luo redire poſſe, citrà
Dei voluntatem : alioquin Gibi matrem continuò
adfuturam : ſed nuru Dei aliquando rediiſſe, pro
firetur , & exemplis confirmar. Athanaſium pro
ducunt in pugnam , fed laruatum : Anaftafius e
nim ille Nicænus eft , non Athanafius. eius diui
denda auctoritas. Nam quæ ab illo q.XI. dicun
tur , leui brachio in aduerfarios retorferim . negat
ſpiritus apparere , fretus Dauidis teſtimonio , de
quo nos iam copiosè. addit hæc verba: Deanima
bus enim fanctorum non eft dubitandıım . nam & poft
mortem e -in iudicij die cognoſcentomnia . ] vnde fic
poſſumus ratiocinari : li beatorum animæ cognol
cunt omnia poſt mortem , locum igitur & fuum
cognofcunt:G locum ſuum ; permittente Deo , ad
illum redire poſſunt. idcirco enim damnatorum
animas negauit redire poffe , quia locum ſuum
non cognoſcunt. de animabus enim his tantùm
accepit verba Dauidis , non de omnibus vt La
uatherus. Q.verò VIII. non adimit omnem illis
ſimplicitùs reditum ( nam hoc ſcripturæ facræ re
fragaretur ſed negat à Deo remitci ,vt humanę cu
rioſitati ſatisfaciant, narrando quid apud inferos
rerum geratur. Sciendum quoque temporibus il
lis quandam hæreſim viguille contendentézmor
tuoruin animas illorum maximè, qui violenter ne
cati , dæmones fieri, & malis deinde carminibus
ad hominum obſequia & reſponſa danda com
pelli . Huic dementiæ ſe ſumma vi Patres oppo
luerunt , & væſaniam illam ſedulò confutarunt.In
his fanè diligens Iſidorus lib.2.Etymolog.c.8.& os
aureum Ioannes Conſtantinop. hom.2.de Lazaro,
hom.4.in Lucam , vbi reddit rationem ,cur Deus
non permittat multos in vitam redire : vei ſic de
monum fraudibus materia ſubtrahatur. qui dicit
non permitti multos , nonne de nonnullis , licet
paucis, fatetur?adimit etiam facultatem redeundi
curioſarum narratiuncularum gratia , abſolutè ad
Dei nutum reuertendi licentiam , non tollit : quin
apertè potiùs hom.29.in Matthe. ſcribit , fponte ſua
redire non poſſe. cur adderet ( spontè ſua ) ſi nec di
uina voluntate poſſent redire ? Nec aliud agebat
Theophil. in c.8. Matth . cùm teſtatur dæmones
quoddam dogma inſtituere voluiſſe, de vagatione
animarum in hoc orbe , cui minimè ſit aflentien
tum habent locum , & non oberradt vagæ quibus
verbis negat ſpiritus pro arbitrio ir tã xéouw ( fic
loquitur ) anavãrat, quoniam certis manſionibus
ftatim aſſignantur. impugnat enim eumdem er
corem quem Chryfoftomus, & vtérque nobil
cum , vt docui,ſenſit. Denique Septimius Tertul
lianus etiam illud Gentilium , de præuentis imma
tura morte, figmentum planè poëticum , & fortè
M 3 vagari,
 TIONVM
138 DISQUISI
vagari,donec reliquario compleatur atatum . háncque
ille licentiá poecarú , cum Magorum audaciâ , ia
ctantium inanem ſuam animas eliciendi poten
tiam ; & cum inſomniorum fallacia , quæ Manes
falla ſoliti imittere,comparans, meritò refellit.Ve
rùm & ipſe addit , Dei virtutem quaſdam animas
reuocafle in documenta iuris ſui. Sic ſcriptum ab
eo inuenias extremo de Animâ libro . Sic ergo ne
que S.S. ncque patres,neque ratio; ſed ſola teme
ritas,nouandi cacoethes , & vetuſtati detrahendi,
Catholciſque conuitiandi libido, Aduerfariis ſuf
fragantur.
SECTIO VII.
It 2. Conclufio , Maginequeunt operâ demonū
veras defunctorum animas nobis oftendere. hæc eſt
Sleza
ſententia Tertullian.lib.de animâ cap.pen.D.Ifido
ri lib . 8. Etymol. Chryl. & Augufti, quos citat &
ſequitur D.Thom.1.p.9.117.a.4.ad.2. Guilh. Pariſ.
p.vlt. de vniuerf. cap. 24.Victor . de magia num . 17 .
& fuſè docet nuperus ſcriptor Alfonſus Mendoza
Quodlib . Scholaſt. 9.5.ratio eft , quia ſanctorum
animæ in manu Dei ſunt , & foli Deo obediunt:
dâmnatorum nequit Diabolus finere egredi, ſine
nutu Dei , ſine quo nec ipſe id poteſt: quod ipſum
etiam habet locum , in iis quæ expiantur. Ideò ſo
lentipſi has vices ſubire dæmones; qui per mun-
dum adhuc vagantur,& has animas amant menti
ri , vt ex Porphyrio docuit lamblichus lib.de my
ſter. Aegyptior. Neque id mirandum , cùm in An
gelum quoque lucis ſe trăsfigurent,& in B. Virgi
nem Deiparam ,vt in Biturigibus Vibiſcis ,cùm illic
degerem ſcio accidiſſe, immò & in ipfum Chriſtu
Dominum ,qualis B. Martino apparuit diabolus .
Ex his ſequitur primò,prorsùs eſſe ſuperſtitio
ſum , quod ex quorumdam delira opinione retulit
a lib.3.do- Ananias a animas corum , quibus exſpirantibus
nat.demo.
dexteram porrexerint & vicifsim porrectam rece
perint , ipfis poft obitum apparituras. Nulla enim
huius rei vel ſcripto vel non ſcripto Dei verbo ,
nec hiſtoriarum verarum narrationibus auctoritas D
huic opinioni adminiculatur. Secundò fequitur
non eſſe temerè imitandum quod olim factum à
nonnullis , & quod loan , Friburg. in Sum . Conf.
1.1.tit.11.9.23. fecundum fe confideratum ,dicit non
elle damanandum de peccato , non . n . negant D.
Tho . & ipfe , & qui eos ſequitur Beetzius in pre
cep.periculoſum elle,& cales veplurimum ſe delu
dendos dæmoni propinare , & illi ſubiacere com
minationi, Qui amatpericulum , peribit in eo , ideò
prudenter Ciruelus 1.3.de ſuperſtit.c. 11. reprehen
dit illos qui cum inuicem paciſcuntur, ve ( li per
mittatur ) is ,qui prior morietur , viuo appareat,
euinque de ſuo ftatu faciat certiorem. Scio id Deú
permiliſſe aliquando , vt audiuiſti de Marſilio
Ficino; & de S.Lutgardilegitur li.2. vitæ eius . to.3 .
Surig, in lunio , & apud Dominicanos Zamora
nos acidifle olim monacho cuidarn . Is cum quo
dam Minorita hoc pactum inierat , moritur Mi
norita , & poft dies aliquot apparet ſtipulatori mé
las ſternenti; & ( ait ) le expiatorium circumgeſta
rc ignem . Et ad cruciatus fui indicium , manum
menfæ lignce craflæ impreſſic ,cámque altè admo
dum combuſsic.notam hanc audiuiab oculatis ( vt
aiebant ) teſtibus fuperefle manus menſæ inultæ , &
ad perpetuam rei memoriam paruulo clatro fer
reo obiectam : & narrac in Chron. Dominicano
' rurn F.Ant. Senenſis,vt de re nihil Git dubitandum
MAGICARV
M
A Quando Deus redire permittit ,maioris boni id
cauſa permittit: vt plurimum Behemoth hanc agit
perſonam.Pactio ipſa vix fieri poteft, vt curioſita
tis peccato vacet . præſtat ſalutem ſuam ſemper cũ
pauore & ipe operari. Eadem B. Lutgardis cùm
iußiflet cuidam moniali , vt fi prior moreretur , cá
viſeret, addidit,vt primum diceret : Benedicite,ora
tionem Dominicam e Salutationem Angelicam , ne
( inquit) diabolus fuo more aliquod figmentum addu
car.ſd.l.2. Si hoc illa fancta tam illuminata metue
bat: quáto magis nos debemus metuere ? Sequitur
etiam tertiò ex his ,poſle faciliùsdiſcernivariorum
& multiformium ſpectrorum illuſiones, quas dæ
mones obiicere ſolent. de quibus nunc videamus.
B
QV ÆSTIO XXVII .
De damonum apparitionibus,fiue deſpectris ,qua
damones nobis obijciunt.
SECTIO I.
Vopræmittéda,variaseſſe illuſionum cauſas ,
& varia dæmonum genera, Patet primú quia
multa habéturpro ſpectris ,quæ naturalia ſunt,vel
artificialia, item quæ ſenſuum vitio,aut imbecilli
tate vitiatæ phantaſiæ talia videntur eſſe , cùın nó
ſint qualia videntur. de ſingulis , Petrum Leloy
c herium b , in pleriſque ſecuti , vidcamus. Natú- b lib.i. de
ralia funt & decipere tamen aptiſsima, ignes illi peatris c .
fatui de quibus egimus fuperius :item iplulæ na- 6.7.8 . & 9 .
titantes ; quales vidi apud D. Audomari fanum in
Morinis complures , quales etiam in Italiâ, & alibi
celebrant veteres ſcriptoresc, in lacu Vadimonis c Ariſt. de
Cecubo ; & Reatino : vt ſunt etiam arbores & admir,au
dition.Ti
filuæ radicitùs euulfæ , & claſsis ſpeciem in ma
tus Liuius
ri præbentes , tefte Plinio Seniore d : vt , ligna 1.9 .Seneca
putrida nocte lucentia : vt animalculum Indicú; lib.3. Nat.
de genereCicindelarum , ſed maius , inſtar Sca- quæft. &
Plinius lú.
rabæi, quod etſi toto corpore luceat, oculis ta- 11. 8. epiſt.
men maximè, qui pro corpuſculi modo ingen- 10. & Se
tes , tantum fundunt lucis , vt ad eam legere & nior lib .2.
fcribere ſoleant. Coculiyin vocant , micat luce Nat.hift.
quaternarum ſtellularum , quarum fi quis pin- al.16 Nat
guedine manus & faciem inungat , ardens & for- hiſt.c.i.
midabile ſpectrum apparet . Sic Chieza pag . 2. Plutarch.
Hyt. Perua.c. 30. Item vapores variis formis con- in Sylla.
formati, quales illi quos Sylla vidit hircorum fi- bliothe
flib.z. Bi
c.
militudine capitibus apud Epheum concurrerce,
& fimilia , quæ apud Syrtim maiorem ex eadem
cauſa Diodorus Siculus ſcribit contingere f, di
gna lectu. Talia quoque ( ſi à viſu , ad auditum
luber tranfire ) ſunt admiranda quædam ſonorú ,
vt Echûs in locis diuerfis , quæ & notauimus Có .
E
ment. in Senecæ tragædias, decipere nonnullos
teſtatur Cardanus l. 18. de fubtilitat. item ſonus
ftatuæ Memnonis , de qua eodem
opere ogimus ; &
muri Megarenſis , de quo in Atticis Paulanias; &
cauerna Britannica , de qua Clemens Alex . 1.6 .
Strom . fors, an D , Patricii antrum ? item prælii ac
victoriæ voces , apud tres Perſicos montes de
quibus idem Clemens. Mirifici quoque interdum
ſoni nati ex vterinis ſuffocationibus , imperitis
medicis imponunt. quando ait Corn . Gemina lib .
1.Colmocrit.c.7 .) i venenato ſpiri?u inflata arteria,
didicitaſ, in amplitudinem ,fecundum longitudiné con
trabütur,vnde neceffefit aliquädo mulierē ſtrāgulari:
vnde voces miradas ex imis viſceribus exaudiri,não
velut vanarum coaxatus, nunc ſerpentum ſibilos, nunc
crocitus coruorīt , gallorum cucurritus, latratus canum
cc.que
 LIBRI II.
c. qua tamen pro viarum eG erumpentis ſpirituspro- A
portione cafus effingit. ]
Vt naturalia lic & artificialia quandoque deci
piunt, & pro ſpectris habentur : vt erant autómata
Dædali,de quibus Ariſtoteles lib.1.de anima, o li.
1.Politic. & alia Archimedis, Archycæ ac Boëtij,de
quibus ſuperiùs actum : & noſtris téporibusobla
ta Carolo V. Aquila ænea , volans per aërem; &
Pariſiis,triremis argentea , quam remiges , ejuſdem
materiæ, & impellebant , & fiftebant & retroage
bant. Vt erant etiam Hydraulica veterum , & ho
die in hortis Eſtenſibus Tiburiadmiranda ;de qui
bus Claudianus;
Sic correo
Intonat erranti digito,*pedibuſque trabali
xit Lelo
Vette laborantes in carmina concitat vndas.
yer. pro
penstwjque. Er de quibus iam exſtant Heronis libri.Ve ſunt
artificioſa ſpectra , quorum modum docent Car
danus lib.de Varieta.rerum . & Baptiſt. Porta.lib.de
magia naturali , quanquam verè in his omnibus,
cerum quibus vtuntur natura ad artificium adfert
vim maximam :vt & in naturalibus illis prioribus,
ſæpè accedit artificioſa hominum applicatio. Sed
ad hanc claſſem magis propriè pertinent artifi
ciofæ voces quorundam ; quibus cùm ſint præſen
tes,voces ſiinulant abſentium ,vel cùm ore loquá
cur ,ex ventre verba videntur proferre , ficque vo
ces dæmonuin vel angelorum mentiuntur : Item
blib. qui per tubos nocta loquentes,angelorum vel ani
- peatriscl marum voces ſimulant; quale quid de Bonifacio C derint,leones arbitrantur,o fugiunt.Aly riſue foluun
octauo circunfertur apud Nauclerum , Maſſeum tur incondito,aly inconſolabili mærore deplorant , aly
& alios.Item qui ſimulant ſe animas maritorum
defunctorum , & fic fuadent viduis vt fibi nubant.
s'c Arift te noui,qui hoc Louanij factitarat : & de alio qui An
adirir.23
degaui, narratLeloyerius c.7. Sic apud Boethium
dition.I
Scoriæ rex Kennethus,Pictos , à quib .erat victus,
tus Liv.:
1.9.Sereia vicit.Noctu ad Principes exercitus ſui dormientes,
lib.z. Na immiſit ſeruos indutos ſquammis lucentibus , &
quaſ, &
manu tenentes haſtas ex ramis putridis noctu lu
Plinius li
cere Colitis; qui illos ad pugnam fortiter ineundam
li. 8.episode
10. & S. hortarentur : ſe à Deo millos Victoria ſponſores.
nior lib,: Angelos illi credidere, & animosè Pictos aggreſſi
Nat.bif ad internecionem cæciderunt. Sic nonnulli vli ca
cap. 95. cris vel teſtudinibus,iíſque cum candelulis affixis,
11.16 la
hilta.i. in cæmiteriis , non ſemel ignitorum ſpectrorum
e Plurarch ſpeciem præbuere. quare nonnulli ſuſpicantur ab
in Sylla a in Hym . Homero'a teſtudini tributum nomen arınaturæ
Mercur.
fallacis επιλυσίης αιχμα.Sic etiam Abderitaniiu
bliothee.
uenes, cum ſpectrorum ſchema, conati ſunt De
mocritum terrere, vt narrat Lucianus in Philofpeu
de. Sunt in recentiorum libris , vt Boccatij Deca
merone, & fimilibus,exempla plurima, ſed me ma
gis capiunt antiqua.in fabulis tale quid commini
Icitur Moſtellariæ Plauti ſeruulus, tale quid narrat
bepiſt.10. Æſchynes orator b,à Cimone Athenienſi factum ,
qui ſe Scamandrum finxit,vt vitiaret Callirrhoen: E incommodo, à multis iam annis experior. Aben
cli.18.an- tale quid narrat Iofephus c factitatum à Mundo, zoar lib.i.ca.l.tract.8.meminit morbi dicti halahol,
tiquit. c.4 . vt deciperet Pauilinam ,fingente ſe Anubim : tale
quid à Tyranno Sacerdote idolorum excogita
tum ,qui mentiebatur Saturnum , vt liberè matro
d li.rs.hi. nas nobiles mæcharetur,nos docer Ruffinus d , &
C.25 . meminit eiuſdé facinoris D. Cyrillus Alexandrin .
contra Iulianum lib.7 .
Et Nectanabus Ægyptius Magus ſe in louis
Hammonis effigiem transformans, Olympiadem
Philippi vxorem decepit, & adulterino concubitu
Alexandrum Magnum genuit : vnde illi orta opi
nio de loue parente, narrat Ioſephus Gorionides
1.2.Hift.Iudai.c.6 . & laudat auctores,Ægyptiorum
1C Sapientes,Titum Romanum , Strabonem Cappa
mi
!!
Q. XXVII. SEC. I. 139
docem , & Nicolaum Damafcenum :
In his fictionibus,cùm ftuprum accedit, pecca - C
tum grauius eſt quàm in ſtupro fimplici, & gra
uiùs puniendum : cùm furti cauſa fit, puniendum
pæna directariorú 1.facculary. D. de extraord. eri
min.Si nihil aliud quàm metus incutitur , pro pe
riculi magnitudine,res æſtimanda : ex genere fuo,
puto Mortale peccatum: & pæna eſt arbitraria,fu
itigationis puta ; & ,fi mors fecuta , exilij perpetui.
argu.l.4.5.cum quidam.D . ad leg. Cornel. de ficar.l.
infiniti.9.cum eo D.de furt. l.penult. S. vltim . & l.
vlti.D.de extraord.crimin.voluere poſt gloff.in l.fi quis
aliquid. D.de pan.Licinius Ruff. in comparat. legum
Moſis cm Iuriſconſ. & Leloyer. Supra fol. 173. nec
B puto idoneam excufationis cauſam amorem præ
bere,nec tutum ſatis eſſe conf.101.Oldradi, optimi
aliàs conſiliarij.
Senſuú alterationem vitiúmque,falsò yiſorum , D
vel alio ſenſu perceptorum ſpectrorum , cauſam
non raram eſſe,docet idem Leloyerius cap.8.exem
plo ebriorú ,dequibus optimè D. Ambroſ.c,Hinc cl.de He
( ait) vane imagines ebris,incerti viſus,inſtabilis greft iun.C.16 .
sus:vmbras tranfiliuntſapè,ficut foueas, nutar his cum
facie terra ſubitoerigi ( inclinari videtur , e quaſi
vertatur,timentes in faciem ruunt , ( folum manibus
apprehendunt,aut concurrentibus montibus ſibi viden
tur includi. Murmur in auribus,tanquam maris fiu
ctuantis fragor ,c reſonantia fluctu luiora . Canes ji vi
cernunt irrationabiles pauores,vigilantes ſomnia:,dor
mientes litigant.]idem ,terribilia nempe viſa appare
re ebriis,Plinius prior affirmarat f.Deprauat,more fli. 14.c.
fuæ fectæ ,Lauatherus S.S.dum fic vulc intelligen- 22 .
dum illud Salomonisg , ebrietatem diſſuadentis; g Prouer.
13.V.33 •
Oculi tui videbunt extraneas , o cor tuum loquetur
peruerfa. Extraneas, ait ille viſiones & apparitio
nes admirandas,qua in re ductorem habuit Pagni
num ; qui cum Paraphraſte Chald.videtur fic ac
cepifle 1973 Zaroth ,quaſi vim neutri haberet , &
ſignificaret extranea h. res extraneas ; quod , licet
non diſplicuerit Ianſenio, probum tamen non eft,
Fæminino enim ſenſu accipiendum , & quidem
nó de rebus ,ſed de mulieribus.Senſus enim , quem
D.Hieronym . & Beda ſecuti,vinum concupifcen
di alienas eſſe cauſam.ideo Septuaginta , vt ambi
guitatem hanc tollerent,ſingulari numero vertere
annoliav, alienam , ſeu extrancam : quam vocem
nec S.S. nec patres ſimpliciter poſitam , de alia re,
quàm demuliere ſeu ſcorro accipiunt , vt eodem
cap.paulò antèzputeus profundus aliena, vt ibi expli
cantSalonius,Beda,Hieron .& alij.Oculorum luf.
fuſio facit videri volitantes ante oculos quaſimu
ſcas vel ſaltitantes formicas,vt non fine ſtudiorum
quo qui affe & ti , ſingula purant ſe videre gemi
na. Arcuatis cuncta apparent lutea. Refert A
riſtoteles de quodam qui ſuammet imaginem
ſiue ſimulachrum , in aëre fibi , quaſi in ſpe
culo , propter oculorum vitiumn , ſemper obuer
ſari exiſtimabat.idem teſtatur , eum qui diu in ſo .
lem oculos intenderit , & oculos aliò ccleriter a
uerterit, primò ei cuncta iri vila gilua ,mox rubea,
& tandem nigra , donec alteratio illa viſus rece .
dat.Auditus eriam læſus decipere conſueuit,vt fit
in iis ,qui morbum imaginoſum ( ſic vocant) pa
tiuntur.cuius ægritudinis viri docti duas ſtatuunt
ſpecies , vnam notiorem , cui nomen ogsvítis ,
MM 4 quando
 140 DISQVISITIONVM
quando phantaſmata obiiciútur animo, viſili ima | A
gine; de qua ſpecie Cornelius Celſus, & Cælius
Aurelianus conſulendi; & pertinet ea ad phantaſia
vitium.altera ſpecies eſt sopular timouds , qui viſui
tollit fomnum ,auribus indit vitium , quo ſibi audi
re tinnitus & fonitus videntur. de hoc Varro , in
Prometheo Satyrâ,
Leuiſonna mens fonorinas imagines
Adfatur, non vmbrantur fomno popula.
Guſtus quoque vitiatusægros mirè decipit , vt
& odoratus, Polypo,Grauedine,ſeu xóguses, & miro
illo catarrho, qui regnabar in Caſtella. 1581. & mul
cosabſumebat ; lælus. Verùm crebrior & maior
decepțio manat à phantaſız corruptela , quæ ali- B
quando coniuncta eft cum Phrenitide, ( lic voca .
tur ea quæ cum febri vehementi eft , )aliquando
cum Mania (hæc febris expers eft , & diuturnior, )
a vide aliquando leuicula tantùm eft febris,ncc ad Phre
Ceil.lib.z. nitim ſufficiens a. Theophilusmedicus cetera pru
0.18 . dens,opinabatur cùm febriret, propè le & tulum ti
bicines & cornicines affiftere , & continuè auri
bus cius cantum inſonare:ídque iam fanus,accidiſ
b Galen fe ſibi pertinaciter contendebat. b Sed huic iſta
lib.de dif..
tædio crant:alteri cuidam voluptati.Sic enim Ho
fer.Sym
prom.c.3. catius,Epift.ad Florum .
Fuit haut ignobilis Argis,
Qui ſe credebat miros audire iragados,
In vacuo latusfeſſor,plauſórquetheatro:
Cetera qui vite feruaret munia recto
More,bonusfanèvicinus,amabilis hofpes,
Comis in vxorem ,poffet qui ignofcere feruis ,
ſigno laſo non infanire lagena,
Et
Poſſet qui rupem ( puteum vitare patentem :
Hic vbi cognatorum opibus,curiſſ refectus,
Expulit hellebero morbum , bilemquemeraco,
Et redit adſeſe:Pol me occidiftis ,amici,
Non ſeruaſtis,ait ,cuiſic extorta voluptas,
Et demptus per vim mentis gratiſſimus error.
Abydi ſimile quid contigiſſe narrat Ariſtoteles
in libro de admirand . audition . Hanc in væfania
fallæ opinionis voluptatem , de quodam Thrafyl
lo , purante naues omnes, quæ ad Pyræum appelle - Drum .] cæleſtes autem vocat æthereos, fiue igneos
reni,ſuas eſſe fusè teſtatur Ælianus lib.4.var.bit.
Sed ad ſpectra redeamus imaginaria. Haut fcio an
quid rariùs eò acciderit , quod à Timæo Locro
commemoratum . Agrigenti domusfuit , cui cogno
men ogsápu ,ab euentu tali. Adoleſcentes aliquod [ Tau
rominitani ) illuc conuenientes conuiuium hilarins an
gitabant. Mox vti aſſolet,cum incalu :ſſent vehemen
tiùs,ita decufſimente ſunt,itáque externati, vt in tri
remiſe opinarentur conſtitutos marig, altiùs undabun
do hyemen ingruere atrocem . Proinde , velut naufra
gium veriti,taquam egeſtis ,quæ intusforent, nanyium
facturi lauius , vaſaomnia , có quicquidmero feruidis
occurrebat,in viam , feu in mare , feſtinantius ia &tare
adorti ſunt,accurrentibus hinc inde qui proiecta diri
perent, Inſeguenti die vbiadfueremagiſtratusfactum
arguentes,cùm illi necdum ſatisedormiſſent : refponde
re,ſe metu mortis preoptaſſe ,qua in nauiforentdiſper
dere,quàmfluctib.deuorari. Admirantibus mentis ſtu
porem vniuerfis,quiinter eos videbatur natu gradior:
Ego , ô viri Tritones,præ formidine infra thalamos me
conijciens in imo iacui, Cúmque ampliusdelirare ani
maduerterentur.dimittuntur ab ignoſcente magiftra
tu , commoniti modograuius, cauerent in reliquum in
nitationem eiuſmodibrutalem . At illi, velut gratiam
fatentes : Si , inquiunt , ſeruati ex tam procelloſis
vndis portum fuerimus aſſecuti, inter marinos Deos
MAGICARVM
vobis ( Ô Tritones ) vt feruatoribusin patria ſtarnas
ſurrigemus. ] Sic Cælius Rhodigin. ſed ex Athe- c Athe
ne0 đ neus l.2.c.
1. & Cælius
Hydrophobi aquam fugiunt,co quòd putant ſe li.17. A.L.
in illa videre canem à quo admorſifuere d. C.2 .
Solet autem Diabolus hiſce naturalibus mor- d Paul. Ac
bis fæpè fe adiungere , & hominum procliuitate gyneta li.
abuti. Serpit hoc vaalum Diaboli (ait D.Aug.e )per Antholog.
omnes aditus ſenſuales,dat ſe figuris , accommodat ſe Epigram .
coloribus,adheret fonis,odoribus ſe ſubycit , infiındır ſe Græc.li.7.
eli.18. 99.)
ſaporibus , & quibuſdam nebulis implet omnes meatus
intelligentia. aliquando cru leliter torquens dolore ac
metu , aliquandoiocosè diſirahens, vel ſubſannans lue
dicris.]
SECTIO I 1.
F
Vnt enim dæmonum , vt variæ operationes at
que
loco nobis erat notatú. Omnes quidé immundi,
& mali,hominibúſque funt infeſti, ve poft Chry
lippum , & Plurarchum , & Philonem , rectè contra
lamblichum Porphyrius f & eo meliùs Minucius flib.de ab
in Oitauio. cos tamen à loco Marcus apud Pfel - ftinen ani
lum g diuidit in ſex genera ,vt eo prior fecerat Or mal.
g de dæ
pheus,ſcribens ad Mulæum ; mon . Na
с δαιμονέςουρανίες, και κερίες,και ενυδρύες, tura.
και χθονίες και υποχθονίες
Dæmones celeſtes ,aëreos,aqueos, terreſtres , &
ſubterraneos ſeu Sumanos.
Apud Euſebium lib.4.de demonſtratione ipſe
Apollo fic canit ,
Πκ μεν επιχθογιους,πή δι' ερανίοις σολί δ' άθρης
Αυτοίσιν βασιλεύσι και Βέρος υγροτόροιο..
Η δε θαλασάτους και υποχθονίοισιν άπασι .
Πάντα μ ' ενδέχετα φύσεως μέσώμασι των δε ..
Parum terrejtribus , partim culejtıbus, inter
dum et atheris ipfis regibus , ac aëris humida
permeantis , o marinis , & fubterraneis omni
bus. Omnia enim capiuntur nature plenitudine how
vt appellat Marcus. A ëreos etiam Plaro h agno- h in Phä
uit ,Magices inuentionem illis tribuens. Terre dro.
ſtres Chaldæi cum Zoroaſtre (vt Pſellus exponit)
vocant Feras , ſeu canes terrejtres , in Zoroaſtris
enim Magicis ſcriptum legimus Edp guldyz for br
pes gebor's orxúcson . Tuum enim ves bejtra terra in:
colent. ad quæ Pſellus , beſtiæ terræ ſunt ei reps
γώ καλινδάμνοι δαιμονες , κι circa terram obterrant .
cuius interpretationem magis probo , quam Ple
thonis oade nou xresdend , vermes & omnis generi
reptilia viliora. Idem Maguspoftea ſubdit Ex ch
άρα κόλπων γαίης θρώσκεσ' όπο]' αληθές Σήμα βροτώ
áyd eigCóvīoi róves Sexvuvlss. Certe ex terre finibus
prodeunt canes terreſtres , nunquam ſignum verum
E
homini mortali demonſtrantes : quos Plethon vult
apparere folitos canina vel alia fæda ſpecie iis
qui facris initiantur. Quod licet Zoroafter ac
ceperit de ſacris magicis , verum tamen eſt etiam
folere bis ſpectris verſari etiam illos , qui praui
tate vitæ derelictâ religioſo cuipiam ordini ſe
addicunt: quod ipſum Leloyherius i confirmat ilib.z.de
teſtimonio Hebræorum in opere quod inſcri- |(pect.c.5.
bunt Holam Abba : Idem Athanaſius de Diuuo
Antonio in eius vita , & fimilia ferè narrans
de Sancto Simeone Treuirenfi Euervvinus Ab
bas apud Surium primo luni , & alia leguntur
in
 LIBRI II. Q. XXVII. SEC. II . 141

in vita S.Norberti,dedæmonevexante initia fan- A tione deductis Tritthemius multo copioliùs icri
ctæ plantationis Præmonftratenfium (Surius Junij plic, ciusverba ex libro . Questionum ad Maximil .
6.vita illius cap.19.26.6127.)Ego poflum confirma Caſarem.q.s .non pigebit alcribere maluis additis ,
re co quod verè accidit, initio ferinènoftræ Socie quæ ad explicationem difquifitionémquc Magi
tatis , inſtituto collegio à P.noſtcolgnatio Laureti: cam ,pertinere iudicabo. Sumi. dumunes inquir ).in
& ei prefe & o Rectore , R. Oliuerio Manareo ; qui poteftate acuminéque ſubrilitatis ab vauicem dierunt:
etiamnum fupereft, & à quos, vt rem veriſlimam , ita maleficarum quoque pateft.as won eji in ornnibús
accepi , quodlubdam :Anno 1555.maligniſpiritus, vna,fedın :fingulus.prout damanibus fortcurrunt malu
modò vnum , modò aliú locum magno ftrepitu in ra ſubtilioribusvelgroffioribus, diverfa. Multa enim
feſtantes , plerisque , in quibus nonnulli religioſi ſunt genera damonum , ý certis inter ſe grudibus dis
inſtituti tyrones erant,mirùm quantum moleftiæ , Steintjátiopelocorum in que cadentes! àprincipiofunt
& inquietis adferrent : Etiá claro die appareband , derrufli. 6.77.99 ! , Coin L! V ... ON !
variis figuris. Vni dæmon in formâ Æthiopis api Primum quidem genus demontim appellatur igneia
paruit : & multis illecebris atque perſuaſionibus quod erca ſuperionem peruagatur aérem nec,ynquam
verborum conatus fuit à religioſo inftituta illum B amiemdici dion adinferiora demerguurafed continue
auertere: quod cum iruro labore ſe facere videret, fub regionbus permanentes ſublunaribus;nullum ha:
abiit inhalato diro admodùm & virulento fætote, bent onm homimbus in terra conmercium . Quod zero 1
qui toto illo dię perdurauit. Alteri ſe conſpicuum fub lund permaneant Sunctus quoque teftaiur singu:
præbens effigie D. Pauli , adhortabatur ad ſacram Stinus in opere, de, rigone Chriftiano,ſic dicens.Dat
Epiſtolarum ſuarum lectionem atq ; ftudium ; vt mones non habitant in cælo, vbifol. . ftellæ funt,fed ,
hoc ſpecioſo colore , eum ab humaniorum litte omnes fub regione lunari uerfantur. Hinc motus 011
rarum curâ abduceret , ficque per in obedien nor Apuleius dixu animaha elje igrata , propterea
tiam è religione expelleret : quod & perfecit. quod Ariſtoteles confirmauit in fornacibus ardentibus
Ipli Oliverio in atri & ingentis mololli fpecie quodam animalia parurila fæpius viſa volitaſje pen
obuius, in eumg; infiliens, ad terrain ferè adAixit. nulis apta ,quæ totum suum ſuum diuerfantur in igne,
Oranribus;vtcogitationem diuerteret ,aut abrum quoniam cum igne oriuntur , c cum eodem igne ex
peret ; inftar catii obmurmurantis fefe adiunxit tinguuntur, ad fuum vnde venerani locum euane
non femel , ſcabellúmque cui innitebantur quatie ſcentes redeunt. ) Diui Auguſtini locus eſt capite
bat, pullabacque. Nec lectis quies,nec menfæ re- C tertio , negat tantum Diuus Auguſtinus damones
fectio , line infeſtatione , concedebatur. Crebrò habitare in cælo,vnde exciderunt , & in firmamen
varij catelli à quieſcentibus lectulum adſcédere , & co :de ignis fphæra nibil addit,ideò ad primum hoc
tegmina ſubwefentiebantur : quæ res raaltos for genus probandum non pertinet eius verba . Quod
midine plenos, & fomno priuabat, & ſtracis expel attinet ad Apuleium ille fallebatur, quia dæmoni
lebat. Prandens quidam ,inuih hoftis pugno in la bus ignita corpora verè tribuebat. Ariſtoteli,de
tere tam acriter percullus fuit , vt confeftim ex nique illa animalia non ſunt dæmones,fed infe
palluerit , & ferè retrorsùm à ſcamno deicctus ce eta quædam volatilia ephimera , in fornacibus
ciderit . Subditorum moleſtia bono Rectori per Cypriis reperiri folita. Si damones iſta putauit
moleſta erat , tentauit Eccleſiaſtica remedia , quæ Apuleius, quomodo cenſuillet illa cum igne ex
oportunaoccurrebant;millarum ,precum , exorcil ſtingui;aut cum igne oriri ;qui dæmones immorta
morum , luſtralis aquæ, fanctarum reliquiarum , & les elle , & morti non obnoxios ex fectæ ſuæ decre
id genus alia . His tamen Deus malum planè col tis arbitrabatur ? fortè hoc volebat incenfo igne
li noluit . Quare ad communem patrem , B.Igna incipere illic in flammis dæmones tali forma cer
D
rium Oliuerius recurrir , preces eius & opem in ni , & exſtincta flamma apparere deſinere:Sed per
hacmoleſtiâ perit.Ignatius, qua erat animi demil git : Nulla ſunt eis cum maleficus canfortia, quoniam
fione , ad patientiam cohortatur perlitteras, & ad cum demoren !ur in igne , propter fubiilitdiem fuam
ea remedia , quibus Eccleſia in ſimilibus vti con non poffunt corpus groſſum fiueaëreum induere.]Va
luteuit. Hæc , inquam Oliuerius per kitceras,omnia na ratio. Sinulla eſt iphera ignis , vt multi arbitra
iam à nobis curata, tentaráque : fed durat malum , & tur : totum hoc corruit figmentum .fi qua eft talis
gluſcit. Quibus acceptis, litteris reſpondic P:Igna [ phæra ,nondum hinc ſequitur dæmones tales non
rius; orificiule in Domino , c in bonitate eius , ipfe vos habere commercia cum maleficis, quia dæmones
luberabit : « ego ſerio pro vobis orabo. Acceptas lic omnis corporis proprij ſunt expertes , vtpote ſub
seras Rector in coronâ Patrum fi'atrúmque le ſtátiæ merè ſpirituales;quæ nec terreæ ,nec ignçæ ,
gir , qui tum fortè congregati; & , mirùm chictu , è nec aëreæ corporeæ groſſiti ci conſimiles ſunt. &
veftigio illa ſpectrorum & phantaſmatum infeſta poſſunt ignei iſti,non minùs quàin aërei , corpus
rio , adeò conquieuit; vt nihil huiuſinodi Laureti E alienum inuadere & affumere. Quare vel illi quo
poſtea fuerit auditum ,nihil viſum . Nimirum ſcri que cum maleficis ineunt commercia , vel huius
pris litteris pofterioribus optimus Pater, pro filiis rei alia quærenda eft ratio , quam nondum inue
orare cæpit; & interea, dum Roma Laurctum lit nire potui . Ec quid neceſſe hos in igneum illum
teræ perferuntur , exorauit. Hos ergo Zoroaſter carcerem extra infernuın , quiin terræ centro , in
vocat canes terreſtres.canes vel propter formam al cludere ? quaſi penam luam , vbicunque funt,
fumpram , ve Pletho ;vel vt Pſellus,quia animarum non circumgeſtent. Hoc ergo dæmonum genus
carnifices ſunt; Terreſtres vero,vt ait idem ,quia ex ego crediderim fictitium , & ab Orpheo cæleſte vo
cælo deciderunt & circa terram volutantur. you catum , quia putabat in cælis degere : alij fortè
κιωας μεν τούτες καλα , ώς τιμωρός των ψυχών : igneum vocant,eo quod in aëris regione ſuperiore
χθονίες δι' , ώς εξ Βραν8 πιπ[ ωκότας , και καλινδου manferit.
ulios zeps i gñv. Sic ille in Chaidaicis ora Şecundum genus aëreum dicitur , quod in aire er
culis . rans nobis propinquo commoratur. Hi quidem pojani
Verum quia quod Pſellus ſiue Marcus breui ad inferiora defcendere, o affumptis de craffiore aere
ter , id de dæmonum generibus ab corum habita corporibus,quindoque hominibus apparere. Aëra per
mittente

1
 142 DISQ.VISITIONVM MAGICARVM

mittente Deo ſepius turbant , tonurua do tempeftate: A Sozomenus libro otrauo capite fexto , vbi menuinit
concitant, co omnes fimul in perniciem humanigeneris Geruntij,Diaconiidcirco caſtigati à Diuo Ambro
confpirant: More hominum affectionibus mouëturpaf fio & exauctorati à Nectario ;quod affirmaret no
fionum ,fuperbia maximè & inuidia; tăguntúrque per &u à fe Onofcelidan capite ralo apprehenfum , &
turbationibus continuis, ó necſolido veftiütur corpore, in piftrinum deiectum.'Sancti enim viri cenſuerút CE
nec vno conſiſtunt loco. Nec ună omnesformă habent, nó temerè ,hoc illicum dæmone Onoſcelide com
mercium fuiffe : non verò , credulitatem allerentis.
Sed plurimas , eafque fepius mutant , ſecundum varie
tateſ affectionum , quibus vel occurrunt maleficarum Onoſcelides,dánarunt.Sic enim factum illud Ne 21
carminibus euocati , vel impulfi perturbatione ad no Etarij & Ambrolij accipiendum.De talibus fiuxit
cendum .] Stellarus, cos libi in itinere Luna lucente comics
Norandus hic quoque error & fugiendus, dz adhæſiffe Sarracilum ; Sachiel,& Ianā ; ſed poèrice,
monibus vlla omnino elle propria vel adnata cor hoceft ;mendacicer inducit illos dicentes,domici
pora, aur vlla viſili formaoculis humanis corpo lium fibi eſſe in Lunæ globo . talis 'etiam qui apud
Alexand.in Genial.dieb , narratur Thomæ mona
reis præditos effe:conſpici tantùm poſſunt in for
ma corporis extrinſecus formati,vel cadaueris al- B cho viſus . Tales etiam Lamia, quam à nocte He
ſumpti.Pergit; brzi Lilith vocant. Tales Ceres, Diana curn ſoda
Habent enim violentum omnino & furiofum morem libus,Napææ ,Driades,Hamadriades , Trophonius
& fimiles Pſeudochei. Tales Fatuæ , Furiæ , & earum
turbationibus plenum , vnde vehementer malefactie
perturbati repentinas plurimum machinatur infidias, (vt finguni)mater Furina, & Manium mater Ma.
et dum ſuas agunt incurſiones , partim latere volunt, na,Mantua,Mania ,& Manuana, & his ſimiles cre
diti maſculi ſexus ,Aquili,Sumanes, & Triptes , de
-

partim inferunt violentiam . Malefice horü demonum

operatione ſuffulta ,tantò ſunt ad maleficandum poten . quibus Martianus Capella lib. 2.1 lidorus in Gloff.
tiores,quanto ſuperiorem ex eorum ordine concurrêtem
fuerint aſſecutæ.]Hæc omnia vera crediderim : In vi
ta D. Antony D. Athanaſius aëremr plenum eſſe dixit
damonibus : quod Mercurius ante dixerat Termaxi
mus: nullam videlicetmundi partem demonum pre
ſentia deſtitutam .]Hoc de ſublunari mundo intelli
gendum ,alioquin falſum eflcdocet D.Auguſtın.d.admirationem fuitrahere cupiunt audientes,nonnulli
c.3.de agone Chriſtiano : & fic accipe , quod ſubdit, vero ad hoc fummo conain laborant , vt homines irra
S.quoque Praſul Ambroſius dixit : Plenus eſt mundus
ſanctarum virtutum ,quia eſt plenus nequitiarī. Caue
à ſequéribus,nam more ſuo falla veris miſcet.Vn
de Platonici demmes , in aëre volantes,in modum den
fifſime ninis ignuta , cupientibus tradidere viſibiles :ſi
aliquandiu verseis cælum fore jplendente irreuerberatis
oculis continuluerint obtutus . Sed neſcio an in aëre
caufetur obiectum ex conſiſtentia reali:vel certè oculo
rum motus interclufus repræſentet imagines falſas:non
fine detrimento ſenſus tamen leui , pramiſſorum accepi
experimentum .] Verè experimentum fallax, nequá ,
& grauiore dignum detrimento . cuius mater cu
riolitas, pater ignorantia. illuſio ſenſus fuit , vtvi-
dere videreris tibi,quod in rerum natura viſile non
exiſtit.vel pueri ad uertant, lolarem (plendorem ſic
oculos præftrinxifle.
Tertium genus dæmonum terreſtrium dicimus , quos
prolapſos de cælo in terram , pro ſuis demeritis minimè
dubitamus. Catholici neque de aëris , eò delapſos
de cælo pro fuis demeritis , fas fibi ducunt dubita
re.Dehis fanctiſſimus praful ( martyr CHRISTI
Tneophorus quondam Ignatius, in epifto.quadam ita
ſcripju ad Ephefios:nihil melius eft ,quim pacem ha
bere , in qui omne telum euacuatur aëreorum fimul
( terreſtrium ſpirituum .] Vides Beatum Ignatium ,
igneos illos non agnoſcere; & aquaticos ( vt arbi
tror ) ſub terreftribus comprehendere. De his ter-
reſtribus nonnulla iam diximus : addit quædam
fufiùs poſt illuſtranda Tritthemius ; Ex his au
aurem demonibus aly verſantur in filuis,atquenemo
ribus : qui venatoribusponuntinſidias :aly vero patu
lis degunt in campis, qui nočte aberrare faciunt itine
rantes, nonnulli demorantur in locis abditis atque ca
uernis : reliqui ceteris minùsfuriofiac perturbati , de
i morari cum hominibus in obſcuro delectantur. ] Huc
pertinent omnes illæ ſpecies , quas paulò poſt per
numeros ,quatuordecim ,ex variis ſcriptoribus ad
ducá.vt Faunus,qui& Faruus & Fatuelludictus
s ,
& Satyri,qui etiá Foni , & Onoſcelides , de quibus
Arnobius contra Gentes , nos quoque paulò poſt
nonnulla, cùm de incolis Spelæoruin .Addit ? Non
vno ducuntur affectu fed vario.quoniam aly ſunt alys
minus deprauati,quanquam omnésſint malis pertur
bationibus pleni.Ex his quidam gaudentſolis illuſioni
bus territare homines, aly predictionibus futurorum in
tionabili furore turbatos ,aut melancholia furentes ter
reant ,lædant,vel occidant , quod experientia ſæpius fa
&tum agnouimus. Hinc Sanctus loannes Chryſoſtomus
in libro tertio ,de prouidentiâ ad Stagyrium mo
nachum , omni actione Diabolica potentior eft ad no
cendum mæroris magnitudo. quia damon quoſcunque
Superat,per mærorem ſuperat: eum fi auferas, nihil à
demone'ladi quiſquam poterit.]
Præclarè hæc omnia, & prudenter : non æquè,
quod ſequitur ftatim ; Hoc aurem damonum genus
raro eſt maleficis familiare,propter inconftantiam affe
{ tionum á leuitatem :qua territare multos gaudent po
D tiùs,quam vnius muliercula ſubeſſe imperio .] Leuicu
la prorsùsratio, &ex falsò præſuppoſito , quod ſub
efle queant, auc ſubſint : nec illud verùm , & vni
ſubelle , & multos territare nihilominùs non pofle.
Commorantur tamen interdum , pollicentur vafanis,
in vitro, aut cryſtallo , fiue fpeculo: o carminibus con
citati reſponſa dant mulierculis: cm- fi quis venturus in
via eis maledixiſſet,pronunciant.] vcique poft factú ,
nec morantur in his rebus dæmones, fed duntaxat
aliquas functiones illic exercent. Et hoc ( ait) male
ficarum genusmultùm differt à reliquis,quia quod illa
maleficio reddunt infirmum , iſte curare pollicentur.
verim quia maleficium vtplurimùm refellunt malefi
cio ,earum acceſſus ab Eccleſia omnibus interdicitur
E Chriftianis .]Hoc veriſſimum :& hinc apparet diui
ſum eſſe regnum Satanæ : & habes caulam Vatinia
ni odij,quod intercedit inter Ariolos ſeu Veraco
res , & magos venenarios ſeu Striges. Hos illi co
nantur detegere & prodere , hi viciffim illorum
vitæ clam inſidiantur.
Quartum genus dæmonum denominatur aquati
cum : quoniam fe humoribus immergens circa fluuios
& lacus inhabitat ,ira plenum , turbatum ,inquietum ,
fraudulentum , quod in mari tempeftates concitat,
nauigiaque demergės in profundū,multis vitam aufert
in aquis.Et iſti dæmones quotiesaſſumūt corpus vifibi
le ,in ſexu frequentiùs apparent fæmineo: in maſculino

rariis
 LIBRI II. Q. XXVII.
rariùs videntur, propterea quod in locis verfantur hu- ¡ A lo euentu comprobatæ ,de Morgana,Meluſina,Al
midis , molliorem vitæ ductum fequuniur ,nec virile
ſchemafacilèceterorum cöfuetudine poffunt aſſumere.]
Falla ratio ex fallo fundamento naturæ illorum
corporec.Cur enim ex aqua ceteris elementismix
ta , fi fpiritus ſunt , vtſunt , minùs ex aëre virile ,
quàm fæmineuin ſchema componant ?cur neque
antæquè facile cadauer aſſumere maſculum quàm
muliebre? Vnde Naiades, Nereidėſque Nymphas a
quarum ,non maſculino, ſed femininodosdum fexu nu
minauit antiquitas .] Verùm eadem antiquitas Ne
prunum ,Nereum ,Proteum ,Phorcum , Glaucum,
Palæmonem ,Tricones,Acheloum , Alpheum , Eri
danum , Tibrim , & c, maſculino fexu nominauit .
Nec ad rem , quod addit, A noftrisautem aquatice
mulieres , id eft Vvaflerfrayven communi vocabu
lo dicuntur.Sed Teutones Belgæ maſculino non
ne Neckers compellant: & Cantipratenſis Neptu
nos ,de quodam addita narratiuncula lib.2.de apibus
ca.57.p.11, Dæmones aquatici fuerc,qui paſtoribus
Peloponenſiis propè Paludé, eodem quo Syracu
ſę à Saracenis captæ die,id nunciarunt, Fazellus de
ca.2.rer.Sicular.lib.6.Huiufmodi eriam dæmonum
miniſterio ,qui peierabat inú lac Paliſcorú (qui hos
die Naphta dicitur) demergebatur , vt Ariſtoteles,
Diodorus, & Macrobius referunt: & propè Dianæ
ad Yhomilum oppidum , fons eſt in Camarinam
influens,cuius ſi quis olim aqua manib.non caſtis,
vinum diluiſſet , nulla mixtio confequebatur . In C
Alelino agro , Caroniæ hodie dicto , fons aliquan
do fuit , natura tranquillus , verum inſonantibus
tibiis exultabundus ad Harmoniæ modos eleua
batur, & vltra margines intumefcebat, tefte Fazello
decad. 1.lib.1.c.5.qux vel fabulofa fuere, vel non fi
ne cooperatione dæmonum contigere.indicio elt,
quod deliere.Redeuntverba Tritthemij;
Qui verò habitant in locis ficcioribus & fubaridis,
quotie ; hominibus corporaliter apparentviſibiles ,in vi
rosſe transformant.] ne hoc quidem admittendum
in credulitatem , docet ſtriguin etiam cum ſuccu
bis talibus coinmercium , & nomina Napæarum,
Driadum , & Lamiarum deſerticolarum .
Diuerfurum quoque ſpecies ajurrunt beſtiarum ,
prout diverſis tanguntur affeclionibus. Sancii autem
Angeli, quoniam affectione nunquam variantur , vni
formni:er ſemper apparent in forma virili . Nuſquam
enim legimus fcriptuin , quod bonusſpiritues,in forma
fit viſus muliebri , ant beftio,cuiuſcunque, ſed ſemper
in fpecie z::rili . ] Non lasis ſecurum hoc vltimum de
Angelicis apparitionibus iam oftenfum , fupra hoc
eodem libro,7.25.fect.3.litt.1.circa fin.ratio etiam illa
de iminurabilitate affectionum parùm habet ſoli
ditatis.Sicut enim Angelus immutabilis eſt adma
lum , fic Diabolus ad bonum : & ficut diabolus cir
ca malum modò in hoc, modò in illud propender, E 1.verfic.vndecinrum eft. Nihil magis quarunt ( verba
fic etiam Angelus circa bonum , quare ficut dæ ſunt Tritthemij)quam metum hominum ó admira
mon , vt vniaffectioni ad malum certum fatisfaciat tionem .vnde habemus compertīt , quod fimpliciores ho
aliain , vt alteri aliam affumit,quid vetet Angelum ,
vt diuerſos fines bonos attingat, etiam diuerſas
formas ſe non indignas aſſumere? denique viden
duin ,ne quod hîc ait nonnihil repugnet,cum arbi
trij angelici libertate.
Ai ſepè viſi fint demones circa fluuios fontes,in
fpecie mulierum aliquando choriſanies, aliquando ca
pillos morc faminarum explicantes :nonnunquam verò
cum honiinib.loquerites, o varias ludificationes exer
centes.Et hoc genusnon confueuit cum maleficis habere
commercium . contuelle ramen cum hominib.fuc
cubarum more indicant veterú fabulę,ſed nonnul
SEC. II. 143
cina, & fimilib.quas Fatas, ſeu Feas vocant;de qui
bus alias plura; hoc.c.verf.144
Quintumgenus fubterraneum dicitur ; quodinfpe
luncis dicauernis monuiúmque remotis concauitatibus
demoratur:Et iſt demones affectione funt peſſimi, eóf
que inuadunt maximè , quiputeos comeralla fodrur:",
o qui thefauros in terralaientes quarunt,in perniciem
bumani generis paratiſſimi.Hiatus efficiunt ierre, ven .
10fýzflammiuomos ſuſcitant, o fundamenta adificiară
concutiunt .]hoc genus Apollo apud Euſeb.lib.4.de
demonſtratione vocat únozborios & végregius lub
terrancos & inferos. An ergo ex hoc , genere lobi
vexator Satan ? opinor & illi , quiSalmanticæ &
B Toleti in fpelunca maleficas & curioſas artes ad
huc auorum noftrorum inemoria docebát . Nocti
bus( ſubdit)aliquando de mõtibus turmatim egreffimi.
randas ſtupendiſque in campis ducüt choreas, e qua .
ſi vnius ducis metuenies imperium ,ſupito euanefcür ad
lignum, á adſua diuerticula reuertuntur. Interdum
nolarum intereos auditur fonitus, ó fe nonnunqua fpi
ritus hominum vita defunctorü mentiuntur.] Decho
reis & ſonitu vario memorabile exemplum narrat
de Atlante monte Plinius lib.5.natural.bift. ca.1. &
Solinus Polihift.cap. 37. quihos dæmoncs vocant
exsypanes : chcream deſcribit Saxo Grammaticus
& omnigenum dæmonu dat nomina li..Dan.bit.
Trixi: emurú chorus aduehitur,præcépſg per auras
Curſitat, o vaſtos edit ad aſtra fonos.
Accedunt Fauni Satyris,Panúmquc Caterra
Manibus admixta militat ore fero .
Siluanis coeunt Aquili, Laruæq; noeentes
Cum Lamiis callem participare ſtudent.
Saltu libr.intur Furiæ , glomerantur ijfdem ,
Laruæ ,quas Simis Fantua iuncta premit .
Turmarum militarium multa fubdentur poſt
modum exempla ,cùm de Hellequini familia diſſe
retur.cuius etiam meminit Thom.Cantipratenſ.d.
lib.2.c.49.p.4. & fortaffis eo referendum atque ſic
emendandum quod Pet. Bleſenfis de curialibus
ſeu aulicis ſera nocte fæpè vagātibus epift.14.vſur
pat, inilites Herkelini , vel Herleurini , nam codices
Domnes diuerfam obiiciunt le &tionem ,necvlla 1a
tis emendata videtur, vt diligenter notatum à P.
Ioanne Buſęo in Notis ad eum locum : cuius tamen
coniecturam non tam improbo,quàm quid in mé
tein mihi venerit propon ). Huc referenda etiam
Friſiæ ſpectra nocturna , de quibus Cornelius
Kempenſis lib.3.de fiiu Friſie c.31.cuius verba da
bo libr.6. Fortaſſis etiam ex hoc genere exerci
tus illi in Hiſpania viſi Sancio cuidam , vt illius
ætatis ſcriptor Petrus Cluniacenſis tradidit , cu
ius verba,etſi hoc loco commodè inſererentur, re
linquam tamé vbi olim exhibui li.3.par.1.9.7.Sect.
minum ,quoſdam , nonnunquam in ſua latibula mon
tium duxerunt ,ſtupenda mirantibus oftendentes fpe
ctacula, á quaſi beatorum ibi ſint manfiones , amicos
viuorum ſe mentiuntur.]Ex huiuimodi ludibriis na 1
tæ ſunt fabulæ de monte Veneris , cuius mentio a 1
pud Piumn II.in epiſt. & fpelunca Sibyllæ quam in
Ancona deſcribit Antonius de la Sale : & montis
Albarum fæminarú, apud kempenſem , & in Bra
bantia den A'uinnem berch , & in Italia de Specu
Nurſino , & Sibylla illic degente , cuius meminit
D. Pinus II . epift.46. & mira funt quæ Creſpetus
ex actiz iudiciariis retulit, vnde apparet ſtupendı
CXCT
 144 DTSQ VISITIONVM
excæcatio magorum .Refert lib.de odio Satanæ difc. Asùs ambigo . Natam verò hinc opinor Gentilium
6.quendam Dominicum Mirabellium natione Ar opinionem , Cerberum & Vmbras nocte vagari:
pinatem cum Nouerca ſua Margarctha Garnier & luce autem exorta recludi . legi ppljunt,qua dixeſup .
aliis complicibus Mantæ in Francia captos, & Lu
letiam adductos,vnà cum libris Magicis, quos de
ferebant Sibyllis Magiæ præfidibus cófecrandos.
Dominicum hunc in iudicio confeſſum , quod
quidam eius focius nomine Scottus , qui diu in
Francia vixiſſet , famoſus Necromanticus , & qui
coram variis Principibus artis ſuæ mira experi
menta patrarat, & ex iis non paucos diſcipulos ha
buerat,quos nihil rei bonæ docuiffet, húc inquam
Scotum accelliſte & conueniſſe Sibyllam illam no
bilem, quam in ſpecu Nurſino Itali ferunt habita
re;retuliffe hanc exiguæ effe ftaturæ , in ſella hu-
mili ſedere , capillitio foluto & in terram depen
dente, à quà acceperit librum conſecratum , &
digiro adhærenti annulo dæmonem incluſum ,cu
ius libri & dæmonis opera poſſet transferri ad
quemcunque vellet locum ,dummodò ventus ei ad
eum locum profecturo aduerſus non flaret. ( Ride
lečtor.ventus damone fortior eft ? & quæ fequuntur ride
mendacia magica.) Dixit præterea cuftodes à ſum
mo Pontifice locatos , qui fumma cura ſpecum
cuſtodiunt,ne quis eò poflitſeconferre , adire , &
conſulere Sibyllam : nec vllos ad eam peruenire
polle exceptis Magiæmyſtis,qui ſe norint inuiſibi
les præftare.idque,quia quando quis cum ea loqui
tur,fiue fit inagus,fiue non fit , per omnia circum- Cuit occurrere. rium ejí ceteris omnibus magis fubtile ,e
quaque vicina loca horrendæ tempeſtates & ful
gura excitantur.quod infinuare voluerit Stellatus
lib.2. his verſibus;
Homo im
Hos ventos vel Dj airei vel fidera mittunt.
pius vocat
dæmones Sapèeitnim cum thefauros tellure latentes
Deos. Vult auferre magus, vel conſécrare libellum ,
Vel magico ritu quenquam ſibi ſubdere diuum ,
Audiuiexortum venium f , ubitámque procellan .
Addit Creſpetus has Sibyllas libenter cuſtodire
greges ouium , & inter armenta verſari:ideò paſto
res citiùs ad earum cognitionem venire quàm a
lios.non hæc cauſa eſt,ſed quia opiliones & armé
tarij ſolent ſimpliciores, & hebetiores effe , & ocio illa maleficia inducere minimè pojjunt.] Fateor diſpa
abundant: quare dæmonum iftorum inſidiis magis
expofiti.Sequitur apud Tritthemium :
Ex his
quoque damonibus quidam incubones fint
thefaurorum ,quos auaritia mwialium in terra abſcon
ditt ở ne rursies in vfusperueniant hominum , eos fi:
ducunt,furantur,c Citftodiunt: quandoque de loco in
locum iranſportaat. Tales fucre canis ille horridus ,
& illa ſemiarguinco corpore mulier , de quibus
egituli.2.q.12.verf.ipolit.G . & infer-4.28.in fine .
Et hoc genus damonum Calm maleficis mulieribus
nullum con uewit habere commercium . ] huius rei fi
des ſit penès dicétem.Addo :his incubonitus the
ſauricis aiunt præfectum Mimmon , quem veteres
Pluium dixere. huncincantatores:zre ſemper irri
to conatu coniurant, & plerumq; cum vitæ yeriul- e
que,nunquam non cum melioris vitæ amiſſione.
Sexium genusdamonum appellatur Lucifugum :
propterea quod lucem maxime horrent , & deteftatur.
quia nec dicbus vnquam aj parent , nec alio modo cor
pus,qu im de nočie poſſunt aſſumere.Hoceft negotium
quod in tenebris perambulat a genus deminum im
erfcru:.bile,acpenitus tenebrofum , paſſionibus frigi
is agitatum , mulitiofum , inquie:um imperiurb.rum ,
suod occurrentes fomines violenter comprimit noclur.
fdam
riis horis ,fæpiufque Deopermittente aut flatu quoſ
in -erficit aut contactu ] An ex hoc genere fuerit
Aſmodeus,de quo in Tobiæ legiturHiſtoriâ,pror
MAGICARVM
Gen. 3IV.
9.26.fečt.1.lit:.B.Hebræitalem aurumant eum , qui
cum lacobo luctatus,quosOrigen , in 3.Periarchen
fecutus fuit : fed cótextus fatis indicat, & commu
nior Patrum Græcorum Latinorúmque, traditio
habet ,bonum Angelum fuiſſe,Deum repraſentan
tem . Lucifugos eriam agnoſcunt Thargumzi in
Pſ.90.0.5.0
6. & innuit Procopius lib. 2.de bello
Perfico. Arbitror ex hoc genere Hecaten fuiff. vi
de quæ paulò pòft dicã hac eadé q.v.8.litt.G.& H.
Proſequitur Abbas Spanheimėlis; Maleficis non
conuenit hoc genusdemonum 7.2que carminibus arcła
B ri poteſt.qui: lucem fuzit, ó vocem hominum fimil
que omnem tumi: tum .] Non ſatis firma hæc eſt ra
tio ,vt negemus lucifugos,vlla cum hominibus ha
bere commercia.nam vera commercij cauſa;nem
pe offenſa Dei & hominum pernicies: perinde lo 6
cum habet in hiſce, atque in aliis generibus. Ma
gna enirn & acris eſt omnium , & horum ( qui, vt
dixit, malitia excellunt ) odij in Deum & homines
vis atque propenfio , cuius quotidie gliſeit incre
mentum.fieri tamen poteft , vt propter quandam
moroftatem , & ab omni conuerfatione auerfio
nem ,egriùs iſti ac rariùs ,quàm alij,pactionibus fæ
derentur.Nam ( velübdit.)
töreum maximè admaleficia farinarum confue
audaciſſima temeritatis . ] Noluit opinor negare,
quin ad virorum quoque maleficia concurrat.quæ
enim ratio eſſe poteſt,ſiſunt audaciſſimi, & ſubti
liſfimi,cur viros reformident,quos tamen nó pau
cos conſtat irretiri : Cur fæminas tantuin ament,&
ton viros irretire, & protrahere in ruinam ? Femi
narum ergò tantùm imeminit Abbas , quia longè
plures femper fæminæ in hoc crimine deprehen
duntur.de ſtrigatione loquor:nam excătatores ſeu
diuinatores plures fortè viros reperias.
Terreſtrium quoque nonnulli ,vieftdictum maleficis
ſubſeruiunt,qui tamen inferiori gradu habiti , maiora
D rem efle dæmonum poteſtatem ; ſed nullum eo
rum puto ,quin , ſiDeus permittat , & agrorum fru
ges perdere, & tempeftates excitare , & pluuias cie
re , & homines veneficiis queat necare.Puto eriam
paredrios, & virunculos domefticos,ex terreftrium
iftorum genere non paucos effe.Sed hæc Deus &
Angeli norunt:nobis hominib. hac de re nihil cer
tielt : idcò dæmonologiam hanc Tritthemij ver
bis propoſui, nonnullaque inſerui, quæ ſcribenti
mibi redæ philofophiæ ratio ſuggerebat. Pergam
nunc, & quantum lcctio ſcriptorum multiplex iu
uabit,ſingula exemplis & hiſtoriarum auctoritate
confirmabo,
Dæmones ab Hebræis vocantur Malachim ra
aim,angelı maliyrashe-galyoth , capita ſeu principes
captiuitatis , Satanim ,calumniatores,vnde Arabicú
Sátainim ; & El·lim ,vanitates ſeu ſimulachra , vnde
Græcum ¿acasùs cognomen Bacchi: & , Sedim ,da
mones . Græcis vocantur myo'wala práva, tvduals
Hovmpd, ſpiritus deceptores,fpiritus improbi, & dás
μονες από το δεμαίνειν , quod terrorem incuriant:
Latinis hi,de quib.agimus , Mares ; Lares, Geny,
Larua ,Lemires : Gallis, Gucliers , Lutins, Gobelins,
moynes bourez ,loupgaroux :Italis. Farfarelli, Maz
Varuoli , mazz -pengoli. Hiſpanis, tražgos , duendes.
Apparuere olim formis,quàm nunc pluribus,vnde
nata fuit illa vererú multitudo Deorú infernoruni,
de Geniis,
 LIBRI II. Q. XXVII.
de Geniis , Lemuribus , Laribus , Manibus ; iam / A
diximus : de aliis videamus .
Primò, occurrit, Hecate, triuiorum & quadri
uiorum præſes; triplici facie ,dextrâ equi,liniſtrâ
avidequç canis, mediâ feminæ a : hanc cenſebant fpectro
dixi com- rum immittere terriculamentab , & illâ aduentan.
meocar. in
Sen. Me . te folùm tremebat , & thedarum fulgur cerneba
deam v.7 . tur , quod facros ignes , vocat Seneca ;& canibus
& v. 788. multis cincta aduentabar , quorum terribiles vlu
aliter ſeip lacus & latratus audiebantur c . hanc quando ſpe
sá defcrib . ciem mutabat, Scholiaſtes Apollonij,in lib.3.cen
Tebiom in fuit, Empuſam ,vocatam : ſed alij diſtinguunt.hæc
lib.de de- vxor fuit Plutonis, eâdem quæ Proſerpina.de ca
inonftra- nibus Hecates accipio illud ipfiuſmet apud Eu
tione ig febium, γαία δ' έμών σκυλάκων , τοφερών νένος γάνιο
de pere.
bridecó- grúa . Terra vero meorum catulorum atrorum genus
ment.con- vehir . Significat enim ſe præcedentibus verbis
. præeſſe dæmonibus æthereis, aëreilque, iſto addir
811. in v
dem
c vide cứu Gibi terreſtres etiam parere , quos ſacrificantibus
denscom- magis apparere Zoroaſtres cecinit , ſuperius ad
mé.v.839. ductis verbis,initio huius ſectionis.
& ſeq.Loy 2. Pluio , hunc Græci vocarunt, adm , eò quòd
her. libr.i.
mortem in orbem induxerit, ab Hebræo ED.vo
cap. 1 .
catus etiam eft Plurus, Deus diuitiarum , ficut &
Hebræis ſeu Syris,Mammona.ab Ægyptiis dictus
Serapis ,hoc eſt ardens , à voce Hebræa , Sarapb.
qucm alij, Solem , contendunt; & ipfiuſmet affir
mat apud Macrobium li . 1. Saturnal.1.20 . & pau
lò obſcuriusapud Euſebium lib.s.de demonſtrat.
3. Charon ,Hebræâ origine,iracundum & furo
re plenum notat : qualem nobis Virgil. 6.Æneid .
& Seneca in Herc, Furente cum exhibent .
4.Cerberus,iuxta Leloyer.deduci poteft à Celeb
baarets , hoc eft canis terræ : nam dæmoncs ſic à
Zoroaſtre vocari iam docuimus .
5. Erant & quidam dæmones luctatores, qui
homines luctari compellebant;qualis ille,parág
vacos, Temefus, qui Temeſam infeftabat, fingens
ſe Politæ à Brutriis occiſi animam ; de quo molta
d Paula.in Græci d : imitabacur kimia Angelum,qui cum Pa
Eliac . & triarchâ lacob luctatus.
Strab.li.6,
6.Fuêre & admodùm truculenti, qui Alastores,
dicti , fortalſis idem cum Nemefi Alaſtor. Nam
Nemeſim fingebant vltricem ſcelerum & hoc of
ficium Alaſtori tribuit Origenes , contra Celſum ,
vocans eum , Azazel,& Zoroaſter vocans Carni- D foretis, legete,deber,cum ſex punctis, 737 ; quod
ficem , & Scholiaſt, Euripidis , in Medaâ , ideò di volunt elic genus dæmonis, ſed potiùs fignificat
& tum cenſet quod nihil ſcelerum eum laceat ; ép mortem , pertemve ( Exod . 9.verf.3.) vi hoc loco
củs’éci nabēp.cgo potiùs ,quia nihil cum fugit aut vertit D.Hieronymus , & fequitur Vatablus . Sanè
lacet eorum , quæ Deus permittit perdere ac de
ſtruere. Fortaffis hic eſt ille,extermina:or.de quo in
16.9.V.II. Apocal.e rex ille locultarum angelus abyli, cui
nomen Hebraice, Abaddon,Græce Apollyon , La
rinè,exterminans ( 11708 STMoy. ) vbi malè Pri
malius legit. Armageddon, & Hansbertus ac Hay
mo , Labadın ; ſed, vt nos,rectè legerunt Andr.Cæ
farienlis, & Arethas Cappadox ; Tychonius verò
totum præteriit , fors etiam Donaltiſtis mox fuit
S. S.pro arbitrio detruncare.nam & Beza & fimi
les Nouatores hodic illud; Latinè,exterminans,de
lent; quod ( vt à Latino interprete optimèaddi
tum ) Eccleſia Romana agnouit, & retinuit.Om
nibus tribus linguis ſignificatur dæmon cuncta
corrumpens ac deftruens.
7. Fuere, & Fones feu Saryri, quorum Princeps,
Faunus;huic terribilesac inopinatos ſonos tribuc
bant : & his erroribus auerruncandis, loui Fauno,
facrificabant , cui dicata ædes in Auentino . hos
Pſellus vocat, Afinipides, à formâ , O noſsenes,fiue
SECT . II.
145
Onoſcelides,vtnotar Sozomen ,libr.8.c.6.S.S.vocat
cos piloſos D'Fyw Sabirim , Leuir.17.ver1.7.vbi
noſter vertit ,damonia ; LXX . verò, vana leu idola:
eodem (enlu: idem inuenias 2.Paralip.1.verfiis .
Sic etiam vocantur dæmones ; talpa & vespertilio
nes, ab 1thiâ f ; item piloſi & Sirenes & ; iteni piloſi,l' Dionyf.
onocétauri ,& lamiæ h.haud dubiè à ſpectrorú va- Halycar
rietate.dicti & Ægypanes,quaſi capripedes; qua- Antiquit.
les à poëtis finguntur, & horum eripudia læpè vi . Rom
la in Atlante monte ſcribit Pliniusi; audira nar- gc.2.v.21 .
rat Melak ;hodie & videri & audiri confirmat lul. h cap . 13 .
V. 21 .
Schaliger. ! Sed & D. Antonio talem olim in de cap
i .34.v.
ſerto obuium factum , auctor eft D.Athanaſius,in {
vita Antony. corum dem viforum meminere Pluk libr.s.
tarch , in Sylla, & Diodorus Siculus , in Bibliothe. cap. 1 .
| contra
B Rabbi Abrah. Ezræ F. multa de his fabulatur, Cardan.e
comment in Geneſ. relacu indigna. xerc.3 15 .
8.Sacra Scriptura meminit etiam ,damony meri
dianim , his verbis ; Non timebis à rimore nocturno, m Plal.9o . 3
V.5 . & 6.
A ſagit ta voláte in die à negotio perambuläte in tene
bris , ab incurſu & damonsomeridiano : vbiquatuor
crumerárur pericula liue poſtes, quas omnes vult
eſle dæmonum genera,Paraphraft.Childęus,nam
exponit;timorem demonum in nocte ambulantium ,
Saintam angeli mortis interdiu emijſam ,ei mortem in
tenebris ambulantem , & turbam damonunn meridie
graſſantium . Puto enumerari duo pericula fiue
damna ab hominibus , & duo à dæmonibus im
pendencia.ab hominibus viapertâ, & dololis ma .
chinationibus, à dæmonibus quoque latenter &
С palàm idquc noctis & meridici potiſſimùm rem
porcjaliquando ſolo pauore ſpectrorum & terri
culamentorum ,aliquando etiam à dæmone peſti
lente afflatâ lue , vel alio damno dato ab eodem .
Sanè etiam D. Gregor. Nazianz.orat.de facro Ba
7
priſma.coniugir ,omiſſis intermediis, timorem no
Eturnuin ,cum dæmonio meridiano.Et dæmonum
iſta damna duo , puto poſita primo & quarto lo
co ;vt Gignificet,etiam ea quæ homines damna in
G
ferunt,non fine dæmonum ope inferri . Vt enim 2
alibi dicitur,Deusinfert,immifſiones( h.plagas ) per
angelos malos:fcio R. Salomonem & alios,duo'yl 1
tima referre ad dæmones. Sed iſti pro dabar, cum 1
duobus Kametz , 927 quod negotium , caufam , >
rem , molitioné fignificat, minùs rectè,cùm Mal
1
Vulgatus noſter non lolus, dabar , legit , ſed &
LXX.dzo wspárpatos. Quoad meridianum dæmo 1
nium , etſi placeat mihi explicatio D.Hieronymi
intelligi manifeſtos dæmonum inſulcus,atque pa
làm ab iis illata damna : tamen puto veriffimum
eſſe, quod D.Bafilius, & Theodorer, tradiderunt, 1
Pfalmiſtam locutum ex opinione, quæ apud mul
tos obtinebat , & poftea obtinuit, quædam eſſe
dæmonia meridiana , quod etiam refertur com
mentario in Pfalm.qui D.Hieronymo tribuitur,
E
Dicam de his quod lentio , primùm illud , ab in
Curſu, ſignificat vehementem , acrem, & apertam ,
& importunam infeſtationem . nam Hebraicè cft,
Mikkeleb , hoc eſt à ruinâ ( vt Arnobius ) excidio ,
exterminio ,deuaftationc,Græcè , cúvato , quod
alij morſum , alijexcidium , alij interitum com
morientium & limul ruentium exponunt. Dein
de illud , incurſue damonio , ex idioriſmi vi acci
pio pro, incurſu demony. Sic enim rectè Aquila &
Symmachus verterunt phraſım.Tertiò puto dici ,
N Meridianum
 DISQVISITIONVM MAGICARVM
146
Meridianum damonium , duabus de cauſis. Pri- fA \ mala inuadunt , quòd luculenter comprobaui
mùm à loco ,nim credebantur in deſerto verſari Comment.in Oedipum , v.172.6 17 4.Addo ,quod
quod Hebræis ad Meridiem ( ideo ficut meridies huc maximè perriner.In falinis Peruanis ponè Alu
& deferrum in ver. Teſtamento ſæpè pro iiſdem inen Confatam Indis apparuifle ſpectrú gigantea
ponuntur , fic puto meridianum dæmonium , & mole ,fed ventre lecto & euiſcerato , vinis geftans
dæmonium deferti efle idem ) vnde legimus fe binos infantolos , & dira denuncians euanuifle ,
rociſſimorum dæmonum copiam maximam ha contépſere rudes populi ,cò quòd fole lucente ap
bitaſſe in horto,vbi fepulchrum lamnis & Mam paruiſſet: ſed minas ſecura horrédalerhi lues con
bres , vti narrat Paladius , in Macario : & dæmo firmauit.fic Chieza par..Hiff.Peru.ca.24 . Addo &
num genus ; Lamias, in defertis habitaſſe Lybiæ, aliud à Procopio ,cùm ingētem illam & admiran
colligimus ex Dionis Lybicâ Hiſtor. vbi adhuc dam luem , quæ Coldrois & luſtıpiani tempore
hodie multa ſpectra. Et Procop.atque Cyril . in orbem totum depopulara ,deſcribir, traditum, vi
Efaiam , teſtantur , dæmonesgaudere filuarum & los in humanâ fpecie dæmones verſari in publicis
defertorú habitatione ; & Panem in fluofismon priuatisque locis, & obuios percutere , quoſque
cibus , úrkevla x « Špea nouem ruſticos ligna ſe perculfiflent , cos confeſtim morbo correptos ( un
cantes interfeciſſe acuto cantu , & diro eius furi- B rulenio nimirum ardenti affia :14, unde Hebrai bos
búdi aſpectu corporis; & plures interfecturú nili damones vocant , Meririm o Rheſlaphim ,exitiales,
cum Açleurs áypotépn compeſcuillet ( hoc eft demon ou ardētes ſeu ignitos.] & aliquib ° vigilátibus claro
fortior , imbecilliorem ) reſpondit oraculum Apolli die, ( en meridiană dæmorium , ) aliquibus in ſomnis
nis Dodonzi in Branchidis,apud Euſebium lib.s. noctu( en nocturnum ) id conugilie b . Dæmonium b ficProc.
de preparar. Euangelica :Pſellus,lib.deNer.damon. libr. 2. de
meridianum , cum £ mpusâ confundit Scholiaſtes bello Per
caufam reddit , quia hoc dæmonum genus fit lo Ariſtophanis , Empufam exponens do portov ut- ico.
lare , & ideò Leoninæ naturæ ; quorum propria okuubpivop. Ego Empuſam puto , euam nocturnum c in Ra
nis.
hæc conditio , fanè Aſmodeum Raphaël ligat & fuille ſpectrum : ſed ,cùm nocta apparebat,Hecatē ;
ablegat in deſertum : & Chriſtus Dominus inde. cùm ineridie, damoniam meridianuin , vocatam.illa
ſerco tentatur: & Dauid dæmones hoſce vocat, ſe in omnes formas mutabat : ficbat, V : ait Epi
bestias filme,iuxta nonnullos , Pfal.103.v.20.Sic lo charmus , in Hebes nuptiis,planta,bos,vipera,lapis ,
bi,1.v.19. ventus vehemens, qui domum diruit , & muſca, femina ; addit Ariſtophanes mulam , & in
Iobi liberos omnes fimul oppreſlit,venit à deſer gent« m belluam ; alij;vnicum crus æneum ,alij ali .
to ( h , à meridionali plugâ ) idque meridiano tem- Cninum , vel crus vel membrum tribuunt, hinc vo
pore , nempe prandentibus illis, vt optimè fiue cara , ονόχολος ,inde, ονοκένταυρος. Theodoretus in
Origenes , fiue alius auctor comment.In lob tri llaiam ;őrocētauros veteres quidem , euméses,qui au
buti Origeni. Hebr. My7 ruah tam ſpiritú( avguļa tem nunc viuunt af pellani, ovosenaides.cui conſentit
LXX .) quàm vencum Aquila ávexos.) ſignificar: Scholiaſtes Ariſtophanis.Denique fiebat Empuſa
rectè,nam ventum hunc dæmon excitauit .Dehoc quicquid cupiebat , quicquid illi cxpediebat, vt ait
ita Origenes , ſi ipſe auctor libri prædicti; Hæc Epicharmus. Hæc de meridiano: de no & turnis da
frientes Sanéti aiquehorum memores, quod spomeri monibus, conſtat,noctem qualı propriú elle ſcam
diano tempore hora prandis , ruina occupati ( unt filij ma ſpectrorum , & demonum ;ynde & Principeste
Iob,atque mortui,oraseraniad Deum conferuari,ficut nebrarum , dicuntur , & legimus illis propriam no
à negozio in tenebris ambulante ,ita garuina á da Etem ,& poteftatē tenebrarum . Ephef.6.Luc.2 2.vide
monio meridiano. Sicut enim in no& tis tenebris,fic fimi Auguſtin ,in plal . 103. Ex his nocturnis eſt Aſmo
liter in medio meridie pluriores demonum tentationes deus in hiſtoria Tobiæ.ca.6 . & Angelus extermi
se demonstrant, quam ceteris temporibus.] Et poftea nator Ægyptio, um, quem fuiſſe malum docét D.
introducic lob negantein ventum illum à Deo Hieron.inc..24.llaiæ , & Rupertus com.in Exod .
excitatum , ſed ipſum dæmonem ,mentito vento, D. 12.quos fequitur Feuardentius in Ruth.ca.3.v.9.
hæc patraflc : Tu videlicet Spiritus ab eremo de Senecad diurno tépore,graſſante peſte,dixit,vila , d in Oc
niens, in quaruor angulos domus ierigisti, &c. Iarrius Vaga per lucos fimulachra virúm , dip .
Maior a viris :
{ cribit duo eſſe demonia, quorum vnum DEBER ,
alterum KETE B nominetur, & horum vnum me nocturno verò ( ſic hæc diuidenda) illud; H
ridie, alterum noctu graffari. Secúdò igirur à tem . Quin Tenari, vincula ferri
peſtate diei diciturmeridianus,cò quòd hoc ge Rupiſſe canem fama , noštris e in Herc.
mus dxmonú n :eridiano tempore & apparere ſo Erralle lucis. Fore.com .
litum , & homines crudeliùs acriúſque infeſtare; Planè pleraque fpectra & terriculamenta dæ- ver.123.ex
Virg .Hor.
tum fpirituali tentatione ac prælio ,maximè luxu monum nocte robur habere ;manè vaneſcere ; ex Prop. Sta
riæ & accdiæ ſtimulis, quæ duo peccata vrgent ve plurimis ſcriptoribus, alias docui , & Pſellum tio, & Ca
hementiùs hominem cibisdiſtěrum pleriúmque, E dæmones quoſdam agnoſcere , Lucifugos,tenebra- tul, & lo
vt rectè Nicetas,in Nazian.oral.citalam , & Euthy. ſepho atq;
rum incolas & amatores : Antagoniſtam verò Pa
Hebræis .
ac Theodoret.in Pfalm.tum etiam corporeis affli triarchæ lacobi, bonum fuiſſe Angelum ,non dæ- Genc.32.
& ionibus, quod poteſt colligi ex veterů gentilium monem , vt cenſuere quidam apud Procopium , & v. 24.
opinione; qui Pana( demonum meridianorum hic homo præceps nimis ac temerarius Frác.Gcorg.s tomo 1.
vnus ) tum maximè iracundum & formidabilem in Problemaribus, S.S.Ex his no & urnis eſt,princeps blem . 234
credebant, ve teſtatur Theocritus, eidyl.l. & colli Succuborum ,dæmonú ,quam Hebræi vocát,Lilith, non
gitur ex hiftoriis.In Ruſſiâ Oriérali lub meridiem hoc elt aparitioné nocturnă ,à Laiela (hoc eſt nox :)
‫לילה‬
incflis tempore folitus erat obambulare rura dæ quia non ſolét tales dæmones viris eſſe infeſti,nili
mó,habitu viduæ lugentis,operariisque niſi pro nocte. Vnde Ecclefia cú Ambr.cótra cos precatur.

tinùs viſo ſpectro in terram proni venerarentur, Procul recedant ſomnia

2Pet.Gre brachia crurá que frangebat a:Teltes quoque ſcri Et noctium phantaſmata,
d. republ
lib.12.cap ptorum libri ſunt, ſpectra terrifica ſolere appare Hostémque nostrum comprime
20 . re, quotieſcumque peſtilentix , aut alia huiufmodi Ne polluantur corpora .

Incubi
 LIBRI I I. Q : XXVII. SECT. II.
147
Incubi, dæmones etiam interdiu igralſantur, | A | Pierium , lib.6 . Hierogly. & Solinum ,cap.30. Secun
quorum , Pana ,Principem veceres conſtituebanı: dò ,Harpyia,de quibus Heliod.in Theogonia, Apol
eum Hebræi ; Haza ,noftri per excellentiam no lon.libr.2. Argonaut.Orpheus,in Argonaut :Apol
minant, Incubum ; Gloſſar.Incubus, xãv ,vocatur & lodor.lib.i. Biblioth. Eutach.in Odyl..& Izacius , /
Inuus, vt ego arbitror , non ab Hebræo ; eánas in Lycoph. Tertiò, Gorgones tres, de quarum forma
( affligere ; ) quod longè petitum , ſed à verbo La & genere , d ctum fusè, Commene in Medeam Sen.
tino , incundi. Ardere enim hunc dæmonem , & ei V.831. Quartò . Sirenes ires, de quibus egi , quanes
lubditos , amore improbo fæminarum veteres ceffaria hoc loco , Aduerfar.in Sen. Medeam v.355.
a D.Augu: cenſuerút a :non quòd delectentur concubitu, ſed & de his mentio ,apud noſtrum interpreté vulga
libr. 1. de Iquòd gaudeant ab hominibus Deum offendi, & tum Elai.13. v. 21. & LXX . verterun , & refte
23. Ifidor. ( genus humanum tam fædè contaminari . Sic in Euſebio, tres interpretes ; non tamé eiufdem ver:
li.extremo telligédus Abbas Serenus apud Callianumb,dum bi Hebræi loco , quo nofter: Theodoretus vul',
O & a.Ori dicit, demonum quofdam efle truculentiores efferario Sirenas fuiſle dæmones ad voluprarem incitantes ,
fan Mast
Tibr. 1.Sa réſque, qui bellis cedobúſqueſunt inſaziabiles, & in Quintò , Erinnye:,ſiue Eumenides;quas Latini, Poe
tur 22. tranfeuntes irruunt , coscrudelimorte conantur in nas, vocauere , & ipfæ tres ; de quarum habitu &
b collat.7.terimere: ( quale videtur meridianumdæmonium , B conditione multa congellimus eiuſdem Coment.
cap.32. & illa,de quibus in Eu.ngelio D.Matthæus cap . in Medeam , v.13. & feqq . v.960. Vltimò, Nym
8.verf. 28. & Pſeudo Abdias libr.3.in vità. D.An phe ; quarum quædam aëriæ , ve Sibylla de qua
drex )alios vero effe ,qui Fanni dicantur, fedu &tores O Plwach . libr.de ſerà num.vind.quædam terreſtres ,
soculaiores, ef hos certa quadam loca ſeu vias obfidere, vt Oreades, Napex, Dryades,Hamadryades ;quæ.
er nequaquam tormentis eorum , quos pretereuntes po dam aquaticæ ,vt Nercides & Naiades, illæ maris,
tuerint decipere dele &tari fed dersfu taniùm & illufio hæ fluuiorum :quas oinnes dæmonā ſpectra fuille
He contentos , farigare cos potiùs quàm nocere', et hos conſtat , & fi non conſtaret, inde probaretur, quòd
interdum innocuis incubationibushomină excubare.] aſpectus earum iratarum de recto mentis Itatu
quibus in verbis duo ſunt obſeruanda, illud ; non deiiceret ( quod dæmonum proprium ) vt docent
dele & tari cos tormentis hominum , accipiendum com ex Græcis Scholiaft. Theocriti & Helychius , ex
paratiuè , non æquè delectari atque alij illi crude . Latinis Varro & Feſtus.Sic affectos nos,lymphatos,
liores delectantur. Veriùs eniin eſt omnes omni quafi Nymphatos : Græci vocant, vopqoanalas.ta
no dæmones oprare,quàm grauiſſima mala homi les,visa Cerere,ceriti:viſo quoque Fauno in meri
nibus inferre, li De permittat.docet enim Diuus C die ,mente attonit ;audito Pane territi;Panico paseo
Antonius, apud Athanaſium , cunctis dæmoni . re , dicuntur vexari vano meru ; quamquam hoc
bus hoſtile odium in homines eſſe , grauius in nomen etiam hydrophobiâ laborantibus & cæte .
Chriſtianos, atrociſſimú in religioſos & virgines ris illis , poffit accommodari latè luinptâ voce.vi
Deo dicaras : ſingulos tamen , non niſi, quantum de quæ dixi Comment in Herc.Oereum , v.246 .
Deus permittit,nocere.Si ampliùs non finantur, Vndecimum ſpectorum genus eſt, id quo nu : K
gaudere hominum derilu & deceprione, & illicio trices ſolitæ infantes metu inculſo , quietare.de
in aliquod Veniabile faltem peccatum ; vt ocio hoc
genere primum eſt Pytho Lucilij Sar. 30. Ac
ſæ ( pectationis , vel locutionis , risûs folutioris, 20, Alpbito, & Mormo, deſumpta puto nomina , ab
diſtractionis in oratione , & huiuſmodi aliorum ; perſonis Tragicis ſeu Comicis terrorem adferen
in quæ vel bonifacillimèpertrahuntur. alterum , tibus deformitate : de Mormo, id Theocritus &
quod vlcimo loco poluit ,deincubationibus dæ Ariſtophanis Scholiaftes docuere. Acco , à verulâ
monum , quo non aſſerit omnem huiuſmodi op illâ , quæ fuiadſpectu in fpeculo ad infaniam re
preſſionein & quali ſuffocationein naſci à dæmo dacta, & facta terror puerorum,originem habuit;
nibus: conſtat enim aliquando à morbi Melan D de quà Rhodiginus lib.17.A.L.cap.2.6 Adagiogra
cholici ſpecic illâ oriri , quàm Flandri vocant, phus in Accılare.de Alphito, idem teſtatur Plutarc.
Mare; Galli , Coquemare; Hiſpani, Peſadilla; Deinde & Gello,de qua adagium , ramai raudoqime
c libr. 12. Themiſon , aniyeniwv, alij, Ephialten, vocanr, & Tépoc : hanc aiunt virginem vitâ decelliffe, & eigs
cpift.
copiosè deſcribitur à Paulo Eginerâ mcdico : d ali ſpectrum in Leſbo oberrare ,& immaturá pueris
deliber
cap . Is? quando dumtaxat non corporis mala affectio eſt
, necem adferre.volút eius meminiſſe Sapphonem .
ſed nuda ac mera dæmonis infeſtatio , vc docui , Alia fuit Gilo,de qua fic Nicephorus;vbi cómemo
fupr.n.rs.Pergamus ad alia . rat ea,quæ Mauricio imperium portenderunt, in
e in Pho Nono igitur,Pauſaniasdeſcribit nobis dæmo .
ter cætera : Maler vero ipſa pariâs tempore , èierra lib.78. hiſt.
caic .
nem quendam , Eurynomum ,longis & prominulis nouum quendam ( varsătem fuauitarisodorem red cap. 9 .
dentibus , & corpore liuido ac cadaueroſo formi ditum effe , dixit : illud inſupor, quod anicularum eft,
d.bilem ,pelle vulpinâ veſtitum ;cadaueribusmor o mihi propè incredibile , addens perfæpè eam , qua
tuorum veſci folitum , eáque ad olla vſque deuo Empuſa, vocatur,alius verò,Gilo,dixerit:infantem ex
rantem . Quibuſdam videtur hæc , Morris, deſcri. cubiculo,veluricum denoraturam extuliffe: nihil tamē
pcio :crediderim potiùs ,quando ſpectrum aliquod detrimenti ei adferre potuiſſe. ] ſed quicquid ille di
aliquâ formâ vereribus apparuerat,ſtatim cos no Ecat,veriſimiliùs eft itrigé hancfiue Lamiam fuiſſe
men certum illi indidiffe , & facrificia vel expia quæ puero , angeli cuſtodiâ benè munito , fruftrà
tiones illi auertendo inſtituiffe : vnde & orta fe ingdiabatur. Prudentior Euagrius, libr. s.cap. 21.
quentia mul ebrium ſpect : orum fiue oſtento nihil de Gilo,neque de anicularum commentis ad
rum nom na ,fictionéſque. Nam didit , iudicium totum lectori permittens. Quid
Decimo loco occurrunt, Sphinx, illa Thebana, dam anicularis deliramenti hîc fuit, quiddam non
de qua Strabo, l.br.9.Apollodor, libr.3. bibliotbec. delirium , ſed verè vcrum , delirium erat & ablo
Higynus, in Fabulis cap.151.Natalis Comes, libr.9. num à ratione , putare corpora harum feminarum
myebol.c.8.& Lilius Gerald. in Anigmatibus, quæ fic extenuari, vi clauſis oſtiis ingredi poffunt, &
li fuir dæmó fuit: qui formá il ius ſpeciei Simiaru corpora quátitate prçdita per januas ſe penetrarét
'aſſumpſie, quæ Sphinges, vocantur,de quibus lege ( vide quæ dicta ſunt à nobis q.17 . ) verú erat , has
N 2 malas
 148 DISQ VISITIONVM
7
malas mulierculas ope dæmonis nonnunquam in | A & nihil de ſtrigum verarum crimineaitingens vel
cubicula hæc introduci folitas , citra quantitatis agens , contra quas, & quæ de illis tradidimus,ni
corporum immutationem vel folidorú penetra hil argumentatio eius virium habet , ut qui remi
tionem, & ibi infantulis perniciem moliri.Quare
diligenter inter bęc cum diſtinguere iudicé opor
tet , quiin his nec credulitate , nec incredulitate
volet decipi.Etin iudicatarú rerú preiudiciis om
nes circumftantiæ accuratiſſimè lune examinan
dæ, fieri enim poteft, vt iudex ex vno reum capi
ic,quod in accuſationem deductum ,vanitatis de
prehenſum fit, abſoluat ; quem tamen condem
naſſer fi aliter accufatio fuiffet inſtiruta . Verbi
gratiâ, ſtrix aliqua accuſatur, quod clauſis ianuis
fit ingreſla, & corpus eius in ſpiritú immutatum ,
& ita iam non corporca pueros interemerit.Nul B
lus iudex adeò bardus erit, vt huic accuſationi fi.
dem adhibeat; fed fi neget rca, & alioquin necatos
illos infantes vel læſosnon conſtet, néque id ac .
cuſator aliter, quàm ex illâ fabulâ Metamor . pro
bet,proculdubio per ſentétiam abſoluetur. Si di
ligenter legas 'vitam Taraſij ab Ignatio monacho
deſcriptam , non difficile fuerit deprehédere hunc
ftatum caufæ fuiffe muliercularú illarum à Geor
gio (non à Philippo ,vt quidam vocant ) prefecto
vrbis abſolurarum ,& Iſauri Leonis fæuitiam ac
inſcitia in eo pofitanı fuiſſe ;quòd incredibili quo
erat ſtupore mulierculas illas in ſpiritum cóuerti
crederet. Accipite verba Ignatij: paupercule qua
dam mulicrcula accufatæ fuerant cedem feciſſe lacten
* Sic vo- rium infantium per foramen * domorum vel portis .
cat anguo etiam claufis fubeunies ,co ex improuifo infantes necan
aut fiftu- res. Qua eriam trahebantur in iudicium ab iis qui cre
ras corpo- debant fabulis(de paganis loquitur,à quibus illud
tis earum de Gello,antiquitus confi &tú ) a nolebanı CHRIS
non capa
CCS. ri Deinostri ſequi do&trină,que fimulacris ó phan
tafmatibus nequaquam de cipitur (nimirum quia fpi
ritum à corpore nouit optimè diſcernere) Eft enim
apud Gracos in fabulis fåmina quedam , Gellu noms
ne, qua dicitur, cum immatura morte vstă abrupiffet,
quibuſdam fpečtrisacceſliſſe ad recens natos infantes,
eos interfeciſſe.( en fabulam , quod mortua rediſſet
& infanticidia patraſfer) huius fabula improbo pelle
Eti ac decepti speriiu, qui ca dicebant probabiliter, co
nantur ad mulierculas transferre hoc exſecrādum ſce
loss , eis ad / cribere in fpiritum conuerſis, cauſam eo- D arbor ingens gelu & pruinis oblita ,ad ipſum pro
rum quimoriebantur ante tempur. ( vides lector ac
cuſationis fundamentum , Gello mortuo necaffe
legitur infantulos :nunc mulci reperiuntur fubitò
ſublati: probabile itaque eft ab his mulierculis,
depoſiâmole corporis, & in ſpiritú conuerſis ,at
que fic ſe per ſolida corpora vel tenues filtras
immitiétibus,necatos.Nónne meritò ſcriptor iſte
contra tales accuſatores exclamar, verbis ſequen
tibus?ôſtuporem !ô cordis oculorum cacitatem ! Sicor
puslongitudine,profunditatéque,a latitudine compa
ctum ac constipatum , in ſpiritum diffolutum procedit,
for hec facere conceditur :CHRIST V S ergo, quieſt
ipfa veritas,dicens : Spiritus carnem & olla non habet:
reputarus eft phantaſma ab iis,qui hæc aſſeruni( ſcili- E precesfunderer Abiguantum potes,nullaribimei cura
cet fæminas has tum , non corporales fed fpiritus
fuiſſe,ſeu ſpiritali hac vi penetrádi pręditas fuiſſe)
Quinetiam CHRISTVS quoque qui veram carnem
accepit, & fpiritum carzem osta nonhabere verè af
firmauit diſcipulis, nulla re circumſcribetur,qua obstet
quominus fit phantafia. Sic ergo cenfens & citrà dubi.
cationem iudicans Georgius ,faminasabfoluit à crimi
nibus.] hæclgnatius ille,nó ſaris pericè ſpectrum ,
{ piritum , phantaſiam pro iiſdem lumens, fcilicet
pro phantaſmate, ſeu corpore tantùm apparente ;
MÄGICÄR VM
intelligunt facilè primo intuicu perſpiciunt.
Tertiò loco occurrunt,Lamia,de quibus etiam
ſacri Vares leremias & Elaias ; quas vora dæmo- a Efai. 13. )
num ludibria fiue fpectra fuifle,cùm Apollonius Thvlm.&
ré.c.4.
Thyanæus,tum D.Hier. & alij patres docuerunt ;
de quibus & Strigibus( quas ab elu cárnis opinor
humanæ veteres nagiftri in Gloflar: Leštrigonas,
vocarurat ) quia ex profello tractaui copiosè Com
ment.in Medeam . Sen.v.232.ne actum agere vi
dear,cò te lector optimè malo ablegare ; quàm câ
dem repetere.Germani inferiores vocant Aluen
& Aluinnen ; Gorthi, Eluas,b viderur meminifle b Olavsli.
D.Hieron.cùm dicit fæpè bimulos ac primulos ad 3.cap.11.
vbera materna lactantcs à demonio corrumpi.de cad Paul.
huiuſinodi tam vecus narratio , fiue opinatio , vt de obita
Lucilius meminerit.nain li.20 . Tervicolas Lamias, Bicóllæ.
vocat ; & lib . 30.etiam voracitatem attribuit ipſo
epitheto , alludem ad infantulorum viſceratio
nem , his verſibus , Lamia á Pytho oxyodentes ,
Quod veniuntgumie illa verule improba , inepia .
Duodecimum ,quádo apparet in formâ,hircilon L
de ab Iſaiâ & Mole vocari pilolum ,ſeu zahir,con
tédunt larrhius & Kimchi.) vel Leonis (vr.de tem
plis gentilium affigi lolita capita leonina, quod ri
det Arnob.libr.6.contr.gene. ) vel ſerpeniis, vt cùm
Æſculapius Romam aduectus: & anachoreræ de
quo B.Nilus libr.de orat.ad Deum ca.102.6 103.vel
noctua , vt apud Virgil . extremo Æneid.vel mufca,
vt apparuit Laoduni in Energumenâ, & 1oler ap
parere Anabaptiſtis, vnde & vocatus,Baalzebub,
Dominus mulcx; vel porci, lupi,aut alterius, anima
lis,cuiuſcúmque;nam in omnium ferè formis ag
greffus eſt DD.Antonium , Macarium , & cæteros
lanctos monachos deſerti incolas.Recentius vnú ,
fed cui vix fimile inuenias, proditum fuit memo
riæ à Gaguino Hiſt.Francorum ſcriptore; Philip
po Bello Rege , quendam laicum fiue conuerſum
( ve vocant ) monaſterij vallis Sarnariæ ; nomine
Adamum, paulò ante Natalitia Felta ;ſummo ma
ne ad inonaſterij negotia peragenda, vnà cum fa
mulo le in viam dediſſe equitem ,ciſein via offert
perás, qualicóferre gradú & corpus cupida.equus
expauefactus caput retrorſuin flectit, & viá reme
tiri , quá peregerat conatur.Adamus ingéti labore
iumétum retiner, & calcibus porrò cogit.propin
quior ve arbori fuit, illa cõfeſtim euanuit ex ocu
lis ,odore tetro atque ſulphureo relicto.Argumé
cum inde ducit Adamus,demonicú eſſe ſpectrum ,
leque Deo precibus commendare ſatagit,nec iter
intermittit.Paulò poft refpiciés,vider nigrũ qué
dam virú equo inſidérem (padiçi ie ſublequi, cui
ſubiratus; Quomodo( inquit ) infelix & damnate,au
des me his technis aggredi? An neſcis fratres meos,qui
domi funt, pro me , ſalurėque mea ſupplices ad Deum
tio,nihil in me poſſides.Abitmalus :ſed ecce mox re
dit,fimilis viro,gracile & protenſum habenti col
lum.Adamus,tot moleſtias pertęſus,gladiú , qui ad
ephippiú ligatus,ſtringit, & enle ter quaterve per
aërem vibrato ,aëréque proprer celerem diuiſio
nem Gibili ſonú edéte , conatur abigere ſpectrum ,
hoc verò ſubitò perſonam mutat;& fiftit ſe ſtatu
ra mediocris viri,cui caput cappâ & ſcapulario
monachi corpus ornatum ,oculi ſcintillátes inftar
chalybis vel æris radiis ſolaribus oppofiti. Adam
punctim
 LIBRI II . Q. XXVII. SECT. II . 149

punctim al quoties hoſtem perit , fed irritis & Afinitium ,vid :lle maximum torneamentum damo
callis ictibus, aëtéque cedente. Tum maiori de
( pcctu & irrifione , dæmon induit formam alini.
Perterritus famulus ,hero ſuadet,gladio circulum
101 tcrra ducere , & in circuli medio crucem Do
minicam efformare. Adamus conflium exſequi
tur: verùm veteracor non definit. Murat auricu
las aſini in cornua , & fic minabundus irrumpere
in circulum ſe velle fimulat. Denique lusûs iam
lacur , in rotam ſe vertit, & ſe ipſum voluensmo
nachum inuadit , ſupérque illum continua latus
rotatione ( ſic videbatur ) tranſit circulum ,& mo
nacho prorsùs illælo conſpectum fugit.Fidem rei
fecêre , longa famuli terrorem conſecuta agritu
do , & diuturnus fætor veſtium Adami,& rauce.
do eiuſdem atque difficilis reſpiratio , à quibus B
ægrè coualuit ; equi denique ſubira mucatio; qui
ex manſueto & cicure, poſt viſionem hanc ferox,
ſternax , calcitrolusque efiecæpit . Addamus ra
riora quædam genera ſpectrorum .
1
Decimum tertium , genus eſt , cohortium , acie
M rum , caſtrorum militarium , ficut enim bonorum
niorum; Sacerdotem quoque quédam Hiſpanum,
propè eiuſdé Comitis caſtrum ,dum in crepuſculo
noctis de villa in villam tranfiret 3, vidiffc haftilu
dium maximum mortuorum validè clamantium ,
D.V valtere de Milene, D. Vvaltere de Milene, qui
Vvalterus,famolus militiâ , nuper erat defunctus:
bancque vifionem addit fæpiùs câ nocte & cua
nuiſſe, & iterùm apparuiſſe.loann. Niderius nar
rat d.cùm propter harefes regnum Bohemia tumuli dl.vlt.For.
ac cædibus concuteretur: circa meiasregni prafati,no micarij.
Eturno tempore, versùs vallem quandam , auditos cla
mores & congreſſionesequestrium virorum :qui & co
loribus varius induti fæpiùs funt viſi. Fueruni tunc dwo
armigeri audaces fatis, in castro non multum distanu
à locomonstrorum :qui omninoſcire volentes,quid ve
rilatis fibi vila portenderent , nocte quandam verſus
vallam ,ubi ſõlita videri conspexerant , iter arripiunt .
Antequam autem iis appropinquare anderent, com
punctus vnus, dixit alteri : Sufficiat nobis ifta vidiſſe,
ego iis non approximabo,di&tum eſt veterum , Cum ta
libus nullum debere iocari. Quem alter , velur pani.

a Gen.32: Angelorum acies viſæ bis in ſacris litteris a;ſic &,
in princ.& Gmix Dei,diaboli fæpè ſe in militum conferto
4. Reg . 6.
V.17 . rum ſpecie oſtendunt hominibus. In vita S.Nor
berti,cap.26 leguntur fpecie armatorum militum
in quofdam religioſos dæmonia incurriffe : vt &
1
in vita S.Guchlaci Anachoretæ ,apud Surium men
se Aprili. In chron . Hirſgavienī, Trithemij legi
dum , increpans ,equum pupugil ,cum eo congresſo
omnibus antedi&tis exercitibus
appropinquauit :de qui
bus vnus egrediens capur illi amputauit, & ad fuos re
diit :: quo viſo ille, quitimidusfubftiterat, fugam iniit
& funeſta noua nunciauit. In craftino autem trunca
ius reperitur, eo caput quidemin valle , vbi acies viſa
fuerant , nullius autem hominis vel equi veſtigium re

mus ſub annum 1168.Monacho cuidam Limpur. c perlum eft : fed tantummodò, in lutofis locis , figna
gio, propè Vvormariam ,viſam multitudinem ma quedam e veſtigia auium vifa funt.jídem & aliud
ximam equitum peditumque,ordinatarum more addit , Gbi ab Archiepiſcopo Mogguntino , viro
acierum , quaſiad prælium procedentem :cumque magnæ induſtriæ & fidedigno ,narratum : Nomi
monachus audacter, quinam forent, interrogaf naunt (ait )nobis quendam Rbeni fibi benè notum mili
fer;illos reſpódiſſe; ſc non veros viuosque milites tem ,cuius pro turc filius viacbat :qui miles fuper om
effe , fed animas militú , & non ita pridem his iplis nes pené inferioris Alemanianobiles ſemper exſtire
in locis principi cuidam ſtipendiatos occubuiſſe: rat nimis inrebus bellicis imperterritus : gerebat au
veltes,arma, & cquos, quæ viuis peccandi fuerant tem & pariebatur nonnunquam ,propter ſuam animo
inſtrumenta , nunc mortuis indicia ſuppliciorum fitatem velfortitudinem ,ab aliosgranes guerras , pro
effe: quæ circum illos videret omnia nihil niſi pler quas non ſemper de die,fednocturnotempore, ad
ignem eſſe, quo comburantur , ſe precibus atque loca ſibi cômodoſa equitare folebat .Hic igitur
quadam
blibt. 4. luffiagiis adiuuari poſſe. Leloyherius b huic reli nocte coaffumpiis famulis per fluam circa Rbenum
cap.6 . gioſo inſultat,quòd temerè animas defunctorum equirare voluit ,& principiú ciufdem intrauir. Anie
effe crediderit : cuius contrarium tamen rationes D quam veròfinem filma haberent , vltra quam campus
& argumenta eius non conuincunt. Ait , demones larus iaceret ,proutmoris eft eorum qui verentur infi
fingunt ſe animas eſſe. ſæpè, non ſemper. ſtrepitum dias : premifit famulum , vt in termino folue videret,
edidere diſcedentes et fragorem . poffunt & fpiritus an ne in campo inſidia aliqua eſſent.Luna insplendēte,
mortuorum . Flammis vestes de arma circumdata , vel aftris lucentibus hac videri poterant. Famulus igi
demones eſſe probabant . Non hoc afferit hiſtoria, 187,cùm perarborum ramos exploraret,commiffum ,vi
fed ea iplă, quæ afpicientibus , veſtes & arma vi dit per campi longitudinem exercitum fatis mirabilem
debantor & equi;ipfis flammas cõbultrices fuiſſe. appropinquare inequis:quo viſo,conſiderala nuncianie
Deinde & Aainmæ fuerint; nónne profitebantur militi, qui ait : Stemus ad modicum , quia verifimile eft,
ſe ſpiritus efle, qui adhuc expiabantur ? Denique ( pro buiusexerciskscuftodia fubfecututos alios: ad hos
Virgilianum illud; properabimus, dan inimici fint, quipracefferunt, an
• Twº Cºre items amici experiemur,nec paucos timebimus. Deinde, me
Pafcere equos,eademe ſequitur tellure repostos; rula tranfacta, de filua miles cum fuis recedii,in cam
Tantùm probat ,dæmones imitari quoque divi pum uenit, & neminem niſi quendă equeftrem in equo
na iudicia;quibus frequenter ; in quo quis peccaue ſedeniem , & in manu alium dacentem eguum , eminùs
rit in co punitur, poffet igitur hoc exemplum ad eſeguentem ſuos ininitus eft. Ad hunccum miles veniſ
præcedentem de animabus quæſtionem reduci . ret ,quis effet quafuit in hac verba :Numquid tu cocus
Sanè arbitror eamdem hiſtoria eſſe , cum câ; quam meus es ? ila enim fibi à longinquo videbatur , paulo
iiſdem locis ,ſed anno 1123.contigiſſe, in eamdem etiam antea cocuseiuſdem militis vita fun&tus fuerat .
ſententiam narrat Abbas Veſpergenf.fol. 281.Se Qui respondie Sum Domine,cui miles, Quid , ait,hic
quentia ad iſtam cenſeo pertinere, quia miſcetur, facis ? & qui ſunt bi, quipreceſſerunt? Cui defunctus
quædam vana curioſaque, nec ſuffragia petuntur. respondit, Domine , bi qui præceſſerunt, ſuni nobiles
c 1.12.cap. Ioannes Cæſarius auctor eſt c , fequenti nocte, to armigeri tales corales ( multos enim expreffit no
16. & 17. quando exercitus Ducis Brabanciæ & Leodinenli mine proprio ) quos oporiel , me cum eis iſta nocte
bus occiſus eſt, ſeruum quenda Coinitis Lollenſis effe Hierofolymis , quia hac pænanoftra eft. Et miles
propè Montenake, locuin occiſionis, circa noctis sierum , Quid fibi vult egaus iſte , quem ducis nullo
N 3 inledenie
 Igo DISQ VISITIONVM
injedenie ? Ad vestrum ,respondir,obſequium erit, fi A ueniri,calis illa vidua Ruffiana in meridic obam
mecum ad terram fan &tam venire velisis.Securus esto, bulans, de qua paulò antèmentionem feci: rales,
16 per fidem Christianam , recedendo o reuertendo quas vocant , Sibyllas feu Nymphas albas, Dominas
viuum reducam , fi meis oblemperabilis monitis. Tunc
miles ait, Diebus meis mira attentawi, his hoc addam
criam mirabile. Diſſuadentibus igitur illud famulis,de
equo proprio miles defilijs, defunéti equum aſcendir,&
ab oculis famulorum vierque equester fubiračtus eft.
Segucnis autem die famulis, iuxla conditum exspe
Etantibus , miles defunctus redierunt ad locum , vbi
primim conuenerani. Tunc defunctusmiliti ait ,
phantaſma omnino fiftum ifta fuiſſe credatis, duo ,gua
vobis do rara , referrate in mei memoriam : inde pro
tulit mappulam paruam de ſalamandra, & cultellum
in vagina.Primnim ,inquir,cum immundum fuerit igne B gnum illi prænunciarunt. Boerh. libr.
purgate:alterum cautè trałtetis ,quia ab co vulneratus, Harum bonarum Dominaram ', quas Gentiles,
intoxitatus erir. ] In his multa funt indicio fuiſſe
viſionem dæmonicam , maximè donum hoc cul
telli; quo multis exitiumn, ipli quoque donatario,
parabatur. Aliam hiſtoriam ex codice Callinate
profert illuftriff. Baronius Annal.tom. X I. anno
CHRST. 1004.quod exhibebo lib.6.
a l. s hift. Cromerus diligens ſcriptor a ;Qaclum , inquit,
Pol .
arcem 'Pomeranorum munitiffimam Vladiſaus 1. Po
lonorum rex obfidebat. Ibi noctu Lucente luna aspicie
bantur crebrò ab excubitoribus quafi armatorum ho .
flium acies , ex apertis campis ad Polonorum ſtaliua
adequitantes et incurſantes. Cum id ſapiusaicıderet,
indignari Poloni inquietari ſeſe, nec ufquam in aper
tum certamen prodire hostes ,noétequadam, cùm ibi- C
dem bostes adeffe nunciarentur, fremebundi agmina
tim è castris ſele proripuere, diffugienteſque caffola
bore longius profécuri ſunt. Obſeli, eumultu Polono
rum exauduo , excurſione é caftris animaduersà,
erumpuni ſubiró, ó ignem in opera argue tuguria mi
lieum ſtramine arumdonéque conlecta coniiciunt ,quo
celenier pluribus in locis fediffundente,paucis,qui in
caſtrismanſerant ,fedefendentibus, facilè opera cum
magna caftrorum pariecõflagrarunt. Nocturnas um
bras illas fuiſſe autumani,qua hoftilis exercitus ſpeciem
oftentantes, Polonos sta diuino permiffy exaguarunt:
propterea quod folemne omnibus Chriftianis quadra
ginta dierum ieiunium , priore expeditione , promiſcuo
ac temerario efu carnis mijo lactariorum , moribus & in
ſtirutis Eccleſia Catholice contemptis,tempercuerant .] Doum ſanctos Ecclefiæ fugans, & antè fe impel
Hæc ille , res clamat ſpectra fuifle Diabolorum ;
vt & illa de quibus Antoninus Hitt. part.3.quam
auorum memoria ſolebant.vocare , Familiam Hel
lequini : cuiuſmodi cuncta , illuſiones dæmonum
eſſe, iampridem docuit Guilh.Parienlis ,pari.vlt.de
V'niu.cap.24.Taies exercicus poſſent Magi multos
exhibere ; li ex pacto ,quod cum dæmone luperio
rc habenr,dæmones illi ſubdiros euocarent:num
quam tamen Deus legitur permihlle, vt talis mi
litia vltra incuflionem inanis terriculamenti pro
cederet . Nam & lædere, occidere , munitiones ca
pere, vel hoſtium inuadere caltra finerentur:nul
la illis humana poreſtas valeret refiftere , ve pru
denter idem Guilhelmus.Huc refero pugnas illas E
Regum Septentrionalium & victorias partas ,
contra magorum dæmonumque cuncos , apud
b libro 3. Olaum Magnum b .
cap.12 .
Decimo quanto,dæmones ſunt ſub illo fpe &tro
N
rum genere ; quo in nemoribus & aliis amænis
locis fele oſtentant inſtar purbarum autmatro
narum , in veitc candida ;interdiyin in ftabulis cum
luminatibus certis , ex quibus etiam diſtillatę gut
tæ , poftmodùm in equorum iubis , quas fedulò
pexuerunt & nexucrunt, folent ab hominibus in
MAGICAR VM :
1
nocturnas, Dominas Bonas , & carú , Regina Habūdia,
quarú aduétu multùm profperitatis, & rerum oin
nium copiam purant luperflitiofæ anus domibus
contingere, quas freqüentarint; & idco domiſuæ
illis epulas inſtruunt,efcariis- lancibus & valis via
nariis omnibusapertis ac difcoopertis, nequid il
lis ad ſumendum moræ obiiciatur: quæ planè ido
latrica eſfe , docet prædicto loco idem Epiſcop .
Pariſ.vc & Nicol.Culanus, lib.2.excitationum.Hut
refero tres illas quæ vilã Machabæo Banckoni,
aquo Stuartorum genus; quæ venantibus vilæ re
.
Parcas,vocauerementio habetur & conuiuij illis
præparati , in vitâ D. Germani Epiſcopi, & apud
D.Antoninum , pag.2.Hiftor.tit.11.9.s.Tales etiam ,
fatales Sorores, ſeu ,nympha, falsò puratæ bellorum
præſides & Victoriarum largitrices, quæ Horhero
c Olai l.2.
Regi familiares in Septentrionis Hiſtoria Itali cap.10.
vocanr; Falas,Galli; Fees, quales finguntur Melu
lina, Alcina,Morga.De his dicam plura lib.6.cap .
2.lect.3. in Remedio.i .
Decimoquinto , hujus generis ( pectra ſunt , per 0
quæ Deus aliquando denunciat futura bella , pe
ſtem ,mutationes regnorum & fimilia,pauca com
inem rabo exempla. Nocte quæ ſeditionem An
tiochenorum præceſſit,vila inulier irgens & for
midabili adſpectu,aërem ſcuticâ tam fortiter ver
berans, vt tota ſonus Vrbe exaudiretur d .Genna- d Sozom .
dio Patriarchæ Conſtantinopol.nocturno tempo- 1.7.cap.23 .
re accedenti ad altare templi, vt Deum pro falu
te publicâ deprecaretur ; horrendum ſpectrum ſe
obtulit ; quod cùm ille lacro ritu coniuraffet , re
fpondit ; quamdiu Gennadius viueret , fibi non li
cere damna, quæ imminebant, Ecclefiæ illius in
ferre ; ſed eo mortuo ſæuiſſimè le in illam graſla
c Theod
turum e . Priuſquàm Hunnericus perſecutionem Lect. libr .
in Catholicos Aphricæ inchoarer,ſuper cacumine 1.Collect.
montis Ziquenihomo giganteæ ſtaturæ viſus , &
audicus clamare; Egredimini,Egredimini: & in æde
Fauſti, quæ Carthagini eſt,viſa multitudo Æthio
lens . f Alia multa huiuſmodi ſuggerunt ,carda.lıbr. f Viet.Vei
cēl. 1. 2.de
14.de variet.rer.cm Fulgof.tit.de prodig.libr.i . perſecut.
Decimo fexto loco,hîc occurruntilla fpectra;quæ Vandal.
certis temporibus & locis aut domibus folent iu- P
multus & vexationes varia's exhibere ; cuius rei
prætermittam exempla eò quòd noriſſima res fit,
& legi poſſint, qui attulere vereres recentioréf
que; vt de Temeſso damone, Strabo & Pauſanias ci
tati, & Ælianus libr. 8.var. Hiſtor. de pueris nigris
cirratis, A uguftinus, libr.22.de Ciuitat. Dei cap.8.
de Dario Epifcopo Mediolanenſi, Gregorius libr. 3 .
Dialog.cap.4.de vocibus & fonis auditis in Mara
chone poſt pugnam cum Perfis, Paulan.in Artic.ee
ante pugnam Leuctrică in templo Herculis,apud Ci
ceron.de diuinat.anıè pugnam cum Cimbris , apud
Plinium libr. 2. cap.59.ante bellum ciuile Syllanum
in eâdem Italia , apud Appian.de bello ciuil. libr.i.
ante primum prælium Pharſalicum Antiochia , apud
Cæſ.libr.3.de bello ciuili ; antemoriem Cafaris Di.
ctatoris domi eius , apud Dionem ; recentiora ſunt,
apud Niderium ,libr.vltim.formicari. Guilh . Paril.
d.cap.24. Torquemadam ,Horti florum colla.z.Ale
xandr.ab Alexand.lib.s. Genef.dier.c.23. & cófirmat
praxis Forenſis Hiſpaniæ ;qua licitum conductori,
qui an
 LIBRI II. Q. XXVII . SECT . II .
ISI
qui antè id ignorabat, ſpectrorum fic inquietan- f A fodina Georgiana operariñ è terra fublatum , in fupe
cium causâ domos relinquere conductas , vt port riore loco maxima illius concauilalis, quondam feracis
a lib.4.va. Portiom cenfuit Couarr. a Solent huiuſmodi in argenti collocauit ,non fine corporis artritu. Questuo
riar. relo feſtationes iuberi , vel permitti à Deo,ob panam ſam admodum fædınam deferere apud Turcas cogebra
1
1 lut.cap.6. peccatorum , vel ad exercitium bonorum , vel ob batur Iudaus à demone metallicohomini
, bus frequen
aliam caufam occulram . Interdum iſta peragunt ter ire forma capra auria cornua geroniis apparente.
dæmones maleficorum immiffione , vt contingit At ſedatos illos, Germanorum aly , vt etiam Grieci,
b Callian. B.Antoniob & nobili Aquitano, quiPariſienſem Cobalos,vocant,quod hominum fine imitalores.Nam
collat. 8. ſtudioſum iure fuo per vim (poliarat c ; læpiùs quafi lesia gestienies rident , & multa videntur fa.
caFroiltar.( pontè faciunt fuâ, tantùm vt homines falsa qua tere, nibil interim efficientes. Aly, virunculosmon
in Chron. piam reuclatione decipiant aut perſuaſione falla tanos,vocant,quiaplerumque apparent nani, tres do
ci;ficut apud D.Auguft.illi baptiſmumn diſſuade drantes longi,videniurautem eſſe ſeneciones, vestiti
bant : contenti ſunt aliquando folâ vexatione , & more metallicorum , id eſt vitteio, indufio, & corio cir
inquierarione, nullo cum corporis damno , vt io cum lumbos dependente.Innoxy funi bi metallicis,erfi
culator ille ſpiritus, de quo Guilhel . Parifienfis, interdum glareis operarios lacefunt , rariſſimè ramen
qui vaforum collifione & lapidum iactu ſomnum | B cos ladunt,nifi cachinno vel maledicto laceſai.Poriſſi
diſturbabat , & culcicâ ſubtracta de lecto detur mum opus facere videntur in his fpecubus in quibus
babat , & Salmantinus ille Torquemadæ , qui metallú iam effodiuntur , vel ea effodi poffe fpes eft. 1
grandibus ſaxis quofuis petebat, irrito tamen & cætera rectè , illud minùs, quod animantium no
innocuo contingens ictu : quod Marcus Magus, mine dæmones comprehendar. Scio fic locuto's
d1. de dæ- apud Pfellum d , proprium dicit eſſe dæmonum veteres non paucos: ſed & ſcio id ex lacte Plaro .
mon . Lubterraneorum ,de quibus mox agemus.Quo ve nicorum bibifle , & quia ambigui erant, num ani
ro pacto dæmones lapides iacere queant & alia ma & corpore conſtarét.Nunc quia Catholicis ſa
huiuſmodi operari , quæ videntur manus & cor tis definitum , nec anima nec corpore perfectas i ca.firmi
porata inſtrumenta requirere , Scholaſtici diſpu ſubſtantias illas ſeparatas componi ;vitanda no ter , de sú .
Trinit. D.
tant, affentior iis , qui præſente per ſubſtantiam bis huiuſmodi locutio, parùm cauta, parum pro- Tho...pa .
ſuam co loci dæmonc , & imperio voluntatis aë pria. Damnandus verò prorsùs Paracelfi error , 9.so.lcho
rem lapidi proximum mouente , & fic lapidem dæmonum hæc genera , ad hominum ſpecies re- las.in 2 .
impellente ,hæc fieri cenſent;quando nulluin ipſe ducentis.Nam ; Epoſtol.ad Athenienfes,fiuedeoccul- din . 8 .
corpus induit : fi vero corpus formatum , vel ca la philoſophia ; quali veriſſimum axioma, nihil vez
e Vide D.dauer aſſumeret , nulla forer difficultas ritus fuit conſtanter afleuerare, Deum præter ho
С
Tho.quod lo locum ,decimumfeptimum ,veniant ſpectra illa mines Adami pofteros ; alia quatuor hominum
lib. 6.Du- Berulliæ , de quibus quadam epiſtol.ſcribit loan, genera,carne, & oſſibus, & ratione prædita creal
& alios in Melerius ; In Sarmatia coli ſpiritus quofdam viſibio , le, cosque in ſingulis elementis ad inhabitandum
2. d.7 . les,qui lingua Ruibenica,coliri, Germanica, Koboldi, collocaſſe; in quibus finguli ſuam haberent remp .
dicantur , quos credunt habitare ire occultis adium lo & ex negociatione , ac laboribus victum & ami
cis, vel in congerie lignorum ,nutriúntque cos laute om ctuin Gibi comparare, & cos homines, qui in terræ
ni ciborum genere, eo quod, adferre foleant nurritori viſceribus habitant, vocari , Pigmeos, & Gnomos;
bus fuis frumentum ,ex alienis horreis furto fublatum . qui in aquis , Nymphas & Undenas ; qui in aëre,
Cum vero alicubi illi fpiritus habitare i nutriri cu Silphos e Meluſinas , quos ſolos cum hominibus
piunt , hoc modo fuam erga patremfamilias volunta Adami poſteris commercium habere , & ex mu
tem declarant : in domum congerunt noétu fegmenta cuâ commixtione liberos gignere ; Qui in igne
lignorum , & mul& tris imponunt lačte plenis varia ſunt ; Vulcanos & Salamandras,appellari:Et incer
ſtercora animalium : quod vbipaterfamilias animad tum adhuc eſſe ; cuinam generi horum hominum
uerterie , nec diſſipanerit ſegmenta nec ſtercora é mul vera fides in Deum fic data , & via ad ſalutem pa
Etris eiecerit, ſed de inquinato lačte cum omni familia D cefacta. ] Hæc ille prout cum citant Godelman
ſua comederit,tunc illi apparere,& permanere ibi di nus & alij : in libro tamen fragmentorum , inuenio
cuntur. ] Idem iudicium de ſpectris ,virunculorum Paracellum dubitanter induci loquentem ; ſed ar
ac femellarum , breuitudine ac ſpecie pigmæi vel bitror Latinum Interpretem, hoc ſuum affuiſſe,vt
pumilionis,olim in multorum domibus frequen magiſtri occultarer impietatem . Nam di &tis illis
tium , & domeſtica ferè cuncta miniſteria lolito nihil nugacius, nihil blaſphemius, nihil à rectâ fi
rum obire , equos curare , domum verrere , ligna de dici poteft alienius, ergo mutila & manca S.S.
& lympham adferre , & fimilia facere : de qui quæ de vno tantùm hominum genere nos inſtru
flib.z.cap. bus Olaus Magnus f. Galli vocant , des Gobelins; xerit? ergo dubia ( alus noſtra ? ergo dubia redem
11. & 11 ,
Teutones , Rabbautermannekens , & Gul ptio ? non ergo ſecundus Adam Chriſtus; vt nos ;
telkens, & Sueones, Trullas,appellant.An ex hoc qui in primomortui, in fecundo viuificaremur?
genere fuerint, Eros & Anteros ; qui, vt infantuli, hoc dubium ; nónne ruunt veteris teſtamenti
g Eunapi' in balnco ,iubenti lamblico apparuerunt 8 ,id co promilliones, concidit exhibitio & repræſentatio
in lambli. gitandum relinquo . Sanè huc pertinent,Moniani Noui ? Et ſunt qui tales libros nugis ,mendaciis ,
co.
illi ,quorum nobis Hiſtoriam Georg . Agricola pro E blaſphemiis refertos, in Latinum vertant ſermo
h capit. de didic h ,In metallicis ( ait ) fodinis inueniuntur,& iru . nem ? ſunt qui pulchris formis cudant recudant
anim.lub- culenti gaidem, vel ſolo aspectu terribiles, plerumque que ? ſunt, qui ament Paraceláltæ vocari: fed ad
terran. metallicis infesti atque inimici funi. Talis fuit,Anne inſtitutum redeamus .
bergius,damon qui operarios amplius duodecim flair Vleimo , loco ſeſe offerunr ſpectra dæmonum
interfecie, in ſpeca qui corona roſacea, appellatur , co thefauros cuſtodientium . Cabades rex Perfarum
nomine relictus, quantumuis argento diues esſet .Fla cùm accepiſſet in collimitio Perfiæ & Indiæ ; in
tum verò emittebat ex ri£ tu , cum equi fpecie habentis munitiſlima arce Zudaderenſi, prælio fillimorum
procerum collum & truces oculos appararet. Eiufmodi lapidum , auri , & argenti , thefaurum maximum à
etiam fuil, Snebergius , nigro cucullo vestitus , quiin dæmonibus alleruari, qui mortales omnes aditu
N 4 arccrcn * ;
 192 DISQVISÍTION VM MAGICARVM
arcerent;eò cum exercitu profectus caſtrum vico- A corporatum , & non phantaſticú fpiritum elle pro .
matus occupare , fortiter propugnantibus dæmo babat, Palpate do videte,quia fpirituscarnom o offa
nibus , repullus fuit , confugit ergo ad ludæorum nõ habet ,ficur me videtis habere :id ad rem non mul
& Magorum artes, quæ & ipfæ irritæ fuerunt. tum facit ,certè non vrger . Solùm enim Dominus
Ergo cum ei perſuaſum ( ait Cedrenus ) fuiffet, Chri probare voluit , poſſe illos contactu ſentire , &
ftianorum ad D E v M precibus hoc potiripoffe,auxi diiudicare , viſu ſe non decipi, corpus enim ipſum

lium a quodam Chriftianorum in Perſidedegenisum
Epiſcopo petit. Is indi& to Chriſtianis ieiunio, precibus
et Synaxi, diuina peregit myſteria , & ad locum acce
dens coniuratos démones ibi degentes exegit ,caſtrum
que Cabada nullo labore potiendum tradidir. ] Glycas
pari.4 . Annal. Cedrenus in Anaftafio.Talis etiam
'dæmon ille Baſileenſis , de quo dixi , ſupr.q.12. &
hinc fa &tum , vt Dracones fingerentur cuſtodes
theſaurorum ,vt horriHeſperidum , & Aurei vel
leris: hinc porrò fa &tum , vt theſauris addere ſint
ſoliti Serpentem aureum ; quemadmodum refert
Aſcanius Centorius,lib.4 .Commenta.bellor. Trans
filuan.de theſauro , inuento propè Devam vrbem
Tranſliluaniæ ,circa annum 1550. Nota etiam Hi
ſtoria MagiGermanici , qui cùm ſpecum ingrel
ſus eſſet ,vbi theſaurus reconditus , ſocio in veſti
bulo manente , vidiſſecque incubantem arcæ ni
gerrimum canem ,nihilominùs ,cupiditate metum
pellente , porrò progreſſus, ruente terrâ, in 1pecu
fuit cumulatus. Plura vide d.9.12. Prætermitto
quædã iam vulgaria,vtquod in Indiis ſepultarum
cum maritis vxorum animas mentiuntur , ve fic
perſuadeant has coniugi ſuo cóuiuere,quæ ſpon
tè illis commoriuntur: quod non vno loco teſta- C & vitália , ſunt corporis viui , & ab animâ infor
tur Pet.Chicza ,part.1.Hiſtor. Peruu . mante procedunt : limulata , & proximè adum .
Vilis ſpectrorum generibus,quæripoterat;quo brantia non requirunt animam informantem , & à
1 illa pacto repelli & vinci qucant ? ſed quia de ſubſtantiâ intellectuali, ( catenùs vr externo ſen
cilio communis eſt omnibus malis ; quæ perdæ tienti talia appareant ) poterunt perfici.Quod ad
mones inferuntur, ideo de hac re differendum ferunt de cadauere hominis recenter mortui ,in eo
mihi putaui , quæſtione de remediis contramale
ficia, huius operis libr.vltimo. Quo pacto dæmoncs
fic queant , nunc accuratiùs inueſtige
apparere
mus , quam quæſtionem indeciſam reliquit D.
Auguſtin.Enchirid.ad Laurent.cap.59 .
QV Æ STIO XXVIII.
Quomodo poffit damon ſe corporeis oculis, càm fit in
corporeus, viſibilem prabere?
A Onftat non poſſe corporaliter, niſi aſſumpto
C corpore.Certum enim eſt dictum B.Ignarij,
epift. ad Smyrnenf.incorporea videri à corporeis
non poffe , quia incorporeorum nec ſpecies, ncc
figura eſt , aut particula animalis vllius formam
habentis ,mb naturam quam habent fimplicem .
Conſtat etiam eos corpus vel ex elementis fibi
coaptare , vel ſubingredi & affumere cadauer.de
vtroque modo , quæ dicenda hucuſque diſtuli, re
pięlentabo liberaliter.Dixi(corpoliter)nam phan-
taſticè poffunt apparere,curbatâ phantaſiâ.
SECTIO I.
Liquando igitur cadauer aliquod affumunt
A humanum vel ferinum , & illud mouent ac
impellunt motu non vitali , led locali tantùm , fi
cut aërem poffunt impellere, & hoc corpus,præ
ſertim nondum valdè diſſolutum , puto , fi Deus
permictat, polle illos ita actéperare , vt ſenſum ta
atûs omnino fallant. Nec video quidquam ab ho
mine doctò ac pio, in medium allatum , quod me
асар . vit. ab hac ſententia deducat. Impriinis quod ex D.
V.39 . Lucâ a , proponicur dictum Domini , quo ſe verè
habere ,verum ,quia tangibile : & proinde nudum
phantaſma, & ficticio corpore indutum non efle.
Nulla verò hic erat cogitatio , de cadauere allum
pro.Hoc enim carnem & oſſa habere manifeſtum
cſt ,quo arguméto Chriſtus probat, fe ſpiritú non
elle: Quod illiexiſtimabant,quia videbant ianuis
claufis ingreffum , quod corporeæ rei repugnabat ,
tam viuç, quá mortuę.Et quia ,palpationc tantùm 1
poterant,corpus effe, cognoſcere, non verò ,cuius
B eſſer corpus: ideò iubet etiam oculorum vtifenfu C
& videre(nam propriè hic vox ſumenda,vt textus
indicar ) manus e pedes : ex quoruin vulneribus
reliquis , certò deprehenderent ipſum illum eſſe,
qui triduò ante fuerat crucifixus b . Ex quibus pa- b Sic opci
tec verba Domini veram certámque ſententiam mè Ioann.
habere , etiamfi corpus diceremus à dæmone al- Maldonat.
ibi.
fumptum , ſic ab eo temperari poſſe, ve tactùs ſen
fum fallat. Quid, quæſo ?nónne dæmon longè ad
mirabiliora efficit quotidiè , quam , ſint fimulare
carnis molliciem , ollis duritiem , teporem ac ſua
uem calorem , qui corporis atractu percipitur , &
cæteras tangendi qualitates ? Dico bas eum ſimu
lare poſſe,non dico veras exhibere poffe, vera illa
etiam adhuc calido deprehendi, deeſſe qualitates
illas ( uauis ac vitalis teporis, facilitaté mouendo
rum membrorú , & pro inollitie rigorem quédam
ſucceſiſle : id totum concedimus. Negamus au
tem , quod inde ad cadauera per inalignum ſpiri
tum aſſumpta argumentantur . Eſto illic eâdein fit
corporis ſubſtantia, quæ & hic adeſt , eſto ad Gint
qualitates plures eædem , vtpote calor ille reli
duus . Tamen adhuc deeſt huic cadaueri non al
D lumpto , quod fimulee illa reliqua quæ diximus .
At in noftrâ vifione , dæmon ineſt cadaueri , cun
Eta illa fimulás. Minùs eft adfabre ſimulare, quàm
verè efficere. Quare nec illud fequeretur,non po
reſt corpus adhuc calidum illa per ſe ſolum præ
ſtare atque efficere , ergo nequit dæmon in cada
uere aſſumpto illa câdem tam callidè & artificiosè
fimulare, vt tactum fallar. Cur, qui ſenſum prin
cipem ( nempe viſum ) poteſt decipere, non queat
tactum , ſenſum maximè terreſtrem , & viliffi
mum , miniméque fpiritualem ? Quòd verò qui
E dam hæc cadauera adſumpta, vt & aërea corpora
formata ,deprehenderint eſſe rađu frigida & hor
rida,vt illi apud Alexandr. Genial.dier.lib.z.cap.9.
& apud Cardanum , libr.16.de rer.varietat.cap.93. &
alij, de quibus poſtea:id inde prouenit , quia vel
dæmon teporem illum non vult adumbrare , vel
quia non permittitur id à Dco facere: quo ſenſu
etiam accipiendum,quod refere Caietan . cuidam c in 2.2.q.
de hoc frigore & horrore corporis querenti , dæ- 95.art.z.
moncin reſpondiſſe, ſe non poſse meliùs facere , vi.
delicer, Deo obliſtente,vel faltem nó concedente .
Si quis exempla requirat harum apparitionum ,
legere poterit apud Guilhel.Pariſienſem , P.vle.de
Vniuerfo , aliquando affumpto beſtiæ cadauere
deluffle
 LIBRI II . Q. XXVIII. SECT . II .
153

deluliffe militem ;qui cùm putaret ſe formosâ po- | A fiue ſuccubum ,rem habere ; vnde & in hoc gene
titum virgine , inuenit le in amplexu cadaueris re hominum ,cadaueroſus quidam fætor grauco
belluini tabc ſoluti,fætidiffimè iacentem.De Po lentiæ , cernitur.
lycriti apparitione, & ſpectro filiūdeuorante,iam
(criplimus non vno loco . Fabulæ fimile viderur, SECTIO II.

ali.de mi. quod Phlegon a retulit , ille tamen oculatâ ſe fide

rabilib . &
Í rallîs teſtatur cognouiffe.rem ſic narrat , vt vtár
longæuis.
compendio : Philonnium Damostrari hospiris
Charitûs filia , Macharem hofpitem amare cæpil, in
dignè id ferentibusparentibus, marore mortua, & pu .
blicè fuit funerata. Sexto poſt obitum menfe, cùm eo
reuertiffet Machares, ingreſſa ad illum Philinnium
hospiti re , poſt longa colloquia commiſcuir non femel
illo vesperi quo, & cum eo cenam fumpfi,& annulum
ferreum elo poculum inauratum à Machave dono ac
cepis, ipfi viciſſim annulum aureum & faſciam pecto. Baqueas,nubium ,vaporum , exhalationúmve,vi &
ralem dedit. Nutrix , dum pergit ſedula, ne quid hojpuri col res faciliùs hac mixtione exprimat , & faciliùs
defit, fatagere,videt cum eo in le&tuloiacentimalum
nam . La ta parentibusid indicat . Illi ftupentes accur. Lud.Molinæ eft, & antiquiorumd : nec argumen- dvide Mo
rune aliero die virumquedeprehendunt, & , cum
ciulatu ,dormieniem cum hospite filiam amplectuntur.
Sed rotuis in eos iniurns Philinnium , ô vos crudeles
( air ) in filiam parentes!ergóne vos inuidiffe mihi meo man mutuari. Hinc alij cenſentcorpushoc tale in 2.d.8.9.
Michata,paterna in domo vel triduum folidum frme!
Magno vobis dolore hæc, fine curiofitas ſiue duri ia
Stabir.Renouabıris dolores preteritos,o filiam ireraró
Sepelietis. Hu dictis,expallait cocidit cadauermor.
1130 iterùm fimile,feu porias ( vt crat moriuum.Concr
dêre fimul oppreili marove parens uterque . Re poculus
O magistratus intell.Eta,iubent ſepulchrum aperiri:
vacuum id corpore reperium . Erant in eo dumiaxat
annulus ferreus , & ſcyphusauratus, dona Machala:
red incubilo lectulo,inuentum cadauer Philinnut
A li cuiuſdam auguris confilio,vt prodigium ciečium
exira vrbis limites,auibus ac feris deuorundum . Ipſe
Machates , à ſpectro videns fe delxfum , fibo paulo
poft minus,ignominiam non ferens,conſciuu . ] hæc à
Phlegonte;fuliùs narrantur; il'o Phlegoore,cuius
bl.antiqu. auctoritate & luriſconſultus Paulus , & Orige
D. fi pars
hered pet. nes , ad probandam Eclypſim , quæ Chriſto acci
ccót.Cell. dic moriente ,vtuntur. In hiſtoriâ quoque Laodu
& tractar. nenfis energumenæ Nic, di Obiy , legimus Dia
29.in Mat.bolum Balrazum , affump o ſuſpendioli corpore,
conatum abigere ab ea exorciſtam .
Agrippæ facinus non abfimile habens infrà,
guaſt 29 feet.i.addam nunc , quæ de câdem re Cæ
larius Monachus Eiſterbace Gs, libr. 12.Miracul.
cap.z.fcribit ; cu uſdam Principis Germani mortui
corpus integro priuſquam lepeli etur anno , dæ
monem geſtaffe & ita rexiffe ,quafi illud vegeta
ret ita námqne intelligenduin quod ſcribir , ſpiri.
tum illud loco anima vegetaſje.) non cnim potuit in
form ndo , nec in eflentiam eius illabendo ; ſed
dumtaxat ve in loco exiftens vitales eius actiones
per illud imitando : ve docet malus Toſtarus, in
Exod.cap.7.quaft.13.cum ſegg. Subdit Cæſarius fi
milia legi in vitâ S. Patricij Hibernorum Apo
ftoli,de quodam homine, n cuiuscorpore multis
annis Diabolus habitans pro animâ,ad nutum vi
ri lancti tandem exiuit, corpus verò corruit, & in
puluerem redactum fuit.Er.cap.4.clericus ( ſcribit)
quidam adcò dulcem vocem habebat , vi audire
eum deliciæ putaren : ur: donec religioſus quidam
vir ſuperueniens, imonuit hominis vocem non el
ſe,ſed diaboli;dæmonémque adiurauit; quo diſce .
dente ,cadauer corruit planiſfimè foetens.
Denique multæ fallæ reſurrectiones gentilium
huc luncreferendæ : & conſtat cum ſagis ve plu
rimùm induto cadauere diabolum que incubum ,
Liquando fibi elementare corpus diabolus B
A ,
duftriâ , vnit libi, non aliter ; quàm motori intus
exiſtenti corpus mobile & inanimum vnitur. An
pofſic ex folo aëre materiam defamere cquideni
ambigo , & puro , lic aërem condenſ : ri non poffe
ſolùm , vt quid folidum exhibeat: ſed ſiue poffit,
fiue non poffit ſolet quod faciliùs,partes aëri ( quo
maximam partem vtitur ) commiſcerelerreas,&
membra conglutinet, & condenſet ; quæ fententia
cum , quo quidam vtuntur e ad probandum ſolo lin . 1.pa.q.
ex aëris elemento corpus affumere, nos ſtringit; difp.2.
cùm tantùm p : ober , cos ab aëre partem potilli e Anglez
fore numquam , vt nequeat tactu deprehendi , ve- 2. diffiç.8.
rum corpus non cíle . Sediationes , hac ipsâ quæ
Itione diſculli. Chrifti Domini dictum , oftendi fLuc.vlt.
alium habere fenfum , quàm ipfi arbitrati. Addo , V.39 .
quod in libro Geneſis legimus gde Angelis Abra- g Gen. 19
hamo apparentibus , quorum pedes abluti ,nec de.
prehenſi tactu ; id ab iplis eludi potiùs , quàm dif
folui : aiunt deceptum Patriarcham , præoccupa
С
cione opinionis ; eò quòd viros putaret , quæro,
cur non igitur, quicúque viros putant, hac præiu
dicatâ fententiâ iud cent viros effe ? An ſolus
Abraham cæteris imprudentior? Ipſe ille, quo ni
cuniur, Ca etan . h faretur verorum oſſiuni & car- hd.art.3.
nium fimilitudinem , non modò viGbilem , fed
etiam palpabilem , & ſolidam exh bere . Solidam ,
ait , non infiar aëris difflucntem ,aut duritiei dum
taxat aliquid mod cum tabiniem . Quòd verò lıb.
3.cap.6 . apud Cæfarium diabolus dicit , quando
corpora à dæmonibus lic affumuntur ea dorſo ca
rere : ludebat puellam mendaciſſimus. Quod dixi
elementorum aliquâ opus commixtione , ncc Ma
ro ignorauit , cùm ceciniti. i Æne . 10 .
D Tū Dea nube c aliâ renuě,fine virsbus,vmbram
In faciem Ænea , v ſu mirabiie monstrum ,
Dardaniis ornat leli . & c.
Eccenon aëre ſolo ,fed nube mixrâ. De vapore
Sprengerus , in Malleo ,docet, vilas veſte fubductâ
in agris mulierculas , corpusmotitantes , criſlan
télque ſolas ; & adípectum mox dæmonem vapo
ris Gue exhalationis atræ habitu , recedentem .
Mátenſes mag ,Mirabellius & ſocij,Pariſiis com
buſtı, in iudiciariâ confeſſione dicebant , ad hanc
corporum aſſumptionem dæmoni duo eſſe necef
laria ,ventum ſecundum ,& lunam plı narr , nam fi
ventus fit aduerſus, non poſſe corpus coaleſcere;
fi verò fit luna decrefcens vel corniculans , non
poſle defe & u materiæ formare corpus niſi valdè
puſillum , & pro lunæ augmento maius , maiúl
que.Placet hoc Creſpeto ,l.deodio Sarana diſcr.27.
fed mihi ridiculum videtur: quaſi nequat dæmon ;
Deo non impediente ventum ſedare autexclude
re ; & defectum illum lynaris influxus ſupplere .
Scilicet aër & nubes de oſtrino genere ſunt,quòd
Lunæ augmenta conſequi folet , & decrementa
imitari.Demonis apparitio in corpore elementari
fait illa frequens vifio fratrum Tarquiniorú apud
Dion .

1
 154 DISQVÍSITIONVM
a libr . 3 . Dion.Halycar.a ; talis Athenodori apud Pliniú b,
b libr. 7. quicquid dicatFranc . Picus , libr.1.de pranoi . illud
epiſt. enim puto axioma & regulam ſtatui verè ac tutò
C poffe ; lo gentilium & damnatorum ( quia fidei
expertes )apparitionibus nó animam (nili ſpeciali
Dei priuilegio , de quo vnde conſtat in Atheno
dori viſione? ) defuncti apparuiſſe , ſed eius loco
cacodæmonum quempiam . Tales eciam putarim
omnes apparitiones fpiriruum ,ocioſa cùm homi
nibus & varia multipliciáque colloquia miſcen
tium , teſtatur de Facio patre ſuo Cardanus; &
meritò omnes ſuſpectum habent Sortilegij, fiue
pacti cum dæmone. Teſtatur Melanchton / libr.de
anima ) le & colloquia & diſputationes cum plu
ribus ſpeetris inſticuiſſe, ſanctitas hæc, curioſitas
nuda, an occultum pactum ? nihil iudico, rem in
mcdio relinquo . Tale hautdubiè ſpectrum incæ
ſtuoſi Perlæ , cuius ſemper cadauer terra eiicie
bat , de quo prolixa commemoratio apud Aga
tiam reperitur,libr.z.belli Perſici extremo, rales vi
Gones fuêre Gentilium Idolorum , vt Caſtoris &
cSymmac. Pollucis ad lacum Iuturnæ c; vt L.Domitij Aëno .
lib. 1.epift. barbi d,vt Amyris Perſæ e;vtquod apparuit Dio .
a Sueton . ni Siracuſano f,vt Curtio Ruito 8,vt Imperatori
in Nero Pertinaci,apud Capitolinum ,ve Tacito lip.apud
nccapil. Vobiſcum , vt Conſtantio & luliano apud Am
Cechas, mianum h, Valenti apud Zozimum ,& apud eum
f Plutar.in dem Serenæ vxori Stilichonis : alia præter hæc
vita Dio- congeſſit Per . Thyræ . libr.i.de apparit. fpirir.cap.9. of illufio damonum . Er hac dicens ſecum cunilos ac
nis.
g Tacit.li. Et talia ſemper. ſpectra , quæ ſubitò euaneſcunt, ccepii , o adduxit ad domum propriam ,
poteft enim elementaris ſubſtantiæ ſubitâ nimiá
11. Annal .
& Pli.lum . que rarefactione fe fubducere oculis.
1.7 . epiſt. Illud diſcrimen nunc occurrit , cùm in cadaue
Capitol. re apparent ; non poffunt vel alteri viuenti cor
in Percina.
pori cadauer illud circumdare , vel ipfi lic induti
Vobiſcus
in Tacito . corpus vllum ſubire, repugnac eniin corporis ra
Ammian. tio , quia nequeuntdimentiones quantitatiuæ in
libr. 21. & uicem , fine vero miraculo , penetrare. Sed quan
29. Zozi .
lib.4 . & 5 . do apparent in allumpro corpore elementari; li
cet,vel oinnino nequeant , vel difficilliinè qucant
( prius opinor ) aliud corpus fiue cadauer ſubi.
re ; poffunt tamen vero & viuenti corpori , ele
mentare iſtud circumdare , vt homo ſic indutus ,
vel aliud animal ,multò maius , immò & gigan
tæum videatur. Nihil video obſtare , cur ne-
queant . Suadet etiam aëreæ ſubſtantiæ facilitas
ad dilatandum , fiue rarefaciendum , & ſpiſſan
dum denlandúmque ; quam meritò Prellus cau
ſam tradidit ; cur ſpectra , tam breui ſpacio , cre
[cere & decreſcere videantur.
Tertium genus inuenio rariuſculum dæmo.
niacarum apparitionum , per figmenta quædarn
ſeu ſtarunculas, de quibus exhibebo quæ didici à
Thoma Brabantino , libr.2.de bono Vniuer.cap. 57.
pag.21. vbi fcribit in hanc fententiam ; Gunerche
na Brabantia villa eft folemnis & nota : in hac qui-
d.im iuuenis puellam virginem adamauit : cúmque
pro eius nuptiis parentibus eius loqueretur , illi re
nuerent : puella medio tempore incidit in febrem ach
tam , qua ingraneſcente omnibus mori viſa eft. Lučtu
ergo facto, campana quaſi pro mortua pulſata ſunt
Nec mora , inuenis amator puella de villa eâdem in
crepuſculo noctis tranſibat ad aliam , & cùm per du
meta pergeret , audiuit vocem quaſi femine lamon
tantis : ſollicitè ergo diſcurrens, e quarens auditam ,
inuenit puellam , quam mortuam æstimabat , cui
dixit: Morinam ie planguni tui, & huc unde venisti?
Ecce ait , vir ante me vadit , qui deduxit me. Stupe
fatis ad hoc inuenis ,cum neminem alium nifi puel
MAGICARVM
A \ lum videret,auda&ter rapit eam , et in domum extra
villam protinus occultauit. Hinc regreſſus in villam
amicis fuis loquitur , ingredorur ad patrem puella cum
amicis fuis ſedeniem ad funus : querit ſi filiam ſuam
fibi daret, quam quafi mortuam deplangebat.Cui pa
ier admiralys respondit: Numquid pro Deo mihi es,
vt mortuam reſuſcites o accip.as in vxorem ? Cui su
uenis, Tantùm ( ait ) lebens ſpondi as , et filsam iuam
habeam in vxorem , fi viuam reddidero de ſanatam .
Cui pater confentiens , di&tum coram omnibus confir
mauit, Mox iuuenis reuela ! o linieo , quo cooperta pu
tabatur , figmentum mirabile , quale a nullo hominum
fieri potuit, inuenerunt. Dicitur autem ab his , qui fi
gmenia huiuſmodi diabolica inspexerunt, effe interius
puirido ligno fimilia , leuique exterius pellicula cir
B cumducta . Hinc reducta puella eft, & patri reddura:
Janáque poſt dies aliquot di& tum iuuenem maritum
accepit , eo vſque ad tempora nostra incolumis per
durauit. Simile propè modo , cum quidam in confinio
Flandria fororem languidam á mortuam putatam ,
ſub eâdem die, antequam ſepeliretur figmentum , inter
arundineia iuxta maris litora inueniffet, reduxit eam
ad propria , & ingreffus domum ,ubi ab amicis quafi
mortua plangebatur, diſcoperium figmentum exıra
Eło gladio in fruſta concidit , horrentibus cunétis
claman !ıbus , Car in funus fororis, tania crudelitate
ſauirer. Et mox ſubride res , crudelis, inquit, videor in
(ororem ? Non eft illud fororis corpus, ſed fig menium
eis ſororem
reductam ostendit. Et hæc vſque ad tempora nostra
permanfit. ] Si quæras,quid de his ſentiam ; dicam
cum Alb . Magno, & Cantipratenſe, mihi non li
quere. Fieri poffent à dæmone Dco permittente:
Sed arbitror in his duobus exemplis, quoad illud
primum procum , & in ſecundo hancfortè virgi
nem Satanæ partiarios fuiſſe.
SECTIO II 1.
Vlgaris perſuaſio eſt, ſemper in his corpo
ribus affumptis aliquid obuium oculis , quo
deprehendatur dæmonicum elle ſpectrum , facilè
crediderim , ſic contingere.Sed puto , fi maiore po
teftate non impediantur dæmones , poffe quâ ve
D lint apparere formâ, humanámque perfectam , &
omni ex parte pulchram ,pulcherrimamque exhi
bere . Qualé ſe fortaſſis exhibuit B. Alberto Car
mel : tæ, à quo crucis ſigno obiecto fuit fugatus;vt
narratur à Ioan . Mariâ Compoſtellano , initiò vila
B. Alberei. Verùm ſolet ei obftare Dei voluntas,
quæ vt ſemper aliquid adſit , quo detegatur im
pietas & impoſtura ; ne quam mortales ignoran
riæ iuſtam excuſationem prætexant; certis anima
lium formis demonia nondum vti permiſit,vt co
lumbæ , ſeu ouiculæ , ſeu agni : fortè quod agnus
E verus fit Chriſtus Paſtor bonus verúſque; & in
columbæ (pecie Spiritus ſanctus ſolitus ſit appa
rere , & quia hæc animalia dolo sarent, & nullum
inferre folent damnum , vt docet Tyræus ſup.Li
bentiùs induit animalia , in quibus aliqua ſunt
quæ meritò culpes . Hirci forina ſeu capri valdè
ei antiqua eſt: & quia hircus Numen Ægyprium
eſt , cenſet Moyſes Maymon , in ductore dubitan
tiumiuflos Hebræos in facrificiis hircum offerre.
Et olim Iuppiter Hammon in Hirci formâ cole
batur, dictus Hammon ,quafi, Chammon , à Cham
inuentore Magiæ.Hodie etiam ſolemne illi,quan
do pactum expreſſum init , offerre ſe conſpicuum
formâ virili : poſt pactum , quando adorandus,
ſemper
 LIBRI II. Q. XXVIII
Q. .
XXVIII.' SECT. III. I55

ſemper in formâ hirci, ve ſibi accidiffe fatebarur , Aftaphraft. apud Surium menſe Maio ) vt coruus aur
loan.ulle Stapulélis , & obſcuriùs innuitur in con vuleur S. Romualdo, ) Damian.in elus vula ) vt vul
fellione Doctoris Edelini apud laquerium ,cap.4. pecula verò apparet Hilarion :fiue canis Dunſtano FD. Hier.
& habetur apertiſlimè in ſentenciæ Auinionen { apud Sur.in eiusvita menſe Maio; ] vt Serpens , in Hula
fis breuiculo ,quod verboten ' dabo ,l. s.feet.15.circ. Leonardo Corbeiacenſi;& vt draco ,D.Margareię, Tione, Maru
fin . Aliquando à facientibus homagium non cer & Ferdi. Gunzaluo , Caftellæ Comiti , ciúſque Yus libr. s.
nitur, vt narrat Meierus,Chron.Flandrie anno 1459. exercitui : h Siad malum , fpecie boni , velirindu cap.7.
quando tamen ſe adorandum proponit , ſemper cere ; apparet formâChrifti, vt D. Martino apud h Roderi
cus Sanciº
id in formâ caprarum mariti , & quidem fædi al Seuerum ; vel in formâ Dei , vt Theodoræ viduæ ;
par. 3.hift.
pectu ,atri ,olidíque. Huius rei variæ caufæ red vel in formâ angeli,ve D.lulianæ ' .Denique for- Hifp.c.2i.
dútur.vna quoniá ,ob reuerentiá verbi incarntai, mam capit , quæ inftiruto maximè fit accommo- i varul .
Deus nó patitur eú tunc aſſumere humanú ſche data : & , quia ad omnia ferè idonea eſt humana, ſupr .
ina. Et hoc ſenſu Sebaſtia . Michaël , ſchol.co.Pneu hanc vt plurimùm effingic,nó codem modo.Scri
malog.arbitrarur ad litreram accipiendum , quod bit veruſtus fcriptor in vita . S. Roberti Abbatis ;
Apoc.13.0.4.traduntur impij beſtiá adoraturi, hoc Noéte quadam vir fanctus vidit malignī ad chori adı
elt Diabolum in beſtiæ foimâ. Sed cùm beſtia Bium confiftere ,& conari quidem fepius ingredi,fed fru
illic vocetur ipſe Antichriſtus , iuxta D. D. Hip ſtra tamen.Habebat formam rustici pracin & ti, nudis
polytum ,Methodium ,Ireneum ,Aret ham & alios ; longisſ, ribiis foreniis à tergo fportulam , & ad pectus
conftat hunc fenfum non efle littcralem . Illud ve lignum funibus innexã.Cæpirporrò producto collo cir
riùs, quia coluerunt olim diabolum in formâ hir cuire chorum , oculos in fraires attentè conijcere: ſi quid
Dio ci, ideò dæmones; vocari S A HIRIM hoc eft poſſet forfitan gratum ſibi in aliquo cernere. Al viro
piloſos , ſeu hirſutos , ve ſolet aliquando D.Hie Dei instantiùs oranie , fraires à corpore excitante,
ronym.ver ere,vide cap.17 . Leuir. cap.13. Efai.v. improbus explorator din frustra expectans : cùm miſe
21.6 cap.34.verf.14.Nam Sahir , Hebræis , kircus, proficere videret , indignabundus ad chorurn fratrum
quali, bircus,dicitur,vt Latinis , à pilis & horrore ; conuerſorum fe coniulor:illi quoque cun £los curiosè con
vnde fors etiam Saryri,nomen deductum.Confir lēplans:ſi quos videret ſomnolentos ,cachinnans fpreuit:
mat Kimchi , in radicum libro, dum ſcribit ; Sabir, ſi noxiis cogitationibusoccupatos ,mirü in modum iri
vocari diabolum ,quia ſolitus hirci effigie le con pudians applaufit.Tandem inter nouicios reperit inue
{ piciendum præbere, Illud etiam notat Michac nem quendam animo ad illicita enagantem ,nec niſi folo
lis, d.cap.17.0.7. Leuit LXX.non temerè vertille , с corpore illic preſentim , immo etiam clandestină fiugam
patái8s, quafi dicanr, Fatuellos, vode deducta vox meditanlem . animadi ertens igitur illum fua foriis effe,
Longobardıca , Marous , litteræ omiſſione; quos fuſcinula apprehenfum , in fiſcellam ſuam proiecit,
Galli ad verbum vocant , Folletons ; & alij per ab . celeriter in deſe proripuri.Cernens id vir ſanctus mul
breuiationem , Follens, quia riſum excitant riſu ,tri tùm pro ſalute illius anxius o follicitus,mane diligen
pudo, libilo cátu , & c.quod dæmoné fecille con ter iaffitilum inguiri. Sed ille,ante auroram vagus á
Itat ex vitâ D.Antonij, & D.Thom.1.2.9.89.ari.4 . profugus,excuffo ſuaui iugo Christi,feculus crat inimi
in argu.3. Ego tamen illud,pataiss,pro vanis po cum . Adiunxit autem ſe bominibus ſceleratis,dedeaf
tiùs acceperim ; vt reſpexerint ad Elilim , nomen que latrociniis, non diu poſt captus eft, & capite plexus,
idolorum . Nam idolis ſacrificare co loco prohi miferrimè e vila exceſſit.Eidem in Nuptiarú pompa
betur, hoc eſt dæmonibus qui vanâ idolorum (pe dæmon apparuit calamiftratus, proca i vulu, &
cie colebantur . actioſus, vide Sur.tom.z.Iun.7. M.ximo Rhegienfi
Alia cauſa reddi poteſt, animalis huius ſalaci apparuit,vt nauis & nautæ recés appulfi: Euagrio ,
ras, ſuperbia, & alia vitia,quæ moribus & actio vi clericus hæresicus:Macario ,ſemel vt meſlor,ſe.
nibus ſuis dæmones ftudiosè imitantur , vc mul mel vt pharmacopola : Nathanaëlı ſemel vt agazo
D
tis oſte ndit Remi gius,lıb.1.6. 24.D eniq ue hirc um agens alnū , ſemel vt feruus lorarius :quæ Marulus
x Marulus
feu capram ;vi legimus in vila S.Radegundis libr.2. & Sabellicus,ex vetuſtioribus, teſtantur s . Apelli d.ca.7.Sa
quem ſcripſit Baudomina Sãžtimonialis ciuscoatanta; Apparuit , vt pulchra , & cópta, & il'ccebrola mu- bel.lib.10.
induit, quia hircorú , qui à finiftris locandi eſt ca lier: fed hic prudenter cum ferio , quod verſabar, exemplar.
pur: fanè hac vt plurimùm formâ adoratur.vt e candente abegit I. Sed quantumuis ille velit, pul- cap. 3:.
cherrimã hominis ſimilitudiné repræſentare :quæ lib.6.c.28.
xemplo Edel'oi Doctoris Sorbonici probat Ga
a libr.10. guinus a , & aliis Torquemada : idque ab antiquiſ Dei bonitas eft,tátùm ſolet allumere, quá & qua
hiſt.Franc. Timis Theſeitéporibus manaſſe cenſet Remigius ; lem Deus permittit,teſte D.Chrylo.hom.4.de La
dial.z.Re. equidem priùs ex ſacris opinor prophetarú teſti Zaro : & idco vel ipſo inaito fieri videmus, vt qui
mig. lib.1.moniis id deduci poſſe ,in quibus, Zairim , vocan non obelæ nimiùm mentis ſint; ſemper , li atten
dæmonol. tur , vt docui. Quando vult familiaritatis & fidei dant,fucủ qucantdeprehédere.Aut enim ſe oſten- m Sebaſt.
cap. 13 . ſpecimen præbere, catti , vel canis ſumit effigiem . dunt dæmones humano corpore atro , illuuiolo, Michaelis
Pneumal.
de cattis, quotidiana Lamiarú cófeffio fidem facit; ſqualido, fætente,retro,ac formidabili:aut faltem cap 4. Ty
b Olaus de cane,Agrippa Cornelius , & Şimó Magus , tales obſcuro ,nigro ,fædóq; vultu ;naribus vel deformi- ræuslib.i .
libr.3. Pet. nacti paredrios.Si quis aliquo deuehendus,equú e ter finis,vel immanc aquilis ; oris ritu fparfu,pro- de appari.
Clup.li,de induit.teſtis de Hadingo Olaus ,de Comite Mati fundoque,luminibus valdè abditis flámantibuſq ;, ipirit.ca9 .
Hugo in ', ſconeli, Perrº Clunicēlis ,& Hugo Floriacefis bili manibé pedibúſq; obuncis ac vultur nis,ſtrigolis de coufet.
Chron . per locú anguſtû vel rimá ſubiturus,vel cuſtodi brachiis cruribusque, & admodú villofis,caprinis maleſ.prç
Cyrill.in bus illuſur ”,veſpertilio ,muſculus,velmuſtela fitc. etiam vel afininis tibiis; vno vel vtroque pede bi- lud. 12.Rc
vita S.Da. Si quipræſentes lint, colloquium impedituri,vel fido corneóque ,interdum & folidungulo, inter- mig.fib ...
demo.c.7 .
in Milelia. quos velit latere, muſcă induit, & partes auri bus dú mutili pede altero ,vel vtroque, demūſtatura 8.10.14. &
d ioa Na vicinas occupās , quæ vult, inſuſurrat d : fi vt grege corporis numquam iuſtâ ac decorâ ,ſed cui ſemper 1 3. & lib.3
der.lib.vlt. laceret,vt fæuiat in animantes homineſue; induit adlit aliquid infolicęnotę, & deformitatem pravi- ja:10. Ana
oias libr.3
Formica. lupum :- fi quos terrere velit aut turbare;vtGallus tatéque dæmonis prodentis.probác iſta veteribus de Nar.
1. cap. 13.gallinaceus magnus & ferociens Pachomio,( Me recétibusque exéplis alij m : & nos iá mulra in me - l dæmon :

dium
 M
156 . DISQ VISITIONVM MAGICARV

dum attulimus.Sanè morituris ſoletmaximè rer- | A vel fi iplus ſimilituames prohibeat, vel quos la
rifica apparere fpecie, vt B. Martino apud Seuer . cere vult in extalim rapit: ad alios verò , à qui
Sulpitium : vt Florentio illi , cui viſusorevaltam bus audiri & videri vult , finat fimulachra & fo
flaminam , naribus fumum fundens ſulphureum nos liberè comineare , & imaginationem eorum h Alber..
[ Blaſius.Melaneſius, in vita S.loan. Gualberii. ] vt ad alia nulla abducat h. Rich.in 2.
B. Odiloni apud Surium in eius vita . 1. Ianuar.vt d.8. Ang!
SECTIOVLTIM A. 9. vnic.de
B.Oportunæ ferociés in ſpecie nigerrimi Æthio dæmo.ar.
pis , capilli & barba ſtillabant quali picem cali Rocurare denique ,videmones nobis appareat,vel, 4. dub.vlt.
dam & liquidam , oculi ferrum ignitum & ſtri P vi defunctorum animas nobis repræſenient ( quod | Ananiasd.
Eturas ſcintillans.( Adelelinus Epiſcopus in cius vi illi facere reuera nequeunt ) nullo modo licet , immolibr. 3.&
la apud Sur ,menfe Aprilis ] cuius rei racioné An Mortale eft peccatum .) Nam , vt ſocios , vocare alij.
gelus reddidit B. Aichadro , hoc à Deo permitti, non poflumus;quibuſcum omnis familiaritas no- ilibr.2.de
vt hic ipfe terror tam terribilis vilionis expier in bis eſt interdicta ;docent D.Augu. ' & D.Thom . de doctr
Chriſt ia..c.
ſanctis , fi quis adhuc expiandum in illis cſſecre . No vult Apoftolus, N os fociosfieri demoniorum k 23. & Th.
liquum ;vtfcribit Fulbertus, in vila Aichadri,apud B Amicè ab illis & precariò petere,vel recipere ; cft | 2.2.9.90.
Surium ment Septembr. in aduerfarij caſtra ſe recipere , & transfugere à art.z.
k 1.Corio ,
In hoc aſſumpro corpore loqui illos polſe & ſo . Chriſti Ecclefia. Per modum imperij & compul
10.V.20 ,
lere ,teſtatur omnis antiquitas; quç & oraculorum lionis non poflumus eos adigere,nifiquatenùs ſu
ab eis fuſorú, & antrorú, quercuú, ſtatuarúmque mus ad hoc à Deo delegat per exorciſt.cam di
loquentium (de quibus actum alibi )meminit :có gnitatem , in cuius exercitio diuinum imperium vide Ty.
que pertinent etiam caluariæ ſeu capita mortuo operatur '.Denique etiamli li erec , ftultum id foræom .lib.
rum Gentilium , in quibus demones locuri ; vt ca ret: quia nihil à dæmone exſpectanduin boni vel 1.cap.is.
a li.de mi pue filij Policrici , de quo Phlegon a ex Hierone vtilitatis : nihil boni cófert in homines , nifi maiori
rabil .
Alexandrino ; caput Publij,de quo idem Phlegon permixtum malo ; nihil docet,nifi merè curiofum
ex Antiſthene ; caput Gabinij , de quo Plinius Se & futile ;non obiequitur, niſi vt perdat , & æterno
b libr.7 . nior b ; & cranium Magi ,de quo Franciſc.Picus c; exitio inuolutos diræ ſuæ ſubdat tyrannidi.Ex his
cap. 52 ,
clibr.7.de & alterius Magis ,de quo Melchior Flauinus Mi apparitionibus dæmonum oriri pofTet alicui du
prænot. c . norita. d Sciendum quod omnes vitales actiones bium , Cur illi antiquis patribus viſibiles appa
10. dæmonibus natura denegauit , quia propriè carent ruerint adeò frequenter , nobis hodie non item ?
d li.de Ita
tų anima corpore.& ideò ,non magis quàm Angeli, putandi C Hanc quæſtionem olim Sanctus loannes Briglin
verè comedere, vel bibcre potú eſcamve corpo . toniuspropoſuit S. Guilhelmo Shleghtholmenſi,
rum poft
obitum . reá :qua de re dubirare (videtur Orgenes dubital. qui refpondit; Antiquorum patrum animos non fal
ſe Dialog.3.de Chriſto homine )vt cenſeo,nó phi lax ſplendor of manis gloria , ſed diuina gratia illu
loſophicú nec Catholicú elt, 1cd deliriú fequi re ſtrarat. Itaque facile alle fraudulentas inimici machi.
centiorú Rabbinorú.philofophicú nó elle norunt nationes peruidentes, ſi upugiles inuicti, illum fortiter
oés philoſophi, & optimè probar Toſtar.q.11.in expugnarunt. Quo illefuperboes non ferens, difficillima
Exod.c 7.Catholicum nó eile confirmat S.S.TO tentationú certamina illis obyciebat,monstroſas formas,
bir 12.verfic.23.Rabbinicum cſſe patet ex Auoth leterrimos impetus eis ingerens, el vi illos protru
Natali , vbi homo demens , ſcribit dæmones tria deret in peccata . W os verò , qmi facilè ei obedimus,oc
cum hominibus habere communia , edere ac bi cultis tentationum iaculis, cirò prosternii, ctiamſi nul
bere , venere vti & prolem gignere , & mortales lam nobis terram ſpeciem reprafeniet. ] Hactenu l
effe. Quis non rideat hæc hodie etiam inculcari lius temporis ſcriptor,apud Suriü Octob.10. Audo,
ab homine Caluiniftâ ;cui Tobiæ liber non eſt Sa tum id Deum permififle, quia minùs curioſitatis
crofan & us ? cùm i : aque loqui ſit actio vitalis , ſe cu erat, & minus periculi ab illuſione imminebar.
quitur loqui cùm videncur dxmones , non loqui D Q_V Æ STIO XXIX .
E propriè, & vitali actione , fed producendo lonum
e li.s.hiſt. in aëre humanæ voci fimilem , & adftantium au. An diabolus poffit facere vi homo verè refurgat?
A
Byzantinę ribus inſonantem ; vt notat Gregoras e : ad eum Mpedocles apud Laërt . libr.8. & cæteri magi ,
fub fin . termè modum , quo quis aruificiosè quopiam in ,
itrumento; puta tibâ vel tuba : ſonum vocis hu tui ad vitam reuocantur . Xanthus hiſtoricus nar
manæ exprimat: vel quo modo cauæ valles exce rut herbâ Bali , Tillonem quendam, & draconem
ptam ac repercuſſam vocem , articulatè admodum vitæ reſtituros : & luba refert Arabicâ quadam
reciprocant : vel , vt,criſpi numeratione pectinis, herbâ fuſcitatum alium . Sed Archimagus noſtri
organa pneumatica in varios accentus ac tonos temporis cenſer, de homine, non poſſe id dæmo
onum diſcriminant. lege ſi lubee Toſtatum in d.cap. nem; de cæteris animantibus , polle. Sic enim na .
Flibr.de 7.9.15.Sermone vtplurimùm vtuntur,quo regio curaliter muſcas ſubmerſas reuiuiſcere , fi in cine
dæmonib. nis illius incolæ , ve Pſellus tradidit f.Sed ( quod ribus tepidis ponantur ;apes ſimiliter, li ſucco ne.
notandum , nam & hinc fucum queas deprehen peræ perfundantur: anguillas defectu aquæ mor
dere )vtuntui voce ſtridulâ, ſubſibilante,confusâ, Etuas , liintegræ iniiciantur in acetum , & permi
obſcurâ, debili, puGllâ , & quafi ex dolio , vel per ſceatur ſanguis vulturis , & fub fimo recondan
glib.1.de teſtam rimoſam : docent hoc Sagarum confeſſio tur : intra paucos dies omnes vitæ reddi : Pellica
monolac. num pullos mortuos, propriò fanguine, ad vitam
nes plurimæ , apud Remigium g . Poteſt autem
map . 8. diabolus , quando in aſſumpto corpore apparet, reuocarc: Leunculum quoque defunctum voce &
videri : & quando loquitur, audiri, à quibus tan ſpiritu parentis reluſcitari:idem muſtelæ iuris el
tùm vult , cæteros verò latere idque naturaliter. le in catulos. De pellicano & Leone , lcio veteres
Si nempe quoad nonnullos , & non quoad alios, multos graues auctores conſentire. Vicicilinum ,
ex parteorgani vel obiecti adferat aliquod impe auem paruulam vocant reſuſcitatú Indi, quia pu
dimentum ,vt fi medium impediat ita,vt per illud tát hieme emori ,vere ſuſcitari, vt tradit Fran ,Go
ſpecies ad oculum vel audituin non perferantur, mara,c.23.Hif.Mexicana.ſed bona cú illorú venia .

1. Cenfeo
 LIBRI 11. Q.
1. Cenſeo,que ex putrefactione quoque nafcuntur
animalia , ea posſe cum vitam amiſerin ', naturalibus
remedys à damone viuificari. ] quia nouit vim calo
ris putredinalis, & cetera ad hoc requiſita. No
tandum tamen , non fore hoc idem animal nume
ro , quia licetmateria poſsit adhuc eſſe eadem ; ſi
corrupta nondum erat : tamen anima,quæ ex eius
potentiâ educetur, de nouo, non erit eadem cum
câ numero ,quç perierat.Soliúſque Dei eſt priuile
gium poſſe,quod periit , iterum idem numero re
producere : quam ſententiam ceterorum , diſſen
ciente Scoto , veriorem puto. Scotus enim & Ri
chard.cenſent etiam per naturales cauſas id fieri
a Scor in nonnunquam poſſe a Contra Dur.& Marſil.neq;
4.d.43.q.
3. & Rich. Deum id facere poſle b . Scotum refellunt recen
ibid.a.3.9 . cioresc, & meritò , cùm à priuatione ad habitum
non ſit poſsibilis regrellus iuxra Ariſtot. s.Phyſic.
. b Dur.d. 6.2.de genert.D . Dionyſ. ( c.6.de diu.nom .)Ambr.
Matilibi. Lact. & alii Patres , ſemper de hac re , vede vero
19.20. miraculo,loquuntur.Durandum iidem Sotus,Só
c Caprcol. ci . Suar. & alii citati, tam copiosè & fortiter re
in 4:d. 43. fellunt : vt qui eum adhuc defendere nitatur : is
contra le peruicaciæ , & temeritatis notam certè nequeat
cunda, vó- effugere. Hinc vlteriùs infero , cùm reſurrectio
cin.s.Me requirat numericam identitatem rei refurgen
tap.9 6.50 ' tis , tum quo ad formain , tum quo ad materiam
tus d.43.9 .!
1.2 3.1o- carúmque vnionem : eandem faltem ſpecificam :
ler...de ge lolum hominem propriè dici refurgere, huius
. q . vit. enim folius , quia immortalis , eadem perdurat
ner
Bannes, & forma: cetera animantia li quando viuificentur,
Suar. in 3. impropriè dicuntur reſuſcitarı d. Quare fimplicuer
P.9.s3.lect loquendo, nec vi infecta quidem refurgant,Saran pote
6. rit efficere.
d vide so
Cenſeo 2. animantia perfectiora , & qua ex pu
arem d.. q .
53.fe£t 1. trefactwne nõnaſcuntur,ea naturaliter abeo vita red
di non poſſe .]quia requirunt perfectiores quaſdam
& 2.
diſpoſitiones, accuratiorémque organorum fin
gulorum præparationem , quæ non , niſi naturali
leminis virtute , poſſunt confici. Et hoc apud Si.
meonem Metaphr. in vita S.Silveſtri fatetur Zain
bre Magus ludæus , qui caurum verbis in aurem
ſubmurmuratis occiderar , eum viuificari, nili à
Deo non poſſe. Quare ſi qua talia nonnunquam
viſa ſunt reuiuifcere,penitùs mortua nó fuêre , ſed
mortuis tantùm ſimilia : ſicut animantia ,quæ certis
anni temporibus immota iacent, & q.mortua ,po- i
ſteà vere ineunte excitantur , & videntur vitæ red
dita : vt accidit glıribus , vrſis, & paſſeri vitulino
( 5.vicecilino)apud Mexicum teſte Card . c
Cenſeo 3.non poſe damonem efficere,vt animav
cl.7.de va'nius bruti,aliud corpus animet. ] quia ſingulæ huiuſ .
rict.c. 36. modi animæ ex potétiâ materiæ eductæ ,ſi à inate
riâ fuâ fepares, emoriuntur. Sed quid de homine?
Cenſeo 4. minimam vel nullam damonis ejje pus
reftatem , hoc explico . Non poteft facere vt homo
E
B à mortuis reſurgar:ſiue nó poteſt facere, vt anima
hominis ſuum corpus ſubintret, & illud viuificet,
informérque.hæc conclufionis pars, eſt fide tené
da f , & elt philofophiæ innixa : qua definitum , à
f vide
Soar. & perfecta priuatione & totali , non dari ad habi
: Sot.ſup. tom naturalem regreſſum , miraculoſa itaque eſt
hæc res , quare & Deo propria. Non poteſt dæ
mon ipſe illud corpus informare : quia ipſe eſt
ſubſtantia perfecta & completa, cui repugnat alià
ſubſtantiam , vt partem , componere. Non po
teft dæmon animam humanam à corpore le
ratam iterùm illi immittere , vt eam informet :
probo , quia vnicus modus eſt naturalis vniendi
nimam corpori, per generationem corporis , &
!
XXI
XXI X.
X. SEC . 11 . 157
A creationem infuſionémque animæ. Sed hic cor
pus non generatur. ergo hîc non eſt naturalis y
niendi modus. Supernaturalis veròmodus,qualis
interuenerit in reſurrectione , ſoli Deo competit .
Poſler dæmon , fi Deus permitteret , cogere ani
mam damnatam ſubire corpus , vt illud moueat,,
& in illo actiones aliquas demonſtret : quia fic
iple poteſt ſubire , & hanc animam inuitam cru
ciatu ad hoc poffet compellere . Poflunt etiam
Magi ( ex pacto ? per fuperiores dæmones cogere
inferiores : ve cadauer ingreſsi, illud geſtent, ino
ueant,ceteráque ad tempus faciant, quibus videá
tur viuere . Vt factum Louanii à Corn. Agrippa.
BIs commenſalem habebat nimis curiofum . femel
profectus aliquo Agrippa , vxori , quam poſtea
repudiauit , clanes mufæi luitradidit , additàpro
hibitione, ne quem ingredi ſinerer. Inconfultus
iſte adoleſcens, oportunè , importunè non deſti
tit mulierculam deprecari, libicopiam ingredien
di vi faceret, donec impetrauit . Mulæum ingref
ſus , incidit in libellum Coniurationum , legit : cn il
li pullatio ad ianuam, turbatur ; ſed pergit legere.
pullat iterum neſcio quis : & , nihil reſponden
te rudi harum rerum iuuene, dæmon ingreditur.
quærit , cur vocatus ? quid fieri iubeat ? iſti metus
С
vocem intercludit , fauces dæmon , ſic miſer luit
pænam nefariæ curioſitatis. Redit interea do
mum archimagus.vider exſultantes ſuper eam dę
mones . vtitur folitis artibus adſunt vocati : nar
rant rem , vt geſta. ille homicidæ iuber cadauer
ingredi, & per forum ( vbi ceteri folebant ſtu
dioli frequentiùs conuenire;aliquoties obambu
lare,tádémque corpus deſerere.Ambulauit ille ter
quatérue, tum corpus concidit,diffugiente co qui
regebat.Creditum diù ,húc ſubita correptú mor
te concidiffe : fed indicia fuffocationis initiò rem
ſuſpectamf.cere, poftca tempus omnia diuulga
uit , & Agrippa:quas pectore occuluerat hæreles,
in Lotaringiam profugus.cæpit euomere .
D
SECTIO II .
Biiciútur nobis multæ Gérilium narraciones с
O nó poëtarum modò: de fulcitacis que Æſcu
lapii, Tindareo , Glauco , Admero & limit. Sed &
grauiorum ſcriptorum . de Ere Armeno narrat
Plato :de Gabieno & aliis Plinius. de Zacla Ægy
ptio Apuleius , de ſuſcitaris ab Appollonio Philo
îtratus, lib 4.de iuſcitaris à Simone Mago Cle
mens , & Egelippus g . de alijs à Numadio mago g Plato 1.
in apochryphis Promorus.Mirum illud Plutarchi , 1o.de re.
apud quem Enardus à medicis pro mortuo ha pub.Plin.l.
bitus & relictus , non multò poſt viſus ad vitam puleius in
redire : ſe dicebatverè reſurrexillc:illóſque dæmo- Mileſia li
nes, qui eum vita eduxerant, grauiter ab ipforum 2. Philo.
ſtrat. 1.6 .
Principe inccepitos fuiſſe , quod eum , pro Nicau de vita A
da coriacio, rapuiſſent: qui eodem die & hora fe- pollon . D.
bre correptus , cùm in lecto iacerer , co morbo Clemens
deceſsit : Neque bacrecontentus, ad teftandam in Itine
reſurre &tionem fuam . Plurárcho ,qui tunc labo- rario,& E
rabat,breui incolumcm cum fore prædixit: atque de excid.
ita contigit. ] Polychronici auctor Ranulphus h Hierof. c.
narrat Comitem Richardum quadam nocte folú, 2. Plutarc.
1. de ani
orationis gratia, ingreſſum in templum : inueniſſe ma.
ibi mortui capulum , in quo cadauer erat repofitú. 11.6.c. 7 .
Dum autem Comes oraret , ſubitò moriuus ille magno
cum ftrepitu è feretro,exfilyt,acextenſis brachijs, quali
in amplexus eius ruiturus, ad Comuem acceffit. Quem
cùm Comes ſignum crucisfrotiſua imprimens, finſtra
intenfiùs vt recederet adiuraret ,lirito gladio illü dil
 VM
I ON
IT
I S
S QU
DI
158
Jerust : “ exin de tatuit per tota terra circa funera vigi, A
i.ts celebrari .] Vtroque admirabilius eſt, quod ex
Guaguini,deſcriptione Moſcouiæ, nunc adiiciam ;
Populos fcribit quofda in Lucomoriâ,regione, Ruſſia,
habiiates quotannis vigefimaſeptima menſis Nouem
bris die, vi ſolēt hirudines & rana :fic & ipfos pra fri
goris brumalis magnitudine mori:pofteà redeunte ve
re,vigeſimâ quartå Aprilis die denuò reuiuifcere.Ad
dit hos,cum fibi mortem imminere ſentišt:mercesſuas
certis in locisdeponere:quas Gruftējuj & Serponovutzy
vicini populi, uis mercibus interim equiualentibus co
dem loco relićtis, auferunt.Illi reuiuiſcentes easmerces,
fi iuftæ videantur,profuisaccipiunt:fin minùs, eaſdem
repetīt.Vnde lites & bella ſapeffimèinter eos oriri di
cütur.] Verùm idem narrás Sigiſmundusliber Ba.
ro fol.86.Moſcouia habet pro fabulâ..
Quare his omnibus & fimilibus exemplis ſuc
cinctè reſpondendú.Mulias folere eſſe illuſiones da
moni circa huiuſmodi. Aliquádo corpora mortuorú
furatur , & ſubſtituit alia aërea:quæ mouet inſtar
viuentium :fic abſtuliſſe eum corpus Romuli ſci
mus ex Liuio, & Clcomedis fcimus & Alcmenæ ,
quá etiá Rhadamáco dată fingunt vxorem : & Ari
ſtex Procongelij , ex Plutarcho , & Herodoto:item
Aſpalidis & Cteyllę,virginú, ex Antonino Libera
a Liuius l. lia.Sic alios ad tépus ſubſtituit,pro Glauco , Tyn
1. Plur.in dareo, Ero & fimilib ',veliple lübiuit eorü exuuias
Romulo.
Ná aliquando eriam,vt quç verè cadauera ſunt, C
Herodot.l.
4.Antoni- fingar viuere,ipfe illa ſubingreditur:& , ficut nauta
nus Libe- Tolet muuere nauim , ſic ipfe illa mouet , & viuen
ralis in tium fimilia cogit opera,geſtúſqueimitari,huc re
Trasfor
ferendum lud Simonis Magifactum , quod o
ma.
biiciunt : huc.illud de Richardo Comite :huc il
lud de Ero Pam ,”hylio ſeu Armenio : niſihoc po .
tiùs à Platone con fictum , vt metu inferorum ho
mines à peccando ileterreret , vt luftinusMartyr
cenſuit , in Pareneſi jehucilla de Gabinii,Polycri
ti, Publii capitibus fatidicis ;huc illud Apuleii de
Socrate, cuius abſciſſum caput veratrix copa,cùm
imputafſet, iterúmque inic cta fpongia coniun
xille corpori:poftridie mile. , dum contra iuf
ſum 1.Aumine bibit, excidenze fpongia , caput
amílit. Nam huic verè capuc pra .(ciflum fuerat,
Tumularè duntaxat reddituin : huc pertinet , quod
de Agrippe omeotrapezo narraui; huc alia tria
quæ narrar Nicolaus Reinigius libr.2 . dan.'onolatr .
Col.huc quod a Philoſtrato, leroicor.Dialog 2. nar
ratur Phrygios Paltores,cú pecudes peſtilitate ab
lumerentur, in Sigæo , ad dicis Telamowji ſepu.
chrum congregalos, variis mledictis defunctum
b Iliad, 6. laceraſſe : vnum ceteris petulantiorem Homeri
verlus b,quibus Ajacis fuga delaribitur , cartillare
crepiſſe, álas d’óvxézi vícevev : tum vocem trucule
tam è monumento erupifle , aan oj Épiuron , & pa
itores perterritosin fugam egille. vocis enim au- | El
ctor hîc dæmon : huc denique pertiner : de Ger
mano iuuene admirandum ,quod ſequente quæ
ſtione narrabitur . Nifi quòd illic finxit occidi,qui
occifus non erat , ſcd abſtractus à fenflibus decol
lari le putabat , ceteri quoque præſtrictis oculis
idem arbitrabátur . Nec enim illi caputpræſciſſum
fuit,nec reltitutum , ſed omnia fuere præſtigioſa.
Hoc modo fiet.e reſurrectionis exemplú ſub
dam vnum, quo antiquitas nullum nec certiùs,nec
mirificentiùs prodidit. Hiſtoria Dalhemii accidit
in Lotharingia anno 1581. inter Petronium Ar
mentarium , & Abrahelemn ſuccubam . quo pa
Eto ab hac illc perductus ſit primum in nefarios
amplexus, deinde in proprii filioli parricidium .'
VM
C AR
GI
MA
deniq ; ex mærore & deſperatione, & ficta filioli
reſurrectione,ad idololatria; & quo pacto damon
viuo ſimilem præſtirerit anno integro , deinde ca
dauer deſtituerit, eleganti imprimis carmine gra
phicè admodum exhibuit vir præftans,Nicol.Re
migius lib.2.Periocha 1. quod aſcribam eò libétiùs
quo zquiùs meliùs ; quia ( malo more, nec feren
do nuperi typographi, detractis carminum libris ,
mutilú eius de demonolatriâ opus ediderunt faci
liùs ſeruabitur,quo pluribus locis legetur:
Eft Vajti regni medys in finibus ora,
Inter arenoſi ſinuoſa fluenta Moſelle,
Et Sarra rectos immoto litore curſus:
Pagus in hac celebrinon multim nomine Dalhē,
Illic dum paſcit femotâ in valle bubulcus
Armentum, & varios curarum corde volutat Cauſa.
B
Flučtus:fortè rei anguſta pertaſus iniquam
Sortem : aut vltricesmeditans ardentius iras,
Illatum ob damnum ,aut inimica iurgia lingua:
Greſfio, &
Ecce inopina vltrò ſeſe irfertfuccubamultum
corpus af
Virginco pellax vultu geſtuſſe decore fumptum .
Toia ementiis caput exorn.dia ſmaragdis, inductio.
Inque orbes vrrimque comas intorta niientes:
Solatur mæſtum :vocat infpemſe potiundi,
Atque inopum votisfruſtra tamſapè vocatas
Sponder opes,vel quas auritus poſcereIacchum
Rex nolit: fuaſi non ire in verba recuſet.
Quulis ab alternis animatus follibus ignis
Lambit anbelando dum fiat ductile ferrum :
Vtfacilem monitis ,& ad omnia iuſſa paratum Pactum .
Trux habeat,nullas ſuadendi negligit artes.
lam placet alterius tam blanda lege ſubire
Imperium ,pactóque fides firmaturvirimque. Cócubitus
Itur in horrendos amplexus,iungitur impar
Abſurdo coitu venus. irrediuina nefandos
Exiemplo moritur libertas inter amores.
Ac veluti infefto ferpentûm ſaucia morſu
Membra ſeguax ſpargunt fictotoin corpore virus,
Ipfafalusſejeſatis opportuna ſaluti
Vi dare non pofſit,vel ſi ſe exporrigat omnem :
Integrum amatorem ſic occuppatAbraheliſta
D Illuuie (indiderat námque hoc fibipeſſima nomen )
In quaſuis domitum leges,vt flecterepoſſit,
Arbitrio penitùs nu llo * fandi atque nefandi. * Duré di
Nec mora ,confeftimfpoliata premiapoſcit etū, & fal
Prima pudicitiæ.facpars,ait, vt fit amoris so inter
preteris,
Agua mihi tecum.Nulla conſtare magis re
de vehe
Poſeid,quàmfacinus fi patret vi&ta furori menti ac
Q.xo natura nouo patrium ſubmittat amorem . violenta
Ergo cim ſerâ iam luce coëgerit omnem perſuaſio
nc, & du
In ſua teſta gregem , o ſelare denique paruo ra ſeruitu.
Condiderit:primum viſe dulcis ad oſcula natus te ,libera
Invalida innixus concedet brachia collo, tamé ma
Depromptum pera( quam dum is perquirere geftit nente hư
Rurę reuertentifepè eft expertusinanem ) mani arbi
crii liber
Exporgat m.lum hoc.vix primis morfibus illud tate .
Atrigerit,cùm ,calentefremens,offenſusacore, Vencficiá
Liuidus extremis zabijs titubanter abibit,
Ponėpremens refugam constrato corpore terram .
Hacaquis oculis ea dumm andata faceſſit,
Si spectare queat eo demum ignore amorem ,
Qui nouus haret adhuc teftatum ? firmiteriri.
Tale horrore nefas primum , duliáque furorem
Naturámque inter ſeſecommittere pug na:
Sed qui hoſtem firmum vacuam intromiſiz in arcē,
Hic eius dubitet mandata capeſſere frustra :
Cum prece ſi blandaprimònil impetret,audax "
Imperio ,acturum in violentam tranfeat iram ,
Sitque illi ſemper præſenspro lege voluntas.
lam
!
 II . Q.
LIBRI.
Tam reducem vesper , quitanti conſcius effe
Debebatſceleris,gurguſti in limine diris
Sliterat innexum patrem :cum filius vltrò
Obuius amplexu multam de more falutem .
Parricidiú Ingeminat,pedibusque micans & blafulus ore :
Nil magis ille inhibet tamen impia vota , ſed andēs
Pergit crudelisferalia murera lethi
Porrigere.Infandıfitnatus victima amoris,
Non horrente manu propria maltare parenie.
Extemplo queſe concludipaſa latebris
Abdiderat natura ſuis vehementior exit,
1 Inſurgitque potens luctu:quem quaſtibusagris
Deſpera
Irio. Atque inconſulto fletu dum paſcitur,adftat.
Momento cadit monitrix ,folatur, “ vna
Lucem inftaurandam puero,ridiuiuaque fata
Spondet, iex animo fupplex id ſe oret adorans.
Verſuram facilis,quantumuisfænore iniquo,
Admittit ,totum qui ſe decoxerat ante:
lidolola Ac fæda nati maculatos cede penares
tria. Dum cupit inconftans quauis ratione piare ,
Conſcelerat magis co funestat acerbius illos.
Nam primògenibus ſe aduoluens damonis,illum
Seu praſensNumen veneratur.deinde puellum ,
Si modo vitales iteriim ſibi poftumus aur.is
Eius carpat ope, acceptum illi spondethabere:
Qualis vbi irato glomerantes prælia.venti
Incumbunt pelago ,tremit artus nauira ,multum
Ficta reſur Ambiguus vite, & votorum prodigus omnes
rectio
Ordine follicitat Diuos,precibuſque farigat .
pueri verè
mortui. Reftabat tumulo proiectum terga cadauer,
Extremum fugiens vbi vita reliqueratillud,
Et maturabatfunus tardiſſima mater:
Ecce manus inter tractantis viſa moueri
Membra,ſuóque iterùm ſenſim ſuperare calore,
Lumina ſemianimes deiectis qualia ocellis
Monſtrant,vel que vixfomnoſe merfa reſoluunto
Hæc inftaurat& præser spem figna falutis
Arripiuni animis hilares,quantaque fouendo
Sedulitate queunt,prostratos viribus artus
Nunc hos,nunc illos reuocant ad munia vite .
Surgit inquepedes fe extemplo dat puer ,infert,
Deinde gradum , & nota compellat voce parentes:
Solum ab eo varius,quem ſe monſtranerat olim ,
Quod turpi contracta cutis macie offerat ora,
Quódquerecedentes oculos ſtuporoccupat ater.
Hac igitur specie deſertoshospita ſenſus
Vita animat rurſum ſuetásque redintegrat auras:
(Virbius vt quondam intercepta eſt luce potitus)
Sed non mens eadem fedet , & non qui ante fouebat
Spiritus officio vitam molitur eodem.
Verùm agitat pigram vitæ fub imagine molem
Organicus damon ,morésque imitatur agendo:
Spirans quos olim pra fe natura ferebat.
Tandem quoque feſe in ſuaterga reuoluerat annus,
Momentó & folidum curſu compleuerat orbem
Defertâ vacuas ſedes ſtationerelinquens,
Fraus de
( tecla
Sulphureo nidore fugam ,strepitáque fragoſo
Prodidit,atque olidas pulfanserupit in auras.
Tum ruit auerſum geminata morte cadauer .
putris tantáque grauedine fætor:
Conſequitur
Qualis inoffenſoſenſu hunc oblimet inertem
Quantumuis stupor ,& latè vim excludas odorum ,
Non queat humanis admitti naribus.ergo
R aptatur teftis impacto mordicus vnco ,
Atque inhonoratis purofub ceſpite terre
Conditur exfequijs:ipſum ſe horrenteparente,
Naturam probro qui fic pudefeceratamens.
Denique fingit mortuos , qui reuera non mor.
D
frui ſunt,ad hoc vtitur non rarò cómoditatemor
XXIX. SEC.
SEC. II .
159
A borum naturalium : quos dpóres vocant : veluti ſi
ſint apoplectici, liderati,vel attoniti :qui cerebro
communi neruorum principio vehementer affli.
Eto , iacturam faciuni lenlus ac motus membrorú
omnium , & fic ſenſu motúque defecti,qualimor
cui concidunt iacéntque 2. fi repã corripiantur,
quæ eſt capitis quædam percuſſio , cum debili fe
bre,humoribus fic cerebrum infeftantib . vt totius
inde corporis ſtupor & immobilitas conſequa
tur : quam comitante profundo fomno,fic vt ho
mo claulis oculis deinortui. ſpecie , longiſsimo
quandoque tempore fic iacet, ac fi mortuus ellet.
3.li patiantur ai voinuedav , ſeu fyncopen & animæ
deliquium : qui morbus,ad ea qua diximus,addit a
liquádo motus arterix,pulsúſque amillionem :quę
B paſſio reddit hominem vero mortuo quam limil
limum,& durar donec frigidorum humorum in
temperantia & impetus diſlipetur. tali morbo la
borans ( teſte in Elog.louio .)lo.Duns Scotus,viuus
pro mortuo fepultusinteriit . Tali morbo cenſue
rim laboraſſe Euarchum illum Plutarchi , nec
quidquam momenti habet prædictio illa , quæ
ex humana etiam prudentia , & criſi medicî, po
tuit manare 4. Si feminæ fint,quæ matricis ſtran
gulationes, & ictericas paſſiones ſuſtinét, ob quas
multum aliquando tempus, velut morcuæ lolent
iacere a : talem fuiſſe Apollonii illam puellam ,de a Teftes
prehenditur ex ipſomer Philoſtrato , & Euſébio Aetius,
Celſus,ip
Cibro cont.Hierocl.talis etiam fuit puella Heraclidis . ſcque Plin.
In Auiola & Tuberone,vis ignium frigidos ſyn- d.c.52.
copes humores diſcuſsit. De Lucumoriæ incolis,
fortaſsis verè reſponderim , ab ipſo auctore ex
aliorum tátum relatione, vtfabellam narrarit: idco
toties repetit verbum dicitur. Si tamen res vera
narratur referenda ad dæmonum præftigia : quæ
partib . illis valdè gratianturi vt patet de Neruorú
Lycanthropiâ ) & incolę putādi interea lomino co
Copiti ve glires ac vrti ſolent .
Ex prædictis illis dæmonis fraudibus nata per
ſualio ftrigum quædam valdè ridicula :credunt e
nim aliquandoboues vel arietes , quos occiderút,
& elixos aſſofué comederunt , eoſdem pofteà nu
D mero à dæmone ſuſcitari.Huius dæmonicętechnę
modos haud eſt difficile varios deprehédere. Pri
mò id facere poteft præſtrictis oculis intuérium :
immiſsio nempe in organum humore,vel alia im
preſsione , autcommotione fpirituum , ab imagi
natione orta , & perductâ ad ſenſum commu
nem , & organa ſenluum externorum : quo ſolent
deſcendere fimulacra & fpecies impreflæ com
mocione & obiecto rei ſenlibilis: & ibi folent hæ
ſpecies conſeruari,atque adeo ſæpèmouere ipſum
apprehensionis principium , vt fenfus exterior fibi
æquè affici videatur,ac fi ab obiecto exteriore vc
rè immuraretur. Vt ſolet in ſomnis accidere dor
E
mienti: potéftque Diabolus id etiam in vigilanti
bus efficere:quia res iftæ corporeæ fubftantiis in
corporeis, quo ad localem motum obediunt. Hic
modus eſt iuxta fententiam D.Thomæ, quem le
ge de malo ,q.16.ar.11. Secundò poteſt hoc fieri ſup
poſitione. quid enim prohibet dæmonem ,ne bo
uem mortuum cum pelle & oſsibus alio deferat,
& bouem fimilem huic viuú ſupponat quàm ce
lerrime , ita vt mutationis fubitatio lateat aftan
tos ? & interea , dum cadauer aufert, & bouem a
lium reponit , poteft per interpoſitionem alicuius
nubis , vel præſtigii alterius, efficere,ne aftáres vi
deant locum ,effe vacuú & bouem ablatum . Tertio
porel ( quod ait Spineus ( triges.nónulli cófitétur )
O o 2 perhice 2

169 DISQUISITION
per hcere ve quando Rex yel Regina curſus feu
cóuentus yirga corium, in quo collecta & conge
ſta lunt olla , percutit , sunc confeftim dæmon
aliquis pellem illamſybeat, cóiungat, compingat,
& figuræ bouis adapțet , molemque ſic erigat, re
gatqi, vt verus idé boş ſuſcitatus videatur. Quartò
poteft corpus bouinum cx aëre efformare totú cum
nouâ pelle , & nouis oſſibus; vel aliud corpus ac
reum compaginare illis oflibus reliquis,& inſerere
relictæ pelli, & ad tempus quoad opus , fub illa
pelle conſeruare ac mouere , & facere ye ambuler,
acmugiar : & cum neceflè, illud poftea deſerens,
yidebicur þos mortua corruere.Vnde (ait Spineus)
à ftrigibus communiter afferitur,quod reducti tales bo
ues, ſuſcitati vt ſibividetur, ad ſtabula dominorum
ſuorum ex mandato Domini vel Doming curſus,infra
triduum moriuntur, quaſi macie in horas deſiccentur
ex toto : tremulate poſtmodú,quæ videbantur carnes
in praiacentem materiam ( ſcil. aëris ) cito reſoluun
tur. ) vide Bart. Spineum , q. de Strigibus cap .
E 7.
Sed vt ad morbos illos reuertamur , CHRISTI
Donini , & ſanctorum virorum miraculofæ fuf
tationes, facile à morborum illorum cellationi
ous diſcernuntur. quia in fidei teſtimonium , lolo tes : cap . vlt. verf.12 . vbi vides choros duos no .
iuffa aut prece ad Deum fula , nullo temporis dil- c minari, cuin dedæmonibus agat . Ex hoc naturali 2 :2:10 % ;
crimine, aut mora, patrabantur :quandoque etiam robore & ordinis dæmonum præcellentia , naſci- Paludan
corpore per tabem diſſoluto , fætentéque, vt con tur quoque Magorum quorundam in alios Ma- & alij.
tigit in Lazaro ; in inorbis verò iſtis corpus abf gøs vis atque poteſtas , qua vel effectus aliorum
que corruptione & fætore perſeuerat : quandoque impediunt , vel inuicem arte ſua malè mulētant,
2 D.Stanis redintegratum corpus planè diſſectum ,difcerptum
lai vita, a- diſiectumque aj aliquando poft longiſſimum tem
pud Sur.
Mal . 8 . pus, vt D. Maurilius puerú a ſeptennio mortuum b ,
tom7 & triennio exacto S. Stanislaus Petricum quen
b Fulgol. dam ad ferendum veritati teſtimonium pro Eccle
lib 6.c. 9. liæ ure contra Boleslaum c . vide plura de hac re
116.40.10. apud Michael .Medinam lib. 2.de.fid.c.7.
& lib.2. c.
12 . QV Æ STIO XXX.
C Dubra
uius lib 8 . D alterum per feneſtram deſpicere : quod cum facit,
& loan . Quid Magia poſſit in ipſos cacodamones?
Longin.d .
to.7.Surii, Eriere libri veterú quorundam hac de re per
C.IS
ſcripſerat enim Battiades librum de Pa
ſcripti:
A
redris, & Campeſtres opus deCatabolicis infernali
buſque, quos citat Fulgentius expoſuione Murali in i
Virgil.ex aliis ergo lublidia nobis ſunt petéda,ma
ximè ex veritatis lapide Lydio, lacrâ Theologia, &
ex Hiſtoriis probatis.
Conſtare ar bitror cuiuis Catholico, nihil Magis vi
rium eje in bonos Angelos .vel animas beatorum : in
malos yero nihil etiam poteſtatishabere , niſi ex pacto.
fingunt itaque damonesſe .. Magis cogi, quibus spontè
obtemperan ; vt plures irretiant retineant irreritos.
Quod nunc eſt paulò enucleatiùs declaran E
dum .
Si de bonis ſpiritibus, liue angelis quæras , iis
competere etiam natura vim aliquam arbitror ma
los cogendi, vel faltem compeſcendi, non ta
mé promiſcue Naturaliter quidem id poſſe, quoad
dæmones, qui ſunt inferioris ordinis & hierarchię,
non tamen exercere banc vim , niſi Deo iubente
vel permittente : quoad æqualisverò hierarchiæ
atque ordinis dæinones , vel etiam ſuperioris , nul
lain habent vim cogendi naturalem , ſed tantùm
accipiunt aliquando
peculiari Dei conceſſione, &
quali delegationc. Idem dicendum de malorum
viin malos, quos inucnio diſtingui in Pythonicos,
hoc eft vaticinatores, in Pare drios boc elt familia
VM
MAGICA R VM
A res ſeu acceſſores, in Catabolicos, hoceft à quibus
obſelli dirè atAliguntur & in terram eliduntur,qua- d Luc.9.v.
lis erat ille de quo in Euang. d & in Oniropompos, 38. & 42 .
vt vocat Irenæus nó femel,hoc eft malorum fom . Icheus
1
niorú auerrúcatores vel oftécatores bonorú ,omnia lib. 1. de
hærefi Si
enim hæc genera fingut ſe Magis obtéperare , & in mon & de
his omnibus commune eft,aliquos elle ſuperiores, heref.Car
aliquos inferiores.Sed vt Angeli boni ſibiſuperio- pocratis.
ribus fpontè & alacriter obtéperant:ſic è contrario
cacodæmones ſuperioribus fuis, vt praua mancipia
duris dominis,aut imbecillior tyranno potentiori ,
nó nifi inuiti & malo domiti obediút . Quare,quæ
inter dæmones ordinum , ex quibus exciderunt,
B
adhuc ratio habetur , illa fanè non eft vera atque
propria ſubordinatio . nam ei deeſt ordinis ratio
förmalis , atque perfectio ,quæ per media lubordi
nata , in vnum vltimumque finem dirigitur. Quo
ſenſu veriſſimnè lobusnegauit c , vllum apud infe- cc.9.v.22.
ros ordiné reperiri Ordıú duntaxat quædá imper
fecta ,ſiue materialis,vt vocát , vbi diſtinctio reliqua ,
quæ vſque ad mundi finem duratura . Hoc fenfu
cum Calliano Theologi fordincs dæmonú agnol- f Callian
cunt, quod non obſcurè confirmat Apoftolus collat.8.c.
ſcribens ad Epheſios. A duerſus principes & potefta- 14.& 16
D. Tho.i
B
& necant , Deo permittente. hæc enim ipſorum
concertatio , eſt quali quidam conflictus dæmo
num , quibuſcum illi Magi certantes ſunt fæderati.
Vnum certamen in Burgundia peractum , narraui
præcedenti libro. Alterum accipite compertum
relatione fidorum . Concurrerant in aulam Angli
canæ Reginæ duo magi , iucundum exhibituri
fpectaculum , paciſcuntur fingularem , vna in re
libi inuicem parendi neceſſitatem , prior iubet
enatis lubitò ceruinis ex capite cornibus,cuncto
rum ſannis & ludibriis diù fuit appetitus . Quare,
quam impotens iniuriæ , tam cupiens vindictæ a
trocioris, pingit carbone humanam in pariete ef
figiem , tum priori Mago imperat , fubire effigiem
illam, & parientem cellurum ingredi mortem fibi
cernens præſentem , horrere hic , & deprecari .
Vrgere alter conuenta ; ſubit ergo coactus
& viſus corpori paries locum dare ingredienti:
ſed ingreſſus nuſquam poftea comparuit. videli
cet ſuperior dæmon cum occiderat , & corpus
in defertum , vel (peluncam alicubi abdiderat.
Tertium adſcribam . C.Germani g verbis, vt rem g N.lib.i.
de Lamiis
compertam ſibi narrantis, ficuti ( inquit ) pre
ftigiator quida mobilis, in diuerforio publico in N.Hof- 5.3 . nu.19 .
pirisfamulū,ita petentib.reliquis conuiuis , decollauit,
cũ autē ei rurſus caput imponere vellet , animaduertit
adeffe alium Magum , qui eum in hoc propoſito impe
diret. Rogat hic eum , ne hoc faceret. Verum cum ad
monitioni repetita alter non pareret , preſtigiator in
menfa lilium creſcere fecit , cui cum capit a flores
amputaſet, concidit ftatim abſque capite de men
sa Magus ille , qui alterum impediuerat , & pre
ſtigiator abfque vllo impedimento famulo caput
impoſuit è veſtigio , & ex hofpitio vrbéque , ne
i magiftratu , propter commiſum homicidium , de
prehenderetur aufugit.] Hic præftigium fuit in fi
mulatâ capitis primi abſciſſione, & etiam repofi.
rione, item in lilij productione, & detruncatione.
certa men
 LIB . II. .. XXX. . SEC. II. 161

certamen fuit inter magorum dæmones, quorum Atem diuinam fuifle operatam , & fortaſſis vim ali )
inferior fatis fortis erat,ad impedienduro vim præ quain ex ipſa Dei inititutione habebant ; non tan
ſtigii, potentiori camen coactus(non apinor inui tain opinor, quantam hodie Catholicæ Eccleſiæ
3 cus) cedere in cliéruli ſui nece, qui verè intcremp exorciſmi
. Quod fi contendas compofitos à Salo
tus.Quartum ſit de Zytone Bohemozillo mirifico mone,cùm efler idololatra; túc ncceflariò illos an
præſtiglatore cum Bauaricis contendente.rem ge numerare cogeris,cum D.Thoma & Victoria ,Ma
Aam narrat loan . Dubrauius a , VVenceslaus ( in gorum incantamentis ;quorum vis onnis pofita in
a loa.Du
brau.Epic quit )Imp.&-Boëmorī rex , affinitatem cum Principe pacto cum dæmone. Sed magis placet prior ſen
Olmuzie Bauaria Ioanne inijt , ducta in vxorem filia eius Šo tentia.
zis rerum phiâ.Socer,vbi generum ludicris ſpectaculis& magicis Itaque cùin vis omnis magorum in dæmones,
Bocmicar. preſtigijs delectari cognouit,plenum ludionum & pre pendeat & oriatur ex fçdere cum iis inito;fequitur
lib.23
ſtigiatorum plauſtrum fecum Pragam vexit.Ibi lum lanè, ſi Magus pactum habeat cum dæmone fupe 1
preſtantiſſimus artificum ludibria artisad permulcen riore,non poffe Magum vim facere huic dæmoni
dos oculos explicat,adeft inter ſpectatores Żyto VVen ſuperiori; poſſe tamen per ipſum ſupe
cesiai Magus,orevſque ad auresdehiſcēte,accedénſque Briorem , ex pacto famulantem , iuuantēque, infe
propiùs,artificem illü Bauaricum omni apparatu pro riores cogere, ad aliquid faciendum , omitten
tinùs deuorat,folos dütaxat calceos, quia luto obfiti vi dumúe , & impedire ne perficiant , quæ alias
debātur,expuens:feceſsúmque inde petēs,vētrē,infolita potuillent: vt probatur ex Caldæi illius Magi que
eſca grauem ,in folium aqua plenü exonerat , preſtigia rela apud D. Auguſtinum ,h quiconquerebatur pur- h 1.10. de
torémque adhuc malidū ſpectatoribus reſtituit , paſſim gandt anime magno molimine frau frátos fibi effe fuc- ciuita.Dei
deridědum adeò ,vt ceteri quoqueeius föcii à ludo deſi ceſſus, eo quod vir adeadě potens,tačtusinuidia , adiu- cap.9.
ſterent.]potentior hic fuit dæmon Zytonis,illud de ratas Sucris precibus potentias alligaſet , ne poſtulata
: deuoratione merum præftigium fuit, ſed verè ab concederent. ] ligauic ergo vnus dæmon , quod
reptus miſer , in ſolium aquæ fuit iniectus à dæ alius ſoluerencquiuit.idem docct Euſebius i , & a- i1.6. cõrra
mone, non per alui vias egeſtus.Quinctum erit ex pertiſliinè Cynops magus apud ( quiſquis ille fuit) Hierocl .
Olao lib . 3. cap. 20. apud quem migus quidar:2 Gil Prochorum k , vbicum D. Ioannes damones interro kin vita
D.lo : n . c .
bertus cum Catillo preceptore de artis preftantia con garet, cur Cynopiparerent,vnus eorum refpondit:quia 14.
tendens , cùm exiguum bacillum characteribus Gothi omnis virtus Satanæ in eo habita :, & fadusacpactum
cis vel Ruthenicis inſcriptum , à praceptoreproiectum , habet cum vniuerfis Principibus nojtris : O nos cum eo
manibus apprehendiffet,ftatim obriguit ,( inſuia la parilerpatum habemus . nam cú nobis obſequitu. Cy
cus. Veter dičti,apud Oſtrogothos in cauern .:fubterra nops,do nos illi.] citra tale pactum inutilis eſt omnis
nea ferturligatus. ] Sextum ſuggerit Saxo Gram magorum in malos genios conatus, cùm ex pacto,
mat. Hiſt. Danicæ li.i. de ſene quodam , qué magú vr doctum q.2. ) tantuin operentur l.
I vide D.
fuiſſe ſummum ,vel inde probatur, quod Biarmen Hinc infcitur primò menticum Apollinem cum
Aug. 1. 2 .
ſes,huius artis fiducia feroces,vrius omnes ſupera magoreſpódit, Kaubi jusy 8x{bé noylos,&asíp ’inédures lup.Ge. ad
rit,prolixa narratio eft,ideò legere voléti , ad Saxo dvázek Audi meno volētē,quia me illigaſti neceſſitate. litt. & Fr.
nem ,indicem intendi,vbi ille prælium Hadingi & apud Eufeb.ex Porphyrio.Nam (pontè reſponde- de Vict.de
Thuningi deſcribit.Huc lubens retulerim certamé bat, ſed fingebat le cogi formulá ſeptics repetitâ, Magia à
1,24 .
Calchátis & Mopſi vatú,quod Calcbanti exitium quam ipſemet inſtituerat, vtpatet ex alio fragmć
6 Strabo attulit victo, narrant Græcib, hæc ergo dæmonú to apud E : sſebiú lib.4 de demoſtrat. cuius initium
Geogr.lib in dæmories, & magorum in'coſdem poteſtas. Kanile. E preliü & c, Deinde & illud ficrú ,quaſi Suf
14. & Eu
Itach.in plicis , λύετε λοιπόν ανακλα , βροτός θεόν 8κέλι χωρεί.
Homeri SECTIO II . D Soluite iam regem ,mortals Deum non amplius capit .
Iliad . pri de fe nequiffimus demon loquitur, & folui å mago po
mura , Ančti verò homines frequentiſſimecoërcendi demo ſtúlat . Præterea vanam eſſe iactantiam Mago
cvide hoc
's nes poteftatem à Deo acceperunt , vt rum , de poteſtate dæmonum fpectorúmque cli
docenti
Pet. Tyra.innumera teſtantur miracula, quib.illi 'malos hos ciendorum , nec vllam eius vim eſſe herbæ Cy
diſp.de dę vicecút & profligarunt.Eadem vis Sacramentis, Sa nocephalææ fiue Ofiriti , vt nugabatur Appion
monia. P. cramentalibus, ó exorciſmis Eccleſia jemper Catholica m; vanam etiam Numæ iactantiam & cerimo m Plin . li.
3. Bolium competijt,neque extra illam vis iſta reperitur c.Vidé nias n, fictas etiam , vt ex mero pacto , citra vim 30.0.2.
Ecct. Bel- turnoſtris exorciſmis o , lim quidam fimiles à Sa cogendi , natas aliasSicidicæ Magi apud Nicetam - Plutarc.
larmi. & lomone inſtituti, viguiſſe apud Hebrços probatur & Theodori Santabirini apud Zonaram º , & in Numa.
o Nicetas
alios,con- id non ex loſepho tantum d & Origine, & D.Epi & Ioannis Teutonici viſiones : de hoc vltimo, Chro.li. 4.
tra Noua ph adſcribam , quod legitur apud auctorem Ada-
anio e, ſed & cx Saluatoris noſtri verbisyludæos & zonaras
tores .
d lib.8.an refellentis, quod dicerenc eum dæmones in Beel giorum Germaniorum P , quia quorumdam ia- tom.3 ,
tiquit.c.2. zebub eiiceref Filij ( inquit ) veſtri in quo damonia
ctantiæ , qui quæ ipfi non fecerunt , & fumoſas p In Adag.
Qui quæ
cOrig.ho. cijciun.iquod ,quàm ad Apoſtolos, rečtiùs referri E imagines maiorum crepant , ipſi degeneres, re volt dicit
35.inMar. ad ordinarios ludæorum exorciſtas , meritò viri tundendæ idoneum , nec illepidum . Scribunter- quæ non
Epiphá . in
docti cenſuerunt. Nondum enim , cùm hæc di gò eum licet nothum eruditionis
, titulo clarum , volt au
hærefi E
bionitarū. cebantur , Apoftoli ad prædicandum miſſi fuerant, ad Halberſtadenſem Canonicatum euectum ,qui dit.
fLuc.11.v. & hæc poteſtas illis poftmodùm conceſſa g. Et non niſi nobilibus concedi folitus. commune
19,Marth. diſcipuli candem quam magiſter calumniam ſunt nobilitatis malum ,ſuperbia, faciebat cum con
æum.Quare temptum collegis , moleſtum id ci , tandemque
gd.c.10v paſsi,vt eis Iesvsprædixit, apud Matth
IS . no fatis efficac iter Apoft oloru m vel diſcip ulorum mederi malo conſtituit. collegas inuicat ad.con
ſuorum exemplo Dominus fuiſſet vlus: quia ftatim uiuium , & lautiſſimè excipir. inter cereras con
Iudæi reſpondiſſent, in eodem iplos , in quo ma uiuiales feſtiuitates , injicicmentionem acroama
giſter , nomine , hæc efficere. Crediderim Salo tis magici, & quærit , num ſuos ſinguli paren
monem hos exorciſmos inſtituiſſe ; quo tempo tes adſpicere cupiant ? Illi ardere ſtudio viden
re adhuc Deo adiærebat : ideóque in illis virtu di tandem elicit ifte malo carmine vmbras

0 3 detor

{
 162 DISQUISITIONVM MAGICARVM 1
1
deformes coqui,ſtabularii,morionis,raſtici perlo . Aquitur quod cum corporalem materiá non poſsint
na, quorum facies in paternis ædibus illi aliquan tranfiurare,nifi actiua palsiuis applicent matè il
do vidiſſe ſe farebantur.fuum quoq; patrem exhi Jos habere ,fi corporeis huiuſmodi rebus adhibitis,
a
buihabitu canonici , pingui aqualiculo. Dimiſſis ditpolitiones corú nalitiæ ac dolis aptæ expellan
vmbris , Eva , inquit , dicite fidebona,eccuines patrem lantur, & contrariæ prorsus introducantur.Igitur
nobiliorem iudicatis 2 metu perterriti , & pudore quęcúnq; res corporeæ inducuntin corpus patien
ſuffuſi, ſuanı quiſq;domum repetiere, nec vltra tis difpofitionem contrariam diſpoſitioni requili
Ioanni vitium fanguinis exprobrauere. Item ſe tæ ad actionem dæmonis, illæ corporeas humores
quitur', idem iudicium effe debere de veterum purgant directè, & corpoream ægritudiné pellunt
Deorum ex vrbibus folemni euocatione , cuius naturaliter; cur verò dæmon fugiat, & corpus illud
formulam Sammonicus Serenus apud Macrobiu deſerat,ſunt foluinmodò caufæ indirecta ,& line
g c.vl.26.9
aMacrob. tradidit a.Sanctis hominibus hanc à Deo poteſta quil us non . Er hac mente licebit obſeſſis à dæ- 7.Alb.Ma
li.z. Satur. tem non rarò conceflam ( cio : ceteros mitto ,S.Ste mone , petras vel herbas natura efficaces , abſque gnus in
c.g. Luc.c.9 .
phanus Epiſcopus Dienſis, damonibus , qui populum vlla tamen incantatione, habere & geſtare, g, quæ
Spreng . p.
auertebant ne illi auſcultaret,precepit, vtpalam ſe eis B communis eſt ſententia .His quædam ſolentobiici. 2. C. S. re
viſendos exhiberent:iſti parent & apparent procerá ac I.quod Eleazarus apud Iofephum 1.8 . Antiq.c.2.ra- medíor.
immaniſtatura nigerrimi, cornuti fætorem & flarımas dice quadam dæmonium extraxit. Respondeat ali- libr.s.For
micar.ca.
spirantes. ] Surius in eius vita Sept.menſe. quis, hanc fortè à Salomone inſtitutam ,cum exor vl Mégu
. s
cilmis , & fic potuiffe. Deum ſupernaturaliter in flagel.da
SECTIO 111. herba operari. Verùm id, iam Chriſtianiſmo in- mon.c.3.
troducto & Euangelio promulgato , parum verifi- Valerius
Nfertur fecúdò nulla verba (quia in re laplus vi mi'e eít.Potiùs crediderim Eleazarum Magú ; fic Polydo ,in
detur Grilland .q 3. nu.23.qui coactione agnof per ſignum pacti operatum , quod prudenti locto - Ciftar. &
cii)nulláſque res corporales babere f:cultatem directe ri circumſtantiæ à Dolepho addiræ facilè perſuade- dica plu
( per ſedemonēcogendi,vt appareat ,accedat, fiegiat, bunt: videtur eiufdem generis virtus illa radicis. ta fea ra t.
li.6.c.2
2. .
aliquid faciat,vel facere definat. ] Nulla námquc ſuperſtitiosè effodiendæ , de qua ſcribit l.7.de belle
h Tob . 6 .
corporalia robur ſubſtantiarum ſpiritualium acle . Iudai. C. 25. 2. locus Tobiæh , his verbis , cordis v.8.
b D. Tho. paratarum poſſunt æquare b : ideò nihil ab his c eius ( piſcis Callyoniıni)particulam ſi ſuper carbones ic. 8.v. 2.
in 4.d. 7. naturaliter dæmones pati poſſunt, licet queant lu ponas, fumus eius exrricat omne genus demoniorum :
ar.vlt. & in per naturaliter .Quare non aſſentimur Magis , cùm quod & poſtea factum legimus i. Reſ . Suffunni
6:41 . Iob. varia prod !icunt remedia naturalia contra dæmo
lect.3 gatio hæc indirectè dæmonem pellebat.ſed An
nes, ve Hermes , qui ſuffumigatione ex ligno a gelus Raphael directè dæmonem expulit,& in de
loes , vel ceri ſpermate dæmonės congregari,ſuf lerco religauit:quare & actio tota poſtmodú Ra
|fumigatione ex ſulfure fugarı, tradidit, vtPorphy phaeli tribuiturk: demonium ab ea ipſe ( Raphael, k c.12.V.3 .
rius, & Proclus, qui fimilia multa , & quidam apud compefcuit. Tribuitur autem vis illa cordi , vrei in- I de præ
¢ l.demor Hippocratem c , qui adhuc inaniora , nugantur fica,non litterali, ſed prophetico & allegorico ſen- di&t.p.2.c.
bo ſacro.
Non aſſentior hæreticis,qui exorciſmis, & cunctis ſu.referendum enim hoc ad Chriftum Dominum. 1 ml.18.ciu 39; ,
rebus conſecratis ac benedictis vim ſupernatura qui ix Magdalenam à demonibus,à quibus pofleſ. Dei,c. 23 .
d Tyreus lem omnem detrahunt ,contra quos alii egeruntd. (a, & nos tyrannide diaboli ; liberauit. Non meum n de ba
d.p.3.C.
45 Nec placet catholicorú quorumdá credulitas vel hocelt , ſed B.Proſperi ! .latè ipſe & mulris , ſed ptil.com.
ſuperſtitio; qui rebus etiam non contecratis,vt hy. inter cetera illud : ſatiat ex ſeipſo in littore diſcipulos, 16.v.vie.

pericontirutæ ,cornibus, ftercorique caprino, bal-
neis item Alagellationibu's eam vim adicribunt , vt
putent ipſum his dæmonem malè affici ,irritari,vel
exagitari. Hagellationibus huolimodi,dum corpus
obſeſli nimis afHigitur , morbus magis accenditur
& augerur , quare & dereriùs æger aflicitur, & ex
ira atq; triſtitia cumulantur diſpoſitiones atrabilia
riæ dæmoni opratæ. fic ftultidum dæmoni nocere
volunt, eum iuuant.nec aliud quidquam hic inue
nias dæmoni moleſtum , quàm quòd in alio ſe
quaſi flagellari aſtimet , & qua eſt ſuperbia do
lear. Sed hoc vnum , verè tanti apud hos plago
ſos effe non deberer. fecere id Sancti aliquando, E
ſed horum fagra, vt & voces ; & ſola præfentia,dæ
monem miraculosè cruciabant. Balnea melancho
lico humori purgando conducunt . Rutæ & Hy
periconis foliola flatus abfumunt , & humorum
perturbationi , quæ à flatib. prouenit, ſedandæ mi
e Hippo- rè proíunt e. Stercus & cornu caprinum acri fuf
cra. lib.de fita cade diſcuriunt, & ringitur etiam ſuperbus il
flatibus. le ſe in alio rideri ac ludum fieri. Optimè igitur a
nimaduerſum à Conrado VVimpina, & Fr. Vale
f yvimp.l. | f10 , frequétiùs à dæmonib. inuadi eos, in quibus
ftit.c. 16. bilis atrę maior eſt copia.quia fuccus ifte cum pri
11. 12. & mis idoneus eft, vt homines in furoré & inſaniain
Valeſ. fa- verrátur,quod dæmones optant ſummopere.qua
cra . philo. re & atrabiliariis maximè
infidiatur, & morbos vt
c.15 . & 18 .
plurimum inferunt melancholicos. Vnde conſe
tori offerens ſemundeixbúv. Námej Latine piſcem R. Mo
facris litteris , maiores,noftri hoc interpretati ſunt, ex les in l . de
Sibyllinis verſibus colligentes , quod eft lesvs Chriſtus 13 articu
filius Dei Saluator,piſcis in ſua paljionedecoctus,cuius Ductore
ex interioribus remedys,quotidie illuminamur e pal- dubitant
cimur. ] obſcuriùs hoc dictú, intelliges ii legeris D. Lyran. &
Abulés.ad
Aug m à quo illa deſumphit. Sanè iz lès vocatur
d.c.16.8 q .
etiam Chriſtus à Tertull. n.ſed nos poferculi fecundū 41.& An
izbūv noftrum in aqua naſcamur. nec aliter quam in glez.fupra
aqua manedo falui fumus.] 3.Ad cytharam Dauidis diff.6.
o nos inuicant:fed fruftrà.Ná illic non dulce melos 98.3.de
vniucr.c.8
directè dæmonem fugauit:fed dútaxat cythará fe
riéte Dauide,leniùs Saul habebat ,quonia ,rege co
cétu muſices delinito ,nónihil ſedabátur humores,
quibus agitabatur,& propterea vexationi dæmo
nis minùs idoneireddebatur.Ideò malus ille tunc
téporis redecebat,non quod muſica vel delectare
tur,vel offenderetur , ſed quod ægre ferrét hac ſui
domicilii ſibi quaſi turbari poſſclsioneni, per hu
iuſmodi humorum temperiem meliorem . fenten
tiam hanc R. Moyſis Ægyptii ex noſtris multi ſe
quuntur p , Vana cnim de propenſione dæmonis in
harmoniam quorundam eft opinario , vnde nata
Magorum nugamenta, Saturno lugubrem cácum ,
ceteris planeris hilarem ac lætum offerédum ,quod
iampridem Guilhel . Pariſ. q refutauit. Alii alle
goricuin ſentum confugiunt, & afferunt , verè
fugatum damonem pullu cytharæ , ſed id vir

' tute
 LIBRI II. Q : XXVII. SEC. II. 163
virtute ac merito crucis Chriſti, cuius figura fuit A demon, trato quodam ſcrinio dixit : ' hoc vajcium non
a fic Felililla cithara a .
inz.d.8 & molilatis, alioquin pænitentia ducemini;fed in lacoſta
Infertur 3. fallam eſſe perſuaſionem poetarum , re permittite vſý poft meum deceſſum , ità in breni
illo. prior.
D.Proſper Palingenii hæreticilibr. 10. ſeu Capricorno ; & Per. vetulos expirauit. Tranſacto artem tempore plurimo,
2. P: pro- Ronſardi Catholici, libr. de damonibus pelle dæ nec filia nec eius maritus magnipendit patris in, um ,
mill. & ſed de domo priore in aliam domunculam fe transje
mones à Magis ligari ( vt ſolent in cippo vel mala
prædict.
manſione facinoroſi)in phialis ( peculis, annulísve, rentes, ferinium , quod fatismodicum fuit,portau : ex
c. 28
ſemper enim vel ſuperior atque potentiorcos illic tra domum versus nouum hofpitium ;ſed in ipſo itinere
cogit adeſſe , & imperio ſuo retinet, vel ipli ſpontè tanti ponderis effe cæpit, vt in ipfo viriles crius defice
ſua, & ex pacto adſunt,ibique ſe continent , quare rent, cu exinde vxorem pro adiutorio inuocauit. Hac
vehementer improbanda Hermetis commenta Aidem vxor, an poftea in domoſcrinium aperrierit, vel
tio, qua ſic ligandidæmones præcepta prodidit, & quo alio modo incautè fe circa vas habuerit oblivioni
mentiti Apollo & Hecate apud Theodoretú lib . tradidi; Vnum conſtat , quod in domum nouam cum
de oraculis, dicentes ſe coactos aduenire verbo infanı« lo quem ingenuerant parentes predicti vent
rum formulis, & cum ijs id afferens Porphyrius B runt: & ecce ſubito vxor,velut rabida,ſuper cunas ir
mentitus: Quod dixi, ex Patrum b & Scholaſti ruit eum necare volens. quod maritus intuens, viVXO
b Euſebij
lib. s.de corum dictum ſententiâ.Sunique hac de re aureis rem inuafit , eam à damone obfellam eſſe didicit,qui
præparat . digna litteris,in Gen. verba Henricide Haſſia; ipſe cum exorciſaretur , minatus eſt demon , ſe non exiiu
ca.6, D. \ imulatſe captum , ut te capiat;ſe vinctum , vt te vin rum , nifi eam necaret. & ita factum eftfuper exoreiſta
Aug.li.21.
de ciuit. ciat; ſe tuo imperio ſubduum , vt te fibifubdat à te in manibus. Alterâ die maritus per viam ftrate incedens
Dei, c.6. clauſum , vt contra té finaliter concludat : fingit ſe tua publicè , calum lapidis recepit inopinariſimè de fe
Alp.deCa- arie, vel imagini vel lapidi alligatum ,vt funibus pec periore parte cujuſdam candlis cadentis, in fa
ftro l. 1 . catorum religarum , ad infernum te perducat.) plura cie , cooperations , vt videbatur damonis, percuſſus
de iuft.he quibus hæc confirmantur, habes apud Fran. Pi eft tam deformiter , vt vix homo videretur ejje. ]
Victor.lu- cum lib. 7. de prenot.cap. 4 . de his inclufis multa Crelpetus; docet quod luis
pra n . 31 . Solidè autem licet verbosè Toſtadus , etiam Dominis ſe aliquando fiftant præſentes : quoſdam
Sibyllani redditâ ratione hoc demonſtrat his verbis ; Inipos efle Saturninos,alios louiales ,alios Venereos , aut
pereg;
De ; . \ fibile eft ,quod minor poteftas fibi ſubyciatmaiorem :
cade99. Mercuriales, &c.colendos cerco ritu ,ſtatis vicibus
tamen non eſt poteftas ſuper terram , que comparatur Cnoctu poflefforem fuum excitarc ,& nonnúquam ,
c. 8.4.1 .
qui citatpoteftati damonum, lob. 40.c. ideo non erit aliquid niſi malum 'malint ,ab eo alloquendos; in Francia
verba Hafnaturale vel cerimoniale, per quod damonespoffint ab & Italia vænales reperiri, ac lemper ſuis empto
fię Theo-homine cogi, vt veniant,autrefpondeant, aut aliquid ribus exitio efle. bæc ille fuſius lib.i.de odio Satanæ
pra & al. operentur. Niſi obyciatur de Eccleſiaſticis exorciſmis diſcur.XII.S.S.tamen viri non rarò dæmones cer
Sed tunc dicendum eſt, quod coguntur ad aliquid ,ſci tis rebus vel incluſere,vel aſtrioxere; vt S.Conon
licet ad recedendum decorporibus obfeſſorum , vel ad de quo in Menæis Græcorum . S. Martij , in liæc
non nocendum : fed hoc fit per Devm in quantum ipſe verba, interprete Matthao Radero noftro :tantam
inſtituit id, quod ab Eccleſia fit: a eftibi virtus diuina vim ó poteſtatem in damones accepit , vt alys agros
latens operatrix ,ſicut eſt in operatione facramentorum . committeret,frugum cuftodesponeret, alios autem te
Attamen in operibus maleficiorum , quibus demones ctis obfignatis inclufos,in adis fue edificanda fundamen
cogere volunt, non operaturDevs,cum potiùs contra tum defoderet .] item S.Lupus Senonen. ipſum ſiti
ria fint diuino honori :ideò non poffunt malefici cogere affligentem & aquæ frigidæ ,quam adferri præce
damones ad aliquid , ſed ipſi damones mentiuntur, perat ſe inſerentem incluſit vaſculo eiulantem , &
fimulant ſe cori. quia in hoc ftatmaximavirtus fua- |Dle quis eſſet prodentem :incluſit autem cùm ſigna
fionis eorum.Nam fi ipfi non poffentcogi à nobis ad ve tum cruce puluinar (trictim ad os vaſculi applicaf
poffent, niendum aut reſpondendum vel agendum aliquid ; fed ſet. Sic veiuftus fcriptor vita eius apud Sur. menſe
vſurpat
pre fine. quicquid agereizt voluntariè :gerent; des serarent ho Septemb.
rent.& ,vo mines de eoruum conuerſatione, quafinihilmediantibus Sic legimus Aſmodeum ab Archangelo Ra
luntariè eis poſſent , ita diftraherentur ab eis : cùm verò illis phaële ligatum in deſerto ( Tob.8. v.2 .) quatuor
pro non simulantibus putant homines, quod poffuntcogere illos, etiam angelos ligatos in magno flumine Euphrate,
alienum , afficiuntur nimis ad maleficia, quaſi per hac compotes & iuffu Dei ſolutos ( Apocal.9.v.14.6 15. ) & ab
& agerét, efficiantur omnium que velint : & hocdemonės effice angelo ligatum diabolum cathena per annosmil
pro agerét re cupiunt, vt per talem errorem á affectum cathena le , & miflum in abyſſum . ( Apocal.20.0.2.) Almo
re finge tos ſibi terreant animos hominum . Et tamen verè ron dæum cacodæmonem eſſe nemo negat. Quatuor
rent.
poſſunt damones cogi ab hominibuspermaleficia: imoſi illos angelos, malos fpiritus rectiſſimè Tichonius
cogi poſſent non docerent ipſi hominibus modum , quo E hom.7 .Andr.Cæſarienfis , & Beda illic aſſeruerunt.
eos cogerent, quiaper hoc demonesmiſcriores efficeren Alligatio porrò ad certum locuin referenda eſt , i

tur , fi verè hominibus ſubijcirentur. fingunt ergo ſe
fubditos vt fallant,cumtamen non fubdantur.Sed ad
tempus cùm placuerit fpontèferuiant.Verè autem ſubdi
hominibus pronullo lucro demones vellenr.]Nihil hoc
dicto verius. Quam verò periculoſum ſit huiuf
modi captiuos carcere incluſos penès ſe habere,
c.l. 5.For- conuincitur variis exemplis.ſuffecerit vnum com
mic. memoratum à Iohanne Niderio c, his verbis, In
minori Baſilea paulo ante prafens generale concilium ,
domicilium habuit quidam vir demalâ vitâ, & fortè
de maleficisſatis ſuſpectus:: filiam hic babuit , quam
-- domo iureni cuidam nup!ui tradidit, & tandem fe
nex paier agrotare capit,ad filiam & filiaftr:im ,
non verò myſticè dumtaxat ad impiorum corda,
ficuti tandem conuictus fatetur Ambrolius his
verbis, Alligationem ergo Diaboli ſecüdùm litteram
intelligendam puto, vt in aliquo abyſſi loco virtute di
nina ligatus teneatur, vel certè in inferno,vſque ad
diem ſolutionis ſua.idem D. Greg.cùm licceræ adhæ
ret,fatetur li.4.mora!. c . 12. & AndræasCæſarienſ.
addens rectiſſimè; cathenam ad noſtram intelli
gentiam vocari, operationem potentiorem qua
dæmonis malicia coërcebatur:hæc enim funt vin
cula & s rudentes, vt alibi vocantur. 2.Pet.2.v.4.6
in Canon.Iuda v.6.Quod apud Cæſarium quidam
dæmon in obſelli coipore inclufus,exorciſmo co

actus
164 DISO VIŠITION VM MAGICA R V M

actus fateturztriadicens eflc verba in Millæ cano- ja monesreligarant. Sic intelligendus D. Auguiti
ae , quibus vtvinculis , Lucifer in inferno fit reli 1 nus cùm fcribit, dæmones iullis fuperioritus liga

gatus,ſcilicet,Per IP's v M & Cvm Ipso & IN rifugari, abſtrahi, & alienari à certis locis ac re
Ipso . lege lib.s. miraculor. cap . 13. Poflunt autem bus, de diminat. demon.c.7. Sic capio Euſebiun ,
fancti fic dæmones vincire, primò vt Dei miniſtri, cùm fatetur dæmones ab hominibus pofle detine
mctu iniecto & minis intentatis , quas dæmon ſeit ril.s, de preparat.c.6 . Nec aliter Albertus,Victo
irritas eſſe non folere. deinde fubtractionc diuini ria, & reliqui Catholici Theologi centent eos an
concarsûs à Deo impetrarâ , qua fir vt nequeant nulis includi ( quod aiunt) quàm ex pacto, idq; vi
dæmones loco moueri, quod aliàs poſſent. deniq; potentioris dæmonis, detineri, ſi verè aftricti de
impreſsâ dæmonibus ſpiritali quapiam qualita tinentur :vel ſpontè fua fi : gere ſe derineri, quan
te , & vi detentiuâ , cuiuſmodi illa eft , qua do dæmon potentior illis le non immiſcuit.
inuiti in inferno detinentur ; & igne corporeo Infertur quarrò omninò fpontè feruire homi
{pirirus incorporei torquentur. Docent nos nibus ſpiritus illos, quos vulgus Familiares , ſeu
ia primùm vfus & formulæ ſacrorum exorciſmo -l Martinellos , ſeu Magiſtellos, vocat; Græci , quòd
rum , quibus interdum dæmon excommunicatur B adfint aſſiduè tapéds8s,de quibus Irenæus & Ter
( hoc eſt proſcribitur, & quafi relegatur in pelli tullianus egere. cale fuiffe dæmonium Socratis a
mam inferni manfi onem ) & fic illic loco quafi al liqui cenſuerunt a . talem Simoni Mago tribuit D. a Maxim .
ligatur , vndeDiuus Auguſt inus , voce Honora rii Cleme ns , & Cynopi Prochorus , talem Thraſio Tyriusſer.
edicti vſus, nuncupauit interdi& um ,lib. 20. de Ci cuidam Ariſtoteles b ; talem nomine Crotonem 26. & 27 .
bD. Clem.
Hitat. Dei ca. 7. & exemplum habemus libr. 2. vi ſtudioſo cuidam , & poſtea equiti Aquicano, tri- li.2.reco
ta Dini Bernardi cap. 6. Secundi modi mcminit buit Froffardus in Chronic. talem fuille Cornelij gno . Pro
Palladius in vitâ B. Macarii; vbi agit de ſepulchro Agrippæ canem ,etſidiſcipulus eius Vvierus neget, chorus in
lamnes & Mambres , Hift . Lauſia.c. 20. Tertius ceteri veriùs affirmant. Memini me apud Ioan. vita D.Io.
modus frequentior eft , communis omnibus dæ Cæſarium legere c, cuiuſdam Paredri exemplum itç. Arift.
monibus quod ad eorum pædam æternam , de dignum memoria , in quo tamen illud admiran- de admi
quo lege D.Thomam .1. par.9.64. 2.4 . ad3.do dum , dæmonem illum pro mercedequinque ſoli- ta . audi
libr. 4. ſumma contra gent. cap.90. & Epiſcopum dos exegille, & iufliffe ex illis paupericuidam Ec- cion,
Abulenſ. in 25. cap. Matthai q.506 . cleſiæ campanam emi,qua diebus Dominicis fide- C1.5.C.36.
Nonnulla tamen reperio , quæ videntur etiam Cles , ad diunum officium conuocarentur. Haut
maleficis hanc vim tribuere; ſed peniciùs conſide- dubiè latebat fraudis aliquid , & ſpes lucri maioris
rata folùm indi cant o
pact per Mag um inito cum adfulgebat. Mirandum quoque nihil mali intuliſſe
pote ntio re dæm one ,dæ moni s infer ioris acti onem milit i. Vix vnquam Paredrile Dominorum no .
& poteſtatem impediri , & fic eum interdum per xâ folent recedere. Vt plurimùm paciſcitur dæ
magos cogi velit nolit ,obedire ; ſed id à mago fit mon, pro certo ten pore;quo finito vel alium illi
vi vicaria fortioris dæmonis , ſeu ope pocius eius v prior herum reperiat , vel ipſe dæmoni necandus
tente . Sic apud D.Hieronymum in Hilarione quę cedat, vt refert & exemplo illuſtrat Nicolaus Re
ritur dæmon ſe licio & laminâ conſtrictum teneri. migius lib . 1. demonolat. Sed hæc fufficiant de
Sic lamnes & Marabres dicto loco multos die Magia. Pergamus ad Maleficium .

FINIS LIB. 1.

INDEX
 316

‫ܢ‬
‫ܢܢ‬
‫ܠܠ‬
INDEX RERVM ET

V E R B O R V M.

Prior numerus paginam , poſterior columnam denotar.

BACVC tranſlatio. 91.2 . D Alchimia nomen explicatum , & origo arris. 29.1. F
Abaddon ,ſeu Apollyon. 145.1.D Alchimia ſcriptores veteres quidam . 30.2.D, E , 31.1.A
Abaris Schyta . 91. 2. E AlchimicifæpeMagi. 41.1 . A
Abathara in Albandar . 105. 2. A Alchimici an valeant aurum facere. 31. B , 6 ſegg
Abraxas idolum . 57.1 . E
Alchimiciquando lethaliter peccent, o quando ne
Abuſus bonitatem rei non tollere. 136.1 . D ganda his abſolutio. 42.1 . A
АA Cub 147. 2. C Alchimicorum inepta methodus, phrafis ,o diffenfio
67. 2. E nes. 31.2 , A , B
Ach tes .
Achimenis . 68.1. A Alchimicorum ſuperſtitiones, blafphemia , piclure ne
Achillis equus. 100.1 . E faria, iactura temporis, c alia peccata. 41.0 42 .
Aciariuin . 32. 2. D Alchimicorum varia fraudes& exempla. 38.2. A 1
Acilius Glabrio. 100.1. D Alchimicos damon ludificatus. ibid.
30.1.D Alchimiſtarum librifictitij ,Moſis,Adami,& c.30.1.D
Adamus an ſcripferitde alchimia .
70. 2. D 82. 2. C
Adamantis magnetis diſſidium . Alcippe.
e
Adam 18tid Arme ni tơ Capp adoc ia vs. 108. 1. A Aldebert, & Clemens hæretici Germani. 29.1 . A
70.2 . E Alectoria . 68.1.A
Aduis G.ill.
Ægypy Magi an veros fecerint Serpentes. 62.1 . E Alexandrum Magum quigenuit. 151. 1.
eorum impotentia. 63.1. A Allobrogum comes Magum promittentem victoriam
Ægyptiorum libri alchymici comburi iuſſi à Diocle necari iuffit. 78.1 , B , C
tiano, 30.1 . E Almadel ars . 54.1. A
Athalide memoria . 108. 2. A Alpphito. 147. 2. C
71.1. A Alterationes requiſite ad aurum poſſibiles ſunt calori
Æthna incendia niuibus parcentia.
106.1. D naturali & artificiali. 35. 2. D , E
Aon .
Æteta . 10 5. 1. D Aluinnenberg 143. 2. E
68.1. A Amoris qua veracauſa, e quid ad eū viſ10.11.1.A , B
Æthiopis.
75 .1.C 109. 2.D
Aérem aquam tabidare magiſolent. Amphiaraus.
Afſlarusſeu inhalationis verborü quavis.27.1.C , D , E Amuleta. 27.2.B
Africani confeſſores elingues locuti. 99.2 . E Amuleta Magica Germanor.militum . 28.2 . D
116. 2. B Anabaptiſtas diabolus S. S. docet. 109.1 . A
άγαλμα..
Agens naturale an valeatagere in diſtans. 60.1.D Anagniniſerui tunica . 70. 2. D
27.1 . Anamiſia. 104. 2.B
Agni Dei cerea effigies.
fides rumpuntur iuncta lupinis. 12 , 2. A 38. 2.B
Agnina Anaſtaſius Imp. Alchimicum decipit.
79.1. E Anates ex arboribus velputrido ligno nata . 36.1.D
Agrippa.
145.1. C And. Cafalp. quid fentiatde procreatione animalium .
Abaſtores.
Alba Magia an vlla . 53. 2.C 83. 2. B
Albertus Magnus multa narrat non credenda.16.1.A Angeli quo pacto res corporeas mouere poſſint.96.1 . A
Alberti Magni caputaëneum .ead. 2.B 122. 2 .
Angelica apparitionis exempla.
5. 2. A Angelorum nomina que vera , qua magica. 28.2 . E ,
Alberto Magno attribuius liber falsò.
29.2. E 29.1. A
Alchimia quid.
ia
Alchim an licita in foro fori. 39 . 2. C B. Angela de Fulgino tentatio. II.2.C

Alchimia inforo conſcientia ferè femper & cunctis pro Anglia regum curatio ſupernatu ral is. 14.1 .
40.7. E Anima esſe poteft.& eft in loco ſeparata. 117.1.D,
hibita cenſenda.
Alchimia quibus perfonis illicita in foro conſcientia quo modo ibid. ead. 2. A, etiam in locis pluribus.
41.1 . E ibid. ibid. C
Alchimia indicium magia , & in quibus faciat.41.1.A Anima ſeparata ſe loco mouere poteft, c quo pacto .
. 38. 1.B ibid.
Alerimia ad quam Magia speciem pertineat
35. 2.C Anima cur pro lubitofuum corpus aſſumere aut ad nos
Alchimia aurum producit .
42. 2. A redire non poffit. ibid. D
Alchimia quibus licita.
Alchimie abuſus ratione finis , quis finis licitus. Anima è corpore non migrat in raptu contra Bodi
num . 112. 2. D
40. 2. A , B
Alchimia ars feu Chryſopeia an fitmechanica. 37. 2. Anima non poteſt transformari, nec poteftquoduis cor
pus informare. 97. 2. E
DE
38.2. A Anima ſeparata nū poſſit corpus loco mouere. 119.4.D
Alchimia damoniaca exemplum .
ibid .
Alchimie lex optima, vi nemini liceat exercere , nifi Anima quo pacto ſubire queat corpus.
11 4. 2. A
to millione principis. 42.1.0 Anima noſtra tota immortalis.
A liinan
166 I N D E X

Animam informantem quo paéto afficere aut cogere Archyia columba. ibsd .
107 , 2 , C Ardoinus, o Poncet195. 5.2 .
quest magica .
Anime beatorum ab Angelis quomodo dignoſcenda, Areſcon . 94.1 .
120.1. C , & ſeg. Argentum viuum impedit incanta tiones. 5. 1. A
118.1.B am a 140. 1 . B, C
Anime figura an ſpherica. Argini cuiuſd vajani .
ead . 2.c Argumenta aduerfariorum contra apparitionesfoluta .
Anime an affumant cadauera .
Anime corpus ſuum amant or inuita ſeparantur. 135. 2. C.& feqq.
Argus carina . 100.1. D
119 , 2 , B
134,1. Aries in agnum . 106. 1. D
Anime immortalitas probata.
Ani meſeu spiri tus o nt
quopact poſſi corpo reis oculisfe Arimane s ſeu Pluto. 4 1.D
.

viſibiles exhibere.
118 .1.D Ariſtaus. 73.2 . D
113. 1. A
Animarum damnatarum , “ expiansium exempla. Arifteas Proconneſius.
Arnol, de Villanoua. 5.2 .
129. 2. 130. 1 .
Animarum apparit. quiſcriptoresagnouerint, 121. 2. Arnol. Villanonanus verum aurum produxit. 36.3.D
122. A, B. tota Eccleſ.123.1. á feq . Ars an natura potentior, 33. 2. B
Animarum reuocandarum ritus. 116. 2. A Artificia lia 25 .2.C
opora .
19.2. A , B , 106.1 . E
Animas apparere decens e vtile eft . Aſinus iuuenia poculum perdidit
72. 2. B
Animas mortuorum apparere folere.116.1.A. & feqq. Afini lunamepotantis fabula.
137. 2. C
Animas mortuorum damones non fieri, Aſmodeus ab Archangelo in deſerto ligatns.163.2. D
Animas nequeunt magi oftendere. 138.1. B. & feq. Asbis ſurda. 68.1. A
Animas occiſorum peremptoribus infeftas 6j|e.116.2.C Aſtrologia damnatur à Patribus. 7.1. A , B
S. Anno, 132. 1. C Aſtrorum & cælorum analogia nulla, qualem
finguni
Annulorum vis, 18.1, B, 6 ſegg. aſtrologi cum ætatibus, velpartibus corporú.b.2.c
Anſelmi ars ſeu curatio, 12.2.D Atyry fides. 64.2 . B
Antichriſti miracula falſa futura. 63. 2. A Atiyly Reguli tolerantia . 101 .

Antichriſto diabolus thefàuros afferuat, 79. 2. A Auerroiſtici errores paganorum . 115.1.A

Anton , Mizaldus, 5.2 . А Augurelli iactantia deſuaalchimia . 49.1.C
28.1 . B 121. 1.D
D. Antoniny Epiſc, amuletum , D. Auguſtini viſio , pueri,6c.
Anton . Taruiſini alchimia , 37.1. B Aurium morbi & deceptiones. 139.2.B

Antuerpia obſidio, 134.1.D Auribus humanisfacci impleti. 78.1 . A

Anus Pindari. 109. 2. D Aurum anfitfolum perfećłum metallum . 33.2 . E

2. 2. D .1 . A
AOVOTH Hebr. Aurum cur rarius quam cetera metalla . 34
Aphereſia differt ab ecſtaſi. 112. 2. E Aurum in venis terre cur non niſi longiſſimo tempore
54. 2. C queat generari: in fornaculis verò breuiori .35.1 . A
Apologus lepidus Calcagnini,
76.2 . E Aurum alchimicum aliquando factum . 36. 2.B
Apollonius Tyaneus.
& 7.2.C Aurum potabile. 36. 1.B
Apollonius magus,
97.1 . E Auri ſemen . 35.2 . B
Apollonius inuifibilis.
79 . 2. B 32. 2. B
Apollonins fruftrathefauros quafiuit. Auri efficiens cauſa de materia que.
ny
Apollo memori . a 108 . 2. A Auripigmentum . 36.1.A
ny 5. 1. C Aurip.gmertum mutatum in aurum . 30. 2. E
Apollo Tyanai magia.
Apoſtata monachus a Diabolo in corbem palam inie Auri agensprincipale quod fit, 35.2.B
Etuss 155.2 . Auri materia remota et proxima. 32, 2. E
Apolloni leo, 100. 2. B. hirùndo ſeu paiſer. \ ibid . C Auro alchimico an liceat vti ad commercia , vel incu
Apuleius magustempore Domitiani, 67.2. C denda moneta, 40. 2. A , B
Apparitio philoſophi apud Auguſtin . 65.2. D Automatum variorum miranda . 139. 1. A
Apparitiones ſingulorum ſaculorum à fol.124.1. B, &
B
Sega;
Apparationum tria generaexplicata . 118.1. A
96.1, E Acchi nutrices. 106. 1. D
Apparitionum in diuerſis fimullocis ratio.
B Badudus Rex . 9i. 2. E. 97.2 . D
Apparitionum ad dindićtam peccatorum exempla .
.122. 2. B Baianus Bulgar. rex magus. 98. 2. A
Apparitionibus mortuorum multi Seueriani ad fidem Bambergenſis puella mira impragnatio. 86. 2. E
129.1. B Barbelina Gazeta. 93.1. E
conuerſi.
s Barnabas Cyprius. SS.l. B
Appetitu ſenſitiuus quo à damonepacto vexari queat
107. 2. C, D Baro de Rais. 78. 2.B
Applicando actiua paffiuisfiue per alterationem quid Bartholomai de Homate viſio. 95. 2. A
11. 2. DS
e quo modo diabol. operetur. 64. 2. E Bafiliſci viſus.
Appoſitione corporis alterius quomodo oculus decipia Baſileenſis crypta theſaurus, demon cuſtos. 79. 2. E
tur . 65.1.D Baſilidiani. 21'1 . A , 17.1. E
Apuleiuscur animalia igniła eſſe dixerit, 141.2.C Bauari vxor poft mortem redux & mater liberorum .
71. 2. B 86.1. A
Aqua benedikta damonem fug ans.
Aqua mutantes colorem ouium . 82.1 . A Belga quidam creditus vaccæ filius. 83.1, D
106. 2. A Beli Sacerd otu m preſtigie. 16. 2. E
Aquila iuuenta renonatur .
Aquilinæ pennæ alias conſumunt, 19.1 . D. Benedictus X. qualis viſus poſt mortem . 13 1.E
2,
5.1 . 10 5. 1. A ,B
Arbagthel, libri auctor. Beneuentana ruſtica.
18. 2. B Be nn o Car din ali s . 78. 2. A
Arbagthel liber confutatus,
Arboris vite vis. 107. 2. A S. Benno. 132. 1. C
Archemenidon herba , 108. 1. A Ben - Syra vnde natus. 86. 2. A
2. A Berengarius beret . magus. Proloq . F )
Archimedis Sphera, Specula .
Berengarius
 LIBRI PRIMI .
167

Berengarius Turonenſis. 92.1. A Caftrum Oui Neapol. 78. 1.C

D. Bernardo auunculus apparuit. 132. 2.A S. Catharina Geniiles. 12. 2. D
Bernardi Oliuery narratio. 103. 1. A Catabolici. 160.1.C
Bern . Treuifani alchymia. 37.1, B Caupona mirabilis
faga. 67.
Bernicles. 82.1 . E Cauſusflumen . 100. 1. E
Bodini error.88.1.B ,ipſius libriſcatēt erroribus.s.2.D Cayripulli excluduntur fornaculis . 36.1.C
77. 2. E Cerberus. 145.1 . C
Boëma ſaga in pralio necata.
16.2 . Cercydas. 100.1 . B
Boët hij automata .
Bonice fons. 106. 2. D Cerei Benedicti contra spectra. 135. 2. A
Certamen duorum magorum . 62. 2. E
Brachium dextrū ardens úlucensfinedamno.71.2.E
Brachmanum dolia. 72. 2. E, menſa. 75. Certamina magorum varia . 160. 2 .
Bračtearij. 30.1. Cerufſe productio . 32. 2. C
36. 2.B CHAB A R quid Hebr. 3.1.B
Bragadini alchimia &fupplicium .
Baſileenſe monſtrum . 82. 2.C Chalamiſch . 32. 2. D
Bruchi, athei. Prolog. F Cham propagator Magia ,dictus Zoroaſter . 4.1.D
Charonda narratio , 102. 2. E
Bruta nõ affequi nec intelligere finē propter qué opera.
tur, á de duplici in his fine,natura e bruti,101.2.D Charon . 145.1, B
ibid . Characterum vis,
Bruta non habent prudentiam . 18.1 . C , & 2. D
Bruta incantentur . ibid . 1 . CHARTVM MIM quid Heb . 3. 1. C
Brutorummire preſtigia in Africa. 16 , 2.E. CH ASAPH quid Hebr . ibid. D
77.1. B. Chelidonia oculat cacos . 5.1 . A
Bulgarorum Victoria con:raAnaſt.
Burgenfis virgo Ecſtarica. 114.1.D Chilperici Regis damnatio. 129. 2. D
Buſcoducenfe monfiram . 9.2.C Chorea fagarum . 91.1. A
C Chriſtus Dominus an à diabolo tranſlatus. 89.1.A, 91 .
Abadis cum dæmonibus certamen . 151. 2. E 2. C
Chriſtus cur izlès. 162. 2. D
Cadauer cur coram ecciſore fanguinet.12.2.C ,D
Cadauera mutata in ſtaruas. 36.1. A , 99. 1.D m
Chriſti & Sanctoru ſuſcitatio nes quo figno diſcer
Cadauerum mira quedam pofunt à magis procurari, nantur à putatitys. 160.1, B
jangainisfiuxus,incorrupta diu ſeruare. 115.1. E Chriſtus verè clauſis ianuis ingreſſus contr &Caluinum ;
comburi nequeant, o coman barbámue alant ,ibid . verè natus clauſo matris clauſtro virginali , verè
Cælum non eſt animatum . 6. 2.A claufo ſepulcro reſurgens contra Bezam . 97.1.0
Cæli & aftrorum injtssentia an vlla . ibi d. c . Chriſti apparitiones. 124.1.C
Cæli ad peclus influxus nihil facere ad Magica . Chriſto Domino alapă quiincuſſit damnatus. 129.1. B
ead.1 . A Chriſti miracula corporis eius tribaere temperamento
Caneus & Cenis. 104. 2.C , 106.1, A plasphemum eft. 97.1.C
Cafar auguſtana virgo.
112.2 . E
Chriſtianorum imperia in demones. 59.1.B
Cafari Eijterbacenjis narratio . 152.1.D Chymica laus. 30.1. B
Cairi aſinus. 100. 2. B Chryſamme venefica. 77.2. A
Calehitis mutatur in miſin. 36. 1. D Chryſanty magi filius. 109. 2.B
Caligula auaritia per alchimiam deluſa . 30. 2.E Chryſopara origo. 30. 1. D
Callionymi piſcis felle cacitas curata Tobie. 4.2. E Chryſoplynta, ó Chryſoplyſium . 36. 2. D
Caloris vis. ! 35. 2. D Chryſukce aquavis. ibid.
Calwaria loquaces, 99. 2. 100.1 . Cianite Indi vt pluuiam eliciant. 73. 2. D
Caluariæ locuia multis locis. 156.1. B Cicchus de Eſculo . 5.1. E
Cicindula Indica . 138. 2.C
Caluiniſmus Magiam per Belgium propagauit .Pro
log . F Circe. 68. 1. D
Caluinijia tollunt virginit. Deipara . 86.1.D Circenſibus magica in vſu ad equorum incantationem .
Caluinita iniury in Deitatem Chrifti, & viam ſtruūt 81.2. E
Turc : mo Paganiſméque. 97.1 . C Circulatoris cuiuſdam praftigia mira . 66. 2.
Caluiniſtarum fiiror. 11 5.2. D Circulatorum á mirabiliariorum peccata , & qua
Calx aqua non oleo accenditur. 5.1 . A
cautela permittendi à magiftratibus. 17. 2. D , E
Cambiones pueri. 86.1. B Cithararú ſimiliter tenſarū ,vnapulſa ,cõcentus.6.1.A
92. 1. B Claudia Zona quomodo nauim traxerit. 65.2.C 1
Campani eris vis ad magica difſipanda.
an e cam nem Claudius Choreius. 93. 1. B
Camp pulſus ad Angeli ſalutatio falutaris
contra terriculamenta tartarea . 135 . C'eonis nubesprocurabantur . 73.1. A
102. 2. C Climactericus annus . 19.2. DI
Camiſia inferni.
Canes terreſtres feu fere . 140.2 . D Clinenfium ducum origo. 85. 1. A
Canes leporarij. 82,2.B Cnopi victoria de Erythreis. 77.2.A
Canidia . 69. 1. A Colchorum vellus aureum an alchimicum . 30, 2.C
162.1. C Columba effigies negat a demoni. 121. 2. B
Caprinum cornu á ſtercus.
Caprinos magi ancarcere poſſint eripere. 76.2.D Columba ,vel agni specie nondum apparuit damon .
Cira morbus. 159. 2. A 154.2.D
Cardanus de varietat . fubtil
& it. 5.2. A Comitū Pičtauienſiū & Andegauenſiū origo.86.1. A
C urmnta ſeuCanens. 68. 1. D Complexio ſeu temperatura corporis non eſt cauſa ef
Ctrolus Pacificus Neap. rex . 78. 1. C fectuum admirandorum . 7.2 . C
Concilium Romanum ſub Zacharia . 29.1. A
Carolus V. för magie ,ó Auſtriacorum laus. 80.2.D
Carpocratiani ha retici á Migi:Proloq: D , F.57.1.D Concupiſcentiæ motusſolosnon effe peccatum . 108.1.D
Caryflium linum . 70. 2. C Confejlio integrè facienda,doceturmiro exéplo. 134.2
Caflores ſeu Dioſcuri. 77.1 . C Confeffio facta.i capite abſceſo. 99. 2. E , 100.1 ,
Confeffionis
168 IN DE X

Confeſſionis violata pena. 134.2 . Damonum ſpečira tempore peſtis. 146.1 . E

S. Cononis vis in dæmones. 163. 2. C Damonum varia diſtinctiones à muneribus 160. 1. E,
Confatenfe ſpectrum . 146. 2. A inter eos an fit ordo vllus ( qualis.ibidem .
Contellationon adfert vimfanandi, 15.1 . C Damonum genera o špectra multiplicia. 140.2.B ,no
Conuentus fagarunı nocturni quales. 87 , 1. B, cum min2 . ibid. latiſſime 143. 2. Jegg.
ſeqq. maximè 89. Demonium meridianum quale. 245. F.cum (199.
Conuiuia manica. 88. 1.C Damonica spečlra varia enumerata. 138. 2. “ fegg .
Corocoton , 85.1. A Damnismiraculi plena imago crucifixi. 115.2.C
Cornel. Agrippa, mortuo damonem immifit, ó vide Damnatorum anima an appareant. 121 , I. B
retur viuere. 157. 2. B Dardanus, à quo Dardanari . 75. 2. C
164.2. B Deceptiones varia circa lycanthr. 97. 2. E
Cornel,Agrippa canis.
Cor non poteſt comburi intoxicatorum vel cardiaco Deceptionum magicarum exempla . 65.6ſeg.
rum , 115.2.B Denarius quomodo appareat in fumma
ſuperficie aqua
Corpus vnum in duobus locis , aut duo in vno loco an ead. 2.C
poffit demon collocare. 96.2. Deus quomodo fit intellectus. 114.2 . B , an tantùm o
Corpora aërea quo pacto damenes forment. 183.2 . peretur cognoſcendo. ibid.
Corporum , vt ianuarum , penetratio nec Angelis por 79 .2 .D
Dens cur non
permittat magos dit ari .
libilis. 97.1.A Deus quomodo concurrat ad generationem in commiſ
Corui candidi. 106. 2.B fione demonum incuborum . 9.1. C
Cratiſthenes. 17.2 . D Deus extra ſe multa cognoſcit. 114. 2. B, nec tamen
Critici dies. 19. 2. E 115. I.
perficitur.
Croton demon . 164.2.B Deus non eft formaliter omnia . 114. 2. E
Crucis fignum maleficia impedit, 77. 1.A Deus an mundū per angelos condere potuerit.78.2. E
Culina mortuorum . 116.2.C Deifoliuseſt ditare quos eult. 79. 2. C. “ cur? ibi .
Cultus indebitus. 2. 1. B 102, 1 , C
Dei ſapsensprouidentia.
Curioſitatis peccatum . 42. 1. A , 157.2.C Diabolus virium naturalium aut ſcientia nihil amiſit.
Cynops magus. 161. 2. B 61.1. B
Cynofura qua in his ſequenda . 5.2 . C Diabolus cur nolit ditari magos. 79. 2. D
Diabolus poteſt pecuniam facerec metalla producere.
D ibid .
Diabolus nihilpoteft nifipermittat Deus.64. 1. DE
AEmones an queant eodem tempore plures ten Diabolus quo pacto efficiat mira. ead. 2. A , cum ſeqq.
DA Far
tareevelobfidere. 96.2. E Diabolus hominum malis gauder. , 79.2 .
Demon apparens in corpore aſumpte tantum videtur Diabolum cur videant morituri. 156.1. A
à quib . vult.156.1,D, procurare vt appareat non Diaboli pertinax odium in homines , & multiplex do
licet. ibi.cur veteribus fæpiùs apparuerint quam lus .
Proloq. A
nobis. ibid . Dictamus. S.I. A
Damon gaudet atra bile. 162, 1. D Dies critici, & corum cauſa. 7.1 . B. 19.2. E.
Damon in aſſumpto corpore an loqui, comedere , á fi Dignitates & honores an artemagica parariqueant,
milia vite opera posſit facere. 156.1.B, & quomo aut vnquam parti . 78. 1. D , cur Deus permittat.
do. ibid . D ibid .
Demon includi non poteft. 163. 2. quam periculofum . Diuitias G thefauros an poſſit damon magis ſuis largi
ibid. 1. quomodo ligeiur ab Angelis do Sanctis. ri, contra Damboudes. 79.1.C
ibid . 2 . 10 9. 1. A, B
Doctoralis promotiofagarum & ritus.
Demon in formaarboris & rota . 148. 2. Domina Bona. 150.1. E
Demon qua magis polliceatur 57. 2. E. cur paciſcatur Domin . Mirabellius magus. 144.1 . A
cobediat magis. 58.1. B Dalani lycanthropi. 98.2 . A
Damon an pofſit in conuentibus magorum innoxiorum Durinire de moriuis. 136. 2. D
perfonam aſſumere. 76. 2. A Dorotheus faiſo inſimulatus. .76.2.B
D. Dorothea roja. 121. 1. E
Demon femperaliquo indicio agnofcitur, Dea id per
mittente . 155. 2. D Ditheus. 67.1. E
Demonis actiones que circa res corporeas. 70. 1. A, B Dux Brabantie. 149.1.E
Damonis ſpecienatum monſtrum . 9. 2. C E
Dæmones quopacto videri oculis corporeis poſſint. 152. Briorum illuſiones quoad ſpectra. 139. 2. B
1. ó ſegg . Ebulenſis puella. 105. I. C
Demones poffunt producere animalia imperfecta . Eccleſia illata damna mortui vlciſcuntur. 132. 1. C
36.1 . E Eclipſis caufa. 72. 2.B
Echineis quid. 12,1 . E
Demones an exerceant cum magis ſodomiam , & de
criminis atrocitate . 86.2.B Echo, 6.1 . A , 22. 2. E
Dæmones non animantes . II.1. Effectus naturalis quomodo diſcernatur à magico. 60.
Dæmones non habent indiuidui propagationē.84.2.B 2, E , item artificialis,c in his cautela . ibid .
Dæmones omnino fint incorporei carent ſemine. Effeclus magici aliquandı veri, á quomodo hi diſtin
· ibidem , C guendi à preſtigiofis á horum exempla.61.A ,B, C,
Dæmones in giorum brutorum fpeciefoleant apparere. 62. 1. A , B
148. 2. B , C 162.2 . B
Eleazarus exorciſta.
Dæmones ejje. 53. 1. A 100. 2. E
Elephantorum ſolertia.
Demone's metallici fani . 151.1.D
Eleemofyna centuplum miraculo approbatum . 128. 1.
Damonum nocturna ſpectra . 144.1 . E , 146.2.D Elizabeth Angelorum regina ſanatà Strumis. 13.2.A ,
Demonum apparitio quomododeprehendēda. 120.1.c
C! 63. 2. B

Empedocles.
 LIBRI PRIMI : 169

Empdocles. 73. 1. A , 101 , 1.B Ficus arbor alligatum taurum manfuefcit. -12. 2.B
Empedoclis mira. 68.1.B Fidei vis gua in incantatione. 26.1 . B
Етрија . 145. 1. A , 146.2.B Fides vnius cithara ad pulſum alterius mouentur. 12 .
Eonis hæretici præftigia. 66.1.E 2. A
En soodds. 3.2.D Figuras, imagines, characteres vim nullam habere o
Ephefiorum nota magica. 77.2.A ſtenditur. 6.1, A
Ephialtes morbus. 147. 1.D Fig ure vis que. 18. 1. D
Epidanrius ſerpens. 100.2.A Figurarum in quibus damon apparèt caufa. 154. 2 .
Epimenides Cretenfis. 103.2.D 155. I.
Epula ſagarum . 90.2.E Finni e Lappones. 67. 1. E
Equa falſaapud Palladium . 98.1.D Flagellatio, balnea c alia cur ab exorciſtis adhibean
Eres Armenius. 112.2.E iur. 162.1.C
Ericus Rex Suecie . 77.2.B Flamme loquentes. II . 2 .
Ericus Rex, Pileus ventoſus. 110. A Flumen quo apparetat modo vbi nullum eft. 65.1.0
Erinnyes, ſeu Eumenides. 147.2. A Folia . 69. 1. A
Eriſichto . 117 . Folletons. 155.1.C
Ernoſtus Marchio Badenfis deceptus. 39.2.B Fr. Pici pofitiones magicæ ſuppoſititia. S. 2: B
Eruce heretici. Proloq. F Franciſca Senenſis. 100. 1. E
Eryngium gregemfiftit. 12.1.D Franciſca e Carola Guarna . 105.1, C
Efdras an alchimiameminerit. 30.2.D Francorum reges à ſtrumaſanant contactu. 14.2.B
Eteſia. 68.1.B ,73.2.D . Fridericus dux Austria captus à Bauaro noluit ope
Euiges. 109. 2. B demonum liberari. 76.2. E
Exarchus. 159.2.B Fridericus Stuphius crematus. 78.1 . A , 2. B, 79.1 . B
Eun Britannus hæreticus & magus. Proloq.F Frigidum curſentiaturà damone affumpi um cadauer.
Eunus praſtigiator. 17 . 152. 1. E
S. Euphemia mart. reliquiarum miraculum . 130.2.D Fulmine icti non putrefcunt. 115.1 . E
Eurycles, quid Grace. 2. 2. E G
Euronymus,feu Mors. 147. 1.D Abriel Archangelus. 124.1 . A
S.Euſtochy.Datani. 76.2.A GC Galazophylace. 73. 1. A
Excommunicati martyris apparitio. 133.1 . A Galeaty Sfortia apparitio. 133. 2. B
Execrationesparentum quam vim habeant. 10.2.E Galena . 36.1 . B
Exercitus quomodo pofſint magi exhibere. 128. 2 . Galgalus cur aspectu fanet ictericum . 11. 2.E
Exercituum feu militum ſpectra nocturna varia. 149 . Gallecus mendicus damonem circumgeſtans figura in
1.B , cum ſegg . fantis paralytici. 86. 1. C

Exorciſtarum quidam abufus. 162. I. Gallus Sacerdos. 104.1. B

Exftaſis ax in inſtantifiat. 114.2. A Gebernon est inuentor alchimie . 31.1 . B
114 .1. A Gebhardus Trucfefius Apoſtata . 53.2. C
Exftaſis ſubiectum quod.
Exftaſis ex raptus differunt. ibid.B Gelo ſeu Empuſa.61.1.C ,Mauritiă Imp.vexans. ibid .
Exſtaſis diuinaà magica diſcrimen . 113.2.C Gello o Gilo . 147. 148 .
Exſtaſis cauſa formalis,finalis, efficiens. ibid. Gemine quomodo res appareant, 65.2. E

Exftaſım ſeurap!um quomodo procuret diabolus. III. Gemma cur in gemmas non posſint mutari,metalla ve
Exſtaſim quomodoDeus efficiat contra Mocenicum . ropoffint in alia metalla. 35.1. E
114.1. E Genij. 116.2.D
Exftaſes inuitis quomodo contingunt. ibid . Geujiorum orgia fimilia Magicis. 57.1. E
Exterminator . 145. 1.D Germani clerici obliuio . 108. 2. A
F GNONE M Heb.quid . 3.1. B
Acies quomodo appareant formidande. 65. 2. B, Gigantes virum vi magica naſcantur, 86. 2.C
F item afinina. ibid . Glady acies carmine retunditur. 102. I. E
Facius Cardanus. Ils . 2. A Gnoftici. 21.1 . A
Fanilis apprehenſio ad tranſlationem magicam . 92. 2 . Goétia ſpeciesmagia.s4 . 1. E ,imòomnis magia.ead .
Fana nocent quomodo magi. 76. 1.B 2. E
Familiares damones. 164. 2. A ToNs. 3. 2. D
140. 1. B D. Gommari vifio. .. 121. 2. A
Fantaſia lafa varie deceptiones.
o apparsùs. 3. 2. B 147.2 . A
Gorgones.
Faſcinatio qualis. 12.1 . B, 75. 2.B Gotthicorum Regum origo ab vrſó. 83.1. A
Faſcinéntne vetula aſpectu fuo? 11.1.D Gratia ſeu miraculofa opera qua . 25.2 A
83. 1. B Gregorius VII. 78,1. É
Fuum non eft caufa monftrorum .
Fatales forores. 150.2. A a
Grimoyri ars. 54. 2. B , liber . 55.6D
Fatnelli. 155.1.C Guido TuliacusFlandrie Imperator cacodemones con
Faunus. 145.1.E fuluit. 77. 2. C , D
Fauftus magus. 79.1.E Guil. Conſtantinus. 38.1 . C
Febrium diuerſi termini vnde. 7. 1.C Guil. Arag ojij alchi mia . 37 .1. CD
Gygis annulus. 9.1 . E
Fxmina ex demone quepepererint, 84. 2. E
Fornira in viros mutari pofjunt de exempla varia . Gymnoſophiftarum vimus. 100,1. E
H
104. 2. A , & feq.caufa.105.1 .
Ferilia , 116. 2.C Abundia Regina. 105 ... E
Hadi
ngus 7 % . 22.B
.
Ferdinandi Regis Neapolitani ſpectrum . 133. 2. D
Fernely alchimia. 37 . Haretici vt plurimum magi ,chareſim magia comita
Ferrum aqua fupernatans quomodo fiat. 19.1 . D ri confueuit, fisè probellum rationibus. Proloq . F
P. Heiliina
 INDEX
1170
Haretici domicilium demon.ut idola . ibid .
Ignatius Loyola ſuperat & deprehenditphantafticam ,
Pereticorum manfio tartarea oftenfa. 129.1.E damonis illufionem . 142.1 . E
Hereticorum idemfpiritus blasphemus & Sycopháti Ignary Loyola precum efficacia. 14.1.A
cus e fictor miraculorum . 66.1 . Ignis genera feu partes,flamma e pruna. 70.2.D
Hereticis damă veitur vt meretricibus compoſitis ad ignisfatui natura & mira. ibid .
animas decip. Proloq.F Ignes & luces no&turna vari generis . 138.2.C
Hareticts ſolitus demon ſtigma imprimere, 56.2 . filuſiones oculorum , auriúmque & alia multa que pro
Hæreſis neceſſario , fi non reſipiſcai gin atheiſmum vel Spectris habite narrantur.ibid.D ,cum feqq.
in magiam definit . Proloq.F Imagines in fluuium raptadi ritus magicus.74.2.D , E
Herefis eftfames verbi Dei. Proloq.F Imagines aſtrologicæ fiłta,magica verovaniſſima def
fedat tempeſtatem quam pertinacia cribuntur. 6.1.A, E.7.1.D
Hereſis abiurauio
excitarat, 157.2.C Imagines huiuſmodi magicas nihil polje definitum . 6.
Herefis meretrix ir S.S. Proloq.F 2.C , D
Hereſim curioſa artes , vt famem peſtis ,fequuntur. Imaginum magicarum vel aliarum vis 18.1.C.carun
Proloq.F dem genera . ibid. D
77.LB 24.2 . E
Haguinus Noruegut. Imaginum oſor diabolus.
Harpyie., 147.2.A Imaginationis vis quid & quätum valeat ad effectus
Hecate 145.1 . A miros . 8.1. A
Hecates canes. 69.2. Imaginoſus morbus quid , & eius due ſpecies 139. 2.E,
Heliotropia.97.facit inuifibilés. 140.1.A
22.2.B Imperfecta qualibet an monſtra? 34.2.B
Heliotropy grana .
Hellequini familia . 150.1.C Tucubi o ſuccube damones an fint,& an gignant, do
Heluety à VValdenſibus peſte magica taminari.Pro que
hucfpectant. 84.1.B ,& fegg .
loq.F Indus Nobilis Neſtor huius aui. 106.2 D
Herba magica . 61.2.D.
Inedie longe exempla, & cauffa ,&
poſle hanc à damo
Herbarum magicarum vis. 68.1.A ne procurari. 75.2
Hermes Triſmegiſtus an alchymicus. 30.1.E Infans locutus. 132 ... E
Hermetis ars vana . 163.1.A Infantes cur occiduntſaga, et quomodo decoquant.
Hermotimus ClaZomenius. 113.1. C 109.1.B
Herodias an appareat. 88.2.C Influentia an & quales. 6.2.C
Hipeporum ignis. 74.1.B
Influentiarum qua vis incorporea & animă ibid. D
Hirci ſpecies demoni frequens. 18 4.2.E In inſtanti docere nequit damon . 11.1.C
27.2.E Innocentij Papa fa£tum prçclarum . 28.1.B
Hispanorum faſcinus,Higa dictus.
Homo non poteft produci per
alchymiam . 42.1.B Inuus & Incubus Pan. 147.1.A
151 .2.C 36.1
Hominum quatuor genera Paracelfi. Infeita arte gignipoſſe varia .
Humana ſpecies an habeatvim lapidis plantene. 12. Infepultorum anima vaga . 127.1.B
2.E. Inſula natantes. 138.2.C
Humana figura cur demon ſepè appareat, 151.2. Inſtrumentorum naturalium qua vis ex parte damo
Hum :dum
naturale an ſemper conferuari vel reftau nis applicantes,fusè oftenditur. 65.1.A
rari arte poſſit. 107.1.0 Intelleétus folus nequit canſa ecſtaſis, ſed tantă ( Dei
Humorum origo. 84 inſtrumentum 114.1.D ,E
Huſſie & Lutherani Magicam ſparſerunt per Bo Intellectui quid cöferre e nocere queat damo.168.2.D
hemiam Germanium . Proloq.F Intelligentiam diſcurſiuam feu ratiocinationem brutis
Hydrophoborum error . 140.2 . A damon nequit largiri. 101.1.B , &
feqq.
68.1.A Intelligánınebeſtie inuicem ,aut magi voces beftiară .
Hyena,
Hypermneſtra. 106 ... A 99.2.B.an id magi poſſint facere. 100.2.C ,D.E
Hyperbole'in SS . 6.2.8 Luilibile corpus an damon queat facere. 97.1.0
12 Ioannes.
Hypericon. 78.2.E,79.1.A
7 Ioannes ab Hembrach ad demonum conuentus dedu
Etus. 93.2.A
1A domiracula & fycophantie . 66.2.A
fingentos en loannis c.Spondent:non fuit vfu receptus. 39. 2.C
Iamnes & Mambres. 164.1.B Ioan. Maldonati laus.
Proloq.F
loann.Duns Scoti mors ,
lanuis clauſis vel perparietes aur tenues rimas faga 158. 2 , B
tranfire nequeunte ibid . loan.Picus Mirandulanus apparuit
134.1 . A
Icterica pafſio. 159.2.C. Ivan.Baptiſta à Porta. 5.2
laſon. Đá..D . loannis de Vaulx mirum ſtigma. 103.2.B
IDDEGHONI Hebr. 2.2 . D Ioannes Teuthonicus Magus. 161,2.D
Idolum , ead ... 8 Iouis Apameci fanum exuftum . 21.2.B
Idolorum fifti amores, 17.1 . A louis fimulacrum locutum . 100.1.E
Idololatria quid. 2.1.B filiaSpiridionis,
Irene 99.2.E
Idololatria expreſſa & tacita . ibid.C Iſabella Pardaa ob ſortilege crimen comprehenſaa
Idololatria tacitænomen cur Magia prohibite attri. 103.1.D
buium ead.2.B D. Iſiodorusa 132.2.C
Idiota ſubito Theologusa 109. 1. Iude Apoftoli fententia de mortuorum apparitione.
Synaxis visą 152.1,A 127.2.A
Ieiuni ce precum
leiunij Quadragenarij violati pæna, 149 Iudaifiliolus in fornace accenſa feruatus, 129.2.C
IESV W MARIÆnone impeditmaleficia.92i2. A Iulianus Chaldeus magis. 67.2.C
lejuatorum & lefuitarum differensia, 72.1.A Iuliani Apoſtale mors. 125.2.4
Ic7abel an malefica . 3.2 . A Iuli carilli. 70.2.D

Тириer
 LIBRI PRIMI
171
Lutherus ex incubo genitus.
lupiter Hammon in virids forma colebatur. 145.2 . E 95.1. A
25.1.D 27.1 .
Icdigerdes rex . Lutheri mathaeologi meteorologia .
K Lutgardis cautio . 238.2.E
25.1.A 98.1.C
Abaliftarum genera ſeu gradus . Lycaon morbus,lupina inſania , & chatrab.
K Kabbauterkens. 253.2 Lycant bropi qui & quomodo ibid . ſegu.
3.1.B Lyncei. 11.2. EL
KISEN Hebr.quid.
82 ... E M
Kla kis.
176.1.D
kunegundis regina calumciam paffa. Acedonius moriēs citat Anaftafium ad iudiciü ,
L fed irrito conatu ,quia fchifmaticus. 129 ... D
Ac ex pariete ſcaturiens. 25.2.C Macrianus Græculus. 79.2 . E
3.1.B Mahometus hareticus & Magus Proloq . F
11.1. D Magdalena Crucia . 97.1.A ,112.2. E
Lachrymarum tranfitus qua oculiparte.
80.1.C
Lamia Baſileenſis. Magia diſcuſſio quam neceſſaria . & difficilis.Prolog
Lamia . 3.2.2,148.2.A B, C, D ,E
61.1.C Magia quid. 2.1.D
Lamie & Menip pi nuptie .
Lamia ſcientiam Magicam difcunt potiñculada quali. Magia diuiſio. ead.2.6
73.2.E. Magie inuentor & perfectorcac odamon. 54.1 .?
Lapidis philofophicinomina , & materia 31.2.C Magia prohibita quid. 2.2.B
32.2.D Mathematica quid , & mira eius exempla. 16. 1.E
Lapidesin as liquari.
Lappiorum exſtaſes. 112.2.C artificialis gaid & quotuplex , ead.2
Lareis. 71 6.2.D
Magia duplex Perſarum mala vtrag, & vtriuſque o
78.1.8 rigo à Satana. 4.1.C , D
Larina oppidum à Magis liberatum .
Larua . 716.2.D Magiam demoniacam eſſe aliquam . 53.1.A
Latace. 68.1. A Magia naturalis diuiſio. 5.2.C
Latronum ſpectra D.Germano apparentia. 126. 2.C Magiæ naturalis operatricis ſcriptores, & eorũ cenſu
Landes Dei magica diſſipantur, 92.2 ra,catioque. ead.2 . A
D.Laurentij Iuſtiniani viſio. 121.2 . A Magia ſpecialis genera ., 54.2 . E
Lauretan aſpettrorum infeftatio. 14.1.A Magia vis ir cacodamones ?qualis & quania. 160. 1 .
106, 2,A
Leberisſerpentum . cum feqq .
Leroures. 115.2.D Magia prohibitæ fpecies que . 2.2.B
Lemuria feu Remuria . ibid . Magia demoniaca nota,ſen indicia pacti initi.60.1.D ,
1.2.D. E ,& 2.A
Leo cur metuit gallinacei cantum .
Leo Ifauricuspunitus. 130.2.E Magia demoniacæ quis primus auctor. 53.1.A.55.1
Leonis Imper.auicula . 16.2.A Magia poteſtas qua in coelos,aſtra, ů elementa.72.2.A
D.Leonis vel Caroli Magni ſpuria orationes, 102.2.C Magia damoniacæ libri. ‫کر‬.
S. Leonis epiſtola correcta à B.Petro. 128.2.C , D Magia demoniaca fcriptores vetuſti. 4.2
Lepus marinus quam venenofus. 12.1.D Magia naturalis auctor Deus. ibid. D
Lernum . 117.1.B Magia naturalis de initio. ibid.
Leftrygones. 148.2 .A Magi an queāt impedire actiuitatem agentis natura
Leucippe Galatea filia . 106.1.A lis, & varia exempla. 70.2.C
Lignum ſape lapidaſcit. 36.1 , D Procellas cierepoſſunt. 73.1
Lilith Succuborum demonum prafes. 146.2 . E Quid in aquas poffint. 75.1.C
Loco mouere que valeant. • 72.2.E
Linea confusa quo pacto ſpeciem pictura pulchre pre
beant. 65.1 . E Subſtantiales vel accidentarias formas an produ
Lipothimia. 159.2.B cant . 20.1.B
Littere &ſyllaba nulla cum cælo cognatio. 25.2.B 1 Poffunt qua demones nec ampliùs. 63.1.A
Loca conſtituta & folemnia fagarum in ditione Bene Quid poffint infortuna bona. 25.2. A
ventana 92.2.4,131.in ditione Vlıraiectina . 94.1 An ampliuspo ſint inſerpentes , quam alia bruta.
Localis translatiofagarum vera. 88.1 82. 2. Ć

Localium translationum falfarum exempla ib. ſeq. Nequeunt ertare, nec quiduis ex quouis facere,nec
verarum exempla 92.1.6 ſegg . ex quauis caufa , vel quouis inſtrumento : nec in
Locuſta ſignificat demonem . Proloq.F. inftanti , nec tempore nimis breui nec facere vt
Locutiones miraculoſa quo fiantmodo. 99.2.B fit vacuum . 70. 1. colegg.
ibid . 79.1 . B
Logui.beſtias an faciant magi. Magipauperes af viles vbig cur.
Loshi vxor quomodo in ftatuam verſa. ead...D Magi ſeptentrionales,vt Finni, Biarmij & alij.109. A
Luctatores damones. 145.1.C Tartari, ibid.
Lucomorig an quotannis refurgant. Magi tres Euangelici quales. 3.1, B
L.Coſſitiks, 104.2.B Magorum varia nomina apud Hebræos e quid fin
L.Marcius. 70.2.D gula ſignificent. 3.1 .
Ludouici Alodify Imolenſis tyranni spectrum patris. Magorum varia nomina apud Latinos, ead.2 E
133.2.C. Magorum vetuſtiſſimorum nomina ex varis. 4,2 .
Ludouicus Bauarus Imp. 76.2. A Magorum poteftasin orbes cæleftes et ſydera .72.2.A
Luna cælo non deducitur. 72.2 Magis damones nõ ex pacto,ſed ſponteobediãt.161.2 .
S.Lupus Senonenſis. 163.2.C Magica in Hifpaniis ſchola per Sarracenos introdutta
Lupus an ei quem prior vidit raucedinem adferat, quando ſublata . Proloq.F
11.2.B.
Magici effectus non funt gratia gratis date. 55.2, A ,
Lupos demones elle. 26.1 . A nec funteffectusbonorum Angelorum 56... B , nec
Lufitana mulier exſimio duos filios peperit. 82.2.D funt effectus animarum . cad . 2.B
Lufitanie Regum inſignia unde nata . 132.1.D Magica virtutes. 68.69
P 2 Magica
 INDEX
172
Milo . 68.1.A :
Magicarum artium canje o genealogia per apologã .
Miraculum & mirum quid fint. 63.2.E
112 .
12.2 . A Miracula an fideiefficax probatio. 64.2.55.1
Mugneris vis,
Maleficorum cur maior nunc quam olim multitudo. Miracula ant mira an ragi queant fucere.63 . ,, C ,
Segg.
Proloq.F Mithra .
Mammona. 145.1 , B 57.1.E

Mammon , 144.1.D Mixta an àmagis produci queant . 82.1. DI

116 .: . E Modus alchimie ,feu media qua licita . 41.1.A
Manes .
122.1.C Meris. 68.1.6 .
Manes accire ,
Mares & Marcion unda hæreſim ſumpſerint.4. 1.0 Moguntinus demon diffamator. 76.1.0
153.2.D 106.2.C
Mantenfium magorum error . Mu.suedrienſis Abbatifa.
Ma ne th on magus. 67,2.C
Monſtra an defuisinferioribus pradicentur. 34.2.A
108...B Monftrorum que nature ſterilia . ibi.c
Manicum ſolanum ,
Μάντις .. s Monſtrorum origo. 82,2,0,0 ſeg .
4.2.D Morbi qui faciunt, & quis martuus videatur. 159.2. A
Marcus lefuita .
ng prior 80.1.C Morbi povos
Margulli à demone occiſus. ibidem
200.2.B Morienusfictitius. 31.1. A
Margarita eslingenſis.
Marcus hæret. Magus. Proloq.F.com 21 :1.A Morituri quibus dexteram porrexerint an appareanı
Marcos oppidum obfidione liberatum a Mago, 66.2 poftea. 138.1.C
B.Maria virgo pro mundo intercedit. 132.2.B Morituris quàm terribilis damon appareat. 156.1.6
ibid . Mormo. 147.2.C
eiufdem viſiones.
B.Marie virginis odium in hareticos. 128.2 . A Moſes quoapparuerit modo. 118.2.D
eiufdem varia miracula paginis fegg. Moſes an fcripferit de alchimia. 30.1.D
B.Maria de Columna primum templum . 124.1.B Motus localis per aërem magicus. 62.2.E
Mariæ virginis deuotio quam vtilis,exemplo probată . Moru locali quomodo damo vtatur in magicis, 64.2.A
99.2.E , 100.1.A quid valeant mouere loco, quomoda ibid .
Maria föror Moyſis an fcripferit de alchimia . 30.1.D B.Mufæ felix tranfitus. 130.1.B
Maria Pacheco mutata in Manuelen , 104.2.E Mufica quomodo mouear. 26.1.C
134.1.4 , B Muſtela ex ore militis. 1.3.1.A
Marfilius Ficinus à morte apparuit,
‫ک‬. Muſtela G buffonis odium . 11.2.D
Marfi.
81.2 .E
Marforum virtus anfabuloſa ,
Mar tin us II . 28. 1.D N
Marryres cur Deus permiferit gladio necari , quos ab
igre,aqua, & c.conferuarat. 102 ... E , O 2.A
es
Martyr quo pacto iller feruab ant ur . 70.1.B i.D.nofor quomodo in belluam mutais.98.
Nabuchodo
25 .1.D NACH AZ Hebr.guid. 3.1.A
MaruthaiEpiſcopus.
4.1.B Nacliobfidio foluta propter Spectr 150.1.B
Maſce.
90,1. A Napello educata puella veneno imbutura
Maſquillon . Alexan
Matiſconenfis comes . 92.1.A drum . 12.2.B
Matrona Moſellana ſupplicium . 79.1.E Naſcitur nemo medicus velfaſcinator, 7.2 . D
132.2 . B Natura quo pacto operetur. 25.2.D
Martin.Presbyter Canonicus Legionenſ.
129.1.B Natura leges in magicis etiam vigent. 63.1.E
S. Matthai Euangelium quando repertum .
Mataloscur non damon.o Gall. Matous, 155.1.0 Nature ordo quotuplex. 25.2.D
MECHASSEPHI M quid ,Hebr. 3.1.D Natura leges to vniuerſi ordo mutari nequit à Ma
Medea.68.3.B & feqq.eius ignes. 71.2.C gicis. 70.1.A
Melindani. 80.2.B Nanigantibus litus
cur mouere videatur. 65.2.C
Moluſina. 86.1. A ,150.2.B D.Nazianzeni viſio. 121.2.E
Memoria quid conferre aut nocere queat damö.108 ... E Neapolitanus rex vltimus Italus an per magiam de
Memphitis lapis. 103.1.C turbatus , & an Italus effe queat. 78.2.C
Nectanabus magus. 139.1 . E
Menander håret . Magus. Proloq.F
16.2.E Necyomantiæ origo. 116.2.A
Menſafolis.
Mirtinus. 84.2.D Nemeſis. 145.1.C
M ://ium co frugum excantatio . 25.2.C Nero magicen irritam . experius. 64.1. E
Meralli definitio . 34 .1.A Nicaraguani. 97.2.D
a
Metall an vivant . 32 .1.A NiceneSynodo mortuiſubfcripfero. 125.1.D
Metalla cur duclilia . Cad.2.B Nigrite . 81.2 . A
Metalla in qus principia reſoluantur. · 33 ... D Nobile Raymundi. 37.1.B
Noctum buli vnde, & fusède his. 8.1.C , D
Metallorurn materia, o conciliata fententia Peripa .
teticorum e chemicorum . ibi.A Nogeri viſio. 121.2.C
Miteria proximaan eadem esſo poſit . 34.2.C Noë & Chamus an ſcripſerint alchimiam . 30.1.E
Metallorum omnium an vrica ſpecios perfecta . 33.2.E Noëma dea Chinenſium . 77.1.D
Merkmorphoſes varia , & an corpora per Magos fieri Nomina nonſunt rady rerum , 26.2.C
queant, 97.2.B Nomina ſunt vita expertia. ibid.D
Metamorphoſes Gētilium ,ut fociorum Diomedis,Iphi Nomina an à Deorebus indita . ead.2 E, & 27.1.A
genia ,victima Cafar, 64.2.B , C Nomina vim phyficam nullam habent. 18.2.C
6.2.B Nomina vnius lingua non plus poſſunt qu.im alterius,
Metaphora in SS.
ibid . nec Barbara quum Latina. 26.2. A
Meronymia ir SS.
Michaelis Sidicite preſtigie. 66 ... D Nominū vis nec nafcitur ab imponentisſanctitate, nec
5.1 ,8 i lingua dignitate. ibid.
Militares incintationes a ſuperſtitiones.
Notoria
 LIBRI- PRIM I. 173
Notoria ars. Parafceues filiorum vis curandi. 13.1.0
Numerus formalis magicus qualis 20.3.E. Parodvij . 260.1.D 1
Numerus muficus guidvalcat. 21.1 Paredri qui, & exempla 164.5.C
Numeri imparis vis. ibid . Parentationes. 116.2.C.
67.2.B Partus prodigiofus in regno Neapolitano. 64.1.D
Numa Pompily cæna magica.
Nympha muliebris. .2
105 . A Partusmonftrofi varij in varijs locis. 82.2.C
Nympharum variafpecies. 143.3 . Ay/47.2.B Paferispreſtigie. 61.1.D
Nympholipta. 147.2.8 Patres animam calis tribuenses figuratè locuti . 6.2.E
S.Pauli Gentiles. 12.2 . E
0 Paulina ars . 54. A
Pauonis caro neſcia putrefcere. 4 :2.E
Blato
facrificipro mortuis. Pecuniasficticiasdai demon & magi. 79.2
O Obfeffis gua mente berbe et lapides poffint alli Pegufiani orti à cane. 83.1.A
gari. 162.2.A Penetrato corporearun dimenſionum an demoni pola
Ocenum cum malediétisplantarsim vberius. S.L.A fibilis fit,& an contra naturam . 96... E
Ottimeftris partus ratio . 19.2.D Periapta . 27.2.C
Pentaphylli herban 20.2.B
Oculorum morbi & formicatio halahol. 139.2.B
Oddo Danicus . 77.1.A Perfei clypeus. 97.1.E
Odoratus deceptio. 140.1.A Perfarum cadawera cur non putrefcant. 115.2.A
Oenosbetis . 108 ... B
Perwani viperas fine noxa quomodo contrectens: & mi
OF , Hebr.quid. 2.2.D ra illorum folennia . 81.1.B
Olibis Max.vrnula & lucerna inexſtincta. 30.1.C Perfarum duo Dije 4.C
Ollerus Saecus. 77.1.A Peticio an posentior guia lamina inſculpta . 27.2.A
Ollerus magus. 67.2.B Petri de paztribuns Hifpani apparitio poft mortem e
Oniropompi. 160.2. A gregia victoria canla 134.6.0
Operis buius occaſso efinis. Proloq.B.C ,G S. Petronilla à B.Petro fanasa. 14.3.D
Operum naturalium ſpecies. 25.1.E.2 . A Phaặton , us...E
roś... A Photnla . 204.2.A
Ophiuſa.
Orationis vis contra ſpectra. 126.2 Philippi Diaconi translatio. 91.2.D
Orario retrogradu an guatalis effectiua. 27.2.A Philons. 105.1.D
Oratores quomodo perfuadente mouent. 26.1.C Philennij ſpectrum mirabile o concubitus cum vina
Ordines vuiuerfi quatuor . 25.2.B Machata .
Orichalcum officium of naturale. 32.2.C Philofophi nomen vfurpant alchimici. 41.2.B
Origenes damnatus. 129.2.A Phrenuss ó Mania quid. 140.1.B
Origenis errores damon Magis perſuadet. 58.1.A Phylacteria . 37.2.C
Oromagda few Oromazná. 4.1.D Picus rex . 68.1.D
Orpbeus & Amphion magi, 21.2.D Puci Mirandulani alchimia . 49.1.D
Orphei capat. 100.1.B Pygmaos fuifle to offe. 87.2.A
Oihinns demon , 97.2.B Peci Marrij herba vis. 31.A , 16.1.A
Pilofi. 243.F.6 248.2
P Pilularum numerusimpar. 20.2.C
80.1.D
Pifani magia
Pifces inuicemmoment. 201.1. A
A & um magicum duplex ,explicitum & implicitão
Planetaria ats. $ 4 ... A
( vtriufm, formula atquc folemnia.ss.i.B ,56 .
1.B ,C.sz. Platanus in oleam mutata . ... 364.E ,99.2.A
Pactum magicum quale peccatum.57.2.C.vanum Platonicorum varia deliria . 19.2.B.53.2.E
perniciofum . ibid . Plumbo liquatomansuslova Venetijs. 4.2.E
Påetun sacicum Magicarum quale , ó quomodo di Plutus & Pluto unde ädas. 145.6.B
gnoletndum . 58.1.B Dirtum etiam accipide anima. 123.2.B
Pactum tacitum quandonon mortale ..... ibid.C , D Pænitentiam diabolus nonpoteft in lamys impedire.
Pactum de apparendo. 134.1 1.2.B
Paclum de apparādopoſt mortem an licisum tutumue . Polycriti ſpectrum of caput filij loquax . 100.1.C
138.1.C Pomponaiij ..de Incanias. 'S.2.A
Pacto nö aftringitur damon , & cær aliquando illiftet. Potamantis. 108 :1.B
56.1.B.57.2.B Prefiſcini. 37.2.C
Palanne. 81.2 Praftantij pater . 28.1.D
Palea quomodo videatur effe erabs. 65.2.C Preftantij parris delsfio. 66.1.3
Paleo nines conferuant & fruétus maturant. S.1.A Preftigia quos modis demon operetur . 6.1.E
Palce quomodo apparcanteffe ferpentes fáltitare. Praftigiatorij effectusquibusregulis cognofcëdi.66.1.6
65.2.AI
Praftigiatrix magia, t exempla,en eins fundamenta
Palingenii impietas. 54.2.4 quadā.16.2.E ,17.1.A, quam pernicioſa auctoribus
wo B &principibus ac esiam fantoribus. 17.1.2
Pamphile faga.
Pantaura lapis. 22,2.C Praternaturalia opera que , 25.2 . A
Pandulfius Capuanus. 131.2 .A Principibusquibus licita alchimia 42.2.A
Pandora poculum an alchimicum . 30.3.B Priſcillianus barerius Magus. Proloq. F
Panem & falem cur demon oderit. 76.2.8 Priſcilliani error . 75.1.A
Panicus terror . 147.2.C Proſopopæia in S.S. 6.2.B
Papyrij Maſſonimalitia et stupor. 72.1.D Pſeudochrifti tres Galli,bererici & Magi. Proloq. F
Παραλαμβάνειν .. 91.2.C Pſylli. Soldib.1.A
P 3 Pjyllors m

!
 IPALAIN DEX
Płyllorum á Marſorym visar ferpenteses 3.Sol.A Sanctorumdormientium duodecim . 193.2.D
! 100.1.D Sandracha naturalis fictitia , wat 9 32.2.0
capu
Públisсар и t:
.
Pueri per diſtans ianuas apperientese : - 16.1.A Sanitatis donum eft à Deo, 12.2.E
15.1.E , 2.4 Sardoi Heroës . 103,2.D
Putredinem qua arccart ,
100.1 Sarracenus in Apulia shefauri repertor, 80.2.C
Pythagoras magus.
67.2.3 Satyri. 144.1.E
Pgubagora magica.
Pythagoræ femuraureum 30.2.C , 167.2.B Scafii magi mors 102.2.D
si Scantigrum aquarum flamma. .... 21.1.0
Schiltochium à faga crematum . 76.1.B
Valitatum occultarum neceſſitas. 3 32.1A Schifmaticorum fauentispæna. 130.1 . E
ibida Schola magica in locis diuerſis. 53.1.C
Q Quantitas vtfic non eft.adina
Quaftiones & tormenta curmulti magi fortiter ferāt, Scient ias n
& artes quedemo pasto docere queat.
103.1.2 . 208 2.E. 1: O
Quirini cuiufdam infelix exitus. 2.39 102,2.C Scorpij Libyciinduftria. 113.1
Scotia Regis, contra Pictos ſtratagema. *** 139.7.0
R Scotus. Parmenſis. 26.2.B
Abbinorum errores . 3.7.C Scriptura loquens de animatione cæliquopacto intelli
Remunculi decretorija 64.1.D gende regula aliquot. 6.2.A
R
Scriptura Pontificia defendi Deo quam grată. 128.2
Rapius caufa.
101.1.B Şcorbicule ad pluuiam . 74.2 . A
Ratio an concedenda brutische
Selenitis, 61.1.E
Raymundus Lullus.
Semen humanum quid . 84.2.C
Raymundus Lullus verum aurum produxit. 37 :1. B ibid . E
26.2.E Semidei aj Heroes veterum ex incubis.
Reatinus circulator.
68.7 Senectus an iuuentam queat mutari. 106.C. Jegg .
Regine fagarum olim fuêre. ,
Regula diſcernendorum verorumeffectmim à preſti Senſumdoloris an demã homini queat auferre.102.1.E
63.1.A, B Senfitiua vis guidpoffirpari aMagis. 107,2.C
giofis. 81.1.B
28 ... A , B Senus.pro:finus apud veteres.
Reliquiarum geftatio. 5.1. A
1.2.A. Septem granula rixas prouocantia.
Religio Gentilibus profuperftitione.
viibid . c Sepulcro Aiacis vox erumpens. 158.1.D
Reli gio d
qui Theo logi s.
Religionis & ſuperſtitionis differentia. .ibi. A Serapis. 145.1.B
Reſurrectionisi vere effe£ tor folüs Dens ,non damon, Serpens querna frondenecatur, & - ibidis põna ſiſtitur.
nec natura.157.1 . & feqq.Infectorum imperfecta re * 12.1.D
206.2.A
furrectio. ibidem . Gentilium apparentes reſurre Serpens iuuentam renouar .
stiones explicata. 122.1.2 :159.2. Serpensmutatus in aurum , 99.2.A
Refurrectionis ficta mirum exemplum : de bobus Serpentum incantationen . 62.1.A ,80.2.E
187.2 Seruy Tulli capilli. 70,2 . D
Arigum reſurg.
*119.1.0 Sibylla an vaticinata de alchimia. 30.2.A
Reſurgentes cum Chrifto .
Richardo comiti mirum ſpectrum oblatuh 157,2.E Sibylle albe. 2 : 250.1.E
155.2.B Sibylla Nurſina. 143.2.E
Si Roberti viſto.
Sigeberims Franc.Rex , 77.2.B
Roman Ramire
magt i hiftoria. 109.2.D
Sigillorum vis. 38.2.C , D
Rutinfirtina fertilior.
Silicernia. 116.2.C
S
... 10 Silue claffisfpeciemprebentes. 138.2.C
J31-2:41 Siluanus Epifcopus falfo accufatus. 26.1.D
Acrilegus punitus.
Sagecur foetida. . - 0546 , 2:0 152..A Siluefter II. 78.1.D
Sanger.pojavi.difcernere an vera translationes fines de Simeonis Saliamuletum . 28.1.0
194399189512.D Simon Magus qualis. Proloq.F
quo pacto .
SAHIR cur dæmon , 91. ** ': 155.4.B Simonis Magi preſtigia . 61.1.0.671.A
Sal Agrigentinus aqua induratur,igna liquatur. SA Simonis Magi prodigia. ibid .
Sal deeſt in coniurijs magorumut: 76.2.0 Simon de Turua... 108.2 . A
Sal,bitumen , atramentum naturalia e artificiofae Simonis Magicanis. 67.1.A
36,1 , C Simonis Magi volatus ** 61.1.D991.3.A
Salay Regis fpelunca. . rak ܵ‫ܐ‬ 80.1.0 Simulacrü ey umbra an ab anima differát. 117.1 . A
Salmantica laus. Proloq.FI Sipruëta, imewnol . **** 306.1.A
Salmanticenjis puer fanans tactu . 44.2.D Sirenes, 143.1
Salomon an diues per alchimiam . ving :130.2 : A Sifyphus an artis alchimia inuentor. 30. 2. B
Salomonis Magica . rosa um 5-1B Sodraris damonium ....... " 164.2.B
Salomanisexorciſmi qualesacuenta ist.com iodora DE Sodomitarum aorafia .: 66,1.B
Salomonis Regis Magsa'qualisi!.i * ; 5.B Somni diuturni varia exempla , an magicis poſſit
SalutatoresHupanaanMagisce permittendi, 15.1.A conciliari, 103.2.C , D
Salutatorum mendacia Coverrores . 1.6.192.E Soni & voces prodigioſaft atuaramybominum , & c,
Salutatorum vis non eft naturalisaa 3: 24.1.4 .- 25.2.C 1 : 138.2.E
Supatermagus. ... 05 72.2.E
Samaria infamata Magie..sessing simiz: 1.3.2. A
Samuel an euocatus per Pythoniſlas.i.62.1.A ,2.D Sortilegi & Sortiaris, 4.1.B
Samuelis Anima vere apparuit . 122.1.E Sofipatra, 109.2.B
Santi vim habēt coërcendi demonem.161a , D , & feq. Spagirica, 29.2.E
Sanctarum reliquia contra spectrum . .135.1 Species imaginarias quas damon queat ingerere.
Sș.variorum apparitiones. 124.6.fegg. toz2C
Sanétorum ieiunia à Deo. 194.1.D Specie differentia commiſceri de gignere: :: 1.85 : 1.B
'T Spectrum
 LIBRI, PRIMI. 175

Spectrum vehit militum Hierofolyvnam . 149.2 l Tejtimoniumpauperum an admittendum . 37.2.B

Spectra portendentia futuras clades e calamitaies. Teſtimoniún domefticum quando validum . ibid. C
150.2.C Teftudo quomodo excludat oua . 11.2.C
Spectra quo pacto lapides queant iacere. ibid. D Thaumaturgica magia . 17.1.B

Spectra vel animas nequeunt magi elicere ,fed fimu Theangelis . 108.13
lantur à damonibus. 4161,2 , D Theodorus monachus. 96.2 A
Spe ctr a fæm ine a puella rum , matron arú mue quam Theriaca . 23.1.B
varia . 150 ... Escum feq . Tneoteonus magus. 100.1.E
139.1.A Theophilus medicus. 140.1.B
Spectra artificioſa.
Spectra vexătia domeſticos ,& ftrepituscaufa.150.2.E Tneophilus Vicedominus. 78.2.B
Spectra ficta varia.139.1.D ,E,quale peccatiead.2.A Tineſauri cuſtodes demones.R ,254.240.R , o draco
Spectra contemnens ab ystruncatus. 149.2.B nes : ibid .
Spectrorum dona periculofa. 150.1 Thefauros quarentes magi à demone necati. 80.1 .
Spectrorum infeſtatio caufa reſcindenda locationis. Theurgia impia eft.53.2.C ,nulla est. 54.2 . E
...150.2.D Thrafyllus. 140.1.0
Speculum cur vitietur adspectu menſtruata. In.C Thynicus. 10912.B
Specula incendiaria . 6.I.A , C Tironibus religionum infefti demones. 140.2.B

Sphinx. à 147.1.E Tranſmutationes fagarum in beſtias. 98.1.D

Spirenſis puella . 88.1 . 12.1.C
Torpedo torpefacit manum piſcantis,
S. Spiridionis miraculum . , 99.2.A Tranfationes locales Mague quadrup. 195.2.D
Spir itus
, damn ator um cbe ato rum non fubi ntrans Tranfuestiones corporum a demóribus-falta aliquán
corpora . 3121,1. do ſunt tirca defatigationem maleficarum.96.1. A
Spiriiuum apparitiones à quibus exploſé. 116.1.A,de exempla.97.2.E ,& feqq.
fenſa ,ab auctoritate Gentilium . A. ead.z. A Treuirenſis ruſtici
factum 74.1. E
Spirituum ſeu animarum difcernendarum ratio . 119. Treuirenſi ditioni vnde labes ſagarum . Proloq . F.
76.1.B
2.6 ſec. Triſcalinus parochum diffamans.
Spirituum apparitio probata contra Philoſophosta Triritum &filigo mutantur in inuicem . - 36.1.C
tione. 117.2 . Triticum , lolium ,filigo'an ſpecie differant. ibid .
Sporus. 106.1.A Trithemy Steganographia. 55.1.C
Stallichten . Germ . 70.2.E Tuſcia Veftalis cribrum aquiferum 71.2.B
Staniſlaus. 160.1.C Tympanum ex pelle lupina fonitu rumpit tympanum
. 162.1. A agnina ex pelle tenfum . 4.2.E
S.Stephanus Dienſis.
Stigma Magorum . 57.1.C Tyreſias. 106.1.B
Stagmafagarum infenfile qua formin 103.1.D Tyreſias & Melampus non intellexêre voces auium .
Stomoma... 1 32.2.D 100. 2. D
Struthiocameli ona non excluduntur afpeétu 11.2.C
Striges. 4.1.A
Stumph Petter Bebburgenſis . ! in 99.1.B
Succuba damon an parere queat.85.1.exempla varia DoMagdeburg 131.2.C ,133.1.D
quomodoaccipienda .. cad.2.D V por mendeburg.Epifcopus.
Vagiones. 95.2D.
131.2.C.3.1.
Supernaturalia operaque . 25.2.A Parks . 69.1.A
1.1.C Vellus aureum . 30.2.C , 152.1 .
Superſtites qui.
Superftitio falſi cultus. .2.1.B Venefici. 3.2.E
Superſtitiovnde dicta. 1.2 . A Veracruci quadam refutata . 14.2.E
Superſtitio indebiti cultus. iv .. 2.1.B Veratrices. 4.1.A
Superſtitio in malo. 1.2 : B 27.1.B
Verborum
ſignificatio an fit effečtina.
Synagoga credidit animas apparere. 122.1.E Verborum ibid.C
complexio an effectiva.
Verborum inſuſurratorum in aurum tauri vis nulla.
IT , 10.2.E
Verborum & nominum ſeu incantationum vis.25.1.C
Actusſolusnon eftcaufa effectuum mirandorum . Vermiculi mutantur in alites. 36.1.C
T44.2.D Veſpertilio folýs platániabigitur. 12.1.D
Factus fenfum in corpore aſſumpto potest damen falle Veſtales Romanorum ſaga. 85.1 .
16.152.1.E , vi aliàs. Vicicilinus auis. 156.2.E
Tallyfanantnonnulli.. 14.1 E , 2.A Victoriam in bellis anmagi- largiri valeant : item ad
Tarantula venenum . . . ‫ ك‬.I vrbium expugnationem inuare ; & c. 77. 1. A
Tarentinus ſencą . 106 : 2.C Vipera arundine icta obftupeſcit. , 12.1.D
Tardičtylis. 108.1.A Virgo vt concipiat an demon queat efficere. 86.1.D
Tartari Polonos artemagica fundunt. 77.1.B , C Vir an in fæminam posſit mutari. 106.1.A
Taurus verbis domitus. -81.2.D Virunculorumſpectra. 151.1.
Taurominitanorum iunenum ex ebrietate vafania. Virgam aut alia membra an verè damon augeat ant
140.1.D ampatet.. 97.2. A
S. Teimifiamma. 71.1.D Viſio fit introfufceptionenon emiſſione. 17.1.B
Temperamentum æqualitatis,quod Itali medici qui Viſiocó viſum quidifferant. 118.1.D
dam confixerunt, impium eft. 7.2.C Viſionum exempla quædam in S.Hiſtor. cad.2.B
Tenebras Magi excitant. ! 25.1.0 Viſusfeu aſpectus non eft efficax ad ſanandum morbos,
Tentare quantum ſinaturDiabolus. 111.2 . vel alia huiuſmodi mira. 1.B
30,2.C Vita non pendetà numeris. 107.1 .A
Terræ opusſacrum quid Hippocrati.
Terræ motus caufare an magi queant. 73.1.A Vitæ periodus an aliquä certa cunétis. ibid .

P 4 livin
176 INDEX
ibid.C Vieriſtrangulario. 268.D
Vuam perpetuare bomini non poteftdemon .
Vitales actionestribuere demoni in corpore aſſumpto Vilnera arceantárne magicis. 102.2 ,
cryor . 156.1, Vuiner um militaris curatio . 12.2.D
Virici Molitoris error . 88.1.A , 01.2.D VV aliberusde Milene. 250.M
Vmbre quid . 117.1.A Veſtphala diris filium immobilem reddidit. 111.1.A
Vnguenta cur adhibear damon in tranflacione.g1... D Ville kinderen . 86.1 .
ſanari , vel mira alia ne X
Vocefola morbi o vulnera
10.2.D Xaca laponicis. 85.1.A
queunt perfici.
Veces animalium vt in homine audiantur an poffint 2
magifacere.100.7.B,in vteris pregnantium.ibid.C Zabulus, 55.1.A
Zahuris Hifpania quales. 11.2.E
Valuntaris pro libito exftafis eft magica. 112.2.A
Voluntati an demon vim facere,á quomodo inducere Zamorano monacho pactum como apparit. 138.1.E
110.1 . Zedechia Iudei preſtigie . , 107. E
queat, etiam quoad peccatores .
Voluptásne eſſe queat in concubitu cum demowe.85.2. A Zelotypie peculum . 25.1.D
Vratiſlai a Gremozilai bellum . 77.2.E Zoroafter non vnns, ſed multi. qui? 4.2.B
Vriel, an nomen angeli. 29.1.D Zoroaftri aries. 109.A
Vifariorum amukia. 28. 2. D Zyro Bohëmus. 61.2.B, 270.B
Vier undo fagio Sageporantſcientiam . 108.2.E Zyconis Bohèmi praftigia. 61.2.B

S. SCRIPTVRAE , ET VARIO

RV M SCRIPTORVM LOCA HIS

LIBRIS EMENDATA VEL
EXPLICAT A.

EX VETERI TESTAMENTO . 1. Corinth. 10.v.13 . 111. 1. E , & 12.v.9. 13. 1.A

Enefis 1.0.16.6.2.B ,e 2.0.9.107.2.0 , 6.0.5 . 2. Corinth.s.v . 4. 119. 2.C
G 106.2.E ,6.v.11.6.3.B , 84.1.D 19. 67.1. Ephef.6.v.s.Proloq .F, & v.12 . Proloq. D, 6
153.2.13.6 32.0.24.146.2.D vlt.v.18 .
EXOD1.7.6 8.62.1 . E , Ø 13.8.16.27.2.Ce 1. Trefal . 4 , v.13.1 . 2. B
on 36
22. v. 18. 3.1.C Hebrea, 2.v.9.70.1. B , 11. V.34. 102. A
DEVTERON . 25.v.28. 27. 2. C , 31. v.2 . 1.Petri.3.v.19.6 4.v.6.183.2.3,6 s.v.8.Proloq. E
107, 1. A , Á 32.0. 1. 6. 2. B , 38. v . 39.73 . 1. D 2. Petri. 3.136.2 B
REGV M lib.1. c. 16.v. vlt. 273. E. & 1. Reg.28. Apocalyp . 7.v.1. 9. Proloq . F , dov. 14. & is .
4. 62. 1. A , 64.2.2 . Reg . 14. v.14 . 228. & 3. 163.2.8.81.145.0 16.0.13.Proloq . F , ( c.
Reg. 22. v . 22.64, 1. E 20. v. 2. 163.2 .
PARALIP . 1.16.0.26.2.1 . B , v . 33. 6.2. B LOCA VTRIVSQVE IVRIS .
ESDRAE . 4.4.7.1.29.1. C. d . cod . lib.4.c.8. 28. 2. A. c . l . 4.35.9. s.
v . 2. 30.2.D 6. Epiſcopi, 26.9.5.39.2.D , 97. 2. E
TOBI AE. 6.v.8.162.2.667.16.2.6 8.7.2.162.2. cofpondent.de crimin.falloin extrawag.39.2.D ,42.2.C
10 B..v. 16.7 19.73. 2.B, ở.0.0.137.5D, Concili. Braccarenſe. i. 24. 2. E
er 9.0.32.160.2 . 15.v.1.6.2.B , - 38.v.7.ibid . Concil, Elibertinum . 125.1. E
PSALMO R.38.v.61. ibid . 57.v.6.62.1.A , Concil. Nicenum.d. ibid .
81, 2. B , 78.v.57.29. D , 90.v.s. 6.145.2. L. oftentum . de verb.obligation . 122.1, B
102. v . 15. 136.2.77. A , v.15.0 16. ibid.com
L.ex Senatufconfulto. ad legem Cornel.de Sicar.
105. 23. 29. D. & 113.6.2.B , Ø 115.0.15.113 . ibid. C
1.D , 146. v. 4.28. L. muiss. C.de malefic. & mache. 73. 2. D , 128.1.0
PROVERB . 23. V.33.81.2. LOCA PATRVM ET ECCLE.
ECCLESIASTICI. 3. 24. 10. 2. C 46, V. Gaft. Scriptor.
vlt.62.1. C , 122. 2. E Alchimi Ayiti, lib. 4.6.3.9 . 4.
ES AL AE . 1. Proloq. E.Ó 2.0. 21. 245.2. A ,& Ambrofij. 125.2. E
34. 0.14.145.2.148.2 . 40, v.vlt. 146 . Anaftafiq Niſſeni. 137. 2. B
IERĘ MI AE . 7.0.18 .6.2. B , 81. 2. B, 44 , | Arnoby . 4. 2. A, 107. 1. E
v. 17. 6. 2.B , Threnor . 4.148.2. Auguftini, 62.1.B.87.2.3,88.2.A ,/ 27.1.E ,137.2.A ,
EZECHIELIS.8.v.3.95.2.0.0 27.0.11.87.1. 142. 1.C
DANIELIS . 4.0.32.6.2.B , 95. 2. D Bafily Cefar 28.1.C , 129.2 : A, 126.1. A
10 ELIS, 10. Prolog.F. Burchardi lib . 2.9.10 .
AMOS . 8. Proloq. F. Cefary . 118.1.B
SOPHONIAE.1.0.5.6.2.B.31.0.25.144.2.A Caffiani. 84.2.D ,147.1.160.2 .
EX NOVO TESTAMENTO . Chryfoftomi. 28.1.C ,84.3.D ,97.1.A , 137. 2.E
MATTHAE 1. 4. v.9.91.2 . C, v. 8. ibid . Clementis Romani. 4.1. D , 67. in margine.
11.V.22.6 . 2. B , 14.v. 26. 123.1. E, & 17. ibid . Eufeby. 64. 3. C
C , 623.0.5. 45. A , 27. 2. D Firmiliani. ibid . B, 72,2 . E
Luc.4.v.9.91.2.C ,68.1.160.1.162 $ 10.v.19.26.2. Helinandi. 113. 1. B
E , 511.0.19.161.1. 24. v . 37. 123.1.E , 16. Hieronymi. 21.1. B, 28. 1. D, 148. 2. A, 164... C
v.26.136.3.C.6 19.6.40.6.2.B , id ult.v. 30. Hilary. 81.2. A
Joannis 8.v.48.4 49. 3. 2. B , T 20.0.19.123.1. E Hildegardis. 113.1.D
Allorã 11.1s.cad.2.A.0 12.96.2.E ,677.0.22 1.3.C Hugonis de S. Victore vel Eteriani. 88.2. A
Irenei,

1
 LIBRI PRIMI . 177
Irenai, 57.2.D Euripidis. 115.1.E
Ifidori Hispal. 1.1.C, 137.2.C Galeni. 101.1.C
Iuſtini Martyris. 4.2.A,62.1.E ,84.1.C, 124.1.D Gelly. 25.2.B , 104.2.C
Lactanty. 1.2.3.4.2.3,101,1.B Glyca . 54.1.5,67.2 .
Nicephori. 125.1.D, 147.2 . Herodoti. 113.1.A
Origenis. 25.2.D , 124.2.A Hippocratis. 104.1.A
Paulini Nolani. 126.1.B Horaty. 98.1.A
Pet. Blefenfis. lib. 3.9.27.fe£t. z . lamblichi. 102.1.E
Philafteri. 84.1 . Iofephi. S.I.B
Tertulliani, 61.1.3,70.2.A ,124.1.D Lucani . 56.1.A
!
Theophilačti. 137.2.D Lucrety . 1.1.B , 12.2.C.117.2.E
Thomna Aquinatis. 19.2.A ,31.1.D Manily . 30.1.A ,81.1.A ,83 ... A
Nonij. 1.2.B
PROPHANÆ HISTORIÆ VEL Ouidij. 75.2.1,97.2.C ,106.1.C
Philoſ. aut Poël. ſcript. loca. Philostrati, 100.2.B , '57 .2.159.2
Aliani. 101.2.A Platonis. 33. 1.3,84,2.B , 112,2.1
Apules. 116.2.D , 158.1. Plinij. 32 2.A ,113.1.A ,161.2.
32.2.E Plutarchi, 101... C , 113.1.A
Ariſtotelis.
106 ...B Precopii. 146.2 .
Anfony.
Calpurnij. 9.2.A Property. 97,2.C
Cedreni. 37.2.A Pſellij. 78.2.C
Ciceronis. 1.2.A Suide. 4.2.A
Claudianı. 00.2.D ,139.1.A Virgilij. 216.2 . A ,142 153.2 .
.1.
191.1 . Zonare , 96.2 . A
Eunapy..

FINI S.
B
G
O
D

3080
BODO
800

JU
OD
OT
TO
|
 179

MAGIC A R V M

ITIONVM
DISQUIS

T O M V S SE C V N

DV S,

Secundâ curâ correctior & auctior.

IN pro ÜGIT VR

CIO
DE MALEFI , VANA

OBSERV A TIONE DI

VINATIONE , ET CON .

IECTATIO N E.

A v CT OR E

MARTINO DEL RIOSO

CIETATIS IESV PRESBYTERO , SACRÆ

THEOLOGIÆ DOCTORE , ET IN

ACADEMIA GRÆTIENSI

S.S. PROFESSORE
 4
1

1

Εις Μαρτίνα Δελρία νεοχάρακτον Μαγείαν
Menúd gior.
Eφαλαλγίκ τυπάσα
Yς καρκίν8ς λαπύσε
Ποταμηγενέςλόχευμα
Εχεος πιάσα τον
Οράγανον χελώνκ.
Πεπαρμένη βέλησε
Αιξ δικτάμε φύτευμα
Ελατήριον μασέυει
Τι δους βίβληκε διμων
Εχισε κάρκινός ,
Βλαβερόντι πήμα θνητών,
Πάρες : Φεύτε πάντες.
Υπό δωμόνων σφαλεντες
Οσοι κελαινοχρώτων
Αλάλησθε θνητή,όσσου
Λιποχρίσ8 Μαγείας
Μανίκς τ’ έχεσθε όιφρω ,
Απισίης καθ' ήπαρ
Οσσοι καθήκα7' ιόν .
Τέχνησε θαυμάτωντε
φύσεως όσοι αγνοία
Βεβόλησθε ,δεύτε πάντες,
Κατά χήρα ΔΕΛΡΙοιο
Λάζυσθε βίβλον,ήδε
Σοφον εκσόνημα,μάλλον
Σοφίης λόχευμα δ ' αυτής
Λαζυσθε και πίεσθε
Οδυνηφάτες γάρ ένδον
Σελίδας κρυπάσκει.Αίσχος
πέλι λόγο άμοιρα
Νόσε κάθαρμα γνώναι .
Αθαλάς ΘΕΟΙΟ
Αμάρυγμα δ ' άνδρα, νούσου
Ιαμα μή λαβεσθαι
Σοφής φρενος, τεκούσης,
Φίλες χερός τορουσης .
Βιβλος, άδο ΔΕΛΡΙΟΙΟ
Προποδηγέτις σφαλενίων .
Βίβλος,ευτυχαιδές δε
Θεόκρών τόν έξι δώρον .
Αληθιά ερασει
Λάζυθο τήνδε βίβλον.
Περίεργα έργα όσσοις
Φύσεως δαϊναι κού ,,
Οισιν δίκη μέμπλε,
Οισιν μέμηλε ΘΕΙΟΝ,
Δάλυστι ΔΕΛΡΙοΙο
Σοφών εκπόνημα βίβλον ,
CLAVDIVS
Ι8Ι :
A
IN MARTINI DELRII NOT
ter excuſam Magiam Odarium .
Aput icta ſus dolore
C
C Fluuiatilem obrerítque,
Exeſtq; læpè cancrum .
Et ante viperina
Teſtudo tabe pota
Mundam vorat conilen.
laculis onuſta capra
Virtute præpotentis
Dictam ni opem fibi fert.
Quos icit ipſe dæmon ,
Siue ille cancer , fiue
5 | Serpens, nocenfue peftis ,
Quid agant?adeſte cuncti.
Huc damonum tenebris
Illuſe,quiſquis erras:
Deſertione quiſquis
CHRISTI furis ,Magiæ
Maniæq; captus æltro :
Tabelcis & qui amaro
Felle INFIDELITATIS :
Huc , quiſquis infciens es
NATURE & artis eius ,
DELRIliber ſagacis
Mox in manum inferatur ,
DELRI liber SOPHIÆ
Germanus ille fætus,
C Animo imbibatur altè.
Nam paginæ recondunt
Animi medelam.Egentes
Ratione nofle morbi
Purgamina:æuirernæ
De MENTIS igne culum
Hominem , libi medelam
Animo ſagace promtam ,
Manua; latam amicâ,
Abiudicare,turpe eft .
Hoc DELR II volumen
Cæli euolutum ab arce
Per inuia in viam dux
Erronibus pateſcit.
D
Hoc in manum volumen
Date VERI & ÆQVI amantes.
Penítuſq; quid recondat
NATVRA ,cui voluptas
Eft noſſe; IVRA quiſquis,
Verúmque NVMEN opras
Date in manum volumen
ADELRIO euolutum .
DAVSQVEIV S. S.I.
Qe IN
I NI
182

IN EANDEM ALI V D.

E V multa certo pollicere Apolline

SiVentura,feu minare multa credulis

Siue exta ſpectes,aſtra Cãeloſeu notes,

Impoſtores,mendax,ſuperbus,improbus,
Fatere.verus ifte te prodit liber,
Mentita veris corrigit,fallacias,
Commenta,tricas,fraude conſutos dolos,
Præfente cuncta di ſuitvictrix Deo
Vis ingenſ potentis,& conftans labos.
Atqueiſtud audes impius conuellere?
Impoſtor es,mendax ,ſuperbius,improbus,
Fatere, verus iste te prodit liber.
Veri peritus auctor , inuictus malis,
Magicisquelaruis,nominisnotum decus
DELRIO ,faéta dicta verat omnia .
spectata virtus,certa ſtat ſcriptis fides.
Fatère.verus iſte te prodit liber,
Seu multa certo pollicere Apolline
Ventura,ſeu minare multa credulis

Impoſtor es,mendax ,ſuperbus,improbus.

CAROLVS GO OSSIN VS S. 1.
OS OCVLVS Si's IGN A R 0.

SV PERIORIS ET CENSORV M ..
Approbationes.

P.Oliuerij Manaræi Societatis I E sv Vice -Præpoſiti Prouincialis licentiapro hat

R etiam operis parte Tomo Primo inſerta eſt.
Hunc tertium Magicarum Diſquiſitionum librum à R. P. Martino Delrio Societatis Iesv
Theologo conſcriptum ,quod multiplici ſit variáque eruditioco refertus, nihilque conti
neat quod Catholicæ fidei aduerſetur, dignum iudico qui prælo mandetur . Datum Lo
uanij 8.Februarij , Anno Dom , 15 99 .

GVIL I EL MVS FABRICIUS

Nouiomagus Apoftolicus ac Regius

librorum cenſor.

Respoſteriores,quartus,quintus, & ſextus, Diſquiſitionum Magicarum libri , auctore viro

TAdocto P.Martino Delrio Societatis Iesv Presbytero , ob multiiugam eruditionem ,
iucundam rerum abditarum varietatem ,ac ſoliditatem doctrinæ , Lectori, hiſce potiſ
ſimùm temporibus , multò vtiliſſimi futuri ſunt , vti & Priores earundem . Diſquiſitionum
Proinde in magnam vtilitatem Eccleſiæ omnino typis mandandos eſſe iudico. Dátú An .
tuerp.XXVI.Kal.April.Anno 1599 .

SILVESTER PARDO S. THEOLOGIAE

Licentiatus Cathedralis Ecclef. Antuerp.Canoni
cus, Librorumque Cenſor.

SVMMA
 183

IS V M M A RIA PARTIS

PRIORIS LIBRI

III.

er ÆSTIO. L. A Grillandi.
faſcinatione.
Se & .I. De
Quid & quotuplex maleficium . Hec nunc tota luculentior queſtio. De vulgariſeu poë
tica faſcinatione,qualis,de qua ex ea orte ſuperſti
.Quedam tiones. A
concurrentia ad omnia maleficia . A Faſcini nomen.Prafiſcini. de Higa Hifpan. Loca Vira
Varia efficientes caufa feu inſtrumenta maleficij. de giliief Tibulli.Defpuere' in ſinū .An quisfaſcine
pulueribus.De herbis,feftucis & fimilibus queſub tur à beneuolis,aut à feipfo ?Eutelidas,Narciſus.Lo
ſternuar.De vnguentis. De halitu feu afflatu . De ca Plutarchi & Heliodori. Pueri quopacto faſci
verbis,minis,increpatione,laude, reb.facris, vt a nentur iuxtà Plutarchum . Conuincuntur fabu
quá luftrali. vi appertâ. infanticidijs.de fanguinis lofa. B
fustione.de ſtrigibus veterum opinio.Gelo.Panama Theologorum quorundam inconſiderantia.
na ſtriges.Lilith matres damonā , de illis errores Philoſophica faſcinatio quid , & quod impropriè dica
Hebræorum . Lamia , quid os quales Gracis. tur faſcinatio . С
Thren.4. Ifai.34 . Quo pacto infantes olim e bo Tybies Pontici. Locus Plutarchi. Vis Viſionis in cor
die necenta BB pus animam ex Plutarcho. Amoris origo.
Q.II. de maleficio inſomnii. Naphta Medorum . Hiaticula auis. Auriginoſi
Ritusfolemnis.exempla. Loca Virgilij,Ouidy,Valerii morbi remedium . Inuidorum intuitus. apobao
Flacci.Telephron denafatus nebula fomnij quid A scévia , Quo pacto contagio per intuitum propage
puleio. Modi ſoporandi magorum . ſigna varia pro tur fecundum Theologos. Richardi dicta diſcuſſa.
inſtrumentis, & fingulorum exempla. De vnguento viſus videndo an agat in ſpeculum.contagio an ex
of illinimentis.an poſſint mutari in minuta animă pupula vel circum oriatur. Amatus an babeat a
tia, á arcłas rimas ſubire. liquam phyſicam qualitatem ,qua efficit vt tametur.
Q.1II.de amatorio maleficio . Locus Eccl.9.v.9 .Abulēſis ſententia diſcuſſa. An
Se&t. I. Quid ſit,quadam huiuſmodi credita veterib. faſcinationis nomen recipiendum Chriſtianis.Faſci
Aſtirites lapis , lynx , qualis auis. De noftri ani nationis definitio & Etymologia. Loca Deutero.28.
philtris.de his quæ fiuntinita corpus. quod in his vt 0.56.Matth.20. 2
plurimum miſceantres facras.& exempla. A Loca Horatij.item Eccl.31.0.25. Sag. 4.0.12 .Gala.3.
De his qua fiunt extra corpus. Sacrilegia que his im v.1 . Sara an faſcinatrix . D. Hieron.Chryf. Anſel
miſcentur. de imaginibus amatorijs, B. Deperga mi,Tertulliani & aliorum ſententia de faſcinatio
meno virgineâ excute pueri. Cur in hoc potiſſimum C ne.Leonardo Haſſelio vindicia commentarior. ad
maleficio rebusfacris abutantur , & exemplü quod iudicata.Faſcinatio Magica,quid đo qualis. E
dam de Euchariſtia . С Deſene Viterbienſe contra vidam .Telchines qui. Pa

Sect.II .Qua vis maleficij amatorij, probatur latè no
poffe voluntatemeocogi, fed appetitum tantum.L .
corum C.de malef. mathem . D contra faſcinationem queant remedia naturalia.
Locus Baruch.6.v.42.accuratè tractatus. Qui funi
culi apudIeremiă, qui vero apud poëtas.Loca Ver
gilij, Valerij, Nemefiani,Propery.sk nitupa quid)
fint, defenſusinterpres vulgatus. Theocriti locus.
Burchardi locus . Olina aduri ſolita. Epityrum
edulium . Heſychii locus. Oſſa quid fignificentHe
breis. E occidere,& morbos inferre.
D
Quidoſſa olinarum .
Menti e corpori hæc quam noxia , oftenditur ratione
F
et exemplis.
De Hippomanes, quotuplex ſit. explicantur.varii au
Etores. Varia iudicia contra huiuſmodi Magos.co
qua iuris Romani pana . Anto.Guibertus refellitur.
Exéplum vltionis diuina , quod in Miſnia accidit.
Sect.III.De remediis contra philtra & amoris viſcü .
vana quadam gentilium . Loca Virgilii , Tibulli,
Nemeſiani , & Propertii .Error Pomponatii. De
antidotis naturalibus, De antidotis moralibus, &
E
Chriſtianis. Ex Helinando qua foleant amorem
adferre vel fouere natum . Qua vitanda.Remedia
G o Quinctiliani.
faiti.
Pulchra exempla ,Hypatia.Appa & Gela .
Sacerdotis cuiufdam. Cardanus refutatus cum reme
dio fuo.
Q. IV.de maleficio hoſtili.
Quid ſit, de ingredientibus. notata quadam opinio
lamnai.Faſcinantium familiæ ,in Aphrica, Tribal.
lis,Illyrico.Faſcinatorum ſigna an in oculis. Quid
Faſcinatio latiſſimèfumpta quidſignificet.faſcinari
indices an vtrum . Opinio vulgaris faſcini,unde
nata .
Sect.II.De maleficiis venenariis,
Que fit poteftas Diaboli in malos. Lutheri error .Lo
cus 2.Cor.4.0.4.Lăb.Daners notatus.Sage poſſit
A
Elzămagus-plurimosoccidit.Saga Heluetia quàm
multos,imo do proprios liberos voraueremaleficium
per acupuncturam . De aliis in ſuperioriGermania.
item in Salaſſis.item apud Genenenſes. B
Modi duo per introfumptionem , & eius exempla.ſtri
gatio puerorã. tertius per inhalationem . Clementis
VII.mors,exemplum Agyrta Itali. & aliud Alſati
cum , ( aliud Nigra ſilna. Que cauſa huius ve
neficij inhalatorij. Bodini error. De venefico Italo
Pariſiis agente. С
De venenis qua extrinfecùs adhibentur. varij modi.
Loci de hac re Horatij.c Lucani.Telepbron à la
mijsinſpeciemuſtela nafarrãcatus,Locus Apuleij,
D
Gnofticorú immanes cibi.hinc canſa calumniari in E
Chriſtianos , de infanticidiis V
. enena quadam mi
ra efficacitatis. De Stygis aqua. Iuberti fententi.
notata. Scopelifmus quid. Saccularij quiL.cum
guadam L. Sacculariorum D. de extraord.

Q 2 crimin.
 DE MAGIA D AE MONTACA
184.
crimen. loca lob . 5. v.23.Virgilij. & Plauti. Hijp. A dam ejſe impedi meni um perpeiuum c
, ontra Cano
guid, cargareldado, & vetus aliud, quo in certa niſtas quoſdam .& quod huiufmodi. E
minibus circivrebantur . Mira Deipermiffio quadam apud Karentinos .de fon
Sect.Ill. De aborſu, difficili partu , & lactis deſic te Salmacis.
carione .
Sect. IX.
Stadlein lacerta ſuboftio pofita , infantes in vtero ma
terno necabat abortus flatu procuratus. vtres Lit De maleficio odii.Exemplum . locus Virgilii. Exem
telaten. Perpetua pregnatio cuiuſdam apud Apu plum aliud quo pacio hoc maleficium damõpro
leium . difficilis partus Alcmene. Exemplum la curet.de maleficio obliuionis, c eius exemplum .
Etis furati. & ritus.accidit Treuiris.De laĉte exfic
Sect. X.
cato, etiam in muliereper ſolas minas. Defrumenti
furto per maleficium . F De maleficio incendiario. de corona Medec Senece lo

Sect. IV . De ſagittariis aſſaſsinis & imaginum fa cus, exempla varia .Lotharingia, Heluetia, Rhena
bricatoribusmaleficis. А
na prouincia.
genus hominum
fagittarijs , explicatum.quod
C.vni.de Quæſt. V. Quibus perſonis malefici queant no
B cerc ? А
fint ifti. Ritus horum , & exempla nonnulla. vt
Punkleri á aliorum . De Finnis di Lapponibus Nemine fine Dei permiſſu, quo habito poſſent cunctis
Sagittarijs.C.vni.de homicid.in 6. Qui propriè af hominibus.Cur infantibus permittanturnocere.Cier
B
Safini. vt plurimnm his infidientur.infanticidiorum exem
Desconopæismaleficis.Notati Cardanus & VVierus. pla. Opinio vulgi de indolentia acquirenda. De
Althea ftipes fatalis Meleagro. Loca Ouidii da vnguento Pagano, Cur interdum bonisnocere
Horatii.Hifto. Duffi Regis Scotia . DeEnguerrani permittantur. B
vxore. de aliis in Frăcia recentioribus,Caroli.9 . Vulgi opinio diſcuſſa , ci interpretata. quod iuſtitia ad
Pontificis cuiuſdam.Deſtatua Simoni Bulgaro exi miniſtris nequeant nocere. Oftenditur contrarium
tiofa.De aliâ Tricipiti,deſ aliis quæ in Circo Byzā aliquando accidisſe .Ananiæ ratio reiecta quadam
tino magica fuere . С Niderii ſententia notata . Goninus Magus Pari
Sect. V. De morbis variis à dæmone illatis . fienfis.Vnde orta opinio.
Damones varios immittuntmorbos.Notantur Pompa Quæft.V1.Cur Deus patiatur maleficos rebus fa
cris ſic abutis
natius,Lemnius.Locus D.Matth.17.0.14.De Lu
Exe mpl
nati a,&
cis Tha
Epil s ficcis.
lluepti &tusici
affeFirm per Apu
locu s.leium.alisidet Quart, VI.Curper maleficia tantoperè dæmoné
graſſari Deus patiatur ?
malleo exemplum . Locus D. Luc.8.v.27 . 13. v . Sečt.1. Fit ad gloria Dei.quia fic oſtenduntur ,Suaui
11. 1. Reg. 16.v.14.15. 23. demonum nomina tas, clementia ,fapientia,potentia,iuftitia & c. attri
ab effectu in S.S.Cur magna in his auctoritas Spre buta Dei, A, B
gerig Niderii . B 2.Fit ad hominum vtilitates variasprimo eorum ,qui
Exempla ab iis allata varia, B. Angela Fulginatis, bus nocitum , ,
patiētiam ,conftantiam , caritatem hu
Stiradii.Dementiam adferunt.Exemplum ex Ma. militatem & reliquas virtutes. exempla heremita
thiolo. morbi Gentilium à damonibus, vt Cerericto cuiufdam . & D. Iulaini.Deinde ceterorum fi
rum , Panicorum Fanaticorum . des confirmatur , á varii errores exſtirpantur. do
Quo pacto damon inferat morbos.Catechites. centur effe damones.docentur hæretici veram nõ ha
Sea ! V I. de mira rerum ſolidarum & magnarum bere
fidem , qui non poffunt iftafanare, vel damones
in corpus ingeſtione ac egeſtione. А fugare. Exemplum Lutheri, item Parochi Luthe
Exemplum mulieris Zabernenſis. item & alia feptem rani. Miniſtrorum Auguſtanorum . Miniſtrorum
oćłóue , & præcipuè mirum ex vitâ S.Petri Taren Caluiniſtarī in Picardia.Dæmones interfuere fu
tafii.Pifana monialis. BD neri Lutheri.6 Belgica Iconoclaſtic.Dæmonis ima
Quain corpore naturaliter innafcantur ?Exemplum gines cur Caluiniſta linquantinta &tas, Dei & San
Comitis cuiufda. Osanaturaliter innaſci nõqueat. C ctorum confringant?varia eius rei exempla. C
Quo talia pacto damon poſſit ingerere , c exerere. E Sect.II.V indicta peccatorum præcipua eft caufa . Ali
xempla duo Ambr. Parei, de ſtudiofo, & paſtore. quando alienorum ,vtin diſcipulo B.Eleutherij á
Tertiū Remigii. Refellitur modus Paracelji. de ful infantulo apud.D.Gregorium . item ob parentú in
mine aqua . iuſtam imprecationem ,vel etiam coniugum . D
Sect. VII . De maleficio deuouendi. A Vt ſunt contumacia in Deum , & alios ſuperiores vel
Eje aliquos energumenos. c qua ad hoc requiſita , vt parentes ,Nabuchodonofor.
poſſeſſi à damone dicantur. An penes homines fitpo Ægyptii.duo iuuenes Florentini.Decem Fratres, ob di
teſtas ſic denouendi. An diaboli ſubintrent ipſa cor Tas parentum.Loc.proue.30.0.17.Odium & vindi
pora?Diſcuſſaſententia B.Hildegardis.Cafaris,Gē Etæ cupiditas & inuidia. Exemplum Saulis.aliud
nadii , Toſtati exempla varia . Notatus locus Scri Alexandr. ab Alexandro , & quatuor in vita S.
ptoris Annal.Ecclefiafticorum.cur id Deus aliqua Arnulphi. E
do permittat. E Carnalis libido , etiam coniugum , & quæ huc diri
Sect.VIII.Demaleficio ligaminis . A guntur . Sare mariti.B.Magdalena,puella apud
De vulgi quadam opinione,& ex ea conſuetudine nu D. Hieron.puella apud D.Profperum.cur ta multa
priali. Solere homines reddi maleficiatos. B demoni liceant in coniugatos .?Sacrilega votorum
De variis modis ligaminum.Cur plures viri maleficia violatio quam horrendè punita.exemplum terrificã
ti,quàm femina? Caufa maleficii proxime. С trium monachorum .
De Lemniis feminis maleficiatis.De Bohemis mulieri Crudelitas iniuſta. vt Boleslai Regis Geile ducis
bus. Valazca. Propertii locus. Palumbi presbyteri item accuſatio vel criminatio calumnioſa. vt
Veneris hiſtoria. D de tribus feminis , & vno viro , calumnianti
De virilium ablatione notatus locus Sprēgeri. 'De mu bus D. Gregorium Siculum , & D.Daniclem ſty
liebri arctatione. De impedimento reſpectiuo. Quod litem .

Agnitæ
 SVMMARIA
Agnitæ veritatisimpugnatio & apoftafia ,exempia
variorum in facris litteris canonibus ,c D.Cypria
no. FI
Blaſphemia ,vt Alexander & Hymenaus.
Sartor V Vigorniējis apud Tho.VValdenſem blaſphe
Hans contra Sacroſanctam Euchariſtiam . Gaianus
blafphemus in Deiparam.item alii Conſtantinopoli
G ſupernaturalia.
Ncomagi.
Imprecatio , quia quis fub conditione ſe dæmoni
addicit. muliercula apud Caſarium . Etde illo qui
animam diabolo vendidit. Colonienſis virgo apud
Niderium de prætermiſſa menfæ benedictione.
de Petro Bernenfi iudice, & pretermiſſo crucis fi
gno.De hofpite Spandacenſ.
De capitaneo Brano.de Nobili quodam Silefio de vir
gine Saxonica. De quodam maledico in martyrem .
de Goduino Comite.
Vſuræ vitium.de monialibus quibufdam.Cur eleemo
Syna datafagis noceat. H 2. Si effectustribuitur figillo ,characteri, figura,verbis,
Duritia & immifericordia in pauperes.de fagis ideo
mendicatibus,de Pictauienjiquoda.De Epiſc.Mo
guntino. de Richbergero quodam.Irrifio facrorum
myſteriorum , contemptus rituum & cenſura
rum Eccleſiæ . De Batauo miſam imitante. De
Nouato.De Proculo Ariano.De Donatiſtis,De in
digneſumentibusEuchariftiam.exempla tria.Epa
chii mors.Multi periereob cötemptam excommuni
Cationem Epifcopi. с rum aliquem exſpectare. De arte Notoriâ. eius
Templorum & ſacrarum rerum direptio , & Ec
clefiafticorum redituum ac iurium inuafio . I
De Comite Matiſconenſi. De comite Teutonico de Ot
gerio Oeconomo, De aliis duobus.Item de pæna quo
rumdam militum in Hiſpania, poft hanc vitam , vt
apparenies declararunt.DeDeioca propter eleemo
linas faluo. De Berneto propter corruptelã & iniu
ſtitiam damnaro.
De Alfonſo Rege Aragonŭ precibus Cluniacenſium li
berato purgatoruspænis.contra hæreticos, & de con
fefſione.
Irrifio & cótemptus ſanctorum virorú & feftorú .
de muliere quadam . exemplumpunitafamina quie
fuerat ingreſſa virorum monaſterium :virilem ha
bitum mentita. item contemnentes feſtorum celebra-
rionem . De ciuibus Torpetenſibus Puſillanimitas,
deſperatio ,curiofitas, Theophili Oeconomi. K litteris . Locus 3. Reg.c. 20.0.33. Vanitas om num .
Propter culpasveniales, Moſos ob leuem iram.Reli
gioſa quadam ob præcipitem Gulam .alius ob tepidi
tatem & diſtractionem in oratione.
Quæſt.VIII.Cur cum iſte d'amna plerumque dia
bolus poſſit per ſe inferre ,malit per alios?
Quia in maiorem hoc cedit Dei contemptum . Pluribus
nocet. Quadā non poſſet tam cómodè per ſe v.g.ha
reſes Spargere, abuti rebusſacrisper facrilegium.Vt
plura illi Deus permittat in homines. Deremediis,
remiffiuè.
PARS POSTERIOR LIBRI E
T ER TI 1.
SIVE DE
VANA OBSERVATIONE .
QV ÆST . I. Quid fit ?
Definitio ponitur.
Quæſt. II.Quale ſitpeccatum ?
Quando lethale.
Ditando veniale Exempla fingulorum .
Quindo nulium }
LIB . III. 185
Quæft.Ill. Quocuplex ſit?
A cauſa finali oftenditur effe quadruplex,
Fortuna.
Si exfpecten corporis.
tur bona . animi.
Quæſt.IV.Vnde queat dignoſci quando fic huiuf
modi vana obſeruantia ?
Sect. I. Quid quando non conſtat cauſam habere vim
huius ejectus ſupernaturalis à Deo . Quid quan
do, conſtat efleeffećłum naturalem vel diuinum ,fed
adduntur varie circumftantia. ponuntur de fingu
B
lis exempla.
Sect. 11. Oftenditur particularibus caſibus.vana ob
ſeruantia
Quando requiritur fides in hominem .
óc.qua repudiata lib.1.
3. Quando verba ſacra vel opera pia detorquentur
ad res vanas. ☺ qua res tales cenſende ? Queres
indireétè ſpectentad Dei honorem . Explicata ſen
tentia Caietani, o limitata , de illis qui ex merâ de
uotione faciunt.
4. Per certa ieiunia voluntaria , & orationes ab Ec
cleſia ad hoc non inſtitutas nec probatas , euen
ritus o confutatio fusè.item de arte Paulina 6 de
arte Angelica
Sect. III . 5o de geſtantibus reliquias, Euangelium D.
Ioannis á fimilia periammata , B
Que neceſſaria vt hæc fintlicita. ſententia de his Au
guſtiniexplicata, veteres etiam Canones,c.illud 26.
9.2.c.non liceat.26.q.5.ca.ne obferuetis 26.9.7.Caf
fiodori locus exponitur. С
Sect.IV.de ominum obferuatione latè differitur , ( e
numerantur eorum genera varia ex D. Auguſtino.
De Saliſatoribus. De auris tinnitu . locus Catulli,
o alterius incerti poëta . Spatulomanthia. Sternu
tatio. Ex nomine, exemplo Auguſti de Nicopoli.Ex
verbis fortuito prolatis.De ys que domi contingũi.
D ÕIKOOKOTIXS De ijs que foris. Ta ivódia. Exempla.
D. Auguſtınilocus.Ominis mentio habetur in facris
D. Marci factum . locus Blefenfis , & Iudith.
8.0.33 . D
Signum à Deo petere aliquando licitum varia huius
exempla. Serui Abraha.Gedeonis Jonatha . D. Au
guſtini. Gregorij VII . Glodouci Regis. Omina ob
ſeruare illicitum . Caietani locus notatus. Omen
offenſi pedis notatum in Graccho, Craſſo,Proteſilao,
Tibullo. De omine fternutationis, ex Theocrito A
riſtotele, Propertio. E
Sect. V. De ſtrenis an fit vana obferuantia , quando
liceat eas mittere.De Kalendis Ianuarijs & earum
celebratione. Explicantur.c.1.Concil. Antifiodor.c.
non obferuetis c. non licet.cofiquis Kal. 26.9.7. c.
0.Concil.Toleta.4. Burchardi locus.Hibernici lupi
harichriſt. F
Sec.VI. De fuperftitionetemporariorum , ad fcinden
da ligna,herbas colligendas & c.Qui obferuant cer
tos dies feſtos,vtpranūciosſerenitatis vel pluuia,vei
vt naturalis efficacitatis maioris , quo ad herbas,
phlebotomiam ofimilia vel vt infauſtos Gomi
noſos. Dies Ægyptiaci , quifintin c.non obferuetis
c.quis exiſtimaret26.9.7. D. Auguſtini loca. Lo
cus ad Gal.4. v.10 . Pofterum, quid Ambroſio, &
Auguſtino. Qui aquam benedictam vno dominico
Q 3 quim
 ONVM
186 DISQUISITI
quim alioplus virium putant habere,Qui ouis diei | A
Parafeéues vim ineffe incendy putant exſtinguendi.
Sect. VII.Obferuantia vana in ſanandis morbis c
variis noxis repellendis. G tatio.quid ric dubium ,quid certum .Diſtinctio vtilis
Quando conſideratur vt oblatio fit ex eleemoſynis , vel
crux empta eleemofynis. Qui pilos vel capillos ægri
miſcent cere oblationis. Qui mergunt imagines a
quis.Qui certas adhibentlegaturas.Qui per annu
lum defponfationis meiunt.Oui porcorum lintri col
lum applicant.Qui cingulum ægrotantismetiuntur.
Ouiſtramen bipenne diuidunt. Qui animalia lu
ſtrant per ignē. Qui libum S.Lupi pinſunt & c. pe
cuariorum ligaturæ locus Burch . H
Qui vtuntur abſurdis orationum formis. decuratione
vulnerum inter milites Hiſpanos frequente, ponitur
1
formula o diſcutitur.
Sect .VIII. Diſcutitur & refellitur ſuperſtitioſus tra
ctatus Felicis Malleoli Tigurini. Sanare morbos
quando pium ,quãdo non ,Quando liceat benedicere
animalibus, quando non . Quando liceat exorcifare
c excommunicare animalia bruta .Exempla Šan
torū.S.V Vilhelmusanguillis maledixit, B.Prumi
nius vermib.venenatis.Epiſcopus Lauſanenfisfan
guifugis Heluery vermibus luger.Curienſesinſectis,
Laufkaffer. Quibusformisexorciſmorum hac in re
vri liceat. Exemplú Apoſtolorum a S. Hilarionis. с
S. Blaſius quomodo benedixerit animalibus de S.
Antonij porcis , & cur illi appingantur. Locus Co
lo 1.3.0.17.Quomodo in nomine IESV cmnia facie
da.l.eorum.C.de malefic. Azo & alij illam ſequen
tes,repre! ēſi.Formula in quibus dicitur, Si B. Mar
ria peperit c. hoc fiatý ſimilesoſtenduntur eſſe
illicit & , etiam fi capiasfi vtfignum vel vt caufam .
Nunquam vtilicet operâ damoniine ad boni quidē.
De fácto Theodori Sedunëſis Epiſcopi vientis mini
ſterio demonis in campana transferenda. Qugmo
do intelligendum Dei præceptum , de parcendo ini
micis. K Legere pſa.108.iuxta certam verſıcıılorü diftriburionē
Nulli contractus vſurarij vnquam licitifuere,og con- D
trarium ,eſt error .
Rythmus fer verſus an ſuperſtitioſus.
Ritus abfóni á no neceſſarij, nec ab Ecclefia approba
ti,indicium ſuntſuperſtitionis.
Chriſti Domini ritus in ſanando caco . L vt veterā, Danata , Daries &c.Recéciorum verò
De B.Marco quadam fabella.
De ritu Helizei prophetæ in puero ſuſcitando.De riti
bus baptiſmi.
Reuelatio de illis formulis vulgaribus nulla exſtat.De
Ananifapta remedio docetur effe vox Magica e ido
lolatrica ex Hebred compofitione ‫ ארם * אנא‬,, ‫יט‬
‫ רובע‬,,G‫ אכניס‬,, 6 ‫שקף‬.. M Stantini,lao Sabaoth.
Magica voces pleraque ex Hebræo fumpta.
Serpentes quomodo ab Apoſtolis ſublati.
Serpentum incantatores ab Eccleſia non tolerantur,
Potentiori vtens forma eumdem conſeguitur effectü :
quando deeſt pactum.Curper malos Sacerdotesfer
uata forma confecrationis fiattranſſubſtantiatio,per
bonos,non feruata illa , non fiat hæc ?
Curationem à demone petere non licet.
Non ideo licita eſt formula , quia verba eius fingula
MAGICARVM
ſunt ex facra firipura . N
Quomodo fidei promiſa fanatio miraculorumpa
tratio ? In qit: Dies dubiis fecuēda benignior interpre
inter diibium de rec dubium de perſona.
Poteft res effe illicita , 6 non peccareeam faciens, ó è
contra quodz. Quando açi.ur de ſalute vel periculo
animarum ,tuncuidicadım ron quod lenius eſt , fed
quod anima tulius ſecuriusex isire vtroq; Thelogis
philoſophis probatur fusè ne ad ſanitatem quidē
licere vii ſuperſtitio,is. O
Sect.IX. Exempla variarum formularum vane ob
B fernania.Spadix ,Spadix ,fi laboras óc. Antepar
ante (c. Alligare equum fioloni ſterili. Brachium
circumdare funiculo laneo.Confirm.eft.
Iniicerephialavuree nouem or dei grana. ( Filum per
chriſma trahere.terream imaginem ſub altariabf
condere.Temporemiſſe détestagere c. Manus la
uare cũ ægroto,vel eu cũ certis verbis manu prehen
dere.Tribus miſſalıb.panibus quad'a infcribere. Fe
ria ſexta ægrotum ducere verfíus orienté,óc.Guftate
& videte quod bonus ,cc. Ad fanguinem ſiſtendum ,
certo numero guttasſtillare in cyathum frigide ức .
itē dicere certas orationes.vel verſiculos e pſal. vei
Chunrat,cara, farite.O c.Trib.diebusante folis orsū
dicereſuper equo guadam verba. Ad inueriendum
furem ,facere crucem in cryſtallo cum oleo , ( nomen
Helene ſubſcribere ó c.
Item , lapillos ex fluentepro numero ſuſpełłorum colle
ctos įdomūrelatos ignire cc. Item ad excutienda
furis oculit dicere terribilem quandam orationem
percutere clauŭ aneū malleo cypariſſino ,& c. Itera
mit auellanum die Sabbati ante folis orium abſcin
dere oc.
Vtifalfa & ficła oratione,quam tribuunt S. Adalber
to: videtur verò potius ejſe Adalbertı haretici olim
damnati.
aliter quam exſtat. Ad curadamaleficia,accipere
tres olei violacei mēſuras, c cõſiſtere contra ſolē,an
te ortū ,exprimere nomë laſi á matris eius ,& ange.
lorū gloriæ cc. Itē ferre inſcripta nomina triū regi
cũ certis verſiculis.vel verba incognita c abfurda,
Abrac,amo,& c.vel illa inſcripta pani,Irioni,Khi
riorhi . vel iſtud,Hax, pax ,max, c.contra morſus
canis rabidi.
Vel cõrra dolorem dentium , Strigiles falcéſque & c.vel,
Galdes & c.Galdes Óc.
Item Gibel, Got ( c.Vel in piſcium capturâ illud Con
Quod eft abuti Dei nominib. Libri Bamachii , Car
tachiri virgas parellulas vi certorú verborü cömit
E tere mediispartibus & c.Thoracilignum rotundum
cũ certo murmure appendere.Brahantica duæ ſuper
ftitiones in manum ægri ponere ſalem , vel nudum
ſoli fiſtere:Sacrorum ſtatuasmergēdi ſuperſtitio .Le
uini Crucii liber notatus .
Principis cuiuſdam morsformidanda , qui ſuperſtitio
num amator .
MAR!
 187

MARTINI DELRIO

DISQVISITIONVM MA

GICAR V M

LIBER TERTIVS

QUI EST

DE M A L E FICIO , ET DE O AN A

OBSERVATION E.

Diungo poſteriùs iſtud , quoniam pauca & minùs difficilia de illo nobis occur
nt dicenda.
A ru

PARS PRIOR DE MALEFICIO.

QV ÆSTIO I.

Quid & quotuplex maleficium ?

ON diſputo,an fit? Aqid quod permittitur , patrare , nifi maleficus in

id ſuppono.quine
gant; cos Sacræ lit facere ſacrilegâ imitatione Dei Opt. Max. qui
teræ, luris vtriuſq; ſacramentorum miniſterio falutem ve conferat,
ſanctiones , Hiſto
rici , poëtæ , com
munis conſenſus,
& fæculorum om
niú memoria dam
nat . Nullum Ma.
giæ genus ampliùs
cacodæmonem oblectat. quia (vt ait Synelius) ca
lamitates mortalium conuiuia ſunt malorum damo
num. Sumimus autem maleficy nomen non pro
damno, ſeu peccato quouis : fed pro ligno effe- B
Crúue magico atque ſuperſtitioſo; quo, qui vtitur ,
a Rubr. maleficus a, qui verò læditur, maleficiarus appella
Cod. de tur b Deſcribi fic poteſt, Maleficium eſt magia ſpe
malefic . &
mathema. cies, qua quis ope damonis alteri damnum parat. Di
b extra de xiſfeciem magia, vt ad buiuſmodi damna vocis la
frigid . & titudinem coërceam . Addidi,ope damonis ; fi enim
malefi cia . pactum & fædus cum dæmone deſit, nihil resad
hanc tractationem pertineat ; non magis , quàm
homicidium ferro patratum , vel raptus virginis ,
vel furrum , aut latrocinium.Diuidi maleficium po
teſt adſpectu finis,vel adſpectu efficientis. Efficien
tem cauſam hîc non voco Deum permittentem ,
neque dæmonem perficientem , neque prauam
malefici conſentientis & cooperantis liberam vo-
luntatem . hæc enim tria ſemper in omni maleficio
concurrunt. nec enim capillus de capite cadere
poteſt, ſineDei permiſlu : nec dæmon plus dam
ni poteft inferre, quàm Deus permittit , nec vult,
maleficium confentiat. Quod manifeſtum eit
miniſtri voluntatem requirit . Requiri hanc ma
lefici intentionem docet, quòd contactum vel
pulueres ftrigum videamus tantùm nocere il
lis , quibus nocere voluerunt , quod multis
exemplis Nicol. Remigius confirmauit c; & ve cl . 1. dx .
monolat .
rò certum eft de maleficiis, quæ compofita non c.3 .& li.2.
ſunt ex naturalibus venenis. Scd voco cfficientes c . 8. & 9 .
cauſas, inſtramenta materiamque nocendi, quæ
ad nocumentum immediatè concurrunt. Huiur.
modi efficientia ſunt varia .
Primo nocent pulueribus quibuſdam minutis,
in cibum potumúe infufis,vel nudo corpori affri
catis, vel in veſtes diffufis : horum ,qui necant atri ;
qui morbum tantùm adferunt,cinericei, vel inter
dum ruffi coloris ſunt. contrà , quo puluerema
lum tollunt, & medicinam faciunt, is plurimùm
albus eſt. Vis tamen iſta , non ex pulueris colore ,
vel aliis qualitatibus manar; ſed tota pender à pa
cto cum dæmone inito.colores tantùm deferuiunt
declarandæ conuentorú fidei, & ne ſagæ decipian
cur , quid ( vt dici folet) pro quo præbédo.Hoc inde
colligitur, quia nonnunquam qui color albus vni
medicinam facit, is in alterius ſtrigis poteſtate le
thalis eſt, & cinericeus penes vnain morbos, pe
nes aliam lethum adducit; quinetiam vni & cidem d horum
fagæ aliquando necem infert , aliquando ſanat à exépla pe
te à Nico.
morbod, proutdæmoni ſignum lubet commuta
Remig. 1 .
re. Pucarim huiuſmodi pulueribus cibos infectos I c .. & l. : .
à Simone Mago , apud Anaſt. q . in SS . 2 ?. c . 7. & 8.

24 Denyue

188 DISQUISITION
2. Maleficium patrant herbis,feſtucis , alifque Aquoque ,non ignorum , præter ea quæ dixi , probát ,
id genus friuolis in humum proiectis,quæ ſuper- '.
gredientibus ( quibustamen malefica voluerit ) a
a vide Re- gritudinis velnecis certiſſima cauſa ſunt a.
migiũ d . 3. Vtuntur vnguentis albis, vel ſubruffis , inftar
c.8 .
bituminis , in quibus interlucentpermixtæ metalli
micæ , & fimul lureę candicantélque gurtę:fivn
guentum hoc igni iniicias , fulgorem ,ftrepitum ,
nidoremque edit, cui ſimilem resalia nulla . hoc
nonnullæ ſemperhabent manus illitas,ne qua no
cendi elabatur occaſio. lethale,lidemulcendo vel
1 b vide Re fummas veſtes attigerint b.
migium . 4. Solo halitu afflatúue inficiunt, fic folent ef
1.6.3 ſe cauſa puerperis abortiendi ſummo cum vitępe
riculo , vt exemplis comprobant Nicol. Remig. B Hebrææ,vt ſunt valdè ſuperſtitiolæ & dedicæ for
Sli2.c.7. Sprengerus, & Loyberius c. & hoc dæmones pol tilegiis,contra hanc peſtem vtuntur ſuperſtitione
in malico. / le Pſellus olim docuerat libr. de damon . quadam ; quam le ab ipſa Lilith ( hoc eft primaria
Loyherius S. Grauiſſima damna inferunt ſolis verbis vnde quadam ftrige)didiciſſegloriantur, vt certos chara
1.2 . defpe. Lucanus.
C.S.
Mens hauſti nullâfanie polluta veneni
Excantata perit. Virgilius ;
Miſcuerunig, herbas á non innoxia verba.
Nempe quæ docuit dæmon . vndc Ouidius vo
cat Hecatéia :
Protinus horrendis infamia pabula ſuccis
Conterit, Go tritis Hecatéia carmina miſcet.
Seneca,multis venenis enumeratis, de Medeâ ;
Addit venenis verba non iftis minus С tulis inammas oſtentare , quali eos lactaturæ , & fic Thren.4.
d Luc.l.6 .
Virgil. 3 . Metuenda d . Quodque mirum , interdum
Geor. Na- nocent ſolis minis ,vel increpatione , immò & lau
fo.g. Meta de creditum id non gentilibus modò , qui Baccare
mor.Sene. frontem cingebant,vt huic malo obuiarent,led &
Medea.
ætati noſtrę probatum experientiâ e ; quod & ego
e docet
Remig. li. fateor, ſed addo, hæc omnia non virtute verború ,
3.C.3 ſed opera diaboli ad fignum concurrentis perfici.
6. Nec rebus ſacris parcunt,vt quę aſpergillu pul
ueribus contigerat, & fic aſpergens alia aquâ be
nedictâ,miſeram confecit ,apud Remigiū lib.1.0.2.
Denique quxdam graſſantür apertiùs; quç per
dæmoné ſtrangulari vel præcipitari alium curant,
fvide Re- vel puerulos noctu iniecta culcita præfocant f, vel
migium d . acu poſt autem infixå necant
,vt apud Sprengerum D
C.7 .
illa obſtetrix Heluetia ; vel è cunis rapiunt, & lan
cinant , aut in vſum vnguentorum , vt alias docui,
vel in cibum ſibi gratiſſunum , vnde Gloſſariú ve
tus Striganaispuyoves:ducta voce à Læſtrygonibus
Homeri Odyil. x . anthropophagis: lic etiam legi
mus Euchetas & Gnoſticos qui magia vtebantur,
infames fuifle infanticidiorú ; à quibus, in Catho.
licos hanc Nationes calumniam deriuarunt.Inter
dum puerulis virulenti quidpiam inftillant , vnde
moriantur vel ſtatim , vel tabe paulatim.interdum
& fanguinem exſugunt. hinc orta vetus opinio de
Freſaiâ vel Strige auiculâ, de quâ Q. Serenus;
Præterea ji fortepremit Strix arra puellos
Virofa immulgens exertis vbera labris.
Et alia opinio ab Ouidio cóprobaia his verſibus;
Nocte volant, pueroſi petunt nutricis egentes,
Et vitiant cunis corpora rapta fuis:
Carpere dicuntur lactentia corpora roftris,
Et plenum potoſanguineguitur habent.
Meminit & Feſtus Pompeius. Talis illa Gclo ,fi
præſtigioſa nó fuit, quæ incaſſum Mauricio in cre
pundiis inorté molita, vt narrauit græcus ſcriptor,
Nicephorus libr. 18. Hiſt.c.9. In Panama Peruuiæ
multas ſtriges inuentas,quæ fanguinem infantulo
run exſugebant ,refert Pet .Chieza defcript. India.
jp . 2. cap. 196.Hoc genus Hebræis & veteribus La
tinis;illis ſub nomine Lilith,hisſub nomine Lamia,
VM
MAGICARVM
alia allata à Sebalt. Michaële in Pneumalog . quod
obſeruarint has vt plurimùın elle Naſnim (h.fęmi
minas) vt ait Helias in Tisbi. quod Lilith , deduci
tur à voce Lail , quæ noctem fignificat , co quòd
nocte cum illo dæmone graffari Tolitæ : item quia
tales mulieres ab Hebræis vocantur matres demi
num , eo quòd demones ,colunt ,fouent , & obſcqué
tes habent.Interrogati quódam ſeniorcs Synago
vnde fieret,quod pleríquc pueri nondum odti -
duani(nota ante circumcifionem reperircntur necati ,
reſponderunt eos interiini à Lilith,hoc eſt Lamiis:
hodie potiſſimum nondum baptizatis infanculis
inſidiantur. Teltatur idem Helias, quòd mulieres
Eteres, & nomina in angulis cubiculorum deſcri
bant. Neque has Græciignorarunt , Nam Duris
lib.z.rerum Libycar.teftatur Lamiarum nomen de
ductum , à quadam fæmina, cui nomen Lamia, quæ
zelotypia furens , quòd maritus in mala deditus
adultera foret, prolem etiam adulterinam fuftulif
ſet, & magna proſequeretur cura , hunc infantu
lum ipfa necauit, & quotquot alios deinceps adi
piſci poruit . Videntur folitę Lamiæ veteres infan
Aetum compefcere. nam hoc eſt, quo S. S allufit Ilai.34.
dicens Nudauerunt Lamia mammas fuas. & quod
Serenus dixit , viroſe vbera lactantibus inferere, &
quod Ouidius aggredi infantulos nutricis egentes,
Sic crgo ſolitæ ſimulare alimoniam , & interea ve
rèmiferos infantulos exſugere.Hodie non tam fi
mulant ſe nutrices,quàm ferarum ſpecie inuadunt
incuſtoditos , & dormientium cum fanguine vitam
exſugunt,vel tabifico veneno interimunt.
Altera reſtat diuiſio , à fine perita. Secundum
quam omne maleficium , vel eſt ſomnificum , vel
amatorium ,vel hoſtile,
QV Æ STIO II.
De maleficio fomnifico.
Ic voco quando aliquem potione,malo carmi
Sice
ne , & certis ritibus ſoporant,ve interea ei vene
num infundant, vel infantulos rapiant, aut necent,
vel furto quid ſubtrahant, vel ftupro adulterióve
contaminent,faciunt hoc interdum magi , & fieri
porcſt naturalibus venenis ſoporiferis , recentia
exempla congerunt Pet. Binsfeld . & Nicolaus
E Remigius,& patet exemplo quod narratur in vi
ta Diui Bernardi g , nam ibi tor annis adiacentem g Binsfel.
maritum incubus vxoris fefellit,quod eo dormien- dc confef.
te factum oportuit. Pleraquemagiæ ſecreta ſpar malef.p.1
conclul.s.
.
ſim Virgil.attigit ,in his & iſtud Æneid.6.de Cer Remigius
bero & Cumea :
li.2. C.4.rí
Cui vates horrere videns iam colla colubris, ta D.Bern.
am tis ‫ܐ‬lii, ‫ ܐ‬. .6.c
Melle foporat ,ú medica frugibus offam
Obycit: ille famerabida tria guttura pandens
Corripit obiectam , atque immania terga reſoluit.
Fufius humi totóque ingens extenditur antro.
Occupat Andas aditum cuſtode ſepulto,
Sic & Ouid. 7.Metamorph.de Medæa?
Peruigilem ſupereſt herbis ſopire draconem ,
Quj criſta linguiſg tribus praſignis,co uncis
Dentibus horrendus , cuſtos eratarboris aurea :
Hunc
 LIBRI III.
Hunc postquam ſparſit Leihei gramıne ſuci,
Verbáque ter dixit placidosfacientia fomnos;
Somnus in ignotos oculos ubivenit, & auro
Heros Æfonius potitur ,
Sed Maro tantum meminit phyſici effectûs, Oui
dius etiam magici per carmina,quare fic intelli
genda eiuſdem Medæa in epift.
Flammeaſubduxi medicato luminafomno: 3
Et tibi,qua raperes vellera,tuta dedi.
& apud Senecam ;
Ta quoque relictis peruigilcolchis ades
Sopite primum cantibus ferpensmeis.
Apollonius etiam l.4 . Argonaut.tradit incátamen
tis Soporatum ;idque magno molimine effectum ,
maltis verſib.Valerius Flaccus 1.8 . Argon .oſtendit.
lámque manus Colchis crinémque intenderat astris
Carmina Barbarico fundenspede,téque cieba !;
Somnepater ,ſomneomnipotens,te Colchis ab omni
Orbe voco ,inque vnum iubeo nunc ire draconem .
* nota , cor
Quefreta ſapetuo domui,qua nubila * cornu,
би ,рто ро Fulminag bo toto quicquid micat athere:fed nunc,
tentia con
robore. Nunc age * maior ades ,fratriſſimillime leto .
* hoc eft al Te quoque Phryxa & pecudisfidiſſime custos
tior ſeu pro Tempus ab hac oculos tandem deflektere curâ .
fund,or. Quem metuis meſtante dolum ?ſeruabo parumper
Ipſa nemus:longum interea tupone laborem .
ille hand Aeolio difcederefeſusab auro
Nec darepermiſſa ,quamuis iubet,ora quieti
Suštinet ,ac primi percuſſus nubeſoporis
Horruit, & dulces excuſſit ab arbore ſomnos.
Contra Tartareis Colchis ſpumare venenis,
Cunctáque Lethai quaſſare filentia rami
Perstat, & aduerfoluctantia lumina cantu
Obruit, atque omnem linguáque manúque fatigat
Vim Stygiam ;ardentes donec
ſopor occupat iras.
Iamg alta cecidere iube ,nutarſ, coactum
lam caput , atque ingens extra fua vellera cer
uix , & c.
Apuleius ille Madaurenſis Platonicus, Magica
rum ( teſte D. Auguſtino )artium peritiſſimus, non
abs re velfinxit ,vel narrauit , de Theſſalis ; ſolitos
Lariſſæos cadaueribus cuftodes addere grandi pe
cuniâ ftipendiatos ; quibusperpetē nočtem eximii vi- D left.Iste cum eſſet cacus natus.propter varia dona , qui
gilandum erat,exertis o incõniuis oculis ſemper in ca
dauer intentis,nec acies vſquă deuerienda , immo ne
obliquanda quidem . Quippe cum deterrimaverſipelles
in quoduis animal oreconuerſo , latenter obrepant ; vt
ipfos etiam oculos Solis & iustitia facilè frustrentur.
Nam & aues eu vrſum ,canes , e mures, imò verò
etiam mufcas induunt.Tunc diris cantaminibus fomno
custodes obruunt. ] Erat Lariſſæ mortuus primatis
ciuitatis filius , mille nummis cuſtoditurum ſe ca
dauer vnâ nocte paciſcitur Telephron ;ratus ſe ho
minem ferreum , & inſomnem ,certè perſpicacioré
ipſo Lynceo vel Argo, & oculeum torum . Quid E uos ſe cubitum locaſſet , in ipfo conticinio duo fures pa
plura? cubiculo inclulus,deſolatus ad cadaueris lo rietemfuffodientes ingreſſi ſunt ; qus igne diſcooperto,
latium , perfrictis oculis & obarmatis ad vigilias,
animum ſuum permulcebat cacationibus. Cum ec
ce crepuſculum (inquir iple) o nox prouecta ☺ nox al
tior , deinde concubia altiora , & iam nox intempe
ſta ,mihig oppido formido cumulatior quidem :cum rei
pentè introrepens mustela cătra me constitit,obtutumý
acerrimum in me destituit :vt tantillulum animalis
pre nimia ſui fiduciâ mihi turbauerit animum . Deni
quefic ad illam ; quin abis, inquam , impuratabestia,
iéque ad tuifimiles muſculos recondis,antequàm noftri
vim praſentariam experiaris ?quin abis ? Terga vorrit,
cubiculo protinusexterminatur. Nec morazcum me
fomnus in imum baratrum repentè demergit ; vt ne !
P. I. Q. II. , 189
A Deus quidem ipſe Delphicus facile difiernere , unuuus
nobis iacentibus,quis effer magis mortuus. Sıcınanimis
& indigens aliò custode ibi non eram .] Hæc ille de ſe
& ignarus interea naribus & auribus demotſis,vim
cariam ſubiit laniena.Id enim alius ille Telephron
mortuus,à Zachlâ Necromante ab inferis reducto
{ piritu, ſic narrat , Nam cùm corporis mei custos hic
Sagaciſſimus,exertam mihi teneret vigiliam , canıatri
ces anus exuuiis meis imminentes , atque ob id re
formate frustrà fæpiùs,cùm industriam eius fallere ne
quiuiffent:postremo iniectâ fomni nebulâ eóquein pro
fundam quietem ſepolto,me nomine ciere non prius de
ſierunt , quam dum bebetes ariüs c . membra frigida
pigris conatibus ad artis Magica nituntur obſequia.
B | Hic utpote viuus quidem , fed ianium ſapore mortuus,
quod eodem mecum vocabulo nuncupetur, ad ſuum no
men ignarus exſurgit, e in exanimis vmbra modum
vltroneus gradiens, quanquam foribus cubiculi dili
genter oceluſis , per quoddam foramen , proſečlis naſo
prius acmox auribus,vicariam prame lanienam ſuſci
tauit.]Subdit experimentum , & veræ debilitatio
nis indicia certiſſima. Quibus in verbis vides ca
dauerú mutilatrices exceţras , vides anum in mu
ſtelæ effigie ſopòrantem , vides & nebulam ſomni,
ſed nó addit quo iniecta modo. Yt plurimùm fo
lent fagæ ad hoc certis luminibus vti, quorum fu
mum ab Apuleio arbitror nebulam ſomni yocari:
interdum accendút pedes , aut manus mortuorum
Cinunctas priùs oleo quodam à dæmone accepto ,
vel ad ſingulos digitos candelulis affixis ; interdú
facibus excantatis , de certi generis lychno, & no
ta illis pinguedine, & vtuntur vel accenſis ſibi pre
lucences,vel eas domi certo loco defigentes a cé
las, & , ſopor durat quádiu lumé illud ferale .Non
nunquam partes aliquas cadaueris certis locis fu
ſpendunt: nonnunquam alia adhibent æquè om
nia ſceleſta; quæ tamen ex pacto tantùm efficaci
tatem ſortiuntur. Maleficij huius per folam ap
penfionem membrorum exemplum narrat Cæla
rius Ciſtercienfis lib.6.miraculor.c. 10. hunc in mo
dum : Homo quidam fimplex Engilbertus nomine ; de
prouincia Tulpeti natus ; ante paucos annos defunctus
bus hominem eius interiorem illuminauerat gratia di.
uina,in diuerſis prouincys noſcebatur , & à multis ma
griſque perſonis fexusviriuſquevenerabatur.In cappå
Simplici 6 tunicâ laneâ nudifíz pedibus tam astate,
quam hyeme incedebat ,6 pueroſe regente fic limina
Sanctorum ſatisremota fæpius viſitauit, carnibus nun
quam vefcebatur , non lectiſternys fed modico tantum
ſtraminis velfæni noctibus vtebatur. Ego multa bona
de co vidi, &ipfe multos tam verbo quam exemplo adi
ficauit.Hic tempore adolefcentia,cùm nocte quadam in
domo matertera fua matronadiuitis,inter alios eius fer
lumine incenſo ,cistisapertis, intrepide colloquebantur:
Quos vtpredictus Engilbertus audinit ; fures cos
efle non dubitauit,cüm ſeruos ex vtroque latere dor
mientos excitare non poſſet, ſubfeltio cultello fuo perfos
rato collo iniecit, cc clanâ manum armanit : quia il
los quafi cæcus videre non potuit , duce ruditu ad illos
tendens, clauam virag,manu vibrans ex omnipart
te quicquid tangere potuit quafi furioſusferiens,de do
mo illos eiecit. Quos vfque ad foramenfecutus dum
aditum ſchala obſtrueret , & illi ſtantesextra domum ,
neminem præter ipſumſolum vigilareſenfiſſent : de tali
expulſione confuſi,habitoconſilio denuo niſi ſunt intra
ire. Quod vt ille ex motu ( chala fenfit , unam partem
ſchala
190 DISQUISITIONVM
Jinaia urca magna,ın qua continebanturgrara (ģerat | A non naturalis,fed arte diabolica confecta erat(ipſo lo
foramini continua,fuppoſuit,alterámque vtraque ma
nu ſeruauit.Illosintrantes vſque ad vmbilicum , En
gilbertus dorſa corum , quia proni iacebant , perſcha
lam fortiter preſfit, & in tantum depreſſit,vi non folum
um
ess progreſſum ,imo etiam regreff prorſus adimer et, exercitiis, antequam fe quieti traderet ,muniniſſet , ni
Qui quaſiſub torcula ripofiti,dum manecapi timerē t, hil efficere potuerunt , fed re infecta reclaufis ianuis
veniam poftulauerunt,datisverò terribilibus iuramen
tis,quod nunquam perſonam eius lederent, vel domum
illam intrarent, dimiſſiſunt.Mane củm prodente En
gilberto,à vicinis nulla arte dormientes poſſent excita
ri, e quarerentur circa domum maleficia , quorum
virtute hæc mouerantfieri,fupra foramen de tectopen
dentem quaſi ſpinam humani cadaueris repererüt,qua
amota mox omnes excitati ſunt. Poft multis annis
elapfis ydem fures famade virtutibus iam dicti Engil
berti excitati , eiúfque vt opinor precibus compuncti,
cum adierunt , & quia ipſi effent confeffi, deinceps du
factummirabile, in alia
xerunt vitam religiofam.Hoc
quadam ,de quibus in fequentibusdicetur, ab alys mihi
relata , utrum nam vera effent à me interroga
tus, ita gefta fuiſefimpliciter teftatus eft. ] hæc Cæla
rius.frequenter fanèfures magica vtuntur , vt fa
teant. In Flandria occidentali,haut procul Ballio
lo , ſuperioribus annis fur vnus prehenſus fuit, &
apud eum repercus, truncus pes patibulati,quo ad
huiuſmodi ſoporiferum lumen aburebacur arti
culis incenſis. In Leodienſis ditionis oppido Hu
yo ( vt quidam ) vel Dinanto ( vt alij ) noctu ad
diuerſorium venere duo , qui ſe à via admodum
feffos fimulabant. cæna ſumpta negant ſe cubi
cum aliò ituros,ſed importunè admodùm peruica
Lci inſtantia tandem abs caupone impetrant ,vt li
ceat ad ignem in culina ſomnum capere. Inter
ca ancilla domus,cui non ſatis peregrini iſti place
bant , clanculum per foramen quoddam perui
gil conſpicit , quid acturi. Nocte intempeſta , vi
der è marſupio manum abſciſſam mortui depro
mere, & digitos inungere ,cum adnotos igni ince
dere.omnes lumen recepere , vno excepto. id ve
rò magi mirari inſolitum, fæpiùs ergò tentant &
flammæ admouent : fruſtrà ſemper. Tum corum Dlari habitu , accinctum gladio & pugione. dedu
vnus,quid tum(ait) li vnus dumtaxat in domo vi centem illam audacter ſubſequitur , & poftquam
gil:& affixa ad caminum manu, quatuor digitis ve conſediſſet,veterem cantilenam iterar. inulier re
lut candelis obfcura flamma conluctantibus, do futat, & negat , vt ſolita. fecerant audaciorem te
mo egrelli, noto Gbilo focios aduocant ad præ
dam.Puella ſubſequitur,egredientes, & domo,ia
nua reuoluta,excludit .inde irrüpit in herilem cha
lamum , inuenit omnes altum adcò ſtertere,vt nul
la vi (nam in medium cubiculi de lecto detra
traxerat & protraxerat ) potuerint euigilari. In
terea fures per feneſtram quandam ſe dirigebant
in domum , occurrit iſta , & fchalis deturbat. In
ſtapt tamen , & alia moliuntur ingreſſum . hæc E
luminis memor , & , ſuſpectione hanc elle ſoporis
domeſticorum caufam , omnes digitos exſufflat, vt
lux emortua , dormientes experrecti, ad clamo
rem accurrunt ; & domo protelant manifeſta
rios. Poft aliquot dies capti, facinus confelli fue
re. Quid mirum ergo , ſi lagæ noctu irrepant ad
cunas infantulorum , & aliorum , quos eunt per
ditum : Per. Binsfeldius.comm . in tit. ( de malefic.
mathem.ad lib.4. in fin . ſic ſcribir , Retulit idem lo
annes Cuno deRoner , cùm Anna mater eius e alia
dua ſaga conueniffent,ut de nocte virum quendam ze
lofum perfecutorem maleficorum maleficio conficerent.
Magiſterulus precedens feneſtras ianuas aperuit,
ipſe autem Ioannes Cuno pro comite à matre 6
alys adductus fuit , ut candelam ardentem , qua
MAGICARVM
anne Cunone propriis fcriptis fic diftinguente ) tene
ret. Venientibus autem eis in cameram malefician
di in ciuitatem Treuirenfem , cum maleficiandus pro
more bonorum Chriſtianorum fe figno crucis a pys
renolare debuerunt. Vir autem bonus cui nocere vo
luerunt, adhuc viuit D E 1 gratia , á tamdiu viuet
quamdiu D E O placuerit. Mater dicti Cunonis,
cum id ipſa examinaretur fuper articulis propoſitis,
codem modo confeſſa eft , ficut filius in hoc puncto.]
Qui ſuperioris ordinis funt Necromantici malefi
ciarij , nihil habent neceſſe hanc candelam fibi
B prælucerc,fufficit in remoto aliquo loco accenſam
defixerint. Manifeſtum hoc in fequenti narra
tione,accepta à viris fide dignis, digna quæ ſcia
tur ,nam diuinz quoque vltionis addit exemplum .
Abſtincbo loci, & ordinis , & perſonarum nomi
nibus, ne quis ſaga nare in Hiſpania , vbi res verè
geſta , in cubile veritatis & perfonarum notitiam
peruadar.Ibi quadam in vrbe magni nominis con
cionator , qui cum aliis prædicaret , ipſe repro
bus vel factus, vel permáſit. familiaris erar cuidam
viro nobili, cui formoſula vxor,fed caſta matro
na. hanc cæpit hircus ille efflictim deperire : nec
diu ignem ſinu fouit occultum , aperit animum ,
CС & mulieri Aagitium nittitur ſuadere. Illa certa
tuendæ caſtitatis , ſedulò conatur ad faniorem
mentem reuocare à dementia. Sed erat oleum ca
mino addere. ve Naphtam accenſam vehemen
tiùs aqua iniecta exaſperat , vtgliſcat incendium:
fic admonitiones hunc vltrò inflammabant. Nec
defiit vrgere , donec percæſa moleſtiam , ftatuit
vlciſci nebulonem . rem totam pandit marito,
quem non minùs , quàm Arridas talis dolor vrea
bat. eius iuffu vxor tépus addicit :venit nox opta
ta malè amanti . Maritus cum aliquot famulis egre
giè armarus erat in propinquo conclaui, familia
rem hunc haut familiariter excepturus. operie
batur aduentum matrona. Tandem en tibi fæcu
ncbræ nocturna męchum , & vim parat , vis víre
pellitur: tandem verita mulier ,exclainat, & condi
& um marito ſignum contenta voce tollit. Surdo
( quod aiunt ) fabulam , nec maritus,nec quiſquam
accurrit. Quid ageret ? fugeret ? tenebatur brar
chiis fortioribus confentiret ?mors probro & pec
cato potior honeſtati.vngues ergo & dentes, ar
ma ſtringit muliebria , & faciem deformat : fed
præ furore hæc ille vix ſentiebat. Gladium depo
luerat , dorſo pugiunculus hærebat : vt aduertit
matrona interluctanduan manu eum eripit à ter
go , & ſtricto mucrone perforat aduerfarium , &
vita priuat.collabitur cadauer.victrix ,vix ſui com
pos adcurrit in conclaue , vbi maritum abdiderat:
inuenit illum & famulos omnes mortuis , quàm
viuis fimiliores, clamat , vellicat, trahit, nihil non
agit, vt'expergefaciat. at illi conſopiti manebant.
ſuſpicata ( quod erat )maleficio id fieri, & videns
libi in ſeipla ſpes omnes locatas , cadauer domo
cffert , & in plateam abiicit cum gladio , & cruento
pugione. Interea dum ibi iacet ,circitores noctur
ni in cadauer incidunt , ferunt in carcerem , facie
lota, etſi non facilè , tamen agnoſcitur conciona
lor, Prætor ſeu ( vt vocant Corregidor) prudentia
polle
 LIBRI
poilet : mentio imperato pratentibus , lummo ma- , Ate
ne adit cænobium : euocar Priorem , ait le de re
maximi mométi cú ipſo coram totâ familiâ agere
optare : jubeat omnes ad vnum in Capituli locum
conuenire.facit Prior.conuenere viui omnes,nam
mortuus ille ſolus deërat. Prætor ( ait ) videri fi
bi aliquem deefle , re animaduersâ Prior, verè
inquam ) omnes adſunt,excepto tali; ( & nomi
nabat ) qui fors nunc ſe ad proximam parat con
cionem . Ipfe quoque , fubdit ille, vocetur : mora
haud longa futura. currunt nonnulli , vt vocent:
cubiculo clauſo, pultant oſtium ,nemo reſpondet.
It ergo cum Priore ipſe Prætor , & ianuam vireſe
rant. nemo erat in cellâ , duntaxat fax , ardens &
obſcurum lucens, defixa erat in camino . Mirari
omnes , & ftupere. Tum Prætor Priori & conuen-
tui narrat, vbi & quale inuentum cadauer : Et
dum illud auferunt è carcere , vt prophanæ fepul
turæ ( quam S.S.afini ſepulturam vocat meritòtra
datur ; ecce tibi nobilis ille cum vxore , & rem
omnem narrant:conferuntur momenta temporis;
reperiuntur euigilaſſe , quo fax exſtincta. Sic &
perfidia hypocritæ deteſtatione omnium & mu .
lieris caſtitas atque fortitudo laudibus totius vi
cinia celebrata :non facilè ex illic habitantium me
moria delebitur.
Ex Remigio , nunc addam quædam , quibus
hac explicentur confirmenturque; Scribit ad lo
poriferum faſcinú ftriges vſurpare cadauer abor
III. P. I. Q. III . 191
ſuperius eſt declaratum , fcilicet illincendo eo pri
mim per artus omnes , cui moliuntur interi!um , ne eiti
gilet : tum firmiter ac valede os er diducendo , neporio
nem agitatione excludat : tandem venenum faicibus
ingerédo admota lucerna qua fulphurea fiamacuomar.]
QV Æ STIO II 1 .
De amatorio maleficio.
inīga, receptiſſimum nomé , rarius egúyired,
apud Epiphanium , ó Chariteſia, apud Ire
Φ
næú Latinè, ita vocant quicquid dicitur, fit,
darúrve co fine ve in amore quis,Veneriſquefurias
pertrahatur. plurima huiuſmodi philtra veteres
nobis commemorarunt, vt in veterib. Glolliste
gularia , quod fuper regulis adolerent philora loui
B ſtygiali, hoc eſt Plutoni, qui Numen illicium ad
amoremputabatur, & hæcfacra ſtygialia, & Co
cytia dicta , Virgilius in 4. Aeneid .de Didone ;
Sacra loni ſtygio ,qua ritè incepta paraui.Cocytio
rum mentio apud Horatium in Epod.vbi Porphy
rio dicer Cupidinis facrum , non quod eo vencris
filius inuocaretur , ſubdit enim dida quod inferis
Dijs à veneficis fierent , ſed quia facrum amato
rium . Multa fimul complexus apud Apuleium ..
Apol 1.Leuius poëta,
Piatra omnia vndique eruunt,
Antipathes illud quæritur,
Trocbili iynges, tania ,
Radicule, kerbe ſurculi,

tionc egeſtum ,refecto inde vnâ cum humero, co- C
ſtisque continentibus dextro brachio , in vlumn
luminis ; & ardere eius membri extremos digi
tos flammâ ſulphureâ ac violaceâ ,tantifper dum
perficiant quod cæpêre ; & hac flan :mâ exſtinctâ
tam integros & illibatos manere digitos,quàm ſi
lumini fomitem nullum præbuiſſent.idq; confel
ſos maleficos Guermingæ 14.Kal.lanua.i589.Sic
Remig.lib.2.6.3. & idem cófirmat c.4 . cum docet ,
ſolere priùsex cadaueris illius abortiui vnguine,
de mébris elixis parato, qua perſoná cóſopire vo
lú ,probè inúgere.Vergauilla X Kalen.Febr . Mar
gareta Luodman , in iudicio agnouit inter fcelera
hoc quoque : Se noctequadam N.ades fuiſſe ingref. Ddem ex Æſopo , Helich
fam ,eo animo vt fomno fopiti faucibusvenenum in fun
deret: ídque incæptum quin perficeretur parum abfuif
ſe :ita in procliui videbantureſſe omnia.Sed ( malumn )
contra quam putabant excitaium illum fuiſſe à fomno:
adeo vi ,re infecta ,cum facinoris ſociis ipſa ſe in fugam 8. & Cælius Calcagninus integro opere ,de Amatoria lege con
dare cogere!ur : confectante interim illo , manu arma
ta , ac tandem cùm affequi non poſſet ,minas ferocius in
tentante . Ea igitur de re ad ampliorem cognitionem
interrogatus ipſe,N.teftis omnem , vti illam ſagapre
narrauerat,certis difertifſ verbis recenſuit : videlicet
appetuum fe ,ficuii dictum eft, veneno : hocque vnum
illis ,ne præberent fuiffe impedimento ,quod fortèexper- e
reitus ( nondum enim illarum unguine delibutus fue
rat )ſe crucis fymbolo atque oratione Dominica contra
tantum diſcrimen atque periculum muniuiſſet:verum
que illud omnino effe , quod illas cum telo multum via
esſet profecutus,nec tamen affecutus. Et poftea : Ferè
omnes criminis rei deprehenfi, in Germania que est
ditionis Lotharingice ,aſſeuerant concorditer, eam fibi
1 dæmonibus(modo ys per aliquot annos fuerint opera
'ci )penetrandarum & dium facultatem effe tributam : vt
Scilicet per gieuſuis anguſti.us nullo negotio viam ſibi
faciant,in mures,feles,locuftas,, alia huiuſmodi pufil
la animantia,prout vfus poſtulat , contracti atque im
minuti:intromi
Joſque denuo priori forma reſtitui,fi ve
int:ac tum commodum incæpium peragere , qua
piplices, bitorriple,
Hinnientium dulcedines. vbi Ipſiplices , vt eſt in
Gloffarijs,du 16a7nxlæ cumæ in Feſto dicuntur Ipſul
lices bracteæ in virilem & muliebrem ſpeciem ef
fictę , quæ & Subfilles eidem dictę. Agnouerunt
has & alij poëtæ , nam de his ſimulacris amato
rum eſt illud in 4. Virgilij , Efiguémque ( Æneæ )
toro locat. Theocr . & Virgil . in Pharmaceut . Iyn
gem.quam Langius air à Germanis vocari,Vvin
dals.Vvaſſeroths,Kucrdiommel Latini Fru
prilam vocant:Hippomanes , laudant idem Theoc .
Virg.Propertius; Remoram, & Sippen ,Ariſtoteles a , a lib.2 . de
rana quoddam oſcillum, Plinius. b Aſtiriten lapi- hift . ani
mal. .
c. 14 .
ius Illuftr ius; ſagitta s ex & l 9. C. 17 .
hoſtili corpore Archelaus ; Thallum ſeu terinitem b lib.8.ca.
oliuę valerius in Cyri, alia multa Lucianus in Dial . 42. & libr.
Bacchid . Melitta : & ex recentioribus Marfil. Fi- 32.C.4.plu
res citat
cin..13.Theol.Platonica ,Pomponatiusde Incant.ca . Tiraq. 13 .
Magia. Veteribus his videtur communis error , nubiali.
etiam nolentes huiuſmodi philtris in amorem pel
lici poffe ; qué errorem mox diſcutiemus.Priùs vi- c de forti
deamus maleficia hoc in genere noftri æui ; quæ leg 9:3:a.
nu.is. &
nobis ,omnium optimè & exactiſſimè, Gril.ſcriptor 9.5 a . n.2 .
prodidit c. Amatoria (inquit )förtilegia ,vel fiunt intra 1 1. fi quis
corpus,velextra corpus (f.maleficiati.)In corpore com- aliquid. 9.
muniter fieriſolēt per cibum , velpotum d. Et in hisfre- qui abor
quenter admiſceni (quod vix folent in hoſtili vel ſomni- de pæn.1.
fero maleficio e ) Sacrameta Catholicæ Ecclefia, vt ho 3.9.hçc ad
ſtiam conſecratam f,velnondum conſecratam , ſed cir- iectio. D.
cumfcriptam noris á litteris ſanguineis:ſuper qua dici ad leg.Co r
li
curant,quandoque ună,duas,tres , quinque vel plures car.
miſſis, quibus celebratis, tradunthoſtia ipſam ,non inte- e Grillan .
gram prout eſt,ſed in puluerē redactă valdè ſubtiliter, d 9.3.nu.
perſona maleficiande,quam aſſumere faciunt in cibo,fi- 18. infin.
cut in meneſtra ,vel in potu: eodem modo faciūt cum ca- | c . accuſa
lamintha immixta aliis fpeciebus , á tradita,vt fupra tus...lahe.
in cibo vel połu,ex quo dicunt illam effe nature atira- de hæret.
ctiue o quod poterit cor e voluntatě abſorbentis tra - in6 .
here ad amore perſona tradētis.Sed omnes ſunt nugacja
demo
 DISQ VISITIONVM
19 .
a : mor :s jul.2012 ,c c.j & poltea,B- s aut ter hubui in
facto Sortilegos, qui huic Sortilegio fiuemaleficio incū
bentes,hoſtia immifcuerant,vnum videlicet cierică re
ligiofum ,qui hoftiam ipſam ſacratiſſimam accipiebat,
cuiuspartē ipſefceleratiſſimus, quicupiebat amari,af
ſumpſerat,dicédo quadam verba fatisturpia atque ne
fanda,quæ hic referre non expedit : reliquam veropar
tē hoſtia miſerat ad ipfam mulierem , non in forma ko
Stia ,ſed minutatim contrità ở in puluerē reducta, ſu
mendam in cibo autpotu. Iterum habui alium , qui ho
ſtiam nondum facratam acceperat , & fuper illam cir
fanguine annularis digiti,nonnulla verba
cūcirca, cum
fatis turpia deſcripſeratdeinde ipſam hoftiamſuper al
tari depoſuerat, hoc eſt ſupernudo lapide confecrato,fub
linteaminc tamen altaris abfcondita , & à quodam Su-
cerdote rotunde conſcientia fuper illa quandoque miſas
celebrari fecerat,certisorationibus ad eius propoſitum
ſuperadditis; deinde boftiä ipſam ſumpſerat ,qua tumen
non erat expreſsè confecrata ,cuius partem alteram pro
ſe aſumpſerat,alteram verò partē perſone malefician
de tradiderat,reductam in puluerem ,vt proximè dixi,
aſſerentes,vterque ipforum , qui hoftiamipſam aſſum
Pferant,indiſſolubili amoris vinculo ad inuicemfe col
ligandos,nihilominusnullum ejfeclum apparentem vi,
di,nec percepi . Nec ſuntadisuc duo anni elapſi, quod
alium fimilécaſum audiui,Romæ accidiſſe,de quadam
impudica muliere, in cuius cophinis repertæ fiere dua
boſtia,ſuper quibus ambabus erant deſcripta quadam c
verba fanguinea ,cc.quas ipfà tenebat,vt afferuit , ad
effectum tradendi cuidam alieri mulieri,adınſtantiam
viri ,qui eiuſdem mulieris amorem concupiſcebat.Alia.
quoque nondum eft annuselapſus , quod due impudica
mulieres Rome , quas vidi,ở audiui , que acceperant
oleūbaptiſmatis ,quo inunxerant ſibilabia, dicétes hær
verba { fides abrenuncio ribi, c.) cum labys illis fio
inunctis ofculatæ fuerantviros quoſdam ,cauſa capradı
amorem ab ipſis ,vt ipfe aferebant. Nihilominus demü
omne experimentum fallax fuit, & ſuorum exceffuum
condignas vidi luere pænas.Aliud exemplum à trien
nio ( citra in eadem Vrbe contigerat : quod quædam
turpiſſima mulier acceperat, particula cutis illius , qua
infans indutus egrediiur de viero matris,quamprimum D nit :
zenit in lucem , illámquefimiliter ſuper lapide nudo Limus vt hic dureſcit, & hæc ut cera liquefcit
facrato abſconderat, cSusper illa plures miſus, numero
quinque celebrari fecerat , curémque prædiétam poftea
asſumpſerat, & baptiſauerat ſub nomine perſone ma
leficiande,cum aqua baptiſmatis o carimonys confue
tis,deindeeandem in puluerem redegit , ad effectüira
dendiperſona maleficiandæ:tamen interim capta fur',
nec perficerepotuit fortilegium , ſed congruasſccleris ſui
luit pænas.] Hæc ille, qui addere potuit, adeò nefa
rios etiã elle huiuſinodi fortilegos , vt & fæminæ
viris ſua méſtrua, & viri(quorū virúquevix pudi
cæ aures tolerant)ſemen in cibum porúmque aliis
permixta,& certis verbis condita ,præbeát,vt mul- E
torum conſtat confeſſionibus , ſtercora quoque &
alia huiuſmodi excrernéta ,vt Sprengerus tradidit.
Proſequitur deinde Grillandus dicta ſua, inquiés,
fiue extra inteſtina fiuntmaleficia
Extra corpus autem
amatoria per aliquus mixturas cópoſitas ex herbarum
folys vel radicibus,metallis, reptilibus terra :plumis in
teſtinis membriſve ,auiü piſcium ,vel animalium , alia
rúmve ſimilium rerum naturaliū Jadde, maximè ex
a Grillan . petere a,velcapillos vel vnguiú prçſegmina,vel fa
9.3.nu.zz. ſciá,vel quid aliud veſtimenti quod lolitú tangere
corpus maleficiandi:aut,finihil huiuſmodiqucant
nanciſci,velepiſtolā,velquid aliud de illius domo]
6 tunc adhibent certas ligaturas, quibus hæc inuoluia
confuunt in chlamyde veltunica maleficiandi, vel ab
MAGICARVM
Afondunt fub capi : e lecti, vei inier prumas , ve macro
tia ,fuper quæ ipſe dormit ,autfieb limine ofty, vel alie
rius loci fuper quo ipjê maleficiandus vir tranfiturus,
aut malier tranjitura fit.]Hæcille partim d.9.3.4.N !l
.
15.partim q.5.n.3. vbi ctia addit facrilegia quædain
iſtorum.lpju ( inquit ),urtueuz udmifcent japiu: in ijtis
aquam benediita ,jluet fontes Baptiſmuius ,aut cuin
munis amphora exijientis in Ecclejia, ani oiei fiincium
Baptiſmaiis,Chrumitis aui Exirem . unciionis,ramus
oliuarum benediciarü ,ranos palmari , candelas bene
divias ,facros Agnoſdei,tura benedičla, cereos paſcha
les & his fimilia. Quandoque auiem capiunt aliqua
ex reliquijs Saucioran Martyrum , fi habere posuni,
ſcilicet parriculas ofium ,cupillorī, vel veſtiu . Alig an
B tem capiuntfrijtuiu quendum indumeniorum facerdo
talium , aliorumque panniculorum benedictorú , quibus
|Sacra myſteria veneraniur celebrantárque,ficut cami
Jie purificatory ,corporalis ,tunucelle,manipuli,amiius,
stola candida lapidisfacrari,m.ippa altaris, patina ſu
dary ,calicis,o jimilia ,( išta omnia, vel iſtorī pariem
admifcere folent in fortilegys amatorys , adhibitis eorü
nefandifinis precibus ( Diabolicis verbis, ad turpes
libidinis actus,tot Sacramen: orī, ( aliorie ſacrorū per
petrantes abufum .]Mox Tubdit tertium quoddá ge
nusſortilegij amatorij,his verbis : Quida ex his qui
funt exprejja profeſionis:defiruntquandoque imagines
quaſdam ad loca fàcrificiorum ,terra ,velcera ,autgem
marum ſeu alia quauis mixtura confiias, illáſque bl
priſant prius nomine perfona maleficianda , fub demo
tione Gʻinuocatione diaboli , cum eifdem cæremonijs,
quibus vti folent noſtri ſacerdotes in vero baptiſmare:
adyciunt quædam verba turpia ü “ nejanda:quib.ima
ginibus quandoque aperiunt petiora,& up drum cord .:
ingenti calore ignita redduni:aut tantum derinēt, quod
liquefiant,putantes quod eodem modo cor hominis mu
leficiādi ſimiliter aduratur,feu mollificetur, a obedies
reddatur ad votum förtilegi,velum.intis] Io . Salisbe
rienf.li..c.11.Vuliricoli ſunt,qui ad effectus hominum
immutandos,in molliori materia , cera , vel fortè limo,
eorum quos peruertere nituntur effigies exprimunt ,
cuius illuſionis in Pharmaceurria Virgilius memi
Vno eodémque igni, ficnoſtro Daphnis amore.
Naſo quoque in libro Heroidum .
Deuouet abſentes ,fimulacráque cerea fingit,
Et miferum tenues in iecur vrget acus.
Qui locus etiam ad hoſtile maleficium referri
poffet,de quo poftea.Duplex enim magica deuo
tio fuit,vna hoſtilis, qua mortem intendebant, al
tera de qua nunc ſermo)erotica ab vtraq; Papinio
teſteCirce dicta fimulatrix ,&
uoppaleva à Lycophro
ne in Salisberienſi lubenter corrigerem . Vulticol:.
funt & de hac defixione( ſıc deuotionem vocabant)
haut dubiè eft illud poëtæ veteris in Ciri,
Inde Iouigenerat magnofrigidulafacra,
Sacra necIdaisſenibus nec cognitafacris,
Pergit Amycleoſpargens altaria thàllo
Regis Iolchiacis animum defigere vobis.
Vt opinor Minois in amorem ſuæ alumnæ.Ná
vt deuotio ,ſic defixio duplex, & hoc puto velle au
& toré Gloſſarij his verbis: Defičtiones vexuonarley,
xa7edeopos.primum ad diras referendum ,pofteriùs
ad vincula & nexus amatorios , & corrigo defi
xiones, quia à defigendo non defingendo. patet ex
Plinio libr . 28.Hiſtor. cap. 2. & Cicerone lib.2 .
de legibus. Vt plurimum vtuntur hodie in ama
toria defixione pergameno virginea : quam con
Ificiunt ex cute pueri recens nati, & ante baptif
mum
 LIBRI III
III.. P. I. Q. III . SECT. II. 193

a Picatrix, mnum mortui, vel abortivi, inſcriptâ caracteribus ! A rum C.de malef . Marbemat.vbi Conſtantin.Im . 9.1. Angl.
Abonus,& & verbis magicis : cuius miram potentiam atque
Agrippa. per.ait ,aut pudicos animos ad libidinem deflexoſſein salijom
b libr.i.de efficientjá nugantur magi recentiores “ , & exem telliguntur:non ( air)cqëgiſſe,led air,deflexiſſe :ideo ,li nes quod
fciam , &
ſpectris. plum ſuggerit Leloyher. Viebantur & olim fu lex Rhemia vigeret , Vvierus hîc 'non effugeret
ex medio ) .
cap.s. nibus quibuſdam & ligaminibus, de quibus nos frontis inuftionem ,nimis quàm manifeſtò Impe- cis integ.
с poitea. Grill.præterca rationem inueftigat, cur ad ratoriam ſanctionem calumniarus. libello de
c libr. 14. amatoria dútaxat,abutantur,rebus facratis ?& mul Secüdò probatur ratione, quia multa ſunt phar . Philtris Io.
cap.7 . Bekelius.
d Legifar. tis reſpondet , qui volet cum legat.Hodierno tem inaca, quæ vim habent naturalem turbandi humo. c Plurarc.
in d.3.adie porc,etiam ab hoſtile veneficium ,buffones bapti res irritandi ſemen ,excalefaciendi totum corpus: in vita M.
&tio. & d . zant, & cis ( quod horreſco cogirans ) venerabilem & , fi nullæ res tales inuenirentur , poflet dæmore. AntLucia.
S:qui abor Euchariſtià exhibene deglutiendam . Sic nimirum bus,quibus vellet,vri , tãquam lignis conuentis, & 9 Philo
pleude.Ire
zon.tit. C. quotidie deterior fit mundus, & homines in gra deinde iuxta pactum ipſe per fe & curbationé, & ox.l.1.c.9 .
de malefi. uiora hoc fæculi fine ſcelera præcipitatur de ama Aarulentiam , & prurirum , & calorem in corpus D.Hier.in
& mathe. torio philtro miraculum narrat , publicâ fide & inducere , fimúlque perfonæ certæ importunam vita S.Hi
Oldradr . multorú fæculorum continua atteſtatione confir
conſ. 210 . ſuggeſtionem imaginationi, quali valde dignæ Nazianz.
har. Greg.
Codefri. & matiſſimum , Thom .Bolſius, Oratorij presbyter; B amari,obiicere; & fic in huius amorem inflectere oratio . 29 .
Ang. in l. cuius opera, quàm hæreticis odiola, càm Catholi pollet;ſed volentem tantùm . Nam in voluntatem , in laud.
corů. C.de cis vtilis fuit;is ergo de Notis Ecclefiæ ' ; Monum proprer arbitrij humani libertatem , nulla dæmo . Cypria. &
malef. Al
beri, rubr. miraculum ( inquit )contigit Aufidiin Piceno. Siqui ni iuriſdi&tio,nulla coactio competit : quæ omnia Niceph.li.
s.ca.27.E.
C. de hær. dem anno 1273.quadă mulier ,cum fumpfifle ore En. ſuperiore libro probauimus , 9.24 .
piph.lib.r.
Vita.cract. charistiam ,nõ deglnije, fed feruatam fecum detulit,zt Tertiò probatur exemplis , vt Marci Antonij com.2.có.
de malef. illa vteretur ad amorem mariticonciliandum fibi per Triumuiriapud Plutarc . & alterius ,de quo Cleo- cra hæreſ.
Grilland. Ebionica.
d.q.3.ar... veneficia.Quamobrem , fıc malis artibus edocta, ſuper demus apud Lucianu;vt Marci hæretici & Magi, D.Gregor
15. Tiraq . prunas in regula repoſită proiecit : 9ao facto ( mirabile apud D.Irenæú ; puellæ addu &tæ ad S.Hilarionen ; lib.i. Dial.
d . 1. 13. & dictu ) cæpir Euchariſtia apertiffimè in carnem conuer apud D.Hier.lolaphar Regis & Thedę magi ,apud c.4. Nicet.
tractat. de sa fanguinem laie emittere ,ita vt pranas exstinxerit, Damafcenu,in vita Balaã.luſtinę & Cypriani ma- li.q.hiftor.
buéd. Pet. neque cohiberi potuit cruoris eruprio,donec căduerunt gi , apud Nazianzenu & Nicephorú , ( de quo con
Loyer.d.c. carbones, quamuis mulier nibil non egerit inyciendo Tule Pamel.in vila D. Cypriani ) vt etiam hæretici
ş.ant. Gui cinerem ,puluerem ,ceramg apponēdo. Tum nouo euen cuiuſdam apud D.Epiphan.qui,quod, paulò antè
bert. Me
noch.Cla ļu attonita,linteo regulam cum carne diuina á fangui- exépli narrationem , dixerat à Mago coadas mu
ri,Farinac. ne inuoluens, ftabulo propinqui ftercore infodit. Lúruit lierculas ; id intelligendum ,de vehementi perſua
& alior . res annos feptem ,quamuis aliquot mirabilia euenerini, ſione & forri inclinationc , non de neceffitatis ab
Canoniſt. ſoluta coactione.Valentinianiquoque Imp.apud
que vndenám naſcerentur,alios quidem latebat, mu
verò . Vt
Hofticn.in lierem non ita ,fa & ti acſceleris ſuiconſciam.lis exactis, Procopium libr.3.de bello Vand .Marcelinæ apud
Summ . de illa tandem aperuit rem geſtam facerdosi,qui cùm fe eo Gregoram lib.z.ftratidis cuiuſdá apud Calchon
mag.9.quã cótuliffet,reperit intactam carnem fanguinemg recen . dylam lib.2.Ité probatur Hiſtoriâ Bafilij Pſeudo
ſentétiam . tem linteúmqueillafum . Miraculum patefactum cun monachi & iuuenculæ monialis,de quâ D. Greg .
Ananimer Etiſque divulgatum ,ex omnibus locis innumeros ad fui Magnus egit; item Sceleri Serbi de quo Niceras f. f libr.z.in
til.Ancari. ſpectaculum commouit, & commouet adhuc poft annos legite illa accuratè , & inuenietis iniectam pro- Ephel.c.6.
in c.cx tua tercentum & fexdecim.Vifitur enim caro ,viſitur ſan penfioncm , ſed defuiſſe neceſſitatem parendı.
rú & Abb .
guis vitreis ampullis incluſus,ad sania rei memoriam Quartò probatur auctoritate SS . Patrum , vt
c.in tabu.
lis.cod.cit. ſempiternam ,nequepoft tanta temporum fpacia quic omitra Epiph .Irenæ . & doos Gregor.iam citatos :
idem An- quam ex iis eft correptum aut tabefactum .] En quo probaturauctoritate Arnobij lib.i.contra Gentes
cara.in ca. pacto Deus tam manifeſto miraculo nefarium D.Hier.dum docer quoſdá dęniones amoribus &
acculat.: mulierculæ ſortilegium inhibuerit. Sed nunc vi- D amatoriis cáticis deſeruire 8 ; & alibi maleficia có- g Super c.
ret, in 6 . deamus, quæ vis huius fortilegij amatorij . tendit vim habere, vt amemus quæ odiſie debere- 3.Nahum .
h Callian .
Squillacél. SECTIO II . m'; & deteftemur, quç nos amare decuiſſet h.Cal. coll.7.cap.
de fide Ca Ico primo; hiſce phileris voluntas nullius cogi ſianus quoque, Incentores, ait, libidini atgaluxurie 32. Olcæ
tholic.c.8 .
Doporeſt,ad
c quem non vult,amandum ſ : ed benè po quofdā fpiritus essepropheta comemorat ,Spiritus, in- 4.V.12 .
Turrecre.
in ca.li per reft imaginatio perturbari , humores concitari ,& totum funt à Deo
quiens, fornicationisdecepit eos, & fornicati
Corciarias. corpus interins quafi accendi,adeò vt quis,damone va (uo.) ' non quæro ,an rectè explicet dictum Ofex; i Baruch.
33.9.1 . riss tentationum illecebris interius certante , astro quo ſed quid ſenſerit ipſe , id apertè teſtatum aſſero. 6. V.42.
D dam libidinis vexetar , e fic vehementer trahatur ad Denique probatur S. S.locis eſſe aliqua huiuf
e D. Tho. defiderium carnalis copulacum aliquo ingenere , quod modi maleficia . Nahum.3.v.4.Propter multitudine
uen .& Pa- litum temporis maleficus amator accedat , arribus, fornicationum meretricis fpeciofa & grata, 6 habeniss
lud.in 4.d. quibus folentmuliercula caps,eam inſtanter vrgeat,vel E maleficia :quod de his rectè noſter Frác.Ribera fuit
34. Spren- damon deillo uno iam afſiduè memoriam á phanta interpretatus. Apud Baruch in Epiſt.Ieremix ,niſi E
ger.Malle .
ſiam moueat,exhibendofpeciem circumſtantiarum pro fallor, mentio habetur maleficij amatorij concre
part.1.9.7.
Caftrijlib . prer quas amore dignus videatur, & fubtrahendo cas mationis ,verba funt ifta; ai dè guvāxes depi9fuelvay
1. de iuft. que indignum redderent: facilè fis,ut in nalfam prada σχοινοία εν ταις οδοις εγκάθηνται , θυμιώσαι τα πίτυ
hære.pun. cadat .]Atque hæc eft ratio & modus,quo per iſta pa . όταν δέ τις αυλών εφελκυθάσα υπότινος τώμ σά
c.15 .Mich .
Medin.lib . diabolus Colec decipere : vulgus autem nequit di ρασορευομεν νου κοιμηθή, τών πλησίον ονειδίζα, ότι ουκ
2. de re &ta ftinguere inter actiones voluntatis, & motus con αξίωτα , ώςπερ και αυτά, όυτε το χοισίου αλής λιερραγή.
in Deufid. cupiſcentiæ ,imperúſq; portionis inferioris.Vnde Qua vulgatus fic veriit; Mulieresautë circüdate funi
Ang. Silu . non oportet credere iis , quiquæve cauſantur coa bus in viis ſedent,fuccedëtes oſſa oliuarum.cùm autem
Rolell. Fú.
Caie. Graf Etionem voluntatis,verè enim nolendo volunt, & aliqua ex ipfis attracta ab aliquo tranſeunte ,dormierit
fius, & alij vellent abſtinere,ſed volunt peccatum cómittere. cum eo , proxime fua exprobrat, quòd ea non ſit digna
Summiftę, Hæc fententia communis eft luriſconſulto habita ,ficur ipſa , neque funis eius doruprus fit.] Qui
Binsfeld . rum d & Theologorum . probatur primùm ,l.co locus inlignis, adhuc denlis obſidetur tenebris,
in d.l.corú
R ignoran
 194 DISQ VISITIONVM
ignorantiâ antiquitatis.vnam eius partem , que de
funiculis cſt,nobis Herodotus clarillimè exponit .
libro primo , vt habet verſio Latina ( Græco nunc
exemplari čareo )in hæc verba:vna ijfdem Babylo
nis lex eft,omnibus modis exſecrāda. Nempe omnibus
mulieribus indigenis commune eft,femel in vita ad Ve
neris templum defidentibus , cum externis viris con
Suetudinem habere .Caterum cum pleraque fine diuitiis
sumentes, qua fuicopiam facere recufent, ha vehiculis
Cameratis ſubue&tæ ,pro templo.conſistunt,relicta inte
rim à tergo magna famulirý turba. Pleraq etiã hunc
in modum faciunt,ad templum Veneris ſedent,nodis,
corollisg rempora reuincteze quibus dum alia ſeorsim
abeunt,alia regrediuntur.Nam diuerticula vndecung
fic funiculis distincta aditum prebent externis ad mu
lieres illas,quàm cuig, libuerit diligendam .Porro cum
femel illic confederint,non prius domum regrediuntur,
quàm hospitum aliquis , pecaniam mulieri in finum
iniecerit , e cùm eâdem à fano ſeorſim abductarem
habuerit.Hospitem autem illum ,qui pecuniam obtulit,
dicereoportet:lantiego ribi Deam Mylittam imploro.
Mylittamenim Aſyry Venerem appellant. At verò
pecuniam illam ,quantulacumg fit,non eſt fas reiicere,
fiquidem in facrum conuertitur vfum . Neque mulieri
friam permittitur hospitem aliquem repudiare,fed qui
cumque is eft,qui pecuniam obiecerit primim, hunc illa
ſequitur citra deleatum . Postremò vbi iam congreſſa
fucrit cum externo mulier, Dea expiata,domum reuer
titur.Iam ,qua formaſunt elegătucre,cuius( vt par eft)
expediuntur ; qua verò deformes,dsutiùs coguntur deſi
dere pro templo ,antequă legi faciant ( aris.Fig inter
dumvt vno argue altero anno,aut etiam triennio, arg
diriùs expectare oporteat miſeras. Alicabi, nempe in
Cypro, ſimilis quadă lex eft .] Hactenus Herodotus,
ex cuius narratione facilè intelligas, quibus funi
culis circúdatæ dicantur ; & quis funis diſruptus :
nempè is qui ſemică ad illam faciebat;nam diſce
dens hunc diſcumpebat,vel hoſpes,vel ipſa femi
na:ſed & illud intelligitur ; vltimo loco ,cùm obii
cit funem nó diſruprum , deformitaté exprobrari,
quod eas mortalium nullus cubili dignetur . Qua
re retracto , quæ olim hac de re publicè Louanij
dictaui,ea referés ad nados , & ligam na amatoria, videtur dicta,επίτερα, dum fcribit,επίτερα εκπιάσ.
de quibus egêre veteres poëtæ . Virgilius.Eclog.8. Malce taíwp.vbi fortaſſis, ésilupa, legendum ;nec in
Terna ribi hac primum triplici diuerfa colore voce vt opinor peregrinâ quærenda lolita Græ
Licia circumdo,térguc bac altaria circum Dcorum compoſitio'tmilupou,edulium nouit Athe
Effigiem duco, næus , & Varro ,lıbr.6.de lin. Lar. Apud Plautum ,fi
Nempe amari fimulachrum . ligabant concepris vnum epilyrum edam apud illum efuriens inſane bené.
verbis , vt apud eundem;
Niecte tribus nodis ternos Amarylli colores,
Necte Amarylli modo, o Veneris ,dic,vincula netto.
Valeri',in Cirs,addic & aliud ,in ſinu diſpuere ter;
Terque nouen a ligat triplici distincta colore
Fila ,ier in gremium mecum ,inquir,despue virgo,
Despue ter virgo,numero Deus impare gaudet.
Memelianus , Ecl.4 .
Heç eadem nobis,qua verſicoloria fila,
. Et mille ignoras Mycale circumiuls artes.
Erant hæc fila,vt plurimùm ,lanca, & rhombo tor
quebantur,veldeuoluebantur ab orbe vel glomo ;
Propertius , libr.3.
improba nor vicit me moribus illa ,ſed berbis:
Staminea rhombi ducitur ille rota .
Illum turgentis rana porlenia rubeta,
Et letta è ſectis anguibus oſſa trahunt;
Eft ftrigis ingenia per bustajacemia pluma,
Cinètáque funešto laneo vitta viro.
Hoc eft vitia lanca quſpendiofi : quod & ipſum
magicum . Et libr.2.
MAGICARVM
A Deficiuni magico forti fub carmine rhombs.
De trinâ deſpuitione T bullus, Eleg. 2 .
Hac mihi compoſuie cantus quis fallcre poffis,
Ter cane , ter dictis dispue carmınibus .
Sed ad rein ,magicú myſterium ,cuius meminit
Ieremias , & à quo populum Dei dehortatur , eſt
adolecio , tāp witúpwp. de cuius vocis ſignificatio
nc non omninò res certa , nam cæteri vertunt, fur.
fures,noſter verò ,osſa oliuarum; inter quæ quid ine
liùs & fideliùs verfum , certiùs definiri pofier ; fi
Hebræa illa epiſtola exſtaret, nunc de Græcæ vo
cis ſignificatione deciſio pender. Puto non vnam
eſſe lignificationem huius vocis.Heſychius,aitu
ga Tà Tặp vịTP kệ Tay ¢ Aoid : & lanè huiuf
modi tritici vel hordei furfures, live pelliculas ,
B quæ molendo ſecernuntur (lic eciam Dioſcorides
& Theophřaſtus vſurpant) luccendi ſolitos in ve
neficio amatorio plerique exiſtimant , & nituntur
loco Theocrici , Eydill.2. vũy Quow tá situpa , vbi
Scholiaſtes,duow ,exponit,77€şınausw ,igne abſumo .
Vix crediderim furfures folitos adoleri , ( qui pa
rum ad hoc idonei ) ſed benè farinam in mola, de
qua camé paulò ante iam locutus erat Theocritus,
nec necelle habebat repetere.quare malo, aitupa,
illic exponere , vt hîc ficit nofter. Nam de codem
maleficij genere locutum poëtam illic,& hîc pro
phetá, co procliuior ( um ,quod eodé Eydil.faretur
Theocrit.amatoria illa maleficia Gręcos à B.bylo
niis didiciſſe. Sicut ergo laurū vrebant veteres &
birumé, & ſtaruas ex argillâ vel cerâ;de laur.Virg.
Daphnis memalusvrit,ego hæc in Daphnide lauri;
C
Bituminis , ni fallor meminit Horarius , fed lo
cus non occurrit, de ſtatuis argillaceis & cereis;
Limus vt hic dareſiir , hec ut cera logueſcit,
Vno eodemque igni, fic noſtro Daphnis amore. )
Sic etiam puto ſolitosadurere olla oliuarú, hoç
eſt minutas oliuas , & duriores cæteris , ac penè ol
ſeas:quæ eſt vocis Gręcæ altera,minùs nota figni
ficatio ,apud Athenæua , ex Callimacho & Philæ a libro 2 .
mone ; pro quodam minuto ac viliore & coloris Conuiuij
Sophift.
furfuracei oliuarú genere, quod aitufor , vocarunt.
Vnde & fraçes acmagmata oliuarum Helychio
Epiryrum vocabulum ejtcibi, quo frequentius Sicilia,
guam Italia vſa ] fic Varro . Locus Plauti eſt in
Mili. glorio . nempe fiebat ex pityrodi oliyâ con
frictâ.meminere & Cato & Columella ,libro de re
ruftica, conficiendi modum indicantes & Græca
nicas magnæ Græciæ vrbes , id conficere folitas :
fortè etiam vocem , érin iTup & , fic contrahebant
vulgò ,dicentes ,initupa . Sed cur nofter vertit, offa
oliuarum ?certum eft Hebræos , quæ in quaque re
forciora & duriora ſunt,ea vocare,offa, vt olia ob
Identium , nipsy yan chonach atímoth b : fci- b Pſal. 53 .
V.9 ,
Erum etiam , hanc oliuam minutam plus oſſis,
quàm carnis edulis præbere.conftat quoque He
bræâ phraſı , genitiuum fixum habere vim mo
bilis recti; & ideò , oſſa oliuarum ,accipi poffe ,pro Gen. 49
olleis oliuis:ſicur in Moſaicis ſcriptis “ , afinus of
V.13 .
fis, ponitur pro aſino oſleo. Quare luſpicor hoc
loco à leremia fcriptú fuiffe, at[moh Zethim ,quod
1
ad verbú ſignificat,offa oliuarum , & Græcos inter
pretes gnaros ſignificationis, quàm diximus,ver
uiſle ,ta vitupa .Nónne veroſimilliinum eſt Baby
lonias ,
 LIBRI III. P.
1. Q. 111. 195
lonias, quæ Magicis nugis erant addictiſlima,ve-1 Amenti corpori ve plurimim valde noxia funt. )
ritas ne diu illic excubare cogerentur , fe à ſorti Nora mious effe noxia , quæ non dantur incus ſu
legis huiuſmodi non abftinuifle;maximèquas nec menda, quia li per nudas incantationes facta , ve
diuitiæ , nec forma , nec genus commendabant? plurimùm folùm nocent menti; li per illigationes
quærebant ergo iftæ bliteæ ac diobolares ynde . ut contactutn extrinſecum , etiam corpori ſolent
cumque lenocinium , & Pityrides oliuas, quæ vi nocere , ſi habeant venena mala adınixta, quod in
lioris præcij , inſumebant fiammis. Et quàm ve his non frequens: fi verò dentor in porú & cibum ,
Lanæ fanimam alebant incluſam , longè apriùs'at folent vt plurimùm valetudinem vehementer de
que expreſſiùs offium ,quàm furfurum , aduftione bilicare , & de ſtatu métis deiicere . quia corum in
conteſtabantur : fimul enim fic quærebantur de grediétia folenr effc admodum periculoſa :vt fluo
duritic ac rigore hoſpitum , & aduentorum , quos res menſtrui , ſperma ( 'vt patet ex vetuftis libris
illarum nulla miſeratio tangebat : idcò non ſolas Pænitentialibus ) cerebrum felis ,vel alinini pulli ,
olivarum carnes, fiue cutim (nam in his oliuis cu vtcrus hyenæ , virga lupi , remora , olla rubetæ,
tis potiùs quàm caro ) ſed ſolidas oliuas cum nu (cinci, & præ cæteris (quod vocant ) Hippomanes :
cleis ofſeis adolebant,nimirum duritiam illam fi quod eft triplex ,ne quis fallatur :vnú cujus mentio
bi inuiſam hoc pacto mollituræ , & corda ferrea B apud Theocriú, in Pharmaceur.tradit eſſe plantu
amore liquaturæ. Si furfures, vertas , perit elegans lam quandá Arcadiæ :alterú ,quod vt canit Tibull .
iſta myſterij magici analogia. Veriſimile eft eum Virus cupidt ſtollat ab inguine equa.& Properu '.
iſta vrerentaddidiffe, quod ſolemne reperio; ſic ſe Hippomanesfæla ſemina legit equa,
offa hoſpitum vrere , vel , in hoſpite luo hæc ſe Qualis eft lúùm apria : tertium , pellicula quæ
adolere ; velprecari , ve ſıc hofpites carum amore reuellitur à fronte pulli equini recens editi, cuius
correrentur ; quæ oninia Virgilius & Theocritus odor cquas in furore rcdigit,de quo Ariſtotelesa. a Atif.lib.
6.hilor.a.
poſuere. Demùm licadufta & in cineres redacta Plinius,Columella,Virgil. & alij. Quàm hoc no nim.c. 18 .
(pargebā: in ventă,iacta trans capur . Theocritus; xium fic docer interitus Caligulæ , qui mortuus, Plioi' libr.
άλφιτά του πρώτου συρί τάχεται, αλλ ' επίτασε . cùm ci Colonia hoc potandum porrexiſſet,vi nar. 8. cap. 42.
Farine primum , igne liquefcunt , fed disperge. rant loſeph.b & Sueton.& luuenal.co respexit; Colum . li.
Viauunculus ille Neronis; 6.Virgil.in
Virgilius;
Georg.
Fer sineres Amarylli foràs , riuóque fluenti Cui totam tremuli frontem Cefonia pulli b libr . ii .
Tránſque caput iace. Infudit: & mox yt eſt in 4.M.S.libris , antiq.Sue .
Sed hæc ſatis vel nim's , de loci Baruchi expli с Tantı partus, eguæ quaniun una venefica constat . in Calig.
catione; quæ li probetur,benè erit; ſın ,meliora ex Decunctis autem philiris Ouidius prudétiffimè; luuenal.
fat.6 .
pecto . Et oportunè poft annum quartum qu n Nec data profuerint pallentia philtra puellis,
túmve poſtquam hæc à me primùm edita, vt in Phılıra nocent animis,vímque furoris babent .
Hiſpaniam redij, oſtenſus mihi liber ſingularium Euſebiustefarurhis Lucreciun poëram primò
hominis ènoſtris eruditi , & induſtriæ lingularis dementacum , deinde furoris impatientiâ feipfum
Martini de Roa , qui lib.3.ca.9. & 10.fusè in hunc interemiſle, de Lucullo prodidit Plutarchus , his
Baruchi locum diſquirit, & diſſencit in nonnullis, cum primò actum in furorem , mox etiá interem .
nam cap.9.funes hos putat elſe,Zonas iunceas,me prum :de quodam fimilia narrat Ariſtoteles. Vir . c Euſeb.in
Chro.Plu
retricum vilium in ligne. hoc non conuenit cum goilla incantata à Baſilio (vt ait D.Greg.)febricitare carc.in Lu
Herodori verbis, qui ( vt ego ) exponit de funibus incepit,& vehementer anxiari,magnis a vocibuscum cul.Aritto.
quibus lectulum ſuum cingebant, & quod addo Stridoro clamare. Modomoritura fum ,nifi Baſilius mo- in Magp.
de illis aulxa vel centones ſuſpendebant, ita cel nachus veniat, & ipſe mihi per fue curalionis ftudium Moral. D.
Greg . d.c.
lam ſuam à cæteris quafi domunculam diuidéres. falutema reddat . ]En verbamente captę,& corpore 4.Hier.in

ruprionem putat elle idem quod d languentis

Deinde funiculi . Illa verò ,de qua D.Hieron.ſcribit, poll- vita D.Hi
apud veteres zonæ ſolutioné. Verum hoc in ine quã amator, magicis artibus instructus ,ab Æſculapy lar. Sprēg .
retriculis locum non habet . nam virginum hoc facerdotibus, redyl, & fubter limen domus puella tor- part1.97:
proprium erat in primo cógreſſu.iuxta illud quod 'mēta quadam verborum & portentoſas figuras ſculpias Ludou.Ba.
zonam poſſet ſoluere virgincam.res nota , non in aris Cypry lamia defodii : & ilico amore inſanıre uaro, Ant.
pertinere ad quemuis coitum . Benè quod idem virgo, & amictu capitis abie & to rotare crinem , ſtridere Panhorm .
libr. 4. de
cap.10 . illud de iunco & zona quoque retractat, deribus, inclamare nomē adoleſcentis :magnitudo guip
& funiculos capit , vt dictum debere . Rectè au pe amoris eam in furorem verierat.]Detribus ording to Alfó .
tem doctéque probat funiculorum ruprionem in dine Abbatibus,ſucceſſiuè ab câdem ſortiariâ ro- loyer. lib .
telligi de tentorij ſeu tabernaculi ablatione, ficut xico anatorio necatis, lego apud Sprenger.de Fri- de ſpect.
lerem . 10. 20. Nam poſt coicum redibar domum der.duce Auſtriæ ,electo rege Romanorum quem1.cap.s.
mulier, iam lege ſoluta. Quæ interpretatio cú lit Lud . Bauarus vicit, auctor eftCulpianus; de Ste
& fimpliciſſima & accómodatiſ. miror cur mos phano quodam equitc Neapolitano,Anton .Pan
quaſi deſerens, tertiam deliciis amatoriis, & ſecto hormita;de puellă, cui amator membranulam in
rum nodis florúmque corollis addiderit,quæ mea ſcriptam in ſinum iecerat, & narrationem,& iudi
ſententiâ nec Herodoto , nec Barucho cóſentanea E cium nobis proponit Pet.Leloyherius: quare cùm
eft. Attigerant hunc locum Gueuara in Habac . & tam noxia foleant effe philtra meritò Athenientes
Perer . in Daniel . ſed attigerant , vel potias infi Temniam lagam morte mul&tarunt d ; & nimis
nuarant , quàm interpretati. Roæ liber mihi non laxi fuêre Areopagitæ , cùm alteri , mortuo eo qui d Demoft
viſus,niſi diu poſt primam editionem mcam ; poſt acceperat º , ignouerunt: prudentiffiméque iu- cótra Ati
quàm etiam plus anno editus.Potuere coldé icri ftogitoné
ra ciuilia : quibus, feqq. pænæ receptæ : de qui e Arift.lit
ptores legentibus,cadem in mentem venire.Hinc bus , quo ad praxim acturi fumus tulius , libr.s. 1. Magn.
patet ,vel iuxta hanc primain concl.noſtram intel Selt.z6.nunc breuiter.Si præbés amatorium quid , Moral.
ligendum Burchardum ; vel errorem lubelle eius non adhibuir magicam ſuperſtitionem , nec mors 1 ap.17.
d .8. qui
ſententiæ , lib.10.cap.de arte magica cap.vlt. ſecuta fuit:penã relegationis & damnationis in aborcie
F Sir ſecunda concluſio quæſtionis ,hac philtra of metallú olim puniebaturf: hodie iudicis arbitro 115 .
R 2 extraor
 DISO VISITIONVM
196
aMenoch . extraordinariè punitur .Quod fi mors fuerit ſe- 1A
de arb.iud . cuta ; quàm vt plurimùm fequi tradıdic Hippoly
ca. 358. tus de MarGl.inlignis Criminalium iudiciorum
Binsfeld .
tractator batum, fi ob malom finem præbuit phil
in d . I.co. trum ( vtpote cauſa aboríus, vel illiciti amoris)
rum.q.3 .
b in l.ciul fiue tum adhibitæ fint artes magicæ fiue non,
dem . D.ad mortis reus cenſetur ,ex communi lententiâ iuris
leg.Corin . interpp. argument.d.§.qui abortionis,quod & olim
de ficar.
prudentum opinione receptum Iul.Paulus tradi
clib.s.re - dic.c : neque id acerbum debuit videri Antonio
cept.ſent. Guiberto d :dignus enim planè fupplicio malus
tit.ad. leg. adeò an mus, fini improbiſlimo,per lummumpe
ficar. riculum & peſfimum exemplum ftudens. Quod
d libr.i.q. Gnon dedir ob malum finem ,ſed bonum ( vtputa
iur.ca 16. ad arcendam fæminæ fterilitatem , ad concilian - Bdum , lamidis ( vt olim Franc. Bentius nofter cen
num.i. dum mariti anim m à fe immeritò alienatum , )
tunc li acceſſit ars magica ,adhuc punienda eſt au, 1.6.13.variar.lect.c.is.népe aruſpices nugaciffimi.
dacia lethali ſupplicio.capitale eſtenim his viiar
el. nemo tibus e : li verò non adhibuit quicquam m.gicum ,
ar ſpicé , fed natural bus vſa fuit, quæ putabat non nocitu
& ibi Dd.
C. de ri.extra ordinem m tiùs punienda eſt,citra f mor
lef. & ma
ma- Item.Hrc ver ,fi defit hæreſis ſuſpicio: hac acce
the. & fic den e, quid dicendum , videbitur,d.fe £t.16.
inrell Me Humanam vindict.im prçuevit aliquando diui
noch. de na vltio.Siffridus preſbyter in Chronico ſuo,nar
arbit, caf.
rat anno 1260.accidiſſe , ut adoleſcens quidam in
388.nu.s.
farg.1.3.5. Minia,vtfuus potiretur amoribus, à Mago in locum
ex Sena, adium deferium deduceretur : cui cùm ſpectrum ,puella
tuſc. D. ad
illius quàm amabat imagine, per malefice incantario . nendum .tale quod de Scythicâ leu Promenhæâ
leg. Corn . nes ſe obtuliffet : amaior ille perdoru
de licar.& , manum e por c herbâ refert.Pri pertius; quod de inſperlo corpori
ibi Bart. & rigens , à malo damone parietibus all duur, o mifera
Menoch. bılē in modum necatur : querw quoque cadauer tanto
d.cal. 358. in Magum smperuproiecie , vt femianımis longo tem
num . 7.
pore iacuerit .]
I nunc , & animam committe ignibus doloſo vianda & verila lunt ,cale remediú Crateris apud nat. lib.de
hoc pulueris magici man elio coniectis. Nónne
potiùs audiendus Phocylides : qui cecinit, om
ninò fugiendas amatorias incantationes & phil
tra ? idque verum , etiam quoad coniuges , quia
etiam li conciliarent amorem ( quod numquam
vel rarò contigit ) tamen ſemper, vr minimùm ,
recdunt debilem , arronitum , & mentis emota :
quemadmodum pilcibus ( acuta & apra eſt Plu
g in coiu- rarchi 8 fimilitudo ) accidit , qui non retibusvel
galib . ad Dniacam Magiam ,de qua dictum ,lib.z.Quintò op
monitio hamis , fed medicamentis capiuntur .
nibus.
SECTIO II 1.
Eſtat de remediis videamus. & conſtat,ex di
, quibus caro maceratur & cócupiſcentia domarur;
remedia illa Gertilum : quæ per incantationes
aut luftrationes qualdam ficbant:quæ Chriſtianis
ctiam prorsùs illicita ſunt.Virgilius4.Æneid .
G Hac fe carminbuss promittit foluere meries
Quas velit,ajt aliv deras immittere curas .
verè dicir, promittere,nec enim præſtabar. Tibul
lus libr.i.
Quid credam ? nempe bec eâdem fe dixi amores
Cantibus aut herbis foluere poffe meos.
Et me lustranit iedis, no & te ſerena
Concidit ad magicos boftia pulla Deos,
Non ut totus abejet amor , ſed mutuus eſſet,
Drabam : nec ie poſſe carere velim ,
Purabant enim his luſtrationibus alterutrum
euenire, vel vt amore liberarentur ,vel votis poti
rentur. Nemeſianus ,inducit paſtorem querentem
hæc omnia fibi in caſſum cecidiſſe;
Qwid prodeft quod me peregrini mater Amynta
Tor virtis ,ier fronde facrâ,ser thurevapore
Lustrarit ,cineréſque auerfa effudit in amnem ,
MAGICARVM
Incendens viuo crepitantes fulphure lauros;
Cùm fic en Meroën totis mifer ign :bus arſi?
Victas intellige funeſti viri, vt di & um ſupe
riùs. Omifit & aquæ alper lionem , de qua Pro
pert ,lib.z.loquens de amore :
Quod mihi non Patry,polerant auertere amici,
Eluere aut vasto Theſſala ſaga mari.
Putauit vir doctus etiam ebris & laminis vfos
pro periaptis contra magicas deuotiones ( quod
non negandum ) & probat his Arnobij verbis;
Aduerfus ictus noxios venenaros colubrară mor
ſus remedia fæpè conquirimus , & protegimus.nos la
minis , P /yllis, Marſis venubus,aliisq institoribus,at
que planis] ſed fortális illic pro laminis ,corrigen
(uit ) qui autem , lamda, docuit Petrus victorius
Hanc fecuti opinionein gentilium vidétur ,non
Eunapius modò , in vita Edefij, de illâ quàm ma
gus Philometor in amorem pellexerat, magus ve
rò Maximus amore loluit; & Plin.ſed & Pompo
nar , homo malè Chriſtianus. Opus eſt antidotis
diltinctione 1. li naturalia tantùm funt medica
menca , maniain purgantiâ , & ardorem libid nis
temperantia ( viagnus caſtus & huiulmodi)dum
modò noxia nó lint valetudini, licebit eis vu , 2.fi
erò dubiterur num infit illis vis naturalis, an ve
rò lint merè ſuperſtrioſa remedia; tunc iis abfti.
puluere in quo le mula volutauerit , vel hirc vri
nâ bibitá , vel rubetâ in corio pecor's recentis alli
h Plin. lib.
gaiâ, & de virgâ lupi Plinius & Pomponath.tra 28. 32. &
didere.z . ſi moraliter improba ſunt remedia,plane 39. Põpo.
Laërtium , ſcilicet ſui ſuſpendium ; talia Ralis ac incantat.
Laert.li.6 .
Pauli Ægynetæ licenriola balnea ,tripudia,com
meffationes, & quæ ſequi ſolent deteriora : tale
etiam illud Fauftinæ , quo vſus M.Antonio.philo
ſophus;qui gladiatore eius adulterú occidi iullit,
& illam incedere inter caput & collum i . Quarto Capitoli.
& Suidas.
li Git admixta luperſticio , cunc pertinent ad vanam
obſeruantiam ,de qua 2.p.buius lib.agédum ; ſiverò
dæmon s pactum interueniat,pertinent ad demo
ima ſunt reiredia Chriſtiana , cum lla quæ contra
cuncta inaleficia vim habent,Eccleſiaſtica;de qui
bus.gendum ,lıb.ult.tuin etiam quædam moralia ,
ve opera pænitentiæ, humi cubationes,cılicia,fila
gella , ieiunia: his interdum etiam ſub mortali, li
magna neceſſitas, homines vii tenentur; vt & aliis
quæ partim in omittendo, partim in committen
do pofita.In omittendo , vt vitare conſpectum rei
amatæ , & ocium , & alia libidinis irrit: menta , de
quibus optimè Helinandus differuit.k Vis exſtin- x habes a
pud D. AD
guere libidine:(ait )amoue ligna de igne G ſtridet ton.libr.6 .
incédiu.ligna innumerabil ia funt,potiſlimaauté. bift. Sum .
E tit.13.cap .
Ocia ,ſegnities, fomnus,caro ,femina,vinum,
6.9.4 .
Prosperitas,ludus,carmina,forma,puer.
De primo eſt illud SS.in defideriis ejt omnis ocio
ſus.& Ouidij .
Ocia fi tollas,periere cupidinis arcus,
Despeltag , iacent & fine luce faces.
De 2.dicit Martialis .
Quaritur,Ægysthus quare fic fačtus adulter?
In
promptu caufa eft.defidiofus erat..
De 3.canit Dionyfius Cato.in diſtych.Moral.
Plus vigila ſemper,nec fomno deditus eślo.
Nam

LIBRI III. P. Q.
Nam diuiurna quies vitiis alimenta ministrat. A
De 4. ait Apoftolus : Bonum eft non manducare
carnes.
De s . ait Helinand. mulier dicitur à molliendo,
* malleus.quia ficut faber per malleum mollit fer
rum : fic diabolus permulicrem ,mollit & malleat vni
werfam terram , D. Hieronym . Ferreas mentes libido
domat. Claudianus;
Ferrea laftiuis mollefcuntcorda ſagittis.
De 6. Apoſtol. Nolite inebriari vino, in quo eft
luxuria Virgil.
Et Venus in vinis , ignis in igne furit.
De 7.Ouidius.
Luxuriant, animi rebus plerumque fecundis.
Salomon im Prouerb. Proſperitas ftultorum eos
perdet. D.Auguſtinus; Secunda res Sapientum ani. B
mos fatigant: plusobfuerunt Salomoni, quàm profue
rit ipfa fapiencia, contra aduerſitasaliquandoretrahit
à peccatis. Ideò ait Dominus Olex 2. Sepiui aures
tuasfpinis,vt femitas tuas non inuenires, & poft ama
tores iuos non carreres. Spinæ funt,aduerſa.
De 8.ludi,nomine iocum intelligit omnem .
maſtitia enim libidini repugnat, teſte počiâ.
Non folet in mostos illa venire shoros.
De 9.carminis, nomine , omne melos muficum
comprehenditur,fiue voce, fiue inſtrumentis fiat.
Efa. Cythara , & lyra,grympanum ,cu robin , da vi
num ,in canuiuiis vestris:hinc, & opus Deinon refps
ciris.addit Helinand . Difficile inuenitur aliquis lenis
vocis & grauisvita : quippe cum vocis lenil as cantum C
defideret,vita grauitas planctum .
De 10. eſt illud,
Rara eſt concordia forme alga pudicitiæ.
& illud,
Lis eft cum forma magna pudicitia.
De u.ait Helinandus; Quantum enim periculi
ſexus ad fortin muliere, tantum atas in puero.periculo
la eft atas pueri , periculofior focietas, periculoſiſſima
vero familiaritas.Vnde legitur in virisparrum ;Non
babendam familiaritatem ,cum femina,pucro,vel ha
retico. ] Hactenus ex Hclinando Antoninus .
In faciendo conſiſtunt ; occupatio mentis in
potentiam luxuriandi , & ideò à lege hæc vocari,
curis grauioribus, cogitatio mortis & inferni,le
dio bonorum librorum , precesad Deum fuſa, id bona, vel,non malacausâ
hominisnecandi
implorata auxilia Beatorum , & Angelorum , &
maximè Beatiſſimæ Deiparæ Mariæ ; quæ , vt ca
ſticatis amantiſſima, ſummoperè deſiderat homi
nes hac fpurci amoris lue liberare. Vtile quoque
frequenter meditari , non externam illam & peri
turam citò fpeciem ; quæ fragilis , caduca , ſæpè
mendola & fucata , & fallis tantùm lenociniis
abumbrata ; ſed rimari cogitatione internam &
profundiorem corporis conftitutionem , quid illa
fuit, antequam naſceretur? ſtilla (eminis (purci &
olidi, quid nunc eſt: ſaccus ſtercorum.aufer cuci
culæ pelliculam ,quid illâ retriusaut horribilius?
quid cadaueri ptopiùs ? ſterquilinium niue con
tectum alber, foluantur niues : pax ,pax naribus et
oculis ; clamabunt omnes , & diffugient. Niuc fu
gacior eſt forma.non liquatur , ſed vaneſcit.illam
aqua excipit ; hanc quid piſideformitas & formi
do,qualismormolycij?cum anima diffugerit ,quid
futura hæc Gue Lais , fiue Helena ? eſca vermium ,
cadauer putridum , fætens,cabe diſſoluendum , ex
cuius fpinæ medullà ſerpens terribilis cnaſcetur.
Hocamem ,hoc depeream ! Narrat Suidas de Hy
patiâ Alexandrinâ ;eam cùm confilio nequiret au
citor s adamantis , importunam ſollicitationem
a rumpere ; panniculos ei ſuos , fluore menſtruo
>
IIII. SECT. I. 197
maculatos,obiecifle; Hoc ( inquiens )eft adoleſcens,
quod amas : nihil autem pulchrum . Appa & Gela
Foroiulienſis ducis Gilulfi filiæ , carnis putridæ
lub mamillis politæ odore, ſuam defendêrec fti
ſtatem . Barbari enim naturâ ita fætere Longobar
dorum mulieres opinati intactas reliquere. ( An
nal.Boior.libr.3.66 Ani.Bonfin.lib.8. Rerum Hanga
ricar . Decad. 1. Scd & Thom.Cantiprateni.pium
quendam virum , cùm cogitationes importunas,
cuiuſdam mulierculæ , formoſæ dum viueret, ni .
mo abigere non poſſet; ſepulchrum narrat cius
aperuifle, & amplexum cadauer rabidum, faciem
faciei eius contaminatæ tabe,vermibúſque impo
luiffe, & in hoc fætore volutatum ore ; donec fæ
cor & horror,omné libidinis memoriam ſuperaſ
ſent.Quantò efficacius hoc, illo ridiculo , & ,quod
niſi præfatâ lectoris veniâ , nequit referri, quod
Hieronymus Cardanus à præfcribitzeü quia licair ) a libr.a.de
variera ,
ſtercora recentia amica in ſuo ponat calcco, & calceum
ftatim indnat , amore liberandum.vtatur ille luo re
medio.apagè has ſordes.cquidé tetro odore amo
rem cum faſtidio cómutandum crediderim , quam
diu fætor durabit : poſt,neſcio ;niſi quis mentem
ſimilibus ( quas dixi) cogitationibus muniat , ar
mérque. His remediis continencur,quæ ex Aui.
cennâ Niderius poluit b excepto ſexto , quod ip b li.vlrim .
Formica
ſemet fatetur læpè non proficere.
rij.
QV Æ STIO II11.
De Maleficio hostili.
Ostile , vocatur , quicquid in bonis animi , | A
corporis aut fortunæ damnum infert , aur
aptum eſt inferre,aut idcircò adhibitum fuit à ma
lefico ve inferret. primùm a &tu ,ſecundùm pote
ſtare , tertiùm intentione huiuſinodi elt , quæ in
his interueniunt,vt plurimùm ſunt frigida , ama
ra,noxia , & naturæ humanæ hominúmquc ſaluti
contraria ; idcò, venena mala ,vocari , vult Gril c9.3.0.23 .
land . contra quam in amatorio , in quo cenfer vt
plurimum interuenire ,res calidas,dulces ,amanas
homini , & coadiuuantes naturalem calorem &
venena,
d: quia non ſunt vera
hæc perpetuò inſtituta
non aliah.bc
.
effe, facilè credent , qui præcedentem quæſtio- ad leg .
nem accuratè legerint. De præcipuis ergo hofti- Corn.de
lis maleficij generibus nunc agamus, & quia pro- ficar.
lixa atque varia diſputatio elt, in luas lectiones
eam partiamur.
SECTIO I.
De faſcinatione.
A
T res commodiùs intelligitur ,notanda diffe
VI rentia triplicis faſcinationis : nam puto vo
cabulum , large ſumptum de propriè & impropriè
di &tâ faſcinatione , diuidi poſſe, in poëticam , ſeu,
vulgarem , in philoſophicam , & in magicam ,
E Vulgaris, leu ,poëtica ,cft, de qua potiſſimùm di
{ putatur; ſecundùm quam dicútur hominesfaſci
nari, ipsâ vifione ſeu aſpectu acido faſcinācis ,vel
etiam inuido aliquo laudante ,co ſolo quòd mali
gnè aut malitiosè ad [picit vel laudat alium ,à quo
eſt auerſo animo.Et hæc opinio multa peperitalia
opinamenta. primò hoc periculum imminere po
tiùs pulchris quàm deformibus , pueris quàm
maioribus ætate.Secúdò hoc periculum remouesi
quibufdá cupbymiis:ncmpe à benc precenturiis ,
quos cú laude & admiratione intuétur: vel fi quid
R 3 turpicu "
 ONVM ARVM
198 DISQ VISIT
I MAGIC

curpiculum pueri geſtent appenſum collo , vnde A enim babiliſcus bafiliico , non vipera viperx , lel
faſcini nomen inditum virili membro , co quod homini & aliis animalibus nocent.Et vo vnú ani
contra faſcinationem talia geftarent oſcilla ; & , mal alteri cam Gir noxium , id est vehementi natu
mutato in paulo honeftio ein modum more , di ræ antipathià naſcin celle eft ;hanc verò ex diffe .
gitos duos cum pollice fic inſerto ve tale quid ex rentiâ ipecificâ , quàm fequitur differentia tem
primant, de gagate, vel ebore , vel argento ; vt fit peramenti. Quid ? quod fifcini huius defenfores
hodie in Hiſpania( Higa vocant ) immò fi ſum contendunt , etiam fal inari quem folere à bene
Plutarc. so,
mo manè furgenti quis iradigitos intendat,id ip uolis & cariſlims, verba Plutarchi,& Heliodori Sympofi
.
ſum quoque amuleti eſſe loco cenſent, quod ma ſuggellir mihi, & communis patriæ, & religionis 7. Hi liv
lo exemplo Reginæ cuidaın fieri aiunt . Ĝ baccare coniunctione amiciſſimus,Andr . Scottus nofter. dorus li.z.
Græci codi es mihi nunc non ſupperunt; quare hiftÆthio
or.pi.
frontem cingas,li ter in lignum deſpuas.denique
ficùm auide laurum edulium ſumas , & re inten ponam ex verſione ciuſdem : Haur ſanè ignoras,
tiùs alp.cienti partem cibi porrigas.prafiſcim ,hæc ( ait Plutarch. ) quod & amicis , có familiaribus o
omnia fore,ne fac:ſneris, De turpiculis illis métio parentibus nonnulli oculum faſcinaniem effe existi.
apud Lucillium ,teſte Gloſſario ; Mutonium ,wpoo B mant : vſque adeo vtmulieres non ostendant illis pue
βακάνθιον , ώς λεκίλλιος . forte Ioco illo , quem ex ros , nec diutius ab huiufmodi hominibus inspectarifi
lib.4.citat Nonius ,Nam quid Mutino ſubrečtógue nant.quo modo ergoid mali videbitur ab inuidiaef
huic opu' figno , vr lurcareiur lardum , & carnarsa jici? quid porrò per Iouem dices de iis , qui dicuntur fe
furtim Patrum conficeret ? q.d præftitiffet infantu ipfos faſcinare ?nam hocquoque audisti: fin minias illa
lum faſcinatum emori , quàm in furem adolel e Gertè prorsùs legisti:
re. Tertiò cenſent ad bruta quoque hanc fafcina Eutelidæ fuerant pulchri per colla capilli :
tionein pertinere , gallinas,agnos,cquos, & ferunt Sed tibi dirus homo cóſpecto influminis vndis
faſcinatos al quando cecidifle. Huc pertinenc illa Inuidit , turpisque ingalit protinùs illum
poëtarum ,Virgilij, Morbus , & inuidiâ corrupta eſt gratia forma.
Nefcio quis teneros oculus mihi faſcinat agnos. Narrant enim Eutelidem cum fibi pulcher viſus
irem ... baccare frontem
fet,propria ſpecie captum , in morbum incidiſſe: a que
Cing:te, ne vats noceat mala lingua futuro. habitum bonum unà cum pulchritudine perdidif . ]
& Theocritus docet contra hanc faſcinationem Vides fabulam Narciſſi fabulæ fimilem : ſi quid
folios ' n linum fibi deſpuere ; tale acciditzarbitror vıriquec: ntagioſam aliquam
ως μη βασκανθώτρίο ο εμόν έπεσα κόλπων . C fontis exhalationem fuille erino. Sed audi quid
Vinon faſciner , ter in meum expui ſinum . Plurarchus hac de re centuerit , putat enim in his
Solent quidam huc referre illud Albij Tibulli,lib. ex verâ inuidentia id orjri, quod etiam Heliodoro
1. cley.2. viſum Plutarchus; Audacter dico vniuerſas quidem
Hunc puer, bunc iuuenis turba circumsterit arcta ,
anima affe tiones, quibus diu infini, in iis malos habi
Despuit in molles & fibi quiſque ſinus. Ius ingenerare :hicum natura vim cæperint, qualibet
Verùm prior illos verſus refutat; qui docet, ex caufa mori , fæpè etiam inuitos homines in iam pro
cum , de quo agit, vt inſanum ac lymphatum, cin prias ac confuetas perturbationes deferunt . Sic autem
ctum fuille corona puerorum , & cæterorum :qui conſidera,limidi ciiam ipſa auxilia formidant,,eracun
tamen,ne quid eis detrimenti ab aſpectu, tactúve di in chariſſimos quoque funt moroſi. Amaiores de in
inlini hominis contingeret , deſpuendo ſe libi temperantes postremonec ſanctiſſimis quidem rorpori
conſulere arbitrabantur.cuius funerftitiofæ auer busquamuumorti vicinis queunt abstinere. Mira eft
lionis,vi conſuetæ , teſtis eſt Theophrast :: s , libr.de enim confuetudinis vis ad attrahendum affectum in id
characteriſmis in deſcropusone ſuperstitiofi. Scd quo quoc fibi eft proprium . Et qui in lapſum eſt propenſus,
niam à Tibullo amans inducitur ytens magicis vbsque neceſſe eſt impingat. Noilla eļi iraque admira
arribus ; ſi dicas eundem amantem amencémque Dronedignum , fí,qui inuidendi& faſcinands habiium
defcribi, non ab rrabis à vero nam Plato, in m ſibi induxerunt ,etiam aduersùs familiares ex murbi
poſio , amoris furorem faſc natorium eſſe docuir ; proprietate mouentur : aſt ubi moti fuerini, quod na
cò quòd mutuo aſpectu & intentione oculorum, iura ſolent , efficiunt, non quod volunt. Quemadmo
am'r hauriacur , augea úrque. dum enim fphæram fphærice moueri, 6 cylindrum in
Han faſcinationein cum ſuis remediis effe fu modum cylindri neceffe eft , pro forma differentia : ita
perſtitioſam nemo negauerit opinor, quam dam o hominem fic inuidum affectio inuidenier aduersiis
nant DD . Balili . Chryſoſt. Hieronym . & alij ci omnia mouet. Quinetiam veriſimile eft ,illosfamiliari
randi; & profert Richardus,quodl.3.9.12.duos ar bus & charis peiusnocere.] Immò verò id mihi mi
ticulos, quibus non obſcurè anathema dicitur jis nùs fit veriſimile,cur ? an quod frequentiùs illos
qui llam tenent. Sine maleficiis verò, opinionem reſpiciant ? aliquid id forec, li habitibus non vte
de ſolo morbo per laudationem inferendo, netno reinur qua! do volumus : & habitus à primis il
cacholicus Theologiæ peritus , aut veræ plailofo lis motibus animi non differrent; quos confundit
phiæ feétator admiſerit. Nam quæ de vi verbo Plutarchus; non obfcurè etiam voluntatis huma
rum diximus,& de vi imaginationis,lib.z.illa con- Enæ libertati his verbis,vt ex geometrica compa
uincunt , nec verbis hanc vim ineſſe,nec imagina ratione pater , frenum iniciens. A cæreris etiam
tioni quo ad corpusdiſtans, vt verè quidam apud philofophis recedit, qui perſpicuè maliuolā inui
Algazelem , lib.s.phyfic.ca. 9.aſſerunt. Ad natale fa dentiam requirunt amori repugnantem . Solus
ſcinantis aftrum confugere,ridiculum eſt : omnes Heliodorus Plutarcho confenrit , & ſi de facto
enim illâ horâ nati, faſcinatores forêt.Vim animæ dubitet: Porrò, inquit, ſi que ſunt ,qui ctiam chariſſi
vnius in corpus alterius effcctiuam tribuere ,eſt mos , & quibus benè volupi faſcinanı :id quidem non
damnatum delirium Auicennæ . Nec fatisfaciunt, eftmirandum , fi cùm fint natura inuidi, nin guod vo
qui ad remperiei & fubftantiæ diffimilitudinem lunt faciunt , féd quod naturaliter folent. Præſuppo
confugiunt, quia'inter res eiuſdem fpecieinequit nit vrérque naturalem vim maleficam illis inelle :
eſſe canta ſubſtantiæ pugna ac diffimilitudo , non quæro qualis?phyfica an moralis ? Si moralis tan
tùm,
 LIBRI III .
tùm , hæc illis nolentibus nun elicitur. Si phyſica;| A medicorum ( li Valelio , multæ lectionis , & pro
præexiſtens, aut cunc nata.ſi præexiſtens, cur non
nocet priùs ſubiecto eui ineſt. Si tunc nata ; qua
nouâ efficiente , causâ ? nam erga hanc perſonam
benè afficiuntur, Cæteri arbitrij libertatem hac
in re concedunt, & aiunt innoxium intuitum effe,
ſi animo aſpiciant non malo , vt aduertit Toſtat.
in Num . Sed magis philoſophicè procedit Plu
tarchus hac in re.Nec tamen fæliciùs philoſopha
tur,de ſui ipſius faſcinatione. Plutarchi ſunt iſta:
Bonus vir Eutelidas, too quicumque feipfos dicuntur
faſcinare,non fine ratione id mihi videntur pari. De
riculofus eft enim ( vt ait Hippocrates ) ſummëbonus
babitus, e corpora ſimulatque ad ſuminum vigorem
proceſſerint ,non ftant ,fed cadunt,& in contrarium
vergunt . Quando igitur y integrum cæperint in-
crementum : Séque fpemeliùsaffe&tosvident , adeò ve
rese demirenturaccircumspiciant,corum corpus prope
mutationem eft ( eller Plutarche licet feipſos nec
demirarentur, nec circumſpicerent,iuxta Hippo
cratem ) có per habitùs vitium in deterius tracti leip
fos faſcinani. ( Quomodo per habitus vitium ? id
maliuolentiam dicebas ergone credendum quen
quam libi ipli m lè velle lohtum , aut luis bonis
inuidere? elto aliis inuideriot, numquam buc le
porriget vis inuidentiæ, vt philauriam animo ex
pellat.)Sed hæc ipfa ratio Plutarchi,quam ſubdir,
oftendit quid falcinationis nomine comprehen
derit , nam ſubdit : Hoc ahlem magisfie ex fluxibus,
qui vel circa aquas,vel alia quadam ſpecula fisbfistunt.
Exhalat enim fpiritus in obiecta: eóque fit, vt quo aliis С ueni: quod quidem minùs accidit iis qui induruerint
nocebant, feipfos male babeant. Quod cùm pueris for
tale contingat ,falſocauſa obtuenubus adſcribitur . ]
vult ergo Plutarchus in aquam ex oculis fpiritus
diffuſo, & in Euthelidam , corruptâ iam aquâ , va
pores cum illis fpiritibus reflexos.cuiuſmodi ſpi
ritus ex bene habito & lano corpore , vt erat Eu
thelide , emanaſſe non eſt credibile. agrorum &
venenatorú illa affectio eft , & non nili ex viroſis
aut corruptis humoribus profluens. Pueros au
tem affici hocpacto & faſcinari, quia ex ſe ipſis
ſpiritus quofdam feu qualitates neſcio quas ef
fundant , quæ aëre corrupto in eos redcant vnde
exiuere ; nullus crediderim . Verè tamen Plurar
chus , falsò cauſam obruentibus , ſcilicet quate
nùs obtuentur , adſcribi pronunciauit: nec enim
negare voluit , quod antèafferuerat viſu aliquos
cfle contagioſos.
B Si ergo loquamurde hac faſcinatione propriè di
Cornel.I . Eta,quam poëticam feu vulgi vocaui,quam ip ſa viſio
ne cum imaginatione maliuola fieri volunt, quod faris
ipfum nomen Gracum indicat, dico, ill im eſſe aliquid
non naturale , fed fabulofum , fuperftitiofumque. )
Hanc concluſionem optimè docent quidam egre
gij medici , vt lul.Schaliger,de fubiilitate exerciiat .
349. & Franc.Valclius, Sacræ philoſophia cap.68. &
Theologi ve Richard quodl.3.q.12 . Abulenf.locis
mox citandis, & Haliacenſis Card.in perspectiua,
Ciruelus,par.3.de ſuperstuione cap.s.Leonard. Vai
ru5,1010 fermélib.2.c6 3.de faſcino, & Laurent. Ana- Evim diffeminat .Qua ex re multa, tum pari,tum fa
nias,lib.4.de naiu.damon .Andr. Laurentius lib.ii.
hiſtor.anatomi.q.1 .probaturauctoritate D. Bali
lij, homil. de inuid.qui hoc fpernit, vt muliebrem
nugacitatem . Secundò , quia, cùm vifio fit actio
immanens, & fiat per introfuſceptionem fiue per
paſlionem , non verò per actionem tranſeuntem ,
isec per radiorum emiſlionem ; non poteft idonea
huius faſc.caufa naturalis aſſignari.denique quia
nec Hippocrates ,nec Galenus, nec vllus veterum
P. I. Q. I 1 I. 199
bata experientix medico, credimus ) huius faici
nationis , cùm fubffimè tamen egerint de cunctis
morborum generibus & caulis meminerunt . Vt
fatis mirari nequeam doctos quoſdā Theologos
ſcriptis mandaſle; hanc comprobari à medicis &
philoſophis, nec negari pofle experientiâ conuin
cente . Vnum tamen medicum folum laudant ; fi
medicus ille bonus & peritus ; Marfiliú Ficinum,
in opere de animæ immortalitate; quod non ex £ lcu
lapidarum , ſed Academicorum ſcitis conflacum
eſt. Sed nimirum iſti vulgarein faſcinationem à
philoſophicâ , propriam ab impropriâ non diſtin
xerunt.
Secunda conclufio. philoſophica ſeu phyſica fa
B |fcinatio, non niſi impropriè dici poteſt faſcinario , pro
prie veros eſt contagio feu infektio.Sciendum ,pro in
telligentiâ concluſionis,fieripoſſe vr aliquis álte
rius aſpectu lædatur.nam verum eſt illud poëtæ.
Dum ſpectant oculi lafos, læduntur & ipfi:
Multáque corporibras tranſitione nocere.
quod de lippis , libr. 1. doctum eſt : E. quidem
huiuſmodi lalio contingit, maximè quando mu
tuus eſt intuitus;etſi poſſit etiam , quando tantùm
intuetur oculus læſorem , per modum paſſion s
' de quo
nunc non agitur ) vel quando ſolus lx=
dens afpicit lædendum ; qua de re nunc agimus,
De hac ita Plutarchus differit; Nouimus homines,
qui viſu pueris maximè nocent , quippe habitum , vi
pote bumidum ac debilem , veriunt code in deterius mo
G 1am compacti ſunt. Tametfi qui circa Ponium habi
tari , quos olim Thybes appellabant,Pbilarchuss / cribit
non tantum pueris, ſed etiam viris perniciofos effe.to
beſcere enim & agrolare, quiaspectum eorum , 0 ha
birum , acfermonem exciperiê, Perspecta eft autem res,
vi videtur, ab iis, qui cum illis commercia exercebant
leruos illinc educebantvenales.Verum hac istorum
malilia haul proinde for aſſiseft mirabilis. Nam G
at ta &tus affricatio manifefto quoddam habent pa
tiendi principium , quemadmodum aliarum auium
penna aquilinis coniunčta,decreſcunt ac pereunt occul
ta quadam vi plumarum caulibus putreſcentibus: fic
nibil eſt abſurdi:hominis etiam tałtum partim quidem
effe vtilem , partim verò grauem acnoxium. Iam verò
D'ex aspeitubusquibufdam noceri,id quidem ( vt dixi )
Sed quoniam caufa eius perd fficilis eft,pro falſo reiici
tur. Atqui( inguam ego) quodammodo ipſius caufa ve
figium quoddam ac ſemitam inuenifti : vt qui ad de
fluxus corporis perueneris.Nam ef odor; & vox ,
respirationis fluxus, cuaporationes quadam funt ani
mantium , á partes que senſusmouent,atque illapſe
afficiunt huiuſmodiautem longè veriſimilius eftex ani
malibus emanare, ut quoram ſpiritus,propter calorem
e motum , veluti pulfum quendam concuſſionem
habet : quo fpiritu concuſſum corpus defluxus quoſdam
aſiduè emittit. id quod per oculos imprimis fieripar
eſt. Nam chin viſus multiplicem habeat motum ,cum
ſpiritu ipfim igneum eiaculante, mirificam quandam
cere per viſum , hominiaccidit :quippequem res viſe
veriunt ac modicis tum voluptatibus,tum iocundita
ribus afficiunt, quin & amoribus ( qui vel maximi aut
vehementiſſimi ſunt anima affe & tus) principiam dat
viſus.Hinc diffluit ac colliqueſcit amator, ubi pulch as
intuetur,ccu ad ipſas adeat. Vnde baut immeritò mi
rari quis pofſit ,eſſe ,qui exiſtiment hominem per viſum
pati ac vexari,no autem facere ac nocere.Pulchrorum
erenim ex aduerfo aspectus, quódque ex ipforum oculis
R 4 exit
 200 DISQ VISITIONVM
exit( fiue id lumen fit , fiue fluxus ) amantes liquefa- |A | pit nomen faſcinationis.lam verò illa etiam confidera,
cit , che conſumit ,rum volupiare dolori coniuncta. ( id
quod ipſi ;ya unununpep hoc eftdulce amarum vocant
1 neque enim vel ex ceniałtu , vel ex auditu cõringit ho
minē adeò fanciari atque affici,vt fi quos vel ipſe aspa
ciat,velab iis aspiciatarialis enim ex viſu diffuſio fir,
to inflammatio , vtplanè amoris imperitos existimem
cos , qui mirum puianı Medorum naphtam ex inter
nallo ab igne infiammari Pulchri enim etfi per longè
diſtantes intueantur , ignem intra amantium animas
incendunt. Sape etiam hominum aurigino forum auxi.
lium videmus.curantur enim biaticulam intuentes: cui
talis ineffe vis & temperatio videtur, vi morbum ar
trahat excipiat per viſum , veluti fluxum exeun
sem.Vnde hiaticulane fastinere quidem ſuſtinent ho
minem auriginofum :fed à fe auertunt,o oculos clan-
fos tenent : non quod illi ( vt quidam putant) curario
nem inuideant , fed quod velut i&tu feriantur.Exom .
nibus autem morbis maximèac celerrimè contrahitur
conuiétu lippitudo.Uſqueadeò celerem vim babet vi
fus inferendi atque affricãdi alijs morbiprincipium .]
Ex his Plutarchi yerbis nota , primo , illi hanc fa
ſcinationem effe fimilem detrimentis , quæ con
tactu & affricatione ipferuntur: hoc eft nihil effe
aliud , quàm naturalem quandam contagionem :
vt appareat eum non admittere vulgarem illam ,
docent id comparationes eius de rupiculà ,de lip
pitudine , de amore : etſi rationes hæ mihi non
probentur, & alias, lib.i.veriores in niedium pre
tulerim .
Subdit deinde , cur noxius magis ſii intuitus
inuidorum , quàm aliorum . Affečta ( inquit )
anima corpus afficitur. Nam cogitatio de rebus ve
nereis excitat pudenda, canibus,pre ferocia, in cer
taminibus aduersus feras, fæpè viſus exſtinguitur,at
que excæcantur. Marores autem, & auaritia, ac zelo
typiæ colores vertant , atque habitus lancinant : quibus
affe &tibus baut minùs inwidētia in animum penetrare
ſõlita ,corpusmalitia implet,quă pictores eleganter ex
primere conătur inuidie faciem depingentes.Quando
igitur cumga homines,fic ex inuidia affecti oculos infi
gunt: hi verò proximè animam ordine locatiipſius ma
liciam attraxerint, velgti vineno tincta tela impetant,
nihil (opinor ) prater rationem aut fidem obtingit, fi
conspe£tis nocent. Nam & canummorfuss periculo-
ſunt, fi sra perciti mordeant: & hominum femi.
fores
na efficaciora effe aiunt , fi amore točani. At prorsùs
anime affectiones confirmant, 6 vehementiores effi
ciunt corporis vires. Propterea id genusamuleta, que
à prohibenda faſcinatione,azeßacraría vocantur,funt
qui putent aduersùs inuidiam conferre, quod fcilicet
( fic ) trabatur viſus per abſurditatem , quominus in
nilatur affe tis.] Aliquid eſt hoc vltimü in Plutar
chi doctrinâjquinon attigit punctum prçcipuum ſecundum rectam lineam & directius illa infe &tio de
difficultatis,nec enim oſtendit, quo pacto ille ma riuatur ad oculosadspicientium quàm non adfpicien
liuolus vel calidus affect' queatnoxiale qualitate E tium multùm ,ad hoc cooperante imaginarione illius,
ſuam in alium effundere.Mutuaius reliqua à Plu qui afpiciens oculos infirmos imaginatur ſe ladi,
tarcho , hoc præclarè & luculenter Latis explicat
Heliodorus , Æthiopica Hiſtor. libr. 1. interprete
Scotto : Sic ſe res habet. Hic aër nobis circumfuſus
per oculos,nares,halitum ,alioſque meatus ad profunda
penetrans, & ex qualitatibus exterioribus eò ſecum in
ferens , qualis influxerit , talem eriam iis qui excipitur
habirum ingerit. Itaque vbi aliquis limore percitus res
pulchras intuetur,circumſtantem aërem qualitate ma
lefica replet, ac proprium ſpiritum acerbilaris plerum
in proximum quemque contorquet : Spiritus autem vi
pore fubtilis, ad ſpiritum usg medullas ipſas perua
dis ,ac pleriſque morbus fit inuidia, á proprium acce
MAGICARVM
Charicles,quàm mulros fanè oculorum agritudo,quàm
mullos eriam peſtissabes corripiat : cum lamen num
quam tungant eos, qui iis morbis laborant , nec an : le
cho aut menſe eâdem participeni: fedcum cumdemian
rum hauferint aërem. ] Vides vt à contagione pe .
ſtis , probec hanc inuidentiæ faſcinationem : quia
vtraque ab exhalationibus ſeu vaporationibus
prauis vitiato aëre proueniat :Prolequitur : Sie au
iem tibi buius rationis indicium ,fiquod aliud , eriam
amorum ortus : quibus res viſa dant originem , & ve
luti ſubuentaneas affe &tiones per oculos in animas cia
culantur. Idý iuſta anmodum yalione. Nam cùm ex
noftris meatibus ac ſenſibus, maxime aſſiduam viftus
babeat motionem , & cal:diſſimus fit ,pararior exiſiit ad
B capiendum eas,que circumcirca ſunt de fluxiones ,fic
que amorum tranfitus inito ſpiritu arrahir. ] mox
ſubdir de rupicula & baſiliſco ,de quibus nos libre
primo,egimus.
Habetis ad philoſophorum mentem explica
tam faſcinationem ; quàm tuentur philofophi &
Theologi recentiores : quorùm breuiter vna &
conſenticns opinio eft; Auicenniæ , Algazelis , &
gentilium ,illa ſuperſtitioſa ,quæ reiecimus, nibili
eſſe ,nec ab ipsâ viſione, qua vilio eſt, fieri altera
tionem vllain in alio ; ſed alterationem effici per
venenatam aliquam qualitatem manentem in pu
tridis humoribus aut vitiosa complexione iphus
intuentis ; hanc qualitatem communicari ſpiriti
C bus vitalibus, qui imaginatione acriore & atten
tione intentiore animi concitantur ; & exciti
viam quærentes ad oculos perueniunt. His Ipiri
tibus effluétibus ex oculis non quidem ipsâ viſio
ne , ſed [piritibus fimul cum viſione excitatis &
erumpentibus , aëreni proximum malo ſuo viru
inficere , & ab hac aëris partealiam infici, & fic
perueniri ad partem aëris proximam illi , qui eſt
inficiendus ; ( puta pueri ) & hunc aërem proxi
mum inſinuare ſe in oculos lædendi , & ex oculis
cius, quæ pars tenerrima citiùs inficitur, ſe pene
trare in corporis partes interiores . Hæc cft ien
tentia Alex.Aphrodiſæi,in problematibus,& Ariſt.
problima.20.fe£t.( nifi dicashunc ex vulgi ſcntétiâ
locutum ) apertè eſt D.Thomæ ,1.part.q.117.art.z.
D ad 5.2.63.com.gent.c.103.qué Ferrar.ibi& Ægyd .
columnâ, libr.cont.error.philoſophor . & alij ſequun
tur. Et probant non malè exemplis Richard . d.g.
12. & Abulenf.parad.4.9.16. & aliis locis, Richar
di lunt iſta ; videmus enim hominem patientem in
oculis quandóque aspectu .Juo ladere hominem , qui
illum aspicit, quod contingit ex hoc , quod oculi ma
la qualitate infecti, aërem medium inficiunt, & aër
infe& tus oculos direitos ad oculos infixos inficir,eò quòd
ego expertusfum in me ipſo ,me quandoque non potuif
ſe tenere aciem visus , niſi cum difficultare direčtè con
iva oculos illius,qui infirmirarem parentem in oculis pa.
Biebatur. ]Vide hanc faſcinationem ,quam Richar
dus admittit, non aliam efle, quàm ( vt dixi )infe
ctionem quandam : & prçterea illum addere vnam
circumſtantiam imaginationis eius qui læditur;
quæ valdè probabilis eſt & propria peſtis atque
omnium morborum contagioſorum , qui facilli
mè hauriuntur ab iis qui timent corripi, vel cor
reptos le autumant. Addit Richardus; Ad hoc eft
eriam alia experientia , que habetur per philoſophum,
primo
 LIBRI III.
primo libro de fomno fo vigol.vbi dicit fic ,quoniam (5-/ A babent nociuam efficaciam tranfeuniem : hoc eſt cum
out viſus patitur foc o facit aliquid. In fpeculis enim
valdė puris cùm menstruis ſuperacnientibusmulieres
infpiciunt,in fpeculo, fit ſuperficies peculi, velut nubes ſpicere.] Fateor periculolum , ſed quia hæ mulie
fanguinea, & fiquidem fui nouum fpeculum ,non facile
eft abstraherebuiuſmodi maculam, fi verò for specu
lum vetus,facilè eft.caufa verò,ficutdiximus,quoniam
non folùm palitur viſus aliquid à viſibili,fed etiã facit
aliquid , & mouet aëra,quemadmodum et ſplendida.
nam vifus eft ſplendidorum habentium colorem .Quod
ait viſum facere aliquid ; non fic accipiendum ,
quali velit ipsâ viſione aliquid emitti, qua viſio
eft; ſed fimul ſeu concomitanter quoſdam exire
{ piritus ſeu vapores,qui noxam illam ſpcculis in
ferant. dubirari autem poteft , vtrum hi ſpiritus
virulenti emittantur per ipſum oculi globum , vt
volunt Richard . & Abulenfis , an verò dumtaxat
per cauitates orbium ſeu angulos, vnde ſolet lip
pitudo exire ? Mihi nullo modo verifimile vide
tur , per lolum globum exire, fieri poteft , vt ali
qui,fed rari admodùm & pauci.purem longè plu
res exire per cauitates illas, & fimul per os, & na
res plurimos , & efficaciores, cum exſpiratione
inhalari obiecto ,cui damnum infertur, feu quod
contagio afflacur. Nónne putridı vaporis longè
plus, & citiùs expeditiúſque,calidius etiam & in .
Hammarius , ab orc in cor per aſperam arteriam ,
quàm per oculos ſolet immitii ? Fortaffis eriam
veritati prorsùs conſentaneum eſt ,quod Valeſius
contendit , ab oculis nec ſuffufiones, ncc nubes,
nec albugines , led ophtalmias dumtaxat ſeu lip
pitudines tan um in aliosmirti; mirus ergo mit
tant affectiones non ſuas , led aliorum.certè ſca
biem non oculus , fed manus & contactus mem
brorum affuicabit. Peſtilitas numquam aſpectu
i led halıtu oris ſolo propagari confueuit : quare
agrorum non aſpectum , ſed cont . Ctum & pro
piorem acceflum fugimus. De menſtruatis illa ,
quoad (peculi luftulionem , vera puro : ſed quæ de
morbis hominum aut aliis admirádis Plinius nar
rauit , libr.7.cap.15. libr.28.cap.7. ea quotidiano
vſu & experimentis coniugatorum refutari Vale
lius conuincit.Tertiò probat Richardus , eò quòd
paſſionibus quibuſdam animi , oculi quaſi tranſ
murentur , & igneſcant adeò vi nec ipli alios no
uerint,ncc agnoſci ferè qucant : & præterea etiam
ſolo afpe & u alios ad amorem aut lafciuiam pol
fint pellicere. Putar enim ex ſolo aſpectu ,me
diante imagine, paffionem primùm interiùs con
citari , & eam oculis ſe inlinuare, & qualitatem
aliquam oculis , illicem ad laſciuum amorem , in
ſerere. Atqueadeò eſſe mulieres ſcu viros , qui
bus illicitum illud ſeu qualitas attractiua ad aino
rem inſit in oculis , per modum qualitatis perpe
tuæ & immanencis;aliis verò ineiſe illain dumia
xat durante paſſione amoris,hoc eſt quamdiu illi
ipfi concupiſcunt ſeu amant. Qua de re prorsùs
dubito , & ,pace Richardi dixerim , hæc non ſunt
admodùm veriſimilia :nam qualitaté ralem inelle
aliam , quàm fit ipſa pulchritudo oculorum , vel
decentia, vel gratia aliqua moralis , quæ venuſta
te , alacritate ,decore aut aliis amari dignis condi
tionibus , an mú vulnerat hac Cupidinis ſagittâ ;
nihil neceffe eft , cùm hæc fufficiant , nos imagi
nari . Nec vrget probatio Richardi, quam his ver
bis ſubiungit, Quandoque enim videbis mulieres
turpes,& oculos turpes habentes, & tamen quandoque
magis afpicientes ad fuum amorem alliciunt ex afpe
Etre fuo,quàm longe pulchriores mulieres, có quandam
P. I. Q. III. 201
paſſione iranſeuntem , quod videtur perſuadere expe
rientia , unde virss periculofum eft tales mulieres re
res ſunt illecebroſe vel conuerfatione , vel alpe.
ctûs gratiâ aliquâ,vel ipsâ lalciujâ ; quæ ex oculis
elucens prouocat bomines ad id , quod natura
deprauata eos inuitat. Nec formâ folâ capiuntur,
qui amant : nam far cuique formolum , quod amat,
viderur,
Quiſquis amal ranam , ranam putarele Dianam.
Quòd verò efficacior ad malum fit alpectus
harum cum paßione amoris ſeu eromaniâ iplæ
percitæ ; fit, quia cum acrius oculos intendunt, &
ignea illa lux ſplendidior,addit aliquid decori ; ſi
B cut & vox eorum , qui ex animo loquuntur ,ma
gis folet auditoruin animos percellere . Si vis me
Here , ait ille , flendum eſt primum ipfi tibi : li vis
amarijama.nam m.gnes amoris amor. Et hæc cft
cauſa.cur dicat Ecc.el.cap.9.v.3. Ne reſpiciasmu
lierem multiuolam ,ne fortè inçia as in laqueum illius. ]
Minimè his verbis probare yoluit commentitiam
illam qualitatem Richardi; qui certè prorsus im
propriè hanc vocat ,faſcinationem ;nam & amantes
non niſi improprie faſcinati dicantur. Quis vm
qu.m Helenam , vel Penelopem vel fimiles , tot
ambicus procir , faſcinatrices, vocau.c?
Ad Abulenlem veniamus , qui ſtat pro nobis,
& accuratè rem difcuffit locis tribus. Primò fcri .
bens in Genel.cap.21.col.6.nouaeditionis;diſtinguit,
& vulgarem illam falcınauo
C vt nos diſtinximus,
nem quam moribus animi irati attribuunt , refel
lit ; quia tales morus pertinentad paffiones animales,
& non ad naturales : Infirmiras autem fundatur fuper
aliqua naturalia , vt barmoniam , vel non harmoniam
hurnorum altorum in corpore. ] phyſicam verò
iſtam probar, li fiat in corpore propinquo; nam
in longè diſtans iure optimo negat fieri poſſe.
quia fpiritus iſti expelluntur virtute naturali , qui
funt aliquantulùm graues , vtpote , humid : humi
ditate agnea , e ideo non poſuni in longum tendere,
niſi permagnam viriurem potentia expulfiua, qualis
nec inelt oculo; nec, li ireſſer, lufficeret ; quia vis
illa noxia re liſteoriâ medij facilliinè cómutaretur.
Hæc eadem omnia docct,ind. Paral.4 . à fol.s2.
D vbi, fol.ss.col.2.exprefsè afferit non dandam faſci
nationem illam vulgarem ; led Phyficam ,quę pro .
uenit ex aliquâ peftiferâ qualitate exiſtente in ani
mali per modum morbi: & d ftinguit inter pro
pinquum obie & um & remorum ,fol.si.col.4 . fol.
57.col.2 . & quoad propinquum pruden er addir,
neceffarium efle,vi illud propinquum difpofitum
ſit ad recipiendam corruptionem illam faſcina
tionis,quod docetd.fo.si.col.4 . & verò certiflimum
eft . Verùm idem hac materiam magis ex profelsò
examinauit comment.in cap . 21. Num , à 9.9.6 9 .
20.docet , quod prælupponimus, ſpeciei vilibili
nullam ineſſe qualitatem actiuam , vel paſſiuam
alcerantem ad modum quatuor naturalium quali
tatum : quia fpecies vilíuæ , nec calidæ nec frigi
dæ , nec liccæ , nec humidæ ſunt, fo.maliter, aut
effective , ſed nec virtualiter : & tantùm illæ effi
cere poflunt, vt res, cuius ſpecies ſunt , videatur.
Quare ipfæ nocumentum nullum inferre qucunt
per ſe; ſed aliquid illas comitatur,vnde noxa hau
ritur : quæ haut dubiè ſequeretur , etiamli res vi
( a non videretur; & videns, oculis claufis,non vie
diſler. Illud verò concomitans , eſſe ſpiritus ( cor
pora quædam ſubtilia ) ſubſtantiæ cal.dæ & hu
midæ ,
 202 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

midæ , qui in vapores quoſdain reſoluantur.Hili | A \faſcinationem defendunt( ve Ronſeus epift: 1.48.
ad corpus aliquod tenerum delati ei adhæſerint, Franc.Xuarcs ,in Metapkyf. difp.18.fe&t.8.cap 25.00
frogitate ſuperficiei corporis folidi cui inhærent , ó aë curſus Conymbricēſiin silib.phyfic. & alij )de hac tan
ris circumstaniis , condenſanıur;a : que viſibiles effe &tı tùm ,nó de priore illà poëtica & vulgariá ,locutos.
corpora apparent . Et hoc in fpeculo , in quod in Pars altera conclulionis , quæftionem ingerit
tuetur menſtruata,contingere . Animalia itaque in de nomine ; an faſcinatio dici debeat ea , quam ex is
quibus hi venenoſi humores ſunt , peroculorum tiato humore ſpiritus ištoconciliant , noxazodi , 2c7o..
papillas fpiritus emittere ſolere ; qui valdè no uæxlay,omnem ; quando nihil ex vocis vlus patro
ceant iis , quibus inhæſerint. Et hos fpiritus non ne mali conſequitur . Sed quia, ficut de Faii, voce
pertinere ad potentiam vifiuam , ſed ad tactiuam ; dici ſolet; nomen eſſe ſuspectum , etiamfi quis
quæ per applicationem & contactum operatur ; & mentem habeat non malam ; fic etiam de faſcina
illi per calorem , vel humorem nocent . tionis voce libenter vlurpem ; fine addito, ſeu ex .
Qui per ipſam viſionem ,quà videt,dicunt ma plicatione , illam non eflc probandam . quia peri
llum inferri , neceffe eft fateantur cum Platonicis ; culum eſt, ne quis aliter accipiat, quàmtu protu
vifionem fieri per radiorú emiſſionem ; quod om leris ; ceſſat periculum , li fic loquaris , vt meta
nium accuratiffimè refutauit Abulenf,Sup.q.11.ra- B phoricè, non propriè te locutum , ex contextu ſeu
tionibus validis octodecim . Idem , 9.14.cum feqq . orationis ſeriè facilè deprehendatur, quod in S.S.
uſque ad.19.poſtea preſsiùs faſcinationis materiam & Patrum locis, mox proferendis ,factum .
diſcutiens,q.quidem 14.expreſsè aſſerit, hæc verba; In hac verò quæſtione , cùm agimus , an detur,
Dicendum eft quod plurimi corum ,qui catholica veri faſcinatio ? cófeſtim oinnes fic nomé accipiunt ( &
tati valde inhereni,faſcinationem nihil effe dicãt,nul meritò ) ve vulgò conſueuit. Nam vbi metapho.
lum quóque animal faſcinari, id eſt oculo percuti, nul ræ vel analogiæ ratio aliud non ſuadet, receptum
lumg bonum aut malum per oculos caufari. Horã au eſt vocabula in propriâ fign :ficatione lunere,ma
tem modus fanè, ve isti accipiunt , ſolidam veritatem ximè inter phylicos vel metaphyſicos. Ideò fan .
habet.Vulgares namg qui fecundum fuum nomen in &tè admodum Toſtatus profitetur: faris ſibi mole
lipientes funt ,arbitrantur afſerant , quofdam ho ſtum eſſe confireri publicè aliquam poffe fieri faſcina
mines eſſe malorum oculorum :addentes,quod fi iſtioch tionem ( confitebarur de ſolâ phylicâ ) hoc autem
Lo furibundo,aut inuido,velqualitercumque ad malum non ideo quod veritas latere debeat ( defiderat enim
veriias in publico collocari ) ſed quia fimplices, impo
modo adspicere aliquid voluerint , illud ladent atque
occident.có libenigno oculo illud conspexerint,nihil no- tentes distinguere à falfis vera , cùm audirent faſis
cebunt.Hec aulēpenitùs falſa ſunt,nature diſſona .] nationem poflibilem , arbitrarentur aliquid , quod in
Vides ſententiam Abulenfis, de vulgarifaſcina cõueniés eſſet, e ad ſuperstitiones variasverierēiur.]
tione; qui rectè oftendit ,li qualitas illa inſit vene Hæc ille fapientiſfimè. Quid : quod certè decet
nata ,etiam cum nolunt,obtulu nocicuros,ve rectè philoſophum & Theologum verum , quoad fieri
Plutarchus , & Heliodorus cenſuerunt.Idem , 9.18. poteſt,vocabulorum proprias fignificationes non
ſignificat hác faſcinationem ab Eccleſiâ damnari . confundere,ne vel Grāmaticis ludibrium debeat ,
Nos quoque ( ſcribit )cum tota Ecclefia,faſcinationem vel farcarui ſe impropriè loqui . Macedonú illud
improbamus,quàm accipiunt vulgariter intelligentes: probum , ligonem ligonem , palam palam , prodi
qui enim vulgo logusniur,in pueris teneris,pullis,arque torem proditoré vocari . Nihil clariùs, nihil expe
paruis porcis faſcinationem interdum afferüt euenire, ditius , nihil ad crudiédum alios accommodatius .
fimiliter in aliis domesticis animalibus neſcientes quid Quis ferat , fi incendium voces diluuij nomine,
faſcinario ſir.)Hæc ille ,de xulgari:nam dephyſicâ, quia flammis omnia inundat ? fi morbis aliena af
9.14.docet, illam per cogitationem prædictorum fingas nomina , quis probet ? facis, cum contagio
vaporum fieri: & g.15.docet quædam animalia id ni, faſcinationisnomen imponis . Quid eſt faſci
naturâ infitum habere,vequcant ſic nocere; quæ- D natio : faſcinationem ,definit Toftatus ( 9.15. ) cảm
dam omnibus ,alia non omnibus,ſed ad hoc diípo aliguis quempiam videns, ad eum non coniunétus cor.
firis ; & tales eſſe homines, quinon quádo volunt ; poraliter ,nec in eum quidpiä agens ,eum ladir.]Non
& quibus volunt ; ſed,finon concurrant requiſita ne in faſcinationis nomine omnes includunt pro
ex parte agentis & patientis ; quibus volunt, ne inſtruméto vel efficiente ipſam viſionem , & prx
queant: fi verò hæcomnia cócurrant,etiam ſi no . terea requirunt animi malignitatem ? ve propriè
lint,noceant. Vnum tamen addit explicatione in dicta,faſcinatio,verè non lit aliud ,quàm (videñinit
digens, his verbis ; Habet tamen ,qui huiuſmodi eft, Valelius ) paſſio oculis illata & concepła , profecta ex
aliquid in ſua potestate ,quoniam fi clauſos ſemperocu quadam affectione animi maligna eius qui intuetur.
lostenere voluerit , neminem faſcinabil unguam , aut , ( certè hoc Ariſtoteles, Plutarchus , Heliodorus,
cum ſevoluerii ab aliqua re custodire,ne cam faſcinet, Plinius,confirmant ) at hæc deſunt in phyſicâ hac
clauder oculos o erit impoſſibileeam faſcinare. Hoc E contagione;ſed ea ad humores omné agendi refere
cx hypotheli verum dumtaxat , li vapores iſti ex efficacitaté.differunt ergo phyſica & vulgata cüą;
oculis folis prodeant : nam fi ex ore vel aliunde. vulgata propriè ſit faſcinatio , vtpote cui primò
nihil prohibet, etiam cæcis talem vim adſcribere. nomé inditum ; & phyſica dumtaxat tralaticiè ,per
Prud nter addir , 9.16. licet plerumque hæc noxa quádam analogia,latè lumpro nomine, ſic appel
tenerioribus corpuſculis inferatur ; interdum in letur;conſequens eſt impropriè hanc dici falcina
ferri poſſe durioribus, fi valdè vehemens & ex tionem : atque omne contagium ore, halitu,nari
celliua fit hæc qualitas , vt in balliſcis & lupis bus , affricationem membrorum illatum eodem
quoad quoſuis homines experimur : denique,9.17 . iure dici poſle faſcinationem phyficam . Repu
docet ex hac eâdem causâ poffe quædam in cor gnat notio nominis. Nam , faſcinatio, non deduci
pora remotiora , quàm qucant alia : quæ omnia tur ( vi quidam opinati ) à fando,quòd incantatio
certa funt , nec aliaindigent probatione. nibus inducatur;ſcd origine Græcanicum eſt,quia
Sufficiant ad probandum aliquam eſſe faſcina faſcino, formatur à Baonãow, mutatis duab' litreris .
tion m naturalem ſeu philoſophicam , & cos quil Barrévery ,fignificatinuidere, quod , Cicerone tc

ite, vſurpa
 LIBRI II I. P. I.
I. Q. II .! 2031

ſte, vſurpabant pro nimiùm videre. quoniam qui A non contingere;vt, li fiat, opera dēmonis fieri cen
inuident alicui; ab inuidiofi fælicitate nequeunt ſuerii.Eadem mens Chryl.in dem 6 % .3.1 ribensis;
oculos auertere. Barnavíc, propriè eſt inuidentia. monet enim ne, quando audimus inuidia ieu ocu
Deut.ca.28.v.55.vbi nos habemus,inuidebir fratri lum malum ,exiſtimemus, quòd oculorum conie
ſuo ,Grace eſt barnára ,quod D.Augu.l.locution.He ctus intuenies lædere foleat juis 7870 voulons ; ÓTI Matth.6.
braicar transfert.faſcinabis.Chaldæus autem ,habe και οφθαλμών βολή τες δρώντας βλαπλάμ σέφυκεμ . & 18 20.
E bet oculum nequam ,Nec ignotú illud patrifamiliâs, reddit rationem quia iplum oculi membrum ma
an oculus tuus nequam eſt,quia ego bonus ſum : Matth . lum eſſe nequit ; verùm hoc pacto liuoré animi à
20.quod de inuidâ mercedis alienç contéplatione Christo notari, Nam oculorum eſt fimpliciter
dictum . Et quia liuor in oculis maximè ſe prodit tantùm videre ;cæterùm perperam videre ,eft ani
etiam Horatio teſte , Non ifthic obliquo oculo mea mi intùs deprauati.Addit nó tamen hçc dici,quals
commoda quiſquam Limai,non odio obſcuro,morſuque liuor per ſe alteri nocere poffit; fed oſtendar cos
venenat..ideo fortallis Eccl.31.v.25.pronúciarum , qui iſta docebant , per inuidiam ad hoc venifle;
nihil ocula nequius creatum : hoc eſt inuidentius.niſ ταυλα δε λέγα ουχ ώς το φθόνε καθ' εαυήμ ιχία
malis cò referre, quòd oculus peccati & concupi- B 16Xortos em cos ap . vides omncm vulga æ opir 2017
ſcentiæ feneſtra eſte ſolcat,malorúmque animi af ni aditum obftruxifle , remouet oculi organum ,
fectuum index ſeu leno potiùs illecebroliflimus. remouet vifionem , remover ipſam inuidentiain .
Nihil enim hoc ad probanda faſcinationem facit, Idem difertè vulgarem illam de vetulis faſcinań
yt nec alia S.S.loca ,vel quorúdam Patrum aucto ibus opinionem reprehendit , homil. 8.ad colof. B.
ritates . Nam faſcinationé latiflimè ſimplere, på Anſelmus add.ca.3.exponit quidé,fafcinast, luardo
quauis graui deceptione,vtctiam Magica prælti iafit onruitu : & respectu inuidia vos tenellos Lelut, den
gia comprehendat ,de quibus mox dicam . Sica . énfg, de promoru vefire perfectionis ac fide folo lim
cipiò ,malum oculum in epift.D uidis Imp . Abiſli nocuri: ficur aliquis qui folo respectu dicitur res alterius
norum ad Manuelem Regé Lufitaniæ apud Fran . poffe diminuere : & via vos liuenti f : 0-aspectu tabejecit,
Aluarez hiſtor,Æthiopiæ.ca.135 .Sic ait Sapiens, vinon credaris veritasi mea predicationis , ſed falle
Sap.4.0.12 faſcinatio nugaciatis obſcurat bona. Grę. hari ( ur dogmatio ? vei ú ſubdit aliam interpretatio .
cè eft,Barravía roci paua 37xlos,id elt faicinum vile , nem ,nempe ; Vel ficut incaniatores faſcinante de
nugax, & nihili; phrali Hebræa . Sic enim ſignifi 16:dunt homines , vr credant verum effe , quod falſum
cat,à viliffimis, & min mi prçcij quiſquiliis terre eft : sia nefcio quis fifcino fua deceprionis ita vos in
nis,maximè à nugatoriâ & adulatoriâ laudatione, cantanit ac verbos ſuis immutauli,ut &c. vides de
ita nos præſtringi, & ludificari , vt ad vera bona vulgari loqui per,dicitur:de magicâ abſolutè , ficut
prorsùscæcutiamus; vt bona pro malis , mala pro & D.Hiero , locutus eft, quem imitatur.vt & Pri
1 bonis habeamus; terrena ca leſtıbus, ſempiternis mafiusipfilmer D.Hier.verbis cópendiô acceptis
interitura præferamus , faſcinationis verò nomen vtens ; quemadmodum Theophil , Chryfuſtomi .
vſurpat ,quia vulgùs ludæorum falfam illam faſci Sedulius tocum illud præter micuit , contentus in
nationem credebar cótingere, adeò vt huiuſmodi terpretari , fa ; cinauit, hoc eft ,inusdr . Caietanus re
faſcinatorem oculum Sarę impij recuriti tribuere fulit ad magicas ſenſuú ludification: s,( ararinus
non vereantur; quos Abulenſ.in 21.6. Gen. refellit. ad phyficam quàm dixi falcinationem , nó ad vul
D. Bonau.comment , in verf.illum 12.vidit allodi gaiem. Sed verior, commodior laliem , ex , licatio
ad faſcinationem & ideò dicit ,fecundú quod ho Caietani, quàm Adamus Saſbaut , luc Leonard.
mines maligni dicútur laudando pueros faſcinare, Hallel.lecutus fuit. Nam quæ Sasbauto afcripta
fatis indicans quá i ii la faceret.Senſum quem di poſt mortem comentaria in epiſt.Pauli & Ela am ,
ximus , in notis fuis Per. Nannius Alimarius ex lavt ſelecta & in ordinem digeſta ex lectionibus
parte ample &titur. Adſpectu etiam ad illam opi prædicti Leon. Haſſelij, vcnorunt, quicontulere,
1 nionem ,Metaphoricè D.Pauluslocutus, ad Gal. DI & huius illum auditorem fuiffe meminerur.Sept .
3.0.1.cum ſcribit ; Quus uhr falconaut ,non obedire ve Tertullian.vide ur hanc vulgarem opin oné lolis
ritaris: hoc eſt qu sv. ſtrā ſalutem & veram fidem Ethnicis ad ſcribere , & liuori leu od 0, faſcini,no
vobis inuidens,adeò demenrauit , vt ad lucem cla mé tribuere, & quia pulcris periculum imminere
riſfimam caligetis; & tam ſubitò leuitérque ab câ putabant, idcò remedio,velamen capttis, virginibus
fide defeceritis,quæ cam manifeftè vobis å me tra cómendat,quon á eo aſpectus arcebatur. Sic ſcri
; ac li penicillo prædicationis ante vniul
dita fuit bit lib.de virgin.velan.cap.15.Sed emm vera Oʻ tota
cuiufque veftrum oculos CHRISTVS pro vobis e pura virginias,nihil magas rimet quam ſemetipsa:
crucifixus forer?Vera hæc S.S.locoruin fentcntia, etiam faminarī oculos pari no vult,alsos apſaoculasha
D. Hiero.non obſcurè ſoprentiam fuam prod dir, bet, confugit ad velamē capiris,quaſi ad galeã,quafi ad
habere le profabulà illud vulgi.Digne( ait ) Paulo clypeã.qu bonum ſuum protegataduersùsictus tenia
qui etſi imperitus eft fermone , non tamen di ſcientia , Lionü,aduers' iaculafcandalorü ,aduersus ſuspiciones,
debemus exponere :non quod /cserit effe faſcinum , gui á ſufurros, & amulationem , spjum quoque liuorem .
vulgo putaiur nocere , fed vſus ſermone fit truy,& VI Nam eft aliquid etiam , apud Ethnicos metuendunu,
in cæteris , ita in hoc quoque loco verbum quotidiana E quod faſcinum ,vocanı, infeliciorem laudis, & gloria
ſermocinationis aſſumpferie. Dicitur faſcinus propriè * for.de
enormioris euentum .Hocnos imterdam * diabolointer
diab.
infanzibus nocere, & atari paruula, & his qui nec dum pretamur ,ipfius eft enim bani odium . Interdum Deo
firmo veftigio figāt gradum.Hoc vtrum verum nec ne deputamus ,illius eft enim ſuperbiæ iudicium extollen
fut , Deus viderit : quia poteft fieri ve do damones buic tishumilesis deprimentiselatos. Timebititaque virge
peccato feruiant ,& quoſcüque in Dei opere vel cæpif Sanétvor vel in nomine faſcini,hinc adverſarium , inde
ſe,vel profeciſſe cognouerini, cos à bonis operibus auer, De V.Mjillius liuidam ingenium , buius cenforsum lu
iani. Winc illud in caufa eft , quod ex opinione vulgi men, có c.Enubiagnoſcit rem ,caufam redii aliam
Sumpium putamus exemplum , vt quo modo tenera atas quàm xulgò putabatur :effici hęc dæmone facien
noceri dicitur faſcino : fic etiam Galaia in Chriſts fide te , Deo permittente , nihil vertù . Hac crgo Pa
neper nati, c.Adeò certum Hieron.naturaliter id trum Ortodoxorum fententia : ncc fuen . illi , ve
Ніго
 204 DISQVISITIONVM MAGICARVM

( Henrico Corn . Agrippæ phyſicam faſcinatio-| A | . Fieri autem hæc pacti cum dæmonibus initivi
nem impugnanti;quem refellie Six.Senenf.l.6.bi ſatis oftendit , quod faicinatorum huiufmodi no
bliothe. annot. 267. vel Cinglianis hæreticis , ni tas elle volunr ; li in oculis ambobus , vel corpm
miùm vulgari illi tribuentibus, Caluino ,in Exod . alcero ,binæ vint pupillæ ;aut in altero effigies cqui
cap.32.Aretio,problema.defaſcin . & Lamb.Danço, aut canis : quæ nibil dubro effe ftigmata,quibus
cap.2.de foreiar .qui auctoritate quorumdam Pa mancipium Satanas ſuum infigniuit. Noitrise
crum calumniosè abutuntur. nim temporibus deprehenfa , quibus in oculis
Tertia concl. quadam to frequentior faſcinatio erat nota carellini yel buffonij pedis : & quod de
pender a damonis maleficio , qui ftrigi vel forriario ex geminâ pupilla dicit , ita capio ,vc videri geminam
patto nocerevolenti cooperatur, Que definiri poteft, credamus non efle .
faſcinum eff perniciosa qualitas damonum ante illata, Obiiciunr ab Ariſtotele ,Plinio & aliis rutam,
ob tacitā vel expreſſum bominis cum demone pactum .] gagaten , hyenä pellem & alia remedia naturala
Hæc probatur autoritate D. Hieron. & aliorum præſcribi:morbum igicur elle naturalem .Reſpon
Patrum iam citatorum D.Thom.abulcnf.Ferrat. deo hoc arguinento probari dumtaxat , impro
Xuareſ . & cæterorum Theologorum laudatorum , priam illam faſcinationé phyſicam : deinde etiam
probatur experientiâ quotidianâ & confello Bhæc valere contra diſpoſitiones corporis quibus
nibus fortiariorum . Ad hanc opinor referenda dæmon aburitur , & fic indirectè refragari ipfi ide
plurima quæ variis ſcriptoribus viſa ad alias ( pe dæmonis a &tioni.
&
cies referenda.nam ſolenr paciſci nefarij iſti ho Vulgò receptú vt magicæ præſtigiæ omnes per
mincs, vt quos liuidè vel iracundè afpexerint , iis Metaphoram faſcinationes vocentur: quo ſenſu
dæmon perniciem inferat, ignari poſtea putant laquerius librum edidit, quem vocat, flagellum fa
hæc ipsa viſione perpeffos ; quorum ex numero fcinariorum : & coden ſenſu dicútur ludices à tri
bonus poëra Hieron. Vida, Bombycum 1.2.narrar, gibus faſcinari.qua de re fic fcribunt Inquiſitores
quòd ſuo tempore accideret; Germani:Sunt o tales maleficæ ,qua iudices folo aspe
Quandoquidem memini Tuſci alta in rupe Vuerbi Etu oculorum intuitu maleficare fciunt , quod eis
10
Ipſe fenem vidiffe ferum , cui dira vigebant nullam molestiam inferre queant. Mallei fol. 340 .
Ora, granéſque oculi fuffe&ti ſanguinecircùm , Icem ; Experientia nos docenie nouimus , quod index
Frónſque obſcena fitu , hirtisg in verticecani. awi aly affeffores,ita alienati in corum cordibus fuerini,
Ille truci ( fcelus ) obtutu genus omne necabat quod omnem , ſiguam habucrunt,indignationem ami
Reptantum ,tenuesanimas, paruaſque volantes:
C ferunt:nec ipſas moleftare quoquo modo prefumebant ,
Quinetiam fi quando bortosingreffus,vbi Annus ſed liberè abire permiſerunt . Qui fcit de vidit ex
Exuit expletoturpem nouus orbe ſeneEtam , perius eft ,& verum dat testimonium , & vtinam talia
Floribus ó paſſim per agros incanuit arbor; procurare non poſſent . Sic illi fol . 159. Arbitror
Ille hortis ftragem dedit,arboribusque ruinam : Deum non permittere in iudices fideles , & ritè ,
Spémque anniagricole mesti fleuere caducam . ac iuftè procedentes; ſed dumtaxat iudices ini
Nam quocumg aciē borribilē intendiſſet,ibiomnes quos,aut modicæ fidei, aut curioſos, & c.
Cernere erat fubito afflatos languefcere flores. Rcſtat videre vnde vulgaris illa faſcini nata Git
Quis enim credat yno humore naturaliter tam opinio , de oculo vifionc,vel ore laudando faſci.
diuerfæ fpeciei res ſolo afflatu interempras ? Sed nante . Placer Franc . Valeſij coniectura, forrallis
immiſcebat Dauus ille cuncta interturbans. Talis inde, quòd pueri, qui ſolito cralliores ,nitidiorcs,
ciam fuit Telchinum faſcinatio , à quibus inuidi pulchrioréſque lunt,à feminis virisque occurren
videAdag. & faſcinatores, vulgo Telchines ,di& i B.Gregorio tibus ſolent attentiùs alpici,laudari , palpari, mo
Tiagires. Nazianzeno & Synelio. Gregorio verò Palamæ, ritari, in vlnas & palmas accipi.Verillimùm verò
tabe's Telchinodica,idem quòd tales yultu faſcinan eft dictum illud Hippocratis ; habitum ,qui ad ſum
D
te & inſidiosè blando illata.ferunt( fabulæ ) Tel. mum bonitatis attigis,effe periculofum : & illud Cor
chinas Fatres nouem ex Actronis canibus in ho nelij , Celli; Qui nitidiores foluo ſunt , ſuspecta fua
mines veras in Rhodo inſulâ, Rheæ comites, & bona habere debent . Cùm ergo infantuli, ob naru
in varias fpecies ſe conuertere folitos ; nunc ho ralis habitûs teneritudinem ,cùm vil ſunt optimè
minum pedibus.manibúſquetruncorum , nunc pi valere,fæpè ex inopinato in magnum aliquod vi
ſcium , nunc angunum , nunc dæmonum ; inſignes tæ diſcrimen incidunt ; vulgus non intelligit cau
planè vencficos & pr. eſtigiatores crediderim , & ſam tam repentinæ mutationis; &,quia hanc non
inuidos( vt ait Helych. )faſcinatores : vel potiùs intelligit , Tuſpiciolum in malum , culpam in ad
veros cacodęmones admo tū maleficos,eux laina ſpicientium atque laudantium oculos & verba
10 Pényorlas ;peſſimo finc ho. mines quos perditos coniicit: quos cùm quotidie pueruli pulchelli &
vellent demulcétes,vt fcribit Eſtathius, in XIII. obeſuli plurimos habeant ; facilè anus aliqua ru
Iliad,inuidos dæmoncs fuiffe indicar D. Nazian gola & deformis in hoc numero reperitur. quod
zen . & poft illum Tzetza , atque ideo etiam di&ti, genus cùm ſiç tetrum , moroſum , & odioſum , ei
** Na fer duos , quafi manuum opere exitili. Tales potiùs adſcribitur noxa, quàm cæteris. Hanc vul
etiam Tybios fuiſſe Ponticos de quibus Plitar. E gi opinionem paulatim ( quæ mortalium curioſa
chus ſuperius meminit, & Pliniu libr.7.ca,".2.his lcuitas eſt etiam doctiores nonnulli ſuperſtitio

verbis. In Apbrica eſſefamilias quafdam effaſcinantes G, vel ingenij quidvis defendendo oſtentandi aui
di ſunt locuti.tádem ab infantulis ad agnos ilum ,
Iſogonus Nymphodorus tradunt ,quarum lauuta
ique
tione intercant probata , arefcant arbores , emorian - in quibus cauſa non admodùm diſſimilis.den
tur infantes. Elfe eiuſdem generis in Triballis im Il pr oſ er pe ns r
pe au da ci am ig no ra nt ia ,ad eq uo s ,fc
lyriis adycir Ifogonus , qui viſu quóque faſcinent, in getes , & alia fabulam produxit.
SECTIO II.
terimánique quos dintiis inimeantur iratis prafenim
oculis. Quod corum malum faciliùs ſentire puberes. De maleficiis venenatiis.
Ecundo ſe loco nobis offert , Veneficium , pro E
ConfirmatGellius , in Noct. Attic. codem refe
rendus,vt & B.Ifidorus lupior in Origin bus . priè di &ú.VVierus nullú agnoſcit huiuſmodi,
quia pu
 onibus ini di LI II . P. I. Q. III . SE . II . 205
BR C
puiulmo I
dino
quia putat niſi vero ac naturaliveneno ſagas noce , A per fe corrumpatur, non per dæmonem . Sed his
is , vel coram re non polle: nec ab co longè abit Lerchemerus omillis.
oeffigie equ Luteranus. Sed huic magiſtrum eius,Lutherú, illi, Sit Concl.permittente Deo, maleficiis ſuisfage că
s i
mata,quibus Venerandum (vt folet vocare) pręceptorem ſuum ; plures mortales morbis grauifimis vel morie af
Noitrise Agrippam , perfidos perfidis, poflem obiicere , fi ficiunt.
us in oculis qua renebrionum iſtorum auctoritas foret. Sanè Probatur hæc ſentétia primùm auctoritate D.
Lutherus nimis magnificat hac in re dæmonis po Aug.lib.1o. de ciu.Dei ,quod habes c.nec mirums.
: & quod de
en geminam teftatem . dicit eum in toto mundo regnare a, & magi 26.9.5.6 . ferm.207.de remp.că izb.de diuinat.
a Commé. mox regnum iſtud quale fit , explicat his verbis , dem.c.6.6 Conc.Conftantinopol. in Trullo can.61.6
se aliis rutam , in epift. ad Sumus autem nos omnes corporibus de rebus ſubiecte Tertulliani in apologitico , & lib. de Carnis reſur
edia naturalia in Germa. Diabolo,& hofpites fumus in mundo, cuius ipſe Prin reit. vbi ait , calicem non dico venenarium in quem
alem ,Reſpon nico vtci- ceps & Deus eſt. Ideo panis quem edimus,potus quem mors alıquaruébaret, ſed fictricis(hoc eſt lagæ deuo
axat , impro çat.Godel- bibimus , veſtes quibus vtimur , immo aër, á totiiquo uentis ) vel archigalli , vel gladiatoris , aut carnifi
deind etiam mannus .
e viuimus in carne fubipſius imperio eft.]Hæc ille blaf cis Spiritu infectum . & Arnobij.libr. 1. conira gent.
oris quibus phemus.Ergo iá Princeps & Deus dæmon illi, qui 2.Probatur iure Pontificio , d.c.necmirő.ó conjt .
cerrè müdi pars fait?nos Deum vnú cognoſcimus B Inno.VIII . Alex.VI. Hadr V I.Leo X.de malef.6 in
fragari ipfi
dæmonú iudicé Principémq . mundi vt conditoré cant.in 7.Decretal..
acrectorem , ſic Dominú Deúmque.Ergo , corpus 3.Ex iure ciuili, l.multi C.de malef.c . Matbem.l,
mnes per
& res omnes Lutheri Diabolo ſubiectæ ? nos didi eorum C.eo.t.Sistem lex Cornelia.Inft.de pub.iud .Lep
10 lenlu cimus,nec in res lobi ,nec in corpus quicquam iu nis Imp.Nou.ós.Carolinâ cöſtiintione:deniq;leges of
" um fa ris dæmonem habuiſſe,niſi difertis à Deo , pro il praxis, Italie, Hiſpanie, Gallia e German. hoc con
à ſtri la vice , verbis conceflum . Ergo Lutheranis aër , firm.int.
fitores & omnia quibus viuunt ſub Diaboli imperio sūr ? 4.Hiſtoriis omnium gentium , paucas tangam .
o affe nos fatemur Domini elle oues & boues , volatilia Notum illud Romani Argyropoli Imp . ex Zona
rodeis cæli fyluarum feras , & cete , & piſces, & quic râ to. 3. Narrat Villainontius fceleruin omnium
340 . quid creauit : nec horum quicquain ad dæmonem fceleftiffimum quiddam : Venetiis maleficum fuif
index pertinere. Mea funt omnia , dixit Dominus : ex ſe, qui damnatorum in Triremibus animas emc
871ni, cipit Lutherus , quæ in mundo ſunt omnia , & ea bat , promittensliberationem à tecrâ illa ſeruitute
ami adiudicar Diabolo . Credidit Satanæ Omotrape pænæ , & numerans decem aurcos pro illorum a
bant , zx fuo dicenditi Luc . 4.v.6. Qida mihi tradita nima , quam chirographo proprio ſanguine nora
dis ex funt : “ cui volo do illa. Sed menticbatur:non ple- C co vendebant , addicebántque dæmoni& malefi
no iure illi tradita , quæ tradita , quæ accepit, pre co, mox ne tractare poſſent certo contactos vene
cariò & definita poteſtate accepit . B. Paulus vo no lubitò necabat. Addit ſe inter fuiſſe ſupplicio,
bitror
cat rectores mundi , ſed explicat D. Auguſtin. Ne quod de iſto ſumebatur.1.1.c.Itinerary c.33. ]quis
· rice ,
foriè, cùm dixijjet mundi, intelligeres demones effe re vnquá talia vel fando audiuit ?narrat prçterea An. cl.g. Cor.
sinis
ctores cæli do terre , mundi dixit tenebraruin ha Theuctusc , in Africæ oppido Guzolâ,Elzaná qué- mog.c.13 .
rum , mandi dixit , amatorum mundi , mundi dixit, dă ſpacio duorum annorum malis artibus pluſquá
sta GC
impiorum ( iniquorum mundi dixit , de quo in Euă octingentos homines interfeciſſe. Narrat.Spreng .
Farci.
gelio dixit : Mundus eum non cognouit. ] tracta. in in Mail.p.2. duas in Epiſcopatibus, Baſileenli &
sallis
P8:14. Scio B.loanni dici munds principem 10.12. v . Argentineſi,concrematas obſtetrices,quia vna ea
ores,
31.6 14.0.30 . & à B.Paulo principem rectorē mū rum quadraginta ,altera innumerabiles pueros re
cren di Ephef. 6.V.12. & ab eodem 2.Cor.4.v.4. Deum cens in lucem ediros , necauiſſent, inditis clam in
mo Seculi huius , ſed imperitè Lutherus mundum & fa coruin capita grandíbus aciculis . Domitiani tem
verò culum accepit de rebus quæ in mundo exGftunt D pore fuifle nonnullos, qui acubus oblitis veneno,
(468 quos coll.bitum effet pungebant, & læforú mul
omnibus , quod de ſolis malis hominibus per me
Cor tonymiam dictum ,quicum mundo ſeruiant & læ ci ſine doloris ſenſu moriebantur, quod & Com
ta ſua culo,mundi & fæculi nomine nominantur: & quia modo Imp. facticarum , narrat ex Dione Xiphilin.
natu in Domitiano, & in Commodo. Scribit Ioan . Nider.
ſeruosie mancipia diabolo dedicant,ipfe princeps
ptimè eorum & rector : & quia eum colunt ,fic Deus co Formicarij lib.s.in territorio Bernenſi quoſdá ma
od vi rum dicitur , ſicuti & lurcomm Deus eſt venter leficos vtriuſque ſexus ſuos proprios infantes oc
tc3U Philip.3.v.19. hanc lectionem & interpretationem cilos deuoralle :idémque factum ab aliis in ditio
uc non amplectuntur Cyrillus & Ambroſius , in D.Pau ne Lauſanienſi. Ec I. C. quidam Francofur
in ad li epiſt. & D.Aug . 1. 22. cont. Fauſtum c. 2. 9. & tenſis d . Præterito anno ( inquit ) Comes quidim d Gode ! ć .
verba eain non improbant aliiquidat patres :commu Superioris Germaniæ octo veneficas, qua CXL.interfe- l. 1.de La
nior tamen ea diſpunctio eſt,vtdicarur, In quibus cerant infantes. Vulcano tradidit Anno LIII.capta miis.c.7
chelli &
Deus, huiusfæculi excæcauit mentes : & fic Diabolus ſunt Berlinæ duæ femina venefica ,qua glaciem ad pera
aliqua ru
non vocatur Deus,ſed quieſt vnus & verus Deus E 'dendas fruges perficere conata ſunt. Eaquemulieres ro
ur. quod
fic malunt Irenaus libr. 3.cont. har. c. 7. G lib. 4.c. pueruntfurtoalterius vicina mulieris infantuum ,
p sium , ei
o
48. Tertullianus libro quinto. cont. Marcionem D. ipſum diſſectum coxerunt. Faétum eft divinitùs, vt ma
lanc vol
mcdiol
a Chryfo.Theophilac. Oecumen . Primas. in d . cap.4. terquærens infantem interueniret,ibique ollam & im
t i t i o Nullus verò Patrum ſic diabolum rerum ceferarú poſita amiſſi infantis mēbra videret.Captis itaque mu
erf
andi avi. corporcarú vel Principem vel Deum vocauit , ficut lieribus &in tortura examinatis,dixerunt:ſi proceſilet
dixit Lutherus : qui ſatis apertè in Marcionis & co&tio,tüc futura fuiſſet ingensglacies, ita vt omnes fru
os ilum ,
ue Manichei errorem defiexit.Nec etiam Lambertus ges perderentur.] Scribit Cardanus e ,circa annum cl. 15. de
5.deniq bc , z . do
o s Dançus Caluinianus b fatis conſideranterlocutus : Domini 1536. Salaſſia circiter quadraginta viros ac varieta-re
q ,IC
u Corria .
cùm dicit diabolum quicquid in his terris natura fæminas coiuraſſe interquos carnifex crat,vt cùm pe- rum c . 80.
eſt corruptibile ,corrumpere poſſe, niſi à Deo co
rent,quo tangen :es portarum coronidas, infice
E feruetur,dicere debuit, li Deus illi permittat ,Nam |confice
GIA PICi fi Deus conſeruationem fubtrahat , ipſum illud rentur : puluerem quoque confeciſſe ,quem ſuper veſte
mod
haigl S clim

!‫פות גנג‬
 VM
206 DISQVISITION MAGICARVM

clam jpargerent.Latuit aliquamdiu hacres,fublatique A] lis,intellecta video : Bodinus vim refert ad iplius
multi.Sed cum cuiuſdam ,nomine Neri ,fratrem atque anhelitus virulenciam , Sed nulla tanta poreſt ef
vnicumfilium ſuſtuliſent:vixque alii quam domini do ſe hominis cum homine antipathja,vr docui Sect.
muum ,aut filyperirent:fimulque animaduertiſſent an præcedente. niſi fortè ex alimento , vt de pucl-,
drogynam ſe in domos infinuantem , atque eos maximè ia Ariſtotelis , Napelo nutrica , legimus:ſed tunc
perire,quorum domos ingrederetur : deprehensa coniu non cui veller malefica duntaxat noceret, verùm
ratione omnes exquifitiſſimis tormentisnecatiſunt:faffi cunctis mortalibus noxius anhelirus eius forer. Da
etiam decreuiſe in pompa celebri Diui cuiufdam , ſub næus cribuir veneno in ore geftato. hoc Bodinus
ſellijs perunctis vniuerſos ciues occidere, paratáſque ad impugnat argumento , cui dicit reſponderi non
hunc vſum ſupra viginti ollas. Tentarunt ( idem alii polle ,nempe quia venenum hoc priùs noceret
Geneue poſt, dederúntque penas.] ipfi malefico quam alteri . Nodum vides(Lector,
Grillandus a docet hæc contingere vel introsú inſolubilem . Sed ride , quod vides. quid fi di
a 9.3. & 5 .
ptione , vel applicatione exterioreper contactum . cat Danæus , maleficum priùs ſe antidotis con
Eorum quæ per intusſumptionem fiunt agnoſcit trariis præmuniſſe ? concidat nimirum ſtramineus

duos modos, nempe vnum per cibum aut po
B no non ignotus , faciebat Italus Pariſiis , tam ca
tum , quando venena (vt plurimùmin puluerem
trita iis immiſcent: alterum agnoſcit , qui fit per
bd.q. 3.n. inunctionem , quando maleficiandum ( inquit b )
29.
fiue mafculus fit,fiue famina, dormientem , fuis liquori
bus,aquis,oleis,aut pinguedine , fiuealys ſimilibus vn
{ tionibusplura & diuerſa venena continentibus inun
gunt, quandóq .femora ,quandóq. autem ventrem aut
caput , guttur,pectus, coſtas, ſeu aliam partem corporis
perſone maleficiande:que ſic dormiensnihilſentit,
eft tanta vis eporētia illius Unttionis. quod paullatim
durante calore ipfius dormientis , ingreditur intùs car.
nes : vadit ad penetralia cordis vifcerū maleficiari.
Unde paulo poſt cauſantur ingētes dolores in corpore eius
cum primum ſcilicet maleficium vel factura (vt dicunt. c
tagit inteftina maleficiati illincfucceduntmaximi vlu
latus, e lamentationes tam crebra. ] huc referenda
ſtrigatio, quando puerulorum exſugunt ſanguiné,
venis vngue aut acu, aut aliter ope dæmonis aper
ris, quod conſtare ſcribit Spinæus 9.8. deſtrig. ex
paruis cicatricibus relictis & interdum , poſt catto
rum apparétiú fugam ,guttis ſanguineis prope pue
rus eiulantes remanentibus. Addi deber tertius mo
dus per inhalationem . omnium enim peſsimum eſt
ille ventoli hominis Achilles , fic ille ipſe , Bodi
rus Catharine Mediceæ, qui chirothecis,globu
lis , vel pulueribus ſuauefragantibus alios folo ne.
cabar odore , jllæſus ipfe, & hoc pacto à ſe inter
fe &tam Nauarræ Reginam Albretham , veneni vi
per nares in cerebrum penetrante , gloriabatur:
li quidquam de Caluiniſmi fulcro credendum
Caluinianis hiſtoricis , Francia Memorijs Gallicè
conſcriptis tom.3.6 Richardo Dinotho lib.s.belli Fra
cici. Vera cauſa eſt,hæc ex pacto fieri per damo
nem vt plurimùm , afflante incaſſum Mago , & pu
tante hæc halıtu fieri ſuo . Eft quidem venenorum
quorundam mira efficacia , quæ poſſint ſubitam
lepram inducere,vel
Quirantidota lethum : & poller dæmó quæ
,fuis pręſcribere,& illi innoxii pof
fent in alios peſtem transfundere, ſed id rarò con
tingere putandum .
Hæc interiùsſumpra, Grillandus d ſcribit fieri dd.q.3.1
26 .
per compoſitiones & mixturas multiformium ve
nenorum ,quædam ex herbarum foliis, feſtucis,aut
radicibus,animalibus,piſcibus,aut reptilibus vene
nofis , lapidibus , & metallis , mixtura , quam
vtilius ignorari, & interdú in pulueres, interdú in
-

veneficium iſtud. nec enim humoris vel craffioris
materiæ vehiculo indiget , quibus faciliùs occurri
tur:ſed ipſum tenuitate ſua, ore attractum citro ad
cor ſe penetrat.Hæc caufa cur Agyrta ille inſignis
veneficus , in quadam Italiæ ciuitate, cum alio Tuo
antagoniſta, de theriacæ contendens cfficacia ,vi- D idem ait f) fortilegia ſub certa quapiam forma com- fq s.nu.7
cerit,alter venenum illi liquidum ,quod poterat ef
ficaciſsimum , infuderat : cui fumptione antidoti
mox obuiauit,Ipſe contra alterius hiare iuſſi pixi . autſub limine oftij,ſuper quo deftruendusfit tranfitu
dulam ori appoſuit,in qua buffo inerat viuus : tùm
ſemiclauſa & fæpiculè femiaperta velociter pixi
dula ,ingeſsit halitum virulentum , & breui momé
to hominem confecit. Scilicet hic Chriſtiano po
pulo dignus eit ludus , & benè inſtitutæ reſpub.
quæ certamina huiuſmodi permittunt. Ipſi etiam
malefici interdum affando.vel inficiunt,vel necát.
Narrant quidam dubiæ fidei ſcriptores apud per
fidum Balæum , toxicati funalis fumo Clementem
c Mallei p. Va de medio fublatum . Narrat Sprengerus ,
2.9.1.6.15 . mulicrer quandam inter Breiſacum & Fribur- | E
gum, cum vicina litigalle, mox cùm noctuante o
itium domus aliquid ageret,ventum quendam ca
lidum è domo fæminæ alterius ex oppoſito ha
bicantis,in faciem ei inſufflaffe, vnde & ſubitò le
prá contraxerit.In diocæſi cadem & territorio Ni
græ Siluæ ,maleficam ,dum à li & ore ſtrui lignorum
præparatæ imponeretur,ei dixiſſc, En tibi à memer
cedem ,fimul in vultum eius inſufflaffe: & ecce , mi
ſer operitur totus horrenda lepra ,quæ paucorum
dierum ſpacio eum pluribus adiunxir.
Hæc veneficia, inhalatoria, non ſatis à nonnul .
liquida ,addo & in vnguina , reduci.
Alia dicit Grilland . eſſe extrinſeca , vt funt in
primis quæ ſolis verbis fiuntc, in quibus iam do D
cui ex pacto, ad fignuin conſtitutum , omnia fieri c Grill. q..
à dæmone . vt ſunt etiam , quando latenter ( vt 3.0.27.
poſita ,clamydi afſuunt , vel in lecto abſcondunt ipſius
maleficiâdi,ſeu in aliquo locoſubterraneo foueafacta,
rus. ] Quoſdam autem addit capere reſidua co
rum quos volunt inficere , alios exhumare mor
tuos , & vti eorum vel veſtitu , vel carnibus, vel
pinguedine , vel oſſibus: alios à ſuſpendioſis mu
tuari nonnulla. Quod nec veteribus ignotum
fuiffe reperio. Sic enim de Canidia Horatius: ca
nit ab ea infoſſum & terra obrutum , poſt multas
lancinationes , infignibus raptis , ingenuuin pue
rum ,vtpoffet.
Longo die bis ,teruè mut ata dapis
In emoriſpectaculo ,
Cum promineret ore , quantum exſtant aque
Suſpenſa mento corpora, ( en infanticidium )
Exerta vti medulla ,o aridumiecur
Amoris ejſetpoculū ,( en maleficiú philtricu )
Interminato cum femei fixa cibo
Intabuiſſent pupula
Et alibi de eadem g, quod ad maleficium ho god.17.
ſtile ſpectat,dicit,amaro vtens ſarcaſmo;
O nec paternis obſoleta fordibus,
Nec in ſepulchris
pauperum prudens anus
Nouem diales diſſiparepulueres,
Hunc
 LIBRI IIII. P 1.
Hunc ergo diem ex tribus ternariis obſeruabár: A
del lel..Phar.
vt & ille qui terna tribus coloribus diſtincta licia.
Sect lal.
Sed apertiffimè quod dixit Lucanus adftruit a ,im
primis enim illam in nudis buftis habitantem de
CUDO
pingit, & habitantem tumulos expulfis vmbris;cú
addit, primùm de nece hominum ,deinde & de in
c.Di
Ainus ſtrumentis magicis, quæ dixi:
Vinentes animas,& adhuc ſua membra regentes
noa
Infodit buſto.fatis debentibus annos,
Cere
Mors inuita ſubit. peruerfa funera pompa
to: Rettulit à tumulis : fægére cadauera lerhum ,
die
Fumantes iuuenum cineres ardentiáque oſſa
COR
E mediis rapu illa rogis, ipsámque parentes,
neus)
Quam tenuere facem , nigroque volantiafumo
od Feralisfragmenta tori , veſtèquefluentes
701 Colligit in cineres , olentes membra fauillas.
obu.
One (hæc è rogis mos rapere , addit mox quæ de ſe
pulcris ſumat )
Aft vbi feruantur faxis, quibus intimus humor
tur Ducitur, & tracta dureſcunt tabe medulla
Hun Corpora : tunc omnes auidè defauit in artus,
lui
Inmergiig manus oculis, gauderg gelatos,
Fril
Effodiſſe orbes , & ficcæ pallida rodit
mo. Excrementa manus : laqueum , nodóſq; recentes (fic
po
Ore ſuo rupit, pendentia corpora carpfit, ] corrigo)
cum Abrajitque cruces ,percufjáqueviſcera nımbis
Vulfit, e incoctas, admiflo ſole,medullas:
qua ! Infertum manıbus chalybem ,ugrámqueper arius c
rol Stillantis tabisſaniem , virúſque
coactum
00 Suftulit, e neruo morſus retinente pependit.
( hæc de ſuſpendiolis , ſequitur de inhumatis)
leri Et quodcumq; iacet, nuda tellure cadauer,
te
Ante ferasvolucréſq; ſeder, nec carpere membra
20 Vult ferromanibuſq;fuis, morſuſgiluporum
08
Exspectatficcis raptura èfaucibus artus.
( Efficaciora enim putabant,quæ ficferis erepta,
Jin
quàm quæ ipfemet maleficæ deſecuiffent. ſed per
git deinde, quo pacto & viuos iugularit , & eorum
do abuſa ſanguine, & exſtis.)
Nec ceſant à cæde manus, ſi ſanguine vino
91 Eſtopus, erumpat iugulo qui primusaperto:
Nec refugit cades, viuum ſi ſacra cruorem ,
Exıáq; funere& poſcunt trepidantia menſa:
( Addit etiam de prole cxlecta ſeu abortiuo
huiuſinodi)
l Vulnereſi ventris : non qua natura vocabat
Extrahitur partus calidis ponendus in aris.
(Subdit,fiopus habeat adoleſcétis,vel viri vio
lenter necati anima , quam euocet, ipfam indiſcri
ininatim , quos velit necare:)
3
Et quoties fæuisopus eſt ac fortibus vmbris,
Ipſa facit Manes horninum mors omnis in vſu eſt.
İlla geneflorem primæuo corpore vulſit,
Illa comam lana morienti, abſcidit ephebo.
E Fabii
Nec parricidii experté putes , non magis quàm
noſtras (triges : voluptas præcipua illi , ſæuire in
Proximos.)
Sæpèetiam caris, cognato in funere,dira
Theffalis inciebuit membris : atque ofcula figens,
Truncauitq; caput,comprensáque dentibus ora
Laxauit, ficcóque hærentem gutture linguam
Premordens,gelidis infudit murmura labris,
Arcanumq; nefas Stigias mandauit ad vmbras
Q. 111. SEC. II. 207 )
Vides diligentiffimum poëtam , nihil conarum
pretermittere , qui mosilli.L. Apuleius, Milefol.2 .
in eandem mentem :Nam nec mortuorum quidem fe
pulcra tuta dicuul ur (à lamiis )ſed buftis rogis reli
quiæ quædam ,decadauerum præfegmina, ad exitiabi
les viuentium fortunaspetuniur: o cantatrices anus, in
ipſo momento choragy funebris,perpeticeleritate; alie
nam ſepulturam antenoriunt. His meis , addit alius,
immo vero iſtic, nec viuentibus vllis parcitur.có neſcio
quis,fimilepaſſus, ore vndiq; omnifariam deformato;
truncatus eft. ] En de malefico hoſtili , quod de iil->
dem Theffalis Lacanus dixerat. Narrar deinde,
quæ vera fuiſſe videtur admodum probabile.Móx
igitur ita ſcribir. Infit Telephron: Pupillusego Milero
B profectus ad ſpectaculum Olympicum ,cùm hæc etia low ?
ca prouinciæ famigerabilis adire cuperë,peragrata tora
Theſſalia, fuſcis auib. Laryſſam acceſſi:ac dum ſingal.
pererrans,tenuato admodum viatico ,paupertatimed ...??
fomenta conquiro: confpicormedio foroprocerum quie
dam fenem.infeſtebatlapidém , larágzvoce prædicabar,
Si qui mortuum ſeruare vellet, de precio liceretur.cad
quépiam prætereuntium , Quid hoc ,inguă,comperior ?
hiccine mortuifolent aufugere? Tace,refpondit ille nam
oppido puer, o ſarisperegrinuses, meritóque ignoras;
Taeſſalie le conſiſtere ,vbiſaga mulieres of a mortworī
Daſſim demorſicant, eáq; ſuntillisartis magice ſupple
menta. Contra ego, efo que tu ,inquam , dic ſodes, cuſto
dela iſta feralis? Tamprimum , reſpondet ille, perpetē no
cłem eximiè vigilandum eſt, exertis, evinconuerſisocu
lisſemper in cadauer intentis
, nec acies uſquă deuerto
da, Immò nec obliguanda quidem . Quippe cùm deter
rima verſipelles,in quoduis animal ore cõuerſozlatenter
obrepant, vt ipfos etiã oculos folis ( iuſtitia facile fru
ſtrētur.Na aues,crurfu canes, mures, imo ve
rò etiam muſcas induūt. ( En primú maleficiú , ficta
Metamorph . & fic clancularius ingreſſus)Tüc diris
cantaminibusfumno cuſtodes, obruūt ( en ſecundú de
maleficio ſomnifico , & in hunc locú referuaram )
nec quiſquam definire poteft,quantas latebras nequif
ſime mulieres ,pro libidine ſua cõminiſcã :ur, ſi qui(cu
ſtodum ) non integrã corpus manè reftituerit:quicquid
inde decerprū diminurumj;fuerit,id omne de facie ſua
defectum farcire compellitur.] Interponit poſtea nar
rationem prolixiflimam , & abs re noftra , quare
totam prætermitto. finis rei fuit iſte; Telephron ,
mille denariis conductus , ſubir cuſtodelam dum
D
vigilat; en muſtelam paruulam in eum fixò inten
dentem , fugat illam , ſed ſomno cóſopitur. interea
ſagæ proſečtis eius naribus ac auribus vicariam in 6 Porphy.
eo lanienam exercent, & ceram in modum pro- in vit.Plo
cini.
ſectarum ei partium applicant examuſlim , Quò c vide Iu
ille poftridie per cadauer loquax audito tempra- di.Apolo .
re aggresſus , iniecta manu naſumprehendit, & ma- ad Anton .
num naſusſequitur : aures pertraétat, ambe deruunt, Piú . Athe
|fic , pro millenummulis,debilitatus, in parriam redire nagorá in
non ſubtinuit , ſed capillis hinc inde laterum deiectisApolog:
auriū vulnera celauit , naſy verò dedecus linteolo pref- lum1.3.4
fim agglutinato decenter obtexit. ] Hunc faciant illa Auwlýc,
Origen.l.
Declamat.14 . Facinus, quod dicitur inquier« 6. & . 7.
re
ſuperos , fidera diris agitare carminibus . nmulos, Col.Cell.
buſtaq;fcrutari, & amputatis caidamerikas,ipfasinfce- Tertullia.
lera armare manus/ cadaueruini'y explicui, cùm dcpol.c.7.
Minucium
maleficio ſomnifero diſquirerem.caue pro', ipfas; in Octauio
reponas impias.corrumpes , non caſtigabis . Gno Epiph.ha
ftici hæretici,Zoroaſtis Magi diſciplina impuri,cu- fch.26. &
ius & libros quoſdam in lucem edideruneb hu- Euſeb.li.s.
Thiſtor.Ec
manas amabant'viſcerationes , vr vocat Iuſtinus clef.c.1.
ſeu cenas Thyeftæas , vt vocant Athenagoras & E
Thcophilus, ſeu ſacramentñ infanticidii & inde pn
S2 bulum
 VM
208 DISQUISITION MAGICARVM

bulum ,vtait Tertullianus: infantem enim farre có 1 Analo lecho periturum eſſe infidiis eorú qui fcopulos po
rectú certatim cófodiebant, ſanguinem lambebát, ſuiſſent,qua res tantum timorem habet, vt nemo ad eum 1
& membra fingulis difpertiebantur, vc narrát Mi agrum accedere audeat.crudelitatem timens eorum qui
nucius , Epiphanius , & Eulebius, quam calum Scopelifmum fecerunt hancrem exſequi folent Preſides
niam Gentiles, in Chriſtianos omnes mendacil grauiier,uſque ad pænam capitis.quia o ipfa res mor
Gimè deuoluebanrc . tem comminatur. Sic Vlpianus. Pineda nofter co
In applicatis tantùm extrinſecùs venenis , fre pioſo in lobum commentar.de hoc crimine inter
quentiſsimè dæmon ipfe damnum infert, & veriùs pretatur illud ; Sed cum lapidibus regionum pactum
videtur cótingere in veneno, quo ( vt refert Iuber tuum.capite quinto.verf.23.Eum lege.mihi nondum
tus medicus Aquiranus) k ſtapes inungatur , equi liquer an de hoc crimine capiendum ,
tem ipſum neceſſe perire. Non credo id naturali Suſpicio mihi præterea elt de maleficio , in cri
vi veneni contingere. quia non credo veneni vl mineſacculariorum ,de quo Iureconſultus ait , hoc
lius activitatem eſſe, tantam , vt per tot inuolucra nomine dictos , qui veluias artes exercentes infaccu
ſe diffundat. Nili, quæ de Stygis aqua tradun- Blos,partem ſubducunt , partem ſubirabunt. I. [accu
tur, credibilia , omne illam metallum penetrare, larij D.de extraordinar.crimin . Nam arbitror,non
& ſola contineri afinina vngula. Equidem au quoſuis facculi ſeu crumena exciſores vel ſubdu
res mihi putarem aſininas enatas , fi crederem . & ores,banartixtóuss, ſed eos qui veticarum ( hoc
Jad.q.3.2. Grillandus rcfert nonnulla a , fauentia luberri di eſt magicarum ) artium ad id lublidio vtuntur ita
130. cto, ſed & in illis concurſum diaboli ex pacto, non nuncupari : quales illi ſunt, quiin luſu ab Hiſpanis
vim veneni,recognoſco. Inter hæc excrinſeca, ſunt dicuntur , cargar el dado. Nam ceteri crumenilegi
ollarum defolliones profunda lub limine;quarum fimpliciter furibus ſuntannumerandi: licut & ille
certè naturalis vis non attingir effectum , Alia ma de quo Virgilius ,
leficii hoſtilis (peciem ,per arma malo imbuta car Et fuccus pecori & lac fubducitur agnis,
mine, reperio apud Meierum , his verbis , Primùm Er ille Plautinus ,qui ait,
omnium Aurelianum conatum fuiſſe omnem regiam ... Propino magnum poculum : ille bibit,
ſtirpem per ſcelus exſtinguere , atque per artes Diabo Caput ponit,condormiſcit.ego ei ſubduco annulum .
licas maleficia ad regni folium gråſſari.Tradidiſſe Nec enim aſſentior Petro Gregorio hæc duo ad
Ducem gladiã ,pugionē & anulūſuum cuida monacho Sacculariam referenti lib.37.Syntagmatis Iuris c.14 .
apoſtata ó ſociiseius , vtea dicarentur diabolicis pre nu.7.Licet etiam huc referre maleficium vetus Cir .
ftigys, incantarenturq. ad maleficia per illa perficienda
c ci aurigariorum de quo D. Hieronymus in vita
monachum illum in turre Mongeya, iuxta Ligniacă , Hilarionis, Auriga Gazenfis ip curru percuſſus à de
Superflumē Matronam ,per artes ſuas euocaſſe duosad mone totus obrigui :ita vt nec manum agitare nec cer
ſe cacodamones,quibusgladium ,anulum , ó pugionem , uicem poffet reflectere.Delarus ergo in lecto cum folam
vt illis operarentur tradidit. Ea inſtrumenta a caco linguam moueret ad preces, andı : non prius poſſe ſa
damonib. initiata, incătatág.Greddita monacho,arg. nari,quam credere in Ieſum , á seſponderet arti pri
per eum Aurelianēji.Per ea inſtrumenta incanı ajſe ac ſtine renunciaturum.credidit , fpopondit , ſanatus eft.
dementafſegermarum ſuum Carolă Regem , adeoſub Arnobius etiam lib.i.inter ceteros Magiæ effectus
tiliter,vt vix quiſquam poflet percipere.Primam incă numerat, in curriculis equos debilitare , incitare , tar
tationě factam apud Belloacum ,qua adeò erat virulen dare .
ta,vt regi vngues atq.capilli deciderent.Alterum ma
SECTIO II 1.
leficium in Canomanis,in quo tanta erat vis, vt nemo
mortalium iudicare poſſet ,an viueret Rex, necne.Iace
bat enim abfq. vlloſenſu,do fpiritu vitali,quantu cer- D De aborſu , difficilipartu ,laitis exſiccatione.
ni posſet. Aipoſtquă ad feredire cæpit, obfecro (inquit)
auferte hūc gladiŭ ,qui mihi corpus trăsfodit ,idy.mihi E triplici hoc maleficio præter Grilland 9.6.
facit germanus meus Aurelianus.] D alij quoque ſunt teſtes.Sic enim fcribit loan .
Suſpicor doo quædam ad hoc maleficium refe Nider.lib.vlt.Formicarij,In oppido Boltingen , Lau
rendas quæ olim in ciuilt iure obferuaui:ſed ſuſpi Sanenſos diocæſis, quidam dićtus Ştaldelesn , grandis
cor, & de priore vehementiùs: nempede peculiari maleficus, caprusper præfatum Petrum iudicem lo
Arabum fcelere,quod Scopelifmum vocabant.Nam ci fatebatur ſe in ceria domo , vbi vir vxor fi
Arabes maleficiis deditos hodie fcimus , & olim mul manebant , per ſua maleficia ſucceſſiuè in vte
fuiffe docet Seneca , cùm Medæam ex Arabia ro vxoris prafata feptem circiter infantes , ita vt
petentem venena introducir. Et ingens ille terror ſemper abortum faceret , in femina annis multis ne
qui exonéaois poſitis agrorum Dominis etiam va caſſé. Simile fecit in eadem domo omnibus pecoribus
lidis & potentibus incutiebatur, vix aliunde naſci fæetojis, quorum nullum viuum partum edidit in eif
potuit. Quare ſulpicor cauſam , cur Okonentler dem annis.] poftea ex eiuſdem confeſſione inſtru
deprehenli, autconuicti , mortis ſupplicio adfice E mentum maleficij, quod fuerit, oftendit his ver
rentur , fuifle; non quod facrilegij quidquam in bis , ſubter limen ofty domus ſe lacertam pofuiffe di
hoc crimine fuerit ( quo tamen lac.Menochio vi. xit , & fi amoueretur , fæcunditatem inhabitanti
ſum ,in opere de arbitrariis Iudic. ) Sed quod male bus restituendam predixit : cùm autem ſerpens ille
ficij crimen fubfuerit : alioquin ſolæ mortis minæ quereretur ſub limine , nec inueniretur , quia in pul
cam acriter punitæ non fuiſſent,quantumuis fre uerem fortaſſis redactus erat , puluerem ſeu terram
quenti crimine , & armata manu periculum , Do de ſubter poſitam aſportabant , & in eodem anno vxo
mini aduertiſſent. confiderent hoc luris ſtudioli , ri e omnibus iumentis domus fæcundit reſtitut
as a eft.]
cùm legent l.cum quædam D. de extraordin.,crimin . Solo interdum afflatu abortum adferre oftendit
cuius hæc funt verba , In prouincia Arabia Kota Nicol.Remigius lib.2.c.7.
quloy crimen appellant, cuius rei admiſſum tale eft.ples De pariendi difficultate & quidem perpetua
rig.irimicorú folent predium inimici osoatnijep id eft, ſic Apuleius b, Eadem amatoris fui vxorem , quod bl.i.dc ali
lapides ponere , indicio futuros,fi quis eñ agră coluiſer, in eam dicaculè probrum dixerat , iam in ſarcinam

pregna

1
 LIBRI III. P.
P. 1.
I.
pregnationis obfepro vtero,o repugnatofalu ,perpetua A
pregnationedamnanit.Vt cuncti numerant , ocio an
des norum miſella illa onere , velut elephantum paritura,
diftenditur. ] Latino Græcus accedit ſcriptor Pau
Canias, cuius in Bæoticis ifta habentur; Pharmacid.is
Thebani à Iunone miffas aiunt,vt parturienti Alcme
naimpedimento effent , ſed cas,dum Alcmene partum
inbiberent ,à Tireſia filia Hiſtoride, tali commento delu
ſas.Ex eo namq; loco,vnde ille facilè audire posſent,cla
mauit,peperille sam Alcmenam :illas, ea voce deceptas,
Alcmenam ilico puerum enixam .]
ſtatim abiſſe.
De tertio ,præter Grilland.legi poteſt illo vetu
ſtior Spreng . Qnadam (ait )nocturnis temporibus a
facratioribus vrique, ex inductione diaboli , ob offenfam
diuina maieftatis maiorem , in quocãque angulo domus
fua fecollocant , urceum inter crura habenies, e dum
cultrum vel aliquod inftrumentum in parietem vel co
umnaminfigunt, & manus ad mulgendum apponunt,
kun :
ſuumdiabolum ,qui ſemper eisad omnia coopera
tur inuocant , quod de talivacca ex tali doma, qua
antior , quamagis lacte abundat,mulgere affeitat,
proponit. tunc ſubito diabolus ex mammellis ciliks vac
ce lac recipit, o ad locum vbi malefica reſidet,& qua;;
de illo inſtrumento fluat reponit. ] Superioribus an
nis Treuirenſi in ciuitate combufta fuit malefica
qua confitebatur, ſe ſolitam ex pariete per epiſto
inium lac , quod diuendebat plurimis ,mulgere.
Balduin.Ronſſeus Medice venationis epift.so.docet
lolitos à maleficis vtres conſui ad anatis fimilitu
dinem ex corio, quos vulgo appellant Littelaten ;
С
& eis vti ad emulgendú lac è vaccis alienis, & hos
vtres ſpontè ſua ire vacuos , vel ab iis in pratis col
locari,& mox plenos ad domum malehcæ redire:
quod comprobat rei geſtæ verâ narratione, quam
habes lector lib.6.cap. 2. Sect. 1. 9. 3. à me ver
bis eius relatam. Aliæ herbis, verbis, vel ſolo at
taču , lacte priuant armenta , pecoraque quæ lu
bet. Biebrana Laodunenſis ſaga ſolis minis vbe
ra vicinæ mulieris lic ex liccauit , vt ad obitum
vſque lagx, quamuis multospepererit , lačte ſem
per caruerit. Claudam hanc fe &tionem verbis
Grillandi, Quædam veneficia fiunt ad deſiccandum
lorum lac vnius gregis , vel fecundi armenti vacca
ruka , adeo quod nihil caſeipenitus reddant , quamuis
ant ea in maxima abundatia reddidiffent : á ſimiliter D lacram crucifixi imagineni aliquam ſibi deligunt,
abortiones totius gregis , vel armenti inducere poffunt: in quam , vt in ſcopum ,tela colliment, vel ( quod
prout aliis vidio habui in facto Roma,quod duama
Vefica mulieres, cum iſtis maleficijs perire fecerat abor culato glandes plumbeas emittant. Nec conftat,
1
jando multos pecudum fætus , ó matres deficcanerant
penitus. ]De hoc auertendi la & tis maleficio, eiuſque
remedio, lepida narratio quædam exſtat in loan.
Beerzii Carmelicæ Praceptorio ad 1.pracept.Expoſit.
vk.c.7.his verbis : Quedam vetula dierum malorum
plera, volens ex inuidia impedire lac vacca vicini ſui.
accepit cultellum pergens ad oſtium domûs in qua fuit
vacca, a ponens ſe contra ſplendorem inna ,dixit:
Hier ſnydick een ſpaen in mollekens
gheyvaen,
Ende een ander daer toe , ſoo neem ick |
het melck van deſer koe.
Hacverba audiens dominus vacca arripuit fuſtem ,
Ć currenspoft eam , atquepercutiens aiebat:
Hier ſlaen ick eenen ſlach , ende eenen
anderen als ick mach,
Ende den derden daer toe , foo behou
dick d'melck metterk oe.
Hoc erat optimum remedium .] hæc Berziusvir e
t
l.ca rudirus, qui anteannos fermè centum triginta vi.
xit , inter Carmelitani Ordinis viros illuſtriores .
R. IIII. SEC. IIII. 209 -
Huic maleficio ſimile reperi apud eundem eodé
loco de frumenti auerfione narrarum his verbis:
quadam mulier circuiuit Bonarium cumfrumento, di
cendosillum verſum :ſuper aſpidem ,& c.poft veniés ad
domum fuam , babuit fiftulam infolario ,quam manu
accipiens to predicta verba dicens, cecidit torum fru
mentum illius bonarij coram ſe per fiſtulam in folario,
mo ita furabatur frumentumdeagro:que tandem per
quendam Epiſcopum deprehenſa o combuſta eft . Hæc
ille licer barbarè bonâ tamé fide. Quis non agnol
cit frumenti huius vectorem demonem :quid ergo
rident illud poetæ ?
Atq; (atas alio vidi traducere meſſes.
Vel XII.tab.prohibitionem :Neve ALIENAM
SEGET EM PELLEXERIS .
B
SECTIO II11.
De fagittarijs, Aſſaſſinis, & Imaginum fabricato
ribus maleficis,
Voit velpræcipui huius claſsis malefici, quos
cius tertius Papa,vocatartem, mortiferam & odi .
bilé & ſub pena Anathematis contra Catholicos
& Chriſtianos exerceri vetat a. Cuius Pontificiæ a li.s.De
ſanctionis vereor , vt fatis probam nobis inter- cretal. tit.
de ſagitt .
pretationem gregarii iuris interpretes cuderint,
qui accipiunt de bellô iniuſto Chriſtianos lacef
ſentibus cum arcubus & fagittis.Quæſo quid pe
culiare ,in vtentibus arcu & ſagittis?an quod eini
nùs , & quali ex inſidiis: quaſi verò id in hofte di
ſtinguendum ,dolo an virtute:quaſi minùs peccet,
qui licâ cominùs latro,quàm qui ſelopo de lógin
quo interficiat eminùs ? quid ergo ?iam olim mihi
viſum ,canone iſto percelli ſingularequoddágenus
maleficorum ; qui fagutarij leu Baliſtarij vocati:
quos accuratè Sprengerus deſcribit b,hi fæderan- pp 2.Mal
lei q.1.cap
tur dæmoni. nam ex pacto ipſi addicunt animæ & 16.
corporis dominium , ille viciſsim polliceturſe ad
futurum ,vt quem , longiffimè difficum ,volent, in
fallibili ictu traiiciant.Solemnia ſeu ritualia ſunt
iſta.præſtant dæmonihomagium, mox ſexta feria
proximæ Hebdomadæ Maioris, infra tépusmiſſæ ,
Pet. Binsfeldius teſtatur ) [ clopo poſt tergum eia
an aliqua tunc verba ad hanc operis apoſtaſiam
adiiciant. Pofteà , certo celorum numero in cru
cifixi imaginem emiſſo , credunt ſe totidem vno
die,quoſcunque deligent , necare poffe quocun
que illi loco fuerint, etiam remoto , & concluſo.
Dæmon enim ſpondet , ſe rela cò perlaturum , &
hoſtili in corpore defixurum.Eâ tamen hæc lege: ſi
hominem necandum maleficus aliquando viderit,
& cunc iterùm de nouo actuali ( vt vocant ) con
ſenſu eum occidi voluerit. Vltimò pollicetur tan
E tam illis ſe , baliſta bombardaue iaculandi peri
tiain tributurum , vt denarium capiti impoſitum ,
abſque capitis læſione, valeant deiicere. Subiicit
duo exempla huiuſmodi facinoroforum . Vnú Pú
cleri cuiuſdam , quem tandem ruſtici foſforiis in
ſtrumentis pertinacem occiderunt :ſecundum , al
terius,qui,eo quòd miraculosè pedem de loco,vbi
crucifixum traiecerat,è quo recens(caturibat ſan
guis ,mouere nequibat, in ſcelere deprehenſus,pe
nas publicè fupplicio perſoluir, De hocego get
nere lubensprædictum Canoné capio . Nec obitat
S 3 quoi
 210 .. DIQVISITIONVM. MAGICARVM .:
M
M
quoq; canonibus fint ex
quòd maleficimagi aliis Af te Germanici ſcribens Ann . 2.reperiebantur fois un
2 c. ad a communicati a. Cum enim maximè execrabile lą. parietibus erut& humanorum corporum reliquiæ , car
mina e deuotiones, i nomen Germanici plumbeis ta
bolendá.c crilegium horum maleficio accedat, fitque nocen
excómu tius reliquis omnibus , meritò dignum viſum ,ſpe bulis inſculptum , ſemiuſti cineres e sabeobliti, alid
nicamus.
dehær. & cialem illis pænam irrogare , qui hanc infidelibus que maleficia,quis creditur animas numinibus infernis
in bulla contra fideles operam nauarent. Olaus Magnusb Sacrari ) vides quá antiquâ impietate, Apuleius lib.
loã.22. & meminit alterius generis ſagittariorum . nempe 3. de aſino , vocat Laminas ignorabiliter liberatas.
nis to.fl.Lappones & Finos de plumbo cóficere iacula ma vbi fortè legendum , inorabilier. ficut parcas di
9.in Con- gica digitilongitudine, & ea per quæuis diſlita lo cimus inexorabiles. Inde Sagæ dictæ ſimulatrices
cil.Later. ca mittere in cos,de quibus vindictam expetunt: & (vt cereaftario ) & fictrices Tertulliano , & vulticola
b libr. 3.c. hos oborto carcinomate in crure vel brachio ,intra Salisberienſi, & ipfæ imagines Ipſiplice Fefto , &
17 triduum,vehementia doloris emori . Subfiles - vt ante docui . Nicetas lib.4. Hiſtor.nar
Vt ego nunc de ſagittarys ,fic ( nifi fallor) opti rat in Aaronis inuentam iinaginem viri compedi
cli.1.var. mé Couarruuiasc , contra vulgifententiam ,expli bus vincti, & cor clauo transfixi.
reſol.c.2o .
cuit alium canoncm Innocentii.IV.tit.de homic , in Duffi hiſtoriam pere ex iplo Boetho, libı: 11.
6.quem Theologi & Canoniſtæ , propter hiſtoria - Brer. Scoticarum , & Cardano & aliis . Franciæ:an-1Paul. Æ
rum inſcientiam , ad omnes homicidas extende nales 1 referunt , fimilia his tentaţa ab Enguer - myl.l. 8. &
bant,qui conductis hominibus aliquem occidicu rani Marignani vxore, in Franciæ Regem & de- melius Ga
rarant , cùm reuerà , vr ille ex Volaterrano , & P. prehenſam dediſſe pænas, cur non & hoc Car- guinus.17.
Æmilio docuit , de certo tantùm genere homi danus & V.Vierus refutarunt ? an quod vno :fa
num mentio fiat, & gente, cui Aſſaſinorum nomen ctum loco , nequirum alibi fieri ? de alia cerea
fuit : de quibus , oculari teſtes, optimè ſcripſerunt, imagine , de quà Sprengerus , agétur ſect. feq.
l De iiſdem fic Meierus lib . 16. anno 1462.11ar
Tyri (in qua ditione illi degebant) Epiſcopus Gui
d belli fa- Thelmus d , & Cardinalis atque Epiſcopus Acco rat captos Bruſella tres viros ex familia Comitis
cri. l. 20. nenGs lacobus de Vitriaco, e, quem ſcriptorem à Stampani , cum quodam myropola , qui quandam
C31 . blattis ereptum Moſchus , Paſtor Armentarienfis, faſcinationem parafſe dicebantur , per ires viriles at
e Oriéral.
hift. C. 14. vir doctus & probus,publico bono, typis euulgari totidem muliebres imagines iuniori Principi Carolo
curauit . infaſcinādo.Cuſtoditi fuere longo tempore apud Quer
- Haud multùm à fagittarius diſcrepat, genus ma cetum Haynonia , ac pariter cum illis Carolus No
leficorú , qui quaſdam fabricantur imagines, quas yerius ex fugâ retractus , qui & ipſe è familia erat
vel acubus pungunt, vel igne liquant,vel confrin- c Stampenſo. Coniurationem myropola detexit.] Sed
gunt, & fic certú iis,quos tales imagines deſigna cur rot imagines vni occidendo , nempe tres vi
bant, interitum tabe, velalio mortis generis adfe riles ? vt quod per vnam non ſuccederec, per a
flib.is.de runr . Negat hoc totum Hieronym . Cardanus f liam perficeretur ? fæmineas arbitror fuillc fu
varierat. VVieri dux , cæci cæcus : impugnat , non rationi riarum Vltricum , à quibus viriles Carolum re
rer.c.so. præſentantes malè mulctarentur , vt ex Horatii
bus , ſed puris in Hect. Boethum . Franciſ. Picum ,
inquiſitores Germaniæ , & ipfum D. Auguſtinum illis iam citatis verſibus colligitur. Vel forcë: v
ve erat homo parùm pius , conuiciis. Sed cané nica imago fuit , & numerum fama adauxit. Sa
contemnas latrantem , quàm compeſcas faciliùs. ne de Paiuoti agens maleficio Gaguinus libro
& Grill.q. Agnouere huiuſmodi inagines & Iuriſconſultig, feprimo. imaginum plurium meminit , at Ænsi
5.Acurſ. lius & alii vnicam fuifle memorant . Recentrus
& Theologih & confirmant poëtæ veteres , quo
salyce.
rum fabulæ , ſemper ex vero aliquo trahebant ori accipite . Anno 1174. Lutetiæ Pariſiorum decool
Ang . in l .
mult.C.de ginem ,quare Buccananus fallitur, qui libr . 6. Hit. latus quidam nobilis fuit , penes quem reperta
malef.Dā- Scot. negat hoc genus apud vetuſtiores inueniri. Dimago cerea , variis caracteribus inſignita : cor.&
houd in Confirmat,non vnus hiſtoricus Scotorum Hector caput imagini confixa erant . Ibidem duo alii
praxi cri
min.& alii Boethus : quein vt fingularem adducune teſtem capti tum fuere , quorum vnus Karolo . IX . Re
h Inquifi mira de Rege Duffo narrantem : ſed & alii com gi , alter Henrico duci Guiſio , hoc ipſo male
tores Ger-, plures,quorum exemplis Scotica illa narratio con ficio defixionis cereæ , mortem machinabatur:
maniæ . in firmatür , & omnes hos ve mendaces 'reiicere, narrat Creſpetus, & addit vidiffe , cùm Auenio 1
Mall.p. 2. Cardanicum & VViericum , hoc eſt temerarium ni eſſet, cultrum parieti infixum , quo de ſer
9.1.1. 12 . rentia iudicis excoriatus fuerat quidam magus,
Alf. Ca. & impudentiæ plenum fit . Ex hoc ortam illain
ftrius li. 1. narrationem de Meleagri nece , & fatali ftipi eo quòd fic pungendo cercam imaginem , Pori
de iuſt. te Althéž non difiteor : Sed line fabula , clarè, & tificem Maximum de medio luftulerat. iſta Cres
hær. punit volo leuato canit i Ouidius, de Medæâ ſaga : pet. libro de odio Satana difiur. 10. Illud etiarn
c .! S.Bins
feld , de Deuouet abſentes,fimulacrag cerea fingit, 'obſeruo iam diu antè fabricatis ſtatuis aliquan
confeff.la Et miſerum tenues in iecur vrget acus. do abuti Magos , nempe dæmone illas pro ma
gar . & alii.
Peritèhoc, & omnin o exarte : fed Horati us k Elefic ii ſigno : acceptante , tale puro illud quod
i cpilt.
Hiplype imperitè,quòd, quæ huius ećant maleficii;illa tran loan . Curopalates narrat hiſtoria ſua fel. 24. Ve
les. ſtulit id animarum euocationem :deſcribens enim nétæ edition .' quendam Ioannem Morochaza
k lib.i.ſer.apparatum Saganæ & Cañidiæ Lamiarum , dicit rium , Theophili Imp. præceptorem ; cum hæ
fat.8. duas ab illis ſtatuas fabricatas , ceream :referentem reticus & magus eſſet , ad Patriarcharum Con

nempe maleficio imbuendam : laneam quæ ma
leficæ vicaria erat in affligenda altera .
Lanea & effigies erat,altera cerea.maior
Lanea ,quæ pæniscompefceret inferiorem .
Cerea ſuppliciter Stabat,feruilibus,veg ;
Iam peritura,modis.
Cornel.Tacitus (non iam poetam dabo ,fed
ex Principibus Hiſtoriæ , defcelere Piſonis & mor
ſtantinop . euečtum ; hunc cum natio perfida &
dura (- Bulgarorum ) in Romani Imperii fines
excurlionem feciffet , tribus frera ducibus, con
filium huiuſmodi dediffe. fieri deberé malleos
tres æreos ingentes , & viris manu promptis
tradi . cum his ſe acceſſurum noctu ad Ita
tuam quandam tricipitem , quæ in euripo Hip
pici olim jam (tabat. fecit , acceſsit , iufsit va

lide
 1

LIBRI P. I.
III. Q. III. SEC. V. 211

lidè finguli ſingula capita percuterent , vrin ter- A SECTIO V.

ram quafi vna plaga decuterentur. ipſe laica ve
ſte indutus , ne deprehenderetur , magica quz
dam verba ſubmurmurat , & vim ftatuæ om De morbis variis à demone iliatis .
nem adimit : ex treſuiris illis duo fortiſſimis icti
bus duo ftatuæ capita deiecerunt,tertius remiſliore Egant Auicenna, Galenus,& eo teſte Hippo
manu tantùm inclinauit, nec totum auulfit caput crates(nam Cæfalp : âus aliud tribuit ei mor
reliquum.Súntque ſimilem euentum duces illiex bos vllos per dæmones mortalibus inferri poffe,
perti.ſecuta námque in corum exercitu vehemen quos ſecuti Pomponatius & Leuinus Leninius.
ci ſeditione, & hincorta pugna inteſtina ,duo duces Non,quòd dæmones id velle , non credant, quos
cecidere , tertius amplà , non tamen lethali plagà malos eſſe non negarunt:non quòd dæmonú vim
fauciatus,cum exercitus reliquiis domum ſe rece minorem cenſeant, quàm hominū aur animalium
pit.Non erat hæc imago ( ve ſtultis Græculis pleríl ( hoc forer abſurdiſſimum :) ſed quia morbi omnes
que viſum )Bulgaris hiſce fatalis , ſed Magus ca v naturalibus ex cauſis naſci queunt . Verùm minùs
fus,vt figno & condicto, & pro imagine malefica. B recta hæc ratiocinatio eft, poffunt morbi ex natu
Scribunt Zonaras & Glycasa, Simeonem Bulga ralibus cauſis oriri:nequeurit ergo dæmonesmor
a Zonar .
rorum ducem Crobatis bellum intuliſſe,moleftum borum irrogatores ſeu immiffores elle. Sanè Co
tom.3.Gly
id erat Romano Lacapeno. ſed acceſſit ad eum lo dronchus , Cælalpinus , Ferneliús;Valefius & alij
cas.p.4.
Anna!. annes quidam Aſtrologus, & núciauit,ve aliquem oprimi medicilib.fuperiore citati , Arabius lib.i.
mitteret,qui caput ſtatuæ ſupra Xerolophum lo contra Getes.Tertullianus in Apologeti.D.Hiero .
catæ amputarer.eam ſtatuam Simoni fatalem eſſe. in 4.c.Matth.D.Chryf.hom.54.in ca.17.Maith : D.
miſit ille ,trúcatur ſtatua, notatur hora, nec diu poſt Tho.i.p.9.115.a.s. & alij Theologi contra ſentiunt;
compertum eadem illa Simonem in Bulgaria ex luriſtæ quoque, ex quibus agnoſcit Burchard.lib.
ftomachi dolore interiiſſe. Quod apud Curopala 19.Decretor.c.de re magica , & optimèhoc probant
ten ,idem legi apud Cedrenum . Neminé ram obe Pet.Leloy .lib.1.defpectr.c.vlt. & Grillan . Ixpe ci
fæ naris puto ,qui nó ſtatim percipiat, has duas ſta tatus bymihi nunc ſufficiuntS.S.firmiora reltim )- b q.6.vf
tuas Magico niurmure in cerearum illarum ima nia , quam quinon admittunt , habendi pro Ethni- quc ad n .
ginum de nouo fabricatarum hîc locum fucceffif cis & Atheis. lobum Diaboius c percuſfit vlcere clob. 2 .
fe , & deuotam à lanne & loanne ( niſi vtrobique peſſimo à planta pedis vſque ad verticem capitis .
idem ,quod ſuſpicor) vitam quatuor horum ducum cred & alios eadem morbos dæmoni, vt efficienti
in ſtatuarum capitibus.ſi potuere id in ſtatuis, iam cauffæ ,adfcribit.In illa vnum diabolus auriun &
olim fabricatis , cùm nec vlla de Simone , nec de linguæ vſu priuauit , & fimul epilepticum reddidit,
Ducibus illis Barbaris foret cogitatio ,cur non po quem D.Matthæus lunaticum vocat d, non quòd d Mar.9.
v.17. Luc.
terunt in nouiter efficta cerea imagine, & efficta dæmoniacus non eſſet ,ſed quòd & à dæmone ob 9. V.39.
nomine lædendi?cur, fi abſciſſo , vel effracto capi ſideretur, & fimul plenilunij temporibus , per dx- Mat.17.v.
te , non liquato toto corporeiſi id in Græcia conti monem comitialimorbo grauiſſimè affligeretur: 14.
git & Francia,cur non potuit in Scoria, & Germa eò quod tunc cerebruin humoribus plenunı aptiûs
nia: Porro ex illis Cedreni,Zonarx & Glycæ lo erat exagitari. Solent quidem alij elle lunatici,
cis fatis apparet,multas in Circo Byzaceno ſtatuas non obfelli à dæmone , & hoc ſenſu de lunaticis
fuiſſe magici artificij,quę Conſtantinopolitani im locutus Iulius Firmicus c . Sed noftri Euangeliſtä сlib.3.Ma
ther.
perij euenta prædicere putabantur , certis litteris agebant de co, qui ſimulenergumenus. Epilepti
ſeu characterib.notatas ,quos fratres Eudociæ Au corum quoque diſpoſitione gaudent dæmones , &
guſtæ cum legiſſent,multa mala Byzantio immine P ideo non rarò fe illis infinuant: & per illos , quo
re prædixerunt. Narratur Hiſtoria paucis nota ab temporc corruebant , ſoliti reſpoſa dare. Apuleius ,
Him eri o Cha rcu lar io ,cui us d
apu Sui dam men tio, magnus magus f,traditur accufatus,quòd ſeruum fApol. .
pofteritati verò commédauit ex m . ( .codice, Iulius ſuum Thalluin ,remotis arbitris ſecreto loco, arula
Cæſar Buleng . lib.de Circo Romano c.6.inde petant , & lucerna & paucis confciis ,carmine incantatum ,
qui volent.Bene de fæculo hoc & fequentibus vir corruerc fecerit , deinde neſcium lui excitauerit .
diligens & mulıę lectionis merebitur,li Iſmenium , Seruus hic morbo caduco laborabat , eo ignaro
Himerium , Gregorium Monachum , & alios, qui ſic abuſus Madaurenſis , vt à dæmone reſpon
r
nondum editi,pari ſedulitate largiatu public bo o fum acciperet . hanc ille : accuſationen ſic tra
no,qua D.Chry f.o rat ion em eis tòinne dpó rio y ,de Etat ,ve videatur fateri,certè non diluit.Si recentio
dit. Aliud exemplum nunc adiicio ex Zachar ia Vi res audiamus ,Sprengerusg prodidit quandā ma- gp.2.Mal
cec omi te p.1. com ple men ti arti s exo rci ſti cæ do leficam epilepticum morbum cercis in Auxiſſe , per thin fin .
a
& trin ...his ver bis rel atu m :Ro mæaccidit,vt qui dam e oua cum inortuorum corporibus fubtumulata,
fullo maleficiatus veniret ad me ad petëdum auxilium , præcipuè ex earum ſecta inhumatis ,& certis cuni
cuius domum ego una cum eiusfamiliaribus ingreſſits cerimoniis exhumatis , & in potu vel cibo præbi
erum fubuertiſſem ,inueni in quodam tincture vafe fece tis . Apud D.Lucam h ,vnum diabolus vexauit Ma, h Luc.8.v.
pleno', figuram ceream -cario ferreo à capite vſque ad niaca illa affectione,quam lycanthropiam medici 27 .
anum tranſfixam , brachia ,crura'at totum 'deniſ, cor nominant , cuius præcipuum indicium eft, quod
pris clamsrefertum : qui claui ipſum malefitiatum in domi nequcant contineri , & in deſerta loca le pro
can lispartibus affligebateo modo , quo in figura cerea tipiant,circaque fepulchra oberrent. Aliam ad Al- i Luc. 13 .
Collbeati jerant:]Lædunt igitur ifta fecundùm'male xit conuulfione fpinæ dorfii, quoloco dæmon il - v.11 .
fiei- ihrétionem ,actionc illa externa,ex pacto cum te vocatut voimae a Sevkias fpirirus infirmitatis,
dæmone inico manifeſtacam- 'Solemne denique eo quòd (vr ſubditur )eá vinxerat Såranas tienen
hodie fagis noſtris, effigies has baptizare in nomi cip ;nam dæmones in S.S.norñen habent ab effc.
ne Beelzebub & womerr accidendi illis in eta: vt ſpiritus auaritie, qui impellicin auatitiam ,
dere . ‫ د را‬......‫را‬ fornicationis,qui ſuaſor turpitudinis. Saulem etiam
dæmon per atrám bilem diuexabat . apertèlrocilli!
S 4 lacra
 212 DISQVISITIONVM
facra Hiſtoria tribuit , Exagitabat cum fpiritus ne- Ata acceffit , ct iuxta iuris formam ve siyra depojuit.
a s. Reg. quam , qui pulſante Dauid Citharam recedebat a .
16. y. 14,
15.& 13 . Hodiè id vtinam non doceret experientia quoti
diana!Multa ſuppetunt exempla ,vtar duntaxat re
centibus,quæ in iudicio comperta ſibi Sprengerus abfque damno perſpexijem , ftansin oft:o viridarij,
prodidit ,cuius & Niderij exemplis, libenter vtor,
quia ( quicquid hæretici dicant ) docti Thcologi
fuere, & in his,de quibus agimus,rebus exercitatil
limi, & quæcunque tradidere , his fimilia noſtra
videt ætas , & recentiores ca confirmant omnia:
deinde vixere fermè antè annos centum , quo tem
pore nondum hærefis Lutheri nata, vt caula nulla
fuerit,mulca,quæ huic contraria ,confingendi: de
nique videmus tum Germaniam dæmonum ma
nifeſta & crebrainfeſtatione pleniflimam fuiſſe,vt B mihi incidst,cum doloribusventris, ó acuiiſimis tor
intelligamus cos tum Luthero , & Svvinglio ho fionib.alatere ſiniſtro versis dextrum , c vice verſa ,
{ pitium paralle,corúmque quafi quoſdam metato
ses præcelliffe , vt & nunc Antichriſtum præue
niunt,eiuſque ſunt veri ante ambulones, Caluinia
ni,Anabaptiſtæque.Sed pergamus. ignoſce le &tor
parentheli non longz. nequco , præ amoris vehe
menția,memoriam perditorum fratrum Gc depo
nere, vt non ſubinde & in animum & in calamum
bp.i.mal- incurrant. Sprengerus narrat b ſequentia ,Honeſta
lei.qu.co quadam perſona , o vniex familiaribus Archiducis
matrimonio copulata,in prafentia notarij & c.fecñdim
formam iuris ,depofuit. Cùm tempore virginitatis
ſua,
cuidam ex ciuibus famularetur,accidit , vt vxor illius
graui dolore capitis langueret:pro cuius curatione, cum
quedam mulier acceſſolet, o fuis carminibus de certis
praxis mitigare dolorem haberet, Ego,inquit, cius pra
clicam diligenter obferuabam , perſpexig ,quod contra
naturam aqua fuſe in ſcutellam quandam , ipſa agua
in ollam aliam adfcendiſlet,cum alys ceremoniis, qua
recitare opus non eft,conſideránſque quod ex illis dolor
capitis in domina non mitigaretur , aliqualiter indi
gnata,hæc verba ad maleficam protuli: vos non facitis,
nifi fuperftitiofa, boc propter commodum veſtrū. Túc
maleficaftatim fubiunxit, Anfim fuperftitiofá vel non ,
1
tertia die in ſenties. quod rei probauit euentus. Nam
tertia die manè,meſedente , ofufumapprehendente,
tantus dolor ſubitocorpus meum inuafitprimò in inte. P
rioribus , vtnon effet pars corporis, in qua non punétio
nes horribiles ſentirem :fecundò non aliter mihivideba
tur,niſi quod continuè ignili carbones capiti meoſuper
funderentur:tertio in cute corporis , à vertice vſque
, ad
plantaspedis non fuiſſetfpacium acus, vbi no fuiſer pu
ſtula ſanie repleta. Sig in his doloribus einlando, o
tantummodo moriem opiando vſque addiem quartum
reſtiti.Tandē maritus domina mee , vt ftabulum quod
dam intrarem iniunxit. At ego paullatim incedendo,
co precedente ,dum ante oftium ftabuli eramus:Ecce ,in
quitadme,peciapanni albiſuper oftium ftabuli .A
ego,Video tuncille,quantumpotes remoue , quia fortè
melius habebis.Tunc ego,quantum potui, vno brachio E
me adoſtinm tenente ,cum altcro peciam apprehendi.
Aperias,inquit Dominus , como conſidera diligenter ibi
repofita.Tunc,vbi peciam ſolui ,plura ibi incluſa rep
peri.pracipuè autem grana quadam alba, ad modum
quo puſtula inerant corpori meo,femina quoque o legu
mira , quorum fimilia nec edere pateram aut intueri,
cum ofſibusſerpentum . aliorutia animalium intuita
fum.Et ficſtupefacta dum inquirerem , domino,guid
nam agendum foret.vtin ignem cuncta proijcerem in
iunxit.Proięci: et ecceſubito non poft hor : Spacinm ,
aut quartale, fed in momento, ut res illa in ignem fue
rantproiecte , omnem fanitatem priftinam recupe
Trani,
Idem ſubdit,' Mulier quedam maritata ( hone
MAGICARVM
Retro domum (inquit )habeo viridarium , ejtu bili con
tiguus hortus vicinæ meæ.Vnde,cum quadaim dieirin
fitum fieri ex horto vicine ad viridarium meiln iton
apsed meipfam conquerendo , á querulando , tarn de
tranfitu ,quim dedamno : vicina fibitoſuperuenit, Ó',
an ſuspectam haberem ,inquilinu . At cgo terriia , pro
pter malam eiusfamam , nihil aliud , niſi hæc verba,
protuli, Greſſus in gramimb.damna demonftrant.Tunc
illa indignała ,quiu ad eius fortè beneplacitum ,me li!
gioſis verbis cum ea implicare nolebam , abfcefſit cum
murmure, c verba qua protulit,licet andirem , intelli
gere nonpotui. Poftpaucos verò dies ingens infirmitas
quafi duo glady ejent pectori infixi, á fic die noctuque
clamoribus vicinos omizes alios inquietani, confluen.
tibus hinc inde pro confolatione , accidit, vt lurifigulus
prefatam vicinam o maleficam adulterino flagitio
habens in amafiam ,fimili modo viſitationis gratia ac
cedens , om infirmirati mea compatiens poft verba con
Solatoria abſceſſit. Sequenti tamen die feftinè rediit,
inter alia conſolatoriafubiunxit: Experimentum capia,
an ex maleficio vobis hacinfirmitas contigerit, quod fi
fic repertum fuerit, fanitatem vobis recuperabo.Accepro
ergo plumbo liquefacto, to me in lecto recumběte,plum
CС bum in cutellamaqui plenam ſuper corpus meum ap
podiando infundit, c ,vbi quadim imago figura di
uerfarum rerum ex plumbo congelato apparuiſſent, ec
ce,inquit ,ex maleficio vobis hæc contigit infirmitas ,
fuper limen oſti, domus una pars maleficy contine:ur.
accedamus ergo Gillis amotis melius ſentietis.ſicý ma
ritus meus cum eo pariter ad tollendum maleficium ac
cedunt, do lutifigulus limen elenans marito iniunxit , vt
manum infoueam ,que apparuerat ,mitteret, & quacă
que inueniret extraheret , quod fecit. Nam primo
im.iginem quandam ceream in longjudine vnius pal
me,vndique perforatam habětem duas acus ex aduer
ſo per latera , ad modum quo ipſa punctiones à finistro
laiere vfque ad dextrum á éconuerfoperfenſerat , ex
traxit: demum peciuspanniculorum diuerſas o pluri
ma,tam grana,quam ſemina,6 oſa , continentes. Sicg
illis in ignem conieétis ego conualui,fed nõ ex toto.nam
licet toriure,do punčtiones cellaflent , appetituſque co
medendi redyſjet ex integro,tamen priſtine ſanitari vf
que in præfens minimeſum reſtituia. Vnde hoc,quere
bam ,quod priſtinafanitasnon redebat? Refpondit, ſunt
á alia inſtrumenta alibi abſcondita ,quæ inuenire non
valeo.Et qualiter primainſtrumenta repoſita agnouiſ
fet ,dum inquirerem ,refpondit,ex amore,quo amicus a
mico reuelare folet ,hac cognoui. ]
His duobus fubdit alia multa breuia , hata ex
deſiderio vlciſcendi,dum indignantur mulierculę,
ſe ab amaſiis, ad nuptias conuolantibus,deſeri, &
vltionem minatæ mox exſequuntur. Sed omnem
ſuperat admirationem ,quod narrat Cornel.Gem
ma poſt calcem li. 2. Coſmocrit, narrat fusè calum
Katharina Gualtesipuellæ Louanienſis annorum .
15.cuius curatirsni ipfe præfuit anno. 1571. quæ ,
cùm obtruſuin à gentili & coætanca libamenti
fruftulum comediſlet, in morbi ſymptomata inci
dit prorsus prodigioſa , quorum ipſe ſpectator
quotidianus,vidit illam eiicientem cot & talia &
tanta ,vt ipfe crediturus non fuerit oculis alienis.
Octauo morbi menſe magno niſu
per poſticum
eiecit anguillam viuam & perfectam ,craffitudine
policari,longitudine ſeſquipedali : cui Squama,
joculi , e cauda vniuerfà vt anguillis folet. tridico
inte
 LIBRI III . P. I.
1.
ante quamforas erupit , audutum narrat bis terve in , A Jejea verince
viero fonum non ipſi puella modo , ſed adftantibus befpeciem efformabant .non habeo cuimelius conferam
quoque velut arguium & tenuem ab angue productä:
cü cum egererei,manifeſtepuella retulit fefenfiffe quod
primumexſertocapite ſe retraheretperpoſticum ,inde
cum impetu exiliret. Post Anguilla,quã mortuam exě
teratámqueſuſpenderant, locofublimi ab animalibus
into repentèeuanuit. Puella interim cæpit euomere in
gentem humoris aquoſi copiam ,humano lotio non able
milē, ſaporis abſurdi.Durauit ea vomitio plus 14.dies,
fingulisprofecto exoneransſupra libras.24. velut vul
gò nominantgheltas tres: praterea vrinam interea
quoridiè reddobar bis terve copioſam . Nullus in ven
ire tumor , nulla in toto corpore inflatio exterius
apparebar: & ipſa puella potusac cibi parciſſimi , vix B ( gitudinem atque craſſatiem ſatis luculenter expreſſe
vnum cyathum , vini, aut cereuiſ &, liquoriſve alierius
poritabai. Eò venit hac aqua excreta abundantia, vi
patio duarum ſeptimanarum facilèamas duas implere
potuerit. Poft hanc aqua copiam , cæperunt & pili con
fertim exire per vomitum alui,copiofifſimi numero,di
giti longitudinefed longiores aly ,aly breuiores,eiuſmo
diſanèquales annoſis canibus euelluntur: auſtáque eſt
in dies ea pilorum quantitas,vtfacile pilas quam plures
iufta magnitudinis implere potuerit : ciecit hos omnes
magno faſtidio Gvomitus difficultate.Interiečkis dein
de nonnullis diebus,ſucceſſere aliqui vomitus, qui floc
cos ingentes pilorum eycerent cum materia purulenta
inftarfaniei, interdū ſimili ſtercoricolumbino aut an
ſerino: in qua colluuie o fruſta lignorum & membra
narum tenuia rudimentafed , lignorumpartes adeò vi
na,vt ex caudicibus obſoletis diffractis inequaliter co
minuta portiones viderentur vnguis amplitudine, alia
craſſitie, intùs fungoſa , foris obduéta vetuftiore cortice
nigre. Paulo poſt capit alius vomitus niger vi carbo,
dixiſſes atramentum verum velſepiefuccum ,imò car
bones veros minutiſſimè tritos arque permiſtos, ſingu
lis diebus prodeuntes ad quantitern libr. 2. aut 3.fe
piſſime cum pilis tam copioſis, vt nuci inglandi inclu
di non posſent , omnibus albis , prolixis, & duriobus:
ſemel & puri
qua cim per triduur ita duraflent,eiecit
Sanguinis tanquam è vena diſſecta libras duas,nullirei
alterius generis permiſtas. À vomitu ſanguinis rurſum
ſecutus eft ater, acfi antimonio trito tinčtus fuiſſethu
mor ,omnino liquidus in diesfingulos ferè ad libras so
aut 6.aig hoc portentu ſeptimana integră conſtăti,ho
rarī lege ac fpacio perdurauit,Ceſſauit aliquãdin diui
nis humaniſý, remediis adhibitis. Intereapilos adhuc,
fed pauciores,gradatimg alriores excernebat, imo
breuiores in dies vt cã priùs ex flauo ruffeſcerēt,paula
tim , liuidi, nigri, tandem aterrimi ac velut diſſecti in
fruſta minutiſſima per vomitum redderentur. Quan
dóque cum his om virulentus humor , & craſſus, quan
dóquefimillimuslimo.CircaSeptembris medium mem
brana
frufta maiora , tanquam ventriculipartes , eno
muit: habebant hac fpeciem tunica craſſioris.carnoſa,
lenta, fractúque contumacis: quibus profectò vt fætus
chorocidi,etiam venarum ductus inaratiramoſa pro-
pagineSpectabantur,interdum medij palmi longitudi
ne.Hasalia funt è veftigioſubſecuta tenuiores multò,
fed penitusnigra ,venarum dumtaxatveſtigia referen
les membrana allantocidi non diffimiles.Postremo ve
nerunt & terty generis tunica vaſorum prorſus exper
tes ,aliarum omniñ tenniſſime,vt locum amnij retine
rent. Sed erat his alia multofubstantie atque figura
Teltic :quam in agninisfætuü inuolucris. Nam huic te
nuitati aderat mira ſoliditas, figurarum ratio quouis
miraculo maior. Fragmenta illius varia,ſed tria pre
ceteris rara duorum palmorum amplitudinem ſupera
bant , intertexta ſtriisprofundisſine epigraphis : qua
QU'TITI. SEC . V. 213
ad bafim fecantesmuino,cacellos in Thom
quam cum ſenecta vipere :quanquam nihil hacienus à
me conſpectum fuit ,cuipoſjet merito comparari.Sed hoc
in eo precipuè admirandum ,quod ſecuridum longiiude
nis dulinin, velu : canalis quidam profundiorappare
ret,inſculptusfibris tranſuerſis co raris , prorſus vt in
asfera pulmonis arteria. Erat hac regio penitus caua
circularis, in vnius membrane fastigio paulatim
anguftior anguinicapitis veſtigium repreſentans,cum
apophyfimalteeidi,ſen proceſu mummilları : in alterius
fine ſenſim larefcēs nefcio quid ventricofum iriaejua :
le ciiam bifurcato vertici non abfimile , pre ſe ferret .
Vniuerfæ partes inuicem coaptat a totius anguille low
rant.Illud autem tuberculum papillare viam fuiffe reo
spirationis exiftimo, forse per quam & folidiső humi
dis ad ſuinutricationě neceſariis veſiebatur. Poft qua .
baſce měbranas eiecit, ſecuriſunt lapides fere innume
ri,quos vefperi ſemper acftata hor irž .periodo magnis
cum tempeftatibus animij, deliquiis eructabar. Forma
( fuit ciufmodi, quæ paflim in vetuftis ædificiorum ruinis
folet occurrere.Lapides ſolidi,anguloſijinequales , tum
specie,turn magniiudine, quæ fubinde adnncis iuglan
dis quantitatem acceffit,non abſija Suffocationis diſcri
mine manifeſto.videbantur quandoque obrečti calce,a
coagmentali variè,vt ab illis , qui parietibus detrahū
tur diſtinguinon posſent. Semel me praſente quendam
eiecit lapidem angulofum vix cum duplicis caftance
С
mole librandum . Jaxū illud magna fpiritus contentio
ne proiecit ,vt ea vomentem viderim manifeftè , & in
lebetemfonită cadentis audierim , magnohorrore cum
animi mei , tum turba vndig, circumfuſe. E veſtigio
magnam quoque ligni portionem pollicis longitudine
pariler & craffitudine, ed minore difficultate ſecreuit.
Erat hoc fatis poroſumſtaminib. rectis infigne , cui
commiſsra quadam inſignior velut permedium totius
longitudinis excurrebat.Interea tamen, e piliper vi
ces,fed minores ordine pauciores,acnigriores. Acceſſit
aliud ,quod omneſ excederet fidem , os enim triangu
lare folidum foris, intus cauum acſpongioſum reddi
dit ,tale vt planè conftaret eſſe fragmentum cruris bu
buli, & puella parens diceret ,ſe tale vidiſſe pridie in
D'ſuis carnibusiurulentis.Nec mora,ſequenti die articu
li ofſei,talı,digitorum acies,rotula ,varia ſpeciei& ma
gnitudinis prodierunt. Interdumtamen &pili & lapi
des iniermixti,atqueomnium poſtremo vitri atque eris
portiuncula. ), his narratis, Gemma meritò cenſet
horum mirabilium Dei permiſſione dæmonem
fuiſſe miniſtrum , qui caufis tamen naturalibus,
ordine etiá feruato ,quoad potuit, vſus fuit. Idem
vellem exiſtimaſſet ,eodem opere , de muliere alià ,,
quæ Aorente ætate per nouem continuos annos
infaudis doloribus inteſtinorum cruciata, primùm
craffioris runicæ rudimenta deiecit , deinde &
arboris fruſta ingentia pleraque pollicis craſſitie,
El ac paulò etiam longiora, pariterque omnia ferè,
quæ ad arboream ſpeciem pertinerent, folia ſci
licet laurinis foliis non abfimilia,radices,corrices ,
etiam quæ tomento alicui incluſos nucleos, nullo
tamen veſtitos putamine, præ ſe ferret. Quod ego
mallem ad prodigioſos dæmonum effe &tus,quàm
ad naturales morborum napalmpkous referre.
Ad eoſdem effectus permittencente Deo produ
etos retulerim cruciatus corporeos B. Angelæ de
Fulgino , quos his verbis deſcribit : Corporis ſunt
tormenta innumera à multis demonibus multipliciter
excitata.Vix enim credo guod fcribipojſent infirmita
tes ó paſſiones mei corporis. Nam non remanet in me
aliquoa
 214 DISQ VISITIONVM
aliquod membrum , quod non horribiliter pariatur . ( A
nunquam enim ſum fine dolore,ſine languore continuo.
ſum debilis & fragilisplena dolore , ita quod oporteat
me continub iatere. Non eſt in me membrum ,quod non
fitpercuſum ,tortum & penatum à damonibus ó ſem
per ſum infirma, & fempertumefaita , plena dolori
bus in omnibus membris meis : ita quod cum magna
pæna poſſum me mouere,că ſum fatigata iacere, nece
iiam ad ſufficientiam poſſum comedere, hinc dilcis
ſanctam hancviduam fæmineo ,vt lob virili,fexui,
exemplum patientiæ propoſitam . In vita B. Ange
le cap . 19.
De mentis ab alienatione perpetua iam docui ,
dum de philtris diſſererem , Stiradio quoque po
tione mens ab alienata à virgine venefica,lı.2.Hijt.
Dubrauy. de modica ad tempus exemplum non
iniucundum auditu narrat Matthiolus in Dioſco
a in prefat. ridema de circulatoribus , haud dubiè Magis Bo
hemiæ.In vinum (inquit ) radicis cuiuſdam puluerē,
cuius guſtatu fauces conuelluntur,immiſcent,ó *, cui fir
cum facere volunt ,iubent,vt illo in vino intinctum di
gitum ,quaſi preguſtandı cauſa ſugat.Tum illicò digi
tum vino madidum in os inditum ſibimordicus,non ſi
ne dolore eở clamore, premit iuuitus, Interea, perinde
arg blanditiis,mærentem confolatur circulator , tem
porum ,carpig arterias alio oblinit medicamento: dein
de nummum in terră proiectum hortatur vt tollat. Ibi
ille pronus, primum ſe nequit attollere , mox vnguinis
vijamens fačtus,concidit,ftatimque eiusmore qui me
tuit ne mergatur in aqua,natat.ac vociferarur,jimuiſe
fluctibus obrui.Ergo eŭ erigie circulator, ille:quafivi
turus iniuriam , primùm maleficum obliquo ac toruo
intuitu exprobare,mox hominem aggredividetur: po
Stremo fugientem circulatorem perfequi,donec abſterſo
tandem illiti medicamenti veneno,recipiat animum ac
menti reftituatur.Vbi autem ad ferediit ,quaſi qui ena
ferit à mari naufragus, capillum veſtimentaque veluti
vela torquere ,exprimeréque brachia tergere, nares
emungere;confpicitur.] vt fola vis vnguenti hoc fa
ciat, & non interueniat opera dæmonis , qui fieri
queat, non intelligo .
Gentiles idem ienfiſſe olim , probare poſſumus
ex morbis, quos illi diis fuis , hoc eſt dæmoniis , D
afcribebant: ve de Ceritis , qui dicti quaſi Cerericti
Smuniteróanalov,de lymphatis,Panicis , fimilibúſque
iam tradidi.Ideóquc eos , qui fanatici erant, & va
riis linguis in morbo loquebantur,d'apovārlas,vel
ab Hecate , aut Heroibus infeſtatos , vocabant.
b Luciao., b Quare & Leuinus Lemniusc tandé dae manum ,
Jin Philo .
& fatetur dæmones huiuſinodi cauſas morborum
pocrates accidentarias efie: Qui; fi cauſam accidentariam
de Sacro vocat, extrinfecam , efficientem tamen, nobifcum
morbo. ſentit.
D
Reſtat explicandum , quo pacto dæmon mor
cl.2.de oc
cul.nat.mi bas infecat? quod Franc. Valelius accuratè docuit
rac. ca. 1.d. Nempe illum eſſe cauſam externă , eo quòd ex
d. Sacræ trinſecùs aduenit corpus inhabitaturus,& morbos E
Philoſop. illi illaturus.Si morbi ex materia pendeant, mo
6.28 .
uer internas caufas. fic Melancholicos morbos
excitat. Nam principio bilem atram ,quæ corpori
inerat ,commouet, & fuligines in cerebrum , & in
ternorum ſenſuü cellulaspropellit. Deinde adau
get bilem atram ,admotis cauſis exurentibus, vel
detento iſto humore , ne expurgetur . Epilepfiam
paralyſım & fimiles noxas infert,per lucci craffio
ris delationem , obturato ventriculo cerebri , vel
obſtructis radicibus neruorum . Cæcitatis caufa
eft, vel furditatis, noxia excrementa ad aures , vel
oculos coaceruando.Sæpè etiam ad odium, amo
MAGICARVM
rem ad alias animiperturbationes inducédas ino
uct imagines , vt in imaginatione firmius inhære
ſcant. Ad corporeas verò affectiones excitandas,
{ pirituoſam ex ipfo fanguine ſubſtantiam deligit,
cam feparans & expurgans à craflitic materiæ. dc
inde (piritibus iftis vcicur , quafi proximo animæ
inſtrumento ad efficaciflimè & velocillimè agen
dum . Dico ex rebus venenofiffimis eum educere
quandam quafi quintam ellentiam ( vt ex gemmis
& auro folent chymici) & ea inficere iplos ſpiri
tus vitales , & ſic eum maletico morbo imbuere,
quod aduertit prudenter Czelalpinuslib.declamori.
inueſtigat.c.16 . Quod cùm fecit,ægrè ars humana
faris celebria & efficacia remedia poteſt vel folet
adhibere : quo enim hæc matcria Tubtilior & re
nuior,hocquoque ad lerhum eſt acrior & cffica
cior. Soler omnem præueniremedelam . Nec ob
ſtat quicquam , quin hæcipſa damna inferar inter
dum per Te, fine tali materia,velinterna agéte cau
ſa, li impediat vel lædat lenfationes , vel fpiritus a
nimales detineat aut ſubtrahat, & aliis mille, quos
nouit, modis . Qui verò morbi ab internis caufis !
non dependent , led ab externo tantùm impedi
menti nocumento, vel noxio afflatu ,vtplurimum
per ſe operatur, vt quando inſtrumenta maleficij,
vnctiones,figna,defulla,vel fimilia ,ad ipfum vene
ficium vim naturalem nullam habent,ſed lunt pro
fignis tantùm , ad quæ ex pacto dæmon operetur,
CI quod docuit idem And . Caſalpinus de operis 6. 17 .
tum quoque poteft per res externas homini vim
aliquam facere, vt ille docet cap.8. Veluti cùm ma
leſica irata pomum coctum manui alterius fic fe
cit conglutinari , vt & acerbiffimum inferret cru
ciatú ,& ,nulla arte ,poflet diffolui, vel deglutinari,
lege Nicol. Remig. libr. 2. demonolat.cap.4 . Quid ni
credamus,cùm etiam Catochiten lapidem Corſi
cum iegainus ea vi præditum , vt fe iunctis corpo
ribus agglutinet, & impofitasmanus detineat: So
. Quo pacto venefici morbi ab aliis di
lın . Poliit
gnofcendi agam . lib . 6 .
SECTIO VI.
De mira rerum folidarum atque magnarum
in corpus ingeſtione & egeſtione.
maleficium
illaci , led omnium prodigiofiflimusmihivide
tur , quando per os vel imum gutturem eiicit a:
ger, Ipinas, olla, ligna , laxa, fruſta vitrorum ,acus,
cultros & alia ferramenta , glomos pilorum , pan
nos , ſetas ,cornu lucerna , & huiuſmodi, quæ, vel
comeſtione , vel aliter in corpus immitti potuiſſe,
videtur impoſſibile. huius exemplum vnum haber
Sprengerus e,de muliere Zabernenfi,vbiobíterrix e in Mal
leop. 2.9
quædam , eo quòd ipfam non accerſierat ad puer 1. c.
13 .
perium ,grauiter irata,noctu cum duabus aliis ma
leficis ad puerperam acceſſit , & dixit ad vindi
ctam ſe aliqua in eius inteſtina velle immittere ,
quorum dolorem poft ſemeſtre dumtaxat fentire
inciperet.Dixit , & ventrē eius manu tetigit:ad quem
contactum puerpera videbatur, fibi extrahi inteſtina,
c iis immitti quadam , qua tum oculis dignofcere ne
quibat.Poftea ſexto vix menſe finito internorum viſce
rum tortura ipſam ſubitò tam dira inuafit,vt nec( ver
ba funt Sprengeti) diebus nec noctibus à clamoribus;
omnes inguiet ando,abſtinere poſſet.Et quia deuoriſſima
Virginis á Regina miſericordia exftitit, in pane
aquaſingulisfabbatinis diebus ieiunando; ideo & perd
1pfius
 LIBRI III. P.
P.
ipſius ſuffragia credidit fe liberari, Vnde á quadam , A iubet eje fecură.Sic ab ommbus iam prajirgusliberara
die, vbi opus naturæ perficere volebat , tunc omnis illa
immundicia à corpore prorupit, aduocans maritum
cum filio dixit:füntne res ifte phantaſtica ? nonne dixi, periri.Petru s de Fraxinelo ‫و‬, dicuur pater ,notus,etiam
poft dimidii anni fpacium resifta cognofcetur?aut quis
vidit unquamfpinas, olſa, fimul etiam ligna me come
vnius pal
dife? Erat enim fpina rofarum , longitudine
ma, cum alys varys rebus innumeris immiſſa. ] Aliud
a li.dead- exemplum relatum eſt à Beniuenio a de muliere
miran . Florentina, tertium à loanne Langio b de Vlrico
morb .
caulſ. Neulelſer ruſtico ; quartum de puellâ Leuuenſte
bli,i.epift. tenfi in hiſtoria Germanica ,hac de re excuſa anno
38. 1562. cria his addit Nicolaus Remigius c. Octa
cl. 3.dz. uum planè admirandum & cui refellendo , nullæ
monolat.
c. I. nuga , nullæ calumniæ ,nullæ phaleræ vitiligatoris B
VVieri, fuffecerint, adſcribam ex vita S. Petri Ta
dapudSa. rentaſij,à Gaufrido conſcripta d,his verbis;S.Sym
3. Maii.3.phoriani dicitur caftrum Lugdunenſis Eccleſia, paucis
cap . 23 'ab vrbe millibus diſtans,vbi vir fidelis á religioſorum
ſuſceptor, magna conuerfationis pari
fidelis fedulúſque
ter et opinionis Abbatem ,ad hofpitium ſuum aliquan
do, quafi vim faciendo,pertraxit. huic iuuencula erat
filia miſerabili incommoditate laborans. Egerat enim
quadam mulier malefica,pernequitia inuida ſocrusin
,
duéta, vt läguore tabefceret desperato nec viri fuipra
Sentiam , nec aspectus vllatenus toleraret. Affectione cnis Duacenfi
fatanam eijceret,
muliebrigenitrix perfuafa, vt fatanas
famoſum quendain maleficum accerſiuit. Adfuit, ex
plorauit, agnouit , & mulierculam aſſerens inferratam ,
terit arborum cortices, pocula verbis herbis infecta
propinat,mordet etiam dentib.proprys brachium mi-
fere mulieris. Res mira , res nona, res ( nifallor ) ba
ctenus inaudita . Ab illo quidem languore conualuit: fed
interdum , ex corde procedere fentiens velut acus , cru .
ciabatur atrociter, donec permorſuram brachy, quam
nulla cicatrix obduxerat , acus educeret vis occulta.
Crudele remedium , ſed huiufmodi congruebat anćtori.
Plures in hunc modum quàm triginta per temporum
interualla prodierant:quadam , vtvulgo dicitur ,exca
pſeta, quadam admittendis filis idonea foramina pra-| Dneficio tribuerent,potuit tamen naturaliter cótin- uin.Lema
ferentes.Prætereapredictus Abbas ad domum , vbi hæc
actitabantur, aduenit. Celebris eſt perſona ; cuius hoc
opus o alia non indigna admiratione narrantur : fed
parcendum adhucſuperſtiti, & nomen credidi reticen
dum . Huic pater anxius miferabilem exhibetfiliam ,
nec finelacrymis lugubrem explicat tragædiam . Ea
dem hora fit fidesdictis, & fentiensacum muliergeme
bunda deplorat.lam peruenerat ad foramen ,ſolitusiam
præceſſerat cruor , iam cceperat apparare , iam particu
la eius exierat. Et accedens vnus ex fratribus laicis,
eidem Abbati deferuiens , cruentam extraxit , annis
pluribus ad teftimonium conferuandam . Orat Abbas,
& locum vulneris tangens, in virtute fidei pollicetur, E & Epicurcam reuocemus in faniam , ex fortuito a
nec ferrum vltrà nec chalybę inde proceſſurum . Fa
čtum eft: fed mutata materia eft, malitiâ necdum pror
sùs exſtinétâ. Caperunt lignei ſudes paruuli, quales
vulgò brocas appellăt, ex quercino robore ,vel fraxinei,
proferreis acubus egredi, craffiores fpinis e modicè lõ
giores.Nec vnius tamen omnes ,ficut nec acus fuerant,
longitudinis vel craſſitudinis erant, Sedecim in hunc
modum intra annum & paucos menfes ex muliere ligna
prodierunt. Adfuit demum Reuerendus Petrus Anti
ſtes, cui diuinitus feruabatur tanti miraculi plenitudo.
Offertur mulier miſſarú folemnia celebranti,ficut pre
. Eadem hora feptimú deci
ceperat veſpere precedenti
mum lignum ex muliebricorpore egreditur ,quod ſubo
culis omnium facellanus extraxit. Confitentem itaque
mulierem praſul abfoluit, cẠfacram ei tradens Eucha
friſtiam ab omni deinceps cuiuſcung, materiei progreſſu
I. Q. IIII. SEC . V I. 215
adhafit viro filios procreauit.Et vt dicitur,hodies .(u
preſtes,virintē prædicat,qua in feipfa féliciermernu ex ,
honoratus inter conuicaneos fuos: vt fiquem dubiū no
uitas tanta reddiderit,probare forfita liceat, quod tre
dere detractarit.]Hactenus Gaufridus Abbas Altę.
tubę , cui Ciſterciéles & Claraualleles Abbates ne
goriú dederunt vitę huius conſcribendæ ;cùm Ro
manus Pontifex Lucius eis mandafler, vt eani fide
liter conſcribi curarét.SedMonachus fuit ſcriptor,
inquient aduerfarij.credo, plus fidei mererentur
mendaciſſimi ipforú Miniſtri & Prædicantes . Cx
ſalpin.dein veſtig.dem.c.17.Contigit autem ( ait) hou
anno Piſis hac vidiſſe multisſpectantibus. Quædam à
demonibus obfeffa ſapius,modo inier adiurandii ,modu
poftea eiecit corpora, omagnitudine formaper fi , ine 1
priſſima , vt deuorarētur,clauosferreos pralongos lla ,
lapides,globos laneos,carbones , aliaj, multa incuiciâ
autē , ea regione ,qua thorax incumbebat,pracipuè qua
cor,globulimulti reperti ſuntexplumis affabre efforma
ti diuerſis figuris , fed plurimiinſtar rofarum perpeiuis
plumarü tenuiſſimarum ordinibus , nuncfilo implicii,
nunc ſolo glutine,alia genera reperta ſunt in ceruicali
quà capui reſidebar.]Quid multa : ſuperioribus an
cuidam , & Inſulenſi ancillæ ſimilia
fermè acciderunt. Exemplorumſat habemus,cau
ſam ruſpemur, quæ fat abſtruſa & abdita . B
Primum fateor,quædam incorporibus humanis
ſolere interdú ov prauis humoribus coaleſcere, vt
lunttophi,lapilli,capilli,oſcilla, conchylia, ſpina,
glomi pilorum & quæ talia potuit dæmon in ipfis
hulceribus,vel in corporis partium congruis ſini
bus procreare, quod naturaliter fieri pofle ,conſen
tiunt veteres nouicijquemedicie.Norunt mecum Gale.lib .
multi Comitis filium ;qui, ante annos fermè noué- 2.ad Glau
decim , Luxéburgı,in vrina lacertulas ſatis magnas cum.Cel
eiiciebat , quod etſi plerique vxoris eius adulteræ fus!.6.c.6.
( quam & occidi per ficarium ille poſtea iuſſit) ve- C.100.Le
gere , ex humorum corruptione , & renum vitio . 1.3. de oc
cul.nat.
Mulier illa Caluini ſectæ erat addicta, & miniſtro mirac. ca.
familiarior,quàm oportebat , ideò nec à moribus, 40 ,Alexá.
nec ab inſtituto aliena fuit vulgi ſuſpicio. Benedict.
Secundò puto non poſſe naturaliter in corpore li.2 . & 3 .
Anato . An
humano generari, ex vlla putrefactione, acus,cul to. Beniu .
tros,forfices, & huiuſmodi metallica artificiosè có- 1. fupraci
formata.quia calor naturalis, niſi plurimorum an- tato.ca.3.
norum ſpacio , non videtur meralla inibi gignere 18.24. 94.
poſſe:multoq; minùs, ſic fortuitò ad certam analo
giam atq; difpofitionem artificioſam ,videntur tam
varii humores conuenire poffe :niſi Democriteam
tomorum concurſu cuncta conſtruentem . Neque
adhuc legi ,qui hanc vim naturæ tribueret.
Tertiò , dico hæc omnia multis modis dæmones
permaleficos operari poſſe.Etenim primò pollunt
lic ſenſibus illudere ,vt quis putet iſta in corpus in
geri,vel egeri : cùm tamen reuera duntaxat dæmon
cultros veros, & huiuſmodi reliquam , quæ euo .
mitur,artificiofam materiam , quæ in ægri corpo- fhoc vo
renumquam fuerat, vel etiam ipſos humores , qui lunt fem
eiiciuntur; faciat apparere cultros , & reliqua illa, per in his
vel etiam aërem ſic condenſer , & coloret f : quod accidere
veriſimillimum eſt contingere, quando res illæ , Gril.de
ſortileg.q.
quæ viſæ ſunt folidæ ac denſa , paulò poft cer 3. & Car
nuntur euaneſcere. Præterea poſſunt , citrà fi-| dan. d.ca.
ctionem , res huiuſmodi per dæmonem in osoc- 8o.de va .
cultè ingeri , vnde mox eiiciantur; poſſunt etiam rictat.
aliis

NV
T IO
I SI
QV
216 DI
aliis corporeis partibus in ſeri & includi. Negatid A duriora hæc & maiora inferi:& porosrursùs con
Vvierus , homo fronte nulla;licet non videam cur
teſtantur enim medici & chirurgi fide di dæmoni videtur , intrufa expellantur . Sic aiunt à
neget .
a Trallia. gni, quorum nonnullos a iplelaudat, talia fibi viſa fulmine ſine læfione poros vagină penetrari , la-
li. 4: C.6. ex corporibus excerni,vel exſecari, & ea manibus minamque glad : j chalybeam liquari. fic iactu la-
Beniu. de contrectafle feſe. Eos verò omnes ad vnum deci
& lanat. pi contendere, quid eft, niſi ſtrenyè pudorem to
tum exuere ? ex modis immittendi , quos compe
cauſis.c .
24. & 80. rio, duo tantum mihi placent. Primus eft , quem
lo. Liang: non prætermiſit Binsfeldius b ; vt profundo dæmo
d: epift.78 fomno demergat hominem , & fenfum doloris
puellæ de eximat , cum dextrè incidat membrum , & mate
Leućſteet, riam illam duram imponat , denique eâdem fab
Germani cilitate vulnus adeò conſolider , vt nulla cicatrix
cè editam vel veſtigium relinquatur, quod periti chirurgi
Beaiue. &
Benedict. nonnunquam faciunt.
fupra cita Dices fortaſſis, vt hæc queat in partibus carno
tos . lis & facilè dilarabilibus, & promptæ conſolida
bin l. 4.C. tionis, quarum exempla recenſer Nicol, Remi
de malef.
9.7. con- gius c; non tamen id poterit in alijs, quibus illa fa
cilitas non cſt propria, v . g. in inteſtinis , orificio
cl. 6 .
clib.z.dę- ſtomachi , gutture , arteriis , & talibus organis , quæ
monol. anguſta valdè funt, nec dilarantur ,nifi ad functio
C. 4. nes ſjas naturales : vel etiam ,fi lectione diuifa fue
rint, non poſſunt reuniri. Re pondeo,difficiliùs qui
dem in his id contingere ,abſolutè tamen poſle ve
in alijs.licet enim nobis incognita fintmedicamé
ta, iis conſolidandis & reuniendis idonea, dæmo
ni tamen illa ſunt notiſſima. Præcerca quamuis C
fponte ſua non dilatentur , niſi ad naturales ſuos
effectus , vi tamen aliqua adhibita ,poſſunt extra
coníuetum ordinem dilatari & comprimi. cuius
rei duas hiſtorias ad finem faciendam adtulit teſtis
oculatus, chirurgiæ laude clarus , Ainbroſ. Pa
d li.z chi- ræus d : prior eft, de ſtudioſo, qui cùm ſpicam ger
rurg.c.17 . minis deglutiuiiler, cam , in pulmones per tpaxcon
deſcendiſſet, natura silam tranſuerſis pulmonum
lobis illæſis , integris etiam coſtarum muſculis, &
quæ ſuccingit eas membrana incolumi, integram
expulit. pofterior eſt de opilione, qui ſemipedalem
culcellum, cui corneum erat manubrium craſſicu
dinis pollicaris, in fauces à prædonibus ore aper D
to adactum , lex folidos menſes, in corpore reti
nuic , & tandem nata in inguine vomica, inde chi
rurgus extraxit . At neceffarium planè fuit ,per an
gultiſimos meatus quoſque à faucibus in inguen
culorum peruenire. His tertiam narrationem Re
migius addıdır de morione; qui,apud Armoricos ,
mucronem gladii cres digitos longum per os in
fauces adactum , duodecimo poſt die , per anum e
geflir. Nonne culter iſte , per tot ( piras inteſtino
rum ſubcılılſimorú , & per illud quod à re ipsâ vo
c ?cur in :eterum ionue, fuic deuolutus?Neque in his
vlla vnquam malefici mentio vel ſuſpicio fuit.fi na
tura id potuit & cafus,curex propoſito id adni- e
tens nequeat ille mille artifex folertiſsimus?
Alter moduseſt Silueſtri Prieratis, quem recen
csilu.verb ciores quidam ſunt ſecuti, e ſcilicet dæmonem pe
maleficiú ritiâ pollere, res folidiſsimas diuidendi & commi
9. s. Col- nuendi partes in minutiſsimas,eciam inſtar pulue
mas Phili
archus de ris , & eas iterùm vniendi, applicatis , ſicubi opus,
A. Sacer.naturalibus actiuis, idque tam præproperè & lub
p. 2. 1. 3. Itiliter, ve cernentium oculi nequeant , ob nimiam
in tract . motus celeritatem , quidquam horum aduertere;
primi pre ideoque putent homines ea integra immitti & e
calogi. mitti. Hiduo modi probabiles ſunt.
Valdè miror tertium quendam, tam multis pla
fParacel- cuiſſef,cùm fit planè improbabilis. Volunt ifti à
lo lib .de dæmone poros corporis extendi,per eos deinde
M
M
RV
I CA
AG
M
occult.
philof.Ba
quorum apertione iterata demùm , quando poni Lich
tenbergio
1. de præ
cipuisMa
giæ articu
pidem lub aqua recondi , nec manu retracta viam lis .Ludou .
cerni, per quam lapis in aquam penetrarit.Suppo- Milicchio
nit hæc opinio corporuin penetrationem efle na- 1. de Ma
turalem , cum Buridano , quam D.Thom . Scor . gico da
Durand . & alij, meliùs philofophantes, conten- Nic . Re
dunt,à folo Deo perfici poſſe.hoc ergo primòpee- ; mig. dic.
cant. Si dicant corporeas hic dimenfiones , live 1.lib : 3.
corpora non penetrari : incredibilem quandam di
latationem pororum , eriam in partibus corporis
non raris, coguntur excogitare: cùm tamé ifti po
B
ri tam fintnatura angufti, vt line inſigni latione
diſtrahi non poſsint.Nec fimile quidquam in illis ;
quæ pro ratione adferunr, diſsimillinis reperitur.
fulmen quiddam eſt ſubtiliſsimum & tenuiſsimu ,
ea præditum vi naturali , vt duriora atque reſiſten
tia conſumar, mollia verò & cedere facilia finelx
g Seneca
fioneg tranſmittat: at ferrum , ligna , lapides , res lib . 3. nat.
ſunt ſpillæ , duræ, & minimè aptæ fic fe in poros quæft. lib
inſinuare. Aqua corpus eſt liquidum ,'humidum , 2.Ifidor.l.
tenue , fuitans , cuius rei folidae cedens loce , ca - 13 . Erģ
mol.
pax etiam liburnarum ;rerum , quæ iniiciuntur,im
pulſu condenſabile , & iis exemptis aptum vi ſua
Itatim coire & reuniri; vtque , line partium ſepa
ratione , condenſatur ; lic , line earumdein noua
medicina, rarefit atque extenditur , quæ quam ſint
ab humani corporis membris aliena , vel pueri no
runt, quinondum are lauantur.
SECTIO VI1.
De maleficio deucuendi.
energe
Sporo quod
menos à demonibus fæpè inuadi , o poſſideri , vel
obſideri : hoc eſt dæmones in hominum ingredi
corpora, & fimul poteſtatem aliquam eos vexan
di leu affigendi accipere : ambo enim requirun
tur, vt quis ſit energumenus; qua de re doctè,poft
Mengum , & Polyd.Pet.Tyræus h diſſeruit. fic ho . h Mengus
inines dæmoni tradendi poteſtatem conſtat olim in fulle
demon .
Apoſtolos habuiſſe , ex Sacra Script , i & alios Polydor.
quoque ſanctos homines vt olim , lic & olim ,fic & deexorciſ. 1
hodie cam à Deo accipere , qua non niſi pruden- Tyrçus
tiſsimé, & cum magna caritate atque iuſtitia vtan- diſp. de
demonia.
tur ; haut difficulter probaretur, li huiusloci foret. i 1. Cor.s. 1
An verò dæmones , cos quos poſsident energume- v.1.1.Ti
nos, fic poſsideant, vt eorum corpora , ipſimet mot. 1. v.
ſubintrent, poſſet quis dubitare, eo quòd B. Ilde- ylt.
k vide Ti
gardis in libris reuelat. ſuarum ſcribat ſe de quadam ręum d.o.
energumenâ in verâ viſione vidiſſe, quod ipſa per- perisq.vle.
miſſione Dei quadam nigredine & fumodiabolice con
globoſitaris obſeſja erat i obumbrata ; qua totam fen
qualitatem rationalisanimæ illius opprimebat , nec ea
eleuato intellectu ſuspirare permittebat : velut vmbra
hominis, aut alterius rei, velfumus oppoſita obtegit &
perfindit : vnde hec reblos fenfus o altus perdebat, á
inconuenienter Sapirus clamabat acfaciebat.Et me co
gitante o ſcire volente quomodo Diabolica forma ( id
eſt ſubſtantia ) hominem iniraret ,vidi reſponſum
habui , quod diabolus in ſua formâ, vt est, hominem
nõ intrare ;ed eŭ vmbrâ fumofuæ nigredinis obum
brat cobregit , ſi enim forma illius hominem intrare!;
citiùs mēbra illius foluerentur,quàm ftipula à vento di
lberratur. Quapropter Deus non permittit, vt hominē
1
in fuà
1
 LIBRI III. P. I.
in ſua forma intret.Sed ſupradictisperfundens,odine. A
faniam & inconuenientia enertit, & per eum ,quafiper
feneſtram vociferatur, & membra illius exteriùs mo
Chee uet ,cum tamen in eis in formaſua interius non fit,ani
mainterim quaſi ſopita & ignorate,quid caro corporis
faciar.) Sic illa apud Thcodoricum Abbatem , eins
vitæ l.3.c.20.Sed hic locus oftendit veriſsimum eſſe
di& um Theologorú,fæpècos,qui affueuere mul
23. cis reuelationibus etiam veris, putareſe habere per
reuelationem ; quod habuere per diſcurſum opi
nionémque. Indicant hoc multa.primòquia prin
cipiò verè tantùm deſcribitur obfeflio non poffef
GO. Secundò , quòd inquiſitio hæc parùm erat ne
celaria,& fatis curiola.Tertio quia ſuſpectum eſt,
quod ait Deum non permittere vt diabolus ſe
cundùm fuam effentia ,vt folet efle in ſuo loco , cor
pora pofsidcat.communis enim Theologorú di
Itinctio hoc difcrimen ftatuit inter obfeffos & pof
Selfos,quòd in his ficdzmon , vt crat inſtatuis ido
lorum , nonnunquam : & hoc indicant inflationes
1
& multa alia quæ in pofſellis cernuntur. Quarto
quia ratio nulla eſt, nec enim forma dæmonis fi
ue ſubſtantia cius ( piriiualis ipli corpori contra
ria fic eft, vt illud ſtatim deftruat, eciamā nolit,
ſolo ingreſſu . Quincto, quia non ſemper anima ſo
pica eſt,quando dæmó energumenum vel ob ſidet
vel poſlider,vt apparet ,quia videmus fæpè illos o
mnium recordari quæ egerint. Denique ſancti &
Theologi omnes lič ſemper locuti & opinati fue- Clio malorum ſpirituum , non prouenit à facultate
re , vc dicerent,dæmonem corpus arreptitii intra cogendi; quæ nulla Magis competit,in dæmones.
re , & ab eo exire . Non quidem id lubire , vt in Nam vel ſpontè dæmones ex pacto obleflum va
formet,vel tanquam pars eius(quod vocant )cor dunt fingătøj ſe obtéperare :vel inferiores dæmo
pus integret ;ſed tantùm vt loco , vel inſtrumento nes ad id adigútur,à dæmone ſuperiore volete hac
organico vſurus, vt fusè explicat Epiſcopus Abu in re malefico gratificari.Vtróque tainen caſu Dei
lenus, in 7.Exod.q.16. Rectiùs itaq, dictum à Cæ
1
Cariol. s.c.15 . dæniones non vniri animæ ſubſtan
cialiter, nec in ipſa eſſeanima, ſed applicatione tá
cùm , & opprellionc per energiam leu operatio
nem animæ adeffe , & fic homini vniri , & ei
quali illabi. allegar Gennadium , l.de Eccleſ. dog
mat.c.82.hoc tenentem :tamen corporiineſſe ſicut
in loco poffe , & in cauitatibus eius latere, nun
quam Gennadius negauit, & expreſsè Cæſarius ex
S. S. confirmat. non enim recte dicitur exire, nifi
quod intus fuit. Saluator autem iuber de corpo
re dæmones exire , Mat.5.v.9. Intùs ergò fuere.
dicembre Reſtar nunc vt quæramus , an malefici poffint & ſo
leant fic alios denouere , ac demoni quaſi mancipare?
Toms
Multorum confeſſionibus conſtat eos id putare,
GITAL fatentur cnim ſe demones in brutorum vel homi
is. Cs num corpora immifiſſe; & ipli dæmones cùm e
TAI xorciſantur id ſolent prætexere , ſe à tali vel tali
immiſſos.prætermittam ,quæ recétiora funt ,à Re
1 ,
migio & aliis allata, duo tantú adfcribá ab iis co
memorata,quorú fidesreiici nequit.Anaſtalius Ni
a in SS.q. cenus a de Simone Mago:multos (ait )tentantes eum
23 . dicere preſtigiatorē:cum cos eſſet allocutus, & deinde co
mui pratextu bouem facrificaſſet,& eos conuiuio exce
pilſet, varys morbis , & demonibus eos ſuboicit. ] D.
bin vita s Hieronymus b nobis proponit dæmonem à B. Hi
Hilarionis larionc eiectum , quem magus in virginem immi
ſerar, Perductu ( inquit )à parentibus admonafterium
ini iraditur,vlulanie ſtarim & confitente demone.vim
uſtinui. Inutus abductus ſum . Quam benè Memphi
omnis homines deludebam ! cruces !ô tormenta , qua
patior ! Exire me cogis, & fubier limen ligatus teneor.
Non exco:niſi me adoleſcens,qui tenet,dimiferit.Tüc fe
rex,Grandis,ait fortitudotua,qui licio & lamina ſtri
! us teneris.Dic,Cur auſuses ingredi puellä Dei ? Vi
Q. IIII. SEC. VIII.
217
feruare, inquit,eam virginem.Tu feruares,proditor
ftitatis.Cur no potiùs in eum , qui ie mittebiutges ingres
ſus:Vt quidgrejpondit , intrarem in eum ,qui habebat
collegam meum , Arnoris demonem ? & c.] Én ve magus
immiſerat dæmonein verè & fic opinor etiá mul
ta eorum quæ narrat Anaſtalius,à quo Glycas p ..
fuit eadein mutuatus; & inprimis de quo núc agi
mus,Deo permittente ,potuiſſe verè à Simone Ma
go patrari : quare Annalium c ſcriptori erudiula c16.1.an
limo,nequeo aſſentiri,quimira illa Simonis ab A. no.68 .
naſtalio prodica, iudicat tantùm fuiſſe impoituras,
hominibus per imaginem & viſum oftentas , cum
nullâ veritate conſiſterent. funt enim in iis mulca,
B quæ & poffe & lolere contingere,lib. præcedente ,
de Damoniaca Magia fatis copiosè oftédimus.An ..
no 1981. in Viuarcliæ oppido Annonaio,fuitma
lefica nomine Boyarona, quç varii plures cuiq;, non
vno modo dæmones immilit , quibus grau llimè
diuexati fuere. In his filius & filia illius fuerunt,
quos nucibus alteri paratis, ſed more puerili abli .
guritis ab iplis qui deferebant, fingulos tribus dæ
monibus poſſidendos mancipauit.Similia factica
bat ftrix alia dicta , la Gochonne : ita vt illis tú par.
tibus .cuncta plena fucrint , per maleficia yociua
energumenis . Narrat oculatus teſtis vir doctus &
prudens Claudius Charon. I.de Antichriſto reuela
io Nota. .. fatetur hoc fieri ſolitum Bap.Codróch .
medicus l.3.de morb.malefic.c .,.Hæc autem immil
perinıſsıo requiritur , vt caula line qua non poflet
hoc fieri : permittere verò Deus id conſueuit non
d vide Ty
niſi ob graue aliquod obſeſsi peccatum d : non rarò ræum d.
propter parentum iratorum imprecationes, quarú oper.c.29 :
tra exempla ſuggerit loan. Cæſarius c . Ait Ouid. l.s.exépl
de Medæa,Denouetabſentes.Erexperimento com- c.11.12 . &
16 .
pertú eſt hodic pleraſque ſtriges cum dæmone pa
& tas ve quicumą, diras imprecentur,bruto vel ho
D mini cófeftim illi tabe lenta incipiāttétari,velalio
intcritu de medio repens tollantur.Nec irritá hanc
veplurimum earum deuotationem plurimis exé
plis docer Remigius lib.2.cap.9.10 .& tribus feqq.
SECTIO VIII.
De maleficio ligaminis.
Vllum hoc frequentius hodie eſt maleficiú: fc . fi per
Nadedadcò,vt in aliquibus locis vix audeat quiſquá lortiarias,
clara luce matrimonii folemnia celebrare.ne qais 23: 4.1. &
toto tit.ex
malus coniugum votis illudar. Id li fit, quia, quo tr. de frig .
E pauciores adfuturi, & rei conſcii fuerint, hocplu- & malc
rimum inſidias effugiunt, nihil ad hunc tracta- ficia.
tum pertinet cautela huiuſmodi: ſi , quòd ante- g in 4.de
lucanos conatus magicos, minùs pollere credunt, 34 D.Tho
3.p.9.58 .
res ſuperſtitione non vacat. Sedad ipſum malefi ar. 2. & a
cium veniamus. Solent malis verbis hominem lii citati ab
reddere (vt Canones loquuntur ) frigiduin & ma- Enriqu ez
1.2.dc ma
leficiatum ; hoc eſt ad actum coniugii inidoneum . tri.c.8 .
Hoc illos poſſe & folere probatur , cum auctori- 1 c.lauda
tate canonum f,tum cómunifententia Thcologo- | bilem . de
frig.& ma
tú g; tú praxi Eccleſiæ ,quæ ſíc affectos poſt tričnii lef.vide
P.
experientiá içritam , & adiücta ſeprem teſtium iu Enriq.d.c.
ratorum manu , leparare conlucuit h , cuin ex opi- 18.11.2 . &
nione Rabbinorú vererum , & Boroſi 'qui exftar) : 7.11.9 .
T exitinian

IONV
ISIT
218 DIQV
exıltıátium à Chamo tali damno mulcatú Noc- JA
mum fuiſſe ; tum exemplis mox referendis, & ex
perientia quotidiana ; tum deniq, ratione . poteft
hoc fieri naturaliter ,caftratione, elilione, ruptione,
deficcatione , infrigidatione & fimilibus ex caufis;
quas cùm norit dæmon , poterit illis -vri. confir
mantid Hiſtorici , & poetz . Deinde fit fæpè , vt
qui cum vnanequit , queát cum aliis , vel qui cuin
cæteris poteſt , cum vna non poflit, ïtem vt non
poſſit cum ea fola,quam maximè amat & deperit .
item , vt'; ablato dumcàxat ligamine, fiae potens ,
qui priùs ni hil poterat , cuiuſmodi' varietas ex na
turali cauſa nequit prouenire. prouenit ergo ex
Supernaturali ſeu prodigioſa.non diuina:ergo an
gelica , non bonorum angelorum opera :ergo ma
lorum .
B Modis ſeu formis ad hoc diabolus vtitur penè
infinitis.ſanè auctor Dæmonomaniæ plures quin
quaginta reperiri ſcripſit:Quidam magi,ſolummo
dò ligulam ,certis cum verbis prolatis,nectunt, ſed
dæmon interea maleficium perficit , & fiue virum
ſiue fæminam reddie impotentem.cam in fæminas,
a li. 4. de quàm in viros graſſari verè dixit Ananias a, ſed ta
nat.dæmo
men faciliùs & frequentiùs in viros cernimus hoc
malum ferpere , fors , an quod vbi plus operæ &
inſtrumentorum requiritur , faciliùs ibi aliquis de
fectus & impedimentum occurrit ? an quia cùm
plures fintmaleficæ , quàm malefici,pluribus viris
noteturrligari autem poſle volút pleriq; vel in dié ,
vel in annum ,vel in æternum , aut donec nodus li
gulæ ſoluatur.
C
A viris doctioribus ſeptem traditas inuenio cau
ſas proximas huius impotentiæ , quibus caufis da
mon abutitur.prima elt quando coniugem alterum
alteri reddit odiofum , vel inuicem lanè odioſos
facit, per calumniam ſuſpicionémve , aut morbi
alicuius immiſſionem ; ſicuti cùm vel Venus, iuxta
Steſichorum , vel Medea , iniecto pharmaco fecit,
vt omnes fæminæ Lemni grauiter ore olerent ,
Gicque illas mariti ſunt alpernati:Medeæ facinus
b Natalis
vult elle Myrtilus, ib.rerum Lesbicar .. b aur id fa
Mytholog ciunt phantaſia turbata, ſic vt aliquid in compare
CÆnæas vehementer odiolum vel formidabile ineffe cre
Siluius in dant : fic Valazca c , Libullæ Boemæ famula ,mu- D um impleuit , prout edoctus erat. Viditq; inter ceteros
hiftor.Bo- lieres à virorum amore per veneficium adeò a
hem. &
uertit:vt coniuratione inita , fuos quaj maritos , fra
Bap. Egna
li.3.c... tres , patres , filios vna nocle interfecerint , mox arce coftricto,auream virga gerentem in manibus, qua mu
dP.Hériq . Viſegradenfi obfeffa , Primislai regis exercitum ad in
de Sacra- iernecionem fere ceciderint. ) Aliquando faciunt,vt
8.n.2. Sot, inuicem quidem ament ardentiſsimè,ſed quando
in 4.d.34. ad copulam ventum, ſubitò accenfi odio, alter al
a 3. Iaquer rerum cædat , vel vnguibus laceret, quod genus &
flag . c. 12. Theologi d , & Iuriſcolulticnouerunt.tunc dæmó
dæmono- primò accendit ardorem libidinis propoſita for
ma. & au- ma coniugis , vt concupiſcibili : & quando veni
eor. li.de tur ad amplexus, tunc proponit vt odiofam & exi ' E
Lamniis 1,2 tialem ,faciens vt membra generationis appareant
fl. 1. cleg velmagnitudinis prorsùs incógruæ,vel formęhor
ribilis aut ſupra modum fædæ. Secunda cauſa eſt,
quando corpora impedit, ne queantad ſe mutuò
appropinquare , & fic ea diuidit, vel detinens ea in
locis diuerſis ,vel cùm conantur iungi , phantaſma
aut quid aliud iniciens intermedium . ad prius vi
decur pertinercillud Propertii f.
Inuidiæ fuimus.quis me Deus obruit?aut quá
Lecta Prometheis diuidit herba iugis?
Pertinet ad pofterius, quædam narratio , plena
admirandæ nouitatis , cuius fides penes auctores
Git, narrat ex Vincentio Belluacena D. Antoninus
M
CARV
M
MAGI
S,Romæ temporibus Henrici tertii Imp . fuilleius 8 Vincent
uenem quendam locupletem & nobilem , quire. 11.26.hit.
cens vxorem duxerat , & fodales fuos opiparo.co Antonin
umio nuptiali exceperat . Exiuere in campu à prá- P:2.51
ti . 16..6bit7.
dio luſuri pila! Sponlus, ludi dux , pilam pofcit, & 16.4.
ne excideret annulus fponfalitius, inferit eum digi
to ſtaruæ Veneris ærea ,quæ in proximo erat. om
nes vnum petebant, fiocitò defatigatusiple à ludo
ſeceſsit , & ad ftatuam rediens , annulum receptu :
rus , ecce ; vider digitum ftatuæ vfque ad volam
manus recuruatum , & quamtumuis conatusanna
lum'recuperare, nec digitum inflecterencai :
my
lum valuit extrahereo Redit ad Sodales, ncc illis
ea de re quicquam indicauit : Nocte intempefra
cum famulo ad ftatuam reuertitur , & extcnduhv
B initiò digituin repperit;fed fineannulo,iaćtoradil D
ſimulata , domum fe confert ad nouam nuptam .
Cúmque thorum genialem ingreflus , fponfa te
iungere veller. ſenſir impediriteit & quiddam ne
bulofum ac denſum inter fuum coniugiſque cor
pus volutari. fentiebat id tactu , videre tamen
nequibat. hoc obftaculo ab amplexu prohibeban
lur.audiebat etiam vocem dicentem , Mecum con
cumbe , quia hodieme desponſafti. Ego fum Venus,cu
digito annulum inferuiſti, nec reddam . Territus ille
anto prodigio ( inquiť Antonin: , nihil referreauſus
eft, velpotuit : inſomnem duxit noctem illam , multum
fecum deliberant. Sic facium eft per multum tempus,
vt quacumque hora cum ſponſa concumbere vellet, il
lud idem fentiret û audirei. Erat lanè alias valens,
С domi
aptus aga militia. Tandem vxoris querelis
commonitus,rem parentibus detulit.Illi habito concilio,
Palumbo cuidam presbytero ſuburbano ,rem padunt.is
autem erat Necromanticus , in maleficiis potens. Il
lectus ergo promifſismultis, compoſitam epiſtolam dedit
iuueni , dicens : Vadeilla hora noctis ad compitum ,vbi
quatuor viæ conueniunt;& ftans tacitè conſidera.Tran
jient ibi figura hominum vtriuſa ſexus, omniſque e
tatis et conditionis', equites & pedites , quidam lati
& quidam triftes,quicquid audieris,non loquaris.feque
urilla turbà quidam ſtatura procerior, forma corpu
ientior curru fedens: huic tacitus epiſtolam trades legen
dam ,ftatimque fiet,quod poſtulas.Ille autem iuuenis to
ibi mulierem in habitu meretricio ,mulam inequitatem ,
rine foluto per humeros iałtato , vita aurea ſuperius
ia regebat,præ tenuitate veſtium penè nuda apparebat,
geftus exſequens impudicos.Vltimus dominus turbæ ter
ribiles in iuuenem oculos exacuiens,ab axe ſuperboſma
ragdis & vnionibus compofito , cauſas via ab eo exqui
rebat. Nihil ille contrà,ſed protenta manu epiftolam ei
porrigit. demon notum ſigillum non audens contemne
re , legit fcriptum : moxque brachiis in cælum eleuatis.
Deus inquit,omnipotens,quãdiu patieris nequitias Pa
lumbi presbyteri?Nec mora ,ſatellitesfuos a latere mit
tit,qui annulü extorquerent à Venere.Illa multū tergi
uerfata ,vix tandem reddidit . Ita iuuenis voti compos,
ſine obſtaculo ,potitus eft diuſuſpiratis amoribus.Palä
bus autem vbi dæmonis clamorem ad Deum audiuit de
ſe,intellexit fibi praſignari finem dierum . Quocirca om
nibus membris vltro truncatismiferabili pæna defun
Etus eft ,confeſſuscoram populo Romano inaudita fiagi
tia .] Hæc ille. in cuius verbis & maleficium vides
diuifionis, & curationem nefandam per aliud ma
leficium, & ſeriam malefici pænitentiam .
Tertia cauſa eſt , li fpiritus vitales prohibeantur
tranfire ad membra generationis, & fic feminis
deciſio impediatur , de quo impedimento , rectè
Ioan ,
 LIBRT III. P.
a in 4. d .
staze | loan.Maior.differuit.a. A lipe fallitur.
a proli
Quart eſt, fi femen ficú exſicc etur & fub
trahatur.
Quinta , ſi virga viri flaccida fiat,ſaltem quando
quis vult actum matrimonii exercere.de quo Oui
dius, Quid vetat neruos magicas torpere per artes ?
Petronius; Forſitan rediret hoc corpus ad vires ,
rofipifcerent partesveneficio,credo,ſopita.
Sexta,liqua naturalia alia pharmaca applicérur,
quibus vis patrandiquouis modo tollatur.hæ cau
læ vulgatiores cúctisferè notę & obuiæ ſunt apud
b Pala. & Doctores b .
Sot.add.d
34.Siluett. Septima cauſa eſt rarior nempe muliebrium lo
verb .ma- corum obſeratio , vel nimia coarctatio ; aut viri ge B
leficiá .q. nitalium retractatio ,abſconfio,vel vera ademptio.
6.Abulen . De virili huiuſmodi calamitate , narrationes varias
in ca.19.
Matt.q.90 ſui temporis proponunt Sprenger. & Remig
cp.2.mali. Quoad retractionem & abiconlionem fortaffis il.
9.1 . c . 7 . la naturaliter fieri poſſet, quanquàm dubito , & in
Remig. li. clino in negantem partem : ademptionem conſtat
2. dæmo
nolat. c. S. elle ſemper merum præftigium , licet alibi , vt in
auium nidis apud Sprenger, malefica membra il
la oftentet:nec enim aliter poteſt iſta collcre,quàın
homines , fectione aut fimili ſeparatione, adem
pta verò non magis poteſt reſtitucre, quam homi
nes.Sunt ergo bi modiquoad viros , præſtigioſi
Quoad mulieres,ſicut ex naturalibus morbis coar
ctatio hæc oriri poteſt, fic etiam à dæmone cauſa
ri.idq; opinor tam de arctitudinein oſſibus ,quàm c
d de vtrá- de arctitudine in carnofitate d .
que ege Dixi duplex eſſe impedimentum . vnum quoad
runt Vit. omnes , ſic inuenio mul &tarum Siluanum ab vxore
Sor.Le
delm.in.d. apud Tacitum li.4.ann. & Aurelium apud Zona
d. 34. & ram com . 2. & forte Amalim Regem Ægyptic:
Hiériquez aliud quoad vnam duntaxat perſonam certā , hoc
1. 12.c.7. vocant.Dd . maleficium reſpectiuum : ita legimus,
n.3 .
e Herodou affectum Theodoricum Regein , qui poterat cum
1.2 . concubinis , cum vxore ſola non poterat f.idem de
f Paul Æ- quodam Eulatio.refert greg. Turonenf.li.10.c.8
myl in vi- l Sic Galeacius Sforciæ fraude tactus fuit, ne matri
ta Clota
rii. monio Iſabellæ Arragoniæ potirerur g .
g Frá Guic Dixi fecundò , impedimentum quoddam eſſe
cardin , in temporarium , quoddam perpetuum : perpetuum D
hift.ltal.
vocans,quod vſquead mortem duraturum , nullo
naturali remedio , ncc aliàs licitè , auferri poteſt.
hin c.re. Scio cum gloſsa h , quoſdam negare à diabolo
quilift.& c. vilum huiuimodi perperuum impedimentum in
li per for duci poſle : fed icio quoque hoc gloffe dictum
9.1. Cardi communiter à Canonītis & Theologis doctiori
ibid. busi reiici : vt repugnans ipſiuscontextusmenti,li
i Abb. & cet non verbis . Deinde cur non , vt ſemel,ſic ſæ
alii ad tit .
de frigid : piùs porerit dæmó impedi re copulā ? cur vt fæpiùs, lus vt portar ent: & tamen nulla ſequebatur diuiſio. Se
& inalef. fic non & poterit toties quoties permittit Deus?
Nauarr . Denique falſum eſt glofſæ fundamentum , ſem
col.i.lib.4. per ab auctore maleficii illud tolli poffe : poftea
tit.rs.
Abu lib.vlt . docebimus,aliquando non poffe maleficas E tu ) & alià deditad comedendü illis duob.iüc ſequeba
Magift . in lanare, quæ nocuerunt. Nec dubitarım plura pol
4.d. 34. & le dæmonem deſtruere , quam reparare. Quid fi
ibi D.Tho inembrum præſciderit?non magis illud valebit re
rand.Palu itiruere,quam vitam ſemel ademptam . Ex his pu
da.kichar . to facile ( lector ) intelligis temerè Mich . Mon
Maior so - canum l.. des eſſais c . 21. adimere hæc maleficia
to Victor demoni , vr adſcribat viribus imaginationis. po
vt.erque .
Ledeſma , reſt illa impotentem aliquem ad res veneris red
Palac . & dere , nemo negat , verùm effectus tam varios ac
ali citati multiplices vni adſcribere imaginationi, nec Ore
per He:-ites quidé duxerit in dilucidis interuallis . Quis lo
89 2. tr . cus imaginationi in alias valido, & cupido, & ſpe.
0. iante le polic, mò non dubitante ; primâ vice, qua
I. C. IIII. SEC . IX . 219
Vltimo loco huic maleficii generi videtur an E
numerandum , quod refert Saxo Grammaticis, his k 1.14 . hist.
verbisk ,Maresin urbe Kurentia , ( apud Rugia . Danor.
nos)cum faminisin concubilum admiſſis ,canum exem
plo, cohærere folebant:nec ab ipſis morando diuells pie
terant.Interdum vtrique periicis é diuerfo appenli ,inu.
fitato nexu ridiculum populofpecia'ulum prabueri. .]
Sanè iis, qui feræ , & nó homines hominibus enim
tá acerba hominú calamitas , nó cachinnos, led au
gulcus , ſed lacrymas excutiat.Hei!quid peccata no
merétur?quid nó vltionisclemétiſſiino Dco extor
quét,fieri poteſt,vtdemonú hîc opera intercefcri
& Deo ,illa vt carnificú viente manu , hoc ſupplıcı
diriſſimi genus à commeritis exegerint.quod fiin.
adulteros, & concubinarios hodie fimilia iudici.
exerceantur, quæ perticæ fuffecerint ? plures lanè
continentiain amarent, & obfcænaslibidines aucr
farentur. Fieri etiam poteft ,vt mera dæmonis præ
ſtigiæ fuerint. fi non fuerepræſtıgiæ , vix eſt vina
turalis ratio reddi queat ; niſi dicas & viſcoſitatemi
ſeminis , & diſpoſiciones membri , quæ in feris fic
cohærere folitis inſunt , in hos homines à dæmo .
ne introductas:quod puto eius induſtriam & vires
non ſuperare.
Quid fi & Salmacis fons maleficum quid ha
buerit iniectum fanè, quod Strabo libro 14. de il
Io refert, μαλακίζεσα τους πίνοντες , cx eo bibentes
malaciſari ; id ego non tam ad mutationem in
Hermaphroditos 1 ,quàm ad emalculationem , & l , ve Oui.
( vr Vairo loquitur, alio tamen ſenſu , mulierario - 1.4 Meta
nem retulerim , Hæc enim hominibus illis à Chri- mor.
ſti lege & fide alienis , quaſi neceſſaria conſecutio
( nefas ! ) videbatur, vt quiagere nequirer,patiin
ciperet Beneficium hoc inter cetera fidei Chriſtia
nå non minimum ; quòd cùm dæmonú cultu por
tentoſa hæc dæmonum fuafu & hortatu crimina
paganiſmo inolita , tandem pleriſq; in regionibus
prorsùs exoleuerint.
SECTIO I X.
De maleficio odij.
Oc vſam Valaſcam ſup . oſtendi.& agnouit
HA Arnobius li.z.contra gères . Addam alia.Go
dſcalcus Hollenus Auguſtinianus Praceptory fol.
20.lit. A.fic fcribit : Noui mulierem , que voluit facere
diuortium inter duos fe mutuo amantes, propter quod
deberet ſalariari.Scripfit in chartulis duos characieres
ignotos ,cum alys tamen deuotis verbis , & dedit chariu
cando ſcripfit hac eadem in caſeo & dedit illis ad come
dendum : & accepit poftea pullum nigrū , & diuiſit per
mediü ,obtulit vnam partem diabolo (certo facrificii ri
tur maximă odium inter eos:ita quod unus aliū videre
po erat.Vnde hoc niſi quod demo habuit tüc of ervo
riü fuü :ſic ille.Celco hoc maleficii genus reſpexiſ
ſe poetam , cùm inducit demoni quandam dicenté
Tu potes vnanimes in prelia mittere fratres.
And.Cæſalpin,de inueſtigar.Damon c.10. fcribit lo
lere maleficas ſub liminevel in angulis domus ca
pita ſerpentum & pelles defodere ad odium con
ciliandú. Sed hæ quiſquiliæ figna tantum ſunt pa
Eti conuenti . Nam odii maleficium auctorem ha
ber dæmonem . Nec.n.naturalia pharmaca poſſent
aliud, quàm hominé atro turbidóque ſanguine, &
quadá melancholia graui afficere: ité humoresni.
T 2 mis du
 DIQ- V ISHTION VM . -MAGICARVM
220

mis adurere,velfrigus noxium inducere. vndeo- 1 A vitam co vſquetraduxerit ,donec vxor de maleficiomo
riatur quædam ferocitas,morofitas,crudelitas ,& ] nita eò conceffiffet , & clam maleficy inſtrumento per
milanthropia in vniuerſum ,qualis eſt in iis qui lu- | quifito, inuenifſet fub lecto bufonem olle incluſum con
pina inſania laborant.Poſtea dæmon hoc odiú di ſutis oculis:eo igitur abrepto & folutis oculis poſtea cre
rigit in certam perfonam , omnes odio oportunas mato :confeftim vir fuorum recordatus,tanquam èfom
imagines phantafiæ obiiciens , & velut ob oculos no ſurgens ad vxorem & filios reuerſus eſt:]Códróch.
ponens, & in memoriam reducens.cum amaritu d.1.3.c.6,Cæſalpin.c.10.de dæmon ,inueſtigat.
dinis miris modis cauſisĝ;, adeò vt cum illa recur
runt animo,vix queat homo non grauiſſimè irrita SECTIO X.
ri, & excandeſcere,etiam in illos, quos hac pertur
batione definente efAictim amar . Huius maleficii De incendiario maleficio.
memorabilecxemplú narrat Io.Bapt. Codróchus
On animum inflammant modò , fed & cor
lib.3.de morb. malef.c.8. fic ille; In oppido Sepino di
tionis Neapolitana erat quidam lacobus nomine ,cuius Noordpora, & domos, & oppida :vt facilè apparcat
vxor tantum odium cum eo exercebat, vt à primo die, æterni ignis eſſe alimenta.
quo inter ipſos matrimonium contra tum fuit,fimul ku B Corona Creufæ nota eſt, quam munere impio
bitare non potuerint:tantum abeft vtfefeinuicem copu Medea concremauit , ex aſphalto humectiore &
lauerint,Et,fi quando Iacobus advxorem accedere vo ſulphure pharmaco inunctam volunt Cælius lib.is
luiſſet ,tanto furore ac rabie percita vxor erat, vt ſe per A.L.cap.13.& Venetus Natalis lib.6.Mytholog.c.7.
feneftram potiùs precipitem daret,quam illum perpeti quaſi horum tanta vis eſſe potuerit,vt modica inú
poſſet. Quod cùm cuidam religioſo viro ab ipſis hofpi ¿ tione totam Regiam Corinthi corripere poſſet.
iio recepto narratum eſſet,de hac re dubius ad fidem cur non naphtam medicam addidere ? vis nonne
præftandam difficulter ſe habens, experiundi gratia il eius efficacior?cur non infopibilis , vt vocat Mar
licò mulierē accerſiri iubet , eiúfque maritus in interio tianus,perennitatis igniculos Lemny Fabri? cur non
rem adium partemſeſe abdidit, ne eius prafentiâ vxor Aammiuomi pecoris Acethæ ? cur non ſemina
ingredi renueret.Venit mulier :que,de odiy ſui cauſa co
flamm æ Meduſeæ ? cur non cuncta quæ Tragicus
tra coniugem interrogata,fiam vicem priis ,miſerum commiſcentem facit Medeam ?
que fatum cum deploraſſet,ſe nullam inquit eius rei'ra Piafororis,impiematris facem
tionem reddere poffe.quin abſentis mariti tanto deſide Vltricis Althea vides.

rio o amore fe flagrare dicebat,vt id verbis exprimere tu nunc veſtes.

1
nequiret.Cum autem ad illum alloquendum & viden - C Tingue Creuſa ,quas cùm primum
dú accedere vellet,illico imaginationiſua,totdeformi Sumpferitgimas vrat repens
tatibus , & turpitudinibus, totg horribilibus monſtris Flamma medullas.ignis fuluo
maritum depicłū apparere ,vi mortē priusfubirevellet Cluſus in auro latet obfcurus,
quàm illum ferre:afſerens,quod eius anima tota omnes Quem mihi,cæli qui furta luit
que vires, & fpirituum partes in maritum , tanquam Vifcere fæto.dedit,&docuit
fui perniciem ferebatur. Rurſus Condere vires arte Prometheus.
in oblæum malum ,co
eo abſente eiufdem deſiderio æftuare ſe aiebat.De cuius Dedit ac,tenuiſulphuretečlos,
mulieris verbis ,cum bonus ille Sacerdos periculum fa Mulciber ignes. & viuacis
cere vellet,dixit mulieribus eă comitátibus , vt illä сir Fulgura flammede cognato
cũpedes , c brachia circum lectum valido fune in cru Phaëtonte tuli.habeo media
cismodum vincirent, quo maritus, omni repugnantia Dona Chimera.habeo flammas
remota,expeditum accelum ad eã haberet. Verebatur Vjo Tauri gutture raptas,
enim ille Sacerdos,ne ob deformitatem aliquam calan - D Quas permiſtofelle Meduſa
dam mulier ſeita affettam elſe ſimularet.Vxor denique Tacitum iulli feruare malum .
fe ob mariti deſiderium ligandam iradidit,rogas vtad Omnia quidem hæc fabuloſa , ſed efficaciſſima
? maritum admitterent. Quº ingrediēte,nulle vnqua ad extinguibile incendium opinabantur vulgò :
nurie tam immanes viſ& funt, nulla fera tam efferata, poëta verò gnarus vim illam à dæmone ex pacto
zu !! a belina tanta rabie co furore concitata, ei ſimilis le exſerturam , concludit prece ad Hecaten (mago
invent. fuit:sfumam ex ore emittebat , dentibüsfreme rum Numen )
ba: ,ocu !o: contorqnebat,torúmquecorpus velut furijs a Adde venenisſtimulos,Hecate,
gitarum ac damonibus plenum videbatur , Mulierés Donisſa meisfemina flamma
que ibi aſſide:nies retulerunt eius ventrem ac ftomachi Condita ferua.quopacto condita & claùla ?vt fo
funibuscontortis , ipfis tangentibus , refertum viſum lent hodie.initiò impune cótingas, & adſpectu
ejje ,totámque cutim vt flagris cæfis redactam . Nec fil nihil vel ſenſu ignitum .
rendi finis factuseſt , donec maritus concertationis la fallant viſus
E
bore defe, us, & illius miſericordiâ motus illinc exijt. ferant .: quid interea,an occiola?
Tactusq;
Et tandem poft tres annos mulier quædam in veneficijs meet in pectus
verſata, que lacobi matrimonium cum illa vxore gra Venásgt calor.ſtillent artus
uiter moleſtéc; rulerat,maleficiü quod patrauerat fòluit Oſaq; fument ... ita fit,& omnia'amburútur.
Et ita Iacobus vxore potitus eft: & inde in fummâpace Illic quidmox , Auidusper omnē regiæ partem furit,
atq ;ocio tranquiliſſimè vixit.] Vtiufſies,ignis.iam domus tota occidit.
Huc pertinetmaleficium obliuionis, quo fit vt vi Vrbi timetur.vnda flammas opprimat?
ri vxores ita negligant,vt videantur earum nõ me Et hoc in iſta clade mirandum accidit:
miniſſc. Rem exemplo declarabo ,duobus teftibus Alit vnda flammas,quóq;prohibetur magis,
iiſdem illis comprobatam . In oppido Hetruria San Magis ardet ignis:ipfa praſidia occupat.
geminianēſı iuuenis reidā adeò perditè venefică mulie Neino hîc adeò philoſophus ſit opinor , quid
vē adamauit,vt formofam alioquin & honeſtă vxorem . maleficam vim agnoſcat. Nefabulas opinemur,
unà cum filys reliquerit, & cum pellice ,fuorü immemor faciunt quæ recens gemina contigerunt , prodica à
Nicolao
 LIBRI III. P.
Nicolao Remigio.lib.2.c.13. Leherii quçdam laga A neribus.quia tutius ejt homını inimicitiam diaboli me
cui nomé lana Nigra Armacuriana ,obnixè quid
dam à Franciſca Huyna contenderat, quod cùm
impetrare ncquirer , in deſiderium vindictæ exarſit
Nam accepto(inquit) à demone linteolo, quo erant in
uolutæ minutia quadam inſtar fani defecti , admonita
! 12. & 2.V.
eft clam illud deponere in Huyne ades , ac properè
facefcere. foreenim vt non multo poſt flamam corripe
ret ſubitò,vnde illa cum omni ſupellečtile conſumeren
tur. Linteolum igitur glomo obuoluit ,ac Huyne,tai for
tè aliquid in furnaria agenti ,vanale offert, in tela quă venatium , ( a verbo afpero,a timore nočiurne, à jagu
illam adornare 'audierat licium : fed cùm negaret eo
fibiopus eſſe,quod ex domeſticis operisfperaret plus ſa
tis fibifuturum.Nihilominus bona illa in piftorium la- B bulandi , & conculcandi leonem , o draconem fholl f'p. 30.v.
cum ,qui prope erat, abiecit :addensfe,fitum id vſui eſſe
non contingeret,cùm velletsreſtitu rum . Ac vix pedem
extulerat , cum deflagrare cæpit cella illefarinaria,
qua depoſito glomum continebat ,deinde vniuerſa do
mus adeo precipiti ardore atque incendio ,vt nullum ei
remedi um fatis maturè adferri poſſet. Res vtriúſq. di
ſerta atq; ſeparatâ aſſertione,fimul & ipſo euētu fidem
ſibi apud omnes indubitatam vindicauir .]
1 ſinat eos agere iuxta legem ordinariam ,duniaxatpof
Minùs latens incendium , ſed perniciofus fuit,
quod ita deſcribit Eraſmus Roterodamus, & etiá
Lycoſthenes in Prodigijs teſtatur.ille ſic in Epiſto
lis : Oppidum eſt in Heluerià , nomine Schiltach, quod
4. Idus April. anno 1533. totum ſubito conflagrauit,
eiuſque incendij caufam , quantum illius loci municipes
apud Friburgi magiſtraium ( qua vrbs illinc abeftócto c
milliaribus Germanicis ) renunciauerunt , talem fuiſſe
rumor eft. Damon fibilo fignum dedit è quadam adiit
parte.Caupo ſuſpicans effe furem , aſcendit , neminem
reperit :Sed idem fignum rursus ex alto cænaculo red
ditum eft. c buc conſcendit carpo,furem perſequeas.
Cùm nec illic quicquam appareret, ſibilus auditus eſt ė
faſtigio fumarij.Ilico tetigit cauponis animum , ejſe dia
moniacum quiddam.Iubet ficos effe præſentianimo.ac
cerfiti funt Sacerdotes duo.adhibitus exorciſmus.reſpa
dit feeffe dæmonem.rogatus quid illic ageret,ait,ſe vel
le eruere oppidum . Minitantibus ſacrificis refpondit,
se pro nihilo ducere minas illorum.quòdalter ejetſcor
tator vterquefur.Aliquanto poſt mulierculam , qui
cum habuerat conſuetudinem annis quatuordecim :cùm D
interim illa quotanis cofiteretur, c acciperet Euchari
ftia : fuftulit in aërem impoſuitq.fumarijfaſtigio:tradi
dit ollam : iuffu ,vt inuertere , nuertit,& intra horam
totā oppidă combuftum eſt.] Hæc ille , Nee admodum
multi funt anni cum per Rhenanú tractum incen
diarii quidam graſſabátur : qui in aliorú domibus,
gladiú , haſtá ,ſcipionem ,vel quid aliud caloris aut
ignis expers deponebár:atq;mox poſt aliquot ho
ras indc prorumpensAamma , quali ex malleolis,
ædes abſumebar .
QV ÆSTIO V.
1 E ceant, multæ ſunt caufæ . hæc ætas eſt imbccil-
Quious perſonis malefici queant noceres?
a Apoc.20
V.2 . Cmanlurus fit ligatusa,nemini poteft , lefíciorum . nam perſuaſum habent, fi certo nu- c.13.
nocere
niſi cui Deus permiſerit , & quaátùm permiferit.
D.Leo , E: cum eis ( inquit )nihil ampliùsin quêquam
liceat , quàm iuftitia diuina permiſerit , qua dignatur
ſuos autcorrigere diſciplina ,aut exercere patiëtia agãi
fallacia , vt ex arbitrio propria
tamē verſuriſima arte
poteſtatis ,aut ladere videantur , aut parcere: « multis
(quod dolëdū ejt lira per nequitia ſimulationisilludun ,
vt quida illos timeatpati infenfos, velint habere pl
ons rùm beneficia demonü omnibuss fint rocētiora vu
-
I. Q. V. SEC. IX. 221
ruiſſe, quàm pacē.]Serm.19.depaſſione Domini . Vi
b Mat, 8.v.
porcos ſubirer, à Chrifto veniam periit; b nec mé 31 .
daces facere Prophcras Achabic, nec lobum affli c3.Reg.
gere d fine diuina potuit permiſſione. Hac obten 22.1. 22 .
ta ,non eſt poteſtas que comparari queat ei jiper terra e d lob 1. v .
Quare,cùm per demonem damna maleticiinferát: 6.
ſequitur illis omnibus eos nocere pofle , cui ne no . e lob. 41 .
ceant Deus non prohibuerit, Defendit auté Deus v.34.
omnes fincerè ſperantes in fe : liberat eos de lacjue
ta volante in die , ab incurſu “ dæmonio meridiano
& tribuit virtutem , ſveper afpidem c bafilifcum am
s . 6.13
eſt ſuperandi omnein vim , & effugiendi omnes
infidias principum tenebrarum .
Dico igirur primò , Deo permittente qnod in
ſeqq. etiam præiuppono ) fuderaius damonis infe
rioris posjetnocere damonis fuperioris fæderato ,no vir.
tute ſua,fed accepte licentiæ vi: quia damon ille fupe
rior nõ poteſtreſiſtere diuina volūtari. Alioqui, fi Deus
ſunt fæderati demonis ſuperioris nocere inferioribus,
vel æqualibus : quia lex ordinaria eſt,qua Deus limit
illos agere in inuicem quantùm poflunt : malefico
rum verò robur & poteftas dependet à potentia damo
nis cum quo pactum habent. fic vetula malefica oc
cidit iuuenculam maleficam ,apud Sprengeruin g.'g ?. P: 9.2:
fic finita fæpèMagorum certamina cum alterius principali.
morte , ve docui lib.præced.
2. Frequentiffimè ſolent nocere infantulis,Deoid
permittente, quoad baptizatosquidem , quia ficà
multis peccatis præſcruati in cælum rapiuntur fe
lices , ſecuri quod malitia non mutabit corum in
tellectum.permittit hoc etiam Deus in pænam pa
rétum ,vel ad eorum probationem , telte D. Augu
ſtino h. Antè baptiſmum verò perceptum ,nó raro h li.21 . de
permittit illos Deus occidi, ne , propter , actualia ciu. Dei,c.
peccata,quæ commiſſuros videbat li viucrent gra- 14.
uiorem libi damnationem acquirant :neque Deus
propterea crudelis eſt, aut non iuftus : quia pro
prer ſolum orginale peccatú morté merebantur:
Sanè nondum ablutis vndaſacra videmus vt plu
rimùm Dæmones inſidias ſtruere , & eorum ncce
gaudere: quia tunc, qui nccant malefici,longè gra
uius peccant , & atrociùs Deum offendunt. nam
plane innocentes atque innocuos anima fimul &
corpore perdunt, præfertim fi liberos proprios,
quos & dæmoni offerre , & occidere ſæpè iolent
ſtriges: ſicut olim faciebant Cananæi,& cultores
Molochi, & Barbarivoſtris téporibus Indi Te- i Leuit.18.
mixiſtitani. Narrantur in hoc genere infanticidii v.21. Pfal.
immania facinora Baronis cuiuſdam Armorici, 105. V. 37.
à Nicol. laqueriok, & Sagæ Helueticæ à Spren- | *.Repi23:
gerol. Cur verò potiſsimùm tam teneræ ætati no- mix 32.v.
35.
lior ad refiftendum , clt incautior ad cauendum ; k flagelli
faſcinario
nequi cafum conatum deprehendere. vel reucla rum c . iS .
re,vel accufare.petunt etiam ab his inſtruméta maid p.2 q.1 .
mero corda infantium exſciderint & comcderint m Binsfel.
in l. multi.
ſe patientiam omnium tormentorum conſecutu. C. de ma
ras adeò , vt ad confeſsionem criminum perduci lef.q.2.
non queant m :conficiunt quoq; ex corpuſculis in
fantium occiſorum famoſuin illud vngucntum
ſuuin , quòd Grillandus dicit vocari in Italia , vi
guentum Paganum .
Dico 3. haud dubiè girando ria:uralibus venenis vidio
viūrur,& que poſſuem:( Deo iamëpermittête )bonis homu.
T 3 ni ous
 2.2 2 DIQVISITIONVM
nions bucere ac milis : de fucio tamen jæpiusnocet mi . Al hit ambitio, quos crudelitas vel vindićtę amor agu
lis & peccatoribus , quàm iuſtis e bonis. Quoniam
Deus plus ſæpè iuris tyranno largitur in mancipia ,
quàm in Dei filios & amicos : quibus ipfis tamen
interdum nocere permittit, propter maius bonum
corummet , qui patiuntur.
De iudicibus og iuſtitia miniſtris pracipuè quaritur
an & his nocere queant ? vulgò decantata, & ànon
nullis etiam doctis recepta opinio eſt , ex ſpeciali
a Grilla.q. priuilegio his conceſſo, non.pollen . hi duabusra
7.n.39.A
nanias l. 4. tionibus vtun :ur , vnam petunt ab experientia &
de nat.de euentu , ſed ilta nec perpetua & vniformis eft,nec
mõ.Remi. nunquam fallit.aliam rationem addit Ananias,quia
1...dæmo
fi nocere poflent iudicibus viderentur aliquid in
nolat.c.2.
ipſum Deum iuris habere,quia ius haberent in il
los qui Dei funguntur officio . ratio ifta valeret, B
ſi ablolutè, & non limitatè ex Dei permiſſione, id
pollent:nunc quia poteſtas iſta tota pendetà nuru
Dei permitçentis, parùm ſolida ratio eſt. Non
ne in ipſum Chriſtum , qui iudex ipſorum dæ
monum eſt , potuit diabolus & ludæi atque Ro
mani eius membra , adeò vt & in crucem ege
rint? nonne lob, rex erat & iudex , & tainen pri
uatus cunctis opibus fuir , & vlcere peſlimo cor
pus à dæmone obrectus ? quis tamen inde inferat,
in Deum ipſuin aliquid iuris habuille dæmonem ?
ſanè nullus . quia ſciunt omncs , hoc quicquid po
teſtatis fuit , id de ſuper â Deo Patre luminum
fuiffe conceſſum . Sed & fic dari dæmoni nunc
poſſet à lummoiudice ,& tamen in hunc illi pro
prerea nihiliuris proprii,led delegaci tantùm com - C
peteret . Proferuntur quædam exempla ,inter quæ
b lib.ylt. Formicarii auctor b , de publica vero iuftitia ( in
quit , omnes malefici,quifupra , verbo G experiētia te
ſtimonium dederunt, quod eo ipſo,quo per reipub. iufti
tia officiales capiuntur ,ftatim omnismaleficiorü ener
untur poteftas.Vnde cum ſæpediitus iudex Petrus, an
tefatū Stadelein ,capere vellet per ſuosfamulos , tantus
tremor manibus eorum incuſus eſt, ó corporibus, & na
ribus illapſus tam mulus faror, vt ferè dejperarent, an
maleficum inuadere auderent. Quibus iudex ait ,ſecuri
miſerum inuadite , quia publica tacius iuſtitia omnes
vires perder ſua nequit: . ] Niderius itaq; cenſuit,
nó ante hanc vim iudicibus ex priuilegio compete- D
re,quàm reo capto Móſtrelecus quoq;lib.4.Chro
nicorum de Edelino agens id videtur confirmare.
Attamen fi diuinum priuilegium foret cunctis iu
dicibus concellum , cum Dei perfecta fint opera,
& exccutionis iuftitię, tain neceſlaria,tamque prin
cipalis pars ſic ipla captura:non dubito, quin & ad
!!! !!! illa extenderetur. quare neque ad illudendum ſa
tellitibus capientibus maleficium valiçurum . Arbi
tror potiùs hic Perri firmam in Deo fiduciam
ei fuiſſe auxılio , quàm priuilegium illud . Quid ?
quod Sprengerus ipſe refert, & nos retulimụs , e
tiam in ipſo rogo fententia iudicis damnatam la
miam ſolo anhelitu carnifici lepram intuliſſe , cùm
ipſa leproſa non eller ? Er cum Parifiiis ante annos
triginta degerem , famna publica ferebat famoſum
Magum ( quem fæpè vidi nomine Magiſtrum Go
ninum ,cun propter facinora varia ad laqueum dá
natus fuiffet , fic illuſilieiudicibus, vt pro ipſo vide
rint appenlam patibulo , primi Præſidis mulă. Ni
hil adfirmo,led hoc fama diſpersúlæpè audiui: cer
tè ille iudicio fuperuixit.
Prudentius itaque Ananiasc hoc priuilegiú re
ces inomine, qui
cd.l.4 . de ftringit ad eos iudi , qui hoc dign
par dæm . Dcum præ oculis habentes rectè ritèque ſuo fun
guntur officio ,na quos auaritia excæcat,quostra
MAGICARVM
qui curioſitate adducti perperam multa delignant ,
hos, ait, crebro jic a damone excipi o impeii , vt ali
quando necem non euadant, idque non paucis accidiſſe.
Satis hoc verilsimile mihi videtur , & divinæ con
gruum prouidentiæ atque iuſtitix , peculiaris tainé
priuilegii , ne quoad hos quidem , vllum diploma
puto exſtare. Quamobrem cenſco, iudicum picta
tem , firmitatem fidei, & iuſtitiæ zelum hoc à Deo
ve plurimum impetrare : quæ quia deſunt quibuſ
dam , etiam eoshoc peculiari ſcuto Deus denudás,
noxæ exponit. Accedit quod iplimet dæmones
viliflima hæc lua mancipia ignibus tradi non mo
dò non moleftè ferant , fed frequenter ctiam iu
dicibus quali in manum tradant . cur igitur iudici
noceat , qui reum damnari & occidioptauit? vnde
igitur inquies orta bæc opinio ? Duplicis gene
ris hæc funt maleficia. quædam nocendi vim na
turalem non habent : talia frequentius vtuntur .
quædam viin habent phyſicam exitialem : calia
Deus non permittit dæmonem ſagis ſuggerere có
tra iudices, vicarios Dei : vel li calia permitric ſug
gerere,facit tamen vt alia illa præferant , aut vtna
turalibgs non vt oportet vtantur , atque ita fiant
irrita. Quod cum ſæpius expertæ , confitentur ſe
iudicibus nocere non poffe ; quibus poſſent: nili
Deus impediret , vel concurſum cum maleficis
rebus ſuum cohiberet. Plura pete ex libr.sofect.; .
liit.D.
QV Æ STIO VI.
facris åbuti?
Car Deus patiatur fic maleficos rebus
Væſtionem hanc mouet & ſoluit Grilland.q .
Q 6.num.19 . ego hanc non exiguam vindictæ
diuinæ partem exiſtimo, punientis hominum pec
cata, & fic huius quæſtionis candem eſſe ſolutio
nem , quæ eſt ſequentis, præcipuam tamen cauſam
puco eſle irreuerentiam ipſorum Sacerdotum &
clericorum , vala Domini non eo in honore , quo
oportet, habentium , nec ſeipſos caftos & puros a
labe peccatorum , ve decebat ſanctificatos, exhi
bentium . fic enim prouocat in caput luum prophe
ticam comminationem d , intenſum abominatio eft d Efa.I. v
mihi. Neomenias, & Sabbarum , feftiuitates alias " j.
non feram .Kalendas veſtras oſolemnitates veſtras odi
uit anima mea:facta ſunt mihi moleſta. laboraui ſuſti
nens,auferam ſepem cius erit in direprionem , dırnă
CEC.5.v.s.
maceria eius & erit in conculcationem . c ] & quæ ta
lia innumera in facris litteris.
QV Æ STIO ' V I I.
Curper maleficia fic Deus permittat demonemgraſſari?
Onſuli poſſunt de hac re Tritchemius q.s.lib.
8. quaſtionum , & laquerius fiagell.Faſcin.c.18.
E
cum ſegg. cauſas caſdem puto,propter quas folet pa
cihominem à dæmone inuadi & poffideri. hæ ex
obſeruatione veteris Hiftoriæ poſſunt multæ colli
gi, quæ ad duo capita ferè poflunt reuocari, gloria.
Dei & hominum vtilitatem . Quare nó eft mirádú,
silve ait apud Bedam S.Cuthbertus)tali tormento no
Joliſubyciuntur mali,fed occulto Dei iudicio aliquoties
etiam innocentes , in hoc feculo,non tantùm corpore, fed
É mente captiuantur à Diabolo.f ] fSurius co
SECTIO 1. mo 2. fol.
Laria Dei hinc augetur in nobis , quia fic at- 309.
GH tributa quædam glorioſa Dei nobis mani
feltárur,oſtéditur Conſtantia in decretis.quia vt ho
minem
 LIBRI III. P.
minem liberum creauit,ita liberè finit peccare ,nec a
hanc libertatem impedit. cernitur etiam Suauitas
in gubernando:quia cùm etiam dæmoni liberum
arbitrium dederit, violentú videretur ſemper im
pedire, quod diabolusnaturaliter poteſt & optat
lummoperè :ideò finit illum aliquando id perfice
re.Clementia in genus humanum hinc elucet , quia
G
quantum vult & poreſtdiabolus nocere permic
teretur, nemo illæfus effet,immò & homines om
nes occideret, ideò Deus frequentiùs illi facultaté
nocendi denegat. accedit, quòd nec illos ad pæni
tentiam recipere dedignatur, qui ſe pactis conuen
tis & datâ fyngraphâ dæmonimanciparunt. Nóne
hæc fumma eft-clementia, cum vbi abundauit pec
catú ,ſuperabundat gratia , & fit miſericordia Dei
B delin.quo
ſuper omnia opera eius.'Sapientia elucet, quia cùm
diabolum Deus vei ſinat, naturalibus fuis viribus ,
efficit tamen ,vt pater iſte ſuperborum ab imbecil
lis fæpè homallis, qui quæ Dei ſuntlapiunt ſupe
retur;& vt ad ſordidiflima abiectiſſimáque feréda
patiendáque ſe deiiciat,quiſolium ſuper Aquilone
conatus fuit locare.Præterea Deus , quia folet ex
malis bonum elicere,vniuspeccatum facit alterius
elle meritum . Potentia elucet ,quia quando permit
tit dæmoni maiora ( verbi gratiâ,aquatn in ſangui
nein vertere, ranas producere) tamen non finit eu
perficere minora (v.g.culices gignere Quod eui
denter demonſtrat Deo dæmone prorsùseſſe ſub
iectum & fublegem ,nec quicquam finc eius poffe cani
licentia, cui ,vt lictor vel carnifex Principi, lubſer
a com , in uit ſecundum D. Auguſtinum a. Iuftitia denique
Pfal. 77 .
probatur,quia delicta hominum etiam in hac vita
lic punit: quod quia homini quoque ipſi expedit ,
1 ideò hæc ratio ad alterum quoq ; caput pertinens ,
mixta eft, & in vlrimum locum à me reſeruatur.
Secundum erat hominum vtilitas.hæc multiplex
elt:Nam quibus maleficio nocitum , eorum primò
blob . 1 . patientia exercetur, & conſtantia roboratur b , &
& 2 ..
merita augentur, & homines ad pænitentiam &
Sacramenta Eccleſiç vſurpanda reuocantur.Secú
c Deut.
13.1.3 . D. dò fit cuiq ; palam ,num Deum diligant,necné c túc
Auguft. enim qui Deum nor diligunt, ad veritas artes con
tra&t.7. in fugiunt, qui Deum amant, illi paticnter ferunt, &
Io.D. Leo le diuinæ voluntati atquc præfidio permittunt d.
hom.19 . Tertiò his vera humilitas acquiritur,vt confirma
d D.Cle- tur exemplo heremitæ cuiuſdam apud Seuerum
mens R6. Sulpitiume.Quartò ſternunt viam facilem ad om
li.2.reco- ne genus virtutum . ſic enim contingit B. Iuliano ,
gnicion vecum fraude diaboli, vtrumque parenté occidil.
e Dial. 1 .
c.14 . ſet ,hæc illi ad meliorem vitam occafio fuerit ,ficq;
fMarulus in virum fanctiffimum euaferit f. Nonne folet af.
lib.2.c.12. Alictio intellectum dare , & animas à peccatis im
& lib.4.c. minentibus & exitio feruare ? Quintò ſic fides Ca
10.Fulgof.
lib.6.c.9 . tholica confirmatur & propagatur. Nam fic ad
ſtruitur fides contra infideles & atheos, qui { piri- E prer B. Eleutherij immoderatam lætitiam , diabo
tus & angelos eſſe negant. nam eos ipfa conuincit
experientia. Quia tales erant, Chriſto Domino in
terris conuerfante. Sadducæi , frequentior trium
annorum (pacio de energumenis fit mentio ,quàm
toto veteri teftaméto,per tot ſæcula:& quia in Ec
clefia primitiua fimilis fuit error Peripateticorum ,
g teftatur idcirco tam multi tunc per dæmones obſeſli & e
id Tertul. reptig. Quia hodie atheiſmus ex Caluiniſmi radi
i 1 apolog. ce repullulat,idcircò tor paffim maleficorum exa
& lib . ad
mina ſucciſa multiplicantur.Deinde contra hære
Scapulam . cicorum noſtritemporis perfidia fides noftra fta
& D.Cypr.
aduerſ. bilitur , cùm videamus dæmonum fraude data per
De mc magos damna,ab eorum Symmiſtis , vt cùnı Flo .
trianum . rente loquar ,prorsus nulla remediari,ſed eò dæmo
I. Q. VII. SEC. II. 223
nes loco Nouatorum habere adiurationes,quoiu
daicas olim filiorum Sceux; hi numero feptem , vt
fimiæ folent, D. Paulum in exorcilmis imitabatur :
fed infaltans illis diabolus , lesvm fe nofle, Pau .
lum noffe, iplosnon noſle inclamauit, & energo
menus in eos infiliés κατακυριεύσαν αυτών ίχυσε καθ'
autāv, lic contra eos pręualuit, & ,vtdominus má
cipia,nudos& vulneratos effugere coëgir h. Non- h A&. 19 .
né ſic dæmó V VittenbergenſisLutherum in ſum- a: v.13 ;
mas anguſtias, & alui profluuium adegit ? narrat hi
ſtoriam oculatusteſtis ,túc Lutheri feruator, Sta
phylus i.Nonne lic anno 1582. Birgellis dæmon i Staphyl.
parochum Lutheranum contempfit & afflixit ,qué in abfolu
Franciſcanus facilè eiecit ? narrat hiſtoriam idem ta reſponſ.
Bredenbach k. Nonne priùs Auguſtæ Vindelico- córrasmi
rum anno 1563. Doctor Simon , Paſtor Catholi lib qu
ro i
cus, cnerg umenam liberauit , quod fruſtrà plures carent, le
Miniſtri confeſſionis Auguſtanæ fuerát conati?te- gant Lin.
ftis eſt idem ille fcriptor 1. Nonne Laodunenfis e
tantium
nergumena ex ore dæmon ,Caluinianos irridens, Dialog,3.
nihil fibi ab illis timend um clamab at , cuncti s au - 1c.1. vel
dientibus anno 1566.) quoniá amicieflent & fæ- Bredēba -
derati m ? res eſt toti Picardıæ notior,quàm vt ne chiilib 7 :
collat . ca.
gari poſſit. Sanè fuit animaduerſum , & quo tem
40 .
pore Lutherusobiit ,ir Geilâ Brabantię ,ab obfellis kd lib. 7 .
dæmones ad Lutheri funus aduolaffe, & quando :43 .
(anno 1566.) Belgica fuit iconoclaſtia,rum Geilx , Ilup.c.42.
m vide a
cum Amſterodami, vt Goeſijs adeflent, obſeſſos i eta gallice
mi oftend
deferuiendi , Pariſij Medardi conlcrifica
terum ſle n caulà
? Ipfi viciſſi sin D.
m Caluin iani , gratı fide Nime
templo , in vitrea feneſtra, qua extremiiudicijima
mel edita,
go continebatur , vnicum relinquêre dænionem & FaiiE
rubrum ( quem ipſe vidi ; ) in D. Pauli Londinenſis nergume
æde, tolam cffigiem diaboli , quem D.Michael cal- num fiue
carat , Antuerpiæ in æde ſumma,vidiſolam relicta Alexica
cum . 1
ſtatuam diaboli , qui malo ad finiftram latroni in - n
Linda
fidebat, Ruræmundæ folum ſimulachrú dæmonis nus li.n.de
follicularij,quiD.Genouefę ſoler appingi , deni- fugiend .
idol.c.14.
que Lugduni Batauorum , cùm excurrerent Fran
Bredéba
ciſcan . monaſterium ſuburbanum euerſuri, quan- chius d.li.
dam ,vexilli loco , imaginem diaboli prælongo fixá 7.C. 37. &
haſtilio prætulerunt,vt appareret ,cui forent ſtipé- 3 °;
D o 'Lindan.
diati , cuius auctorati militię. Quotidie cerninus d. lib 1.c.
.
Dæmones,maleficos, & nouatores,quaſi commu- 1s. Bredé
nibus animis & odijs in Catholicos ferri, grauilli- bach. ſup.
mos tamen Magorum & diaboli conatus, & no- c.38 .
xas; vel illos irritos reddi,vel has aboleri, Catholi
cis precationibus benedictionibus rebus ſacratis,
Sacramentiſque,vt fusè probabitur poftea lib. vlt .
SECTIOII.
Ixi permiſſ ionis caufam effepeccati vindiétam ,
& fanè hæc frequentiffima eſt. aliquando fic
punit Deus peccata aliena, ſed hoc rariús . fi pro
Ius eius diſcipulum ,quem reliquerat, iteratò inua
ſit p, fic infantulum Diabolus exſtinxit, quia parés 2. D.Greg:
detrahentem Epiſcopo lubenter auſcultarat q, & lib.3. Dia
non rarò liberi, eò quod ipſis immeritis mala pa- q8.Greg:
rentes imprecati fuerint, atrociter à dæmone mul- lib.1.Dial.
etantur;quod tum ſit ad ſumendam de ipſis paren- 4.20.
tibus vltionem :exempla præbet Cæſariusr, à quo с
& vnum habes,demarito , cuius exſecratione ini- rli . Ş.Mi
racul. ca.
qua permotus Deus, permiſit vxorem eius à dæ 12 , & 26 .
mone affligi (. Sed frequentiùs atq ; vt plurimùm , rd.lib. s .
fic per dæmonem Deus punit:varia hominum fa- c.11 .
cinora propria , præſertim certa quædam quæ hoc i
loco enumcrari, ad multorum vtilitatem arbitror
futurum , vt quos peccati fæditas non mouet , eos
T 4 arrocitas
 DISQVISITION
224 VM
Jatrocitas pænarum permoueat. Primum ergo eft, A dire,obtemperare,ſi à radice Kuna lignifica pica
ex fuperbia naſcens contumacia in eos , quibus iure
obedientia debebatur. propter hanc coelo dæmo
a Gen.3 . nes derurbati, & Adamus Paradiſo exturbarus
a, & fpes & exſpectatio matrum ) matris fua ,effodiant eŭ nel.49.v.
Nabuchdonofor fic dementatus, vt ſe beftia cre
b Daniel.4 deret ,b & Ægyptij puniti malorum Angelorum
Plal . 77. immiſſiones, propterhanc in parentespaniti illi,
V. 49 .
de quibus fic loannes Archipresbyter ſcribit in vi
d apud tå D.Zenobiy Florentini d .Cum mulier quædam Pa
Sur. 25
Maii.to.s. gana, e illuſtris, diues valdè in hac ciuitate , mor
tuo viro, duos ſuperſtites haberet filias, quos delicatiſ
ſimè enutrierat,do ad perfectă illi iam peruenifſent a
tatem , quodam die in iram verſi, matrein propria plu
ribus verberibus enormiter flagellarunt. Quodſcelus
ipfa impatienter abhorrens , corpora eorum horrendis B
imprecationibus deteftata fuit,genibusg percumbens á
terram manibus pulſans,Erynnem ,ceterafía infernas
peſtes in rabiem filiorü magno cum gemitu inuocat.Ex
audiunt demones ab imis tenebris:iuuenes aggredītur,
illos in furias exagitant ; Qui ſtatim vt rabidi canes .
mordaciter adinuicem ſuamembra corrodunt.Concur
runtfamuli, fit clamor ingens, aly funes,aly carhenas
ferunt.ligantur iuuenes,nec rabie cötineri valent, c.]
eli.zz. de aliud quod paulò pòft accidit, narratur à D. Aug.
ciu. Dei. c , &morbi & fanationis ad reliquias D. Stephani
ca. 8 . ocularo teſte, de decem fratribus,qnod,ve & pa-
rentes , ſic imprecantes,non ferre inultum videa
ris, ex ipſo Pauli libello, quem obtulit D. Auguſti
fexſtar in- no, præſtat adfcribere : f lic ergo Paulus ait ; Cum
terfermo adhuc in patria noſtra Cappadocia Caſarea morare
nes Augu mur frater noſter natu maior graribus,atqz intoleran
ftini no
uos,quos dis communēmatrem affecit iniurijs: in tantum , vt ei
Louanii etiam manus non dubitaret inferre. Quod nos omnes
Vlimme
cius eli | fily pariter congregati parienter tulimus;vt neverbum
quidem fratrinoſtro pro marre noſtra ,cur hoc faceret
dit.
dixerimus. Illa ante faminei doloris ſtimulis incitata,
iniurioſum filium maledicendo punire conſtituit.Cumja
ad facri baptiſmatis foniem , pojtgallorum cantus, me
morato filio fuoiram Dei imprecatura,properaret :tunc
ei neſcio quis, in patrui noſtri ſimilitudine,vt intelligi -1D mácipia funt,nec inter eas vlla virgo permanet, ve
tur , demon occurrit, ab eâ prior, quo pergeret requi
fiuit.Cui illa admaledicendum filio fuo ob intolerabilē
contumeliam ,ſe ire repondit. Tunc ille inimicus, quo
niam in mulieris inſanientis corde locum facilè inueni
re potuit,vt omnibus malediceret, perſuaſit. Illa au : cm
vipereis inflamnata confilys, acrum fontem prouo'uta
corripuit, de sparſis crinibuss ,nudatiji, vberibus,hoc ia
Deo potiſſimum poſtulauit, vt extorres patria , cá cif.
cum euntes alienas terras, omne hominum genus noſtro
terreremus exéplo. Mox maternaspreces efficax vindi
cha proſeguitur: eundemg, continuo fratrem noftrum &
tate de culpa maiorem , tremor membrorum tantus in
safit ,quantùm in me vſj, ante hoc triduum ,veſtra fan- Eram noctem cópotatione protračtâ, vnus qui mi
Etitas vidit. Seruato au :em ordine , quo nati eramus,
ante vnum annum eadem nos pæna omnes corripuit.
Videns autem mater male dictionesfuas ad tantam ef
ficaci im perueniffe, impietatis fua conſcientiam , op
probriu :n hominum diuins ferre non potuit :ſed laqueo
guttur aftringens , lućtriofam vitam termino funeſtiore
conclu ît. Egreſſi ergo nos omnes opprobrium noftrum
non ferentes ,“ communem patriam relinquentes,paf
sim ſumusper diuerſa disperſi.] ſequitur poftea nar
ratio liberationis, poft diuturna peregrinatione, &
lo corú facrorum vifitationem . Poſlem addere ter
gli.4 Gen.tium exemplú ex Alexandri Neapolitani ſcriptis g .
dier.c. 10. Nimirum femper implebitur Sapientisprophçtia,
Oculum qui fubfannatpatrem , e qui deſpicit,partum
noph LXX.vertunt,ſenectutē,Hebr .eft; Likkeath,quad
opel obedientia ſignificat, ſi deducas è radice lak ,au
MAGICARVM
‫מוה‬
ſtolari ſeu expectare. nofter ab hac radice dcduxit
h , & idco partum vertit , quia partus,fiue liberi, eſt h ve& Ge.
corui de torrentibus, Ó-comedant eum fily aguile. ad 10. Prou.
30. V. 87
litteram ſenſus eſt ,ſuſpendantur in patibulis:per a
nagogen verò ,poft obitum immò & in hac vita,
fiant partes & præda dæmonum :
Secundum peccatum eft,od:um proximiſeu inuidia :
vt enim charitas meratrix eDei , domicilium prę
parans Spiritui ſancto : ſic virium illi contrarium ,
domum inſtruit, & Diabolum inuitat , ac introdu
cit . religiofi cuiuſdam periculo,id probat idé Ale
xander : ſed firmius reitimonium nobis Saul præ- id. c. 19.
ber, quem idcirco Spiritus malus k inuafit. Deo- kr. Reg.
dio & vindictæ cupiditate, quatuor exempla lup- 16.V
. 14.
peditat Liſiardus Epiſcopus in vita S. Arnulpric.
24.638.6 41. 42.apud Surium menſe Augufto.
Tertium elt carnalis libido, etiam coniugalis 17
temperantia; propter quam licuit Almodeo leprem
Saræ ſponſos interficere , propter quam lepté dę- 1Tob.6.
monia Mariam Magdalenam occuparunt in , pro V. 7.'
m Marc.
prer quam Beatus Paulus Corinthium incaltuo- vit.v.9.
lum Satanę tradidit n , & propter adulterium : n 1.Cor.s.
Michaelis Paphlagonis Imp.Byzátij infælix caſus, v.s.
c apud Curopalatam . . Et quia ad hanc dirigebaturo in vita
curioſitas ornatus ac diffolutio exterior,ideo puel. D. Hila
la illa apud D.Hieronym . patuit dæmoni per ma- rion,
leficum immillo:ideo videmus, in homines libidi
noſos, & in actum coniugalem , qué plerique non
quo oporter affectu expetunt , nec quo decet pu
dore & modo exſequuntur, plus licere maleficiis,
quam in reliquos peccatores. Ideò curiofam cor
poris ſui cum ſtatua Veneris collationem , dæmo
niaca obſeſsione Deus vltus fuit in alia puella ,nar
cante id B.Proſperop . Mundo cordi promilla Dei P.!.de di
clara vilio ,impuro cordi dæmonis debetur aſpe- cap.6.
ctus & confortium . Valdè hominum obſcenitate
dæmon delectatur , & maleficæ omnes Venteris
nec inter Caluinianos , & alios hæreticos cæliba
tus olores. Vnde apparet magnam inter Magiam ,
Hærefim , & libidinem eſſe cognationem .
Quando ad fordes libidinum ſacrilega voti vio
latio , & ſcandaloſa ſtatus ratione vita accedit,mi
nus mirandum . Sed exemplum tamen dabo,quod
etli recenti ferè memoriâ multis notiſſimum , ſine
horrore tamen nequit memorari . Loci nonien ta
ceo. In Flandriæ comitatu prioratus eſt. Tres ibi
nominetenus monachi degebant, re ganeones &
concubinarij. ſuacuique erat, nec pudor vllus ad
erat, fimul helluari & libidinari.quadam die in fe
nùs ſceleroſus,lat(ait) Bacho Ventriq ; datum :Dco
gratias faltem.Ego verò,lub infert alius procacior,
cacodæmoni gratias ago & agendas cenleo ,cui o
peramur . Et cum riſu menſa relicta , ruitur in cu
bilia. finguli cum ſcorto vix decubuerant, ecce ci
bi in triclinium vi ianua reſerata dæmon magnija
tri, & trụcis viri ſpecie, habitu venatorio, & cú co
cocci duo paruuli, obambulat , & lectos circum
fpicit toruo vultu . deinde horrenda voce , vbi qui
mibi gratias egit? adſum , referam . lecto abſtrahir
pauitantem , & fermè præ metu animam effácem .
traditum coccis iubet infigiveru , & lụculento igne
probè affari. parent promptè affatur infelix, emo
ritur planiſsiinè, ceteri ferè præ formidine; aſși
corporis nidore cubiculum impletur.Demú vena
tor ad ſuperſtites ſub, ſtragulis trepidantes vix vi
uos di
 LIBRI IH . P. I. Q. VII, * 225
uos, digni vos etiam ( ait) pari ſupplicio, nec deelt A , cere reuerentiam hojila,rejponditblafphemus:Vertylit
voluntas mihi . Vetor vi maiore. Inuitus abeo, & quit ,dignior ejt aranea reuerentia . Atilico de alta cul
moneo: reſipiſcite,aur mancnt terribiliora.Diſpa mine tecti deſcendēs ingens ej horrida viſu araneis,ad
rent larua : nec tamé his aliis animus rediit vel vox os blaſphemi directo filo peruenit,Et dīt ſartor loguere
niſi clara iam luce . Vbiſurrexêre, collegam inue tur,vt intraret per polluta labia aranea,ſollicite labo
niunt mortuum , & (neviſum inane putes ) plenè rabat. Adftitit Illuſtris Princeps Thomus Oxonienſis
allum . Haud fcio an ab aliquot fæculis quidquam dix,tunc regni cancellarius,crvidit prodigiú . Atpre
ad exemplum vtilius acciderit:ſcio locum & ordi dictus Archiepiſcopus ſtatim ſurgens cum alijs,exponu
nem, ſed vtrumque ſilentio inuoluo. omni illic collecto populo ,quid vltrix manus domini fa
Quarto loco ſeſe offert iuſtorum virorum , affliclio ceret in blaſphamum g . ]Nonne veriſimile eft , dæ- gThoinas
vel cædes iniuſta & crudelis. ideò cam grauiter puni monem in araneæ forma,ſic iſtuin milerum obfe VVaidenf.
lib . Sacra
tus fuit Ariobaldus DaxLongobardorú apud Ionā difle?Sophroniushblaſphemiçin Deipará infigné mentali
vltionem recenſet, hiſce verbis.In hac ( Heliopoli , cótra loã.
in vitâ S. Bertulphi,menſe Auguſto.Boleslaus impius
Rex ob necem D.StaniſlaiAnathemate
. ictus, a Phæniciæ) minus quidam erat ,Gaianus nomine, qui V Vicleph.
aSurius in mens factus, à canibus propriis fuit deuoratusa . intheatrojunčtam Deigenitricem blaſphemăs, populo hPratifpi
cius vita. Geila vxor Ducis Franconia D.Kilianum iufferat B Spectaculum blafphemiæ prebebat.Apparuit au ein ei ritual.cap.
47 :
10.7.Mai
8. i occidi. res latebat:ſed Deus auctorem hoc pacto S.Dei genitrix : Noli quaſo, noli iteledere animam
prodidit.Vnus eorum ,qui ſanctosvirosgladio pereme tuam . Ille verò rursus deterius illam blafphemabar.
rat , ſubito à demone arreptus, ingěti voce clamare cee Vnde ipſa tertiò ei apparens,eadē reperebat.Cum aute
pii: Kiliane acriter me perſequeris.Igneenim conſumor: ille ſe non corrigeret,fed plus quojue biafphemiis adiy.
feci,calare non poflumVideo imminere mihigla
quod ceret:meridie dormienti ſibiapparuit, ni-nila, dicēs,di
dium tuo fanguineresperſum.Talia diu vociferans, giro fignauit eius minus Ő pedes.Euigilans autem in
proprijs détibusſe lanias,à præfenti migrauit adpænas uenitė truncatum manibus opedibus. Atque ita in
eternas.Detalibus quippe ſcriptū eft.Duplicicontri fælix ,vt truncus inutilis iacens, confitebatur omnibus:
tione conteres eos Domine. Altervero cædis ſancto cuius rei gratiâ ,o quomodo hoc paſſus eſſet,vtque pro
rũ conſcius in rabië verfus,gladio ſepetyt,effuſisg vil pier bla pemiasclemèter cruciatus fuiffer.]Quos ipli
ceribus,per tormenta præfentis téporis ad æterna perue Beati ſic per ſe puniunt , an non credendum mális
nit. Quifnam , Geila,ialia cernenti tibi fenfustunc erai? ſpiritibus ad vexandum à Dco propter idem pec
cruciatibus aucta furebas.Nomultopoft fripla
infælix catum tradi?ſimilia narrant alio tempore accidiffe
belina ,de qua loquimur,cruciatibusarrepta,quatispo- c Conſatinopoli Nicephorusi , Neomagi & alibi i li.18.hin.
terat vocibus clamabat:iuftè torqueor,quæ ſanctis viris Bredenbachius lib.7 .à cap.360.
cap.33 •
tortores adhibui: Rectè crucior , qua cruciatus illis pa Septimum non minùs frequens, eſt execratio feu
raui. Acriter inſtas Kiliane, ignem accendis Kolima imprecatio mala ,qua quis fub conditione fe dæmo G
ni addicit.hanc non irritam eſle tolere,docent quæ
ne,fomēta miniſtras Tornane.Sufficiat vobis viciſſe,ni
mis veſtras vlcifcimini iniurias. A calice dictus es Ki ſubiungam.loan.Cæfarius lib . 11.fcribitmuliercu
liane,fed nimis amară mihipotioně infundis.His dictis lam ,quæ ſc dçmoni addicebat,à demone ſublatam
miſir.ibiliter torquebatur,ita vt à multis teneri vix por in altum ,nulquá comparuiſſe. Ioannes Nider.iſta
k lib . s .
ſet.Tandem cum magnocruciatu ad cruciatus Diabolo cómemorat k : Tempore, quo in Vniuerſitate Coloniējı k
Formica
paratos migranit.] Hactenus auctor Martyrij B.Ki Sacre Theologie ſtudio adſcriptus fui:quadam virgo tij
.
b apud liani b . Ité calumnioſa eorundem accuſatio, vt de fe quindecim vel fexdecim annorú, moribus,fecüdum fa
Sur.to. 4. mina patet,quæ D.Gregorium Agrigentinum fuit culum , ſatis compofita ,in domo cuiuſdaſua conſangui
Iulii 8. vi- calumniata ,vtin hiſtoria vitę eiuslegitur apudMe nex nutriebatur, exrra domum parentú. Cums; cogna
de com
ment. P. taphraft . Sur menſ.Nouembri:& de alia narrat Ci- D ta ſua fcyphum fàtisvilem terreú quendam , a caſue fre
Serarii in rillus in vita S.Danielis Stylitæ ,quæ virú fanétum gijjet ,cognata ira replebaturin lapſus negligentiam ,
hanc vitá. médaciter infamarat.( Surius menle Decēbri:] Pau in ream virginem .Quæ virgotanto hoc moleſtius tulit,
lò poft idem ibi narrar de viro & fæminâ.& libe quanto vaſculum vilius exſtitit.In iram ergo commota
ris occupatis à dæmone propter patris in fanctum virgo,hora ſumendi cibü ,nec comedere,nec ad menfam
calumniam . Item maledictio in fanctos , vt in Mala pre ira feprafentare voluit. cuius cognata ait: Oportet
chiam, teſte D. Bern . in eius vita. vt comedas.at virgo apud ſe (vtmihi poftea ( exorci
Quintum peccatum eſt agnita veritatis impu Ita retulit ſuo) huiufcemodi verbafubmurmurando di -
C 2.Thell.
gnatio vt
, apud Apoſtolum c. & in Canonibus d: cebat,fi me oportet edere ,in nomine diaboli fiat.fic mē
2. V. 10.
nec non apoftafia à fide, quod cuiuſdam fæminæ Sam acceſſit benedictionē mēſa,quä benè ſciebat,dicere
dc.vlt.26.
9.5 . exemplo comprobauit D. Ciprian. c neglexii , in primo morcello, vt putabat,muſcă ori il
e ſerm . de Sexium ,bis temporibus (proh dolor! ) frequen lataſenſit: quam cum nulla arte eycere valeret ,deglu
laplis. tiſsimum eſt blasphemia propter quam D. Paulus tiuit, & immediatè obfeiſafuit:femper tamen vſum ra
F Alexandrum & Hymenæum dæmoni torquendos tionis bonü habuit,licetfæpeſatis vexaretur à demone.
f1. 1. permifit.f.Thomas VValdéfis teſtis oculatus,quç E Cum autē in domum parenti cum magna maftiriare
V. Tim
20 . .
ipfo præfente acta, circiter an.1384.narrat in hunc duceretur,& diutifſimè nullusreperiretur,quiliberare
modum ;Hiftoriam refero,quam ego praſens vidi ocu poſſet:tandem quidam frater noſtri ordinis,nuncMa
les carnismeæ ,in cathedrali Ecclefia S.Pauli Londini, giſter, Gotfridus Schluſel,SacraTheologiæ profeffor ,ca
vbi vesterandus CantuarienfisAntiſtes ,folicis recorda lamitati parētum & puelle.compatiens,ſe in eiusexor
tionis. Thomas Arundeliusfilius ( frater Comită,pro ciſatione intromiſit,pacto tali prauio: vt filiberaretur,
loco iudici(aſſiſtentibus ſibi NoruicenſisEccleſia, tunc nihil terreni exorciſta daretur, ,fed puella in caftitate
Præfule Alexandro , & alys) reſidens Epiſcopali fede, folitâ ,fi vellet liberè,o non in matrimonio de cætero
verba quædã interrogationes proponebat,defide Eu Deo militaret.Legit igitur pater prafertusmiſſam , ob
ſartorem ,departibus VVigornia;
chariſtia,ad quendă tulit obſeſja oblationēconſueta ,in eadem adfuit per tota
deprehenſum in harefi.Cumgeflecti omninò non poffet, a in nullo vexari videbatur. Finitoj, officio , poſtfatis
rec,aliud quam benedictumpanem ,facratiſſimam ho diutinü exorciſmi actă, membris omnibus virginei cor
ſtiam volebat appellare vel credere,tandem iuſſus fa poris penè pracontuſis,exijt damon ,& ita virgo dein 1
reps Do

1
 ITIONVM
226 DISQVIS
|ceps Domino in caftitate feruiuit.]vides hîc impreca- , A ditione, vt fe diabolo dedal vues conjianier refpõder,fe
tioné & prætermiſsá'méſą benedictioné cx iracú potius moriturü elje,quauis fitinnocens. Cum verò dia.
1
dia & cótemptu,vides pæná vides liberationé,me
diáte miſlę oblatione,propoſitovirginitatis & exor
ciimo.ſine,heretici rideát, tu tā ſalutaria ne cóténe.
Paulò aptè aliud idé Niderius reculerar, de inſigni
illo maleficarú iudice ,Petro ,de quo non ſemello
cutiſumº. Poftquă,inquit,officiū refignauit ,fciuitaté
Berneſem reintrauit,ibuý, domiciliū tenebat:die quadă
redičsad caftrūBlanıkėburg ,vbi cognatus eius in ipſius
officiū ſubftitutus fuerat ,in eodē cajtro Petrus quidam
negotia apud ſibinotos expedire volebat.Tüc vna male
fica, quatuor confortes eiufdēmalitia viri, de fero in
loco vnomachinamétafua artis voluētespro viribus,vt
Petritgrauiter veneficijs lederēt vel occiderēt,quê hæc B. diabolus de iure erudi: e des futat:no e le capitalifupple
latebat fraudis comercia .Aduenienteigitur nocte, Pe
irusſe benedicēdo crucis ſigno cubitü iuit:fed nocte om
nino furgerepropofuit ad ſcribēdus quaſdă neceſſarias
epiftolas,vtmane recedere à loco valeret.Euigilansigi
tur intépeſta nocte ,fibi videbatur ex inopinato o dies
adeſſet,luce deceptusfiftitia ,de quo in ſe iratus,quia ,vt
putabat,nočtē neglexerat,nõ ſejöt debuit ,muniedo mo
refolito,veftimetis induit,per gradusaltos versùs locã ,
vbi pugillarē habuit ,defcédit o loci claufum reperit.
De quo maiore ira exardeſcēs,cú murmure per gradus
quos deſcèderar versùslesłū iterato ſcandebat,emitten C corpus hofpiris inuenium ell.] Ev hîc auaritia impre
do vnică ex indignatione maledictioně , per verbă fatis
breue,ac fidiceret, in nomine diaboli. Et ecce ftatim in
tenebris denfiffimis Petrus , proieitus eſt in præceps per
graduŭ predictorā paſjus adeò grauiter;vt famulus qui
deſubter fchala in commodo dormaiebat excitaretur, c
exiens quid adeſſetcoſpicere volës, domină ſuí Petrum
accenſo lumine.folii in terra ,priuată rationis vfu ,iace
tē , collifum per omnia mébra, fanguinē plurimum è
corpore emittentē ,reperui ] ſubdit port aliquod tépus
cófeffione rei vnius cópertú quatuor maleficos,cú
vnâ maleficâ, fic Petru gradibus deieciſſe.Nora ve
rò
( jeorg .
Godelma. Petro fuerit.Digniſſimæ lectu funt tres Hiſtorię à D
al.c.de La Germano quodá 1.C.ſuç de Lamiis diſputationi a
miis. c. de inſertę quas totidé verbis adfcribam ;ne , fimeis ,vi
malicia dear aliquid nó bona latis fide repræſentaſſe. loa
diaboli.
chimo(ait) /. Eleitori Brandeburgico nupta fuit loanis
Dania Suuecia á Norwegiæ regis filia Elizabetha;
cuei,vt alimenta fo mortuo regina haveret, oppidū Spa
daco ad Sueui * Hxuels fium.cofluentē maruus aiiri
OK: L, in quo oppido,ip ;& adhuc viuente, miles quida ,per
Alarchia iter faciens,cū morbo impeditus detineretur,
decumbens , tradidit crumena pecunia referta hoſpita
afferu anda.Pujłaliquot dies,cum cõsualeſcut,repetit fac
cum.Mulier auara, cum ægrè tanta pecunia amitteret
deliberat că viro,vtrü reddere debeat. Ineunt cöſilium ,
vt mulier neget depojiti. Quare cum msles ſuum repe- E
teret, illa coñdenrer negat je quidqua accepiſſe.fimulat
ſe mirari impudentia milicis, qui aufit flagitare,ci ni
bil dederit aſſeru axdum . Miles,indignirate rei morus,
obijcit viciſſim hofpite perfidia. Quaremaritus,tanquă
defenſurusſuă coniugë,extrudit militē domo.is ante fo
res irritatusfcelere hoſpite,ftringit gladiū ,veluti impe
tū facturus in virum ,oferit ianua.Hopes implorat fi
dem vicinori, e queritur ſuasedes oppugnari. accur
runt liftores,co militě, quod vim publică feciſſet,abdu
cunt in carcerem . Poft aliquot dies fenatus oppidi alio
mitiit narrationemfaéti, có-fententiam perforibi perit.
Cotabat ades publicè oppugnatas effe.quare ferturfen
tentit , vt miles ultima (upplicio afficiatur. Cúmque
iam inftaret dies iudicij, venit diabolus in carcerem ad
captiuit,indicans ei,quamfententia iudices laturi fint,
pollicetur fe hoc periculo eum liberaturü ele,hac co
RVM
MAGICA
bolus verbis multis exaggeraffet periculum , nec tamen
inflexifſet militis animum ,tandem pollicetur ei libera
tionē,jine vlla conditione.Et că veneris,inquit ,in iudi
cium ,dic te imperitum elle forexſiu negociorum , pa
trono indigere: ibi aftabo caruleo pileo tečius,Cornaro
pennis.Pete igitur,vtme iubeant caufam dicere. Miles
qui hoc fine impietare facturusvidebatur,aitfehoc cö
filio vſurü elſe. Poftridie in iudicium ducitur:adeft erna
orator tellus cæruleo pileo.ibi cum ailor pereret milites
propter vim publicam ,capitaliſupplicio uffici , mules re
spondit ,ſe imperitum foreniu negotiorunipeiere, zt li
ceat ifti fuoaduocato projèdicere.coccditris iudices,iti
cio afficiendum eum , i quonö fit ortărixa tumultus
initium.ait ab hofpite militem vi extrufum ,cofpoliaiš
elje.iubet quari fuccum o locü möjtrat.Ibi cum hofpes
vehemëter negaret ,addens eria diras imprecationes,vt
ipſum ,abreptum diabolus perdere ,lifohlen.Hani ima
precationem cum inuocatione diaboli cum aliquoties re
petiuiſſet : ibi cauidicus : omyl zum difputcurione
forenſi , adoritur hofpitem , comprehenſiim per
feneſtras ó medium forum , omnibus pervoine
fcentibus , cum fragore abducit, nec poſtes vnquam
cationum cauſam & iniuftitiç,quomodo Deus vl
tus per carnificé ſuú.Non diltimilia narrantur his
à Cantipratenti : Cum tres ( inquit ) tõbibones in taber
namero incaluiſſent,orto de anima immortalitate ,
pænis infernifermone.vnusprocacior id torum pro nu
gis habere,o cümcntis ſacrificorum ; ceteri rocaniti ap
plaudere.Interea aduenit vnus magna vir ſtatura ,a
veſco corpore,co afidens: Quihi(aut )ſermones?qua ri
us caufa? Refort procax ille, to addır,ſe quidē licitinti
aut magno pretio anima venditurum ,quin d -pecunia
in Symbolum collaturā . Tu verò,infert aduentor, Qua
ti illä mihiindicas ?nec mora ,conueniunt de precio .buc
animam addicit emptori , emptorſoluit.potatur ftrenue
depreſentepecunia . Dexig, sub nocte Tempus(ait )em
pror,vt ad propria quiſiz.Sed vos ius dicite,fi quis equż
capiſtro ligatú emeritznonne ius ei cum capiſtro equum
abducendi?Et cum diéto ,venditorem tremetem in om
nium oculis abripit, furſum in aëra lewat, & fecum
ad infernum trahit, vifurum quod credere noluerat. A
nimarum quippe mercator erat ifte , cuiusfigura fuit
Rex ille Sodomorum , dicens , Damihi arimas , cetera
tolle tibi ] Sic Cantiprat . lib . 2. cap.55.p : 3 .
Pari terrore, ſed meliore ſucceſſu miles Hiſpa
nus , hîc in Belgio,ante annos viginti duos, cuad
huc fæculo mereré, à Deo cómonitus tantùm fait.
Capitaneus Brauo vocabatur, fæpè à me viſus.de
ditus fupra modú alcæ, & in ludo diras iacere in ſe
iuxta atque alios pronus.quadá die , cùm damnoli
ſemper numeri lacrú tactu querenti ſubfilirentzira
cfferueſcens in caput ſuum dirilima precabatur : &
ſubitò corá multis qui aderant,ab inuisâ manu ,ad
rabulatú vſq; ſublatus poft aliquod tempus mor
tuo quàm viuo facie ſimilior in ſolum deponitur.
fælix fi ve luroré cadaueroſum toto poft vitæ té
pore retinuit , ſic reſipiſcens lulus auiditaté depo
fuiſſet.Sed pergit ille i.C.in Sileſia( inquit ) quidam
nobilis ;cum inuitaſſet conuinas,e hora coniuy iam in
ftante,c apparatu facto,fpe fruftratus effet,excufanii
busſeconuiuis,cur no coparerent,prorupit iratus in hac
verba :veniāt igitur omnes diemones ſi nullus hominum
mechmeſſe poteſt.His dictis domoegreditur in templa,
vbi puſtor Ecclefia ,concionē habobar; d ,vt iracundia
concoquat, auſcultat aliqu.tmdıu : dum verò in templo
moratky ,
 LIBER III. P. I. Q. VII. SEC. I.
227
pis
morátur ,veninni equires in area domusmagni og nigri, A duis his verbis:Non in hasres,fed in ſpofam à Deo no
o iubenrferuum domus,vt dominü fuñ aduocet ,eig,si bis fuitpoteftas conceffu .] lic illa corpore & animâ
gnificet,ade jehofpites. Seruus confternatus abit inte diabolo tradita, quæ promiſſionen nuptiarú vio,
plum , & indicar hæcdomino fuo,qui neſcius confily pa lauit,& imprecationem addita contemplit. Aliud
ſtorē confulit.Paftor abrūpens concionem , boc conſilium denique exemplu de quodá,in martyrê maledico,
dat,vt totafamilia domo exeat.quod cü fieret (famu fibi inlaniã imprecáté , & mox furore correpro , &
li ac ancillæ properarēt,fortèobliti infantē in cunis ia ſéquenti die lic horrédè abſumpro , dedit Cçſarius
centem ó dormientem , fecum non auferunt. Dæmones vite S.Engelberti Colonienf.lib.2.0./4.apud Sur.men
fë Nouemóri, Huc etiam referendum eſt , quod
incipiunt comeſſari a vociferari,profpicere; per fene
ſtras formis vrſörü ,luporum ,felium ui homini, cmo dam de Goduino comite , qui cum periurio libi
ſtrarepocula vino repleta,aſfaturas,c piſces. Har vi effer necem imprecatusfubitò panis bolo fuit ſuf
cini,nobilis,paftor ,ed aly cüm viderent. Ah ,inquit pa focatus. [ Polydur, Virgil. lib.8. bijt. Anglor. ]
ter , vbi infans meusivix cum hæc dixiſſet vnus ex dè Octauŭ loleç efle yitiửvſuré.confitentur enim ſa
monib.vlnis fuis infantő ad feneftras geftat,quafimon gę nihil maleficii polle illis inferri,quíelecmofynis
ſtraturusparentibus.Nobilis prorsus cófternatusó lo vacant: contrà narrátur quæ falemn füb vtútis mu
licitus de incolumitate infantis, fidū habensferuum ,quê B cuum dedere virgines ,dirè ådanionibus maleficio
interrogat ,quæſo tu dic,quidaga ? Seruus, Domine in immifſis vexarça:Prias intelligéduin de conferen-) a Breden
quis, commendabo cõmittam vită meam Deo meo, o tibus elecmolyná iis , quas neſciunt effe lagas: niam bachius li.
.
in nomine Domini ingrediar, å vtinfantē auferá an qui fciunt elle, & tamen conferunt,hos putant pol
cap.25
xilio á beneficio Dei videbo.Benè inquit nobilis, Deus le à maleficis lædı . Ncq; mirum fi Deus, hos qua
tecü fit, iuuet te ,animumg tibi cöfirmet. Seruus, ac li fautores oderit, ideóq ; permittat lædı.odit Deus
cepia benedictione à paſtore ó reliquis;ingreditur, & mirè auaritiam ,vt docetur alio'exemplo quod Lá
ante conclaue , in quo eråt damones congregati precıdı berti Schaffaburgenfis anno 1066. verbis dabo:
ingenua, ó feDeo cõmendat, & hoc animo aperit ia Reginherus Mijneſis Epiſcopus obyt.Is dū ſuſcepto E
nua,G videt damones horribili ſpecie ſedente s;ſtantes, pifcoparu Goſlaria venijjet,poft refećtione, in cubiculī
obambulantes,ferpent es, á vno imperu accurre ntes ad vbi ineſauros fuos,quorum nimis amåtor erat ,nullo co
Je, ú vociferates:Hni,Hui,iu quid hic tibi?ille ſudans, ſcio ,infoderat.guaji paulum requieſcere volensſeſe in
& tamë diuinitus cöfirmatus,alloquitur damonem ,qui clufit: cumýz iam die vergente in veſpera præer modū
infantem geftabat:Tu ,inquit,mihi infantē trade. Ne conſuetudinéque fuam fomnoindulgere videretur, rem
quaqua,reſpõdet iſte,iam meusifte eſt infans. dic domi- c infolita mirantes cubunlarij ,prelfare offrum cæperunt,
no tuo,vt veniat, ö accipiat infantem.Cuiſeruus;Ego jed nec pulſantibus,nec vociferantibus vlluin dabatur
fungor ia officio mea vocationis,in qua me Deus collo respöſum.Tandē fractisforibus irripentes. inuenerunt.
cauit ,oſcio quicquid in hoc officio facio,id Deo gratū ! eum fraclis ceruicibus,colore tåtro exanimem , ipſis the
effe.Quare ratione mei officy, c auxilio,nomine vir (auris fuis miferabilem in modum incubantem )diſcant
tutel es v Chriſti aufero abs te infantē , & parri eius Prçlatiſthelauros fibi in cælis & non in terra de
reſtituo,arg ita iple apprehendit infantem e brachys fodere. Ex hac radice natum vitium .
ſuis amplexus eft.Iſti nihil aliud reſpõdent, niſi vocife Nonum reputo , duritiam & immiſericordiam in
rates, Hui nebulo,huinebulo ,reinque infantē,relinque pauperes.Vroinittam Moguntinum Epiſcopum il >
alioqui te diſcerpemus.Ille nihil curans minas Diaboli lum ,vtopinor, à demonibus murium ſpecie neca
cas abytincolumis', incolumè infantem patri nobili tum ,quod pauperes murium nomine tempore fa.
reddidit. Dæmones poſtea, aliquot diebus elapfis ,eu a mis dedecoraffet, & fibi duxiſſet'perſequendos b ; b Munſter
nuerunt ,vt in & des denuo migrare cũ totafamilia nobi recentius quiddam ex Petro Bizaro ſubiungam . in Coſmo
lis porueri:.]vides incóſulti dicti, quas pænas pater D In Sueuia ( inquit)Bayarıs Franconibus finitima, graph.
dederit:vides dæmonis poteftatem in innocentem fuit quida nobilis valdè diues Gopulētus,nomine Rick:
pucrulum claudere.Nam , quod ſcriptor ait , bene bergerus, cuius annui reditus ſupra rriginta millia nū
dictioné à paſtore & ceteris accepille,hoceſt pro mum aureorum extendebantur.Hic tametſi in reliquis
mifcuè à paſtore & ceteris , cómentú ſuſpicor vitæ ačtionibus non vulgari laude dignus cēſebatur,in
therani hominis,& diſcrimen ordinú confunden
effabili tamen cupiditate laborabat: eal factum eſt,vt
tis.Sequitur tertia narratio ;In Saxonia virgo opulē quotidie opes per fas nefas accumulare , omniag ad
ta formofo iuuenizat tenuioris fortuna ,matrimoniü pro Je rapere ſtuderet.Cùm itagorofpiceret annone carita
mifit.Hic quid futurī præuidens,illa prediuitem , le tem ,qua proximo anno in ea regione ſubſecuia eſt, ſua
xus ratione,mutabilē,fidem vix ſeruaturam eſſepuella horrea tritico o frugibus impleuit,magnege precioea
reſpondit. Illa cõtra dirisſe execrari his verbis cæpit ,ſi diuendere cæpit:adeo vt indigena compulji ab eo vietu
alieri,quá tibinupſero :tóc me diabolus in nuptys illis emere , ob inexhauſtam eius auaritiam , vel fame pror
abripiat. Quid fii ?poft internallum aliquod mutat ani sus perirent;vel,fi alió ſuſtentari vellent ad magnam
mum ,nubitalteri,prioreſponſo ſpreto,qui eăſemel atſ egeſtatē atque inopia redigerentur: tā carè illisgranī,
iterum promiſſi,dirag imprecationisadmonuit.Sed illa E reliqua eiusgenerisdiuēdebat. Ad hūc,preter alios
pofthabitis his omnibus,nuprias cum alteroſponſo,reli innumeros ,venit quidápauper e liberis onuſtus, cum
Eto priore, celebrat.Ipfo die nuptiali,cognatis,amicis,a Sex taleris,cūque rogauit vtpecunia acciperet,ac quan
conuiuis hilaribusfponfa ,vigilante conſcientia , reddi dam tritici menfura ſibidaret,fejz reliqua partem pe
tur triſtior ſolito.Tandem diaboli duo,ſubſpecie duorü cunia quam illideberetbreui bona fide perſoluturum:
equitum ,in edes nuptiales adueniunt,excipiuntur; ad aiipſehuncſuperbo vultu “ iracundis oculis intuitus ,
ducuntur menſa,hisg remotis,chorea , vniğ ex his ſpõ à ſe protinusabire iuffu ,& quod reliquum erat pecunia
sa , honoris cauſa,tanquam peregrino adiungitur,cum ſecum adferre , ſi frumentum vellet, atq; ita miſer ac Hi demo
qurbis ſaltauit,tandem eam èconſpectu parentū maſtus,diras imprecatus, illinc receſſit.Paucis poſt die nes crant
amicorum ,ſummo cum gemitu lamentatione, per o bus, cùm is quendam ex famulis in horreum mififfet ,vt in bouino
ſtium in altūſuſtulit.Altero die parentes ( amici ma illud de more infpiceret,ab ipfo in reditu accepit, res ni- ſchema.
sti,ſponfamquarunt, vt delapfam fortè fepelirent : fed gros boues intùs effe, qui granum deuorarēt. qui autem
ecce ijdem focis occurrunt,veſtes & aură referentes,ad hoc retulit,proximo die leito decumbēs, haur multo poſt
è vitâ
 ONVM ARVM
ISITI MAGIC
DISQU
22 8
Creſcente le vità migrauit.Idem quoque accidit cuidam generoſo ,, A diçat hinnutus equinus : & meritò,quia licutequº
pertinacia i quem illuc herus miſerat, vt videret an ita feres habe. & mulus ,corpus Domini non diiudicauit.Breden
at
creſcit fup ret .ſicutprior narrauer :is enim et boues, o equo s bachius nó diſſimilé violari ieiunii ,ſed in cibi qua
. Cùm igitur de hac re certior fierivellet, litate, vindictam recenfet his verbis; Paucis ab isine
ipfemererat
pliciuin . infpex ci
in cum locum proficiſ ſtatuit:iuitque adportă annss poſtqua Torpatenſes in Lutherana doétrina con
borrei, ibig per quafdam rimas vidit totum horreum ceſſerant,feria ſexta folemne Paſcha feftum proxime
plenum varys atg innumeris armentis ,que omnes fru precedente ,finita Lutherani Eccleſiaſte concione,ciui
ges abſumebăr.Hoc fpe&taculo ita perterritus eft ,viſta bus è templo D.matri virzini facro reuertentibus,qui
infanus euaferit,multáque dementer dam alium concinē á familiarē inuitat adprandium :
timfuriofus
fece rit ,doncc atque
tandē cathenis aſtringeretur.Hic horribi rogat vnâ domum comitetur, habere fi egregiè paratū
lis caſus magna fanè admirationem attulit , cùm in ca petaſonē VVeftphalicum.alter parum abhorrens respē
prouincia, tum precipuè in aula Caſariana, que illum det ſibi effe gallī opiparè elixi ,quem cupiat infymbo
antea prudentiffimum cognorat. ) Hzc ille, narrans lum adferre.Dum admenfam accübitur,alter os quod
quæ in Europa memorabilia poſt annú 1560.ac dam galli ambedere volens imprudens penè ipfum der
cidiſſe ipſe notarat ,Epitom.fol.281 : Triplici hac vi- B glutit,quod cum neque tranſmittere,nequeeximereva
fione clemens Deus , poenam ſemper augenspro leret ,eo ipſo die fuffocatur alter poftridie.Paſche malo
culpæ modo,patienter operiebatur , & ad pænité spiritu corripitur,& non multòpoſt rabie ac furore ex
tiam reuocare nitebatur. Notatum à quodam , ſa agitarus,animam vna cum damone exhalar,] Sic ille

gas;quibus à Satana ſemper pocendi necellicas im Belli Liuonici pag . 27 .

pofita eſt, li deſint quos vleiſcantur inimici, elee Huc pertiner contemptus excommunicationis .
mofynam mendicare: & fiquis facultate præditus Cùm D.Hugo Epiſcopus Lincolnienais quoſdam
ad erogandú,& ſagas eſſe nelcius ,denegarir, hunc contumaces excommunicaflet,nec magni facerét,
in magno verſali periculo . fic Pictauii anno 1567. illi ſubitò nó cóparuerunr . Militem alium ob ean
duo magi confeld ſunt fe quadam die,ſqualidos e dem cauſam diabolus nocte ſequente inuaſit, & a
genteſque ſtipćante fores przdiuitispatrisfam.po nimam ſubitò excorſit. Alii quoque ab eodem ex
Hulaffe , ca recufatâ inieciſe fortem , & domeſticos C communicati à diabolo præfocati fuere,[dequibus
a lib.3.de omnes in rabiçm actos obiiffe furioſos a . lege vită ab æquali eius fcriptă c.23.apud Suriū , 10.6 .]
monomã. Decimum fit irrifio facrorum myſteriorum , & quod Vndecimum eſt templorum facrarum rerum di
|cap.zs. eodem pertinet,abuſus atque contemptuscæremonia reptio ac expilatio. Per. Cluniacenſis,poftquá mul
rum ſacramentori Cathol.Ecclef. Vlçiſcitur Deus ta,quz in hoc genere palã & frequenter à Matil
quotidie, & pergunthæreticicótemnere.quædam conenſi quodã Comite fuerant comiſla, recenſuit,
de ſingulis accipire ,de Batauo per ludibriú Miſſä infoelicem eius &horroris plena de vita migratio
facrificiú imitante anno 1574. & dirè mulctato,le nem in húc modum commemorat h, ad terroré & hl.2.mira.
c.l.
. col-
blis gendus Bredenbachiusb,Nouatú conſtat,eò quod correctioné noftrorum hæreticorum : cùm ſolemni
nec chryſma, nec exorciſmos in baptiſmo perce de,Matiſcone in palatioproprio reſediſſet ,eumg,mul
c Euſeb. piſſet,à maligno vexatú c.Scribit Vi&or Vticélisd titudo tam militā ,quā diuerfi ordinis circūſtaretrepētè
:
lib . 6. Proculum quendá Arianú ,qui de pallis altaris,ca ignotus homoequoinſidens per palary oftium ingreſſus,
hiſt.c.3 }. milias libi & femoralia faciebat,fruſtratim libi vo omnibus conspicientibus cc admiratibus, uſque ad ipsă
d li.z. de raſle linguá ( hautdubio obſeſſum ) & ſic turpiſſima equitando peruenit.Cúmque ci aftaret, ſe ei velle collo
perſecut. D qui dicens, vt ſurgeret,ac ſeſequeretur,non tā monuit,
Vandal. morte conſumprū.Donatiſtas Euchariſtiam effun
eli.z.con- dentes,quibus eam obiecerant,canes inuaſere,te quàm imperauit.At ille inuiſibili potentia conſtrictus,
craParmc- fte Oprato c.Multos ſuo tempore ob indigná Eu nec ia reſiſtere valēs ſurrexit,atýzisga, ad oftiñ domus
f ſermon. chariſtia perceptioné immundis ſpiritibus adim. proceffit:vbi eguū paratü inueniens eüque ab eo cõſcen
de lapſis. pleros,nobis eſt auctor D. Ciprianus , f & memini dere inffus,afcendit.Cuius ſtantishabenas ille arripičs,
g Gregor. me duo illuſtria legere exempla apud Greg.Turo ſtatim cum velociſſimo curſu per aëra ferricunctis con
. nenfem ,& in vita S.Godefridi Ambianéſis Epiſco Spiciêtibus cæpir.Cúmque immenſo eius clamore ac mi
Turon.l
1.deglo. ſuffecerit afcribere illud Greg.Turonenfis.E ferabili eiulatu tota ciuitas commota ad tam inuiſum
tyr pig
mar . Co
87.Surius pachius ( inquit) presbyter, dum temerè,que indignus spectaculū concurriſſet, tamdiu eum per aëra currentē
8.Nouéb. erat ,agere prafumpfiffet ,diuino iudicio ſola proiectus, attoniti cöfpexerüt,quádiu naturali oculorü acie eü ſub
in vita S. occubuit.Hic enim dum Dominici Natalis vigili.rs ce Sequi potuerunt.Qui cum eü diu,ſuccurrite ciues, ſuc
Godefridi mometa currite,vociferarte audirent,nec iuuare valerent, ſub
lebrare Ecclefiä expetiſſet, per ſingula horară
1.3.6.12 . egrediebatur ètemplo Dei,ac in domo ſua pocula laſci tračtus tandem viſibus hominū, eternus quemadmodü
ua spumantibus pateris hauriebat , ita vi affirmarent E meruerat eſt factus fociusdemoniorum .] Siciſte dire
multi eum poſtgalli cantă in ipſa nočte vidiſſe bibentē. priones & ſacrilegia ſua luit in hac & in fequenti
Sed cum effet ex genere Senatorio , o nullus in vico illo vita.Huius mores poſtea imitatus Otgerius quidá
feculi dignitate, haberetur nobi lior, Oec onomus ,quia non tam grauiter deliquerat,in
Rucom.agenfi,iuxtà
celebrareMiſſarum folemnia expetitur.Nec dubitabat in hac vita fuit ſeuerè admonitus;vt futuræ ,fi fape
miſer vino madefactus appetere; quod ieiunus quifýz zõ ret,vitæ ſuppliciú effugeret.fubdit enim Venerabi
fineinetu pareſt terrente conſcientia explicare. Verim lis idéAbbas,dú hic portā , quâ miſer ille Comes
vbi explicitis vorbis ſacris ,confraéto Dominici corporis abductus fuerat, & quæ poſtea ſemper obſtructa
to
ſacramen ,co ipſe ſumpſit, ó alys diſtr ibuit ad éden máſerat,conatur aperire: Ecce inuifibiliter à Diabolo
dum :mox equini hinni tus m ens
ad modu vocē emitt , ad raptus,ac videntibus,quiaderant multo in aëraſpacio
terra ruit, ac sfumas cum ipfa myſtery Sacri particula, Jublenatus.ſod cõfeftim dimiſſus corruit,ciúſque corpore 1
quam dentibus comminuere non valuit ,ab ore proijcies, grauiter collifo, brachiū quoque illiusfubita ruina con
inter manus fuorum ab Eccleſiâ deportatur. Nec ca fregit . ]Duo alia exſtár exéplal.3.vita S.Remacli, quç
ruit vlıra hacepilepſia infirmitate, fed per ſingulos lu apud Surium menſe Sept.lcgi poſſunt.Ego addam
nares curſus incrementis decrementiſque hac ſemper quintú exéplú pænæ , quá milites poft obitú per
\pertulit,quia ab hauſtu nimio vini minimè infælix ab peti , qui manus ab expilatione céplorú non abſti
tinuit.]hunc epilepticum energumenum fuiſſe in nuerát,in gratiâ tamé deceſſerāt ,viſionequadá idé
auctor
1

1
 LIBER Ill . .P.
111.
auctor declarat: quá ille , vo cerciſſima tide coperta
doceat,multa addidit ; quę célui prętermittéda,po
tuit illa poni libro precedenti,capite de sfectris mor.
tuorū ,ſed nó incómodè hîc recélebitur :eo quòd ya
riæ quoquepænæ hîc & ſupplicia eorú narrantur,
qui vt Matilconenſis ille comes ſacrilegi fuere.Ita
que Petrus Venerabilis inducit ipſum qui viderat
Perrum Engelbertú Monachú iam , & à ſçculari ad
ſpiritalem militia digreſſum ſic loquéte a:Tempore
a li.r.mira
quo Rex Aragonenſis Alfonſus, regnū maioris Alfonſ:
cul.28.
Hispaniarü Regis ia mortui obtinebat,contigit vt cotra
quoſda,gui in regione,qua Caſtella dicitur, ei repugna
bant,exercüū cömoueret, & vt defingulis regni fui do
mibus,(inguliillucpedites vel equites dirigerentur,edi
Eto ſanciret. Ego ediéto coactus , vnum ex mercenarys
mercede mihi feruientibus Sancium nomine , ad
exerci:ū deſtinaui.Paucipoſt diebus decurſis,oinnibuſ
qui expediiioni illi interfuerat ad propria redeuntibus
ipfe quoque domü reuerſus eft.Nólogo deinceps tēpore
elapfo;more humano,morbocorreptus, nec diu că morbo
lucial',defiitus eft.Inde poſt quatuor ferè meſes,ex quo
i vita decesſit,dū apud Stella in domomea hjem ali tę
pore iuxta ignē in leito iacere ſubito ia dictus Sancius
irca media notem mihi adhuc vigilati apparuit. Qui
iyni aſjidēs, & carbones , quaſi ad calefaciédum , vel ad
clarificadū ,louc illucq; reuerſins , multò magis ſe mihi
cognoſcibılē demöſtrabat.Erat autē nudus & abfý, om
ni veſturu, excepto paruo vilig tegumē: 0 , quo velut in
honeſtisra corporis obuelabat. Quếcũ vidiffem ,quis in
qua, es tu ? uli ulc humili voce:Ego ſum, inquit, Sancius
famulis iuses.quid,in qua hic ag is ?vado,inquit , Caftel - nondum ab aliquonifiàmortuo audierom ,je videlicet
la , uiéry ; meu multus exercituscomitatur,vt vbi deli
auimus ; ibu delictis pænas debitas exfoluamus ? Et,
cuisinjui,puc diuertiſti?Eſt,inquit, mihi ſpes venie , ci
simfiieri volueris celeriorem mihi requiem comparare
poteris . Quomo io,inqua: Quando inquit, nuper expe
diiloni qua nuli,interrui, ko tiliinuitatus licentia, Ec
clefiam quanda cü quibuſda fociisinuafi,qua iniusſunt
inuenta diripui,vefiimenta infuper Sacerdotalia mecā
redzēs aportaui. Pro quo ffecialiter diris pænis fubaétus
affigor,ó remediú a te ,ficut à domino meo ,quāris pof
ſum precibusexpoftulo.Nam poteris mihi ſubuenire, ſi
beneficiis fpiritualibus me fiucueris adiuuare.Rogo in
ſuper, ut domina meam ,uxorē iuam ,ex mea parie,mea
functus vice depreceris , ne octo folidos,quospro ſeruitio
meo mercenario iure mibidebebat,reddere iä moretur,
ở quod neceſſitatibus carnis,ſi adhuc viuerem , reddi
différ,anima mea longè amplius his egēti, erogando eos
pauperibus,largiatur.la ego tali eiuscollocut.one multo
magis animatus:quid ,inquam ,de conciue noſtro Petro
Deioca nuper defuncto aćłum eft?Rogo,vt, ſiquid de il
lo noſti ,aperias. Illit,ait, opera miſericordia frequenter
quidem , fed maxime præteritæ famis tempore, impenſa
pauperibus beatorum reguici adiunxerüt, á vitaæter
ne participé effecerüt.Cumq; eŭ tă prõptè facilè mi
hi rejpodereaudiſſem ,adieci.co de Bernerio alio ciueno
stro,ante paruü tempus fimiliter vt noſti defuncto, ali
quid tibi notü efteillai, inquit,infernus poſſidet.quia ad
terminandas huic ville lites iudicio dirimidas pre
larus,multa fæpè muneribus aut gratia illectus in iuſtè
is dicauit: có guia cuidam pauperi vidue quodã tempo
re baconem vnž,qualecûque vita eius fubfidium ,cruide
liter axsferre non timuit.Tunc longè ampliùs ad maiora
quarēda animi feruore ſuccenfus,adiunxi.De rege no
iro Alfonſo ante paucos annos defunctoztibi aliquid no
teiſe potut: ? ad bec quidam aliusin feneftra capiti
meo prikimo ſuperpofita reſidens.Noli,ait, hoc ab ifto
juavere quor' ignor.it.quoniã recenseius ad partes no
firas aduentus,hoc ei norum fierinondū permiſit. Mihi
I. Q. VII . SEC . I. iii
229
A verv,l'uti a du obuus miei quinquennulis cum huiuſinodi
Spirubus mora ,plura quam ujin nouiter nota fecu ,quod
de rege quæris ignotum efje no potuit.At ego rursus no
uæ vocis auditu attonitus,:ic videre cupiens vocis aucto
rem ,conucrti oculos,ad feneſtram ,adiutúſque lune ſple
dore,qua lumineſuoomne iunc domusfpacium clare il
‫ار‬
luftrabat,confpicio hominem in inferiori feneſtra mar
gine reſidentem ,quem in codē babuu ,quo aliud videra
cernens:Estu,inqua,quis errego inquii, eiusquem apa
cis forius ſum , & Caſtellam cum iſto & multis alijspro
ficifcor.Et tu ,inquam ,de rege Alfonſo,vui diceb.is , ali
quidnoſti ?Noui,inquit,vbifueritſed verò vbı modo fir
nefcio.Na aliquamdiu tormentis acribus inter reos cru,
ciatus,poſtmodum à Cluniacenſibus monachis inde ſu
blatus ejt.Exindeverò ,quid de eofacium fit prorszes 2
B gnoro.His dictis ad fociú ,qui igni aſſidebar, verbacõuer
iens.ai ſ
, urge o ia iter incæpium peragere incipiamu..
Ecce enim ivm omnes vias, qua inira vel extra caſtel
lum ſunt,ſubſequens nox exercitus fociorum impleuit, &
iam multis velociſſime pratergrefſis, vt feſtinater eos ſe
qui debeamus vrgemur. Adhanc vocem Sancius furre
xit ,cóflebili voce,quod priusrogauerat ingeminas, Ro
80,inquit, Domine, ne mei obliuifcaris ,vt & dominam
mean, coniugētnam, quarenus,quod corpori debebat,
miferæ animamea reſti!nat.oro,ſollicitusexhorteris,His
dictisftatim vterque diſparuit. At ego mox coniugem
iuxt. mein leëto dormientem , citata voce exſisſcitans,
prinſquam ei, quod videram vel audieram ,narrarer ,
interrogaui,Vtrū aliquid Sancio communi noſtro mer
cenario promercede deberet.Qua reſpondente,quodego
eidem Sancio adhuc oéto folidos debere :nequaquam ul
iri dubitare potui,cuifide & mortui relatio mulie
ris confirmatio conferebant.Falto mane octo illos folidos
à coniuge accipiens,o de meo quod congruum viſum eft
addēs,pro eius qui apparuerat ſalutepauperibusdiſtri
bui,c facrorum Miſſarum adiutoria ei à facerdotibus
mea prece co ſtudio impenſa,ad pleniorem peccatorum
eius remiſſionem adauxi. ] In hac tam clara ,cam cer
ta,tam commedabili viſione docemur, quod mor
tuos opera ſua ſequantur.hos quidé milites eo quòd
confeſſi deceſſerant, & culpam ſacramento pani
tentix deleuerant , expiatoriis fuppliciis pro pæna
D
peccato debita ad tempus, illum quia non confef
fus erat, & culpam criminis abolere neglexerat , æ
ternis cruciatibus fuiſſe mácipatum . Catholicis v
triuſque ſortis optio eſt ,hæreticis qui & confeflio
nem refpuunt, & purgatorium negant altera tan
cum conipetit , quam agnoſcunt, & fatentur. Acce
dat denig , horribilius aliud ab Humberto Archie
piſcopo coram Papanarratum :In Teutonicis parti
tibus Comes quidam diues ac præpotens , ſed bona opi- ,
nionis & innocentis vitæ,prout humanum erat de eius
eſtimatione iudicium , ante decennium ferè defunctus
eſt. Poft cuius obitum quidam religioſus vir per ſpirituni
e ad inferiora deſcendens,prafatum Comitem in fupremo »
gradu ſcala cuiuſdă poſirum vidit.Aiebāt námg, quia
ſcala illa inter ſtridentesatq . crepitates vltrices incen
dy flammasvidebatur erecta, atque ad ſuſcipiêdos om
nes,qui ox eadem Comitum genealogia defienderēt, con
ſtituta.Erat autem tetrum chaos,immane baratł.rum ,
infinitè patens,atq; in profunda demerſum , vnde ſcala
producta ſurgebat.Hoc igitur ordine ſucceden :ium lib.
ſeries tenebatur,vt cum quis eorü nouus accederet ,pri- ,,
mum interim gradum ſcala teneret:isautē qui illicre
pertus erat,allijg.omnes adproximum ſibi gradum in »
ima deſcēderent.Cúmq.alij atq.alij ex eodë genere ho >>
mines poſt carnis obitum ad præfatam ſcalam ,per tem
porum interualla confluerent, alij protinus cederent,
V ineffeb 145
 230 DIS QVISITIONVM
of inejfabilis iudicy neceffitate ad inferiora migrabant.
» Plane dum vir,quihæc contemplabatur , caujam huius
» horrenda damnationis inquireret, c præfertim cur ille
Comes ſui temporis puniretur,qui tam iuſte,am decen
ter,tam boneftè vixifſet?Andsuit,quia propter quandă
pradij Merenſſis Ecclefia poffeffionem ,quam B.Stepha
» no eius proauus abftulerat, cui videlicet ifte iam deci
2 mus in hereditatefucceffiffet,omnes ifti non diuerfoſi:p
» plicio deputati ſunt, ficut eos ad peccandum non dif
par auaritia culpa coniunxit,ita nihilominus ad perfe
co
rendas atrocis incendij panas,commune ſupplicium
» pulauit.] fic Petrus Damiani epiſt. ad Nicolau Pa
pam , vt citar Baronius tomo.XI. Annal.annoChri
ſti 10ss . Quæ vtinam audiant potentes , Eccleſia
rú bonis ſuffarcinati, qui ſe bonæ fidei poffeffores
purát,malè à maioribus occupatorum.Ad hoc ca
put reducitur irrifio virorum fanitorum ,quam Deus
non Colec relinquere impunitá. Scribitur tale quid
in antiquiſſima S.Carilephı vita :Mulier quada Gū
da nomine,quă clandeſtinus ſupplantatorillexerat,fpi
rituiſancto volēs illudere,virili prafumpta veſte, in bea
tiffimi Carilephi monafteriü ingredi conata eft,vt pro
baret verúmne eſſet illius vaticiniü ,quo predixerat ſe
xuifamineo nãquã darī iri copiam in illudintrādi, ſed
iuſto Dei iudiciozpriufquam vel aspiceret cænobij clau
fos aditus , arrepia à diabolo retrorsum ruit , adeóque
fædè ab illo vexata eft,vt dicere me pudeat.Caput enim
illi adegit inter fæmora,ficázfaćtum eſt, ut que ſacratis
С
liminibus falfaoſcula imprimere tentauerat, immin
das ſuicorporis partes ofculari cogeretur,ſeximquc ipfa
ſuum ,quem virilihabitu tegere voluerat,cunétis cerne
re volentibus palàmproderet.Ea res effecit,vt deinceps
eo fe conferre mulieres auſ& non fint. ] Sur.tom.i.Mēſ.
Iulij.vtinam & noftritemporis inuliercularú auda
cia hoc exemplo eis narrato reprimatur . Aliquan
do etiam ,ob feſtorum dierum culcum temeratum
Deus talia permittit , vt ciaccidit qui ſeruile opus
faciebat in feſto S.Philaſtrii.B.Ramperius Brixienfis
in tractat.de translatio. S.Philaſtrij.
Duodecimam caufam præbet mulcorum pufilla
nimitas, á defperario, cum merore oppreſſi, .i Deo vel
non petunt auxilium , vel ſe malis eripiendos diffidunt: vel non poflet, vel non tam commodèpoſliec per
qua de caufa etiam pleriga ſe demonivtauxiliatori D ſemetipſum immediatè perficere , Verbi gratia li
ubycii:nt : præbec etiam curioſitas nimia cauſam , refiftendum ſit alicui viro fancto concionanti, aur
quando impudenter petimus ſcire, quod nulla ra
cione competit inueftigare :prius illud patet, ex Hi
ſtoria Theophili Oeconomi , quam nobis oculatus
teſtis Eutychianus,patriarcha nouæ Romę, dereli
quit; quá alibibreuiter attigi, hic latiùs profequar
verbisauctoris,Cùm Cafar luſtinianus rerum potire
'ur, Tijeop !.ilusquid.im in oppido Cilicia Adına Oeco
nomus Eccleſiæ fuit,multisquidē ille gratus, com Epifco
palimunere,quod tamen conſtanter derreitauit , dignus
exiſtimatus. Quiabamulis immeritò accuſarus, o de
fficio Oeconomia deiectus,in eam animi impotentiam ,
deóqu • nipietatem ,deuenit,vt hortatori Alago Iudeo
inorem gerens,Chriſtum Dei filii ac matrem eius Ma
ria data ſyngrapha turpiſſimè abnegaret ſej;totū impe
rio Satanæ,quiſe vidē dū obtulerat,traderet ,atque ma
ciparet. Quid hic faceret mifer,să nefarij criminis ſibi
confcius? Torus animo perturbatus,vi nuſquă ferèpoſſet
coſiſtere,cüm irato Deo ſe damonis elle macipiū cogita
ret ,mutato cõſilio,tādē ad ſanctiſſimä Dei matrē cõfu
giendū duxit,ac tēplū ei ſacrum petije, in quo ſuas pre
ces ac ſupplicationes , cú multa ieiunationé coniunétas,
noétes ac dies indefeſse conſumpſit,magnumq. veræ pe
nitentiæ fpecimē edere cepir.] lubditur deindè, admo
dum pia & verè pænitentis ac demiſſi contritique
{piritus,oratio iplius Theophili , Quid multis ? ad
MAGICA R VM
A jdit, Theophilus quadragwita dies in hoc M1.1rtæ temple
perdurans,nulliimque orandi , plorandi, lamentandu
quefinem faciens(iantus in illo feruor erat pa nulentia
denique,opitulante facra Vergine ſisam ſerupa ü” con
Signatam diabolo fyngraphum ,qua Chriſtianiſmit :b
turauera (mirabile dictu) recepit,in Dei gratiam, re .
dyr, & c.]Hác hiſtoriani ( qua ſalutare cunctis , qui
iuſto Dei iudicio, in maligni hoſtis, aur malehcorú
cius membrorum manus inciderint , ac certum ef.
ficaxq. remedium proponitur ) ex Græcis habent
Metaphraſtes,a ex Latinis Petr.Damianus & Sige- ja apad Su
bertus b.Polterius, de curiofitate, traditur à B.Au- ri.menſc
Febr.to.1.
guſtino, & in Decreto Gratiani inſeritur c .
K
B Interdum hæc ob cruelpas veniabiles à Deo permit- b Dathian.
tuntur,maximè vr fanáticas & gratia corú , qui la- ſermon. I.
nitacem reddicuri , cunctis innotelcar. hoc contigit de Natiu.
Abbati Moſi, apud Callianum , propter leuiculam B.Mariz
iram d,hoc,proprer præcipitem gulam & leue , cui- berusia
dam religioſz apud D.Gregorium c , hoc cuidā re- Chro
ligioſo,ob tepiditatem & diſtractionem in oratio- cc.v.26.9.
ne,apud ſcriptorem vitæ D.Bernardif,quorum la- s.ex D.AL
guft.l.a.de
natio famani auxit D. Bernardi , D. Equitii, & D. doctr.
Macarii per quos Deus illos liberauit. Chriſtiana
$ 22.& 2 ;.
d collat. 7
QV Æ STIO VIII,
C. 7.
el.n. Dia l.
Cur cùm ifta damna plerumque diabolus poſſit per ſe 4.
f 1.2.c. 1 .
inferre,malit vii opera maleficorun ?
Vas inuenio cauſas.alterá quia hoc pacto ma
ioré Dco ſe facere credit iniuriam , quando
creaturis ratione præditis , & baptiſmo ablutis , &
chriſmate deliburis,poteft abuti ad creato: is ipfius
vilipédiú, & irritationem :pluribus etiam fic nocet.
quia nó adcò homines abhorrent à conuerfatione
& familiaritate maleficorum , atque odere conlor
rium diaboli.Si namque femper le dæmon palàm
obtruderet ,multi fædus cú eo percutere , & has ar
tes maleficas exercere detrectarent. Denique plu
res aſciſcit ſceleris focios,quos perdat,
Altera eſt,quia quædá per homines poteſt, quæ
recta ſuadenti : ficut per lamnem & Mambrem
Moſi, per Elimam D. Paulo reftitit. item fi fint
hæreſes (pargendæ ,ſicut per Simonem , Menan
drum ,Marcum , & alios fecit.item li ſacris rebus a
butendum ,quod in maleficiis frequentiſſimú eſt g: gc.cuicu
quibus cum per homines aburitur, copiofius lucrú quc 26.9.5
refert animarum . tum quia fic plures in fraudem
inducit:nam contemptoribusrerum ſacrarum co h fic D.
remptum adauget , veneratoribus falsò perſuadet
Augu. tta
hæc à Deo, non à dæmone fieri h , & fic ad defen (ta.7.in
fionem maleficorum multos inducit,atque ita pec- loan.
Ecatum eis impingit:tú quia conſequitur, ve ad ma
gicam ſuperſtitionem homines etiam addát facri
legium :Vnde Deus magis magiſque offenſus, plu
ra etiam in dies principibus tenebrarum in miſeros
mortales permittat. Interdum tamen , quod per il
los pollet,mauult per ſe operari, cum ve corum ali
quam gratiam promercatur,tum vt ab iis ſuſpicio
nem noxæ remoueat, cum vt ſic potentiam ſuain
oſtenter.Singula exemplis illuſtrat Remigius lib.2.
Damonolatr.ca ...
Reftabat dicere de remediis maleficiorum :ſed id
differo in vltimum librum . Sequitur videamus de
vana obſeruatione.
LIB .
 231

S
AC

LIBRI III .

PARS POSTERIOR

SI V E.

DE VANA OBSERVANTIA
Q v Æ STIO I.

Quidfit?

E hac egitD.Thomas 2. A ſunt remiſsio peccatorum , per aliquas certas ora

2.9.96.Poreſt definiri, Va
na obſeruantia eft, Magia
cômodum
wper /tutio :144
aliquod fperatur ex re, que
necſupernaturaliter eo perti
net ,neque naturaliter id pre
ftare poteft. Dicitur vana,
quia vel nó cófequitur ef
tum intentú ;vel ſi conſequatur plus noxæ, quàm
commodi adfert.quia homo illa vrés tantùm per
cipit vtilitatéin rebus corporeis vel temporalibus,
animæ verò detrimentum refert.Dixi,vec ſuperna
iuraliter quia qui effectum expectant à Deo , per B
media Dco diſplicentia ;ii vani ſunt.
QV ÆSTIO II .
Quale peccatum ſit?
erit. primò fi fiat ex pacto expreſſo cum dæ
A
mone Secundò,fi quis gnarus fit ſalcem ſubeſſe pa
ctum tacitum fiuecùm admonitus non vult defi
2 Silu. ſtere a Veniabile eſt, quamdiu quis ignorat tale pa
verb.fuper
eum cum dæmone, fi tamen nec iple tenetur ſcire,
ftiti.q.1o . nec fuit admonitus b . Intellige de co, quinec con с
in fin .
ſuluit peritos . Nam licet , quis ratione officii vel
16 Silu. ſu
pra Na ſtatus non teneatur ſcire,tenetur tamen ,vt incipit
uare.c. 11. dubitare,confilium petere à doctis: quod fi nó fa
Manual .& ciat , negligens eſt. potuit enim ſcire, & idcò non
left com
munis. ignorat inuincibiliter.Nullum eft peccatum , quan
do quis ioco tantùm facit , ſinepræiudicio,vel pe
riculo lui aur alterius c : item ſi quis laboret igno
Ic Caiet. &
Valé. add. rantia inuincibili, & vtitur medüs vel bonis, vel in
9.96. differentibus,
Æ STIO
QV ' III.,
Quotuplex fur?
I cauſam finalem adſpicias, poreſt reduci ad
qua uor quafi fpecies. Prima eſt, quando exſpe
ctatur commodum in rebus exterioribus feu for
tnx', vt in animalibus , ſegetibus , vineis , bona
aeris conſtitutione & c . 2. quando expectarur bo
num aliquod corporis , vt ſanitas , liberatio à car
cerc,hoftibus,fcrio igne ,aqua & huiuſmodi, quia
fic fe putat fore innoxium . 3. quando exſpectatur
bonum aniinæ naturale , vt ars , vel ſcientia aliqua
4. quando exſpectantur bona fupernaturalia , vt
tionum formas,aut verſiculos Pſalmorum vel fa
cræ alterius fcripturæ, & alia huiuſmodi , ab Eccle
Ga vel Deo ad hoc non ordinata .
QV Æ STIO IV .
Vnde dignofci queat, quando ſii huiuſmodi vana
obferuantia?
SECTIO 1.
. D lupebreuite primo. Si conftet quod effectus
ſuperet naturę vires,túc attédere oporter an
per ſacram Scripturam , vel Eccleſiæ definitionem
vel approbatá ab ea traditioné effectus ifte Deo tri
buatur ,fiuc,quod idem eſt, an huiuſmodi teſtimo
nio conftet, effectú hunc effe diuinum : fi nihil hu
iuſmodi reperitur, effectus tribuendus eſt pacto că
dæmone inito , & proinde cenfenda ſuperſtitio ma
gica , vt minimum ,vanæ obieruantiæ.tales funt ef
fectus,remiſlio peccatorú extra facramenta ,quoad
mortalia ,extra lacramentalia, quoad culpas venia
les.item diuinatio rerum futurarum contingentiú ,
inflexio aur directo earum actionum ,quæ ab arbi
trii libertate merè dependent .
Secundo .fi conſtat rem.cui tribuitur effectus,hác
vim à Deo vel à natura habere , non eft vana obſer
uantia ex parte effectus, ſed poſſet eſſe vana obſer
uantia ratione alicuius vitiofæ circumſtantiæ.verbi
gratia, cilicium , diſciplina, ieiunium , quia corpus
affligunt & macerát,prædita ſunt virtute ad coer
cendum concupiſcentias carnales , ex viribuscar
nis , & corporis habitu nimis læto , pullulantes :ſed
G his addas circumſtantias ridiculas , & ad hocà
natura,Deo ,vel Eccleſia non ordinatas,veluti cer
cam horam ,definitum numerum , quem nec exce
dere nec minuereliccat , velpræſentiam certarum
D perſonarum , vel vtfiat illa vel illa manu, fagroſe
rico , & huiuſmodi,erit vana obſeruantia.Ex his re
gulis infertur eſſe vanam obleruantiam .
SECTIO 1 1.
Rimo,fi ad productioné effectus requiritur fides
credere
Po
quod is poſsitſanare.
Secundo, fi effectus attribuitur magicis imagini
bus, figuris ſigillis, characteribus ,iplis vera ,vel ry
Ithmo,vel contactui : & c, & non Deo qua libro 0 : 1
V 2 mo 111
 DISQUISITIONVM MAGICARVM
232
mo dajcujimus : & in his plerumque eſt incantatio, | A né brcaiſsimo tépore , folâ diuinâ inſpiratione,adı
& pecc.M. pilci, certis tantū cerimoniis obſeruatis :inentiun
Tertiò , fi quis vtitur certis orationibus, aut fer tur Salomoné hac fretú arte vnius noctis ſpatiola
tentiis etiam ſacris, aut operibus piis, in rebus va piétiácolequtú , & methodú huius artis libello, qué
nis , & ad Dei culcum & honorem , directè nec in circúferút,cóplexu.de adeptione Sapiétię Salomo
directè pertinentibus. Voco indirectè, quando res nis refellit eos S.S.narratio 3. Reg.3.delib.merú eft
non ſunt vanæ,quia ſunt vtiles proximis,vt ſanita cómentú?nec.n.ipli fabulæ artifices inter fe de illo
tem illis vel nobis ipſis adferentes. Nam in huiul cófentiút. Cóueniút tátú quia cuncti ritus quoſdá
modi rebus fieri poffet aliquando, vt licet nos ra ( led varios)traduc in ſpecié pios & Deo acceptos.
tionem fiue initium neſciamus praxis alicuius; ta Methoduscómunior eft huiuſmodi. Principiò iu
men vir ſanctus aliquis id inſtituerit, & à Dco hu bent diſcipulú generali confeſſioncrotius virema
ius efficientiæ gratiam obtinuerit . Quare in hu culas eluere, & frequéter comunicare , & quando
iuſmodi , fi quis ea adhibeat ex mera deuotione, cúq; in peccatú aliquod inciderit , eodé ſtatim die
& curationem à Deo exſpectet ſolo ;ſanè indirecte cóticeri; indicta per Eccleſiá iciunia diligenter ob
ad Dei honorem hoc referret auctorem omnis mi. ſeruare, & inluper addere ſporaneos dies alios,prę.
raculolę lanationis, & qui orationiac fidei,ac ieiu- B ſertim qualibet feria ſextá,qua non niſi aqua & pa
nio Chriſtianorum , ſanationes pollicitus fuit.Fuit ne vti líceat; quotidie fepté plalmos, & certas qual
dam preces offerre.Hæcomnia ſeptem feptimanas
a in ſumm ( nifi fallor ) hæc ſententia Caiet a. ita ſcribentis,
vera.ſuper Quarta ſuperſtitio eft obferuationum in
verbis, ant re ad vnguem obſeruanda, & interea ab omni nego
ftitio .
bus facris portandis,dicendis,vtendis ,adiun &tis aliqui tiorum ſæculi tumultu , ac cogitatione hominem
ous
' conditionibus non malis, quarum ratio neſcitur : vt abſtinere le prorsùs debere. Quibus peractis li
atien: es Spaſmum neruorum , primo Carlino oblato bellus alias quaſdam precum concipiendarum for
Chriſti cruci in parafceue vtuntur pro remedio, confe mulas præfcribit runc recitandas, & certas figuras
to ex illo annulo : & fic de fimilibus. Quintum enim cxhibet tunc adorandas , præfigit etiam certas ho
apparet , in huiuſmodi ſuperſtitio interuenit:quoniam ras quibus preces iſtæ & adorationes obeundæ,
vana conditiones apparent.Sitamen ex mera deuotione nempe ſeptem primos Nouilunii dies ipſos fole
fiunt & non niſi à Deo intendant, & exſpectent effectū, quotidie exoriente. Ritibus hiſce per tria nouilu
putantes Deum inspiraſſe alicu : ſanito viro huiujmodi nia ter peractis ; debere hominem libi præcligere
conditiones,non aude o damnare,ſed tolerabile misi vidiem aliquem ,quo ſit magis deuotus & inſpiratio
detur. ] Sic Caietan . Cuius ego fententiam eate ni recipiendæ ,magis accommodatus : tum hora
nùs ample &tor , vt putem diſtinguendum ante fa- C tertia debere folum fe liſtere in templo velora
Etum , & poſt factum , Quoad eum , qui con corio quopiam , vel in medio agri cuiuſpiam file
filium peteret , num fibi uiceret huiuſinodi fa xis in folo , genibus , manibus , oculisque in cæ
cere , omninò ſuaderem deilteret ; immò reſpon lum ſublatis, ter primum verſiculum Hymni, Ve
derem non licere.cùm enim lege ordinaria non lit niſanctiSpiritus, pronunciare: quod cùin fecerit re
ſolitus Deus huiuſinodi condiciones , in quibus a pentè , non minus quam Salomon , Prophetæ ac
liquid vanitatis apparet, lanctis inſpirare; temera Apoltoli , omni fcientia impletumn iri : adeò vt ob
rium elt ſibi quid huiuſmodi perſuadere; & laitem ſtupeſcat ipfemet tam ſubita mutatione fui,quali
res iure habetur pro ſuſpecta :quare & tenetur quis in Angelum vel hominem alium migraſſet. ] Ha
adınonitus eam vicare. Sed fi quis poſt rem bo beris myſteria omnia huius artis . In quibus quid
na fide & opinione, qua dicit Caietan .,peractam , prius mirer ? ſtoliditatem hoc ritus afcribentium
& nunquam ſuper co monitus ; vel confiteretur, Salomoni ? fcilicet norat ille vel Feriam ſextam ,
vel conſilium quæreret; non auderem illum dans vel noftram exomologelim , vel Euchariſticam
nare præteriti peccati : conſulerem tamen in po- lumptionem , vel Hymnum Veni farcte ſpiritus. an
ſterum abſtineret. Si qurras , an in rigore ſit va verò potiùs mirer blalphemiam tale quidde Salo
na obſeruantia ? reſpondco; vtminimum ſpeciem mone, Prophecis , Apoſtolis infinuanteman ſacri
valdè verifimilé præle ferre . Quod femel dictum legam audaciam rebus fanctiſsimis per lummam
fit circa hanc Caietan.doctrinam quæ vtilis eſt ad hypocriſim fit abutentem ? nam hunc cultum , &
multorum confolationem poft fictum ve dixi : & totum hoc adorationis patagium exhibent diabo
conſideranda in pleriſq ;calibus fequentibus parti lo , facras illi preces , & Eccleliæ facramenta offe
cularibus , in quibus apertè malum vel peccati de runt , cui iniciantur, Profligati homines corpus a
formitas non apparet . nimamq; fimul periculo exitu manifeſti exponunt.
Quirto,per certa ieiunia & quaſdam orationes Etenim teſtaturCyruelus 1.deſuperstit.p.3.c.7.mul
quæ in quibuſdam libellis , damnatis ideo à Papa cos huic arti vacantes vitæ vtriuſque iacturam fu
Pio V.continentur) dubias indulgentias, & remit biſle : quofdam enim fibi notos à diabolo in aerem
hones peccatorum , & conſecutionem rci optatæ E ſublatos per turbinein , & terra vndiſque rapratos,
exſpectare ſeu quærere , clt vana obſeruantia : per & ita aflictos , vt toto vitæ tempore incurabili
certa verò leiunia & orationes fine humano labo ægritudine laborarint. Fuiſſe hoc miſericordiæ
re , fed fecundùm inſtirura artis cuiufdam 9, ſcien diuinæ documentum , volentis illos in hac vita fce .
tiam infufione acquirere, pertinet ad primam Ma. leris tam atrocis pænas pendere. Deterioris ſibi
giæ ſpeciem , fit enim ex pacto expreffo cum dæ ſortis videri alios , quorum tam improbo conatui
mone, & eft Mortale , hanc artem ,vocát ariem No cuentus aliquis refpondit , iuftè id Deo ad illo
toriam . damnata fuit Pariſiis anno 1320. dc qua rum maiorem excæcationem dainnationémque
D. Tho . d.g.96.0 .!. Alexand.de Hales 2.p.9.de för permittente, De his ſciendum , à dæmone nihil
tilegio & alii. inter quos Ciruelus operè' Hiſpani llis ſcientiæ verè infundi, nec enim id poteſt per
coled accuratè in hanc ſententiam differuit:quol modum veræ infuſionis ( vide dicta libro 2.9.4 .)
dam efle autodidactos ,qui fe putátçſine vllo labo ſed ſolet ipſemet illos obſidens , vel poſſidens per
re lectione , auditioneúe, line præceptore aut itu eos loqui,ipſorum phantaſiam turbans, & linguam
dio, diuinarú ,humanarúmg, rerú omniú cognitio mouens , ad quædam illis incognita & arcana

profe
 LIBRI II .
II P. II. Q. IIII . SEC. III. 233

proferendam : ficut facere conſueuit,quando ftri-
ges poſt ecſtaſin miranarrant,quæ autumane ſe in
locisremotiffimis vidiſſe,audiſle ,vel egiffe ,quando
verè loco moræ non fuerunt. Indicium huius rei
euidens eft.quia quando iſtos ſuos myſtas autodi
Lactos dæmo deſerit,nihil illis ſciétiæ reliquú ma
net : & ne illorum quidem , quæ paulo ante dixe
rant, meminerunt ,Deinde iure optimo hæc ars
damnatur, quia vtitur cerimoniis, non ad hunc ef
fectum inſtitutis ( quod ſemper ſuſpectum ) obſer
uar dies & horas nihil ad hoc pertinentes : iubet
adorari figuras illas , quæ nec Dei funt,nec ſan-'
etorum , fed vanæ & magicæ. Quibus Deus vult
ſcientia infundere,abſq; ritibus præſcriptis vllis id
facit; & infudit olim paucis , hodie fortè nullis:
ars iſta contendit non niſi ad amuſlim exactè fer
uatis omnibus ſcientiam ipfundi, & quidem om
nibus. ſi obſeruent. Non igitur qui infundit eſt
Deus,nec Angelus bonus , fed diabolus , diabolo
offerunt preces , diabolum adorant , diabolo ie
iunant , diabolum habituri ſunt remuneratorem .
plura contra hanc Bap.Segnius cap.7. de vero ftudio
fo
Chriftiano.
Huius vánitatis varii (unt rami feu ſtolones : V
A gameno virginea , vel tempori,vt ſcriptú lic oriéte
Tole ,vel perlonę,vt alligatam fit ab incorrupro ,vel
modo, vt tot filiis,veltalibus.ité neceffe eft , vtnul
la adſit figura præter fignum crucis, nulla imago,
præterquam Chriſti,vel B.Virginis vel Sancti ali
cuius nori, aut ſolica angeli boni; ité nulla barba
ra & incognita Dei vel Angelorú nomina ſint ad
dita,denique nihil aliud adlit vani vel mendacis .
Deus enim nunquam eſtauctor mendacii , vel vani
tatis b . Obiiciat fortè aliquis folum fignum crucis
iurc Canonico permitti. Resp. Canonem agere de 5, itat ſen
riun cano
characteribus, quibuscrucé annumerat :non agere niſtæ per
de imaginibus , quæ cùm in templis piè habean- text.c.non
B tur , cur non poſsint & collo geftari : De ligaturis licet.26.9.
6.D.Tho.
ſuperſtitiofis, accipio Antisidorenſe concil. can . ſup.D.An
3. quem à mendo liberum non queo præftare, ſic tonin.2 .
legitur in fine:necfub tibia aut pede, authomine linea p.tit.12. c
fieripenitus praſumat. prior prohibuerat ſuperſti- 11. Martin.
tionem foluendi vota ad arbores,fentes,aut fontes de Arles,
gérilitia ſuperſtitione ſcuratos :poftea verat luper- lit. tract.
ftitiofàs ligaturas, quæ ſub tibia ieniis alligatis fiebar 10.Viguer
ſed diuinèt alij,mihinoxmera, in illis, hominem lin. 4.5.6.7, 5 .
neo.Lux clara in fequentibus : nam de his luculen - 'c1.2 de do
ctrin.
ter ſic D. Auguſtinus C. Ad hoc genuspertinent om Chrift.c.

num vocant artem Paulinam , quia fingunt à Deo
traditam B.Paulo in ecſtafi conftituto , & Apofto
lum eain pofteris tradidiſſe. Quid ftultius ; fcele
ftius ,blaſphemnius dici poteſt?
Aliam inuenio,neſcio an fpeciem Notorię dica: Cquodammodo,non ad praſeruationem corporum , ſed ad
nam in multis cóuenit, in co tamen diſcrepat ,quod
notoriain aiunt fieri per modum ſubitæ infufio
nis, hanc aliter vocant artem Spirituum , vel ariem
Angelicam , qua dicunt hominem quandocunque
vult , omnium rerum quas noſle vult , ſcientiam
accipere , miniſterio Angeli cuſtodis vel alio
nes ligatura atque remedia , qua medicorum quoque 20.reperi
diſciplina condemnat, fiuein pracantationibus ,fiuein cur in c.il
quibufdä notis,quascharacteres vocant:fire in quibus lud 26. q.
da rebus ſuspendendisatque ligandis,vel etiã ſálandis
quafdamfignificationes occultas,anır étiam manifeſtas,
quamitiore nomine phyſicam vocăt:vt non ſuperſtitio
ne implicare, ſed naturaprodeſſe videantur.Sicuti ſunt
inaures in fummo aurium ſingularum ,aut deſtruthio
num oſſibus anſula in digitis ,aut cum tibi dicitur fin
gultienti, vt dextra manu ſiniſtrum pollicem teneas. ]
1

rum Angelorum ,bonorum , Huius duas , tradunt
{pecies , vnam obſcuram , quæ fiat per viam eleua
tionis,tranGtus,raptus,ſeu ecſtaſis:alteram claram ,
quam dicunt fieri Angelis viſili in forma corporis
affumpti apparentibus , & iucundè colloquenti
bus. Hac vſus fortè Cardanus , quando cum tri
bus illis fpiritibus Auerrois ſectatoribus diſputa
uit. Verùm hæc arsnihileft aliud re, quàm impia
Goitia ſeu Magia alba , de qua dictum lib . 1. nec
hi Angeli ſunt alii, niſi dæmones Paredrii , homi
num deceptionem & interitum enixè procuran
tes. Artisimpia fallitas luce clarior eſt, quia om
nes eius formulęſuntmeræ cóiurationes,ſeu adiu
rationes,quibus illi ſpiritus ad obſequiú adigútur.
Cóftar auté bonos angelos no adiurari, fed precib
honorari & implorari velle ac debere. Contra hác
vanitatem etiam fcripfit loan . Bapt. Segnius d.o
puſculi c.8.6 9. Vnde pater quid fentiendum , qui
lo iactitant ſe ſpiritum habere, àquo cuncta docean
tur( ve ſolebat quidam Magus Parmen Gis dicere)
aut præditos ſe , & dirigiſpiritu quodam adeò po-
tére,vt etiam imaginationibusalienis queat iinpe.
-dir care,quod impoſtor illeMalceſiushis iplis annis in
Brabantia gloriari ſolitus ferebatur. Nimirum hos
TO fædus cum morte percuſsiffe , & ad Necromático
10 cum tribum planilsimè pertinere.
LO
SECTIO III,
Duo
B Vinto quando geſtantur reliquiæ , vel Euan
a D.Tho. morum ,nó ex deuotione tantùm ,ſed adiunctis va
lup.a.4 .& vis circumftantiis, v.g.ve lic vel fic ſint fcripta ,vel
Nauarr.d. reliquiæ ſint in vaſe triquetro vel rotundo,tribué
c.11.0. 35.dovim formæ,velmaterię a,vt ſcriptum ſit in per
cenſuit itaque D. Auguſtin. in his effe vanam ob
ſeruátiā, arbitror quia hæc ad futuri obſeruationé
notabant.fieri námque poteſt,vt vltima duo phyſi
cain vim ad ſanitatis cóſeruatione aliqua obrincat
& tum à ſuperſtitione forent aliena. Addit idem
Auguſtin.poftea, obſeruatu quiddam digniſsimū,
non quicquid intùs ſumptum naturaliter iuuat,idé
D etiam appenfum iuuare: & ideò plus cautionis ad
hibendum in his appenlis , quoniam in iis plus pe
riculi verſetur. Aliud inquitd ,eft dicere, tritam iſtam dd.lib.2.c.
herbam ſi biberis ,vēter non dolebit , & aliud eft dicere, 26,
iftam herbam collo fiſuspenderis ,venter non dolebit.
ībı enim probaturcontcmperatio falubris:hic ſignifica
tio ſuperſtitioſa damnatur, ] quibus verbis ſentit,
prius eſſe remedii,poſterius verò ſignum pacti.Sic
è conuerfo , non quicquid efficax eft à natura apº
penſum ; vt ſunt quidam Indici lapides contra do
lorem renum , lienis, & c,id etiam eft efficax tritum ,
& intùs ſumptum . Subdit ſapienter Auguſtin.
Quanquã vbi præcantationes & inuocationes & cha
Eracteres non ſunt, plerumi,dubium eft,virum res que
alligatur autquoquomodo adiungitur Janando corpori,
vi natura valeat ,quod liberèadhibendum eft ,anfigni
ficatina quadam obligatione proueniat,quod tanto pru
dentiùs oportet cauere Chriſtianum , quanto efficacius
prodeſſe videbitur.Sed vbi latet ,qua cauſſa quidvaleat
quo animo quiſque vtatur,intereſt. Ex quibus verbis
tria colligas. Primò,fi putatur res naturaliter pro
deſſe,tunc licet ſuſpendere de corpore.quia hoc fit
tanquam remedium . Secundo,fi puratur non pro.
delle naturaliter vt cauſa , fed duntaxat ve fignum
futuræ fanationis,tunc omnino abftinendum . Ter
180, ſi res dubia fit,nec adſint medici , qui conſulan
tur , tunc animum & intentionem appendentis,
V ; rem ho
 234 . DISQUISITIONVM MAGICARVM

rem bonam velmalam facere;bonam ,li facit opi- | A | lium livrolepimo capite 2:7.quò videcur rutereauin
nione priore; malá, li poſterius credat.Tunc enim quod quidam (onitum ſpontaneum auris dextræ"
vel Gioiſtra obferuant ,vt hæcuintiner , inimicum ,
incideret quis in c. admoneat 26.9.7. quo laici ana
them ati , clerici degradationi ſubiiciuntur. Cano fi illa , amicum ,noftri putent memoriam tum rcco
ac.non lio nes anó permiteúr orationesalias inſcribi periaptis Iere de quo Αriftinetus d , ούκ έβομβεισοι τα ώτα,
ceat 26.q. præter orationem Dominicam & Symbolum ; lcd ott ogueta d' repów lutuskunv, nonne auris tibure
5. & c.non
obferus .
vfu Catholico,id ad Euangelium B. loannis , & a jonabdi quando iui lacrymans recordabar ; & alicui
tis.26.9.7 . lias S. Script uræ partes extenſ um videm us : quia huc pertinere videatur illud Lesbiæ varis à Vero.d in epift.
amatoria.
par in iis ratio procedit; nempe deuotio ferentis, nenſi conuerſum,
& verborum ſanctitas. Quæ liprolune piè recitatæ Sonitu ſuopre Tintinant aures.
cur non & piè geſtaræ ? ied ſemper ſuperſtiola ,que Quod illa dixerat: Boulevo' iud axou 4401. & a
diximus vitáda ; inprimis numeri ceiti iteratio ,qua pertius incertus quidam led antiquus e:
b in Plins do illivis attribuitur. Vnde fanè oportet intellige Garruia quid toris refonas miigi naciibus auris?
re, quod magnus Caſſiodorus ſcriplit b, multis ef Neſcio quem dicis nunc meminiſſe mei.
ficax remedium in variis malis fuijſe trinam recitation Quod referre ad amantium lympathiam, nimis cinter Ca
nem buias verſiculi , Dirupiſti vincula mea ,& c.vt B longè petitum.huc pertinet & Spatulamanthia;quç talect,
non ipli æternæ repetioni led in honorem ſanctif fit nuda ( parularum inipectatione. A corpore e Virg .
ſimæ Trinitatis ter repercntis , deuorioni , Deus tiam ( umitur omen ſternutationis , & offenlionis
id detulerit.ſed de orationum formulis mox plura . pedum ,de quo mox plura dicemus.
SECTIO IV . Alia ducuntur ex nomine , alia ex fortuitis alio
Exto ,hucreferenda vaniſſima ominum ( rando rum verbis , alia ab iis quæ domi, alia ab iis quæ
VASTILÁ )animaduerſio . de qua B. Chryſoſt. num . in via contingunt . Ex nomine ductum illud, quod
21 , ad pop . Antioc'hen. Et quid tundem funt omina:Se narrar Glycas f de Auguſto , eum Nicopolim vo fanaal. p .
vé domum quis ſuam egreſſus hominem videt monocu caiſe, quam exſtruxerat vrbem : & ibi,hominis ac 3 .
с
um , vel ciuudicantē cc ominatuseſt.Et pofteà, Si vir atini ſtatuas abencas locaſſe : cò quòd ca nocte,
giri occurreris ſterilisdieserit,fi vero mere:rici, dexteri quæ Act:acam pugnam præceſſit, in hominem in
s plena,o milia mercatione plena, ] mox yt par e ciderat,qui afinum agebat ,cúmque illius de nomi
rar in hanc dementia inuehitur ve & Philenion a ne ſciſcitatus fuiſler :mhi quidē refpondit ille nomen
pud Theodoretum orav ida napadnpoūrla zis érte eft , Eutyches ( h ,felix ) aſino vero, Nicon h.victor).]
ριν ήτις έξιν οπροσιόν σκοονια απολώ τουλoν ευθύσ,, Ex verbis fortuitò prolatis,quęCicerocéluit ppriè
& c. quod ita vertit Zenobius cū videro objeruuniem vocari omına give cùm filia Conſulis bellum Per- gl.i.de di
uinar,
qui ſternuat, autfpeculantem fi quis accedat , perdam feo cogitantis , patri dixit Perſeum obiiſſe, quod
ego bunc hominem è veſtigio.Subdıc deinde auctores erat Melitæi catelli nomen . O'inconómina (de quibus
alios veterum ridentes ſuperſtitionem ominum olim Xenocrarem tradit Suidas librum compo
Menandrum Antiphonem ,Arceſilaum , Diogene ſuille )lunt,apud Terentium , li introint in ædes ater
Bionem.vide Theodoret.lib.6.de curand. Græcor. alienas canis , vel anguis per impluuium decidit de
affect.in principio . Quod verò Aufonius tria tan tegulis, vel gallina cecinit illud de cane , caninani
tùm omina agnoſcit, eum refellunt cereri qui plu (cauam vocabant: vt ex Plauto alij notant de an
riun mcminere. fortè de præcipuis fantùm loque que teftatus etiá Xenocrates, & addidit demulte
batur. fed quæ illa in re van Nima.D. Auguft . fic la eciam Dio Caſsius lib. 8. & Plautus in Sticho .
Icribit His adiüguntur millia inaniſſimarum objer. de anguequbq, Theophraſtus in notis, luperftitiofis
uationum . fi membrum aliquod falierit,fiiunilim am de gallina canente , docent Donatus in phorm.act.
bulantibusamicis , lapis, aut canis,aut puermedius in . 4. Apuleius lib . 9.de afino.vt bodie multi peccant ,
cd.c.20. D
reruenerit : atque illud quod lapidem calcant tanquam li Galinum euerfum , vinum cffufum , ſi crebriùs vel
Jeremptorem amiciria,minusmoleſtum eſt, quam quou. rariùs in menſa ſternutatum : fi quod in conuiuio
innocentem puerum colapho percutiunt,fi pariter am verbum triſtius pronúciatum ,li quis crus cruri im
bulantibus intercurrerit. Sed belium eft,quod aliquan poluerit , li canis vlulauit , coruus tecto inlidens
to puerivinducantur à canibus. Nam plerumque tam crocitauit, & huiuſmodi. Quæ foris eueniunt non
uperſtitioſi ſunt quidam , vt etiam canem qui medius ſunt pauciora , & hoc genus vocant to eródrow , vt
uteruenerit ferireaudeat,non impunè.Námque à va quæ D.Auguſt. retulit , & quæ Horacius canit, .
- 20 remedio cito ille percuſſorem ſuum ad verum medici Impium parca reçinentis omen
mittit.Hincſuntetiam illa limé ſuum calcare ,cùm anie Dacat, & prægnans camis, o ab agro
domum ſuum trafit:redire ad le &tum ,fi dum quisſecal Rana decurrens lupa Camerino
eat ſternuiauerit:redire domum ,ſi procedensoffenderit: Fetáque vulpes:
cùm veſtis à foricibus roditur, plus timere ſuſpicionem Rumpet &ſerpens inſtitutum
fulurimali ,quàm præſens damnum dolere.Vnde illud tale quoque gentiles iudicabant obuium ha
E
eleganter dictüeſt Catonis,qui cùm ejſet conſoliusà quo. buille Chriſtianum vt narrat Photius , & col
dam ,qui fibi eroſas eſſe caligas diceret à fóricibus. res ligas ex Minutio ni fallor & Tertulliano . Item
pondit,non eſſe illud,monſtrum :fed verè monſtrum ha ſi obuius , inteſtabilis , abſciſſus, ( fic Lucian.
bendum fuiffe, fi ſorices à caligis roderentur. ] vides in Pfeudolo. ) cæcus , claudus, aut mulier ( par
quot genera hic fuiſſe à D. Auguſt. enumerentur ſis crinibus. Item leporem iter tranluerfo lal
primo Saliſatorium . de quo Iſidorus tradit Saliſſa tu velut diremiſſe , capram , aut aliud animal in
cores feu Salitores vocari huiuſmodi ominoſos.Salif via vidiffe, & quod ex irreligiola mente hæretico 1
fatio watuós. vet. gloſſario vocatur & palpitiatio : rum profectum , habuilſe obuiú monachu ,cuius c
huius ſpecies à ciliis , vel oculis pocillimæ. iſtius ciá mério apud Pet.Bleſélé Epift.os. & alia infinita,
Suidas & Theocritus meminere : illius Plaut. in vt ſubiecta poſt fine hui' fcctionis tabula docebit .
Mil.glor.Pracătarrici ,collectrici ariole ,aruſpica Flag : Huic ominoſæ obferuationi plurimùm tribuere
riū eft fi nihil mittetur,que ſupercilio fpicit.& in Pſeu. olim Romani,vt patet ex Ciceronis libr. de Dsus
Jo.Nifi quia futură eft, ita ſiepercilium ſalir.vide Cx - 1 nat . & Valerio Maximo libro primo,capite quinto.lcél

Græci

1
 LIBER III. P. II. Q. IV. SEC. V.
235
Græci & Ægyptij, vt docet Pautan. in Acniac. & A pes iuus ojjenjö limine jigna dedit.
Theophraſtus in Characteriſmis ,vbi multa exem h
Vi vidi ingemui, tacitoj in peciore dixi,
ac.de io
perſtit fu- pla ponita; necnon Syri , reſte S. S. in Regum hi Signa reverſuri, ſini, precor, ifta viri. n n Ouidia
ne. itoria lib .3. 6. 20. verſ. 33. vbi legitur nomen omi Nonnc de ſe iam venia dignus Tibullus ?qui ce- Heroid.c ..
cinit: pift.
b lib.1.re- nis, quod D. Auguſtinusb negat fe in lacris litte
Lactat ris inueniſſe, fortè inciderat in libros in quibus nó O quoties ingreſſus iter,mihi triftia dixi,
habebatur, viri pro omine acceperunt , c pro fædere Ofjenfum in poria figna dedije pedem . olib.i. e
ο rapuerunt , στ . οι άνδρες οιωνίσαν7ο και έσπέσανlo, Quid fi eniin dicerent, cuentum hunc ab eadem leg. 3.
vt nunc in LXX . legitur, vel potius oioricarlo, in prouenire caula prouidentiæ ,à qua mortes & ſtra
terpretatus eſt, in genere ſunt augurati, vt & He ges iſtorum ? Nonne Caietano iudice abſoluendi?
bręúwn nachas generale eſt, & pro ratione lub Sed obiiciat aliquis.B.Marcus Euágelifta.Euägeli
iecti interpretandum.ideò nofter re &tiffimèvertit zádi cauſla,nauigio Alexandria petens , cùm naué
clicus lib. omen. De horum omnium ranitare legendi Pet. egrederetur , calceum rupit, atq; Deo gratias agés,
6. de præ-| Bleſenſis d. epift.6s. Franciſcus Picus c, VVimpi iter ſuum expeditum efle perhibuit. Resp. hoc ex
not.c.s. na , Mich. Medina . Benedict. Pererius , & lul . Si apocryphis proferri. Deinde, ve vtar verbis Per .
Vimpina renius : præcipua ratio eſt,quod cum omina cerrá B Blelenlis. Quiquid aly credant,ego indubitater cre
(qui opr. nullam cauſam habeant , fed à cafu planè depen do,fanétum Euangeliftam ,hoc non ex fuperfturoja cu
lib. de di
uinat.c.13. deapt, in contrarios ferè ſemper eacntus rapi por riofitate dixiffe, cui etfi nunquam calceus ruptus ejet,
Medin. de ſunt.exemplo fit illud Anchilæ apud Virgilum,qui ei tamen ſui expeditionemitineris , per Spiritum ſan
recta in viſos equos fpem pacis aitfacere, & bellum minari ctum Dominus reuelaſſet .] ſic ille : qui addit aliud
Deum fic
de lib.2.c. Longè autem diuerſa ſunt , omen fortuitum arbi omen , corum qui, li in itinere aliquis interroget ,
2.Pererius trio luo rapere , & lignum à Dco , ex neceflaria & quo proficiſcantur,fubitò rebitant.Nicuntur facto
inc.24.Ge ad honorem Dei tendente caufa, pofcére, quod in ludith, 8. verf. 33. quæ diſcedens inhibuit , ne quis
neſ diſp.6 . S. S. licitè fecere, ſeruus Abrahæ à de quo optimè eam quo proficiſceretur, interrogaret, quaſi inter
Siren.li. 9. illic in Commenc . locutus fuit Thom . Anglicus) cogatio aliquid ominis babuiffet , quod iuſceptum
de Fato c.
21 & 22 . & Gedcone, & lonathas f : & in alijs Hatorijs, icer potuiflet impedire. Sed hoc eſt finiſtréinter
d Genef. Gregor. VII . in cauſa Cardinalis Simoniaci, apud pretafi mentem ſanctæ viduæ , quæ id vetuit tan
24 . Martinum Polonum ;& D. Auguſtinus , & Clo tum ne quis allocutione & ſalutationibus eius in
e ludi.7. douxus Rex Francorum h. De ominú varijs ( pe
fi.Reg.14. cæptum moraretur; vel ne curioſius , quid egrella
g. Fulgof. ciebus, fi quis multa volet à noftris diuerſa poterit c faceret,lcrutarentur.De ſternutamentis ſemper erit
lib.r.c.3. legere Blefenf.deepiſt.os. & loan . Salisberieniem quo excuſent, incidat in aduerſum aliquid , qui
hEgnat.li. libro primo de Nug.curial, capite vltimo , dum me ſternutat: ducer ab eadem cauſâ vtrúmq; euentū .
1.C.4.
minerit ca ab ipſo non approbari,ſed vt aulicorum fit felicior alius, & optatis potiatur, id ipſum dicer
vita commemorari: & notanda imprimis hæc quæ bgnum fuiffe ſucceſius, & non à naturali , ſed ſu
fubiungit verba; perna cæleſti cauſa comuniid euenifle, Sane ſter
Cetera de genere hoc adeo ſunt multa loquacem nutationé mediú omen céluere veteres,vtnotatú
Vilaffare queant Fabium . Scholiaſtæ Theocriti P, ideóq; ſternutáte aliquo , p in Tha
Quibus quæcung, domusinftiterit , eam nec ab ipſa altantes illi bona verba dicebant: vt fi quid porté-
lifis & E
deretur mali, id fauſta precatione auerterentq.ma pithala .
ſalute arbitrorpoffefaluari. ] Helenes.
Quare tutinam ſternutationem prorsùs infauſtam :meri 9 Plinius
i in fum . Concl.fit,Omina ſemper illicitum obſeruare:nam dianam firmiſſimi auſpicii, & conatus non irriti lib.28.c.2.
liçet Caiet . i ſcribat: poteft homo abſque omni preſa indicium ,rcbantur,ctiam Ariſtotele auctore r,ma- Apuleus,
v.ſuperſti de aſino
cio. gio cauere prudenter ab imminentib. dubitado ne pre- D ximè fi à dextro latere . Vnde Propertius t, lib.2.
Vens occurſus ſitfignum futuri ex communi vtriuſque Nunc tibi naſcenti primis (mea vita )diebus, I Sect.33.
canſa cæleſti,vel etiam diuinâ prouidentiâ : vt ſi quis Aridus arguium fternuit omen amor . problem .
cadens corporaliter,timest aliquem caſum in ſtatu , vel Et Catullus , de Acme& Septimio u , ſternuta- c.11.
honore, ác. proptereà tamen non defiftat ab operibus tionis dextræ approbationem , vocat auſpiciú bo- Xeno
prudenter agendis,fed cautiusvigilet, óc. Poteſt enim num . Quid? quod & peditum obſeruabant, & Grę- bal. lib. 6.
effe ,vt ifte caſus ſit effectus cauſa fururicaſus, & pro cis quidé omen erat bonum ,vt ex Hymno in Mer- t lib.z. c
pterea fignificet illum .] hoc reuerâ eſt de valdè rarò curiū : Latinis infauſtum cenſebatur, vtex Catone leg: 3 .
vel nunquam contingentibus, & fi quando con de re Ruſtica fuit aliis obſeruatum . De Soricino au- u Epigrá.

tingat, iam non omě propriè di&tum , ſedprodigium
potiùs fuerit,à Dco millum , & ad TEPATOTKOVÍO li
citam,pro morum emendatione, referendum . E
quidem ſemper mihi viſa hæc Caietani obſeruatio
E
portam pandere, ad ominolam iſtam obſeruatio
k D. Au
nem , quæ D. Auguftino & alijs k inaniſſima ſem
guft.d.c.
20.Pico per viſa. nonne ( vrai verbis Ciceronis de Diuin .)
VVimpinç noc ſiſuſcipimus,ő pedisoffenfio nobis,cabruptio cor
Sitenio, rigia , fternutamenta erunt obferuanda ? Nonnc
serio, sa femper prætexat fuperftitiofus , offenſionem qua
lisberien- uis pedum fibi diuinam iram prætendere? quide
h,& Bleten nim aliud gentiles concendebant ? Nonne hoc in
f. Tıb. Graccho obſeruarunt , quo dic occiſusfuit,
Valerius domo egredientem ad limen grauiſſimè pedem !
c. 4. I'lu- offendine ? Nonne dicat, hoc idé Craſſo infauſti
tarc. in prælii die accidiffe im Nonne hoc de marito Lao
Gracchis. ldamia fcribit ?
m Plutar. Cùm foribus velles ad Troiam exire paternis,
in Crafſo.
ſpicio æquè ridiculi veteres, de quo præter Pliniu +3 •
in Hiſtor. natural.etiá rectè accipiunt illi Auſonii,
Quadrupes anspicijsquis tūgitur oſcinibus?Mus.
Vide N.libr . 1. Aulon . lect. cap . 25. Sed hæc
fuffecerint de nugis ominum . de quibus etiam no
nulla Polydorus 3. de prodigijs & Nauſea lib . 2.mi
rabilium .
Hic inſerenda eft Tabula hoc ſigno * notata.
SECTIO V.
contingere in ſtrenisprimo anni die dandis. So
lebant Ethnici Kalendas Ianuar. ( vt docent Sue
ton . & Ouid. x ) magnâ folenuitate celebrare, in x Sueton.
honorem Iani, & inter cetera runc inuicem dare in Auguſt.
& in Cali
ſtrenas, in omen fiue precationem bonā apni pro
fperè decurſuri ; vel aliorum multorum adicien- gur Ouid.
4 dorum .
 ITIONVM RVM
236 DISQUIS MAGICA
Feltus in
furena, dorum . nans dicta quaſi trena ,& ternarius perfc- | A fed ad directionem negociorum ſuorum : ve qur
Etionis atque plenitudinis index , co quòd tria fint certis temporibus herbas colliguat , vel ligna luc
alib. 2. de ! omnia Ariſtotelia. Has ſtrenas propter huiuſmodi cidunt, pro ædificiis vel nauibus, ſuperſtitioue ca
calo . ſuperſticiones, concil . Antiſiodorenſe vocar dia rent , fi id faciant permoti naturali obſervatione
bolicas b, verba funt; Non licet calendis Ianuariis motus & influcntiæ cæleſtis, certis enim tempori
b cap. 1 .
vecolo aut ceruolo facere , velftrenasdiabolicas obfer bus vis herbarum efficacior eſt, ligna quoque mi
uare : fed in ipfa die ficomnia beneficia tribuantur ,fi nus obnoxia ſunt corruptioni, & apriora ſunt ad
cut & reliquis diebus quo loco legerim libens , vel vſum . Sed ſuperſticio foret,fi obſeruaretur certus
faltem explicem , vitulo ( leu buculo ) aut ceruulo fa . vnus hebdomadæ vel menſis dies tantùm, vel cer
cere : vt fit fimile illi, cùm faciam vitulâ profrugibus: ta diei hora ,qua calis hora vel dies eſt , vel adde
quod meminicum contuliſſem placere fratri Ba rentur circumſtantiæ inutiles,aut orationes ocio
fæ vel non approbatæ h. Vnde fequitur , quod licca hc.non
Gilio Poncio de Leon , homini eruditionis elegan t 26.
tioris , & qui eas mittunt damnari videntur à D. rectè Binsfeldius infert i, huc rcferendos qui obſer- 9.8.& d.

с с. Пор Aug. apud Gratian. & à Martino Papa, qui; Non want certas feftiuitates , vt Conuerfionis B. Pauli, c . non ob

obferuc. licer(ait) iniquas obferuationes agere Kalendarum ,& B Vincentii , Vrbani,vel aliorum ,quibus fipluat.vel ferueris
tis ,26.9.7. ocis vacare , neque lauro aut viriditate arborum cin . vel cælum ferenum fit, fibiſpondent ſerenitatem , Silu.v:fu
gere domos. Omnis enim hac obferuatio Paganorum fertilitatem , vinicopiam vel inopiam , aut conti- 9. 10.Sic

dc.non eft. d] Solebant autem pii Chriſtiani eo die ieiuna nuatam per tot dies pluuiam ,vnde & ſuperſtitio - intellige
licet. 26. ſos fecere verſus, quorum primus eft; Burchard .
re, in dercſtationem gēcilitiæ ſuperſtitionis, vt do
9. 7 . Cla ra dies Pau li bon a tem por a deno t atann i, 6c idde
. c. con
v. 3.
cemur à D. Ambroſ.c & Concil . Tolera. 4. fqui
fe ferm.17 .
f Can . 1o . verò cont empto ieiun io feſt um diem , cum paga Item qui colli guntherbas in die Sanc ti loan nis ,ad feſt male
nis agebant ,illis Romanorú Concil.lub Zacharia certos quoſdam effectus, credentes eo die habere fic.in3.

gc.fi quis Pótif. dixit anathemag. Quare fi quis hodie vel in vim naturalem efficaciorem , vel.inſerunt arbores caula di
Calendas. honoré lanivelStrenię Deę epulis vacaret,autſtre ipſo die Annunciationis B. Mariæ , vel in Feſto S. Spolatiua
ad malef.
29.9.7 nas mitteret, vel acciperet, is eſſet idololatra: fi id Stephani minuunt fanguinem equorum , & fimilia fa
faceret tantùm ,ve omen certumn proſperi euentus, c | ciunt, naturalem caulam attendentes, quæ nulla
foret vana obſeruantia mixta diuinationi, plerum eſt, vndevanè ifta inſtiruunt:fed & feſta fic potiùs
que mortalis, fi tantum id faceret , vr incertum o inhonorant quàm colunt. Si verò dircctè ilta ad
men vel auguriú , peccatum eſſet veniale , ſi animi ſcriberent merito Sanctorum , & Deo tribuerent
effectum vr ſanctos illos honoranti, viderentur &
tantum caula, vel amicitiæ conſeruádæ cauſa, pro
cófuetudineChriſtianorü ,nullú eflct peccatú :im ipli ſanctos illos honorare.quare nec auderem eos
mò fi facerer in honorem circumciſionisDomini damnare. Huc etiam pertinent,qui obferuant quos
cę,quá túc celebrat Eccleſia, mereretur corá Deo. dam dies, ve pura diem D. Magdalenæ, diem lunx ,
Ná hodie ceſſant exolitæ Gétilium ſuperſtitiones, &c. vt infauftos, vel vt fauftos ad iter, aur rem ali.
quæ tam rigidæ ſanctionis canonum cauſa fuere. quam inchoandum : item an cum ſurgunt,primo in
Cauendæ tamen etiam hodie ſuperſtitiones il duerint calceum vel femorale dexterum an ſcęuú,
læ , de quibus Burchardus ita fcribit : Obſeruafti aut quo pede primùm tangant terram , vel domo
Kal. lanuary ritu Paganorum , vt vel aliquid plus egredi antur, & quæ huiuſmodi nugatoria: eos co
facerespropter nouum annum, quam antea vel poſt fo ſtat peccar e iſto ſuperſtitionis genere.Tales in iure
leres facere. ita dico, vtvel menſam tuam cum lapidi- D Canonico vidétur dies Ægypriaci, quorum men
bus, vel epulis in domo tua preparares eo tempore : aut tio apud D. Auguſtinom Collegit nationum
per vicos em plateas catores o choros duceres,aut cir cunctarum ferè dies omninofos & obfcænos Ale k Com
ment. in
ca tectum domus tua ſederes enſe tuo circumſignatus,vt xander ab Alexand. lib. 4. gen . dier. c. 20. ſed hos epiſtol.ad
ibi videres e intelligeres ,quid tibi inſequenti anno fi Ægyptiacosprætermiſit.Cælius Rhodiginus l, hoc Galat.4.
turum efſet :vel in biniofediſtiſuper taurin.im cutem , cantum; vocari dies arros & droogádas, vulgò, a ve- Enchir. c.
ut eo ibi futura tibi intelligeres , vel ſipanes prædi teribus deluxata voce, Ægyptiacos; ab Ægypti ,in- no obſer
Eta nocte coquere feciſti tuo nomine ,vtſi beni eleuaren quit, vanitate proclinato nomine. Eorum Auguſtinus uctis, & c.
tur,fpiffi alti fierent, inde proſperitatem vita tua meminit , in canonicis decretis nö eft prætermiſum .] quis exi
co anno prouideres.ideò quia Deum creatorem tuum Sed qui dies iſti apud Ægyptios , hoc debuit ex ſtimarer
( hæc faciendo ) dereliquiſti,o ad idola, o illa va plicare. Gloffa Canonica vult,Ægyptios docuiſſe 26. 9.7
Ilib. 14.
inc anti :
na te conuertiſti, apoſtata effectus es, duos annos per qui dies toto anno infauſti forent adopus hoa- q.le et
legitimas feriaspæniteas. Burchard.in Pænitentiali , dum,& hos Ecclefiam olim in Kalendariis fuis fi- cap. 9. .
lib . 19. c. de arte magica, verf.Obſeruaſti Kalen- E gnalle,quorum pofterius nihil dubito ,quin fallum
das . Vbi habes breuem quandam enumerationem lit : nunquam enim hæc Ecclefia recepit,Apoftoli
ſuperſtitionum illius dici , quæ cum ſtrenarú miſ cæ prohibicionis memor m :pofteriusporeſt recipi, m ad Ga
Gone hodierna clarum eſt nihil fimilitudinis ha aſtrologorum enim ifta commenta fuere , & Ægy- lat.4.v.10.
berc.Vbi pro lapidibus fortè corrigendum eſt,lau ptus inucntrix aſtrologia. Petrus Breslayus libro
titifs. Non habuiin quem locum commodiùs reii primo Notabilium capite 53.huiuſmodi dicit effe la
cerem , etfi facrilegijaliquid ſubeſſe cenſcam , quod nuar. 1. & 25.Februar.4 .& 26.Martij 1. & 28.Apri.
Hiberni ſilueſtres lupos in magno honore habent 10. & 20.Maij 3. & vlt . Iunij 10. & 17.lulij 13. &
& in patrinos aſciſcunt,quos Charichriſt appellát, 27. Auguſt. 1. & 24.Septembr.3. & 21. O & ob.3 .
pro cis orantes & benè precantes, & fic fe ab illis & 22.Nouembr.5 .& 28.Decemb.7. & 22. vnde
lædi non verentur. narrat Cambdenus , in Britan . acceperit neſcio. Sulpicor tamen,Ægyptios pro
nie Antiguitat. ſcæuis & nefaſtis habuiſſe ctiam dies illos, quibus
tot plagis à Moyſe percuſſi, & quo Pharao cum
SECTIO VI . exercitu mari demerſus. Nam fingulis gentibus
inſignes clade aliqua dies, poſtea femper atri ha
Etauo ſuperſtitio eſt temporariorum , qui dies, bici , vt de Romanis, Græcis , aliiſque docuit A
O menſes , annos obſeruant ,non ad Dei cultú , lexand . ab Alex . n Exempla plura harum fuper - Ind.c. 20 .

ſtitionum
 LIBER III . P.
ſtationú ſuggerútPatres,illa D.Pauli verba, Dies , A
obferuatis,o menfes tēpora á annos.Timeo vos,ne
fruftrâ laborauerim in vobis ) explicantes , vt Am
broſius, Dies obferuant, qui dicunt vtputa , craftino
proficiſcendū non eſt,poft craftinum enim non debet a
liquid inchoari , (ficfolent magis decipi. Hi autem
colunt menſes , qui curſus luna perſcrutantur,dicen
tes vtputa,ſeptima luna inſtrumenta confici non debēt.
nona luna ſeruum ,emptum vtputa, domum ducere no
oportet. o perhac faciliùs fólent aduerfa prouenire.
Tempora verò ficobferuant,cùm dicunt : Hodie ve
ris initiü eft.feftiuitas eft,poft cras Vulcanalia (unt.Et
talia iter aiuntū, Poſterum eſt , domum egredinõlicet.
Poſterúſignificat aduerſum á prepoſterü,quaſi ela
pla comoditateſerã.Annosfic colunt,cum dicunt Ka
le dis Ianuarijs nouus eft annus.quaſı nõ quotidie anni B
impleatur:fed vt lani illius memoria recolanı bifron,
tis, hacſuperſtitione vtuntur , qua longè debet eſſe a fer
uis Dei,fi enim Dei.fi enim Deus ex toto corde dili
gatur, ipſopropitio, nulla debet eſſe formido nequeſu
spicio harum rerum . Profperè enim poteft cedere,quic
a epiſt.119 quid fimpliciterfab Dei deuotione fit.] D. Auguft. a
0.7 . b
Eos enim inculpat, qui dicunt , non proficiſcar quia
blege po proſperus dies est, aut quia lunaſic fertur: vel proficiſ
car, vt properè cedat,quia ita ſe habetpoſitio fiderio
Non agam hoc menſe commercium ,quia illa ſtella mi
hi agit menſem : vel agam , quia fufcepit menſem . Non
plan em hoc anno vineam , quia biſexius ) quæ ad
verbum comment.ſuo inſeruit D. Anſelmus, idem
cd.c. 79. Auguft. ſic alibi c, ſicutobſeruant , qui certis diebus, c randis, ad porcorum lintrem ſeu obbam collum
ſiue m :nfibus, 2 olunt o noiunt aliquid inchoare, co
quod fecundum vanas doclrinas hominum fauſtu vel
d in d.c.4 . infaufta exiſtiment vējora . & alio rurlus loco d,ple
ad Galat.
na ſunt conuenticula noftra hornınıbus,qui tempora re
rum agendarum a Mathematicis accipiunt. ium verò
ne aliquid inchoerur aut adificiorum ,aut huiufmodi a
liquid operum , diebus, quos Agypiacos vocant, ſapè
etiam nos monere non dubita.it.j'Hactenus Patres,
quorum adſcripſi verba, quoniam ,licet primo lo
co, & iuxta contextus feriem , Apoftolus loquere
tur de ſuperſtitiolo dierum menfium , & annorú
cultu ludæorum , quos Galatæ ludaizantes haud
dubiè imitabantur, vt optimè cum Græcis D Hie- D
ronymus & Primalius arbitrati, fieri camen poteſt,
vt aliquid etiam pagaritmi ſimul irteplerit . ve vidi
in Francia, tempore Catharina Medicea , quando
inter aulicas matronas adeò hæc vigebant , vt ni
hil inconſultis aſtrologis ( quos Buronesjuos nun
cupabant ) conari auderent. Quafo. fi quis dies
infortunatus, vnde?ex aftrorum reſpondent influ
xu , & pofitura vcrùm hæc cft alia atque alia fin
gulis annis,nec eadem illo eodem die. fusè hoc
phyficis rationibus re fellit Ciruelus d.p.3.c.6.qui
poteft conluli . Ad hanc luperſtitionem diariam
referendi quoque funt, qui certis diebus olera (co ras. Aut pertinet opinio Silefiorum ,morauorum
E
pis tangunt,ne ciniphes, crucæ,campe ,vel alia in
ſecta noceant : item quinolunt vngues præſcinde reſiſtere faſciolas vel tæniolas rubeas , alligatas e
re die Veneris, vel nere die Sabbathi,cùm interea
non abftineant in honorem Deiparæ ceteris ope
ribus feruilibus: qui credunt maiorem inefle vim
aquæ benedictæ Dominicis poft quatuor tempo
ra, quam aliis ad ſpeciales quofdam effectus : item
qui oua, quæ gallinæ pariunt die Paralceues, toto
aileruant anno, quia credunt ea vim habere ad ex
ſtinguenda incendia, ſi in ignem iniiciantur. cedo
cnim , vis hæc naturalíſne: vnde? à dic , vel matre:
nemo hoc dicat . nam quid abfurdius nulla matri
prærogatiua tum præcipua competir : nihil diei,
caleſtes orbes tuin vel lidera fingulare influunt.
II. Q.
Q. IIII
IIII.. SEC. VII.
237
Visillaglupernaturalis ergo.cur non idem compe
tit enixis die Anaſtaſis , vel Natalis Domini : ſpe
ciali,inquient, priuilegio . dic ſodes , vnde noftı?
cui & quando conceſlum ? conſtat experientiâ , di
cent. Sed illa fallax, & vnde certus es, non ex pa
eto effectum naſci? Deuotio perſuaſit , dicat alius.
Non bona devotio ;quæ cum ſcandalo coniuncta,
quæ meritò ſuſpecta ,quæ anilis , quæ fingularis,
quæ nullo Ecclefiæ vel traditionis munita fuffra
gio. Faciunt in his partibus multi . Sed in ijſdem
partibus multi pietatis & rerum fidei morumque
imperiti,mului curioſi , multi ſuperſtitioſi. Lege
Martin . de Arles tracta de ſuperſtitione.
SECTIO VII .
Ono loco ſunt obſeruantiæ vanç in malis de
pellendis & morbis ſanandis variæ, vt fi quis G
faciat oblationem ex bonis eleemolyna impetra
tis,credeas ea maioris efficacię ad effectum conſe
quendum : qui putat crucem ex eleemofynis em
pram vel factam , vel ſanctiorem , & efficaciorem :
qui offerunt ſanctis ceram vel aliam materiam , illi
immiſcentes capillos hominis , vel pilos animalis
ægri: qui mergunt imagines in aquam , pro pluuia
obtinenda : qui faciunt quaſdam ligaturas, ne lac
vaccis ſubtrahatur: qui per annulum deſponſatio
tionis meiunt , vt libecétur maleficio : qui pro qui
buſdam capitis doloribus, & ſimilibus morbis cu
applicant . in nomine Patris, & c.qui meciútur cin
gulum ægrotantis ad cognoſcendum à quo fancto
lit ſanitas impetranda , adhibitis aliis definitis riti
bus : qui ſtramen bipenni diuidunt , vt fanentur
manuum vel digitorum tumores: qui pro quibul
dam pecudum morbis ignes ſtruunt ex peculiari
bus lignis , & in eum animalia impellunt , vel in
orbem circumducunt , & quod primo loco tran
ſit animal,hoc fanctis offerunt. qui S. Lupi libum
pinſunt, hoc ritu , coquunt libum triangularem ,
prætexto Trinitatis facratiſſimæ bonore , & ei
quinquc foramina imprimunt,in memoriam ( lic
colorant, vulnerum Chriſti;poſtea ,in B.Lupi ho
norem , libun dant in eleemolynam primo men
dico non ex propoſito, ſed ignaro , & fortuitò oċ
currenti, fic arbitrantur armenta gregeſque , ſola
in paſcuis ,à lupis inuadi non poffe . frequenseſt,in
pagis propè Thenas & Louanium . Superſtitio-ſe
prodic in co (ve cetera mittam ) quod fortuitò mé.
dicanti dari debet;nam quid hoc,vel ad cuſtodiam
pecoris , vel ad honorem Dei, attinet ? tales etiam
ligaturæ pecuariorum , ad liberandos canes ac pe
cora à clade & tabe, vel vt ea inferant pecoribus
aliorum , lege Burchardum d. c. 19. v. fecifti ligaiu
& vicinarum gentium putantium faſcinationibus
quorum frenis vel epipphiis. vetuſta ſuperſtitioné
eadem de cauſa apud Græcos & Romanos pueri
puellæq; faſciolis ruſſeis præcingebantur Apulei.
Miles . lib . 2. Chryfoft. in hom . XI , 1. ad Cor . &
alij apud Martin .Roman .lib. 1. ſing. c . 3. & libr.
2. cap. 23,
Huc referendæ funt innumerx orationum for
mæ , quibus vulgò vulnera ſanantur, vel morbi
curantur , vel infortunia arcentur . Quale illud de
quo Burchard. ibid. v.coliegiſti ; Coucgifti herbas
medicinales cum alys incantationibus , cum Symbol
• Dominica oratione. Corrige audacter , quan
cum
 M
O NV
TI
SI
Q VI
D IS
238
cum ſymbolo , & dom . orat. ) id eſt, cum credo in
Deum, á Pater noſter cantando. Si aliter fecijti , de
cem dies in pane& aqua pæniteas .] Eft & alia in p
fu inter Hiſpanos milites, qua quidam ſalutatores,
vt ferunt, ſanctè viuentes , & omnes gratis curan
tes, cum ſola impoſitione linteorum , & certorum
recitationeverborum vtuntur : formula fuit Hi
ſpanica, ſed reddam Latinè ad verbum ; Per Chri
ſtum , & cum Christo, o in Chriſto, est tibi Deo Pa
tri omnipotenti ,in vnitate Spiritus fan &tiomnis hoxor,
gloria.per omnia fecula ſeculorum .Oremus ,faluta
ribus preceptis moniti, diuina inſtitutione formati,
es in cælis, & c. A.
audemus dicere, Pater nofter, qui
men , 1 E sv s, Potentia Patris,fapientia Fily, virtus
Spiritus ſancti Janethoc vulnus abomni malo. Amen. B
l'Esv s. Dominemile s v Christe, credo quod no
Ete louis Sancti in cæna, postquam lanisti pedes tuorī
fanctorum diſcipulorum , accepisti panem ſanctiſſimis
manibus tuis , et benedixiſti , & fregiſti, dedi
ſti tuis fanctis diſcipulis , dicens, accipite de come
dite, hoc eft enim corpus meum ,fimiliter accepiſti cali
cē in fanétiffimasmanus , & gratias egiſti, ali tradi
disti illis dicens: accipite bibite , quia hic est meus
fanguis noui testamenti, qui pro multis effundetur in
remiffionempeccatorum . hoc quotieſcung feceritis,fa
cite in meam commemorationem . Obfecro te Domine cciandaſuntverba,idiomate & rythmo propone
mil E s v Christe , vt per hæc fanétiſſima verba , rentur.) Siſancta Maria virgo puerū Iefum verè pe
per virtutem illorum , & per meritum fanctiſſima Pas perit: liberetur animal hac Paſione,In nomine Patris,
fionis tua , fanetur hoc vulnus, & malum istud.Amen. c. Et illud ,Christus fisitnaiu , Christusfuit amiſſus,
Iesv s . In nomine Patris, o Filij, á Spiritus ſan Chriſtus fieitinuērus: ipfe benedicat, ccöfignet hec vul
Eti . Amen . IESV S. nera , In nomine, ớc. Et illa, Ego adiuro vos vermes,
De hac formula mota fuit Ipris anno ſuperiore
quçſtio,maximè quia nullum naturale medicamé
tum accedebat.Reuerédiſl.Epiſcopus Iprenſis Si
monius , & conſiliarii eius,totam curationem hanc
iudicarunt ſuperſtitiofam & illicitá , & prohibuêre
ne quis ea vteretur. Multis hæc damnatio dura vi .
· la , ſed immeritò .Nam hîc effcctus totus exſpecta
tur à Deo per modum miraculi. Sed miracula fic
aſliduè & quafi ex conſuetudine poſcere , eft Deu
tentare.Deinde fancti viri, ad miracula edenda, no
ſunt vſi certis, & quaſi conceptis verború formu
lis, fed modò ſic, modò aliter , prout Spiritus ſan
ctus ſuggerebat. Tertiò ſanctitas huius , non ſatis
probata: fit enim plerúq ; vt malefici præclarè fpe
cie externa,ſanctitaté mentiátur:neq ;in hac reini
lites ſatis idonei iudices, quibus ſancti videtur, qui
extrinſecus peccata grauia nó prodúr . Quartò ,qui
donum fanationùm à Deo acceperunt, illi nunquã
accipiunt cum conditione, vt talibus vel talibus v
tantur verbis :fed tales coinmentitiæ formulz ſunt
indicia pacti ( altem latentis . Quintò,non licet pri
uatis comminiſciformulas, quas nec ſacræ litteræ, E
nec Eccleſiaſticus vſusapprobauit , qualis eſt ifta.
quæ licentiosè aburitur , & deprauat multa ſa
cro fancti Miſſæ ſacrificii verba , etiam ipfius Ca
nonis , Deniqueapplicat verba conſecrationis rei,
ad quam inſtituta non fuit, ( quod non cft perinit
tendum ) & præterea petit effectum fibi cócedi per
vim prædi &orum verborum , quæ vis ,non ad vul
nerum corporis conſolidationem fed ad panis ac
vini tranſubſtantiationem , à Saluatore noltro di
recta fuit. Neque illud negligendú eſt, Ecclefia &
Catholicos eius filios,táta femper in veneratione
hæc facroſancta conſecrationis verba habuiſſe, vt
nefas ducerent illis vri,niſi quando in Miſſæ ſacri
ficio, vel quando in Eccleſia, vel ſcholis,aut diſpu
tationib. iis neceſſariò vrendum : contra Diabo
lus, & membra eius malefici, rebus nullis vtuntur
R
CA
I
M AG VM 1
A libentiùs aut frequentiùs ad tua lacrilegia ncfan
da , quam & ipfa Vencrabili Euchariſtia, & iis quę
ad illam pertinent.Hæc mihi nunc contra hanc &
Limiles formulas occurrebant.
SECTIO VIII .
Ec quiſquam nitarur auétoritate cuiuſdam I
>
Fælix Malleolus,& fuit Canonicus Tigurinus,led
de hæreſitantùm non damnatus , quare & loan .
Balæo & ſimilibus tantoperè commendacus : hic
Malleolus , integro libello . duorum traci ară de e
xorciſmis,ſe patronum præbethuiuſinodi precario
num & medicamentorum . plurima huius opufcu
la circumferuntur,ſed in pleriſque multa funt te
meraria , erronea , & fcandaloſa : quare maturo &
ſapienti cófilio Eccleſia Romana eius nomen , in
ter primæ claſlis prohibitos ſcriptores,quorú cun
Ĉta ſcripta ſint vetita;retulit. ideo Catholicis eius
auctoritas profligara planè cenſenda : fed nec ra
ciones vllius monienti attulit.Examinemus fingu
las breuiter , vult licitam eſſe curationem per hu
iuſmodi verba ( dicam Latinè , tum vt omncs in
telligant, tum ne quis vtatur, fi eo, quo pronun
per omnipotentē Dež,vt ifta ciuitas vel domus ſit vobis
ta detestabilis, quă Deoest vir ille, quifalſam fenten
tiam protulit, o iustam nouit, in nomine Patris, & c.]
& dicit hæc dicta , mutatis mutandis ctiam profi
cere, contra lumbrices & vermes , qui animalium
viſcera corrodunt.Fatetur ſuæ fententiæ contrariú
eſſe quendam, qui ſcripſit de ſuperſtitionibus ( in
tellige Martin . de Arles & Ioan . in ſumma Con
D feftor. & anno Domini 1405. lectoré ordinis Au
guſtiniani coactum reuocare Heidelbergæ articu
lum , quo dixerat poſſe huiuſmodi formulis fine
peccato aliquem vii , & nominatim fecunda illa.
coactum , inquam , hoc reuocare,ad mandatú Do
mini Epiſcopi Spirenſis, & peritorum ftudii Hei.
delbergenſis, tanquam erroneum , & polliceri , ſe
de cetero non ampliùs talia verba prolatutum . His
non obſtantibus contrarium iple cenſet. Probat
primò quia piú eft & meritorium ſanare morbos,
non hominum modò , fed & brutorum : vt pro
bantur multi Sancti feciſſe. Refp. hoc fecere. citra
omnem ſuperſtitionis ſuſpicionem , & fic facere eſt
pium acmeritorium : formulas verò hafce ſuper
ftitiofas efle, & meritò ſuſpectas.
Secundò , licet benedicere animalibus in no
mine Domini. Resp.licet , fi nihil addas ſuperſti
tiofi dicti vel facti.
Tertiò , licet illa maledicere, ſeu coniurare , &
excommunicare , & exorcifare: vt fecit S.V Vilhel
mus Lauſanenſis Epiſcopus, qui ab anguillis læſus
omnes anguillas fuæ ditionismaledictione expu
lit & relegauit.ficut & B.Pruminius inſula S.Mar.
ci propè Conſtantiam , venenofis coinquinatam
vermibus , totaliter fuis precib . mundauit. Et Epi
ſcopus Lauſartenfis, tum viuens, contra venenatas
ſangiſugas, quæ vencno ſuo inficiebant Salmones
& alios piſces, exorciſmos ex facris Scripturis
compofitos, fecit pronunciari. Er ſoliti ſunt etiam
in Heluetia , contra valdè noxium genus vermium
quod

LIBRT III. P. II.
quod vocant luger, inſtituerc iudiciariųın procel-
Klum , ficut fit contra facinorolos : ſicut & Con
ſtantienſes & Curienles faciunt, contra vermesa
ſlios nuncupatos Laufſkuffer. Refp . Exorciſmos &
Eccleſiaſticas depulliones animaliú probari, quos
publicus Ecclefiæ vſus recepit & approbauit, non
quoſcunque priuati comminiſcuntur. Hodie in
Ricualıbus Romanis habemus expreſſas formulas
legitimas, quas omnes fequi deberent:poflunt, &
vri turò proprijs diceceſium , quæ à lede Romana
approbatæ : immò fine peccato vti illis poſſunt,
ctiamſi non fint expreſsè approbatæ , dummodò
nec improbatæ , nec à viris doctis & piis in dubiu
vocatæ , necapertam vanitatem præ ic ferant, &
ijs licitè quoque vſus in Æthiopia Franc. Aluarez
Luſitanos contra locuſtas. narrat ipſe in Hift. Æ
thiop. cap.Vt lanè in formula ipfiusexorciſmi ſeu
adiurationis Lauſanenſis Epiſcopi nihil contine
tur,quod poſfic improbari, niſi fortè citatio illa , &
procuratorium pifcium , & alij quidam actus iudi
ciarij , quæ omnia vidétur vana & ſuperflua: quod
idem dicendum , de publica praxi Conſtantienſi
& Curienſi. Tertia verò illa adiuratio, erat intro
ducta priuatim à ruſtico ,nec de origine prima cius
quicquam conſtat: in exorciſmis autem non reci
piendas quaſuis pro arbitrio exorciſantis preces, C vim contra ccteras omnes . Nec tamen vim habet
led certas & ab Eccleſia præſcriptas,docent Con
cil . Carthagin . 4. can . 7. & loan . Micrologus lib . quia Deus Eccleſia in his dirigit , & fpóſę ſuæ votis
de obferuat. Ecclef. cap. 7. Quoad factum denique
Guilhelmi & Pruminii , ſimilia legimus de S. Pa
cricio & aliis, ſed aliud non probant, quàm licere
lacra adiuratione, vel oratione , virtute Dei , ani
malia noxia expellere , quod nemo negar : Licere
autem certas formulas arbitratu quorumuis con
fictas in vſum inducere , id non probatur , quod
ego nego . Sanè Apoſtoli, & Sancti, abſque alia
verborum additione dæmones expellebant , &
a Act. 3. v. morbos fanabant in folo Chriſtinomine a ſic DD .
6. & c. 16.
rv.is. Petrus ac Paulus,D. lo. D. Tho. D. Andr. DD .
b Procho - ludas & Simonc, & D.Hilarion.d fecere. D
rus in vita .
Ioan . Quartò addit, pro argumento , ex legenda S.
| Abdias Blaſij ,eum benedictione lolitum munireanima
lib.1. 9.10 . lia imbecilliora contra grandiora: item , quod qui
& 13. hi- porcos caſtrant, eos D. Antonio commendant, &
for.
ftolorApo - liporciD.Antonio donati violentur ab aliquo, illú
.
d D. Hie non eſſe impunitum . Resp. hæc nihil ad rem per
ro. in cius tinere : nihil enim hîc verborum ſuperſtitioforum
vita. intercedit. De D.Blafio in vulgatis legendis mul
ta narrantur, quæ nulla nituntur fide vel auctori
tate. Cur Beato Antonio porcus appingatur , ne
ſcio , nifi hoc ex hac ortum confuetudine fuerit:
ſed quod huius conſuetudinis iniciú , rurſus igno
ro. Deuotioni populorum puræ & innoxiæ ,fan- E
& torum caritatem ſæpenumero fauere & applau
dere videmus. Nimiruin rectè Ambroſius , Pro
spere ,dixit ,poteft cedere quicquid fimpliciter ſub Dei
fit deuo.ione.
Quintò ex facra Scriptura fic argumétatur,Pau
K
lus dicit , omnia quæcumg, facitis , in nomine Domini
Ic Color 3 . noftri Iesv Chriſti facite e.qui omnia dicit,nullú a.
v.17 ctum ( falté bonum ) excipit. Refp.eum ſumere pro
certo, quod elt in cótrouerſia, hunc actum anima
lis cum talibus verbis curati eſſe bonum.Nec dicit
Apoſt. licita efle quæcunque in nomine lesv fa
ciinus,ſed quæcunque facimus, ea nos in hoc no
mnine , & non in alio facere debere.
Sextò ,tenpeſtatem per maleficium excitatam ,
ab agris alio maleficio repellere ,eſt actus bonus:
ergo etiá fuperftitiofa forinula licet repellere mor
1
Q. IIII. SEC . VIII.
239
A bum aniinalis maleficiati.Anteccdens probat ex l.
eorú. C.de malef. & auctoritate Azonis in fumm.
& Archid. Reſp. & legem illam , & auctores eam
ſequentes manifeſtè errare contra fidem ,ve doce
bo fusè lib.6.
Septimò, quoad primá formulam , excufat illam ,
Quia Si particula in ea non eſt dubitatiua feu con
iecturalis,fed cauſalis, lignificans idem quod , quia
verè. Quemadmodú ,in illo :fi iudicas eos cognojie.ité
ſi in inferno nulla eſt redēptio,fanè terribilis ejt recor
datio. Refp.eciamli ita ſumas,formulam efle ſaper
ftitiofam , quia vel illud addicur , vt caula lanatio
nis, vel vt lignú.li.vt fignum , non eſt ſignú ad,hoc
à Deo yel Eccleſiâ inſtitutú .ergo à privato ,& tum
B meritò ſuſpicamur pactú cum dæmonc. quia cum
Dco nemoſic pacifcitur:neclicet nobis.Deo lignú
præſcribere, vel dare. Sivt caula, vel quatenus ae
rem verba verberant, & ſunt talis fonus (quod eft
ridiculú) vel quatenus ipfa verba vim phyſica ha
bent ( quod æquè abſurdum ) vel quatenus babent
vim moralé, quæro an hæc fit ex opere operato , an
ex opere operantisinó illud , quia non funt Sacra
menta. ſi iſtud , ergo iam à deuotione res pendet.
ergo eriamſi aliis veeretur verbis id à Deo obtine
ret. ergo iam vana formula. habet hoc argumentú
contra inſtitutas ab Eccleſia formas exorciſinorú :
fayet:adeò vt Eccleſiępreces huiuſmodi,vi nomi
nis Chriſti, quod inuocatur & inſeritur, vtcauſa
fimul & vt lignum operentur , co modo quo &
lignum crucis formatum pronunciatumque f. f Tyræus
Octauo contendit licere aliquando dæmonú vti lib. de dę
miniſterio , & eos ad hoc inuocare: quia D.Theo
P.vlt.
dorus EpiſcopusSedunenſis ingentem campanam
à Leone Pontifice ſibi donatam , à Roma Sedunú
vſque per dæmones portari curauit . Confirmat,
quia generales hæ propofitiones ſunt reiiciendæ,
omnibus nobis iniuriam & damna & moleſtias
pertinaciter inferentibus eſt ignofcendum , qui
hoc dicàr ex Domini præcepto eum
, dicit mentiri.
veritati enim conſonum elle non parci, quibul
dam ſed oportere puniri : Item , de vluris gene
ralem facientes prohibitionis deteſtationem er
rare , cum in multis contractus vfurarum videa
tur licitus. Sic vult, qui negant vllas formulas ſu
perſtitioſas eſſe licitas , cos quoque errare, Reſp.
me mirari audaciam vel ignorantiam homi -
nis . audaciam quod fabellas nobis pro hiſto
riis obtrudat, quarum nullum refert auctorem . Si
hoc accidit ( non credo quidem ) ſed fi accidit,
ſpeciali Dei reuelantis permiſſione hoc ab Epiſco
po illo factum , alioqui nec omnia ſemper ſancto.
rum alias virorum facta imitanda , immò nec ne
ceſſario ſemper probanda. Confirmationis primú
membrum prorsùs vel calumniofum eſt , vel ab
ſurdum . calumnioſum , fi vim præcepti Dominici
de remiſſione inigriæ intellexit:abſurdum , fi licin
tellexit , vt ex argumento videtur intellexille.Do
minus enim rancorem, iram , vlciſcendi ftudium ,
& animi perturbationem prohibuit. Sibi vindi
ctam relinqui voluit , eam in hoc fæculo retribuit
per iudices; vicarios ſuos. nihil igitur hoc perti
net ad iudiciariam iniuriæ proſecutionem . Secun
dum membrum de vſuris erroneum eſt.nunquam
enim vſurarii contractus vllı liciti fuerunt.
Poftea conatur probare , formulam ratione
verſus, ſeu rythmi ſuperſtitiofam non cfle. Quod
nec nos dicimus : dicimus tamen , quia non foleo
Eccleſia
 DISQVISITIONVM
240
Ecciclia exorciimos verſibus ligare , hoc non ca. ( A mentem cui innatæ prima notiones in cuiusme
rere aliqua ſuſpicionis cauſa .
Decimò vult eriam ratione ricuum , & geſti
culationum variarum quibus vtuntur ruſti -
L
ci & alii huiuſmodi medentes,non poffe dici for
mulas ſuperſtitioſas. Refp. ritus omnes & geftus
ablonos,quosEccleſia non recipit , nec verbum
Dei , ſcriptum , vel non ſcriptum , approbat, cenſe
ti meritò vanæ obſeruantiæ ſpecies,& propterea
fugiendos, tamquam ſuperſtitioſos. Addit etiam
certè parum piam dicti ſui multiplicem confirma
tionem.prima eft. Chriſtus Dominus cæcum la
nauit fpuens in terra,& facto luto,&eo illitis ocu
lis . 2. Diuus Marcus eodem modo furorem ſana
uit in manu ſiniſtra laſum . 3. Helilæus miros ge
ftus fecit, vt puerum ſuſcitaret. 4. D. Hieronymus Bles lib. de ſuperſtit. qui fupponunt Ananizapia ſi
per ſignum crucis leonis pedem lanauit. 5. in par
uulis baptizandis multos ritus , tactus & mores
nunc exercent Sacerdores, qui in primitiua Eccle
ſia fuiſſent exorbitátes : Resp.ex his ineptiſſimè in cem , I. Intoxicationis , S. Sanctificer, A. Alimen
ferri, ad ritus illos à mulierculis & ruſticis priuata
auctoritate receptos. Chriſti Domini ritus fuit
maximè myſticus & ſignificatiuus, vt Sancti Pa
tres oftendunt. Helizæi factum ,prophetia fuit in
carnationis Dominicæ . De D. Marco illa narra
tio, mera nænia eſt. D. Hieronymus Ecclefiaftico
remedio & proprio Chriſtianiſmi ſigno fuit vſus.
Sacerdotes, quialios ritus ſeruant, quàm Eccleſia
præfcribit , peccant : qui cos tantùm ſervant
qui ſunt in ritualibus, nihil faciunt, quod non Ec- c mas verborum ſerpentes tollunt,(pro vt Apoſto
cleſiaſtico vſu à pluſquam mille annis receptum
fit, vt docet Bellaiminus iom . 2. agens de baptiſmi
carimonys. Plenum verò impietatis eſt ,nec à bla
ſphemia alienum cærimonias Ecclefiæ , & actio
nes Chriſti atque Prophetarum comparare male
ficorum actionibus, & ex illis has velle deducere
vel comprobare , vt facic Malleolus.
Vndecimò coniectorem agit; fortaffis,inquit,eft
arcanum Dei , quod fancti viri per reuelationem rece
perunt . Sie ut olim per hoc verbum Ananizapta , re
feruutum , lentum , portatum contra peſtilentiam fi
deliter credenies ſecuritatem perceperunt. Reſp. non ,
quod poſſem ,omnefortaffis affirmatiuum foluiper D
fortaſſis negatiuum ; ſed quamdiu de tali reuelatione
non eſtvlla probatio,tutiorem partem eligendam
vt abſtineatur; deinde ipſorum efle qui defendunt
non conuicere, ſed probare reuelationem :denique
illud ipſum quod addit ,de Ananijapia ,cuius exé
plo conatur intentum probare : eſſe non tantùm
vanum, ſed etiam inerè magicum , & ex pacto dæ
monico natum. Sciendum enim inter magica re
liqua periammata ſolitum , vt contra peſtes & fe
bres peſtilentes,in quo tres verſiculi debebant cer.
to deſcribi modo;
Ananifapta ferit,mortem que ladere guarit, &c.
Quibus quid poteft dici ineptius? nam illud a
nani apua nihil prorsùs ſignificat, & ponitur tamé
verſu tertio , vt Dei nomeu , & peritur abeo ,vt fe
rentis miſereacur. vnde patet ſic occultè dæmoné
inuocari , qui hoc fibi nomen vel lignum conſti
tuerit . Deinde quod ait fideliter credentes tan
cùm fanari: hoc indicat euin requirere certam.fi
dem virtutis illorum verborum : quod & ipſum ett
impium . Si verò liçetde ſignificatione coniicere,
ſuſpicor vocem eſſe ex Chaldæo vel Hebræo con
fictam .Sivclis deducere ex 3377 Hanneni,miſere
re mei, & Sophct 09 w.vides miſericordia vt à
judice peri, ſed non à Dco vero, vi arbitror. Nam
Ana xix ſecretis Mekubalım myſteriis fignificat
MAGICA RVM
dio dicunt federe angelum , quem vocant unim ,
qui rei veritatem homwi aperit, & indicat. vnde
& yant ané romen idoli , & illis ananı diuinatio .
Saphat verò denotat eum iudicare La9w -nanijapia
igitur quaſı ananifapar ſignificat damoncın illum,
diuinationi qui præeſt, & diudicat atque indicat
morbi caufam atque remedium . ſemper enim ma
lefici priuſquàm fanent, ſententiaro ferunt ,male
ficio morbuin illarum fuifle. Atque hoc arbi
tror arcanum illud magnum , quod Malleolus in
dicare voluit, vel debuit. Sanè magicæ voces ple
ræque ex Hebræo ſumpræ . Non me later cabali
ſtarum deductio litteraria, ſcrupulosè ſi non ſu
perſtitiosè ex Guarino propofita à Martino de Ar
gnificaremalam mortem ( qua quæſo lingua ? ) &
qualibet littera repræſentari vnam dictionem . vt
A. ſit Antidotum , N.Nazareni , A.Auferat. N.ne
ta , P. Pocula , T. Trinitas, A. Alma . & fic ſignifi
cari, quod mors Chriſti,quæ ex parte ludæorum
mala fuit, ex parte Dei mortem hoc eſt Diabo
lum ) ferire. & c . Quæ , quis non vider efſe gerras
Siculas ? Nec verò infælici illi Fælici ſuffragatur,
quod ,
Duodecimò ſubdir expericnter ( vtar eius ver
bis, ne ĝuisme fingere quidquam puter) vidctur , & ab
Ecçleſia permittitur, quod illi, qui per certas for
li fecerunt ) & tangunt, & in medicinalibas refe
ctionibus multipliciter deducunt,imò leproſos la
nando , nondum fundamentaliter infectos , mul
tum proficiunt: & ecce quod illi , qui propriè tali
bus verborum exorciſmis in eadem forma non v
titur, licet fortiora loquatur, nihil apud ferpentes
operatur. Resp.primò falfum efle quod dicit ab A
poſtolis ſerpentes ſublatos, per certas verborum
formas. nam hoc per illos factum dumtaxat , iuſ
lione, in nomine 1 E sv , vtDominus pręcepit, &
cui formæ, vt caufæ ac ſigno , ſuam opem atque
effectum pollicitus fuit a. fallum eſt lecundò ab a Marci
Ecclefia incantatoresſerpentum , qui commenti- vlt. v. 18 .
tiis huiuſinodi formis vtuntur, vel morborum cu
rationes tales perficiunt, permitti,vt docui iam ſę
pè , & oftendain ex profeſſo lib . 6. Tertiò fallum
cft alijs formis potentioribus vtentes effectum nó
conſcqui. confequuti enim eum ſunt ſancti viri fi
gno crucis, inuocato nomine Dominico, & limi
libus Eccleſiaſticis remediis . Quod fi loquatur de
formis commentitijs atque priuatis, hæc ipla ex
perientia docet ex pacto fieri.nam ideo prodeſt v
na, quia legem illam Diabolus tulit : non prodeſt
altera, qui eam non præſcripſit.
E Decimotertiò, fic argumentatur , Deus etiam
per malos Sacerdotes , li ſeruent præſcriptam ab
ipſoverborum formam conficit Euchariſticum ſa
cramentum ,per bonos verò fi formulam non fer
ucnt, non conficit. ergo etiam Deus per malos ſeu
maleficos , li verba concepta feruent, tribuit ſani
tatem , per bonos non tribuit fi non feruent. Con
lequentia probatur. quia, teſte D. Gregorio , mi.
racula minora probantur per maiora . Sed illud de
Euchariſtia eſt maius,iftud de curatione morbi eſt
minus . ergo iftud benè probatur per illud. Equi
dem miror Chriſtianialicuius tantam efle poffe im
pudentiam , vt facratiſl. rei mentione fic abutatur,
& talem inſtituat comparationem . nimirugo ma
giæ ſectatorum hoc proprium eſt, non catholico .
rum vo
 LIBER III. P. II. Q. IIII. SEC. VIII. 241

rum verorum . Ad argumentum negatur cohle - Auris Canonici improbat omncs orationes& for
1 quentia.ncc vrget probatio ,quia prælupponit fal. mulas huiuſmodi, præter Pater nofter & Credo , vt
: lum ,nempe miraculoſam , & nó prodigioſam , hoc docuimus: nec inuenitur exceptio per Eccleſia in
eſt à Deo, non à dæmone caufam in cafu propofi
to :quod à nobis impugnatur. Tranſſubſtantiatio
nis miraculú de fide eſt.miraculum fit, quia Chri
! ſtus hanc, & non aliam formam verború inſtituit.
Sanatio hæc nullo argumento idoneo probatur à
Deo eſſe.quare corruit tota machina. D.enim Gre
gorii verba de duobus veris miraculis ſunt.
Decimo quartò inſiſtit probationi experientiæ ,
parum attendens experientiam tantùm oftendere,
quid factú ſit, ſed non docere , quòd curatio fit à
Deo vel etiá quòd fit licita.ná nó quicquid corpo
ri prodeſt,id licitú eſt,vt conftat, alioqui & nimio teft ; vtpeccem faciendo rem licitam ; & fieri po- neus conf.
potu ad vomitum ,& nequioribus aliis vti liceret, Bteſt vr non peccem , faciendo rem illicitam . Qua- 71.lit.z.par
& medici talia ſuadentes excuſarentur, alioqui à re etiam aliud eſt iudicarc de re , aliud de homi- 3 .
1 dæmonibus morborum curationem petere liceret.
: vt impius Paracell. cenſuit , & non nimis obſcure
Malleolus videtur concedere. quæ cuncta ſunt
impia .
0 Decimo quintò, quæ in his formis continétur,
cuncta ſunt ex S.S.deſumpta. ergo licita & ſancta.
23 Refp. nihil hac illatione frigidius. peccatum enim
hic eſt in abuſu applicationis,eo quòd verba ſacra
applicantur ,ad ea quæ Spiritus Sanctus nullo mo
do intendit . quemadmodum peccant , quiad di
iube uinaciones,latyras,palquill. & huiuſmodi ,S.S.ver
ba deflectunt, Confirmat argi ſuum ; quia non re
prehenderetur, quicum ſigno crucis fimpliciter di
.
ceret, ſanare in nomine Chriſti.ergo nec ille, qui
paulò plus rituum & verborum bonorú adhibet.
Refp. rursus conſequentiam claudicare . quia prior
ille Ecclefiafticam & Euangelicam formam fequi
V. tur:poſterior voluntariam ſuam & comméritiam .
Deinde & prior ille hoc faciés temerè , poteft pec
783
care delicta tentantis Deum .
N Decimo ſexro , credentibus Deus pollicitus mi
raculorum patrationem ad ſolum credentium iuf
.
ſum : neque diſtinxit, fi hac vel illa forma vſi fue
4
rint, ſed formam generaliter loquens liberam re
liquit. neque nos igitur hanc licentiam reſtringere
neque diſtinguere debemus. Refpond. Chriftum
Dominum fidelibus eam poteſtatem tribuiſſe, qui D
fide firmi, in nomincipſius,ad fidei confirmationé
iſta faceret,quando ſalụs animarum hoc depoſce
la d.ca.vl. ret , vt patet ex ſerie contextusD. Marcia. Et fic
Chriſtus Dominus miracula ſua edidit. Velle au
tem miracula edere,duntaxat vt homo , vel , equus
1 vel vacca, ſanérur ægritadine corporali,hoc Chri
ſtus nec iuſsit ,nec approbauit, nec ſolet concurre
re ad huiufmodi.formam quoquefimplicem nobis
io
reliquit,manus impoſitionem , & amplicem in no
mine eius cum benedictione iuſsionem ,vel preca
tionem . Hanc Chriſti licentiam nec reſtringimus,
nec diſtinguimus, ſed arcemus ab ea ſuperſtitioſas
additiones & ampliationcs.
Vltimò ſic argumentatur: in dubiis benignior
interpretatio facienda,fed hic res dubia eſt, ergo
potiùs dicendum licere , quàm non licere. Conf.
Deus intentionem facientís attendit; cam ruſticus
ifte hoc faciens habet bonam , ergo non eft dam
nandus à nobis . Refp. An hæ formulæ fint licitæ
necne, ſtrictè loquendo dubium non eſſe. primò
IC
quia nó ſunt ſufficiétes rationes,néque argumenta
b Aragon. latis idonea , vt iis intellectus ſanus ac benè diſpo
& alii ad Gitus moueatur ad credendú, bas formulas effe bo
I 2.D.ho. 2 nas ac licitas. hoc tamen neceſſarium effe , vt di- )
19.60.0.4 .i catur dubium , conſtar , b Deinde quia regula |
troducta ſpecialiter de huiuſmodi formulis :ſed du
bium non poteft dici , id de quo inuenitur regula
vetans, nec probatur de eo caſus ſpeciatim excep
tusc. ergo iſtud hic non poteft dici dubium . De - C Barto . in
nique hic non ſunt Doctorum ſententiæ pro par- 1.quoties .
te affirmatiua; dubium enim non dicitur, nili*line D.Siquis
hinc inde verímque Doctorum opiniones d. VedCuma.
rum ergo dubium hic non poteft effe de re,vtrum conf. 154.
per le lit licita ,necne?ſed tantùm de perſona,vtrú in fin. So
peccauerit faciendo , quod putabat , licitum ,nec- cin. confil..
IIs.col.3 .
ne ? quæ duo ſunt omnino diuerſa.. fieri enim po- vol.
i.Cor
ne . Quando quis iudicat de homine , deber ſpe
ctare bonum hominis, quod confiftit in eo vt quis
bonus cenſeațur:ideò in dubio, ne homini fiat in
iuria , teneor potiùs iudicare , quòd non delique
rite. Sed quando quæritur deiplare , quia rei non cGuido Pa
intereſt qualis exiſtimetur,bona anmala,ideo non pa fing .
accommodandum eft in dubiis iudiciuin bono rei, 217 .
ſed bono ipfius iudicantis , hoc eſt ei quod vti
lius eft iudicanti f. bonum autem iudicantis eſt, f fic intel
non decipi intellectu, & intellectus bonum eſt ve- lige Specu
ricas , nempe ſic rem intelligere, vtreuera eft:qua: bitr.5.8.
re hoc iudicium eſt conformandum ipſi rei,quoad ver.fed qd
fieri poteſt , & de re iudicandum , non vt expediat li arbiter.
perſonæ facientis cuius hic ratio non habetur; ſed
pro vt natura & conditiones rei poſtulant. qua
in re D. Thomæ ceteri affentiuntur g ; Ac- g Caie .Sot
cedit , quod quæſtio hæc de re , pertinet ad d.a.Aragon. in
4.
communem animarum ſalutem , quæ paucorum
ſuperſtitioſorum fauori preferenda eft.quando ve
ro diſceptatur de animæ periculo , tum non quod
lenius videatur in quofdam , ſed quod reuera lita
nimæ tutiùs , id fequendum , vt communiter do
cent DD . h Ad argumentum itaque breuiter reſ- h Panorm
pondeo , ex maiore benèinferri, de peccato ipfius inc . iuuc
vtentis,quando verè dubium eft,peccauerit necne, nis de ſpon
ſal.Ang
vt puta deruſtico dubium fuiſſe ; de monacho ve
Silu. Tab .
rò profeſſoreTheologięnon puto, tenebatur enim & alii in
ſcire :perperam tamen infertur,idem de re , nā nec verb. Du
dubiúid eft:& fi foret ,nó ſequeda niſi pars negati- bium .
ua,quę tatior: & proinde verè benignior in animas .
Alia quædam poftea accumulat , quæ præter
mitto , quòd ſint non minus inepta, quam frigida,
& ridicula,vt pote meræ fabellæ ,de Moyſe, Virgi- !
lio &c.
Potuiſſet fortius argumentari ex l.4.C. de ma
lef. & Mathema.vbi Coſtantinus Imp.ſcribit,Nul
lis criminationibus implicandaſunt remedia humanis
quafita corporibus , aut in agreftibus locis innocenter
E adhibita fuffragia ,ne maturis vindemijs metuerentur
imbres,aut ventis grandinisg,lapidatione quaterentur
quibus , non cuiuſquam falus aut æftimatio læderetur,
quorum proficerentactus.] Reſponderiſolet , Cóſtá
tinú adhuc rudem rerum fidei ſuperſtitioſa ad finé
bonum remedia permiſiſſe ,ita Anton . Contius &
alij , & addunt quidam pofteriorem legis parté , ex
libro barraixãy tanquam inquam reiectain . Mihi
non videtur in lege quicquam iniqui contineri.
Nam Conftantinus remedia ſuperſtitioſa non ap - 1
probat,nec etiam licita eſſe pronunciat, ſed dumta
xat decidit in foro ciuili non eſſe puniendos nec
ſeueriſsimis legibus ( ſcilicet contra maleficos
latis ) vindicandos , qui maleficia vel alias calamj.
X tates
 DIS QVISIT IONVM
1242
cates fuperftitiofis modis depellerétcertè ęquillimú
eft , nó eamdé ſubire códitioné eos qui contra ſalu
tem hominú aut pudicitiam moliuntur , & eos qui
innocenter (fic loquitur ifta remedia adhiberent ad
maleficia diffoluenda. Si perpendas, iſta Accurfij
& Bartoli mens fuit . Nihil ergo Conftantini ſan
&io pugnat cum iure canonico ,quo ifta prohiben
tur.c.ilind & c.quifine 26.g. 1. cum fimil. quibus &
peccare docetur, & in conſciétiæ foro penitentiam
condignam imperandam , c.ex tuarum de ſortileg.
Semper remedia iſta Chriſtianis diſplicuerunt, ſæ
pè & Ethnicis ; vt docuit præter alios , in quem
hoc anno 1606. indicante & præbente viro Nob .
D.Ioannede Herrera incidi Annęus Robertus lib.
1. rerum Iudicatar. cap.s.cuius doctè & breuiter
dicta , nihil verat adſcribere, Hippocrates veneficos
quofd.im & irridet ớ exſecratur , qui ſe profite
bantur orationibus , certis quibuſdam ſacrificis
ſanaturos morbum , quem illifacrum , nos comitia
a l.de mor lem vocamus a . Galenus fraudes huiuſmodi reijcit,
Bolo estos car
bo deLaçıo. gua
tãquam
fr m audes aniles,
, & preſtigiaturas Aegyptiorum
of Babyloniorum ,atq; in Pamphylumquendam inue
bitur, qui in herbarum colle &tione imprecationes quaſ
b.Galenus dam admurmurare folitus erat b Alexander feudo
segi éleckytis à Luciano videtur , qui graſſante peſtılentia
não pag verſum hunc foribus in fcribi iubebat, tanquam cer
μάκων tiſſimum aduerfus vim peſtilentia remedium , póßos
c
Lucian . duoposebums dosjes vėpéanv arépúxu c D.Thom.us cura
in Alex.feu
tiones morborum d per verba alter fieri non poffe cre-
feudoje.
didit , quim viriure damonum : eósque qui verbis
d 2.2.9.96
ar.2 . characteribus morbos curant , vel alia quæpiam mira .
dapreter naturam ágūt,aſſerir fædushabere curr ma
lo dæmone, vel expreſjum ,vel tacitum . Magia multam
habet cum medicina affinitatem .Plinius, Natam pri
mùm è medicina nemo dubitat( inquir )ac ſpecie la
lucari irrepliſſe, velut altioré fanctiorémque quam
inedicinam . Ita blandiſſimis deſideratillimiſque
promiſſis addidille vires religionis , ad quas maxi
c Plinius l. me etiamnum caligat humanum genus & poftea
28.cap... ſubdit : Itáque cum extraordinaria iſta ſeu fraudeso
impoſture , ſeu etiam morborum curationes,non reme
dys naruratibus conftent,ſed a demone procedant,reij
cienda funt,necinquirenduro an profint necne. Sub An-
tonino Caracalla damnatiſunt,qui remedia quartanis
f Spartian .
inCaracai ertianiſquecollo appenfa geft-ibant f. Sub Imperatore
la. Conftantio fiqui remedia quartane vel doloris alterius,
rollo geftaretfiue per monumentum tranfiuifſe veſpere
maleuolorum arquerorur indicijs :ille ( inquit Ammia
nus Marcellinus) ve veneficus , fepulchrorúmque
horrores , & errantium ibidem animarum ludibria
colligens vana, pronunciatus reus capitis interibar .
1.19.in fi. & Vipianus incantationes ,quantumvis in morborum cu
hl.n.c.me
dicos D.de' utione proficianı reijcitó damnat. h Imperatoria co
var. & ex-ftutiones remedia eiufmodi inhibent & interdicunt.i
extraord. D. Auguſtinus ob Eccleſia vnione' illos excludit, qui in
crim. collection :bus herbarum carmina dicüt,eófque qui cha
i eorú. C.
racleros agrotis adſanandos eos apponunt.k Inter ve
de niałef.
math. teres Caroli Magni fanćtioneshar vna eft.vt à clericis
k can.ad- vel laicis phylacteria ,vel faltæ inſcriptiones , aut li
moneant
gaturr,quæ imprudentes pro febribus aut alijs pe
can.no ob itibus adiuuari purant , nullo modo vel ab illis , vel
26.9.7.ca. à quoquam Chriftiano , fiant: quia magicæ artis
nec miru. inſignia lunt. Canon 42.Conciły Turonenfis fub Caro
26.9.1.c. lol magno habiti. Admoneát Sacerdotes Catholicos
illud 26.9. populos ,vt'nouerintmagicás 'arres incantationét.
I Capitu . que quibuslibec infirmitatibus hominum nihil
Caroli Ma poſle remedij conferre,non animalibus languenti
gni 6.c.72 . bus claudicantibúsve ,vel etiam moribundis quic
quam mederi , non ligaturas offum ,vel herbarum .
MAGICARVM
A cuiquam mortalium adhibitas prodeſſe: ſed hæc ef
le laqueos & inlidias antiqui hoftis,quibus ille per
fidus genus humanum decipere nititur. Conftanti
nus Imp.cum viderer multos damonem Ciliciun vene
rari quem etiam quia plerósque agrotos Janabat, le
7góv noci owlõpee folebant appellare,damonis illius tem
pium diruit jenitúsqueſubuertit,vt notum cuique face
ret , non ab huiufmodi damonibus,fed à vero a omni
potenti Deo opem implorandam , cu petenda morborum
remedia m Neque enim vel medicina intuitu , velmor
m Euſc.
borum curationis gratia omittêde ſuntpietatis regula, bius .z.vi.
aut violanda Chriſtiane Ecclefia precepta.] Sic ille, ız Coaftás
optimè & verifſimè, & ſententiam hanc fecura Pa- tini,
B riſienſis curia decreto luo confirmauit. Quæ ex S.
S. probationi adduxit intermedia prætermiſi,
quia locorum illorum interpretatio veror & aptior
aliò tendit.
SECTIO IX .
ExXoni , quas
pirermietam planè,vtdeiis pofsint lecto
res, quando de facto inciderint, iudicare; nec aſcri
bam integras,ne curioſi & impii queant abuti:ſed
adſcribá tantùm initium ac finem , omiffis mediis &
circunſtanciis, quas auctores carum requirunt.Pri
mæ quatuor frequentes ſunt hic in Eburonibus.
1. ad equos ſanandos, interrogant cuius coloris
fit:fi dicas,ſpadicem.clamant, Spadix ,li laboras ta
li vel tali morbo ,tam verè laneris, quam loſeph &
Nicodemus , & c.
2.ante parante , par ante ante & c.vt virgo Ma
ria peperit .
3.alligare equum ſtoloni arboris, quæ nunquam
fructum tulit;idq ; trium horarum fpacio.
4.pro quouis morborum genere, funiculo lanco
brachium circúdare, in nomine Dei & c. & ad no
men fancti, cui morbus tuus facer, funiculus con
trahetur & fier breuior, & c.
s . dicto,conſummatú eſt, pedem equi terræ for
titer incutere, & addito alio verfic.ex orat.Domin .
clauum excidere,
D 6.ad morbum quendam animalis ſanandú , inii
cere phialæ vitrea aqua limpida plenæ, nouem or
dei grana & c.
7.filum perchriſma trahere :aut terream imagi
nem lub altaris pala abſcondere .
8.tempore miſſæ dentes tangere, & quendá ex
Euangelio paſsionis verſiculum fimul dicere.
9. cum ægroto antè febris acceſſionem manus
lauare, & interea certú ex pfalmis verſum ſubmur
murare:vel laborantis manu prehenſa dicere , Æ
què facilis tibi hæc febris fit,atque&c.
10. recipe tres panes miſſales , & in vno ſcribe,
qualis eſt pater & c. in altero & c.in 3. &c. & dare
E has hoſtias febricitanti & c.
Vndecima ducere egrotum feria ſexta(idque có
tinuis' tribus diebus )ante ſolis ortum , versùs orien
tem , & eo expanſis ad ſolem manibusin crucifixi
moré ftante,dicere; Hodie dies illa cft qua Dom
nus Deus ad crucem acceſſit &c. denique recitare
nouies rernas orationes Dominicas & ternas falu
tationes Angelicas.
Duodecima illud Aphricani ; Guſtare & videte
quod bonts eſt Dominus,inſcriptum certæ ſupel
lectili & c .
Decimatertia in aquæ frigidæ cyathum inſtilla
re profluentis ſanguinis definito numero guttas, &
inter vnam quamq; legere pater nofter & c . & pro
pinare
 LIBER III..
III P.
P. II. Q. VIII. SEC. VIII . 243

propinare patienti. eúmque certa quædam inter- A jilla pani intcripta,titoni,Kniriori& c.vel iſtud:Hax
rogare:vel frontieiuscertum verficulum cruoreil pax,max & c.contra morfus canum rabidorú : Irem
lo inſcribere.vel in ſanguine fiſtendo,dicere, San contra dolores dentiú : Sirigiles Falceſque & c . vel
guis mane in te, &c. fanguis mane fixus & c. & ter aliud Galbes & c.Galdes & c. Item .Gibel,Got, & c.Et
repetere. Item , in fanguine Adæ orta eſt mors † in piſcium captura, illud Geoponici Conſtantini
& c.ô † languis vt Auxum tuum cohibeas . Item Tao Sabaoth :& quorum his nugis olim libri referti
illud, Chriſtus natus eſt in Bethleem ; & paffus &c . fuere Bamachius & Cariachirus, à Galeno deriſi i'.
& hæc dicentem tenere innominatum digitum in Simplizin illo Conſtantini elt abuſus duorum De
vulnere, & facere certas ſuper vulnere cú eo ciu nominum .
ces , & dicere quinque pater, & ſemel fymbolum Decimaoctaua , virgas parellelas vi certorum ver
& c.Item , certum verficulum folum dicere ex Paf borum mediis partibus comirittere , & in crucis
fione.Item dicere,in nomine Patris, & c . chunrat ,
formam vincire , & de collo ſuſpendere.vel thora .
cara , ſarite & c . ci lignuni rotundum cum certo murmure applica
Decimaquarta tribus diebus ante ſolis ortum B re,vi Turcæ faciunt.Sed ſunt innumera huiuſmo .
ſuper equo dicere, In nomine Patris , & Filij , & di cómenta, quæ ex prædictis diiudicari poterunt:
Spiritus fanctiexorciſo te vermem per Deum pa & nosalia quædam 1.6.profligabimus ,quæ propria
tre & &c . vt nec carnem , nec oſſa huius equi e Paracelliſtarú. Aliæ quædam ſuperſtitiones in ex
das & c. Deinde certo numero recitare Pater. & pofit.i.pręcepti apud Beetziū leguntur c.v.Alii in
Aue . tandem in dextrain aurem equi,cum aliquot quit )promittunt fic : vis vt maritus tuus diligat te , 16
crucibus factis, inſulurrare quatuor quędă verba . cipede omnib.crinib.tuis, & offer illos ad altare ter ci.
Decimaquinta ad inuenicndum furem ,in cry cereo ardēti: u tūc quamdiu portabis illos fuper capu :
ſtallo crucem facere cum oleo oliuæ, & lub cruce tuum tamdiu exardefcet in amore tui . Alia ſuadet lic
ſcribere, S.Helena, & puero caſto atque legitimo accipe hæc fanéta verba fcripta , & cöfue vejtımētis vi
decenni tradere phialam tenendam , & poit tergū ritu:, non po:erit occidi , vel fub;tiianea morte moru
eius flexis genibus ter dicere orationem S. Hele vel,fac ſcribi luieras infra Euangelium talis feſti, o
nx ; deprecor te Domina S. Helena ; mater Re fufpende illas ad collum viri tui ,& non poteritſubmer,
gis Conſt . & c.Amen . & cum angelum intellige ni giſi pertranfit mare.vel fic, fivis habere maritum ad
grum )videbit puer in phiala, tum interrogare quę zoluntatem fuam ,quare clauos ferreosantiguos (vulga
quis voluerit . Item ad furem deprehendendum , 9 ruer hoefnagelen ) de quibus inuentis debet formanı
Accede Aventem aquam ,inde quot ſuſpectos ha annu !us fexta feria infra milum : pošlea ſuperiege
bes, tot numero lapillos collige,domumrefer, fac " Euang. (quoddamn certum & dic quotidie Pat . not .
igneſcant in foco ,defode lublimen & c.imponan unejiannulumin dig ito portaueris , habebis maritim
tur ſcurellæ aqua plenæ cum certis ritibus , & ad no pro tuo deſiderio infra annum . Iiem ſi ſponſa deber ha
men furis calculus eius aquam faciet ebullire.l: ein bere bonam fortunam ,oportet quod in nisiijs ingredi.z
leguntur feptem plalmi cum Letaniis ; hinc fequi tur domātfub duodus euaginatis gladiispofitis ad ms
tur oratio terribilis ad Deum patrem & c , hinc e dū crucis S. Andreæ.liem neAlf,vel mare equitet mit
xorciſmus in furem : denique formatur figu: a cir lierē in puerperio iucēlé ,vel ne infans rapiatur(à ſtri.
cularis cum barbaris nominibus, & in medio pin gibus) debet ponicultellies vel corrigia ſuper leftū .]ha
gitur oculus , tum clauus æneus , certorum late čtenusille corétus cătùm pofuifle quátú ad fugié
rum , oculo infigitur malleo cypreſſino & dicitur das agnitas ſuperſtitiones pertinebat formulas ver
certus ex pfalmis verſiculus. lc furi oculum pu ború ,quas præterea adhibét , prudéter prçtermiſit.
tant excuti. Alij , die Sabbati ante Solis ortum Nuper duas hic in Brabátia non infrequétes de
ramum auellanum abſcindunt , dicentes;Ego te D prehendi, Prima,vt fciant an æger moriturus, fa
ramum huius æſtatis reſeco & c . in menfa ſter
lé ignaro in manum imponút, & attendunt liquef
nitur tegumentum additis his verbis ; & c. quæ ter cat fal,necnc quod pertinet etiam ad diuinationes.
repetenda. Alij vtuntur exorciſmo ſeu anache Altera eft:fiquis febri laboret , iubent prorsùs nu
mate , quod blaſphemè vocant S.Adalberti, cu dum ſe foli exorienti opponere , ac fimul certo nu
ius initium eft , ex auctoritate Dei omnipotentis mero Dominicas orationes & ſalutationes Ange
&c . & finitur, Amen , dicant omnes. poltea can licas recitare Sic liberandum . crebrò etiam virgi
tabitur , Media vita in morte fumus & c , Quam nes id faciunt.tanto ſanitatis corporeæ quàm vere
prorsùs ſuſpicor eſſe illius Adelberti hæretici, qui cúdia maior.cura: quo ,niſi Almodeo auctore vult
le ſanctum vocabat, & damnatus fuit à Papa Za cum veſte pudorem , cum pudore pudicitiam pau
charia :cuius Hiſtoriam & Magicam quandam im latim ponere. Prioripoſſet aliquid phyſiologicum
piam orationem , inuenies in vita S. Bonifacii A ſubelle:Sed id adeò incertum & obfcurum ,vt non
poftoli Germaniæ libro 2. apud Surium menſe Iu iniuria ſuſpectum cenſeatur. Nunc iſta fufficiant
ni). Alij lcgunt Pfal. 108. iuxta certam diſtribu- E exempla ,plura fum daturuslib.6.c.2.cit.1.9.1. & ex
tionem . opere Martinide Arles de ( perftitione,quod exftat
Decimafexta , ad curandum maleficiatum :Ac in iuris Oceano , peri poflunt : apud quéiuuenies
cipe tres olei violacei menſuras, & conſiſtens con egregiè confutatá quandávanam obſeruantia,que
tra folem ante eius ortum exprime nomen læſi & ſimul eſt ſuperſtitio, & Dei tentatio , & facrilegiu,
matris cius & angelos gloriæ , qui ftant in gradu & blafphemia , qua Nauarræi ruſtici vtebantur,
fexto ,ſex diebus ter in die . Septimo autem collo . imaginem B. Petri in flumen mergentes,ad pluuia
cetur ille nudus & c. deinde nomina horum ange imperrandam : cuius dicta moneo vt notes , quia
forum inſcribenda laminæ &c . viceſima die mēlis ruſtici accolæ Rheni folent idem facere cu ſtatua
ianabitur. (ficommcmini B.Vrbani. Fuit penès me libellus
Decimaſeptima, Item ferre inſcripta nomina M.S.Leyini Crucii Curionis Bolcepani , cui titu
trium Regum , cum certis tribus verſiculis :vel ver lus Eruditoriū exorciſta,qui vir eertènec indoctus ,
ba planè incognita & abſurda:vt illa veterú , Da. nec exigua huiuſmodi rerum experientia prædi
nata darios; & c. & recentia , Abral , Amon , & c , vei tus, plurima congeſſie remedia contra mai ficus
X 2 Doxas
244 DISQUISITION VM MAGICA R V.M

noxas,quarum pleraque et ſi manifeftæ ſuperſtitio |A reret conſilium à lapicntibus,quos fciebatelle ta-,

nis nequeant reuinci , expeditamen propter cla
cum periculum , & procliuem abulum ,iis prorsùs
abftinere. Quapropter oro & hortor omnes, ad
quos liber ille , quod ſciam nondum editus,perue
nerit ( ſcio vero quoſdam illic traditis incautè ad
modùm vti aliquando )ne temerè vllo remedio in
de excerpto vtantur,niſi priùs ſollicitè ,cum pio, &
erudito ,& prudente aliquo Thcologo rem córu
erint , & is fecura omnia declararit .
Formidandum quoddam in huiuſmodi nego
ciis exemplum Gerſon narrauit : ſuo tépore Prin
cipem quendam fuiſſe , cui cùm ſuaderetur, vt pe
les , & libi beneuolos,Vtrum licita effentfuperftitio
nesquas exercebat, credeba .? Respondit,curinquire.
rem à talibus, etenim fcio quod diſconſulercnt mihi:
Ego tamé fic agere,& fic credere penitùs diſpoſui, nec
omittam.Et in hac infelicitaie poſitus , praxentus
morte repentina , deſturi vellet,nollet : nãc agnoſcens in
inferno, quoniam Dominus odit obſeruantes vani
rates ſuperuacuè. Et contra , Beatus eft vir cuius
eſt Dominus ſpes cius, & non reſpexit in vanitates
& inſanias fallas. Sic ille tracta. de obſeruat, dic
rum ſuperſtitioſa.
B

FINIS LIBRI TERTII.

1
1

el
Pan
O
I D 88
OE
000

t
u
o

SVMMA
 245

SVMMARIA BREVIA

LIBRI QVARTI

DE DIVINATION E.

Ræambulum De nominibus quibuſdam , quid fi- | A | De duplici Ephod .Quid rajonale, Hebræis neivi
P ! gnificent.Predictio.Prenorio. vaticinium.Pro
phetia.locus D.Hieronymi.loca.lerem . 13.V.23. ☺
25.Oſea 9.v.7.Exod.12.v.12.cap.18.v.11 . Dan.11 .
v.8. Deuter.13.lerem.23.v.25.cum fimil.
Diuinatio , quid locus Prouer.16.0.10.de diuinatione
iudiciaria.Exépla,Salomonis,Danielis, Ariophar
nis, Alfonfi primi Neapol. Tiberi , & Theodorici
regis , Caroli Magni, Friderici 3. Solymanni
Turca. B luim .LocusExod . 25.0.7 . & 4.36.xplicat.Oleafter
Coniećtatio quid.quopacto deinceps he voces ſumende.
S.Beatricis Ateſtina ſepulta miraculum .
CAP.1.dediuina Prænotione ſeu Prophetia.
Quæſt 1.Denomine & natura.
Prophetæ & prophetadiſex ſignificationes.loca i.Pa
ral.25.v.3.6 5.1.Reg.10.V.12.3.Reg.18. 29. & v.4 .
T1.1.0.12.1.Reg.18.Ecclefiaft.48.0.14.1.Cor.14.v.
s.Exod.z.v.1. A mixtus ex fplendore & fermone.Locus 1.Reg.28. v .
Propheta vnde dictus Gracis. Nebi R'I ). vnde He
bræis 12 17177 ON ' ZI videntes vnde. Propheta de
finitio Caſſiodori, alia melior Prophetiæ caufa ef.
ficiens. An humana aliqua opus præparatione. locus
B oraculum cefauit. Cur vocetur iudicium tãy dnão
4.Reg.3.
Subiectum prophetia . Sententia Platonis & Ariſtore
lis,fatui,genus omne hominum & ſexus.etiam mali,
& ignari, & inuiti. quomodo prophetia fit volun C
taria . с
Inſpirationum ſeu illuminationem ſpecies. de imagi
D
naria & intellectuali.de duplici elenatione.
An Deusſemper per angelos , c nunquam immediatè
prophetiam infpiret.Conciliati D.Hieronym . Au
gajtinus, & alij patres. Quo fiat modo influxus pro
E 1
pheticus mediante angelo ?
De materiâ prophetia. qua res occulta huc faciant.
locus Deut.18.v.15. & 1.Cor.14.V.1.3.4. Quomodo
prophets dicătur participes aternitatis Dei. Depro
phetiæ certitudine, tum abſoluta, tum conditionata.
de lumine prophetico, & variis eius nominibus. F
Thome Angelici libri attributi Dottori Angelico.
An lumen propheticum fit idem cum lumine fi-
dei. Peccatum eftgraue illi non credere. An neces
ſe prophetam intelligere que dicit, an neceffe predi
cere aliis. Lumen propheticum ad quam qualitatis
Speciem reducendum .LocusMichés. G De fomnio.brhm.lvúmysov ,quandofit prophetia , quä
Quæft. 1 1.Quæ ſint ſpecies Prophetiæ?
Duogenera ,per Sacerdotes & Prophetas ..
Sect . De orationali Vrim , & Thummim .
deri veresés alyspiniis legiffe non pun ſed runas
geox non adytłow.cur latinis rationaie iud.cy:refelli
iurlarrhius. А 1
De nominibus eius Chaldais, Hebræis,Gracis. Quidrei
fuerint vrim & Thummim . Pole foiri . Non fuiſſe
aliquid diuerſum ab ipſis Lapidibus.XII. B
D. Auguſtini mens exquiſita.ſunt nomina ipſorum la
pidum , qui alibi etiam vocantur Soham & Mil
defenſus.item defenſi vulgatus & LXX.De vfu hu
ius propherie.modus interrogadi.
Applicare Ephod,
conſulere Dominum applicato Ephod. conſulere
B
Dominum pro iiſdem.locus 2.Eſdr.7.v.65. & Deut,
33.v.8. C
Quis modus reſpondendi. Duplex. primus per nudum .
Splendorem lapidum , defenſus Ioſephus. ſecundus
6.quid reſponſio per ſacerdotes.
Soluuntur argumenta viri do ticontra loſephum . eius
fumma in his auctoritas. Greci aby soy vocarunt.quo
ſenſu LXX . dici queant Greci. Detempore quo hoc
cur vrim illuminatio. Thumim veritas. E
Sect.1 1. De oraculis Prophetarum .
Diniſio oraculorum. vifio, verbum ,fomnium .nomina
quorumdam prophetarum mines notorum . viſio.
opaois 1870 quid verbū aóz os 727 quid quomodo
fiebat. confilium nix Euangelium . Onus
1
ſeu . ewo quid fit fusè quæſitum , refelluntur va
rij. quid А
Hieronymus defenſus. Apocal. 2. in fin .verf. 24. Ie
õppeae quid Gracis LXX.cur idem
rem.23. verſ). 33.a
dicatur onus & munus. Reprehenſ. Theophilait. B
De ecſtaſiſeu rapiu prophetico. 70 quid Ezech.l.v.3.
&cap.8.v.1. & 3.In raptupropheta femper ſibipra
fentes hoc diftinčti à fanaticis hæreticorů, Polychro
ny fragmentum . C 1
1
Auctor lib.de fpiritu & anima defenſus contra Petr . 1
1
D .pocalypſis quomodo fcriptahoc genere
Oliuarium A
prophetia Tertulliani locus. alius And.Caſarienſis.
nároxosquid. satojk congelatio,morbusTheodore 1
1
tus & Theophilalt.notari.
do non .Modi ſeu fomniorum fex in S.S. differentia
Hebræi folebant fomnia petere.vt & gētiles ponun
tur loca buiuſmide Gentilium dicta fux queeutela
X 3 Vigellas

1
 IA
SVMMAR BREVIA " LIB . IV .
246
Vigilias Chriſtianorum Iulianus eo cunarus deriuare A i Decepti vifionibus muliercularum quomodo Tertul
per calüniam.Judei idolola ! re hac in re imitati fue lian.co noftro tempore fra. Fancifc.dela ( ruz,cu
re Paganos LocusEla -1.c.65,0.4 . Bus narraiur mira historia. Magdalena de la Cruz
Diuinorū fomniorum finaliscauſa multiplex ex facris Cordubamultas decepir. Elin Belgio monialisque
E
Literis oſtenditur, damarreptitia , in qua Chriftus logui ot ho
Locus D :lob.cap.4 .verf.13 . cap.7.v.14.66.33.0 ftiam fiue Eucharifticum panemconſecrare credita
75. Locus Num.12.v.6. Exempla multa diuinorum ab iliufis.

- fomniprum ex hiſtoric. Quam periculofá confeſſariis conuerfatio cum mulier

Que fpeciespropheria fublimior excellentior fit. F culis etiam pois ex Gerſone. An attendendus fiatas
. Il 1. Quo pacto pro phetia, ſiuediuina re virginitaris, matrimonis, viduitaris hac in re,conita
Quæft
uelario , dilcernenda fit à diuinatione fiue dæ Leloyberium .
moniaca reuelatione ? Sect.iy. De reuelationibus virginum á mulierum ,
Auctoresqui de hac quaftione tračtarunti capita,unde que funt Canonizacejui.nsiejan { tualis.
A B De S. Angela Bohema. H
petenda diſtinctio.
Sec.I.Qusnamneceffaria iudicaturo de reuelatione? S. Brigitra Sueca visua.
Spiritus diſcretionis quid, & quotuplex de diſcretione B.Brigida virgo Score .
experimentalibas eft in ordine ad ſeipſum . S.Gerirudis Brabanıa.S.Hildegardis.
De diſcretione in ordine ad alios.quadam infula, qua S.Eliſabetha Schonaugienſis defenda .
dam doctrinalis ſeu acquiſita,quę ad hanc neceſſa $ .Caiarina Senenfis.
ria fint,doctrina, pietas, experientia , & alia mulia. Quo in precio habendę harum reuelationes. Refel
Tenenda precipue bumilitasſuſpendenda non pręcs luniar Henric.de Haſſia ( Sibyllanus. Soluuntur
pitanda ſentenria. Exempla ſacrę fcripturę, iacob, eorum abiectiones . de defenduntur vaticinia San
Iofue Samuelis.Helia, B.Virginis.loons Luc.l.verf. &tarum .
29. Sanctorum Ambroſii & Epiſcopi Cyprii.Illufio Diſcutiturprophetia B.Catarina Senenſis de immacu-.
B lata B.Verginis Marie Conceptione. 1
:. mulieris Carthaginenfis.
Præftat humiliter feijcere reuelationem , quam auide Diſculinr locus vnus ex concionibus B.Catarinę Se
arripere : an liceatpetereve fecere quidam Sancti nenfis.
Ephrem , Maurus,Herebertus,eo alij,fed non imi- Cliem locus D. Antonini. Modus reuelationes conci
landi,
tandi in hoc, Quod decepia multe perſone per hoc vt
S.Catharina Bononienſis. Conatus fic demon deci Sect.V. De indicis petitis ab ipſos reuelationis natura .
pere B. Auguſtinum.ſciebant hoc D.Bonau:ntura, Quando plus deferendum reuelatiori habira à vigilăte
Gij,de quibus narrai Gerfon. B.Coleta . C.D quam à dormiente. K
In aliis perſonis turiùs eas reprehendere e dure incre Diuina non eft,quando non congruit diuina Sapientia,
pare.Notabilislocus de hac re Gerſonis. Et quomo vel non innat ad maius bonum , vel incitai ad fin .
do reſpondendum obiečtionibus quas illufi folene fa gularitatem ,velinobediêtiam.Subitam doctrinam ,
cere ,cur non rciicianı. Exemplum S.SimeonisTreuirenſis.aliud Pramon
Sect.II.Quecöſideranda in perſona cui fa & ta reuelati? ftratëſium tempore Sariti. Norbeni.Virginum A
1.Fides.reuelationıbus hæreticorum celerorum in fi ronenfium .
delium nõ eſt credendum.tales fuere Cerinibi. Mar D Conſiderati gradus ſuperbiæ in illufionibus. Indicia
ci. Montani. Arebonticorum , Manetis, luliani falſa, ex lafciuia , c impudicitia. Exemplum D.
spoſtato. Donalistarum , Meffalianorum , Anaka Roberti, aliud D.Dunſtani. L
priſtarum . Campani. Tuffi Vélzii. Franciſco de la Quam periculoſum reuelationis pratexiu ſuum contra
Cruz.Graiienzis pſeudopropheta. de vatibus Bri obedientiamſequi iudicium . Exemplum Genebal
tannorum,otroque Mariino G aliis, Eubages qui. di Laodunenſis Epiſcopi. Aliud S.Guilhelmi D1
2. An fine ſui suris, an airepritię. his non credendum . cis Aquitania.
exemplum de quadam ex Firmiliano . de Moniano. aliud s. Abrahami. Mira illufio virginis Gan
de înonialibus Quercètenlib.loanna Potiere.de In denſis, que ſe falua virginitate matrem futuram
credebat. M
dorum cohoba.de Libuffa Bohema.
3. An mores a vita correſpondeanı. fanæ fidei: & de Illufio B.Secundelli. Sub ſpecie fru & tus animarum .
vitiis hic maximè conſiderandis. Apollonii ſententia quomodo vicit ſupplantatorem E
. xemplum S. Ma
de Quintilla Maximilla. Quopacto mores in irona.d S. Marcelli.
telligendi o examinandi. Petrus Sartor Antuer- El Spiritus S.Doctrina & prudentia B. Angela.
pienfis pſeudocremita. Orationis menialis quedam Varię ſurelle e pellacie damonis detectn. B. lor
pericularatione vię unitinç. de lapſu Begardorum , danus decepius aliquoties pretextu boni. Reme
Beguinarum , Dulciniftarum , Lollardorum , Illumi dium expuendi in viſum . S. Meinulphi ſententia
natorum.Periculoſi alij ſcopuli multi Eremilę apud notabilis.. N

Caſſianum . Fr. Ioannis di Rupeſciſſa. F. Fran. Conſiderandum num bona malis mixta fuadeantur.
E Hiſtoria de B. Maria. Oigniacenfi. alia B. Vin
Crucj .
4.Corporis conſtitutio. F centui.Ferrerii.optimum remediñ oratio.Exempla S.
Gætlaci.S.Elphegi:alterius. O
s.conuerfatio, ftatus.
Iudicium in hacre do &trina B. Arſenii Abbaris. Si
6.etas,fexuſque.
7.an lini Nouicijin vita Spirituali. reuelatio humana prudentia haberi potuit.fi ſit de
Exempl.Francifci Pici,qui hoc indicio fallaciam mira fumpta est facra fcriptura.vel ei diſſenianca.Sicom
reuelationis detexit. firmetur. aliis reuelationibus. Exempla S.Herman
Sect. III . De reuelationibus mulierum non Saneta ni Steinfeldēſis.qui & Loſeph vocatus & quare.Ex
rum , rychiy Patriarcha.B.Guilhemi Roſchildenfis.
Parim credēdum huic ſexmi.cur facile deripitur. Que S. Adalberii.B.Meinulphi PetriCluniacenfis.Quid
pracipuè conſideranda in mulierum moribus. G pugnanies reuelationes fuerint, cui credendum ?

Sea ,vi.
 SVMMARIA
Sect. VI. De indicys que petita à reuelationum cir- | A nulla contra plerofīz. vera eft demon .
cumftantys.
Que conſideranda fint circa finem . Illuſi Ioannes
de Varenis e . loann. Hus. Cauri e circumfpe
Eti. S. Arſenius. B. Hildegardis. B. Libuina
Bataua. Ņotanda cogitationesprecedentes &ſub
fequentes. Verarum reuelationum quis effectus ex
Hucbaldo, & exemplum S. Aldegundis. Q mantes, ó Sternomanies. Eurycles, Pyrkones, dir
Signum crucis opponere viſioni viile. exemplum S.
Ofualdi Epiſcopi, Modus quo ſe ingerit conſide
randus. Doctrina P. N. Ignaty Loyolai. Notan
da lætitia & horror quibus animus pulfatur. D.
Antony doctrina , explicataper B. Catarinam Se
nenſem , co eius adhuc explicatio. Explicata opinio
quædam vulgaris , cito mori , quifpiritus mortuo
rum viderunt. R Ficium . Saga primum murmurant , deinde incan
Item notandum an veris confirmata miraculis. Exem
plum nobilis Matrona & S.VVinvvaloci. falja eft,
ſi vel in minimo non contigerit , quod predixit ab
ſolutè, hincpatet verasfuiſſe reuelationes Catarina
Raconiſia, Margareta Rauennatis , F. Aloyſi Ber
trandi ,item Ioanna Lotaringica que d.La pucel
le lohanne qua defenditur contra calumnias An
glorum. Acta iudiciaria. Falſas verò fuiſſe Mon
taniſtarum , Ioannis de Rupeſciſſa ,ó manialis Lu
fitana. Franciſci de Cruce . S
Et Hieronymi Sanonarola ſeu Ferrarienſis. De hoc
diligenter diſeriiarcontra quoſdan . De lacobe
Brocardo eso B. Elizabetha Bartona. Notandus
modus reuelationis, qui varius eft.
CAP . II. Dediuinatione. С
Quæſtio I. Quid fit diuinatio.
Explicatur naturadiuinationis.
Quæſtio. I I. Quæ occulta queat dæmon diui -
nare .
Non nouit omnia ſed quadam tantum . Marci hiſto -
rici locus explicatus. Quid de liberè contingenti
bus? non poteſt niſi probabiliter coniectando. Exem
. А
plum Baſilacy fanatici, qui Iſaacio predixit
Qua à cauſis neceſſaris dependent, á alia nonnulla
poteft certo pra dicere. Quedem non niſi per conie
"Eturam.Vnde nata veterum oracula. Quid de pre
teritis norit. Quid de præfentibus. An cogitationes
hominum norit. Exemplum Scotti Parmenſis. Da- D
monum hac in re fraudes. Quomodo falta aliquan
do predicat vt facienda. Exempla, Apollony,
iuuenis cuiuſdam , ó Chariberti, & Céſary impo
ſtoris moderni huius generis, remiſſiuè. B tia.
Quæſt. III. Quomodo dignofcatur diuinatio à
prophetia & diuinatione ;
Noia ex proportione rei cognoſcenda e caufa. Nota
ex modo & natura quafitionis. Notæ ex intentione
quærentis. Quæ excuſent à peccato.Locus Proverb .
19. v . vltim Q
. uando liceatſignum petere.
Quæſt. IIII. Quale peccatum fit diuinatio.
Quando fithæreſis.quando fuperftitio.quando illicita
dumtaxat.
Quando implicitafit venialis.
quando iocus omnino licitus.
Quæſt. V. Quotuplex ſit diuinatio.
Qusd pactum implicitum á explicitum . Schola -
Jticinonfatis proprie loquuntur, in ſpecierum affi
gnatione.
Quæft. VI. De ſpeciebus diuinationis , in quibus
aperta diuinatio interuenit?
Oracula, o vaticinia . ut louis , Dodonai , Hammo
nis, Trophonij. Apollinis Delphici, Clary, ecc.Ve
neris Gazen / is . A mantia. Sibyllæ folia. Sycomantid. Diuinatio.per
Que horum phyſica cauſa ?
!
BREVIA LIB . IV ..
247 .
cur vno loca potius quam al102.
curpriſca oracula cejarin ? :).
De Parisonicis vatibus,l'eterum.ut Dadonides colum
bé .Gallicena . Pythia Delphia. ? B
Branchidarum , Colophonij, Saraclinig, vates. Frin i
.icica Meroxiei. Pythonijja .Ventriloqui. Eng.iftri
Carij.dæmones , feu vares . Exemplum ruſtici in
Miſnia affiati a damone , fanatici, enthei. multo
rum nomina. Sibylla unde dieta. op. Eitarici.
Sect. II . Necromantia feu afuxonev the fusè deſcri
pta .ritus collecti ex veteribus poëtis . Starij & L4
cani loca quedam . Melindenjium ſuperſtinio. Duo
modi Necromantia , Nuda inuocatio á facrifi
B
tationem proferunt. 3. comminantur. formi mi
narum : C
Pæna bujus diuinationis. demon in hac pro anima ap
paret: shopártedquid. Vervouártela. xand'or. ' D
Exemplum Santebereni magis, Diuinare in Pythone
quid. locus 1. Reg. 28. verf . : Quam periculofum ,
probatur exemplis. locus Pfalm . 1os. verf. 28. CÓ
Tſai.8. v.19.
Sect.III.varia Hydromātia ,24 qua vſus Andronicas.
vna fiebatper annulă,alia per lapillos alia ex pela
gi agitatione. Orientales mare bapuzat. Venetifibi
deſpõdent.alia ex aqua colore o imaginibus.Pago
mantia, vary ad hanc olim fontes. Crateres Pali
corum , ciſterna Alphacena ,palus Iunonis. Apollo
Thryxeus.RhenusGermanorum . clia per cyatbum .
per cathinum vt Fele. mulieres Germana ad vor
tices aquarum . ſuperſtitio hodierna , ſufpellorum
nomina mittendi in aquam. Aretinus fons obtura
tus à B. Bernardino Senenſi. E
Sect. II11.De alijs manganiæ generibus.
De Lecanomantia , veteri cu recenii. Caſtroman -
tia. Catoptromantia. Chriſtallomantia. Exempla
duo recentia. Et tuto quemlibet pojſe confringere
huiuſmodi , docetur alijs duobus exemplis recen
tibus . F
Dactylomantia , varia exempla vetera á noua . O
nychomantia , aliterapud veteres, aliter nunc fit.
Oueuedi quoddam fačtum , Aeromantia Phar
maceia. Coſcinomantia. Axinomantia , Cepha
leonomantia : Germanorum , Longobardorum . A
pionis Taciti calumnia in ludæos Cleidonoman
G
De mode excutiendi oculum furis . Varia exempla.
Quæſt. VII . De fpeciebus in quibus vel non
explicitum pactum , vel eſt admodum la
tens.
Sect. I.. Deharuſpicina ſeu ariolatione.
Gazareni qui. De victimariâ. Extiſpicinâ . Iuuenalis
locus. Pyromantia. Vtuntur Lituani. an huc per
E tineat mos tranfiliendi pyras. De luſtratione per
ignem . Capnomantia. Locus Statij. Thurifumia
Statij. Libanomantia Dionis. Tephramantia.So
phoclis locus, quadam eius hodie ſpecies. Moſchi
locus. Hydromantia alia , doinomantia. Quid
ominibus commune cum hac. H
Caitomantia , alphitomantia, alcuromantia. xébevos
qua. Horatij locus. furem libo inquirendi ſuperſti
tio . Tiromantia . Ichthiomantia. Oomantia . Ifid
corum . Ceromantia. Antropomantia , V'aide olim
frequens, probatur fuiſſe. Sacrificium filiorum in
Topheth apud Hebræos. Daphnomantia. Botano
1
myricam valde ſolerrnis. Laus myrica.
X 4 Omphe
 IA
MAR
SVM
248
Ompinalomanisa. Amniomanta. Depelliculis quibus | A
inuoluitur fatus. Yoétor , daatoides åpersov . (den
K Locus Iudic. 5. v . 20. Locus Apoc. 12. v . 3. Locus
helm , Teutonice ) Superſtitio in his.
Quific capite inuoluto nati. Iouius notatus. Iudæorum
diuinatio per leduim . Iednà animalmirum ,fed fa
bulofum . Agni Scythici defcriptio,
Lithomantia . An Iudais in vfa . Locus Leuit. 26. v.i.
de lectione & fignificatione quæfitum . Noſter inter
pres defenſus conira Oleaftrium . Superftitio que
dam geſtantium amethyſtum . Rhabdomantia ,mul Exempla aliquafillarum pradiétionum.loannis
. quadam fortis, que
tiplex: quedam incantationis
dam auspicy , quadam ominis . Singularum exem Hebreorum qui auctores iconoclaſtia . Pancrati . Con .
pla. Narratio de Gregorio VII. Papa. Lamp ado
mantia do Lucernaria . Parthenomantia multi
LB
plex. Catulls locus.
M nus. loannes Galeacius contra aſtrologum decepit.
Se & . II . De augurio ( auſpicio.
Ariſtotelis locus . Augurium quid, có qua eius .
species
A cælopetita. Ab auibuspetite. A pullorum tri
pudio. Oſcinum differentia & nomina. Pauire.Tri
pudium ſoliſtimum . Soniuium . A quadrupedibus
petita . Auſpicia pedeſtria. Ex equis Germano
rum , Luizicorúmque . A lupis. Et alis animan
tibus.
De ominum diuerſitate. Augurium , omen ,prodigium
Sæpè confunduntur. Tepatornenie . varia exempla.
ſepulcrorum , fontium , á ſpectrorum . Oftentum , C
portentum , monſtrum , quid. Quid liceat in his ob
ſeruare, quid non ? N Aufony locus. De ijs qua gignuntur in media regione
De acuminum auspicio militari.
Sect. III . De fortibus.
Phur, quid. Ioſephi locus. chinenſium fortes & alio
rum Iudæorum .
De diuinatoria . De oraculo. Palomantia , Perroman
tia , aſtragalomantia. Kubomantia ſeu aleatoria.
Rabdomantia multiplex. Sagittarum , apud Eze.
cap. 21. v . 21. spp Bexopártea Virgarum.
Deut . 8. v. 21. de; en, i vulgata. incantatores cur
chabarim dicti. interrogare in ligno, Oſe. 4. V.12 .
Geomantia vanitas . Stoicheiomaniia genera , eius
variaexempla Gentilium ØChriſtianorú.quid olim
dicta fortes Apoſtolarú.Explicata c.aliquanti.c.ſi
quis clericos. 26.9.5. Quomodo his vfi S. Augu
ſtinus e Gregor. Turonenſis. D. Franciſcus. Per
trus Blefenfis á aly. Denotis Ephefiorum . Dode
caëdriſeu Paftorum ludus. dicium quoddam Cæ
Salpini.
Slectryomantia modus multiplex . Zonara , Socratis
e Caſſiodori error. Onomantia . Prudenty locus.
Nomina liberis prophetico Spiritu impoſita. San
*? & torum nomina imponere religiofum . Pontifices
ſanctè mutant nomen in inauguratione Arithman
tia. Cabbala duplex Indaorum . Vocalıum conſide
ratio in nomine proprio. Alchindrina liber. Orni. E
thomantis Ioann. Leonis. -P
Sect. IIII . Quale in his omnibus peccatum ſit.
Quam etiam periculofa res fit. De forte conſultoria,
quando illa hodie illicita ? Quam periculoſum Ma
gos conſulere. Trium Regum exempla. Q Soluuntur argumenta contraria partis. Locus Exod.
CAP.II I. Deconiectatione.
Quæſt. 1. De coniectatione ex aftris .
De aſtronomia. huius lans. De aſtrologia hac fusè do
cetur vana & prohibita. Species eius quatuor. de
loanne Stadio Bergano. Aſtralogia reuolutionum
quid queatdiuinare ? quomodo cetera fpecies. Tri
A.B
plex Mortale hic occurrens.
Rationibus ( auctoritatibus omnis generis impugna
€ tra lex de ſumptibus.
tur aſtrologia.
Satisfit argumentis aſtrologorum . Locus Gen.1. v.
14. Locus Efai. 34.v.4. Loca S. Auguſtini con
VIĄ
BRE LIB . 1V . 1
ciliantur. Locus. Pfalm . 10 g . v. 2. c Apocal. 6.v.
14. Locus Arethe Calorrienſis vnda corrigendus.
pſalm . 18. v . 12. Refpondetur exemplis allatis de
veritate predictionumquarumdam . D
De Thraſilo. Cur 1. C. iungant Mathematicos cum
maleficis, c qui illis propriè dicantur mathema
tici. Quomodo cfr cür Deus permittat illos ali
quando verum pradicere.De Aſcletarione. E
XXI.
Papa mors.
ftantini Siethati. Predicentium aduentum Ante
chriſti. L'erri Leonii Spoletani. Abraham bos con
fudit duifputando. Ab his deceptus Manuel Comne
Pet'ri de Monte ilicino mendacia . Alfonſus Ara
gonum Rex contemptor horum e quale, Ludouici
Sforrie ſtultus amor aſtrologia. Alexandrinorum
iudicium de bis & vectigal Bacxnuyquior. De me
dicorum fatua & ſuperstitioſa quadam aſtrologia .
nec non chyrurgorum . De diebus Criticis. De aſtro
logia inueſtigatrice occultorum .
Quæſt. 11. De coniectatione ex elemen
tis, meteoris , plantis, arbori
bus, brutis.
Tria videri tantum e ſe elementa . A
aëris. de cometarum predictione. aliquando pro
Spera predicere. Charemonis liber. mira exempla
de Nola Bodkenfi. de campana Villilana. de piſci
culis monaſtery S. Mauricy. .
De pranotione ex ventis .item ex nubib. grandine e
Jimilibus. B
Piſidus notatus.
De maris tumore, terræ motu. Arequipa mira prodi
gia.Indi adiuratores malè multati,Vulcani Peru
niani. Iride, halone , cc. Ex arboribus, plantis,
floribus, c. qua. Quadam hic ſuperſtitio .
D
Que conijcienda ex anımantibus.
ipſa preſentiant quæ prænunciant ?
An
Quæſt. Ill. De coniectatione medicorum .
Reguia quadam traditur.
Quæſt. IV . De coniectatione Phyſiognomica.
De tribus eiusfpeciebus.Scriptores. A
Melam pus is
caly . Iuuenal locus.
Fundamenta artis. Locus Efai. 3. v.9.
De Mathia Coruino Rege.
Probatur quadam effe licita. Etquatenùs.Socratis di
Etum . Locus Caſsy medici. De quibus liceat Phy
fsognomo iudicare, de quibus non. Exemplum . An
B
tony Tiberti Cefanatis diſcuſſum .
Quæſt. V. De Chiromantia.
Dua eius ſpecies.de Phyſica de aſtrologica. Verderij
error de hac. А
Prohibitio Sixti V. Artis vanitas. Scriptores. Inue
nalis locus.
13.0.9. Tob . 37. v. 2. manus Dei quid fignificet in
B
Scriptura.
Locus Exod. 24. verf. 32. 2.Reg.3.v.15. Eſai. 8.v.
11. Ezechiel. 1. v . 3.6 c. 33. V.22.6.37.v.l.
Examinantur exempla predictionum Chiromantica
rum , Bartholomæi Coclitis.Alexandri Medicai.lo
uius notatus. C
Zingari qui, & an tolerandi Principibus,fusè.Corin
Quæſt. VI . De coniectatione ex fomnijs.
Oniropolic ſcriptores. Somniorum diuifio. Fun- A
damenta
 SVMMARIA BREVIA LIB . 1V .
249
damenta vanitatis huius. A hoc iucrenar . Princeps poteft aliquid rep.patje. i
De libro Danielis Somniali in c. non obferuetis 26.9 . bus vel fibireferuare. Poſje aliquid dari ei qui pri
5. Synaſius notatus. m.im.fortem , vel plures obtuleri:.
Quædam licet obferuare contra Xenophanem Epi Q. II I. De purgatione Canonica .
cureos, quædam non licet , contra Stoicos. Pruden gue eius species Depurgation iurifiurandi.
Quid fit?
. e
tij locus.Somniorum certitudo velfallacia vnde pe Canones hanc probantes . A
tenda. de caufa efficiente fomniorā . Synaſijo Por Exempla Sophia regina Polonia, Ó- Sixti3. Leonis 3 .
phyry error . Item Platonis ,o Ariſtotelis. Hippo Pelagu PP. B
B De purgatione per ſumptioněSS. Euchariſtie.Exem
cratis diuiſio non fufficiens.
De Natura libus ex cauſa intrinſ eca. с pla Lothary Regis Francia. Gregorius 7. ipfe feci!
1. animali. Locus Salomonis Ecclef. 5. verſ. 2. 2. in 'ab Henrico vero Imp.exegit .
trinfeca corporalis. quæ propria ſomnia fingulorum Caufa có formula huius purgationis. C
humorum predominantium . De naturaliextrinſe Defenditur ea contra Fran .Horomannum .
ca cauſa. diuiſio. Caluinianum.Explicatur eius ſententia.Historia Er
Quando liceat atiendere fomniis ex cauſis narurali- | B kimbaldi Burbari. Alia Sibichonis Epiſcopi. Sæpè
bus. Explicanturfingula cauſæ exemplis. Non licet mortui qui, rei cum e Jent iuftè accuſaren !ur, jis
diuinare de futuris contingentibus, vi degratis da mere praſumpſerunt.Exempla remiffiuè ponuntur.
tis à Deo, nec de liberi arbitry actionibus. D Cur Deus hoc indicium aliquando permiſerit falle
De diabolicis infomnys. Locus Homeri. & locus Ec re. vt in Andronico Imperatore.
clef. 27. verf.7. De Lectiſternijs & captione fom Q.IV. De vulgaribuspurgationibus .
niorum apud Gentiles.de VenereGazaa fomniorum Cur fic dute. vem cur exploratoria pw gationes. cur
interpreie. Somnia Enthuſiaſtarum , Anabaptista leges parıbiles . A
rúmque. item Epithelis Meſleny. Adeſij philo Tentant omnes Denm . huiusfpeciespeiere miraculum .
Sophi. E Sect. I. De prouocatione ad diuinum indicium .
Mairis Attile. Ptolomai. Nestorij Attici ,Iuliani A Quibus conditionibus concurrentibus hæc fit iicita.
poſtate. Odatis o Zariadres. demoniaca ad quid C Exempla. Sara . Dauidis. Z uchariæ filie loiada .
liceat obferuare. Condei ſomnium.Dinoshihiſtoria. Septem fratrum Machabæorum . D.Pauli. Mar
Diuina inſomnia que . tyrum noui teftaměti. Et S.Euſtaſij Abbatis.Gual
Diuinorum infomniorum quædam exempla .Theodofij theri Burgenfis Epiſcopi Pietau. B
Imperatoris. Arnoby Rhetoris. Mauricij Imp. Quam periculofum fitita ci are. Oui peccent Morta
Barde. Eulogy, AlexandriMagni. Blefenfis locus, liter citando. Quando citati posſint citationem
Horum obferuatio licita, o ad quos spectet inter contemnere, quanao é quo illam modo debent con
pretano. Quomodo difcernenda diuina ab alys, Lo. ſiderare. с
cus Ecclef. 34.v.6 . Exemplum Gonzalui Hernandes de Corduba.
Exempla corum quibus obferuatio fomniorum valde Exenpla citationum non irritarum . D
noxia fuit , Agamemnonis , Xercis, Onomarchi, Citatio duorum fratrum de Carilaial.
Antigoni, Pompel. Iuſti LipsI V. Cl. narratio Menuerci Paderbronrenf. Henrici Moguntini Epi
quedam de muliercula Bruxellenſi, o hiſtoria diſ fiopi. Burchardi ( Meginheri.
cuſſa diligenter. G Gothus capite plectendus,Gothalani Nauarchi. Fra
D
CAP. IV . De coniectatione Politica tras Ducis Brittanniæ.
ſiue de fortibus. Templariorum . defenditur hæc hiſtoria contra gueof
Sortis politica ſpecies. dam . De morte Clementis V. Papa , Philippi
Q.I. de forte diuiſoria. Pulcri Francorum Regis. Prapojiti S. Lamberti
Iudices fortiebanturAthenis, Roma ( in Sicilia.Ca Leodinenſis, De Innocentio IV . fabula Britanno
fusin quibus iura ſortitionem permittunt. c.1 . 26 . rum reiecta.
A Sect. II. Depurgatione monomachia ſeu duelli.
9.2 .
Qua requiſita, vt hac forsfit licita . De inuentore duelli. de gentibus qua vja. de caufis
Quomodo intelligenda, qua in facrislitteris de fortitio propter quas inductum . E
ne habentur. B Derilibus. de armis. Duellum paralytici contra Iu
Ritus quifolemnes. Calix pro forte. deum , qui imaginem Deipare violarat.Duella in
Locus Pf. 15.v.16 . ter reges pro regno. inter priuatospro regibus. pro
Q. II. Decontracta ſortis fiue teſtimonio pudicitia , pueri contra giganiem . Bur
Lothariæ. E chardi contra Conradum .
De duplici contractu hocpriuato ,la riffe. o publico, De ſucceſſione auorum inter patronos nepotis patrui.
la lotherie. A vicere qui pro nepote.
Contraétum eſſe licitum probatur. Reprehenſus Conra VVenceslai Regismirum duellum contra Ratislaum .
dres, Ludºs ale & cur prohibitus. Contractus plures aliquádo Deus miraculo decidit vt in cauſa VV'en
hic interueniunt. ceslai. aliquando res dubia manet , vt inter equires
De perfonarum generibus, qua in hoc contractu ve Hiſpanos, Rui Paez de viedma, Pae Rodriguez
niunt.Quid hic lucrari poſſint mercis Dominiſeu de Anila. Sæpè iuftus vincitur.
venditiores. Quæfint peccata venditorum ,feu Do Ducllum omni iuri repugnare oftenditur. Prohibitio F
minorum mercis. De modo quo ſtatim ac collata & pæne concily Tridentini . aliæ priores Iulij 2.☺
lotha, fortes trahuntur . Quid lucraripoſſint empto egregia eius rationes. Extenſio Gregorij. XIII. ad
res feu fortientes. B
priuata duella que citra ſolemnes ritus fiunt. G
Que horum peccata , & obligatio reſtituendi an ad Quedam declarationes fiue illationes ex bulla pra
ſortitionem rerum reſtitutarum fraudato admit dicta. extenditur ad eos,qui dicunt ; Veniegote tali
tendus. С loco exſpectabo. Non proceditcontra Principes qui
D duellum permitterent infidelibus.
Quid lucrari poſſint miniſtri í officiati.
Ā quo alendi 11 miniftri. Publicum , c pauperes quio Bellum iuſtum poteſt auétoritate principis duello deci
di Non
 SVMMARIA BREVIA LIB . IV.
250
di. Non tamen hoc poſſunt facere per modum diui- A Debodierna probationefagarum per aquam frigidam
nationis aut ad gloriam ,& c. Locus2. Reg.2.v.15. ſententiæ Germanicorum Scriptorum . Iurifconfulti
Qui conſulentes incidant , qui ſpectatores. Fit mentio cuinfdam recens libellus de hac re .
non vife bulla Clementis 8. Q.V. De proba, vt vocant , aquæ frigidæ ,
Sect.III. De purgatione vulgari per ignem. in qua fagis explorandis quidam in
De proba ferricandentis. quod indicium . Solemnita Germania vtuntur ,
tes. Formula . H Sect. I. Diſcutitur opinio & rationes Adolphi Scri
A
Exemplum Tetbaldi Peletarij. Lex militaris apud bony.
Rádeuicum . Leges Francia , Longobardica, Slaui fictitiam illam lenitatem demonis ſagas ſuſten
Contra
ce , Flandra . tantis diſſeritur. Non eſt credibile hoc fic à Deo à
Vomerum quis numerus. mundi initio predeſtinatum . Refellitur ſupernatu
Ferri confecratio qualis. ponitur formula.Sophoclis lo ralis ó fictitia aque fagarum antipathia. Lis
cus de hacpurgatione. An Nobiles eam quog ſub therus exploditur , qui voluit omnia liquida apta
ierint , quod ira. Exempla. Conradi Marpurgij prebere balneum , effe idoneam baptiſmi male -
riam . B
contra hæreticos. Richarda & Kunigunda Impe
ratricum . Emmia Regina. Hiſtoricorum diſſenſio Quo pacto elementa laudent Deum .
B
conciliatà . I Qua ratione aqua inſtrumentum e ſigillam falu
Aliorum in Grecia . Matrone Chriſtiana in Rugia. 115.
Comitiſſe Mutinenſes.Ludouici regis German .Le Sect. I I. Excuffa fententia ( rationes IC.
gatorum . Orciſorum Comitis de Oldenborg. cuiufdam Catholici.
VVittenbergenſis iniuſtè accuſati de incendio, & dete Laudatur aduerfarius, & huius contradictionis ratio
îti poftea rei.Exemplum Piſcatoris Traieclenſis, e proponitur. Qui o vbi tantùm iudices hac viun
cuiuſdam Hipocrita. Tuonis loca diſcuſſa , oſten turproba. C
Ja canonibus repugnare.Rollonis Normannifactum Ele praxim paucorum « indoctorum iudicum . Sum
mirum . ma fententia contraria .
Certamen Catholici Hiſpani cum Ariano. Robertus Oftenditur parum necesſaria hæc purgatio ad mentem
Cantuarienſis doluit , quod hanc purgationem fua aduerfarij. D
K Oſiendiiur pugna in dictis eius, & incertitudo huius
Suffet.
Emma regina ſic fe purgauit . probationis. Exemplum vetula ſaga ', que ſeipſam
L prodidit.
De iudicio prunarum .Exempla.
Monachi Ægyptij, 6 B. Briccij Turonenfis Epifco- Cojienditur ex eo ďaliapugna.jsem hanc ſupernata
pi . Haraldı Hyberni. tionem non eſſe tribuendam bonis angelis : fed de
moni .
Sumebant ( ab alijs rebus hoc indicium .
Eulalius fe purgauit fiſcella in ignem iniecta. Epiſcopus Cautelae, quas ponit oftenduntur fuperfina .
quidam ad fidem Roſſos addu xit proie c !o libro E Tertia pugna in dicíis aduerfary. E
uangeliorum in ignem . Sic etiam approbata in Hi Gratis conficta diuerfitas inmaleficio e alijs crimini
Spania miſſa Mofarabum . bus, nec probata,nec vera .
Deprobationeper pyram . Exempla. M Sed oftendit purgationishuius vanam defenfionem .
Petri Maſſilienſis. Popponis Apoſtoli Danorum . Ca Inducitur argumêtum defaga quæ furti accuſata tan
tholici Epiſcopi prouocantis Arianum . Sauanaro tum, & aqua inyceretur ex priſco more ad purga
le factum ,feu potius iactantia. Perrus Albanenſis tionere : t- oftenditurfihæc purgatio vera certáque,
ſic Petrum Florentinum fimonia conuicit. Ritualia neceſſario iudicem perplexum fore.
buius iudicij. Multa refelluntur breuiier hegesz & aduerfari. Que
Vi Catholica fideshis adſtructa,fic ijſdem hærefis den præcipua nunc cauſa paucitalis miraculorum Jit.
. Hereiicori attribuenda omnia creaturarum mala ,
prehenfa punitáque probatur exemplis 4Deo non
Cameracenſium.item Argentinen ium . N talem propoſuionem fideirepugnare .
Flamma hæreſi quod vmbra corpori: tum fuga erroris, Excufarisr mens aduerſary eam ponentis .
vis perit ardoris. redit bec illo redenie. Hæretici Q 10ſenji probationes fintiudici arbitraria .
alterius exemplum Hanc iure Canonico probam omnino effe prohibitam
0 accuratè oftenfum F
Varia prohibitiones huius proba.
Imperatorum à Pontificum , c. Mennam 2.9.s.dis Non licet iudici infligere quamcung pænam quam rei
cuſſum . ( C.confuluiſti.2.9.4 . maxime metuunt.
Sect. IV . De purgatione vulgariper aquam . Hec purgatio non fauet maximè reip .
De aqua feruente . Nationes que receperunt , ( quo Neque hoc ſolum poteft eamfacere licitam.Vt actus fit
fundamento. Р bonus , non ſufficit eum tendere ad bonum fi
Depoculo Zelotypia Num.S, E nem.
Prohibitio purgat.per feruentem . Sagas non deteſtari maximè hanc purgationem.quod fi
Exemplum Legatorum Ludouici Germaniæ Regis. deteſtantur, indicium eſt pa £ti.
confutata quædam traditio Hebræorum . Ritualiso Non eſſe hocindicium certius teſtimonio complicam .
ratio. Solebant manum inycere.probatum exemplo Non eſt eadem ratio huius indicy Ġ illius teſti -
Hiacynthi Diaconi Rauennatis . mony . G
Formulé duæ huius probe colla: & inter fe. Et necindicij ex cadauerefanguinante, & ex hac .
frigidam .
De purgatione per aquam Q Non ſequitur Deus iurat indicem in vno , ergo & fem
Quomodofiebat.Exemplum vxoris Beati Gangulphi. per & in omni. H
Tex Alfatica. Non fallitur index , qui fecundum ačta , nocentem
Alius modus, mergendi hominem totum . abſoluit. Deus non vult omnia crimina hic altu
Imperatoria & • Pontificia prohibitiones.c.ex tuaram . puniri. Aliquando iudici & iudicio nocent ma
de purgat.Canonica explicatum . ( c. ſententiam lefice .
ſanguinis. Ne cleri, velmonachifæcularib.cc. Sorsiſta eft diuinatoria non conſultoria.

Conſultoria 5
 SVMMARIA BREVIA
{ Conſultoria försetiam hodie eſt prohibita. b . eorum.C.
de malef. a mathemath.vt non fit iniqua quomodo
accipienda.
Maleficium maleficio deſtruipoſſe , error. Maleficium
per media ſuperſtitiofa tollipoſſe : vel erronea, vel
planè temeraria propoſitio. 1 M
Scotus falsò citatus a malleo malef.
Poffe aliquem peccarein eo quod facit bonâ intentione.
Impugnatur vt prorsùs spurium c tyrannicum arbi
trium liberum & plenum iudicis, quod aduerfarius
ci concedit.
Iudex ſecundum legem debet iudicare : alioqui belluas
imitatur.
Quomodo iudices omnes legib. fubditi ſint. Praſtare
abfoluere nocentes, quàm per hanc probam depre
hendére.
Quid iudici hic metuendum , quid non ?
Mortale eſt non obedire Ecclefia.
Cauſa, cur tamparum iudices promoueant per indicia
legitima. D. Bernardi locus de hac probâ diſcuſſus.
Sect. III. Proponitur probatur vera
fententia negatiua.
Indices gnari Pontificiæ prohibitionis, qui hac proba
vtuntur, peccant . K purgationibus.
Probatumprimò definitione peccati.
Pontifices Romani quid fenferintde hac probatione.
Illis eſſe credendum & obediendum in hac re.c. Men
nam.in fin . 2.9.5 .
C.ex tuarum , depurgat.Canon ,
Diluuntur rationes aduerſary quibus conatur oſtende
re diuerſum quid ftatuendum in purgationibus vul
garibus ceteris, & in iſta.
Oftenditur non effe diuerfam rationem indicum e
priuatorum .
Oftenditur effe tentatio Dei. il
FIN
LIB . IV. 251
Ai Quomodofina petua a Sanctis hominibus.
Qando liceat ſignum petere.
Probatur hic non effe miraculum .
Exempla multa docent falfam effe probam.
Iudices non tenentur fidem habere huic proba .
Quale hicpactum intercedat,
Declaratur res .
Pactum hic inter indices& damonçm , non interſagas
damonem intercedit.
Exemplum quoddam recen's diſcutitur.
Diffenfio Iudicum in hac purgatione.
Cur damon hoc pactum inierit, & lucra eius ex illo.
Oftenditur hac proba tontinere peccatum inobedien
B tie dariolationis, N
Locus 1. Reg.15.v.22 .
facere, temerarium eft c errori
Dæmonem corporeum
proximum .
Multa aduerfarij parerga, 6 non vera quadam . Iu
dex communem fententiam hicfequi tenetur.
Alioqui peccat, poteſt conueniri act, iniuriarum.ta
lem torquens, eſttyrannus. fententia eft nulla.occi 1
dens, eſt homicidy reus.
Q. V 1. De aliis quibuſdam vulgaribus
De purgatione per pondera ở lancem .
c ) Depurgatione percrucem .
Qualisiſta purgatio, quafitum .
Friſonum conſuetudo.
Quid contendere vel certare cruce , item quidſtaread
crucem .
Defortitionequadă factâ Conſtantinopoli de Imperio.
De abycientibus res aliquas, vt ex earum recuperatio
ne cognoſcerent ſua ſibià Deo peccata fuiſſeremiſſa.
ExemplaS. Attiliani Zamorenſis Epiſcopici S. Ar
nulphi Epiſcopi Metenfis.
I S.
MAGICA
 252

MAGICAR V M

DIS Q VISITIONVM

LIBER QV ART V S,

QVI EST ;

DE DIVINATION E.

VNT quædam no- 1A | huiuſmodi traditur , Tres Cimmericorum regis

mina, quæ,cùm latè filios de paterno regno contendentes, iudicem e
ſumútur, folent co legere Ariopharnem. hic iubet patris cadauer ſe
fundi, vt diuinatio, pulchro erui, arbori alligari , & eos arcu eõtende
vaticinium , or& notio, re, vt qui patris cor transfixiſſet, is in regnum ſuc
prophetia , còiectatio, cederet . primogenitus guttur , ſecundus medium
predictio : & fic ſu pectus corde illælo transfixit.Supererear minimo
médo , pro his om {pes regni . vicit piecas , & fe regno cedere malle,
nibus , in titulo po . dum in patriscadauer pletate ſuperior eſfer , pro
ſui vnicú nomé di feffus,iacularidetrectauit.Huic Thrax regnum ad
uinationis . Si preſa iudicauit,quia naturæ propenſione, le & verè fi
fiùs ſumantur,diſcrimé aliquod agnoſco. pranotio lium , & virtute præſtantiorem oſtendiller h. An h Diodor.
Sicul.libr.
hanc biftoriam voluebat animo Alphonſus pri- 26
& pradiétio, cetera quatuor ſemper cóplectuntur :
ſed predictio,ordinem ad alium actúmque denotat B mus Neap. rex, cùn ſimilem protulit ſententiam ?
excrinſecum ; prænotio, intrinſecam tantùm cogni vel naturali fagacitate id potuit.quæ in eo mirifica
tionem. Varicinium , diuinationi & prophetiæ có fuit.Nam adhuc penè puero cùm in Aragonia, v
mune nomen eſt, ſed ad Oraculum tamen, quod vi triuſque Siciliæ regna ſuſciperet, accidit, vt cuiul
ua fit hominis voce, reſtringi conſueuit, cùm diui dam ancilla ex domino pareret , & ad libertatem
natio vlteriùs porrigatur. De prophetia D. Hiero. ex Hiſpanienfi lege prouocaret. Dominus,ne ma
a in c. 3 . notat a , ſemper à lacris litteris in bonam partem cre cum filio priuaretur, negabat ex fe natum deë
Michez , accipi, pater hoc verum efle, quando loquuntur rant in re clàm patrari ſolitã probationes. quid a
abſolutè. nam fi pſeudoprophetas quoq ; hoc no geret? bellè ſe expediuit. iuber ſub haſta partum
mine honorent, diſtrahentem quampiam particu vendi , vincitur dominus licitatione. ergoné ( ſe
lam adiiciunt ( vt prophetæ ſtulti, Baal. Samaria, cum ) filius meus in ſeruitutem me viuo ; quin po
b Ierem. | lucorum ,qc .,bvel loquuntur per ironiam non ob ciùs fateor, quod res eſt. & ecce paterni animi e
23.v.13 ſcuram , peticam ab exiſtimatione atque opinione Crumpunt inuito lacrymæ.Subſequitur lingua con
Ole 8.v.7
CExod .iz. populi , qui pro talibus eos habebat ficut & idola , feffionem oculorum . fic patri filiam , matri debi
v.1 2.& c, nuncupat Deosc: atque adeò ſemperaliquid addi cam rex libertatem afferuit i Quem imitaretur i Aat. Pa
18.v.11 . tur in contextu, quod non finat ignorari pſeudo hoc iudicio , non habuit , vt Tiberium k habuit hormi.lib .
Daniel.Ir . prophetas fuiffe . d Diuinatio nunquam in Bibliis Theodoricus ,Rex Gotthorum.Spoponderat mu- 12.de geſt.
v.8 . Alfonſi.
lumitur de prophetico lumine. Nam illud Salo lier Italica nuptias ſecundas amatori, pacta ſe fi Ik Sueton ,
d Deut.13
lerem.23. monis , Diuinatio in labys regis, in iudicio non erra lium prius domo exturbaturam, cùm conaretur; in Tibe
V.25.c.28, bit os eius e ; nihil ad prophetiæ donum pertinet,ſed reſiſtere filius, & Regem adire ambo . filius fibi a- rio.
V.1 . & 14. ad ſagacitatem in occultis & perplexis iudiciorum liméta deberi, nec domo paterna à matre eiici di
Ezech. 21. latebris , circa facti ambigua , eruendis, neceſſa cerc.contra mulier, filium non agnoſcere,ſuppo
V.21Mich .
riam iudici.eſt enim quçdam ficut in medicis dau ſitum eſſe. Suſpecta regi mulier fieri incipiebat.
3. v . 6.
Prouer. fis, fic & in iudicariis diuinatio Metaphorica, qua, Atqui ó mulier, inquit rex , potes , fi me audis , &
16. v.10 .quæ præterita funt,& quorum veritas ignoratur, D hac te moleſtiâ expedire , & meliùs coniugium
Collerti diſcuſſione conjiciuntur.Vtfuit in iudicio inire, quin tu iuuené hunc, qui filium fe dicit tuú ,
f3.Reg.3, Salomonis , cum veræ matri filium reſtituit f. ve maritum accipe. minor eſt ætate , & facie libera
fuit in Danielis inquiſitione, qua, ſenum perfidia liore. Iēta mulier tam inopinata iuſſione , primùm
detecta, Suſannam vitæ ,honori , marito reftituit. conticefcit : mox ſe colligit , & multa prætexere
g Daniel
gvt in iudicio Ariopharnis Thracum Regis,quod negationi, parùm cohærencia yel ap ta vt de pre
apra,
13 .
henſam
 LIBRI C.
III I.. C. 11.. Q. 1. 253

henfam facilè intelligeret rex . Fingit ergò le pæ-,A

CA PVT I.
nam addere , niſi conſentiret. quod reſtabac infe
a loá.Ma- lici,ve ( celus fugiat horrendum ;filium agnouit a. De diuina prenorione,feu propheria .
gnus libro Coram Carolo Magno pater & filius homicidij
hin. Gort. rei agebantur, factum vterquenegabat, nec tor QV Æ STIO I.
cap.29 . mentis vllis ad confeſſionem criminis perduci po
De natura e nomine prophetia.
terant: códemnat Imp.vtrúmque ad ſuſpendium .
Tum pater,victus amore filij le reum ,filium verò IN S.S.propheta,nomen , ú prophetandi,verbum , A
b And.Bar ſcelerisexpertem profitetur b. Minoris momenti, Ilex
bat . in ca. no minoris induftriæ fuit Frederici III.iudicium . eſt canere vel pſallere certis diuinas laudes mo
pręſcot.de
probation . ad eum cùm ruſticus veniſſet, & quæftus eſſet,iu dis, vel inſtrumentis.Sic legimus propherafle Idi
galium equorum alterum in cauponâ fibi furto thum & Heman “ , & lic quidam illud accipiunt f ; c 1.Paral.
ereptum :ambigeum Imperator fibi iudicari iuflit. Num to Saulinter Prophetas:2.pro Ethnicis vati- 75. V. 3. &
cùm hoc ruſticus negaret ſe facere poſſe , qui ho . bus ac poëtis ,fic Epimenidem & Apoftolus appel- f 1. Reg..
minem non nollet.miror, inquam Fridericus, non B lac Cretenfium prophetam . 3.pro phanaticis, qui 10.v.12.
alterum qroque ereptum tibi,cùm tot in hac vrbe arreptitiorum more mente abalienati , inloliia, g ad Tit.
1.V. 12 .
fint equites,equitam pauci.Equa, ô Cæſar ,ſubdit inepra ,inſipientiáque effutiunt. ſic dicitur Saul
vſui. Igi domi ſuæ ,àmalo agitatus fpiritu ,prophetalle h & h 1. Reg.
ruſticus,eſt altera; quæ militibus paruo
tur age , inquit Irnpe.equam inſcende, & per om Sacerdotes Baal dicuntur etiam prophetalle.4.di- 18. & 3.
nes vicos, plateas , compita, & angiportus vrbis cuntur prophetare, qui miraculuin aliquod edunt, Reg. 18 .
equica:ſubtractus equus in aliquo ſtabulo latitat ; quo declarant ſe veros fuiſſe Prophetas. Sic Eli
& cùm iugalis odorem ſenſerit, ſtarim hinnitum zæi mortui corpus dicitur prophetalle, quia latro
coller. Paruit ruſticus , atque vt Cacum mugitus nis cadauer contactu viuificauit ' .s.qui res lubli- i Ecclef.
c Æneas bouis , lic hinnitus equi tunc furem prodidit . mes,diuinas, & ab hominum cognitionc remotas, 48.v.14 .
Siluius lib.
2.de rebus Nec lúbricenda Turcarum regis Solymanni pru & Scripturæ ſacræ arcana interpretantur & do
ab Alphố. dentia . Byzantij ludæus Chriſtiano certam auri cent.Sic ſumplit Diuus Paulus k quando confert ' K 1. Corio .
geftis. ſummam mutuam dederat , vti conſtitutâ dic pre donum linguarum cum dono prophetiæ , fic & 14.V.S.
ter ſortem ,vſuræ loco,duas carnis eiuſdem Chri Aaron ;eò quòd Pharaoni exponebar oracula,quæ
ſtiani vncias reciperet.Die illâ forté reddit Chri Moyſes à Deo acceperat, vocatur prophetal.Sic 1 Exod. 7.
V.I.
ftianus , fænus negar, adicur Solymannus, vt rem c lumplit Philo ludæus, cùm Propheram definit;
decidat.ille ludæum animo deteſtarus,nouaculain Dei,oracula intùs dictantis, interpretem . Ethuc m libro de
adferri iubet , & ludæo poteftatem facit ,quâ velit, pertinet etiam alia lignificatio , quando fumitur præmiis &
mébri parte, debitori duas carnis vncias exſcindar: pro veris Dei cultoribus & viris religiofis, ut do- pænis.
câ lege , vt omninò duas tantùm : fi minùs pluſve lunt fumi, 3.Regi.18.v.4 .Abulenſ.com Caietan.6.pro
exſciderit,capite luirurum.Nő auſus Iudæus hanc co ,qui occulta Dei arcana, per diuinam reuelatio
d Corro- aleam ſubire , Chriſtianum abſoluit d. De huiuf nem accepta,hoininibus enunciat n.Nosnunc de n not, hæc
zetus de modi ergo,labiorum regis diuinatione,Salomon lo hac vltimâ fpecie tantùm loquimur. Peretio in
dictis & quebatur, ſicut enim cor regis,fic & ciuſdem labia Nomen hoc prophetiæ Græci à præfando(apé- Genef. ca.
factis me- in manu Dei ſunt, ambo Deus æqualiter dirigit, ques ) deduxerunt; Hebræis ,Nebra, vnde, Nabr, 20. diſp.2.
morabilia B
bus. & quibus ſuas in terris vices delegauit,eos fupra prophetes , radice verbi incertâ. poteſt enim eſſe,
cæteros ſçpè mortales magnâ lollertià & pruden Xub hoc eſt loqui) & ſignificaret, Nabi,loquen- 78933
Ctiâ dotat. Diuinatio,ergo illic,pro coniectatione ,po tem :poteft eflc Ban (intelligere) & fignificaret in- NN33
‫נביא‬
fita. Conie &ta :io,namque,procedit ex conſideratio telligentem , nimirum perfectiſfimè, vt qui res
. ‫נרב‬
ne cauſarum ſignorúmve , liue hæc fint cum verâ oculis fidelibus ſubiectas cognoſcunt. Vnde &
..‫בו‬
prudentiâ coniuncta, ſiue vanitatis cóperta.quare D Prophetæ Hebræis di &i ſunt, videntes . Hæc de o 1.Reg...
quædam coniectatio licita , quædam illicita çſt. nomine fuffecerint, de re videamus .
v.9.
Diminationis, nomen , nos deinceps reſtringemus, Caſſiodori P,communiùs recepta definitio,con
n
ad illicitam tantùm : hæc à coniectatione differe; cilior eſt, quàm vt per illam commodè rei natura P prçfat.i
Plalm .
quia non procedit per figna,vel argumenta,vt fa intelligatur. Dic explicatiùs , Prophetia , eft diuina
cit coniectatio. Pranotio, deincepsnobis generale inspirario,rerum à nobis procul diſtantium cuenta , im
nomen erit ; eius partes ,vt membra corporis, tres mobili veritate, & maximâ cum certitudine pranojcēs
ſunt futuræ ; Diuina prænotio , quæ manat à Deo; atquedenuncians.]Explicemus fingula definitionis
& vocabitur ,prophetia, ad hanc pertinent quædam membra . Diuina, dixi , contra Artephium & Ro
miraculofa , feu diuinaoſtenta & prodigia , futu gerium Baconem , qui Propheciam tribuút aſtro
rum ſolita certò & ordinariè pręnunciare :vt quod rum influentiis ; contra Ariſtotelem & Peripate
poft obitum B.Beatricis Ateltinæ perlongú tein ticos , qui corporis humoribus ; contra Moyſem
poris fpacium obſeruatum eſt, quod quoties ali . Ægyptium , Auicennam & Algazelem , qui natu
quid noui familie Ateſtinę,ex qua fuerat orta,im rali induſtriæ ſtudióq; adſcribūt.hi cundi fallun
mineret, cotiesmultis ante diebus , in facello eius E tur.quia omnis prophetia; SPIRIT VS SANCTI
prægrandis ſtrepitus exaudiebatur, & corpus cius , donum eft,nullâ humanâ allatú voluntate, ve dux
t
quod de more lupinum iaceba , in alteru latus m Catholicę columnęPetrus & Paulus 9 conteſtan- 9 2. Pet.i.
revolutum reperiebatur. Scardeonus libr. 2. antiqu . tur. Vndc Beatus Hier. " jnfert , folos veros Pro- v . 20. Ró.
IL . V. 6.1 .
Pataninar.clasſ.6.fol. 120.alia de campanis quibuſ phetas , Dei ſpiritu locuros; nec aliuspropheta- Corint.12.
dam retuli , infr.cap. 3.9.1.6 de aliis multis cap.2.g. rum nomen mereri, quàm qui Spiritus ſancti lu- v.10.
7. feet.2.Dæmoniaca, quæ deriuatur ex pacto taci ce colluſtrati, futura prædicunr. Ad hoc nulla dir in Dan .
to vel expreſſo cum dæmonibus , & dicetur , diui (pofitio naturalis vel humana abſolutè i equiritur .
natio ; & Naturalis ,quæ ſumitur ex ſignis vel cau poteſt enim Deus ipſam fimul cum lumine difpo
lis naturalibus, quàth vocabimus ,præfagium , vel , fitionem infunderes. Sed qui amat omnia fuaui- s D.Tho .
2.2.9.171 .
coniectationem , ſtrictè ſumptis vocabulis . ter dirigere , vt plurimùm le rerum naturis accom artic 3 .
Y modar,
 254 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

modat, quoad ipli placet . Alb .Magnus libr.3.de 1 Anandam applicatas.Quæ cleuatio dupliciter con
fomno & vigil.tractat.i.ca.s. Quare cùm aptıſli cingit . 1. quando intelle &tus fic eleuatur , vt line
ma fic diſpolitio , qua més à lenfibilibus morioni operatione phantaliæ cognoſcar: quòd rarò ex
bus, & rerum humanarum ſoluitur curis;videmus ſpeciali priuilegio cóceditur.2.quando phantalia
cain Prophetas aliquando comparaſle fibi,vt He intellectioni cooperatur,nó quidé intelleétu pri
lizeum impij Regis Iſraël afpe & u fortè ad zelum mùm à phantaſiâ moto; ſedphantaliâ ipfa morâ &
C & indignationem nonnihil commotum , mulices applicatâ ab intellectu, ve ſecum operetur & con
24.Reg.z. luauitate 2. Quæ tamé diſpoſicio ,planè per acci currat.Vide Franc.Suarem , 3.p.9.30.ar.l.difp.9.fe £t.2.
Soler vt plurimú Deus mediatore angelo pro E
dens ad prophetiam iuuat , nec illius caufa vllo
modo dici meretur. Naturalis verò prænotionis phetiam inſpirare; primò rcuelans Angelo ,vt an
vel dæmoniacæ , cauſa per accidens, eſt corporca gelus deinde reuelet homini quod iuſſus; idque
diſpoſitio, quæ à ſenſuum vſu vehementer men vel in affumpto ſe corpore oftendens,vel appari
tem auellit.atque idcirco Plato & Ariſtoteles di tione tátùm ſpirituali ſpeciemhumanæ menti ex
xerunt; frequétiorem effe diuinationem in fatuis, hibens rerum, quas Spiritus ſanctus homini vult
actonitis, & furentibus, quàm in mentis ſanæ ho præſignificari. Sic Moyli, in manu mediatoris , data
minibus; in dormientibus quàm vigilantibus ; in Blex 9.lic Zachariç & in Zacharia " Angelus Domi- q A &.7.v.
morti vicinis , quàm vitâ vitali longùm adhuc ni loquebatur.Sic in Apoc. ' Chriſtus Angelo ,An. 138. & Gal.
fruituris ; in atrabiliariis, quàm fanguineis.minus gelus Ioanni, loannes aliis manifeſtat; qux Pater Luc.i.v.
enim lenfibus intenti illi omnes, & melancholi Chriſto ,vt homini ,ab initio cóceptionsreuelaue- 9 .
b videVa- rat. quod ſuauitaci diuinæ gubernationis , vti fo- scap.i.in
lefium , dc ci in ſuper vigilantes quali ſomniant b .
2. Dixi,inspiratio;latè ſumprâ voce ,pro quouis litæ mediis, eſt accommodatiffimum . Et fic cen
facra phi < D. Tho.
influxu, inſtinctu, illuminatione ,aut reuelatione. ſuere grauiſſimi Sancti; de facto, tantùm ſolitum 22.4.171
loc.cap.zo. .
hanc Dcus aliquando largitur angelis bonis qui Dcum prophetiam per angelos inſpirare u . Non art.2 .
prædicant aliis ,vt de Sodomorum euer Gone didi tamen negandum poffe Deum, li velit,ipſum im D. Dio
mediatè fic in mentes hominú influere, quod nec Czl.Hier:
Genc.19. cimus “, & de poſteris Ilmahelis, d de Samſone ',
d Gen. 21. de Tobiæ vxoref, de Chriſto Domino , & eius Damaſc.nec alij illi Patres negarunt ; & affirmarūt capit.4.D.
f Tob.6. precurſore b ;vel ve viſiones explicèthominibusi , D.Hicr. & D.Greg. & recentior Turrecremata * . Aug.lib.z.
g Luc . 2. Aliquando Deus confert hoc donum hominibus, quin etiam D.Hier.qui prioré modum concedit y , de Trinit.
Mar. vlt. cum viris cum fæminis,maxiinè probis & ſanctis; pofteriorem hunc aliquando à Deo vſurpatú con- Damaſc.li.
h Luc.i. tédit ?.Scio Deum poſſe,ſi velit;an fecerit,neſcio, 2. Ortod .
ve Elix , Elaiæ, Debore , Oldæ, & quamplurimis
i9.Dan ,8.& с
& in A- aliis,quorum laus eft in lacıis Hiſtoriis;interdum nec multùm refert ſcire.Non caret ctiam difficul- fia .
poca.læpè. tamen & malis atque improbis,vtnonnullis Gen tate prior ille influxus , qui fit mediante angelo; Hier.prş
k Nu. 22. tilibus, ac fortaſſe Sibyllis, & Balaamo k , & Caï cùm necAngelus ſpirituale illud lumé creare, nec & in ca.6.
* 23. vide phæl.Confert autem aliquádo ignaris fe prophe iple in humanum intellectum queat illabi . Quin D.Gregor.
tract.;9.in care, vc dicto Caïphy, & , iuxta Þ.Ambrolium m , etiam fine ſenſuú adminiculo in hominis mérem , lib.18.MO
Ioan. cle- Abrahamo ,cùm dixit;postqua adorauerimus reuer. hoc lumen à Deo creatú immitti ab Angelo poſle, tal.Turre
mencem temur ad vos; ſed tunc iinpropriè vocari prophetia, negat Scotus; ſed affirmant Albertus & Henricus Prologo
Prom. li.8. cenſuit D.Auguſtinuso:aliquando verò id accidit de Haſſiâ; modo negare,modò concedere videtur Reuelat.s.
I loan.11. gnaris ſe à Deo illuminari, vt Balaamo præditto. D.Thom.ſic tamen , vtquando huiuſmodi lumen Brigitz.
v. $ 1 . Interdum quoque confertur hoc donum inuitis, intellectui ſine séſibili apparitione vel ſpecie im Spit
y in Ezec .
mlib. 1.de vrº Sauli iuxta quorúdam interpretationem ; ſed mittitur , ( vt fit in reuelatione intellectuali )hoc à
cap.2 . & 3 .
Abrah.c.8. (æpiùs,fpontè Spiritu Dei recipientibus:tuncquc Deo, qui folus illud creare poreſt, immediatè fa- z ind.prç
lup.Gene. câ ratione prophetia potcſt vocari volútaria,quia teatur immitti: quod accurate, ex horú Scholaſti- fat. & c.6 .
ad litt. 10 Auxuin Dei non inuiti recipiunt ; inuoluntaria corú fententiâ,docuit Frac.Picus lib.2.de Pran.c.3.
D
o 1. Reg. nihilominùs erit, quatenùs eum ,non quandocum Dixi tertiò,rerum à nobis procul diſantium ,huiuf F
II . V. 6 .
que ipfis , ſed quando Deo lubet , recipiunt ; & modi res ſunt. 1. quæ naturâ fuâ longè diſtant ab
quia non quâmenlurâ ipſi volunt, ſed quâ Deus, humanâ cognitionc , vt abſtruſiora Dei confilia,
& quia non quam volunt iph diu , ſed tantiſper myſteria fidei, & fimiles res diuinx . ( hoc ſenſu
duin Deo videacur; vt de excali libr . 2. diximus, Chriſtus Dominus prçdicitur futurus Prophetaa; aDeut.:8.
v.is.
quæ fic etiam voluntaria , nec aliter . Prophetam de gente tua, o de fratribus tuis, ficut me,
D Inſpirationum alia quoque differentia petitur ſufortabil,& c. & cò referéda prophetia,quam Apo
inde ,quòd interdum ei nullum colloquium acce ſtolus cum dono linguarumb comparat ) 2. etiam b 1.Coria.
dit ,ſed nudâ tantùm fit præceptione aut oftenfio res, quæ funt à cognitione noſtra femotæ, ratione 14.V.1.3.4 .
ne , ve impleriſque veteris teſtamenti propheciis modi cognoſcendi:quando quod enunciatur, non
cernitur: interdum Dialogiſmus aliquis Prophe nili ſupernaturali luminc poteft cognoſci: veluti
pvt Exod. tæ ac Spiritûs lancti accedit p . cùm Helizeus reſciuit,quæ cú Naamo leſi pactus
3. & 4.1 . Illuminationis ſeu inſpirationis huius duas po fuerat c ; & B.Petrus , quod inter Ananiam & Sa-14Res.s.
Regozic nunt Theolozi ſpecies,imaginariam & intellectua d Act.
re. 1. Dan . ph iram cóuenerat d :3 . denique ſunt alia longè di
10. Ion.4. lem . Imaginariam fiue fenfibilem ,vocant,non quia e Itantia ratione temporis, quod vel iam vſqueadeò
Abac.z. non pertingar ad intellectum ( talis enim impro. obliuione obliteratum eft, vt nó nifi diuina rene .
priè vocarerur prophe: ica inſpiratio ) ſed quia pri latione ſciri queat ; quo pacto Moyſem de mundi
mariò fit per ſenſibilem fiue imagioariam repræ creatione prophetaffe ſcribit D. Greg.ſuper Eze 1
ſentationem , ex qua mentisconceptio naſcitur, chiel.vel quia tempusad huc futurum , & euentus
eique quali commenſuratur. Intelle&tualem ,appel contingens, ideóque foli Deo liquidò notus,iuxta
lant eam ,quç non ducii originem à ſenſu vel ima illud ; Annunciate que ventura ſunt, ſciemus quia
ginatione, fed oritur immediatè per lumen infu Dy estis vos.cEt hçc eſt vocis , propherie ,frequétior le llai.41.
llum intelle& ui , & per ſpecies intellectuales, de ſignificatio :adeò vtpropriâ locutione, hi ſoli Pro- fr.23 .
nouo inditas ;vel preexiſtentes,ſed diuinâ virture , phetæ nuncupentur,qui futura contingentia præ
ad naturalem aliquam mentis conceptionem for dicunt.generaliter tamen loquédo ,cæteri quoque

Prophetz
 LIBRI III . C.
a vide Ed . Prophetæ vocantur a.futurorum contingentium .
ſeb. libr.s. cognitio foli Dco reſeruata eſt, quia ad perfectam
dem . Eua. cognitionem , neceſſe eſt rem cognoſci tamquam
gel. cap.i.
præſentem : ſoli autem Deo , vt præterita & præ
Iren . lib.4.
cont.hær. lentia , ſic etiam futura , femper antè oculos ver
cap. 37.D. ſantur , quia æternicas caret initio , caret fine , &
Gregor. in in eâ cuncta fimul cognoſcuntur : ſolus autem
prin . Ezec.
& D.Tho . Deus ærernus eſt. idcò cùm Deus hoc futurorum
de veritat. contingentium lumen propheticum homini lar
9.11 . & fic gitur , tunc priuilegium illud , quod æternitati
intelligen- competit, eámque cóſequitur,cum homine com
dus li.i.de municat. Quo ſenſu Hieron . de Ferrariâ dicebat,
au & orita. Prophetas à Deo eternitatis participos, fieri b.
ſacr.(cript. Dixi, quartò ; immobili veritate.hoc intelligen
cap.8. dum eſt de prophetiâ abſolucâ ,quàm vocant,pro
b lib.com
pēdij Re- iphetiam fentenria , fiue,praſciemia ;cuius euentus
ucla.quod ſemper prædictioni relpondet : quia tunc res con
poft cius liderantur , proutin ipło Deo exiſtunt , & ab eo
mortevul- ſolo dependent , qui folus eſt immutabilis. Non
fon. Benia verò hæc particula definitionis procedit in pro
ueni' Flo- phetia comminationis,ſiue,confily ;quatenùs hæc eft
rentinus. conditionata , & in eâ res conſiderantur, vc à cau
lis ſecundis dependent , quæ ſunt mutabiles.pro
phetia iſta conditionata , in ſe quidem eft mura
bilis , pro actionum humanarum mutabilitate : in
Dei tamen præſcientiâ , ctiam hæc immutabilis
eſt: quod cùm Prophetæ probè sucrint , & com
minationis ſuæ naturam cum Dei voluntate com
parent ; ſequitur cos ne tum quidem falli vel fal
lerc , quando quod prædixere non euenit : vt lo- cro ,rursùs illis occacátur omnia.Vnde Michæas o ; o ca.7.v.8.
' næ cum Niniuitis, Elaiæ cum Ezechiâ contigit .
c Iuſtin.. hanc diſtinctionem non Patres c modò , ſed &
36.ad Ora
iod.Chry: Scriptura d ſacra clariſſimè confirmar.
ſoft. homi. Dixi quintò , maxima cum certitudine.quia qui
1. in Matt . bus diuina fit reuelatio , folent à Deo fic mente
Grego.lib. illuſtrari, & voluntate affici, & de fide ac veritate
16. Moral .
reuelationis certiores reddi; vt apertè agnoſcat, &
cap.2
d 4. .Reg:
& 6 . firmiſiinè credát, Deú efle reuelatióis liue viſio
20.Ifa. 38. nis auctorė ; & queát ,nefcio quo ( vt ait D.Greg:-)
lerc.16.ar. intimo ſapore diſcernere ,ſenec humanis fom
verb.6 . E
niis , nec diaboli fraude illudi ; ſed certò certiùs
zech . 18 .
V.21 . ſciant,hoc ſibi lumen Dei dono conceſſum ( quod
c li.4.dial. dematre ſuâ B.Auguftinus prodidit : f de ſe verò
cap.48 .
f libro 6. paſlim profitetur B ,Angela de Fulgino cap.19.21.
27.28.29 . & alibi ) & adeò clarè cernant futura,
confell.
iisque præbeant aſſenſum ; vt æquè facilè fint ne
gaturi prima & receptiſſima notiſlimáque ſcien
tiarum principia, quod de Sauodarola ille di & ita
gin d.co- bat 8 , & de quodam fuo familiari, quem non no
pendio . minat , Picus affirmat; quem ego Hieronymum
Reucl.
bunc fuiſſe 'opinor:ſed , quod veriùs certiúſque,
tales fuifle omncs reuclationes Patriarchis , Pro
phetis , Apoſtolis , cæterisque pradicatoribus ac
doctoribus nafcentis Ecclelic factas, ineritò cen
G
fuit Thomas, Anglicush,illo'in Geneſim commen
h cap.22 .
tario, qui mendaciter doctori; Angelico,litterula E vnum linteum , etiam minoribus conceffum ordi
additione fuit attributus. Idem nonnulli putant
impofturę genus accidiffe Commentariis , in Apo
cal.com in Epift.Canonicas. Scd ; quicquid fit de hoc
auctore ; Lumen iſtud calitùs cum veris reucla
tionibus infundi ſolitum , Theologi contempla
ini ſeu myſtici variis nominibus appellant; ſapo
rem internum , intimam inspirationem , dulcedinem
experimentalem , diuinan illustrationem , fenfum ini
mnis fenfibilem ,abfconditum manna,donum difcretio
nis ſpirituum . ] Adhuc controuertitur, an hoc lu
men fit idem cum lumine fidei ,an quid diuerſum
abeo,eique ſuperadditum ? Poſterius,veriùsPico
id.cap.3 : viderur , & mihi quoque, formali faltem diſtin .
I. Q. II . SECT. I. 255
A ctione,fortaffis idem eſtre , & nouam nactum ma
teriam , co ſc extendit ac porrigit nouo quodam
modo, fed nolo ſubtiliora hæc & minutiora nunc
diſcutere : ( vide ſi lubet Delgadum lib.r.cap.nono .)
liuc re idem lit, liue diuerſum ; quando hoc fimul
darur, tunc grauiter peccat , qui huiuſmodi reue
lationi fidem non præber. Sic Zacharias exem
plum ,linguæ vſu priuatus k ; & in Regum HiſtokLuc.i.
riâ , qui iubentem Prophetam non lauciauit , &
qui propter inobedientia difcerptus fuit à leone . 1 3. Reg
Dixi 6 pranoſcens.quia prophetiam definio ,quæ 20. V.36 .
maximè germana,cui proprium ,vt, quod prænun
ciat, id ſciat ſe profari; iuxta illud Danielis m.reue- m ca.10.v.
larum eft Danieli verbum verum , intellexirque fer. 1. in cuius
monem : intelligentia enim opus eſt in viſione. necef- expoſitio
Bfarium ergo eſt intelligere ; ſed & aliis nunciare; I ma fupra
quare. modú ri
Dixi 7. algue denuncians. nam prophetiæ do- diculus eft
Caluinus.
num datur ad Eccleſiæ vtilitatem , vt,quæ ,Deo in
fpirante, fancti cognouerint, ca cæteris annunciét .
Illud denique quali conſueuit ; Lumen iſtud , ad
quam qualitatis ſpeciem debeat reuocari ? Com
munis fententia eadem eſt, quæ D. Thomæn a
, d n d.art.2.
patibilem qualitatem reduci , quia lit impreſſio
quædam ſubiraria ,fimilis affectioni cranſeunti &
facilè recedenti ,nó enim prophetis ſemper adeſt,
ſæpè illos deferit. Haud ineptè compares verſan
tibus in tenebricofo loco ; qui , candelæ lumine
illato , circumſtantia cernere incipunt; eodem ela
cùm federo in tenebris, Dominus lux mea eft : & B.
Perrus P ; Habemus propheticum ſermonom , cuibe- P 2.cap.i.
nefacitis attendentes,quaſi lucerna lucenti in caligino- * .17.
Co loco. Habet tamen hoc lumen adeò multa com
munia cum ſupernaturalibus habitibus; vt lulius
Sirenius, vir eruditus, conetur probare 9 , meliùs q libr.7.de
reduci ad habitum , apud illum inucnietis argu- fato.ca.14 .
menta,quibus communem fententiam impugnat .
nec lubet ,nec vacat plura.
QV Æ STIO I I.
Qua fintſpecies Prophetia?
Vo, quali luprema, genera prophetia, in S.S. A
D
D inuenio: vnum , per Sacerdotes , alierum , per
prophetas ; fæpè quidem qui Prophetæ , iidem &
Sacerdotes crant , ſed aliter futura prædicebant
quatenus Sacerdotes , aliter quatenus Prophetæ.
Řes eſt non omnibus peruia , & digna diligen
tiore examine.
SECTIO I.
Derationali,,et Vrim ac Thummim .
Acerdotalis prophetia, modus confiftebat in ap
Oplicatione Ephod. fuit autem , Ephod. duplex ,
nibus " , vt puero Samueli; alterum , Sacerdotale, 1 1.Reg.2.
quod etiam vocatum eſt , ſuperhumerale , auro & & co loco
trium colorum varierate ornatiſſimum ';loſephus notat. An
etiam vocat ſtolam hieraticam , epomidem ,& di- gelmus,
ploidem : huic aureis cathenulis appenlum crat , tur. Exod.
Rationale, ſeu Pectorale , vtroque enim nomine 28 .
vrúntur Latini ; Hebræi,chofen,vocant, iuxta pun. ‫חשן‬
cta quæ nunc habemus ; nam Ioſephus aliis vſus ‫השן‬..
fortaſſis, cùm vocat, Ejen :Græci codé teſte ,aéyıss .
Scriprum quidem aliquando apud Septuaginta ,
Philoné,Hieronym
& ú inuenias, nogtſov,ſed men
dosè : pertinere tenim potiùs ad locum conſulen
di , rectiùs alibi apud eofdem , nóylev ; quafi dicas
Y 2 Oraculum .
 2 ;6 DISQ VISITIONVM
Oraculum . fic enim ab Heſychio , dénia, explican-, A nobis prodidillet : Relpoodec talibus , iuchco
cur , parlsúuala ; & apud Plutarchum , in Sylla,va hæc prætermiffa , quia vel Devs,iple ,vel Motes ,
(cs vocantur,dóz.os.Sed cur abylop? Si Græca lore in monie Sinaï, Vrim ad Thummiin fuerat fabij
phi verba perpendas , quia vericatis irrefragabilis
oracula fundebat. Latinis dictum , Petorale, quia
pecori appenſum ; rationale, quia more animalis
rationc præditi ratiocinabatur:hac ipsâ de causâ,
indicij ,elogio addito, illud cohoneftabant, vocan .
a d.c.18.v. tes,rationale iudici, & indicium filiorum Ifraëla , &
15. & 30. indicium Vrim ,in Hebræo quidem fonte b .Ratio
b Numer. nem reddit larrhius,quia ſupra Vrim inſcripta vo
27.v.18. cula,Mispath.fed hoclomnium eſt recutici.potiùs
crediderim , quia facra Scriptura cóſueuit, id quod
quiſquc facere debet , que cuiuſque officium , vo
Prouc.i. care , indicium : Sacerdos autem rationali indu
V. 3.cap.1. tus proponebat Deo hominum dubia,defideria,&
v.9 . negotia :& per rationale,non tantùm Deus propi
tiabatur, ſed etiam fignificabat hominibus, quid
fieri vellet , & quisrei ſucceſſus futurus effet , vt
non malè Abenezra.Huc fanè facit,ipſum nomen
Vrim & Thummim : de cuius etiam lignificatione
& vſu videndum . Scripsere quidem multi , ſed
opres meritò diſtinctiora & clariora, vt rei digni
tas poftulabat, cæteris meliùs egere Toſtadus,
d Toſtad . Lipomanus Fran.Ribera,& Nic Scrarius d.Agen
& Lipom , dum accuratè de tribus ; nomine,re,vſu.
in Exod.c. Quoad nomen ; Chaldæi vocarunt, Vraia &
28. Ribin Ibumaia ; Hebræi, Vrim , & Thummim . Vrim , fi
libr. de
téplo.c.ia. gnificat illuminationes , ſeu lumina , à radice Vr,
Serarius, Graci vertunt, τα Λύλα , δήλωσιν , φωτισμού ,φωτί
Theſib,de gortas. nofter , doctrinam , cùm agit de rationali,
Iofuao.Sa
cum verò de ipſo Sacerdote, cruditum . Thummim ,
cerdotib .
B Gignificat perfectiones à thamam ,perficere; Græ
ci nuncupant, aanbelay, Teatívotis, & TEASÍES ; Do
D'on , &
fter vertii,veritarem , & aliquádo Meronymicè, Sa
‫אריס‬.
cerdotes,vel etiá aliter,prour illi res viſa poſtulare.
‫ אור‬,
Sed quid rei iſta nomina , Vrim & Thummim ?
D.Augu . quidam negant ſe ſcire e puro ex ſcripturâ tamen
in Exod.9: id.colligi poſſe. Alij cenſent diuerſum quid fuiſſc
1 : 7.Dauid in rationaliàX 1 1 lapidibus :ſed dillentiunt inter
libr. radi ſe.fuerunt qui putarint.XIII.lapidem fuiſſe (Suid .
cú , Caiet. vocat adamárem )cuiuscolor,pro diuerfitate pro
in Exod. fperi vel aduerli ſucceſſus, intrante in atria Sacer.
Pagni . & dote , mutaretur. hanc opinionem , meo iudicio,
al.
fd.9.187 . Divus Auguſtinus f fabulofam vocauit , nec de
Ioſephi ſententiâ locutus. Abenezra neſcio quas
aſtrolabij figuras comminiſcitur:quem multis ra
gin d.cap. tionibus luculenter Toſtatus refellit g. Salomon
28.9.12. larrhius, & Eugubinus cenſent ; fuifle nomen inef
fabile racionali inſcriprum ; Philo ludæus, & Hu
go Victorin.volut,ipſa hæc verba ( Vrim & Toum
mim ) rationali inſculpta fuifle,alij laminas qual
dam lucentes ; & quiſque quod fomniauit , vel in
buccam venit , vt licet videre apud Toftatum .
Verùm mihi placet ,quod multis aliis, nihil ab iplas
lapidibus XII.diuerſæ rei fuifíc. Primò, quia cen
ſev hæc ipſorum lapidú fuiſſe nomina,ſicur iidem
h Exod , lapides etiam alibi h vocantur, Soham & Milluim ,
25.1.7 lapides candorum ſeu pelluciditatum & pleniru .
dinum ,vel vocátur dumtaxat, Malluim ,ve viderurule.in Exod.per,fiue hoc,fine illud, rem reſoluit,Ra.
noſter interpres intellexiſſe ; qui vertit; lapides dulfus,li.6.in Leuit,afferit dútaxat fieri potuiſſe ,ve
Onychinos ( hoc dicens de duobus illis ſupra hu inferiberentur hæc verba. Rupert.in Exod.obiter,
merum ) á gemmas ad ornádum Ephod. ( lic vertens
Miluim , de his . XII.lapidibus)obſcurius LXX.
qui Sobam , vertunt , capsics. nam ſardius vnus ex
XII. Secundò , quia , li quid aliud fuiſſent, certè
Moſes;qui cun & a, quæ in noglo inerant,cam accu
rate pericripfit & appendit ; aliquid de eius,quod
erant, formâ, quantitate, qualitate , materiâ , loco,
"MAGICARVM
catus . Apage lis,fabulator: hoc tu de capite tuo.fi
verum foret , boc iplum nobis S.S.tradid.Net; li
Cut tradidit, priores Decalogi tabulas à Deo , po
ſteriores à Moyſe perſcripras .
Obiiciunt,poftquam Deus · Moli iuffit ponere i Exod.
in rationalı XII. illos lapides , mox ve de re planè 28.V.17.
aliâ,alio loco k ,dicicur; pones autem in rationali in * V.30.
dicy doctrinam & veritatem ,& c.Refpódeo hoc di
ci , vt breuem quandam anacephalæoſin & expli
cationem cunctorum ,quæ de his omnibus lapidi
bus præmilerat.q.d.iufſi,vr tales & tales genimas
rationali infereres.cape nunc iuſſionis illius cau
B lam.idcirco iulli,vt hæ gemmæ tibi funt, Vrim &
Thummim , hoc eft manifeſtacio & veritas rerum
futurarum . Hoc enim breuiter,ait ;id quod in ra
tionali pones ,hoc tibi futurú doctrina & veritas .
Nec vllam hîc video obſcuritatem in hac repeti
rione;nec nouitatem in nomine, tam Hebręis non
fed & celebrato . Dicitur autem rectiflimè
Moles, ponere in rationaliVrim Thummim , quia
lapides illos per Beleleelem curauit ex Dei præ
ſcripto inſeri rationali. Niſi fortè cenſent, ipſum
per le Mofem intexuiffe illa verba, & non per tex
torum magiſterium ac manus.Quod 6 ponere,tum
per illos dicendus Moles ; certè & nunc noftrâ in
lententiâ. Deinde fciant aduerfarij , eandem vim
eſſc phraſis huius , lapides milluim , & milluim ,ſim
pliciter , item , lapides urim actbummim , & vrim ac
с
thummim ,fimpliciter.vtrobique enim iidem lapi .
des ſignificantur ,ſed illic additur vox lapidū ,quia
de gemmis dútaxat, qua gemmæ erant, agebatur:
hîc verò ommittitur vox lapidum , quia de iis agi
tur,non qua lapides,ſed quâ gemmæ oraculi exhi
birrices . Quid autem inepriæ eft , li Meronymicè
oraculi nomen tribuatur gemmis, oraculum fun
dentibus :Novæ ne Metonym cæ Sacre Scripturæ
ſunt locutiones ? Quid tenebricofi.pones ,& c.pro;
pones in rationali lapides, quibus , à munere, no
men eſt, Prim & Thummim ?Nec opus fuit expri
mere modum alium , quàm ſeriem ipſam gemma
rum ſatis expreſſam . Illi potiùs exprimere debe
rent, vbi illud in rationali vacuum ,ad hæc nomina
D intexenda?an inter ſingulos lap.des?an in ambiru
omnium an ad dextera ,an ad finiftram : n demon
ftratiuum , cur potiùs demonſtret hanc texturam ,
quàm lapidum miraculum: immò hoc potiùs,q.d.
admirandos illos lapides , Vrim & Thummim . Au
& torum qui nobiis obiiciuntur auctoritas magna
foret, fi vel inter ſe conucnirent, vel rem diſculli .
ſent diligentiùs . D.Hieron ,ad Fabiol.quod nobi
ſcum pugnet,nihil habet,quod faueat aduerfariis ,
tantunde :vtitur folùm modo loquendi ſacræ ſcri
pruræ . D.Auguft.q.117.ambiguè loquitur,& quid
eſſe potuerit indicat,profeflus id neſciri D.Greg.
pag.2.pastoral ,0,1.nihil omnino dicit ,præter verba
ſcripturæ & myfticam expofitionem.Rabanus.lib.
1
nec aliud, quàm ,do&trina de veritas inſcribitur illi.]
Solus ergo cum Hugone Victorino, ex Patribus,
Philo yidcatur hoc certò celuille : etfi de Philone
etiá dicat quis,non ineptè ,texturā non vocaſſe vo
ü harú inſcriptionem ,ſed lapidú inſertionem &
1
has ipſas lapidú texturas , vocaras manifeſtationé 1
& veritatem : & fic etiá bas virtutes dicere depi
tas in
 LIBRI IIII. C.
atas in T8 noylo, propter lapides fulgorem pro- , A & Thummim.E ( quod eruditè Ribera norauit )
phericum emittentes. Et rectè ex loſepho , libr.se vt collationem ſumma dignitatis Pontificia de
antig.ca.g. Ribera noſter hoc,cum Lirano & aliis,
collegit, quod diximus; quia licet loſephus nomi
aa,Vrim & Toummim , non nominet : vſum tamen
& miraculum deſcribens; ſatis apertè indicat, ſe
prophetiam per Vrim & Thummim ipfiſmet la
pidibus tribuere. Scilicet ignoraffet loſephus
hanc ſcripturam horum nominum :aut Gi ſciuiſlet,
cam pertinaci filentio inuoluiller,
Sic ergo ftatuo , Vrim & Thummim fuiffe has ip
fas gemmas.XII . vt volunt loſephus Lyran .To .
ſtar. Oleafter & Ribera , Videtur enim hoc pro
babilius , tum propter ea quæ iam diximus : rum ,
a ca.8.v.8. quod in Lcuit. vbiSacerdos veſtitur a , nulla fit
horum X I I. lapidum mentio , line quibus num-
quam Sacerdos ritè veſtitus fuiſſet;fed eorum lo.
co , tantùm fitmentio de Vrim & Thummim : vt
hinc appareat , talibus nominibus ipſos lapides
met fignificari.Quiquoniam ſplendidi & mican
tes cları( imâ refulgebant luce , di& i funtnon 10
lùm {plendidi& lucentes , quod parùm fururum ;
ſed ſplendores & illuminationes , Vrim ; & quo
niam crant ex gemmarum illis generibus lectii
mi, integerrimi, & perfe &tiſlimi, dicti ſunt , non
perfe & i,ſed perfe & iones ,Thummim : cà emphaſi,
qua Colent Hebræi , vt & Latini, abſtracta pro
concretis vſurpare , quam Oleaftrij ſententiam,
æquum non fuit à viro erudito acerbiùs exagitari
LXX. verò & vulgatus dum interpretantur , do
Etrinam & veritatem ; maluerunt ſuâ nobis verſio
ne vſum lapidum , quàm vocis fignificationem
exhibere ; prudenter id amplectentes, quod magis
ad mores legentis formandos faciebat.Nominum
verò ratio hæc fuit. Vrim , di &ta, quia ,vt lux quæ.
dam , tenebras ignorantia diſcutiebant fulgore
ſuo ; Thummim , verò , quia , vt omnis prophetiæ ,
certa quoque ſplendoris erat proiniſfio, & indu
bitatò Deus, quod fulgore pollicebatur,id euentu
perficiebat ,nec fas crat dubitare. Hæc de re,
De vfu prophetie , duo nobis ſunt conſideran
da; modus interrogandi, & modus reſpondendi.
b in Cath. Inierrogationem , Hugob Victor.cenler , per qual
Lipomani. dam fortitiones ſolicam proponi. Quod vndeac
ceperit, aut quid illi ſuffragetur, nelcio. Iarrbius
& Abenczra tradunt folitos codicillis inſcribere
quæſita, & hos rationali imponere: cuius rei cùm
in Sacrâ Scripturâ nullum veſtigium inueniatur,
nihil vereor iſtud pro commento reiicere, com
cloſephi, munémquc ſententiam aliorum amplecti c. Re
Lira. Tort. ceptius enim & verius puto , Sacerdotes, poſt de
Oleaſt.
bitas preces , viua voce propoſuiſſe intcrrogaca ,
indutos, cùm alia veſtimenta facerdotalia , tum
Epbod & Rationale ſeu monile gématum Epho
di appenſum , de quo nunc agimus: quod voca
bant,applicare Ephed ,ſeu conſulere Dominum ap
d s . Reg. plicato Epbod d ; vel Gmpliciter, confulere Domi
13.7.9 . nnm , quando de Sacerdote ſermo, vel pro ſe,vel
pro rege, licenim rex per Sacerdotem conſulebar
ed.c.23.v. Dominum : quem morem nobis SS. explicat f
2. & 4. & c . per Eldram , G ad Hebræum fonem recurras.vbi
22. V.13 . & cnim nos habemus , donec ita et Sacerdos doctus
15.& cap.cruditus ; LX X. vertêrç ; ſtaret illuminationsbus et
28.7.6.
ir.7.. Perfectronibus ( nam qui cum Gentilibus malunt;
f2.Eldr.7
v.bg. insisationibus ; Latine quidem loquuntur , ſed vim
vocis Hebrcæ, quam LXX , ſunt optimè interpre
cari , parùm expreſſerunt ) ilicinquam Hebr. eſt;
itet Sacerdos, Leburim uel ibummim , & fenfus eft:
donec facerdos Dominum conſulat indutus Vrim
I. Q. II. SECT. I. 217 .
lignent ſacræ litteræ ;d cunt , Vrim & Thummim
alicui collata.Sic enim Moles tribui Leuiticæ be
nedixit 8 : Perfektio tua o dečtrina lua viro far.{ ło g Deut.33.
( Ho.vbi Heb.elt,Vrim & Thummim tui viro fan . 1.8.
eto tuo: & codem ſenſu LXX.vertere : Date Leus
manifestationes cius, veritatem eius. Quæ ad fit
ceram de codem ſacerdotali ornatu ſunt accipien
da : ſed per hunc ornatum allegoricè ſignificatur
perfectio & doctrina , quâ lacerdotem præditum
eſſe oporteret.Toſtar.ibi valdè ſe torquet, & ver
tit in varias interpretationum formas: lcd hac ,
quàm dixi , fimpliciſſima eſt.
Respondendi modum , arbitror duplicem fuiſſe,
B Cùm enim has gemmas Deus inſeri iufleritpe.
ctorali:ve per cam lucenres perfe &tóſque lapides,
ipſe lucis perfectionisque omnis auctor interro
garetur:& reſpódens,ram Sacerdotes, quàm Prin .
cipem & populum ſpiricuali fuâ luce illustraret
ac perficeret,euoluens inuoluta, explanans ambi .
gua , & docens quæ facienda omittendáve forent,
& modos præſcribens, quibus res inchoanda per
ficiendáque;ſaris apparet,reſponſiones interroga
tionibus accommodaridebuifle : interrogationum
verò quædam per affirmacionet negation émve
nudam poſſunt expediri, quædam longiorem re
quirunt explicationem. Arbitror itaque ad prius
illud genus interrogationú ,nudo lapidum fplen
C dore ſeu fulgore relponſum :& exco Sacerdotem
colligere folicum , fuaderet an diſſuaderet conlu.
lenti:quo ſenſu accipio loſephidicta h ,quem To- h 1.3. an.
ſtatus & Ribera meritò ſequuntur :nec eſt,quod tiq.cap.9.
quis arbitretur D. Aug. hoc fabuloſum iudicatie:
nam quid perftringat,paulò ante docui. Ad polie
rius genus interrogationum , non reſpondebatur
illo tantùm fplendore ( nec cnim commodè hoc
potuir ) ſed longè aliter.audiebarur enim à Sacer
dore interna quædam, vel externa quandoque lo
curio ſeu oraculum , quod ipfe poftea interrogati
manifeſtaret. Quamquam nec hîc abfurdum fit
opinari , ad 1plendorem tunc lapidum acceſliſle ſa
cerdoti lumen propheticum menticius à Deo in
fuſum . De hac quidem reſponſione prolixiore,
D
patet ex Regum geſtis i,vbi præter reſponſionem i 2. Reg.s.
ad interrogata,inluper Deus docuit modum præ V. 23 •
lij conſerendi, & propter talemmodum rcſpon
fionis, puto genushocoraculi vocati conſueuiffe,
refponfionem per Sacerdoies k . K 1. Reg.
Vidi qui contra loſephi quem ſequor, ſenten- 28.v. 6.vbi
Hebr.cí t
ciam ,non vno ariete moliretur. 1. libi difplicere Yrim:
ſcribis , & fufpc & um eſſe lingularc loſephi teſti 1.
monium . 2. quoniã in eodem loco loſephus dua
bus adhuc aliis in reb.labitur :hîc quoque lapſum .
tum quia dicit hoc à Græcis, abylor,vocaruni,cùm
tamen LXX.lic vocarint, quiHebrei fuerunt,tum
quia dicit docentis ante ſuos commétarios annis,
hos fplendores ob legis violationem exſtin & os:
E cùm tamen Thalmudici, & larrhius, & Kimchi, &
Elias Germanus teftentur , diu antè huic oraculo
finem impofitum , ſcilicet iam inde à captioitare
Babylonicâ ; quod à laddo reſponſum ferunt Ale
xandro Magno petenti, vt pro ſe Deum de belli
Perſici cuentu conſuleret.Deniq; quia fcqucretur
ex bac loſephi narratione , hoc oraculum ianiùm
infueuiffe de bello reſpondere : quod non eft ve
rum . item ſequeretur folummodò conſueuille de
illis quæſtionibus,ad quas, perzita ,vel, no, relpóde .
ri poſſet.cóftat aurem læpè pluribus reſpódiffe, &
Y 3 quidem
 258.
DISQ VISITIONVM
quidein interdum inopinara , & præter interro- , A carunt illuminationem ; & Thummim , veritatem
a d. 6.13.gationem a . His vir acutus & egregiè doctus co fiue perfectionem ( cod in enim hæc recidunt }
nacur loſephi fulgorem infuſcare f: ed leuimanu quoniam Deus' neminem fallere vel poteft yel
fuligo poteft amoueri. vult ; ſed quicquid Sacerdoti dicebar , hoc verilli
Ad primùm reſpondeo, licet id folus Ioſephus müm & numeris omnibus erat abſolutiſſimum .
dixiſſet; maximam eius , in rebus ad Sacerdotium
ſpectanribus,cùm ipfe Sacerdos fuerit, auctorita
tem eſſe debere : præterea nullus alius ſupereſt
illius æui Hebræus ſcriptor , qui talia diſcutere
potuerit, præter Philonem & lolephum . Philo
paucula huiuſmodi attigit , allegoriis ſolis inten
tus;neque negauit .Ioſephum crgo folum id affir
maſſe , quid mirandum ?
Ad 2. ncgo in his Ioſephum labi . ' Licet enim
LXX . fuerint Hebræi Sanhedritæ , Græcè tamen
non Hebraicè ſcripſerunt, & cùm Græcè ſcribe.
rent,aby.op dixerunt : & cos poſtea cun &ti proſelyti
Græci in hac nomenclatura ſecuti fuerunt, non
aliam ob cauſam niſi ob eam , quam Ioſephus ibi
retulit ; ex cuius contextu Græco , manifeſtum eſt,
eum loqui de Græcis dumtaxat illis, qui ludaïcos
ritus venerabantur. Notum verò Iudæos & Græ
cos fac diſtingui, vt Græcorum nomen retineant,
5 A & . 14. quotquor ex gentilibus ad Iudaiſmú tranſierancb.
in princ.& De oraculi quoque ceffatione,meritò loſephi au
paſſim in Storitatem cúctis Thalınudicis & fexcentis Rab
nouo te
ftament. binis recentioribus , qui totius antiquitatis ſunt
Cur- imperitiſſimi, præfero.De Iaddi quidem illo re
cius Ru
{ponſo, quoad oraculorum ceſſationem , nec Lati
fus.
a Diodorº nic, nec Græci Hiſtorici d, quires Alexandri ſcru
Sic Plutar: pulosè fermè lunt proſecuti, vel vno verbulo me
ch.Arian . ininerunt. Ioſephus vcrò e ,Zonaras , & Glycas ,
libr.z.an- quando accuratè narrant quæ laddus cum Ale
ciqu.in fin . xandro egerit, ea recenſent , vnde fatis colligatur ,
Zonaras de oraculo per Vrim & Thummim nihil Alexan
16.1.Glyc | drum cogitafie :cuius illum quoque fuiſle gna
P.2. annal .
rum prorsùs verifimile cenſeo : De Victoriâ verò
contra Darium , à Deo docent per viſúin certio .
rein factum . Arbitror ergo loſephum egiſſe de
fulgore huiuſmodi penitus ſempérque cellante .
Nam per-interualla ; quin aliquando etiam priùs
cellauerit; vt Saulis , & poſtea quorumdam Re.
gum ,poít Dauidem ,tempore; non eft dubitādum .
f part . 1. Glycas quidem indicat, quando lſraëlitæ Deum
Annal.
offenderant,non cóſueuiffe illis Deim per Ephod
reſpondere . Sic igitur ſuſpicor , folutos ludæos
primò per Sacerdotes , applicato Ephod , Deum
conſulere : fi hac viâ non luccederet, recurrille ad
& patet ex prophetas , etiam qui Sacerdotes non ellentg.
lic
1.Reg.28.
V.6. enim legas ipſos quoque Sacerdotes ad Holdam
64.Rc.22. propheriflam oraculi causâ adiiflc h .
v.14. Ad 3. dico,nihil corum ſequi, quæ inferuntur.
nam belli meminit Ioſephus , vt rei de quâ fre
quentiùs agebatur: Fulgoris verò tantùm , præ
termiſſa ſubſequente Sacerdotali manifeſtatione,
meminit, quia manifeſtatio illa res lolita ;fulgor
verò , res cæteris gentibus planè inſolita & inau
dira erat , & ideò illam memoriæ ftatuerat com
mendare. Duplex ergo fuit vnius oraculi Vrim &
Thummim manifeſtatio fiue reſponſio ,prior illa
& exterior , tantùm per fulgorem lapidis ; & po
ſterior quandoquc etiam extrinfeca, per Sacerdo
cein propheciæ fpiritu imbutum , qui quòd per
ceperat admoto pectorali, id poſtea quærentibus
manifeſtabar. Fortafſis propter totmanifeſtatio
nes concurrentes, Septuaginta interpretántur iu.
dicium , Tây anaãy , hoc eſt iudicium bis quidein
manifeſtorum Sacerdoti, & tertiò manifeltando
rum conſulentibus. Eandem ob cauſam , Vrim ,vo
MAGICARVM
Sacerdotis quoque officium erat câdem populo
verè ac plenè denunciare, nella omillionis ,dilli
mulationis , mutationis aut falGratis alterius ad
hibitâ mixtione' i...colas pod.) oldal
i Sic Phil.
Hæc de re valdè obſcurâ , fi non luculenter;
1. 3. de vi
haud certè prorsùs indiligenter dicta , ſufficianr. ta Molis.
Orig. libr.
SE CTIO II . 6.10 Leui .
Hier.in c.
3. Ole. &
De oraculis prophetarum . cpift. 127.
B ad Fabio
Vffecerint iſta de Oraculo per Sacerdotes. Port lam.
А
Dauidis regnum rarò per Sacerdotes Domino
reſpondente, frequentius eſſe cæpit, ordculume per
prophetas ; quod diuidipoteſt in vifionem , & fom
nium :ficut & oraculum per Sacerdotes, duidi potuit
etiam ,in vifionem fulgoris, & manifestationem verbi:
idcò quædam ex dicendis , de viſione & verbo, ana
logiâ quadam poſſent etiam accommodari pro
phetiæ ,Vrim & Thummim ; vt non obelæ naris le
ctores facilè animaduertent .
Vifionem & verbum , Græci Patres & LXX.non
rarò confundunt, vt & ipſa ſcriptura ; cùm viſio
nem dicit auditam, verbum verò viſum vel oſten
ſum k.vecùm Iſaias diciil. Audicoelum , quia Do- k Ifai.2.8
minus locutus eft; & tamen initiò vocaret,vifionem : 13. & A.
с
& cùm Zacharias & Ezechiel dixiflent, le ver- mosi.
I llai.ca.]
bum Domini explicaturos , ſubdunt vifionem m
differunt tamen . Nam . m vterque
cap.1.vide
Viſio, Græcis , op& ois vel öparece , Hebræis , roë; etiam Ab
eſt prophetia , qua mens ſpirituali oculo cernit diæ .1,
‫רוה‬
obiectum propheticum ipfi celeſti lumine repræ
ſencatum . differt , à verbo, quia verbum ſæpè con
tingit fine vifione , & vifio fine verbo : differr , à
fomnio, quia viſio fæpè offertur vigilanti.crebrò
quoque vſurpatur more Hebræorom pro concre
to ,ſeu pro re visâ ; ſic Moſes rubum a vocat vilio- . Exod. 3 .
né : fic prophetæ dicuntur videre viſiones.° Tales 3.
conſueuerunt elle frequentiùs fanctorum viro- oEzech.i
cú.
rum reuelationes ; quæ quibuſdam fæculis crebræ fimilibus.
D adınodùm leguntur , ve vno fæculo duodecimo
ferè,Orni ſolitarij, quam Geruafius Preſbyter de
fcripfir; Tundali Hyberni,Cyrilli Presbyteri,Ro
berti Abbæ Lymburgenſis, Ioannis de Pinio, loa
chimi Siculi,Simonis Stockij Carmelicæ ,Ioannis
Bridlyngton & aliorum ."
Verbum ; live ( vt mauult Cyprianus ) ſermo, 727
Græcis ,nózos; Hebræis.Dabar, cſt prophetia,qua
{piritus ſanctus, mentali quadam locutione, pro
phetam occulta docet,vtcum Elaiæ p dixit ; Sume p ca.8.1.1.
iibi libram & iterum ; vade dic Ezechia , & c.Lo- qc.z8.V.S.
curio iſta ficbat , vel voce formatâ in aëre , & au
ditâ, vt Abrahamo ne filium nccaret " ; vel verbis rGen.22 .
in ore prophetæ politis ,vt Balaamos, & hæc Ara- v.l '.
Num.21 .
mæis propriè di&ta ;Malki,Hebræis , Malchub & 23 .
( hoc eſt conſilium ) quaſi dicas regem prophetia
rum ; liue prophetiæ fpeciem præcipuam , nihil
enim cöblio eſt vrilius. Vilioni & verbo hocco ninyo
mune fuit, quòd vel de lætis & fauſtis erant, & in
nouo teftamento tunc vocantur, Euangelium ; in
veteri nomina viſionis aut verbi retinent : vel
crant de infauftis ac triftibus rebus , minarum &
luctus annunciæ , regibus ac populis exitia por
B
tendentes : tunc Hebræi vocabant huiuſmodi pro
phetiam ,
 LIBRI IIII. - C. 1. Q. II. SECT. II. 239

( phetiam ,Maſſa,à verbo,Naja leuare,tollere,por-, Áctrina : prophetas non fuille ficmente captos vel
aſſumere. ' Per hanc radicis varietatem fa atronitos, vi non probè fcirent, quid prædice..

Etum ';'ve controuertatur , quid propriè in facrâ reut.Polychronius in Ezech.ca.3 . Quemadmodum

ſcripturâ fignificet , Mafa : Olini Aquila vertit,
aqua ,non accipiens pro čurru ( vt apud profanos ) ,
ſed pro pondere feu onere, vt nofter optimè tran
ſtulit. Calamitas enim cui impender,cum Æthna
grauiùs premir : & ,in quem talis prophetica ſen
rentia ferebatur , hic metu atque triſtitia oppreſ
fus , quaſi caput nequibat erigere. ſic explico , &
amplector D.Hieronymi ſententiam , in Nahum .
Quid ni amplectat: ſemper( fi attendas ) vocabu
lum pro aduersâ, nunquam pro fecundâ denun
ciatione inuenias vſurpatom : & perfpicuè He
aExod.23. bræum nomen , Onus leu Pondus fignificata, & B
V.8.4.Reg
9.1.25.PT. in Pſalın . 27.Græca verlio cóprios , habet, hoc eſt
27. V.S. pondus . Sic nonnulli putant à loanne b vocári ,
b Apoc.2. Bápos,hoc eft vt noſter vertit,pondus: ſed,nififal
in fi.v.24. flor, ipſi falluntur :non enim illic ſermo eft de prö.
phetiâ , ſed de onere interdictorij alicuius præce:
pti , vt re &tè Primafius & Haymon ſenſere. Nec
longè abit ſpiritus ſanctus, cum onus,vſurpát, pro
ipfo populo,cui tale quid imminere denunciatum
c lere. 23. | fuit c: quia talem populum Deus diu laborauit
V.33 • ſuſtinens, tandémque humeris fuis , quafi onus
moleftiſſimū,excutit, dú eú abiicit ; cùm ſuo qua
li fauore & peculiari defenſione deftituit. LXX .
Theodorion & Symmac . folent vertere , ašupa,
quæ , vox à aapkávw , deducta , donum & munus
d D. Hier . I ſignificar d.quid commune, dicar al quis, oneri & CHATI ) ſcilicer correptum & abforptum in ecítali ,
in lerem , muneri?Maliùm lanè in propoſito:imò hîc idem
cap . 23. & eft onus& munus . Nam prophetica conmin tio
Fauori . in
Lexic . infortunij & fupplicij inſtantis , præclarum &
precioſum eſt Dei donum . quia quos Deus dili
gir , caſtigat ; & quos caſtiyat, priùs,vt reſipiſcant,
minas proponit illis ,& ,vt folent fugare målentės ,
e Theoph . quam lædere; lapidem manu leuat , & oft nrat,
in Habac. priuſquàm iaciar. Homini ſic liberum rclinquit,
& Nahu.
fugere à venturâ irâ.Sanè,añupia,primariò fignifi
floan.Pe.
trus Oli- cat leuarionem fiue allumptioncm ; fecundariò
uerius lib . donum : eò quòd dum datur ,à donante legatur &
de prophe traditur , à donatario vero allumitur.Vnde Theo
tia cap de ni & aliis Mathematicis ; Dialecticis quoque,
Lemmare,
AriasMó? amppua , nominatur ; illa propoſitio ; quæ demon
Jra.Prælu- ftrationi vel argumento inferta, & non probata , D mentis exceſſus, vbi Græcè eft,exçaoisn.Perperam 14.Reg.3 .
diis in pro aſſumitur ab alio , & vt, qui inſeruit illam prober,
pher mia poftulatur . Sic cum interpretes iſti in Ss.añuva, fundunt cum huiuſmodi raptu ; hoc eſt, lan ,cum m
Ribera in vſurparunt; pro reipsâ acceperunt ,quæ affumitur
Nahum . fiue eleuatur , idque conſentaneè idiotilmo He
C bræorum ; quibus propheta dicitur quafi alfume
s Ezech... ( re & leuare ipſum Onus, & libratum intentare gens : Hebræi vocant , chalom P;Græci evúrbiop. Si hum
V.3 . & c.8 .
ceruicibus impiorum ; quibus impiis breui immi
v.1 . & 3 .
nentem diuinam iram comminatur:huc enim per
ya
h luſtiad- Itinent illæ paſſivitùs occurrentes phraſes,affume
monit. ad re lucium , affumere planctum., aſſumere parabelam .
e
Gent.circ. Cauendam itaque ne cum Græcis recentioribus
fin. & 9.2 lamunce ,ad quamuis prophetiam extendamus. Si
Epiphan. cui hæc nimis fusèdicta videbuntur :is fi,quam fe
qui fusė) viri egregij in his torſerint f, conſiderare digna- Eris, quando cum fomnio fimul intell gentiam s Dan.c.2 .
. hær.Mon- bitur;non diffido illum æqui bonique hancno
tapiftarú
CA. ſtram diligentiam conſulturum .
qua
186. Hiero . Hæ duæ ſpecies,Vifio & verbum aliquando jun
præfat. in Aæ ſunt cum raptu ,ſeu ecstaſi,aliquando ſeparatz.
Elai.Chry Ginul fuêre in rapru B. Pauli , ad tertium vſque
44. & hộ calum ; vbi vidit & audiuit ,quæ non licet homi
29.in epil. ni loqui :fortaffis etiam Ezechielis viſio quædam
ad Corint . ralis fuit 8 , quæ vocatur , iad , hoc eſt prophetia
augul.lib . non leniter , ſed violenter influens. Quando igi
1. contra
Aad.ca. Irur ccrtalis accedit , tunc tenenda Patrum h do
diuini có incantatores ad dementiam vſque procedunt,
demone ſtuporem illis ingenerante ita è contrario Pro
pheris fenfus afficitur,dum anima fpiritus efficacia cela
lustratur. hoc enim proprium fuit fanaticorum ,
quales erant hæretici Montaniltæ ,& vates Gen
tilium . vt ex B. Paulo fibi viſus colligere Theo
philac, initio commentar.in.1.ad Corinth.cap.12.
Immeritò valdè ab Oliuario reprehéditur auctor,
de ſpiritus i anima ( exſtar inter opera Auguſtini)
quòd ſcripferit, B. Ioannem in ecſtaſi Apocaly
phim ſcripfifle. Nam cctalis duplex eſt,vnadivi
na alia diabolica : vt inſinuar 'Tertullianus his
verbis ; Ecstaſis hoc operatur de fuo proprio , vt fic i libr.de a
nima.
nobis ſapientiæ imagines inferat , vi errorum . ]
Sapientiæ fcilicet ac veritatis diuina , errorum &
falfitatis diabolica. Non igitur auctor ille ecſta
ſim ſumpſie, pro mentis 'atronitæ abalienatione,
& animi quadam impotentiâ; qualis erat in pſeu
doprophetis illis ; fed more patrum & recto, pro
raptu , liue pro abſtractionetantùm à terrenis , &
fenfuum corporcorun functione: nec voluit fic
conſtitutun Euangeliſtam feripfifle ; ſed , quæ,
dum in caliec tali conſtitutus,viderat,ea poftmo
dum in fcriptum redegiffe.vt mixtam D. Pauli ra
ptum : talis haut dubiè D. Ioannis fuit , quod te
ſtatur cùm dicit , fe in ſpiritu fuiffe ( brevéunv èv sveu
vt rect flimèHaymon fuit interpretatus:breuiter
idem yno verbo inſinuare voluit Andræas Cæla
rienfis; avěúkati aylw gevómeros XÓTOXos;quod vo
cabulum ; fic aMatum ſpiritu ſancto fignificat, vt
totus ab eo correptus mente ſeu fpiritu, & occu
patus folidâ poffeffione fuerit : nam affcctio ani
mi echaticorum ,xa70 * , vocata , quia fenfibus
corporeis ad tempus quaſi priuantur : vnde &
morbus quidam ita nominatus, qui corporis ſen
K Galen.li.
fu motúque priuat k , qui & natáandis.noftri me . 13.Thera
dici,congelationem ,appellant. Idem fignificari pul- peut. & li.
to , quando prophetæ dicunt , factum fuper ſe ma- 4. de locis
num Domini, ' item , eleuauii me spiritus,aut,eduxie affeat. Æ
tio , & Æ
me manus Domini in ſpiriiu m ; item ,cecidit fuper eum synetæ .
Theodoret. & Theophilact. ° cùm Lemma, con- VII.
v . 1.&.
11. Ezech
Malja.
ca.40.V.I.
Tertia ſpecies crat , ſómnium ,dormientibus tan- n A & .10.
cùm medio ſimulacro fue phantafmate, contin . v. to.
, in Na
,
quis quæ euenrura ſunt ſomnians , ipſe quid (om 1 D
niet non intelligit ; tunc eius reſpectu nó erit pro- pirai.29.
phetia : ſed adſpectu tantùm illius erit prophetia, v. 7 .
cui Deus ſignificationem fomnij reuelabit. quare 0940
Ioſeph propheta, & non Pharao, vel eius ferui 9; 9Gen.40.
& 41 .
Daniel propheta, & non Nabuchodonoſor ":fom s Dan . i ,
nians aurem ipſe demum annumerabitur prophie- & 4.
ſomnij percepit , vt Daniel in altero ſuperbi Re qux.z.de
gis fomnio s . De his fomniis prophericis trialınt fomnior.
conſideranda , modus , cauſa , & gradus feu di v Gen. is .
V.12 . Dan .
gnitas.
Modus multiplex eſt, vt accuratè nofter Pere- | 2.V 1. 28 .
x Gen.
rius explicauir t. quædã immittuntur cum pauore 1.12 .
& horrore fomniantis u ,quædá pacificè * .2.qux- y Matth.i.
dam nó intellccta , quædam fimul'intellccta,vi di- V.20 . & c .
xi.3.quxdam clara & fine inuolucris y,vt loſeph, & 20. Ad .
crium Magorum ,& B.Pauli;quædam obſcura, im -116.v.9.
Y pexa ,
 TIONVM
160 DISQVISI
plexa, inuolyra.vePharaonis & ſeruorum eius, & | A Mofe acturum ;cum boc ore ad os,cum illisdum
add. Gen. Nabuchodonofori, a 4.in quibuſdam Deus allo taxat per viſionem & fomnia. Meliùs huc facit
40. & 41. qui videtur, vt Salomonem , interdum angelus iftu d į loëlis ; ſenes vestri fomnia fomniabunt , CC.2.v.18.
Dao. ?. & bonus , vt B. Loſeph ; interdum aliquis homo , vt
Paulum vir Macedo.cs.aliquando lomnia corre
b 3.Reg.3 :
clupráci ſpondent antecedentibus cogitationibus , & fic
tac.locis. initium ſumunt ex causâ animali ; vt primú ſom
in litt.N.
nium B. Ioſeph , & primum Regis illius Babylo
nij ; quandoque verò nulla præcedit cogitario ,vt
d Matth.z. in ſomnio ſecundo B.Ioſeph accidit d.hanc diffe
rentiam notauit B.Gregor.e 6.nonnumquam ni.
cli.8.Mo-
ral.cap.13. hil petenti Dcus ſomnium inopinatò immittit,vt
fit plerumque , & accidit in prædi& is SS . exem
plis:nonnumquam verò petentibusreuelationem
Danie, z . camgue ſperantibus , vt Danieli f.conſuefactos
v . 18 . enim Hebræos huiuſmodi deſideria fua Dco pro
ponere, & ab eo petere,vt per ſomnia futurú illis
euentu panderedignaretur ,inanifeſtius eſt ex S.S.
8 1. Reg. quàm vi quisdebeat dubitare g. Soliti id ipſum
28. v.6 .& Gériles facere in téplo Serapidis ,feu Pluronis ,vt
is . diſcerét qua ratione à morbis liberarétur h; vel ad
h . Ariſtop. reſolutionem dubiorum habendam ,vtfecit Ede
in Plata
Gius i ; & apud poëtam Rex Latinus k : & in tem
i Eunapius
in Edefio. plo Æſculapij Apollonius 1: & Spartani magiſtra
k Æncid. rus in templo Paliphaësm : tale fuit templum Am
7. phiarai n , & Galliæapud montem Garganum 0 , &
1 Philoſtra.
in cius vi- huiuſmodi cempla vocabantur , Pſychomantea.Co .
12. natus ad hoc crimen Apoſtata lulianus , per ca
m Cicer... lumniam , detorquere Vigilias Chriſtianorum ad
1.dediuin . ſepulchra Martyrum ; ſed rerudit illum validè B.
a Paula.in Cyrillus P. Iudæos nonnumquam co ſuperſtitio
Boeot. nis delapſos,vtad captanda lomnia in Gentilium
o Strabo
lib.6. templis incubarent,docetEfai.prophcta Giqus im
molant in hortis,et facrificant ſuper lateres,qui ha
p lib.zo .in
iulian. bitant in ſepulchris , & in delubris idolorī dormiunt.]
9 cap.6s. Vbi LXX . vt ſolent , paraphraſticè addiderunt,
V. 4. propter infomnia ,dia avúry.c ,cauſam incubations
cxplicanies.D.Hieron.In delubris,inquit,idolorum
dormiens, vbi ftratis pellibus hostiarum incubare fo
liti erant , vt fomniis futura cognofcerent . Quod in
faro Æfculapy vſque hodie error celebrat Ethnico
rum , multorúmque aliorum . ) ldem Cyrillus , ibi in
Comment , confirmat ,
E Caulæ fomniorum efficientes alio loco expli.
çabuntur; nunc de diuinorum ſomniorum finali
causâ ( vt vocant ) agimus dumtaxat : quæ ex SS .
multiplex defumitur. 1. vt quis à mala abſterrea
lrGene.2o. tur, licut factum Abimelech'Regi Gerarx , &
s Gene.31. Labanos ; hanc inGnuar B. Iob t , in horrore ( in
[ cap.4.13 :
quiens ) vifionis nocturne, quando folet fopor occupa
1 c.7.5.14. re homines,pauor tenuit me,óc.& alibiv ,terrebis me
per fomnia, doper vifiones horrere concuties.2.vt con
Colecur aflictos,& mæſtos perfundat lçtitiâ ,quod
de ſe afferit B.Angela de Fulgino.cap. 18.3.vt ad
I ludic. 7. hortetur ad aliquod bonum , vt Gedconem , & Quo pactoprophetia finedsuina reuelatio difcernenda
v.13 ludam eiusque exercitum.y 4.vt moneat vel do- E
y 2. Mach .
e
ceat quid agendum fugiendumv , vt B loſeph, &
S.
2 Match.r. tres Magos.hác caulam lobus fignificat his ver
& 2. bis a ; per fomnium aperit aures virorum , & erudiens Nou quæſtionis accurata pertractatio , propter
a cap. 33. eos instruie diſiplina , vt aduertat horninem ab his quotidianas,etiam fpiritualium perſonarum illu
Y. IS
que facit. &c. s.ve fpiritum prophetiæ , vel quod fiones quæftus Synefius ante ſex fæcula multos tú
aliud ſpirituale donum fimul largiatur: quo per temporis priuatas & Sacerdotes finxiſſe ſomnia,
b Num.13: tinent iuxia nonnullos iſta Moſis b ; ſi quis fuerit pro rcuelationibus , πλαττόμενοι τινας ονείρες ούν
imier vos propheta domins in vifione apparebo ci, vel
perfomniü loquar ad cum .Signficare volunr,quod
{piritum prophetiæ , vel viſone, vel ſomnio ,col
lacurus įr : potiùs crediderim agere,de iis, quibus
iam dato prophetiæ fpiritu , ſignificat ſe poſtea
cuid eorum nullo tam familiariter , quàm cum !
M
MAGICARV
iuuenes vestri viſiones videbant . præcefferat enim ,
effundam fpiritum meum fuper omnem carnem , et
prophetabuni fily vestri, lic donum lipientiæ &
prudentiæ in fomnis datum Salomonid , cx pro- d 3.Reg.3.1
babiliore ſentétiâ Toftari e; ſic promiffio obuen
c Add . ca.
turæ dignitatis,loleph & Mardochæo.16.ad reue
magna 13 :9.12.
lationem diuini alicuius myſterij g , vel fGenc.37.
rum reip . aut imperij viciſitudincm h ; vt ltraë- Elh. It
Ge
lisi,Ægypti,& Nabuchodonofor k.Ad hæc capi 8 n.28.
ta red uci poſ Da n.
ſunt multa ſomnia diuina, quorum in h Geu.7.is.
Hiſtoriis Sanctorum fit mentio ; vt illa Africana GeoC.A.
apud Victorem Vticenf. de perfecur. Vandalic. 2 . Ik Dan,.
Eufebio Epiſcop:Cartaginen6. & quç port
oblata
obitum Sidonij vifio oblata pincernæ apud Greg.
Turonenf. libr.z.hiftor. Franc.cap. 23. & inter alia
vnu mimi , in vita Simeonis Sali, apud Metaphr.
aliud lacrilego Traie & tenſi oblatum fæpiùs, apud
Sur.com . 4.in vita S. Frederici, aliud oblatum mo
nacho Cluniacent Beatæ virginis , tempore S.
Odonis , apud loannem Monacham ,lib.3.viieD.
Odonis. cap. 9. cuius occafione B.virgo cæpit vo
cari, Mifericordia Mater.aliud Bertæ matrı $ . Sui
berri, apud B.Marcellinum , cap . 1. vila Suiberis.
aliud S. Abramio confeſſori, apud Metaphraft.in
eius viia.aliud Henrico Imper.apud Rupertum , in
wla S.Hereberts cap.26.aliud S.Luigero apud Mo
C nachos Vvertinenſ.cius vire cap.11. 16. aliud s.
Hugoni Grarianopolitano apud Guigonem , in
eius vila ; aliud Hartmanno Tuitien li apud Con
radum , in vita S. Uvolj helmi. aliud multiplex El
pediphoro , apud loannem presbyterum , in vita .
S. Bafilei Epiſcop. Mart. & alia innumera .
De gradibus ſeu dignitate prophetiæ multa va
riaque congeſſerc Moſes Ægyptius 1 & Franciſ. 1 in Do
Picus m ,ſed minutiora, quàm vtiliora:idcirco ,illis tore Du.
omillis ,tantùm dico quod ex iis omnibus intelle- bitátiam.
pra.
m de.cap.
Cualis reuelatio ; quæ fic fine cooperatione pban . pol.z
taliæ ; præſtantiſſima eſt,& ſccundum ſc & precisè pen.& vlt
.
ſumatur ; altera verò in qua phantaſia ab intelle
Eu excitata concurrit, eſt præſtantior extenſiuè,
quia primam & quid aliud præterea comprehen
D dit. Sic etiam intellectualis per ſe ſumpra , &
comparata cum imaginariâ perfectior eft , fed fi
imaginariam addideris ad intellectualem ,cum ex
tenliuè limul ambæ perfe &tiores erunt , quàn
(corGim lola intellectualis.ita P. Franc. Soarez ad
3.part.9.30.art...difpex.9 .fe&t.a.cui Epiſcopum Gua
dixienfem Heroſeum lib.1.de vera till falla proplo.ca.3.
QV Æ STIO II 1.
fit,a diuinatione fiue diabolica reuelatione?
On minùs ncceffaria, quàm ardua eft huius
αυτοί καλύσιμ αποκαλύψεις . Εp.54.in ca decidendi
ſequar veſtigia aliorum, qui certatim ad hunc la
pidem verſandum accurrerunt , præcipui fuêre B.
Vincentius Ferrerius, acta.de vita fpiriruali ca.ll.
12. loann. Gerſon,ıraltar.de probats.fpiriruum , co
alibi paſlim , Cardinalis Turrecremata , in prefat .
Defenſoring
 LIBRI III. C.
C. 1. Q. III. SECT. I. 261

Defenſori reuelatio. B.Brigstra,Henric.de Firinaciâ, , Aricus longè progreſli, in militia verò contra de
libr.de quatuor instinčtibus Ægyd.Carlerius,pari.i. monum aftus exercitati veteranique : (perandum
Sporta fragmentor.in princ. Hieronym . de Ferrariâ, eſt poſſe deceptiones fic fentiri & vitari. Planè ad
in Compend.reuelat.Ioann. Franciſc.Picus,libr.oli. hunc vltimum iudicij ferendimodum ,non fuffi
de pranotion.Ribadeneyra ,lib.de tribulatione cap.rs. cit ſola doctrina , ſed accedat oportet ad illam ex
Delgadus d.libr.1.de auctor.Sacr.ſcript.cap.11. & periencia propria ; vt quis fit & doctus & con
noſter Franc.Ribera , libr.i.vila de Iefu cap.2 .à quo templatiuus; vt & Scripturam & reliquam Theo
citatur opus Ioann . de Horoſco de vera & falla logiã non leuiter delibarit, & in femetipſo expertus
prophetiâ , quem nanciſci tandem dacum anno fut variam ( ait Gerſon ) affeétionum fpiritualium pu
1605. Pinciæ ; liber eſt variæ eruditionis , & iudi
gnam , tamquam aſcenderit nunc in celos ,nunc deſcen
cij probi ,ſed Hiſpanicè tantùm ſcriptus , editus derit in abyſos , & viderit mirabilia Dei in profundo.
Segouiæ lectu digniſſimus. & alij ; & quidam alij Xam qui nauigant mare boc mysticum diuerfarum
recentiores, quorum di&ta cuncta inuenies, apud affectionum , quaſi collıdentium ſé flu £tuum ,enarrant
iſtos antiquiores. Poffunt omnia reduci ad tria mirabilia eius. Inexpertus autem talium , quid nouit
capita ; de co qui iudicat, de perſonâ cui facta re- B corum_ !] Ad hæc autem nulla magis neceſſaria di
uelatio ,de ipsâ reuelatione & eius circumſtantiis. ſpolitio reperitur , quàm folidæ humilitatis , ve
de fingulis videamus. enim docet Moſes apud Caſſianum ,folis humili
bus à Dco hac cognitio datur. Denique non eft iu
SECTIO I.
diciuin præcipitandum , led res Deo diligenter
priùs commendanda , & multiplex ſcrutiniú men
De receſſariis indicaturo de reuelatione .
cis faciendum : iuxta mox dicenda. Docent hoc
i quis iudicat de apparitione propriâ,vel lacræ litteræ. Narrat loſeph lacob patri ſua ſom
Vi de alienâ : & plus periculi eſt priore caſu.. nia : increpat eum pater , fed rem tacitus conſide
Vtroque oportet lit perſona ſpiritualis & dcuota . rata . Apparet angelus , loſue filio Nun ,formâ vi- a Gen.
V.12 . 37..
nam animalis homo non percipii ea quæ fpiritus fuut.ri armari: ille dilquirit interrogatione, quiseſſet,
blolues.
Oportet itaque eu qui recte fit iudicaturus , primò nec adorar incognitum 6. Audit Samuel vocan
dinum deſcreiionis à Deo perere;vt queat Gincerum teni Deum , nec reſpondet Domino ; ſed accurrit 1.13.
manna diuinæ reuelationis,à mellitâ lethaliq ; da ad Heli , donec monitus fuiflet ab Heli Sacerdo
monis offà dignoſcere ; & hæc diſcretio ,cóceditur le ; quo modo fe gerere deberet c . Helias diſcer- ( 1.Reg.3 .
v.9 .
aliquádo à Deo immediatè fimul cum ipſo lumi . C nit inter turbinem , commotionem , ignem ,& au
ne prophetico ,vt dictum eſt;aliquádo ſcorlim ,id ram lenem , & perpendit prudenter , in quo illo
que velad priuatam accipiétis inſtructionem , vel rum Dominus le manifeſtaret. Salutat Virginein
ad aliorum quoque, & totius Eccleſiæ doctrinam , ſacratiſſimam Gabriel Archangelus : illa priuf
& remedium . Hoc enim dono homo conſequi quàm reſponderet : cogitat , qualis effet illa ſaluta
tur , vt in ſc, & de ſe ſciat probare ſpiritus , & tod ; non id leuiter , ſed diezozijelo, maturè & diu , dLuc. 1.v.
etiam ſciat illos de aliis, & in aliis diſcernere. Po. animo atque cogitatione voluebat , virum illa fa 29 .
teft autè hic cófiderari quaſi duplex modus, vnus luratio illuſoria eflet & à Deo , an à dæmone , vt
experimentalis , qui cum ipſa reuelatione propria in optimè Euthymius . Hoc imitatus D.Ambroſius;
funditur illi,cui facta reuelatio ; qui modus ( vt aic cùm illi corpora SS . Martyr . Prothalij & Gerua
Gerſon ) fit per inspirationem intimam , ſeu internum fij reuelata; hoc Epiſcop. Cyprius,cùm D.Barna
saporem , fiue per experimentalem quandam dulceds bas illi ſe manifeftauit ; hoc cæteri ſancti, vt vidi
nem ,ſsueper illustrationem à montibus aterris , effus mus,lib.2.quaft.6.Si hoc illa mulier Carthaginen
gantem omnes tenebras dubietaris. ] Hîc modus ra lis feciffet , quæ cauſa fuit ſchiſmatis maximi, evide Op
rus eſt, & paucis conceſſus: & quibus conceſſus non tam turpiter deluſa fuiſſet , nec tot malorum tat. Milcu.
libro I. de
non eft , illinon poffunt, fuo iudicio , in propriis D Africæ occaſionem præbuiſſer. Sanè quamdiu res Parmcnia .
reuelationibus ſtare:quibus verò conceffus à Deo dubia eft , longè totiùs cenſetur , potiùs eam piâ
fuerit ,illi tamen co vti non poſſunt,ad diſcernen cum humilitate repudiare, quàm cupidè & confi
das aliorum reuelationes , quia ficut , nemo nouit denter recipere,aut allentiri.
que funt ſporitus, nifi fpiritus ipſemet: fic nemo co Obiiciat fortè aliquis; apud Cæſarium legi C
gnoſcit infallibili certitudine , per experimenta mus,multos precibus à Deo reuelationes , viſio
lem hunc ſenſum , ca quæ in alieno lunt animo. néſque, & poſtulaffe , & obtinuiſſe : li petere licet ;
Alter , modus ; qui datur maximè in ordine ad cur nó & oblatas amplecti ſtatim atque recipere ?
alios ; ille nititur ctiam , feu confirmatur experi Respondeo ,multa fieri à multis non imitanda,im
mnentis variis , tum ſui, tum aliorum : & foler à mò nec probanda ,maximè ab hominibus incom
Deo concedimaximè illis ,quibus officij & digni pertæ ſanctitatis. Nam fi quis , de quo conſtaret
tatis ratione incumbit animarum cura . Sed non lanctum eſſe , id in caſu aliquo peculiari & ne
debet quis facilè fibi perſuadere ,ſe donum iſtud à ceſſario peteret ; ( quod olim fan &tè factum à B.
Deo accepille: ideóque ad preces cótinuas ,etiam Ephrem , docet Amphilochius, in vita D.Bafil , &
debet adiungere humanæ prudentiæ , & doctrinæ E à S.Mauro,docer ,in eius vita ,Fauftus,apud Surium
B media. Terrius, enim eft modus diſcernendi ſpiri in lanuar. & à S. Hercberto docet Rupertus , eius
tus, quem vocant , doctrinalem , per diligentem & vita cap.13.apud Surium menfe Martio .) vt non au
piam ſacræ ſcripturæ cractationem ; quæ regulas derem damnare ; lic non vererer cæteris ſuadere,
præ bet os
falſ pro phe ras s
à veri diſ cer nen di : le ne idem Gbi putarent imitádum . Quoniam inue
ctio quoque lanctorum Patrum & Hiſtoriæ Ec nio viros doctos, & valdè fpirituales séper huiuſ
clcfiaſticæ multum confert, vt,illufiones & reue inodi deſideria ac petitiones improbafle :quia na
laciones, lignis ac notis peculiaribus queant diiu . ſci folér ex occultâ ſuperbiâ ,æſtimatione ,& amo
dicari : his li adiungatur obſeruatio virorum fpi re lui; quo cupiant man feſtam aliis ſuam ſancti
ritualium , & experientia ; & in ambiguis obſcu ratem ; vel faltem ex curioſitate vanâ , vt optimè
riſque conſulantur viri docti, & pij , & in viâ fpi Itradidit S. Vincentius ſuperiùs laudatus : & ideò
Deus
 262 DIS Q VISITIONVM MAGICARVM

(Deus ſolet permittere tales decipi,& impingere, An magnis ở mirabılıbus ſuper ſe: vi digna ſibe via
ve de le ipsâ teſtatur , mulier ſingularis pruden deatur, que non humano more operetur falutem ſuam,
a libr, de tiæ & fanctimoniæ B. Catarina Bononienfis a. per doctrinam ſcilicet fcripturarum & ſanctorum ,
vica & er- Deinde quia in talibus non confiftit ſanctitas, cum diétamine rationis naturalis , nifi confilium habe
roribus neque perfe &tio Chriſtiana , nec iſta nos Deo fa re præfumat , puiet , ne dum ab Angelis, fed à Deo,
fuis. ciunt gratiores , aut proximò verè vtiliores . De nedum ſemel in neceſſitaubus , ſed penèiugiter , velut
nique quia huiuſmodi auerſari , non eſt ianuam in quotidianis collocutionibus,talem admone,non fubli
Deo præcludere ; ſed ,per cuſtodiam ſui , & humi me ſapere ,ſed ſapere ad ſobrietatem :quoniam verifi
litatem , & caſtum timorem ,fpiritum ſanctum al me ait,qui dixst, ſuperbia meretur ludi. Et còdignis,
licere ,qui amat quieſcere ſuper humiles ac timo quo instar Phariſdi latentem harentemque oflibus fu
ratos ;quæ cuncta diligenter ac feriò tradita fuêre perbiam ficut nec Phriſicus febrilem calorem ,ſuperbus
b lib.de o à noſtri ordinis viro , Franc .Aria b. & prius nos attendit. Quid enim facilius quàm ſe viliffimum pec
rat: men- docuit D. Auguſtinus conatum hoc dæmonein Catorem dicere , fed veraciter, fimpliciiérgue ita fenii

tali.D.Au abi perſuadere,vti lignum aliquod à Deo peteret ; re ex intimis, hoc diuini muneris eft ,non humanı foluus
confel. & ſe verò id detrectalle , gnarum quàm multos hæc exercity. ] Hoc vltimum addidit,quia ſolent per
1. de vera curioſitas perdidiſſet. Idcò alibi monet his abſti- B lonæ, quibus per reuelationcs dæmon illudit, fa
religioc. & neamus,& quod intra nos eſt, Dei regnum , in iis teri quidem ſe peccatores & indignos eſl'e; ſed ,
3. de la quæ videntur non quæramus, poſt Auguſtinum vel apertè increpationes huiuſmodi ægrè ferre, &
idem monemur á Gerſone;cuius in fimilibus ma fic detegitur interna ſuperbia , & cognofcitur il
perftit. ca.
fanè auctor eſt, his verbis lufio : vel faltem ex duobus vnum prætexunt.nam
II. gna itas ; Enarra ntur
exempla fan &torum patrum ,qui curiofitatem huiuf vel dicunr ſe idcirco alieno iudicio non credere ,
modi viſionum vel miraculorum tamquam pernicio quia de ſuo certi ſint per reuelationem intimam
& fecreram : vel fanè non audere fe vifionem
Kiflimam fallaciſſimámque refugerunt. A qua fe An
gustinus liberatum , in ſuis confeſſionibus, gloria reiicere , quia fi fortaſſis viſio à Deo eſſet, hoc fo
tur in Domino. Quam propterea D.Bonauentura ab ret ſpiritui fancto reſiſtere, & lemnen gratiæ eius
borrendam nimis eſſe determinal , rotóque conatur re in crepúdiis ſuis exſtinguere. Vtrique dicto idem
pellendam , nunc orationibus, nunc increpationibus feu ille Çanceilarius Pariſienſis optimè occurrit.Pri
flagellationibus propria mentis & corporis : exemplo inò quidem ; Deum numquam eſſe Deum diui
illius, qui vt tentatione careret ſuperbia , quafiuit, & fionis, idcò li ab ipſo ſit illa certitudo , numquam
ohlinuit à Domino, ut per tres menfes Damoniacâ ve. per alterius iudicium contrarium eum impugna
с
xarelur obſesſione. Alier ſanctorum Patrum , d : n libu bit : fed potiùs illi , quein vel vt ſuperiorem , vel
demos transfiguratur in Christum , diceret,rgo ſum . vt confiliarum laliem , humiliter conſuluerint,
Christus te perſonalitet vifitans,guia dignus es: confe idem inſpiraturum , atque in mentem miſſurum .
I stim claufit oculos vtraquemanu vociferans , Nolo hic Nec enim patitur Deus ſperantes in fe, & timen
Christum videre , fatis eft ipſum in gloriâ fi videro : tes , & quod in fe eſt facientes , in tanti momenti
tarimque diſparuil. Alter fub aliis verbis (imilem n'gorio, falli .Debet autem ei qui vidit reuelatio
feruauit in huiuſmodi illuſione humilita em : Vide, in nem , hæc ipfa certitudo, quá prætexit , de ſuper
guit,ad quem miſſus fis. Egocerie talis non fum ,quod biâ & pertinaciâ efíe ſuſpecta : & tutior pars eli
dignus fim bic videre Christum . Alterum , quia nole genda eſt. Nam libi crcdendo & innitendo , po
bar intrare templum ,dicens ; Sıbı (aris effe ,quod oculis reſt
peccare ; ſuperiori credendo,peccarenon po
corporeis afpexifſet Christum , colligaierunt ca:binis, ter ; ltd ceriò certiùs per animi ſubmiſſionem , &
foluere iciunium ,carnibus veſci,vinumngue bibere com . obedientiam mereri . Quo ad alteram ait : fed pro
pulerunt. Sicque tumore compreto ,ſanatus eft. ] Pio feito (p =0 fanétiss, qui ſe dathumilibus,nequaquam
Dirabir
caurelâ poftca ſubdit idem , vt non modò lulpen porsies, Exalt
ex humiliatione , quam
abri ,prædiximus ,fefubirahet,
in beneplacit in
o ſuo deducet
( um teneatur iudicium , fed reuerenter gunque,cumu
Apostolorum Principe , dicarur ; Exi à meDomine , viitor ſuper excelfa animam hanc,in oculis ſuis vilem ,
quia peccator ſum ,quia vilis fum , gi'ia viſionibus quis abſque vllaruga fictionis,humilem & fimplicem . ]
Hactenus ille . Sanè hæc humilitas Dco tam grata
indignus fum , quas big neque,ghero, neque accepion,
o red repello. Sic in alio , non in boc ſaculo us, 10 7 nota cli , quàin quod gratiſſimum : Dæmoni tam odio
merces mea Domine Deus, ó fufficit. Quid ad me de ſa,vt eam non ferat, ſed vt plurimùm ftatim diffu
viſionibus tuisiin hac vita ? quid de Superiorum meo giar. Non audes fortè refpuere? cogita decipi te
rum monitionibus,amitte potuisalium , quem miſſurus. poffe, & intcrea comperendina : & conſule pru
es : & me meus spiritus humili tegar-obſcuróque loco.] dentiçres te . D. Cyprianus & alij fancti reuela
D.Bonauenturæ quem citat locus eft,lib.deprofe. ciones magni fecerunt : ſed eas tantùm , quas à
cłu religiof.cap.19. vbi etiam addit defiderio reue : Deo efle fciebant. Olim quoque viſiones diuinæ
Litionum multos lapſos in,grauiſſimos errores. frequentiores fuêre , quia magis neceſſariæ : ho
Prudenter iraque B.virgo Coletą ipſi etiam Deo, dic quo minùs neceſariæ , hoc infrequentiores
mutta ei ſecreta reuelare volentig reſpondit : Do {unt, & ſuſpectiores habendæ , vt non immeritò
mine Deus ,fufficit mihi tefalum cognoſcere , & pec- le debeant & à magiſtratu Eccleſiaſtico diſcuti , &
cata mea , eorumque abs te veniam obtinere.] ſic Sie à priuatis vitari ; quiprætextu velfi &tarum ( quod
phanus Iuliacus eius vita.cap.s.hæc fanè optimè di. hypocriſis proprium ) vel habitarum ( quo illu
cantur in propriis viſionibus : in alienis appro forium effe confueuit ) reuelationum , de aliis
bandis , credendiſue : ipfis confeſſariis aliíſque iu ( maximè illorum à Deo non commiſſis curæ )
D dicibus hanc Gerſon præfcribit regulam :Caye er perſonis ; in earum , ( vt plurimùm muliercula
80.( inquit ) quiſquis eris auduor , au conſultor , ut cum . ) familiaritatem & follicitudinem ſeſe in
non applaudas tali perſona , ( non laudes cam , non gerunt ; vt & auorum memoriâ Begardi & Lol.
mireris,quafi fanétam ,dignámque reuelationibus at lardi, in Belgio ; & noſtra, Illuminati faciebantin
que miraculis.Obſiste potius increpa durè, ſperne eam , Hiſpaniâ,& hodie eriam alij quidam factitant, ſuo
cuius ſic exaltatum eſt cor,elati ſunt oculi , vt ambulet periculo, aliena fraude.

SECTIO
 LIBRI IIII.
C. I.
SECTIO II.
De perſona eius, cui facta reuelatio ?
Voad, perſonam prophetæ, ſeu videntis viſio
Q nes , multa ſunt conſideranda . Primo fides,
illius, an fit fincerè Catholica ; quare non cſt cre
dendum reuelationibus Dæmonicolarum, ( qua
lis illa Childerico Regi Franciæ facta , procuran
te & explicante Baſinə, quæ viuente adhuc mari
to ei nupſerat, & faga erat ; qua ingenium pofte
ritatis eius declaratum Franciſci Hiſtorici putant,
( lege Gaguinum li.1.) vel hæreticorum.Nam initio
Ecclefiæ Cherinthus fallas reuelationes finxit, &
eas Apoſtolorú nominibus inſigniuit ,vt Caius &
aEuſebius Dionyſius Alexandrinus tradidere a : tales pro
lib. 3.c.22. phetiæ ſectatorum Marci Magi b : tales propbetil
1.7.c.10. Larum & ipfiuſmer Montani, vt Patres antiqui
&b Irenæus
lib. 1.ca.8 . illius temporis prodiderunt , Claudius Appolli
& 9. naris,Miltiades,Apollonius,& Serapion ,quorum
clibr.s.ca. verba refert Euſcbius c : tales Archonticorum
15.16.17 . Martiades & Martianus , qui librum confinxere,
& 18 .
quem vocabant,Reuelationes Prophetarum d : Ma
dEpiphan.
hærel.40. neris quoque tales reuelationes,de quibus contra
Fauftum agens D.Auguftinus : talis luliani Apo
ſtatę,quàm narratepift.ad Oribalium ,de arbulcu
lâ : tales, quibus Donatiltæ Generoſum conati de
cD.Augu. ciperee : & quibus vtebatur Vincentius Donati
epiſt. 165. fta:cales, quibus illuſi Meſſaliani gloriabantur f:
& lib.3.de tales fuêre noftris temporibus Munzeri , & Ana
animę ori
gin.ca. 11 . baptiſtarum ,tales Campani , tales luſti Vellij, &
Theod. Franc . de la Cruz reuelationes. Tales hoc anno
lib. 4.hær. 1601.hîc Gıçtij, quiſuſpendio ſceleris pænas lue
fabul.
re duo, maritus & vxor; qui penes ſe lolos Eccle
Giá rcmanlille incolumé pertinaciſſimè iactabái:
idcò cómunes liberos pacer baptizabat,mater pa
trini more fpondebat.hi mumdum hoc anno pe
rirum prædicebant: ſed morte múdi interitu præ
uenêre. Plurimos huiuſinodi dedit olim Británia .
Illic enim natus in Cambriâ quidam Merlinius ;
Magus ſceleſtiſſimus : verùm enim , fruſtrà reni.
tentibus Pontico Virunnio , & Lelando , eft hoc
de illo teſtimonium Guilhelmi Neuburgij , & Po
lydori , & aliàs médaciſſimi, Buccanani. Sanè Ma
gum fuiſſe , geſta eius à Galfrido Monumethenſc
tradita conuincunt. Caue hunc , qui vteri Pen-
dragonis æuo vixit , confundas cum alio Merlino
Scoto , Helij Theleſini (qui & ipſe vates ) diſci
pulo;qui aſtronomiæ & phyſicæ ,vt magifter,val
dè peritus,multa fertur prædixiſſe; & videtur aliis
prophetis Britannix ,Kentigerno ,Sanſoni, & Gil
dæ , annumerandus. Hanc Merlinorum diftin
&tionem ,notarunt Anglicarum rerum ſcriptores,
Treuiza , Ranulphus , & Giraldus Cambrenfis.
Fallæ fidei pſeudoprophetæ fuêre ibidem , Ioan.
Ballus anno 1390. teſte Vvadeno , in faſciculo Zi.
zaniarum : & Pagani ante CHRIST V M na- E
tom , Eubages, vocati; ex quorum ſectâ , quidam
Aquila , & alius Perdix , teſte Chriſtophoro My
læo. Nec diffimilis vanitatis ſunt prophetiæ co
ruin , qui ea in medium proferunt, quæ decreta
Generalium conciliorum , vel Sedis Apoftolicæ
conuellunt ;.vt ridiculæ prophetiæ illæ Marioni
Aduocari Parifienfis de Societate Iesv , refu
catæ validè à Renato des Fons. in libro contre le
playdoyer de Marion.capit. 5. & 6.nam Marionus
ilte , vt Arnaldo genero ſuo complaceret , & cum
co atquePalquerio , ac Dolero , quadrigam CA
LVM NIAIO RV M & SY COP H A N
I AR v M noſtri temporis imprudentiſſimo
263
Q. III . SECT. II .
A rum , ſufficeret , etiam prophetias faltas coram
SENATV
AMPLISSIMO , proferre in
medium non dubitauit. Nimirum vidit fola Lu
tetia , dedit vna curia ; quos vix,cam difficis pro
uinciis, tot fæcula ; Pattæcionein , Medium , Ece
bolium , Lamponianum . Nimirum tanti eſt his
Heroftratis , inter Cathenas , & Quadruplatores,
& Æzonenſes;inter ourspous,tu puuvoùs, noch anneye
xanxoves, cenſeri , & digito oltentarier.
2. Num fintperſonis arreprilie :nam harum reue
lationibus vel prophetiis nihil credédum , delu
los à quadam multos,fcribit Firmianus,ad B. Cy .
prian.8 hoc argumento Mil iades probat prophe exſtat
g
cias Montani fallas: quia fpontè incipicbat vatici- inter Cy:
nari ; ſed inuitus,furoréque, & anientiâ correptus, prian.cpiſ.
num.75 .
B pergebar h. Tales fuêre prophetiæ monialium . h Euſeb.d.
Quercetenſium anno 1491. de quibus ita fcribit
cap . 16.
Chriſtianus Maſlæus i ; Eodem ( inquit )anno,circa . Chronic .
feftum Cathedra(terribile dictw ) cceperunt damones ha- lib. 30 .
bitarc , & pofſidere monasterium dominarum Quer
cetenfium :quas annis quainor, & mēſibus totidem mi.
ferabiliter vexauerunt.Vidiſes eas crebrò , velut canes
per agros diſcurrere,instar anium , volare per aëra,ſi
cut féles in arbores repere,pendere de ramis:variarum
animantium effingere voces, ſecreta prodere,de fulsris
euenibus prophetare.Denique quories Dominus Hen
ricus Cameracenfis Epiſcopus,aui Dominus Ægidius
Nettelet ,decanus eiuſdem Ecclefia, viri virtutum ,ad
exorciſmum earum accederet : En, inquiuni, cornutus
ille nunc in via eft, vt nobis comminciur, venir. Poft
multa remedia , vndecumque collata , earum nomina
delata Romā ,ab Alexandro VI. le &ta fuerunt in cæna
Domini fub diuino facrificio, fed nihil profuit. loanna
Potiere, qua malorum dicitur dediſſe principium , à
nono atais anno,ludere cum Diabolo cæpit, gxi accus
labai eam in monasterio CCCC.XXXI11.vicibus in
dignè communicaſſe : fed ille quia mendax eft,non fta
mus verbis illius.Ipfa Cameracum adducta , quadra
genaria maior, in carcere peryt, circa Festū Martini.
Catere poft annos 4.menſe lunio liberata funt .]Ean
dem Hiſtoriam narrat etli paulò aliter loan . Mo.
linetus Valencenenfis , in Chronico Belgia nondum
edito, è quo quæ lib.6.referam , ea mihi optima fi
de ex M. S. Codice deſcribi curauit Clariſl. 1. C.
D & Senator ſpectatæ iuftitiæ, Petrus Oranus Leo
dicenſis.Tales omnino divinationes Indorum ;qui
ſuinpto Cohobæ ſeminc externantur, & moxcel
ſante furore vaticinantur.de quibus Pet . Chicza.
pari.2.bistor. Paruat.cap.27.tales Libuſſæ Bohemæ
apud Dubrauium , libr. 2. Boiem.histor,
3. Numfideifinceritatē,vila ac morem integritas, E
virtureſque commendent,an verò vitia de imperfectio
nes notabiles eam dehonestent.idcò non credendum
ſuperbis, ambitioſis , impatientibus, carnalibus,
ebriofis , iram fouentibus,odia exercentibus,dilli
dia ſerentibas , vel alios diffamantibus, vel pecu
nias hinc corradentibus nec etiam hypocritis ,qui
fingularia quædam affectaræ deuorionis & pa
nitentiæ figna , per ſuperiores Eccleſiaſticos non
approbata , oſtentant. Confirmantur hæc , vnius
ex primis patribus,Appollonij fententiâ ,quipro
phetias Montaniſtarum fallitatis binc arguebat:
tum quòd Maximilla & Quintilla maritos luos
deſeruerant : tum quòd erant pecuniæ cupide,
fænus exercentes , teſſeris & tabulis ludentes , &
mercedem prophetiarum accipientes ; tum quòd
laſciuæ ; dedicæ pigmentis , cultui corporis , &
ſumptuoſo luxui veſtimentorum , k Gerſon e
tiam fic fcribit ; Hebet praterea qualibet pallin x Euſeb.li.
s.cap.17 .
profundata
 DISQVISITIONVM
264
profundata luam lafionem , fuam atatem , fuum ( vt, A , Cruce in Peruuiâ , de quo poftea .
Origenes loguitur ) demoniü, paiet in philocapris ,zelo
cypis, & ira cun dis ,in inu idi s á ana ris de ta
.Vn Poë , letudo parùm firma, ſi præferat redundantiam bi
Qui amant , ipfifibi fomnia fingunt .]
Nimirum hi ſunt manes , quos quémque pati
Poëta cecinit:hæc quæ cuique Deus fit dira cupido.
Solent animi cuiuſque vitia variis ſignis depre
hendi : ex familiaribus & amicis quibus funtno
tiores;ex actionibus, & opinionibus eorum ; vt fi à
Dco ſeſe de quibúſque ačtionibus prælumāteru
diri ; ſi conſilia & indicia ( pernant aliorum ; ſi fo
ris Curios fimulant, & intùs viuant Bacchanalia ;
fi mulierculas peccatis onuftas circumducant: fi
ſe in officia concionandi, confeſſiones excipiendi
& alia huiuſmodi ingerant( vt faciebat Petrus ille
Sartor Antuerpienſis pſeudoheremita) ſinc legiti-
mâ vocatione ac millione ; ſi in aliis ſuis actioni
bus , moribus, exercitiis vani (int, præcipites , im
prudentes indiſcreti, maximè in oratione menta
li , v.g.li adhuc imperfecti, & viæ purgatiuæ cum
lint,præcipitentſe per vnitiuam ,aut ftatim ac ora
re incipiunt, fine præparationc idoncâ , prælu
munt ſc habere tantùm pafſiuè, nihilque ſuâ ex
parte conantes , influxum divinum expectent.
Nam fi quod aliud , hoc fanè eft illud in quod te
meritatis ſaxum impingentes, plerique ſpiritua
les ; per illuſiones periculoſas, & hæreſes fædiffi
mas , Begardorum, Beginarum , Dulciniſtarum ,
Lollardorum ,illuminatorum ,& c.naufragium fe
, mones olim amabant oracula fundere : fed & ho- Ioan . Ni .
cerunt . Duo ſunt huiuſmodi illuſorum ſcopuli
vnus eſt opinionum iuxta fallarú atque erronea
rum crudelitas, & fuperba contumacia : & inter
dum fodilſima quædam , & execranda , gradatim
irrepentia peccata ,etiam cum Angelis illis dece
proribus : alter valetudinis debilitatio , & cerebri
læſio, non in mulierculis tantùm , ſed etiam in vi
ris, aliàs nec leuibus , nec infipientibus ; ſed dulci
hoc, & venenato ociofæ contemplationis ( ab om
ni voluntatis cooperatione , vel intellectûs admi .
niculo , quare & meritô , remotæ & infructuoſa
ipſorum corporeorum fenfuum titillatorij influ
xûs , poculo ebriis . Quo in genere longum foret
planè recentia ; eorum qui,ab indiſcretis & indo
ĉtis magiſtris, in hanc foueam præcipitati fuerunt,
nota nobis exempla , recenſere : neque id expedit ,
ſuperſtitibus etiamnum tam cæcis , quàm cæco-
rum ductoribus, Cæteros ytinam vel ſerò faciant ,
iſtorum cautos pericula. Eodem pertinent , qui
contumelias , examen , iudiciaquc aliorum ;mo
dum procedendi ipſorum aut di &ta minùs pro
bantium, vel illis non credentium ; ægrè & impa
tienter ferunt : qui demùm contenti non forent,
huiuſinodi carere reuelationibus, & illas potiùs
aliis concedi : ſed in his nimiùm libicomplacent,
& doni huius cæco amore tanguntur . Solet enim
dæmon , cuíque per id quod vitiosè amat illudere,
a ſerm .de PrudenterD.Leo 3 : Nonie diabolus ,cui ingerat ille
circumcıl. cebras gula,cui adhibear incitament a luxuria ,cui in
fundat, virus inuidia , cui exhibeat eſcam cupiditatis:
nouit quem fallat gaudio ,quem mærore conturber, E
quem errore ſeducat ,& caufas guarit nocendi , ubi
quemque ftudiofiùs viderit occupari. ] Idem con
firmat , in via Moyſis, Gregorius Niſſenus. Præ
cæteris apti ſunt deludi: qui naturâ funt tenaces
ſententiæ ſuæ , leque ſolos putant fapere , reli
quos deſpuuntvt fungos; talis ille , qui ſe in pu
ceum præcipitauit , apud Callianum ; talis po
ſtea Franc. Ioannes de Rupeſciſsâ , ante trecen
tos annos , talis noſtro tempore Franciſcus de
MAGICARVM
4. Confideranda corporis constitutio. Nam li va F
lis atræ , li habitus corporis inediâ , vel inſomniâ
plus æquo deformacus, li fit cerebro læſo , vel ni
mis apprehenGiuus , aut imaginationis turbidæ &
æquo vehemétioris : quia rales,vedici folet, ctiam
vigilantes putant ſe videre, audire, goſtare, quæ
nec guſtu , nec auditu , nec oculis percipiunt.cali.
bus dæmon facilè imponit , quia fallarum rerum
imaginibus obuerſantibus tenaciter adhærent,&
afſeptiuntur. Hoc ſoler epilepticis contigere , vt
vimorbiferâ agitati vaticinentur. Quare annis
ſuperioribus non fatis cauti fuêre : qui ſic affecti
vnius ariolationes tanti faciebant. Admiratione
B dignam epilepticæ fæminæ hiſtoriam narrabo ex
Gerſone, libr.s.fe &t.16.in fine.
s . Addit Gerſon, referre,qualis fit& fuerit perfo
na,qualiter erudita,quibus aſſueta ,cum quibus conuer.
fata, quibus delectara: pauper (or,an diues?in denils
bus timendam (uperbiam & ambitionem , in pauperi
bus vero fi &tionem . ] Sed hæc obſeruatio eſt petita
à valdè remotis & incertis. Melior eſt ſequens,
6. Nec alatis,nec fexüs differentia negligenda eft.
Nam ſi caſca fit & caduca ætas , delirij periculum
eſt ,li puerilis , leuitatis & morbi imaginoſi , quia
humidiore, quàm parelt , ſunt pueri cerebro, &
pleni vaporibus, quiparuo negotio commouétur.
Quare & per cos , vt aptiores ſuisconatibus , dz- Notat hoc
der. in 1 .
cryſtallomantiâ, & in hydroman- præcept.c.
С die fa & titant,in
tiâ. De fæmineo ſexu ,cóſtant hunc effe lulpectio- 11.queſ.de
rem : fed de co ſeparatim agetur,ſequenti le &tione. diuinat.
7. Conſiderare oportet, virum fit in ſpirituali
exercitatione perſona veterana , an vero nouitia tan
tiim : an aliàs eam diabolus fic decipere conatus
fuerit, aut deceperit : an quæ illi alias reuelata,ve
ra fuerint: item quæ vera, quæ falla fuerint. Siti
ro, valde verenda fraus ,guia ( vt inquit Gerſon )
nouicius feruor cito fallitur , fi caruerit regente , pre
Sertim in adoleſcentibus et feminis,quarum eft ardor
nimis auidus varius effrenis ideóque ſuspectus.] Hoc
indicio Franciſc. Picusb primò detexit falfitatem b libr.9.de
cuiuſdä reuelationis vifionisq;, poft& alia indicia præn.ca.3 .
accellerunt, vt quod vana quædam bonis mixta,
D Diabolus in formâ Chriſti Domini, cæpit ſuadere.
SECTIO III .
De reuelationibus mulierum non fanctarum .
Exûs ratio eft habenda , vt dixi , quia , fi cætera G
S line paria, plùs fidei virorum reuelationesme
rentur. Quia ſexus iſte imbecillior , naturales vel
dæmoniacas ſuggeſtiones, plurimùm habet pro
diuinis : multa quoque Gbi lomnia fingit,quæ ve.
ra credit , iuxta illud paræmicum , Anus gua voli
fomniat : abundat pallionibus admodùm acribus
& vehementibus , quare quod à paſſione natum ,
id à veritate profectum putat. Tunt etiam fæminæ
naturæ humidioris & viſcoſioris:humidum verò
facilè cómouetur , & varias figuras recipit, ægriùs
autem ac ſeriùs à motu ceſſat.Ideò mulieres citiùs
imaginantur,ſed viri minùs pertinaciter imagina
tiones fouent:cumque illæ minùs ratione pollcát ,
minùs etiam prudentiæ habeát , procliuius eſt dæ
moni eas ſimilitudine falsâ & apparére,decipere.
Ideò inuenias in facris litteris paucas Dei prophe
cides Marias duas, Annas duas,Deboram ,Oldam ,
& vnam atque alteram alias , prophetas verò plu . I
rimos.
 LIBER III, C. 1.
1. Q .: III. SEC. III. 265

fiva: cimos. Concra apud mfideles idolorum prophe- A 113, 1141/2jumus,vthabei de more facrīt illud tribunal
cas paucillimos,mulictes innumeras,vt prudenter cũ homine diſputare,li foriè ad mie e fide hominen.
onia notat Horozeas lib . 1. de vera & falla Prophetia reuocare pojem ;es.Connuenimus Le cityisludurly .
eins C. 23. In earum moribus præcipuè conſideranda. 0 Epiſcopo Quitej:, res alij. Es introdu ..us boma c.
dz & præter laſciuiam ,luxum ,auaritiam : quæ ex Apol libertate & facudid perdiuſimam fie coram dejen .
lonio noraui ) vtrum vagæ fint, garrulæ , crimina dit, vt ego in bodiernum dié eiie fiuze : se adig : po,,
trices , laudis cupidæ, aut cerebroſæ :quçque ſe in mentishumans ſuperbium .Profeusefi dećirinc.ftwill.
, que
E.cali docendi,prædicandíue in Eccleſias aut Sacrame non pojê möftrarioniſ diuina fcripiurui, & mira!uil ;
Crum torum adminiſtratione(abſque legitima maiorú quod ejjet ſuporior omni bumana ration , Scripiui..
licentia ) contra doctrinam Apoftoli ingerant. Hıē teftimoniys longè fe aperties al que efic.uciles pro
Namn quç funt huiuſmodi,non te ipſasdútaxat fal baiſe: gu.im probaueris,Paulus Iefu Chrijiū fuiffc zjeris
Te,v lunt , fed & viros eruditos tandem , a nimis illis Miejia. Miracula au ë ſe perpe: raje plissima, eique
creduli , in præceps trahere conſueuerunt. Teſtis tata ,vt Chrifti refurreéiio non quer! maius.Na o jo
Fet
eſt ,ſuitemporis doctiſsimus,Tertullianus,quidú E verifſimè eje mortuü , & reurzexitje, que id euide
vifionibusmuliercularum vt illi de animæ quan tiſſime( aiebat ills ) je občfum.Scrumiaras veto proferr
boca de ani .
citate ac colore a confidit, immemor eorum quæ bui,memori' er(rum nullú libra haberet,atque ipſo ca.
ma c.s.
b de no doctiſsimè & veriſsimè contra has ipfas fcriple tia Breuiario fpolianus ejjet ) ex Prophetis ,ex Apoca
willimisté- rat ,in abſurdiſsimos errores delapſus tuit. Sedæ lypſ ,ex Ffrirniseex aliis locis , io & iam lugas:vt vel
poribus. l. tas noſtra prębuir in Peruuia illuſtrius adhuc exé memoria effet admiration : Esi verotta ad ſua comen
L.C.II.
plum , quod P. Ioſephià Coſta verbis adſcribam 1.1 adeptow.crylia allegorizabar:vi quuuis vel rideret ,
EPIT b.Fuit in hoc Perueniregno vir magni pro illo tem vel fleres.Poftremo fi miraculis rē agere nobis placeret
pore aftimatus,dotus Tiszotogus, ac Tbeslogiæ profes je libenter et ſtatim exhibiiurū .Hacita ducebat homo,
as, for idém 73-Catholicus acpius diù babirus, ac pene túc vt vel nos infanos putare vidererur , zel ipfe infanire.
Juius orbis miraculum . Is familiar tate muliercuid Na & per reuelationem fibi-inna!uiſſe egitabat, Sere
.lor cuiufpiam , que ſe educeri ab angelo magna quædami millimum :Ioannem Auftriæ bello naziali a Turca ejſe
mifteria ia tabat ; quajz extra ſe interdum rapiebat jiperasa, ci regnú Hiſpania i Philippo iuurilor [mo ia
O,& tur , aut rapiſimulabat,velutaltera olim Poortuinene pene amiffum & concilium Roma babui ,vt de Grego
aut Maxım :lla Montani , ità deuinctuseft, vt illam c'rio deponede, & alio fubrocado ageretur.Qna ideo no
dz de commis Theologie quæftionibus ſapè conſuleret : in bis ſignificarei,vi,puonia erer nobis certis niscijs nosa,
10 omnibus pro oraculo haberet, magnis reuelationibus ſerremus ei , non nifi diuinitus inno:11 |e.Et cuin eſent
plenam & Deo valdè charä pradi arei ,futis alioqui omnia adeo falfa ,vt amplius eſſe non posſent ,ab illo ta
dio fordida, & perexiguo fenfupreditam ,nifiad inftruen men afferebátur, vt noviſſima nobis.Denig, cum nihil
ON da médacia.Igitur ,fiue éDizbolo corripere:ur(quod profeciffemusper duos dies diſſerendo, ad publicum
facilius eſt credere ) cum eiufmodi ecſtafim pateretur ſpectaculú efſet cũ ceteris,vt'in Hifpani, ficri folet,de
ſine callide ea fabula ſimularei( quod nonulliviri pri la us , intuebarur ſemper in calí,ignē in inguifitores,
23 dentes exiſtimarunt)ille Tisoologus: quod à muliercula & omnes graſſaturü cælitus exſpectans,vt illi erat pol
magna & mira de ſe audiret ,acmultogrădiora fuiu licitus Diabolus . atqui ignis quidem nos nullus ex alto
10. ra conciperet ,libenter ei ſediſcipulū a ddixi ,cuius pa corripui ,illu vero , & Regem , & Pontificē , & Redem
100 trem ſpiritualem agebat.Quid multa?:0 abduétuseft D ptoré , & legislatore:ex im » fiamarapuitatque redegit
homo,vt miraculafacere tentaret, & fieri ſibi perfua in cineres.] Hectenus P.Iofephus En fructus incau
deret: cùm miraculi veſtigium , ne tenue quide exta cæ conuerfationis cum mulierculis , prætextu co :

Ha ret. Ob hæc, & quod propofitiones aliquot ab illa pro
phetiſſa accepiſſet , à ſenſu Catholicæ Ecclefiæ alienas,
Una àfanétifſime inguiſitionis iudicibus, toto hoc regno ftu
pente,comprehenſus eft.Ibi per quinquennium feréau
den ditus, toleratus, examinatus,ac tandem patefactus eſt
homo omniū ſuperbiffimus,ac infaniſimiis. Cum enim
Angelum fibidiuinitùs datum , à quo omnia qua vel
let deſceret ,ac deinde fumma Deiipfius familiarita
te & immediato colloquio ſe potirum , pertinaciſſime
differeret, in eas nagas delatus eft,quas niſiab homine
prorsus mentis emota dici,nullo modo ſibi quiſquaper- E
ſuadeat. Erdt verò ille ta integro fenfu ,quod ad cere
Jerne
. Itaque eoſerio
brī attinet,vt mihi integrior non ſit
affirmabat,fe & Regē futuri eý Pontificem ſummum
0274
ſede Apoftolica ad hæc regna trāslata,cõcejja quoque
14 .
ſuper omnes
ſibi fanétitatě Angelos, Ő choros cæleftes,
aique Apoftolos omnes,quin etiã oblata ſibià Deova
nioně hypoſtatica, ſed ab ipſo non eſſe admiſsă.Datum
quoque ſe redéptorē orbis,quoad efficaciam ,vt ipfe lo
quebatur, quod Chriftus folum quoad ſufficiētiafuif
e..O mněſtatū Eccleſiaſtică abrogadu:leges verò alias
ſe ede turü faciles& apertas,ſecundum quas cælibarus
clericorü tolleretur,multitudo vxorữ cócederetur, con
celſior, neceſitas excludererur. Hæc atque alia tanta
, vt nos teneret attonitos,quod ho
"ontēzione affirmabar
ni tezlia fentiés no inſoniret. Denique diu euolutisge
ftis illius, deplusquàcentū có decē propofitionibusha
rence saret fina doctrina Ecclefia alienis cödemnn.
feſsionum , & nimię facilitatis in credendis , primò
quæ ad laudem propriam ,mox etiam quæ ad ce
teros & publicú Ecclefiæ ſtarú , denique ad fidei
myſteria morúmq. doctriná .ex ſuperbia occulca
ſuíq; amore nata credulitas , cx hac hærelis, & va
niſsima quædam diuinitatis affectatio ,cum incre
dibili mencis cæcitare.Sic igitur viliſsima fæinėl
la ,virum eruditione & fapiétia clarú decepit . Sic
& Magdalena de la Cruz Cordubę multis impo
ſuit c,& in Belgio nö mulci clapli ſunt anni
, cum , de qua P.
in vna vrbiú Hánoniæ ;religioſa quædá credita - Ribade
nergumena , & adducta ad ſuperioré eiuſdé ordi- neyra.l. s:
nis, vtexorciſaretur dú res in lógú abit,& illa vo :
Par. noftri
Ignatis, c.
cibus diverſis ſucceſsiuè loqui incipit:quarú vna 1o . & Ho.
tenuior ſe Deú Chriſtúmq; Dominū noſtrú fin- rozeus d.1
gebat,alia demoné craſsior imitabatur:hac multa 1.cap.24 .
pală impia effuriebat:illa, quædã ad pictaré ve vi
debantur )pertinétia.ita creditú à quibus ininimè
decuit , in illa inodò lesvm ,modò Diabolú loqui.
ſic periculi plena & fallaciæ res cò progreſſa , vt
muliercula ſolléni ritu ,quali per eam Chriſto lo
quére, hoſtia incruétam ,prolatis verbis canonis ,
cóſecrare auderer & (proh dolor/pii, ſed velinda
eti, vel incauti,cóſecraras/exſecratas potiùs dicere
deberé) ab hac Sacerdotiſla ſed nó fecúdú ordi
né Melchiſedech aximas panis eulogias acciperét
& tanquá verú Domini corpus,allatis & prælati
cereis ,in altari collocarét , & venerarentur. Du
z tamen

266 DISQUISITI
ON
tamen hic erát impoſturæ indicia : tum quòd erat | A , rum dicerent;ſed puto neminem paulò prudentio
energumena,tum quòd auderet Sacerdotale ac vi
rile otticium vſurpare. Sed Domine libera nos à
ſimilibus:homines ſumus , decipi poſſumus. Pro
pter huiuſmodi ſimiliáque pericula Gerſon addit :
Hoc precipuè conſiderandum , qualiter cum ſuis con
fefforibus & inſtructoribus tales muliercula conuerfen
tur. Si collocutionibus intendunt continuis ,fub obtentu
nunc srebra confeſſionis , nunc longe narrationis viſio
num ſuarum , nunc alterius cuiuslibet confabulationis:
expertis (inquit ) credite,nominatim Auguſtino & Do
mino Bonauenture , vix eft altera peſtis velefficacior
ad nocendum ,velinſanabilior.] quæ monitio aureis
digna litteris eſt. quot enim hinc lapſus ſtellarum
de cælo :quotqui fpiritu cceperant, carne cóſum
a lib.4. de mantur:P.Leloyherius addič a regulam aliá , plus
{pect.c.pé. tribuendum reuelationibus virginum , quàm vi
duarum , & viduarum quàm coniugacarum.fateor
hoc verum , ceteris paribus : quia virgo purior, &
Deus puritatis amans,ideò & plures legimusvir
ginum reuelationes: & virgo cogitat quomodo
placeat Deo,coniugatæ cor diſtractius adhuc quá
cor viduæ. ſi paris non fine ſanctimoniæ :plus cre
dendum coniugatæ ſanctæ , quàm viduæ laſciuié
ti:plus viduis,quæ verè viduæ ſunt, quàm virgini
bus anxiè coniugium optantibus,vagis aut parùm
recollectis.
SECTIO I V.
De prophetiis ſeu reuelationibus virginum , ſeu mulie
rum ,qua canonizata o nota fanétitatis.
Vere multæ huiuſmodi, quarum exſtant teue
"lationes,vt S.Angelæ ,filiæ Regis Boëmiæ , vir
ginis ordinis Carmelitarum ,quæ ſcripſit librum
reuelationum ante annos CCCC.B.Birgittæ Sue
ticæ Virginis, cuius exſtant libri multi reuelationú
6 Simlea quas qui tribuunt B. Brigidæ Scotæ Virgini b,
çus ,Leloy- falluntur : niſi & iſta fortè reuelationes cdiderit,
her.& alii. quod non arbitror. hæc virgo vixit anno ș18. at
H B. illa vidva poſt annum . 1370. excellit è viuis .
Hac etiam longè antiquior, Pepiniducis Braban -
tiæ filia ,S. Gertrudis anno 664 reuelationes quo
que ſuas collegit : claruit S. Hildegardis in Ġer
mania anno 1180. cuius & aliæ ſuperſunt. Etco
dem tempore S.Elizabethæ Sconaugienfis, cuius
reuelationes libris duobus complexus Rogerus
Ciſtercienſis Anglus,vir do &tus & pius : quem , vt
nullum Sanctorum virulentiæ maledicentiæque
faridi oris fui Balæus immunem eſſe noluit in
Catalogo Scriptorum Britan. quo libro nihil vnquá
legi ſcurrilius,mendacius,aut magis blaſphemum .
Miror nondum ab aliquo Anglo Catholico larua
morioni & ſceleroſillimo Apoſtatæ detractam .
Hac recentior , tempore Gregorii. XI . circa an
num 1360. quo tempore S. Birgitta viuebat , fuit E
S.Catharina Senentis, & ipſa reuelationibus illu
ftris. de harum itaque reuelationibus , maximè
de B.Birgitcę ,quæ plurimas ſcripſit & habuit,non
nulli ambigút,quo illas in precio habere oporteat.
c Comét. Henricus de Haſſia c, & Sybillanus d,ambo Ca
in Genef. tholici ambo religioli, ſed ( vt verum dicam )nó
Decad . I
nihil audaces,volunt D.Birgittæ & fimiliú reue
Peregri
nar. qua- lationes , non debere haberi pro indubitanter ve
ſtion.g. 3. 4ris, nec acceptari tanquam à Spiritu ſancto edi
tas. Qui li hoc intelligerent de certitudine fidei 1
Catholicæ ,eiúſque veritate, item de editis à Spiri
tu ſancto dictáte, vr credendum SS.editá ſanè ve
M
VM MAGICARV 1
1
rem tale quid vnquam opinatum . Argumenta
quoque illorum , cum longè tendant vlterius , in
dicát cos longè aliud voluille, ſcilicet,loqui de cer
titudine humana ſeu morali, & de dictamine Spi ;
ritus Sancti, in diuinis reuelationibus ordinario.
quod ſanè, nimis mulcum , de auctoritate & opi
nione Sanctarum Chriſti ſponſarum , eſt decerpe.
re. Sic illi argumentantur.Primò ,quia quæ prædi
xerunt,poflent aliunde prædici,vt ex induſtria ſo
lo lumine fidei, & doctrinæ confortata. 2.quia po
tuerunt ex illuſione demonum naſci,Deo hoc me
ricò permittente,eo quòd, etiam fine culpa,præſu
B mebant facere, quæ mulieribus illicita , vt concio .
nari & docere. 3.quia potuerút prouenire ex phá
taſia nimis debilitata , & cx errore quodam men
tis. 4. quoniam in illarum dictis quædam occur
runt minùs,fecúdùm communem Theologorum
ſententiam , conſentanea rationi & veritati.s.quia
prophetica illarum doctrina ſuperuacua, & parùm
Ecclefiæ videtur neceffaria . Hæc momenta non
me deterrent , non mouent à debita ſanctis my .
lieribus , earúmque dictis exhibenda reuerentia.
Non quidem reuelationes illas,tanquam fidei Ca
tholicæ aſſertiones , tucor : fed ve reuerentia di
gnas , & à cæleſti lumine colluſtratis mentibus
prolatas , venerabiles defendo, & quamdiu ab Ec
cleſia,vt pię approbantur,nó nifi temerè reiici pof
C le contendo.Ad primum argumentum reſpondeo
plurima in his contineri, quæ , cùm tot annis priùs
prædicta fuerint,non nifi à Deo potuerút reuelari .
Ad fecundum , quod Epiſcopi varii , & Súmi Pon
tifices modum illum Sáctarum extraordinarium ,
in docendo & exhortando permiſerint, & ideo ni
hil illas indebitum vſurpaile. quare nec cauſa fuit
vlla , cur ( ponſas ſuas Chriſtus tam fædè ab ani
marú adultero diabolo decipi & rideri pateretur .
Ad tertium reſpondeo , nullum delirii vel aberra .
tionis à mente ſana fignum vnquam in illis depre
henſum fuiffe, quare non minùs hæc coniectura,
quam precedentes , vanitatis & malitiæ plena cé
ſenda .. Ad 4. negamus in earum reuelationibus
d quidquam reperiri, quod Catholicæ fidei Gnce
ritati palàm repugnet , vel cum ea conſiſtere
nequeat. Si quid fortè communiori Scholaſtico
rum ſententiæ repugnat , non ideò confeſtim dá .
nanduin , vt erroneum , cum piè & prudenter
intellectum , fuis quoque probatis auctoribus &
rationibus non abſurdis itabiliatur.AlioquiPon
tifices Romani , vt Eugenius tercius Hildegardis,
Bonifacius, verò nonus Birgittæ , reuelationum li
bros , adhibito maturo Doctorum & Cardina
lium concilio atque examine ,non permiſiſſent, ad
Eccleſiæ vtilitatem , in vulgus edi. Ad s. dico ſo
lere Deum , ſæpè quædam permittere , immò &
facere , quæ nobis videntur Eccleſiæ non admo
dùm neceffaria , velidcirco , ve maioris fuæ mu
nificentiæ nobis ſint ligna , & famulos amicól
que ſuos ampliùshonorer.Præterea , quis conſilia
rius Dei fuit ,aut quis métis eius abyflum fic pene !
1
trauit,vt pronúciet aliquid abeo factú fuperuacuè. I
loan . Franciſ. Picus aliud argumentum mole
ſtius adfert in medium ,quod fane imprimis remo
uendum . Harum Sanctarum reuelationes contra
di &orias eſſe, quare alteram earum neceffariò fal
ſitatis conuinci. D. quidem Catharinam Senen
ſem , vt fibi reuelatum ,prodidiſſe, Deiparam cum
originali peccato conceptam fuiffe : contra B.Bir
gittam , huius iſtam maculæ aſperſione liberam
abinitio
 LIBER HIN C. I. Q. III. SEC. IIII. 267

Jab initio conceptionis exſtitiſc .Refpondeo,me ta- , A , B.Catharirç,qui diligentifsimè cunctas D. Caiba
lem contradictionem nó fateri,D.Birgittæ reuela rinæ reuelationes collegerunt, & pofteritati colle
rionem agnoſcere , & quod illa afferuit credere. Ctas emiſere , vllam huius reuelationismentionem
Quod attinet ad D. Catharinæ Senen &s præten fecerunt:nec etiain in libris B. Catharinæ illa reue
ſam reuelationem , ſunt qui reſpondeant, eam de latio inuenitur. Duo hic obiiciuntur,primò dictum
ceptam & falfam reuelationem pro ver a habuiſſe Caietapi,qui hoc ex D.Antonino affirmanter alle
2. Sed hoc in Sanctam parùm honcſtè dicitur.Alii
rit.2.locus quidam ex opuſculis illius Sancta .Ad
2 Peer.Le
loyherius volunt huiuſmodi reuelationem poft obitum Sã reſpondeo S.Antoninunc ſcribere rantùm , fiquis
libr. 4. de Atæ Catharinæ , præpoftero & pertinaci quodam obiiciar hanc reuelationem . $ .Birgittæ, fciendum
ſpect. alias fanctas miraculis claras contrariam reucla .
zelo confictam à defenforibus illius fententiæ : ad
b Sic Amb infirmādam reuelationuin contrariarum fidem b .tionem habuiſſe:Sed Antoninus dictuin ſuum nó
Catarinus
ciuſdem confirmar hunc conatum ſimilitudo attentatoru
confirmar vllius auctoris teſtimonio, vt folet, nec
ordinis. 1. Bernæ apud Heluetios, priuſquam ad hæreſim ca etiam ipſeinet,vbi de vita B.Catharina egit, vllam ,
3. pro im- ciuitas deflecteret(nempe anno 1509. ),vt ftatur B inter alias,huiusreuelationis facit mentionem , vt
maculat. ca de re editus auctoritate
publica Hiſtoriæ libel nec Confeffarii Beatæ illius, ficut dictum eft, idcò
concep .
circa prin. lus, è quo id alii Chronographic tradiderunt.cur, nonmagnifacio hoc dictum Antonini.quo ,ad lo
& Fr.Sua- inquiunt illi ; quod eodem in genere ſemnel patra lutionem argumentí, pro tempore vlus, cò quod
rezioz. 9. cum deprehenditur.non & aliàs factum credatur, loan , de Neapoli alia ſolutio , quam ibi refert, ei
17.diſp.3.ld
ſeet.s. , concurrentibus pro contrariæ partis veritate meritò niinis impudens videbatur. Ad 2. reſpon
c Additio . multis indiciis:Neque hoc ordini toro , ſed paucis deo,optare mc locum ex ſcriptis eius adduci . Nec
ad Chron. quibuſdam foret falli crimen impingere . Exſtat li enim inuenio, niſi fortè id colligant,ex illis verbis
Euſeb. & bellus hiſtoriæ olim exculus,quem legi Moguntiæ quæ adncctuntur in fine Orat . XVI.vbi fic legitur:
primæ ad- in bibliotheca focictatis ampliſſima. rem compen
ditiones Tufcis Domine , quia ifta eft veritas.quem locú , fru
ad Naucle dio cöplexus fuit Frater Nicolaus Baſelius in Ad Atrả quærenti , Ioan . Deckeriusiam olim Louanii,
rum . ditione ad chronicon Naucleri, qui eo vixit tein & nunc Grætii in Theologiæ profeſsione collega
dc.ſemel. pore fol.1006 . his verbis . Eodem anno. ( 1509. ) meus mibi oſtendit: De quo verbo poteft effe nó
malus , de pridie Kalen , Iunij apud Bernam in Helvetia qua iniuſta ſuſpicio,hoc additum ab illis ,quivolcbant,
ep. 1. Sú tuor faneliDominici conuentus ibidem fratres, Prior, ca quæ in præcedenti oratione dicta fuerant, ha
Theolog. Lector,Subprior, ó cuſtos capri, per torturam exami- C beri pro prophetica reuelatione,& dicto contrario
tic. 8.c.2. nati, degradati, adignem condemnati , miferabiliter ſimile dictum B. Birgittæ volebant refutare : præ
ſuntcombuſti,propter quaſdam doloſas,falſas, impias, ceſſerant autem nonnulla de concepta Deipara in
☺ diabolicas machinationes , quas in odium immacu Originali peccato.Suſpicionéfacit, quòd line his
latiſſimæ virginis Marie conceptionis occaſionalier verbis tota oratio perfecta eſt: & quòd fi voluiſſet
excogitaruilt. Nam quendam fimplicem idiorum ſu B. Catharina hæc verba addere, non fuiflet ei ne
perftitiofis quibuſdam incantaminibus,diaboli arte de ceſſe,ponere illud,ſubiunxit, quod immediatè his
mentarunt,acplurima,tam in Sacroſanite Euchari verbis videmus à librario præponi: accedit quòd
ſtie facramento,quiſ ſculpris imaginibus tentauerüt, orationum eius alia nulla fic terminatur . Quare vel
quemadmodum facta corumdem in lucem arte calco illa hoc non addidit ,vel fi addidit, non addidit , ve
graphie ſuntimpreſſa, ideo preſentibus eoræmdem că ſibi à Dco reuelatum . ſed vt opinionem ſuam,quá
Fellata fuperfluum duxi. Tandem vero ad inftantiam cum pleriſque ſui ordinis omnino veram & cer
Bernenſium ,HaimoLauſanenſis Epiſcopus, loci ordi tam ,humanis,tárunirationibus & perſuaſionibus
narius inquiſitionem contra eos fecii, quoadſtante una inducta, putabat. Poruit autem fancta illa , hac in
cum MatthaoVVualeſiano Epiſcopo , Achilles Caſtel. Dre ,qua de Theologicaquæſtione;naturali, non di
Epiſcopus, & Apoftolicæ fedislegatus, ad hoc à Papa uino,lumine præeunte,differebat,crrare, quod hu
Tulio ſpecialiter waijus , abomnigradu , priuilegio! manum eft.Sanè fallacem effe argumentationem ,
clericali depoſitos xxnI. die menſis Maij poteſtati tra qua eo loco vtitur , nemo prudens Theologus du
bitauerit extrema enim fumit,medium conceptio
didit faculary,arque de hinc vltima die c:uſdem mēſis.
igne (vt hæretici)ſuntincinerati,praſentibus ibid.mul nis ipfius tempus tranlilit : quali concludas ,ncc an
tus hominü millibus. ]Sic Nicolaus Monachus Hir te hoc tépus , nec poſt hoc tépus aliquid fuiſſe ,vel
ſaugienſis, hæreticos vocans;non quia negarát Bea futurum , & inde inferas,ergo ne nunc quidem hoc
tam virginem ſine originali peccato conceptam, elſe tempore.Fuere quidam olim Dd . qui cenſue.
led quia contendebant pertinaciter contrarium fi runt,polito,quod, B. Virgo in Adamo peccauit, & f Sic Ha
de tenendum , & quia Magicis præſtigijs vſi fuerāt, Christi Domini redemptione indiguit,con- lenl.z.par.
& multa contra fidei Catholicæ ſinceritatem di ſequi,vt non potuerit ipſo momento conceptionis q...méb .
xerant fecerántque, vt in libello illo continetur ſanctificarif : ſed qui rem meliùs examinarunt ,il- 2.Rich . in
Fieri tamen poteſt , vt Baſilius fultus auctorita limultis contrarium docuerè g, ex quorum dictis 3.d.3.a,1.
te Concilij Baſileenſis habuerit articulum de con- Ecùm clarè colligatur ,Dcum hoc non abſolute tan- Feraro &
ceptione immaculata pro articulo fidei: fed pro li tùm & fimpliciter facere potuiſle,ſed eriam , tante ali
bera,vtriuſque partis defenfione; iam Sixtus.4.de ılla hypotheſi: non intelligo quo pacto, fuerit à g Bonau.d
>
crecum ediderat, & propterealanè ſi idcirco hære Deo reuelatum , Nopotuiſe Dr.1m animam B. Vir- 3. p.6. a. I.
ticos cenſuit,valdè à vero aberrallet :veruntamen ginis Maria infundere, niſi in matcriam puiridam ? Anton . d .
arbitror, ſolummodo quo ad pænam hæreticis eos Sic enim illic vocatur caro , infecta peccato origi- c.2. Palu
comparaſſe. Quidquid de opinione.Baſelij ſit,Mi nali . Nonne hoc di&tum repugnat deciſioni Sixt dan.in d.3.
hi probabiliùs videtur neque hoc ab ordine falsò IV. Pii V. & Concilii Tridentini?nam fi hoc Dcus ' q.1.art.i.
Caietan .
confictum ,neque à D.Catharina,vt reuelationem , non potuit:ergo factuin credere non licet . Si hoc
Opuſc. de
proditum :non ab ordine,qui cùm fit ſanctiſsimus Deus ſciebat,quia veritas effet,atque hoc B.Carha concep. c .
tale crimen in ſe non admiſiſſet,non à Sancta pro rinæ reuelarat:certè illi rcuelauit implicitè,contra | 3. Suarez ,
ditum ,vt reuelationem : quia nec F.Raimund . nec ſentientes in fide errare . Quo igitur pacto per- ; & Valen
123 ellus confeffariorum ceterorum , vel familiarium mittit Eccleſia.vt pium & probabile, credi , line ciad.q.27.
z 2 origi
 268 DIS OVISI TIONVM
originali peccato conceptam de facto fuiffeiſi hoc , A
probabile credi:certè nequit Deus reuelaffe ,hoc à
ſe fieri non potuiſſe. Ablit ergo, vt credamus illa
in oratione divinam reuelationemcontineri : Abfit
vt credamus B. Catharinam , humillimam ,ſanctif
fimam , & circumſpectifſimam Dei fponfam , talia
præfractè & parùm ſolidè dicta, tam graui Dei te
ſtimonio confirmare voluille ,aut pro diuino ora
culo obtrudere.Nulla igitur reuelationum hic pu
st: 1.reue- gna eſt, vbi vnica inueniturS. Brigittæ reuelatio,
. quam non ipfa tantùm ,idq; pluribus locis a,vt vi
lar.c.9.1.6
c.49. & c. deas conſtantiam , ſed & alii ſancti confirmarunt:
SS. Vnus Marſil. Theologus grauis b , & neutrius Or.
bin 2: 9. dinis,Dominicani néque Franciſcani, tres reuela- B
29. & in 3
tiones diuerſorú recenſuit,eas & addir fuiſſe gra
9.4
ues & miraculis confirmatas . Quoad ceteras re
uelaciones aliarum rerum , quæ contrariæ ſibi pri
ma facie videntur , fi quis illas eodem modo diſcu
tiat , & circumſtantias ſedulò conferat,non magno
negotio deprehender , cas vel conciliari poffe, vel
carum alteram non ex reuelatione , ſed ex opinio
ne peculiarı, putantis id veriſsimum eſſe ,vel ex ve
hementi tantùm imaginatione,profectam .
SECTIO V.
De indicijs à natura ipfius reuelationis petitis.
C Stola virimque altercantur : hoſtis more presbyteri,
Vppono , fi lumen illud certitudinis, de quo
Sect. I. dictum , cum reuelatione adiunctum
fuerit , tunc parum referre vigilancine af dor
mienti viſio contigerit : ſi deſit hoc lumen , tunc
ſemper plus vigilantis reuelationi , quàm ( vt
Varro vocar ) lomnoriæ deferendum . Hoc ſup
polito.
K
Conſiderandum primò,qualis fit illa reuelatio :vt
an ſit ſapiens viſio,nepe conforinis ſapientiæ quæ
de cælo eſt. talis aurem futura (teſte Gerlone ) ſi
C.3.v.17. habeat illa,à D.Iacobo rcquiſita c. vr ſi pudica ,mo- D
dejta,(uafibilis,bonis conſentiens,plena miſericordia e
fructibus bonis,non iudicans,ſine ſimulatione.] Si ( vt
hoc fufiùs explicem ) inſtiget ad aliquid ,quod e
xemplis Chriſti & Sanctorum magis aſsimiler, fi
hominem intrinſecè demiſsiorem reddat , quàm
fine reuelatione fuiſſet, li mitiorem , manſuetioré,
recollectiorem , & à fæcularibus & extrariis curis
abſtractiorem , fi inuitat ad fimplicitatem , vnio
nem , & (vt fic loquar ) intimitatem cordis: Gi id ,ad
quod inſtigat, pluribus virtutibus fit ornatum &
præſtantioribus , quàm eius omiſsio , vel factum
contrarium :fi ad quod inuitat,fit ſimpliciter & in
time bonum,non aliqua duntaxat ex parte : deni- E
que fi incipientem ad peccati deteſtationem , &
præteritæ vitæ confuſionem excitat, proficientem
per boni deſiderii inflammationem , & feruoris de
uotionem ,ad meliora cariſinara promouet, perfe
Ĉtum verò iinpler diuinæ dulcedinis interna præ
guſtatione. Vnde præclarè ſcriptum à loanne Sa
lisber.libro.2.cap.17. Sed cùm hæc à fpiri:ibus circa
homines fiant , eam folam rerum imaginem fidelis a
nima non aſpernatur , qua innocentiam relinquit in
columem . Quod ſi materiam vitys afferat, libidinem
fortè accendens,aut auaritiam ,aut dominandi ingerēs
appetitum , au: quidquid huiuſmodi eft, ad fubuerſio
nem anime , proculdubio autcaro , autfpiritus mali
gnus immimit .] Peritè duos fallarum reuclationum
fontes memorat, carnem o demone:fed mox minùs
peritè & verè quæ de Lamiis dicitur , omnia falſa
pronúciat ,quod fuit à nobis alibi refutatú , ſup.l.2.
MÄGICAR VM
Dæmoniacæ reuelationes célendæ ,quæ prædictis
operantur cótraria, ad ſcurrilia & carnalia, vel in
uida,& detractoria , & immodeſta incitant, que ho
minem reddunt auerfum à Chriſti & Sanctorum Id ferm de
.
imicatione, reddunt gaudentem nouis & ſingula- vtil. verbi
ribus inuentis ſuis. Vt enim optimèD. Bernar.ait d, Domi.
ſe transfigurat malignus ille fpiritusaliquando in an
gelum lucis,vi virtutis ſimulatione plus noceat :fed &
tunc quoque , fi diligenter aduertimus, nunquam niſi
amaritudinis á diſcordiaſeminafpargit.Suades enim
nonnullisfingularia ieiunia quedam ,vnde ceteri ſchă
dalizentur,non quia diligit ieiunium ,fed qu:a ſchan
dalo delectatur. Item li ſuadeat aliqua contra ca
nones ,' vel conſtitutiones , vel regulas , vel alia
e apudSur
præcepta maiorum . hoc indicio B. Simeon Mo 1.lunii.
nachus Treuiréfis eú deprehédit.narratúr hiftoria
ab Euervvino Abbate c;in verticē montis Sinai iu lju
Superiorum cum miſſus fuiffet,ibi habitaturus:noftur
nis horis ille ſpecie Angelica damon apparuit, & ve
miſſam celebret hortatur. Ipſe nec plané dormiens,nec
perfectè vigilans contradicit,non debere ſine presbyto
rij ordine aliquem hoc minifterium implere :contra ini
micus inftat,ſe Dei legată elſe, Christum hoc velle nec
decere Sanctum locum minifterio tali diutius priuari.
Renitentem ergo & contradicentem , adiuncto fibi
confortio alterius damonis , de lectulo educunt , ante
altare iam vigilantem ftatuunt , alba induunt , de
Simeon more diaconi contendebat ſibi imponi de
bere. Tandem Dei famulus , ad ſe reuerſus , vir
cute orationis , & ſigno Crucis inimicum repellit ,
ſéque deluſum ingemiſcit. ) Deprehenfa quoque il
luſio ex attentata fimilis ferèſuperbiæ audacia,&,
quia modeſtiæ auctor non erat, reuelatio,in initio fSurius 6.
ordinis Præmonſtratenſis. Rem totam narrabo Iunii.c.27.
verbis ſcriptoris illius B. Noriberto coæui f.Inter
quos (Pręmonſtratéſes religioſos )fallax ille ſpiritus;
quofdam conſiderans idiotas , & fua illos quondam re
cognofcens fuiſſe vaſcula in quibus fua quieti & vo
luprati indulgere confueuifjer:ita illos falſaſua illuſionis
Sapientia repleuit, vt qui prius in librisvix legere no
uerant ,iam ex libris magna quadam dicerēt , & de fum
turis prophetando maiora & ſtupenda predicerent .
Danielis denique vnus ex eis prophetiam fe ſcireaſſe
rebat,& de ea quædam duce mendacio ,loquebatur:vbi
de quatuor , &feptem , decem cornibus,& regibus
Propheta ſcribendo,inducit ,& de Antichrifto.In qui
busiam fimpliciores quoſque attentos reddiderat, &
ſifieri pofſei, etiam ipſumDei hominem & Venerabi
lem Abbatem Simonem S. Nicolai , in errorem indu .
xiſſet. Iam enim cô vſque progreſſa erat eius arrogan
tia , vt ipſis aſſidentibus, etiam in capitulo,fermonem
facere auderet. Et qui vidit & audiuit, prabet huius
rei teſtimonium . Et hoc ſignum eius, quia defermone
profert initium. Erat enim hic ſermo: Eſtore fortes
in bello, & pugnate cum antiquo ferpére.Hacfpi
ritus ille mendaxper organum illudſuum proferebat:
ſed ad veritatem que ſeguitur,videlicet, Et accipietis
regnum æternum , haud quaquam procedere nequam
valebat. Porro cum ab auditoribus veritatis & dulce
dinis fallax ille ſpiritus fe ex parte deprehēdi cerneret,
vt eſt mille artifex, maiore arte ad alia fallendi gene
raſe conuertit,vt quia manifefte operationi intentos nõ
poterat fubuertere ,faltem contemplatores quoslibet a
uerteret à contemplatione. Namille idem clericus,la
boris huius minifter,ſubita quadam & grauifima in
firmitate corripitur, & qui priùsde viſibilibus refponfa
dabat,iam in cælum osſurim , adinuifibilia & ineffa
bilia promenda , ponere non verebatur. Concurrunt
fratres,
 LIBRI IV.
C.
fratres ,vtconfisetum eſt ad inungendum eum :concur- Acollum )humile:er vencram.ni.
runt ad ea que docebat andicnda : De fe quidem ma
gna,ſed de pluribus circumſtantibus afferebat maiora.
De fe quod eâdem vefperâ autfuturuseffet cum ange
lis in cælo ,aut ftaret ſanus cum ceteris fratribus in cho
re. De alijs vero fingulorum conſiderans habilitatem ,
quali propletando o augurandodicebat : Hunc cum
nuper in Eccleſia ad ſuperiora raperer,vidi ad æterni
tatem vocatum : iftum iam , &c. ſubiungit varia
de aliis. Vide hic gradus ſuperbiæ , primùm idio
tas fibi dæmon deligit , & facit videri doctos:
deinde facit illos Icripturam interpretari . 3 .
etiam coràm maioribus diſſerere in locis , v
bi tacenduin de his , & culpa potiùs humiliter B
agnoſcenda . 4. facit eos Pſeudo prophetas , de ſe
magna loquentes, nec de aliis minora, vt ſuperbia
pluribus affricaretur.Subiicit poſtea de alio idem
faciente , & has omnes dæmonis machinationes
diſſipatas ,ſtatim vt religioſi, fraudem ſubolfacien
tes,reſpondere,ſe nec hunc, nec vllum alium am
pliùs audire velle,donec pater eorum Nortbertus
reuerteretur.hæc enim reſponſio, humilis obedien
tie virtuie ,dæmonem vicit. Nec efficaciùs ferè yl
lum exſtat remedium.dabo aliud exemplum ver
bis Fran.Benui ex annuis litteris noftrorum prouincia
Mediola.annis 1590.In oppido quodam ſuburbano pro
pè Aronam ,ad triginta mulieres malo demone agita
tur,omnesferèvirgines,inſimej, conditionis,ea prefer
tim que ſunt voto virginitatis obſtructa.mirūbas, qui-
bies dolis circüneniat,quibusarribus oppugnet. Varias
inducit formas,vt alliciat ad infanda,vi deterrcat ab
honeſtis.aſſimulat modo perſonam ,c pictatū monachi,
o quod audire aures horrent , ipfiuſmet Chriſti cruci
fixi, hortantis ad impia:quin durfum ,leonem ſerpen
tem :impetum facturus in puellas hianti ore, & deuora
turus vno hauſtu : minacem etiam militem cum ſclopo
parato o inſtruito iamamque exirufuro pernicialem
clandem cum fiammâ tonitrugue niſi extorqueat al
Jenſium.Sed ſimplicitas virginum vincit omnem aſta
tra Deo nixa ,Magna omnino earum fides, eóque cly
peo ignea nequiſſimi tela exſlınxere: Et plurimis nar
rationes due reponenter. Ex earum numero quadam
nobilibus
es orta parentibus, ej molliter educata ,că ha
beret aliquando noclem infeftam à diabolo inſidiante,
Stratum deferit, có hieme licet media ac tempeſtate per
frigida,in nudo pauimento nuda cubat. cum creſceret
nihilo fecies flammalvi magnum incendium aqua in
seſta )clam cubilo egreſja in hortum ſecedit ,ibique ma
gni &mulatione Franciſc , quem eadem factitaſſe ac
ceperat , corpus proiecit in ag gerem niuium , tamdiu
que peruolutauit, obftrepente licet demone ( qui ab eâ
viſcebatur do dentibusfrendente,vt internum ignem
externo frigorereſtinxerit. Alteri item damon noitu ſe
oſtendit imagine Beate Vrfulæ , crucis vexillum pre
ita
ferens cum multarun virginum comitaru , atque
lock : ies eft ; videt Deus amátque tium iſtud ſtudium
iuendepredicitia:fed quoniam dificile admodum eſt in E
paerna domo intanto ſtrepitu occurſantium , & peri
celorum obiecl 12.non contaminari mentem aliqua ex
parte, fios allegauit, vt te duceremus , in cænobium ſa
crarum virginum,omiffis curis omnibus ipſius numini
jłudiose famulantium.Hue virguncula ,Deo aſpirante,
cun verens diabel: infidias , dexteram duxiſſet mani
si capite in pectus,moxque à finiftraproducijſet in dex
teram ,vt efformaret crucem ,ſetalibus viſis,tantóque
Forrore indigniſſimameJeprofitetur.Neque verò vobis
1.abeo m.lg namfidem . :meo & in ſpecioſis conſiliis fi
los dolos , quod fi Dei legationefurgiminı has San
Etorum reliquias habebat reliquias adaluaatas ad
C.
1. '
I. Q. NII SEC . V. 269
Mirum Al. 111,770 : 6
buerunt in genua larua venerabunda. & tantomagis
urgent, vt maturet perfe iconem .At illa ,mihi non licet
quicquam grauiusſtarweremeipairis ſpirivalis iniu ;
ſu ,neque ad eum adire de cet noċle intempefta:conueni
te vos illī & exponite m.indarum Dei.vbidiuexere',
ego accedam & ' vtur confilio illius. Hoc refponfo, da
mones abieéta omniſimulatione,inſuasfeienebrasab
diderunt, cum fremitu in irridentem puelium ,quod
lingua ſolum bellarent , gratéſque agentem fuppliciier
Deo, contumelias, & probra certatim ingerentes.]
Hactenvs Bencius. quid hac virgine lapientus ?
ſed docebat nimirú illam VERA SAPIEN
TI A ,cuiſepudicitiæ Zonâ colligarat.Impudicitia
ſtatim prodit dæmonem : ſic enim ab calami .
ſtris , & procaci vultu , & curioſa diſcurfatione
D.Robertus Abbas dæmonem in nuptiis agnouit a videSur.
a.Et lafciua forma& motu ,ac verbis , eundem colunii
gnouit S.Dunſtanus, & ignira forcipe arrepto cius tom 3 .
nalo lepidè irriſit breite Osberto -Cantuarienli b Surius
Addam fingularis cautelæ exemplum , quo doce- 19.Mai.
mur , nihil tutius efle, quàm timere ſuum ſequi iu
dicium , aut ab obedientia maiorum vllius reuela
tionis etiam certæ fiduciâ recedere . Genebal
dus Laudunenfis Epifcopus per incautam cum v
xore , quam dclerucrat familiaritatem , ex bono
principio ortam , tandem , quæ humana fragilitas
eft,cum câ corpus miſcuerat : ſed poftea aci cor re
uersùs, & D. Rhemigio Reméli confeflus in an
guſtıſlimum locum inſtar fepulchri reclufus fue
rat,vbi cùm feptein annis pænitentiam afperrima
egiſſct :Septimo ( inquit Hincmarus in D. Remigii
vita c) ann ),'n vigilia cone Domini , cùm iden.Gene- c apud
baldus in oratione Dominipernoitaret , & feipfum de- Sur.13.
lan u ar.
fleret,circa mediam noćłem angelus Domini , cuin m.i I
gnavenit luce , ad eum in oratorium vbi pronus jace
b.it, & ait ad eum : Genebalde exaudila ſunt pro te
orariones parris tui Remigy: fufcepit quoque dominus
pænitentiam tuam , & dimſum eft peccatum iuum .
furgė, & hine egredere , fácque miniſtery Epiſcopalis
officiu, & recõcilia Domino pænitétes criminibus ſuis .
Genebaldus autem,nimio terrore perculſus,refpondere
D nihil potuit.Tunc angelus Domini confortans cum, &
ne timeret lortatus eft , fed gauderet in miſericordia
Domini ſibi collata .Qui animatus,dixit ad angelum :
non poſſum hinc egredi : quia Dominus& pater melis
Remigius clauem huius oftij ſecü babet ,quod & figillo
ſuofignauit.Etangelº ad exjvt nõ dubites (inquit )me
à Domino miſsüz'icut patet tibi ccelū ; fic & oftritijlud
patebit.Et ſtarim ,faluo ſigillo accera,oſtit illud aperrīt
eft. ] Ecce tibi veræ viſionis indicia:priùs pertur
batio,mox cóſolatio , & verum ac apertú miraculü
ſigilli ac cer æ integritas : non tamen cenfuit vir
ſanctus obedientiæ quidquam derogandum.Tuc
Genebaldus in modum crucis fe iactans in limine ,
dixit , Etiamſi ipfe Dominis IESVS Christus di
gnatus fuerit ad me venire peccatorem :hinc non egre
diar, donec ille venerit,qui me in eius nomine, in ift.t re
cluſione coſtituit. Et ftatim angelus Domini receſſit ab
co.] Quid ergo ?placuit Deo Genebaldianimus, &
per angelú hæc omnia ,eadé nocte, Rhemis perno
Ctanti in oratione D.Remigio manifeftauit , eum
que Laudunum proficiſci iubet , & Genebaldú
Epiſcopali ſedi reſtituere , quod & factum ab co
confertim .Contra D.Guilh.Aquitanix dux , ſi dæ
monis ſuggeſtiones quibus & feruor degationis
minuebatur, & ad fæcularia reuocabat:ir , initiò
diiudicataś repreſfiffet ;non le fic Lucentibus ad
bellum ducem obtruliffet , nec cæcirare percpfliisi
Z 3 fuiili
 270 DISQUISITIONVM
fuiſler a : ſed illum deceptio , cautiorem reddidit A
a Theo- | poftea ,vt facilè fecundæ reuelationis fallitaté có
bald , in reineret b.Prudétiſsimus ſenex Abrahamius ( vt
cius vita,. B.Ephré prodidit ) reuelationes illas,quibus eum
Sur.Fe dæmon , Sanctum & Beatum prædicabat contrario
brua. humilitatis actu ſtation profligabat C. Vah ! quam
bibic. 19. contraria fuit illaGandenlis virgo,noftris tempo
C
Simeon ribusimiſella diu vacaret orationi, & Sacramenta
Meta
phraſt. ex frequentarat ; ſed vel non fatis exercitatum nacta
Ephremo fuerat confeſſarium ,vel ſi nacta , ei ſua ſecreta ſpi
apud Su ritualia non pandebat , vel benè monenti non cre
riú Mar
debat . quicquid horum fuerit, paulatim variis re
cii 16 .
uelationibus cam diabolusſuperbiæ fpiritu infla
uit.tandé perſuaſit ,meritis reliquis paré elſe Dei- B
paræ Virgini:deeſſe fæcunditatem iunctá virgini
tati illibatæ :fi pergat,id quoque cóſecuturā. o va
frum commcntum , & muliebri ingenio accómo
datum ! iam illa ſe confeſsionis indigam nó eſſere
batur : itaque per annos aliquot eam intermittés ,
non abftinebat tamen à facra ſynaxi. Quid multa ?
ſemel dum in templo verſatur, & communionem
exſpectat , ardentiuſque beneficiú illud reliquum
poſtulat:audit,bono lis animo , dilecta,exoralle te
icito, concefla tibi fæcunditatis cum caſtimonia
prærogatiua ,quam petis: de cælo confide te gra
uidatam.cómifcuerat enim fe cum dæmone , qui
lucis Angelum mentiebatur.domum reuerſaſen
tit vterum tumeſcere : iuſto poſt partus tempore c
adueniente ,pium quendam & prudentem adit ci
ué ,benè notum ,narrat rem totam , petitque, vt in
domus eius penetralibus fibi liceat parere , & fti
pulatur arcanum fore. Ille nec credulus dictis de
reuelatione,nec tamen fuſtinens virginein domo
excludere :veritus ,ne grallari iam incipiétibus Se
Ctariis,materiam res vulgata praberet blafphemis
hæreticorum dicteriis atque lædoriis, că luſcipit
& adhibita obſtetrice fida partum exfpectat . Mi
ſera dolorib.vehementer torquebatur,tandema
gnam ,pro prole humana ,horridorum , & villoſo .
rum ,fædiſsiinorúmque vermiuin copiam effudit
vtero,quorum tam dirus erat alpectus , vt omnes D
exhorrefcerent, tam teter odor , vr fætore fermè
exanimarétur . Sic demú miſella le delulam intel
lexit, & fuperbiæ ſuæ fructum ,à fuperború Prin
cipe rerulille , qué oportebat . Sic mulier decepta ,
fed & viros ille dolofus coluber ſupplátauit.Apud
Gregorium Turonenfem legútur hæc de S.Friar
do & locio cias Secundello , SantusFriardus cumi
Sccundello Diacono in (upraditâ infula fierit immo
bris:babebat tamen viergue eorum propriam cellula ,
jedprocul inter fe pofiram.Cumqueſtrenuè in oratione
perfiftereni,nade Secundello Diacono apparuit tenta
for in fpecue Domini,dicens : Fgo fum Chriftus, quem
continuo deprecaris :iam enim fanétus eft & nome iui
in libro z'ula cum reliquis Sanilis mei adjcripſi: egre.
dere nunc ab bac inful !, & vadensfac fanilates in po
[ re!is.llis & ille uie tusdecepniombus diſceffit ab infu
111,9ec folio nunciauit tameit , cum infirmis in nomine
Chruti minias imponeret fanabantur. Reuerſus autem
poft multum :empus ad infulam , venit ad ſocium cum
vanigloria , dicens : Abu extra infulam , & virtutes
multas in populis feci.Cumque conterriius ille interro
gare!,quid ioc jibivellet,cunéta que geferat ſimplici
rer pandit . Ai ſenex obftupefcens, ſupiranſque ac la
crymans ait : V'a nobis : in quantum audioa tentatore
deiufus es vade , age pænitentia,ne vlırà ribi praua
lenn eius doli.] Ecce vides laplum primò quia oc
culta eſt ſuperbia credidit le ſanctum , & ex hoc
frontiſpicio non cognouit doloſam machinam.2
MAGICARVM
quia deſciuit à bono propofito manendiinillzza
lula.3.quia clam habuit magiſtrum cotilia fua,
obedireilli neglexit . Vide nunc, vt victus viccra ,
fretus humilitae,obedientia ,coratione.Sequitur a
pud Gregor.Turonenf.d Qu9dille ( Sccundelles) J 1. de vic.
intelligens é perije ſe timens,cum fieru ad pedese is bauum c.
proſiernitur ,rogas vtprofe Domini deprecareiur.la ; 10.citat
Veni,inquit,& pa'iter eius omniporete pro falu :e a- Sur iusſt1 .
Augu
nima tuæ poſcamus:no eft enim dijpuolis Dominus feco .
firentibusmifereri,cum ipſe per Propieta dicat :Nolo
morté peccatoris ,fed vt cóuertatur & viuat.Ora
tibº autē illis aduenti veri tčiator in jimili fpecie ad
Secüdella Diaconu dicēs,nonne pracepera t.bigco quòd
oues meamorbida ejjin .& pelloiemeijeret,vtegrede
reris viſitares ,atque opē ſanitaris eis tribueres.Et il
le In veritate cöperi,quod jeducior ſis.nezue te Deum
credo, cuius tefpeciem mentiris habere.Ti:nē,ſi Chri
ſtus es ,crucem tuam quam reliquijti,ipfum oftende ,
credam tibi.Cúmque non offenderei, Diacono cruce
in os eiusfaciente, confufius euanmu .] Etecce tibicó
filiú ,quod in fimilibus dubiis potes adhibere,pe
tere vt le cruce cóſignet , vel vt formata cruce ti
bi benedicat D.Matronæ fimiliter dæmon,appa
rés in forma fpeciofæ mulieris , fuafit vt relicto de.
ſerto vrbem peteret , minùs pudori eius periculu
ib, fore : fed beata ſtarim infidians , ex auſteri oris
vitæ difluafione,intellexit inimici ( Simeon Meta
phraft.in eius vita menſe Nouembri .] Sic S.Marcel
lus Abbas dæmones ex obſeſsis pulfurus,iíſque a
liquoties clamátıb ',lube nosexne, in nos quonia ac
epijte poteftatem , nihil iuſsit,ſed perfeuerauit in o
ratione , donec à Deo compulli receſſerunt.Cau
fam quærentibus , cur non itatim iulsiflet, pruden
tiſsimè reſpondit, Quoniam d« entes me in eos acce
pilje poteſtatem , nihil aliud agebant quam quod vane
gloria laqueis me conabātur implicare c. ] Cuius do
cumenti vtilitas non in exorciſmis modò , fed N
& in reuelationibus cunctis maxima eft , quia Simcon
maximum in his vanæ gloriæ periculum ,vt de'Sc- Meta:
cundello vidimus . Ipfe quoq; { piritus S. mirabili eius vita
quadá viſione le B.Angelæ Fulginati inſinuas, củ 29.Decēb.
cam collaudallet , & ipla ideo re ſuſpectá haberet,
quod fic exponeretur periculo vanæ gloriæ pro
certo ligno probæ reuelationis ei aſsignauit ; quod
quo magis laudabatur , hoc ei crebrior & acrior
omniú peccatorú præteritorú memoria occurre
ret, & , ne conata quidem, vllum vanæ gloriæ lo
cú dare poflet. Narrat hoc ipfa fusè c.19 . & idem
alias quoq, le experta fcribit c.21.22.& 29. Sed &
illud attédédú multi formes in omné partem eſſe
dæmonis fraudes.aliquando ſuader quod optimú
eſt,túc periculú ſubeſt ſuperbiæ :idcò tú valdèca
uéda hæc peſtis. Aliquádo ſuadet quod bonú eft:
led túc cóliderare oportet,nú hoc bonú ſit maio
E ris boni impedimétú. li poſterius hoc obſeruaflet
B.Iordanes Prædicatorii ordinis Magiſter Gene
ralis ,nó illi diabol'aliquoties hac techna impoſuil
fet : femel quidé : vt ad cocionádú cú redderet ini
doncú,ac debile,ipecieboni cxépliprębédi,& au
ſterioris vitç,impulit,ea relinquere ,quç corpuſcu
lo illius erátneceflaria , & euad maximā viriú in
firmitaté redegit f.Sed & aliàs iterú iterúmq; cú
hoc prætextu decepit.quę Hiſtoria ,quia religioſis f Leander
Alber cus
vtilis futura ,digna eſt pluribus locis lcgi. fic ergo cius vitæ
ſcribit Leader Albertº g,de illo febrib.acutiſsimis c.2!.
laborate ,Foriccă venera dopaire ,crat quidã cænobij g diuſdem
cum dā praſidės ,quë Priore appellani , ordınisnoftri, vitä с . 22 .
vir dijeverº,follers, prouidusliiteris callēs, & moribu's
cópofil”, jati ali na to medicina operă dederal.Isigitur
Torda
 LIBER III. C.
lordanispairisanimu ignoras, com ſciens et in agrota-
tione fibiipirigidiſſimu,dixit: Pater oportet agroiū in
omnibus medico ſe ſubycere ,fipriſtina nanciſcicupiat
ſoſpitaté. Quapropter licet ſisnoftra religionis præfe
étus caput,ægrotus prafečtura auctoritaiē dimitias,
mihiga te fubdas,& obedias neceffe eft. Quod ſi feceris,
handvereor ,qui in breui incolumis hinc exéas.Annuit
venerandus pater humiliter. prater ergo ordinis no
ſtri conſuetudinem ſuperplumas agroto quieſcenti ( fic
enim Prior,prudensiufjerat ) nocte diabolus, formam
pre fe ferensangelicam apparuit,dicens , veluti admi
rabundus: Ejt ne hic Iordanes, famà ec opinione apud
omnes tam preclarus? prefectus pater tam infignis
Prædicatorum ordinis ? E ſem anceps, niſi ante hacie
diu nouiſſem . O quam vilis & impudens factus es , qui
veluti vnus de dominis terre, inſtrato plumis e fericis
ornato quieſcis? O infælix, quale ordini tuo &fratri
bus exemplum prabes?fed non eft rui Deus in finē obli
tus,qui ad te corrigendum me miſit.Surge igirurè gra
bato, terreſ protinis fupplex inhæreas. Statimg,dia
bolo euaneſcente perterritus Iordanes in terram cor
ruit , & fic iacens , poſtquam illuxit , à Priore o fra
tribus inuenitur. Quem Prior ſellerè corripiens,coëgit
ex merito obedientia in ſtrato præparato decumbere.
Sequente nocte iterum diabolus priſtinâ formâ ajjum
pra adftitit, ó duris quam antea redarguit velut fi
bi inobedientem , moxque in folum ipſum defilire pré
cepit. Quem cim mene eius diei Prioriterato fuper
folum iacere conspexijet, apprimè indignarus,dixit:
miror tuā ſimplicitatē ,ne dicam inſcitiam , qui nonfolüt
in corporis,fed o animepræiudiciú contra obedientiam
hocfacerepræfumpferis. Egoenim Deum cæli , terraſ
Dominü tcfter,quod noluifjem prototo terrari orbe jic
grauiter conira Deiim į ordine deliquiſſe: co hæc di
cens,in fietū maximum prorupit. Quod cernensvene
rabilis pater, ci ipſe lacrymansprocidit ad pedes eius .
narrans ci vifiones, fed magis illreſiones:( qualiter, vi
coniicere poterat diabolit illum fure , qui in angelu lucis
fuerat transfiguratus.Prior vero captus admiratione ac
quadri cõihiferatione illius,aliquantulum lenitus, iufſit
ipſumn ſtratum aſcendere.Ex hoc enim tätam membro
rum debilitate contr.ixerat,ficg, hurnores induratí fire
rant,vtvix ſpiritú ad quiefcendie haberet.Tertia noite
Diabolus, vtprioribus,adfuit:quē,vt conſpexit virSan- D
étus (iam enim in increpationes eruperat)ait:O nequif
Time generis humani hoſtis, ô impudice canis , ô immi
da belina,quomode mea aufus es ſimplicit.dtē deludere,
ceu Zelum qualemcumg ergaordinem pra te ferens?Et
ego quidē,niſi hoc omnipotentis Dei dispenſariopermi
fiffet,fapientiä saduertiljem , quod multo melior eſt obe
dieniia,quìm ſtultorí việtime. Et in faciē eius expués,
eum fugauit.]En Sanctus vir deceptus inani ſpecie
boni,reſipuit folidoobcdientiæ bono ſe muniés . Nota
etiain vitimú illud, quod apparéti in angeli formâ
in faciem expuit:nam hocetiá viriſpirituales com
mendant,quando viſio ſuſpecta eſt: & noui homi.
né, cui hoc optimècelic. Concludendum hoc ca
pur teſtimonio B.Meinulphi Diaconi & cõfefforis,
quiipſe apparés hanc regulam docuit ;viſiones ve
ras eſſe, quæ ad pietatem & religioné duces forét.
Hiſtoria,exGobelino Perſonâ,verbotenùs accipe:
2on longè ab obitu ciidam cubiculario ſuoper viſum in
omnis apparuit,hortans eü ,vtmūdoGpopis eius ocyies
valefaciat, ad regis æterni fe cöferat militiă. At ille
virjione illam non alio quim illujionis loco habens, ni'sil
de vitæ emendatione curauit. Sanctus autem vir , eius
injirmitati le accommodans, iterum eum vt prius ad
monuit. Sed cum neque fic quicquam de vità rectius
infitrenda cogitaret, tertio ei apparuit, aitz
I. Q. III. SEC. V.
271
A , tve; iismijer, nejcis, quim immanisprado menjanjibi
vendicet iuam ,qui tibi auctor fi:ajor eft, vt nevõrıl
tenti Domino, nequemihiab co mijlo obtemperesolwie
cum tu male viuendo plane defipias, neque ab hac jtwi
litia spontè recedere velis, diuina re admonuit reuela
tio, vi vel ſicadfrugern meliorem te retiperes. TuaAU
tem (jiulte ) tibi pateris mifere o perniciosè illudi, qui
veram reuelationem pro phamiajtuca habes illujoone.
Neque enim quiſquain fidelium ambigit illam vijione
effe illufionis expertem , qua ad Chriftianam pietatem
o religionem inuitet: quod fiquilibet faceret iibi vigz
lanti,nequaquănegligere deberes.ſed quando te verba
non corrierint,ad fucia veniendü eft.Itaq,planè efficia ,
vt vifionë qua tu inteliigere dojimulus,reipja veriſima
effe certo experiaris. His du 115 ,ildeexpergiatur:fentul
a mētobarba omne auulfam fugui procul ab oculis jom
B
nusomnis & c.]addit quopactovitioni obréperarit.a a in viras.
Secunda conſideratio eft , quod quando in vifiua phiapud
ne vel reuelatione fuadentur aliquet pl,101.1, rectaj , Surium s .
tum diligenter perpendendü eft ,num fimul aliqua fua- Octobr.
deantur,impia ,improba, vana á inutilia.Multarum O
huiulmodi paſſim occurrunt exempla: ego conté
tus fum , eris & tu ( pie lector ) nonnullorum San
сtorú.lacobus Vitriacus b egregiè confirmat hoc
bli, 1. vi.
dictú ,cum ita fcribit; Quidam ex amitis eius, B.Ma ta B. Ma
rię Oegniacenæ præcipuus,a demonto mer:dianoper ricOcgni.
ambulante in tenebris , aliquando tanio periculofius acenl.c.9.
quanto ſubtilusinfeftabatur.Callidus enimboftis,iras
figurans ſc in angelum lucis,fub specie pietatis eifami
lsariter in fomnisapparebat nonnunzameras queda
C vitia reprehendens,ad quad.im erim fucrenda bona
cum fraudulenter adivortans ,vt prius ianqua antidoti
cuiufdam falfa ſpecie oblata ,poftea occultiüs venenum
inftillaret,ci mellita linguâblanduer exerta ,poſtmo
| dum dentem infigeret, ad extremum candam fuam
quafi cedri ſtringeret.cumenim iam illi fides ceu ve
raci haberetur, tum inſtar ſophiſta c impoftoris ,veris
quibufdam proditor ille falfà permiſcebai,bonorum in
iermixtione falſis quādam umbram infidiose pratexēs.
Tandem ſuis machinis eo perduxit frairem illum , vt
res eius peſſimum exitum fierint habiturdyfi non ancil
la Chriſti ,reuelante ſpiritu fancto,callıdi veteratoris
fraudes didiciſſet. Cum autem diceret hornini , reuela
tiones illas nõ elſe à Deo,fed maligni demonis illuſiones
eſſe,cò ille è diuerfo,won ſancto, ſed ſuoſpiritu obiiceret;
Cum tot beneficia praſtiierit mihi fpiriiusille , tot vera
o futuraprædixerit,nullo pacto mihe vult imponere:il
la ad folita orationis armiconfugiens( Enbonú reme
diú ,bonum ſcutú .)pedes Domini rigat lacrymis,cae
lū precibus inſtanter pulſat ,nec facit finē;donec impius
ille impoſtor,că multo gemitu epudore ipfi nocte in cel
lula ſua oranti adſtaret:qui illa comentutio preditum
Splendore intuens: Quiſna estu ,inquit ,aut qui vocaris?
Ille ſuperbovt erat vuliuilla toruis oculis viciſſim aſpi
ciēs.Ego ſum ,ait,quē iu maledict a precibouis copuliſti
E venire ad te ,qua meŭ mihi arnicu per vim auferre co
naris.Somniú autēnego vocor . Multis enim præfertim
religioſiszin ſomnis,inſtar Luciferi apparco,mig obe
diūt illi,& ex meis cóſolationibus animis efferitur , di
gnoſý ſeputāt,qui diuinis có angelis fruitur colloquiys.
Amicum illum meum , quem pro tua voluntate mihi
abftulifti,iameram à bono propoſitoretracturies. Ei sd
fanè euentus rei docuit,fed oua aſpidum rupta funt, o
maligni illius fraudulenta conſilia in lucem prolaia .]
Quibus verbis ,nobis fimul& artes dæmonis, &
modus , & finis , & remedium , quo in redobia cPet.Rau
zanus lib .
vtendum , proponuntur. Hoc reinedio B. Vin 1. vitæ D.
centius Ferrerius aliam dæmonis illufionem de- Vincent.
prehendit, & diſpulitc. fic & B Gutlacus infidias,Ica. 11.
Z 4 mumad
 272 DISQVISITIONVM
a Sur.in Jimmoderata ſuadentis ieiunia , intellexit & cauit a. Aan res huiuſmodi finit, difficile eſt ſtatim iudicaie ,
Aprilir. lic fpecie iuuandarum animarum Diabolus per
clusivita
ſualit S.Elphego,vt ex carcere, ſe deducentem ,de
ducentémque fequeretur,exemplo B. Petri ange
lum ſequentis, ſualit & perſuaſit in angeli ſpecie:
ſed eductum confefforem in via deſeruit,ille frau
dem intellexit,doluit; & martyrio , quod fugerat,
b Osber- ſe iterum obtulit ,ac coronam mergit b.Sic eodem
nus Can- prætextu conatuscuidá Monacho ſuadere vt cel
tuarienſ. Iam deſereret deceptus fuit à B. Arſenio . Quare
in eius vi- diligenter notanda, fideliter retinenda eſt, doctri
ta.
na eiuſdé B. Arſenij, qua, veluc in ſpeculo, limula
chra pugna dæmoniacæ, & capita inſidiariú præ
cipua, nobis, apud Metaphraſtem , propoſuir ſpe
P Ĉtanda.Et quia huius capitis resiſta,& in primis ve
tilis , ideò verbotenùs exhibebo ; Hoc quoque vos
non lateat, ô fratres, quod nofter inimicus Diabolus,
multis ej varys viens machinis nos conatur decipere,
& boni pratextu in mala impellere: vt, verbi cauſa,
ſuggerens, hospitalitatcm , ó conſequenter fratrum ,
qui acceduni, graiantis benignam exceptionem ; ef
ficit, vt fimulcomedant o compotent:caufa autem eft,
bonum caritatis. deindefis paullatim ſujurans( al
irahens, imprudentes nos trahit, vt ventri ſeruiamus,
deinde ad facietalem libidinis, nos polluit o volu
ptatibus. Alys rursus ſibmittensin animum eleemofy
nam es benignitatem , cʻin pauperes beneficentiam,
immittit amorem pecunia, c in furorem impellit aua
rilie . Alys auiem miliorum vtilitatem tanquam
eſcam porrigens, efficit, vtfilentium á quierem re
linguant , tanquam rem inutilem , vt,cum multis
quidem mundanis habeant conſuetudinem , o'nonnun
quam etiam cum mulieribus incauté hoc faciant,pe : -
fuadet ; tanquam qui iam eò peruenerint , vtfint im
patibiles : fic miſeros reddit libidino;os , c feruien
tes animi perturbationibus. Alijs nullam exhibens
moleſtiam ,cuta nullo capiani ur vitio inſidiosè pro
curans, extulit in ſuperbiam ,& fic nulio negotio pra
cipitauit. Nonnunquam auiem faciens,vt a bellando
abſtineant, c maxime y, qui ad ſuſcipienda exercita
tionis ceriamina fe paulo ante exuerant ; decepit effi
ciens , vt effent ſécuri, & de nulla refoliciti . Ex quo D trarijs oblatis infirmare: ideò non ſtatim reiiciendæ
facium eſt, vi cum eos iniecerit in focordiam , o vila
bores negligerent effecerit; 7 spente illos inuaderet,tan
quam expugnaru facilesá inermes:Gºficmaxima tē
peſtate eorum mentem labefactarei, a conturbaret, e
repe etiam in vitiorunu prefundum immergeret. Altos
rursus, cum, vt fibi fiderent , perfi: ajafiet, vt qui iam
ad maiorem peruenifſent menfuram; Juogofsit vt cis
credereniur aliorum cogitationes, viliorimque cobel
lorum annunciationes. Quibuscim nondum reitè fua
vitia abluiſſent,primum quidem recordationem o in
formationem corum ,quæ auduerant immifit,non abf
que animi perturbatione . Deinde zero enam miſère
impulit ad carnis contaminationem c . ] His enume
Sim.Me- ratis , ſubdit propter tor ſtratagematum multa
tephraft . \ plices noxas , nobis multâ NOSTRI Cv
inArlenio . STODIA , & SOBRIETATE , VIGI
LANTIA quoque , & ad B O N V M A I
TENTIONE , opus elle. Nonnulla his addi
poflunt ex loan . Horozco libr.i. de verâ & falsa
prohetiâ cap. 15.
d li.de pro
bat. Ipirit. Tertia confideratio eſt Gerſonis d ,conſiderandū
an quod reuelaium fuit,id numana intelligéria quisfi
ne relatione potuerit aſſegui:tunc eniin lulpectá eile
debere,ve ſuperuacua & minimè neceſſaria . Quod
ſi fuerit de rebus, quæ & humanā intelligentia , &
dæmonis ſcientiam excedunt ,tunc non poterit a
liunde, quàm delurſum , miſla fuiſſe reuelatio.Scd
MAGICAR VM
Q
quia nó poteft niſi lucceliu téporis quando cuerus
prædictionis,declaratveritaté,vel diligenti difcuf
lione ( quando occulta cogitatio reuclatur, id de
prehendı,ſitné diuinæ tantum res illa cognitionis,
an eriam dæmonis aut hominis ?Hoc vitio prophe
tiæ Sauonarolę laborarunt , ipfiumet confeffione.
Quarta conſideratio , videndum ar , non tam
ſit defumpta ex facris literis ( tunc cnim ſuſpecta
haberetur ) qu.im illisconfentanca omni ex parle ,
conftans, congrua quog Sanciorum hominurn cociri
na e exemplis, nihilfalſi erronci admixtam ha
bens , totáque pertinens ad falutem ! ominum « Dei
gloriam . Diuinæ namque reuclationis hæc illu
Itria ſunt documenta . Nam juxta Glof . in Matt.
B
cap. 17. ſuſpecta eſt omnis reuclatio quam non
videmus peromnia conuenire cum Lege,prophe
tis, & Euangelio.
Quinta conſideratio eſt,utrum reuelatio alijs re
uelatsonibus indubitatis confirmetur : nam fi nec aliæ
certæ res dubia manet.poteſt cnim Diabolus,vt le
mel ſic ſæpius.vt vni fic pluribus, idé rcuelare. Cer
tarum reuelationú ex hoc capire multa ſuperſunt
in Ecclefiafticis Hiſtoricis veſtigia.talis illa adımı.
randa B.Hermanni Stenfeldēlis,qui & loteph vo
catus , cò quod B. Virgo Maria ab angelo para
nympho in ſomnis eivila defpóderi, Virginca be 1.
nignitatis exéplo clariffimo , cuius iucúda defcri eapudSur.
cprio in Beati illius vita continetur e talis alia Euty- 8.April.
chij Patriarchæ , apud Ewiatorum in eius vita . talis tomo. 7.
alia B.Guilhelmi Roſcildenlīs ,apud Surium April.
6.ralis alia S. Adalberti fub mortem ei oblata, & à
Leone explicata ,apud eumdem .XXIII.menſiseiufdë,
tales multæ eius quem paulò ante laudaui B. Mci
nulphi f,tales multæ apud Petrum Venerabilem in fapudobSur
5. Oct .
libris Miraculorum g . Validior cenſenda confirma
g libr.i.c.
tio per alios, quàm per eumdem ,item per incogni- 23.& 27.
tos, quàm notos, per viros, quàm fæminas.
Sexta conſideratio,ſipugnantes fint diuerfe de ea
dem re reuelationes, vt plurimùm ambe fufpecte funt
habenda: in :erdum tamêficveras conatur diabolus ci
omnes ,fed illis , re maturè deliberata, credendum ,
non quæ priores ſunt,( ficri enim ſolet,vt cùm dz
mon conatus fuerit illudere per fallam , Deus alia
vera immiſla nebulam illam ,lucis fuperuentu, di
fiiciat) ſed quas plures ac probatiores fanctitate,
prudentia , & lacra dostrina confirmant, & quarú
auctoribus minùs cauſę fuit talia confingendi.v.g.
in reuelationibus de Immaculata cóceptioneDei
PAR Æ Virginis MARI A., quando paria ſuntre
liqua momenta circumſtantiarum ,plus tribuendú
reuelationibus habitis ( fi quælunt') ante contro
uerliam cadem de re natam , & poft natam contro
uerfiam, ijs quas habuerunt,qui nec inſtituti,cuius
D.Thomas,nec alterius cuius Doctor ſubtilis,fue.
re : hi enim ab affectu liberiores : & hac fanè ex
E
parte reuelatio D. Birgittæ præponderat alteri ,
quæ tribuitur D. Catarinz Senenſi.
25 .
SECTIO V I.
De indicijs peritis à reuelationum cir
cumſtantys.
VO præcedentia indicia quaſi mixta ſunt,
D
Ꭰ partim ex ipſa reuelationc, partim excrinſe
cus petita : fequitur nunc , ve quæ in circumſtan
tiis obſeruatu necellaria indagemus.
I. occurrit,
 LIBRI 1IV
V.. C. I. Q. III . SEC. VI. 273

1. occurtit , illud à fine petitum , quid mouerit | A | quòd fciret Angelum lucis id non moleftè ferre ,
hominem vt hanc reuelationem aliis indicaret , angelum verò tenebrarum illo in fugam compul
d

propalaretque: Num curioſitas , leuitas , vanitas,
cupiditas, auaritia, ambitio, veilitas propria, an a
liorum ; ſi propria, an ſpiritualis, aut carnalis,fi a
liorum , paucorúmne, multorum , an omnium ? Er
in hac ipſa cauſæ inueſtigatione perpendendus fi
nis, non tantùm proximus & apertus, ſed occul
tus etiam & remotus . Poteft enim (Gerſon ait )finis
proximus apparere bonus, - ſalubris ,& deuotus ad
edificatione aliorum , qui tandem prelabatur in multi
plex ſchandalum ,dum non refpondebunt vltima pri
mis, vel aliàs falſum
fiftúmquedeprehendetur in perſo
nis fuiſſe, reputatis, magne fanétitatis , vt docuit atas
noftra in deceptionibus Doétorum Ioannis de Varenis, B
Toan. Huſs. fimilium . ] Ideò Elias, quantùm po
terat, conabatur, amanshumilitatem , à ſe amoliri
Eliſeum , ne videret eum rapi ignco curru in cee
lum. [4. Reg. 2. ] Prudenter Arſenius fibi factas
reuelationes nunquam , niſi aliorum pofceret vti
licas, narrabat , & tum narrabat quali alteri acci
a in eius
diſſent, vt Simeon Metaphraſt . obſeruauit a: B.
vit.
quoque Hildegardis vix ſuperiorum iuffu induci
potuit, nec inducta fuit, donec Eugen. 3 . Pontif.
cam ad reuelationes fuas ſcribendum animauit b .
16 Theo
dor . Ab- Idem fuit ſenſus B.Libuinæ ,cui cùm Chriſtus Do
bas li. 1. minus vigilanti apparens, quinque vulnerum ſuo
vitç Hil.
tum ſigna luculenter impreſſa, reliquiſſet, & cer
degard.
neret virgo tam hiantia vulnera homines latere
cap.fo
non poſſe , timerétque concurſum & applauſum
hominum , fic Deum deprecata ſcribitur, Maneat
obfecre Domine hoc dignationis ſacramentum inter me
te: fufficit enim mihi gratia tua. ] Noli dubitare
gratam ſponſæ humilitatem & cuſtodiam fuiſſe.
magno enim miraculo confeftim cute vulnera ob.
tecta fuere, dolore tamen , & liuore perpetuò per
cloan . manentec . Eadem virgo alio tempore meritò
Brugman- quendam ſolitum reuelationes ſuas narrare , &
ta S. Lib- ( quod facilèaccidit ) narrationis calore quædam
vvind. pP . de ſuo adiicere, idcirco penis purgatorii addictum
2. c. 8 . vidit d.
dide Brug
Secundò, diſcutienda cogitationes., qua reuelatio- D
220 ,P:3. nem ſubſecuta vel precefferunt. nam ex præcedentiú
cap. 2
imaginatione pofſer naſci phantaſtica illuſio . Ad
malis cogitationibus Auctuantem animum (piri
tus fanctus non accedir, nec vera reuelatio: nec ta
men ſemper bonam & piam cogitationem vera
reuelatio & diuina ſubſequitur: in ipſo namque o
rationis feruore, pleriſque Diabolus conatus irre
pere . Ad veram reuelationem ſemper ſequuntur
bona defideria, & effectus boni: ad illuſoriam ,ali
quando per accidens, & ad tempus boni, qui tamé
à diabolo in maius malum diriguntur. Notatum
illud prius fuit ab Hucbaldo, qui cùm recenſuiſſet
viſiones S. Aldegundis, addit ; In cunctis huiuſmo
di reuelationibus virgoprudens magismagiſque ſehu
ſponſo cælefti fer
miliabat , regno Dei propior fiebat,
ſum iri. Quod & factum eft, Nam ( verba ſunt Bra
uon.S.)limul atq; fignum illud malignus tentator vi
dit, inftar fumiab oculis eius euanuit . f. ]
fSenatus
Quartò videndum quomodo fe fpiritus ipſe ingeſſe Brauon.in
rit. Nam proficientibus ( vr admonet P.noſter Igna- vita S.Of
rius 8 ) Spiritus malus ſe durè , implacide o violen- ualdiVvil
ter, quafi cum ftrepitu quodam , vt imber in ſaxa de- gornienſ .
c. 2 .
cidens, infundit: bonus verò yfdem leniter , placide o g in li.e
ſuauiter, ficutAqua irroratſpongiam.Illis vero.qui in- tercit.de
deterius proficiunt, experientia docet, contra euenire. dignoſ.
Quintò aduertendum an qua initio mentem lari- | ipir.
tia demulferat , eafitpofteain horrorem o merorem
verſa: item num qui cæpir àprincipio,fenfim horror a
moius non fuerit,fed conftans permanſerit. duæ cnim
ſunt het reuelationum fallarum notæ . Sin autem
initiò quidem humo perturbetur, & horroris aliquid
perſentiſcat, ſed poſtmodum , hac moleftiâ & anxietate
animi detersâ , dulcedine quadam internâ perfunda
tur ſignum eſſe diuina confolationis, vt nos B. Anto
nius docuit & nótant in 1.cap. Luc. Theophila &t.
& Beda . & Hieron . in c. 28. Matthæi. Cui rei na
curalis eſſe cauſa videtur , antipathia quæ eſt ho
mini cum dæmone homicida ,& ſympathia quæ
homini cum angelis intercedit h . Ad illam antipa- h Guilh .
thiam reculerim libens vulgarem quandam opi Pariſienſ.
nionem , quæ vigebat temporibus B.Petri Clunia-1 2.Par.prin
cipal.dev
cenf. i à qua ipfemet non erat alienus ,nempe cos niuerſo po
quibusmortuiapparuiſſent , non diu luperuiuere. 2.C.152.
fortaſſis orta opinio inde,quòd nonnullis dæmo- i libr.z.de
nes in mortuorum ſpecie cùm apparuiffent, illi,ex mirac.c.ir
horrore , & vitæ mortiſque antipathia , morbo
contracto, mox deceſſerant. Ceterùm documen
tum illud D. Antonij , eſt accipiendum , deverâ
internâ dulcedine, quæ famem ac defiderium vir
tutum adfert, & adauget, præcipuè caritatis & hu
milicatis, quam limitationem meritò B.Catharina
Senenſis adiecit.
Quod confirmat atteſtatio B. Angelæ Fulgi
natis, Gbi ex viſione in animo manſille vehemen
cius defiderium , cruciatus omnes & iniurias pro
Deo ſuſtinendi. Obiiciat quis fortè poffe Dæmo
nem ,quem initiò attulerit horrorem preſentia ſua
( vt folet, quando apparet nubes tangens vertice,
aut alia fimili ſpecie terrifica) eum mox cum læti
tia & ſuauitate ſenſus, verborúmque blanditiis
commutare. Refp. nos agere de apparatione, quæ
non ratione formæ, ſub qua comparet , ſed ratio
ne dumtaxat præſentiæ apparentis , hos effe& us
horroris, & anxietatis adfert.Nam quando ratio
ne formæ terrificæ, opus non eſt alio fermè indi
cio , fi fit enim monſtrifica forma, certum eſt dæ
monicam effe : fi fit humana , tunc aliæ circum
ftantiæ conſiderandæ , de quibus lib.2.9. 26. fect.3 .
non indiligenter egi. Huc ſi luber, licet recurras.
Sextò conſiderandum , num reuelationes veris S

·Hucbal. uentiss inherebare.J'Hic profecto genuinus eft ef- E miraculis aftruantur, tunc enim nihil dubij maner,
in vita S. fectus verarum reuelationum ; quihuic contrarij quin à Dco fuerint: vt illa Nobili matronæ facta,
Aldegud. ſunt, aperrè docent illuſoriam fuiſſe ,quæ præcel cui reuelatum , S. VVinyvalocum ei , quam ami
cap.z.
ſerat . ſerat, oculorum claritatem , redditurum . Mox e
Tertiò notatum à quibuſdam , vtiliffimum quo nim vt San & um adiit , viſum amiſſum recupera
que efle, ne decipiamus , ipfi viſionitfen reuelationi uit k .Mira verò & prodigia, non ſatis idonec re - k Sur. in '
Signirem crucis opponere, ſeque crucecommunire. Con uclationem confirmant,quia poteſt ea dæmon ef- vita S.
VVinvva
firm at hanc doctrinam , efficacem fanè & piam facere. Etfi tamen miracula defuerint, non tamen
loci. s .
Sena tus Brauonius , narrat enim S. Olualdum E ex hoc ſolo capite cenſenda reuelatio falla fuiſſe. Mart.
piſco pum cùm , dzmonis irriſis & difflatis terricu B. Præcurſor Chriſti prophera fuit, & plus quàm
lamentis omnibus, veferator ei in forma ſpecioſa propheta, miraculum tamen nullum fccit.
Angeli ſe oſtentaffet, crucis ſigno ſe muniuifle ; eo Septima regula eſt, quod fi,cum reuelatio fierst

abſolute

1
 274 DISQUISITIONVM
abfolutè aliquid,cớ non fub conditione,pradicens(pro- A
phetiam vocant abſolutam & independentem )
poftea contrarium euenit, vel non euenit,quicquid pra
nunciatum fuit,falſa reuelatio,& non de calis eft. Pro
batio ( inquit Gerſon) ſpiritum reſpicit,nedum per
fona quę viſiones patitur, ſed viſionú qualitates, fi
veræ fint, per omnia, etiam vſque ad minimam
propoſitionem . quoniam in ſpiritu veritatis falG
tas non eſt:in ſpiritu autem mendacij mille quinq ;
ſunt viæ apertæ , vt in vnica latenti falfitate deci
piat. Ideo Chriſtusdæmoniacos & Paulus Pytho
niſſam prohibuerunt à teſtimonio veritatis, quam
profitebantur. ] confirmat hanc doctrinam D.
Chryſo, hom.19. in Matth. Ex hoc indicio proban
a in cius tur veræ fuiffe reuelationesCatharinæ Raconiſiz.
vit. quas recenſer loan . Franciſcus Picus a & Marga.
bHift.Ra- ritæ Rauennatis apud Hieron . Rubeum b, & B.
uennatis Aloyſii Bertrandi de ſocietate noſtra. & P. Fran
anno isto ciſco Borgia, vt ex illius vita retulit Thomas Bo
cl.6.de
Notis Ec ſius c. hinc etiam probantur diuinæ fuiſſe reuela
cleſ.cap.2. tiones Ioannæ illius , virginis Lotharingicæ , quæ
dicta Gallis La pucelle lenne,quæ Carolă Septimú
Francorum Regem in regnum , vnde Anglorum
fuerat armis deiectus, reſtituit , circiter annú 1428 .
quam pariinuidia, crudelitate, calumnia , & iniu
ftitia, læpe ab illa victi profligatique Angli,cum in C decertant?Neque id magis clariſſini ordinis , qui ralib.2.de,
pugna viuam cæpiſſent, Hammis feralibus, quaſi
maleficam , combuflerunt : ſed poftmodùm anno
1456.Callixtus Romanus Pontifex ,eius nominis
tertius caulz cognitioné Archicpiſcopo Rbemé
Li loanni,& Guilhelmo Pariſienli delegauit.hive.
rò innumeris teftibus omni exceptione maioribus
de innocentia.modeſtia ,cafticare , & religione lo
hanna auditis, eius innocentiam , & fentétiæ illius
iniuſtiriam , declararunt : iudicii acta Pariſiis aller
uari, cá in vrbe natus Papyrius Maſſon. teſtatur ,
idque apud Victorinos canonicos Regulares iuxta
Belleforeſtum in vita Caroli VII. fol. 345. fauent
eiuſdem innocentiæ non Franci modò fcriptores
( quos vt ſuſpectos Britanni reiiciunt, ſed & alie
d citat
Thom.Benigen Itali,Græcique d: ſed & Belga Meierus e,
fiusli.8 de parú aliàs in Francos benignus , & Hifpanus Ma
Nor. Eccl. riana de rebus Hifpan. libro vicefimo extremo. Phi
c.vlt.cui lippus Bergomenlis ait,tum duos adhuc ex iniquis
adde.Phi
loannæ iudicibus fuifle ſuperſtites, citatos , & le
lipp.Ber
gomat. de gitimè conuictos, damnatoſque & combuftos:
claj.mu duoruin verò aliorum iudicum mortuorú oſla, cf
lier.c.157 fofla, & fimiliter cócremata fuiſſe: & iuſſum Ro
cli. 16.An Hiomagi, vbi virgo fuerat cóbuſta, templum con
nal, Fládr.
ſtrui, & ex reliquis prædictorum bonis , quæ con
fiſcata per ſentétiam fuerant, ibidem ad Dei ho
norem , & defunctæ propitiationem , ſacrificium
quotidianum inſtitui. fichonor immeritæ detra - E aptatam eas voces edere,quas iftius ftropha artificesfi
dus , tandem vix viceſino poſt mortem anno , iu biſuggererent. Nomen puellaElizabetha Crofta erat,
dicio Pontificio , reſtitutus. Prudenter itaque Po doli author Dracus quidã. Ita ergo illa inſtructa & in
lydorus Virgilius, licet Anglorum Stipendiarius, loco ad fraudem accommodato collocata ,mirabiles e
lib.23. Hiftor . Anglor.nó aulus fuit loannam dáva mittit continuò ex antrofuo voces ,eafý, tam ſonoras,ut
re, fed rem ita reliquit ambiguam , vt innocentiæ
potius fuffragetur. Qui acta iudiciaria volet per
currere, legat Belleforeſt. à fol. 387. vbi ſententia
iudicum delegatorum refert fol .393. Hoc lapide
veritatis Lydio deprehenfæ leues & fictæ reuela
fEpiphan.
hære.48. tiones , olim quidem Montaniltarum fo & recen
& Euſe tiori memoria Ioannis Sagi Bethyci, & Frar. Ioan.
bius l. s .
de Rupeſciſſa g, & noſtro tempore Monialis Lu
c. Is .
g Maria- litanæ ,quæ fortè adhuc in viuis , & Franciſci de
na,l.19.ca.Cruce in Peruuia h. Ideò ,mea quidéſententia , in
3.Pet. Le- caſſum.quidá conati fuere reuclationes Hierony
loyh.lib.2 mi Sauonarolę Ferrarienſis tuerî,Apoſtolico iudi
MAGICARVM .
cio damnatas. Quam ille multa de Ecclefiæ refor- de ſpect.
matione,de Turcaru & Maurorum conuerfione, hlofephus
de Florentinorum fælicitate, quæ mox adimplen- a Coſta.li.
da, & aftantiú multi erant viſuri antequa moreré- nouiff.
tur,prædixit?addens (in reuelationã compendio) illas
abſolutas & immutabilesprophetias eſſe?attamen
nihil horú ferè adhuc contigit , pleraque omnia
intra certum fermè annos contraria contigerunt ,
Quare, ex partium ſtudio, & Alexandri VI. atque
Mediceorum odio factum , vt non confideranter
Hiſtorici nonnulli defenfioné Sauonarolæ ſuſce
perint,vel damnationis iuſtitiam in dubium voca
rint.i Profectò ficut euentus eius prophetias coar- Sabelli -
guit , fic contumacia in ſui ordinis præfectum , & icus Enne
B contemprus Pontificiæ (quæ,vel palam iniuſta, ni- ad.1o.li.g
Arnol.F
hilominus metuenda eſt) excommunicationis , & er
fon.l.2.re
aliæ limiles actiones , illuſionis diabolicæ, & ,quæ rum Fran-.
ſubſequi ſolet arrogantiam , obſtinationis , gratia cicar. &
& vrgentia ſunt argumenta.Legite Raphaël.Vo- alii.
laterranum k qué vera ſcripſille patet ex illis iplis klos, Geo
grap.lub
quæ Fran. Guicciardinus ! . quamuis in Sayonaro fin .
læ defenſionem propendens,memoriæ mandauit. 1 lib.z.re
Nonne magis piè & cordatè faciunt,in quipro fe- rum Ítali
dis Apoſtolicæ iudicio quá propriuati hominis e- carum ,
xiftimatione , induunt arma litteraria, calamiſque bade ney
ve aſtrú in hoc militantis Eccleſiæ cælo lucet,(plé- tribulat..
dori obfuerit,quáAngelorúchoris Luciferi factio , cap.20.
vel Apoſtolico cæcui Iudas impius , Et ne hæretici
ſe immunes harú iactent illæſionum : quid quæſo
aliud eft liber ille manuſcriptus Iacobi Brocardi
Caluiniſtæ reuelationum , ad Elizabetha Anglia Re
ginam & præfatio in Geneſim ,aliáque nonnulla eiuf
dem opuſcula ,niſi farrago quædam dæmoniaca
rum reuelationum , quarum præcipuam de anno
1580. iain tempus mendacii conuicit: Contra pru
déter ex ſubſecuta euenrus veritate Nicolaus San
derus Sanctæ Virginis Cantianæ Elizabethæ Bar
D tona,vaticinia à Deo fuiſſe comprobauit, libr. 1 .
de ſchimonate Anglicano: ſanè vitæ ſanctitas,Marty
rij laurea,& clariſſimorum Synmartyrum Roffen
ſis & Mori conteſtatio , locum dubitationi relin
quunt nullum.Quàm dillimilis in eadem infulana
ta Elizabetha alia , decuius fraudulenra prophetia
fic Sáderus ſcribir, Hæretici ,inquietum ö turbulen
tum genus hominum ,ad coramouendum Londinenſem
populum ſeditionitum e hareſi valdè deditum , inau
ditum adinueneruntſtratagema . Induxerunt quippe
quandam puellam octodecim annos natam , hærefi fimul
á pratio corruptam ,ineam improbam ſimulationem ,
vtſe permitteret in abdito inter duos muros cuiuſdam
domus angulo ad tempus concludi, co per fiſtulam adid
per omnes vicinias audiretur. Accurrunt vndiſ, cines,
quid fit inquirunt. mirantur. voces non mortalis homi
nis;ſed angeli eſſe clamabant.vrbi ac reipub. iſteſpiri
ius comminatur miferiem , arumnas,mala omnia , ſi
nuptias cum Hiſpano aut communionem că Papa Ro 1
mano admittant.Multa item contra ſanctă facrificiū ,
G reliquam fidem Catholicam , quaſi oracula ,funde
bat : erant ex conspiratoribus,qui data opera ſe turbis
adftantib.femper ingeſſerant, qui huiusspiritus pro
pheticas o obſcurioresſententias ad religionis euerfio
nem eo ſeditionem mouendam interpretabantur. Ma
giftratus autem ad multitudinem compefcendam , áo
quid rei
1
 LIBRI IV.
quid rei ſit luſtrandum accedit.fraus difficillimèappa- | A ,noftrorum Sacerdotum b.Neque tamen hoc ſem- / b fuseGril
ruit :ſed tandenr, inito confilio de diffodiendo muro
vicinisparietibus vnde voces reddi conijciebant,mifera
puella prodyt,ac exanimata quorü ſuaju & confiliohoc
feterit,confeſſa eſt ftatim ,ſe à quibuſdam feditiofis fecta
rijs, ab eoimprimis, quem nominauimus Draco , ad
ftamen iquitiam in dułtamfuiſſe.] Hac ille lib.2.Quid
autem necefle Munzeri , Lutheri & fimilium
ſpeudo prophetias memorare? de hoc ſeptimo indi
cio diſcernedilege.loan.Horozeúd.lib.5.cap.16.
Denique à modo etiam reuelationis iudicium fur
mandum , quando aliquid in eo malum moraliter
reperitur , vt puta turpe,ſcandaloſim & c . Sed
quando nihil prædictorum ,nec mali modi adeſt,
res omninopericuli plena remanet , quantumuis
multa veræ fideiac virutibus folidis confentanca
adfint. Nam nec verarum reuelationum vnus efle
modus vel certus confueuit , nec vnus alio certior
aut conſuetior. Scribit enim B. Angela de Fulgi
no, has spirituales illuſtrationes eleuationes aliter
ſolitas ipſiaccidere unavice,Galiter alia:ita quod fem
per ibi nouitas contingit, hoc eſt totum inenarrabile.
Reuelationes enim of viſiones ſunt alteriusmodi vna
vice, & alterius alia . ] Sic illa cap.56 . in fine. Sanè
toto opere diuerſos, quos experta, modos deſcri
birprçſertim duos inſignes, quibus ſe CHRISTVS
Dominus præſentem eius animę ſolitus exhibere.
inuenies eos cap.xxv 1 1. Claudaturhæc de reue
lationibus diſquiſitio canone Concil. Lateranen
ſis ſub Leone. 10. feff. 11. cuius hæc funt verba.
CAPVT I 1.
De diuinatione,
Icut ſpecies precedens vera , fic iſta falſa. ideò
illam Coniectationi prępoſui, quę quaſi mixta.
QV ÆSTIO I.
Quid fit diuinatio?
Sſe aliquam conſtat,vel Cicer. teſte , cuius de
E ea duo libriſuperſunt. videtur nihil aliud effe,
D
quam ſignificatio ocultorum ex paétis conuentis cum
damone.] Significatio, inquam , quia non perficitur
ſola mentis intellectione fiue cognitione, ſed ſignis
quoque & verbis exterioribus vtitur,qua in re dif
fert å ſententia, per vanā obſeruantia acquiſita.Eft
autem tam prçteritorum & prçſentium , quàm fu
turorum, dummodo illa ſint occulta, hoc eſt pro
a vide ad cul remota ab humana cognitione a. Ideò malui
hoc fit.lu- dicere , occultorum , quàm futurorum .Nam prophe
prac.i.q.1 tia & diuinatio in materia conueniunt.Quę de pa
cto cum dæmone adduntur , illa ſeparant diuina
tionem , à prophetia, & à naturali coniectatione.
hæc enim naſcitur , ex diſciplina & obſeruatio- E
ne humana : illa vero deſuper à Deo infundi
tur . Cúmque quanta eſt diuinatio , depen
deat ab ope demonis, qui amulatur diuinitatem fu
rando diuinationem , vnde & dicta diuinatio quali
diuinitatis imitatio : ſcquitur diuinationem non
poſſe progredi vlterius , quàm demonis cognitio
pertingit.fequitur etiam , nec arte , nec natura di
uinacionem perfici. Vtuntur ad eam magi diuerfis
inſtrumentis. Qui pactum expreſſum habent cum
demone, quia nouerunt gratiùs illi nihil accidere
hominum idololatrico cultu , ideò plerumque Sa
crificium interponunt , arâ ſtatutá precibus nun
cupatis, accenſo thure, veſtibus verè , quales ſunt
C. I. Q. T.
Q. 1. ET II. 275
per faciunt,ſed orwitcunt aliquádo, vel quia tem: lã.q.s.n.id
poris anguſtia non patitur, vel quia hoc non exigie
forma diuinationis qua vtuntur. funt enim plures
& diuerlę , vt poft docebo. Qui tacitum pactuni
habent, ijs varijs vtuntur obferuationibus,pro na
tura ſceleris: non quidem ſacrificantes., ted ta .
men quę faciunt & dicunt , referentes , gnari , vel
ignari, in honorem demonis .
QV ÆSTIO 1 1.
Que occultapoſſit damon reuelare?
A
Vædam , non omnia , poffunt, quia non omnia
Q norunt: que communis eſt Orthodoxorum
B
ſencentia,poft Tertullian & Originem ,nempe D.
Auguftini Euſebiji, Anſelmi, Rabani, Dainalce,
c Tertul
ni, D. Thomęc. Adfcribain folius verba Marei lian. Apo
Hiſtorici,qui poftquam parrauitmendaces reſpo, log. c. 21.
ſiones idoli Veneris, fubdit iſta , Tales enim ſunt de origen .
Peri.arch .
mones, vt qui decipiant o nihil veri dicant. Neque e
1.4 . Euleb.
nim poffunt aliquid certo praſcire:ſed ex p'erifimilibus is de præ
pre ſe feruntſepraſcire apud eos qui eis feruiunt.Quo- parat.cho
modo enim poſlint verum dicere , quiexcideruntà ve- Auguſt. li.
ritate? Q 180d ſiin aliquibus contingit eos diuinare, hoc de diui
| fit ex eo, quod euenit : quo modo etiam accidit in homi- & z.Re
nibus, vt ſape queda predicantfutura ,de re que euen- tract.c.30.
tura d . ] Quę valde obſcurè dicta , lic intelligen- Damalce.
da, vt vera ſint:malle demonesmentiri,fed poffe, dec.An
cli velint, verum aliquando dicere , atque adeò di ſch.de caſu
cere ſolere, vt tamen hac ipla veritate decipiant. Diabolic.
Nonnulla quoque, quę creatam ſcientiam non ſu- 21.Raban .
1 perant, ſcientificèpoſle prędicere , iuxta illa, qua dum216.7
.
mox dicenda . 4 D.Tho.
Primò nequit damon certò prædicere , ea quæ funtin tract.
omninò libere futura e : vt ſunt, primò quę depender 99 : 16.9,
abſolutè à voluntate Dei , cuiuſmodi ſunt ſuper- de dæmó.
naturalia myfteria ,nec non gubernationcs & mu- d Marcus
tationes regnorum ac rerumpub.quia corda Prin- in vita S.
cipum ſunt in manu Dei , qui folus illa commu- , Porphy
rionis.Ga
tat vt lubet.2.ea quæ dependent ex arbitrii huma
zx Epiſc.
mani libertate, ve quid cras ſim facturus vel cogi- eTertu lli.
taturus.3.quę ſunt omninò & propriè futura con- &Origen .
tingentia, quamdia illa non habent cauſam certam fupra Au
& determinatam . gu.li.2 . de
Ge.ad litt.
Secundò , ex iftis quæ certò non nouit, poteft demon cap.17 . &
multa probabiliter tantum conie &turam facienspra- Anf. ſup.
dicere f. Summam enim diuturnâ obferuatione fi- fEuſeb.d .
bi experientiam comparauit, & pollet angelico in- 4.10: Aug
genijacumine,& optimè nouit, rerum naturalium dæm.ca.
facultates, & ad quid valeant, hominum volunta- 5.& 6.Da.
tem mediante appetitu ſenGiriuo, inclinare, nouit maſcen.li.
2 . de fid .
omnium hominum temperamenta , affectusque,
cap.4.
nouit quid ex his & illis ſequi ſoleat. Vnde con
cingit, vt fæpè ad amuſlim prçdicat, quid quando
homines fint facturi , vel etiam quod Deus hunc
vel illum populum ſit puniturus,quod talis exerci
tus gladio, fame,peſtilitate affligetur , quod talis à
tali lit occidendus, quod Princeps de folio extur
bandus. nam & hoc exdiligentiâ & fide coniura
torum , ſocordiâ & incuriâ cauendi, vel pellendi,
poteft colligere. Sic apud Nicctam , fanaticus ille
Baſilacius Ilaacio excęcationem , & de ſolio deie Nicetas
Ctionem , quę mox conſecuta , prædixit g . Dege- Chonia .
bat iſte vates prope Rhadeftum : habcbatur à vul- lib .3 .
go propheta. Ceterum ( ait Nicetas ) nihil veri
aut perspicui de rebus fieturis loquebatur ; ſed verbis
confuſa , inter ſe doſſidentia e perplexa fundebat : 6 !
quamuis
 DISQVISITIONVM
276
quamuis fæpè riducula quadam admiſierel, tamen tur- A nis cogndicentis rein vt prætentem ,luiipeciem in
bam paſtorum ,agricolarum c remigim astrahebat .
Nam mulierum ad fe venientiū mammis contrectatis,
Gralis exploratis,obſcura promobat oracula, cadple
raſquequaftionesnon respondebat , c ſuas diuinario
. Ad
diſcurſàtionibus o inſanisgeftibus peragebat
Atabant eiquog cognata anicula vacardes « inſana,
que conſultorib.explicabant , quid ille Baſilacy geſtus
rerum fururarum deſignarent, c taciturnitatem , vt
ſapientem orationem , interpre:abantur .Is igitur homo,
vt dixi,vates vulgohabebatur,cöfutura pradicere pu
tabatur,à mulierculis praſertim ,quibus turpes quaſtio
MAGICARVM
mentedæmonis impreſiam reliquir .
Quintò, le prajentou :res obliura non eft,nam qu.e -
cum -e aita exreriore produtafuri, vt fecreca furta,
res perditæ , thcfaurioli defili , metalla fubter
ranc a quæ hominum cognitionem fugiunt, lam.
nivas noia ſunt.de folis cogitationibus in animo
manentibus controuertitur,an eas damon cogno
(car?Experientia fæpè probauit illum nó elle mé
dacem indicem , fed per energumenos veris infa
miæ iaculis configere. Scio quid Scot.Duran. Oc .
kam cenſucrint: led placet communior fentcntia

nes, & deformes veftium implexiones, pro ludocioco ,
cordi erant. Cordatis verò hominibus , ineptus hiſtrio,
á vetus filicernium videbatur. Erantetiam, qui eum
Pythonico spirituefjepreditum haut obſcureindicarēt:
quorum ego iudicysmaximè aſſentiorJrectiſfimè nam
& obſcæna illa diſquiſitio, & diſcurſationes,ver
báque perplexa, cuncta Satanicum fanaticú fuifle
conuincunt . Vt & ca quæ ſequuntur; imperatorē
enim ad fe venientem , neque vt tanta potentia pradi
tum excipit:neja falutationieius, que erat, Salue pater
, neg tacito nutu capitis gratias egit,
Baſilaci: refpódit
Sed huc atg illuc,inftarpulli equini ,aut hominisfurioſi
Saltans,accedentibus maledixit,nec ipſi quidē Impera
tori parcens,vix tandem inquietis illis agitationibus
omiſſis, ſcipione, quemmanibusgeftabat,imaginis Im
peratoris, quæ in eius oratoria cella pariete depicta e
rat, oculis eraſis etiam pileum de capite illius auferre
ſtudebat.Que cum feciſſet,Imperator eo, vt deliro, de
petto, diſceſſit .) vaticinium inox euentus compro
bauit ,quem poterat quiuis fagaci prudentia præui
dere, cum & Alexius diligentiſiinèin frattis per
niciem tenderet, & Ifaacius, inopportuna ſecuri
tate , omnes delatores arceret;atque repelleret,ad
eò vt velle perire videretur.
B nota immittebat cogitationem . & anno 1600.idé cra. Apol
Tertiò poteft Diabolus tertò pradicere , quacumg
dependent à cauſis neceffarys, qua quidem ab alys na
turalibus cauſisnequeŭt impediri,vt ſunt motus cce D
lorum ,eclypſes,coniunctioncs aſtrorú & eiuſmo
di:qua vero non neceſſario ,fed vtplurimum dumtaxat
eueniunt,cò quodpoſſint ab alijs cauſis naturalibusim
pediri,vt imbres, pluuias, nimbos, tempeſtacéſque
Conantes , & alia de hoc genere , illa per coniecturas
cognoſcit ý probabiliter præcıdu ramum , Certo quog
poreſt predicere,ea que nouir ſe permittente Deofactu
rum . Sicurv .g . fi Deo permittente ipfe peſtilitatis
1 alicuius auctor & illator fuit ,vi mali ceſſatura cer
to die, nouit peſtem ceſſaturam : idque certiùs ad
huc, ex pacto ,ad certi ligni alicubi reconditi vel
còndicti lublarionem morbus deſinet :poterit cer
tò finem mali prædicere. Sic puto Turca ille Fa
maguſtanus,qui congregata in foro concione po
puli,prædixit le intra horęſpacium moriturum &
confeſtim ſe mortuo luem deſituram : quod & fa
ctum . huic dæmon id manifeſtarat.refert hiſtoriam
Villa montius li. 2. peregrin.c.7. Item quæ intellexit
per reuelationem : fiue illa contineatur in facris litteris ,
fiue aliter dæmoni fuerint à Deomanifeſtara.Hoc pa
ato tam multa olim maligni fpiritus prædixerunt
de fidei arcanis, de Chriſti ortu & miraculis , de i
dololatriæ euerfione & fimilibus,vt cùm Herme
tem iidem ſpiritus docuerunt Ægyriorum ſuper
a Aug.li.8. (titionem abolendam a,cùm Apollo ſe cedere He
de ciuit. bræo puero pronunciauit , & alia quæ accuratè có
Dei c.23 :
blib.z. de geſta à Steucho Eugubino b. Hæc quo ad futura.
perenni Quartò, nihil dubitandum præterita damonem o
philo. a.c. mniamemoriâ tenere, quæ vel aliena rela : ione accepit,
14. vel ipfo coram geſta fuere:tunc enim actus cognitio
Alberti Magni, Alexan . de Hales . D. Thoma, D.
Bonauens: Richardi, Ariminenf.zrinie fuevi..
Burali, nullus eum affertiones deber.ss, vel cogiraszones
sponianeus nominis,fine alicuius manifejlatione", pole
cogreſcere.quia hoc Deo propriumc Quo argume- C 3.Reg.8
to Sancti Parres Ainbrol. & alij d probant Chriſti v.39.Act.
& Spiritus fancti diuinitatem ,ex cogitationum fe- 4.9.24.
cretarum cognitione.Sed& Gentiles hoc faſli.co- in luc.ca.
gitationes hatce, foli diuinæ naturæ perſpectas ,ce- S.D.Hie
teros laterce.Vcrum ficogitationes vulius vel meinbri ronym
Matt ,c.in
9
slicuius moru , aut mutarione, vel alio extrinſeco ſigno
D. Chryf.
prodantur : pertines to follertius,quam exercitariſſimi homil.30.
medici, ex huiuſmodi damones indicijs internas animi in Matt.B.
fectiones deprelsen duni,vt docent Auguft.& Cat Cyrillus I.
lianus f.Poteft etiam veterator ad :o vehementer pia: D.Aug.li.
i alfmatibus immiſſis luominemuurbare, vt vix ad aliud de fciétia
aduertere,velaliud queat rum cogitare ,quam quod ab dæmo.A
ſuggeſtum fuit:itafit vt videntur diuinare qua ho- nafta.q
ad An.27
mocogitat,hoc accidit in Albigeriana viſione , detioch . Die
qua ex AuguſtinoCardanus g.ita Scottus Parmé- dymus de
lis anno 1579.Traiectiad Mofam hanc cogitatio- fpiritu:
num ſcientiam aucupabatur dicebat enim , cogira lancto.
quod vples , & cogitationem diuinabo. ſcilicer dç- 1.ade diet.
1
non importuniſfimam ſtatim de re aliqua Mago & fac .So
factitabat Græculusille apud Brabantos impoſtor: lon.Tyan ,
& hac fraude cluebat Apollonius Tyanæus apud Domitian
Philoſtratum lib . 1 . Iulianus
Notandæ fextò circa hęcf . audes aliquæ diabo C.
li.Nam cum eſt ignarus rei futuræ , tum , fi coram Apoſta .a
prudentioribus & doctioribus agat , exili ſono,am- pud Am ,
mianum l.
biguè,vel perplexè & obſcurè adeò reſpondet , vt 2's.Pacu
vix intelligatur.exempla vetera ſuppeditant varij uius apud
h , recentius vnum Grillandusi,idemq; fieri ab co Gell.li.14.
ſolere teſtatur Pſellus l. de Nat.dam . Si res ipfi fit fD.Aug,
cum ignaris & fimplicibus , fucum non facilè de- lia.collat.
prehenſuris, audacter,& palam mentitur k . Cauſa 7.cap. 16 .
tam ambiguè reſpondendi eſt
, vt quomodocumq; Cersố.to.
res accidat,vellaudem conſequatur,ſipro conſul- 2.de cxa
coris voto,ſin contra , queat prætexere ignorantia @ rinar.lit.
E
atq ; ſtuporem interrogantis,quimentem reſponſic.in fine.
non intellexerit. Ecce Cræforeſpondet. g libr.8.de
varieta.
Perdet Craſus, Halyn tranſgre ffus ,maxima regna. rer.
Si viciſſet Cyrum , hoc volebā dixiſſet;te copias h Cicero
omnes hoſtiles depopulaturum . Vincitur Crælus, de diuina.
hoc ait volebam , te amiſlurum regna ampliſſima. Euſeb.1.6 .
cur mentem meam non affecutus ? Simile reſpon- piapar. c:
ſum tulit Ferrantis Flandriæ Comitismater , cum 1.4. Hifto .
pro diademate carcerem filius fibi infælici prælio Eccleſ. ca.
delpondit. lege Gaguinum libr.7 .Hiſtor. Franc. e ' S.
Bernard. Girard. libr. 10. Annal. Solent interdum i9.6.nu.7.
k Euſeb.l.
etiam diuina oracula ambigua eſſe,ſed non in con- 4.de præ
trarias partes,vtdemonú.verbi gratia illud redditú par.c.1. &
I
Henrico I. Imp.Ratiſponæ , quando dormienti S. lib.5.ca.6.
V Volphgangus apparuit . & dixit,ad {pice diligen
ter characteres in muro qui eſt apud tumulum
meum exaratos . vidit ille , nec aliud legit quam

POSI
 LIBRI III l . C.
POSI SE X. dubius non quid aliud quam ſex ;
Sed quid illo , ſex , lignificaretur; an moriturus
poſt ſex dies , menſes, annos.itaque quod certum
& tutum amplexus, quali poſt lex dies moriturus,
eleemofynis vacare , iis clapſis , idem facere per
ſemeſtre ; ne fortè menſes indicati . denique , pu
cant ſexennium prædij ; toto illo le ad mortem
parauit ; quo elapfo , fit Imperator.hoc ergo præ
dictum , & non mortem intellexit . Quàm vtilis
fuit æquiuocario ilta? ( rem narrat Auctor vitæ
S.V volphigangi apud Surium.31.octobr.tom.s .)
huc difcrimen : diaboli oracula contrarios ſenſus
patiuntur , & noxia funt ambiguitatis ; Dei di
uerſos , ſed adferunt vtilitatem animæ , hoc eft
verum .
Septimò, ſciendum ,damones,gua polleni celeritale,
que in remoris longo itinerum internallo regionibus
geruntur, ea iam celeriler denunciare posſe ,vi dix an
te prediéta ab ignaris pulentur.Sic Apollonius,cùm
Epheli effet , exclamauit , vt præſens ſpectaculo ,
la Philoft. Romæ interfici Domitianum a . aliud exemplum
in vita A- de quodam iuuene refert Gellius b.aliud de Cha
pollon.
riberto Aimoinus , aliud ſui temporis Grillan
b libr . 1S .
No&. At- |dus d , plura æui huius Nicol.Remigius .
ric.ca.18. De his quivolet plura legat Grilland.9.6.ari .
cli.3 . An - Inum .3. Michael.Medinam , libr.2.de tefta in Deum
nal. caz , fide cap... Binsfeldiuin, in rub.C.demalef.o mathe
L's . de- mat.Notab.10.Horozeum cap.14.libr.1.de verâ &
monolatr , falsâ prophetiâ ,
cap.io.
QV Æ STIO II .
Quomodu dignoſcatur diuinatio à prophetia
O coniectarione?
Vando pactum adeft cxpreſſum , nihil res ha.
Qbet difficultatis : in pacto tacito difficilius
iudicium . Tria tamen poterunt obſeruari; nem
pe , proportio rei , cognofcendæ & caufæ per quain
cognicio quæritur ; natura quoque , qua prædita
eſt cognitio quæfita ; of intentio , quàm habet qui
quærit .
Primo,li talis,fit illa proportio,vefufficiéter vnum
ex alio deprehendatur,nó erii diuinatoria, neque dam
nanda, bac inquifitio. Proportio autem huiuſmodi Duocetur : nec inter fideles vllus videcur locus eſſe quiſit. de
triplex eſt,vna,qualis effectus ad ſuam cauſam , ſic ignorationi . Alcimus Auitus , vt mitram cæteros, quo dos
cognitur eclypſis ex cæli motu :alia qualis caulæ contra divinationem illicitam hanc tulit fenten- plura lib.
ur
ad fuum effectum , fic ex fumo ignis cognoſcit : tiam veriffimam ,libr.2 . Carmin.cap.15.
terria , qualis diuerſorum effe &tuum cum causâ
communi, cui vterque effectus connectitur & fic
originis ratione etiam ſibi quodammodo propor
tionantur; ſic , quia quæ cauſa eſt arcûs cæleftis,
câdem quoque cauſa eſt ſerenitatis , rectè ſereni
tatein ex arcu cæleſti colligemus . Si verò ex nullo
hordm capituin trium qucat vnum ex altero co
gnoſci ; cenſenda inueſtigatio cum tacito dæmo
his pacto coniuncta.
Secundo quoad ipſam cognitionem ,ſiue modum co
gnocendi, conſidera;Num quæraturcognitio certa E
& infallibilis ;vel faltem firmior,quàm par fit fpe
rari, conſiderata humani arbitrij, & aliarum fimi .
lium cauſarum concurrentium libertate, cunc pa
ctum tacitum cenfebitur . Hinc vehementiffima
ſuſpicio naſcitur cótra aſtrologos,onirocriticos &
ſimiles , qui de huiuſinodi futuris contingentibus
aliquid abſolutè allerunt,etiamli dicant , le velle
E Size.s.in id probabiliter tantùm affirmare f.Contra cx co
bulla córr . dem capite excuſandi aſtrologi, onirocritæ , &
a'trolog.
&c . fimiles : quireuerâ non nifi vt probabiliter , &
il . Q. III . & TITI . 277
A. & indefinitè ,clica humanos cuentus , quad.m
coniiciunt , ex impreflionibus cæleftibus & cor
porcis affectionibus , quas homines vt plurimùın
lua fponè loqui folent 8 . Caietan .
Teriod attendendum ,velune guis feriò quarere co- 2.2.00 .9;.
gnitionem occultorum ,permedia adid vana ,á ex me- art.s. & 6 .
diis istis folio, non à Deo, ellam exfpeétet.name rund
præfumitur tacirum pallum fubeſſe. Ex hoc capire à
ſuperſtitione diuinatoria exculabitur.1 .qui ioci
tantùm cauſa huic diuinationi vacarct , fciens cam
inutilem elle:quemadmodum nemo fuperftiolumn
iudicet eum , qui in cerebro gallinæ fmaragdum ,
vel in fimiæ tergo caudam quærerct , fcicns le illic
non inuenturum.2.qui gnarus rem ad hoc naturâ
B luâ incfficacem elle , per hanc tamcn , à Deo co
gnitionem exſpectaret precibus & deſideriis pe
ricam : fic in S. S.exculantur fortes conlultoriæ ,
de furto Acham h, & de causâ tempeſtaris ', & de blola.7 .
i lon.i.
Ionathâ kj iuxtâ dictum ſapientisi, fortes mittun
1.Reg.
tur in ſinum ,fed à Domino temperantur, fic etiam ex 12 .
cufandi,qui in graui causâ , & arduo negotio , cùm 1 Prou. 16 .
alıud non ſuppetat remedium , lignum à Deo pe v. vlt.
m D.Tho .
d.gucl.gs.
tiere , ex calo vel terrâ , vel doceri cupiunt , per
al: quam vocem fiue actionem humanam , præter art.7.
intentionem dictam vel factam m ,vt feruus Abra- n Gen.24 .
hæ , & lonathas fecerunt n . Et hæc veriora ſunt, & 1.Reg .
14 .
quàin quæ nimis rigida Niderius poluir in Præ
cept . I. cap.fiono litter.D.in fine.
CС
QV Æ STIO III 1 .
1
Quale peccatum fit diuinario?
Nprimis, illicita eſt, & ſuperstitiofa, & fapiens he
Ire n ,quando quæritur cognitio rerum ipli dæ
reſim
moni incognicaruin . Illicita , ſuperstitiofa w mani
feste hæretica; quando dæmoni cultuslatriæ vel du
Tix exhibetur, vel imagines vel libri baptizantur,
vel pueri rebaprizárur, rerúmve facrarum abufus
accedit. illicita tantum e non ſuperstitiofa ,quando
o Penna
quçritur cognitio quæ dçmonis ſcireno ſuperarº.
com.67.in
Secundòlciendum ,quod explicitum factum ,ſem
part. 2.di
per ſitmortiferum , ſiue voce , liue facto dæmon in-
rcct . In .
ſeg.
Nec minus hos pulfat temeraria cura ſciendi
Angit praſcitus duéti quos terminusaus;
Cùm samen edu &tas inferni fedibus umbras
Colloquium mifcere putent, o nota referre:
Spiritus erroris,qui tum bacchar ur in illis,
edd conſulta paral vanis responfa figuris.
Ne vcrò muliis dicamus ſingula verbis,
Praſenii illufus , damnabitur ille perenni
Iudicio,quifquis vetitum cognoſcere tentat . ]
Sint exemplo Saul conſulens Pythoniſlam in
Endor , & vxor leroboami conſulens Beelzebub
Deum Accaronitarum . [ 1.Reg.cap.28 . 4.Regum
capit. . ] Natura quoque ſua lethalis eft Diuinario
coniun &ta tantum implicita fiue tacitæ inuocationi,fers
quod idem eft pacto ,fed fit veniabilis,i.propter igno
rantiam ; 6 illa tanta vtdifficulter vincit potue
rit ; hoc eſt nec affectata , nec nimis craſla vel ſu
pina fuerit. 2. licet materiæ leuitas ordinariè non
lexcuſet , eò quòd hæc eft vfurpatio cognitionis
Аа Dco
!

VI SITI
278 DISQ
Deo reſeruatæ,quæ per ſe admodùin grauis,etiáfi | A |rena, Ægyptiis Hammon Sol , quo nihil očula
à materiâ abſtrabatur; tainen quando claris indi
ciis conſtaret animum & intentionem planè ca
ruiſle ſuperſtitione, ( v ...quia non tam cognitio
nem adipiſci voluit,quam tali obſeruatiuncula ſic
ſe per iocum oblectare ) peccatum fieret veniale
vanitatis : poſſetque nonnunquam contingere,vt
talis iocus ab omni delicto immunis eflet, &
adeò decenter & opportunè adhiberetur , vt ad
virtutem Eutrapeliæ videretur pertinere . Sic P.
2 2.2.diſp. Gregor . Valentia a , quem in hac q.lum fecutus.
6.9.12 .
part. 4 .
QV ÆSTIO V.
Quotuplex fit diuinatio ?
b Aug.lib.
Auguftini & D. Thomędo& rina,b diui
2.dedoc . Exp .
nationis omnis fundamétum eſt implicitum
22. & 23: vel explicitū pactú cum dæmone.Implicitum ,cen
D. Thom. ſetur, quando quis quærit, cognitionem ſoli Deo
d..9,950
art . 2. . reſeruatam ,aliundè quàm ex Deo ,idque mediis
indebitis , hoc eſt à diuinâ prouidentiâ ad hoc mi
nimè inſtitutis. Nam hoc ipſo quòd quis ad has
vanitates & inſanias fallas reſpicit, vult profectò
à dæmone edoceri ; qui huiuſmodi curioſitatum
auctor eſt , & earum functionibus ſe lubentiſfi
mè permiſcet. Explicitum pactum , ſeu inuocatio
duplex eſt.nam vel fit exprellis & conceptis ver
bis,vt faciunt incantatores , qui coniurant per illi
citas formulas à dæmone inſtitutas ; vel fit ipfo
facto & actione; quando quis facit illud , quod
nouit dæmonem ,pro ſignoſeu tellerâ fuæ opis &
c Caietan. efficientiæ conftituille c .
d.q.95.ar. Theologi explicitas omnes ( vt & Grilland . d )
3. Nauarr.
ca. 11.Ma reducunt ad Necromantiam : iinplicitas, ad Sortile
nual.n.zr. gium & angurium ,nimis laxè & impropriè his vo
d d.9.6. cibus vicptes , quarum prelſior eſt ligni ficatio ,nec
ſatis omnes ſpecies ( quæ penè inoumerw ) com
prehendens : de quibus iam materia & ordo me
vocant figillatim agere . Diuidam in duo quali ca
pita omnes quas inuenio ſpecies, priore comple
< tar eas in quibus clarè cognoſcitur pactum cx
preſſum : poſteriore cæteras.
QV ÆSTIO VI .
De ſpeciebus diuinationis , in quibus aperta
inuocatio inieruenit.
Vius ſumma quaſi genera ſunt duo , Oracil
А
&
multa conicctatio , prophetiuncula , iuxta illud
verun mendacis oraculum ; Πολλοί θριοβόλοι, Παυ
βοι λέτε μάνλιες άνδρες . multi calculorum conicξto
res , pauci verò vaticini . Francica Pythoniſta , quæ Meroneum decepit ,de myQer.
Oracula , vaticinia , XANGO, Martehuata, Damo qua Greg.Turonenf.hiſt. Franc.libr.s.cap. 4.Tales Agyp
nomaniia , hæc omnia poſſunt pro iiſdem ſumi ; E omnes , Pythonici, qui & ventriloqui, dičti, & {uya
nam commune omnibus eft, quòd iis Tnecmăriam , τρίμυθοι, & ενγαςριμάντεις ( eo quod ex imo ventre
veram fiue prophetiam ,Diabolus conatus fuit iini vox prodire videbatur , vt explicant Origenes &
tari , dando petentibus reſponſa velex antris , vel
ex ſtatuis, vel ex hominibus . Talia fuêre, oracula,
louis Dodonai , quod à poſteris Dodanim inſtitu
tum ; qui Magi fuêre , & quercus conſecrarunt , &
pelues pulſari inſtituerunt, quæ fpecies diuinan
di diu ſanè viguit : item louis Armonis , quod
Hebræuin vocabulum ſignificat veracem iux
ta vnam Etimologiam . nam iuxta aliam pores
cum Iolepho , foriem , interpretari. Nam mediæ
litteræ geminatio potius ad pronunciationem ,
quàin ſignificatum , pertinet. Græcis , cupos, ha- l
ONVM M
CARV
MAGI
rius,nihil furtius , fecunduin Gentiles . Item Toms
Trophony,dequo exſtat accuratus Dialogus Ni
colai Leonicenie : item Apollinis Delphici , cla- e Dial. Tro
ry, Dely, Smynihai, & innumera f alia ; Veneris phonius .
f Vide
criam Gazenxis , paucis nori 8. Horum cauſam Thcodo
phyſicam reddi poffe multi cenſuerunt, nonve- return lib.
tercs tantùm , fed & recentiores viri crudiri h ; 10. de .
plerisque vifum eſt peculiarem quádam loci illius curand.
è terrâ exhalationem ,quæ fanaticos efficiat addu- Grac: af
cere.Vtútur fimilitudine petitâ ab illis quos,atra- lium Cal
bilis exagitat;quos,inquiunt,non modò libiigno- cagni. lib .
de oracul.
ta fari folere , ſed linguis etiam loqui quas , dum
Iul. Siren
ſani erant , nullo modo fciuiflent, Verum hoc, i 9 de fa
quod de linguarum locutione addunt, atræ bili o.Leloyer
B
tamquam caufæ efficienti, nequit ad cribit , quia libr.4.de
dependet à conſideratione.Pręterea fanior , hocest feet.
Chriſtiana philoſophia ,hac in re conſentit Pfcl- , Marcus
lo ;quem illiiniuriâ reprehendunt ; quiPſellus, & Porphyrio
cum eo Codronchus & Fernelius inlignis medinis Gazé
cus , cenſuit effectus tales adſcribendos dæmoni as Epiſco.
hlamblic .
adfiftenti,vel obſidenti hominein ,ſpecu, ſtatuam- lib.de my
ve ;per accidens tantùm fieri,vt dæmon hæc, quàm (ter.Plutar
illa loca, vbi talis non eſt exhalatio , velut accom- ch . libr.de
defec.ora
modatiora inſtituto ſuo deligat ; ſicut & libentiùs
oblidet atrabiliariorum corpora. Quare quòd ex- culi Pois
ponat.lib.
purgato medicamentis corpore , ceiler vaticina de incant.
rio ; hoc inde fit , quia dæmon illa corpora deſerit, Aponeoſ.
id lect. 30 .
in quibus non inuenic ampliùs amicas fibi diſpo . problem.
fitiones. Quòd verò priſca ceſtarint oracula , non Leui. Lén.
rain tribuendum vapori ſeu exhalationi illi defi- libr. 2. de
cienti,quàm virtuti Saluatoris noftri I ES V ; qui occult.ca.
ſuperueniens fortior , forti armato hac deceptio.fup .& alij.
nis vaſa extorſit.lamblichus, ipſe fibi cótrarius k, i Fernel
.
vaticinia nec ab arre , nec à naturâ , nec à ratione, lib . de ab
nec ab aliâ quapiam causâ manare cenſuit , ſed dit.rerum
diuinitùs tantun concedi , hoc eſt à dæmonibus . cauf... Co
dronc.li.2 .
Damon autem hæc oracula pleraque per malefi- de morb.
cas fundebat , tales enim fuere illæ fæminæ , quæ malef.c.8.
dictæ , Dodonides columba , vc docuit Pauſanias in x libro de
myftcr.ca.
Arcadic. I licdictæ , quia Theſlali ( telte Seruio in 21. & 26 .
Bucoli . ) tam vaticinatrices quàm columbas , vo B
cant, aizelades.Tales,Gallicena( fic dictæ mulieres 1 Natalis
antiftites Gallici numinis , in Senâ Britannici ma- Comes li .
D ris inſulâ ) quæ magici carminis vi tempeſtates 6. Mytho
log.c. 10 .
ciebant , ſeque in quæ collibitum animalia vide in Pompó.
bantur tran sformare, furura præd icebant, & ſana- Mela . lis .
bant quæ aliis inſanabilia m.iales Pythia,Delphis , & Cælius
viex deſcriptione Oraculi à plurimisn traditâ pa: tig.ca.33.
tet : talis fatidica Branchidari, quod oraculum ab n Herod .
lamblicho º deſcriptum . Magi etiam fuêre, vates Xenophó .
Colophonij, Trophony,& Sorattini,de quib° Paulan .
Strabone,
in Schaic.& Strabo, Geograph .lib.s.legendi. Talis
& fpt
o libro de
alijp ) & çeprojev Tels, cò quòd aliquando ſub pe р Origen.
core infra curein ſe dæmóoſtenter, & per pectus lib.7.cõ rra
Cell. Chry
loqui videarur ( talem ſe vidiſſe ſcribit Cælius coſto .in i.
Rhodiginus 9 ) vocantur etiam pyrhones , à ſciſci- ad Cor.ca.
tando , muvbársatay, & fupíx2001, à quodam Eurycle 12. & De
Sic obſeſſo ; iuxta Suidam & Ariftoph.vel ab ipſo cumen . in
C.16.actor.
deinone obfidente, qué Euryclen vocat Plutarch .
qli.8.c.io.
ventriloquum nobis deſcribit ipſe Apollo apud
Euſebium de demonſtrat.lib.s.ex Porphyrio ma
go , fluxum quendam ex Phæbi radiis deſcenden
tem , aëris puri ſubſtridulo flatu occulrarum , deli .
nitum
 LIBRI IIII. C.
pitum cantibus , & infandis verbis ( vides damu- , A Scripturâ . & cótra hus Saul pænam mortis lan- c Levi.20.
nem aërium magica formula adiuvalum defcendere, )
cecidiffe circa capue inculpati receptoris ( magi
qui fe ex ritu purgarar) terminum velamento um
( vittas indicat quibus caput redimirum : ) mollem
verò impleſferunicain , aſfaltim per ventrem ci .
taro moru recurrentem , & tandem in humanam
vocem , per fiſtulam erupiffe (quod ambiguum an
de fummo, an de imo gutin e dicat. nam ille per u
trumque loqui foliti ) verſus ſunt:
Ρεύμα το φοιβέινς απογεύμενου υψώθεν αγλης ,
Πνοι, υπό λιγυρά κεκαλυμμένου κέρος αγνά ,
Θελγόμενου μολπάσι και αρρήτου επίσι ,
Κάππίσιν αμφί κάρίωον άμωμήτριο διοχύος
Γιπαλέον υμένων. μαλακόν δι ' ενέπλκσι χιτώνα ,
Αμβολάδην δια γασρός ανασύμενου παλίνορσεν ..
Αλλά δ ' εκ βρέθέσιο φίλω έτεκνώσαλοφω,εω. .
Tale fuille Saulis Phyloniſlain ,1.Reg.19.eſtatur
Aquius lolephus lib 6.antiq.ca.15.talis Brabanrus
impoſtor,nobilis ,de quo loan.Brodæus lib.8.mi
ſcellan.cap.19 . Huc pertinent quibus dæmonex
arcâ refpondet . opera precium puto adſcribere,
quod duo recentiores ſcriptores Germani de bac
re comemorarunt : fuiſſe in Miſniâ ruſticú quen
dam hunc domum reruliſſe pecuniam velicæ luis
inclulam , & fcamno impoſuiſſe:cúinque aliò abi
willer , lus domeſtica , ve vorax & multisolum eſt
animal, io velicam incidit , & vt vidie deuorauit .
Ruſticus rediens, quam non inuenieba', ab vxore
depoſcit. negat mulier vidiſſe ſe. quid agat ? adit C
ſtolidus vetulam propè degentem , quam pro ve
ratrice habebant.iubet muliercula virum in limi
ve domus reliftere , nec à lineâ quam cretâ nota
rat larum abire culmum : mox ingreſſa cubiculum ,
dxmonein luſclearur de fure , his verbis , arcam
introſpiciens: Quidam N.pecuniam ſuam domum
reuerjus ralı am ſi die ,quem ais furarum ? reſpondir
veterator ex arcâ ( nouo ſuo tripode ) ſus comedit
domestica . Tu tamen dicilo, coniugem eius,vtcum ſa
cerdore amaſio eam abliguriret ,clam ſustuliffe. re
ſponder illa ruſtico , quod à dæmone iuſſa, tacet
de fue. Sed ruſticus cuncta ſcicbat.nam nihil ve
ritus anile interdictum , pedecentim ac leniter il
lam fuerat ſublecutus , & ante oſtium cubiculi
ſubſtiterat , vt quid malefica moliretur , accuratè
per rimam obferuaret. Reuerſus domum vxori
& amicis cun & a narrat ; ex eorum confilio luem
mactat ,cruinenam pocitur . Defert triueneficam ,
ve calumniatricem , & dæmonis partiariam , ma
giftratus,portentum flammis expiauit. Vocantur
a l . 1. D. etiam huiuſmodi, à damoneaflati , vocantur , fa
adil.edict . narici , eciam à luriſconſulcis a ,Græcis ,év0601, śr
beagımoi, évésorágou : differunt ab arreptitiis ( 06
legis , folâ vaticinatione . Ex hoc genere fuêre,Or
pheus, Muſæus Atticus , Tyreſias, Solipatra apud
Eunapium , in vita Adeſi).Montaniſtæ apud Epi
phan.hæref.85. & alij apud Lactant.lib.4.nftit.cap.
25. Ruffinuin , libro fecundo Ecclef.hiſt.capire quarto
b Efer . 4 & Oecumen. ad capit.Actor.12 . & communiore E
V. 4 conſenſu , Sybille, quarum nomen non eſt impro
babile deductum à Kabelb ,recepit,acceptauit;vnde,
‫קבל‬.
Kabala , ſignificat doctrinam cælitùs traditione
ccep ; am . Sanè Sibyllarum antiquiſſima Sambe
the,Noachifilia fuit. Tales etiam ſunt, èxçát 1x01,
sui à dæmone extra ſe rapti, moru ſenſúque pri
uari , & mira putantes interea ſeſe adípicere ,quæ
utura poitmodum , cnunciant. Omncs huiuſmo.
di phanarici , live vates idolorum , ventriloqui,
1. cita ivi , & reliqui quos dixi , damnantur in s.
II . Q. VI. SECT . I 1.
279
xerat,vel potius à Moyſe lançitā fuerat exccutus dv.vlt
. Beu .
118.v.u.
SECTIO II, . d 1.Reg
28 .
Die Mangania modisvarii ,es primò de
Necromatia. 1
Lierum diuinai onis caput vocatur,7 ok@eva
liue, parlaveia, cuius plurimi funt modi.
Præcipuus eſt , ille quem cum lamblicho per
peram nonnulliaudent vocare,fexpzlap,rem ; cfli
mam honcfti nominis pallio regenies , vt actu
ratè docuit l'etrus Leloyberilis ?; alis melius
df br.4.de
citur, ψυχομάνθεια, ψυχαγώγια, ψυχοπομπαία,Jepni- pctt.ca. 4
crale carnun, Vocat Apuleius,comuniter dicimus Inde Aug.
Græcâ denominatione Necromanniam bonc Gen libt: 10.de
B ciuit. Dei,
tiles certis locis( quæ putabant-elle inferniolia ,y cap.9.
in occiduo Galliæ litrore , vtapud Teſproran , Claudia
Tarentum , Auernum , Cimme io , & Heraclæam ) Ruftin.
ceriis ritibus exercebanı : quibus fe putant na
nes clicere, deſcribitur accuratè à nolius pocus,
Horatius Satyr.8.
Carmırıbus que verfart atque venenis
Humanos animos , has nullo perdere poj im
Nec prohibere modo, fimul ac eaga luna decorum
Prorulitos,quuin ofſaleganı ,herba que nocenies.
Vid egr met nigra fuccinétam vadere palla
Cunidiam ,pedibusnudos, paſsóque capillo,
Cùm Sagana maiore vlulan em ( pallor virasía
Fecerat horrendas aspects ) ſcalpere terrane
Vngu bus, pullam diuellere nordicus agnant Melinden
Cæperuni.cruor in follim diffufu , vt inde les' etiam
hodie a
Mancis elicerent, an:mas responſa daturas.
gaum di
Lanea ea effigieserat, altera cerea, maior Dellu , te
Lanea , qua pænis compefceret inferioremo lie Catta
Cerea fuppliciter ftabat feruilibus,viga ncda lib.i.
Hift. indi .
lam perutnya, modis . Hecalen vocal altera , feram cæ cap.si
Aliera Tifiphonen , tc.
ego puto
Sèneca , in Orpido, canit in nemore obſcuro itum fæ
denlitare arborun Tireliam hanc magicen pere- deris fe ..
tiédieſfc
giffe, vt Laium euocaret;
Huc vt facerdos intulit ſenior gradu n . ,
Haud eft moratus , praštuit i nečtem locus.
Tunc 2 folla tellus , o 3 ſuper rapti rogis
laciuniar ignes. ipſe 4 funesto integii
D Vates amictu corpus, & sfrentem quarii,
Lugubris imos 6 palla perfundit pedes:
Squallente culiu maštus ingredirur fenex:
Mortifera canam 7 taxus aštringu comam ,
Nigro bibentes vellere, 8 aique atra boues
Retro trabuntur , flammapradarur 10 dapes,
Viuúmque trepidat igne ferali pecus.
Vocat inde 12 Maneis,iégue qui Mancis 13 regis,
Et obfidentem 14 claustra lethalis lacus:
Carmengue magicum voluit, & rapido rs minax
Decaniat ore, quicquid ani placat leues
Aur cogit 16 umbras. irrigat ſanguis 17 focos,
Solidáſque 18 pecudes urut, mulio fpeci: m2 19
Saturat cruore.libar 20 niacum inſuper
Lałtis liquorem , fundit e Bacchum , 21 manu
Lana.22 canligue rursus , 23 € lerram intuens 2 4
Grausore Maneis voce, ationira 25 ciet.
Aſcripfi notulas numerarias, vt intelligatis,to
ridem his verſibus ritualia exprimi,accurauiflime,
vt folet poëta iſte: de quib ' qui plura volet,adeat
Aduerfaria & Commentaria nofifa , qux iam edi.
ta ſuperioribus annis . Statius tamen addidit nu
merum ararum ,hoſtiarúque, & alia quadain, boc
ipſumn Tireſiæ elicium deſcribens copiofiline!
Trid parum Jare :addam lucis a ic und a criticado ,
Аа 2 quot
1
 280 DISO VISITIONVM MAGICARVM

quod illorum erat officium , qui commeotarios | A moram vate non ferente.
pollitici . Primò iraque ſignificar Tireliá ſolitum Algy bic Tireſias, nondum aduentantibus umbris.
huic dumcaxat diuinationi, neglectis aliis,vacare : Testor (ait) Diuos,quibus hunc facrauimus ignem,
Confulit ille Deos, non largâ cæde iuuencûm, Levage 49 conuulfa dedimus carcheſia terre,
on alacri penna, aut verum fpirantibus extis, lam nequco tolerare moram.caffúſne ſacerdos
Nec tripode implicuio ,numerisgi ſequentibus astra ; Audioran rabido iubeat fi Theſſala caniu
Thurea nec ſupra volitanie altaria fumo
. Ibitis? an Schyricis quoties armara venenis
Subdit folitum dumtaxat Maneis elicere;idque Colchis agitzirepido pallebuni Tartara motu ?
cum facturum , priùs Thebanum regem , qui ſe Nostri cura minor? fi non attollere bustis
conſuluerat, ritè purificaſſe, & communiuiſſe,ne Corpora ,nec plenas antiguis ofſibusurnas
quid illi noxæ à Manibus inferretur. Sed primus Egerere, & mixios Calique Erebique fub vnum
verſiculus, mendolus eſt, & fortè præcedens ali Funestare Deos libet,aut exſanguia ferro
quis intercidit: Ora ſequi aut agras funétorumcarpere fibras.
* male Tam penitùs dura quàm mortis limite manos Perenues annos, nubemque hancfrontis opaca
meus cod. Elicitos patuiſſe refert .... mox; Spernile,ne morco. & nobis fauire facultas.
odoris .Cæ parat ante ducem , 26 circumga bidentuma B
Scimus enim á quicquid dici , fierique limetis, Ecce cibi
rulcæ . co Et turbare Hecaien ,ni te Thymbree vererer; Magorum
rond VO vifceribus laceris , cm * odors fulfuris aura ,
in dæmo
cátur fer - li Graminibusg nouis, & longo murmure purgat . Et triplicis mundi fummum ,quem ſcire nefastă eft, nes iaci
rugiacæ . Deinde,deſcriptâ filuâ veteri, & tenebrosâ , & Illum , fed taceo.probibet tranquilla ſenectus. Coliras mi
nam color, horrendâ , & Hecatæ ſacrâ & ſpectris infeſta: lámque ego dos auide, &c. nas, de qui
hic Diti
facer. Hic fenior vates ( Stygiis accommoda quippe Ex his Papinij ritualia præterea, pius viginti, bus dixi li.
Imbres A Terra facris,multóque placentſola pinguia tabo ) noraui notulis:fingula probare libri integri foret. I bone
2.ex Ane
Ctæi, mela Velleris obfcuri pecudes armentaque fisti Illud tantùm addidero, patere hinc duos,Necyo
gypt.
lis liquor. Aira monet ..... mansia molos; vnum per facrificium & incanta. Triplicis,
Quátum )
verſus ifte Tum fera 27 cæruleis intexit cornua fertis tionem ſolam ,quo vtebatur Tirelias; alium Thel & c . ) Dz
nó pended Ipſe manu 28 tractans, Holag, in limine 29 ſilue. ſalicum , adhibiiis funeſtioribus ritibus , ollibus, pem
mogorgo
à præce de
Principiò largos nonies 30 tellure cauata fibrí que mortuorum , & aliis rebus planè ferali ( cribit.
denti : de Inclinat Bacchi latices , o munera 31 verni bus, quem Lucanus deſcribit, libr.6.agens de Eri
clarat fu chto excitance animam defuncti militis Romani ,
Gonismo Lactis á Altaos 32 imbros, fuadúmque cruorem .
dum.Trú . Manibus aggerirur quantum 33 bibit arida tellus. prin ùm itaque illic inter cadauera, nutans animo
ca nemo Trunca 34 dehinc nemora aduoluit ,mæstúſque quod caperet,
ra,arbores facerdos C;
Eleétum tandem traiectum gutture 2 corpus
decapita Ducit, &, in ferro laqueis feralibus 3 unco,
Tres Hecaia, 35 totidemque fatis 36 Acheronte ne
tas. quod
kic Colem- fastis Per fcopulos miferum trahirur , per faxa cadauer,
ne. Ache Virginibus, iubet effe focos,tibi reitor 37 Auerni, Vifturum ,montisg caus ; quem tristis Erichro.
ronte ſaræ
Quamquam infoſlus 38 humo , ſuperat tamen ag Damnurat facris, alta ſub rupe locatur.
funt Eume
nides. aræ ger in auras Vt illic in ſua ſpecu ;quàm nemus tenebroſum
tres ponú. Pineus: bunc iuxia 39 cumulo minor ara profunda magis inumbrabar , vbi nulla vmquam à lole lux;
tur Heca. Erigitur Cerers: frondes, atque omne cupreſſus cadauer habuit ; allumpfit habitum artis ſuæ præ
tçutres Eu Intexil 40 plorata lalus. iámque ardua ferro ceptis congruentem :
menidib?
red hæ , no Signati 41 capita ,& frugum libamine 42 puro Diſcolor 4 vario furialis cultus ami&tu
* pro , de
iufollz ,hu In vulnus cecidere greges. Tunc innuba 43 Manto Industur, vulrúſque s operitur crine ſoluto,
color hoc
miles ta Es coma vipereis fubstringitur horrida 6 fertis. eft ater .
Exceptum pateris 44 pralıbat fanguinem , ó omnes
men . voi Tercircum45 a £ta pyras, (acri demore parentis, Tum opus aggreditur, & adhibet inſtrumenta
ca Pluto .
ni , infot Semineces fibras 4 6 adhuc,fpirantia reddu ſolita, quibus corpus viuificari vidcatur.
la , fed lu Vifcera, nec rapidas moratur frondibus 47 atris D Pectora tunc primum feruenti 7 fanguine fupplet
perillas e Subiectare faces, arga ipfe fonantia 48 flammis Vulneribus laxata nonis,labóque medellas 8 1
tiam alias
cminés, - Vorgulta, et tristes crepuiſſert ſenſit aceruos Ablui , & viru largé 9 Lunare ministrat.
Virus.) Spe
milispaulo Trreſias....Cuiusmox ſubii carmen Magicum Huc quicquid feru geruit natura ſinistro má quam
hac demil prius( nam & Papinius duo ponit ) quo inuocan Miſcetur.non fpuma canum , 10 quibus uxda ri- vocát Lu
fior , Procur,Infernus,feu, Tartarus , Pluto, Pro erpina,He mors eft; næ de qua
ſerpinz . Comm . in
Cupreſsú cate,Tiſiphonc,& iubentur Cadmeæ gentis Ma Viſcera non n lyneis, non diræ 12 nodus hyena Senecam .
ploratá vo nes liberè pati exire , cæteros manere. Defuir, & cerui pasts ſerpente 13 medulla; porro cuo .
cat:quæ in Tartarea ſedes formidabile regnum Non puppim 14 retinens Euro tendente rudenteis & a quæ
funere ali. hicrecen
cuius am Mortis inexpletæ , túque ô ſausflime fratrum ; In mediis echeneis aquis, oculique is draconum, 1
ſentur,ha
baſta.Prę Cui feruire dati Manes , arernáque fontum Quaga 16 ſonant fata tepefacta ſub alite faxa; bentury
libabac Vir Suppliciat aeque imifamulatur regia mundi: Ron Arabī 17 volucer ſerpens,innatas, 18 rubris venena
goſangui. Soluise pulfanii loca mata , & inune feuere & quoribus custos precioſa vipera conche; magica ,
nem quem Perſephones , vulgúſque cara ſub no & te repostum Ani viuentis adhuc 19 Libyce membrana cerasta, veterum
Mancis bi E libris co
bituri . Se Elicite, “ plena redeat Styge poristor alno. Ani cixis 20 Eoâ pofiti phænicis in ara. memora
cundus e Ferie fimul greſſus,nec fimplex Manibus ešto ta.
Quo poftquam viles, &habenteis nomina pestes
nim ifte In lucem reineare modus iu ſeparecaru
Contulit, in fando 21 faturatas carmine frondes,
ságuis ,pri. Elyſios Perfża pios , virgáquepotenti 1
mus ef Et,quibus os dirum 22 nafcen :ibus inspuit,herbas
fúdebarur Nuhilus Arcas agat.conirà per crimina functis; Addidit, et quicquid mundo dedit ipſa veneni .
quádiu ter Quo plures Eyebo,pluréſque è ſanguine Cadmi; Poft herbas, incantatio ſequitur duplex , pri
ra imbibe . Angue ter excuffo eboo flagranii prauia taxo mùm vlulatu ( ſicut Horatij Sagana )& incondito
ret, porte Tifiphone dux pande diem ,nec lucis egentes ferarum ſono ; deinde concepto ac ſolemni Car
rior Ma .
niú potus Cerberus occurſu capitum detorqueat umbras. mine.Hodie quóque murmur,verbis præmittun .
ac deliciz . Sequitur tandem fecunda & minax incan atio . Tunc vox Lethios cunétis pollentior herbis
Excantare

1
 LIBRI IIII . C. II .
Excantare Deos,confiadil 23 murmura primim
Diſſona, o humane muliùm difcordia lingua.
Laira !us habet illa canum , gemituſque luporum .
Quod trepidus bubo, quod ftrix nocturna quarütur,
Quod ftrident,vlulántque fera,quod fibilatangnis,
a corrige . Exprimit, & planétus illife a cantibus inde
cautibus. Siluarúmque ſonum ,fracta tonitrua nubis.
Tor rerum vox vna fuit : mox catera cantu
Explicat Æmonio, penetrarg, in Tartara lingua.
Duo mox ſubduntur carmina , prius quoque
( ve ſuperiora illa Tireſiæ ) deprecatorium , poſte
rius comminatorium . In deprccatorio aduocan
tur Eumenides, Styx, Chaos, Pluto ,Mors,Elylij,
Perſephone, Hecate, Cerberus, Parçæ, & Charon ,
& obſecratio additur , commemoraris ſuis meri
tis, ac culcu illis aſſiduo, necatorum infancium , &
antropophagiæ ;
Exaudite preces , fi vos fatis ore nefando,
Pollmóque voco; ſi nunquam hac carmina fibris
Humanis 24 ieiuna cano: fi pectora 2s plena
Sepè dedi, & laui calido 26 proſecta cerebro:
vulgò ma Si quis,27 qui vestris caput,extag; lancibus infans
lè legitur Impoſuit,victuruserat.parete precanti.
profecta.
Demùm , cùm vmbra , iam apparens , ſuum ca
dauer ſubire vereretur , ac detrectaret , quod illa
iulierat;
Miralur Erichio
Has fatis licuiſſe moras,irataque Morii ,
Verberat immotum viuo ferpente 28 cadauer,
Pérque cauas terræ , quas egit carmine 29 rimas
Manibus illatrat, regnique filentia rumpit:
Idque minis illis magorum veterum ,quas Por
phyriuſmet irrific commemoratis ; quas apud a
lium neminem tam difertè expreſſas inuenio : ſunt
autem fequentes:
Tiſip bone,vociſque mea ſecura Megara,
Non agitis fauis Erebi per inane flagellis
Infelicem animam iam vos ego nomine vero
* En zo
Eliciam ; * Stygiaſque canes in luce ſuperna
roaſtreum
illud : qui Destiruam.per busta ſequar , per funera,cunktis7
dæmones Expellam tumulis, abigam vos omnibus urnis.
vocat tel . Tégue Deis, ad quos alio procedere vulin
luris'ca
Ficta foles, Hocate, pallenti tabida forma
nes,vt do
Etú libr.2 . Oftendam , faciémqueErebi mutare vetabo.
Eloquar immenſo, que te ſub pondere terra
Contineant , Ennéa ,dapes:quo fædere mæstum
Regem noctis ames que te contagia paſſam ,
Hæc imi . Noluerit reuocare Ceres.Tibi,peſſimeMundi
tacus CI . Arbiter , immittam ruplis Titana caucrnis,
Claudia
Et fubito feriêre die.paretis? an ille
aus.
Minator Compellandus erit, quo nunquam terra vocato
Dæmogor Non concuſſa tremit ;qui Gorgonacernit aperiam ,
gonem , ņ Verberibuſque ſuis trepidam castigat Erinnym ;
imitatus
fuit Sra Inspectata tenet vobis qui Tartara, cuius
rius verſi Estis vos ſuperi , Stygias qui peierat vndas?
bu's cita Neque hæc tantùm, ſed poſtquam vmbram in E fico,vterat, ſemper habuit :vſus hac Apion Gram
ris. corpus ſuum impulit, illam quóque a fata , ei maticus cùm vmbram Homeri ſuſciiauit , Cice
que pollicita eſt immunitatem à magicis de cæ
icro cantibus .
Dic ( inquit Theſſala ) magna
Quod iubeo mercede mihi , nam vera locutum
Immunem 30 1010 mundi prestabimus auo
Anibus Æmoniis.talitua membra ſepulcro,
Talibus exuram Stygio cum carmine filmis,
Vi nullos caniata magos exaudiat umbra.
Sit tanti vixiſſe sterùm nec verba, nec herba
Audebunt longa fomnum tibi foluere Lethes
A me morie daa.....
Add dr o carmen , quo 31 quicquid conſulit,Vmbral
Q. VI. SECT . II . 281
A Scire datur.
Denique cùm cadauer reſpond (fet , non po
tuit , fine veniâ Erichrûs vmbra diſcedere. conce
dit
ergo redeundi faculra : em.
Sic postquam fara peregir.
Sial vuliu mæstasiacuio ,mortemzue repoſcit.'s
Carminibus magicis opus eft,berbisg cadauer
Decadal, nequeunt animam fibi reddere fata.
Conſumproiam iure femel. 32 tum robore mulia .
Exstruit illa rogum.vadır defun &tus ad igncis .
Accenfa iuuenem poſirum relinguri Erichro,
Tandem paſſa mori . -...
Si mortuus mori quiret , vel arte Magicâ relu
ſcitari, ſed de vmbrâ, vt de animâ locutus poëra,
metaphoricè vitam morténique vlarpauit. Sunt
B autem & in his verſibus tõiginta dux notatæ ob
feruantia - Magicæ in hac fpecie diuinationis .
Huic ſecundæ lpeciei,quatenus iniurij ſunt in vi
tâ functos ; vel deportationis , vel mortis pæna D
ſtatura in viliores b ; & pofteriore iure , in vtriul. 161.3.9.ad
que ſpeciei cuocatores à Conſtantino lethale ſup: ucrſus. D.
plicium fancitur c . Tertullianus arcanum deie- defepulcr.
gird , cùm docet, non vmbras defunctorum ; fed viola.l.qui
ſepulc.c.
earum loco dæmones apparere , dæmones operaci cod.
fub obtentu animarum ;irem , omnem incorpora- c l. multi.
lem corporum exhibitioné praſtigias etle . Exem . lefC.. de
&m maa
pla dæmonum qui apparentes mentiti ſeeffe ani the mat.
mias defunctorum ,noua & vetera Creſpetus,libro d lib.de a
de odio Satana diſcur.i2. à fol.19.2.in fine.iefert. Prior oima.
Cilla Tireliæ , in qua nudum fimulachrum ſeu ido
lum animæ exhibebatur,& folâ perficiebatur in
uocatione , oxcopertura, propriè dicebatur : polte
rior verò , in qua Diabolus fæpè , cùm cadauer non
aderat , totius humani compofiti figuram fimula
bat ; v.g. cùm quis Achillis habitum ſtaturámque
corporis videre volebat; ordinariè numquam tine
ſanguinis effufione obtinebat , ideóque Apollon .
e Philoftr.
Tyanæus e ve le peritiorem aliis oftendcret ,ne. lib.4
gabat ſe ſanguinem libaſſe ; vocabatur ſtrictè,
vexUOLÉVteic , live, vexpopese vroe ,Glycas fdiſputans fpart.2 .
de verbo , xandovilestou , fcribit eam vocem quof. annal.
dam accipere pro obſeruationeominum ,alios ve
tò pro euocatione Nam xandóvæ , vocari Geniorum
per excan:aliones certas attractionem , “ è ſublimi
D deductiorem : deducta voce à xaño , quod idem fit cum
xanão, euoco. ] Idem alibi gnon obſcurum exem- fol. . part.4.
415.
plum nobis propoſuit Santabareni illius Pſeudo
monachi : qui Baſilio Imperatorij filium vitâ fun .
ctum , fic oſtendiſſe fertur, ac ſi viuus adhuc foret .
Effecit enim , vt ſpecie imaginaria Constantinus eques
pairi ,in quadam filua , obuiam fierel,quem vbi viſus
fuiſot Imperator, & complexus, e oſculatus eſſe, mox
euanefcentem ex oculis amiſit .] fefellit Imp.ſed non
Leonem Philoſophum luniorem Bafilij filium ;
qui Santabarenum , non pro ſancto, ſed pro vene
rone teſte 1.Tuſculanâ, & Plinio libr . 30.cap.2.In
eâ ſe iactat Empedocles apud Laërtium & Pli
nium . Sacræ Scripruræ , videntur hanc diuinatio
nem vocare , diuinationem per Pyıbonem h , vfur- hs.Reg.
18.v.7.8 .
pantes nimirum Pythonem , pro dæmone ex ter
ræ profundo ſpecu adueniente , & reſpondente.
Periculi plena res , tum ipli Mago, quem Diabo
lus interdum aufert, & vitę aſpectuíque ſubtrahit ; i libr.4.de
ve de quodam narratFranc.Picus ';tum ipſis,qui prænot.
curiosè conſulunt , qui nonnunquam de mente Kcap.9 .
N.lib.2 ,
de Dæmo
abalienantur, & malè pereunt,ve Rex quidam no .
ſtris temporibus * . Quis etiam nefcit infelicem doin . ca.3 .
Аа 3 cxitum
 282 DISQVISITIONVM MAGICARVM

exitum Heliogabali,buic ſuperititioni addictilli-, Afes quidain fuêre particulares, vnde & vaporar
2 Xiphilin . mi a ? viriſque conſultori & confulenti , pæna Teld , vocata : tales ex Xenagorâ docet Macrobius
in ei vita . morris lege vereri infligebatur b.Non deſunt, qui fuifle cratercs Palicorum in Sicilia fitalis in a gy flib.s.Sa.
Cur . ca.19 .
b Deut.18 . dc his intelligant illud Regis Hymnograpbi '; pro ciſterna in templo Aphaceno, de qua my bi
V , 11iun comederunt facrificia mortuorum , & illud lſaiæ ; d lia memorar Zoziinus 6 ; & vt mittam lunonispá ' g in vita
eto v.6.&
20. Leuit. num requiret pro viris à mortuis ? Hæc de Necro ludem apud Laconiæ Epidamnum , Apoll nite Aureliani.

27 . mantió fufficiant, de qua ingenioſum opus exſtat Thyrxeioraculum , propè Cy. neas ad Lycum , in
c Plal.cos. Stephan. Forcatuli 1. C.quo lurisauctores Papi fonie remplo proximo !;videtur huc seferend. h Paula.in
V.28 . nianuin , Africanum , Paulum , & alios introducit Celtarum veterum , hoc eſt Germanoruin , ftiper- Achaic.
dc.8.v.19 .
ſua ipformet relponla explicantes . fticio ; qui recens natos Rheno Humini comnica
dabant , câ mente , li fpurij forent abioibendos,
SECTIO 111. li legitiniinnoxios ſupernacaturos, iuxta illud
Claudiani:
Etquos naſcenie explorat gurgne Rhenus.
De Hydromantia.
Qua de re plura diximius,commenlar.in Tragiæd.

E DEbacquoque feorfim dicam ,quia nullafo- B Seneca.

cundior impofturis . lamblichus meminit, Quintò ſtatuebatur cyithus aquâ plenus, &
verbis immurmuratis obieruabatur , num aqua
údpoleertélas,leu diuinationis per aquam.quæ tra
ditur Andron'co Imper.in prætio fuifle,hic enim ſpontè efferveſcens effunderetur. Sextus modus
cùm multiplicibus , propter crudele edictum , de eſt Fellanus;ibi aquam in vi : eum carinum effun
necandis coniuratorum propinquis , odiis ac ma dunt, cique olei guttulam admitcent, & licin aquà iloa . Lco .
lis ſe videre obſeſſum ; ad futura per noxiorum tanqua in lpeculo ,mira cernere le opinātur ' . Se i . 3.defcr.
dæmonuin cultuin nolcenda ſe conuertitzſéque 10 primú indicar Clemés Alex.cùm fcribit mulieres Africæ .
ium ( inquit Choniares e ) permifu iis, qui futura ex Germanas , lolitas ſonum , vortices , ac circumulo
e Nicer ,
Choniates aquis , quaſi per caliginem coniciuni, & imagines fica luciones amnium noiare , & inde futura pradice
annal. li.z. turarum reruin , velutex umbra folarium radiorum , re k . Denique non ſunt alieni ab Hydromaniâ, « mat.1 .
libr.
Atro
confectantur. Ac ipfe quidem sis no&turn is facris inte qui hodie adhuc in Italiâ , ad furtorum auctores
reffe noluit , metu fama , vt arbitror :fed illud Hagio deregendos ,triuni ſuſpectorum nomina totidem
christophorita Stephano mandar.Is Setho adhibro ,qui pilus inſcribant , & eas in aquam conficiunt:bíl
ab ineunteatare talibus oraculis deditus,oculos propio Irali
c que abutun
multò .Cæterùns tem
tur acelerariores,
ſunt e S.B
porad
qui hocern ardini
aquâ lu
rea Manuėlis Imper iuſſu am ferai,cerioritu percun .
ta'ur: quis pofl Andronicum fit imperaturu ? Malus Senenlis fupererant adhuc veſtigia , dugonav
genius in aquis primas nominis 1 fancy litteras exhi Telas . Nam qui eius viram compoſuit, ei contem
buit, fed ordine conuerfo ,Si pro Is.idque, ſecundâ re poraneus ſcriptor ',de Aretio agens iſta prodidit ; il vitæ cap.
ſpólione addidit fore; inira exaltaiionem crucis.ac exıra mænia vrbis eius fons antiquus fuit ,iam olim 40.
que ita planè accidit poſtea ; intra illud tempus, temporibus illes, quibus idololatria regnabat, impuris
iuflu Ilaacij Angeli, occiſo Andronico . Modum dainonibus dicalus. Solebanı có ciues Arerini, es aly
illius divinationis Nicera addir le ignorare , lico circumquaque vicini,tanquam ad oraculum Apollinis
Icire velle , ad fugam tamen luperftitionis ſcire, confluere ,responſa petentes ad occulias questiones fuas,
non eſt inutile . Inuenio fpecies eius varias , vna o morborum fuorum curationes.Id verò animaduer
fiebat per annulum'de filo Iuſpenſum in aquâ, & tens Bernardinus, verus Chriſtiana religionis cultor
valculi latera conſticuris ict buspulſantem : alia amator, aduersùs hunc damorum culium fortiſſime
coniectis in aquain Italiuam tribus lapillis, & ob sele erexit : & primò quidem concionead populum ha
( eruatis gyris,qui trifariam inuicemimplexi, cir D bita de abſoluta , magnoperè omnium confirmatis ani
ca lapillos diffundebantur : 3. ex agitatione variâ mis , hortatus eft eos ſequi ſe,ad de molierdam impurif
pelagi, quàm olim Siculi & Eubucenles , hodie ſimorum dæmonum habitationem , prorfuſque abolen
multi nauræ notant . Hinc Chriftianorum quo dam.Mox verò arrepia fecuri vel malleo, cum populo
rundam Orientalium nata fuperftito ; qui quo egreffus eft ad fontem ,cúmque ad fanum demonis per
tannis mare quaſi animatum baprizant, Aliò lon ueniffet , primus ipſe i &tibus ccepit coniundere,euentir
gè perrinet, quod Princeps Venetorum annulo in que aram , & foniem lapıdıbus penitùs obturauir. ]
mare iacto quo annis Adriaticum libi deſponder . Fit mentio etiam in Concilio Antiliodorenli, to
mo. 2. Concıl.
Domination's indiciú ,non magię argumentú elt.
Fic in memoriā naualis Victoriæ ; qua duce Seba .
rtiano , Ziano vicere filium Federici Ahenobarbi SECTIO II II.
Qihonem , caprúrque obrulere Alexandro III .
Pontifici ; qui Venecias profugerat. Tum enim De aliis mangaria generibus.
Ziano Pontifex annuluin demanu fua detractuin
obrulit , dicens ; Auctoritate mea hoc annalo freius Rimo loco obuia , atravou dytula , de qua Pſel
lus , cap. vlt. & Niceras , d.libro 2.Cedrenus eâ
PRuin
Oceanum libe ſubycies, eo quotannis tibi posteriſque e
, quo hanc vittoriam ,pro Ecclefiad fenfione obti teſtatur vium Iannem Magum Theophili Imper.
eodie
nuisti, despindebus mare : vti fciant omries, maris tibi præceptorem :Cuiopalates loannem Patriarcham
domnum concefiem , quia Sedis Apoftolice tuenda Iconomachum vocat,Glycas verò fcribit,par. An
curam ludium fideliter ſuſcepisti. Sit hoc tibi,qua nal . 2. verum Alexandri patrem , Ægypti Regem
li pignus benedictionis , eo fecunda forris in futurum . Nectanabum , Magia peritiffimú, hac cognouille ;
( Narrat Villamontius libr.1.Percgrinat.luæ сар .. Ægyptum in hoftium venturam poreſtarem :ho
34.Pciorillo Sabcllicus Decad.1.lib.7 . ] 4.ex aqux de cá Turcæ vtuntur. nam in pelviin aquâ ple
colore fuit , & imaginibus in caapparentibus, lic nam injiciunt cum variis characterib : s precioſos
tradit Varro belli Mythridatici cucntum , multis lapides, auri argentíque laminas : tum relponlum
verſibus præfignificatum fuille. Ad id olim fon ex peluis fundo auditur.
2. Jagpo
 LIBRI IIII
III . C. II .
2. gaggoda'vtex. hæc fiebat per phialas vitreas y A in re fuiffe deceptum ,e mirabilia de puerorum inde
ventricolas fimiliter aqua plenas : & inſpectante
puro puero, vel pragnantemuliere :reſponiloco,
certæ figuræ & imagines apparebant.
3. X70777pouévttia, quæ rerum quæſitarum figu
ras in ſpeculis exhibet politis: in vſu fuit D.luliano Stallo oblatas. Primoautem omnium formam viri ſeſe
Spartian .
inſuliano. Imp. a quiimperium emic ,de quo iſta Spartianus :
fuit præterea in Juliano hac amentia , vt per Magos
plerágue faceret, quibus,putaret vel odium populide
liniri, vel militum arma compeſci. Nam & quaſdam
non conuenientes Romanis facris bostias immolaue
runt, o carmina prophana incantauerunt, á ea qua
ad fpeculum dicunt fieri, in quo pueri,praligaris ocu
lis incantando,vertice respicere dicuntur, lulianus fe
cir. Túncque puer vidiffe dicitur, & aduentum Seue
ro , Iuliani deceflionem . ] Aliud mixtum Pago-
b in A- mantiæ refere Pauſanias bagens de Patris Achaiz :
chaic.
ibi ante Cereris ædem, fontem eſſe, qui à remplo
lapideo pariete ſecluditur. Ibi oraculum maximè
virsdicum fuiffe cognoni. ex eo non rerum omnium , ſed
morborum tantùm cuenta pradicebantur. Speculum
( ait ) tenui ſuspenſum funiculo demittunt,ita libran
los , vt in fonte omnino non mergatur , fed imò ambitu
ſummam aquam contingat . Exinde vbi odores ado
leuerint , & ritè Dem precari fuerint , inspiciuni in
ſpeculum , eo ex eius imaginibus periturúfne an vi
Eturus is ager fil, de quo conſuluerunt, diuinant . Ne
gue latiùs omninò huius aqua diuinatio patet. ] Sed
& de Pythagorâ recentiores memorant , folitum
fpeculo concauo infcribere litteras humano ſan
guine temperatas , & ſpeculum Lunæ opponere ,
Cælius licque diuinare c.
lib.9.c.23.
Leloyer . 4. Non diffimilis præcedenti,xergamoueva ela ;
1:libr.4. de niſi quod hæc in criſtalli fruſtis fiat annulo in
fpect. clufis ,vel vaſculo alteri,vel etiam nudis , & in cy
lindrum aut obelum conformatis ; quibus etiam
fingit ſe dæmon inhabitare. Quédam Noribergæ
anno 1530.ferunt in criſtallo theſauros vidifie, à
dæmone oſtentatos : quos cùm poftea quodam
ante vrbem loco effoffo quæreret, adhibito fami
liari vno ſpectatore , & iam in ſpecu arcam vidif
ſent, atquead eam cubantem atrum canem ; ma
gus ſpecum ingreditur arcam aperturus , caném.
que abacturus , ſed Cerberi offam ſecum non ac
tulerat. itaque ille cacumen ſpeluncæ quaſſauit,
& miſerum ruinâ obruit;qua & fpecus terrâ op-
pleta . Vir quidam ; patrum memoria Gracarum
litterarun Latinarúmque peritus , & felix ſi illo.
tis inanibus fidei myſteria contrectare non præ
ſumpriſſet , eruditum commentarium , in Germa
niâ , cdidit , de demonum natura ,cúmque libello
Plucarchi , de defectu oraculorum , præfixit,ex eo pe
tita eſt, verbis ipſius,ſcquens narratio:Conſulii alı
qui, de rebus ( ait ) ignotis, in cristallis conspiciunt ea
manifeſto,de quibus quafuum fuit.Etpoſtca, Fuille aie
bu ibi notum vnü ex præcipua familiâ Norinberga.
Eum quodam tempore veniſſe ad fe ,c.artuliffe in le
rico panniculo inuolutam gemmam cristallinam , fi
gura rotundam , & dixiſſe:donatam ſibi illam fuiſſe à
quodam ignolo , qui fé antemultos annos de hospitio Eci: ncc aliud quàm vſtæ radicis,nidorem percepi . Y
compellaſſet fortè in fórum conuentum ,guérgueipſe in
domum fuam adduxiſſet, & triduò habuiſſet, fecum .
Fuiſſe autem ab illo difcedente e relinquente munus
hoc ,ad fignificationem grati animi,edoctum ſe cristallı
v fun talem : fi qua de re certior fieri vellet , vt prome
ret cristallum , o puerum marem castum juberet afpi
cere, eo ex eo percun Etaretur,quid cerneret? Fore enim ,
vi de apparentibus puero viſis omnia , qua requireret,
lindicarpmer. Atque affirmarat hic , fe nulla umquam
Q. VI . SECT. I V.
283
ciis refusuiſſe : cùm cæterorum nemo quiſquam aliud,
quàm nitidam & puram gemmam intuendo videret.
Quodam tamentempore, cùm grauida ipſius vxor pue
rum marem geftaret in viero ,illi quoque ſpecies in cri
exhibere folitam illo habilu, quo turi! communiter vle
rentur. Et ita deinceps aperuiſſe, de quibus interroga
tum effet, caiera : explicatisg cunElis,illam rurſus viri
figuram difcefliffe, & euanuiſſe reliqua . Difcedentem ,
autem eam , quam diximus, figuram viri,viſam ſapè
vrbem perambulare, á ingrede rempla.Fuerat autem
fama paflim diſſipata deillis indiciis,vt negarbus, aut
diſſimulantibus fuum deli tum aliquod , vulgò mina
rentur: ſe relainros de eo ad illum ſe in criſtallo osten
B dentem virunculum . Quin etiam comperium eft,fuiſſe
à deftis quibuſdam , ae dxbitz'ionibusfuis in intiera
rum ftudiis aliquando neſcio quid propoſitum , & in cri
Stalo lečtam . Sed bis & aliis huiuſmodi compluribus
commemoratis dixie Spenglerur, hunc aliquando adſe
veniffe cum tali oratione :arbiirari ſerempus effe, vi à
criſtalli tals vſu tandem abftineret.Nam fibiiem
perſuaſum ,co ipfo non leuiter peccari, cu animi periur
bari crucialus grauiſſimos , fediu fane perpeffum effe:
itaj ſe decreuiſe deinceps nihil cum illo experimento
velle negotiy habere: & tradere nune ipfi quod accepis
ſet ,dequo meminiffe poffet,quid ei ſape demonstraſſet,
neque neſciret qui rumores in ciuitate percrebuifint,
Permitiere autem , vt faceret de eo quod collebuiſſet.
Tum Spenglerus collaudato eo , accepiffe ſe aiebat cri
с Stallum , in minutiſſimas paries conrudiſſe, en una
cum ſerico inuolucro in larrinam abieciffe. ] Benè,
profectò benè , nec apriùs poruit.vtinam ficom
ncs hæc & fimilia ſuperſtitionis arma abolerent.
Nec verendum quidquam eſt cuiquam , ne fortè le
dæmon vlciſcatur.impunè hoc omnibus, qui cum
fide fecêre. Burdigalæ aduocatus quidam pare
drium habebat in phialâ vitreâ :eo mortuo , hære
des nec phialam retinere volebant nec frangere
audebant : confilium petituri,ad cre Colleg.les
patres iuſſere phialam deferri ad ſe, coram iplis ſe
terræ illiſuros.atrulere, ſed orarunt ne coram iplis
frangerent: immania ſe metuere viſa. recedenti
bus ergo illis , in accenſum cum forte clibanum
magnâ vi phialam coniecere , & nihil aliud, quàm
D ex vtriuſque elementi cóflictu breuem ſtridorem
audiucre. Mihi ipſi,cùm anno 1578. iudicis adhuc
miniſterium obirem , inter rei cuiuſdam Licétiati
annotatas à fiſco chartas: præter libellum Magi
cis plenum characteribus , oblata ſimul capſula,
ſandapilæ more efformaca , & in eâ virunculus
mandragoreus,arer & fitu pædoréquc obfituslar
go capillitio,ſed imberbis : hunc, vulgò putant, ad
diuinationes , lucra, & alia mulia mirè efficacem :
accepi librú,capfam , & fictitiú cadauer ,hoc etiam
primum laceraui abruptis auullisque brachiis.di
& itabant , qui aderant,magnum mihi & domu
periculum imminere : rili, & abire , qui mctue .
rent,iuſli :abeuntibus; in focum , qui aderat,conie
5.Loco ſuccedit , dextuloká VTE1 % , quæ diui
nat annulis ad certam cæli pofituram conftru &tis
vel incantatis , & ſuper tripodem ad certa verba
motis : deſcripſit Ammianus libr. 29. cuius verba
dabinus.ſect. 3.9.7.vel annulis incantatis, qualis
fuit annulus Gygis, quo ( reſte Herodoro ) fretus
Candaulem interemit. tales duo illi Phocendum
tyranni, de quo Clemens Stromarcus ; qui ſoni:u
fpontè edito eum commonebanc de commodo
icium
 284 DISQ VISITIONVM
rerum gerendarum tempore : qui tamen inſidias, A fru furem deprehendebant.Quando autem luccei
conſpirantium ſiceuadere nequiuit : Fuit huiuf {us futuri diuinatio petebatur,tunc gagarem lapi
modi annulus exitio cuidam Hicronymo Cancel
G lario Mediolanenfi : vt & alteri, qui cùm eum in
ignem proieciſſet , ſed mente non bonâ , ſtatim à
dæmone correptus, & in furorem actus fuit.Prin
ceps quidam ,hocæuo ,alium emerat aureis vigin
ti: promiſerat venditor,ſemper,dú geftaret, aleæ,
& chartarú luſum fore lucroſum.it, ludit primò,
ced.tnó infeliciter:reddit ad fritillum , ſed magnâ
cum nummorum iacturâ . Sic ſe delulum videns,
quem emi non oportuerat,anulum cófringi iuffit.
6. Occurrit, νυμάντα fiue,όνυχομάνταα.in hac
oleo ac fuligine impolluti pueri vnguem illinc
bant, & vngue ſolem versùsobuerſo ,certum quid
ſubmurmuranres, videbant , quæ cupierant. Ho-
die vlteriùs progreſſum mnalum . Queuedum qué
dam Veteranum militem Hiſpanum noui , bello
& armis , quàin pietate clariorem ; qui ; quo tem
pore Dux Medinæ Cæli ex Gallæciâ folucbat,
Belgium petens ; Bruxellis, non vni in vngue ſuo
claſlem è porcu Corunnæ foluentem , & paulò
poft procellis vehementer afictam , velut in fpe
culo clarè oftendebat. Hîc ille , qui vulnera quo
que ſolis verbis ſanabat aliorum ;ſua ſic lanare ip
le , vel aliis fananda permittere detrectabat.
7. Quidam putant eſſe,se'mpopárttræ ,illam Ari
ſtophanicam , in Nubibus. Sed iſta , ſi tonitru ,ful
men ,oſcines & alia fimilia conſiderat, pertinet ad
augurium , fi planetarum adſpectus felices aduer .
losque,ad aſtrologiam : ſiquædam aëreorum ſpco
ctrorum inſolita vila , vt equitum & c.ad Tepato
oxorlav , referenda . Sola huc ſpectat, quæ ex aëre
coniurato dabat oracula, de qua Pictorius , de Ma
gia car. 10. Cardani Aëromantia de qua ibi agit,
pot : ùs Hydromantia dicenda eſt.
8. Dici poteft ,papucneta; qua vtuntur incanta
tores , laudos, qui diuinant freti ſolo dæmonis
commercio ; præter incantationem nihil adhi
bentes : vt Feſſæ faciunt quædam mulierculæ tri
a Vide lo . bades a ; & nonnullæ Ægypriæ fiue Zingale , de
Leoné in
deſcript . quibus poftea , totam Europam percurlantes , &
Africæ lib .in Byzantino foro Turcæ , & olim ; in Apulei
3. aſino , quidam Diophanes .
6 Thco 9. EN, xoonivouvreja ; quæ vfurpara veteribus b
crito , Lu
ciano.Polo ( vnde & Adag.cribro diuinare.) cribrum imponc
luci. batur forcipi, forcipem binis digiris comprehen
debant & eleuabant, & præmiſis verbis cócepris,
ſubcebant nomina corum , de quibus ſuſpicaban
tur eos furtum , vel aliud occultum crimé patraſſe:
reum verò iudicabant illum ; quo nominato , cri
bruin tremebat, nutabat , movebatur, vel conuer
tebatur. quali qui digitis forcipem tenebat , ar
bitratu fuo cribrum mouere non potuerit . Quod
formulam Pictorius proponat verborum pronun
ciandorum ,fecit inconfültè ; quod eâ fit vſus ter ,
& quod euentum certum prædicet , fecit impiè , &
mentitur pollicendo. Ad hanc reducit vir doctus
Horoſcus lib.z.de vera & falla prophetia modum e cam horrendus apparuit,vt humanam effigiem ampliùs
furti concipiendi Ch . probandi ) per lancem &
licium : neinpe lancem lineis funiculis illigaram , offa di ſolusiexaudireniur , denique prater naluram
& cum murmure rotată,ex lege XI1.tabular.com
lege d . libr.2.cap.6.quod lanè veriſimilius quàm
quod poſt Zacium Alpinum Franc . Balouinus in
lib . 57. XII.tabular. & cú eo Ziracu ad Alexandri
Genial.dier, lib.6.cap.10. Scripſit depurgayüptous
prætextu religionis furantibus.
10. Ad eumdem vſum erat ,áčivolávtela : qua
ſecurim rotundo infigebant palo , & ex eius mo
MAGICARVM
de ſecuri imponebanr , vt Plinius referr.lib.36.c.19.
Huic fimilis dinatio militaris per ſcutum tinctâ
alpide olco , habes apud Suidam ex Ariſtophane.
11. erat,xeçarquevouévtia:fac.ebant alini capite
ſuper prunas allo. Cermanis priſcis in vfu fuif
ſe volunt. Longobardi poftea vli capite capri
no , cui diuinum honorem habebanc c. Vehe .
c Grego
menter (uſpicor priùs illud de Arcadico pecore rius lib. 7.
genus olim ab improbis ludæis interdum Diui . epiſtol. 7.
nationi impenſum ,hincque factum vt Apion , & & in Dia
reliqui Ægyptij, & illos iecutus Tacitus, calum-log.l.3.ca
26. & 28 .
niarentur, eospro Dco caput alininum coluilie . & hom.i.
2. xnadouévtelæ ,per clauem ;cui circumdabant
B chartulam inſcriptam nomen fufpecti: deinde cla
uem alligabant facræ ſcripturæ codici , hunc virgo
ſuſtentabat , & verbis certis murmuraris chartula
ad nomen criminofi vertebatur ,mouebatúrque.
13. Sit quod Germanus quidam I. C.his verbis
tradidit : ex oculo quoque excuffo, hodie fisr cognoſci
tur. Primum leguntur pfalmi cum Letansa. deinde
formidabilis ſubſequitur orario ad Deum patrem
Christum , item exorciſmus in furem . hinc in medio ad
oculi fimitudinem vestigio, figura circularis numini
bus barbaris notala , figitur clauus aëneus triangula
ris, conditionibus certis conſecratus, incutitúrguemal
leo cyprefino : & dicitur , Iustus es Domine, & c. cum
fur proderur. Rostochij gmidam pecuniam in quodum
loco fepofuit. Cum autem eam poftea inuenire tam cito
C
non potuiſſet , fabrum conuenit ,ab eóque petiit vt ocu
lus furi excuteretur . Quo pacto ſtatim ipſe Duminus,
qui fabri Diabolica opera vfus eft,oculum amifit .]
Nónne, lector optime, iuſto Dei iudicio iſte inci
dit in foueam quàm fecit,& meritò pertulit, quod
tam iniuſtè , per artem pellimam , inalum alieri
moliebatur ? ſubdit; Gustroni quidam cochlium ar
genteum amiſerat : cum autem furem ex oculo quoque
excuffo cognoſcere cuperet , fabrum adiit , ab eóque pe
1111,orſua arte magica furem ocalo priuaret : quod ego
factum eſt, & ftatim filiolus illius, qui coubliurn in
quendam angulum coniecerat , oculum am fir. ),Sed
& aliud diuinationis diabolicæ genus reperio in
Indorum hiſtoriis, in iis quæ de Floridenlium rc
bus geſtis agunt.aſpidomantiam vocare poflu
mus. Narrant ſequentia de Rege Holatâ Ourinâ,
eum exercitu ſubliſtereiuſſo , ſenem magum cen
tuin & viginti annos fuperátem aduocalie , & quo
in ftatu res hoftium forent pronunciare iußiffe.
Tum magus locum in medio exercitu parauit , & com
ſpecto Ortignij ,quod puer eius geftabat fcuto , petere il
ind iubet: impetrarum illud collocai, orbe quing pedums
diametri circum illud du &to, addiris quibuſdam cha
ralteribus ( notis : tum in ſouium genibus flexis pe
dum calcaneis infedit , fic vt nulla parte bumum tan
geret : O nefcio quidſubmurmurans varios geftus ex
primebat,lanquam in vehementem aliquam orationem
incumberet : qua ad quadrantem bora produkta , sllicò
non exprimeret. nam iia omnes atius contorguebai , vt
multa faciebat. His peraĉtis momento in pristinum 1
Statuin rediit , lalus tamen admodum & quaſi atic
nitus;deinde circulo egreſſus Regem falutauit, ipsique
indicauit hostium numerum , á quo loco illum exspe 1
Etarent .] i
Claudat ſeriem Saliſberienſis , libr. 1. de nugis .
curialıum c.w.ſcribens; Imaginarij funi ,qui imagines
quas faciunt , quafi in po Jelliorem praſidentium ſpuri.
1
 LIBRI IV . C.
Tuum mittunt,vt ab eis de rebus dubus doceantur : hos ] A
idololatras effefacra ſcriptura cõnincit , & diuina ma
ieftatis iudicio condemnandos. ]
In his omnibus verba magica ſolent interueni
re,ided dubitarinequit, quin ad hanc quçſtionem
pertineant.
Qv Æ STIO VII.
De manganiaſpeciebus in quibus velnon eft ex
plicitum pačtum ,vellatens admodum eft.
A c implicitam habétia pactioné reuocari
HA poſſunt ad cria capita, Ariolationem fiue Ha
ruspicinā ,Augurii & Sortes.de quib ? núcvidendú.
SECTIO I.
De Haruſpicina fiue Ariolatione.
Riolatio latiſsimâ fignificatione omnem có
A plectitur diuinationé:ſed hîc eam ſtrictè ſu
mo ,ve Ilidorus ,cùm ſcribit; Arioli vocati propte
rea quod circa aras idolorum nefarias preces emittunt,
ő funeſta ſacrificia offerunt,iiſq; celebritatibus damo
al . 8. Ery. num reſponſa accipiunt a . ) quibus verbis deſcrib
mol.c... ſolam diuinationem explicitam , quæ ad oracula
bl.de ma- re fertur.hoc placuit etiam Rabano b & Gratiano
gor. præ- luoni , & Burchardo, quiin Decretum ſuum id re
fig.c.1.26
9.3 tulerunt.Haruſpicinam idem Iſidorus vult dictam
ab obferuandis horis , meliùs alii , à veteri vocabu
lo Haruga,quod (teſte Donaco ,hoftiam ſignifica
bat. Ego nunc vtrumque nomen mediâ quadam
& modicâ latitudine vſurpo , pro totâ sepoolonia
veterum , ſiue diſciplina diuinandi in ſacrificiis
Gentilium ſolica feruari: quare olim ſemper puto
in his interueniſſe idololatriam expreſſam ,non ta
mé ſemper pactum explicitum : hodie fieri poteſt ,
vt neutruin interueniat.
Haruſpicum ſeu Gazarenorum ( fic enim voca
tos docet D. Hieronymus in Eſai cap. 47.) prima
diuinatio erat ex viuæ adhuc victimæ obferuatio
ne, dum producebatur , dum ad aram fiftebatur, D
dum attrectabatur. dum vinum ei infundebatur.
poſſumus vocare victimariam , Outixay ſiue bureae
Tiro: quæ omnia , fi quis volet exemplis confir
mata,isadeat Barn . Briſſonii, crudeli certè & in
digna morte abſumpti viri, Formularum librum 1.
quędam etiam nos olim in Senecæ Oedip.deliba
uimus, ad illa:
Appellite aris candidum 1. tergo bouem
Curuóque nunquam 2 colla depreſſum iugo.
Opima 3fanétas victima ante aras 4.Stetis.
Huc properes admove
falſa colla taurorum mola .
Et fparge'o
Placidone vultu facra,7 & admotas manus
Patiuntur ?
V nóne terram 8 vulnere afflicti petuni ?
Vtrum citatus o vulnere anguſto micat.
An lentus altas irrigat plagas cruor ?
Secunda verò fuit extiſpicina , qua morú & ſin
gula mactatæ hoſtię mébra rimabantur,iecur ma
ximè,vnde Græcis dicta ÁZATorxonid ,, hanc vber
tim ridét Lucianus b & Arnobius c.deſcribit no
bli, de la
crific. ſter ille,eadem tragædia .
Cl.contr. Ede certas viſcerum nobis notas.
gent. MAN , Genitor,quid hoc eft?non i leui motu ,vt ſolēt,
Agitata trepidant exta ,fed totasmanus
Qw.utiunt,nouifque profilit a venis cruor,
Cor marcet ægrum 3 penitùs,ac merſum 4 latet,
II . Q. VII. SE C. I, 285
Liuenique 5.vena ,magn.bp.urs 6 jibris abeft,
Et fellenigro 7 tabidum 8 ſpuma iecar,
Ac femper omen vnico imperio grave,
En capita 9 paribus bina confurgunt toris:
Sed vtrumque caſum 10 tenuis abfcondit caput
Membrana, latebram rebus occultis negans.
Hoftile 11 valido robore inſurgit latus,
Septemque 12 venas tendu: has omnes retrò
Prohibens reuerti limes 13 obliquusſecat,
Mutatus 14 ordo eft.Sede nil propria iacet,
Sed acta retro cunčia . & c .
Fuit autem non quorumuis, ſed certorum ani
malium inſpectio.Iuuenal.Sat.6 .
Spondet amatorem tenerum.vel diuitis orbi
Teſtamentum ingens,calidepulmone colzerbe
Tractato Armenius ,vel Comagenus harmfpex:
Pectora pullorum rimatur, & extra caſelli,
Interdum pueri . . Sed exſecti matri viuenti,ve
B ex nefariis luliani Apoftatæmagicis docemur.
Τετιia cft συροσκοπία & πυρομάντειαin me ali
quádo pix trica in igne ſpargebatur,aliquádo tedę
pice illitæ accendebantur, & certis characteribus
lignabantur, & liAamma tedarum in vnum coi
bat ,'proſperum : fi lambens & diuiſa compare
it bat, infelicem , fi tricuſpis affurgebat, gloriolum
euentum : fi variè diſperſa , in ægro morrem , in
lano morbum : ſicrepitans, infortunium :ſiſubitò
exſtincta ,ingens periculum ominabátur. aliquan 1
cdo hoftiam in ignem coniiciebant & dumtaxat
conſiderabatur flamma ignis victimarii
, vtrum in
vnam coiret pyramidem ,quod proſperum :an vero
diuideretur ,quod aduerſum.quis ignis color,fplé
dor,aſcenſus,îtrepicus:an citò victimain compre
henderet , an exſtingueretur & Umilia.quidam pu
tant auctorem huius fuiſſe Amphiaraum , alii Ar
gonautas alios:apud Romanos vfa Tanaquil,teſte
Valerio Maximo d . de hac idem Tragicus:
TIR.Quid flammuilargas iámne icõprenëditdapes? dl.1.c.6.
MAN.Subito refulſit lumen ( 2 fubitò occidit .
TIR.Vtrúmne clarusignis 3 & nitidus ſtetit,
Rectuſq; purum verticem 4 cælo tuli ,
Et ſummam sin auras fuſusexplicuit comam ?
Anlatera 6 circum ſerpit incertus via ,
Erfluctuante 7 turbidus fumolaba!?
Man.Non vna facies8 mobilis fiammefuit:
Imbriferâ quales implicat variosſibi
Iris colores;parte que magna poli
Curuatapićto nunciatnimbos finu.
ſit dubites color:
Quisdefit illi,quisúe
Caruleafuluis miſta aberrauit notis,
Sanguinea rursis,vltimum in tenebras abit:
Sed eccepugnax ignis in 9 partes duas
Diſcedit.
Immugit aris no ignis, & 11 trepidant foci.
Vtuntur hodie Licuani. nam ægris li vmbra,
corpore igni oppoſito ,aduerſacadat:certam ſpemn
E
recuperandæ valetudinis concipiunt : fin auerla
ceciderit : conclamant , & pro depoſito ægrum
habentc'An ab hoc vitio immunes Germani.qui
e Anna
in ſuccenſione picarum , quas piè in honorem B. nias l.3.de
loan, accendunt , veteri idololatria Chaldæorum nat. dam ,
& AEgyptiorum in ſacrum morem commutata:
peccant dum ad crepitum ,fumum ,flammæ modu
& fimilia attendunt:item quia definitis vicibus fe
circumire vel tranſilici debereputant.ſuncenim
iſta,vtrectè cenſuit V Vimpinat, reliquiæ veteris'fi.de diui
paganicæ luſtrationis & traductionis per ignem , nat.c.2 .
quam ex ſacris litteris Patres confutarunt. Glycas
ex Theodoreto hoc docuit , ne multos conge
ВЬ ram
 286 DISQUISITIONVM
raina, Quinetiá ( ait) liberos ſuos per ignem traiecit. ( A
a 2 . annal.
fol.269 .1 Quid aulem iftud verbum ſibi , quaſo,vult ? loſephus
tradit Achazum quendam ſuorium filiorü Baali ſoli
do ſacrificio cõcremaſſe.Verum Theodoritus aliter ſen
tit:arbitror ,inquit,hiſce verbis ſignificari ſpeciē quan
dam erroris,qui ad noſtra vſquetempora durauit.V :
demus enim femelin anno rogos accendi,quibus inyci
antur pueri quidam & viri. Quinetiã infantes ab ipfis
matribus per flammam tranſportătur.qua res viderur
effequaſi quedă auerrrūcatio & luſtratio]Sic Glycas.
b Carda. I. Quarta eft nubila ned wrouerteid ,fumi obſerua
trix ,eaque duplex b.na:vel ſelami vel papa
de vera grana
Sapient. ueris nigri in ardentes prunas iaciebant , & inde
ſurgentem fumum nocabant: vel fine huiuſmodi
granis,ſolùm obſeruabant facrificii fumum , & in - B
terdum fumum rogi.Huc pertinet illud Naſonis,
in Ibin ,de rogo Polynicis & Etheoclis,
Et noua fraterno veniet concordia fumo,
Quam vetus accenfa ſeparat ira pyra.
De fumo illud Papinii eſt libr. 10. Thebaid . vbi
poſtquam pyromantiam Tireſiæ deſcripſerat, ad
dit eum ore fumum fatidicum haulille.
Ille coronatos iamdudum amplectitur ignes,
Faridicum ſorbens vultu flagrante vaporern,
Vapor enim iſte fumus eſt.nam quis crcdat fá
má hauſiſſe Tireſiam , & ſuperuixiſle ? Vlos etiam
Capnomantia ludæos & conGderaſſe an fumus,
qui ex victimarum facrificio aſcendebat,rectus af
cenderet,an in obliquum vergeret ,docet Theo- Cuinatione ex vino tribuit Alcx.Neapolit.l. 5. 6.13.
phila &tus in Oſee cap.4 . Pictorius libr. de Magia, Octaua forma ducitur ab edulibus variis , vt
cap.11.quoſdam Papiniiverſus de morte Menecei
kuc retulit, qui perſpicuè ad Pyromantiam per
tinent. Non aliam fpeciem , fed genus quoddam
ipfius Capnomantiæ putarim fuiſſe Thu ifumiz, il
lă in qua ex fumo thuris adoliti diuinabát.Statius,
Thurea nec fupra volitante altaria fumo.
Dion .
Hoc verum de ifta :fed alia longè , de qua
Quincta eſt propriè dicta nubavouántas quam
proponit Dion Caſsius Cagés de Nymphæo pro
€ 1.41.hiſt. pè Apolloniam ,ibi Ġ oraculum (inquit )editur.id
Auguſt. que hoc modo.Thure accepto,precibuſqueeius rei ergo,
quam voluent,factis ipſum thus,vtfecum eas preces de
ferat , ad ignem proijciunt: tum Jiratum fit futurum
votum,ab ignithus è veſtigio corripitur : ac ſithus ex
tra ignem fortèdeciderit,accurrens ignis id abripit &
conſumit : ſin irritum erit votum , neque accipitur ab
igni thus, o , ſiin ipſam flammam coniiciatur, recedit
ab eâ, a!q effugit, ita invtrami, patrem ignisfutura
prædicit,morienuptiiſque exceptis.de his enim non li
cet cuiquam oraculum illud conſulere.]
Sexraeff τεφραμάντειο (iue σπoδoνομώντεια , qua
diuinabant olim ex cineribus lacrificiorum . vide
tur hoc factum in arâ Apollinis līmenij, & ideò
Sophocles in Oedi Tyr. vocaſſe cinerem diuinato
rium ,μάντεμαν σπόδον , fortafis tale quid etiam
obferuandum in cinere Alphæi , quem idcirco
Moſchus vocauit , xórey mipaip vbi ex Pauſania do-
L
din Ad cui quondam d, per xóvig, lignificari tiqpay, per
uerfa.ad puluerem cineres. ficut& in Herc.Oetæ lumitur.
Sene.Me Et crines patrio puluere fordidos.
deæ v.81 ,
Hodie viger quoddam ſuperſtıtionis huius ve
ftigium , cùm res , de qua diuinandum , digito
bacilloúe çineri inſcribitur , & cinis aëri'puro
permittitur, & attenditur ad litteras quæ in cine
rc agitato apparent. Item cùm iubent aliquem
tres perſonas cogirare quibuſcum matrimonium
optet, vel ( perer contrahere, tum tres ducunt ſul
cos in cinere, ille autem iubetur ſingulis perſonis
ſuum ſu !cum deligere , tum auerſus ſtare ne ſul
MAGICARVM
cos videat, quos interea alter tádiu forcipe often
dit , donec eorú vnus ab illo ter deligatur , & quá
ille ſulcus deſtinabat,ea 1pódetur ipli vxor furura,
poſler hoc vltimum ad fortem diuinatoria reduci
Septima eft υδρομαντεια & οινομώντεια qua con
ſiderabant colorem vtriuſque laticis in ſacrificio.
fuli Æneid . 4 .
Vidit thuricremis cùm dona imponeret aris
( Horrendum dictu ) latices nigrefcere ſacros
Fufağ in obſcænum feveriere vino cruorem .
Hoc vifum nulli, non ipfi effata forori.
Ariolationem ergo hîc alij agnoſcunt, egº po
giùs diras, ſeu omen , vt in illis Thyeſtä ,
Verna capiifluxere rofa,
Pingui madidus crinis amomo,
Inter ſubitos ftetit horrores :
Imber vultu nolente cadit :
Venit in medias voces gemitus
Sed vagus intra
Terror oberrat. Item
Sed quid hoc ? non vult manus
Parrere : creſcit pondus, & dextram grauat.
Admotus ipſis Bacchus a labr is fugii ,
Circáque rictus ore decepto effluit.
Et ipfa trepido menfa fubfiluit folo.
Vix ignis lucet.
Omina tamé diuinationis funt, ſed ſub auguriis
cóprehélę ſeu aufpiciis ,de quib.fect.ſeq.Perlis di
κριτομάντεια αλευρομάντεια, & αλφιτομαντεια
De hac ita Theod. Ballam.in 6.Syn.qua in Tintlo,
Mulieres quædam ( inquit ) cum ordeo ea, que ab
aliis ignorantur , enunciant. he dicuntur xpi@ præs
que Eccleſiis cớ ſanctis imaginibus afſidentes, je ex
usfuturadifcereprædicantes, non ſecusac Pythoniſſa
futura predicuri. Alia poſſec videri ab Horatio (i
guificáta lib . 1. ep . ad Fufcum .
Pique facerdotis fugitiuusliba recuſo.
Nam in m . f. vetuſto S. Laurentij Leodienfis
eo loco adnotatum ; Cùm in feruis ſuspiciofuru ha
betur, ad ſacerdotem ducuntur, qui cruſtam panis
D carmine infectam , dat fingulis : quecùm haſerit gut
turi , manifeſti furti reum aſſerit .] Sic ibi legitur.
quod non tam explicando carmini, quàm notan
dæ ſuperſtitionis priſcæ cauſa volui adſcribere
In Antiſiodorenſi concilio can . 4. Sic legitur:Non
licet fortilegos,velauguria respicere, nec ad characte
res,nec ad ſortes,quasſanctorü vocãt,vel quasde ligno,
aur de panefaciútaspicere ſed quacüque homo facere
vult omnia in nomine Domini faciat.] Item aliam
puto quæ in ſacrificiis,( quam Theocr t . deſcribit
in Pharmaceur.) obſeruabatmolas & libamenta,
& præcipuè triticum , hordeum , far & ex eo to
ſto freſóque factam farinam , & ea mox ſubſecu
tam Victimæ conſperſionem . Seneca.
E Et spargefalla colla taurorum mola :
quâ de re ex Dionyl. Halycarnaſl. Suida, &
aliis , multa ibi. in Comment, notaui d Tigopea Verde
perficiebatur caſeo , ix BUOLA VTu« piſcibus, quæ din Oed .
antiquiſſima.nam vfi illa Polydamas bello Troia V334 . &
no, & Tirelias Thebanus : apud Lycios à piſci- 335.
bus viuis non vno loco petebatur , fed in Dina c Cælius I.
folla, & in fonte Apollinis apud Miras , & apud 7 :C:29, &
Plinius 1.9
Syrrhum vicum e ωοθυτικά feu ωομαντεια ex C. 16. & 1 .
lignis quç in ouis apparebat ,qua Orphea vlú vult 32.C.2 .
Suidas:de eadé nõnulla Leonibus l.3. var.hiſt.c.13.' Pluc.l.de
huc referéda præftigioſa illius nuperi impoſtoris mduſt.ani
mal.
ſcedula in igné cõiectá ,in quoduis adlacorú ouo
rum
 LIBRI IV. C. II. Q : SE
VII. C. I. 287

rú illæsá oftétátis.Hucnó eſt referendaluperſtitio-| A fantisaniculæ ariolantur.ba'c auricumytia ,de cr

la expiatio Iſiacorum per oua ,de qualuuenal.fa:.6. ius vanitate legendus Leunius Ziricæus f. Scd &
Nona eſt xupoucesteia ,qua vtuntur hodie quoque louius,nequid ſuperſtitionis omitteret ,nimis hu cul f.1.2.de
t.nat.oc
Turcæ ; cùın ceram liquant & aquæ guttatim in iuſinodi väitatibus , pro Epiſcopo , dedırus , in Fer
mirac.c.8.
ſtillant, & figuras inde ortas obſeruant. Aliaticæ dinandi Daualli natiuitatc(1.1.Pjeruj ) huiuſmodi
vetulæ aliudgenus commenta: cùm aliquis ægro pelle inuolutum ex vicro prodiille.confiderauit.
cat tot cercos æqualis ponderis incendunt, quot Decima quinta eſt a què ridicula diuinatio lu .
s
Sancto morbi immiſf ores autum ant ; & cuique dæoru m per ledum , cuius Rabbinig menuionem
à Mofe factam comminiſcuntur. nempe volunt
cerco ſuum ſanctum appropiant,cuius cereus pri & Mofessá
mus conſumptus fuerit , eum morbi pronunciant fuifle animal quoddá,nomine ledus 787 huniana fonis F. in
forma , cuius ex vmbilico medio funiculus pro præceptu
autorem , læſorémque.
Decima divpusOuártela, quæ rimabatur homi pendcbat,quo inftar cucurbitæ humo adhærelce. Negatiuú
num mactatorum fibras ac viſcera. Vlus eâ He bat, & quantum funiculi lõgitudo patiebatur, cir- h Deut.18
liogabalus,monſtrum non homo : vſus etiam lu cumcirca omnem terıçfructum depaſcebatur:ca & Leu.19.
lianus Apoftata, qui grauidarum aluos exſecabat pi à venatoribus non polle, nili ſagitra funis præſ
a Cedren . 2,vt Antiochiæ & Carris deprchéſum : vſus & te cindatur: tunc ſtatim expirare per ciusofla , certo
in Annal. fte Ammiano lib.29 . quidam Pollentianus,vfæ & ritu in ore geſtata,vaticinandi donum nactos ho .
Tho Arlunæ Scythicæ,vt eſt lib.1.Annal. Boior, à qui mines, indeque artolos dictos iddegonim ,tales iſti
doret.l.3; busid accepere Tartari,de quibus narrat Crome. B recutiti fabulas nobis obtrudúc,digni qui & terræ
0,21 .& 27 rus lib.8.hiftor. Polon . vli & Luſitani veteres apud cú fuc ::ddablem :mp4 ? afhgatur , & cu co coui
Strabonem li.z.Hçc ad extiſpitinam commodè re uentur. Nil humanam illi formam attribuerent,
duceretur : vt & ad hanc , ſacrificium filiorum in poſſemus ſuſpicari, cos alluſiflie ad Plant animal
Topheth , vbiigne abſumebantur in honorem quoddam agni ſpecie,quod naſci ferunt, fic terræ
Molochi in Sacra Scriptura b . cohærens, & vicina fibi, quoad funiculi longitu
Vndecima fuit daprouaytila ,ex laurei rami com do permittitgramina depafci, & pabuli polt defe
164 Reg . | buſtione. proſperum fignum , ſi obſtreperet cum
16.v.6.2- ctú inarcefcere , in vicina Moſcouiæ Tarraria : de
zech.20. fragore ,infelix, fi iuxta Propertiâ , taceret exfiincto quo Sigiſmundusin Mofcouia, & lul.Schal.contra
V.31 . laurusadujta foco.dehac multa , & ita , vt neſcias Card.1n . & plenius ex profeſſo And . Libauiusp . 2 .
quis à quo acceperit, Parrhaſius ac Rhodiginus ſingular.diſp.de agno Scythico.
L
c. vaticinabantur autem præmanlis lauri foliis, te Decima ſexta eſt sidopárteld : cuius meminit
ſtibus Lycophro , & Heliodo , vnde laurus dicta Iamblichus, & Orpheus agens de Siderite lapide:
clan.Par- Symbolum diuinationis, Conftantino in Geopon . & ſed ritus eius mihi non ſatis perſpectus. Huc fpe
rha.in Aphtonio ,in Progymn . Etat Chaldæorü lapis Mizoris, de quo ita Zoroa
Claudiani Duodecima poteft effeBolavojártuia ,cùm ex ver fter.Ητίκαδερχόμενον δαίμονα προσγειον αθθρήσης, Ούε
Pro ſerp. benæ ,lunarię,laluiæ ,myricæ ,ficus, & aliorum ſim aitor perilouper taadãy Quando con pexeris demoně
Czelius plicium foliis ramulíſue ,conſignatis nomine quæ terrejtrem (tibi refponfum expetenti )accedere , in 1
Rhodig.! . rentium & quæſtione, cognitio faruri perebatur. cātās ſacrisfica lapidē mniZurim.ybi Pſell. in Scho
S.antiqui.t caue com his confundasSibyllæ folia apud Maro lijs rem aperit : Damones ( ait )circa terram volitan
0.1. nem ,in his enim non quæſtio, ſed oraculi carmen les natura ſuafunt mendaces. Quod fi ex his verum
erat inſcriptum.ouropártuia ficus folia poſtulabat. aliquem ſermonem audire cupias ,aram appara
De diuinatione per camaricé ſeu myricam , ex Ni ſacrifica lapidē MNISVRIM .Habet enim hic lapis
candri Scholiaſte,ficCælius Rhodiginus d: Apollo D vim aduocandi maiorem demonem , qui occulta ratio
d 1.7.antiq myrica vates ſanxit pranunciare mortalibus futura, ne materiali genio applicatus,rerum inquifitarum ve
lect.ca.29. ritatem inſufurrat , quam ille porra homini interro
propterea infignem fruticem hunc Nicander MS UTIN
vocat ,ideſt vatem .Quin & wagi item Scythe myrici ganti profert.Indicat enim nomen ipſum , quo in aduo
no vaticinantur ligno.Sedó in Lesbo Apollo myrice catione vtendum eſt vna cum lapidis ſacrificatione.)
ramum tenet:quarationeMyricaus quoque eft cogno Hæc Pſellus,cui fimilia Nicephorus ad lib. Syne
minatus. Et Archaus prodit quandóqui e nfomnis vi fij de inſomnijs.fuit hæc vanillima ſuperſtitio pu
| fum Deum illum myrice ramo decorum . Et Metrode cátiú nó omnes dæmones æquè médaces , ſed ali
rusrefert antiquiſſima effe plātāmyricam :nam Ægy quos veraces, deinde & illud erroneú quoſdá elle
ptij in louispõpå coronatur myrica,id eſt tamarice ,vt materiates, άφεγγάσιυλώς αναππλησμίν85 , materia te
interpretatur Dioſcorides: ſicut apud Medos Magi.] nebroſa plenos, vt loquitur.Hic crgo magicus ritº
Decimatertia opodaopártkice, obſtetricum pro Chaldçorú.Nó deſūt, qui pucér ludçis in vſu fuiffe
K
pria : quæ per nodulos vmbilico & ſecundinis ad lapides quofdá Diuinatores , & cos prohiberiảMo
hærentes coniiciunt, quoties puerpera ſit poſt ſe Leuit.26.0.1.má vbi noſter vertit , Lapidē infigne,

inodum paritara . illi malút vertere : Lapidē imaginationis,vel vt alii

E
Decima quarta nouitia quoque eft , ex eadem
obſtetricia ſchola,ſuperſtitio,evlopártua. Fætus
maternas in vtero materno tribus membranis in
uoluitur: quarum prima dicitur xopior ſeu ſecun
dinæ : alia verò à farciminis forma anatoides, tertia
à mollice duros. hæ duæ pofteriores aliquando cú
fætu ſic erumpunt ,vt facies ac caput infantis quaſi
galeatum appareat: Vulgus Belgicum vocant ga
leam den helm ):hçc membrana cognomen tribuit
Imp.Diadumeno , & cauſidici Romani mulca pe
cláprid . cunia inuolucrum iftud cmebant , fe illo ad caufa
in vita victoriam iuuari multùm arbitrātesc Ex huius te
Diadume
ni, gminis colore rubicundo ,vel liuido,fortunam in
Lapidē ſpeculationis.Sed illi nugátur cú fuis, quos
nimis libenter ſequuntur Rabbinis. ná eben Mas
kith vocarlapide pictura yel artificio aliquo fic or
natú , vt aſpectu ſuo hominescapiat, & alliciat ad
honorādú:ideò n.additur,nó quidé,ve diuines per
illú ,ſed ,vtincurues te ei,hoc eft ,ve adores illu.Non
vos cælabo , quid aliquando mihi de hoc loco in
mété venerit ,antcquam ditione Romanam vide
ré. Suſpicabar noftrú interpreté primò ſcriphille,
Lapide in figni, inde cú alii verba tráspoſuiſset : in
fignü lapide,factu deníq; inſignē Lapide.confirmat
cóiectárā verſio LXX.in qua diſertè ſcriptú : xi
Odp oxonò.lapidēfignü.Et fuit illa veterú fupſtirio :
Bb z
 NVM
SI TIO
QUI IC
288 DIS MAG AR VM

quiMercurios ponebant in viis,, vel alios Deos Anouiſſimè in Gregorium VII .)Hæc ex annalibus illis
vios liue viales,itinerú indices & ſigna, prohibeat, Craotzius, quæneſcio cur fabulam vocet .
ergo legislator,non lapides indices viarumponi, Decima ołtaua elt adu wadopártela quádo non
led poni , huiuſmodi lapides habitu Deorum , & nulli candelam in D.Antonii honorem accendút,
ad adorandum. Scio quæ de radice ngu Sakah , ſicque ſe res perditas confidunt inuenturos. Alia
prolixè hic Oleaſter adferat:ſed probare nequco, eſt,vetus ſuperſtitio Lucernaria , de qua Proper
quòd vulgatum interpretem tam facilè delerat, cius libr.4 .
nimò & de yerfione loci lob apertè ignorantiæ Sedneque ſuppletis conftabat flamma lucerbis.
accuſer.Etiamfivera ſignificatio foret,operire, di & alio loco:
cere poffem :quæ picta sút,colorib.ellecorecta & Seu voluit tangi parca lucerna mero.
operta.Poffet quis ad hanc ſpeciem referre quo Petronius in Saiyra, Lucerne humore defecte ,te
rumdam ſuperſtitionem , qui vtſomnia ipſis con nue & extremā lumen ſpargebat:]hæc magis vide
tingant futuri , prænuncia , geſtant amethiſtum tur ad hominis auguriú pertinere. An etiam huc
gemmam . pertinuerit modus furti concipiédi per lancem &
BВ
Decima feptima occurrit em Blomertua quæ licium quem Sex . Pomperius deſcribit , dubium
multiplex fuit,de qua lic Cęlius Rhodiginus d.ca. mihi:puto potiùs non pertinere, quicquid Acron
29. fcribir, Virgas in rebus diuinis eximij cuiufdam prodiderit.vide ſub q.6.lect.4.verf 9 .
vfus fuiſſe veteribus,ex pleriſqueconiectarelicet.Nă, Decima noκα νοcetur ομφαλομαντεια nempe
qui Perſicos ritus diligētiis animadnerſos litteris mă duplex diuinatio ,qua virginitatem puellæ explo
darīt,illorum magos,quiſacrificijs præficiuntur , car rabant. 1.per funiculum quæ
, res etiam hodie in
nesſuper myrto dilauropofitas tradüt fubtilibusvir vſu prauo :& videturolim co reſpexiſſe Catullus
gis adurere,mox ,oleum lacte melléque commixtum co in nuptiis Pelei & Thecidis.
Spergere,ac comprecari, fafciculosex myrica pertenues Non illam nutrix ,orienti luce reuiſens,
many tenentes. In Pyrethiorum meditullió furrecta Heſterno poterit filum circumdare collo. bp.vlt. de
vniuer.c.
ſtabat ara , vbi inexſtinctus feruaretur ignis, fierenig 2. quod, auctore Guil.Pariſienſe , b , ſolitum in 22.
itidem comprecationes non finemyricinis virgis. Sicut Britannia redactum in pollinem tenuem achatem
in Scythia quoque,vbivaticinitradunturplures,fali in potu præberi ,quem qui quæue lumplic,niſi vir
gnis virgi, diuinario concipitur ,quas diſſoluūt acſepa go G , ftatim cogatur euomere . Referuntur & alia ,
ratim fingulis humi conftratis vaticinantur , interim C quæ idem per vrinam indicium faciunt. Et refe
rgas comprehendentes componeniéſgue. Narëes ve runtur vt arcana naturæ , vercor ne prorsùs fint
ro,quos eſſe Androgynos putat Herodotus, tiliä fcin magica , certè funt illicita , & famæ reſtitutioni
dentes trifariam , digitófque implicando ac refoluendo obnoxia .
pracinunt futura.] & poſtea, Etenim in pleriſquelo Sunt & aliæ mille nocédi artes & nomina mil
cis virga (vt diximus)prafagiunt,quod in primo com le ,quæ vtinam vt mihi , fic ceteris ignotæ & inex
pofitionis tertia Dior quoque confirmat. Quæ ille de pertæ.Damnant hæc omnia Theologi & Cano
Perſis Magis,ab Herodoto- lib.1. & Strabonel. 15. niſtæ.vide Euſeb.l.4 .Præpar.Enan.coli quis 26.9.5 .
mutuatus quæ de Scythis , & Enariis, ex Herodoti loannem Salisberienſem 1.2.de nugis Curialium c.28.
lib.4.Scytharum progeniem Turcas , hunc moré Michael.Medinam 1.2.de recta in Deum fide f.29. &
retinuifle ,colligitur ex Hiſtoriis a Collenucii. Sed Iulium Sirenium l...de Fato c.15.0 16 .
a l.1 . rerú illud mihi nota/Lector) fob soudytular no pertine SECTIO II . M
Ncapolita re ad vnum dumpaxat caput.quædam enim expli De augurio & auſpicio. 'c lib . 2.de
citam continebat inuocationem , nempe quæ con Vgrrium veldependet à natura,vt nautarú , diuin.
ceptis verbis efficiebat,vt virgula recta, ſpóre ſua, D agricolarum &c.de quo poftea eft enim co- d lib.9.de
Hift.anim
in circulum coiretiunctis extremitatibus. Alia ve
mendatione dignum , vtpote naturalis coniccta C.31 . & a
ro ad ſortes pertinet,quando regnum , vel quid a tio) vel hominum induſtria atq , artificio inſtiru - libi.
liud ,virgis datis ,cui obtingeret,experiebantur:ſic tum,rebus futuris, non neceſſariis,ſed voluntariis e Nu. 23'
Aaroni prærogatiua Sacerdotii , virgulâ contin coniiciendis inſeruiens:de quo nuncagimus ,quod Yi :::
f Leuit.19.
git florente, fic & B. Virginem nonnulli, ex apo ipſemet Ciceroc vanitatis & ineptiæ condemna V.26. Deu .
cryphis ,tradunt loſepho Iponſam datam : quo ad uit , longè hac inre prudentior , quàm Plato in te.18.
huc tempore Diuinatoria Tors permiſſa. Aliquan Phadro,vel Xenophon ,in Cyripad .Quod verò & ! v, 10. Eco
clef. 34..
do ad ariolationem noſtram ( quam aufpicium vo Ariſtoteles d meminit augurii;ille vel populari ex
S.Icr.27.1.
cauit Tacitus)referenda:vt illa Perſarum, & Scy ſententia loquitur , vel augurium vocauit, natura 9.
tharum ,Germanorum qnoque, quá Tacitus def lem præfenſionem auium , qua pluuias tempeſta- gc.illudc
.
cribit lib. de moribus Germanor. qua de re nos po réſque inſtantes nobis indicant cantu, volatu, vel fed & il
ſtea plura Sect. 3. Aliquando ad omnia vt illa ,de garritu . Nobis Chriſtianis dubitare non licer,co- lud.26.9.
qua ſic Crantzius libr . 4. Metropol.cap.19. & 29. tam Augurum diſciplinam , incertani & illicitam 2.coli quis
Memorât annales Henrici.3.Imp.fabulam de Hilde- E effe:qua,quòd abftineret Deipopulus, etiam ab liquantic
brando puero , quod cum filius eſſet fabrilignarii, ex ariolo laudature : quam ſciunt omnesdamnatam fi quis cle
ricus.c.au
Sarmentis ordine compoſitis;inſcius ipſe has litteras cia àMoſe ac Prophetis , & à iuris Canonici g au guriis 26.
ſeruarit:quibus aftās homo litteratus legerit ex ea com ctoribus,à quibus etiam variæ pænæ infliguntur: 9.1.
poſitione ſcindularum : Dominabor å mari ad ma quam ſciunt pacti cum dæmone damnari à B.Au-Hlib. z.de
re. Vnde coniectansdiuinum aliquid in puero, ſuaſe guſtino hyſciunt à recta philoſophia valdè alienā.h doctr."
Chriſt.ca.
. Traditusprofecit,
rit parenti,vt eum litteris traderet Aufpicy verò ſiue Augurij vocem nunc eò ex
24:
o in cancellariam Regis peruenit, ó Scriniarius e tendimus,vtetiam omina comprehendat :ſicut & i docent
uaſit. Somnio admonitus Imp. deeodem ,quod cornua Grecifumpferir,όρνίθειαν,διωνιστικών,διωνoμάντείαν, hoc Cice
videretur habere, quibusfilium ſuum conicreret, ho óprio noninv,pro obferuatione cunitară rerü fubito, co.d.l. &
minem in vincula coniecit: fed ab Imperatrice vincu & inopinato,& infolitò,accidētiñ ,inftituta ad cognitio 1.6.de prę
lis exutus,Cluniacenfe monafteriü petiit.Indéquepro në futurorī ,vel occultorā . Sicacceptú ,reduci poteſt not.c.4.
fecit primum in Subdiaconum ,deinde in Cardinalen , ad ſpecies quinq.,primü ex cēlo ,fecüdü ex auiú vo
latu
 LIBRI IV. C. II.
latu vel garritu, tertiu ex tripudio pallorú,quurin , Aominibus plura diximus libr. 3. vbi de vana ob
ex quadrupedibus,quinium ex diris & portentis:&
horum omnium communis diuifio eft, quod eorú
laPet.San-quzdam ſunt Oblatiua, quæ non poſeuntur; quz
Eti florius dam imperatina , quæ veniuatoptata & quælita . &
Mõtepter 1. ergo genus e cælo capraro ab auguribus pro
fulan.Lhi- fpectu, & cæli regione delignata (templum b voca
Ator rer .
memor2 - bant) expectabat auſpiciú , népe tonitru,vel fulmé
bil . fol. liue falgetrum :quorú alia bruia,quæ nulla ratione
140 . naturæ nitebátur,ſed erant vana prorsùs,alia Fats
b Varro.l. dica : & hac rursùs vel peſtifera,velconſiliaria ,vel
6.de lin
auxiliaria, & huiuſmodi nugaciffima, de quibus
gualatina.
c Plin. l.z. multa Plinius & Seneca c, quæ fanè eruditè re
C.52.& 54. fellit V Vimpinalib.de diuinat.c.3. 4.6 11 .
& l.28.c.2 . 2. ab anibus petebatur, vnde dictum augurium ,
Seneca in
Natural. quaſi auigurium . Auium alię oſcines,quæ cantu ſeu
quæſtio garritujalia Prapetes, quæ volatu putabantur præ
nibus. dicere , & harum rursus variæ differentiæ ,funebres
d Seruius cliui& ,arcula,volſera ,remores ginebra, & alięmuliz.d
1.2.Æneid Stultitia hæc refellitur benè ab codem V Vimpina
Feftus in
voce Orci lib . eodem сар.. 12 .
nes , Gel . 3. de pullorum tripudio fumebatur.Duo à pulla
lius libr.6. riis pulli in caucâ feruabantur.primòdiluculò;im
c. 6.Plin.li.
perato de more filentio, plus aut offa, cauca reclu
10 ,ca. 13
& 18. la,pullisobiicebatur:fi negligerent cibum, liniſtrú
auſpicium erat;ſi auidè depalcerentur,ita vt aliqua
ex roſtro deciderent & terram ferirent,dicebatur
Soliftimum tripudium ,& habebatur ſecundum.pa
uire veteribus idem quod ferire. inde dictum pri-
mò terripauium, deinde terripudium ,denique tri
c de his pudium.c Idem & Soniuium vocatum à lono, quem
Cic. 1. d ( puls edebat cadendo . Nugaciſſimum lanè com
diuina.FC
mentum, cuiustamen neglectui tribuêre Romani
ftus, in
Puls, & in clades P. Claudij & Lucij lunij bello Punico 1.f
Ofcinum . & Flaminij bello Punico 2.g
fPolybius 4. ex quadrupedibus,ſumpta, teſte Sext.Pompeio
li.1. Maxi.
& Va: vocabant aufpicia pedeftriujve apud Germanos ex
ler.
lib.i.c.4 . equorum fremitu , proprium gentis ( ait Tacitus h)
g Liu . lib. equorum quog prajagia ac monitus experiri.publicè a
22 . luntur yfdem nemoribusac lucis candidi , & nullo mor
h li.de
morib. tali opere comacii,quos preſos facro currn facerdos, ac
German . rex vel princepsciuitatis comitantur , hinnituſque ac D
fremitus obſeruant.nec vlli auspicio maior fides.] Du
raſſe eam ſuperſtitionem diu poftea , etſi paullùm
diuersâ formâ apud Luizicos , ex Ditmaro noſter
Lipſius in comment. admonuit . De Lupino auſpi
cio ,Plinius & alij valdè multa , & prorsùs contra
ria tradiderunt, quos habes diligenter annotatos à
i ad Ale- Tiraquelloi;de capra,alino,leone,vulpe,cane,mu
xãd.ab A
lex . libr. ſtela,ariete, & alijs; quæ Alexander nullis auctori
s.cap. 3 . bus firmarat, vir idem , ſupra modum diligenssac
curatè comprobauit .
ſunt Onuna: quæ pertinere ad auguria vel ve
nus oftendit Claudianus ſequentibus verſibus;
N
Nulluſque dies non triſte minaiur
Augurium , quorues flauentiaferta comarum
Spontè cadunır quoties exſudat ab uberefanguis,
Larga vel inuito prorumpunt fluminavultu,
luinjag, manus mirantia pectora tundunt?
Si buxos inflare velim ,feralegemifcunt. ( dunt.
Tympana fi quatiam ,planctum mihi tympana red
Ah vereor, ne quid portendantomina veri. ]
Vbi Ceres & exempla prebet ominum ſeu Dira
rum , & quod vocauit augurium , poftea vocat omi
na. Hæc folent etiam prodigia dici. Valer.Maxi
k libr. 1. ' mus . admirabile inter cænam prodigium incidir.In
c2p.7. dc frefum namýzpateræ eius vinum nec ſemel , fed iterùm ,
Xerxe .
ac tertio, in ſanguinem verſum eſt. Qua de re conſulti
Mai monuerunt , vt ab incepto deſiſteret.] Sed de
Q. VII . SEC . II. 289
feruantiácgimus. Huc reducenda omnia prodigia
& oſtenta , & moſtra , quatenus quis vananı quan
dam ex his inftituit diuinationem , quam veteres
TEP & Toplosia vocarunt ;à qua aliena eſt Chriſtiana
obleruatio monitorum quorumdam mirabilium ,
quæ quibuſdam Deus largitur.Duo exempla refe
ram infra c. 3.9.2. & alibi aliud familiæ Eſtenſis
B.Beatricis apud Scardconú, tale quod de monte
Veluuio & moriturorum impiorum & damnan
dorum mox aliquorú prædictione, Petr. Damian .
epiſt. ad B.Dominic . Loricat.fupra agens de Pan
dulfo Capuano , his verbis;quandocun , in illis par
ribus reprobus diues moritur,ignis erumpere depredi
ito monte videtur, tanquam fulphurea reſina conge
B
ries ex ipſo veſuuio protinusfiuis , vt torrentem faciat,
aig de currente impetu in mare deſcendat.] miraculo
ignis, addam aliud humarium . Herodotus libr. 8 .
fcribit quando Amphienfibus finiftri aliquid pu
blicè euenturum ,folitam lacerdotiMineruæ fubi
to promillain enaſci barbam . Sed redeo ad inani
ma. De familia Seruilioræn ícribit Plinius num
mum illis fuiſſe æreum , quem auro & argento ci
barcnt, qui ad futuros familia proſperos cuentus
creſcebat, ad infælices minuabatur, lege Plinium
libr . 2. cap. 65. De fanguinis adınırandå in Galliâ
pluuiâ , quæ incidens ſupra carnem hominis aut
lupra lapidem non poterat ablui ,cadens verò ſu
c ! pra lignum facilè eluebatur ; auctor ex Fulberto
Carnutenſi eſt Baronius Annal . X I. anno Chriſti
1017. De fonte Glomuzenzi narrat Dietmarus,
qui quando lætus pace & annona annus ſubſecu
turus tritico , auena & glande refertum fe often
cat,quando peſtis imminer cineribus, quando bel
lum, fanguine plenus fuit. quod idem Eraſmus
Stella & Per. Albinus in chronico Miſnenſi afferúc.
Alibi in Germania fons eſt di & us Hungerbrun ,qui
quando decreſcit grauem annonam , quando exa
reſcic diram famem portendit. In monafterijs non
rarò accidit,vt religiofi morituri,in templis vbi ſe.
dilia ſua habent trunco capite adſpiciantur. Qui
buſdam etiam nobilium familijs quædam notata.
eft quæ certiſſima ſuorum mortis indicia habet, fi
fons quidam natura fua valde limpidus abincogni
to quodam verme tarbetur. alteri lignú eſt, li ter
ra quædam arci ipſorum vicina , in voraginé ſub
ſidit. In Bohemiâ fpectrum fæmineum veſtiru lu
gubri apparere ſolet in arce quadam illuftris fami
liæ ,antequam vna ex coniugibus Dominorum il
lorú è vita decedat.ita ex alijs,vt certa, refert Phil.
Camerar.opera ſucciſina cap .73.vide ſupra in prin.
lib. & d.q.2. Monſtra ſunt natura valdè aberran
tis à conſueta norma in animantium productione
ludibria. Oſtenta verò & prodigia vocamus, varias
& terribiles atque inſolitas in aëre aut aliis elemé
tis apparitiones, ac lonos, vel effectus, ve pluuias
ſanguinis,acies in cælo viſas, & fimilia,quibus ple
E
ni lulij Obſequentis & Lycoſthenis libri , & loſe
phus li.7.de bello c.44 . & egregiè VVimpina lib .de
Signis 1.certa horum interpretatio à diuina reuela- là c.22 .
tione dependet,vt fuir concella Danieli m: non li- vfque ad
27.
cet ea curiosè obſeruare'ad fortuitos euentus cer
m cap. s.
tò prædicendos :rectè tamen concionatores ex ijs
imminentemDei vindictam denunciant ,vel ab in
ftanti facinore ac virę prauitate homines ijs decer
rent, & ad pænitentia hortantur.reuerâ enim id
circo illa ſolent à Deo oſtendi. Plura de his pete à
D. Auguſtino libr. 21. de ciuit. Dei cap. 28. & qui
hos portentorum obſeruatores egregiè confutant
вь 3 Picus
 290 DISQUISITIONVM MAGICARVM

a Picus li. Picus, a V Vimpina , Medina, & Sirenius . A commiſcuit, LXX . vero fecie ebullire , & vire am pro
6.de præ Vagittis, évaßgá ose já psov.quod tamen Polyhro .
Vle, Auſpicium exacuminibus militare , cuius
not.cap.6.
Vvimpina & Cicero & Arnobius meminere, quidam ad o nius docet dictum phraſi Hebræa pro milit ( cu ie
fupra c.17 ſtenta referunt , cum Cælio Calcagnino , alij ad cit fagitras.άντε το ρύψαι βέλη.τάυλη και τη λέξει έχρά
Medinali. Geomantiam , alij cum Turnebo non diſſimile fa oalo sou o Eßpãcos. D. Hieronym . in Comment.ex.
fid.c.2.Si- ciun, ab Anxinomantia. quale fuerit , nihil habeo plicatmodum diuinationis ; ſtabit in ipſo compito ,o
ren . d.lib. certi.Lege fiplacet Antonium Valtrinum . Comm.de ritu gentis ſua oraculum confulet , vi mittat ſagittas
9. cap.19 . Ire militari, ſuas in pharetram ,cocommiſceat eas inſcriptas,ſiuefi.
& 20. gnatas nominibusfingulorum , ut videat,cuius fagitta
SECTIÓ 111 . exeat, & quam prius ciuitatem debear oppugnare.hac
ακrem Graci βελομάνταν με ραβδομάντια nomi
Defortibusillicitis. nant. ] & addir poltea , LXX . hic non tam ſenſu,
àm verbis à vulgata dillentice. Nam illud even
Anganiæ tertiam parte dixi Sortes. quam veloci
olii dicta Phur,vt patet ex lib.Eſther ca.9 . B ter exire ſeu aſcendere. Sed alij putant eo ſignifi
v.26. quam plerique Perſicá vel Sulianam vocem cari genus alterum diuinationis :nempe cómixras
eſſe volunt. aſſentior potiùs D. Hieronymo He ſagitcas in aërem fortiter ieciflc,& in quam parté
bræam eſſe , & deduci ab Hebræo 779 phur,cadere caderent, dextram an ſiniſtram , versus Rabbath,
ſeu labi(etiã iuxta Furſter.) quia ſortes in vrná có an versùs Hieruſalem , obſeruafle :ſic R.loleph . &
iectę labuntur,vnde & feſtú Hebreis Phurim , non ( ve videtur) Chaldæus Paraphraſtes, eámque in
Phrurim . lofephus in hac voce mendolus eſt, vel terpretationem optimè ram noſtra , quam Græca
more Græco detorſit. Sors auté,tefte D.Thoma,
verſio patitur. Denique quia Kalal 47p etiam ſi
622.9.950
2. 8. b triplex eft,diuinatoria ,conſultoria ,& diuiſoria. gnificatlæuigare,& polire, idcò exponunt, terlit
P Diuinatoria vocari poteſt xangopávted : quæ ex ſeu poliuit ſagittas, volunc enim ſignificari genus
genere ſuo prohibitia, D.Greg. libr.7. ep . 66. libr. diuinationis Catoptromanticum ; quo augures in
9. ep.47. in Decretal.cap.1. de ſortileg. D.Thom.d. ſplendenti cuſpide,velut in cryſtallovel vngue, fu
4. 8. & talis fuit fortitio Ionæ 1. vtibi poft Lyran . tnra inſpiciebant: ſed cùm hoc fit recentiorum co
& Ferum optimè Franc . Ribera, quæ & ipſamul- Cmentum , præſtat D. Hieron . & LXX. illos ſequi
.
tiplex eſt.vna,eadem cum oraculo ; vt fuêre ſortes. Alter locus eſt Deuter.8.v.u . Vechober chaber.
Deliæ, Lyciæ, Antiates, Præneſtinæ & fimiles, fic 700 nani, quod noſter verlit incantator;recentio
accepit Seneca. res vertunt iungens iunétionem , ve exprimant ſpe
in Troadib. Poft fata demumfortis incaſta fides. ciem guroucléas, qua per fruſtra lignorum iterú
c in Oedipo. Sorie Phebeia excitus. coëuntia diuinabatur.Sed noftram verſionem có
Cereræ ſories pleręý; nomen à mareria ſortiun firmant LΧΧ . φαρμακός έπαέδων επαοιδών ,veneficus
tur : vt funt σαλομάντια , σετ ιμάντεια ,άςραγαλο incantás incantarione : & rectè incatatores enim , à
hártarde, quæ bacillis, talis, oſcillis,pilulis , aut ta Chabar 73m , quod ſignificat, fe ſociare, vocantur
bellis inſcriptis ,in altú.vel in vrnă coniiciebantur. Chabarim , quafi dicas ſocij, nempe dæmonum ,
3. his fimilis fuit xubovávlec, fiue aleatoria,vt a
quibus fe pacto ſeu fædere inito cõiungunt. Lon
pud Propertium . gè ergò clariùs vertit noſter vulgatus, quàm recen
Mequogapertalos Venerem quarentefecundos, tiore; iſti: & benè Paginus retinuerat verfionem
Damnoſi ſemper fubfiliere canes. LXX . interpp :
D
Huic dediti valdè Auguſtus & Tiberius Impp. Tertius locus eſt Ofee 4.8.12 . Populus meus in
teſte Suetonio, & Attalus Rex Pergami.Vteban ligno interrogauit , cu baculus eius annuntiauit ei . ]
rur huiuſmodi forte teſte Pauſania Græci, apud non conſtat, de quo genere hoc dictum.apud He
Buram Achaïx: & in Apono fonte in Italia , teſte bræos, R. Moles Samſonis F.in explicatione prace
Suetonio , in Tiberio. pri Negatiui. 52. commemorat huiuſmodi ritum :
decorticabant bacillum ligneum vno tantum ex
4. Tadquáileræ, quam dixi , ſeu fußfouerlesd , quam
cli.de mo Tacitus tribuit Germanis; cjóriium conſuetudofim latere , cuin in aërem proiiciebant. fi fortuitò ca
rib . Ger- plex, ait, virgam fructifer& arbori deciſam in ſurculos ſu , primo iactu apparuiſſet, ſuperior pars decorti
man. amputant : eoſque notis quibuſdam difcretos , ſuper cata, at ſecundo iactu , ſuperior pars adhuc veſtira ,
candidam veſtem temerè ac fortuito ſpargunt.mox ,ſi proſperum ſucceſſum augurabantur: fin è contra
publicè conſulatur,ſacerdos ciuitatis,ſin priuatim , ipſe primùm pars veſtita, infælicem : fi vtroque iactu
paterfamilie precatus Deos, cælámque ſuſpiciens ter veſtitum vel nudatum lacus ſuperius fuiſler,mixtú
fingulos tollit ſublatos ſecundum impreſſam ante notā euentum ſibi pollicebantur : & hoc ab Oſea pu
interpretatur. & c.] frequentiſſima quoq; Sinis ho- E tant ſignificari.D.Hieronymus autem volt, de eo
die eſt ferè fimilis quædá diuinatio duorum ligno dem agi genere de quo egit Ezechiel, & vocat hic
rum æqualium , quam defcribit fusèGunzalus Mé ραβδομανθείαν , quod illic βελομαντέον , pro ijfdem
dozius lib.2. hiſtór.Chinenſ.ca .4.nec non Philippi enim iſta accepit. Sentit hoc etiam Theophilact.
nenſium ſeu Lulanorum in India , teſte Martino in Ofec , ſed aliter explicat ipſum ritum : virgas ( in
Ignatio Itineraris 0.8. In facris litteris ingenio non que) duas ſtatuentes ,carmina & incantationes quaf
nullas huc pertinentes ,vt eft illa fagittarum de qua dum ſubmurmurabant: deinde virgis, demonum ope
Ezechiel, & alia virgarum dcqua Oſeas, & ſecun ratione aut effectu , cadentibus, conſiderabant,quonam
dum nónullos Mofes. Ezechielis verba ſuntd; Ste vtraque earum caderet, antrorſumme an retorſum , ad
d cap. 21 .
V. 21 . tit enim rex Babylonis in biuio in capite duarum via dexteram , velſiniſtram . Sicque tandem reſponſadabāt 1
rum diuinationem quarens, commiſcens fagittas inter inſipientibus,virgarum cafu pro fignisvſi.'Eundem ad
rogauit idola ,exta conſulit. Ad dexteram eiusfacta eſt modū Nabuchdorofor vaticinabatur, vt Iezekiel ha
| diuinario fuper Teruſalem .] Diuinationé hanc variè ber. ] His adde quæ dicta ſup.ſect. 1. ſuperſtit.17. &
explicant.orta diuerſitate,quia non conueniunt de [ cito etiam in Anciliodorenſi conſilio mentionem
fignificatione verbiKolkolSpapqd D.Hier.vertit fieri ſortium de ligno prohibitionem can. 4.

S. Species
 LIBER III. C.
5. Species eſt Geomaniia, cuiuslaboriola induſtria
mentitur arté , nam ſexdecim figurarú in ſolo, vel
abaco nomina TiXvixá diſpungit, ex ſedecim addi
tis diuerſis punctorú coordinationibus,quç nomi
na ſingulis ſuis aftris putant reſpondere.hoc olim
Hali , Et famoſus Magus Oliuerius Malmesburius ,
libro edito , & poſtea GerardusCremonenſis,Bar
tholomæus Parmenſis , & Galpar Peucerus Lu
theri ſectator: quorum libri prohibiti, ſunt com
plexi ſcriptis. Et Peucerum miror id tam diligen
ter profecutum , cùm veriſſimè fateatur , toti illi
diſquiſitioni nullam prorsùs rationem ,nullam ve
riſpeciem ſubelſe . Archimagus quoque Corne
lius fuam diuerlain ab illa aliorum ,Geomantiam ,
æquè fallacem & mendacem , poſteriore ſcripto
fuit teftatus.Picus de hac cecinit ,
Aige frequens bibulam mucro cum pungit arenam : Blum mortis delerendo agebat
Hanc deſcripſit Pictorius in Epitome deMagiã c.8 .
Quanta ergò dementia eſt his vacare, quæ à ſuis
damnantur auctoribus ? Ex pijs ſcriptoribus & ca
tholicis eruditè refutarunt læpè iam citati , Franc.
Picus lib. 6.de Pranotion.c.3.& qui, toto clàm o
pere ex Pico plurima, Conrad. V Vimpina lib . de vſus, nec deerat ad hoc excitans diuina reuelatio .
diuinar.c.s. & lul.Sirenius lib.9. de Fato c . 38.
6.Vocant goix Hoparletow fiebat primùm aperto
libro Homeri vel Virgilij , & attento primo , qui
obuius infpicienti, verlu . Sortes Virgilianas , vel
Præneftinas vocabant . Sic Socrates mortis ſuz
diem coniecit : Sic Claudius, Traianus , Alexan
der , Macrinus , Gordianus lunior & alii Impp .
tempus regni vel vitæ vel alia , qua de re Suetonius C rum librum de altari fumpiū, in SANCTAE TRI
in Tiberio,Spartianus in Hadriano , Lampridius in
Alexandro, & aly in horum vitis. quædam Lipfius
lib . 2. Elector.ca.i2. Iudæos quoque ſolicos in qua
uis ferme re inchoanda ſic ex ſacris biblijs apertis
ſortiri;docet ex Thalmudicis loſephus Stepha
nus in lib . 1. Machab. c . 3. nu . 48. Huic vanitati
Gentiliú deinde ſucceſſit apud Chriſtianos, aper
rio Veteris aut Noui teſtamenti; quam in ligni bla
ſphemiâ vocant SORTES APOSTOLOR V M ſeu
SANCTORUM : hac vli fuere Heraclius Imp. a
pud Cedrenú: & Romanus Diogenes, apud Cu
Ipinianum : & Andronicus ſenior apud Gregoram
lib . 8. & Chrannus filius Regis Francorum , apud Dcuſandum .In B.Matthiæ fórtitione omnia adfuif
Gregorium Turonenſem lib . 4.Hift.c.16.6 20. &
B. Theodora Alexandrina, nondum benè cathe
chiſata, apud Simeonem Metaphraſt. XI.Septemb.
& Meroueus apud Gregor. Turonen. Hift. Fran .
lib . s.ca.14 . vbi & aliusritus exprimitur, nam po
nuntur tres codices Scripturæ lacræ ſuper S.Mar
tini ſepulcro, & ſigillariin finguli aperiuntur.vſus
hac denique Gundulfus,apud Ranulphú li.). Poly
chronici c.6.& ſui laudator facinoris Hieron . Car
danus, de varietat lib.14. Damnata fuit hæc ſuper
la coali ſtirio non vno concilio a Ecclefiæ Catholicæ de
quanti&c.
creris.Huc quidam referunt certas illas Epheſiorú E in Sacerdotibus eius, & c. ſanè cenſuerim , cum loan .
1 quis cle
TICOS. 26. noras magicis verbis iunctas: quas ferenti conatus
9.s.Anti- omnes forent efficaces. harum beneficio volunt
Hodor .
Cra: lum è rogo liberatum b. ſed hæ pertinent ad
cóC.can.4
ovideEu 9.6 . Etnequis obiiciat vel D. Aug.in Confeff.vel
Hach. in Greg. Turonenſ, factum , lib. 5.Hytor. Fran.c.47.
Homer .
o ſeg .Nam Sancti tunc librú aperiebant, non vt
de futuris certiores redderentur,fed vt confolato
riú aliquid vel exhortatoriú in facra pagina repe
rirent,vt teftatur ipſemet Greg. & fic folent hodie
multi pij viri cum tentancur,aperire libellum illum
aureum Thomæ de Kempis de contemptu mundi,eo
quod ſemper aliqd in eo occurrat,quo roborati ſe
& confirmari ſentiunt.quod fanè expers eſt ſuper
II. 'Q. VII. SEC. III.
291
Altitionis: Auguſtinus etiam diuinâ monitione ad
hoc inductus fuit, vide libro nono . Corifej). caprievl
timo . Sunt qui velint duas exceptiones elle ab hac
regulâ , videlicet.Primò, fi quis id faciat grauine
cellitate compullus ,ad terminandam grauem lité,
vel anceps confiliú, & citant D. Auguſtinú . Epist.
180.ad Honorat . ( 11.1.de dociri.Chriftiana 19.28.Se
cundò , fi debitâ cum reuerentiâ , precibus ad Deum
fulis ,adhibeátur ,vt vult Beda in capite primo Actorū .
Inprimis admiferim has conditiones , non fepara
tim ſumptas,ſed coniunctim : & ideò pro vna tan
cum . Nam puto limul requiri & materiæ neceſſica
tem , & recurſum ad Deum : nec Patres alterum ex
cludere, led lupponere ; cùm alterum tantum ex
prefferunt. Vt Auguftinus ,qui grauitatem materię
lolius conſiderauit, nam de grege propter pericu
, & idcòfortitionem
fieri inter paſtores , qui fugere, & qui manere de
berét,volebar.de Epijt.180.jubpin.Beda verò vtrúq ;
dilertè exquirit.Nec leuis cauſa fuitD. Franciſco ,
ſua & proximorú falus, nec nulla, nec frigidæ te
pidæue preces præcellerant,cùm forte coniultoriâ
Narrat Diuus Bonauentura vila illius ca.13.è quo
D.Antonin.3.p.fum.hiſtor.111.24 9.7.ſed carprim &
mutilatè deſumpſit,ſed ille his verbis: Immiſſum eft
eius menti per diuinum oraculum ,quod in aperitone li
bri Euagelici aperiretur ei à CHRISTO.quod DEO
in ipſo ,c de ipſo maxime foret acceplum.Oratione ita
que cum multa deuotione præmiſſa,
ſacrum Euangelio
NITATIS nomine aperiri fecitper ſocium , virum 2
tig; DEO deuotum on Jančiū .Sanè cùm in trina libri
apertione ſemper paſſio DOMINIoccurreret, intel
lexit vir DEO pienus,quod
ficut CHRISTVM fuerat
imitarus in actionibus vita,fic conformis ei effe deberet
in affliétionibus doloribus Paffionis, antequam ex
hocmundo tranfiret, c. idé ſtatuo de facto S. Da
nielis Stylicæ , apud Metaphraſtem ; & in vita S.
Huberti Leodienſ.Epiſcopi apud Surium tomo.6.
Duo ergo illa concurrant neceffe eft, ve licitè quis
vtatur hac forte : reuelatio vera ſi acceſlerit,vello
la illa præceſſerit, nihil neque cimendú, neque ac
ſe , & præterea morem deligendi ſuis vicibus Sa
cerdocis Summi , nondum abolitú , ſatis clarè do
cer Beda in capite primo Aftorum . Si ergo vel reue
uelatio, vel aliæ duæ cauſæ ſimul, fine reuelatione ,
mouerunt Archidiaconum Batonienſem , vt expe
riretur, quod ait Epift. 30. poſt triplicem eiuſdem
ſomnij de amico recurſum : quam ego facilè cre
diderim diuinam viſionem : curioſitatis humana
( fine affectu curioſitatis ) fortibus, et reuolutione
Pſaltery,viſionis euentum diligentiùsexploraret :60
culis eius primā ſe verſus ille obtulit: Moyſes Aaron
Buzeo noſtro, Blefenſem excuſari poſſe , alioquin
negari nequit, non oprimi rem exemplicenſen
dam ,
Longè alia quædam eſt fors Apoſtolorum
licita planè non vetita , de qua fic Cæfarius libro
octauo Miraculor. capite quinquageſmo fexto. con
ſuetudo eft maximè prouincie noſtre marronis, vt tals
cum ſortespecialem fibi Apoſtolum eligant, in XII.
candelis, XII. Apoſtolorum nomina fingula in ſingu
lis fcribuntur,que a Sacerdote benedicte altari ſimu
imponuntur : accedens verò fæmina , cuius nomen
per candelam extrahit ,illi plus ceteris honoris Gob
"Seguy impendit .] Quin & in Hiſpaniâ fic Ferdi
Bb nando
 * 292 DISQUISITI MAGICARV
ONVM M
nando Cortezio ſortienti, Beatum PETR V M A - 1A | inciſa dyungebaptur sparysexaminare dimenſis. Has
poftolorum PRINCIPEM Romanæ, feu ve linieis quidam indumentis amettus , calceatuſque iti
rè Apoftolicæ ECCLESIÆ petram ſecundam dem linteis foccis , torulo capire circumflexo, verbenas
( nam prima l E S V S ) obueniſſe inuenio in Hi felicis arboris geſtans, litato conceptis carminibus nu
ſtoriâ Mexicana Franc . Lopez de Gomara. cap. mine praſcitionú auciore carimonialıfciētia ſuperfiftu,
cortinulas, penficlum annulum librās ex carparbio filo
XXI. decebat Euangelium illic plantaturo,rigato
rem fauere, quo rigante nunquam non incremen perquam tenuimyfticis diſcsplinis initiatum : quiper
tum dat CHRIS I VS LES vs. interualla diſtincta retineniibus fingulis litteris inci
Septimò loco venit Ludus ; qui deſcribitur in dens ſaltuatim ,heroos efficit verſus interrogationibus
Aod exaédew , & alter quem vocant Ludum Paſto confonos, adnumeros modos penè concluſos: quales
rum : qui duo noxiè per Franciam & Germaniam leguntur Pythici, vel ex ofaculis editi Branchidarun.
multis ſolemnes, ad cognitionem matrimonij fu Tbi tum quarenubus nobis qui praſenti ſuccedet impe
turi, opûm , dignatum , liberorum , &c. rio, quoniam omni parte expolitus fore memorabutur;
Neque prætermittere hoc loco poſſum vel de affiliens annulus duas perjirinxerat fyllabas, eja cum
beo indiſcuffum periculofum quoddá dictú And. adiectione litteræ poftrema , exclamauit quidam pra
B
Cæſalpini lib. de inueſtigat.demon.c.12. vbific ait; ſentium , Theodorum ,&c . ] Subdit etiam inter
Sunt qui conſcriptos de bona mala fortuna libros co rogatos num quæfiflent, quid ipfiſmet iinpende
fulunt, fortuito in libelli particulam incidentes, in qua rer, dixiſſe verlus, qui refponfi;quibus & ipfis ca
explicatur quod quaritur, ( loquitur de libris quales picalis ſententia , & Principi exuſtio denunciaba
dixi) fed hæc vt plurimum apud ceteros vana reperið tur, quæ cuncta fic euenere. Nam & Theodoſius
tur, vera apud eos quibus demon cooperatur.] An er ſuccellit, & hi capite muletati, & Valens viuus à
go dæmon futurorum huiuſmodipræſcius,vtſciat Gotthis igne conlumptus fuit. Adeò vt ſuſpicer,
talia , quæ faltem quo ad media , à libero ordina hæc omnia per Diabolum ,D E o reuelante, ad cor
ſcelerum vindictam fuiffe reuelara.Ex quibus ver
riè arbitrio dependent, ad certum & verum euen
tum dirigere?Nullushoc veræ Theologiæ peritus bis Ammiani patet Socratem , & Caſſiodorum , &
conceſſerit. Debebat itaque dicere,quando dæmó Zonaram incomperta ſibi, & parùm vera nar
cooperatur, tunc fæpiùs vera videri, propter dæ raſle.
monis in coniiciendo folertiam : nó verò icribere , Nonum genus eſt óvouént ea,quæ petitur ex no
ve plurimùm vera ſi dæmon cooperetur,niſi cum C mine conlulentis per elementa nominis diuerti
explicatione, quare tum potiùs quàm aliàs. modè collocata, & quali per anagrammaciſmum
Octauo, venit à dexlpuojuánTh & : quando defini fauftum quid vel contrarium indicantia. hoc fuit
tus locus in partes æquales deſcribitur, & vnicui Pythagoricum commentum , v.g. ſi, Ioannes Ma
que fingulæ alphabeti litteræ infcribuntur:deinde gnus, reſoluas in , agnus animosé . hac purant ab A
ſingulis litteris granum frumenti imponitur : po pollonio Romæ puellam ,quæ nuptiarum die mor
ſteaad hoc enueritus oſcen gallinaceus introduci tua, ſuſcicatam . ( Philoft. lib.4 . ]
tur, qui grana comedat.denique notantur litteræ , Decimum dicebatur celludu Texa ,quæ fuit duplex ,
quarum primùm grana depalcitur v.g.litterarum ; vna Græcorum , valorem litterarum conſideran
P.E.T.cunc creditur notari, Petrus Petronius,Pe tium , & futurum victorem augurantiú , cuius no
trucius, & quorú fimili modo nomé inchoatur.Sic men maiores numeros contineret : ideoq; Hecto
P b Teren
deceptus Valens Imp. de ſucceſſore quærentibus, rem ab Achille fuperatum b.Altera fuit Chaldeo
tian.Mau
philoſophis: & quia Gallinaceus abſumpſerat,gra rum , qui alphabetum diſtribuunt in tres decades
ruscitatus
na notata 0.1.2.4.omnes occidi iuſſic Theodo - D à nobis(v
quibuſdam litteris repetitis, & nomina petentium
a Zonaras ros, Theodoſios, Theodatos, Theodulos; & tamé reſolutaxcommutant in numeros , & fingulos nu-
bi de has
tom . 3. in illi Magnus Theodoſ. in imperio ſucceſſit 2. Hoe re dizipla
meros ſuis planetis attribuunt. Huc referenda lu-
ra)Opina
dæorum recentiorum Kabbala, quam diuidunt in tionib. in
Valen.So- cum Zonarâ quidam volunt factum per årextpuo
crates lib .
Mártaav: led apertè Socrates dicit fattum per ve duas partes, in quandam beouar Telav blaſphemijs Accij A
4.C.15.So
zomen. li. xuopean telap :Sozomenus, per oraculum extripo. .
refertam , & áciduán Thar hanc vanillimam :quam ſyanacić
6.C 35.Ni dis machinâ laureâ.quem Nicephorus ſequitur. lege refutantem Tegnium lib. de vero ſtudio Chri
cephor . li. Caffiodorus autem cum Socrate ſentit:fed per er ſtrano. & meliùs Ciruelus in Paradoxis 99.carum
11. ca.45. rorem, vult ipſummer Valentem operâ dæmonis vltima , quæ eft de Cabala Iudæorum : & à quâ non
Caſ ſiodo c lib.8, de
ruslibr.7. vſum inquiſiuiffe de fucceflore. Zonaras verò vult abit longè Platonis
Arithmeticum vaticinum cre repub..
Tripart.c. hoc factam ab lamblicho & Libanio: fed hos om prehenlum ab Ariſtotele lib.6.Polit.Sanè Apofto
* Ammia, nes falli ex eorum temporum ſcriptore Ammiano lus & Euangeliſta D.Ioan . in Apoc. nomen Anti
lib. 26.
patet , qui reos quidem quæſiti vaticinij nominat chriſti per numerum . 666. ſignificauit ,c.13. ve illi
Fiduſtium , Irenæum ,Pergamiú , Hilariun, & hos à Deo fuerat reuelatum :fed omnium hactenus in .
quidem conuenifle alios vaticinandi peritos ,( quos genia in nomine illo eruendo fruftrà fortaſſis de
non nominat , & fortè fuere Libanius, & lambli ſudarunt. qui multa volet legat Riberam in Apoca
chus) 8 recitat mox verba Hilarij iam latera fo- E lyp, Sanderum de Antichrilto ,Feuardentium in l
dicaci;Conſtruximus (magnifici Iudices) ad cortine fi renæum , fefiffimedifferentem Raimundum de An
militudinem Delphica, diris auspicys. de laureis vir tichriſto. a. C. 20. vſque ad 25. qui Arithman
gulis, infauſtam hanc menſulam , quam videtis , & • im tiæ tamen nonnihil ampliùs, quàm par erat ,de
precationibus carminum ſecretorum choragij, quemul tulit > ex Platonicorum commentis. Locus ille
tis ac diuturnis ritualiter conſecratam , mouimus tan Apoſtoli non confirmat Arithmantiam ; ſed dun
dem . Mouendi autem ,quoties ſuper rebus arcanis con taxat numerorum inuolucris arithmeticis pro
Julebatur, erat inſtitutio talis. Conlocabatur in medio phetiam contexit : quod & nobis liceret S. Spi
domus,emaculate odoribus Arabicis , vndique lance ritu id inſpirante. Iplis verò numeris vim aliquam
rotunda purè fuperpofita, ex diuerſis metallicis mate diuinam , vel paturalem proprietatem tribuere, er
rys fabréfacta: cuius in ambitu rotunditatis extremo roneum eſt.
elementorum viginti quatuor ſcriptiles forme peritè XI.Poteſt eſſe quod Pythagorç tribuit Plinius;

conlide
 LIBRI IIII . C.
conſiderandum in nominibus propriis vocalium , A
numerum ; parem ,eſſe proſperum ;imparem verò,
orbitatis claudicationílve indicium . Circumfer
tur dc his & fimilibus nugis liber, Alçhindrina,ſu
perſtitiolusplanè,& flammis digniſſimus; quem
Tuigunt fuille diſcipulum Ariſtotelis. Huc & ad
præcedentem ſpecicm communiter referenda eſt
illa circularis figura , in cuius mediâ inter ſemilu
nas arcâ, varij numeri arithmetici; in proxiino cir
culo ,inſcripta verba,vita ,bona fortuna,mala fortu
namors,morbus,ſanitas in ſequenti,nomina plane
tarum cum certis numeris: in 3.alphabetụm La
tinis litteris capitalibus,in 4.certi arithmetici nu
meri, qua in Germaniâ quidam vtuntur ; & cuius
formá li Georg.Pistorius non exhibuiſſet , vlúm
que non explicaflct feciſſet, longè conſultiùs.
Fortallis etiá gentilibus in vlu fuit aliud quod
dam Onomantix genus, quando ex ipsâ nominis
lign : ficatione , omen capicbant, vel aliquid furu
tum diuinabant,vt alibi Opinationibus in fragmen
ta Tragicorum ) docui Græcos fecille 'in nomine
Altyanactis , & Auguftum in nomine Niconis , de
quo lege ſup.libr.3.part. 2.9.4.fe £t.4. Huc rerulerim ,
quod refere Prudentius ſic à tyranno irriſum B.
Hippolycum martyrem :
Ille ſupınara reſidens ceruice, quis,inquit,
Dicitur ? afſi mani divier Hippolytum .
Ergo fit Hippolyties,qualiai ,turbetqz inga'es,
Interedtque feris dilaniatusequis.
Vt enim alicubi ab Auſonio proditū ,veteribus
diuinationis fpecics crat , nomen componere,quod fit,
Fortune, morum , vel necis iudicium .
Quæ quam fint vána docuit euam loan . Bro
dæus libr.7 ,nilcellan.cap.j .
Ab hac fuperftitione non ſunt immunes, qui
ex nomin :bus lic parentum arbitratu impofitis ,
fortunas hominum & eucntus futuros autumant
dependere , indéque quid futurun lit ratiocinātur .
Expertes ſunt culpæ , qui ſedula diligentiâ , qux
dam per angelos vel homines fanctos prophetico
ſpiritu impotira nomina , cum eorum quibus im
polita fuêre munere , virtu:ibus, aut exitu vitæ
Componunt , & oftendunt illa cuni rebus confen
tirc : quod olim fece. c Parres Orthodoxi ,de Abel,
Enoch,Noë;cæteris:de quibus lege D.Ifidori, lib.
7. Origin.capil.6. ad hoc præit nobis Angelus in
Euangeli â Hiltoriâ Matth.1.0.21. Luca.1.0.13.6%
114 & ipfemet les vs Simoni nomcn ,Cephas ,im
poncns, Ioan.1.0.42.collato cum Marth.16.0.18. Ali
quid ſimile P.Nicol.Serarius,in Machabe.prelog ...
ubi de hac re , notauit ex Gorionidc , de nomine Ma
chabæi;quod fanè potuit Prophericè à patre indi
: tum fuiſle præuidente ingens anini robur & cor,
quod Iudæ futurum Sanctorum verò nomina li
beris imponere,vt illorum potiffimùm patrocinio
fe fuaquecommendent, & niores imitentur:pium
& religiofum eft , & eâdem ex causâ conſuetudo
Ponciticum Romanorum , ab aliquot iam ſæculis
nomen priſtini cum dignitate Summi Sacerdotij
commu: antium ,laude digna,vt quod maximè.
a lib.8.dc- 1 Pliimo loco , loannes Leo , diligens ſcriptor a,
luip . Afr.
quandlaun ,opuedorintnap, ſortiariam recenter : in
caplula abacali forma conſtructâ quaſdá ali aui
culas, ad has venire qui conſilium quærunt , &
obolum offerre : auiculam ſtipem accipere , in
que caplulam inferre roſtro : deinde regredi, &
reſponſum in charrulâ referre conſultori. Hæc
lufficiant de his ſuperſtitioſis fortibus partim di
uinatoriis , partim conſultoriis .
11. Q : VII . SECT. ITII : * 293
1
SECTIO IIII.
Quale in his peccatum ?
Orandæ ſequentes conclufiones. Quo ad
e
Q
Primò graue peccatum eſt inquirere occultas cul
pas per haruspicia,velauguria, vel fories dininatorias.
nam hac non poſſunt ita fciri , finc dæmonis au
xilio . quare quidam qui per aſtrolabium conatus
fuerat furem occulrum'noffc,etiam fine intentio
ne dæmonem inuocandi , vt graviter peccans, ab
altaris minifterio fuit per annum ſuſpenſus b ; id- b cap.2.de
que ex gratiâ & difpenfatione: quia fecundùm fortileg.
iuscommune debuillet in perpetuain ſuſpendic. cca.li quis
B
2. Æquè mortale peccatum ejfanguriis vel forti- Epiſcopus .
buscon.uri predicere futura contingeniia d': ideóque d16.9.4
D. Tho.
in clericos lata excommunicationis feuccntiae.
1.9.95.art .
3. Quamuis non fit peccarum moriale busufmodi 6. & 7 .
obferuare, niſi quando quis'illis fidem adhobet; Sempor edi. cap.fi
tam n'm.axime periculofum eft fecundiim illa arrigere cum loquia
aktiones fuas, etiamfi quis illis minimècredat ,ra io ,
quia iuitiflimè Deus folet permittere , vt tales.
malèpercanr:Diabolus etiain per huiufmoditape
in maiora pertrahit, & in magnis lefiisdecipit: & ,
vt ' minimùm , per hæc homo pellimunf liabitum
acquirit,proximè diſponenteni ad infidelitatem .
Aliquot exemplis liíc illîc 1parſimollentum ,
quàın perniciolum elle folitum fit confulere de
monicolas. Addam nunc ex Adamó Chronogrd
pho , de Olaph Rege Noruegix .is cum inualifce
С
Daniam fretu's relpóſis dænionuni, claſic victus ,
ipfe fe in mare præcipitauit, vxor verò fame &
inediâ miferè periit.omnes ( air ) affirmant feritum
siguriorum, obferuatorem ſorrium ,& in auium pro
gnosticis omnem ſuam ſpem repoſuiſſe: Garlis magi
ca ſtudio deditus, omnes quibus illa redundai patria
maleficos;habuit domesticos, corúmque deceptus errore
peri .] Sic Adanı lib.chron.lib.z.cap :29,ex Chro
nico Cadomélid e decepto Odonc Baiocenli Epi .
ſcopi, pro Pontificio Maximo carcerem perpe
tuuin nacto narrat Baronius tom . X1.Annal.anno.
1084.Habes exemplum ,ex Chronic. Scotorum , aliud;
de Nathaloco Rege XXX.narrantiHum ipfumà
quo Rex caſus, ad diuinosmiſſum ,vide viktoria, de
D vila Regis ac regnocius percontaretur : responſum à
quadam anu accepiſſe ; Regem non diu vi&túrum : nec
periculum ei ab hoste,fed à familiaribus instare.Cum
ille vrgeret , à quo ;anum, A te , ſubiecife,Ille mulie
Tem exſecratus , cum domum rediret, fubiit animum
illa cogitatio : nec responſum celari poffe,nec edere in
tum esſe : ne feapud Regem hominem prauum , fuo
timore indulgentem ,ſuspectum reddever. Itaque rutius
eſt tyrannum ,cum multorum gratia interficere, quàm
cùm grauifimo capitis propriy diſcrimine, incolumem
ſeruare.Statim vbi domum rediit,imparato ad reſpon
Sa drinorum expromenda,ſecreto : cajo Ricge,duodeci
mum impery annum ingreffo,patriam feruitio , o fe
periculo exemit. ] Narrar Buccananus, libr.4.fol.zs.
E'Sed cur fabulam magis cócinnè fictam ,quàm ve
riſimilem yocet ,non intelligo.Etfi enim anus illa ,
immò demon ipfe, hoc citra reuelatione ſcire non
poruerunt : tamen malitiâ dæmonis fit Deus vſus
fuit . Nam illa erát ingenio fillimè inftituia ad hoc,
vtimiles ifte ;cuius ingenium præceps , & minus
prompra dæmonem non latebant; ad cogitatio
nem tollendityranni impelleretur; quod liue illi
profperè,liue malè ceſitlet ;vel cyrāni,vel a gret
loris feu confultoris nece animuni homicida ya
Cc ( cereri
 294 DISQ VISITIONVM
iceret.Nónne fimiles æftus animifimile tyranni-
cidium in Azačle Syron. lib.4 . Reg.cap.8.nobis S.
Bucan.lib. S. fuppeditar 7 In eadein Scotia Bancho maleficæ
7.in princ. Cortes regnum ( pondentes exitium peperere,nam
Boer.libr. occiſus à Macbero ſeu Macabæo ; cui eciam ipli
1 :. ance diuinationes ariolorum , inercedem crudelitatis ,
mcd. necem attulerunt,perluaſerant inuictum fore,do
nec filua quædam procul inde remota ,ad arcem ,
quam Macbetus incolebat,accederer :nec fæmi.
nâ geniu manu occubiturum . Vt fidem dæmon
ſimilibus vaticiniis faceret ; cùm iam vincendum
necandumqueab hofte fortiore , infeftiſſimoque
perſpiceret, perſuaſit,vtmilites ramis prægrandi
bus prælatis filux ſpeciem præberent ;& percul,
ſorem ei immiật Mack duftum.quinon natus,fed
cæſus ex matris vtero . Mulcis hæc deſcribic Boë-
tus : pro fabulâ Milega vel mimo cx Atellanis ri
der ille alter : fed hæc dæmonis mores mirè ex
primunt:nec continent quidquam , quod fieri non
pollic, aut quod fieri non ſoleat, de liluarum ſtra
tagemate Olaus , & alij limilia: de pſeudoraculis
dæmonum plenæ ſunt hiſtoriæ .
4. Idem hodie dicendum de forte conſultoria,qua
inquirimus, quid nobis faciendum vel iudicandam .
a ca.Cortes pam & b.zc , fub anathemate prohibica a . proba
26.4.5 . tur quia non licet huiuſmodi , nifi à Deo, inqui
rere : Deus aurem non vult nos fuam voluntatem
per fortes indagare : ſed petere illam à do & rinâ
EccleGæ , S.Scripturâ, ſuperioribus noſtris, ac aliis
do& is ac piis viris. Mortale aurē eß ,quando aliquid
superstitioſi adisibetur ,velforti ceriò creditur: fi verò
Perumque decffet, a fine ſuperstitione vlla ,ſimplici
ser quis forte voluntatem Dei inquireret, probabiliter
tantum forti credens, foret peccatum Veniabile 1 .
CA Py'T III ,
De Conie Etalione.
Vcvfque fermo fuit,de prænotione prorsùs
H licità , de qua eft cap.i.vel de prorsùs illicita,
de qua fuit cap.z.Nunc ſequitur agamus ds eâ ,quæ
aliquando licita,aliquando illicica eſt : quam vo
camus Conie &tationem . hæc vel eſt Phyfica ſeu Na
coralis, vel Politica ſeu ciuilis , quæ forris , no
men reriner.
QV Æ STIO I.
De Coniectatione ex aftris. Drum , ferenitatis & huiuſmodi viciſſitudinis tein
N naturalis coniectarionis clallem refero , qux peſtatum euentus probabiliter prædicere , ratio,
cumque cauſis naturalibus verè innituntur , vel quia ve plurimùm hæc accidunt , aliquando tamcı
ſalcem eas non improbabiliter omninò præte
xunt : cuiuſinodi lunt agricolarum ,paftorum ,naua
tarum , arcbitectorum , inedicorum , phyfiogno
morum , chiromantarum , aſtrologorum , & oni
ropolarum : de quibus ounc ligillatim nobis eſt
di lcrendum .
А tem ; fortè futura durior annona; metuo ne fit, & c.
Quoad coniectationem , liue iudiciaria ex aſtris
mathelim ,dux poflunt eius ſpecies cóſtivai, prior
licita, poſterior illicita. Prima fpecies elt, astrono. E ſuspicionem , v.g.ſuſpicio cſt hunc puerum fore ta
mia;quæ nicicur vniuerfalibus, veris & incommu
tabilibus principiis , & ſcientiam conſequicar fu
turorum artis ſuæ : veluti reuolutionis annorum ,
curſus Giderum , diſtinctionis corum , item naturæ
ſolis & planetarum, eclypfium , ſtationum , retro
gradationum ,aſpectuum , coniun&ionum , oppo
litionum , & fimilium : quo in genere quadam iam
prodierunt vtilia , & maiora exſpectantur , Ticho
bis Brahci, Nobilis Dan '. Altera eſt, Aſtrologia,
tam diſſimilis priori , quàm pellex coniugi iulta:
quæ nititur principiis communibus ,variabilibuſ
que, & prædicit effccta cuétuum futurorum , non
ne ellariorum ,ſed contingentium : quafiab eſtris
MAGIČAR VM
A neceſſitudine aliquâ dependentium . Et ex illa
priore,in hanc tandem , Chaldai,deflexêrc.Sic vo
cali injio Sacerdotes Babyloniorum , refe Dio
doro Siculo, libr.z. Biblioib.eò quòd Chaldæa na
tio in hoc genere antiſtabar. Sanè idcò rcceptum
poſtea vt fimpliciter, Chaldaus, Aſtrologum ligni.
ficarit,Sicur Arabs, lacronem , Chananaiss,merca
torem , fic vſurpant Daniel, prophersa fue 2.0 :rf.2.
luuenalis, Saryr.6.& Gellius, lıb.1.90 t. Arnar.c.g.
Aſtrologix huius partes funt quatuor , prima
verſacur circa, Revolutiones,& prædicit rorius anni
bello , paceque viciſſitudines, aëris ſalubrirarem ,
annunæ pretium , morbos animantium , & c. Se.
cunda continet,Magisterium Natiuitatum ,dccens
quid figillatim homini rotâ vitâ obcingce. Tcrria
B vocatur,Electionum ;quæ docetquid in lingulis re
bus conſultò & vtiliter faciendum ,quid omitten
dum , quando ædificandum , quando mihi'n ui.
gandum , equitandúmve quando egrediendum
manendúmve domi, denique quando & quibus
locis fingula facienda , vt feliciter cedant , hac ſe
mirabiliter iactabat ,meusolim in Matheſi Do
& tor.loan . Stadius ; ipfi ramen , li demas , quæ per
impoſturam aliquando cóſequcbatur , omnia pel
limè & infelicidimè cedebát.4.eft,imaginum jrxl
pendarum , planè præſtigioſa, & à nobis, libr. fatis
confutara . Trium cæterarum , nulla quidquanı 12
ber certitudinis , fed quo longiùs abit quæqucà
communibus illis aſtronomiæ canonibus, & ad
c particulares Gngularéſque euentus propiùs accc
dir ; cò à ſcientia & certitudine longiùs recedit , &
mendacio vanitajique ſeſc arctiùs adiungit. Vnde.
Sit v.concl. Astronomusnon recedens à ſuis uni
uerfalibus , commenfuratis,immediariſque principiis
,
poteft iuxta canonesariis fua cerio pradicere , etiem
multis antequam eueniant annis vniuerfales illos artis
fua cuinis ,niſi tamen vel fupputatio,vel instrumenta
eum fallant . Hinc ortæ Ephimerides ,quæ vulgò
circumferuntur. Hanc conclufionem neminem
puto negaturum , quia ficut ſe haber res ad elle,
lic ad cognoſci :euétus ifti neceſſarij funt, & certi :
poterunt igitur ceriò cognoſci. Iuxta eandem ra
cionem, poterit, ex Lunæ & Solis vario colore &
aliis phænomenis ,aſtronomus;ventorum , pluvia
ob peculiares aliquas cauſas impediuntur. Hoc
ſpectant Arati, Ciceronis , Hehodi , Virgilij , &
Germanici de Phænomenis carmina .
2. Concluſio , Astrologia fpeciesillaprima non eft B
Superstitioſa,fi taniùm profitetur opinionem cum formi
dine oppoſiti; v, g.minantur altra annonx carita
Secunda verò non eft fuperftitiofa ,fi tantum profiter ut
Iem :inclinabitur ad hoc:horoſcopus illi talia por
tendit , & c.Tertia pars denique non eft fuperftitiofa,lo
tanium dicar ſe astimare, quod res benèfie ceffura :
renera animo fuo non plustribuat, quam verbis pra fe
feri, ( quod in omnibus his tribus notandum ) fusè
hec docet Conrad. V vimpina lib.de Fato: alio opere
erstuione libr.2.cap.7.ratio, quia propter con
Gideratos cuentos fimiles , ad fimilem aftrorum
pofituram fæpè ſubſecutos,licet nobis æſtimare ,
Tulpicari , & meruere fimilia : neque vllum pecca .
tum in hac obſeruationis cautione verſatur : quæ
cft portio quædam prudentiæ , & idcò ſecundùm
reft bona .
Tertia
 LIBRI IIII
III .
Tertia concl.Astrologia vllo istorum irium mo- y A pros , illúdque iplis ftudium inutile & noxium
dorum vltersus tendens, pradicens aliquid vt ceriò fuifle i. Quis Dco non credat ? Ecce , clamar iple i Efai.47.
euenturum ,merèillecila eft , & fuperftitiofa :toiáque
buiuſmodi diuiratio incoria eſt ac vana , nec artis ant
scientia digna romine. ]
a la fum . Notandum ex Caietano a folere hîc incurri tria
verb.aſtro
rum ob- peccara Mortalia , ſecundùm tres modos exce
feruatio . dendi. Primò quando Chriſtianæ fidei myſteria
ſtellis ſubiiciuntur, & deducuntur ex aftrorum in
Auxu vel ſitu.qua in re peccauit etiam Pet,Halia
cenſis, qui diluuium Noë, natiuitatem les v , reli
gionis fidcique mutationes & alia huiuſmodi lu
pernaturalia arcanaaftrorum diſciplinæ ſubiecit;
Firmicus quoque , Albumazar , A ponenſis , Ma
6 libr. 13. chiauellus, & Paul.louius b . Italíque complures
hiftor. in eundem ſcopulum impegerunt ; quos perfidia
c libro 2. reos meritò peregit loan. Picus Mirandulæ Co
cốt. Aftro
mes. Refellitur hoc dogma,quia talia myſteria à
log.ca.s. &
li. s.ac.li. libero Dei decreto dependebant ſolo ; Deus au
tem , vt conſtituit , fic etiam poteſt cælorum cur
ſus immutare, ideóque Chriſtiana religio cælis
ſuperior eſt cenſenda. Confeffio cnim, cius fuper cee
d Pfal.148. lum terram , d.
V14 Secundum peccatum eſt , quando futura con
tingéria , ex aftris cenſent cercò præſciri pofle, hoc
enim tollit libertatem humani arbitrij. Nam l
certò preſciri poffent,hoc foret quia actiones illæ
ab aſtris , & non ab arbitrij libertate penderent ,
licque delinerent effe futura contingentia . Con
tradictoria itaque ſunt certò aliquid huiuſmodi
prædici, & tamen huiulinodi libera live contin
gentia elle.
1 Tertiò peccatur, quando interrogationes &
electiones cæleftibus hiſce corporibus ſubii
ciuntur , vt certæ cuidam caufæ, & tanquam legis
decreio : ita vt quis hanc vitx actionibusque luis
regulam , & normam præfigat. Hoc enim repu
gnat dignitati diuinæ gratiæ ,quæ vincit naturam ;
repugnat etiain diuinæ legi, quæ talia vetat ficob
ſeruari,repugnat noftræ mentis & confilij digni
tati , qua cun & tis rebus corporeis ſumus prælian
tiores , & fublimiores.
In duo hæc pofteriora peccata incidunt, quot
quor pluſquam oportet huic aſtrologiæ tribuunt ;
vt veteres Chaldæi , & qui in libris iuris vocantur
Mathematici ac Planciarij : & ex recentioribus ,
ideò cauendi , lul . Gauricus,Leouitius,Cardanus,
Bcllancinus , loannes Sradius, lunctinus, & No
ſtradamus; contra quos omnes eft præcedens ter
tia conclufio .
С Quæ probari poteſt ratione , & auctoritate.
Ratione ,quia , cuin euentus iſti non exiſtant ne
ceffariò ; & certò, non poſſunt certò & neceſſario
præſciri . Deinde quia hi eftcctus non continen
tur in aftrorum potcftatc,quibus etiam nec Deus,
nec humanum arbitrium lubfunt. Et aliæ plures
rationes peti poſſunt ex bullâ Sixti V. contra a ;
ſtrologos ; & ex doctiſſimo, prolixóque opere
Ioan . Pici contra Aſtrologos.
Auctoritatis probatio,luas habet claſſes.i.pro. Edixienſis libr.2.deverâ & falsá prophetia cap.29 .
batur Scripturæ ſacræ teſtimoniis , quæ docet re
c Efai.41. rum futurarum præſcicntiam ſolius eſſc Dei €; &
V.23 . cam prorsùs adimit homini f , monet ne quis di
fEcclef.8.
ſcat aitrologiam , vel ab aſtris ſibi timeat , & has
V.7 . & cap. elle vanas leges infidelium g : ne fequamur vani.
20. V.14 .
g lerem . tates philoſophorum , xata consia 78 xóque, ſe
10.1.2 . cundum elementa uniuerfi h , quod de aſtrologiâ D.
h D. Paul.
Athanafius accepit : ridet augures , & oſtendit à
lod Color,
fcicntiâ (ua Babylonios & Chaidæos fuiffe dece
2.v.8 .
C. III . Q. I. 295
Deus : Ego fum Dominus uerita faciens figna diuino- v.10 . & 13 .
rum , Ariolos in furorein vertens,conuertens ſapien
les retrorſum , & fcientiam corum ftultam faciens.k Ex' x Elai.44 .
his locis patet erralle Salisberienſem cum lib.r.c... v.25 .
ſcribit; viguit autem ifta fcientia , e foire eam ali
quatenus licuit exercere donec Deum natum núciamist
tella de cælo,magóſque non reprobos,primirias fidei zid
cum adorandum nouo e inaudito ducalu perduxit,
cxinde vero penitùsinterdicta eft. Jimmò vi ſemper
mala fuit,lic ſemper interdicta iure diuino fuir.
2.Quia concilia & canones PP.grauillimis pe
nis præſtitutis ,eam damnant:longum foret veiba
adſcribere.loca indicabo, capillud ,capillos,cap fed
Ble illud,26.9.2.cap.igitur,26.9.3.ca.ncr liceat,26.9.5.
cap.2.de forisleg.concily Tridentini Index libr.dim
nalor.Reg.6 . & plenilimė Sixius V. P. M.builla ſua
contra astrologos. Equidem lego apud Epipha
Llibro de
niumt, olim Aquilam Ponticum ex Eccleſia pul- Porder .&
lum, eò quòd his studiis nollec abſtinere . mentu .
3. Damnat eandem lûs ciuile Romanorum ,
libr.2.C.de Malef. mathem . I.Mathematicos ,C.de
Epifco.aud. quibus & ars interdicta , & codices in .
cédio, & vrenies damnantur exilio : fed alibi ctiam
morre plcctuntur ,libr.s.C.de malefic mathemat .
4. Vt omittam Originem , & Eulebium , libr.o.
de Prap.Euang.ca.9.damnant communiter Patres
orthodoxi , Bafilius homol.in Genef.6.66 ſermon.in
Princip. Prouerb.D.Chryfo.in cap.2.Malik.D . Am
broſolsbr.4.Hexam.cap.4.D . Augustın.libr 2.de Ge
C
nefiad liner.cap.17. & lib.z.de doctrin.Chriſt.à c.21 .
* lib.s.de ciui.Dei,aliquot primis:capitibus, & hom .
in Pfalm.61. D.Gregor.hum.de Epiphania.loan. Salis
berienfis lib.2 . Polycratici ,cap.19 to 24. 26.
5. Damnant communiter I heologi , tum vete
res, vt D.Thom.2.2.9.95.art.s.S.Bonauen in Cenulo
guio.D. Anionin .2. ar.111.12.cap.1.9.6 .Pet.de Taren
taſía , Richard. Paludan. Gübr. Mus.in 4.fenı.Guilh.
Pariſitracta.de legibus ad longum.ium iecentiores
vt opere doctiſſimo & vberr mo, Phanix zu lui,
loan . Picus Mir . & , eius ner os, contra Bellnci
num patrui Irbros defendens, loan . Franc . Picus ,
libr.s.de Praxot.lulius Siren.libr.9.de Faro à cap.29.
qui tamen postea cap.36.6 37.videtur aliquaniulum
D plus aquotribuere astrologis,siem Ciruelus Darotēſis
Theologu , philofophus ómathematicus bonus libr.de
ſuperstı.par.2.cap.3. Mich.Medina lsbr.2.de recta in
Deum Fide cap.2.6 noster Bened. Pererius libr.in.
regro de diuinai astrolog.
6. Damnant communiter Iuriſconſulti tam ca
noniftæ quam Legiſta , loannes Andr . Abbas, An
caranus, Ananias in cap ex tuarum , de förtileg .Turre
cremata in d.cap.illos , o in fummade Ecclef .Alberic.
Rofarus in voce, Sorrilegus, TroilusMalucliustractar.
de fortibus pari.i. Bal. Salycet. aly Jersbentes in Il
2.6 5.C.de malefic.Grılland.de fortileg.9.3.num.8
9.num.13.cum feqq.69.11.num.16. Pet. Lelozherius
libr.3.de ſpectr.capsle 9.Ioan.Horoſcus Epiſc .Gua
7. Damnar huius artis peritus , cx ipsâ expe
rientiâ , & praxi horoſcoporum , viginti ſchemati
bus & excmplis allatis Sixtus ab Hemmingâ Fri
fius recenti opere ;astrologia refutata.
8. Damnant philofophi & niedici ,ex vetenbus
optimè Bardeſanes Syrus & Diogenian ',apud Ex
febium , d. libr.6.cap.6.6 7.6 plures alijajud lenn .
Stobaum Sermo 78.ex Neotericis,GeorgiusTrape
zuncius , libr.cur astrologorum iudicia vt plurimion
Сс 2 ſint

DISQ VISITIONVM
296
fint falla ? & Franciſc. Valèl.libr.Sacra philoſophie, Allub initium libri s.de ciuitat. Dei,nec verò lib : con
cap. 31. Nec omittendum dictum prudens medici
cuiuſdam ludæi ; qui cum Petro Caſtellæ Regi
( cui fæuitia morum , & innoxius ſanguis, vxoris ,
fratrum , Epiſcoporum Principum ,Nobilium ple
beiorumque innumerorum , Crudelis, nomen pe
perit ) eò quòd ludæus illi ex Horoſcopo noua
imperia , & montes ( vt aiunt ) aurcos addixiſſet,
rebus poftca deſperatis quærenti, & qui vaticinij
fides conſtaret ? relpondille fertur; cælo rigente, !
quis in balneo lauet ,fudaturum nihilominus. aftris
ſtudia vitæ moresque plus poſle fignificans auctor
loan.Mariana ,libr.17.de rebus Hispan.cap.14.
9. Damnat ipſemet vanitatum cunctarum ſtu
diofißimus ſectator & coryphæus, Henricus Cor
nelius, ſcribens banc artem nihil effe aliud ,quàm ſu- Blum ficut pellem : ſic propheta ,agens de mundifine
perstitioforum hominum fallacem conieéturam :qui ob
malii temporis vfum de rebus incertis fcientiam fece
runt: in qua,crnungenda pecunie gratiadecipiani im
peritos, o ipfo fimul decipiantur. )Hecille malus lib .
malo bonum perhibens teſtimoniú arti non bonę.
10. Damnant Hiſtorici,vt Tacitus,cuius illud
præclariſſimum exſtat lib.17.de inathematicis,ge
nus hominum infidum petentibus , ſperantibus fallax;
quod in ciuitate notra vetabitur séper, é retinebitur.]
11.Damnant poëtæ , vt Sibyllinorum oraculo
rum auctor libr.z.vt luuenalis Satyr.6.vt Ennius,
cuius illa ſunt egregia ;
Non habeo denique nauci Marſum augurem ,
Non vicaros haruspices,non de circo astrologos; c
Non iſiacos conie Etores,non interpretes fomnium ,
pon enim ſunt y , anı arte diuini, aut ſcientia:
Sed ſuperstitiofi vares, impudenteſque arioli,
Aut inertes,aut infani,autquibus egestas imperat:
Qui ſui questûs cauſa fillas ſuſcitant ſententias.
Qui ſibi femitā non ſapiuni,alieri monstrani viam .
Quibus diuitias pollicentur,ab his drachmă pelunt :
De bis diuitiis fibi deducăı drachmā, reddätcatera.
Apud Laërtium ,ab anu domeſticâ meritò ride .
tuc Thales ; in quem Gabriæ feftiuum exſtat epi
gramma;luſere & alij , ın Anthologia libr.z.fed præ
cæteris illud Leonidæ placet quo aſtrologiæ ma
trem ,dixit audaciam ,obſtecricem ſtulticiam : & ri
det moechæ maritum ,iactantem le gnarun pro-
bri alieni & infortunij,domclticum dedecus cùm
ignorarer.Lulit in eundem martyr Morus;
Aftrauibi albered pandunt leſe omnia vari,
Omnibus & que fintfata futura monent :
Omnibres aff uxor quod ſe tua publicat, id te
Astra ,licet videant omnia, nulla docent :
& quæ ſequuntur pari ſale ac lepore condita .
D Sed non deſunt aſtrologis quædam argumenta .
Obiiciune primo,illud Genel... v.14.de luminaribus
cæli : Et fini in ſigna, G lempora, & dies,c annos . }
Vnde quidam , etiam ex numero Theologorum ;
colligunt aſtra , etſi non fint cauſæ , certa ramen
eſſe ligna futurorum omnium ; quod non Plorino
tantùm , & Porphyrio ; ſed & Origeni , & Euſebio ,
ad.cap.36
& 17 . & ipfi Auguſtino tribuitur à lulio Sirenio ? ; qui
hoctenet , & confirmat ex Iſaiæ verbis b :complica
bc.34.v.4 . buntur ficut liber cæli : vbi per cælum multi in
telligunt firmamentum , & dicunt firmainentum
vocari librum , cò quòd tanquam in libro ſic in
cælo , cuius ftellæ fint characteres, futura legan
tur lignata.
Respondeo ,aſtra non eſſe certa ſigna futurorum
omnium . Nam illa Originis ſententia , refertur
quidem ab Euſebio , ſed non approbatur ab co ; à
D. Auguſtino autem expreſse & clarè ref llitur ,
M
MAGICARV
trarius eit Auguftinus : vel Origeni faaet, on leb.o
ſecundo contra Maxichaos cap.21. Nam hoc ,ca.21.pt
corpora ccelestie , non intelligit orbes cæleftes, led
beatorú corpora glorioſa, vt cõrextus manifeſtat .
Locus auté Efaiæ nihil ad rem facit.quia fimilitu.
do.defumpta ex more Hebræorum :qui libros ſa
cros in vnico folio, fiue ob longâ membranâ fcri
bebant : & eam ,inftar relax texcorio radio circum
uolutæ, circa cylindru vel bacillú ligneú circum
uoluebant , ac cóplicabant.Hinc ergo petitâ com
paratione : licur quardo cæluni crearum primò
apparuit ,dicitur extenſum fuille ficut membrana.
ceus huiuſmodi liber, quandu ſpectandus euol
uitur & exponitur, Pfalm . 103.9.2. Extendens cæ
ac célorum diffolutione, comparat cam libro illi
complicato , fiue membranæ circumuolutæ , y :
optimè aduertit Auctor Quxſtion. Ortodoxor .
Refponf.go.quod clarè explicuit B.loannes in Apo
cal. coælum receffit , ficui liber involuw.. Quo loco cc.6.v.14.!
Andrzas Cæfarienfis confuetudinem quoque il
lam Hebræorum obſeruauit : ex quo cum dclum
pra ſint ad verbum ferè, quæ loco illo ſcribit Are
thas Cæfarienl . & locus eius in verſione Latina fit
mutilus, rectè fibi conſuler, qui ex Andreâ locum
Arethæ correxerit . Vt igiturad locum Moyſis in
Genefi reuertar, dico illic agi de ſignis in vniuer
lum , liue qualibuſcumque ( vevox Hebræa Oth
derantibus diperlicates
denotat ) nempe anni tempeſtatum
aſtronomicis, ,,dici
vniuerfalibus de,
no &tifqued: vel etiain polyticis & forentibus:vel de
Pfal. quib.
131
quandoque miraculoſis :non verò agitur de aſtro à v.7 .
logicis ; quæ vaniſſima ſunt,nec ligni nomen ine
rentur . Pluribus hanc Sirenij opinionem refellit,
Ben . Pererius,d.operis cap.4.
Obiicitur 2. ex libro ludicum illud, cap.5.v.20.
De cælo dimicatum eft contra cos , ſtella manentes in
ordine & curſul fuo,aduersisSifaram pugnauerunt .]
Quo, inquiunt,pacto pugnauerunt; niſi quoniam
ludæis fauftus, Siſaræ verò infauftus ille curſus
aftrorum , & fiderum ſtatio ?ſi ergo Siſara periit
propter hunc ordinem fideruin ipfi aduerſum :
d potuit ctiam hoc ipſum per aſtrologiam præui
deri , ac merui,ac vitari, Respõdeo, ex antiquit. Io
ſephi verè huius conflictus tempore procellam
magnam exortam fuifle , aquæ etiam & grandinis
multum oculis Cananæorum offufum , & fic arma
bellica ipfiyſui efle non potuiſſe.Quòd auxilium
cùm cælitùs fuerit miſlum , ait SS . de cælo dimica
• Procop ,
tume.miſſum verò fuit per angelos defenſores po- in ludic.
puli Ifraëlitici, quorum Princeps eft Michaël.Hi
dicuntur in ordine & curſu ſuo fuiſſe auxilio Il
raëlitis , propter ordinem militiæ, ſeu hierarchix,
in qua quiſque ſuum ordinem & ftationem ſerua
bat ; item propter continuam operationem & in
ſtancia cuſtodiæ cuique commiſſæ , in qua fideli
ter vnufquifq ; angelus perfeuerabat: quàm vocat
e corſum ; & fic co loco ſtellarum nomen angelis f Apocali.
tribui voluere Vatablus, Vales, & alij , idque con- 123V.3.
firmant ex illo B.Ioannis f.vbi cauda draconis tra- Orig.tra
xit tertiam ſtellarum partem.Sed nec Hebræum no- ctat. 3o.in
men poſitum in Cantico Deboræ g, Haccochabim , Matt.Gre
aliud quàm ftellas ſeu fidera ſignificat, nec apud gor.li.32.
D. Ioan.per ftellas Angeli , ſed viri Sancti ex ve- i Dan.8.1.
riore expoſitioneh, ſunt intelligendi, ficut & apud 10.fic er
Danielem , cùm ait :, Et magnificatum eft vfque ad plicat An
dreas Cz
fortitudinem cæli, & deiecit de fortitudine, & de ſtel far.in Aro
lis , & conculcauit eas .Melior ergo Cantici Debo . cal.ca.12.
ræ inter
 LIBRI IIII. C. II I.
C. III . Q. I. 297
ræ interpretatio eft , quàm video placuitle Caie- , A miain quærentium curiofitatein ,telte D.Auguſt. plibr.2.de
tano ; ſic aërem , cæteraque clernenta , & tcmpus qui rectiſſimè addir , non quia vera fit pradi tio, id- doct.Chry
1
ipſum fauiſſe populo Dei , vt ipfæ quoque ftellæ circominùseſſe ſuperstitiofam vel facrilegam ,e.el idiò foſt . ca.22.
Lolitæ imbres ciere , cenſeantur contra Sifaram magis licere prædi&tionibus talibus j.dēdare: ſed ſem & 23 .
pro Ifraële pugnaſſe. Decique nec conſequentia per retinendum illud Deipraceptum; Etiamſi dixerint 9 Deut.13.
4.
argumenti valet. nobis , et ita cuenerit , ne credamus cis . ] Den que
a Plalm . Tertiò ,obiiciunt illod Dauidis a ; firmamentum quod de ſomniis dixit Ariſtoteles , hîc quoque ve
Il
18.7.2 . annunciatopera neanuum eius, hoc eſt, aiunt , præ riffimum ; huiuſmodi diuinationem , non niſi ex
10
nunciat ea quæ Deus facturus eſt. Respond.non accidente fore veram , ficut enim qui affiduè iacit
illum eff , ſenſum , ſed hunc ; pulchritudinem cæ alcam , vel talos figit; is aliquando ſeniones , ali
lelcis'nuius, & viſibilis fabricæ nobis indicare ex quando Venerem iacit , inuenitque: fic cum ifti
cellentiam operum Dei inuiſibilium : & cogere centies mentiantur ; quid mirandum , fi ter verun )
nos vt fateainur, non alium potuiſſe firmamenti dicante lanè fi médacia notarécur,milie forent,pro
16 B.Hie Jeſle architectum ; vt Patres pleriqueexponunt b , vno vcro dicto : Pauca notantur,non adeò cmen:
ron.& Ea- nec diffentiunt Rabbini & Vatablus. Nam de B quin veris lógè plura. Quis nelcii Hebræos illos,
thym . hic
1 Apoftolis,haud dubiè eft allegorica interpretatio. qui Leoni llauro vera quædã prædixere,ob mida .
F 12. Hexa. Quartò, obiiciunt ex Hiſtoriis,fæpè has prædi ces prædictiones,Arabiả pullos fuitle ",cùm Zitár Zonar.
** cap.4 . ciones eſſe veras ; vt præter cæteras fuêre qua Principem in infelicem iconoclaſtià peipublica tom . 3 .
E cuor.vna Theagenis, qui ex ftemmate ſcu genitu Quis de Pancratio non legit;eum & Conftantino
c Saeton. râ addixit Auguſto, imperium C : 2. Thrafylli, qui Irenes filio Impe.cladis maximæ, & fibi ipfi necis
inOctagio
mortem fibi inſtare, miranti Tiberio dixit , quàm caufam fuifles? Quis Conſtantini Stethati neſciti s Paul.Dia
cap. 94.
ſecretò Tiberius ei , re cum nullo communicatâ . amentiam : qui & libi, & Alexio Branæ,ſtulto va- conus lib .
ld Dionyl. moliebatur d . 3. Aſclecarionis de quo ifta Sueto ticinio ,exitium attulit ? habebatur tamé Sretharus 23. rerum
Romana
lub 55 .
nius in Domitiano ; Hunc ( Aſclerarionem mathie Princeps ſui temporis Aftrologorú t.Quis nefcit , rum .
maticum ) delatum : nec inficiantem iactare ſe que quàm hactenus vanæ omnes prædictiones eorum, c Nicetas
prouidoſſet ex arte, ſciſcitatus eft ( Domitianus ) ques qui dicm vel annum aduentus Antichriſti, vel ex- lib. I.
ipfum maneret exitus,ão affirmantem fore,ve breui la cidij mundi , prædixerunt u Mitro Petri Leonij
v vide co
ceraretur à canibus,interfici quidem fine mora , ſed ad Spoletani inlignis medici inanem huius Matheſis mene. no
coarguendam temeritatē artis, fepeliri quoque accura fiduciam , quamortis Laurentio Mediceo occa- frú in Se
tiffimè imperauit. Quod cùm fieret,cuenii,vi,repērina Cionem ,& fibi ipſi præbuit præcipirationis in pu- neca Oct.
tempestate deiecto fisnere, femiustum cadauer diſcer teum * . Mitto , quod Cedrenus narrar de Abraha-' V.386.
x louius
perent canes.]4.Eft corum , quibus fummæ dignita mo , Genethliacos coram Ægypti Rege vanitatis in Elog.
ces vel imperia vel Pontificatus ab aſtrologis ante conuincente. Mitto Manuelem Connenum Imp .
prædicti:dignitas Allabio cuidā,mirè à fortunâ ia cui magno fterit , nimis addictum cffe huic inta
e Eunapitatoc, & Athenaidi ; quæ poftea vxor Theodolj nix : quæ illum & clafle maximâ nudauit , & po
in vita £ . Iuniorisf:Imperiú, Rodolp.Habfpurgiog: Pótifi ſterirati ſemiper ridendum propinauit y . Mitio y videNi
Idenje carus,Leoniio.Hadr.vi. & Marc.11,h His omnıb . Ioan . Galeacij ducis Mediolanenſis factum , qui cerá Chó.
t Zogaras 1 libr. 2.5.
Respondeo , Quando aſtrologi verum dicunt, cùm ei aſtrologus quidam mortem immaturam
& alij. & 7
8 Culpi tum muliò diligétiùseſſe cauendos , quia fatis cla planè prædiceret,fibi ipfi verò longam vitam pol .
vá.in Će- cum hoc ſignum foret , cos pactum cum dæmone liccrerur: hominis ridés ftoliditatem ,ftatim ſtran
Caribus.
iniuiſle, vt ait D. Auguſt. 1 & deThrafyllo Dion gulari cum iuſſit 2.Mirto mendacium duplex Pe- ' z Corre
hlouius in zetus l.fa.
indicat ,cum ſcribit ſolitum affirmare,quæ nuncia tri de monte Ilcino in Concilio Conſtantienfi, itor. dicto
Leone lib .
13. idem in longinquis èregionibus adferrentur.Idcoquelu quod Æneas Siluiusnarrauit a . Addam dumtaxat rúgue Me
Hadriano friſconſulti in ticuli cubricâk ,Maleficos cum mathe duorum Principuin diuerſa iudicia & mores . Al morab.
a lib . 4.de
6. Garim-malicis, iungunt quia vt plurimùm mathematici D phonlus Aragonum rex fapientiæ veræ amator, Alfonſo .
bertus lib. etiam funt malefici,ve explicat optime Dion li.49. in litteratos omncs mirè munificus fuit , ſolos
14. & Oeuf.
112ouin . cum dicit pulſos vrbe ab Agrippa , Tós ágporóz8s aſtrologos à curiâ fuâ arcebat; prudenter cenſens,
i libr. 2.de rol 785 yontás , vnde patet mathematicos dictos libi nihil opus corum induſtria, eò quòd lidera
Genef. ad ipfos aſtrologos & ſic mathematici in illâ rubricâ ftultos regere,ſapientesaſtris cenſeretimperare b.la Sylueft.
d. lib.4.
litin fin.&
s.de ciu . & pallim in iure alibi,pro ſolis aſtrologis feu ge. Contra Cardanus meinoriæ commendauit Ludo
D : ,cap.z . nethliacis po ponnu ntur :: qu
unt o ſenſu etiain Hiſtorici
quo uicum Sfortiam , verſurum potiùs , quàm pruden
C.dema vocabulum accipiunt : & fic accipiuntur in S.C. tem , & perfidum quàm æquibonique amantem
: he. & ma- illo apud Vlpianum , libro feptimo.de offic .Procons. Principem , Alfonſo diſſimillimum , impendiofum
lefic .
" Suet. Ta quod Pythæus conſeruatum edidicbono
reip.m. quendam aſtrologum , artis imperitiſſimum aluil
cicus,Am - Aliquandohoc nomen Chaldæos etiá, & reliquos le , in quem plus centum auri magna talenta pro
nian.cz- Ariolos complectitur, vtapud Iuuenalem ,Sat.6 . fuderit . Astrologus pro tanta mercede tempus vni- c.Cardan .
' leri. Nemo mathematicus genium indemnatus habebit. &
crígue negotio inchoando prafcribebat , adeo ridichein Prolo
m Colla. Sar. 14. Nota mathematicis Geneſis tua. Numquam lè:vtprincepscogeretur tempeftatibus maximis eglum mæum de
aſtror.iud.
12.c.& Ro- tamen quando prohibebatur ea ſuperſtitio,legiti- E conſcendere , & cum aulico comitatu ac ftipatoribus lib.l.text .
**200.leg. mam coniectationem Aſtronomorum ,nec artem alio migrare per medios imbres, per canum og lurum, 14 .
11.15.
Geometrarum , vel Arithmeticorum comprehen nõſecus ac ſi hostium manus fugeret. Tam felici enen
dir, querú ſcientiam philoſophix annumerabant . tu ,ut,regno tandem à Gallorum Rege fpoliatus,captus
Aliquando Deus permittebat, & hodic permittit, in carcerem compa &tus,colapho cafus, in clathrata fer
aſtrologos etiam ignaros , & neſciétes verum præ rea mortuus fuerit,verī föreuna viriuſque ludibrium .]
dicere ,in pænam audientium n : ſicut & periniſit Ioannes XXI.Pont.Max .( qui anıc Per.Hiſpanus
it. i.
aliquãdo fortes oraculorum efle veras, & ariolum auctor Summularum ) medicus , philofophus, a
& 7.
Cell Balam prophetizarcºs ; & huc lubens refero illud ſtrologus; ex ſtellarum fitu & pofiturâ long. m
^ u . 23. A lclctarionis , quod in pænam & terrorem Do Gbi vitam in Pontificatu pollicitus coram fami
‫ ܐ ܀‬4-
initiani permiſum . Sapiùs id perinittitur ob ni lliaribus fuis ; quarto polt menle , Pontificatu
Cc 3 octauo ,
 ONVM
298 DISQUISITI
octauo , ſubicò corruente teſtudine recentisædi- |A | Concluſ.s . Pars illa interrogationum , quares oc
ficij , viterbij oppreſſus interiit, auctoribus Vale cultos inuestigas ,vt furta, thefauros,virginitatem ,óc.
rio & Stellâ, in vitisPontificum . Sed quis Aſtrolo
gorum ſc Alphonſo Sapienti ,(hoc illi nomen va
nicas iſta tribuit ) præferat ? Quæ laudi , maiori &
veriori fraudi fuic ? vtar Marianæ noltri verbis;
Emanuel ſane patruus , fuo & aliorü procerū nomine,
Alfonfum publica fententia in conueniu pronuntiata,
regno priuauit , ea calamitale dignum , quod diuina
prouidentia opera , & humani corporis fabricam infa-
gni lingueprocacitate, ingeniíque confidentia,accufare
auſus fuerit. uti vulgò hominum opinio eft , ab antiguo
duéta permarus.Vocisfolidstaiem numen iuftiffime
vindicauir. ( Vanæ fapientiæ perſualio , huc inli
pientiæ perduxerat. ] Id forie astra memoranı por
eius ariis non ignaro, ſi ars eft , non potius B libr.2.6 l.nemo aruspex.c.demalef. & mathem.libr.
inanemortalium ludibrium ,quod à prudentibus fena
per accufabitur ( verum dictum & Tacito vſurpa
cum ] e femper tamen patronos habebit.Ex co ferunt
ſuspicacem elle redditum , & ex melu crudelem ,& c. ]
Cernis quoillum hæc vanitas præcipitarit, & fc
cit vt alia fapiens,ſibi ipſi toto vitæ decurſuſ no
tatú id ) deliperet,pelliméque ſemper conſuleret.
Ægyptios dcditos aiunt huic vanitati, maximè
Alexandrinos : quod tamen prudentiorum fuerit
iudicium , poffumus ex Suidâ colligere . Tradit,
Alexandrinæ folitos aſtrologos vecigal pendere,
Bacxnvoulov, nuncupatum : quoniam eosnon niſi
facui homines conſulerent, quos Græci, Brandes,
vocant ; ductâ Metapborâ ab inutili piſce, quem
ne canes quidem velint attingere .
F Concl.4 . Si non ſuperftitiofi , certè noxių infirmis
illi medici ſunt, qui ſecundùm luna , aliorum plane
larum in fignis Zodiaci ſtationes demorbis iudicant .
v.g.qua cuque enene i agritudo, c quo illi pactome
dendum : necnon cbyrurgi,qui in vulneribus idem ob
ſeruani, da dies confiderant vulneris, & fellas eis pra
ſidentes (quas vocant, Centel, Neus, Dibergibel,
Lachadiel, Sapiſia,Elebra & fimil . & inde pranun
ciant vulnus efſe lethale , vel fanabile. ] Hæc omnia
a d . 1.3.ca. fusè deſcribit Conrad . V vimpina a.tales etiam
8. & 9 . videntur illı aſtrologi, qui generatim pronun
ciant, qua die pharmac's , venarum lectione , aut
cucurbitulis
corpus fit euacuandum . Meritò ſu
ſpecta ſunt hæc omnia , quia ſtellarum non eſt
fanta vis ia hæc inferiora; & fi qua talis vis foret ,
ea poſſet & foleret aliarum particularium caufa
rum concurlu planè impediri. Imò & fola mare
riæ indifpofitio , lunæ & aftrorum omnium actio
b lib . z.de nes euariare facit , tefte Galeno b ; cui Auicenna
dicb . Cri
conſentit.quare obferuationcs & effectus huiuf
cicis.
c 11.4.Fen . modi dierum indicum , prouocantium , vel criti
2.tracta.2. corum ,longè magis dependent ex materiæ diſpo
cap . I. fitione, cuncoctione , & ſtatis morbi temporibus
ac ſymptomnatibus , quàm ex lyderibus : quæ eſt
dHippocr . vera ſententia Hippocratis & Celli a. Longiùs E penumerò accidiſſe allatis Hiſtoriarum exemplis exerc. 79.
pallim & etiam aberrant iſti Aſtroiatri , quia pracipuè at
Cell.lib.4. tendunt ad quoſdam lunæ imaginarios angulos ,
cap.4. aſpectus, & conformationes;paruifacientes vel
c libr. 12 .
es , quomodo ad cæli vel lide
Therapeu . contemnent potiùs
flbr.s.de rum influxus recipiendos materia diſpoſita fuerit,
diebus & quæ periodi temporum , quæve concoctiones
Critic.
& criles fint morborum . Hos ergo meritò maxi
& Epift.3 s. mèGalenusecontemlit , Auguſtinus Nipbusfri
cælitus có lit, & multis eorum patefactis erroribus g loan
ſeruanda . nes Langius impugnauit : & Marſilius Ficinus ,
ili,12.epi- qui iunior iſta defenderat h , câdem poftea fatetur
Itol ad Po
licianī & ſe ſcripliſſe i non vt probaret, fed vi cuin Plotino
Picum , aſtrologorum ineptias rideret.
MAGICARVM
planè veritat perniciofa eft omni iure. ] Prohibent
lacræ litteræ ; Leuit.19.1.31 . Non declinetis adma
gos , nec ab ariolis aliquid ſciſcemini ut polluarninı
per cos. Deuter.18.v.10 . & 11.Nec inueniatur in te
qui lustret filium ſuum ,ani filiam , ducens per ignem ,
aut qui ariolos ſciſcitetur,ó obferuet fomnia atque au
guria, nec fitmaleficus, nec incantator,nequequi Py
thones conſulae, aut diuinos, & quaral à morinis veri
talem , omnia enim hæc abominatur Dominus, & pro
pter huiuſmodi fcelera delebit eos in introitu ruo.j lure
Eccleſiaſtico prohibetur hoc.capite primo con cap .
ex twarum,de ſorrileg.Iure ciuili plurimis refcriptis ,
litem apud Labeonem .ſiquis aſtrologus.D.de insur .
1.C.de thefaur.libr.10. Tolerantur bi læpè in rebus
publ.ſed exemplo pellimo & publico malo .
QV ÆSTIO I 1.
De conic Elarione , ex elementis , meteoris,
planiis, arboribus,bruiis .
Stris & calis proximum , de quo certo con
fter elementum eſt aër : ſatis valdè enim pro
babile eft ignis Spheram propriam eſſe nullam ;
quæ fententia valdè antiqua eſt, & à recentiori- « Hieron.
bus quibuſdam ftrenuè defenditur k, videtur hæc de variet.
cmens Aulonij in Gripho Ternarij . C.2.Scipio
Tres Charstes,tria faia,triplex vox,irina elementa . Capicio
: In mediâ regionc aëris variç valde fiút imprel- 11:2.de Prin
fiones meteorologicæ . Exhalationum copia gi- Patricio li.
gnit magnos & paruos ignes , diuerbiſſime confi- 7. diſcuff.
guratos pro exhalationum ipſarum formâ diuersa : Peripater.
10.4. Fran,
ve modo videantur flammæ, modò columna ,mo
Valchio de
dò lanceæ ,modò ftellæ ſaltantes veldiſcurrentes, facra phi
deſcendentes ,vel aſcendentes,aliquando verò & lol.cap.se.
Villalpad
cometæ multipl : ces , de quibus non cft nunc tem- deo &a
pus agendi ' quibus omnibus commune cſt ma liis.
gnam temporis ſiccitatem denotare: figna quoque I Vide A
elle ventorum diuturniorum , vel violentoruin: vift. 1.Me
quod maximè coinetis conuenit ,qui fi frequentes teor å c.4 .
Pliniü lic .
fuerint, etiam praſignificant ſterilitatem , famein
2.Nat.his.
D ac peftem : cò quòd vis cometæomnem vaporum & ibi C6
& exbalarionum humilitatem abfumit: vnde con- mont.Mi
lich , So
ſcquenter moitem minantur biliofis , & qui ar accálib
denuioris funt naturæ , quales plerique Principum Natouch.
& Magnatum : eâdem ſiccitatis causâ , ad bella Cottarer.
quoque & leditiones inclinanr . Cætera quæ his 1.2.dece
Cardatul
aſtrologi & Squarcialupus addunt, vana ſunt &
4.de fubt
fallacia : quæ dixi, naturæ conſentanea videntur. .
& lib.i , &
Fit tamen non rarò vt cometarum caufa fit , ſu- 14. de va
pernaturalis dumtaxat Dei diſpoſitio , vt quando rier
. Scha
fæl'cem aliquem euentum poriendunt , quod fæ- ligerú có
tra Carda .
olim , tefte Origine , libr.1. coniya Celfum ,docuit Francafte .
Cheremon , libr.de Cometis ;qui fi exſtaret, fortallis in libr.de
deprehendererur nata hæc inde opinio ,quòd quæ & Ande.
vni regioni ſeu regno fælicia fuere cum aliorum Duditium
clade coniuncta erant : Vel fanè caufa eft Dei di- tractat.de
ſpoſitio hoc pactovolentis admonere homines,de Cometis,
imminente publicâ calamitate , velmorte Regum ad Yoana.
aut Principú , vt ad pænitentia & morum emen- Cratonė.
darionem recurramus m . Tunc autem cometæ mDamaie.
pertinent ad oftenta (dequibus actum ) & Dei ca- 2. de fide
ortod.cz
ritatem nobis egregiè commendant , non ferien Bonaue, in
tis niſi nos priùs admonuerit.idcircò videmus cri- 2.d.14.9.
niras ftellas in eam partem comam diffundere ,cuil vltim.
minantur ,
 LIBRI IIII.
ninantur. Mirificum huiuſmodi commonitio- A ca aciebushinc inde dilpolitis mucuo explofæ vi
a in vita 8. nis fignum ,narratGobelinus Perſona : nempe in
Me:inulphi monaſterio Bodkenli , quod B.Meinulphus con
menſ.o.
& obr. feſſor exædificauit , quoddam miraculum ordina
riuni contigiffe talibus oſtentis annumerandum :
Tintinnabulum ( inquit ) quoddam magnum aneum
benè fonorum in codem monasterio reuerenter afferua
tur. Nam quories aliqua ex eius monastery fororibus
breui erat abitura è vita,abfque vllo humano ministe
rio ,per fe foriem reddebat forum ..]Rideat hæreticus, digiti (piſlicudine cooperiretur.domus, quç mini
ve lubet; ſed alia duo fimilia accipiat,etiamfi non
b libraz.de luber. Scribit Leonard. Vairus , In Celtiberie op
faſcine ),ca .
pido Vilella campanam effe ,quam vocant incole ,cam
14:
panam Miraculorum ; hanc per aliquot menfespriuſ.
quam refp. Christiana aliquid aduerſi patiatur ,ex
serpfa nemine pulſante,fonarefolitam : cuiusreiſ hic air)
testimoniñ per publicos tabelliones hiſce oculis egomet
legi,prater fidem ,quam de eâdem re illius regni Prore
ges faciebant fuis litteris. ] Accedat & aliudė Gal
liis , quoniam Hiſpaniam à teſtimonio arcent ad
uerfarij. Eodem Vairo teſte , ad flumen Rhoda
num , in Sequanorum confinio , fitum eſt nobile
monafterium S. Mauricij . Viuarium illic viftur,
in quo iuxta numerum monachorum piſces po
nuntur . Illorum fi quis ægroter , piſciculus quo
que ſemiuiuus cernitur ſupernacare, quod fimo
nachus è vitâ migraturus ſit , paucis ante diebus
piſcis moritur.Hoc ita ſe Vairus accepiſſe ſcribit,
tum ab Antonio Cardinale Granucllano, fingu
lari boparum artium patrono, teſte oculato ; cum
ab aliis fide dignis , vt rem locis illis notam atque
omni fide conteftatam .
C Porrò cùm exhalatio quoque Git venti materia,
& ventorum ideò præcipuæ qualitates ſint , cali
ditas & ficcitas: facilè intelligitur,cur ex iis & fa
niratis
corporum , & fertilitatis anni probabilia
figna qucant deſumi. Qui de ventis plura volet,
c Vide Se- alibi quæratº :
necan l.s.
Secundò non pauciora fiunt ex vaporibus,quæ
Nat. quæ
ftio.Plın.l. & ipſa ſuas adferunt probabiles prænotiones. Ex
2.art.c.40. nubibus quam multa queant prædici,poſt quen
& ibiMi- dam Gerardum ,docet Conr.Vvimpina d ; nec ſua
lichium ,
ruſtica prognoſtica deſunt pluuiis communibus;
Card . 1.1 .
de varie.c. nec prodigiolis pluuiis º,ſiue naturalia tempeſta
1.8 8.Va- cis anni , ſiue ſupernaturalia iræ diuinæ commina. Dcluuiones, peſtis annuncia ſunt:terræ morus quo
led:de lac. coria.Anno ſuperiore 1600.die 18.Februar.propè que idem deſignant , teſtibus Ammiano , Proco
philol . ca. Arequipam , ex illis qui multi in Peruana ſunt pio, & aliis .
so.
a libr.i.de mantes igniuomi ( vulcanos vocant) vnus, corum
Gignisc.s. Guyana putina , principio candidam nubem viſus nem lucis,circa vapores ac exhalationes fiunt ( vc
e de quib . pecoraciis è longinquo eruđare , quam conſecura
Plinius ſu
eſt procella frag ninum ingentium quali auulſo .
pra ca. 56 .
& 58.& ibirum à rupibus,led ignitorum : hæc paulum ( pacij
Milichius. progreſſà comminuebantur in minores lapides, &
paulatim cenrelimo fermè paſſu à cratere in ci
nerem . Vbi laxa decidebant,cuncta rcuulſa, diru
ta,comminuta,interempta :vbi lapides,pauci mor
tales euaſere vel iumenta.fors Hiſpanus iter facie
bac eques: cum vim grádinis lapillaccæ nó ferret,
deſcédit , & le ſub equo locat;ſed equus nó valebat E
ſubliſtere prę vi ictuū.herus videns nec tutum ,nec
quier um libi ſub iumento refugium ; ephippium
aufert,equú deſerit, capiti ſellam imponit ;ficægrè
cuaſit cranifragium . torrentes & fluuij ac fontes
nonnulli penitus exarucre ,aliis lapsûs facultas in
tercluſa cineris multitudine,idque per leucas plus
trecentas . Arequipæ primùm ortæ clarâ luce te
nebræ integrú ferè menfem durarant.Interea ini
ciò cælum fulminibus viſum dehiſcere , & audiri
tonitrua, Aammcique globi inſtar artilleriæ belli
C. III . Q. II. 299
ciſſim huc illuc diſcurrere , ingens globus femel
decidir, & à templo in proximum ambitum, inde
in viam publicam paronte porrâ erupit, & fubitò
diſparuit reli &o fulphureo nidore ,,terræ motus
iugis fuit;adeò vt multæ domus conciderent , reli
quæ quali tripudiarent nutantes . Nec cellauit in
terea pluere terram albam ,inftar cinerum ſeu cal
cis tritx ,vt nemo per plarcas incederet ,quin mox
mùm ,rectæ eſſent crallicudine ſemipedalı:& c ple
requc fſubub onere gemebundæ ſubliderunt,malum
durabat , luce per interualla potiùsoſtentante le,
quàm diem præbente. Menfe ferè exacto cellatio
B fuit , & nonnulla intermiſſio , ve noltri qui illic
degune perſcripſere : fed adhuc merus manebat
grauiorum . Magnam miorum in meliùs tum ti
mor exprellit commutationem : omnes ad pedes
Sacerdotum deuolui , adeò vt quies nolla darctur,
& vi in cobicula pænitétes irrumperent.Sic Deo
lucrum animarum multarum acceint.Sed nec Sa
tanas neglexit occafionem . Nam cùm Indi pagani
viciniores flammis,ſoli: â luperſtitione Magos.c
ceffiflent; & ſimulad montem illum properarent,
& malis cantibus , ac fàcrificiis procurarent :ma
gos & viciniores quoſque fláma conſumpſerunt,
cæteri omnes malé muliati , deſperabundi pars ( u
( pendio , pars aliter fibi mortem conſciuerunt.
Hæc narrata litteris P. Ioan . Ruizij de Alarcon
ſcriptis Arequipę Martij XV anno ſuperiore,qua
rumhoc anno Marrio menſe exemplar Hiſpanicè
præſcriptum legi; vnde hanc epitomen excerpli.
Vix quidquam limile lectum vel auditom . Idem
de grandine & glacie dicendum , ( quæ ſpecie non
f Valer.ca .
differunt f , & Pigdas in xoo uuripaíce poëticè non
so . de lac .
philoſophicècontra Ariſtotelein agit)Niuiú quo- philol .
que copia fertilitatem anni ; roris & pruinç multi
tudo fterilitaté potiùs,prænorant.Nebula deſcen
dens ſerenitatem , aſcendens imbres indicat . To
niccu & ccncphias ſunt indicia pluuiæ ſubſecuru
iæ :alij verò lonicus in aëre audici conſueti & , ma- ' g Vez.Ma
gis pertinent ad prodigia.Fulien & prcſter, quid hab .
hd.cap.6.
pronuncient, Vvimpina te docebit. 5
Terciò maris tumor,venti ; fluuiorum inſolicæ
Quartò, quoad impreſſiones,quæ per reflexio
Iris ,halo ,coronæ , parelus ,virgæ )vacuralium præ
ſenlionum pronoſtica cenferi poſſunt ' , vt & hia. ivid.Vvim
pinam d .
cus , & quæ foueæ & feneftræ vocantur ; necnon cap. s .
Aammarum illi tractus, quibusignis fatui eſt no
men ,ſunt enim effectus varij , exhalationis vel va K Vide Se .
poris ſuperabundantis, & vincentis obſtanuia; vel ncc.libr.i.
interduin luminis vi &ti ac profligati k . Nat.q. Pli
mium li . 2 .
s . ( Vt ad terreftria veniamus ) ex arborum quo ac.2 8.Có
que prouétu prognoſtica colligúcur vtresteTullio. racor.l.2.
Lentiſcus, triplici folita grandeſcere feu , de elemér.
Ter fruges fundens, tria tempora monštrat arandi, Pernumia
1.3.Phylic.
Amygdalorum copia indicat mellis abundan & Cadil .
tiam . Trifolium inhorrefcit , & folia contra tein 4.de lubri.
peſtatem lurrigir.Sine auris ludentia arborum foli Vide Pa
lia ,lanugines & pappi populnci volitantes per aë negyrim
nottia de
rem , autaquis inna tant es ,tempe ftat em pranun - Natiuitace
ciane.Sirolæ violæve lub auctuinnum iterum Ao Deiparæ
reant ,peſtilitas imminet . Burdigalæ , quæ pertim virginis.
illam magnamn præceſſit hyems , aliquas in horto
noſtro roſas protulit ; quas & vidi . Vnuin hoc
nen
 300 DISQ VISITIONVM
non vidctur vacuum à ſuperſtitione,quod quidam , Alliere præbendam ,Ariſtoteles& Polemon confun
tradidere:ſub actumnum duas vel tres glandes le
gendas , tum culcro ſcindendas, trium aliquod in
his ſolere reperiri,muſcam ,vermem ,vel araneum :
myſcam denotare diſcidia co anno futura ,vormen
fertilitatem , araneâ mortalitatem denotari .
Sexto,animantes etiam quædam nobis prænun
D ciant, vr,
Cana fulex fugiens į vasti gurgite ponti
Nunciat horribiles clamans instare procellas.
Vt & acredula maturinis inftans vocibus :
Fuſáque nonnumquă curſans perlittora cornix ;
Si tamen ,
Demerfit caput efter flu tum ceruice recepit.
Ipſi quoque alumni dulcis aquaį ranunculi ,
Mollipedéſque bouos ſpectantes lumina cali,
a libr.i.de Et quæ talia ex Arato Tullius , & ex Heliodo
diuinat.
Virgil. Quid contemptius muſculo, vel paſſercu
b libr.i.
lo : tamen domos illi ruicuras ; hi aëris contagio
Georg
cd. libr.3 . nem fugâ pręueniunt, quorum etiam cauſas Fran
cap.3.cum ciſc. Picus inueſtigate
ſegg . Ex obſeruatione huiuſmodi Phænomenorum ,
emerſere canones prænotionum , quibus vtuntur
nautæ , paftores, & agricolæ de quibus non con
temnendum opus exſtar Antonij Mizaldi Mon
luciani , Ephemeridum rusticarum . illa quidem ipfa
animalia præfagij ſui ſunt ignara ; ſed impetum
quendam naturalem ſolummodò ſentiunt, mo
uente phantaſià per humores concitata ad peten
dum quæ commodò , & fugiendum quæ noxa
ſunt futura. Quod ligillatiin idein Picus oſtendit,
de ciconiis,cypfelis,mergis delphine,cæteris lon
gum nimis & lentum foret mihi , fingulis inbæ
rere . Veniamus ad nobilius animal, homincm , &
ex co quædam præſagia.
QV Æ STIO II 1.
biri .
De conieétaiione medicorum .
d 9.1.con Gimuse de quadam filsâ & illegitima, immò
clut. 4.
lud , atque prouinciarum deſumitur ; quæ cùm certo
cendum , hanc medicorum , oMPC!OTIXIV , veteres,
recentioresque Doctores integris tractationibus
cHippocr . funt proſecutie ;quoslegere poierunt, qui plenos D
lib.de Pro - Griunt crateres : mihi hoc vnum videtur vniuer
gnoft.& in
cum com ſim poſſe ſtatui .
ment, Ga .
Signa proba ſunt , quæ naturalibus principiis,
leni. Arift. & veris experientiis comprobantur :cætera ſunt
fçpe in Pro
blem. Cel vana , & ab arte medicorum aliena . Proborum ,
fam.l.2.de quædam ſanam integramque valetudinem teftans
Medici. & tur ; quçdam degenerantem vel iam affcctam ;quæ
horum fe- dam luccumbentem , & san victam : quxdam ſe
fligi Fran recolligentem & victricem :quedam denique funt
Picum dl.ambigui,ctiam ipſis magiſtris.Nec vlla tam certa ,
3.capit.7 . quin
quin tallant aliquando,ideò vetus ſermo verus ,
Voimpin . præſtarc à fexaginta medicis quiin à fcabinis ſex
li.de lignis dumgari, & morti addici.
0.8 . & a ca,
13. vſque
ad 27.loa. QV ÆSTIO III .
Guintherú
Andeina . De prenotione Phyſiognomica.
cum veter .
& noux Hylignomus ex pilorum , & membrorum cort
medicine Pporting
poris colore , habitudine ; & proportione ; de
comment. temperie , valerudine, quædam etiam de moribus,
1.Dial.7 . ingenio , & animi att ctionibus putat ſe ſcire :pre
А
cipuè frontem confiderat faciéinque,quia hæc lo
lei eſle ſpeculum virtutum in'ellectualium ; &
tum vocatur hæc p77.051.0 214. Huius métio apud
Iouenalein . Sat.6.cum fcribit frontem vati à mu
MAGICARVM
dunt cum ,Chiromantia;quç propriè manuum con
liderat lineamenta ,quafi quoddam virtutum acti
uarum ſpeculum : ac fi conſiderat etiam reliqua
membra rotiúſquc corporis habitum , Phyſiogno.
mica , vocatur.
Hanc Phyſiognom.veteres medici Hippocrates
& Galenus diligenter excoluerunt , vt & Ariſtot.
integro libro , & qui exſtat Polemon Athenienſ.
lib.de Nature fignis: quorum ſcripta laudantur, eò
quòd naturæ veſtigia calcarunt. Sed recentiores
Barth.Cocles in Anaſt. Phyſiogn. Luc.Gauricus &
alij ferè plura milcent ſuperſtitiota ,præter vnum
fortè Petr. Motium ; cuius librum , de multiplici
temperamento ó cognofcendis bominibus ,laudat Mi
B chaël Medina f: quia priino complexionis mo- 11.2.parz
dum , deinde medico & philoſophico ratiocinio ne cChrift .
( 1 p.2 ..
propenſiones & ingenia gentium ,prouinciarum ,
& fingulorum hominum defcribit:methodus bæc
vera & recta , lcd fcriptorem illum nondum po
tui nanciſci. Viſus mihi non infæliciter Conrad,
Vvimpina g Galeni & Ariſtotelis ferè omnia in lib.de fi.
Compendium redegiſſe, gnis cap.8.
9. & 10,
Artis fundamenta varia funt , primùm petitur à
quadam cum animantibus limilitudine. v.g.qui
paruis funt oculis inuidicétentur ,quia fimiç tales ;
qui magnis,ſtupidi; ſicut boues & afini ratio cft:
quia cum Deus auctor naturæ gnarus eflet , qua
quodque animal indole dotafler ,lingulis etiam ea
addidit inſtrumenta , quæ huic indoli forent quàm
C
aptiffima, ferocibus,vt leoni, apro ,tauro , vngucs.,
dentes , cornua ; timidis ac fugacibus vt lopori &:
ceruo, artus celeri fugæ necellarios ; fortibus ara
turis , vel onera baiulaturis, toros , gibbum , dorſi,
humerorúmque robur ; vt camelo , boui, equo 85
rcliquis veterinariis. Idcirco quali ex ligno & à
poſteriori( vt loquuntur ſcholæ ) animantium in
dolem ex iplis inſtrumentis corporeis , quibus à
naturâ funt prædita, colligunt.
Secundum fundamentum à moribus gentiun
lint corporis habitu , vt plurimùm quoque inge
niis moribú ( quediſcrepát.v.g.phyfiognomidcfi
niunt fuſcos ,ſtupidos ac pertinaces efle,quoniam
Æthiopes lunt huiuſmodi.
Tertium à ſexu, v.g. quiamulieres candidâ vt
plurimum & molli ſunt cute, eædemque funt pa
uida ac leues ; ideò candidos & molli cute ,mori.
bus obnoxios iiſdem cenſent. Huius fecundi &
tertij fundamenti ratio ducitur à complexionc,
cùm enim eadem temperies fimul cauſa fit cutis
huiuſmodi & morú huiuſmodi: ratiocinantur, in
quocumque cutis fit talis , talem eflc temperiem ,
quare ab eodem , eiuſdem temperiei ratione , fi
miles mores exfpectandos.
Quartò rimantur affc & us animi,à motu mem
brorum & corporis affectionibus, tale illud Hip
pocratis, Oculi non nictantes funtiracundi : quoniam
E Irati fixis et immotis oculis intuentur. Sic ratioci
nabatur Salomon h dicés ; Homo Apoſtara,vir inu- h Prouc.6 .
V.12.
tilis, gradisur ore peruerfo,annuit oculis, terit pede,di
giro logusisur , prano corde machinatur malum . Er
Efaias * i ; agniriq vultus eorum refpondit eis, hoc eft i Efai. 3 .
vultus exterior eorum , ſecreta cordis patefecit.lic v.9 .
argumentatur Martialis k ( quem vecuſta exempla- / k 1.12 . E
ria neſcio cur vocent Martialem Cocum .] pig.54 .
( rine ruber ,niger ore ,breuis pede ,lumine lefus,
Rem magnam prastas, Zoile, ſi bonus es.
Matibiam Coruinum Hungariæ Regem , haud
illaudatum
 LIBI . IIII
III.. C.
C.
illudatum Principem . nimis deditum diuinationi,
a Béfinius adeò vt nihil niſi conſulcis aſtrologis ſoleret ſuſci
1.8.Hugar, pere a,tam ſtudiosè accepimus b buic vacaſſe phy
hift. deca . liognomnicæ diuinationi,ve ex primo aſpectu linea
mécorum faciei,de temperamento & moribus ho
b loachi.
mus Cu . minum folertiſsimè iudicaret:ita vt,magiæ ( peciem
reas in an amulis præbuerit:
nal.Silcr. Quincum fundamentum petunt ex collatione
ſignorú cum ſignis, & ex quibuſdam alia colligunt,
verbi gratia, inuidiam ex iracundia, cui triſtitia &
animi prauitas ſit adiancta.
Sic concluſio, Phyſsognomica conſiſtens intra can
cellos naturalis philofophie.licita eft , & habet aliquid
probabilitatis.]
Probatur primò.quia pofirorum fundamentorú
aliqua ſunt probabilia , quædam minùs , quædam
ampliùs.
cs. paral. 2.probatur ex ſacris litteris, in quibus , virorum
12.7.8 . robuftorum faciesdicunturfimilesfacei leonum c.Item
quod,in facie prudentislucet fapientia,oculi ſtultorum
V.24 .
e Ecclef.8. in finibusterråd. & alibi :Sapientia ,hominis lucet in
V.1 . vultu cius c.item.cor horasinis immutat faciem illius,f,
[ fe.az.v. & quæ iam cirata g.
31. 3.ex iuris interpretibus, quorum communiore
g Prou.6 .
1. I 2.EGa . calculo receptum ,quando plures de aliquo crimi
3.V.9 . ne ſunt acculati & capti , primùm quaſtioni ſubiici
h Bald. in debere illum ,qui facie deformior:quoniam credé
1.2.0.5 . C.
dus ſit animo quoque prauior h ,
quorú apo
pella. non 4 probaturfententia philoſophorum.Pythago-
recip.paris ras enim ad huius diſciplinæ regulas , diſcipulos
de Syndi- vel admittebat ,vel repudiabat . Socrates hac indi
catu,Hip- cina deprehendit Platonem fore ,qualis poftca lau
Maral.' & datus i.Maximihanc fecere Platok,Ariſtoteles, &
alii. Sextus philoſophus: quorum primus ca vtitur in
i Sirenius Dialogis,Secundas accuratè tradidit, terțius idcir
1.9 . de Fa . co corpus vocauit animi imaginem . Cicero hinc
to , C 39.
k in Ti petitis iaculis aduerſarium mirè laceſsiuit 1. Velo
mao. leius Paterculus , veteres ea multùm vſos te.
1 Orat, ftatur m .
pro Roſcio Dixi, non certitudinis ſed probabilitatis : quia ſo
Comæd.
ml.hilto lent quidem corporis diſpoſitiones affectionibus
n Cicero aniinipræire,quod integro libello Galenus demo
1. de taro , ftrauit: ſed præire,non trahendo vel cogendo,ve
Alexan . rùm leniter & aſsidue inclinando : ita vt bonâ co
Aphrodic.
1. 4. de fa- ſuetudine & freno rationis , haud difficulter il
to . la propenſio ſuperetur. Quod de ſe teſtari Socra
cein non puduit , cùm Zopyrus phyſiognomus
ex lineamentis corporis eius , bardum , ſtupidum ,
o Problem & mulierofum illum iudicaffet n. Sic intelligen
$1. dus Caſsiusmedicus o , cum quæfiiffet, cur prodi.
giofæ formæ homines , pleruque etiam emotâ fint
inente?refpondet, quia corpori conſentet anima, vt a
nime corpus.]
Vnde fequitur 1.longè certiùs iudicium ferri de
brutis , quàm de hominibus . quia beuta, propen
fione ſola trahuntur, homo propenſionem arbitrii
habenis moderatur. Sequitur 2. quod Phyſio - Etiam ,& ,vtróſqac pariter dannans,grauibus ſub
gnomo non licet iudicare , de facto , liue de actua iecit pænis : cuius doctiſsimi & maximi Pontificis
li hominis vita , fcilicet hunc efle ralem : fed de ſententia præponderat omni contra ſentientium
pin Alci- pronitate tantùm ac inclinatione , vt optimè cen.
biad. Pla - luit Proclus p , v.g.talom propendere & inclinarı
ton .
in auaritiam , mulieres , vinum & c . 3. ſequitur,
non poffe hanc facultatem iudicare , de donis di
uinis & gratuicis , quia Deus hæc diſtribuit cui
que , prout valt : nec deextrinſecis planè homini,
ve morte violenta , opibus , honoribus & ceteris
forcunx bonis maliſúe: nec de nuptiis,ftatu vitæ, &
aliis negotiis . quorum electio eit merè volunta
ria , talibus nugis plenus eſt liber de neuis Melam
TIT..
III Q. V. 30r
A phi. Ratio eſt , quia nihil iſtotum depender à
corporis habitu, vel conftitutione. Permittit qui
dem Deus , vt quædam diuinationes iſtorum e
uentu comprobentur: ſed ſimal eos finit falli,in iis
quæ magisipfis neceſſaria. Scribit Paulus louius
in Elogiis, de Antiocho Tiberto Ceſænate , qua
Phyſiognomus excellens Luo tempore habebatur,
eum Guidoni Balneo prædixiffe , quod ab intimo ami
co necaretur : Pandulfo item Malateſta Ariminen
fium rýranno , quod ex patria pelleretur , & exul in
extrema egeftare periturus eſſet. Paulo poſt Pandul
fus Guidonem ob Specłatam virtutem ſuſpeitam
obtruncat : Antiochum ipſum cuftodie m.incipat ,
cuentum praſagi exfpeétaturus. Antiochus cuſto
dis arcis filiam ,ita
flexit:vt refti ab eâ impetratâ infos
Sam demitteretur: ſed compedum fonitu proditus,
fuga retraétus,cum puella percutitur. Pandulfus tan
dem exſul, & egens ab omnibusdefertus,inhoſpitali di
B uerforio ſenex perije.) ſic dum aliis caxit , libi non
cauit Antiochus . Potuere etiain illa per humanam
prudentiain coniici . quid enim inexſpectatum aut
mirandum ,fifamiliaris tyranno vir fortis,ob ſuſpi
cionem ,ab eo necetur? quid veriſimiliùs, quàm iy
rannum inuiſum ,vel necari, li fit audax vel compel.
li in'fugam ,ſi tiinidus : & ſemel pulſum , ad egeſta
rem redigi.His poterúr adijci nonnulla ex Horoz
co lib.2.de vera & falla prophet.c.8 . & 9.
C QV Æ STIO V.
De Chiromantia,
Hiromantiam diuidunt in Phyſicam , & A
Chiolo
gicam,
Cócl... Phyſica Chiromantia licita eft, á phyſiogno
mie pars, & ideò de illa idem quod de hac indicium .]
Ratio eft, quia per lineas & partes manus, conſi
derat ipfam corporis temperiem , & ex téperie cor
poris probabiliter indagat animx propenſiones
hanc probat artem Ariſtoteles l.1.Hiftor.animal.c.s.
€ 30 ,ac 34.problem.fe £t.io. & prolixè eam exſequi
tur. Conrad. V Vimpina 1.de fignis c.10.11. & 12, in
D
cautè verò Pet.Primodaius;dú inter duas has fpee
cies non diſtinguit ,omnem chicomantiam videtur
damnare, Academia Francicæ p.2.dieprimocap.4.
Concl . 2. Chiromantia aſtrologica prorsis vana ( il
licita ,ſcientia nomen non meretur.] Scientiam eſſe ni- 91.7 . var .
citur probare Anton .Verderius q. nam loqui illum lcdié.c. 6
de hac etiam, non de phyſica tantum patet , tum
quia coniungit cum aſtrologia : & vtramque ſcien
ciam contendit efle; tum quia, in reſponſione pe
nultimæ obiectionis , dicit harum manus linca
rum ſignificationem ab aſtris infallibiliter dirigi
& c.quæ fanè Eccleſiaſticam merentur cenſuram .
quia Papa Sixtus V. edita contra aſtrologos &
Chiromanticosbulla, definiuit neutram efle ſcien
temeritati :cum etiam quia in Cathalogo Romano
librorum ,quorum verita lectio omnes qui Chiro
mantiam docent,apertè lunt annumerati prohibita
eſt ergo .
Vanam efle,docet optimè Franc.Valeſius r do& tiſ .
medicus , meritiſſimo illam deteftans. priinum loSaclo.c.phi.
32 .
námque laborant vælania mathematicorum de a
ftrorum influentiis,quam improbauimus diprag,
1. Adduntde ſuo , quod ftultius eſt , hanc areolain
elle louis illam Mercurii , tertiam Veneris,
Dd atque

302 DISQUISITION VM
acque ita porrò . Superaddunt tertiò tales arcola Aminens:vbi foris illa laborat in agris,hefpolysinuig
lineas hoc prænotare :alias illud : quorum nihil ra lant caſellarum . Anus eorum chiromantie & diuina
tione vel auctoritate confirmant ,fed nudo fuo de tioni intendunt:atque interim quo quarentibus d.ant re
lirio , & prætextu experientiæ poftulant nos manus
dare.Cúmque ram inania ſintartishuius principia,
fuere tamen ſemper, qui hoc quoquemendacium
paruuli diligerent. Olim prola oratione Chiro
inantiam tradidit Helenus Syracufius libro, quem
nominar Xesporxorixò órárioda manus inspecto
rium augurium : Carmine verò comprehendit Eu
molpus quidam . vtriuſque meminere Pollux &
Suidas.Recentiores ſcripſere loannes de Indagine
( Lutheranus , alius à Carthuſiano nominis eiuf
dem ) loan. Taiſnerus Athengs , Antonius Cer - b
miſonus , Bartolomæus CoclesMichael Sauona
rola , Petrus de Arca , Marcellus , Saya , Andreas
Tricaſsius,MichaelScotus , Ioan . Teukesberg, &
alii:: quorum libri ſcatent ſuperſtitioſis. Ars iſta
palmam manus primò in certos colliculos , arco
las , & lincas diuidit: areolis planetas ſingulos,li
neis aſtra quædam præficit : horum denique a
ſtrorum atque planetarum vulgò creditos effectus
ipſis areolis ac lineis manus afcribit , vt breuiter
V Vimpina aoſtendit,addens ſe horum non appro
a ſup.c. 12 .
batorem , ſed narratorem eſſe nudum :fuo iudicio c
cuncta nænias eſle :dereftatur hos & impugnat ve
hementiùs antiquus ſcriptor loannes Salisberien
ſis lib.2 . Polycratici c.27.
Contra hos libratum illud luuenalis Sar.6.
frontémque manúmque
Præbebit vati crebrum poppiſma roganti.
quorum prius ad metoſcopum ,poſteriusad chi
romantem referédum benè Brittannicus obſerua
uit.Solent hanc vanitatem profiteri vxores( ſi vxo
res ) ex illa colluuie quæ totam peruagatur Euro
pam Vulgò Zingaros ſeu Ægyptios nuncupant, D
de quibus multa collegit Creſpetus li.z. de odio Sa
tana diſcur. 12.fol.176. cum feq. Sed hi ſcriptoribus
Germanis ,quàm Gallis vel Italis noriores:ideò hos
audiamus.conditionem eorum & originem ſedulo
perquiſiuit , extra res fidei, non deſpicabilis Sed .
Munſterus l.3.colmograph.f.267.Cum ageretur( in
quit ) annus poſt Chrijtum natum, 1417.primum per
Germaniam apparere ceperunt homines nigredine de
formes,excočte jole ,immundivejte, & vfu rerum omniū
fadi,furiis imprimis intenti:præfertim famine illiusge
iis.nam viris ex furto faminarum viclus eſt. Tartaros
* corr.
aut Gentiles vulgus vocat,in Italia * Cianos appellant.
cinganos. Ducem ,comites,milites inter ſe honorant veſte præſtan
tes :canes venaticos pro more nobilitatis alunt : fed vbi E
venentur , niſi furtim non habent. Equos fæpè mutant,
maior tamen pars pedibus graditur.Femina cum ſtra
to á paruulis iumento inuehuntur. Litteras circumfe
runt Sigiſmundi Regis & aliquorum Principum , vt
tranfitus illis per urbes á prouincias & incolumis per
mittatur innoxiuſque.Ferit ipfi ex iniuncta ſibipæni
tentia mundum peregrinantes circuire,atque ex minore
Ægypto primum emigraffe.Sed fabellæ funt. Hominū
genus,quod vſu compertum eft inperegrinatione natum
ocio deditum , nullam agnoſcens patriã ita circuit pro
uincias,furto (vt diximus )fæminarum victitans,canino
ritu degit :nullâ religionis cura , etiáſi inter Chriſtianos gypto oriundi , ļuunt maiorum à fide Chriſtiana
paruulos ſuos baptiſări curet ; in dié virit,ex prouincia
demigrai in prouincia:per aliquot annorü interualla re
7
dit:fed multas in partes ſcinditur,vtnon idem in eundē 2
facilè redeai ,niſi per longa interualla locum . Recipiunt,
paflim & viros & faminasvolētes in cunctis prouincys
quife illorum miſcent contubernio, Colluies hominū mi
Trabilis omniü perita linguarã , ruſtica plebi grauis im
a
;
MAGIC AR VM
Sponſa: quotpueros , maritos , ani vxores fint habi: uri
miro aſtu & agilitaie crumenas querentum rimun
tur et euacuant. ) hæc de illoruin moribus veriſ
lima. Vnde fæpè animum ſubit admiratio ,quo iu
re , vel iniuria in quibuldam prouinciis hoc genus
Aagicii à Principibus coleretur : non ſine maximo
ſcandalo , & damno ruſt.corum . Nam ſcelerum
impunitatem permittit , qui lccleratos tolerat . Si
hos furcs licet tolerare , certè & alios. Si horum
chiromantia & maleficia reliqua tolerantur:non
id eſt niti contra diuinæ legis , & Eccleſiaſtico
rum canonum auctoritatem ? Notoria lunt flagi
cia quæ Munſterus memorat , & uldem planè ver
bis Albertus Krantzius libro 17. Saxonie c. 2. VC
alter ab altero,vel amboà Tertio acceperint . Quod
attinet ad maleficiuni docet experientia . nan. ti
quis illis ex ſacco velcapla vnicum numinum lar
giatur , omnes nummi qui in codein capla vel fac
co inerant, migraffe quo vnicus ille , non rarò
deprehunduntur: quod apertum maleficium eft .
Quoad diuinationes illas , nequeunt exculari à
ſuperſtitione , aut hæreli ( lilic fentiunt) aut im
poſtura ſcandaloſa. Quod alios pafsim recipiant,
ex nationibus per quas tranſeunt , id nullo pacto
illis concedere deberent refpub. ſed tales qui le
iis aggregant , & ipſos receptatores , condig nis
pænis coërcere. Nam contrarium eſt oriolos &
vagabundos fouere in reip. perniciem : quod vel
ſtolidum , vel improbum planè. Notæ ſunt contra
otiofos leges AEgyptiæ , & Articæ apud Ache
næum libr. 4. & Pierium lib. 34. Notum hodie,
vbi iuftitia viget,magiſtratus folere in tales inquire
re, vnde victirét,ná nemo de vento præſumitur vi
uere( i.fin.de alım.pupil.praſta ) & meritò ſemper co
mendata fuit lex Corinthiorum , quam ex Diphili
comædia retulit Athæncus lib.6 .
Ejt optime hic ftatutum apud Corinthios:
Si quempiam obfonare ſemper fplendide
Videmus,hunc rogamus:vnde viuat, co
Quid faciat operis?ſi facultateshabet.
Vi reditus harum ſoluere expenſas queat:
Perpetimur illum perfrui bonesſuis.
Sin fortèfumptusſuperat ea qua poffidet:
Prohibemus huic ea nefaciat in pofterum ,
Ni pareat,iam plectitur multa graui:
Sin fumptuosetinir,is qui nihil habet.
Tradunt eum tortoribus. Proh hercules!
Nec enim licet vitam abfqe malo degere
Talem ,fcias:ſed eft necefje autnoctibus
Abigere predam ,aut fodere'murosadium
Aut in foro agere Sycophantam ;lut perfidum
Prabere teftem.Nos genus hoc mortalium
Eijcimus ex hac urbe,velutpurgamina .
Cingaros credo toleraffent , quos non præſum
prio elt,ſedres docer,clependo, harpagado, ſucelis,
maleficiis viucre .
Verùm excuſant illos Patroni, calamitofum effe
genus hominuin ,miferatione dignum.cur ? Ex Æ
apoſtaſiam , & penitentiam obeunt, leptennalem
tocis incertis vagationem . Summa defenfionis hęc
eſt.Quam diluunt alii: quem dixi Sebaſtianus Sui
anni ( inquit ) plùs , minusve viginti fex ab hoc
tempore quando ego Munſterus ifta ſcribo , quod
Heidelberga agens iftius gentis primoribus me adiun .
gens vix extorſi litteras quaſdam , quas gloria
bantur
 LIB. IV
I V.. C.
C. III . Q. V. 30.3

jbantur fehabere ab Imperatoribus,at illa mihioftenfa A inuafit ,vt eos violari nefas puiet ,atque graſſari,farari
erant.Vidimusquoddam quod aiunt Lindoia à Sigif 1 & imponere impunè palſim jinant. | Tria hinc colli
mundo Imperatore impetratum : in quo mentio fiebat ge;primùm origine Sacluos efle ex ditione V Vin
quomodo maiores eorum in minori Aegypto,olim ad a den:ſane
>quod peculiare iplisidioma, in Sclauo
liquos annos,abiecto Chriſtianiſmo ad Gentilitatis er nicum vergere fignificat Auentinus : loquens de
rorem relapſi fuiſſent, & reſipiſcentibuseispenitentia natiuo.Scio namquepræterea fictitiuin quoddam
iniun ta,quod tot annis ex fingulis corum familijs ali habere ipfis folis notum : quod Hiſpani vocant
quotper orbēperegrèproficiſcerentur ,dilueréntque in Ziriguenca:Germani teſte Munftero , Rotvvelſch
exilio perfidia ſua crimen.Sedia dudú cuanuit tempus hoc eft Rubrum Barbariſmum . Norunt interea
huiuſce ſua peregrinationis, & tamen colluuies illa non cuncta ferè Europæ idiomata : & apud Germa
ceſat circumuagari, furari ,mentiri,augurare, dini nos Germanicè , apud Gallos Gallice , apud Italos
nare. ] Cur fi pænitentiæ terminus effluxit,peni Italicè & c.loquuntur: quod neceffarium ad finem
rentiam adhuc prætexunt ? verum falſum etiam , explorandi. Secundò vides hos feptennem illam
quod de Ægypto iactant. Nam interrogati nec priorum pænitentiam , iam ad fingulos poſtéro
ſciunt quidem quid Ægyptus , aut vbi minor vel rum porrigere , vt prætextus ſit vagandi. Tertiò
maior. Vnde ergo emerſerant ? Mira varietas compertos Principibus prudentiſsimis de prodi
eſt ſententiarum . Quidam Cincalos dictos pu tione , mericó damnatos ſed quadam imprudent
tant, qualianeçirs , penatium expertes & mendi ciun lúperſticione foueri.Dicam quod rein valdès
cos. Sanèy . & x . commutantur facillimè, & Me B confirinat:cum adhuc in Hiſpania anno 1584.ver
nanderin Thaide quendarm ait, πlωχοτέρον λεβίρι ſarer Legione, magna tum multitudo iſtoruin per
d'es rjniy xa'ns , mendiciorem -leberide & lincalo. pagos illos inundarât. feſtum corporis Domini rú
Leberis fignificat (polium ſerpentinum : Cinclus celebrabatur.petierunt aditum in Ciuitacé,vi(ho
auein tai etiam nomen , Pivovúzes : fi caudæ de noris cauſa)pręſultarent,quod illic conſuctum.fe
mas ornatum valdè iinplumis : inde ruſtici ege cere , ſed à meridie propter furacitatem fæminarú
nos & errones, cinclos dixere, vt ex Æliano & Suida ortus tumultus . fugere in ſuburbia, & ad S.Marci
docet Adagiographus chiliad.2.cent.2.hæc ſenten (D. Iacobiequituin magnificaeſt habitatio & ho
tia placuit Pierio Valeriano lib.zs. Hieroglyphicor. Ipitale ſe cóglobarunt , & iufticiæ adminiſtros mi 1
Sed ad rem non facit.Polydorus Aſſyrios & Cili litari vi repulerunt.mox tamen , neſcio quo pacto,
ces putat : Volaterranus Vxios e Peçlia : hoc eſt ac diſsimulata omnia. Huic hordæ Comes erat; fic
riolari. Nomen indicat , Belgz Egipleners, Galli appellant: in turba multi recepti Hiſpani, etiam ex
Ægiptiens, Hiſpani Gitanos, Itali Cingaros , vel Graiales. Villabraxima & pagis nonnullis Caftel 5
Cianos vocant : Germani ſuperiores , Zigeuners, lx . Comęs tam peritè Caſtellanum idioma lo
quæ omnes voces ab Ægyptio deductx : & hæc quebatur; quàm li Toleti natus. Sciebat omnes
vltima, quafi Chuſener, à Chus Chami filio patre Hiſpaniæ aditus terreſtres, ( Tuertos vocant omnes
Ægyptiorum & Éthiopum .Hiquia vidét tempus regionum amfractus & difficultates : quid ro
pænitentiæ præfixú effuxiſſe: nunc duo quædam boris eflet cuique ciuitati , qui præcipui in qua
comminiſcuntur: vnú eſt ſe non poſſe ad patriam que , & quæ cuique opes. Nihil ferè ad rem
redire interceptis itineribus:cogantur ergo diuidi, pub . pertinens , tam arcanum , quod cum late
& certæ alicui nationi aſcribi, & legibus ibi rece rer. ncc clam hoc , ſed gloriabatur. Quò aut cui
pris viuere : vel pellantur. Alterum eſt, etiam poſt rei hæc curioſa exploratio Nonne compeſcenda
illud leprénium , libi ex patriis ſedibus ſubinde ne vagabundorum hæc curioſitas , etiam fi lolùm pe
ceſſariam eſſe migrationem :fi ſecùs fecerint, & nó regrini, & inculpatæ vitæ ? Benè tibi , benè lie
quotannis mandras vel hordas ſuas (id eſt homi- D Maxime Carolc , qui in conſtitutionibus Comi
minum multitudinem vtriúſque ſexus ) exulatum ciorum habitorum Auguſtæ Vindelicorum anno
miferint calamitatem & fterilitatem omnibus cer 1549.cap.26..hanc fecem mortalium , hos errones
cò præſtam eſſe. Digna hæccauſa , in quam ſedu periculofillmos, Zyngemeros ſeu præſtigiatores
lò inquiratur:quod fi fiat ſtatim apparebit impo Teutonica terra excedere veluti exploratores &
ſtura . Quæ vel vbihæc gens , quæ quotannis tan proditores Chriſtianæ Ecclefiæ millos à Turcis
toperè multiplicatur ? hæc quidem in peregrina lanciuiſti. Commemorat hanc conſtitut. Petr.
tione ſua , niſi adultos vndecumque colligeret: Gregor. lib.34 . Syntagm.jur.uniuerf.c. 16.nu.vlt.in
citò interiret. Deinde ſatis iſti oſtendunt fallum uehitur in coſdem Creſpetus d.loco , & (cuimelio
fuiſſe primam illud de iniuncta pænitentia . Quod rem opto religionem ) Philip . Camerarius I. C.
de fonte horum veriſimilius comperi, eſt quod opere horar.Succiſiuarum cap:17 .
in Annalibus Boioren his verbis ab Auentino per Sed obiiciuntur nobis duo , vnumi S.S. aucto
ſcriptum fol.826. libro feptimo : Eadem tempe ritas , alterum exempla certa huius diuinationis .
ſtate furaciſſimum illud genus hominum colluuies at Auctoritates ſunt dua : prima eſt Exod .13. v.9 . Et
que ſentina variarum gentiü: qua in confinio Imperij E erit quaſifignum in manu tua. Reſpond. hoc expli
+ Turcarum atque Hungaria habitant Zigenos appel cari ſequentibus verbis : quafi monumentum an
lamus) rege Zinkelone, noſtras peragrarecepere regio . te oculos tuos, loquitur enim de ſolemnitate azy
nes,furto,rapina,diuinationibus,impune prorsus vietā morum : cuius celebrationem vulc Hebræis effe
quæritant.Ex Ægyptoſe eſſe mentiuntur,extorreſque lignum memoriale liberationis ex Ægypto : Su
domo à ſuperis coguſe ,maiorum delicta; qui Deiparam mit autem metaphoram à more hominum , qui
virginem cum puero I ES V hofpitio excipere recuſa quando volunt alicuius rei recordari, ſolent di
rint ,feptem annorum exilio expiare impudentiſſimè gico annulum indere ,vel filum alligare : quia cum
confingunt. Experimentis eognoui eos vti venedica lin manum fæpè ante oculos eleuemus fit vt recorde
gua & proditores, atque exploratores effe.Cùm alij, tū mur eius, quod verebamur ne obliuiſceremur.
imprimis MaximilianusImp. Caf. Aug. & Albertus 2.Iob . 37. v . 7. Qui in manu omnium hominum
3 parens Principă noftrorú publicis ediétis teftatur:adeò fignat,vt norint omnesojera ſua.Depinxit ergo Deus
men van 't perftitio hominü mentes,velut lethargus in manu ſingulorú vnde queant prænoſcere, qand
Dd 2 dict ri,
 >
TIONVM
3 04 DISQUISI
dicturi, tacturi palluriuę finc, A ( quod aliquo tenus colerandum foret,led excur
Respond. cum Olympiodoro & Philippo pres
bytero ibi , verbis iftis fignificarı, hanc temporis
viciſsitudinem ,de qua loquitur ferenitate & pro
çellis niuium imbriúmque à Deo contemperatam
vị & Dei fortitudo fiatmanifeſta ;& homo vidés
ſe tam facili negotio à Dco quauis tempeftate in
pediri à propolito , manúmque fuam ſic quali
quibuſdam vinculis aftringi, & ab opere arceri:
cognoſcar ſe, fine Dei adiutorio poſle nihil ſuam
que confiteatur imbecillitatem , fauec huic expo
fitioni verſio LXX, quæ habet; vt cognoſcat omnis
homo imbecillitatem fuam : necnon Hebræus con
textus , in quo ad verbum , lic ; in manu ( liue in B
vehementia ) omnes obſignabit , ad fciendum omnes
homines opus eius. vbi ex more Hebræorum, Veiad
72 noſter vertit, inmanu pro in vehementi atque
22.Regis adınirabili ſigno. ficut Iſaias & Ezechiel a rad po
3.v.11. E. ſuere pro vilione prophetica non vulgari : ſicut
zech.l.v. Moſesb manum Dei vſurpauit,pro potétia & ma
3.& c.33. gnitudine Dei , Legelógè alıá explicationem loci
22.& C.37 | iob ,apud Franciſc .Valelium : quæ quamuis inge
V.I.
niola lit,cum præcedentibus verbis non cohærct.
b Exo. 14,
V.31 . 3. certant exemplis prædictionum , quas euen
с cus roborauir. Bartholomæus Cocles ille ,qui tot
chiromantiæ libros edidit ,Antiochi Celænatis,de
quo,q.precedenti fcripfi,diſcipulus, Lucæ Gaurico
aſtrologo fuit auctor fugæ ,vt,qui inſtabat, crucia
tum violentum euaderet . Gauricus contemnens
monita : co quod loannein Bentivolum Bono
nienſi tyrannide deiiciendum in Ephemeridibus
prædixiſſet : iuflu violenti Principis, ex altâ tro
chlea ſuſpenſo funç quinquies quallacus, & altro
logiæ ſuæ iactaræ , & chiromantis contemptipe
nas dedit . Alexandro Mcdıcı Græcus quidam ex
manus inſpectioneprædixit mortem , & ligna e-
didit percufforis: fore ex eius inumis,habitu gra
cili , vulticulo buxeo , ſuſpenſa taciturnitate , ce
teris infociabilem : quæ in vnum Laurentium , qui
& percullor, omnia conueniebant. Scd idem ille
Cocles, prædixerat Copono cuidam , eum breui
ſceleſto homicidio manus cruentaturum : & Her
meri tyranni hilio , fucurum , ve exul in acie cæde.
recur . Hermes igitur fatalı meru percullus Copo
no ciam imperal, vc Coclitem , nouum libi A
gamemnoni Calchanta , necer . Nec Cocles dit
crimen neſciebat. Idcò fecreta galcâ caput inu
nierat,ingenti gladio , quem peritiſsimè ambabus
manibus .egebat; feinper armatus.Verùm à co
pono bauli Nabicu perionato,dum ſeræ ofti , cal- E
culo iniecto, præpedicæ, clauen infereret ,adacta
in occipitium fecuri, interfectuseſt : nullam aliain
patrati facinoris caufam adferéte Copono, quàın
quod iple Cocles breui homicidam fururum al
c.in Elo feruiflet.Vnus ifta omnia narrat louius c , nec vf
giis .
quequaque indubitatæ fidei Hiſtoricus , nec latis,
à ſuperſtitiofis & gentilium , ne dicam opinio
nibus , faltem locutionibus , alienus : cui vt ca có
tigiffe concedamus , idem tamen , quod aſtrolo
gis talia iactantibus, cum D. Auguſtino reſpon
dendum . vide ſupra quæft. 1. relponf. ad 4. obie
Ctionem . vr digitus manus, fic chiromantiæ pars
quædam eſt, diuinatio ex vnguibus : pon illa de
qua ſuperiùs actum c. 2.9.6.Seci. 4.num. 6. ſed alia
nouitia, vt ſuſpicor ab aniculis ad colum inuenta: *
hæc conijcit ex maculis albis atrisve in vngue ap
parentibus , & fingulis digitis ſuos canones attri
buit : alios mulieribus , alios viris deſtinatos, nec
valetudinis profperæ vel aduerlæ notas prodens ; -
MAGICARV
M
rit ad fortuitos effectus ab alicna voluntatis arbi
trio libero dependentes , quod temeritatis & ve
reor ne fuperftitiofæ fit impictatis. Exftat ta
men ( fi Deo placet ) hæc menia artis in ope
re c'c Phyſiognomia Hiſpanico cuiuſdam Hiero.
nymi Correſij. li ve nugas edidit , minùs male:
Sed minùs cautè, caurius nugari in minus pe
riculofis alijs , nam nugandi copiota vbique ma.
teria.
QV ÆSTIO VI .
De cocitatione ex fomnijs.
Ræci vocant évespononiar , de qua Senario. A
cum libellus à lunio Hornano edicus habe
GRU
lur d. Ceterorum onirocriticorum veterun , non d inter a
magna reip.actura omnes libri interierunt , præ nimaduerſ
1.1.c.18 .
ter vaum Arteinidorum Daldianum , deliruin le
nem quilibris quinque cuncta ab alus tradita có
plexus fuit Bremor eft Aftramplychus Grecè &
Latinè his annis cditus : ſed æquè nugax, ve & a- el.de di
lius ille Arabs ,qui Græcè barbarizansvna cum Ar uinat.c.ba
& libro de
c temidoro in lucem prodije in Gallia. Hodie 11 inſomniis
precio habent Aponalaris Arabica Apotelcl pet decen
mata, ex recentioribus Conr . V Vimpina vellem capita.
ne tam multa line antidoto congelsiller e Auo f de quo
Alex . ab
run quóque memoria , hanc in italia vanıſfınè. Alex.l.1.c.
profitebatur artem luvianus Majus f : cuius ex- 11.
itant epiftolæ & libelli quidam Granımatici . Ex g D.Tho
inſomniis prophetiam fingebat Thoinas Mun - 13.2.4.95 2.6.Anco.
zerus Anabaptiftarum parens vnus . Eraſileentes nin.2.p.tit .
Indi in expeditione fomnia obſeruant: ſi ſe ho- ! 2.C 1.6.7
ſtium carnes torrere ſomniarint,proſperum ſom - h Turre
Dnium cenſene , & victoriam fpondent: fin contrà crema in
ſuas , ab hoftibus vinci meruunt.Ioan . Stadius lib . uetis 2 6.q.
2.Hiſtor.Brafileenf.c. 27. ] Legi cum vtilitate tan- 7.Mich.
tú illi de hacmateria vidétur:quicú D. Thoma & Med.d.ca. 2. Valec.
Antonino 8, quibus liceat attédere, quę & quib.in ſup.c.32.
terpretari permiſsú fit,expenderút h.hos imitabor . Sirenius
Macrobius lib.i.de fomn.Scipion .quein ſequitur d.1.9.c.25 .
Salisber . Lob . 2. fomnia diuidie , in tyúaylov Qaytar- loan.Ni
der.ad ...
μα , όνειρον , όραμα χρηματισμών , η οmgium, pe
præcep . c. 1
tirum ,lomi ism viſum ,coraculum : fed Artemido 10.9.2.Sa
rusi ea quinque ad duo reuocauit, infomnium , né- lisberiélis
pe & fomnium : fub inſomnio ,ſpectrum : ſub ſom- .2.0.17.
il.n.c.2 .
nio ,comprehendit viſum & oraculum , quoniam
hæc illud conſequuntur Gentiles conſentiunt fpc
cics primas , infomnium & ſpectrum ; eonuartos
eſſe, nihilque ſignificare vel pramonere.Somnium
igitur ſtrictè ſumptum , vt opponitur inſomnio ,
definiunt,motum autfigmentum animæ multifor
me , futurorum bonorum velalorum fignifica
tiuum . Huius verò prædictionis fundamentum
ſtatuunt experientiam , & quandam proportio
nis fimilitudinem rei fomniatæ ad euentum . Ex
perientiam vocant, ſi vnus vel plures,cùm hoc vel
illud ſomniaſſent, talem vel talem poftea fortu
nam ſunt experti : Gmilirudincm verò illam pro
portionis longè quoque putidiùs inucftigant.
Primò ex quodam more ac conſuetudine : v.g.
radi caputhoneſtum & religioſum eſt monachis,
quia moribus ipforú & regulis id conſentaneu :er
go ſi monachus id fomniet fibiaccidere, proſperú
erit fomnium . Sin verò id fomniet aliquis coniu
gatus,præfagium dicent eſſe infauſțum : quia con
lugatis dedecoroſum , fic rafo vertice incedere.
2. ex vocabuli fignificatione : veluti audit quis
vel
 LIBRI IV . C.
vel lcgit Serapidis nomen , morietur ; quia Serapis
idem quiPluton . & Orcus. 3. ex rei ſignificatu
Hieroglyphico, vt fi quis fibi viſus fit cathenâ ad
templum alligari:fier Sacerdos, & illi cemplo ſer
uiet æternum.4 . à fabulofis narrationibus : veluti
viſus eſt libi aliquis vagus in Iſthymo filiolum fuú
quærere? peribit filidsmerſione, iuxra fabulá Me
licertæ. s . de aliquâ rationeaſtronomicâ vel phy
Licâ, longè peritâ ,velutiſomniauit ſe lumen à lunâ
petere? cæcus fiet, quia luna proprio caret lumine.
item videtur quis in fomnis manus vrſæ habere ?
damnatus ad beſtias, & ad palum deligatus ,ab vr
ſo deuorabitur.cur ?quia vrlus intra ſpeluncam la
titans ori manum inſerit , & veluti adedens exſu
git, indéque lumit nutrimentum . Hæc arrisſunt B hiculum ,au &torem & fabrum omnium fomnio
fundamenta,quam genioſa,tam puerilia : miréque
ridiculus in his eſt Artemidorus, quia quod yni a
liquando caſu accidit, jin conſequentiam trahit , &
canones conflat ſtuppeos,quibus merè fortulti ca
ſus ad fimiles euentus prædicendos pertrahantur.
Vnde apparet primò, nihil huiuſmodi Oniro
policis libris deferendu ,meritóque damnari cos,
qui ad huiuſmodi ſcriptaanimum adijciunt, nomi
natim ad legendum fictitios hac de re libros Abra
hami , & Salomonis , & libellum ſomnialé, qui Da
nielis Prophetç nomine falsò circumfertur,dequo
a d.c.non agitur in Decreto Gratiani a. Apparet 2 .ſuperiti
obferuetis
b li.de in tiofum elle conſiliú Synelij b: quo fuadet ,vt quil - c re& tæ Philofophiæ , & quotidiana experientiæ re-
fomniis.
que fibi fuis ex fomnijs , cum corum quæ poftea
perpeflus collationc , artem quandain coniectan
di conficiat; quod inutile ſtudium ,vanumq; com
mentum accuratè iampridem Franc. Picus confu
clib.6.dc cauit c.
prænot. Sit tamen 1. concluſio; Quedam fomnia verum
cap . 8 .
euenium pranuncu.int,quadam nullum ,velilluforium .
B t ruare, quada non licet.]
qu.tre eriam quad.imlue obfe
Concl . hæc egregiè confirmatur à Prudentio
in Hymno anie jomum , his ver Abus:
Sed dum pererrat omnes Imitata multiformes
Qures amica venas, Faciesfibi ipſa fingit,
Peiimsiz feriatum Per quas repëtè currës
Rigat placenie jomno; Tenuifruatur ačtu.
Liber vag atper curas ſenfafomnia
Sed ntum
Rapido vigorefenfus, Dispar fasigat horror.
Variaſque per figuras Nức| tlẽforintererrat
Qui datfutura noffe:
Queſunt operiacernit.
Quia mens,ſoluta curis; Plerumque diſſiparis
Cui eſt origo cælum , Mendax imago veris
Purusga fons ab athra, Animos pauore maftos
Iners iacere nefat Ambagefallit atra
Canonica hæc & cerra : non æque quod fubdit,
etli plerumque contingat:
Quem rara culpa morū At qui coinquinatum
Non polluit frequenter, Virys cor impianit,
Luſuspanore multo E ſomnia fimilia cenſenda citharæ ; cuius , fides cel in Seneca
Hunc lux ſerenavibras
Res edocer latentes: Species videt tremědas.
Verum concluſio multis repugnat . nam eſt co motione trepidant ac tinniunt .
tra Xenophantem Colophonium , & Epicuræos
qui cuncta ſomnia volebant contemni:eſt contra
Stoicos, Protagoram , Artemidorum, Tyanæum ,
& fimiles, qui li- ſomnium ſit , neceffariò quoque
aliquid volunt ſignificare ( vt ex eorú ſuprâ politâ
definitione patet ) & ideo nolúc vlla omnino negli
gi ,vel prçteriri.Vtrúmg; extremú condemnat S.S.
. s. Stoicorum,dum aitd.vbi multa ſuntfomnia,plurima
d Eccl
Y. 6. fun: vanitates , ego fermones innumeri. tu verò Deuin
e Ecclel.: | time Itein c, fomnia extollunt imprudentes, quaſi qui
V.I. apprebendit umbră , perſeguitur ventum : fica qui
liendit od viſa mendacia . Epicuræos autem dam
III. Q. VI. ; 305
A nat; dum tot exempla diuinorum fomniorum &
interpretationem , pallimluppeditat f. Rectius.ec- flup.ca.s.
go Homerus g & Virgilius hi comment lune fabu- g Iliad. 1.
Hencido
lam , de duplici porta lomniorum , per eburncam
falla , per corneam emirti vera; ve indicarent qur
dam vera & ſignificativa , quædam falſa & inania
ducenda.
2. Concl. Tam certa ſunt fomnia, quam eorum cer
ta caufa , fi hec effectum certum certo producit ,etiam
fomniorum præditio certa, fi probabiliier,probabilis,
la fortuito,fortuita ( fallax . ]
Explicatione hæc cántùm indigenr. Synæſius
prædiéto commentario comminileitar 1puicum
quendam phantaſticum , quem vult elle aniina ve
rum : quod Platonicum figmentum eſt, fabulis -
quale poëtarum.Porphyrius duas cauſas agnoſcii:
vnam , dæmones bonos maloſque, quam nos ad
mittimus effe caufam quorundam fomniorum : a
liam notiones quaſdam , quas animus ex aliâ vitâ
ſecum allatas in corpus intulerit : quod eſt à fidei
dogmatibus alienam. Nec enim animus hominis
corpore antiquior aduenit aliunde , nec quando
infundebatur à Deo, vllas fecum creatas ſpecies,
fecum attulit. Ariſtotelesi negar vlla àDeo immit- ilib.de di
ci ſomnia , quod S. S. prorsùs repugnat . Contra uinat, per
Platok, cuncta ſomnia dæmonibus afcribit
, quod kia $ym
pot.
fragatur. Meliùs Hippocrates !, vera ſomnia ,par- .1.de in
rim Deo,partim naturalibus caulis adſcribit.Rem fomn.
acu tetigillet, fi tertium membrum addidiflet,non
prétermiſſum aD.Gregoriom :quirectiſfimè fom- m lib. 8 .
nia tribus auctoribus adſcripſit, Deo , Nacura , Moral.ca.
Dæmoni : vnde poſteriores Theologica diuiſc- 03 & i.4.
Dialog
runt , in Diuina , Naturalia , Damoniaca. præci cap. 48 .
pua difficultas eſt de Naturalibus.
С
Naturalia proficiſcuntur vel à causâ intrinfecâ
fomnianti,vel à causâ illi extrinſecâ Intrinſeca na
ſcuntur,quædam potiffimùm ab animâ,& tunc di
citur caufà animalis, aut ( vt quidam loquuntur)
moralis: quædam potiſſimùm à corpore , & voca
D
tur cauſa corporalis,& ab alijs , ftrictè loquendo;
naturalis. Intrinſeca cauſa animalis eſt, quando ſo
mnia obueniunt de rebus, quibus cogitatio vigi
lantis valdè fuit intenta, iuxta illud Salomonis a . n Ecclef.
Multas curas fequuntur fomnia. de hac cau- | s.v.2 .
ſa , Atrius ;
Rex , quæ in vita vſurpant homines , cogitant , Cho
rant , vident ,
Quæque agunt vigilantes , agitántque, ea ficui in
Jomnis accidani.
Minùs mirum eft.) idem conſuere Lucretius, &
plurimi, quos o alibi citaui:nuncnon repetam.D . o in Cốm .
Greg. Nyſſenus acutiffimè fcriplitp, huiufmodi & Aduerf.
Octauia .
ſante manus impulſu , adhuc modicum extrema
hominis
Corporalis intrinfeca cauſa naſcitur à præſenui di- opificio .
{poſitione ac temperamento corporis,quod vel in
ediâ exhauſtum ,vel crapulâ replerum , vel humore
aliquo nimis prædominanteægrelcir, vel alio in :
teriore vitio laborat. Ex his cauſis , vel pacata vel
turpida , vel multiformiter varia ſomnia nafcun
tur. Quibus fanguis eſt copioſor , roſas fun.diant
puniceas , crocum ,kortos,conuiuia,choreas com
plexus , aërem, volatum . & læta omnia Phlegma
čici,mare,aquas,balnea, navigationes, ſubmertio .
nes . onera grauantia , tardam, & impediram â no
xijs fugam.Colerici colores flauos, rixas,pugnas,
Dd 3 inccoria .
 DISQUISITIONVM MAGICARVM
306
incendia.Melancholici,fumos, caliginem , cene- 1A | poſfic ab illis naturaliter affici & pati,v.g. puilum 1
bras, vagationes per loca ſola , nocturnas oberra hodie pacià cauſſis futuræ cras pluuiæ , vt expe .
tiones, tetra ſpeåra ,morres , triſtiá que cuncta. riuntur podagrici & hernioſi:quædam cam procul
i
Quibus veſica humore plena , fomniant de lacu remora lunr à fomniante ,vt nihil corpus cius ab il 1
bus, Audijs, imbribus , & fomniando nonnunquá lis naturaliter pari queat, v. g . non poſſum hîc pati
impluunt ipfi in lauanas. Quibus dominantur lin à cauſis futuri hîc imbris poft biennium , propter
ceri purique lucci,purtant in lomnis volutarı fc in temporis diftantiam , nec futuri ftatim imbris in
ter odoratos ſuauelque flofculos: contra in fordi laponiâ, propter lociintercapedinem : nec à cau
dis ,cæno,cloacis,cadaueribus verlari ſeſe, quorum ſis, propter quas modernę reginæ Anglorum fuc 1
in corpore humores fætidi putridique coaceruan ceſſor ad folium euehendus: quia caulæ huiuſmo
tur.Quibusviſcido humore affectæ obſtructæque di nihil pertinent ad corporis mei temperamentu.
funt partes cerebri pofteriores, illi comprimiac Hoc igitur dico ; Extrinſecas cauſas, quæ in nos
ſuffocari fibi videntur in ſomnis iquéxlny Græci, poſſunt operari, probabilitatis aliquid præbere ad
Latini Incubummorbum ,Hiſpanila peſadilla,Galli huiuſmodi fomniorum interpretationem , iuxtà
la coquemare, vocant. probatorum medicorum & philoſophorum mo
Naturalis extrinfeca fomniorum cauſa eſt ,quan rem, fimilitudines in fomnis vilasinter ſe compa
B
do darmientis imaginatio ab agente extrinſeco rantium , & quæ quarum rerum ſint fimilitudines,
mouetur. huiuſcemodiagens eſt duplex , alterum & ex quibus caulis proficifcantur perpendentium ,
eft aër ambiens, alterum impreſſio fiuc influxus Verè tamen hæc probabilicas valdètenuis eft, &
corporum cæleſtium . Sicut enim corpora cæle minuta . Extrinfecorum verò , quæ in nos agere
ſtia luo in materiem corporea influxu varias for nequeunt, penitùs incerta & fallax eft obferuatio :
mas lapidum metallorum , plantarúmque gignut: fi quando reſpondeant euentui ,id à cala fit.vel ab
ſic influendo in phantafiam : quæ organis corpo intelligentiâ quapiam reuelatur.
Vnde infertur corollarium , eum peccare , qui ex
reis eſt immerla, poſle à cæleftibus corporibus
produci ſpecies imaginabiles , effectui à corpori naturalibus fomnis, eriam intrinſecis , futura contin
bus illis cælicis promananti conformes , non eſt gentia diuinat, vel quacunque ab arbitrij manant li
bertate fiuefomniantis , fiuealterius , mulog, magis,
negandum . De his,
D Sit 3. concl . Somniorum ex naturalibus cauſis de qui de us quæ funt gratie dari à Deo gratis ſólita.ra
riuatorum , eatenus licita eft obſernario e interpreta tio eſt, quia hæc non dependent à cauſis naturali
, quatenùs canſa naturales effectibus cauſa ſia con bus,autteinperic corporis . Hæc de naturalibus.
tio C Diabolica Lomnia lunt , quæ mali fpiritus inſi E
iurtiis funtadequata .)
In hac concluſione medici. Hippocrates & Ga diosè dormiçntibus immittúc, vel ad perturbatio
lenus, & Theologiconſentiunt , eaque deducitur nes animi ciendas,vt libidiné ,iram , odiú,deſpera
ex iam di &tis. Indiget verò tantùm explicatione. tionem ; velad occultorum aut futurorum fignifi
Quando cauſa eſt intrinſeca do animalis,poflumus cationem ; de quibus verùm illud Penelopes Ho
ſomnium obſeruare, vi in poſterum ſtudia vitam mericæ , minimè curanda fomnia : & illud ſapien
que noftram meliùs & ſecuriùs inſtituamus. Eſt, tis c : mulios errare feceruntforma, & exciderunt sfe- c Eccleſ.
quem lectio vel cogitatio diurna, fædis illuſioni rantes in eis. De hoc genere fuerunt lectiſternia 34. V. 7. 1
bus tempore no & urno, inquinet ? excludat quan gentilium in fano Serapidis, Æſculapij, Podalyrij
tâ poteſt cara ſimiles cogitationes. Territant aliú & aliorum , quibus incubantes ſomnia captabant,
crebra ſomnia , & in pufillanimitàrem , deſpera quorum mentio etiam apud Maronem in Æneid .
tionem ,vel quod aliud adigunt vitium ? cauſas de de quibus iam egi 1. Minùs notum illud, quod de d ſup.ca.1.
bet fomniorum inquirere, & remedia procurare, Venere Gazæa fcribir Marcus Hiſtoricus teſtis o- q. 2.fedt .z
) qui vocatur tetramphĉdos(hoc e in vita s.
quibus liberetur.Contra fomniis aliusvrgetur in D culatus e; In loco ( ait
bonum , ve religionem , cælibatum , pænitentiam ? eft quadriuium ) Jabat ftatua marmorca , dicebant Porphyrii
Epiſcopi,
probet iſte, num hæc, vt videntur, à Deo fint. So eam eſſe Veneris.erat autem ſupra aram marmoream : mél.Febr.
mniorum huiuſmodi naturalium interpretatio Stalnavero effigies erat nuda mulieris, qua palàm oftó
pendet ab experientiâ, & ingenij follertiâ, cogni. labai verenda ſua.ftatuam autem in honore habebant
tione ſtudiorum , morum , & propenſionum ,quæ omnes cines, maximè vero mulieres lucernas accenden
tes, o thure Juffientes . Dicebant cnim cam in fomnis
in fingulis
ſuntQuando .
cauſa intrinſeca eft sorporalis, poteſt refpondere ys, que volunt inire matrimonium . Deci
.
quis inftantes morbos metuere,ſeque præmunire. piebant autem fe inuicem mentientes. Sapè vero iuſſo à
. lib. de Scribit Galenus a , quendam cùm fomniafler alte 'damane contrahere marrimonium , tantúm abfuit , vt
præſag. rum crus Gibi factum lapidcum , mox ea corporis id reétè cisprocederet,vt inter eosfierent diuortia,aut
quz er
fomn,du parte paralyticum exſtitiſſe. Eadem caufla tam ve malè cohabitarent, & c. addit enim de mendacibus
cunt . hemensquandoqueeft & accelerata, vt quando e reſponſis plura , & de ſtatuæ ad fignum crucisdeie
quis ſomniat aliquid fibi accidere, id reuerâ tanc ctione,dæmoniſque fugâ. Huiuſmodi ſunt fomnia
ili accidat. exemplum Cornelij Ruffini petere li Anabaptiſtica , & fuere olim Enthuſiaſtarum ; &
f Paufan
b lib.7 . cer à Plinio fecundo . admiranda quædam Gentilium , quæad naturales
in Meſse
Nar. hiſt. Quando naturalis cauſa eſt extrinfeca, tunc vi cauſas vel nullo modo , vel ægrè poſſunt referri, nia.
cap. so. dendum ,an effectus ſui principium aliquod in no . notaboloca,vnde peret qui voler. tale fuit ſomniú gin cius
bis habeat, vt fi fomnianti ipſi agendum vel patie Epithelis Meſlenij de anu liberandâ per humi ef- vita.
dum aliquid fit ab illâ causâ ( cxempli gratiâ , li foſfionem inter myrtum & fimilacem , tale Æde 15 Anton .
Bófin . rer.
fomniem meiturum Romam ,vel conflicturum .) ſij philoſophi apud Eunapium f, tale marris Atti Hungaric.
an verò cuentus principium ſomnianti lit prorsùs læg , de filio : tale Prolomæi apud Tacitum h ,tale lib.3.de
extrarium ,velutiquod largus imber erit, quodna Neſtorij Athenienſis apud Zozimum i , & Iuliani cad. I.
uale prælium futurum , quod Turcæ profligundi. Apoftatę apud eundem,& Ammianum , k & mul i li.4. hiſt.
kl.4. An
Er hæc excrinſeca rursus in duplici genere ſunt, ca alia apud Valerium Maximum l, ſed omnibus na lib. 2 1.
quædam non adeò ſunt à ſomniante reinora, quin adınirabilius quod de Odati & Zariadre refere ex Illi. 1. C.7
Charete
 LIBER III .
alibr.13. Charcte Mitylcnxo, Atheæus a .
Dypnol. Tale meo iudicio fuit noſtris temporibus ſom
C. 13 .
nium Lud. Borbonij Principis Condæi: qui Huc
notorum hæreticorum & perduelliú, contra Re
gem Chriſtianiff .Calorum IX . copias ductabat, ſi
vera ſunt quç de illo Richardus Dinotus ſcripfit:nā
vt de alienis dubité facit,quòd cùm bis mei memi
nerit,in Hiſtoria sumultus Belgici,bis (deceptus pu
to, non ſpontè) veritatis cum iniuriâ id factum :vi.
deo deceptum in meis , & alienis quibuſdam , quo
rum teſtis oculatus fui: decipi potuiſſe credo etiá
in reliquis: hæc dubitandi caula.Sed is li. 2. de bel
lo Gallicano acturus de prælio propè Druidarú vr
bem.commiſſo; Cum Condeani ( inquit ) ſub fignis
ſtarent aduentum hoftium prælium exſpectantes, in
ter duas acies duo lepores exciti ſunt, qui innumeris
ſclopetorum glandibuspetiti intacti in diuerfa abierit.
Prognofticon craſtina pugna,in qua hoftiles acies,inter
congreſa ,campum prely vacuum relinquerunt in
diuerſa abeuntes. ( primum hoc ad omina pertinet,
& hi leporesduo demones videntur fuifle .) Pridie
cius diei quiddam nominus prodigiofum ipſi Cödæo ac
cidit, quod futuram etiam pugnam pranunciare viſum
eft.Cum ad riuum quendam per quem ille cum equita
tu tranſibat muliuspopulus congregatus effet ,vt trans
euntes equires speitarer :ecce anus ,in mediam aquam ſe
conijcit,Condaimque arrepta illius ocrea ſiſtir , argje
attentè reſpiciens hæc verba protulit, Princeps vade ,tu
patieris: ſed Deus eſt tecum . (Quis adeò obelæ naris , C
cui non ſuboleat Satanæ commentum ,vt in hæreſi
Cinglianà, pro qua tuenda hoc bellum gerebatur,
miler, & comites confirmarentur? Erat hæc vel de
eodem grege; vel Aluminearum Nympharum vna ,
hoc eſt cacodæmon .Certè bonus ſpiritus non di
ceret ,cuin hæretico ad hæreſim propagandam el
fe Deum . Sed pergit Caluiniſta . ) Narrabat etiam
ta
ipſe præteri nocteſomni um e
habuiff , quo ſibivideba
tur ter diuerſis temporibus in pralium deſcendiſſe , pe
nes ipſum victoriam ſteriſſe tribus præcipuis hoftibusca indicare regi:fed eft Deus in cælo , reuelans myſteria, 1 Diodor .
lis:fed poft lethale vulnus accepije. ( Er ſomniú ,fors qui indicauit tibi, & c. & poſtea 1, Mihi quos, nõ in Sicul.li. 17
an à pincerna narratum ? audi accommodantem
rebus iam præteritis , & ideò non tam Prophetam , D bus, ſacramentum hoc reuelatum eft: fed vt interpreta
quam narratorem .) Hoc Condai fomnium fatidicum
fuiſſe poſtea tempus oftendit. Nam in Druidico pralio
Sandtandreanis Mareſcallus occubuit, Guifanus Dux
in obſidione Aureliarum , Comeſtabilis in pugna San
dionyſiana lethaliter vulneratus eft, Condeus poſt in
Bajjacenfi prelio trucidatus. ] . Pulchrè , nam inter
Poltrorum & Guifium quem occidit tum præliú
fuit : & Princeps Condæus in Poltroto erat,cú ſce
leftiſſimus latro Guiſium ſchlopo inopinus traic
cit, quod ſe factum auctore Condæus nunquam
faceri voluit.Quid etiam vetet tale ſomniú a con
dæo militari ſtratagemate confictum ad ſuos ani- E
mandos, & de tribus victorijs certos ſecuroſque
reddendos? dices euentusreſpondit.adi Ariſtote
lem , docebit à calu hæc fieri pofle , & quia facile
eſt accommodare viſis euenta , cùm præteriêre.
Huc pertinet quod Bleſenſis ſcribit; Non ignora
mises , inquit Apoftolus , aftutias Satana. Mentibus
hominum phantaſticas illuſiones immittens, nunc auiū
volaru , nunc incurſu hominum ,nunc ferarum fomnijs
que aut alys modis promittit fcientiam futuroră : cáſic
rerum euentus latos, infauſtosúe denunciat,vt quietem
cordiū vana curioſitate ſollicitet, argi ut aliquid paul
latim de fideiſinceritateincruſtet, & paullo poſt, Ve
runtamen vtfidem habeam ſomnis , nulla me fomnia
inducent. Non inficior quin anima frequenter ex reli
guys cogitationis, vel ex innata ſibi perſpicacia ſigni
C. III. Q.
Q. VI. 307
Al ficat prælagium illud & lollers quod ex præftantia
Spiritualis naturæ naſcitur, led valdè imperfectum ,
cùm homo poſt cuentú vt plurimùm , collatione
fomnij & contingentium facta deprehendit ,quaf
nam futurorum prafiguret imagines: ſed crebro decipi
tur. Nam ficui per experientiam dodici, ex eaviſione,
qua mihi gaudium quandog nuncianerat, poftea con
trarinm reportaui. Somnia utaj,ne cures amice cariſ
mė . ] Sic ille epiſt.6 5. editionis optimæ Buſeianæ.
De his fir 4 . Conci. Dæmoniaca fomnia obſeruare,
utfraudem damonis caueas ,licet: ad occultorum ſeien
tiam ,vel euentus futuros,nec licet nec expedit. ] Prior
pars patet,quia hocanimæ ſalutare eſt , & aliquan
do neceflarium . poſterior pars probatur, quia hoc
lege Dei prohibitum b . Non augarabimini,nec ob- 1.26.
bLeuit. 19
B Deut
ſeruabitisſomnia. Item quia non poteft horum in 18.V.10 .
terprctatio, citra miraculum ,haberi,niſi ex pacto
cum dæmone; quod prorsùs illicitum . Nec eciam
hoc expedire poteſt. quia fic accepta occultorum
cognitio, curioſa & ſuperſtitioſa eſt ; futurorum
vero contingentium , non niſi fallax, vtpote ipli
Diabolo incerca. vide Salisberienſem d.c.17.
Diuina inſomnia nobis à Dco ,mediantibus bo
nis angelis,ſuggeruntur,quorum iam caulę & mo F
di ſunt explicati c;exépla,qui volet, ea paffim repe- c fup. c. 1 .
riet, vt Theodolij Imperatoris d, Arnobij Rheto- 9.2.in fine
d Thco.
rise Mauricij Imperatoris f, & Bardæ g, & Eulo dore . li. s .
gijh , & fortaſſis tale fuit Alexandri Magni de la hiſto.ca.6.
nitate reſtituenda Ptolomæo i , & de Caſtrioro & 7 .
matris apud Barletium lib .1. & multa apud Ful. apud
Hicron, in
goſium lib. 1. Exemplor. c . 5. Sit Chron.
Concl. 5. Diuinorum fomniorum obferuatio licita Eufe.
eft:ſed interpretatiofolis conuenit illis,quibus à Deo fa- capudGly
&ta interpretationis reuelatio.) Prior pars patet ,quia fam p.4.
annal.
immittuntur à Deo vt ea obſeruemus , eaque nos
gapud cũ
doceant , moncant, corrigant. poſterior pars pro- de Glycá.
batur verbis Danielis k : Myſterium quod Rex inter- ' h D. Aug.
li. de cura
rogat,ſapientes, Magi, arioli , c aruſpices nequeunt
pro .
Sapientia, qua eſt in me,plusquam in cunctis viuenti - ' k c.2.7.27
IV.30.
tio Regi manifeſta fieret. Paulusquoquem , qua Dei ' m 1.Cor .
ſunt, nemo cognovit ,niſiSpiritus Dei.Sic Hildebrá- 2. Y. II .
dus interpretatus eſt ſomnium Petri Damiani , de
quo quidam fomniarat cum excæcatum ; nonid ,
led amifluram amicum qui illitam carus quam o
culi.Narrat ipſe Petrus agens de B.Dominico Lo
ricato.
Diſcernere dæmoniaca à diuinis fomnijs perti
ner maximè ad confeſſarios , & qui medicina, fa
ciunt animarum , qui diſcretionis fpirituum dono
præditi ſunt. pender hoc iudicium à cauſis & cir
cumſtantijs reliquis,ad eum modum , quo viſa &
reuelationes expendendasdocuia. In ſumma hoc ' n libr.2.q.
6. & hoc
obſeruandum ,ſiconſtet neque ex animali,neque
ex corporali cauſa ſomnium fuiſſe natum , dubite. lib. 4. c.i.
tur verò vtrum fit à Deo ,vel à diabolo,tutiffimuin 9.3 .
fore; fi,vt à diabolo immiflum , caueas & contem
nas. probatur hæc regula ,tum ex Sapiente Syra
cide, qui docet extrinſeca ſomnia eſte contemnen
da, quæ non conſtat à Deo immilla. Nam iſte eſt
ſenſus horum verborum o: Niſi ab altiſſimo fuerit . Ecclef.
emiſſa viſitatio ,ne des infomnys cor tuum.2.probatur 34. V.6 .
ratione, quia curioſa ſomniorú obferuatio , ad hoc
diſcrimen agnoſcendú eſt ſuperuacua , quia Deus
folet,quando fomniú mittit.limul hominem certú
reddere,hoc ſomniú à le profe&tum , & cælitùs im
miffum fuiffe.3. docetur experientia.nam eos qui
curiose
 DISQVISITIONVM
308
A Sabelli. curiosè ad fomnia aprenderune, fomniorum inter
A
lib.6. Eu- 1 precatio ſubſecuta , in graviſſimas calamitates &
nca.2 . interitum præcipites egit, vt Agamemnonem Ho
b Hero mericumn in Iliade , Cyrum Perſarum Regema,
dot. lib.7 .
c Diodo Xerxem b, Onomarchum , Antigonum & Pom
rus. Sic peium d .
lib. 16. Atque hîc de ſomnijs finem facerem , niſi veni
G ret in memoriam frequens illa, & mihi gratiſſima
d Plutarc . cum V. CL . Iuſto Lipfio familiaritas, cum Loua
Demetrio
& in Pom- nijdegerem : quæ , quàm túc grata & iucunda mi
pcio. hifrcquens de rebus, quæ & illum & me decebát,
hoc eſt litterarijs ,moribuſque formandis ,collocu
tio; tam nunc moleſta eſt,acerbáque priuatin . In
cidit quadam die de ſomniorum vaticinijs fermo.
Tum ille retulit fuiffe Bruxellæ ſuroris cuiuſdam
vxorem annis præteritis viginti , quæ plurima prç .
dicebat varijs, ab euentu ad ynguem comprobata;
Spellium ( prafectus ille viarú erat,vocamus Bra
banti , de Koy roe) agendum in crucem , Requele
nium gubernatorem ,ex morbo mox obiturum ,
concilium ſupremum Regis vim pallurum , & ple
roſque carceri mancipandos conliliarios :& liini
lia non pauca. Hanc lc non femel vidiffe & audi
uiffe. Solicam dicere in fomnis ſibi ſpirituin quen .
dá le ingerere, ſpeciediffuſi corpori candidi,cuiùs
nequiret lineamenta diſcernere : ab eo ſe doceri
omnia : cúmquc appareret,femper ſe tanto támque
continuò horrore percelli, vt animo linqui fibi vi- c
deretur.hunc cogere poftca,vt,velcum vitæ peri
culo ,denunciet alijs quæ in ſomnis cdocta , nec fi
nere quietá , dum iuſta peragat.Fuiſſe mulierculam
fatis alioqui contemptibilem & ſimplicé,non qui
dem diffamatam : ſed nec compertæ fanctitatis.
Varia ſubit animú de hac re cogitatio . Quam cer
tum , hæc ſomnia ſupernaturalia fuiſſe , càm mihi
dubium :Vtrum diuina , vtrú dæmoniaca fuerint?
Solent diuina mulieribus non minùs, quam viris
contingere, nec obftare vel vilitas , vel paupertas
perſonarum . Solitus horror quidam diuinas eriam
apparitiones comicari. Solita accederead dicendú
coactio. Verum pellucent mihi in hac narratione
plura, cur potiùsſuſpicer abatro,quam ab candi-
do ſpiritu iſta profecta. Primum illa ſpecies diffuſi dis i li de optione pluribus relictâ ks, deſeruis ma
candoris , informis ſemper ; & continuum adfe
rens horrorem , non cumularum ſequenti mentis
lçtitiâ ,& tranquillitate, indicium facit non obſcu
rum, auctoris ſui candorem mentientis. Sexus ſu .
{pe& us, & conditio nihil commendans, quam nec
ſanctitas, nec prudentia , aut deuotio, vel alia fi
modi comitabantur . At lucrum illi nul
gna huiuſ
Tum hinc , vel quæſtus, ſed fæpe verbera , conuitia
ferè ſemper, Sic ſolet lagis accidere, & luis hanc
dæmon inercedem pendit. Deinde quæ prædice
bar,de publicis quidem rebuserant;ſed.eorum co
gnitio in publicum parùm erat neceflaria. quia tú
prædicebantur, quando vix præcaueripoterant:
nempc exiguo paucorum dierum antequam con
tingerent tempore. fruſtrà etiam prædicebantu ,
à folâ mulierculâ , cui fidem adhibere ,nullius pru
dentis viri fuifier. Non confueuit autem Deus ,
quæ prætciri , & præcaueri vulr: fic, nuda à per
ſuaſionum momentis omnibus indicare . Denique
quæ prædicebat, huiufmodi erant, ve non dico dę
monis, ſed etiam humanæ prudentiæ & coniectu
ræfubiacerent.Spellij fupplicium.quia fciebat dę
mcn , eum iam reum effe, & propter crebras accu
fationes occulrarum delationum feriò & ſedulo
in eius actiones, vicámque inquiri . Ludouicij Re
qucſenij morbus, anthrax erat in corpore fimul
MAGICARVM
A ( obelo & admodum bilicio : quis eum lethalem
fore non priuideret ? iudicant medici,ex indicijs
externis,non queat Æſculapius ille fulminatus,cui
patent corporis interna? Ordinum nolimina con
tra Concilium itarus,iam diu coquebantur : Helij
audaciam & conatusnon ignorabat, qui ſtimula
bat : ex conſiliarijs qui inuli,qui magis , qui minùs,
tenebat Satan omnia ,videbat conjuratos vigilare ,
alios vel non credere , vel contemnere ,vel ſtupere:
quid futurum , & quæ ex fimilibus (vt dicunt Dia
lectici) præmiſlis conſequenua, non erat magnæ,
neque fupernaturalis ſagacitatis odorari.Sed áluo
hæc meliore iudicio.
B CAPVT IV :
De coniectatione Politicâ ,jiue de forribus.
Oliticain fortem voco , qux iure ac legibus
Pprobis aliquando recepta : vt eſt ſors diu porici , 1
förtium contractus, canon :ca purgatio ,& fuere olim
permiſſæ , nunc vero dainnatæ variæ quædam
vulgarespurgationes . de quibus fingulis agendum .
QV Æ STIO I.
A
De diuiforia forie. e de qua
ex Arco
gendis, prouincijſque ſorciendis vtebantur, li.2.de iu
nec non in familiâ hercifcundâ, militaribus , alijf-dic.ca. 1.2.
fexLucia
que negotijs. Iudicum illam ſortitionem e Roma no , Demo
ni ab Athenientibus acceperc ,vbi iam olim in A - fthene, &
reopago iudices , coniectis in vrnam varijs litteris , Schol. A
fortiebantur f ;quod & Siculos imitatos Plurar- riſtophan,
bene Sigó
chus , cùm de augurio, quod ex littera M. ipfi ob 1
li.3. de re .
cingente coeperat Dionyſius , ageret , in spoph- pub.Athe
tegm . apertè docuit. Sed de gentilium ſortitione, nienſ.
ceteris plura & meliore methodo lunius Horna- glibr.z.
Animadn .
nus tradidit g Addam quæ l . C. & Theologi cen
cap . s .
fuerunt. Sidubium ſit, qui primi cauſam in iure hi. 14.D. 1
diceredebeant b; ſi de bæreditate & bonisdiuide- de iudic.
il. 2. C.
quando &
numittendis, liberis diuidendis , & fimilibus', cam
quib.quar
permittunt iura : prohibituin dantaxat fortiri Epi- ia.lib.io.
Icopum m vel aliam quamuis dignitatem , autbe- kl.3.C.de
neficium Ecclefiafticum o.In ceteris ergo dignita- 1Kiynfin
tibus, & officijs, actionibus, pænis,rebuſque alijs , ger. 4 .
diviſoria furs qua quid cuique tribuendum , quę- Obfer.37.
ritur,prohibita non eft, vt patet ex capite primo26. ml: 47.C.
9.2. qui canon de hac diuiforiâ tancum , deber in- de Epiſc . 1
nc . fin . de
telligi , vt patet ex ipſomet D. Auguſtino o : vtta
ſortileg:
men in his nullum peccatum intercedat , ſeruan- o in Plàl.
dę ſunt quatuor condiciones.p .Primò debet euen- 30. conc.
E çus à Deo exſpectari, & non à cafu vel fortunâ,vel 2.prope
fin .
aftris . quare & Deus inuocandus iuxta illud 4 ; In PD . Tho .
manu iua fortes mee . Siquis certò cuentum exſpe- 8.9.95.ar.
r ( taret ab aſtris vel fato Tumpro vt ſumút Stoici & 8.& Caict.
Aſtrologi )mortaliter peccaret, fi à caſu vel fortuna in Sum .v .
Sors.
fortunam non vt gentiles , nam tunc eſſet mortale qd.PL. 30.
& tale & idololatricum , ſed veChriſtiani ſumuntivide vc
philofophi, accipiendo r) in re graui foret ,venia- sacruziú
le; in re leui.vix eſſet peccatum 2.debet adhiberi 2.Phyfic.
ſpecul.s.
fimplex lors , ſine vllâ ſuperſtitione, vel abufu Sot.& TO
rerum facrarum aut Scripturæ fan &tæ * ;, non ta- ict.incúd.
1
men eſt Mortale peccatum , niſi magna adfit ir- Phyſic. li.
reuerentia. 3. ncceffe eft , vt illi qui Cortiuntur, SD.Aug. 1
cpiſt. 119.
æquali iure nitantur . aliâs enim eller iniufta ſor ad Ianuar.
ritio : & quidem grauior , ſi de bono publico c.3.26.0.2
ageretur.
 LIBRI. IIII. C.
C.
ageretur ,v.g.li de officiis publicis digni & indigni | A | Deus , in Nouo teftamento non repromiſit. Nun
fortes mitterent. Sors enim poffet indigno faue
re, cum damno reip , & iniuria dignorum . 4. vt
principalis intentio mittentium ſortes, non fit in
ac.2 . & 4. quirere voluntatem Dei modo extraordinario a
26.9.3: ( quia talis modus omnino eſt incertus ) ſed præci
pua intentio deber eſſe ,vc auferantur lites, diſcor
b Prouer. diæ ,quærelæ ,inuidiæ :quod nos docuit Salomonb,
18.7.18 . Contradictiones ( inquit ) comprimitſors , e inter po
tentes quoque diindicat. quare G aliter concordia
pofſet iniri, res ſorti non eſſet committenda : ſin
aliter nequit diſcordia ſopiri,bonum pacis ſortem
permittit ſeruatis his condionibus. Hinc praxi re
ceptum in militiâ, vt quando plures ſant rei , forte
experiantur , quis necandus, quis liberandus : tum
vero ſeruandum , vt fit par ſortientium reatus , a- B
lioqui iniqua eſt fortitio ,quoad minùs nocétes.Sic
tempore tempeftatis licet ſortiriex omnium con
ſenlu quis naui eiiciatur : & tempore peftilitatis
B ſortiendum , quis parochorum in vrbe remanere
cD. Aug. debeat c ; eadem ratione, quando dubium cui ce
epiſt.180. dere debeat eleemoſyna , poteſt ſortitione res
ad Hono-I decidi d.
rar. & lib.
1. de doct. Porrò ne quem fallant, quæ in S. S. leget de
Chriſt. C. Cortib . rectiffimè poft D. Hieron. & Bedam emo
28 . nuit Gratianus, ea nihil ad noſtra pertinere tépo
d. arg.l. 3. ra. Nam in veteri lege , Deus inter alias cærimo
de. lega. nias, hanc quoque initituerat, quâ in ſortitione v .
ded.c. 1. & terentur , eamque ſorti præmitterent ; quæ qualis |
.c.4 .
fuerit, non fatis conſtat, videtur fuiſſc quædam ad
Deum mentis eleuatio cum oratione ad hoc inſti
fc. 16. V. turâ , vt colligitur ex Leuitico f: vbi de capri emil
10.
ſarij ſortitione, fic legitur;duos hircos ftare faciētcorä
Domino in oftro tabernaculi teftimony : mitterſque ſu
pervirumquefortem , vnam domino , & alteram capro
emiſſario, cuius exierit fors domino , offeret illum pro
peccato :cuius autem in caprum emiſſarium ,ſtatuet eum
viuum coram Domino , vt fundat preces ſuper eum 6
emittat eun in ſolitudinem . ] & D. Lucas de ſorti
tione Apoſtolatus ita fcribit; poſtquam narrauit
duos ab Apoftolis coram Deo Narutos , Barſabam
& Matthiam , Et orantes, dixerun !, Tu Domine , qui
corda nofti omnium , oftende quem elegeris ex his duo-
bus vnum , accipere locum miniſterij huius, Apoftolatu ',
de quopræuaricatus eft Iudas, vt abiret in locumſuum .
g Actor.2. Et dederüt fortes eis, á cecidie førsfuperMatthiamg ]
V.24 Primum igitur ſtatuebantur ſortituricoram Deo,
mox oratio fundebatur , tertiò ſortes ſingulis da
bantur, cæ miſcebantur, in finu, vrna , vel alio va
ſe: cuius lors exibat , ſuper cum cadere dicebatur.
Certè millas aliquando in ſinum , reſtacur Salo
h Prou. 10 mon h; Sortes mittuntur in ſinum , ſed à Dominorem
v.vlt .
perantur.interdum in calicem ,quem finu contine
bant: vnde & calix in S. Scriptura ſæpe ſignificat
fortem , vt ſecundum nonnullos, his verbis, Domi
i Pſal. is . nus pars hareditatismea e calicis meii. Totum er
V.16. go hoc negotium cærimoniale fuit: quare legis ve
teris cæremoniarum abrogatione, etiam hæc for
titionis cærimonia ceffauit. Vnde Venerab . Be
k in c. 1. da k obſeruat Apoſtolos ante S.S. acceptú, in ele
Actor.
ctione D. Matthiæ adhuc legali cærimonia vſos
fuiſſe , poſt Spiritum verò Sanctum acceptum ,non
amplius fortem adhibuiſſe , ſed ſola vſos oratione
ad Deum , & ieiunio adiuncto : fic enim leguntur
| Act.6 . elegiffe Septem Diaconos, & Presbyteros 1. Sanè
&c . 14. V.
cum Saluator , qui fallere non poteſt nec falli,cun
22 .
m , ſtultum & abfurdum
in Matth . ta promittat orantibus
7.v.7.lo .. eit , relicta oratione , quæ promiſionem ha
14. V. 13. "bet ; confugere ad fortem , cui ſe adfuturum
TITI..
IIII Q. II.
309
nulla de fortibus etiam loan. Arboreus lib. 17 .
Theoſoph.c.13 .& commentar.in Cap . 1. Prouerb .
QV Æ STIO II.
De contractu fortis,ſiue Loteria
А
ST in vſu frequenti Europæ contractus qui
Edadam , quem vulgò vocant Lotheriam , iſte vel
priuatim fit, vel publicè. priuatim, pro arbitrio cu
juſque, quando aliquis equum vel quid ſimile ſta
ruto prætio ( v.g.pro L.aureis ) exponit fortiendum
cui obtingat , & deinde in hanc ſummam plures
ſymbolam quiſque conferunt, & aleam iaciunt,
quis equum lit habiturus : vel etiam priuatim plu
res annulli, libri , ſpecula, vel alia fuppellex pro
ponitur,inter familiares eodem modo collatis fym
bolis ( quæ vocantur, Lola ) fortienda. vulgo vo
cant la raffe, aut,riffe, Quidam vocant lndum olla :
opinor propter vrnam teu ollam , in quam lortes
iaciuncur.
Publicè verò cum inſtituitur ,opus eſt Principis
vel Reip.conſenſu . ſuntque hoc in contractu,fiut
publice liue priuatim fiat multa confideranda , vi
iuftitiam contractus & perfectio illibata maneat .
Concluf. 1. huic contractum ele licitum . hanc
probat benè Briard n , quod fit licitus patet , qui: Quodlib
S.
bullo iure,nec naturali , nec diuino, nec humano
prohibitus.Nó naturali ,quia celebrari ſic poteſt ,vt
1
nulla in eo interueniat iniquitas, ſi terućtur códitio
nes mox dicédæ.Secúdò qu a cedere poteſt in pu
blicam vtilitatem . 3. quia fecundum le, nihileft a
liud , quam lors quædam diuiſoria , inſtituta ex
benè placito concertantium fiue confortientium .
Quod diuino iure non fit prohibitus , probatur,
quia nec per lacram Scripturam , nec per
vllam traditionem Eccleſiæ : quod nec iure hu
mano, probatur. quia nec ciuilis,nec canonica lex
vlla profertur,quæ dchoc contractu expreſsè ege
o de con
rit . Et fallitur Conrad .o putans prohiberi legibus tract tract
quæ vecant ludum alearum . Nam imprimis hoc 3.9.71.
D dici non poteſt de Loteria publica,in qua non ia - concl.2.
citur alea; & quoad priuatam illam rifam , in qua
intercedit alea ( licec iurę Caſtellæ prohibita fit
iure nouo ) ea quoque non eſt prohibita dictis le
gibus , de alex prohibitione agentibus. quod pro
bo, quia ludus aleæ prohibitus eſt,non quia fortu
na in co dominatur ; ſed quia perdentes in ludo
aleæ ſolér blaſphemare, & etiá lólét homines ſuas
:opes omnes breui tépore ſic conſumere , & depau
perari , vt patet ex ipfis refcriptis iuris p . Nam fi in
fortuna fundaretur dicta prohibitio :certè núquá, ' pl. fin.C.
nec pro parua ſumma licerer ludere alea , tunce- de rel. & I.
ſum.fun .
E nim id prohibitum foret,quia per fe malum. Nunc Paluda. in
verò videmus iura permittere lufum alcæ pro re 4.d.15.9.3
modicâ feu cauſa conuiuija: & ſententia eft magis a.s.Silu.
conſona rationi & legibus,hoc interdictum ſolú- verbo.lu
modò pertineread folitos ludere,ſiue ad frequen- gl.quodia
tances alcam , ſiue ad deſeruientesaleær : ideoque conuiuio .
cenfenda alea non eſſe prohibita,quia per le mala, D.de.alcat
r hoc vo
ſed malam factam , quia prohibita , & quatenus
lút Angel.
prohibita.prohibitá verò, proptergeminum ,blat
: Cup.& Bri
phæmiæ, & decoctionis, periculum . Quorum v - ard. fup.&
trumque cùm ſubſit nullum in hoc raftæ contra videtar ef
ſe glofl. in
etu,crediderim ,ficutBriard.defendit pofterius ge
ca Epiſco :
nus ( orits in vrnam conie &tæ , à ratione finilitudi
pus verb .
nis;eodem modo defendendum prius illud per a deferuiés.
leam.Præterea quæ ad iuftitiain vnius , eadem ad 35.d.
Еe alto : lus
 M
NV
T IO
SI CÁ
R
Q UI I
D IS M AG VM
310
Ialtorius iuſtitiam fufficient: & ficur lucrum in A trahuntur ftatim . fi venit ſtarim alius , qui auferti
vno factum licet rerinere , fic etiam licebit in quindecim ſtuferos, tres ſortes pro illo extrahun
altero. cur, quodque mihi vel illi obtingit hoc auferimus.
Norandum verò in hoc contractu duos con Hic modus periculoſus cſt,nec deberet à principi .
tractus virtute miſceri: primùm , reſpectu eius qui bus permitti: quia multis fraudibus eſt obnoxios.
iocale ,vel fuppellectilem exponit, & eft vera quæ Nam primò,cùm non intercedant in forte ducen
dam , fed implicita venditio ; quâ pro tali fummâ da ſollemnitates, quæ ſolent in altero genere , fa
pecuniæ iple, omnib.illis qui ſummam ſimul con ciliùs eft, vtfiat aliqua colluſio.2 . non poteſt con
ficiunt, vendit rem illam , puta equum , quinque Itare facilè de æqualitate prætij: tum quòd ſi cer
ſortientibus, quorum finguli decem aureos con cum tempus præfigatur , fieri poteſt vt tunc non
ferunt , vendit pro quinquaginta aureis . Secun ſatis multæ iymbolæ ſinr collatæ : fi tempus libe
dum verò reſpectu emprorum inter ſe,ſic enim eſt rum permittitur:fieri poteſt vt venditor nimis diu
contractus quidam ſortis diuiſoriæ , cenſentur e hanc exercens ſortitionem , longè accipiat vlera
nim ſic inter ſeconuenire, vt cui ſors fauet,ille pro pregiữ merciú.Nec ſufficit dicere,fierietiam poſle
ſuis decem aureis totum equum habeat, & tota vt infra hoc accipiat , & ficcómunem aleam ,ſubi
ipfi merx cedat , cereri verò diſpendium ferant re. respón .enim, non debere vllum fortunæ peri
ſinguli ſuæ lymbolæ . Nec aliud requiritur ad iu- B culú hic interaenire inter emptorem & vendito
ſticiam contractûs vtriuſque ,quàm vt cora ſumma rem, quia ipſorum ad inuicem reſpectu , eft con
ſimul adæquer, non excedat valorem mercis , & tractus venditionis,fed inter ipſos tantùm empto
a lib. 3.de ipfi ementes omnes æqualiter ſubiiciátur ytrique res, reſpectu enim ipſorum mutuò , eſt conrractus
contract. fortunæ , lucri & amilliogis. Licitum verò hoc ſortis, Denique cùm fic merces ſubtrahantur, quæ
C , 10 . eſſe probat Fran. Garcias a . quia reucrâ contra ſortitò contigerunt, ſemper vilior fit tota merx,
&tus iſte in idem recidit, quo omnes iſte ſortientes & idcò iniuſtum eſt durare idem fingularum for
initâ ſocietate fimul rem vel res illas, quæ ſorti ex tium pretium . Si dicas ſemper alias æquè bonas
ponendæ, emiſſent:tunc enim poſſent ſi vellent merces fuffici, ablatis : neque hoc eſt ſatis credi
inter ſe conuenire deforte diuiſoria iacienda, quid bile, neque fufficit. nam nimis diuturna permitti
cuique rerum illarum obtingerer , quod licitam tur fic licentia venditori hunc exercendi eontra
effe nemo vnquam negauerit. ctum . Longè itaque cutius eft & ſecurius, cum
B
2. Concl . conditiones ad iuftitiam lucri in hoc con- Reip . tum priuatis , hoc ſecundo genere relicto ,
tractu conſiderandæ ſunt pro ratione perſonarum qua prius tantùm exercere .
b de con hic adfunt varie ] Hanc afferit & optimè explicat Secundò poterunt lucrari ipſi emptores fiue C
tract. 2.C. Frane. Garcias , & illum nullo addico ſequitur ſortientes.quia poterit,qui vnam fortè drachmam
23 . Lud. Lopeſius b . contalit, mille accipere. nam quicquid illi citrà
Norant quinque perſonarum genera in hoc fraudem fors obtulit, id potcſt auferre & retinere,
contracta lucrari poſſe. Primò dominos mercis ratio eft, quia omnes ſortientes in hanc conditio .
ſeu vardicores , his licitum eft tantum accipere nem conſenſerunt, vt quiſque auferat , quod illi
pro mercibus quantùm poſſent lucrari alio quo lors detulerit : atque ita omnesæqualiſubſunt pe
uis contractu licitè illas diſtrahentes. Quod tan riculo, Nam qui multas fymbolas colligit,vtmul
tum pollint accipere , probatur , quia quoad ipſos tis poteſt fruſtrari, ſic multis poteft lucrari: qui
intercedir cum , fortientibus contractus venditio paucas, paucis & lucrari, & pauci iacturam poteſt
nis.vendiror aurem poffer coſequi quantum mer facere. Cauenda hic colluſio fortientium & eorum
ces illi iuſti lucri adferre valent,hoceſt quanti ſunt leguntque.Quod fi quis per
pſe merces. Si ergoampliùsacciperet"venditor D gui fortes extrahunt,
huiuſmodi colluſionem aliquid fuerit conſecutus
iſte ,iniuftum forer lucrum , & tenerecur reſtituere tam ipſe ,quam colluſores, tenentur ipfam rem
Sitamen quod ampliùs pernsiteitur conferri vltra illain reſtituere, non domino priori ſiue venditor
mercis pretium , id non cederet domino ſeu ven ſortis ( quia iam illam ipſe védidit fed conſortienti
ditori mercis ; ſed pauperibus, vel officialibus feu . bus qui emerunt dubium euentum : & ideò res illa
miniſtris , licitus foret exceſſus, vt patebit ex mo debet vendi, & prætiú inderedactum inter ſocios
dò dicendis. Hæc exceptio folet contingere , in ſortitionis iterum forti ſubiiciendum : vel fi res
publicis ſortitionibus,quæ conceduntur Ciuitati exítet, ipfamet. In hac vero fortitione an fit ad
bus vel Communitatibus, vc hoc pacto ſe liberent mittendus fraudator ? certè ſi fraudem non adhi.
ære alieno : tunc enim ſolet Princeps dans licen buiſſet , ſors illa ipfi non adueniſſet: & pænam
tiam ,conſideratâ publicâ neceſſitate,pretium for peccati ſui æquum eſt cum fuftinere : tamen
2 tis aliquando paulò liberaliùs ftatuere : neque fic quia fieri potuit , vtalia fors æquè bona illi fuerit
iniuria ſortientibus, qui hoc ſciunt. Cauenda verò obuentura , & nulla lex eum priuat iterarâ fortitio
fraus venditorum , ne ſortitionem facere moren ne, ided mihi res dubia eſt, nec auderem eum ar
1
tur, poftquam ſufficientes fymbolæ ſunt collata : Ecere.
item ne merces mutent, vel diminuant. Item ne , Tertiò miniſtri & officiati, qui adfiftunt for
quando fimul facienda fortítio , aliquas merces tioni, tum in ſeedulis ſcribendis , tum in fortibus
priùs patiantur fortem ſubire. Pro quo ſciendum , extrahendis ,tum de quid fraudis vel doli commit
ordinarið certam diem præfigi, qua fimul fortes tarur : illi : licitè ſtipendium aliquod pro labore ſuo
omnes trahantur , die ac nocte labore non inter recipiunt, ita tamen fi nec plures quàm neceflè fit
miffo : interduin tamen inſtituitur ſortitio , hoc miniſtri huiuſmodi adhibeantur , nec æquo am
pa & o : primùm proponuntur omnes partes fiue pliùs ſtipendium ferant, nec diutius quàm necel
ſuppellex fortienda tota ; & ſtatuitur ſingularum le foret,ré extrahát . Quæ vera ; tá reſpectu vendi
ſortium pretium , v . g. quinque ſtuferi : tum ſta toris,quá emptorú:ſcilicet fi nolint plus æquo tri
tim ſingularis volentium ſortiri ſortitio inſtitui buere,vel nolintrē fic extrahi,vel nollét for mini
tur, quo quiſque confert ordine , v. g . venio & ſtros adeſſe.Ná fi cóſenciát,nó video cur minus hic
offero decem , ſuferos , duz fortes pro me ex operetur cófenius emptorú , quádo ipforú expélis'

miniſtri
 1

LIBRI . NI , C. III . QIII. 317

jminiſtri adlunt : quàm venditoris, quando ipli ex- | A cor alteri addicere nequeat,quod iam alteri ven
peníz foluendz. Neque mihi hoc fatis perpendiſ dicum . Hæc ratio latis indicat, hoc intelligendum ,
le viderur Garcias, dunt pucat has exceptiones tá quando inſtituta iam ſortitionc , vel acceptis fym
tùin locum non habere , quando miniſtri à vendi bolis, fit promiffio . Sienim promifsio facta force
tore funt alendi . Si quæras à quo ordinariè alendi? ve folet , ante lymbolarum collacionem , hoc eft
cùm lucrú iplius fortitionis, hoc eſt,quod ſortien initiò quando lortis diuiforiæ liue Lotherix fit
do cótingit, omnino percineat ad emptores, neque publicatio , tum enim ſxpè additur , qui primam
Ich huius lucri pars vlla cedat venditori : & impenſæ iymbolá cótuleric, is habebit hoc vel illud,qui in
miuiftrorú fiant, ratione iplius fortitionis, boc eft, ca tot dies tot ſyinbolas contulerit , habebic illud
tatione fecundi contractus virtualis , non ratione qui numero vicerit reliquos intra tale tempus, ilh
primi: ſequitur impenſas eorum elle debere, inter hoc cedet , tunc ilti omnia etiam poft inchoatas
quos lucrum ipſuin partiendum eſt, & inter quos lortes acquirerent, quæ iplis promilla fuerunt an
celebratur lécundus contractus.qux cſt commu te fortitionem , & antequam res ipſa venderetur: &
B
la Alcocer .nis lencentiaa Sed Alcoceriusvnum excipit calum tunc lorrientes in hanc conditionem confenfifle
de ludo c.quáclo ſcilicet venditor aliter fineimpenlis in pro ſunt cenlendi. Sic intelligendi Garcias & Lope
49 . xenetas, aut inſtıcores, non potuiſſes illas merces zius . & fufficiant ifta de hoc cótractu Lorberia.de
Garciæ d .
C. 20 , distrahere: cùm eniin iple tunc per fortitionis co quo vide Molin . de loco & P. Zaa in Aphortin .
Lopez. d . pendium euitet illas impeolas ,æquum videatur, verbo venditio ... IS .
often c.23. carum loco,lubire partem impenfarum fortitionis
Nihilominùs Garcias & Lopezius contendunt QV Æ STIO 111,
TIKI etiam hoc cafu , rationi illi communi locum elle:
quia ad venditorem iam ſortitio illa nibil pertinet. De purgatione Canonica .
Equior tamnen ( vt puto ) eſt ſententia Alcoceri .
Iquia commodum illud , quod percepit venditor , Anonica purgatio dicitur , quæ regulis Eccle A
reuerâ dependet , & prouenit victure iplius lorti Ca. laltici iuris conſentanea elt: qux duplex
cionis ;nec fine fortitione illud conſecutus fuifler: с eſt, vna per iufiurandium ,in qua nihil eft iortis:hanc 1
& lic quo ad hoc negotium non debet contiderari ſoli mmprobanc hæretici , qui contendunt nunquá
licere, iurare , ne in iudicio quidem : contra quos b lib. 10.
Com venditor expers commodi ex ſortitione. ,Deinde
verbo iura
BE in praxireceptum , vt venditor ſolcat hæc omnia legi poteſt Alf. à Caſtrob, Cochlæus contra Ana nientum
rent fubire , & omnes expenfas facere, non tantùm fa baptitas & Gregor . Valencia c. Probatur etiam hære.i.
tas in taxatione & valore inercium conſtituendo , hxc purgatio quoad Laicos in Concilio Tribu- 02.2.diſp.
led eciam factas in ipla ſortitione : verum in ipla rienlid , ficque teſtatur Cromerus lib.16 . stor. 6. 9. 7 .
caxatione ſortium ( v . g . lummætotalis,ad quam Pon !on. le Sophiam Reginam de ſtupro accuſa- punc: 3 .
nomerus & valor fortium pertingere poffiz)habe ram , luo & feptem honeftarum ac nobilium fc- prefby. 2.
cur ratio probabilis ornnium iſtarum impenſarum : minarum iureiurando purgaile. Probatur verò 9.4 .
1 & lic Domini in fe cotuin ſolent recipere. A lioqui quoad prelbyteros & Epiſcopos, conſtitutione e ca. preſ
byrer cum
000 li emptoribus aliquid propterea decederet , tum Gregorij Magni, qui varios Epilcopos liç le iullit
4. ſeqq. d .
locum habet quod dicit Molina p.2.de iuft.disp.509. purgare c . idem Itacuêre Alexander §, Innocen 9. 4.
nempe.id à principio publicandum eſſe. tiusg & Leo h Pontifices,idem fancitum in Confc. ſuper !
Quintò licitè deducitur & accipitur ex tota sú- Dcil . Agathenlii, & Ilerdenlik : id ipli facere Six- cauſa d. 9 .
ma pretii emprionis illa quantitas pecuniæ , quæ tus 1, & Leo . III . m , & Pellagius PPA.
gc.quoties
affignata fuit à Principe ad opera pia vel eleemo. Altera purgatio eſt per venerabilis Sacramenti ibi.
ſinas: liue illa deducatur à portione venditoris ſeu Euchariſtucı fumptionem.hanc Catholici contendi- b c. om
pretio , live à lucro, quod cedit lorrientibus , Gue mus effe licitam , quando iniungitur ab Ecclelia- nib.ibi.
i c.fi legi
ab vtroque : præſertim ſi ab initio hoc promulge ſtico iudice competente . In veteribus Germaniæ timi ibide .
tun. conciliis hæc purgatio fuit probata.Itatutuin enim k ca.prel
Pia enim & religioſa cſt conſuetudo , quà Prin illis , ſi furtum in monaſterio committatur , tunc byter fi à
ceps vel Reſp. talemn licentiam contractus ſortiarij fratres ſe ita expurgent. miffa celebretur, in eo plebe ibi .
I c . man
concedens , aliquain partem ſic reſeruat : nec iniu rum præſentiâ, & ea expletâ omnes in hæc verba daſtis ibi.
riam facit contrahentibus. non vendicori , cui non communiceniui; Corpus Domini ſit tibi hodie ad pro- mc.auditū.
tenetur alicer licentiam dare: non emptoribus ,qui bationem o. Item , ji Epifcopo aut presbytero aliquod ibid.
12
hac códitione pecunias ſuas forti ſubiiciút. Quod maleficium imputarum fitprofingulismiffam celebra- 1.Sige
dc caula pia dictuni, idem tenédum , de publica re debet, do communicare : 6 de fingulis imputaris fe Chron .
neceſſitate, quare poflet aliquid rcferuari ad ſol innocentem oſtendere. Quod fi non fecerit , quinguen- o ca. Iepe

for uendum debica Principis vel Reip. fi tamen verè E
talis necefficas ſubeſſet . Ideo quando conceditur
in remedium Ciuitati vel communitati, vt poller
Princeps aliquid ſegregare , ad necellitates illius
Ciuitatis fic etiam pofler taxare liberaliùs ſummam
pretij. Sic benè Garcias.
Vítimò poret,is cui merx aliqua ceſfit,quiafymbo
4s contulu plures omnibus aliis , vel certo numero in
ratot dies, mercem illam recipere & retinere. )
(acellige quandocunque acceperit , dummodo
non ſit res ex numero illarum quæ iam expolicæ
tortitioni:quad li ex earum numero fit, non po
reſt eam acciperc , poſtquam aliqui iam ſimbolas
contulerunt. Itatim enim , vt contulerunt, in hanc
nercem iplis ius fuit acquiſicuın fic fic ve vevdi
nio à liminibus Ecclefia extraneus habeaiur p . ] Nec contingit.
ui idem .
deſunt exempla Pontificum optimorum , qqui ib
p cap.fi E.
hanc purgationem exegerunt.Lotharius Rex pa- piſcopo.
Etis cum Nicolao Pontifice non ſteterat,ſed adul- ibid.
teram iteruin in thalami partem reduxerat , pro
fectus Romam abſolui petit à Pontifice Hadria
no , dicens ſe promiſlis Nicolao factis ſterille, Pon
tifex pro comprobuiton e innocentia (aitSigilbertus q ) qanno.
ad examination en corporis & fanguinis Dominitam 870 in
regem quam oprimates regni inuitanir elle nihil Deum Chron.
veriti corpus Domini noftri, temerè o perperam ac
ceperunt : fed rege in itinere Placentiæ Narim
moriente; & omnes intra annum reliqui perierunt
Malus erat Imp.Henricus ſed tamen fimile lacrile
giú cómittere exhorruit,inuitáte illú ad ſimilé lacr,
Ec 2 menti
 NVM
SI TIO
QUI
312 DIS
menti Venerabilis purgationem Gregorio VII. ( A
Pontifice cam Sancto, quàm malis cunctis inuiſo,
cá religioſo quá hæreticis ſemper odioſo.Narrat
aanno
1077 hiſtoriả Lambercus Schaffnaburgélis his verbisa;
Ita abſoluto eo (Nempe Henrico Imp. ) excommuni
cations, Papa miſſarum ſolemnia celebramit ,confectá
que ſacrâ oblatione, Regem cum cetera , qua frequens
aderat, multitudine ad altare euocauit , praferénſque
manu corpus Dominicum : Ego, inquit, iampridem à
te tuiſque fautoribus litteras accepi ,quibus me inſimu
labasſedemApoftolicam per fimon acam hæreſim occu
paſe, e aliis quibufdam iam ante epiſcopatum , quàm
poft acceptum epiſcopatum criminibus vitam maculaſ
ſe, que mihi fecundum ſcita canonum omnem ad ſa
cros ordines acceſſum obftruxerunt. Et licet multorum
idoneorum certèreftium adftipulatione crimen refellere B
queam ; eorumſcilicet, quiomnem vita mea ab ineun
te atare inſtitutionem integerrimè nouerunt , et eorum
qui mee ad epiſcopatum promotionis auctores fuerunt.
Ego tamen nehumanopotiùs quàm diuino niti videar
teſtimonio ,vt ſatisfactionis compendio omnem omnibus
Scandali ſcrupulnm de medio auferam ; ecce corpus
Dominicum quod fumpturus ero, in experimenium
mihi hodie fiatinnocentia mea , vt omnipotens Deus,
Tuo me hodie iudicio vel abſolnat obiecti criminis ſuf
picione, ſi innocens fumsvel fubitaneâ interimat mor
te , fi reus.Hac et alia, vt ſolenne eft, præfatus verba
terribilia, quibus Deum cauſæ ſuæ æquiſſimum indicē ,
& innocentia offertorem adelle precabatur, partē Do с
minici corporis accepit á comédi. Qua liberrin ab
fumptâ ,cum populus in laudes Dei, innocentia eius co
gratulatus, aliquamdiu acclamaſſet , tandē impetrato
| filentio,conuerſus ad regem.Fac ergo fili,inquit ,ſipla
cet ,quod mefacere vidiſti. Principes Theutonici regni,
ſuis in dies accuſationibus aures noftras obrundūt ,ma
gna tibi molem capitalium criminum impingentes;pro
quibus non modò ab omni rerum publicarum admini
ſtratione, fed ab eccleſiaſtica etiam communione , & ab
omnimoda vita ſecularis conuerfatione vfq; ad extra
mum ſpiritum te ſuspendi oportere exiftimant. Petunt
etia magnoperè dié o locum ſtarni,audientiaque pre
ſtari canonicè diſcutiendis,quas aduerſum te adferant
accuſationibus. Et nofti opiımèhumana plerüque va-
cillare iudicia, & in publicis difceptationibus nonnun
quam falſa pro veris perſuaderi ,dum pro diſertorum
hominum ingeniis codice dicopia dºfianitate falſitas
verborum phaeris adornata libenter auditur,coveri
1.15 Pullis eloquě ia nixa adminiculis cötemnitur.Cum
ergo:ibi benè corſultum cupiam proeo quod in calami
taiibus tuis ſupież Apu Balica felispatrocinium expe
tijli,fac quod moneo. Site innocentem noſti, á exiſti
mationem tuam ab æmulis tuis
per calumniam falſis
criminationibus imperi, libera compendiosè ó eccleſia
Dei ſcandalo,o reipfrem longæ concertationis ambiguo
á ſume hanc reſiduam partem Dominici corporis:vt
comprobata D E O tejte innocentia tua,sbſtrua: 1tr om
ne os aduerſum ie in.gusa garrientium : me deinceps
cauſe tue aduocato, innocentia tua vehementiffimo
affertore, Principes, tibi reconcilientur ,Regnum tibi
reftituatur,omnes quibus iam diu respublica diuexatur
bellorum ciuilium tempeſtates in perpetuum ſopiantur
Ad hac ille inopinatâre attonitus,aſtuare, tergiuerfa
Ĉ
ri:cc. ] Sequitur quo pacto experimentú hoc in
nocentiæ ſuæ facere detrectarit. Vidiſti ( lector )
indici huius formulam , vidifti cauſas. Hæ nonne
veræ ; quòd Deus fideliſſimus veritatis fit teſtis :
quòd in humanis difceptationibus fallaciæ fit lo
cus,diuinam verò diſquiſitioné nec falli poffe,nec
, quid niſi pium ,quid niſi con-|
Fillere: In formulâ
RVM
ICA
MAG
fentaneu facris litteris, preceptiſque diuinis :Ver
ba quæré deceant res ad honore Dei, pacem
: Ec
clelie, concordia iuſtitiaque ſanciendú , ſcandala
ſchiſmataque tollenda inſtituta & peraccoinoda
ta . Quid igitur leguleius vilis b ſummis Ecclelir
Calui
antiftiuibus obftrepit:quid rana conatur in ele phá- Commniſta
ent
cum intumefcere?cur hanc vocat, juriofe explor :- de Feud .
tionis specsem ?cur Epiſcopos Sacramentales, perlu 1
dibrium homo Sacramentariis, appellat . vacan
adfert rationé, rationis experté . Quia in extecra
tionem fic & perniciem conuertatur, quod ad ta
luté inſtitutú putabatur. Putabatur ergo , & non
erat?iam Chriſtus médax, qui hoc appertè pro fel
ſus? Nonne eius ſunt iſtac? Quimadu :at mea car nē, Ioann.6.
a b.bit mežiſanguinem :in meminet,& ego in illo.Si V.56 .
Salus in me& ego in Saluatore, putabor tantiim
ſaluus & non ero ? Quid illad ? Suut mifit me viztons dv.sz.
pater, c ego vmopropter patrem : qui mindu at
me , o iple viuet propter ine. Falſa promiffio, fi vi
uere putatur dumtaxat .Quid denique illud clarif
ſimum ; Non ficut patres vejtri manducauerunt mar .
na, ó morini ſunt.Qui manducat hunc panem vine t
in æternume viuet planè,viuet ,ad falutéque verarn c v. 58.
& perfectam hoc inſtitutú non putatur fuifle tan
tum ,fed Icicur; fed fide creditor. Nonnė dixer at
fr . 59 .
veritas f; -lic ejt panis de cælo defcendens; vt fi quis ex
ipo m.inducauerit, no moriatur. Ego fim panis viieus
de cælo deſcendi:fi quis manducauerit ex hoc pane ,
viuet in alernum : ( puinis quem ego dubo, caro meo ?
ejt pro mundivilé ,] Credat non efle ſaluté ,qui non
credit ſub panis fpecie elle carné.Nos carnem cre
dimus,falutem credimus ; non tamé omni ſumenti.
Sumunt boni , jumurt mali,
Sorte tamen inaquali
Vite , vel inierit iis.
Mors ejt malis, vita bonis.
Vide paris ſumptionis,
Qu im fitdispaar exitus.
Sed D. Thomæ non credit rabula : an nec A
poſtolo g ?quicunque manducaueru panem hunc,vel rin inth . Co.
II.
biberit calicem Domini indigne : reus erit corporis en
9.27 .
Sanguinis Domini! Probet autē ſeipſum homi:úſic de
D pane illo ,edat,o de calice, bibat ..Qui enimmindu
cat, ( bibit ,indigne,iudicium fibi ma ducat o bibit nõ
deindicas corpus Domini. Ideo inter vos multi infirmi,
é imbecilles o dormiunt multi. Quod fi nas merup.fo
diiudicaremus,növiig ; iudicaremur.) Igitur indignè
ſumentibus,pernicies ſemper , & exſecratio fuit,nó
inſtitutione,vel inſtituentis voluptatc, ſed ſumen
tium peruerſitate , qui quod ad falutem eorum da
tum , in mortem malunt abuti.Inftitutum initiò ad
vitam æternam dignè fumentium fic ſume:nullus
Pontifex,in perniciem ,aut exſecrationem conuer
tet, nullus voluit , nullus potuit . Ac qui ſumit in
teſtem innocentiæ, cùm fit nocens , dignè ſumit : ô
E
iuris Sacerdote dignum iudicium ! ſed cô, qui iu
ſticiam nobis Deam , pro habitu ſeu virtute iuſti
tiæ , definiens nouum luſtitiæ lacellum erexit.
Commét.
Quid aliud in totâ formâ purgationis proponitur , in luftin.
quá quod à B. Paulo ſancitum ? Nonne hoc pur- loſtit.
gatio indicit:Dei teſtimonium optiinum & certif
limum eſt. illud adducatur & dubium tollat , Si
reus es , noli eum teftem aduocare; ſi innocens es
aduoca . Proba teipfum priùs, diiudica. reus es?ca
ue accedas,damnationem manducabis , & exitium
adferet tibi facrilega audacia : abſtine,moneo , &
edico. At, nil conſcire tibi, nulla te mortali culpa
palleſcere , poſtquam conſcientiæ arcana ſcru
tatus es , deprehendis ; adeldum ſecurus , inno
centiæ
 LIBRI IIII . C. IIII.
centiæ non deerit, qui pro nocentibus obijt,ve cos A obferuatione luperſtitioſa fuiſſe introductas: ple vita S. Go
ad innocentiam reuocaret. Quid in his mali ? quid
falli ? Non defuit Deus innocentibus , & hoc in
dicio cos expurgauit , nocentes verò necauit.
Abſoluit Gregorium . VII . damnauit Lotha -
rium. Abfoluit,in Morinis virum nobilem Erkim
baldum deBorban quem Comitem vocat Canti
pratenſis. hic lecto affixus intellexit à Nepote ( ti
lium alij contendunt) vi virgini vitium oblatum .
Domini hæredem nemo accuſare, multò minùs
punire audebat. Quid faceret æger? iuſtitiam ne
gligat? gladium illi in vindictam malorum Deus
tradiderat. Nepotem qui occidat , non reperitur.
Sifaciat ipſe: fraude opus, & parricida vocabitur.
Vocabor (inquit , fed ab hominibus carnifex fu
turus fanguinis mei; fed iuftus vltor , ſed iuſticiæ
defenſor, in oculis Domini. An quia Nepos , non B
Q.
Q. III. . SECT. I. 313
Surius in
caſque etiam iure canonico expreſsè veritas. Solet defridi,l.;
ijs Dev s tentari potiùs, quàn voluptas cius cx- C.12.
plorari. Vnde 6 exploratoria probaiiones Latinè di- d li ... An
cuntur :Barbaro verò vocabulo in Constitution . bal.infine
Neapolitanis ,paribiles leges; cò quod rem non ſci- nuci
, Con
ri , ſed apparere tantùın faciant. In his plerumquc neni.
peccari, tentando Deum , probabitur poftea.
Talis purgatio eft, quotieſcumque potcitur , vt
Deus miraculum faciat: veluti fi quis contilus in
nocentiæ lux , peteret ſe lopties percuti gladio ad
innocentiam fuam probandam , vt factum in fæ e de qua
minâ lepries icta c, autin ignem intraret , de quo eſt epit.
poſtca. DHicron .
SECTIO I.

nocens ? ſucceffore carebo , prouidebit Dominus, De prouocatione ad diuinum iudicium .

cui feruio , cuius gloriæ affectus meos poltpuno.
lic animatus , pugionem abſcondit lub ceruicali. Æpe fit, vt qui le iniuriâ affici ab alijs putant, B
vocar Nepotem ,tanquá vltima ei monita & man S nec
& hominum præſidium vel auxilium fuper
data daturus . Venit adoleſcens , quinto poſt die , elle cernunt , ad Deum confugiant, non quidem
placatum fperans auunculum . Accedit, poftulan malis vcillos eripiat , fed vt lumpta de perficuto
tis capiti aurcm admouet . Ille pro otculo , pugio ribus vltione , tali indignos ſupplices iniuria fuitti,
nein condit in gutture, nec definit premerc,donec cunctis faciar manifattuin : interdum illos ad tri
viderexhalatlc.Hanc accipe victima iuftitiæ Deus bunal Dci fifti intra certum tempus, interdú nul
( addit) tibi immolatam . Icis qux in animo & vi lotempore addito
iubent: citationem ad com a in
Iceribus meis doloris magnitudo obuerſans lanci dum coram Deo iudice vocant. de hac meritò dubi
net paternum amorem : fed vicit amor tui . Paulo tant plerique quid tencndum : mctuendane citato
poft vires cernens deficere,obitexomologefim :ta lis , nec ne? sem licita citanti , an illicita ?
cet de cæde nepotis, quæ in ore omnium recens. C Quoad citantem & quiritanten , ob wiuriam ,
Quarit Epiſcopus silencij caulam . ſi oblicus : num Dico primo, ficira odium , ant vindicta cupiditaiern,
faltem nunc le accuſet , & animo pæniteat ? reſpó vel impaiieniam , ir am , desperationem , vanitate, aut
dir Burbathus , ſe iultam credere; & , quod meri aliam vitiofam affectionem , per iniutiam oppreies
corium putet , id nolle infectum . Epilcopus eius guess, hoc faciat,bono fine(puia vt innocëtia eius uppa
pertinaciâ dereftatâ ( fic putabat ) redit ad templu . reat , nec infamia grauetur familia , ailt vi liberet:ir
De viâ reuocat æger. cum ait redeunti . Ve , pater , mundus tali tyranno, aut vt reſipiſcat , lerrore per
quam diuerſa Dei fint & hominum iudicia intel culfus,pænitent, deſináigue ab opprelfiore ☺ concuſſio
ligant, qui tecum præſentes, aperi ( quæſo ) hiero ne miſérorum )licita eft talis citatio . ] fatetur Feuar- fextremo
thecam , in qua pignus falutis afleruatum adfers. dent. f. fe talem non audere damnare. equidem 4.13.Efh .
recludit ille , nec hoftiam reperit : hanc admiranti cùm res ſit indifferens, & finis bonus, puto actum
æger ſe in ore, mediatore angelo datam , oftendir elle meritorium . nec deſunt exempla Sanctorum
habere. Hiſtoria notiſſima eſt toti Belgio, non e hominum . Sic enim Sara dixit Abrahæ g ; Iudicet g Gen. 16 .
legantis modò & accurati artificij piduris vetu- D Dominus inter se o me,Sic Dauid ad Saulem h, Iu- v. h s1.. Reg .
Tiffinis in BruxellenG ciuica domo exornata, ſed dicet Dominus inter meg le , vlcifcatur mc Domi
a Cáciprat. 24. V. 74.
lib.2.c.36 . etiam hiſtoriarum monumentis conteftata 2. Sic nus ex te. & Zacharias filius loiadæ, cum iuſſu loas
par6.Ful- Deus ctiam abſoluit SibichonemEpifcopum Spi regi;interficeretur, fimilia protulie i: videat Domi- i 1. paral.
golli r . c . renſem corain Henrico III . adulterij acculatum b . nus , o requirat.Nec alia mens feptem Machabæo- 24.V. 23 .
o.fedme. Sic fæpè nocentes & culpę reos indignè lumentes, rum Martyrumk,quorú prophetia vim habuit im - k lib.2.
rius lib..9 . vel Deus pænis corripuit , vel non permiſit lume precationis & citationis, vt illæ priores duæ;quæ Mach. 7.
cap .: . re , & tranſmitrerc c. Interdum tamen permiſille ambæ exitio perfecutorú paulò poft fuere copro- 1.17 . & 19
5 Crátzius Deum hoc fcelus impunitum in præſens , dilatâ in batæ.Nunc Apoftolus Alexandro ærario impuni
1.4.Saxon .
C.43 . Ada. poſterūdigna vltione, nos docct Andronici Imp. tam eſſe non debere cenſuit iniuſtitiam cius , cùm
11.3.ca.zr. perfidia apudChoniatain d . Sed occulta iudicio diceret ?? Reddat illi Dominus fecundā opera ſua.h. 12.Tim.4
å Chron. rum abyflusà nobis.non ſcrutanda.Sublata tamen malú magnú pro multis malis,quç illi oftenderat. v.is. 1
20
aliquando hæc purgationis forma, eo quod lu- E Nonne Sanctimartyres , etiam noui teſtamenti,
Cipria- lpectis non eſt danda Euchariſtia. so dilecti de pur clamant ad Deúm? V [jxquo Dominenõ sudicas, m Apocal.
pis term gat.Conon, . tribus deconſccrat, d. 2. non vindicasſanguinem noftri de his ,qui habitant in 6. V. 10.
de aplis terra ? Legimus etiam de B. Euſtachio Abbate, cu
Grego. Tu IV. hæreticus quidain Agreſtius,B.Columbamum iam
sonení. i. QV + Æ STIO
gl
1. d : or. mortuum conuicijs & calumnijs laceraret , lic vl
art . cap . tum eſſe calumniatorem , idque in concilio Ma
De vulgaribus purgationibus.
83. Petrus
Clunia.l . 1 tiſconenfi.Ita namq ; ſcribit lonas Abbas, eius có
A Nſortium Politicarum numero cenferipoffunt temporaneus n: cum fic ille (Agreſtius) friuola gar- n vitæ S.
miræ quædam iudicariæ diſquiſiciones, quibus riret , ſagax Euftachius, vt erat virtute patientia i Euſtachij
des mairac. I fortuito cuentui veritas culpæ vel innocentiæ de ſcientiæ infignis, refpondit. In horum prxfèntia Sacer- leu Euſta
Icelar.i
.g . cidenda permittitur Vulgares vocant purgationes dotum te ego; eiusdiſcipulus ( ſucceſſor,cuiustu diſci- tj.c.6.mé
. ,
exempl.c. id
querec :vtnomen nobis indice nullo ip ( e Martio .
tiſlin t plinam o inſtituta damnas ,ad diuinum iudicium cum
145.60.
64 fas legitim vſuè, ſed vulgi quada vſurp
o m ationc & illo intra præfentis anni circulum diſceptatură inuilo ,
Ee 3 vt iufti
 ONVM
DISQUISITI
314
vt iw toindices examen ſentias,chins famulum iuis ob- A chronit. vol. 2. generat.42. & non meininit talisci
irritatianitus matalarc conaris: ] Scire vulcis enen 1 tationis ,vt nec Platina , ( non recicituras ) nec Mo
tum citationis? poft aliqua media, ſequenti capite
ſubiicit lonas : Sed cũ ille (Agreſtius )f& puks ſibidatū
panileriia locum non agnofceret,vt B. Euftachiy fena
tentia, ad diuinum indicium ipfum vocatiis pranale
ret, arius triginta dierum circulum , priuſquam verten .
tis annimo:a compleretür, aferuo fuo,qnem ipſe redo
merat, ſecuripercuffus interýr.) Accedat & aliud té
pore legis gracie.GualthetusBurgenfis,virdoctri
nâ & ſanctitate clarus;per iniuriam pulfus Epiſco
paru Pictauenſt, à Clemente V. quamdiu vixit, in
iuriem pacienter tulit:moriens iullit, credo ad exé.
plum alioram ſepulero inſcribi: Ad iuſtum Dei ix
dicium appello. Legit elogium Clemens, & iniuriæ ,
a Raphael. quam intulerat,memoria,expauiſſe ferunt:addúta
Volaterrá alij,non diu poft obijſſe: ſed ,quem citant Volater
pol.lib.z., ranus,id non addit, & fabuloſum puto.
Memoratu dignifámum eft, quod legitur apud
ætatis illius ſcriptorem doctum ,eruditum . & vera
cem , his verbis: Monafterium D. Iacobi apud Leo
dium notum multis eft & accepiū.Iftud quidam adolef
cens,conſobrinusmaioris Præpofii, cauſa deuotionis a
religionis intrauit:quod ;vt audiuit Prapoſitus indignè
tulu :moxforti manu collectaſatellitum ,intrat viole
ter cænobium , rapit innenem , c nudatum fanéto ha
bitu ,facilariinduit. Abbas ergo monaſtery , collectis
primoribus ciuitatis , Epiſcopo conqueritur ,6 totum
clerung pro tantis iniurysinierpellat . Hocautem cum
indignanter andsre vix vellet Epiſcopus, o Abbatem
potius duris verbis impeteret, fiexis Abbas genibus,că
moderamine verborum dixit: Iudico contra te (ô Pre
poſite ) in terra habere non poſſum : o ideo contrate
DEV fummum
M indicem interpello , vt intra qua
draginta dies viergnoſtrum compareat coram illo,ſex
tentiampro meritisaccepturus.Ad hoc Praful cachin
nans cum ſuis irrijit hoininem , aig preuit , cj repulit
exprobratum.Quid plura : quadrageſimo die circano
nam mortuus ejt dictus Abbas:ó- cum pro eo folemniter
pulfaretur ,fedensin balneo Prapojuus ,quafiuit à cir
cum tantibus,quid hoc eſſe. I moxe, quidim ingrediens
resfondis, Abbarem D.Iacobimodo ejſedefunctum ,& D cendam cauſam ad Dei maximi tribunal magna voce
pro eo pulſationem fieri tam ſolemnern .Ideò ergo recor citaret: vadesinquit, Gonſaluus, feſtinaj,confiſus opti
darus Prepoſitusquadrageſimum diem elle;qua ſe cita
: um andierat ab Abbate ,cõfternatus animo,dixit ſuis.
citò videte quid faciam ? mortuus ego fum . compárere
me hodie ſummiiudicisaſpeclibus oportebit.Necmora.
poſt verba hæc,cüm balneum egredifejtinaret, in ad
Aantium manibus ; cum diro einlatu á vocibus exfpi
rauit:ibiproculdubio reſpondere compulſus, vbicanja
um ſtrepitusceſſant,iuriſperitorü aduocatio cóticeſčet,
ubi nec preces , nec precium liberabunt. ] Hactenus
Thom.Cantipratentialias Brabantinus in lib.Apā.
Ceftrenſis etiam lib.7. tradic lonocentiu quartum E
à Rob .Groſſerelt dicto Lincolnienfi , famigerato
illâ ætate philoſopho, quem excómunicarat, & ille
ad Deuin iudicem prouocarat , Pontificem ad Dei
tribunal citans,mortuum quo die mortuus eſtRo
bertus,aaditámq're hanc in Pontificiâ aulâ vocem :
VENIMISERAD IVDICIUM . repertúmque ſe
quenti die Papam in lectulo exanimarum ,ac liuidā
in eius latere cruentámq; plagă, ac li fuſte percul
fus fuiffet, & id accidiſſe anno. 1253. cui confen
ciunt Matthæus Parilius.loan.Burienlis . & alij Bri
tannici ſcriptores : quorum hoc commeatum pu
to ab hæreticis vel fchifmaticis eorum operibus
fortaſſis infertum . Nam Neapoli hunc Innocen
cium in expeditione contra Manfredum mortuum
fcribit Nauclerus , parum Pontificibus addictus
M
MAGICARV
nachus Paduanus , nec Paulus Langius Cygnolus
Monachus Bozanienfis ; ſed perfidus hæreticus:
nec alter hæreticas Mutius in chronic , Germano
rum . Nec ex Catholicis quod ſciam gentium alia
rum quiſquam ,non Onuphrius,nec Maflonus nec
Ricordanusznec Epiſc.Nebienfis, nec Volaterra
nus,nec Flauias Blondus, qui accuratè de morce
& anno mortis eius confentiunt; & omnes faten
tur eruditione iuſticiâ,lanctitate Innocentium . 4 .
excelluiffe.Relinquat igitur prudens lector fabel
lam de Innocentio 4. Britannis, vt ad Artuti ro
tundam menfam fuauiter eam fruatur Balæus,non
tam ingeniofus,quàm impius ſimilium dramatum
B
fabricator.
Dico 2. Periculoſum eſt hominibusnon comperta
fanctitatis has citationes imu ari.]Nam facilè fallit a
mor propius & perſuadec nos iniuriam perpellos,
cùm non limus: facilè etiam latens aliqua glorio
læ,vel vindictæ ,vel alterius perturbationis animi
nebula ſe immiſcet; vt veritatem non videamus.
Dico 3.lethaliter peccant, quiſcienter iniuftè alios
citant.probatur quia nocent iniuftè & grauiter. Sic
enim ługillant eos quos citant,vt opprellores in
nocentiæ , minùs etiam conſtantes graui terrore
percellant ,ita vt ex metu mortis pollint in mor
bum incidere & mori. Quod fortallis aliquando
contigit .
Quoad eos verò qui citantur, exiſtimo duas re
gulas poſe ftatus.Prima eft fi confter eos iufte iudicaf
je,nec vllum ejje dubium de ſententia aut factispropier
quod citantur,equitate: tunc poffe huiuſmodi citationě
ab illis contemni. ]rario eſt,quia iuſto iudici præmiū
à Deo ,cuius vicem fungitur, non ſupplicium eſt
exſpectandum.Sciebathoc magnus ille Imperator
milicum Gundizaluus Ferdinandus de Corduba:
Quicüm Tarentum obfidens maleficum quendam ſe
dutuoſumque ( inquit louius b ) militem ad fupplicium bin vita .
daci iuffſet: illéque multum reluctatus.ſe iniquiſſimè
damnari vociferaretur, á proinde Gonſaluum ad di
mo indici, & caufam inſtrue. Nam ibi pro me aderit,
qui opportune reſpondeat Alfonſus
fraier :qui nuperex
Serra vermegia ,in cælum contendit. Tum enim Gon
Saluo nunciatum fuerat;frairem à Mauris circumuen
ium ,dignam forti pióque ducemortem oppetiſe. ) Sic
ille meritò nebulonem iniuſtè prouocantem con
tempſit.
Altera regula lir, Quãdo iudex aliquam animi per
turbationem fenfit :qua ad damnadum , vel mouit om
ninò ,vel ad cisius damnandum mouit:vel etiã non víſ
adeo certa eft fententia iuftitia ,ut non ſuperfit probabi
lis contrary metus :tunc malè facit iudex , fi contemnat
huiuſmodi citationem .re&tè facit,fi diligentius iterum
omnia momenta , & quacúmg ad veri indagationem
pertinent,examinet acperpendat, reum interim in
cuſtodia feruet,vt vel retra£tetur prior ſententia , vel
maturiore conſilio confirmetur .] probatur hæc con
clufio. (quæ Feuardentij quoque fuit ) tú quia iu
dices non poffunt nimis circumſpectè procedere
in re tanti momenti ,cùm hon hoininis,led Dei iu
dicium iudicentc : tum quid ,quividebantur nocé- cz. paral..
tes ex allegatis & probatis ,cos tempus poſtmodú 19.v.6.87
fæpè docet fuiſſe prorsùs innoxios non opus eſt
exempla proferre, ſunt ad manum non pauca,nec
obicuta,cum denique quia fæpiſſimè accidit tales
citationes non efle irritas , Scribunt Hiſtorici Hi .
(panorum
 LIBRI IIIT. C. IIII.
| fpanorum Ferdinandum ul.Regem ,iulite duos à eodem anno comprehenſi ac occifi :fed quidam
nobiles perduellionis reos ex curri vel rupe altiſſi ſequenci, vc Neapolitanus ille; ſcilicer anno 1313 .
mâ prçcipicari:illos conſtanter crimé negalle ,quod cúinque. 1314. currente mortui linc ludices illi
quia videbant le fruftrà facere,tandem ad diuinum
tribunal prouocaffe ,regique denunciaſſe, ibí , vt le
a Ricius 1. ante diem triceſimum , lifterer : Ferdinandum po
de Regiſteaipſo die triceſimo ſatis ſobitâ morte abreptú a.
bus Hilp. Germania ſola multa præber exempla .Menuercu
Mariana Paderbronnenſ.Epiſc.graui contumeliâ Corbeie
in Hifpan.lis quidá monachusaffecerat:cui Epiſcopus: R E D
Is.cap.II. DITVRVM ALTISSIMO FACTI RATIONEM
prædixit.Monachus floccipendens riſit epiſcopu.
Ecce,moritur antiſtes: & nihil mali fentiens antè
monachus , in ipsâ horâ mortis Epiſcopi expira
bCrátzius
lib.4 . Me uit b . Paucis annis poſtea Henricus Moguntinus
tropol. ( vel fecundum alios VVormacienſis ) Epifcopus,
cap. 4. falsò , & per calumniam Arnoldi : accufatus, & per
præuaricationem Cardinalium duorum à Pontifi
ce Eugenio.z.ad caufæ cognitionem delegatoru,
depolitus,iploArnoldo lutfecto,fuit: ſed ad iuftum
iudicem Deum interpofitâ appellatione, ſequenti
anno mortuus fuit. Eius audita morte,ambo illi
Cardinales obiere ſubito : alter digitos proprios
Conra - arrodens: alter in latrinis ,Arij morte c . Tempore
dus inChr.
Mogun Henrici quarti , Burchardus Halberſtadienlis Epi
tino. ſcopus,& MeginherusAbbas Herfeldenſis, de iu
ribus Eccleſiarum litigantes: inuicem ad Dei tri
bunal euocarút, & ambo die dictâ repentè ex hoc
ſæculo migrarunt Sic olim ex Auentino libr. 4 .
ſcripſeram ; ſed commentum inucni addituin ab
Auentino quod inuicem citarint . folus Meginhe
rus Epiſcopum citauit , qui folus iniuriâ fuerat af
fectus, vt patet ex eius ætatis ſcriptore Lamberto
Schaffenburg. quem vide , & ab Auentino caue.
In vicina Germaniæ Gothia , memorabile accidit
d lib.14 :
Olaus d ,
hiſt.Aqui illud loannis Turlonis, de quo fic ſcribit
lon. ca.20 quendam capite plectiiuſſerat. Is genibus innixus , en
morior iniuſtè, inquit, teque voco hac hora ante tribu
nal Dei, vt refpondeas, cur me innocentem morti con
dennes. Vix autem miſer carnificis manu obtruncatus
fuerat, cum etiam iudex de equo corruit exanimis .]
Liguriæ pars nota Italiæ.ibiGenuenfium triremes
aduerſus piratas emiſfæ , biremé Gotholanam ac
cepere ; & in Siculorum Gotholanorúmque conté
ptum ,extra Drepanum , furcæ noctu rectorem bi
remis affixerunt. Miſer ille diu fruſtrà queftus, ni
hil vnquam ſe Genuenſibus nocuiſſe : vt vidit plus
gentis odium illos,quàm aquitatem mouere: præ
cipuámque mortis ſuæ cauſam eſſe trierarchú Ge
nuenfem , iuflit vt fe ille intra ſextú menſem ante
Deum iudicem fifteret. nec irrita vocatio fuit.co
Fulgof . dicto Ligus tempore mortuus fuit c. Armoricis
lib . I.c.6 .
Franciſcus Dux præfuit :is ſummâ crudelitate fra
trem ex Angliâ redeantem de medio ſuſtulit ; ſed
f Æneas viciſſim fratris citatione intra annú de medio ſub- Etuor plagas infixit,vnde languinis ftatim riui ma
Syluiús latus,principatum cú vita amiſit f. vix eſt quiſquá
Europea cui non ſit'audita damnatio Templariorum :ex his
hiſto.c.43 vnus Neapolitanus cques traditur ad diuinum iu
dicium appellaffe ,& Clemente V.ac Philippú Pul
crum Francorum Regé,anni ſpacio conceſſo,corá
gd.cap.6 .
tribunal illud ſupremă citafle :addit Fulgoſus gin
tra id cempus Clementem repentè mortuum , nec
1.2.Annal.mulcò polè Philippum quoque interijſſe. Hoc alij
& lib.17. ex calculo reinporis conantur refellere.Sed idem ,
Chron . confirmant Chriſtianus Maflæus, & Meierush qui
Matic.co
ſentit o Papam & Regem eodem anno 1314. tradunt ob
nuphr. in iifle,illum 20. April.hunc 29.Nouembris.fuerunt
pp .Rom . quidem Templarij Anno 13 12. in concilio Vien
hiſtor.
nenſi,tertiâ À prilis condemnati : ſed nor. omnes
Q. IIII..
IIII SECT. II. 315
duo ,dicuncur non immeritò codem anno obüſle ,
quo citati fuere : imò Gaguinus & Æmilius mor
tuum volunt regem anno 1313. quem conſtat
Pontifici luperuixille.
SECTIO II.
De purgatione Monomachie.
Vlla fuit quondam frequentior purgatio iſta; E
Nu quotieſcumque criminis noticia ſeu probatio
B obſcura; vel actor reum prouocabat; vel reus iple
offerebat ſejauc ſuo loco aliam : inuentionem qui
dam Manrinæis tribuunt; alij volunt antiquiorem
ellei, conſtat ctiam Palæſtinis in vfu fuifle, ex GoiAlcia. de
liæ prouocatione,quem Dauid ſuperauit.Fuitma- ſingula.
certa c. 2 .
ximè in vſu poſt Barbarorum in Italiam irruptio- kLegelő
né apud Longobardos k , & apud Germanos 1, & gob. tit.
Francos m & etiam Hiſpanosi, non ex homicidij qualiter fe
tantum caula ( iux.c.vni.$.fi quis hominem . S.fi quis quiſque
alium . de pace Conftant.) ſed & ob aliud quoduis
dcfcd
tit deb
.de pu r
grauecrimen, vel magni momenti cauſam ,vt poſt ga.reitit .
Bald.communiter DD . cenſuere . Bald. in d.cap.de homi
vni. Alciat.6 Orozc.ad l.ex hoc iure.D.de iuft.ocidio libe
ri homi
iur. Iulius Ferret.conf. 6.de duello in prin . o conf.9, nis .
1.6.conf. 11.7.3.6 4. Menchaca lib.1. illuft.99.1Lamber.
C.49.] Et fanè in iuriſiurádi locum ,propter crebra Schaffna
periuria, hoc fuit introductum ,corâ Ioanne XIII . bur . fæpè.
per Ochonern 4. in Romandiola o ; ſed priùs apud 1: docet
(juide Pa .
Francos iam Carolus Magnus hoc ſtaruerat,quoad
pa deciſ.
ad cauſas criminales p,poltea ad ciuiles quoq ; ex- 191. Ho
tenſum 4 , vt & apud Moſchos r & Danos ' olim in roman. 1.3
obieruat
vlu. Ritus duelli poſſunt colligitum ex Aunal .
Boiorum libr. 4. tú ex Ticinen lis Hift.Bern . Sac-c.rs: Cha
rondas de
cil.9. Sed in moribus, & armorum genere præ- cil.607 .
ſertim ,non idem obſeruatum apud fingulasnatio- n ti.4.par
nes. plerumque receptum ,vt armis militaribus re- ti. 7.& pal
fim Maria
gionis eius vterentur. Carolus Magnus voluit vt na in Hift.
D fuftibus : poftea receptum , vt rei fit optio, & ius Hifpan.
'arınorum præſcribendorum .In celebri illo duello ol. anti
Cambronenſi,inter Iudæum , quiimaginem Dei- quis.& l.
parx vulnerarat , & paralyticum , Lex Carolina yle.lib.2.
leg.Lomb
ſeruata . tit.54
Anno enim 1326. Guilh . Tertio Comite Han- pl.métio .
noniæ , Verpa quidam ſe finxerat ſincero animo d. tit.54.
Chriſtianis ſacris baptiſmo initiari.ſuſcepit ex fond
: 1. vlc.
ce Comes , & Guilh.filiolum nominauit , & appari. Francic .
torem Curiæ Monrenſis eſſe iuſſit. Non diu poſt, tit. 4 .
homo impius ingreſſus ædémonaſterij Cambro- Olaus l.s
nenſis ,actus furijs,blaſphemias in Deiparæ imagi- cap. 20;
s Saxo.li.s
nem multas effudit, & ( horrendú ) venabulo qua
narunt . vidêre faber alciarius quidam , & Mona
chus laicusMatthæus Lobbius. faber aſcia caput
finderc Iudæo parabat ; ſed à monacho prohibi
tus,rem detulere igitur ad Abbacem loannem de
Montibus: is ad Comité, Iudæus pertinaciter tor
menta elulit . Sic dimilſus: quadriennio poftca ab
angelo apparente, quidam ſenex nomine Ioanncs
Flander ,Eftinnenſis, & ſeptenniò iam ex paralyfi
clinicus iubetur Iudæum accuſare , & duello pro
uocare . Bis monitus, Parochi iuflu fenex rem ad .
huc differebat. Tertium illi ipfa Virgo quinque il.
lis plagis conſauciata ſe videndam præbuit; & im
perat monomachiam . Plenus fpe ac fide ſenex
adit Cambronem , cernic in imagine vulnera quæ
in vilo ,
!
 NVM
SI TIO RVM
QUI IČA
316 DIS MAG

in vito, accedit Comitem , accuſat recutitum , dics A equus Ordonium inuitum extulit extra mono
pugnæ dicitur . arma rudes fuſtes & ſcuta lignea, machiæ ſepta , quod victi indicium . Sic ille non
ſuperſunt hodie. ludæus velco corpore , ferox vi victor,equiculpa : non victus, propria virtutc.lu
rib . tibiales fafcias tintinnabulis cinxerat, & fic fe dices fibi N. L. pronunciarunt. Mariana libr.8.
nem ridebar . Sed iuuic athletam ſuum Deus tam Hiſtor. Hifpan . Multos quorum caula iuſta erat in
impar commiflus,æger ſanum , debilis fortem , le monomachiâ fæpe ſuccubulle docent poſt Pont.
nexiuuenem proſtrauit : & horrendè blaſpheman Innocentij II 1. refcriptum , cap. 2. de purgatione
gli.de in
tem , conuictum ,ſed non pænitentem : comes iuſ vulgari & Regis Rotharij l . 1. lege Longobard. Luftitia
ſit caudæ equinæ alligatum trahi ad patibulum , & tit. de monomachiâ, etiam loan . Baptiſta Sulius duelli.
hl. de du .
capite deorſun ,duobus adlatera molollis eum ra &, & Vrrea Hiſpanus h.
cllo .
bidèlaniantibus , appenlum ſubdito ignis fumo Ve vreſt, repugnat omni iuri , quæ eſt commu F
interire .( narrat fuse Robert. Huuportius duabus ea nis D D. ſententia , contra Paridem à Puteo, vt
de re libris carmine conſcriptis.] Hilpani ſemper mi docent recentiores ſcriptores non pauci , nempe
litaria arma retinuere, vt ex cunctis eorum Anna Lancellotus Conrad. libr . 1. templ.indic. cap.1.9.3.
lib . patet. Duellorum tum inter Principes pro re verf. duellum prohibere, & traci, de duello in prafar.
gno , vt inter Corben & Orſuan Hilpanos apud Menchaca li. i, illuſtr. 99. c. 12. c cap . 49 . Viuius
Liuiuin; & Edmundum Anglun & Canutú Da- Blin.comm . Opinion. lit.Do verf. duellum . Petrinus
num Reges apud Polydorum , Hundingú & Ro Bellus-p. 10. de re militari tit. 2. à num . 128. Iulius
heum Daniæ reges apud Crantzium , Petrum A Ferretius conf. 1. num . 3. 66.conf. 2. num . 4. cum
a Liuius t. ragonium & Carolum Andegauenfem apud An Segg.conf. 8. num.4 .conf. 20, num.10.ú idem ſapiſſ.
28. & Plu coninúa;& pro principibus inter priuatos :vt Cha in tract.deduello. Alciat.l.s.responſ.conf. de duello.
tar. in vita rellum & accuſatorem reginæ Gondibergæ b ; Quod repugnet iuri naturæ , docent optimè Su
Scipionis. ' pueriquoque pro vxore Henrici tercij contra gi fius, d . opere, & Anton Bernar. Mirandulanus li
Virgil.lib. Igantem c; & Burchardicontra Conradum iactan bro ſuo contra Poſſeuinum de expugnatione ſingular,
15.hit.An- tem ſe cum regis nepre cócubuiſſe,anno 950.apud certam . & PetrusMeſſiap. 4. var.lect.c.9. Quod
glor Crát- continuatorem Regionis : item inter priuatos, vt iuri ciuili:probant communiter D D.exl. 1.C.de
zius lib. I. coram Othone 1. quando diſceptatum vcrum in gladiator. lib. XI. quamuis ca lex hoc non conuin
C 21.& 22. fucceflionibus auorum eſsét nepotes cum patruis, cat, fufficit tamen , quod nullâ Romanorum lege
Danix D.
Anton p. vt patrein ſuum repræſentantes, admittendi, & vi fit hæc monomachix purgatio approbata : cúmq;
3.tit.zo.c. cere qui pro nepotibus pugnabante . Mira fæpè in iuri naturæ repugnet, conſtat oninem conſuetu
4.9.8.hift. his accidere. duo tantùm narrabo. Vnum ex fide C dinem in contrarium inualidam efle , vt recte
fum &Ri- . Dubrauije;Radiſlaus,Guriméfis Princeps Mixi Canones dicunt i Quod iure diuino & facris i cap . 2.de
bift. Nea bogij filius, per iniuriam inuaſerat Boëmiæ fines, litteris prohibitum fit duellum , probant ex om- cleric.
pugn . in
pol.Froil- coactus à ſuis tandem optimus rex VVencellaus nibus locis , quibus prohibemur Deum tentare,
duello. Al
lar. Chró. militem collegit.cùm iam dimicaturæ eſſențacies. & quibus prohibemur occidere k . Apertior eft ciat. d.re
lib. I.
b Paul. Si aliter ,exclamat VVenceſlaus,nifiprelio res compo probatio iuris Eccleſiaſtici ſeu diuini poGciui . Iponſo de
Dia hifto. ni nequit,cur non potiùsfineinfontium fanguine : ipſi Nam & olim hoc canones prohibuêre , & aper- DD.cita duello. ci.
&
Longob . fit mo
inter nosfingulari certamine decernimu : Nulla cillimè Concilium Trident, cuiushæc funt verba; kPet.Ma.
11.4.c.16. ra,loriculam ſuper cilicinam veſtem indutus,paruóque Deteſtabilis drallorum vfus , fabricanie diabolo , in- thæus in
Naucle- enjiculo ſuccincius VVenceſlaus in arenam prodit : at troductus, vt cruenta corporum morte, animarum etia Notis ad
rus gener. | Radiſaus cataphračius haftatufque cum ingenti ma perniciem lucretur,ex Chriſtiano orbe penitùs exter- Bullam .
, charà fe infert. V Venceſlaus ſigno crucisfrontempin , minetur: Imperator,Reges, Duces, Principes, Mar- XIII Gregor.
avviti- . mox
chi ndus I.
gensſubito angelos vidit, atque hancvocem , velut ab chiones , Comites, & quocunque alio nomine Domini laudand á .
2:Vincen. homine prompiam , audir :Neferi.Ge repentè Radi -D temporales, qui locum ad monomachiam in terris ſuis Tamé re
(peculica. laus humi procumbens, veniam audacia popoſcit,féque inier Chriſtianos concefferint , eo ipſo fint excommuni- uera loca
70. poteſtari victoris permiſit.Allcuans proſtratum V Ven cati,ac iuriſdictione dominio ciuitaris, caſtri aut lo- illa fcriptu
eli.s. Hi- 'ceſlaus monuit,data venia ( dignitate ei reftituta, vt ci,in quo vel apud quê duellum fieri permiſerint,quod vrget pro
ftor.Bohé.
cốtumaciam in obſequium debită verieret, ne poſt gra ab Ecclefia obtinent , priuati intelligantur: & , fi feu-ceruos. c.
uius ab irato numine plecteretur.] Hic Deus miracu dalia fint, directis Dominis ftatim acquirantur. Qui toto tit.
ferme de
lo iuſtitiam caulæ declarauit : quando miraculo verò pugnam commiſerint, qui eorum parrini vo
purgat.
Deus non fauet , fieri folet , vt vel maneat dubia caniur, excommunicationis,ac omnium bonorum ſuo- vulgari.
res ; vel iuſtam fouens caufam fuccumbar, Prius in
rum profcriptionis, ac perpetua infamia pænam incur- tit.de cler.
pugna duorum Hiſpanorum Nobilium accidit té rant, ó vt homicida , iuxta facros canones puniri de- purgante
,
pore Alfonſi Regis: qui Petri Regis Caftellæ pa beant ,& , fi in ipfo conflictu deceſſerint perpetuò careat ca.mono
ter.H : fuere Ruy Paez de Viedma, & Pay Rodri Ecclefiaftica ſepultura.Illietiam ,qui confilium in cau- machiam .
guez de Auila , ille hunc proditio nis t
accuſaui : hic e la duelli,tam in iure qu.im facto dederini,aut alia qua- 2.9-4.
illum ſceleris grauioris viciſlim recriminationepul cumque ratione ad id quemquam ſuaſerint,necnon ſpe.
ſaait.cùm ventum eſſet ad duellum , tribus conti Etatores,excommunicationis, ac perpetuo maledictions .
nuis diebus ab ortu ſolis ad occaſum pugnarunt , vinculo teneantur: non obſtante, quocunque priuilegio ,
multiſque ſe vulneribus affecerunt , & dubia prora ſeu praua conſuetudine ,etiam immemorabili.] Dam
sùs,nec in vnum alterúmue inclinante victoria :y . narat eundem abuſum ſub excómunicationis pe
trúinque rex innocentem pronunciauit, & æquali nâ, quoad ſubditos tantùm Romanæ ſedis , Iuliu :
virtute præditos amicos eſſe voluit . Narrat fusè
f Silu. Var . II . anno Iso8 . menſe Aprili, & rationes addide
lect. Po 2 . Pet. Maxia f . Sic etiam dubia manſit Zamoren fiú rat damnationis benè multas & graues , primò quia
cap.ro. caula, quos proditionis accufabat Did . Ordonius hoc fiat humani generis inimico inſtigante. 2.quia
de Lara, innocentes contendebant Ariæ Gonfali hinc hominum mortes repentinæ ,& animarú per
filij: quorum com duos iam Ordonius occidif ditiones , & noua inter adltantes amicos pugnan
ſet ', tercióque vulnus lethale inflixiſſet ; ſaucius cium odia & altercaciones, & ex vno inconuenien
cadens equo habenas aberrante gladio præſcidit, ti plura oriuntur ,in animarum & corporum peri
culum,
 LIBRI IIII. C. IIII.
periculum , generisquc humani iacturam , perni .
ciorum exemplum , & khandalum plurimorum.3.
quia Chriſtus docuit Deum non elle tentandum .
4. quia hominem homini infidiari nefas. 5. quia
L gladiatoria munera , & huiuſmodi purgationes
vulgares à religionis noftræ pietate damnantur.6 .
quia crucota huiuſmodi ſpectacula à canonibus
Pontificum , & imperialibus legibus ſunt prohi
bita. Denique Gregor, XIII . laudatiſſimus Pon
tifex ad omnes Chriſtianos voluit pertinere hanc
prohibitionem , vt & Concilij Tridentini patres
eam extenderant ; & quod illi de ſolemni, que pu
blico duello fanciuerant,hoc ipfe prudentiffimè
ad priuatas, & non ſolemnes düellationes ,propter
eaſdem cauſas , quæ in iis quoque cernebantur,
a Bulla que porrò producendum libi cenſuit a anno 1582.no
incip . ad
collcodum na Decembr.his verbis ; creſcente hominum maluria
deteſtabi- facinorofi non defuni,qui quodpublicè prohibitum ell,
lem. priualim exſequi non dubirent, dum ſie pænal prade
Etas eludere ſe poffe arbitrantar. Nos ad hæc euerten
da plenius enidenriúfque prouidendum elle rats conſo
deranteſque ,
publice
perpetratur : auctoritate Apostolica ſtais mus. ( 1.)
illos,qui ex condiłto,ftatuto tempore & in loco conuento
monomachiam commiferint , etiamfi nulli patrını ſo
cijvead id vocati fuerint , nec loci fecuritas habita ,
nullave provocatoria littere , aur denunciationis char
tula precefferint , cenfuris & pænis omnibus à di&to
concilio propofitis teneri ,perinde ac fi publico con-
fueto abufui fingulare certamen ininiſſeni.( 2. ) volentes
ctiam locorum dominos, fi certamen ex condi &to huiuf
modi permiſerint , aur quantum in fe fuerit non probi
buerini, ( 3.)omnéfque illud fieri mandantes, instigan .
tes, conſilium vel fauorem dantes, equos , arma, peca
niam , commeatum , & alia fubfidia fcienter ſubmini
ſtrantes,anıl 4.) ex compofiro ſpectatores velfocios que
uis modo fe prabentes eiſdem cenfuris á pænis fubia.
cere ,etiamfi ille qui ad locum destinasum pugnaturs
accefferine impediri pugnam non commiſerint , ſi per
ipfos non fteteri quominus illa committasur. Nonob
tantibus, & c . ] Ex quibus ſanè apparet, qui hodie
priuatis prouocationibus in hanc excommúnica
tionem ,nulli referuatam , incidant.Videor autem
5 mihi ex verbis vtriufque probibitionis quædam
G colligere non inutilia obſeruatu.Primò illos quo
quo incidere, qui dicunt , Veni ad talem locum :ego
se illic exspectabo: nam iſti certum tempus conſti
tuunt, illud ipſum perſenss ſicut craſtinum ,qui di
cunt cras tali horâ , & c. Secundò Principes non
prohiberi hanc licentiam concedere infidelibus;
tum qnia ſunt extra curam Ecclefiæ , tum quia
Concilium expreſſe dicit ; inter Christianos 3.non
prohiberi iuſtum bellum gerétes Principes,quam
pollunt cauſam prælio decidere,eam paucis com
mucere per duellem definiendam , hoc enim cunc
in bclli locum fuccedit : Non tamen liceret illis
animi causâ , vel gloriæ ſolius ad oſtendendum ro
bur militum faccre ; ficut olim fecerunt loab &
b 2. Reg. Aboer b : nam vox , ludere, illic ſignificat proluſio
2. Virg. nein pugnæ . Inſtituebatur enim hoc, vt arbitror,
quaſi diuinatorium quoddam victoriæ præiudi
cium , quo Germanos olim vti ſolitos Cornel. Ta
c libro de cicus teſtaturc: Quæ ipla diuinatio ,eft prohibita:
moribus
Et ficut pro Colâ gloriâ humanâ bellum non licet
German .
ſufu ipere , ſic nec duellum licet permittere. 4.
Quoad conſulentes , ex Gregorij verbis intelligi
tur , cos dumtaxat incidere , qui ſuadent affirma
ricam ,non verò qui duellum diffuadent ; & ad
Q. III. SECT . II.
317
A hoc confilium confcriberent, vel darent, hi enim
non peccant . s.quoad ſpectatores; non incidere ,
qui illac tranſeuntes obiter alp cerent certamen:
vel ſubliſterent ad dirimendum ; immò nec illos ,
qui ex inſtituto eos fuiflent comitari,vt certamen
impedireot:idcò eniin addirur , fi per ipfos non ſite
terit, cc.ipfos fcilicet ſpectatores & focios & c .
vnde 6. infertur, eos qui comitarentur vel locia
rent, incurſuros criainſi non fit pugnatum ; quan
do conati funt efficere, vt pugnetur , vel faltem fi
poterant , non impediuerunt ipfi, ſed maluiflent
pugnam conſeri. Hæc faluo rectiùs ſentientium
iudicio, de re quotidianâ. Quidam afferunt etiain
à Sanctiſſimo Domnino noftro Clemente. 8. hc
dierno P. M. bullain quandam de Duello cdiram;
B
quam nondum porui nanciſci.Habes in compen
dio bullarum nuper Venetiis edito .
SECT 10 in .
De purgarione vulgari per ignem .
Æ c , H
ferrum
ticalas vel chirothecas candentes.Innocentia pro
babatur,fiillæſus quis abiret: fin, nocens habeba
tur , hanc inucnio aliquádo fpontè fufceptam , ali
quando iniunctam prouocato . De ferro candente
obrinet hodie apud laponjos, vt docent epiſtolæ
noftrorum ,vna P.Luilij Froes fcripta anno 159 5.
C narrat illuſtre miraculum , quod accidit Omurx,
in hanc fententiam . Puerat Christianm quid am de
gens inter ethnicos accuſarus furti: & quia hoc crimen
ſeuriflime castigarur in laponia. Sic vi de co , quan.
lumuis minimo, conuictus , monie cum nulla venia (pe
mulateur , nec tamen poffuni hunc Christianum verè
conuincere,ecce mox genisles eum obfident, & dum a
liud no poſſunt imporiure compelluni: vi riiu ipſis con
fuero iuramenrum edat,qui erat,vt in folso claria ſub
fcriptoſcriberet quod erat iurád :m ,deinde folio in pala
mam manus depofiro, imponeret ferrum candens, ma
numg, costringendo, in ſuum caput vindi& tam & iram
Chamis imprecaretur, fi obiecte criminis reus foret.
Quod fimanus foriè amburatur,aiuni experienisa pro
DIbarum , eum noxæ effe reum , fi verò à lafione cum for 10
maneat immunis,effe innoxium . Cum igrur bie (bri
fianus in has angustias addu tus eſſet , quippevel is
randum illi erai,vel repudiato iuramente queſe revims
faciebat,vita diſcrimen adeundum ,innocentie ſua con
fiſus dixit:fas ſibi no effe ,vipore Christiano,per falſum
DEVM Chamis ixrare, fed tantum per verum. Can
ſentiunt genisles ,ur per fuum D EV
Miures.Ille ergo
figno crucis in folio expreßo ,ferrog,candenti impoſio,
quia id facere cogebatur,magna an :mi prafidensia fer
rum manu constrinxit.Resmirabilis,nec manus, nec fo
liū amburuur. Itaque non folum folutus eft pena,quam
gentiles ille minabantur,verùm etiam culpa, quam fal
So illo impingebant .]Hactenus epiſtola Latinè edi
ta Moguntiæ anno 1598. planè vetus hæc purga
rio & celeberrima fuit. Sed in Franciâ tantùm li .
E
cita in cau Gis ſæcularibus, vt colligitur ex epiſtol.
luonis.91 . & 251.Inuenio ferrú iſtud ignitum vo
carum , Iudicium ; quod nomen arbitror commune
fuiſſe inſtrumentis omnibus harum vulgarium
probationum . Petrus le Loybeyr.d formulam no-dlibr.z.de
bis proponit ex S.Mauritij Andegauenſis archiuis fyect.ca 2 .
iltam : Nos tamen ſufficienter munui denarrationem
ý diſcutionem iftius canſa nostra fapius in audien
!
sia omnium illic adftaniium offerebamus & para
tos nos ſemper effe ad omnem iustitiam profereba
Ff

TIOŃ
318 DISQ VISI
mus: cun ecce quidam de hominibus, quos Belajus, A ſufficiebat: ſed ignobilium . Verùin Hift nxite
reclamabat , Terbaldus Peletarius nomine , de parte ftantur etiam nobileseam la pè lubiuille,aliquan
ſua ſurrexit , nobis neſcientibus in iustuia nullate do per laminam , aliquando per chirothecam , ali
nus dictante, á non per confilium nostrum , qui ſponie
lua ſe IVDICIVM portalurum manu ſua oblu
lit. Quod Rainaldus Popardus auunculus fuus dixe .
rat libi, gü & verè partitio illa facta fuerai de an
freceſſoribus ſuis, inter canonicos S. Mauricycan
recejfores illius Berlay , ficut in chartis nostris conti
nebatur. Etficut Tribaldus obtulit, fic paratusfuit,
per manü fuã in Ecclefia S. Dionyfij apud Dua
dium , videntibus multis, iam de parte nostra ,quam
de parte Domini Berlay( quorum nomina (ubiernoia
ta lune ) IVDICIVM portauit. Poft IVDICIVM
portarum Terbaldus ille's Deo propitiante , illafus ei B
Janus omnino apparuit, Viderunt autem vel IV DI
CIVM poriari, velmanum tertia die de more re
gardari, ferè vniuerſi hornines & mulieres de Doa
do , es plures de hominibus Domini Berlay restes
IVDICII poriati,& hominis , Deo miferante, ſal
uati liberati. ] Vbi cernis ſolitos cauſam ad
dere , quæ illos moueret, fue id exprimere , quod
probare per I v Dier I larionein volebani:vi
des etiam clericos proteſtantes , vr irregularita
tem & cenfuras euaderent incurrendas ; ti homi
nem ipG ad hoc adhortati, & mutilatio vel mors
(ụbſecura fuiffet. Meminere huius variæ leges
Septentrionalium ,omnes occuparâ à Barbaris lia
a lib .1.re. lia & Galliis latæ ; apud Radeuicum a fit mentio
is non deprehenſus in
rum Fri-
deri.c.2 6 . legis militar , qua ſerụus
furto, ſed acculacus , iubebatur vel Domini iura
mento , vel igniti ferri iudicio ſe expurgare . Leges
Francicr & Longobardicæ iubebant per nouem
vomeres ignitos , homilicijaccuſarum ſe expur
b Lóbard. gare b . Slaui poftquam veram amplexi ſunt reli
lib.z.tit.ir. gionem in arboribus , fontibus, lapidibus iurare
deparric . delierune ; recepro vſu , examinandi per Sacerdo
Francica
lex lib . 4. tes ſuſpccti,adhibito ferro vel vomere candentic. Comitem
cap. 16. In Flandriam quoque hanc legem ,Philippus Co
chelmold, mes tulit, anno 1164. ^ Si quis vulnus in no&te ac
Hifto.S!a
ceplum aly impulauerit, f Scabinis dignum videtur,
uorú c.8 7.
d Meer.in ferro bandentiſeexcuſabit accuſalas : fi aufugerit,ma.
Chronic. num perdet. Item ; fi fur vocatus accufatus fuerit fer. gebat honor proprius , ceſlic honor amori : quia
Flandr. so candenti ſeexcuſabır , fi culpabilis permanferie, fiu Cæſaris honorem vitæ ſuæ præponebar . Conia
I
ſpendetur. In hoc iudicio non fuit certus vome D gi tamen ſuæ , mulieri prudentiſiinæ , & , quod
rum numerus , vt nec formæ ferri certa ſpecies vel
põdus præſcriptum ,vt ex varietate IVDICIO
RV M pater. vt plurimum Francica conſuetudi.
ne vſos puto in ferri conſecrationc fiue impreca
tione, quæ fuit talis , Deus iudex iuftus,qui anétor es
pacis, & sudicas & quila : em , te fuppliciter rogamus,
vt hoc ferrum ordinarum ad iuliam examinationem
cuiuflibet dubietatis faciendam ban dicere et fanétifi
care digneris,iia vt fi innocens(de prænominaia canſa,
unde purg.4 :10 quærenda eft ) hoc ignitum in manus ac
ceperit illefusappareat : fi culpabilis atque reus,irs
fillima fit ad hoc virtus tua , in eo cum virtute decla
mundim , qua'enis iuftitiæ non dominetur iniquitas,
e Annal . l fubditur falfilas æquilati.Per Dominum nostrum e . ]
Boior. in Antigone , Sophoclis , cuſtodes corporis Poly .
lib.4 :
nicis, accuſati negligentis cuſtodiæ paratos ſedi
cunt innocentiam ſuam comprobare, & ferri can
dentis contrectatione , & per pyram ambulatio
nc , & iureiurando .
και μύδρες αιρεμ χερσίν,
και πυρ θείε πειν , και θεούς ορκωμοτείν.
fca.Nobi In Concilio Triburienli docemurf hanc pro
li.2.9.4 . bationem in Germaniâ non fuiſſe nobilium , qui
bus iuratoria duodecim ingenuorum conteſtatio
VM
CA
MAGI :R VM
quando aliter,Anno 1215.vel circiter 8 , Conrad .. Trithé
Marpurgius inquiſitor Apoſtolicus, fi accuſati de Chron
hæreli, negabant, iudicio ferri candentis experie- Cap.22 .
bacur , & li amburebantur , cos porrò committe
bat rogo.Quod ab illo contra Canones perperàm
factum ; G factum , fuit. Iam enim id Stephanus V.
probibuerat , vt poſtea dicemus. Caroli tertij Imp.
vxor Richarda fuit inlimulata adulterij , led can
denti ferro crimen diluit h,lic Kunigundem Hen- h Annal.
rici I I.vxorem ſe expurgaſſe conſtat : in co tamen Boior.d.
diſſentiunt hiſtorici,quod quidam velinceamcal . libr. 4.
caſſe pedibus nudis i , alij vomeres ſex manibus i . Fulgof.
tuliffe k .Quare niſi dicas eam fucceffiuè manibus 1b.8.ca.i.
& Cran
tuliffe , & pedibus calcafle ; Crantzium à feiplo zius lib . 4
diſſentire neceffe eft . Nonnullos alios ſe iuuene Saxo.c.32
Georg, Pachymeres maſſam candentem manibus Cran
innocais geftaſſe commentorat , Emmam quoque zius lib.4 .
Metropol .
Angliæ reginam nudis pedibus ſuper ignitos vo- ca.s.iona.
meres ad cóteftandam pudicitiam ambulaffe fcri- d.cap.32 .
bit Polydor. Angl.hiſtor,libr.8.Plus eſt,quod lon
bit Saxo Danus l.in Rugiâ ad fidem conuersâ, I libr.14.
matronam quandam ,per iniuriam à coniuge adul. Hift.
Danor.
terij infimulatá į cum purgande in famie gratia mu.
num admouiflet candenti lamine :ſúbitò ferrum ,quod
eral exceptura , perinde algue innoxie manus conta
Etum fugiens, neglecto pondere , ſublime ſeextulu ,pen
C dulog motu gradientis femine inceſſum comitans,cùm
ante aram iaétandã effet , inter religioſam adftantium
admirationem proprio impulfu hami decidit.] Exem
pli verò mcmorabilis & fidei cóiugalis ſpecimen ,
nobis duo coniuges , Mutinenſes Comites , æter
Dâ dignum hiſtoriâ , Othone tertio imperante,ex
hibuerunt. Mariam erat hic nactus vxorem lubri
câ fide , conſcientiâ nullâ ; hac , vt noua Phædra,
Mutinenſem in amplexus trahere co
nata , repallam vertit in furorem , & odio eius
quem impotenter amarat inflammata , crimen
ſuum in innocentem regeſſit. Nec latuit dolus
Comitem . hinc anor in Imperatorem , inde vr
rarum , forti, conatus Auguftæ , reſponſum ſuum ;
calumnias illius , periculum ſuum aperuit, decrc
cúmque libidixic, mille mortes oppetere potiùs
acerbilimas , quam tantùm Imperatoris lui , de
incontinentiâ & perfidiâ Auguſtæ natum , dede
cus in lacem proferat. Proinde illam ſe , ſi quid
de ipsâ benè vmquam meruerit , obteſtari; virili
conſtantiâ ſexus & coniugij oblira , ſententiam ,
quæ impendebat, mortis ignominioſæ ve per
ferret : ſe necato coniugis animum & memoriam
reſumeret, & animo imperterrito nomen mari
ti ab ignominiâ liberaret. Non diu poft Comes
culpam Auguftæ , ſuo capite , luit , creduli Proe
E ti iudicio condemnatus. Conuentu deinde Im
periali apud Roncalias inſtituto , quo die viduis
ius dicebatur ; Mulier prodit , & coram conſel.
.
ſu ex lege Imperatorem ad talionis pænam vo
cauit, eò quòd maritum ſuum iniuſtè de medio
(uftuliffet . Otho admirabundus ; At tugaonam
pacto , inquit,viri tui, quam iactas innocentiam ,com .
probabis , Candenti , inquam illa , lamina , ad
fertur Othonis iuſſu ferrum benè ignitum : ad
larum v dua line noxâ cunctis intuentibus pre
hendit manu , & tenuit . Externauir miraculun
Imperatorem ,
 LIBRI III. C. IIII. Q. IIII. SECT. III . 319

Imperatorem,adeò vt ſe quidé ſuppliciis dignum |A jociolum ? Simul manu comprehendit : ſed illud
proficeretur, ſed moram poſceret aliqua ſubcundi. repentè incanduit , & manum validè adulſit, ille
Triplex vadimonium differo,( illa relpondit ) regina cum ciulatu abiicit . Hofpes admiratione percul
supplicium folum pofco , cuius nefaria calunnia mc lus, meritò ſulpicarur hunc bis exuſtarum adium
marito ,te hdilluno milite,remp.ciue ſtrenuo ſpo reum , ergo comprehenlum liftit iudici,iudex ecu .
liauir . Cunctis .equiſfimum vila petere . Auguſtus leo , fallus omnia incendiarius in rotam agitur.
eam collaudat , & pro dilatis ſibi vadimoniis, qua Tam admiranda funt Dei iudicia .
tuor in Hetruriâ caſtris donac ; Auguſtam verò , Verùm quærat aliquis an numquam hæc pur
quæ Veneris igne malè ar ſerat, carnificis manu in gatio fefellerit ? Immò memini S.luonem pro in
a Gothifr. rogum coniectam , iuftis flammis abſumiiuffit a . certâ habere . Nam Epiſtol. 74. agens de huc ferri
Viterb. in Carolo Caluo Francorum Rege , Ludouici Ger igniti probâ , negat conuictum adulterij militem ,
Chronic.
manorum regis terras , nepotibus ſuis per nefas cuius manus inuſta fuerat. Cauterium ( inquit )
Cranzius
libr.4.Sa- cripere conanti :Germani primò deprecari vim ,& militis nullum ribu certum prebet argumentum , cum,
zon.ca.26. Francis adferri igniti iudicium vocatis, cum illæti per examinationē ferri candentis occulio Dei indica
Germani redillent, nec ab ambitiofo Rege, quid mulios videamus nocenies liberalos multos innocentes

quam æqui boníve impetrare valerent , lumptis B lapè damnatos. Præterea cum talis examinatio fit in
armis illum re infecta ,mulcisamiflis vltra khe Deum tentatio , non eft mirum fi diuino indicie deferi
b Paulds num iterum compulerunt b . His fauit;cótra,idem
Amyl.An IVDICIVM duodecim vomerum , interfectores
nal. Fran- Chriftiani Comitis de Oldenborg in Saxoniâ ,
c Alb.cra prodidit , & in rotai milie . In Saxoniæ quoque
zius lib.7 . oppido Vvittenbergo , excitati pablici incendij
Metropol . crimen ,impactum fuit cuidam : ille & iureiuran
cap . 14 .
do , & Ivdicio le innocentem probauit , cùm
enim longo itinere ferrum candens manu tetulit
ſet, illúdque illæíus in terram deieciſler; ecce tibi
ferrum ex omniuin oculis fugit :fed eo fermè anno
exacto,quum quidam alius qui incendij conſcius
erat , lilic bus viain publicam in oppido pauiret,
ferrum in arenâ abdicum prodit,manuúmque va- ctione abſtinendum , & delicta tantùm ex contcl
lidè amburit, mirantur omncs , & vomerein illuin fione rei & allerrione teftium punienda : nec de
recognofcunt, & reum ad iudicem abripiunt; qui
quæſtione admotâ verum exſculpfit , & cruribus
fractis noxium rotæ impoſuit d .
d Crāzius
lib.8.Van Aliud æquè mirandum apud Cæſarium , libr.10.
dal.ca.30. miraculor.cap.35. his verbisdeſcripruin reperitur :
Referre folet Dominus Bernardus de Lippia , quan
dóque Abbas, nouiffe ſe piſcatorē in Epiſcopatu Traie
Etenſi,qui cum quadam femina mulio tempore fuerat
fornicatus. Et quia eius peccatum nimis erat notorium,
tempore quodam in Synodo imminēii accufari timens,
ſtarim ad Sacerdotem veniens,magis, ui poſt patuit, tr
more pæne , quàm amore iuſtitie peccarum confeffus
eft, confilium quafiuit & inuenit : fihabes ( inquit Sa
cerdos ) firmum propoſitur, numquam peccandi cum
illa , candens ferrum fecurè poteris portare , ipſimque
peccatum negare . Spero aitlem , guod virtus confesſ10
nis liberabit te .Quod ita factum eſt cunctis ftupenti
bus, quibus factum innotuerat .} Lælus tum ab ignc
non fuit : ſed cùm poſtea peccati iterandi in re
cidiuam voluntatem incidiller , & gloriaretur ſe
non mag's adultum fuiſſe à ferro illo candenti,
quàm ab aqua fuminis in quo tum nauigabat ,
aquámque manu hauriret ; candentis ferri vicem
egit aqua algida , & manum adulfit pelle totâ de
tractâ.Sequenti etiam capite, idem narrat de quo- E
dam peflimo hypocritâ , qui peregrinationis pal
lio fcelera contegebat ,is ab alio quodam nefario
homine nummis conductus hofpitis à quo beni
gnè habitus ados incendio abſumpſerat, bis ex
ceprus , bis pro gratiâ incendium immiſít. Ter
rieus doininis multos detulit,dequibus luſpica
batur; qui omnes expertes culpæ candenti ferro
illæli le expurgarunt.domo tertium ædificatâ,fer
rum in quendam domus angulum abiectum ia
cebat. Venit poft aliquod tempus pſeudouiator
ille ,tertiò humanè excipitur, videt ferrum , rogat,
Cvivlui : Audit ab hofpite , quid illo actuni.Quin ,
inqui , illo deinceps ad alios vius vteris ne iaceat
tur , cùm incauiè c fine iudiciali fenteniia ab aliquo
ſuscipsiwr.] Sed habuit luo pro incerrâ , tum de
mum , quando priuatâ auctoritate ſuiciperetur;
tunc eciam illicitam crcdidit , vedocerapertè Epujt.
254.quando fit ,fine confilio ,vt air, nori pracedenie
iudiciaria accuatione : licitam verò eile vol bar ,
quando præcedente ordinariâ a cuſ:ti ne omni
nò humana delune teſtimonia , nec aliud ad veri
indagationein quis habet quod faciat : & hoc caſu
ſe iudicem illa vſurum apertè profitetur Epift.251.
Scd apertè Canonibus luo repugnat, illis ipfis
quos citat , qui abfolutè afferunt tali inueftiga
multis præfumendum iudicium , ſed ea Deo iudi
ci relinquenda. Sed obiicios argumentum luonis
à bmil : lurare omnino prohibitum lege : tamen à D.
Paulo terminundis levibus permitti. Sic quod cano
nibus prohibitum , eâdem ex caufa, & exigente incre .
dulitaie humana poſle fieri. Respondeo diffimilem
efle cauſain.Nam iufiurandum in iudicio fieri lex
numquam prohibuit ,immò vetus diſertè præfcri .
pſit. Sed omnes ſuperſtitioſas adinuentiones , vt
per ſe malas, diuina lex ſemper prohibuit : tales
autem efle has purgationes Stephanus Pont . cla
rifſimèdefiniuit,vt leq.q.oſtendemus.Illud etiam
miror luonem Epiſtol.91. in cauſis Ecclefiafticis
D eam non recipere , quafi in laicis caulis ſeu fæcu
laribus non eâdem fubfit tentationis Dei , vnâ ex
parte periculum ; & prætenſa illa veri indagan .
di neceſitas, non æquè in Ecclefiafticis occurrat:
planè hæfitanti ſimilior & dubitanti hac in re ,
quàm docenti aut definienti fuit.Pergamus ad re
liquas narrationes.
Aliud ergo adſcribam ex eadem è qua pleraque
reliqua , admirandorum fæcundâ Cranzij vroâ ;de
Rollone Normannorum duce , qui Robertus po
ſtea vocatus. Noucrat luos in latrocinia , furia,
rapináſque propendere : idcircò ſeueras de his le
ges tulit ; quarum metu pollicens fibi ſecurita
tem omniuin , iuſſic ruſticos intrepidè ruſticani
operis inſtrumenta in agris relinquere . Quidam
ex agricolis domum reuerſw , ab importuna vxore ro
gatus,cur instrumēta non apportaret ducis praceptam
obiecit. At illa furtim ex agro instrumenia fubduxıl,
& abfcondit, vi maritum redderet cautiorem , reuerſus
vir in agrum , ubi non reperit , qua reliquerat , rm
ad loci præfećłum deferi ; ille ad Ducem , vlcatus à
Duce rusticus , pretium accepit amiffurum . lubitur
prafeitus ignis purgatione adhibeta firem explorare.
Primusconatus irrulus fiu , namignis firem non pro
didit , licet omnes rustici ſubellent ſerviinirim . Tum
If 2 Dugi ,
 320 DISQ VISITIONVM
Dux, verſus ad Epifcopum , Deus,inquir,Christian | Aftu fuitdeturbatusd. Haraldus etiam Hybernus,lc a Gregor .
nonum , fi eft confcius fecretorum ,cur furem non prodit? Magni Regis Noruegiæ , qui Hyberniam bello Turon. li .
Epiſcopus necdum benè firmatum in religionenon cor
ripuit: fed caufam prætendit , quia ignis nondum fu
rem artig:ſſet. inbetur diligentius inquirere préfectus
criam apud vicinas villas. Nec fic quiſquam repertus
eft. Vocatus à Duce rufticus, an cui indicarit,rem in
agro eſſe ,rogatur : ille nemini , praterquam vxori di
xifſe responder. Vxor questionibus admota furium fa
tetur. Tum dux marito clàm vocato , Sciebas , inquit,
uxorem furacem effe,an non? Ille, ſciebam inquit. Cui
Dux , cur ergo autnon puniuisti , aut non indicaſti?
Ergo iuſit ambos ſuspendio necari . Et hae feueritate
a li.z. Nor legem fanzit a . ] Memoriæ etiam occurrit factum
ueg.c.27 . Catholici Hifpani Arianum Gothuin tempore
Leouigildi ad probationem ignis prouocantis,
cùm enim verbis & rationibus nihil proficeret.
Ef , inquit , digito meo annulus aureus : ego cum in
ignem iacio, tu candentem collige. Proiectúmque inter
prunas annulum ita igniri permiſit ,vt eis fimilis cer
neretur. Conuerſusgad bareticum ait , fi vera eſt pro
fecurio tua,ſume cum ab igne.Illo autem reſistente ait;
Immenſa Trinitas Deus ,fi quid indignum te credo,
ostende :certè fi recta eft fides mea , nihil mihi præuale
burt hæc incendia ſqua. Ei ablatum ab igne annulum
diutifſimè palma ſustinuit, & nihil eft nocitus. ] Hæc
Gregorius,lib.de gloriaconfeſſo.cap.14.verborenùs.
Sed hîc conteſtatio fidei Linceræ fuit,non iudicia
ria inquiſitio. Verum enimuerò non immeritò lumis, etc. ) lib.9.cap.18.de rebus Hispan .
hęc expurg atio ſemper bonor um & Deum timen- TC Qui pyram ingreſſi probandæ innocentiæ cau
tium conſcientias punxit. Legimus enim de Ro sâ ,multos inuenio . Nam & Sophocles , vt dixi ,
berto Cantuarienſi Epiſcopo ,cùın Regi Edouar:
do perſualifiet , vt Emmam matrein adigeret ; ob
ſutpicionem ftupri cum Aduino Vintonienfi
Epiſcopo commilli , ad hunc le modum expur
garet, & ea igne maneret illæſa ;timore correptum
in continentem ex Angliâ fugifle , ibique animi
b Polyd . mærore breui contabuifle b .
Virg.lib.8. Non diſſimile fuit iudicium per prunas ; quas
Hiltor.
vel in finum coniiciebant, vel manu ferebant , vel
Angli.
calcabant. De monacho quodam , qui vt meretri
cem Porphyriam feruaret , & monasterio alicui
commendaret,nihil veritus fuit eam ſecuin abdu
cere , & propterea in omnium irr.fionem , & cxe-
crationem incidit , quas ; cum meretrice conlue
cia vita B. fceret ; narrat Leontius , eum cum ægrotaller, &
loan.Elcc. mortem præfentiret propinquanten , coram plu
mofynarij
inéle lua. rimis iuflifle adferri thuribulum plenuin canden
tibus carbonibus, & eos accepille carbones , & in
fudiffe in linum , & omnibus audicntibus dixille;
Benedictus Dominus ,qui olim rubum feruauit incom
bustum is mihi fuerit testis fidelis ,quod quomodo meas
vestes non attigit bec , que eft in igne vrendivis , ita
nec ego attigi mulierem laotempore vila mea , &c. ]
ludicium idem in Galliâ ſubiuit B. Briccius D.
Martini in Turonenſi lede ſucceflor. Hunc enim
populus reum peragebat ſtupri cum muliere reli
1
giolæ profeffionis comiſli ,quç linteamina Epiſco
pi lauare ſolita,ex aliquo improbo pepererar. Bric
cius iullit ipſum infintem nondum menftruuni
in incdium adferri: & coram populo interrogauit,
nuin ipſe pater eius foret ? reſpondir infans , cum
non ere , id alium quem non nominauit , Fiebat
id virtute divina , led plebs dæmonis operæ ad
fcribebat . Prunis itaquc candentibus bicrum im
plet Briccius , & torâ defert vrbc illæſus; ſic ſe
à libid nis carnalis Aagitio alienum profeſſus,
quemadmodum Hammis veltimcntum intactum .
Nec tamen furentibus peiſuaſit: ſed ab Epiſcopa
MAGICARVM
vexauerat , filium probauit incedensnudis ped : 2. hit.c.i.
abcilic.c .
bus ſuper ardentes prunas e . Nec humano in cor
xempl.lib .
pore tátùm hæc exploratio obtinuit ; ſed aliis quo- 10.c.2.Ful
que in rebus . Nam Eulalium monachum fiſcella 30. & Ma
palmea in ignem iniecta, & illæſa permanens,íu . Lulus &
1picione criminis abſoluit f. Roſſis verò fidei Ca c Saxo.lib .
tholicæ veritatem , miſſus ad eos à Baſilio lmper Dan.hiſto.
Epiſcopus perſualit;cùın iplis poftulantibus, liber 13. Cran
Euangeliorum in caminuin ardentem miſlus, & zius lib.s .
Norueg.
per multas horas ibi relictus, tandem igne exſtin
cap. 6 .
cto integer , nec vllo afflarus ardore fuiflet reper- Marullus
tus g.DeMiſsa D.Ifidori, fiue, vt vocant Mozara libr. 1. c
bum ,memorant nó diffimilia Tolerani Annales h . xempl.c.4 .
B 8 Zonaras
Quadere ita loan.Mariana ; Communi confenfu de como 3. &
Gorthica precum ratione antiquanda aftum . Tentarum Cedrenus.
id quidem aliquoties erat , neque tamen fucceffirai, & h vide Vil.
poſt nonnulla. Viſum eſt controuerfiam ignis iudicio legam in
permittere:fic eiusſeculi moreserant rudes et agrestes, de re poft
néque falis expenſi ad Christiana pietaris regulares. Hiſpani
rogo in platea accenfo ,liber vterque Romanus & Ger- 1 cas' cias
thicus in ignem proiecti. Et Romanus quidem con:in :.0 Sanétor ú
yitas.
r
ex igne profiliit,id populus victoriam interpretabatu :
nam liber alter fub flammis & ignediu permanens ,
ikaſus inuenius eft. Rege arbitro , nihilominuspopulo
perfuafum , viramqueprecandi rationem ſuperis pla
cere : quando vterque liber ex,incendio euafijet inco
M
agnoſcit morem . Perrus Maſſilienſis prefbyter , fu
fpeétus de hareſi, Antiochiæ ipfo die Parafceues, Sacro
fanctam Christi Domini lanceam manu geftans,nudies
corpore,per coaceruatorā lare lignorum ftruem arden
tem ;medió que ignes illeſus enafir. " ]Poppo DanusiPaul. Æ
presbyter , in fidei Chriſtianæ probationé,veſtem myl. Hift.
Fiác.lib.4 .
priùs cerâ copiosâ illeuit ,eámque indutus, in ine
dio populi circo , fic fe in Aammam intulit , & per
ſtitit fine vllo doloris ſenlu ( quod ſanctè affirma
bat ) donec veſtis tora corpori circumfuſa , intacta
fiainmis cute,in fauillas redigere : ur k . eo permoti
miraculo Dani 'duelli purgatione ſublatâ , ignis x Crane
D purgationem introduxerunt, fortaſſis etiam cos zius lib. z.
mouititeratum aliud eiuſdem Popponis factuin , metropol.
nam alio tempore ,cum verba Danis perſuaden- isat'His .
dis vt Chriſtiani ſeriò fierent , non ſaris haberent Danor.
efficacitatis,percunctatus eſt; Quid fi ad candentis lib . 10.
ferri tałtum manus eius cernerent intactas, effe'nine
conſenſuri crediturique ?cãrtis ſucclamanribus,Velle :in !
chirotheca formam iuſſie ferrum cudi,idję igniram ada
ferri, Rubebat igne ferrum : ille tamen intrepidus ma
num immifit ad cubitum, deportauitque ad locum con
ſitutum . Ibi cùm ad pedes Regis Sucnonis projeciſſet,
victa manus dedit concio, (pontè ſubiens lauacrum re
generationis m .JA Thcodoro Lectoren hiſtoria re . m
Saxo d .
fertur huiuſmodi tempore:Martiani duos Epiſco- li . 10.Vri
pos , vnum Catholicum , alteruin Arianum , prin- richindus
E cipiò verbis diſputaſſe de fidei dogmate contro- 11.3 . Cran
zius lib.4.
uerſo : deinde Catholicum , conditionem concer- Daniæ
tatori propoſuille ,vt vanis diſceptation ibns præ- cap.24.
cermiflis , rogum ignis ſecum ingredererur , & fi- n libro z . 1
Collectan .
dei fuæ veritatem vterque hoc indicio, Deo com
probaret teſtc : denique Arianú detrectaſſe ingre
di , Orthodoxum nihil moratum , ingreſſumque ex
ipſo rogomultis diſſeruillc, & nec minimùm vſtu
larú egreſſum fuiſſe.Vera narratio :ſed res non ſub
Martiano , verùm lub Anaſtaſio accidit,vt melius
à Cedreno & Nicephoro ,libr. 15.cap.23.proditum .
lactabat
 LIBRI III. C. 1111. Q.
IIII. Q.
lactabat Sauanarola ſe hoc iudicium fubiturum ; / A quomodo diuina fapientia varios ac multiplices
cùm ad rem ventum fubftituit alium pro ſe :ncque quali ludos edat , vt admirationem ac veneratio
hoc.detrectabat Minorita accuſator ; fed hoc tan nem in cordibus noſtris exciret . Volat ferrum &
tùm , ne ille Sacroſanctam fecum Euchariſtian in aëre pendet , fequitúrque manus innocentis
deferret : quod reuerâ diffidentiæ non obſcuruin
a cõfer ca erat lignum a . Fulgofus auctor eſt à loanne Gual
quæ fcri- berto Petrum Archiepiſcopum Florentinum , pro
plit Guic
ciardi. lib. uocatione ad iudicium pyræ accenfæ , Simonix
11& Vola- condemnatum 6. Sed veriùs eſt id à Petro Alba
terran. in nenli Epiſcopo factum ,qui propterea, Igneus, fuit
Antrop.cú vocatus,tefte Vrfpergenli , in Chronic. priùs tamen
Phil. " Co- quàm ille Epiſcopus adhuc crearetur. rem totam
minæus li. adfcribam , ex vitâ ipſius Gualberti , ve creditur à
8.hift.cap. Blaſio Melaneſio fide integerrimâ con !criptâ , is
19.qui ilio
te poſtquam narrauit fæpè à D.Ioannis Gualberti
pore
vixit. monachis Perrum illum Flor.accuſarum ſimonix,
6 lib.8.ca. & eius fautores ad ignis iudicium prouocatos,
1.cod.ferè ſubdit tandem ; Prafigicur itaque locus ớ dies quo
modo nar
ratur ex S. iftud fieri debeat,vt ſi qui velini,pofſint coram intueri.
Artone Pi Locus prefixus eft in Monaſterio Septimi, quod tunc
forienli à crat ordinis memorati ,nunc vero Ciſtercienfium eft.
Cçſare Ba. Dies frit quarta ferie prime hebdomada Quadrage
ronio
mo . XIto-
. fima. Modus probationis fuit eiufmodi, vt in loco pu
Aocal. an blico due ligrorum ſtrues iuxia ſe fierent , qua obline
no Chriſti. reni in longum decempedes, in latum quinque,in fu
106 }. blime guainor es dimidium.inter viraſque vero ſtrues
femita intereſſet longitudine brachij prunis ardentibus
confirata , per quam vnus ex monachis tranfiret. Vbi
aduenit ftatutus dies et hora , inuitatur Epiſcopus
Perrus à fuis , vt accedat viſurus tanta rei experimen
t'um , ne ciuitas Florentina tam diuturna vexetur al
tercatione. At ille prorsùsrenuit immò fi qui charum
eum haberent , eos eò accedere vetuit. Sed plebs omnis
vtriuſque ſexứs, ở cleri maxima pars illucpropera
runt. Pollicčtur fautores Epiſcopi, fi ea probatio fuo po
tiatur effectu ,vtquiſquam è fratribus per ignem illa
ſus tranfeat , fe ipſis ſuffragatures, & ab Epiſcopo defe
Eturos.Itaque fiunt Litania & alia preces à monachis,
facrificium folemniser celebratur ab Abbate illius in
Nicuti,clericis ec monachis adiuuantibus.Vbi ventum
eft ad Agnus Dei , vnus ex monachis fert aquam fa
cratam ad aspergendum , alius thuribulum , ihuris in
cendendi caufa ,tertius faculas ad ligna inflammanda,
quartus imaginem crucifixi. Inuocatur à cun &tis Do
mimo les vs Christus & San &tiffima Mater eius
pleno ore, vt rei verilas declaretur. Sacrificio peracto,
deponit cafulam , crucémque manu geſtae Abbas , gri
facrificaverat. Petrus is quoque dicebatur. Litaniis
abſolutis, vnus ex Abbacibus eligitur , qui clara doce
populo exponat petitionis & fponfionis conditionem .
Deinde Abbas Petrus , cum cruce quam manu geſta
bat , S. Joanne interim coram adftante orante , in
greditur per medios ignium globos , flamma in ſubli
me afsendente , calcárque ardentes prunas, qua erant
in via inter lignorum incenfas ftrues. Sed priusquàm
ingrederetur cunétis audientibus, ita precatus eft: Do
mine les v lux vera omnium in te credentium , pero
mifericordiam tuam, 090 clementiam tuam , vt , fi Pe
itus Ticinenſis, qui dicitur Florentinus Epiſcopus , pe
cunia Florentinam fedem occupauit :iu æterni Pairis
Filius , tu mea falui, in hoc tremendo iudicio , ad me
adunandum festines, ó me illafum fine vllis adustio
nis vestigris conferues :ſicutolim tres pueros in fornace
Dis'ylonica feruafti. His dictis , per medios penetrat
ianus, neque corpori, neque vestimentis vllo adustionis
o'sisgio in'harente.Cumque vellet venlere ſeſc,& eâ
dem via per flimm.is reuerti,à popalo retinetur,quip
Felain perspicuerei veritatem édocto .) Vide mihilis
Lector, quain adımirandus Deus in ſanctis ſuis, &
IIII.
SECT. III. 3 :1
vnius fugit alium , & cadentâ feruatâ mulcis poſt
mentibus inuenit reum ac punit . Popponi chiro
theca eſt ferrca ignita , quod foret ex leni corio
ſuauibus imbuta pigmentis:circa corpus pofitas
cidem adurit veſtes,corpore illæfo ,edax vis fļam
mæ ; ſed in Abbatem Petrum ( qui poftea Epilco
pus Albantenfis ) vt ſimonia detegatur,ne hoc qui
dem valet , ſed Babylonium renouat ſpectaculum .
Idem contigit S.Bonifacio ;qui fimili miraculo ad
Tyranni peritioncm , per medias ignis ftrues,illæ
ſus ambulauit ; & fic Tyrannus , cum Ruloruin
B magnâ muliitudine, impulſus , vt Chriſtiano laua
cro ablueretur . lege Petrum Damiani in vita S.
Romualdi capit . 29. & 30. Confer nunc hæc, N
cum iis quæ hæreticis accidêre. Tam procul
ab eis hæc Dei virtus , quàm remora ab eorum
mente vera fides. Duas hiſtorias narrat Cxfarius
clib.3.mi.
Ciſtercienſic In Cameraco ( inquit )cuilale Epiſco racu . 6.16 .
pali infra hoc quinguēnium plures harcticicomproben- & 17 .
ſi (uni,qui omnes timore mor : is ſuarn perfidiam nega
uerunt . Miffus eft ab Epiſcopo clericus, qui negantes
'per candens ferrum examinaret , adustos herelicos elle
Senientiaret.Examinatifunt omnes, o combusti funt
omnes : qui cùm rraherentur ad pænam , vnus ex eus
vir nobilis fanguine , referuatur a clerico ad vitam.,
lo fortè illum quoquo modo reducere poſſet ad peni
rentiam ,cui fic dixit : Homo nobilis es , miferevrini,
C
compalior animæ tuæ:rogo et moneo ,vtadhuc de iania
perfidia reſipiſcas, c . de errore ad veritatem redeas ne ,
per mortem temporalem , mortem incurras ærernam .
Ad hæc ille respondit : Experimento didici me erraſſe.
Si ſera pænitentia mihi prodeffe poffet , non renuerem
confiteri. Cui cùm ille diceret , pænitentiam veram
numquam eſſe feram , vocanit Sacerdotem , confeffus eft
homo errorem ſuum , ex toto corde Deo promittens, fi
vila concederetur, fatisfactionem . Vi auiem pius Do
minus vim ostenderet confeffionis, mox , vi pænitens
cæpir peccala ſua confiteri,cæpitet ipfa combustura
in manu pænitentis paullatim minui , qua in tantùm , eo
aspicienie, decrcuit, in granium confeſſio profecii. Me
dictate confeſſionis peracta media pars plaga eft ſanata:
D vt autem confeſſionem lotam complexit, & virius ipſa
confeffionis, combusturamiam in colore,quàm in dolo
re deleuit, & manus pristinam ſanitatem recepir. Vo
catus eft vir à iudice ad ignem :ad quem clericus.Qua
re eum vocatis? Vi ardear, inquit,cò guod in examina
tione combuftus fit. Tunc clericus, ostendens manum
eius faniffimam , liberauit eum à pænis, cateris igne
confumpiis. Hac cum audiſſet magister conradus , re
ſpondit Abbari. El egodicam vobis ſimile , quod ante
paucos annos apud Argeminam recordor "accid :ſſe.
Decem haretici in eâdem ciuitate, feilicet Argeniina,
qua do Strasbug comprehenſi ſunt , qui cum ne
gareni,per iudicinm candentis ferri conviéti,ſententia
incendy ſunı damnati. Die ſtaiuto ,cùm ducerentur ad
E ignem ,quidam ex comitantibus , vni illorum dicebat ;
Miſer damnatus es, age vel nunc pænitētiam ,pecca
ta rua confitendo,ne poſt incendia corporis,qua momen
tanea ſunt,animam tuam ignis gehennalis aternaliter
comburat . Cui cùm ille diceret : conſidero quidens me
erraſſe, ſed timco pænitentiam tanı& neceffitatis , * !
nùs acceptam effe Deo:Respondit ,ex corde ranıùm con
firere. Deus eſt miſericors et pænitensiam ſuſcipiet
Mira res,mox enim ,vt homo confeſs eft perfidiant ,
manus eiusplenam recepit ſanitarem . Tardinieco in
Ff 3 cinfoljio
 VM VM
3 22 DISQ VISITION MAGICAR

confeſſione, cum a iudice vocaretur ad pænam , confef -1A | limbum ; quem nec luo Carnotenlis agnouit ,nec c par.s.de.
foretus indici respondı. Non iuftum eft vt homo inno antiquior Gratiano , quod fciam . Seci prohibuit creat poft
cens damnetur iniuſte.In cuius manu dum nullum ve Stephanus V. ad Moguntinum Aichiepitiopum is.edium .
Stigium combuſtionis reperiretur , dimiffusefte Habe liribens ; Ferri candeniis , vel agua ferucnius exami
bat idem homo vxorem non longé à ciuitate manen natione confeffionem extorqueri a quoliber , ſacri non
tom, horum quæ diéta funt, prorſus ignaram ,ad quam cëſ necanones . Et quod Sanctorum Patrum documen
cum veniffet gaudens ,dixiſſérque Benedictus Deus , to fancitum non ejt , ſuperstuioſa adinueniione non eſt
qui meliberauit hodie , ab interitu corporis & anima , præfumendum.Spontanea enim confeffione vel testium
caufam ei exponens :reſpondie illa ; Quid fecištı ô mi.. approbatione, publica deliéta ,habro pra oculis Denii
ſerrime ? quid egifte ? Viquid propter momentaneam more, commiſa funt regimini noſtro indicare. Occulia
dolorem receffiste à fide iua ſana em Sancta: magis de veio incognita, ſunt illi relineisenda ,qui folus nouit
dcap.co.
bueras, ſi fieri poſſet , centies corpus tuum incendiis corda filiorum hominum d . ] Quibus verbis ſubdit fulu ſti 2 .
ſubiscere,quam à tam probata fide femel recedere. Sed , Gratianus, non hæcduo tantùin purgationis ge- quæſt. s .
quem non feducat vox ſerpentina Immemor tlle bene nera qux hîc nominantur, fed & quælibet fimilia
ficy fibi diuinitùs collati, immemor tam suidentismi inhibitae videri , eò quòd in quibuflibet talibus (cc.in libr.
raculi,conſilio vxoris acquieuit & errorem prištinum B ratio quàm potifex addidit a què procedere intcl- nan 2.;4.4in:
ane q
reſumpſis. Deus verò non immemor vindicta ,pro ian ligatur . Quod apertè dictum ,v.vii.d.ca. Mennen ,
ta ingratuudine, manum plagauit vtriuſque. Renoua vbi legimus , Vulgarem denique ac nulla canonica
ium eſt incendium in manu heretici , & quia coniux ſanctione fulcitam legem , feruentis fcilicet aqui& , fine
auctrix exstitit reſumpri erroris , confors facta eſt re frigida, ignirique ferricontactum ,aut cuiuflibet popu
divini deloris. Tam uehemens erat incendium , ut offa laris inuentionis( quia fabricanie hæc funt omninofa
manuum penetraret , & cùm vti non auderent clamo Eta inuidia ) nec ipſum exhibere,nec aliquo modo te vo
ribus in villa, quos vis extorſit doloris , fugerunt in ne lumus potulare ,immo Apoſtolica auctoritate probibe
mus vicinum ,illic i lupi vlulanios. Quid verbis im mus firmiffimè. ] Quæ lanè vltima verba indicant
morer ?proditi ſunt in ciuitatem reducti ſuntfimulque duorum alterum ; vel ii Gregorius iſta ſcripsit,
in ignem nondum plenè exstinctum milli, cớ in cine quod non puto , iplius hodie regiſtrum mutiluni
rem redacts. ] Quid hoc quæſo rei ? an hæreſi flam exſtare, & luonem quoque in mutilum exemplar
ma , quod vmbra corporis adconè hæreh debita incidille , in quo nempe tam magna pars epiſto
flammarum exuſtio , vt cum fugâ erroris vis rece lze illius delideretur: vel ( quod placet ampliùs )
dat ardoris; & errorem redeuntem ardor inlepa cùm hoc fragmentum alterius Pontificis alicuius
с
rabilis comicetur ? reſcripti portio eſſet, id Gratianum cófudiſle cum
Quid ? quod altero quoque ſtupendo planè Gregorij verbis;vel temporum iniuriâ ex Gratiani
euentu Deus comprobauit, & arreptitio vſus car libro tiçulum , quem huic præfixerat reſcripto fe
nifice in hæretico puniendo ? ſter in ore duorum cundo , totum interiifle , ficque librarios deduo
teſtium veritas , hi ſuntBern . Luxemburgius , in bus vnum feciſſe, deſumpta enim hæc vltima ver
Catalo.baret. litt . E. & illo vetuſtior Thomas Bra ba ſunt ex cpiftol.Alex.II.ad Rainaldum Cuma
bantinus; cuius adſcribam verba : Erat circa Came num Epiſco. & fubiungenda videntur in fine,cap.
racum quidam hæreticus astutus valdė , qui metuens fuper caufa,ead.2.9.s.prohibitú crgo hoc ab Alex.
inquiri ớ comburi à fratribus Predicatoribus , qui in I 1.ſed & prohibitum quoque iterum Apoftolicâ
diéta ciuitate eo tempore plurimos comburebani, fin auctoritate ab Honorio ill. qui diſertè reftatur fcap. dile
xit ſe arreptum à damore , ob hoc ad San &tum Ai ferri cădentis iudicium , penitùs cfle interdictum ; ati filij.de
cardim in Aspera , obfeffos curare potentem ligatus ab vtpote in quo Deus tentari videtur : & mandat vulg.purg .
smicis deductus eſt , vt in eo non hereſim propalatam , Templarios , qui Liuones hoc iudiciú ſubire com P

led furiam purarent . Et vt audiuit quidam clericus
abfeffus à damone e ligatus quod Eligius Boogris ( fic
enim vocabatur ligatus ) nearpe hæreticus ille , vt
parer ex Bernardo ) poneretur in loco: ſubſequente
nocte idem clericus obresfusdiuino nitu folutus eſt,
aggregans mattas Go ftramina atqueEcclefia ſcamna,
fuper ligarum hæreticum ( Eligium ) cumulauit. Lu
dum autem furias credens ille diſſimulat,quouduf
que clericus ignem de, lampade ſumens,comburere be
reticum cæpil, tunc hæreticus exclamauit. Ad cuius
vocem expergefaéti custodes , cùm ignem exftinguere
niterentur ,clericus arrepro gladio , quem caſu iuxta
lectum inuenie , omnes violenier abegit, a hereticum
in igne combuſſie.Nec mora,diuino exa &to iudicio,cle
ricus à damone liberatus & plenè fospes apparuit. ]
Sicille Boni vniuerſalis libr.2.cap.vlt .
Planè miraculi plena hæc olim purgatio fuit; &
idcò non iniuriâ ſublata fuit , quia miracula po
Iccre non necellaria , Deum eft tentare. Sed quis
vetuit ? conſtat veruille Fridericum . I I.lib.2.Nea
a ca.Nem- polis.constir cap.31.Ex Decreto etiam Gratiani a,vi
nam 1.1 deatur Giegorius Magnus. Caue fallaris, facinus
s.
hoc Gratiani clt ,vel inſcitia ſcriptoru. Nihil tale
Gregorius relcripfit. lege totam illam epiſtolam
b libr. 1. ad Brunichildam Reginá Franciæ ,quæ ſupereſt b,
regiftri,
epilt . 8 . videbis purpureæ chlamydi aliutum ſtramineum
D pellebant, per cenſuras EccleGaſticas cogi co ab- . Lobard.
Itinere f.Fufiùs hæc paululú proſequi vilum , quia 10.Speculi
poſtınodum ſequenti lectione iis vtendum erit Saxc.lib.i.
contra Nouicios quoſdá, aqua frigide defenſores. art.3.9.Le
ges Erilo
SECTIO II II. num , tit.3 .
& tic , 14.c.
De purgatione vulgari per aquam. nobilis 2 .
lebat adhibitâ vel calidâ,velfrigidâ, de calidâ quæft.4.
h Nuin . s .
s.
bardorum , Saxonum , Rhenariorú , & Friſiorum , V.14.ciuius
ritüer He
& irrepfiffe per malam imitationem poculi Zelo bixo con
typiæ, quod Moyſes introduxerat apud fudæos h : textu faci
fed hæc feruens Tualu diaboli introducta, illud ve- lius colli .
rò poculum herbarum amaricantium à Deo fuit gas, quàm
ex Latino.
inſtitutum ; qui ſolus occulta cordis nouit, & iu- videndi
dicat , & nequit cum indicat ca mentiri , & verita: quoq; Cy
E
tem fic ſe indicaturum promiſit Moyfi : qualis ril.lib.4.de
ſponſio , cùm in aquæ iudicio nulla habeatur, Theod. in
prauo more ; & præpoftera imitacione , per abu- Nu. 9. 10 .
lum , fuit introducta . & Ioſeph .
Nam quod B. Hieronymus, in 1. Reg.cap.6.me- libr. 3.an
morat his verbis ; hauferúntque aquam & cffude. Phil.lib.de
runt in conſpectu Domini . Hebræi tradunt , quod I ſpecial.le !
coram Domino in eandem aquam malediéta congeſta gibus Xiſt
ſini: ficut in lege mulier zelotypa hausta aqua pro Senēl.libr
2. Ver. Ze
batur, ita et idololat & hac aqua probatiſunt. Hi vi- lotypia.
delicet
 LIBRI IIII. C. IT1T.
delscet qui ſe idola coluiſſe penitùs denegabant. Tra.
duni eriam quod quicumquo idololatra banc aquam
sustaſet , labia eius ita fibi adharcreni, ut nequa
quam ea ab inuicem idololatra ſeparare poſſet. Hoc
indicio idololatra deprehendebatur,o interficiebatur.
Quod ex ſequencia demonstrant in eo quod ait : Iudi
cauítque Samuel filios Iſraëlin Malphar. Iudicare
in hoc loco idololairas, fecundùm legem morti tradere
intelligendum eſt. Dicunt etiam quod Moyfes hoc mo
do idololatras , quifibi vitulum fecerant , probauerit,
quando arripuit virulam ela combuſfir, el comeritum
uſque ad puluerem parſit in aquam , of dedir ex co po
cum filus Ifraël. ] Totum hoc , quia nititur folâ Iu
dæorum affirmatione; nec D.Hieronymus affii
mat ; libertatem nobis relinquit credulitaris.pol
ſem vno verbo dicere , non credo recutitis . Si fa-
ctum ,Deo iubente fačtum à Moyſe ,de aqux frigi.
dæ prohâ , qua iſtı veuntur , nullæ nec reuelationes,
nec teítimonia aut indicia ſunt diuinæ iulionis,
a d.c. Mé- Quare iure oprimo canones eam fuftulere anomi
nam in fin .nauim . Saçeriorc lectióe deCarolo Caluo breui
foluifti. ter pertrinxi,v: hîc fufiùs & clari'narraré verbis
b Aimoin' Caroli Sigoniſ & Aimoioib ; Lu douicoGermagnia
lib . s. Hi - Rege Frane furri moriso, Carolus Calaus Imperator
ſtor.Franc.
C 34.& Si to Francie Rex,properè Aguas, Coloniamque conten
gonius lib . dit, vt Lotharingiana, quefratris e filycius Lothari
5. Regni fic -7a1,occupa; et Ludouic'incs filios reliquera !,Carolo
Italiæ. manum , Litdorsioit, cá Carolum cognomine Craſſum .
Ex quibus Ludouicus,q.41 paterno fisneri interfuerat ,
vbi pat sum parerrirogai fines ingreſſum castra ad
Rhenampiluille audiuir,ira incenſus,quod paternum
regnum inu-dore ejet a'uſus, Francofordia copiasmo
ut , algae ad alterar Rhens ripam é regione confedit.
Ibi surc primum deind. gratia per legalosperita ,càm
neutrum impeirsiſet :dicem homines cum aqua calıda,
10:idémqu cum frigida,decemque alios cum ferro can
denne mifit, 1:41. exp.riri iudicto , viri regnum illud
com.de isres,quod cum ipfo pater fuus Ludouicus facra
menio inuerpoſius diupſet. Qui relentata , cime derri
matum 1:1.sm cæpiffent, nihil tamen æqui obrinue
runi.Obid Ludouicu , Ó C.Sed quomodo ,tentarunt?
fanè iniecta manu in feruenté , & nó adufta,docet
c Annales ritualis adhiberi ſolica oratio huiuſinodic , Dew
Boior.l.4 . Iudex nuitus, forris, e patiens, qui es auctor e amator
iuftitia , gur radicas aguitauem , tudica Domine , quod
untum et, quia recta'tua iudicia funt,qui respicis fupcum , nec enim credo Ludouicuin lanciuiſſe quid
per terram , eo facis eam tremere. Tu Domine omni quam cale ,cum incapitularibus Caroli Magni pa
polens que per adsé um Filý tui Domini nostri le s v
Chrisimindum a waste , eta per cius Paffionem ge
nu bum.znum redemiisto : tu hanc aquam per ignems
ferrentem fan tifica, qui tres pueros,id ef , Sidrach,
Mfach,ed Abdenago,iuſſioneRegis Babylonis mil
Losincaminum ignem feruasti : tu clementisſime pre
fia , vt fi quis innocens in hanc aquam ferueniem ma
nü nina:, icutire pueros Bispradictos de caminoignis
eripuisti, Sajar nam de falſo crimine liberasts:ita
Domine minum til es fa'uam , ebo ollafam perducas.
eti fi quis culpabilis, vel incraſante Diabolo cor in
draisin , prefiimpferit manum minere:tur iustiſſima
E Dci mittitur.
p.1.1s hoc declarare digretwr, vt in eius corpore, tua
v. stille on nifeslerier,e animaillius per pænitentiam
fus'ucc!ur. j Non igitur orebibebant, led manum
maitubant.Docet hoc etiam hiſtoria quam nar
rat Grigorius Turonenf. de Diacono Catholico
com prefbytero Arianod ſputante,& ad fideive
ritalein comprobandam ſic prouocante ; Faétis rei
veritas approbetur, quicendatur igni nëneus , & in fer
it ! n'i ajua annulus alicuius proijciatur, quiverò eum
1 st leirex undefermenti,ille iustitiam conſequicom
Q. ANI. SECT. IIII . 323
A probetur. ] Conditionem hæreticus accipi . Inte
rea Diaconus , diffidcntià quadam tentatus , v11
guentis quibuſdam brachiun inanumque illinit .
hæreticus negat periculum ſubire : cum Catholi
cus brachium exſereret, hæreticus vidit vnguen
tis deliburum , exclamat aduerfariú magicis præ
Gidiis confidere , non fidei, oricur altercatio.His
itaja litigantibus fuperuenit Diaconus alius ab vrbe
Rauenna , Hyacinthus nomine , fufcitansja gisa eſſer
bac altercatio, vt veritatem cognoitu ,nec moratus ex
tratto è vestimentis brachio, in aneum dexieran mer
git : annulus autem qui inieétus fuerat, erat valde
leuis ac paruulus, nec minus fe:ebarur ab unda quam
vento ferri posjet vel palea. Quem diu multume qua
fitum infra vnius hora pucium reperit , accendebalur
us
B interea vehementer focus ille fub dolio guo validi
feruens,non facilè pullet afſegui annulus a manu qua
rentis : extractusg, tandem . Nibil Diaconus fenfit in
carne fua : fe:t poesùs proteſtatur in imo effe frigidiem
ancum ,in fummitale verò calorem teporis modici con
tinentem . Qaod cernens hareticus valde confuſusmij
cil manum audax in anco , dicens : Præſtabit mihi hec
fides mea : inietta manu , protinus vfque ad offium
internodia omnis caro liquefaéta defluxit, ó fic aller
catio finem accepir.]Hæc illc.lib.i.de glor.mar.ca.81 .
Exactiores duas formulas , quàm fit illa Auen .
tini , poſt primam huius operis editionem nactus
fum , li duæ, & non vna potiùs. Eam quæ plenior
eft mihi fuppedicauit, vir eruditione & religione
clarus & de litteris benè meritus Petrus pancinus
Decanus Bruxellenſis, quam in Hiſpania cx codice
с
quodam Bibliothecæ cegiæ , litteris Gorthicis ante
ſexcentos vr minimú annos exarato ,diligenter ex
ſcripſerar. De alterâ me monuit vir Generoſus
Marcus Velſerus,omnis antique & nouæ hiſtoriæ
callētiſſimus; quá lurerus ex Cod M.S.cum Notis
in cpiſtol,luonis vulgauit, quæ in fine adſcribitur
cuidam D.Eugenio ,his verbis ; Hoc IVDICIVM
autem petente Domino Ludouico Imper.constiruit B.
Eugenius, præcipiens ut omnes Epiſcopi, Comites, Ab
bares, omnisg populus Christianus, qui infra eius im
perium eft* hoc iudicium defendat innocentes , ó exa
minexiur nocentes, nega periuri perdant fuas animas
malum confentientes.Quæ verba non mendoſa mo
dò ſed & mutila valdè. Suſpectum etiam hoc to
rentis eius aquæ frigidæ probatio diſertè prolii
beatur. Deinde quis iſte S.Eugenius ? aut quando
vixit : Nam de Tolecano , non eſt quod ſuſpicere:
licet formula videatur eadem cum ea qua Viſigot
thi ſunt vfi: lureri ctiam formulæ delune aliquot
prima orationes, & alia nonnulla , quæ exſtabant
in illà Gorthicâ , ideò eam hîc tibi exhibebo ,
aſcriptis in margine variationibus ex luretina.
INCIPIT EXORCISM VS VEL
BENEDICTIONES A QV A
calidæ,in qua manus ad Iudicium
Um homines vis mittere ad cõprobarionē iudicij
Comm agua
e calide , Primùm fac eos intrare cum omni
humilitate in Ecclefia o prostralis in oratione dicat
Sacerdos has orationes,
PRIMA ORATIO ,
Uxiliare . Domine quærentibus mifericordiam
A
cibus,vtqui nostris meruis flagellamur ,iua miferatio
ne falwemur. Per .
SECVNDA
 324 DISO VISITIONVM
SECVNDA O RATIO.
Odfumus omnipotens Deus affueti populi lecry
Q mas respice iram tua indignationis auerie:vt
que reatum nostre infirmitatis agnoſcimus , tua con
folatione liberemur, Per.
TERII A ORATIO
Eus qui conspicis omni vos virtute destitui, inte
D.rius exteleriſque custodi:vt eo ab omnibus ad
uerfiatibus muniamurin corpore , e à prauis cogs
talionibus mundemur in mente. Per.
His orationibus compleris furgatur pariter & co
ram hominibus illis cancet presbyter Miſlam ,
& faciat eos ad ipfam Miſlam offerre.Cùm au
tem ad communionem venerint : antequam
communicenç interrogee cos Sacerdos cum
adiuratione, & dicat:
Adiuvo vos bomine per Patrem el Filium &
Spiritum S. & per vestram Christianitatem , quam
Sufcepistis, esi per Vnigenitum Dei Filium quem Re
demptorem creditis , et Per S. Trinitatem , no Per S.
Euangelium , eo Per reliquias que in ista ſancta Ec
cleſia ſunt reconditæ : vt non prafumatis vllo modo ad
sistamS. Communionem accedere', nec fumendo com
municare, fi hoc vel illud fecistis, ant confenſistis, aut
aliquam veritatem inde fcitis,ſeu qui hoc egit nostis.
Si autem tacuerint, & nullam inde profeffionem
dixcrint ,accedat Sacerdos ad altare, & commu
verò cómunicet illos.
nicet more ſolito : poftea nt
Cùm autem communica ante altare , dicat,
Sacerdos :
Corpus hoc et ſanguis Domini noftri Ieſu Chriſti
fit vobis ad comprobationem hodie.
Expleta Miſſa deſcendat Sacerdos ad locum deſti
narum vbi ipfum examen peragatur. Deterat
ſecum librum Euangeliorum & Cruiem , & ca
nar modicam Litaniam , & cùm compleuerit
ipſam Litaniam ,cxorcizet & benedicai aquam)
ipſam antequam ferueſcat , ita dicendo :
Exorcizo te creatura aquæ in nomine Dei Patris
omnipotentis ,et in nomine Iefu Chrifti fily eius , Do
mini nostri : ut fias aqua exorcizara ad effugandam
omnem potestatem inimici , ó contrarietatem eius, ce
a Paniin . ipſum inimicum : ne valeat a coniendere iustitiam
coremne
rc, vel c5- | Dei vlli modo,nec manife:?ationem eius, inſs praſian -
caminare. le , hi venturus eſt iudicare vinos osmoriuos ja
quod ctiaculum per ignem , Amen.
infra cl. Item alium .
Exorcizo te creatura agua in nomine Dei Patris
omnipotentis, in nomine Iefu Chrifti Filij eius, Do
mininostri:vt fias azua exorcizala ad effugandamom
bal. omne inum poteftatem inimici, bomnem phantafmam dia.
phaftalm . boli : ri ſi hic homo manum ſuam in le fmiferit,
c al.miſlu innocens exstitern de buius culpa , vel unde accufarus
rus, eſt in .
nocés va eft,pietas Dei omniporeniis liberet eum . Etfi,quod ab
de repara- fit, culpabilis eft, ajo d prafumptuofus in le manum
cur, piecas mutiere aufius fuerit,eiufdexze omniporentis Dei virius
Dei libe hoc declarare in eo dignetur : vt omnis homo rimeat
d Præſum es contremiſegi nomen fanćtum gloriæ Domini noftri:
pruosè.al. qui vinico regnal Deus per omnia facula,
cal.omni.
pot.virtus OR AT 10 .
er
lup ear n e
Omin / Esv CHRI ST E ex
,qui os iud ius ,tus
hoc .
Ꭰ , quem
facka funt omnia : Deus Deorum Dominus domie
Huntium , qui propter nos homines cớ nostram ſalniem
d : fixu Parrisdefcendifti,d 'ex Virgine MARIA
Carnem alliumere dignatus es , ci per Paffionem tuam
mundum in cruce redemiſti, G ad inferos defcen tiſti,
od ubclum in tenebris exerminrebus conligaldı.com
MAGICARVM
A mes iuftos qui pro originali peccatoridem durerii f al deti.
er ani,magna purenija rua cxinde liberalii.tu Domine accauer.
quaſumus omittere digneris Spiritum iuum fanétum ex
ſumma cali arce fuper hanc creaturā agua 3 , quan - s . q'z ab
ligne F.2.c.
igne feruefcere,atquccalefcere prafumimus, vi rectum videtur ,
sudicium per eam ſuper bunc hominem (nomine illo) hi quial.
comprobes ac manifistes.Te Domine Supplicerae- h al.com
precamur : qui in Cana Galileæ figno admirabilirua probetac
mao :feſter
virtute ex aqua vinum feciſti, c.cros pueros Sidrab , i fupplices
Macho Abdenago , de camino ignis ardentis in al.
lafos eduxısti,Suſannam de falſo crimine liberasti,ca
co natooculos aperuiſti, Lazarum quatriduanum à mo
Kal. mari.
numento ſuſcitafti , & Perrum k marı mergenii ma decit.
num porrexifti,ne respicias peccata noftra in hanc ora
tionem : fed fuum verum et San &tum iudicium coram ! | al.in hac
B omnibus manifeſtare digneris, v ! lp ifte homo " pro m al.ho
hac reputationis caufa (videlicet illud vel illud )ad pre minib ' in
ſens modo manum (uam in hanc aquam igne feruen- hoc man.
hic dig:
tem miſerit , cuirabilis na ex hac reputationis cau
o al. hac
Sa non eft, hoc ei praſtare digneris,vt nulla la (10,º nulla caula ,fur
malitia in eadem manu appareat , per quam fine culoto, videli
pa calumniam incurrat . Iterum te Deus omnipotens cet , vel ho
inicidio ,
nos indigni c peccaiores e famuli tui fuppliciter exo
aut adol
ramus, ve.9 fecundum verum do rectum indicium terio ,vel
tuuin nobis in codem loco etiam man'fcfare digneris, luxuria
quatenushic loma ex hac reparationis caufas( IL ) | aue pro
qualibet
liper aliquod malefiiium diabolo inſtigante, aut cupi.
cauſa cul
ditale vel fuperbia incitante culpabilus eft in t facto vel pa modo
in conſenſus , cauhuius probarionis iudicum , fubuer
ad prçſens
с tere aut violare * voluerit ,malo confiſus y ingenio,ma- o manum.
vel ma.
nur in hanc agram presumptuofus aufus fuerit mit
cola.al.
mitere, lua pietas z hoc declaret : vt in manu ciies di P famali
gnoci qu'at, quod iniufte egit, a & ipfe deinceps per tij.a!.
veram eonfeßionem pænirentiam agae, et ad emen qal.ſan
ctum ,
da'ionem perueniat: vt iudicium iuiim fanctam
I al. repu
VETUM in urnnibus gentibus declaretur:per te Redem - tatus.
piormundi,qui venturus es indicare viuos úmorinos s eft nota
& faculum per ignem . Amen . criminis
Item alius exorciſinus. valens.
illod.
E autem creaturam aqua, adiuro te per Deum tal.fa & a.
viuum , per Deum ſanctum , qui se in principio v hocco
ſeparauit ab arıda . Adiuro te per Deum viuum ,qui se probiad.
al.
de forre Paradiſib mauauit , & in quatuor flaminibus volens.
exire dif]il,erforam terrame rigari precepit. Adouro al.
re per eum ,qui le in Cana Galilee ſua potentia conuer . y poro di
tit in vinum : qui ſuper te ſuis fanétis pedibus ambu- peſcédom
lauit , qui ribi nomen impoſuit Siloba. Adiarore per z ål.taliter
Deum , qui in te Nahamam Syrum ſua lepra mun- hoc decla
dunir:dicensing Aqua ſancta ,aqua bened. Eta , aqua que rare di .
lauas fordes mundas peccata. Adorote per Deum gneter:
viuum , ord munda exhibeas, nec in se aliqua phanta- al.Reliqua
ia rerineas , fed efficiaris fons exorcizatus ad effagan- hæcruslus
dum , o enacuandum , & comprobandum omne men- defuorin
dacium , & inueftigandum & comprobandam omnem b Pát.ma.
veritatem : vt iſte quiin te manum miſerit, fi verita- nare.
tem habuerit,nullam lafionem in te accipiat: fimen- c Pant.ri
dacium habel, iuſtitiam , appareat manus eius igne gare.
combuſta, vt cognoſcani onines homines vinatem Do- & Pant. vi
te MOD
E mini noftri I ES v CHRISTI , qui veniurus eſt dam exhi.
cum Spiritu fan& to iudicare viuos ea mortuos fa- beas , acc
culum per ignem . Amen. in te ali
t
Poſ hæ exu c at m
eu veſ tim ent is fui s, & ind uat quá phan
eum , vel cos veſtimentis mundis de Eccleſias vi ſopra.
id eſt , indumento de exorciſtâ , aut de Diaco
no , & faciat cos vel eum ofculari Euangelium
& Crucem Chriſti, & afpergat ſuper cosde
aqua ipfa , & ipli qui intraturi ſunt ad Dei exa
mende illis omnibus bibere de ipfa aqua be
nedicti, cui aurem dederit vnicuique dicat:
Hanc
 LIBRI I V. C.
Hanc aquam dedi tıbı(vel vobis ).id probationemy Aeria intrepide iur.indo,failos de ſe rumores sparſos,ait,
a Pant.li- hodie.Deinde imponatur aigne fubiercaldaria, codi nec ſe vnguam alieno concubitu pollutam . At Gagul
gna,ego .
igncs. Cat Sacerdos has orationes,quando ipfa aqua calefcere, phus:dinina,inquit ,prouidétia,quam nihil fugit, vt fe
cæperit. res habeat , iam ceriis declarabit indicijs. En fonshic
In nomine S. Trinitatis,DeusIudex iuftus,fortis e propoſitus eft ,nec frigidusvaldi ,nec immodicè calidus.
patiens,qui esauctor a creator clemens á mifericors
o indicasaquitatem ,iu indica qui iuſſiſti rectum iu
dicium facere,câ refpicisfuper terram& facis eå tre
mere.Tu Deus omnipotens,qui per Aduentum vnige
niti fily tui Domini noftri Iefu Chriftt mundum rede
mifti,qui per eius pafſionem genus humanŭ ſubueniſti
Ófaluatı:In hac aqua feruetē ſanctifica ,qui tres pue
ros,dejt Sidrach,
Miách, ú Abdenago fub Rege Ba
bylonis Nabugodonojór in camino ignis accēja forna
ce faluajti,ca inleffos per angelõ tuum eduxiſti.Tu cle
b for.culpe mentiffime Dominator praſta,vt ſiquis innocēs ab hu- B
vel cauſa ins b culpa vel cauſa fui reputationis,homicidy,adulie
fuç reputa rijlatrociny fiserit, o in hanc aqua mani miſerit,ſal
tione vel,
quod val ua cơ inlejam inde e lucis: quitres puerosſupradictos
ců Suſanna defalſo crimine liberaſti.Ita Domine om
de ſuſpi
cor, hic a- nipotens,fi culpabilis fuerit, incraſsate Diabolo cor
liquoties obturarūzmanī in huius tui elementi feruentis c miſe
reputatio rit,tua veritas hoc declaret,vt in corpore manifeſtetur,
fcripta pro
barbara O anima per pænitētiam falue!ur, co, fi ex hoc fcelere
roce rep- culpabilis fuerit,coper alicuius d maleficij,aut per her
tationis, à bas,autper diabolicas incatationes hac peccati ſui cul
voce re
pă occultare voluerit ,vel tua iuſtutiã contaminare, vel
prar accu
lare feu violare ſe facere pofje crediderit,magnifica tna dexte- 1C
ra bocmalum encuei, & comnium rei veritatem de
prouocare,
quod ad- mõſtie , Per te clemčiiſſime Pater ,quiviuis á regnas
huc hodic
in Trinitate perfecta.Per omnia.
Hiſpani
retinent.
cPát.cen A LI A.
ſer deefle
voculam ,
crcatura: Remus . Deus qui beată Sufannă de falſo crimi
forsetiam O ne liberaſti.Dcu :,qui beata Tecla de eſpectaculis
paulo ante liberajtı.Deus,qui ſanctú Danielē de lacu leonü libe
decit alia: raſti,o tres pueros de caminoignis ardētis eripuiſti,tu
atu
obturerit
habu . libera innocétes c configna factores . Per Dominum
d Pant.pu noſtrum .
tat deeſſe Et qui manum mittit in aquam , ad ipſum exa leximus continentia literarum ,quod cum H.presbyte
voculam mé dicat orationem Dominicam ,& ſignet ſe lig . D rum :quia infamabatur de homicidios i ſacerdotali of
ingenium , naculo crucis , & feſtipè deponatur ipla aqua fer
it lup:
e Pát.om ués de ſuper iuxta igné , & iudex fperpendat ipſam
i nem . lapidéirligará ad menſurá. N.infra ipſam aquam
ffort.pro- more folito.Et fic inde extrahat ea in nomine Do
pcllar cam mini ipſe qui intrat ad examen iudicii.Poftea cum
gtam ad magna diligétia fic fiat.inuoluta manus ſub ligillo
méſ. vt fic iudicis fignata vſque in die tertio ,quo viſa ſit viris
expreſſa idoneis & æftimata.
Gitaccerta
En formulam totam & ritualia, in quibus mul
mélura la
pidis depri ça ,propter quæ meritò Sedes Apoſtolica prohi
métis feu buir.Quod hic in fine de obuolutâ in tertiú diem
detrahētis many dicitur,hoc eo retulerim :quia fi præſtigio a
funicum e liquomanus læſa vel illæſa , interca , euaneſcente
cuo lapis præſtigio rei veritatem apparituram ,credebant.
depédebat Quoad frigidam puto illam eodem modo in
mihi hæc vſu probationis verſatá:videlicet Deus, vtin fer
fententia
uenti innocentis manú ſeruabat ab aduftione in
pellucet
Nifi dicasnoxia,ignis actione prohibita:ſic in frigida aliqua.
plo lapi-do noccntis manú amburebar , contraria aquæ a
de inuolu- ctioné tribuens ,frigiditate naturali in ſupranatu
:0 exploralem ardoré commutata. Ad hanc mie coniectu
clic quam
terue cl ram ducit ſcriptor vitę S.Gangulphi Martyris,per
let aqua
hæc verba : Interim ad quendam veniunt fontem
(Gangulphus videlicet,vxorc ;}vbi his vxorem vo
cibus copella.Multa quidê de ie cõiux paflim ferütur
foeda - indigna natalibus tuis, o adhuc mihi quide
prio non rnnitt
Pat,perene an falsò illa dicantur.Tú illa ,
I V. Q. IV . SE C. 1 1. 325
In hunc igitur immittere manum , & ifundolapilluin
extrahe:& fiquidem à culpâ es aliena , nihil mali pa
tieris:fin autem polluta es, non fines Deus latere ſcelus
tuum . Illa Beati viri,ſicut alios omnes , ita hos quoque
ſermones vecordiæ afcribens incunétanter manum in.
iecit in fontem . Ecce autem ,fimuláig, lapıllum fecum
retrahere conata eft, membris ferè omnibus obrigefcit,
co in digitis c brachic,quo:t que aqua pertigit, ab
tracta cute, nuda cavo cernitur, nihilquealiud mera
illa ,niſi repentinum interitum exſpectat g ) cófirmat s apud Su
idem Sigebertus, & lignificat húcillum fuiſſefon- rium 11 .
Maii.
tein ,quě miraculosè ex Campania V Varenas Gā.
gulphus tranftulerat.conuictam adulterii vxorem
deſeruit : nec diu poft vxoris hortatu ab adultero
fuit necatus.Non igitur hac purgatione ſpectaba
cur,an aquis mergerentur :confirmat, quod retu
li de legatis Ludouici Regis : quo enim pacto decé
viri ſecum aquá tulillent,in quam toti mergeren
tur ? millos tamen cum frigida, narratAimoinus.
Sic capio quod leges Allticæ habchác , vt plebeii
& minoris teftimoniiruftici, aquæ frigidæ le iu
dicio expurgarent h . h Rhé ( er
Alia tamen quoque fuit aqux frigidæ proba, man.l.2 .
qua quis in aquam torus mergcbatur: fi emerge
ret tertiò , vt innocétem abſolucbant,ve docet Ab .
bas in c.licei in fin.extra ne cler.vel monachi, & c.Af
flictus ad Cöftituit. Regni Neapolita. 1.2.tit:3.vbieá
conſuetudinem meritò Frideric.2.Imp.ridet , quá
etiá Lotharius Imp.iam antè prohibuerat in Legi
busLongobard .iltatuens,vt examen agua frigidę il.z.tit.
per legatos & commiſſarios imperii vbique inter- 54.
dicatur omnibus , & vltra nó fiat, & illo prior Ca
rolus Magnus in capitularib . l.vlt . Prohibuit eciá
K d.c.Mēs
Pontifex, quiſquis ille, apud Gratianum k & inua na in fin .
lidam iudicauit Lucius his verbis : Ex tuuri intel
ficiofufpēdijes,prædecefforis tui litteras rulit in mediú,
quibus apparuit eum iudicio aque frigide, ſuam inno
cētiam purgauiſje,& epiſcopum ſuis eum litteris abſo
luiſſe.Quia verò peregrina iudiciaſunt inhibita,pur
gationemquam preſtui ſufficere non putantes:mada
mus1 & c.] admittit accuſationé de nouo, & præſ- lc.ex tua
cribit purgationem Canonicam iuratoriam . Vo- rú.de pur
cat autem iudicium peregrinum ,, quia alienum à gat.cano.
canonibus & more iudiciorú ab Eccleſia recepto.
Et quia ſolebat aqua huiuſmodi , per clericos be
nedici,ideò ad ipfam probationem hoc pacto tol
lendam :dum non inuenirentur clerici ad hocmu
Enus : lanxit in conc. Generali Innocent.3.ne vllus
clericus purgationi aquæ feruentis aut frigidæ ,feu
ferri candentis ritú cuiuſlibet benedictionis , aut
conſecrationis impendat.c.fententiam fanguinis ne
cleri,vel monachi fæcul. & c.
En tibi formulam benedictionis ex dicto libro
Gorthico , vna cum collationibus formulæ editx
à Iureto.
INCIPIT EXORCISMVM AQVA
Frigidæ .
VM hominem vis mittere adiudicium aqua fri
gida ob comprobationem , ita facere debes, Acci
pe illos homines, quos vix mitiere in aquam . Alduceus
in Eccleliä , et corã omnibusilliercipirip༠༩༡ ， ༡ ཐབ ཐ ༡
Gg
 M
NV
T IO VM
I SI C AR
U GI
SQ
DI MA um
326 niinar
o faceos ad ipſam miſſam offerre, cùm autem adj a Deus exercituum ; qui etiam regnasó dominaris per purgatio.
ncmine ·
communionemi venerint , antequam communicent, infinita facu'or um fécula , Amen.
narrabille
interroget tos Sacerdos cum adiuratione iſta , inſtituit facramentum . Pet quem olim & pop. Iſraëliticus l. pedibus
dicat. tranfuit , & ex aqua ferrun quod cafu ceciderat Helileus diui
Adiuro vos * höminės per Patrem & Filium - Spi na virtute contra naturam natantem in ſuo manubrio redire fecit : vt
** 1.6mn
elavnige.. I rium ſanctum , & per * Chriftianitatem quam ſuſce n. m . l. hunc hom . ſi in al.culp.eft ex hoc q . 1. obiicitur ſcili. aut opere
fitum Dei aut confenfu ,ſeu conſcientia,velquolibet ingenio. Scd per virtutem -Do
piſtis, čiaper Sani:tam Trinitatem quam * docuiſtis , mini noftri IFSV Chiſti reiice ex fe & fac ilium natare fuper te quatenus
filium & p.
per iſtas ſanétasreliquias velſanctam venerationem , cognofcant fideles Chriſti nulla inaleficiū, nullú praftigium diuinæ vir
$ .T ... t uti poffe reſiſtere, quod non detectú fiat & omnibus manifeftum . Ad
* al. deeft qua in iſta Eccleſia ſunt , vt non praſumatis accedere
docuiſtis, ad hoc ſanctum altare , nec iſtan "ſacram communionē iuro ctiam , te per virtutem eiuſdem D N. IESV Chriſti, vt ad laudem
illius cui omnis creatura ſeruit.& cui cæleſtis exercitus famulatur cla
fed aldatur, accipere vllo modo ,fi hanc caufam veſtra reputatio
mans S. S.S.D. D.& vt nobis adiurantibus & eius miſericordiam obſe .
& per ſan ftis, aut ſci
étum E nis (hoc eſt illa vel illa) feciſtis aut confenfi crantibus obedias,Qui regnat & dominatur per. 1. [...
uãgelium tis quis bocegit.
& per San In Gotthico exemplari immediatè fequitur alia
ctas reliquias quæ in iſta Ecclefia funt , vt non præſum . vllo modo
oratio : fed rectiùs exemplar Gallicum titulumn
communicare,neque accedere ad altare , fi hoc feciftis,aut conſenliſtis interferir .
qui hoc egerint. B Hominis coniuratio.

* al.nullus Si autē tacuerin :,* aut nullă profeſſione inde dixe Adiuro * te bomo N. per inuocationem Domini * al.Adiu
noftri IESV Chriſti,per omnes Angelos ú Archange- conceitor
ro te &
hoc dixe- rint, icce dat Sacerdos ad altare, is more folito comuni
rit.
* al. ante cet.poſte.a verò cõmunicèt illos,qui in quă mittendi ſunt. los, per omnes Sanctos Dei, o per tremendi diem in per patro
dicy , & per viginti quatuor Seniores qui quotidie & filium
* add. al . Cum au :em communicat, dicat facerdos * ad altare,*
laudant, per quatuor Euangeliftas Marcum & fpiritum
ad laudem Corpus hoc - Sanguis Domini noftri IES V
Mathaum, Lucam & Ioannem, o per duodecim 4- la per
& nocturn
fan,
& gloriam
noini nis CHRISTIſit vobis ad probationem hodie *.
poftolos, o per duodecim Prophetas, com per omnes sa cta & in
Expleta miſa * accipiat Sacerdos crucem Ġ E
ſui & ad Ec Etos Dei Martyres,per säctos Cofeſſores o factas virgi- diuiduam
clefiç ſuç uangeliū ở inſenſum ápergant ad locum deſtina
cum asperſiore aque benedi&ta vbi preben: ur. nes,perPrincipatus Ó Poteft ales,per Dominationes, o Trinitaté
veilitatem. tum
al , expl. virtutes cælorī,per Cherubinci Seraphin ,per omnia ca- &perom
Et cum venerint ad ipſum locum * det illis homini nes Ang.
mil. faciat leſtia Angelorum agmina, Adiuro te per tres pueros. Si & Arch . &
bus bibere de agus benedicta.cùm autem dederit
aquam be Cdrach, Miſach , Abdenago,ás per cētū quadraginta per omnes
nedictam vniquique dicat *
quatuor milia Martyres, quipro Chriſti nomine paſli Principa
ipſe Sacer tus & Po
dos, & pergat ad locum vbi omnes probantur. Cum autem venerit ad ſunt, e per S. MARIAM matrem Domini no teftatcs,
ipſum locuin der illis hominibus bibere de aqua benedicta. ſtri I É S V Chriſti , come per populum ſanctum Domina
* al.letariam faciens omnibus pro eadem caula Dominum deprecanti Dei , per illum baptiſmum qui te regenerauit tiones
bus, der examinandis bibere de aqua benedi ta , o cim dederit. per manus facerdotis. A diuro te * vt fi de hoc furtum quoque &
virtutes,
aut homicidium aut adulteriú aliquě feciſti,aut cöſen & per Dei
* t . Hæc * In libro lureti magna hic in ſeqq.eſt confu
taneum exindefuifti, eở fic habes cor incraſſatum á ſedilia,
aqua fiat
fio & vt ſup. quædam inaniter repetuntur. Ex
ribi ad pro induratum , vt hoc approbationis Dei iudicium , per Cherub. &
bationem quibus tamen videnčur quædam pofle expli
aliquod maleficium enaciari vel enertere te polje Seraphin ,
hodie . Der cari .
facere credideris.ſi culpabilis és euaneſcat cor tuum , & per dić
Dominum | Hanc * aguamdedi vobis ad probationem hodie:
noftrum non ſuſcipiatte aqua iſta, neque vllum malum posſu * iudicij
Poftea coniuret aqua ,vbiullos mittere debet dicēs ità .
Ielum inimicus contra hoc elementum praualere, ſed manife- Dei : ncc
Chriſtum , Nora in ſeqq. mutilum effe noſtrum exemplar tetur vel declaretur Dei virtus in iſto loco per inuoca- non & vi
D
qui cft ve Gotthicum , lupplendum exm . C. Iureti : quare tionem Domini noftri IESV Chriſti. Propter hoc gintiſenio
qua
rus iudex tuor
ex vtroque concinnabo, quali vnam formulain ,
& iuftus. obnixè re deprecamur Domine facfignü tale in homine res quiquo
Iuretiana tamen lectione in marginem relata,
iſto,vt ficulpabilis eft reputationis tauſas declaretur per tidic lau
ne confundam . Choc iudicium tuum rei veritas ou nullatenus éum reci- dant Deú,
* quia te Adiuro te aqui in nomine Dei Patris omnipotentis, & per
piat aqua iſta. Hoc autem fac Domine ad laudem ein
fegregauit qui te in principio creauit, * o te inſit miniſtram bu quatuor
ab aquis zloriam tuam ,per inuocationem nominis tui , vt omnes Euangeli.
ſuperiori ninis neceſſii atibus, qui etiam inſit te ſegregari ab ragnoſcant, quia tues Deus noſter benedictus eu lau- tas, & per
bus & iur . aquis ſuperioribus. Adiuro * te per nejjabıle nomen ſanctos A
dabilis. Per immortalia ſacula ſa ulorum Amen .
deſer hu. Domini , videlicet IESV M Chriſtum filium Dei poftolos
nec al. quoque , Martyres & Confeffores, necnon per fanctam Dei Genitricem
* te etiam viri, izb cuius pedibus elemeniū ſe calcabile presuit:qui
MARIAM , omnéfque virgines , & per cunctum populum ſanctum
per inuiſi - e :i.im bapt:Zariſe in te elementoaguarum voluit. Ad Dei, vel per fanctum baptiſmum in quo renarus es. Si tu hoc malum fe
bile & in iuro e iam ! e per Spiritum ſanctum ,qui fuper Domi ciſti , ex quo culparis, vel affenſum aut baiulaſti, aut in domum tuam
effabile num in te b.spriz zium de cendit* Adıuro ie per ſan recipiſti, aut inde conſcius , autcontentaneus exſtitiſti coram omnibus
nomen dicito.Quod fi diabolo ſuadente celare diſpoſueris,& culpabilis exinde
Chrifti Etam ģ indiuiduum Trinitatem , cuius voliti ate aqua es:euaneſcat cor tuum incraſſarum & induracum , & non ſulcipiat te aqua
Iesv fi- rum elemen:un dictiſum ejt, ó populos Iſrael ficcis ver e incredulum & ſeductum :vt dicatpopulus, quia Deus noſter iudex eft,
lij Deiom stigiis tranfire fecit :ad cuius etiam inuocationem He cuius poteſtas in ſæcula ſæculorum , Amen.Hec forma verbis breuior face
nipotentis lias lias, ;errum
errum ,, quod de manubrio exierat,fuper te natare cinctior eft,ſenſus tamen conuenit cum Gotthica.
lub cuius * ſeqq mutile e mendoja .
p.calcabi- fecit.Vinuilo modoſuſcipias hos homines,nomine I L. inimici. Panti.
præ- illo fi in aliquo funt culpabiles, de hoc quod illis obii
lem
buifti qui ciun!, freleret ant per ojera,ant per coſensit,zut per vllü Poft coniurationem autem aquæ exuat eos veſtimen- 1 d.in al.
* al. [ an .
. ingen feilfacias eŭſupernaisırt fuper te: o nulla poſſil tis ſuis [ induat cos veſtimeatis de exorciſta , e alli tum Eu.
tebapız
cora te facere aliqua iz: fa maleficiorü ,nulláqueprajtı get in eis fingulariter ſinusreſte conſuetudinis ]faciatg & ſanctá
dignatus velma cos ofculari * Euangelium & crucem & poſt hæc al cr
eft. al . demonum concinnari, vt inueſtig atio Dei
. & lan
perget ſuper vnumquemque ex ip,is de ista Aquabene- ctificatis
* al.qui te metalio pofſit occultari.Adiurata autem per nomen omnibus
inui bili Dei Chriſti pracipimus tibi, vt nobis per nomen eius 'dicta , & dicat adiurationem fequêiem , & proijciat eos
fanctifica aqua be
io nc facra obed:as, cui omnis creatura feruit: quem Cherubin col stalim ſingulariter in ipfarn.quam .Ha autem omnia | nedicta,cú
cum , ad a- laudans, dicentes Santus, Sinitu , Santues , Dominus farere deber jerunuz:c neque illi antea comedo , reaue'timore, &
be
ipit qui

3
 LIBRI IIII. e ." IIII. OV!
reuerentia
Dei filus ipſi qai cos mittant.
de eius cle
Sequitur exorciſmus.
mentia .
Exorcizo te creatura aque in nomine Dei Post
proiiciat
in aquam . tris omnipotentis eſ in nomine IESK GHRISTI
Et nihil
fily eius Domini noftri , qui regnat cum Patre & Spi
amplius
habet cod. ritu ſancto': vt. fias agua exorcizata ad effugandam
lureri, & cuacuandam omnempoteſtatem , cremne phanta
ſma diaboli vtfiifte homo deſcenderit in iſtam aquam ,
á innocens eft de huius reputationis caufà , pietas
Dei omnipotentis liberet cum e recipiateum tuum e
lementum. Etfi culpabilisest a praſumptuoſus in
iftam aquam defcenderit non eum recipiat,fed de
clar ari dignetur virtus tua in eum : vt omnis homo ti
miçar çantremifcat nomen gloria rue fanétum . Per
cun £ta facula faculorum , Amen. Domine libera in B
nocentes configna factores, Amene.
Habes ( Lector) citú vniųerſum huius probatio
mis per aqua frigida qui olim in vſu , &qué cano
nes Pontificij verant : non propter verba vel ſo
lemnia ritualia, quæpleraq;pia ctfi non defint aliu
qui in his næuisſed propter ipſam ré,& quia hęcă
vulgò paullatim recepra fuerant Pontificibus tau
inéRomanisrcclamaribus:Nain Pótificesmerito
damnabant hanc Dei.cemerariam tentationem , &
miraculi quali ludaicam poftulationem . Et obſer
uacione dignum eſt obtinuiffe paulatim vbique
Pontificiam prohibitioncm , primùm quoad reli
qua crimina: deinde poft D. Bernardi tempora
etiam quo ad hçrelim : abulum danique: hæliſle
in folo crimine . Maleficij ſeu Magiq : ita tamen
!
SECT. 159 327 !
A QV Æ STIO : 'V ' de los
ir2017 OT 991 iv siroti bob
De proba Cut vocant )icopiedfrigidequaftright wisit !
bus explorandas en-Geimania . 12:19
7. di guidantutimur, 1.amsiydziq
pe 2V153 ^ 19 19111101 Tact, 01.01 .
17,161209 S E -CTPOU ! 1. 1991-820
shop, omnem is DC 2000,
.... 11, :11
Diſcuritur opinio orarionesAdolphi
12.11b : D ) Scribortis:
DHUST.
A
"Ilk. Adolphus Scribonius, huriøs fém
VV cenria ', & praxis iudiciarie acerrimus
defenſor, conacuream ftabiliçerationibus parcima
phyſicis,partim hyperphyficis.ad phylicam enump
pertinet,quoddicit de'afinditis levitare; da gurat
pondus fuperaquas fuftifiere: ad Theologlaia veu
co quod de odio & mripathia aquæ ác lágátum :
Sed vthoc colnmodius 'intelligatur ,accipited24
a c.4 .à nu.
cta illius vc funt à Richio sitptaſentata cut & 12 .
alij ca referentes,hac ifi te tonfentiuntb müfetto Godel
contraho erft poffim'fimile ne quis ine califichikai man.d.c.4
ri ſuſpicetur. Dicit ergo ille, hanc ſupernatacióne: , Bins.
!
Sagarum provenireex Satahicslevitate svécaula cófel.ma.
efficiente. Saranam enim effe'natuta leuillemitaffi
; Ithic. p.2.
vcpote plusde'aére.quam de aqua participancetti, Idonc. 7 .
& idco poffe illas ſuſtentare ſuper aquis: duobus dub, 1 .
modis, vel fe fupponendo lagis, & eas quafi dorfo |
eleuando : vel etiam le ijs vniendo , & roti illarum
corpori, occupationc & pofleffionequadath in ·
fundendo: non quidem hypoſtatica vnione , aut
mixtione phyſica intrinſecècoadunando;fed leui

hçhitle in hoc crimine, vt ſine vlla Dei inuoca .

rare fibi connata illis quodammodo , per præſen
tione , fine vllo 'ritu pietatis aliquid - præferen'
tiam fuam , data & quaſi communicara. cacoda
te, quaſi per ludum ludices hac probâ abutan
mon ergo( inquit )ſubſtantialiter in fagisdiffuſus, eas
tur quibuſdam dumtaxat in regionibus. Nam retiner, quantum fcilicet adipfumſpiriinm qui finefua
hodic in multis . Germaniæ locis maximè VVeſt
effentia easinhabitat , non quantum ad fubftantiam
phaliæ circulo , vtuntur hac probâ, in maleficis in
partiúm corporisſagarum . Eeuitas ergo ta von eft:qua
dagandis: quas enim fama , vel aliarum.depofitio
.og a formacorporis immediate prouentt: fed'aduentitia,
- )) no ſuſpectas habent: eas ſtatim abſque vlteriore
externa, & aliunde accepta? ]Hæc ille , vt obſcuràs
Tilia inquiftione capiunr , capcalque extra vrbem de lic ſárièmendosè. Obfcuriffimè: quia vel hoc tan
ducunt : & in aquam frigidam ita coniiciunt, vt tùm völait; lagas à dæmone fuftentar ,præroga
dextra manus . ſiniſtro pedi, finiftra vero dextro tida leuitatis, quæ ex aërea fatura in'co vim haber
pedi liç alligata : & fi fupernacat» vencficas ve- D aquis emergendi :idq; lubingreſſo corpus demó
hementiùs fulpicantur , & idcirco duriori ſub -
ne, vt folet ſubingredienergumenas: tuncque itlas
ijciunt quæftioni: fini ſubmergantur , innocentes emergere more vtrium inflatorum :vel , fi hoc nó
+ elle crcdunt.De hoc genere purgationis ſeu potiùs voluit, certè fallitaté fententiæ non intelle &tæ hisi
probæ, hactenus inter Catholicos, quibus illibata inuolucris verborum perperá coaggeratorum có
canonum auctoritas probè conftitit, illicitam eſſe: texit & obruit . Mëndosè verò , quia vterque mo
ſed Nouatores,qui à Romana Eccleſia deſciuecut,
dus ille fupponit dæmonem aërcum habere cor
mirè digladiati. Licitam eſſe mordicùs defendit , pus: quod alibi refuratum . igneum potiùs haberet,
Arnold Scribonius Philofophus Marpurgenſis: & fic ab aqua extingueretur, vel aquam excale
illicitam contrà oftenderunt prolixè,non Y Vierus faceret, & ebullire cogeret: quæ ambo experientiç
folùm & Bodinus : ſed in ſuper libellis ex profeſſo, & rectæ rarioni repugnant.
Ioannes Equichius, Hermannus Neualdas, & Au
. Illa etiam fecum pugnant: cacodæmonem füb
guſtin. Lerchemeras ;& cx 1. C. Oldendorpius: E ftantialiter in fagis diffundi: &'s ſpiricum line fua
Hotomann. loann. Borcholt. Venatorius & alij effentia eas inhabitáre: Quis etiam credat:fagas
quos citar & ſequitur Godelman. lib. 3. de Lamijs omnes eſſe à dæmone pofleilas, vt ſunt arreptitij
cap . 4. quosego , vt eiuſdem fectæ homines non
1 ſeu energumeni: & vtfuere Gergezenorum fues ?
magni facio ,fed hæreticos hæreticoScribonio ob
hoc ipfæ lagæ negarit', & experientia'refellie. Si
Exculus li ijcio ; vt faltem intelligant Nouatores: hanc ello
obſidet, quomodo apparet foris illas accedens ? an ,
ber Colo- luorum communem opinionem , à qua in iudicijs duobus tum eſt in locis ? an verò exit & redit,
nix apud non tam temerè deberent recedere. Poftea pro
Gymnnică cùm lubet ? poſfec credo : fed fic facere non
anno dijt libelluscuiuſdam Iureconfulci : qui , ex Ga credo. Deinde fi hoc facit eius leuiras: cuir co
1568. De- tholicis vnus & folus, hucuſque ( quod ſciam ) teri energumeni noh rquè leues , cur fubfidant
filio pro- lcripris hunc iudicum abulum defendere conare in aquis ? cur meřſi porcorum illi greges; qui
b. 2. quæ
tur. Res magni eſt momenti : & proindè diligen noluit eos ſuſtinere : iam crgo non leitas illa
trigide,
ter , non obiter tractanda & dilquirenda veri naturæ dæmonis,fed voluntas hoc operatur. Hae!
las, , non verborum copia, ſed rationum momen verum eft & coredir res ; cuin aldt Scriboni.
Iri . fir ergo . Satanam , vtDei lictorem eas Cuftinete ... " !!

lg 2

1 2
 1

GICAR VM
328 DISOV I$ ITIONYM M
, A

Lictori non licet præſçriptum iudicis, excedere ,jjfto ,fcientes vol ētesrenunciant omnibili Dei o tręcio
ideò fieri , vt nec lontes mergere , nec inſon - ris opera,nibili ordinationes, os creaturas facientes,pec sina
ces ſuſtentare dæmon quear: ne inContes pericli Catores ,com apoſtala omnium alioră fiunt pesſima. Cum
tentur, euadant fontesimpunitz. Sed hociam ad autem hoc fcelere in toto miundonullü fceleftius ungua
hyperphyſicam refugium el.de quo ftatim . Con definiri anivepiriripoffit,quid dubitem dicere? se face
tra illam leuitatem fortiter etiam vrget, quòd gra fieri obpeculiarem ijtă anti
nóſtibmerguntur aquis,id
uitas & leuitas proprietates funtrerum corporata parhianvidelicet
, quod elememãaqua nolit illas intra 12 :
rum :quare non magis conueniunt dæmoni,quàm alueum fuum recipere fed omninorefpuat ego omnibus
animæ rationali.Sed audio, neſcio quam ſpiritua modis fugiär:huncfcilicet in fině,vtpeccatrices eiuſmo
lem lcuitatem . Si quia dæmon (pifituali leuitate di manifeftentur.Nam creature inarimatæferuiunt
præditus eſt, hoc poteſt : certè & anima poterit, prædicationi & gloria nominis diuini: vt fcilicet cæll,
quæ ipla quoquc { piritualis, tota ,, & proinde ita quog elementa enarrant gloria Deimum aliàs,tum
leuis tota ; & tora in.coco corpore , & inlngulis in hoc: fi peccatum & iniuftitia ab illis reuelata punia
corporis partibus fubftantialiterquc diffula , non tur. Aqua in bapriſmate est facramentum ,est ſignā ;eft
inhabitar modò , ſed informat etiam . Hoc yerò ( B Vigillum initi inier Deum hominem baptizatú nomi
non poffe animam norunt , qui natare non no fæderis.Quidni igitureodem modo fignum aut indi
runt ,& aquas aliquando ingreſli. Si animz leui cium effe poffit,diſſolutiillius,& fractiiterā fæderis ?Et
cas hoc non poteft : ratio clamat, nec dæmonem hanc rationem fiue caufam facillimè dixerim effe vt
corpus ingreſſum poffe , fatione fuæ leuitatis; fi rifſimam : vt fi alia nulla admittenda cfe videantur,
! fuftinet,fuftinere: quia corporca illa mole poten una tamēhac recipienda fit.]Hactenus ille:in cuius
tior cam loco poteſt.mouere; vcdoctum libro ſe yerbis quædam funt verilima; ſed non aptè allata
; adid probandum ,de quo ambigebatur . in quibus
cundo,
.
Confugit candem Scribonius ad Deiyolunita, facilè agnoſcas fpiritum illum , qui ſcripturæ tefti
3
cem & prædeſtinationem ; Quid, fi, inquit,dicerem monijs gaudet abuti, & femper lummavi adniſus,
3 Deum ipſum fagarum ,quas fcilicet vere reis nouit, vemendacio veritas ancilletur. Spirituales illas a
corpora ſingulariquada a ſpecifica leuitate induere, quæ prærogatiuas , regenerationis ratione illi
fera
quia in fuperficie aquaru m mux ? inde certè non ſe competentes agnoſcimus, Catholici. Sed quid fi
queretur, Deum ab , operibus, creationis non ceflaſſe, dicerem cum Principibus Nouatorum , quorum
Ita enim prediſponereporuit,ut fiqua fag« future ſini, clummam puto Marpurgi effe auctoritatem : præ
ſpeciali quodam modo in aquis nequaquam ſubmergi rogatiuam hanc aquæ fingularem non effe:
debeant. Vtrum verò, hoc omnipotentie diuina .con nonne corrueret huius antipathiæ fundamen
trarium esſe dicetur? vtrum etiam voluntari, quia non . tum ? At ecce , Lutherus , cùm ab eo quæſitum
expreſse ſignificatum eft in facris litteris? minime. ] fuiffet : num , deficiente aquâ liceat baptizare
r
Nos vero illud fatemu Deum poíle. cùm lubet. in lacte , aut cerquiſia ? principiò quidem inopina.
dubit amus m t
an vnqua libucri .indicia nulla inue , tâ fortè perculſus interrogatione , hæfitans, dixico
nimus, cur credamus voluiflc multa habemus ar id diuino iudicio committendum : recollecto
gumenta, quæ noluiſſe , & nolle doceant. ideo pe poft fpiritu, & illo ſuo afflatu entheo , fubiunxit:
timus probari, quam affirmant, Dei voluntatem : quicquid balnei nomine nuncupari polier, id cen
a In col .
& experientiam , quam adducunt teſtem ,vt falla , lendum minimè ineptam baptiſmi materiam a .
loqu.con
cem non ſemel, mox refutabimus. Quæ verò de Neque Martin . alter ,Kemnitius ille, Leiſeri ora- uiuia....17
nouâ creatione addit, non extra chorum modo culum , faciscertò credidit , num elementum hoc
ſuntfaluantis ,ſed etiam delirancis. quid enim ad aquæ neceffariam baptiſmo materiam præbe
rem illa ? Dret : hoc enim fi Chrifto Domino affirmanti bb loan . 3 .
B
Addit, Aquam ipſam ſagas in le ferre non pof & Apoftolismagiſtrum ſequentibus c , credidif- v: :
quia (inquit ) Deus opt. max . ſuopru. fet : nunquam quæſtiones illas : an hic vel il- Cácto .8.
ſe. cur putas ? V.36. & A
dentiffimo iuftifimog, indicio ab omnibus inde faculis le liquor , lic naruralis & vera aqua , otioſas vo- & o. 10.v .
called: cùm iis , de neceſſitate aquæ ad baptif. 47.Epheſ.
elementum aquapradeſtinauit falutarihominis lauas
cro, ut qui a peccatis abluendi effent, Chrifti Eccle mum fiue de neceſſaria facramenti huius ina - 5.1.26.
d Exam .
liæ initiande ,huius baptifmate vierentur ,c per hoc teria , inquiratur. Nec etiam Caluinus id credi cóc. Trid.
medium noui homines faćti,quafi per ianuam in Chria dit : qui apertiſlimam Chriſti Domini locutio- cz.sen .
fti regnum ingrederemur, qui prius reiecti fueramus, nem loann. 3. allegorico ſenſu accepit : & , per
Quandoquidem , inquam Vainiano quodam odio can aquam , intelligi voluit , non elementum illud a
accufat, dreycit: vi fimaxime pro virib.tentent,non quæ : ſed ipſum ſpiritum Sanctum , qui dicatur
tamen fubmergi posſint. ] Ecce iam ( lector ) non à aqua, eo quòd animos noſtros abluat :quia fine
dæmone patįtam caufam efficientem , fed ab aquç bapriſmo Taluari hominem poffe putauit :
atque
naturâ. Quia inſitum illi odum in maleficas.info ita præiuit , clarúmque fignum Anabaptiſtis ſu
tum autem ab auctore naturæ ; quicú aquas crea- E ftulit ad gehennam . Sed nos hæc omnia Lu
bat, iam mente cunctorum pexſciâ ftatuerat aquas theri, Kemnitij, Caluini deliria deccftamur.vide.
fore falutis noſtræ inſtrumentum , itaque inſeuit rit Scribonius tamen ,quid illis ſit reſponſurus , fi
odium aquis ,illarum quæ falutis & ſuæ & aliorum hæc lua dogmata torqueanr, in imaginariam anti
ofores , & vexatrices. Sic enim mox explicat. Et pathiæ chimæram . Habemus Catholici, Deo laus
quodnam ( ait) eft illud odiumraque Deo placuerunt, habemus arietes fortiores c. Miramur interea & c vide in
fr.fect.3.
quib.vfurpatis peccata hominum ablueret,atg,purga Caluini ſtrophas,atque tropos: & Lutheri vecor
diam iuxtà ridemus , vt enim de hoc nunc loquar
ret:in baptiſmate Chrifto Dei filio nomina noſtra pri
mum damus, & eius albo incorporamur,adeóque in ci cùm & lacte , & iufculo carnium fiue herbarum ,
uitatem Dei ut germaniciues recipimur:ideog omnes, & vino , & fimilibus liquidis abluipoſſimus , ne
quifalui modofierivolunt,facræ huic aqua baptiſmali gari non poflet illa balnei vſum præbere pofle:
immergi,ac purgarioportet: at ſage:spreto iſto diuino & quo quidque ad abftergendum aptius : hoc
lanacro:boti Trinitati, Deo Patri,Filio & Spiritui fan- / etiam efficaciorem baptiſmo materiam prabitu-)

I rum, an

1
-
-
LIBRI 1111. C. IIIT. Q. 1. SECT.?
1.2
329
uin.an ergo id quod Hebræi vocant.aquam pedí . A jua ett, & inaudita :quacormet veofimilis ; nec erc
pax auribus quælo & naribus ſit, lordet fætérque Hibilis , nec rata. Sciliceo wiarntabis,modiaiRevs
Luchero ſoli,eiuſque delirium hoc proceruè,tué pon reliquit, ad explorăudaniperitatem . Signum
ti,tale lauacrum ,tale balneum contingat: ſed câ le eftinia cum Deo federiscbqqtibus & cædjmús
ge,vt,pro honeſta trigileculâ ,illi ſcopæ taxes,qui dicenti Ded fignum quaedamus ieaddemelle fac
bus ftrigmenta deradantur, & amurca nitro con deristiwlari poſtalas 3 dalimute teſtimoniums
dira,pro ccromate,adhibeantur:ficquc ſtringaturi & credetus. Dasmalasta dóndoredimusafarid
coto enixè corpore ,pumicetur,leuigecur.nihil illo qui illud confitemur Dande nouraquæ quatenus
mundius,nihil bellius,nihil apgiæ ftabulis dignius. eltaqwaive inſtrumentów; neque vt ligillo ,laluing
inuenietur .
teen criboimus nofoam plod quarenus ad aquam
Quid ais Scriboni?Vaciniahum aquæ in lågas accefsio farma baptilaalişi falubriter illa abluita
odiú eſt;an ergo aqua prædirz nionerideotety m ; quando verbum acactšiti ad cleinentum stung
iraſci belleas & odiſſe negantphiloſophijquia La entor factum eft Sacramentum zquod nydum
tione carent, Metaphoricum , inquies , gdjuin priùs erat etericndum . Toltes verbuid onco lacra
intelligo : & quale in plantiscernimus.Sed etiam 1
mentumg nec figillony agnolcóspune didam aqua
talis in plantıs amor , qui tamen in aqua , & aliis laudena Deii& gloriańh unbisannunciari per ter
elementis nullus cernitur ,niſi quædam ad locum . tam , per aerom ,per ignem : & quará cun nep hix.co
fuum , quoniam is ad eorum conferuationem pum aquelgas.prodantis.cor illis con ſpiricunu nions
tatur facere, propenfio. Sifagas odio aqua's ce reddic difficiliorem & lentâ pradiopiafocacionet
teres amet. vnde hoc probabis . fateris video cornon lublidio cerra;& o inediashauric, velic pros !
naturalem hunc aniorem non eſſe vllum ;nec, osi dantur: cur non aer illas ſolo allidit; & vicifsim read
dium fanè : ſed vis fupernaturalem hung,affer fukta,vt pillas,ccrra in aardi repercutit cur ignis il
ctum elle. quæro , an.ejus libi confcium ele- lis conumunem ſecum veteris præbet creaturis?Eb :
mentum aquæ, an ignarum ? non dices conſcium : quidem li odio ſunt vlli elemenco,igni erut odios
quid enim abſurdiùs ? quia nec ſenſu quidem nam ignem illæ præ ceteris elemétis odere;& mu..
præditum , quanto minùs cognitione ? & hoc ne dua folet eſſe antipathiæ ratio Süt & alia plura,de
ceffarium foret , vt ſagas â cereris diſcernecer. quibus ſequenti Sectione. = 360... ) mai
fed non diſcernis eriam , cùm & hæreticos alios J ... pay 3
& hypocritas fic ,Diui Bernarditempore ,expueris. C SECTIO II,
Eiusverba poſtea recitabo exslerm.66.in Cai.lgna galiteit
um eſt ergo, & fic mouetur à Dco .Nouonémotu Excuffa fententia v rationes I. Cuiufdum Catholici
quoties faga aquis iniicitur ? non hoc fatis :exi
..io
plicat : & videtur velle ſemper hoc operari de .C.quem dicebam , & cuius parco nomini , pri
cretum Dei , ab eo tempore quo Deus aquæ
elementum creauit : & ex hoc Dei decreto let tanute reiicit cenfet enim mullum hic efle factum
mel ſarcito, yiin hanc aquas accepille . ſicụt her nullum minifterium ,neq; operam vHain dæmonis
bæ nimirum vim illam libi ſimilis per femen ,pro. ſed.Deiomnipotentis folius , per fuos miniſteria - c.vlt.nu.
ducendi , loge illa primitiuâ , qua iuflæ Geneſ. 1 .. les:angelos bonos , id exſequentis 2. Qua in roj 38 .
Germinet herbam terravirentem ofacientem ſemen , quam minùs fecuram fit ingrellus viam mox o *
c. Nihil dubito , li banc legem Dcusab initio tenderur: illud autem ab co conſultè fuit additum ſupra n.
poluiſſet aquis,najc illis in perpetuum vim com 19 :
his verbis bā licetfepe hobitar fit oppuriunalimust.
hæros :
pecirurang. Sed vt hoc credam à Deo factum , men multùm intereru Dauuſne loquatur ar
necelle fit alias adferri probationes , el ex leri D wam ex
ideò neſciētia vel fenfuum altitudins potius,
pturis , vel ecclefialtica traditione.in re tantimos
ercity Chriftiánezue,charitaris pondere af feripfefe
menti ſolis niticoniecturis ;hoc verò nec föbrit,
videar : rorum dependere mea Sanet,mauris Ecclefie
nec fanæ ,mentis eſt,vel ſapientiæ . Omnes nos ſa auctoritate profiteor ,nihilquequoc:eidein vlla aduer
lucari lauacro ablui neceffe eft, vt falui ſimus : quid ſetur, determinatė, mulio mini's obſtinatė , defendere
tum ?nemo hoc Catholicorum negat:negant non velle. } Salutarem profer clauſulam exoſculor,
nulli Nouatores. Họic ſacro baptiſmati,toriqueſa & hanc illi menter gr.tulor ,ſperóque futurum
crat iſsi ma i
Trinitat ſagæ renu ncia nr :hoc quo que vr,cum Ecclefiæ fer entiam Canonibus prifcis lu
fatemur , & ideò cunctis ſuppliciis digniſsi mas ,& culenter.expreſam viderit,cum tacionum ſuarum
ſcelu s earu m atro ciff imum prof item ur . quid inde & imbecillitaterrs & communis ſententiæ vim ,at:
conſequitur : Odere idcircò illas aquæ & exfpuút que momenta diligentius perpendic librarítque;
onus moleſtum.credo , vt aquæ viųz cadauera:fed ſele illi Ge adjuncturus :prudentis fanè eft,commu
fors hoc propter aquæ & acris copiam , quæ in ca nem potius Theologorum & lurisconſultorú Ca
dauera ſe inſinuauit. Viua corpora mergerentur; tholicorum ſequi orbitam :quam recentiú & No
non ſupernatarent.Verùm audio hoc fieri,quia fa- E uarorum ratiunculas, primaſpecie fucum aliquem
gas aqua proderemauult,quàm celare crimen : & acuminis præferentes. ample&ti. Maiorque apod
fic quali præconem agit.ſcio crcaturas omnes lau Sinceri iudicii homines auctoritas , eft traditæ à
dare Deum,& gloriam Dei enarrare:ſed hòc non fummis Pontificibus praxis & doctiſsimorum to
faciunt, co modo,quo loſue iuflic Achanum dare cius Europæ virorum ſcripris conſignatæ : quàm
Deo gloriam ,non qua Pharizæi id à cæco nato e aliquot latrunculatorum ,vulgiopinionem fequé
xigebant:fed ſuâ pulchritudine,ornatu, vtilitate , & tiuin,periculoſæ experientia , & vfurpationis.Ego
efficacitate ,quá ipſis Deus tribuit ,opificis & .crea nihil in hac tractatione ſcientiæ exquiſitioris vel
roris ſui bonitatem , fapientiam ,diuitias & poten fenfuum : altitudinis profiteor : fed tamen ftu
tiam hominibus annunciant. Illa verò cófeſsio & dium veritatis , & diligentiam , & lucem non
indicario , & vt ita dicam præconiú , fiue mauis ac nullam , pro ingenii mei carditate , & impe
culatio : quam confingit Scribonius Sacris litteris, ritia fcribendi , fpondeo. Spero..concerrato
cóciliis, Patribus, & Eccleſiaſticismonuméris.no rem , vt vult alios iplum ab omnibus ferinė
Gg3 diflen
 330 DISQ_V ISITIO NVM
dillontienrem benignè ferre :non ægrè laturum ,61A
foliipli non confentiá,vtcum cor.viris claritsitais
& dostiſsimis confpirem & ſenciam , naples 1
In primis quad lapponit pleroſque ludices. hac
hodie vaiprobarid lcio verum non effe:alili for
raſsis de ida loquaturGermania. Nam in Italia
Hifpaniaqudvbi
( illibata Canonum auctoritas
penitus mullianuodvtuntur. In Franciaid Bel-,
gio , vel nulli omnino:vel adeò pauci , vt corum
Fatio habenda non fi : iíque non nifindo & iores,
& c purales' iudices. In ipla Germania , da ctiones
quique hunc vfuta improbare caperunt : & illi
ipti , quinondum deſeruerunt , cain focupúloi &
anxietate , metúque ertoris id faciunt : vt patet
ex epiſtola V Vektphalorum ad Godelmanú me
fa; & eius operibusinfectas: Plerique criaat , vt l..
Cilli Germani quos citaui quaft. fedtv.teftan
turyiam paullatim in deſuetudinem multis in locis
camy abire. Hoc ergo ſenſu vera eſt inſcriprio: a
peris plius:bac proba plerofquehodie indices vri. Hac
præmiſſo ...!!!!!!
Sententia fcriptoris illius f.vream.non minds
fide, quàm compendiosè totam antè oculos pro
ponam )in ſumma hæc eft: Quanda indicia ſufficie
tra de comprehenfionem adfuni,tunc comprehendi doo
bere : ( quod certum eft)quando vero contra incara,
ceratum vehementiores prefumptiones(criam ſpecies
facti )accederent,tales vt communiter ad tortura ſuf
ficientes eſſe poſſent: tunc non eſſe confeftim qu ſtroni chiarent,paruerque grauida & partuiproxima'effet;
" ſubyciendos, ſed adfirmiusrobur precedentium indi
ciorumprobam hanc aqua primitús adhibendam : no
ad reum per hanc conuincendum : fed præparandam
fic illes
& muniendumtortura viam , & momentum faciendü
proped confidentius a: Conſideraftedtor ) inxta hanc
fentcátiam duo primùm concedere auctorem , ad
pænam fiue (applicnim'inferendum fonedead
.:30.117.habendam hand probam : fedtantùm ad tortura.
Deinde quoad rorcuram : ea'non vtenduin judi
cibus ad ſupplementum quando deſunt fufficien
eia ordinario iure indicia fed tantùm ad confor .
ationem præcedentium indiciorum ; alioqui faul
orum ad corturam; idque dumtaxat , vt
D
iudex fi confidentiùspoſsit ad torturam pro
cedere , a
quibus patet primò , quam exigua fic
& quàm noleceffaria ad iudiciariam inquiſi
cionem hæc prova folùm enim prodefler ad cor
turam , idque non niſiquando iam ad torturam
ſuntindicia ſuficient ti funt fufficientia:iá non
neceſsitatisreseſt,led -abulatioris tantùm caute
læ , & quafi curioheatis. Riùs, li cercam à Dco
miſſum ſignum eft : cur non vi ad torturam ,fice
tiam ad códemnationem quoqu . adhibeator , co
dem modošv.g.vc confidentiùs iudux códemnet.
Immò maior videretur effe neceſsitas huius pro
bæiquando teſtimoniis conuictafufficienteo laga,
torturam tolerantia elulit:quam in calu , quo pro
bain aduerfarius requiritradeò, vt nifiomnitem-
pore prohibita hæc forer;tuncpoțius ea vtendum
videretur . 37
illud etiam non capio, quod fubdit,plerafque é
lenioribus indicys comprehenfàs vbigenerali inquifi
lione faéta,nullaquæ adminicularētur indicia ſuper
uenirent, aut ante aut poft aquæ probam :purgatione
canonicà indicta , ac eiurationefolemni præmiſſa ,per
ipſos dimiſſas effe & reftituras. ſıc aiuntnu : 28.11 be
nè quod dimilerin iqon benè,quod probam nunc
inſtituerint. Nam fi tantùm erát indicia ad captu
rá ſufficiétia : ius illis nou erac ,(ex ipforúmet ſen
tentiaycogendi ad hácprobă:tunc enim dumtaxat
MAGIC AR VM
afferunt probæ bürc elle locum ,quádo,ad pitores
illas pro caprura,vchementiores aliæ præſumptive
nes accederent&infurgerent , qux communiter
ad torturam -lufficereht(vedictum ab ipſis nuia fi
Deinde fi hæc legitima probz ſpecies eft : ad ca
nonićam purgationem veniédum minimè fuit.ce
do enim ,velmérgebantur ,velno :fi mergebāruii't
curve'inoxias non ſoluis ? cur adigis ad viteriory?
nonne far expurgata, quæ Deo'iudice expurgara:
cercè conditio hæc vulgariun huiulinodrptirga-
tionú ſemper fuit?viuibus euentus fauiffet,ei ſe
judex fruktoré'exhiberet :abloluerétquc , qué vel
aquarvepighis adroitinet.Siſupernatabant: quid
adhibueftimoniis'egebatis ?ceriè nö niſi,quia pro
bat vefttæ in omté parte in certitudinem nouera
ris.non ergo hæc Deimiraculúeft:Gincerta ,ſi du
Bibia :Vos ipfrpræiudicio veftro caufam præuarica:
mini.ro 1335 : 1 ) ? !' . !!!
Sed addunt s'expériméta inmócériú quorūdī,
b nu.29 . &
qui eum vellet probare fpontè ſua,mergebantur;
licque fafsi ſunt cognatos affinéique luos, quos
yidebár immerſabiles;verè culpa reos effe:immò
& ipfi fe accufarores ad vindices præbucrunt. V.
nuque narrát exéplü his verbis E diuerſo cõrigir ve-4
pela quādā ſtipite arundineo nixa ( quaantè cõplures
annos maleficij ; unicū marito' forore ; inſimulara
di copriebējashis fupplicio abfumptis:illain quod te le
Hiores rü cötra fe quamcõtra tererses prasīprionesmi
inexilium fueratrelegatä ', vbicontra identidem ' ge
minatüm ac ſubpána Magiftratisinterdictum , pro
hinicia uthabitationiſuafe intuliffe: ( töprehenfam at
dque ad fubmergèndum hoc anno1594 adiudicatam
carnificiquetseditám ,samoz porenia aquis fefejepis
interdicã vfquead humeros videdã extuliſe, e quaf
ebutipley & profilxiffe,videmergète, & obtrudére eam
fæpius coto carnifice, freb aquisvix cötineri potuerit: ex®
tuicquarum multorú fermo;ipfam'wifitanta vehemos
tiâ coto-per carnificē fuiſſet depreſſa,acin aquis deten
my facilrj Huidëceleriori negotio quàm bomini eje:
poffibile,enatafuram ac euäfuram fuisſe ] Hanc fcri
ptor hoc indicio fretus t;nihil dubitatmaleficain , cnum ,31.
& comburendam fuiſſe potiùs quàm ſubmergen
dam :Ego hic rursùs hæreo. fi comburenda : ergo
vult indicium fufficere ad mortem , & contradicit
fuæ poſitioni; qua ad tortura dútaxateo vtendum
cenſuit d:Item ,ſi conto eani fub aquis carnifex po- d num.24
tuit detinere & mergere :non igitur Deus hoc per
fuos miniſteriales angelos bonos exſequitur, &
ſagas arçetac repellit ab aquis ,vt poftea dicet ipſe
» 28.Nam quis hominum robur vincat angelo
fum :fi angeli expellebant: qui fieri potuit, vt con
co carnifex,angelis contranitentibus , cam potue
rit ſubmergere, & aquis præfocare:Nó igitur erat
cur dubitaret , & tam multa ſcriptor ille medita
retur circa hanc facti fpeciem eşfed paucis poterat en.32.33 .
e concludere, hic effe & us à vi naturali'non ma
nat; nec à Deo manare putandus : non enim Dei
voluntas , & miniſtrorum eius cfficaciças , in hac
vna malefica irrita foret : reſtat , ve vis enatan
di extrinfeca fit , & ab illo : qui hominum gau
der interritu ac deceptione cuius tamen cona.
tus omnes à miniſtris iuſtitiæ Deus , ve plu
rimum , patitur ſuperari. Video, hic dæmonem
conantem pactis conucntis, ſtare , & lagam vn
dis expellentem : video vinci à conto carnificis:
qui id fieri poteſt ?cerrè digitus Dei hic eſt , carni
fici victoriam tribuentis,quia iudiciú Dei exſequi
tur.Sibe & cóſimiliàveriſsimameditärtas fuiteti
non
!
 LIBRI 1117. C. IIII. Q. V. SECT. II.
331
non confugilletad illam regulam , qua putat diffi- ; Arò , ad indicia quæ pro termentis fufficiant,longe
a num . 35. cultates omnes decidi & exhauriri a , ludices india plura inuenias momenta contra fagas, quàm con
cum ſeqq.
E cys qua ad torturam de iure ſufficiunt precedentibus, tra adultetos, vel nefariæ veneris reos . plures e
porje in ſupplementum plenioris & légitime probatio niin correi ſunt fagarum , & hoc crimen non oc
nem , fine conſcientia lafione , ita facere , vt diluci cultiùs admittitur, quàın ifta quæ dixi : in quibus
dò , a ſtrictè ličtori mandato, ſufficienti interuallo vnicus dumtaxat eſt conſcius, & fecreta thalami
uallo interiecto, apparere ipſis ac omnibus circumſtan quæruntur, quodquedicifolet, etiain fol & aftris
tibus,de natatione velfubmerſionedelate , ſufficienter reliquis ea occuluntur . Cùm itaque velit auctor
poſſit.) addic & alias cautelas circa modum . pri hanc probam ad torturam dumtaxac præmitti :
mò hoc interuallum vnum eſſe debere, & aliquá non eſt quod in hoc fagarum crinrine peculiare
to laxius,faltem ad lolius iudicis non carnificis ar ius introducat.Ceterum quod à ceteris criminibus
bitrium diſtinctum & temperatum : deberéque non modò hoc excipit , fed etiam contrarism illi
iudicem aduigilare, vt omnis fraus, colluſio , fu quandam ab extrinleco conditionem appingit :
cus, indiligentia, vel implicatio ablit. Cautela hęc fcilicet etſi criminofi alijiuſtè accuſati mergantur ,
bona eſt, li res ipſa licita foret. Solent enim om- B tamen in hoc crimine lagas mergi non pofle. hoc
nes mergendi & natandi imperiti , ſed & periti, certè , fi ratione criminis fieret: conſequeretur eas
dum merguntur: antè quàm aquis præfocentur, mergendas : quando de alio crimine ( purà furti)
aliquoties ſupra aquas capite & interdum humeris accufatæ , iuxta ritum illum veterem , de quo Pa
efferri, conante quantum poteſt natuta hominis norni . egit, aquis inijcerétur, fi noxiæ forent: quç
conſeruationem . diligenter itaque videndum ne ro igitur , mergentur, necne ? Si mergendas dicat:
quid tale bic eueniat, quod Magiæ afcribatur, vel contrà, ſed illam quá narrauit num .3o . patet, mer
miraculo. Ideò ſuſpicor addi ab auctore :iudicem ſam non fuiſſe vi ponderis ſui , ſed violentiâ conti
omnicura perfpicere debere , quid naturæ : quid deprimentis: & tamen fagam fuiſſe dixit, & dam
mirculofo indicio fit tribuendum . Sed fruftrà ſunt natam dixit, quia exfilij mandatum bis infregerat,
cautelzomnes :nec vlla humana prudentia vnquá atque ita non propter maleficium.nec enim catio
porerit ſanctum efficere, quod; quia illicitum eft: nemaleficijad aquas damnaſſent,vbimoris eſt ad
vitandum erat. Neque nuncdiſputamus, quia iu . rogum mitti iuxta leges imperij.Si dicat non mer
dici faciendum vt hoc indicium exerceat cautè & Cgendas: certè iam ſequitur , hanc ſupernatationé
circumſpectè : fed an vllo id ei modo liceat exer non eſſe introduetam dumtaxat à Deo , ad dirigé
cere? dum iudicem , in eius criminis iudicio ,de quod di
Quod poftca num.38.tequirit, non accedere iu ſccptatur. tunc enim non ageretur , nec iudex in
dicem ad hoc experimentum , niſi vehementiſſi quireret, an eſſet rea maleficij,fed an effet rea fur
ma, & pluſquam ad corturam fufficientia præcel ti, puta, vel adulterij. In quibus criminibus deci
ſerint indicia : id pugnat cum ijs quæ num . 24.0 peretur tunc hac proba iudex. Nam dum de fur
num . 35. dixit, fufficere præſumptiones vehemen to quærit , fi non mergitur ( quia ſaga ) cerrè ab
ciores, quæ ad tortutam communiter ſufficerent. ſolaer eam quæ verè furti rea fit,quia non demer
li fufficiunt, quæ ad torturam fufficiunt:cur nunc ſa: & ideò àfurto iminunis cenfenda. Nec ad rem
requirit , pluſquam fufficientia ? fi præceſſerunt facit, quod hinc indicium capiet maleficij.Quid fi
pluſquam lufticientia: quid hac opus probâ ? ſicut enim nulla concurrerint alia ,eò quod etſi faza fit,
enim ad eondemnationem ,vbi reus legitimè con nulla tamen de ipsâ ſuſpicio habebatur? certè iudi
uictus, vel , ipla facti notorietate , res luce meri cis officium erit dimittere : quam miraculo Deus
bc.2.de dianâ clarior eſt;hæc proba force ſuperflua b:Sic fagam eſſe docuit. Sinon dimictit:iniquus eritiu
proba . etiam , ad torturam ſuperflua erit: quando fufti dex, qui furtiream , diuino expurgatam iudicio,
cientia ad eam habentur indicia. Nec enim ſuper non dimittit. videsin quot ſe ſtimulos conſcientiæ
Auæ inquilitiones iudicibus permiflæ funt , vi do inijciant: qui has Nouitatum ſuperſtitiones , vul
cebitur lib. ſegi gariáque ſequuntur opinamenta. Nunc videamus
Quod addit num.39. diſcrimen eſſe inter male quibus rationibus ſuam probam defendat, & fin
ficos & alios criminoſos: & in maleficis , propter gulis ordine reſpondere conabor. habentur eius
difficultatem probandi, maiorem licentiam iudi cap. 2. & toto poſtea cap. 4. vbi excurſionem vná
cibus concedi, vt fcilicet hæc aquæ probatio ad prolixiſſimam addit , qua narrat & deſcribit Dei
mitraturzin criminibus ceteris non admittatur,ſed prouidentiam ſuauiſſimèomnia regenté , & mor
in ijs canonicæ & ordinariæ purgationes ſufficiát. talibus optimè, ne dæmon illos decipiat, proui
item , peculiare eſſe hoc in maleficio , quod licet dentem : & per angelos cuſtodes etiam fingulorú
Panormitan . ( quem DD . alij veteres ſunt ſecuti) elementorum omnium ſatagentem . hanc quidem
cenſuerit in aqua frigidæ purgatione ſupernata- E probam peragere per eum qui aquæ præeſt ele
rionem efledocumentú innocentiæitamen in ſolo mento. Mulca in ijs deducendis accumulat , non
crimine maleficij contrarium notandú . id vt gra certa, nec probata.Et quamuis omnia forent certa
ris dicitur,gratispoſſet negati, & ex dictis D. Ber & probata, nihil tamen nos ea premerent.Eſto e
nard . ſermon . 66. in Cant. in fin . vbi idem hereG & nim Deus impedit ne dæmon nos opprimat,vivult
hypocrifi tribuitur , falſum apparet. Nobis nunc & poffet: ergo nullum lædit ? vbi lob ? impedit
tamen id eſt minimènegligédum . ex eo enim pel Deus nc nos, ac iudices & magiſtratus præcipuos
1
lucere poteſt vanitas vel probæ , vel defenſionis ad lubitum decipiat :ergone ſemper & omnes ?vbi
eius.Etenim fi hæc proba ad condemnationem in A chabore deceptus pleudoprophetarum ? vbi Su
ftitueretur poſt torturam , aliquid fortè ad re per ſanna falſo crimine damnara ? Quod denique dicit
tineret , quod de difficultate probationis in hoc num.223. pauciorum miraculorum hodie cauſam
crimine prætexitur. Nam difficultas tota , quæ in effe ,fidei inconſtantiam & teporem ;eaquidem vna
hoc crimine peculiaris iudicibus occurrit : inde eſt; ſed melior alia , quia ſtabilita ia femel fide,mi
nafcitur , quod fagæplerumque tormenta eludant, nor eſt vel nulla neceſſitas corú.Et quod num.226 .
nor roinnum vel indolentiam : ante tormenta ve addit opera omnia rerum creatarú fiue bona , que
inala
 332 DISQUISITION VM ' MAGICARVM
mala Deo eſſe attribuenda,id niſi fanè explicetur, \ ' A / æqualem in maleficio , atque in ceteris crimini
catholicum non eſt. nam culpæ mala ſeu opera
quibus peccant homines , Deo, qua mala funt,tri
buifides vetat.Sed puto eum de a&u naturali tan
tum : & non morali fenſific .
Primum argumentum eius , pro hac probâ , eſt,
inter alia multa , id quoque à iudicis arbitrio pen
dere , vt probationibus ijs pro arbitrio vti poffit,
quas adhibendas iudicat , & ijs credat, quantùm
ijs probatum exiſtimet , vt Hadrianus Impera -
a l . 3. 6 . tor cenſuit a . Respon . Probationes iudicis eate -
ciufdē D.
de reftib . nùs eſſe arburarias , vt ijs ex legum præſcripto
fic vtatur: vt nullas aſſumat , quæ iure prohibicæ
ſunt ,qualis eſt iſta de qua agitur:nullas etiam , quas
Deum offendere vel puter,velputare debeat,qua- B
lem iſtain eſſe poſtea oftendam . hoc fanè quod de
arbitraria iudicis licentia in criminalibus læpè ia
ctatur, ſuis cancellis, & luriſperitorum ſanctioni
bus , poftca lib. ſequ. includam , & licentiofam
proteruiam voluntate , pro ratione, abutentium ,
frenis velut infrunitum animal conſtringendam
moderandámque docebo .
2. argumentum præſupponit, iure canonico non
prohibitiam eſſe hanc purgationé in crimine ma
leficij. quia ius canonicum non dicit expreſsè,non
licere in hoc crimine hac probâ vti ; & quæ ex
prefsè prohibita non funt, illa (tafe non prohibé
b arg. 1 .
nec nö 28 tur b. tum quia creſcente delicto modus pænæ & C nit moris priſci, non verò cum laudat vel probar )
tormentorum debet creſcere c.Ex hoc fundamen nonne ab Academiaruin & Doctorum recedere
§ . quod
eis in to fic argumentatur. Hoc crimen quotidie auge communi confenfu , canonum innixo & menti &
verb .led , cere videmus: licet igitur iudici genera veritatis
prohibeat inquirendæ inuenire noua ,non prohibita. quod
D.ex qui- probac multis DD . dictis generalibus. Refp. Fun
bus cau. damentum preſuppoſitum eſſe vanum ,falſúmque.
maio . in Quia fic poflet probare in maleficij crimine ad
integ er uendam veritatem ,etiam duellum indici à Prin
cl.rclega
ti. D. de cipe pofle . Nam nec duellum in maleficij crimine
pan . indici, eſt iure prohibitum , expreſsè factâ men
F tionemaleficij. fic poffet de ferri candentis proba
hoc idem inferre. Sed cum in his , pateat illationé
buiuſinodi non eſſe faciendam ; fatis apparet , nec
D
de aquæ frigidæ probâ , hoc dici polle. Sicut ergo
duellurn fieri non poteft ad probationem maleti
cij , idcirco dumtaxat: quia duellum fieri genera
liter prohibitum fuit: non poterit etiam hæc pro
baadhiberi, proprer eandein generalem prohibi
tionern . Nec enim folent leges purgationem ali
quam prohibeotes addere, vtnon liccat câ vti in
tali, & tali crimine : (ed fimpliciter verant câ v
ti, quia qui generaliter prohibet , omni in re id
probibet:qui furari, is prohibet aurum , argentum ,
ferrum furari : qui candente ferro expiriri prohi
ber , is prohibet experiri in omni cafu , quo ratio
prohibitionis procedit. Qui ergo prohibet canon
c.Men vii iudicem probatione aquæ frigidæ , prohibet eâ E
na in fin.z vtiin omni crimine . quia nullum eft crimé, in quo
qu.s.iunc . prohibitionis ratio a què non militet. ea enim hîc
c. in libro eft , quia luperſtitioſuin , & incertum , & cum Dei
námque tentatione coniunctum eſt hoc genus probatio
in fin . 2.9 .
nis : vt iplinet Canones indicant, citati ſuperiore
9. & in ca.
conſului- 9.fect.3. in fin . do feito4.c. ex quibus difertè, &
fti.2.9.s. annulantur rales purgationes aquæ frigidx , & pro
ec.extua- hibentur litigantes eas præſtare, & iudices prohi
rú de pur- bentur poftulare: Et Doctores omnes tam Theo
non.c.ien- logi, quam luriſconſulti ad vnuin , hanc accepere,
tentiá lan- ve generalem probibitionem , ncque putarunt libi
guinis.Ne vilun crimen cxcipienduin , neque vnquain de
clerici,vel
monach. malcticio excipiendo , in hunc vſque diem vel
lecul. lomnarunt:quia videbant prohibitionis rationem
bus. Generaliter & ſine criminis vllius
exceptio
ne (nullam enim addunt ) locuti ſunt Thcologi ,
iuriſperitique. D. Thom . in 2. 2.9.95.a.8 . in ad . 3.
( ibi Caietan. D. Anton . 4. p.tit. 15.C. 34. 9. 2 .
Binsfeld. 2. par. de confeff. maleficor.9. 1. poft vli.
concluf. Pet. Tyreus libr. de damoniac.edit. 2. Pet .
Gregor. libr. 48. Syntagm.cap.19. Abb.is in cap.li.
cet in fin.ne cleric. vel monach. Matth. de Afflict.
ad libr. 2. Conſtit. Regni, tit. 31. Turrecremat, in d.
cap.confuluiſti. Abb . Ancaran . in cap.fin.de pur
gat. vulg. (vbibenè loquitur ) Andr. Alciat. in Com
pend. Iudiciary proceſus. Iudoc, Damhauderius in
pract.crim.cap. 43. Nauarr, ca. 11. Manuil, num .
39. Nicola. Remig . lib.3. Dæmonolat.cap.9. Andr.
Gail. libr. 2. de pace publicâ cap. 7. num .24. ( ubi
ſicut di Ancaran. expreſsè addit , efe Mortale pec
catum ) loann. Alt huz. admonit.ad Indic. idem te
nuere Ioachim , à Beust, Borcholt. Venatorias e aliy
citati à Godelmanno d. cap. 4.num . 23. num. 27.
qui addit, hanc communem Dd. ſenientiam ,approba
ri quoque ab omnibus fæcultaribus Iuridicis Acade
miarum Germaniæ . Sanè cùm canones ſic exprelle
loquantur, & generatim ab omnibus Dd . intelli
gantur ( nec enim vel vnum Theologum Catho
licum , vel vnum luriſconfultum pro fe adducunt
aduerfarij.Cuiacius enim in Feud . tantùm memi
verbis , propter leuiculas rationes , temerarium &
inconſultuin eſt admodum ? fruſtra igitur ſibi hoc
effugio blandiuntur. fatis enim expreſſa eſt prohi
bitio canonum . Quia negatio malignantis eſt na
turæ, & vniuerfim deftruit, quicquid eam ſubſe
quitur. Modus pænæ augeſcit cum delicto : quau
do legibus ille modus non aduerſatur: hunc ad
uer lari iam palàm eſt. Hac vite fractâ , cedo al
teram ,
3. Argumentum ſimile eſt ſequentibus, quæ om
nia multum habent verborum ſed parùm ſtrin
gunt : reducam analyticè ad ſua enthynemata vel
lyllogiſmos. ſic enim vis ratiocinationum optimè
intelligitur , & fucus omnis remouetur. tertijer
go argumenti lumma hæc eſt. Iudices poffunt &
debent eam adhibere pænam , quam rei maximè
metuunt , & propter quam ipſi alijque exemplo
territi efficaciùs à delicto deterrebútur :huiuſmo
di , quo ad maleficas, funt ignis & aqua . ergo his
elementis, iudicibus in hoc crimine potiſſimùm v
cendum. Resp.primò fi quid hoc argumentum va
leret,probaret etiam de ferro candenti: de quo ta
men id nec ipſe aduerſarius afferit : quod li aſſe
rit : nonne Dd.omnibus Canonibus , & alijs quo
que f manifeſtè fe opponit. quod cuius modeſtię fd.c.Mem
lic , ipſe viderit. Si quid etiam valcret ; probaret nam infin.
non in maleficis tantùm : fed & in homicidis, fuluifti. d.
& in alijs criminibus : quod tamen aduerfarius c.ex tuará
in alijs negat . Ignis cnim tormentum inaxime d.c. ſen
metuendumeſt , tam latconi , quàm Lamix.Præ- tentiam &
terea quæro , cur aquam magis metuant Lamiæ , ca. fin. de
purgat.
quàm fidiculas & eculeum : quia ( inquiec ) illi
vulg.
queunt reſiſtere, huic non queunt. Sed cur huic
nequeunt ? Deus ( inquit) non permittit, Vnde
noſti: experientia. ſic ſemper principium petitur.,
Secundo refpondeo. Maiorem abſolutè fa'lain elle ;
fi lit propoſitio vniuerſalis , adhiberi enim non
poffunt à iudicibus pænæ , quibus iura vel legi
timæ conſuetudines non fuffragantur: hæc vero
aquæ
 LIBRI IIII. C :
IIII.
aquæ frigidæ vſurpatio. Dei tentatrix eft, & iuri | Aprobaret, de omni vulgari purgatione.
aduerfatur , ac proinde vſus eius corrupicla eſt,
non conſuetudo.Sinegac vniuerſalem elle propo
fitioné :corruit ſyllogiſmus,quia peccat in modo .
Quarium argumentum . Ad veritatem indagan
dam vei debent iudices modo qui magis tauet vii
licati publicæ , talis cſt hæc proba . igitur câ yien
dum . Min . probatur : quia tendit ad conferuatio
nem publicæ vtilitati ; ad ſalutem ac reconcilia
tionem humani generis , omniumque terræ fru
&uum prouentum .Refpond.Minorem fallam elle:
probationem verò cius fupponere,quod erat pro
bandum . Non enim quæritur ; an maleficas quæ
veræ maleficæ funt , & quas eſſe iudici conitat,
puniendx ? item an iudex modis legitimis quibus
libet vri poſſit? conftat enim affirmatiua horum
pars, fed quæritur ,an ilte modus fit legitimus, &
in hoc fallicur ſcriptor ille ,quia putat, vc actus ali
quis fit legitimus , & bonus; lufficere ,li per cum
quis ad bonú finem tendit.Nónne bonum , agro
fanitatem conferre, fanè li finem ſpcetes: ſed li per
maleficium confcras ,vel vtper fornicationem aut
aliud peccatum co tendat, actus erit madus , & le
chalis, cur? nónnead finem bonum cendcbat ? iia ,
ſed per medium non bonum. Idem hîc affero bo
num ad finem tendere iudices hos : fed peccare,
quia per mala media , nempe luperftitionem &
tentationem Dci.Præterca hoc quoque argumen
cum laborar vitio , quo præcedens,dum plus pro
bat,quàm intendit ; nihil probat.ad eundem cnim c tur illic à Deo lignum & proinde , nec Deus
finem tenderer iudex per duelli,vel ferri canden tentatur : quæ omnia reperiri in probâ frigid . do
tis purgationem : & tamen hoc ei non licet. cebit fiquens ſect.o.
Quintò ,conftar experienciâ lagas probam aquæ Ponum argumentum ait inconuincibile efle; G
maximè vereri & deteftari , co quòd fciant ſe lic
detegendas: veriſimile ergo eſt illas tali indicio
conuictas, non a uſuras ſubire ecu !cum ,vel lalieni
in eo non negaturas , quod antè in aquis coram
omnibus palàm fecerunt. Respond.cólequentiam
hanc nihil valere . Deinde , li hanc maxime dere
ſtantur; quomodo ſolent ſe illæ huic probæ of
ferre cam frequenter ? Item , vnde ſciunt certò, ſe
fic decegendas? niſi quia pacti fibi talis conſciæ
funt.Sipacticonſciæ ; fit hoc igitur dæmonis ope
râ , quod aduerſarius negat. Denique potiùscre
diderim , illas cunc libentiùs eculeum ſubicuras, &
tormenta pertinaciùs laturas, vt tolerátiâ diluant
præcedens aquæ indicium , ſic enim callum red
dituræ conatum illum improbi iudicis.
Sexió. Indicia depoſitionis & denunciationis
fociorum & complicum , incerta ſunt & fallacia:
eigo poteft iudex ad corum robur hanc probam
adiicere. Anteccd.probatur cum quia malefici po
tentiores folent fe laruis obtegere:tum quia Dia
bolus poreſt innocentium vultus in conuenti
busexhibere :tum quia conuentus cales incerti,
& imaginarij funt . Respond. Primò nec conuentus
oſle imaginarios & incertos omnes , contrarium
docui, fupr.libr.2.nec omnes ſemper laruati inter
funt , vtetiam illic docui, nec diabolus à Deo in
hoc-crimine permittitur innocentes exhibere, vt
eriam docui , codem libr. 2. fic falſum antecedens.
Sed li illud concederem , & nunc pro confeſſo
habérem ; inde tamen non ſequeretur illatio illa.
Pollunt enim illa indicia , aliis legitimis indiciis
roborari ( de quibus agctur libr.fequenti :) & , vt
mulla forent indicia legitima alia , præſtaret reum
nocentem abſolui, quam ex prohibitis indiciis &
a inc.cap . illegitimâ probatione condamnari, teſte Stepha
colul asti . no Pontifice . Denique hoc argumentum etiam
R. V. SECT . II. 333
Septimum argumentum , ex verbis D. Binsfeldij,
contra cius menrem , non dicam calumniosè, cer
tè non omnino candidè decorrum & contextum
eſt ; quibus , vir ille & do & us & pius , iudices ad
puniendum maleficium iftud hortatur ; & probat
in hoc crimine plus deferendum teſtimonio com
plicum , quàm in cæteris criminibus : ex his con
cludit aduerfarius , hanc ergo probam recipien
dam : quia hæc proba clt certior illis tcftimoniis .
Respond.nec ellc certiorem ,led incertiorem ; quia
nullus homo tam mendax , quàm Diabolus , cuius
hæc proba pacto nicitur:nec ad rem pertinerecer
rior fic, nec ne. Racio enim dillimilis valdè elt ha
rum probationum , teſtimoniorum probatio diui .
B no , naturali , & poliuo iure nititur: proba hæc
vt iam læpè dictum ;led ſeq.lcctione probandum ;
omni iuri repugnat.
Octauum argumentum , teſte Binsfeldio , indi
cium homicidij ex cadauere fanguinance coram
occiſore petitum , videcur ſoli diuino miraculo
adſcribendum : ergo ſentiendum fimiliter de la
gis fupernatantibus.Respond.quid de anteceden
te ſentiam , hoc opere non femel inc indicafle ; ſed
eſto , fit adfcribendum miraculo : an cadem ratio
huius proba ? dicis , non probas . Ego qui ncgo,
diſcrimen dabo. Nulla in fanguinis illâ millio
ne cauſa lubelt ſuſpicionis, de pacto cum dæmo ༽
ne : nihil illic miſcetur ſuperſtitioli: non quæri
diligen :er aduertatur : aduertc igitur quælo ( Lc
Etor ) mecum , & herbam para , quam victi victori
porrigamus. Sed quid hoc ? an montes parturiué
re ? certè nihil hic reperio à num.6s.vſque ad num .
70. quod vim habcat argumenti ,niſi iltud : ludi
ces à maleficis,in iis,quæ ad iudicium ciuſque or
dinem pertinent , nec ladi,ncc impediri poflunt.
Dæmon ab initio mundi ſemper omnia conatus
fuit & conatur, ne malefici puniantur, & ve ama
los ſuos eripiat iudicibus : ideoque perſuaſerat
olim omnia, quæ fatentur,illufarum mencium effe
D
ſomnia : ficque conſecutus diu fuit, ve impunita
te & contemptu iudicum , inirè numerus creſce
ret reorum . Eâdem ex causâ ram maleficæ , quàm
dæmon ſummoperè vellent lædere , & extermi
nare omnes iudices : quòd nequeant , fit , quia
Deus non finit; cuius poreſtas eſt infinita, dæmo
nis finita ,ſi ergo tantopere Deus poteftatem ſuam
oftendit in defenfionc & tutelâ iudicum in hoc
criminc ; quare non idem planè volet , & opera
bitur Deus, circa executionem huius aquatilis pro
be , gua quaſi index eft , & minister ad busus znalefi
cialis bareſcos veritatem retegendam ac agnofcen.
dam ? ] Sic enim ille concludit, ex præm illisquas H
narraui, breuiter , hoc ait: Deus potentiam luam
oftendit in tuendis iudicibus contra dæmonum
E
& maleficiorum infidias , vult igitur eam ollen
dere quoque in criminc eorum detegédo.Riſpond.
Quid , fi negem conſequentiam , & dicam argu
mentum à purè particuliaribus procedere ? Deus
hoc facit,ergo & iftud vult. Si dicas probari con
ſcqucntiam : quia,ve decet Deum iudices tuering
lædantur ; ſic decet cos dir :gere , ne fallaniur.
Reſpond. numquam illos falli , quando va funt
modis & mediis à iurecomprobatis Non eoi:v
fallitur iudex , qui nocentem abloluit , quen
Н. acta
 334 DISQUISITIONVM
acta docent innocentem ,vel non docent nocen- , Acopiosè refutaturos, quæ lanè, quoad destructio
tem . Numquam falli , ſolius Dei eſt ,neque hoc iu
diciis humanis competit. Præterea mulca crimina
fæpe Deus vult in fequentiſæculo in ſolidum pu
niri : ideò ea permittit hic latere , Ar reip. ineliùs per eſt in vitio & peccato , nec vmquam licite e ci Vide R.
conſultum li deprehendantur: fanè, ſed an Deus
ſemper quod fingulis rebuſpub.vtilius; id facere
tenetur ? Quid li illas punire velit : Pollim etiam
dicere , vtilitatem illam reip. honori diuino cede
re; hunc fæpè, expoſcere,vt crimina quædam fu
curo vltimo iudicio ſeruéiur expianda.Nónne co
dem argumento idem de furibus probé & ficariis?
Deus potétiam fuam oftendit in ludicibus& mi
niſtris aliis iuſtitiæ tuendis,vtexiguo numero ali
quando & plures & ferociores cöprehendant,co
rumque vitent gladios :ergo etiam volet hác pro-
uidentiam ſuam extendere ad criminis eorum de
tectionem . Denique non ſemper iudicia hæc line
omni impedimento procedunt, vel læſione iudi
cum, aut miniſtrorum iuſtitiæ ,ut docui lib.3.Ecce,
quàm leui manu & breui falciculâ , ſtupeus arictis
tam inuicti funis diſcillus, machinam exarmauit .
Decimum ,fors conſultoria pecinittitur; quatuor
conditionibus cócurrentibus : hæc proba eſt quæ
dam ſors conſultoria , & in eâ inueniuntur con
ditiones quatuor illæ ,nam non fit in clectionibus
Ecclefiafticis : ſed fit in rebus Spiritualibus & ad
animæ ſalutem pertinentibus; & fit cuin reueren
tiâ , & ex neceſſitate , defcctu aliarum probario
num , poterit igitur hac iudex vti. Respond. Hanc
forcem non effe conſultoriam ,ſed diuinatoriam,
nam conſultoria ſors quærit,quid agendum vel
iudicandum fit ; hocque de futuro : diuinatoria,
quid cuenturum Git , velquid factum , latens . In
hac probâ verò non quæritur de futuro, nequede
eo quid faciendum ; fed tantùm de prætcrito liye
de culpâ & commiſſo non aperto. Diuinatoria,
igitur hæc lors forer. Probibita ergo hæc proba,
vt cæteræ ſortes diuinatoriæ . Immò & confulto
riæ fortes hodic prohibitæ ſunt,nec permittit nos
Deus voluntatem ſuam per extraordinaria , & iure
Ecclefiaftico vel S. S. non approbata media inue
a text.in c. ftigare a.Vide quæ dixi lup.cap.2.quæſt. 7.lcct.4.
fortes. 26. Neque hîc adſunt quatuor illæ conditioncs , nam
quæft. s . deelt neceffitas b ,
bve docui
ſup. Ic &t.l. Vndecimum , mallei malef.auctor ex Scoto di
cpa.2.q.2 . cit licere vti abſque Mortali ad tollendum male
ficium remediis vanis & ſuperſtitiofis ,dummodò
ſine alio maleficio fiant : & defit omne pactum
cum dæmone , eciam implicitum :quia hoc eſt de
ſtruere opera diaboli , quod eſt laudabile . Hu
1 bertinus & Goffredus putant maleficia pofle per
camdem artem deſtrui, per quam facta funt.Imp .
etiam ,in l.corum , C.de malefc mathemat . permit
tit maleficia quæ in bonum finem diriguntur ,
nempe ad falutem hominum , & c. Cùm igicur in
hac proba delit pactum omne , delit etiarn male
ficium : licebit iudici eá vti,etiamfi aliquid fuper
ftitiofi admiſceretur. Respond. imprimis hîc non
agidc maleficij deſtructione ,ſed tantùm de pro-
batione maleficij commiſſi: & proinde hîc opus
Diaboli non deſtrui , ſed tantùm indicari . Deinde
pactum hic non abeſle.lmper.quoque illam con
ftirutionem ( nifi dicas eam tantùm toleranter lo
qui ,non verò approbatiuè ) iniquam efle , & diui
no iuri contrariain ; quia ius diuinum omne ma
lcficium prohibuit , nec enim facienda funt mala,
vt eueniant bona. Hubertini verò Goffredi, & vt
viderur Mallei malefic. opinionem ; nos libro 6 .
MAGICARVM
nem maleficij per maleficium ,eſt erronca d:quoad d art.Parif.
deſtructionem per fuperftitiofa tantùm media, 5. & 6 .
temeraria eft, vt minimum : quia ſuperſtitio ſem
dicenda. Nec Scorus aliud dixit , in 4.d.34.9.vni. Th.2.2.9.
95. & quz
vbi hæc tractat,quàm licere maleficia,lignum tol diximus.
lendo,deſtruere : quod verò ſuperſtitiolis & vanis lib.1.c.1.&
vti remediis liceat , Scot, non dicit , ſed de hac re d.ar.Pariſ.
s.tex.Leu .
dicentur aliàs plura lib.6 .
19. & 20.
Duodecimum , eſt, omnia quæ ab hominibus & cap.ad
fiunt, ab intentionc eorum ita iudicanda, ve ſi in- moneant.,
tentio bona fit & doli expers , peccato vacua fit 26.9.2.ca.
nec miru
actio , quia peccata non ſunt, li voluntaria non 26.9.5 .
ſunt: idcò li iudex putans hoc fibi licere , bonâ
B intentione & citra dolum ,ad veritatem inuenien
dam hoc vtatur remedio , vel nihil, vel parum
peccare. Confirmatur 1.quia in rebus, quæ ad fi
dem non pertinent falli , vel nullum vel paruum
eſt peccatuin. Confirmatur, 2. hoc argumentum,
quia iudices, teſte Menochio f ,duplex arbitrium fde arbr.
habent,vnum aftrictum , & ligatum: alterum libc- iud.q.6.
rum & plenum ; quod dici poteſt ,conceſſio ab homi
ne vel lege facta, qua pofſit index femoro iure,& quitate
Oratione , fed proprio ductus apperis, à dolo tamen
alieno,quod placuerit ftatuere.Conf.z.cum quia alio
qui facilè ſagę,linc hoc probæ genere,iudicia elu
dent : & experientia docet illas nullâ Canonicâ
purgationc meliores fieri: cum quia iudicibus adi
mitur vnica ratio certi aliquid ſtatuédi, & fic mo .
leftiis & ſcrupulis innumeris inuoluuntur.Ex his
omnibus,à nu.8z.vſő ad g..concludit, vix vlli vel
negle &ta legis,canons(üe,vel temeratereligionis piacu
lum pertimefcendum effe illi indici , qui proprio du
Etus appericu , à dolo tamen alieno , acpleno illo arbia
trio viitur, cognoſcenda per hanc probam veritatis.
Respond . Plurimahic occurrunt diſcutienda,
quorum iam pars explicata, pars fufiùs explicabi
tur lib.ſeq. Imprimis illa regula, vt fit Thcologi
cæ doctrinæ conſentanca , lanè eſt intelligenda;
quæ à ſolâ intencione , peccati petit rationem.
Nam cùm peccatum fit triplex , infirmitatis, ma
litiæ , & ignorantiæ 8 ; illud quod ex ignorantia D.Greg.
committitur,bonâ cum intentionc committi po- ral.ca. 16.
teſt; & peccatum tamen eſſe b , vt accidere cer- D. Thom .
D tum eſt, quando vincibilis ignorantia eft : tunc 1.2.9.76.
enim bonam intentionem , non prorsùs excuſare h Act. 3.V.
17.
eum , qui facit, quod ſcire debuir, libi non licere;
certiùs eft quàm vt probari nunc à me debeat i Vide D.
Tho. & ibi
Solùm quod ab ignorantiâ omnino inuincibili Medin. 1 .
fit , caret omni peccato ; quia cenſetur omnino 2. q.74.ar.
inuoluntarium : vincibilis folummodò minuit s . & d.go.
peccatum , affectata verò avget, cfficit enim , vt fit 75. art. 2.
peccarum ex malitiâ , confiderandum :itaque qua- 1 . 12. Va
liter ignoret iudex , fibi hac proba vtinon licere. lenc. diſp.
Si hoc ſcire, & diſcere expreſsè noluit, tunc igno- 2.9.3.puct.
rantiam directè affectauit : fi verò aduertens, vel ! 6. & q.5.
facilè potens aduertere , ſe diſcere poſſe ac teneri,
occaſionem tamen diſcendioblaram neglexit ; in
Edire&è tunc laborat ignorantiâ affectaiâ : & fic
cut prior eſt expreſsè reus ob peccatum malitiæ:
lic poſterior implicitè , & interpretatiuè codem
recidit, cariéſquc fic peccabir, quoties vel directè,
vel indircctè , quando ſe diſcendi iterùm occaGo
obtulir,diſcere velexpreſsè noluit, vel neglexit k . Kibar.Me
din. 1.2.4 .
Quæ in ludicibus locum habent , quia hocaddi 94. art.2 .
ſcere tenentur: co ipfo eniin quòd iudices funt,
tenentur ſcire , quæ officium iudicandi exigir : te
nentúrque , qui rudiores funt , conſilium petereà
doctis &
 }

LIBRI IIII. C. IIII . Q. V. SECT. - 11. 335

do & tis & piis viris, quare cùm hoc negligunt , à | A (naturæ , amore honeftatis , & decoris , & laudis .
fupinâ ignorantiâ excuſari non poffunt, cum tam Nullus eſt Prioceps, qui Dei lege aut iure naturæ
facili negorio , conſulendo Academicas Faculta abfoluatur; aut hoc ius,hanc æquiparem pofſit, lia
tes , hoc queantdiſcere. Quòd fi tamen aliquis ne peccato ,tranſgredit iudicando. Principe iudi.
contenderet rem hanc effe difficilem cognitu, ces inferiores, ſupremi quidem illi ,& qui Princi
2 ( quæ mea quidem fententiâ facilis eſt cognira ; pis imn.'ediatè gerunt vicem , dum contra legis
quia ſufficienter à fummis Pontificibus deciſa ) mentem r. on tendant;poffunt verborum proprio
& iudex adhibuiffet aliquam diligétiam ad ſcien tatem'exreh Gooe,vel reſtrictione.labefactare: alij
dum , non tamen omnem quam adhibere poterat his inferiores, & à quibus ordinacia Lolet appellan
& ratione difficulratis rei, & ſtatûs ſui,cencbatur: tio, faltem in ciuilibus,elle ; illi verbis etiam legis
1 adhuc ignorantia eric vincibilis , & proinde cum altringuntur: 6 co'nfra ca iudicant , peccare cen ,
peccato, quia talis ignorantia non collit volun fendi, ex communi Theolog. ſententiâ b . Notari b D. Tho .
tarium . Quando aurem quis diligentiam ſuffi digna ſünt'illa D. Augutitini; In istis temporalibus 1. Me2.9.96.
di . 2.2.
cientem dicendus adhibuiffe , hoc alterius & pro . legibus, quamquam de tiskomines iudicent, cum cas
9.6.ar.6 .&
a Videan- lixæ diſputationis eft a . Nobis fufficit illud fun instiruerunt : cum tamen fuerwe onstientes formale, ibi Bán . &
tur Victor:
in Rel. de damentum fubuertifle , quò fupponebatur ab ad: non tacebiriüdicibus de iisiudic.ve,fed fecundum eaf Aragon.&
Indiis n.g. uerfario , ſolam intentionem bonam ſufficere, nie dem c . ; D.Gregor.etiani ſerib ,is , à iudicibus iura Sot. Item
Vega libr. quis peccet faciendo , quod ficere non oportuir. diuina humanaque reuoluenda, & cùm reuolue- Ca : can . io
ſum. verb.
6. in Cóc. Confeff.1.Respond.eam eſſe falſam.Quia etiam rint ,fecundùm id quod illis conftitutum eſt, iudi.. Iudex.Na.
Trid.c.18. falli in iis quæ pertinent ad mores , & præcepta candum d ; & addit exeniplum Mogilis,qui quercuar.Mapu.
Sor.in 4.d.
Decalogi,poteft effe Mortale ,fi quis fallacur pro las populi ſemper ad Domini rabemiraculum id. cap.25.nu.
S.art. 2.9.
vni Bánes pter ignorantiam rerum , quas fub M.renebatur greflus referebat, & iuxta quod Domin ; impera Clideve
2.2.9.10.a. ſcire; vt tenentur iudices ca , quæ ad officium eo bariudicia proponebat . Nimirum ( ait ).mos insto ra religio
2. debid . diuino , ne tap.zi.
10 Valen . rum ſpectant, & graue continent præiudiciuin , vt
. Inéns; vt non eft corde nostro , fidex precepto
fup.pap.i. in noſtro cafa : cúmque omnis error voluntarius Sententiam proferamus.}Hoc tenebantur ſequi;"Fæ- dca.lum
mopere.
Angl.in 2. quarumcumque rerum , femper fit peccatum ex cepto Dei iudice's Ifraëlis , qui iudicare iubenuinr, 11.9.3 .
d.22.9.2. communiore & yeriore fententia, contra Duran juxta legemeis à Deo per Moyfem dacam , im- Deucer.
art.2 .
dom ; fequitur , quo error periculofior fuerit & mò & Regi ipfi cadem neceſitas incumbebat f. 27.1.10 .
maioris derrimenti , hoc futurum peccatum erto Sanè apud Roinanosteſtatur Afconius folicos ju- fd.cap.17.
4.1.9 .
ris grauius, hîc autem detrimenti eſt maximi,quia c dices iufiurandum in leges præſtare,quod illis lo
fouet ſuperſtitionem , tentat Deum , & proximo lemoi formulâ præirerur. Nihil autem pernicio
grauillimam infert injuriam . Ad 2. Respond.Tudi ſtus,nihil periculofius ſemper iudicatum ,quàm ſi
ces qui tali arbitrio libero & pleno vtuntur, non affe &tui indulgere iudex permitratur: appetitus
iudices effe , ſed tyrannos , vtpote quibus in cor verò femotus a ratione , nihilo paſſione & affectu
de illud : melior eſt. Ablit ergo à Deum timentium menti
Sic volo,fic iubeo , fie pro ratione voluntas: bus,ablir à Chriſtianis ſubſelliis ,calis arbitrij ple
Et qui iubent poriùs, quàm cognoſcunt; idcóque nitudo , qualis in 2.confirmatione proponebatur.
regnant potiùs , quàm iudicant. Vlline vmquam Ad 3.Confeff. Respond. Præſtare ſagas centum no
ab vllo homine vel à lege facta hæc tam laxa con cétes abfolui, quàm vt per talem probationem in
ceflio , vt ipfi liceat ſolo vacare dolo ; cæterùm ,ſe nocens vna mulier condemnetur,vel periclitetur,
ponere ius , æquitatem , & rationem ; proprium præſtare eas abſolui ſine iudicis peccato , qui licita
verò fequi apperitum , & fic quodcumquc placue omnia expertus;quàm cum peccato & fuperftitia
rit in iudicio ſtatuere ? Deus bone , quo talia iu ne veritate deprehendere;& crimen punire.Quid
dicia deciderunt ? hancné licentiam tribui ab ho
D tibi ( iudex ) proderit li prouinciam criminolis
minibus Chriftianis? qui ius & æquitatem remo. liberaris, animæ tuæ diſpendium facias ? quid tibi
ucr ' , nónne iuſtiriain tollit ; quæ omnis vel heni prodeſt benè confulere aliis , fi tibi per peccatum
gnâ æquitate,vel rigido iure fulcitur:æquum bo malè confalueris ? Ar illa deterior fiet dimilla ;tibi
11. numque naturalis eft iuris ; hoctollis , fi ab æquo non nocebit, ſed Gibi, conſequerúrillain Nemeſis
bonoque & iure fimul iudicem permittis abire. ſua. De fcrupulis quod addirur , dicerem lubens,
Non hominis, fed Dei iudicia iudices iudicare Trepidauerunt ubi non erat timor. Eximarur ſemel
Rex ille Ifraëlis , verè dicebat ; hominis eſt arbi hic errorex eorá méribus : erronea coſciencia cel
ftium fequirationis , quæ nos à belluis diſcrimi ſabit.doceantur rimere ſuperſtitionem ,doceantur
nat, & ratiocinatione præcedéte imperare huma quàm graue peccatum fi Deum centare , Docean
nis affectibus, qui quod contra legis præſcriptum tur mortale peccatum effe,non obedire Ecclefiæg, g Nauarr,.
fæpè nituntur; idcò iudices nolebar humánum quæ vniuerlim prohibuit volgares purgationes . lup:nu.rs,
1 in .
fequi judicium , fed diuinum : quia iudicandi le Non puto me bac in re falli.vnam ex cauls curca pecc.mor
ge's acceperant'à Deð·ludæi, ideò qui fecundùm nonicis & ciuilibus mediis veritaté non aſſequan- taliter.
illas indicabat ; memor erat ſeDei judicare iudi tur,præcipuam eſſe credo ,quòd huic ſuperſtitioſæ
cium . Aduerfarij nie hominis quidem judicium E probationiconfidant; cæteris , hoc eſt iuſtitix &
amplectuntur , fed belldarúm : hominis eft ratio Deo , diffidant , & ideò cas obeunt negligentiùs.
teni nuimquain'ſemouere , belluarum eſt apperi Nónne hoc meretur decipi & illudi?
tum fequi, qui ergo iudici ', ſemotâ ratione , pro : Ult.argumentum ,peritur ex verbis D. Bernardi,
prio duci appetira , permittunt ; nónne beſtiam , in Cani.cant ſerm.66.in fin.ex cuius narratione col
non hominem iudicatorio tribunali imponunt? ligunt , hunc morem miraculofum , & apud ve
Non, non , qui'legibus contempris iudicat, à Deo terem Eccleliam in more poſitum . Sed Respond.
iudicabitur. Princeps es ; & legis condendæ ha verba D. Bernardi hoc non probare , & D.Ber
bes auctoritatem : iuftis quas culiſti legibus,parc nard. poſt Longobardorum & Barbarorum in Ita
non metu pa'næ , quàin præfixiſti ( hanc nemo à liam & Gallias irrupriones ac imperia diu vixil
re'expofcer ) ſed metu lcgis diuinæ , meru legis ſe , nempe poft annum . 1100. Vi antiquior illi
нь 2 auctoritas
 ONVM
ISITI
DISQV
3:36
auctoritas quærenda fuerit in te, quam antè Ber- | A ctum vel concupium contra legem eternam , vt ait D.
nardum Stephanus Papa , & tempore Bernardi
Lucius 3 , & mox poft Bernardom Honorius . 3 .
damnarunt. Sed B. Bernard ,hanc confuctudinem
probat,nec laudar,nec Ecclefiafticum morem , led
quorumdam tancum priuatorum fuiſie docer:no
tandum quoque illos hæreticos de quibus loqui
tur , fuiſfe Apoſtolicos, & pauperes de Lugduno ,
& de Barulo dictos , verba Bernardi hæc funt;
Probatum eft , mori magis eligunt , quàm conuerti.
Plerumque fideles iniectis manibus aliquos ex eis ad
medium traxeruni. Quafiti fidem , cum de quibus
ſuspecti videbantur , omnia prorfus fuo more nega
rent, examinati iudicio aqua, mendaces inuenii ſunt .
Cúmque iam negare non poffent , quippe deprebenſa
aqua eos non recipiente , arrepio , vt dicitur frenoden-
tibus , tam miferè quàm liberè impietatem non GOM
fejli, fed profeffi funt , palam pietatem astruentes,
CARV
M
MAGI
K
Auguſtin. 6fiue vtạit D. Ambroſius . c, Peccatum jo li . 2.ct.
eft legis diuina pranar.callo ,o calesiium inobedien. Fautt. D.
lia mandatorum . Inter cætera autem legis diuina Tho . 1. 2 .
Gue æternæ mandata eft , vt oues paftorem fuum Schol.in 2.
audiant , & Ecclefiæ capiti obediant; conſtatque d.35.
Catholicis omnibus ; ad hoc vilib.lc caput Ecles Pa
Deo c.8.
radil
fiæ , pertinere deciſionem rcrum fidei ; & corum ;
quæ à fide depédeat.Horú ex numero eſt iudica
re,quid religionis virtuti repugnct , quid non ; liue
quid ſuperſtitiofum fic,quid non lit, Cùm itaque
Pontifex Romanus , viſibile caput Ecclelia ( fre
mant hæretici , vt lubet ) declararit probanı ſeu
purgationem aquæ frigidæ ſuperſtitiolam eſted; dc . cõla
uifti 2.9.4l
.
illi non credere , & contrarium contendere ; eſt
B non audire Ecclegam , & proinde peccare , di
gaumque fe præbere , vt habeatur, licut Ethnicus
& publicanus : & proinde eſt incidere in cæle

procâ mortemfubireparati. ef minis parati infer ſtium præuaricationem mandatorum . Si dicas,

re, qui adftabant.Itaque irruens in cos populus,nonos Stephanuſ Papam meminiſſe tantùm feruentis
hæreticis ſua vipfows perfidia martyres dedit. Appro aquæ, & non frigidæ .Vrgebo , eandem frigidæ &
bamsus Zelum , fed factum non ſuadenaus.] Hæc ille, feruentis elle rationem ;quia generaliter ibi ſub
ex quibus patet hoc vulgi factum fuiffe, & abs dit pro ratione. Quod Sanctorum Patrum documen
Bernardo illud factum non approbari . Quomo to fancitum non eſt , ſuperstitioſa adinuentione non eft
do approbaret Canonum & peritus & obſeruan prafumendum , Igitur Stephano Papæ idcirco hæ
tilfinus : Si dicas Bernardum loqui dumtaxat, de probationes fuperftitiolæ , quia non repertæ in
præcipiti nece illis illatâ , & hanc damnare ; non canonibus , non fancitæ ſanctorum patrum do .
indicium aquæ. Respond. D. Bernardum neceſſa cumento : ſed ab hominibus vulgò præſumptæ ,
riò de vtroque intelligendum . Nam fi examen Promant aduerfarijvnum ynius patris documen
illud licitum erat , etiam licita mors ex illo fub . tum hanc probationem approbans; & videbun
ſceuta. Nam polt culpam ita deprehenfam , fole tur non penitùs auctoritate yeterum deſtiluri.So
bant ftatim fuppliciotradi. Deinde B.Bernardus Clusluo videtur quodam cafu ferrum candens pro
non approbat illud examen , ſed folùmmodò par balle : ſed aduerfarij ferri candentis probationem
rac quid vulgò factum ; quando adhuc in causâ . æquè atque ego improbant; & luonis rationem
bærelis vigebat hæc probatio de facto. Principi ſup . Sectione confutaui.Præterea Pontifex alius e cca.Men
Mbus diſſimulantibus, nec fatis promptis ad paren aquæ frigidæ & feruentis fimul mentionem fa- ná in fine.
2.9.5 .
dum Canonicis decrecis ; quæ pro æui barbarie ciens, viram que vocat, popularem inuentionem ;
plerique ignorabant. Reſpondi argumentis ſcri vtramque dicit factam , fabricante inuidia, ( h.dia
ptoris illius Catholici , & cxcepti haftas cius bolo hominum ſaluti inuidentę vtramque æqua
amentatas : nunc viciſlim ,communis & veræſen liter deteftatur. Aquæ etiam huius frigidæ purga
tentiæ cela torquebo . ': tionem Lucius III . vocat , fperegrinum indicium fc.ex eua.
( nempe alienum ab Eccleſiæ moribus. ) & declan rũ de pure
1.4 . ) SECTIO III. rat inualidum . Scd & Innocenc. 3. iudicauit ean- gat.cano.
dem elle aquæ frigidæ , aquæ feruentis , & ferri
Propowitar o probatur vera fententia Negarina. candentis prohibitionem.g. Elt ergo ſummorum g cap.fen
ccotiá lan .
D PP.ivdicio hæc proba, inurilis ,plebcia inuento,per
Gide iis qui ignari ſunt prohibitionis Ca regrini iydisū ,fabricatio inuidie,ſuperstitioſa adinue- guinis, ne
, 110 ,destornta parī documento ,Canonib ' improbata. monach .
grari probibitionis Pontificia', probai hac aqua frig da Quædanı adfert aduerfarius,à nu.156.vr probei die
in maleficij crimine viuntur. j»In.conclufione hac ueriam elle rationem aliarú probationú ,quæ pro
Tuppono prohibisā effe probam : quod probatum. hibitæ.1 . ( ait ) illæ lubibantur fpontè & ytronea
a lect.præ à nobis fupcaa.Nec valet Solutio aduerfarij, non oblationc: hæc à iudice iniungitur. Hoc ipſe vi.
ced.jo re eſſe méré.Canonú de hoc crimine loqui.Vis enim , dit non eſſe verum ; nam ex d.c. Mennam , c.vlt.de
fpon . ad 2 .
negatiz indefinitæ prohibitionis , eſt vniuerla purgat, uulg. patet ctiain ſolitas iniungi à iudice
arg
lis , ideóque præcepra negatiua femper , vbique, alias , & exempla ſuperiùs allara docent etiain
& omnes ligano :vidocent quotquot Decalogum . aquæ prebam fpontè iulcepram :Idcò dicit 2.adu
explican ,ideòqui dicit; Non licere vti proba aque ſtionem naturalibus remediis poffeper dæmo
frigide ; intelligendus eft , de purgationc cuiulli nem impediri : & ideò hanc probam eſſe incer
bet criminis per talem probam . Neque hactenus, gam . Quali verò non poflit etiam,yel ipſe ſuſten
quod ſçiam yllus , hanc limitationein canonum Etare in aquis maleficam , vel aliquid ci lupponere
illorum fomniruit ; vt de purgatione leuium tan quod ſuſtenter. 3. adfert ex inallco maleficar.quod
tùm criminum loquerentur , nec modernus iſte Ġ duellum alicubi potuit permiqri, multò magis
ſcriptor tantæ ac huc ert auctoriraris , ve eius in poflc probain ferri candentis: item etiamfi pec
terpretatio contra receptam hactenùs ſententiam cent duellatores , iudices tamen excuſari pofle,
licadmittenda , cùm nec vera fit. Nam canones Respond. hæc omnia iam oſtenſum cuidenter elle
illi de furto , inmò & homicidio loquuntur,quod falla. vltimò dicit experientiam huic fauere pro
graue crinen elt. Concl.communis eft, vt fuperius bationi ( quod nec ſemper verum , & etiam olim
probavimus. illis aliis fauebat ) & propter Sacram . Baptiſmi
Probatur priinò. Quia peccatum eft di&tum , fa hanc a quæ elle prærogatioain ; quod eſt gratis

coniicere,
 LIBRI IIII. C .: 11.
coniicere, & loungiare vigilantem , & declinare | A. led in ligniticationcin & hguram futuri, iuxta il
post Scribonium.Confeſ.hæc probatio ,quia Diui.
natoria ſors eſt ſuperſtitiola ; ſed huiufinodi pro conuingebanı illis. Quod I figuram non recogno
batio eft quædam (pccies fortis diuinatoriæ ,vt
docui lect . præced .ergo eſt ſuperſtitioſa. Maior
eft omniuin Doctorum , & certa : quia diuinario
eſt vna ſpecies ſuperſtitionis.Min.probatur.ratio
22.2.qua: ne D.Thomæ a , quia ordinatur ad iudicanda ôc
95. art.8. culta Dei ſcientiæ & iudicio referuara, præſuppo
ad 3 .
nit enim contraria ſentencia, nili per aquam frigi
dam non poſſe crimina deprehendi: At Galiter,
quàm per vulgares purgationes , inucftigari ne
bd.c.con- queant , Stephanus V. Papabdefinic relinquenda
Luluiſti. illi, qui folus nouit corda filiorum hominum .
Et lanè temerarium eft,laicos iudices occutra pec Bipueritine Deum honore hoc afficeret:quod quid
cata ſcrutari velle,de quibus nec Ecclehæ licet iu : ad -rom qualo
dicare ;ſed ei tantùm , qui corda& renes (crutatur:
Hanc confirmationem cùm . s.loco infinuaſſet ad
uerfarius, cap.l.certè cap.3.luo loco non diſſoluit.
non enim de ſecreris illis prouidentiæ diuinæ , &
maieſtatis gloriæve Dei agitur in argumento ; ſed
tantùm de peccatis ,quæ viâ licitâ ,omnibus ten
tatis, iudex nequiuit deprehendere . Sed videtur
cam velle ſoluere num.173.dicendo , diuerſam eſile
rationem priuarorum ſic occulta inquirentium ,
& iudicum , nam judices faciunt , vt vicarij Dei ,
& ex officio , priuari ex inerâ curioſitate. Hæc re
( ponlio cuertitur , cò quòd canones difertè etiam
de iudicibus loquantur, idque tá quoad magiſtra
cus, quàm quoad priuatos prohibencd.cap.conful-
miſli.d.cap.ex tuarum . d. cap. Mennam.d.cap.vl .&
fanè æqualis vbique eſt ſuperſtitio, & Dei tenta
tio, & in magiſtratu hæc funt minùs ferenda, mi
nùs excuſatione digna. Confirmat. 2.bæc proba
rio : Iure Canonico vulgares omnes purgationes
ſunt improbatæ ,vt patet ex dd.canonibus & com
munitev Canonifte ſentiunt : ſed aquæ frigidæ
proba eſt vulgaris probatio ; vtpatet, quia non eſt
canonica,neque legalis,ergo eſt prohibita. Dicent
fortè, camelle miraculofam . Sed tunc contra cos
procederet argum.ſoquens,
.2 . probatur concl. Tentatio Dei eſt peccatum
L repugnans religioni & primo, præcepro Decalo
gi; led qui veicuc huiufinodi probatione tentat
Deum , ergo bæc probatio eft peccatum repu-
grans religoni . Mai. probatur , ex communi ſen
c D. Tho. tertia DD .. Minor verò , probatur auctoritate
2.2.9.97. (Honorij Pons quivulgari purgatione ferri can
Summilta. dencis dicit Deum tentari d , & quod ille de vnâ
bo Ten- Ifpecie afferuit de cæteris quoque vulgaribus pro
tacio Dei, bationibus communis DD . Ichola injcllcxit , ca
vel Téta- dem eniin in omnibus eſt ratio , quia vel, poreſt
re Deum . illud deli&tuin aliter deprehendi , & runc nulla
Nauarr. c.
neceſſitas : & ideò miraculum peritur à Deo
Il. 00.39 . adeſt
& feq.Ga- citra neceſſitatem , quae eft aperta Dei tentatio:vel
len .VVeſt- li non poter ſciri aliis mediis illud peccatum ,
capell.Ca- tune iudex eft iniuftus , qui de quibus iudicare
d ca.yle.de von poteſt, co quòd diuino throno ſunt referuata,
ſen- E
purg.volg: iudicium vfurpat. Scd , li benè conſideres
tentiam contra ſentientis ſcriptoris; femper hic
adçit Dei teatario . Erenim vult iudicem non de
uen re ad hane probam , niſi habeat fufficientia
indicia ad corturam ; nec ad alium finem , quàm
torturæ hanc probam tuetur, vida que de hac re di
xi preced.ſectio. in princ,Conatur hoc crimen ten
tationis Dei euadere,quia figna & miracula ſæpè
legimus in SS..perita , ab Abrahamo , eius ſeruo ,
Gedeone,cæteris. Respond.cum Alexandr.de Ha
les , hæc non facta ad imitationem pofterorum ,
QiV. - SECT. III. 337
lud Apoſtoli , ..Corinth 10.0.11.omnia hac in figura
ſcas ; dico , ſpeciali Spiritûs fancti inſtinctu vel,
iußione feu reuelationeea feciſſe ; nec aliter lice
re à Deo lignum petere , juxta D.Thom.aut ma- ' D. Tho.
gnâ, & euidenti: velicate , vel neceſſitate id exi d.art.8.ad
gente , v.g.ad gentis alicuius conuerfionem ceriò 3. & lum .
inde ſubſecuturam ; vt Apoſtoli& alij. San &ti fe
m :ftæ &
Nauar.Pe
cerunt. In noftro verò calu , quia Deus fatis mul- trus An
ta dedit media legitima verita:is explorandæ , nc- char. in d .
ceſſitas itta ceffat : vt fupponit Stephanus Ponti- cap.vlt. &
Binsfeld .
fex. Quod attinet ad Achaz: ille per Efaiam ic
d.q.1.Ale
prehenlus fuit, eò quòd Dei lignum oblatum re- xandr. de
Hal.par.z.
9. 43.mc.
3.Valen.2 .
3. Probatur conclufio, quia bîc non eſt miracu 1.diſp.6.q.
lola Dei operátio cenſenda, ſed pactum Magicum 14.prin.i.
cum dæmone , ergo illicitum iuſſione fua ad hoc Turrecre
ma.ad 2.4 .
çooperari . Probatur antecedens , quia hoc pro
4.in princ.
miſcuè contingit ad proiectionem in aquam nu.3.& ca.
quàm faciunt iudicca Catholici, & hærerici, ;.V.5.cófuluiſti.
conftat ; quia maximè hæc proba viget in ec ha- cad. q . ny.
reticos: led hxrcriçi non faciuntvera miracul.2 . & 3.d.2.
Si dicas hoc ad confirmationem fidei iplorum art.i.
non fieri. Respond. nulla illos vmquam facere ad
confirmationem fidei : tam ordinaria verò &
continua eos facere , ad aliam rem probandam ;jd
numquam auditum , nec credibile. 2. probatur,
G Deus -per nullos facit miracula line neceſſiiate:
hic non efle neceffitatem idoneam , oſtenſuin ctt.
3. vera miracula Deus aliis miraculis numquam
eneruat , quia veritas nequit impugnare verita
tein . Ergo fi lagasnon demergiforet verum mi
raculum , numquam hoc aliismiraculis euerterc
tur . Scd legimus aliquando per miraculum hanc
immerlabilem Magorum vim luftulile, adcò ve
de facto lagæ aquis demerſæ & abſorpia fucrint.
Ergo illa vis immerlabilis non'eſt miraculofa.
Quod fublumpli ,id probatur ex Hiſtor. miracu
lorum quàm Cæfarius collegit; vbi , ibro ganar
rat , maleficos quoſdam , qui,freti malchicis , ſu
pra flumen ambulabant , proiectâ in funen facrâ
Euchariſtiâ , ſtarim demerlos fuiffe. Si dicas illud ,
D nec in iudicio , nec à iudicibus actum : Inferre
poflum , igitur hæc virtus immerfabilitatis non
eſt à Deo tributa maleficis, pro ligno certo crimi
nis comprobandi. Nam hi verè malefici fuere , &
camen demerli lunt, vi lacri panis Euchariſtici..
Ergo miraculosè demerfi,ergomiraculo poſterio
re deſtructum priùsmiraculum foret.etiamfi co
ram iudicibus eorum iullu id actum fuiflet. Nam
vis miraculi non reſtringitur ad iudicum præ
ſentiam . Vrgeo.quartò , miracula Dei numquam
fallunt,ſed ſunt certillima & infallibilia : hæc pro
ba fallic aliquando . Respond .f boc fieri fraude & rNu.122.
dolo carnificis , vel quia non benè aduertunt iu
dices ,& fidem non habent , nec fatis confidunt
Deo , quòd tamen erat neceſſarium ad miraculi
patrationem . Sed contra,lifit laga ( ſecundum vos )
mergi non poteft vihumanâ adhibita : quia vul
læ vires humanæ Angelis bonis minifèrialibus
poſſunt refiftere : Et tamen ,num.3..falli cſtis cam
quæ malefica erat , vi à carnifice demerſaın : tibi
crgo ipfi reſpondeas. liem Godelmus ex literis
cuiuſdam Nobilis Boruli , ſex ſagas diucilis vi
cibus , cùm verè conſtarer eſle reas, in aquam ge
lidam colligatis arribus proiectas,lubmerſas full- g lib.z.de
lamiis c.4 .
ſe ſcribit 8 : & de pluribus hoc idem ffirina num.35 .
Hh 3 loan.

Q I TIO
338 DIS VIS
a Admo . loan . AlchuGus a. Confirmat lagasaquis ſubmer- | A Jeficiali bereſi , sam tamen innocentiam ſuam per ko:
nit ad luo gi poffe & folere Dubrauius Epilcop.Olomucen
dicen . lis, libr.8. histor . Beboem . agens de Vratiſlao Rege; fpicione publicè fe eximere , velle. Annuit smporiunė
Idem Vratiſlaus Gerardo Prafuli as fratri fuo anxi
bio fuit in abolendis tollendiſque magorum portentis,
artibuſque maleficis, quas tuncmulti virimuliereſque
nimis licenter exercebant, mentes bominum faſcino
turbantes, bokmque & pecudum lac , ſegerémque alie
nam pellscientes atque ipſa interdum elementa damo
num violentia concutientes, per que imprudens vul
gus à ſincera in Deum fide cuertebatur. Nec tamen
alirer Gerardo malis obuiam ire,quam per cenſuram
Ecclefiafticam licebat:eam illi non pluris quam plum
beumgladium astmabant.Ergo nonferrumtantùm ,
fed ignemquoque et aquam Urauflaus maleficis ada
mouis, alióſque fecuri fériri,alios flammis exuri, fagas
nonnullas aquis fubmergi iuffit. Atque hoc animad
verſione in auctores ampliùs centum distracta , relia
quos definere artem veritam , damnasámque metu fa
milis peene coëgit. ] Audis ſubmerſas aquis lagas
Boëmiæ ,vbi cum miraculi vis :quàm prætendunt?
Effugium vnum video , ad inquiftionem à Deo
ſubueniri, non ad ſupplicium ,quaſi non illa ad
boc dirigatur, quali diploma de illâ his noftris
aquariis vllum lic peculiare. Quod etiam addi.
tur ; de iudicum paruâ (cu modica fide; planè im
pertinens eft , illa enim dictis fcripturæ locis cxi
gitur fiducia in miraculis , quæ ad fidei confirma
tionem edenda erant, non quæ ad ludicum inqui
fationes, & notitiam pertinebant. Matth.17.0.20.
Marc.9.0.23.4 24.Quod autem de Scæuæ filiis
A & t.ig. Adferrur, id vel eodem referendum , vel ad
rem nihil omnino facit. 4 probatur hîc pactum
interuenire , quia cùm nec naturali hoc vi contin
gat ,nec miraculosâ Dei operatione ; reſtat ficri ex
vi paởi cum dæmone ; non quidem expliciri vel
expreſli, rale enim iudicibus nullum nunc puro
M intercedere ( neque aliud probant , quæ multis di
cit auctor illc , libri ſui cap. 3.à num. 91. & quod di
cic e le pactum implicitum cum Deo, id iam pro
batum eſt eſſe explicitam Dei rentationem . ) Sed
dicimus cum primo aliquo indice pactum expli
citum interceffiffe dæmoni , vt dæmon ad tale fi
gnum proderer occultum & fatenscrimen ; nein
pe vr , quæ lagæ effent, eas ſuſtineret', nemerge- Dilla Chriſti miracula falſa reputentur. 2.vt faltem
rentur: poftea ( vt contingit in omnibus huiulce
modi rebus) alij iudices hoc edo &ti, vi illius pri
mi padi , idem obtinuerunt,atque ita iam, ctiam
ignari, ex pacto implicito operantur. Pactum ve
rò hoc implicitum intercedere patet , quia ſuper
ftitiones omnesnituntur pacto implicito , vido
b lib .2.de cet B. Auguſt. ( & cum co omnes Theologi . )
doc . Chril. Lege D.Auguft.loco illo & feqq.cc.
& deprehcn .
C.20.22 . &
.
23 & do deshîc , & fuperſtitione m , & pa &tum implicitum
cui cap.2. verfari : quia effe & usnec eftcaufæ naturali adæ
quæft.s. quatus ; nec talis, vr à Deo debcatmeritò per mi-
raculum exſpectari. Cüm iplis fagis non interce
dere quoad hoc vllum dæmonis pactum nonma
lè ſentit , nec inualidè probat’ille ſcriptor à num ,
97. Nam in illo exemplo quod ibi narrat clariſſi ,
mè id cernitur , referam cius verbis ; Quemadmo
dum hac adhut aſtate in prafečtura Linnenſi, Dioce
feos ynferiorisColonienfis, accidiffe dicitur, quod veru
la quadam videns duas mulierculas agua tentaras non
ſubſediſſe , ſed ſupernatale , ipfa ad prafetum loci
accurrens, ef snierpellans, couſque tam ipſum quàm
Cateros ministros instinsa prafentes permouet , volens
ac accerrimè inſtans , vt c ipſa aquis tentaretur: ſe
licet apud populum ſuspecta admodum fit de hacma
NVM VM
I CAR
MAG
coram populo teſtaiam facere, indignamque hac fta
efflagitami prafe& tus, & cateri : fed hanc in aquam
proiectam euidentius fupernataſſe , neque ut demer.
geretur , vel fundum peteret(quamuis id Studiosè feci
mois ſuper aquas tentans ) efficere vlla ratione po
tuiffe dicitur. Exirafka ccquid carnifex fuorum mem
brorum ipfa effet, interrogatur : poruslje infimulatan
hoc effugife periculum ; donec producto accufatore,
neceffitas adeffet buic tenlamini. Tandem confluenii
bus iudiciis conira eandem cor.upluribus ipſa anie cor
zutam quarentibus respondie,amafium fuum fibi fuam
!
riste, vi hoc aque periculum fubinet : fe illam labera
turum ,& in ipfis aquis, famăvilámane eius adferua
Burum effe. Hac confeſſione ſpomeprolata incineran
da cadem fuiffet , niſi ſeipſam in carcere pridie fx.
fpendio ſuffocaffet. ] Cernicis in hoc exemplo , ta :
citum pactum quod operarum in tribus mulier.
culis , & quoad tertiam præualuit pacto expreflo
cum tertiâ iniro , quia volebat dæmon hanc ro
1
go tradi, vel faltem necari , moraliter certus im
pænitentem obituram . ludices agtem ifti non
ſupt ſecuti ſcriptoris illius ſententiam , quia non
ſufficientia habentes indịcia , ad folas mulierculæ
importunas preces , ad hanc purgationem pro
ceſſerunt; atque ideò ex duplici capite grauiter
pe carunt. Primò quod vſi illicitâ probarione.
Secundò quod præcipitanter câ vſi. Sed hioccol.
C ligo ſcriptorem ab aliis iudicibus; qui fimiliter
praxi illâ viuntur diffentire; dum iple vult , prav
cedere ante probam debere indicia ad torturam
ſufficientia : illi verò putant, à probâ cum aliquâ
diffamatione pofle incipi . Qua in re fortaflis lo
quuntur magis conſentancè praxi ordinariæ illi,
led reprobæ.s.probatur hoc pa &tum , ex moribus
Diaboli.conater ille Dei miracula effingere, ha
bere conatur fuos martyres; qui funt hæretici , &
inter hos fagæ , ideo fícut Deus pleriſque ſuis
Martyribus miraculosè conceffit ; vt aquis mergi
non poſſent , in veræ fidei confirmationem : lic
Diabolus preſtigioſo miraculo conatur perſuade
re hominibus etiam ſuos Martyres effe immer
fabiles : & hoc pacto duo conſequi conatur. 1. ve
ipſe æqualem cum Dco poteſtatem habere videa
tur: & præterca confirmentur in pertinacia pſeu
domartyres ſui, quibus fic perſuadet fe eos ferua
turum in igne , ficut feruauit in aquis . Confirm .
hæc ratio , quia fi aliqua laga ſic iniccta in aquis
verè pæniteret & animo ciurarét , ſtatim merge
retur : quia pactum ceffarer. ...
4. Probatur , noſtra concl. Non obedire in fpi
ritualibus( cuiuſmodi eſt id de quo agimus) Pon
cifici maximo, eſt non obedire Deo , iuxta illud;
E Qui vos andit,meaudit,qui vos ſpernit,mefpernir.Sed
no obedire voci & iunioni Dei,eft graue peccatú :
ergo vti hac proba eſt grauiter peccare ,cum Pon
cifex cam prohibuerit , vt probatum initiò buius
ſectionis. Min , probatur verbis Samuëlis , num .
N
quid yule Doonnus bolocaufla o viltimas? ( quæſt.d.
núquid magis gaudet Deus cade & ſupplicio no 1
centium ? nam & hi vocantur à prophetis hoſtia
& victimæ,ve docui alio loco ) non porius,vtobe
diatur voci Domini? c ( vtnon tendatis ,ô iudices , c 1. Reg.
contra Dei prohibitionem . ) Melior eft enim ! 25.1.22 .
obedientia quam victima : aufcultaremagis, quam
offerre adipem arielum . ) Suauior eſt Deo odor
Lobedientiæ , & humilis ſensûs veftri ſubiniſlio ,
quàm
 LIBRI IIII
.. C. IIII
INI .. Q. VI. 339 ,

quàm nidor adultaruin ex vetitis probationibus | Amianciparunt d . 2. Si, cùm non adfint alia ſuffi- /dl.nec ma
lamiarú,puras manus veſtras & métes amat Deus cientia indicia ad corturam , propter adminicu - giftratibº.
Submiſlas præceptis vicarij ſui; non rogos , non lum huius probationis vulgarisseum ſubdat tor- 32.de in
lur. Kirch .
pytas,non cniſſasmiſerarú cótra canonum præce cutæ ludex , peccabit , & tenebitur actione iniu commun.
pra examinatarum , damnatarumquc . ) quoniam riarum , vt ſupra , etiamfi reus in tortura nonfa opin . Cér.
quaſi peccatum eft ariolandi, repugnare , quafi fco tcatur , quia iniuriam fecic indebitè torquendo, s.cócl. 30.
Godelm .
lus idololatria nole acquiefcere. ] Quid accomnio vi indicij à iure improbati . Quod fi reus tor
lup.nu.zo.
datiùs ad probandum, hanc probam canonico iu mentorum vi confiteatur ;confeſſio eris nulla, quia led.calen:
re veritam , ad ariolacionem ſortis diuinatoriæ , & vi extorta ; & iudicium ex câ ſubſecutum nul- fccntiá fan
manganicam diuinationem pertinere ? Non dici lum , & fententia irrita f.Et per confequens lu- guinis &
mus illic Samuelem de ſagis , aut hac probatione dex talem fupplicio mortis afficiens ; homicidij d.cap.ex
locutum , non ita defipimus: fed dicimus hoc ab reus eſt , coram Deo , quia occidit, quem non ha- Fl.pen.D.
co probatum ; inobedientiam , quæ fit prætextu bebat ius occidendi. Notandum camen confella- de quæft .
alterius boni , Deo ingratam & ariolationi fimi tio , vt diligenter, perſonam iudicis confideret , eftcómun.
lem effe , hinc inferimus , cùm hæc Git inobedien- BNam fi calu aliquo fieret, vt laboraret ignoran Dd.ccftib '
Viuio , &
tia valdè ( imilis illi Saülis inobedientia , vt often tiâ inuincibili ( quod vix puto poffe hodiè con: Clar.quos
di : idem quod illa meruit , mereri nomen , & in ringere )immunis eflet à peccato in foro.poli : fequitur
eandem claffem reduci . Addimus hoc argumen laborat "vincibili ,pro magnitudine & probabili Binsfeld,
cum ab aduerfario viſum , ſed non depulſuin , lege tate ignorantiæ decreſcet peccatuin . Hanc puto ca de hac)
quæ ſcripfit , à num. 123. vſque ad 127.& videbis & veram & ſecuram de hac aqua frigidæ pur- ie lib.leg.
me verum dicere. Quæ verò mox ſequuntur' de gatione ſententiam .
dæmonum poteſtate in corporibus deferendis &
Gimilibus ,ad rem nihil pertinent . Nam conati ne
Æ STIO
QV Æ VI.
gare , vim dæmonum in corporibus mouendis ,
vel in eleuandis , & fuftinendis in aqua , id fanè
foret in philoſophiam , quod ſolæcilinus in Pri De quibufdam aliis vulgaribus probis.
ſcianum ,egimus de his ,lib.2.vbi ctiam docuimus,
vera per Satanam edi miracula non pofle; & hæc Vædam eſt probatio per pondera & lan
cadem omnia D.Binsf.breviter, fed folidè docue .
cein , nam in câdein Germaniâ appendunt
rat , ideò contra illum , qui hic miraculum nul- c lagas, & aiunt eas vltra certum pondus ( nempe
+ lum agnoſcit ( vt nec ego ) tota illa diſputatio & librarum 14.vel is . ) deprimere non poſſe quan
aogopáxia ,à num.128.vfque 149.& quæ porrò fub . cumais fint proceræ vel obefæ , hoc etiam Rc
duntur ;à Deo talem poteftatem eludendi iudices ckius damnat , Isbr.de proba aqua frigida à num.41.
dæmoni non permitti,ea planè non probantur la Ego idem de illo dicendum puto , quod de aliis
cis. Cogit me aduerfarius hic extra chorum non vulgaribus purgationibus , nempe niti pacto dæ
nihil, vt eum ſubſequar. Multis enim conatur moniaco, ſuperſtitioſum eſſe, & cum Dei centa
hic ſuadere dæmonem hoc in aquæ elemento non rione coniun &tum . Çanonibus expreſsè non pro
poſſe: quia dæmon eft ex elemento aëris com . hibetur , quia eft inuentům plinè recens.
pactus, non aquæ : ſed faciliùs in inuicem ope 2. Eſt quoddam ſortis feu purgationis genus
ramtur & poſſunt, quæ ſunt ex codem elemento per crucem ,de quo fit mentio in Cóftitut.Caroli,
compacta : crgo faciliùs dæmon operatur in aë Magni 8 vbi iubentur litigantes,cruce,aut fculo, & gl.3.fol.
re , quàin in aquâ, crgo non quia poteſt corpo fuste, decertare,& in Capitulari, vbi habes,campo 62.
ca futinere in aëre , idcò poteſt in aquâ.Respond . vel cruce contendant . Ex his locis crucem fuille
hoc tantùm probare poflet, quod difficiliùs faz genus armorum quidam volunt. Ego non allen
ciat in aquâ . Sed neque hocprobat. nam maior Dior , ſed puto fuille genus purgationis per ſurtes,
argumenti , dæmonem eſſe compactum ex corpo quibus fe ad crocem aliquam ci manus impo
te aërco ; eſt erronca : vel ſalcem prorſus temera nens , vel eam amplectens, quis expurgabar . Sa
ria , & idcò monco ſcriptorem , ve recracter, & le nè illis locis cruci ,campus hoc eſt daellum op.
gat qua Scholaſtici câ de re , vel quæ ex illis & ex ponicur , & in teſtamento Caroli Magni apud
a in z.par . PP.optimè Molina, & Valentia a.Nec ad rein per Naucleruin : ſi accufator contendere voluerie de ipfo
quzſt.ss . tinent, quibus fusé agit, vt oſtendat dæmones in periuriofent ad crucem . ] Cruce, ergo , contende
aquâ nihil miraculi hactcnus oftédiſſe.Non enim re, non aliad, quam ad crucem (tare. Stare, verò ad
ſequitur aliàs non fecerunt: ergo nec tunc pote crucem , quid fic neſcio , niſi id quod dixi . Crucis
blib. z. de rant , nec nunc poflunt. Et quod dicit. Priſcos udicium etiam Friſones ſuperſtitiosè exercebant ,
offic.quzo martyres idcirco diuinâ virtute ſupernataſc; id vi docet lex corum 14.fories tales effe debent , duo
fto . ca.I.C.
iam nos docuimus ſententiam noftram roborare . tali de virga preciſi, quos texos vocant : quorum vnus
ac ianita
ris.s.& ibi Sed néque eſt vetum nullos martyres Chriſti figno crucis innotatur , alius purus dimittitur , la
Ab . & Dd.ſubmerlione necari potuiffe. Legar Surium, legat na munda inuoluti , fuper altare feu reliquias mittun
de Cóftir. Baronij Martyrolog. & Annales, inueniet com- Etur, & preſbyter fi adfuerit, velſi preſbycer deeft puer.
auch . No- plures aquis ſuffocatos, nolo immorari ; quia hoc quilobet , vnum de ipſis fortibus de altarı tollere debet ,
uillima n. cft, Tò tápegyop. en interim Deus exorandus, fi illi feptem qui de ho
22. C. de 5. Probalur concl. quia ludex fine causâ fufti. micidio commiſſo iurauerunt , verum iurafſent , cui
inof.teft. ciente , & prægnante récedens à communi ſenten denii figno oftendat. Si illum qui cruce fignarus eft
Maria Go:tiâ Iuris interpretum ; perperam iudicat b & ſustulit ,tunc unuſquiſque illorum feptem faciat fuan
rat . in tra- proinde peccat , vt & Doctor conſulens Gne ido fortem , id eft, tenum, de virga, & fignetfogno ſuo, et
Ata.de Cónco fundamento contra illam . His addimus eum iam ille , quàm cæteri qui circumſtant, cognoſce?
mun. Dd . Corollaria quæ fequuntur ex prædictis , primùm re poffint , es obuoluantur lana munda , & altare feu
opin.lib.3 .
lafpcct. iudicem ; qui hac probâ fuerit vſus , poflc conue reliquiis imponantur , & preſbyter ſi adfuerit , fized
19.8 2 . niri actione ve poffunt , iniuſtè aliquem carceri non , vt fuperius puer innocens, vnumquemque illo.
rum ſigilla

DISQ VISITIONVM
340
ruin ſigillatim de altari tollat, da ei quifortem fuam
effe cognoueris rogat, cuius fortem extremam effeconis
gerit , ille bomicidy compofitionem perfoluere tenetur,
Caleris, quorum fortes prius lenare ſunt , abſolutis. ]
Si ritus etiam communis Francis fuic , certare crk
ce , non foret aliud, quàm fic iudicio crucis con
tendere ; & ftareadcrucem , foret, conuenire cum
aduerfario ; ye ftcnt ambo crucis iudicio , quod
fortè veriùs.
r Con
3. Huc pertinet fortitio illa quatuo
ſtantinopolirani imperij candidatorum , Alexio
Murgziphlo fuperato ; quam , Bonifacius Comes
Montisterrati, Balduinus Flandria Comes , Eri hoc faciendum : quod credendum de S. Acrilano
cus S.Pauli, & Dandulus Dux Venetorum , pacti: ' B Zamorenſi,de quo Marincus Siculus,lib.s.rer. Hi
vt in æde Apoftolorum , pro numero candidato
runt, quatuor calices ordine collocarentur ; quo
rum ynus ſolus hoftiam facram continerer , ca
HÆC DE CUNCTIS
generibus diéta , & terminusſunro Tomi Secundi.
ES
TI
MO
NI
AL
VM
MAGICAR
A ceris vacuis ; cosque totidem Sacerdotibus trade
rent,ve ad cuiusque Principis nomen vnum colic
rent, & eis redderent : imperium verò illi defer
retur , cui calix obrigiflet Chriſti Domini corpus
& fanguinem continens. Sed meritò poſt, illis pa
& tio iſta diſplicuit, & ius delignandi quem velier,
communibus ſuffragiis in Dandulum contule
runt , narrat Niceras , in fine Anna !.
4. Huc pertinent quidam olim , qui res aliquas
abiecêre, vt ex earum recuperatione cognoice
rent , fibi delicta ſua dimiſſa à Deo , hoc enim eft
Deum tentare; nec licet , niſ habitâ rcuelatione ad
span. & de S. Arnulpho ex Lotharingiæ Principe,
Eremicâ , & Metcali Epiſcopo, de quo Fulgofus,
libro 6.capite 9,
A GIÆ
B0
INDEX
 341

lo U
AT
SU

INDEX RERVM ET VER

BOR V M T OM I II .

pori , quare, 19.1E

Amatorii veneficii materia, i exempla , 191.2.E
Aronis virga. 288.1.D Amarorióne ſolo maleficio abutantur rebus ſacris ? imo
Abbates tresphiltro necati. 195.2 . D & aliis maleficiis Sacramenta prophanant. 164
Aborſus per maleficia. 208.2.209 Amatoriorum veneficiorum huius cui deſcriptio,chila
Abortiui exciſi à magis. 207.2.A w.crilegia varia . 192.19
Abraham an propheia. 254.1.C Amatoriorum maleficiorã ingredientia , ſeu materia .
Abraham Genethliacos conuicit. 297.2.C 195.2. A
Ab ra ha mi j humili tas. 270. 1.A , B Amatoriis veneficiis voluntas cogi non poteſt,bene tar
Abrahæ feruus fignum petiit. 2277.2.B bari concupiſcentia ,&, ſanguis effernefcere, cc.
:)
Abſtracta pro concretis. 257.1.B " . 193.1.0 2.
Achaz quo liberos modoper ignem luftrarit. 286.1.A Amethiſti geſtatia ſuperſtitioſita 2 88 : 1: A
288,2.B Amniomantia. 287. 1.E .eiusorigo & caufa . 198.11
Achatis potus .
277.2.B 218.1 .
Achami furtum Amoris praſes gundam Damon .
Acre dula tio
prano . 300 Amoris remedia naturalia ,fiuperſtitiofa , & diuina.194
205.2.D ... 2.6 ſegg .
Acu puncture,
216. Amphiarai templum vaticinum . 260.1 . B
Acus percutem prodeuntes: c.
272.2.C
S. Adalbertus. Ana , quid Cabaliſtis per Aleph .finale , á quid per
S. Adalberti Anathema falfum , quod eft Adelberti Ain . 240.E
hæretici, 243.1.D Ananiſapat quid , c . vnde ductum , fusè diſcutitar.
ead.2.A
Adolphi Scribonii probationes reiecta.327. 2. feqq.
Aduocatorum veterum ſuperſtitio. 287.1.E Anabaptiftarum fomnia. 30 6.2. E

Aedeſiifomnium .
316 .2.E Androwicus Imp.161.ſacrilegus. 313.1D
aci 236 .2. D Angela Boëma. 266.1.6
Ægy pri um
dies qui, fusé doct .
Aer oma nti a . 284. 1.B B.Angela de Fulgino. 213.2.E , 270,2.D
250.1.B Angeli populorum cuſtodes. 296.2.D
Aeſculapii templo cubabant.
a Angelica Ars. 233.7.C
Åternita tis participesprophet quom odo. 255.1.B
308.1.A Angelis data Prophetia cur. 254.1.B
Agamemnon.
196 .2.B Anguilla perfecta eiecta perpoſticã , & pofteà inuolu
Agnus caftus. 212.2.E
287.2.C cra fætusfolita omnia .
Agnus Scythicus.
Agreſtii haretici calumniatoris mors. 313.2.E Animalia an ipſa prenoſcant,quod fignificant.300.1.B
s
Alatoide membrana. 287.1 . E Animalium noctiorum exorciſmi & coniurationes que
276 .2.C licite. 238.2 .
Albigeriana viſio.
200.1.0
109,1. A Animantium præfagia.
Alcmene partus. 236.2 .
dri na r ari us 293 .1, A Annos & tempora qui colant.
Alchin libe nef .
is 273.1.D Annulo quodam empto Princeps deceptus in tudo.
S.Aldegund .
309.2.E 284.1 . A
Alea curprohibita .
22 2.1.C Antichriſti nomen cur per 666.fignificarã.292.2. D
Alectryomantia .
225 1.D Antichriſti tempus vane pradixêreomnes. 297.2.B
Alexander e Hymenenus. 287.1. A
307.2.B Anthropomantia.
Alexandri Magni fomnium .
257.2.E Antigonus, 308./.A
Alexandri Magni viſio. 1.2 . A
i ica tus s
Antiochi Tiberti Cefanati diuinatio . 30
Alexandr Medicis percuffor prefignif 304.1.C
um 298 .1, B Anti pa th ia bomi ni s ne
cum damo . . 273.2.B.
Alexandr in or βλέκηννό μί ου ..
Alexius Brana , 297,2 , B Antonius Cardinalis Granuellanus. 299.1.B
297.1.C S.Antonii regula ad difcernendas reuelationes, expli
Allabius,
s 274 .1.B cata , 27.3.2.C
B. Aloy ſius Ber tra ndu .
Alphonſus rex Aragonum . 229.1.A , 297.2.D D. Ant oni o cofe crã diporc orig & ritu . 239.1.D , E
os o s
Antonii Verderii error. 301.2.D
Alphonſus ſapiësRex Caſtelle per aſtrologiă deceptus.
287.1 .D
297.2.D Apollo Myricans.
286.2.2
Alphonſus 1.rex Neapolitanor . 252.2.B Apollo 1 [menius.
286.2.C Apollinis varia oracula . 278.2 . A
Alphitomantia .
287.1.A Apollon ius Tyanau . s 277.1.B
Alfatica ſuperſtitio. 281 .2.C
210.1.D Apollony Tyanei iačtantia .
Altheaftipesfatalis Meleagro.
286,2.C Apoftafia a fide. 225.1.D
Aleuromantia .
219.1.C Appa & Gela vt tutata caftitatem . 197.2.Ai
Amaſis maleficiatus. Apparitiones Angeli, & Deipara. 315.2.EL
Amatorium maleficium quàm noxium menti e cor
li Agua
 342 IN D E X

528 ...DE Bauchus rex .

Aqua an oderu maleficas?quod non . 294.1.A
211 329.2.A
Apua aſcenſus maleficus. Baptiſmi agua quo pacto cauſa falutis.
Aqua rarefactio & condenſatio facillimu. 217.2 Baptiſm ritus defenſi. 240.1 . B
Aquarum profagia . 229.2 Baptiſmali oleo có aqua abutuntur malefic. 193.1 .
Aquila Ponticus cur pulfus ab Ecclefia. 295.2.B Bardafomnium , 307.2.B
Aquila Britannus. 259.1 . Bartholoma. Coclitis predictiones. 304.1.C. mors
294.2 , A ibid.D
Arabs fignificat latronem .
Araneæ fpecie demon . 229.1 . Baſins Franc reginaſaga. 263.1.A
Arbitr ium liberu m abſolu tum Iudicib us non compe Baſilacius fanaticus qualis. 276.1.A
tere. 33 5.2 . Bafilius Imp. 281.2.D
Arborum ,herbarum et florum prognoftica. 299.2. Bafilius Pſíudomonachus. 19.2.C
Arcarius dæmon in Miſnia. 229.1.B Batauus Miſam irridens. 228.1.C
Arequipanum prodigium . 299.2.C Begardi. 262.2.E.264..B
282.2.C Begini & Begardı. ibic .
Aretinorum fons.
321.2.D Belomanria . 290.2.A
Argentinenſes quidam hæretici,
Ariobaldus Dux Longobardorum . 225.1.A Benedicere animalibus ſuperſtitiosè non licet.238.2.E
Ariopharnis Thracum regis iudicium . 252.1.D Benedictionis menſe omiſſio noxia . 225.2.E
Ariolatio quid , & vnde dicta. 285.1.B Berlinenſes malefica quo paétoglaciem procurent. 205 .
Arithmantia duplex . 292.2.C 2.E
Arluna Scythica. 287.1.A D.Bernardinus Senenſis fontem diuinatorium obſtru
Arma maleficio imbuta,gladius annulus,óc. 209.1 xit. 282.2 . C
1
Armorici Baronis infanticidia. 223.1 . Bernenſium maleficorum ſummaimpietas. 295.2.D.
Arnulphus Lotharingia dux , 340.2.B
Brigitta Suetica do eius reuelationes defenſa. 256.
Arnobij ſomnium . 307.2.B 1.c.
Aronenſes energumena quomodo à demone vexata e Birgilenfis demon . 223.2.A.
quadam liberata . 269 ... B 239.1.D
D.Blaſii patrocinium animaliun .
Arreplity ſeu obſesi.. 279.1.D 225.1.E
Blaſphemorum pæna ge exempla .
Arreptitiorum reuelationes falſe. 263.3 . A Bohemici Magi praftigia. 214.1.B
B.A fenius. 273.1.B Bohemia spectrum mortis preſagum . 289 .
S.Arſeny doctrina de demorum lučła & varijs inſi Boheme faſcinata viros occidere. 206 .
dijs. 272,1.A , B Bohema ſaga demerſa. 338.1.B
Aſcletarionis prædi&tio & mors. 297.1.B Boleslaus à canibusdeuoratus.
225.1.A.
Aſini venerario . 284.2.A Bonnenfis vetula combuſta per indicium probe aque.
Aspidomantia. ibid . 330.2 , B ,C
Ajaſini qui. 210.1.B Bunum hominis rei quod. 241.2 .
Aſumere quid. 259.1.D Bunum iudicantis quod . ibid .
Aſſyriorum fortitio in bellis. 290. Boni cur à damone vexentur . .1
223 . A
Aſtirites lapis. 191.2.D Boni minorum ſuaſu Diabolus folet impedire maius.
A tra non ſunt certa omnium euétuum figna.296.1.E 270.2.D , E
Aſtragalomantia . 290.1.0 Bonis nocere poſſunt,fed rarò malefici. 222.1.A
i Aftroiatri. 298.1.E Botomantia , 287.1.C
Aſtrologi qui excufandi. 277.1.E Boum praſagiumi 300.1.A
Afti ologi que nequeant pradicere. 295.2.6 Seg. Brabantica ſuperſtitionesdua. 242 .
Aſtrologi ſapèhabent paclum cum demone. 297.1.C Branchidarum oraculum . 278.2.D
Aſtrologorum peccata qua có quanta. 295.1.0 feq. Braſileenſium oniropolia. 304.2.C
Aſtrologorum diuinationes cur alignando vera, 297. Brauo miles Hispanus aleator à damone in altum fu
1.C blatus. 226.2.D
Aſtrologis vera dicentibus minus credendum . 304.1 . B.Briccy miracri duo. 320.1.DE
A ; trologie quatuor partes diſcuſſa.294.2.A , ſeqq. Brigida Scota . 266.1.C
Aſtronomia c Aftrologia diſcrepan .. cad.1.02. Bruta ſulmina. 270.
Aikenais euecta ad imperium . 297.1.C Bruxellenſis muliercula diuinatio per fomnium difcuf
Atheiſmus ex Galuniſmo pullulat . 22.1.E
Artilanus. fa. 308.1.B
3-40.2.A Burchardus Halberſtadienſis Epifcopus. 315.1.B
Arrila mster .
306.2.E
Augurium quid & quotuplex . 288.2.D с
Anguria obiatina ( imperratiua qua. 289.1.A
Auium reſpectu augurij nomina diuerfà. ibid.B Adauer à quomodo lancinētfiue in patibulis ,fi
A crijem riztinatio .
234.2.A CA ue inhumata . 207.I.
A :triginoſi morbi curatio. 200.1 . Calorum influentia poſſunt species in phantafia pro
Auspicium militare ex acuminibus. 290.1. A ducere, 306.1.B
Aufpicia pedeſtria. 289.1.C Caietani quædam fententia explicata. 232.1.B
Auſpicia quid,co qualia 288.2.E Caietani excufatio reiecta.
Axinomantia . 235.1.D
284.1.E Calix pro forie. 309.1.0
Caligulam Cæfonia fuftulit. 195.2.B
B
Callia templum in Gargano. 260.1 , B
Calumniatores Sanctorum puniti. 225.1
Caluini error de baptiſmo. 3 28.2.D
proſtituědi,for
B Abploning & animarum tēdebantur äri
funium confuetudofeaduenis Caluiniani amici demonum , eorum parcant imagini.
pebantur,mos çxolicatus. 195.1.A bas,varia exempla .
273.2.C
Cal

1
1
 LIBRI SECVNDI. 343 ,

Caluini aniefores virginstants. 224.2.D Cluniacenjës monacht Alphonfum Regem Aragoni,

Caluiniſta precurſores Antichriſti. 219.1.B ex pargatorio educient, 229
Caluiniſtarum renelationes. 174.2.C Cogitationes an noie damoni. 276.2. A
Caluiniftarum vexillum effigie damonis infigne. Cogitationes quo pacto Magi diuinént.ibid .
223.2.C Cohoba femen . 26.2.D
Cambronenſis Deipare imago ,Duellum , & miraculo S. Coleié prudens humilitas. 262.1.D
315.2.316 Colonienſis virgo. 225.2.0
fa Clinici victoria,
Camera cenſes quidam hæretici. 321.2.B Colophonij vates. 278.2.D
29 9.1.A,B Co me ta ru m fig nif ica tio nes. 298 .2.C
Campanarum oſtenta mira.
Cananæus fignificat mercatorem . 294.2.A Comitiſſa ſečte Caluiniana venefica o adultera iuffu
Canoniftarum quorumdam error . 333. mariti occiſa. 215.2.D
286.1.A
Capromantie ſpecies. Conceptio B.Virg. Deipara immaculaia defenſa con
S.Carilephus. 230.1.B tra quandampresenfam reuelationem . 267
Carnium elus. 197.1.A Condei principispreſagia. 307.1.11
Carolus Magnus Imp. 253.1.A Confeffionis vis . 215.521
Caroli Regis Franc.morbusex maleficio. 208.1.C Congelatio. 259.2.1
Caroli Calui auiditas. 319.1.A ,323.1.B Conic&tatio quid 255.quotuplex . 294.1.D
CaroliMansfeldig Comitis mirus morbus ex maleficio. Conie &tatio iudicaria ex aftris qua: enus licita.294.de
215.2 D , & fog.
Carnifex à malefica lafus in ipſa iuftitia executione. Coniugibus vitanda philtra. 196.1
216.1.E Coniugum intemperantia. 224.2.8
Carnifex à malefica iam rogo mandăda laſus afflatu . Conrad .VVimpina multa fublegir clàmex Pico .
222.1.E 291.1.B
fchifma
Carthaginenfis mulier ex falfa reuelar.caufa Conradi Marpurgy inquiſuio. 318.2
tis. 251.2.C Conftantini Steihati aſtrologi diuinationes. 297.2 B
Catharina Raconiſia reuelationes, 274.2.B Conftantinopolitani Circi malefice imagine. 211 ,
Catharina Hualtheri mirus morbus ex maleficio. 1.C
212.2.E Conftantinopolitanum imperium quo pactoforte obue
Catharina Senēſis reuelatio de concept.B. Maria vir nerit Flandriæ comiti. 349.1.A
266.2.E , 267 Contagio quomodo hauriatur. 198.1.0 ſegg.
ginis difcufa.
262.1.A Coponus ficarius. 304.1 . E
Caiharina Binonienfis decepta.
Catholici e Ariani Epiſcopi certamen . 321.2.321.1 Contradiétiones defenſoris proba aqua frigide.330. .E ,
Catonis dictum acutum . 234 331... E
283.1.A Contumacia inobedientiag pæna . 22 4 . ' . A
Caropromantia .
Caropromantia in cuspide splendenti 290.2.B Corinthiorum lex , 302.2.D
κάτοχος, κατοχή. 259.2.C Cornicis preſagium . 300.0 , A
Cautela pro aqua frigida reiecla . 331.1 Corpus imagoanimi. 301.1.C
Celta dicti Germani . 282.1. E Corporis diſ poſitio quã expoſita illuſionibus. 264.2 , A
Cephalqonomantia. 284.1. A Corpori naturaliter ferrum á alia metallica cer.o co
Cereris oraculum . 283.1.B formata artificio innafci non poſſe. 215.2.D
Ceriti o Cereričti. 214.1.D Corpori humano ex malis humoribus interdum dura,
Ceromantia . 287.1.A ot tophos, Pina Concylia vớc.anafa. ibid.C
Certamen duorum veneficorum mirabile, 206.1.C , D Coſcinomantia . 284.1.D
CHAB AR quid ,vnde CH AB ARIM . 290.2.C Craffus. 25.1.E
294. 2.A Cratetis impium confilium . 196.2.C
Chaldai qui dicti.
Charibertus. 277.1.B Creature quomodo laudem Dei nobis proponant.
Charichriſt Hibernia. 236.1 , E 329.1.E
Childericus rex Francia , 263.1.A Cribro diuinare. 284.1.D
Chinarum damnatioIper duo ligna. 292 Criſtallomantia.28 3.1.Copæna. ibid.
Chiromantia quotuplex , & qua licita,qua contra. Critomantia , & Chrithria mulieres. 286.2.C
301,2.C Crucifixi imago fanguinem fundens. 209.2.E
Chiromantia fcriptores, prohibitæ lectionis. 302,1 Crucis fignum quam vim habeat. 239.2.C
Chorion, 287,1 , E Crucis fignuna contra illuſiones. 268.2.C
Choſen feu eſſen . 255.2.E Crucis fignaculo diſcernuntur illuſiones. 270.2.B
Chriftus quoſenſu Propheta. 254.2.D Crucis fignum opponere viſioni ſeu reuelationi. 273.
Chrifti Domini factum cacum fanantis. 240.1.A 1.E
Chriſtianis cur obiecta infanticidia. 207.2 E Crucis fignum prætermiſſum noxium , 226.1.C

Chriſtianus Comes de Oldeborg. 319.1.B Cruce certare quid. 359.1.C , D

Chriſmatis vis. 228.7.C Cubabant olim in remplis ad ſomnia captanda. 260.
Cineraria diuinatio. 286.1.D I.A , B
211.1.C Cubomantia. 290.1.C
Circi Byzaceniftatua fatales.
282.2.A Cultrum excernens deglutitum . 216
Ciſterna in Aphaceno templo.
Citatio ad comparendum coram Deore varia cius e Curioſitas. 230.1.D
313.2.B Cyanea ad Lycum . 282.1.E
xempla.
Cleidomantia , 284.2.A Cyrus. 308.1.A
Clemens Vcitatus coram Deo. 314.1.A ,315.1.E
Clementis octaui bulla . 317.2.A D
rand'origixń. ABAR . 238.2.1
324.1.B
Kandoriſsod ay guid ,á vandlår. 281.2.C D Dactyl
Dactyl omanti c,
omani.. 283.2.E
li 2 Damin
344 IN DE X

281.2 Diſcretio fpirituum doctrinales que. ibid .

Damon pro anima apparet euocata . 282.2
idem folet mentiri de animam . Diſcretionisfpirituum donum quid: & de duplici cius
Damon cur vtaturatale puerili ad diuinationes, 264 . modo.ibid . & ſegg .
2.B Diuinatio quando a quale peccatum . 293.2.A
Demo quedã per ſe nõ aquè poteftac per alios.2.30.2.D Diuinatio quotuplex , 278.1.B
Damon cur potius per alios quam per fe, maleficio no Diuinatio quale peccatum ,fiue qu
ibid. . e hæretica , que non.
ceat. ibid.C
Demon non habet corpus eereum nec aliud. 327.2 . D Diuinatio in Sacra Scriptura an ſemper in malim
Damon alligatus loco per Magum . 217.2.E fumitur. 1 53.2
Demon maleficas ſuſtinet,ne mergantur. 327 .2.E Diuinatio qualis permiſſa . 277.1
Damon fomnysdeludens. 217.2 Diuinatio malefica per plumbum liquefactum 4
Damonis fraudes in oraculis reddendis. 276.1.E quam. 212.2.B
Damoni permittit Deus aliquando la dere, có indices Diuinationis definitio explicata, & quomodo differat
decipere. 331.1.Ę ab vana obſeruantia,prophetia,conicitatione.quarii
Damoniſe deuouere vel eum inuocare quampericulo fit rerú.vnde dicta,follemnia,inſtrumēta.275.5.DE
ſum . 225.2.C Diuinationis à Prophetia á coniectatione diſcer
Damoni homines tradendipoteſtas: 216.2.C nonda canones. 277.7.C
339.1.D 1
Dæmonem aereum corpus habere, error. Diuinationi recipiende que diſpoſitio apta. 254.1.A H
Damones quidam lenones. 193.2.E Diuinationem explicitam illicitam ejje ,nemo Chri
Damones que occulta queant reuelare,. 275.2.A ſtianus poteſt licitè ignorare. 278.1.B
Demones Lutheri & Suvingligantē bulones. 272.1.B Diuinationes cum pacto expreſſo ſeu explicito, ibidem
Damonum conuiuia ſunt calamitates hominum . 187 . Diuinatores aſtrologi ex republica eijciendi. 298.2 . A
1.A ,nomina ab offeétu . 236 Diuinatores conſulere non licet . 277.2
Demonū miniſterio nõ licere vii ,nec ad boni . 239.2.C Diminatoria fors illicita . 337.1 . A
Demoniaci obſeſſi & poſſeſſi quomodo differát.217.1.B Diuinatorie ſortisſpecies. 290.1.B
quomodo intret demon . 237.2.B Doétrina , o eruditus quid vulgato interpreti. 255.2
Λαιμονώντες.. 214.1.D Dodonides columba quales,
278.2.C
Danielis liber fomnialis, 305.1.B Donatifte Sacrilegi. 228.1.D
287.1.B Dracus Londinenſis. 274.2.E
Daphromantia.
Deus cur maleficia permittat, 222.2.E gcá ſeg. Dubium quid, & quomado in dubijs mitior ſententia
Deus curpermi ttat homine s à demone poſſideri. 217. ſequenda. 241.1
2.C
Duella ornni iure prohibita docetur. 316
Dei gloria reſultans ex maleficys. 22 2.2.E Duella quando Principes poſſint permittere. 317.1.
Dei prouidētia in tuendis dirigendis iudicibus ma DE
lefici quanta & qualis. 333.2 Duellorum caufa , 316.1.Agritus. ibid.
Deiprouidentia qua in tolerandis fceleribus malefico Duellorum incertitudo o inaftitia . ibid
TUM 222.2 Duellorum variorum exempla. ibid.D
Dei fuauitas ,clementia,fapientia ,potentia,iuftitia. Duffus rex . 210,1.D
223.1 Dulciniſta. 264.1 B
Defuncti poſcunt eleemoſynas, cº spiritualia remedia . Dunſtanus ignita forcipe naſum larua comprehendit.
230.2 269.2.B
Dementia breuis ac ridicula per maleficium . ' 214.1 Dura craſſa quo pacto dæmon queat verè autfalso
Depoſiti negatio. 2 26.2.5 corpori inferere. 216.2.A
Déſidia ſeu ſegnities. 196.2.E E
Deſperatio. 23.1.C
Deſpuitio in finum ſuperſtitio a. * 1941.B E che con precationeſquam vim habeant mala re
239.2
Deiračtionis pæna .
223.2.E Ecclefia nop obedire eſt mortale peccatum .
Deuotionisfeu execrationis maleficium . 216.2.C Eccleſiaſticas ceremonias ſuperſtitioſis ritibus conferre
Diabol. quomodo inducat in gulä с libidinē.272.1.B blafphemum et impium eft. 240.1.B
Diabolus in iwdicio militis patronus e liberator. Electiones aſtrologica.
244.2.295.1.C
225.2. E
Eleemofyna poteft fortito haberi. 309.1.B
Diabolus vnumquemque decidit per ea, quæ quiſque Eleemoſyna data lagis an periculoſa . 227.2.6 228
amat .
26 4.1 Elecmofyna vis. ibid.
Diabolus quo modo mundi rex fecundum Lutherum . Eleemofynam denegantesfaſcinari. ibid.
o quomodo fecundum Catholicam veritatem . Eleemofyna defunétis proſunt. 229.1
205.1.A Eleemofynis impetrale an efficaciores. 237, 2.B
Diabolus quomodo DEVS fæculi dicatur. ibid . Eliæ humilitas ,
Diadumenus vnde dictus. 273• 1.B
287.1.E Elizeus cur pſalien requifiuit.
254.1 .
Didaci Ordony duellum cum Zamoranis . ' 316.1.E Elizabetha Crofthu .
Didins lulianus . 274.2.E
283,1. A Elizabetha Barthona vaticinia . ibid.c
Dies SS.Pauli Vincenty, Vrbani,Ioannis , Anni ia Elementa tantum ſunt tria : nullum ignis. 298.2 . B
itionis, 236.2.B B.Eleutherius.
205,1
Dierum fauſtorum vel infauſtorum obferuatio.ead. r. S.Elifabetha Sconangienſis defenſa. 266.1.D
1.0 feq. S.Elpheg us . 272.1.A
Dina fofa . 286.2.E Elymas magus.
Diophanes magus. 230.2.D
284.1.C Elzana maleficus.
Dire. 205.2.C
289.1.E Emma regina,
318.2.B
Diſcretio experimentalis,quid, & qua nomina exis . ! Energumenti tot cur tempore Chriſti.
21.1 . 2 23.1.E
'Enerounenorum corpora an pofſit demon Fiebingredi.

gilo
 LIBRI SECVND I. 345.

o quo id pacto. 217.1 Ferd . Coriezius. 292.1.A )

Energumenos veros reperiri, & qui talesfinte )skibid . Ferdinandus Daualus natusgaleatus. vi 287.2.A ,
210.2.B
Enguerrani Marignani vxor malefica. Faris erepta in magicis . P8XPX7, gori::. 7 207,1 .
.E
Enthuſiaſta hæretici. 1955.306.2 Ferrantis Comitis Flandrie matrem demon decepit,
Epachy peena. 228. 276.2.E ist die wij in
Emphemerides paſtorum ,& rufticorum , di nantarum Ferricandentismiracula ... my 318.2.3 20.1.321,1.
unde nata . C .: 300,1.B Feffanæ tribades. 284.1.0
291.6.E Feffanorum Hydromantia, 28 2.2.B
Ephefiorum nota qua .ini
S. Ephrem 261.2.D. Feſtorum violatio. 1230.1.6
Eph ial tes,feu inc ubu s mor bus . 306.1.A Fides que operetur in fanatione. ini 2 41.1.C
Ephodquidở quotuplex . 255,2.E Fides remedium contra muleficium . 215 .
Epileptici apti maleficio. 211.2.C Fider vis contra illufiones. 17.9 osa kelaines. 269.1.
Epileptici patentfalfis reuelationibus. 263.1. Fiducia e cuſtodia ſui. 1271.
Epitheles Meſſenius. 306,2 . E Filum collo commenſuratum . 288.2.B
Erichius magia . 280.2.C Fila maleficijamatory qualia . 194.1.
Erkimbaldi de Burban factum est miraculofa Eucha Finis bonus folus non facit actum eſſe.bonum aut legi
31313.1 . A timum . 1333.1.B
riſtia perceptio.
Errror iuris quis peccatum . > 316.2 . Finni malefici baliſtarij . 210.1.A
25 8,2.E Fontium miracula , 289.2.C
Euangelium .
Euangeliorum liber incombuftus. 321. I. Florentina mulier . 219.1.A
Euchariſtia quo modo exitium fit fumentis. ,:313 1. Floridenſis diuinatio. 28.4.2.D
Euchariſtia verè ad ſalutem inſtituta. 312.2.B Forma noce : pudicitia. 197.1- C
Euchariſtia contempta, ci formidata . 3 !1.2.D , E Forma proba aqua frigida in maleficiis. 327.2
Eucharistiæ facramenti forma à Deo instituta.240.2. Forma ferri confecrandi ad iudicium . 318.1.E
Euchariſtia miraculum . 193.1.B Forma verborum que permiffæ q142non in medicinis..
Euchariſtia fumptæ purgario, defenſa exemplis da ra 241.1.A
tione contra Horomannum Caluinıstam . 311,2 . Formula proba aqueferuentis. 1322.2 .
Eucharistia vis. 215.1.227.2.228 ; 1 . Formula curationum fuperftitiofa multa . 242.2.B.
2 Euchariſtie contempia vltio. 225.1 , ſegg.
Eucharistiam indignè fixmentium pana . 313.1. Francia aula ſuperftitiofa in dierum obſeruatione .237.
Euchariſtia abuiuntur malefici. 218. 1. D
Euchariſticafortitio. 340. Franci vſi ferricandentis indicio. 318.1.D
Euchariſtica purgationis formula e cauſe. 312 . Franciſcus Dux Armoricorum . 315.1.D
Encheté infanticide. 188.1.D D. Frar:ciſciexemplo ſevirgo volutat in niue.269.1.D
Eulaly fiſcella incombuſta. 320.2.A S. Franciſci fortitio. 291.2.B
} 307.2.B Franciſci Borgia reuelar. 274.1.B
Eulogyfomnium ,
Euftachius Abbas. 313.2 . E Franciſci de la cruz deluſio, hærefis , falſe prophe:i«,
Eutelidas. 198.2.B ſupplicium , có hiſtoria. 263.1C
Excomm uni cat io lata in duellis explic atu r. 317 Freſaia ſeu ftrix auicula . 188.1.E
Excommunicationis contemptus. 228.2.B S. Friardi prudentia. 270.1.D
Execrationum feu Dirarü in ſeipſos exempla.225.2.C Fridericus III.Imp. 253. ' . A
Exorciſmi vis cum miſſa ſacrificio. 2 26. Fridericus Dux Auſtria . 195.2.D
Exorciſmorum formula que licita , 239.1 . Frifonum ſuperftitiofa fors. 339.2.D
Expuere in faciem viſi. 271.1.D Frumenti aduerfio per maleficium . 209.2.A
Ecstaſis ſeurapius Prophet , 259,2.B m
Fulicu pra ſag . 300.1.A
Exſtatici. 279.1.E Fulminis vis in penetrandisfolidis. 216.2.A
Exriſpicina. .. 285.1.E Furi oculus quo pacto excutiendus,vt cognofcatur 243.
1.C
F Furtum concipere per lancem i licium . . 288.2.B
Futurorum ſcientia quo pacto reſeruata Deo.295.1.E
Acies index animi. 301.1.B
276,1.E G
Famaguſtani Turce vaticinia .
Free
Fanatici ſeu'évbeo1.279.1.Doexempla e nomina.278.2 Agates in diuinatione. 284.2.A
.
Faſcinationis fpecies tres. 197.2.D G Gaianus mimus . 225 .
198.1 : Galea naſcentium . 287.1.E
Faſcinatio quid latè,& ftrictė.
Faſcinatio quid fecundùm vulgus & hæreticos. ibid. Galeacius vicecomes maleficiatus. 219.1.C
Faſcinatio illa vulgaris quam erroris originem habear. Gallicene fæmina . 278.2.C
204.1 . C Gandenſis virginis propter fuperbiam illufio. 270.1.A
Faſcinatio vulgi fabula e ſuperstitio est. 198.1.D S.Gangulphi vxor adultera detecta o punita.325.2.B
Faſcinationis vera cauſa , refutatis falſis. ibid . Gaſtromantia. 283.1.A
23 5.1.C
Faſcinationis remedia quadam ſuperstitioſa . 204.2 .. Gazareni qui.
fatui & furioficurſæpius diuinent. 254.1 . A Geila mors. 225.1.B
Faustina quomodo amore liberata . 196.2.C Geloqua Mauritio inſidiata . 188.1.E
Felicis Malleoli liber pro ſuperstitioſis orationum for Genebaldus Laudunenfis lapfus pænitens,. quam
.
obediens D.Remigio. 269,2.B
mulis diſcuſſus & confutatus.238.2.cum feqq.
Fæminafaciliores decipi. 264.2.C Geneuenſes venefici. 5 206..E
Fæminarum reuelationes quomodo examinande.ibi Geomantia . 290.1.A
1 dem D Germani proba aqua vſi. 3 2 2.2.3.23
Ferdinandus I. I 1. Caſtelle Rex, 315.1 . A Germanorum mos gaidam difcufies. 295.2.E
li 3 Germano
 INDEX
346

Germanorum jisperstu1.282.2.A ,284.2.A ,289.1.C , faſcinatur. 188.1.A

290.1.D S. Herebertus. 261.2.E
fæminarum diwinatio. 282.2.B Hermetis Malateſta mors.
Germanarum 304.1.D
266.1.D S. Hermannus Steinfeldenſis. 272.2.B
Gertrudis.
Gla dij nuc ron em s
tre dig ito s gă
lon exc ern ens .21 6.1.D Hibernia ſuperſtitio. 236.1.E
Glandium trium præfagium fuperftitiofum . 300.1.A D. Hieronymus crucis fignum adhibuit fanationi.
188.1.D 240.1.B
Gnoſtici Magi di infanticida.
Gnofticorum Magia & viſcerationes e infanticidia. Hieronymi CancellaryMediolanenf.annulus.284.1.A
207,2 ,E Hieroſcopia defcriptioaccurata. 285.1.0 feqq.
Goefiorum iconoclaſtia. 223.2.B D. Hilarion demonem quem Magus immiferate vir
Goninus magus Pariſienſis, illufit iudici ipſo ſupplicio, gine expulit. 217.1.E
fibi mula in patibulo relicta . 222.1.E Hildebrando puero omen oblatum mirum . 288.1.E
vicaria
Goſuuini Comitis mors. 227.2 . A Hildegardis. 266.2.D , 273.1.B
Gorfridus Schluſel. 225.2.E Hippe. 191.2.C
Gotholanus Nauarchus. 315.1.D om an es ibid.195.2.A
Hipp .
Grecorum nomine qui ſignificentur inſacra Scriptura. Hispani Catholici contra Arianum certamen.320.1.B
258.1.B 323.1.E
299.2.C
Grando & glacies eadem fpecie. Hiſpanorum militum oratio fuperftitiofa vulnerum
Gratiani error . 322.1.E curandorum . 238.1.A
260 .
Gretienſis pſeudopropheta. Hiftoris filia Toreſia . 209.1.A
22 5. 1.C Homicidy pæna. 225.1.A
S. Gregorius Agrigentinus.
31 2.1.A Homicidia magica. 207.1.C ,D
Gregorius VII . Papa.
Gregorij XIII. laus & bulla. 317.1.A
Hominumgeneri ex maleficorum ſcelere vtilitates na
Gualtherus Burgenſis. 314.1.A 1d. 223.1 .
269.2.E Horror & latitia ex reuelatione . 273.2 . A
Guilhelm . Aquitanic Dux deluſus.
B. Guilh . Roſcildenſis. 272.2.C Hotomani temeritas caſtigatur, 312,2.A
Gula etiam leuis religioſa punita . 230.2.B Humilitas neceſſaria contra illuſiones. 261.2.
Gunda mulier viri tefte aſſumpta monaſterium ingre Humilitatis vis contra illuſiones. 270.1.
sad ... B Humilitatis vis contra damones. 26 2.2 .
diens punita .
Gundizaluus Fernandez decorduba. 31 4.2.C Hydromantia species varie . 282,286.2 . A
Guſtronienfis faber magus. 284.2.C Hypatia prudens facinus. 197.1.E
S. Gutlacus. 271.2.E
283.1.E I
Gygis annulus.
Acobi Richij libellus confutatus. 327.2.6 ſegg.
H Ilaco
Iacobi Brocardi Caluiniſta reuelationes. 274.2.C
Iad. 259.1 . E, colloquium cum Alexandro. 257.2 . E
Abitus oprimuspericuloſus, de nitorſolito maior lamnes & Mambres. 230.2.D
H ſuspeitus. 204.2.D Iannesfeu Iannes Theophilipreceptor , Patriarcha .
Hadrianus VI. Papa. 297.1.0 Magus. 282.2.E
Cherinthus. lapony furtum valdè deteftantur. 317.2.B
Marcus Magus. Ichthyom an ti c 286 .2.E
.
Hæretici fictores Montaniſta . 263.1. Iddegonim . 287.2.A
reuelationum Donatiste IEDVIM diuinatio , có quid IEDVA. ibid .
vtfuêre | Archontici.
lesunium neceſſarium ante Miſſa celebrationem . 228.2
Manichæi. ibid.
Ieiunij violatiopunita.
Haretici damones expellere nequeun : 223.2.A Ieroboami vxor . 277.2
Hereticorum prophera mente capiebantur , exempl. IESV nominisvirtus liberat puerum à demonum po
prob. 259.2.A teſtare. 227.1.C
Håreticus mirè ignis ſempervlcifcitur,exemplis duobus IESV nominis efficacia . 240.2.C
id confirmatum ,321.2.323.6 alio.277. Ignorantia qua in Diuinatione excuſet. 277.2.D
Hæreticos reiecit aquam . 335.1. A Ignorantia qua à peccato excuſer. 334.2.D
322.1.B illuminati heretici. 262.2.E , 264.1 ,B
Hereſi flamma quod vmbra corpori.
Halitu ( afflatu malefice faſcinant. 188.1 . A Illuforum per reuelationes excufationes diſcutiuntur.
Hannonia energumenæ qua fingens fe facerdotiſſam ej 262.2.B
confecrans:exemplum . 255.2.E Imago malefica. 212.2 .
320.2.A Imagines malefica amatoria . 294.2
Haraldus Hybernus.
Haruga. 285.1.C Imagines vel ftatua maleficæ , et varia exempla . 210.
ibid .
Haruſpicina vnde dicta,do quid. Imagines malefica ex ceta terra ,Ó6.162.2 .B, earum
Hebrai aſtrologi cauſa idololatria el iconoclaſtia.297. baptiſmus, ef aly ritus. ibid.C 1
Ab Hecate vel Heroibus infeftati. 214.1.D Imagines astrologice. 294.2 .
S. Helene falſo afcripta orario. 2 43.1 . B Imaginarij magi. 284.2.E
Heliogabalus. 287.1.A Immiſericordia . 227.2.C
Helizeigeſtus puerum ſuſcitantis. 240.1.A Impedimentumperpetuum quod . 219.1.C , D
Heluetia ſaga . 211.2.D Imprecationum mala c vltiones. 223.2.E
188.1.D
Heluetia obſtetrix puericida . Inceſtuoſus Satana traditus. 224.2.B
Heluetica due malefice afflatu lepra infecêre. 206.1.E Incendi folita maleficis. 194.2 .
Henricus Imperator . 313.1.D Indi adiuratores tempeſtatum . 298.2 .
315.1.B Indicium complicum . 33 ... D
Henricus Moguntinus Epiſcopus.
Herba e fejluca malefica , quas ſupergrediendo quis Indolentiam ſen patientiam tormentorum quomodo

procurent
 LIBRI SECVND I. 347
procurent malefia. 121.2.E Indices non pojjunt inquirere in planè occulia . 357.1 .
Infans tutus inter damones. 227.1.C Indices an poſſint vti plenitudine arburij. 335.1 .
Infantes propry occifi ( comefti à maleficis. 217.2.E Iudices ifti aquarioli que docendi. ead.2 .
Infantiuin cades. 188.2.B ,C ludicis hac proba aqua frigide vientispoena.339. 2.
Infantibus cur fæpiùs noceant malefici, maximè non E , potest conueniriactione iniuriarum.eius fenien
baptizatis, quafitum , o cur Deus hoc permittat. tia est nulla.eſt homicida. ibid,
221. 1. 2. Iudicum iufiurandum in leges. 33 5.2 B
Infanticidium . 207 Iudicibus & iuftitie adminiftris an maleficipoſſintno
Inferni oftia varia . 279.2 . cere . 222 1.A
215.1 . Iudicibus quibus noceant malefici. end.2 .
inferrationis maleficium ,
Iniuria quomodo remittenda ex Dei pracepto.239.2.D Iudicium qui in facra Scriptura , 256.1.A
innocenty VI. mors fabulofa. 314.2.A Iudicium , qualis purgatio. 317.2.E
2411E ludicia humana cur fint incerta . 312,1 D
Intentio que excuſes à peccato.
Inuidia do odium proximi. 224.2 : A ludiciarius proceſſas contra vei mes noxios. 239.1 . A
Inurdi an viſu noceant. 197.2.E luger , & Lauff kaffer, vermes. ibid .
Ioannes Morochazarius maleficus. 210.2.E lulij 1 1. bullia 316.2.E
B
loan.de Varenis . 27.1. Tel.Sirenius nimium tribuit aſtrologis. 295.2.C
loan. Flander Eſtinnenſis Deipare defenfor. 315.2.E B. luliarus ex parricida Sanclus . 223.1.D
loannes Galeacius aſtrologum ſtrangulari iuſſit. 297 . Iulianus Apoftate. 253.1.B
2.C Iuliani Apoftatæ Magia. 287.1.A
S. loannes Gualbertus. 321.1.A Iuliani calumnia in vigilias Chriftianorum . 260.1.B
Lininis XXI. mors . 297.2 E Iurianus Mains, 394.2.C
Ioannes de Rupeſciſſa. 264.1.E Iunonis palus Epi dam ni. 282.2.A
s
Ioanne Sagus, & loan .de Rupeſciſſa . 274.1.E luriſinrandi purgatio defenſa. 311.1.C
Toannes Stady vanitas. 294.2.B Iuſti Lipij narratio á amicitia cum auctore. 308.
Ioannis Turfonis mors. 315.1.C 1. A
Loan. Betisol & A. 304 .1.2 1 ) . Iuftina. Cyprianus magus. 193.2.B
lustuia Dea Horomanno. 312.2.E
B. Ioannis die ſuccenſepyre , de unde mos . 285.2 . E
loinne Albrethæ intoxicatio. 206,2.B lyngis varia nomina . 191.2.C
loanna Poriere ſaga cauſa vexationis totius monaſte
rij vbi degebar. 263.2.C K
Joanna virginis Lotharinge reuelat. defenſa.274 ./.B
contra illam ata . ibid. Abbala dupplex Iudæorum . 292.2.1
Joannes Ballus. 262.1.D KALAL . . 290.2.B
Joanne : Balleus notatus. 266.1.D Kalendarum lax. fuperftitione.. 236.1.C , D
lob à damone plagarus. 211.2.B Karentinienſium maleficiariorum diſcuſſa Hiſtoria.
jonathefors,o peritio figni. 277.2.B 219.2.A
Iona tempeſtas . ibid. KIBEL , unde Kabala . 379.1.E
S. Iordanes illuſus non ſemel. 271.1.A S. Kiliani e ſociorum cades. 225.1.B.C
Joſephi fortitio ej virga. 288.1.D Kunigundis Imp. 319.2.A
D.10,ephi nomen cur darum cuidam . 272.2.B
louis Dodonai, Ammonis,Trophonij oracula. 278.1.E L

Jonius notatus 304.1 . E, ſcriptor ſuperftitiofus.287.2 . A

Iprenſis Epiſcopi ſenteniia defenfi?. 238.1.C Acertulas in vrina quidam eiecit. 215.2.C
Ira eiiam leuis. 230.2 B L ,ciri
Iridis di fimilium prafagia. 29 9.2.D tus , necnon remedium lepidum . exempla ſingulo
l - riſio virorum Sanctorum . 23 0.1.B rum , 209.1.C ,D
Iſaacius Imp.de imperio deiectus. 275. 2.E 188.1.D
Laftrygones cur ftrige .
282.1.C Lamia vnde dicta . ead. 2.B
1aacius Angelus.
Iiacorum ſuperftitio. 287.1.A 288.2.A
Lampadomantia .
I alus veneficus Cathar.Medic . ea 206,2.B Lapis inſignis & diuinatorius Iudæis. 287.2.D
I * alorum hodierna hydiomantia. 282 .2.B Lapis quomodo radat & ſubintret aquæ fuperficiem .
fupplicium . 31 5. 2.D 216.2 . A
La la perfidia, duellum
Ludai crudele pactum fænoris. 253.1.B Lapidum rationalis fulgor,quando deſierit. 258.1.C
ludai dićtum acutum de aſtrologia. 296.1.A Lappones malefici ſagittarý. 210.1 . A
Iudai vnde ditli adorare caput aſini . 284.2.A Laurenty Medicei mors. 227.2.B
In'aprum idololatria in captandis ſomniis. 260.1. Laurivri à maleficis folebant.194.2.B , á à diuinatio .
Indexfine cauſa idonea non poteſt recedere à communi nibus ſymbolum diuinar. 287.1.B
281 . Lecanomantia . 282.2.D
opinione,
Iudex improbus damnatus. 229.1.E Lectiſternia Gentilium in fanis ad fomnia captanda.
14 dici non licet quam vult pænam infligere. 331.2. 306.2.C
lindices peccant bona intentione proba aqua frigida Lemniæ fæmina cur maritis inuiſe. 218.1.0
vientes fusé doctum . 334.2.336.1. Leo Imp.philofophus contemptor Magorum . 281.2.D
Iitdices que fub mortali facere e ſcire teneantur . 335 . Leo Ifaurus. 297.2.B
1.A Leonardo Haſſelio restituti libri ſui. 203.2.C
Iudices ac ne Principes quidem lege planè foluti.ibid. Leuuenstetenſis puella. 215.1 .
E.Ớ 2.A , quo pacto legibus ajtričti. ibid.2 . A Libanomaalia . 286 ... C
Iordices cur veritatem non aſſequantur in ſagarum iu Liber dićtus reuelationes prophetarum . 253 ... B
dirtis . 336.r. Librorum ſcribendorum complıcandorum apud
Hebraus
348 IN DEX

Hebreos conſuetudo. 296.2.A Malefici quibus perfonis nocere queant. 221.1 .

Liberos damoni offerunt malefici. 221.2.C, D Malefici excommnnicati, 2 10.1. A
Libidinis irritamenta vndecim ex Helinando expli Malefica curatio . 215.2.B
cata . 196.2.D Malefica ſuntporefa ab inhabitante damone. 327.2 .
Libidini que spiritualia arma depellende optima. 328.1 .
197. I. Maleficarum ſupernatatio vnde proueniat. 327.2.A
B. Libuina . 273.1.B Maleficium eſſe . 187.1.A
Licitum non eft quicquid prodeft. 241.1.A Maleficium , quid,& quotuplex . ibid.
Licitum non est vſurparefacram Scripturam ad fen Maleficium ſoporiferum . 207.2.C
ibid .B
fum ad quem non prolata . Maleficium noštile,& qualia ingredientia. 197.2.C
Ligamina á nodi amatory. 19 1.D
4. Maleficium per inhalationě omnium peſſimi. 206.1.C
Ligaminis maleficium quam frequens,quotuplex ,& c. Maleficium per cibum & potum . ibid.B
217.2.E Maleficiumper inunctionem , vis eius. ibid .
218.1.C 239.1.E
Ligaminis caufe precipue. Maleficium maleficio repellere non licet.
Ligaminis modi. ibid.B 187.1.B
Maleficy efficientes cauſa.
Ligatura Pecuariorum . 237.3.D Maleficy vox quid fignificet . ibid.
218.1.B
Ligentur cur ſæpiùsviri. Maleficy inhalatory cauſa contra Bodinum ú alios.
Lilith 188.2.A 206.2.A
Lithomantia. 287.2.C ibid .
Maleficij intrinſeci materia .
Lituanorum ſuperſtitio. 285.2.E Maleficij extrinſecimodi varij. ibid.C , D
259 .1.C
Añuum . Makeficij crimen quoad probam aqua , nihil habet pe
Loca vbi maleficia ſolent reponi vel recondi. 192.1.E culiare. 331.2 . A
Maleficij species,per introf ump tio nem ,vel per applica .
Locutio linguarum ignotarum non procedit ab arra
bile . 278.2.A tionem exteriorem . 206.1.A
Λόγιον ά λόγια quid. 256.1.A Maleficio maximè cur demon delectetur. 187.1. A
Lollardi. 262.2.E
Maleficia qua ab extrinſeco. 192.1 .
Longobardi capre caput adorarunt. 284.2.A Maleficia que interiùs operantur. 191,2 .
Lothary Francia Regis ſacrilegium & pæna . 311.2.E Maleficia tantùm nocent , quibus volunt malefici. 187.
Lotheria contractus,quid ,quoruplex ,có quas conditio 2.A
nes requirat vtſit licitus. 309.2.A.& feqq . Maleficiorum inftrumenta, ſeu materia. 188.1. & feqq .
Lotheria corractu queperſone lucraripoſſunt. 310,1.C Maleficiis multos ledi á occidi probatur. 205.2.A
Lucas Gauricus infælix dminator. 304.1.C Maleficiandi praſegmina vel quid aliud eius expetun
Lucernaria diuinatio. 288.2.A tur à fagis. 192.1.E
Lucrety infania mors. 195.2.C Maleficiatus, quid . 187,1.B
Luculli mors ex amatorio . ibid.
Maleficiati & frigidi qui , o hos per maleficos polle
Ludouicus Rex Germanorum . 323.1.B fieri. 217.2.E
Ludouicus Sfortia . 297.2.D Mandragoreus virunculus , & de hac impoſtura . 383.
Lugdunobataui iconoclafta. 223.2.C 2.D
Lui zic i uli
pop . 289.1.D Manganie ſpecies.279. 2.A , in quibuspattum latens.
Lumen propheticum ad quam qualitatis ſpeciem perti 285. I.
neat. 255.2.B Manuel Connenus deceptus ab aſtrologis. 297.2.C
Luminis propheticicertitudo , nomina varia , & an Manus Dominifacta ſuper me, quid . 259.2.C
idem
fit cum lumine fi dei. ead. 1.C,D , E S. Marcellus. 270.2.C
Lumini prophetico non credentes peccant , & puniti, M. Antonius Triumuir . 193.2.B
ead. 2. A Marcus hæreticus & Magus. ibid.
Lunaticorum plures ſpecies. 21.2.C D. Marcusſutorem fananit,240.1 . A, eiuſdem praſa
S. Lupi libum . 237.2.C gium, 235.2.A
Lufitani veteres. 387.1.B Mare baptizantium
ſuperſtitio. 282.1. D
Luſitana Monialis. 274.1.E Margarita Řauennatis reuelat. 274.1 . B
Lutherus nimis liberalis in demonem . 205.1. A B.Maria virgo viſa cuidam in fomnis difponfari.272.
Lutheri funeri demones interfuerunt. 223.2.B 2.B
pſeudoprophetia .
Lutheri 275.1 . A B. Maria virgo ſe vlta. 225.2.B
Lutheri oſequacium de baptiſmi materia errores pla Maria Deipare fauor in tuenda caftitate. 197.1.D
nd va| ani.. 328.2.C, D Maria virginis Deiparæ deuotio quàm vtilis. 214.2 . E
Lutherum in anguftias olidas redegit damon. 223.1.A B. Maria Dei matris inuocatio qua falutaris. 230.1.E
Luxuria punita . 224.2.C Maria Magdalena. 226.2.E
Luxus veſtiam punitus per damonem . ibid .
S. Maria de Oegnies amicus illufus, fed à Sanita ſer
Lycy piſces arioli, 286.2.E natus . 271.2.B
Maria Imperatricis ſcelus ofſupplicium . 318.2.C
M Marioni aduocati prophetia.
263.LE
Maſſa quod genus prophetia, 259.1. A
Oeſtitia & iocus. 197.1.B Mathematici qui in iure & Hiſtoriis. 297.1.1
M .
Magdalena de la Cruz . 265.2.D Matthias Coruinus Hungar. Rex . 300.2 . E
Magiæ, hæreſis, luxuria cognatio. 224.2.D Mariſconenſis comesſacrilegus. 228.2.0
Malchuth có Malki . 258.2.E Matrimonium folemni ritucontrahere ante lucem vi
Maledici in Martyrem pæna. 227.2.A tandi ligaminis cauſa an ſuperſtitioſum . 207.2.D
Maledici in Sanctos.
225.1.D S. Matrona. 270.1.B
Maleficus cui malefico poſſit nocere. 221.1.A S. Maurus, 261.2.E
Malefici intentionem cur damon exigat. 187.2.A P. Mauritij Abbatia . 299.1.B
Maurity
 LIBRI

SECV
1

349
1

.
281.2.C
Medici aſtrologi ſuperſtitiofi qui. 297.2.E, corundem Necromanna proprie dicta .
Medicorü coiectatio,quouſque probabilis.300.1.C , D Necromantia modi duo Thebanus, Theſſalicus.280.
272.2.C 2.B
S.Meinulphus.
B.Meinulphi monafterium Bodkenſe . 299.1.A Nečtanabus Magus AlexãdriMagnipater.282.2.E
332,2.336.
S.Meinulphi doctrina dignoſcendarum verar,reuelat. Negatiui præceptivis.
Nicolaus Papa . 311.3.E
271,1.€
23 4.2 , B
Melindenſium ſuperſtitio. 279.2.C Nicopolis unde di £ta .
236.2 Ninium ,pluniarum ,geluprafagia . 299 .
Menſes qui colant. 218.1.A
Menſtruata quomodo inficiat ſpeculum . 201.1.A Noë' an maleficiatus à filio .
Menuercus Paderbronnenfis Epiſcopus. 315.1.A Nominum impoſitio & mutatio. 290.6 ſeg.
288.1.A Norinbergenſia exempla duo dininationis infaufta.
Mercury lapidei indices.
Moroneus rex . 278.2.D 283.1.C
Merouei Regis fors. 291.1.D Net ori a ars. 232.1.E
Metamorphoſis fagarum in felesymures ,etc. 207.2.B Nouatus. 228.1.C
206 .2.E
Meteorologicorum prenotiones . 298.2.C Nouemdiales pulueres.
256.2.C Nouicij faciliores decipi. 264.1.C , D
Metonymia .
Metopofcopia . 300.1.E Nuditas membrorum infpe &tio punita. 224.2.E
Miles iniuftè damnari,quàm fe demoni tradere ma Numerorum que vis . 292.2.DE
lens. 286.1.C
236.2 . Nymphai oraculum apud Apolloniam .
Mina Dei magnum munus . 259.1.C
313.2.A 0
Miraculo ſeexcuſare nemo poteft petere.
Miracula cur hodie rariora. 331.2.E
Miracula fiebant à deluſo. 270. 1.E Obliu maleficium iones. 268.2.0
ioniswiscontraidenf
Bedienia feqq..
243.2
Miſericordia mater , quando cæpit vocari B. Virgo. Obferuantia vana alexicace , & medica . 2 :37.1.
260.2.B 205.2.D
Obſtetrices malefice.
296.1.B Occulta facta non licet explorare per aſtrologiam.298.
Miſnius adoleſcens.
Milla vis.228.1.Encontra maleficia. 215.1.E 2. A
Oclum . 196.2.E
Mijj& S.Ifidori miraculum . 320,2.A
Miſſas maleficicurant celebrari ſuper varys. 191.2.E Oculo excuffo diuinare quid, et quofiat modo.284.2.B
Mitior fententia que . 241.1.E exempla infelicis conainimis . ibid .
,2
306 .
Mola adurebatur, ó cineres poſt tergum ſpargeban Odatis & Zariadresfomnium .
tur . 195.1.B Ody malefi ciu m B
. 214.2. ,219. 2. D ,exem pl a . ibid.
286.2.A
227.2.C Oinomantia .
Mo i
guntin Epiſcopi mors.
Moloch Idolan . 221.2.D, 287.1.B Olinarum oſſa incendendi maleficium . 193.2.E
224.2.E Olla ludus . 309.2.B
Monachus à diabolo affatus.
Monachorum expurgatio defurto. 234.1.B
311.2.D Ominandi generavaria.
Ominis nomen in facra Scriptura. 23 5.1.A
Monomachia purgatio & ciusorigo. 315.1.B, cauſa,
ibid . Omina . 1 289.1.D
o amorum genera ,
Omina ex nominibus. 234.2.B
Monftra . 289.2.D
ibid .
Montaniſtarum reuelationes. 274.1.E Omina ex verbis fortuitis.
Omi na vial ia feu to tród rov. ibid .
Morborumſapè cauſa efficientes funt demones , & quo ibid .
id pacto faciant,contra medicos quofdam . 211.2 Omina domeſtica,
214.1.E Ominum ab animatis & inanimis petitoruin tabula ..
Morbos gnomodo inferat damon.
Morbos curare cum ſuperſtitionenon licet, 238.2.B 235.2 .
ead.1. À
Mortuos qui vidiſſent cito mori,opinio vulgi. 273.2.C Ominum obferuantiſſima gentes,
254.2.E m
Ominu vanitas . 234.1. B.235. 1.
Mofes quo pactoprophetarit. 287 .1.D
Mofes Abbas. 230,2.B . Omphalomantia.
Mulier & malleus à molliendo . 197.1.A Omura miraculü de Chriſtiano falſoaccuſato. 317.2.C
Oniropolie an £ tores. 304.2.B
Muliercula ablata que ſe demoni deuouerat.225.2.C
um amenta,
fund 30 1.C , D
5.
Mundis corde Dei, immundis viſio damonis debita . Oniropolitar
Onomantia . 292.2.C
224.2.C
275.1.A Onomarchus. 308.1.A
Munzeri pſeudoprophetia.
300.1.B Onus . 259.1.B
Mures praſagi.
280 .2.E Onychomantia. 284.1. A
Mu rm ur e
ant ver ba magica .
286.2.A
226,1 Oomantia .
Muſce in ſpecie demon. 332.1.A
197.1.B Opera culpa non tribuenda Dee.
Muſica. 279.1.B
Mutinenſis comitis fa £tum infigne. 318.2.C Oraculum ex arca .
Mylitta Allyrys Venus. 194.1.B Oracula á vaticinia ,& eorum gener a varia.278.1.E
ibid .
Myrefors. 286.2.E Oraculum ceffatio vnde.
ibid .
Myricarie diuinat,varia. 287.1.D Oraculorum caufæ inueſtigata.
288.1 Orationis vis contra illuſiones.268.2.C , 270,2.A ,271.2
Myricina virga. 230.2.B
N Orationis tepiditas & diſtractiopunita.
Abi , & Nebua , i qua radice. 2736 Orationismentalis periculofus quidam inpraxi lapſus
264 ... B
NAVá pelo nutrita puella.
Napelo 206.2.A of illufio.
. 293.1.E
Narees Androgyni. 288.1.C Ornithomantia ,
279.1.D
Nathalocus. 293.2.C Orpheus fanaticus.
294.2 Oſa olinarum quid apud Baruch,et oſſis nomine quid
Natiuitatum magiſterium . 193.2.E
Necromátia qua i qualis. variga ritus eius. 279.2. fignificem Hebrai.
3 07.2.B
A,& leggi Maurici ſomnium .
Kk S. Oſual
30 IN D E X

S.Ojualdus. 273.1.E PHVR . 290.1.B

Oigerius ceconomus facrileg . 228.2.E Phyſiognomica diuinatio vnde nata, o que habeat
Oriho 3.Imp. 31 8.2.C fundamēta, ex qua poflit predicere.300.1.E,& feq.
Oshofilius Imp.captus à Venetis. 282. 1.D Pictauienſes Magi. 228.1.B
Oua diei parafceues affernantium fuperftitio diſcuſſa. Piſcatoris Traiečtenfis exempl. 319.1.C
2 ;7.1.E
rítupov, an hinc Épyrirõ , & quale hoc.194.2.C ,D
Platonis diuinatio. 292.2.D
P 3 : 2.2
Pæna modus quando augeſcit cum deliétis.
Politica coniectatio. 308.2.B
Agomantia. 282,2.C Pollentianus Magus. 287.1.A
PARPainoti imago malefica . 200.2.C Pontifex Romanus viſibile caput Ecclefia. 336. 2. A
Palicorum crateres in Sicilia . 282.2 . A Pontificis eft declararé, quid fit ſuperſtitioſum . ibid.
Palomantia. 290.I.D Pontifices declararunt probam aquafrigida illicitam .
Palumbi maleficium et pænitentia. 218.2.C ibid.
Pancratius aſtrologus & aliis infelix . 297.2.B Popponis Dani miracula. 320.2.C
Pan dul phi Mal ate ſte cru del ita s et pæn . 301.2.A
a i
Por an mu lt um dil ata ri que ant. 216..E
Parentum percuſſores puniti. 224.1.A , B Porphyria meretrix . 320... C
Parentum execrationes quàm formidande probatum , Poſterum pro aduerfo. 237.1. A
ibid.quam periculoſa . 264 Prafiſcini. 198.1.A
Pariendi difficultas per maleficium . 208.2.E Predictio & prenotio quomodo differant. 252 1.A
Parricidia ſtrigum . 207.1.D Pramonftratenſium initio energum.quidam fatedicus.
Parthenomantia fpecies dua. 288.2.B 268.2.C
Paſiphaes templum . 260.1.B Principis fuperftitiofiquæftio. 244 .
Paſeres
praſags: 300.1.B Proba aqua frigide qlim diuerſa ab hodierna. 325.2.T,
Patrenſium Achaia diuinatio in fonte. 283.1.B eiusformula dua collata.ib . & quã ſapè à Pontifici
Pauire proferire. 289.1.B bus ó Imperatoribus ſitprohibita.ibid. & an hodie
Pauperes de Lugduno ſeu de Barulo. 336.1.A licita fit, fusè difputatum , vſque ad libri finem ,ab
Peccatum quid. ead.2.A eadem pag .
Peccatum iriplex,infirmitatis,malitia ,ignorantia. Proba aque frigida parum habet vtilitatis, & quafi
334.2.c
fuperflua,prout illam recipi vult Richius. 330.1.D
Peccata ſunt cauſe maleficiorum . 223.2.E Proba aqua frigide eſt tentatio Dei.337.1.D , & inobe
Peccare quis poteftfaciendo rem licitam , e non pecca dientia fimilis ariolationi vetita . 338.2.E
re faciendo illicitam . 241,2 , A Proba aqua frigide apudpaucos in folo Germania in
Peccare quis poteſt,faciens bona intentione ,quod ei fa vſugalibi explofa. 330.1.A
cere non licebat . 335.1.6 ſegg . Proba aqua frigidanon eft miraculofa:fed ex pacio da
Pedis offenſi omen frequentiffimum . 235.1.E morico,probatur. 338.1.C
Peditus omen . ibid . Proba aqua frigida qualis olimfuerit. 323,2
Penetrario corporum folidorum Diabolo impoſſibilis. e
Proba aque frigid neceſſ ari ò fallax, ſicap ra firma
216.2.A lefica obaliud crimen aliquod . 331 .6 leg .
Peregrini hypocrita pæna. 319.1.E Proba aqua frigida in maleficij crimine prohibita ca
Pergamenus virginea maleficorum qualis. 192.2.E nonibus communi fententia oſtenditur. 332. I
Periaptorum ſuperſtitio . 232.2.233.2 33 4. 1.B
Proba aqua non eft forsconſultoria,
Periurij pæna.
226.227 Probe agua frigide aliarum vulgarium oſtenditur
Peſtis tempore parochi fortiri debent, quis in vrbe re nullum effe diſcrimen , confutatis qua adfereban
maneat. 369.1 B 336.2.
Petrus de Fraxineto .
215.2.A Proba aqua non praficitur à Deo Angelus. 331
Petrus Bernenfis iudex ſagarum . 226.1 Proba aqua frigide per bonos singelos Deum non ad
Petrus Deioca propter eleemofynasſaluus. 229.1.D effe. 330.2.D
Petrus Maſſilienſis. 320.2.C 339.2.B
Proba vulgata per lancem od pondera.
Petrus de monte llicino. 297.2.C 200.6.D
τροβασκανία.
Petri Sartorisfraudulenta hypocriſis. 264.1.B Prob atio nes vul gat a es
omn iure Can oni co proh ibira .
Petri Primodaii error . 301.2.D C
337.1.
Petri Leonii aſtrologi exitus . 297.2.B Probationibus quibus vti liceat iudici. 332.1.A
Petri Ignei Alban.Epiſcopi miraculum . 321.7 Proculus Arianus. 228.1.C
Petri Tarentaſii miraculum . 215.1.B.C Prodigia . 289.2.D
wilupõe quid. 194.2.A Prodigia quatenus liceat obſeruare & proponere.ibid .
Pharmacia .
284.1.C Prohibitio generalis quam longèporrigatur. 3 32.1.B
Pharmacida Thebanai 227.1.E
288.1 Promiffi matrimonij violati pona.
S. Philaſtry feftum . 230.1.C Propheta unde dictus. 253.2.C
Philippinenſium diuinatio. 290.1.E Propheta verus intelligit, & denunciat alijs .255.2.A
Philippus Pulcher Francorum Rex . 315.1.E Prophete definitio. 253.2 . A
Philtrum ex infante. 206.1.E Prophetæ quam certi de euentu ,do de Dei reuelatione.
Philtra propinantium pæne humana diuinæ. 255.2.D
196.1 Propheta nomen quam multa fignificet . 253.2.4
Philtra omnia noxia ,adigunt in furorem , exempla . quibus competato ibid.
195.2 259.2 . A
Prophetæ non mente capti,vt fanatici.
Philtrorum remedia ,que apud Gentiles ,& que proba. Prophoria per fomniume genera cius. ibid . D
193.1.D 254.1.B
Propheria quibusdari à Deo folita .
Phocenfis tyranni annuli. 283.2.E Prophetia quædã ſententia ſeu præfcientia , quadam
commi
 LIBRISE CVND I. 351

comminationis fiueconfily, difcrimen .. 255.1.8

Prophetia an ſemper in bonam pariem . 25 3 : 2 . A Rotipa! fo ,
1
voluntaria inuoluntaria. i politine il
Prophetia quomodo
254.1 , C , D Abdomántia , Putra **: 270.3.D
Prophetia quorum prafentium velprateritorumfit. R Rame ofcillum. Y91.2.C
ead.2.D Ránunculorum praſagium . 300.1.A
Prophetia an ſemper hominibus mediante angelo de Rafis & aliorum medicorum prata'temedig.196.2
ibid .A Ratio contra omnes orationum ſuperſticiofàrum for-,
Prophetiæ genera duoper Sacerdotes per prophetas mulas. 11.239.2.B , C
.. "
255.2.D
Rationes dignofcendi ſuperſtitioſasformalas orationā.
Prophetia infallibilis veritas quomodo, s'i ead.si 237.2.238.1.
Prophetiæ gradus, & dignitas...me -9260.2.C Rationale indicy . onvingereager's 256.1A

Prophetia donum quod reſte D.Paulos rio 154 1953.a. Regibus do Indicibus folertia quadam diuinardha
B , 254.2.D Deo data ,có cius exempla varia: 16.1 282712C
Prophetra definitio tradita & explicata . 253.2.C , D Relapfs in herefim pæna . asitaxtsive 226
vario
Prophetia caufaefficiensfolus Deus , confuratæ Remediis vanis e ſuperſtitiofis vti non licere.3 :4 ./ . D 1
į. ibid .E Rémora . 101.26
rum alia cauſe.
Prophetiæ infuſio an requirat aliquam in homine dif Rerum magnarum & ſolidarī in corpus ingeſtio , pro
pofirionem , & cuiuſmodi. 254.1.A wibata exemplis, & examinatim quomodo ingeran
Prophetic materia qua resfint. ead.z.D tur & egerantur . 21.4.2 , D , & ſea9.
Propheria influxus mediante angelo quo pacto fiat. Retractio & abfconfio genitalium'an naturalis & ve
ibid .A TA. 2,4,5 219:12B
Prophetia nomen , quoruplex ſignificatio: & definitio , Renelationis veritas ab eueniu quo pacto dignofcatur.
1
ſingularúmque particularum explicatio 25 3:2.& 1.-224.1. A
ſeg. Reuelation; vigilantis an plus tribuendum ,quam dor
Prophetarum oraculum , 258.2.B mientis. 268.1
Prophetica inſpirationis fpecies ,cum Dialogo,vel fine. Reuelationem vt quis diiudicet que illineceſſaria in ge
Item imaginaria oj intellectualis, & quid fingula . nere , 1.9261.1 : B
254.1.D 1 . Reuelationes ſedulo diſcutiende antequ im approben
Prophetare quo fenfu dicantur mortuus , infanus, vel tur . ead .
Paganus. 253.2.4 , B Reuelationes Sanctarum quanti facienda . 266.1.6
Profperitas. 197.1.A quorumdam fanctoram . 298.2
Prouideniia Dei. 300.2.B Reuelationes à Deo petere an licitū quæritur. 261/2.D
Prouocatio ad diuinū iudicium ,quando licita,ci qúa Reuelationes aliena quomodo diſcutienda . 262.1.E
tuin ei deferendum . 3.13.2 Reuelationes miraculis confirmari. 27121
B. Pruminius . 238.2.E Reuelationes propria non propalande,fed tegende.
Prurarum ardentiun proba qualis , & .cius exempla 273.1.A
varia . SVT - 320.1.C , D Reuelationes alijs confirmari. 272.2.B
Pſychomantia . 260.1.B.279.2.A Reuelationes unde appareant effe à Deo , vel à demo
Ptolomai fomnium . : 306 : 2.E ne . 268.1.2
197.1.C Reuelationes quorum non credenda. 263.2 .A
Puerorum familiaritaspericulofa.
Pueros necant ſagevarijs modis:* ? 1 188.1.C, D Renelationum difcernendarum præcepta qui tradede
Pulchritudinis corporea examē vanitas.197.1.DE rint . 260.2.E ,261.1. A
Pulueres malefici,corum color & vis . 187.2.B Reuelationum finis perpendendus. 273.1 : A
209.2 . E Reuelationum fallarum indicia reſpectu perſona. ?
Punclerus maleficus.
Purgatio Canonica quid. & varia eius generapropo 264.1. A
nuntur à pag . 311.2.C Reuelationum qualitates que conſideranda. 268.1.D
1 339.2.C
Purgario vulgaris per crucem , que. Reuelationum pugnantium conſiderandarum regula.
Purgatio vulgaris per aquam qualis. 32 2.2.D 272.2.C, D
Purgatio vulgaris perignem ,qualis & quotuplex & Reuelatiorum precedentia & ſubſequentia perpendê
317.2.B ,cum fega. da.
eius exempla. 4 :6273.1.D
Purgationes vulgares damnati . 316.2.317,1 Revelationum pratexiu olim hæretici e hodie ſo in
Purgationes vulgares vbi in vfu,& exempla. 318.1 finuant. 263.1.A
Purgationes vulgaresà quo prohibita. 322.1.E Reuelationum de immaculata concept. B.M.que cer
320.2.C tiores . * 272.2.D
Pyra accenſa probatio & exempla.
288.1.B Reuelationum circumſtantia quæ perpendende. ibidem
Pyrethia.
285.2.B Reuelationes non codem femper modo continguni.
Pyromantiæ fpecies.
Pythagoras deditus Phyſiognomie. 300.1.6 268.2. & feq.
283. 1.B Reuelationibus affueti , ſæpe opiniones ſuas putant re
Pythagora fpecularia magia.
Pythagoreorum diuinatio. 28262 uelationes. 269
Pythia Delphica . 278. 2.D Reuelationesproprias tutò quispoteft repudiare,proba
Pythones ſiuePythonicorum varia nomina. ibid .E tum exemplis. 262.1.B
ibid . Revolut iones, 1
Pyshoniffa Francia . 294.2 . E
Reuolutionum que certitudo. ibid.
Rhabdo man tia fpecies . 288.1.B
e
Rhenani incendiarij. 243.2.E
Vercerenſium monialium prophetia . 263.2.B Rhenus explorator liberorum . 282.2.A
Rhombus magicus. 124 ; . A
cureiro 284.1.B Pythmi aut verſus an ſuperftitiofi. 239 2.1

K 2 Rutber
 SI N DEX II
IN 17
352
227.2.0 160.1.B.
Rutwergeri exitus. Serapides templum
Richarda Imperatrix. 318.2 . A Serpentesnon ſublatiab Apoſtelis concepta verborumC
307.1.4 ad boc forma. 240.2.
Richardi Dinothi hiſtoria.
Sethus Magus. 282. B
1.
Richy fententia proponitur examinatur.329.2 . C ,
ſegg. Sexusfaninci reuelationes quanti facicnde.264.2.D
Riffe vel raffe. 309.2.C Significat quia,verò. 239.2.1
Ritus e geſtus abfoni ,damnandi. 240.1.14 Sibyllaquales. & unde diéta , 279.1E .
Robertus Abbas, 269.2.B 287 .1. C
Sibylla folia .
Robertus Epiſc.Cantuarienſis. 3.20.1 . 25 4. 1.C
Sibylla & Balaampropheta.
297.1.0 Signum petere à Deo quando licitum . 277.2.A
RudolphusHaſpurgius.
Rollonis Normani contra fures ,rigor. 319.2.D Signum à Deo pofcere differtab omen accipere proba
218.2.A 235.1.B
Romani iuueniscum Venere defponfatio. tum ex Sacra Scriptura.
284.2.B um cij feliciter.
um 208.2.E
Roftochienfis faber magus. Sign malefi amot
318.2.B Signi amotio felix . 212 , I
Rugia matrona,
Ruy Paez deViedma duellum . 316.1.0 Signa à Deo petereexéplo veterü quomodo licită.337.1
S. Silefiusnobilisdamones conusnas iratus vocat , illi
a r i 208.2.4 226.2.E
c i d venere ſpecie equitum ,& c.
SAcSac erdote.s Diabolus calumniatur. 279.1 σημειωτική . 300.1.C
Sacerdotum impurorum pæne. 222.2.C S.Simeon Treuirenſis. 268, 2.B
SACHA quid. 288.1.A Simon Auguſta demonem ciecit , quem noquinerant
228.2.C Lutherani miniſtri. 223.2.B
Sacrilegorum poena .
Sacrorum Sacramentorum irriſo,abuſuſque. ibid. Simon magus damones in alios immittebat.217.2. A
Sacris reb.cur patiatur Deus maleficos abuti.222.2.C Simonis Magi pulueres. 187.2.C
ris rebus abutuntur malefici ad necandū . 188.1.C Simonis mira nonfuiffe omniapraftigiofa contra Ba
Sadducæi atheis 223.1.E ronium. 217.2.A
es ſsit as end i 228 .1.B m 211.2.B
Sad nece noc . Simonis Bulgar oru duci mors mira .
Sagittarij fen baliftarij malefici. 209.2.B Simoniacus Epiſcopus conuiétus perignem . : 321.1.A
Salaſsiorū maleficivenenarij quid conati, 2.Todo
quo,i S.Simphoriani pagiinquilina mulieris maleficium .
205.2.E 215.1.B
deprehenfi.
Saligna virga . 288.1 Simplicitatis vis contra illuſiones: 268.269
Saliſſatio ej ſaliſſator. 234.1.E Sibicho Epiſcopus Spirenfis. 31311.D
Salmacisfonsqualis explicatum . 219.2.B Slanorum lex de purgat.vulgari. 318.1.C
Salomoni fapientia in ſomnis data. 260.2.A Sobrietas. 272... E
Salutatorum quedam ſuperſtitio. 238.1.A Societatis IESV Burdigala faftum . 283.2.C
Sambethe filia Noe . 279.1. E Socrates Phyſiognomus. 301.1.D
Sancy Hiſpani ef aliorum militum ſacrilegorūpæna. Socratis diuinatio . 292.1.E
229.1.B Sohamomilluim . 256.1.D
Sanctorum ſtatuas incigendi ſuperſtitio , 243.2 Solymanus Imp.Turcarum . 253.1.B
Sanguinis libatio magica. 281.1 Somnus 196.2.E ,quo pacto maleficio quis ſopiatur fuse
Sanguiſuga venenata . 238.2.E 188.2.E, & feqq.
Sanguinario cadaueris quale indicium :diſsimile vul Somnium quid . 304.2.E
gari probationi oftenditur. 333.2.8 Somnium ,damonis nomen . 271.2.E
Santaberenus. 281.2.D Somnia quadā licet obferuare,quedã nõ:itē quadă ve
Saphat,quid. 249.2 . A ra, quada falſa,quadam à Deo ,quadam non. 305.1
Sare Sponfi. 224.2.B Somniorum ſpeciesac diuiſio. 304.2.D
Sartor quidá Anglus à demone occupatus. 225.1.E Somniorum caufæqua. : -305.1.C
Sauonarola.255.1.D ,detrectat probamignis 32 1.1.A Somniorum porta dua . cad.2.A
Sanonarola reuelation . I cauſa damnutioque. 274.1 . Somniorum diuinatio... 304.2.6 ſegg.
E,& 2.A Somniorü diuinorī caufa finalesvaria.qne. 260.1.D
Saul inuitus propheta 254.1.Czà ſpiritu malo cur ob Somniorum diuinorum examen . 1.4.307.2,
seſſus 224. 2.A confulens Pythoniſſam . 277.2.E Somniorum naturalium examen . 395.2
Scaua Sacerdotes filej. 223.2.A Somniorum Diabolicorum examen . '1.- 198 306.2.C
Scelerus Sethus. 193 : 2.C Somniorum certitudo vnde. 1 : 304.2
Scinci. 195.2 Somnium naturalium cauſa intrinfeca & extrinfece
Schiltachij incendiun . 221.1.B ,C **** } , 305.2
qua .
Sciomantia quid. 281.2.C Somniorum propheticorum multa exempla. . 260.1. 2
Scopeliſmus. 208.1.D Sömniorü curioſiobferuatores calamitofi fuere.317.2.B
Scorusdefenfus à calumnia. 334.2.A Somnificum maleficium quale. 788.2.D ,exempla va
Scorrus Parmenſis. 1276.2.C ria . 189.1.A ; & feqq.
Scytharum diuinatio. 1 288.1.D Soractini vates .
278.2.D ,
Scythici magi. 287.1.D Soricinum auſpicium . 235.2.D
Sebaft.Sianus. 282.1.D Sors quotuplex . 290.1.B
Secundelli illuſie. 270.1.D Sors pro oraculo,vt Delia ,Lycia, Præneftina. ibid .
1
Semen humanī , á ſtercora prabēt malefici.192.1.D Sors conſultoria hodie quale peccatum . 294.1.B
Sena inſula. 278.2.C Sors diviſoria vt licita que cõcurrere debeat. 308.2.C
Senes & pueri facilè illuduntur. 264.2.B Sortis diuinatoria de conſultoria diſcrimen.334.1.C
Sepulchra violant fag . 207.1.C Sortis contraétus. ..
309.2.A ,d feq .
Sepulchrales anus. ibid . Sortis contractus duo genera : & periculofum id in quo
Serapis quis. 305.1.A ftatim fortiütur finguli collatapecunia 310.5,E62. A
Sories
 LIBR I SECVNDI. +353

Sortes conſultoria in S.S.ex cufare qua. 277.2 . A Theophilus Oeconomus pænitens. 11 230,1, D
Sories Apoftolorum . 291.1 .C , & 2.E Theſſali cadauera contra magicas infidias cuſtodie?
Sortiens fraudator an iterum admittendus. 310.2.D bant . 207. 2. A
Sortitio Gentilium qualis , eo qua iure ciuili cano Theurgia . 279.1 .
nico permiffa.308.2.Sortitio veterü Chriſtianorü bo Thomas Munzerus, 304.2 C
die abolita,& quomodo illa peragiſolita.309.1.B , C Thoma Anglici libri tributi D. Thome Dottori An
Sortitionis miniftri & impenecui ferenda. 311.1.A gelico . 255.1.E
Spånacēſis hofpes à dæmoneviſibiliter ablatus.226.2.B Thoma de Kempis apertio contra tentationes. ' 291... E
Spatulomantia. 234.2.B Topher facrificium . 287... B
Spectra militaris exercitus profifcentis ad locum deli Thrafyllus aſtrologus. 297.1.B
Eti,pænitentia cauſa. 229.2 . Thummim quid, & cur nofter doctrina & Sacerdo
216.1.6 tes . 256..B , C
Spicam excernens quidam .
Spiritus quo pacto ſe ingerant ,doctrina P.N. Ignatij. Thurifumia. 286.1.3
3
273.2 . A Thyrxeus Apollo. .
282.2 A
Sponfa à damone ablata ,reftitutáque eius veſtimenta. Tiberins Gracchus. 235.1.E
227.2.A Tireſia Magia. 279.2.C
Sprengeri q Nideri quanta in his auctoritas. 2 12.1 . Tiromantia . 286,2, E
Stadelein maleficus. 208.2.D ,222.1.D Torquendus priorqui deformior. 301. 1.B
Stampani Comitis maleficium . 210.2.B 317.1.B
Tridentini concily Canon de duellis.
Staperi affricatum venenuman ad cor hominis queat Tripudium foliſtiniam.288 .1.B ,fomniúm . ibid.C
penetrare. 208. , A Turcarum diuinationes. 282.2.6,284.1.C ,298.1 :6
Stare ad crucem quid. 339.2.D Turcarum ſuperftitio . 287.1.A
Stephanus eques Neapolitanus. 195.2.E Alazca veneficium . 218.2.D
282.1 ,B V Valentis diuinario . 292.1.D
Stephanus Hagiochriſtophorita magus.
D. Stephani reliquia. 224..B Vana obſeruantia quid. 231.1.A
Steth atus. 297.2,B . Vana obferuátia,quãdo lethale pecca!žu veniale.ib.B
Sternutationis omen. 235.2.C Vanæ obſeruantia quatuor fpecies . ibid.D
214.1.A Vana obſeruantiæ dignofcende canones : ead.2.A
Stirady mors.
Stoichioma ntia . 291.1.B Vana obſeruantia exempla . ibid.
Strenarum initio anni conſuetudo an licita ,defceptas Vaporum præfagia. 299.1.C
tuni , 235.2.E , 236.1 . A Vaticinium quidfignificet. 252.1 . A
Strigario prerorum . 206.1.C Veneficia.quædam naturalia, quadam etiam malefica
Striges infantes an necent, á quomodo. 188.2.B ,C effefeu dæmoniaca contra hæreticos. 205.1.A , B
208.1, A Venetiis maleficus animas damoni emens . ead.2.B
Stygis aqua venenum .
Sudes per cutem prodeuntes. 215.1.E Veneti cur mare deſpondeant, 282 ... D
Superbia expoſita illuſioni. ' ; . 270.1.D Ventorum præfagia. 299.1.C
Superciliorum ſpectio . 234.2.A Ventriloqui. 278.2.E
Supe rſti tio is
in verb aut orationi bus ſacris. : 232.1.A Venus damon fuccuba . 218.1.0
Superſ tit ion um inſtru men ta tuto perduntur. .: 283.2 Venus Gazaa fomniantium . 306.2.C
Superſtitioſe medicina.233.1 .Ajeis vti non licet ,nead Veneris Gazduit oraculum . 278.2.A
Sanitatem quidem . fufiffimè. 243.1. E Verbum quid, 258.2.B
Suſpendioſi lanea vitta . 194.2.A Verbis maleficiari nonnullos. 188.1.B
206,2.D Veritatis agnita impugnatio, 225.1.D
Suspendioſorum lipſana in magicis.
Sycomantia . 287.1.C Veſtis virilis mulieribus non induenda. : 230.1, C
230.1.E Victimaria diuinatio . 28502
Syngrapha pacti extorta demonia :
Syneſij conſiliū cauendő.305.1. Cjreprehēļus. ead.2.A Videndi vis quanta. 199
Syrrhus vicus. T 286.2.E Videntes unde dicti propheta. .. 253.2.D
285.2.C , D Vigilantia do attentio ad bonum . 272 , 2.E
Anaquilveratrix,
T . 287.7.B VyfoueViales Dy. 288.1. A
Telchines qui. i 294.1.0 Vililla in Aragonia . 299.1.A
Telephron denafatusà maga dormiens. 207.2.C Vinum , is 1971.A
Temixfitani Indi filios immolabant. 221.2.D S.Vincentius Ferrerius.' . YES 55 271.2.E
Temnia ſaga Athenis necata . 195.2.E Virginum an coniugatarumrendationes pluris facien
Templain angurum . 289.1.A da .
Teniplariorum de damnatione. 315.1.E Vilio e Verbum quo pacto differant, ó quid ſings
(Temporariorum ſuperſtitiones. 236.1.E , 2.A la . 258.2.B
Tephramantia vetus fe nona . 286,1.D Vlricus Neuſeſſer. 215.6A
Teratoſcopia. 289.2.A Vnguentum Paganum ,quid vocent. 223.1.
Ternarius numerus in maleficiis. 194.1. Vnguentis quib.c quomodo vtantutmalefica.188.1.A
191.2 . Voti violatio. 224.2.D
Tertulliani lapſus vnde natus.
Tesbaldi Peletarij expurgatio per ignem . 318.7.A Vo tu m caft itat is ex pac to exo rci ſta. 225.2.D
Thallus. 211.2.D at
Vox leuis repugn vita grauitat . { ' i 197.1.C.
Theagenis predictio. .6.297.1.B Vrim & Thummim , quid rei, que forma, diſpu
Thedas magus. 193.2.B tatum fusè.255.2.D.& feqq .
Theodoricus Rex Gotthorun . 252.2.C Vrim & Thummim vnde diéta, & varia opiniones
Theodoricus maleficiatus, 219.1.C de nomine. 256.1.B
Q.Theodori Epiſcop.Sedunenſis factum fictü.239.2.C Vrim có Thummim ſignificatio.257.1 . A , nominum
Tiledofij fomnium . 307.2.B ratio, & vſus prophetia. ibid.C , D

Kk 3 Vrim
 INDEX
354
Viim & Thummim refponfio duplex , Bad.2.B S.VVincialocus . 23.2.E

Vrime Thummim prophetia quando deſierit.ibid, 31.1

KVitenburgenſe exemplum indicij.
; DE
224.1.A ,B X
V [ure poena ,
Vfuras licitas eſſe vnquam , crror , 239.2.D
209.1.C Xerxes, 308.1.A
Vires lactis furaces.
Vulcani Indici, 299.0.
z
Vulgares purgationes ,quomodo vocata,& curparibiles
313.1.E. & 2. A
leges.
192.2 . Abernerfismulier. 214.2.E
Valericoli qui,
Z . 3 2 2,2.D
ᏤᏤ . Zingala ſeu Ægyptia. , 284.1.C
325.2.A Zita Princeps Arabum . 297.2.B
Arenis fons.
ſlai o
cum Radiſa duellum . 316.1.C Zopyrisudicium de Socrate. 301.1.D
VV VVence
238.2.E Zoroaftris libri. 207.2.E
VVilhelmus Lauſanenſis Epiſcopus.

ZXGS

28 82

TVRAE
S. SCRIP , ET VARIO

RVM
R V M SCRIPTO LOCA HIS

LIBRIS EMENDATA VEL

EXPLICATA

Ex veteri Teftamento . Joël.2.0.28.260.2.A

Nahum.3.v.4.193.2.D

Eneſis. 1.0.14.296.1.1,6 49.v.13.194.2.E. Machabæorum . lib. 2. cap.7.0.17. & 19. - 313.2.D

Ex nouo Teſtamento .
15.30.255.2.E ,256.1.A , & v.17 .ead.2 . A
Leuitici.19.0.26.306.2.0 20.v.vlt.289.1. E, & 26.0,
1.27.2.D Matthai.17.v.14.211.2.C.6.20.203.1. A
2.D . & 12.v.6.260.2.E ,
Numerorum.s.v.14.322. Marci.9.0.17.211.2.C
27.0.2 1.2 56. 1.A Luca.1.0.29.261.2.C. & 8.v.27.211,2.E , & 9. v.39.
306.2.0.11.279.1.E
Deuteronomij.18.v.10. , v.15 . 254 . ibid.C , & 13.0.j1.ibid.E
2.D , 28.v.56.203.1.A , 33.v.8.257.2 A loannis.12.v.11 . & 14.0.30.205.1.C
Indicum.5.0.20.296.2.E Aftorum .10.0.10.259.2.D
Hifi Regum l.1.c.6.322.2.E ,6.10.V.12.253.2.A , o c. 1.Corinth . 2.0.11.307.2 ,D , & 6.14.V.1.3: 4.284.2.
i 18.1bid.B , . 0.28.v.7.8.279.2.A , 281.2.E , lib.2 . D,V.5.253.2.B
Regum c. 2. v.15.317.1.2 ,1.3.Reg.c.18.v.4.253.2.C 2.Corinth.4.0.4.205.1.C

2.29.ibid.B , O C.20.0133.235.1.A 1.4 Reg.c.3.v.11, Galat.4.0.10.236.2.D

359.2.D Ephef.6.v.12.205.1.C
Paralipomen.lib.1.6.24.0.23.313.2.D.6.15.0.3.5 . Colosſens.2.v.2.295.1.E
2.Timoth.4.15.313.2.D
293.2.A
2.B Titi.1,0.12.233.2.A
Tudith.8.v.33.235, ."
.1.E
| Efdre lib.2.c.7.9.65.257 Apocalypfis.1. v. 10.259. & 2. verf.. 14. ead. 1.A ,
Tob.4.v.13.6 7.7.14.6 33.v.15.260.1, D , & 37.0.7 . & 6 . v .14. 296.1. B, & 12.v.13.cad.2.E , & 13.
11 303.2.E 1292 , 2. D
Pſalmorum.15.v.16.399.1.E, 53.v.9. 194. 2. E,
103.0.2.335.4 105.0.28.282.7.A Loca Iuris Canonici.
1
Promorbiorum .1.0 :3.256.1 . A , 6.0.12.300,2 . E ,
16,0.10.252.1.C , & 30.0.17.224.2.A Coententiam ſanguinis.Neclerici vel Monachi ſæcu
Ecclefiaftis.s.v.2.305.2:2. ilar. & c.336.2.C
Sapientia.4.0.12.293.1.B c. ex tuaruin.depurgat.Canonica . 336.2.C
Rub.de
frigidis & maleficiat: 218.1
Ecclefiaftici.31.0.25.ibid ,A ,634.6.307.2.E ,3,7.305.
rauni. de fagittariss. 219.2.B
1.E , 48.0.14.253.2.B
Eſaia.3.v.94300.2.E ,& - 8.0.19.282.1.A , 34.V , 4 , c . 2. de ſortileg. 293.2.A
296.1.E , ( 3 4.188.2, C , & 65.0.4.260 . c.afſafini.de homicid.in 6. 210.
Ieremia, 23.v.33.259.1.B Concilium Antifiodorenfe.com 236.1 .
Gregorij XIII. bulla de duello. 318.1.B
Baruch.6.v.42.193.2.E
Thren.4.188.2.C c. Nobilis,2.9.4.318.1. E , c.conſuliſti.2.9.5.& 722 2 . 1
Ezechielis.11.2.21.259.2.D . & 21.V.21.290.1.E , & 40. A ;336.2.A
V.1.259.2.D Ć . Mennam . 2.9.5.322.1. E ,3'36.1.C
Danielis.2.v.2.259.2.D , v.27 . & 30.307.2.C , & s.v. co ſuper cauſa.2.0.5.322.2.C
10.296.2.E T 6.1.26.9.2. : .e . 308.2.D
c. illud , 26.9.2 . 233.2.B
Ofe &, 2.197.1.B . & 4.7.12.193.2.D
6.1.26.
 LIBRI SECVND I. 355

( 25.1.3 . 285.1.B Loca Prophanæ Philofophiæ , Hiftoriæ ,

cofortes.26.9.5. 232 , 2 . Poëſeos Scriptorum .
293. 2.B Acronis . 288.2
c.fi quis Epiſcopus.26.9.5.
291,1.E Ammiani Marcellini. 292.1.D
c.aliquanii.cap.fiquis clericos.26.9.5.
234.1.A ,2 3.1.A 2.A ,305 ./. B 211.2.
c.non obferuetis.26.9.7. Apulei.
9.7 236.2.D Ariſto tel is
. 288.2.D , 305.2.B
c. quis exiftimaret.26. .
c. non licet.26.9.6 . 234.1.A , 236.1.A Artemidori, 304.2.D
Aufonij. 234.1.B , 298.2 .
Ex Iure Ciuili. Caffij medici. 301.1.D
Catulli. 234.1.A.288.2.B
1.3.9.eiufdem.D.de teſtibus. 332.1.A
1.1.D.de edilit.edicto. Cedreni, 2 1.1.B , C
279.1.D
281.2.B
Claudiani. 289.1.D
1.3.9.aduerſus.D.defepulc.viol .
Conſtantini Geoponici. 2 73.2. A
l.cum quadam & l.facculariorum de extraord . crimi
Firmici. 217
nib . 208.1.E
309.2.D Gellig. 294.2 A
l.final.C.de religiof. & fump.funerum . 188.1.D
1.qui ſepulchrum.C.de ſepulc.violat. 281.2.B Gloſſarij vet.
Glyca . 211.1.B , 217.2.A
Rub.C.de malefic. mathemat. 297.1.D
Heliodori, 198.2 . A
1.eorum , C. demalefic. mathemat. 193.2.A , 239.2. 1
A , 334.1.D Hippocratis. 305.2.C
I. multi. C. demalefic .e mathemat. 281.2.B | Homeri. ibid. A
316 .2.B Horatij. 206.2.E , 210.1.E ,286.2.C
1.1. C. lib . X I. de gladiator.
loannes Curopalata. 210.2. E
Loca Patrum & Eccleſ. Scriptorum . loan . Meieri. ibid,
Ioannis Salisberienfilo 192.2.C ,235.1.C , 295.2. A
Anaſtaſij Niſſeni. 187.2.E , 2 17.2. A loan . Zonara . 210.292.1.C
Antony Magni. 273.2.B Joſephi. 256.1.A 257.1.A , 2.C
Arethe Caſarienſis. 296.2.B Iuuenalis, 294.2. A
Auctoris libri de ſpiritu de anima. 259.2.A Lucani, 206.2.E ,280.2.28.1.1
Auguſtin.234.2.E , 236.2.D , 237.1.3,254.2.C.256. Macrobij. 304.2.D
1.C ,291 ... E , 296.I.E . Martialis . 300.2.E
Beda . 291.2.A Moſchi. 286 1. E
Bernardi. 336.1.B Nemefiani. 196.1.E
Burchardi. 236,1.C , D Niceta , 272.2 .
Caffiodori. 234.1.A , 292.1.D Ouidij. 188.1.B , 192.2.D, 210.1.D , 286.1.B
Darna ceni. 254.2.B Petronij Arbitri, 288.1 .
ibid . Philonis Heb .
Dionyfij Areopagita. 255.2.E, 256.2.E
Epiphanij. 193.1.D Piſida 299.2.C
Euſebij. 296.1.E Platonis. 395.2.B
Gregorij Magni. 254.2.B Plauti, 2.8.2.B
Gregori Turonenſis. 291.1.C Plutarchi. 204.1.E
Helinandi. 197.1.A Prudentij. 305.1.C , D
Hieronymi. 252.1.B , 254.2.3,255.2.E ,259.1.B Porphyrij. ead.2.B
216.2.D Propertij. 214.1.E,218.1.E, 288.2.A
Hildegardis.
Ifidori. 285.1.B Sapphus. 234.2.
275 .2.B Saxonis Dani. 219 .
Marci HiſtoriciGraci.
Nicephori. 29 1.D
2. Seneca . 79.3.C , D ,285.1.D ,286.2.
Petri Blefenfis. 235.1.A,291,2.E Sophoclis. 286.1.D ,318.1.E
Petri Cluniacenfis. 273.2.B Starij Papinij. 279.2.E , 286.1.B
Simeonis Metaphrafta. 291,1.D Strabonis. 219.2.E
Socratis . 292,1, Taciti. 284.2.A
Sozomeni.
ibid . Theocriti, 294.2.B ,286.2.D
30 5. 1.C Tibulli. 169.1:D.198.1.B
Syneſij.
Theodoreti. 259.2.D Valerij Flacci. 189.1.B
Theodori Lectoris. Virgilij. 188. 2. E, 192. 2.E ,194.1.C ,198.1. 2.B ,
316
259.1.D. & 2.D 208. 2.B, 209. 2. A, 264.1 . A, 286. a . A.
Theophyla &ti.

F IN I S.

}
 ‫܂܂‬

‫‪' : .r‬‬ ‫ܟ‬

‫܂ ‪.).. ; * .I .‬‬

‫;‬

‫܂' " ‪.‬‬

‫‪I‬‬
‫ܕ‪.‬‬ ‫‪i‬‬

‫"!‬

‫‪" .‬‬
‫ܙ‬

‫‪, .‬‬ ‫܃‪ :" ..‬܃‬

‫܂‪.‬‬
‫܂‬

‫‪.‬ܬ‬

‫!‬

‫܂‬

‫ܐ‬

‫‪i‬‬
 357

MAGICAR V M

DISQVISITIONVM

TOM V S TER TI V's .

S EV

M E T H O D V S

IVDICVM CONFESSARIO

R VM DIRECTIONI

CO M M O DA .

Hac vltimâ curâ emendatior,auctiorque

.

м и с тох Е

M AR TINO DEL RIO SO .

CIETATIS IESV PRESBYTERO , SACRÆ

THEOLOGIÆ DOCTORE , ET IN

ACADEMIA GRATIENSI

S.S. PROFESSOR E.

LI SERENIS
1
 S
SM

‫و‬
SERENISSIMO PRINCIPI

ERNESTO ARCHIEPISCOPO

COLONIENSI ET S.R.

ELECTORI , EPISCOPO
LOED I ENSI, & c .

M ARTINVS DE LR 10 SOCIETATIS

Iesv Presbyter S.

I POCRATIDAR V M. More ,quibus prima cura morbi originem , ſe

cunda noxæ vim & modum ,tertia remedium ,fcrutandi;primo quo

que tomo faſcinarie luisſcaturiginem ; fecundo cladis magnitudinem

acerbitatémque ,tertio medicamenta mali prepoſui:quem laborem non

2 Thell.
M difido bonis omnibus placiturum ,imprimis C.T.qua taña čurâ ka 2.0.7 .

čtenus à ditione fuá funeftam pestilitatem .

adnicicur profligare. Narrane

Quàm optandum foretcateros Principes, quibus ſimilis dignitas eft, in pari munere D. Cle

non diſparem ſollicitudinem præstare!Mačte animi PRINCEPS ER NESTE :, infiste

Abdias.&
& Procho
. Nemini magis rus.
victoria. Lernaam excetram ne fiueris rediuiuis capitibus repullulare

decet fily perditionis anteambulonibus in quibus mysterium iniquitatis iam operatur, Rom . 13.

bellum indicere, quàm legitimis ſucceſſoribus Apostolorum . Petrus Simone , Paulus

Elimâ,lacobusHermogene, Ioannes Cynope victo de Magiâ triumpharunt.Monet Apo

ftolus non temerè illis àDeo gladium datum , fed vt Dei ministri fint , vindicesiniram
eis qui malè agunt. T.quidem Cell.ambo gladi crediti, & vtriufque fori tribunal com
miſſum . Magis nefarios , aut noxios Ecclefiæ aut Reip.faſcinariis, nullos arbitrorexia

Pere,cadese parricidia illis conuiuia ſunt elementa turbant,foli pernicies ,cæli iniu
ria ,Dei odium ; quorum , indulgentia Gremiffio numerum augeri perfidiam acait, malit

tiam indurat. Quem non hæc irritent ?mequidem percußêre, & Želus honoris diuini
impulie hoc quicquid eft operis aggredi,& , Deo benè iuuante,non ſeniter, ſtudyin Catho

licam Remp.cerga C.T.obferuantia meamonumentum exigere, & ALEXỊCACO

Alcid Æ me lolaum adiungere, animo quàm viribus maiore;ab illius propenſione,non

ab horum merito , munuſculum velim astimari. Louany.s. Kal.Mart. Anne Saculari

Sextodecimo.

LI 2 CATHO
369

C A T H O L I CO

LECTORI S.

VÆ tibi videbuntur deefſe , ſi

monueris , curis ſecundis ſupple

buntur ; quæ credes errata , ſiſug

geſferis, corrigentur; quæ ſuper

fua meritò cenſebis , tollentur , cùm cauſſam

docueris.Nihil enim mihi optatiùs, quàmmo

neri , doceri , iuuari : nihil æquè diſplicet atque

pertinacia , & ingratitudo , illud à te , quiſquis

ad hæc legenda animo puro , mente candidâ ,

accedes , cupio impetrare beneficium non oc

culam , neque obliuiſcar, condet meinoria , ſed

ſtilus profundet. Vale.

MAPTIN2

Μ ' Α Ρ Τ Ι Ν Ω 4 Ε Α Ρ Ι Ω
Třs Mayelas
Απ ο ΤΡΟΠΑ1 Ω .
ΕΙΔΟΣ ΠΙΝΔΑΡΙΚΟ Ν .
Στροφή α.κώλων ιγ .
ΑΣ μαν σαφράινα μερόπων αράπίδας Αμεράν
ΤΑ
αυγάς τε πατήρ λυποφεγγας αχλύας κατουλά
19 Ορσας :
Διοφεραν δέ Σοφίας κλυτος αμαλακιάν
Οτ' ερυκακέει αίγλα ομίχλαν.
Δεν γεμάν πλουτους άθεμιν
κόνα τυφλώσας έπαφο βρoτoλoίγω ψευδέων νυκτί,
δολορραφέα σιω γοητάαις Μαγείαν προασνέων. Αλλα
νέα παλίνοςον φούβα αυγάν.
Αντιστροφή κώ ιγ.
Ελρια διέλτω προσάγει τριτάτα πάντα μαςεύ
Alσαςαπετάνορα διόλου, και νόω φυγός σέλω , ατάν
τη σολυφθορον έλαυνέμων , ατρεκία.
Πρέπει ων χάριτας φιλησίμολποι
τρίξυγας Μούσαν σλεκέμων ,
x ύμνον απύειν μελίγαριών
τ ' αποιν' έργων καλά φωτί.
Δότ ’ αρσεφάνας χρυσοπάφους μάλλον και
Ηρακλέα.Πλείονα γάρ τεράτωμ νίκησε
ΜαρτινG ..
Εσωδός κώ ιέ .
ΕΟΥ ν σιω σαλάμα γεμή μονογές φέγγG
Θέλωκυτοπικάρωομάλ Σκυλακα .
Του γαρ δόραδο&σα τράς Αλίες σέθεν μάλα,
Δέλριε, ορφνας αμμωνα είν Ερέβους κλέπlε τρίμοφον
Περσεφόνα λόχον.
Ευμενίς άδ' ήπάρτετριτσα , και λαφύσει τις οδάξ,σε
τε θριάμβευέμων άψ νέμεσά .
Αλλά μαιμάται τις όσον
Θόρυβο και μών τις κεραυνός ;
Φύγεν , οία γε μάν,
Τάν σου εδρείας άςραπάν .
Στροφή β'.κω ιη '.
ΑΝ Στυγός σμερνάς ολεσίμβροτον έθνΘ-, βλά .
ΠΑ , ούτ ' αστέρι αμανίαν, τέθρευμα, καιγοκ
τικών ίλαν κακόχαρτον άγον.
Εικα απας τε Λόλα ,
1Λε λώβη αλαθάα.
Δαμαθάς εφθάρη χιώτ' Αϊδας διωάμα τωτάν σε
λίδαν εριφεγγά.
Ει τ ' επά ματιέμων άρξεται
λυγγα Κίρκι,και τραπώ άνδρας, σε λείδιξετ' αλεξί
κακον δείξανθα μώλυ.
Αντισροφή κώ γ'.
Ι τι μας Μήδεια μιγαν φθόνιον,
ΕΙ Ει τι
φαρμάασαν χαλίμα πονέσει
Η φίλτρον , και τι τοξικών ,
Ευωπια και τε Σελάγαν
αφελειν επί γά ,,
Τρίποδα τ’ ερέιν
Μάντευμα σπεύσει τις φλογος
Ερμής διαλεράς , επομενους
361
A M ARTINO D EL R 10
MG1Ε
A V. ER R VN C O.
ODE P INDARICA .
Stropha 1,
Blectat quidem mortalium mentes Dierum ,
ορα
cætenebras dispult :Ai vero Sapientia inclyta lam
pas ( tùm lætat animos , ) quum caligino ám erro
rum nubern detergir. Diu porro ex leger terram , ce
cialem offundens , mortalibus noxials mendaciorum
Β notte oblimavit , dolis confiatamcum praitigris Ma
giam adhalans. Enimucro reducem Sol alter lu
cemi.
Antiſtropha.
Elrius libro tertio pandit ,omnem mente perſcru
D.satus deceptorem dolum , ac Stygis mõštrum ,no
xámque perniciabılē( vt ea omnia poris eſſet)exler
minare per veritatem .Quapropier addecet , Muſa can
ribus gaudentes, viso huic gratias ple& tere triiuges en
,
hymnum mellifluum pangere, que fineelucubrario
num pramia decentia. Dale igitur corollas auro , vi
brantes & diſcriminatas ( quæ hunc ) magis ( dece
bunt ) quàm Herculem : Plura fiquidem portenta edo
C
muil Mariinus,
Epodus.
Ei námque hic adiutrice manu haud ex Cocyro
D. tricipitem dumtaxat in lacem auraxit canem
( Cerberum ) Etenim multum etiam reformidans tres
Soles tuos , Delri, ( tres inquâm Dilquifitionum
Tomos ) infernalibus defidens in umbris triformes
Hecate occulit infidias. Quin & Erinngum tertia
iecur, ac femet mordroibus exeft ,cibique ( impolluras
cius ) Triumphati poſt inuidet. Sed enim quis dere
pente multus citur ? num aliquod ( Dieſpiter ) fulmen
D ( vibrat ? ) Nimirum , hand me fugit, tua denitat
Sapientia fulgerum .
Stropha ΙΙ.
Niuerfa Stygis borride mortalibus exitium ,
molita turba , ſecum detrimenium omne, cum
que impietate in faniam , prestigias, ac impostorum ,
cateruam malis exultatam agens. Cedit vna omnisque
fraus,pernicios omnis veritari( quam luces. ) Edomi
s rus vires deperdidit Tartarus fortitudine harum pagi
narum laie coruſcante. Ac etiam fi poft amorum illi
cia parare Circe aggredietur, vel hominibus varias in
ducere formas reformidabit te, qui demonstraris moly
malorum depulſóriumi .
E
Antiſtropha.
Vòd fi autem Medea miſcere venenum : velſi
Q impudens venefica nonnulla incantare labora,
bet philirum , aut toxicum quodpiam , Phæbemque
pulcro aspectu praſignem deducere in terram : vel
è Tripode variciniü fcitari deproperabit Mercurius
aliquis flamme falſidica : autetiam fi Chalchas qui
fpiam de inſequentis ani futuris bariolari volet , bo
ram omnium voti compos reddetur nullus , quando
L1 3 follerie
 :

362

follerte animo imposturarum declinare malitiam A Kárzás Te zgóvous agoidelp . ;

auspicaris cdocere. οίος τε μηδεις έσετ α τελετάν,
Οππόκ' αν ορθά ερύκειν μαγγάνων

.. Αρχε ατασθαλίαν γνώμα, διδάσκειν.:.

Epodus.
Επωδός κώ. ιέ .

Rguens vanitatem veritate , circumque mentes Σελέγξας ψεύδο ετητημία,

AA hominum dependentes ftultitias dia ſapiens re
focas. Qualis Theſeus ſecutus filum via ducem ,
dotem iugalem Ariadna , obtruncauit Labyrin.
thi luctificum portentum . Asbenáſque urbem fernans,
of Pubis ſepiem flores. At verò, eu plures animas
Cruar Barathro εκimens,que ilara preqμάm illuftri-
bus, causâ fospitaris (à te receptæ ) eternum pergent
doctarum të Muſarum extollere pinnis .
Αμφίτε θνά ών κρεμώσας καρδίαις
Μωρίας τίμνας θεόφρων.
Οιονεί Θησεύς μίτω Ατραπάς σομπFi, δνω Αριάδνας,
ΕπόμενΘ , Λαβυρίνθου πέφνε δυσενθές τέρας , κε
κροπίαν τε λύων , και επτά αφα.
Β πλείονας αλλά σα εις ψυχάς Βερέθρω αφελώνται .
" τρω? αγακλείσι , χάριν ευζωάς , αεί σετερανεϊνι σο
φών Μουσάν σειρέσαι θερoίς .

TERTIVS BO'VLLIV S.

0
Η ΟΙ8 '
Ο
ΟΟ
ΣΑ

S V Μ Μ Α.

2

SVMMARIA
QVINTI ,
OFFICIO
Atio ſcriptionis.
R Sect. I. An in boc crimine feruandus ordo ó
proceſſus ordinarius?
De natura criminis O eius grauitate. Index arbi- A
trium fuum quomodo debeat moderari circa iudi
Candam grauitatem huius criminis . Septem.cir
cumstantia hoc crimen aggrauantes. Quando iudi
ci licent pænam legis excedere vel minuere. Poſt
ſententiam in crimine maleficy licet pænam minue
re,exemplo berefis. Quid ſemper sudex ante oculos
debeat habere. Non aretatur iudex ad antiquum
ordinem iuris, fed ad receptum fua regionis.
Sect. I I. Quomodo in hoc crimine inquifacio insti
luenda:
Quid ista & quotuplex.conditiones requiſita vi fit D
valida. Quomodo debeat conftare de corpore delicti,
que pacto necesſe ut præcedat accufatio. Quod de
beat effe certa , ſpecifica , & clara. quando neceſſe
tempus aſcribe? Qua indicia debeãt eam pracedere.
Quando fit neceffarium famam pracedere. E minas e iaétantiam . Quid confiderädum in aqui
Quando abſolutusfemel de codem crimine quis fuir,
vel gratiam obtinuit, vel pænanon condigna peni
iudici faciendum . Quando tranfattso F
ius quid
,
impediat inquifitionem . Qui Principes poffint gra
riam deliéti concere.Quibus caſibus hoc principi li
ceat facere. An maleficis Princeps poffir gratiam
concedere. Exempla Caroli V.Imper . Caroli.IX.
Franc. Regis. An inualida gratia conceſſa inhi.
beat omne iudicium an primum dumtaxat ? praxis
quadam DD.explicata. Qui competentes in hoc G
crimine iudices. Inquiſitorum fidei, quanta in hoc
crimine ſit poteftas, Quanto remporis ſpacio in H
hoc crimine inquiſitio excludatur :ſuequa hic pre
fcriptio poffir opponi. Ancontra abfeniem pofſit in
ftitui inquifurio.
Sea , 111. Deoprimis indiciis , ex quibus tuiò iudex
poteſt procedere.
Ad quos ačtus iudiciarios requirantur, clariora in . I
dicia. Quid fingule indiciorum ſpecies operentur. D
Index quomodo poffit arbitrari,qua leuia,que gra
uia , qua granicima fint. An generalisaliquando
fine indiciis formari poffit inquiſitio. Quando ſuf
ficiant leuia indicia.que requifita ad torturam . K
De indicio per testes.de nominatione fatta per fo
cium criminis.bec exigenda à sudice nec poieſ cam
omirtere. Iniungenda iudici per confeſſarium resti
idrio damnatorum , An denominationi ſoci cre- L
dendam iudici. quantam & quando fidem adhibe
re teneatur. Simance ſententia reieéta , communis
defenſa. Quando fubiiciendus iterum torture no
minans, vi ratificet dictum fuum . De minoren
nium fæminarum testimoniis. Non licere de fo
ciis in indiuiduo rogare. Quomodo interrogandus
nominaris de circumstantiis, 6 de diffamatione.
L
363
O DE
LIBRI
SIVE DE
IVDICIVM .
A Denominans debet effe constans & perſeuerans.
Deiureiurando quod nominans tenetur prafare.M
Que indicia requiſita ad toturam , plene tradiun
qua fufficiani. præfertim de fama.conciliata pugna
DD.de fuga.de amicitia . de collocutione. de ſuper
ſtrrsone. reperris instrumentis. & fimilibus vr
geniiffimis. có horum exempla quadam de confeſ
fione extraiudiciali.Conduiones requiſita,vt vnum
ex talibus indiciis cum nominatione complicis , ſiuf
ficiat ad torturam . Explicata quadam commu- N
Kes opiniones do praxes diſcuſſa. Qualis debeat
effe fama , vt valeat proindicio. Que li vis bo- o
na fame.gua ſi vis mala fama. Quam difficile
B ſit famam exačteprobare.qua ad hoc ſine requiſita.
primum de fama in fpecie , deindede fumain ge
nere. Quale debeat efle indicium fugę,vtvaleat P
ad torturam , vel ad pæne condemnationem ; tra
duniur aliquę regulę. Quale debeat effe indi- Q
cium minarum , vi fic fufficiens. Difcrimen inler
nocis & ambiguis minis. Ex indiciis remoiis num
quam licet procedere ad condemnationem .
Sect. I111 . De aliis indiciis minus urgenibus mi
nus cerius,
De non impediente maleficium . Conciliantur d ſi- R
C dia DD. & qua hinc obligatio restiruendi naſcatur.
De patrocinante maleficis. exemplum Vvieri,
Edelini, & N.cuiufdam Belga.de defenforibus, oc
cultatoribus. Quando deferendi fint, an feruandus
ordo frierna charitatis.quando incurratur obligatio
restituendi. Indicium ex mendacio rei.ex variatio
ne,ex vacillatione,ritubatione e vultûs mutaiio- S.
ne. Si viſu cum instrumento maleficij in loco, ó c.
Explicatur fententia communis , & reiiciimr ſon
tentia volentiam hoc indicium fufficere ad condem .
nationem . Indicium conuerfationis. Indicium postu
latç inquifuionis, & nimię ſollicitudinis.ltem fponie
denuncians, cum non tenealur.de indicio inuenti in
domo cadaueris.Item inuenii in via prope dornum .
liem de indicio vicinię , vel inuentionis in loco. T
Item de tranfeunte per viam illam . Item de co , cui
bono ; ſiue qui caufam habebat cur illud fa £tuin
vellet. Item de eo qui ad clamorem inhabitantium
vel vicinorum viſus ex domo fugere. Indicium ca
daueris fanguinantis. Indicium malęphyſiogno. V
mię , dešpectus in terram , mali nominis.Locus
dire&tory inquiſitorum . Indicium ex mala patria ,
vel parentibus prauis. Indicium taciturnitatis.
Indicium jurandi, plasphernandi , cxfecrande,
ſcurrilia loquendi , vel aliter peccandi , confuetu
do. Indicium , non poſſe lacrymarı.Indicium ex X
mutatione crebra domiciliz. indicium , ex fingu
laritate in pietatis vel religiofitatis ostentatione .
De indicio eradicatı chrimatis , de ſtemate.
mulia de
 S V MMARIA
364
multa de hoc ſtigmale imprimi ſolito,
Sect . V. De denunciatione o icftibus.
Eadem testifications & probationes recipiütur qua Y
in hereſi. Receptio restsum à quibus facienda item
quando faciendaratificatio iiem, da publicatio.te
ftes non funt nominandi. Cogi posſmont quilibet ad
testimonium de testibus auricis, locus Chryfoftomi,
Que exceptio hic oaleat contra testes. Quibus mo
dis testes cogi poſſint ? Ex multiplicatione testum
e depoſitionum quas fecere complices vel perſo
na aliter infames numquam licet venire ad con
demnationem Z
Ex debilium & dubiorum indiciorum multiplica
tione nö poteſi naſci vnum indicium indubitatum .
Quid quando poft fententiam latam complices te
ſtimoniü fuum retractantiudici faciendum: Num-
quam poſt latam ſententiam iudex patiatur partes
Joue denominatos ad denominaniem accedere.
Quid faciendum iudici quando testes variant .
Huius criminis egy bareſcos praxis & ralio eâdem .
In hærefi,cui Sandum prima anſecunde depoſitioni.
Simance guadam ſenientia diſcuſa.
Sect. V 1. De accuſatione.
Accufatio quid.bedie'in eius locum fucceffit quarela.
que perſona hic admittantur ad accuſandum . Soli
repelluntur inimici capitales. an á excommunica
tione maiore ? Quomodo proponenda accuſario, de
AA
peena calumniatorum .
BB
Sect. VII. Deapprehenfione & carcere.
Quando cuilsbet licitum capere maleficos. explic. lıb.
ult. C. de malef.c mathem . Quonis loco, o tom .
pore capi poſſunt. In quemuis compingi poſſunt
carcerem , criam in quo breui moritura. quando hoc
for verum . Quales probationos feu informationes
debeant precedere, priufquam capi polin.Siman
ca fententia quadam nimis laxareiecta .Sententia
rum varietas, explicatio Gomeziane. De nomi
Ratione teftis infirmi. An liceat capere ad folam
extraiudicialem informationem . Сс
An relaxandi ſub cautione fideiufforia vel iura
i
toria. An malefic capi in ecclefia , o ab ea poſſint
exırabi. & an irrequiſito Epiſcopo. Bulls Gregor.
14. bac de re. Quis iudicare debeat de immunnale.
Quid conſequatur ad iniustame carcerationem . on
peccet fugiens ex carcere iusto ? Postguam reusca
DD
plus que fint iudici obferuanda
Norantur fuperftitiofa quadam . 1.vt fublimes tol
lantur , ne terram conuingant, 2. deiractis vestibus
indnere certi generis interula. 3. ne iudex pariatur
ſe tangi fuper nudam manus og brachij iunčtu
ram . 4.producendas coram iudice ; obuerfo tergo.
Refelluntur rationes quedam Danai ec Godeim .
nequeant iudici nocere poſt captiuitatem.diſcu
cur
Inur an fit verum maleficas indicibus poſt captiui
tatem nocere non valere. Historia siabulenfis de
ore accepta Perri Orani.Cautela quadam legitima
feruande cum incarceratis. Cur ex carcere non eri
pint capias diabolus. Grillandi opinio. Exempl.magi
Pompesopolitani permiſſione indicis fe inungeniis,
Go abuečli. Curioſitas sudicum in talibus experi.
mentis vitanda.
Sect. VIII . De Accuſatione.
Sect. IX . Dequestione, feu Tortura .
Que interrogationes licita fiant.quo ordine? 1 EE
Non niſi neceſſariò veniendum ad tormenta. Mo
dus rorlure quis adhibendus.quando deferendum
appellationi.de grauilate tormentorā adhibēdorum .
Billa Paull.3.abstinendum inufiratis tormētis. FF
Quoties reus torqueri poffir,an plus quärer.ó quan .
LIR BI V.
A do liceat iterare.concıkala lenienisa de fernger pe;.
torluram negante quod in ea conf|ſus. exemplum
facinorofi Mediolanēſ. Rejicitur jaua quadam prcd.
xis Sprengeri,de fenientia ferenda ad lõiinuandam
lorturar . Ancoruritusreus fubiicier.dus quastioni.
an questione fic fe purget , vt nequeat condemnari .
an liceat torguere plene atestibus conui£tum : NA
uarri dictum explicatum . Perſonarum torquenda
rum in hoc crimine,an fit aliquod difcrimen facien
dum.de maleficio Taciturnitatis.medus ,cauſe. GG
varie damonis ad hoc techna . Exemplum de Ly
Canthropo Vvestphalico. Exemplum malefica Oeni
ponlana . Qua remedia contra hoc maleficium india
ces adhibere (oleanı.qua ex his licita , qua vero non .
de infuſione aquæ profane frigida.de infufione bene
B diété. Eximinaniur mulia praxes Sprengeri.an de
ceptoriis verbis inducenda.de expoliatione. de expi
lacione feu abraſione. & quiddam circa eam obfer
nandum . de experimento lacrymarum ó modo eas
coniurandi.de prabita ter aqua benedicta o infuſa
ei guttula cera benedicta, an liceat per alias maic
ficas tollere maleficium ,
De fato quodam Epiſcopi Ratiſbonenſ. Deuola HH
preces cum ieiuniis & operibus mifericordia. de pe
riapris appendendis collo fajarum.de menfura lon
gitudinis Christi Domini.de obſeruatione ſexta fe
ria ad 10rquendum , An ir Paſchalibus liceat tor
quere? de ſubmiſsè dicendis nominibus teflium . An
liceat interrogare num ve'ir ſubire probationem ferri
candentis: An relaxandiadmelioremcustodiar ſub
cautione ? Godelmanni ſuperstitiofus modus.
C Sect. X. De aliis mediis veritatem perſcrutandi.
Conira Bodinum, nó licet iudici dolo, falfis promifſis,ll
mendacioſ veritatem à reo expiſcari. Liceremen
tiri,eft hereſis.Maruli error.Iudici licet vri aquino
carione e ambigua promiſione liberarsonis . Mulia
Sprengeri dicta diſcusſa. Que vis confeſſionis ficex
toria . Quando iudex ex ea condemnans mortalser
peccet. Quçdam alia cautelę excuſa. KK
Historia rei que accidit prope Argentinam . De ex
perime ntis ſumendis reprehenditur factum quo
rundam : De confrontatione.
Sect. X I. De confeſſionibus.
Ex quali confeſſione reuspoffit damnari. Ex quali LL
non poffit. Confeſſo & conui&to ſemper adnuc dan
D dus terminus ad fe defendendum . De confeſſione per
figna ſurdi et muri . De eo qui maleficiam confes
fus ,negat ſe mala intentione feciſſe.
Sect . XII . De abiuratione criminis.
De ſuspicionum diuifione & generibus.quomodo MM
differanı fufpicio,opinio, & prafumptio.Iudicis ar
birium in his,quale.Exempla ſuspicionum huiuſ
modi.quando quis propter abiurationem factam di
catur effe relapſus. Quomodo facienda abiuratio.
Quando cogatur iudex admittere ad pænitentiam
premiſſa abiuratione.Quando & quomodo reus pof
fit adigi ad abiurandum. Quando ab Eccleſia ad
pænitentiam receptum , laicusindex adbuc pofſit ca
pere ( punire.cap.ad abolendam , 3.in preſenti pe
E ro.de båret . An index eccleſiasticus teneatur tunc
eum eripere. Varia formula abiurarionuna.
Sect. XIII . De purgatione Canonica .
Quid fit. Quando deferenda.Simance fententia NN
perpenfa i cribrala. Indicium fiue arbitrium suds
çis hoc totum habet ſibi commiffum . Qui cogendi,
gui,non admittendi ad eam. Quid operetur negalio
eius, quid defectus. Solemnia O rilus.
Sect . xull. De Abfolutione.
Quando reus pofſie abfolui. Abſolutio diffinitiua, 00
quid.
 SVMMARIA
quid . Adjolutio ab obferuatio ne jeu injtanija indi.fi
cy quid. Quando hæc habeat vim illius. quomodo
cognofcatur an fit ab obſervatione iudicij,an verò fit
definitiua fententia.depraxi quotidiana non abſol
uendi , niſi abobſeruatione indicij , oftenditur vnde
orta, & quaritur quando ea vtens index excuſetur,
quando non . Non fatispunitus in una curiapoteft
inalsera iterü puniri, c.quo pacto: DiſtinctioMa
rania ſuperftua.Formula abfolutionis .
Sect.XV.D. ſorrilegiorum qualificatione fueque fin!!
herèticalia ,qua non .
Que fint fortilega beretica.diſtinčito inter hareti- PP
ca i hereticalia.Clari.Farinacij C Iuriſtarü qui
rumdam hac in re la ſus.aliud est hæreſis, aliudfil
Etum hæreticum ,aliud factum ſapies hæreſim.decla
rata fingula fuisexemplis. Qui umas criminis eins B
qui inuocat demonem ad ſciēdu velfacie di ad quod
eft in damonis poteftate ,Diſcutitar controuerſia in.
ter Barbatiam alios Iurifconful.os. Oil ando ad
inquifitoresfidei pertineat de huiufcemodijudicare.
Que fintforrilegiabereſim ſapieniia. De Sacra
mente ,ſacramemalia , reliquias ziel alias res bene
diclas miſientibus De baprizantibus. Demifcenti
bus res non facrasſuper quibus dicta eſt miſſaac
hic de Sacerdote boc faciente. De inuocantibus da
monem per modum ſacrificij vel adorationis.de ali
quid à demone petentibus.
Sećt.XVI. De pæna ſuppliciomaleficorum.
Lamia,venefici,maleficii,ſiga nomina in hoc tra-QOC
cłalupro ijfdem ſumenda. VVierus, Godelm . & aly
Nominales reprehenſi . De pænaforitlegiorum qua
hereſim fapiunt. Quid in foro confcientia. Quid in
foro forifecundum canones. quid de laicis . quid de
clericis, Peccata Sacerdorumhac in re :1.fi aras RR
Spolient ,lumina exſtinguant &c. vt noceant.2. mil
Jus defunétorum pro viuentibus celebrant.Grillandi
error.3.Imagines Sanétorum conculcantes aut deij
cientes.4. celebrantes fuper rebus profanis.s. abutě
tes vafis & veftibus ſacris. 6. Miſſæadmiſcenteso
rationes non præfcriptas in Miſali officio.Pæne SS
communes vinnibus,clericis laicif . De docentibus,
difcentibus, conſulenibus. De amatoria præbenti
'bus. De Serpentium incantaibribus. deaſtrologis,
chiromanticis, & reliquis diuinatoribus. De pra
bentibus poculum abortionis.Epifcopian pofſint con D
wictos,morte dignos,etiam pænitentes , tradere bra
feculari O ni ſorrilegitradendi brachio f& c.TT
chio
Formule condemnationis. Peena ſortilegorum morte
minor . quorum : Qui aliquem occiderint morte.
2
Tiilid X - Pic!!imp au :
i
Orionin
***
' E
LIBRI V.
361
74 and . An e.347 Lam.e jiue Jiriges , que nutiu
occiderint, comburende fint ? Fundamenta negan
tism diſielta ordine. In atrocioribus etiam conatus.
puniendas.Senectus quando idonea caz la pænami
nuenda. Delitta ſagarum non ſuntinſomnia. Cre
dendum earum confeffionibus Aullores Tineologi,iu
rifte,medici & philoſophi agnofcentes pactum de
monis & Lansiarum .
Auflores qui affirmant Lamias damonibus com- VV
miſceri.Auctores quiaffirmant ab iis exoiari iem
pefiares Autres affirmantes tranſlationem corpo
ralen de loco ed locã.Naušrius explicatus.fujoj
mė doceiisrin.dicesieneriftare lamiarism confeffio
ni. Qulo pa topoffit iudex cóliigere an Lami& delu
ſagitecne. Quidinderſitinter abnegationem B.Perri
cumnium peccatorum ,& abnegationem Lamia
rum.Lamiv.s ,eo quod Lamia fini, occidendus XX
piosarur. Ex iure di:11:0.explicatier locus Exo.22 .
v.ig. Ex lege Eçełeji ajtica locus Exq.22.v.15.Ex le
ge ÉccleſiaſticsaLegeſaculi fcripta o non fcripta .
Per rationes.breuiter oſtenditurimmanitas& atro
cita sipſius ſaeleris ,comparationegraniſſimorum a
lioru'n . Locus Exo.22.v.18.probatur etiam à cauſis
propter quas ſolet quis morte d.emnari. Explicata
Carolina conftitutio.Defenſa ignis pæna.Virum iu
dici liceatpană pro lubito fuominuere,quando YY
peccetur remifſione. commentar.in c. Epiſcopi.26.g.
s.vnde defumptus canon o cuius auctoritatis. Ex 7
plicatusoftenfus nihil pertinere ad ftrigesnoftra ..
Sect. XV I. de libris magicis.
Quomodo & quibus prohibiti , & ad quos deferendi.
Non abfoluendi,qui retinent. Que pæna retinen
tium.Epifcopis an quia tales liceat legere.Cui com .
petat dare veniam legendi. Quid de aućtoribusfeu
fcriptoribus eorum .
Sec.XVIII. De Enchariftiâ morituris prebenda.
Confuctudo multorum locorum ,non dari:quãdo rolera
bilis.Nanarri ſententia explicata.Iure communi re
B. ceptum vt prabeatur.Cautela quadá circa hoc.Co.
feſlio nãquam deneganda. Vn &tio extrema non dã .
i da damnatis.
Sect.vlt. An corpus ſepeliendnm ?
Quid de iis qui in carcere ſe occiderun ? quo modo ir
telligédum quod crimina & criminum pæna morte
exſtinguantur, contra communem . Quomodo peccent
qui arma vel inſtrumenta necis rco ſuppeditant,
quibus.ſe interimat. De iis quimoriunturſine culpa
ſua ante ſententiam . Ius contra mortuum agendi
quot annorum ſpaciopræfcribatur. ,
. ‫ܪܕܕ‬
Mm M ARTI
 366

MARTINI DELRIO

SOCIETATIS IESV

PRES BY T E R I,

DISQVISITIONVM

MAGICA R V M

LIBER V.

DE OFFICIO IVDICV M CONTRA MALEF )

COS, fiue DE PROCESS V IVDICIARIO
ļN CRIMIN E M AGI AE .

Erè Comicus, A tamen noſtro inſtituto parùm idonea eſt,ideo , vt bvide DD

Núquam ita quiſquam
benėlſubducta ratione ad
vitamfuit, Quin res, atas,
uſus ſemper aliquid appor
tet noui'; Aliquid femper
moneat, vt quod
nunquam te facturú pu
tabas, id poft facias tamé.
folent etiam alii DD . b ilta pro iiſdein nunc ſumo in l.1. C.G
& præſuppono ſortilegii fiue maleficii crimen el adu.delict.
ſe publicum , mixti fori & commune : de quo,fi à & Blanchú
laico.cómittatur , vterquc iudex poceſt cognoſce- crimin . s.
re,Eccleliafticus & laicus item effe crimen nomi- viſis indic .
natum ,fiuc ordinarium :eo fenfu ,vt habeat nomen cvide DD
certum , & etiam pænam certam iuræ præfin iram : in l.vlt.C.
effe tamen crimen extraordinariuin , & exceptum : Proſperű

quis credidiffer me, poftannorum viginti felix à
Tribunalibus ad Religioſam vitam transfugium ,
ad hanc Mafuri rubricam rediturum ?redco tamen ,
non vt coram mc reuspalleat,non ve Quçliror ſe
deam ,vel vt Quadruplatori aures præbeam :ſed ,vt
iudicibus conſulam , quibusex librorum confula
congerie,aut vlu vario nimis arbitrariorum hodie
iudiciorum , iſta minùs libuit, vel licuit, ad crimen
de quo núc agimus accomodare.Nam quibus nec
ocium deeſt,nec yoluntas , fateor de fontibus iſta
hauſuras non difficulter :haut ſcio tamé an ea me
t bodo, & ad conſcientia fecuritatem directionc.
Certè confeſſariis,quorum plerique nudi Theolo
gi ( ant, in re, ne iuris quidein pericis planè peruia
eo ſenſu,quòd in eo quædam obtinentpeculiaria , Farina.
& quòd lub generali legis difpofitione non conti- praxi cri
netur , vt nec crimen lælæ Maieſtatis , aut hærelis: min.q. 18 ,
nu.6o .
adquod cóftat maleficium pertinere,quæ eft: ſen dex com
sentia DD . cómunis c & veriffima:effe quoq; cri- muni ſex
mé enormiſlimú , grauillactocillimum quia in eo tentia iux.
B concurrunt circúftantiæ criminú enormillimorú , Clarū pra
&tic . crim .
apoſtabæ ,hętelis,facrilegii,blafphemiæ ,homicidii: $ .1 . Villal,
immò & parricidii fæpè, & concubitûs contra na- & Soar in
caram cum crcatura ſpirituali, & odii in Deum , The.com .
quibus nihil poteft efle atrocius. Pender quidem à opin.
iudicis arbitrio penſare grauitatem delicti, vtrum pract,
ſit atrox,vel atrocifsimú d:ſed tamen debet iudex 18.à n.os:
( hoc arbitrium fuum moderari ex circumftantiis
***

nó inutilis opera mca fuerit : quorum potiſlimùm delicti, quas optimè explicatProſper Farinacius
gratia ,me dicbus aliquot antiquo iterum ludo e: hic verò concurrút non paucæ, primò quòd de
paffus fum includi.Sequar iplum iudicii ordinem , lictum eſt mali cxempli & cuius noxa vt cancer
qui ordinarius : & rem in ſectiones partiar : & le. ſerpit, atteſtante experientia. Secundò folet no
gam veſtigia corum , quos æquiùs meliùs, & prus Curno committitempore,quando minùs fibi ho.
dentiùs de latrunculatoriis hiſce locutos arbitra. mincs cauere poſſunt.Tertiò committitur clàm &
bor,Clarum , Boſſium ,Simancam ,& alios prçcipue proditoriè ,fiue per induſtriá inſidiolam :cuiuſmo
a vide di homicidia ſunt grauiora. Quartò ſolent lædere
Bart. Te , Proſperum Farinacium inſignem ,non lectione tax
geum pra- tùm ,fed & vſu ,Iuriſconſultum . feos , quibus ſuntconiunctiſfimi: dominos,fratres,
Etic.crim . patres,liberos,coniuges, fodales,collegas, familia
p.l.nu.2 . & SECTIO I. riſimos quoſq; Quintò peccant ex conſuetudine
Tib . De .
quadam delinquendi. immò quaſı aſliduè : nam
cianum
tra & . cri- Anin hoccriminefernādusordo o proceſſusordinariº; lemper malum aliquod machinantur , Diabo
min.p 1.1. lo inceſſanter eas ſtimulante , & quotidianum
1.c. 1. & 12
Onſtat inter delictum , crimen ,maleficjum à penſum exigente , adeò vt vel poculum vnum ,
2.C.3 . Jiuris interpp.differentiam a:quæ vel vas aliud, li plus nequeunt,frangere cogantur ,
A
vt teftan
 COLIBRI V.
ve teſtantur Remigius & alii. Sextò quia delicto A
huic infligitur pæna atrociſsima , nempe incendii.
Septimo quia delictum hoc committunt animo
planè deliberato,dolo manifeſto ,& (vt loquuntur
practici)appenſatè:quod indicat perſeuerantiam &
complacentiam in criminc. "
Secundò ſciendum eft, quod licet in pænis ir
B rogandis ampla ſit arbitrandi poteſtas iudicibus
conceſſa:tamen,Gine grauiſsima cauſà non licet iu
dici pænam à lege ſtaturam excedere. ( ratio quia
iudicem magis commendat miſericordia , quàm
ac.diſci-, leueritas , vt variicanones & leges docent a ) nec
plina.cná .
etiam illi licet eam minuere, led debet iuris ri
que .c.vera
lufticia. c. gorem hac in re ſequi b. hanc efle D. Tho.
liçet 45.d. fententiam , & communem Iuriſconſultorum in
c.rex.c.re - dubicatam benèprobat Farinacius.pract.crim.q.1 .
gu,mitu n.5.qui n.7.etiam docet,ex fufficienticauſa poſle Blast.C.d led camen teneri ſequieum ordinein iu
dú.l.hodie iudices penas à legibusindictas nó folùm minué ris ', qui æquitatı naturæ confentaneus eft : eum
D.de pæn. re ;ſed etiam pro ſuo arbitrio augere: & hoc fenfu præterea , quem in criminibus priuilegiatis fiue
|bg. opor- omnes pænas delictorum hodie ;iuxta facti & per exceptis , tura communia & particularia loco
tet.Auth .
de iudic.c. ſonarum qualitatem ; ab arbitrio iudicis depen rum præſcribunt ; quem qui turbet aut negligat ,
de caufis. dere: idque etiam obtinere, quoad pernas conſue eius iudicialia acta nulla forente : licebit cainen
de offic.de cudine vel ftatuto introductas: & quando iudices iudici recedere à communi aliorum criminum
leg.c.licet. igrarunt ſtatura obſeruare :& quoad pænas om
depan. nes tam principales , quàm acceſſorias: & in quo
uis crimine, etiam hæreſis. Quod intelligendum
ante ſententiam : poft fententiam.n.non porcſt iu
dex pænam augere vel minuere . Hiliconfulto
Principe :( excipitur crimen hæreſis in quo folo,
cc.vt com reo ad fidem reuerſo , porcſt ſententia mitigari c
miſsi.s. & puto hoc obtinere etiam in maleficio, & praxis
necnon.de
hçret.in.6 . docet.. fæpè enim ludices quas damnarunt vi.
uas exuri, iubentſtrangulari vel decollari ( vt fa
ctum annis fuperioribus Stabuleti , in caufa loan .
de Vaulx.:) Intelligendum fecundò , de iudici
bus ordinacis & maioribus , & non prohibitis
hoc facere , & quando id non vergit in partis præ
iudicium . dico ordinariis , quia delegatis hoc non
licet:niſi ex cauſa delegatis principuin , vel maio
ris magiftratus,qui delegato ſuum tribuitarbitriú .
dico maioribas: quia minoribus magiſtratibus id
fa quzmouet
non ſitnificolulro
permittitur intrinfeca & coheredisdelicio
principe,vel . Di fine ſocijs committi non foleat docetFarınaciusa Hepraet
niſi cau
Dico non prohibitis:quia fi ſtatutú expreſsè id pro
hiberet,vel verba ſtatuti penalis imperatiuè ad iu
dicem dirigerentur, vel ftatuto alio cauerétur :vet.
ba ſtatutorum , vt iacént ſeu ad litteranr accipien
da :non liceret påtnam mutare Dico .quando id no
vergit in præiudicium parris: quia quando pæna eſt
applicanda parti læfá , vel denuncianti & c . nó po
relt de hac poenâ iudex derrahere;-Denique iure
in communi hæc poteſtaspænæ arbitrariæ , fic limi
: ** catur:ve;licec ex caula iudex poffit pænam mortis
ordinariamcommutare in aliam mitiorem , tamen
non poffemutare,in aliá trtiortis vel corporis pat
nam ( vt pura pænamignis, in pænam laquei, vel
Hagellarionis vel mutilationis membri,vel trire.
nxium ,aut fimiles corporis affli &tiuas penas ) ſed
debet comniurare in pænam carceris,exfilii,pecu
ir diariam aue fimiles:de facto tamé& confuetudine
plerila ; in locis contrarium conftat obtinere , vt
etiam w atias corporis affiictiuas : & quafcumg;
mitiores pænas,ex caufà ,commutare foleát.Secu
ti in his famus communiores DD, fententias , vt
patet ex Farinacio d.g.17.
In his autoin ſemper iudici velim ante oculos
clle illud extremuin iudicinm ſupremi tribunalis,
de quofunt fequentes rythmi veteres.
iudicabit indices iudex generalis ,
SECT. Living 367
Neque guidquam pulerit dignit.ts Pupalis:
Sine fi Epiſcopus,jine Cardinalis, ..
Reus condemnabitur,nec dicetur, Qualisa
Ibi nihil poterit quicquam alleg.dat,
Neque quidexcipere,nequereplicare,
Negue ad Apoſtolicam fedem appellare.
Negue codicillos Cafaris 01..re.
Reus condemnabitur nec dicetur, Quare?
Cogitate miſeri ,quid vel quales ejtis ,
Quid in hoc iudicio dicere poteftis.
Hic non erit Codici locus,nec Digefiis,
Idem erit Dominus ;iudex ,aclor reftis,
His ſuppoſitis ad quæſtionem reſponderur,non
arctari in hoc crimine iudicem ad priſcas ſollem
nitates,neque ad ordinem illum publicorum iudi
ciorum antiquum , quem exoleuiffe fcribit Paul
21.8.D.de
pub.iudic.
cl.16.C.dc
poen.
praxi ,in hoc delicto vindicando :quatenùs peculia
ria quædam hoc crimen exigit, de quibus poftea.
arq ; ita céleo conciliandas cótrarias quorundam fBodini
Luriſtarú flentérias,nó laris diſtinctè loquentium. in Dæmo
nom.l.4 . &
SE CTIO I 1. Godelma .
de lamiis I.
3.
Quomodo inquifitio in hoc crimine inſtituenda ?
Nquiſitioné voco ( vt ſolent I.C. ) delicti infor
mationem iudicis officio & auctoritate factam
g : ea vel eſt generalis, quádo iudex in genere quæ I
rit quis fit delicti commiſſi auctor vel ſocius : vel
ſpecialis, quando inquirit in perlonam cercam , de g lul.Clar.
cuius delicto certior factus fuit per accuſationem , pract.crim
vel per denunciationein ,vel alium inodum .Vtau- 19.3. Dam
haud.citt
tem valida fit inquilicio ſpecialis (nam ve generalis de inqui
lit valida ſufficit commiflum efle crimé tale, quod fit.c.8 .
.
crim.g.1 .
qui optimè hác materiam proſequitur )requiri le cum feqq.
quentia primò, vt in genere faltem conſtec delictu
eile commillum quod incellige quoad ea peccata ;
quæ in actum & perniciem externám eruperunt,
debet enim conftare legetes corruptas , infantem
occiſum & c.quoad peccata verò intellectus:ve hiç
reſim.vel voluntatis,vepactumn cum Diabolo , co- i c.forus.
Ineſſationes,concubicus cum diabolo & huiuſmo- iudiciū, de
verbor.
di difficillimæ indagationis, non folum poreſt in- lignif.Cla
quiri contra eas,licet non conſtet de corpore deli- rus d.q.3 .
& ti:fed etiá ſunt códamnádæ, ſi dútaxat dicát le ad Menoch .
conf. 166,
cóuétum delaras,vt benè Arnal.Albert.de agnofc.aſ k Gomcz.
Sere.Cathol.cú hever.7:25:o Farinac.g.2.num.26. variar. re
SECVN DÒ ve præcedaç aliqua falté accuſatio, fol.to.3.de
E quod etiã iure Canonico obtinere veriùs eft i :led delict.c.1 .
huic hodie conditioni,generali cófuetudine dero 9 :19.Cla
gatú cſt.reputatur eniin inquiſitio remediú ordi- s.fed certe
nariú, & in omnib? delictis poteft ex mero iudicis Decianus
officio citra acculationé vllă inſtitu k : sépet tamé conl. 18. & .
neceſſe eſt , ve adfint alia aliqua loco acculationis, II.libello
vt puta denúciatio, fama,velindicia.dequib'ſtatim . rum.D. de
TERTIÒ requiritur quo ad formā,vtinquis accuſa.
litio fit certa, ſpecifica ' & clara,ita continés delicti Vulpellus
qualitares & circumſtantias , vt per eius incertitu- refp:crimr.
dinem; generalitarem ,vel obſcuritatem non colla - fius de in
tut'reo defenfiol.ideo debet in ea explicari locus quiſitio ...
& tempus:fcilicet non dies niſicitra calúniam , ex 7 s .
Μ ω 2 iuſta .
1
 IO
SIT VM
QUI CAR
368 DIS NVM M -AGI

nulta caula,id reuspetat , & iudex diem fciat)ſed ) Alem præterea diffamatio quando iudex procedit
an nụs ac méfis, commiſsi delicti,ex ſententia ve ad partis querelam atque accufationem quæ eſt
Menoc. riore & communiorę a quoad inquifitionem Ipe communis fententia . Non cáiben improbabili
conf. 100. cialem :nam quo ad generalem veriys eſt, hting ter, quis defenderet cum accuſationem fupplere
Olalcus defectum diffamationis , ve videtur velle Clarus
expreſsionem loci & çemporis non requiri: in ſpe
conf.64.& Ciali quoque b. Debet autem hæc fama primò effe orta à fide hd.9.6.
ciali quoque hoc locum tantùm habetde crimini
66.Deciá .
confil. 18. bus, quæ temporis momento cómittuisturznó ve dignis , & non maleuolis perſonis , vel futilibus: vert led
ro jis ,quæ ſucceſsiuo tractu,in quibus locus & té debet efle vehemens , & quaſi procedens ex ore certè ex
quo talis
pus non poteſt ita deſignari, velunc crimen læſæ partis populi maioris : debet de ea conſtare per
poſtulatio.
þ Menoc, Maieft.hæreſis & fimilia b: & ided idé de crimine teſtes,ſaltem duos omni except ione maiore s par.
cóll. 100 .
Decianus magiæ dicendú, hanc additionem in eius inquiſi ticulariter fuper fama receptos & examinaros.
Hæc certa funt ordinariè in criminibus ceteris .
4. conf.18. tionem non effe neceſſariam . Quod fi aliquæ qua
Nam in hæreſi & læſæ maieſtacis crimine, quidam i vid . Profp.
licates expreſſæ in inquiſitione non probarentur:
limicant: & famam dicunt non requirii : fed reue- Farinac .
tunc fi additæ fuerint clauſulæ ,de omnibus & ſingu
lisjvela ſe non adſtringens ,vel:meliori omni modo, vel ra exiſtimo, etiam in his criminibus idem obtine - lupra n.14.
criinen fit non iterabile,(ve homicidium in eandé B re , vt fama requiratur ,nifi eius loco adfint indicia
perſonam ) vel conſtet ex confeſsione rei de'crimi & præſumptiones : quod fatis apertè indicar Si
ne, vel quando qualitas illa verè delictum non ag mancas , à Proſpero in aliam citatus ſententiain . K in prax.
grauabat, nec alterabat:his caſib. reus adhuc cflet idem ergo cenſuerim decrimine Magia.Super in - hæret. tit.
condemnandus :aliàs foret abſoluendus. famia aytem inquiri poteft ad folam denunciatio 22. de in
qul.ordin
QVARI Ò requiritur præcedere indicia ipſam nem yiri probi. & cum reperta fuerit infamia;tunc 6.6.& ig.
inquutitionem : quæ fententia communior & æqua poteſt procediad inquiſitionem de criminel.
I Duennas
c Tiber, eft contraria verò quorumdam ,c eſt periculoſa & SEXI Ò requiritur ,ve is,contra quem inſtitui
reg.298.&
Deciani iniqua prorsùs d : ctiamfi iudex habcat liberum ar tur inquilinio , non fuerit aliàs de crimine boceo Clar. ſupr.
col.18.nu. bitrium , & licet inquifitio ex manda to is
Princip , dem, per iudice m fori externi abſolu tus ,vel à Prin
ss.in 1.VO
lu . fieret: nili campen Princeps , non ad partis poitu cipe gratiam deli &ti obtinuerit : vel etiam de illo
d vt poft lationem ,ſed motu proprio , mandaffetcontra ali non fuerit condemnatus pæna condigna delicto,
Ang . Ploc. quem inquiri , & allereret eum deliquiſſe, idque C & non leuiore. idémque dicendum etiam fi ab
Aymo. ad fuam notitiam perueniſſe. Qua tamen in re ca lolutus eller à iudice propter defectum accuſato
Riin . Cla .
Cephal. uendum valdè Principibus , ne facilè talia man ris crimen non probantis, ſi fittamen diffinitiuè
Rolan .à data dent:facilliinè enim circumuenitur à delato abſolutus, & non dumtaxat ( vt faciendum hoc ca
Valle,Ma- ribus Principum bonitas atque crcdulitas ,eoſque lu prudenti iudici)ab obſeruatione iudicii.Limita
lios docer læpè ex nimis credulis facit crudeles.quæ verò fiat hæc primò : niſi qualitas , quæ in ſecunda accuſa
Proſp. Fa : legitimaindicia mox videbo . tione vel inquiſtione de nouo addicur diverlificet
rin.q.1.nu. QUINCT ò requiritur diffamatio feu fama: delictụm m (v.g.ex homicidio in parricidium .)
89 . non ab accutacoribus rei, fed ab aliis quoq ; hoini itein niſi fic crimen.mixti fori(vt eft crimen Ma- m Gomeſ.
E to . 3. de
nibus fide dignis , nata. Sed magna hic difficultas giæ ) nam in hoc , li fuit punitus à iudice fæculari delict.c. 2.
oritur circa litud quintum requilicum , an femper non poterit iterùm punici à iudice Ecclefiafti- nu.27.Fol.
co :nili iudex fæcularis minorem impofuiflet pe- ler. praxi
neceffarium fit famam præcedere , etiam quando
alia fuppecunt indicia . Nain DD , videntur nimis nam , quam par erat , & quàm iudex Ecclefiafticus crimina.
Canon . c.
gencraliter loqui, & cótuetudo corų dictis parum potuiflet imponere. Si verò ante fuit damnatus
35.num.8 .
coniçntanea videtur. Putarım poſſe illos cöcilia à iudice Eccleſiaſtico , tunc quia in tam gra
1,vt dicamus: ſi fint alia indicia dufficiétia & legi nibus criminibus ludex Eccleſiaſticus non po
tima,no opus cfle diffamnatione ,ne in fpeciali qui tuit punire penâ condignâ delicto , vt poteft
dem inquilidione; li delinc iilde omnino ecquiri fæcularis,iudex : ideò ſemper inhisporerir ite'
diffamationem , quando incipitur ab inquiſitione rùm conueniri , & damnari abs ſæculari judice
& ficintelo Ipeciali c. Sed fi incipiatur ab inquilitione gene quando loquimur de
o : quæ veriſſima , etiam
nc. felicis
ligendi D ralı formata exmero iudicis othcio, tunc non -vi pena ordina riâ & princip aliter ad puniendum $. per hoc
D. cómu, detur neceifacium yc præcedac diffamatio : ſicut delictum irrogata. 3. niſi colluſio & præuari- de pæn.in
niter lo foleç practicari, ( telte Ciaro f.) quia conmil catio acculatoris, vel primiiudicis interuenerit: 5.optime
quentes,
guos re . 10 aliquo deli &to , hodię , iudices non procedunt tuuc enim iterato poterit inquiri. 4 G fuerit ablo - Gomel. a.
lurus vel condemnatus probabiliter & verilimili- c.1.0.40.
Fert Pror-à fpeciali contra aliqueın inquifitione incipientes;
per Farina led à generali informationc & inquifitione quis cer, ignorante eo, qui fuam velfuorum proſequitur & port plu
g. 1.nų. şo.
maximè illud delictum coinmiſerit ? & tunc fic in genere iniuriam : quod procedir dumtaxat fi dit grauccri- rimos
rinac.g.Fa 4.
Rolandus primum interrogantur telțes, an fciant quis com-, Emen & magna caufa , f..nilifit abfolutus , non dif an.7
à Valle iniſerit ? negent, an ſciant aliquetn diffamacụm e
finițiuè,fed ab obſeruation cancum iudicii:velre
conhl.57. de delicto illa commiffo : & aliquem huiuſmo laxatus fub fideiuſſiane de reprelentando :vel fi
yold.4 .
Clarü re di teftes noininent, tunccontra hunc fpecialem purgauit indicia per forturá . his enim cafibus po
prehédés. inſtitýunçinquiſitionem , li aliqua adhornomina cerit,ſuperzeņięcibusnouis probationibus aut in
Fpract. tioni legitima indicia adınquirendum , ( quæ in diciis, iterum in quş dyci gid tamen intra tempus à p vid. Pror
crimin.q . dicia lunt loco diffamationis. , & fufficiant indi urè ad hocvel conſuetudine præſtitutum , & iure per.d.9. 4.
6.ver.præ
terca ſcias, cia ad capturain ,capitur nominatus : h capi non po . quidem ciuili non diltinguitur inter eundem & prof.n.26.
teſt , monetur & citatur ad comparendú , & lcex 1 alium accufatorem ; iusverò Canonicum id alteri
purgandum ;li non comparet,in contumacia ban permittit , veteri yerò fiuc eidem acculatorihoc pvide
non permittit po Proſpcrum
nitur: quæ oimnia eſſe praxi recepta & iuriraționí. 1 : ‫این‬1 Capr.n. ; o .
g de opere que conſentanea docet optime Proſper Farinac. & Quæci folet etiam de tranſactione, quando illa F
2.9. cirça Et fic pofſet iudex etiam in cţimine magia pro mpediat nouam inquifitioné vel proceflumibre- la fuprà n .
fun ,
Icedere per inquiſitionem , non attenta diffama. uiter ex eodem Proſpero reſpondetur 4. Si re- 31. & q.5.
tione , in caſu quidem propoſito. Requiritur au miſsio delicti publicilic habira per tranſactionem per totam .

( luppo
 LIBRI
( luppono licitam ) cuin parte: poteric non ab illâ , | A hæc faculcas gratiam criminis faciendi competit
fed ab alio auctore iterú impeti iudicio ( quia ſen
çentia facit ius quoad omnes,nó aucem tranſactio)
multóque magis à filco, & eo requirente poterit
iudex adhuc eundem proceſſum profequi, vel ite
rùm de nouo procedere ( aliud enim eſt ius partis
lælx , aliud ius reip. læſx ) & in criminibus atroci.
bus hæc tranſactio nihil debet diminuere de pænę
ordinarię grauitate. Ceterum fi tranſactio vel co
poſicio facta fuiſſet cum ipſo fiſco vel iudice,tunc
quia pecunia ſoluta luccellit in locum pænæ ; non
pollet iterum retrahi in iudicium , vel conueniri
reus iſte , cciamli noua fuperuenirent indicia . hæc
regula procedit , 1. nifi aliàs conftaret omnimodè
dc delicto commitio per reum, vel ex facti noto- B
rio,vel confeſſione rei, vel ex probatione iudicia
ria; cunc enim non valeret iſta per iudicem laicum
facta compolitio, & eller omninq illicita iudici, li
lit fatta poſt ſententiam.dico ,conſtaret, quia nullæ
præſumptiones ad hoc fufficerent. dixi per rudicem
laicum ,quia Ecclefiaftico iudici permittitur pænā .
languinis in pecuniariam cómutare. licebit etiam
hoc iudici læculari, quando reus exciperet de nul
licate procellus, vel quando iudex aliquam iuftam
habecer caulam recedendià pænâ ordinariâ , & il
lam commutandi. Dixi fi fit falta poft fententiam ,
quia fi ante ſentenciam , tunc iudex id faciens ex
caula non iuſta,peecat , ſed valida eſt compolitio:
liex caufa iufta faciatstranla &tio valida eft, & iu-
dex non peccar. 2. limicațio eſt , fi reus primum
hoc delictum commiferit , poterit iudex fic com
ponere:non verò li fic bomo facionoroſus, ſolitus
hoc delictum vel alia patrare.tamen fi de facto an
re fententiam iudex cum cali facinorofo compo
nereti verifimiliùs eſt valituram compoſitionem :
licet iple cum peccaret. 3. limicatio ,dúmodò priùs
cum parçe inierit reus concordiam , alioqui lanc
præcedens concordia cum fifco iniqua eſt , & non
vated, immo conlenlus ille partis debet effe ex
prelllis & euidens, non tacirus tantùm vel dilli
mulakus.Non valet inquam reſpectu partis, led
bene relpectu blcitranligentis. 4. limitatio, & hæc vnica illa ratio praxis huius planè ceffaret , neque 11. & c.8.
tranſactio foret inita in criminibus, luper qubus D iam dici poffet fub fide publica deceptus.Equi- h Situ : lib .
tranligi non poteft, vt lunt læfa Maieſtatis diuinæ dem cùm lex nulla ( quod ſciam ) huicidicto repu- 3. de Stri
& humanæ ,raptus virginum & fimilia. ſuper qui
bus vc valeat tranſactio conſulendus primò ett ipſe
Princeps: & his criminibusiannumero fortilegiu
hæreticale. s . limita fore inualidam compofitio
nem rco , G iudicis fraus, dolus, colluſio aut cor
ruptelaunterueniflec: vel li metu eam à reo excor
lidler. 1. * ) DA ... ‫ ] ܀‬. 'ii L: ‫ ܐ‬: ‫ ܝܐ‬: i
Quoad gratiam deli& ifactam à Principez:Pro
aq.6. per ſpec fusè admodumsled in hanc fententiam a : dif
to . & Od - fence abolitionem abindalgentia Principis. aboli
aus opti- tionem non exſtinguere tamen ,ſed tantùm iudi E
mėli.z.de cij inttanciam , dep trantaćtalætitia publica , pro
reſtitut. in prerquata Paincepsdam concedit ; infra 30 , dies
integr.9. porett accutator donodoaçeulare : & ideòi hanc
91. & feqq .
hon trahis ad crimida chormiſlima,nec ad omnes
perlonas, Indulgentiam verò.Principis fiericum
caufa,& crimen exftinguere,quare freprinceps ali
deliétio givelgone
cu graciam faciae de omnibus
raliter omnibusdelinquentibus ; deomnibus de
lictis indulgentiam concedat : talisindulgentia
comprehenderet etiain graviſſima crimina, & no
! toria & liquida , & extenderetur ad carceratos
quoque & condemnato.. s ! .
Su regula.ſomet-a principe gratiam criminis con
ſecurtos non poteft ampliùs ab illo indice moleſtari.
V. SEC . 11. 369
Principibus fuperiorem non recognofcentibus,
aut ſaltem habentibus regalia iura : item Baroni
bus & feudatarijs ; fi fuerit illis in inuefticurâ ex
preſsè conceffa: quoad Duces & Marcliiones, &
Comites , quicquid dicant alij bj non puto hanc b apud
poteſtatem accipere, nifi cetera regalia jura ijs Proſperú ,
concedantur : & fic practicatur in Franciâ & Hi & ipſemet
ſupra n. 8 .
Ipaniâ, vbi hoc ius foli Regieft reſeruatum . Non Profper
tamen licet fupremo Principi pro lubito has gra- latè à n.18
tias concedere. Non poteft enim niſi priùs parti maxiinè
lælæ fit ſatisfactum c. Non poteſt in homicidio D.Tho
D.;poft m
deliberato , hoc enim diuino repugnat iuri d:id 2.2 .
4.67
cò licet in foro externo non fit qui abſolutam hác a . 4. **
Plot.mox
Principis poteſtatem impedire poffit;in conſcien- citand.nu
.
riæ tamen foro hoc facienspeccat :nifi id faceret
pro bono pacis publicæ ,vel ob aliam vtilitatéreip . dopr. hoc
maximam : quod cùm de aflaffinis eciam DD . e docét Ba
concedatir, exiftimein ad veneficosquoque perti- peint. Plony
nere , vt in iis idem iusfit Principi. Rarius tamen confil.cri
poteft contingere , vt iufta caula huic gratię fup- mihat. Va
perat: rariffimè quoque legimus bonos Principes' rior. conf.
hac vſos poteftate. Carolus 73.8 1.46
V. Imp. Agrippæ pe Plaza in
nam mortis non indułfié ,fed , cùm is effugiifet: Epit. de
exilium irrogauit, & in Francia ille obiit. In ea -fli & .c. to .
dem Chriftianiffimus Rex Carolus IX . eius no- e Plot . fu
minis quivltimus fuit , Priſcalino , vr-lóciós'pro- praloſeph
Ludi De
deret, vitam & libertatem permiſit: -non fine bo cil.Lucen .
rum offenfione. Fateor fi Princepsaliquam huiul 15. Lud .
modi inualidam gratiam concefliflet, licec illa fo- Peguer.de
ret nulla tamen deberet reus iHa vfus à iudice ab - cile crim
Colui& relaxari; ne fub fidei publicæ prætextu de- num.16
cipiatur, & licpracticari in Italia & Hifpanja do
cent grauifl.(criptores,apud Profperum Farinac .
qui illos fequitur f.quod puto intelligendum ,quo- fBoff. Cla
ad primam apprehenfionem . nam fic lemel appre-y rus vult
pell. .
prehenſus & tunc relaxatus , deberet commone
Peguer:
tieri de nullitate gratiæ , itaque vc libi caueret in Fatinac.n .
polterum vel impetraret gratiam aliam , manere 2.7.q.6.
enim punibilem & pænæ abnoxium : quod fi ne 3.C.
gligeret, poſſetà iudice capi & puniri.Tunc enim gia prart.
gnet, & DD.illig nó fatis clare proponantan quo gimas, &
ad primam tantum apprehenlionem , an quoad mira:ca.i.
feqq. quoque loquantur, & publicè interfit debi- loannes
eta puniri : omnino arbitror conſcientijs iudi- Picus.li.3,
cum , quod dico tutiffimum fore. Hæc de fexto Dialogi,
Strix .
requiſito. na 11 ! ? "
-G
SEPTIM direquiritur in hac inquiſitione : i Bullas
quod in omnibusactibus iudiciarijs, vt fiat à iudi- horum
ce competente : quem conftavin hacmareria effe diditfimul
cam Ecclefiafticum , quàm fæcularem iudicem , Binsfel.in
tertia edi
item fidei inquiſitores: quibuſdam tameri caſibus: tione libri
quos bend Simancasponith . Inprimis quia folent de cófelt.
venefici , & Striges fidem Carholicam abnegare, 1 malef.Buil
velfaltem ea dicere & perpetrare
quę fapiuntha- la Iulü IT,
refimi, idcò ab Innoc.8. Iul.2 . Leone.ro. Hadr. Picus fų
6. Pontificib , hoc negotium inquifitoribus fuit pra.
demandatum k . De forcilegiis propriè dictis (hoc k c.accu :
[atus.s.fa
eft diuinationibus illicitis ) nondebeat inquilito
nc de hæ
ses fidei cognofcore,niſi fortilegia hærefim fapc ret.in 6.c.
fent manifeftè :videlicet fi quid impium & hære - 1.25 9.5.
fim præfe ferens admiſceretur, vel fyerederet lor- c.illud 26 .
tilegus aliquid diuini inefle Cortil . Idcm dicen -19: 2
l'd.6. fand
cendum de conieétoribus fufpectis reliquis , qui Halent.
facilè in infidelitatem incidung,,,vel dæmonem 2. q. 1$ *
adorant , vel cum eo fædus habent, velcredunt
Mm 33 eum futura
1 37 0 DISQVISITIONVM
aglof. & cum futura contingentia certò icire , vel abutun- , A
ww. inc. cur ſacramentalibus. Įa ceteros luperftitiolos in
acculacus. ; quifitores fidei, fiue facta fint atrocia , fiue tint
hæret.in o leuia, non inquirunt ; nifi quando fapiunt apertè
Oldrad . hærelim ; yt baptizare ſcienter jam baptizatum ,
coni. 219. vel baptizare imaginem : quoad fuperftitiolos ve
b.c. præli.rò magos a quia, ( vt ait Ciprianus libr. de duplici
vt otciü martyrio ) qui magicis artibus vtuniur , tacitè Chris
S.denique tum abnegant , dum cum demonibus babent fædus:]
c.vt.com-( vixque fal ve non vel hæreticum quid credant,
miſli de
vel hærelim ſapiens faciant ; ideò vix vnquam in
hærer.in 6
C. có Ba cider vllus talis, quin contra cos Inquiſitores pol
coldus de lint procedere ; & poterunt quotcumque iudiccs
rc iud . compellere, vt ad le mittanc acta contra hæreci
cli...C.v .
bide crim . cos huiulmodi magos facta b.ln omni verò iudice
agi opor, illud communc hic quoque eſt; vt reus debeat eſ.
c.udiligét. le lubdicus iuriſdictioni inquirentis ratione deli
de foro cti, domicilij, vel originisc, veletiam ratione có
MAGICARVM
SECTIO 111 .
De indicijs aptimis ex quibus iudex in hoc criminie
tu!o poieji procedere.
Onſtąc co clariora & veriſimiliora & pro I
pinquiorą requiriindicia, quò actus iudiciaa !
Cping
lis maioris præiudicij tueric reo ; vt ad condcin
nationem , quàm ad torturam ; ad corturain , quain
ad capturam ; ad capturam , quam ad inquit10
nen . hoc luadet naturalis xquias , & receptum
elt communi confueçudme, & probatum Bruno
tract. de indu , 2.8.9.6. num . 4. & Boflio li. de
inquifi.num . 61. quod etli improbetur alijs P, ca- p Claro .
В. men reuera eſt contentaneum planè rationi nec 20.nu.z.
Rolando
video cur corruptela vocari debeat . docec hoc be
à Vallc &
ne Farinac.d.q.1. num . 47 , aliis.
Conſtat ſecundò quod indicia quædam ſunt

comp.vid. uerſationis per decem annos in aliquo loco d , & legia, quædam grauia ,quædain grauiſſima: & le
Couar.
prac.99.c. non minoris ſpacij, idque de delictis tantum com uia, ſulpicionem gignunt tantùm , velad fummum
11.num .;. miſlis alibi durante hoc decem annorum ſpacio: limplicem præſumptionem ; grauia verò, gignunt,
d Bollius quia tam longa conurlario domicilij electi ratio aliquid vltra fimplicem pralumptionem ,minus
de foro
nem habet :operari camen hocnon poteſt quo ad tamen ſemiplena probatione ; grauiffima verò
cốp.u.g.
Farinac.q delicța priùs commiſſa, Sunt & aliæmultæ caulæ gignuntfemiplenam probationem ,vtminimùm q . Clarus
2.nu. s. & tribuentes iuriſdicționem , quæ in noſtra materia Conſtat tertio quæ linc leuia, quæ grauia, quæ fup. nu. I.
fc99. minùs confiderandæ ſunt, quia vix vnquam ,vt di grauiflima, hoc ordinariè pendere à iudicis arbi
ec.perhoc xi Sortiariæ noftræ caçent hæref : hæreticiverò trio: cuinque iudicare debere , perſonarum & re
1.9.de he. r Conrad.
coram pluribus iudicibus ac diyerlis iudicijs pol rum circumſtantijs trutinitatis , quæ indicia ad Lancellot
ret. in 6 .
ſunt conucniri , & vbicumque locorum reperia - c quid fufficiants;quod arbitrium debec ille dirige- in pract.
dius l.z.tit. cur poſſunr à loci iudice puniri ex communi len re ad normam juris fcripti , vel conſuetudinarij, tit . de in
de iudic, tentia praxireceptaf: babet enim hæreſis crimen
& receptas interpp. opiniones, & praxim patriæ s. quifit. nu.
concl.i.n . cauſam in fe continuam & fuccelliuam , & idcò v Inquititio generalis potett
, aliquando formari 8. nu. 46.
fbué.reg- bicumque hæreticus verſatur ibi delinquere cen non præcedenubus vllis indicijs , led puta dum. s Farinac
373. No- ſecur 8 :quæ ratio in ſortiarijs efficacillima eft,quç taxatcx notificationibus lcu informationibus ex- fup. Bins
feld . in l.
traiudicialibus : in qua fi vocati & examinati te
220. reg . vix pedem , ſine loci damno & nouo crimine ,
uell. vlt . C. de
vſpiam figunt. Ites alıquem particularem nominant, tunc contra malef.
H
g Arna. in OCTAVò requiritur in Cortilegijs & male nominatum pollet formari ſpecialis inquilicio t: it Clar.q.
Tractat. de ficijs non hæreticalibus nec enormibus vt jatra line indicijs verò vllis , non liceret incipere à fpe- verſ. (cías
etiam .
agn allert. 20.annum à crimine delito ,inquifitio inſtituatur. ciali contra aliquem inquiſitione : fi tamen iudex u Frá Beco
Catho . &
hæret. q. nam ( pacio -20.annoruin reas præſcribit ex com procederet,pollet reus opponere de nullitate in- cius conf.
9. quilitionis, ob defectum indiciorum : fi reus non 700.26.1.
25.Penna, muniore & veriore ſententia b; fed quando male
in direct. ficium vel forcilegium coniunctum eft cum hære opponeret, tunc adhuc valeret proceſſus. nam hîc 2.loann.
Mar.Mon
inquifit. li, nulla temporis præſcriptio reum poteſt iuuare, D defectus non inualidat,niſi reus opponac , ticel.prac.
Scholl Ad allumendasex officio informationes ſuper crimi.reg.
41: immò & polt mortem ,ratione hærelis, poterit in delicto fufficiunt indicia leuia ; fed ad tranſmic - 1.Farinac.
tos,Farin . quifitio inftituii . immò etiam quandocumque
9.7.lim.9. tam grauceſtmaleficium vel ſortilegia fuperftitio, cendam rco inquiſitionem , liue ad cum cicandum fup. 1. 49.
h vide Fa- vr exceprum vel enorme crimen cenleri debeat, pro delicto , necellaria ſunt indicia grauia ? Quo - Clarus
rina.q.10, poterit quamdiu viuitreusinquifi tionc pullari k : ad capturam , fi fiat tantùmn ne reus fugiat ,inter- nu. 2. & 3 .
in prin . & Farinac.
9.1.lim.8. & quando fuerunt apoftatæ vel hæretici cuncctia ea duin fit inquiſitio: ſufficiunt leuia indicin :tive
num. 48.
i vid . Fa - pena pecuniaria, quam defunctus debebat ,ab hæ rò fiat, vt fpecialiter contra eum procedatur , ne Olafcus
rin.d.9.10 redibus eft luendal; vt puto,vſquead annum qua cellaria funt grauia. Ad corturam meâ fententiâ conf.64.
2:19. & 37 drageſimum ,nec minori tempore præſcriberent ſufficiunt indicia plus quàm grauia : & arbitror à num . s.
in l.qui fal bæredes m , quantumuis in crimine lælæ Maieſta Claro grauia vocari,quæ communiter grauiſſima: K
ſam 5.1.n. cis humana quinquennio præſcriberent 9. Ex his lanè re docet Farınacius y, ea deberent effe incidia
1.D.adl. ſequirur, diuturnicarem temporis octo, vel decem , tam vrgentia, & cerca , & luce meridianâ clariorat num .;
Corn. de vel amplius annorum , fiue à deliệti coinmilli, ſi ve judex ſit quali cercus de delinquente: & ve nihil
(2
ter: tact: ue à reatus die ſumas ; in his criminibus nihil E alud ipfi.delit; quàm reí confeffio : quod intelli
de homi- prodeſſe ad peenæ diminutionem , dc iplo deling gendum non in genere probationis, led in genere
cid . §.28. quente ſumendam ratio eft , quia in bis crimini indicij; hoc eft quæ fint apta ad plenè perfuaden
num.7 .
bus, nulla præſcriptia poteft reo ſuffragaci, ve bc , dum animum iudicis,non tamen ad plenè proban
I poſt Per
egrina de nè Farinac.d.q.1. nuin.ge. dumaffat enim iudicem elle perſualum de culpa
iu.fiſci.lib . Nono requiritur , fecundum ius.com - rei; & scum alfe noxium ,etiamfi hoc non ficplenè
4.Farin.d. mune , vt contra abfentem yon fiat inquifacio : probatum , quia deelt confeffio rei, vel aliqua alia , 1. fim. 1.
9.10.1.76. led regula iſta fallit in criminibus exceptis; im probario .. quando ergo iudex fic fucat ſe habere aditos. C.
mc. 2. de
mò de conſuetudine,etiam in alijs criminibus po plena mdicia ,poteſtprocedere ad forturam : led 6 dc probat.
præfcript.
in 6 . teft formari inquiſitio contra præſentes , & con haberet plenas probasiones,cunc, deberet proce 1. qui lent.
C.depan.
nl.2.C.de tra abfentes , fiue fint contumaes fiue non . dere ad condemnationein 2 .
1.fin.C.de
apoftolat.
Hæc incidia volunt Dd. deberc ad torturam el- cuftod. 1
Vid. Gomez. 3. p. de delic. c. 1. num . 8 1. Farinaciam q. 25. nu. 159 .
o poft Clarum Farinacius'q. t. num . 69. & quæftate. ſeproxima delicto, & non reinora ( vage quod te teor .
ſtes depo
 LIBRI V. SE C. III. 371

ites deponant de iplo delicto ,velde vilu )ledincel- | A
ligendi ſunt, quando vnicus teſtis deponit, & in
diciam non eſt confirmnatum alijs indicijs. ordi,
nariè enim debent indicia remota grauia probata
ca 3: a Clarusq. eſſe per duos teſtes, etiam in crimine hærelisa,nec
proc. l
‫دال بنا كل‬ 22. in pr. ſufficeret vnus teſtis omni exceptione maior , ſed
4 cot ‫لا لا‬ Farinac... debent efic duo omni exccptione maiores : ad in .
Sed quædam circa hanc rem ( nempe circa no
minationem factam ab vno complice,de hac enim
hac lect. diſputo: non de factâ à pluribus ,dc qua
res eſt certior ) ſunt explicariùs tradenda. fusè do
cer Binsfeldius iudicem debere credere reo locios
L
calus excepti denuncianti: fruſtrà enim adſtringe
retur ad interrogandum , fi non deberet ei fidem

1210 , quis
inquili
recepti
on
ucum Bruno
bollio ihoa
ur alijs Police
- ration ) na
docet hoc be.
quzdam fer
caullima:& k.
weiad lummon
a verò, gignun,e
prionem , mlous
grauiſſima vero
mm ,vtminimum
quz graula, que
ere à ludicis arba
perfonarum & r8
s , quæ indica ai
m debet ille dirige
el confuetudinar
. & praxım patria
aliquando formi
js , fed puta dus
uforruationibus a
ati & examinabi
minant, tunc costa
pccialis inquilice:
iceret incipere ale
one : fitamen und
ere de nullitare e
cioruns : di reus
I procelus. namai
us opponath
informationesluxe
2 ; led ad tranici
lead eum citandao
licia grauia !
reus fugiat,iste .
Jeuja indican:ht
m procedatur ,
Tram meâ fentera
ravia : & arbitrar
er
munit grauillas
e r e ne lle ncu
deb e i
ana
meridi carrers
un quente: &om
ifelio: quod intelis
ationis, ted in geno
a ad plenè perluzcoa
amen ad plene probe
lum
ic perlua de cut
e r a n i i hoc non depict
Judex Sic pucae de 12*
re at
scede ad tortur
s Eeld.
don ,cup debe e parti
e c r effe, ne ad vomitum redierit ,vel fit rediturus: túc
cad s
aocpeDm d.2. eber tortura
?d
a
,, & non remot /V.E.
leqq.Go- quirendum verò lufficerent non omni exceptio. habere. Certum eſt aliquam habere debere, ſed
mel.lib.z. ne maiores. præterea ad probandum indicia hæc quantam & ad quid ?nuncvidcamus . Gignit de
de deliét. remota (de quibus tantú agimus)teſtes debent iſti nunciatio idonea preſumptionem contra lociosh, b eft.com
6.13.0.18. elle non ſingulares ,ſed conteſtes,fiquidem indi li ſequentia concurrant.nempe fi non fic defe &tus in l.fin.co
& 19 .
cia ſint planè remota : fi verò Gint non multùm re in perfonâ,qui eleuct fidem.huiuſmodi autem de- de accuf.
mota, led quaſi adminicula quædam deli & i, plu fectus rarò contingit. Admittuntur cnim infames: & c. 1. de
rium ſingularia teſtimonia virorum bonorum ſuf tales lunt oinnes complices:ideò minùs fidei me- confefl. ,
b vide Fa- ficient b.maximè quando hæc ' teſtimonia omnia B rctur corum teftimonium , quàm virorum bono .
rin.nu.38. fub codem crimine quaG ſubordinantur, vt fi di rum : admittantur ca nen ad denunciationem &
cat ynus ſe vidiſſe aliquid ponentem ſub ianuä li teſtim onium , quia vix poffunt alij haberi , & ma
mine: & cquos poſtea mortuos : alius quod vidit letici non folent hoc crimen nifi corain complici
cangentem puerum , & hunc mortuum : tertius bus committere & ſolis illis detegunt : & infamia
quod vidit proiicientem puluerem , & lubſecutam hoc impedimentum ,eſt iuris poſitiui : ideò lex po
teſt in eo diſpenſare ex iufta causâ , vc fecit, debet
tempeſtarein . hæc enim omnia in vnum tendunt
i Camillus
finem , & idcò hæc ſingularitas adminiculatur po tamen iuxta nonnullosi hæc complicis denuncia
Campe
ciùs, quàm oblit, Alex.conf. 13. lib.7.Gomeſ.10.3. tio efle facta in torturâ , cò quòd cùm fint infa gius adZá.
C. 12. num .I 2. Minſing. obf.100.ceni. 2. And. Gail. mes , parùm illis extra torturam credendum : re
lib. 2.obf. 66.optime loquitur hac de re Simancas in prehendic hanc ſententiam , quæ tamen commu- haiet.c.9
Menoch.
praxi tit. 35. 4. 1.34 . nior videtur, Simancas k , & air eius auctores fine
de arb.caf.
Proxima indicia etiam requirunt duos teſtes lege & ratione loqui . rationem iam dixi , & fauet 474.11.50
quando non ſunt immediatè de ipſo delicto , ſed с coelli qui sog.s. & học facis colligiturex Carolina Malcard.
de adminiculis proximis: ſed li ſint de iplo deli conſtitutione quç in imperio feruanda eſt.Nec Sie de probat.
vol.3.cóc .
& to , ad torturam fufficit vnus exceptione maior, manca opinio alibilocum habere poteſt, niſi for: 130.n.38.
Farinac. optimè n. 41. qui etiam ſeqq .numeris multa tè , vt ex dicto ſocij extra torturam procedatur ad k Annot.
ponit digniſſima obferuain. inquiſicionem : nunquam , vt ad corturam :immò in Zanchi.
Sed nunc veniamus ad ſingula indicia. Primum non ſufficeret , fi reus ftatim ac à torturâ depofi - 5.2 .
ergo eft INDICIVM PER TEST ES . Suf tus erit, hoc diceret : fed debet tortura ſpecialiter
ficit autem in hoc crimine vnus teftis ad inquiſi adhiberi pro confirmacione ſuæ depofitionis: nec
tionem particularem inſtituendam , etiamfi lit a fufficeret primacorrura , in qua reus ſuum delictú
liàs inhabilis: ſed li fit teftis legitimus & exceptio confeffus eft , fic Clarus 5. vlt.9.45. Antequam
ne maior eſt ſufficiens ad torturam , iuxta Clarum verò ſpecialiter corqueaturpro confirmatione de
9. 21. n. 2. cuius dictum nimis indittin &tè vſurpat politionis illius intorcura,in qua ſuum crimen fal
Godelm . Lub.3.C.3. n. 13. cu explica, iuxta iam à no ius, fa &tæ ,debet candem depofitionem fpontè ra
bis dicta ex Farinacio . cificare, non ſecus ac ipſam principalein delicti
2. Indicium eft NOMINATIO SOCII D confeſſionem , Marfil. g. diligenter. n.153. Carrer.
CRIMINIS : hoc etiam indiſtinctè ponit I. de indic. tort. 5. octauum indicium . n.17 . 6 22 .
poſtea poterit coram nominato , ad confirmatio
C.ille Francofurt.more ſuo ; ſed accuratèpunctum
Hiſtud tractauit Dominus Binsfeldius , quem qui nem ſuæ confeſſionis : & vtſocios magis afficiat,
plura volerpoteric legere: vt & Proſperum Fari & vedefectum infamiæ expurget , & ad . omnem
c Binsfeld. I Gigas de
de cófel. nacium inſignem 1. C.c Sciendum communem alium bonum effectum , iterùm ſubditorturæ ,ſed crimi læl.
efle Dd . fententiam , maleficos & mathematicos admodum leui. Sic poſt Boër. Boſſ .Vulpel. Clarum , maicft.c.7
malef,
memb . 2 . de conſocijs interrogari & torqueri poſſe :quod & Farinacins.q. 43. n . 139.qui teftatur fic Romepracti- n 6.Grá
mat . cófi.
Farina. de iure ciuili cautum d , & omnium praxi receptum cari. Item requiritur ve nominator nihiliræ velca
indic . & elte:immo & iudicem teneri interrogare , & reum 38. nu. 3 •
coris habeat vel odij cum nominato : quod iudex m Ancha.
tortu. 4. in conſcientiâ teneri denunciare ſocios; quos ne deber diligenter accendere, & quærere : nam ini- ra.inc.pa
d '. fin . C. Scit , immo prælumic non ſe correxiſſe ,nec defti mici nominatio , nullam fidem faceret 1 : ita ſanè fi ftoralis de
de malef. tiffc à crimine: eſt ſententia Theologorúf. Iudex ſit grauis inimicitia,tum enim hoc impedincntu Barbat.de
videFar. hoc facere omittens peccat grauiter : contra iuſti eft iuris naturalis , nec lege vel ftatuto poſle tol- teftib.nu.
d . q . 43.
num . 69. tiam , quia non occurrit & impedit mala reip . & lim . Minorennium teſtimonium ad inquirendum 42. Phil.
E
fD . Tho . priuatis inde imminencia , quæ tenetur impedire: poteft vfurpari,non ad torquendum , nili meliora Francus &
alii.
8-2.9.70 . & idcirco tam priuatis, quàm reip.cum teneri ad & plura accedant indicia n: fæminarum , propter n vide
ar. 1. ad 2. reftitutionem omnium damnorum inde redun ſexus infirmitaté & leuitatem , plures denuntiatio- Clar.g.fin.
Caiet. to .
dantium , vult communem effe fententiam Theo nes ſunt neceffariæ , quàm virorum , puta : exempl. 9.24.
1.tract.31
refp.s'ad logorum ( vt eſt ) Binsfeldius g.qui addit, ex Soro græ.trium vel quatuor pro vno viro.Et hęc omnia oeft com
munis .
Cherubin. & Nauarro , teneri etiam confeflarium huiuſmodi Locú habent in hoc crimine,etiam quoad coniuges vid. Bint
d
& aadd.a
& d . a . reosadmonere,
nt vt ſocios non correctos denun parentes & liberos o . Secundo requiritur ex parte feld . d. 2.
1. Caſtro . , .cie nt re ere os bfol
Sot.Angl , quod fi noli face ,non deb e a iudicis,vt non interrogarit veneficú de focio aliquo memb. in
Naucita- uere, li abloluat peccare. Quod fi reus ſciret ali in indiuiduo , ſed in genere , de focijs , non de hoc princ.
pfic poſt.
5. Binl- quem ex ſocijs cile conuerſum , neque periculum vel illo ; quia hoc foret ſuggerere, non inquirerep, (Gomel. &
& hoc cauet Carolina conſtitutio : ſed alij Dd . VVelen
Bfup. fol.
84. cum non poffer illum nominare , nec confeſſarius , vo volunt hoc procedere , quando non concurrunt bec. ¡Go
alia indicia vel præſumptiones contra ſingularem delmann.
€ -99.1 lentem talem nominare , poſſet abſoluere.
perfonam
 372 DISQUISITIONVM
I perlonam : nam fi aliqua indicia , vel indicium ,aut
præſumptio contra perſonam in fpecie , fiưe in ſin
gulari concurrerent: tunc volunt licere iudici in
terrogando deſcendere ad fpeciem : vt fuitné te
cum P. in conuentu malef quando hæc vel illa te
aplurimos ciſtis a ? quod tamen explicandum ex Farinacio .
citar & le- ſcilicer duobus caſibus tantùm , etiam in exceptis
Binsf.fup. criminibus , poſle in fpecie interrogari deponen
in concl.1 cem deconſocijs.Nempe quando reus diciiſe cum
ſocijs deliquiſlo, ſed eos non nominat : tunc enim
monendus eſt,& cogi poteſt, vt eos in ſpecie no
minet. Item quando contra certam perlonam ad.
eſt præſumptio legitima & valdè clara , ſiue indi
cia tam manifeſta , vt verè per illa dicatur conſt
re ipſum eſſe delinquentem . Sic ( ait Farinac.) via
diſēruari a iuſtis ó bore conſcientia iudicibus. d . 9.
43. num . 133. Tertiò requiritur ex parte criminis,
ve nominans diligenter ſit interrogatus de omni
bus circúftantijs ; quis, quid ,quando ,vbi , cum qui
bus, quomodo ? nec enim aliter pofſet procedere ad
inquiſitionem & torturam ex talinominacione,eft
omnium & d.Carolina . Quartò requiriturvcinqui
rarà vicinis an nominata perſona fuerit de tali cri
mine à fide dignis vnquam diffamata vel ſuſpecta
habita,fic Conſtitutio Carolina: & fanè eft ex admi
niculis neceffarijs , vtpoftdocebo . Quinto, ytreus
in ſua nominatione non vacillet aut variet,ſed có.
ftanter perfeueret, etiam in fpeciali tortura , ve do
cui, & itacuitconſtitio Carolina . nam deponens c
varius non modò ad corturam , ſed nec ad inqui
b Farinac. fitionem ſufficiens indicium prabet,vt ex commu
fup .187. niore ſententia receptum , & merico. quia depo
& leq. nens varius periuro non ablimilis elt. Sexto requi
c Marfil.in ritur vt nominans iufiurandum præftiterit le vera
pract.d.g. fateri, Severè nominare c; qua in re tuta & rece
diligenter
a. n.62 . prior praxis eſt, lufticere principio factum iura
Marfil. mentum generale de veritace dicenda, & poftea 1
ſup. Antó. cerum obiato in ratificatione, aut in confrontatio .
Gomez .
ne com nominatio : nec opus eft alio fpeciali , ve
to. 3.C.12 .
num.18. ſentiunt nonnullid, quos meritò refellunt Meno
Blanch. & chius, Clarus, & Farinac . e ,
alii. Ad torturam denunciati feu nominati ab vno
e videFar.
ſup.n. 144 complice lufficient hæ conditiones , ti alia confet - D non temerèncque præcipicanter:his eniin calibus,
& Lad. Pe liones plurium reorum concurrant , vel etiam ad
guer. de- miniculentur alia indicia: quod ita intellige. Quia
cil.crimin , verſamur in calu excepto , & Dd . hoc negantes
S. num.28
loquuntur de criminibus nó cxceptis, ideo fi plu
& 34 .
f Bal ... restettenrur de eodem ivo conlocio , taciunt in
quoniain dicium fufficiens ad torturam , vt in praxi obler
C. detch: uatur g ; idemque obtinet quoad allá indicia &
Grāmat. præſumptiones adquimculantes. Purant qui
confil.21. dam Dd . etiam fine vllis adminiculis alijs ad
& confil. torturam fufficere nominationein vnius locij
35. Natta
conf. 298..ita Gomez. & Blanchus , ex male intellccto Saly
vol . 2 . cero ,led eos optimè refellunt Menoch . d , caf.474.
g Poft it. 46. Bertazz. in conf.341.1.8 . & 25. fol.2.Farina
Boër.
po fl . cius tup. n. 39. iunctis n . 147. & 155. & ideo timo. E deſtruerentur, puer necaretur,&c. 58. fi accedat ſequitur
n . BoPar
ratus iudex femper requirat indicia ;non leuia , fed
& alios .
Clar. 9. fi- magna & vrgentia,vt benè monuit Maſcardus lib .
na l.9.21..de probat.concl.1311. num . 14. iuracio nkm.35.quæ
& Farinac. cum vnofolo complice. Non nullam hatum con
ſup .n.4. ditionum me exigere fi fint nominationis plurium
de arbit . complicuin : & quando tantum eft vnius,require
iudic. cal. re aliquam iſtarum , non omnes, non auderem fa
Bi
ſup. cilè alia vſurpare : quàm à iure fuggefta, & benè
nsf.benè
474.
commemorata per farinacium h. 1. fi accedat v
conſil. 6 .
hån.163. nus teſtis oculatusmaior exceptione,poterit iudex
M procedere ad torturam valdè grauem , quia tunc
habet plulquam temiplenam probationem ; non
MAGICARVM
Aftamen facit ilte rettis plenam cunc probation),
ve malè putarunt inulti reccntio.esiecuti Caka
i conſ.110
neum, hoc temerè affirmancem i. nam non percit num . .
dici plenè probatum , vel reus conuictus , illi per k Aym .
duos faltem exceptione maiores, talis autem nun- Craue.
quam eft focius criminis . 2. li accedat non vnus conl. 178.
& Tibe .
teſtis auritus , ſed vt minimum duo k: hi enim fis
riusDecií.
ciunt prælumptioncm aliquam l. 3.1i acccuat mi- conf . 18.
micicia grauis nominati cum oculo , vel dannı- Menoch.
cato m . 4. fi accedat fama contra nominiaturi; n . d.caf 475.
Sed hoc indiget explicationc . Nam foma vchc- Cephal.
cool 140 .
mens : ſi fueric orta à perionis honeltis & fide di m loaan
gnis ; lola linealijs adininiculis facit indicium ad Maria
corturam : vehemens autem centetur , non ex.nu- | Montice.
o mero teſtiuni ( qui imperimens cit ad hoc ) fed ex reg: s.Cl
ccim a,
caufis fuis. nam li caufæ ſeu coniecturæ vnde orta :
rus. §. fin .
ſunt veriſimiles, graues, & vrgentes ; centebitur f . 22.
cffe vehemens; fecùs finon orta lic niti ex icuibus Cal.Cra
friuolis & non probabilibus, ncque tum fufficerétue t.
Móti:
cel.lup.Ti
ad corturamo, li non ſit vehemens fuma ; tuni li ber. De
non eſt orra à perſonis honeftis & fide dignis , (ver- ciā. d.col.
bi gratia, ortum habuit à complicibus) icio vacia- 18. lib . !.
cum ſententijs:exiſtimotamen li fama orta dic polt Faria.hoc
incarcerationem , vel accuſationem , famam non docet q.
adminiculari , vt benè Farinacius docui : fed fi or- 47.a.n.18.
ta fuiflet ante accuſationem & incarcerationem ,
probabiliùs puto ( la ! çem vbi non viger Carolina
conftitutio, quæ repugnat ) famam huiufmodi ada
miniculaturam : vix emin poteft in hoc crimine fa
mæ initium ab alijs, quàm , complicibus, oric : &
lic incelligo atque recipio fententiam Binsfeldij . in
1.fin.C.demalef. induio. 6. & hoc obtinere in om- p And.
Gail.lib.a.
nire curpi ,de qua non lolet niſi inter infames per obſer.109
lonas tractari, vt de meretricio, alcà, lenocinio & n.8. Min
limil. fatetur Farinacius d . 9.47 . num.160. Quæ fing.cé. s.
autem requirantur vr dicatur verè elic fama , poft obieru.98
[ Cour.
videbimus.s.li accedat, cú dicto ſocijcriminis fu 1. var. re
ga nominati ob metum non iultum ,vellulpicioné lol.c.2.Ro
non vehementem P, inquiſitionis contra cum for- lan à Valle
inandz, ante acculationem formatam , vel ante-conf.7.nu.
47.com 1 .
quam ad actum iudicij aliquem lic procellum , co r Sic. feni.
rain iudice non inclementi , aut folito procedere commu .
explicat.
Farin.4-43
li iudicium delerat, neque citatus compareat , vel
0.174 & n .
ablentiæ iuftas cauſas adferat ; vehemens oritur 177 & hác
Lulpicio : ficucetiam quando ſeruato debito iudi- ctiá pro
cij ordine carceri fuitmācipatus,& fine effractio- bar
Binsbene
f. fup.
ne aufugit: nam fi indebitè carceratus fuiffet, & indicio s .
etiam carcere effracto fugiflet , non tamen fuga s Farinac .
hæc eum faceret pro corfello haberiq.Sed de fu- a n. 176.
ga mox plura. 6. li accedat ſtricta amicitia & affi-. Caroli.
dua conuerfatio nominati cum nominante tanta, na conſt.a
ve faciat valdè veriſimilem præſumptiónem parti- u ibid .
ciparionis in crimine r. 7. hi accedar ſecreta collo- Lud.Ro.
cutio nominati & nominantis , ante crimen com- Ting. 3 ? 3 .
Menoch .
miilum habita: verbi gratia , antequam legetes & aliiquos
ſuperſtitio nominati : vt li vſurpauerit'res , facta, Binsf.ind.
vel verba, quæ lapiant incantationem t; exempla 8.bene ad
ſunt ,li artem magicam alios docere fit conatus us indicium
fi olla cum vngucntis magicis vel cum buffonibus, effe vehe
vel alia inſtrumenta huius perfidiæ in ædibus eius mentilli
lint reperta : maximè fi liber magicus in domo mum .
ius repercus lit, cui ſuperior poteſtatem habens & yexempla
rei iudica
in bonum finem id non conceflerit x; irem fi quis ex adfert
alteri fuiç interminatusmaleficium , cuius effectus Bapt.Zille
fuit ſubſecutus s; maximè li qui minatus conlue- cr
cusconl.
imi. 79 .
uit ininas exequia , ſed necefle clt quadani hic z Binsf .
concurrere , vt dicam poſtea. item finominarus. indic. 4.
inueniatur
 1
1

LIBRI : V . SEC . i Illa

373
tem G nominatus inueniatur in ftabulo aut domo Aperaret , amiflis enam pra feſtinatione pileo ac inſtru

alterius,tempore,& loco quando nó debet; & ma mentis ys que tum manibusgeftabat : ecce , de integro
leficium poltea lubſecutum fuit. Item fi quis fe audito fulminis fragore , illi viſaeftin fumma queria
ram vulneraffet , & in eodem membro mox vul
qua in propinqua erat hæreramulierqun (vt credible
nerata inueniatur perſona de hoc crimine infama. eft nubes fe eo imperexonerara ).Een igri ur confide
ta : vt in Lycanthropis fæpè accidit & nuper'hîc rallusincisenscognoisit è vicinia cfjë uerulanny'ju,im ili
in Belgio mihịretulit euenille quiddam permirum coficcæpit verbis increpares: Tune peffina ea es Mara
Nob. & fpectatæ fidei vir, Vanderburchtius Deca, gareta V Varina::ad quam quaninm nung.comperio no
nus Eccleſia Mechlinienſis. Municeps bombar. immerito, ante bac fortilegy ſuſpicio apud omnes perti.
dam gerens deambulabat extra municipium , cui nui tunde tu nyc nobisades ijto hábiin ?Cui illa: Ignof
ecce obftrepunt multz aucscx obfexuis', corut & cemibihac quaſa,accalamum habe quodnuncvides:fur
picæ , in arbore propè viam . Sçlopum collimat, xo,fi hoc ita demepromerueris , vi nunquam i mhe tibi
& difplodit : viſus ſibi vnam certo ictu perculiſſe, tuisqué,vel minima oriatur injuria. Aon :-Guis derifles
& decidiſſe de ramo , reperit folam ferrea clauem addubiceisfciat,non modo sile probala Caning ,illius des
de cingulo muliebri delaplam.capit, & domum re- B Simonio,quod iureiurando, apud Quatore fanciifive
diens narrat amico, & num norit clauem : quærit? | firmanit : fed etiam ipfius:VÝ/ aring agnitione,caextra
reſpondet alter ſe poſſe, clauem vicinæ domus N. tormenta fepiusreperita, c in ipfo vita ylimo només
Itur ad domum , reperiunt ianuam claufam : in to multis audientvous confirmats . Huc etiam pertinet,
ſerunt in feram clauem recludunt, ingrediuntur quodex alijs quaſtiombus capitalibus,corúmque quicus
pro familiaricate , quæ illis , cum , Patrefamilias: exercuerunt
fid.i renunciazione compertum habeo.Coor
ingreſsi Matremfamil inueniüt glande lacus ictam ta enim migno fragore,tonuribúsque.tępetull qui ar
Cape ( Lector ), & aliud certiſſimum . verſabar menta , reliquoſque pecorum greges in collis dlemanni
anno 1587. Caleri , ( quando, fælicibus aulpi, iugo cuſtodiebant (is ad vicinosHuecaria tampos , gua
ciis Serenill, Archiducis ALBERTIyi expu eft on Vogeforum prefeitura ,pertinet) feyriinuporto ef
gnantum , à Catholici Regis milipibus tenebatur) ſent in proximus ſilyas abdiderant;eçce vero illis ex.im
ad Pontem . Nuleti duo ligna VValonum præ pronijo viſi ſuntduo ruftici , fummis arborum quæ pro
Tidio poſita limitem , contra Bolonienſes , cum xime ſtabat ramis hexentes ac velut implicati , adeóque
hoſtes, cucbantur. ſub veſperam ſudo cælo Pro- c animis conſternari,ut facile indicarent illuc non cölilio ,
cubitores duo vident nubem lub pigram adua - l led cafu aique inanfpicato aliquo impelu.co deuenije.
lare , & in ea videmur libi audire confuſas yo Tum autem veftitus fudiras atque deprauatio ,qualiper
ces multorum quos nulli videbant. cum alter lutum ,(erieſ ,omnes fuiſſeni raptatifufpicioně adan
audacior : quid hoc rei eſt :ſatin' ſecuri și videtur: gebat,eo logi a magiſtello ſuo eiectos detrusóſque fuiſ
librabo arcubuziam in iplam nubem , allentitur, je ,ooſtquam is eos hacetq; illac more ſuo traxisſet.Cox
focius.cum tonitra fclopi decidit cx nube ante.pe firmabatur ő id co magis,quod cum illic tanto tempo
des malier ebria, nuda, benè obclo corpore & me res ſpacio conſediſſent : quanium fatis.ellet ad probandă
dia ætate , femur traiecta duplici vulnere, capta, f[erandámq; oculorum fidē : mométo tamen ,aduer :en
ſe mentis impotem fimulabat : nec ferè aliud ad égi nemine dilapſi apparere desijſſent. Tandem du
loquentibus referebat: quam : Hojteſne , an foede bitationé omnëamoursque non longo poft tempore ſub
randquid ad hæc, qui pegant transferri ? negabunt ſecuta eft illorum ea de re fpontane agaique armentario
credere ſeſe. mancant increduli,quia nec oculatis, rum verbisconfirmata confeffio, cum ad interrogata ex
quos poflem plurimos adducere , credent: non vinculis responderent.Eft etiamvilla, que ſe Bellimonte
3 credent. cur ? quia nec viderunt, nec audiuerunt: Vitelliumcontendentibus finiftrorſum oftendit : ibi in
& quofdam interrogauerunt , qui fe nihil fcire aliummum tectum cùm fortè ijſdem è procelloſa nube
reſponderút.Siquæ quis neſcit,quia neſcir, ideò no precipites decidiffent:magnáq; difficuliare Rotarius(id
vera: verè illi,&recte. An audeantproficeri ſe quæ erat alterinomen ) afficeretur, quemadmodum ex tam
in domeſtico cóclaui geſta ſcire omnia,neſcio .Non arduo loco ſe incolumespoſſent in terram demistere(nam
ideo tamen minùs geſta. Capiant & alia quæ alii deari, rerum adhuc erat rudis á infolens, hacg illz
oculati teftes ,non auriti tantum , in Actis iudiciariis ad inſanashuiuſmodi nimborum molitiones periclitaja
Sacramento Veritatis adacti profeſsi fyêre. verbis primum fueras abitio) Amantius quia prima puberta
splis.Nicol.ReinigiiQuælitoris proponam . Ejt Gi ie in demonis ſeruitutem à parentibus abductus mark
rumcuria ( inquit ) in Vogeforum prouinciâ caſtellum rèſe uis affuefecerat ridens ibiinfis : Bono animo es ſtul
fatis firmum , é cuins ſumma arce cum tegularum qii texnam qui nos habet fuapoteftate ad difficiliora habiles
quot ordines fulmineeſſent deiećti Sebaſtiana Picarda atque idoneos Magifter , hoc etiam negotium facilè ac
non muliò poft ( nempe X. Kal. Nouerb. 1580. ) in eo ſine vllo negotio expediet, Nec dictumres diutius mo
pago forsilegij rea fortè , c id apud iudicem profeſſa rata eft.Nam fubito turbine una correpti,fine vlla no
ejt datronis ſuique fimuloperâ effe patrată. Cum enim xa in terram funt depofiti. Ipſa tota fic contremijcenie
(inqui de nube vnâ in illam proruiffemus, co confiliogrt Edomo,ut à füdamétis reuellivideretur.Hocqzipli diuerfi
fiendities eam euerteremus,nö fuit tamen in noſtra pote totidē tamē verbis recējuerüt. Imo é că villaricis cuma
State id exſequi:ſed tantum pauxillulum id ruina attu miffi,de die,déque tumultu ac trepidatione omni , inter
limus,vteſſet quod eius conatus nos non omnino pani. eos liberè ac conftanter couenit. Ac tādē,quos viuos tri
teret. Simile huic eſt quod ſequitur , .Cuninus quidam minis focietas coniunxerat, eofdem mortuos fiamma in
nomine magiſtratum in D.Clementis fano Roncay ubi decis cödemnatione abſumplit.] Hucuſque Remigius. ‫انور‬
commorabatur obtinens, Kal. Decembribus 1586. cum Idem 1.3.C.12.cum hac deuectionem mulcis exem
ruri fænum inter domeſticos curaret , cælumque iam plis egregiè adſtrụxidet , fic concludit Quid noftris
magnis tempeftatibus commotum cerneret,doneum fu 5
,
gam parabat:fed dum ad eam feinftruit ,ſubito fulmi, .
nis ictu proxime ſe quercus ſex radicetus vidit euerſas nea hominum ieftimonia :qui, non per fomnium , qui
ac eam qua ſeptimaloco adhuc ftabat, 101ă, eu vngui magicis artibus auerfos fenfus ,fed'oculisfuis zuden
buslarerarnim ac diſcerptă .Cum am multò magis pro re illas nubibus excullas, vel ſummis erkoz.bus si secta
N » Teleras
 374 DISQVISITIONVM MAGICARVM
perplexas hærere, vel bumiatrocitas iacere , conftanti | A barateſtibus,niſi error probetur ,ita Binsfeld c.Sed er cómg.
Sermone affirmauerunt?Nec id quidem in trinio confa
bulantes,fed in iurefacramento ſanctiſſimorogati arg
Adatti.vti in ſuperiore difputatione non femel eft de
.] nonne fimilia accedere in Italia, quo
16. 1.209. monftrarum
vide
ad Grillandi Lucreriam nonne in Heluetiæ Schil
tachio , quoad Sagam illam Eraſmi in Epiftolisa
nõne in Batauia , quoad incaute curioſum'illú ado
leſcentem Ronfréir Cur (dic Sodes ) quod in Italia,
Herueſia, Hollandia accidit , non potuit in Mo
rinis contingere ? Hoc ergo indicium ſatis ' firma
tum .
Pergo ad alia. His annumero offa vel teftas lo
cis plane alienis corporis corum quos oderunt
inſertas; vel quid fimile patratum præter naturam ;
Vt mirificum illud quod Valfracuriæ anno 1589 .
contigiffe refert Remigius, de lana Blafia; eam B leuiore;vel plura ſemper leuiora concurrere.
cum , quém vlciſci volebat, Claudium Girardum
inuitaffet , ut una fecum si focum pauxillulum fe
dere non dedignaretur, atque ex pomis,qua recens ibi
cofta videbat , fibiqua vellet haberet : & Girardus id
facere non femel recufaffet, cauſans fibinon effe diutiùs plicis , adeò veriſimilis fit, vt vltra adminicula illa ,
ibi moranas ocium & , omnino nullum eius cibi que of
forebat tum effe defiderium :ex pomis illis vnum eius vo
la manus cum tanto ardore adhafit,vt alteram ei ex
cutiendo ſtarim admouere cogeretur.verim dum id fa
cit ,vtrag fic conglutinantur,utinunum coaluiffe vide
rentur,medy poni ardere interim ſic increbreſcente , vt
res illi parum abeffet ab infania.Inclamat igitur obu-
ios quoſque obteftans,utfui mifereſcerent.Adferre quis
que pro feci malo quod poterat remedium : bicaquam
reftinguendo ardori :illeinſtrumena dirimendis Jepa
randisq; manibus;fed cùm nihil horum quidquam pro
deffet, iarte palam eſſet id illi mala aliquâ arte confe
ctum elle negorium , ex vicinis accurrens confideratior
vnus monuit :vti eo reduceretur vbi illum id malū pri
mum inuafiffet. Quod cum factum eſſet ,coepit bona illa
Blafra ,ceu ridiculum quid contigiffet,hominem ludibrio
habere:nihilominuſque à ſuperiore brachio ad manum
uſque quod intererat tantisper demulcere, dum id pomů
illi excideret :quofactoconfeftim ſedatuseft dolor.cæpe
rúntque ei manns liberè vt ante facere afficium .
Quibus indiciis annumerarim , aliud latis fre-
quens,& quod accidit anno iſto 1599. in Braban
iz oppido primario , cùm maleficiatæ clarè & læ
piùs obuerfarur figura ( luppono eſſe aliàs mente
lanam,nec imaginoſo morbo laborantem )ſeu lpe
cies ipfius maleficæ , ei minantis,vel cam vexantis .
Quanquam hoc indiciam ſolum non fit tam ef
ficax , quàm præcedens . Item quàm foret , liv
aus teftis exceptione maior deponat ſe vidiſſe la
gam propinantem equo , qui mox mortuus , po
tionem : aut fi duo teftes legitimi deponant nomi
natum exercuiſſe actum aliquem , quiex commu
ni maleficorum praxi ſoler ad maleficium dirigi,
V. g. quod ftans in aqua, retrò cergum aquam pro
iccerit in aërem , vel quod, antc cxortam mox e
grandinem ,viſus ſit lapidem ferire bacillo : vel flo ſequédo cómuné. Porrò quo ad duplicéasú,qué
res de varüs arboribus lectos in ollam coniicere: addit Farin.n.192.ſcilicet procedere illa commune
vel virgâ aut manu percutere , vel inungere ani
mal, quod paulo poſt mortuum.hæc ait Binsfeld .
a Indic. 8. a eſſe indicia vigentiſsima, quorum vnumquód.
que per ſc ſufficiat ad corturam : quanto ( li hoc ve
rum , de quo dabito ) cortiùs eſt ſufficere quando
accedic ad nominationem complicis ? 9. Si ,cùm
capiuntur, aliqua dicunt vel faciunt , quibus figni
ficent ſe fibi timere à morte , actum elle de , ſe ne
16 Caroli- que ſe viuas manus iudicum euafuras b . Io. Con
na d.c.44. fellio extraiudicialis rei fiue accuſati, duobus pro
cindic.'s.
hoc verum elt tantum in confeſsione huiuſinodi ni vt ait
ſpeciali de certo facto :non de generali,ve de inca- leatcacia.
ratione tantùm vel magia : item de fa & ta: feriò no
non iocò,necnon de verifimili atque poſsibili , ve
poftca docebo de confeff.iudiciali.
Hæc funt indicia maximè veriſimilia & legitima
quando,quæ ad naturam atq; plenitudine eorum
requiſica ſunt,cócurrunt: & hæc haud dubiè nótá
tum faciunt cum nominatione complicis concur
récia ſemiplenam probationem : adeò vt ſic ſemper
vnum iſtorum indiciorum cum nominatione tali,
qualem requiſiuimus, ſufficiat ad torcuram :ſed e
tiam ex multorum ſententia , quædam ex his Cola
fufficiunt:quod tamen non libenter practicarem :
ſed ſemper vellem vnum ex vrgentiſsimis ;cum alio
N
Condiciones autem requiſitæ , vt vnum ex his
cû denúciationc cốplicis ad torturá ſufficiat etiam
in exceptis, funt fequentes,additæ iis,quas ſuperius
iá pofuimus ſuis locis:primò vt talis nominatio có
iudex ex ipſo quoque reſtium numero , & qua
litate deponentium , & perfona corum contra
quos deponitur , & aliis facti circumſtantiis dc.in fidci
quaſi cercò credat nominantem non mentiri d, 2 .
fauorem .
quod ſocius criminis ſocios nominās non patiatur de hæret.
niſi húc vnú defectú:ná fi plures habeat,etiáfi tan- in 6.pluri
cuùm duos(v.g.quod non tantum fi infamis & cri- mos citat.
minoſus, ſed etiam fit vilis , abiectus, alco, vel a Faria.q.
43.D. 177
liàs inhabilis )túc ne in exceptis quidem faceret in- cipoll Mar
diciú ad inquifitione ſpeciale,nedú ad torturame, Carrer.
eriam G in tortura ſuam nominationem confirmal- Boer & a
lios.Fari.
ſet f, quia hæc vnicú ſuppler defe & ú tantú : quod bac.Cap.e.
proceditmultò fortius in nominante ſocio crimi- 178.
nis inimico,periuro ,velvario, & ſibi contrario g.3 . F Burſat.
ſecundum quoſdam nominatio vnius cótra cu, qui con£ 69.&
eft bonæ famæ & exſtimationissnon valebit cú ad conL 275
Benacol
miniculis,ad tortura: ſed valebit ,cú bona fama dú- Kirchou .
taxat debilitarer indicia contraria h , ideò confide- / Maſcard.
rádú potius quot & quáta ſint iſta indicia admini- qaiomnes
culantia:vt fi non ſuperent bona illa famá , tú vera elle.com
D Git hæc communis Did.limitatio , fi illá ſuperét, non mugem .
debeat propterea nominatus torturam cuadere i 4. g vide Fa .
Gi decffent alia adminicula , nó valeret ad torturam rin . à au.
nominatio fpontè ad nullam iudicis interrogatio- 179. do
bene
nem à reo facta: quia hæc,ne indicii quidem vim tú cet Fatio.
haberet :fed fi adfint alia adminicula , vult omnino 9.47
Fari. k eá æquè valere ad corturam ,ac valeret fi ad iFarina.g
interegationé iudicis emanaffer; & fic intelligenda 1 Cap.no
cómuné Dd. dicentiú : fi reus nulla præcedente in
190.
terrogatione cóplicesnominet , nó facere indicií . i Clarus g.
Et ſanè hæc diſtinctio: quæ etiá Claro placuit , & Pe 21.Peguer
rus decil
guerol;quoad inquiſitioné,nó minùs æquavidetur
crimin.s.
in foro coſciétiæ quoad tortura. In foro externo, 2.3e.
quia durat
præſumptio, quod teſtis, vlcrò fc offerés
examini ſuſpectus eſt,ideò tutiùs illic iudex faceret
primò quádo quis nec carceratus , nec à iudice re
1 quiſitus ( pótè iudice adit,& reuelat crimécóplicis,
fecúdò,quádo quis fpótè reuclar deli &tú,de quo fi
bi impunitas promilla à iudice ratione hac, quia 1 .
caſu túc præſumiturdenúciator fiue accuſator ,le
cúdo cafu præfumitur corruptus promiſſione im
punicatis.Equidé, quia vtrumque fundatur in pre
lumptione iuris,potius quàm in fa & i veritate:pura
re in conſcientiæ foro , vbi veritas tantùm attédi
tur poſſeiudice hac nominacione,rebenè perpésâ,
vti ad
1
 LIBRI
vci ad inquirendum ſaltem :nam ad torquendum ,| A | adhuc ſolummodò li indicia leuian & qualia,qua Im Vulpell.
non cenlco. Sciendum s . non prodeſſe admini
cula quando tortura, in qua nominatus fuit ſocius
nó fuit legitimèperacta ſeu decreta,para line pra
cedentibus indiciis. Farinac.poft alios n . 193. & ſeq.
Deniq; non valere dictum focii criminis ad tortu
ram , etiam cum adminiculis, ſi potuit veritas actu
vel habitu aliter haberi , quidam putant : ſed eos
meritò refellit Menochius caf.474.n.62 . quem fe
quicur Farinac.n.19 5.d.9.43. Ex quo reſtant quæ
dam breuiter addenda ,deindicio famæ , fugæ &
minarum .
QVARTVM indicium 'elt FAMAE IN
DICIVM ,dequo ſcienduin ,ve fama fit idonea pro
indicio, debere ortam eſſe à viris ,niſi ſir de reme
1 liùs vel æquè perſpectâ fæminis ,hoc eſt quando B difficilis probationis fiue non : nam Dd. u qui qués etiá.
a Farinac. factum ampliùs vel æquè fæminas tangit a ;verbi
9:47.num . gratiâ ,de maleficio aborſùs, vel ſterilitatis , vel in difficilis probationis, putant non requiri ad cortu- & tørt.tra.
161 . fanticidio & fimil.ideo in ſtrigarum delictis poteſt
b poſt. . fama originem ducere à faminis æquè ac viris. Ité
Rol.conf
3.vol.1 . debec eſſe fama ſolida,non leuis , non vaga aur va
Maſcard. ria ,aurdecreſcens,autcontrariazſed conitans,cref
de probat.
& al.Farin cens , & vniformis ac eadem in toto populo b : aliàs,
nu.163 . quando famæ ſunt contrariæ, fi fimul lunt orte, &
c vide Far.teftes vtrimque fint parcs : vt & verifimilitudines
à n.165 æquales,negatiua tollit affirmatiuam ,bonamalam ,
d Carrer.
12
tract.de & cenfetarnegatiua, etiam quádo teſtes aliquidi
indic . & cunt fe nihil fcire, quia per hoc fatis indicant non
tort.n.12. fuiſſe famam in toto populo. Si famt fimul non C
& 17.Fol. fint ortæ , poſterior collit priorem ,niſi prior nita
di ler.pract. turmelioriteſtimonio ,vel veriluniliori causâ;tunc
crim . vet.
dentur ca. enim prior nó tolleretur 3. debet fama orra fuif
72
pitula fe tempore delicti commiſſi,vel ſtatim poft, non ex
quod fuf-tongo interuallo,nedum poſt accuſationem ,inqui
focauit v fitionem ,vel incarcerationem d : nifi tamen cauſa,
xor.n. 28 .
SI e poſt Bar. ex qua fama ſumpſic originem , fuperuenerit poſt
Alex.Saly. longum interuallum , accuſationem , inquiſitioné,
Boſ. & velincarcerationem ,quia tunc quando cumą;ſu
Marr. Fa- peruenerit fame cauſa , validum indicium fama
1
præbebit e . ratio eſt , quia non potuit antè ini
178.
f Bald . & cium ſumere , cùm effeātus causâ fit poſterior.4 .
Salyc. in l. ve fama aliquid operetur , debet effe fama in lo
ca quidé co delicti commilli nec fufficit fi fit alibi : locus
C.de
rette accu .
cót: autem delicti iuxra qualitatem & fa& i exigen
II Bar. tiam latiùs , protenditur , vel in viciniâ tantum ,
g Foller . vel in parte oppidi , vel in toto oppido , vel in
lup.nu. 35. tota prouinciafs. Debet fama nec eſſe procurára
po ft Bal.&1. nec affectata g: ratio, quia hæc non eft fama, fed hy.
Maſcar.
2. de pro- pocriſis & fiétio. 6. Debet fama hæc inala per bó
$ bat.cócl. nam famam non fuiſſe delcra. magna enim ſunt
248.n.8 . bonæ famiæ priuilegia. nam paribus momentis iu
h er.
Pegu
decil. cri: dex debet inclinare in bonam famam h; teſtes non
17.nu. 13. multo pauciores deponentes de bona fama præfe
Hector runtur deponentibus pluribus de mala i . Fama bo
AEmil..
tra &t.de nain genere collítmalam in genere & in ſpeciek,
, & vera ,quando mala in fpecie non E requiritur , vt teſtis ſciat' ſaltem rudi Minerua dc- is .
teftib.ver. eſt communis
bo teftis eft adiuta alio indicio :tunc enim puro tantùm il
bonā vel lam debilitaret , vt colligo ex dictis Vulpelli ,Cláci quan, vix jariftæ & aduocati poſſuntdarėſquid.ha. 9.16.
7. & 9m . , n. & Bolli coniunctis prout illa poluit Farinac.n .
mala
i AEmil. 197. fegg.rollit'eriam omnem aliam delicti præ
ſup.nu.i4. fumptionem & indicium ; adcò vt reum torquen
& ſeq . dam ex indiciis legitimis fpecificis præcedemtibus,
k Burſat. eripiar törturæ ;fecundùm nonnullos,quorum ſen
conl. 331! 5 centra a quibuldam communis vocatur 1:'attamen
vol.z.
i ab Arno contraria eftmultorum ineliùs rem diſcutientium ,
no foliloq. & praxi, & rationi magis conſentanea , vt dumta
3.7.& Burxat hooa bæc faina , quando ad malam fainam
166.vol.z. acccdit aliquot aliud indicium : minuat & de .
bil cce indiciae noa verò planè tollat, m , idque
V. SECT. 111. 375
lia , non verò fi fintparticularia " , aut grauia : & conf. ios,
Ludou .
ideò adhuc poſlecunc reum torqueri P: led tamen Peguer.
(vt aliquid etiam bona fama operetur ) debebit le- decil crim
uiùs torqueri , quæ videtur ſententia Caloni q 17.0.13.
& Farinacius addit hanc elle veritatem , & fe- n Vulp.
conf.io.
cundùm eam inſtinctè ſemper ſe vidifle iudica 1.4.Mere
ri . Plura etiam idem de mala fama( i ne.186.vf- da cont.
que ad fin.q.47.) quæ ſic breuiter.cape commodiori crim.88.
n.77.lib.2 .
ordine & clarius tradita.
Mala fama in genere alicuius facti facit delicti opuſta
præſumptionem r,dummodò mala fama fit in eo for AE
dem delicti genere de quo quis inquiritur " : & fi mil.ſup. n .
accedant alia adminicula ſufficier ad corcuram , 17 :
Gue lit perſonavilis ,fiue non , & fiue ſiç delictum p Clarus
quoad perſonam vilem , & in delictis quæ funtadeindic.
I.c.2.n. s.
ram alia indicia, præter famam malam in eodem Farinac ,
delicti genere : fæti nimis funt & adferunt non 192.
admodum conſentanea iuri , quare Farinacius x r Maſc.de
eos meritò reprehendit: ideò nec in maleficiis qui- probat. I.
concl .
dem putarim iudicein abſoluédum , qui hanc cru 831. 8. 10 .
s Maſc.fu.
delitatem amplecteretur.
Famam exaétè probare ,quàm neceſſarium ,tam Franc. Per
ſonalis de
rarum eft in iudiciis : adeò vt Grammat. Senator
indic : &
Neapolitanus fcripferit, fe nunquam vidiffe pro - tort.r.i s5oi
cellum , in quo repererit famam publicam legiti- Caſon.d.
mè fuiſſe probatam , quod & Iulius Clarus ; & C.2.1.2.
Vulpel.& alii egregii pártim iudices,partim aduo. Clarus g.
21.ver.fa
cati aſleruerunt y. quare cùm in noſtra materiâ , ma fola.
plerumque contra lagas & ſtriges ex famæ indi- Farinac:
cio procedatur, pergam eos iuuare , quibus deeſt 23.nu. 22.
larga ſupellex libraria ; vel oeium ingentia illa vo- u Perfo .
nal. & ab
lumina Farinacii , Boſſii, Maſcardi'& al . petcur co allegat.
rendi . Ad famam probandam requiritur 1. ve te- lup.nu.ss.
ſtes ad minus fint duo , nec ſufficit vous omni ex- 1 & 56 .
ceptione maior : fed Z vt minimum duo elle dé- od. 9:43:
n .206.9.
bent fpectatæ , integræ , & optimæ opiniones ac y vide Fa
fidei a; atq; idipſum ,quod'line tales ;articulandum rin...207.
& probandum in procellu , iari cominum magis z Maſc.
conſentaneum eſt: quando agitur ad inquiſitio fup: contra
nem particularem vel torturam , immò non be- 749: Hip
pol Rimin
D nè faciunt iudices , qui communiter hoc folent conf.59 .
prætermittere ,licet aliquos pro fe habeant DD . vol.r.
reuera enim fundamentum iltorum : quòd vnufac. quali,
quiſque præfumatur idoneus & omni exceptione do desac
maior teltis in re tanti momenti,leuiuſculum eft cufat.
2. requiritur , vc etiam non interrogati 'teftes b vide Fa
de fama exprimant & iectu- rin à num .
caulas, indicia , con 211.
ras, quibus orta eſt fama, nec fufficeret quod di copt . Si
cant fe audiuiſſe à inultis', vel pablicè , vel ita macas, de
eſſe publicam famam c : nifi & caufas & illa alia hæreti.c.
adderent : quibus additis , fufficerer dicere fe ita 6 s.poft.n.
audiuiffe publicè dici: de quo ſtatim amplius 3. conf.3.0.0.
N
fcribere ( non enim opus eſt exacta definitione, d Clarus.
lit fama , de qua deponit : ſaltem fic , vt appa- n.18.
reat iudici eum fatis intelligere: quare reiici de eRol.col.
beret , qui diceret ſe neſcire'd , vel dicerec eſſe 14.vol.
id quod per plures perſonas dicitur , vel quod 473. Vicia
publicè dicitur ; vel quod per iſtum aut illum in lib . có
dicicur e : fufficeret autein , 'nec de hoc interro. mu . opin .
gandus eſſe , li ex præcedentibus iudici conſtaret
reſtem facis intelligere, quid fit famaf.4 . requiruu :
ve ſpecificedeponat de famam illis iplis articulis, € Maſcar.
in quibus faina eſt articulata : nec fufficereil (up d.con.
749.9.36 .
quod in - line ponerettii generalis claufula de1
No 2 fima
 NVM
SI TIO
QUI
a Malcar.
376 DIS
[up.cond de famapræced.omnium ,& c.a sorequiritur,vt de- A
752 . beant exprimi auctores , à quibus fama eſt orta :
b multis
Farinac. & quidem probabiliùs eſt id obtinere, etiam G in
0,228. terrogati de hoc non forenr: & quod nominati iſti
vſquc 23 % debeant effe alii , quàm conteſtes ; nec ſufficeret
Bart.in 1. dicere ,fe audiuiffe à maiori parte populi,li poftea
dc mino
dicerer ſe non recordari, à quibus nec vllos pofler
re. 9.plu
rium.D.de nominare. nam fi aliquos nominaret, & diceret ſe
quæſt. reliquorum non tenere nomina hoc ſufficeret: im
d Frá.Her- mo li fama foret orta ex probabilibus coniecturis
çulan . de
& caulis,hoc quintum requiſitum cellaret b . 6.re
negati,
312.in fin .quiritur,vt dicant teſtes ,le audiuiffe à maiori par
c Bart.ſup. te populi , vel ita dici à maiori populi partec,
nu.20 . ( li addant illius ciuitatis . d vel etiam fi id non
f Bald .ainli
c.præterea addant , quia fatis hoc intelligitur e ( à maiori
nu 19. de ( inquam )parte populi id publicè dicentis, vel pri
teftibus. uatim f: nec necelle eſt addi, & ita maiorem pa-
Clarus
puli parcé ſentire g ſufficit etiá fidicant,ſe audiffe
fup.q.6. v.
15 . fic dici per totam ciuitaté h.non ſufficeret li dicát,
h Capel. le audiſſe à mille perſonis, vel à diuerſis perſonis,
Tolocde- vel à multis perſonis , vel à pluribus & pluribus
cif.z 80. n . perſonis , quia nihil iſtorum ſignificat maiorem
i Salycet. partem populii. Sed quid G dicant ſe ita audiuif
in l.ca qui le publicè dici , vel ita efle publicam vocem, ſeu
dé nu. 119. famam ?cunc diſtinguendum.nam in criminalibus
C. de ac
quando agitur duntaxat an habendam ſemiplená
cuſát.
k.fusè Fa- probationem (v.g.ad torturam) hoc ſufficeret ,quá
rin.à num . do teſtes fimul adducerent caufas & coniecturas
238 . veriſimiles , vnde orta eller fama in ciuilibus verò
1 de quib. hoc non fufficeret: & fic cóciliar Bald. & Bart.có
Clarus g.
trarias opiniones Proſper Farinacius.ſup.nu. 259 .
fin.d.q.6 .
n.!4. cum ſegg.a Septimo requirunt nonnulliplures hos
m Farinac teſtes non cfle ſingulares : ſed veriùs eft, hoc non
ſup.n.265, requiri & famam liue bonam fiue malá poſle pro
& 304:
n vid. Prof. bari per teftes fingulares,dummodo non Gint con
Farinac . ceſtes in ſpccie famæ irrogatæ l. 8. fama probatur
lup. à nu . per decem teftes,etiamfi nó lint vniformes, dum.
267 . modò cauſas & auctores famæ benè exprimant, &
o Maſcar.
[ up, concl. alias fint ceftes habiles : tamen non fufficient ad
751. & torturam ,nil concurrant alia adminicula m.9.pro
cócl.911. Jari poteſt fama etiam per ſcripturam , vt litteras
pvide Ea . bonorum virorum , per priuilegia , & inſtrumenta
rin .à nu . antiqua & alias fcripturas authenticas : ſcripturæ
277
autem non poſſunt eſſe pauciores duabus,imò lal
tem tres,& debét habere originem à diuerfis per
ſonis.n Hæc de probatione famæ in ſpecie.
Bone famein ſpecie probanda o hæc eſt regula,
quod vnuſquiſque prælumicur in ſuo artificio vel
ftatu ctiamfi carnifex foret ) bonus ,donec probe
tur malus:maxiinè li fit natus ex bonâ patriâ , vel
ex bonis parentibus vel li fit nobilis & diges, vel
benè cducatus:& idçò etiam quis præſumitur bo
næ famæ : niſi tamen adellet ſccleris aliqua præ
fumptio ſpecialis, quia hæc excludit prælumprio
né generale.Fallic criam regula illa ,quando agitur
de præiudicio tertii ,cúc enim huiuſinodi bona fa
ma eſt probanda , item quando hæc præluinprio
bonæ famæ redundaret in præiudicium eius pro
quo præluinitur(de quo vide Menoch.loso de pre
jumpi.prafumpt,'...22 item fallic in eo , qui alias
fuit malus malæque famæ:item in eo , qui dat o
peram rei malæ fiue illicitæ . Ad probationem fa
me bona vel mala in genere , requiruntur eadem
quæ ad probationem eius in ſpecie : vnde valet
P argumentum à famâ in ſpecie , ad famam in ge
vide Prof- nere .
per , Fari. Quintum eſt INDICIVM FVG AE. de
nac.q.48, hoc regula prima eſt, quod fuga ante inquili .
Clarú 9.27 tionem formatam vel accuſationem porreétam ,
ICA
MAG R VM
contra fugientem gignit ordinariè fulpicionem
& præſumprionem non leuem doli & delicti
Maſcar .
commiſsi q: non tamcn ſola , line adminiculo a ,
de proba.
110 , facit femiplenam probationem : quare ne- multis 1.s.
que ſufficit fola ad torturam , quicquid multi cócl.819 .
dixerint : & loquor de fugâ , quoad ipfum fu- & concl.
gientem :nam de fugâ complicis, non arbitror 131.
vnquam illam facere indicium contra compli
cem inculpatum , hoc eſt contra quem non
ſunt alia indicia , fugientem aucem intelligo,
etiam illum qui occultè latirar in ciuitate aut
loco vbihabitat : eum quoque , quem ex fignis
euidentibus conſtat fugam adornare , idque
magis fi acceſſerit contumacia aduerſus citatio
nem : vel eriam fugerit per loca inuia & infolita,
puta per ſaltus aut nemora , quæ non funt in
B tranfitu : vel & inuentus in delicto aut præparatio
ne , clamore populi fugatus fuit : quo calu etiam
denegatis defenfionibus poflet torqueri , fi cla
mor populi fit ortus ex probabili & veriſimili
causâ, ad opinandum quod volebat delictú com r vide ' Fa
mittere, ſed clamore fuit impedicus. r Quod fi rin. n. 12
metuit ſubitò , & ex improuilo ſe coniiciendum
in carcerem : antequam capiatur : fugiens vel le
occultans non præbet fuga indicium idoneum
ad torturam : multo miuùs,fi iam captus ex ma
nibus ſatellitum & miniſtrorum iuftitiæ ſe eripiat,
quantumuis iuridica & legitima ficcaptura, quod
c diligenter notandum contra moltoss : & veriſsi- s hoccon .
ſimum eſt, quando quis etiam ex interuallo poſt- tra Carter.
quam elapſus fuit , vel fpontè iterum comparet, bene Fari.
vel inuitus iterum captus fuit : quod maxiinè nac . à nu .
obtinet in iis , qui vel propter debilitatem car- 14.docuit.
ceris incommoda ægrè poflunt ferre , vt de ſete
ſtarur Demoſthenese : vel quibus admodum ve- r epiſt.2.
recúdum fit incarcerari , propter genus,vel digni
tatem , vel profelsionem . Spontè dicitur rediil
le : qui , cùm poſsit iterum fugere ; permittit ſe
capi vel citatus comparet . Eft autem hæc (pon
canea comparitio ( ſi ante banum fiar ) adeò po
tens , vt fugam planè expurger, cetera verò indicia
omnia debilicet : ideò li propter illa antea poterat
D. rorqueri , iudex eum iam non poterit torquere,
cx plurimorum Dd . ſententia, vel non porerit niſi
euiùs multò torquere , iuxt.Farina.n.ss.Reg . 2 .
eſt Poſt acculationem vel inquiſitionem fuga in
criminalibus caufis,quando agitur de pana luen
da in corporc , adhuc non præbet indicium fuf
ticiens ad torturam : eciamſi accederent alia ad
minicula. nam adminicula hæc tantùm ante in .
quifitionem operantur & non poftquam fuit in.
quiſitio capta ,quia poſt inquiſitionem cæptam
fuga non præbet vlluin indicium u : & ideò alia u Bart. &
indicia huic non poflunt adminiculari , quod eer omnes
nulluin eſt. Quod' lialia indicia lint multa, & Peguer.
vigentia , ac grauia ; illa vim fuam habebunt: decif.crim .
e non verò'huic , quod nullum eſt , adminiculari 17.nu. 3 .
Clarus g.
luntdicenda. REG.3 . Hæc obtinere puto etiamſi 25.1.23
.
iudex non habeat famam crudelis , neque commi- Farinac. a .
natus fit le malè tractaturum .ratio , quia moleſtiæ 27.
iudiciales , & grauiffima cauſſarú criminaliú incó
moda , reuera ſuntiuſta metus & fugæ cauſſa :quá
do verò illorú duorú alterú accederer, farétur om
nes fuga nullú indicium præbere x Rcg.4.Fuga cú x Farinac.
quantumuis multis adminiculis aliis ,nó ſufficit ad c.47.
condemnandum pæna corporali vel ordinaria : fi
verò eſſet iuncta cum vno teſte exceptione omni
maiore & oculato , tunc poffet ſufficere ad con
demnationem peræ pecuniariz & extraordine
riz
 LIBRI V.
a Farinac . riæ a.RBG.s.Cauſa probabilis fugæ probatur,per A gratia, quando quis minatur occidere,& fecutum
n . 69 . iuſiurandum fugientis, quando conſtat de cauſa
probabili; etiam lipræſumialiunde poſfic eum nó
propter hanc cauſam , ſed propter deli & ú diſceſ
hiffe: verbi gratia , dicit quis le diſceffifle ; quia ti illa generali ſignificationc continetur ; vel fi deli
mebat acculari vel incarcerari: fi conſter hæc co
minata vel preparata fuiſſe, ſtatur iuramento quod
b Far.n.44 ob eam cauſam difcefferit b . SEXTVM eft INDI
& feqq. CIVM MIN A RVM.circa quod nota differre iacta
ntiam à minis. la & titare le dicitur, quidicit ſe pol
Q
ſe vlcionem ſumere, offendere,delinquere, & c. li
vellet : minari verò, qui dicit ſe velle facere , fiue
ſe facturum . hæc duo perperam nonnulli confun
dunt : etiam in alijs rebus. Sit concluſio, quoad mi
narum iudicium ,quando damnum vel deli&tum eſt B
ſubſecutum , communis ſententia eft , fiue iacta
uerit quis ſe, ſiue minatus fuerit , efficax hoc in
dicium eſſe ad torturam ; quando minans vel ia
Etans eft perſona potens, malę vitæ , & folita minas
carg . I. exſequic:intellige û lit dubium ,quis delictum co
metum C. miſerit, & minator in hoc ipſo delicto lit malæ fa
quod met .
mx 4. ratio eft, quia in hoc caſu idem eſt animus
cauſ. Fari.
9.50 . n.7 . ia ftantis & minantis . hoc verum in foro externo
& 9. quia talis illic præſumitur : in interno tamen foro ,
d recte puto inter minas & iactantiá diſtinguendum con
Clar.q.21 feffario ; & diligenter quærendum an iacticarita
n . 37. Pe.
de nimo adimplendi, necne.Nam grauius longe eſt
guer.
decifcri. peccatum eius qui iacticauir vel minatus cum de
min . 17
liderio exſequendi & exſecutus : immo duplex
num. 11 .
eft peccatum.Similiter in foro e externo idem eft,
c, Far.8.8 .
li quis expreſsè vel tecitè liue ænigmaticè minetur
occidere , aut vulnerare ( verbi gratia, faciam ne
doleat tibi caput,extrahā tibipennam de alâ ,& c.)
ſed in foro interno in æquiuoca feu obſcura lo
cutione fcrutanda eſt mens loquentis.Ethoc quod
diximus de homine malæ famæ & folito exſequi:
locum habet , quando non accedunt alia admini
culantia indicia: pam fi accederent alia ,tunc ex lo
lis minis, & mox ſubſecuto delicto poflet ſubijci
fMenoch torturæ etiam non ſolitus exſequif. Hæc limitan
de pre da pr im o li off enſ us hab ere t os
ali eri am ini mic os,
fumpt.1.1. præter minantem : ' um enim debet iudex effe val
9.89.n. 62
Fari.n , il . dè circumſpectus, & conſiderare an ſufficientes
fint minæ , & an fortè alius inimicus hoc tegmine
fretus offenderit , vt narrat accidiſſe Paris de Pu
g vide Fa- teo, & ex eo alijg. Secundò liinit. quando de
rin.nu. 13. lictum non effet lubfecutum iacontinenti , ſed
ex interuallo : hoc autem decernere permittitur
iudicis arbitrio : qui confiderare debet qualita -
tem perſonarum , & an anse habuerit opportuni
tatem delicti committendi.nam fi ftatim non ha
buit , & fecit ftatim ac eam nactus eſt , interual.
h videFa- lum nihil eleuat indicium h.Tertiò fallit quod di
tin à n.14 ximus efle indicium ſufficiens huiuſmodiminas.fi
fint ambiguæ , & quæ poflunt fignificare vindicta
legitimam fiue iuris, & licito modo ( verbi gratia,
vlciſcar ,ſolues,poenitebit te,non ſic abibi & talia)
liofaſc. i'quod certè verú eft, liminator:ſolitusfic viâ iuris
conf.64 .
lo vlcifci:verùm fi conſueuit ſe vindicare viâ facti
ss
( vt ſolent ſortiarij) in his iudex potiùs debetſequi.
ſententiam Parid.de Pucco volentis,etiam tum fo
kFar.n.22 re indicium ad torturam k. 4. minæ debent fuiſſe
ſpecificæ ,feu de eodem quod ſubſecutum fuit de
licto, fic nonnulli poft Spec. & Dec. quorum do
ctrina ( vt rectè Farinac. ) tantùm eft admittenda,
quando minæ prolatæ fuêre in aliqua certa ſpecie,
& ſubſequitur delictum planè alterius ſpeciei,
quod non continetur ſub ſpecie comminata , neq;
eſt præparatio ſeu gradusquidam ad illud . ( verbi
SEC . III. 377
Ive bene
eft domus incendiuin l.) Sed G minæ fuerunt in ge
nere prolatæ ( verbi gratia , dolebit tibi capur, fa 142. n . 2 .
ciam ne hîc intres, ne loquaris , & c .) & delictum
& um plus nocuit,vel minus quàm minatum fuit,
ſcd effectus tamen eft quid ordinatum ad minas:
tunc adhuc locum habebit regula ( verbi gratia, ſi
in quem minæ occidendi prolatæ, inueniatur tan
tùm vulncratus , vel è contra . quia vulnera ne
qucunt ad cerram menſuram dari.m.) s . limit. m Farin .à
procedere regulam , quando miriæ non fuerunt n.24 .
reuocatæ , & quando erantprolatæ animo ſedato ,
& poſt interuallum à prætenſa iniuria : ſic , vt
qucant dici proceſſiſſe ex animo deliberato ; non
ex calore iracundiæ n. 6. limit. vt minæ fine ab . n Far.n.27
ſolutæ.Nam fi fuerint conditionatæ { verbi gratia,
faciam fi tu adhuc tranſieris hac &c. ) tunc nihil
operantur,niſifufficienter probata conditione in
minis appofitao: 7. debentminæ apparere,hoceſt oFar.n.32
probari per duos teſtes efficaciter , quos oporter
falcem elle concordes in qualitate minarum , licet
diſcordent in loco & tempore p: aliàs ſi eſſent om- p Farin. à
nino ſingulares, vel eſſet vnicus tantum teſtis,mi- num. 40 .
næ nó facerent indicium ad torturam , fed tantum
ad faciédam inquiſitionem generalem fufficerent.
8 , ad torturam fufficerent minæ hominis foliti q vide nu .
1
exſequi, cum causâ præ exiſtente minarum , vt pote 30. 36. &
С 1
honor lęſus,odium , vrilitas,aut quid fimile : quod 32:
s Frác. Ca
fi ad conſuetudinem exſequendi, & cauſam , acce- Tonusde
derent alia adminicula præfumptionum ( vt pote indi.tract.
inimicitia) tunc etiam ad condemnandum fuffice- 7.c.1.n.17
re tales minas cenſet Farinac. poft multos quos al- Diaz, reg.
370. Ant.
legat9;non quidem ad pænam ordinariam , led ex Gomez.
traordinariam , & pecuniariam non corporalem . 10.3.C.12 . ,
quod faceor ,quando concurrunt minæ ,inimicitiæ, nu.is.Sar
delictum , & cóluctudo exſequendi:idQuefacilius mét.Epifc.
in excepto & oculto difficiliſque probationis cri 1. Select.
mine noftro forcilegij admiſerim ,quàm in aliis : ca- cap. 1.
men ſemper propenderem in ſententiam negan- s ca. ficut
tium r vnquam in vllo crimine licere ex huiuſmo- dignum g.
illi etiam
di indicijs tantùm remotis ad condemnationem de hom.c.
D
procedere. qui poteft
&c. quan :
SECTIO IV. tæ de ſent,
excómun.
c . non in
De alijs indicijs minùs vrgentibus et inferenda
minus certis . 23. q . 3 .
cum lim .
R
Rimum eft , quando quis potuit maleficium t Gandin.
P impedire & non fecit : fi tenebaturnon lege cit de prç
tancum caritatis ( qua omnes homincs tenentur ) fumpt. &
ſed etiam lege iuſtitiæ ,vt puta rationc officij: tunc ind.indub.
puto vrgentem præſumptionem occulta ſocietatis n.24. Mc
inducis : & calem non prohibentem elſe ple&ten- arb. cal.
dum pænâ faltem extraordinariâ ', quando aliqua 355. nu.z.
E adhuc adminicula accedunt: intellige primò polic quos fic in
torqueri:& ,fi poſttorturam necellariareliqua ad-
u fic intel..
terpretor
fint, ad condemnationem iuxta dicta paullo antè ligoſenté
in fine præcedentis ſectionis etiam pofle procedi. tiam com
Quod notandum eſt procuraroribus, & aduocatis muné,quá
filci, & fimilibus officiatis iuſtitiæ . Sed , li quis tan- feq. Anto .
Gomeſ, de
rum tenebatur obuiare ex præcepto caritatis;cunc 1.3. tit. de
non puco iſtud indiciun fufficere ad torturam , fi homi.n.4,
alia nulla coniectura concurrit , maximè fi poftea & in tit.de
non aſſociauit ſe ſic delinquenti a . Et hæc limitant
læſ.maiel.
nu.8.Clar.
DD . quidam in crimine læſx Maieſtatis, quos fe
6.fin.q.87.
quitur lul . Clar. & non eſt dubitandam de foro n.3. & Far.
externo : ibi enim non reuelans hoc crimen puni- ' 9.51, n. 6.
Nn 3 tur : ficut
 ONVM
ISITI CARV
M
378 DISQV MAGI

al... g. ſed cur : ficut & feruiqui non defenderunt Dominum | Ajfidem catholicon, Beatamque virginem & ciucem.
& in eoD. occiſum a . In foro conſcientiæ neque hos feruos, Pradiclus autë Ndugifter vocatus Mag. Guillelmus
ad Syllan . neque alios illos, ne in crimine quidem læſæ Ma Adeline anno Domini M. CCCC . Lui , die duode
ieltaris, putarim ad reſtitutionem damnorum te cimamenjis Septem ... [ Monſtrelecus vocat Guil.
blic bene nerib.Hinc patet indicium & præſumptionem in Edelin ,& dicic hanc fententia latá menſe Decem
Clarus fu- duci contra iudices: qui omittunt vel negligunt bri , in Vigiliâ Natiuitatis Dominicæ : in ceteris
1o. Medi. maleficos punire ad quod tenentur ratione officij, conueniunt , de loco , de anno , de confeſſione,
nam & Co ve dixi. vr & belli dux ratione militum : & præla de pænâ. ] in capelli Epiſcopalı Ebroicenfi indiciais
war. ibi cus, ſubditorum . quæ eſt communis ſententia ,arg. ter coram indicibus fidei,cum lacrymis in terram pro
citatos, tratus, exhibuit quandam ſieduiam continentem ſun
c.qui poteft, 23.9. 3.cap. negligere2.9.7 . Simanc.in
praxitit. 15. Capic. decif. 130. num . 67. Plaza epit. commiſſa conira fidem in diita hareſi e ſeita, ojferen
delict, cap. 28. num . 30.6 31. Nicole Moron. defide do predictis iudicibus abiurationem.Ipfa autem fcedu
treug. & pac.9.138.nu. 41. & hi omnes quia iure la continebat inter cetera , quod quando ipfe fuit intro
ad hoc tenebantur ,ad reſtitutionem damnorum ductus ad dičtam ſectam Diabolus afferebat, quod ipſe
ex omiſſione hac ortorum, parti lælæ tenentur: B Mag. Guilhelmus benè poſſet, ji vellet, augmentare
neque obftat Cou . & Med . citati loquuntur enim eiuſdem demonis dominatum , pracipiendo eidē Mag .
de ijs qui tantum tenebantur obuiare ex carita Guilhelmo predicare, quod eiujinodi ſecta non erat niſi
te; quoad feruos domini occiſi, aliud eſt, quia , li illufio, & quod hocpredicaret ad conientandum papu
cer puniantur in foro externo , id fit propter præ lumpa !ria, vbi tunc morabatur ipſe Magiſter Guil
lamptionem , & ideo in foro conſcientiæ non te helmus. Hunc Mag. Guilhelmum ego qui hæc fcribo
nentur ad reftitutionem . noui, & frequentiſſimevidi antequam eſſet de hoc cri
2. cſt,quando quis patrocinarur ſpontè malefi mineſuſpectus. ] hæc laquer. flagellihæreticor.faſci
cis, & conatur criminis enormitatem eleuare , & nar . c . 4. Noftris temporibus fummâ ope & vi
contendit:non eſſe credendum ijs, quæ de illis cer Doctor Vlaet, vnus ex Principis Electoris Treui
to narrantur , & ea omnia vana effe & delira aliá rici Conſiliarijs , hoc idem contendebat ; ſed ei ſe
que huiuſmodi, ſicut fecere V Vierus hæreticus , & forciter, erudicè conſcripta confutatione erroris,
noftris temporibus quidam Calidius LoſeusTheo. Per.Binsfeldius oppoſuit,edita Diſputatione de Co
logus, cuius animæ Deus parcat: qui dum viueret feſſion .Maleficar.Captus ille Vlaetius,crimen tan
fuit co nomine ſuſpectus infinceræ fidei, & Bru- C dem , fraudémque confeſſus :vt & Edelinus;flam
xellæ incarceratus , & Treuiris expulſas , quia li mis feralibus conſumptus fuit .Indiciú hoc dicitur
bellum parauerat , & conabatur clanculùm Colo aperta iuris præſumptione .l. vni. C. de priua.car
niz ( quod hic inſerendum duxi, vt , fi forte info cerib . & c , crror, 84, d . & docent Pet Loyherius
lix ifte partus poſtumus,cum noxa publica, lucem libr. 2. de spectris ful. s 26. Ludouicus Richeaumus
aſpexerit : vel ſcripta exemplaria , vt folent opera nofter, in libr.trium Diſcurſum , Iaquerius Michael.
tenebrarum , clàm diſtribuantur , fibi quiſque ca Remig . Bodinus , Creſpet. & alij. Oratos velim
ucat: ne ſpecie pietatis impietatem hauriat ) para iudices ( quos ego talia perperam effutire intelli
uerar inquam , & conabatur libellum edere in hac go ) vt dignentur has Diſquiſitiones noſtras lege
ſententiam , coactuſque fuit abiurare huiuſmodi re, & in fingula inquirerc:quæ difplicebunt, refel
dicta, ſcripráque, & meritò. lc enim natura com . lant : quæ refellere nequibunt,ijs, faſtu & obiti .
paratumeft,vtquæ quiſque lubenter & proteruè natione ſecluſis, alientiantur. Irridere, contemne
defendit, ea non fugiat, neque ſe illis facilè abfti re , nec legere, intelligeréue velle: vanitatis , non
neat: à quibus verò ſe abſtinet, ca non multùm la. grauitatis eſt , inſcitiæ non ſapientiæ , ſcurratum
boret , cum inuidia & moleſtia, tueri . Deindevt D non iuſtitiæ Sacerdotum . Solo autem Carrone il
plurimum tales poſtea deprehenduntur occultæ lo,Epiſcopi 26.9.5. niti; & verba vrgere, non ſen
focietatis rei . Eſtque hæc perſuaſio diligenter vi . tentiam : nec ad ipla quidem verbafatis attendere,
tanda , cùm omnibus , tum maximè procuratori totamque canonis ſeriem :ſed fruftulatim eum dif
bus , aduocatis , iudicibus . V Vierus , li credimus cerpere: nec explicationem Theologorum , & Ca.
Creſpeto diſcur, 3. de odio Satana hanc defenſio noniftarum doctiffimorum admittere: nec iudiciú
nem ſuſcepit , quia ob Magiæ crimen pænam ſuum communi omnium Europæ Catholicorum
mortis verebatur . Ex laquerij flagelio Faſcinario ſæcularis & Ecclefiaftici fori Tribunalium praxi,
rum conſtat per Edelinum Doctorem Sorboni rerumque iudicatarum auctoritati ſubmittere:ſed
cum hoc Diabolum copatum perſuadere morta vnum malle V Vierum , aut alterum , reprobæ reli
libus. laquerij verba ſunt : non immerito creditur gionis hominem , ſequi. & cum ſcandalo audica
quod damones, qui hæreſim ſectam abominalem fu rium publicèiſta iactare: quid aliud eſt, quàm Tri
Scinariorum erexerunt , induxerunt.ajjeriores ad cre bunalia omnia Catholica inſcitię,iniuſtitiæ ,crude
dendum pertinaciter affixerandum : quod ea qua liratis damnare? quam maleficis & corum ſceleri
per maleficos faſcinarios fiuntin cultu demonum ,non E habenas permittere ad nocendum ? quàm reip .&
funt nifi illuſiones dormientium.hoc autem luce clariùs humano generi tori, & Deo optimo maximo tali
patet ex proceſſu facto cuidam magiſtro in Theologia conniuentia patrocinióque tererrimæ apoſtaſiæ , a
( addic Monſtrelecus p. 3. Chronic , eum fuiſſe trocillimam iniuriam inferre? vide dicta ſup.lib. 2.
Priorem S. Germani in loco quem vocant Galli 9.16 . & dicenda infra hoceod lib . s. ſect .16. litt.VV.
en l'haye: & ante fuille monachum ordinis D.Au Vbic. epiſcopi fuiffimèexplicabo.
cc.qui
guſtini, & priùs etiam aliorum ordinum . vnde ho 3.cit ,cùm fortiarij,vtplurimùm eciam ſincha alior.24 N
minis inconſtantiam facilè notes.) Super huiuſmodi retici: eos qui ſcienter defendunt ipfos & errores 9.3 .C.qui
harefi & fečta deprehenfo:qui fpontè confeſſus fuit có de corum efle ipfis deceriores, próque ſocijs haben conſentit.
texit,quo modoin cultu damonisipſe cum pluribusalijs dos c qui nelciunceſſe lorriarios , hi punendinon 11.9.3.
dc. accu
cöplicibusrealiter & pluries conuenit que damonē in funt,vt tales: nili lua defenfione iudicis officium
ſatuss.vlt.
ter eos vidit,eccoluit appareriê,quanded, in forma ho impedianed .Qui fcientes elle ſorciarios , non de de hæret.
minis,quandoj, in formuhirci . z'bi abnegauit Dei, o fendunr errorem , fed periová raptùm : illi ſe valdè in 6.

luſpectos
 LIBRI V.
a e cico
munica . ſuſpectos reddunt , & contra illos fpecialiter in- , A batur. hæc tentepria ettvaldè æqua . Reip. tamen
mus.S.cre quiri poteſt, & ob defenfionem hanc funt punien
dentes. do dia: vt & aduocari & notarij : illi , G fcienter &
hærc.Bru . fpontè in iudicio patrocinantur ,venia non petita,
nus li.s.de vel ad hocàiudice non deputati; hi, fi inftrumen
15.Simác. ta ſcienter illis confecerint. Quod fi iudices,vel
in pract. Domini cos in fuis iuriſdi& ionibus , aut terris de
rit. 14.
fenderint: primò funt excommunicandi , '& port
5 c. fad.
verlus. de pertinaciam officijs,dignitatibus, & bonispriva
hæret. di, & in exilium mittendib, vtregijs Hifpania &
C 2. paral. Siciliæ conſtitutionibus iuftiffime cauetur. fallis
19. V.J. hæc 3. regula, quando fortiarij non funt bæretici.
Turrecre
4.Quod de defenforibus dićtum , idem de fau .
ma.Sum .
de Eccles . toribus obtinet : qui verbis, factis,confilio ,vel pe
2. p . lib.4. cunia cos iuuant c . B vtroque calu ſalua erit eius fama. Ex his infero in
c. 21 .
5. Maiorem etiam præfumptionem de fe præ
dl. 1. & r . bent occultatores fiue recepratores, torum a: G
de rece
ſcienter hoc fecerint e, vel non vi coacti. Quod,li
ptar.
e Bart.ind. contra occultatorem occurrat alia præterca præ
1.1.text. in lumptio, cogitur iple vim vel ignorantiam proba
li. 1. C. de
re : vt fi fit amicusf, vel confanguineos: neque bic
receptat.
f cum o- cognatio excufar à poena in corůg, ſed tamé caufa
portcat de left leniorismultò punitionis: maximè fi fit valde
accuſat. I.
arcta neceffitudo, vi coniugum , filiorum ,frarrum
s vicinis.
b . Hæc quoque locú tantùm habent, quando ma
C.denupt.
leficium eft iunctum cum hæref.
g c.leg.:23
9.8.c.infi. 6. Tenentur omnes , fi maleficium fit con
delis 28.
iunctú cum hæreli,maleficium denunciare ( quod c fum , led committendum : & damna impendent 3.tit.de ho
9.1 .
61. vlt.de extra confelfionem cognouerint ) & iudicibus
recept. indi care i: &,qui hoc non facer et meri tò praſ umi. teſt tacer e : hoc enim in genere Doctores commu- lxl.maie
cum fim . cur foci argu faur ac rece
us mento orum pratorum
iDeut.13. Sed quæritur V. debeat hoc cafu pramitri correctio
co.libr.10. I fraterna? ſi conftaret maleficium non effe coniun
de legibus tum cum hæreli, nemo dubirar eſſe correcti onis
D.Lco.ho fraternæ feruandum ordinem : ſed quia hoc eft de
mi.4. de : planè rarò contingentibus , quoad itriges & ſor;
collc &t. &
homil. 4. tiarias & veros magos dæmoniacos: ideò quoad
de ieiun." hos , omnino cenſco hacin rc idem dicendú , quod
D.Thom . Je hæreticis, de quibus DD.follicitè difputarútk .
& Caict.2 . Inprimis, fi hærecicus eſt dogmatiſta : prorinùs de
29:33.8.7 bet iudicibus deferri, vt caurum lege diuinâ Den
ki Berant verom c.13.617.ratio.quia nulla morativet fpesſup: D came
ualus li.de petit rales admonitione corrigeados : & iuxta D.
frater.cor Paullum :mali homines o ſeductoresproficient in peius
rcd . cócl.
6. propol. errantes c in errorem mittentes. ( 2.Tim . 3. ) vnde
6.All . Ca conſequitur quotieſcumque probabiliter conſtat
ftro l.2.de non rcdituros admonitione ad fanam mérem , fta
iuf.hçret. cim denunciandosi.quia periculum eſt ,ne fermo
Sotus li.de corum ,vt cancer ſerpar. quare commune bonum
rat.teg fe præferendum eſt vnius priuatæ famæ: & cùm calis
crc.meb.2 iudicio ſuo plufquam iddicioEcclefię tribuat , tul
9.4 .& 1.5. cum fit fperare quod priuati hominis admonitioné
de iuft. & aufculcaturus &e crediturus.Et hoc veruta de om
Can.li.1z. nibus, quos conftar malitia errare : nam hi ſolent
de loc. eſſe pertinaces.buiufmodi ergo tenetur quiſq; fub
Theol.c . , mortali deferre . Secundo ſi conſtar aliqué ex igno
Do.Banez
rantiâ errare, & certum fit moraliter, fiue firmiter Eram ,cùm contingit in torturâ : & ad nouam ,quan
1.2.9.33 •
a.vlt. dub . creditur poſt admonitionem emendandus,& cor
2.Simanc. rectio profurura: cunc przmittenda eft admonitio
fupra c.23 fraternam . Tertiò, fi dubium fit vtrum correctio
nis fente- profutura nec ne, & verum ex malitia an ek igno
ta citato- rantia peccer : boc eſt fi dubicecur probabiliter de
rú & præ- eius pertinaciâ: tuncreseft dubia.quidam cenſent
terca DD . cunc priùs legitimè admonendum a ,quàm denun
in 4.d.19. ciandum : & legitimè admonere vocant, quando
rádid.d.19 quis admonetur ab habente auctoriraté prælatio
& citatorú nis , iudicij & eruditionis: ita vt tencatui illi cre
cómunis . dere. nam non eſt dicendus admonitionem con
n Bann.fu
tempfiffe,qui nó crediditcizçuicrederc non teoc
pra.
SEC. IIII . 379
videtur vtilior fententia contraria, nempe hoc ca
ſu deferenduro Ecclefiæ o , argumenta pro fenten- o hic poft
tia lięc funt. tú quia in te dubia non eft reſp.Chri- Soe.(quos
fiatia in difcrimen adducenda,femper enim fubeft citat ) Si
periculum morz & fubuerſionis aliorum : & lege mác .8.12.
daturz bonum commune particulari præponen
dum , tum quia fi reus ille non erat bonæ fama, pa ilii
rům refert cam iuftè lædi? fi verò erat, bec ipfo
magis nocere reip: potuiflet,cuius bonum præfe
rendum eius exiftimationi, tum quia vel errabat
ex merâ malitiâ, & tunc iuftiffimè delarus fuit:aut
errabat ignorantia , & tunc iudices vel cum non
comprehendent,vel comprehenfum abloluent,&
Magia crimine ( * quia lamiz ſemper funt valdè | * NOTA .
pertinaces, & vix fieri poteft vr ex ignorantia pec
cent; & femper mora eſt damnola alijs) ideo femper
füb Mortali vnumquemý, teneri confeftim eas denun
ciare , etiamfi cum narejinon fitconiunétum earü cri
men : & ideo qui non reuelane hoc crimen ,extra confeſ .
Sacramenralem , acceptum indicium contra fe ,false ad
inquifitionem etiam fpecialem prebere, quod miror Ipfusè Peta
DĐ : non obferualle. Opinor omififfe, quia com- Plaza E
prehendebant fub crimine hærefis , vt Sancta lo pit. delict.
c.12 0.17.
quiſitio facit in Hifpania .Deinde fagæ reuclanda Am . Go
funt, quia delictum earum non cenfetur commil-mez. d.to.
proximo , &reip. idcò in conſcientia quis non.po e tir. de
. nicer de conſci enciæ foro recipiunt in quouis cri- ftar. nu.9.
mine committendo P: Peccabir ergo hoc non fa- Menoch.
ciens, ſed contra charitatem ,non contra iuftitiam , ſupra. cal.
355.nu. 2.
idquc omittendo non committendo:idcò non te
9 poſt;
nebitur ad reftitutionem , ad damna & intereflc Med. & Co
partis q, niſi fit talis qui ex iuris præfcripto reuela- uarru .be
retenebatur r. Ine Clarus
S
7. indicium fumicar ex mendacio rei,quod fem
d. 9. 87.&
perfufficit ad inquirendum : non verò fufficit ad Farina.ſu
torturam ,nili fit adiutum alijs præfumprionibus s . pranu.25.
Intellige mendacium facere indicium , fi concur- i Soc.quê
familias fubftantiales
rant ſequentia, ,fiue
nempefi fic proximas deli&
circaqualitates &ti(ve me on.&
cir- refert Tue
circa tempus vel locum delici)non circa remoras, pra 0.3 . &
( vt locum originis rei ;) & circa ca , quæ , li verè melius lo
dixiffet, reo preiudicaſſent in hac caula: & reus nó quensper.
Nauarra
habet pro fe vllum indicium innocentiz ,vt puta de reftit.1.
vnum teftem , bonam famam , vel quid fimile : & 2.0.2.8.11
mendacium euidenter eſt probatum . & 17 .
8. eſt rei variatio adiuta aliquo alio præiu - spoft. in
dicio , idque circa qualicates & circumſt. pro- Farin.q.se
ximas delicto ( vt di&um de mendacio ) & ea quæ 0.6 .& 8.
immediatè rei defenſionem refpiciunt. Reus - Angel.
variat, qui modò dicit vnum , modò aliud : hæc de malef.
fin ver . fa .
variacio facit indicium ad torturam , cùm emanat ma publi
ante torturam in examine: & ad vlteriorem corru- ca 105. &
Bart. &
do poft præcedentem contingite:dammodo pre aliorum
cedens tortura facta fit ex indicijs legitimis: & dú commu.
modo præcedentia indicia non fint ſatis per tor- vide Fari,
turam expurgata ;nam G forent expurgata Tufficié- nu.25.31.
ter , non pofler ampliùs interrogari luper delicto & 16.
n. non noceret etiam variatio ſi nata eſſetex obli- conf. 164.
uione, velalia cauſa probabili, verbi gratia , li le lib.z.Per
corrigendo réus variaſſet: his enim cauſis deelt fonal. de
indic. &
doli omnis ſuſpicior. tortur.nu .
9.eſt vacillatio & titubatio , quando quis loquitur ( 36.
tremens,trepidáns, timens, vel pallens, vel ſudans * Farinac.
præ anguſtia rimoris : & notarſus illud indiciú ſcri- n. 3 } .
pfit: cunc
 ONVM
ISITI CARV
M
380 DISQU MAGI

plu : yuncvolunt hoc eſſe idoneum iudiciú ad cor . A l (vt patet exemplo pulcro quod narrac Farinac.nu.
turam cum variatione præcedétis numeri, Bart.& 1.1 .) quare non facilè hoc credendum iudici, nili
alij fundamentum huiusſententiç eft ,quia oculus fint perſonæ viles. & de crimine ſimili tuſpectz.
& vultus folent effe animi indices,vt ex ſacris litte vide Farinac. à num . 98. vſque ad num ,19. qui nu. -vai.
ris, & prophanis ſcriptoribus probatSimācas a :fed 120.benèaddic hoc indicium nunquam fufficere 2.2
a deheret.
9.65.2. 34. adhuc exiſtimo iſtud indicium non eſſe. ſufficiens ad condemnationem . 18? .I.C .,
& leg. & cum variatione, quia nimis cſt fallax & dubium ,& 14. adhuclevius indicium eſt, limortuus repe- lin
Binsfeld. debile.quia mulcis hoc contingit,dumtaxat ſollici ritur in viâ prope domum alicuius : cadem enim
indic.20 .
tis de proprio honore, & metuentibus potentiam cunc ſuſpicio eſt de doming & ,inquilinis domus ist
aduerfariorum ,aut iudicum aſperitatem , quam illius: hoc fufficit ad torturam , fifit repertus val- **
uis innocentiffimi fint: adeò , vt plerumque ne dè contiguus domui , & dominus vel domeſtici i.
( ciant præ perturbatione,quid dicant,vt benè No habuerunt inimicitiam cum defuncto , vel aliàs
b Noucl. uel. Paris, & alij apud Farinac b .. Gni malæ famæin limilibus, velli concurrant alia
reg. 143
Paris dc 10. Si cum inſtrumento magicæ noxæ viſus præfumptionesfortes. Furing.num 120. Siç nie
Put.detor effet de loco exire fugiens, pallénique,in quo loco B mini proceffum Madriti anno 1g7 3. contra cu.in ,
tura.c.s.n. inuentus eſt aliquis læſus vel res inaleficiata ': hoc dam famolam meretricem prope cuius domum
Farin a.ſu- indiciú omnino puto eſſe propinquum & fufficies repertus alininuspullus excerebratus quæ confel 5
pra n.48. ad torturam per le ſolú ,vtin ſimili fatentur omnes la in tormentis fe,vfam cerebro ad philtrum , &
Clarus q
21. n . 38. de exeunte timido & pallido cum gladio cruento Aagellata in exilium milla., a
c videFar. & ex domo vbi occiſus inuentus cimmò commu 15 eſt incidium viçiniæ ,quia in præại&tis caſibus 1
n.so.& ss niorem & veriorem ſententiam effe volunt d hoc eriam eſt præſumptio contra vicipos:quæ idemo ;
cum feqq. (ufficere adcondemnationé, maximè li alia acce peratur quod præcedens, & etiam eliditur:fi vici
alii nu, sz . dant indicia e . Sed quicquid hi dicant,ego ſequor di ſini bonæ fame,velmortuus extra viçiniam ba
& 34 , Gandin . Boër . & loan . And. contrariú volentes fi bebat inimicos, à quibus potuit occidi . Farinac. À
cidén.6.1. nempe nec lid quidem efle ſufficiens incidium nune . 127 .
fyide Far. ad condemnationem . Miror autem Farinac, fateri
16. ſi quis temporemaleficij, vel incontinenti
n.3. & 60 hoc non eſſe veruin de domo habenteduo oſtia, & poſt, inueniatur in loco delicti , vel loco propin
tamen putareverum de viâ publicâ vel agro : cuius quo valdè ; & quali contiguo cum armis feu in
haut dubiè plures Lunt loci egrediédi & ingredié- Itrumentis maleficij:tunc etiam fi aliàs fuiflet bo
g confer. di g.Facilius.a.admiſerim ſententiam illam cómu næ famz, quia duo concurrunt, ( locus & inſtru
5.5.6. cum nem in pænâ dumtaxat pecuniariâ , nó verò in or mentum ) poſfer ſubiici torturæ , line aliis admini
num .64 diñariâ, vel extraordinariâ corporali:nihilominus culis: quia tunc eſt indicium valdè propinquum;
h.pu. 68. , etiam quoad pecuniariam , quia Farinacius h, cum li verò fic inuenrus ſine inſtrumentis, tunc ad cor
Claro , faretur iudicé non teneri eam infligere, ſed turam neceffe eftconcurrant aliæ pæſumptiones.
tantùm poſle ſi velit:ſemper ſim auctor;ex hoc in vide Farinac. a num .132.
dicio ne procedat ad vllam condemnationem , 17. eſt quando quis frequentat locum vel viam ,
1. eft conuerfatio cum malis hominibus infa ybi maleficium commillujn ,velviſus eſt immedia
maris de codem delicti genere , caque ſtricta & tè ante in illo loco vel viâ ambulare : tunc fi ifte
continua : ſed hoc indicium eſt valdè generale & mala famæ in limilibus , pcterit ſtatim fubditor
remorum ,tendenspotiùs ad diffamarionem , quàm turæ; li lit bonæ famæ,non niliaccedentibus aliis
vt per le fit indicium . egimus de illo præced. le præiudiciis. Intellige de co qui aliàs non erat ſoli
tione. tus locum vel viam illam frequentare , nec tunc
12. G commiſſo maleficio quis confeſtinı yeniat Dhabebat aliam iuſtam caufam illac tranſeundi, va
ad curiá; yt ſollicitec inquiri & procedi de auctore quia volebat accederedomum ſuam , Ecclcfiam ,
13
criminis , cum hoc ad eum non pertineat ſollicita vel quid aliud, Farinac. ànum .138 .
re. hæc enim ingeſtio & fedulitas ſuſpectum facit: 18. deſumitur ex illo Callij, Cyi BONO.
inarrant & læpèexemplishoc deprehenfiumí , led hoc etiá nam præſumitur deliquiſſe, qui cauſam habuit de
Marfil, in eft leue, & debetbonis præſumptionibus aliis ro linquendi grauem , & deliberaram , non ſubiram
borari vt fufficiat ad torturam . Quod multò ma tantuin vel leuem : & fufficit hanc caulam fuiffe
min:n.1 so borari
9. diligen- gis tenendum de illo, qui fpontè cùm non tenetur exiſtimatam talem à reo , maximè li lit pronus in
ter Nouel malefactorem denunciat: nam qui tcnetur denun illam caufam ( vt in amorem vel odium , & dum
in: pract. ciare, & non denunciat, vel tarde denunciat, hic modò apparear alium neminem hanc caufam ha
prin.n.110 præbet ſuſpicionem contra ſe taciturnitate fua k . buiffe; & hæccaula Tit in ſpecie iudicialiter pro
T 13 Ginuentus fuerit veneficio occiſus vella bata: neque hæc omnia ſufficient ad torturam ,ni
Carrer. ſus aliquis in hoſpicio ſeu domo , pofler eſſe indi li mala fama aut aliud indicium accefferit. Fari
tract. de cium contra hofpitem ſeu dominum domûs: argu naco num . 144. Cum ſegg.ex Cafono optimè de hoc la
indic 8.15 E
mento eorum quæ cenſent doctores de inuento quenté , lib. de Indic. tract.2.C.1.6 C.3.
indic. Ant.
Gomez.p: mortuo in domo alicuius , nam deli &tum in domo , 19. Acclamacio ,aut vociferatio in domo in
3. cap. 14.facturi, præſumitur factum per exiſtentes in do iuriam patientium , & cum fugiens ſeu exiens
num 14.mol:qui poterunt torqueri ianquam teſtes,fi non ex domo viſus; nam tunc quaſi duo concurrunt
k videFar: ' probatur eos in domo tum non fùiſic : idque nullo indicia , quorum prius indicat deli&tum , pofte
I Paris fu alio indicio concurrente ; tanquam rei principales rius delinquentem , & vnum iuuatur ab alio ,vt
prae: 3.0: autcm , aliis præſumptionibusconcurreotibus :in-, fufficiat ad torturam ; eſt indicium remotum ,
14.Nouel tellige nili fint bonæ vitæ ac famæ, tunc enim non , duos teltes legitimè probandum. Fari -
102.108 poterunt torruræ ſubiici yt rei principales, nifi li 1
nac . & num. 157. )
Follet, in tacuerint & cælauerint mortuum , vel niſi con 20. Ex communiopinioneDoctorum & ludi V
practic. ' Itet homicidium non potuiſſe commitri ab aliis, cum , fi cadauer polirum coram rco fanguinem e .
crimin, & quàm in domo exiſtentìbys: hoc autein difficulter miſtere inciperet,vel ex vulnere ,vel ex ore, vel ex
alii. poreſt conſtare, & in eo facilè iudex poteſt labi naribus: hoc indictum , quidam magni faciunt, &

de eius
 LIBRI V. SECT. ' 1111 . 381

de cius causâ alias à me diſputatum hoc eodem Afcialem inquiſitionem .

a lib.1.9.4 opere . Ego iſtud indicium numquam exiftima
cap.3.verf. rem ſufficere ad torturam , quicquid graues, DD. vel blaſphemias ,vel obſernillima verba proferre;
( exco ca
dager. quidam in contrarium dixerintb.Moueor quia ve
bport An . rè eft indicium remotuin , & quaſi prodigiofum ;
gel. & Pa: de cuius causâ non conftat , & incerrillimum ,
deci0.156. quod nullo iure vel causâ iuridicè probatâ nobis
Blanchus conſtat, & tortura maximi eſt præiudicij , quare
de indi.ad niſi acccdant fama , minæ , inimicitiæ vel limile
.fin. D. de adminiculuin , numquam ad torturam ex hoc in
9.nu.408. dicio Deum timenti iudici procedendum , affir
de indic. mauir. Farinac. num.156.poff . Anton .Gomez fusée
Indici. 27. prudenter hoc diſcutientem d.com.3.ca.13.à num.1s.es
4.2.Nouc. Marf.in pract.g.diligenter num . 181. Maſc . & alios.
rege . 184 . 21. Sumunt quidam ex mala phyſiognomiâ &
Menoc.de
Mbinocal . malo nomine ,itém Gi occulos in terrain defigant: Ble , fi velint, & ideò hoc indicium ponunt Spren. lib.1.de iu
270.0.16. de malo nomine , eſt fententia Marfilij, Bruni &
& de præ- multorum c; ſed hæc meo iudicio prorsùs eſt ina
cam.l.i. nis præfumptio , quando nonen impolitum puero
89.80.128.
& alij. à parentibus; li impofitum viro aut adoleſcenti à
cride Me- moribus, vt folent inalefici nomina inuicem mu
noch. de tare,tunc haberem pro idoneo indicio ad proban
præſumpt. dum efle malum bominem in genere;rton verò ad
nu.130.& probandum ſpeciale delictum aliquod,niſ ipſum
Farinac. à nomen delictum illud fignificaret , fed tamen ad
num . 165. torturam lùm hoc non ſufficerer. Quoad ocu
lorum in terram defixionem ;hoc leuiusadhuceft,
poteſt enim ex pudore oriri : nec eſt proprium
vnius in ( pecie delicti , ac pe in genere quidem
deli & i fufficiens argumentum . Vt nec phylio
nomia mala : quare de his omnibus indiciis
prudenti iudici parùm curandum eſt , quod non
aduerterunt duo 1. C. hæretici , his nimiùm tri
d Bodin. in buentes d , vt fortaſſis etiam Martin.de Arles.nec
dæmono. obſtar quod directorum inquiſitorum ,in 3.part.in
& Godel. cap.de lignis exterior.per gua Nicromantici heretici
Marlin.de dignoſcunturi magihareticanies,ſeribit, eos com
Als deful muniùs habere toruum viſum & obliquum , ex
perftit. à viſione, & appatione,& collocutione malorú fpi
pom.100. rituum : non enim illic ponit indicia fóla ad cor
turam , ſed etiam generalia quædam ad digno
ſcendum perſonas, in quas formanda inquifitio;
& hæc pon t tantùm , vt præambula quædam in
dicia ipſorum indiciorum ad torturam .
22. Æquè leue indicium cft ,li quis natus fit ex
malâ patriâ & in qua multi tales criminol : hinc
enim nimis generalem ſuſpicionem gigni patet,
e Infi.Ca vt opr.docet Simancase.idem cenſeo de parenti
thol.c.so. bus , quamquam fit indicium nonnihil propin
10.8.& 9. quius,& magis immineat periculum ab his, quàm
à patriâ; & faueat ſuſpicioni experientia, maximè
quádo matereſt malefica, & magis adhucfietiani
auia fuit , hoc , vt certum admilere Godel. & Bo
24. Si quis conſucuerit fcelerata iuramchta; X
aut dæmonem fepè nominare , leque aliosque illi
frcquenter deuouere;verbi gratia, doce dæmoni,
auferat te di.bolus , & c.fi quis alia grauiflima fcc
lera ſpecie differétia à Sortilegio cominicrat; eum
Tortilegij ſuſpectum cenſer išinsfeld. indec. 11. Cò
quòd graues for prores tradanthuiufinodi furpc.
ctos ello de hæreli i.Sed obſerua hoc indicium ad i Ve poli
malam famam reduci,& dumtaxat folùm fuffice Carrer. &
& Simanc .
read inquirendum , ad torquendum non ,nili præ- Meroch
lumipriones aliæ adminiculuntur. 1.5.de pra
25. Si dum torquentur ,nullas emittant lacry : Cump.prçi.
mas, nam cenſent DD. quidam eas Aere non pof- 149.12.Cani.
ger. Grill. Bodin . Sed hoc metitò alij k inane & ta hær.pu
frivolum ſignum reputant ; nam li loquuntur de nit.cap.ic.
K Godel.
lacrymis ex porniientiâ vel deuotione , illæ non man . &
ſunt ſpontaneæ ,ſed à Deo cui lubct dantur: lide Binsfeld.
lacrymis propter lenſóm doloris, heri porett vi
lit talis quarumdam conftitutio corporis , noui
pueros, quos citiùs flagris difcidifles, quàm vel
vnam lacrymulam cxcufilles : è contra Picando
rum hæreticorum genus in Bohema,quod Flentos
vocant,aiunt vberrim flere quandocumque luber.
An ergo hi nequeunt eſſe ſtr ges? "
26. Si vagæ fint,fæpe habitationen & domici.
lium mutantes: maximè poft diffamationem , vel
complices captos !: hoc indicium cft bonum indi- ( 1 Biosfeld.
C
cium ,ſed commune omnibus criininolis, vim ha- indic. 18 .
bet ad torturam ,quando alia acècdunt indica:fal
lit fa fit bonæ famæ, quia hæc illud purgat : item ſi
migrandi iuſtam cauſam probet .
27. Si tingularitatcin quandã præ fe ferant im
pietatis vel religiofitatis oſtentatione, quoad diu
turnas in templo moras , habitum & c. fic Bins
feld.m vi verum ramen fatcar,hoc indiciuin valdc i .
m indic
lubricum & Jeue eft,hypocriſim potiùs probans; ??:
fortilegium verò , non nifi remotiſfimė.
18. Quidam ſagas volunt dignoſcere ex eradi .
catione chifmatis in fronte ; alij cx ſtiginate im
preſſo:ſed vtrúquemeritò improbat Binsfeldus n ; o indicio
D nam quoad eradicationé illam , ridiculum hoc eſt, 14
chriſma enim nihil viſibile vel ſenlibile relinquit
in vertice vn & i,quoad ft gma non omnibus illud
inurit, ſed jis taniùm quibus diffidic eos conftan
tes forc, vt iam alij obleruarunt ° ; præcipuis non o Danæus,
inurit: aliquando eciam deler cùm capri ſunr; & Bodin.Go.
dela .
quádo non delet, id relinquit,vt hanc ſuperftitio
nem iudicum fouear, & ficnonumquam innocen
tes ple & tátur, nec enim facilè verum fignú digno
ſcas à maculâ,velnæuo, vel clauo , vel imperigine

fd.c.3.Bo din . f led hoc etiam indicium , vr incertum reii naturali ,rum quia non eâdem eſt forma ſigni:ali
din.lib.vlt. ciunt , niſi iuuetur vehementibus præſumptioni. quando cft fimile leporis veftigio, aliquando bu
cap.4. bus aliis , Catholici & prudentiores Tcriptores 8 : fonis pedi,aliquando araneæ ,vel catello, vel gliri ,
g lum.cri
in Cyrillus
. inagis vrgeret hac in re conuerſatio & educatio tum quia non idem locus, in virorum enim corpo
min . rubr. cum tam malis parentibus , ad quam reduco præ re ſæpe viſitur ſub palpebris, fub labiis,lub axillis
29.de 9.6. cedentem ſuſpicionem : puto enim , fià calibuspa-lin humeris,in ſede imâ:feininis,etiatn ti mammis ,
ali2
4.0.1. & 2. rentibus ortus, & ab his educatus fuerit , gignilu vel muliebribus locis,tum etiá quia non omnium
Simāc.lu - si
Tpicionem ad inquirerdum , quando non eſt bo ſtigma eſt infenfibile , vt docer experientia. Et-fi
prad.c.so.
0.10 . & 1 . nafmæ reus : fi aliud indicium præterca accedat, aduertăt ſe pungi,fingere dolorem poſſent, etiam 32
Farinac.q. polle torqueri. quem non ſentiant. Quamobrem Michaeliùs;
47.6. 279 . 23. Si quis inimicorum obiectione, vel amico Pneumalog.ſchol.s.monet ludices cùm aĉu vel.pu
Binsfeld
indic . 16. rum admonitione inſimulatus taceat , & quafi giunculo iubene ſtigma pungi, id tain'cautè heri
cótemnat filentióquc eludat , quidam putant ido debere , vt ftriges non aduertant, ſolere enim illas !!:
neum indicium ; quos citat Binsfeld . h fed meri cùm aduertêre fingere, ſe vehementer ftimulatio
hind: C.16. tò cos non fequitur,eſtenim leue & incertum in ne hac cruciari.Plerumque ctiá aliis ex caulis funt
dicium , indig ns admiculo aliorum ,ctiam ad (pe cicatricofæ ,quia lic in fuos non rarò dæmó izmit
Oo VIOS

!
 382 DISQVISITIONVM
ve os totum lacerum ac dilaniatum relinquat , &
perpetua inbærcant veſtigia , vr de Rosa Gerar
dinâ teftatur Remigius cap.13. Quam quam ex his
iplis cicatricibus aliud rursùs , ſed incertum na
(cirur indicium.
29. Longè certius indicium eft , fequens;in
Hallo villa Piacefis Trajectenſis , fæmina qua
dam miſera, dic quadam pedes ſuos pelui impo
nens, & excra illam retrorſum falcans, fic ait :hic
ſalto de porcſtate Dei, in poreſtaté Diaboli:quàm
Diabolus mox rapiens , & in aëra ſuſtollens mul
tis quiaderant in villâ, quc extra villam videnti
bus, vlera alcitudincs nemorum tranſtulit , ita vt
vique in hodiernum dicm nuſquam compareat.
foc.Cafar. libr.i.cap.6o. pracedenti capire, apertè
indicauit hanc magicis artibus inſtitiſc. Sanè
huiuſmodi dictum factúmve, indicium vrgentili
inum & proximum purarim . Hæc de indiciis,
quædam addamus de denunciatione .
SECTIO V.
De denunciatione & testibu .
Y Via operetur denunciatio fiue teftimonium
a Plura Ca complicis oſtenſum luculenter Sect. 3.Nunc
froli.i.de rantum addenda breuirer quædam de denuncia
iul. hæret.
ponit.c.12 . tione & teſtimonio aliorum , qui tencantur de
& Simanc. nunciare , & teftari, iam vidimus. S.cl. fuperiore.
in prax.tit . Nunc addo praxi receprum ; per regulam , quâ le
dubitata . Sed hoc argumentóm valdè debile eft,
Silac. Sp ges dicuntur fpe& tare ca quæ frequentiùs con с nec in rigore verùm , numqua enim quæ naturâ
ozus. Ia- tingunt ; vt quæ in bæreſis crimine teſtimonia ſua ſunt dubiâ , poflun t rem facere indubitatam ;
queri & probationéſque recipiuntur, câdem locum ha. ficut nec multa venialia peccata vnum mortale;
alij. beant in crimine Lamiarum , ratio , quia Lamix nec multa ægra vaum fanum , nec multa non al .
b hodie co
erarium in lemper ſuſpectæ ſunt de hæreli , & rarò hæc fur ba vnum album , ncc multa tepida vnum calidum ,
prax.obri- picio fallic " ſemperenim carú fa &ta ferè fapiunt
Dere fcio, hærefim manifeftam .
vide Gail.
2. Receptio teſtium deber ab ipfiſmet iudici
libr. 1.ob
ſeruat . 96 . bus ſeu inquifitoribus fieri ; nec eſt deleganda,
na.10.be- niſi magnâ ex causâ , & prudentiac probo viro b.
ac poft a- recipi poffunt etiam ante litis.cooreſtacionem ,
lios Simá. & eriam ratificatio teſtimoniorum fieri poterit
cit. 35.nu.
7. ex quo extra tempus præſtirutum ad probandum d , lilu
deinceps Ita & probabilis aliglia cauſa id exegerit ; ſemper
addemus autem erit racihabitio teftium adhibenda , criam G
& alia.
reos ſe habere illos pro ratificatis profitererur.Pu-
ec.quoniá blicatio quoqueteftimoniorum reo præbenda elt,
$. funt & vt contra queat excipere ; nomina teſtium verò
alij, vtlit non ſunt in hoc crimine Ginul publicanda , quia
non con '
relt. periculum ferè euidens hinç imminet variis ex
dca.vlt.de caalis tefti, & negoria fidci fic retardarentur, me .
hære. in 6 cu percullis veſtibus : conſultųın tamen ,vt( quod
DD.ind.c fic in Hiſpania ) iudices d.ligenser exquirant à
quoniá fre
leo num quos habeat inimicus , & teſtes ſuſpe
quér.& ca.
2.de teft. Etos in genere, quibus credi noller , & quarc ? con.
efic ftatuit frontat one ergo teftium & rei in hac materia
Innocét.6 .
vide Di non veendum, nili magnâ ex causâ , & omnipeci
rect.inqu . culo ceſſan efive cellar quando complices dep9
fol . 12 . ſuerunt. Er polluar reſtes ſapec iiſdem articulis
Simanc. etiam prorsuscontrariis, fa &taiam publicatione,
lup.cu.17 . audiri.poft multos Siman. fupra num.3:
3. Poſſunr in hac caula à iudicibus , maximè
& glof.ca. Ecclefiafticisé veſunt inquiſitores ) quælibet per
1. decem . Conæ cgregiæ , etiam quilibet confanguinei, com
notab.401 pulli,vt fe coram iplis distant;& teſtimonium per
lal.iol.ad h beant, quod fidei fauore receprum 8. Vtautem
cgregias. Jin hoc crimine illuſtres coguntur, fic etiam infa.
iur. Aimo. mes alias perſonæ ,vtcóplices( de quibus actum )
cófil.220 . lexcommunicati , & finales ; non vi plena cis fides
MAGICARVM
A , ſicut aliis non famoſis,ſed quanta prudenti iudici
videbitur,circumftantiis conſideratis,prębeatur". (hc.in fidei
valer etiam teſtimoniam auriti teſtis , qui fe cx ip- & ibi DD.
Comet reo dicit audiuiffe i, non qui ex aliis.lic in- 6. Gondia
telligendus D.Chryſ.bom.30.in Gen. cùm negat ex Calu.de hę
auditu iudicandú , nec exceptio in hac causâ córra rec. g. 1;.
teſtes admittitur,nifi quæ teſté penitùs refellar,vt Corraf. 11.
.miſc .
capitalis inimicitia,coniuratio ,lubornatio :cęteræ
cap.10.
tantùm eleuant fidem ,non tollunt. Sed iſtiteltes i simā.be.
inhabiles ,infames & non integri, tú demú admit. ne fup.nu.
20. & 21 .
tendi, quando alij haberi nequeunt,ve in cuimine
lequcnt.
iſto ex natura rei & actûs ve plurimùın cötingitk . x poſt.plu
Coactio auté illa fieri poteſt,nó per incarceratio- rim . anto .
nél etti quidam iudice, hoc perperá faciant , ) ſed Gabr.li...
exacto iureiurando ſe teſtimonium dicturos;irein com.cócl.
rub.de tel.
B per excommunicationem ; denique indictâ mul conclul.
ctâ , & capris pignoribus ,l. ſi quando C de restebus vide op i
cap.1.2.6 vli.de testibus cog.Franc.Viuius in comm . inc loqué
opin.verbo testis citatus.Etcogi poteſt etiam qui iu- tem Binsf.
uir.de pa. de cóf.
rauit ſe non reuelaturú.cap.intima reślibus
d.cap.vlt. Vonius libr. 2. verb.confeffionem . cia cdit. à
4. Quantumuis multiplicentur depofitiones fol.320.
perſonarum in famium & complicum ,nó eſt pro
cedendum iudici ex his ſolis ad condemnationem ;
( cio contrarium communiùs teneri & in praxi ob
tinere ' ; ſaltem vt pænâ puniatur extraord na- 1 vid Bins
riâ , argumentum eorum elt, non lex aliqua aut fel.ad hoc
fusè alle .
ratio vigens, ſed generale brocardicum ; ex mul .
ganté mé
tiplicatis indiciis debilibus reſultare indicia in- br.z.conc.
7.fol. 356.
m
& add.AR
to.Gomcl.
com . 3.ca.
11. 01.18.
Aymon.
col.178.
&c . quando res non ſunt ſubordinatæ ad vnum 18. libr.1.
finem natura ſua , ſicur vna depoſitio natura ſuâ Ludo.Peg.
1
non ſubordinatur alteri. Deinde totum illud , ni- deci.crim .
hil fundamenti haber , nili præſumptionem . Præ- 194.44
terea quis neget; quamuis, rarum id fic, fieri ta- lcd.g.litt.
men nonnumquam poffe, vt vno caſu pluracon- L.vbido
currant indicia ad crimen non verum , quàm ad ctü quibus
vcrum ? Efto fit probatio criminis admodum la- cocurren
tibos vale
borioſa , prorrediatur hoc ergo ad torturam : & ad aut ad tor.
necem iníontis extendis ; nonre durus & læuus curam .
D'meritò dicare ? ſit crimen atrox nacurâ : quid cum ,
li reuerâ non commilitzſic aliqui noxij elabentur,
præſtat decem elabi , quàm vnum innoxium con
deinnari: li tortus fuit innoxius, poteſt ei folatij
al quid impendi: fi damnatus & necatus, quod tu
mortuo præbeas cataplaſma ? Denique ratum il
lud & receprum ,etfi ad torquendum minora pro
bationum adminicula fufficiant; ad damnandum
necellaria çile luce meridiana clariora,nónne hoc
ili iph fatentur DD , quibus Bodinus & alij con
tra lontientes fententiam ſuam confirmant; Mar
fil.praft.crimin.g.diligenier.num.3. Chaſſaneus fupra
Conful. Burg.rubr.1.9.5.num.123. Anion. Gabriel.d.
concil.z.num.7.Jul. Clar.quaff.21.num.9.vbi hoc con
firmar arrestis Burdegalens. ParifienfibusBlanch.
de indir.num.384 .Monticella reg.crim.4.num.6.Ofa
ſous con /.6.libr.i.Farinacim 9.43.num . 39.62.6 73.
Quos omnino hac in re puto iudici ſequendos.
5. Si celtes iſti complices , poſtquam aliquem ,
in tortura & concurrentibus cæteris ne cffariis,
denunciarunt , & cöfeffionem denomina ioném
que hanc ratam habuerunt, & confirmarunt ad
hancum , vt oportet , & ante fententiam : poftca
poſt fententiam , in loco lupplivij, morre indtante,
innoceniami
 LIBRI V. SECT. V. 383

innocentiam denominatorum à le proteſtati ju- | Ajira reum in fauorem fideinVam licet eam fpeciem le
dici populoque fucrint ; vel ipfis denunciatis co expreſſerit,mens tamen legiſlatoris aliud proculdubiò
ram omnibus dixerint , fe illos habere pro probis vult, aqualitas enim iuftine feruanan eft inter accus
& inculpatıs: ſententia receptior eſt, iudici parùm Salorem & reum , quinetian reis fauorabiliores effe de
curandain eſſe huiuſmodi palinodiam , tum quia bemus, ad abfoluendum ,quàm ad condemnandum
rarò lub morcem æquè libi mente conſtant,vt an pronsores k . ] Quid ergo dicemus ? Vrique cenleo tid . ca.ac
te illud tempus, quando confelſio ratificatur,cum vtrumque teftimonium confirmetur iudiciali iu- cular. 9.li
cer.libr.ab
quia folent importunitate corum qui denunciati reiurando , & æquè probabilibus nitatur conie ſentent.de
fuêre, vel admonencium de animæ ſalute , vehe Cturis ac rationibus , priori poriùs ftandum , fiue pænis I.A
menter rei ſollicitari, & perturbari in extremo il. reuelet ,fiue non Nam fauor fidei ad tam magnum ria. de act.
præiudicium rei porrigi non debet. Si vtrumque & oblig. I..
fauorabi
lo vitæ puncto , tum quia hæc recantatio non eſt
facta adhibitis ſolemnitatibus, quæ adfuêre pri confirmatum fic iureiurando, led vnum iudiciali , lior es de
mæ confeflioni, idcò præualet prior.tum quia ifta alterum ſpontaneo & extraiudiciali, l?andum illi reg.iur.
cſt extraiudicialis , prior iudicialis. Confellio qui quod iudiciali nititur. Et quia priùs femper co
dem non perſeuerans habetur pro nullâ ; ſed de ram iudice ſolemniter perhibetur, poſterius vel
mum , quando reuocatur ante fententiam latam , B rarò vel numquam ;ſemper tum ſtádum erit prio
à Godelm .
non poftca. Moriens prælumitur memor ſalutis; ri, accedit quod quando iurat in poſteriore,co ip
1.3.c.9.nu.
25. Bins- quando eſt animo imperturbato , & gibi benè pra lo iam declarat le persurum , qui priùs fallum iu
feld. fupra lens:nec tamen omnes morisuri ,maximè ſortiarij, rarie.priore quoque teſtimonio iam ius quęlicum ,
fol. 309 . ( unt Sácti,quare hæc præſumptio leuior eft ,quàm quod idem teſtis non poteft auferre: poſteriùs de
b 1. fi quis qua nititur prior cõfelio ,his argumentis hoc ten nique ſemper laborat ſuſpicione ſubornationis
in gravi .
uere nonnuilia. qui verò in terminis contrarium ve teſte Simanca Demoſthenes Lampidi obiecit . | 1 orat.co.
ſi quis mo
riens ad ſcripſerit ſcio nullum.Confirmant, qui docent re Vno ranrùm calu puto ſtandum poſteriori, liuc ra Phor
Syllan. Etiflimè, dictum morientis non efle idoneum ie juratum fit, liucnon ; quandoapparet manifeftis mioncm .
c Barth. & ftimonium , vt alius torturæ ſubiiciatur, nec in indiciis teftem non leuitate aut odio , non prece
al . add . 5.fi
homicidio b ; ncc in iudice dicente le tuliile fallam aut precio,led iuſta omnino ex causâ teftimonium
quis mo
riens. ſententiam ,necin furti crimine d; nec in aliis vl correxiflem .Quod verò idé Simancas putat maio mſic er d .
& Hippol. lise , ex communi & in praxi receptâ lenientiâ . rem præfumptioneni adhuc fore pro teſtimonio 6. licet, &
Marf. in
Cauendum ergo iudici, ne poſt denominationem poſteriore ; li reus moriens illud pro cxoneratio- Coua.ſup.
prat . §.re
Aa.in pric. factam , & lată iam fententiâ vmquam permittar c ne ſuæ conſcientiæ perhibuerit; quia tunc nemo Sen. coli.
ė Ant.Gou partes ad reuin accedere : hoc enim ad nihil viile I præſumitur peierare , vel falutis fuæ immemor 69.Simác.
S
mel,ſup.c. fuerit,niſi vereum moleſtent, fruftrà quidain , li is efle ,ex D. Cbryfoll. homil. s.in 2. ad Timoth . Re- nu.3 .& s .
lul.Clar.. non reuocet ; fi reuocet , damnofum id futurum , man . Igneo e Marf. id iam lupia docui non pro
9.21.0.17. quia gigniturpræiudicium nunexiguum iudicio, .cedere, quando iis quæ jurauir, contradicitport
f'docui lu- quod Sacroſanctum & indubitatuni elle deceret ; ſententiam latam ; in tali eciam hæc prælunprio
pra init.re: & ipfi quoque reo, qui falfum dixifle, vel fallitati cellat.
tióis hui'
& vult. conlenlille feſe in iudicio , vbi veritas dicenda,
Binsfeld. fatetur . SECTIO V I.
d.memb. 6. Quando malcfici iſti cóplices ſuos produnt,
2. fol.335 .
& poftca ex interuallo variant ; idem ſeruandum ,
& gl.in ca. quod in causâ hæreſis ſolet ſertari, elt cnim ca De iis quæ loco accuſationis effefoleni in hoc cri
dem ratio huius criminis , & cadem praxis f. In mine , e de accufatione ipsa.
accuſa '. $ .
licer. de hæreſ res non eſt certa , nam lunt qui cenſeant
1 AA
hær . in 6. ftandum illi teſtimonio quo hærelis reuelarur ; & Ccufatio quæ
Felin.in c. D
ideò li primo teſtimonio hærefis reuelatur, ſtan, A tionem , aliquando præcedi folemnior eſt,
! cú in tua.
coll. 1./de dum primo ; ſi poſteriore reuelatur, ftandum po quàm denunciatio, eft enim maleficij ilicuius apud
teft.Coua. Iteriori; etiamli alterum iuramento foret confir iudicem, ad vindictam publicam folemniter facta
lib . 2. var.F. macum g.ratio
eft,fayor fidei & religionis ; qui vt delario :ſed in praxi,querela,ſucceſfuolocú accu
rel.cap.i }: facit, ne hoc crimen in perniciem Chriftianæ reli ſationis , quare vbi iudex non poteſt procedere ex
Reperior .
inquifitor. gionis mancat occultum ; etiam facit, vt in dubio officio contra delinquentem , nemine querelam
verbo,te quis prafumatur hæreticus quantum ad condem proponente ( quod in non multis locis elt , plerif
ftes. Me nationem panitentiæ in foro Eccleſiæ imponen que enim poteſt iudex ex officio in quocuinque
noch . de
arb. calu., dæ , pro vtilitate anima h.In primis obſeruo fo delicto procedere , & ideo in pleriſque locis, in
108. quos rum Eccleſiæ duplexeſſe , vnum publicum , vt eft quifitio ,ſucceſſit in locum accutationis n ) .bi con- o Farinac.
refert. & inquiſitorum :aliud priuarum & ſecrerum , vc eſt tra querelam omnia poſſuntobiiciº , quæ contra 9. 12.10
l'eq. Bins. princ.
accuſationem . o Farinac .
fe d . fol. pænitentiariorum ſeu confeſſorum , quoad ſecun
* 14 dum facilè admiſerim hanc ſententiam cor DD. Quoad perſonam , in hoc crimine admittuntur fupr.nu.6.
h poft g'o. nullum enim hæc præſumptio damnum ,iminò & omnes aliàs inhabiles ,quia eſt crimen exceptum ,
. Quoad prius fo- E xt communiter omnes fatentur P , & idco in hoc ? Farinac.
loan
Imo.Squil comm odum adfert pænitenti crimine laicus poterit accuſare clericuin : admitti à nu.12.&
cum ; quia res eſt maximi præiudicij, & folenc in .
lacenfis dei & feq.Cla
fide Ca- quifitores vel , brachio fæculari tradere , vel alia tureciam minor viginti annis , etiam fi ſuam vel rus
is q.14.
holica . c , etiam corporis affli& iuâ pænâ,cum publicâ igng ſuorumnon proſequatur iniuriam ;admititur mu ,
34. lo . miniâ , reum afficere ; valdè hælitare ine fateor. lier ,admittuntur infames & criminofi , & etim
lep . Malck ſocius criminis : etiam excommunicati , excom
de probat Sinè nec lac Simancas Epiſc. Pacenfis, & poftea
lin. conci! Zamorcnus, hoc limpliciter admittit, cuius hoc municatione maiori : loli repelluntur ab accu
495.90.8. iunt verba , de haceftimonij correctione loquen ſando inimici capitales. Quod receptum de ca
qui citati I cis ' ;nec audiends funi ,qui pmiane.co,dumtaxat cafu id pitali inimico , quia eſt impedimentum iuris q vide Fa
plurimos. a cipiendum efle,cum posterius testimonium ſcilicet, · 10.00.40 .
naturalis 9. Quoad excommunicaços excom & Clar.nu.
id.cap.i6 .Treuclans, quando primum non reuelabai let con municatione maiori ; licer illi actores le non 17.d.7.14.
9. 4 .
. Oo 2 point
 DISQ VISITIONVM
384
pollint,nec illis pollit ius dici; & videantur illos A Pacenfis Epiſcop.hac in re inucnicbat,in præceps
excludere Clarus , 9.14.num . 16. & Farinac.fupra
num . 32. yeriùs tamen eſt , eosnon excludi in hoc
crimine, ficut nec in bæreſi, vt fatetur ipſe Fari
nac.num.56.vbi præter inimicum dicit nullum in
habilem in exceptis criminibus excludi.ncc puto
hoc Clarum voluiſſe negare . Quo pacto enim
complices admitrantur , qui ferè omncs funt ex
communicati ? Ad rationem contrariam reſpon
deo,non ipſis ius dici tunc,ſed Deo ;cuius directe
caula agitur , quando fides defenditur,
2. Debet accuſator crimen iudici proponere
cum indiciis & argumentis ſuſpicionum , & ido
ncè cauere de damno reſarciendo , G ſuccumbar,
a conftitu . & incarcerari doncc caueat . Calumniator te
Carolin.c. netur ad damna, expenſas, & intereſſe calumnia-
12 , & 14,
& 1.2.C.de cib , & iure communi ac conſtitutione Pij V. ad
exlib.reis pænam talionis ; plerisque in locis ex iurc con
lib.3.C.de iuetudinario ,pæna arbitriâ ,pecuniariâ ,velcorpo
bisquiac rali. vide Parinac...guaft.16.
cul. Ang !.
de maleh .
v.ad que SECTIO VII.
. num . Ils .
rçlam.
b Farin.o .
De apprehenſione, carcere .
Atendit el
fe сбmu
Vamuis nemini liceat auctoritate ſuâ ma
nem q.36.
num.8. , in
BB nifeſto criininc deprehenfos comprehendere , &
iudici offerre ; vt explicanda l.vlt.C.de malof.iuxta
Binsfed.nam fi lex illa, generaliter accipiatur,effet
rixarum ſeminarium , quia maleficus meritò ſe
defenderet, & aperireturoccaſio perulantibus in-1 C meritòlalutis fuæ memor, & huiuſmodi infirmi
noxios comprehendendi, addo præterea requiri,
vt vel ſortilegus fit fugitiuus, vel defit copia iu torto comparatur: nec dici poteſtſpontaneusde-
dicis , vel bellum fuerit indi&um talibus ,ve de
ç arg. ln hæreticis contra Goffredum & Alberic.docet Si
lingu
eft lingu- manca vel etiam niſi maleficus ille Gt bannitus:
iur.lib.af. alias ,qui non habens merum imperium d & non
prætor. 5. exiſtens in maiori magiſtratu caperet & incar
& debiro - ceraret , iniuftè faceret. Poteft aurem capi quouis
ré.quz in loco , & tempore, & cuiuis carceri includi:quia
a. Siman . exutus cft omni priuilegio, neque illa procedunt
prax.titut. in criminibus atrocillimis, quarc ctiam poſſunt
is.num.s, decineri in compedibus, manicis, cippis f.poflunt
d Farinac.
pro prennâ teneri in carcere obfcuro & tetro , in
4e:27.n.34.
Vide fa quo intra paycos dies moriantur ; ſed hoc intelli
rina.q.27 . ge poftquam crimen confefli, vel conuicti, &
mum.6 .
damnati, de crimincmortem merente 8.Capi ta
f Farinac.
men non poterunt nih præceſſerit informatio ali
Capra nu.
100. & hoc qua,paſt indicia legitima;exæquiore ſententiâ h :
factum in legitima verò ad capturam eſſe eadem ,quæ ſunt
caula Do- ad inſtitucndam inquiſitionem generalem , vide
& oris E.
um.i.
delini . cur velle Menoch.lib.1.de præſumpt.q.88.n
8 Farinac de quo hæfico, immò Simancas vulc in crimine
num. 104. hæreſis neminem capi, niß iudices compererint
h Lancei. plufquàm ſemiplenis probationibus reos vrgeri .
Corrad.de
offic. præ: ratio , quia fala etiam captura in criminc hærefis
co.in caut. vcheméter infamar,verùm hæc ſententia ,nec fatis
1
crim.çicul . fundara eft, nec fatis tura reip.quá priuatimmiſc
de capre. cicors in reos,tā publicè noxia, & in cömnnever-
cét. s.obl. gens periculú. Nam femiplenæ probationes om
69.Anton. nium iudicio ad quæftioné etiã in criminibus mi
Gomcl. d. nùs reip.noxiis ſufficiunr. Dçinde quo crimen eft
com.z.f.8. atrocius, & in communc perniciofius, hoc leuio.
rin. num . ribus iudex indiciis fretus poteft ad capiendum
117.vſque procederc. Sed & perſonarum habenda eft ratio,
117. vt faciliùs proccdatur contra vilem , & pauperem ,
i Simanc.
d.tom . 28. 1 & plebeium , quàm contra nobilem , bonæ famæ,
num.2 & locuplerem.Fortè opinionum diuerſitas quàm
MAGICARVM
cum cgit.nam fi octo enumcracis à Farinacio kad
K d . 4.27 )
das aliam Gomelij , ' & commemoratam Siman . 1 20. 114.
cæ , iam decem numerabis. lllis prætermillis, 1 d . tom .}.
primum ftaruo , iudici de delicto commiflo conſta cap. 8.v.i.
re debere, vt vult Gomclius; ſed id intelligo,
quando de actu extrinfeco & damno dato agitur.
deinde Statno, iudicis arbitrio permitti , quando fi
ne ,vel cum quibus indiciis ,capere reum debeatm : m arg.l...
D. de caft.
verumtamen eum oportere legibus , ratione , & rco . Clar" .
æquitatc hoc ſuum arbitrium moderari , con lide. 7.28.nu.z.
ratâ criminis , & perſonarum qualitate , quare ad Kirchou.
Cen tur. 4.
Gimplicem querelam fiue delationem numquam concl. 30 .
lim auctor,ve ad capturam,ne vilium quidem per. Bonaco.id
ſonarum ,ſe iudex accingat; nifi delator fummariè com.opin.
B probet reum efſe ſuſpectum de fugâ, & idoncè & alij.
caucar per fideiuſſores; aut, ſi perſona fit locuples ,
ſe ſuaque obliget, pro refukone impéſarum ,dam
norum , & intereffe, cafu quo querelam ſuam non
probaret his enim concurrentibus Caſtrenſ.Bald .
& aliorum veterum ſententia recipi poterit,aliàs a vide Fa 1
certè nimis rigida. Poterit codem modo iudex rinac.ſupr.
1
procedere, quando ad delationem accedit nomi 120.128.
nario ſeu indicium ab ipſo infirmo periculosè la 1
borante ,( verbi gratiâ, defertur ad iudicem à me
dicis, Petrum eſle maleficio lælum ; iudex ex offi
cio mittit Notarium ad Petrum , qui interroget,
quem purat auctorem maleficij, Petrus dominat
loannem , qui iam delatus fuerat ab alio . ) ratio
praxis cſt, quia calis infirmus adbuc fenfibus & iu
dicio integer animo imperturbato , præſumitur
tas habetur pro quadam fpecie torturzº,ideo iſte o Crauet.
Rolandia.
lator ; neque hîc locum habent alia illa impedi- & alij a
menta , quæ recenfuimus contra nominationem pud Farie .
ſortiarij in vlcimo fupplicio deponcntis. Opra- num . 529.
rem tamen hoc caſu hanc nominarionem infirmi
Qudam non eſſe,ſed ornatam cauſis opinionis Gue
fufpicionis, cur illum credat auctorem . Denique
notandum quod ſocij vnius denunciatio , indi
cium ſufficiens præbeat ad capturam , fi aliud in
dicium accedat.Sic poft multos Menoch.libr.2.de
arbitr.iudic.cent.474.num.25.Maſcard.vol.3.dep: pro
bar.concluf.1311.num.10.4 11.
CC
Porrò ad folam informationem extraiudicia
D
lem in ſcripta non redactam , fiuc quæ non fit in
actis & apud acta , quicquid nonnullicenſucrint,
non arbitror capere licerc : niſi duæ faltem à Cla
ro P requiſitæ conditiones concurrant , ſcilicet vt P 9.28.00.
2. in fia .
delictum fit enorinel quale eft crimen malefico
rum ) & periculum fit , nc reus aufugiat, interca
dum informationes ina & is recipiuntur :quod pe
riculum cum femper ferè lit in maleficis , quæ vt
plurimùm ſunt viles perſona proclives in fugam ;
vix accidit,vt iudici non liceat poft nudam huiuf
modi excraiudicialem informationem , vel poft
querelam , qualem diximus, incarcerare. Proſper
Farinacius 9 addit tertiam conditionem , vt iudex fupra
fecurus fit,quod poſt caprum rcum venient teftes aum.131.
depofituri; ſed cùm Salyce. Claro , & Cauenſe,
quos ille citat , puto priores duas fufficere. Illud
optimè idem Proſper admonait , malefacere indi
ces illos , qui lucri causâ multos penes ſe babent explo
ratores , o ad fimplicem uniwa illorum relationem reos
in carcerem compingum .hæc enim prałtica damnabi
lis eft( inquit ) nec in iudiciis per principes toleranda.
Quoad perſonas nobiles, & honeftiores genc
rc veldignitate ;ctiam coniuges reſpectu maito
rum ;eas
 LIBRI V. SECT. VII. 385

rum ; eas ſub fideiuſſorià, immò & iuratoriâ cau-| A |Victor.select.de bomic. Breuiter nihil hic peculiare
a Cupr. au. rione relaxandas cenſuit Godelmanr. • &mulcos eſt ,quoad ſortiarias, ideò de hac quæftionc in ge
14 .
citauit : fed in primis illi Dd.nó loquuntur in ter nere cam pro lortiariis, quàm reliquis; Gi vis,lege,
minis & expreſsè de noſtro criminc. Deinde nec Couarr.fupr.Sot.ad 2.2.9.69.41.4.Nauarr.Manual.
in genere, quádo venit infligenda pæna mortis,id Cap.25. Viktor.d.releet. Lopez d.cap.66.Binf.in En
verum eſt in aliis criminib ' , li rei aliàs excarcere chirid.Go Brunor.fupr.
fugerint , vel fi deli & um fit notorium , vel in fla In ipsâ captiuitate quædam funt iudici obſer DD
granti crimine fint reperti , vel ad torturam iam uanda,primò, vt ftatim perquirantur omnes arcte
adiudicati. Præterea requiritur,vt iudex rcum re & anguli domus accuratè; num inueniantur pixi .
periat innocentem , vel falcem valdè dubitet , & des, vnguenta , pulueres, & alia inftrumenta ma
vtroque calu cautio illa non admittitur, nifi finito leficiorum ; neque rei permitti debent iterum in
procellu & completo. Denique certum eſt non gredi domum , ne capiant taciturnitatis medicas
cogi iudicem dimittere , fed hoc totum , ab cius menta.Sic Petr.Gregor.lib.iz.de repub.cap.30.ſuper
arbitrio , prudenter perpenfis circumſtantiis om ftitiofum aurem eſt, quod quidam addunt, curan .
bride Fa : nibus,dependere 6.necfacilis eſſe debet in noftro duna lictoribus , vt lablimes de domo tollantur,
bene pro crimine ; quod , ficut hærchis, omni priuilegio & B ne ,antequam in carcerem detrudantur , teriam
bancein q . dignitate reum penitùs fpoliat. Numquam fanè contingant, credo verentur iſti, nc fint de genere
33. à 0.34. dimitterem ſub iuratoriâ cautione tantùm ( quo Antæi Libyci , cui contacta terra vires de nouo
modoqui Deo periuri,mihiiufiurandú feruent!) ſufficiebat, iuxta fabulas. Tale etiam illud, detra nih
ſub fideiufforiâ verò ; non niſi vrgentibus grauil here omnem illis veſtem , & induere cas folâ qua .
fimis cauffis , & quando fideiuflores ſe vt cuſto dam interulâ ; quæ vno dic neta , texta & confuta:
des obligarét, quo caſu multò meliùs profpicitur ſuperftitiofum non foret , ſed veile cas omnibus
reip.quàm li ve fideiufforestantùmq;uæ cautela à ſuis veſtibus fpoliarc, & aliis veſtire, câ gratiâ,nc
cDe arbit. Soare accepta placuit Menochio cam explicantic, quid lateret in veftib ' maleficij. Sanè bæ diligen,
cal. 303 .
Capi ſorriarios feu malcficos eriam in Eccle ter excutiendæ & fcrutandæ. Valdè etiam mihi
num. 37 :
fiâ polle, puto ex multiplici capite, com quia cri ſuſpectum , quod quidam graues auctorcsl ſcris 1 Spreg.in
men eſt atrocillimum ; tum quia funt lacrilegi, bunt;admonendos iudices ne patiantur fe à male mallco pa.
tum quia blafphemi , tum quia venefici & homi ficis tangi fuper oudam iun & gram manuum & 3 : 40.19. &
Greg . Cup .
cidæ deliberati & proditorij, cum quia funt vt brachiorum , cur quæſo : li ne veneno inficiant, aum.4.
t partibus tactis, ne
plurimùm hæretici & apoftatæ ; nam nullis ifto C certè poſſun etiam infici aliis
rum (uffragatur immunitas loci ſacri, nc ibi qui faſcinent ? de me venenum , & partiom iſtarum
d vide Fa- dem vbi vigerd : & in caſu quo non valet immu nulla crit faſcinatio, fimilc eft quod addunt iidem ,
rinac. late
producendas ante iudicem maleficas tergo aduer
{ cribétem picas, volunt multi criam non requiſito Epiſcopo
quæſt.28. reum extrahi per iudicem fæcularem polte: alij ſas , quia putant , fi iudices ante alios , maleficæ
camcn volunt ab Epiſcopo veniam peci.prior opi aduenientes adſpexerint, eos faſcinari viſu , & fieri
nio de iure verior & recepcior.crat antc bullam mitiores ac faciliores ad abloluendum , nónne bæ
Gregorij XIIII.oprimi & laudatillimiPontificis; ſunt næniz pueriles : quid virium habet alprçtus
qua expreſsè caucum , ne liceat facularibus iudici maleficæ , eò quòd primo vel ſecundo loco iudi.
bus , fine Epiſcopi licentia aliquem ex Eccleſia extra cem viderit? Deinde quomodo hæc cohærent;ma
bere , etiamin cafu aliàs permiſſo, nifi fiforiè Epiſco leficæ cognitioni iudicum addi&tæ , ftatim vim
pus talem licentiam dare recufauerit : & tunc reos fio maleficiorum amittunt, quod iidem afferunt au
e Couarr. extractos debere ad carceres Ecclefiafticos conduci, ut & tores: & faſcinant nihilominus modis prædictis,
libr.z.var. illic detineantur , donec per Epiſcopum , vel ab eo de an , quod faſcinant ante cæptam cognitionem poſt
retol.c.20 .
putatum , cognitum fuerit, an crimen fit tale, vt gan id captiuitatem ,poft cæptam verò cognitionem non
n. 18.Ciar. derenondebeant immunitate Eccleſiastica.] Vbi ta ampliùs ? oftendant diuerſitatis huius caufam , fi
polt Gui- men hæc bulla non obligaret , ibi poffer extrahi nos credere fibi poftulant.Deinde communior eſt
doné lap. calu dicto : ſed modeftè & cauendo tumulcum & rumor , ſtatim atque incarceratæ funt nocere cas
Boer.Re- offenſionem perſonarum Eccleſiaſticarum ampliùs non pofle. Nec defuerc qui ſollicitè cau
mig. & a
lios. dummodo poſtea, comperto quod non debuerint ſam quærentes , candem duas reddidere homines
f Vulpell. extrahi,ſtarim Ecclefiæ reftituantur : & in iiſdem non Catholici m . Primam quòd commodè illic m Danzas
reſp. izo. locis , valebit ius præuentionis in eo , vt Gi reus venena ſua habere non poffint, quali verò Diabo de Sortiar.
nom.6.Fa. | nondum fic extractus ,ad EccleGaſticum iudicem ; lus ea nequeat adferre : & ncqucant illa ab eo ac- cap.4. Go
rinac.lupr .
fi iam fit extractus , ad fæcularem pertineat iudi cipere niſi per manum commentarienlis , vt illi delm.d.c.
Aum. 76 . 4. libr.z.
8 fic poft care, num immunitate gauderedebuerit,nécnc f. falsò ſupponunt.Secundam ,quòd liberè cum ſuo num.17.
1 Rolandin . Indebitè carcerati , malefici, eriamli carcerem magiſtello communicare non audent ; & maximè

Minting . effregerint , propter talem fugam nec puniendi
1.var.reſo. crunt,neque pro confeſſis habendi, neque ad car
ca. 2.nu.7 . cerem redire tenentur, etiam firedire iurauerint & :
1 & 11. qui- néque tenebuntur ad pænam conuentionalem ip-
dan notác
! & bene. li vel fideiuffores , li quos dederunt h :neque ad
h Farinac. torturam propter huiuſmodi fugam rapi poffunt
9.30.0.70. ( vt poffent fi-carcer fuiſlet iuſtus ) etiam fi ani
i Farinac. mo non reuertendi fugiſſenti.Sed an in foro con
à num.85. fcientiæ peccer fugiens ex iuſto carcere ,quæſtio
relp.c.2.n. elt difficilis , neque hic tractanda. Peccarecenſer
8. & 14.& Farinac.num. 90.cum Couarr. k ſed non peccare
Brunor. à cenſuit Maior, & Felin.cum antiquis aliquot Ca
Sole in 99. noniſtis , & ex recentioribus Lopezius , Instruct .
lega . 9.30 .
nuill . 34 . cap.66.immò & teneri fugere,li cutò pollit voluit
metuunt, ne àiudice colloquentes deprehendan
tur,quaſi neſciant nocturni temporis multum fibi
ad hoc fupereſſe, & ncqucanr occultè dæmonem ,
e eciam aliis præfentibus alloqui ſ ,urdaſter credo
Satan eft, & eget clamoribus. Refelluncur bi ipsa
experientiâ , nam conftat à Satanâ illas vehemen
ter ſæpe in carceribus amigi ; ( vt de nonnulliste
ſtatus Remigius libr.1.cap.13 . ) conſtat etiam in
ipſo carcere aliquando illi commiſceri, & poffe
grandinc agros lædere : cúmque hæc damna infc
rant per iplum dæmonem , folo nutu poffent illi
fignificare, & ipſe illis vinctis,id exſequiper fele. Exemplú
Anno C10.19. XCVI1.cùm Stabulerum profi- libr.s.fea.
ciſcerentur,Lçodio Quæltores,Oranus ,& alij in jo.in finc.
Oo 3 via

ONV
ITI
SQU
IS
386 DI
viâ planâ ſubitò currus deiectus fuit ,& mirificè, A
per medium confractus, omnibus tamen illæſis, dè commilta, quæ de iis dici poilunt, fcienda funt
pedibus ergò ,quibus equi non aderant, reliquum
iter confecerunt,cum Stabuleti in carcere inuifil
ſent loan, illum del Vaulx,cuius causâ co profecti
fuerant ; is ſtatim illis, benè ( air) in viâ expallui.
ſtis ; nec laris vobis ongnia proſperè ſucceſſerunt.
Ec diffimulantibus illis , calum narrauit , addidit
que ſeid à fuo dæmone accepiſſe, damnum tamen
ab alio quodam dæmone illarum , iniuflu ſuo :
voluiſſe dæmonem ampliùs nocere ; ſed non li
cuiſſe. Hinc cauſam habetis , poſſe per dæmonem
nocere , fi Deus permitcat :rarò Deum permitte
re , ne iuftitiæ executio in inalehcos impediasur.
Plura videteſupr.libr.3.part.z.quaft.3.
Vtilior ergo eſt monitio , ne iudices illos diu
decincant in carceribus, ſed vel ſontes velox pe .
na conſumat,vel innoxij.reperti liberentur matu
a Authen . riùs : * & vtobferucntur,ne qua ſecum ferant,vel
hodic. de ne qua inferant alij,quibus abi necem queant in.
cuftod. ferre : & câdem de causâ ,ne diu ſolæ permittan
rcorum.
b Nic .Ri curelle ,nihil enim Diabolus diligentiùs conatur,
mig .lib.3. quàm ad mortis con Glium illas inducere b . Sed
dzmono- carcas carceribus nó eripit? Grilland.quaft.g.ſcri
lat.cap.6. bit quoſdam iudices fæpè expertos an lolitâ inun
7. & 82
& tione Magi capti per damonem efferrentur, &
nulluin vmquam fortilegia tum effectum forcica.
Vnde multos tenuiſſe , quod captæ à dæmone eri
pinon poffint: & rationes reddit duas, primam
quia Diabolusmauult illas in profeſſione ſua ſta-
cim mori. 2.quia Deus non permittit dæmones
exercere potentiam ſuam , ne id fiat in ſcandalum
ipſorum iudicum , & Dei ignomiam , Nam vide
retur plus poſle Diabolus in luis miniftcis (trigi
bus ; quàm Deusin luis ,qui funt ludices, quæ ra:
rio poſterior eſt D.Thom . Confirmatur y quia
Pompeiopoli cxiſtens Inquiſitor permiſit cuidam
Malefico capro ve le inungeret; & licentiam dedit
cuolandi li poſſet , & ille Aatim ſublatus fuit in
aërem . Cùm Legione; in Hiſpaniâ degerem legi
litteras ad Doctorein quendam Canonicum datas;
quibus hoc inter cætera narrabatur. Ergoné hoc
runcaccidit,quia ceſſabar ratio prædi&ta ,nec dæ
mon poterat videri contra iudiciariam porekta
tem præualuiſſe? Suaderem tamen ludicibus ab-
ftinerc ab huiuſmodi experientiis, in quibus plus
eſt curioſitatis, quàm piccatis. Punicæ morte luz
dicumicutio Gratis ego aliàs ex Cumano exem :
plum dedizquod idem ex Silueftro Pricrate Ciel
buscun petus narrauis,libr. 1.de odio. Sarane difcur.is. Por
62 ; Iterior autem illa D. Thomæratio quanti fit mo .
* ).
menti di& um iam , libr. 3. part.liquafl.s.
bijvingine ?
11.,
.91,1151 5:19 SECTIO VIII.
33 : 14 - bris
De accufarione in indicis poſt incarcerationem omni
ducci.net 2 !. ' TOTIFIT . torquendum , quæ reus in termino Gibi concello
E hac fufficiunc iam à nobis dicta ,fupfect.
DE Gabi quis plura volesslegao ProfịFarinac.qu2. E bitarer, omnino deberetappellationi deferre , &
16.Clar... fin.guaft.12.cum.mwlifeg. , : ) ...
-It'350v 21 sat ... 8:1 :0 ) 4.10.1997 )
Bondeboscou S , E CTIO I.X. 13. STO :
..!! " # 2.1.1.5billion , ris , à quæſtione abſtinere. 7. debet pro grauitate
sinis " is . 6Dettemura ..pl. 9. ,Jin
.3: 55 : ‫ کار‬g'17 , 1 : 9 ..
EE Dhanc iam diximus,quæ fufficiant indicia?
amx fup.fe& .3.6 ſt.4. Nunc videndum nobis
qualis elle debcat? quando įreranda decernedáve?
& quæ hac in re ſuperſticioſa liut vitanda?
1
M
VM
I CAR
MAG
Quoad primum , ſecundumquc;ſunt cum I
ſequentia. Imprimis poterit iudex inftruere in
terrogationes ad formulam illam à Grillado e la 9.7.0.7 .
dicam ; Quid fu illa profeffio quàm faciunt cum d'a
mone, e quibus modo ad ordine ad illam accedani , e
quibus carimoniis & folemnitatibus in ea v tan w :
Ad quid fe obligenı demoni ? fub qua forma ve bo
ram fiat ipfà obligario ?que fini ab eis feruanda ☺.d
que teneantur:qua pramia habeanı o qua habere pe
rent ab earum Principe Damone? x qu :busrebus jim .
plicibus vel mixtis componanı vnguenta , quibus li
niant corpora ſua dum vaduni ad ludos? cum quibus
etiam rebus faciant alia venefica maleficia ? quem or.
B dinem ieneant,quando acceſſura ſuni ad ludos prad .
Etos : fine verum quod vadanı corporaliter, vel illa fin
illußo fiue viſso quadam in apparentia , in menie , &
inielle &tu ? caſu quo acceduni corporaliter , an ambu
lens pedibus propriis , velaluer diferantur, quomo
do,e per quem? Item quomodo e qualiter celebrent
facrificia ,offerant preces & munera demons? Item
qua fint illis in pracipua obſeruantia in dicha profef
fione? ] Et alia huiuſmodi quæ iudici ex præce .
denti inquiſitione,vel denunciatione videbuntur
exquirenda:poſtea poterit interrogare de ſingulis,
num bæc, & quando, & cum quibus, & c.feceriniz in
his vtile erit à leuioribus , quæ faciliùs confiten :
tur,ad grauiora progredi , ideoque vlcimo demum
loco de copulâ cum dæmone interrogare ( Spren
C ger.pars.3.mallei quaſt.14. 15.
Abftinendum iudici tormentis , fi pofſit abſti
nendo veritas haberi , quastio, enim , res fragilis eſt
,
to pericmloſa, á que fepèveritatem fallitd, fæpè fit d 1.1.6.90$
vt innocens pro incerto fcelere certiſſimas luat pænasc, fiopi , D.
de quzft
frequenter tamen cogitur iudex quæſtionem ad . Ariſtot. in
hibere, cùm qui fe negant crimine quo accuſantur 1e- Rheth . ad
neri, torquentur,vt facinoris veritas , qua indice voce Alexande
non promitur,dolore corporis exprimatur, teſte B.Ci queſtione
prianof , & eſt Theolog. fententia communis. è D.Ang
libr . 19 ce
Torturæ modus iudicis arbitrio committitur, ciuit.Dei
ſed debet illud moderari prudentiâ & æquitate , Cypriad.
primò , vt præcedant indicia ſufficientia , de qui- ad Deme
triā. loan .
bas egimus, Seſtione 1 2. vt conftet priùs de cor Maior, in
pore del cti, quod ibidem probauimus. 3. ve reo 4.d.15.cu.
D htdata indiciorum copia, & proceſſus contra ip- 22.Silueft.
( um iam formati, & tempus ad ſe defendendum Tab . & a
(ufficiens 8.4.vt reus nec fit confeſlus,nec conui hij verbo
Inquif itio.
ctus. 5. Yt per interlocutoriain reum iam damna . gde his &
rit ad quaſtionem , expreſſis in ſententiâ caulis, fequ. vide
cur ; & reusnon appellarit , aut friuolè & calum- Proſp. Fa
rina. q.38.
niosè appellarit.appellationi cnim nó friuolæ aut
calumniofæ deferendum eft : adeò vt contra eam
tortus & confeffus nequeat condemnari. Sicon
ftet iudici friuolam vel calumniofam elle, poteſt
eam contemnere : poterit autem credere talem
eflc,quando in proceſſu erunt indicia legitima ad
non ſufficienterexpurgauic.Side hac re iudex du
à torturâ ſuperſedere. 6.debet iudex poftquam
reus cibum vel potum lumpfit ,propter pericu
lun vomitùs , vt minimum quinque vel fex ho
delicti, certitudine indiciorum , & qualitate per
ſonarum , etiam qualitatem & grauitatem tor
mentorym remittcre vel acuerc . Modus autem
& gradus ( orturæ rectè proponit Farinacius h.de- b ſupra à
bet etiain iudex , licet iſtud deli& um fit atrociffi- num.34 .
mum , cum modum & diuturnizatem quæftionis
in eo
 LIBRI V.
in co ſeruare , vt corpus rei maneat vel illætum ,
vel modicè læſum , ſaluum innocentiæ vel Tuppli
cio : illæſum dico , quod ad carnis laceracionem ,
aut olium vel neruorum fractură, nam quoad di
ſcompaginationem , fiue difiunctionem iun &tura
rum & oflium non immoderatá, vix in tormentis
ea poreſt cuitari.Hîc meritò cunctis ſequenda fo
ret (extra tormentum in fomniæ Paulli. 111.bulla
a habes in LVIII.a quæ vetat reum in torturâ vltra horæ ſpa
Bullario cium detineri.Debet etiam iudex abfinere nouis ,
Magno
& in luâ prouinciâ inuſitatis torquendi modis;
part.. Scdvratur Colitis in hoc crimine; vt torméto funis;
tenuioris & affufionc aquz frigidæ in tergum ap
péli,vel etiã additis ad pedes poderib ', vel ve ba
culo inter pedes inſerio nequcat iungere ; vel cor.
méto vigiliæ omnium optimo & tutiffimo, quan-
do non additur fimul membrorum extenfio , hoc
oprimè nobis deſcripſerunt Flamin.Carrar. & Fa
b Cartar. rinac.b & co potiſſimum vtendum , quoad mulie
lib.4.prax. res, maximè honeftiores, or ſunt moniales, & c.hæc
crim.ca... in inferendâ quauis tortura.
nu.7. & 8 .
Quoad iterationem quæſtionis , ſeruandum
Farin. ſup.
num.7 .& primò , no vmquam ctiain vrgentiflimis indiciis
Marl in l.fuperuenientibus, reus torqueatur vltrà certiam
1. D. de
vicem , etiamfi varius fit in confeſſione : quod G
quæſtion.
FF femper conſtanter negauerit , non pollici vlira
clic incel. duas vicestorqueri ,licet contrariun feruetur in
lige Simã. praxi.ſecundò, non eſt repetenda codem die quæ
& quos Itio,ſed vous faltem dies inter ſingulas eſt interii
alles.prax. ciendus , ve terror ille & dolor rehdear d , certiò,
cap.52.nu.
42. numquam eſt iteranda ; niſi ſuperueniant indicia
d Maior in noua, & diuerſi generis, & prioribus euidentiora:
4.d.15.qu. & nifi reus hic adcò fortis ac robuſtus, vt ani
22. & Si
manc. ſup. mo & corpore in priore torturâ perdurauerit :
num.39 . item niG priores torturæ nimis lenes & infuffi
cientes fuerint ; quod dijudicare pender ܶ‫ܪ‬à iudicis
arbitrio,quartò, li reus in tormentis confeſſus, ſc .
quenridic non vult ad bancum ( quod aiunt )con
feffionem ſuam ratificare extra torturan , dicát
que ſe dolore tormentorum falla fuiffc confelluin,
poterit abſque nouis indiciis de nouo lubdi qux
ſtioni,vt perfeueret . Si tunc reus in ſecundâqua
ftione pergit negare, primam confeffionem expur
gac, & eft dimittendus,ncc poterit tertiò torque
e Sic Si- ri : niſi tamen primatortura fuiſfecinſufficiens
manc.ſup. & indicia yaldè vrgerent, tunc ad tertiani pollet
n . 43.& in deuenirif. Quod fi in tertiâ adhuc negat , omnino
fuis pra t. dimittatur: li in tertiâ ficut in prima iterùm con
Clar. Dam fitetur, & poſt sorturam ratificet quæſtionem om
haur . & nind eſt puniendus : ſi tertiâ in torturâ iterum
1 Cartar .
confitetur, fed poft corturam negat ; non poteric
f hæc eſt
més crian quarto rorqueri, ſed elt abloluendus, quia cun .
Simá. fup. cta indicia priora purgauit , & vlrimum iſtud ſo
'num.46 .& lùm ad quæſtionem non fufficit , eltque tandem
Digne
Frá direct. finis aliquis quzſtionibus imponendus. Sic Si
in
inquifit. 3 . manc, fup.mure . 43. aly illi fup.citari. e preserea E nam corporalem extraord.etiam triremium . Sunt nu.s. And ..
p.com.39: Boff. Blanc Cerer. Farinac.cos fequens Jup.num.99,
& 105.vide Marfil.in reperitione l.repet.i D. de que
Jtson, Et quod tunc fimpliciter abſolute für dimit.
rendus libervolunt Eymeri, in 3. part ,director. Per
gna d.comm , 31. Anion. Gomez d.cap. 13.num.28.
mens argumenta contraria. Damhaud.in prax.crim .
caput & aly apud Birsfeld.l. 7.de malef.C.q.1.con.
que non illepidum quod narrat Marlil.
cu /. 16. El
habuilſe ſe. Med olaniquendam inſignem nebu
foncın ; qui in torturâ facebatur , & in auditorio
portiorturam cun & a iterum ncgabar,tandem ro
gaius quare lic faceret, senidens reſpondit ; quia
meliùs iudiço millies rorqueri in brachiis , quàm
SECT. - XI . 387
Aleinei in gula , quare: quia mul os reperias chirur
gos, qui norint fua in loca reponcte & coaptare
oſla brachiorum , nec vnum inuenias , qui norit
[ captare gulam , & fimilibus libi illudentem Hip
pol. Marl.coactus fuit liberum dimitiere . Porrò
qui dimittendus, cum cenſeo dimittenduin abfo
lucè & fimpliciter ; line fideiufloribus , idque ex
recep : iore lententiâ ;nequecauſam indecil. m re ,
linquendam . Si tamen indicia non forent per
reuin ſufficien : er purgara ; vel etiamli veriGwili
ter exſpectarentur indicia noua & clariora pra
cedentibus; tunc , ex multarum Cariarum praxi ,
pollet reus dimitti darâ fideiuſſione dele repræ
(encando,cùm iterum à iudice accerſecur; & tunc,
cùm iſta indicia noua ſuperuenerint ,reus iterum
B examinatur,hæc dimiſſio tunc nó eft abfoluta,ſed
ftantibus tantum rebus,prout tunc ſe habebant.it
benè post Boër . Caraurtă Clarus quaft.62.6 Dam
baud. ſup.Praxis veròilla quam Sprengerus ponit,
pari. 3. Mallei q.14 . ve damnetur non ad roriurain
iterandam , ſed ad eandem alio die continuandam ,
& hoc poffe fieri non ortis nouis iudiciis ; mihi
callidior,quàm verior ; & crudelior, quàm a quior
videtur . Nec enim decet huiufmodi verborn
captiunculis læuitiam intendere , quid prodeſt
vocare continuationem , quæ reuerâ eft iteratio ?
quàm durum ctiam eſt,per continuatos dies quæ
Itioncm exercere : abſint à piis iudicibus huiuſce
modi commenta . Quod dixi , ſecundâ vel cerria
c vicc iterari tormenta poſle ;id procedit, quando
reus dumtaxat cauſatur dolore quaſt : onis , fe vi
ctum fuiller : fed G contenderet crroneam fuille
confellionem , & le paratum probare fuum erro
rem , & adline aliqua indicia pro reuocatione fa
cientiajtunc non poſſet iterum ſubiici quæſtioni,
ſed deberet ei (pacium iribui probandi erroris, &
interea latiùs haberi , & admitti ad eum aduocari
ac procuratores, vt poffit cum iis conferre g. Hæc g Boflius
de reo non conuicto . tit.de tore.
Cæterùm fi reus fit conuictus, conſuliiùset pu.19.fol.
iudici non ſubiicere eum quæſtioni, quia tortura ler . & Frá.
Perſonalis
ſolet indicia præcedencia purgarc, immò & ple- apud Fari
nas probationes ; & ideò reus etiam conuictus in nac... 102 .
torturâ , & poft eam conſtanter perliftens , foret
D liberandus, ve ex communi Dd. fententiâ docet
Farinac . h Et licet multi gravillimiiuris interpp. b q . 4. nu .
exiſtiment, adhuc huiuſmodi poffe condemnarii, 26. & qu.
& fic Pariſienſis Curia , teſte Paponio ,aliquories Hondariz
iudicarit ;contrarium tamen ,quod dixi, commu- lingu. 108.
nius & verius elle , cum Cartario cenſuit Farinac . Grammar.
ſalcem quoad pænam ordinariain ,ve ca infligi non conf.12...
24. & deci.
poſſit : extraordinariam non corporalem faretur
8. n.3.4 .&
infligi poſſe, quando conuictus tantùm fuit prx - 7. Couarr.
ſumptionibus vrgentiſſimis; quod fi conuictus pra & i. 99.
fuerit plenis probationibus,tunc pofſc infigipa- ca. 23.poli
tamen aliqui caſus , quibus tortura reum conui ca. 13.pofi
& um non eriperet punitioni ordinaciæ . 1. li non no.20.Rc
derur ſuper delicto , de quo quis fuit confeſſus,vel min.Folle.
& alij.
conuictus; ſed ad noritiam aliorum delictoruin ,2.
quando datur tantùm pro habendâ vlteriore ve
ritare qualicarum aggrauantium . z . quando irro .
gatur ad habendos complices,fautores,receptato
res, & alios participes. 4. fi iudex decernit eam
cú proteſtatioác, id ſe facere ſine præiud :cio pro
batorum ; & reuerâ hæc proteftatio non appareat
contraria facto ; ve appareret, fi reus interrogare
tur ſuper principali delicto , criami oreccnus &
'non ſcribente norario . Sed vtrum iudex polli
reun
 388 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

re m teſtibus plenè conuictum torquere ? Nau.in | Apofitionem corporis alterius contingere puto:fre
Min.cap. 18. num.sg.reſponder iudicem qui hoc quentiùs auerlìonem illam fiue depulloncm,
facit ad impediendam rei appellationem ,peccare item interpofitionem ( quàm dixi.) Er vel vehe
Mortal. niã conſter calumniofam ac friuolam fo mehrer fallor , vel planè id factum id Lycanthro
te appellationem . In illis locis vbi neceſſaria eſt po illo Vveſtphalico annis ſuperioribus ,de quo,
rei confeſſio, non babet locum Nauarr . ſententias vt ,ex ore, Serenif.Ele& toris Ernesti, Banaria Ducis,
Carolus Billhcus Vir Clar.mihi narrauit , ita fe
vbi non eſt neceſſaria , procedit quoad tormenta
ad hoc inftituta ,vt delictum illud ,dequo conui rebantur: homines vicies en , indicum clemens
& us eſt , fateatur ; non quoad complices nomi arbitrium , quo fe porrigat in illis partibus Aquilo
naodos , aur circumftancias deli &tum aggrauantes, naribus ) ſæuæ quæſtioni ſubditum , nihilfailum,
de quibus non eſt plenèconui& us. ſed renidenti ridentique fimilem cincta ſuppli
Quoad perſonas torquendas crimen iſtud eſt cia pertuliſſe, tandem carnificem reo poculum
exceptum ,ideò priuilegio ſuo omnes spoliantur: quoddam mcdicarum præparafle ; & ipſum qui
diuerfimodè tamen . Nam qui ſunt priuilegiati dem purum putum vinum propinaſie,bibillcque,
ratione dignitatis vel ordinis; illi planè fpolian rco verò exhibuiſſe potionem illam alceram , fic
tur,etiam clerici & monachi etiam non infamati; B impoluiſſe, ecce tibi confeftim reum omnia fua
mitiùs tamen ſunt torquendi iſti,quàm alij vedo facinora narrantem ; & inter cætera , luftrorum
a d. cit.sz. cet Simancas .. Quoad cos qui ſunt excepti ratio . aliquot Lycanthropiam , & quæ'tum plurima per
à num. 23. ne ætatis ; puco fi lint minores annis Xilli.tantùm petrarat . quærentibus, vnde hæc tam ſubira mu
eſſe terrendos, eciam terrorereali ;vc nudando,li tatio ? reſpondit, pactum lecum damone , eúm
gando,& ad eculeum adducendo,non tamen im que libi pollicitum , hanc indolentiam cum taci
poncndo. Si minores tantùm viginti quinque an turnitate in tormentis , & omnia ſupplicia , quæ
nis ingrelli ſalıem decimum quartum ,torquendi, carnifex ipfi infligeret, in ſe illum ſuſcepturum .
ſed mitiùs, quàm maiores : ſenes vcrò , pro cuiúl ( hoc fcilicet , ut dixi , aduerfionis, of inierpoſis.onis
beſt como que viribus minùs camen acriter , quàm viri b. modo , Jiultusenim fir, qui exiftimet ipſum antopro
munior ,vt idê decæteris priuilegiatis ratione debilitatis,qui fopos damonem torqueri poruiſe ) mox verò vt illud
patet ex ( neſcio quid ) bibiffet , dæmonem abſcefliſſe
fac Porrio torqueri poterút moderatiùs, dúmodo abfit mor
con.99.Si. tis omne periculú :excipiendæ ſemper pragnātes, vel inuitum , vel pacti contemptorem , idcò ſe
manc.cup fauore pariûs , doncc pepererinr,& periculú illud nolle ampliùs torqueri, malle ſpontè profiteri,
1:21.& 220 euaferint:quoad aliàsmulieres,nihilpeculiarc eft , c Silentium etiam lolet Diabolus inducere occu
Farinac.q.
niſi phoneſtatis, quä in viris ,adhuc maior habéda patione corporeâ malefici, præclufis illi interiùs
41.0.103 :
ratio,maximèli virgines, aut ſanctimoniales fint. faucibus & ore , câ moderatione , vinon præfo
Quoad tertium dubium ,ſciendum multos ma cetur , loqui tamen non queat ; interdum etiam
GG leficos contumacillimè tormenta perfcrre , muni . organo auditûsfic obſtructo , vt iudicis voces in
tos ( vt ipli vocant ) remedio ſiue, maleficio Tacia terrogationéſque non exaudiant rei;quorum om.
turnitalis : quod maleficium c tradunt componi ex nium exempla ſuggerit Nicol. Remigius f. Ali f1b.z.De.
c Spreng corde, vel aliis membris infanculi non baptizati , quando dumtaxat propè adGftit & dehortatur à morra
mal.malek. violenter vecati ,& in puluerem redacti, quibus confeflione, adhortaturque, vt breuia hæc tor- cap.8.&
pa: 3.214 cineribus corpori inſperlis , vel occultaris,Glen menta , fpe vitæ præſentis longioris , & æternæ
& 18. & ex
tij hanc vim conſequantur. Certum eſt in cor cum illo beatitaris , fortiter ferant; demum ad
eo alij .
mentis multos hoc llentium retinere , vt d'ſcri dit minas & intentar (zuiora , fi quid promant .
d Eymeriptores pler :que teſtantur , & quotidiana narrat ex Denique ſolet illis membranulas & alia inſtru
part 3.Di- perientia. Fit autem hoc artificio Diaboli multis menta magica , variis notata characteribus , lup
rect,inqu modis , quorum quoſdam obſeruace Binf.ld. Ete D peditare , quibus in locis corporis ſecretiffimis
Pena cónim multiplex eft cauſa huius filentij , vel enim abditis , ex pacto ſenſum adimit doloris. Non
inent. 39. cacent quia dolorem non ſentiunt, vel quia loqui numquam etiam per aliàs malcficas ( ut ait Spren .
Gril.de to non poſſunt;etia li fentiant ;vel quia ncc fentiunt, ger .fupra quaff.is.) maleficiantur quantumcum
cur. qu.4.à ncc loqui
uum . 12 . poſſunt;vtquádo profundo lomno op que remotas . Prout malefica quadam in Ispruch f
Damboud primuntur,( ſomnum hunc concliat dæmon caut
iactare folebat , quod vbi ad minus filum ex vesti
& alij. lis merè naturalibus, vt medicamentis ſoporife.is meniis alicuius detenii haberet ,tantum efficere poffet,
e in d . 1.7. & fimilibus ) vel fanè , quia licet fentiant & lo quod quantumcumque tormentaretur, cisam uſque ad
qu..conqui poſſint, robuſti çamen atque fortes omnia moriem ,nihil fateri pola :] Sed hoc totuin ex pacto
cluf.is,
tolerant , & obftinato animo cruciarum intcrro Diabolus faciebat.
gationéſque omnes contemnunt . Vt non fen Vt his iudicesobuient , quid non moliuntur?
ciant , ſoler dæinon efficere per quædam natura mulia ritè ,multa perperam . Sunt qui propha
lem viin obſtupefaciendi (enſus habentia; quibus nam frigidam ori infundant, id fi in ipsâ quæſtio
fic, ve vel dolorem non ſentiant, vel lenior & 10 ne fiat , quia cruciarum adfert, & periculofam
lerabilior dolor videatur, de quare actum ſupe conuulfionem , pars tormenti cenſendum ; li poſt
rius,libr. 2.quaft.21. Aliquando pcndera appenla E quæftionem , adhuc æſtuante corpore, idem ar
ipſe leuat , & corpus ipſum ſubleuat, funes quo bitror? hi diu poſt, quid operari queat,nifi ex pa&o
que quibus ligati & extenſi laxat, aliquando ve & maleficè, non intelligo ; minùs fi antè quæftio
rò ea quæ corpori in Higi , vel infundi videntur; nem ,ve plerique ſolent: cauendum ergo. Qui be
ipfe aliò auertit, aut vin eorum priuſquam cor ncdictam aquam infùndút, fiue ante quæftionem ,
pus contingant tollit , aut aliquid medium den fiue in quæſtione , li lic dire& è ad veritatem pro
ſum & folidum ; quod limul facit ne abſtanti mendam putant cas adigi, vereor ne fuperftitioli,
bus lit conſpicuum ; interponit . Aliquando de ſin indire & è, quòd obieſſas credant , veldæmo
nique corpus ipſum malefci ex eculeo tollit , & nem propeadliftere,& ideò piacularem hanc vm.
aliud fubitituit ; quæ cuncta cùm Deus permit dam propinant,vel infpergunt;non aufim dánare .
cit , illi facillima ſunt , rariùs tamen hanc ſuper . Probem magis. Catholicis enim conſtat, fugando
damoni
 LIBRI V. SEC . I X. . 389
æmoniefficacem hanc lympham . quare fortatsis | Atur tub ea tempora hæreles inualule , quando
eriam ſuadendum , vt citrà ſuperſtitionem circum huiuſmodi: quæ nec Scripturæ lacrx , nec Conci
circa cquuleum aſpergatur locus. & fit in loco quę liorum , nec Decretorum Pontificiorum, nec Pa
ftionis vſui futura aqua benedicta . Examinemus trum , nec Eccletir confuetudine introducte ſunt
nunc quædam hac in re à Sprengero & ſociis tra formulæ ; ad fuperftitiofas obferuationes accede
a p.3.Malo dira a. Primum ſuadent reum diligenter induci bant ? lam antè docui indicium iftud lacbryma.
lei 9.14. verbis & rationibus, {pe dubia addită , quod fortè rum prorsùs cfle fallax , & annumeranda haud
non damnabitur ad mortem ſiconfiteatur,vt ve dubiè hæc experientia , ſuperſtitioſis aliis explo
ritatem non celet , & Deo der gloriam . bac di rationibus , quasmox refellam . Formula ipla whil
ligentia laudabilis eft. Nam mediato frequens continct impii , fed formulas huiuſinodi indicibus
vt aiunt ) & carceris calamitas , & multiplicata præſcribere merè arbitrarias , & fallaci duntaxat
informatio proborum virorum , folent diſpone innixas experientiæ :non fatis pium , néque reli
re ad veritatem eruendaın . Et à nobis ( adduni) giolund , elt , & fapie tentationem Dei. Nec ratio
expertum eft , quod per huiuſmodi informatio- B etiam quam addunt eſt bona : ſcilicet hoc con
nes , maleficæ taliter confortatæ fuerunt , ve in thigere , quia gratia lachrymarum in poenitenti
lignum reſiſtentiæ in terram fpuentes , quali in bus donum elt Spiritus fancti : & Diabolo dilo
faciem Diaboli, dicerent; faciam quod iuſtum erit, plicet , ideò illam conatur impedire . Age enim , fi
& conſequenter crimina lua fatebantur .] Secundo oratio illa efficax ad hoc donum & Spiritu lancto
ve dum miniſtri ſe parant ad torquendum , alii in impoenitenti & nolenti malcficæ impetrardum ,
terea ex (polient reum ; ( fit mulier, exfpolianda ad lubitum ióterrogantis latrunculatoris : ( quod
fuerat à mulieribus alijs , antequam ad carcerem du quis credat ? ) fane Diabolus non magis poterit
ca :ur ) ne quid in veſtiinentis ( vt iain dixi ) lateat has lachrymas impedire , quàm cordis pænten
maleficii. Tertiò debent capilli capitis & barbx a ciam : ſi non eft ad lioc cfficax , cur id Diabolo
bradi , immò & per totum corpus etiam in parti difpliceat : cui fcte lachrymæ non poffünt non
bus ſecretioribus : fi feminæ fint à fæminis , li viri placere ? cur ergo per huiufmodi commenta ; ab
à viris : & fic cauebitur inhoneftas & inuercun Eccleſia non approbara , via ſtruirur fimilibus fu-'
dia , propter quam Inquiſitores Gernianici Spren с perſticionibus ? Præterea cur nequeat Diabolus
gerus & focii non auli fuerunt hoc vei remedio, lachrymas li velit elicere, quas inuliebre ingenium
ve iplinet profitentur , addentes alibi hoc in vfu . cum lubet clicit , & fuperftitio Flentium Picardi
bd.p.3.9. elle'b. Tamen ( inquinnt ) in aliis regnis inquiſi tarúm ?
i
tores talem per totum corpus abraſurain fierimá Quintam Inſuper adunt iidem ſcriptores', Tonſis
dant. Vnde Cumanus inquifitor nobis inſinu juu : cipuus capilis cú caluce dur ſcipho aqua benerdi a gist
quod anno elapſo , ( qui fuit1485.) 41. maleficas inci tulim cera benedicta immittendo , & inuocuione San
nerari mandalje! omnibusper totum corpus abraſis. Eu itiſſima Trinitatis,ieiuno ftomacho triniesin po!u mini
hocin diſtrictu á comitatu Bierbie, in confinibus Ar. trando per D : 1 gratiam apleriſi racirurmiaris male
chiducis Auſtrie versies Mediolanurn , ] Et hoc re ficium abſtulimus .] Cetera tranfire poffunt, cauédú
medium multum prodeffe , inter alios duobus e nevis ponatur in numero illo ternariójaur in reiuno
xemplis lectu digniſſimis,ſed ,propter prolixitatem , ftomacho,vtrumq; enim impertinés eſt ad effectu .
HH
nnnc àme omittondis: quorum iple teltis occulatus Sextam ponunt de collendo hoc maleficio per a
c.prax.cri. & iudex fuit, confirmat lud . Damhauderius c . In lias maleficas : led hoc meritò improbant , & de
Lo 4.37.8.21. hac tonſione illud moneo obſeruandum , fi fiat hoc poſtea agerur copiosè libro fequenti.c.2.9 . 2 .

duntaxat , ne maleficium lateat foraminibus cor- D Obiicitur factum Præſulis Ratiſponenſis: Quòd
poris inſertum , vel crinibus inſperſum , ritè id fic dum quidam hæretici propria confeſsione conui.
si : eadémque de caufa putarem , ne qua vnctio cti, vt impænitentes & defenſores perfidiæ mor
ſubelſet, etiam totum corpusaqua calıda priùs di ti fuiſſent adiudicati , accidit vt in rogo illæſi per
ligenter abluendum : ſed liconſio fieret ex opinio - 1 ſiſterent : proiiciuntur ergo in profluentem : ſed
ne , quòd per eam robur corporis & animiforti nec aquis demerguntur : Nutare multi , & fidem
cudo pereat, exemplo Samſonis, (in quo totum id illorum ſulpicere. Sollicitus de gregis ſalute bo
diuina virtute contingebat ) & etiam documento nus paſtor, triduanum indicit ieiunium , & pre
d Philoft.l. Apollonii Tyanæị: d putarim ſeriò hoc efle Magi ces Deo fundendas. nondum explero triduo , ve
7.& 3.Nic. cum & ſuperſtitiofum , nit quidam , & denunciat holce lub vno brachio
Remig.l.3 Addunt & quartam cautelam , fi inueſtigare(in rum habere maleficium infertum inter carncm &
c.gi quiuni e, addo verba ne quid viris magnis videar af curemn inuento & amoto , confeftim illos vindex
c Mall .
Alaleh.d.4. fingere affectat,an maleficio taciturnitatis ſit inuo Alamma concremauit. Hunc ergo inquiunt de
nunciatorem fuiffe Necromanticum , & eius pra
3.4.15 ; Juta, an lachrymare coram eo queat ſtando , aut
rormentis cxponendo. Hoc enim ipſum pro certif- | E ſulem vſum denunciatione. Sed qui narrat Spren
fimo figno, ex fidedignarum antiqua relatione, uc pro gerus , dubius fuit an Necromanticus fuerit,ncca
pria experientia docente , adeo compertum est, quod ne. potuit enim Deus bono illi præfuli id aliter re
et1.imi adlachrymandum coniurationibus hortetur á uelare, in caula tam graui & poputo neceſſariâ.
compellaur , fim.ilefica exfiftit , hocipfum ſcilicet la Deinde nos non omnium hic facta defendenda,led
charymas emillere , non poteft : dabit quidem flebiles vo cauſarú ac geſtorû pondera libranda fufcepimus.
cesa i exfputo genas c oculos linire , ac fi fleret, at Séptimam ergo hinc eliciunt , deuotas ad Deum
tentabit : ſuper quo à circumſtantibus cautè aduer orationes iunctas ieiunijs & bonis operibus ; im
tendium erit. Modus autem coniurandi adlachrymas mò & populo indici porerunt preces , publicæ ad
zgras , ſi innoxia fuerit , ú cohibere lachrymas fal inuocandum diuinum auxilium in generali ; &
fas ,talis vel conſimilis in fententia practicari à iudice ve contra dæmonum qualcúnque infeſtationes cæ
jareft ſen presbytero , manum ſuper caput delati ,ſeu litum auxilia implorentur. Iuxta illud boni Re- f 2.Paral.
del áte ponen do : Coniuro re per amariſſimas lachry. gis loſaphat f : Deus noſter ergo non indicrbis eos ? | 20.7.12 .
Imus in.ſtro Saluatore Domino , & c. ] Quis inire În nobis quidem non eſt tanta fortitudo , vt po ſiinus
3s Po
13.03 #nic

CAME
 DISQVISITIONVM
390
huicmultitudinireſiſtere, quæ irruit ſuper nos . Sed cum | A
ignoremus quid agere debeamus, hoc folum habemus re
fidui,vt oculos noſtros dirigamus ad te .]
á Spreng
Octauo loco addunt quædam a , mihi quidé non
d.p.3.9.16
Pet.Greg. parùm ſuſpecta, nempe:quoad diem , vt infra mif
libr.13. de Jarum follemnia & facratioribusdiebus, maxime ſextis
rep.Ca. 30.ferijs quouſque fitcompulfies pro exſpectatione Saluato
num.s.
ris noſtri maleficæ interrogentur. item fi ſal aut alia res
benedicta cumi ſeptem verbis qua Chriſtus protulit in
cruce, in ſcedula conſcriptis,fimul colligatis, collo male
| fici alligentur:longitudo Chriſti benedicta ſuper nudum
corpus to extra circumcingantur..] Ego ( quicquid il
li dicant de experientiâ ) illi experientiæ non fido .
Reliquias Sanctorum appendi collo,aut quaſuis res
Eccleſiaſtico ritu benedictas,cereas effigies AGNI
DEI ( vt vocant ) ſalem benedictum ,& c.probo,
dum deſit irreuerentiæ periculum . & fcio quoad B
agnum Dei hoc multis feliciter cecidiffe. de ver
bis certis ſcripturæ , quid ſentiam iam dixi libro 1.
quaft.de periaptis. De longitudinis Chriſti Domini
menſura ,quid illa operari idonea , nouit Deus : la
nè cùm benedici illain priùs volunt, indicant. hoc
benedictioni Ecclefiæ tribuendum , in ipfa etiam
circumdatione , aliquid vereor ne fit mendoſi.
Dierum illa obſeruatio ſuſpecta quoque non im
meritò. Sed & iura feftis dicbus abftinere iudi
cialibus iubent , niſi quando periculuin eſſer in
mora , vt patet ex libr. Prouinciarum C. de ferijs,
ideò quod iure receptum , vt in atrocioribus cri
minibus quouis fefto , etiam in Paſchalibus, liceat
torquere , ſed ad Dei honorem / vt addunt DD .)
id ego certè ad caſum periculi lubenter reſtrin
xerim . In genere tamen loquuntur ( ex l. nemo C.
de Epiſc. audien .Bald. Spec. & alij quos ſequuntur
Clarus S.fin.q.64.1.34.6 . Binsfeld. in 1.7 . C.de ma
lef.q.1.conclu 18. Sed cùm idem Clarus fateatur ti
mentes Deum iudices his diebus nunquam aliqué
ti peena ſanguinis afficere vide illum q.37.0.6.) idq; in
Dei honorem ;non video cur,ceffante illo periculo,
non ſit idem dicendum de torturâ .
Nono adiiciunt in ipla quæſtione, legenda dicta
tertium , fubmiflis nominibus dicendo : Ecce con
ničta es per teftes ,úr.Hoc non fatis intelligo. Nam
ſi velit duntaxat nomina teſtium taceri , parùm ad
rem . hoc cnim etiam extra quæſtionem feruan
dum , de quo ſuperiùs. li ſummiſſa voce no
minari, ita ne reus exaudiat nomina , exaudiens ta
men reliqua: fanè hoc ſuperſtitioſum eſt.
Decimo monent interrogandum reum , an ve
lit ſubire indicium ferri candentis , & fi annuat ,
cognoſci verum effe maleficum : profectò id fal
lax cſt in primis : deinde iniquum proponere reo,
quod ei facere ,vel iudici non liceat permittere.
Vndecimo monent eos qui nibil in tormentis con
felli , de carere panoſo , ad benè munitam ,ſed ninus in
cômodă inafionem trasferendos:nullo tamen modo rela
xandos fub iuratoria vel fideiuſſoria cautione : quia
fc nunquam veritas abita relaxatis habetur, fed 'em
per deteriores efficiuntur. ] In primis poteſt caſus
occurrere in quo fic fint relaxandi ad meliorem
cuſtodiam iudici tamen tum vchementer cauen
dum , ne aliis fint noxæ ſuo exemplo , vel verbis.
Deinde potelt etiam contingere, vt locus fit cau
tioni fideiuiloriæ , vt ſuperius dictum . Nec fatis
certa illa affirmatio ,nunquam meliores effici.Non
eſt abbreviata manus Domini , & præcedens vexa
tio dare potuit intellectum .
Alia ,quæ Sprengerus addit , mox commemora
bimus loco ſuo. Nunc ponams XII. quiddimex 6
MAGICAR VM
Francofurtéſi l.C.quod addo, ve vitetur,quiame
rè Superſtitioſum .Quidam (ait)ne dolores ſenciác b 1.3.de la .
miis c . 10 .
ſolent hoc verſus pronunciare : nu.39
Imparibus meritis tria pendentcorporaramis:
Diſmas & Gejtas, & c .]
Quis non hæc ridear ! {cilicet iam vis etiam in He
xametri pedibus : fubiungit & quædam ex Pfal
mis. Et homo religioſus non audet hæc pronun- cde qoçt.
9 : 4. n, 14.
ciare ſuperſtatiofa , vtfacie)meriro )ſequentia Gril-
dl.4.de
landic , nempe ad eruendam veritatem judici pro monom.C .
nuncianda eile verba Prophetæ : Dominus labia 1 .
mea aperiat, a os meum annunciabitveritatem.Non - e D.Aug.I.
ne hic ipſa Pfalmi verba decorquentur ? cur er- cót.modac
epift.ad
go vim arceſsic à verbis Prophetæ ? item , quis Hicro . &
illa pronunciabit ? Iudex ? qui hoc ad reum ? reus: & in Pl. s.
primùm quid fi nolit:deinde certè inuitus pronun- Ambros.
inc.cauere
ciabit , nec impetrabit.Sed nugas mitto .
12.9.5 .
Greg.
SECTIO X. iGdor. lo
nocent, &
aliis apud
De alijs mediis veritatem perfcrutandi. Gracian.d .
922.D.
Aioris momenti quæſtio eft , liceátne iudici II
M A
dolo . falfis promiſsis,velmendaciis à reo ve- Th.2.2.q
ritatem elicere ? v.g. fi fingat eum ab aliis etiam Hogart. i.
Alf, à Caft .
fi promittat liberatio
complicibus denunciatum , 1.10 . in
nem , quam ei non cogitat , nec vult impendere , verb .mé
nec de iurepoteſt. Homo præcipitis ingenii & no - dacium &
Cua ac periculoſa amantis Io. Bodin . d hæc om- alii.
fPl.s.v.7.
nia iudici permittit. In primis dum afferit licere Sap. 4.v.
mentiri . hoc hodie hæreticum eſt. fide enim te- r . Ecclef.
nendum , mendacium ( quod nomen huiuſmodi 7.v.14.
mereatur ) eſſe rem fimpliciter & per le malam , Epheſ. 4 .
ideoque adeò illicitam , vt nec. Pontifex diſpenſa- 21.0.8.
tione bonam facere poſsit : quæ eft ſententia non g fuper d .
D. Auguſtini modò , & Thomæ , vt nugatur Bo PC.s. & lib.
dinys : fed hodie communis Catholicorum e , qui 2.2.contra
Fau . c . 34.
illam facris Scripturæ locis optimè confirmant h beoe
f. Fuit in fententia Bodini M. Marulus libro 4.de hoc docet
Inſtır. bene viuendi capitulo 4. Sed errore animad. ex D.Tho
uerſo, eius interpres Gallicus plane contrariam Caicra.
Nau. Co
Marulo ſententiam tribuit :& multas paginas,quæ var. Bins
non ſuntMaruli, Marulo inſeruit , dictorum ipſo- feld.p.3.
rum Maruli confucationem pro Maruli dietis con- dub.z.
tinentes : quatn bono exemplo & prudenter ipſe iHadriá .
videtit Argumenta Bodini ex facris litteris facile Quodli
bet de mé !
foluuntur , & nos in tractatu de Mendacio folui- dac.
mus omnia . K de quo
multa di
Sed notá aliud eſſe dicere aliquid falſum , aliud xi Com.in
occultare aliquid verum ( vt notat D. Auguſtinus 1. contra -
g ) veluti cùm vtimur , non mendacio , ſed æqui- tus, de
uocatione : priùs illud non licet cuiquam , maxi- reg.jur . e
11.1.var.r
mè iudici : qui in hac re grauiſsima , & in iudicio Colut.cii .
fcienter mentiens , haud dubiè peccaret mortali- in fi. &
ter b . pofteriùs verò iſtud ſæpè licet i prius per- Plaza li. 1 .
e tinet ad dolum malum , quia eſt contra legem , Deli& .c.
diuinam & humanam : pofterius pertinet ad do- 7.00.1.in
lum bonum k ; quia nec iure diuino , nec huma. md.g.fin.
no repugnat, & dirigitur in bonuin reipub . & iu- 9.55.1.7.
ſtitiæ ex fecutionem , his poſitis fit prima concluſ.
Poterit iudex vri æquiuocatione & verbis ſubdolis(ci
tra mendacium ) e ambiguapromiſsione liberatic
nis ,vt reum inducat ad fatendum veritatem , & au
Elorem criminis commiſſi deprehendat.Eft communis
opinio Dd . apud Couarru. & Plaxam . 1 Diſſen
tic quidem ab hac lul.Clar. m ſed non diſtinxit iné
dacium à fermone çquiuoco : immò apertè loquitur
de eo , qui expreſsè impunitatem promifit.quæ lanèl
promiſsio
1
 LIBRI
miſlio ad Bodinicalum pertinet , nec mirum elt ti | A
Paris de Purco & Dyn . diſſuaſerint tali promillio
ne vti.Sanè farcor iudicem non poffe impunitatem
rco promittere , niſi fit fupremus iudex, quihabet
abſoluendi & liberandi potcſtarem , & hoc facere
intendat. Quoad inferiorem iudicem maximè hæc
quæſtio procedit , & quoad dolum bonum , non
quoad dolum malum fiue cum mendacio coniun
&um , qui nec ſupremo iudici permiſſus. Obiici
tur à quibuſdam , promiſsio eſt iuris naturalis & eo
iure obligar ? quare & hofti & reo ſeruanda. Relo
pondeo,quando dere poſsibili eft:iſta autem eſt, de
re quæ iure iudici impoſsibilis : idcò nihil refert,
quod iudex habuerit animum liberandi reum : ſi Bre :immònec in interiore. licuit enim iudici bono
verò non habuit animum , peccauit etiam permen
dacium , verba menti contraria proferés. 2. Reſp.
iſta locum non habere in noftrâ conclufione; inqua
nec iudex intendit liberare , nec verba id neceflariò
ſignificabant , imputet libi reus. quod non ſubti
lius ſenſum verborum , ambiguorum diſcuſſerit.E
xempla aliqua huius æquiuocationis occurrút pal
ſim in praxi. Acutum fuit dictum iudicis Leodien .
& licitum , qui lagæ pertinaciter cuncta neganti,
dixit : fi veritatem luculenter profiter etur ,ſe illi de eum
publico vel ſuo , quoad viueret ipſa quotidie cibu
& potum neceſſarium prabiturum , & curarurum
ei domum nouam exſtrui. domum intelligens lignea c
faſcium ſtraminúmque, in qua erat comburenda.
ad.q.15 . Alia fuggetit Sprengerus a , veluti li honeſtius ha
beatur reus folito , & finantur ad eum intrare vici
honeſti, & non fufpecti, qui frequenter colloquá
tur de variis rebus etiam impertinentibus : & tan
dem fidenter fuadeant, vt fateatur veritatem , pro
mittendo iudicem facturum tibi gratiam , & ſe
eſſe vellemediatores : poftea fubınıret index o
promittat facere gratiam ,fubinteikgedo fibi vel reipub.
in cuius conferuationem totuin quod fit., eſtgratioſum .]
Poſſet etiam iudex dicere ſe illi optimè conſultu
rum , & confeſsionem ei vtiliffsimam futuram , e
tiam ad vitam ſibicomparandam . hoc eniin veriſl.
de vita æterna , quæ vera vita eft, idem Spren
bd.q. 14.
gerus b paulò antè tradiderat fententias tres alias Prem tacitè, non retractando.nam runc illain ratifi-
huc pertinentes. Scilicet poſſe illi ſecuritatem vi
tæ promitti , quando iudex intenderet eam vele .
xilio punire , vel carcere perpetuo , hæc ſententia
fatis aqua eſt. Alios ( ait ) velle , fic ad tempus
rum in carceribus afferuandam , fed poftea inci
nerandam poft aliquod temporis fpacium : hancre
fellere debuit , quia reuerâ mendacium continet
promiffio huiuſmodi. Tertiam pon it dicentium ,
poffe iudicem ſecurè vitam promittere, & poftea
le à ſententiâ referendâ exonerare, & in luum lo
cum alium ſubſtituere : neque hanc reiicit , ſed eſt
omnino ſimilis ſecundæ & adhuc peior , coniun
cta cum mendacio : ideò penitùs cauenda. fortaſ
c d.c.is. ſis tutiùs eft; quod alibipoluit c , nempe.ve petenti
gratiam reo , refpondcat iudex; fateatur veritatem
confidenter , clementiæ ſe rationem maximam ha
biturum , ampliùs ſe facturum quam ipſe petae , &
ſimilia verba generalia .
2.concluſio.fi iudex dolo malo huiuſmodi permen
dacium confeſſionem extorſerit : non poteft ex fola hac
confeſſione reum damnare : niſi reus poftea corperta
fraude , de nouo id fateatur spontè : vel alia faris pras
gnasia indicia & argumenta accedant ; vel faltem
rande cognita non retractet , quod inductus dolo ma
to dixerat. ] hæc eſt verior ſententia Imolæ , De
d d.c.2. cii, & alioruin; quos ſequitur Couar.dbene addens,
quádo nec retractat nec expreſsè ratificat cófelsio .
IV . SEC . X. 391
nem , 11cc alia latis prægnantia accedunt indicia
mitiùs & extraordinariâ prená affici debere . fi ac
cedant illa indicia , pofle plicti ordinaria. Siobii
cias promiſsionem hanc contra remp. effe factam ,
& ideò non prodeſſe debere reo ad pænæ dimi.
nutionem . Refponder Couarr , tunc iudicein non
debere feruare promillionem , quando via or
dinaria & recto planè tramite cognouic dehictur;
non , quando dolosè illud & via illicita expilcatu
fuit.
Dixi in concluſione dolo malo , quia fi dolo bone ' ,
& proinde via licita cognouiller: putarem non ef
ſe opus noua ratificatione , faltem in foro exterio
dolo , malum obſtinati Gilentii animuin rei decipe
re : & fibi iſte imputer ſimplicitatem fuam . Nec
arbitror Clarum , fi in terminis de dolo bono in
terrogatus fuiſſet , diffenfurum , vt fatis indicat
fupra numero 8. nec etiam Menoch . de arbit, cal.
364 .
3. conclu. Sitamen iudex putans id fibilicere ;
dolo malo criminis confeſſionem à reo elicuerit, frari
de cognita rcus nec ranficat,nec retra ctat:ideoque iudex
ordin ariam ad fana m cöde mne ' ; non aude rom iu
m m li to
dice de morta pecca accuf are. ] hæc concl .inte lli
genda de peccato , non quod incurrit mentiendo ;
de quo vix potuit habere probabilem ignorantiam :
fed de peccato, quod incurrit ,rerum ex taliſ con
feſsione condemnando . de boc enim peccato val
dè probabilis ei luppetit exculatio. cùm id cilicere,
immò & eum debere multorum locorum praxis , & c Archid .
plurimorum DD . confirmnet iſententia , adcò vt in c. velle.
communiorem cenſuerit Alciat. & communé lal- 22. 9.2 .
rem fateantur Plaza & Clar . f Cioi io 1.
præfenti
Addidi , nec ret a tai : quia 6 reus expreſsè retra- c. de his
& tarer , nec alia contra iplum argumenta concurre- qui ad Ec
rent , tunc certè non auderem iudicem à mortali ciet.cõfug
culpa liberum aſſerere. Nam illa communis Fe Felin.in c.
lini & aliorum ( ve rectè Couar . quem fequitur prælumpr
.
Menoc . g ) intelligenda , quando
reus cognita frau- & Coriae
de exprelsè confirmat luam confeflionem , vel fal- in Memo
rab. KK
caffe cenfendus: & hæc distinctio fuit de menre Pa
f Alciar.in
ridis de Put.c.de 1ort:v.ſequitur quaftio quoud . 1.natura.D
Inquiſitores Germaniæ docent adhuc quaſdam de verb .
alias cautelas non improbandas : vt iudex diligen- figa.Plaza
ter conſideret complicu m dicta ad reum pertinen- ... delict.
tia , & hæc reo proponat , & diligenter ſingula fuprap. 9.
inucftiget. ſi qua eriam inſtrumenta , vt vnguen- g Couarr.
ra , pixides , buffones , præſegmina cadauerum , &d.c.2 .Me.
noch . de
ſimilia in domo eius reperta fuiffent , ei offerar,
arbitr . cal.
& quærat quid his egerit , cur ea feruarit & c. ' 2 .
367.
ve complices , ſi quos , habet , qui contra reum hd . q. 15 .
depoluerunt , ad reum intromittat , & permittat
cos ſimal mutuò de facinoribus ſuis conferre, e
E dere ac bibere , & habeat in loco vicino auſcul
tantes & verba accipientes: etiam ,fi opus , Noia .
rium publicum :fideſint complices , vtatur ad hoc
perſonis ,quas nouit non ingratas reo , led amicas ,
& quafi fauentes atq;miſerantes : qui quodam fe
rò intrent carcerem , & lermones dedita opera
producant in multam noctem , tum quali fortuitò
id accidiſſet, querantör ſerò nimis eflè ad receden
dum , ideò in carcere pariter reliquum poctis e .
xigant , & femper colloquantur : & fint fimiliter
( vt dictum eſt') in vicino dicta excipientes. Tir
tio quod quandocumque veritarem fateri incipiant
nullo modo judex actum hunc interrumpat , ne
dimidieciconfeſsionem , ſed inftet quoaduleve de ;'
Pp 2 omnibus
 ON
ISITI
392 DISQU
omnibus veritatem dixerint,ſaltem quoad princi-; A re tuo te inducio. & illud Iuriiconlulti confeffus pro
palia, etiamſi in mediam noctem deberet profer iudicato eft.quia quodammodo lua leatentia dam
re, & prandium cænamúe differre. Nam experien natur a , intellige li confefsio lit clara, certa , versti-
tiam docuiſſe per dimidiationes & interruptiones, milis,conftans , & legitima . nam obſcura & dubia
illos frequentiùs ad vomitum redire , & non ape
rire veritatcm quam inceperant detegere. Quartò
ſi prædicta deficerent omnia , tunc li fieri poffet,
deducendos ad aliquod caſtrum ,& ibi certis die
bus cuftodiæ mancipandos: tum caſtellanum fin
gere le cogitare longum iter , & diu abfuturuin :
interea ve aliqui familiares , vel mulieres honeſtæ
mulierem : viri, li vir ſit ,virum viſitent: promittant
ci(non , vt ait Sprenge.)quod velint eam omninò
permittere liberè'abire :fed citra mendacium verbis
æquiuocis(vtdictú ſupra de iudice in genere)inul
ta & illecebroſa ,dummodo ſe informent de certis,
quæ ſcire cupiút,experimnétis. Et aduertas (inquiúr) B
iudex quod ſæpiſſime per talem modum faſa fuerit có
conuicta. Et nouiſſimein diocaſi Argentinenſi prope op
pidum Schletſtat o caſtrum Konigebeym malefica de
tenta nullis tormentis do quaftionibus deducipoterat ad
fatendum ſua crimina : tandem modo ſispradito per
Caſtellanum feruato ,licet præſens erat in caftro,ipſum
tamen malefica eſtimabat abeffe :tres ad eam familiares
intrabant,
ei liberam relaxationem promiſerunt,dő
modo ſuper certa experimenta eos informaret. Et licet
prima fronte renueret, ý quod dolosè cum ea agerent
proponeret:tādē interroganti de quibus informari vel
let ,vnus dixit ſuper grandinem excitandam , alter fuper
carnalia facia. Tandem vbi fuper grandinem illum c præcedentibus : nam ralis eller nulla & inualida, n Farin.:
informare volebat , & ſcutella plena aqua apparata,
malefica fibi iniunxiſſet , vt digito paullulum aquă mo
protulif ; ſubito locă , quem iudici repetere l . idem fi excorta per iudicem pen 39.00. 84
ueret, eo ipſa certa verba fei
explorator nominauerat , ſcilicet filuam adiacentē ca
ſtro,tanta tempeſtas é grando replenit , ficut à multis
annis vifum non fuerat.) hactenus illi. Sed in hoc e
xemplo bis peccacum , primò in mendaci promif
fione. Vt enim iudici non licet per ſe métiri, lic nec
licet alios ad mentiendum inducere . Secundò pecs
catum fuit , in eo quod nimis longè exploratores
progreſsi, Non enim licuit maleficam etiam para
tam ad peccandum inducere:etlilicebat examinare,
quomodo foleant operari: & fic intellige quod de Dceptiore fententia q . Fallunt iſta in eo qui à natura indistinge
informatione dictum : nempe de verbali per mo
dum docentis , non de reali per modurn facto:o
(tendentis & exemplum præbentis. vides hic iam
caprás poſſe ex condicto cum dæmone quædam
operari?
Solent etiam iudices vti confrontatione.ea duplex ,
eſt , yna ſpontanea, altera violenta. ſpontaneam vo
co, quando parati ſunt rei; alios nondum captos ſo
cietatis arguere & conuincere: hanc nunquam iu
dex permittat , niſi præceſſerinc indicia talia , vt
propterea citari poſsint : & iam citati , ſi non be-,
nè diffoluant obiectiones rei conſtanter eos accu
ſantis , queant in carcerem compingi. Nam alio
qui fieret iniuria his denunciatis, Vialeptam voco, e
quando complices in mutuis delationibus inter fe,
diffentiunt:tunc debent primò ſeorfim , poſtea fi
mul de hoc diſsidio interrogari. quod â ſubdolè
comperiat perſiſtere ,nec alia eft via inueniendæ ve
ritatis:folét altera in alterius mutuo conſpectu tor
queri, de hac praxi vide lydoc. Damhoud. prax .
crim.77 .
SECTIO XI ...
Deconfeffionibus,
N ritè cófeſſos non aliud iudicis officium ,eft quá
LL
condemnandi . iuxta illud Chrifti Domini;Eco
ARVM
VM MAGIC
a Loc.19.1
1. & 3.D.
de cófeil.
in fauorem interpretanda contitentis b ,parùm ido- b Farinac.
nea eft ad iudicandum . Verifimilis etiam fit opor 9 :30.01.20 .
c Farinac.
tet,quia inuerifimilis nunquam fuffici ad condem- 9 43.0.21.
nandum c . Inucriſimilis autem eſt , quæ de ce eſt glof.in.
ctia.de
impoſsibili,aut omninò falla d : quod concedi- cófell.i
n6
mus Ponzinibio , & Godelmanno; led contendi
gloff.l...
mus eos errare, dum in Lamiarum confefsionibus C.de con
ea dicunt notoriè falla & impoffibilia , quæ vera fell. .
c Farin.q.
& poſsibilia nos elle docuimus fupra libr. 2. Legi
11.0.97. &
timna etiam fit oportet ; hoc eſt non præſumpta tan
9.30.0.16 .
tùm ,nec ficta rantùm fictione iuris ( niſi ex contu- farin. q .
macia, quæ liquidifsimam inducic probationem e ) 21.nu.34.
nec contra quam coloratè aliqua obiiciatur f: nec farin.d .
9.21.nu.
quando eſt incidenter tantum facta, velmetu tor 34. & 9.
mentorum , vel extra iudicium, vel in figura tácum 33.04.16 .
iudicii, vel abſente parte , vel in iudicio lummario , h Faria.q .
aut nullo g : erit autem bona in calu Lamiarum & inum.25 .
Farin. 9..
hæreticorum , etiamli non conſtet de corpore deli 37.00.46
.
cti h. Dicecur facta metu cormentorum ,non tan - s7 .& 103 .
cùm fi grauiter tortus fuit ; ſed etiam fi fuerit lecumſeq .
k Farinac.
uiter cortus , leuatus ad torturam, ductus ante ecu
d.4.3 7.00 .
leum ,fpoliatus , vel li ſeriæ mina de torquendo 110 .
præcefferinc, quoad eos qui timidi funt & tortu 1 Farin . q.
ræ inalſueti i. Item vt ſit legitima, necefle eſt , non | 38. nu.78.
fit extorta , nullis vel non fufficientibus indiciis m Farina.
etiamſi millies foret ratificata k , idem , ſi in repe- 47.00.8.
titione quæſtionis fit extorta , quando non licebat • Farın.q.
p Haripa.
dente appellacione à ſententia torturæ m . idem 41.04.95.
ſi confeflio extorta à reo , contra quem ſola faina vid . far.
vrgebat, eriamſ fæpiùs ratificecurn idem fi ema- b.; saou.
narit ab eo cui , denegara defenfio , vel copia india 40. vbi
cioru m 0, idem fi fit illius , qui qualibetex caufa bene Bol .
de iure corqueri non debebat p . confeffo autem & fium re
conuicto per legitimam quoque torturam adhuc feilic .& n ,
ante condemnationem dandus eſt terminus adfe 90.cú ſeq.
defendendum . etiam non petenti ex æquiori & re- n.99. maxime .
vbi
mutus fimul & furdus foret :qui non poteft , ex quoad
ſua confeſsione lignis declaratâ, condemnari:qua omnes
re fruftrà torqueretur : fed damnari dumtaxat po- perſonas
hoc tené.
teſt ex teftium depofitione ac probationer. Deni- dú oftédit.
que quæri poteft, an qui confetlus factum male- ; 9Ant.Go
mez P.3 .
ficum , negar le praua intentione feciffe , ſit au
c.1.nu.69.
diendus:vt plurimùm , quia præſumptio ei contra- Grill. Caſ.
ria eſt s, puniendum nihilominùs conftat , etiamſi & alii
iuramentum offerat de rectâ intentione:interdum quos ſe
tamen poterit iudex iuratum -reum admittere ad Fa quitur
rin.q.41
probandum aliqua verifimilia ', quibus confeſſio
à num.90 .
eius elidatur. Quod fi res dubia fit , poterit reus r 1.4i non
torqueri, ve intentionem fuam proferat, vt benè cöuicii C.
poſt Láfranc.& Boſsium ,aſſeruit Simanc . prax.ha- dicliniu.cú
ret.tit.29.num.10. fimil.
s cap.i.de
præſumpt .
SECTIO XII. c.contra
Chriftia
nos de
De abiuratione . hære.in 6 .
c Baje.in l .
T in aliis fpeciebus hærefis, etiam in Lamiarú inter om
crimine, abiurationi aliquando locus eſt :quá- nes de. re
do iudicium tantum niticur fufpicionibus. Sumi- furt.
mus hic abiuratione pro execratione feu anathema MM
tizatione iureiurando firmatâ.Et quia ſuſpicio hçc;
!
quæ eſt leuis quædam præſumptio maliex leuibus
indiciis
T
 LIBRI V.
indiciis procedés:oritur ex diuertis caulis no aque. A contra hunc igitur Epicopus proceder per es T
5
vrgentibus,fit vt quædam ſuſpicio fit leuis ſeu mo
ac
La t. accu-
in pr. dica a, quæ ctiá poteſt vocari temeraria iuxta Me
de hær. nochium b : alia vehemens ſeu verifimilis, alia vio
in 6. 1 lenta . Et fic diuidendo , leuis oritur ex indiciis ad dex poſſet illum apprehendere,proprer- danna té
b lib.1.de modum leuibus,quæ abſolutè dubium relinquunt
pral.q.7. iudicis aniinum , & hæc propriè dicitur ſusficio.
à nu. 46 .
Vehemens oritur ex indiciis habentibus multum
maximè
nu. 39. & veriſimilitudinis,adeò vt inclinent aliquantum iu
habes in dicis animum in alteram partem , & fic dubitatio
d.c.accu
Fatussillo nem non excludunt coram : hæc ſuſpicio magis
verò.& ibi propriè vocatur opinio . Violenta denique oritur
Archid. ex indiciis valdè fortibus,& adeò efficacibus , vt
omnem dubitationem ex animo iudicis eliminent
c fic poft
Menoch. & faciant eum planè vni parti aſſentiri c . hæc pro - B
d.loco be priè vocatur præſumptio, indicium ,fententia, de hac
nè differé feft, c. cum contumacia.c. cum accufátus. de hæret, in
temkarin. 6.ca.quorumdam d.34 .Iudicis autem arbitrio per
9. 36. à
78, mittitur qualitatem liue quantitatem ſuſpicionis
nuin , 17
moderari : dummodo caucarneleuis fit corde,ni
mis facilè credendo.Exeniplahuiuſmodi ſuſpicio
dp.3.9.19. nuin ponit Sprengerus d , vt fiquis deuier à com
muni conſuetudine, viuendi , li conuenticulis le
creris maximè nocturnis interfit,aut cum ſuſpectis
familiaritates ſecretas habeat, dicit leuem oriri : Si
quis quos nouit maleficos, vifitat , munera offert,
occulcat , recipit , defendit, vel aliter actu fa .
uet , tum oriri vehementem : fi quis perpetraue.
rit eæ quæ pertinent ad ritus maleficorum , pa
cifcendo ,adorando , facrificando , comminan
do, tangendo, aut dormientibus per viſum appa
rendo , aut cubicula inſenſilicer ingrediendo, &c .
vel ſi penès eos inſtrumenta maleficij fint reper
ta , huiuſmodi violentam præbere luſpicionem ,
e c.accuſa Leui ergo ſuſpicione laborantibus poteit indicic,
tus. in pr. abiuratio etiam fpecialis , hareſis ,de qua leuiter
fupra. ſuſpecti: & fi talis qui licabiurauit, reincidat, non
fd.c.accu
punitur vt relapſus f. Si verò ex grauibus ſuſpicio
fatus vbi
videtur pibus abiuraflet ( nam & huic abiuratio indicitur
errare An- tunc cenſeretur relapſus:in hac deber fieri abiura
charan. ve tio en genere de omni hæreli & in ſpecie de illâ de
benè no- quâ vehementer ſuſpectus fuit g. & talesfuere ab
tat Siman .
C.33.nu.s. iurationes Theodoreti & Ibæ in Concilio Chalce-
& rectè i- donendi act . 8. li verò detur abiuratio ex ſuſpicio
despréng. ne violentâ , tunc facienda abiuratio,vt à verè ma
d.l. 9.19. lefico , & ranquam à dcprehenſo exigeretur.Debét
g c.litteris
3. quocir- | autem violenterſuſpecti;quando crimen fatentur
ca.de præ- & parati ſunt abiurare hæreſım , & redire ad lanā
ſumpt. Si- mentem : ad pænitentiam ab Eccleſiaſticis iudici
manc . &
bus recipi: quod fi nolint debent tradi brachio fe
Sprenger. cularive impænitentesh; debent præterea cum ab:
hve exCa iuracione generali omnium hæreſium , & diſerta
nonibus arque clară , errorum de quibus ſunt ſuſpecti,cane
adductis
rë palinodiam , & contraria aſſerere , & iurare ſe
per eum
Sprég. fu- nunquam ad abiuratos errores redituros, & hæc
pra & ex omnia fcripto libello abiurationis , propriâ fcri
variis có- prione munito,confirmare :quæ cuncta ab Apo - E caſſe , & fceleribus atrociſſimis Deuin offendifle;
ciliis Si-: Itolorum temporibus recepta fuêre , vt oſtendit gemere , & flere, & altâ voce veniam à Deo ; Epi
man ſuprą
num .6.& Simancas ſupra num . 8. , 10. & hæc abiuratio ho Icopo, & luſticiâ petere ( addit laquerius , quod in
num. 13 , die coram clero & populo fit, nec poreſt priuatim
admitti, niſiex magna caufa i . Quid fi qui tantú
i Leo ep.
75. cap. vrgetur ſuſpicione vehementi ſeu verilimili ,de
quis epi. crecter abiuraré? videtur Simancas ſupr.n. 13.vel
Icopus i. le eum poffe tanquam contumacem & impeni
23.c. ad
abolcada: tentem tradi brachio fæculari, ex c.ad abolendam de
de huiet, hæret. Sed ( vt ait Sprenger. fuprá. ) dictum c.9 .
in prafenti vero,videcur tantùm loqui , non de ſu
Ipectis vehementer , ſed de manifeſtè deprehenfis,
contra quos conſtat rigidiùs eſſe procedendum .
SEC. XII.
-393
communicationem , & fi in eâ per annum fteterit,
1
condemnabit ve hæreticum . Porrò quando male
ficum Eccleſia recepit ad pænitentiain laicus iu
poralia variis illata, & propterea condigno ſuppli
cio afficere: nec teneretur Ecclefiafticus iudex im .
pedire, quia licet eum non poſſit tradere , poteſt
relinquere puniendum .Sic Sprenger . Scd de hoc
plura mox ſect.deabfolu : iono. De abiuratione facie
dâ ab iis qui confeſli& fafli, qualis fuit abiuratio
DoctorisEdelini,nihil peculiare occurrit . adſcri
bain tantùm hiſtoriam rei geſtæ , verfam ex gallica
narratione Enguerrani Monſtreleti Chron. p.4.
art Enguerran. Anno 1453. Dominica die, quæ in
cidir in vigil Natiuitatis Dominicæ , Ebroici pu .
blicè in thearruin adductus , citatus voce præco .
nis, & condemnatus fuit fententia iudicis ad per
petuum carcerem Epiſcopi dictæ ciuitatis, Magi
Iter Guilhelmus Edelin , Doctor Theologiæ ,Prior
S. Germanien l'Haye, priùs Ordinis D. Augufti
ni , & aliarum Sacrarum familiarum religiofus :
qui tentatione & ſuggeſtione hoſtis Tartarei,eiſe
manciparat, ea lege,vtconcupiſcentiis eius profa
nis & inundanis fatisfaceret, & præcipuè vi frue
retur Nobilis cuiuſdam Equeſtris familiæ matro
næ amplexibus, quam ardebat: qua gratia , fe ob
ftrinxic ea ſeruitute inimico , vt cogeretur conue
с
nire ad certum focum ,quotieſcunque dicto inimi
co collibuiſler : quo loco ſoliti erant conucntus
ſuos agere : & dumtaxat inſcenſo baculo cum fco
pis confeſtim cò transferebatur. Confeſſus fuit
idem Magiſter Guilhelmus ſpontè ſua , ſe homa
gium exhibuiſſe inimico fe offerenti præfentem in
Ipecie arietis , eique oſculum ſub caudâ ore im
prelfille ; & multis variiſque annis poftea in dam
nato hoc inſtituto vitæ perſtitiffe. Interea omni
bas in rebus quæ à dæmone poſtulaflet , illum fa
ucntem auxiliarémque habuille: donec acculatus
maleficij fuetitcomprehenſus, & in carcerem có
pactus: à quo iuridicæ incarcerationis tempore
vis omnis hoftilis euanuerit . Et per prædictam
condemnationis ſententiam iuflus eft Mag . Guil.
helmus in lacum leu foſſam recludi , pane & aquâ
deinceps alendus . In theatro verò Inquifitor fi
dei,voce, alta & diſerta oratione luculenter in me
moriam reo redegit , quàm olim laudabiliter & v
tiliser populum concionibus iuuiflet , & infticuif
fer, cùm Apoſtolico ritu per totam prouinciam fi
dem & legem CHRISTITES promulgaret:
quo mifer poftea decidiſſet, aliáque multa idonea
cum ad pænitentiam ſeriam inducere. Interea ca
tamidiatus ſeu mitellâ ad infamiam depictâ orna
lus,populo ſpectandus erat propofitus,accurrente
multitudine magna. Sed finitâ concione inquiſi
toris , idem Guilhelmus, ſciens ſe grauiſſimè pec
Iaq.Aagel.
terram proftratusexhibuit quandam fcedulam conti- Falcinat.
nentem fuafacinora comiſſa contra fidem in diétâ he- cap . 4.
refi & ſectà , offerendo predictis iudicibus abiurario
nem ) & commendauit ſe ſuppliciter precibus aſſi
ſtentium . Denique fuerunt illi impacti compedes
ferrei, & deductus in foſſam : vt ibi per pæniten
tiam elueret nefaria & horréda peccata quæ com
miſerat.] hactenùs Monſtreletus. Quoad formu
las abiurandi varias inuenias, vnam in ca. Ego Be
rengarius de confecr. dift . 2. aliam feff.19. concil.
Pp 3 Contan
 394 DISQVISI
TIONVM
Conjuntienfis, aliam apud Turrecrema.lib.4 . de Ec-| A ranquam innocens, quia crmen non cont.
cleſ. p . 2. cap. 22. aliam apud Alf. à Caftro lib. 1. de Ab obferuatione fex in tantia indici dicitur abiol
iuft. baret. punit. cap . ultim . alias apud Spronger. ui, qui abſoluitur non tanquam innocens , ſed
d . p. 3. diſtinctas pro quolibet luſpicionis grady
9.23 . 24.25
SECTIO XIII .
De purgatione Canonica.
NN 'rgatio Canonica vocatur, de obiccto crimi
ne innocentiæ oftenfio fecundum facros ca
& Rainer
Godofred. nones facta a , hanc etiam reo deferendam leui
Silu. verb. tantum ſuſpicione laboranti voluit Sprenger. b
Purgat. cenſens ſuſpicione notabiles vocaci à Pontifice illos,
exc.excó. qui quauis ſuſpicionelaborant; quæ etiam eſt opi
munica - nio Archidiaconi . Quarc nutat apud mc dictum ,
mus 1 , in Caltem modus loquendi, Simancæ , volentis cnon
pr.de hæ- elle deucniendum ad hanc purgationem , niſi cùm
ret.
rcus publica laborat infamia , & fimul crimé plenè
c in praxi
tit.54.03. probari nequit ; ea tantùm rationc, quia li cri
men plenè probetur, damnari ; li infamia non la
boret publica, abſolui debeat.contra enim quis in
ferat: fi infamiâ publicâ laboret, torquendum ( iu
xta alibi dicta) ſi crimé plenè nequit probari,tunc
propter infamiam , vel ſuſpicionem debere velab
iurare, vel le expurgare. Sed de infamia aſſentior
Simancx, hanc fufficere ad expurgationem , quan
do crimen ampliùs probari nequit : & acculator
deficit in probatione, vt benè Clar . q . 63. num 4 .
Non aſſentior , fi omnem ſuſpicionem excludat.
d. num . 5.. Sedbenèeft,quodpoſtea d etiamvehementem
ſuſpicionem admittit & totum id ,quando faeien
da purgatio, quando non , iudicis recto arbitrio
permittit, habituro perſonæ , & circumſtantiarum
aliarum rationem . Expurgatorum quoque nume
rus ab eodem arbitrio depender : vt & qualitas
perſonarum, an eiuſdem , anæqualis cum rco có
ditionis, an inferioris ? Viles perſonæ non funt o
nerandæ purgatione Canonica, niſi illæ fpontè fe
offerant, & dicant ſe poſle inuenire idoneos qui
expurgent, & cum poſſent mediocres etiamfi non
c Simane.
fupra n . 8. planè boni, admitrie . Qui, cùm vilis perſona non D fcribit indiſtinctè Sprenger i. Nam quando depre-id.p.3.9.2
lit ( nam vilis potiùs ellet torquendus) ad arbitriú
ftatim grauem iniuriam , & Mortaliterpeccaret, inſerens
iudicis non vult fe purgare , li praſens fit ;
poteſt, vt contumax & conuictus,puniri . Qui in
purgat ion e deficit, pro conuic to hab etu r , vtbe nè dic ij: immò tenetur diffinitiuè abſoluere, alioqui
Siman . quem vide rectè proſequentem hanc ma
teriam toto illo c. 54.cui adde Clarum fupra & Me
noc. lib. 2. de arbu , iud. caf. 274. De vulgaribus
purgationibus, egimus tit. de foruleguis iudiciarus:
lib.3. formulam fententiæ purgationis habes apud
Sprenger. 9. 21..vbietiam ritus omnes & mate
riam benè diſcurit, & adde 11.de Purgatione Cano
nica in Decretal. & quæ dixifupra lib.3.
SECTIO XIII I.
De Abſolutione.
..
oo Brolurio impendenda, quando vel rcus ob
Aiecta crimina diluit , vel acculator ea non
probauit : nonnunquam id ab accuſatione tota ,
nonnunquam ab inſtantia iudicij, nonnunquam
ſub fideiuſſionc prout iudici videbitur iuſtius &
f Simanc. commodiùs f. Abfolutio igitur alia eſt diffinitiua,
in pract .
cap.si. alia ab obferuatione iudicy. Diffinuina ( quæ vo
catur etiam à crimine , fiue ab accufatione, 6
uc abfoluta ) dicitur , quando reus abloluitur
1
MAGICARV
M
dumtaxat tanquam tunc non repertus culpabilis ,
veputa propter iudicij nullitatem , probatiorumué
Clarus
defectum , & rebus ita ftantibus vt cunc ftabancg; 8S.fin.q.37
& hæc habetur etiam pro definiciua : eatenus vt li & 62. Fa
noua indicia non oriantur, reus iterum moleſtari rin . 9.4
nó debeat :immò et G orirentur, non poterit repeti ; num . 34 .
niſ intra certum tempus ad accuſandum inftitutú .
nempe decem annorum inter præſentes , viginti
inter abfentes.Quod fi dubitetur sítne definitiva,
an tantúm à iudicij obſeruatione:recurrendum ad
acta. fi habetur abfoluimus ab obſeruatione indicij,
B vel ab hactenus deduitis, vel ftantibus rebus pro vt
Stant, aut fimilia ſeu æquiualentia verba : tantùm
cenfetur abſolutus ab iſtantia iudicij. Si habetur,
reum abſoluendum vti innocentem , non culpabilem , &
huiuſmodi verba alia adfint : cenfendus abſolutus
definitiuè. Si vero res ex actorum verbis non col
ligitur, (verbi gracia,fi tantum diceretur abfolui
mus reum ) tunc legenda diligenter acta , & viden
dum : an conſtet ex actis dumtaxat crimen , non
fuiffe probatum , non verò crimen à reo non com
miſſum , tum cenſenda tantùm fuiſſe à iudicij ob
( eruantia : ficonftet vel omnino non commiſſum
crimen , vel non commiſſum à reo ( verbi gratia ,
qui ſuum alib: benè docuit ) cum habenda ve defi
nitiua. Si ex actis adhuc res mavet ambigua , tunc
communior lententia & praxis eft ,vt habeatur ta
tum pro abſolutione ab inſtantia. quod communi
praxi receptum in fauorem reip. vt crimina punia
tur: qui fauor præponderare debet, fauori priuato
reorum . Hæc ratio etiam eft fundamentum opi
nionis receptæ & generalis conſuetudinis ( exce
pris locis pauciffimis qua; licet iuri communi ſcri
pro magis conſentaneum ſit, actore non probante
reuin diffinitiuè ablolui : tamen conſuetudine &
praxi iudiciorum inualuit : vt calu non probaticri
minis, fententia feratur tantùm abſolutoria ab ob
ſeruatione iudicij , vt poft Couarr. & alios optimè. I fupra n.
deducit Proſper, Farinacius h.Et fic intellige,quæ 23. & 28 .
henſus eſt verè innocens reus , iudex illi faceret
in fententia eum dumtaxat abfolui ab inftantia iu
reus tunc poteſt à tali ſententia appellare:nec con
traria conluctudo forer æqua vel toleranda. Sita
men reus non appellaret:in foro quidem externo
cenſeretur fententiam approbaſſe : in foro tamen
interno non auderem iudicem excuſare. None .
nim , quia alter vel ignarus eft, velincurius iuris
fui, licuit iudici iniuriam facere: nec etiam ſuper
ueniens ratificatio tollit præcedens iudicis pecca
tum , niſi quoad obligationem reſtituendi. Quæ
E velim diligenter à iudicibus notari , pro intellectu
corum quæ de hac re traduntur à Doctoribus no- k Grilla.
îtris k , & praxi vulgata.Hçc intelligenda de abſo. trad . de
lutione in eodem foro. Nam li in alio foro agatur, cerat.cit.
cum nec abſolutio definitiua planè reum liberat. de abſol.
Nam abſolutus in foro poli ſeu conſcientiæ ,poteft inno.q.2 ,
adhuc puniri in foro fori. Et , quia crimen noftrú Couarr.li.
elt mixti fori,fi abſolutus in curia ſæcularinon fuit folu.c.io.
punitus ab ea ſufficienter , & iudex Eccleſiaſticus 8.& li.z.c.
habet pænam quam infligat maiorem , camque, 10. Clar.&
ceus merebatur,poterit ram infligere.Contra quo Far.ſupra
quos
& ii,s illi
que nimis leniter caſtigatum à curâ Eccleſiaſtica, plur
poteric feucriùs, etiam ad mortem ,damnare iudex , citant,
fæcula
 LIBRI
a optimè fæcularis a. Neque tunc ceptetur bis pro eodem
poft alior. crimine puniri , ſed vtraquo punitio pro eadem
Farinac .
ſupra n. 10 vna continuata habetur : & quia in atroci crimine
verſamur , & cui expiando vix vlla ſupplicia fuffi
ciant; parùm hîc neceſſaria eſt diſtinctio Marantz .
beit.de in- 6 Sed hæcfufficiant.formulam abſolutionis pete à
quiſit. nu.
Sprengero d. 9. 20 .
1oo . poft
Bart. &
Pari. SECTIO X V.
fiue qua hæreti
De fortilegiorum qualificatione:
calia , que non ?
PP Oft abſolutionem , tractandum de condemna
cione, fed quia congrua delicti pana depender B refim: quare & iudicem diligenter infpicere & có
à delicti qualitate, hæc neceſſario lectio præmit
cenda fuit: non ratione Lamiárum ſeu Strigum ,
quarum crimen ſemper cum hæreſi coniunctum
cit, vt docet experientia : ſed ratione quorumdam
Sortilegiorum minùs atrocium , & in quibus pa
cum folummodò tacitum reperitur . procedamus
per breuia axiomata ..
Axioma primum , Sortilegia heretica dicuntur
omnia in quibus demono inuocatur ad faciendum , vel
indicandum ea , que vel facere vel ſcire non foreft. ]
c Grillad.
de lorti hoc eſt certum c. quia hæreticum eſt illum crede
leg. 9.10. re pofle facere vel (čire , quæ neque ſcire ncque fa
nu. 1. 2.6. cere poteſt : ſed Deo ſunt referuata. Dixi hæretica
to.19.Cla
non hæreticalia.nam hæreticale ſignificat tá quod
hæ
relis nec ſapit hæreſim ,quàm quod hæreticum eſt : & quia
ſucceſsiue has duas fignificationes multid non benè dutin
quæro. & xerunt , ideò etiam errarunt in hac materia prima
alii com- ergo hæc non tantùm lapiunt bæreſim , vc illi vo
muniter.
lunt : fed verè funt hæretica facta , non dico ſunt
d Clar.Fa.
rin , & alii hæreſes, (nam ha ab intellectu pendent, & hærels
I.C. eft intellectus error, ſed dico facta hæretica, ſicut
enim propofitio hæretica eft, ipla enunciatio falla
Catholicæ veritati contraria : fic etiam factum
eft hæreticum , quod Catholicæ veritati repu -
gnat non formaliter , ſed quali materialiter , quia
elt materia circa quam intellectus aberrans ver .
farur in hæretico errore : & ad factum hære - ppter quod tales ad fædera & pacta vnitatis , cum
ticum ſufficit id quod facit effe huiuſmodi , vt
li quis rem ita fe habere pertinaciter contende
ret, is verè hæreticus efTet. verbi gratia , rebapti
zat ,quis aliquem , factum eſt hæreticum , quia
qui tenet polle rebaptizari, eſt hæreticus . ad" fa
ctum ſapiens hærefim ſufficit : vt qui hoc aſſe
reret fieri poſſe , quod facit , cius propoſitio
verè diceretur propofitio hæreſim fapere, non
. ) li .
: tamen verè diceretur elle propoſicio hæretica. V.
G quis ſacramentalia miſceret vfibus profa'
S. g.
e conf.sy. nis , citra pactum expreſſum vel inuocationem
lib . 1. expreſſam dæmonis; faceret factum ſapiens hå -
£ Oldradł. relim , quia li diceret hoc fieri oportere ſeu li
Tiraq. de cere , burc affertio ſaperet hareſim . Ex his puto
pcen.cau£ pendere deciſionem controuerfiæ inter Barbar.
4.9.3.Ge- & alios luriſconſultos,de iis quidæmonem inuo
min . conf. cant ad cognofcendum ſeu faciendum ea quæ ipſe
14 . Albe.
rub.de hæ facere vel cognoſcere poteſt, à Deo non impedi
tet. Af tus: v.g. vt rcuelet furta commiſſa, vt in amorem
HiQ fup . carnalem inducat.Quoad hæc enim Barbat.ccé
conft.Nea fuit , borum cognitionem pertinere ad inquiſito
Ipol. Clarus
res fidei, & ea laperehæreſim inanifeſtam . Sed alij
$. hçrefis.
nu. 25.& Babatiam reprehendunt,& cum Oldrado volunt
Fari. 9.20 hæc non peţinere ad inquiſitorum cognitionem ,
Papon. li . neque efle hæreticalia f, & in hac re inueniuntur
22.12 ): Pariſienſia apud Paponum arreſta contraria. Sed
g Pegna loro Barbatiâ faciút Theologi Spineus & Pegnag.
V. SEC . X V.
395
A Inprimis , pertinere eciam ad Inquiliviores cogni- in direct ,
tionem , dubitari nequit, cùm crimen fit mixtum . 9.41. có
Deinde non effe crimen hæreticum ( nifi quid a men . 67.
liud accedat ) nec fapiens manifeſtam harelim ,id Spin.Apo
1
quoque puro, ſi delit dæmonis inuocatio exprel- tra Pon
fa : ſapere tamen hærelim non manifeftam cre- zinni.cap.
diderim , quando conſulitur dæmon fiue male lylt. bene
ficus diuinator de rebus amiſlis : licer enim dæ id probás .
mon norit , ipſum tamen conſulere fapić hære
fim , occultam faltem idem dicendum in philtris ,
quibus Magici characteres , & fuperftitiofa alia,
pactum occultum habentia, admilcentur:fed quo
ad amatoria ex philtris merè naturalibus, citra ſu .
perſtitionem exhibita , putarim ea non ſapere hæ
fiderare hæc debere.Illud non dubito hærefim ſal
tem lapere , nili potiùs verè hæretici fint , Magos
illos ; qui credunt quod folent iactare fe vnitos
fpiritui, fiue prædicos fpiritu quodam excellenți
leu potenti, cuius efficacitate poffint cogitationes
aliorum ſcire ( quod foli Deo referuatum ) & oc
culta diuinare, & alium ad aliquid imaginandum ,
ve loquuntur, neceſſitate , aliaque miranda; ſupra
hominum communem potentiam facere. Quos
etli negent, neceſſc eſt velilla non pofle praſtare,
1 :
& tantuni fingere ; vel fi credunt iſta & faciunt ,
verè Magos efle, & tales quales dixi , pactum cum 1) ."
dæmone babentes . De his fapienter ſcriptum à
с
Cardinali Cuſano lib. 3. de docta ignorantia cap.in,
Non illa phantaſtica ( mempe vnio Magorum qui
hominem ad quandam naturam fpirituuin influé
cialium fibiconiecturalium , quibufdam operatio
nibus mcdiante fide ( hanc intelligo fiduciam quam
Magiſemper exigunt) adſcendere dicunt:vt in vir.
rute fpirituum talium , quibus per fidem vniuntur
( voc eft per promiſlam eis fidelita!em patientian )
plura & fingularia mirabilia , aut in igne, aut in a .
qua , aut ſcientiis harmonicis apparentiis tranlmu
tationum , manifeſtatione occultorum & fimilibus
efficiant. Manifeftum eft enim in his omnibus fet
ductionem efle, & receffum à via & veritate.Pro
malignis ſpiritibus taliter aftringuntur,veid quod
ſub fide credunt, opere oftendant in thurificatio
nibus & adorationibus, Deo tantùm debitis;quæ
(piritibus, quafi porentibus implere petita, & de
vocalibus, iſtis mediantibus,inagna cum obſerua
tia & veneratione impendunt . Conſequuntur alı
quando per fidem intellige ( per ) non vt cauſam
poni,fed ponipro (iuxta ) nam error eſſer credere quad
fiducia illa magorum fit efficax ) ipfa caduca ipetita,
vniti lic ſpiritui ; cuieriam à Chriſto'xternaliter
diuiſi , in fuppliciis adhærebunt. ) hacienus ille.
Quando autem dubium eſt, fintne hærefim ſa
pientia ,necne ſortilegia : non pertinet ad inquifi
torem iudicare aut cognoſcere fintne talia vel nó ; .1.1
E ( verùm hoc pertinet ad Theologos qualificato
res ; ) ſed poſtquam conſtatea fapere hæreſim ,dub
bitatur verò tantùm an fapiant manifeſtam : pol h Pegna
ſunc de illa qualitate cognofcere, & pronunciare le d. coinm .
iudicès eſleh. Qualitatem verò horum factorum 67.in fine
puto defumendam à circumſtantiis & actibus,feu vbi dicit
rebus quæ admiſcentur. hanc verá
& comm .
2. Axio. Quæcunque fiuntfortilegia à ſorrilegis effe fen
habentibus pactum expreffum : funtrefpectu operantis tentiam .
ſapientia
hereſim , etiam circa res quas demon cogno- li poft alios
verooperisdumaxal, jangan
fcere vel facere poteft: refpeétu
fi fint circa res quias dæmon cognofrere , nec facere i . ] d 9.20 .
ratio, quia primocafu,propter fædus illud , mpe . num . 81.
ranselt
 VM
ION
UI SIT
D ISQ
396
rans elt bæreticus: ſecundo calu tunc tantùm factú
ipſum ſapit hæreſım . Sed quoad non habentes pa
1
¿tum expreſſum .
Dico tertiò Si qui ſortilegio Deum abnegent , vel
adhibeant fortilegiohoftiasfacras,vel aliud facramen
inm aut etiam facramentalia , immò vel reliquias vel
agnos Dei,vel alias res Ecclefiaftico ritu benedictas et
a Eyme- facras a ; vehementer ſunt ſuspects de hæreſi. ) ratio
ric. d. 9.2. quia tales ſignificant le credere huiulmodiadhibi
& ibi Be - ia vim habere ad maleficiorum operationem . Et
na comm . de hac credulitate debent examinari, & , fi nolint
67 . Alf. à .
Cait. li.1. reſpondere , poſſunt deſuper torqueri; & fi non
de iuft. fateantur, vt vehementer lupecti debent abiurare.
Dico quartò ſi qui baptizent imagines ex quali
hære . pua
nit.Berna. bermuteria , vel rebaptizont pueros : hoc ipfo vel hæreo B
Lucer.in: ticiſuni, ſiputantformam vel materiam baptiſmi a
. liam ejſe pojje, ab ea quam Chriſtus inſtituit : velfunt
facramen vehementer ſuſpecti, eliam fi negent ſe hoc credere b.
quifit.ver
țis abuti. quia rales actus natura ſua præ ſe ferunt aliquid,
Roias tra- quod eſt hæreſis manifeſta. Nec inuenio Grillan.
cta.de hæ- 9.3.num . 6. contrarium fenfiffe , vt illi Farinac.
l- ic nd um ec ra ti on e
ret.p.2.a imping . Idem dice de conſ & ba
ſert. 12.0. prilmo librorum .Nam Magi libros luos, vt vim
267 Far.d. energiticam accipiant ( fic falluntur ) curant bene
9.20. n.85
in 2. edi- dici per Sacerdocem aliquem , habentem ſtolam in
tione fu - collo , & aqua benedicta cum aſpergillo ex herba
pra Grillä, hypericontis cos aſpergentem , linúlque profan
9.10.n.16 tem , ego te baptizo in nomine Pat. & c . e interea a
6 Penna lia manu facerdos tenet cereum benedictú, poftea cichandalum inde exortum ſimiliaúc ſuadcancpa . 11.n.2.6.
fuper Spi
. ponit libros lub mappa altaſis certo loco , idque
nad. apol
4. Farin . tribus certis diebus , quorum vltimo in modun
num. 85 . crucis faſcia ligat libruin & recludit in loco puro
& abdito . hoc falli magi Mantentes Pariſ. 1586.
mente Nouembri . rejie irespeto diſc. 12 .
Dico s. fi ad res guas povejt damon facere, vel co
gnoſcere, jciendas vel efficiendus, miſie niur res nofa
cra,v.g.hoſtia non conjecrysta :etiamji ſuper eam Sacer
dos mij,am dicat, probabile eft,non efle jonuilegium ke
c Oldrad. reticale ,quando fit à non habenie exprefjum pacium c.
conſ. 10. Putaré tamen diſtinguendú.nam u iſté benè len
col.z.Gril. tiar de præfentia corporis Dominici, & tranflub
land.q.10. Itantiatione , & non præbuit hanc hoftiam po
n.13 . & q .
vom 19. pulo adoranda,fed verèalzam ,quam eleuauit,con- Dvicceritexcomirušicandus a: fi monitusperleue, cuando los
20. Farin.lecrauit: hancverò accelloriè tantuni ſuper altare
num . 84. ad magicos effectus pofuit: erit tantum lulpectus
de harel: fi verò illa alia credidit , tunc apertè fo
Tet hæreticus : fi verò reuera , nec credidit ifta vin ) icquitur autem infamia hoc crimen , ctiamſi nihil & 10.Me
aliquam ad effectum magicum habere , non erit
lalpectus de hærefi, fed extra ordinem puniendus.
Hæc itato de hac eius intentione coolter, nam
quamdunba conſtat , mihi quidem videatur de
hæreli meritò inaxunc lulpectus.
Dico 6. Quand camg,damon muocatur per modu
facrifici vel adorationis, Japir res manifeſtam barejim; conftat nihil per le habere efficaciçad'finern illum II
quando per modum impery ,non raro įdem dicendum .
d DD . fu v.g.primò fi admifceantur res facræ d. 2. inuoce
pra citati cur, vc amicus Dej& e carus.3.lipuret hoc non el E ſimplicitate cordis & zelo bono ( v.g. pro inue- q.14. nu.
verſ. dico fe peccatum , vel faltem non graue. 4 petat qua
tertiò .
deinon pręſture nequit,vtlulcitatemortuum ,ani
mam defuncti repræſentạre, arbitrij,libertaté co,
ad anandum , & c . vel quæ nelcie vt futura
gere
contingearia ; vel quæ fcit contingenter ,.ca petir
doceri certò & infallibiliter. so li pecat quæ poteft
e Bernar dæmon , fed credat eum ea pofle et ram Deo non
dus . Bali permittente:vel petat reuelari præſentia aut præte
nus tract. rica, omninò infallibiliter c . Immò fi rem recta re
de artib .
putemus via , quia nobis omne cum dæmonibus
magicis .
concl. 1 . commercium interdictum , quotquor non modò
& feqq . per viam obſecrationis , ſed quiam per viam impe
RVM
ICA
MAG cus
f Spin
Ajrij aliquid à dæmonibus ſtudent obunere ; vaioe .apolog .
lapiunt hærefim f. Illud tamen tatcor, uptius ſulp.- 4.& Sima
cionis pondus, qualitate perſonarum & aliis cir- Cath.inſt.
tit.21.0.13
cumſtantiis elle crucinandum g. & Peona
vbi fupra
SECTIO X V I.
commcn .
68.lick O.
Depæna ó ſupplicio maleficorum . 8 v, Pen
Progrediamur à leuioribus, Sed notandum se fupra
principio , h. h Fichard.
V Viero medico & hæretico, magnam vim facere con. 112.
in diſtinctione nominum , venefici,maiefill ,incún . Io.Alchu
tatoris,ftriges, Lama : quali verò hoc iudicium ex zius ad
nominibus, non geſtis ac facinoribus , lit decidei monit. ad
lud. Go
dum . confter iudici de re, nominacontemnat:qua del . tract.
rebus fubduntur,non res nominibus: & fic , qude de lam .
hac materia veteres nouitijſ; ſcripſere tebus ipiis
nomina poſthabuere: quod & ego hoc tractaru te
i Abb.c.8 .
ci, prowideni lumens venefico :, maleficos, incanta- de fortile.
tores,fagas, triges, Lumias. itaque hac putida dili. Grill.fupr.
gentia prætermiffa ,facta nunc perpendamus. 9. 11.Mc.
oa d cc at a til egi ,
j quæ hære ſim non fa- noch. de
Qu pe ſor arbit. cal.
piunt ,in pæna vtrúmque ius , ciuile & Canonicú 388.8.11 .
1
eo conueniunt , quòd iudicis arbitrio permittant: Fari.q.20.
debere tamen iudicem arbitrio fic vti, vt cancni- num.94.
k text. &
bus legibúſque ſe accommodet, nec eorum pia - DD.c.i.de
ſcriptum tranfiliat temerè , videlicet , nifi qualitas Cortileg.
facti, conditio perſonarum , animus delinquentis, Grill. &. q.
& 9.
nam intendere vel minuere : quod idem in man
I Menoch .
danubus & conſulentibusobferuandum , commu- ſupra n. 6.
Initer receptum videtur i . Solent autem iure cano- &
nico fortilegi non hæreticales (vt vocant) fiue fint m'c pro
laici , liue clerici,& ad quemcumque finem ca fe- dilectione
& feq. de
cerint in foro poenitentiali puniri pænitentia X L. confecrat.
dieruin k : fed cum hodiè omnes poenitentiæ con- d.z.Silo.v.
fellario fint liberx, potcrit moderaril. In foro fo- ſuperſtitio
ri, li publicum crimen: olim imponebatur publica q.vlt.
nc . fiquis
pænitentia , quan ſi detrectarent,vel non comple Epiſcopus
tent,à communione fidelium arcebantur mi hodiè c.aliquan
ſublata illa publica poenitentia , Laicus non hære- ti. 26.9.5 .
o ca. con
tica , nec hærelum lapientia conficiens,fro prima
rat, & eft vilis perfona, publicè eft fuſtigandus,vel Roma.
initra chartacea dehoneſtandus; li honeftior rele- fing 660 .
gandus , vel perpetuo carcerimanicipandus o: con- Griilan. d .
horum ii iudex infligeret p . Hæccertum eſt pro- noch . ſup.
cedere , quando ad Inalum finé: fed quid fi ad bo . num. 18.
num : idem in laiĉis & clericis tum obtinet: adhuc pc.3 . 2.9.
etle puniendos,etiamfiverba facra admifceantur, mis.6.9.c.
vel cruces , & c.li lint admixta alia ,vc characteres , qGril.2.1.
nomina ignota, & huiuſinodi obferuationes ,quas n.2.q.2.n.
4. .& pu,
5.9.
S.
bonuın q . & tuncpæna eſt arbitraria.
14. 1 $ .23.
Quoad clericos ; Conficiens non hæréticalia, in 24. & 21.
niendis bonis Eccleſiæ ſubtractis ) iufpenditur à 3.2.17.0,
4. & s . «
diuinis & minifterio altaris per annum & vltra iu Farinac.
dicis arbitrio ,fecundum facti turpitudinem & cri- fupr. 96 .
ininis qualitatem ; ſi dolo malo feciſſet,depone- 1 c . 2. de
retur ab ordine lacro, omnibus beneficiis priua- land. d. 9.
retur, & in monafterium perpetuò detruderetur: 14. nu. 3 .
immò & infamis effectus,tõlurari ſolet , & in mo- sc. fi quis
düm ftultidecaluari,veſtibusantè & retrò refciffis cpiſc. 26.
& decurtatis, & mox degradarı , hoc eft perpetuò 9;. ; poft
ab altaris adminiſtratione remoueris.Et quia hac no . Barb .
in ce multa & vária (proh dolor ) ſunt Ecciefialti- Far. fupra
corum delicta , ctiam parachorum ( ad quod Epi- num . 92 .
fcopos
 LIBRI V. SECT . X V I. 397

ſcopos & Archidiaconos decet attendere ) breui. A \libr. 3. pari.i.guaft.z.fect.2 in fin .

ter quædam ex Grilland . & Farinacio , iudicibus
Romanæ curiæ , lubiangam pro clariore dicto
rum intelligentia .
RR
Sacerdotes qui cauſa vindictæ ſeu doloris aras
ſpoliant, aut luminaria conſueta exſtinguunt , vel
quid fimile faciunt, nocendi gratiâ iis ,quorum
quaſi in funus hoc impendunt officij; honore &
a ca.quiſq. dignitate priuantur , & infames efficiuntur a : 4
2.9.8.c.de verò ex inimicitiâ millas defunctorum pro viuen
benedict.
32. q.1.ca. tibus celebrarint ( Belgæ dicunt , een moortmije)
admoncát vt is pro quo facrificium offerunt celeriùs moria
26.quæl.7. tur, vel incurrat mortis periculum ; proprij ordi
Foller. in
nis gradu deiiciuntur , & in exilium perpetuum ,
pra & .cri. vnâ
mi . c.non. cum eo qui Sacerdotem conſuluit , vel hoc
C.33.n.49. fieri mandauit ,ciiciuntur 6 : niſi tamen fpontè de
Farinac.q. præmiſſis coram Epifcopo vel Metropolitano ſe
bc.quicü culpabiles derulerint , & de ipfis condignam pere
que 26.q. gerint pænitentiam , ve benèGrilland.ex d.ca.quia
5. & Diaz. cumque; fallitur tamen Grilland . dum putat hæc
prac.crim , \ ſortilegia non ſapere hæreſim : omnino enim la
Can. 0,35
piunt, quia eſt hæreſis putare hæc habere effectum
Menoch.
Lup.nu.is. huiuſmodi ,ideò hæc pertinere çenfco ad heretica
Grill.q.10. lia: ſicut & imaginum crucis ,B.MARIÆ ,vel San
num . 12.& ctorum conculcationem , & deicctionem factam
: 11.0.17
9 cd. dolo vel iracundiâ:nam quod Grilland,ait non lä
nu . 12,.
& feqq. pere hæc hærefim ,fallum id eſſe ſciunt,quotquot
iconoclaſtarum furores norunt & execranrur.
Sacerdos celebrans ſuper rebus profanis, quæ
vulgò putantur aptæ ad fortilegia ; vc funt hoftia cre ;alioqui iure Canonico incurreret irregularita- guinis
non conſecrata , circumſcripta certisnoris & lit
teris ſanguineis,ducto ſanguine ex annulari digi
to ; item cuticula , qua infantis caput naſcentis cſt fuerint Doctores & ſeductores , niſi ſportè fua ad ca quæ de
inuolutum ; panis incoctus, fiue maſſa cruda , vel
coactus in placentam ; vel lapis , vulgò dictas,
calamita ; beneficiis eft priuandus, & in carcerem
dDiaz.lu- detrudendusd : idé dicendum fi fit abuſus valis aur
pra ca.39. veſtibus facris ; verbi gratiâ ,altaris pallâ , calice, cius , d.num . 1os.extendit etiam ad ſortilegos qui prax.cz
Grill.q.14. pacinâ,purificatorio,tabernaculo Euchariſtiæ,aut
fupr .num . reliquiarum ; lapide facrato vel eius fruſto , cor
12. Fari- porali,manipulo, ftolâ,albâ, velis ſanctuarij ,& c.
nac. ſupra proponanthuiuſmodifibi exemplum Regis Bal
num :107: Taláris f ; qui tamen 11on abutebatur ad Cortile
- 16. & poft gium , ſed ad vſum domefticum profanum , quod
eum Men minùs crar.
noch . & Sai erdos, qui in ſolemni miſſæ ſacrificio, pre
Farinac.
cés , quæ non tendunt ad Dei cultum & falutem
f Dan.s.
g quæl.i6. animæ, ſed potiùs tendunt in peccatum , obtule
num.z. rit , vuille cuius vefanum amorem fusè defcribit
hGril.Me- Grilland.8 ) eodem modo puniri debet, quo præ
noch . Fa.
cedences hi
rina . (upra,
SS Omnibus autem communes pænæ funt fe
quentes : qui conſulunt diuinatores , vel remedia
( illicira videlicet ) petunt àmaleficis , in eafdem
incidunt Eccleſiaſticas pænas ' , in quas & ipſima
lefici aut divinatores : præterea ſunt ipfo facto E
icap.1.26.
quæft s . excommunicati , excommunicatione tamen nulli
kc.2 . & 3 . releruatâ ' ; & , fi fint clerici , poffunt deponi , cam dum ſortilegum ,communis eft fententia.Quoad
26.95 verò clerici,quàm laici,debebant olim quinquen
1.c.3.C.de naleni fubire pænitentiam * . Iute autem ciuili,
machema.
& inalet eandem diſcentes ac docentes incurrunt pænam ' :
m !.3.d.tit. qui Magos in domum ſuam vocant , cauſa artis
Ents.cod. exercendæ ,priuati bonis debent in inſulam de
. portari m : qui Magos conlulunr , gladij pænæ
Caroll
coſt.c.109. ſubduntur " : ex Carolinâ fanctione, & conſuecu
Godel.lib. dine imperij, eriamliob bonum finem interroga
-de lami . rint, vel mag cis artibus aut remediisvfi fuerint;
11.01.31.
isch.col. exilio , vel aliter infrà morcem damnantur , arbi
..00m.9. rrio iudicis . De amatoria præbentibus , dictum ,
Incantatores Serpenrum , fi præcantatione fuâ
dumtaxat implorant fimpliciter & deuotè auxi ?
lium Dei , abſquc aliâ fuperftitione ; vt culpæ, ita
pænæ expertes ſunt : fi verò Diabolum in
etiam Panæ
uocant expreſsè vel tacitè ; erunt puniendi penis
commemoratis Sortilegorum . Vt autem queant
iſta diſcerni, aduertenduin ad verba ipſa, ad mo
dum , ritum ,& ordinem incantationis : quia fi'in
cis infunt aliqua verba extranea , vel ignota no
mina aut characteres , fiue alia quæ non condus pofumora
cunt per fe ad effectum inrentum , toļa res Diabo- cita. & ſeq .
lica & ſuperſtitioſa debet cenleriP. Dicendum Grill.g.si.
idem in cæteris remediis contra maleficia . num .28.&
Farina. lu
Quoad aſtrologos iudiciarios , chiromanticos,
pra p . 110 .
B & huiuſmodi diuinatores; fi tantùm prædicant 9 Berber.
euencum vt pollibilem præſumpriuè & inclina- in Viator.
jur.rubr.8.
ciuè ; non funt puniendi,vtſortilegi; ſi verò præ-,
nu.s. & 6 .
dicant,vt infallibilem vel neceffariuni,ſunt hæte. Guil.9.11.
tici fortilegi 9 ; & contra eos videnda Bulla Sixti pum.16.&
V.contra aſtrologos edita 1585 . 12.9.3.9 .
Qui præbent poculum naturale aborſus,ve ve- num . ? &
14 . Farina.
nefic: puniendi;non vt lortilegi,nifi fortilegia ad
lupr. num .
m (ceant " . Quando Epiſcopus captiuum habet 112.
aliquem fortilegum hæreticum , fi paratus fit ho- vide bul .
mo ille abiurare , & condignam fubire pæniten- tu Sizci v .
tam ;non poteſt eum tradere brachio fæculari,net IT
etiam poteſt acta iudicialia ſeu copiam proceſsus selecten
eius vllo pacto cum iudice ſæculari communica- tiam lan
cleric.. vel
Na
tem . Dumtaxat enim quibufdam caſibus (ortile monac.An
gi hæreticales poſſunt tradi brachio fæculari, 1. li chara.in c.
Eccleſiam redierint, & hæreſes abiurarint, fique reg.iuris
contra illas ſtrenuos præbuerint '.2.li lint relapfi rinat lup.
.
3.fi fint impænitentes,ad quos reducunturconui- num.ios .
eti omnianegantes pertinaciter u . Quod Farina- t Simácas
hominem occiderunt , vel quid fimile fecerunt v dc his
quod iure ciuili morte luendum eſt ; vt nonniſi tribus fu
aliquo trium dictorum concurrencium pofſini de sè Simanc.
gradari, & curiæ ſæculari tradi . Sed in aliis crimi- prax.c.59.
cum feqq.
nibus enorinibus id veruni non effe poſtea often- Alt à Ca
dam , hac eâdem fe&t. litt .Tr. Et quando acceſſit ad ftro libr.2.
Dhareſim homicidium qualificatum , aliud dicen- de iuft.hç
dum , mox oſtendam . Formulas condemnationis ret.punir.
quoad iſtos ſingulos,pete ex Sprengero , p.3.mallei. cap
. 2 . q.
* Gril.d.
Quando lunt Sortilegi hæretici , aut hæreſim 11.0.1.6.9 .
fapientes , contra cos agi ficut contra hæreti- Menoch.
cos ; receptum eſt vtroque iure * .quando non
ſup r. 00.49.
Farinac.
20.nu.87
ſunt tales , fed ab omni errore hæretico alieni , à
.
fæculari etiam magiſtratu folent virgis cædi , ad y poſt alios
trixemes,vel in exilium mitti,velaliâ extraordina- Carus s.
n.
riâ , infrà mortem poenâ , affici , interdum etiam vlt.Meno
pecuniariâ ,iuxta perſonę & criminis qualitatemy . ch. fupr.&
Si mors fit alicuius maleficiari ſubſecura , lo . Farin. Lup.
cum eſſe pænæ legis Cornelia , & comburen . 1 de mal.&
math.Ber
Necromáticos & cæteros magos,atque maleficos, ber.d.rub.
ſolas Lamias excipientes , idem fatentur patroni de ſoriile .
nu.2 . & 8 .
Lamiarum.Sed Lamias noftras,non eſſe eximen- Dahoud.
das numero cæterorum Magorum ,communis eft in praxi.
ſententia Theologorum & Juriſtarum vt mox crim.tical.
docebo. Fundamenta Godel. & aliorum funt. 1 . de homic .
per ſortile .
Lamiæ fatentur impoſſibilia; nempe ſe volaſſe ad
cap.73 .
conuentus libidinem cum dæmonc expleſſe,tem- a Ponzini
peſtates excitaffe , & huiuſmodi. Respond .libr.2. Gode
bus Frch.
lm .
oftendimus hæc dainoni non eſſe impoſibilia , &
& alij.
ideò fidem habédam earum cófefionibus centent
I.
QI Catholici
 VM
ON
I TI RV
M
V IS CA
Q I
398 D IS M AG

Catholicicommuniter .2.Lamiarum peccata funt |A llibro 4. (umin.instruition. Sacerdo!.cap.de magica is. !

Idem elt IVRIST IS alierucre, Grilan .hbro 2.
potiùs cogitationis ,vel nudi conatus ; quàm facti,
vel executionis : ided ab Eccleſiâ puniri non de de forrileg.quaſt.3. Martin.de Arles, tracta de fuper-.
berér,nec à iudicibus aliis.Refp.falſum præſuppo ftit à num.8s.poſt veceres, loan.Andrex, in eap.ac ..
ni,progrediútur enim in opus exteriùs:& in atro cufatus $ fane de baret. in 6.Archidiac . Joann .Mo.
nach .Guilh Imú.de mõte Landsno & Bartolomau
cioribus crminibus receprum , conatus aliquando
3 puniendos , vt conſtat 2.3.Pænā minuere deberét , Raymundi,ibidem , & fatis facetur Oldrad.conſ.210.
a Iul. Cla item Turrecremata in c.illud 26.9.2. Berber.in via
ætas ſenectutis , & ſexûs fragilitas. Refp.ſenecturé
rus .fin.q . soria juris tit.de foruleg . Simancas in pract.c.11. & in
92.num.z. non effe idonea cauſam minuendæ pænæ in atro
Kircho . & cioribus delictis, vt ex praxi iudiciorum , affirmat Inſtuut.Cathol.Damhaud.sn praclat.crim .Nauarr.in
alij quos rectè lul.Clarus b.deinde falſum fupponunt,folos Manul.cap..num . 25.6 in cap.numgusd Cain.de
fequitur ſenes in hoc peccatum incidere . Vt etiam falſum pæn.d.1. Menoch de arbuhudic.caf.388.Farin.prax .
vel inuitus
Godelm.l. fupponüt,lolas mulierculas fic delinquere: quam crum , quaft.29. Florimund ,de Remundis , de Ante
3.cap.vlt. quam nec in hærefi nec in fimilibus atrocioribus chrifto cap.7.num.s. Nic .Remig.operi de damomolar
num . 36 . ſexus excuſat.4.Lamię debent cenſeri fimiles dor Quodque caputeſt expreſsè Loc docct loann. 22 .
bg.final.q. mientibus,confitentur enim crimina commiffa in Bon Juaextrauag. Super Pecula
60.oum.6 . .
4 mentis exceſſu , vel ſopore. Respond. multa ſagas Eị quia contra hæreticos agimus etiam ex ip
immà ferè omnia vigilantes committere, & pro ſis hoc accuratè docent , Lamb. Danæus , Dialog .
prer hæc puniendas ; vt propter pacta cum dæmo de fóruariis,Ioan.Bodin.libr.de damonem. Thonias
ne , coitum cum eodem, infanticidia , legerum & Eraſtus, in Furnio, Georg. Pictorius , in Refolut.an
iumentorum damna , & c. Immò , & quæ in ſomnis Sage ignis muleta damnande. Hotoman.com 98.
gererent , culpâ non carent, quia & antè fomnum De V.E NERIO COIT v fuccuborum eg in 2
ea præmeditantur, & poft fomnum ea rata habent, cuborum , hoc tenent cuin Innocent. 8. Ponuif. in
с
complacent. builâ de hac re editâ , & plurimis Sanctis Pair
c Simanc. & libi in illis
. Argumentum , pacta huiuſmodi ſunt imagi bus Alexand.de Hal ... part.quaft.78. D.Thom.D.
in prax.ca.
11. aum.4. nationes deluſarum mcntium . Venerius quoque Bonau .Scot.Dur.Gab.Dionyf.Cartutian.in 2.0.8.
5 coitus cum dæmone , eſt rei impoffibilis fictio . Guill . Parif.de vniuerfopart.vlt.capil.23. Abulent .
Quæ de tempeſtatibus & damnis datis narran in 6.Genef.guaft. 6.6 7. Exod.queff. 12. Alfonſ.à
tur corum excedunt poteftatem : quæ de tranſla Caftro ,fupr.cap.6.Caietan .in 2.2.quaft 96.art
. .3.
tione corporali dicunt, ſunt nugæ meræ.Respond . c Sixtus Senenſ.libr.s.fan &t. biblioth. anno.73. Baito
imprimis credendum contra ſeipſos ipſorum con lom.Med.1.2.quaft.72.ar.2.Spreng. Nider.Silueft.
feſſioni, licut & aliis reis , deinde iam confor Pic. Holenſ. Spin . Victor. Mich. Crelper . Torel .
mes omnium elle teftificationes , & tam confir Angl.Binsf.Comenſ.laquerius, ſupr.citari,& Viri
matas experientiâ omnium populorum & fæcu cusMolitor,in Dialo.cum Sigifmundo cap.s.66..
loruin ; ut id negare , nihil fit , niſi in fanire , ve be Ex luriſtis, Martin.de Ailes lup.Grill , lib.2.9.7 .
d libr.i.de nè dictum à Silueftro d ;quibus ( vt ait Penua , Simanc. & Remig. Tupr. & locorum omniuin alta
Arigimag, nemo ( nifi fenfu careat ) guear contradicere , & ( vt de hac je iudiciaria . Nec non prædicti quinque
& demun, alius quidam de grege hæretico dixit) qui hoc au hæretici ; & ipſemet Lutherus , in Convivialibus,vt
admirand.
fie negare, is audear negare meridie lucere folem , e appareat mendaciu Fichardi,hoc attribuentis folis
cap . 14.
cd.cómu. bis fex elle duodecim . Et fingula nos, libr. 2. com inquilitorib ' & Papatui addictis, vt ille loquitur .
68.libr.r. probauimus f. Nunc dumtaxat auctores ea con De GRANDINE TEMPEST . & c. huiufmodi ; 3
fde pacto. firmantes citabo . P ACI V M iſtud agnoſcunt quæ probantur omninò à Thcologis, arg.cap.i.deb,
9.4 . de te vbi, D.Thom . & Cartuſian.idem docuere Patres,
habent pro
pro certo
peitatibus & certo , cum THEOLOGI , vt poſt
& damnis Cyprian . libr.de duplici mariyrio, & D. Augultin, D in cap.nec mirum 26.9.s.D. Auguft.lib.s.de ciuitat .
quæl.11.de in capite illud 26. quajt, 2. tenenc D. Thom . 2.2.7, Des cap.19.Iſidor.lib.8.E19 ol cap.9.Innoc.nbulla
concubicu 95.6 96.Alex . Halent.part.2.9.184 . Alber . Magn, Sua ad ingaiſror.D.Thom . & cæteri Scholiaft.in 2.
quz.is.de
Tranſlacio, in 2.d.7.art.vlt. Petras de Tarantalia , ( qui poltea d.7 . & 8.Caſtrení.Silu.Spineus, Hollenus, Spreng.
ne local.g . fuit Innocen . V.Job.dem , Petrus deBonzuentura , Michael.Tolet.laquer.Nider. Victor. Angl . Bins
16. lib.z." ibidem . Guido Carmelita, in ſpeciali quajt.guiam de feld . & alij citati . Ex Juristis.conſentiunt,Sıman
VV cas , Menoch . & Damhaudcr . & Remig . & Co
hac re compofuit iuffu Papæ loan.22. Scot in 4.d.34 .
Gabr.in 2.2.8.guaft.2.411.4.S.Antonin.2.par.t1.12. menf.cirati; Azo ,Godofred . Barr . Angl.Bald.Saly
Guilhelm . pariſienſis. in iractat. de fide& legibus, ce.in.l.4.C.de malef.vbi text.apertè hoc confirmat.
Silue.Tabic.Angl.Armill. Grafis,in ver.ſuperstitio, Bonifaci : s de Vitalinis tractar.demalef.c.de fortaleg.
á ver.maleficium.Gerſon.in 1.part. Trilogio Theolo loap.ab Anan.in c.1.de förusleg. Grilland.libr.2.9.6.
gyfa !« Astrologia, loannes Tritthemius harum rc Franciſc. Balduin , lacub . Ræuardus & alij ad Il .
rumi nimis peritus ,in 99. ) Maximiliano Cæfare pro XI1.tab.Per. Gregor.libr.34. Syntagm.Iuris vniuerfi
poſitus ; Franc . Victoria , rele &t.de Magia , Alfonſ.à cap , 11 . cap. 13. Petr. Marth.in 7. Decretal, ritul.de
Caſtro, libro primo, de suſta baret.punut.cap.15. Ey malef. o incantat . Necnon tres illi hæretici quos
mericus , direct inguiſir.cap.43. & ibi Penna,comm. E nominaui, & Lutherus Archihæreticus.
68.Bernard.Comenl.in disputatione poft Lucernam De TRANSLATIONE, CORPORAL I eam
4
Inquifitoruna , Sprengerus, in Malleo , Niderius , in per dæmoncs fieri poffe & folere ex patribus do
formicario, Hollenus,in Preceptorio,Balinus, libro de cent Clemens, libr.6.Constit. Apoftol.cap.9. Arnob.
Alagicis,Bartolom . Spinæus ,conira Ponzinibium , lib.2.coni.geni. Egelip. libr.z. de excid .Hier.Cyrila
Siluçſt.Pieras,lib.de Atrigimages damor.admirand. Gierol.Catechef.6. Maximus Taurin,ferm.de Natals
Franc . Picus, Dialogo. Strix ,laquerius , in flagello Apoitol .Epiph.lib.i.contra haref.30.Greorg.libr.i .
beret . Ioleph Angl.in 2.guaft.de Magia . & nouil Dialo.cap.4. Et alia exempla fuggerit loann.Cæ.
fimè Sebait. Michaelis,in Pneumalogia ,Creſpetus, ſarius Monachus Ciſtercienfis, libr.s.cap.27.34.56.
de odio Satanæ in homines, & Petrus Binsfeld .part . & quæ his addunt Bart.spinæus,comtra Ponzinib .
1,de confeſ maleficar. preludn ... Cardinal . Toletus, Grillandus, Caftrius,Rem g . & Binsf ,à me cicatı .
Eſt

1
 LIBRI V. SECT . X VI . 399

En ifta communis fententia Thcolog . & lurilt. A felfionc legitimâ & ritè factâ loquuntur , in qua &
s
5. Thom . Scot . Dur. Caiet. Siluelt.Angl . Victor. adfuêre,indicia ( alioquin nulla foret ) & reliqu .
Caltrij, Sprengeri, Niderij , laquerij, Michaë is, de quibus diſſerui, ſupr.libr.s.feet.rr.certum e {t aç
Crefpeci, Toleti, Spinæi , Pici , Guill . Pacil. Bins man felt m eos alucinari, Nam leges human
feldij, & aliorum citatorum ; Turrecr.in cap. Epi talem confeſſum habent pro iudicaco :& in Euan
ſcopi 26.guaft.s.Grill.de fortileg.queft.7. Pennæ ſup. gelio Paterfamiliàs ſeruulum nequam , ex ore Criss
d.comm.68.vbi cicat Commenl. & Albert.de agno. ( hoc eſt exconfeflione ) iudicat . & ex tali confef
fcend.cathol.affertion.q.24.num.24 . & vocac hanc lionc indiciis fultâ, qua ad torturam per le lufli
lencenciain communem Thcolog . & veram ,vt eſt cerent,ream damnari pofle, non eft dubitandum ,
reuerâ . Nec ei repugnar Nauarr.cap.11. Manual. 1 vi meritò cenſuit poft alios Daniel Mollerus,
num.38.nam voluit Colummodò negare ; cas vchi, part. 4. Constitution.Saxonicar.fect.2.num.13, & hoc
cuin illis circumſtanciis , quæ exprimuntur in d. in terminis de crimine & confeſſione ſtrigum ac
cap. Epifcopi.Ratum ergo maneat,quintum hoc ar curatè probat Arnald , Albertinus , de agnofc.aſſer
2
gumentum planè fallis præluppofitis niti . Mirè ron.baret.guaft.25.quem lege fi lubet. Si de non
tamen circa hanc delufioncm Lamiarum pertina- B ritè facta ( v.g.deftitutâ indiciis,improbabili, vel
ces ſunt earum occulti quidam Patroni. Arripiunt impollibili ) loquuntur ;illis allentior : ſed nego
occafionem ex d.cap. Epiſcopi (de quo nosmox hoc in cafu propoſito'locum habere. Nanr quæ
copiosè & luculentcr differemus. ) Quia delulas Lamiæ conficentur,non ſunt impoſſibilia,nec im
Herodianas illas canon aſſerit ; fic ratiocinantur: probilia , peritis humanæ & diuinæ philoſophiæ ,
fi illa deluſa ,ergo & noftre ſtriges.Acquia homines, fed admirabilia tantùm. Probaium id à me tota lıb.2 .
aliàs nec inepti ncc inſulsé ſtolidi ,animaducrtút Difgarfi .Magicar. Neç ymquam iudices probiex
non latis validè inferri. Ergo faltem ( inquiunt ) tali nudâ confeflione procedunt , vel ad damna
poſſunt etiam deludi.Vnde igitur cum aliqua in iu cionem , vel ad torturam , vel ad capturam aur in
re Gftitur, iudici conſtabit eam non delulam , quæ quilitionem ( vide dicta ſupr.fect.2.verf.Quario re
poruit ? Ne quit diſſimulem ,in vobis ipforummer quiritur ) ſemper enim indicia requirunt, quibus
argumentationem ad me à V.CI.Phil.Numapno aliquando validiùs , aliquando inbecilliùs , fuffi
Secretario oppidi Bruxelleſis in Brabátiâ, poëtica cicnter tamen confeffio aftruitur:quę indicia qua
arte ,fed pietate clariore, cui cum illis quo idianæ lia elle debeant docui ,fupr.fe &t. 3. ef 4.per 101. &
velicațiunculæ pro veritate , præſcriptam : Mani non pollunt particulatim , niſi ſpecie facti in par
festum eft (inquiunt) Doctores de materia fazarum c ticulari propoſitâ, explicari. Cur ergo metuunt
fcribentes ad vnum omnes hoc admittere , quod mulier ſtare confeſſioni fic legitimè factæ ? In foro poli
cula à damone fæpè illudantur ac decipiantur :ita ut ſtandum eft confeßioni proponentis in cxomo
per imaginationem cogitent, & credant cerie ſe per logeli peccara lua, etiam absque vllis indiciis ; cur
petraffe ac feciffe veraciter , la que taniùm in fola non in foro fori cum indiciis ? ( Dei vicarius illic
phaniaſia opera Diaboli mentem obfuſcantis obuerfata peccatum non metuit , cur hîc vicarios terreni
funt. Non fatis tuid ergo agere iudices, quando son Regis formidet? an temporariæ pænæ maior eſt
Effionibus fagarum fiue voluntariis, fiue per vim ex dolor, quàm æternæ , aut primæ mortis grauiùs
cortis, fidem adhibentes , eaſque pro ſufficientibus ha periculum vel damnum , quàm ſecundæ ? Quid ?
bentes , probationibus, miſéras illas ,as fortè inſontes quod in facramentali confeſſione tenetur ludex
fuppliciis tradunt, que, cum decepie ſune negare non ſtare rei confeflioni; adeò vt fi dicat ſe talia pa
pofunt , ea , quorum fere vera reas putant . Quamo tralle, non poffit confeſſarius illum reiicere , line
brem cuiuis indici merico ſcrupulus nafcatur. Quia peccati Mortis reatu , quafi illuſum ; ex hoc qui
confeſſio in hacre pro ſufficienti probatione haberi
non dem ſolo ( quod prætexitur ) capite , quod deludi
debeat: cum fieri poffit, vt ex errore decepla mensis à dæmone aliquando tales contingat ; ſed tenetur
procedat confeſſio. Quo igitur pałło iudex poterie di- D ei & abſolutionem & pænitentiam impendere?
noſcere; Virum in indiuiduo reusreave , que es offer igitur nec iudex fori externi , folâ fretus conie
tur, fue per imaginationem deluſa, vel verécommiſerie Tturâ quia deludi ſolent , poteſt ſtrigum iuridicæ
gua faretur. confeſſioni fidem derogare. Quòd inde etiam Ita
En Rhodus, en faltus, qui non agnoſcat argu bilirur , li malefici ſe conſpiralle in reip.vel Prin
mcntum Vvieri , cuius venenum Calidius Loo cipis perniciem faterentur : ex ifto illufionis capi
ſeus , in Alemanniâ hauſtum & eiuratum , in Bel. te nullus iudex auderer cos abfoluere vel dimitte
gium , præfertim Bruxellam diffudit, vt antido re; ſed cenſeret ſe obligatum ad reorum condem
tum propinen tam periculosè potis, primùm nc nationem procedere, vt reoram læſæ Maieſtar. Et
bula raticinationis,ſeu vaporis noxij exhalatio ,re li hanc publicam iniuriam negligeret , ipſe à ſu
mouenda. Nempe prætexitur præten Go ſcrupuli perioribus iudicibus in ius vocaretur , ac ille iple
ex confellione falsâ & erroncâ ,quàm contendunt fiſci procurator ( tam ſomnolentus vel contein
eſſe quando ex nudâ confeſſione proceditur. Quis pror diuinæ iniuriæ ) nactum ſe ſpongiam cre
vmquam afferuit ( non ego quidem vſquam ) Toli derer lucci plenam , quàm aueret exprimere. Cur
ſtandum confeſſioni? cenſui ſemper & profiteor E ergo ſegniori eſſe liceac in Dei iniuriâ , quæ per
in hoc crimine ex nudâ & folâ confeffione rei
{picuè in maius Eccleſiæ & naturæ dainnum ver
procedi non poflc, cùm Bald.co Angel.in l.1.C.de git ? Denique ſi in furtis , latrociniis, facrilegiis,
confil.quia ex tali non videtur ſatis iudici conſta adulteriis , homicidiis , falſa monetæ , Sodomiz ,
ic certò poffe de crimine , quod tamen neceſſa &c.criminibus ſtari poteſt legitimæ confilioni,
sigin eit ad condemnandum , ex ſententiâ com cur non in hoc quoque delicto ? Iniquum planè
muniore.arg.1.1.9.item illud & ibi Bart.D.ad Sylla eft aliam exigi certitudinem ,quàm quæ iuxta cri .
nia. Sed contendo paralogiſmum latere in hac lo minis naruram poteft haberi, licuiuſquam autem ,
lius nudx confeffionis nuncupatione: Et ideò ,vt certè huius criminis ea eſt natura , vi de co fermè
in omnibus æquiuocis , elle neceſſc priùs dilqui iudici aliunde ncqucat conſtare,quàm ex ind.ciis ,
rere ,quid vocemi nudam confeffionem.Si de con præſumptionibus, & rcorum confeflione,cò quòd
R9 2 clari

1
400 DISO VISITIONVM
clàm committatur , & fæpè nulla poft fe ſceleris Avirare , inanem culpam , in verum crimen incur.
veſtigia relinquat.quare hîc potiffimùm locus eſt runt.Vbi impius interficitur(air D. Ambroſ.lib.z.de
ſententiæ , volentium ſolam legitimam , quæ ve
rifimilis fit reorum confeffionem in talibus deli
Ctis ad condemnationem ſufficere, quàm admittit
Godelmannus , libr.z. de Lemiis cap.io.num.47. &
tenet Mollerus , d. ſt. 2. à num.1 atque ita priùs
deciderat Iul.Clar. 5.fin.libr.s.recept.ſenteni.quaft.
ss.quomodo autem dica:arconstare de delikto. Nón
ne funt hæreticis annumerandi iſti fæderati par
ciarij dæmoniorum : ſanè id communiùs receprum
docent Grill.queff.ro.num.10.de fortileg. & Clarus ,
d.quaft. ss.verf.poteft etiam ,& 9.4.v.1.quos ſequi
tur Moller. ſupr. Quis autem neget ad hæreleos
condemnationem fufficere legitimam confeflio
nem , niſi qui à grauiſſimis iuris interpretibus te .
merè velit diſlencire ? Bald.in l.fi quis non dicam
rap. C.de Epiſcop . & cleri.Felino in cap.anditis exır.
de preſcripi. Arelatenfi in tractar debarer. Notab.2.
Quamobrem cenſeo non tantùm iudices ſecure
poſle ſtare tali confeſſioni , ſed etiam teneri ſub
culpâ lethalis peccați. Quia cùm iudex ex officio
& fecundùm leges reum damnare tenetur ; fi non
damnet eum ,ex cuius abſolutione periculum im
minee reip. & fcandalum mali exempli plerisque
gignitur ,ad damna inde prouenientia tenetur re
Tarcienda, ut docebo in fine buius fe £t.16. Nec diffi.
teri quis poieſt ſtrigeselſe noxias reip. & conari
quàm plurimos poſſunt in ſocietatem criminis
pellicere , & carum abſolutione bonos iure opti
mo ſcandalizari,ſecúdùm leges verò cales à iudi
cibus legitimè captas,tortas,cófeflas puniri morte
debere. Conſtat ergo iudices hoc facere nolentes
lethaliter peccare in Deum & remp . & quod hinc
conſequitur tales Iudices in hoc propofito ma
nentes abſolui in foro cóſcientiæ nullatenùs pof
ſe : quod accuratè perpendendum eſt eorum con
feſſariis. Quis neſcit iudicem teneri ex a & tis pro
cedere ? aut quis vmquam Syndicatum intendit,
aut in foro fori reprehendendum iudicauit , fi le
cnndùm allegata & probata ſententiam tuliſfer?
Dumtaxat quidam excipiunt,fipriuatim certò ſci
ret reum elle innocentem , quod ipſum tamen
multorum grauium Theologorum , & commu .
nior luriſtarum ſententia non admittit , niſi in eo
qui legibus ſuperior eſt,nega in lubfellij inferio-
ris iudicibus , ſed hoc loco nullushuicexceprioni
locus eft. Nemo enim aduerfariorum affirmare
audet certò ſe ſcire illas delaufas & effe innoccn
es , præter Vvierum , Ponzinibium , Lcooleum &
fimiles; quorum iam exploſus eſt error , obftina
tione & impudentiâ & infcitiâ plenus; ſed dicunt
dumtaxat ſæpè illas deludi , & idcirco in indiui
duo iudicem dubitare.Verùm hinc ego contra in
fero , quando in indiuiduo iudici non conſtat de
lulam elle, ceneri iudicem legitimæ rearum con
fellioni ſtare. Quæro , li nolle non eſſe deluſam ,
nónnedamnaret ?li damnaret, quàm fciret non de
luſam ; cur non rencatur eriam fallam damnare
quàm neſcie deluſam ? ſemper ſanè præſumenda
eſt non deluſa , donec deluſa fuiſſe probetur, quia
legitimaconfeſſio , vera eſſe præſumitur, concen
denti deluſam ,probatio incumbit : non probanti,
meritò obiicitur; neminem , qui aliàs mente con
Itet , ftultum vel deluſum præſumi, nili proberur .
Videre in qué ſcopulú iſti impingúc, du ſcrupulu
Iriment.Scrupulorum propriú eftfacerc ve timeas ,
vbi non eft timendum , & contemnas vbi meritò
fit trepidandum , fic ifti dum vitant , vel fingunt fe
MAGICARVM
Paradiſo ( CHRISTV's infunditur : abi abo
minatio aboletur , fan &tificatio.confecratur. Impium
eft (fcribicCalliod.libr.9.varior.in edicto Alunici )
iudices illis eſſe indulgentes,quos cæleftis pietas nopa
titur impuniros. Hæc de fcrupulo præcenſo : Nunc
de ipsâ deluſione manum conleramus.
Primùm dicunt ;Manife: tum effe Doctoresde
fagarum materiâ fcribentes ad vnum omnes hoc ad
mittere,quod mulicrcula à damone fupè decipiantur ac
illudantur: ita vi per imaginationem cridant ac co
girent certò ſe perpetraſſe ac feciſſe veracster ,ea quæ in
folâ phantaſiâ operâ Diaboli mexrem obfufcaniis ob
uerfata funt . ] Siſte gradum . Bonam horum Do
B | ctorum partem non oſcitanter perlegi , & nego ad
vnum omnes hac de re idem ſentire , quoad ad
quòd de facto contingit ; fed tantùm conueniunt
quoad id quod poteſt contingere. Fatentur om
nes vnanimiter fieri poffe , vt mulierculæ deci
piantür : immò & viri, nam ne ſexus quidem mc
lior purus ab hac contagione : ſed virum reipsa
ſæpè decipian (ur ; item , vtrum hæc deceptio in
cunctis quæ fatentur, an in quibuſdan ran ùm lo
cum habeat ; non idem ſentiurt , nec ſcribunt.
Ponzinibius , Vvierus , & fimil. videntur velle
ſemper illas deludi;Alciarus,Duar.Godel. & alij,
videntur velle rantùm deludi quod pleraque ; &
quidem quoad hæc ſemper; quorum omnium iam
explolæ ſententiæ indignæ ſunt quibus refellen
dis iterum calamus deſudet. Communis Theolo
с
gorum , Philoſophorun , luriſtarum , & omnium
Ecclefiafticorum Tribunalium , & ferè omnium
ſæcularium ſubſelliorum fententia eit, illufionem
hanc in paucis admodum rebus ſeu facti ſpecie
bus ) netnpe delatione ad conuentus , transfigura
tione, & carnali copulâ cum dæmonibus ) & id
rarillimè in his ipſis contingere , fic præter cæte
ros diſercè ſcribunt laquerius , Comenſis, Spren
ger, Michaëlius , Binsfeldius, Remigius. Peccant
itaque diſputatores iſti , primò cùm afferunt om .
nes in hac deluſione cóuenire: ſecundò cùm quod
de quorumdam caſuum ſeu viſionum confeſſione
conceditur , id ad cæteros extendunt , de quibus
idem negatur : tertiò dum , quod rariflimè contin
D gerc , immò quod tantùm contingere pofle multi
dicunt , id ipfi fic interpretantur ; quali crebrum
elle vel frequentiùs ab omnibus concedatur . Sin
fatentur id frequentiùs quidem non eſſe ; cur non
potiùs quod frequentiùs efle folitum amplectun
tur : & animo propendent,veex frequentiuscon
tingentibus confeſſionem veram ,quàın faliam ef
ſe præſumant: Sicut legiſlatori (ſecundùm Theo
phraſtum ) lic & iudici oculus men : is ab eo quod
ſemel aur bis accidit,ad id quod fæpiùs contucuir,
transferendus. Deinde peccant, & largiùs , cùm
ex tali præmiſſa propoſitione inferunt:Yon fares
ergo turò sudices agunt,quádo confeſſionibus Jagarim,
ſiue voluntariis, fiue extortis per vim fidem adhibent,
cas pro fufficientibus ad damnationem probarvons
bus habent . ] Errant inquam fic argumentantes .
1. quia videntur velle ſubindicare iudices hoc
numquam turò facturos:quod ex præmiſsá tamen
particulari propofitione cos inferre recta ratioci
nandi ratio non permittit, Ais , læpè decipiuntur ;
ergo iudex numquam carum confeſſioni iulòcre
dar.Nego conſequentiam : quæ vt valeret,femper
decipi cas foret neceffe ,nunc nec fæpè, ſed rarilli
mè decipi deprehenduntur. Sæpiùs ergo erraret
iudex
 LIBRI : V .
iudex non credens,quàm credens.Quod fitantùm . A quædam ſunt fundamenta præiacienda , ve firmior
hoc volunt.Aliquando deluſæ ſunt: ergoà bcdes ſit ardua ſtructura.
luſis aliquando iudex rapi poteſt in errorem . Ve
rùm id quidem , ſed & illud verum ; læpiffimè, &
1
ferè ( 6 ferè ) ſemper compotes mentis lunt & cr
roris vacux , & verum eſt quod confitentur :ergo
iudex confeffionem illam ſequens ſæpillimè & fe
vel vix
rè ſemper rectè iudicabit, & numquam ,
vmquam ab illis in errorem deducccur . Ampliùs
dico , quamuis deduceretur ; ſi confellio legitima
fuerit, addicens confeſſam fupplicio legitimo,ni..
hil peccabit, ſed error expers eſt culpæ , functus
11
cnim eft officio ſuo , qui ſecundùm allegata , &
probata, & publicam conſcientiam , immò & pri
uaram ( cui dubitatio lola non repugnat ) ex iuris
norma iudicauit.Prçterea ſi quid ifta ratiovaleret B vigilanci vere contigiſle : quare non poflumusex
in fimilib.valerer; in quib? camé pemo iudiciorú
1 vniuerſim colligere ſemper verè,aut ſemper falsò
vel legúperitus vllatenùs ea admiſerit.Quàm læpè
falfam in proprium caput
cormentorum acerbitas
rcorum confeffionem extorquet! ergónc iudex qui
exconfeſſione per quaſtionis cruciarum expreſsa,
ſed aliàs legitima,reum damnauit , nó ſecurè pro
ceder:læpè fit ve multi teſtes pecuniâ corruprijn,
D vnum teſtimonium conſpirent, nec occurrat con
tra illos exceptio vel depullio fufficiens, & tamen
22 reus verè lit innocens : ergo teſtimonio legitimo
alling teftium iudex non tutò nitatur : Quis hæc ferat: G
milia funt tamen , quæ aduerfarij adferunt. Quia
21 quòd ad iudicem attinet,qui decipitur;parum yel
nihil attinet, quâ ex causâ decipiatur, li peccatu- C
rus idcirco, quòd line fuâ culpă deceptuscódem
narit . Nec ad rem pertinet, quod deceptio ex quæ
ſtione vel teſtimonio,vel ex rei ſpontaucâ confel
fione fit orta: quia fuppono in his omnibus æquè
iudiciorum folemnia cuneta ritè obieruata fuille.
Si ergo talia ad fubuertendum omnium publico
rum iudiciorum ordiné & rationem fufficere de
bent ; valebit illa argumentatio : fi non ſufficiunt,
inualidus eft & obtulus iſte mucro à deluſione
petitus. Qui etiam inde retunditur: quod hac in re
câdé quoque eft ratio falcinationis & .cæterorum
criminum. Nam etiam quoad alia crimina reos à
ht
dæmonibus deludi poſſe conſtat;vt quoad homi
cidium ,vim publicam ,adulterium ,monetariá, & c . D
fi faciat dæmon vt quis puter à ſe factum , vel alij
videantur videre le Petrum facientem , quod alius
fecir : Nemo tamen in aliis criminibus ad reorum
liberationé à poenâ iuris vmquam hoc colore vti
voluit : quia nullus fuit,qui tam friuolæ defenlio
nis vanitatem non perſpexerit.Quot ſomniátibus
illuſiones contingunt , quas homines putant fibi
vigilantibus oblatas? quot in fomnis aliquando
cædes, incendia ,proditiones nonnulli fibi viden
tur defignare? Quid fi ergo fomniet v.g.Petrus ſe
Paullum capitalem inimicum gladio traiicere, &
Paullus gladio traiectus reperiatur: capiatur Pe
trus ,& putans ſe, quod tantùm fomniauit, rcucrâ
patraſſe, & ideo fpontè aut in tormentis homici
dium à ſe cómillum fateatur , quod alius cómifc- e
ſerat : quæro ,quid iudex faciat:abſoluet ? non licet
legitimè cófellum ,damnabit? innocens eſt reipsâ .
Innocens peribit : & tamé juſtè ac tutò fuerit à iu
dice dánatus.Idem Gbi reſponſum exiſtiment iſti,
qui cauſam tam friuolam quærút ,in tam immanis
iniuriæ Deo & reip.illatę diſſimulatióe. Verú hçc
de argumenti formâ & validitate já nimis multa .
és Venio ad rem ipſam , & inquirere ſtar , an ali
qua regula iradi poffit ,qua iudici conſtet; an ve
rafit confeffio Scriguin , an vana & illuforia:Prius
SECT. XV I.
401
Notandum imprimis ea quæ magis accidunt ,
aliquádo ſomno depreſijs accidere, vt quæ Toſta
rus , Olaus , & Baptiſta à Porta de quibuídá nar
rant : aliquando certò & perſpicuè vigilantibus.
Nam certum eſt auguria , & reliqua maleficia de
quibus S. s. non vno loco egit, à vigilantibus
a &ta, vrà Magis Ægypti, Exod.8.Pythoniſsa Saii
lis, 1. Reg.28.male heis Manaſſis,2. Þ'aralip.capir.33.
Balaam ariolusvigilans imprecari ſolitus Nu.22.
Sæpè etiam quod vnus fomniauit , hoc alter verd
patrauit , ut ludic. 7. Madianita miles fomniarar,
quod Gedeon in caftra irruens verè fecit. Vnde
fit , vt poffit quod vniſagæ fomnianti,hoc alter
huiuſmodi narrationibus, quæ particulares ſuni,
hac contingere,
Notandum ſecundò folere hominem deludi
vel imaginariè tantùm , feu internâ imaginatio
ne , quando in rei inanem ſimilitudinem cogita
tio tendit , quaſi in rem veram ſenſibus obiectam
vt fit fomniantibus . Quod non videtur ferè vm
quam habere locum in ſtrigibus noftris, quia ferè
ſemper concurrunt circüſtantix aliquæ ex quibus
pateat , delictuin earum imaginarium non fuiſ
le , ve cùm effectus reſultat in alio quàm in ipsâ
ftrige, puta in agris , in inaleficiaro , & c .Vel delu
ditur homo per praſtigium , quando immutatio
oritur ex parte rei vila , & non ex parte videntis ,
quia res aliier oculis videda objicirur,mutato for
Iè medio , & aliis fpeciebus ad oculum deductis,
quàm reuerâ obiectum præfert , vt cùm videtur
cíle lopus vel cattus qui homoeſt. At iſta dece
ptio locum habet in præſtigiofis metamorphoſi
bus , quando ſtriges libi vel aliis videntur trans
formatæ ; ſed generat tantùm deceptionem opi
nionis , & confiftit cum vero crimine homicidij,
& c . Vel denique fit illubo per apparitionem rei
qualis eſt, & qualis apparet ; ſed per diabolum de
nouo fabricatæ ad alicuius veræ rei ſimilirudinem ;
vr quando diabolus corpus aëreú aſſumit ad ſimi
litudiné viri vel fæminæ , vel hirci ,& talis apparet
ſtrigi. Tunc tantùm deluditur ftrix, ſi putet eſſe
verum homincm vel hircus , qualis apparet. Sed
tunc deceptio potiffima eſt ex parte obiecti; ex
parte verò videntis non eft deceptio in lcnlu ex
ceriore , ſed in opinione ; quia vnum putat pro
alio : fi tamen huic viro fuccuba fit mulier , vel
hunc hircum adoret , vel hoc hirco transferatur
ad conuentum , non eſt deceptio quo ad criminis
rearum vel malitiam .
Vnde fit manifeftum in hac materiâ dupli
cem conſiderandam & diſtinguendam illuſionem ,
vnam opinionis , & alteram rei : opinionis quo
que illuſionem eſſe duplicem , vnam quando fal
litur opinio , & cum ea limul ſenſus exterior ; al
teram quando ſola opinio , vel ſolus exterior fen
ſus. Opinio,quo ſenſu dcluditur , quando per
præftigium videntur fibi lagæ æquitare in hirco
vero,& ab eo deferri ad conucntum : quando sem
habent cum dæmone , & putant eum in proprio
corpore , & proprio ſemine concurrere : quan
do putant ſe transformațas in catros , & fibi vel
aliis tales videntur . Et certum eft eiulmodi delu !
Gionem folam eas à pænâ Sodomiæ velhomii
dij patrari non liberare ; non magis quàm fimilis
delufio excuſabar illas de quibus in d.cop.Epilopi.
Qu3 Hieri
 402 DISQVISITIONVM
Fieri poteſt, vc fic hodie mulræ illarum ſint de- A ciarur, tres nobis Canones indagatorios cum tra
lufæ aliquando: ſed cunc iudex debet attendere
ad tactum , an lic equitarint, an ſe dæmonicom
miſcuerint , an pucrum ſtrigauerint, an ea fece tiam pationum cæterarum redigam fide optimâ in
cinc quæ ad transformationem vel ftrigiportium
Diabolus docuit..
Sola opinio decipitur, quãdo putant dæmonem
eſſe Numen , aut ei deberi adorationem , aut eſſe
omnipotentem , vel omniſcium , vel largiturun,
illis beatitudinem ,& c.hæc deceptio non excufat à
pænâ, ve nec hæreticos rel quos, quare , wapepzou
cſt, quod ( trigú rudiores, & idiorę fic decipiantur
Senſus ſolus decipicur,cùin aliquid videndam ,
tangendumque à diabolo obiicitur , quod tamen
qui ſenſu deluditur , ſcit non eſſe quale videtur,
aut quale ta&tu , guſtu, olfa &tu , audirúve percipi-
tur,vcluti quando ftriges non ncſciunt ſe rem bia
bere cum ipſo dæmone, equitare ſuper dænio
nem , non mutari in cattum ; ſed hac Gbi videri
tantum , & c. Et talis delufio opinionis ,quæ eft in
lamiis doctioribus , & minùs rerum imperitis,
mulcò adhuc minùs à pænâ ord nariâ præber ex
cuſationem : quia hîc ex earum parte eſt malitia
formalis & perfecta.
Reſtat ergo difficultatem totam verſari in de
lufionc quæ eft ex parte rei, liuc facti. Qux nec
ipfa eſt limplex aut vniulmodi. Nam aliquando
exiſtimant Gbi vigilantibus accidere,quod verein
fomnis tantùn accidit; hæc delulio non magis
excuſac à pæna,quàm à peccato ,verbigratia, pu-
cat vna ſe delacam ad conuentum , quæ manfit in
loco fupira , priùs tamen verè fecit omnia quæ
ſolent adhiberi ad ftrigiportium ; vel putauit
ſe cum dæmone vigilantem commiſceri, cùm
tantùm Gt fomoians delula , fed tainen dæmo
nis amplexus expetebat , & in nefarium ſcelus
animo confentiebat. Sufficit mali ia , conatus ,
& pactum initum, & obftinatio perfida fibi in vi
giliâ complacens , & ad hoc planè deliberata : fi
cut obtinet in hæretico , qui quàm in fomniis ac
cepillet propolitionem hæreticam , cam vigilans
poſtea approbaret, ac tueretur : quem certò ro
gus maneret.
Aliquando putant ſe feciffe quod dæmon ip
ſe fecit, verbi gratia , putant ſetempeſtatem con-
citaſſe , pauperiem agris feciſſe , necem pecori
bus & infanrulis intulille ; quæ tamen cuncta ex
condicto ad lignum præſtirutum diabolus patra
trauit , iptis id fieri volentibus, & ex conuentio
ne ſignum pra fixum ſuſtulerunt. Quid cum (quæ
ſo ) intereſt, per ſe, an per alium fecerint?
Quod li ( quod cariſſimum ) nihil tale cona
tas ſtriges , nihil cooperatas apparuerit ; & æquè
dubitetur, an per dæmonem hæc ſint operata ; ad
fingulares circumſtantias cum iudici recurrédum :
& quia caſus ſunt indiuidui,iplæ quoque condi-
tiones circumſtantiarum indiuiduæ lunt & pecu
liares ; nequit res vlla generali regulâ definiri .
Poflunt tamen quali in genere circa fingulas cir
cumitantias quædam obſeruari, non parùm lucis
ludicibus zelo Dei præditis altis allatura , nam
quorum zelus eſt in loculis ,vel emortuus, iis quo
niam in mediâ luce amant cxcutire,fruſtrà ſol ve
riraris illuxerit.
Præclarè ( meâ fententiâ ) noratum fuit à Se
baſtiano Michaëlio , Pneumalogiæ opere extremo,
nobis ad hanc veri inveſtigationem , ftrenuum
veritatis athlelam, & fidei claram lucernam , Bea
tum Auguſtinum præiuille , & li penitiùs infpi
MAGICARVM
didiffe , libre 18. de ciuitaie Dei capire 18. liber ille
Michaëlij Gallico ſcriptus eft idiomate , in gra .
compendium , quæ dicit, Prima regula quàm tra
dit, eft indicium defumendum ab effe&tu ſubſecuro.Sic
enim volens decidere ; an quod de Iphigeniæ ſa
crificio narrarur , verè acciderit , an præftigioſe?
concludit Iphigeniam reipsâ nec immolacam ,nec
in feram fuifle mutatam , ſed aliud animal ei abla
tæ dæmonis dolo ac lutelis ſuppoſirum , probat
ab experimen o ſubfecuto, quia diu poftea viuens
alibi reperta fuit Iphigenia. Eodem argumento
probat Diomedis locis non fuiſſeconuerſos in
aues , cò quòd ifte aucs Diomedæ poftea inter le
B mixeæ ( vr & Meleagrides ) [p.ciem fuam cætera
rum avium more propagauerint . Vnde colligit à
dæmone ſocios Diomedis fubiò tranſlatos aliò ,
& has illis aues , aliunde compulſas, fuiſle ſubſti
tutas.Econtra pater vera fuifle Moyſis in Ægypto
miracula, quia Nili piſces verè mortui reperti, &
locuſta vineas ac meſſes verè perdidit. Verè quo
que patientiæ exemplari lobo dæmonem damna
dedifle, quia vera mors jumentorum , filiorum , &
ſeruorum ipſis cadaueribus , & fubrura domus
ruinis apparuit ;nec quicquam horum poſtea vi
uens vel integrum reperium . Confirmat banc re
gulam D.Thomas cùm cenſer præſtigias & illu
liones diaboli diu durare non poſſe: cùm fint,non
C naturæ ſeu ſubſtantiæ ſubſítenus; ſed quædam
dumtaxat accidentia , quæ Di. lectici communia
vocant, quorum eſt proprium alteratione naturali
velociter commutari.Secundum hanc ergo regu .
lam patet in criminum , quæ ſtriges fatentur ple
risque veritatem à parre rei ſubelle , non nudam
illulionem . Infanticidia probantur , quia pue
ri quos illæ fatentur à le necatos, à parentibus
præfocati vel exſucti reperiuntur.Exhumatio cor
porum , fepulchri religione violata,probatur;quia
cadauera lepulchris eruta non inuenta in locis
ſuis , fruſtum veſtimentorum quod dicebant le
drmoni pro arrabone deditle , re ipsâ repertum
abeſle à veſtis parte,quàm illæ narrabant. Homi
nes & iumenta maleficiis læli , & interdum ab illis
D liberati lunı vbiquc ad manum .
Secunda regula eſt, Antendendum an que affe
runt,finidemons poſſibilia.lic enim Diuus Auguſti
nus ibidem oftendit non fuiffe focios Diomedis
in aues verè & effentiali transformatione muta
los ; quia ſpecifi. a mutatio eſſentiæ vnius in aliam
Luperat creaturæ poreſtarem . Sed dicit factum
Cuberactione & ſuppoſitione illâ quàm memora
uimus ;quia hoc , Diuinâ permiſſione, difficile
non eſt dæmovi . Hanc regulam ſecutus eft Diuus
Thomas . 1.pan.queſt 114.art. 4.ad 2. cùm ſcribit,
E li agatur de reſurrectio :e morrúorum aut fimi
lium rerum ſupernaturalium , & eæ dæmonibus
tribuantur,credendum fuiffe dumtaxat illugones,
Nam licet Deus vniuerſali tuâ prouidentiâ vta
tur, ad plurimos effectus, malis fpiritibus ; num
quam tamen vtitur iis , ad opera verè miraculo
fa, quæ fibi & bonis Angelis beatisquc referua
ui:: & quia diaboli donorum ſupernaturalium
non ſunt capaces . Hac regulâ vfi fuêre veteres
Chriftiani in diſcernendis miraculis veris B. Pe
tri, à fict.tiis Simonis Magi , reftibus Clemente,
libr.3.recognition . & Irenæo , libr.2.cap.57.Secun
dùm hanc quoque regulam credendum eft con
fellioni (trigum , quia quæ fatentur non ſuperant
vim dæ
 LIBRI V. SECT. XVI.
403

vim dæmonis, vt oſtendi,voro lib.z.nec quicquam / A & verè hanc Deiimaginé, non imaginariè tālum
corum repugnar , immò conſentanea ſunr omnia deturpare , incæftareque longè quca; faciliùs cft
2
S.S.& Patrum doctrinæ .Quare vt ex hoc indicio dæmoni corpora locomoucrc & trasferre,cıbun
res decidatur , opus eſt vico in S. S. & Patrum in poruſ; miniſtrare, corpus allumere vel effingerc,
lectione & philoſophiâ folidè verſato ; qui lit qua imagines, fimulachra & pharafinata ta varia
pius, doctus, & Catholicus, quia ( vt ait Tertull. rú rerú dormientiú lenlui interiori in ini tere &
lib.de anima ,) dæmonesſoli noueri Chriſtiani. iinprimere; quia Itriguoi phantafiæ eodem tépore
Tertiam D.Auguft.regulam perit , ex multitudi non funt eodem modo diſpotitæ , nec ſemper oni.
ne testium , conformiſimilitudinenarrationum :quia fies omntum quæ reprælentanda conditiones ani
vniuerſorum vnanimis vbique conſenſus exclu mo'ante conceperunt,maximè primâ qualiæc ex
dit omnédcceprionis aut ſomnij fufpicionem.hoc periuntur více;nec poteft diabolus quas vult fpe.
argumento vtitur d.l.18.c.18.Sic in causâ ſtrigum ex cies in' phantaſiâ imprimere , vt docet B. Tbom .
1 diſtantiflimis regionib.hodic idem teſtantur Scri 1.0.0.111.art.3.ad 2.Histrib.D.Aug.canonıb.exami
ptores Italiæ ,Grillandus,Albertinus, Silwester, Sps natoriis vlcimus accedar in praxi vuliffimus .
na G alig; Hiſpania , Ciruelus, Cast ius, Tostatus; Quarta regula & cerrillima videtur,cafu occuir
Galliæ ,laguerius, Michaëlius,Crespetus,Germaniæ , B frente-circumstantias omnes diligentiffimè debere per
Sprenger, Nider ,Mollerus ; Lotharingiæ , Remigius, pendi : nam hinc clave dignoſcetur, an circa faétum
Gregoriusqz ; Treueris, Binsfeldiw.denique alij in. confitens fuerie deluſus.
VI numeri. Ipfæ quoque ſtriges cùm idem quod di : Nam in re adeò occultâ & arduæ probationis
cunt in Hiſpaniâ,dicant in Italiâ ; & , quod in Ger non eft moderati aur lenfari hominis deinepſtra
maniâ, couden faétis & verbis referunt in Galliâ ; tiones exigere , vel probationes luce meridiana
& , quod vno anno , id alio ſemper iam ab annis Clariores, tum quia dicentielle deluſum confitev
plulquàm octoginta continuis in eculeo & extra tein , incumbit probatio , non verò neganti ; quia
7
quæſtiones liberè profiteantur ; idque ràm appo hic pro ſe habct præſumptionem , tum quia in fi
03
tirè , ve malierculæ & pueri litterarum alioquin milibus, nempè exceptis criminibus, hoc rece
rudes videantur legille, intellexiffe , & memoriæ ptum eſt à ſaniore iuriſprudentium parte , ve ad
mandalie , quxcumque viri docti de his rebus mittantur probationes aliàs minùs fufficientes.v .
ſcripto per Europam totam variis linguis rradide g.infamium & complicum depofitiones & reſti
runt : nónne hic conſenſus vniuerfalis plus fatis mona.fic poft glof.Salicet .Alexand. Gandin . & alios
conuineit,hac iis non accidiſſe in ſomnis ? nam li doceni Clarus lsbr.s.s.fin.g.21.6 Binsfeld.membr.2.
hæc lomniarút,quo pacto fic femper omnes idem de confermalef.conelul.s. Item quo plures circum .
ſomniarunt codem fibieueniffe modo,eodem lo : Citantia concurrent, fier ses evidentior : quando
co , codem tempore, die, horâ ? Vt med ci docent aurem aliquæ defunt , fi abfunt aliæ , hæ quæ ad
ciborum quanticas, & qualitas,diuerſa æras , & va funt non inervancur idcirco , nam in his circum
ria corporis humorú temperacio generant diuerſa Itantis eâdem ratio eft, quæ teftium. Sicut enim
ſomnia:hîc idem ſomniantomninò,diuites ſplen maioris momenti ſunt duo teſtes ' affirmantes,
didi ,& Iro pauperiores egeutioresque;famelici & quàm decem negantes ſe vidifie : ita in nolio ca
dapliliter habiti; viri fæminæque,anes, & pueri, ſu plus momenti obtinent duæ circunstanciæ
bilioli & Alegmatici, ſanguinei & melancholici, præſentes ad veritatem confeſſionis adftruendam ,
crgone omnes iftos tam diu la ziatis , nationis , quàm abſentia vel defectus decem aliarum ad
conditionis tempore alio atque alio ,lim liſeinper eneruandam confeffionem . Nain ex eo quod non
ciborum vfos quantitare & qualitate,æqualitem eft , nihil pofitiuum poteſt inferri. Hoc polito
peramento corporum tuille diceni , quia eâdem videamus de fingulis circumftantiis.
lemper fomnia fuerunt?Dicent fortaſſis hæc illis Quoad circumſtantiam Qvis , feu perfonæ
ſomnia ,non à naturalı causâ ,fed à demone immiſ confiicnris , conſiderandum an alias Gibi mente

ta , & idco cam'fimilia exiſtere. Humanain igitur
iſta naturam ſuperant , & à dæmonibusilta procu
rantur. Et quæro,cur non igirur concedant hæc à
dæinone fieri verè , & non per fomnium illufione,
ſed vigilantibus ad calia hosmali artifices abuti;
cùm id illis fit æquè expeditum ,neque S. Scriptu
ræ,nec Patrum ſententiæ , nec rectæ rationi refra .
gecur. Quid ? quod non ſit verifimile dæmonem
hæc fomniabribus tárùm hominibus vbique om
nibus adeò cóformitér effingere.Id probatur,quia
hæc ab vou & codem dæmone fimul codem tem
pore non fiunt.nam vnus fimul pluribus locis abi
adæquat is eſſencquit veloperari,ve docent luftin .
Martyr.q.40.adorihodox . & Didymus, lib.1.de Spi
ritu ſancto. Deberent ergo tot eſſe fermè fomnio . Exij funt deluſioni, quàm diuites & nobiles.Idem
rum immillores dæmones , quoc ſunt ſortiarij &
fortiariæ lic fomniantes; & illis conftitutis diebus aliquæ lagæ fimul ſunt energumenæ ) cenfuctim ,
non vacare alteri rei , quàm fomniis effigendis.
Magnus hîc conſenſus,magnadiſcordium men
tium concordia . Solent ( ais ad malum mali con
ſpirare. Fateor, ſed ad maius malum libentiùs , &
idcò nó credendi per fomniuin velle deludi,quos
in acrociora peccara vigilantes poffunt pertrahe .
re , idcò palàm magiſtelli,& cócribini elle malunt,
confter, & ad rem appofitè loquatur; an der ſcien .
tiæ ſuæ vel facti non improbabiles rationes ; an
dicat fe difcernere nolle inter illufiones in fom
nis , & res ipſas quæ vigilanti acciderunt , quod
aflerebat loan.de Vaulx , & Inquiſitores Germa
ni teftantur eſſe modos dignofcendi , Minimùm
verò refert an fint idioræ , nam idiotæ quoad len
fuum externorum functiones cam pollent , quàm
qui docti ſunt. Ætas etiam non nultùm ad rem
pertinet, nifi fi nondum eſſent doli capaces , quoad
peccatum ; vel etiam præſenio delirarent. Nec
maioris momenti eſt conditio paupertatis veldi
uitiarum , nam etfi pauperes facilius in hæcí ele .
ra pertrahantur;pertradi tamen non magis pbto
de ſexu iudicium . De energumenis ( nam fortaffis
quando catis aliqua ex bonis fundamentis iudici
luſpicio eſt : tunc eas curarem primò exorciza
ri , & factâ exorcizatione , eodem loco eius con
fefionem haberem quo cæterorum . Nam qua
in dilucidis interuallis energumeni faciunt, co
rum æquè memores ſunt poftea atque alijqueve
rò faciunt tempore vexationis , vcl ( vt rcct us di

Cam )

404 DISQ VISITIO
cain ) quæ tum in illis diabolusfacit,corum poftea A genius lecta non abhorret.ráinquecrudelia teruj
non meminerunt. Igitur quandocumque in iudi ulus belli ciuilis facinora fuêre à Caluinianis per
cio rcrum actarum probèmemores {unt , & cir
cumſtantias cæteras idonçè recenſent; putandæ
funt non illulæ , nec excuſandæ à criminum po
nis ,quæ conficentur fe patraſſe interca dum ratio
ne rectâ ytebantur? Rarò tamen crediderim ener
gumenas eſſe , quæ ſagæ ſunt;ſalcem poſt poſlelio
nem à dæmone non eſſe factas ſagas ; ſed vel iam
ante ſagas fuiſſe , vel quæ verè ſunt lagæ, propter
aſſiduam dæmonis alliftentiam , & maximam in
eas poteſtatem , multa cum energumenis com
munia , quoad ferociam & crudelitatem potiffi,
mùm , habere, vel habere videri.
Secunda circumftantia ( Qyid ) comprobat
confeſſionem , quando delictum quod cófitentur,
dæmoni, ſeu per dæmonem homini , non eſt im
poſſibile, nec viro fapienti & erudito incredibi
le,quantumuis ftupendum fit, & admirabile,hor
rendum aut execrandum . Nam calia folent ab eis
patrari, & quo regnum Antichrifti vicinius, hoc
Satanæ poreſtas maior concedetur : & charicate
magis ac inagis refrigeſcente,clariùs atque clariùs
myſteriú iniquitatis incipiet reuelari & operari.
Virum verò aliquid Gt incredibile vel impoßii
bile , iudicium pertinet ad Theologos ,qui cum
humanâ diuinam philoſophiam propè coniunxc
rint : nudi verò litteratores , luriſtæ , vel Med ci,
non ſunt idonei iudices ,multóque minùs homi
nes quidam Lucianij , & Arbei, ſeu polytici no-
ſtrı trochi ; pietatis , publicæ falutis, & Catholicæ
religionis negligentiſſimi , ambitionis verò & di .
uitiarum vndiquaqueaggregandarum ftudiofilli
mi . Quid verò adcò abominabile fateri poflunt,
quod non factum aliàs comperiamus : Incæſtus,
Sodomniæ , parricidia fidei apoftalıæ,facrilegia ;no
ftris temporibus,nónne ludus ? Antropophagiam
horrent animi , led poſlem fingularum ferè natio
num proferre non pauca exeinpla. Carybas mala
conſuetudo; ludæos , Italos, Hiſpanos aliquando
adegit duriſſimum famis telum ,non minus effi
cax odij magnitudo plane belluina fuperioribus
annis Angræ quçudam Lufitanum N. Pilator tria
Caitellanorum corda trepidantia vorare adegi ,
vt narrat Hiſtor. de las Terceras. Quid Marciacum
Lege Ro- aliud ( quo te , ô Bel zica mea , hærclis auertit !)
thum li.z. nauram ? ſed nolo meis verbis , carmine volo co
de bellore gnoſcas Lector Nobilis Nortvvici:
ligionis in Lugdunuin ,cingi , Batauorum ,miles Iberus,
Francia.
Abatauo contra cingitur ille mari.
Pon opus elt gladis ferróque rigentibus armis,
Sola pro Batano belligerentur aque.
laĉturam pecoris Batæuus quam fecit, & agri,
Hispano decies fanguine Ibere lues.
Mercator fapiens tamen band mercabitur una
Hifpani, generis corpora mille boui.
Macra caro eft,nuper cim cor gustaſſet Iberi
Respuit, canibus nauta vorare dedit, & c.
Nam plura addit. Comeſſę poruit, qui in tam im .
mani facinore ludere, ( cd Dinothus tamen diflen
tit,nam ait hunc Læſtrigonem abieciffc ,fed tamen
alium arroſum id Delftum tranſtuliſſe,piečate? lu
dibrio, & petulantiâ ,Idem Dinothus farctur,lib.s.
Historie Gallica, perſualam plebem Catholicain
fuiſſe , pucros ab vberibus matrum per Hucno
flios len Caluiniſtas auelli , verubus infigi,
& inſtar hädinæ aut aprugnæ mandi perauidè
conſueuiffe. Verus néche rumor ille fuerit , non
habeo affirmare : malo falſum credere , quamuis
NVM RVM
MAGICA
perraca , vt ea pofteritas numquam fii crcditura .
Nihil ergo tam crudele , vel nefarium lagæ profi
teantur , quod non fit exemplis conteſtatum . Pu
to me hoc opere toto ſingulorum criminum mul
tiplicia memoraſſe : & reperiri, quæ vnam in per
fonam omnia concurrant , fcripfit ad mc ex no
Itris , vir fide dignus , Gaſpar Rhey Anno ļ600 , in
ięc verba; Hic Monachy 27. Nouemb.mgler filiague,
duo viri, puérqueduodennis ( eral hic ex reliquuis co
rum , qui non multò antè hoc tempus itidem híc flam .
mu ori mari,autftipuisb induri ) atroci prorsº ſupplicio
affecti fueruni. Medea fabula eft, Thyestes fabulae;i:
füperos o inferos polluerunt , vis verbo dicam , quic
quod ſcelerum in libris,quos de magiâ,inſcribis,admisa
feruneišti,boc ex ore Iudicis curati,qui in venificosha.
Tre o quastiombus eget, illos(libros inquam (#65,46
diligentiffimè,pe: legit) rafens audrui.Itaque fexres vr .
bem inira usti ſunt ferro ac laminis , exira perfractus
ante brachiis à rota in rogo vstulari ſunt vini. Non
crgo atrendendum iudici vt credat , immane ma
gis vel minùs fit facinus : ſed in iplo conlide
randum facinore ,quantumcumque fit ; an quod à
ſe patratum fatentur, id verè patratum fuerit.v.g.
dicit fe commouiffe tempeftatem & grandinem
præcipitafle in agrum Titij vicini lui; videat an
verè cum ager illc obortâ procellâ fuerit grandi
narus. Dicit le le ſtregaſſel ve loquuntur filiolum
C N. & verè puellusnullo apparente morbo conia
buit, fortalis etiain cicatrix paruula,in pectuícu
lo vel guiture pueruli inuenta. Dicit le necaffe
vaccas aut iumenta N. defoila ſub limine Itabuli
ollâ,quę ibidem reperta ;aut ſolo contactu necaflo
dicit , & vila fuit tangere , nec certa mortis caula
apparet alia.Dicit ſe adolefcétula 1o.vel 11.annor.
cum ſi lo dæmone cóſuelle, quæ per inſpe & ionem
fæminarum peritarum deuirginata inuenitur. Nec
verè peccacum ſtrigum vllum eſt difficilioris pro
barionis aut ſuſpectiº de deluſione, quàm nefanda
cùm da monibus Venus. Remigius tamen indicia
duo ſuggerit,li poſt tam nefario concubitu defun
ata præ laulfitudine per aliquod tépus ei decum
bendum fucrit : aut fi lubſtrata lintea largo cruore
D lint perfula , quæ duo lagæ duæ in actis confeflæ
fuerunt.lege illum ib.i.cap.6. Sanè bæc ſunt indicia
clara quib'laga queat cognoſcere le nó lomriaſſe.
mmdi quoad viņos etiam , cenſent laque . & alij ,
numquam ſic deludi quoad concubitum, quin di
ſcerocre queant,an vigilates id fecerint, l.cec enim
initium in ſomnis potuerit contingere, in ipſe ca
men patrationc neceſſariò volunt hominé exper
giſiere:atque id aiuni docere illorú experientiam ,
qui fædis huiuſmodi imaginationibus inter dor
miendum cómaculantur.Et hæc fuit Hebræorum
iam olim opinio , quod rerā natura non capiat quen
guam coire nefcientem , ait D. Hieron . Traditione in
Gen.qui non refellit ,vt nec Rupertus ; & idem te
E nemt Liran Toftar. & Oleaftrius,in c.19. Gen.agen
tes de ebrij Loth incæſtu ; ſcio D.Iren.lıb.4.c.51. &
D.Chryſo.bom ,44.in Gen.Theodoret.Ambrof. &
alios voluille hæc omnia prorsùs ignoro nec fen
tiéte Loth facta ;quòd naturaliter fieri pofle,eciam
Caiet . & Perer.nofter cenſuerunt. Nec quicquam
dubito à dæmone adeò fortiter aliquem loporaçi
poſle , vi ne in decfone quidem feminis dormie
deſinat.Poſlet itaque dæmon lic ſagis illudere ,fa.
teor. Verùm caulam non video cur id in diabolicis
hilce mancipiis fieri fufpicemur ; quæ ( vr narrat
Spreng .
 LIBRI
Spreng.) non rarò repertæ íunt in agris clara luce ,A
lupinæ , & criſſantes, & poftea viſus teter vapor ab
earum corpore ſe ſurſum eleuare : quem illæ in a
& tis fuum incubum fuiffe confitebantur. Item quan
do affirmant ſe ad conuentum delatas, vel irer pe
dibus confeciſſe , & viſæ ſunt ab aliis ist,autin cho
rea ab aliis agnitæ : & complices afferunt ſe ſimul
adfuiſſe , & in reliquis circumftantiis conueniunt.
Quando poft reditum à conuentu aliquot diebus Quincta QVIBVS AVXILIIS : hoc eſt an ope ;
ægri, vt multi apud Remig . & Binsf.quando reper dæmonis & cum quibus complicibus . huc indiciú
ca vala conuiuantium ,vt à lanione Camerarii:quá frequentiſsimum & optimum eſt quia fatentur có
do inuentæ nudæ in agris à curlu reuertences , vt plices ſe fimul feciſſe.Videtur ausé incredibile om
Grillandi Lucretia :quandopoftmultum deniq ;té- Bnes eodemmodo circa fingulas circumſtantias de
pus ac laborem domum rediere, vt Presbyter Pici,
& Nob. ille Lochienſis Bodini : quando quallatis
membris femineces ex nobe in terram deiecti , vt
iuuenis Bacauus Ronſlei : aur in arborem , vt Mar
gareta & armentarii Remigiani. Deniq; quando
te aiune cattum vel quod aliudanimal indurile , &
veſtigia patrati ſub tali larua criminis apparent , vt
languis pueri exſucti in cunis,apud Spin.vel vulnus
in ſtrigum corpore ,qua parte ſchema feiinum con
uulneratum fuerat,ve cattus eiuſdem Spinei, & bu
fo apud Ipras flandriæ . Deniq; hæc circumſtantia
( quid ) innumera indicia iudici queat præbere , led
notanda duntaxat,
concernunt quæ
.v.g. vel rem ipfam,,de
delationem qua quæritur.c decipi à dæmone poſſunt.Adminiculant taméhę
velconcubitum
Nam fi hec veritimilia,parum attinet,etiamâ parer
ga quædam admifceantur minus verifimilia.idcò.n .
Tolet diabolus falla veris aſſuere,vtne veris quidem
fides conſtet:quod in confeſsione Mátenlium Ne
cromanticorum ex Creſpeto aliàs oſtendi.item in
exemplis quibuſdam à Remig.adductis. Deniq; in
hac circumſtantia, quæ omnium præcipua elt , au
diar ludex prudens prudenter monentem Plutar
chum : Quodammodo philofophiam tollunt , qui reb.mi
rabilib.fidem nõ habent.Oportet autem quam ob cauſam
aliquid fiat ratione tractare;quod verò id fiat,ex Hijto
ria eft fumendum lib.s.Sympoſiac.c.7.Itaque narratio
ni reorum ſtare oportet ,quæ cor Hiſtoriis eſt com
probata.Hanc incredulitatis aduerfariorum ex inf. D
citia natam pertinaciam iampridem veteres damna
verunt. Apul. lib.1.de aſino allerithominibus multa
cuenirevlu mira , & planè vera , quæ tamen ignaris
relata fidem perdant.Dionyſ.Halicarnali.lib.s. an
isquit..docet hoc vnicuique infitum à natura , vt ex
propriis ea quæ de aliis dicuntur iudicemus , & an !
aliquid credibile velincredibile fit,id ex propriis vi
ribus meriamur. Plinius autem ſenior (locus exci
dit )quemadmodum (ait)multa fieri non pofle,priuſquam
facta funt , iudicantur ita multa quoque qua antiquitus
facta funt,quia nos ea non vidimus,neque rationem af
fequimur , ex ijs eſſe que fierinon potuerint iudicamus.
Qua certe ſumma infipientia eft.]
Tertia circumſtancia eft CvR ? vtpote G habuit
caufam cum temporis ad pactum cum dæmone
ineundum : puta inſatiabilem libidinem , pugillani
mitatem , deſperationem ,defiderium vindictæ ,cu .
Biolitatem ,cgeſtatem ſubiram aut valdègrauem , &
boiulmodi ; quibus impelliconſueuiſſe: heophili,
Edelini & aliorum exempla declarant.
Quarta, QUOMODO : non eft magno vſui, quia
parùm refert an modum ignorent: fuffiçit, quid ex
parte ſua fecerint, & quibus vſæ ſint inſtrumentis.
occulta funt plerumq; Satanæ ſtratagemata, & me
dia naturalia. Sar erit ſi indicent, quibus vſæ ,pulue
res, vnguina , decermina mortuorum , buttones,
ellæ & c. maximè li iſta compareant apud illas,
vel vifa , vel reperca quibus allerunt locis . Modus
V. SEC .
XVI.
405 :
etiam operandi ſedulò diſtinguendus eſt ab ipfa
rerum adbibitarum efficacitate. quamuis. n . qued
ſaga ſe dicit adhibuiſſe, hoc fit fecundum fe inutile
ad effectum producendum : ſufficier , fi pro lig
no eſſe queat.nam efficacitatis vis omnis pendet , à
peritia & operatione ipſius diaboli ad fignum ope
rantis :vt patet in tranſuectionibus, & procellis cié
ſtis ,fimilibúſque.
luſas fuiſſe.quamuis.n.tam facilè foret dæmonibus
decem decipere , quàm vnum :tamen non eft cen
lendus Deus hoc æquè permittere . Ne omnis ratio
probandi talia delicta occulta iudicibus adima
iur : hoc enim diflentaneum eft prouidentiæ di
uinx.
Sexta, eſt ,VBI:quæ minimi momenti eſt.ná pof
ſunt æquè deludi yno loco atque alio ,Deo permit
tente .
Septima circumſtantia (QVANDO ) non mulcú
attédėda,quia tantú yno, quantùm alio poſſunt dię,
quantùm interdiu,tantum noctu : & quouis tépore
ur
duæ vltınæ reliquis circumſtátiis ad earum confir
mationem , cum teftes conueniunt in loco & tem
pore: nec nihil probabilitatis habent locus famofus,
aut tempus ſolemne hoc eſt dies ordinarii ) quibus
earú ſcelerofa conciliabula celebrantur.
Sed (inquiet) poteſt in conuentu innocens repre
ſentari, adeò vt multi teſtes poſtea deponát eum ſe
illic vidiffe. Refpondi aliàs, vel Deum id nunquam
paſſuh : vel ſi paffus fuitaliquando cos infamari:
nunquam tamen paſſus eſt , eos damnari, fed mox
eorum innocentiam in lucem protulit ,vt in illo ip
ſo facto B. Germani , quod aduerfarijvrgent : &
certiùs probaturex D. Athanaſij iudicio, qui falſo
acculabatur brachiú Arſenii ad vſus magicos abl
cidiſſe.Demum fiquid huiuſmodi argumentú va
lerer in adulteris,homicidiis , & aliis etiam valeret .
Ná poſſet etiá diabolus in lacronú cauernis , & lu
ftris libidinoſorum innocentem exhibere tanquam
adulterum , vel homicidam :quod quidam B.Silua
no narrant accidiffe , æquali hiſtoriæ fide , qua illi
de B.Germanomemorát, & de Sátarenenfi mona
cho habes inferius 1.6.c.2.fećt.3.9.3.AA. Si conce
dunt æquè in aliis criminibus hoc locum obtinere:
næ illi quam fidum ſceleratis patrocinium , ram in
fidam reipub. & Deo nauantoperam.nihil enim
accommodatiùs fit ad criminoſos omnes ſuppliciis
eripiendos. Si negant in aliis peccatis idem locum
"habere : doceant cur in ſolo crimine faſcini dæmo
hoc poſsit, & non in aliis.Sat ſcio nunquam idoncè
docebunt.
E 2
Sextum arg. eſt malefici non funt occidendi,pro 6
pter abnegationem fidei : quia omnes homines,
dum mortaliter peccant : fidem abnegant, & dæ
moni, relicto Deo , adhærent, & tamen non pro
pterea occiduntur.Conf.B.Petrus ter Chriſtum ne
gavic,& tamé non fuit propterea necatus,Refp.pec
catores recedere à Deo per inobedientiam tantum :
& ideò impropriè dicuntur proprerea infideles , &
fidem negare : fed malefici ſeu lamiæ recedunt à
Deo per expreſſam abnegationem Dei & fidei,
quod aft APOSTASIA , propriè diétæ infidelita
tis fpecies , conſtituenspeccatum vnum ſpecificè à
ceteris mortalibus pcccauis diſtinctum . vt op : ime !
Rc deducit
 DISQUISITION
406 VM MAGIC AR VM
deducit Binsfeld.inl.7.C.de malef.in reſp.ad 1.argu . Ja choreas ducunt cantillant , fædiffiméque multa e
Quoad B.Petrum , ille tantùm peccauit cótra præ
ceptum confeſsionis fidei,fidem verò nequaquam
amiſit. malefici fidem cordc & ore abiiciút, idque
ſpontè , nullo vrgente metu. Petrum ſtarim peeni
tuit;ſagæ manent in ſua defectione. plura de Petri
negatione egregia inuenies apud Fr.Soarem.tom . 2 .
7 in 3.p.D.Thom .
Septimum argum . Deus permittit maleficia fieri,
& finit maleficos viuere.ergo non debet cos homo
occidere. Refp. ridiculum eſſe quod inferunt. ſice
nim ſequeretur nullorum crimninum reos occiden
dos: quod eſſe bæreſim certam ,docent Caftr. & alii
a Rom.13 . Catholici ſcriptores. Nonne magiſtratui gladius à
1.Pet.2.- Deo datus ad vindictam malorum a ? Ex his apparet
de Orig . quàm ridicula ſint argumenta aduerfariorum . Sit
homil. 20.
in Num , ergo ,
Concluſio , Lamia occidenda etiamſi hominē nul
lum veneno necaffent, etiamſi ſegetibus, cú animantibus
XX non nocuiſſent : etiamſi necromantice nonforent,eo ipſo
tantùm quòd demoni fæderate,quod conuentui intereſſe
folita , quæ ibi exercentur preſtare.]
Probatur id primùm iure diuino, Exodi22.v. 19.
Maleficos non patieris viuere.quo loco vox Latina
eſt admodumlatè patens,nec reſtringendaad ſolos
venenarios , vt nec Gręca nec Hebrça.quod quia fu
6 1.1.c. 2.
sè probauit b,hîc non repetam . idem ſtatuitur Le
de voce
Mechal uit.XX.verf.vlt.
ſephim . 2. prob atur iure hum ano ,lege Eccle ſiaſt ica. c.
perue nit.c .cont ra idolorum .25. 9.5 at
.Exirauag . varys,
unâ Ioann.XXII.ſuper ſpecula ,alia Inroc.8.quæ poni
tur ante malleum malef.alia Alexand.6.incip. cû ac
cepimus: alia Leonis X. incap. honeſtis petentium
votis ;alia Had.Vl.incip. Duduin vti nobis.] & lege
ſæculi , fcripta quidem l.mulio.l.nemo i.nuiius.i. crji.
C.demalef. matham . non ſcripta verò , confuetu
dine ferè Vniuerſali Europa , iudicum Ecclefiafti
cvt docet cotum , qui folent brachio fæculari cos tradere c: &
omaes;quiiudicum lecularium vt patet ex ſcriptoribus qui res
Storú tri criminales profecuti ſunt nationum omnium :Italo
rum ,Blanci,Carrerii, Griliandi, Gandini,Cları,Fol
bunali e
gêre. Lu- lecij,Boſſij, & alior.ex Hifpania Bern.Diaz . Plaçæ:
cerna In- Auiles. Aúendanni,Couarr.Gregorij.Lop.ex Gal
Directoriú lys Fabri,Millei, Michaëlii, laquern , Berberii , Re
Inqu: fit.il. inigii,ex inferiore Germania Damhauderii:ex ſuperio
lud Comné - re Althuſii.Godelmann. Fichardi, Molteri & ipſo
fis , hoc rum patronorum Lamiacorun ; qui dum querun
verò Ey tur, & improbant ,conteſtantur confuetudiné, hanc
mcrici :
Viatorium inualuiffe. Hæc PP . reſcripta , hancImpp. fanctio
nem , hanc Europæ generalem conluècudinem ,
Inquil.
Berber . hæc decreta cunctorum tribunalium accufare
in malleo
Spréger us
, mendac ii , hoc eſt conten dere fallum fuppofuif
laquerius' fe & afferuiffe : quod nomen , quod fupplicium
in flagello meretur ,
Siman, in 3.probatur ratione , criminis grauităti commen
prax i Alde
Caftr. f. furáda poenæ grauitas grauitas autem criminis pe aliis ' non nocerent facto , ne noceant exemplo:
. tenda å perſonæ offenlæ dignitate , & ab ipſo of. E ve videmus quotidie lamias multiplicari , & ca
iuft.hæret
punit.l. s.c. fenfionis modo . Offendicur à Lamjis Deus Opt . rum fermones atque opera canceris inſtar ſerpe
16, Max, & Deipara & omnes caelites, & vniuerfa
Ecclefia,genúſque humanum ,& animata inanima.
cáque omnia : nam Deo & fuperis maledicunt , &
blaſphempant: ceteris creaturis abutuntur , & exi
tium parant; idque modis contumeliæ & crudeli
tatis pleniſsimis . primò interuenit idololatria, gra
uior quàm Iſraëlitarum , illi vitulum aureum ado
rabant,coram eo bibebant,ſaltabant,canebant d : hi
dEx.32 .à coram dæmone ipfo, cui le deuouent , cui facrifi
num.s. cant , cui fidelitatis & obedientiæ facramentis ſe
addicunt : coram hoc ( inquam ) edunt , bibunt,
perantur.Secundò confuluntipfium damonem frequé- leseni 20
ceo , quod ipſum mortedignilimui ,ex lege Deie v.6 .
Tertiò offeruent filios. To filias ſuas demonijs : lege Dei 8.6.20.7.
iubentur occidi ,qui ſemen ſuum offerunt Molochf. 2 .
Quartò câdem lege necari iubetur,qui cum umento gd.c.20.v.
coiëritg :itemi qui adulterium commiſerit h : items ; .10.v.
hd.c
qui cum ſexus eiuſdé homine Sodomi.am commiferui: 10.
longè deteſtabilior eft fpurcities .Magorum ; quia , 1 d.c.20.0
cùm fint coniugati , adhuc verſantur in continuo 13 .
K EX.22.6 .
quali concubinata cum dæmonibus, & fic nó tan 18 .
cùm contra lexum , neque tantùm excra fpecié pec- 1 Levit.24
cant,ſed etiam extra genus : quod deteftabilius eft, v.15.& 16.
& peff . omnium carnalium peccatorum . Nec o- Idein in
cioluin eſt quod cùm'digina lex k dixiffet , male auch.vt no
iux . copu.
ficos non parieris viuere. lubiungat immediatè : Oui nac, Boër.
B cum iumento coiërit moriatur. Qui immolat Dys oct- decil. 31.
detur, nimirum vt hæc connexa , & coinitari folita in c... de
fele indicentur. Sextò interuenit in eorum crimine apofta. &
ibi DD.I.
atrociſsima blafphemia ó maledictum in Deum :quz 2.& 3.C.
diuina
quoq; lex morte fanciuitvindicanda !.Sep- de Apoft.
timò accedunt in vno crimine & alia multa :quibus .l.1 . & 2.
1. Demo
à legibus humanis iuſtiſſimè mors decreta lupplı veocráti .
s
cium : apoſtaſia à vero Dcom :exercere ritus & la C. de pag.
crificia Diaboli fædius , quàm vlli olim paganin: ol. deler.
transfugium à Deo ad hoftem dæmonem , cùm torem.g.is
Deo Sacramentum militiæ in baptiſimo dixerint o: qui ad
rebaptizatio quoque , & chriſmatis feu confir- hottes. D.
dere.milit
mati onis cona ta abra ſio : crim en lælæ Maie ſtat is 1.li quis
C diuinæ apertiſsimuin ex ipfa Profeſsione & pacto aliquid ex
ſeu fædere ſolo , vt ex formula & ricu ipfo con- Enc tailo ...
ſtatp, nocturni conuentus ad magicos apparatus, sansfuga.
D.de pe .
quod ipfum capitale q . Cùm itaque tam multa co pl.etier
currant in vno crimine , quorum fingula morte cepca.C.de
digniſsima : videtur communi iudicio carere : qui bæret.
communem hanc peſtem non cenſer igne gladio incl.
.
que abolendam : & ſuſpicionem occulti conlenlus C.ad leg.
atque conſpirationis meritò præber : qui ſe , Dei & lali,måc.
hominum coniuratos hoftes defendere atque tue- q l.vlt.c.
Thcodoſ.
ri velle profitetur. demalef.
Accedar & alia ratio . Criminum morte pu
niendorum tres ſunt cauſæ præcipuæ . rine crimi
D
nofi viuendo damua inferant proximis & reip.có
Itar autem maleficos etiamſi non occiderent vene
no ; tamen plurima damna inferre : vc enim cete
ra mittam , cùm eorum peccatum fit in vno mul
tiplex quædam colluuies , ſentina , & femper re
pullulalcens bydra peccatorum : Deus grauiflimè
ſemper offenditur , & ad clades tori reip. infe
rendas prouocatur maximè : vt his infeliciſlimis
temporibus experimur , quibus huius ſectæ ( qua
iam ceteris longiùs proferplit ) fagitia , bono
rum hominum precibus , & pietati præponde
rant , plúſque illa polfunt ad irritandum , quàm
hæc ad Deum placandum . 2. caufa eft, vt etiamfi
re . quare tollendæ de medio , vt ftulto pereunte,
Sapiens aſtutior fiat. 3. ne fi diutiùs mali toleren
tur ,‫ و‬maiora ag auaris ſceleribus ſupplicia ſibi ac
cerſant , & de die in diem fiant deteriores, cúm
que falutis pars ſit , minùs affligi : optimè illis ad
falutem conſulit æternam , qui maturè flagitiis e
ripit. Docer experientia vix vllas extra rogum ,vel
carceres conuerti : quomodo conuertantur , quæ
domi moriuntur , nec habent qui ad Deum re
uocer conſcium peccati corum quenquam ? Po .
telt illas Deus ad pænitentiam etiam domi reuo
care :
 LIBRI V. SEC .
care: ſed non videmus hoc heri. quod finguları | Alldymbolnejt).n terram ſculpto )quæ fcabellü pedum DEX
Dei contingit clementia , quæ pænas tautis fcelc-, est per vos, & quemlibet veſtrú præftito,vos obſtrinxiftis leg
ribus deb ias vult breuiore & leniore hic fupplicio Jigno Dominico & cruce conculcato:et illi parendo,ad- cruribus
expiari. Cùm itaque omnes hæ raciones locum
habeant in Lainiis, etiamfi nullum occiderint api
mal : conſequens eas adhuc ineritò morte plecti,
& hos iudices clementes potiùs quàm crudeles in
eas exiſtere , confequens etiam impios & crudeles
in remp. & quaſi parricidas patria eſſe, qui ad tain
euidentem patriæ perniciem hæc viperarú examina
diſsimulatione ,conniuentia, aut aliter,fouent, celát,
tuentur,aut debitæ pænæ fubtrahunt.
Obiicitur ex Conſtit. Carolina locus cuius hæc
i art. 109 . fententia eſt a : li alicui damnum maleficio fiue ve- B
neficio intulerint , morte ignis plectancur : fi ver,
rò pulli damnum intulerint, pænas patiantur pro
deli &i quantitate, & qualitatc.} Reſpond, leinper
( ve oftenlum huius delicti cam elle qualitatem
& quantitatem , vt li fæderatæ fuerint cum de
mone ; ſi in conuentibus , ea quæ ficri folent , fe
cerint, morte plectendæ lint.Dumtaxat ergo ca
put hoc definit , venenarios illos femper igne pu
niendos : ceteros , a venenariinon ſint , aliquando
lia
ignis,aliquando alio fupplicio puniendos. Patronis
ergo Lamiarum , qui hoc capite nituntur , docen
dum fuit , harum Lamiarum crimen huiufmodi
non efle, quod mortem mereatur : qaod hactenus с
illi oftendere nequiuerunt , & Binsfeld. Grillan .
Sprenger. Alf. à Caſtro & alii citati,nóſque etiam
non obſcurè contrarium demonſtrauimus. Quid
CO : quæſo abſurdius , quivaccam vel equum occiderit,
interfici : qui à fide Chriſtiana defecerit , & Dco
maledixerit, & Diabolo ſe addixerit exprella pro
feſſione , & cum eo fædiſsimè coiërit , & ei ſacri
ficauerit, & c. eum morte nocaffici : éftne hoc pe
nas criminibus commenſurare? Vifum mihi, vnde
hæc omnia luculéter probari queant, inſerere huic
loco exemplar ſententiæ latæ Auinioni anno 1582.
vt refertur à Sebaſtiano Michaëlis , in Pneumalogia:
Viſis proceſſib.coram N.N.N. & c. contra nobis con
ſtitutos reos ,accuſatos, delatos :quibus iam per veſtra:
o quorumlibet veſtrûm relationem ,ac propriam con- D defo eiecte precepto,in ore retinuiſtis;illudque in terra ne
fefſionem iudicialiter coram nobis factam , atque fapius fariè expuiſtis,vtcum maiori omnis contumelia , impie
repetitam ,iuramentoveſtro medio:quam per teſtium de
pofitiones eorúmqueaccuſationes, & alias legitimas pro
bationes ,ex dictis,ałtis & proceffu reſultantes, nobis le 1
vos,á veftrum quilibet,
gitimè conſtirit, ^ conftat,quod
A poftafia Deum noſtrum omnium Creatorem , & - Opificem ,Vnum
conſum
marz. Trinnm abnegaftis: & immitem Diabolum , hoftem
antiquum humanigeneris,coluiftis voſque illi perpetuo
deuouiftis : & facratiſſimoBaptiſmati, his qui in eo
fuerantſuſceptores leuantes, & proparentes , veſtraque
parti Paradiſ , & aterna hæreditatis,quam pro vobis o
toto genere humano Dominus nofter IESVS CHRI
STVsſua morte acquifiuit, coram prafato çacodamo
ne,in humana ſpecie exiſtente abrenunciaſtis: infunden-,
te spfo rugienie diabolo denuò aquam , quam accepiſtis,
veſtro vero mistato nomine inſacre baptiſmatisfonte vo
bis impoſito ,ficque aliud commēticium nomen vobis im
poni ficiitio baptifmate palli fuiſtis,o accepiſtis : atque
in pignus fidei demoni dale veſtimentorum veftrorum
Crapsfu- fragmetū & particulä illi dediſtis,ú ,vtà libro vite vos
- rium . deleri: & obliterari pater mendacij curaret,ſigna veſtra
Libri propria manu ,ipfo mandarie o iubente,in repreborum
dana: orii,mortifj; perpetua libro nigerrimo ad hoc pa
rato appofuiftis:& ,vt ad tatam perfidiam & impietatě.
deuinciret, nota vel ſtigma cuilibet
acrilegiu vos maiori vinculo
a
Delt veſtrum , veluti rei ſua propria,inuſſit: illius manda
cisifos iuſſis iureiurado, ſuper circulo ( quod diuinitatis
ID :
HA !TO ?
XVI. 407
f. . lub
miniculo baculi, quodam nefandiſſimo vnguento abipſo polici . Lc.
Nsabolo vobis prafcripto illis ,crurib. & pofarper åėracc cõuen
tus &
ad locú conſtirurum ,intempeſta nocte , horacomoda ma
traſporta
lefaclorobus, ftatifý,diebus, ab ipſo ientatore partari o tio . Ecce
translati fuiftis:ibique in communi fynagoga plurimc- dololatria
rum maleficorum forrilegorum ,& båreticorum fafiona perfecía.
riorum , cultorúmque demonum ,accenſo igne zerro ,poft
mult as iubilationes, faltationes, comeJariones,compota .
Liones, & Indos; in honorem ipſius præſidentis Beelzebub
Principis darroniorum in formam o ſpeciem fediffimiFinis no
& nigerrimibirci immutari, vt Deum, re & verbisa- cere ma
dorajtis: & ad illum complicatis genibus ſupplicesaccef- leficiis ha
mano ge
gitis , & candelas picoas accenfas obtuliftis,& illiusfeti peri . Ma
a diffiniuri ac turpiſſimi anū(prob pudur ! ) ſumma cum leficia &
reuerentia ore facrilego deoſculati eftis :illumque fub vo- crudelita
ri Dei nomine muocaftis:illiúfqueauxilium ;& pro vin- scs.
dità in omnes,vobis vel infenfos, vel petita deneganies,
exercēda efflagitaſtis:atque ab ipſo edocti vindictas,ma
leficia ,faſcinationes rum in humanas creaturas, ium e
tiam in animalia exercuiftis , atque homicidsa infantiū
Sepulchro
qnamplurima commififtissimprecationes, ablactationes, rum vio
iabes, & alios grauiſſimosmorbos ,ope iam dicti Salha. latio. An
na ,immififtis: infantéfqueper vos , nonnullis eriam ſcien- tropopha
tibus tantú & annuentibus,arie iam dicta malefica op gia.
preffos, confojos , & interfectos fuiffè, ac demum in .cemi
terioſepultosnoctu & clam exhumaſtis ;atque inſynago
gam pra diétam ,fafcinariorum collegium ,portaſtis:de
nigi damoniorum Principi in folio ſèdenti obialiſtisode
tracta & vobis conferuaia pinguedine,capite;manibus; Sodmia .
& pedibus abfcifſis, truncumq; decoqui,& elixari; & in
terdum aſſari curaſtis, iubentéq; ac mandante prafaro
Patre veſtro comedyftis, & damnabiliter deuoraſtis:ma
lidenique malis addē do,vas.viricum ſuccubis, vos mu
lieres cum incubis fornicati eftis, Sodomiam veram &
.
nefandı/ ſimum crimen mifere cum illis tałtu frigidiſſimo Sacrilegiu
exercuiſtis:& ,quod etiam deteſtabiliſſimum eft,auguſtiſ
simū Euchariſtia Sacramētum per vos in Eccleſia San
ila Dei aliquando fumptū ,iam dicti Serpentis à Para
taris, & contemtusſpecie Deum noſtrum verum & San
ĉium dehonefaretis ipſum verò diabolum , eiúſg;gloria ,
bonorem , triumphum & regnum promoueritis :atq;omni
honore,laudibus, dignitare, auctoritate , & adoratione
honoraretis.decoraretis , & honeftaretis. Qua,omnia gra
uiſſima, borrendiſſima ac nefandiſſima funt , directe in Sententiæ
Omnipotentis Dei omnium Creatoris contumeliam & códemna
iniuriam . Quam ob caufam nos F.Florus Prouincialis tionis
Ordinisfratrum Prædicatorumſacra Theologia Dołtar renor. .
ac Sancia fidei in totâ iftâ Legatione Aninionenfi In
quiſitor generalis:Dei timorempra oculis habentes,pro
tribunali
fedentes , per hanc noftram fententia diffiniti
nam ,qua,de Theologorü & Iurifperitorñ conſilio, more
maiorñ,in his ferimusſcriptis IESV CHRISTI Do
E
mini noftri ,ac B.MARIÆ virginis nominibus piè.in
uocatis dicimus,declaramus, pronuntiamus & diffiniti
uè ſentētiam ':vos omnesſupranominatos, & veftrü quê
liber fuiſſe & esſe veros Apoftatas,idololatras, Sanctif
fimafidei defertores.Dei omnipotētis abnegatores & co
temptores, Sodomiticos , & nefandiſſimi criminis reos,
adulteros, fornicatores,fortilegos , maleficos; Sacrilegos,
hæreticos,faſcinarios bomicidas,infanticidas, ?&monim
que cultores Suthanica ,diabolica atque infernalis dif
cipline, & damnabilis ac reproba a fidei affertores ,
blaſphemos,periuros, infames, & omnium malorum ,fa
cinorum & deli&torum conuictos fuiile. I den ros omnes
Rr 2 veftrum
 408 DIS VISITIONVM
vejtrnignè quēlibet, táquam Satana membra,hacnoftra A Felino & aliis , citati DD . recipiendum in crim
fententia , Curiæ faculari remittimus , réaliter & in
effo£ tu condignis ó legitimis panis eorum peculiari iu rò in enorminibus & reip. periculoſiſsimis. ( vide
ducio plectendos .]
Habes hic epitomen ſcelerum quæ faſcinarii
iſti ſoliti committere, quá alıbı,accuratiùscompre
henſam : habes & exemplum damnationis Eccle.
fiafticæ ,quo illa pacto Curiæ ſæculari, reospunié
dos tradat:nec opus alia ſolemnitate,fi laici ſint rei. feueritate digna infaſcinariorum facinoribus,præ
Maius opus quando tradendi luntClerici: quos
conſtat ante traditionem omni clericali priuile
gio : præmiſſa regradatione, feu , vt vocant, de
gradatione fpoliandos.Quæritur auté, quid fi mo
niales ſint,vel monachi laici:nullo in clericorú gra
du conſtitutiran & hi exauctorandi, & quomodo ?
De his vltimis non memini me quidquam lege
re. Sed arbitror fufficere nudationem feu fpoliatio- B
nem habitus monaſtici , vt viris caputium , feminis
velum , cum fcapulari, & habitu fupremoaufera
tur , veſtiſq; laica illis iniiciatur , & ordine , cui ſe
addixerant,eiecti,ſpoliatíq ;omni religioſorum pri
uilegio , ſortíſque Laicæ effectis declarentur, lic
que Curiæ ſeculari tradantur. Praxim huius ca
fus nondum vidi , ſed ſuſpicor hanc effe , vel ef
ſe debere .
Sed quia in faſcinariorum cauſis multorum cri
minum quædam quaſi colluuies & ſentina reperi
tur:quorum nó eadem qualitas eſt, quæri ſolet pro
pter quæ liceat vel expediat hanc Clericorum vel
Monachorum traditionem facere ? C Tertio loco homicidium ; quod in noſtro caſu
Si lola hæreſis propriè dicta,hoc efterror in fide
pertinax reperitur :fequenda decrera canonum de
hæreticis,quæ propoſui ſupra. bac eadem ſectionelit
tera T.T.
YY
Quid iudici in ceteris criminibus quæ hæreſim
comitantur vt plurimùm , & quæ ſubiungam ; fa
cere expediat: id quia depender à circumftantiis
perſonarum , loci , temporis & c.prudentiæ & faci
eft, nec regulis vllis poteſt definiri. Hoc tantùm in
genere: honoris diuini , & timoris , & publicæ
valitatis fummam ſemper habendam efle curam :
& ita demùm, fi hæc permittant , iuris rigorem re
D
mitti pofle.
Si quæras quid iudici liceat ? Reſp.etli olim de
gradatio non niſi propter cria crimina iure Cano
nico exprella permitteretur: hodie tamen praxim
contrariam muualuille palsim , vt propter alia quo
que crimina his maiora id facere liceat : quod lanè
& à pleriſque interpretibus receptum , & æqui
táti valdè conſonum , poſt Bald . Ancaran . & Āb
bat . fruftrà reclamantibus Antonin . Anan . & Bu
trio , in praxım deductum videmus. Quare licer
hodie propter vnum crimen valdè enorme, vel
plura grauia ( fic voco quæ non tam enormia ) e
tiam non exſpectara incorrigibilitate clericum tra
dere fæcuları brachio puniendum : vt docent, post
alios , Guilh. Benedictus in c.Raynutius. ; Bernard. E deieftos ſtatu ; in deliria , miſerandúmque furorem cri
Dias de Lugo Epiſcopus Calagurritanus Prac.
Criminal. canon.c.9o . & Felicianus Epifcop . Scha
leoſis libro de depoſitione & degradat.c.14. à quibus dæus e , qua ſolet grauitate & copia verborum D.de iure
adferuntur exempla multa rerum fic iudicatarum ,
in Italia , Hiſpania , Francia , Belgio , diſſentiunt
camen in ca dumtaxat , quòd incidente calu Fe
licianus cenſet , priùs conſulendum Pontificem
Maximum ; fareor id turiùs . Sed alii hoc necel
ſarium non putant , nec puro in praxi obſerua
ri. Quod verò videamus iure Canonico requi
ri incorrigibilitatem ,, c. cùm non ab homine. de iu
dic. hoc rectiflimè cenſent , cum Ancar . Abba .
MAGICAR VM
nibus leuioribus , & reip. parùm noxiis: non ve
Diazium . fupra cap. 33. 90. Felician.c :12. * 14. )
quorum ſententiam veriſsimam puto in crimini
bus huiuſmodi diu continuatis arg.c.quam fit.deex.
ceff.Prælator.
Crimina auré huiuſmodi valdè enormia , & hac
ter ipſam hæreſiin , mihi videntur faltem tria oc
currere.
Primò eſt Apoftafia à Deo & profeſſione Chti .
ſtiana , mera & perfecta , & transfugiun ad dz
monem illique præſticum homagium , fiue acce
dar idolatria , ( quæper fe fufficit ) frue non ac
cedat . quia hoc crimen , fecundùm fé ,grauius eſt
hæreſi propriè diéta , & punitur non tantum pænis ac.1. &
omnibus hæreticorum a : ſed eò acriùs, quod qui ibi Ianoc.
hæretico locuspoenitentiæ permittitur, is Apoſtacæ Hoft.&
alii . de A.
iure ciuili diſertè denegatur.b
poft.
Secundo loco eſt talis Sodomia nefandiſſima per breit. &
concubitum cum fuccubis & incubis dæmoni gloff.in l.
bus : propter Sodomiam verò tradendum brachio 3.C.de A
fæculari clericum , criminis huius aliquoties com- poſtar.
mifforem ,ſtatuit Pius V. Pontifex Maximus in Bul
la, incip.Horrendum illud fcelus: de qua conſule Na
varr.cap . 27.Man:nam .246. & fuperioribus annis
hoc in praxim Duacideduxit, Reuerendiſ.Epiſco
pus Attrebarenſis.
multis ex capitibus eſt enorme & qualificatum.pri
mò quando occidunt proprias proles, vel parentes,
aut coniuges (vt apud Remig. libro 2.0.1.) & ho
rum fimilitudine, quando monachi vel monachæ
necant fuos collegas vel conforores. 2. quando
nondum baptizatos , & animam perdunt cum cor
póre 3. quando ad necem accedunt decoctio
nes illæ , aut antropophagiæ. 4. ſi veneno ne
cant. 5. quando necant proditoriè ex pacto me
diante ipſo dæmone . hæc duo vltima indigent
probatione ' , cetera clariſsima funt. Quartum &
quinctum itaque probo , quia deterius eſt homi
nem veneno , quàm gladio occidere c : ideo Ro ctex . in l.
inani venena etiam aduersùs hoſtem dereftaban- 1.C.de ma
cur , vt Corn . Tacitus & L. Florus docuere. I lef. & ma.
Deinde conatus proditorius grauitatem homici- them , vid.
dii femper aggrauat : eſtque maior ac dolofior ad 4.l.inf.
proditio , quoties cauendi aut prohibendi mi- tit.de pub.
nor occaſio vel poteſtas eſt. Dæmones autem ſunt iudi.g.Le
infidiatores inuifibiles , in omnem nocendi oc- gs Corne
cafionem intenti : quorum nec inſidias cauere, verl. cada
nec vim ( fi Deus illis permittat ) atque ferociam , lege & ve
prudentia aut vires humanæ ferre valent . Deni- netic.l.3.
que per tales & maximè diuturnos , atque acerbil- D.ad
Cora .leg
de
limos cruciatus excarnificatos necant , & vt plu- licar. &
rimum ( quo, quid grauius ?) de mentis ſimul recto ideo hoc
men no
morte
præcipirant, cúmquc fanitate corporis ,animi quo exfti
ngui
que tollunt incolumiratem . Quæ cuncta Philo lu- car.l.huius
rationúmque perpendit , & idcircò iuſtum Moyfis fifci,
Zelum validiùs commendauit , quod maleficis nec 21,defpe
cial. legib.
diei quidem vnius inducias à nece concedendas circ me
a
ſtatuerit : adeò vt, fi carnifex delit , per ipſummet di.
Principem Iudicem populi , eos de medio tolli
voluerit , qui rali ſupplicio mauus ſuas non con
taminaturus , fed Deo Sanctificaturus , vt alter
1
Philnees , videatur . Addit vocem à Legislatore
EXODI,cap.XXII.vbi lex illa perſcripta ,policam
capi,
 LIBRI V.
capi, de omnibus, quiveticis artibus alicui necem
moliuntur: & eos ad duo reducit capita , qui di
cuntur οι μάγοι και φαρμακευ7αι: & poftea explicat
quos duplici nomine complecti volucrit , nempe
qui vel potionibus , vel verborum conceptis for
mulis abutuntur , qialpois nou {n adãuis tioiv. quæ
proiiſdem fumi fæpè folere fatis indicar Heſychij
lexicum , vbi habes: (naudos , gapuanoi,góutts , fed
a l . 1.0.3:
lit. D. dè hoc aliàs plura dicta nobis fuere a.
DD . communiter admittunt veneni mali no
mine,etiam magicos ſuſurros, & incantationes , fi
b vide ue formulas quaſlibet conceptis verbis ex pacto
Grill. li.de cum dæmone inito operantes, comprehédi b.quia
forcil. q.12 par damnum ex verbis talibus & venenis. iuxta il
& Pet.Bins lud Tragicide Medra : qui poftquam genus om- B
feld.in 1.1. nelet halium graminum , & Serpentuin comme
C.de ma- moraſſet ab ea vfurpatum , ſubdit;
lef.
Addit venenis verba non iſtis minus.
Metuenda. Sanè ratione pacti &
dæmonis fic vocati, damna inferentis . Nonnelu
ſtinian.Imp.lege Cornelia de ſicariis perinde illos
lcd . verf. ceneri lanxit c; qui ſuſurris, vt qui venenis , occidê
cadé lex.
re ? Quid quæſo hic ſuſurri, aliud quàm verba illa
de pub.iu
dic, cam metuenda ? Plato quoque occidi voluit lege
ſua , non folum qui venenis datis focuiffent,fed &
quicumque deligationibus, aut illecebris ,aut qui
bufdam incantationibus ad lædendum paratus ef
ſe videretur : & hæc omnia fe veneficiorum nomi .
ne comprehendere affirmaưit lib . de legib.Xl.fe
re extremo : εάν καταδέσησιν , ή επαγωγάς, ήλισινέ
πωδαις, και των τοί8ίων φαρμακάων ών τινών , δόξα o
Monos évoy Badalovli. Incantationum itaque & ſu
ſurrorum nomine, omnęmalorum verborum ex
pacto efficacium , quod malefici vſurparint, genus
comprehendi : qui negaret , neminem legi, nec
audiui .
Vnde nihil dubitem huc referre, formulas illas
deuouendi, ſeu dirasimprecationes , quibusmaxi
mè variis hæc hominum venenaDeum offendunt:
ve erat illud quo , quæ alicui nocere cupiebat , & fe
dæmoni per pactum olimmanciparat N.Louanij
ſemper viebatur: Per illud ius c imperium , quod in
me tibi permiſi (dæmonem alloquebatur ) poſtulo vt
quantum polles poréſque 1ali vel tali (nomen expri
mebat) noćëas.Vbi notandum inprimis hac forma
contineri &exprimi primò complacentiam fiue ra
tihabitionem primi pacti, cuius hæc quædam eſt
renouatio , & noua quodammodo apoſtaſia. De
inde peti ſimpliciter, & indefinitè,ve dæmon quá
cùm poterit noceat: quare & illud peti, vt fi queat
occidere per diros cruciatus , id faciat. Ideò fi con
ſtaret, ad Tartareashas preces , dæmonem alicui
morrem intaliife : debere puto hanc mortem de .
neuenti huic , vt quæ iuſſit , imputari. Si de nullius
mece confter, fed tantum de morbis & afflictionin
busillatis; officium iudicis erit , quacúmque me
liore via poterit , iuridicè inueſtigare, num mortis
etiam cauſam alicui præbuerit , hoc eſt an aliquis
ex iis , quibus Diras imprecata eſt, morte violenta ,
dæmonis eius opera , ſit fublatus. Si verò præterea
in eadem familia ,vbi degit (verbi gratia,in eodem
monaſterio ſuperior ,vel confrater)aliquis non fi
ne fufpicione maleficæ noxæ , & maximè illius
ciuſdem , quæ graſletur eodem tempore adhuc in
alios domeſticos, interietit : cæcum putem , quilo
cum quæftioni idoneæ hic ſupereſſe non videat:
cùm indicium hoc illa confeſſione, & infamia per
foox clara confirmatum , planè propinquum ſit
entendum . Ad pænā tali infligendam ; ſi demor
SEC. XVI . 409
A ce illata , ne per tormenta quidem , quicquam fa
teatur: et ſilenior ſententia fit quorundam ,leuiorid vt poft
quàin mortis ſupplicio afficiendam d: tamen quan- Bertachin .
do in multos tam improbo & propinquo conatu Carr. & an
teus graſlacus fuit, eriamli mors nulla föret ſabfe- lios Clar..,
cuta,ordinariam mortis pænam tali conatui infli- cidium . n.
gendá , juſtius videntur complures Doctores fum
mæ auctoritatis cenſuiflec. Quain fententiam e e Ang. &
quidem opinor, in iis qui non luntvſi ad nocendu Salyce.inl.
1.C.de ma
veneno aliquo aut inftruméto naturaliſed imme.
Icf.Couai.
diata ope opera diaboli ,longè apertiorē & æquio in Cleme.
ré habendam . Nam qui hocpacto,vitalis conuen- ti furiolus.
tionis initæ homines perdunt: planèſimiles funt P2.circa
malitia , homicidis , quos vulgò vocant affaſſinos , de arbitr.
quorú homicidiú pro valdèenormi& qualificato iudic.cal.
in praxihaberi ,norunt qui criminalia fubfelha vel360.
obiter adierunt.Hos commune Doctorum fuffra
gium iubet omnino acta degradari, etiamfi cona
tum improbum mors ſubſecuta 'non fuerit, fimo
dò per ipfos non ſteterit ; quominùs interficere
turl. Longiùs etiam- hac in re pluriini 1. C. pto- f docent
grediuntur, adeò vt cenſeant, clericum gai alfaf- hoc no in
fino mandauir occidere quempiam , à iudice fæcu- accurate ,
lari in hoc conatu deprehenſo affalfino , poffe & ni & An
ipfum mandatorem ab eodem iudici cape , & fine geli cötra
vlla degradatione ſupplicio affici:quod vltimum ria ſepten
licet non diffitear videri communius receptumg , tia, Dia
fecuriùsramé arbitror iudici fæculari, priùs degra. ziusfupr.c.
191.& feli
С
dationem hoc cafu opperiri, & vrgere Ecclefiafticia d.c.14.
cum forum , quatenus iuftè & honeftè poterit , ad S.patet ex
hoc faciendum . Ceterùm fimilitudinem affaſlına- citatis à
Boër.9.69
tus maximam in hoc maleficorum conatu inelle , Lupo de
quia docuilib. 2. quaft. 4. litt. B.non arbitror mi - l liberta. Ec
bi nunc probandum ; quid interest precio condu - clefiaft. q.
cam ficarium , qui meum inimicum ex infidiis in- 9. & Arnol.
Albertino
terficiat: an ad hoc vi pacti conuenti à dæmone, id
vt faciat ,obtineam ? hic pro pecunia elt , aniina ei quoniá de
pacta, & promifla. här.in 6.
Verùm dicat aliquis , quid igitur refpondes ca- quos fe
noni , c. cum non ab homine, de ind. breuiter Resp. Diaz.& Fe
ſequi me cum multis grauill.I.C.quos Felician . & licia.cpiſc.
D Diarius ſequuntur,Ancaran.& Abbatem : qui cé
ſuere canonem illum intelligendum de vnico ran .
tùm , & non qualeficato homicid:o :non autem de
vnico homicidio qualificato ( vt funt ea quæ nos
initiò propoſuimus homicidia maleficorum ) neq;
de pluribusnon qualificatis.
Concludo igitur quolibet iftorum trium cafuum ,
multóque magis duobus vel tribus concurrentibus , vel
vno perfecte patrato , & alterius propinquoconatu ac
cedente, Magos,fortiarios,maleficos, incantatores, fiue
quocunque alio appelles nomine, poſe à iudice Eccle
ſiaſtico ,quamuis monachi , quamuis Sacerdoies fint a
čtu pramiſſa degradatione brachio fæcularipuniendos
tradi. ]
Siobiicias , quoſdam docere , ex quibuſdam ca
h fusè a
E nonum locis, ad hanc traditionem Sortilegij cri
pud Abba .
men nó fufficere h, ſed dumtaxat ad verbalem de - in c.ad a
politionem : Occurritur , id intelligendum calu bolendam
quo Sortilegij crimen intra proprios ſuos termi- de hæret.
nos confiftit; hoc eſt non progreditur vltra illici- qué feqq.
tam diuinationem non coniunctam cum expreſſo Diazius ,
pacto Apoftatico . Nam de tali fimplici diuinatio- ille c. 12.
ne,vt ſunt pleræque aſtrologorum & fimilium ,ex- hic c . 1o .
preſsè canones illi loquuntur , nempe c.vnicum 26 .
9 ...coſi quis Epiſcopus26.9. s.Et ideò'noftræ ſenten
tiæ nihil obſtant. Ceterùm quando incamationes
etiam medicamentis ad malorum remedium ad .
hibitæ ; tunc ex Diuo Auguſtino expreſsè iuber alius
Rr 3 canon
 410 DISQUISITIONVM MAGICARVM

1 canon clericosdegradati capit. admoneant in fin. A Quoad ignis pænam ea quoque merito flec
26.9.7. Cuius loci duæ lunt explicationes, yna pta ,, & à maleficis arulpicibus (13.C. de malef .)
a Antonii era, degradariponi pro curiæ ſæcuları tradi,vt per generali Europæ confuetudine , ad omnes magos :
in ca. at di præcedes ctiam quod ſubſequitur ſignificetur.id maleficos , ſortiarios, lamias extenta . quia linga
clerici. de circo enim ferè ſemper fit actualis degradatio ,quç poftatæ ,lunt hæretici, funt peccantes contra natu
iudic. hoc nomen propriè meretur: alia eſt degradatio ram : quorum omnium hæc legitima pæna eit g .
babb.in S Ioann.
nem tantùm poni pro depoſitione verbali b, quæ Er hæc pana cæpit iaın in Hilpania à tegno Ra- And.Ho.
d.c.admo
acant . propriè vocatur depoſitio, impropriè verò degra miri Regis, circa annum . 844. Nam ille Magica tienLab
datio diceretur. Prior ſententia verborum pro facra cantionélque ignis fupplicio coërcuit [ loan. abolendā
prietati inhæret , poſterior æquitati . Sed ſuſpicor Mariana de reb . Hypn.lib.7.4.13. ) in Italia priùs de hzz.&
in re non diſſentire Abbatem & Butrium . Nece adhuc à temporibus D. Gregonij , quando Romæ aaa
nim Butrius opinor affirmaret incantatores , qui Balilius quidam ſenator magus quive pænam ef. ca.1.de a
ncc apoftatæ, nec Sodomitæ , nec aliis noxij ſuis fugerct, le Monachum elle velle tinxerac flammis poftat.DD
inl. nullus
artibus eſſe ſunt conati.actu degradandos , vt cu abfumptus fuit ( vide D. Greg.lib. 1. Dul . cap. 4.)
riæ fæculari traderentur; ſed contenderet canoné
B hic Balilius vna cum Præ textato , qui ambo fena- aruſp
Codex.
ema
illum de his non loqui , verùm de iis ad quorum tores & viri illuſtres , fuêre Maglæ conuicti h : vt lef.Bertr.
crimen incantationis ,graue damnum aliis illatum , videas hoc crimen ſemper non muliercularum tă- conf.212.
Sodomia, aut apoſtaſia , accederet . Contra Abbas tùm & vilium , ſed virorum etiam nobilium fuitie : vol.2 Cor.
Brun.li. s.
non opinor negaret incantatores illos de quibus quicquid v Vierus & fimiles ogganniant. Im - de bę.c .;
Butrius fic acciperet Canonem , & de quibus cócl . pænitentes itaque viui comburendi , pænitentes Corali..
noſtra fuit, curiæ ſæculari tradi poſſe ; ſed conten prius ſtrangulandi . vide Couarr. libr. 2. var , ref. Miſcell.c.
8. Aime .
deret canonem illum de his non egiſſe,led de aliis cap.19.num.9.c.Clarum d.S.fin.q.49. nu.7.In Apo
de quibus nos mó loquimur: quæ Abbatis explica itália quoque ſpeciale, quod in foro excerno illi rector.com
tio erli minùs propria ,magistamen conſentanca pænitentiæ locus non eft.l.3.C.de Apoft. Ad hanc mél.inlu
videtur illi contextui. Sanè nobiſcum ſenGiſle Ab autem pænam ignis . ex coinmuni conſuetudine cerna in
barem & cum Butrio, quoad enormes illos quos fufficere fidei abnegationem , & fædus cum dæ- quikt. Si
cin c.ruz
de pænis . dixi ſortilegos, patet, quia Abb. clolitus eft di mone, docent Bart.confil.quod incipit mulier ftri- & ali.com.
ftinguere inter crimina grauia, grauiora , & gra ga de qua quæritur. in fin . & habetur como conf. in d..rás
uillima, de grauibus tantùm vult agi in c. cum non C crimin. Z leti.I. & Mollerus ad conſtit. Saxo. p. fuge cum
fim . Cla
ab bomine. de iudic. de grauioribus in c.lua , depæn. 4. ſect. 2. n.4 .
rusg.Sodo
de grauillimis in c. nouimus. de verb.fignif. O cap . Vnum reſtat dignum quæſtione, V. Iudici liceat mia.nu.4.
penult. de baret. Et inter grauiſſima collocat quæ hanc legis poenam confuetudine receptam minuere pro Damhavd
cúmque ſunt qualificata, & valdè pernicioſa reip . lubito ſuor decidenda hæc quæſtio eſt ex traditis à in praxi
crimin. &
& quia pro huiulmodi criminibus puniendis con D. Thom . eius interpp.2. 2.9.67 . 2. 4 . ſi adlit
elt omniú.
dignam pænam non habent canonú ſanctiones :vt accuſacor, eo iuſte inuito , non pofle vllum iudicé h Calliod.
illa condignè vndicentur , & reip.conſulatur,ac la ne ſupremum quidem pænam debitam laxare : , fi 1.4.variar.
tisfiat, vult meritò introductum , vt iudex Eccleſi verò iniufte inuitus eflet, vt fi valdè vita rei forer epiſc.21.
aſticus talium reos degradet , & ilicò poft curiæ ſæ reip. neceſſaria, tunc inferior iudex id non pofler, i2 D.;Tho.
culari (ve fieri ſolet ) tradar , iuxi , do to nouimus ſed benèlupremus poſſe i, quod tamen rariſſimè 2.2.9.67.
doc.penult .ſi verò delicta minùs atrocia & minùs & non nili maxima ex cauſa faciendum . Inferior ar.4.ad 33 .
pernicioſa reip . ſino tamé ex grauiffimis: tunc vult vero iudex nec permittente accuſatore pofleck.lu- & ibi
iudicem debere degradare , & degradarum perpe perior poterit eo remittente , fi tamen id fiat cum Caiet.Sor.
1.s.de iult.
tuis carceribusmanciparc, qua fuprema iuris Ča. Di bono reipub . quod quia rarò accidit , ideò etiam ill.9.4
d cap.2.de nonici pæna eft, & in mortis locum luccellit d. rarò pæna relaxanda. Siiudex ex officio proceſfit, a.4.
pon: In- Quæ lanè Abbatis fententia meritò Diazio & Fe minor non poterit eam relaxare: fupremus nó po k poſt. D.
teſt, nifi vtilitas reipub. id exigat , vna & præcipua Tho.Ara
qualiter.2 liciano fupra citatis placuit.Et hæc puto pofle & go & Va.
de accufa . debere iudicem ſequi. cauſa eſt lenienda pænç , penitétia voluntaria.Sa- lēc.& Barr.
Porrò li fpes affulgeret emendationis, & magna nè prudentes iudices lemper cenſuerút, ſpontanca Saloa.
atque clara pænitentiæ incidia exſtarent ( caueia & promptam confeffioné & indicia pænitentiæ ,
le putes, quod reus fecum peiat clementer agi :me leuioris pænç infligendę, etiá in hoc crimine,cau
lins indicium pænitentiæ foret,ſi diceret nulla fibicon fain idoneam effe.Stabuletiloannes de Vaux igne
digna fupplicia poſeirrogari,omalle hic Deó tam a cremandus,capite plexus fuit :aliis locis,qui viui e
trociter offenfo , grani ſupplicio conari ſarisfacere ) rant exurendi , ftrangulantur ad palú . Hoc mouit
nec rei ſunt relapſi,nec ſchandalum timetur , nec iudices illosAllobroges in caſu qué his verbis nar
magnum imminet reip. periculuin ex hac clemen rat Cancellarius Pariſienſis contigille anno Do
tia: his concurrentibus ſemper , etiam in tribus il mini M.cccc.xxiv.Recitatus ejt LugduniGallia
lis quæ dixi criminibus , æquiùs, leniùs & hone- Ecoram clero procejus cuiuſdam mulieris delata & de
ſtius Epiſcopo putarim ( nili particulari cauſa in ienta Burgi in Breyſſia , qua eſt notabilis villa ducis
contrarium mouente ) li reum huiuſmodi poſta Sabaudiæ circa quam eſt domus Sellionis ordinis Car
ctualem degradationem , fiue monachus,luc aliàs thufienfis. hac mulier ſub pallio deuotionis ó reue
c docui a clericus lit (maximè ſi in ordine ſacro conſtitu lationum fingebat mirabilia .Aferebat enim fe efje v- Sic cortig.
liasexMó tus ) ipfemet ad perpetuos Ecclefiafticæ curiæ nam de quinque fæminabus milis a Deo compaſline, le legitur,
Streleto & carceres damner. Sic factum Ebroici , Magiſter proo ?redimendis innumeris animabus de inferno. Et ia religione.
laquer . Guilh . Edelino c : ſic factú Cameraci loannæ Po ſua colluſione ſubdola deceperat in regione illa
fdocui ex quam
Maceo , & ciere f: fic factum Cordubę Magdalenę Crucia , in plurimas ſimplices muliercalas . Sciebatvidendofroz
Molincto. quorum tamen cauſa Sodomia , & maleficium ,cú
iem ,peccata , qua fecerat vnuſquiſque: koc enim ſe
Apoftalia concurribant; ſed in omnibus pæniten cundum Augufiinum etiam Diaboli malitia fcire po
tiæ ligna erant clariſſima, & fcandali atque noxx teft, & fuis reuelare,non autem ea qua futura ſuntab
| publicæ periculum abeſle iudicabatur. ſolutè , fiue ea quæ in ſecreto cordis latent, et nullo

exteriore
 LIBRI , V.
exterioremotu aut figno fefe,produnt . Habebat etiam
fupradiéta mulier duoscarbones in pede , qui eam af
flixerant quotieſcumque aliqua anima ad infernum
deſcendiſſet. quotidie tres animas ab inferno liberanit:
vnam vel duas fine difficultate , aliam ( en alias cum
pæna maiore, vt dicebat. Mentis quoque exceſſus ſeu
exſtaticos fæpè habebat, in quibus mirabilia per reue
larionem didicerat: erátque mira abſtinentia, ſingula
rifſima etiam vita : plura verò alia de ea ſcribenda fo
rent. Nuper autem cùm Spiritus almus Eccleſia fua
rećłor verus ( vt creditur) hunc Spiritum falfum dete
gere vellet : hæc mulier capta , & pænisvt torquere
iur est addiéta : quæ omnem veritate confeTaest, qua
liter omniaprædita cupiditatis occaſione finxiffet,vi ſe
nutriret hoc modo , & paupertati fuæſubueniret : aut
fortaſſis pro huiuſmodi diabolo ſe miſeram in formulam
dedicauit. Inuenta est inſuper morbum caducum ha
bere , ac cundem ſieb extaticis exceſſibus, quosfinxerat,
palliare, dequa cum varia opinio effet , an tanquam
bæretica puniretur : iudicatum est à doctis ad pænité
tiam eam admittendam , nec eſſe hareticam ; quia illa
quæ feceratdimiſit, nec obftinara permanfit. ) ita Ger
Con libr.de examinat. doctrinar . litt . O. in fine. Hæ
recica non erat , quia in mente errorem nullum fo
uerat : faga ramen &malefica , quia peccata ex pa
cto cun dæmone inito diuinabat. carbones etiam
illi videntur illuſione dænionis apparuiffe , quan
quam & humana vafrities quid ſimile carbonibus
1
potuerit exhibere . Ordinariè expedit reipub. fon
tes puniri : ideò ordinariè peccaret etiam Princeps
hanc pænam mortis relaxans : & fi quod malum
reipub. inde proueniret ad iuſtitiam pertinens, iu
dices, etiam Princeps , tum tenerentur ad dampo
cum reſtitutionem.Valen. “ Aragon.fupra c est
commun.fententia ,Silu.cCaietan .in verb. Iudicum
peccata , Nauar.in Manual.c . 23. alior. Quàm
ægrè autem Deus ferat maleficos magos verè ido
lolatras, les V & MARIÆ hoſtes , defendi
aut debitæ mortis pænæ eripi : in Anatolij cuiuf
dam & fociorum Magorum cauſa , multiplici mi
raculo Bizantij fuir oſtenſum , narrante rem mul
tis Euagrio.lib. s. Hifror. Ecclef .c. 19 .
Qua derein monitis 3. & 4 : plura ſum dictu
rus. Hîc reſtat vt repræſentem quod fæpè pollici
Commen- tus ſum , Analyticum commentarium in c. Epiſc.
tarius in cauſ:26.9.5. quem extorſit non neceſſitas,ſed ad
c: Epiſco- uerfariorum impudens peruicacia. Tribus &ß.rem
p1.26.9.5. complectar. 5. 1. de ca. Epiſcopi anćtore da aucto
ritate.
Quidam volunt effe concilij Aquileienſ , ca
pit . 1. ita Bodinus & Danæus hæretici. Miror
vnde hanc inſcriptionem cap . Epeſcopi acceperint,
Nam nulli libri, quos multos vidi, yelluonis , vel
Burchardi, vel Gratiani, eam exhibent , fors an le
ctionem illam commenti,ne viderentur nimis im
pudentes in folutione quam adducunt ? volunte
nim nullam concilij illius auctoritatem fuiffe , vi-
pote quod conciliabulum non iuſta ( inquiunt')
Synodus habeatur. Quæro ex Bodino de qua A.
quilcienfi Syn .loquatur ? Aa de priore ? hæc fuit
anno : 381. tempore Dampah Papæ & Gratiani Im
peratoris : in qua Palladius & Secundinus Ariani
condemnati: cuius nulli alij canones extant , nili
actio vnica contra Arianos, qui Synodum hanc
Gratiano extorferant. Prouincale concilium fuit,
fed femper pro iuſto & legitimo babicú :nec aliud
ferè in quo plures pro numero fanctitate conſpi
cui, vt Valerian.Eufeb.Bononienf.Ambr.Philaftr .
alij : quos cat Bodinus & contendat ferreo ore in
SE C.
SEC. XVI. 411
A conciliabulú conuenille.Prober etiam ex hoc con
cilio canoné deſumptum . Pofterius aliud celebra
tum Aquilciæ anno 698. fub Sergio Papa in quo
Eccleſia Aquileienſ . quæ relapſa in ſchilma occa
fione Quintæ Synodi fuerat , iteruni reconciliata
fuit Romanæ Eccleſiæ : buius concilij meminêre
Paul. Diaconus l.s. bift.6, 18. Baron. Annali Ota
uo, ſed canones nullos eius proferunt : nec quod.
ſciam extant. vnde crgo probat Bodinus efTe hu
ius concilij Canonem : cui etiam iniurius eft, id vo
cans Conciliabulum , cùm Romani Pontificis au
coricare fuerit congregatum . DentBodinus &
Danæus aliud concilium Aquileienſe ,quod conci
liabulum fuit, ex quo canon ille lit delumptus .
B
laquerius & alijcitant ex concilio Acquirenfi: Sed
mendofi codices cos in fraudem traxêrc. Plerique
fcribunt , ex conc. Anquirenfi. Non diffitcor fieri
pofſe ve ruditas illius fæculi cauſam prabuerit
Gratiano fic fcribendi, vt cenſet Ant . Auguſtinus
lib. 1. de emendar. Gratiani Dialo. s. in fine.vbi do
cet fic folitum aberrare in nominandis Conciliis :
ſed ille potiùs ſæculi quàm Gratiani error dicen
dus , quia hanc corruptionem deprehendas etiam
in Pariſienſe Burchardo , ſed in Louanienf. luone,
eft, Ancyrenſi: inde nata differentia quod veceres
ſoliti C. & Qu.confundere,vt in nomine Quirinij
& Cirimij.diſſentiunt autem tam luonis , & Bur
chardi, quàm Gratiani veteres codices , in Angui
CС
renfi , Anchyrenſi, Anchyrani. conſtat concilij ve
rum nomen eſſe Ancyranum ab vrbe quæ Græcis
A "gxugu. & fic alibi vocat Gratianus.ca.Diaconi.8.
c. de Syracuſana. 13. diji. 28.6.32. presbyteros.dift .
30.6.6. ji quiepiſcopi.d. 92.c. 40. Ji gu.. de rebus. 12.
9.2.c. qui diuinationes. 26.9. s.c.desfonfaras 27.9.
2. Ancyra vrbs Galatiæ antiqua & nobilis ,vbice
lebris ille lapis theſaurus antiquariorum , & apud
Claudianu Ancyraniſ triumphi: Straboni & Pro
lomæo Aºyxupe : Laonico corruptè Oūvxupee : hodie
Bellonio & Nigro Anguori. ftatim occilo Maxi
mino celebratum in ea concilium fuit, perſecutio
ne ceſſante anno ferme 314. in quo multa de la . Aliivo -
D pſis falubriter conſtituta fuerunt, nec pauca con- lunt. 308 .
tra magicas fraudes ſancita , & contra coragioſam
ſuperftitionem ex commercio cum gentilibus in
populum fidelium proferpentem : vt patet ex can.
23. fcu ( vt Balſamon ) 24 qui relatus à Gratiano
in d.c. qui diuinationes. Sed ex his canonibus Bal
famon . 25. alij 24. tantùm ponunt: nec inter eos
nofter habetur. Vnde igitur Gracianus cum de
ſcripſit ? Inciderat in.collectionem quandam ſex
decim partialium librorum , in qua lib.6.c.6.67.
adiicicbantur duo canones concil . Ancyrano , quos
hodie addicos videmus primo concilor. tomo e
ditionis Surianz , item oprimæ Roinanæ : priorem
de homicidis ſerui alieni,poſteriorem de fortilegis
& maleficis per Epiſcopos parochia expellendis :
E quem totum Gratianus deſcripſit,erroruin quæ in
codice collectionis erant nulla ratione habita . An
Burchardus ex illo eodem codice partialium li
brorum defcripferit, an verò collector ex Bur
chardo ,non pollum definire,quia collectionem il
lam non vidi.
Quid ergo, dicemúsne hunc canonem eſſe con
cilij Ancyrani?communis hæc opinio eſt, non re
centiorum modò, Turrecrematz in d.c.Epiſc.To
ſtati inExo . & in Matth.laquecij in Flagello, Alphó
fi à Caſtro lib. 1. de iuſta här. punit.c.16. Victoriæ
rele £t. de Magia, Carranza in fummaconcilior. Si
mancæ in Cathol.inftit.Spinæig.de ftrigib.Silueſtri
de ſtrig:
 412 DISÖVIŠITIONVM
deftregimag.admir . Binsfeldij de Confeſſ. malef. & | Aris aliquid habet hoc vnum argumentum quod
Ant. Auguſtini in d . Dial. verum etiam antiquo
rum , vt Collectoris illius partialium ſexdecim li .
brorum , Collectoris omnium conciliorum , Bur
chardi , luonis , Gratiani .
Obiiciunt qui contra fentiunt, quod ifte canon
nec in Græca concil. editionc ſola,nec in ea quam
Balſamon interprctatus fuit : nec in Latinis ver
fionib . Creſconiana , vel Dionyſiana ( quam ſecu
tus loan . VVendolſtinus) nec in Tigurina ,' nec in
alia vlla concil . Ancyrano inſeratur. Sed de mul
tis quæ ex conciliorum canonibus exciderunt,hoc
vnum effe potuit : potuere etiam Burchardus &
alij vereres Latini plenius volumen nacti fuiflc ,
quàm Balſamon aut alij Græci , aut qui vertêre ex
Græcis; quorum libri conciliorum Latinis ſemper
fuere corruptiores & magis mutilaci.
Nihilominus alij adhuc cenſent ex nullo conci
lio deſumptum , fed 'ex aliquo Patrum . Nam
Beetzius in Preceptorio , aſcripſit B. Gregorio , eui
denti memoriæ lapfu. Alij volunt deſumptum ex
D. Auguſtini lib. deſpiritus anima. Sed liber hic
non eſt Auguſtini,vt mox docebo : & auctor ille
mutilè admodum hoc canone fuit vfus. Doctifli .
mus denique Annal.Ecclel. fcriptor cenſuit à Da
malo id ſtatuțum , 10.4 : Arnal,anno 282 , ſic ſcri
bens; In actis autem Damaſi Papæ, in Ecclefia reci
tariſolitis,de quibus inferius erit mentio, habentur ao
liqua ab eodem Pontifice decreta in Romano concilio : c
hócne an prioreincertum eft, & c . deinde poſt quadam
concily decreta, ait : nec non etiam excommunicandos
eſſe omnes, maleficiis, auguriis, ſoriilegiis, omnibuſque
aliis ſuperſtitionibus vacantes:qua ſententia præfertim
fæminas illas pleétēdaseſſe ,qua illufæ à demoneſeputat
noctu ſuper animalia ferri, atga vna cum Herodiade
circumuagari, &c . Atque hoc cenſer confirmari,
quia cenfet eadem femè à S. Auguſtino deſcripta
haberi de fpiritu & anima c. 28. nec non in appen
dice Ancyrani concil . & apud Gratianum lub eo
dé titulo collocata.26.9.1.6.12.Et conſtet ex Scue
ro Sulpitio vita S. Martin, ca , 25. in occidente &
oriente maleficorum artes plurimum inualuiſſe,
quod ex Ammiani li. vlt. hiſt. vberiùs probetur: D
adeò vt in ipſos ſacros Dei miniſtros præftigiæ
quoque magicarutn excantationum irreplerint, ve
de Gerontio Diacono D. Ambroſij narrat Sozo
menus lib. 8.hift.c.6 .
His tamen argumentis nondum inducor vt Bur
chardo, luoni, Gratiano, ne dicam tot aliis doctit
fimis viris contradicam , vel à communi me len
centia patiar auelli . Maleficorum multitudo non
minor fuit Conſtantij , & Iuliani'temporibus vt
non paucioribus exemplis poſlem probare: Sed
quid opusin re clara? quod autem à Gratiano lub
codem titulo collocetur , vt ab appendice quoque
illa: hoc perfpicuè non pro Romano,ſed per An :
cyrano concil. facit. Quod eadem apud Augufti. E
bum totidem ferè verbis legantur . auget ſuſpicio
nem Damaſi non effe hoc decretum de muliercu
lis , ſed recentius : nam liber ille non eſt Auguſtini,
fed alterius nec tam docti , nec tam antiqui. Nec
Auguſtinus ſubticuiſſet Damaſi eſſe piæ recorda
tionis ſanctioné. Nec quidquam obftat, ne creda
1 mus illa Damafi acta, in iis faltem partibus,quæ in
Eccleſia non recitantur ( qualis eſt iſta ) elle men
dola : nec didicivnquam illa Damaſi acta in Ec
cleſia olim integra recitari folita : ſed ficut hodie
videmus in Breuiariis inferi, ſeu recitari non acta
integra, fed Actorum partem . Pro Damaſo robo
MAGICARVM
horum actorum exſtant Romæ complura exem
plaria m . f. quorum quatuor Illuftrifs. Baronius
vidiffe fe teftatur, d.to.anno 427. Accedit illud An
tonij AuguftiniDialo. 14. dehoc c.epiſc. his ver
bis, Damaſo in concil. Rom.afcribi vidi in li.quodam
MichaëlisTomaſizexex veteri libro ,in quo vita ciufdem
libro ,in
Pontificis conſcripta. Verum hæc opinio etiam pati
tur difficultates ,quas noſtra. Inprimis enim in ca
nonibus conciliorum Romanorum, quæ duo ſub
Damaſo habita, non reperitur.non in priore anni.
373. quo damnati ſectatores Apollinaris. Nam il
lius canones interciderunt , & eorum ſummā vo
lunt AnathematiſmisTheodoreticomprehenſam ,
B qui nihil pertinent ad d.c.Epıſc .LegeTheodoret.los.
hift.c ...Nec reperitur iſte canó in poſteriore con
cil. ſub Damalo Romæ habito . ſuperſunt iſti ca
nones, & in iis nullus eft noftro conſimilis.Præter
ea veterum ſcriptoruın ,qui noftrum canonem ex
hibent, nullus Damafo alcribit : non Burchard.li .
10. cap. I.non luo p. II. C. 30. non auctor lexde
cim partialium librorum ; non collectores conci
liorum ; ſed omnes conſentiunt in Concil. Ancy
renſe. Multa etiam reperias ad verbum in lib . illo
de fpiritu &anima:cuius auctor ſi ex Damati actis
ſumfiffet, cur non meminiſſer; ſolitus, non conci
lia, ſed auctores etiam recentiores, & minoris no
minis quam Damalus, citare: vt Boëtium cap. 37 .
in fine: vtnotes Auguſtinum eſſe nonpoffe :& cap.
47. quædam diſſentahea Auguſtino,conſentanea
Gennadio ponit. nec Poſlidius in Indiculo ope
rum Auguitini hunc memorat librum : & Vincen
tius Belloacenſ. ac Trithemis Hugoni Victorino ,
nonnulli Etheriano aſcribunt.
Quare magis vergit animus, vt donec certiora
habeamus cum Ancyrano concilio relinquendum : cui
tamen arbitroſ velà Burchardo , vel aliis quædam
inſerta :Sant enim in illo quædam tradita ad mo
dum Doctoris cifputantis , nec certa , nec admo
dùm folida: vt fuo mox loco docebo : immò ſiad
mentem aduerfariorum interpretemur, falla,& ab
ſurda, prorfúsque indigna cum Damafo , tum An
cyranis Patubus : Quæ nefcio, vnde Burchardus
defcripferit: ab luone Gratianus , à Burchardo
mutuatus Carnotenlis luo.Burchardus ex duobus
vnum canonem conflauit, cui Gratian , etiam de
ſuo tertium limbum in extremo affuit. Nam re
Atillimè gloffa Canonica tres in co partes depre
hendit: & fecundam incipere ab illis verbis. Illud
etiam non omittendum : Gratianus Burchardo &
luoni tertiam addidit, cuius initium , Nonnulli in
ueniuntur, &c. poft illa, infidelis & pagano-deterior.
In Gratiani ergo verbis triafunt membra diuerſo
rum ſcriptorum , in Burchardi & luonis duo.
Primùm eſt, Vi Epiſcopi eorúmque miniſtri,&c.
Vique ideo a tali peſte mundari, debet ſancta Ec
cleſia, hoc totum reor Ancyraniconcilij fuiſſe :ad
dicum forte ad ca quæ habeamus in eiuſdem con
cilij can .pen. ſancita, vide c.qui dininationes 26.9.
ro.Mediæ partis & ſecundæ reliqua,non arbitror
eſſe concilij illius, quæ pleraque continentar in
Pſeudo- Auguftini lib . de ſpiritu & anima, ſed val
dè inutilara & truncata : quæ cuius fint neſcio.Ex
hoc libro verbis quibuſdam mutatis, & fine atque
principio nonnullis additis,primus ille compilator
tam illuftri addicamento, ex ſuo ingenio , tamma
gno auctuario concilij canonem adauxit.Nec no
uum eft Gratiano & aliis compilatoribus canonu,
cogere in vnum diuerſos canones : nec nouum li
brariis
 LIBRI
brariis præcedentis canonis verba cum præceden- | A , diceni,o fi aliquem virum aut mulierem huiufcemodi
tis vel ſubſequentis canonis verbis confundere.leg.
Anto. Aug.Dial.6.cum feqq.
Que o quanta canonis iſtius auctoritas ?nunc in.
dagandum.Id ex præcedenti quæſtione pender.co
munis enim ſententia eft : & indubitata , etſi Gracia Subuerfi,süt
ni decretum à ſede Apoſtolica fit receptum , ita ta
men receptum elle : vt fides dictorum penes au
ctorem fit , & tanta fit eorum canonum quos in
medium producit auctoritas , quanta eſt fontium
vnde canones illi manarunt . Nec enim quiſquam
eorum , qui ius Eccleſiaſticum vel à limine faluta
uit , poteft ignorare, multa in Decreto haberi ,quæ
poſtea Decretalibus,Sexco , Clementinis, & Excra
uagantibus abrogata fuerunt : nonnulla quoq ; ſunt
à Gratiano per errorem inſerta, quæ cum veritate
pugnare deprehenduntur, quæ nihil nunc necelle B adhuc in vſu vigent. Apoſtoli illa verba peſfimè
clt recenſere. Notarunt ea viri docti & Catholici. Eraſmus de factiofis cxpofuit feu cofitent ofis , vt
D.Anton . Auguſtinus diopere Dialogorum , & nó
vno loco Cæl. Baronius Annalium Ecclefiafticoru
tomis nouem . Quod vt Gratiani kuo conceden
dum , ita hoc noſtro , nimis cenero & acuto , dili
genter animaduertendum ; ne quis velcontemptu ,
vel inconsideratione in præcipitium aliquod muat.
Quod ad ipfum vero hunc canonem , Epiſcopi,Ipe
etat, cùm non ſit niſi concilii particularis, ſeu Pro
uincialis : de cuius à Romano Pontifice approba
tione non conſtat , & ideo errare potuit : non eſt
auctoritatis tantæ , vt quæ per eum deciduntur
certa fide ſint credenda ,nifi quatenùs S.Scriptu- |
ræ , & Ecclefiafticæ traditioni , ac definitioni S.
A.C. Rom. Eccleſiæ ſunt , quæ tradit, conſenta
nea. Deinde longè minor eſt argumentorum ſeu
rationum , quàm fanctionis ſeu deciſionis aucto
ritas. Nec argumenta habenda pro definitis vel
ſtatutis ab ipfo illo concilio.Equidé ſi bono ſenſu
capiantur , & congrua interpretatione fulciantur,
ne argumenta quidem illa reiicio. Nicol. Remigius
vult hunc canonem ex co capitc inualidum cenleri,
quòd Marcellus Ancyranus Epiſcopus Sabellia
nilmi ( vt ait ) meritò ſuſpectus fuerit [ Sic ille lib .
1. Damonolat.6.29. ] Veruntamen hoc planè imper
D
cinens eſt. Nam tunc temporis quando hæc Syno
dus congregata , non videtur adhuc in hærelim
prolapſus, nec ipfe Concilio huic præſedit, led Vi
talis , Agricolaus, & Baſilius Amalenus,tefte Bal
fatmone.Deipſa quoque Marcelli hæreſi rem planè
obſcuram eſſe patet, ex iis quæ , poft Seuerum , E
piphanium , & D. Hieron. more ſuo , diligenter
Cardinalis Baronius adnotauit lib.3. Annal. Addit
Remigius huius concilii quoad iftum canonem au
Ctoritatem , Patrum : quos poſterior ætas tulit , vt
Ambroſii,Auguſtini, Thomæ, Bonaventuræ , & a
liorum ſententiis eſſe impugnatam . Sed ( li accura
tè perpendas,facilè videbis Patres illos,de ſectâ,ca
jus in d.c. Epifcopi fit mentio , nec verbulum vnú
locutos fuifle : ſolummodò afferuerunt,tráluectio- E quia(vt aiunt ) Dei dominium deſerebant, & Dia.
né cíle poflibilem (hoc eſt poſſe à dæmonibus cor
pora de loco in locum transferri) quod non decifio .
niCanonis, fed rationi cius tantùm vbi repugnare
mox oftédemus.Ratio ergo hæc à Patribus iltis re
iecta meritò,non ipſe Canon.
§ Explicaida verborum fententia.d.c.Epiſcopi.
In Graciani editione Romana , iuſlu Gregorii
XIII . correcta ,.lic ſcribitur iſte Canon , in prin
cipio:
Nice TEXTVS. Epiſcopi eorúmque miniftri omnibus modis elaborare
iudeant , ut perniciofum o à Diabolo inuentam forti.
legam is magicam artem ex parochiis fuis penitus era
V. SEC. XVI.
413
|ſceleris feétatorem inuenerint, turpiter dehoneftatum de Ad Tit.3 .
parochijs fuiseijciant. Ait enim Apoſtolus,Hæreticum
hominem poft primam & fecundam correptionem
deuita ,ſciens, quia ſubuerſus eſt qui huiuſmodi eſt.
à diabolo capitiui težētur,q relicto crea
roreſuoDiaboli fuffragia querunt, ideo à tali peſte
debet mundari ſancta Ecclefia. ] Hactenus prima pars
canonis, quz nec luce, nec confirmatione alia indi
get,vtpote latis clara & certa.
Statuerant Ancyrani concil.Patres,alio canone ,
fortilegos quinquennali pænitentiæ ſubiici:nunc
iſto canone fanciunt de iplo crimine magiæ & for
tilegii quid in genere exiftiment, nempe peftem el
fe , & omnimodis eradicandam etiam pænis in
famibus , vt deconfioné , flagris, & c . quæ hodie
& Caluinus & Hofinannus hæretici : fed de verè
ac propriè dictis hæreticis optimè D.Hieronymus,
Ambrol Sedulius , Theophilactus, Caietanus , &
cereri Catholici, immò & ex ſuſpectis magnus E
raſmi amicus Faber Stapulenfis. Vnde rectè eli
cio ex hoc quoq ; Canone ſortilegia, & magicas ar
tes ad hæreticam prauitatem & eius inquifiores
percinerė, ſeruara tamen diſtinctione,quoad será ,
ſortilegi hæretici , & non hæretici, de qua differui
hoc eodem libro ,fect.2.6 15.
Ait Diaboli fuffragia, hoc eſt auxilium , quærere,
quâ eum pro creatore & opitulatore colunt, tan
quam Deum ,quæ eſt balis & fundamentuin totius
Epiſc. Et iacto fundamento contrario , nempe v
ngin eſſe Deum ,nec aliud præter eum numeri,con
tra quam Gentiles credunt:oftendit cum Gentilib .
eadé perfidiæ macula deformes eſſe quoſda Chri
ſtianorum :de quibus ſubdit,parte ſecunda;
Illud etiam non eft omittendum , juod quadam fiele- TEXTVS
rate mulieres retro poſt Satanam cöuerfa, demonum il
lufionibus & phantafmatibus ſeductæ ,creduntá profi
tenturſe nocturnis horis,cum Diana Dea Paganorum ,
vel cum Herodiade & innumera multitudine mulierü ,
leguitare ſuper quaſdam beſtias, & multarum terrarum
Spaciaintempeſia noctis filentio pertranfire,eiuſ iuf
ionibus velut Domine obedire, & certis noctibus
adeius
Seruitium euocari.]
His verbis tota narratio criminis , & ſectæ huius
graphica deſcriptio proponitur. Vnicum autem cri
men impingitur illis, Apoſtaſiæ & infidelitatis ex
deluſione per dæmonem natæ . fuiſſe enim has mu
lierculas adeo ſceleratas , vt Dianam Nunien Gen
cilium , & fæminarum nequiſsimam Herodiadem,
pro Deabus colere ſe facerentur , & alias in eum
dem errorem pertrahere conarentur. Meritò itaq;
ſceleratas vocat , quæ à Deo recedentes, & à fidei
puritate deſciſcentes Satanam ſequuntur. Sequun
tur autem Satanam & poft eum conuertuntur,
boli ſeruitio ſe mancipabant , eiúſque iuſsionibus
parebant , certis noctibus euocatæ, mentitas illas
beſtias conſcendentes, & Dianam venatricé Pfeu
donumen Paganum ,velHerodiadem incæſtam &
innoxio Præcurforis Dominici ſanguine cruentam ,
comitari fe & colere credebant. Et his omnibus
certam fidem præftabant , & cadem animo com
probantes, & fieri quæ credebant optantes : vt cre
dulitate, ſic voluntate peccabant. Hæc fumma nar
rationis . Cui facilè credent qui ſciunt quid Man
tenſes Magi noftris temporibus , de Sibylla Nurſi
na,& alia propè Pariſios degente, in A &tis ludicia
Ss riis
 414 DISQUISITION
Luis lunt profeſsi, quæ ex Creſpeto præcedentibus
libris commemoraui.
In noſtra canonis narratione, noret Le &tor pri
mò, in illo curſu ſeu pompa dæmonica adfuifle cur
ſus Dominam ſçu Reginam , vt hodiernæ quoq;
lagu fatentur : & cam nominatim dici, vel Diana,
vel Herodiadem : additur in libro illo de animà &
ſpiritu : Minerua. talis pompæ quoddam ſimula
chrum legitur in narratione B. Antonini , quam
exhibui libr.3.p.1.9.4. ſect. 8. vbi etiam Venus mulo
yecta; an quia meretrici ſterilitas conuenit ? Dia
nam eandem cum Hecate ſeu Proſerpina , docui
Magicum Numea fuiſſe, hoſt eft cacodæmonem . B
comment, in Seneca Medeam verf. 7.11 . & 787 .
Domine nomen illi peculiare fuiſſe :inde petat , qui
volet. De Herodiadeidem dicendum : quia ſub hoc
nomine dæmó aliquis ( forcè Venus colebatur.He
rodias fuit Ariftobuli filia Salomes ſaltatriculæ ma
ter , & vtraque dignum vita exitum vitæ inuenit,
1 narrante rem Nicephoro lib. 1. Hift.c. 20. cercùm
neutram ex inferno rediiſlę , neutram choreis illis
adfuiſſe. Falſa ergo perſuaſio fuit muliercularum ,
quod cum Diana vel Herodiade equitarenr: falſa
etiam , quod fuper beſtias equitarent,quia veterina
ria hæc erantdæmones , qui beſtiarum formam al
fumplerant , falla etiam , quod crederent veras
beftias poſſe tam exiguo temporis fpacio adcò dif
ſitas prouincias pertranfire.Quid mirum fi tripli
ci mendacio tinctamperfuafionem canon reprehé
derit, & hanc idololatriam , vt hæreſim verbis ſeqq.
damnauerit ?
Tietys.
Sed vtinam ha fole in perfidia fua perifiſent, & non
multos ſecum ad infidelitatis interitum pertranxiſſent.
Nam innumera multitudo hac falfa opinione decepta,
hæc vera effe credunt , & credendo a recta fide deniant,
& errore Pazanorum inuoluuntur : cùm aliquid diui
nitaris antnuminis extra vnum Deum arbitrantur. ]
Torus hic verſic. deeſt Pſeudo Auguſtino illiſed
habent luo & Burchard . niſi quod pleraque le
guntin fingulari numero , item : Ở in errore paga- Diplos circa hac errores. Nam non tam quæritur
norum reuoluitur,
an à bono iſta ſpiritu , velà malo immiffa: quàm an
Nunc, commemoratâ muliercularum huiuſmo
iſta verè , an illuſoriè & præſtigiosè tantùm con
di credulitate , quid in câ & quale quàm vitiofæ
1
tingant .
perfidiæ inſic malum oſtendit.nempe latens dæmo
nis pro Deo culcus : hunc vocat , perfidiani, infide
Įitatem , falſam opinionem , recta fide deuiationem ,
errorem paganorum : quæ omnia fic connectit , vt
vnum alterius fit ratio & explicatio. nam ( )fi
mul pro copula & cauſali particula hîc ( vt aliàs fx
pe)ſumendum .
Cùm dicit ( vrinam ha fola , & c.)non lætatur de
iftarum interitu , ſed optat nullas alias præterea in
idem perfidiæ barathrum pertractas, & id factum
doler. Vnde colligas , quam fint in Eccleſiam &
remp. crudeles, qui in cales mulierculas ſęductas &
leduc . ices volunt clemences videri. Ait ; Perfidia. E
quo nomine pon compellat ipſam dæmonum illu
fionem , præftigias feu phantalinata . nam longum
elt dulcrimen inter illudi , & perfidú efl ,Sæpè ian
ct. (simis viris dæmó peş phátalmata illudit, ve de B.
Secundello , Iordano & aliis docui lib. 3. Di quijit.
quorú ramé in méte aniini nulla infuit perfidia.Per
fidia fidei, illufio feu deceprio prudentiæ contraria
elt . Ipſum itaque perfidiæ noincn , doçer hoc lo .
co non agi de illuſione quâ illulio elt , led de
illuſione qua eſt coniuncta cum perfidia, ſeu de
muliercularum deceptarum perfidià, quâ ralis, h.e.
quâ infidelitas eſt. Etenim illuſio hic tantùm erat
fons perfidiæ , & qua talis erat , eius quoquemen
VM MAGICARVM
tio prætermitti non potuit , ve de infidelitate com
modiùs, quod intendebat , canon probaret :vo ,pec
cati fonte & caufa cognita , peccatum iuſtiùs dam
natum intelligeretur. dit , infidelitatis ) vt fciamus
quid perfidiam vocarit: eandem mox vocat faiſam
opinionem : cuius falfitas in eo , quòd & veras be
ftias , & 'illas Dian . & Herod. adeſſe , & numen
elle opinabantur. Et propter hoc vltimum dicit à
rectâ fide defeciſſe :cuius dicti ſubdit rationem ,quia
Sic errore Paganorum inuoluuntur: quia quod Pagan,
ſentiunt , videlicet plures vno Deos eſle , idem ipfa
ſentiunt. hoc enim fubdit in vera fine, ad manife
ftandum de quoerrore Paganorum fic locutus.Ni
hil his omnibus verius,nihil clarius : & valdè obtu
lum pectus geſtet , qui non quò fequentia tendam
ilicò perſpiciat.Sequitur:
Quapropter Sacerdotes per Ecclefiusfibi commijas TezTvs.
populo Deiomniinſtantia prædicare debent,vt noucrin.
hæc omnino falfa effe: & non à diuino , ſed a maligno
Spiritu , talia phantaſmata mentibus fidelium ir
rogari.] Nihil horum etiam apud Pſeudo Aug.có.
tinetur :ſed agnoſcúe ea Burchar. & luo . apud quos
tamen in q.1.pro fidelium ,eſt infidelium : quæ varia
tio reperitur etiam in Gratiani codicibus.res autem
eodem recidit, fidelesfuere ante perfidiam , infideles
c factæ hac perſuaſione.
Nunc periti more medici morbo oſtenſo medi
cinam Canon apparat.ideò enim moner diuini ver
bi præcones , Doctores & ductores animarum , vt
pedo veritatis peftem ab ouibus, quasnondum ( ca.
bies inuaſit,ſedulò arceant,docédo quæ ſeqq.verfic.
præſcribentur.
Ait :Hec omnino( live vt Burch . & luo , omnimo
dis)falſa eſſe ] quæ hæc ? nempe quod de tranſuectio
ne luper veras beſtias,& de comitatu Dianę & He
rodiadis , & de earum dominio ac numine dicta
ſunt, omni ex parte & vndequaque mendacia elle.
Phantaſmata ) lic vocat , non imagines ſeu ſimula
chra
qua obiccta fucrunt intellectui ſola , ſed Gimul
Atque ita iam habemus erroris narrationem , dá
nationem , & remedium . ſtarim fubdit decifioni ra .
tiones:quibusSacerdotes per Eccleſias fibi cómil
las huius perfidiæ grauitatem & vanitatem populo
qucant perſuadere. Hucenim perſpicuè omnia fe
quentia verba tendunt , vfque ad verf.quisquis ergº
aliquid.vbi rurſus definitio ſeu ſanctio condemna
toria contra hoſce hæreticos iteratur . Rationeszy
tem has deſumit à cauſsis ac modis illuſionis iplius,
dicens:
Si quidem ipſe Satanas,qui transfigurar ſein Ange TESTVS.,
lum lucis ,cum mentem cuiuſcung muliercula ceperit, &
hancſibiper infidelitarē ſubiugauerit ilico transformat
ſe in diuerfarum fpeciesperfonarum atg fimilitudines:
& mentē ,quam captiuam tenet, in a fomnijs deludens: a melius
modo leta, medo triftia ,modò cognitas, modò incognitas ſomnis er
perfonas oftendens:per deuia quaq; deducit, o cum fo- Burch, Ivo
& Pſeudo
lus Spiruushocpatitur,infidelis mens hoc non in animo:
fed in corpore euenire opinatur, Auguſ tin.
Cau lam dup lic em illu fion is pro pon it del ude nte
& deluſam . Ex parte deludentis.quia hoc diabolo,
qui vult deludere, non eft difficile: Nam poteſt iſtis
maiora . Modum verò quo deludere fit folitus o
ſtendit , hæc eum in ſpiritu facere. Sed quia hoc
poteft duobus modis contingere, 1. iis qui dor
mime, & nullatenùs vigilant , 2. non planè dor
mientibus
 .
LIBRI V.
mientibus,fed femiuigilantibusquando eis obiici- |A. habet explicandrinam ne de vera fpeçie ,ieu cllen
untur fimulachra aut planè præſtigioſa, aut appa cix mutatione quis capiat additur pofterius, qual
rentia in corporibus per dæmonem formatis vel cicat,fpecies hoc eft fimilitudines.( Capti.m ) in
affumptis: ideò quæri ſoletde quo iftorum duorú fidélitate( Per deuià qua gdeducit , hoc eit fingit ii
modorum canó nunc loquatur ? Spin . contendit corporailter casper inuios calles & varias femiias
loqui de poſteriore tantùm . Probat quia fi de pria deterosquc loca deducere. Nam fi verè per deuia
ore loqueretur , fruftratoria eflet ratio . nam poſt deduceret, iam libi.ipfi canon repugnaret , conce
modum expergefacti animaduerterét fibi dormi
enribus illa per vilionem duntaxar imaginariam
accidifle , quemadmodum id animaduertunt poft
exſtalim ;qui rapti fuere. Atque ita fieret ve iſtæ in
perfidiam noniabeientur per fallam credulitaté.
Verum hæc argumentatio parum ftringit.Cur nó
& exſtalis, & in ſomnis illutio adeò vehemens eſſe
queat , vt poftmodum homo credat ſe vigilan tem
ea corporeo ſenſu pallum fuiſſe:Quare malo dice
1 re,c. de vtroquemodo intelligendum ,ac folum-
modò excludi plenam & omnis fomni expertem
vigiliam: quæ interpretatio verbis contextus mul
tò meliùsconuenit. Et quocunque modo,illud (ſo
lusfpiritusſumas; pon docet ſemper id in ſolo ipi
ricu fieri,nec vllum hic verbum reperias, quo id có
uinci queat: tantummodò docet lic fieri ſolere; &
cùmrita fiat, adeò caurè hunc impoſtorem irrepe
re,vt tamen , quibus illuſi,hi credant & percinaci -
1 ter contendant , verè hæc fibi vigilantibus cue
niffe.
Qui transfigur atſe) qui ſolet nónunquam ſe tráſ
figurare in Angelum lucis.ſumptum à D.Paulo.2.
Cor.11.v. 14. quivſus voce utraoxmualizetæı h.e. C
aflumit ſimilitudinem & quaſi ſchema Angeli lu
cudi & glorioſi: ne putes de ipsâ ſpecie feu forma
effentiali mentionem feri, fed de externo tantum
{plendore, quo Angeli lucis hoc eft fplendentis &
1
glorioſi,tenebrio iſte lucifugus fulgorem & clari
tatem imitatur: qua de re conſuli poteſt D. Atha
naſius in vita Beāti Antonij.Eft aucein argumentú
à maiore ad minus.Si aliquando poteſt imitari &
exhibere ipfe mifer & caliginoſus (peciem Ange
li beati?cur non & aliàs ſpecies viliores & damna
torum ,vt Dianæ, Herodiadis, &c . Hoc ergò facit
primo:deinde poſtquam qualis apparet talis credi D
tur effe à mulierculâ quapiam (nam cuiuſcunquepo
ſitum pro cuiufuis vel alicuius:quo pacto non cre
diderim locutum B. Damaſum , led potiùs Bur
chard.vel Gratianum )tum illam perducit ex erro
re in infidelitatem , & ex illula facit infidelé,ſcili
ceo perſuadendo fe've Numen credi & coli. Poft
-
quam verò ſemelhac infidelitate mentem imbue
ris- procliuè eſt frequentiùs atque frequentiùs eá
11
in fomnis deludere . Hinc porro patet quæ lit cau
la ex parte deluſorum , nempe infidelitas propter
- quam Deus permitrit fic eas deludi. Niſi cnim cre
derent diuinicaris aliquid Dianz ac Herodiadi có
petere,nunquain illas adorarent', vel fi comitaren
tur.Nunc cum , vt Pagani,id credant:Deus permit
cit , fic illas à dæmone per inſomnia & imagina-
rias fpecies deludi:vtcredant factum ,quod nec fie
1: ti quidem potuit.
Cum meniem cuiuſcunque ) nó lic intelligas ,quafi
vocula,cium , inferat hocneceſſariò à dæmone fieri,
ira vt nequeat eas verè tranſportare :fed tantùm
inferriid quod contingit :hoc eſt ( vt loquuntur)
um , non habere vim inferendæ neceſsitaris an
tecedentis huius dicti ad confequens , ſed con
tingentiæ feu poſsibilitatis tantummodò. Solum
cnim vult probare , dæmonipofsibile cfle fic has
deludree .
Species atqite fimilitudines) coniunctio ( atqui) vim
SEC . XVI. 415
dens vigilantium avuinas faltem deduci:quod eflet
abfurdius, nec enim mens à diabolo extra corpus
fuum poteft deduci. , .
Cum ſolusfpiritus hoc potitur ) Burchard . etiam ,
luo , & Pſeudo. Augustinus habent ,patitur , quod
poſitum pro :patiatur : led reſtringitur ad fectam
itarum muliercularum , de quibus cft fermo . Nam
iftænon poterant , nili in ſomnis, talia perpeti:nec
poſsibile erat Diabolo illa re ipſa exhibere ( nempe
B Dianam aut Herodiadem Numen , aut veras be
ſtias cam celeriter ſe mouétes ) quæ fimulabat.Ne
1
cellarium itaq; fuit, hoc illis perpetuo continge
re apparenter. Vnde etiam patet , quàm inepie
hinc ftrigum patroni colligát, ne nuncquidem yn
quan , mulierculas maleficas corporaliter hæc pati,
hoc eft verè de loco in locum transferri, aut con
cumbere. Quin etiam de his ipſis Dianianis non af
firmatur, quid fieri pofsit, vel non poisit,ſed tárùm
quid de facto fieri foleat,vel non foleat.Subſequi
tur in Canone :
Quis enim nö in fomnis & nocturnis cifionibus ex TEXTVS .
ira ſe educitur,& muita videt dormiendo que nunqua
viderat noéturnis vigilando ? Quis vero tam jtultus&
hebes ſit, qui hac omnia quæ in filo fpiriiufiunt,etiam
in corpore accidere arburetur.
En primum argumentum quo prcbat hæc mu
liercularum dicta ex mera illufione manafle, & vi
deri illis facta, quæ nunquam facta fucrunt . Pro
batio huiufmodi eft : Nemo eſt cui non , concur
rente ſola vi naturali , frequenter accidatmulta vi
dere ſomniantem , quæ purat ſe peruigilem vide
re : & ideò experreclus putat ſe non in ſomnis ,ſed
ia vigiliâ , hæc confpicatum . Quod fi tantum na
1
turalis caula paſſio puta præcedens,languor ,vel
quid fimile : poteſt, pollétque:quantò id facilius
erit virtuti cauſæ ſuperioris, qualis eſt potétia dia
bolica, quæ naturalibus illis ,non liberis, cauſis a
buri , cum vult , poteft ? Igitur dementis ac ſtupidi
forer hominis contendere, huiuſmodi non potuif
ſe non corporaliter ſimul contingere. ( Hinc ſub
infert tacitè mulierculas iftas fuilfe deluſas : quia
quæ in ſpiritu tantum illis contingebant , ca libi
vigilantibus accidere corporeo ſenſu percepta có
tendebant . ) licur hebes foret, qui naturales ſom
niorum deluſiones verarum rerum ac factorum
nomine cohoneſtaret : quia viſus fibi vigilando
ifta perpetrare. Senſus ergo iſtorum verborum :
Qui hæc omnia ,qua in ſolo fpiritu, & c.pendetà lupe
riore membro . Scilicet , hæc omnia quæ nunquam
E vgiilantes viderant, ſed viderant tantùm cùm dor
miebant. Qui hunc ſenſum efle non videt , næ ille
vigilans ſomniat , & oculis apertis nihil vider . Ad
uerfarii autem noftri , fic interpretantur: In ſom
nis homo ſæpè videt, quæ nunquam viderat vigi-
lans : ergo mulieres etiam iftæ decipiuntur in om
nibus , quæ facentur à ſe facta vel viſa. Nonne vi
tium conſecutionis vel pueri viderent. nempe fal
fum aſſumi,aut ſaltem id quod priùs fuit proban
dum ,mulieresiſtas tantùm fomniaffe quæ fateban
tur . Æquè perperam exponút quod fequitur:ſtul
tus & hebes eſt, qui quæ in ſola ſpiritu fiunt,etiam
in corpore accidere arbitrantur:ergo ftulti funt &
Ss 2 heberes ,
 1

ITIONVM RVM
416 DISQUIS MAGICA

hebeles , quicredunt iſta mulieribashis fimul.in A | Item ,(peruus quos; leuauit me,& asjumparzinc.c.11
corpore accidiſſe, Quis enim non continuò exci v.t.Sed non addicur imaginariè , ani cum corpore
piat, quin cu prior probas hæc in ſolo { piritu facta, vt Abacukum . Quid quod probabilior , immò for
& tum demum tibi corpus licebit excludere. Vo tè ſola vera interpretatio elt , ipiritum illic vocari
enim canonis honori conſulatur , neceffarium eft Angelum , & dici prophetam in corpore , & qui
hæc ſic coniunctim accipere : quæ in lolo ſpiritu dem cúctantem ab Angelo translatum de loco ad
fiunt, ea ſimul in corpore contingere non poffe: locum , nempe à Auuio Chobar in ſuburbia Baby- i
1 non verò quæ in ſpiritu fiunt, etiam fimul in lpiri lonis vbi ludæi de tranſmigratione degebant d. v .
tu & corpore contingere non pofle:hoc eft ea quæ 12. & v.14 , & poftea inde Hierofolymam d.c. 11. 2 .
quis ſomniat ſimul fomnianti reuera contingere 1. quæ interpretatio melior eft, cum quia magis a
TEXTVS. non poſſe :quo nihil foret abſurdius. mica contextui : tum quia probata D.Hieronymo
Ezech.3 . & Cúm Ezechielpropheta viſiones Dominiin ſpiritu, В his verbis , Transferiúrque propneia no?, vt quidam
11. Apoc.1 .non in corpore,vidit: & Ioannes Apoftolus Apocalypfis exiſtimant in ſpiruu ,fed in corporc:quod & de Abacuc,
& 42. Co. Sacramentum in fpiritu,non in corpore vidit, có audi iuxta Tineodorionem legimus. ] allentitur Theodore
I 2.
uit ? * Sicut ipſe dicit : ftatim ,inquit,fui in ſpiriin. eft tus , ſed & Polychronius, & alius Scholiaſtes Grix
* Iuo fi
Paulus non audet dicere fe raptum in corpore. cus in cathena quibus tutiùs allentiare,quain Rab
' cut ipfc fta
tim ,inquit, Ecce S.S. exempla ,quibus probat nonnúquam binizantibus : qui exponunt vilum ſibi vehementi
fuit in fpi- aliqua contingere homini in lolo ſpiritu , & non vento rapi .
ritu !
in corpore . hoc eſt imaginariè ſeu fpiritualiter , & Apocalypſis ſcriptor B. Ioannes fatetur, ſe , in
non re vera ſeu corporaliter. Hoc benè probat ſpiriin fuifle.c.l.v.io.non etenim credenduselt in
canon , nec eo'ampliùs probare poruit :quare nec ſomnis vidiſſe quæ narrat , ſed vigil in exſtalim
ampliùs probare yoluille credendus eft: nifi quis raptus : atque ita illa , quæ præſentia non erant, fed
auctorem canonis ſupini ſtuporis velit accuſare. furura, corporaliter non vidit , fed in ſpiritu;vt re
Omnes enim norunt exempla particularia ,non niſi Etè Ambr. Haymon , & alii eo loco interpretantur.
de aliquibus , & non de cunctis probare. ex par- lcQuare non ſatis aptè aduerfarii ex hac D.loan.re
ticularibus enim vniuerfalis conclufio non dedu uelatione colligunt, maleficis omnia quæ fatcntur
citur. Eſto contigerint iſta Ezechieli , Ioanni, in ſomnis contingere : neque hoc canon ex iſto
Paulo in ſpiritu : ergónc nihil aliis contigit in cor B.loan.exemplo voluit ,vel potuit probare. Tertiu
pore?ergo quæ de CHRISTO & Habacuquo le illud de B. Paulo , non contra nos , ſed in ſeipſos,
gimus , illis in ſolo {piritu contigerunt ? quis hoc plus habet difficultatis . Verba ſunt.2.Cor.12.1.14
adfirmans, non ad Anticyras relegerur ? Audent Noui nominem in CHRISTO ante annos qua
tamen Ponzinibus , Alciatus , Duarenus ac fimi tuordecim ( ſiue in corpore: neſcio: fiue extra corpus,
les ; qui ea affirmant , vnde hoc quod diximus ne neſcio.Deus ſcit ) rapium huiuſmodi vſque ad terlium
cellatiò conlequitur. In Pſeudo auguftino aliter calum.Etfcio huiuſmodi hominem ,fiuein corpore ,fiue
iſta leguntur, nempe : cùm Ezechiel & alij Prophe extra corpus, neſcio, Deus fcit. quoniam rapius eſt in
ta, loannes Euangelijta etiam Apoſtoli in Spiritu paradiſum.c audiuit arcana verba, qua non licet ho
non in corpore viſiones viderint .. ) quibus verbis de mini logni. In hoc toto teſtimonio non aliud poteſt
Prophetis & Apoftolis videtur voluiſſe vniuerfim canonis inſtituto accommodari:quàm audaces ni
id affirmare, vi conſecutio efficacior redderetur . miùm fuifle has mulierculas,quæ non formidarét
fi hoc voluit , & non quod canon tantum : vide D de ſuis vifionibus certi aliquid definire : nempe le
mendacium audax. Quis credat talia vel B. Da tunc certò corporalibus Tenſibus ea percepiſſe;
maſo , vel D. Auguſtino in mentem venire po cùm tamen Apoſtolus , neutram de lua viſione
cuiſſe ? Nulli Prophetæ , nulline Apoftoli vere & partem audeat affirmare ; ſed dubius maneat ,an in
corporaliter vllas viſiones viderunt ? Dormiebar corpore , an extra corpus fuerit raptus.Verùm hic
Princeps Apoftoloruin , quando excitatus Ange ( quaſo Lector)attende primò, quàm id pro aduer
lum vidit ; & ab eo deductus ex carcere, folutis fariis nihil habeat momenti.Quid enimDiuus Pau
cathenis , liberatus fuit ? Aci. 12.7.7.0 8. Som lus non audet profiteri ,an tum fuerit in corpore,
niabat CHRISTVS Dominus quando à Sa an extra corpus pita ſanè loquitur. Non igitur po
cana ſuper templi pinnaculum : & fupra montem tuit mulierculis illis conſtare, an & ipfæ tum , quá
excelſum translatus?Matth . 4 , Somniabat Abacuc do putabant ſecum Diana equitare , fuerint in cor
quando ab Angelo à Iudæâ translatus in Babylo pore. Hæc enim tota vis argumenti cſt. Reſpon
nem , & Daniel in fomnis cibum comedit in leo dco primum id non ſequi.. Non quia conferen
núm lacu Daniel. 14.v . 35. Condemnent etiam dæ vllo modo ſapientia vel follertia hæc yaſa ad
iſti Canonis Ancyrani ſuppletores , omnes illos ignominiam cú vaſe electionis ( abfit talis blaſphe
Parres Doctiſsimos & fanctiſsimos, qui corporali Emia ) ſed quia res valdè diſsimilis eft. habuerunt
viſione in ſpecie aliquâ viſibili contendunt ab E enim iſtæ mulierculæ , non ſolùm vnde poſſent, ſed
faia.cap.6. Domini gloriam viſain ; D.Greg . Niſſe vnde deberent intelligere,fpiritu tantùm & imagi
num orat.6.de beatitudin. D. Chryfoftom .in d.cap.6. narıæ hæc le paſſas. rei videlicet impoſſibilitatem ,
ib
o hom.4 . de incomprehenſ . Dei natura, é in loan. vt dixi : quam quia delufæ non intelligebant, nec
hom.14.D.Cyrillum Alexandri, lib.i.in Ioan.cap.22 . veritatem docentibusauſcultabant , meritò canon
-horum fequaces Euthym . ac Theophilac.in 1.c.loã. eas damnauit. Apoſtolus autem nihil habuit , curt
Damnent D. Irenæum lib.4.c.37.Chryf.d.hom.14. ſe deberet in alterutram partem reſoluere.Contra
& Theodorer. in Dialo.Immutabilis, fic accipien ſolet noſtri æui ſtrigibus accidere , quibus plurima
res illud Olea 2. V : 10. Viſiones multiplicaui , & in fuppetuntindicia , vnde qucant & debeant intel
manu prophetarum aſſimilatus ſum . Fallus ergo po ligere ſe in facto non delulas, & corporaliter ſe,
tiùs ille auctor negans vniueclim . Prellius noſter quæ aſicrunt,egiſſe; quæ hoc codem libro , & hac
de tribus tantùm : de quibus tamen ipſis hoc non lectione copiosè fum proſecutus. Vnde iam coſtat
admodum certum velneceflarium ,Ezechiel tan nec ab illis Dianæ comitibus ad noſtras ſtriges va
tùm aſſerit ; aſſumpſit me ſpiritus c .3.1. 12. & 14. lidum fatis argumétú peri,quòd fufiùs oftédă b.le

quenti:

1

LIBRI V.
quenti: nec D. Paulli exemplum iſtud plus proba- , A
re, quàm non ſemper viſiones iftas in corporefi
mul & Ipiritu accidere. Attende ſecundò eos, qui
ex hoc yerl.14 colligunt id quod aduerfarij nollri
contendunt, cogi dicere illud: in corpore , vel extra
corpus, ſic accipiendum ; quaſi neger le ſcire, an vi
fio illa reipſa & vera apparitione, an imaginaria
tantùm contigerit. Qui fenſus eſt à canonis mente
( niſi manifeſtum errorem canoni adſcribas planè
alienus: ſequeretur enim neſciuiſſe B. Paullum an
verè in tertium cælum & in Paradiſum raptus fu
erit, corpore & animna ſimul ficut Abacuc in Baby
lonem : an verò ſecundum ſpiritum tantùm , ſicut
B. Ioannes in Pathmos exiſtens: quod dici nequit,
quia B. Paulus (cire poterat, corpus fuum Damaſci
in terra manfiffe, & hoc tenebatur credere ſociis,
qui eum deduxerant, & ludę qui hofpitio eum ex
ceperat. Et hunc fenfum accuratè, & meritò poſt
D. Auguſtinam refellit D.Thomas , & oſtendit el
ſe fenlum ludaicum , à D. Hieronymo quoque ex
plofum : veram autem ſententiam verború B.Pau
li effe, quòd ignoret: non an in exſtali hoc ſibi ac
ciderit ( quod latis ſciebat, & non fuiſſe corpus lo
co motum ) ſed an durante illa exſtali & viſione,
anima modo extraordinario miraculofo fuerit,di
uina quapiam operatione, ab ipſo corpore ſepara
ta: vel vtrum anima manſerit in corpore illud in
formans, alienata tamen à corporeorum ſenſuum
functione. Sic ille 2. 2.q.175.a.6. de verita. 9.16.C
a . 6. in d . c. 12. quo loco'etiam D. Chrys. hom . 28 .
Theophil. Haymon ,Sedul. Caietan . Cai Arinus. Ad
uerte tertiò cos qui volunthoc exemplo doceria
nimam D.Paulliextra corpus raptam ,facere cano
nis auctorein temerarium,qui præſumat affirmare
id de quo negat Apoftolus ſibi liquere : affingunt
etiam canoni,quod nullomodo dixit.Denique qui
hinc eliciune non pofle aliquem corporaliter per
angelos deferri , diſſentiunt à D. Paulo: nam puta
bat id fieri potuiſſe ( ſecundum eorum interpreta
tionem ) alioqui non dubitaſſet, ſed apertè pronú
tiaſſet ſe extra corpus raptum , fi in corpore credi
diſſet ſe rapi non potuiſſe. Quomodocumque ta vera creatione aliquid producere. Nam hæc om
men has tres Ezechielis, B. loannis & B.Pauli ex- Dnia eas credidiſſe partim expreſsè in canone habe
ſtales interprereris :inde nec conſequetur mulier
culas illas nequiuiſſe à dæmone corporaliter trans
ferri; quia à non efle factum , ad non poſſe fieri, in
ualidum eft argumentum : nec etiam conſequetur,
quia hiç tribus illis contigerit; ſimiliter, non aliter
mulierculis iſtis contigiffe: multò minùs coſeque
tur, fic femper & vbique omnibus contingere: ſed
dumtaxat conſequetur , decipi illas mulierculas
potuiſſe, quia hæc illis non corporaliter , ſed ima
ginariè dumtaxa contingere potuerunt. Sequitur
in Canone .
TEXT VS. Omxibus itaque publicè annunciandum est ,quod
quitalia, & his fimilia credit, fidem perdit.) E conuenire & diſcurrere cum multitudinc mulie
Concludit iftas mulierculas debere iudicari hæ
reticas : de his enim , & qui qualia mulierculæ iſtæ
credebant, credunt, hæc accipienda. Nam aduer
ſarij quihæc verba ad omnes noftrarum ftrigum
confeſfiones porrigunt, iniqui ſunt inquiſitoribus
fidei, & nimis in maleficia liberales, & errant mul
timodis, Primò quia iſtud, qui talia credit referunt
abſurdillunè ad proxiinè præcedentia : præceſſit.
autem proxime de Paulo , loanne, & Ezechiele.
Quæro igitur, An fidem perdit, qui hæc ita credit
contigille illis, vt canon refert? manifeſta quidem
hæc foret ipſius canonis contradictio , & (vt ſcho 1
1
SEC . XVI . 417
læ loquuntur ) implicantia in adiecto . An ergo vo
lunt fidem perdere, qui non credit his tribus ilta
contigiſſe , licur canon aſſerit , hoc eſt contendit
hæc ilis non tantùm imaginacione , fed etiam in
corpore contigiſſe. Sed tunc iſte lenlus non aprè
cohærerer cum præcedentibus : & dicendum fuif
ſet; Quod qui talia non credit. Deinde hoc non fo
rer verum . Nam etfi aliquis diceret B. Paulum in
corpore raptum , non perderet idcirco fidem ; ſed
temerarius tantùm effet, qui affereret,quod Paul
lus le profeffus nelcire . Qui diceret Ezechielem
corporaliter tranſlatum ,contra communioreni re
centiorum ſententiam loqueretur , fed fidem non
perderet : quia probabiliorem veterum Patrum
B Tencentiam ſequeretur:& aliàs canon Diuum Hie
ronymum , Theodoretum ,Polychronium , & Grę
cos alios ex eo capite ſolo hæreticos pronuntiaret:
quod non eft ferendum.Non igitur hic verliculus
& decretum de hæreſi pertinet ad ea , quæ velut
argumentando canonis authores inſeruerunt : fed
dumtaxat ad præcedentem canonis ſanctionem ,
qua Sacerdotes iubebantur populum docere,hæc
iſtarum muliercularum deliria ( quæ funt comme
morata ) effe omnino falla , & nata ex Diaboli de
luſione ; & , cos , qui muliercularum affirmationi
fidem adhiberent, à recta fide aberrare , & errore
paganorum inuolui.
Senſus ergo , quitalia credit, qualia hæ mulier
culæ Dianianæ ,dequibus canon agit. Hoc autem
quod ſequitur; Et his fimilia : non eft referendum
ad omnia quæ mulierculæ iſtæ credebant , ſed ad
quædam quæ credebant , & erant verè hæretica .
Primò,aliquid eſſo Numinis præter verum Deum .
Secundò,quod alteri quàm vni Deo diuinum ho
norem liceat exhibere . Tertiò , qund talia fuadens,
aut ad talia hominem deuchens lit bonus ſpirirus.
Quartò, quod nequeanteis talia contingere ima
ginariè feu in ſolo Ipiritu. Quintò, quod poflit vl
lus immediatè, præter folum Deum , ſubitò vel li
ne rerum naturalium applicatione, ſpeciem ſeu ef
fentiam vllius creaturæ , in aliam , commutare : vel
tur : partim non improbabiliter ex eo colligitur.
Ad hæc ergo talia & fimilia ,hoc eft hæretica,iftud
eſt referendum.Non poteſt autem referri ad cete
ra , in quibus decipiebantur quidem, non verò id
circò fidem perdebant. verbi gratia , primò, quod
putabant de facto hæc ſibi vigilantibus accidere.
Nam hac in re delulę tantùm erant , non hæreti
cę. ſecundò, quod putabant veris ſe beſtiis vehi .
tertiò veras beſtias poſſe tam citò tam longa ter
rarum ſpacia trajicere ; & per aërem volare, fine
ſpiritualis intelligentię operâ : quilunt errores có
tra philoſophiam & re&tam rationem , non contra
fidem Catholicam . quartò quod opinabantur fc
rum & hominum aliorum , partim viuorum , par
tim mortuorum , quę tantum erat delufio , & non
hæreſis. Si verò credidiffcnt ſe dæmonum opera
polle corporaliter deferri, etiam per aërem valde
celeriter, ſucceſſiuè tamen , & congruo actiuita
ti da monis , & earum conditioni tempore : id
nec erat hæreticum , nec deceptio : fed dubia
dumtaxat quibuſdam opinio , re autem verâ pro
babilior , & tantùm non de fide fententia. 1 .
gitur quod ad hanc tranſlationem attinet , non
deciditur quid Diabolus facere poſſit, fed quid
de facto cum iftis mulierculis egerit,
SS 3 Ex his
 lo

7
M
V
N R
O A
I C
T I
I G
S S M A
8 I I
11 D Q V V M .

Ex his iam perſpicitis, quæ hoc canone defi- | A lis beſtias in viliora bruta , velhomines in beſtias
niantur effe hæretica ? nempe quinque illa à me verè transformari ;hoc nofter canion vocat , in de
commemorata ; Quorum 1. 2. 3. & 5. ctiam To : terius immutari: quibus narrationibus tota Nafo
ſtatus Epiſcopus Abulenf. poftea citandus, Cardi nis Meramorphoſis, & Diui Auguſtini lib . 18. de
lis Turrecremata ad d.c.Epiſcopi , Siluelter Sacri ciuitate Dei , redundant : quod etiam eft planè.
Palatij Mag . & alij obſeruarunt: & quidem.1.2 . & erroneum . Sed erroneuin non foret opinari, im
3. apertè ſatis colligitur , ex iis quæ iam in textu perfecta quædam, ad eiuſdem fpeciei perfectioné,
ſunt explicata . Quintum verò fuit ſignificatum naturæ conſentaneam , à dæmonibus perduci: aut
obſcuriùs, quando dixit,fuper quaſdam beſtias: ſcd quæ perfecta ſunt, ab iiſdem debilitari, aut viliora
apertiſſimè decidetur fequentibus canonis veibis. accidentariè ( vr dici folet ) reddi , ac effici poffe:
Equidem , Quartum addidi,videns apertè elici ex quod docet quotidiana experientia . 4. putabant
contextu , cùm agit de cxemplo reuelationis B.Io illis Deificatis ( vt ſic loquar) animantibus , maio
annis . namn S.S. Iatis apertè docet eam merè ſpiri rem, quàm cùm in terris verſabaptur virtutem át
cualem fuiſſe : & idcò ex S. S. fatis apertè conuin- B que efficientiam inelle: qua de re multa Spineus .
citur, aliquam viſionem merè fpiritalem efle por 9.de ſtrigibuscap. 27. poft. D. Thomam in lib.12 .
ſe . Nunc pergit quintam illam probare. Metaphyſic.
TEXTVS. Et qui fidem rectam in Domino non habet, hic non Quintò cenſebanthæc fierià bonis ſpiritibus,
est eius, ſed illius in quem credit, id est diaboli. Nam hoc eft à Diisſuis: quos non credebant eſſe caco
de Domino noftrofcriptum est ,Omnia per ipſum facta dæmones. Quæ quinque meritò cuncta tain graui
funt . ] cenſura notantur.Hçc ergo ſubindicat omnia cre
Pergit oſtendere has mulierculas fidem perdi didiſſe mulierculas illas. primò polle à Diana vel
diſſe. Quafi dicat , Dixi hasmiſeras fidé perdidiſſe: Herodiade ,de nouo fieri leu creari tales beſtias.ſe .
quia nulla eſt fides , niſi quæ recta fertur in Deum, cundò , Herodiadem & Dianam factas Deas. ter
vt in primum principium, & naturæ auctorem ac tiò, poſſe ab illis homines, in quas vellent , beſtias
Dominuin totius creaturæ . Qui ergo non habet commutari,vt deCirce gentiles crediderunt.quar
huiuſmodi rectam fidem ( hoc eſt non erroneam , tò, beſtias haſce , quali Deificatas, poſle per aërem
nec decortam auc diuifam ad alia Numina) ille non c volare ,& minimo tempore ingentia terrarum ſpa
est D E F ( vt legit luo & Burchard . ) hoc eſt non cia permeare: quod ciuſdem lpeciei beſtiæ adhuc
pertinet ad Devm :fed est Diaboli ,cui ſemancipa terrenæ non valerent. quintò , hæc ſe obtinere be
uit, & ad quem pertinet,quia in eum credit. Nam neficio bonorum ſpirituum ( quales putabant Dia
ad eum confugit,pofteum conuerſus:eo ipfoquod nam & Herodiadem ) exiſtimabant.Hincpatet,ad
credit illum elle creatorem huiuſmodi beſtiarum , quam & qualem eredulitatem hæc canonis vltima
quibus per aëra transferantur. Hæc enim opinatio verba ſint referenda.
loan. I. eius contraria eft S.S.atreſtanti: quæcúmque crea Duo hic quæripoſſunt. primò cur hoc verſicu
ta ſunt,per Dominum noſtrum , & non per bonos lo ſolum mentio facta primi & ſecundimébri,hoc
velmalos angelos efle facta : & fine Deo factum eſt creationis & trasformationis fecundò, curdica
eſſe nihil,quod factú cft.Cùm itaq ; tam diſertèhoc tur Pagano deterior , qui credit idem quod Paganus ?
veritas Euangelica profitcatur,meritò concludit. Ad 1. reſp. quia capitis huius intentio præcipua
Textvs . Quifquis ergo aliquid credit poffe fieri,aut* aliquam fuit,oſtenderequòd hæ mulierculç incidátin ido
* Sic luo creaturam in melius aut in deterius immutari, aut lolatria , & apoſtaſiam : quia omnia illa capita erro
& Burch. transformari in aliam fpeciem aut fimilitudinem : nifi D rum fidei,pluralitatem Deorum introducunt , &
ab ipfo creatore, qui omnia fecit, per quě omnia fa quoddam inferunt à Deo ad Dæmones transfu
cta ſunt: proculdubiò infidelis est, « pagano deterior .] gium . nihil verò apertiùs præſupponit Deorum
En capitis totius anacephalæoſin , in qua recol pluralitatem , quàm primus ille & lecunduserror.
ligens author multos Paganorum errores eos om Ad 2. reſp. quia loquitur de iis,qui
ſemel bapri
nes apertè damnat : & ſubindicat niulieres illas ſino illuminati fuerunt , & ab eo apoftarárunt , vt
ſceleratas, his omnibus aſſenſuni præbuiſſe. Nam patet ex'c . initio . Nam finis capitis ipſi principio
alioquin hæcnihil omninò ad præcedentia perti refpódet. quia tales derelicto creatore ſuo, Diabo
nerent. Putabant ergo Gentiles 1. à ſuis numini li fuffragia quærunt.Quod ſublequitur in cótextu; TEXTFs.
bus , quæ plurima & vaniſſima colebant : pofleres Nonnulli inueniuntur,quiinterno liuore permoti,in
aliquas de nouo fieri ſeu creari , fic enim exiſtima perniciem ſuorum inimicorum altaria, &c .
runt à Neptuno equum , à Minerua productam Hæciam funt parerga, & conftat verbáeſſe Gra
oleam : quod eſſe hæreticum patet. quia creare eſt tiani, nec enim habentur in Burchardo,nec in luo
infinitæ potentiæ , & ideò loli Deo competit, vt ne,nec in Pſeudo Auguſtino : & eorum ſumma de
probarum ex initio Euangelij ſecundum Ioanné. E ſumpta fuit ex cap. 13. eiuſdem q . 5. quæ de alia
Sed credere , quod per applicationem actiuorum fpecie factiagit. ,
& pafliuorum , aut per alterationem qualitatum , Secutus fum in hac interpretatione præcipuè
modo naturali generationis ,fiue mutationis,quę Toſta. in c. 4. Matthæi Torquemadam , ſupra' &
dam ex ſubiccta materia , dæinónum induſtria , alios , quos recentiorum plerique ſequuntur.
gigọi queant, non eſt hæreticum : ſed veriſfimum , III. S. An hic canon aliquid ad hodiernas ſtriges
vt docuilib. 2. diſquiſition. pertineat, aut ad eas ſit extendendus?
2. credebant poſſe à Pſeudotheis ſuis homines Contendunt id Alciat . Ponxinibius,Duarenus;
&animantia in cælu transferri ſeu Deificari ( quod & VVierus,& alij pauci.nituntur argumétis hiſce.
homines vocabant, Indigitari ) quod Canon no Primò in cap. Epiſcopi dicitur , eas nocturnis ho
ſter dicit , mutari in melius. Sic illi cælum Diis , & ris cum Diana aut Herodiade ſaper beſtias equi
Semideis, Semonibus, Medioxumis , & Patellariis taſſe: conueniſſe ſtatis temporibus , & inconuentu
implerunt: quinetiam & aquilas & canes , & cor præſidi conuentus obtemperaffe : quæ cuncta no
yos, & afinos hoc honore dignati. quo nihil ma tris Lamiis conueniant : vt videtur fenfiffe Marti
gis impium aut ftolidius. 3. credebant poſſe ab il - .1 nus Nauarrus . ſecundò , in verſ, omnibus dicitur,
quod
 LIBRI
quod , quitalia & his fimilia credunt , & c . Lamix | A
verò credunt his fimilia. certio , Lamiæ credunt le
transformari in cattos, canes, anſeres, & alia bru
ta ; quod hic in vlt.verf. dánatur.quartò, ſic vide
tur canonem accepiſſe Burchardus. nam libr.19.c.
de arte Magica verſ. vltim . hæc fcribit: credidiſti vt
aliqua fæmina fit, qua hocfacereposſit, quod quadam
à Diabolo decepta ſe affirmant neceſſario o ex, prace
profacere: ideft cum demonum turba infimilundine
mulierum * transformata ( quam vulgaris ſtultitia
HOLD AM vocat)certisnoctibus equit are debere ſu
per beftias,in codemſe confortio annumeratam e jerſi
particepsfuifti iſtius incredulitatis,annum vnü per le
gitimas ferias pænitere debes.] quibus verbis videtur
expreſsè reſpicere ad noftrum c . Epiſcopi, & illud
ſui temporisftrigibus accommodare. quintò , illæ
mulierculæ dicuntur illulæ : fed & Lamiæ fimilia
narrant . Similiter crgo ex illo capite credendæ
(unr à dæmone delufæ talia confiteri.
03 Verumtamen communis opinio Theologorum
& luriſconſultorum eſt,capitulum Epiſcopi,ad La
miis noftras non pertinere,tenent hocAbulen (.Tur
recremata & alij mox citandi, & lic pallion Romę,
in Italia , Hiſpania, Gallia, Germania , fidei inqui
ſitores à ſede Apoſtolica deputati & confirmati , &
AIC ludices ſæculares, qui iuſtiores & do & iores , vna
nimicer practicant : ve non obſtante iſto capitulo
Lamiarum confeffionibus credunt, & contra cal
dem ad mortis vſque ſupplicium procedunt.quod crent ergo adhuc hodie ſtriges tractari, yehæreti
TIDE à me multis probatum , libr. 2.9.16.6 fufiuslib.ş. cæ & à fide apoſtatantes. Quem igirut fructum
ܰ‫ܪ‬.‫ܝܢܕ‬ hac fect. 16 .
VID Dico igiturfententiam extendentium hunc cano ticas pronunciat, & proinde ſubdit penis hæ
nem ad Lamias nostras primo Lamiis ipfis infručtuo recicorum .
&&& Samejſe: deinde perniciofam Ecclefia & reipub.teriiö ,
periculofam affertoribus. quarto rationi o veritati
Iron parum conſentaneam . Probo fingula. Primò eſt in
fructuofa Lamiis. quia per eam non cripiuntur ſup
plicio.nam adhuc ex d. c. Epifcopi , hæreſcos con
7
uincerentur. quoniam c.Epoſcopi cales mulierculas
definiret effe infideles , & à Deo ad ſuffragia da
monum deſciſcere. Et rectè definit : quia licec de
lulæ fuiffent in ſomnis: tamé( vt optimè raciocina
tur Nicol,Iaquerius Flagelli faſcinarior . cap. vlt.) Dimburos opinione ab hoc canone definiri, hęc cú
poſtquam euigilarunt recordantes eorum , quæ in
lomnis egerant, putantes caverè & corporalicer à
ſe geſta: ratificant pactum & cultum dæmoni ex
hibitum , & follicitè fibi cauent ab iis quæ in ſom
nis dæmon prohibuit, & omnia ſedulò exſequun
tur, quæ iuſſit facere. Fouent etiam pertinaciter
voluntatem ad fimiles conuentus reuertédi,& fa
ciendi quæcúmque arbitrantur ſe illic commifille;
ſacrilegia, Sodomiam , incæſtus, infanticidiasido
lolatriam, &c . proficentur fæpè coram complici
bus,etiam in iudicio ſe hæc nolle deſerere. Quare
funt hæreticz & apoftatæ cenſendæ ,licet hæc ne
quam volantas & opinio ex deluſione naſceretur.
Ad cultum eniin & exercitium hærçcicæ prauitas ,
tis fufficit, liberè in cam conſentire , & eam acce
prare. Sicut fi aliquis Catholicus fomniaflet fe au
dire aliquem docentem vel concionantem , Non
eſſe Purgarorium : poftea verò vigilans putaret ſe
vigilantem hæc audiuifle , & memor eorum quæ
ſomniarat argumentorum ,huic hæreticæ propo
fitioni fidem acconſenſum præberet, & animo,di
ctiſque eam foueret: talis dubio proculhaberetur
& eflct verus hærcticus,& vt talis puniri deberet.
OLE Item ficut qui (eft comparatio Bernard, Cumani
Lucerna num.9. ) in ſomnis paſſus eſt illuſionem ,
quia fomniabat libirem elſe cum aliena vxore, li
V. SEC . XVI.
419
poltea memor lomnij complacet ſibide tali actu
propter delectationem quàm inde ſibi viſus per
cipere ex ſpolio thalami alieni , licet non peccet
ratione fomnij, quâ fomnium fuit ( quia iudicium
rationis tum ligatuin erat , & ideo tum peccare
non potuit) mortale tamen adulterijpeccatum fi
bi conſciſcit ratione complacentiæ lubfecutæ , &
conſenſus pleni in vigilia præſtiti. Nam rectè D
Auguſtinus: delectari fallo crimine verum eft cri
men . Deinde quis ignorat, has vigiles multa co
nari ; ad hoc crimen : & conatus , qui ad
cogita
tionem acceſſit >, peenam in atrocioribus criinıni.
bus meritò exigi2 l.quifquis C. ad leg . Iul. Maiest.
lo ſi quis non dicam rapere C. de Epiſcop. cieri. I.
B vnic. C.fiqua prediiusporest.l. 1. D. de extraordin .
crimin . l. 1. D. ad leg. Pom . de parricid . I. frigi
tiuus. D. de verb.fignif. Quis ignorat fautores &
conſcios eadem pæna cuin maleficis puniendos ?
1.1.5. occiſorum ) , ad S. C. Syllan.l. vtrum D.ad
leg. Pomp. de parricid.S. alia. de publi, in dı. Deni
que patet in d.c.epiſcopi. noo'oblante delulio.
ne hæreticas declarari . quia dicit fceleratas & retro
post Satanam conuerfas, quod cft elle apoſtatas à fi.
de. dicit , alios fecum ad infidelutaris interiinm ira
xijje ( quod eft dogmantizantium) å reila fide de
uiasje , fidem perdiduje , in errorem Piganorıım de
uolui,Diaboli effe non Dei, ø Paganis eje de eriores.
Siergo capitulum iſtud pertinerer ad ftriges,debe
ex hoc c. percipiunt , quod illas tam clarè bare
Secundum ,quod hac ſententia ſitperniciofa reipub.
☺ Ecclefia , clariùs probatur, qui trigum defen
lores conantur per hoc capitulum obtinere ,ne La
miæ interficiantur, vt patet ex Ponzinibij , V Vieri,
& aliorum ſcripris: & docet quotidiana experien
tia impunitas iſto prætextu vel minùs quàin opor
tec punicas dimitti : nec fidei Inquiſitores inter Ca
tholicos vllum maius impedimentum experiun
tur, quàm Legiſtas quoſdam & rabulas hac falla
cta eſſe illuſoria nec grauem mereri pæuam . Que
runtur de hac re fcriptores fere omnes . ex Prore
ſtancibus Mollerus comment. in conſuetudin. Saxon .
& Bodinus in Damonoman. ex Catholicis viri pij
& doctiRemig. in damonolair. Ludou . Richaume
nofter libr. trium diſcurſuum . Per. le Loyher . libr.
2. defpečtris. Creſpetus libr. de odio Satane, 1. di
ſcurſ. 3. vbi teſtatur-iam Franciſci 1. tempore in
Francia delatum numerum maiorem centam mil
libus,fed plurima cum acceſſione adauctum poſt
ea, iudicum conniuentia , & magnatum clandeſti
no favore : & grauiter deplorat difcurf.8.multitu
dinem iam efle tantam , quanta nunquam viſa
fuit : & caulam glifcentis mali eflc iudicum perfi
diam ,deceptorum VVieri ſcriptis, & deceptorum
à Diabolo , vel certè complicum Sortiariorum .
vide illuns a foli 118. Sebaftianus Michaëlis Pneu
malog . fol. 53. & ss . ſcribit à Geneuenlibus fo
lummodò puniri magos, qui hominibus vel bru
tis : nocuerint cetera illorum dereftabiliffima
ſcelera infuper haberi , & vc illuſoria præter -
mitti : non curari ab illis iniurias Deò illatas per
idololatriam , blaſphemias, Sodomiam , & c. &
idcò hodie Geneuam efle fcaturiginem viuam a
theiſmi. & idololatriæ. Hæc ille vicinus de vici
nis ſuis potuit certò comporta babere. Conave
ritur
 ONVM
420 DISQUISITI MAGIC A Ř VM
ritur eadem de rë Bartol . SpineusSacri Palatij A contra patriæ totiúfque generis huinani falutem ,
Magiſter, cùm ſcribit; potiſſimam labem cur ſic in machinationum , per totum paulatim CHRISTI
ualeſcat ifta peftiseffe, quorundam iuriftarum perfecu corpus diffundar. Quis non hos de repub. & Ec
tionem: quibus principes Theologia imperiti facilè cre cleſia quam pelliinè mereri pronunciet? quis non
dunt, quafi fapientibus, licet in huiuſmodiſatis rudes profliger, execretur? videmus, li quidquam vide
exiſtant : vtpotè Deiprouidentiam , Diaboli poteſta mus,impunitate ſtriges fieri deteriores, & pedeté
tem atque malitiam ,& pleraque alia Theologica ,ad tim plures plureſa; lībi complices impigrè adiun
qua praſens articulus deducitur , ignorantes ; & im gere: nec quidquam illis oprabiliùs eſſe ,quá quod
plent allegationibus legum folia:que tin pluribusnon. affiduè diabolus inculcat , ſinceram adhuc partem
faciunt ad propofitum : eo quod puros actus humanos codem carcinomate peruadere. Si de vllo crimine
poſſunt regulare leges humana, non autem Diabolicis verum , de hoc fanè veriſſimum eſt vetus illud,
benè cognoſcere : fed folum præfuppo
colligatos poſſunt Parcendo nocentibus innocentium ſalutem conſernari
ſita cognitioneſuperioris fcientia , ſacre ( inquam ) non poffe. Deusipſe per Eſaiam ſatis apercè Baby
Theologia, poſſunt pcenas determinare talibus conue- Bloniis inſinuat,ſe regioni in qua maleficis parcatur,
nientes, ſic ille Apolog. 1.c.3 . poftea c . 4. ſic ſcri propitium nunquam futurum , ſed ab ea grauiſſi
bit. Hoc capitulum Epiſcopi malè intellectum à iuri mas penas exacturum Venient (inquit ) tibi (Baby
quatenùs hac qua ad Theologiam pertinent per-,
Itis, lon)hæc duo ſubito in die vna ſterilitas & viduitas.V .
tractat , eſt cauſa illorum ruine , putantium eò quòd niuerſa venerüt fuper tepropter multitudinem malefi
in corpore iuris Canonici redactum est , poſle pro ciorum tuorī, propter duritiam incantatorā tuorum
prium ſenſum circa illud ita procedere , vt etiam vehementē, Sapientia tua ſcientia tua har decepit ie,
Theologorum communiſenſui ſe opponant, &c. Idem veniet ſuper te malum , & nefcies ortum eius: ď irruet
c.9. Adeóque nunc inualuit ifta peſtis : vt dixerit in Super te calamitas , quam non poteris expiare.lſta cum
quadam concione diabolus, qui in forma Principis ap incantatoribus tuis, o multitudine maleficiorum tuo
parebat (vt retulerunt, quiadfuerunt nonnulli ab in rum ,in quibus laboraſti ab adolefcētia tua:fi fortèquid
quiſitore deprehenſi ) fitis omnes bono animo : Neque proſit tibi;aut ſe poſſis fierifortior. Defecisti in multi
enim elabentur annimulti, quod fuperabitis CHRI tudine conſiliorum tuorum :ftent to ſaluent te augures
8 T I fideles. quod optimè diabolus obtinet fuffragio c cæli, & c. cap. 47.v. 9.10.11 . Confirmat B. Ioan.
diabolí, fibig,ſimilium , qui ſepatribus Ingusfitoribus Chryſoſtom . deplorans quòd ab hoc nefario au
opponunt, dicentes hæc efle deliramenta, fiche ſceleftis ſu vix orbis minima pars ſeruetur, & omnes ferè
his apoſtaris fauent,or in hærefibus ſuis indirectè con ſine æternæ mortis periculo expoſici:hæc Dei iram
firmant, Niſi enim præpedirentur patres Inquiſitore's ſemper quidem prouocaſſe , ſed nunc multò ma
horum moleſtiis : quoram ſapè Principes, tanquam ſa gis, poſt rot tam ingentis beneuolentiæ ac miſe
pientum perſuaſionibus inclinati,denegant auxilia In rationis tam inſignis indicia , poftquam ille filium
quiſitionis officio debita : iam corumdem feruentium in
redemptioninoftræ impendit.Lege illum hom.vò.
quiſitorum Zelo ſecta hac eſſet penitus deleta ,vel certè in cap. 3. epist. 1. ad Thimo. fub fin .Quid ergo fas
extra fines Chriftianorum penitus fugata.Et his om ſperare nobis, vbi tot quotidie pullalant malefi
nibus antiquior vnus InquiſitorumNicola. Iaque corum faſcinariorum defenſores , & in Scabina
rius anno 1457. ſıcſcriptum reliquit :Quod quidem icus, Conſulum , Fiſcalium , Parlamentorum , & in
c . Epiſcopi, quidam incautè atiendentes obſtaculum ipſa Principum ſacraria irrepunt? Vtinam recogi
nõ modicumpræſtant exſtirpationiſečte, & hæreſis fa tatent annosantiquos, & priora fæcula reuolue
ſcinariorü ,unde ipſa fauorem accipit, & incrementum . rent: ftatim deprehenderent, nulli vnquam Prin
Hactenus ille Aagelli faſcinar. cap.9 . Verùm quid D cipi, Reip Prouinciæ maleficia exitio
. non fuiffe:
opus è Galliis, Italia , & Germania coaceruare te
quorum exempla quædam Monito . H 1. in fine
ſtimonia ? Nonne in ipſa noftra Teuthonica Bra ponentur. Vnde etiam probatur quod ſequitur.
bantia, quæ ſolebat ab hoc crimine fatis effe pura, Dixi'tertiò hanc fententiam effe ipſis affertoribus.
hoc fcelus videmus glıſcere , ex quo multorum in valde periculofam . probatur. . quia ,'vrex di&tis
corda falſus d.c. Epiſcopi ſenſus ſe penetrauit,ma Eſaiæ verbis patet , Babylonicam forrem in vltio
ximè ludicum & cauſidicorum quorumdam , qui ne fibi confcifcunt , qui Babylonis ſcelus imitan
bus temerè vſurpata VVieri lectio , & incaurè au tur ; & Diaboli contra Dev M partiariis, ad diui
diti fermones Looſei, & à quibus diuina iniuria, & nana iniuriam , & patriæ perniciem , & Ecclefiæ
Catholicæ religionis dehoneſtacio haut magni Catholicæ peftem , adeò ledulam atque fidelem
penditur. Minanturmihi Philippicas ,& calamiri operam nauane; & Satanæ regnum propagant, &
gorem: exſpecto, & reexſpecto fed nihil'video ,ni Antichriſti funt mictatores, 2. quia dum non cre
îi minas & inanes iactancias. intercaca
pergunt dunt allerrioni Theologorum ( ad quos fpectat
nes impedirc, & caulas lupis refecare. finunt ma - le de peccato; ſit vel non fit: item quantum vel qua
lum proferpere, immò fouent dum non prohibét, le , iudicare: nec ftant Pontificum declarationi,
quinetiam prohibentes ipfi prohibent, quid negli aut commüniðri Eéclefiæ iudicio , ſuæ nequiter , &
gere cùm poſfis perdere peruerlos,aliud quàmfo! incautè fidunt prudentiæ fapientiæque; & præter
uere; error, cui non reſiſtitur, approbatur : veritas di peccati noxam excommunicationis etiam fe peri
qua non defenditur, opprimitur.Hidominium tyran culo exponunce'iti cos latæ ,Qui Inquiſitores in hę
nicum dæmonis in CHRISTI Ecclefiam confir réticorum inueſtigacione & punitione impediunt.
mant. horum opera ſalus reipub praditur, ab his Ferrio quia non immeritò le faciunt multorum
de cómuni interitu priuata lucra cóparantur: qui criminum ſuſpectos: inprimis quod non fint alieni
bus volupe eſt in vtramqueaurem dormire, donec: à crimine quod defendunt , vt laqueriùs notauit
tortuolus draco ſe toto corpore inſinuet: & vene de Doctore Edelino, &Treuiri norunt de Docto
num apoitalia , idololatriæ , acnefandiſſimarum re Flaer, &cde V Vieto teſtatur Creſpecus difc.3. &
libidinum , incredibilis crudelitatis , execrandorū . docuere Leloyher. Richeaumus, & alij complu
facrilegiorum , & quotidianarum contra tenellam res : & poffem ipfe quorumdam nomina referre.
ætarulam ,contra fruges & alimoniam mortalium , icem quod cauſanegandi fit atheiſmus eò quod

non cre
 LIBRI
no credant eſſe dæmones;vel quianon benè ſen- 1A ( le negare , partes iudicis fæcularis non funt aliæ)
tiunt de diuinâ prouidentia ; quàm putant finere, quàm exſequi in hoc homine , quod Ecclefiæ de
innoxios à damone infamari,repræſentari, & tan creto ftatutum : & tenetur crederc,talem verè hæ
dem ſupplicio affici; vel quia pertinaciter tenent
dæmonem non poſſe corpora localiter transfer
re, nec tempeſtates ciêre, ncc morbos hoininibus
immittere, quæ contra fidem ſunt, quia S. S. re
pugnant,ve docui,libr.2.Diſquiſit.quaft.11.12.6 16 .
& lib.z.quaft.4.fect.z.& quia fentiunt aliter quàm
Eccleſia. Nam caput Ecclefiæ , & ( vt fic dicam )
eius lingua ſeu os , eſt Pontifex Romanus : Pon
tificum vcrò Romanorum multi poft d. cap . Epi.
ſcopi adhortati funt Inquiſitores , vt contra ſtri
ges ſcu Lamias, ſedulò & feueriter procedant, &
peſtem hanc exterminent ; & harum crimina , ſe
non pro illufionibus,ſed pro veris ac nefandis ex
celibus habere manifeſte profitentur, vt patet ex
Pontificum Bullis Innocentij. Vi.ad Inquiſitores
Germaniæ ,lulij.III.ad Inquiſitorem Cremonen
ſem , Hadriani V 1.ad Inquiſitores Lombardiæ , &
Clementis Septimi ad Epiſcopum Bolenſem de
ſtrigibus Mirandulanis ; quas bullas referunt &
ſcripris ſuis inſerunt Sprengerus , in princ. mallei
malefic.Spineus,quaft.de ftrigibuscap.is.eb Apolog.
I.CAP.11. & integras ponit Per.Binsfeldius, libr.de
confeff.malefic.edut. vliima. Sic etiam ſentiunt cun
cta tribunalia Ecclegaftica Italiæ ,Hiſpaniæ , Ger .
maniæ , Galliæ : fic ſemper Apoſtolici Inquiſito.
res in praxi obſeruarunt: ergo hîc eft fenfus, hoc
iudicium Ecclefiæ ;à quo diffentire non eſt cor-
dis fincerè Catholici, ſed hæreſim ſapit.Mihi qui
dem ,qui Ecclefiam non audiunt aliquid definien
tem ,pro Ethnicis funt & profanis 4 tales fi à ma
litiâ, certè nequcunt excuſari à ſtupore ac ſtolidâ
temeritate ac præfumptione. Non à ftupore &
ftoliditate; quia negant poffe fieri, quæ recta phi
1. loſophia & Thcologia fieri poſſc conuincit ) et
ostenfum dibr. 2.6 3.) Et quia negant facta , quæ
vbique , & omnes ferè ſe fieri vidiffe , & elle ex
16 pertos , homines fide dignillimi conteſtantur:
quod fapientum iudicio deſipere ac inſanire eft:
quia nihil velle credere , niſi quod propriis oculis niaram circumſtantiis;non prorsùs excæcatis; ita
adſpexeris, lignum eſt ſtoliditatis, vel proteruæ
obſtinationis;quæ qualis ipla cſt,cæteros putat, D noftrarum ftrigum le &tâ. 1. illæ credebant plures
mendaces, fungos,& leues in credendo. Leuis eſt
corde qui citò credit,ſed cordis nullius & frontis
ferreæ qui cominuni virorum proborum & la
pientium aſſertioni non credit. Nec à præſum
prione queunt excuſari; quia ipſi ius vſurpant de
finiendi, an aliquid fit hæreticum , necne; quod
non ad Iuriftas, fed ad Theologos ; non ad Parla
menta aut ſubfellia laicorum , fed ad Epiſcoporum
conuentus & Synodos pertinet : immò præferunt
fuam ſententiam ſententiæ Inquiſitoruin Fidei , &
Pontificum Romanorum. Nam cùm ifti cenfeant
non eſſe illuſoria quæ ſtriges confitentur : noſtri
aduerfarij Vvieriani contendunt,deceptiones eſſe
& pro illuſionibus habenda . Planè vltra crepi
; dá lutores:& perinde faciunt, ac fi lictores & alij
iudicum exſecutores , iudici dicerent eum male
iudicale , & ſe ſententiæ opponerent. Ná in causâ
hærefeos ludices laici reuerâ tantùm ſunt execu
tores ſententiæ per Eccleſiaſticos iudices latæ.
Quando enim Eccleſia definiuit, verbigratia;qui
negat tranſſubſtantiationem panis in veram car
nein & fanguinem IES y CHRIST I in Eu
Led chariſtiâ , hæreticus eſt , & pænis hæreticorum
ODES plectendus. Tum iudex fæcularis tantum cogno
2 icit de facto , an Petrus hoc neget. Si Petrus dicat
V. SECT . XVI . 421
rcticum effe. Sic quando Ecceſia definit ſtiges
noſtras , vt verè criminoſas punicndas ; non licet
laico magiſtratui hanc feintcntiam eludere,dicédo;
hanc , quæ fatetur , deluſam ; ſed ritè confitentem
debet condemnare . Nec etiam effugiune notam
temeritatis , tum iidem ex caulis ; tum quia ,
cùm nudi iuriſta , vel medici fint , tamen andent
fibi arrogare declarationen dererminationis con
ciliorum circa fidem ; qux auctoritas non compe
cit nifi Prælatis Ecclefiarum , idque de conlilio
Theologorum ; quibus Prælatis folis conceffa fa
cultas canones fidei condendi . Aduerfarij verò
B cótendunt d.canonem Epiſcopi pertinere ad ſtri
ges noftras , & ideo illo Canone decidi bis delu
di: Pontifices aurem , quos nominaui , declarant
illas non deludi ,nam iubent Inquiſitoribus , vt
in ftriges , tamquam verorum criminum reas rs
gorem legum cótra hæreticos latarum exerccant ;
nec tamen Canonem Epiſcopi antiquant , nec vl.
lus eum ex Decreto rollendum iudicat : ergo la
lis declarant ſe cenſuille , nihil hunc canonem ad
ſtriges pertinere , alioquin eum abrogallent. Eo
dem modo eum intelligunt Inquiſitores fidei, qui
ſemper ex doctillimorum Theologorum & Ca
noniftarum numero deliguntur. Nonne temera
rium eſt contra hos omnes fuo iudicio , in re tam
c graui, & adeò periculosâ Gbi & reip.niti
Vlcimam denique concluſionis noftræ par
tem ; videlicet fententiam aduerfariorum nec verita
ri , nec rečte rationi effe confentaneams; probo quia
veritati conſentaneum efle ncquit , quod iudicio
Ecclefiæ , & Pontificum declarationi repugnat, vt
facit fententia aduerſariorum . Nam Eccleſia eft
coluinna veritatis , & Pontifex Romanus eſt lin
gua ſeu os Ecclefiæ , cui eſt promillum à veritate,
Non deficiet fides tua. Quòd verò veritati conſen
taneum non eft , id rectæ rationi nequit elle con
fentaneuin , Præterea ex ipſis ſectæ illarum Dia
tim apparet ,quàm diuerſa fuerit illarum fecta , à
efle DEOS, Dianam , Herodiadem , & c.noftræ
ſtriges non neſciunt le Diabolum venerari , & ei
debitum vni Deo fe honorem deferre. 2 , illæ
profitebantur quædam prorsùs impoffibilia , ve
equitare cum Herodiada , quæ nequit ex inferno
egredi ; & cum Diariâ Deâ , quæ nulla elt : no
ſtræ nihil fermè confitentur , niſi quod, citra mi
raculum , fit poſſibile. Si dicas Seuer . Sulpitius,
libr. 1. de vita D. Mariini, ſcribit ei vmbram ter
ram Latronis , quæ ex inferno prodierat appa
ruiffe : fic ergo Herodias inde prodire . Reſp.non
rectè id inferri. Nam quoad Latronis animam
potuit id Deus permittere ad falfi culiùs deftru
& tionem : fi verò indeHerodias prodiiſler ( quàm
E illæ miſellæ credebant elſe veram Herodiadem )
id foret ad falli cultus confirmationem , quod
Deus numquam permitterer . 3. illæ credebant
quòd cum Dianâ proficiſcerentur: noftræ quod
cum ſuo magiſtello ſeu marinetto dæmone : in
quo illæ fallebantur , noſtræ non falluntur. 4.illæ
omnes putabant aliquid veri Numinis & diui
nitatis inelle creaturz ( nam in hac re diferiè ca
nonis deciſio fundatur , dum ait ; quia huiaſmodi
mulieres aliquid Numinis & diusritaiis,extra unum
Deum arbitrantur ) noftræ ſtriges vix vllæ hac
Τι ignoratione
 422 DISQ VISITIONVM
ignoratione vel errore ducútur. J.noftræ expreſsè, A fium de Vignate tractar.dehareſi.quaft.12.vbi etiam
renunciant Deo, & profeſſioni fidei, quàm in ba
priſmo ediderunt , offerunt dæmoni alleruatam
euchariſtiam : conculcant cruces , & alia multa
faciunt facrilegia; quorum nihil illis aliis mulier
culis impingitur . 6. miſgeri ſe carnaliter cum dæ
monibus farentur ; quod non aliæ . 7. noftræ con
ficiunt & vtuntur maleficia; pecudes ; hominéſ
que,prælertim infantulos, necant; & fruges pro
cellis perdunt , quorum nihil de aliis illis legi
tur . 8.noſtræ conſpirant cum Satanâ in humani
generis perniciem : qua de 're nihileſt in d . cap .
Epiſcopi.9. noftræ baculo , vel ollà , vel quo aliô
vienſili inter tibias ſampro , per aerem vehun
tur, & interdum pedibus iter conficiunt in itu ad
conuentum , & reditu domum ; ſecùs ac illæ quæ
tantùm fuper beſtias ſe dicebant omnes cquita
re , bas & fimiles alias differentias facilè quilibet
colliget , ex confeſſione illarum , in d.cap . Epiſco
pi, & noftrarum ſtrigum in actis iudiciariis, vn
de appareat ſine iuftâ ratione aduerfarios ad no
ftras d.cap.porrigere . 10. argumentatur Bernard ,
Comenſ. in Lucernâ inquiſitoram cap. 4. tempore
Concil . Ancyrani ſecta ſtrigum videtur nondum
nata fuiſſe ; ac fortaſſis nec Gratiani tempore , qui
anno demum . 11so.vel circiter ( Sicglon.cap.cum
poſt appellationem S. forma vero, 2.quaft.6 .) decre
tum compilauit . Nam prædicta ſecta ſtrigum vi
detur pullulare cæpille , paullò plus quàm à cen
tum quinquaginta annis , vt ex laquerio & an
tiquis Inquiſitorum proceſibus apparet : idem
allerit eo loco Franc . Pegna , in addition .Sanè ve
cuſtiorem laquerio , de ſtrigibus in terminis ac
clarè loquentem , haut ſcio an alium inuenias :
ille autem nondum centuin quinquaginta annis
deuixit. Quo igitur pacto , cap. Epiſcopi , de cam
diverſis, & cam diu poſt ſecuturis hæreticis egif
fer ? namn eaſdein non efle illas mulierculas cum
noftris; fed in multis multùm diſcrepantes , iam
oftenfum .
Vnde etiam fit manifeſtum , veritati ac ratio
ni conſentaneam elle fententiain contrariam co.
rum ,qui d.cap.Epiſcopi, volunt non pertinere , ad
eas de quibus nunc agimus (triges : quæ eſt pla
nè communis Catholicorum ſententia , imprimis
corum quos çiraui Pontificum Romanorum ,In- D ſciunt ſe transformatas non eſſe.Quod fi rudiores
nocenrij, Hadriani , luly , & Clementis; & Epiſco aliquæ id , vt Lycanthropi quidam faciun : , pu
porum vel Cardinalium , Turrecrimala in d.cap . cent:fateor tales à dæmone, quo ad hoc punctum ,
Epiſcopi Aiphon. Tistati, in Matth.cap.4.quaft.47.
Simance Epiſop. Zainorenſis Catholiq.instiut sind.
27. & fidei Catholicæ inquiſitorum , lagueris flag.
Faſcin , Sprengeri Mallei malefic. parı, 2. Nider in
Praceporio pracept.1. cap.11.quafl. 4. Bernard.Co
mens in Lucern , Inquiſitor. & magiftrorum ſacri Pa
larij , Silvestri Pneralis,deſtrigimag.libr.i.cap.14.00
1.64.2.6:1p.l.ee 4.0 Spinci , de ſtrigibus cap.1.cum
legg. & aliorum grayillimorum tam Iuriſconſult.
quàm Theologorum , li non omnium ,certè to : ac
tanrorum , vt eorum comparatione aduerfarij me
ritò nullicenfeantur,nónullos nominabo,ficloan. E
Graſſus conf.de ftrigibus, Augustin Boita de Sauilia
no, ac eâdem re also conſc. Bernard . Baſinus releit.de
artsbus Magic.propofition.g. Paulus Grilland. de for
tileg.quaft.7. poſt accuratam disputarionem Ar
noldus Albertinus de agnoſcendis aſertionibus havet.
quafl.24.à num.13.maximè num . 24.gui mulia argu-!
menia in conırarium adducit , quibus egregie ipfemet
resfondet. Franſc. Pegna commentar. 68.in directo
rium Eimerici , da idem in Annotation.ad Ambro
MAGICARVM
accuratè ostendit Ambroſium illum à nobis non di
ſentire , ebo ſi diffentiret eives opinioni non ftandum :
Marquardus de Suſanis tractar, de Iudais ú aliis
infidelibus cap. 13. num . 28. loan . Maior.in 2.cap.14 .
quaft.3.Bari hol.Sibyllanus.3. Decad. Mirabilium ,ca.
7.quaft.4.Franc. Victoria relect.de Magrâ quaſtion.7.
Alfon. à Castro libr. 1. de iusta heret .punil.cap . 16.
Sixius Senerf.libr.i.bibliothe. San & ta annoiat.73.Per .
Binsfelius Suffragan. Trewirenſ.de confeſſion. malefic.
in folurione argumeni.ad primum mihe fol. 347. Mi
chaëlius in Pneumalog. Franc . Picus lib1.3.dialog.
ftrix, o omnes quos cirant ſuperiùs hac fe &t.16.li.vv.
Reſtat reſpondeamus obiectionibus aduerſa
riorum .
B Ad 1. dico quædam effe fimilia muliercul's
illis cum noftris (trigibus; ſed in præcipuis, maxi
mè quę ſunt fundamena & baſes,diets ca.Epifcopi,
diſcrepare,immò nec in his,quæ ponit argumen
tum conueniunt , nam noftræ non tantùm noctu ,
vt illæ ; fed etiam interdiu vadunt ad curſum , nec
vmquam cum Dianâ vel Herodiade fe puiant,nec
ſuper veras beſtias vehi , nec ſemper equitant, nec
Dianæ vel Herodiadı obremperant : nec ignorant
prælidem conuentus elle Saranam v. ſupr.verf.vl.
limam denique. Ideò hic non procedit argum ,à li
mili , nec extenſio Canónis , cuius verba non con
deniunt noftris ſtrigibus, nec difpofitio, quia no.
ſtræ non credunt torum quod illæ allerebant:
quod cotum complexum in canone illo damna
с tur; non verò credulitas, quod à dæmone in alium
locum corporaliter qucaat transferri, quæ nihil
habet cómnune cum opinione infidelium , vt dicti
auctores optimè oftendunt, maximè Albertin.d .
loco nun. 25. & ex hac extenfione magnum contra
philoſophiam factam prophanámque abfurdum
lequeretur , vt doctum abundè, Nauarri auctori
tati iam reſpondi, cum aliter intelligendum , vide
libr.2.guaft.16.lit. A.
In 2. Obiectione fupponitur minor falſa : nam
fallum efle oſtendi noſtras ftriges credere fimilia
his, quæ in d.cap.Epiſcopi damnantur.
Ad 3. Quoque reſp.vel nullas , vel vix vllas
Lamias hoc credere. Solent enim in confeffioni.
bus ſuis dicere , ſe aliis videri tales ; splæ autem
delulas eſſe : tamen fi hoc pertinaciter tencant,di
co ex hoc cap . Epiſcopi, illas vt hæreticas debere
damnari : vt rectè cenlent Ambroſius de Vignate,
Albertinus , Pegna & alij .
Ad 4. Reſp. primò,incertum eſſe,de qua ſectâ
mulierum Burchardus loquatur. Nam Burchar
dianæ eodem modo , quo illæ Gratiani , delude
bantur , nempe circa præſentiam Herodiadis aut
Diacæ : noftræ verò circa ſui dæmonis , tam ve
ctoris, quàm incubi , & Præſidis in conuentu ,con
decipiuntur: ſciunt enim ipſummet effe. Plera
que etiam norunt diſcernere, quando id vigilan
ibus verè, & quando fomniantibus per imagina
tionem contingar . Denique notant loca, perſo
nas , & reliquas omnes circuinſtantias, & de his
in confeffionibus fuis tam noxij , quàm innoxij,
in teſtimoniis conueniunt: quod delufonem om
nem excludere fatis vbertim oſtenſum . Noſtra
quoque quoad transformationem ,non credunt ſe
cum hominibus veris rem habere , fed cum dæ
monibus in corpore formato vel aſſumpto . Item
Iciunc
 LIBRI V. SECT.
ſciunt diſtinguere inter veros homines qui cho 1 A
ræis interſunt, & inter dæmones illis permix :os.
Ideò poſſumus negare Burchardum de ſtrigibus
noftris loqui;quarum ſecta diu poft adhuc ignota
manfit.Secundò dubium eft quo pacto Burchard.
accipiac illud; neceſſariò. Nam Gi de neceſſitate ab
ſolutâ, vt velint nolint cogātur eò in beltiis aduo
lare ;perſpicuum eſt eum de noſtris nó agere ; quæ,
fi nolint , cò non deuehuntur , ( ed domi manent ,
fed poftca pænam aliquam abſeatiæ luunt . Si ve
rò intelligit neceſſitatem conditionatam , v.g.de
bent ire, li nolint affligi: malè id adſcribit infide
{ itari, nam res ita ſe habet de facto. Si capit de ne communionem , niſi quid al ud obſtet : nempe
celicate morali , v.g.quòd putent ſc peccare non
eundo, & idco irc debere: hoc nihil attinet ad no- B batur hæc fententia iure Pontificio i & ciuilik , &
ſtras , quæ ſciunt ſe peccare eundo , non verò re
manendo. Et ſanè toto illo capite nihil proponit
Burchardus has ſentire , quod re &tæ fidei repu
gnet , iuxta iam à nobis demonſtrata. Nec mirum
hac in re illum erraffe ; qui in eodem capite ha
lucinatur circa tempeſtates ciendas, & maleficium
amoris odiíque;vt oftenfum ,libr.2.6 3 .
Ad s.argum . ex refp.ad 4.paret ſolutio .
Habent aduerſarij plenam ( nig fallor ) d . cap .
Epifcopi , cxplicationem quàm velim cos perpen
dere , line proteruiâ aut peruicaciâ ; quæ faciunt,
vt videntes nihil videant .
SECTIO XVII.
De libris Magicis.
Ec poſſunt ad hæredes tranſmitti , nec legi ,
NE
al.cæteræ . nec rerineri,ſed ſunt igni tradendi a ; Vt iure
D.fam.her
antiquo caurum , & in primitiuâ Ecclelia obſerua
cil. I. mari ſolitum b; & hoc renouatum edicto Pij.l111 . &
the. C. de
ep.audien. Clementis.VIII.Pontific.in regg.quas præfixe
6 A & o.19. runt Indici, libr.prohibit. Reg . 9. INTELLIGE
1.19.cum præterquàm ab illis ;quibus prohibitorum libro
ſcqq. & D.
rum generalis le &tio , in bonum publicum Pon .
Aug. celta
curio pſal: tificis Maxim .auctoritate fuerit conceſſa c. Solis
LX L.in fi. Pontificibus referuatum eft , hanc licentiam lar
Damaliak giri d ,& quibus ipfi hoc permiſerunt; venomina
& Lola.ca. tim omnibus Inquiſitoribus fidei, & corum com
32 . miſſariis,pro tempore exiſtentibus: Epiſcopis ve
cEymeric.'rò , co ſolo quod Epiſcopi funt, hæc licentia le-
c . 43.04;1; gendi libros prohibitos non competit , vt docet
in cõinēt. Pennae , & hoc fuit à Pio V.quibuídam Epiſco
liut . C. pis diſertè refponfum . Sunt autem tales libri,non
d lul. 3. in. auctoritate propria comburendi; ſed potiùs des
bulla ,cum ferendi ad inquifitores. Qui cos retinent, ni.
medicatio
ſi deferre parati fint, non ſunt abſoluendi: &
cordis .
c addirec. hæc abſolurio reſeruata eſt habentibus poteſta
Inquiſitor. tem abfoluendi à cafibus bullæ cænæ Domini;
par ca 4. & ab aliis impenſa abfolucio , nullâ , eſt & inuali
Co.z.
mné .
3.fol . 91 . da , fune criam tales retinentes vehementer de
fhæc om- eâdem hæreſi ſuſpecti f; li libri fine ab aliis com
nia frosè pofiti. Nam G abipfiſiner compoſiti furent,plenè
docet rolt
conuincerentur ; & damnari poffent vt hæretici
Simanc .
Campeg magi 8 ; ſi ramen facerentur à ſe compoſitos, vel à Epoſle iudices in corpus in carcere mortui læuire, ibi gloff.
& Zanchi- ſe lcripros, vel ab alio ſe dictante lcriptos , nec
num Pena quicquam cauſari poſſent quod cos ab hærefis
g Arch.io. crimine tueretur.vide de hac re benè loquentem Si
Andr. Dő. : man.in prax.à 21.3.111.39.
cap.filij de Idem quod inquifitoribas fidei , quo ad libro
hærc. in 6. rum horum vſum puto efle publicis Librorú Cen
Rum.fug. foribus Eccleſiaſticis : non verò DD . quia docto
323. Carer.
dehæret. res ſunt ,nec Parochis quia Parochi.quod diligen
Qum.125. ter notandum , etſi in multis locis periculosè Pa
rochi & DD . hoc ius fibi vfurpeni.
XVIII . ET XIX. 423
SECTIO XVIII.
De Euchariftiâ morituris prabenda.
Onſuetudo muleis locis cft nialeficis ad
C mortem damnaris denegare viaticú corporis
Dominic ';quęconfuetudo colerari poteſt,propter
Sacramenu reuerentiam ,illis locis ; vbi poft len
tentiam ſtariin reus morti traditur . Locis aliis , vbi
pridie fententia fertur , & poftridie reus interfi.
citur, etiain conſuetudinem hanc admittit Naar
h libio s .
rus b.Sed omnino putarim ,tunc reis præbendam Cooli . 16.
i ca.guafi
dummodò Catholici Gint, & vcrè paniteant,pro- tum.13.9 .
2.ca. fuper
co.de hæ
DD . auctoritate l . probatur & ratione, quia con relic . in 6 .
Moru pro
ſulendum eius animæ , cuius corpus traditur ad
mortem : neque hoc eſt dare. Sanctum cariibus , prio P v .
pænitens cnim eain Deo amicus eft, & non canis. fuper hcc
edito.
Nec dedignatur Chriftus eum inuilere , pro quo * Sanctio
mori dignatus fuit in cruce , nie Criini.
Item ad hoc requiritur, vt reus fit ieiunus, ron na. Caroli
enim idem obtinci in agio moli : uro , & fano mo- V.art.79.
Į glost. &
rituro ,vt optimèdocet Nauarrus m : & vt tantùm DD.in Clé .
temporis inter ſupplicium & communioncm in- 1. de pæn.
tercedat , vi ſpecies ſacramentales fint veriſim.li- |Turrecre.
ter conſumptæ ,ad quod non dubito , cuni Nauai- in d.c.quæ
ro ”, quatuor horas lufficere ,confeſſio Sacramen- frer.depo
talis numquam reo , ne immediatè quidem an : e tel . Eccle.
CС
mortem , denegandaº: contra vnctio extrema reis fuper laic .
numquam concedenda P. Semper autem cauen- ' lul.Clar.d.
9.99 00.3 .
dum ,ne poft Euchariſtiam ,velconfeßiouem qui- . Binsfei.
libet reum inuitat , & inebrietur , vel alia fiant membr . 2 .
piam mortem & lcriain pænitentiam impedien. dub.s mul
ros alle
tia : qua in re hîc in Belgio & Germania luperio .
gantcm .
re multum & frequenter peccatur. m d . cool.
16.
n Manual .
SECTIO XIX .
C. 25.1.23 .
o Nauarr .
num . 23 .
An corpus fepeliendum ? P Clarus
d.num.z.
Equenda in hoc regionis conſuetudo, quoad
Se
D ſunt interfecti 9. Quoad alios, qui fententiæ exe - 9 Gomes.
tom . z . ca.
cutionem morte præuenerunt ,norandum primò 14.num.8.
huius ( vt & hærelis ) excepti criminis naturam Clar.g vk .
eſſe , ve morte non finiatur , ſed contra mortuum quçit.100.
proccdi in co poſſit " ;& , in locis vbi bona confi- num . n.
r Gomeſ.
ſcantur , potelt etiam poſt mortem agi ad bono d.tom.3.c.
rum confiſcationem ; fed vbi talis confuetudo non 1.num.80 .
eſt,laltem ad memoriæ damnationem ' ; & corpus s Gomeſ .
ſepultum condemnarum pofler exhumari,& offa fup. & Cla
rus qu. SI:
comburi. Qui durante reatu libi mortem conſci 0.14.Sin á .
uerunt ;ijnon funt fepeliendi Eccleſiaſticâ fepul. in prax.cit .
turât , ſed cadauer deberer à iudicibus in furcam 62. & tit .
56 .
agi . Si obiicias contrariam ſententiam commu
tc.placuit .
niorem , quoad vltimum membrum , nempe non 23.94.5 . &
illud ſuſpendendo vel cremando , quia crimina & & TD.
eorum pæna morte exſtinguuntur u . Respondeo, v vide Cla
banc rationem locum non habere , quando mo- rum d.g.fi.
9.51.0.15 .
riendo mouum crimem committitur, & ipfa mors & Gomez .
crimen eſt : crimine enim nec crimen , ncc cri . ſup.nu.71 .
minis pæna poteft exſtingui. Hæc me cauſa im- & Menoc .
pellit , ve à communi fenientiâ recedam . Deinde arb.iud .
cal.285 .
de plerique cenſuerunt & oprimè , in atrociori
bus criminibus , rectiùs æquiùs effe adhuc ca
dauera puniri , cùm grauiffimo cum ſcelere , ſe
Tc 2 debitæ
 DISQ VISITIONVM MAGICARVM
424
debitæ pænæ reus conatus fuit fubtrahere ; & JA | non videntur, fed per ill-funem demonum " , praeruin c.epiſco
conſuetudo ferè generalis comprobauit hanc pra cum este participes criminis effent mulieres, que re : :26.9.5;
K cap.3.de
xim cadauera talium puniendi ,ad aliorum necel gulariter non admittuntur in cauſa ſanguinis k ; hæc citam .
a latè hæc farium exemplum a . Eos autem conſanguineos Alciatus,

oftendunt & amicos , qui reis in carcere venenum , vel la Mi DELRII , ex vno errore , in aligm la
vel cultros ſuppedicant ; vt violentas fibi bitur Alciatus, ſi quidem Pontifex Maxim . ' in lind.ca.3 .
poſt Igneu
Fran. Mar queos , vel cultros fuppeditant ;
manus inferant ad ignominiam euitandam , in accuſatione etiam mulieres audiri refcripfit , non
cú & alios
ipl Gom . quos meritò DD.inuehuntur ,non dubito teneri quaſlibet;ſed conſcias, & participes eius criminis ,

lege Corneliâ de Sicariis. ac facinoris; & audiri , non tamquam accuſatrices,

& Clarus,
locis dictis Si verò , non vi libi illatâ , ſed ægritudine ,vel ſed tamquam teftes; certum enim eſt conſcias ha
Couar.lib. debilitate ,> aut incommoditatibus carceris more beri pro teſtibus , audiri , & examinari tamquam
2.relol.ca.
1. Simanc. rentur ante ſententiam ; in his ego prorsùs ſe teſtes : quin etiam generali confuetudine compa
d.tic.62 . querer communem illam ſententiam ; adeò vt fi ratum , vſurpatum atque receptum , vt eiuſdem
bMarſ.lin in talein, non legitimè confeflum aut conuictum , criminis , & facinoris ſociis credatur , fi fanguine
en caso index fæuiens,cum non patiatur Ecclefiafticæ tra ſuo,id eſt morte, accuſationem ſuam lignauerint,
d.cal.285. di ſepulturæ ; peccet Mortaliter, & actione iniu- B & roborauerint.
c d.c. pla- riaruin conueniri à propinquis defuncti poſſico. Ec quod traditur m Reum criminis non inter- min l.re
peci.g.1.de
cuit & ca. Poterit tamen iudex finere corpus ſepeliri cum rogari de conſcientiâ aliorum ; quòd libi non pe queſtioni
ex parte
tatione, & litem cæptam contra mortuum percit,multò minùs alteri parciturus fit " : id in- bus & in l.
de ſepulc. proteſ
Alberic . proſequi, citatis ad defenſionem iis quorum in telligendum eſt de confeffis , non conuictis ; hos vlti. C. de
Angl. & a- tereſt ; vt in hæreſis crimine ſergatur d .Scd quot eniin aduerſus conſcios, ſocios, & participes cri accaf.& in
lij in 1.1.9 . annorum fpacio currit ius contra mortuum agen minis interrogari manifeſto iure probatur • : iin-cap.vlt.is.
quoties.D.
de iniur. di putarim in hoc crimine quoad bonorum con mò & cófeſſum interrogari in crimine læfæ Maie- a lib.vlc.e.
neque hac fiſcationem , non pofſe agi, poft annum quadra ftatis p in aperto eſt:cale autem crimen eſt fortile- fin auten
in re prax. gefimum ; ad memoriam camen damnandam , ad C.de
gij, & maglæ . Iudices rerum capitalium apud Sta- nis bo
coru m
cótrariam huc agi poffe , iuxta ius Canonicum ; ſed ciuile bulenſes Tortilegas conuictas , nec confeſas pro .
proferunt qui ante
quinquennij tantùm fpacium exigere f; ſcribendas , non damnandas capitis vel ad rogum lencétiam ,
DD: ſuprà videtur
citati : ſed cui in foro ciuili ftandum . contendebant ; ac ne quidē, ſi in fagranticrimine & c. Emi
omnes vo comprehenſä ellent; ſicque apud eos more maio- lianus de
lút vani clar.292 .
crum vſurpatum : verùin auctorante Principe ia Oialdici
miter quo
Etaram conſuetudinem , & abuſum abrogauimus, Hainan '.
ad hos iu Ą PP EN DI X I.
ra fernati. hoc enim nec ius admittit , altero contentum ; VC 9.1.de ca
A D L IB . V. ſtodia reo.
d Ægid. vel confireatur,vel conuincatur Reus 9 .
Bellamera į rum .
decil. 677 : Scio aſperrimum, crimen paricidium ( quod Se pcap.i.de
I s addam , quæ ad me V. CL . Petrus neca " , & Quintilianus s nefas vltimum , vocant: contelhs.
& 678. cú
ſeq. Alber Oranus ſcriplic quincto Kal.Decemb. eoque ſenſu in Regem adtentatum ,vliimum faci- l.quisé
ci.rubr. de 1599. & adiungam ex rebus alibi iudi . nus, Quintus Curtius appellate ) non vindicatum tentiam ;
hær. Simá . acerbifſimo illo ſupplicto ,moremaiorú etiam in
d.cit. 62 . catis nonnulla , quæ ſolius Pariſienſis br.i.de
© Brunus Curiæ iudicatis non immericò præferátur:quam conuictú & manifeſti paricidij Reum ; niſi ſi vltrò Clement.
cófiteretur,nec confeſſionem fuiſſe extortam tor- cap.2 3 .
de hçr.lib. quam nec Duareno ( cuius in ſcholis , quàm in
s.ca.17.Si- ſubſellis ,maior laus ) fatis credam hoc Parlamen mentis; u tamé nihilominùs cóui& us,apicali pa- lib.8
man ,ſupra .bit.
ti illius conſtans efle iudicium , ſed fors illum ar nâ vti homicidia coërcebatur , ca fuit lenitas An v Sueton.
nu.7 . ex c.
vlt.de pre- reſta aliqua decepere ;quæ aliis ,ipfi non notis,fun guſti,nolens paricidij pænâ plecti niſi confeſſos, in vita Au
ſcript.in 6. damentis innitebantur.Orani verba funt, nec Augustus ſuâ interrogatione,CERTE PA- guft.c.3 3 .
fl . 2. C.dc In Magicarum Difquifitionum Tomo primo, D TREM T v VM NON OCCIDIST I ?
apoft. & ita viam falutis, & libertatis Reo aperuit , ve yoluit
glof . in l. aduersùs Alciatum noftrum , ſtrennuè decertaſti,
Manichæ. depullionéque plenâ atque ſolidâ, errorem nota Caſaubonus * ;ſed benignâ interrogatione abnu- x in notat.
in verb.lu- fti, & confuraſti, demiror doctiſſimum Alciatum ciuum reſponſum elicere voluit ; ne conuictus, ad Succo
hær. & eft non tantùm in Parergis , verùin etiam in Recita non tamen confeſſus,pænam paricidij ſuſtineret. nium d.
cap.33 .
cóm . telte tionibus ad Decretales Pontificum in eo errore cam horrendum facinus paricidij vix credidere
Gomel.lu - perſtitiſſe, lic autem fcribit 8 . patratum veteres ; niſi li paricida ſe luo iudicio
pranu. 81. In contingentia falti vidi quamplurimum dubi conuincerer.
qué ſequi
tur Clarustari , Inquiſitor pronunciaueratconira quandam mu Quòd verò Aliciatus ſcribit, aducrsùs diuina

d.num.14 . lierem ac tradiderat ludic iſaculari, hic ad partis in tiones, & incantationes, Inquiſitores incongruos,
gin c.per- ftantiam vidit proceffum , in quo continebaixr , quod & incompetéres effe iudices, quod diuinationes,
niciola. . hac mulier confecerai pocula quædam amatoria, ci co- E ſortilegia , ac alia id genus, ſpecies fint fallæ Reli
.
lùm contra eam erant indicia quariimdam malefica gionis , nulla camen dogmata fidei Catholicæ
& poteft .
ordinarij. rum , que dicebant , quod in quodam lufu nocturno contraria contincant ; hoc fimpliciter verum non
cum dæmonibus videranı ipſam mulierem ludeniem, eſt, ſi enim Diuinator, ſortilegus , inuocauerit, &
ac ducentem choreas , ipfa verò negauerat omnia , O adorauerir dæmones , fpem in eos ac fiduciam po
farebatur fe effe carbolicam : fuit diétum quod Iudex (
ſuerit ; ſacrificia ac preces eis obtulerit quod vti .
ſecularis non deberet exequi Inguifitoris fententiam que faciunt ſortilegi & vencnarij ) rectè pro fuâ
ex defectu suriſdictionis , quod in illo proceſſu Inquifi iuriſdictione inquiſitor inquirit , & ita poſt Ol
tor non poterat cognofcere , nam quoad pocula amato dradum y , & laloné z refoluit Conradus Brunus. y col.208.
z in 1. ha
h Panorm . ria , clarum , illid deliétum non efle hereticum , nec Demiror Gallos doctiffimos errationem Alliuſmodi
in ca.1. de eius cognitionem ad Inquiſitorem fpectare h . neque ciati inſecutos. Franciſcus Duarenus , fic de ſor- de leg. 1 .
ſortile.per enim eſt credendum quod etiam ipfa verè fuiffet in lu tilegis fcribit :de aniculis horum temporum que voliain tit.ad
legē Cor
eusde ha ſu nam quamuis credatur ſociis criminis in tali deli lare per aëra , Ó ' nocturno tempore folitare, o choreas pel. de Si
ret.in 6. Eto, attamen illud non eft trabendum ad ea , qua veri lagere dicuntur,quaritur : Etfolent plerique Quastores ' cariis.
in eas
5
LIBRI V. APPENDIX I. 425
in eas acerbiusanimaduerte, quam ius ex ratio po- A ad labbata proficiſci , ferri per caminuin, nigrum
Aulet, cùm Synodus Ancyrana definiuerit quadam esſe hominem vel hircum adorare , tripudiare vnâ , at
que à cacodamone multarum mulierum mentibus ir que vnguenta pulueres ve dari , quibus aut crans
rogantur , itaque Curia Pariſienſis ( ſi nihil aliud ad ferantur,aut ſolo etiam facu alios tabe conficiant;
miferint ) eas abſoluere ac dimillere meriiò confueuii, deridicula & inſomnia effe putant , & ad tui dicti
Hæc ille. confirmationem , aduocant Decretum Parrum in
In eandem ſententiam ita quoque Petrus Ero Concilio Ancyrano; ſolidè abs te confutatum eſt,
a lib. s.re diusa ;nuper extitere apud Valenſes,có Cenomanos vi . vt & hoc ipfum præſtitit Sebaſtianus Michaëlis
rum ludi- cinos nostrorum Andium ,qui ex hoc maleficio dänati Theologiæ Doctork : neque adhibendam niaga ke in fua
catarū , cit.
de malef. ſunt, quos in tormentis audio confeflos, ſe ſacris (qua
fidem loanni Bapriftæ Neapolitano ',quàm Apu in libelli .
ca.11.cdi- Sabbata nuncupant )ritualim initiari,tum Christianiſ leio Africano , vtrumque enim fieri poſſe reipsa, concluſ.
cio 2 . mum abiurare a profiteri paganiſmum : deinde à ter & opinione, ideóque à particulari ad vniuerſale Ii.de ma
go notari ſignis : poftremòdonari pulueribus eó medi nullam elle confequcotiam . gia.ca. 26 .
camentis, quibus & brutis et hominibus officiant, ita loannes de Vaux Stabulenfis monachus , inter
que alios tale quid conficere ,nonnullos vrinam fiſtere, alia recitabat indicendæ congregationis ( ita enim
B
guofdam arceri à cõcubilu ,an id effici poſſit, vt perfue vocabat )ſtatos conditos dies; vbi nocte intempe
dere volunt hominibus intactis,videbimusprout res in ſtâ ad deſtinata loca fodalitas comparebat ; quæ
cider.durat in bodiernum diem hæc, (eu magorum , feu dæmoni in formâ hirciad parenti adorationes ge
ſortilegorum pernicioſa fačtio , nifi quod ea non am nibus fubmiffis faciebat , iisque in locis exſtrui
pliies philoſophorum aue honeftorum virorum fit , fed menſas epulis & cibis bon's,benéque lapidis ( tie
rusticorum o idiotarum , qua res ( inquit ) vanitari que enim inanes menfas fuille ) & primæ menſæ
vanitatem adiecit. honoratiores cum vxoribus ( quos les braues bom
b lib. 8.re. Idem alio loci b à ſanguine ſortilegoruin , ex mes ,adpellari referebat Succubuiſle, primæ menfæ
rum iudi- Ammiano Marcellino abitinendú cótendır , quod maiora ſubſellia, Belzebub , Aſtarot ( hæc eſt ve
catarú, tit.multa in hoc genere vana fint , multa non nociua, nus , & Ioannis ipfius luccuba ) & Leuiatan oc
de malef. oralta infaniæ coniuncta , mulra miſeranda ; & h cupalle, ſecúdis & tertiis menfis interfuifle etiam
ca. 14.cdi
rione po hæc deliria humana aliquam pæná merentur,(mi plures dæmones fine nomine , bibi ad fanitatem
ftrema. tiorem vult adhibendam , vt enim furiofus fatis
Belzebub , epulis exemptâ famæ , menſisque re
Nihil ne- ipſo furore punitur , ita fortilegus vanâ indagine. moris , in promiſcuos concubitus & amplexus
ceffe nam
nó probat In eundem errorem delarus Michaël Monta- Crui , in receſſu accipi à dæmone pulueres ſpau
quicquam nus libro tertio ,periculorum , (eu , tentamentorum , gendos in aëra , ad fruges, vineas & legetes infi.
led Hip- Lipfius noſter guštres ,Auctor verò operis , Efais ciendas , & fparfis pulucribus, ventorum turbines
piá tátum vocat)capire undecimo, tit.dex Bosteux.Curaſſem ab & tempeſtates fpurciſſimas excitaras .
145 causā Amanuenſimco deſcribi, nili Lipſius in librariâ Non ignoro Senecam m , hæc non probare , fic minn curaliuma
rei igno ſua baberet ; à quo , fi voles , legendum accipies . enim ille , Apud nos in duodecim tabulis cauetur ,ne q.cap.7 .
rat,coren Contra Matthæus Cognerus,Senator Regius“ , quis alienos fruétus excaniaſſu: rudis adhuc antiquitas
dit cam
ſortilegos tamquam homicidis nequiores, naturæ credebar fructuspoſſe excantari ,adırabi imbres, & re
non fuiſſe.
humanæ inimicos omnimodò puniendos conten .
cenſes di pelli cantibus , quorum nibil poſſe fieri tam palam eſt,
ſcours po- dit, & diriùs ſeucriúſque in eos à Magiſtratu aui vt hujus reicauſa nullius phioſophi Schola intranda
liticques, maduertédum : quod & ipſum firmat doct.limus fur:ſed hoc Senecæ di & um, vt erroneum cóuiciſti.
cap.42 . Theologus Claudius Eſpenceius d ; magiam pro Florimundus de Remundiso, refert apud Bur- la en ſon
d in com Antechrif
mentariis ſcribere (inquit) fceptri magis eft,quam ſtilu,& co lo digalenſes capitulú generale per ſortilegos indici ca.7.nu.s.
ad poftrē. ci multa de magis, præftigiis & incantationibus . Colere dicbus Mercuri ;& Veneris mentis cuiufli
Epiftol. D. Quin criam Franciſcus Hotomannu s in forti bet ,ita enim confeflos ſortilegij criminis Reos.
Pauli ad D
Timotheü legos animaduertendum conſulcus relpondite.Et Sebaſtianus Michaëlis in Pneumalogia , ſeu , en
li fortè non fit plenè probatum delictum ſortile son diſcours des Esprits,ſcholio feptimo, ſcribit les for
cap . 3 .
e conſ.98. gi,tamen fufficere publicam vocem , & famam in cieres estre transportez d'un lien en l'autre par Sa
loco,vt poffit queſtionibus ſubiici,quod omnium than pour le jour Ó heures le leudy eruiron la mi
impietatum atque ſcelerum à Saranâ repertum nuict , auquel ſeulement ils ſont transportez comme
ſcelus & maximè abominandum lit , propter ex irestous ont conuenu er cela ó confeffé. Peut -estre,
preffam abiurationem & renunciationem Chri . ( hanc rationem ille ſubiicit ) pour ceque le diable
ſtianæ Religionis : deinde propter fidem & homi veut avoir les premieres , & estre recognu au premier
gium quod diabolo præftatur: & proprer exitium rang de la ſemaine. Car les Turcs celebrene le vendre
quod iſta maledicta diaboli mancipia mortalibus dy, lesluifs le Samedy, les Chrestiens le Dimanche, co
inferút;cuius rei causâ , leges ciuileshumani gene quand à luy il s'est mis deuant tous pour auoir la pre
f in t.etfi .ris inimicos, & hoftes cómunis falutis appellantf.. miere celebration .
& in l . vle . Idem Hotomannus g , in morbis curandis ma Quod de Paſete ,naturâ molli,fed magiâ omnes
C.de ma- gam qua deconſulebatur nó modò circulo,verum ſuperante ex Sudæ hiſtoricis refers, idipſum inter
lef. adagia ſua Eraſmus retulit , ad quem , cum quid
eiiam certâ hac verború formulâ vſam fuifle re .
g cool.99. E
num.2 . fert, d'ainſi que Dieu a va,ci charité a foy,da le pain emeret & rei pretium venditori numeraſiet,num .
n'a faim , o l'eau n'a foif, & le feu n'a froid, fan , fan , mus perpetuò rcdibat,idem carmine magico,con
inoyfi paried'scy dedans, quod magicú carmé(exor uiuium repentè partibus omnibus inſtructum ac
h
h d.conf. cilini forinulam impiè Hotomannus vocat ) ſumptuofum exhibebat', quod ſtatim fi libuiſlet
99 . Conſtitutionibus Imperatorum damnatum legi cuaneſcebar : potuit conuiuium fuiſſe verum non
i in l . nul- musicos enim qui lulurris , & carminibus iltis fimulatum , faſcinatum & imaginarium , cuius rei
lus & inl. viuntur, quáquam pernegent, teſtibustamen gra fidem faciunt conuiuia quibus adfiduè loannes de
corum.c. uatos , eculco dededos,vngulisque fulcãtibus co Vaux interfuit , cuius confeflio ab aliis quoque
de malef .
rū lacera tódenda,pænasproprio dignas facinore. magicis & ſortilegis probata.
Quòd verò Alciarus, Erodius, & alij ; ſortilegos Tempore reuerendiſl.Georgy Auftriaci Epiſcop.
Tt 3 Leodicens.
 426 O NVM
DISQ VISITI
Leodicenſ .(bonæ memoriæ )ınag ſter Hugo Bour - y A
lectus chirurgus inſignis , & àmedicis laudatos,
multùm Gmilia facticabar; vinaque extraria Ro
mâ ,ex Hiſpaniâ, & aliis ex locis reipsâ in menſa
omnibus demirantibus repræſentatis poculis ex
hibebat: viuunt adhuc horum actuum teftes com
pertæ fidei, at ille poſtea ad meliorem mentem
reuerſus, maleficiis abftinuit , & ex impio factus
pius; quique diebus fingulis facris operabatur .
Reuerendiſt. Cardinalis à Groeſbeeck . eum in
familiam ſuam recepit . obiit autern valdè piè , &
Catholicè , ab annis octo , & quod excurrit .
Veriſſimum eft , quod in ſecundâ parte operis
cui ſcribis; Coſtantinum Imperatorem ad Ballum
a in l.co- Præfectam vrbi refcribentcm ,non vſum verbo ,
rum, C.de
malefic . Coëgiſſe : quòd verò ais vlam verbo,deflexiſſe;ipſe
apud te diſpice ,annè,defixiffe legédum fit,ita enim
Theodolianº Codex habec.defigere, fortilegorum
b lib.2.de verbum eft;apud Ciceronem beyacimeve
legibus.
Augur,iniufta,ne faſta,vitiofa ,dira,defixerit ,( fic in
melioribus Codicibus & ita quoque Lambinus)
c libr. 28. irrita infe& táque funto.Plinius s, defigi diris depreca
Hiftoria- tionibus,nemonon ( inquit )metuit. Ouidius ( abs te
rum , ca.2 .
etiam laudarus) Deuouet abfentes ſimulachráque ce
rra figit, & alibi; Sagáque Phænicia defixit nomina
cera. Quod ipſum nõ ignorauit, Accurfius noſter
d in l.6.in in exéplo abs ſe polito, in figendocere imaginē d, &
verbo non
dubitauit. in gloſſis Philoxeni , defixiones Neciomātia ,legútur.
C. de ma Vnde apud Paglume I. C.minùs rectè legitur,
lef. Imerficerent aut deficereni,legédum enim vt ex Co
с la Royne lefabel.
e li.s.len- dice Veroncino Cuiacius noſter reſtituit,defigerēt:
cétiarum .
ad 1. Cor. qui autem defixiones faciebant,curioſi,vocabátur,
neliam de vnde apud Horatium , curiofus, pro malefico ſeu
ficar.§.9 . mago accipitur, qua de re videri poteric Cuiaci? f.
f libr. 20.
Quod tu de puellâ loanna Lotaringiâ, idem pla
obſcruat.
ca.22. & li. nè cenſeo,eius gelta, & ſtratagemata ,non ſub Ca
27.cap.17. rolo, ſexto(vti ſcribis ) ſed lub Carolo, feprimo,con
tigerunt(cuius rei teſtes aduoca Paulü Æmilium .
Monſtrelerum , Micquellum , Girardum & alios )
Virago illa obſcuri generis in Barren li Ducatu
lacobo Dareo patre, ac lſabellâ matre natâ,Diui
no afflara numine rem incl natā fortiter reſtituit;
Anglos vbique perfidos,FRANCIA eiecit ; Ca
rolum Septimum Remos vngendum ſacrandum D
que perduxit; ill :que, vt ratum firinúinque Impe
rium more maioruin eller ,effecit ; Aurelianenſem
i rum ca. de
vrbem graui oblidione liberauit , vidi eius ſtatuam
æncam Aureliæ in ponte ad Ligerim ſeruatæ à vi
raginc & virgine vrbis . monimentum , cæteruni
dum in Compendij oblidione ex vrbe erupit , ab
hoftibus comprehenſa ,& Rothomaguin produ
Cta ad palum damnata , viua exuſta eſt;non absque
æterno Anglici nominis probro , qui ſe magicis
illius artibus Franciâ profugere falsò querebátur.
g per Mic Admirandum ſanè eft quod de illâ adfirmaturg ,
Aurelianz pirum arborem , fub qua illa fedebat dum patris
vrbis , ab gregem minabat , ouesque ruri paſcebat ; cùm'vt
Anglis ob- Regem Carolum VII.adiret , primò cæleſti voce
fidioné & monita eſt; neque carjem , neque vetuftatcm len
loanne
tire, neque fulwine tangi , neque pluuià , grandi
ses geftas
lcriplit. neve, autnue intingi .
Inquifitor , in Prouinciâ Stabuleoh apud acta
probatum reperi,malum fub qua maleficæ duxe
rant choreas , & ſaltatorium orbem veclauerant,
in
quaque earum Aulædus Tybicenve confede
rat,fx licem ac frugiferam f
, actam infælicem ac in
frugiferam , arborem vidi.
Redeo ad Ioannem , quàm ab Anglis flammis
| feralibus quaſi
maleficam ambuſtam refers ; an co
MAGICAR EM
ſenſu exaudis hæc verba Conſtantini ad popu
lumb FERALIS PESTIS A B S V M A I ? hin i.mul
lacobus Renardus ' , exiſtimat per illa verba ti. C. de
nihil aliud voluifle Conſtantinum , quan malefi. malef.
i lib . s.1a
cos igne confumendos eſſe , ſed quia de Diis ma
riorum
nibus,quibus ferialia ſacrabantur accitis arte maa- cap.3.
gicâ locutus fit ; ideóque, ferali peste,potiùs quam
igne , huiuſmodi homines abſumendos reſcripſe
rit.quamquam inquit ) non ignorem pestem feralem
de fupremo fupplicio accipi pofle, & veteres pro morte
ac interitu pestem pofuiffe , unde apud Festum , pesti
ferum fulgur, quo mors exiliumve ſignificatur,
Dionyfius Gothofredus k , ignis quoque ſup- k in pocis
. .
plicium intelligit , quod magi Diismanibus con
ſecrarentur :vt quemadmodum in feralibus pecu multi.
B des abſumebantur, & ipſa cadaucra , ita manibus
cóſecrarétur quos in carminibus ſuis inuocaflene,
Ego verò, per hæc verba,pestis feralis abfumat ,
intelligo maleficos & præftigiatores beſtiis obii
ciédos: quod ipſum Græcusinterpretes notauit 1 , ' ! libr. 60.
probarunt quoque antiqui noſtri iuris Interpre- baglikon
ics , & maximè' Odofredusm ; magos ( ait ) feralis mind. I.
pestis abfumat , quia funtobiiciendi feris bestris lace- multi.
randi. lic quoque norauit Cuiacius n : feralis ( in- n in notis
quit ) pestis abſumar, id eft: bestiis obiiciatur, ,ut ad di&. I.
muli,
ego interpreior, feralis paštusabfumat .
Matthæus Coignerus vtitur hac interpreta- od.ca. 42.
tione ,que la peste cruelle les puis' esteindre,o confu
mer, et pour tellesforcelleries Zebu fiu manger as chiens
Neronis tempore de Chriſtianis tamquam ſor
tilegis fupplicium ſumptum legimus , & hi aut
feris,aut canibus obiiciebantur, aut crucibus fige
bantur,aut flammabantur, tantibusad palum de
ftinatis vnco ( ne moratione capitis picem caden
tem declinarent )gurturi ſuffixo , è laminâ ardente
pix aut vnguentum in caput liquifiebatzita ,vt rigi
pinguedinis humanæ per arenam amphiteatri
ſulcum facerent, coque pertinet locus ille luue
nalis Satyrâ primâ.
Pone Tigillinum , tada lucebis in illa ;
Qua fantes ardeni,qui fixo guiure fumant,
Et latus mediam fulcusdeducit arenam .
(Ita legendum cõrendit Schaliger P )non verò, plibr.s.de
Et talum media ſulcum deducit arena : : emédario
Hactenus Oranus . ne tempo
In his quod de loannæ quo me monet amicus, Roma lub
veriffimum , & memoriæ lapfum agnoſco lubens . Nerone ,
De duobus aliis non video cauſam , cur fenten . inceafa.
riam mutem .
Nam illud de Cóftantini reſcripto 9 deflečtendi, gl. corum
voce vſum ,non cogendi; verum eſt, nec facilè hîc 4. C. de
admiſerim correctionem illam , defigendi:tum quia .
libri omnes Codicis luſtinianæi quos vidi , conti
nent,pudicos ad libidinem deflexiffe animos:tum quia
C. Theodoſianus à loanne Tilio ' primùm edi- : 1.9.cit.16.
tus hanc lectionem confirmat : tum quia Con- lib.z.
ftantinus Harmenopuluss ; in huius legis breuia- s li.6.Epit,
E rio legit ,qui magicis arribus pudicos animos ad libi- tit.1o. .
dinem defle &tuni , publicatione & exilio puniuntur, Spéportus.
tum quia , defixio magica, deuotionis & execratio
nis quoddam genus fuit,& non animę permouen
dæ , vel peruertendæ , Yed fanitati corporis per
dendæ inſtituta : nec fatis Latinè dicas , animum
defigi; fed deflecti in libidinem .
De Feralı Hammâ , cùm ſcriberem ; nulla mihi
cogitatio fuir legis illius Coſtantini,cui' initium ,
tl . multi .
multi '. Scd,feralesflammas, funeſtas atque lethale 6. C. de
nuncupabā ,vt Minucius,ferialia ligna;Symmach ', / malef.
feralia
 LIBRI V.
feralia commenta ; Saluianus ,peccatum feraloſſimum ; A quentes, quæ etfi falso præiexeb : deur, oftendunt
noſter ille decus orcheſtræ , ignem fcralem , ratem
feralem : locum feralem , faxum ferale, turbam fera
a Aduerſa. lem; alij alia,quos olim laudauia ; quæ vox à,Fera
in Herc .
fiue mortem , ſiue Parcam ita vocarunt. De Con
Furent.v.
1145 . ftantini tamen verbis, nondum mihi liquer, quid
ille per pestem feralem , potiſſimùm fupplicij vl
timi indixerit , illud quidem quod adiungitur,
fiver explicationi Græcorum ;quoniam natura pe
regrini funt , quali dicat; quoniain alieni ab huma
Scio l. v . nicate, ideo belluis cedant. Sed ego ,ferale profe
nic. Cod. rino , nondum reperi apud claſſicos ſcriptores , rc
de his qui pugnat ctiam ſyllabæ modulus, in hoc citatus ,in
par.ferales illo productior ac ſtatarius. Ergo cenſeo potiùs,
vtúrpari ;' | Conſtantinum co loco dumtaxat definiuiſſe , vt B dicts arbre & fontaine ; fone ſurnommez des Fées
fed quia vltimo fupplicio de medio tollantur,quàm pænæ
fanercae genus exprimere voluiflc. Nec arbitror femper
rac cullei eâdem morte damoatos. Facit Vlpianus b vr cre
máſio ma.
,
la , fic vo- dam , libr. 7.de officio Proconſulis ſub titulo de any dire , qu'on y alluse le lewdy. Artic . 6. quelle
cantur. Mathematicis & vaticinatoribus ;dum ait: & va .
b in Mo- rie puniti funt ij, qui id exercuerunt,pro menfura ſos
Caicarü &
licet 6 confuitationis. ] Ve vides lacuna ſubeſt , ex
Romano
rum legú pleo ; ó modo conſultat. quamquam Vlpianus de
collatione certo cancú matheſis huius veritę genere id dicat,
quain Pi- cóſtar camé non idem ſemper lupplicium in aliis
mied dit. quoque generibus obtinuifle ; vtnec in Chriſtia
llarmeno. nos,qui non infrequentiùs à tyrannis exuſti, quin
zerale pe & frequentiùs, quàm feris obiecti. docent Ti
item gla- gillini cædæ, & Tertullianici , Semaxy. Cuperem
dj panā
doceri,Conſtantini tempore maleficos ferino pa-
interpre
tatur. ſtu aſſumptos: nam de concrematione facilè do
cuero . Lege Gregoriani codicis libr. 7.cic.de ma
lef. & Manichæis; inuenies à Diocletiano & Ma.
ximiano cos addici , vt loquuntur , flammeis igni
bus exurendos. Lege C. Theodoſiani legem pri
mam ,quæ luſtinianæi tertia eft :reperies haruſpi.
ces , concremandos , ab ipſo Conftantino ad Maxi
mum reſcrib :. Quid ergo vecar quominus, feralem
pestem , ita fumamus ? Nam Accurſij, Odofredi,
& Græcorum in iudicio Latinitatis non opinor
ſoncica planè auctoritas: ncc in Cuiacij verba iu
rarim libens , aur cuiuſpiam alterius , hic qui
dem Ræuardo & Gotofredo accedo procliuiùs,
ve & Pet.Fabro , qui idem allerit , Semestri.libr.2.
cap.7.Nam & apud Iul.Paullum ,lsbr.s.fent.cap.23.
quamuis magicæ artis conſcij iubeantur ſummo
fupplicio affici ( hoc eſt beſtiis obiici , vel in cru
cem agi ) ipfi tamen Magi viui iubentur con
cremari. Sed res non tanti, vt plura putem verba
commutanda .
Addam ex Gallicanarum Curiarum actis non
nulla , quæ nec in Francia quidem , Parlamenti Pa
riſienſis illud iudicium receptum paflim ,aut om
ni tempore , ſatis oftendant : deſcribam verba
Gallica , ne quis me de meo quid affinxiſſe , vel
perperam tranſtuliſſe fufpicetur.
Ex altis iudiciariis Epifcopi Belluacenfis , conira E fis huiuſmodi committi ſolita .
Johannam Daream vulgò vocatam , lehanne la
pucelle ( hæc acta exſtant in Monasterio S. Victo
ris Canonicorum Regularium Pariſiis ) que fusè
referunt , Bernard.du Girard in Annalibus Fran
cia ſub Carolo VII. Franc.Belleforestu in cinj
paullò ante 8 .
dem Caroli VII. vita à fol.345.
Vm propè Compendium potita effet ho
Ann.14 ; 0. Cſtiuni
Wien , Pariſienſis Vniuerfitaslicceris publi
cis cam apud Henricum Angliæ regem acculauit
Torrilegij & maleficij: cauſæ prætenfæ fuére le
APPENDIX .
427
tamen lenlum Ecclefiafticæ Curiæ , & alma Aca
demiæ illius temporis : Promotor itaque fiicalis,
quidam Guilhelde ENiuel , aut , vrb A & tis d & clic voca
tur in Bild
in fententia Delegati e Apoftolici vocatur , loan
la Calisti
nes de Eftiuer ; vbi in art.4.dicitur aibor quædam 111.apud
fuifle apud Dompreum , vbi tolitæ conucnire Bellefore .
maleficæ & mifceri dæmonibus ; que presde Dom- fol.3 86.
prein, y a un grand o vreux arbre , qu'on nomme ind
i Arbre charnime Fée de Bourlemont , o que apres dibid , fol
346 .
de ceft arbre y a une fontaine, pres laquelle on diet e fol.393.
que frequentent les malins espriis auecg ; le quels le
meſleme de nuit les forciers danfans á gambadens
autourdeſdicts arbres fontaine. Artic.ſoque le ſuf
.
Aufſi luy deman -doyeni, ſi elle auoit cognoſan !
de ceux ou celles, qui certains iours de la fepmar
Me vont au Sabbat auec les Fées. Respondit, auoir
alloit audset arbre les beures gu'on celebroit le di
uin feruice , à fin que eftane lors feulle elle pene
ſon ayſe danſer & caroler auour des lieux ſuſdicis; ou
elle fa foir pluſieurs bouquets o chapeaux des fleurs
berbes plusfoëfues ,qu'elle irouuoit és enuirons , có
encouronnoii ledet arbre en chaniant certains vers, “
di faniquelques mots de forrilege : & y retournant l'en
demain , quoy que le four elle y euft miskefarets cha
pelers of guirlandes , fieſt -ce qu'elle ny ironudil choſe
quelcongue. Arric.7.Qu'elle foullout porter en fon ſein
de la mandragore, esperant par ce moyen en soir
bonne fortune , tanı en richeſſis, qu'en autres choſes
temporelles : comme ſi la mandragore auoit en ſny sel
le efficase. Artic. 19. Auoir pres conſeil des malons
esprits, o que par enchantemens,& moyens non fer
mis , & illicites , elle avoitdeſcouuerte certaine espee,
qui estoit en l'Egliſe de Sainte Carberine du Fierbois
.
Artic, 20. Anoir eu des anneaux charmez , & qu'elle
dit quelques paroles fortilegues ſur ſon enſeigne,
ſur les gradons que fortoyent les fiens, diſant que cela
leruon pour leur donner bonne fortune en guerre ,
vſant de grandes coniurations , à fin que par ce fort
elle bienbeüraſt leurs enirepriſes : renanı pour 1011
certain , que tant qu'ils porieroyent oes drapeaux ain
lo coniurez , ils ne pouroyent receudir aucune deffai
D Ete par leurs aduerſaires
. Et qu'elle ſe plaignit pa
bliquement à Compeigne lors qu'elle feſt priſe , de ce
que les ſiens auogenioublié d'aporter ſes enſeignes, &
que pource elle estoit tombee en ce malheur. Pource que
ceux qui s'aydanı d'Arız defenduz, o ſoubs bon pre
texie pretendent authoriſer leur peruerforé, ont de con
ſtume de conſacrer les instrumens deſgwels ils s'ay
dent. Artic.36. Que par quelque fori e inuocation
elle auoit faict paroisire quelque malings esprits au
Roy & Ducq de Bourbon pour lesfeduire.] Proprer
hæc Vniuerſitas Parifienfis , & Iudices illi prio
res , iudicarunt loannam (orciariam fuiſſe , & ma
teficam , apertè docentes ſe arbitrari,huiuſinodi
crimina, non illuſione aliquâ , ſed verè à crimino
Idem cenſuit Epiſcopus Ebroicenſis in causâ
Guilhelmi Edelini, ve luperius docuif . Idem In- Flibro s .
fc &t.12.
quiſtio Auinionenſis in cauſa plurimorum , quo
rum damnationes formulam fuo loco exhibui
glect. vlt .
Idem eſt iudicium Parlamenti Burdegalenſ. &
fuit Confilij Atrebatenl.quo tempore adhuc Ar
reſij ad Pariſienſem curiam appellabant;vtriufque
rei probationi clariſſimæ funt quæ ſubiungam ,
Remundi, & Monftreleri verbis .
Ex : ractum

I ON
SQ S IT
428 DI VI
Extractum ex libro Viri Clariff. Florimundi de
Remundis Conſiliarij Regij in Senatu Burde
galenfi , cuius libri hæc eſt Epithelis & inſcri
prio , l'Antichrift.cap.7.num.s .
du
* Ous ceux qui ont laiſsé quelques marcques
Tic om
temps que l'Antichrift doit arriuer , eſcriuent
que la forcelerse fera lors espandue par tout , euft elle
iamais tant de vogue qu'en ce malheureux fiecle icy?
les filletites de nostre Parcainent en font toutes noir
cios.Il n'eng a pas aſſez pour les ouir. Noz Cõcierge
rites en regorgée,onneſepaſſeiour que noz iugemism
Soyent enſanglanlez , á que nous ne reuenions tristes
en noz maifons, espouuantez des choſes hideuſes, & ef
froyables qu'elles confeſſeni. Et le diable eftfibon mai
tre o que nous ne pousons enuoyer ſigrand nombre au
feu que de leur cédres il n'en renaiſſe de nouucau d'au-
tres. Je me contenteray de ceste Histoire prodigieuſe,
aduenue l'annee 1894. laquelle ſurmonte toutes celles
que Bodin à ' remarquees dans ſa Demonomanic;
voila pourquoy i'en ay voulu faire le recit particulier.
Une leune femme, nommé leanne Bofdeau, appel
lante du luge ordinaire de la Chastellente de Sallignac
en Lymoſin,qui l'auoit cõdamnée à lamort,estani ouge
en la chambre criminelle,ſanspeine ne tourment,con
feffa(comme elle auoit faici pardeuant le luge:) Qu'en
fon seune aage un Italien l'auoit deſbauchec o amenee
la veille de S. Ican ſur la minnit dans un champ.on il
a circulum fit auec une verge de bous un grand cerne a , marmo
intelligit. ' tant quelques paroles,qu'illsfoit dans un liure noir . Sur
quoy ſuruine , un bous grand o cornu , tout noir , ac-
compagné de deux femmes, et tout auſſi toſt un homme
babile en prestre. Le bous s'estant enquis de l'Italien
qui estoit ceste fille,e luy ayanı responda, qu'il l'auost
amencepour estre des ſiennes,illugfir faire le ſigne de
la crosx,de la main gauche,puis commanda i tous de
le venir faluer.Cequ'ils foreniluybarſant le derrier,
Ce bouc auoit enire les deux cornes une chandelle
noire allumee , à laquelle les autres alloyent allummer
les leurs. Et lors qu'ils l'adoroyent on settoit dans un
baſſin de l'argēt Ceste femme s'estanı depuis retrouuee
au meſmelieu, le bunc luy demanda un bouquet deſes
sheueux ,leſquels i Italien coupa, ó les luy bailla. Le
bouc l'ayant retiree : part,la concha dans le bois, la
cognenicharnellement, à quoy elle prennoit un extre
medeplaiſir ,ſouffroit beaucoup de douleurs, ſentant
la ſemense aufli froide que glace.
Tous les mercredis & vendredis ,de chaſque mois,
Le chapore general ſe tenoit au Puy de Dome , ou elle
s'estoit trouuee une infinité de fois , auec plus de fosa
xante autres perſonnes, sous leſquels portoyent , vne
chandelle noire , qu'ils allumoyent à celle que le bouc
auoit entre ſes cornes, à laquelle 11 auoi; donne le feu ,le
tirant au deſlombs de fa queül. Apres cela tous le met
toyent en dance en rond , le dos tourne l'un à l'autre.
En ceste aſſemblee on diſoit la meſſe à leur mode, tour
nant le dos à l'aurel. Celuy qui faiſoit l'offices ( qu'elle E à leur prejudice trop bien donnerent argent largement
nomma ) eſtoit reuestu d'une chappe noste fans croix ,
efeuant une tranche ou rond de rane taimie en noir, au
lieu de l'hostie,criant tout lors de l'eleuation , Maiſtre,
ayde nous . On mettoit de l'eau dans le calice as licu
de vin , & pour faire, l’eau beniſte , le bouc piſſoit
dans un trou a terre , & celay qui faiſoit l'office en ar
roufoit les aſſistans auec vn aſperges noir.
En cesto aſſemblee on distribuoit les mestiers de for
cellerie, ó chacū rendoit compte de ce qu'il auoit faict,
les estars eštoyent pour empoiſonner , enforceler , lier,
guerir maladies auec charmes , faire perdre les fruits
de la terre,& telles autres meſchanceiez ,cestemiſera
ble confeſſa tout cela , anec une merueilleuſe franchiſel
VM VM
C AR
GI
MA
3
A naïfueté:car pour une femme rustique elle anou bon
esprit , perſistant touſiours meſmes dans le feu , auquel
par arreſtelle fut condemnee. Beza , n'estoit pas bien
informé, lors qu'en fa chaire il taxa nagueres nošire
Parlement d'Incredulite, ea de peu de foy,parce, di
ſoit -il ( 6 cecy tien ie d'un Gentilhomme d'honneur,
qui l'ouye ) que nous n'oſions, condamner les forcieres à
la mori ,nos Registres reſmoignent le contraire.
Aliud ex lib.2 . Hiſtoriarum de Enguer.
ran de Monſtreler.
Earthis
Nceste annee( 1459. en la
, aduin-vaterrible cas ó pitoyable,que
lõ nommoit Vaudoiſie,ne ſçaypourquoy :mais lon di
ſoie que ce estoyentaucunes gens,hūmes femmes,qui
de nuiet ſe trăſportoyent parveriu du diable desplaces, 1
B ou ils estoyent, ó ſoudainent ſe trouuoyent en aucuns
lieux arriere des gens, & bois, ou ésdeſers, la ou ils ſe
trouuoyent en treſgrand nombre hommes femmes:
of ironuoyent illec un diable en forme d'homme, du
quel ils nevesyent jamais le viſage , et cediable leur
lifoit, ou diſoit ſes commandemens, ó ordonnances, &
comment par quelle maniere ils le deuoyent adorer,
&feruir, puis faiſoit par chacun deux baiſer ſon der
riere, et puis il bailoit à chacun on peu d'argent, & fi.
nablement leur administroil vins, ef viandes en grad
largelle , doneils repaifogeni : & puis tout à coup cha
cun preroit fachacune: cc en ce point s’estaindroit la
lumiere e cognoiffoyent l'un l'un l'autre charnelle
ment : ce fait ,tout ſoudainement ſe retrouuoit cha
cun en la place ,dont ils estoyent paris premierement.
Pour ceste folie furent prinse empriſonniz plus
fieurs notables gens deladite Ville d'Arras, autres
moindres gens , femmesfolienſes & autres : ó furent
tellement gebinez ( fiterriblement tormentez ,que les
uns cõfefferent le cas leur estre tout ainſi aduenu ,cõme
dit eft, & outre plus cöfefferent auoir ven els cognes er
leur affemblée pluſieurs gensnotables , Prelais, Sei
gneurs, autres Gouuerneurs de Bailliages & de vil
les :voire tels (elon commune renommée,que les exami
nateurs les luges leur nommoyent , ó mertoyeni en
bouche, fique par force de peines, e de tormens ils les
accufoyeur, o diſoyentque voirement il les y auoyent
veuz . Etles aucuns ainſi nõmez ,estoyenttantoſt apres
prins, empriſonnez ó misà torture, tant o fiereſ
D longuement, par lant de fois que confeffer le leur
conuenoit, es furent ceux - cy quieftoyens des moindres
gens executez , eta brulez inhumainemēt, aucās amires
plus riches & plus puiſſans , fe rachepterent par force
d'argent,pour euiter les peines, les hontes que l'on
leur fayſóis.Es de tels yeuft des plus grans,qui furent
preſchez & ſeduies par les Examinateurs, qui leur
dőnoyent à entèdre leur promettoyēt s'ils cöfefloyēt
le cas.qu'ils ne perderoyentne corps ne biens.Tels yeuf
qui ſouffrirenten merueilleuſe patience,et cõftance les
peines ő les tormens, mais ne voulerentrien confeffer
aux luges, doà ceux : qui les pouuogeni relever deleur
peines,auiresyeuſt qui ſe abſenterent ó vuyderenı du
Pais, ( pronuerēt leur innocence,fi qu'ils demeureren
paiſibles. Et ne faięt icy a taire ce que pluſieurs gens
de bien cogneurent affez ,que ceſte maniere de accufa
tion fut unechoſe controuuee par aucunes mauuaiſes
perſonnes, pour greuer o deſtruire, ou deshonorer par
'ardeur de cõuoiti ſe aucunes notablespersonesque ceux
bayogene de vieille baine :Ó qmalicieuſement als fireni
predre meſchātes gēs tout premieromēt,auſquels ils far
foyēt par force de peine de tourmēs,nõmer aucunes noia
blesgēsiels que l'ő leur metroit à bouche: leſquels ainſi
Saccuſez eftovēt prins á tormēicz ,cõme ost est.qus fuft|
pour
1
 LIBRI V:
pour voir au iugemens detoutes gensde bien une cno- JA
remoult peruerſè & inhumaine au grand deshonneur
de ceux qui en furent notez , & au trefgrand peril des
ames de ceux, qui par tel7 moyensvouloient deshonne
rer gens de bien : & a tant fin de ceſte matiere.
Åd hác narrationem Monſtreletireſpexit Frác .
Balduinus Atrebas Comment, in tit.18.lib.4 . Inſtitut.
Iuſtiniani, fol.774.his verbis : ſed quo grauius ab
hominis ingenio magis alienum eſt hoc malum , eo ma
ior adhibenda eſt cautio,ne quis eius pratexiu ab ad
uerfarijs temerè obruatur. Facilè enim hic quiduis co
fingere poteftingenioſa ſimultas, vt & multitudinem
credulam ſtatim commoueat, & attonitos iudices irriiet
aduerſus eum , quem cum damonibus rem habere men
tietur. Anteannos ſexaginta ſenſit infelix noftra pa
tria ,magnoſuo malo huiuſcegeneris calūnias. Magna
erat Valdenfium mentio,quos aduerfarijiactabāt nef-
cio quid commercij babere cum immundis Spiritibus.
Huius criminis prætextu oprimi quique ſtatim oppri
mebantur.Sedtandem Pariſienſis Senatus caufiz cog
nita , vidit meras eſſe ſycophantias : infelices reos libe
rauit,improbos ſycophantascum iniquis indicibus da
nauit. Exftátque adhuc eius hac de re memorabile ar .
reftum editum viceſimodiemenſisMay.anno. 1491. )
Ita Franc . Balduinus & fieri poteſt , vc in At
trebatenfium iudicum proceſſu iudicario odii,
calumniæ , crudelitatis , aut præcipitationis in
dicia nonnulla repererint : propter quæ ma
lè iudicatum , ritè verò prouocatum , ſententiam
emendantes , Patres Pariſienſes pronunciarint. Et
ideò non tam declararint Arreſtoluo , hæc quæ
magis attribuuntur , & propria confeſsionc illorú
confirmantur , etiam ceilante omni Quæſtionum
timore,inania & deluſarum inentium elle( quæ de
claratio temeritatis pleniſsima foret) quàm iudices
illos ,à quibus appellatum improbè & vi innocen
ciam oppreffiffe. De V Valdenfium quidem ſecta
( quorum Albigenſes ex ftirpe fruticarunt graues
ſcriptores teſtantur, non immunem à faſcinariorú
hærefi & crimine peſſimo illam fuiſſe , & nomen
Gallicú faſcinariis commune confirmat. Sed Bal
duinus ex Meiero ſumpſerat, quier Monſtreleto
fermè verbotenùsin huncmoduin : Anno1459. A- D
trebati horrendum quid contigiſſe legimus. Complures
fuiſſe inhumaniter igne cremalos,qui de noéte occultas
coutiones habuere cum diabolo :vnde magnam accepere
pecuniam.Viri primary mulieréſque complures indi
cijs crematorum deprehenfi; pars capti & ſauiſſimis
tormentis admoti, aly vi pecuniaredempti,nonnullifo
lum verterunt , quidamverò adeo in pænis conſtantes
fuerunt ,vtnihil confiterentur. Fuiſſe referuntur quida
ex iudicibus adeo deteſtabiles,ut quoſdam fibi inimicos
indicari curauerint,tanquam conſcios,reis in tormentis
ad hoc coaflis. Addunt in nocturnis illis conuentibus,
ex omni ordine ſtatúquemortalium viros mulieréſque
* nó ſem- interfuiſſe,eofque ibi diabolum in * humanam effigiem
per ergoin
hircina . transformatuin adorasje : cuius tamen nunquam vide E proindéque lælæ Maieſtatis crimen lapiat.
bant faciem . In illius verba mandatáque iurajſe. Con
uiuia ab illo parato largiter epulatoszindeexſtincto om uerſos clam litteris,contra magiſtratum pertinaci
ni lumine quemque cum ſibiproximè oblata promiſcue
concubuiſſe ,ſine ope, diabolica in ſua vndeexierant loca
reſtituos.]Hæc ille: arbitror in verbis vlçimis nega
riuá deelle,no ſineope diaboli. Sanè ex Meiero patet
nó opiwoné cóuelli de maleficiorum folitis ſcele
ribus , fed iudicum iftorum crudelitatem & in
iuftitiam auaritiamque damnari:atque hoc arreſti
PariGenfis elle fundamentum . Quæſo nonne Pa
cilienſe Parlamentum iniuftè iudiçallet,nifi talium
ludicum vel Tyrannorum potius decreta relcidif
APPENDIX.
429
fer? Nam de quæítione noltra, poſsínte perfici à
Lamiis opera dæmonum ea, quæ folitæ ſunt fateri?
id non à Iuriſconſultis , fed à Theologis:non à fx
cularibus fubfelliis, ſed ab Ecclefiafticis Tribunali
bus fuit decidendum.Habetis eâ de re apud loan .
Gerfonem Pariſ.Cancellarium , almæ Theologica
Pariſiorum facultatis articulos , eruditionc & ve
ritate plenos , nobis fauentes. Accipirç & aliud gra
uiſſimum Curiæ Spiritualis Treuerorum iudi
cium .
Denique quia mentia àme facta fup.fect.4.in.
dicio 2. Lofei Callidii ,qui librum in Lamiarum Pa
trocinium conſcriptum , mille machinis conatus
fuit in publicum protrudere: & meruunt nonnulli,
ne tádem cacodæmon aliquis id perficiat:duxi pro
antidoro PALINODIAM cius adícribendam ,cu
B ius authéticum & originale (vt vocant exemplum
eſt penes pium & honeſtiſsimum virum , I. V. Li
cent.loannem Baxium ( cuius ftudium atque zelus
contra nefariam hanc hærefim Deum aliquando
remuneratorem experierur ) ab eo acceptum trál
ſumptum fidi Norarii manu eft huiufmodi.
Ego Cornelius Lofeus Callıdıus Goudæ oppido
ilollandiæ natus , nunc ob tractatus aliquot , de ve
ra o f-1 a Magia , fine feitu & permiſſione type
riorum hurs loci, temerè & prælumptuosè icri
pros ,à me comarnicatos , deinde ad imprimédum
Coloniam millos. in Imperialı Monafterio S.Maxi
m.ni prope Treu:ros , ex mandato Reuerend. ac
illuftriſ.DominiNuncii Apoſtolici ,Domini O
Etauij. Tricaricenſis Epifcopi,arreratus,atque defen
tus:cùm certò fim informatus in lupradictis libris ,
necnon in Epiſtolis quibuſdam meis ,eâdem dere
ad clerum & Senatum Treuiréſem , aliólque clàm
miſfis (ad impediendum executionem luftitiæ.co-.
tra magos & veneficas )continerimultos articulos,
qui non ſolum erronei ſunt & ſcandaloſi, fed e
tiam ſuſpects de hæreli , criménque lielæ Maieſta
cis ſapiant:vtpotè ſeditioſi & temerarii intra có
munem Doctorum Theologorum ſententiam ,de
ciſiones ac bullas ſummorum Pontificum , conta
praxim & ſtatuta legéſq; magiſtratuum ac iudicic
rum , tum huius Archidiocelis Treuirenfis , cum a
liarum Prouinciarum & Principatuum : idcirco
eoſdem articulos, prout ordine hic ſubnectuntur,
reuoco , damno,reiicio , & pro non dictis atque al
ſertis à me haberi yolo.
i.In primisreuoco ,damno , rciicio ac improbo
( quod læpè ſcriptis verbíſque pertinaciter apud
multos allerui , quódque tanquam huius diſpura
tionis meæ caput ac palmarium eſſe volui)nimirum
phantaſticam efle,& tanquam ſuperſtitioné vanam
pro figmentis habendam , quæ de corporalimago,
rum & lagarum euectione live trállationeſcribun
tur : tum quod hæreticam prauitatem prorsùs ſub
oleat;tuin quod ſeditionibus hac opinio admixta ,
2.Nam(quod fecundo loco reuoco muflis ad di
ter abſq ; ſolidis rationibus diuulgaui, cuuum ma
gicum falſum eſTe & imaginarium ; afferendo inſu
per torturæ acerbitate miferas cogi ca fateri, quæ
nunquam fecerunt, durâ lanienâ languinein inno
xium fundi, nouâ alchimiâ ex humano languine
aurum & argentum elici.
3. Ex quibus & id genus aliis , partim in vulgus
per priuata colloquia,partim diuerfis ad vtrúmque
magiſtratum datis cpiſtolis , ſuperiores ac ludices
apud ſubditos Tyrannidis notaui.
V v 4. Er
 1
430 DISQVISITIONVM
4.Et confequenter cùm Reuerendiffimus & Il U
luſtriſsimus Archiepiſcopus & Princeps Elector
Treuir . non folùm magos & fagas in lua dióceſi
ſuppliciis dignis affici ſinat: fed etiam leges de ordi
ne lumptibuſque iudiciariis maleficarum ediderit ;
inconſulta temeritate præfatum Electorem Tre
uirenſem Tyrannidis tacitè infimulaui.
5. Reuoco præterea ac damno concluſiones
haſce meas: non effe maleficos, qui Deo abrenun
cient ,dæmoni cultum exhibeant , tempeſtates in
ducant operâ diaboli,& fimilia opera perpetrant,
ſed omnia eſſe fomnia . B mini 1592.more Treuir.die Luna 15. menfis Martij in
6.Adhæc magiam non dici maleficium ,nec ma
gos maleficos , & locum Exod. XXI . (MAL E
Focos Non PATIERIS VIVER E ) in
telligi de iis , qui veneno naturali naturaliter appli
cato occidant,
7 Pactum nullum effe , nec exiſtere poffe inter
dæmonem & hominem .
8.Dæmones non aſſumere corpora .
9. Vitam Hilarion à D. Hierox ,ſcripram non eſſe
authenticam . tuerpienſis.
10.Nullum concubitum demonis cum homine.
11.Nec dæmones nec magos poſle tempeftans,
pluuias, grandinem ,& c.ciere , & mera efeiomnia, ctamé iterum Bruxellæ vice paſtoram agensin Ec
quæ de his dicuntur . cleſia S.Maria de Capella accuſatusfuit de relapſu
> 12.Spiritus & formam à marria ſeparatá poſle & poft diuturnum carcerem dimiflus, & ( ve perti
videri ab homine .
13.Temerarium efle alfirmare, quod quidquid
dæmones poſſunterim magi, polinc corú opera.
14.Sententiam illam , quod dæmon ſuperior in .
feriorem poſſit expellere,eſſe erroncam , & inferre
iniuriam CHRISTO.Luc.xi .
IS .Pontifices in ſuis bullis non dicere , quod
Mayi & Malefici talia opera ( vt ſupradictum eſt)
perpetrent.
16.Pontifices Romanos dediffe facultatem in
quirendi ip «naleficos;ne ſi contra feciſſent, fictè D
magiæ jurímularentur , quemadmodum antecel
ſores corú aliquotverè magiæ fuerunt infimulati.
Has omnes & fingulas affertiones cum pluri
nis calumniis, mendaciis & lycophantiis , in ma
ziſtratus tam fæculares quam Ecclefiafticos, peru
lanter & inuerecundè , fallóque profulis : quibus
(cripta mea de magicis ſcatent : exprefsè,ſcienter
que condemno , rcuoco ,atque reiicio : veniam de
commiſsis à Deo & fuperioribus obnixè petens,
& ſanctè promittens ; quod in poſteruni bihil
horum docebo, promulgabo , defendam , vel alic
rám , nec verbo,nec ſcriptis, per me vel alios , quo
cumque locorum me venire contigerit. Si contra
fecero , ſubiicio me,exinde prout ex ninc, omnibus
pænis iềris contra relaplos hæreticos,refractarios,
leditiolos,reos læſæ Maieſtatis :iniuriolos lycopha
cas publicè conviétos , necnon & in periuros íta
tutas. Submitro me quoque correctioni arbitra
riæ , tam Archiepiſcopi Treuireplis,quàm aliorum
quorumcunq: magiſtratuum ,ſub quibus me dege
recontigerit,quique de meo relapfu & violata fide
certiores facti fuerint,ve me pro meritis puniant in
honore ac fama,bonis ac corpore .
In quorum omnium fidem hanc mcam præfa
torum articulorum reuocationem propria manu
lublcripli, in præſentia Notarij & tertium ,
Sic ſubjcripium,
CORNECT vs LooSE VS CA I L'IDIV S.
Et denuo ſu ſcriptum .
Acta ſunt hæc in imperiali Monaſterij S. Maxi
mini extra prope Treuirim in Stuba Abbatiali, ibi
MAGICARVM
dem coram Reuerendiſsimo,Reuerendis,Venera
bilibus & exinuis Dominis , Domino Perro. Bins.
fel duo Epiſcopo Azotenſi , Reuerendiſsimi Archie
piſcopi Treuir. Domini noſtri clementiſſ. in fpiri
tualibus Vicario generali & Reinero diēti Monafte
rii Abbare , Bartholomeo Bodegemio Delpho I. V.L.
Curiæ Eccleſiaſticæ Treuir.Officiali,Georgio Helf
fenſterio SS . Theolog. Doct. Eceleſiæ Collegiatæ
S.Simeonis,in ciuitate Treuiren.Decano, & loan
ne Golmanno I. V. Doctore, dictæ Eccleſiæ Cano .
nico, & curiæ Treuir.ſigillifero & c . fub anno Do
præſentia mei Notarii infrafcripti, & honeftoruin
Nicolai Dolert , & Danielis Maier Reuerendi Do
mini Abbatis reſpectiuè ſecretarii & fcribæ , teftiú
ad hoc ſpecialiter vocatorum & rogatorum .
Subſcriptum
ADAMU'S HÆC Tectonius,Notarius.
Et inferius,
Collatum cum ſuo originali repertum concorda
ri per me infraſcriptum Secretarium oppidi An
G. KIEFFEL.
Haberis integram PALINODIAM : poftea
nacem dementiam inrelligas) tertiam accuſationé,
denuò ſuſpectus ,morre præreptus,euafit, ſed( quod
dolendum )non paucos,homines tamen Phyſiolo
glæ & Theologiæ folidæ, non ſatis gnaros ſtolidi
tatis huiusreliquer ſectatores .Quivtinam ſaperét:
& quàm temerarium atque noxium fit , Ecclefiæ
iudicic , vnius VVieri hæretici deliria præferre,tan
dem feriò intelligerent.
SV M M A R A
LÆSTIO N V M.
N denunciatio plurium per fe fit indi
cium ſufficiensad torturam , abfque alijs Quzft.i.
indicijs aut adminiculis ? q.procedit de
denunciatione complicum explicatur
ſentencia authoris obſcurius pofita lib.s.diſquili
tionum a.
De vnius complicis denunciatum quando ſuf
ficiat b.o.
Sola nó fufficit ad torturam c,& c.licet benè ad
inquiſitionem , citationem & capturam d.
A torturâ non inchoandum e confeffus de ſe
E
non ſufficit vt torqueatur focius quem denun
ciat c .
Si iudex ad vnius complicis ritè interrogati,de
nunciationem torGifſet non fubiacet ſyndicatui e .
Reſpondetur quæftioni principali affirmatiue
f . & o.
An plures reſtes inhabiles valcant in vllis cri.
minibus f . & o.
Nitior aut fauorabilior ſententia quádo ſequé
da iudici.g.
De apparéte & vera crudelicate ſeu clemétia.h .
An Carolina conftitutio tollat iudicium ex de
nunciatione plurium complicum.i.
ludicibus ſequendæ deciſiones curiarum in fi
milibus.i.
Probationes quá claræ ad torturam requirantur k .
In exceptis criminibus an fit fufficiens nomina
vo
 LIBRI V.
locij ad torturam 1. poceitate ſeu arbitrio iudi-, A
cis quo vſque ſe extendat in criminibus exceptis l.
Quando vnum inhabıle poſsit habilitari ab alio
inhabilim .
Cur poſsit quoad torturam , & non quoad con
demnationem n .
Socij ſecundi in calpatio cſt pronouo indicio.p.
Numeri vis magnain teſtimonijs q . experientia
docec plurium complicum noininationes veras
effe q .
Sortilegij crimen æquarum in more proceden
di hærefir.
Limitationes quędam in quibus non ſufficit de
nunciatio plurium complicum s,
Q.11 .
An inimicitiæ denunciantium contra denunciatos,
debeat plenè probari per duos teſtes : vel an ſufficiatſe h.quanta fides huiufmodi-denúciationibus decó
miplena probatio per unum teſtem , aut etiam praſum - B uentibus haberi foleat & debeat.1.Simancas,Pric
prio ad elidendum indicium probationis?
Inimicitia valer ad elidendum denunciario .
nem a.
Exceptio elebet à reo plenè probari b .
Probationem vt non yna ſpecies,ſic nec eadem
vis eſt c . nec omnia omnibus caufis conueniunt d.
Inimicitia & odium quomodo debeant proba
rie .
Arbitrio iudicis permittitur vtrum inimicitia
ſit fufficienter probaraf.
Capitalis quando probanda g .
Decifio quæftionis h.de vno teſte b.de prçſum
0.111. ptionum vi & differentiai.
An denunciantes debeant eſſe contriti,ficut quidam
voluni,cum id iure non fit expreſſum , á Saga rariſſi
mè pæniteanı:Reſpondeturnegatiuè & c.ante len
tentiam a.
Poft ſententiam b. de varia acceptionc contri
tionis b .
Explic.c.accuſacus g.licet de hæret.in 6.c.
Perſonæ integritas qualis in teſte requiratur c.
Quid operetur contritio , & quo ſenſu requira
tur d .
Qu .
An ea quæ de fure ex Conſtitutione Carolina requi.
runtur Art. zi. in denunciatione vnius,requirantur e
tiá in denüciationeplurium 1.Ponuntur verba Caroli-
na ,& refpondetur negatiuè.
Q.v. An denunciationibus infamium ſit credendum in
criminibus exceptis contra perſonas bonæ fama?
Non credendum pluribus denunciantibus quo
rumdam ſententia a .
Aliquando credendum aliorum verior b .
Pender à iudicis arbitrio fententia auctoris c.
Qvr . An faltem ad hoc duorum vel plurium infamium
denunciationės neceffaria ? pendet a circumſtantysper
fonarum .
QVII.
An vltra denunciationom plurium denunciati dif
famatio requiratur in criminibus exceptis , vt poſſit
procedi ad inquifitionem ſpecialem c ad torturam ?
An ad inquirendum sauttorquendum fufficiat E
fola fama a .
An ad inquirćdum neceffariò debeat precedere
diffamatio b.quod non, Quod nec ad torturam in
criminibus exceptis c.
Ratio vel reſtrictio quæ variis fubiungitur ,quá
do pertineat ad omnia , ſed ad proximè præcedens
tantum d .
Explic.c . inquiſitioni.de acuſat. & inquiſ.e.
Q.1111. Anfatisfit denunciari aliquein aut aliquam à plu
ribus quod illam viderint in conueniu có congregatione
agarum in ordine ad'torturam abfý, eo quod damna
fecerit ?
APPENDIX .
431 .
Quæ in conuentibus fieri, & de itrigsporto di
cuntur non eſſe illuſoria a.
In raptu ſtriges quorum ſenſuum compotes , &
de quibus aptè deponantb .
Non fieri inleplìbiles,nec obſtụpeſcúc vnguero
prorſus , explicat dictum ſuum , b . Quo lentu ícri .
prores quidam ſtriges vocenç ebrias & furioſas c .
Striges non aſſumunt naturam dæmonum d.mulca
ſtriges ipfæ faciunt d .Striges qua faciunt,iplis tri
buenda. nam etli inſtigante dæmone , voluntariè
tamen faciunt: & cótrarium :dicere fidei repugnat,
c.quid Lamiæ , an folidæmones f.
Striges vnde di &tæ f. credere ſtrigibus non eſt
credere dæmoni g.
Strigum denunciationes non ſunt planè dubiæ
ras, & Comenſſis explicatii. 1 I.
Reſpondetur quæſtioni affirmatiuè k.Iudex rę
cularis non minus follicitus eſſe debet de ſtrigua
conuentibus,quàm de damnis datis.l.
Dei iniuria iudicibus maximi facienda l.locus
2.paralip. 19.6 . & Exo.22.18. explicantur l. Item
Deutero.13.8 & s.Reg.2.30. 1.Carolina conſtit.ar.
109.explicata m .
Quando fittalis denunciatia quod hac vel illa per- Q.1x.
rona interfuerit conuentibus ſauerum , an requiratur
Specificatio temporis & loci:vel vtrune ſufficiat genera
lis denunciatio plurium abſque huiuſmodi circumſtan
Ctijs,ad inquiſitionem de torturam ?
Ordinariè neceſſarium eſt exprimere locum &
tempus a .
Fallit in exceptis criminibus b.maximè iu denú
ciatione de conuentu lamiarum c. & ceteris crimi
nibus luccelsiuis d .
Intell.l.3.de accuſat. & l.in cauſis.C.eo.d.
Explica.conſtitu.Carolina.arr.31 d .
An reis poſsit tolli defenfio,inaxime quam vo
cant de alibi, & an propter omiſſionem loci & té
poris cenſenda hæc tollie.
An in hoc crimine vel alijs exceptis, teftes quifunt
ſingulares in circumftantijs , dummodo concordent in Q.x.
D effectu, ſubſtantiâ & fineadmittárur, eo an huiaſmodi
teſtes ſingulares , quandoplures, ſunt faciantindicium
ad torturam ?
Examinatur quotuplex ſie diſtinctio fingulari
tatis, & quomodo conſideranda a .
Reſpondetur toti quaſtionib.
An in denüciatione pluriū requiratur, quod quili
betfecerit cõfeſsionem in torturâ,vel virum idtantum Q.xl.
requiratur in denunciatione vnius:?
Defenditur communis opinio , & retractat au -
thor ex parte modum loquendi quo fuerat vſusa
Reſpondetur quæſtioni ſub diftin &tione.b .
Anmulier poffit effe teftis in caufis criminalibus?
Diſcutitur materia , & refpon.affirmatiuè. Q.XIT:
An ad confeffionem duarum mulierum procedi pof
Q.XIII
fit, fiue ad torturam, fiue ad condemnationem .
Ad torturam fufficere a.fed rarò .
Ad condemnationem nunquam b .
An denunciationes feminarum tum magis fidemfa
Q.xun .
tiant quando non adfunt teſtimonia virorum in con
trarium ?
Sub diſtinctione reſponſum .
An plurium minorennium denunciario ſir indicium
fufficiens ad torturam ?
De eo qui eſt viginti annorum a .
De minore viginti annis,ſed pubere b . Q.xv.
De pubertate proximo c .
Vu 2 Denon
 432 DISQVISITIONVM
De non proximosled tamen maiore nouem an -
nis d .
De nouerini minore e.
Non fufficit vous impubes,ad torturam f.
An ad condemnationem g. Conciliantur fen
tentiæ.ibid .
An veriſimilitudo denunciationis ab vno tantum
Q.XVI.
falta ,fitfufficiens adminiculü procedendi ad torturam ?
Quanta vis inverifimilitudinis aur veriſimilicu
dinis in teſtimonijs a.
Reſponderur affirmatiuè de criminibus exceptis.
b.de indicijs remotis & propinquis e. Bdum excedere b .
Q.XVII. An malefici denunciantes impliciti etiam alijs cri
minibus faciant indicium ad torturam ,maximè quan
do ſunt plures.
Negatiua fententia probabilis, quia cómunior a .
Tenco tam en affirmatiuam cum praxi b.
Reſpondetur argumentis contrarijs c .
Quxvill. An extra indicialis reuocatio infirmei iudiciales no
minationem ,adeo vt nonfaciat amplius indicium ido
neum ad torturam ?
De factâ reuocatione extraiudiciali ante fenten
tiam condemnatoriam ,certa eſt negativa a.
De factà poft fententiam dubipen procedit b.
De facta tempore cófeſſicais vel euchariſtiæ b.
De factâ in via vel in fupplicio b .
Refpondetur quælioni abſolutè negando e.
Quando ninil izuenitur de inſtrumentis maleficij;
Q.XIX.
an denunciatiopiarium per hoc elidatur, ita vt non am
plius prabast indicium ad torturam ?
Reſp.negatiua.
Anleuiora indicia ſufficiantad torturam in crimi
Q.xx nibus exceptis , quam in alijs ?
Reſp.affirmatiua a .
Non debere aquam ſollicitudinem & indaga
tionem adhiberi in exceptis & non exceptis crimi
pibus b .
Explic.accuſatus g.licet & c . in fauorem fidei.
de hxror.in 6 b . D
lablentein D.de panis c.
1.reſpiciendum D.codein tit.c.
XXI . Que leuiora indicia in exceptis ad torturam fuffi
ciani ?
Quomodo intelligendú diétú cómune licere iu
dici in atrocioribus, jura trasgredi,& in his ordiné,
iuris effe nullun ordinein tenere a .
Indicia debere efle lufhcientia in ſuo genere , &
quz ralia . b.
Quid li defint idonea indicia , fed iudex caufam
'habeat tulpicandi quid faciet ?c.
An iudex promprior, o facilior debeat eſſe ad sor
Q.xxll ..
turam in atrocioribus, occultis ?
Relponfio affirmatiua.
QXXIII. An in bor crimine dignitas à tormentis excufets
Reſponſio negatiua.
XXIII An in atrocioribus grauior adhibenda tortura , qua
celeris?
Pender ab arbitrio iudicis.
Q.xxv. Quum fag&plerumq; fini incurate,ci maleficiora
citurnitatis munits,qualis tortura in hoc crimizejir ef.
ficacior.
Pendet ab experientia vtile ſacra aliqua remedia
miſcere .
Q.XXVI. Quolles poflit eleuari reus,co quot posſint dari illus ,
pro quolibet indicio.
Pendec ab arbitrio, De tribus ictibus.
Q.xxv 11 Quamdiu poljit reus ordinarie in chordà eleuatus
teneri ?
Intell.bulla Paulli tertij.
MÀGICARVM
A Quidın vrroque (numreru , c sempoire).: a fi.1. Ar Q.XXVIII
fieri poffit? vis
Pender ab arbitrio , & circumftantijs.
cindicratem
An non poffee index , cum videt reum ej ; Q.XXXIX .
aut 'ex alijs ruſtis caufisg defiftere ab examine ta, tortil
ra , & poft aliquot dies eam repetert?
Reſpólio eft affirmatiua. addita cautela quadá.
Q.xxx.
Quid fentiendãode infufione agua frigide'in iergum
rei appenji?
Reſpondetur affirmatiuè a.c.
Quádo liceat nouisvri tormentis, & foltú mo
Ratio philofophica huiustormeotic." ....
Ano quado tortura ex primis ir.dreus reperi po Q.XXXI .
maximè in hoc crimine, cum ſage plerninguefint ot;i:
nata & indurata ?
Aliquando poffe , & variamonita vtilia.
XXXII
An in iure & legibus fundamentum habeat, quod
quida dicunt tortura no debere repeti vltrà tertiä vicē .
Æquita te nici .
Pofferainen iudicem ex cauſa vlırà repetere .
Arilla tres vices intelligende de vno d'eytut de trio Quæft.
bus interpolaris ? XXXII1 .
De planè tribus.
с Quid fi reus to delicta commififfet,vt examen uno Quaſt.
die peragi non poffit? XXXIIII .
Repetendum prorogatione in alios dies.
An cofuetudines locorü ,quo ad modū toriure fimpli- _.xxxv .
citer fequenda fint,cum magna ſit differētiaperfonarū ;
iudiciorum , crimină :ita quod non femper vno,do eodem
modo poffit procedió cafus ,canſa, da generator men
torum ,fiue lege ,fiue conſuetudine negueant terminarı?
Ordinariè ſequédæ pofſe tamé interdú cas nófe
qui ſupremos iudices :cótrariæ fentétiæ cóciliacæ .
An iudicibus inferioribus à iudice ſuperiore modus Quæft.
Tortura preſcribi pofſeta XXXVI .
Ponuntur diſtinctiones,quibus licet vel non.
An ſint dada copia & indiciorü, & proceſſus informa- Quxſt.
tiui in criminib.atrociorib.exceptis:vel an fufficiatin- xxxvii.
dicia reo àiudice proponi,eúmq; in continenti cum ſuis
defenfionibus ,audiri, cum iſtomodomelius veritas ha
beri poſſu ?
Ordinario iure priùs illud neceſſariū viderur a.
Ex conſuetudine quorumdam locorum poſte
rius licitum b.
An ſintcorcedendi aduocati in criminibus atrocio . Quæft.
ribus, cum ſoleant ex hoc rei magis indurari, c inft:- xxxvI .
gari ad negandum ?
Diſputatur in vtráq;parté, & refoluitur affirma
tiuè a.Vtiles cautela contra aduocatorum tricas &
fruſtrationes b . Inrell.l. per omnes 6.C.de defen
E ( or.ciuita c. Intell.c.fin .de hære. in 6. I quifquis .
denique C.ad leg.Iul.maieft.] d.l.per omnes.
An confrontatto fagarum ,qua vi plurimum prona Quæſt.
funt ad reuocandum , concedenda videatur : XXXVIni
Varij modi hac in re a.
Refpódetur quçſtioni,de cófíorationeviolérab .
De confrontationc ad contrariam b .
De confrontatione ſpontanca b .
An dutum Binsfelis trium vel quatuor fæmina- Q.XI.
rum denunciationes pro vnius viri denuntiatione (
xige,debeat ſeruariin terrisimperij?
Relpondetur negatiuè. i . 1 :1
Quid fensiëdū de praxiGermania , que dennncia
Q.X11.
tiones de chorars & ſagarū conentibus, haétenus pro ve
ris, & fufficienubus,& non illwforus accepit ?
Refpondetur , optimam & fundatiſſimam effe:
In fine lubiunguntur quædam,quæ foret a quý
& vtile , lege ſanciri.
MAR
 433

PROKOMETA

MARTINI DEL RIO

SOCIETATIS IESV , & c.

APPENDIX 11 . SEV

' Reſponſio ad Queſita cuiuſdam Sereniſsimi Principis.

DE MODO PROCEDENDI CONTRA

STRIGES SEV VENEFICOS :

LECTORIS .

Vm anno 1602.cafu A , militudinein , cum verè inculpari :idcirco media denuncia

occurrente, variæ in tuciore incelli via, & Claruin ,Faridaciun ,Binsfel tióne an
Principis Sereniſli & alias ſecutus, quædam collegi incidia , quibus poflit vn
mi ſupremo conli - concurrentibus , ex vnius complicis alins nomi- quampro
lio quæſtiones e nanris denunciatione ludex cuta confcientia ( qui # torturanı,
iner Gilent circa Ve ſcopus eſt libri illius quinti ) polſit nominatum
neficij probationem quæſtioni admouere . Hac autem in re hoc ordine
& quæitiones : peti lum progrellus. Primò contra Simancx fententia
ta fuere variarú Aca oftendi debere hanc denunciationcm cffc factam
demiarum Conſilia, in torturâ . verf. Debet tamen inxia nonnullos 1: 11.1 .
ad me quoque fcri remoui etiam quædam alia impedientia ,ex parte
ptum eadem dere. poſtquam refponderain, milla nominantis,nominati ,& iudicis Poſtea a dizer;..d
mihi apographa eorú quæ ab aliis reſcripta fuerát. Tortură , poſui conditiones adminiculantes, quaru
Quibus lcctis cenſui paullò fuliùs rem totam ,quçfi aliquæ, vel omnes accederent , & priorú requiſi
Dılquiſitionum Magicarum mearú libro V.mul. B torú nihil delit: hoc eſt abſint impedientia illa q !' ę.
tum lucis adlacura , de rouo examinandain , & ac dixi omnia : crediderim omnino fecurá redditor
curatiùs fententiam meam , qua explicandam, qua turam cius qui ab vno ſolo complice fuit tali mo .
confirmandam . Fruere , Lcctor, & Vale . do nominatus . Harum tamen conditionum admie
QVÆSTIO 1. culantium de verf. ad torturam nullam exigere vo
An denuncia:10 plurium per ſefit indicium fufficiens lui , quando plures complices nominarunt eum
ad torturam ,abſiz aliis indiciis aut adr.in culis. dé . Semper ex profeflo egi de vno complice No
Ffirmatiuam tenuide complicum denuncia minante. quare quod in d . verf. fine polui io plu
to ( nam quoad denunciationes virorum
Atione rali è complicibus id tantum poſui pro primo admi
9
aliàsproborum ,qui participes criminis non ſunt culo vnius complicis , non ve de plurium denun.
dubitari nec ſolet,nec deber. de plurium inquain ciatione diſputarem.Et ſemper aliàs vtor expreſse .
denunciatione complicuin idem tenui lıb. s . Dif ſingulari rumcro , præterquam verf. fed qu.cdam
quiſit.Magicar.eti....adlortuy am . Sed quia non circa hanc rem , vbi lcripli admittantur infames : ve
nulli non rcctèmeneem meam affecuti fuerunt,o- c rum ita loquor non collectiuè de pluribus fimul,
perepretium fuerit eam hoc loco paullò accura ſed de ſingulis diuiſiuè: nempe quod nullus ſit ad
tiùs explicare, ne quis fallatur corum , quibus tanti co infamis , vt à denunciando in hoc crimine ar
Explicatio mea, vi legere non dedignuntur. Hac de re , quæ ceatur: quæ ratio allata ad probandum complicis
fententiæ difcuritur,Scripſeram olim defeil... a verſ.Secundü cenunciationem hic aliquam fidem mereri. Nec
loci in Dir indiciumetNOMINATIO SOCII,paullovlterius decuit huc trahere quod poftea lin .N. verfic.con
quiſ . Ma - uſ ad veiſ.Qularıú indicium est.pro inſtituca bre ditiones autem in principio monui,adminicula debere
gicis . uitate fatis multa ; pro deſiderio & capacitate le . effe talia ,vt iudex vltra illa adminicula , ex ipfo quo
ctorum ,non fatis fortè dilucidè quædam . que teftium numero , & qualitate deponentium : & c .
Non volúid.verf.ad torturam ,diferere de pluriú credat nominantem non mentiri.Illic enim vox nom
complicum denunciationibus ſocios criminis no nantem , & quod præceſſit , cum denunciatio: e com
ninantium ,( quw de efficacia nominationis pluriú : plicis: fatis oſtendunt , adhuc manere me in caſu
ccolibam meritò dubitari non debere) ſed dunta : vnius complicis : & agere de aliis teſtibus , G '.
xatvoluidecidere queſtionein de vniuscomplicis p qui fint nominationi ab vno complice fictx ad
nominatione (de qua maior difficultas occurrit & miniculantes . Alia denique requifiui ad condem
quoniam videbá extreina hic periculola: nam hinc nationem fect. s.verf. 4. c sa plura quam ad tur
quidam immane multum illi tribuunt, quorum id curam ſect.3.ideo non oporret ab vno ad aliud ar
circò lentsotiam rcfuraui,verf. Putant quide DD , gumentari. Hæc de ſententia mea nunc age pro- Concl. i .
Inde verò alojams multú detrahunt vniuscõpli benius illam , de ipfâ difficultatc definitiuè proce с
cis nominantis tcſtimonio :cum tamen fieri qucat dendo. Voius co
& folcat,vt vnius nominatis denunciatio in noſtro Dica primònon placet , nec fuis tuia mihi plicis no
b icrimine talis lit, vt ludex aliquibus concurrenți viderar ſenientia multorum grau:un ſeriptorum , nó lufticie
Lx veius bus circumftantiis,meritò tibi perſuadeat reúvé volentium in criminibus excepus ( vt vocant, 1901 sola at
fconiplicis hementer vrgeri;& propter lummam dictiverifi vues reus de la confeffies poest le fociis criminsinin ..,tor.rw .
Vu
3 1r1
 434 DISQUISITIONVM MAGICARVM

gari ( inter quz line controuerfia numeratur cci- | A Alex.conf.11.n.solibel.o conj.89.n.2.lib.z.conf.124 .

men Magix tex . l. fin . C. de malef. multos citat ad fin .lib . 6.Corn.conf.95.in fi.lib.1.Socin.conf.96.
Farinacius lib. 11.9.43. nu. 67. ) fufficere ad tor col. 4. lib.3. Decius conf.189.9.10.ver.Secundo etiam
turam ,finominatio jur facta ab vno complice , idý ob Marfil. in 9. diligenter n.60. in l. 1. 9. Diuus. n .
grauitauem é immanitatem delicti.
is. D.de quast. g. conf.74.n. 8. 12. conf. 109. nu .
Ilta concluſio eſt contra multos, Pet. Cyn .Ang. 16.6* 130. n. 42. in fingul.209.Ruin.conf.146.col.
in l.fin.C.de accuf.Buır Imol.Abbat .in c.i. deconfes. 1.6 .conf.147. n. 3. lib . s . Paris.conf. 1st. n. 9.lib.4.
Gandin . in tit. de quast. ef tortur . nu. 18. Bonifac. Boër. decif. 3r9.col. 1. & n. 3. Grammat. decif. 23.
Vitalin. in Rubr. qua indiciapracedere debeantſub.n. n.12. cj deciſ.34.n.37.co benè deciſ. 56.0.1.46 2.0
9.Guidon.de Sufaria tracta deIndic.ſub 11. 42..Amb.
. conf. 21. n.6.conf.66.n. 4. egregiè Crauett . conf.,8 .
de Bononia tračt. de queſtion. nu.9 . vbi affirmat fic col. 2.Rolandus à valle conf. 16.n.17.6. conf.73.n.20.
je vidiſſe practicari.Ant. Gomef. Hisfan, tom . 3. de lib. 1. Bertazol. conf. 4.9.11. ó conf. 310.per totum .
deli&tis. titulo de probat, nu, 18. Blanc. tract. de indic. conſ: 332. & 341.11. 25.2 biſecus concluder,quondo ad
nu. 378. Placam dedelict. c.13.n.28. & federic . Sco- B vnius nominationem accedunt alia adminicula. Item
tum conf. 10. n . 28. 31.lib. 2. vbi in occultis. Quo Gigas d. tract. tit.quomodo co per quosq.7.1 .s . Ca
rum rationes non valdè vrgent.Nam licet hoc cri rei iustit. de hæreſi. n. 118. Boſſius de indic.n , 11.2.56.
men fit exceptum , & in multis Regulæ iutis in co 149. 6 19. Clarus g. 21. n. 9. Ioannes de Arnono
locum non habeant, veluti quod infames admit Soliloquio. 94. Menoch. de arbiro ludic. caſuí' 474.nu.
tantur aduerſus huius criminis reos,l. famoſi D.ad 45. item Brun. Cafon . & aly.quos congerun : M.ſcar
leg. Iul. Maieſta.ca. in fidei.de hæred . in 6. cum fim . dus comcl. 1317.n.52. Farinacius g . 4 ?.n , 145.
& quod Reus de ſe confeſſus potelt de ſociis in iss. e priusnu. 27. 75. Quæ fententia commu
terrogari.l.fin.C. demalef.c. litteras de Præfumpt. nis cùm fit iuri & rationi magis conſentaner ,meo
6.1 . de confeff. c . nemini 15.9.3. contra regulam in l. iudicio , ludici ſequenda eſt , in vtroque foro.fi
repeti D. de quaſtion . l.fin.C. de accufat. & quod quis tamen illam contrariam Cyni & aliorum le
crimen ſit atrocillimum : licet hæc vera lint , non cutus eilet, putarem eú Syndicatui non ſubiacere:
tamen inde ſequitur, in hoc crimine quoad oinnia facit enim tot Doctoruni, quos ſecutus eſt , & ci
à iure communi recedendum :vel eo vſq; & quan - c laui ſupra verſ . ifta concluzio est contra, vt dici ne
tum vnufquilque volet rigorem contra hos crimi queat ex capite ſuo vel temerè feciſſe aut procel
d noſos intendendum : vel inutilem fore de contor liſſe, qui grauium Doctorum , & quorumdam lu
Licet ſuffi
ciat ad in tio fociorum interrogationem , licet ex vnius no dicum, praxım doctrinamque amplexus fuit, licet f
quiſitionć, minationead torturain iudex non profiliat:prodc. minùs probabilem vel tutam . Pluriú no
citationé, rit enim ad inquiſitionem formandam contra no Concl . 2. Sed quando reus à pluribus complicibus minationé
& capturá. minatum , & vi inquiſitio nominato cranlmittatur, debite inierrogatis fuit denunciatus , etiam abſý, alis fufficere.
vt perfonaliter compareat , quæ cómunis eft len indiciis vel adminiculis, licet iudici procedere ad tortu- “
tentia, Bald . in l. ſeruorum C.de teftib.e in l. 1.C.de ram in noſtro crimine. Concluſio hæc magnam dif
ſum. Irin.n. s. Boſsius tit. de inquifit.num . 4. 61 . ficultatem habet propter aduerſantium multitudi- multi ne
gant.
Chirus lib.s. S.fin.9.21.n.2.Menoch ,libe' . depre nem & argumenta. Ná contra illam terrent ma
fumpt.9.88.n.12 . 13. & præterea vt capi quoque gni nominis ſcriptores : non tantùm loquentes de
reus poflit. Salice. in l.abjentem.n.9.C. de accujat. criminibusnon exceptis, vt Grammat.conſ. 21.poft.
Briedecif . 319.9 . 4 : nu. 10. Mart. An:. Natta conſ: 398. num. 10. Ma
e Probatur vero concluſio authoritate & ratione . ſcard. concl. 1317. nu. 18. pro quibus facit textus l.fin .
Auctoritate, clariſſimarum Academiarum ,Bono- D Codeaccuſat. Verum etiam in exceptis,utMarfi
vienlis Pabavinæ , Friburgenlis , & Ingolſtadien lius conf.79. n.13 . & conf. 109.9.1 %, in quibus ſite
fis qua hoc anno 1602. interrogatæ id refponde ſtes fint omnino inhabiles , numerus non fupplet
runt . Ratione verò quia haud dubie communiùs fidem, ſic Pei. Ancharan. conf. 246. In caufa , Alex .
receptum eft ab interpretibus ' : ne in atrociſſimis in l.fi quisex argentariis § . cogeniur ni 1. D.de eden .
quidem delictis, abſque legitimis'indiciis iudici à Corn.conf. 333. col.7. lib . 1. Felin.in c.teftimonium n.
à corcura inchoandum : e colligitur ex l.1 . in princ. s. de teftib. Crauett. conf.99.nu. 10.6 de antiq.tems.
D.de guaſtion . & l. milites C. eod .undehoc voluerunt in 1. p. in 8. quod libro officialis, nu.19. Vbi habet pro
multos adducentes Hippol. de Marfil.in l . 1. col. 2.0 abſurdo quod pluresteftes omnia inhabiles, polliniſi
in l . de minore col. 2.D.de quaſtion.idem in Sing.117. mul fieri habiles.quia nequit vllusdare alteri,quo ipſe
Hieron . Gygas de crim . laſ: Maieſta.tit. quomodo et caret. Denique ne plures in habiles teſtes ad tortu
per quos g. 26. Clarus d. S.fin.q.64.nu.9. Maſcard . ram vel quæftionem iungantur , videtur generali
concl. 1391. nu . 4. de Probation.idem concl. 1385.n.4 . ter , quoad omnia crimina , ftatutum in d . S. idem
* Farinac, lib. 2.9. 37. nu.79. & n.89. E Cornel io. & volunt ibi Bart. & quoad plures no
Lcgitimam verò indicium non eft , vnica vnius minantes alij vt Roland.conf.16.n. 18.6 23. lib.i.
complicis nominatio, qui eſt infamis : teſtis enim Burſalus conſ, 201, nu.61 . Bertazzol. conf. 28. nu.z.
infamis alias iurè inhabilis cenſetur ad probádun : conf.116.nu. 21, 234.col. 1 .
& fulciri debet aliis adminiculis vt indicium faciat Nec deſunt argumenta fortia pro hac parte: qui
etiam in criminibus exceptis, ex textu in l . ficuți I. bus tamen fufficiens folutio datur,
C.de quæſtion . Bart.in l... giidem Cornelio. D.de Primò inquiunt quotieſcumque duæ ſunt ſen His aga
méris quz
guaſt. Bald.conf. 259.lib.1 . & multi adducti à Fari centiæ contrarięprobabiles , res dubia manet : & foluuntur
naciod.q. 37.n.58. 9.36.n.68.6 70. Vnde conſe cum præſtat mitiorem partem ſequi, qualis hic eſt lingula
quitur,à pari ratione reum infamem de ſe iplo có negatiua , & præftat nocentem abſoluere quàn I
fellum , & de aliis interrogatum non facere fidem innocentem condemnare: 1. abſentem cum fimil.D.
ad effe &tum torturę & ita cómuniter docent pleri de pænis.Nec videtur ludex fatis curas in conſcien
que.Glo ; ebon Salyce.in d.l.fin.C.de accufat. Bari.inl. tia,li affirmatiuam fequatur:cum debcat ſecurio
zñaritus D.de q.iuncta l.qui vlti.D. depæn .Bald. d . rem ſequi interpretationem capir. ad audientiam ,
boſ.259 . Ang. Roma.in l.ſi cerius D.ad Syllanian. capire
ſignificaſti 2. de homic.
Glol.cDD. ibid.
Pro præ
 LIBRI
Pro præmiſſo antecedentemulta ſolent declama- |Apub. quam contrariam , probo : qua reipub . hoc
coriè à Sagarum patronis prolixè exaggerari. Sed vtiliffimum cenſendum quod ad pernicioiiffimum
pro horum & fimilium intelligentia,quædam mi
hi quoque hoc loco ſunt copiofiùs dicenda:vt lu
dicia hæc promoueantur, & facilitetur via execu
cionis, & tenebræ veritati offulæ diſpellantur.
Reſp. Fateor inprimis rem dubiam eſſe hoc ſenſu :quod
non fit certa , nec affirmatiua , nec pegatiua parti .
ſed nego calum dubium ,eo ſenſu: quod iudici nó
ſatis tum poſſit veriſimiliter conſtare,ſufficiens in
dicium habere ſe, vt credat reum torqueri debere:
quod fufficit ,vt poftea docebitur.Quare ,cùm plu
rium nominatio in ordine ad corturam dubium
luftulerit, & quandam certitudiné induxerit , Ne
gandum nos hic in dubio verſari. Dein nego mi
tiorem reſpectu reip . & boni publici eſſe negatiua ,
licet fit mitior reſpectu nominati; iudex verò de
bet potiùs conſiderare quid reip . fit vcilius . Neq ;
verò ſemper mitior aut fauorabilior ſententia lu
dici ſequenda eſt. fallic enim illa regula , fi adfint
ſigna & indicia fufficientia , quæ ſuadeant ſequi in
terpretationem in partem deteriorem ,quod etiam
in confcientiæ foro obrinet , vc Theologi docent.
legeS.Thom.2.2.9.60.a. 4. & Domin . Sorum l. 3. de
Iuft.quast. 4.ar.s. Denique quid G dicamus ,quod
vrique verillimum : ſecuriorem hic partem eſſe,
fi iudex prælumat potiùs veram effe denuncia -
tionem , quàm ſi præſumat effe fallam . primò
quia illud vtilius eſt ipli perſona denunciatæ : | c
ſpes enim eſt fore ,ve torta deli& tum confiteatur &
lic anima eius faluetur: Si vero non torqueatur,ti
mendum quod morietur ſine confellione , & dam
nabitur . 2. quia vt plurimum docet experientia in
nominandis ſociis lagas veritate dicere, vi arreſta
tur Binsf.tract. de confeil malef.memb.2.concl. 1. rat.
10.Securiùs autem elt preſumere quod frequentiùs
accidit 3.quia conſtat eadem experientia, ſummo
labore malcficas adigi ad has nominationes :quod
ſignum elt dæmoné eas impedire, ne regnum luú ,
ſupplicio affectis ſubditis, diminuatur: & proinde
denunciationes eſſe veras , & id impulfu quodam
Dei fieri,vtcomplices,damoneinuito, nominent :
ſanè prouidentiamDei hic operari clarum eft ,quia D
vix vnquam permiſſum reperias innocétes nomi
nari, quod fi nominati , mox eorú innocentia Deo
fic diſponente palam fit:Binsfel.d. loco. post 7.concl.
in folut.argumentorum .Quartò hoc eſt longè vuilius
reip.vt ftatim docebo: & licet non foret hoc ſecu
rius & probabilius, adhuc turò poſſet iudex hanc
ſententiam amplecti.
Quia quotieſcumque ſunt duæ ſententiæ proba
biles contrarię,licet iudici alter vtram ſequi,necte
netur ſequi probabiliorem.maximè fi iudicee alte
ram magis cum profuturam reip.Sed in noſtro ca
ſu ambæ ſunt probabiles & affirmatiua merito
cenfetur reip . vtilior: ergo licet iudici eam ſequi.
dum allegata ó probata condemnetur , is qui verè est
Maior quoad priorem partem negarinon poteft, E innocens.Nam plus interest reip. vtſecundum aliega- •
quia tunc id prorsùs arbitrarium eſt iudici, & eft ta
communis fententia calu iſtarú . quoad poſterioré feratur fententia : quam ut nunquam conting at con- "
parté probo.quia quando parti nó fit iniuria (quod demnari aliquem innocentem . Quod adeò verum est, “
hic fuppono ) iudex tenetur actiones ſuas ad reip.
cuius miniſter eft, vtilitatem dirigere . Nam ſalas
reip.fuprema lex eſt , Cicero de legibus. Minor verò
fic oftenditur vcra pro priore parte : ſententia illa
probabilis eſt , quæ nititur authoritate grauium
Doctorum , vel probabilibus rationum momen
tis ( vt omnes fatentur ) ſed vtráque pars his niti
cur ,vt patet tota hac quæſtione. probabilis ergo
vtráque.Negatiuam verò videri minùs vtilem rei-
V. QVÆST . S.
435
crimen exſtirpandum & fontes deregendos viam
Iternit : hoc facir affirmans, impedit negans. quia
negans præcludit rudicibus ferè adicus omnes in
fecreta cubilia huius peltis penetrand ! , cum tollet
fermè cuncta,quæ ad hoc vfui, adminicula : con
tra affirmans fuggerit iudici modos , quibus ad
noxiorum cognitionem perueniat, vt patebit cx
reſponfione ferè fequentium omnium qux -
ſtionum .
Quintò hæc ſententia tutior eft iph iudici probo
quia eft magis conſentanea veræ clementiæ & mi
fericordiæ , quàm altera.probo.quia licet ſemper, à
В volentibus reos debitis iuppliciis eripcre,præten
datur prætextus miſericordiæ & clementix : hita
men vt plurimum falluntur & fallunt, dum clemé
tiam vocant priuatæ perſonæ caufam caulx Dei &
reipub . præferre. Reuerâ tamen non elt crudelis,
qui vc multos ab vnius iniuriâ defendat , aciem
gladij, quem ad hoc à Deo recepit in vnú exerit .
clemens ille porius dicendus & mifericors . Nec
vnquam crudelis eſt, qui remediis permillis, licet in
fpeciem durioribus ,ægrum reip.corpus fanaturus,
putrida & noxia mébra preſcindit.luſtior etia , quia
honori diuino hæc ſententia melius magisq; con
Tulit.nam ad Dei honorem adprime facit,vt homi
nes fideideſertores, in Deú & cælices blafphemi,
in totum genus humanum & naturam iniurij, dæ
monú partiarij & c.deprehendantur ac puniantur:
quod conſequitur pars aiens , negatiua faltem non
conſequitur. Deniq; tutior eft iudici , quia licet ex
tremi iudicij cóminationes contra ſententiú non
nulli valdè exaggerent; tamen cum cómunes fit
omnibus iudicibus,meritò magis formidande illis,
qui nimis remilli ac deſides ſunt in hoc crimine
vindicando.Nam fi vnius larniæ innocentis cruor
à iudice cxpolcetur:quid cor infantulorú innocen
tillimorum , quos partim poſt baptiſmum , partim
ante baptiſmu folitę necare : & his quidem cú rem
porali corporis æternam quoq ;vitá animę eripere ?
Nonne tales iudices: qui , vt vni parcant, tam mul
tos necari permittunt rectè dixerim ſimilesAltheç
Ouidianæ, quàm ideò acutè vocauic impietate pa?
lunt enim bir falla pietate verè impij . timentvbi
non eſt cimor , & dum fartaginem ſugiunt in
flammas ruunt . De hac re grauillimè ac olim Al
mæ vniuerſitatis Ingolſtadienſis facultas Thico ·
logica & facultas Iuridica vnanimiter anno 190.
laudatiſſimo Bauariæ Duci Guilhelmo telpon -
derunt : In his caſibus ius habetmagiſtratus,vt post
ponat priuatum damnum alicui bono communireipub. “
quod ordinarie ſequitur ex tali modo procedendi con
ira ſuspectos criminū. Quemadmodum eadem ratione "
non eft curandū ſi fortè contingat aliquando,vt fecun
probata, qua cum plurimum veritate nituntur,
vt pleriga Theologi og luriſte conſentiant , a rečto :
debere iudicem damnare eum , qui fecundum iuris or- “
dinarium proceffum probatur reus,quamuis ipſe index "
priuata ſua ſcientia nofſet illum effe innocentem a
falſo delatum .] Hactenus illi: quorum deciſio mihi
tam certa, quam quod certiffimú , & mutato vno 4
atque altero verbulo ,tota in noſtra queſtione locú
obtinet.lı,allegata &probata:mutemus in ſufficiētu
\ indicia,quæ certè lunt allegationú ſeu probationú
quædam

I ON
IT
IS
U IC
SQ
436 DI
quædam ſpecies.Quicquid autem litde rationeil-
la quam adiungunt , hoc eſt ſiue illa opinio verior
& probabilior fit,quàm contraria negatiua,quę &
ipla à magnis Theologis & luriſtis defenditur,
quod ad rem non facit: illud certum eſt licet illa
ſententia communis verior non foret,adeò tainen
probabilem & receptam eſſe ſententiam , vt ludex
eam in rem deducens , quietâ & tranquillâ con
ſcientiâ eſſe debeat. Contra non ſatis intelligo,
quo pacto iudex in crimine tam atroci ac perni
ciolo reip . cùm paria ſint verímque momenta ra
tionum, poſſit ſecuro animo illam opinionem eli
gere , quæ probabilior non eſt , immò nec æquè
probabilis, & apertè habet adiunctam iuſtitiæ ex- B
equendæ retardationem , & tantum non euidens
periculum nocentıſliinos magos debitæ pænæc
2. arg . Ca. ripiend i.
Secundò concluſioni obiiciunt , pro Germaniâ
rolinacóft.
vbi de hac quæſtione tum fuit compultatio . Ger
ſeq. quæ
hoc indi- marios ludices oportet in imperio ad Imperatorias
cium igno conſtitutiones criminales à Carolo V.conſcriptas,
rat .
velut ad Cynoſuram vel regulam Leſbiam ,iudicia
I
exercere : non tantum in modo pænarú , fed etiam
in iudicij ordine & proceflu: quare nec licet illis
alia indicia admittere, quàm quæ in illis conftitu
tionibus exprimútur; nullo feruato diſcrimine ex
ceptorum velnon exceptorum ,quia huius diſcri С Non valere conſequentiam :ſicut nec à capturâ
minis conſtitutio illa non meminit . arg.l.femperin rectè procedas ad illationem de quæſtione, Eie-
ſtipular. D. de reg.Iur. Hippolyt. de Marfil. conf.24.
nu. 21. ſeg . Menochius Præfes Mediolan . lib . 2. de
arbitr.cent. s.caſu. 474. num . 42. Carolina verò
conſtitutio incer cetera indicia maleficij non ponit
duorum vel plurium denunciationem , vide illam
art.44 . Non eft ergo in Germania curandum hoc
Reſp. indicium aliis deftitutum . Rejp.
In hoc argumento hoc ſolum verum eſt,ſequen
dampro normaGermanis illam conſtitutionem ,in
iis quæ illa cauet : cetera falla. primò , non licere iu .
dici alia indicia fequi , quàm illic poſita: hoc ne
gandum . Nań Caroli mens non fuit omnia indi
cia commemorare ,quæ ſunt ferè infinita: ſed quæ
dam ponere , eaque leuioraquàm fic denuntiatio,
quæ Iudici liceat fequi : quis neſcit illum Vlpianizle
ges non pofle ita fcribi, vt omnes calus qui quan
doque inciderint comprehendant: & ideò illum
qui lurisdictioni præeſt interpretatione ad fimilia
procedere, & iusdicere debere? !. neque ad ſegg.D.
de legib.Quare, quod ceteris legibus Imperatorum
commune el , hæc Carolina ex aliis iuris ſeripi &
conſuetudinarij decretis interpretationem admit
tit : cùm non appareat Carolum voluiſſe per eam
communia vel particularia regionum iura tollere:
contrarium potiùs colligitur, quoniam ipfe Caro
lus in locis nonnullis illarum Conſtitutionum , ſe
ludicémque remittit ad ius cómune & conſilium
Iureconſultorum : licet ergo in non exprecis ludi
ci hæc ſequi,maximè li confirmentur receptâ in lo
cis illis praxi, & deciſionibus iudiciorum . Miratus
autem lum vehementer quendam in cauſa conſul
tum , rerum iudicatarum auroricaci de hoc crimine
conatum detrahere. Prudentius eædem illæ duz
Bauaricæ Academiæ Facultates 6. 1. ſcripti præfa
ti atleruerunt: Magiſtratui e indici ſacuları pluri
mum profuturum ,fi videant aliquot proceſſus jagarum
habitos in vicinis locis . Nam vt veriſimile forcinora
fagarum vicinarum effe fimilia: ſic eiiam fimiliter ferè
procedendum .] ſicilli optimè. Nec alia puro bono
rum & peritorum iudicum mens vnquam fuit:
quàm ceterorum acta iudicialia , res alibi & in co
VM
M
A RV
G
MA
A dem quoqueconſiſtorio iudicatas,maximi faccie,
& ( quando de errorcnon liquet) exactè fequi.lc
co tanti fiunt in Germania decifiones Camera
Spirenſis in Francia Lucij & Paponi Arreſta,Nea
poli deciſiones Afflicti & aliorum , per totam Ec
cleliam decis . Rotæ Romanæ , & c. Non facilè
ludici prædeceflorum veſtigia deſerenda , vel
transferédi termini , quos maiores eius polucrunt.
Sed legibus ( ajunt )non exemplis iudicandum .
Sanè li legibusexempla repugnent, quod non eſt
in præſenti. Secundò faliun , quia illic non fit
mentio difcriminis inter excepta & non excepta
crimina ; ideò iudici Germano difcrimen hoc ne
gligendum . Eft argumentum nihili , & merè nega
tiuum . Sed pergunt argumenta congerere com
munia aliis nationibus. Nam
3
Tertio probant luam negatiuam ſententiam , ln Indicia
criminalibus , vt reus condemnetur , debent pro - hec non
bationes efle luce meridiana clariores . I. ciant cun- lunt ſatis
cti . C. de probation . c. fciant.2.9.8.Bald. onſ.257. clara .
K
verba inquifitionis col. 2. vol. 1. per tex . in l.fiquis. C.
ad leg.Iul. Maiest. ergo & indicia, vt reus torque
ripollit, quod tenent.Marfil.conf.101.7.13. Ro
land.conf. 16.n.29.6 30. li. 1. Quis autem dicere
aulit duorum vel plurium complicum nominatio
nem effe indicium clarius luce meridiana ? kesp. Reſp :
Non valet
arg. à con
nim ad capturam ſeu incarcerationem leuiores,ad ne ad tor
torquendum vrgentiores requiruntur , ſed tamen curam .
non luce meridiana clariores ficuti ad condem
nandum , vt docent erudite Iul.Clarus dos.fin.q.20.6
Menoch . lib.l. præſumpt.9.88.6 89.Farinac. d.q.37.
ſub.nu.s.maximè in his atrocioribus, in quibus ho
nor, ſubſtantia & vita hominis periclitatur.glos.
Abb.in c.litteras. de preſumpt.Gigas de las. Maiefta.
tit.quomodo & per quos q.24.Decsan.in crimin . lib.7.
cap.45.n. 1. clariorum ergo probationes requiret
ludex ad condemnandum : claræ ſufficient ad cor
quendum . Sicut enim modus torturæ à ludicis
D pendet arbitrio
: fic etiam decernere , quæ indicia
lint fufficientia ad torturam , & quæ non , & quæ
probationes & præſumptiones validæ. legedus hac
de re idem Menochius de arbitr. Cuju.9o.num . 9.0
270.num.3 .
4.
Qua tusaries negatiuæ ſententiæ eft, In ceteris
Inexceptis
criminibus fociorum nominationes non gignunt crimini
indicium ad torturam ,loſeph.Maſcard.vol.3.depro- bus non
eft nomi
bat. concl. 1311. Menochius l.2 . de arbitr.cent. s.caf .
natio locü
474. Ergo nec in exceptis. Eadem enim eft ratio in
ſufficiens
veriſque, cum excepia tantum vocentur reſpectu argum ,ad
pænæ grauioris, quam iudex in his atrocibus po- torturam .
teſt imponere: non verò reſpectu proceſſus & or L
dinis iudiciarij, quem nec in hislicec iudici altera
e re leu tranſgredi, ſic docentHippol . de Marfil. in
praxi crim . Q. diligenter. n . 26. & conf.s2.nu.16.
conf. 24. col. antepen. verf. reſtat respondere. Gram
mat, volu . 34.col. fin .Boſſius trauc. de indic. ante tor
turam ſub nu.78 . Roland.conf.12.nu . 72. lib. 3. Et
licer concederetur, in his criminibus pofle iudi
cem excedere iuris communis regulas , etiam in
modo procedendi;hoc deberet reſtringi ad inqui
rendum , vt loquuntur Decian.conf.18.n.42. & Me
noch.d.conf. 100. nu. 66. & quo ad alia modicum
damnum adferentia , non quoad corturam , cuius
damnum eſt grauiſſimum : & in qua receptum ne
excepti quidem criminis reum ſine indiciis cor
queri poile. 1. 1. to maritus D. de quaſtion . Alb. in
rub . ad l. Iul. maieſta. n . 3.verf.6 tamen in ifto cafu .
Foiler :45
 LIBRI
Follerius in pract.crim.vers. quod ſuffocauit n.58. Lud.
Carrer.in 2.tract.de indic. ( tortura f.circa quar
tum.nu.78 . Gabr. Zaraina in addit.ad Matejillani
fing.ss.vers.f hac regula ampliatur.
Refp. Multa hoc argumentum inuoluit , quorú con
trarium verius puto . Imprimis nego conſequen
ciam à delictis ceteris ad excepta. ipſum enim no
men ſatis indicat peculiarem iudicis circa hæc po
teſtatem . Nimirùm quòd in ijs poſsit Iudex trás
gredi ſtatuta & communes iurisregulas, & fequi
æquitatem ac conſcientiam ſuam , prout rem po
ſtulare iudicat, iuxta doctrinam B aldi in l.quid er-
go S.pena grauior D. de hisqui not . infam.commu
nius receptam etiam ab ipfo Marſilio in l..nu. 23. D.
de quaſtion. Docent hoc Decian.d.º. 42. Menoch . de
arbitr.7.84.n.vlt. & d.conf.200.num.sı, Binsfeld. poſt
preludia.cöcl.6.vers. regulare e iuridicum.quod'ex
peditiſſimum eft quoad iudices ſupremos, qui in
itirura , ve inferiores quidam ,non iurant.Sic ex la
fone & alijs Baiardus addition. ad Clarum J.lo ?. 14 .
Nec procedit hoc ſolummodo in Calibus iure có
muni quoad hæc crimina expreſſis, fed femper
& quoad omnia iuris pofitiui decreta . Nam alio .
quinon forent crimina à iuris poſitiui regulis ab
folutè excepta , vt ſunt : & vix eít vllum crimen de
7 quo nó inuenias aliquid in iure ſpeciale , & à com
munibus iuris regulis exceptum , & licli quoad
quædam tantum & non quoad cætera quoq ; dic
cas vocari excepta,vix vlluin crimen foret , quod
non diceretur exceptum ,quo nihil ablurdius. Hoc
voluit ,quod dico,Farinac.9.18.nu.50.Quare ipſemet
Maſchardus inter illa diſtinguit, qui luain conclu .
fionem cum ampliationibus limitat , vc locum nó
habeat in criminibus exceptis. Et quoad noftram
quæſtionem optimam rationem in quodam fuo
conlilio inligvis Academia friburgenſis Brisgoiæ
anno 1601.reddidit his verbis : quia quod focy cri
minis aduerfius focium ſufficiens indicium ad tortură
non prajteni id operarur infamia , quæ iure poitino te
Stem repelli:,non autem iure naturali inhabilem reddit
Binsfeld.d.conf.6.duob. 2. illat.6 . Atqui crimina ex
, cepta ad leges iuris poſitiui non exiguntur , fed ab ys
> sunt exempla , concej umj,iudici,viex probationibus D cùm inhabiles fecundum quid : feu , quod fermè
iure naturali fiefficientibusprocedat:atqui iure natu recidit in idem vna inhabilitas iuris naturalis , al
rali focius criminis à reſtimonio non repellitur. Hinc
4 vniusſocij teftimonium aduerſus ſocium in criminibus
exceptis,in quibus focius de focijs interrogari poteſtzin
dicium ad torturam praſtare poteft , iuxta Äbbat.
Ioan.de Imola co.z.in c. 1.de confeil . & Anton.Gomes.
> 10.3.cap.11.nu.18 .] Bona cercè ratio diuei litatis , &
quæ oftendit naturam & libertatein criminalis
4 lucabunt. Qui verò vim aliquam obtinent , licet
iudicij in exceptis,non eſſe reſtringendam ad pe
næ exceſſum : in quo Mars . & fequaces,valdè ha.
lucinantur . Quàm plurima id oſtendunt,peculia
ria etiam quoad procedendi ordinem ,quorú ple
raque feqq. quæſtionibus oftendentur, nuuc luf
fecerit : 10 . quod ſocius de focio contra iuris re
gulas poteſt interrogari.gloff. & DD.in l.fin.C. de E
c ! ccuf. 20. quod hic teſtes fingulares plures ſocium
denunciantes probant . Anchor.conf.277.v. non ob
free ſecundum . Ioan . Crottus tract. de teftib . & Gigas
pofiea citandi, idq; quo ad torturam , vt tenent Bif
11 vestido de indicijs num.159. & Clarus d.g.27.n.9.vnde
& illud infertur , non effe verain limitationé quo
rumdam ſentientium hæc , licet in inquiſitione &
Timilibus vera fint,in tortura tamen ea locum non
habere . Longè veriùs eft in criminibus exceptis
( quale eſt Magiæ )eciam torturæ quantitatem &
cualitatem àindicis arbitrio depéderel.vl.queſtio- !
V. QVÆST. I. 437
A nis modum.de quaft.pojt. Bald. Gandin. o alios Me
noch.de arbitr.caf.271,numero 2. item an & quando
iteranda quæftio Bald.inl.z. C. quod met. Cuirfi.
Marſil.in d.l. quaſtionis modum Menoch.caf.2 72.1.
4.tertiò arbitrari quæ indicia fint idonea ad cor
turam , poſt alios Menoch.ibidem caf.270.numero 3 .
denique vt procedat in hoc crimine quo libi ino
do procedendum putat. Sicibi. Menoch.caſu 474 .
n.34.referens ad hoc Bold.Salyce.Boër.iliosg . Atque
ita lux illata ijs quæ de exceptis criminibus obnu .
bilabantur .
B Quinta ratio aduerfariorum cft , vnus tellis
inhabilis & inſufficiens, ne in criminibus quidem 2.
exceptis vllum facit indicium ad torturain , vicó ab vno in
muniter omnes cócedunt.ergo neque plures.pro- babino.d
ba eſt conſequétia.quia inhabilitas & infufficiétia plures, cuia
quod eft 193
teſtium , corú multitudine nec tollitur, nec fupple - Kabile non
tur . Duo eniin vel plura quae in ſua fpecie lunt iin- poteſt alud
perfecta, nequeunt vnquáfacere vnum perfectü . fecere heti
licur nota mullitatis in numeris arithmeticis,qua le, & c.
m.
tumuis illam crebro multiplices, nunquam per te
efficient vllum ens numerabile. Ejt rallo Maf
chardi d.vol3.concl.13 11.93.18.
Verùm hæc argumentatio , quantumuis acuta Refp.
videatur, repugnat tamen fenſui communi etiam
idiorarum :quibus lumen rationis humanæ dictat,
plus credendum rumori & affertioni multorum ,
quàm vnius. Et , finon plus virium haberent duo
quàm vnus , certè etiam vnius dicto ſtare debere
mus,cum tamen Saluator nofter reftrinxerit hanc
credendi in iudiciarijs neceſſitatem ad ora duorú
vel trium teftium Matth.18.0.15.Ioan.18 . v , 17. e 3.
tiam in mortis fupplicio ingerendo , propter cri 2.
mina , Deuter. 17.0.6. Si dicas illic agi de teſti
inonijs habilium , vrgeo . Sicut duorum habilium
teſtimonia poſſunt fufficere ad códemnationem ,
vbi vnius habilis teftim . non fufficerer : fic ctiam
ad (ufpicionem ac verilimilitudinem in animo iu
dicis gignendam ,plus poterunt duæ denunciatio
nes inhabilium, quàm vna vnius inhabilis.
Deinde duplex poreſt conſiderari inhabilitas .
vna quæ prorfus inhabilem facit, altera quæ tan
tera tantum iuris poſitiui. Quæ vim nullam ad
aliquid obtinent,ea nec plura quicquam efficiunt:
vt eſt cernere in infantibus & amentibus, quoad
teſtimoniú ferendum ifti fimiles funt notæ Arith,
meticæ indici nullitatis , quá cifram vel,cero vocát :
fimiles ſunt candelis non accenfis:inferas in aulam
obſcuram centú ,non plus quàm nulla ,vel vna có
exigua & imbecillá,ij quod loli nequeunt,alijs fi
milibus adiuncti interdum non nequeunt:fimiles
vnitati Arithmeticæ , quæ fola non cfficit numeru;
ſed li tres vnitates iungas, efficient ternarium . Ili
miles ſunt ſelibribus candelıs'accenſis carú , quod
vna non poteſt implere ſpacium luce ſua poterunt
plures implere. fimiles funt guttisaquæ.quod vna
nequit , plures excauant. De prioris ergo generis;
ſeu de omnino , & ex naturæ defectu inhabilibus
procedit argumentatio, & intelligendi DD . con
trarij, Alex . Marſil.Felin. M.ifcard. & alıy. Nain
tales ſunt furiofi & infantes,quoad teſtimonij di
& ioné.Scd de generis poſterioris inhabilibus noi :
procedit :qui propter iuris poſitiui impedimétú in.
habiles sút, & ideo fecúdú quid cárum.Ná iure na
turali vel criminoſiilimis, qui nihil vnquá crede
Idú aſſerat,mihifitincredibilis.ſinihilillis credédü,
Xx CUL

I ON
IT
IS
S QU
DI
438
cur etiam pofitiuo iure in hoc crimine interro-
gantur , & ad denunciationem admittuntur ? cur
etiam ve denuntient quæſtionum cruciatu adigú
ter ? Ioanis crudelitas foret , & calla deteftandaque
ſæuitia. Eſto :plus argumentis quàm ceſtibus cre
datur.hoc non in his ſolis infamibus obtinet, nec
verum , niſi quando argumenta teſtimonijs præ
ponderát. & non quia minus teſtibus , ergo nihil
immò quia minùs, iam aliquid.de his inhabilibus
ſecundum quid,agimus,in quibus quilibet perſe
gignit in animo iudicis aliquam præſumptioné, (
licet talem qualem; plures verò idem afferentes fi- B
mul iuncti fortiùs penetrant animum & !crudelita
tem , adeò vt ex plurium di&is & præſumptioni
bus , collectiuè fimul oriatur vuum indicium ſeu
probatio ,quæ iudici poſsit videri ſufficiés ad tor
turam.Hoc tenuerunt Friburgenſes d.anno , &
etiam clariſſima facultas iuris Patauina, in'reſpon
fionibus ad eamdem quæſtionem nondum excuſ
( i,ſed menſis Decembris initio anno 1601 , datis,
& aiunt hanc eſſe ( vt eft ) doctrinam Bart. in d.l.
idem Cornelio , & de mente Nattæ conf.298.nu.10. &
ſic reſoluiſſe mulcas. Corn .in l. 1.C.de teftam.nu.35.
& conf. 42.col.fin.li.i.conf.172.num . 20.lib.2.Crauet.
.conf.9.n.12.699.0.10 .& ipſum Roland.à valle conf.
98.n.34.cum alys citatis à Proſpero Farinac.9.43.nu .
4.6 fuſius9.52.n.317.6 341.
Ne quis autem me mihi ipfi obijciat , quòd lib. c
s.Magicar. diſguis.fect.s.š. quarto quatūuis tenue
rim contra multorum praxim ,quantuinuis multi
plicentur depoſitiones infamium & complicum
nunquam iudici procedendum ex his ſolis ad co
demnationem : vbi vtor argumento iſto Maſcar
di,& multa produco quę cùm fint imperfecta,ne
queút fimulomnia vnum perfectú producere,v.g.
multa venialia ,vnú mortale,multa ægra , vnú fanú,
multa non alba, vnum album ,multa tepidavnum
calidum & c.quando res non ſunt ſubordinatæ ad
ynum finem naturâ luâ ſicut vna depofitio natu
ra ſua non ſubordinatur alteri . quo igitur pacto
nunc aſſero duas nominationes in vicem firmare ,
ſi non ſubordinantur in vicem ? Huic obiectioni
occurro ,reddita diuer ſtare rationis cur aliud ob .
tineat in depoſitione plurium inhabilium quoad
condemnarionem , & in eadem aliud quoad tor
turam . Singulæ in ordine ad condemnationé funt
planè ineptæ ad húc effectum , nec ad eum ſubor
dinantur, quia condemnatio debet inniti iudiciali
certitudini , quam quia tales nunquam poſſunt gi
gnere ,neq; ad hoc intelligendæ ſubordinari. Sin
gulæ verò noftræ nominationes infamiú non funt
prorsùs ineptæ ad quaſtionem ,ſed ad hanc ſingu
læ tantum ſunt infirmæ & fecundùm quid ineptę,
( vt dictum fuperius) quia tortura innititur cárùm
veriſimilitudini & opinioni, quã fingulæ poflunt
aliquam , licet qualem qualem gignere,atq;ideoad
hunc finem cenſentur in vicem ſubordinari, & ad
miniculari. Et ifta ratio confirmatur excmplis à E
me politis, in quibus ineft priuatio rejad quá pro
ducendam deberent concurrere , vt in tepido eſt
priuatio calidi potiùs quàm calor imbecillus , ir,
non albo albi contradictio, in ægro priuatio lani
tatis : at veniale peccatúſpecie diſtinguitur à mor
tali.Rectè igitur illic aliud tenui de condemnatio
ne , aliud nunc hic reſpondi de coſtura:neque iſta
fecum pugnant.
6. Sexto argumentatur propoſitio quæ afferit plu
El nowa o- rium complicum nominationem per ſe indicium
pinio. ſufficiens torturæ præbere , in hac fusâ & ampla
VM
C
GI
MA AR VM
A extenfionc , planè nosa eſt ,nec viquam recepta.o
pinio verò aut etiam lex non recepta neminem o
bligat.Meno:h.lib.2.praſumpt.2. Nouitas et á me
ritò eſt ſuſpecta : Conårmat : 1 quia qui videntur
illam tenere , varijs cam circumſcribút limitibus,
quos habes apud Binsfeld.d.concl.6 . Sed breuiter
Reſp.non efle nouam ,fed plures eam tenere quos
mox citabo : efle quoq; in praxi ferèvbique rece
ptam iuxta Binsfeld.fupra e Friburgens in filo conf.
citato. Limites autem illi quibus circumſcribitur
nihil obſtant generalıtari affertionis:(unt enim có
ditiones,quarú plerasq; nó ipſiadmittimus , & eas
cótineri in propofitione noſtra fatemur:nec sút ad
minicula propriè dicta ſeu indicia alia , quæ nos cx
cluſimus , cú nónullis circúſtácijs de quib. poftea
Igitur fic vi via facta per hoftes & , quæ folent
obijci,ſoluta manent.Reſtat vt conclufionem no
Probatur
ſtram affirmatiuam ſtabiliamus, quæ.
conclufio.2 .
Probatur.i.auctoritate teétium etiain vnius co
cij dictum ſufficere ad corturam ,vt Ang, in pract. 1.
ſua crimin. quem citar Lud, Bologn. in addi: a Gur- abauctore.
donem de Suzar, tract. de indic.n.21.Blanci aliorů
quos retuli ſupra conclus. Iun prin.quorum fentétia
ſicer ſit minùs probabilis , docet tamen quid de
plurium nominatione tenuerint.( 2. ) probatur il
lorum auctoritate , qui cenſuerunt plurium nomi
nationes fufficere ad códemnationem ,vt Ant. Go
meſtom.3.var.refol.rub.de probar.delict.rub.num.18 .
& ficferuari in Cathalonia fateturLud.Peguer. De
ciſcrimin.s.nu.18.quorú opinio licer communiùs
reijciatur deftibus Boſſio de indic.nu.165.iunčta num.
77. Marfil . d. I. diligenter numero 60. Nicola ,
Boër. decif. Burdegal. 319. numero 4. Blanco de
nidi. 1.384.Farinac.9.43.nu.39 . & 40. & 9.62.num .
73.tamen patet illos pronoſtra conclus. ftare.(3.)
probat authoritas praxis curiar . & doctrina ſcri
bentiumn Boerij deciſ. 319.num.17.vbi refert fic bis to praxi.
fuiſſe ſeruatum in Parlamento Burdigalenſi ob nomi
nationem duorum & trium reorum : Curia Pari .
fienfis hanc effe praxim teſtatar Paponius 1.22.tit.13.
arr.2.6 3.tenei etiam Clarus d.7.21.1.9.6 n.11.vbi
memorat Thom . Grammat. ſuper capitulisregni atte
Stantem Sicſeruari in regno Neapolitano:idem ſenſe
ID
runt Gigas d.tit.quomodo e per quos.9.8. Aymă conf.
178.n.3. Roland . a valle conſ.16.nu.20 ,lib.i.Bonacoſ.
commun.opin.p.1.verſ.indicium faciunt Farinacius g .
n
43.nu,37 .Bertazz.conf.225.nu.20.Lanfranc.i pra
d.con clufi .6.Fr iburg enſes
xi num.72.c.8.Binsfeld. a
Patauini o Ingolftadienſes DD . ſupra fauet ergo
Praxis & authoritas Iuriſconſultorum .
Confirmant plurimæ fortes & appofitæ ratio 3
nes.vt argumentantur Friburgici, fi ad fọcij nomi- & ratione
nationem accedat præſumptio feu coniectura,túc multiplici.
I
denominatus poteſt torqueri, ſecundum omnes
DD . atqui ſecundi ſocii inculpatio eſt nouum fi р
gnum ſeu indicium gignens nouam coniecturam
ſeu præfumptionem . ergo tum reus poterit tor
queri. Si reſpondeas eſſe quidem nouum , ſed à
priore non diuerſum ,nec diuerſam vim probandi
obtinere. Probatur habere diuerſam & aliud gi
gnere adminiculum quàm genuerit nominatio
prior. Nam prior eratinſufficiens,poſterior verò
ei addita eſt ſufficiens. quia probacio compofita
ex duabus ſpeciebus imperfe&tis, quæ tamen ciul
dé funt generis,formę, & ſubſtátiæ hoc eſt ex duo
bus indiuiduis eiuſdem ípeciei infimæ in ordine
ad luú effectú plena eft & fufficiens.docet Menoci .
1.1.de praſum.q.39.n.3 . ſeg.perl.s.C.quinoutell. &
hoc probatur inductionefimiliú partim phyſicori
parlim
 LIBRI V. QVÆST. II . 439

partim iuridicorum ,Phyſica ſunt: quæ de vnâ & Alios qna per inhabiles & complices facinoris pof
pluribus candelis de vnâ & pluribus gutris lapidé ! fit haberi:Quare cùm hic caſus inciderit ,vel necel
Cauantibus fuperiùs allata : item de pluribus gra ſe eſt inquiſitionem iudiciariam & proceflium fie
dibus frigoris vel caloris cu intendentibus, & ad ri'irritum & inanem : vel permittendum iudici ve
calidú vel frigidum vt octo perducétibus:de duo pluribus talibus credat . Er ea de cauſa Indicú ar
bus pueris trabem ferentibus,de pluribus A &tibus bitrij eſt decernere ,an criminis probatio per alios,
babitum gignentibus , quz cuncta vni foli dene quàm per complices baberi poſsit, vel non poſsit,
gata,pollentadduci . iuxta DD.Plotum in l.fi quando $. 2.nu.8.C.vnde vi.
Juridica verò , quia in illis probationibus quæ Maſcard.de probation.concl.1 403.n.4.vol.z.quosſe.
ad vnius fa & ti probationem tendunt, quæ nó pro quitur Baiard.ad Clarum 9.24.nu.115. & rectè iu
ſunt ſingula , multa iuuant , Bart. & cum ſecuri alij dicem id arbitraturum ,ſinon attendat ad id quod

in dolor...idem Cornelio.plures teſtes ſingulares de Babſolurè eſt impollibile, ſed ad id quod in tali cri
ponentes de ſubordinatis ad torturam lufficiunt,
vt docebitur poftea ,q.8.ad eamdem ſufficiunt plura
indicia etiam remota . Bart. communiter in l.fin .
D.de quaftio . Angelus Aretin.in verb.quodfama pu
blica nu.6.c ibi in addit. Auguſtin.nu . 52. Aegyon.
Boff.d.tit.de indic.num.7 :.Blancus deinde nu .150.00
ſequitur docens communem Farinac.d.g.27.nu.il. &
43.Item ,ſi cum dicto ſocij contrà nominatum ad
foret aliquod indicium ſeu adminiculum ,veluti v
nus teftis de auditu , vnus de vila non integer ,ini
micitia nominati, fama fuga, extemporanca con
uerſatio ,fecreta collocutio , aut fimilia :oominatio
illa ſufficeret ad nominati torturam ,quamuis hæc c
fit remota fatis à facto :docet ex plurimis.Propter
Fari.7.4 ?. i n.163.vſá, ad 177. cur non igitur multo
G ad nominationem ab vno reo factam , ac
magis
cedat noninatio eiuſdem fa &ta ab alio vel ab alijs,
cú iſti non adferát adminiculú remotú , fed de ipſo
facto , & fuper ipſo facto :Nóne cú ludex'tencatur
fingulos interrogare, fingulis tenetur aliquid cre
dere? ſi Gngulis aliquid ,cur non plus pluribus quá
vni ? cur credat aliquid primo magis quá ſccundo
vel tertio ? Sidicas non operari ſecundúm , quia eſt
in codem genere probationis cum primo,népe in
genere denunciationis:Calla hæc euafio eft, & fal
ia : fi vera foret nec teftis omni exceptione maior,
D
poſſet efficere certitudinem ad condemnandum ,
cùm fit in eodem probationis genere, nempe teſti
monij.Hinc formatur alia ratio valida .
Vnus teſtis eciam omni exceptione maior , ad
condemnationem inualidus eſt,nec ſufficit , quia
Colummodo prabet probationem inidoneam ad
condénandum : fi tamen alius illi ſimilis teftis ad
iungatur ,ambo limul progignent probationé plc
nam ad condemnationem: & fic duo iſti teſtes de
vilu deponentes plenè crimen probabunt ad effe
Etum vt reus ad pænam ordinariam poſsit condé
nari . Cur ergo ſimiliter duorum complicum vnú
tertium nominantium denunciationes, non faciét
indicium ſufficiensad torquendum : cur inquam E
quod non poſant ſeiúčtim ,non poterunt copula
tiuè?Sanè licut iſti ſingoli ſunt inhabiles in ordine
ad torturá, ſicilli finguli lúc inhabiles in ordine ad
condemnandú . Cur etiam hic numerus fidem nó
augeat,cum generalis iudiciorum ſit regula teſtiú
fidem num.augeri & num .(appleri, quod in fide
deficit :eft rex.l.3.J.argumenta D.de teftib.cã gloff.in
verbo numerus,vnde id eliciunt Iacob . Butig. & Flo
rian . & l.ob carmen ) .fin . D.cod . Alex.conf.47.col.1 .
& conf.z8.lib.2 . & conf.147. col.2.lib.5 .Decius conf.
3
.
mine communiter ſolet accidere, plusquam pro
babile eſt. ex ſententia Alex.conf. 1 12.vol.2. conf.
I 52.nu.is.lib.5.Zazy conf.2.nu.60.vol.2. Granma.
deciſ.34.n.7.quam licet impugner Riminald . Iun .
conf.360.nu.88.vol.4.tamen cam multarum praxis 1
regionum meritò amplectitur , ne contra bonum
publicum occultiſsima delicta mancant impunita.
Sic Baiard.ſupranu. 114.
* Vltimò probatur, quia idipſum obtiner in cri.
mine hæreſis ( à quo ad Magiam eft bonum argu
mentum ,quia ſtriges ſemper inuolutæ funt contra
fidem , & Sixtus v.quadam bulla dicitur hęccrimi
na quoad inquiſitionem exæquaffe ) inuenio in
quam de hærefi idem tradidifTe Penam ad 3.p.Di
reflorij Inguiſ.Apendice ad 9.61. fit.
Vltima conclufio .Modéranda hæc opinio noſtra, Linitario.
eam procedere ſi ex veri fimilibus coniecturis & num . mes.
teſtium , vel ex qualitate deponentium , vel ex perfonis >)
eorum conira quos deponunt,præſumantur nominantes
falſum non dicere.
Hæc limitatio eſt Collegij Patauini.illá deſu
mentium ex d.c. in fidei & co accuſatus g . licet de Se
harer. in 6. & fran. Aretino in c. cum P. M.inco
nella. eft de accuf. col. 5.numero 21. 6 22. Marfil.
conf.24.nu.13 .Roland. conf :73.num.2 5.lib. 1. Spren
ger.in mall.9.4. & alys.Et ad hæc capita reduci por.
fút códitiones aliæ requiſitæ à Binsfeld.lz.d.coc !.6.
Friburgenlium limitationes ſunt,fi in denúcia
tione constancer perſeuerent. 2. li pænitentes ad
indicium accedant. 3. fi cum contritione mo
ciantur. 4. fi nulla mendacij, aut odij ,aut inimici
ciarum ſit ſuſpicio . Ex his i. & 4. certe ; 2. &
3. non æquè , & poftea de his plura dicentur .
QV ÆSTIO 11 .
An inimicitiæ denunciantium contra denun
ciatos debeant plenè probari per duos te
ſtes : vel fufficiat ſerniplena proba
tio per unum tejtem aut etiam
preſumptio ad eliden
dum indicium de
nunciationis,
Ad hác quæſtioné variatú reſponſis .Omnes
A cócedút odiù & inimiciciá valere ad elidedā
denunciationis fidem c.repellantur.c.meminimus.de
accuſat.l.3.in prin, D.de reftib.l.liberi.C . de inoff::eft.
etiam in exceptis criminibus.c. per tuas.de Simon.ch
P.vbi Abbas de accufat.Bari.in l.in quaſtionib.D.ad
leg.Iul.Maiefta .

163.col.pen . Curr.Iun.conf. 168.nu.17.

Faucet noſtræ fententiæ præterea ipſa experien
cia maximi facienda in fimilibus, quæ docet in hoc
crimine pluriuin complicum denunciationes vix
vnquam vel nunquam falicre.docet ctiam vix vn
in hoc arcaniſſimo ſcelere veritaté aliâ via
quam
poſſe deprehédı,cùm vix probatio ſceleris per a
Concedut etiá , ficut actor fuá intétioné , debe : b
plenè probare ,ſic eciam reo exceptioné ſua, in qui
fungicur vice actoris plenè probanda.l.1.D.de ex
cepi. & ibi Caftrenf. io in exceptionibus D. de pro
bar . & ibi glof.i.quoties & l.cu deindebito.J.fin . aute
proparte ib.l.matre.C.de probatió . Aret.in rub.inſt
Xx 2 de ex .
 440 DISQUISITION
de exception.nu.24.fuluius Pacianus de probat.vol... , A fumitur:quod in excepus quoys & tortier... 7.3 . Dracu
arg.66. & ſeg. Decius in c. in praſentia n. so.de pro
bat. & conf.534.n.g.Crauett. conf.201. nu . 29. & ex
communi DD.id probans Tof.Naſchandus vol. 2. de
probát.cond.685.numer.1. & 2.
Omnes etiam fatentur probatiomum yarias el
ſe ſpecies,quarum vna fit efficacior alia :1.cuiden
tia facti.2.confeſsio ,; . inftrumentum 4. teltes. s .
iufiurandum.6.præſumptio.7.quæſtio.8.fama.Sic
poſt Ariſt... Ciceronem , Menocho de praſumpt.lib. i .
9.1.cum feqq.Maſchard.lib. 1. de probat. q. 4. Sicut
Dialectici duplicem agnoſcuntprobationem , v
namapodicticam ,qua res per ſuam cauſam necel
ſariam , vel caufa per ſuum neceſſarium effectum
cognoſcitur, quæ eſt probatio demonſtratiua : &
aliam Topiccam ,ſeu Dialecticam ,qua ex probabi
libus ſeu veriſimilibus aliquid confirmatur. illius
apodicticæ vnus eſt gradus certitudinis, huius ve- B
rò topicæ plures ſunt, ſecundùm probabilitatem
maiorem minorémve probationem . Ita quoque
in prædictis probationibus iuridicis, & inter iplas,
& fermèin fingulis varij ſunt gradus firmitudinis
& verifimilitudinis. Nam vnus teſtis alio certior,
vnum inſtrumentum alio perfectius ,vna præſum
ptio eſt aliâ credibilior & firmior. Menoch.lib.1.
9.29 . & 30.de prafitmpt. & 9.44.n.8.6 9.yna eſt vr
gentiſsima: qualis eft quæ vocatur iuris & de iure,
quæ reſp. illi apodicticæ ,vt patet ex allatis exem .
plisde Menoch. d.lib.1.9.3. alia non conuincit,ſed
valdè veriſimilis eſt,vtprçſumptio iuris,alia leuis,
с num.36.C. le contra
qualis eſt præfumptio hominis.
d Item conſtat non omnia hæc probationis ge
nera omnibus cauſis conuenire.quia quædam te
ſtibus vel inſtrumentis directè probarinon pof
ſunt, ſed ſolis præfumptionibus ferè,vt ſunt men
tale adulterium , fimonia ,hærelis,dolus & ſimilia,
quæ habes apud Menoc.d.l.1.9.58.quib. annume
e
randum eſt odium & inimicitia , quia latent in a
nimo : ideo coniecturis inueſtigandi & probanda
ex aliqua facti alicuius circumitancia , vnde inimi
citia poruit oriri , delumptis. arg..doium.C.dedo
lo.c.2.de renunciat. in 6.Bald.conf.41.pramuendum
eſt. nu.4.lib.s.Abb.in c.repellaniur.num . 2.de accuf.
Maſchard.lib.2.de probat.concl.898.nu.4.0 s. De D
niqueinimicitiæ probationé fieri debere iux. reg.
tex.in cap.in omni negotio . de teſtibus & in l.vbi
numerus D.eod.tradunt Bald . & Maſcard, ille ini.
errore C.de teſia.jte vbifupra.cõcl.901.n.2 .& inimi
citiam capitalem difficiliùs probari , quàm non ca
pitalem conſtat.ltem à iudicis arbitrio pendere v
tram ſit inimicitia nec ne , item quæ fit capitalis,
quæ non , quæ grauis , quæ leuis :eft cómunis len
tentia plurimorum , quos citant & fequuntur Nellus
tract.de teft.nu.4.Clarus s.fin.q.24 . & ibi Baiardus.
Menoch.lib.2.de Arbitrar.caſu 110.nu.3. Farinac. 9 .
49.nu.86. & 9.53.n.97 . quod iudicium moderari
poteſt ex traditis per Viuium & & Maſcar. quos re
talit Baiard.d.loco , & alios apud Mócadam in ad E
dit. ad Crottum de teftib. in cauf. criminal. num.169.
Conclufio Hinc infero concluſ.lequentem .
f
Aiudicis arbitrio pendet an inimicitia in caſu pro
pofito fit fatis probat a, nec ne.Probatur l . 3.9.idco D.
& y.eiuſdem de teſtib.s.Siverò talis aliqué.Auth ,
de inſtrum.fide.Menoch.lib.1.de árbit.9.9 .
Sciendum pro arbitrij huius directione, quod
capitalis omnino teſtem repellat & nominatorem
etiam in exceptis ,neq ; cxpurgatur hçc inhabilitas
per torturam.quod repellat,probatur l.z.in prin . D.
de teftib.c.cum ac
cufat.auib.ſi dicaturC.deteſtibus& in corpore vnde
VM MAGICARVM
rea D.de guaft.& ibi Marfil.Gigas in tit.quomz odo en
per quos g.7.nu.6.Berta Zot. crimin.conf.38.zillots
& conf.528.nu.7.Menoch.de árbit.cas.474.niem .ss.
TC
Farinag.9:53.nu.s.& 12 .
Leuior inimicitia teftimonium & nominatio
nem tanrum eleuat & debilitat Bald.in Aut bild
catur in fine C.de ieftibus. Ihcobin . Ş. Georg.ini nited
tium D.eod. aliy apud Faridad.d.9:53.1.54.Cùm
verò vtraq; grauis & leuis lareantin animo,puca
rim
vtráinq; codem probatiónis generè probari
poffe:fed caulas grauiorcs requiri ad probationé
plenam inimicitiæ capitalis,quàm teuioris, cauſas
capitalis has memorantDD . r. fi quis alteri mo 8
uerit quæſtionem ſtatûs. 2. quando intentara fuit
vel illata mors ipſorummet , velparentum , vel a
micorum perfonis ,inter nominatum & nominan
tem . 3.minæ necis ab eo quifolet exequi.4. accu
ſatio criminis capitalis,ve adulterij,hæreſis &c. s .
controuerfia de maiore ſaltem parte bonorú . De
níq; quæuis atrox iniuria inter illos.Mafchard.vol.
2.de prob.cond.898.Binsfeld.d.conc.5.dub.z.prope fin .
Ex quibus facilè fecernas cauſas grauis & leuis ini .
micitiæ : quamquid interdum ex leuioribus caufis
oriri grauiſſima & capitalia odia conſtet.iudexta
men vt plurimum ad caufas attendere debet : quia
ſufficit probare ' cauſas grauis odij, quamuis hanc
inimicitiæ magnitudinein extrinſecis ſignis non
oſtenderit.Innoc.in c.cum l.c A.de re iudica. in fin .
per icx . in c.2. cum ſeq.3.9.5.Bald.in l.prafcriptione
ius, Rom.in rub.de arbitr.col.i i .
Gramm.decif.33.n.7.Marſil.d.l.1.3.præterea.n.3.Fa
rinac.d.4.53.n. 21.Contra vbi inimicitiæ magnitu
do factis probata vt conatu vel illatione necis,aut
grayis valdè damni , aut atrocis iniuriæ :non puta
rum iudici valdè laborandum de cauſæ inueſtiga
tione. Vt enim vulgo dicitur, Obras ſon amores,h. 1
factis amor cognoſcitur: ficè contrario etiá factis
clarè animus hoftilis manifeftatur.
Verùm li'quod horum indiciorum fignorum ,
factorum ,vel cauſarum ynde præſumptio elicitur,
vel quæ teſtes attulerant ,à nominante fuerit nega
cum :hoc non poteft per præſumptionem , nec per
vnum teſtem plenè probari,ſed opus eft duorum
ceſtimonio ad hoc iudici perſuadendum , vt docer
Menoch.de preſumpt.lib.1.9.51 . & cauetur in Ca
rolina ſanctione crimin . Ordinatione 23. & 30.
Ncq; quoad hæc quæ diximusdiſtinguendum in
ter inimicitiam & odium , quia vt quis repellatur
ſufficit probare quod ſit valdè odioſus nominans
nominato ,eriamſi non ſit inimicus fecundú mul
tos , Ita Prapofitus in c.quod vero col.fin.3.q.5.Gigas
liepra.g.2.1.30.6 plures apud Farinat.2.49.num.3o.
fateor tamen me reale diſcrimen inter magnum
odium & capitalem inimicitiam non fatis ca
pere.
Igitur vt his poſitis quæſtio ſatisfiat , certū eft, h
& in eo fupponitur duorum teſtimonio has inimicitias
plenè probari. De vnius teftimonio, crediderim il
lud non fufficere , cuiuſuis dignitatis fit , vt plenè
probet , & repellat nominantem ,l. iuriſiurandi C.
de teftibüs. poffet tamen facere ſemiplenam pro
bationem , per notata in l. admonendi D. de iure
iur. & in l.matribus D.de quaſtion. & etiam ad in
fringendum ſeu elidendum indicium ex nomina
tione natum . Sic Patauini DD . Si tamen in teſti
monio additæ & probatæ ſint cauſx , ſpecies &
qualitates inimicitiæ . Iaf.in l.i.C.de teft. nu.9. & in
1.Titia textores col.3.D.de leg./.Bald.in l.folü C.de te
1 flib.& in l.fi quisteftib.ib.in fi. Imola in c.Raynutius
de teſtam .
 LIBRI V.
de teftam .Grammat. decif.34. nu. 11. Farınar.q.49.1A
nu . 126. & ſeq .Equidem ane adminiculis duo mi
hi ſufficerent teftes ad probandam capitalem ini
micitiam : cum vno , requirerem adminiculum ali
quod, & hanc effe communem ſententiam affir
mat Melchior Palaëz tract, maioratum p.1.9 . 43.
n. š. facillimè námqueſemper vnus teftis inueni
retur, qui de inimicitia hac deponeret : & ficreus
eum præiudicio reip. femper liberaretur:quamuis
enim ludex , fi velit, poffit in criminibus exceptis
leuiores inimicitias.contemnere, tamen capitalem
> cogitur magnifácere & propter illam tenetur te
l'es omni exceptione alias maiores repellere.
iuxta gloff. communiter receptam , in c.cum oporteat
e accuſat. quam ſeqq. Clar. Menoch , Farinac. & a-
> ly ſupr. citati.
Quod attinet ad præſumptionem , diſtinguere
i oportet. Nam præſumptio quæ dicitur iuris & de
iure plenam & claram facit probationem , vt doce
Menoch. lib. 1. de prafumpt.9.36 . num . 1 .
Præſumptio quoque iuris įdeny operatur , cùm
ſit etiam ipla vera, propria, & perfecta probatio ,
vi oftendit ex communiſententia idem Menoch . d.7.
36.'àn, z . maximè quando ex natura rei aliæ à prç
fumptionibus probationes haberi nequeunt , aut
nulla legis prælumptio illi repugnat , Altiat.de pre
(umpt. 3.p. Menoch.ſuprad .lib.1.9. 38. Mafchard.
lib . de probar.9. 10. à num. 34.vlý, ad 47.ex l. Impe
rator vbi Alex . ( Tal. D. de leg. 1 .
Præſumptio denique hominis , fi fit vehemens
& vrgensconſtituet veram probationem & legi
tima,maximè fi aliquod adminiculum accedat.Be
rous in rubr. de probar. nn . 42.Bald.in addit.ad fpc
cultit.de preſumpi.s.fpecies.Menoch.d.lib.i.g. 26.n.
14. Ratio eſt,quia præfúmptio hominis planè ſub
iicitur arbitrio iudicis : quare, li lit admodùm ve
hemen's, poterit iudicem mouere , vị illi fidem tri
buat. Berous d . n.42 . Menoch.d. lib.9.44.n.8. ☺
9. Hæc devaldè yehementi facilè conceſlerim : de
non vehementi,fine aliis adminiculis nequaquam .
Semper enim adeft præſumptio hominis contra
complicē in noſtro crimine. quia ſtriges ſunt ho
ſtes humani generis , & viciſſim funt cunctorum
odium : & lic ſemper odij exceptio præfumptione
huiuſinodi probata iudicum diligentiam , & iuſti
tiæ rigorem , & criminis der untiationem fruſtra
retur. quod eſt magnoperè iudici , ne fiat , atten
dendum : Cam inimicitia vtpote repugnansnatu
rali iuti , nifi benè probetur nunquam fit præſu
menda.l. in ratione 9. cum quidam D.ad leg.Falcid.
1.1.C.de mand.Princ.c.cüm in iure.de offic.de leg . Ay
mon conf.8.n. 8. Mantua Benarid . conf. 24. num.13.
!
conf.52.n.17 .
1 QVÆSTIO III.
1 iudicialibus criminum non abfolutè requiritur,
An denunciantes debeant eſſe contriti , ſicuti quidam
volunt cum hoc iure non fit expreſſum ,ei Sage
rariſſimè pæniteant?
Atis obfcurè quæſtio proponitur. Vel ergo
quærunt an eo tempore debeant eſſe contriti,
Sauce
quo denuntiant , an faltem antequam moriantur?
a Prius illud, quocúmque modò capias contritioné,
dicendú non eft:quia cótra praxim eft,vt ante ſen
tentiam latam ſe parent ad confeffionem : contra
prudentiam quoque. Nani confeſſioni tali ( loqui
mur defacramentali ) non ſatis fidendum iudici,
quia vix fit vt poeniteant nondú damnatæ : & eam 1
QVÆST. III.
441
exigere foret rcos,fatis ad perfidiam procliucs, ta
scrilegij periculo exponere .
Poft ſententiá quoquc hæc contritio ,ad id quod b
dicimus,mihi præciſè nó videtur necellaria,Quod
probo vel enim loquuntur decontriţione propriè
Lumpta , quatenus cft pars vna prania pænirentia :
& nego de hac vnquam iudici conftare polle : vel ...
ſumunt pro actritionc. & de hac,quoniam interna
eſt, idem afferendu. Si dicas potelt iudici conſtarc.
de hac æquè ac confeſſario , dico rationem effe di 1
fparé. namn iudex in foro poli, tenetur credurerco
pro fe loquenti: iudex in foro fori credere nõ mo
dò non tenetur:fed,ne facilè credat,fib plurimum
cauere tenetur. Deinde fi ille dçcipitur hac in 10,
B dannum eft folius decipientis: & itte ,damnuineſ
præterea iuſtitiæ & reip. Vel deniq ; contritionen
lumunt pro actuali confeffione facramentali. Sed
(quicquid dicant alij Domini reſpondentes) certu
eft, in praxi iudices adillam attendere non folere:
nam latroni contra focios creditur , etiamų nolit
confiteri:vt & hæretico impænitenti :& infideli,de
Sodomia cóplicis qurcuncta crimina cum ſtrigú
$
crimine folent cócurrere. Verú licet fit hoc in pra
xi nouum, volant falté in iure fatis fundatum , & ra
cioni valde conſentaneu :de iure probant,ex c. ac
cuſatus g.licer de nær.in 6.ibi, ſi ex manifeſtes indi. с
ciis apperuerit,no ex leuitateanimi,aut odig fornite ,fed
Zelo Orthodoxæ fidei, & c. Verùin reſpondco illa a
cliundè apparere poffe :nec confeſſioné illam fatis
manifeftú lignum ad hoc eſſe :cùm ante ſententia
Coleat eſſe fi & ta, poft camdem poffiteffe fimulata
ad pænam mitiorem obtinendú. Deinde aliud eſt
non videri motum , ex leuitate animi , o'c . in denun .
ciando ,aliud debere elſe contritã . Non eſt igitur iſto
textu expreſſum ,fed nec alio vllo : non quidem ex
verbis,fed nec ex ſententia & interpretatione con
grua. nam licet quæ ex ſententia legis ſunt, lege
cauta cenfeantur i.nominis D.de verb.fignifi.l.nega
leges.l.fcire ,cum ſim.D.deleg.attamen nonomnis le
gis extenſio ex legis ſententia eft.Probant ratione,
1. fidei humanæ fundamentú eſt perfonæ integri
tas,quç in no contritis abeſt.2. quia nulla fides ad
Dhibenda perſonæ quæ fidem Deo violaut. 3.quia
tales no contritæ ſunt mancipia Diaboli, quimen
dax eft. 4.quia dæmon id vnicè agit , vt carceratæ
nullum denuntient : igitur ſi quæ perſona aliam
denuntiet:fortis eft præſumptio , quod ex odio in
genushumanum ſuggerat incarceratę ve innocen
tem denuntier .
His argumentis nihil moueor.Ad primum dico,
integritatem perſonę poſſe intelligi vel de ſanctita
te & perfecta iuſtitia :vel de fama illibata . priore
modo nego illam in iudicialibus effe fundamentu
fidei; adminiculatur , vt magis credatur à iudice,
ſed abſolutè non requiritur. poſteriore modo,in
E nam nec contritio reos tales facit:ſed eatenùs tan
tum ,vt criminoſis non credatur, fi nihil ad lit quo
expurgetur infamiæ vitium : hic vero expurgatum
eſt per torturam quæ facit illos credibiles:maximè
ſi tempeſtiuè non reuocent.
Ad 2.ratio laborat vitio plus probationis.quia ſe,
queretur nulla in re illis credendum.Idé reſponde
tur ad 3. & præterea ,etiam Diabolo mendaci exor
ciſmis extorqueri veritaté : ſic mancipiis cius tor
tura illam pofle exſculpi: & valet fimilitudo , quia
exorciſmus eſt quaſi quæſtio qua damon torque
tur.Quarti conſequentia nihil valet.ná non quic
quid conatur diabolus impedire, Deus permittir ve
X x 3 poſlit
 442 DISQUISITIONVM
pollic.nec ctiam prouidentia Dei facilè finit inno-
centes deferri , & puniti. Quare nego illam pra
ſumptionem eſſe fortem ,vel benèfundaram .
Igiturfi pænitentiæ ligna,etiam citra confeffio
nem in illis apparcrent,bonum id foret, & optan
dum iudici:ſed citra illam vix eſt vt pænitentiz fi
Concluſ. gnacent ſeri debeant:quare ſimpliciter aſſero,ſuffice,
d re Iudici ſialiunde qua ex contritione (quomodocumg
» acceptam )poſſüt verifimilis apparere denunciatio, cá
ideo talis ci videatur.Certè fuper pænitentiæ fignis
exterioribus an eſſent ſufficientia nec ne , ſemper
aduocați ſine fine litigarét.Quare iſta ſentéria no
ua mihi videtur ſatis noxia iudiciorú expeditione.
FateorD.Binsfeld.li.3.concl.6.iftam condiuonem B
poluille , & me ex illo lib.s. Difq.fe&t.3. fed nec ra
tionc nec auctoritate hoc nouum dictum ille con
firmat:quare ſuſpicor & verifimile eſt, id cum co
ſenlu poluiſſe , quo cquidem poſui: nempe quod
confeflione ſacramentali ante mortem accedente
aut tempore denunciationis accedentibus Ggnis
exterioribus iudici verifimilibus ex animo pænite
re: multo firmior fit , & fecurior in praxi, Tenten
tia de recipienda complicium plurium fine aliis in
diciis denunciatione: non verò co ſenſu : quod fi
deeffent talia figna vel confeffio ,vtnon effe tucam
ſententiam credatur quod in terminis nullum vidi
adhuc afferentem , contra receptam quam dixi & C nam Præfidis Nechlinienfis in loco à vi numeri
notoriam praxim . Hæc de noua quæſtione nunc
dicenda occurrebant .
QVÆSTIO IV.
An ea , qua de iure o conſtitutione Carolina Art. 31 . bet locum in denunciatione à pluribus facta quod
requiruntur in denunciatione vnius,requirantur
etiam in denunciatione plurium
Atauini & Friburgenſes reſponderunt non re
quiri,idem ego relponderam.Sciendum mouc
ri quæſtionem propter ar.31 . & ar.44.quorum te
nor fequitur,
ARTIC. XXXI .
Rubrica ,
Communia indicia quorum quodlibet folum ad
torturam ſufficiens est.
I vnus reusconuictus, qui in luo deliéto auxi
liarores habuit galiquem in carcere denunciat ,
Slim
» quiei ad perpetrandum delictum cómillum opem
» tulerit , etiam eſt ſuſpicio contra denunciatum , fi
wo modo in huiuſmodi denunciatione lequentes cir
» cultantiæ & requifita obleruentur & reperiantur.
Primò quod denuncianti perſona denunciata in
» quæſtione nominatim nó fuerit propolita,adeoq;
» de eiuſmodi perſona in fpecie nó fuerit interroga
» tus aut tortus denuncians,fed in genere interroga
» tus,quis eius in crimine fuerit auxiliator :denútiatú
» ex ſe cogitationefecutus fuerit & nominauerit .
Sccundò conuenit,quod ille denuncians omnino
» ſpecifice incerrogetur,qualicer quomodo & quan
» do eum denunciatus inuenerit, & qualé ſocietaté
» cum eo habuerit , & in hoc deber denuncians inter
» rogari de omnibuspoffibilibus,& neceffariis circú
-> Itantiis,quæ pro occaſione & qualitate cuiuſq, fa
» eti, omnium optimèad ſequentem inueſtigatio
nem veritatis conducere poſunt, quæ hic omnes
» deſcribinequeunt, ſed quilibet diligens & diſcre
si rus per ſe conſiderate poreſt.
Tertiò conuenit inquirere ,an dengncians in ſin
» gulari, inimicitia, maleuolentia , vel contrarietate
i cum denunciato conſiſtat. Nam vbi talis inimici
» tia,maleuolentia aut contrarietas notoria eflet ,vel
sil inquirendo reperiretur: tunc denuncianti de eiuf
MAGICARVM
A modi denunciatione contra denunciatú non eller «
credendú , nifi de hoc alias tam veriſimiles, firmas
cauſas, ligna veritatis iudicet, quæ quoque in inue- «
ſtigatione reperiantur , quç firmum indiciữfaciant. «
1 Quartò veperſona denunciata adeo fufpecta ſit, «
quod denunciati criminis rea videri poflit.
Quintò denuncians in denuntiatione conſtan- «
i ter manere debcat .
Rubrica:
De Magia fufficientia indica.
ART . XLIV ,
I quis ſe offerat alios Magiam docere, ali
quem maleficare minetur: & illi , ,
eft eiuſmodi quid contingat,vel etiam fingularem "
conſuetudinem cum Magis aut maleficis habear: “
veltalibus lulpectis rebus, geſtibus ,verbis, & ſub- “
ftantiis vtatur ,quæ Magiam ſecum important , & "
illa perſona de hoc alias ſit diffamata, hoc præbet "
firmum indicium Magiæ , & lufficientem cauſam
ad torturam .] Hactenus ſunt verba conſtitutionis «
criminalis ſancita à Carolo V. Imp.
Hoc pofito reſpondetur hanc conſtitutionem in
d . ar . 31. capiendam de denuntiatione vnius ve in
terminis loquitur , non plurium . Nam locutio lin
gularis legis non poteſt reſoluiin pluralem , quan :
do plurium & vnius diuerſa eſt ratio iuxta doctri
,
Nu . 1. & 8. diuerſam verò rationein efle in noſtro
cafu plurium & vnius oſtenſum in reſp .ad 1. quæ
ſtionem.Item primum requiſitum d.ar.31.non ha
probatur.Non debet reus in genere de complici
bus interrogari,quando indicium aut præſumptio
adeſt contra ſingularem perſonam :ſed poteft fieri
de illa ſpecialis interrogatio.glof . DD.l.fin .( de
accufat.Brunus deindic.1.0.7.6.n.4.Boffius,deinquiſi.
n.51. Menoch.Praſes.de arbitr.Iud. lib. 2. cent. s.caſ.
474.8 . 53.Binsfeld. membr. 2. concl. 1.verf.proinds
cib . annotandum.quando autem plures denuntiant,
poſt primam denunciationem iam adeſt denuncia .
D tione primi indicium ſeu præſumptio , hoc enim
prior ille operatur: & ideo inter indicia ad inquiſi
tionem & interrogationem hanc ſufficientia po
nitur denunciatio vniuscomplicis . idem Menoc.de
praſumpt.libor.praſ. 8.n.2 . & conſtat plus requiri ad
inquiſitionem ſpecialem , quàm ad interrogationé
fpecialem , quia illa eft maioris præiudicij . Vnde &
illud infero, cùm plus idcirco eriam requiretur ad
capturam :ſi in ca licet , magis licebit ad ſpecialem
interrogationem :fed ad capturam fufficere , non
deſunt qui velint ,zt Lancellotus prait, crimin tit.de
inquiſit. num . 34 .
Præterea nec 4. conditio requiritur in denun
ciatione à pluribus facta,vt etiam doctum in reſp.
Eladı .
Ergo Carolina non poteſt extendi ad denun
ciationem plurium .
QV ÆSTIO V.
An denunciationibus infamium fit credendum in cri
minibus exceptis conira perſonas bone fama?
Roponitur quçftio generaliter: & fupponitab
folutè, fiue lint plures denunciantes liue vnus :
atq;in his terminis eam diſcuriemus, fcilicet vtrum
vel pluribus talibus fit credendum ? ſic res ma
gnam pacitur difticultatem .
Pleriq ; cenſuerunt contra conſtantem & non a
vulgarem denunciati famam bonam, nihil ad tor
curam valere plurium complicum nominationem .
idque

LIBRI V. QVÆST .
Jidquene lit in poteſtate & arbitrio iſtorum tam
infamium grauare & denigrare bonum nomen ,
exiſtimationem , & perſonam hominum proború.
citantur pro hac fententia,Ruph.Cuman.conf.136. ad
1.col.4 . Alex.conf.89.n.13.l.3.Marſ.conf.74.1.25.6 -in
crimine noſtro maleficyconf.109.n.27.Paris conf.151.n.
13.lib.4 .Grammat.conf.zi.n.8.conf.35.n.37.conf .57.n.
11. conf.98.n.18. & conf.66.n.5 . & melius Deciſ. 28.nu.
17.6 18.vbi poſt And.de Iſernia & alios ab eo allega
los fic plenè affirmat.Item Socin.lun.conf:39.n.66.1.2.
Roland á valle conf.16.4.2 4.& conf.13.nu.35.'.'.Me
noch.de arbitr.caf.474.n.42.Bertazzol.conf.59.n.8 .
TUS, for conf.61.0.16.Vincent.Onded.conf.100.n.40.1.1 .hæc
communiter recepta:fententia ,valdè probabilis eſt:
quando bona fama tam conſtanter & plenè pro B fin.q.24.n.13.09.25.in pr.Deniq; non obſtant huic
bata eſt ,vr dubitare iudex non poſſit aut debcat, ſentétię,Carolina ar . 1.nec Malcardus aut alij quia
cómuni eius loci hominum exiſtimatione denun loquuntur de denunciationc ab vno cóplici facta .
ciatú propter mores anteactæ vitæ haberi pro vi
ro probo,& ab hoc crimine alieno.arg. I.de minore
S.plurimum D.de quaſtion . & hoc niſi alia admini
cula concurrant pro denunciatione , quæ iudex
magni meritò faciat :tunc enim indicium hoc de
nunciationis valde graue foret : & multi tenent
10 bonam famam denunciaritollere indicia leuia , &
grauia folum elidere.fic Paul. Merend . in criminal .
variis cöf. diuerforum conf.88.n.78.Vulpellus conf.105.
n.6 .& conf.125.1.26.Exhorum ergo lcntentia iſtud
indicium adhucaliquid virium haberet contra ge
19 . neralem probationem famæ bonæ : fàltem adlec
nius torquendum : quia præſumptio naſcens ex bo
na fama eſt generalis , riaſcens autem ex plurium
denunciatione eſt specialis : 300 volunt Aies.conf.77 .
nu.9.lib.1.Arnonus ſoliloloq. 37. Binsfeld.cond.6.dub.
30 3.illar.6. d.lib.z.
b Alij cenſent, tum demum elidi indicium hoc
plurium per certam & conſtantem bonæ famæ
exceptionem, quando ad bonam famam accedunt
alia indicia ad cxculpandum reum denunciatum :
vel etiam reis denunciantibus plures defectus ob
691 iiciuntur qui' eorum perlonas vel dicta debilı
tant : vt , quod ſint viles perſonæ, aut alias aliis cri
minibus ſcelerofi.ratio eorum eft , quia ſemper du
plicata materia exceptionis plus debeat valere ad ' D
augendum & detrahendum , vc duo vincula (an
guinis, duæ improprietates duæ fictiones ,duo in
dicia, duo actus geminati : & hoc in terminis ad
liberandum à tortura nominatos , annotarunt non
pauci. Gigas decrimin.laf. Maieſtat. tit . quomodo
o per quos quast.7. num.7. Grammar. confil ... Re
d
land. á valle , confil. 16. num. 20. confil. 73. num .
11
24. libr. 1. Menoch.d.caf. 474.nu. 74.Meſchard.
de probation. conclufio. 1317. num. 41. Vincent. On
ded. d . confil. 100. vum . 17. fequ . Farinac. q . 43 .
num . 179 .
Concl . 1 . Ex his iam patet, ſimpliciter loquendo plurium
infamium denominationem contra bonæ fama
perſonas admitti & poſle valere ad torturam , v.g.
li nihil illis obftet, niſi bona rei fama : ſiue ſi non
fint alia adminicula contra denunciationem , hoc
enim ſupponit præfata opinio DD . & tenuere
DD . Ingolſtadienſes in fcripto ſuo anni 1590. &
Friburgenſes in confil. anri 1601.poſt Bollium ,
Clarum , Binsfeld . & alios. probatur ratione i.
quod non admittatur vnius focij teſtimonium fit,
quiabona fama præponderat vnius nominationi :
led li adminiculum accederet ad vnius denuncia
tionem , bona fama non præponderaret : igitur et
iam non præponderabit, quando ad vnum aliud
quoque denominantis ſocij indiciú accedet : cùm
1
V. ET VI . 443
A denunciatio ſecunda præponderet aliis indiciis,est
ratio Farinacij: Secundò. Iura, in exceptis crimini
bus admittentia infames ad teſtificandum ,non di .
ſtinguunt inter infames & non infames denuncia
tos.ergo nec nos debemus diſtinguere.Confirma
tur,quia fi diſtingueretur, femper ferè elidérur de
nuntiaciones: quia vt plurimum denunciátur per
fonæ non diffamatæ , & in hoc crimine vix aliunde
quàm ex denunciationibus oritur inicium diffauna
tionis . Tum etiam quia hæc eft indoles iftius deli
cti,quòd rariflimè poffint ab aliis denuntiari quàmı
ab infamibus : quod quando accidit ,infames ad
mitcendos,docentSoq.inreg.415.Menoch.de arbit..
27.11.7 Grammat. c alıy , communem dicit Claru , S.
с
Igitur aliquando plurium fociorum teltimo
nium non el :ditur per bonam famam ſolam quan
tumuis certam : vt dictum aliquando verò clidi Concl . 2 .
tur : & mca quidem ſententia à ludicis arbitrio
dependet iudicare : quando clidatur, quando noti :
quia à iudicis arbitrio pender decidere in animo
luo, quod nam certius in indiuiduo ſit in indicium
bonæ famæ,an denunciationis pluriuın . Quando
certius illi videtur indiciú bonæ famæ, tunc tene
tur abſtinere à tortura,iuxi.Bart.in l.1.9 1. D. de q .
Angel. de malef.in verf.quod fama publ.n.34 .Marji.
in 5.diligenter n.190. Alex.conf.180.n.g.lib.z.Gramm .
voto. .n.2.vbi erta adıd adducir.loan.Andr.cBald .
fic etiam Farinac.9.28.n.110.Sin verò vrgentiores &
firmiores iudicet complicum denunciationes,pro
cedat ad torturam , falté lenioremn . Depende ergo
res, à pondere indiciorú,vt præualeane grauiora,vt
olim docuid.l.s.fect.3.v.conditiones autem , cim Pro
Spero Farin.d , operisq.47. & eft ad menter Caroline .
QVÆSTIO V I.
An faltem ad hoc duorum vel plurium infamium de
nunciationes fint neceſſarie ?
non adſintalia adminicula , ve minimum re
Sqquiruntur
uira denunciationes duorum virorum
vel plurium mulierum . Nam vnius non ſufficere,
maximè contra perſonam bonæ famæ , dictum
ſatis . plarimienim facienda vitæ præcedentisme
rita. l. 3. S. ſed ſi ex improuifo. l.non omnes 9. à
Barbaris. D.de re milit.
Dixi (vt minimum quia ſaltem requiruntur duo
vel tres ( vt dixi ) nec pauciores vnquam luffece
rint : non tamen ſemper iſti duo vel tres fuffece
rint: fi tanta ſit vis bonæ famæ propter magnam
perſonarum inæqualitatem ( v .g. fi Princeps de .
nuncietur à ſuis ſubditis) vt duobus vel tribus ipla
adhuc bona fama præponderet : tunc enim tot de
E nunciationes requirerentur , quot pollent præ -
ponderare. Sic Pater Valentia.com . 3. in D.Inom .
difp.6.9.13.punéto .4. 9.3 . verf. ſecunda regula, iju
Petr. Binsfeld. d . concl. 6. Aliquando ergo ſuffi
cient duo , aliquando plures requiruntur , pro cir
cumſtantia perſonarum .
QV ÆSTIO VII .
An vltra denunciationem plurium , denunciati diffa
matio requiratur in exceptis criminibus, vt
poffit procedi ad inquiſitionem ſpecia
lem , et corturam ?
Non
 DISQUISITIONVM
444
On queritur an ad inquirendum veltorquen- A
NO dum fola fama fufficiat, quod ſi quereretur,
optimè quidam conſulti reſpondiſſent in exceptis
criminibus folam famam ſufficere ad citandú per
ſonaliter , & ad detrudédum in carcerem , & proin
: de multò magis ad fpecialem inquiſitionem . ( in l.
nullus C.de exhib.reis Crauet.conf. 41.n. 6. cum aliis
adductis à Maſchar.concl. 754. n.19 . ad torturam
tamen quæ requirit indicia facto propinqua , gra
uia, veriſimililia, & clara li . 1. in pr. D.de quast.l.
milites C. eod . Bald . alij relati á Farinacio g.37.n.
3. non ſufficeret fola fama, vt ex communi ſenten
tia & praxi docetidem Farınacius.9.47.1.4.præ
terquam in occultis crimibus,vbiad torturam (uf- B
ficit,receptum id docetClarus d .S.fin.q.21. verſ.Fa
ma fola Riminal.Iun.conf. 362.n. 3. aut fi aliud in
dicium famæ adminicularetur , v . g. nominatio
complicis confeſſi proprium crimen ,ex Gandino (
aliis Farinac. d.g.47 . num . 17.
Sed quæriturdeneceſſitate iſtius diffamationis,
primo quoad inquiſitionem ſpecialem ,deinde quo
ad torturam . Regula eſt iure certa.
Inquiſicionem ſpecialem non præcedente fama
b
nullam & inualidam haberi.tex.in cinquiſitionis c .
qualiter * quando d. 2.de accuſat, c.licet Heli de Si
mon.c eft communis ſententia vt docent Ægid.Bos
Concl . 1. fiustit, inquifit.n.8. Iulius Clarus B.fin.q.6. in prin. c cnim diffamatio ſalcem eſt neceſſaria: ſecus li ad
& Farinac. lib . 1. 9.9 . in prin .
Scd communis quoque ſententia elt: hoc falle
re in crimine hærefis & læfæ Maieftatis . ex c.ex
communicamus § . adiicimus.de ſent.excommun , & in
ceteris atrocibus & exceptis , vt tenent Prepo . A
lexandrin. in c. 1.1.64.2.9.8. Gigas ſupra9.9.n.2 .
Cephal.conf. 304.n.88 . Decian.lib. 7. criminal.cap.
43.nu. 8. Menach .conf.100. n.64 . Farinac. d.g.9 .
n.14. 15. Nauar.rub. de iudic . n.77 . Valentia d .
verſ. Secunda regula.quod licet de iure verum non
foret: tamen , quod de conſuetudine & vſu iudi
ciorum folemnitas diffamationis ab Aula recelle
rit multi atteſtantur. Clarus fupra Bonacoſo lib.i.
comm.opin . verbo, Inquifitionem præcedere debet.Fa
rinac. de loco nu . 21. fufficit ergo quoad inquiren
dum in noſtro crimine excepto nominatio reorú ,
vt optimè poſt Baldum alij.Bald. in l. 1. C. de fum .
Trin.n. 6. Marſil.conf.12. num .- 8.conf. 15.n.5.6
6.conf. 28.n. 16. Gr.immat, conf.21. n.7. Clarus 5 .
fin.9.21. n . 5. Hæcadeo certa puto , ve mirer quof
dam conſultos de inquiſitione in hoc crimine con
trarium , contra communem & praxim , reſcribere
auſos fuille.
Quod attinet ad torturá , res eſt controuerſa non
Concl. 2. nihil:tamen quod olim tenui non requiri diffama
tionem d.feit.3.n.Lidem nunc adhuc cum affirma
tibus Friburgenfib . & Ingolſtadienſib allero , cum
Lanfranco in pract.crim.c.8.Decia.d.conf.18. 111.42 .
Menoch.d.conf.100.1.64.Binsf.memb.2.concl. 6. dub .
2.illat.6.Valentia d.disp.6.9.13.punit.4.5.3.v.ſecüdu
regula. Nam ſi ſine alijs adminiculis duorum no
minationes valent contra perſonam bonæ fama :
certè non requiritur præcedens denunciationem
diffamatio .
Deinde cùm hoc crimen fit occultiſſimum &
Lamiarum maxima vafritics,vis vnquam diffama
tio præcedit denunciationem.Fama quoque cft in
dicium remotum à facto , & perſæpè vix populiva
na & fallax ,etiam cùm à perſonishoneſtis & fide
dignis orta ,vt benè Farinac. d . 9.37 . n. 26. & 46 .
Doctores etiam cùm agunt de propriis & pecu
liaribus indiciis in crimine maleficij, aliquando
MAGICARVM
vnum , aliquando plura ad torturato requitita re
cenfent: non tamé addunt famam debere concur
rere cum illis, vel illa præcedere: ſed potiùs con
trarium infinuant. aliquando namq ; docent famá
ſeu diffamationem folam abſq; aliis adminiculis
ſufficere: aliquando alia indicia ſola:vt videre licet
apud Menoch.lib.1.præſumpi.89.Binsf .& à me cira
cos vbi fupra.Et ipfe Carolus.s.ponens indicia,quç
ſingula ſuficiantad torturam , nullam diffamatio
nis adiicit mentionem . patet ex Ordinatione 27.6
ſeg.vfq; ad 32. Nec obilat.conft. 44. vbi addicur
expreise tilla perſona fit fuper hoc aliasinfamata.
Non inquam obſtat. Nam conditio illa non ad o
mnia præcedentia indicia, ſed ad proximum tantú
ſpectat:iuxta limitationem illam erudiram Meno
chij, quod quando determinabilia ſunt inæqualia d
ſeu diuerlę rationis,tunc quę illis ſubiungitur ratio
vel reſtrictio non ad omnia, ſed ad id quod proxi
mè præcedit referenda eft , vt illud limiter ac de
terminet. lib. 4.praſumpi.89.n.143.
Nec obftat etiam c . inquiſitioni.de accuſa . & in Ć
quiſit.nam illud c. vel procedit tantum de duobus
vel pluribus extra iudicium denunciantibus ma
leficium .Mart. Azpilgueta rub. de Iudic. 1.78.vel
ſi extendas ad denunciationes in iudicio , intelli
gendum ,cùm alia indicia ſufficientia deſunt: tunc
ſint alia indicia proxima & vrgentia.
QV ÆSTIO VIII.
An fatis denunciari aliquem aut aliquam à pluribus,
quod opſam viderint in conueniu em congregatione
Sagarum , in ordine ad torturam abſquit co
quod damna fecerit ?
Vi tenentnegatiuam nituntur variis funda
Q mentis.nam eorú quidam totumhoc chorea
rum & conuentuú negotium exſibilant ,vt deliriú :
& re vera nihil tale accidere contédunt,quos puto
D me ſatis copiosè refutaſſe l.2 . Difquif.Mag.9.16.66
plenius l.sofect.16.poſt.litt.TT.in ſolutione quinti arg .
in editione tertia Moguntia apud Albinum in folio.&
oftendiſſe ve plurimum non eſe illuſiones, & mo
dos luggeſtille Iudici quibus diſcernat illuſas à nó
illuſis.Poftea vidi quorumdam DD.quoddá M. S.
conſilium ,in quo conantur eleuare hoc genus in
dicij , ſed argumentis,vt videbitis vix dignis refuta
tione:reſpondebo tamen hic,vt ipſimet videant , fi
hæc videbunt, fundamenti ſui infirmitatem .
Primò.quia teſtis minus aptè extra fenſum vel
ex ſenſu rei depoſitæ deponens, probat.l.quiteſta
Tur 9. D. de his qua in tejt. delen.l. teftium . C. cod.
Blancus de indic.n . 49. alij. ſed iftæ quæ denun
E ciant ſe vidiffe iftas mulieres in choreis & comer
lationibus,non deponunt per ſenſuın aprum , quia »
tunc illum non habebant.igitur nihil probant. Refp.
traſcat maior,etſi indiget interpretatione. Negatur
minor . Quá illi ſic probant, vtar eorú verbis :Pro b
i s
conſtant namq ; habemu , & hæ ſtriges & lamię in ,
actu & raptu illo exiſtentes,ſenſus ſuos cú opera- ,
tionibus naturalibus & veris non habeant.] Quod »
pro conſtantı haberis , boni viri, hoć communiter
1. Conſulti & Theologi, pro falſo habent, faten
tur aliquando ita contingere, fed rariùs longè .
vide di lu à me locis præfuris. Videre ctiam quam
conſtanter id probetis quod habetis pro conſtan
ci . Id ( aiunt ) ex co colligimus quod congrega
tiones iftæ in locis filueftribus & paluſtribus
fiant
 LIBRI V. QVÆST .
fiant, vbi cibier epulæ ſordidæ ,infames, vt plu. | A cgo addidi, perſuadet anguenii viin eſſe maximam ?
rimum berreæ apponuntur, nullum alimentum,
fed nocumentum , afferentes, ſupellectilia , vala
» argentea & alia deniquc omnia ibi exiſtencia, vel
non vera, ſed ſolùm apparentia ; vel ca adeò ſub
tili & adcò fallaci materiâ fabricata , vt verè non
conſiſtant, & hinc ad fimplicem Domini N.les v
CHRIST I nominationem euaneſcant. ( hæc
probant multorum tcftimoniis, quòd nihil necel
ſe, quia non probant quod illis probandum erat.
Deinde addunt pro minore argumenti : & tamen
» praxis demonſtrat, quòd de amen :limis locis,
„ | ſuauiſlimis cibis , & rebus pretiofiſfimis depo
nant atque teſtentur. Quòd eft argumentum effi
cax & ineuitabile deficientis vel faltem depraua
ti, & minus apti ſensûs. ]
Respond. Hos argumentantes valdè allucinari ,
quoniam ab eo quod aliquando contingere Grila
land . Remig.ego & alij afferimus , ipli inferunt
vniuerfalem id lemper contingere.cur ſi nobis
credi polcuni de iis quos deceptos diximus ; non
credunc de reliquis quos decepros negamus ? Cur
putant, quia in loci ornaw deceptio eſt, ſequi tali
in loco non fuifle corporaliter ? Quali non poffit
dæmon illas & co transferre, vt illic verè fuerint,
& nihilominùs amanitatem hanc oculis , & ci
bos palatui, & fimilia obtrudere , more præftigia
torum , an quia puto me in præftigiatoris ludo
vidiſſo quæ non vidi , fequitur me in ludo non
fuiſſe ? An non veram cladem gregibus dedit
Aiax , quia Laërtiadem & Atridas cædere ſe opi
nabatur ? Sed euanefcunt audito nomine I ES V.
præftigiæ ergo fuêre, non tamen ideò , non illic
fuêre ſtriges,quæ præſtigiis ibi delulę . deinde po
tuit ſubito , quæ vera & folida erant , D.abolus
oculis fubtrahere , & fic euanuiſle videantur. Sic
ergo hoc argumentuin ſenſus quoad quædam de
ficientis; & aliquando :quid inde ? ſubdunt ratio
nem phyſiologicam . Totius corporis compago
& ſenſuum harmonia pro ſui conſeruatione me
» diocrirarem quamdam requirit : ideò in tantùm
» motûs violenti celebritate , veeſt aſportatio illa
» Diabolica,con Giſtere non poteft .]
Respond. Mediocritatem hanc non confiftere
in inuilibili: led habere ſuam latitudinem , in vno
inaiorem, quàm in alio .Diabolum verò qui vires
fingulorum optimè perſpectas habet , iis motus
velocitatem fic attemperare , vt præter fatigatio
nem detrimenti nihil fentiant. An ninùs videt,
audit , guſtar , ſentit, qui veredaliis currit , & fa
tigatur , quàm qui ſenſim pedibus ambulat?
Addunt ;
Præterea ſpectra,quæ nocturnis tenebris ima
ginationi perterritæ leſe offerunt, quoties illa ſup
33
pofita nox fit,vſque adeo vim omnem corpoream
lædunt , vt vel à deferente deciderent homines ,
a
vel cerrore conſternati periront , vel in grauilli
mum aliquem affectum inciderent, quod expe
Dj riuntur , qui leuioribus occafionibus perſæpè ex
folo cerrore in grauillimos incidunt morbos.
Quare fi eo incolumes deferuntur ,neceſſe eſt vi
aliquâ naturæ vires excedente (uſpendi animæ
actionem in totum corpus , ita veluti cadauera
ſensûs ac mentis omnino experria pro illo tem
pore lint : & hoc eſt quod nouiſſimè voluit Del
rius d.q.16.lib.z.lub littera C.verſ.poſler dæmon ,
ibi horum enim vncione obftupefacit ſenlum &
miſeris perſuadet , & c .
Qurto cur non addunt,quid perſuadeat, quod
VIII. 445
an quia videri volebat mc dicere;perſuadet illes que
non funt ? Certè mirormcdici voluifle, quod to
tâ illâ q . 16. tam exactè refutaui, hoccine clt bo
nâ fideconſulere ? Dico iterum nihil aliud me ibi
aſſeruiſſe , nihil voluille , quàm caullam reddere,
cur quod fine vnguine dæmon pollic ,cum eo ma
lit. Terror naſci Toler ex re incognita, nam notis
non terremur vehementiùs nec diurius . Sage
ſciunt quæ vident dæmones elle, & ipforum fieri
operâ , quibus etiam commifcentur, facillimum
eſt illi , imaginatione non læsâ ſed delusâ , ſentu
non lublato,ſed aliquantulum alterato , cas defer
re , cætera quæ addunt mera & inania verba lunt,
с
nec ine ,nec aliis admitienda.
B
Pergunt , Alia & 2. ratio huic valdè proxima
nos trahit, quod hæ perſonæ vel vivenefici huius
vnguenti , vel furore Diabolico ita diuinâ permit
tente manu , prorsùs ebriæ & furiofæ dicantur. »
Abbas Tritthe.d.q.6.col.z.cuius verba cùn pro
policæ rei apprimè feruiant , Icferre placuit ; 70
luntatem habent ( inquit ) deprauatam , quæ eas con
uenit in furorem ,quo mentem pra occupante, mox da
mones ſe furentibusapplicant, Ó- effe tum eorum , que
ipſa malefica petunt, Deo permitienie Demones in fa
nientibus praſtant .] Simile voluit Picus de rcrum
prænot.cap.s.in fin.libr.i.duin inquit , Necroman- -
isci furunt, chiromantici delirant, Magi inſaniunt . ]
At iure probatum eſt quod dicta furioli & ebrij
non conliderentur. Specul. de teſtameni. 5.1.num.8. "
Barr.de testibus ver.furiofi. Albert.detestibus nu.32. »
С Campeg.de teft.reg.114 .
Respod. Arguinencū æquiuocio vitio laborare.
Nam in minori, I. C. illi furiolas vocant propriè
fumpto vocabulo , quorum imaginatio læla . In
maiori Tritthem . de voluntatis malitiâ loquitur,
& furoris vocabulum lumit impropriè , ficuti
cum iratos dicimus furere . Quod in Pici verbis
clarius elucet ; quis enim non videat fic dici furere
Necromanticos , & inlanire Magos , licut dicun
tur chiromantici delirare ? quis vmquam vllorum
iſtorum habuit pro verè furioſo; quem cathenis,
non diſputatione compeſcere folemus ? Nónne
illud , voluntarem habeni deprauatam , ſatis indicat
de quo furore loquatur Tritthemius ? Furor ille
D quem Bart. & cæteri dicunt àicſtimonio arcere ,
non oritur à voluntaris deprauacione;fed ab ima
ginatione læsâ natus , iinpedit lanam & liberam
voluntatis functionem . 3.argum .
d
Tertium argumentum adhuc leuius eft: Confi
deramus ( aiunt ) quod hæ ſaga & maleficæ , à ”
tempore & momento illo , quo liniuntur & vn
22
guuntur, vel falcem à dæmone alportantur, vique
ad tempus quo reuertuntur , naturam dæmonis »
affumunt, vt inter ipſas vel dæmonim nulla vel »
modica exſtet differentia, & quicquid iplæ agunt,
non iplæ , ſed dæmon operatur, quod probanı ver
‫رو‬
ba Tritthemij modò relata,ibi ;iliorum Damones ſe
2
furenubus applicant : quod etfi non eueniet per
E ' modum obleſſionis, & quod dæmon lagam in
grediatur , ibique tamquam Dominus nauis ope
3)
retur , euenit faltem , quòd tamquam extrinfecùs ”
motæ , per immutationem phantaſmatum pluri
ma inania & falfa oftendat, Cenſus ludificet,deci.
piat, atque falcinet. ]
Duo his verbis inuoluuntur quorum vnum ni
hil commune haber cum altero , etli quafi ratio al .
terius adiungatur.Prius eſt, eas tempore ſtrigiporty,
naturam damonum aſſumere , ita ut inter illas eo hos
Yy vel
 ONVM M
VI SITI CARV
446 DISQ MAGI

vel nihil vel modicum interfit. Hoc cùm fit fallilli.A , Lamia dovniur eerie damones . eſto , nani idipfum
mum , pernego . Quælo fi cques ab equo abri . aliàs probaui ex ſacris literis , & patribus , Com
piatur, & illo in equo hærente, led equum regere mentar, in Traged. Seneca, có en difquifir.] Ideò illæ
non valente , cquus ſegetes calcet & conterat : etli 11 & tæ lamiæ proprer trium cauſarum vnam , pri
verè calcario cquo fit adfcribenda, tamen quis di ma eſt,ıran mutationis:Sed eas tranſmutari in Dz .
catequitem cqui naturam affumere , &c. Nec ad muncm , id verò veræ fidei repugnat fanctioni
rem facit quod hunc inuitum portat equus : nam bus , abftinendum ergo ab hac ratione. 2.eft, om
nec ſtriges ſemper ſpontè conlcendant fictitium nimoaa ( ım.luudini. Hæc ratio fic inde fin tè po
hircum . Vnde apparet, quæ ex Tritthemis ſecun ſira a què falla eſt ac prior , debuerunt addere in
do loco ponitur, non probare quod praceſlit, ſed maliua. ut quid tim le, & adhuc negaretur hi,om
tantùm aliqua fieri ab ipſo dæmone, quæ ſtriges nim da .3. e operationis , hanc admiti potle cen
ſe putant facere. Quod non negamus, fed alle leo explicatam , inftigatæ & adiuræ à dæmone.
rimus fallam elle illain aſſertionem generalem , Sirigie ,non vo átur, led Striges, & Striga,à vul
quicquid ipfe agunt , non ipſa ſed demon operatur.go,nec illud à palude, iriga,ridiculum commen
Quæ ab homine nullo pacto autvix fieri qucunt, tum rei tam feriæ inlere dum , dictæ ab obfcæ
illa dæmonisoperationi poſſunt adſcribi : ſed el-
B nâ volucri, ſtrige , cui nomen à Stridendo , vt do
ſe in conuentu , laltitare , ſe nigurgicare , blafcui aliâs ex Sereno , Ouidio , feſto; quibus hac in
phemare , & c. fiunt inftigante dæmone , ſed à re potiùs credere debuerunt , cùm & Simancas
ſtrigibas patrantur . Et benè quod iphinct hoc id ilarè poſuerit, Cathol.instit.cap.32.num.i.quen
aduertentes ſua cadunt vineta cùm immcdiatè ipli laudant .
ſubiungunt. Denique rationibus his , maiori huiuſmodi, 8
Eit li quid verè & per ſenſus operantur , quod Lamia ſunı damones vel faltem Damoni fimiles.
in quibuſdam actibus negari pofle non videtur, Subiungunt hanc minorem ; ſed dæmonis teſti
» vt in falibus , & concubitu cum dæmone , iura monio nullo modo iudici c edendum , ergo nec
métis & obligationibus cum codem ineúdis ,alıíf lamiis, hæc en margumentatio tota latet in his
» que dæmoni vtilibus & proficius, totum hoc ipli, verbis , quæ ſubiiciunt;
» camquam inſtigatori & Domino carum perſo At impium eflet nedum dicere , fed dubitare,
narum iam facto, tribuendú videtur iuxt.reg.l. & an dicto dæmonismediato vel immediato , ablo
fi amicis D. ad leg.Iul.de adulter.Abb.Tritthem . lutè vel ad effectum inducendi aliquod indicium
>> d.quæſt. s . vbi ( inquit ) Dæmonem vui volunta- C credatur , cùm fit inimicus humanæ naturæ , au
te furentis maleficæ , ficut artifex inſtrumento ad thor ac părer mendacij , ac demum iniuſti: ia ipla,
operandum . Remig.d.cap . 14.col.10.quæ dicun quia nihil aliud effet, quàm quod miniſtri iuftitiæ
cur dæmonum ininiſterio & operâ fieri. ] ſuper iniuſtiuâ le fundarent.
Respond. Incauta Tritthemij verba videri hos Respond. Quando crediturdenuntiationi ſaga
allegantes in alterutrum præcipit :lle. Vel enim rum ; creditur,non dæmoni; ſed ipſis mulieribos,
voluerunt hoc fic tribui dæmoni,vt non merean . quæ vel inui o illo , vi tormentorum , aut fpontè
tur propter ea facta punitionem lamiæ : vel fuâ veritati teſtimonium , & iuftitiæ adiutorium
vt abſolutè propterea negemus eas id operatas . exhibcnt .
4
Verúmque eſt intolerab le. Pofterius quidem , Argumentum horum conſulentivm tale eft in
quia licet ille fit Dominus imperans , & ſuaſor ſumma. Dubia probatio non attenditur , ſèd re
incitans , tamen in tripudio pedes mouet & vult quiritur quod perpeceſſe concludatur.cap.in pre b
mouere lamia , atque ita de cæteris actibus. Nec Jennia de probationibus . Sed probatio petita à de
ſeruum latronem à pornâ latrocinij liberat iulio nunciatione lamiarum eſt plane dubia q . Respon
fui Domini . Idcirco & priùs negandum . Dece deo , lufficere vt pro natuiâ delicti verifimiliter
prio fuadentis , non impedit ne actio perſuafi fit D concludat , vt aliâsoſtendi ſup.quæſt.1.Eftminor
voluntaria . Putare au em quod Diabolus fic co quoque falba eſt, nec benè probatur duobus qui
rum voluntati dominetur , & liberi , clic arbirrij , bus probant . 1. eft quia quod interfuerint con
ſeu liberè velle definát ,Catholicæ fidei repugnat . uentibus , non gignit niſi ex conſequentiâ qua .
Quapropter comparatio illa inſtrumenti fabrilis dam præſumptionem fortilegij & aliorum crimi
nec ſatis apta, nec fatis propria eſt ; artifiusabfo mum :aliqua:ido enim interlunt aliqui, nihil ho
lutum in terram dominium eft , adco vi cum iple rum committentes.Secundum eſt, quia poreſt fieri
vult , ſerra idonea non poffit non ferrare : damo quod vel ipfæ deponentes delulæ real ter ibi non
nis in voluntatem lamiæ po eſtas nulla , niſi inſti . adfuerint: vel denunciatarum abſentium dæmon
gandi; ſed ſemper illa poteſt cum Dei gratia , ab figuram ibi repreſentarent. Ad primum dico : nunc
nuere ac diſſen :ire. Et quia hoc potelt; quando tantùm quæri , an fufficiat denunciatio iſta ad hoc,
Dæmoni cooperatur rea pænæ fit , hic tempora- E vt iudex veriſimiliter putet interfuifle , & idcir
riæ , in aliero fæculo æternæ . Denique quid hæc co co fine torqueat, vt fateantur de illâ præſentiâ :.
omnia faciebát ad rhombum ,nametli vera forent , interrogatio de cæteris criminibus conſequens
non ſequeretur ſagas conuentibus ſe interfuille cſt, quia vix vmquam fit, vt qui interfuit non Gint
dicentes fallum deponere . Quod probandum criminibus illis ordinariis irretiti , & ideò eſt de
erat , nec tamen hoc argumento vel lcquentibus hoc præſumptio vrgentiſſima, Ad 2. dico virúm
f probatur. Sequitur enim . que illud rarò fieri: & poffe judici probabilite
) Et hac fola ratione vel tranſmutationis , vel om conſtare v.deponens fuerit deluſa , necne , de re
9 nimode fimilitudinis & operationis has dici exi præſentatione quoque innocentis ,rariffimè eue
ſtimamus lamias : quod eſt certi dæmonum ge niunt fimilia exempla.Verúmque docui d.ſect.16 .
neris nomen . Torquema.d. Dialog.3.fol.4.in fin .Vil docuit etiam poftcrius iſtud B nsfeld . & alij . s
9 ſtrigias nuncupari nomen paludem infernalem fi Quintum argementum eſt iftud : Quinto no
> gnificans. Fran.Berna.Comenſ.de ſtirigibusin princ . mouet authoritas al quorum fic in ſpec e tenen
Vbi eltis Erimologiarum ftudiofi ? accurrite. tium ,quod de dictis vilis & geſtis in conuenubu i

iſtis Dia
 LIBRI V.
iſtis Diabolicis nulla prorsùs habeatur rario.Prie- A apoſtalia, & blaſphemiæ '; & concomitari, ve idou.
„ ras de Strigimag.lib.3.cap.vltim.punct.16.in fin.
» Simancas Caihol,inſtit.citu.37.num . 15. Bernard.
» Comenf.in Lucernâ inquiſitor.titul.de ſtrigibus.
fub.num . 1 3.verſ,aduertas, Nouiſl.Roman.de in
diciis cauſarum ciuil . & criminal.cap . 82.num.io.
& ita pallim ſeruant tribunalia Italiæ.potiff.verò
fanctift, inquiſitionis, prout miniſtri tam 'vrbis,
09
quàm huius ciuitatis plenè teftantur. ]
Respond .Authoresallegatos non allerere quòd
de dictis;viſis ,geſtis in conuentibusnulla prorsùs
habeatur ratio : ſed tantùm fæpè faili & deludi
deponentes ; eò quòd ea putent dicta , vila , gelta
in conuentibus , quæ reuerâ ab illis dicta , viſa
gefta non fuerunr, Refero me , vrdici ſolet, ad fi. B
dem libri. videbis ( Lector ) Simancam expreffe
docere aliquando nec filliy necdeludi , ſed vera
deponerc; & quæ d.num.f.dixerat ex Ponzinibij
& Alciati ſençentiâ, ca refellere num.6: & addere
quod allerimus de vero & reali ftrigiportio.id
iam certiſſimis testimoniis, etiam euidentirerum ex
pericntiâ comprobal G cognitum effe , vt fit plane
Aud:um tenaciushoc inficsari, quòd verò in ſecun .
dâ editione poſtea addidit , tantùm câ causâ adde
re , vt fciamus minùs credendum illis , de facto
alieno, quàm de proprio deponentibus : itcnimi
nùs quando de nocturnis conuentibus accufant
locios , quàm quando eos accuſant de criminibus
clarâ luce & extra conventus illos phanaticospa
tratis : item minùs fidei contra ſocios inereri,
quando nihil aliud imputant quàin comellatio
nes & choreas illas nocturnas, quàm quando il
las finul & alia facinora, puta infanticidia,melles
grandinatas , &c. Quæ vt vera fareor: ita non vi :
deo , quid faciant ad vniuerſalle illud aduerſario
rum dictum (nullam prorfus habendam horum ratio
nem ) adſtruendum . Quamuis etiam Simancas in
eâ , fententiâ fuiflet : illius ne folius dictum , com
muni fententiæ & praxi præponendum ? Eadem
planè mens eſt Cumani & Prieratis : quorfum
enim cor exempla conventuum adferrenr, & tam
diligenter ,quæ in illis fiunt diſcuterent: niſi vel
lene ea iudicibus eſſe nota , & ab illis eorum , quàm
decer,haberi rationem ? Dico quàm decet, quia ip
forüm prudentiæ ellevolebantconſiderare in ca-
ſu occurrenti, quod vero fimilibus 'deluſam elle
deponentem , nec ne ; iudicare. Quare cum tam
non bona fide ſcriptoros iſtos ailegarinr , meritò
non credo quod de praxi maliæ & vrbis addant.
In vrbe & aliis locis Italia iudex fuit Ghirlandus ,
qui eorum rationem ſemper habuit ;Sacri Pala.
cij Magiſter fuit Spinæus ; Itali Ananias & Picus
& alij , & tamen omnes facis clarè oftendunt vel
maximam de his habendam rationem . Quod atria
net ad Nouæ Rom.de teſt. quis vel ipſe cú Alcia
co & Ponzinibio toties refutatis , vt tot Theolo
gis ,quorum conftat hanc communem ſemper fen
(entiam fuiſſe ; tot lureconfultis ( falbisr Siquens locurus fum , vt domies un , domus pairis rus
mancas purans contrariam effe communiorem . vide e ministraret in conspectu meo vſque in fempiternum.
citatos à me d.9.16.6 d.181.16.) Tot philofophis & Nunc autem dicit Dominus, Ablit hoc à me : fed qus
Pars vera medicis,tot probatiflimis hiltoriis,vn ' obiiciatur? cumque glorificauerit me, glorificabo cum:qui autem
& concl . Quanto lolidiùs , licet bregiter Patauini DD . contemnuni me,erunt ignobiles.Ecce dies veniant : 6
k afferunt? Satis effe quoad effe &tum torturæ vt no
» minatores dicant illam aut illas vidille in eonuen
, ribas & conuenticulis fagarum ;nec oportere pro
, barede damnis alicui illatis . citant Binsfeld. de
confell.malef.membr.3.concl.6.Dkb.2.66 med.ſečt.16.
Idem afferunt DD .Friburgēles,propter alia mul.
ca crimina quæ folent præcedere conucnius , vt
QVÆST: VIII . 447
lolatria, Sodomia,& c.quæ enumeraui,d.f087.16 ./ ir.
XX . & quæ nec minùs ,immòmagis , ludici pu
nienda ſunt , quàm damna agris , pecoribus ,ho
minibus data .
Nimis enim audax illo conſultor fuit, qui aflc 1
ruit, ſe pro Theologico axiomate audei'c affirma
re : Quod iudex fæculáris minus ſollicitus elle
debeat quando inculpatio eft de fagaron condent
tibus & choreis ; quàm quando eft de maleficiis
venenariis ferri dainolis proximorum tebusaut.
corporibus. ] Nullus enim 1 heologiæ peritorum
hoc axioma pro rato aut fecuro accipiar , ſed pro
paradoxo & periculofo. Tum quia ratio parum
efficax eſt, qua -id probat; nempe quia ex conuen
cibus illis & choreis reipubl.direcè damno pon
afficiatur,ium quia nihil vigerconfirmatio , qode
ideo lanctio Carolina in folo illo maleficio noxio
leu venenario regi pænam præſcripſerit: incon
uentuum verò & ibi patratis criminibus tagaruny
liberam iudici pænam reliquit,videl cct vi fciata
hac hbi mious confideranda quoniam reipu.nii- >
nùs sint perniciola. Periculofa certè vt dixi )opi
nio , nec vera , ſemper enim iudici maioris fácena
dus eſt honor & iniuriâ Dei, quàm cuiuluis hos
minis : & magis læditur refpub.arroci iniuria Den ,
quàm hominibus illatâ . Quare'de illa iragis fola
licitus effe debet debet & cam accibus
punire ,
diligentiúſque conditi ad exſtirpationem crimi
num , quæ directè lædunt maiiſtatem.divinanı,
quàm quæ directè vergunt in hoininun iniunjam
damrúinve . ludex ctiam fæcularis in indicando
non reip.tantùm , fed Dei vices gerit . Sæcularibus
quoque iudicibus loquebatur Lolaphat Rexcùm
diceret.Videre,quid faciatis,non enim hominum exer:
ceris iudicium , fed Domini.2.Paralip . 19.6 . Non de
homicidiis tantum & veneficis , led de omnia
leficio ac crimine lagarum capiondum illud ;Ma
leficos son parieris viucre , Exod. 22:18. vbi vocem
Hebræum MET ASSEP HAH 790 non ello
rcſtringédam ad veneficum aliâs contra Vvieruin
Domi. In conuentibus dæmonein adorant , in iift
dem nefndiſſima quæque patrant , venena præ
parant, clades hominum pecorúmque calamitates
D frugum decernunt . Solius idololatriæ quanta iu
dici ſollicitudo gerenda docet Deut.cap . 13. v . 8 .
vbi expreſsè præcipirur : Nec parcai ei oculus tuas,
vi miferearis eius au! occulteseū ,fed ftatim interficies.
Non ſcio vbi de vllo crimine , quod reip . directe
noceat, fic loquatur SS.Nec finit prudentia Imus
lolliciri de riuulis auertendis, magis quàm de fon
te exhauriendo Fontes malorum lunt ifti conuen ,
tus , riuuli tantùm illa veneficia & damna data.
Inanis ergo ratio eft illa directo damno.
Tinniant aures horum confultorum , expaue
( cant corda iudicum illis eredulorum , ad illa iu
dici per prophetam comminata Dei verbis : 10
prafidam brachuminum , & brachium domusparris
ini,vt non fit fenex in domoarâ. ] 1. Reg.2 .; 0. Cik
iudici tam grauiter minatus : an quod veneno vel
ferro aliquos interemerat : an potnis quia Deo il
latain à filiis iniuriam fatis vlcus non erat: Scilicet
minùs Sacrilegæ luni laga", quàm filij Heli .
Sed obiic tur m
Carolina tanctio , & malè obiigitus
Yy 2 exar.
s
448 DISQ VISITIONVM
cx arg. 109.Multiplici enim folutione fine nego- i A ludex tunc vicein ſubit acculatoris : Bart.in 1.2.5 .
rio remouctur.Poieſt dici cum Friburgenlibus, in fi publico num.12. D.de adulter.communiter receptus,
d . ( anctione nomen , Zauberey, accipi in generalio
te & laxiore fignificatione, quatenus & Magiam
& maleficium complectatur. Nam ex Germanicæ
linguæ proprietatc liquet & magos & maleficos,
Zauberear; vocari.Ideò cum magi & malefici ſtri
ctè ſuinptis vocabulis valdè differant , vt docet
Bersfeld.in l.multi.6.C.de malef.c mathema.in prin .
& grauius lit delictum inaleficoruin ,nihil miran
dum ſi diſtinctas vtrique crimini panas Imper.
præfixerit.Velcum Linsfeldio.ir. b.s.C.de malef. “
mathem.circa fin.concl.z. Imperatorem in hac con
ftitutione non loqui de delicto Magiæ ſecundùm
totam eius latitudinein , quâ comprehendit vt (pe
cies diuinatoriam , Amaroriam , & Maleficam Ieu
veneficam , ſed ſecundùın vnam fpeciem , nempe
tertiam , quarenus veneno grallantur; & homini
bus iumenriſque nocent.l.1.C.de malef.ó mathem .
Conſtituere itaque vt fi vencno grallentur, & de
facto hominem iumentúmve necallint, comburi
debere : fi verò effcctus ſeu nocumentum hoc fe
cutum non fuerit , tunc non ordinariâ ignis , ſed
cxtraordinariâ pæna prudentis viri arbitrio pu
niendas.l.funi quadam D.de exıraerd.crim . Vel de
nique vt olim reſpondi ; illic limp.non negare quin
malefica li cum dæmone fuerint faderatx , li in
conuentibus conlucra fecerint, morte plectendæ
fint:ſed lancire, li ven nariæ Gnr , ſemper igne pu
niendas ; li verò non fint venenariz arbitrio iudic
cis puniendas , hoc eft aliquando igne , aliquando
alio ſupplicio. Nec enim ( ve volunt aduerfarij )
idcirco venenariis rogum intentat, quòd alios mi
nùs noxios cenferet teip .( contrarium iam docui)
vel quòd in iftis detegendisminorem iudicis fol
licitudinem exigeret ( quod de tam pio & diuini
honoris & fidei vſque adcò Zeleſo principe non
eſt credibile ) : ſed quoniam volebat cauere,ne iu-
dices crrarent exiftimantes in damnis per hoc cri
men illaris , codem arbitrandum modo , quo de '
cæteris criminibus damnificantibus , in quibus
pro quantitate damni, vel perſonarum occilarum
qualicate , pænæ magnitudinem moderantur, vel
ctiam putarent tales noxios veneficus licut cæle
ros homicidas decollandos : id inquam ne cenſe
rent , fed intelligerent quàm atrox crimen fit vc
nemo & ope dainonis quem tollere , idcò huiul
modi reos omnes voluit vltrici incendio abfumi.
De cæteris criminibus à lamiis deſignari conſue
tis, id noluit exprimere , quia faris cenſuit iudici .
bus id perſualum , ipsâ Germaniæ praxi , iam à
Friderici & Maximiliani primitéporibus receptâ ,
cui non eſt cenſendus voluiffe tam clanculum , &
obſcurè per confecutionem quandam detrahere.
QV Æ STIO I X.
Quando fit talis denunciatio , quod hac vel illa perſo
na interfuerit conuenubus fagarum , an requiratur E
fp: cifi. aito temporis & loce,vel viruin ſufficiat ge
neralis denunciatio plurium abfque huiufmodi cır.
cumstanısis ad inquifuionem totiuram?
Icut iure communi ordinariè in accuſatione
SexprimidebetTocus & tempus; nondics , led
dics,fed
menlis annúlque : 1.libellorum D. de accufal. zbo
Bart.nu.2.5.c.fin.g.libellorum 2.9.8.quando factum
ſemper, non vna die cerrâ punibile eft, Barthol.vbi
num.12. Sic etiam in particulari ingrilijone, quia
MAGICARVM
iuxta Aretin.t Felin . in cap.qualuer S. debet de ac !
cufa !. rorius mundi praxim iuxta Ang. in l. ea quia
dem nu.3.C.de accufat. Boſſimise.de inquifi.num.90.
Clarus S.fin.q.37.num 11. & idco,ve reus luas defen
liones queat inſtruere,debet in inquilitione etiam
diem exprimcre; fi reus id perat , quia fortè vellet
docere le rum alibi fuille; Burih.in l.is qui reus D.de
public.iudic.nu. 2.6 quamuis Imola contrarium fen
Serit,ibidem tamen communiser do & trini Bariholi obil
nuu ,laſiin 1.2.9.fi quis Ephefi D.de co quod certo loco.
Boſſius.fup.nu.92,Gigasde crimin.leſ. Mairit.quale.
ler procedatur.q.3.Clarus9.12.nu.6.c. 9. Angelus o
Augustin, in addie, ad Angel.in glof.de anno pra
B ſense nu.2.Mafcard.concl.siz.num .3.Farinac.quaeft.l.
num . 20. lam iudex tamen quàm accuſator, li dice
rent le diem ignorare , & id confirment Sacra
mento, excuſabuntur, Clarus d.guaft.12.num.9.
Iminò tam neceſſarium eſt regulariter vt in ac
culatione & inquiſitione ſpeciali locus , annus ac
menfis criminis inferantur , vi eriam parte non
pecente ,ipſo iure cenſeatur inquiſitio aut accu
latio nulla ,vt pote deficiens in ſubſtantialibus: ita
pof Alex. plurimos ex communi fentēria Clarus d.
num.6 . Farinac.d.q ...num.11 .& is. Quæ vt certa b
ſunt in criminibus non exceptis ; ica mihi certum
eft etiam in exceptis oprime facturum iudicem ,ad
hoc ve pleviffimè muneri luo ſatisfaciat ;li factum
ſiç huiuſmodi cuius annus & menſis ac lucus à
denominante exprimi non difficulter queat; lide
his circunſtantiis nominantem inierroget ,hoc
tantùm volui in diſquiſir.lib.s.fe£t.3 ./mb ler ,L.verſ.
terriò requiritur , vt nominans diligenter , non verò,
quòd fi in crimine Magiæ ,maximè fi plurium ad
at nominacio , hæc interrogatio & expreflio loci
ac teinporis prætermilla fuerit, idco inquiſitio
nem nullam redderet.
illis enim affentior , vi & Friburgenſes, qui affe
runi in criminibus cxcepris pradictio
ſolemnia , quoad
addirionem loci eo temporis,non requiri.gloff.in princ.
verb. & inftituendo Inftit.de public,judic. Bald.cap.1.
num.zo. Quib.mod. Fexd, amir. Angel.de maleficat.
Derf.falfario.num. 37. verf. hec eft quadam inquifitio.
D
Hippol. de Marfil. fingul. 163. Ferrantes Garzarzus
inter conf.crimin.vol.i.conf.125.Menoch.conf... 0.num .
88.com 91.11b.i. Ziberius Decian.conf.18.num.22.vol.1,
dixi de libr. s.fe & .2. 9. Tertiò requiritur ad formam ,
có hoc volnil vnus pro parte aduerſa conſulentium
in ſcripto cuius initium ; Opera precium videtur, hiſce
verbis: Necefle non elt omnes huiuſinodi circum- »
ftantias à denunciatoribus indicari , præſertim
quando huius rei impedimenta legitima adferun- »
tur. Sufficit enim hoc caſu ſi ex aliis tantum ap
paret , ex quibus iudicis animus moueri poreit,
vel quali certo credat denunciantes vera dicere. »
Quod & probat . quia iudicis arbitrio ( ait ) relin ,
quitur , vtrum indicia ad corturam Gnt ſufficiens »
ciam . ) . Sunt & aliæ rationes pro hac deciſione ,
с
quia quando idem crimen ſa piùs,ordinariè , &
quali ex conſuetudine patratur, locis maximè va
riis , & vt plurimum incertis vel incognitis, ali
quando eriam ornatu roto loci ficto & præftigiis
inſtructo , vix poteft circumſtantia loci & tem
poris certo exprimi ; loci quidem propter pata
gium illud præſtigiorū ; temporis propter actuum
frequentiam : accedit quod in his conuenribus la
pè inebriantur , quod omnia fanatico ritu pera
genrur; quibus rebus memoria facilè perturbatur
quoad
 LIBRI V. QVÆST. 1X . 449

quoad locum & tempus,led non tam facilè quoad |A dam , quod vt intelligatur , paulo fufius hoc ar
perſonas ; quod docet quotidiana experientiâ gumentum & folutio debentexplicari.Qui con
Videmus enim quòd ebrioh licet cópotores ſuos cendunt defenſionem hanc neceifariam , quàm vo
probè nouerint, & eorum memores line, tempo . cant defenforiam negatiuæ probationem ; vel lo
ris ramen & loci vbi ſympoſium fuit , non recor quuntur de defenſione in genere, vel tantùm de
dentur. Sanè quod frequentia & iteratio actuum defenfione iur: s policiui : vetouis modò loquan
inemoriam confundat , teftatur Boſſius, de oppofu. tur, vitium eſt in ratiocinarione & caprio : hoc vt
contra teft.num.40. & quòd in his criminibus quæ liquido appareat , fuppono , veveriffiinum ex au
iterati & frequentari lolent, tempus & locus tion reá Baldi doctrina, defenfionem judiciaiem ctie
Gint de fubftantiâ, & ideò prædi&tarum circum triplicem , vnain iuris naturalis', aliam iurifgen
( tantiarum omiſlio non vitiet depofitionem me tium , tertiain iuris pofitiui: ſcu , quod in idem
rito multi tenenr. Felin . in cap.cum caufam.x1.9.13. recidit , duplicem , vnam iuris diuini , alteram iu
leg. de teft. loan . Crotius tractat . de reft.parı.7 . ris humani :& illam qui iuris diuini eſt, ſcu'na
142. loachim .Mynſing.cent.z.obferuat.20. turalis aut gentium , à nullo Principum feu'ho
Item quando agiturde probatione alicuius a minum rolli poſle ; quæ iuris humani eſt leu po .
ctus puta criminis aut poßeffionis aut alterius rei B litiui , ab illis tolli poffe, qui hoc iure funt lūpe
in genere, quæ ex pluribus a & ibus deducitur ' vt riores ac potiores . hæc fusé Bald . iraftai.de ftaruiis à
li quæras , num aliquis fit concubinarius , vlora num.78 .Medices tract.de fortuitis caſibusgwastrone 8.
rius, & c. ) tunc teſtes fingulares in circumftantiâ à num.9.Zanchinus Hugolin.tra &tar.de hare.in prin.
loci & temporis recipiuntur. glof . in l.ob carmen . & ſic concilianda pugna DD . negantium defen
b.de te b.Corà Leyla labr.3.reflet.c4P -3.4.3. Gionem reis adimi polle, & aientium id nonnum
Maſcbard.de probation. vol.2.concluf.856.cur non quam Principi licere.
criam teſtes generales lou de ſolo crimine tali Hoc pofito , quod commune ac certum eſtto
( quale eſt ftrigarum crimen quoad conuentus ) ca diflcntientium ratio in hoc Sy logiſmo con
generaliter abſque his circumſtantiis deponentes cluditur;
d admittantur in ordine ad corturam ? Mafchard.d . Reis non eft tollenda defenfio:
loco num.17.Si obiicias cum quibuſdam.I. 3. D.de Sed probatio negative eft defenſio:
accufar.& l.in caulis, C. cod . Reſpondetur DD.II. Ergo reis solli non poteft.
in criminibus excepris locum non habere ; vt pa ET SVBD VNT.
tet de crimine falli, haubi falſi C. ad leg. Cornel. de C Tolleretur autem denunciatis negarina probario , fi
fall. teneri hoc Bald.in.cap.i.in titul . quib.mod. feud. non effet neceſſaria expreffio loci temporis in de
amill.ex d. glof. infti.de pub.ind.c.in princ. Purpu nuncianone istâ :
rat.in repu.l.edits.num.54. C.de edend.Cephal.conf. Ergo non licet illas circumstantias omitiere : fi
304.num.:15. Rimin . Iun.conf.18.ſub.num.72. Furi ſeni omilla , nullius prery futura denunciatio.
nac.guaft.i.num.13. & ali fuprà citati perf.ollis enim Respondeo,vel nihil conclude cótra nos vniuer
affenrior, Ec de crimine lælæ Maieſtatis huinanæ , Cam argumentationem, vel falfam eſſe maiorem &
extrauagan.ad reprimendum.ibi, ſuper dilto crimine, fallum concludiex vnâ præmiſlarum falsâ. Nihil
fe ibi Barebol. Irem Gég. pofl Salic . Prepof. in d . concludit , fi inaior eſt particularis , idem , quod ,
istul.qualiter in crimin.laf. Maieſta proced.quaft.10. Quadam defenfio non eft rollenda : tunc enim nega
Decian.conf.18.num . 72.libr.1 . & inde ducto argu retur probatio negatiua effe illa quæ non fit col.
mento de crimine læſæ Maieftatis diuinæ , vt eft lenda , ſed aliqua alia : & fic nihil in propofito
hærelis , Angel.in Authen . Quomodo oporiet Epiſc. concluderetur . Falla autem foret maior G lit vni
S final. Angelus Arciin. in prax.d.o.bac'eſt qua uerfalis, ſignificans quod , Nulla defenſio rei rolli
dam inquifitio . Vnde ad crimen Magiz valida eft poffu.Nam defenſiones iuris pofitiui ex causâ colli
conſequentia, quod rariſſimè caret hæreſi , aut D poflunt, & friuolæ omnes colli debent.
Apoftafia; & ipla quoque crimen eſt luccelliuum , Si res pondeant ſe maiorein reſtringere ad om
& ideò folemnitas expreßionis temporis & lo nes quæ lunt iuris divini, ſeu naturalis aut gen
ci in eo non exigitur', ne quoad menſem quidem tiú : tunc negarur talis efle iſta probatio negatius;
aur annum , vt benè Farinacius d . num . 17.cuius quia eſt iuris merè pofiriui,pertinet enim ad mo
doctrina vera eft,fiue id Barthol.voluerit,in d.l.li. dum defenfionis , qui eft huius iuris , licet ipla de
bellorum.num . 19. & 16. Gue potiùs contrarium , vt fenlio ſecunduin fe fit iuris diuini , ideo receptum
non malè quidam contendunt. eſt axioma; modum defenfionis , non modò per
Obiicitur noftræ fententiæ conftitutio Caroli Principem ,ſed per ftatuta quoque civitatum colli
na artic.31.cond.2 .Respondeo , eam iubere ,vt in poſſe, Bald.cg Medices ſup.Barbat.tract.de Cardin.
terrogentur de omnibus circumſtantiis necella legato a latere.par.2.9.4.1.3. Quintilianu Mendo .
riis , & non nimis , difficilibus ( nam hæ pro im-. E tra &t.de inbibir.9.21. nu.10. Redoanus tract.de fpo
poffibilibus habentur ) denunciantibus ; quales liis Ecclef.9.13.nu.10.do multis Farinacius, q.39.n 23.
de conuentibus videntur iſtæ . Nec enim créden in fin. & quod ordinariâ etiam poteftate in crimi.
dus cſt optimus & prudentis. Imperator voluif nalibus ex iuſta causâ iplamet iuris poftciui defen
ſe , iudicia retardare , denunciantes ad moraliter fio à iudicibus tolli poffit regularirer , & id fæpè
impoffibilia , iudices verò ad ſuperflua cogere, fa & tum docent non pauci,Farinac.vbi fup.num.24
cum tanto reip.damno. 144.0 nu.102.4 107. Franc.virius vol.2.commui.
Difficilior obicctio eſt, non poffe reis denun opinion . opinione. 717. Menchafa.cap.36 : 1lluſtr.9.com
ciatis defenfionem tolli , quæ iuris naturalis elt: com aflıšto Baiardus addit. ad Clarund. S fin.q.49.
ea autem in eo hîc confiftit, vt delati poſfint pro nu.s 4 qua de re nihil affirmó vel diſputo: id tátumn
bare fuum alıbı ( vc vocant ) quod facere ne quod mihi ſufficie , contende iudices ſupremos,
qucunt,nili locus & tempus conuentuum in qui qui auctoritate Principis ivelicant;tunc pofle iufis
bus dicuntur viſą lpecificetur. Respondeo , in hoc policiui defenfiones adincie , quando friuola
noftro caluicxccptionem iftam friuolam iudi, an lun : tales autem confcri , quando tantum vulti
y 3 tur V1
45.0 DISQVISITIONVM
tur vtiles prorelando iudicio , ne tam citò Is ad
exitum perducatør , nec ad fummam ſeu libera
fiónem reo ſunt profuturæ.Huiuſinodi,quæ reum
non releuarent , defenſiones polle iudicem tolle
re, traditum ab Alexand . Burlaco & Boffio , leges
apud Farinac, d.quaff. 39.num.77.6 78. num.verò
79.non reprehendit hanc illorum ſententiam ;ſed
quod iidem iudicibus ad deceptionem reorum
viam aperirent , dicendo reuin interrogatum de
bere exprimere qua defenſione vti vellet, vt fic
iudex poltea hoc prætextu exprimentem clude
ret ; id eſt quod meritò reprehendir. Erenim vir
prudens doctúſque ignorare minimè potuit , de
fenfiones,quæ rco non forent vtiles, elle friuolas,
& proinde iudici non curandas . Vitalis de Cam
ban.tractar.de clauſulis.nu.z verf.nil nouari,ex l.vlt . B nocentes vllos colere repræfentari.
de
e procurat.Hanc verò defenſionem ,quàm aduer
farij contendunt colli non pofle,elle de hoc friuo
larum numero probatur ; primò, quiacum nega
riua, quæ non cadit fub cenſum fit planè impro
babilis,adeò , vtreddat teſtem de falſo ſuſpectum ,
Curtius de vestib.num . 53. Herculan.tract.de negatiua
probanda num . 124. ad ſeqq.nos autem hîc verſe
mur in probatione intuitiva , contra quam nega
tiua non admittitur,niſi ſit loco & tempore coar.
ctata :( Sic ex Baldo Cafonus tract. demalefic.cap.6 .
num.6. ) Quia non poteſt talis negatiua probari,
niſ per contrariam intuitiuam probantem affir
matiuè , quod illo tempore in alio tali vel talı lo
co illam perſonam videriut: Sic Herculan.ſup.nium .
152.154.0 246.cum feq .) inde conſequitur in calu
chorearum & conucntùs , in quo plerique incul
pantes nec loco nec tempore luam denunciatio
nem coartarunt , non potle probablemelle iſtam
negatiuæ contrariæ probationem ,quando denun .
cianses ſunt morcui, & proinde non poffunt illas
circumſtantias addere , quibus contradicens ne
gatiua per contrarias circumſt.nțias ſtabiliatur.
Deinde verlamur in crimine fucceffiuo , in quo
non ſequirur , Petrus tali die non interfuit cho
reæ ; ergo nec aliis dicbus; nam depoiitio Petrus
interfuit choreis generalior eft inculat s , quàın
'vo pollic sempore hoc vel illo coartari : nec con
trarium , magis videturprob.ri, quàın ſi de hæreſi:
accufatus , quia concionibus interelle vilus fuit,
prover ſe non effe hæreticum , quia tali vel fali die
ad hærericorum concionen non accellerit ; fieri
enim poteſt quod alio tempore accellerit. Vide
Menoch.d.conf.100.91,92, Tcrtiò in noftro calu ve
contra affirmantem incuitiuain confideratione di
gpa-lit negarjua indirecta de vilu, deber ea huiul
modi efle , in qua conftet de negatiuâ deponentes
illi loco ſemper præſentes fuille & vidifle , & aú
diuiſfe , & fieri non potuiſſe , vr viſu vet avdiu
fallerentur:( Calligitur ex Maſcar,yol.2.de prebat .
concl. 1091.nu.9. ). Quia neceffarium eft vt ex- niega
tiuæ indirectæ probatione non fuípicio tanium ,
fed fcientia gignatur , yt per illam affirmatiua di
recta de vilu elidatur:tanta verò certitudo ,in præ
ſenti negotio nullo modo poteft haberi.Nam ſtri- E
giportia & conuenticula lamiarum fiunt noctur
no tempore , cùm familia tota atque adeo mariti
in lecto jacentes eodem ,drmonis ſæpenumero
arte ac ope,ſomạo profundiſſimo, & morti fimil
limo compolici tenentur , quo ergo pacto tales
dormitanti de viſu porerunt ceitari, & diccie le
totâ illâ nocte vigilalle ? cafu id vix poteft accide
re: excurioſitate,numquam ,nifi præcedat lulpi.
cio , quàm hîc aduerfarij abnuunt, G farerentur,
MAGICARVM
A hæc ipla forerpro indicio nouo iudici haud afper
nando . Quartò ſolent lamiæ , cùm excunt ad con
ucntus domum fuam falcinacionibus implere , &
vicarium dæmonem domi un mariri chalaino ſup:
ponere loco fuo; quod multis exempliscóteman :
Binsfeldius & Remigius,& alij ,& non infrequés
elle conſtat : quod fi iplæ nonnumquam domirc
mancant; comparéoc in couchtu per fubftitutam ,
vt faciebat Doctor learencis confiliarius Ticuc
ricus, & propterea colequeretur,ego illam talino
cte v di domi ſuæ : ergo non fuit viſa in choreis :
Immò potiùs , quia in choreis viſa in ſubſtituto ,
ſeu repræſentata ; meritò iudex colligit fe ad tor
curam debere procedere, nec negatiuas probatio
nes tales libi expectandas : cùm non conſter in
Equidem habeo pro manifefto; quod fi probatio
iſta negatiuæ in hoc calu admitteretur, & compli
ces de choreis ſemper in denunciatione ad locum
& tempus coarctarentur,idque vt ſubſtantiale de
nunciationi neceſſarium iudicetur : ferè omnem
aditum obſtrui quæfitoribus ad veritatem inve
niendam . Nam vix vll.complices poterunt lat's
certò illas circumſtantias exprimere , & probare:
neque per hoc cò magis iudices de innocentiâ de
nunciatorum fient certiores : cacodæmoni verò
fuerit facillimum officiis & faſcinatoriis præſti
giis , quandocumque ei collibebit , per deluſos iis
teftes , mancipia ſua'torturæ eripere,ad fumman
Dei Optim.Maxim.iniuriam , ad iuftitiæ dedecus,
& totius humani generis exitium.
C
0 V ÆSTIO X.
An in hoc crimine vel aliis exceptisztestes fingulares
in circumstanriis , dummodo concordent in effetk,
fubftantia & fine , admitianiur, & an huiufmodi
destes fingulares, quando plures funt faciant indi.
crum ad ad torturam ? .
Væ lunt quæftionis partes: ad quatum reſo.
in materiâ fidei, quàm merentur teſtes fingulares,
eſſe varias , vt vix lit operæ pretium eas recenſere,
logatur , Anton .Gabrielius lib.r. commen.opinto.de
10ft.concl.2.c lof. Mafcard.d.vol.2.concl.856.Goitus
de teft.part.7.tit.de forma in teft.exam.obferuat.num .
131. Simancan . Carh instir.301.64. num.61.e ſeg.
D Suppono, quod omnes concedunt, teſtem fin
gularem dici duobus modis,primò ftriatè,propriè
ac abfolurè cum quo ad eundé actum & perſonam
nullus alius teſtis concurrit quoad effe & um , ſub
ftantiam & fivem ; vtpote quia quod alij deponánt
von ſubordinatur ad id quod alcer depoſuit, feu
tedir ad alium effectum , & finem.Secundò laxiùs,
& minùs propriè & fecundùm quid vocari fingu
larem quia alij non conueniuntcuin eo in quibuſ.
dam circumftantiis ,tamen conueniunt in ſubſtan
ciâ eriminis & icndunt ad eumdem effectum &
finem probandum . !!
. Quoad primi generis fingularitatem probabi
lior mihi videtur lencétiâ ad códamnationem illos
non fufficere, ad probandú crimen ak quod in lpe
cie ,vt vnum hom :cidium , vnum raptum item ali
quem fuiſſe in ifto conuentu , & c. iuxta Clarum 9 .
fin.g.sk.fubnu.18.Felin.in cilicei,2.col.s.deieft.Gigan .
de crimlet.maieft.tit.quomodo doper quos 9.8.Min .
CEMI.3.caſeru.76.Valdè quoquc probabile eſt,nec in
criminc in genere probando illos admittendos iu !
ordine ad condemnationem :quia hanc eflecómu
nem multi cenſcnt & dcfendunt poft Salic. inl.je
ftiü nu.16.C.dereft.loa.de Amicis ä alocs apud ( lar.
Pegram.
 LIBRI V. QVÆST.
e Pegnam fup.in verſiego quantã.v.g.lidep « grant , A fin eo teſtes quoad locum & tempus fingulares,
aliquem efle vſuiarium ,hæreticum , & c. Erquoad led de eâdemn (pem hærelis deponentes recipian :
iſtam ſingularitatem ſtrictam , & quoad omnia
idem cenſeo quoad torturam .
De teſtibus verd ſecundi generis , inuenio con
trouerti quoad condemnationem , & efle qui ne.
gent iſtos fufficere etiam in exceptis & atrocilli
mis: quod voluerunt multi citati, & probati à
Claro & Pegna ſupr.Ego tamen ſequor contrariæ
ſententiæ defenſores,nempe in criminibus huiuf
modi , quæ funt iterabilia ,teſtes de diuerſis acti
bus deponentes , qui ad idem crimen probandum
cendunt , haberi pro ſingularibus non vt obitent,
fed vt accumulent & inuicem iuuent : & ideò
non effe repellendos prætextu fingularitatis iftius
impropriæ, hoc volút in crimine perduellionis &
hærefis , & proinde Magiæ quoque , argum.l. qui
fententiam C.de pænir. Doctores plures contrariis ,
vt lacob. Butrigarius, in l. Arriani C.de beret . Salic.
in l.guicumg; C. eod.loan .Anan.in c . I.etiam eo.num.
7.Corn.conf.91.num.42.11b.i.conf. 34.col.1.conf.247 .
col.6.lib.2 . Horin.Iun.col.99.11b.2. Marſil.conf.1 . Az
mon.conf:73.num . 72.conf.78.num.6.conf.267.num.3.
es de antiq.tempor.in 4.part.num.157.Rimin.Iun.la
tiffimè Conf.7. per totum. Item Per. Ancharan. cons.
277.in dub.2.Boſſ.in tit.de crim.laf.M ieft.num.117.
Gigas in trac.de codem vbi fupr.9.8. Immo ca in cri
mine impudicitia.quod non eftexcepium , idem voluni
Bald.conf.207.00l.4. Alexan.conf.13.col.vlt.in 7. Al
ban.conf.zs.Zazius conf. 11.num.is.lib.2.Beriazzol. с quaft.31.n11.13.2bi docet fic feruari in Prar Me
conf.20.num . 16. mullos accumulans loann. Maria ddani.idem cenfent Rolandus à valle conf.si.num.30.
Monticella ,de testib.rit.impugnatio testis quia vnius
col.s.Ratio eft , quia ľudex ex qualitate perſonarum
& facti poteſt , fi videatur, celtibus ſingularibus
credere.lib.3.9.tu magis D.de testibus.probationes
enim iudicum cauſa fiunr.l. quingenta D. de pro
bat.idco ad iudicum arbitrio depender , quæ ſuf
ficiant ,quæ non ,vt iis fidem dent , vel negent , Ca
ſtren (.in l.Lucius D.de his qui noct.infam . in l.ad.
monēde D.de iureiur.Seuerin.ibi fol.10.001.2.Marzil.
confi.num.7 . in lib.1.5.fi quis olıro.num.49 . D de
guaft. Socinus lun.conf. 32.num . 10.3 . conf.6o. col.
4.lib.2.Blancus.de sudic.nu.367. Boſſius eod.111.num.
23. Rimir. Iun.d.conf.7.num.is. Gabriel.de test.bus id quaft.43.08.15.& hæc procedere etiam vbi plures
concl.2.limit.2.Si ergo hæc procedunt in ordine ad Tunt nominatores volunt DD . Patauini in ſuo
condemnationem quoad pænam faltem extraor
dinariam , vt benè Couarr.libr.z.refol.cap.3.num.3.0
Simancasd.119.64.num.75. Quantò magis hoc te
nendum de his ſecundi generis teftibus in ordi
ne ad torturam . per text.6 16. DD.in l.qui fenten
tiam D. de pænit. Grammat . deciſ. 34. num . 3o. poft
Alexă. & alios quos refert.item Gigas d.tit.quomodo
& per quos quaſ 25.Beriazzol.conf.213.num.7.0 8.
Quia teſtes reiecti , cò quòd non fufficiant ad
condemnationem , folent ſufficere ad torturam ,
Barıb.in l.1.S.quæftio.D.de quaft.cum aliis quos re
fert Cramm.fupr.nu.si. Quando deponunt de ip
To facto , autde indic is propinquis & non remo
ris à facto : nam & remoris, non admittuntur nifi
fortè omni exceptione maiores , Sıc poft alios . Rt
min . lun.conf.361.num. 32.6 33.0 Farinac.d.q.37.
num.18.6 19.0 quaft. s6.num .73.e ſegu.
Concl . Sit igitur conclufio ,qua vtrique quæfito re
b
{pondetur. Si vesles in effečtu, in fine in ſpecse hoc eſt
in ſubſtantia criminis conueniant , Ġ plures fint,
hac in re fidedigni admittentur fidem faciant
ad torturam in hoc nostro crimine.tenent Marchard.
d.vol.2.concluf.856.Binsfeld.d mem.2.concluf.6.
dab . 1. probaror , quia de crimine hærelis , quod
X. ET XI . .451
tur docet Simác.vbi fup. Nónne Sagæ in diuerſis
locis & diuerfis temporibus conueniunt: quare
non magis, logus, eft de ſubſtantiâ criminis huius,
quàm de ſubſtantiâ hærefeos.
QV Æ STIO XI .
An in denunciatione plurium requiratur , quod quili
ber fecerse confeſſionem in tormentis: vel viri:m
boc folum procedat in denuncia
110ne vnius ?
Ræmittam quod certum videtur, Regulare eſt
teſtibus criminolis & infamibus infamiâ iu
B ris ( tales autem funt quiconui& ti, & qui de feiptis
conferli , hoc eſt focij criminis ) non credi nili in
forméris.l.quoties C.de quaft.l.ob carmen.s.ſi ea co
duio . D. de refi. 5. fi verò ignoti,in Authen.eod . Spe
cul.in zit.de rešie 9.1.num.28.Barihol.in l.cunclos po
pulos C.de fumm .Trin.num.12 . Bald.num.15.Alberi.
num.34.Salic.num.18.Iaf.in l.leEtu.num.67. in 2 .
46.Fulges.conf.173.in caufa , colum..poji Oldrad.ſic
erium Arerin.in capir.1.num.40.de accufae. Ruin.conf.
146.col.r.os corf.147.lib.s. Arnon.fo'rlog.60.Marfil.
in § . diligenter ni m . 62. & in l.1.5. Diuus.num.s.D .
diquestion . conf.78.num.is.conſ. 109.num.13.conf.
130.num.40.Grammat.conf. 70.num.10 . Blaneus wa
Eta:.de indic.nu.381. Boffius eod.111.nu.isi.Clarus s.fi.
e conf.73.num.22.Menoch.de arbit.cal. 474.jub nu .
49. L'inc.Onded.conf.100.nu.16. Maſcard.concl. 1317.
num.38.0 Binsfeld. D.membr.2.concluſ.s.verf.corca
hanc concluf.quoad in fames , adductis plurimis.Farin.
9.43.7KM.1 2.69.56.num.s. 57.
Quare requiri ſpecialiter & reus in tortura no a
minet ; & fi extra torturam nominauerit,fpeciali
ter torqueri debere non confirmatione nomina
tionis ,vt doceni Clarus g. 41.verf.calerum fi reus.co
Farinacius d. g . 43.num 136.6 d.num . 56.quia tor
rus præſumicur dicere veritatem ,glof.in l.edi &tum
D.de question. Alberi.ibi.num.2.multi apud Farinac,
conf.eò quòd certum fit vnius folius nominatio
nem non fufficere ad torturam , & ideo de pluri
bus hoc idem fe afferere.
Contra DD . Friburgenſes in ſuo Reſponſo,
cenſenr hoc dubio non carere : & rationem qua
communis nititur non eſſe fulidam.quia impedi
mentum infamix eſt iur s pofi qui, ideo quoad
hoc in exceptis liber lic iudex , & propterea ad n
famiam purgandam torturam non elle necella
riam . Er proprerea rectè à Simanca dictum com .
munis opinonis aflerroies fine legc & line ratione
loqui . De Carolina quoque conſtirunione veriùs
id negalſe Binsfeldium ,quam ego affirmarim.libr.
e s.diſquifi.fečt.z in fecundo indicw ſubli.L.verf.fed
guadam circa hancrem . fateor me illis oc ationem
reprehédendi dedifle, cum ſcripſi,exprefsè requirit,
debui enim & arbitror volui ſcribere , fauis clave
ex eâ colligi.na cum ar.37.agens dedenúciatione ,
ſemper addit , in questione propofita , item interro
gatus ant tortus, fupponere videtur quæſtionem .
Non obſtat,quod ait,in carcere : nā hoc per feqven
tia eſt explicandum ; & qui in torturâ nominai,
aut interrogarur , certè in carcere nominat & in
terrogatur.Sed quicquid hic de Carolinâ : & licet
id ex
1

452 DISQVISITI
id ex d.cap.illi qui.s.quælt.s.non ſatis probaretur
quod communis vult, quia gloff. illum textum
exponit de ſpontaneâ denunciatione extraiudicia
li , hoc eft de detractionc feu diffamatione; tamen
aliis adhuc legibus nituntur DD . Doctores opi
nionis communis defenſores, vt oſtenſum s.in
princ. q. & quamuis non nitatur quis textu aper
to legis tamen fi argumento probabili ex lege,vel
eius ratione id deduxerit , non eſt dicendus fine
lege loqui: immo licet falleretur in fuâ dedu
& ione , cò quod ratio legis illi non ſuffragaretur
reuerà , & aliorum interpretatio verior foret , in
rigore tamen ,qui legem adduxit, eo ipſo quod
adduxit , non debet dici fine lege loqui, quod
communi vſu loquendi , de illis vſurpatur ,qui
nullam legem laudant in dicti ſui confirmatio
nem , & propterea Simancas de communi adeo
tam grauium DD. ſententiâ potuiſſet loqui mo
deſtius.Quid?quod nec congrua ratio deelt,quàm
poſtea dabo.
Illud fateor ſatis probabilem & tutam eſſe ſen
tentiam negatiuam nó requiri vt omnes fint quæ
ſtione examinati.hanc dico ſatis probabilem ,cum
quia non eſt deſtituta ſuis defenſoribus, vt Si
manca magnæ authoritatis Epiſcopo & Doctore,
aliisque veBinsfeldio ,d.concluſ.s.quiputat ſuffi
cere li metus tormentorum adhibeatur, & recepta
cſt praxi Curiarum Franciæ , teſtibus Challanco
ad cõluctum Burgund.rub.1.5.5.verf. Al’arbitrai
ge du iuge.num.14 . & Claro d.quæſt.2 1.num.i1. c col.z.libr.3.Bonifac.vital.tit.dereftam.num.35.6 37 .
b qui addit hac in re loci conſuetudinem ſequen
dam , quod eſt veriflimum .
concl .
Idono cenſeo vbi confuetudo circa hoc exſtat, abeo Stam.admite.nu.49. Gigas vbi fupra. quomodo
indicibus non receder.dum : vbi confuetudo non exſtar,
» poffe indicem iwia conſcientia vtramuis quoad plures,
partem fequi: quia ( vtalias dixi ) probationum va - 1
» | lor fides arbitrio iudicis est ſubiecta .vide Menoch .
” de arb.iudic.lib.2.cent.i.cal.go.Binsfeld.d.concl .
" s.verf.hic libet pro noftrâ materiâ :
Hoc tamen arbitrium ficmoderandum , vt pro per
forarum qualitate , & criminum, & aliis circumſtan
tiis modo plus modo minus non torlis credai.ordina
rie quoque tenetur plus sorris credere ,quàm fpontaneir:
immo niſi vrgeant illum circumſantiæ , non facilè ſit
credulus nominationibus fpõtaneorum etiam plurium.
Vrin hac re tam ciinidè loquar ,me mouet iſta ra
tio , ab aliis non conſiderata. Præſumptio quod
infamis (pontè ſuâ non ſit dicturus veritatem , ( in
qua præfumptione fundatur communis opinio )
)
licet fit iuris diuini ( nam hoc iure de nullo præ
ſumitur ,quod in re , maximè graui , mendacium
fit dicturus ) eſt tamen pluſquam iuris poſitiui,
vtpote orta ex naturali quodam inſtinctu homi
nibus cúctis communis , quod mali niſi malo coa
ctiofficium ſuum non faciant,vel iuſtitiæ faueant,
& ideò quali cſt iuris gentium . Atramen quia ex
eodem iure gentium videtur manarealia quoque
præſumptio , quod in fimili hominum genere, (v.
g.infamium ) femper plus credendum lit , cæteris E
paribus , duobus vel tribus quàin vni . Prior præ
ſumptio eſt pro communi opinione , poſterior
pro contrariâ quoad plures nominantes , ideò li
cet adhuc propendeam in communem , alteram
tamen non reiicio,
QV ÆSTIO XII .
An mulier poffit effe teftis in criminalibus?
a
N ciuilibus etiam grauibus ( v. g. in matrimo
nio ) mulierem , cui nihil niſi fexus obftat , eſſe
ONVM MAGICARVM
Ateltem integrá & omni exceptione maiorem tia
dit Decius,conf.342.col.2.In criminalibus quoque,
ſi ciuiliter ageretur, etiam canonico iure illam te
ſtem eſſe poſle multi cenſent. Decius in l . famina
num . 34.de reg.iur.Clarus § . fin.quaft.24.num.3. Fa
rinac.queſt.sgià num. 1. item li ex officio de crimi.
ne inquiratur. Vide Facinac. $ .num.9. Si verò non
inquiratur ex officio , & agatur criminaliter Ca
nonico iure mulierem repelli conſtat in crimini
bus non exceptis, cap.mulierem 33.quaft.s.cap.forus
g.testes, ó verſ ſignific.gloli.in cap.tam litteris.de re
ftibus. Abb.Felin . Decius in cap.quoniam de testi
bus.Marfil.conſ.22.num.i.conf.59.num.9.conf.101.nu.
8.conf.130.num. 34. Onded.conf.100.num.24.niſi cri
B inen foret huigſmodi , vt eius veritas aliter quàm
mulieres haberi non poſſet . Sic poft Marſ. Alca .
& Decian.Baiardus ad Clarum quajt. 24. num.9 . In
exceptis autem admitti illo iure,receptum ,ex cap.
tanta defimon.vbi Anan. Aufrer.Croti. Neposin
tractat, de testibus Petr. Duennas regul.315. Imol.
Bryck
in d.cap.quoniã. Alex.conf.11.num.z.cum aliis
apud Farinac.d. 9.59.num .10. & de crimine malefi
cij expreſsè, Bonin.lib.4.Damon.cap.4 .
De iure ciuili , & in praxi curiarum fæcularių.n
in omnibus criminalibus mulier ( li aliud non ob
ſtec ) recipitur ad teſtimonium dicendum . I. ex co
D. de tešiibus cap.ex 10.15. quaft.3.glol.bieg in d .
cap.forus 9.fin.communem testatur Alexand.conf. 11 .
num.11.libr.i. & conf.11s.col.pen.libr.4.Socin.conf.s4.
Stephanus Aufrir, rattar.de testibus num.69. Nepos
ibid.num.66. Crottus ibid.rub.in cauf.criminal.quite
per
quos quaft.6. Clarus S.fin.quaft. 24.num.2.Farinac.d.
loco. num. 17. de Italiâ. etiam in ritionibus Ecclefia
hanc praxim obtinere teftantur Alex.conf. 24.vol.2.
Grammat.conf. 12. num . 7.Baiard , addition.ad Cla .
rum quaft.21.num.20.6 ad quaft.24.num.8.de Fran
cie praxılſaris locuplex testis, quia de fidei re non agi
tur eft prafatus Bodinus.
Hæc indubicara de pluribus fæminis compli
cibus ; nam G vnica effet, fociam criminis à nomi
natione repellendam putarem : quia tunc præter
D ſexum alium patitur defe & um , nempe infamiæ ;
infamem verò mulierem audiri non docemur , l.
qui testamento S.mulier D. de teftam . vbi Barthol.com
Imo. vel quia fimul pauper & vilis. Dec.conf. 310.
sum . s . loann.de Amicis.conf.87.num.8.6 9. Pariſ.
conf.152.num.17.in lib.4.Grammat.conf.z6.num.23.
& conf.58.num.10. Roland.conf.24.num.64.c feng.
lib.i. Bertazzol.coni.3.num.6 . Onded.conſ.100.nu.18.
& multò magis ſi foret minor annis viginti . arg.l.
in testimonium.D.de teftib. Alex.conf.64.col.1.nu.1.
Berta27. conf.3.num.s.Dixi,fi vnica efict :nam nu
merus aliosdefectus poteſt ſupplere. ſupr.ad q...
QV ÆSTIO XII 1.
An ad confeſſionem duarum mulierum procedi
posjit fiue ad torturam , fine ad
condemnationen ?
Vm omnes fateantur, & ratio maioris detri
Chen menti dictet,plura requiri ad condensnatio
nem quàm ad torturam , & non quæcumque ad
iſtam ſufficiunt,etiam ad illam fufficere ; ſunt iſta
duo dilpeſcenda,
De torturâ ſunt qui abſolutè negent,& ſemper a
volunt à tribus vel qualiter pro denunciantium
qualitate
 LIBRI V.
V. QVÆST. XIV . ET XV . 4:53
qualıcate factam nominationcm ,vt pofsit torque- 1A
ri denunciata.fic DD.Friburgenſes.quibus obſtat, Qaugeri , quandoquidé mulierú conditio ipe
axioma toties ab illis receptum :quæ probationes Ctanda lit. 1.3.5.14 magis & gigue argumenta D.
fufficiant id totum à iudicis arbitrio dependere . de teft. Alij verò,pro affirmatiua adeo exſertè fcri
poterit ergo , quando iudicabit, ſe duaruin deno bunt, vt negent le videre quid obftet. Quia quod
minatione,propter circunſtancias perſonarú & c . in 13.quæſtionis reſponſione dictú,denunciacioni
fatis veriſimiles probationes habere ,ad torquen bus feminarum pluriú , né ; e triuns vel quatuor in
dum procedere. ordine ad torturam credi : id intelligendum ,fini .
Probant tamen auctoritate & ratione,aucto hil alis præter ſexum obfit :obſtat autem illis præ
res laudant D. Binsfeldium . d.concl.6.dubio.z.verf. ter ſexum multum per omnemmodum ,li in con
Septimum illatum . & me ipſum d.lib.5. feét. 3. verſ. trarium fint indicia,præſumptiones aur teſtimonia
fecundum indicium , rationem hanc adferunt : viri Blue virorum , fiue fæminarum :adeò ve tetreut vel
teſtimonium plus ponderis habet, quàm feminx viri vel fæminæ , à quibus probabiliter cxculpare
ob ſexus fragilitatem : at duorum virorum focio tur denunciatus: oe fex quidem feminis vná com
rum denunciatio requiritur , vt aduerſus denun plicem denunciantibus, in ordine ad torturá cre
ciacam perſonam ad quæſtionem procedi poſsit: dendum lit. Igitur plus fidei obrinet, nullis viris
igitur duarum fæminarum nominaciones ad hoc contrarium teftantibus.
non ſufficiunt,fed plurium requiruntur. Quid fi dicamus , fecundùm ſe intrinfecè , & in
Negari non poteft,quin hæc ſententia & rutior ten Què fidem cum non augeri : fed ab extrinfeco
lit & rationi maximè conſentanca ,ſi tamcn iudex tantùm & excentiuè,quatenus omni obftaculo re
libi cenſeret ad cortará deucniendum ,non auſlim moto , ratio naturalis dictar, plus credédum femi
factum damnare:propter axiomapræfatú , & quia nis hoc cafu
DD.parauini abfolutè afferunt, ex teftatione dua
rum mulierum , quibusſolus fexus obftat, iuſtè ad QV Æ STIO XV.
torturam procedi poſſet.
Ad mequod attinet , li probabiliter tales duæ An plurium minorennium denuntia
denuncient , com bonis circumſtantijs, maximè tio faciatindicium ad tor
с iuran ?
ſcientiæ caufa , & non Gint contraria virorum te
ſtimonia ,qua ſemper pluris facienda,non vererer
hoc fequendum dicere. Quod fi viri vnius teſti Ocandum primò non poſſe minorennes,ne in
monium adeffet , non dubitarem cum eo vnius NO exceptis quidé criminibusteftificari,niti tine
mulieris benè muniram circumſtantijs requiſitis cius ætatis,vt iam aliquomodo poſsint corqueri.
nominationé admittere ad torturam tantùm.So iuxta Murſil.inl. deminore num. 11. D.de quaji.es
larum etiam trium feminarum complicum denú Carer.in praxi crimin .Notanduin mininorennium
ciationem ad eamdem fufficere pofle cenſeo .Nec varios eſſe gradus ætatis : nam nomen porrigitur
tamen propterca pugnocum traditis d.vers ſecun vfq; ad annum xxv .
dum :illic enim noluitradere quid in rigore iudici Dico primò minorennis qui habet annum datis
permiſſum fit , led exempli gratia numerum ex vicefimum ,in criminalibus omnibus eſt reftis idoneus.
Concl.1 .
ofeſſi,cum quo vel( ſcrupulofiffimus iudex, queat arg. à contrario l. in teſtimonium D. de teft. 16
effe fecurus . nentglof.in l.inuiſti D.eod.Spec. ibi loan. Anderit.
Ad códemnationem nulli vnquam fim author de 1e tib.9.n.34.commune ( practicată elle ,ce qui co
ex duarum tantum muliercularuin nominationc tradixere inaduertenter locuios,fcribit Farinac.9.58.
procedere, niſi præterea adeſſent alia ſufficientia D num. 19.0 21.
adminicula : & hoc non ſufficere docent multi , vt Dico ſecundo fi fit minor viginti annis ,fed iam
Decius in l.femina.num.35.de reg. iur.Riminal.Iun . eſt pabes ,funt varia Doctorum ſententia.
conſ. 217.num . 5.poft Ga ndin . aliosFarinac.q.59. Prima eft, ralé nó efle idoneum teftem in crimi
num.26. 27. qui cum Riminal.concludit ad co nalibus,nih in defectum aliorum teſtium , quando
demnationem pænæ ordinariæ in criminalibus ex natura rei alij teſtes haberi non poſſunt,fecus ſi
criminaliter intentatis, nec tres quidem fæminas ex accidenti fiat,quod alij nequcát haberj . Sic poft
ſufficere :quod retulit,nec reieci Baiardus ad d.ç. Hoft. Bald . Alex.cöf.54.nu.1.Specul. & ibi Iann.
24.num.7 . Ratio eft,quia fæminæ in criminalibus Andr. d.loco. Laf.in l..C.de fumm.Trin.nu.go.t'in
non habenturpro integris perſonis, & minoris fi l.fin.C.de indign.Marſil.:onf.11.nu.s.rj conf.162.n.
dei ſunt quàm viri , vtpotè non omni exceptione 5. conf.127.0.9. de multi alij relati à Farinac.d.q.
maiores d ...forus. Alex.cöf.11.6.11.6.1.Capola in cri. 59.nu.10.Secunda ſententia fuit Guidonis de Sú
\ conf.32.num . 2. Socin.conf.54.col.zdib.3.Aymõ conf. zaria hoc verum effe in accuſatore producéie,non
29.num.5. Anton.Gomez.tom.z.refolut.co/2. num.20. verò quando iudex ex officio procedit,prælertini
ideo numeras in illis fupplet fidem . Innoc. in c . cũ in defe &tum probationum :tunc enim pofle iudicē
nuntius, de teft.Petrus Ancharan lib.3.9.51.num .38. E puberú minorenniú teſtimonia recipere.ſegg.hand
o multos citans Binsfeld. d . concl.6.in fi. & Farinac. Alberi Florian.cd . lacobin.a Sanito Georgio in d .!. in
d.nu.26.ſumma namg fragilitas & leuitas eſt huius teftimonium . Angelus de Aretio in verb.comparuerit:
fexus, iuxta illud ,quod Ciceroni tribuitur: n.13.Marfil.in l.de minore D. de quaft. n.24 . Blantus
Crede ratem ventis, animam nc crede puellis . de indic.nu.349.66 aly apred Farinac.ſupran.37.hęc
> Námq; eſt feminea tutior aura fide. ſententia eft verior, & receptior , quo ad crimina
Quid leuius pluma puluis:quid puluere :ventus: non excepta. nam in criminibus exceptis atrocibus Concl.z .
Quid vento ?mulier :quid muliere?nihil. gre occultis ( quale eft noftrum ) quando deſunt alia
QVÆSTIO XIII . indiciMtendiftinétè verum puto quod puberum teſti
An denunciationes feminarum tum magisfidem monia recipiantur ad torturami quia tunc in his
non adfunt teſtimonia vi
faciant, quando corum perſona habetur pro integra & omni
rerum in contrarium ? exceptione maiore , et prari recepta fententia,
Zz quim
 454 DISQUISITION VM :MAGIC ARVM
juam tuentar ex d. 1.de minare inprin . Alberi, in d . IA |fupra nu.78.ipſe Marfil.in l.infans col.pen.verf.etiam
lo in teſtimonium.laſ. in l. fin. col. vltima. C. de in
dign.Gigas vbi fupra 9.12 . 6 ali apud Farinac. ſu
pra num.22.29. & 34 .
с Si vero non fintpuberes,ſed pubertati proximi, tā:
Concl.z . licet excludantur in alys, admittuntur tamen in cri
minibus exceptis. ] Pubertati proximi fint nec ne,
id pender à iudicis arbitrio , quia non idem omni
bus eſt terminus pubertatis, nec eadem tempeſti
uicas. hoc communius recipi poftCouarr.Duenas ,
alios docet lacob. Menoch.cal:57.nu.44.de arb.iud.
prior parsconcluſ.probatur l.3.8.l.Iulia & l ,in vi- B
ftiD.de reſt.in S.led nec pupillus.l.ex libero 9.1.D.
de quæſt. ratio . quia impubes iurare nequit l. qui
iuraiſe in prin.D. de iureiur. e 1. 4. D.de in lit. iur.
nec poteft torqueri in caput alterius. d.l.ex libero
8.1.adeo vt eius teftimonium ,etiam non apponé
te parce ,pro nullo ſic habendum . Ang.in 9. i.num.
3. Auth.de teft.Marfil.in l.de minore num.22.D.de
guaſtionibus. Niſi in calu,mortis Domini occiſi in
domo, l. 1. §.impuberiD.ad Syllan. aut fi iudex ex
officio ſuo dictum impuberis aſſumeret : quod li
cet,propter d.§.1 . negarint Alex.conf.64 . lib.i.có
Cagnol.in d ..2.9 . itent impuberes.contendunt ta
men Specula.& loan.Andr.d.tit.de teft.verf.itē ex
cipitur quod eft impubes nu. 34.Bald. Albers.Florian.
Iacobin.ind.l.inuifti.c in d.l.teftimonium , quorú
ſentétia & in ſcholis & in tribunalibus receptior C
eft ,teſte Farinacio ſupra num.37 .
Poſterior pars concl.de criminibus ,excepris,eft
planè communis , & probatur ex l . de minore in
prip . D.de quæſtion . vbi latè Mars.Decius autē e
Cagnol.in l.3.§.item Impp.D.de reg.iur.Gigas d.9,12.
num ,4. Schenk deteftibus n.13.verſ. niſi agatur. Fa
rinac.fupra. 9.9.58.nu.22.quod introductú ob cri
minum horum atrocitatem . & tum ab his iura
mentum exigi poſſet: & deberent , modicè tamen,
torqueri , Farinac.7.41.num.102.6 103.
d
Conclu , 4 . Impuberes ſed maicres nouem annis , quia iam doli
capaces, ſi Iudicis animus, id fert , cenſuerit fibieos.
torquendos:roqueri poterunt , t ad denunciandum in
criminibus exceptis recipi.
Quod torqueri poſsint virga , ferula ,vel torméto
libyllorum docet Farinac.q.41.num.16 . quod hoc
à iudicis arbitrio pendeat , Clarus d.9.24. num.16 .
Brun.de indic . & fortu p.2.7.4 . i num . 16.Capric.de
ciſ.139.num.ss. quod polsint recipi,volútBart . &
Marfil.in dol.de minore D.de quali.glof. in d.l.inuiti,
Crottus trači.de teſtibus tit. in caufis crimin.qui teftes
admit,n.70.6 ibi Moncada in addit.litt.7 . & 7.70.6
Alberic.de teſt.rub.quädo teſtes refellantur rat.defect.
perſona nu.20.6 Gigas d.9.12 .
Si vero nondum inchoarunt annum nonü,nec tor
Concl.se
quer: vllo modo, nec admitti vnquam poterunt, adiu
randum , aut denunciandum :hoc receptius eft. ita
poft Fran.Marcum Baiardus ſupra num .1.9.qui ad
idem allegat Bolognin.c Foller . & Brunum ,ad 9.64.
rum.67.cum ſequ.ratio , quia necdum laris intelli- E
gunt quid deponant, ideo iuriiurando, torturæ, &
nominationi defectus naturalis refiftit.
f Quranda minorennis admittitur ad deponendum
Concl.6 . in ordine torturam , non ſufficiet vnius teftimonium ,
ſed requiritur ſaltem duorum . De hac re fententias
refert ,nec rama decidit vtra verior, Baiardus ad d .
9. 24. à num . 107. & citat Marfil. in pract. 8. di
ligenter.num.8.loquentem in num . fingula quod
ů benècitat,cenfeo, impuberi, pofitum indefinitè.
Apertè duos requirunt communiter. Alberi. in d.
1.teftimonium Grammat.conf.45.nume. 21.Moncada
iliud dictum .D.ad leg. Corn.de ficar. Boer. deciſ.
261. quiduo vlcimi ſcribunt ſe ſic practicalle , &
intelligendi ambo deinfantibus faltem doli capa
cibus. probatur. primò concl. quia minoris teſti
g
monium in noſtro propoſito aliquid valer & pro
bat:ergo plurium plus valer & probat, vt minimu
ad ſemiplenam probationem : quæ ad torquendú
Cufficiç. Deinde vnius ceſtimoniú fi accedac aliud
indicium valet ad torturam : fed accedens fecundi
minorennis teftimonium nouum indicium eft.Di
citur in quæft.ad torturam : quia non ſufficere duo
rum teſtimonia ad condemnationem , licet indi
cium faciant, putandum . Sic praciſe gloff.Bild . “
aly in d.l. innitiſpecul. & loannes And.ſupra Bart.ir
d./.deminore . & in d.l. ex libero. 9.1 & inl. 2.9.quot
obferuarinu.11.C.deiur.cal.Glojj.Bart.Bald.Salicet.
Angel. Alex. & laf. in l.fin.C.de indign. quod ve
cùm , quoad pænam ordinariam :nam quoad ex
traordinariam ,poffent fufficere , & fic admitto có
trariam ſententiam affirmatiuam , qua fuit Alberi .
in d.l.in teſtimonium.Marfil. in d.l. de minore num .
28. & in l.infans num.46.D.de ficar.& in §.diligen
ler fub num.8o. Grammat.conf.45.num . 21.Farinac.
Supra num.33 .
QV ÆSTIO XV I...
An veriſimilitudo denunciationis ab vno tan -
tum facte, fit fufficiens adminiculum , vt
procedi pofſit ad torturam ?
On puto quæſtionem
te , cui duntaxat
vnus :nam talis & li ſit vnus, eft vnus omnimaior
exceptione, & proinde facir ſemiplená probatio .
né: ideo de hoc verifimiliter denunciante , non eſt
dubitandú ,eſſe ſufficiens adminiculum . Sed quæ
ſtio procedit de ſingulari cui alij adſunt defectus,
vtpote quia eſtminorennis,infamis, & c .
Porro ficur inuerifimilitudo teſtimonij pluri
mum detrahit fidei ad vim eius inftigenda.Ná vbi
D teſtantur in veriſimilia , numerus non fupplet fi
dem ,Farinac.9.62.nu.327.Maſcard.deprobat. concl.
1358.nu.13. nec iudex debet credere non veriſimi
lia deponentibus , Innoc . in c . quia veriſimile eft de
preſump.Marfil.in l./.l.in criminibus.num.35.D . de
quaft. & in Rep.rub.de probat.num .108. quia quod
non eſt veriſimile ſpeciem habet falficaris :adco ve
confeſsio non veriſimilis non noceat confitenti.
arg.tex.in l.1.9.Diuus feuerus& in §.fi quisvltrò D.
de quaft.Bald .in l.fi quis in hoc genus C. de Epiſc. &
cleri. nu . 3. Petrus Ancharan conf.2 4.col.r.Sicè có
trà magnam vim habet veriſimilitudo, adeo vt po
tiùs credatur paucioribus verifimilia aſſerentibus,
1.ob carmen 5.ſi teftes D.de teft.c.in noftra eft. de teft.
Curtius Iun.conf.17 .num.6.Socin.Iun.conf.183.nume.
10.lib.2.multum prodeſt vt teftium defectus fup
pleatur.Carolus Ruin . conf.149.num.6.lib.s. Decia .
conſ.
nume18. nume 204.g.libro
ro nac. 1. Mafc ard .&
concl. 944
r 14. Fari 47. nume r . 158. mag num.
præſtat ad torturam fundamentum./. 3. L.mili
ies.C.de quaft. non ſecus ac ea quæ à communiter
accidentibus vera ſunt.Marfil.in 5. diligenter nuni,
33.00 in ſing.1.ad fin .
Sed iſta veriſimilitudo , quia conſideratur potif
ſimùm ad hoc vt faciat fidein iudici : minorem
vim obtinet , vbicumque magis reſtricta & coar
ctata legibus eft iudicis poteſtas. Inde fit, vt in hac
quz
 LIBRI V.
quæſtione primò diltinguendum , inter crinına
non excepta & excepta.
In non exceptis , in quibus criminoli de ſocijs
non interrogantur , DD.ad l.fin.C.de accu . & in
teri ogati fidem non faciunt ,veriliinilitudo denú
ciationis factæ ab vno , non erit Lufticiens admini
culum ad torturá ,ficut de infainibus teftibus colli
gitur ex doctrina Baldi in.l.1.nu.5.C.de fum . Trin.
& Caſtren.ibid.ante fin .
In exceptis verò & privilegiaris criminibus in
quibus de ſocijs interrogatio fit , & infames non
arcentur,poteric tam verilimilis efle nominatio & B cura potelt lup: lure vnam inhabilitatem & non
tam benè circumſtantijs veſtica ; vt iudicem quali plures. Secundò non poffe numcroiſțum defe.
certum reddat à denunciato crimen commifum : ctum fuppleri : quia quod eſt nullum non poteſt
& huiufmodi certitudinem communiter DD . di nuncio fuppleri : hic vero iſtorum teftimonium ,
cunt ad torturam iudici ſufficere. lege Clarum d.q. non modò debilitatum eft, led prorsus annullatú ,
64.1.1;. in terminis de vno teſte non omni exceptio quia tales ſunt prorsùs inhabiles, Baiardus non
ne maiore Menoch.de arb.iud.7.84.nu.4. & huc fa
ciunt tradita ab Ozaſco Praſide deoiſ. 79. & Burſalo
conf.201.vbi fusèfcribit de hoc arburio indici concello
preter ordinem inris,circa tortura: hoc veprobabile
renent DD.Patauini .
Quoniam verò talis ac tanta veciſimilitudo no
Colec inueniri in indicijs remotis ,led in propinquis
idcirco facilius hoc iudici faciendum in his quain
illis : propinqua ſeu proxima eſt, quæ oritur ex in
dicio propinquo, quod eft immediatum delicto , v.
g.li teltis de ipſo delicto commiſſo deponeretdi- C
cens ſe Mcuiam in cellâ clauſa, in conuentu male
ficarum vidifle . Remora verò quæ oritur ex indi
cio,coniectura ,figno & pręſumptione.non necel
ſariò ipli delicto maleficij cohærente.v.g.rcs, ver
ba,opera, quæ lapiunt incantationem vt quod vo
luit artem magicam aliquem docere ,quod damna
minatus,quod cum maleficiis conucrlacus & c. In
propinquis ergo indicijs hæ facilius vſu venit: ſed
ſimpliciter Giudex fufficientem veriſimilitudiné
habere le putet: quia plurimum in his eius arbitriù
poller , non auderem condemnare hoc facientem :
nec tamen ad id lubenter illum hortarer . Non prie
gnant iſta cum traditis à me lib.s.Diſquis.Sect.3. ) .
ad toriuram , illic enim locutus fum generaliter,
præſcındendo à caſu tantæ veriſimilitudinis, qua-
ta ſupponitur in erotemate.
QV Æ STIO XVII .
An malefici denunciantes, impliciti etiam alijs
criminibus,faciant indicium ad torturam
maximè quando funt plures ?
Na hæc quæſtionů , in qua duæ ſunt opinio
VNI nes contrariæ valdè probabiles. Vna potiùs
rationibus confirmala . pi , aliera veròmelioribus
tenuere quod e
tiá in criminibus cxceptis( vt ſunt maleficium ,hæ
reſis,ſodomia & c. ) Cocij.çriminis, qui plures defe
Ctuspatiúrur,v.g.quia multis alijs criminibus im- E
plicati,etiam G aliter veritas haberi non poſſet, quá
m Probatur ergo concl. noftra affirmatiua indir
per illos,nec ad torquendum ,nec ad.inquirédu ,
adauitri à iudice poſſint.hoc tenent Alex.conf.89.nu,
li.CI 2.11b.3 . Socin.conf.118.vol.1,Barbat.conf. Gs.
vol. 4. Marfi .ing . 118.& .conf. 102 , Gratus conf.59.
20 :: 2.Grammar.conf.38.8.45.1.22.00 con .70.num.8.
& vol.34.1.8.Parif.conf.2.numer .85.vol.s.conf.53.n.
06.201.4.Gigasde crim .!« f.maieſta.tit. Quomodo o
per quos 9.7.n.7. Roland.conf.16.num.20.conf.24.nu .
61.conf:73.num.24 :27. & 28.lab.l.Silijan.corf.81.nu.
15.Berfal.conf.zo.lib.i.conf. 192.lib.2.conſ.os.conf.
QVÆST. XVI). 1
455 .
70. & conj.275.lib.3.Cepnai.c.7.6 %. 4.82 4.
deon.conf. 109.nu.Is.Rimin. Iun.co.113.444.0 52.1 .
Turfin.conf.81.mum.6 ;. Bertaz7.601f3.num.32 . Aym :
conf. 5. num.54.Natta conf.298.nuin.6 .Menachoral!
474.nu.5 4. Maſcard.concl.1.1.num.12 . 13. conca
1317.num.41.0 45.conc . 1 :59.per 10ium , & mcritu
communem vocai Eman.Zoures in ver.letis ini.biles
num.217.Patauini DD , banc etiam probant , nili
excellus in numero defectum ſuppleat : fed pleriq ;'
allegatorum non agnoicunt hanc lioniſationem .
Horum DD fundamcnta videntur. i . quia tor
his argumentis, fcd tam denla nube teſtium per
cullus, videtur admittere hanc ſententiam eflc ve
riorem jurefcripto, fcd in praxi non teneri ,nam
addit.ad Cları 9:24 . i num 128.poftquam DD mul
tos nominauit, & argumenta i la duo propofuit,
hæc verba ſubdic : Sed quicqu d fic de iure,veritas
cſt , quòd confuetudo leruat , veomnes teftes cum
tortura admittantur , criamſi mil. defectus pate
rentur, Aliàs rarò ſocij crimin's dictum fidem fa
ceret. quia pauci funt ſocijcriminis, qui pluribus
defectibus non fint notari, & fic delicta femane
rent impunita .Ego tamen arbitror,quod tales re
ſtes,cùm fint magis infames,maiori tortura fintaf
ficiendi, ad coruin dicta conualidandum .] de ca
dem praxi feu conſuetudine teſtatur Clarus, & ea
approbat.9.21.num.7.c . falſum.num . 4 : vbi ta
men rcquirit alicuius adminiculi accefsionem .
quando allegant propriam turpitudinem , nempe
le fuiſſe ſubornatos: quãdo verò Clarus nó loquitur
de allegantibus hanc fuam turpitudinem ,illic non
requirit vllum aliud adminiculum ,vt d.nu.7.Qur
eſt quoque ſentencia Bolsij de eadem confuctudi
ne atteſtantis. tit.de indic.num . 156.circa fin , :dein
tener loſeph. Ludoui.Decif. Lucenfi. 15. allerens
le pluries ita practicalle , quod licet Bertazz. &
D Roland.impugnare tentarint ,tamen ( ait Batard .
5.Falſum num.25.) dicat quicquid velint ita ferua
iur & fic vidi ,c ego queque,practicarsi pr.:clican lea 1
dé ſententia tenent DD.Friburg.cum fequ. tamen
diſtinctione, inter crimina quæ ſuntordinariè có .
iuncta & quali fubordinata, & ea quæ ab in vi
cem planè ſeparata ſunt,nec habeat connexionem
prioris generis elle célent cum maleficio , crimina
hęrelis,læſx Maieſtatis diuinę,apoftafię Sodomia ,
parricidij , homicidij , & c. in his tenent affir
matiuam poſterioris , cum maleficio videri per
iuriú latrociniú ,raptú ,furcum , & c. & in his tenent
negatiuam . Quoad priora res eft multo euidentior: Conclu .
idem tamen teneo etiam quoad poſterior a Nam argu b
menta huius affirmatiuæ probant æquè de verisq ;
& DD . pro negatiua etiam prius membrum im
pugnant, & æquè paru pro bát de his atq ; deillis.
cinctè,primo quia placuit Boſsio,Claro ,Ludovico,
& Baiardo qui omnes in ſubtellijs & iudiciis exer
citatiffimi.2. quia practicarur, vedicīt ijdő, .quia
eft,ytilior reip . & iuftiriç.4.arguméti Friburgéliu ,
quç funt 1.quia lex criminolos & infames ad reitia
moniú in criminib ? exccptis ferédú admitiés, inter
eú,qui vno.vel pluribus criminibus jauolutus,au:
fatione criminum læpiùs itfimia noratus;nor dil
tinguir. igitur nee
tinguir. igitur nec nos diſtinguere delicmus.
Z z 2
 DISQUISITIONVM MAGICARVM
456
li non diftinguemus D.de recept. qui arbit. Deinde Alar.57.conſtat etiam huiuſmodi reuocationem nó
quia malefici plurimis iísque horrendis crimini
bus vt plurimum ſunt innodati :quod fi alijs cri
minibus maleficos teſtes carere eller neceſſe, nul
lus vnquam eſſet'teſtis idoneus .Tertiò crimé ma
leficij non impedit, quin teſtis ſocijcóntra ſocium
teſtimonium valeat :ergo nec alia leuiora crimina
cum maleficio coniunčta impedimentum adferre
poflint.
Cererum (quod valde notandum ) fundamentú
с partis aduerfæ æquiuoco paralogizat.Nam ,primò
quæ politiui iuris ſunt,abſolutè ,accipit quaſi etiá Bretractanti in ipſo patibulo, ſi nolit, iudex credere.
omnis eſſent iuris.Secundò falſum ſupponit à tor
tura nó luppleri niſi vnum defectum.poteft enim
ſupplere plures defectus iuris poſitiui
. quia præ
ſumptio nata ex tortura eſt iuris gentium : ve &
ipſa tortura in genere ad verum exſculpendum ,nó
å iure ciuili,fed à gentium iure deAuxit,licet mo
di quæftionum hi vel illi fint iuris poſitiui:impe
dimenta verò iſtorum teſtium , mere ſunt iuris po
ſitiui, quoad hoc vt infami plurium criminum ni
bilomnino credatur.naturalis enim ratio folúmo
do dictat,vtminùs credatur iſtis, quàm vno tátum
crimine irretitis . Diſtinguendum itaque inter ea
quæ iure poſitiuo reddunt inhabilem teſté, & eius
teſtimonium annullant , & ea quæ iure naturali vel
gentium id faciunt.Priora ſic inhabilitat & annul
lant,vt adhuc pofsint numero ,veltortura fuppleri C nullo modo reus torqueri poſsit. per tex. inl. D.
& perfici,quádo ex numero aut tortura iure gen
tium præfúmitur veriſimilitudo. Poſteriora verò
fimpliciter & omnino lic inhabilitant & annullát,
vt neq; numero nec torturâ queant vnqua perfici
vel ſuppleri. probatur diſtinctio ex fimili de teſti num.is.voio . I.num.17.Decian. conf.18.04.1.6 fust
monio minorénium proximorú infiniæ , & pro
ximorum pubertati fupra q.1.5 . lam expedita eſt
reſponſio ad argumenta contraria .
Ad 1. tortura poteſt ſupplere vnum defe &tú &
non plures; negatur planè.nam lidefectus ſit iuris
naturalis ,nec vnú poterit nec plures.Si vero fit iu
ris pofitiui, ordinariè quidé fupplet vnú aliquádo
tamen poterit tam eſſe grauis vt ſuppleat plures.
Ad 2. quod nullum eſtiure pofitiuo ,non pofle
ſuppleri numero, fallum eſt.nam ex praxi & con D
ſuetudine ( ve dixi ) ſuppletur, & favor iuſtitiæ hoc
expoſcit,neq; in exceptis iudex coartatur ad huius
iuris regulas.Quod verò nullum )eſt iure naturali,
fiue primario, fiue fecúdario,conceditur,id nnm .
non pofle ſuppleri:ſed negátur iſto iure hujulino
di denúciationes annullatæ :ſunt tantú debilitatæ .
QV ÆSTIO XVIII.
An extraiudicialis reuocario infirmet iudicia
lem denominationem adeo vt non faciat
ampliùs indicium ad torturam ?
a multi enim moriuntur haut multum de ani
E hac re Doctores certár, & adhuc ſub iudi
ce liselt:quæritur,Nó tá de extraiudicialifa- E
cta priuſquam reus cſt condemnatus. de hac enim
conſtar eam potiùs cauſam præbere,ve iterú tor
queatur : receptum enim eſt, li in prima quæſtione
maleficium confeffus fit ,vel aliquem denunciaue
rit: & non vult ſequenti die confeſsionem vel de
nunciationem ſuam rarificare,dicatque ſe vi qux
ftionis victum falla dixiſſe : receptum , inquam ,ta
lem abſq; nouis indicijs iterum equulco imponi
poſſe ,vt in confeſſione perfeuerer. Lege Simancam
& alios,quos ſum ſecutus libr. s . Disgu. ſeil. 99.vers.
quoad iterationem . lit. FF . & Itutur in Carolina
factam à certo mori,non efle attendendaas. vi be
nèpojt Baldum Marfil.conf.74.vol.3.á in prati.gore
ſtat.nit. 16. & 17.
Dubiu potiùs eſt de reuocatione extraiudiciali b
poft fententiam mortis reo denunciacam , puta fa
¿ tam tempore confeſsionis vel Euchariftix.Nam
tunc elidi præcedentem alterius nominationem
cenent nonnulli, Mars. in d.g.reſtat.num . 12.Bur :
Sar.conf.201.01.148.6 Farinac.7.45.num.7o. Horum
DD.pace puto tenédum efle contrarium :quia nec
tenetur ,vt oftendam .
Si verò in viâ ad fupplicium , vel in ipſo
ſupplicio reuocet confeſsionem fuain de ſe con
ſtat reuocatione contemptâ omnino adhuc pu
niendum , ex Carolina arı.91.0 DD. vt Ma
char, de probatio vol. 1. conclufio 353. numero 23.
Binsfeldius in 7. 7. C. de malefic. of mathem 1.
qua tione ultima : quia delictú per torturam con
feſlum , & ad bancum ratificatum , cenſetur legi
timè probatum .
Quod fi in viâ vel in patibulo reuocer denun
ciationem de aliquo factam in torturâ , & ad ban
cum iuris ratificatam , vel aliter vt feri in partibus
illis conſueuit: tunc quidam volunt adeò clidi de
nunciationem iudicialem præcedentem , vt ex eâ
Marcus D.ad Syllan.tenent etiam in crimine hærefis,
Q in criminibus aſaſiny , veneni e alys occultis.
Marſil.conf. 109.numer.31. in praci.in ý. reftatad
fin . poſt Iſerniam . Grammat.decif.56.num.11.voto.3.
Farin. ſup.nu.73. et hanc tutiorem vocăi Patauini.
ratio quia moriens præfumitur non mentiri, & fa
cit indicium innocentiæ pro reo . Bald.conf.25.col.
3.vol.i
Aduerte , lector, huic rationi me ex Binsfeldio
iam reſpondiffc diét.lib.safect.s.nu.s.quæ velim le
gas. nunc addo facere indicium innocentiæ pro
reo,non niſi propter illam præſumptionem , quod
moriens præiumitur non mentiri. Si magni facié
da iſta præſumptio ,valere deberet ad exculpatio
nem fui iplius: ad quod iam oſtendimus nihil va
lere :fed de ſe non præſumi verum dicere: ve nec
de proximo, fi iam moriturus aliquid in tertij præ
iudicium extraiudicialiter dicat,nec enim prove
ro habetur I. ſi quis in l . fi quis moriens D.ad Syl
lan. Ang.inl. mater.C.de calumniat.Alex. conf. 14.
lib.z.las. in 1.1.C.comm.de legat. Cephal. conf. 276 .
num.14.Menoch.conf.39 . num.44. Farinac.9.34.nu.
3.poſt Boſſ.de indic.num .188. Alcia.reg.:opraſumi.4 .
nisi huic affertioni efficaces adeffent coniectura,
Curi . cen conf. 70. Cråuet. conf. 6. numero 53 .
Igitur iſta præfumptio per le valdè leuis eſt.
ma ſolliciti , vt quotidiana experiencia doce
mur.
Secunda opinio eft,& fuit nuda incalpatio ſeu
nominatio fine vllis adıniniculis ,hac reuocatione
ipforum denunciationem planè elidi,li adline ad
minicula non elidi hæc videtur fententia effe
Marfi. in d . § . rejtat in fi. Miſcar. libro 3. de
probat. concl. 1 130. numer.14.Burſati con .271.914m .
14. libro 2. Riminaldi lun.conf.4 20.num.17.libro 4.
Si hçc ſentencia ſupponcret in poſteriori membro
elidi ipſam denunciationem , fed manere integra
illa ad ininicula forct eadem cú Farinacij fentétia
5.1,7 led tunc ad propofitú nó effet, ná hoc extra
contro
 LIBRI V. QVÆST.
controuerfiam eſt: in dubio noftro agitur de ſola | A
denunciatione iudiciali præſcindendo ab admini
culis: &ea opponitur fecundùm ſe reuocarioni ex
traiudiciali. Aliud ergo ſupponit iſta fentétia:nem
pe quod iſta adminicula moraliter fic cum denun
ciatione concurrendo in illam influant , vt eam
reddant longè validiorem & efficaciorem ad per
fuadendum , quàm per ſe ſola foret,quod concedo:
neque id Farinacius aduertit , & ideo non auſus
fuit illi fimpliciter aſſentiri. Igitur cain , quatenus
fatetur,fiadfint alia adminicula, denunciationem
oon elidi,veriſſimam iudico: ſed quatenus vult e
lidi,fi non ad lint eam non ſequor. verſamur enim
vt dixi ) in cafu formalis comparationis inter de
nunciationem iudicialem & reuocationem extra
udicialem , & præſcindimus ab alijs indiciis & ad
miniculis, prælupponentes defiunciationi nullum
alium defectum accidere , quam quod fit reuoca
ra . & conſtat denunciationem plurium validam
lle poſſe ad torturam , etiamfi alia defint admini
cula.Quocirca hæc opinio media licetpræ ſe ferat
equitatem , parùm tamen habet ſoliditatis.
с Sico lai
Sit concl. Quandocumque past fententiam mortis
Concluf. zi denunciatam , reus reuocat denunciationem fuam :
>
u dici arbitrarium eſt,adhuc credere denunciationi,
» cunctis perpenfis ftatuere cur velit ftare inculpationi an
exculpationi. o veriſſima est ſententia tertia tenen
» rium in rigore per huiuſmodi reuocationem non tolli le
gitimam denunciationem .]
Hanc tenuerunt Binifeld . & cum eo facultas
Iuris & Theologiæ Ingolſtadienſis in ſcripto ſuo
ad ſereniſſimum , & omni virtutum genere lauda
tiſs. Guilhelmum Bauariæ ducem , anno 1590. &
pro ea multa adducit argumenta Marfil. d . 9.re.
Itat ferè per totum, & Maſcard . fupra n . 1 3. equi
dem non paucis eam in firmauid. lect.s.n.s.nec
muto.
Obſeruo vtrimque effe præſumptionem . prore
uocatione eſt præſumptio , quod non mentiatur .
pro denunciatione eadé militat , quia tortura ean
dem inducit, & fortior eſt ifta,quia poftea ad ban
cum ratificata. Confirmatur, quia accepta ſenten
cia ſolent rei mente valdè contarbari mortis qua- D
dam præoccupatione.Præterea hoc prætextu pof
ſent plurimi nocétes meritas pænas euadere con
fellariis aut aliis ſubornatis ad excorquendam mo
ricuro talem reuocationem , vel ad eam ſpontè
confingendam idque prece,pretio, importunitate,
vt fit. Et ideo nec graues iudices hac in re folent
aut debent ftare dictis confellariorum : nec cir
cumſpecti confeſſarij (olent in vulgus cales excul
pationes (pargere, gnariſchandalum certum , fru
čtum verò incertum fore. Denique non poſſum
mihi perſuadere plus fidei deferendum vlli huiuſ
di reuocationi extraiudiciali , quàm iudiciali legi
rimæ denunciationi: cùm pro hac ſemper militet
E
iuris firma præſumptio .
QV ÆSTIO XIX .
Quando nihil inuenitur de inſtrumentis maleficij ,an
denunciario plurium per hoc elidatur ,ita vt non
ampliuspræbeat indicium ad torturam ?
Icet inuentio inſtrumentorum fit fignum &
efficax argumentum aduerſus maleficos, licut
de monetariis & furibus certum eſt,Hippot :Marf.
inl.qui falſam D.de fall.n.114.ó infra Decian.in
criminal.lib.7 . cap . 26.n.6 . & dicit conſtitutio Ca
XIX . ET XX . 1
457
rolina Binsfeld. in l.fin.C. de malefic. ä mathemat.
Tamen ex non inuentione non potest colligi idoneum
argumentum in contrarium , quia non ex ſolain
uentione inſtrumentorum crimen hoc probatur,
ſed ex aliis quoque multis , ideo vt argumentum
procedat deberet eſſe ſignum conuertibile, & pro
prium quarto modo.
Idcircò benè Ingolſtadienſes ſupra & Fribur
genſes reſponderunt negatiuè : quibus ailentior.
ſicut enim indicia poſſunt valere Gine denuncia
tione, fic denunciatio fine indiciis , nam licet inui .
cem corroborent, ab inuicem tamen non depen
dent , & ſeparari poſſunt . Quàm facilè vertipel
les iſtæ poſſunt indicia perdere , abſcondere , re
B mouere ?
QV Æ STIO X.
An leuiora indicia ſufficiunt ad torturam in cri
minibus non exceptis?
" I ſolas DD . ſentereias ſpectemus, ambigamus
ſſe eſt, adcò diuerſa reſponderunt: laltem
nece
quoad loquendi modum . nam in re forrallis non
tauta diffenfio eft. quid temendum cenfeam fatis
explicui lib.s. diſquiſit. ſect. 3.
Non quæritur an liceat ex non leguimis et
inſufficientibus indiciis procedere ? ſed an in hoc cri
C mine indicia leuiora ſufficientia cenſeantur : & le
uia hic vocamus , non ſecundùm le , aut abſolutè
loquendo: ſed quæ comparatiuè ſeu relatiuè , re
1pectu eorum quæ in criminibus non exceptis re
quiruntur , lcaia videantur , & idcirco compara
tione iftorum funt leuiora , quàm in his requitita :
non verò quæ line leuiora feu minùs ſufficientia,
quàm ius , aut natura criminis requirar.
Hoc pofito, Respondetur affirmatiuè. quia in his
criminibusmagis expedit reip.leuiora admitti in
dica, cum ſint occultiora & difficilioris probatio
nis crimina, & digniora quæ citiùs & grauiùs pu
niantur. Idem reſponderunt Ingolſtadienſes &
Friburgenſes DD . & etiá Patauini, à quibus opti
mè Bald. in l. quicumque 9.25. C. defuguriu. ſeri.n.
25. explicatur, vt ſeipſum explicat in l. nemo 3.n.3 .
C. de epiſc. audiens, nempe quod in his iudex ani
mofior & promptior debeateſſe ad torturam , quç
eſt ſententia communis. Iaf.in l. 4. 9. ſi ibiindi
cium . n, 4. D. de condiét.ob turp.cauf. Suzar.Mar
fil. Grammat. Cafon. Clar. Carrer. Corrad.Boſ .Bru
num , Ponticellam , & alios referunt & ſegg. Roland.
conf. 7.n. s . 7. lib.1. Oſaſcusdecif.79.n . 10. Tibe
rius Dec.d. conf. 18.n.54. Farinac. q.37.n. 150 .
quia ſemper,in his quæ difficilem habent proba .
tionem , leuiores probationes , etiam ad conde
mnandum fufficiunt. l.non omnes. $ à barbaris D.
de re militar. fusè Bapr. Plotus de in lit, iuran . 9.4 .
num , 22 .
Vode apparet ſatis temerè quendam conſulen
tem affirmaffe, quodam dehac re diſcurſu : quod
æqualis ſollicitudo , & indagatio & probatio in
exceptis, & non exceptis requiratur. Fareor in v
trisg, neceſariam diligentiam iudici adhibendam :fed
nego in virisg codem modo ☺ termino hanc neceſſita
tem circumſcribi:nego in hac indagatione criminis ex
cepri omnia illa cenſeri neceſſaria , quæ in non excepri
criminis indagatione neceſaria reputantur. Ad cor
turam fufficit iudici babere indicia,ex quibus for
tirer opinctur denunciatum eſſe reum : poterit au
tem faciliùs id opinari in exceptis , quàm in non ex
Zz 3 Cepus;

ONV
ITI
DISA VIS
+98
cepcia la colon e leocuriosa - A
Eerca ift . En quin adictive confulcus inter
forum fariyatinio poli: ve videlicet ruckx info
ropolis queli toriedanius ) proclinor elle debear
ad contendern.panntentein eilc ad finem culpa :in
i foro fucriudicio debereprocliviorem cíle ad cre
dendum quod reus immunis à delicto.Hæc inguá
differentia eit reicienda.ve nulla .Nam in foro po
li quoad hanc credulitatem , nulia cſt differcntia
inter crimina execpra & non exceptia grauia & no :
grauia: quia in omnibus æquè & fimpliciter iudex
tenetur credere rco ipſi pro ſe aut contra fe loqué
ti.In foro fori nunquam tenetur foli reo pro le di
cenci credere : & hic excepta à non exceptis dutin-' B 79.dvoriura.Licet enim multiDD . kerintina
guntur: & in quæftione agii ur de credendo non
ipfi reo , fed terrio illum denuncianti . Sed inftat,
quoad hoc inter excepta & non excepta nullum
adhuc effc diſcrimen: probant id aliquot textibus.
nempe c.accufatsis gelecet. c . in fauorem fidei.de lia
re!. in 7. Reſpondeo,quod del.licet,nec ad rem fa
cit,nec fi facerent ad rem , nobis , fed illis obeffet.
Non facit ad rem ,quia illic non agitur de leui
tate indiciorum , ſed de periuri teſtis admittenda
reuocatione :nec in textu illo deciditur , vel ex eo
poteſt colligi: quód in quauis reorum excepti cri
minis inculpatione,debeat apparere manifeſtis in
diciis, quod tales zelo fidei moueantur.Repugn
at
auté tex . parti illum proferenti: quia diſertè pro
bar , in crimine excepto , quoad iudiciarium ordi
nem contra communis juris ſancita procedi & etiã
periuri teſtimonium aliquando recipi( quod vnum
pro nobis :, & quidem id receprum in fidei fauo
rem , vt facilius hæretici conuicantur & penas
luant . ( hoc alterum pro nobis . ) Vnde meritò in
tulerim ,quod cùm ſtrigum crimen cum hæreſi co
junctum fit, & in eius perſecutione eadem obti
ncant : etiam in noſtro calu vt ſtriges faciliùs con
uinci & puniri queant: iudici in fidei fauorem per
mitui , non attendere ad ordinem iuris , quando de
excepto crimine lis inſtituta .
Ex c, in fideifauorem , folummodo probatur :vt
complices in cauſa hereſis ad fidei ceſtimonium
adınittantur : debere illorum teſtimonium huiuf
modi eflc, & talibus ornatum circumftantiis vt iu
dex credat præſumptiuè cos non mentiri . Verùm
hoc,quid nobis officir? Nec tantùm requiritur cer
titudinis in teſtimonio ad torturain , quantum in
teſtimonio ad conuincendum , quod eft maioris
præiudicij .
Item nituntur hoc probare,in omnibus crimini
bus ex quibuſdam textibus generaliter loquenti
bus,vt l. abfen:em D. depen.vbi traditur , neminé
exſuſpicionibus eſſe damnandum : ſatiùs elle po
centis facinus celinqui impunitum ,quàm innocen
tem damnari,quæ contra nos non pugnant. Quia
nó agimus de damnandoyilo ex ſuspicionibus:fed
de torquendo ex indiciis valdè mouentibus iudi
cem :nec verò innocens iudici cenſendus eft, con
tra quemalia ſuntindicia . Deniq; obiiciunt 1.ro
spiciendum eo.tut. vbi nihil eft quod nobiſcum pu .
gnet. Non decet me denegantium parteſuſpicari,
eos miſericordiæ laudem ambire : nec illos decet
ſuſpicari, qui contra ſentiunt,ſe veritatis gloriam
accupari.Dco iſta iudiciafinenda. Vtraq ; pars cen
ſet ,ſe nec duriùs,ncc remiſſius decerpere,quàm res
poſtulat :vtraq; iuſtis rationibus moueri ſe arbitra
» tur.Quod tamen codem loco fequitur: in leniori
» bus caulis oportere vt iudex lit ad lenitatem pro
nior : in grauioribus feueritaté legum aliquo tem ,
M CE
TI
MA
pancrivertise . uis tuition
pobal D
non eadem den kände !lastega ilid
touintuitorul 1000
creuilu'onisti del pre
dende,utilitouwensiteyirs übiilis quan ,
in bis procedere. - .
bis !!
QV ESTIU
Qies in dienende inicrispijaci int bijiriny¢1:02
Mnino teneo,debere eſe le na ito? Ha! HP :09,
O italiana critinismara , tnicre in:dictis
trociſſimis permillum iudici iura trangredi, vt in
his ordo fic ordinein iurisnon feruare, wing inial.
de conſti.Bald.in l.cbferuandum 1.40 . !) .50 Pref.
ml. fifeuerior C.deinfrm.ihtarf.inl...,,
g.Clarus in 5:!.inte n.10.6: 1.Capic.decif.31.Grum .
deci[:36.9.2.6 3.Roland.conf.7 .n11.soch infr.l.líc
nacis. de arbitr. 9.84.n.9.6. conf.100.9.56.Mucuri
concl. 1385. n . 13.
Hoc folummodo verum eft , vbi conſtar de rei
delicto :fed cum quæritur an reus deliquerit , iura
quidem diſpenſant circa nonnulla iure ordinario
& politiuo requiſita in procedendo, & circa per
clovas teftium ,vtrefponfum quæſtionibus præce
dentibus: led ve abſque legitimis indiciis præce
dentibus aliquis corqueatur , nec vlla iura ,nec non
quitas permicrunt :vt benè Marſil.doctrinam ar
Innocentij moderatur & explicat , quæ explicario
meritò communiter recipitur.Marjul .insirls!
ter n.157.conf.74.n.35.Gramm
.voto 3 60 / 1.2 ;. ' er
fonal.ut.de indic. tortu.n.24.Carrer dia de unhas
S.circa quarium n.8.Rimin.41.Iun.conj.301.7.32
,33.0
37. Farin u.9.37. nu.go.
Equidem niſific explices, iniuftam conuerim ,
& fimpliciter negandam , ve negant longè plures:
glof.Cyn.Bald.Salic.in l.fi quis Cordleg.lui. il 1.18)".
diberi.in rub.D.co naz. Afflict.in tit. quæ fint regali
o in verb.cc bona committentium 1.47.Gramm.d.voro
34.adfin . Angelusde Aretio, & in addit. Auguſti.in
verv.che hai traduto la patria nu.i. Marf.d. S. dili
genier 1.175.6 poſt Brunum o Corrad. Clarus9.64.
anie n.13.Folierius in pract.crim.verbo, o quod jufo
cauit vxorem n.58.cjºn.103.Cajon. poft tract deindic.
0.5.ſub rub.de non torquendo fine indictis etia in crim .
ia.Maret Gygas de cod.crimine in tit.quomodo & per
quos 9.26.Roland.conf.12.1.3 3.lib.z.Rimin.lun.con
88.0 361.11.32. Pafch.decif.79.9,17.Decia .in crm .
1.2.C.46.Berick7.conf.61.col.1.1.1.Burſałaconſ.16.5.71.
33.6 201.9.41.Becciusconf.67.n.14 . Perſon.ii. upra
1.14 . ) incens. indeclus conf.100.n.5.lib.i.CN2iin
er.fispr.n.-. Alucard.concl.1 385. 1.4 . Farinac .I. 2.
E 9: 37.71.77.6 1.89.
D : hent ergo ade ſe indecia ſufficientia . lcdi que ifta ?
Conci.
Rectè Bart,aduertit certam de his doctrinam tra b
di non pofle: qucm alij iequuntur.Bar.in i. - . D.
de goebo ibi plene citar blant Blanc, de indic. a Clarins
S.fin.9.64.7.13. ideo iudex potelt arbitrari qul
bicenſeat fufficere . Ii pojt miros Menoah.de arbu .
caf.279.n.3.c exfot24.nu.1. 01.47.dixi de hac re
copiosè d.lib.s.lect.364.quo me refero. Meno 4
chius lib. 1. de prafump.9.44.in.9 .poluit quadra
ginta cria indicia ad torturanı idonea. Bertazzine.
conf.21% .n.8. vul duo inuiciaienia fufficere ad cor
curam quod intelligo ctiam in iure non lint ex
preſſa,dummodo liut,per duos teites probata , &
lint veriſimilia & probabiliter concludant. Bald .
con .
!
 LIBRI V.
V. QVÆST. XXII.
conf. 515. 1.4.vol.s . Item indicium aliqualiter ani , A , C. defalf .hoc tenent Bald. in l. nemo deinceps C. de
mum iudicis mouens, & in iure approbatum , ſuf
ficit . Bald.in l.cum citra C.de iur.dot. Crauet. conf.6.
n.12. Simon de Pretis.conf.15.n. 19. Bart. Baiardus
ad Clarum g . 64. nu . 56. quia plus debet operari in
iudicis animo ceteris paribus indicium iure ex
preſſum , quàm non expreſſum .
Tertiò vnus teſtis intoger, & (vt vocant) inuul
nerabilis, de propria ſcientia per ſenlum corporis
deponens . gloff.Bald. Ang. Salic. & alijin d . 1.fi
gras . Angel.in l. tormentis C. de q.Bald.conf.259. n.
solib.1.Marſ.conf.64.1.1. Andreas Sicutusconf.47.
1.6.6 7.lib. 1. Parif.conf. 151. n . 3. lib . 4. caly
poft quos Farinac.9.37.n . 56.cum ſeqq. Quod fi'in .
ceger non eſſet,aliquod aliud adminiculum requi B
ceretur Menoch. depreſumpt.li.1.9.89.n.zo. 11.
Clarus g.21.n.2.vel fi defit adminiculum ,non po
terit deueniri , nifi ad leuem torturam , & non ad
plenam , poſt alios Clarus 9.64.n.32.Farinac. fup.n.
14. Denique conſuetudine receptum ,quod vnum
indicium etiam remotum fufficiat ad torturam
( loan . And. ad Specul. in tit. de prafumpt. 9. ſpecies
in maiore addit. Alex . & alij apud Clarum 9.64.N.
14. quam ego non libenter ſequerer, niſi concur
rente aliquo alio adminiculo , vt moderantur Cla
rus in q, 21.& Farinac.fupra n . 47. vel in occultis
ad quæſtionem legem , ordinaria minorem.Gram .
vo!o 17.n.18 . Clarus do9.21.col.vlt .
с Quando non funt fatis idonea indicia ad tortu
ram , & iudex habet caulas ſuſpicandı reú elle cul
pabilem.conſulunt latrunculatores, vereus faltem
terreatur verbis,& vultu , & torturæ comminatio
ne.Bald.in l. 2.C.quorum appellat. n . s . Boſſius tir.de
indic.nu.24. ſed alij ad hoc requirunt qualem iu
dicis præſumptionem . fic Fran. Perſonal.tit . de tor
.n.77 . & Farinac . monet ne terror iſte verbalis
tur.
admoueatur perſonis valdè timidis.q.37.num.102.
103 .
Si præſumptio iudicis eſſet benè fundara,poſſet
verbis adiungere facti aliquid ,admouere reum an
te equleum ,expoliari , & quandoq; ligari facere,
immo & modicum eleuari, fine quaflatione.Paul.
Grilland.de indic.g.4. in 2.6 3.gradu tortura.Cor-
rad.tit.de negat.crim .n . 41. Perſonal.ſupra n.78.0
Farinac. d.q.37.n.105. Quanquam nec in his cer
ta regula poteſt iudici præſcribi. Cartar. in Pračt.
c. 172. in fi. Farinac. 9.38.11.33.
QV ÆSTIO XXI .
An index promptior &facilior debeat eſſe ad cor
turam in atrocioribus occultis?
Vre certum eſt ,vbi aliter veritas haberi non po
Iteſt faciliùs concedi vt veniatur ad quæſtionem
1. D. Pius D.de quaft . & cùm in hoc crimine ſtri.
gum rarò vel nunquam aliter queat veritas habe- E
ri , quia conueniunide nocte, & in locis deſertis , &
talia crimina ſunt difficilis probationis . Menoch.de
arbit.caf.16.n.14.Camillus Campeg.in addition.ad
Z unchin.c.9.verb.num quid poterit torqueri: Sequi
tur in hoc crimine vt in aliis occultis promptiorem
ad torquendum debere eſſe iudicem. Idem in a
trocioribus probatur,quia quo grauior morbus,
hoc opus eſt remidio efficaciore & celeriore.Con
firm . ex præcedentibus, quia fi in his criminibus
ad torquendum leuiora lufficiunt indicia vtproba
ium 9.21 . certè fequitur iudicem in his ad torquen
dum promptiorem & faciliorem eſſe debere. I. vbi
XXIII. ET XXIV . 459
Epiſc.aud.n.3. Alex.conf.62.n.s.lib.3.Gram . decif.33.
n.4.decif.34.n.38 . conf.33.n.17.Igneús in kitis.ſerui
n.75.D.ad Syllan Brunus de indic.2.p.9.80.n.2. Abb.
in c.atſiclerici in fi.principy.de indic. Boffius. de ind.
n.172.6 195.Clarus 9.64.nu.6.qui vocatvo communem ,
& fanè ibi in addır. Giarcharus lit. H.6 Baiardus n .
19.multos allegant,idem defendit Binsf,d.concl.6.v.6 .
do vnanimiterfic refponderunt interrogati DD . In
golſtadienſes Theologi & Jurisperiti anno 15 90. P.:ta
nini, Bononienſ. o Friburgenf.anno 1602. Nec dubi
tandum hac de reputo.
QVÆSTIO XXIII.
An in hoc crimine dignitas à tormen
tis excufer?
Vre ordinario nobilitas & dignitas à tortura ex
( culant , l. edictum D. de quaſtion. I. milites. eo 11t ..
Gramm . voto 1. Boffius de indic. n. 102. vſque 114,2x
cipiunt quidam ,niſi in officio delinquerint , vi idē
Bol.n.16. orClarus $. fin.q.64.n.16.led exceptio
nem non approbant alij , cum Vulpelto Farinac.do .
41.1.49. Haut ſcio tamen an in iudiciis non magis
obtineat rigidior illa.
Hoc fcio in crimine maleficij, vt in ceteris ex
ceptis, nec nobilitatem vec dignitatem per fe cx
CС culare à tormentis textus ſunt apertiſſimi.l.etfi ex
cepta C.malef.l. de minore in pr. D. de queſtion 1. De
curiones C.cod.l.nullus.l.fi quis alicui C. ad leg.Iul.
Maiest.l.proditores D.de re inilit.l.fi quis Decurio C.
de falf.c1. in fidei.de hæret, Marſil, in dol. edićtum .
Boſſius, de indic. nu . 11s . Damhauder. in pra & t.crim.
C. 41.rub.qui à tortura fintexcuſandi. n::. 7. Gramm.
Uoto. 25.7 . 5. Grill. de qw /t.4.4. Carr . 1. 1.247 .
ref.c.9. Binsfeld . in d.l. erſi excepta concl. 7. Farin .
9.41, n. 100 .
Leuiùs tamen torquendos docet Tiber.Decian .
conf. 93. n.137 . vol.2. quod æquum eſt, vt & illud :
contra tales exigi indicia clariora quam contra a
lios, per tradita à Vulpello conf.141. in prin.quem ſe
D quitar Baiard .add.Clariq.64.n.63.Verumtame
eriam hæc duo ab arbitrio iudicis dependent : quia
cum reatus omne priuilegiú ademerit, iuxta fran ;
Marcum decif. 709.p.1. tantum licebit iudici, cum
iſtis qui priuilegio lunt exuti in pænam facinoris
de quo ſuſpecţi meritò videntur , quantum cum
illis qui nunquam priuilegio adiuti fuerunt .
QVÆSTIO XXIV .
An in atrocioribus maior debeat adhiberi tortura ,
quam in aliis criminibus.
cetera paria ſint, & aliande nihil obſtet ,cer -
cum eſt in his acerrimam eſle torturam adhi
Slue
bendam , per l. vbi C. de falf. l.edictum D. de
quaftion. Brun. de indic. c tortur.p.2.9. So niu . 42 .
Canrad. in pract.tit.de negat. crim.n. 37. in fi. No
uiſ. Roman.de teft.9. 37.7.89. Sed quia in his cer
ta regula tradi non poteft,quia res pro perſonarú,
indiciorum , & aliarum conſiderationum varieta
te iudici moderanda, vt docui libr. so difquif .fect.9 .
verſ. tortura modus. ideo hoc totum prudentis iu
dicis arbitrio commiflum cenſetur,vt torturam in
tendat vel remittat, prout in conſcientia iudica
bit.l. de minore g . iormenta .!. quajlionis D.de quajt .
Brünus ſup .Clarus 6.9.64.7.2. Foilet.in verborer
incturati,
 ONVM
UI SITI
460 DISQ
indurati, n . 16.Binsfeld, d . concl. s.Menoch.de arbit.
lud, cent.3, caju 271. Farinac.q. ; 8.n . 3 3. vbi post
num. 34. ponit varios tortura gradus , qui poſſintiu
dicem dirigere. optimum puto ſequi loci conſue
cudinem , vt benè Chartar.ſup . n. 49 .
QV ÆSTIO XXV,
Cum ſagæ plerumque fintindurata e maleficio taci
turnitatis munita , qualis tortura in hoc crie
mine maiorisfit effeétus.
Via propter varia concurrentia temporis, lo
OX
ci perſonæ fæpè fit, ve quod in vno efficax,in
alio irritum inueniatur:immò quod vno die vehe
menter metuendum & incolerandum , hoc eidem
perſonæ alio tempore haut magnifaciendum vi
deatur; vix certi quid reſponderi queat: niſi quod
ab experientia iudex in his directionem ſuam de
beat muruari. Scio profuiffe , & bonum factum ių
dico , li fimul cum quæſtione adhibeantur aliqua
remedia Eccleſiaſtica , quibus dæmonis vires in
fringi ſolicæ.Silueft.in 1. de Strigimag.admir.com
mendat præmiſſam exorcizationé, non quod poſ.
ſellas à dæmone fagas omnes ſentiat :ſed quia vel
obſeſlæ , vel præleptia eius obfirmatæ lunt. Vtiļe
quoque li torquendi collo appendantur facræ re
liquiæ ,vel agnicerci effigies conſecrata : item ſi a
qua benedicta in os infundatur , & ea corpus a
ſpergatur:& cùm vtuntur tormento inſomnix , ce-
rei benedicti inſtillatio inopinata . Verùm hæco
mnia ( vt dixi ) ab vſu docentur : & cauendum ne
ſacris hiſce remediis ſuperſtitioſi aliquid ratione
materiæ, temporis,aut numeri, immiſceatur. Plu
rimum & crebro veritati obftat mala iudicum &
quæſitorum diſpoſitio quoad fidem ,mores,aut in
tentioné.hinc enim fit vt adeo multa Deus diabo
lo permittat, quæ contra Iudices benè diſpoſitos,
nec cam crebrò nec tam facilè foret permiſſurus.
QV ÆSTIO XXV .
Quoties poſſit eleuari reus e grotpoſſint dari
ictus,pro quolibet indicis?
On poteſt in his conſtitui certus modus vel
N. regula . iudex deber facere ſecundùm arbitriú
& conſcientiam fuam : conſiderata qualitate deli
Cti, perſonæ, & indiciorum . reétè Marfil. in Pract.
crim . J. expeditam n.85. Clarus d.q.64.84.32.qui
nonnulla de ictuum num . Menoch.caf. 271. aly ci
tari à Giacharo ad d . g .Clari. 64. verf. Iudicis arbi
trium . Paris de Sindica. verſ.toriura c. 4. 1.1. Boër .
decif. 163.1,9 . deciſ. Lucenſ.89.9 . 11 .
In genere dici poteſt, regulariter reum ter ele
uari & dimitti pofle. Caſon. detorment.6.14 . & de
conſuetudine Italię ſolere pro fingulis indiciis tres
ictus dari , ſcribit Marſil. in praćt. . occurrit col 2. E
verſ. co poteft poni,ſeguirarlojèph. Cuma. de Sinds
cat. rub, de tortu . n. 20. Nouell. falla. 92. n. 2 .mi
hi hoc durius ſemper viſum . Nam & ipſe Marſil.
alıbi conf. oétauonu. 37. reſpondit ſufficienter tor
tum,qui habuit ſex ictus chordæ , quod eft in vni
uerſum pro omnibus indiciis intelligendum :Cra
uetta verò tres ictus ſatis eſſe cenfuit. conf. 287.n.
6. nempenon pro fingulis indiciis , ſed omnibus
ante habitis , & toto continuo tempore , quo reus
in vna quæſtione manet ſuſpenſus. Grilland. traft.
de c.5.4.vicendum n.9.Clarus 1.5.9.fin.do?.64.1.33.
Farinac. lib. 1. 111.5.9. 38.n.47. 6 ° 54. %.3361
CA
MAGI R VM
A
QV ÆSTIO XXV II .
Quamdiu reuspoſſie teneri in chorda
eleuatus ordinaric :
Tatutum eſt quadam bulla Pauli III . Pontifi
Solis
cis ſapientiſſimi,non teneri vſque ad fpacium
horę,in bullario 1.2.fol,471.Si enim benè bullę ver
ba perpendas,prohibet reum in tortura teneri per
longum temporis fpacium , veluti voius aut pluriú
horarum.q.d.cale eſſe non modo pluriú , led vnius
quoque integræ horæ.vili legendum ,vniuset plu
rium vt ſummum permittat ad vnam þoram , & lic
videntur intelligere DD . quiin atrociſſimis per
B mitçunt vnam horam aut paullo amplius. Foller .ia
verb.reiinduratin.16.fol.28y.Flaminius Cartar, in
pract ,de interrogat,reor.lib.4.c.1,0.113.Farin.9. 38.
n.54.Grilland.ſup.n.9.ego quoque dolib.s.feit.9.verf.
torture modus,
QVÆSTIO XXVIII.
Quid in vtroj ad fummum fieri poffu?
Væſtio procedit de numero ictuum , eleua
Qcionum& quanticare temporis.
Inprimis Deo ante oculos pofito , & modera
mine tali adhibitio,vt præceps & effrenata vitetur
C
læuitia,l.de minore G.tormenta D.dequaft.l. nihil.C.
codem ,debet iudex potiusamplecti,quo ad res pa
tietur , benignitatem quàm atrocitatem , Aymon.
conf.287.Bertazz.conſ.315.num.3 .& videre vt reus
tortus laluus lit innocentiæ vel ſupplicio. l. qua
ſtionis modum D.de quaft.vbi Bart. Alberi. Marſ.
Gandin . in tit.de quaſtion . n . s. em. 10.
Deinde Patauini DD . cenſent ad ſummum tri
bus diebus interpolaris, ſi ſint indicia vrgentia ,reú
torqueri poffe, & pro qualibet viceter eleuari cum
tribus quaſſationibus, & ira fieri ſub dominio Se
reniſs. reip. Venetz, ed. confuluiffe Paulum de Ca
Stro conf. 199. viſa inquiſitione nu. s. lib. 2. & fequi
D Blanc. de indic.num . 14. Cafox.d. cap. 14. Marſ.
Nouell. 6 Clar.ſup.Cirill.de quaftio. 9.11.n.s.Bo
macoſ , commun.opin.crimin.p.1.verf.torquendus de
bet habere , qui atteftantur de communi Italia praxi.
Vlterius ſi criminis grauitas exigat & fatis robuſtus
fit reus,pofle reo eleuato & ad tempus fufpenſo
facere quaffari funem , qui modus torquendicen
ſetur vehementior, quàm per eleuationem cum di
miſſione & ictibus. Burſar. poft Carrer. dalies
conf.201. n . 9.lib. 2. Quando cum ictibus releua
tur & dimittitur,ad ſummum quatuor ictus,vl & .
timò ponderum grauiorum ad pedes appenfio .
nem permittunt Friburgenſ. citantes Grilland.ſup.
Foller,ſup.n.16. Farin.d. loco n. 49. ( 54 .
QV ÆSTIO XXIX .
An non poſſit Iudexcùm videt reum efle induratum ,
ausi ex aliis iuſtis caufis, deſiſtere ab exami
ne tortura , o poft aliquot
dies eam repetere?
Ofice reſponderem ,cùm id & ratio fæpe dictet,
P & iure nullo prohibeatur, & interpretes appro
bent.idem refponderút Facultares,Bononient.Pa
tauina, & Friburgenf.probant auctoritate Baldinl.2 .
C.quodmet.cau.Bart.in l.vnius g . 1. D.de quest. in
1.oppolit.
 LIBRI V. QVÆST.
1. oppoſir. Marf.in l.quastionis num. 17.6 in Lorepet. | A | manuán reputo ) ſed de exceſſu generis tormen
mum.41. . 10.d.ist. Affli&t.in constir. Regni libr.i.titul. corum , vt v. g . cùm ordinariè in illis locis adhi
de clandestix.bomic.num.ss . & 56.Boér.decif.163.nu.
10.Conrad.si..de negal.crim.cbo tori.num.31. Anton.de!
Canario irattar.dequaſt.m.6.num . 1. Nouis. Rom. d.
quaft.38.per totum ,maximè num.86.Cartur,vbi fuprà
num.180. Clarus quaft.64.num.45. Menoch.caf.272.
num.4.Farinac.guaft.38.nu.86.687.maximè quan
do iudicat indicia non fatis purgata per torturam
præcedentem ,Marfil.in d.l.quastionismodum num,
17. Augustin.addit.ad Angel.in verb.comparuerunt
dicti inquifiri,in i, addir. Menoch.caf.273.aut fi no
ua ſuper veniant indicia . Pouil. Roman.num.go.
vbi fupr.com DD.ind.l.vnius 5.1.Conſultum autem
tunc iudici , ve curet referri in acta , quod animo
torturam repetendi, iubeat reum deponi, & vt
intercedat dies & nox integra , & non repetat yl
tra tres vices , eft communis in ſcholis & indiciis.
Nouiff.Rom . fupr.num.103.6 106.Clarus ſupr. verſ.
vliimo videndum .
Rationem optimè deducunt Friburgenſes , &
docent quod fiue induratio iſta fit naturalis , fiue
arre dæmonis procurata ( de quo multa Grilland. de
quaft. tort.quaft.4.num.12.Binsfeld.in leg :7.C.de
malef.s mathem.guaft.i.concl.is.et ego d. fect.9.cir
ca medi.) tamen ipfa & ex eâ nafcens taciturnitas
eſt temporalis , & non perpetua : quia mutatur ex
caufis naturalibus , tam extrinſecis, quàm intrin
ſecs, vt homo modo velit tacere ;modò nolit;mo
XXIX . ET XXX . 461
beatur tormentum funis : manibus rei poſt terga
ligatis ; quod eſt iure probatum , & in praxi rece
priſſimum ,l.nullius C.ad leg.Iul. Maieſta.l.decurio
nes C.de poenit. Franciſ, Brun. fupr.p.guaft.2.num.6 .
Vel fi nequeat fic torqueri , appropinquatio ignis
ad plantas, Clarus d.num.35. Carrer.in ſuapract.fol.
138.col.1.Farinac.d.quaft.38.à nu.62 . Vel aliquod li
mile ; liceat tunc compedes ferreos,vel baculum
intra pedes ponere , veldeponere reum & refri.
geratum iterum ſublimem facere ; vel vti inſtru
mento (tangeræ ſeu taxillorum , vel ignis, vigilia
& fimilibus, memoratis à Farinac.d guaft. 38.Bru
no d.queſt. 2. & Marfil.in d.lol.
B Aquæ frigidæ effufionem in tergum , non eſte с
inſolitam patet ex eam non reprehendentibus , &
in vſu fuiſle teſtantibus. Marſil.d.l.i.num.27.Pari.
de de ſindica. in verb.tortura.quod incip.de repet.nn.
s. Damhauderio in praxi crimin.ſupr . fol.109.num.18.
Farinac.d.quaft.38.num.si.et 64.Foller,ſupr.num.10.
Chartar./nprà numer.112 . Notant tamen Farinac . &
Paris ,hoc tormenti genus ex crudelioribus eflc , &
proinde non niſi in atrociſſimis criminibus reci
piendum ; & Bononienſes illud non admircunt,
niſi vbi eſt conſuetudo , plura de hoc dixi loco
ſupr.citato. DD . Friburgenſes oſtendunt fuplicij
genus eſſe & ſeruile apud Septentrionales , ex
Olao Magno ,libr.2.Defcript.regnor, Aquilonar.cap.

dò faciliùs pollic, modò difficiliùs ſe contincat. с de pæna infidel . feruor. Poſtea eruditè & philolo ,
Dæmon quoque non ſemper (trigibus ad Giftit ,fed phicè oftendunt , cur aqua frigida ad tergum ap
aliquando deſerit , vel fponte fuâ , vel Dei iuſſu , penſi rei affuſa aut in os infula, cruciatum adfe
vel non ferens Eccleſialtıca remedia , quæ abhi rat,parsque tormenti fit cenſenda ,his verbis:Tra
bentur, vt docui d.fe£t.9.verf.quoad rerrium dubium . dunt philoſophi,quod naturale litcuiuis dolenti,
Vnde etiam fit , vt iudexmeritò (peret , eum qui ſiue homini live bruto , quod calor & Spirious
tunc induratus tacet , alio tempore cuncta propa tempore doloris ad interiora, hoc eſt ad cor, le re
laturum. cipiant, ſeque interiùs conſeruent & nocitura re
pellant . ſicur ciues tempore oppreſſionis & obli
QV Æ STIO XX X. dionis retrahunt fe ab exterioribus , & recurrunt
quantum poſſunt ad interiora , ut docet D. Thom .
? Quid feniiendum fit de effufione aqua frigida 1.2.quaft.4 4.ar: ... Atquihinc eſt quod dolor is ſeu
in tergum appenſi rei! triſtitiæ effectus fit , aggrauare animum ita vt ad
exteriora liberè progredi non poſſit. D.Thom ..... »
foret addica ratio dubitandi, meliùs aſſeque-i o queft.37.art.z.liáque quod aqua frigida in tergum »
Sterodebij mientertio figo illan ineettorquendi ſuſpenſi effuſa ,cruciatum adferat,id accidit ;quod
modos iam aliâs memoraui, d. fe &t.g. nunc etiam calor circa cor intenſiflimus diffundatur ad pro
refpondeo, fi nihil admiſceatur ſuperſtitioſi ( v.g. ximas corporis partes,hoceft in tergum ; cui cali
circa modum effufionis,numerum guttarum ,con do aquâ frigidâ affufa fortiùs agit in contrarium »
ftellationem ,expectationé effe &tûs prodigiofi,& c. reliſtens,hoc eſt in tergum calidum , ficut aqua ca
Sed fit ſimpliciter , & quia putatur plus doloris lefacta magis paritur à frigido ,D.Thom.d.quat.37.
allatura ; nec ſubfit metus periculi mortis , vel art. 1. Sicut & glacies à folis calore citius, quam »
enormis læfionis : me nihil videre caufæ , cur ea nix, liqucſcit, quòd glacies fortiùs , quàm nix re
non ſit permittenda: cùm modus & qualitas tor fiftat : & manus frigida in aquam calidam impo
turæ iudicis arbitrio fubfint. ſita maximum dolorem percipiat . Spiritus ex ore
b Cauendum quidem iudicibus ne io ſolitosmo appenli eſt calidiſſimus, redditque faciem & lin
dos quæſtionum introducunt , ne faciant litem guam calidiſſimam : quo fit,quod aqua frigida ef
ſuam , & pereunte reo in findicatu puniantur . fuſa, linguæ cruciarum adferat ; vel ( quod proba
Bald . in l.i.C.de emend . feru.Boff.de tortur.num.40. bilius eft ) dolor ideò intenditur , quia vt aqua ca 2
Anton.Gomes.com.3.var.refol.tit.de tortur.ca.13.nu. E lida, ita & frigida inimica eſt corpori, potiffimum 22
s. Clarus fupr. num. 35. Farinac.d.queft.38.num.s6. autem neruis, & partibus'neruolis.Et tradunt ana
Sed quando funt indicia vrgencia & crimen val thomici neruos à capite per ſpinam dorſi ſeu ver
de graue , tunc poſſe modum tormentorum exce tebram , in reliquas corporis partes diffundi; idco
di,volunc jídem , DD.Farinac.quafi.37.num.84.0 que in tergo , ſeu fonti & orig ni , hoc eſt capiti
d.quaft.38.num.64.Brun.de indic.part.z.quaft.s.nu . leucerebro , vicinis , maximam ſentiendivim ha
42. Corrad.vbi fup.num.39.in fin.Grilland.ſup.guaft . bere, potiſſimùm tempore torturæ , quo nerui ex .
4.num.10.verf. Quintus oli.Folber.in verb.rei in tenuantur & extenduntur, quo fit vt aqua frigida
durati fub.num.17.Cartar.libr.4 . fue praxis capil.2. ad tergum ſulpeoli rei effuſa , ceu novum crucia
Quos intelligo , non de exceffu iuſtitiæ autæqui tus genus ,dolorem augeat & intendai ] Vnde pa- .,
tatis v.g. pluiquam rei qualitas ferat ( hoc inhu ter mihi meritò lulpectum fuiile , ſi affunderetur
Ааа antc

ISI TION
ISQV
D MAG
462
ante appenfionem ,veldiu poſt depoficionem cor- | A quæſtione pofitam , poterit iudex facilius vfque
pore iam refrigerato.d. verf.vt his indices obnient . ad tertiarn venire .
QVÆSTIO X X X I.
Ando quando tortura ex primis indiciis reperi poffit,
maximè in hoc crimine, cùm ſage plerumque
fint indurata e obstinata ?
Duo quæruntur , An , & Quando.
Voad prius non quæritur, de nouis indiciis,
repeti poſle , licet ſufficienter tortus priora cun
cta purgauerit.l.reper. D.de quaſtio.l.vnius.S.1.D .
eod.ex quibus locis communiter DD.id colligure.vide B confil.3.num.37.6 in d.l.repeti nu.is.Claru d.quaft.
Clarum fuprà verf.vlt.videndum , & Farinac.quaft.
38. num . 77. cum feq.
Sed quæritur, an ex primis indiciis : hîc illud
quoque certum puto , quod fi iudex dubiusſit an
habeat iuſtam repetendi caulam , debere in lenio
rem partem propendere , & à repetitione abfti
nere.l.fi de interpretatione.l.ſi preſes.D.de pæn.Clar.
ſupr.verf.hec autem omnia. Farinac.fuprà numer.89.
Item fi reusnon videatur ſacis robuſtus , vt cor
pus in tormenta durare poſſit, quia perſona de
bilis eſt ; cauendum enim ne fi reperat , enormiter
lædatur vel moriatur.text.in d.5.1 Gandir.deguaſt.
nu.4.0 d nu.20. Guido de Suzar.in traétat.de indic.
nam.3.& 57.Paris.fupr.num.s.Farinac.fupr.num.82. c
Contra certum quoque , ſi reus in quæſtione le
gitimè confeſſus, rcuocet poftea extra tormenta
luam cófeffionem , ex iiſdem indiciis poſſe repeti.
Nam alioqui ad manum effet , fic le ſupplicio
eripere, Bald.in l. bona fidei numer.s.C.de reb.cred .
Marfil.in d.l.repeti.num.11.6 9.quoniam numer.3.
Farinac.num.g1 . Binsfeld.ind.l.7.g..concl.14.deinde
libr.s.feet.9. verf.quoad iterationem .
Gelfantibus his caſibus adhuc puto poſſe re
peti,quando iudici videbitur , quia res ab arbitrio
cius pender: non quidem pro voluntate tantùm ,
& cùnı Gibi videtur Gine ratione , quod meritò
damnat Farinac.fupr.num.79.80.6 8..Sed cùm hac
obſeruatione , vt non repetar fi leuia tantùm fint
indicia illa priora, quia hæc quauis torturâ cenſen
da ſunt expurgata,poft Barthol.Marſ. & alios in d ...
vnius s.l.et in numeros Farinac.numer.72.0 79.
Quòd fi line indicia grauia & vehemenšia , &
ea iudex arbitretur nondum ſatis purgata ; poterit
cam repetere,donec expurget reus induratus.lexi.
in d.l.vnius 5.1.6 ibi Bart. Angel.in pract.verb.quod
fama publica num.95.W ibi Augustinus, Marfil.in
dolorepeti num.6. 10.Crauetta.conf.287.num.6.Bojl.
tie.detori.nu.42.Clarusfupr.num.45.Grilland.d.cap.
4.num.10.cum ſeqq. Binsfeld. fupr.concl.12 .Farinac.d .
lib.i.tir.s.quafl .38,num .47.cum duobus feqq.eſ à nu.
[que. 93. & folent ad hoc prudentes iudices à
79.0
leuiore torturâ inchoare , & poftea repetere gra
uiore & acriore , ex doctrinâ Bart.ſup . & aliorum .
Marfil.fupr.in d l.repet num.4 . in d.§.quoniam
num.2.Farinac.d.quafi.38.num.83.Si tamen inchoal
ſet à grauiore, & propter induratum animum rei ,
& robur corporis , nondum fatis indicia expur
gata,poffetadhuc repeti:Hoc ordinariè obſeruan
dum , ve vlera rertiam vicem tortura non extenda
cur, Bertazzol.conf.320.libr.z.dixi d.verf.quoad ite
rationem : quia cenfetur le planè reus expurgaſſe.
Hæc quoad pofterius. ,
Porro in noſtro crimine, propter caufam in
VM
RVM
ICA
QV Æ STIO XXXII.
An in iure & legibus fundamentum habeat , quod
quidam dicunt torturam non debere reperi,
vltra tertiam vicem ?
On ſcio quicquam iureſcriptum , vt id rece
No n
ptum fit : ſed ex communi Doctorum opi
nione , in praxim id arbitror, vt æquitati ccnſen
tapeum , deſumptum , id tenuit Castrens.conf. 199.
num.s.libr.z.Blanc.de ind.c.num.14.Caſon.d.cap.14.
Marfil.in §.occurrit.col.z.verfil.com poteſt poni.
64.num . 32. Cirill.in ſumm.crimi.5.11.nu.s.Bonaco ).
commun.opin.criminal.p.1.verf.torguendu debet ba
bere .Grammat.conf.21.num . 7.c vol.6.num.17.Bof
sous tie,de tortur.num . 44. Carrer.tit.de indiciis.rum .
194.6 ſeg.Bertazzol.conf.145.num.2.Farinac.quali .
38.a num.32. Binsfeld.d . concl.14.probatur à fimili.
quia fit tria onera tutelarum excuſant tutorem ,l.
tria onera D.de excuf.tut. item repetitio de dando
ad crinam reſtringitur,ne hæres nimium grauetur,
1.fideicommiffa 5. fi quis decem . D. de leg.3. nam te
ſte philoſopho tria ſunt omnia , & torturis certus
aliquis terminus erat præfigendus. Boſſius ſup.di
cit'le ànullis bonis iudicibus ,fed à folis carnifici
bus vidiſſe hunc numerum tranfgredi. Si tamen
poft tertiam vicem iudex aliquis reperiret noua
indicia vrgentiſſima, putem in rigore poſſe vlte
rius tendere. Nam iſta conſuetudo non plusligas,
quàm faceret ius ſcriptum ; & poſſet intelligi de
omnibus indiciis quæ tertiam vicem præcedunt,
quomodo enim célebuntur expurgata, quæ priùs
ignorabantur ? Fateor hoc dictum nouum, ſed non
quia nouum caret oprimâ ratione,vt oſtenſum , &
confirmatur prox. quæft. 33.
QV Æ STIO XXXIII.
An illa tres vices ſont intelligende de vno die,vel
de tribus diebus interpolatis?
D
Vòd non nifi de tribus diebus interpolatis,
Q patet ita vtinter ſingulas queſtiones dies vi
gintiquatuor horarú intercedat,vt terror & dolor
præcedens refideat , & nouus metus ac cruciatus
grauior formidabiliorque efficiatur. Dixi d . verf.
quoad iteratione , & tenuit poft citatos prox.questione
Farinac.d.quaſt.38.num.103. Nec vllius memini ,qui
ſcripſerit yno die ter repeti torturam poffe. Nili
quod Baiard.ad Clarú 5.videatur inſinuare, quod
commune illud dictum Pauli Caſtrenſ. & aliorum
fallar in atrocioribus.Equidem limitatio æquira
tate non caret , & in noſtro crimine non rarò foret
neceſſaria , & probatur à fimili; ſic enim in atro
cioribus ſceleribus pluſquam tres ictus in quali
E
bet torturâ dari poſle docuit Carrer.ira £t.de indic.
e tortur.fol.163.certa enim reg.in huiuſmodi tradi
non poteft.Vide fupra quaft. 24.6 25.
QVÆSTIO XXXIIII .
Quid fi reus toi delıcła commififfet, quod examen
uns die abfolui non poſſet?
Atio dictat , & neceffitas veritatis indagan
R dæ ad iuftitiæ adminiſtrationem exigir , de iis
quæ
 LIBRI V. QVÆST.
quæ ſuperſunt alio die examen inſtitui. Ideò fi/ A currente neceſſitate ,Principem conlulant. Sum
quis de quinque diuerfis criminibus foret delatus , mos verò iudices , qui iudicant auctoritarė lupre
& ex indiciis grauibus fufpectus, & de tribus mâ , nec juliurandum illud præftant , quoniam
tantùm deli &tis tres quæſtiones & examina con aftringuntur folâ æquitate , & ordinationibus
fumpta, de reliquis toties torquendus erit,donec
examen de iis fuerit perfectum & abfolurum .
ha DD . Friburgenſes, qui probát,quia de omnibus
debet examinari; & non fuit examinatus de prio
ribus , confirmant à Gimili, ficut reus fufficicorer,
hoc eft bis aut ter tortus, atque contra le crimen
confeſſus , quarto aut quinto torqueri poreſt ad
detegendom ſocios, quia ratione lociorum num
quam fuit tortus: Binsfeld.d.l.7.concl. 13.ita -tation
ne alterius delicti , de quo numquam eſt cortus,
reperi poteft quæftio , & quidem toties ', donec
fuerit de omnibus examinacus.Siquis conſequen-
tiam negaret. probo : quia plus intereſt reip. fcire
crimé huius rei,quàm locios ipfius criminis , nam
& noui criminis nouos feu alios focios elt dere
Oturus. Deinde non eſt maior ratio cur torqueri
pollit de vno crimine ,quàm de alio, immò fi ptiùs
eller examinatus de leuioribus ; foret maior ratio,
eum examinari de grauioribus reliquis. Denique
propter folemnitatem iflado numeri, quæ eſtme
rè iuris poſitiui,non decet iudicem ,quidquam re
linquere indifcuffures, aur indiſcretè , ac negligèn
ter , præcipitantéţve procedere .
ti !,
QV ÆSTIO X X X V.
V.M.,
An confuetudines locorum ,quoad modum tartura fim
plicuer feguendæ fim , cum magna fie differentia
perfonarum , indiciorum criminum : ita quod non
femper und & codem modo pofſit procedi, có cafus,
11
cauſa , genera tormentorum fiue lege, fire.com
fuetudine nequeant determinari
Ori legis . damnari non poflet, quia indebiiè extorta.Gigas d .
' in I. 1. ad fin.C.qua fie longa confuetudo. Marſil.
fingu.18. Afluctudeciſi135 inune.3.decif.233.num.s.
Felin.in cap.2.de refcript. ideò conſuetudincs loco
rum , vfus& ſtylus cariarum ſequendus iudicis
bus, l.3.§.fin.D.de teft.cap.quàm graus.de crimi. fall.
Barth. & aly in l.fin.C.de iniur. in l. iurisperitos.
D.de excufat . Eriain in grauioribus & atrociori
bus . Clarus libr. s . 5.1.num.6. Menoch.de arbit.cal. D'tati conſentaneum , non dubito quin fibi fubditis
474.num.62.Maſcard.concl. 1317.num.47 . Farinac.
quaft.43.num.144.Bus far.conf.20.num.67 .& conf.69.
numer. 25. & ideò fic in præfenti tenuerunt DD .
Patauini, !
Scd DD.Friburgenſes fatentur iudices à nouis
& inuſitatis in prouinciâ torquendi modi abſti
nere debere , & in hoc crimine conſuotis & foli
cis vti ; ( citant Binsfeld . Farinac.et alios ) ſi tamen
modus corturæ in prouinciâ receptus eſſet admo
dum remiflus , & pro criminis grauitate & per
fonæ qualitate non fatis acerbus ; tunc is qui eſt
conſuetudine generali ,aut legum interpretatio
ne in aliis prouinciis approbatus,fcquendus foret.
Quemadmodum enim graſſantibusdelictis fup -
plicia exacerbanda lunr.l.aut fatta.s. fin.D.de pæn .
ita & quæftionum modi, legeaut conſuetudine
permilli, ſunt intendendi . Vera hæc ſunt, nec du
i bito ex iuftâ causâ mutari poffe : fed à quibus, an
ab omnibus iudicibus ? non arbitror.
De iudicibus inferioribus, qui in ſtatuta ju
rant , fequor ſententiam DD . Patauinorum ; nec
puto illos arbitratu ſuo conſuetudines & ſtatuta,
quibus fubfunt, mutare vel transgredi pofle. oc
XXXV . ET XXXVI. 463
Principum ( fi quas habent fancitas ) puio , non
quidem pro libito ſtatuta illa & confuecudines
tranſgredi pofle ( vix id fiat fine graùi ſcandalo )
fed poffe.prudenti arbitrio illas moderari , & in .
terprerari pro exigentiâ calus occurrentis . Simili
diſtinctione aliqui DD . veunrur in queſto an iu
dex contra priuatam ſcientiam cx allegatis &
probatis iudicare rencalur ? ( ertuin est pius de
bere licere ſupremis illis , quàm infimis . In Ger
maniâ fequendæ conſtit. Carolinæ , cum congrua
peritorum interpretatione .
B
QV ÆSTIO XXX VI.
An etiam indicibus inferioribus à ſuperiore
modus tortura preſcribi poffor? :
quem præfcribic iuſtus non eſt, nec legibus ;
SleDec rationi conſentaneus , v givridebilem lu
pra vires,vel robuſtuin fine vllis indiciis aut iifau
ditum torqueat & fimilia : nequit dubitari id ncc
ipli licere , nec infcriorem teneri pårere. Nam ius
diuinum & naturale , cui Princeps lubelt , vetar
vllum indebitè ladi , idcò laudantur à DD.quira
libus mandatis noluerunt obtemperare , vi alli
& us & alij.Et hominem noui , qui anno 1587.Lu
xiburgi , maluit Prælu .Prætorio'milit. digniras
C
tem relinquere, quàm torguere quendam de quo
indicia fufficientia non habebat. Quod afferui
tenent'l fern.in cap.1.de pa t.ienen. Grammat . conf.
43.numer.35.6 voto.32.numer.8. Clarus d.guafl.64 .
num.13. Roland.conf.12.num.47.libr.3.Farinac.guaft.
37. num . 74. & tunc fic tortus ex confeffione lua
til.quomodo e per quos g.1.14.32 . Ani . Gomef.d.com .
3.rub.de tortur.num.25.Carrer.in 2.p.S.circa ſexium
num.s.Burſai.conf.201.num.87. Farinac.d.q.38.nu.78.
Iudex etiam ſindicatui ſubiaceret . Lad.de Imola
conf. 184 .
Sed li præſcribant iuſta , v.g.calc vel talc genus
cormenti, vel modum & temperamentum æqui
judicibus poſſint præſcribere . hoc de Principe dia
ferte docent Bald.in conf.427.num.9.lib.s.Ó Roman.
conf.451. & fic roto tit.de quæſtion. D.& C.yide
inus legeshac de relatas, & habemus,lexi.in l.gué
stionis modum D.de quaft. fauer ratio ,quia inferio .
res iſti iudices vt plurimum funt idiotæ , ſimpli
ces, & rudes, & indigent inſtructione : maximè in
caſu indiuiduo. In genere , & vt pro regulâ om
nium caluum id fiat , vix arbitror expedire ; niſi
cum addito, vc, fi qua naſcatur ſpecialis cauſa du
bitandi, ſuperiorem conſulant. Id dico propter
varietatem circumftantiarum , quæ in quæftioni
bus plurimi facienda.
E
QV ÆSTIO XXXVII .
An ſie danda copia indiciorum o proceffus informa
tius,in criminibus atrocioribus exceptis:vel an fuffi
ciat indicia à iudice reo proponi, eúmque in conta
nenti cum fuis defenfionibus audiri, cúm isto modo
meliùs veritas baberi polir?
Lariſſimi DD . Patauini ad hanc 9. accurate a
Cadmodum
! & doctè responderunt , in hanc
Ааа 2 fententiam :
 464 DISQVISITIONVM
lententiam : iure ſcripto deciſum effe , vt reis de- | A Ilia indicia per cos videnda. Farinac. num . 112. cum
tur indiciorum copia,ne opprimantur,aut defen
fionis facultas eis tollatur,ex text.in l.vnius 9.co
gniturum D.de quastionibus.d 1.defertorem 5.fi ad
diem D.de re milit.l.defenfionis facultas C.de iur.fifc.
cap.qualizer e quando de accufae.clem . Paſtoralis.de
re iudic.unde id infiniti DD . decidunt , quos habes
apud Clar.quaft.49. Roland.conf.12.num.42.libro 3 .
Rimin.lun.conf. 98.num.sg.libr.1.0 Farinac.quaft.
39. num.z. Quod proccdit etiam in crimine læſz
Maieltat.d.clem . Pastoralis.Boſſ.de indic.numer.78.
Roland.fupr.nu.59.cum fegg. Ofafcus decif.79.nu.12.
Perſonal,tra tat.deindic, num.22. & in crimine af.
faſlinij, Carrer ,tit.deindic. tortur. circa quintum .
num.is. Hieron . Laurent.decif. Auinion.is . & So
domiz,Farinac.fupr.nu.11.& parricidij ac veneni, B non eſſe illi , quod proponitur, li expedire iudi
Grammai.201.30.num.2 . & hæreſis.Bald.conf.gs.vol. cet , illicitum . Denique reddant differentiæ ra
1. Boj de indic.ante num.78 . tit.de haret.numer.9. rionem , cur quod in theh ponitur iudici non li
Parif.conf.2.num.155.libr.4 .Roland.d.conf.12.nu.61. ceat , & quæ ipli demodo mutando ,. & tempore
Perſonal.d.nu.22. Vulpell.comf.21 num. 3.denique in
omnibus atrocioribus & quantumuis enormibus.
Marfil..diligenier.num.175 .Gramm.vol.34.in fin.
Carrer. fupr. quæ eſt communis ſententia iuxta
Farinac.d.9.39.num . 41. & nullibi in jure contra
rium reperiri affirmauit Ioann.Maria Monticella ,
regu. crimen.4.num.3 . & lanè videtur efle iuris na
curalis; & procederet eriamſi reus malæ opinionis
& famæ argueretur, Farinac.ibid.nu.47. & ſubeſ
ſer cimor ſubornationis teſtium ad defenſionem ,
propter rei potentiam ,vt plenè poftalias Farinie: cQ Vod probari
numer. 70. & id quamuis reus non adferat quales
defenſiones velit inftitucre,idem num.75 . & fi iu. tardari: Sccundò quia etiam in causâ hærefis vi
dex ante dacam copiam indiciorum & decretas
defenfioncs vlteriùs procederet , & torqueret,
confeflio reum non premeret , forétque pre
ceſſus totus nullus , per d.Clement, pastoralis. Fa .
rinac . numer . 84. Quæ iure ordinario certa puta
uerim ; & propierea vbinon eſt alia conſuetudo ,
vel Principis ordinatio , qc eſle iudicibus obſer
uandum , vt ſecuriùs procedant.
b Sed quia in quibuſdam prouinciis confuetudo
concl. eft, vt indicia tantùm reo proponatur , & reus in
continenti cum fuis defenlioribus audiatur ;quàm
praxiin aiunt in Bavaria ducatu obteruari, & de
Mediolanenli teſtatur Clarus,d.lib.s.6.1.num.10.sn
fin . non aulim hanc praxim damnare, quàm etiam
elle licitam tenent DD . Friburgenſes, quando ju
dex intelligit ſubeſſe periculu, ne per talem com
municationem debita proceſsûsexpeditio fruſtre
tur,cò quòd aduocari velini minutias ( vt ſoleno)
diſquiere; vel , vi fermè fic , reus inde pertinacior
ad negandum efficeretur.Probatur hæc ſententia,
quia tarentur qui contra ſenciunt Principem &
qui ftatuendi habet arbitrium fic ordinare poffe:
quia hoc non eſt omnino tollere defenſionem , ſed
can ùm immutare ordinem iuris policiai, & mo
dum defenfionis ac ſolemnia eius , quibus omni
bus Princeps eſt ſuperior. Afflılz.decif.391.num . 4 .
& poft alios Farinac.d.quaff. 39.num.23 26. & fic
lervari venecijs in Decemuirûm tribunali , ſeri.
bunt Gigas , in titul.quomodo to qualiter quaft.19 . &
Decian ,lib.7.criminal.cap.42.Fatentur iidem lice
re iudici ſi illi vidcatur , defen Gones in quibuſ
dam reſtringere, veluti ne poffit reus colloqui ni
fi cum ſuis aduocatis & procuratoribus,veletiam
non niſi præſente aliquo miniſtro publico, Iofepb.
Ludouic.commun.opins, concluf. 38.item reftringere
tempus ad faciendis defenfioncs & decernere,
quod loco copiæ exhibeantur aduocatis origina
MAGICARVM
leggu.
Vnde fit argumentum validum , & hæc de qui
bus quæritur lunttantùm iuris policiui , quia ad
Colemnia & modos defenfionis fpectant, quæ fta
tuta ſunt iurc pofiriuo ; & non ad defenlonem
ſimpliciter, quæ eft iuris nacuralis: item li quod
detur in ſcripto , vel dicatur viuâ voce ; & , quod
breuior vel prolixior cerminus tempúſque reo ad
defenſionem allignetur, ſunt etiam iuris pofitiui:
lanè, cùm conſuetudo vim legis obtineat ; poce:
runt per illam hæc omnia mutari , maximè quan
do illa fuit à Principe tolerata, vt in cafu noftro.
Item cùm iudex, in his criminibus lit liber à
regulis iurispoſitiui communis ( vt fæpè dictum )
reſtringendo concedunt,liccant ? Non puto poffe
dari , nifi fortè quod hîc inaius præiudicium rei
Gt ; quod ncgauerim .
QVÆSTIQ XXXVIII.
An fint concedendi aduocati in atrocioribus crimini
bus , cùm foleant, ex hoc reimagisindurari, oina
Pigari ad negandum ?
fint concedendi
nonratione , videtur
,quia videatur primò
fic indicia re
denrur negari poſle , quod Simancas admittit.
Tertiò quia probatur claro tcxtu in l. per omnes.
6. C. defenſ. ciuitat. ex quo illud multi afferunt.
Barbat.tractar.de praftani.Cardinal.1.p.quaft.g.alle
gans pro ea Baldum . Angel. in pract.verf. vestem
etiam celestem.num.12. Marſil.in pract. G.diligenter,
num . 164. Quartò, hoc pertinet ad modum defen
lionis, vt per ſe vel alium : modus autem fubeft
arbr.iudicis vt dictum , 9.37. Quintò ius fcriptum
in aliquibus criminibus reis aduocatos denega
uit , vt in crimine læſæ maieftatis divinæ per bæ
Drelim ,cap.fin.de beret.in 6. & humanæ ,l.quifquis 9.
denique C.ad leg.Iul.Maiefta. Barth , in exiranag.ad
reprimendum in gloff.fine ftrepitu.Gigas tirul.qualiser
in crimin.lafa Malefa.proced.quaft.4.item furibus
inſignibus & graffatoribus ſeu latronibus viarum .
1.per omnosC.de defenſ.ciuitat.. Mars.fupr . & lovinu .
20.de quaft.Roland.conf. 2.num.62.libr.3. Ex his vi
detur aliquid probabilitatis prima facie bæc opi
nio habere : fcd re verâ non eft fecura .
Omnino tenendum , etiam in exceptis criminibus concl.
non poffe denegari reis aduocatum : nec ralio addita
fufficit ad denegandum . Hanc vnanimiter tenue
runt in , fuis conſiliis DD . Ingolſtadienſes anni
1590. & rursùs anni 1601. Friburgenſes, Pataui
ni, & Bononienfes, & eſt recepta praxi inquiſico
e cum in hæreſi, cui noſtrum crimen exæquatur, &
communi DD.calculo, Sprenger part.3.mallei ma
lef. Clarus g.bereſ, numer . 17.etiam fireinon petant .
Emmericus in director. inquifie.cir.dedefenf.reor.ó ibe
in commu.Penna.Roperior,inquiſie.in verb.aduocatus,
Humbertus in Praxi Iudic. cod . verbo. Sumanc. Ca.
thol.inftit.tit.3.nu.2. Boſſ. de indic.contra tortur.num .
78.in fin .Roland.conf.12.num.6 .lib.3. & ali paflim .
Item probatur ratione. Iure naturali cautum ,vt
qui per ſe nequit,pollic ſe per alium defendere;
lagæ plerumque lunt illiteratæ , nec ſe norunt
defendere
 LIBRI V. QVÆST.
defendere ergo debent per alium defendi, alioqui
illis indirectè tolleretur defenfio , quæ nulli tol
lenda . Confirmatur, quia iudex ex officio tenetur
curare vr indefenſi defendantur.l. finon defendan
iur D. de pænir. Item eft conforme Carolinæ con
Itirutioni, ar.47. vbi addira ratio,quoniam alij ex
fimplicitate , alij ex terrore nequeunt ſuas defen
fioncs proponere. & ar. 14. vetatur , nc ad carce
rem aditus iis præcludatur, quorum operâ ad de
tenſionem ſuam rei vri cupiunt. Si dicas hoc ſta
cui in criminibus non exceptis contra : quoniam
in iis quæ iure naturali reis debita func nullam
diſcrimen eſt exceptorum & non exceptorum
criminum .
b
Ad argumenta in contrariú facilis eſt reſponſio.
Ad . 1. ncgatur retardari , nam occurri poteft huic
llo retardationi primò fi ftatuatur aduocatis , vr cum
ore reo nuinquam ſoli fint , ſed ſemper cum eo agant
prælente iudice , fiſcali, vel notario, vt fic omnis
lubornario inſtigatio & induratio ad negandum
impediatur. Farinac.d.g.39.num . 14. num.112
ſeqq.cem poterit cogi aduocatusvi fub iuramen
co promittat,fe reum ad negandum delictum non
inſtigaturum aut ſubornaturum , ve iubei Caroli
niconltic.ordinat ,88. & non vſurom niſi ruſtis de
MI
fenfionibus , & cùm reum viderint criminofuin
elle,ſeceſſaturum à defenfione , Decian in traétat.
crimın.com.r.libr.s.cap.37. Baiard.ad Clar.5.bereſis.
num.22. & clariſſimè cautum Instruction . inquifitor,
umo
quas referunt Simancas en Penna.fup. Deinde prác
Fiare fupponitur aduocatum fore virum proban , gna
los via rum officij fui ; qui nolit in officio fuo delinque
re ; delinquerer autem fi inſtrueret reum ad ta.
moes. cendam veritatem , & non leuiter peccaret. Abb.
erunt.
aliy in cap.1.de refl.cogn.D.Thom.2.2.qwaſt:69.ape.
.... lieb 2.gloff.in cap . '. de confil.in 6. lafınl.cum pro
ponas.2.C.de pact. quod t'iudex poftea deprehen
dat aduocatum tricari, dolosè procedere, vel ali
deten quid fruſtratoriè proponere , poteſt iterum exi
lubel gere iufiurandum : immò li vehementer præſu
cripti mat de dolo aduocari , poteft illius propofitio
nem reiicere , neccurare appellationem , & vltrà
procedere: Sic poft.Innoc.Hoft.com alios concludit Con
perbe
rad. Brux.de beret.in cap.de cautelis.verf.contra im
-Ang probè petentes. Sanè numquam concellione aduo . Dlationibus inter ſe diſſentiunt ,vtpoftea fimulde
cari adeò iudicia retardabuntur ,vt cum tanto rco hoc dillidio interrogantùr ; inuicem redarguere
turiba rum præ iudicio ipfis acgari pollie, quod iure na
VIATU turali debetur .
Ad 2. Sufficit, quod in praxi numquam denc
x his i gentur, nec admodum probabile eſt cos denegari
bac oplo poſſc, niß in caſu mox dicendo in reſponſ. ad
ſuprà.
crimichu : с Ad 3. Arg. reſp.dupliciter primò DD.illos mi
Jio Radio hi videri niti illo textu non benè intellecto . Tex
rus enim agir de patrociniis hoc eſt defenfioni
er tenue
buspotentium ambitiofis, illegitimis, extraiudi
nles and
5,Patagi. cialibus, & vel violentis, vel dolofis , qui tali pa
e trocinio cauſa fuerunt vt fcelera citiùs , crebrius,
aguil
audaciúſque committerentur : quod illic in d . I. E
il
per omnes , acutè vidit Accurſ. Non verò agit de
mailem
parrociniis aduocatorum, in iudiciis admitti ſoli
surp .
tis , nec argumentum ab illis ad iftos poſſet pro
cedere, niſi
conſtaret iſtos dolosè procedere: tunc
aucem eos etiam reiici poffe dixi . Secundò Re
mark.Ce
ſponſorium ,vtinfrà ad fuprà.
In quarto argumento falla eſt maior,quia iſtud
non pertinet ad modum defenfionis , ſed directe
caurumdo,
defen pertinet ad defenſionem ipfam , cui per accidens
eft , vt per ſe vel per alium fiar. lus cnim naturale
c le norum
detendere
XXXVIII. ET XXXIX . 465
A fimpliciter volt non tolli defenfionem , rollerc
tur autein illi ncquit feipfum defendere , li per
alium non Gneretur. Non tolleretur aurem , licet
non ſineretur ſe defendere ſcripto , cùm poffit
verbo : vel non finererur cridui fpacio diiterre,
qui poteft ftatim . Vnde pater differentia cafus
propofiti in quæſt.37.ab co qui proponitur in uſta
quæſtione.
Ad s. Reſpondetur , in criininibus iftis iure d
fcripro tantùm denegari aduocatos , quando no
torium eft reum efle hæréticum , rebellem , vel
conſpiratoren in Principem , affallinum , aut.in.
lignein furem vel lacruhem , & huiuſmodi : fed
antequam conſtat effe ratem ; aduocatus concedi
B tur. Sic leges illas exponunt,& in praxi obtinere
reſtantur . DD . Mantua Benaned.fing : s.Roland.d .
conf.12.num.79.lobr.3.Iul.Clar.in §.bereſis. num.17 .
Farinac.quaft.39.num.109.6167.
" QVÆSTIO XXXIX .
An confrontario fagarum , qua vt plurimum prona
funt ad reuocandum ,conſulta videarur ?
Atùm mouet me quod Sagæ pronæ ſint adre
Luqcandum : nam non omnes tales , & fortè
pauciores : ncque de occultis iftis noſtrum'eſtiu .
dicare, cap.ficut eſt , de Simon .cap. erubeſcani.32.
quaft. s. Conftat ordinariè in huiuſmodi, ſtylum
curiæ lequendum ,Menoch.caf.474 . Maſcard.con
cluf.:13:7.numer.47.Farinac.quæft.43.num.144. Sed
nec ftylus vbique idem , nec iſtè à iure naturali,
ſed pofitiuo deſcendir : quemadmodum & illud
quod reus qui de le confeſſus alios nominauit,
debet in præfentiâ nominati cum iuramento aſſe
rerc fte efie , aliâs nominatio non opererur, Boer.
decif: 319. num.4.Claruis quafi.2.numer.12.verf.quaro
numquid, Vulpell.conf.30.rum.7. conf.83.nu.8.
aut illud quod aliis magis arrider , vt relicto iura
mento ; reus de ſe confeflus, & qui alium in quæ
ſtione nominauit , in ratificatione de le , & aliis,
debeat iterum , leuiter tamen ,torqueri ,& in præ
fentiâ nominati confirmare nominarionem . Fa
rinac.fupr.fiue illud , quod quando in mutuis de
permittantur: quæ omnia ex cóſuetudine potiùs,
quàm iure ſcripto manarunt,nec ordinariè impe
ratæ iudicibus ſunt. Ideò ( vt optimè Bononien
ſes inquiunt)quid circa bas agendú prudés iudex
arbitrabitur , â namque ex vnâ parte adfit qua
litas, vel prærogatiua dignitatis , auctoritatis , vel
imperij in aliam partem ; vel vna iudicio & Ter
monc præualeat, adeò vt dubium elle poſſit ne
contra veritatem vna trahat alteram in ſuam ſen
tentiam ;numquam confrontatio talis permitten
da ; G nihil iſtorum adeffet, permictendam videri .
concl .
Chartar.d.libr.z.cap.i.num . 92. In facto igitur hoc
conſiſtit, & circumftantiis conſideratis deciden
dum , Eriam in violenia,hoc eft quàm ingilis iudex
imperat,confrontatione : cafus in quibus confulitur
legitc apud Clarum ,q.45.num.14 . & ibi Baiard.in
adduion . & in his ipſis caſibus non admittenda,ni
ſi præcedant conſiderationes exquiſiciffimæ , &
cauſæ grauiſſimæ , vt de hæreſis crimine docet
Penna,ad 3.parı,Directory Inquif.comm.23.num.101.
obi de hoc prudenter egit. Idem cenſeo de quodam
genere confrontationis , quod aliquando iudices
decernunt , quod vocatur,confrontatio ad cortinimu ,
Ada 3 & mini's
 M
IONVM CARV
466 DISQ VISIT MAGI

& minus habet periculi ,de quo Antoninas Columba.
in forma procedendiexıraordinar,in controuerf. crum
min.ab arb.220.In confrontationc,fpontanea,quan
do paratus eft rcus alios nondum captos focieta
tis coarguere & conuincerejputo aliud dicendum,
vt ſcripli, libr.s. ſect.10.circa fin. Dempe hanc num
quam admittendum , nifi præcellerint indicia ta
lia , vt proprerea nominati citari pofſint: & iam
čirati; fi non aptè obiectiones rei nominantis , &
A loprime fundata. Qui pro illuſionibus habent,ip
11 ab Alciato , Ponzınıbióque cum paucis aliis de
luli ; & magna pars Vvierianâ farina,non purah
dei pollinc, ſunt conſperſi,lige yux de hac rc
ſcripli, libro 2. Disgusfil. Mag. guej110.1.16 .lib.o
sofell. 16. Vbi in vltimâ editione Moguni !nâ an
ni 1603. fufiffimè & neruofiffimè hoc confir
maui, & Ipero me Lectori veritatis amanti fatis
fecille.

conſtanter accuſantis, foluerint; queant in carce Conlideratis itaque cyncris ,quæ & in d . lib.s.
rem cópingi.fieset enim alio quin iniuria talibus Diſquifitionum , & in relponlione hac quadra
denunciatis, hoc ſeqq.DD.Friburgenſes, & benè genarâ ( cripfi, katuo Pçincipem optimè de re
addunt , fi focius in præſentiâ & confrontatione B publ . meriturum & juſtitiæ ,præclarè conſultu
fuam nominationem retractet , tamquam teftem rum , ſi in ſuo territorio præcisè faceret ſtaturum ,
varium & inconftantem denuò torqueri pofio. quo primùm caueret , ad quot denunciationes
Farinac. ſupr.à num. 116. uſque ad 150. cortura in hoc crimine pollep adhiberi, & licet
duæ de iure ſufficiant , tamen tres ad ininimum
QVÆSTIO XL. requirendas , fine vlla diſtinctione virorum &
fæminarum : 2. quod non attendatur ad contri
An dictum Binsfeláiy erium vel quatuor faminarum tionem nil forte aliqua fit notoriè incontrita ,cò
pro vnius viri denunciatione exigi,debeat quòd nolit confiteri, aut Euchariſtiam ſumere.3.
obferuari in terris imperi? quod non requirantur aliæ circumſtantiæ , nifi
quod lagæ carceratæ , ſeorſim tamen politæ &
Eſpondco negatiuè , quia priuati Do , interrogatæ in genere , vide
coris dictum eſt :tum quia contrarium vbi- rint N. & N. præſentes in cali congregatione no
quc praxis yidetur rccepiſſe.lege tradita fuperius Eturnâ lagarum ; nullis admiflis defenſionibus,
ad q . decimamterciam . nifi quæ fundamentum habeant in iure paturali
fundatum : ratio , quia in criminibus excepuis, iu
2V Æ STIO XL I. dici quo ad proceſſum remiſſæ fint folemnita
tes iuris ciuilis. 4. cùm de perſonâ ſemel de
Quid fentiendum de praxi Germania , que denun nunciata , poffent alij ſocij interrogari in fpe
ciaciones de choreis , á fagarum conuentibus , ha cic : eiuſmodi autem interrogationes Ipecialesad
Etenus pro veris , & fufficientibus , & non alluforiis modum ſunt periculofæ ; quod duæ denunciatio
accepit? nes debeant præcedere,vt in ſpecie de perſona de
nunciatâ, pollit interrogari, Quæ cò magis place
On Germaniæ folius praxis eſt : ſed Galiz Dret expreſie ſtarui, ve iudicis arbitrio , quàm pau
NO
quoque , Hiſpaniæ , Italiæ ac Belgij, & eft cillima committentur.

Hæc faluo meliore iudicio mihi de his XL . quæftionibus videbantur Græcij

Styriæ. IIII . Octob.1602.nunc eadem auxi & recenſui Salmanticæ ,

XXIIII.Iulij,1604,Martinus Del Rio Societatis

I ESVLL . licenciatus & S. Theol.

j
Doctor.

MAGICA

MAGICARVM
Q VISITI
Q VI
&
DE OFFICIO
CA P. I. De officio confeſſarij, qua iudex cſt. A
Sect. I. Peccatorum catalogus que illi inueftiganda.
Qua ex primo libro. Qua ex 2.lebro, Que ex 3.
Que ex 4. os.
de
Sect. I 1. De ſigillo confeffionis in hac materiâ .
Quid quoad delictum commiffum :de promiſſo se- C
Us Greti ſigilo.
male
Quid quoad deli&ta committenda?refulari quidam lu
10
rifconfulti. verum quis pollit vti ad prudentem
14.
gubernationem fcientiâ in confeſſione acceptâ.
He Quomodo ſe debeat gerere cum complice cuius per con
feffionem focij peccatum cognouit?
Quid respondendum iudicibus à confeſſario.
TIC Quomodo iudex aliquid cognofcat fübfigillo confesſio-
dhe nis , & illud ceneatur feruare.
Caſus quibus licet reuelare ſub ſigillo accepta.
De licentia reuelandi mulia.
De co qui etiam extra confeffionem idem cognouit.
De pæna reuelantis.
Sect. II I. Demodo confeſſionis.
Que obferuanda in interrogatoriis? D Abacadabra. de fale profano, de loci mi tatione.de
E nominis mutatione conira Laur. Ananiam .
Que in animi preparatione neceſſaria ?
Aquo fententia intimanda?
Quando confeſarius debeat adire reum ?
An confeſſarius præfens eſſe debeat ad bancum ?
Virum pofſit confeffarius perere,vt facculus puluereus
cello rei appendatur, ve ſtranguletur priùs, c.
Quomodo procuranda contritio?
Qua ad eam folita occurrere impedimenta , quomodo
remoueri queant?
An fignum impænitentia certum ſit ,non poffe lacry
mari:disputatur de bocſogno, c. Iudicum quorum
dam opinio refellitur.
De obligatione restitutionis in hoc crimine.
De abfolutione quadam particularia. Exemplum
mirabile muliercule Aquitana , ex Florimundo
Raëmondo. Mife Sacrificium demon quomodo
amuletur.
Quid referuatum in hoc crimine.
Utrum mendicantibus religioſis liceat abſoluereab H
hoc crimine,quádo Epiſcopi illud ſibi referuarunt ?
Respondetur argumentis Vinaldi & cuiufdam re
centioris .
CAP . I I. Deofficio confeſſarij,quâ medicus eſt.
Anacephaleofis remediorum . A finem , contra multos. Leonis Impery Constitutio,
Sca . 1. De remediis ſuperstitiofis.
Q. I. De exemplis faperſtitioſarum curationum ,
fine magicorum remediorum ,
Chaldæorum Mnufiris. Hebræorum Theophilim ,
alia huiufmodi. Paracelſi remedia impia propo.
GO
DIS
V M
ON
EST ,
CON FESS AR11.
A nuntur. De imaginibus ſuperstitiofis , de inciſio
ne arboris , de collocatione in foco , de nominibus
B Ephefiis, de conuiciis & blasphemiis. de ex.?gonis
Paracelfi. de quodam exemplo miro , quod refere
Grillandus, de canum mattatione. Gallicanius,
anó que pacto maleficia poſſue d.Mipare? De lotio
ne matutina manuum faciei .de locio humano,
veterum ſententia. Exemplum Pharaonis Regis
Æggpii. aliud ex Martyrio Sanita Lucie , alınd
fragmenium San tæ Althelmi, de San & to i bry
fantho.
9 οι νεφελοδιώκαι, γυτευται, φυλακέριοι,in fino - B
do Trullana.quid sougglar.
B De geftatoribus galea fen amny in facrilis.Exemplum
ſubulci ſoruilegi, chius porcos diabolus custodiebat .
o de alio opilione Travečtenſi.
Pliny , Varronis , & Constantini vana remedia.de
Marſily Ficine quodam libro periculoſo. De Co
cori radice effodienda , de criminibus vel dente
cuulfo abiciendu.deouis confringendis.de Sereni
De precariò vel funò ſublatis rebus ex malefici domo.
de crepidis, laciniis , & c.decanibus, equis, ſtricti
glady vibratione.
Virgily locus ( exempla varia . De circuli circum
ductione.
С
Superstitio opinari non futura remedia.ſı priüs con- C
feſſarius vel medicus fuerit adhibitus.
An debeat malefica prius libertati restitui. De fcopis
in ostio ponendis ,de acubus aut criminibus in ollam
coniiciendis.
De cogendis fagis per minas , vim , er de verbera.
F Quod foleant in alios fortem iransferre , probatur
G exemplis. Euripidis có Seneca loca. Remedium
quoddam Saliſberienfis , & alia Sacrilega, vt de
plumbo, verbena ,columbo.
Semper damon in his lucratur, eo quomodo . Exem
plis probatur tranſlatio mali in alios . ,
D Interdum fatilibus planè demonem cooperari. proba
iur exemplo ſtudioſi e verule . Examinata qua
dam dicta Cardinalis Cuſani.
Quæſt. II.An liceat remedium petere à maleficis.
Quod non liceat iure ciuili maleficiis vri in bonum E
qua abrogata lex Constantini , eadem explicata.
Eccleſiastica lege idem prohibitum eſſe. Locus ad
Rom . 3. 0.8.
1 ,on poffe cogi maleficas ut benedicants. El F
de hac benedi tione inguifitum.Arrcnlus Pang
fionis ,
468 S V M MARIA
fienfis ,di&tum impiam Paracelfi. Remigy fententia
reieEta .
An liceat rollere maleficium per res ſuperstitioſas?
An liceat per vana remedia tollere ? Diſcutitur
exemplum Summ . Rofella.
Contra Aureolum nõ licere à malefico parato petere, G
vt maleficium tollat maleficio? Exemplum Wideri.
Soluuntur argumenta Remigy. Explicantur l.nul
lus. C. de malefic. & locus Photy in Nomacanone.
Poreft maleficus induci ve per modum licitum tol
lat maleficium. Et induci poteft tam precibus,quàm
coactione,contra Remigium , é examinatur dictum
Brianzoni, quod liceat hoc petere ab ipſo Diabolo.
An liceat petere vi tollat ab alio ,quàm ab aucto
remet maleficij ; Quid quando dubito ,an fitfubla
turus per maleficium ?
Praxis qua in hac re vſus B. Theodorus. Quibus H
verbersbus cogere liceat ? Quando fit neceſſaria
cautela Caietani? Exemplum S. Godoleue, queva
hac cautela. Alia cautela noua peterequo vfurus for
remedio ? Praxis og ufu huius cautela.
Quæſt. III . An liceat maleficium deftruere , vt ,
co deſtructo , ſeu ſublato ſigno , Diabolus no
cere definat?
De his ſignis,qualia effe foleant , exemplum defera I
clauſa.Status quastoonis.
Argumenta fententia negativa ( Non licere ) Ioannis
Hefely.
Sententia communis affirmatiual lscere ) explicatur, K
fusè probatur. Auctores buius ſententia , qui
quales.
Exempla eorum , qui hac vſi. Examinantur finguliL
ałtus, qui poſſunt interuenire.
Diffoluuntur argumenta omnia prima fententia. M
Quem effectum á damone liceat exspectare? Qyo
modo quis vetetur declinare ad Magos? Quod te
neanrur malefici ſignum pofitum rollere? Aliquan
do non abfoluendus niſi faciat .
De fagarum depilatione. Quomodo intelligendum di
tum 1 E s V CHRISTI ? hoc genus non esi
cirur, nifi in oratione & ieiunio. De exemplo S.Hi
larionis.Explicat.cap.fi per forriarias.33.quaſtion.i.
Quomodo Diabolus eſt alligatus fignis?
Sect. II. De remediis naturalibus contra maleficia.
$ .1 . De remediis pleriſque N. Livl de baaras.de N
byperico, de thapſia , rhamno , ſpina , verbafco
fimil.
De remediis ex lupi corpore, item ex hyena, ex catulo
nigro.cx dromada, ex mustela.ex Leone, ex pardo.
ex afinofiluestri, domesticóque.ex aliis.ex hydrar
gyro.ex adamante.ex Chryſolitho.ex corallio.cx ga
gate.ex iaspide,ex onyche,ex fardio.ex Cameleonte.
ex aſino. Quomodo hæc pofline prodeffe ex fententia
Theologorum .
Quando mnaleficia naturalibusremediis tolli poſſint,
quando non poffint :Explicas.cap.vlt.36.9.7 .
§ . 2. De fignis ſex indictis maleficis.
$ . 3. Deremediis medicorum pracepta.
Sec.11 1. De remediis ſupranaturalibus,diuinis,feu
Eccleſiasticis.
Primim vera o vina fides,obferuatiomädatoram
Dei. Exempla Petri Iudicis, D. Antony.famina
Christiana apud Epiphan. alterius in vita S.
Cypriani, et alia quadam .
2. Legitimus in Ecclefia Catholica Sacramentorum ,
vfus. Р Probatur plurimis auctoritatibus , & exemplis , vt S.
De Baptiſmo, Ex :mple Tgridaris Armenia Regis.
item aliud de Chami Regis Tarlarorum filiolo.
De confirmatione.Ex Lactantio probatur,ef exem
LIB . VI .
A plo Tuliani Apoftatæ apud Prudentinin . 0
De confeſſione,feu exomologefi,varia narrantur R
exempla, Bedå, Ioannis Diaconi, & Perri Clunia
cenfis, & loan.Cæſary. Item ex Theodorico de Ap
poldia.Metaphraste ,et Lifiarde.
Nota autem hic duo exempla de efficacia recitata sa
lutionis Angelica. Explicatum confilium B.Carba
ring Suetice.
De venerabilis Euchariſtiæ vi . Exempla unum S
Eremita apud Caffianam . Puelle Araba apud B.
Prosperum .Vxoris cuiuſdam à D.Bernardo,alte
rins fimilis nostro tempore in Picardia , alterius à
S. Auxentio. item aliud in Indiis frequens. item in
Galliis tempore Albigeenſium . stem aliud in Teu
thonia ( Ei nota Lector Magica hareticorum mira
B
cula.) Aliud fimile ferè in Alpibus Rhetiis.iten
aliad de viſione Pradıcatorum Neapoli in conueniu
S. Dominici, & aliud Salernitanum recentius.nec
non aliud D. Macarij.
De miſſæ ſacrificio . T
Exemplum Hespery apud D. Augustinum.aliud D.
Bernardi.aliud D. Theodori.confeſſio fagarum , &
racio cur iam longas in Catholicorum templis ante
meridiem moras erabant ,
De oleo infirmorum . V
Sacerdotis apud Bedam .
Theodoſijmonacbi.
Exempla Launomari.
Sanctorum . Partheny.
Auxenty Archimandrita .
IVVinvvaloci.
с
Eurychy Patriarche.
Paierni Abricenfis.
.De petendo Sanctorum hominum auxilio. X
3.1
Cur boc remedium minùs hodie frequens,quam olim_?
Eranı diuerfi exorcista , & isti Sancti.Exempla SS.
Macary, vtriuſque, Cuthberti,Bafily, Paphnury,
Eugendi, Gregor. Thaumaturgi. Paulli fimplicis,
Tbeodori, & Vrſmari.
4. De exorciſmo Ecclefiaftico. Y
Antiquitas ordinis exorciſtarum . Ritus quidam vete
res in exorciſmo adbiberi politi. Nomen damonis
peri folebat, cibi foliti exorcifari, cauendum à Iudi
cris fermonibus, probatum exemplo. Serium exem
plum S. Vrſmari, in quo notandi eadem ante o &tin
D gētos annos,quanunc,carimonia.Exempla S. Ade
lelini, & S.Maurily. Cur exorciſmus aliquando fit
irritus? Conira que veneficia non foleat prodeffe, ex
Toſato.
5. De operibus ſatisfactoriis. z
De eleemofina , de ieiunio, exempla S. Auxenty & S.
Procopy. de Oratione. 1. de communi Ecclefiæ , 2.de
priuata in his pracipua fymbolum Apostolicum
orario Dominica.item Roſarium ,& Litania.
6. Imploratum nomen I es v Saluatoris , & AA
CHRISTI, & Sanctorum .
Exempla á auctoriratës Parrum remiſſiue Nomen
MARI A virginis tria exempla. Auxilium An
geli custodis. S.Gouladuch.
E 7. Signaculum Sanctæ Crucis. BB
Probatur teftimoniis & exemplis plurimis quepropter
multitudinem hîc in ſummario omittuntur.
Mox Sanctoram , tegendi miracula , additis aliqui
bus rebus naturalibus. 1
8. San &torum reliquiæ. сс 1
Philippi,S.Dimpna in Brabantia, & plurimorum
aliorum , honorandi Sancti peregrinationibus t
donariis.Cauendum à ſuperstioſoeorum cultu , quem
odêre, vt
 SVMMARIA
odere,vt probatur exemplo quodam S. Glyceria . A
9. De aqua benedicta . DD
Antiquitas huius ritus, Efficacitas probatur variis
exemplis.
Ei precipua quadam ,contra fpe£trum Apameenſe, o
contra aliud Tentaëndium lapides iačiens. D.
Huberti,& c.V vieriimpudens
ſiue mendacium sf
ue calumnia ,
10.Res aliæ benedictæ ritu Catholico. EE
De agnis Dei,de cereis o ſale benedicto ,de pare bene
dicto.antiquitas ritas.exempla quadam .
11. Pia amuleta collo ſuſpenſa .
Que requirantur ne fint fuperftitiofa?
FF
12. Pullatio campanarum .
Experientia quotidiana.Exemplu mirabile ex Petro
m
Cluniacenfi.confeſſiones maleficarum .
Cauendum , à duobus Lamiarum mendaciis, ut illic.
Refellitur vulgi opinio de campanarum baptiſmo.
Hereticorum ſtropha quotidiana.
Capitularis Caroli Magni locus explicatus. Benedi Aliud iterum mendacium.Item alia & alia .
étioni aliquando tributum nomen baptiſmi
, vt apud :" Respondetur argumentis quibufdam Godelmanni. H
luonem Carnutens.
Benedictionis Campanarum ritus defenſus coạtra bez
reticos.
De efficacitate earum contra demones in quo hæc filc
fita ? PetriMexi& error.Cur hæc remedia non ſem
GG
per efficacia ?
CAP.I11 . Quorumdam remediorum Ecclefia
ſticorum ,contra calumnias hæreticorum ,ma
ximè Georg-Godelmanni,defenſio.
Quidam non iuriſconſulti ſed rabula in caremonias
petulantes. A Monita quadam pro Confeſſarys & pænitentia
Defenſio exorciſmi. Ecclefia Catholica . BE
1
1
0
0
0
1
LIBRI VI.
469
Oftenditur ineptia câ imperitia aduerfary. Colle
guntur multa eins mendacia. Oftenditssr inexor.
ciſmo nihil magicum reperiri.
Sigillatim omnes eius ritusprobantur « explicantur.
Defenfio falis benedictis mendaciá aduerfary'o C
fraus. Defenſio aquz benedictæ. Benedictiones
berbarun.Nosia iterumaduerfiwy mendacia.
Defenſio Agnorum Dei.diia sterum mendacia . D
Défenditur beneditio balſami & olei, Ineptia ad
uerfarij formulam dicentis ejfeMagicam ,detegirur,
Verbum exorciſo, & vfus defenditur. Vși co Apoſtoli.
B " Curnon Chriſtusebapriſmopeccata remitti
.
Defenditur Extrema vnitio, & benedictio olei infir- E
makum .
Smidel ini & Lerchemeri veſana conuicia.
Ex antiquitate probantur benedictiones variarum re
rum , berbarum ſeu fructuum . Aqua bénedicta.
Chriſmatis. Panis & Jalis.
Que vis ſit rerum Sacramentalium . F
С
Oſtenditur exorciſtarum ordinem in Eccleſia olim
fuiſſe.D.Clementis Rom.locus explicatus.
Defenditur cultus Venerabilis Euchariſtia , in ea
eſſe verum corpus Saluatoris Noftri. Oſtenditur
nihilin confecratione nec cultu Magicum eſſe. I
Cotra loſe.Scaligerum defenditur,opera D. Dionyſio.
Areopagita adfcripta non ejje Pſeudopigrapha.
Superbia eius anteoculos ponitur ipfiuſmetverbis,
comonetur reſipiſcere,féquedeincepsgerere mode
ftiis, fapere humilius. 4 K
L
bus.
ODOB&
Bbb MARTINI
470

MARTINI DELRIO

SOCIETATIS IESV

PRES BY TERI,

DIS Q VISITIO N V M

MAGICAR V M.

L I B E R V I.

QVI EST,

· DE OFFICIO CONFESSARI1.

Vvm duplicem per- , A 79.3. errores vitare circa vim imagi

lovam gerat confef nandi.
А 9.4 . Quid fentiendum de ſanatione
(arius , iudicis & me
dici ; facilè intelligi per aſpectum , contactum , vocem ,
tur vtriuſque mune de ſalutatoribus, de gentilibus S.
re fungi debere. Iu Pauli & S.Catharinæ , & fimilibus
circumforaneis, & de curationibus
dicis quidem perſo
nam fuftinet , quan militaribus, & c . & quæ in hac re
do confeffiones ex peccata interuenire foleant ?
cipit, tantùm : tumn Ex cap . 4. Princ. quæ peccata occurrant in Ma
enim Dei vices ge diſcet in gia naturali & artificiali.
rit in ligando & abſoluendo, Medici gerit non Peccata ſigillorum & caracterum
9.1.
tum folummodò , fed etiam extra tribunal illud magicorum .
poli,quando conlulitur, idque vel à reis, vel à læ- ' B 9.2.Magorum fraudes de Numeris, &
Gs,vel à iuſtitiæ executoribus , & adminiſtris , vel quid tribuendum illis.
denique ab aliis quibusliber. De duplici hoc offi 9.3 . Quomodo peccetur credulitate &
vſu incantationum?
cio nunc nobis agendum .
9. 4. Quæ amuleta ſeu periapra licita,
CAPVT I. quæ non ?
Ex cap. s . Quæ in pirotechnia ſeu alchimia pec
De officio confeſſarij, qua Iudex eft, diſcer. cata reperiantur , & quo ſe pacto
cum alchimicis confeſſarius gerere,
D ludicem pertinet nofſe delicta, & de illis & quæ illos debeat interrogare? q.
A in foro ſuo iudicare, ve ea cognoſcat iudex, 3.& 4 .
opereprætium fuerit principio hic quaſi in ta Ex libro Secundo diſcitur de quibus Magi
bella feu breuiculo , ante oculos ponere, quæ in C fint examinandi.
quinque præcedentibus libris peccata, ſeu delicta, 1. De artis auctore , & efficiente cauſa quid
a ſentiant?vt habes quaft.2.
nofter iudex debeat animadue rter , & expl ora
re ,vt,cùm neceſſe , reum iuuet interrogando, 2.quos habeant libros iuxta quæft.3.
3.circa pactum , quas illi adhibuerint folemnita
SECTIO 1. tesliuxia 9.4.pracipue littera E. & hic an fint re
baptizati ,& c.
X Primi,itaque , libri Proloquio , diſcet , licere 4.circa effectus, an cos ediderint præſtigiatorios?
Examimiae quia hoc eſt mendacium.vide quajt.6.4 8 .
malefici. 5. An pucauerint diabolum vera miracula face
Ex 1.6 2.cap.diſcer,diſcernere ſuperſtitionis re poſſe :quia eſt error.vide quaft.7.
& Magiæ (pecies. 6.an imagines ſacras inhonorarint , conſpuen
quilibri ratione magię prohibiti ſunt. D do,verberando,trahendo,mergendove?vtquaft.11.
q.1 . quantum aſtrorum influxui citra 7.an alteri pauperiem fecerint, vel damnum de
errorem poffit tribui ? derint in bonis fortunæ ?d.quaft. 11. 12.
Ex cap . 3. 9.2 . yitare errores malè Chriſtiano 8.an theſauros ante magica quæſierint , aut ali
diſcer. rum circa complexionis tempera ter diuitias,honores, vel victoriam à dæmone ex
mentum. perierint: d.queft.12 .
9.an
 LIBRI VI .
9. an incantarint animalia & quomodo ? 9.13.
10.an cum beſtiis rem habuerint ? iuxta 9.14 .
11.an cum dæmone corpus miſcuerint, & quo
modo :quaft..s.
12. an ad conuentus iuerint, & ibi fecerint, quæ
fieri folere narrantur : 9.16.vbi & illud notandum
aliquando non cum dæmonibus, led exſtincto lu .
mine, promiſcuè cum quouis vel quauis oblatis
proximis fibi concubuerint, quod de Lamiis &
inaleficis Atrebatenfibus anno 1459.narrat Meie
rus in Annal. Flandriæ , & de aliis alij .
13. Quoad lycanthropos ; examinandi,an fibi
dumtaxat tales videbantur,an eriam aliis: quia fe
cundo caſu adeſt ſemper pactum , iuxta 9.18,
14. an aliquibus vli contra vulnera ac tormen
ta ? & quibus ? quaft.21.
is . an conati animas euocare ? an conuenerint
de apparendo poſt mortem ? vide 9.26.
16. an finxerint ſpectra quaft.27.
17. an ſpeetris culcum aliquem exhibuerint, &
quem , & qualibus ? an pacti cum illis aliquid fue
rint, an familiaria colloquia ſuperflua cum his ha
buerint? iuxta quaft.28.
19.an procurauerint ſpectrorum apparitionem ?
guaft.29.
19.an exorciſmis vetitis vſus: quæ adhibuerit, &
quain adhibitorum vim eſſe putarit ? an habuerit
dæmonem inclufum , vel includere lit conatus an
parendum habuerit, & fub quo pacto , quamdiu ;
ad quid , & c.quaft.3o.
Ex libro Teriio.v
1. interrogent , quæ lint inſtrumenta quibus
vſæ ? nam grauius fubeft peccatum vnguentis ? eò
quòd folet præcedere antiopofagia & infantici
dium . vide quaft.1.
2. an ſomnificum maleficium intulerint natu
rali medicamento, an verò acccflerit fepulcri vio
latio , & cadaueris iniuria : & quem in finem ?9.2 .
3. quibus philtris vlæ, an milcuerint facramen
ra, aut alias res facratas , & quas: quaft. 3.feit.2.
4. an fic aliquem egerint in amentiam , occide
rint,læſerint ? d.ſet.2.
5. an contra philtrum fint vſi remediis illicitis ?
an capri illicito amore , fecerint quæ ex tuâ parte
necellaria :d.q.3.fe &t
. 3.item quç coolilia dare poſſit
tali amore irretitis ?ibidem .
6.ob quam cauſam philtrum præbuerit;cælebs,
an ve matrimonio iungeretur : coniugata , an vt
amorem mariti recuperaret ; vtriquc,an ad libidi
nem illicitam ?9.3.feci.2.an odij vel obliuionis ma
leficio vfus? item an incendija felt.pen.vlt.
7. quid exiſtimarit de faſcinatione, & an ali
quam faſcinarint: quibus vfi remediis vel anti
doris contra faſcinationem ? 9.4.fect.1.
8. an cadauera laniarint, & quæ damna vencnis
intulerint : quo pacto illa damna viuentibus dede-| E cap.v.guaft.1.6 2.
rint? itein an aliquid defoderint,cui ſola remotio
ne qucat occurri : d.9.1.ſet.2. dum confilium in reuelationibus ? qui abuſus &
9. In feit. 3. noret confeflarius ſingula, vt norit
diſtioguerc in aborſu ,an nocuerint iam viuo , an
anıè animationem ? item ap lig diſtenderint præ
gnantem , verâ , an ſimulatâ prægnatione ? quia
priore caſu accedit prolis periculum , item quoties
hæc facta : denique in 3. calu,an propter hanc de
ficcationem ,fætus fame perierit , & quot & c.
10. Attendar qui homicidæ fint excómunicati?
St. 4. Interroget an fagittariam exercuerit ma
gus? an huivlinodi imagines confecerint , an ba
ptiz rrint : & in quarum perfonarum interitum ?
C. I. SECT . 1. 471
ΤΑ 11. Sect. s. & 6.quos animi, corporisve morbos
intulerint?
12. Sect.z.an aliquos deuouerint ? & qua impre
cationis formula :
13.Se £t.8.an maleficiarint aliquem ligaminibus,
& ad quod tempus ? item an ad euitandum vella
nandum illud , aliquid ſuperſtitionis adhibuerint.
14. Exg.s.diſcet habcre rationem perſonarum ,
quibus nocitum fuit, hinc enim atrocitas peccati
creſcit.nam cateris paribus contra publicam per
ſonarum peccatur grauiùs,quàm contra priuatam .
atrociffimum quoque eft omnium , nccarc infan
tulos nondum baptizatos.
Ex 6.6 7.diſcet ob quæ peccata maximè , quis
tradatur maleficis puniendus?.quibus etiam abfti.
B nendum ſit iis , qui cupiunt elle ruri , vel liberari
à maleficiis .
Ex q.8.poterit confeſſarius proponere miſeriam
maleficorum , & peccati enormitatem ,
Ex libri vero buius parte posteriore,diſcere poterit .
1. Naturam vanæ obſeruantix ? 9.1.6 3.
2. quando , & quale ſit peccatum.9.2.
3 modos præcipuos vanx obferuantiæ , & ex
eorum fimilitudine,quando in hoc peccatum quis
ruerit:quajt.4.27.1.
-4 . de precibus & verbis facræ ſcripturæ , de
ieiuniis & aliis operibus bonis fecundum fe.ſet.2.
5.de ligaturis & periammatis ( El.3.
6. de obleruationc omnium.fe £t.4 .
C 7. de'itienis initiò arloi. fect.s.
8. quando liceat obferuare dies , quando non.
fe £t.6.
9. quæ fint licita media ſanandorum morbo
rum , & quæ non , & de militari vulnerum cura
tione. ſect.7.1
10. fundamenta vanarum obſeruationum quæ
adhibentur ex S.S. & c.tefurata.Quod eft neceſſa
rium (citu, vt idiotis poſſit perſuaderi, eſſe impia
illa, quæ habent pro piis. ſeči.8 .
De formulâ, li Deºincarnatus & c.7
Dæmonú minifterio an ad bonum
liceat vti .
De rythmo ſeu verſu . Cótra Fe
De ritibus & cærimoniis quæ ad- licé Mal
D h bitæ, | leolu Ti
De dubio in quo benignior ſequen- gurinam .
da lit interpretatio, tam de du
bio perſonæ, quam rei. j
11. Ex formulis pofitis, in fe &t. 9. futurum ei
non difficile, iudicium ferre; de cæteris, quæ ſunt
innumeræ, & in fingulis locis diuerlæ; ſed in ipsâ
ratione formali ſuperſtitionis conueniunt.
Ex libro quarto .
1. Diſcer naturam prophetiæ , & quando ſit
peccatum prophetæ , non credere inſpirationi.
2. Quibus inſtructum eſſe oporteat ad dan
errata hîc poſſint accidere ex parte confeflarij;
quæ ex parte habentis reuelationem ? quomodo
fraades & peccata huiuſmodi deprehendantur.de
ſcrutannâ intentionc. quaſt.3.
3. Regula diſcet ad cognoſcendum quando
peccent aſtrologi & fimiles diuinatores,quando
lors, omen , vel ligni peritio lit licita.c.2.q.3.
4. Qualiter peccent diuinatione vtentes , &
quæ excuſent vel minuant peccatum.q.4 .
15. Quale peccatum fit oracula damonum con
Tíulere ? quaft.6.fe &t.i.
1 bb 2 6.10
1
ONVM
DISQ VISITI
472
6. In necromantiâ quibus vlæ mediis ſeu in- ' A
ſtrumentis , quorum ratione poteft accedere in requiſita ad editionem miraculoru;11 ?
fanticidium , & fimilia peccata. Sé& t.2.
Ex ſe99. ſečtionibus , dilcer ſpecies diuinationis
cum pacto expreſſo.In ſpecie quoque illarum vl
timâ de oculi excuffione, nota incidere in obliga
tionem reſtituendi, ratione damni iniuftè illati.
8. in 9.7.diſcer varias ſpecies pacti impliciti; ex
quibus potcrit decidere cafus fimiles,vtde faltan
tibus per pyras ,de'aſſetuantibus, álviov, de feren
tibus amethyſtum vt ſomnient , de offerentibus
candelam S.Antonio ve furem indicet ; & in qui .
buſdam poteft accedere obligatio famæ reſtituen
dæ , vt in Parthenomantia .
: 9. quomodo liceat niti ominibus , prodigiis &
portentis ? quando peccetur in huiuſmodi obſer-
uandis : fect.2.
10. Quando fit ſors diuinatoria & prohibira ?
maximè de illâ quæ fit per inſpe & ionem libri ſa
cri. fe&t.3.
11. Ad naturam peccati huius intelligendam
planè neceſſaria eft. ſe4.4 .
12. Diſcet peccata aſtrologorum , Genethliaco
rum , & cæterorum iudiciariorum etiam medico
rum & chirurgorum.c.3.q.1 .
13.Qur liceat diuinare ex elementis & mixtis
inſen Gilibus,vt cometis , halonibus, & c.quæ non ?
quaß.2.
14.Quid liceat medicis diuinare? 9.3 .
15.Quando peccent phyſiognomi?9.4.
16.Quale peccatum litchiromantia? 4.5 .
17. Quæ lomnia licet obſeruare & interpreta
tionem quærere 29.6. In fine quxſtionis habebit
exemplum faciendæ in fimilibus diſquiſitionis.
18. Quæ occurrant hodie peccata in ſorte diui
foriâ , & quibus fit licita? cap.4.queft.'.
19. Quæ peccata contingant in contractu fortis,
qué vocant olla ſeu Lotheryæ ?quę quoad védito
rem ,quæ quoad emptores, quæ quoad miniſtros
ſeu alliftétes,quæ quoad remp.velPrincipem ?9.2.
20. Quæ pec ata tint canonicæ purgationis:
an quis eam cum mendacio vſurparic: 9.3.
21. An vfus fic vulgaribus purgationibus in
terroget ; tam tub undo , quàm exigendo. Noter
quæ dicta de prouo atione ad diuinuin iudicium ;;
quomodo in ca pecíetur: item de duello publico D decipiunt. fe &t.10 .
& privato preplet ad unctam excommunicatio .
nem : & noter quæ ad explicationem cenfuræ illius ex fuâ confeßione.fe £ t.11.
bic addita. Se7.1.0 2 .
22. De peccatis purgationum variarum per
ignen) . Sect.3.
23. Peccata probationis aquæ frigidæ vel fer
uentis . Seft.4.
24 Diſcet, cur & quomodo peccet iudex pro
batione illâ vulgari , qua lagæ in aquam proie &tæ
creduntur lupernarare : & quid rcſpondendum ni
tentibus conſuetudine ſeu corruptelâ quorum
dam iudicum.guaſt.s.
25. Noter quæ hîc dicuntur, ve cominunia om
nibus vulgaribus purgationibus. Ein hæreticalia, quæ non ? & proinde, quibusex
26. Irem notet, quæ de excuſatione ex capire communicario accedat ? Je &t.15 .
ignorantiæ aliquando iudices prætexunt ; vt Iciar
quando bona intentio cxculationem illis prebeat ,
quando verò non præbeat .
27. Item qual: lit peccatum error fine dolo ?
28. Peccare iudices, qu ' , lemotâ lege & ratio
ne , arbitrij liberam plenitudinem fequuntur : &
quomodo omnis iudex legi ſubiectu ?Se &t.2.liri.l .
29. Peccare quádo cañonib.nó obté crāı? Se£t.3.
ARVM
MAGIC
30. Quando liceat ſignum perere : & quæ fides
31. Quomodo peccet torquens vel damnans
eum , cui hæc purgatio fuit adhibita ? d.fct.3.
33.De peccato purgátis per podera & lancéy.t .
34. De peccato purgantis per crucem
35. Peccata in quibuſdam aliis generibus , quæ
rariora , ibidem .
Ex libro quinto , diſcer.
1. Quando iudex peccet arbitrarido remeie
circa criminis grauitatem ?
2. Quando peccet minunedo vel augendo pre
nam legis ?
3. Quem iuris ordinem contemnendo iudex
peccet? Sect .. 1
B 4. Quomodo peccet in inquiſitione ? 1. circa
corpus delicti. 2. ratione accuſationis præceden
tis.z.in formâ inquiſitionis. 4.quoad præcedentia 1
indicia . 5. quoad famam præcedenteni . 6. quoad
abſolutionem præcedentem . 7. quoad tranſactio
nem.8.quoad gratiam Principis. Sect.2.
5. Dilcet de indiciis, quæ vis præcipuorum ? 2.
quod iudex tenetur aliquando ad damnorum te
ſtitutionem , fi non interrogauit de fociis.3.quan
do propterca reo deneganda fit abſolutio ? 4. alia
in hac re tam rei quam iudicis peccat. . 5. peccata
iudicis ex defectu indiciorum ad torturam fuffi
cientium . 6.quomodo diſtinguenda iactantia à
minis ? 7.quod mens ſcrutanda in minantis æqui
uocâ locutione. Sect. 3 .
6.Se t.4.Dócet vim minùs certorú indiciorum ,
С
2.quod ex nó impedito dáno iudex teneatur reſti
tuere.3. Peccari in ſorriariorú , defenfione,fauore,
patrocinio & occultatione. 4. qui mortaliter pec
cent non defendendo.s.qui teneantur reftituere.
7. diſcet multiplices abufus iudicum in rece
ptione teftium.feel.s.
8.Peccata accuſatorú , & onus reſtituendi.fect.6.
9. varia peccata in reis comprehendendis,car
cerandis , & poftea ibi aſſeruandis. fe &t.7.
10.multa grauia peccata circa modum torturæ ,
in quantitate & qualitate.
11. quoſdam ritus ſuperſtitioſos contra malefi
cium ( ve vocant vulgò ) Taciturnitatis . ſeet.9.
12. peccare iudices qui mendacio dolóvereum
13. quando iudex peccet condemnando reum
14. Quomodo diſcernenda; ſuſpicio ,opinio , &
prælumptio.
15 Cui pollic iniungi abiuratio , & quo pacto is
ad eam inuitus adigi poſſit? fe &t.12.
16. Varia in quibus iudices circa canonicam
purgationem queant peccare. fe &t.13.
1.17. Quomodo iudex peccet , interdum etiam
cum onere reſtituendi, eò quòd cùm deberet ab
folutè abfoluere , tantùm abſoluit reum à iudicij
inſtantiâ ? ſect.14 . :
18. Quomodo qual ficarda ſortilegia : item quæ
19.Quando iudex peccet in pænæ irrogatione ?
fit.16.
20.peccata quędá propria Sacerdotű & clerico
rum in hac materiâ ,de quibus illi interrogādi.ibid .
21. Quando iudex remittens pænam teneatur
ad reſtitutionem & peccet? ibid. 1
22.Peccatum legentium vel retinentium libros
Magicos. ſext.7.
23.A
 LIBRI VI . C. I. SECT. II.
473

23. An præbéda maleficis ad mortem damnatis A homines à confeſſione. Excuſari poflent auctores
Euchariftiâ ; & vnctio , & quid in Euchariftiâ cius, li dumtaxat locuti furent, deco qui fpecie
confitentis accederet , reuerâ tamen non haberet
præbendâ fit obſeruandum.fe £t.18.
24.Peccétnc iudex ſepultura denegādo.fe £t.19. animum conftendi , fed vel confilij perendi tan
25.Peccatum eorum qui ſubminiſtrant inſtru tùm , vel decipiendi confeflarium ,aut errahend
menta necis, vt reus euadat pænā publicam.ibid. in ſocietateni criminis ; tunc enim non eſt veruni
ſigillum , nec res ſub ſigillo credita. Quod fi quis
SE CTIO I I. animo confitendi accederet, ſeque clauibus ſubii .
ciendi, & abſolutionem conlequendi , & fic ,con
De figillo confeſſionis in hac materiâ . feſſionis ſigillo rem fubiicere : fequenda omnino
communis opinio contraria ,quæ plumbus luuttis
с Anc ſectioncm addo , propter quorumdam & Theologis placuit , non efle tum licium dere
confeffariorú fimplicitatem , & quorumdam gere , ne reip.quidem proditionem f.Hanc fenten . f D. Tho.
Sor . Rich
ludicú temeritatem atque malitiam ;qui , quantúm ciam limitant,primò quoad verain reuelationen :
& con m .
poſſunt conantur ex confeſſariis , directe, indire B volunt enim polle Sacerdotem tunc ipfos conh Theologi.
étéve, cum ante Rei morté, tum poft cam , exſcul tentes diligéter monere , ve abit:neant, & obuicnt; vide Nav.
pere ; num reus fuerit peccati illius conſcius. Adeò
tum etiam monere magiſtratus, & Epiſcopum , vt inç. facci
dos 1). 120.
vt alicubi audiuerim ſolitos quodam loco confef. ſuper gregem ſuum vigilent, ciuitatem cultodiat,
& feq.Far
Carios à iudice poſt laram ſententiam mortis in & fimilia , quibus & malo ſubueniatur, & confel- multosci
reum interrogari; litné iuſtè damnatus reusinec- fio non rcueletur 8,2.limitant, li panitens habeat tatiuriftas
ne ? & religioſos quofdam ,cò quòd hanc Iudicum ſocios complices, & sple quidem præniteat , & fed vide
iniquá importunitatem , vi ſacrilegaın , graui ora emendationem ( pondeat; indicat iamen adhuc cur non fa
tione repreffiffent, impoſterum ad reosaudiendos ellc periculum , ne per complices, ipfo defiftente, ſecutus.
vocari deGille . Notandum primò ſigillum con ſcelus committatur : tunc enim putalit ; vt occurra . Ex D.
fellionis vim æqualem habere in omni crimine, tur damno futuro ,pofle Sacerdotem reuelare deli- Tho. Au
etiam maximè enormi ; vt in crimine læfæ Maie Atum futurum , etiam confitente non conſentien- guin ad
Angelum .
a Gign.de Itatis humank , & bæreſis a ; vnde patet tallum & te h.3.limitant multi luriſtæ li panitcat paniten- veri.cheh.
Icrim . læſ.
Mai , lib.z. erroneum eſſe verſiculum illum vulgarcm ? tem , & velit le emendare ac defiftere ; quod fi no-
cradita la
rub.qui ac Eſt harefis crimen ,quod nec confeſſio celat . lit deſiſtere , ncc obuiare ve potelt , led perficere
cua patria.
pot,num .
cuſa.pol.q. Notandum ſecundò ,ex communi ſententiâ ,ſer- c mauult : cunc inquiunt non teneri facerdorem ad 18 .
18.Anton.uandú ſigillum ,vt ante rei mortem , fic & comor ſigillum ,quæ putatur comunior fententia canoni- h fic pont
Gabrielus
lib.7.con tuo , quiamoriendo ius famæ ſuæ non amifit : nec ſtarum . fundamentum corú eft ,quia non putant alios quos
cl.vle.n.17. confeſſio eius propterea minùs confeſſio eſſe cæ hanc eſſe veram confeffionem , nec ligillo hîc lo- allegant .
Albertin: pit ,quàm priùs.Notandú tertiò, Doctores quando cum eſſe. Sed falluntur, quia vera confeffio eft,a Angel. :
de cogno- concedunt veniam detegendi,ſeu narrandi aliqua animum accedentis & confitentis ólideres; licet & Parinac
Tertio. Ca- accepta in cófelonejnúquam loqui de expreſſio non fit perfecta confeſſio & valida. Et ad hoc vt fupr. num .
chol.q.25 . ne delicti in ſpecie,vel perſonæ nominatione; ſed quis ſigilli decreto legitur ,nihil neceſſe eſt ( quod 101,
i vt Innoc.
Sco.& Ric. omnes tárùm agere,de quadá generali rcuelatione benè docuit Nauarrus) confeflionem eſſe perfe- Abb. Arc
in 4.d. 21. delicti, fic factâ, vt per eam nequeat ad perſonaru ctam & validam , fi hoc enim rcquirerctur,quania & qui ces
b fic poft cognitionédeuenirib.Notandú 4.aliud effe fi aga quæſo porta panderetur malis Sacerdouibus , ad feq. Gabr.
Angelam, tur de delicto cómittendo, aliud fi de iam cómiilo . reueláda ſecreta: quibus fufficeret minima aliqua & Menoc
Albert.Gi.
Quoad delictum commiſſum ;inprimis eſt len cauſa denegandæ ablolutionis: ſed fatis cft,lipe - lupr.q.18
gan . & Ga
brieliu do tétia quorumdam , quæ communis videtur Cano nitens animo accedat confitendi , leque clauibus Augulit
. ad
cuit Fari- niſtarum , poſle Sacerdotem delictum iam com ſubiiciendi, vt abſolutionem conſequatur, & cum Ang. fupr.
nacius to . miffum reuelare, quod non in Sacramento pæni- D hoc animo ſincere peccata narret , ac numerato Bonacola .
P.commu .
1. 9.51.60 .tentię ;ſed extra illud, lub promiſſione ſecreci & ſi
I10. promat ; nihil quodmeminerit ,fitque dicendum, opin . verf.
D gilli cófeſſionis accepit ; immò , 6 in teſtem produ prætermittens ſpontè luâ: obligatus enim hocip facerdos .
c teft bus cat , debur ere illu d reue lare in iudi cio ;hæcfen téti a lo manet Sacerdos ad ligillum ſeruandum : nec non poteft
Gomeli o r s
reiicitu ab alii d,vol ent ibu s ver am efle de cri mi æqu itas aut religio facramenti huius patitur , vt reuclare.
13
3.par.c. . nec omm itt édo , non de cri min e com miſ ſo , pro ba qui fidem habuit,fuaque arcana credidit cöfella
num . 9. & bilcm puto vtramque ,ſed poſteriorein elle tutio rio , vllâ ex causâ decipiatur , funt enim permulti,
Gabrielio.
fupr . n.16 . rem :in rigore quidé,qui fe obligat lub ſecreco tali, qui licet animo fint latis præparato & forti ad
d fic Me- æquè ſe obligat quoad commiſſa & committéda; confitendum ; infirmiores tamen adhuc ſe putant ,
nochius li. fed cenſetur Ecclelia propter publicum bonum, quàm vt queant abſtinere , & imaginariâ qua
1.de præ- velle irritare promiſſionem illam , quo ad crimen dain neceſſitate ſe trahi raptarique ad perficien
fumpt.qu .
89.n.17. & committédum ;qui fauor bonipublici ccſſat ordi dum putant ; quod dolent tamen ſe non penitus
Farinacius paciè ,quoad crinen cómillum , ideò li graue damn abominari, & à Deo poftulant vires robúrque fi
lopt.p.115 . ' num inferretur celatione illius criminis commilli; bi ad hoc præftari ; & ignoſci infrmitati fuæ .
teneri tuin quoque illud ſic reuelari fatenturMe- EQuare tertia hæc limitatio mcritò à Thcologis
noch. & Farinacius,doctiſſ.duo Iuriſconſulti.Sanè pleriſque hodie exploditur : & miror Farinacium
promiſo illa lub ſecreto ſigilli facere nequit , vt cam amplexum ;cùm rectè D. Thom . paulò antè i
e poft In- quod ſigillú non eſt, id tale fiat : fed obligat Tolum fucrit fecutus .
oc.& Ab- modd more promiffionú aliarú de ſecreto (eruan Quoad 2. limitationem , fimul & primam ,de
brielius a . do : quarú vis fe in detrimentú reip.contra æquum pendent à quaſtione V.Sacerdospoffir vil aligundu
I cócl.vk.n. & bonum nequit porrigere . Quoad delicta com ſcientia,ex confeffione parta , faltem ad, aberu alionem ,
7. Menoc. mittenda ; quando quis non vult abftinere aut ſe mala smminenisa auertenda ? verbi gratia ,conti
de arbitra. cmendare,fed crimen ftatuit perficere, fuere non teturmaleficus ſe vel alium pofuifle pelictes,vel
caf. 180 .
num. 21 . nulliluriftæ ,qui cenſuerint,ca poſle à confeflario quid aliud fub tali l.mine ; & pili collantur, do
reuelarie.hoc ſententia periculola eſt, & retrahit mum comburendam , l'rincipem interiturú , 401
Bbb 3
 474 DISQ VISITIONVM MAGICARVM

quot vrbem ingredientur egredientúrque in ma- 1 A lipliSacerdori credere , nec propterea reum cape- 1
gnam perniciem aut periculum ventutos . Qua in re , vel torquere 8 : immò etiamfi iam illum con B
quæſtione conſentient omnes ferè DD.paucis ex demnaſiet ieftibus conu.ctum ; & poſtea intelli vel.d.n.g.
Nialc.d.o .
ceptis , licere feruatâ circumſpectione vt nec di geret coram delationem vel acculationem oranı
perislib.2.
rectè,nec indirectè ad ſuſpicionem peccati confi ex figilli violationc , deberet damnatum ablolac cocl. 377 .
à citant centis quiſquam deueniat a . Sed probabilior eſt re & dunirtere h . nu. 1. & 3.
multos So contraria fententia & tutior & , magis conſenta Duo denique ſunt calus, ſoli, quibus liceat re- Menoc. li .
1. de pra
cus de rat. nea religioni ac reuerentiæ huic Sacramento de uelare in confeſione audita , primus eft, quando lumpt.q.
fecero . bitæ ; quàm tenuiffe videtur Henricus Gandenſ.b pænitens Sacerdoti licentiam reueland : cóceflir, & 9.10.26.
9.4.Naua . Tutiorem dixi , quia vt illa contraria practicetur confentiunt in hanc Theologi “, & Iuriſta k pro- • 27.
in d.ca.Sa- fine periculo , tantâ & tam multiplici eſt opus cir pter text , clarum , in cap. Significaštı de adul:er : & hmueft com
nis. vi
cerdos nu. cumſpectione,vtdifficile fit plerumque cam ſer quia licet pænitenti renuntiare iuri in fauorem de Sotom
2.6. & chi uantem non incidere in ligilli violationem.2.quia luuin introducto . Quidam ramen requirunt , vt in 4. d.18.
omniú il fauet ipſi Sacramento , cùm inuttet ad illud ipsâ hæc licentia detur extrà confeffionem , & rursus 9.48 s.
lorú quos filentij & arcani neceſſitate, & ſecuritate ,ac liber tunc reus narret ſuum peccatum . Sed hoc non . d .Sch. 18.&in411..
cita. litt.d. tate confitentium . 3.quia S. D. N. Clemens VIII. B eſt neceſſarium , vt meliùs cæteri cenfent, nam fi K 10c.Mat
b nu.9.1
præt. . & anno 1592.die 26.Maij, decreto quodam , præce
Car- extra confeſſionem iterùm ei narier : iam poterit chæus.. de
dinalis To pit ſuperioribus regularium , vt diligentillimè ca ex alio capite referre , nempe iuxra limitationem Simonia.
& in cali
leti in sū. beant, ne notitiâ de peccatis in confeffione habi ſequencem . Deinde quid intereſt, dicárne in con gnificati
Caluú , & tâ ad exteriorem gubernationem vtantur . Quæ feſfione,do tibi lcientiam ,hoc quod modo narraui de adulte.
Saa in A- ſanctio etſi liger dumtaxat cos ad quos ſcripta; reuclandi ; an poſt confeſſionem boc dicat, & ite- Farina. lu
phoriſmis. fatis tamen indicat Pontifici Maxim . magis pro rum narret?Veriores ergo conditiones ſunt,l.non pranili,
quodlib.8. bari eam ſententiam ;quæ vulc ita prorsùs le con ſufficere ratihabitionem ,neque licentia interpre
9.29 .& 31. feflarios gerere ,ac ſi in confellione nihil penitùs tatiuam ; vel implicitam ; ſed requiri explicitam &
audiuiſſent; ſibique perſuadere,nullatenùs huma exprellano.2 debcie cam eſſe merè liberam & nul
narum rerum regimen ab hoc Sacramento depen latenùscoactam . 3.debere ſubcle cautam iuſtam
dere,vt quod ab eo quàm longiffimè diſtar. Cùm & magni momenti ; viputa boni publici,autcor
tamen hæc prohibitio in iſto caſu fit iuris huma poralis vcl ipiritualis boni pæniientis. Nam ioco
ni ; & periculum à republicâ, vel proximis ; cùm ci vel ex Causa leui reuelare , etiam habita periniſ
I poft Ha
tra damnum cuum & ligilli violationem queas; с fione contientis , ſacrilegium foret ! iersé,Sco
propulſare, lit iuris diuini; haut dubiè caſus pof Sacerderti verò , dicenti e licentiam à pæni Dar.Gabr.
ſer incidere ; quo quis teneretur hac fcientia ad cente habuifle ,non femper credendum ; ſed dum- & Maior.
maluin , quemadmodum diximus propullandum taxar, li & ipfe bonæ fit fama , & 'iureiurando id in 4. d.21.
m videMa
auertendúmque vri , prætertim cùm fententia illa confirmet , & pæniiens ei non contradicar . m Icard . dc
communis fac probabilis , & nullum ius huma Secundus cafus eſt, facerdos idem aliunde , ſeu probatio.
num valeat impedire ;ne quis ,cùm necefliias po aliâ viâ, extra confeffionem , ante vel poftcan , re- cócl.1286.
ftulat,ad malum ingens impedienduin , fentenria ſciuerit: quem admittunt,in delictis committédis, a
vidc Au
c Vide D. probabili vtatur c . Et hoc cafu admitti poflet pri Abbas & alij;n fed idem in comiſlis cenſent com guft nude
Th . in ad ,
ma illa limitatio ; ſed & 2. li per omnia profpi muniter Theologiº. & ratio cfficax id perſuadet, Anconaad
dit. 3.9.11 .
arr.1.ad 1 . ciatur & caueatur figilli integritati . Nec enim pu nec enim per confefſionem facerdos amittit ius Augel vbi
4: tādum , Pontificem de huiufmodi extraordinariis quòd antè habcbat; neque id quod poftea aliunde fupr.& Fa
rinac.lapr.
planè calibus agere voluiffe;qui in religioſis con illicomparatum . Quod fi amitteret,confeffio ver o D.Bona.
gregationibus vix vnquam cueniunt. geret in damnam publicum , nam fraudibus pa- d.11.art.z.
Ex hac autem fententià illud ſequitur;ſ Petrus D trocinaretur, & iudicia euerteret, verbigratia, fi ibid.
9.3.Palud.
magus m bi confiens inter circumſtantias pec quis,coram duobus Sacerdotibus tantùm ,malefi ar.3. So qu.z.
rus
cati complicem indicarit ; isque mox mihi quo cium commififfet, & poftea vtrique confiteretur. d. 18.00.4.
que confiscatur , fed peecatum illud libi cum Pe iſte enim tum nec deferri pec accuſari à quoquam art.6.Nau .
tro commune reticeat ; non poſſeme hac ſcientiâ pollet:quod, quàm fit reip.pernicioſum , nemo nó in d. cap.
vti ,ad illum de hoc peccato examinandum ; ſed intelligit. Cauendum tamen Sacerdoti ,ne bac li- Sacerdes,
aum.161.
tantùm pofle me in genere inueftigare; num fit centia viatur,niſi in re grauiſſimâ:nam facilè ſcan
dc.Sacer- aliud quod conſcientiam eius grauer , & perſiſten dalum ſequeretur, &i frequenter & in leuibus re
dosde pa : tem in filentio , teneri me fimpliciter abloluere . bus eâ vteretur : item cauendum , ne quid ampliùs
Nau.à nu. Sequitur fecúdò , Non polle Sacerdotem ne metų
dicat, quàm quod extra confeſſionem cognouit.
13. & eft quidé mortis propolito ,cuiquâ hoc crimen reue Sacerdoti verò dicenti le extra confeffionem id
commun . lared , & pofle co cafu diccre nelcire leſe , nec de refciuiffe non credi,nih id probet ; & ,fi nó probat ,
Nauarr : tali peccato le quidquam audiuille, quia reuerâ extra ordinem puniédum arbitrio iudicis, cómu
Man , ca.8 .
non (cir ,nec audiuit, ve homo ,feu vt pars reipub . niter cenſent Canoniſtæ ,fed hoc arbitror de 1a- Nauar.&
0.19.com- 1
muné elle Immò ſi mente ſubintelligat, ( ſèilicet , vt poſlim cerdote malæ famæ intelligendum.Nam in co qui alij quos i
ſequunter
docét Gi reuelare ) poflet dicere fe hoc in confeffione non e bonæ famæ eſt,putarim ſufficere iufiurandum pro Malcard'
gas d.q.18. audiuitle ', vel reum fibi hoc confeffum non fuif probatione,fi teſtes defint : cur enim non hîc luf ſupr.oes.
2.4 . Gom .
de crim.c. le ; & hæc omnia poffet iuramento confirmare e ficiat, quod in priore caſu ſufficere fatentur? & 6. & Fa:
13.9.9.Ma Nec poteſt ad reuelaudum Sacerdos à quoquam Denique,extra hoscaluslicitos,ſacerdos'reue- rinac.lupe.
ſcardus li,
cogi , ne à Papâ quidem ; multo minùs à quouis .
lando violans figilli( quod ex iure diuino pofitiuo num.108
1.de prob. alio,vtfusè docent Auguſti.Beroas & Hieronym . Auxit ) ſecretum , hodie deponédus, & in carcerem
9.5.nu.sr. Gigas, f Quid fi iudex inueniflet peccatum ma perpetuú monafterij cuiulpia detrudédus eſt.vide
f Berous lefici ſcripto commendarum , ve id confiteretur; 6.Later.c.2 .3 1.0mme de pan.j rem ở Faxim.
9.12.04.2. vel ab aliquo auſculante pænitentem , vel à lacri pract.crim.g.51.nu.93. aliquando tales iufli fuêre à
Gigas d.q: lego Sacerdote figilli violatore id intellexitler; Pontificibus degradari & pænâ morris affici, &
18.num.s.
non pofler iudex his teftibus , nec illi fcedulæ ,nec meritò.exéplú ponit Felicianus.lıb.de degrad.c.14 .
SECTIO
 LIBRI VI. C.
: S E C T 1 o III .
De modo confeffionis.
D Ræter ea quæ communia ſunt in hoc crimi
PREKO
ne & in cæteris,peculiariter obſeruare oportet
confeſſarium nonnulla . Quædam pertinent ad in
terrogatorias quædam ad præparationem animi;
quædam ad obligationem reſtituendi; quçdam ad
abſolutionem impartiendam .
Quo ad interrogatoria multa fuerunt è me dicta,
fe &t.l. his adde primò quod quia fagę vix ,vnquam
faciunt integram confeffionem idq; dæmoni pro
mittunt : rogandæ lunt de hac re, & facrilegæ ſeu
mutilatæ confeſſiones omnes repetendæ ; deinde
vt cunc omnia prodant ,inducendæ bonis ratio- B
nibus, vt velint ; & interrogatoriis illis Sect. 1. ių
uandæ , vc pofſint. Interrogandæ quoque , an ex
animo renunciarint fidei, nam tunceſt apoſtatia,
an aliquid animo crediderint contra fidem ? tuộc
eſt hærels. anabulæ rebus ſacris ? & eft facrilegiú.
an diabolum adorauerint, fiue in fpecie aliqua
viſilem , ſiue quem non videbant ( ve teltaturMeie
rus de fagis Atrebatenſibus anno 1459. ) item
quamdiu in hoc criminc hæferint, an aliquando
animo pænicuerint, &c . propter volitiones eiuf
dem criminis diuerſas & earum interpolationes.
3. interrogandæ funt , an adhuc retineant libros
aut alia magica inſtrumenta: quia retentis illis ab
ſoluti nequeunt. 4.vtrum alios talia docuerint aut
ſeduxerint:quia non debent abſolui, niſi quantùm
in fe eft conuertere illos conentur , & fi conuerti ccia. Sed ad confeßionem reuertamur.
noluerint, eos ad ſuperioresmagiſtratúmve defe In contritione procuranda ,hoc opus hic labor eſt,
rant ,aur accuſent.Si tamen cófellio fiat in articulo nó ex parte Dei,ſed ex parte ipfius malefici, quem
mortis ,ſufficier tum ,qui præſentes fuerint in ge
nere monere & hortari, vt à deceptione & hæreſi
tali recedant,fibique in poſterum caueant , & c . ;
videndum,vt occaliones relabendi euitentur , &
tollantur,verbi gratia fi habitat,vel verſacur inter
maleficos, quando fieri poteft, loci mutatio, & ſe
paratio ,iniungenda.6.interrogandæ diligenter de
varietate confeſſionis iudiciariæ , hostandę,fi cun
& a vera,quæ dixeru nt: ne muten
dixerunt: mutentt , led veritatem
queantur,li falſa, vt retractent: fi quos innocentes
(vt fit non rarò ) derulerint ,cos exculpent: fi quos
noxios complices ſciant non emendatos , eos de-
ferant iudici: neque ex hac generaliadmonitione
irregularitatis periculum eft.
Quoad animi praparationer ,magna inhoc cri .
mine confeſſariis le difficultas offert. Inprimis
cauendum puro ludicibus, ne reis mortis fenten
tiam per quoluis denuncient,deligendi potiùs vi
ri pij & prudentes , qui hoc indicent verbis pru
dentibus, & fimul adhortentur ad bonam & leria
præparationem , docet autem , in hoc maximè cri
mine,experientia, non expedire cos, qui confeſſa
rij ſunt futuri, ante ſententiæ pronunciationem
adreos accedere, vt eorum confeſſionem excipiár:
vix enim verum fatentur, dum ſibi timent à dela
tione : item docet eadem experientia, non eſſe vti
le, immò fæpiùs noxium elle , li ipſemetconfefla- E
rius mortis ſententiam reo intimer. Sic enim à tali
nuncio vt plurimùm abhorrent, vt rarò poftmo
dum rectas & ſinceras admonitiones in animum
admittant. Illud quoque memini à me quæfitum
aliquando: An dum in tormentis reus verſatur, liceat
vel expediat, quaſtioni confeſſarium intereſſe ; ( cio id
latrunculatoresà facerdotibus aliquando petere:
ſed , impudentiores illi,an imprudentiores iſti qui
faciunt , neſcio . abuſus eſt certè , propter irregu
laritatis multa que ſe hic ingerunt pericula. quæ
1. SECT. III. 475
1 A ibineceſſitas confeflarij ? immò quæ vulicas ? bor
tetur ad filentium ?cauſa eſt cruciatus augédi.hor
cetur ad confeffionem veritatis?mortis ſententiam
accelerat. abſit potiùs , & fugiat à cam acerbo &
ferali ſpectaculo facerdos : ſeque contaminari pu
tec,li propior adliſtat, & oculis hauriat hanc car
nificinam . Ec apertè id prohibitum in conc . An
tiffiodorenli canon . 33.non licet Presbytero nec Dia
cono, ad trepalium vbi rei torquentur ftare. vbi noua
vox trepalium , ve puto de equuleo. Nihilominùs
fateor illud vtile futurum , li in vicino quopiam
cubiculo fit,vt,ſi in mortis periculam reusincide
ręt , juuare poſſit celeriter , & deficienti yenire
fuppetias. Morienti adeſſo confeflarium neceſſe
eſt
, propter diaboli infidias, qui calcaneo inſidia
tur, hoc eft vltimo vitæ humanæ actui. Hæc quæri
audio : num liceat à iudice peteri:vt,fi reus vinusro
go tradendus fit exurer.dus, ſacculus puluereus pectori
appendatur,acceleranda mortis g’aria ,vel cum appen
Jus eft,à carnifice ,vt ignem illi admoueat: vel à indice,
vt ftrangularıiubeat cum , qui lento igne conſumitur?
vulgus Doctorum calem putat incidere in irre -
gularitatis notam . Si indiceret, foret ca, quam vo
cant, ob defectum lenitatis, at mihi hic lenitatis exu
berare videtur potiùs, quàm deelle & opus meri
torium puto , quodque non facerdotem modò,
ſed & quemuis Prælatum deceat maximè ,non tam
mors acceleratur , quàm cruciatuum finis accerfi
tur, moriturus ille cerrò:agitur, ne per tot ſuppli
ordinariè duo impediunt , error, & metus. Error
quidem multiplex.Nam poftquá captæ ſunt male
ficæ, vt ipſemet ſæpè fallæ , tunc diabolus ( verba
lunt Grillādia) nihil aliud ſaiagit,neclaboratin alio, a de ſorti
nifi in perſuadendo, vt perſiſtant in fententia e vfque leg.qu. 9 .
in vita finem perſeuerent.) Adducantur licet in ſúp
plicij locum, ignisque luccendatur, fe illarum cor
pora & laqueo , & flammis palàm erepturum , fa
Eturúmque , vt ex Aammarum contactu nullum
dolorem percipiant. Quod ſi mori illas contingar
incendio, mortem illam cruciatus expertem fore;
D migraturas ex huius vitæ miſeriis abſque fupplicij
ſenſu ,vt in futuræ vitæ beatitudiné transferantur,
illic eas dæmonibus fimiles fore: eodem robore,
ſcientia, diuitiis , potentia, voluptate,quibus ipſe
dæmon ponitur ac pollet , donandas . Sic mendax
decipit. Alius error eſt ,quiaperluadet impoſſibile
eſſe iplis ad Deum conuerti, & veniam conſequi
peccatoru, propter pactum ſecum initum , & Dei
abnegationem , aliaque quibus ſe contaminarunt
ſcelera nefandiflima. Sic illas , dum vel deſperatio
ne deiicit,vel ipe lactat & extollit,lemper conatur
obdurare: vt cuncta negent, reſpuant confiteri,nó
reſipiſcant, nihil pænireat deliquiſſe.Hic in prom
ptu Sacerdos habeat, & facræ ſcripturę teſtimonia,
& Patrum ſententias, & exempla omnis æui ; qui
bus clarè demonſtret vtroque dæmonem menti
ri: ſeriò conuerſos nunquam à Deo reiici ; nihil
corum , quæ pollicetur, iactatorem illum præſta
re pofſe , neque li poſſet velle . Grauitatem quo
que criminis poterit proponere: ex circumftantiis
hæreſis, idololatriæ ,Apoſtaliæ ,homicidij, patrici
dij , rapinæ , Sodomiæ , & ſacrilegij. Impæniten- ,
tiæ veròiſtius fignum idem Grillandus b. maxi- jó fupra
num . 3 .
mè quoad mulieres , certum effe dicit: ſi lacry
mas nullas emittant , cùm tamen flere , geme
( re ' , ſuſpirareque videantur , & omni conaty
lacryniari
 .yM RVM
DISQ VISITION MAGICA
476
lacrymari conentur.Hanc ipfe cum aliis Iuriſconſ. 1 A ( non rarò afHiguntur crudelillimè: alterhumana
verillimam notā putat , qua confter eas non verè, infamiæ : contra vtrúmque rationibus, exemplif
fed fictè tantùm pænirere, cuius rei,cùm videar le que armari à confeſſario iHas oportet.
rationem nullam naturalem idoneam reddere pol De tertio illo , nempe reſtitutionis obligation :
le ,confugit ad ſupernaturalem , vultq; id fieri á di conſiderandum ,ſitne damnum adhuc impendens,
uina prouidentia in pænitenciæ fauoremi. Cenſent an verò iam fuerit illatum, fi damnum adhuc pen
itaque Grillandus & focij: fi laga lacrymerut,verè der , ve fires adhuc lit planè integra, vel venenum
illam pænitere ex animo ; fi non lacrymetur , fin vel aliud maleficium nondum cæperit lædere , fed
gere poenitentiam . Nunquam iudici auctor fue poft aliquod tempus effectum fuum exſeret : non
rim huic coniecturæ inniti , vt certæ vel idoneæ, eftreus abloluendus, donec quocúmque modo li
Nam experientia illa,quam'ex aliquibus ait Gril cito conetur inalis fururis obuiare , & veneno an
landus ſe collegiffe ,fallax eft & incerta : tum quia tidotum præbere : vel maleficium deftruere:idque
nonnumquam ipfa doloris magnitudo lacrymas totum de conſilio confeſſarij docti & prudentis :
a Senec.in deliccet , & planè collat, iuxta illud orcheſtræa. BВ cui attendendum , ne occultum crimen pandatur.
cd . v .
Fletúque acerbo funera ( quaſtu carent: & ne qua media illicita adhibcatur . Si verò aliqua
57 i
Quin ifta tanti peruicax clades mali iam damna fortunisperfönítsue fuerint illa non ab
Siccauit oculos, quódque in extremis folet, ſoluar confeflarius , line pręuia fàtisfactione, aut
Periere lacryma. flieam nequitreus præſtare) ſine fideiufforia , vel
binThyn. Solet ait, & verum eſt.lam ex aduerfo fæpè præ faltem iuratoria cautione , ita fanè quando quis
lætitiâ quidam lacrymantur, iuxta illud eiufdem b. adhuc liber iurisque lui confitetur. Nam quando
fundunt.
Subitos eſt dánatus ad mortem : in locis vbi bona non con
Oculi fletus:nec cauſa ſubest. fiſcantut, ſuficit confeffarius hanc defuncti obli
Dolor an metus estz an habet lacrymas gationem ( ex eius confenfu) hæredibus ſignificari
Magna voluptas? curet, ſi poceſt:rúncque officiú magiſtratus fuerit,
Nec iuuant illum argumenta à Canonibus pe cogere hæredes ad fatisfaciendum : immo & reus
tita,quibustantùm probatur lacrymas'effe fignum deberer hoc coram iudicibus declarare: velle fe, vt
1 penitentiæ , & nubis mæſtæ animum obfidentis de bonis ſuis, omnibus ( quoad fieri poterit ) fatis
profluuium :lacrymis quoque peccata dilui, & foe fiat,qui damnum acceperunt. Ac in locis , vbibo
ditatem animo elui : quæ vt veriſſima ſunt, ita mi norum confiſcatio capitale ſupplicium conſequi
nimè probant: nullum pænitere , niſi & lacryme- ctur :officium confeflarij erit, monere reum , ve iu
tur, quidam funt tam duro vultu , tam ſicco cere dicibus indicet fe à fifco perere, vt qui in bonis,
bro , vt lacrymari nefciant , etiam pueri, poſſunt etiam in reftitutione hac exſequenda laccedat : fi
crgo mulieres quoque tales reperiri. Nam pueri reus hoc nequeat facere, cófeflarius obeat munus,
ku non minùs humidi, non minùs ad lacrymas faci faltem monendo iudices vel fiſcum . Nó enim ma
les,quàm illæ . Accedit quod 1.C. iſti non fatis in lefici permortis penam , euadútobligationem re
ter le concordes, diſſident ab inuicem , quidam à ſtituendi.Nam mortem fubeunt propter iniuriam
ſeipfis.Aliquando ſcribunt defectumn lacrymarum reip.irrogatam ,non propter iniuriam priuatorum .
elle indicium ipfius maleficij , nam maleficas eſle, Et hæc eadem realis obligatio reſtituendi , migrat
quæ non lacrymentur : at Grillandus fateturma ac quo luis bonorumſucceſſores :cùm nó pænaſit ,
leficas , cùm verè pænitent lacrymari. An hæc ſed debitum , quare tenebuntur hæredes , quicúm
conſentanea, & non pugnantia? fi dicas,lacrymari, que fuerint, damna reſarcire , quatenùs ad eos ex
cc.in lir
quia eo ipſo ,quod pænitenc , maleficæ eſſe delie bonis malefici commodum peruenerit c. Ceffaret teris de
runt : ficut adulter efle definit affecta ,quem pec obligatio iſta,ſi parslæſa profiteretur , fe tali ſup- raptor. &
calle pænitet , verum hoc quidem . Sed quid fi D plicio contentam eſſe, libique ſic ſatisfactum d. incend.eit
pænituerit peccaffe, & poſt pænitentiam hanc Quartò, quoad abſolutionem ,quædam particularia G
animi comprehendatur ea , quæ veneficiis ſuis occurrunt. Quærendum enim ,an pactum habeant communis
multos interemerat ? hæc iuxta Grillandum pote cum dæmone expreffum ,quid promiſerint, & qua uarr.l.3.
rit lacrymari , quia pænituit : iuxta cæteros verò ſolénitate ,de his ſolemnitatibus, lib.2.diximus per var. reſol.
adhuc lacrymari non poterit , quia quoad exter multa: quæ poftquam ſcripſiſſem , venit ad manus c ... Claro.
num forum adhuc eſt verè malefica , nam vt Gril meas liber Gallicus Florimundi Raëmundi, Sena- .fin.q.51.
landus hoc fuum dictum ſtabilit auctoritate diui toris Regijin Burdegalenfi curia ,viri pij,Catholi- Narafia
Mangal.c.
næ prouidentiæ, ad pænitentiam animi declaran ci , & eruditi e: in quo ritùs nonnulli,cæteris nefan
I s.OU. 25.
dam : fic alij illi ſuum quoque firmant eadem di diores , & magis facrilegicontinentur : fideliter eius Binsfel.de
>
uina prouidentia , quam decet fauere iudicibus ad verba transferam in Latinum fermonem , ſcribit in confell.

criminis commilli deprehenfionem , & vindictam ,
quare iuxta illos, vt crimen huius maleficæ (quoad
forum externum talis eſſe non defiit)puniatur,ne
ceſſe eſt hoc indicio illá detegi, vt flere non queat,
. Plane E pram , & poft ea, qua D. Ioannis Precurſoris diēpra
quàm lacrymaturam Grillandus contendit
confeſſario omnia huiuſmodi indicia aſpernenda,
omnes huiuſmodi coniecturæ fugiendæ ſunt : cò
quòd pænitenti profe, & contra le loquenti, te
netur credere. Denique quis adcò fori huiusin
terni inexpertus eft, qui neſciat, fæpè vbertim file
re quoſdam confitentes exiguo tactosdolore : &
alios multò grauiùs affectos, & ictos profundiùs,
nec vnam lacrymulam emittere?
Vrget etiam tum reos mecus duplex,alter ver
borum & minarum à dæmone, à quo incarceratæ
hac Curia anno 1594. auditam mulierculă, Aqui- malef, par.
tanam adoleſcentulam ,non incita forma quæ line Iz :
tormentorum cruciatus ſponte ſua facebatur : ſe, e lib.de
teneriore adhuc ætate cum foret , à quodā Italo corru Antichri.
fto.c.7.
cedit,nočle media, in agrum quendam abductam , illic
Italumfagina virgula circulum in folo defignaſſe, cer
taj, verba in libro quodam nigro letta ſubmurmural
Se:fubitò deinde bircū grandem planè arrum aſtiriſje,
probè cornutū ,comitatumfæminis duabus, & moxac
cefliffe virum veftitu ornarúque ſacerdotali.Hircú que
Sujjë ab Italo , que puella ifthac foret?reſpondifſe hunc,
eam à fe adductam , vt hircus in ſuarum numerum il
lam referret. Quo audito, iuſſit hircus , vt illa fignum
crucis manu laua efformarei, & quod aderant, faluia
torna

LIBRI VI .
oria venerationis officio fungentes,accederentpropius.
fecere illi, & ofculum ſub ipſa cauda labris impreffere,
Inter hirci cornua nigricolor candela terrum lumepre
bebar:de hac,quasfinguli manu tenebant,accenderüt,
á, cum hircū adorabant,ftipem pecuniariam in peluim
que aderat , iniiciebant. Hoc primo faitum tempore .
Poftea Italus fæminam in eundem iterum locum redu
xis tunc hircus ab ea poſtulauit corollam feu fertum de
capillis eius: Italus capillos deſecuit , ó illi obtulit:hoc
Signo defponfam ſeduxit hircus å turba, ci in vicinum
nemus dedučiam ſolo apprejjam ,iniuit:quæ fæmina cua
mixtio (vt aiebat )mire ingrata voluptatis planè ex
pers fuit, immo et cum ſenſu doloris acerbi,o horroris,
ob ſemen hirci,quod glaciei inſtar
frigidum experieba
tur.Singulis quoque menſe Mercury o Veneris die-
bus ſemel, generale Capitulum (fic vocabat ) celebra
batur apud Puteum de Dome, ad quem conuentū ipſa
infinnis vicibus acceſſerat,cum aliis plufquä ſexagin
ta,quifinguli candelam nigram ſeciim adferebant, có
de illa hircina inter cornua lucente accendebant,quam
hircus admotam poſtico,poſteriore illo ſubcaudino flaru
accenderat. Quoperactoomnes tripudium orbiculare,
obuerſo inuicem tergo,iunctismanibus auſpicabantur.
Miſéquoquefimulacrum exhibebatur:quod qui pera
gebat (quem illa nominauit )cafula nigra,crux cui nul
la intexta, veſtiebatur :loco ſacrificij incruenti o fucra
hoſtia ,eleuabat reſegmen fiue orbem ex rapa , tinctum
fulgine: & eo eleuante clamabaturà preſentibus,vna
nimi voce. Magiſter adiuua nos.Calici,loco vini,agua creat abfoluere à referuatis Epiſcopo ce:ſibus poft Conci-
infundebatur. Luſtratem vero aquam fic conficiebant.
ſcrobi in terram defoſſe hircus immingebar:hac unda, licianusEpiſcopus Scalenſisg, Viualdus h, & rc-
pura ſcilicet,facrificus & aſpergillo atro, curctos afper centior alius ſcriptor. nituntur his argumentis, s .
gebat.In hoc conuentu miniſteria fortilegii ſingulisdi
ftribuebantur, ci ſinguli rerum fe geftarum rationé
reddebant:diſceptabatur de venenis maleficiis,ligami
nibus,ú remediis magicis, & perdendisfrugibus, imi
libufg, criminibus. ] Hactenùs Raëmundus. Sunt
ergo fimilia ſcrutanda, vt de Sacrilegii , apoſtaſia
& idololatriæ genere confter: quærendu quoque,
an aliquem fidei errorem menre fouerint. verbi
gratia, quod non fit vnus Deus : quod Diabolus ſit
Þeus vel quod fit omniſcius, aut omnipotés: quod
Iesvs Chriſtus non fit Saluator: quod Sacramenta
Ecclefiæ non fint vllus efficacitatis ſupernatura-
lis,vel quod vim habeant ad maleficiorum opera
tionem, &c.de quibus actú roto opere. Si quid hu
iuſmodicrediderint , ſunthæretici,& ab hærefiæ ,
eiuſque excommunicatione priùs abſoluendi. Si
nihilhuiufmodi crediderint , in conſcientiæ foro
hæretici non cenfentur:ſed abſoluendi ficut ii, qui
contra fidei dumtaxat profeſſionem , & per ſacri
legia ,mortaliter peccarunt:licet aliud ſit dicédum
in foro fori. Attendere præterea oporter confeſſa
rium , an confitens aliquam aliam incurrerit Ec
clefiafticam cenſuram ;verbi gratia,vtrum malefi
cium vel veneficium (qualecumqueid eciam abor
tionis vel philtri ) præbitum fit clerico vel religio -
ſæ perſonæ (quibuspriuilegiú Canonis cap.fi quis
ſuadente , proſpectum voluit )vnde illius ct ſecura
mors vel mutilatio ( tum enim incurritur etiam
ac.de cet. irregularitasa : ) vel etiam notabilis lælio, ratione
c.presby - cuios incurritur excommunicatio illa violencæ
telúc.au
dientiam manus in clericos iniectionis. Si videt cenfuram
de homic. incurciſſe ,ab ea debet primùm abſoluere: li dubi
tar , vtendum abſolutione conditionata .Sed quia
non cuius Sacerdoti comperit ius abſoluendi in
quouis caſu : ideò diſtinguendum in confeſſio
ne rei ad mortem damnati , & alterius , fpontè
confitentis , non condemnati. Etenim , cùm il
7
C. 1. SEC . II I.
477
Ajlecenlcatur in articulo mortis ( quoad hoc ) po
licus b à confeſſario poterit abfolui à quibuslibet 1b Siluef,
cenſuris etiam referuatis , quia in mortis articulo ver.cofel
omnis referuatio cellar c. Secùs eft, quoad illos å 10.1.9 : 7
lios , qui non ſunt in mortis'articulo nam quoad co Hadsia.de
nfert. q.
hos, ſolent ab Epiſcopis fibi referuarı :vencficia, !3. Canis
ſortilegia,maleficia & incantationes,dumtaxat ta- de pæo.p.
men , ſeculo effcctu , & quoad actus exteriores d : ş. Sorus
Sixtus etiam V. anno 1983. Gibi foli referuarat cri . in 4.d. 18 .
men aborlus : fed illa bulla extra Italiam vixinno- ar.4 .&
Nauar.c.2
tuit,nec à maiore populi parte recepta fuit, & idco i num.9
vix alibi ligauit, ex Navarr. ſententia valdè proba- 166: paſto
bili e quin etianiloann . Chappeauville olim Pæ- ralisg. pag
nitenciarius ,nunc Vicarius Leodienſis, ſcribir ie oft ordin ..
B à viris fide digniffiınis accepiflc , conſtitutio:ein c.fures de
hanc Sixti V.& in ea contenta,per luccellorcm furr. Coc.
cius ad ius antiquum rcuocatam f.& P.Saa.in ver licct.14.de
bo homicidium teftatur Greg. XII11. declaraſie
Ⓡ 1.0.7 .
pænas bullæ illius duntaxat locum habere:quoad dcx rece
fætum iam animatum , vnde colligiturplecalq; il- ptiore se
laciones quas Viualdus poluit in Sixtinæ bullæ cx- ludapi a
plicationes falſas elſe. Quoad illas Epiſcopales rc- pud Silu .
leruationes, graue dubium eft : an Atendicantibus in verb.
ordinibus, virtute ſuorum priuilegiorum , eriam maris calus.q. s .
& Anco
magni,quibus eis permittitur ghoferma; o un decīzinin.p.s .ci.
ad eos venientes 'abfoluere ii cunclis peccatis & cen -117.c.íí.
furis eriam Pontifici Max , reſerualis , exceptis iis qua c Manual.
in bulla Cena Domini continentui , un inquam, iis li- 6:2? ; 0.41.
labus refer
lium Tridentinum ? Negatiuam partem tuentur Fe . uatis.c.9
9.1.
g cractat.
Gregor . 13. ( vt teſtatur quibuſdam epiſt. nepos de cenfur.
h de abio
eius Card .S.Sixti ) Borromxo , & Palxotto Car- lecione . o .
dinalibus de ſententia congregationis Cardina sz. ins.c.
lium adde ad declarationem Concilii Tridentini dicione
Candela .
reſpondie , hoc iam non poſle Regulares virtute aurei.
ſuorum priuilegiorum :idque Borronæus , & fy
nodus Mcdiolanenfis ftatuere, & excommunica- i Borro
tionis poena ſanciuere i.Secundò quia SS. D.N.macosin
Innocentius.IX . & Clemens VIII.in ſuis iubilais Paſtor.p..
concedant calus Epiſcopis reſeruatos :quo indicát, 153.cduis
abſque Iubilæo ,aliàs non poſſe : hoc ſecundum ar- Antuer.
D gunientum Vivald. putat conuincere : vt & pri- ci .Medio.
mum ,auctor ille recentior. Tertiò quidam obii
lan.3.de
ciunt Clement. Dudum de ſepult. & clem.i. de Pænic.la
priuileg. Verumtamen placet magis affirmatiua cram . pag.
ſentencia ,quam Vivaldus k tribuit Nauarro Fa - 25 ;
k n.27.32 .
mo : Henriq. & Bart.Medinæ . tenet eciam Ambr. & 35 .
Carolus in diſputat. de Miniſterio Sacrament. art.
91. Nec quoad forum internum vllam puto eſſe
limitationem:quoad externum forum , obriner il
la , quam quidam ponunt, li Epiſcopus caſum ſibi
referuafletaddita excommunicatione lat . ſenten .
riæ . Ethæc doctrina probatur efficaciter :quia ca- lc.cuico
ſus epiſcopales ſunt minores calibus Pontificiis. ceditur.de
cùm ergoluos Pont.concedat, multo magis con- reg.iur.in
cedere cenſendus eft illos minores 1. Conf.l'onti 6 .
fexpoteft abfolucrc à reſeruatis Epifcopalibus:fed mc.7.de
gloff.in
pe
per huiuſmodipriuilegia concedit Religioſis , & nic.in 6.
quali delegar ſuam ablolućdi poteſtatem m.Secu- arg.Cle. fu
dòbullæ cruciatæ , & quarumdam Sodalitatum : dram de
quibus datur licentia eligendiconfeſſariú , quicos Cepoltur.
abſoluar ab omnibus peccatis:cribuunt licentiá cilin Vuald.
quem iſti elegerint, fic eos abloluendietiam à ca - tupranu.
libus epiſcopalibus a : multo igitur magis hanc di 37,853.
poft Na
cétiam tribuét bullæ & priuilegia immediatè reli varr.in
gioſis à ſede Apoftolica conceila . Tertiò quia nec Matua.
concilium Tridentinuin : nec Gregor. XIII. C.27.
Сcc priile

I SITIO
DISQU
478
priuilegia hæc quoad omnes vbique religioſos a A
pertè reuocarunt , quod erat neceffarium a. De
a Viual.nu . Concilio Tridentino id fatetur Viualdus numer .
c .& 40. illud c.7.feff. 14. tantùm tribucre Epiſcopis fa
Wallapoft
37.
cultatem referuandi cafus quoad ſuos ſubditos:
Henriq.
ſed regulares ifti non ſunt illorum ſubditi, ſed im
mediatè fubiiciuntur ſedi Apoſtolicæ.Vnde etiam
infert idem Viuald.Bulla Pii 4. quæ concilio.Tri
dent.additur, non eſſe reuocatum hoc priuilegiu,
cò quòdmare magnum dumtaxat in hac bullare
uocatur quoad ea in quibus repugnat ſtatutis Sa
crofanciullius concilii : Concilium verò non in
uenitur religioſos, quoad hoc ordinariisfubiicere
nec etiain religioſorum reuocare priuilegia iſta :
quare :non repugnat hoc priuilegiuin concilii De
cretis,nec eft à Pio V.reuocatum . Quoad Gregor.
verò XIII.optiinè idem Viuald.num.44.oftende
rat idem dicendum : nempè nuſquam vlla bulla
vel motu proprio di&ta priuilegia reuocaſſe. Imò
um V.
illa qua quædam priuilegia conceſſa per Pi
religioſis videtur reſtringere: hæc de quibus agi
mus,in ſuo robore relinquit,cùm ait : eam deinceps
difpofitionem atque deciſionem pro fubie£ ta materia
futuram effe,quæ fiueex iure veteri , fiueex dictis ſa
cri concilij decretis, ſiue aliàs ante dictarum litterari
conſtitutionum editionem erat , fe ipfa non ema
nafſent futurefuiſſet , ad quam diſpoſirionem de
belem.Duciionem ,fuumg priſtinum ſtatum, illa omnia reduci
dum de fe
mits .] cùm ergo antiquo iure religiofi habeant b
pultur, in facultatem ab omnibus his caſibus abfoluendia
quare uo .
catur & duwmodo ipſi lint à luperioribus ſuis præſentati,
annulátur, & ab Epiſcopo b'approbati) neque hoc illis Tri
Extrauag. dentinum Concil.admerit. & Gregor.XIII.verbis
inter cun
illis omnia,ficut erant ante Pii V.conſtitutionem ,
etas de
priuileg. reliquerit:conſequens eſt per Epiſcopos huic pri
h fell. 14. uilegio , fine noua Pontificis Max.permiſsione ,de
0.7 . rogari non poffe:cùm in fuperiorem ſuum ,Epiſ
Trident. copum Epiſcoporum ,ius non habeant . Confirma.
hoc eis non licere per bullas Alexand . 4. Sixti.4 .
& Leonis . X.quarum verba retulit idémet Vivald .
Supra num.46.vbi vide. batur : ipfèque Viualdus , ad quem nos remittit ,ex
Ad argumenta in contrarium Rcſpond. Ad 1 . preſsè latis docet ea reuocata non fuiſſe,niſi, quo
quidem refcript a illa fuiſſe perſonalia & in fauo - Dad hoc vltimum de caſibus Epiſcopo reſeruatis,de
rem particularium perſonarum ,nempe Prælatorā quo tamen ipſe argumentis validiffimis contra
illorum , optimè de Eccleſia meritorum : quibus
hoc fpeciali priuilegio Pontifex conceſsit , vt in
eorum diæcelibus , nempe Mediolanenfi & Bo
nonienfi , religioſi à caſibus per ipſos referuatis
non poflent abſoluere. Quod fi generaliter hoc
Pontifex voluiflet vbique feruari : nouum iſtud
ius aliquo Motu proprio vel bulla declaraſſet.
nec eniin alioqui rectè fatis conſcientiis proui
deretur eorum , qui meritò id le & inuincibiliter
ignorare dicerent: quod non vt oportet euulga
veendum.Ea lunt,vellicita vel illicita. Illicita pro
tum ſit. Neq; declaraciones illæ Congregationis
pter periculum & ſuperſtitionem . Licita prorsùs
ligare poſſunt, quamdiu
hæc peculiaris conceſſionon publicantur
cùm , Deinde
vim babeat exce- El & citra controuerſiam ſunt omnia Eccleliaſtica
ptionis , quoad ceteros magis confirmat, quàm
eneruat regulam . Denique quoad Societatis IE -
s v confellarios ipfemet Greg . XIII, anno
1983. die 1o , Maii , expreſsè declarauit , non
elſe intentionis ſuæ ; quod per talem Epiſto
lam ( loquitur de illa Ipfa Nepotis ſui Cardinalis
S. Sixti , quæobijcitur ) lit derogata dictæ Socie .
tatis facultas, eáinque quatenùs opus fit de nouo
confirmauit. Haberar ea declaratio inter viua vocis
oracula pag . 131. vnde fequitur illam Synodi
Mediolan.conſtitutioné non obligaſſe quoad prç
didos Patres.Imò,& ad hominem ,quis ita poſiet |
NVM
CARV
M
MAGI
argumétari . Sipeculiare priuilegiu conceſsū Bor
romæo trahendum eſt ad omnes Prælatos:ergo &
peculiare priuilegium feu declaratio eiufdem Gre
gorij facta poſtmodum vni religioni mendican
tium , extendenda eft ad omnes mendicantes. Si
verò hoc non recipitur ( vt recipiendum non eſt )
deſinant ergo prædicti auctores velle,vt illam co
rum extentionem recipiamus .
Al2. Refpond. valdė perperam argumentari,qu
ſic argumentantur . Non enim id inſerunt Ponufi
ces proptermendicantes, quibus hoc ius iam com
petebat :fed propter ceteros ſacerdotes, qui vircu
te illius dumtaxat bullæ eligi poſſunt: quibus hoc
non aliter licebat, & ideò tum demùm concede
batur .
B
Ad 3. Refpon. in prioriſanctione,quando Papa
negat ſe maiorem religioſis poteſtatem concedere
quàm parochis, tunc tantùm loquitur de aliis re
bus, non de pertinentibus ad Sacramentum pæni
tentiæ : in poſteriore tantùm vetat Regulares, fine
priuilegio abſoluere ab excommunicatione iuris
reſeruata.lege Silu . verb.excommunicatio. 7.caf. 14 .
Tabien.excommunicatio. 5.caf. Caiet. eod . verbo ca.
64. Nauarr . c. 27. n.101. Cordub.caſ. 24. fin .
Hæc ( pie Lector & erudite ) quæſo vt maturè
perpendas, & cum perpenderis,tecum ipſe diiudi
ces , an Viualdus caufam habuerit, cur à prioreſua
ſententia, illis ipſis argumentis: quæ aſcripſi, opti
CС mè probata, recederet: quæ nec vno verbulo lol
uit : vt nec ille, recentior alius:quod faciendum e.
rat volenti , tàm reſolutè concludere: [ non folum
hinc fequi,religioſos virtute ſuorum priuilegiorum non
poſſe abſoluere à cafibus Epiſcopo referuatis,nifi hoc il
lis expreſsè concedatur:fedetiam haberi responfionem
ad quaſtionem , aliàs difficillimam obſcuriſſimam ,
vtrumprinilegia mendicantium , quoad facultates ab
foluendi in foro conſcientia ſintſublata per concilium
Tridentinum ?] Quibus verbis tacitè voluit innue
re fuiſſe reuocata . cuius tamen contrarium patet
ex dictis, & locum ille aſcribere debuit , quo nice
rium docuerat priùs , quæ ſoluere non videtur
ipſemet potuiſſe: ſane neuter ſoluit.
CAPVT I 1.
De officio confeſſary , qua medicus eſt.
Ebermedicus & morborum cauſas, & gene
ra, & remedia nofſe. A nimi morbi ſunt pec
cata : quorum genera & caulas libripræcedentes
quinque docuerunt: hic docebit, quibus remediis
feu diuina. Naturalia aliquando , propter pericu
lum ,illicita ſunt: dæmoniaca ſeu ſuperſtitioſa ſeni.
per ſunt illicita. de ſingulis diſquituri ,ab his vlci
mis ordiamur,
SECTIO I.
fuporſtitioſis ſeu illicitis.
De remediis
Oſſumus iſta vocare dæmoniaca,de quibus tria
dicemus.pr
Polic e imò exempla quçdam proponemus :
ſecundò diſputabimus, num à maleficis remedia
peti poffint, & an maleficia deſtruere liceat, & re
moucre ?
QVÆ
 LIBER VI
QVÆST 10 I.
De exemplisſuperſtitioſarum curationum fiue magicorp rimelhorü
Tomitcam quæ exhibui exempla libr. 3.p. 1 .
Seit.s. lect ... ſect.8.litt.C. occurrunt pria
VJERA
mo loco tres modi Chaldæorum & Hebræorum ,
primum refert Pſellus, contra dæmonem terreſtré
lacrificari debere lapidem ursupir priùs excanta
tum ; quem lapidem ingeniosè Serarius noſter ,
comm. ſuo varia de curioſ & lectionis in Tobiam , valt
hoc nomen accepiſſe , quòd fit fugás aduerlarios
ſeu piloſos ( ita dæmones ab Iſaia vocati ) quali
menos tſarim , vel Zeirim . Hoc facrificium , planè B I quiuis intelligat , nihil in hoc homine neĝ;pieta- loloph phi
idolatricum eſſe ,nemo non vider: & tamen ,vc dæ
mon per mendacium non decipiat,ex Zoroaſtræis
decretis id præcepit Pſellus. nimis ille Mago ſuo
credulus fuit , & co potiùs nomine ab Eugubino
meruit reprehendi; quàm quia dixit à Chaldæis
quoſdam bonos dæmonas credi:neque id fatis ex
pugnat Steuchus,eum lege lib. 8. Coſmopeia cap .
28. Quis ille lapis Gt, fateor me ignorare, Zoroa
ſtris & Pſelliverba dedi ſuperiùs lib.4.c.2.9.7.fećt.
2.verf. decima ſexta.Secunda ſuperſtitio elt , qua
ligabant IudæiTHEPHIL in ) b.eſt frontales
quaſdam fafciolas ſeu relegmina membranacea )
capiti , & manuilæuæ , & valuis, quæ ad dextram
erant portæ chartulam infigebant: ita vt eius pars
tertia reſpiceret thalamum :atque ita credebát dr
mones impediri , ne poſſent eis nocere . meminit C
Paraphraſt.Chaldæus, in Cant.c.8.v. 3. his illi la
crilegèverba quædam deprecatoria ex c. 13. Exo .
6.6 . & 11.Deurer.inſcribebanit , & ea lic ad ſuper
ftitionem detorquentes prophanabant. lubeban
cur illi T O T A PHOT portare d.c.6.v.9.quæ di
etio fignificat ſpecilla ſeu ocularia,vt notat Olea
Iter : & hinc homines verè inſulli & fatui carnalia
ter omnia intelligentes, ſua Thephilim ſunt com
menti : quorum vandtatem & ſuperftitiofos ritus
diligétiſsimè exſequitur Hieronyin. Oleaſtr.in ca.
13.Exo.poft medium lege , & cæcitatis miſerorum
miſerere, & cõlidera quàm aptú illi nomé indide
rint rei nugaciſsimæ cùm TH A PHEL , radix vo
cis , inſullum , inſipidum , ineptum , ac fatuum
ſignificet. Tertia fuperftitio exftat apud Eljá Ger
manum dignior adhuc quæ à Regina MORIA
cauro donetur : conſuetudo( ſcribit) apud nos Indaos
Germanos inoleuit, vt faciamus circulum per circuiti
in parietibus cubiculi,in quo cubat puerpera,cum cre
ta vel carbone , fcribamuſque in fingulis parietibus,
A D'AM , HA V AH , CHV TZ, LILITH :
atqüe in oftio interiori ſcribamus nomina trium ange
lorum ,SE NOI , S A NSE NO 1, SAMANG E
LOPN : quemadmodum tradidit ipfis ipſā Lilithea ,
cum vellent eam in mari fuffocare. ] Sedicædet me
miniſſe cam vanarum vanitatum , quibus ſcatent dò , ſed etiam contra humanas elſe leges.
ſcripta recétiorum Apellarum . Nec minùs ſuper
ftitiofæ fűt Abracadabra, & aliæ verború formul- | Enum ſunt vecera quidem , quæ congerit Amæus
læ apud Serenum c.33.Aurelianum lib.chronic.c.1 .
Myreplum fect.2. antido. 298. 405. 419. &
ſect.12.paflim item Marcellum ,Aetium , Columel
lam , & alios gentiles . Rectè,veréq; Stephan.Cla
ucrius , cui ob communem in Cl. Claudianú ope
rá , volo vt qui optimè,doctis in Miſcellis ſuis ,cé.
ſuit tabulam illam Eagoliſmenſem ,cui lèptem vo
cales Græcæ ſepties ordine mutato inlcripræ ,amu
letum magicum fuiffe.Prudenter tamen à Gruce
ro inter ſuppofititia relatú :vt , quod inter legitima
vetuſtatis monuméta,immointer bonæ frugis in
ſcriptiones legi non merebatur:niſi fortè cenſeas
omnia ſigilla , & characteres magicos , quia vetetis
C. II. SECT. I. Q. I.
479.
IA æui,typis & luce donari debere, luſtrus ſtygiæ pa
ludi immergătur. Vtinam ita fieret,nec quifquam,
talibus hodic animum.addiceret .
Nam nec iis qui baptiſmate tincti, fatis horuih
immunes. Nam mulca occurunt apud Pompo
natium libr.de incantat.multa apud Henricú Cor
neliú Agr. libb . de occult. philofoph. fed plura apud
Philip . Aureolum , alias Bombaſtú Paracelfum va
riis eius operibus a : quorum omnium libri prohi.
bicæ Ecclefiam funt lectionis. Vt mittá alios,
per
colligam quædam Paracelli dumtaxat:ex quibus al
. de ia
tis, neỹ ; mentis ſanæ fuiſſe. prinsò docet curatio ad Athe
nes morborum tain vaig quảm uete obos à dæ- nien, 1.de
monibus per applicationemligillorum , imaginum , lolli.de
monſtroſorum characterum , in deſignata cæli co- philof.ma.
ſtitutione, & certis metallis inciforú , & ægræ parti gna, & l.de
appenforum ,perendas effe. Secundò contédit,ni- cæleſtime
hil referre , an Deus , vel Angelus , vel diabolus, 1.de mor
mundus ſpiritus vel immundus,agro opem ferant bo cadu
modò curetur æger b : & aburitur illo ieftimonio co,& aliis .
ſacræ ſcripturæ , ſalutem ex inimicis noſtris, Et de 5 d.l. mor
bo caduco
morbis hyperphyſicis agens, lic ſcribit: Qua ratio
ne “ quo modo morbis Magico artificio infliclis ſuc
currendum fit, fcirx eſt neceſſarium omnibus medicis,
qui perfecticupiunteffe. De tali aurem curatione nec
Auicenna,necGalenusfcripferunt, aut fciuerüt quic
quam.Non enim in Academiis omnis diſcitur ars.ideo
oportet medicum quädoque accedere verulas,ſagas,zi
genepos,rufticos, circumforaneos, die Zanbrecher
ejus ex ipſis artem ipfam addiſcere , quiplus ſeinns de
iſtis rebus,qu im omnes academie profeſſores, a quam
quam has rideantacademiæ profeffores : tu vtere illis
in fortiimaginatione experieris effectum .] Hæc il
le. ſed fi imaginatio hoc operatur : nonne præſtat
eam adhibere remediis ſumpris, quæ vel ars medi
corú, vel vſus Eccleſiæ approbauit: ſed audi quid
reſpondeat; Si quiſpiam ( ait ) ſupernaturalimorbo
vel doloreper incantationem detineatur, illi nullī na
turale remedium proderit ( hoc plerumque verum
effe docebo ſect.ſeq. ? ſed Magicum remedium effe
Doportet,quo morbustollatur, quali ó introductus eft
hoc infert , quia homo impius ſupernaturalia Ec
1
clefiæ remedia repudiabar: quæ quia Catholici re
cipimus:non , quia nihil proGintphyſica remedia,
ideo ad dæmoniaca confugere debemus.Subiun
git : tales curationes magicas minimè contra Deum
effe:quia illis non ad perniciem , fed ad
falutem homi
num vtimur,dicantadhæcquicquid velint Theologi.]
os impurum !quaſi non fit Theologorum iudica
re : quid contra Deum ,quid non contra Deum ſit.
fic agyrra nequiſsimus Fidei tribunal Gbi vendi
car.Sed poſtea docebo id non contra diuinas mo .
Exempla huiuſmodi ſuperſtitiofarum curatio
Robertus l.1.rer.iudic. cap.s.charta Seruilij con
tra lippitudinem , apud Plinium lib.28.cap .2. Peri-
apró Periclis,Plutar.in Pericle , & Bionis, Laertij in
Bione, annulus ferreus Tralliani contra colicam
lib.9.in fi. & alius Heliodori in hiſt. Aetiopica , ité
in cedula Eudoxia apud Cedrenu pag.274.carmina
& incantationes quibus ſanguis hiftitur ,Heliodor.l.
9.hiſt. Aethyop.froiſſartius to.2. Annal.c.65. & aliaru
ægritudinú ,vt Salomonis apud Iofep's.l.8. ant.c.2 .
Indorum Strabo l.is.Tartarorú plutar.in Sympoſio,
Græcorum apud Platõ. l. 4. de repub. Romano
rum , Apuleius Apolog. 1. Recentiora verò non
|pauciora colligi , primo cučationes i !! r per
Сcc 2 cercarum ,

180 DISQUISITION
cerearum imaginum fabricationem , id quas felt
morbum magi putanr deriuare,de quibus fic idé
Rl.de hy. Paracellus a Fabricet medicus ceream imaginem ad
perphyć ſimilitudinem parientis « in nomine cius,aut confora
morb .
met cerçam particulam fimilem effectæ parti, id ), ix
dubitata fide et forti imaginatione , credat perillura
Sanitatem & gro reſtitui posſe ,ac tandem , additis Ma
gicisprecatiüculis,cereâ illă imaginé in ignē proiiciat. ſeu ſolea equi ferrea ,fortuitò in itinere inuenta, &
At fi fortèex doloris acerbitate,vel partis affecta,vi
tæ periculum metuatur,integram imaginem certis ver
bis admurmuratis,cöburat medicus, & liberatur ager ]
Sed alia loco diſſentit, & vult imaginem fieri ad B
formam & fimilitudinem maleficæ , quæ morbum
induxit b . Sed omnis hæc ars imaginum non mi
bl. de vita
nùs ad collendos , quàm ad inferendos morbos,
longa.
diabolo inuenta eſt auctore. Hanc ſuperſtitioné
etiam ipſe Plato damnauit lib.11 . de legibus , & eſt
diſsimilis illi , quam ex Aſtrologis Marfilius Fici
nus obtruſit,de quo poftea. Huc pertinet vſusil
le phylacteriorum ludaicorum , ad imaginem ſer
pentis aenei Moſaici, de quibus legi poteſt Phila
ſtrius in hæreſi ſerpentis Moſaici: cui tamen no al
ſentior volenti talia fuiſſe philacteria Phariſæo
rum ,quz Saluator Noſter reprehendit : ſed verior
eft D.Hieronymi explicacio .
Eodem 2.pertinet,quod ,ad curandum pilorum,
acicularum , ſpinarum & ſimilium corpori inge
ſtorum maleficium : vult idem ,non eximi illa per closconieciſiet
vulneris inciſionem : ſed materiam illam fpontè
prodeuntem , totam excipi , & in foramine facto
Sambuci , vel quercus ,oriétem ſpectante imponi,
cl.de ocul, & ex eodé ligno cuneo obturari certis verbis ad
philol. ditis c . clara hic quoque eſt ſuperſtitio ; immò &
Diaboli opera , per quem reſiduum materiæ ſta
tim fertur ad idem foramen ex corpore in quo
latitabac.
3.talis erat curatio illius,qui ægrotos apprehé
Cos in foro collocabat, & eorum corpori appende
bar chartam miris 'variiſque characteribus conſi
gnatam , & additis nominibusdæmonum :Bulfar:
Narthim ,Oleafar,Bilech .Mammon , Oriens & c.de
formatam .
4. talia erant nomina Epheſia, per quæ dæmo D
niis obſeſsi liberabantur,teſte Plutarch.in Sympo
fiac.Talia ſunt conuitia & lędoriæ ,quas commen
dat Apollonius apud Philoſtratum libr. 2. & Per.
Martyr derebusIndicis. lege Pet . Tyreum de locis
infeftis, p.3.cap . 56.Mirèfibi Lutherus placuit in
congerendis fætidiſſimorum conuitiorum olenti.
cetis , quibus dæmonum tentationes diſpelli cen
ſuit , homo pari ſpurcitiâ & vanitate, quibus ego
chartam non conſpurcabo : & miror quenquam
ſine nauſea legere poſſe, Sympoſiacor, eius c. 2 4. Ó
26.vbi huiuſmodi ferculis dignus cóuiuator ſtrui
cescongerit patinarias. ſed ſicut iuramentis &
blaſphemiis non abigitur , ſed aduocatur potiùs
dæmon,ve rectè Caſſian. probat exemplis nónul
lis adductisli.12. Inft.c. 20. ſic etiam ſcurrilibus aut E
iracundis cóuitiis & atrocibus maledictis corum ,
qui paſsione ad id mouétur :& non charitate mo
ti,ac fidei zelo inuitati , & ex officio ordinis facri,
id faciunt.Nam legitimis ac probis exorciſtis licet
dæmonem ſuperbiſfimum fic vlciſci & diuexarç,
vr Mégus præſcribit exorci.4 . & facit D.Antonius
apud Athan . & Chriſtiani primitiui apud Pruden
ti um vbi,
Intonat antiſtes Domini: fuge callide ſerpens,
Exue te membris ( [piras ſolue latenies.
11 ancipium CHRISTI, fur corruptiſſime, vexas ? |
VM
MAGIC ARVM
s . tales funt Hexagoni due Paraccili , inſcriptis
vous ddon 11,alter,lebona, vel Teragamnation :qut
bus certo modo præditis , omnem morbum magi
cuin pelliiactat.icem de characteribus Auiyarzir,
tur & c.infcriptis nouæ membranæ'ante ſolis ortú
& per N. dies renouatis & c.contra maleficiúma
trimoniale: & contra idem , quod tradır de G.ibata
ex ea,die Dominico , tridéte fabricato & c . & quæ
huiufmodi accumulat nefariis libris ſuis de caleft:
medicina, de characteribus,
6.talis curatio fuit illa , quam Grillandus def
ſcripligd ,fuifTe luriſconſultum quendam in Sabi. d de forci .
nen li agro coniugatum , fed maleficio factum im-leg.9.8.nu.
potentem ,cui nullius medici ars poterat opitulari. "“.
is magum conſuluit,à quo iufius: vt ea nocte cum
coniuge dormiret,fumpta quadam potione priul
quàm decumberer.Sedulò tantùm caueret,ne no
Ćte illa vel vxor velipſe ligno ſe crucis communi
rent: néue metuerent, fi quid auribus oculisúe in
foliti obuerſaretur.Paruit cauſſidicus, & ad vngué
cunctis obſeruatis :quincta circiterhora noctis,ec
ce illi pluuiæ , procella,tonitrua,fulguraque maxi
ma: mox & adeò pauendi terræ motus,vt concul.
ſa domus ab imo nutarer,non fecùs ac arbor à vé
tis penè euulſa ſucceſlere hominü magni clamo
res & ciulatus.Cumą ; in ea partem maritus ocu
vidit in camerapluſquam mille,vtap
parebat (vtar verbis Grillandi) ad inuicem certanies,
Tunguibus,pugnis á calcibus crudeliter pugnantes.
c lacerantes alteriusfacies ac veſtimenta tota : inter
quos vidit mulierē,quandá,quæ erat alterius oppidi vi
cini, & dicebatur,quod eratmalefica , de qua ipſe Spo
ſus multū fufpicabatur , ne ab ea maleficiatus fuiſſet,
qua vltrà omnes maioribus gemitibusá vlularib.cru
ciabatur , & crines faciémque ſuam totam vnguibus
lacerauerat.Propter que ipſe maleficiatus dixit, quod
aliquantulum timuit àprincipio, dubitãs ne quidma
li ſibi accideret:deinde recordatus de monitionibus ma
giftri reaſſumſit vires, vxorem veròſemper tenuit ſub
pannis abſconditam ,ne ifta videret.Poftquam verò ita
certauerant per mediam horam vel circa , ingreſſos
fuit magiſter in camera predicta , & erat tunc circa
media nocte : ad cuius ingreſſum omnes illi pugnantes
vna cum muliere ſtatim diſparuerunt, abierunt pe
nitùs. magiſter autem acceſſit ad maleficiatum , o il.
lius humeros tetigit manu perfricando aliquantulum ,
dicendo quod non dubitaret ampliùs,quia iā liberatus
erat. ] poſt cuius diſceſſum maritus conualuit , &
deinceps liberis operam dare valuit. In hac narra
tione maleficus iſte coegitmulierem illam , quod
intulerat,maleficium tollere, immiſlis demonibus,
qui fic cá ſpecie pugnantiú acerbifsimè cruciarét .
7. Superſtitioſum eſt putare quod à Sophrone
in Mimis traditum , Rbea o Hecata canes inmolan
dos propterea quod canis latrans Lemures fuget ac
diſſipet ,quemadmodum & espulſatum ,aut aliquidta
le . ] Vnde colligas non nouam eſſe laponum ſu
perſtitioſạm curationem ,de qua his verbis relacio
Lud.Frois,pag. 246. Quando damon hominem in
naſt, lapones aiunt inſiliille in illumvulpem, nomine
autē vulpis intelligunt dæmonem . Ad exierminandum
autē demonē ritus exoticos & prorsùs peregrinos cum
mille ſuperſtitionum & incantationum formulisvſur
păr: inter quas vna fuitomnino ridicula.Iufjeråt enim
omnes canes OZacana vrbis trucidari , ad perterrefa
ciendă vulpem Domine dita ventri inclufam .]Æquè
fuperftitiofum , quod nonnulli arbitrantur vil
Gallicantus quxdam maleficia diſsipari. nó enim
habet
 LIBRI VI. C. II.
haber vim maiorem cantus olcinis huius , quàm
cuculi vel corui.Aft obiiciantur exempla quædam
ali.r.Dc - quæ retulit Nicol. Remigius a , quibus probari vi
inonolatr. detur dæmonem ad gallicantum , ftriges quas ve
cap. 141
ctabat deieciſſe, vel conuentus ſagarum hoc cano
re diſſipatos. Idiotæ gentilium reſponderent , dæ
mnonum noctu maximam eſſe poteſtatem , inter
diù vim infringi & debilitari. ideò noctis fileri
tio nocere hos lapos veſpertinos, quo princeps tene
brarum dominator. ideò lamias cirça tertiam no .
ctis vigiliam ( hoc eſt intempeſta nocte , quæ me
diam præcedit ) ye plurimum mortalibus infeſtas
b apud Alerle rólere,vt tradunt Ariſtomenes , & Telephrób ,
pulcium
lib.1 . & 2 . & Hierocli obiicit Euſcbius 6; quo rempore etiam B vtmiracula facere crederentur, quibuſlibet comme
c ex Philo le ſpectra fæpiùs oſtentare Plutarc. d Plinius e &
ftra.lib . 4. alij f docuerunt. At Chriſtianis hæc indigna re
dinBruto. (ponlio foret. Philoſophiconfugerent ad dillidiu
fdocuifus naturale gallinacei, cum leone & ſerpente :fruftrà.
sè com quia Diabolus dumtaxat Metaphoricus eſt ſer
ment. in pens,ac leo .Si quid ergò veritatis huic experime
Senecæ.
Here. Oce to fubeſt: crediderim potiùs tenebriones iitos gal
tę.V.[23. licantum odiſſe, propter myſterium aliquod ipfis
odioſum . An quia diei prænuncius ales, ad Dei
laudem homines excitat, multaque peccatorum
genera, quæ obſcuro ſuo peplo nox obrexerat, ſo
lari lampade diſpelluntur ? an quia , Dominica re
ſurrectione commeminit ſe triumphatum & col c ron rex excæcatus, quod fpiculum iratus in Nilum klibr.z.
lifum : quæ poſt noctis medium contigit ? an me
minit pænitentiæ Petri Apoſtoli ad gallicantum ,
ve laplus prædictus fuerat, inchoatæ , & electilimi
ſibi boli ſic erepti? conſideratione hæc digna vi
dentur Eccleſiæ , quæ cum B. Ambroſio conci
g in laudi- nit g de Gallicinio .
bus dici
Domin Preco diei iam fonant,
Noctisprofunda peruigil.
Hoc omnis errorum chords
Viam nocendi deſerit,
Mucro latronis conditur.
( En vnam cauſam )
Lapſisfidesreuertitur,
Hoc ipſo petra Eceleſia
Canente culpam diluit. ( en aliam .)
Rupto tenebrarumfitu
Noctis fugat ſatellites .
Hocesje
fignumpraſcy
Noruri repromiſſe ſpei,
Qua nos ſoporis liberi
Speramus aduentum Dei.
Subdit deinde & Petri cantugalli cognito
pænitentiam ..
Prudentius quoque Hymno ad
Gallicantum ,
Ferunt vaganteis damonas
Letos tenebris noftium ,
Gallo canente exterritos
Sparſim timere of cedere.
Inuiſa iam vicinitas
Lucis , falutis ,Numinis,
Gallus negantes arguit.
Gallo canenteſpes redit,
IESV labentes reſpice,
Tu lux refulgeſenſibus,
Mentiſquefomnum diſcute,
Te noftra vox primùmfonet ,
Et oraſoluamus tibi.
En reliquas cauſas quas propoſui.
8.tale puto , exiſtimare quod ablutio manuum
1
SECT.
SECT. I.
I. Q. I. 481
A matutina quidquam profic ad malericiuin illo die
arcendum : fallóque id tagas illas Remigio per
fuafiffe h .Munditiam quidem dæmon deteſtatur; hlin.de
ſed animæ, non corporis . Nonne hanc membris monolati.
fuis, luxuriæ & nequitiæ mancipiis , & publicæ li- cap...
bidinis victimis , vel nimiam & ſuperfluam com
mendat ? cur mulierculas & viros , quorum animi
muliebres , ad tam putidum & curioſum ſic lauan
di, lic comendi ,lic leuigandi,pumicandi, poliendi
ſtudium cam intenle & ſedulò impelleret : fi cor
porismunditiam odiſſet ? huc refero illud de im
merſione in aquá , quod narrat Arnulphus Lexo
vienſis in epift. ad Papam Alexandrum his verbis :
1 tis ſeculariumperfonarum frequentes inuitarent acceſ.
fus,fanitatis remedia promittebant ei, qui ſe'incantala
ab eis ,nefcio quibus carminibus aqua, fepties ſuſtinerei
immergi.Agra itaque mulier aquæ glaciali frequen
ter immerſa inter manus comprimentium monachorū
congelata deceffit ,dum vim algoris ægritudo non fufti
net, ú profana religio naturam potiusirritat ad per
niciem , quam Dei mifericordiam ad ſalutem . citat
Ann.Robertus lib. 1. rer,iudicat. cap. s .
9. Hisannumero lotium humanum , quod pro
delle putat Ananias i, & exemplum de quodam ilib: 4. de
Pherone ſuppeditat Herodotus kià dæmone Phe- dæmon.
Aumen contorliffet: poſtquam vndecim annis fic feu in Eu
luce caruiſſet ,oraculum , quod in Buti vrbe conſu- terpe.
luerát,fercur reſpondiſſe ; viſum ei rediturum , ſio
culos abluiſſet lorio mulieris , quæ à ſolo ſuo mari
to cognita fuiſſet.Expertum ergò primo loco pro
priæ coniugis vrinam , cùm nihil ampliùs cérne.
ret :ceterarum deinceps ;tandem oculos recepiſſe .
Ibique omnes mulieres illas,præter eam ,cuius vri
na lalutaris fuerat, in vnam vrbem coëgifle : quæ
{ pulpábāros rubra gleba dicta : & eas illic vna cum
vrbe omnes concremafle: & medicam illam ſuam
fibimatrimonio copulaſſe.] ſic videlicet Diabolus
nullam infamandi lædendique mortales , de imbe
D cilli quoque ſexu ,occaſionem voluit prætermitte
re . fuit in eadem ſuperſtitione Syracuſanus iudex
Paſcaſius: qui D. Luciam Martyrij coronâmacta
uit . idcirco enim virginém lotio perfundi iuſſit,
quòd ſagam putaret , & ſic maleficam vim reſi.
Itendi tormentis repelli arbitraretur. lege Marty
rium D. Lucie 6. Sury tomo. Ne de hoc dubites,
ſcias idé doceri à B.Althelmol.verſifico, de laudib .
virginitatis ( qui nondum in lucem editus ) in mar
tyrtirio SS. Chryſanthi & Daria ,qui eſt M.S.Leo
dij in Abbatiâ S. Laurentij; his verſibus:
Loria tunc li {tor crudelis ſpargere iuffit,
Sacros hume&tans artusfatoreputenti,
Qui liquor (vt dicunt) atrum fantaſmafugabit.
E Dum vernam Dominiſperat Necromantiâ frett :
Sedputor ambrofiamfragrabat nectare ſuauem .
Et apertius idem in lib . proſaico eiuſdem tituli,
qui editus typis: Sed milites magicis putantes præfti
giisgeſtum ,putentiſſimis illum perfundunt lotij odori
bus, quibuscuncta arbitrantur Chaldaorum Hie
rophantarumphantaſmata , fimúlqueariolorum ma
gorum machinas euaneſcere .] Scilicet,his perterrea
tur & fugetur,quem non pudet pigérque in fæco
re cadauerum , & libidinum ftercoribus volutari.
Tamen & Saliſberienſis id cenſuit lib . 1. Polycrati
ci, cap . 8. Quis ( ait) libenter non videat ridear,
cum preſtigiatoris lotio perfuſi ars deletur, eo oculis,
quos malitiâ fuâ præftrinxerat videndifacultas repa
ratur ? ] Digni, qui credunt, non infundi cantùm ,
Ccc 3 fed

TION
UISI
DISQ
482
Hled perfundi. Aliquid dicerent, fi hoc tribuerent
luperbiæ dæmonis, sei indignitatem non ferencis.
10. tales ſunt yeqeroduaxlay, yuleulo , & quæxlý
pros, quos punit Synodus Trullana can.61.vbi Bal
ſamon,primos illos exponit diuinarores ex nubi
bus , ego etiam crediderim fuiſſe cos , qui nubes
$ improbo ritu , ne nocerent , incantabant , & ideo
perſecutores nubium vocabantur. guleula's voca
bant eos, qui exorcizabant morbos , & cercis im
B precationibus abigebant, illud optimèBalſamon ,
quaaxlúper, hoc eftremediorum ſeuamuletorum pra
bitores dicuntur; quifraude demonis eis qui å ſe deci
piuntur,vincula quadam ex fericis filis contexta , que
Gaggia dicuntur prabeni: qua aliquando quidem
fcripturas, aliquando verò falſa quadam
inius habent
alia quacumque inciderint. dicunt autem hacíuna
re, ad omnemalum vitandum fi ex collis eorü qui illa
accipiunt perpetuo pendeant.]Mox exemplú ſubdit:
de 78 duvis geſtatoribus : Præfe &tus quidam Hofij
de re huiuſmodi accuſatus ,manifeſto de prehenſus eſt in
ſinu ferens indumentum infantis nuper nati : 46 :dixit
hoc fibi datum fuiſſe,à quadam muliere , ad auerten
dum eifſ os occludendum , qui contra illum dicere co
narentur.Vnde etiam ſubiectusfuit kaloolwoel, exe
crationi.]
I'1 . tale etiam illud quod narratur à Georg. Pi
2 Iſagog. ctorioa ex Abbate Spanhemenfi ; fubulcum quendă
dedemon. fuiſſe, qui in ſcipione (uovel baculo paſtorali ſvedalam
bus. nomine D. Blaſij infcriptam habebat : cuius baculi vi
& potentia ,porcos fuos ab ornniluporum vi & raptu
tutos credebat, ac tantùmfcedula numinis tribuebat,
vt etiam porcos in agris ſolospaſcendos abigeret.Tamē
contingente quodam tempore, cum gregi paſtor abeſſet:
ego quidam præteriens dæmonem cuſtodire vidiffet,illig
dixiſſet, quidipfe hic cuſtodiret , qui hominum falutis
foret peffimus? reſpondit ,porcos cuftodio re
perſécuror
tulit alter , cuius iuſſu :demon inquit,ſtulia paftoris con
fidentia.Nam fcedulam quandam ſuo bacillo incluſit,
cui diuinam afcribit virtutem , vel inde quòd Sancti
Blaſij nomineeſt inſcripta: yr eam porcos ſuos à lupo
rum iniuria defendere,contra legem ſuam , credit:mihi
falſa ſuperftitione inharens: vbicùm per me fuiſſet vo
catus,có denuovocatus, non comparatifſer,me S.Bla- D
fij vice huc cuftodiendum contuli. 'vt enim femper li
bens Dei Ġ Sanctorum vices gero ;ita nune liben
tiſſimè proſuo S. Blaſio illi porcoscuſtodio: vt ftultum
hominem in fua vana confidentia extollam ac roborē,
ac eo perducam , vt talem fcedulam pluris quàm Deum
faciar.] Non ſimplex ſanè hic paftoris error fuif
ſe deprehenditur :non ,quod S. Blaſijdeuotus eller
cultor; & ei ſe ſuáque commendaret ( quod Picto
rius , ex ſectæ ſuæ myfteriis, latenter vult infinua
tum nam Sanctos honorare, obſecrare , & auxi
lio cuſtodiæquc eorum nos committere pium &
ſalutare eſt , quicquid hæretici garriant : verùm
quia fiducia in ſchedula collocabat, & quia ſcha
dulæ diuinitatis aliquid tribuebat : & quia Deum E
tentabat, relictis fuibus in ſchedula tutela : non e
ciam Sanctorum auxilium precibus impetrandum
fibi, fed nudo nomine chartulæ inſcripto opinaba
rur. Scio in Traiecten ſitractu vltrà Molam , qui
buſdam in locis ſimili luperſtitionc, certis verbis
admurmuratis , pedum à paltoribus terræ infigi,
& fic putare ſe abſentibus nullum gregi à lupis pe
riculum ſupereſſe, quod impiæ credulitatis.
12.Huc referenda multa Plinij , vt hyenæ ſan
guinem inunctum impedire omnes Magorum ar,
bl.28.c.8. tes b: fel canis nigræ amulecum eſſe domûs rotius
c1.36.c.10 l eo ſufficæ purificatæue contra cuncta c maleficia:
VM
CA
MAGI RVM
d lib.20.c.
a candem vim eſſe amianto lapidi d: menſtruóque 19 .
fanguine tactis poſtibus e,aut atri canis ſanguine e lib. 28.
reſperſis parietibus,eiúſque genitali ſub limineia . cap.7.
fd.ca. 10.
nuæ defoſfof: quis ilta non rideat non niſi qui
probet eam quam idem tradidit libr 25. Mandra
goræ effofionem , aut Varronis Siſta, Piſta,Rista ,
Xiſta, vel eiuſdem ter repetitú Anaſagenſ.vel Pen
tagonos Antiochi aut Conſtantinificticios , vete
res tamen & antiquæ ſuperſtitionis , & innumera
Marcelli Empyrici in libro Medico eius,quædam e
tiam Vegetijin lib.de Veterinar . & imaginum illam
fabricationem planetariam , quam ex Plotino &
Arabibus periculosè tradidit Marfilius Ficinus lib.
de vita celitus comparanda: quo libro non viderur
venenis exhibitis fatis idoneam antidotum adde
B
re. facit enim periode ac inſcitus & ineptus conui
uator, qui conuiuis apponeret cibos multos falu
tares , multos etiam veneno imbutos, & dumtaxat
diceret , veſcimini ſaluraribus , relinquire noxios:
nec indicaret ,qui in tá multis, cam variè conditisve
dignoſci vix queant, fint illi noxij à quibus ablti
nendum cenfeat. Ludere hoc conuiuas effet, & læ
dere.Sapientis conuiuæ tuncforet incænatum ab
ire poriùs,quàm tam apertum vitæ diſcrimen ſub
ire. Idem ego cenſeo, de libro illo , præſtare nihil
eius quoad imagines illas credere : quàm cum pe
riculo aliquid in animum admittere.
13. annumerare licet , quæ recentiora,contra vi
fibiles inuifibiléſquc hoſtes, excogitata nugaciſfi
CС
mæ ſuperſtitionis & taciti cum dæmone fæderis ,
quædam retulit Pictoriusg primùm de Cicorijra- mede
g Epicon
dice, quam die S.loannis Baptiſtæ paullò ante au
gia. c, 16,
roram ,cum auro & argento Alexis genibus cótin & 27:
gunt: & ferro, per gladium Iudæ Machabæi , ex
orcizatam ,multis ceremoniis ex terra eruunt , &
fecum portant contra aduerfa omnia . deinde de
iis qui crines pectinando egullos non niſi ter con
ſputos abiiciunt:& , fi oua comederint, corum te
ftas, non nifi ter cultro perfoffas in catinum pro
iiciunt', timentes vtrúmque neglectum veneficis
nocendi occafionem præbere: ſeruatum ,credentes
præcludere nocendi poteftatem . Denique qui
Sammonici Sereni Abracadraba dietim ordine
retrogrado minuentes de collo ſuſpenderint :vel
alia Hebræorum ,ex Rabbi Hama lib. ſpeculationis.
14. Quicquid Remigius dicat, non puto ſic
dæmoni odio eſſe ſalem profanú, vt ob eius afper
fionem maleficium cogatur ſoluere : ſed id eum
facere ex pacto, vel vt aliquam introducat ſuper
ſtitionem . naturalis quoque vis ſalis non fatis effi
caciç habet ad huiuſmodi morbos ſanandum.qua
re ſuperſtitioſa hæc curatio .
15. Loci mutatio quam Ananias h ſuadet ,vt & h 11.4.fol.
nominismutatio :meritò ſuſpecta eſt. quid enim 145.
virtutis occulræ , ob angelorum , quos propterea
vulc fimul mutari,proprias vires,habere queat:nó
ndacem
video: nec quiſquam opinor ,nifi per me
Cabbaliftarum dioptram , Theologis Catholicis
exſecrandam.In nominis mutatione quid eft ( quæ
ſo ) efficientiæ naturalis : aut, qui ( quæſo ) angeli
nó ipſis hominibus,ſed hominum nominibus funt
præpoliti? quid locus in maleficium influit,ratio
ne angeli loco præſidentis?poreſt fitus & loci ſalu
britas aliquid prodeffe , vt & in cereris morbis :
poreſt imaginatio noxia deperdi,poteſt etiam pro
defle loci mutatio , ficut & veftium , lecti, ſtragu
lorum , puluinarium , quádo hiſce maleficium indi
tum , inlucum , vel aliter in eis abſconditum :yt re
ctè colligitur exTobiæ c.7.vbi Raguel iubet ſpon
fis aliud
!
 LIBRI VI. C. II.
lis aliud cubiculum præparari, fic Zachar. Vice-
comes complem.artis exorciſt.p.1.doctri. vlt . nec
alia ratione loci muratio poteſt prodeſſe.
16. Clarioris ſuperſtitionis eſt,putare ſi quid
precariò vel furto demaleficidomo acceperis,ma
leficium ceſſaturum : idque meritò Remigius re
a li.z.dr - prehendit a . Nec enim hoc aliud eſt, quàm malefi
monolatr. (cium ,maleficio ſanare:par dementia illorum , qui
C.2 .
b Theopro philtrovcuntur crepidis,laciniis veſtium ,vel
cri in Phar prælegminibus vnguium perſona quam amant : vt
maceut. docuere veteres fcriptores b.
Lucian. in 17. fimilis cft vanitas exiſtimantium , contra
Dialo.me. (pe& tra prodeſſecanes , equos,velfricti gladıjvi
Meelista &ibrationem , ex doctrina Homeri Ody 1.7 .& Virg. B
Bacchid . 1 Æneid. 6 .
& Apule Tique inuadeviam , vagináque eripeferrum ,
des alib.2: -V biperperam Lamb.Hortenſius afleritreipfa.co
c Crinitus pertum ferri aciem dæmonas formidare. Iudaica
lib.7. de illa opinio fuit ,vt patetex Thargumæo in cap. 3 .
honeſt.di.Can.y. S. ſed ridicula. Nulla enim huic rei caula
feip.c. 4. | lubelt,nifi quòd idu & vibrationc aëçdiſſipatur,
lib.4.fol. & continuum illud cadaueris , vel corporis aërei
155.Lam. aſſumti, foluitur: quod ipſum nihilominùs procli
ber. Hor- ue fit dæmoni impedire ictu elufo per diuerfioné ,
tenf. in
vel corporis alçerius interiectionem.cur igitur hçc
Virgil.6 .
Æneid. timeat :non certè magis quàm culicem elephas ,vel
triceps Cerberus catellum Melitæum . Plura Ty. Cfngnignoti. Quorum yeusdum nocturno tempo
reus dop: 3.6.57 . Duo adſcribam exempla ex Cæ
ſario . de milite prius eſt, qui in Meneuelt , quo yi tri,mole Gigantæa romphæam ſtringentis.hic, cui
uus vti ſolebat pellito indumento veſtitus appa
rens, non potuit gladio fugari: quo cùm cædere
tur, non poterat ſpectrum vulnerari , talem ex ſe
ſonum emittens ac li mollis lectus percuteretur.
hic apparere defiit aqua adiperlus quæ caluo Do
minico fueratfuperfuſa .Sic ille, lib. 12.0.15.Con
cubina Sacerdotis cuiufdam nocte mortem ſuble
quente , diu ante lucem luna ſplendente cuidam
militi apparuit, per viam equitanti. primum miles
& ferui audiuere muliebrem vocem opem poſtu
lantem : mox yidêre mulierem rapidillimo curſu
ad cos properantem . Mox miles de equo deſcen D
dens, & gladio ſibi circulum circumducens , fæ
minam bene notam intra circulum recepit.Et ecce
ex remoto vox, gaaſi venatoris, terribiliter buccinan
tis,nec non 6 latratus canum venaticorum præceden
tium audiuntur. Quibusauditis, culm nimis illa rre
meret, miles auditis abea caufisyequum feruo commit
tenstriças capillorum eius brachio ſuofiniftro circum
ligauit,dextera gladium tenens exientum . Approxi
mante infernali illo venatore,ait mulier militi, line
me çurrere,fine me currere , ecce appropinquat.
illo fortiùs retinente, miſera ſe eripere ſumma vi
connixa tandem ruptis capillis effugit: quam dia
bolus inſecutus cæpit, equo ſuo illam iniiciens , ita
vt caput cum brachiis penderet ex vno latere , & E
crura ex altero.ficque capta inuito ſed videntemi
lite præda prçteruehitur,Milesmanè ad villam re
diens,cunda narrauit,& capillosoſtendit ,cúmque
minùs ei crederent, aperto ſepulcro ,cadauer fine
capillis,qui cuulſi, inuenerunt.ſic ille lib.12.cap. 20.
quid hic gladijcontra ſpectrum potuerunt ? tan
tumdem quantum monachus ſpectrum feriens a
pud Gaguinum , vt alias narrauilibr.2.9.27.fect.2.
lit. L. Ex qua narratione vt & iſta Cæſarij colligi
tur & alia,vereor ne ſuperſtitio fuerit, ex Mago
rum orta circulis coniuratoriis: nempe circumdu
cendi circuli , & in fpacio illo conſiſtendi. Nam li
cet crux in medio circuli facta legatur , tamen illi
circuli figuræ fidere videbantur, & crucis éfficaci
SECT. I. Q. I. 483
A taſem adfpaciumillud circuli reftringere,quod
improbum profectò. Huius circinationis aliud
quoque cxemplum reperias apud eundem Cäla
rium epdem lib.12. cap : 17.de Sacerdote , qui fpc
étris tota per iter nocte infeftarus, circulum cir
cumcirça le duccbat ibi ſubſiſtens ; & illis cuanc
ſcèntibus procedebat: mox iterum ( cingerentibus
nouumitcrun çirculum ducebat: ficque ad lucem o 2
vfque dalorauit. Obſeruabis șidiculam illam opi
nionem dcațmis,apud Pfelluin libr. de damonil.n.
Lin fuer:Danonicum corpus per-101um ſe naturali e
fenfualesfecundum partes fingulas abſque medio,vicle
audi , lungit, paliterque tungendo, i diuiſum dole
Sache,cipora folidaſedhoc intereft,quod corpora quide
felida dywasa cum ſunt, aue vix aut nunqua reftituun- ?
tur :corpus vero d'amonum , vriſecatur, mox in ſe sien
recreajunaijs Oulefcit,ficut aqua aëriſq;partes quando
aliquid incidit folidum , fed o dicto velocius demonicus
spiritus in fe geuterijtur : dolettamë interesdum dinidi
turquamab rem aciem ferri metus, idý, animaduer
ientes , quifigare demoues moljuntur,'ela c enſes in
rectū ibi conftituunt , quo nolunt damones aduentarea]
Hæc more ſuo fibi vindicat Rhodiginus lib.2.ca.
S. & fic Pfelli errorem fuum facit. Quod de cor
poris difceffione, & coalicione ſubita dicit,veriſh
mum eſt, & experti duo in Hiſpania Nobiles,mihi
revagatur,in ſpectrum incidit fpecie Æthyopiste
plus audaciæ quam pietatis erat,cetra ficulnca mu
nitus, impetum fuftinuit, ſeq; gerens animosè vul
nera punctimque hofti ingerit. Scd aërem verbe
rans , doncc lallus concidit, & à vicinis ,qui ad ſtre
pitum accurrerant, domum fublatus, inultisport
diebus lecto affixus,vix conualuit Hoc Burgis ac
cidit: alterum Salmanticæ. Degebat ibi Theolo .
giæ ſtudiolus quidam , è prima nobilitate: quipri
ſtipæ caſtimoniæ & pietatis oblitus, noctu magno
periculo & labore parietibus tranſcenſis in quod
dam Sanctimonialium monafterium vſque ad
Dormitorium (vt vocant)ſe penetrarat.ibi permit
tente Deo, priuſquàm ad cellulam , quam animo
præoccuparat, pedetentim perueniret,obiicit fe il
i ſpectrum , ſpecie viri grauis & honeſti, prolixo
capillitio & barba,lorum ingens manu tenens , &
nullo verbo facto : bubulam minitans inſultationé,
Venerat probè armatus miſer ad incæſtum , Icuto,
gladióque:hunc ſtringit,illo ſetegit.viſus fibi non
lemel latus aduerfarij, lorum ſubiens , haurire &
brachia illilorumque reſcindere: ſed ſemper bra
chium corpori, lorum parti amputatæ ſubitò iun.
Etum apparebat.tandem lorarius decuſſatim illi in
vtrúmque humerum fic viuenti boucm mortuum
(vtcum Comico iocer) impegic, ve in terram col
lapſus,vix trepidus ſe fuga eripuerit : & domum
reuerſus deprehenderit; ad modum Sanctr. An
dreánæ crucis, fibi in pectore, & in tergo, ad qua
cuor digitorum latitudinem , notam contufionis
rubore liuoréquemixtæ impreſſam . tumuit mox
vibex , & cum intolerabiliardore, quaſi vermicula
re neſcio quid , quod grauiffimum cruciarum ad;
ferebat, miſer ſen fie lub cutc, & (ne yanum vifum
pures) altero tertiouè poft die ad plures migrauir.
Nec annum,nec nomina addo , vt vnius qui adhuc
ſuperat, & defuncti quoque alterius honori con
Culatur. Notent laſciui iſti palumnbi Dionæi , quis
nocturnarum ad ſtupra dilcurſationum vtrique,
fructus fuerit , & quàm inanis ilta de gladij i ota
tione contra yim demonum perſuafio.Nam quod
Eraſtus
 484 DISQVISITIONVM
a in vita Eraſtus a ex loan. O porino narrat : qui Paracelſia. | A
l'aracelfi. manuenſis fuerat: folitum Paracelſum noctu con
ſurgere, & machæram ſuam Helueticam vtráque
manu in hoſtem inuifilem huc illuc torquere: id
vel ferocientis furoris fuiſſe putarim , vel ex pacto
conuento , ſic moleſtiarum inducias à dæmone pa
redrio impetraſſe.
C 18. fit,quod putant aliqui, remedia quæ contra,
maleficium vſurpantur nihil profutura ; lire non
integra adhibcantur: hoc eſt, irrica fore ,li priùs
tentatum fuerit à medico corporis;à confeſſario a
nimæ ,remedium.ſolemnis enim iſte ſolet effe ma
bli.3.dz. gorum prætextus, vtdocet Nicol. Remigius b, &
mono
nota dæmonum fallacia : qua vtitur primò: quia
laus.cap.s. cú fit Zelotypus,veretur ne lanatio , ipſi adempta, B
aliis adfcribatur. Secundò vt fic homines à diui
nis & naturalibus remediis ayocer . Ex hoc capite
valdè mihi ſuſpecta fuit fcedula illa, ſiue program
mation mulierculæ medica circumforanca , hoc
anno . 1597.hic Louanij ,in cuius vno articulo hçc
conditio continebatur. Idcirco ctiam ſuſpecti om
nes illi medici, qui nolunt ægrum confiteri,priuſ
quàm præſcripta ab ipſis pharmaca hauſerit .
19. eſt, putare maleficam non poſſe maleficium
ſuum tollere, priuſquàm libertati fit reſtituta, &
ex vinculis dimiffa. poteſt enim , maleficium ma
leficio nouo tollere, quamdiu pacto cum dæmone
non renunciauit, ve docet idem Remigius : poteſt c
etiam illud per dæmonem deftruere, vt quilibet a
lius remouendo ligaum , etiamfi adhuc carceribus
contineatur.
20. maleficam ſcopis in oſtio poſiris impedire,
ne domo exeat : vel, coniectis in bullientem ollam
ſoleis aut crinibus cius, vel acubus, cogere , vt ac
currat: magicæ nugæ lunt, & peccata grauiſſima.
quia nituntur pacto cum dæmone inito.
21. minis verberibus, aut vi maleficos adigere,
cli.s.de- ve maleficium tollant(cuius rei exempla peti poſ
monol.c.3 ſunr à Remigioc,) fieripoteſt veliceat : îi condi
tiones quædam adſint. primò li cercò ſciatur au
ctor maleficij. Nam ſuſpectos tantum , verberare
aut alia afficere contumelia, nec fas nec iura linút.
2. Sinihilſuperſtitiofum puteturadhibiturus.3.du Plic ille libr.2.demorbis
non exiſtiinerurmorbú in aliú tranſlaturus,quod plorandi ſolet hic eſſe ,vas aqua plenum imponunt
ferè ſemper facere conſueuerunt ,vt exemplo de ſuper locum affectum corporis, & plumbum li
dlib.6.hi. clarac Gregor. Turonenſis d. videlicet iſta diabo quatum huic vaſi infundunt, interim verba quæ
ſtor. Frác. li liberalitas eft,vt boni nihil vllis hominibus præ dam obmurmurantes , & in plumbo coagularo pro
3.c ‫ر‬
ſter,niſi cum æqualı vel maiori hominum damno, caria gattarum conformatione: iudicant primò,an
eli...Mo quo fpectar narratio D. Gregorij Magnie, de vir ſie maleficium malum , necne: deinde cuius gene
ral, c.9 .
gine obleffa : quęcum opera magorum ab vno dę
mone fuillet liberata , in vniuslocum ſex vel fepté
dæmonum millia ſucceſfere.Neque hoc poëras la
tuit.ideò enim fortaſſis finxerunt,non potuiſſe Ad
meto vitain conſeruari, niſi vxoris Alceſtis vicaria
If Euripid.
Jin Alce nece f. Vnde rectè nofter Tragicus: cùm remiflo
itid. ab inferis Theſeo, Pluco Hippolytum abripuillet,
canit,alloquens Articæ præſidem Deam :
Caſta nildebesparruo rapaci.
$
Conſtat inferno numerustyranno.
22. Quod remedium eſſe contra Vultuarium
maleficium cenſuit Saliſberienſis lib . 1.c.1.Horum
(ait) malitia,etiam cùm plurimünocent, artificio leui
diſſoluitur:ſi videlicet Ani ſujþetti ſunt,conuenti ab 4
liquo in indocio crimen ſuum inficientur: aut, ſi confeſ
fuerint, cogantur maleficium reuocare.] quid enim ad
curationem inficiatio virium queat habere,nifi ex
pacto conuento ?ſi tamen aliquis folummodò in
cendens ſignum deftruere fic interrogaret , non
auderem illum peccati , falté Mortalis r
, eú dicere.
MAGICARVM
23. fuperftitiofa funt, vt cùm ad maleficium a.
moris tollendum ,vtuntur maleficio odij.v.g. cer
ço ritu confecrant vel exſecrant pocius columbar
nigram , & diuiſamper medium dant comedenda
amantibus. Item G , vt odij maleficiom tollant , v
tantur amoris maleficio ,v.g.Euchariftiam ſacram
D
in ore habentes oſculantur eam , quam volunt in
amorem inducere, vel labüis chri{mare inun & tis id
faciant. Item li,vr ſterilisatis agroruni maleficium
tollant,hoftiam ſacram comminuant, & tricam in
pulueres (pargant per hortum vel agrum . Quie
omnia ſunt manifeſte impia & facrilega , & tamen
hæc facta aliquando legitur. primum illud refert
Hollenus jo Præceptorio , de chriſmate,alterum
Grillandus;cecera de Euchariſtia,CæfariusEiſtera
bacenſis lib.9.
24. Adderemedia iudiciariarum fuperftitionum ,
de quibus ſupra libr. s .fect.7.669.
Vltimum notandum multa eſſe ſuperſtitioſa (vt
variis locis oftélum ) remedia:quæ ponunt Spren
gerus g & ex eo Pet . Gregorius b, deplumboli- s.p.2,mal
lei.ca...o.
quefačto in ſcutellam aqua plenam infunden - 12.in 2.
do , &c. exemplo.
Et hac de re Codronchus narrar hiſtoriam , ab h 1.14.de
repub.c
auctoribus ( vt ait) grauibus & certis relatam , cu à nu,an.3 .
iuſdam mercatoris; quicùm inpartibus Suetie extra
quoddam caftrum animi cauſa per quoddam pratum
duobus famulis comitatus ambularei,malefica muliere
ab vno ex conſeruis à lögè cognita , adhortatus eftmer
Catorem ,vtfigno crucis femuniret , quoniam illius di
tionispotentior venefica, que ſolo intuitu maleficia in
ferre fciret,ipfis obuiam veniret. Quod monitum ipſe
paruipendens, á ifta nunquam ſibi timorem incuffile
affeuerans,cùm nondumferè illaprotuliffet verba, in
pedefiniftroillatam lafionem expertusfuit: ita vt cum
pedem èloco amonere non poſſet, es dolore lancinare
tur , ad caftrum equo fuerit deductus, vbipertriduum
doloribus auctis , accerfito quodam villico, qui huiuf
modi mala curare profitebatur:fa£to periculoex plum
bo liquefalto, e in aquam ſupra pedem proiecto, mor
bum ex maleficio ortum dixiffe : quibufdam prolatis
verbis, et lacto pede, per aliud triduum curaius est .]
vencfic.ca.2.Modusex
ris maleficium kt. De qua re tota verillimè idem
Bapt. Codronchus libr. 3. demorbis venefic.cap.13.
ita pronunciat . vtmodus ſuperſtitioſus eft ,fic de
monemcooperari eft credendum . quamuis non deſint,
qui exiftiment, à Saturno vim hanc plumbo efle indi
Eiam, vt maleficiaprodat, quod tamen à veritáte eft a
lienum .] Probare debebant. nunc ſupponunt tan
tum , & Planetæ vim tribuunt minimè naturalem .
Nam in hanc vel illam guttulas formam coagu
lari, pro natura morbi: merè & verè eft opus non
naturæ, ſed intelligentiz.PergitCodronchus: Nec
landare poſſum aliud experimentum , quod à quodam
didici. Vt agrorus,cum decoctione verbena (vulgo her
ba ſancti loannis dicitur) abluatur, in qua ablutione,
ſi nihtl reperiatur, vel decoctio non immuterur in colo
re, infirmum veneficio non effe affectum : quod magna
copia pilorum , & præcipuè fuorum , inueniatur,elle ar
gumentum efficax, non folum veneficy, ſed grauiſ
limi, minimej, curand recipientis:quod ſipileſint pau.
ciorés, morbum eſſe mitiorem & curationem a Imittere.
Dixed
 1
LIBRI VI.
C. I.
Quod fi decoctum illud ad nigrum colorem mutetur,j.-
8 tū elepreſentia demonis: quod fi ad alios colores mm
tetur,alia indicare. Quis vero non percipit hunc etiam
modum efſe ſuperſtitioſumicum illi pilivirtute verbe
ne, nec ablution is elici vel procreari non poſſint.] Sic
ille d.c. 13.Addo, coloris hunc mutationem etiam
ex naturali humorum prædominio ( ve aiunt ) in
morbis non maleficis, led grauioribus , poſſe con
tingere. Idem libr.4.cap.2. damnat tertium quen
dam modum his verbis; aly columbum per medium
fciffum ventriculo agro :antisapponunt,nonnulla verba
obmurmurando.Qui modió aly conſimiles manifeſtè
magici ſunt,cum prorſus virtute naturali careant.]
adde , nec ſubſit ratio cur miraculo res adſcriba
tur ? maximè cum certa verborum formula vtan
cur.Poftmodum idem iuſtiflimèconqueritur; rey
media multa , tanquam arcana,ex arte magica in
medicinam translata ſunt : vt multi Arabum ſectores
fecerunt:vt Michael Sauonarola in ſua Pralliqua, e
quidam Bartholomeus, qui practicam os experimenta
cum quibufdam introductionibus in lucem edidit. Sic
enim multis modis medicina ſcientia confpurgata re
mediorum vanitate fæpècoarguitur.Sed horum Sata
nicorum hominum curationes fallaces,ac inceria ſuni,
30 fæpe preſtigiofa ,vt videantur permodicum fpacium
emporis fanare,creuera rõ funent. )Credaturmedi
co docto & pio ( quantum ex libris eius colligo )
in arte ſua.
Et in his omnibus Notandum , ſemper dæmo
nem lucrum aliquod ſibi ex his comparare .& fem
per animæ ,interdum & corpori nocere:quia ſem
per aliquid admiſcet,quo fiduciam in ipſum homo
profiteatur;vel quo nos à Dco ad creaturus aduer
cat, & à cæleſtibus curis ad cænoſa terrenáque de
ducar vel faltem à ſeriis & grauibus ad ludicra &
nugatoria. Sic ſemper in aliquod peccatum ani
mam pertrahit,vtrectè obſeruarunt D. Auguftin .
a D. Aug. & D. Leo a. Obſequit: mancipiis ſuis, vt fir
lib . octo - miùs illa fibi deuinciat , & in peccato retineat.
gintatrium Si Deus permittit ,hoc modo lanari ægrum ,plu
82.9.22. res in fraudem pellicit : fi Deus non permittit, ſed
mo. 19. de impedit, tunc ſaltem peccatum hocpræcedétibus
paflio . accumulás ,conaturægros in deſperationé adduce- D
Dom . re. Simalúvni cquo auferat ,transfert in meliorem,
Simulieré morbo liberet, transfert in virum , fi ſe
né in adoleſcentem.Si ſortem magus in alium nó
tranſtulecit,ipfemetnecatur,velingens vitæ diſcri
men adit.coactæ nonnullæ Lamix ; quia non po
cerant in alios, in ſuos ipfæ liberos transferre.Nar
b . lib.3 . rat auctor Dæmonomaniæ b, fuifſe in Gallia qui
cap . 2. maleficio quo læſus erat curando magnum accer
fiuit : ab hocrefponfum : fe morbo illum liberare
non poffe nifi in eius filiolum adhuc infantulum
transferret. conſentit impius pater, & à mago ſa
natur. interca nutrix,re intellecta, infantulum ſub
ducit , & cum eo aufugit: cùm ergo magus non
poſſet in eum transferre, fuit ipſemet à dæmone E
interfectus. Tolofz , idem ſcriptor ait, ſtudiolum
quendam amico ſuo grauiſsimè à quartana vex2 .
to dixiſſe, vt febrim vni ſuorum inimicorum tra
deret:illo verò reſpondente neminem fibiinimicu
effe , dixiffe : da ſeruo tuo : tandem , cùm hoc illi
religio eſſet facere, magum dixiſſe : da mihi cam ,
annucnte ægroco ,ipſum conualuiſſe: magum ve
rò febri oppreſum interiiſſe. Facit lucri femper
alicuius certa ſpes, vt etiam planè futilibus & ab
ſürdis nonnunquam cooperetur. ſic enim (vt nar
cli.s.de la - rat I.C.ille Francofurt.c)cùmvetula laborás opthal
miis cap.8. mia ſtudioſum quendam conueniffet , ab coque
SE C. I. Q.1, 483
A peculler,ve quæ in ſchedula,quam illi porrigebat
continebantur, fibi non grauaretur exſcribere:cer
tam ſe eſſe, ſi de collo illam geltaſſer, oculorú lip
pitudine liberandam : & ſtudiolus ſcriptiillius cha
racteres, velobſoletos cernens,velobícuriores(vel
ſolent) legerc non valeos ; eorum loco hæc verba
ſcripſit inIchedula, diabolus huicvetula oculos eruar,
dec fimulớs præclarum philacterium mulierculæ
tradidit,quotcùm de collo ſuſpendiſſet, fpe plena
poft paucos dies ſanitati fuit reftituta. Nimirùm
voluit Satan hanc anum decipere , & in ſuperſti
tione ſua obfirmare.Plura G vis, legel.. 3.p.2.9. 4 .
feat. 9. quibus addi quoquemulca pofluntexCar
dinalis Culani Excitationum li. 2.in Sermone, Ibon
Magi,quam viderantftellanoc. vt corum qui pu
B tabant contraſterilitatis maleficium , velodij inter
coniuges prodeſle, li quis nidum auium inueniens
caperet ipfam cum pullis matrem : & ideo vule à
Mole præceptum , Deu ,22, ne mater cum pullis ca
piatur , fimili modo ad vitandas alias ſuperſticio
nes alia quædam veule ludæis prohibica , nempe
precepiſſe Mofem vaſa cooperiri,propter Dominas A
bundas.ſunt enim demones,quibus vetula offerunt ef
culenta & poculenta,qua mundandodomum non come
dunt,imòſeducunt. Probibuit ne vir indueret vejiem
mulieris, go è conuerſo propier idololatriam : quia mulse
res veſtes viriles & arma in honore Martis induebant:
& viri muliebres ir hororę Veneris.Hoc feftum pera
gitur à Chriftianis in Carniſpriuio.] Etpoſteat i
CС
dem addit ſequentia exemplavt ait ſuperſtitionis in
curandis morbis :fi res conſecrata ad aliud,quam ad
proprium vfum applicentur,eſt ſuperſtitio;;vt aqua be
nedicta qua bibitur contra infirm aiem , velfpargitur
ad fertilitatem ,veldatur aliquando brucis . ( Nota hoc
ſanè intelligendum,vt & quædam ſequentia.Nam
aquam benedictam adhibere , ve reniedium natu
rale, vel addito rita aliquo ſuperſticioſo id verè
malum :fed eam adbibere , vt quid Sacramentale ,
& vim tribuere Deo per facramentalia ſua, ad cor
roborationem fidei,mirabilia operare ſolito ; item
vr dæmonis maleficium ,vel preſtigium ceſſer,hou
pium & licitum eſſeCatholicus nullus poteſt ne
gare , vt docebo ſec.3.) 6 de lumine ceres pafchalis ,
o de agua baptiſmaris. (de his idem cenſco quod
de aqua luftrali.]Abſtinere , capite animalium in ho
norem S. Apollonia vei Blafii:vel vere carpitum lu
minis conſecrati (hoc non intelligo , ſi loquitur de
cera bencdicta ſeu candelis probo ritu benedictis,
errat. (crux facta de lignis palmarum , balnea in vigh
lia Natiuitatis G Carnis priuij contra febres,& den
tium dolorem ,non comedere carnes in die Natalis Do
mini,contra febres,velad honorandum ſanctum Nico
Laum pro diuiitis acquirendis , petendo eleemofynam ,
hæc omnia fatis clara ſunt eundo ad S.encium Va
lentinum contra morbum caducum ,ponderando puerum
cum filigine vel cera ,( in his poceſt aliqua ſuper
ftitio ab excrinſeco aduenire: lcd fecundùm fc pia
ſunt & licita ) portare crucem circumquaque per
campos invere contra tempeftates ( ſinon fiat , vim
ponendo in tempore veris,non eſt ſuperſtitiofum ,
ſed licitum :) in certis oblatis ſuper altare, ficut lapi
dibus in die S. Stephani, á ſagittis ſancti Sebaſtian
( hoc quoque pium , fi tantùm fiat in honorem &
commemorationem certaminis horum Sanctoru ,
fine fiducia inmateria, formanumero & c.) addir de
acu quæ tetigit veſtem mortui, de lignis furcæ , de
lignis coniungendis contra febres,dehoftia non
conſecrata contra febres{ hæc verè ſuperfiitio a funt,)
contra ictericiam de vrina , de pullis &c.] puto le
Dad gendum ,
 M
O NV
TI M
I SI A RV
S QU G IC
48
6 DI MA
gendum ,de pediculis, nequehoc eſt ſuperſtitioſum , | Apertus e.3.probatur ex Patribus, D. Chryfoftomussec.ex tua
citiùs mors nominiChriſtiano fubeunda,quam vitali- su de for
cum ſubfit ratio phyſica
QUÆSTIO II . gaturis redimenda.Huc referendum illud B.Leonis g , Shom.s.
An liceatremedium petere à maleficis? cùm eis ( ſcilicet demonibus ) nihil amplius liceat, in epil ad
Ariflimè hæc quæſtio patet , in qua multi quàm iuſtitia diuina permiſeric ; agunt tamen ver- Colof.
gler.19.7
E L , ſutiſſima arte fallaciæ , vt ex arbitrio propriæ poulde part.
dum errarunt. teftatis aut parere videantur,aut lædere ; & multis Domini.
Certum eft vt hodie , fic etiam olim fuiſſe, qui ( quod dolendum eſt) ita per nequitiam ſimula
maleficia maleficiis tollerent.Nam cùm Coryban tionis illudunt : vt quidam illos & timeantpati in
tes eſſent numero LII.eorum XXII . crediti funt fenſos, & velint habere placatos;cùm beneficia de
maleficia inferre,alij verò XX . eadem amoliri. Sic monum omnibus fint nocentiora vulneribus.quia
Apollony lib.primo.
Scholiaft. tutius eſt homini inimicitiam diabol; meruiſſe,
Dico primò falluntur Iuriſta; qui exiſtimant iure quàm facere. Nec non ifta D.Auguſtinih;cùm ergo a cracta
ciuili licere maleficiis vtiin bonum finem : nempe ad cauſæ articolus venerit,vt hæc proponatur condi-51.in loa.
curandos morbos,vel ad repellendas tempeſtates, B tio:aut faciendum effe contra Dei præceptum ,aut
vt Hoftienfoon ſumm .Ato in ſumam.Pei.Ærediuslib. ex hac vita emigrandum , quorum duorum homo
ror.iudicat.8.tit.7.ca. 6.Bari.Salycet.Godefrid.so aly ſi cogatur alterum eligere , comminante mortem
in l.eorumC.de malefic: Troilus Maluetius defortibus, perſecutore ( idem eft de morbo per maleficium im
Grilland. de ſortileg . & alij communiter. dico fallun miſolibi eligat Deo dilecto emori , quàm Deo of
tur , quia legem illam Conſtantini qua nituntur fenfo yiuere. ibi oderit in hoc mundo animam
2a l.eorom recentiorelege ſuſtulit poſtea Leo Imp. Conſti ſuam , vrin vitam æternam cuſtodiat eam. ] Ex
C. de me his.
lef. & mar. tut.6s.ad Stylianum de Incantatorum pæna,vt reétè
aduerteruntNicol.Remigius: & Pet.Gregorius,& Infertur primò peccare iudices, qui cogunt ma F
Godelmanus,quam ,quod Tribonianus,homo pla lefica benedi &tione quadain iis quos lælerútma
nè ſceleſtus, prætermiſerit, cauſam aliam non vi leficium auferre. Nam hæc benedictio illarum ,
deo, quam quia ab omni erat pictate & vera reli nihil aliud eſt,quam formula qua ex pacto dæmon
gione alienus . ibi Leo grauiflimus verbis negat ceffaturus : & li benedictione vera lanandus æger
quidpiam verè bonum his artibus effici : ſed ap foret,præſtaret vei benedictione Sacerdotis , vel
parens illud bonum , illecebram atque nallam el с alterius probi hominis,quàm malefici, cuius ora
le , que illectos ( inquit ) in malorum omnium ex tio Deo eft exſecrabilis , neque licet nobis cum
1
tremum vbi à fummo bono exciderint , abforbeat, infidelibus hæreticis , apoſtatiſque oratione in di
compertum habemus . Norum enim nobis eſt illas, uinis iungi . Vnde ſequitur etiam malificam obrem 1
vt quiſe ipſis dedunt , pro creatore ac Domino infau perantem tali iuſſioni, & ægros hoc remedio vten 1
ſtes duriſ , demoniis adhereant, efficere : & qui illas af 1 tes peccare.Valdè quoque falliillos , qui exiſtimát
ſectantur,hos , per externarum rerum le:am quandam licere maleficiis ſanitatem quærere vel conferre ,fi
fpeciem ,vulnera in anima excipere. Quale quidda in id magiſtratus iubear.
ier pugnandum meticuloſis frequenter accidis,quidum Infertur 2.veram efle deciſionem articuli Pari
iclus interdum excipere manu nolunt,illis vel caput vel fienfis s. Quod licitum eft vti magicis artibus , vel
venirem exponunt. Sanè veròſi quis aliquo modo in . aliis quibufcumque ſuperſtitionibus à Deo & Ec
cantamentis vſus eſſe deprehenſus fuerit, fiueid reſti cleſia prohibitis, pro quocunque finebono :error.
uenda conſeruandave valerudinis , fiue auertenda à quia fecundùm Apoſtolum non ſunt facienda ma
rebus frugiferis calamitatiscauſa fecerit', is apoſtata la,vr eueniant bona . deciſio art.6. Quod licitum
rum pænam ſubiens vltimum ſupplicium fuftinero. ] fit , aut ctiam permittendum maleficia maleficiis
Sed & Caroli.V.conſtitutio hos arbitrio iudicis D repellere: error. & art.7 .Quod aliquis cum aliquo
b
Gus Althu
lib. 1 .-
condigna pena puniri iubet b . poffit diſpenſare, in quocumque caſu, vt talibus li
Dico 2: Diuina eo pofiiiua Ecclefiæ lege ſemper citè vtatur,error.)
Iuriſprud. prohibitum fuit viimaleficis arribus,vel maleficos con Infertur 3. impium & hæreticum eſſe dictum
Fichardus Selere etiam in bonum finem.Eft communis Theolo Paracell i,nihil referre,an Deus,an Diabolus, an-Jilibr.de
con6.112 . gorum ſententia , & etiain Canoniſtarum . Proba gelivel immundi fpiritus ægro ferant opem , mo- morb.ca
Laur.Kir- iuc 1.ex ſacra ſcriptura. Deus id prohibuit . Leuit. dò morbus curetur. duco. & li.
de hyper
17.v.31.Non declinetis admagos,neque ab ariolis ali Infertur 4.periculofam effe , & erroneam , vel phyl, mor
10.2.CoGl. 12:
1. Mulle quid fcifcitemini,vt polluamini per eos . & cap.20.1.6 . ſaltem non fatis euoluram & explicatam fenten- biscur.
anima gua declinauerit ad ariolos e o magos,
rus conft. anima for tiam NicolaiRemigij k, precariò non licere opem a k lib.z.dz
Saxon.p . nic ita fuerit cum eis,ponam faciem meam contra eam , malificis impetrare,ſed licere ,vi Gverberibus eam ex monolar.
4.lect. 2. C.j.
eo interficiam illam de medio populi ſui. Vnde patet torquere:qui hoc faciat,nunquam , qui illud,ſemperle
hoc eſſe peccatum mortale.Deu.18.v.10.Nec inue thaliter peccare.]Quorum vtrumque, fallum vide
niatur in te,qui luſtret filium ſuum aut filiam ducens Ecur.licet enim aliquando id precibus petere & im
per ignem , aut qui ariolos ſciſcitetur,c obferuet ſom petrare:aliquando etiam verberibus ad id adige
nia atque anguria ,cc.In nouo quoque teſtamento re ,non licet. Non igitur eò recurrendum , fed res
vecat D.Paulus, quando iuftam damnationé com longè aliter explicanda. diſtinguendum videlicet
minatur illis,qui ipſi impingebant eum mala face primò inter maleficum paratum auferremaleficio
cadRom . re vt bona euenirentc:quo ſignificat,graue pecca nouo , & non paratum :aliter enim peccat qui húc,
3.v.8 . cum eſſe mala facere in bonum finem : quod ta aliter qui cogit illum. 2. diſtinguendus auferendi
dc.quiS- men prętexunt qui maleficorum opera ad morbos modus, an cum maleficio , an ſine illo id fiat: quæ
nc Salua
fore,26.6. depellendos tempeſtaréſque arcendas abutuntur, communiter theologiſolent attendere.
2.c.admo2.probatur ex perpetuo Catholicæ Eccleſiæ vſu, Igitur primò falla & erronea eft ſentencia Pa
pe ant.c. quæ fempr id improbauit , vt plurimi canones racelli & fimilium , licere maleficia maleficiis
non obler oſtendunrd, & presbyterum damnarunt , qui bo tollere.
uctis 26 .
no fine diuinationem ſuperſtitioſam fuerat ex Quidam putant licere tollere maleficiú ,non per
9.7.
malefi
 LIBRI VI. C. II.
maleficia ,fed per res tamen ſuperſticiolas & varias:
videntur hocmulti Canoniftæ tenuiſſe , & non
a Huber- nulli Theologi, & legiſtæ a li ſuperſtitionis voca
tin. & Gof bulo hi DD.rectè yli; nequit negari,hanc opinio
fred. quos nem quoque erroneam elle.quia ſuperſtitio res eſt
fequitur
per fe mala , nec malum licet faceret , vt bonum
Sprenger. per
in Malleo eueniat.docet hoc Silgelt.verbo maleficium num.9 ,
&eum ſim Roſella verò & Tabiena non tenent illam opinio
pliciter re nem , ſed dumtaxat referunt.
feruntnec
fefellunt Alijitaque fatentur per ſuperſtitioſamedia tolli
Petr.Gre non poffe ; poffe tamen per vana , quæ non ſint il
gor. fupra licita, ſic loann. Friburgenf. sn ſumm ,confesſar. &
& Ricki- id ſequitur Rolella b, quiexemplum ponit , Gina
us lib. de
leficiati facerent celebrare tres millas de Dominâ ,
prob.aquç
frigidæ. & poftea omninò nudi operam darent liberis
bv.impe
dimentő quærendis, credentes fc maleficium ceſſaturum. B. so fupponitur ;alia remedia non fupereffe , fuper
Sed hoc exemplum mihi non placet , tum quia ſugc enim alia , de quibus poftea : quod fi non tu
15.nu. 19 .
rem ad certum numerum miſſarum reſtringere, id pereffent,præſtare mori milles quam per pecca
non caret ſuperſtitione , tum quia medium illud tum ſemel fanari.nam bonum animæ corporis bo
non modò vanum eſt , fed & inhoneftum , & vix no praferendum eſt , & honor Dei cun &tis ante
poteft peccato carere : (i tamen omne peccatum
impudicitiæ & inuerecundiæ deforet ; neque vis
in numero poneretur , neque fides adhiberetur
ipfi actui , ſed miſericordiæ diuinæ per miſfæ
facrificia propiciandæ : tunc poſſet admitti e
xemplum . Deinde li vana remedia ( umant, pro
omninò vanis hoc eſt inpanibus , ficur omnis va
na locucio eft peccatum , lic nulla vana opera
tio caret peccato , ſalcem veniali , cap. illud 26 .
Cl
9.2.ſı verò vana vocant indifferentia , tunc fi quis
adhiberet ea inuincibiliter neſciens efle peccatum ,
nullum forer peccatum ; fi non inuincibiliter, non
tamen affcctatè ignorans, forer tantùm veniale:
idem foret , ſi quis faceret credens aut volens ex
periri an per talia maleficium ſoluatur, non per
operationė diaboli,fed per ceſſationé eius ab ope
rando ; propter pactum quod maleficus cum dia
bolo habebat de ceſſando quando hoc vel illud
fieret, vide Silu . fupra num.9.
G Tertia ſententia, quædam eſt Pet.Aureoli in 2 .
d .34.9.2. & Angeli verb . ſuperſtitio. 9. 13. licere
à malefico parato petere , vtmaleficium maleficio
tollat. exemplum huius rei ſubpeditat loannes D
c in epit. Nider c. Inquiſitor ( inquit ) Eduenſis mihireferebar,
Formica ,
quod modustollendı maleficium , aut ſe vindicandi in
rij cap. 3 •
in fine. malefico , talis practicabatur ſuo tempore. Venit enim
aliquis lafus in fe vel in ſuis ad maleficam ſciſcitans
malefactorem . Tunc malefica plumbum liquefa&tum
aliquories fundebat in aquam : quouſque opere da
monis in plumbo imago aliqua videretur : quâ vifà
imagine ; malefica quafiuit ab explorante , in qua
parle vis ledi maleficum tuum , & in eodem vulnere
eum agnoſcere ? cúmque explorator locum eligeret,
tatim malefica in eadem parte imaginis,qua in pluma
bo relucebat; fixuram vel vulnus per cultrum poſuit,
obscum vbi reum inueniret indicauit : nomen tamen
nullatenus manifeftaui'; fed experientia tefte maleficus E
. per omnia ladi reperiebatur, ficueſua imago plūbea .]
hæc ille.hoc ergo fecundùm Aureolum liceret : &
ſecundum Remigium poſſet verberibus malefi
cus ad hoc faciendum adigi. Argumenta Aureoli
ſunt.primò liçitum eſt ab vſurario parato vſuras
petere ;& à parato conferre Sacerdote, in peccato
Mortali conſtituto ſacramenta petere ; & deferre
iuliurádum idololatriæ ,quem ício per fallos Deos
iuraturun , ergo ſimiliter in noftro caſu petere à
malefico parato , & c.Secundò non poreſt excogi
tari remedium aliud ad rollendum maleficium :er
go li hoc quod vnicum eſt vti non licer , non licet
SE C. , I. Q. II.
487
A illud collere. Scd hoc meritò céictur duritimun ,
potiùs ergo dicendum ,hoc ynicomedie veilicere.
Verùm hæc argumenta nullius momenti luot.
Eorum enim quæ in primo ponuntur argumento
planè diffimilis ratio eſt. nam illic inducuntur ad
id,quod fine peccaro facere poffunt, fi velint. fa
cerdos'enim poteſt covari conteri, etli tempus
habear, confiteri : vſurarius poreſt dare mutuum
fimpliciter :idololatra poteſt per Deum verum iu
fare :fed operatio malefica,qux petitur,elt intrin
ſecè mala, nec fine peccato fieri poteſt , ideóque
nec peti.quia petendo conſentit eiusmalitiæ,quod
ſemper illicitum d , & tefte Apoſtolo ad Roman. d D. Tho.
de malo
digni ſunt morte non folum qui talia faciunt,fed o que
13.9.4.
caneniunt facile e bus . In ſecundo argumento , ÉE
poncndus. Neque hoc durum videri debet ſcien
ti , quod qui am ut animam fuam plusquam Deum,
perder eam , & c .
/
Remigius verò coactionem ſuam aftruit le
quentibus argumentis.primò quia talis coactio in .
honorat diabolum , & cft cxpers omnis pact :. er
go licita eſt. Refpon.magis inhonorat Dcum , quia
cogit alium peccare. iminò nec inhonorat diabo
lum ,quia cogit inaleficum vt inuocet & honoret
dæmonem :iple quoque eum honorat ; quia non
modò credit dæmonem pofle hanc medelam ad
ferre,ſed etiam concurrit pofitiuè ad actum poli
ciuum.dæmon verò pluris hoc facit, quàm manci
pij lui iniuriam , cuius afflictione lolitus eſt gaude
re.Nec poteſt diciexperspactiraciti,quicogit ma
leficum ifta perficere , virtute pacti quod malefi
Cus cum dæmone injir .
Secundò probathoc pacto licer à fure fugien
te rem vi fibi ereptam alia vi repetere:licet arcem
ab hofte iniuſtè occupatam armis recuperare : licet
vinculisper tyrannidem mancipatum ,aſtu violen
térque eripere:cur non hæc vis licita,vt innocen
tem morbis indigniſſimis fanemus?Refp.illationem
eſſe vanam ,quia reliquailla licita ſunt, & iuri diui
no naturalíque conſentanea :maleficium veròma
leficio fanare omni repugnat iuri.
Tertiò nititur auctoritate l.nullus Cod . de ma
lefic. Ó mathem . vbi tantum punitur , qui aruſpi
cem vel magum induxerit precibus vel ſuafioni
bus.ergo criminis atrocitas in hac ſuaui inductio
ne confiftit.Confirmatur,quia Photius in Nomo
canone dicit legis illius pænam tantùm debere in
telligi , vbi dia burim id eſt per ſacrificia & ma
& tationcs, negocium peragatur. Non ergo locus
eſt pænæ ,quando malo adiguntur. Refp.puerile ar
gumentum hoc eſſe,illi ſimile;ſi quis dicat, lex cum
punit , qui præmiis & blandiciis , & per artem le
noniam mulierem ad Aagirium pellexerit : ergo cri
minis fæditas in hac blanda inductione & pella
cia poſita eft : & inferat poftca , igitur puniri mi
nimè debent, qui vi miniſque matremfamilias in
thori violationem impulerint. Conſtantinus au
tem id tantùm veruit ea lege , quod quidam fi
bi licere putabant. nam fpontè facienti , nul
lam ſe iniuriam facere credebant : id vero quod
multò grauius erat, non vetuit ea lege,quia res a
percè iniqua minùs indigebat noua legis coërctio
nc . Quare Salyce. & Fulgof.menté Imp.atréderes
de quibufuis euocatoribus & prouocatoribus ide
Ddd 2 obrine

ION
UI SIT
488 D ISQ
obtincre cenſuerunt : necilla Photij limitatio vl . A cipollem unperare. Nec etiam fimpliciter verum
teriùs protrahenda , quàm vt fignificet Impe . eſt,licere femper petere à malefico vt malum re
ratorem de illis cgiſſe maleficis, qui tum temporis
priuatim , prætextu amicitiæ , & hoſpitij recepti
in domos gentilium , dæmonibus clanculùm ſacri
a 1.2. C. ficabát:quod ipſefieri prohibuerat alialege a.Nec
Theodof. tamen vllus fanæ mentis hinc inferat , licita fuifle
de malef.
maleficia Magorum , in quibus non ſacrificabatur.
& mache.
poteſt enim vnum factum ex pluribus capitibus il
licitum eſſe:quorum vno ceſſante ,rationc reliquo
rum adhuc illicitum manebit .
Dico igitur tertiò ,fententia bac Aureoli , Angeli
el fimilium eft erronei e cauſa multorumpeccatorum :
nec licet vllo modo nec ab imparato, nec àparato pete
re,vtmaleficium maleficio tollar. hæc eſt communis B
ſententia Thcologorum , Aureolum & Angelum
ideò grauiſſime reprehendentium :tenent quod di
xi D.Thom.D. Bonan.Sco.Tho. de Argentina á aly
in 4.d.34.Silu.verb.maleficium q.8 . Armilla num.2.
Tabiena ver impedimentum 12.nu.9.Roſell.fupr. Ca
ietan.2.2.9.78.art.4.Pet.Ledefm.ad 3.9.58.a. 2. d . 2.
Alfonſo Caſtro li.r.de iuft.hører.punit.ca.1s. Spren
ger.p.3.mallei.g.16.Nider.fup.Nauarr.c.ll. num . 29.
Angl.g.de arte Magica ar.6.diffic.2. Abulenf.in c.19.
Matth.g.go.litt.0.Dom.Sor.in 4.d.34.9.1.2.3.& 8 .
de iuft.9.3.4.2.Viguer.c.16.6.4 .Martin.Ledeſm.in 4 .
9.60.4.2.Brianſon.q.13.conc.2.Orbell.9.34 . Vngarel
lus addit.ad Angel.d.ll.13.Henriq.li.2.de matrimon .
c.8.n.2. & n.3.in fin.Probatur,quia hoc facræ litte- c pacto quod dæmon habet cum mago. De coa
ræ,canones ,ius ciuile & SS.Patres improbant, vt
oftenfum fuit concl.præced. 2. quia non licet con
b Rom. ſeni'um præbere in peccatum alterius b.3.quia li
Iv.vle . cet lic paratus peccare : hoc tamen peccatum , &
iſto tempore,non faceret, nifi inductus. 4. quia vt
actum per ſe malum nemo vnquam licitè facit : ſic,
c vid . D. nec ad eum licitè poterit induci c.Notamagis pec
Tho. 2.2 : care ,qui cogit inuitum , quàm qui orat paratum .
14.78.2.4. nam quicogit inuitum iniurius eſt cogendo, & fi
Turrecre.
in c. mo mul cooperatur:qui petit à parato , nullam eifacit
uet te 22. iniuriam.quod nota contra Remigium .
9.1.Sot.li, Dico quartò haut dubiè poteft maleficus induci,vt
6. de iuft.
per modum aliquem licitun tollat maleficium ) in
& iur.q.1 .
8.S.Caft . hanc ſententiam conueniunt omnes in præcedenti
& ai.lupra, conclufione citati DD. & eſt veriſlima, carétque
dubitatione,ſed indiget tamen explicatione. nam
quidam DD.non fatis clarè loquuntur , etfi benè
ſentiant. Guido Brianlonus in collectario Supra 4,
ſent.q.13.concl.3.Immo (ait) ego fortiùs dico , quod fi
aliqua perſona erat impedira , vel vexata quacun
que vexatione per aliquam perſonam fortilegam per
pactum demonis : & per orationes, vel vota,vel artes,
non posſetfanari,niſiab illa perſona que talia intulit.
Dico ,quod accederem ad illam perſonam ,que mihi de
dit talia , non vi faciam homagium diabolo ,necvt co
lam illum fortilegum ,ſed vt mihi auferat, quod mihi
dedir.Si ipſe agat cum diabolo , ego non conſentio: fed
tantum peto ,viremoueat malum quod mihi dedit. Et E
multoriens iuſtitia cogit tales, vt reftituant ſaniratom ,
quam abſtulerunt. Immoſi proprius diabolus deduiſet
mihi talia,dicerem fibi,quod à me remoueret tale im
pedimentum , nullo tamen modo faciendo fibi koma
gium .] Sed quod ait de Diabolo. id ego prorsùs
periculoſum puto , & meritò negauit Sotus in 4.d.
34.9.1.1. 3. Nam non poſſum petere,vt ab amico ,
quia cum eo inimicitias ,indicente Chriſto, gerere
debeo : omnis etiam mihi cum eo familiaritas &
communicatio interdicta eſt.Per modumverò im
perij , non poffum iubere,quia mihi non fubiicitur ..
Dumtaxat in Dei nomine, per exorciſmi modum ,
VM
RVM
ICA
MAG
moueat. Quid fi enim ſciam maleficium non poffe
colli,niſi modo illicito ?ccrtum eft me tum nó pofd zet. Le
ſe petere d . quid fi etiam moraliter mihi conſtet deſmfup.
maleficum ,etfi poffit colli ſine maleficio , non ta
men fublaturum niſi cum maleficio ?certum etiam
puto ,tum non licere petere,vt collat e. Poteſt hu- Chor vo
lait haut
ius rei exemplum dari,quando peritur tolli ab eo ,, dubid
ide
qui non eft auctor maleficij,nec locum & modum Ledeſm .&
maleficij & curationis ab ipfo malefico,vel homi- Henrriq.
ne alio intellexit: nam talis non poteſt curare ſine d.o.3.inh
maleficio alio , aut dæmonis cooperatione noua.
Quare rarò admodùm ,vel vix vnquam licebit pe
tere ab alio,quàm ipſomer maleficij auctore.
Dico igitur quincto, licut à malefico petere, immo
licet etiamillumminis & leuibus verberibus cogere,vt
maleficium tollat,quandocumque probabilitercredo il
lum fine maleficio,modoaliquolicito id facerepoſſe ,fi
ue quandocumque non ſum moraliter certus,quod vte
tur modo illicito. Jeft fententia communis Henrice
poftea citandi , Scotiaomnium citatorumin concl.3.
& Præterea loann.Baſſol. Vorriloni in 4. d.34. Caie
tan.in verb.maleficium.t in opuſc. 12.tom.2.Gabr.in
2.d.28.4.4.dub.2.Binsfeld.in l.eorum q.5.C.demalef.
probatur , quia hoc eft vti iure meo , & inducere
magum ad id, quod facere tenetur , & ſine pecca .
& fine
to, li velit,poteſt facere.non autem eſt conlentire
& ione id concedit Remi. de precibus negat. fed
ratio noftra, & communis fententia DD.de preci
bus idem conuincunt. de iuſſione exemplum ha
bemus B.Theodori Archimandritæ , qui Theodo
rum Magum ad pænitentiam adductum iulit,
primùm omnia peccata ſua confiteri.z. ſi quos ha
beret libros maleficos in medium proferre.3.quof- H
cumque homines aut domos aut animalia male
ficiis fuis obſtrinxerat , diſſoluere. 4. non amplius
ca in quemquam exercere , fed pænitentiam age
ref.De verbere & minis probatur quoad eos,quos fGeorgi?
conftar maleficio læſille. quia non tam infero in us in vita
S.Thcodo
iuriam ,quàm illatam repello : & ficutcrumenam ri, apud Su
meam poſſem furi extorquere , fic etiam poſſum rium.mēl.
D mago quam quali detinct corporis ſanitatem.Có. April.
firmacur hoc , quia doceć experientia , nunquam
nili vi coactos maleficium rollere velle. Dixi, le
uibus verberibus : quia grauia vulnera vel im
modicos cruciatus inferre , id ad iudicem ſceleris
vindicem , non ad priuatos pertinet. Leuia non
erunt,fi maleficæ inde immineat periculum vitæ ,
mutilationis, aut grauis morbi .
Caietang. cautelam proponit , vt quis exprel- g tom
se proteſterur , fe nihil commune cum Diabolo opufc..3
habere velle. Hæc fanè prorsus neceſſaria cau
tio,quando peritur ab eo malefico ,qui non intu
lic maleficium . vix enim ( vedixi) ſine peccato ta
lis poteſt maleficium auferre. Sic cùm crude
lis & nefarius Bertulphus dixiſſet coniugi ſuæ
B. Godoleux , in eam ferociæ fuæ caulam , effe
dæmonem , & ex maleficio natum diſcidium , ad
didillerque ſe noſſe fæminam , quæ iactitet le pol
ſe illos mutuo amore & beneuolentia adcò con
nectere, vtnó queant coniuges ardentiùs fe ama
re:reſpondit Sancta mulier ,Chrifti ancılla ( um 5 ille
ego mea omnia commendo:fi tamen abſque ſcelerisali
b Drogo
cuius commixtione id fieripoteft,quod dicis, non refra- Geſtel len.
gor h . ] Si quis ab ipſo, qui nocuit , medelam pe- das in vita
tat; fortaſſis abſolutè loquendo , non eft neceila- S.Godele
rium addere illam proteſtationem , ſed ſufficiet uc 6.Idi
abro
 LIBRI VI. C.
abfolutè ( in calu conclulionis huius quincæ , pe- la ante annoscentum approbati, & exculli:cup 70.
tere vt nocere definat. quia res quæ petitur bona
& iuſta eſt,nempe non nocere proximo: & poteft
ac tenctur maleficus id licito modo facere, nem
pe permedium aliquod naturale ( ſi nouit ) vel per
ligni deſtructionem ,ideò quod de pecunia ab vſu
rario mutuanda dictum , id hoc vim obtinet . Atta
men ſemper vtiliùs erit & tutiùs hanc proteſtatio
nem adiicere , maximè fi petam vt tollat malefi
cium , vel quid aliud huiuſmodi, quod non nudam
ceſſationem : ſed quiddam actuspofitiuiſignificat.
quia malefici vt plurimùm ſunt homines idiotæ , &
alia quàm fuperftitiofa remedia ignorant. Quare
etiam conſulo , vt peratur ab eo , quo remedio ſit
vlurus. Gi nolit dicere,non eſtvtendum cius ope
ra : quia hocipfo fatis indicat ſe vſurum remedio
illicito . Si verò indicet remedium : tunc fi fatis
prudens es & doctus, ipſe conſidera & diſcerne,
an ſit licitum necne : ſi no es idoneus iudex , doctio
res & prudentiores conſule : fi dubitetur an fit me
dium naturale, conſulantur medici: fi verò an fit
diuinum ,conſulantur Theologi. In his etiam di
uinis aduerte, tunc præſtare illa applicari à Sacer
dote, quàm à malefica. Nam fi miraculoſa opera
tio eft, Deus illam potiùs operabitur per feruum
ſuum , quàm per Diaboli mancipium , ſi malefica
dicat , non profuturum , niſi ipla adhibeat : fatis
hinc apparet , aliquid cam adhibituram ex pa- c
eto conuento . Quare nec videtur toleranda pra .
xis quorumdam iudicum : qui cogunt maleficas
benedicere ægrotis ex maleficio: & fi fanentur,
pro indicio certo,quòd fint maleficæ .
tunc habentpro
Liceret tamen iudicibus eas cogere, ve citrà ma
leficium liberare conarentur : ficut licere priuatis
iam docui , atque ita intelligendus Brianlonus d.
concl . 3. Quod fi res moram non pateretur , &
maleficus non foret perſona rudis & idiota, ſed la
tis prudens ad diſcernendum meleficam curatio
nem à naturali vel diuina: & tunc aliquis fimplici
ter ſecutus fuiſſet ſententiam Pet. Ledeſmij ſup.
credidiſſecque dicenti ſe non vfuram vllo maleh
cio , non auderem damnare poſt factuin : ſed ante
factum : ſemper vtendum puto confilio & exami- D
ne quod dixi.Reuera enim qui non examinat,neq;
interrogat, neque proteſtatur ,neque aliam adhi
bet cautionem vtintelligat , an remedium quod
adhibebitur ſit legimum , an illicitum : is non vide
tur facere:quod in fe eſt,ſed obiicere ſe temerè pe
riculo peccandi: quia nouo periculo peccandi ob
iicit rudem illam & idiotam & peccatricem ani
mam.
QVÆSTIO 111 .
An liceat maleficij fignum deftruere , vt dia
bolus nocere definat?
I Ota primò ſigna maleficij vocari , ollas, liga
Noliomina , clauſtra,plumas, leberides, & fimilia:
quæ , ex pacto cum dæmone inito ,magus adhibuit
vt aliquis maleficio lædatur : pactum verò eſſe ſo
let , vt quamdiù ligula ſic nodata fuerit, vel tale
quid ſub limine defoſſum , vel fera clauſa manſe
rit : tamdiù talis perſona fit maleficiara : aut mo
riantur , qui in tali loco crunt , aut intrabunt vel
exibunt , & huiuſmodi: de quibus actum libr. 3 .
Porro de ligaminibus & ollis , res notior eſt : de
ſera legi apud auctorem innominatum libr. pe
nitentialis à Rectore & Academia Colonienſi
II. SECT. I. Q. , III . 489
quod eft de impotentia coëundi : Pariſiis (ait ) contigui
quod quedam fortiaria virum , qui cam reliquera
impediuit, ne poffet cognoſcere aliam , quam legitim .
ſuperduxit. fecerat enim incantationem ſuam ſuper
caufam ſeram , quam in puteum quendam mifit,
clauem fimiliter in putcum alterum , & fic diabolu
promouente vir ille factuseſt impotens cum vxore ſua .]
Quæritur crgo V. liceat aperiendo clauftrum , com
burendo capillorum glomum ,foluendo ligula nodum ,
vel effodiendo ellam , exurendo qua in illa habentur,
autfimilia remouendo, perdendóque ,maleficium de.
Struere , fe liberare maleficiarum ? Duæ de hac re
ſunt ſententiæ . vna, nullius quod ſciam in libris e
Bditis , in quibus nonduin mihi contigit inuenire :
ſed noſtris temporibus loann . 'Hellels à Louanio,
in pralectione lib . 4.fent.docuit nullomodo licere .
hoc haut dubiè pio docuit animo , & vt homines
à maleficio abfterreret : quàm tamen prudenter
& verè , manifeſtum fpero fore ex iis quæ hac
quæſtione dillerentur.multi ex eius diſcipulis ,rem
non multùm diſcuticutes , neque auctores alios
curantes, Pythagoræoruin more, vt oraculum ex :
ceperunt: neque in ſcholis tantùm docuêre, ſed in
concionibus adeò nonnunquam calidè : vt contra
ſentientes damnare, & etiam pænis Eccleſiaſticis
coërcere , fint conati: non modicam ſcrupulorum
carnificinam etiam piis & bonis,iniicientes.hoc er
go diligentiùs res diſcutienda,quam cùm ſuperio
ribus annis docerem ,ideòbreuiter perftrinxi,quòd
tum neſcirem aliquem ex doctioribus commu
nem ſententiam ,quam amplectebar & amplector,
probare.
$. 1. Heſſelij & diſcipulorum eius argumerta
fuere. primò , cùm ſignum amouerur : ſanitas ex
ſpectatur non à Deo vel ſanctis , permiraculum:
nec ab humana voluntate nec à caufa naturali.er
go à diabolo.Sed hoc eſt ſuperſtitioſum.ergo non
licet amouere.
2. Qui lignum collit ca ſpe. vt nocumentum
ceſſer, miſcet le pacto, quod malefico cum diabo
lo intercedit , quia diabolus cum malefico pactus
eſt, vt figno polito ipſe noceat, ligno remoto no
cere delinat.ergo talis focietatem quandam cum
diabolo init , cui coniungitur , & communicat in
pacto conuento eius.
3. amouere ſignum , eſtcolere diabolum , quia
eſtproteſtari,quod poffit nocere quibus & quan
dovoluerit , quaſı ab alio non pendeat:item quod
ſit fidelis & verax , qui pactum feruet cum ſuis :ſed
diabolum honorare vel colere non licet. ergo nec
amouere fignum licebit.
4. Non licet declinare ad magos,vtſcripturæ do
cent: ſed quia amouet ſignum , declinat ad magos.
ergo .Min. probatur, quia petit à malefico vt ligna
E collat, velvt fibi collenda oftondat.
s . Quiamouet ſigna oftendit ſe maleficos &
dæmonem timere :ſed S.S.iuber nos folum Deum
timere.
6. Non tantùm res quæ ponitur vel amouetur
eſt ſignum diaboli, fed & actio circa rem , vt pofi
tio eius ad nocendum , permanentia eius ad no
cumenti perſeuerentiam , amotio eius ad nocu
menti ceſtacionem : ſicut non tantùm aqua eſt Sa
cramentum Chriſti : ſed & ablutio per aquam fa.
Eta.crgo ficut qui ponit fignum exercet facramen
cum Diaboli, lic &qui amouėt.Exercet enim vter
que actionem ad eum effectum conſequendum ,ad
quem aliter non valet,nifi ex diaboli inftitutione
Ddd 3 7. Diabr
 490 DISO VISITIONVM
7. Diabolus nunquam fpontè cellabit à no-
cumento corporali, nili ve grauiùs noceat in ani
ma: cum ſit hoftis nofter capitalis, ſemper cupiens
quam maximè nocere. idcò, iuxta D. Leonem , be
neficia eius cunctis ſunt nocentiora vulneribus : ergo
per ceſſationem nocumenti , quæ fit amoro ligno,
grauius infert nocumentum vel amouenti , vel
maleficiato , vel vtrique.
8. fi licet ſigna maleficij amouere , vel ad ea im
plorare opem malefici : igitur quoties quis malef
cium patitur,nec aliud fupereft remedium quo ad
iuuetur,tenebitur procurare figniamotioné: ficut
tenetur homoægrotus licito ac poflibili remedio
procurare, ve ſanitati reſtituatur: peccaret enim fi B
fic ſanitatem à Deo exſpectaret, vt interim medici
conſilia reiiceret. At qui nemo eorum , qui ſunt in
contraria opinione hoc docet, videlicet hominem
aliquando ad amouendum vel deſtruendum male
ficij fignum ex conſcientia obligari .
9. Siid licet, ergo illi rectè faciant,qui maleficis
ad quæſtionem vocatis abradunt omnes pilos cor
poris , ne quomaleficij ſigno corpori adhærente,
reddantur inſenſibiles, ideoque ad confeſſionem
cogi non poflint, quod tamen videtur ſatis mani
feltè ſuperſtitioſum . Vnde Fran . à Victoria in re
left. 12.de arte magica :ſi ( inquit ) ad expulſionem c malum aufert , quia ceílat nocere .cellat autem ,
dæmonum radunt pilos aut capillos , aut aliquid
eiuſmodi:eſt magia manifeſta. Nam veri ſancti,qui
gratiam Dei habent, nunquam vtuntur talibus ri
tibus aut obſeruationibus .
10. Probari poffe videtur ex eo, quod Dominus
dicit in Euang. hoc genus demoniorum non eiicitur
niſi in oratione o ieiunio. fenfus enim eft non aliter
rectè eiici. ergo fi quis dæmon eiuſmodi intraffet
in aliquem per maleficium , non liceret egreſſum
eius procurare per figniamotionem .
11. probatur ex co quod D. Hieronym . com
1 memorat in vita S.Hilarionis :ad quemcùm addu
cta eſſer puella à dæmone obſeſla, & dæmon cla
maret : fe inuitum in puellam ingreſſum fuiſſe, vi
ID
poco vi maleficiorum coactum : nec ſe poſſe eam
relinquere, niſi priùsablatis fignis ſub limine po
ſitis: veruit vir ſanctus ligna perquiri, & orationis
virtute dæmonem expulit: ne ( iriquit Hieron . ) aut
folitis incantatioribus receffiffe demon videretur , aut
ipſefermonieius accommodafſefidem .] igitur, ex Hie
ronymi ſententia , perquirere & collere ſignum , vt
nocumentum cellet, ad incantationem pertinet:a
lioquin ad miraculum diuinum non rectè confu
giſlet Hilarion : ſed remedium facilè ac promptum
de fignis amouendis , li licitum erat , præfcribere
debuiflet: ne Deum tentare videretur .
12. apud Gratian.ca.fiper fortiarias 33.9.1 .vbi
enumerantur legitima remedia maleficij , nulla fit
mentio requirendi & deſtruendi ligni : nec quiſ
quam alius
veterú Ecclefia patrum reperitur,qui
de remedio hoc tanquá licito loquatur . Sireſpon
deas eſſe argumentum negatiuum ab auctoritate
negata. Vrgent,non efle ab auctoritate negata,ſed
ab auctoritate negante. quia cùm remcdium tol
lendi ſigni ſit facilè & cuique obuium, eius maxi
mè mentio fieri debuiffet, fi licitum illud concilia
& patrum decreta cenfuiflent.
13. Diabolus non eſt alligatus fignis : poteſt
enim nocere ſine ſignis , & politis fignis liberum
illiadhuc eſt non nocere , vt & amoris adhuc no
cere & non definere.ergo fruftrà tolluntur figna,
niſi pactum malefici & Diaboli intercederet.ergo,
MAGIC A RVM
A remouens contencit in hoc pactum .
14.Diabolus non poteft diutiùs nec fortius , nec !
breuiùs nec leniùs hominem affligere quàm & do
nec ei Deus permittit,qui pactis huiufmodi non a .
ſtringitur : ergo abſurdú eft exſpectare remedium
ab huiuſmodi remotione figni, aut curare rala
diaboli pacta : ſed recurrendum eſt ad Deum , in
cuius poteſtate eſt Diabolus. His illi argumentis
yruntur, quæ verbis ipſorum reculi : ne quis ladji
cetur me minùs bona fide agere.
9.II. Nihilominùs fit concluſio , figna male.
K
leficy etiamſpe ceſſationis morbifeu mali licet. quareze
á inuenta remouere & tellere. dico , ſpe cejaisnii ,
quia fatenturopinionis contrariæ affertores , in
contemptum & deletionern Magię ſuperſtitionis,
ipſiúſque Diaboli , licere maleficij ligna tollere,
deſtruere , atque abolerę: immò ſanctum id effe ,li
ex folo odio totius artis , & intentionis Diaboli
cæ id fiat : fed negant, id licere ea fpe , & inten
tione , vt nocumentum ceſlet, Notandum primo,
quod omnes faremur, -ligniablationem nullam
habere vim naturalem neque ſupranaturalem ma
li auferendifeu ſanandi: ficut nec eius poficio vim
vllam huiuſmodi habuit , ad malum inferendum .
ſed ſicut , polico ligno , dæmon fuit, qui nocu .
mentum intulit ; ſic ablato ſigno,dæmon eſt , qui
quia fic cum mago pactus fuit ; non quod pacto
ſe ligari puter , led quia hoc fibi iudicat expedire
ad animarum perniciem . Notand. 2. aliud effe vti
peccato alcerius ad bonum , aliud cooperari pec
cato alterius. nam peccato alterius vti poflum ad
commoditatem meam , quando ille potuit pecca
tum vitare , & licito modo mihi gratificari, VE
dictum de vſurario precedenti quaſtione, ipſius e
nim malitia mihi nocere non debet . Cooperari
verò peccato alterius nunquam licet , quia nun
quam peccare licet : cooperor verò , quotieſcúm
que peto ab alio, id quod aliàs ſine peccato nequit
præftare. Quando ergo peto vt maleficium male
ficio , vel nouo pacto inito , tollat: cooperor pec
cato : quando peto vt id faciat, deſtruendo fignum
iam ante initi pacti, ſeu ſine maleficio , & iple me
nolente adhibet nouum maleficium : ego illi non
cooperor , ſed vtor tantum eius peccato. Eft do
Etrina Soti, & Per. Ledelm . & aliorú mox citan
dorum . Notand. 3. Signum tolli vel ab ipſo qui
poſuit, vel ab alio qui non poſuit. Si ab eo qui po
luit: vel ille inierat duo pačta cym dæmone vel v
num tantum . duo quidem , quando conuenerat , vt
dæmon permanente ſigno debeat nocere : & ſu
blato ſigno teneatur nó nocere.nam hic vnum pa
&tum fic depoſicione ſigni, alterum de ablacione.
Vnum tantùm fit,quando fimpliciter conuenitur,
E vt ligno permanente teneatur dæmó lædere.huius
pacti vis includit , non vt lublaro ligno teneatur
nó nocere ,fed vt, fi velit, poffit non nocere . Quan
do duo ſunt pacta, tunc conſideranda eſt duplex,
quæ poteft accidere,malefici intentio .Simaleficus
cùm tollit, vult ſibi feruari pactú illud ſecundum ,
non licet collere: quia hoc eſt confirmare illud pa
ctum . Si verò maleficus ex pænitentia pacti initi
motus, vult pactum ſuum cum dæmone initum
cellare : & ideò , vt reſcindatur : collit ſignum ,quod
eſt pacti vinculum , & tollit non quatenùsabla
cio ligni eft lignum fecundi pa &ti : ſed quatenust
eſt deſtructio primi pa & ti , poteft tollere , quia fic
non confirmat ſecundum pactum , fed relcindit.
Quod fi fit alius qui tollit, hic non fecit vllum pa
ctum
 LIBRI VI. C. II. SECT. 1. Q. III . 491
cum cú dæmone, nec poteft diciconfirmare pri- | Avt nominatim loann. de Ballolis ibid.q.1. qui ct
mum malefici pactum :quia illi nó cooperatur. Sed iam expreffe addir meritorium elle fi fiai cum inten
li gnarus ſecandi pacti quod maleficus fecit, illud tione curardı: & fic etiam Antonius And . in 4.d.
collat , quia vult à malefico ſeruari ſecundum pa 34.in fin . fequitur Nicol. Vorillon. ibid. & Ni
& um :ille quantum in fe eft pactum confirmat, & col.deOrbellis ibid . & Guido Brianſonus b ,& lo - bio 4.q.
fic malo cooperatur , quare hoc non licet : fi verò fephus Angles c , & Alph . à Caſtro libr. 1. de iuft. 23.con
vel ignarus vel gnarus, illud collat dumtaxat, vt håret.punit.cap.is . & Pelbert.Temeluar. Roſary p. cq.dc ar
maleficium deftruat , vel vt pactum refcindatur, 4.ver matrimonium.s.9.38.Eft etiam hæc ſententia te magica.
ſperans dæmonem liberè ceſtacurum à nocendo: communis Thomiftarum , vt Caietan.traciat. 12. a . 6. difti
cul.2.jū &t.
nullo modo cooperatur pacto : non primo , quia tom . 2. vbi ait : duobus modis contingut maleficium à in .
14 9. de
iuxta illud non operatur :non ſecundo ,quia illud maleficis folui; primo per fimplicem diffolutionem fen impedim .
no curat,ſed vult facto fuo deſtruere primum.De deſtructionem maleficyprinsfacti, puta diſſoluendo lin marr.ar.2.
niq; livnicum maleficus fecit pactú ,tunctollendo gaturam capillorum cum annulo ligneo ecc. & hoc
lignum , primum pactum deſtruirur, nec nouum abſque dubio licitum eft , nec eft opus malefici, vt mu
initur: nec ipfe maleficus vllo modo confirmat,vel Bleficus eft fed hominis ſcientis impedimentum bonipro
operatur ex primo :quare nec ei alius collens co ximi ſui. quia nulla hio euenii inuocatio damonis ; fedt
operatur. Notan.4.li ſcandalum fequatur , non ſola dijfolutio ſigni:quo duranze diabolusſtatuerat man
poſſe rolli. quare ſic iſta peragenda,ve ſcandali oc lum alterius continuare. 3. per inuocationem damo
caſio iufta detur nulla, num ,ſeu aliud maleficium , ü hocproculdubio pecca
His pofitis probatur i.conclufio ,quia quotquot tum eft mortale. ) hac ille ,vides Caietan , học defini
auctores exculi de hac cgerunt quæſtione , illi ad re, vt indubitatum , idé volunt Silueft. verb . maa
vnum omnes , ex quo ea quæſtio diſcuticæpit , in eficium q . 7. 8. Tabiena. verb.impedimentum 12.
hac concluſione conueniunt:eos autem loqui, de ver . 9..Fumus vero maleficium num . 2. Domin. à
eo quiſpe ceſſationis lignú remouet,clarè patet ex Soto. in 4.d. 34.9.1 . 2. 3. vbi dicit nos poſje male
verbis & rationibus, quibus vtuntur.Ante tempora ficum rogare,ab eo pe unia exrorquere,viligaturas,
D.Thomæ , & ipli D. Tho.ac D. Bonauenturæ , & quas habet ſepultas,aut(uſpenſas , aut alicubioſſerua
eorum præceptoribus, puto planè certú fuille hoc tas, illinc dimoueat: quia illudmaleficum facere vir
licere : & ideò de hac re nihil exprefsèproditu :ni- ctus est: quicumque fciret vbi funt pojjét illas inde
fi quod maleficia ſine maleficio tolli poffe cenlue ſuberabere , & c. idem aſſerit addens meritorium id
rint: quod etiam Tho.de Argentina d . 34. & A effe Bartolomæus Ledeſmius de Sacramento matri
bul. in 19, ca. D. Matth.9.9o. & alij communiter monij difficul. 49. & eiuſdem inſtituti ac nominis
tradiderunt. Quod verò Durand. hoc non dixe recentior Petrus Ledeſm . in 3.p.9 . 58.a , 2.d. 2 .
Anno rit parùm refert: omiſit, quia non habebat , quod Henric. Henrriquez hb. 12. de Sacram . cap. 8. nu .
1290 ea in re contradiceret D. Thomæ : ad cui contra 3. Conſentiunt Nominales, vt Gabri. in 2. d.8.q.
dicendum , commentarios ſuos elucubrauit. Pri 2. a. 4.6 . Aureolus in 4.d. 34.Conſentiunt etiam
mus quem inuenio ex profeffo quęſtionem diſcuſ Summiſtæ vnanimiter Silu. Tabie. Ó Fumusſup.
fiffe ,qui tempore D.Thomę vixit, Durando prior, Angelus in ver. ſuperſtitio. 9. 13. Roſella ver . impe
cft Henricus Goethalzius fiue Gandenlis, archi dimentum ver. 13. Caietan . in ver.maleficium & la
diaconus Tornacenſis. hic quodlib. 5.9.33. vbi cob. de Graffiis in deciſ. aureis. C. de maleficio. Quin
quærit ,an liceat tollere tegulam maleficy ſignum ?tan etiam Franciſ. Zammarinus beneficiatus Lacera
dem refoluit his verbis , licet autem perniciofum eft nenſ. Ecclefiæ , in the auro Sacerdotali quem , colle
operibus ſuperſtitioſis communicare , aut faceretalia, git ſecundum confuetudinem ac ritus S. Ecclef.Rom.p .
ſuperſtitioſi cornmunicando operibusde- P
qualis faciunt tit.deexorciſmis c.2.quod est de maleficiis,hocnon
monum . Catholică tamen eft deftruere opusſuperſtitio cantùm dicit licere,fed quaſi neceſſarium & ritua
fum demonis, & in hoc et contrariari. Etfic dico,quod le præfcribit,his verbis:adiungo,quod illa oſſa open
licitum eft maleficiã deponere ſimpliciter, quemadmo na inferta vna in alia : de multa, & quafi infinita ta
dum licitum eftidelothytum in cloacam proiicere: e lia ,qua in leftis inueniuntur à damone deportata: ficut
tižvt curetur infirmusmaleficiatus (ecce,quodfub hac clarèfuit deprehenfum ,ſunt extrahenda,áigne com
jþe) non credendo quod virtute illiusmaleficij morbus burenda, dum diciturpſalmus :Exſorgat. Necſequen
ille contingat ( hoc enim credere infidelitatis effet ) vt daest illaſuperftitio quam vulgusponit , de mitiendis
procedit prima obiectio :fed credendo contrarium , & talibus rebus inuentis ad fluuium currentem , & c. lic
quod fiatſola demonum actione, ex diuinapermiſſione: ille fol. 180.col.4. conſentit Zacharias Vicecomes
qui nõ conſueueruntfecundum pactionem ſuam male p.i.complementi Artis excorciſ.doctri.vltima.Ité
ficiatum vexere , niſiſtante illo maleficio .] Hæc ille:
nofter Leonardus Leſſius de iuſti. hanc quæſtio
fcquitur,cú,more ſuo nó nominas, Scotus, & ipſe nem accuratè pertractans, cuius ſcriptis adiutum
aliquot annis antiquior Durando, his verbis:fi per Eme, hocin diſputatione fateor , vt & Bellarmini.
orationes Sanctorum impediatur virtus demonis, bene Conſentiunt luriftæ ,non tantùm qui tenent poſſe
fit : fi tamen Deus illas non exaudiat, tuncſi ſciretur nos maleficiis in bonum finévti: & alij,qui dicunt
maleficium & deftrueretur , damon non fatigareteum per fuperftitioſa poſſe colli maleficium , quos ſupra
ampliùs,quia ex pacto non aſſiſtit: nifi dum durat a citaui.ſed & qui hoc reiiciunt, vt Turrecrema.in d .
fignum . Et ex hoc patet quod trufarica eft illa
liquod Comouette,Nan.in Manual.c.11.n.29.6 Per.Binsf.in
quaftio,an liceat tollere maleficium intentione curandi l.corum q.5.C.de malef.mathe. Inquiſitores quoq ;
maleficiatum ?non enim ſolim licet,fed eſt moritorium , Germani,Sprenger.in malleo, o Nider.in Formica
deſtruere opera diaboli , nec in hoc eft aliqua infideli Ioan.Chappeauuille Vicarius á In
rio, ſupra citati,&
tas. quia deſtruens non acquieſcit operibus malignis: quiſitor Leodienf.in tra £ t. de caſib, reſeruatis. Vnde
ſed credit damonem pofle & velle fatigare , dum tale patet hanc effe fententiam planè communem , Hi
Signum durat , & deſtructio talis ſigni imponit finem fpanorum ,Germanorum ,Italorum ,Gallorum , Bri
ia 4 , d . tali vexationia . ] vides à Scoto hoc meritorium tannorumque Thcologorum quidem Scholaſti
cenſeri, quem diſcipuli eius ad vnum ſequuntur, corum omnium , Nominalium , Scotiftarum , &
Thomi
492 DISQUISITIONVM
Thomiſtarum ,: ex quibusmulti Cardinales & E- A Comes quidam præclarus genere VVeſtrafienfis terria
piſcopt & Magiſtri Sacri Palatij fuere , cereri di tory in confinibus Argentinenfis diæcefis iuuenculam
gnitatibus aliis ;aut cruditione faltem , & pietate
conſpicui. Quare cum fit incredibile, tot acade
miarum præcipuarum profeſſores, in hocdogma
te ad mores pertinente ,vſque ad Heſſelium er
raſſe: & hodic quoque errare,cum in lectionibus
publicis , tum in confeſſionibus audiendis ,tum in
ipſa praxi quotidiana, idque errore tam periculo
lo :lanè non videntur carere temericate , qui hos
omnes inſcitiæ & erroris condemnare audent : &
puniendos putant: quotquot, ſola ctiam auctori
cate talium adducti , maleficij ſigna remouerunt.
Accedit,quòd auctoritatem hanc rationesvalidif- B dè, ex amicitia contracta antiquitús , alloquitur : «
ſimæ comitantur: quibuscontrariæ opinionis de qualiter fe haberet,vt valeretzinueftigat. At illa cer
fenſores nondum latis efficaciter reſponderunt. nensComitis pietatem ,
Probatur primùm hæc ſententia exemplis illis ſu poris
periore capitenarrati B. Godoleuz , & B , Theo quod benè es prosperè cun &ta fibifuccederent,illa attó
dori archimandritæ . & quodam quod ill. Car
dinalis ex Societate noftra Rob . Bellarmin, in pu
blicis prelectionibus narrauit, cú ante multos annos
Louanijſententiam illam Heſſelij ſolidè, ſed bre
uiter refelleret cuius dicta huic diſputationi inſo
rui. Concionator (verbis eins vtar) quidam Pradi
Catorum : quod meprerum vidiffe memini: in monte
Policiano in XL.cùm vellet concionari, loquinon po
tuit. accidit id fecundò el tertiò, videns id nõ effe rem Egenter inquiris ? indica ,nec enim dubitò , quin mea dacium.
naturalem ,in concione tantum ſibivocempræcludi:vo
tum vouit Sancta Agneti, qua erat loci patrona: inue
nitg ſigna in ſuggeſtu, capillos interſe fimi
ligatos,&
lia.comburit ergo illa, e vox ei reſtituitur. concionem
postea habuit. ]Quod fi peccatum hoc fuiſſet,Deus
à pio concionatore inuocatus, & voto ſollici
tatus cum non ſanaſſet : neque ſigna illi oſtendil
ſet, quæ tollere non liceret. his accedat ſimile a
què conteſtatum . Anno 1589.Genua adoleſcensquia
dampius, ex imprudenti aſpectu, ita effusè in amorem
mulieris exarſit, vt diuinum excluferit : mittebantur
vltrò citroj munera, & furtiua littera , idý trimeſtri
ſpacio.Poft quod,isgrauimorboafflictus decubuit.Mi
Tüm certè,quàm immundas fordes,& varias ante ora d
aſtantium euomuerit : muliebres crines , ouium villos,
lină, bombycem , crinales acus , for furorias, unguium
ſegmina,oſium fragmina, á ferramentorum ,non par
no numero,vna cum fanguine. Quidam è noftrishor
tatur eum ,ne ampliùs illigari fe patiatur amore peſti
fero. Quarit deinde , num qua eſſent ab eo munera aut
litteras acceptas aiebat ſ
littera? , ed deinde , laceratas:
nofter non crodēs,admones familiares, vt eius arculam
Scrutentur, Ó , fi quid fitamatorium , tollant . Ea res
cùm agro occulta vocequadam innotuiſſet, arcula cla
uem horrendis clamoribus poftulat , “ acceptam la
dem voce admonente ,iniecit in os voraturus , niſi pro
bibitus fuiffet: eam pulnino ſupponit:oculorum vſum a
mittit: admonet mater, vt doctus malo reddar clauem :
cam cum quærens non inueniret ,furto ablatam credi
dit: tunc incipit magis vociferari, nec tamen reperta in
toto le&tulo diligenter excuſſo:vi tandem cùm arcula ef
ſet reſerata ,bine littera amatoria inuenta, Gigni tra
dita funt,quofacto reſtituius eiſenſus videndi, e cla
uis non fineadmiratione apparuit antèoculos quaren
tis expoſita Melius
. intereä habere cæpit ó corpore &
animo, & paulò poft fanus omnino-fačtus eft. ] Hæc
Fran . Bencij noſtri verbis perſcripta , & Romæ
excuſa in anni illius litteris deſcripta. facilè videt
hic vnuſquiſque ſignum maleficij litteras fuiſſe,
quod ne tolleretur dæmonem conatum : cóquca .
moto & cremato , nocere defiiffe. Sprengerus
p. 2. Mall.g. 1.69.1. narrat hiſtoriam fequentem .
MAGICARVM
ſimili genere præclaram duxit uxorem : quam tamen .
+ poſt celebraras nuptias,uſ ,ad tertium annum ,carna
liter cognoſcere non poterat maleficali impedimento ,vı
rei probauit euentus,impeditus:anxius , & quid age
ret ignorans, & ſanctos Dei iugiter interpellans. Ac Hoc pral
cidit, vt ad ciuitatem Metenfem , ob negotiorum2: qua bum.
rumdam expeditionem , applicaret :in qua , dum . per
vicos doplateas ſeruis familia vallatus incederet,
quandam mulierem : qua ante illos annos concubina
fua fuerat ,obuiam habuit: qua viſa,dum ſuper male.
ficia fibiillata minimè cogitaret: improuise cam blan
vice verſa,de valetudinefai cor
ſtatus,diligenter inueftigauit.quo reſpondente
nita paulum ſiluit . Comes cernensillam attonitam ,
amplius verbis blandis eam agreditur , ad collatione
inuitando. At illa de ſtaru vxoris imerrogandofimi
mile responſum accipit,quod benè in omnibusfe habe
ret . Tum illa anne pueros etiam generaſſer, inguifiuit.
EtComes,tres mibi ( ait ) ſuntpueri maſculi,quolibet Hoc in
anno vnum genuit. Tum ampliùs illa ſtupefačta pau probum
lulum ſiluit. EtComes,rogo ie,cariſſima, cur tam dili quia men
felicitati congratuleris. Tum illa ,verè congratulor,fed
maledicatur illa vetula :qua obtulit fe velle corpus ve
Strum maleficiare , vt carnalem ačtum cum vxore ve
ſtra minimè haberetis. In cuiusſignum puteus , qui eſt
in medio curia veſtre , continet in fundo ollam , certas
res maleficiales continentem : qua ea de caufa ibidem
poſita fuit, vt quamdiu ibidem contineretur , tamdiu
coëundi impotentia vobis adeſſet : fed ecce omnia vana
funt,de quibus gaudea, & c. Nec Comes diu diftulit,ad
domumregreſſus, puteum exhauririfecit, ollam repe
rit, ó cuncta concremando,potentiam illam perditam
ſubito recuperauir.]Hçc ille. Lufficient hæctria exe
pla certiffima in diuerfis maleficij generibus: &
quod ad tertium iſtud, poſſet quis fufpicari con
tinuas ad Dei ſanctos preces , vt hæc ei rei benè
gerendæ occafio fortuita offerretur , à Deo impe
traſſe: quamuis quæ hominum inconſulta eft cal
lidicas, media illicita ( nempe mendacium ) aliis lici
ris (equivoca locutioni , & maleficy figni remotioni)
miſcuerit. Si velis plura vide ſup.libr. 3. Par.1.9.
4.fect. 3.in princ.oo ſext.s. litt. C.
Aliud ponit exemplum Cæſalpinus in Diſgui
fit.de Damonib.c.17. quod alibi exhibui. Sed plura
Bap.Codronchus,cuius hæcfuntverba:Vincentius
Carrarius 2.p.de medico eoius officio,meminit cuiuf
dam ſuafororis , qua maleficio affecta inuentis ac cre
matis fæpè malefici fignis veneficis conualuit. Hiero
Exym . Mengus fcribitquandam nobilifſimam viduam
veneficio lethali ac infanabili morbo affectam : dum a
geret de extremaUnctione' infrumentis maleficis com
buiftis, fpiritualibuſque remedys adhibitis,quafi repen
tè,omnibus admirantibus recepiſſe ſanitatem . Narrat
& quidam auctorde quodam presbytero:quicumper
ſime maleficio affectus,plurimis menfibus lecto decubs
iſſet , nec innumera remedia à medicis adhibita quic
quam ei profuifſent inuentis in lectoplurimis fignis ve
neficis, & combuſtis:quouis menſe luna reuoluta alia
alia diuerſa inſtrumenta reperiebantur, quibusfemper
igne conſumptis Dei auxilio , & Ecclefiafticorum re
mediorum tandem priftinam ſanitatem adeptus eft.
Annisſuperioribus Franciſca filia mea ,decem menſes
nata , apud nutricem inſigni macie eſt affeéta , fæpè ac
Sepius
 LIBRI VI. C. 11.
fepius magna fufpiria edebat : do quando de faſcia- A
balur ſemper plorabat, agrega fe ferebat defafciari
preter puerorum morem , quiquamuis fine malé affe
Eti vel dalore aliquodetenti,cùm faſcia foluumur quie
delectueipnem tum capere folent.Nulla inuen
ſcere,ac
ta cauſa praternaturali effeEtus,-nutricéquemutata;
cim in deteriùs laberetur , fubiiti fuspicia uxorimed,
quod , cùm eſſet paella admodam venufta indenric
cauſa, vel odio cuiufdam verula veneficio effe affettam .
Quapropter culçitam inquirens, nonnuila veneficijfit
gna repperit : ciceres-mámque, granu coriandrortim .
frustrum carbonisiz.es offis defintli zwom quandam
compactam mibi incognitam , quam fieri ab his im
probis feminis ex quibufdam cum fanguinemenftruo
mixtis retulit quidam perilus exorcifkrin Preterea
quaſdain plumas ita quibufdam filissaraficiosè ini Binaris.fidevequus, atque ad cuindim in fabulum dedu
Kertas ; ut pileo ut moris eft applicari facilè poffent: citur, ubi egum doloris vehementia exagitarus pedid
quibus omnibusségne benedicto combustis non adhi:
Big per triduum exorcifmis; os aliis nonnullis ve
mediis facris, coepitmelius fe habene carnem affus
mere:: ita. Vi Qund Am fore exiftimaremw.nihilominus
tranfaétis quibuſdam diebres , cum effet valdè morofa,
de multum ploraret codem lectulo denuoexplorato,
inuenta ſunt nonnulla elia instrumenta , qubus crea
matis ſanitari restirua vifa efl. Attamen in plenilunio
menfes ,cùm plurnbendánečtem totam in fomnem dus
xiflet, manè colorę cinericea fuit affectal loca mutata
facie ab eâ guesespera gratis ut elletres tachymis ma
gis quàm admiratione digna .Explaracaldenco lettuto
inuenia fune frustuladno naces ficcasoffis albi,no-
sem uel decemoffa piſcium , que erant fabricata inftar
pečlivum amibus capă a pečtuntur,lum quibuſdam
corollismira artesxvariis rebusparalis arbusigni
tradisis, mutaia domo, eo plugibus'aliss, e validiori
bus per exorciſtam peritum adhibitisnuailiis, De be
neficiqab quevlla remedio naturalitangalueit.]Sicille
lib.1.de morb.venefic.cap. 8. Earlybonciùsverba
adſcripfi, quod in iis quædam notabilia . Priinò
recurrere malum , denoua bgnis pofitis, & ideò
de nouo fæpiùs ac fæpiùs collendum . Secundò
ignem benedici, quo resiſtæ comburendæ, & fi
mul adhiberi exorciſmos. Tertiò mutatio domus,
quæ valdè vsilis .
:: 2. Probatur , conclusocommuni praxi cuncto
rum ferè vbiquc etiam bonæ conſcientiæ & ſcien- D quam redierir. ) Arbitror hancmaleficam , intenta
riæ ; qui hoc modo:maleficiatos fanant: & fortè peftiuâ in compotatione interpellatoris moleſtia
aliusmodus lapandi, vix vnquam occurrit, i' ' in bilem prorupilſc,& obmurmurato carmine, per
Ex Sprengero & Niderio quædam exempla,
vnum noncaddam de equo ; ſie mirè
libr. 3.retuli;
magico maleficio cruciato , & folâ nodi folurione
ſanato, quod narrat, quadam epiſto infignis medi
la medicæcus BalduinusRonflcus ,his verbis; lam ad aliud
venationis digrediar, quod conſulari huic virocontigit. Is in fu
Icpift.so.
burbanum , profe tus, cereuifariam - quandam taber
nam praterueftus , vidit aliquor multis nominibus fibi
addictos; ftatuit igitureofdem admonere debiti ; aique E ta vaccarum degunt; deprehendas , & remoueas,
ni perfoluium curarent, in ius vocaturum minatur:ex
cufant alij morasi, aliy quibus ingenium hominis mite
prorsus perspectum effet, rogabant aliquantulum tem
poris concederet, asque inter hos prorupit quadam
corro vuli , fixis in terram oculis ; que , calcitrantem
cui infidebar equum admirata , ficuti videbatur , ro
gat quonam pergat , alqueinterim monet , nequid ni
mis equa fuo confideres. Subridens ille,ecquid( inquit )
puias mihi incognitam equi huius indefe tam viriu .
eem , guico ad decem ģeo ampliùs milliaria citra ul
lam defatigarienem vti confueuerim ? Respondit illa,
vercri tamen fe , ne ferendo fu.Vir anilem fubeffe fa
bulam ſuspicatus, fubdit eguo calcaria,qui prater con
SECT. I. Q. III.
493
fuetudinem sam primum ad motum pirms , progre
ditur quidem , ſed labaſcentibus quodam inodizác 1114
bantibus pedibus. Admiratus igeur banc fubitam
equi debilitatem , domum redir,equum manu pedeten
uim ducens,acciriquembet'ex tempore Ueterinarium ,
is crime fudere madentem videret equunaj rogal num
quid defagatusfuerit, viruim poft diuturnam quietem
fubiio exſtimularusad curfum , tenim à conciraliore
curfu confestim biberit,dulra hutafmodi,que sumer .
t's morborum origo e le ſoleni: o'timnultam euiden
rem caufam admorbi huius generationem facere ani
maduerteret , rogal vs juice fideicommittailir equus,
polticerur interim ,fe fuo non defuturum officio, atque
omnem moturum lapidem , ut cognito tandem morbe,
sidem duxiliares adferat manus. Conceding Veteri
bus bumum fcalpens, protinusin terram deuoluitur
crebra trahens ſufferi.1 Veterinarius cöslig ponè inops,
animo volnens quor quantiſque cafibus morboſis.im .
petantur egui,venii illi in mentem cofdem autpropier
emphraxim vt vocant,aut quories fuo tempore torium
non reddiderunt , grauiſſimis fubiacere periculis : ex :
periunduni igélur cenfuit;nam quod vitium in ano áut
vefica effets manumergo anum ingerit, perſcrutaturus
num qua materia in co continereiur, qua huiufcemodi
accidentia parere poſſet ; ' conſueuerunt:namqué equi,
quibus durior eſt ainus, quorum anus (cybalis quis
buſdam precluditur , ex qualibet caufà volutari , ac
cſudore perfindi: ó , cùm nihil tale reperilou , equi
membrum genitaleaur penem atirectare coepit ; qisem
manu edultum , vidio aretiffimè, atque iniricatiſſimè
colligatum effe:teniat igirur primum nodum unguibus
diffoluere ,fédfrustra ,nexuum enim capiia cùm occula
ta:eſſent, obliquifque inuolucris variè inier fe fe abdila,
ferracantum diffolui poterant . Erat autem nodus huo
malefica arié,ut ſuspicantur omnes ,contextus ex can
nabis radicibus , in hoc Gordium ſuperans nodumus
quod hic ex corni papymoplicabili, á in omnem pars
remi flexili connexus eſſet, ille etiam ex ipfa radice det
ra , ad complicacionem rebelli.Nodo igitur diſoluto
profiloit protinus equus , atque per iorium maxima co
pia concreti fanguinis rcieeta, conualuit quidem , ve
rùm ita vt ad pristinum illum fuum vigorem num .
dæmonein.curalle,equi membrum fic vinciri; id.
que ſentientem equum ita calcitraffc :moxobfcr
nam illam prodiifle in publicum , & quæ narrata
miſcuille colloquia. Neque hic vllum erat natu
rale remedium aliud , quàm fi nodus ille diſſeca
retur , fic etiam in maleficio lacts furaculo , non
aliud ferè præſentaneum occurrit ,quam fi vtres
coriaceos ; in prata vel ftabula millos,vbi armen
diſſecesque.Monetme ſeries epiftolę illius Ronló
fei, ve adiiciam quod ille præcedenti hiſtoriolæ
ſubiecit: Quid ( ait ) hic commemorem vires illos emiſ
ficios, adanatis fimilitudinem ex corio confutos, quos
vulgus, lite laras, vocat , quibus ad emulgendum in
pratis lac • vaccis vtuntur ?nam quantumuis eofde nu
haftenùs , pro anili quadam fabula atque meris nugis
astimauerim ; Neoſtady camen ad Lenum ,quod none
Landſtroſt:ū appellatar,fortuitus quidāeuenias docuu
rem eſſe nimiſquàm veram , & in hominum perniciem
excogitatam : quando fub annum ni fallor 1953. miles
quidam probè porus ex pratis in ciuiratem per Leni
pontem fefe volutantum vtrem unam obuium babini,
Есе neſcio
 494 DISQ VISITIONVM
neſcio quid antea ftomacbatus,edu to gladio medium , A & quod licet concupiſcere ,id licet petere, quare
diſſecans,totam platcam lalte repleuerii:adeò ve fails
rumor per totam ciuitatem disperſus, omnes quotquot
effent cines rei nonitate obstupeſcentes ad ſpectaculum
aliceret:atque id ira fa &tum effe multi fide digni cines cito , poflum peterelub tali modo, vt maniteltum
mibi retulere, qui ſuis oculis exfe vidifle reftati funt . eſt. Denique quaad actum externum, res quoque
Huc accedir , quod andiuimus Godelam g , uondam
Kukers , palam confiteniem ,otrem hunc emiffitium à
3 ſe conſumum atque emiffum fuiffe,ac nonrarò magnam
la &tiscopiam adfe derulije. ] Quis aſſeucrec non li
cere tales vtres perdere , ne fructum vaccarum
perdant armencarij ? li vtrem perdere licet , cur
non & nodum illum folucre ? Si nodum , curnon
& ollam ſublimarem effodere .
3.Probatur,conclufio validâ rarionc,nulla in hac
amotione illicita intercedút : licita itaque eft amo-
tio. Antecedens probatur enumeratione omnium
actuum ; qui hîc reperiuntur,hia & us vel ſunt in
terni animi,vel cxrerni verbi & operis. Animi in
terni actus ſunt tres , primus deliderij ve ſanitas
reddatur & celler nocere dæmon : & ad hunc fi
nem;vt tollatur conuentio malefici & demonis de
nocendo ;& quia hæc pa&io dependet à ligno,cu
perc proinde ipſum ſignum tolli ac deſtrui,proxi
mus actus eſt opinionis,quecredulitatis humanæ,
quod videlicet opinor ſeu credo probabiliter , cú
ſuplatione figni pacú ceſſaturum ,& cum pacto
noxam , & fic noxâ ceſſante ſaniratem reddendam .
Tertiº eft, fpes ſanationis & ceſſationis .Verbi ex
ternus actus, rogare maleficú ve Ggnum tollat, &
nocere per dæmoné deſinat. Operis externº actus
eſt, ipla ligna tollere & deftruere. Sed omnes iſti
a & us,fiue fingulos ſpectes, Guc cúctos fimul co
pulatos, liciti ſunt, & ſuperſtitionis expertes, lici
ta igitur , & ſuperſtitionis expers elt , tota hæc
famotio cum ſpecollendæ noxæ. Maior probatur ,
quia nihil aliud intercedit in rc torâ. Minor verò,
de deſiderio ; quia licitum , immò & meritorium eft
defiderare fuam & aliorum fanitaté; quare & de
Gderare impedimentorum ablationem , & medio .
rum ad id vtilium adhibitionem.Medium verò ad
hunc finem , eft maleficij ceffatio ; ad ceffationem ,
medium eſt cauſa aliqua cur dæmon velit à noxâ
in ferenda ceſſare: ad hanc cauſam auferendam ,
medium eſt , infringere pactum , ex quo nocet ; &
quod, niſi fuiſſer cum malefico initum ,nó nocuif.
ſet,pacti iſtius ducatio, commenſurata eſt, dæmo
nis volútate,ipfius figni durationi; quare medium
deſtructionis pacti, eſt deſtructio Teu amotio fi
gni: atque itajà primo ad vltimú,deſtructio ligni,
eft medium neceffarium ſanitati recuperadę, qua
re Gcut licitum eſt ſanitarem deſiderare : ſic & li.
citum eſt ſigni deftru & ioné deſiderare. Probatur
eriam minor, de opinione. quia opinari ceſſaturum
maleficium ceſſante pacti figno ,non eft illicitum ,
nec vanum ,non illicitum,quia id fidei non repu
gnat;nec vllâ lege probibitum eſt ,non eſt vanum ,
quia nititur rectę rationis coniecturis,valdè enim
verifimile eft dæmonem tum ceſſaturum : primò
quia ad nocendum impulſus fuit pa& o,quod iam
ccflat.Secundò, quia nihil fupereft, quurhac in re
à malefico honoretur,tertiò quia fi promiſſis ſte
cerit , maleficum arctiùs fibideuincier ; & plures
alliciet, Deſpe,quoquc probatur,quia brcnihil eft
aliud,quam deliderium boni cum opinione euen
tûs, quare quod meritò opinor cuencurum mihi
bonum , id licitè ſpero ; ſi bonum fit ex rerum nu
mero ,quæ licitè deſideratur. Ex his patet de a &ti
bus externis, nam quod licet cogitare, licet loqui
MAGICARVM
li pollum deſiderate à mago ſanitatem , & opinari
meab illo conlecuturum ,poffum etiam ab eodem
illam petere : & quia dclidero conſequi modo li.
, aperta eft, actus iftc eſt, amotio ligni : fed in hac
amotione nihil illicitum eſt,ex parte intentionis,
nec ex parte peritionis, vt probatum ; ergo nec ex
parte exccutionis. Conſequentia probatur , quia
executio nihil addic illiciri, nec fuperftitiofi, quia
nec ratione intentionis ,nec ratione operis , quan
do ſcandalum abeft ; de quo non cft quæftio,led
abeſſe prælapponitur.
Dicuno aducrfarij, ratione operis id fieri ; quia
B. femper fit tacita quzdam honoratio feu inuoca
tio dæmonis. Quod falſum eſſe, lic oftéditur,opus
illud amorionis lignorum :ncccft dæmonis inuo
cario vel honoratio ex naturâ rei , vt per ſe patet;
ncque ctiam ex intétione maleficium amouentis,
quia non intendit hac ratione dæmonem honora
re vel eum inuocare ; ſed intendit inuocationem
per magum ligno pofito factam impedire : nec
etiam intendit comprobare pactum magi cum
dæmone,velquicquam operari ex illo pacto ; nec
dæmonem inducere vt illud pactum cum mago
feruet, fed folummodò intendit pactum illud no
cendi rcfcindere, & annihilare , neque etiam dici
poteft effe honorario , vel inuocatio dæmonis ex
pacto aliquo præcedente cius quiperit amoueri,
quia iſte nibil expreſsè vel tacitècum dæmonc pa
C
ctus fuit, ne id quidem vt fublato ſigno definat
damnum darc : ncquc etiam ex errore opinionis,
quia non tollit idcirco quòd purer illis rebus vim
ineſie ſic noccodi, ſed quòd exiſtimet quamdiu
hæc pofira manebunt, dæmonem , Deo permit
teate,nocere poffc ; & propter pactum com ma
go initum nocere velle, & câdem ex causâ ligno
lublato à nocendo defiftere velle : quæ omnia do
cet experientia effe veriffima.
Dices fortè,dæmon idcirco nocere definit,quia
fic exiſtimat le honorari. Respondeo , etiam ille
putaret ſe honorari, quamdiu ,nec res talis eſt quz
naturá luâ honorem tribuat, nec adeft vlla inten
tio honorandi , in co qui remouet , parùm refert;
D nec propterca dici quis poteft dæmoné honorare.
Deinde nec verum eft ideò dæmonem ceflare:
potiùs ceſſat, vt pactum cum Mago feruet , & fic
eum fibi deuinciat , & alios alliciat , & alias ob
cauſas; vt dixi.
Probatur concluf. 4. Maleficus malè facit po.
nendo,ergo benè facit tollendo.Reſpondent non
lequi , quia ctiam in tollendo eſt ſuperſtitio, pro
pter tacitum pactum , quod cum iterum cenfetur
inire cum diabolo , propterea quia collit cum ſpe
cellationis.Sed contra : res ipſa linc (pe non inclu
dic pactum , ( verbi gratia , G ruſticus yel puer
collar omnino ignarus poſitum ad nocendú à ma
gis,iſte nullum racitum haberet pa &tum ,vt patet:
attamen dæmon ceſſaret à nocendo. nec ipesilta,
( vt probatum ) per le fuperftiola vel illicita eſt .
Probatur s. Licet declinare à loco , vbi pofi
tum eſt ſignum , fpecuitandi malum ; licetetiam
vitare perſonas , à quibusquis metuit lædi male
ficio , ergo licet etiam remouere fignum cum eâ.
dem ſpc . Nec ſatisfacit folutio negantium conte
quentiam ; cò quòd fuga à loco noxio ſi naturali
ter ordinata ad euitationem mali, in quod quis
incideret, fi cum locum pertranfiret : ligni autem
amocio
 LIBRI V I. C. II .
famotio ad hoc naturaliter nullomodo fit ordina- A
ta, nihilò magis quàm ligni polirio ad malum .
Non , inquam , hoc fatisfacit, quia ratiocinantur à
naturali causâ ad moralem , argumentum verò
procedit de câdem causâ in vtroque,ideò fic con
firmo argumentum , li ſciam polito veneno ali
quo naturali locum effe noxium , licet mihi ab
illo declinare,vt effugiam , ergo licebit etiam mi
hi venenum illud ab illo loco tollere , nc quem
ampliùs lædat. Valet hæc conſecutio?progredior,
igitur fimiliter , G ſcio fub limine policum male
ficium , vt quicumque limen illud calcauerit, mo
ciatur;licebit mihi per aliam domûs portam egre.
di & limen vitare : ergo licebit mihi quoque ma
leficium illud ſub limine pofitum amouere.Om aliquem : fi certius ifte pacti gnarus , yt illi deli
nino enim fimiles funt hæ conſecutiones; nam (-B nant iplum bello infeftare, turriculam illam vel
cur in priore vtraque res naturaliter ad falutem coluninam deiiciat , & demoliatur ; non dicetur
ordinatur : fic . in pofteriore vtraque æquali mo ille certius propterea conſentire in illorum fædus,
do moraliter ad eandem ordinatur : & ficut fe ha
bent ámotio & fega , naturalem ad caufam ; ſic
eriam fe habent amotio & fuga , ad caufam mo
ralem , quale eft fignum , ideò fi rectè argumen
tamur à fuga cauſa nacuralis ad eius amotionem ,
eriam rectè argumentamur à fuga cauſæ mora
lis ad eius amorionem :neque in eodem caulæ ge
nere vllum diſcrimen 'eft fugæ & amotionis, ti
cut enim fuga perſonam remouer à loco noxio,
fic & amotio rem remouet ne perſonæ in loco
queat nocere. ?
5. Licet maleficos demedio tollero, ea { pe &
deliderio , ne hominibus ampliùsi noceant per
diabolam , vt eius viua inſtrumenta : licet ergo
figna quoque maleficorum tollere , ne per diabo
lam illa ampliùsnoceant, vteius muta & fictitia
inftrumcnta moralia , ficut enim rubæ, & tympa
na , & vexilla in bello , ſunt quædam -moralia in
ſtrumenta militiæ ; ſic huiuſinodi ligna ſunt quæ
dam quaſi nequitiæ & malitiæ diabolicæ inltru
menta, non operantia, ſed eam ad operandum ex
citantia: Huic argumento nondum reſponſum eſt,
ab iis qui contra ſentiunt. Nam quod vim argu
menti & fimilitudinis pofitam putant, in ratione
tantúm ligni; & maleficos dicant non occidi , vt
ſigna diaboli: hoc eſt,odpepzov.
6. Poſuit maleficus lignum ? quid eſt facturus?
li tollic,fecundùm vos peccat: fi non tollit,verè &
grauius peccat ; quia relinquendo manet caula
damni proximoruin , perplexus ergo futurus eft,
quem contra religionem , iuſtitiamve peccare ne
ceffe. Respondent ,relinquere debere & pænitere,
nec peccaturum relinquendo, quia relinquendo
non eft caufa nocumenti , fed ciuscauſa fuit po
nendo illud & paciſcendo cum dæmone. Reſta
re ergo illi , vt pænitens Deum oret , reprimere
dignetur diaboli poteſtatem . Contrà: ſicut pec
cauit cauſam dando , cur inciperet alius lædi; fac E gnus effet , qui diliparet & conſcinderctmem
adhuc cauſam dando , cur pergat cum diabolus
lædere: ſicut poſitio vel ligatio fuit cauſa inchoari politis , quæ fimiliter dæmonem ad nocendum
damnızlıc relictio ligaininis ſiue non amorio ,cau
la eft continuati damni , ergo licut tenebatur im
pedire , vel tollere cauſam ne damnum inciperet
inferri ; fic etiam cenetur ne illud vlteriùs pro
ſerpat, vel diutiùs durer. Quòd fanè clariſſimum
eſt in maleficio , quod effectum habet fæpius re
naſcentem , verbi gratia , maleficium fterilitatis
primo anno nocuit tot equis , tot vaccis & c.2.an
Ino iterum nocebit fortè pluribus , ergo fi teneba
cur impedire damnum primi anni,cur non & ſe
quentis ? Confirmatur , in foro exteriore damna
SECT . I. III. 495
recur ad omnia damna illata reſtituenda, quaindiu
illa inferrentur , & tam de damnis annorum fc
quentium quàin primi; li diuecfis actionibus age
recur de bogulorum annorum damnis , fed hoc,
quia peccat contra iuſtitiam , & eft efficax adhuc
( aula damni. Ergo in foro etiam interioreadhuc
cccat ; quia tenetur facere, quod probabile illum
eſt polic facere , probabile auem eſt illum cum
collere debere , ut proximi damnum impediat,
quia cominanis hæc ol ſensenţia optimis fylta
rationibus, vt oftendimus..
7.Siduo:reges fic inter ſe paciſcantur ,vt co
lumnâ feu rutriculâ quapiam itance erectâ, ipG G
bi mutuò auxilium ferant contra tertium regem
neque cum iplis , .vel eorumalıero ; qui fortaſſis
illum admonuiſſet ; pactum vel , ſocietatem inire.
Igitur nec maleficjatus disendus eſtcum malefi
co vel dæmone proprerea ſocietatem inice , quia
deftruit lignum , quod illi depacti, vt à nocendo
< eller dæmon.Nec quicquam habet verilimilitu
dinis quod reſpondent , etiam hunc tertium cum
prioribus pactum inire ; quia beneficium ab illis
exſpectat. Nec enim vſquam vel apud Iuriſconſ.
vel apud Theologos , invenias talem pa & i vel ſo
çiciatis ineundæ formulam aut genus , deinde de
c ftruendo curriculam illam ,potiùs, pactum priùs
inter duos initum foluitur,adimpleto termnino; lic
etiam remoto ligno pactum dæmonis & magi
conditione fublatâ expirat . Coluit ergo iſte remo
uens pactum alienum ,nec ipfe nouum init.
8. Si quis cum hofte foret pactus , vt (uſpensâ
de muro Hammula candidâ , accurrat, & portam
occupet , vrbéque pociatur: & tertius quiſpiam
ciuium hoc reſciſcar : nóone collere licebit , im
mò merebitur G fecerit ? quis quæſo illum prodi
toribus conſentire dicat : rectè æſtimantes iudica
bunt , eum pacta conuenta eorum non ftabiliuiffe
aeque approbaſle, ſed abominatum ea reſcidiſſe.
Cur igitur non eâdem ratione & iure , qui reſci
uit pactum dæmonis & malefici de ollâ in fami
D liæ perniciem defoſsâ : poterit illam collere , &
roliendo centendus erit ab eorum pacto alienus?
an cùm ille non confentiat proditioni , qui illam
deſtruir ; huic cenſendus conſentire maleficio , qui
illud deftruit?
Denique vt femel finiam (tædet enim tam mul
cas foli faces admouere ) licet omnes conatus fi
miles dæmonis impedire , fi incantamentis ali
quis dæmonem ad nocendum inuitaret, rectè fa
ceret, quimurmuranti os pugno obturaret , li per
ſcripturam & characteres id conaretur, laudedi
branulas , cur non idem ius conceditur in lignis
pelliciunt? ſicut ergo pollum impedire, ne verbis
vel characteribus magus conſequatur effectumà
dæmone, potero etiam ligni alterius deſtructione,
id ipſum perficere .
$. 111. Reftat refpondeamus obicctionibus,
quæ quod multæ ſunt, & prolixa , cogent nos
eciam, quàm vellemus,eſſe prolixiores.
Ad 1.Respond.non fieri fufficientem enumera
tionem partium , fanitas enim exfpectarur à mo
rali causâ , nempe amotionc ligni , ficut in exem
plo predicorum ( de quo ego in probuionc. 8. )
Eee 2 liberatio
 ONV
Q VISITI
DIS
496
iberatio non exſpectatur à Deo , vel Sanctis, vely A
naturâ , vel proditoribus immediatè ; fed à figni
amotione . Sed vigent , ſaltem mediatè exſpecta
tur à proditoribus,ergo & fanitas hîc mediatè ex
ſpectarur à dæmone. Sed hoc eſt ſuperſtitioſum
quia eſt perinde facere ac fi dicas ; præfta quod
promififti , pa &tus es amoto figno te ceffarurum
effe amoueo :teneris ceſſare. Respond.negando mi
norem , & eius probationem , immò perinde eſt
facere , ac li diceres : pactum tuum primum cum
malefico conuentum exftinguo; ſignum quod no
cumento inferendo præftituiſti comminuo ,
perdo; non eſt quod noceas ,ampliùsnocere non
teneris.Si pergant inſtare,ſaltem exſpectat media
tè ſanitatem à dæmone.Refpond.exſpectat, non à
politiua aliqua dæmonis actione, Ted à priua-
tione actionis eius Gue à ceffatione , non enim
exſpectat, vt dæmon aliquid faciat , ſed vt definat
facere ,ad faciendum alliciebatur ligno ,ſperat illo
fublato,non allectum ampliùs,deliturum nocere:
ve amoto obiecto cócupiſcibili,quis vt plurimùm
definit concupiſcere.Eifectum ergo exſpectat pri
uatiuum ; quem à dæmone non eft illicitum ex
ſpectare, alioquinon liceret exſpectare dæmonis
fugam ex obſello , ceſſationcm à tentatione, & fi
milia ,ad quæ piè vtimur aquæ luſtralis aſperſio
ne,reliquiarúmque & agni Dei geſtatione. Dum
taxat ergo illicitum eſt,exſpectare effectum priva
tiuum à dæmone, vi alicuius pacti conuenti cum
dæmone: quod hîc nullum eft.
Ad 2. Negatur antecedens: ad probationem
eius dico ; li maleficus vnicum fecerat pactum ;
collens , miſcet ſe deſtructioni i'lius pacti, non
conferuationi , quia deſtruendo lignum , facit yo
pactum ceſſet.fi duo fecerat pacta ,non immiſcet
ſe lecundo , quia non petic, vi diabolus vi ſecun
di pacti delinat; ſed deſtruendo primum pactum ,
virtualiter ( vt dici folet ) etiam deftruit lecun
dum ,de quo non cogirar . ſi vi fecundi pa & ti vellet
dæmonem cellare , valeret argumentum . vide 3 .
Porabile.
Ad 3. Dico & antecedens, & probationem eius
diſſentire à verò , nam rollere lignum , tantùm eft
proteſtari , quod dubolus ; qui Dei permiſſione,
& non aliter , potelt nocere , fperetur non nocitu
rüs ampliùs , poſtquam cauſa ad nocendum alli-
ciens ( nempe ligni politio ) celliverit : item quod
aliquando ſter pactis conuentis , non quia fic ve
rax aut fidelis ; ſed quia cenſer hoc fibi eſſe veile
ad hoinines decipiendos , ſicut ſolent decoctores
minus debitum exfoluere, vt in grandiori ſummâ
creditoris Ginplicitate abutantur.
Ad 4. Respond. Minorem fallam effe, non enim
declinat ad Magos vt magi ſunt ; ſed vt funt ho
mines gnari eius rei , quæ veladſpectu vel auditu
potuit reſciri, & petitur ab iis , non vt ex magicâ
operenrur arte : ſed ve id faciant, quod quiuis ru
sticus & idiora poſſet facere ; faltem quod ipſi ,li
ne vllo nouo cum dæmone pacto, poſſunt perfi
cere , & perficere tenentur , ad commodum pro
ximi , Poteſt ergo diſtingui maior , ſcriprura enim
vetat declinare ad magos , tanquam ad magos :
non verò tanquam ad alios homines à quibus li
citum auxilium quis exſpectat.
Ad S.Respond .Aliter timeri Deum ſolum ,aliter
timeri creaturas. Deus folus timeri debet ; vt om
nipotens & auctor omnium , & quem nemo po
teſt impedire , nec voluntati eius poreſt regiſtere:
crcaturæ timentur, tanquam qe Dei permiſſio
M RVM
ICA
MAG
ne nocere valent; & quia malignæ ſunt etiam in
terdum volunt : & fic fcriptura ſacra non prohi
bet cas cimeri , dæmon verò inter omnes creatu
ras hoc timore maximè timendus, quia & cunctis.
hominibus animantibúfque potentior eft, & no
bis maximè infeftus , & , exigencibus peccatis non
(tris fæpiſiimè permittitur à Deo nos grauiter
lædere , viconſtar de lobo , maritis Saræ , Achab
rege , & aliis. Nonnc licet timere ficarios, latro
nes,calumniatores ?nónne licet fugere à domodæ
monibus infeftâ ? cur talis fugit , niſiquia dæmo
nes timer ? tolle timorem , fugam Giſter.
Ad 6. Negatur antecedens , impropria enim &
falfa locutio eſtzamotio ligni eſt lignum ,non ma
gis certè quàm homicidij actio eſt homo , ficut
B enim homo erat ante occifionem ; ſic fignum erat
ante amotionem , nec iuuat comparatio illa ba
priſmi, nam nec ipſa aqua eſt Sacramentum ,nec
ipfa ablutio : ſed Sacramentum ,fit quando ad ele.
mentum , verbum cum actione accedir , ablutio
materia proxima facramenci eſt , non Sacramen
tum . Dicas : ſalcem eft aliquid Sacramenti ,ergo &
amotio eft aliquid pa &ti.Refpond.ficut ablutio non
eft aliquid Sacramenti, nifi abluens intendat ba
prizare : hcpili ponens vel tollens agnum ,inien
dat ex condicto ponere vel collere,nunquam po
fatio vel ſublatio crunt aliquid pacti.
Ad 7. Negatur conſequentia , idcirco enim de
finit nocere ligno ſublato, non quia per hanc
amotionem grauius vulnus infligit animæ tollen
tis: ſed quia ſperat vel maleficum in alium ſor
с
tem ( ve vocant ) tranſacurum,cum nouo ſuo lu
cro ; vel lic plures ſe fibi adiuncturum , videntes
cum promillis ftare. Præterea eſto hoc diabolus
fperaret ; la pè fpes illum fallit, & vnde compen
dium exſpectabar, diſpendium paritur. Denique
D.Leonis illa auctoritas parum aprè adducitur,
ceflacio enim à nocendo beneficium non eft dia
boli , ſed Dei & hominis tollenris ſignum : ficut
non eſt beneficium proditoris , quando ablato fi
gno delittit à proditione peragenda : neque qui
tollit vllo modo dici poteſt,hocbeneficium àpro
ditore exſpectare.
Ad 1. Conceſsâ maiore, quæ veriſſima cft;Ne
gatur Min. omnino enim hoc volunt , quotquot
D nobiſcum lentiunt; & quia hoc ex corum doctri
na ſequebatur,ideò non dixerunt expreſsè.Neque
enim putabant quenquam adeò moralium rerum
forè rudem , venegaret , primò ipſum maleficum
qui poſuit teneri lignum , quod nouit , tollere ; fi
nequit aliter damnum impedire: ſicut , qui dia
bolo inuocato verbis vel ſcriptis nocet , tenetur
ceſſare ab hac inuocatione , non tantùm quia fu
perſtitioſa eſt inuocatio , ſed etiam quia proximo
pernicioſa eſt. Nec vllo modo puto tolerabilem
effe contrariam ſententiam in praxi , nec abſol
uendum qui nollet ceſſare , vel lignum tollere,fi
cut non eſt abſoluendus,qui alicubi mallcolos re
poluiffet , incendium ſparſuros , nifi illos velit
E
amouere. Eadem námque ratio eſt , ficut malleoli
efficaciter lunt nocituri vi naturali ; fic etiam fi
gna hæc æque efficaciter nocitura ſunt vi morali,
fiue vi pacti cóuenti. Neque hic quærendum qua
vi damnú inferendum , ſed an inferédum ? & æque
iniufta eſt illatio per vná vim , atque per alteram ,
ficut malleolis ineſt vis ignca; fic cenſeturfignis
alligara vis fiuc actiuitas diaboli, multo prom
prior & fortior ad nocendum . Si verò tenetur
maleficus tollere , quod poſuit ex lege iuſtitia;
renebitur
|
 LIB . ' VI . C.
tenebitur ſecundò alius qui policum reſciucrit, | A frè remanebat ; nec eum cogendi vim vllam ma
id collere , ſalcem ex lege charitaris.
Ad g.Reſpond.id , & fiat ſeruatis circumſtantiis,
quas requiſiui, fupr.libr.s. nec'ſuperftitiosè , tiec nullum , & ab auctoritate negara , non ab aucto
impudenter ; ſed ſapienter & honeftè fieri , a'iu.
dicibus etiam maximè timoratis. Victoria verò
loquitur de expulfione dæmonis ex energumeno,
quod non facit ad rem : vt nec totum argumen
cum , quia depilatio illa non eſt ablatio figni, cùm
pili non fint ligna maleficij, ſed-latibula:
10. Argum . Multis peccat, primò quòd contra
dicit ſententiz , quàm co nituntur probaré. Nam
ſi defenſores contrariæ ſententiæ cenſent non
effe licirain amiotionem vllam , vt eos fentire pa
tet ; ex argumento fequitur , dumtaxaç aliquam
1 cwils eſſe illicicäm , nempe deſtinatam huiuſmodi de
moniis eiiciendis : quia tales dæmones altree eiici
nequeunt. Si ergo eiici poffent per amotionem ,
licira foret amotio jam non ergo omnis ainotio
illicita forer. Sin verò dicam , fe non contendere
vniuerfalem negationem ; ( Nullam amotionem
ligni cum ſpe cellationis effe illicitam :) fequitur
non omnein amotionem huiuſmodi efle ſuperſti.
cioſam ; quod cæteris omnibusargumentis ſuis
proba e nitebantur, repugnat ergo hoc argumen
cum aliis omnibos , quia lubueriit commune cæ
terorum fundamétum . Secundò ſenfus verborum
Chriſti non eſt , non aliter eiici , fed non aliter re
&tè reiici efficaciter. Nam Apoftoli von quere
bantur ſe vlos malis mediis,quod non eſt creden
dum ; ſed fe eiicere non potuille, conatus enim
Apoſtolorum non fuerat itlicitus , fed fuerat irri
tus, & hoc fcire volebant ; cur efficax non fuiffet
in hoc energumeno , quemadmodum folebat effe
in cæteris , reſponſum illis,id accidiſſe, quòd ora
tionem & ieiunium non adhibuiſſent; quç talium
dæmoniorum peffimorum , quorum inuecerata
poſſeſſio, generi expellendo neceffaria ipfis erant.
Tertiò dæmon non exit ad figni amotioncm , niſi
quando erat ingrelias ad ligni poſitionem : quod
Deus nonnunquam permirtit. Quando autem
proprer homi is peccata Deus permilit operâ ma
jefici dæmonem ingredi; tunc licebit fignum col
lere , non fecùs ac in reliquis maleficiis. Quarcò D
plus probat argumentum quam opus fit:immò &
illud ; ( fi valerer) nec exorciſmis eiicilicitè poſle:
fi tantùm ieiunio & oratione tales licet eiicere.
Denique non poreſt nobis conſtarc, an ex hoc ge
nere fitdæmon ,an ex aliò : ideò , durante hoc du
bio ,licebit fignum amouere,
Ad 11. Dico exemplum illud S.Hilarionis ,dum
taxat probare , quòd , qui Hilationi fanctirate &
dolo niraculorum ſunt fimiles ; aut quando ali
quod ſcandali vel ſuperſtitionis augendæ fubeſt
periculum ; debeant id facere , quod ad maiorem
Dei gloriam tendit; vt eft dæmonem oratione eii
cere : non verò probar quod eo periculo ceffante,
aut quádo quis poneſt, certus de dono miraculo
rom ( vi hodie certi nulli lunt,in his partibus, vbi E
fides propagata ) non liceat illi vti remedio quod
ad manum eft , & experiencia frequenti compro
batum nouit. Metuebat autem D. Hilarion, non,
ne dæmon hoc pacto ſolitis incantationibus re
cederet;ſcd ne populo videretur iis receliſſe: im
mò neque hoc fimplieiter verebatur , fed alterna
ciuè ; vel hoc , vel ne videretur ipſe di&tis diaboli
fidem habuifle; qui negabat aliter ſe expelli poflc,
n :l ligno priùs ablato. Quòd falſum erat , vt D.
Hilarion oſtendit, & quia Ipontè ingreſſus,ſpon
II. SECT. I. Q. III . 497
gica illa ligna obtinebant .
Ad 2. Reſpondeo verè hoc argumentum effe
ritatc negante . Nam ſi vel Hincmarus ( cuius ille
eft Canon ) vel alij patres cenſuiflent , hoc reme
1
dium elle illicitum , non fuiſſent contenci ſilencio
prætermittere , quod vſuſciebant frcquérillimum :
ſed diſetiè prohibuiſſent, vt ſolenc fimilia, fic
enim quia purgariones per monomachiam , per
ferrum candens & Gimiles ,erant in frequenti vſu:
idcò expreſsè illas prohibuerunt,fumináque ſem
per Ecclefiæ cura fuit, vfitatas: ſuperſtitiones no
minasim damnare . Inter licita verò remedia non
meminerunr'ainotionis: quia de remediis Eccle.
fiafticis & divinis agebant: ifted autem eſt mere
humanum remedium , & quod ipſa ratio ac na
tura vnumquemque docet , nam & bruta por un
abiicere & repellere,quæ noxia fibi nouêre.
Ad 3. Refpondeo diabolum fignis non effe al
ligatum naturaliter: ſed moraliter ex hyporheri,
quod vult ſtare pactis conuentis . Nec verum eft
ſom per jllum poſſenocere ſine lignis magicis, fa
pè enim , immo ordinariè Deus permittit illum
multa facere per maleficos', & figna malefica:
a Vict.re.
quæ nó pofmitcit illum iminediatè facere a.Vnde le & .deMa
non eſt abfurdum exiſtimare, quod quando Deus gia circa
illum permiſit, mediante ligno nocere:non poffit ho.
dæmon nocere ſigno deſtructo , quia Deus cum
videtur permiſſionem ſuam ſic limitaſſe. Non ia
men hinc fequitur Deum habere pactum cum
dæmonc, licut nec Rex pactum haberet cum ce
bellibus , fi iis non regiſteret cum filio ſuo rebels
lionem inoueatibus, præfumptio quidem aliqua
binc in foro , ve vocant, fori naſceretur : reuerâ
tamen pactum conuentum propterea nullum in
tercederet , ſed permiſſio dumtaxat & conniuen
cia probaretur.
Ad vlt. Respond. Negatur conſequentia , quia
nemo ( cit an Deus diabolo permiſerit nocere poft
lignum deſtructum : & quia poffumus ex frequéti
experientiâ colligere ,vel Deum id ei non permi
Gitle , vel faltein reliquiſſe eius arbitrio vi adhuc
noceat , vel celler nocere, fi velit : ideò poſſumus
hoc experiri & lignum amouere . Recurrcndum
quidem ad Deum ; ſed non proprerea prohibita
lunt remedia humana . Porrò ex his patet , quod
cum fignum amotum eft , vtile etiam & licitum
elle, illud comburere maximè igne benedicto , &
in loco ſacro:nam hæc loci & ignis circumſtantia
etiam dæmoni eſt odiola & metuenda. Addit Za ..
char. vicecomes in actis exorciſticæ compleméto
pag.76. Gimul cum ſigno comburenda aliqua be
nedicta, vt ramos olivarum , thus , hypericon, & c .
quod mihi non probatur, vt ſuperfluum , & de ſu
perſtitione ſuſpectum , cum fufficiat ligni amoli
tio & deſtructio .
SECTIO II.
De remediis naturalibus contra maleficia. § . 7.
Vlca de his more ſuo Grillandus,g.2.a nu.3.
in cuius ſententiâ quid vitandum doce
M.
bunt ſequentia.Thcologi quidam viin omné adi
munt naturalibus medicamentis: medici plerique
magnam nimis tribuunt ; & quædam menjorani,
ve naturalia , quæ quibuſdam queant elle fulpe
eta , mihi pronunciandum vetus N. L. de mulcis.
Non afſentior iis qui omnein omnino efficien
tiam rebus corporatis in dæmonestollunt ; nec iis
Ece 3 eriam .

TION
498 DISQ VISI
etiam , qui directam vllam vim naturalem in dæ- 1 Adomus alicuius poſtes inungantur , dænioniacis
mones concedunt , vt videntur concedere Faius , Magorum artibus & işldiisaditum omnem præ- Hif.con
a Faius in Per.Gregorius & alij.? : ſed jis affeņrior, qui ſe
Energum . cundariam & indirectam tantùm tribuunt, quæ
Pet. Greg.' fententia peritiorum medicorum & Theologo
in Syar. rum fuit , vt Parif.libr.de uniuerf. Dionyf.Cartuſiani
iur. Franc.
Gcorg. in in Tob.cap.8.Franciſo.Vi torrele &t.deMagia quaft.6.
Problema. Zacharia vicecomitisdioperis par, 1.tract.de remediis
corporalibus.Lulli lib.2.de guinja elleni, Leuini Lem .
my hb.z.de occult.nat.mir.Franciſc.Valeſ.cap.28.facr.
philofoph.Bapt. Codronchi: Caſalpiri & aliorum mox
citandoram : nulla cnim naturalis corporeæ reivis
eſt , quæ dæmoni poffit præualere, aut directè in
illum aliquid agere ; cuinulla ſuper terram potestasBcc rostrum vircule caret ,nam munere quodan
eft que comparetur : qui faétuseft , vtnullum timeat . Nature arcano depelli fafcina dira; Y
b lobi 41. tefte lacrâ fcriprurâ . b . Sed concurrente naturali,
V. 24 . agente causâ fupernaturali,Dco vel Angelo ; age
fe res corporea poteſt in dæmonem , eúmque pel
lere & etiam craciare : verùm tum agens prima
rium & directum ,eſt ſupernaturalis illa cauſa ; ſe
cundarium verò & indirectum eſt , corporeæ rei
vis naturalis , illi à Deo initiò creationis in Gra .
Hoc ergo in ſequentibus remcdiis ſemper ante
oculos habendum , nec corum vis vlteriùs excen
denda. Adfcribam autem illa , vt mihi colligenti
occurrent.Lapidibus & berbis,vim aliquam tribuit
canon.demonium 26.quaft.7.Et ſanè demultis mox
•"* fubiungam , radices varias commendat Ioſeph. &
in his baaras, ſed modus çuellendi , & alia quædam
quæ addit ſuſpectam rem reddunt, lege lib.8.antiq .
cap.2. libr.7.belli ludai.cap.23. à Thappia, dæmo
nes fugari ſcribit apoſtata fidei Amatus Lufitanus
in Dioſcor. libr. 4. Plinius dæmonum ludibriis ar
diş,paoniam ,commendar,led nigram libr.2s.cap.4 .
Veneficia depelli, rhamni,ramoad valuas & tene
ſtras pofito, vt famâ celebre, ſcribit Diofcorides,
libr.i.cap.110.confirmat Bionis exemplum , ſed lauri
addnis foliis, apud illuſtrium , in eins vila , Verbat
fcum ,valdècommendat botanographus Apuleius,
lib.de virtutibus herbar.ca.71. Quidius,lıb.6.Faltor.
Spinam , qua rristes pellere poſſet
A foribusnoxas ( hæc eratalba ) dedir.
Moly ſeuruiam agrestem ,multiad hoc commen
dane,Homera in Odyll.x.o sbs Didymus. Scholiaft.in
Plutum Aristophanis, Plinius libr. 25.cap.4. Scyl
lam in limine ianuæ ſuſpenſam Diofcor. laudat
libr. 2. cap . 68. pellem gapitis lupini affixam villæ
valuis vel lupi roſtrum Pliojus,lib.20.cap.9. Alyl
ſum in domo appenſum idein , libr.13.cap.4. Alij
( apud Codronchum )plurimas alias herbas,rutam
Aristotel. Problem.34. Diſcor . Plin Hypericon ,
quod ideò vocant fugam dæmonuin : verbenam ,
quam ideò herbam ſanctam veteres dixere, Diofc.
lib.4.ca.s6. Herbæ Paridis ſemen non minus XX.
diebus in pódere drachmæ quotidiæ illitum , Pan
dectarius. Antirrhini ſeu Lychnis agriæ ad collum
appenſio , Matthiolus lib.4.ca.129 . Artemiſia ,auctor
lib.fimplicium 25.cap.10. Abrotanum , Plinius libr.21.
cap.2.Mychridatium , Scordites , Centaurium , Sa
bina , palına Chriſti, Aſteratticum quæ & Bubo
nion ,Ariſtolochia,tulilago ; Dioſcoridi e recentio.
ribus, & jiſdem faluia ,anethum ,marrubium ,fæni;
culum , chamæpytis, quæ & lua, cyclaminuin , al
lium , ruta capraria , & cupreſſus. Quinetiam in
humano ſanguine , vis aliqua naturalis indirecta
ineſſe poteſt , ve menſtruatâ muliere agros cir
cumeunte noxia vermina necari céluere Dardani
ſectatores apud Columellam . & Lud . Banairolus
fcribit, Ennead.muliebri.cap.2. & menftruo cruore
VM M
CARV
MAGI
cludi : & apud Mich. Itſele.anno 1586.legitur, in tinuatio
Sur
Liuoniâ fuiffe locum , vbi nymbis , tonitruis ac ois ij.
tenpeftauibus dæmonia truculenter graffaban
cur, niſi in , lacum qucadan innocuus infanculo
fum cruor à rufticis infunderetur. Pofterius hoc
apertè Satanicum ;priori,aliquid phyficum inelle
poteft ,fed indirecte agens. Sed non iniucundum
erit li adſcribam , ex Balduini Ronlæi venatione
nonnulla, quæ vel carminis elegantiâ, vel raritate
materiæ , qucárcurioſum lectorem delectare ; & , li
naturæ genius faucat,ægrú iuuare,De lupo,cecinit ;
- Si priùs exutcum fuerit : mox hinc fuis olim Pliniuslib.
Anriquis villa ponis prafigere. 20.cap.9.
* Quid ? quod dara curss rigida ceruice reuulfa
Tristia dicarur depellere faſcina poffe?
Reftat adeps pinguis celebrem Saturnia Inno
Quem fecii populos,dum vincula iugalia curat ,
Et linit obdu &tos viltis hoc unguine
poſtes,
Antè venit fponfus guàm optata ad limina ſponſa:
Hinc quondam iuuenes illi, innsplaga puella
Inštiyêre lufus feftos atque annua feſta:
Quod lamiss,ftrygibufque feris quogſustulit anſam
Turbandi nouiter nuptos, noxámque ferendi,
Women & à fa &taförlita eft Vnxia Inno.
Quid referam cades, aut quid data vulnera ferro?
Quidve cibis aliis dicam noua toxica mixia?
Damon bomo eft homini,fic nos veſana libido
Exagitans,ſemper egahitad genus omne malorum :
Sic Seryx dira oculos, os 2010s faſcinat amens
Anus,ac lento conſumie corpora rabo.
Horrendum facinus nimium , nil tale verentes,
Promeritofve homines violente obtruderemorti, Hæc de
Et poliarę bonis , ſed magni rector olympi hyeua sút
Antidotos homines docuit.Nam frontibyena ſuperſtitio
(la propter
1Xotinage pellam perhibent arcere verenda códiciones
Faſcina ſi gestet quiſquam , lacitufue referuot: requifitas
Stercota quareiicit violenta & morte perempia , licet pra
D
fcribaiPli
ofjáque creduntur magicas depellere fraudes.
nius 28.
Et confert catuli nigri tinxiffe cruore
cap.8.
Interiora domus,muróſque obducere rubro
Incruſtamento, vel fel ſuspendere rignis.
Lichenes tumidasceleris dromada og refecare
Conyenil, & ficcos feruare cubilibus amplis,
Quod Strogibusfraudes adimār, & fafcinapellant.
Atque oculusdexter mustela includitur auro,
Poſt teneris digitisapiarus,redders tutos
H
Dicitur à dirisLamiis Sorggibuſque ligatos.
Creditur à multis torni feruata leonis
Pars cauda prodeſſe viris,quosfafcina vexant :
Fertur quod fimilivi polleat vngula pardi.
Idem Ronſleus,epiftol.22.conatur oſtendere cur
Ealini Glueftris feu onagri,nec non domeſtici ,nulla
nigredine alperfi , vngula ad effaſcinationem fa
ciat; idque tribuit falaci animalis eius naturæ , &
ad illud maleficium reſtringédum cenſet, quo vi
ri velut ligati ad venerem inutiles redduntur,
contra hocmaleficium hyena neruos in vino cum
thurc potospræſcribit Plinius, d.cap.8.item rube
tæ oliculum in potu additum, libr. 32. cap.5 . &
Lentopodij radicem appenlam Diofcorid. libr.4 .
cap.126.Q. Sammonicus Serenus, medicinæ ca.58 .
Praterea fi foriè premit ftrix alra puellos
Virofa immulgens exfertis vbera labris,
Allia pracepit tundiſenientia Večti,
Qui veteri claras expreſſie more Togalas .
Euonymus ,
 LIB . VI. C.
Euonymus ,in Theſauro Medicocap.de folidis qui-| Ane inAuxûs aſtrorum , vt de Lunatico Euangelico
bufdam , & c. docet confectionem cle& uarij ex ar
genti viui pulueribus conficiendi, quod faſcino
aduerſetur. Marbodcus Gallus a multa de lapidi
a in Da & io
Ilothica. bus differens,inter cætera,de A DAMANTE.
Et no tis lemures , de fomnia vana repellir.
Therel.Iudæus, libr. de ſculpturis , candem vim
tribuit,Chryſolitho,mulieris figurâ naturaliter for
mato: fed & Marbodeus, de codem ,
Ege phylaEterium fixus perhibetur in auro
Contranocturnos fortis tutela timores,
Pertufus fetis fi traiiciatus afelli,
Damonas exterret, eos agitare putatur,
Traie &tum lauo decet bunc geftare lacerto.
Quid corallium
Vmbras demoniacas e Theſſala monstra repellit.
Quid gågates?
Idem demonibus contrarius eſſe putatur,
Vincit prestigias & carminadira refoluit.
Contra maleficos omnes morbos prodeffe tra
dunt Diofcor.libr.s.cap.103. Plinius,libr.25.cap.10.
& Melue ad hoc , laudatoleum quoddam ex Ga
gare, quod ſacrum ,vocant.
Quid iafpis?
Et , ſicue perhibent ,phantaſmata noxia pellit,
Quid onyx ?
Infomnes lemures , & triſtia cun &ta repellit:
Sic vulgò legitur, ſed fenfum membrana contra
rium exhibent:
In fomno lemures , & triftia cun &ta figurat.
Sanè maleficam cius vim ipſemet indicat Mar
bodeus,cap.de Sardio ,cum ſcribit præſente Sardio
Onycem nocere non poſſe, de Aësite, & Imarag
b in car- do Codronchas idem probat. Georg. Villichius,
TOTO: de cameleonte;
Cammeleontis hepar totum nicromantica pellie
Appenfum collo. De alino ,
Infanium cunas pellis villoſa defendit,
Horrificosque metus pellite iſta fimul.
In Nili Aumine lapillum inueniri , qui quam
primùm energumeni naribus apponitur , dæmo
nem extrahat , ex Thraſyllo ſcribic Stobæus .
Marcellus Empir.libr.de medicina cap.20.potio
nem præſcribit cótra cuncta in cibo & poru ſum
pra maleficia ;quæ ab illo peri poteft;contra equo- D nibus lædendis vexandiſque ;virium aliquid ob
rum faſcinationes quaſdam fuffumigationcs præ
ſcribit Renar.Vegecius , libr. 3. Veterinaria cap :74. peoniæ radice, cutâ , & muſicâ, & callyonimi pi Binsf.pa.r.
Sanè fuftitibus dæmones expelli de corporibus,
cenſuere ludæi & Gentiles ; teste lustine mart.coni,
Triph.d . Thargum Chal. Cantic.4.v.6.De hyperi
ci fuffitu id teſtantur Lullus , lib.1.de quinta effent.
& Mathiolus, in Diofc. & factitant noſtri exorci
ſtæ teſte Mengo Flagel. damon ex. 3. 4.4 6. & qui
modos compofitionéſque deſcribit Zacharias vi
cecomes complementi artis exorciſticæ part.i.cæ
tera à reliquis , qui Æſculapidarum de gente, nos
medicinam corporum non profitemur. Anima
rum medici vrinain fimus, ſummi illius archiatri
qui viuificat mortuos idonea inſtrumenta.Theo- E
logis placuit eſtque veriflimum , corporeas res in
naturam intellectualem & immortalem , qualis
eſt dæmonum , nihil poffe ,quare cenſent cum An
c in verb. gelo -,lapides , berbas , particulas animantium , &
fuperftitio alias medicinas directè & proximènihil in dæmo
quaft.6. nes operari; indire &tè tamen & mediatè iuuare
contra eius conatus maleficos,eò quòd impediunt
vel auferunt diſpofitiones illas , quibus dæmon
vfus fuit ; ob naturalem habitum corporis illius
quem vexat, vel faltem inuitatus aut aditus ratio
II. SECT . I. Q. III.
499
Origenes & Hieronymus cenfuere d ; vel racio . d Origen,
in Match .
ne complexionis atrabiliariæ , & fimilium caula
rum , conſideratio ifta diſpoſitionum vel amica- 17.trac
Hier.ca.t.3.
4.
rum , vel odioſarum dæmoni ( odiofæ fuêre in his
duabus loſephi & Tobiæ narrationibus , magis
conſentanea eſt philofophiæ , quàm quòd Drufus
opinatur dæmonem fugarum dumtaxat ratione
ſymboli & ſignificationis per hepar & cor illud
repræſencati, ci dæmon dumtaxac vfus fait effica
citate agentis natural s , nec de fuo addidit 'mali
riæ aliquid artificiosâ commixtione, vel induftriâ
fibi notâ & hominibus incognirâ , vel fracturâ &
continui folutione, vel detorfione occultâ ; tunc
B | poſſet fieri,vt torum maleficium naturalibus, qux
medicorum ars approbacı, remediis ' tolleretur .
Sic interpretor fententiam Richardi Mediauitla
ni , qui cenſet maleficium naturalibus remediis
aliquando in torum ſuperari pofle e Si verò quid e in 2.d.3
huiuſmodi immiſcuit velolet ) remedia hæcna | quaft.8.
turalia ex parte poteruor iuuare , in totum iuua
re non poterunt, ratio diuerſiratis elt , quia prio
recala poterunt illæ d fpofitiones in totum tolli,
quibus dæmon vrebatur : pofteriore poffunt ex
parte tantùm tolli, vel ad tempus impediri, & fic
etiam actio dæmonis priore calu in Tocum tolli
tur , pofteriore remittitur dumtaxat & ad tempus
impeditur Deinde dæmo,etiamſi vſus fit folis ve
nenis naturalibus , ſo ! et nonnumquam , vt poteſt,
clviin remedioró naturalium debilirare, & impedire
quádo Deus permittit : rarò etiam medici poffunt
coniicere quibus mediis naturalibus ille ad no
cendum fit vfus : ita fit vt rarò, immò vix vnquam
maleficia naturalibus remediis penitùs tollantur .
Hæc cauſa eſt, cur plerique Doctores cominuni.
ter negarint morbos ex maleficio naturalibus re
mediis tolli ; ſed communiter affirment à magis
alio maleficio ſanari f. Et propter hanc diſquiſi- ffic Alber
tionum alcerationem canones permittunt energu tus Magn .
menis lapides vel herbas portare , abſque incan in Luc.c.9 .
Paulº Bor.
tantione , cap. ult. 26.quaft. 27. Propterea etiam in gent. in 1.
adhibendis naturalibus remediis hoc obferuan- Reg. 16 .
dum , vt confideretur; an contra diſpoſitiones, Pelbertus,
Guilh . Pa
quibus dæmon gaudet, & vti conſucuit , in homi
riſ. Angel .
quos citās
tincant : quod li deprehendatur, ( vt conſtatde lequitur
Dub. ..2.
Icis iecinore ) tum iudicandum , iis citra ſuperſti- Grilla.q
3 &
tionem vti licere. Vide quæ de his non omnino nu.4 . & 5 .
indiligenter dicta.libr. 2. quaft. 30.fe&t.3. §. 2. Sed
quia poſt priorem editionem quædam didici in li
bris Hippocratidarum ,ea nunc exhibebo publicæ
omnium vtilitati.
Naturalia hæc remedia vel pertinent ad morbi
indagationem ,vtrum ft maleficus nec ne ? & vo
catur hæcpars, de fignis fou indiciis : vel pertinet ad
morbi ſanationem , & nuncupatur propriè, de re
mediis, ideò nobis de vtraque agendum .
Priorem quæ ad indicia fpectat,ex parte diſcu- $.2. Dea
tiunr exorciſtæ quidam ,ſed plenius medici.Exor- gnis & in
diciis ma
ciftarum indicia propinit liber ſacerdotalis Sam
lefici mor.
marini.Medicorum Bapt.Codronchus. bi.
Sammaric', 1.p.Sacerdotalis tract.de exorciſmo,fic
ſcribit, cap.3.De fignis quibus aliquis cognofcitur eſſe
demoniacus, Legitur,quod fi quis non poteft cõrinuare
cfum carris badina per dies triginta, q talis iudicatur
damoniacus. ] Hærco.nam hoc indicium probú ad
epilepticorum affectionem deregendam , nó verò
energumcnorú ;qui plerique erileptici non fint . ]
Addit ;
 -
soo DISQUISITIONVM
Addic ;aliqui demoniaci habensoculos terribiles, o , 1 Alaina.s.ſıribam veiba , n vlim pauperiorum libris
damones membra torum corpus deftruunt mifera
bilit er,& inter ficiu nt ,nifi curo eis fubu enia tur. Aliq ui 1. linguam nigram ju ma
fingurt.fe effe fatuos semper augentur.Sed diſcoope
riuntur á cognoſcuntur ; Sinolunt dicere pſalmum ,
Miſerere mei Deus, & Qui habitat , aui Euangel,
S.loan.ln principio erat verbum,& fimilia fancta .
Eft etiam magnum ſignum quando loquuntur fermo
nem alienum à patria fua, fi non fuerunt exira pa
trium ( clarius diceret , quem ante morbum non
didicerant ) o quando perſone illererate sasota lo
quuntur, liberaliter & congruenter,aut ctiam cantant
muſicaliter ,aut quando dicunt aliquid , quod ipfa num
guam dicere fcouiffent. Aliqui eisum demoniaci ſunt.
muti jupidi.Alınd quoque fignum eft,quod exs, ju
perveniat terrores : culo recedunt. Potiffimum au
tem cognoſcitur quis oilet dami niacus , fi quando le
exorciſmi, conturbatur : & hoc fignum eft pra
guntur
fentis Diaboli.
Catera figna eriam ante coniurationem fer
uiunt,hoc vltimum incer coniurandum , quo tem
pore alia quoque aniinaduertenda , vt idem fcri
bi cap.6. Quando facerdos ponit manum ,fuper
caput energunieni, tunc aliqui, feniiuntſub manu
rem frigidiffimam ,tanquam giaciem . Aliquibus de
ſcendii ven usper humeros renes , qui eje frig.delfi
mus. Aliquibus caput in immer /um aggravatur. Als
quibus cerebrum constringitur, pe forasureficui fi
glauso percuteretur. Aliquibus inflummatur capul ca
, c aliquando tota perfona, ac fi effet vaporignis.
facies
Aliquibus febris immenſä сum dolore capitis euenis
totum corpus extenuaiur langiikr: Sed omnia
ista acciden tia parum durani quia coniuratio tollut
, proiicere ſiudeni, amt conita ministrum & aftanies ſe
damonis vigorem . Aliquibus consiringitur guisur,
adeo quod vodentar ſtrangulars,aliquibusad orsficium
ſtomachi mouetur quadā res ad modum pila ,acfi effent
vermes,ac formnica ,autrana: quibufdam accidit vomi
tus magnus fiomachi . Aliquibus maxima toriura in
viſoribus:Nunnullis venter veheméter inflatur.Qus
bufdam conšlringitur cor,ac ſi intolerabiliter feriretur.
Ostends ur etiam demon in aliqua corporis parte pal-
pitante ,ſicurpiſcis, aut in modum fornicarumn. Als
quando,pertranfit à capite ujqiue 'ad digilos pedum ,
ficut venius , & è coniia. V lıra ista figna , complura
alia practicando videbis ,quia diuerſi damones faciure
diuerſa ſigna.
Quoad figna quo quis aliter dignoſcitur eſſe
maleticio lalus, hæc {cribit , cap. 4. Aliquimalefi
ciale habeni colorem jaciei cedrinum , aligni oculos
constrictos, omnia corum membra videntur ligaia:
G häbene kumeros deficcos. Duo autem porillima ſi
gna funt, constructio cerdos, é oris ftomachalis, c .
quando videtur eis quod babent vnum bonum ſuper
ſtomachū. Aliqui habent punéturas in corde,tanquam
fi acubus eſſet punctum .Aliqui videntur fibi cor cor
rodi. Aliqui habent magnum dolorein in corde aur
renibus: ete videtur eis , quod talia membra à canibus
lacerentur.Aliquibus videturbolus in gutruire afccn
dens & deſcendens. Quibuſdam ligata eft venagene
rationis. Aligui habent ſtomachum ita dispoſium ,
quod emittunt per vomitumquicquid comedunt & bo
bunt ( hoc ligoum leuiſſimum eſt, & nullum niſi
alia accedant ) Aliquibus per ventrem diſcurril ven
tus frigidiffimus, aut tanquam flamma ignis. Aliqui,
bus ſignum eft ex indigestione cibi , & poriffimum
quando medicine applicata nihil profunt infirmo. Als
quibus eſt ci ca collum continua pulſatio, qua videtur
tremorem inferre. ] His plura ponit Zacharias vi
cecomes in complemento exorciſticx part. 1. do
MAGICARVM
carentium . Dæmoniacinio pliciter figna fung,
sumidam multoties Dimonia
us de oxe multores a naturam profert : G.
ur gujur ,yel diffringing arguste, iia vivideantur
ville ſiranguları fed jamen in fuum pristinum ſta
iwm redir. 2.plorantdamoniaci , necremes guid plo
reni. 3.cum ira o contentione ze Bendeniingerrogan
tibus. 4. quandoque etiam comiti viloquantur,noluni
Hogui. s . claudunt dentes, & nolunt comedere...homi
nes odio proſegnuplur.7.Mulia dicuni ex quibus mi
nimè dignoſcirur,quid velini innuere.8.epprimīcurs
pore graui, g, remanenttanquam fenfibus deftiiuti.jo.
B Serpfös pugnis percutiunt , á vestes lacerani, ở ca
pillos.11. Terribiles båbent oculos óe borribilęs.12.Ter
rore reperrino afficiuntur,á confeftim terrozille réce
dit. 13. Diuer förum animalium voces smitantur, & fid
audinniur rugitus leonum , balzatus quism , boum mu
gitus larr aiuscanun ,porcorum grunirus o fimilium .
14. Strideri dentibus ó fpumans, & ligna alia offen
duni tanguam sanes rabidi. 15. multories exponunt ſe
præcipitiis. 16. difturrit aliquando peregrum corpora,
igneus vel glaci lisvapor.17 . Sentiine per corpus fi
gna , tanquam formicas diſcurrentes, ranas faltanies,
viperas,ſerpentes ,piſcesnatantes , muſcas coloniese
fimilia, 18. varia prater naturam vident& audiunt .
19. Seniiunt fub manu ſacra capiti Superpofila, vel ex
facra le &tione quid fragid.flimum ,vel calidijimum ,vel
graue. 20. Clamanı cum aliquas Sanctorum reliquias
capiti fuperponis,etiam occulie,o dicunt, auferie istas
à me,quoniam male olent velſunt nimis graues:aui ef
fianı , aut circumuoluunt caput, aut ipfas reliquias
iratos ostendunt,& fimilia.2 .Omnia fpirsiyelia odio
habent,àfacie Sacerdotum , & pracipuè Exorciſtarum
fugiuni, in Eccleſiam ingredi noluni: 6 ,fi ingredian
tur,ab ea ftatim fugereprocuranti vei corone,veifpiri
tualium librorum leder: cunéta benediéta, Sanétuï úm
que imagines , maxime crucifixi nolunt inspicere,
nec deofculari :immo prouciuni , & in hac omnia con
D puunt.22.Sacra verba proferre negligunt,qualia fint,
Milerere mei Deus : Qui habitat in adiutorio al
riflimi.Magnificat anima mça Domiðum.In prin
cipio crac verbum , (imilia. Eiſi ea pronunc,aue
rini balbutire ſtudent vel verba corrumpuni,tadirm
graue demonstrant , tandem ea perficere non poffunt ,
114 Vi palàm fe damoniacos ostendant. 23. Senisuni in
aliqua corporis ſui parte dolorem , fi fuper eum fi
gnum ſancta crucis feceris.Salim por corporis membra
fiigiet: fed fi eidem dolori locum praciſum alignaneris ,
in ea corporisparte in qua volueris,figno ancha tçrucis
patientia e perſeuerantia antabis. 24.Cum ſuper da
moniacos Euangelia , Paffionem IESVS -CHRISTI,
Coniurationes,o fimilia legeris conturbabı:nıur ,fen
Sus occupabuni, intollerabiles etiam in illis anxietates,
E ac inflationes,vel guttas fi:doris defluentes conspicies.
Infuper firidores ad célum uſque mutent , prosternent
se ac fimilia facient.25.Cùm andieris idiotas ó igna
ros litterarum , interpretari difficilia, alidium marife
fare ſecreta , pulfare , vel muſicaliter canere , aligua
pradicere , loqui varsis linguas, e ( verbo conclu
dam )supernaturalia facere,abfquedubio fignum erst
diabolica prafentia. ] Animaduertendum tamcn
quod ſupradicta ſigna omnia poffunt etiam con
currere in Dæmoniaco maleficiato , & quædam ,
maximè priora in Gmplicitcr maleficiato ;de quo
mox quindecim ligna idem Zacharias ponit.
Vcrùm illa & alia longè cxactius collecta , &
experientiâ comperta fuerunt à Codroncho,lib.3.
de morb .
 LIBRI VI. C. II. SE C. II . Q. III. SOI
demorb.venef. cap . 13. docet ligna hæc vel com- Avaleht,nec oculi ,incentis vllo modo.album ocu
munta eſſe cunctismaleficiis , vel peculiaria'qui lorum variis modis mutatur. Ægrotantes, cùm
buſdam . Communia ducit à caula morbi , & à inftrumenta comburuntur, folent in deterius mu
concomitantibus morbum . Signa à cauſa tradit, cari vel noxam quádam reciperemaiorem vel mi
vt fi morbus cæperit ex incen lillimo alicuius a norem pro ratione leuioris vel fæuioris veneficij,
more , vel irritationali ſeu iniquo in aliquein o ita vt quandoque formidabiles clamores & mugi
dio ,liex maledictis vel minis alicuius malefici, li tus cogantur emittere : quod fi nullam mutatio.
inſtrumenta maleficij funt inuenta , qualia nos nem ,vel læſionem percipiant, eric de falure ægri
multa commemorauimus, & refert Andr. Cæſal benè fperandum , paruo negotio bonæ'valetudini
pin ,de inueftigat. demon.c. 22. A concomitantibus reftitucndum .
morbum ſunt paroxiſmi, & remedia iuuantia vel Adde fi fortè veneficusad vifendum ægrotum
lædencia : & communia ligna lunt : primò quod accedat ,ftatim infirmus ingenti moleftia afficitur,
morbi maleficio illati ægerrimè cognofcuntur, ita aliquo terrore feu tremore corripitur, li lic puer.
vt medici in iis hælitent, & ambigui huc illuc ani ftatim plorat,ocali ad fuſcum colorem mutantur,
mo agicentur, nec certi quidquam de illis audeant vel alia notatu digna in ægrotis mutatio obferua
proferre.2.quod remediis ex arte adhibitis , mor Brur.Denique quando pro curatione morbi , quæ
bus ſe nó remittat,fed potiùs exaſperetur &augea dam linimenta facra ad oculos,aures, frontem , &
cur.3. quod more naturalium morború , non cref quafdam alias partes facerdos adhibet , fi in parti
cat paulatim ; ſed frequenter ftatim ab initio ,nullis bus illis ſudor,vel aliqua alia muratio appareat, fi
peccantibus humoribus in'causâ exiftétibus, cum gnum eſt vencficij.
grauiſſimis ſymptomatibus & doloribus ſe mor His fubdic Codronchus , non efle necefle vt
bus prodat. 4. quod valdè inconſtans fit morbus, omnia hæc figna in agro inueniantur,fed fuffice
& licet periodicorum naturam referat ,rarò tamen re ſi aliqua ,pro diuerlicate morbi ſeu maleficij.
periodos feruet : & licet fimilis videatur naturali Hæc communia,peculiaria verò poffeßionis dæ
bus morbis , in multis tamen diſcrepet. 5. multo monum maleficio inducta ligna efle difficilia co
ties, licet ægrotans grauiſſimè doleat,in qua tamen gnitu , quandodæmon maleñcio immiflus immif
parte doleat,ncqucat referre. 6.interdum ægri lu cet ſe ſubſtantię alicui immundæ aliunde in corpus
(piria(quæ luctuoſa vocant)abſque manifeſta cau ægri intromillæ , vel ex propriis ægri humoribus

la emitcunt.7.alıquibusappetitus reiicitur , aliquid genitæ :nam quamdiu hæcfubftátia in aliqua cor

cibos reuomunt, & ventriculum ita malè affectum
habent,vt & fæpiùs altrictionc laborent,vel etiam
pondus in ipſo quoddam , quin & rem aliquam
per oëlophagum modò aſcendere , modò delcen
dere percipiant, & , ſi in ſuperiorem partem dela
tum deglutire conentur , omnem operam ludant,
reipſa mox ſpontè deſiliente.8. in regionc cordis
punctorium dolorem percipiunt. adcò vt ipſum
aliquando lacerari afferant.9. In quibufdam circa
collum arteriæmanifeſtè pullare, & quaſitremere
deprehenduntur. 10.alij fæuo colli feu renum do
lore cruciantur,vel cirea ventrem inferiorem tor
fiones acerbi Himas , & fæpe Aarum quendam fri
gidiſſimum per ventrem permeantem ,& citò re- D
deuntem ,velvaporem yt Aammam ignis calidil
fimum , fimili modo illos infeftantem percipiunt.
11.Quidam ad venerem impotentes reddútur.12 .
conſueuere quidam leuibus ſudoribus præcipuè
circa noctem corripi , quamuis tempore & aura
frigidiore. I 3.alij videntur habere particulas cor
poris veluti nexibus deligatas. 14. morbi quibus
laborant veneficio læſi,ſuntvt plurimú totius cor
poris quædam extenuatio , & macies , & virium
imbecillitas,cum fummo languore,mentis ſtupi
dicas quædam ,varia melancholica deliria , diuerfa
febrium genera medicismulcum negotij exhiben
cia ,motus quidam conuulfai ,vnde epilepticivi-
deantur , membrorum quædam rigiditas ſpeciem E
conuulfionis præ ſe ferens, aliquando omnes ca
pitis partes tumcfiunt , aut talem circa totum cor
pus laffitudinem percipiunt , vt vix vllo pactomo
uere ſe poſſint.Plerumque coca cutis, ſed vt pluri
mum faciei , flauo ſeu cinereo colore fuffunditur.
Aliqui habent oculorum palpebras ita adſtrictas,
vt eas vix aperire poffint. oculi ſunt perlucidi &
tranſparentes , Gcut cercopithecorum . Nonnun
quam quædam ſpectra vel nubeculam inſpicere
videntur, & nonnulli coruè inruentur .
15.cognofcuntur experimentis quibuſdá. Nam
veneficio affecti faciem Sacerdotis vix adſpicere
poris parte latirat,læpè, præter illius particulæ af.
fe &tum naturalem functiones lædentem , nihil a
liud fe manifeſtar. Pleriſque tamen horum praux
ſunt imaginationes , pracipuè in ſomnis, quæ dę
monem produnt : quod camen indicium ſólú non
ſufficit , quoniam hæc eadem ſæpe melancholicis
accidere conſueuerunt.
Verùm fpiritu locum mutante quem priùs in
ſedit,res paulò clariùs deprehendetar. primò, fi,
tanquam animatum quid , corpus res illa peram
bulet:ita vt obfefli fentiát fibi veluti formicas fub
cute reprantes. ſecundò , ſi partes , quas petit ,qua
dam palpitatione commouet. tertiò , ſi puncturis
quibuſdam moleſtiam grauem infert. quartò , fi
velut flatus à capite ad pedes deſcendit, & iterum
à pedibusad caput aſcendens reſilir.quintò, fi ve
licula in lingua excitetur , quæ confeftim euane
{cat:velplures appareant minucis granulis ſimiles,
ex quibus etiam multitudo inhabitantium { piri
tuum arguitur .[extò, fi ad gulam dumtaxat aſcen
dens,eam tumefaciat, & Gccam tuſsiculam exci
tec . feptimò , li linguam petens , aut contorquens,
inflar,vel impellic ad loquendum non obſeſsi ſed
dæmonis iplius conceptus,vel fi ingenti oris hia
cu linguam exerat.octauò ,li in dorſo ſenſum præ
beat aquæ frigidiſsimæ , quali confertim per dor
fumdefulæ , & furfum ac dcorſum percurrentis
nonò ,certiora adhuc figna ſunt, quádo alienis æ
gro incognitis linguis loquuntur , vel alios talia
loquétes intelligunt;velcùm rudes fint, de arduis
& lublimibus quæſtionibus diſſerunt ; vel renun
ciant occulta,aut iampridem oblita , fucura,vel ar
cana conſcicntiæ , vt peccata imaginationélve al
fiftentium ;vel eos conuiciis ſine cauſa profcindút:
auc ita furiis agitantur, vt à multis validis homini
bus nequeant ligari vel coërceri. Quidam etiam
cùm à defatigatione vexationis conquieſcunt,nar
rant ſe vocem quidem dæmonis intra ipfos lo
quentis ſentire , led ſententiam verborum perci
perenon poffe , vtpote quibus mentis functio fir
Fff quali
SO2 DISQVISITION VM
quali ligata.Alij ſi interrogentur,quid egerint; vel
dixerint,fatentur ſe nihil eorum poſtea meminiſſe.
Quidam cenſent ſignum elſe indubitatum & in-
ſeparabile , cùm ægri arcentur à diuino cultu , ita
vt nullatenus aqua benedicta ſeipſos aſpergere ,
neque audire,ncque proferre diuina verba queant:
Gi verò vi adigantur cæremonias Ecclefiæ perage
re, vel diuinisofficiis , ac potiffimùm ſanctiſlimo
altaris ſacrificio , intereſſe, tunc vehementiùs longè
vexantur, & iidem cùm mente conſtant , teftantur
optare fe quidem hæc omnia facere, & intereſſe, &
facrarum rerum auxiliú deſiderare , ſed eſſe quid
dam in ipſis quod magnoperè impediat. Sunt de
nique qui propter incontinentiam dæmoni om
nino parent,& ideò vexari quidem deſinunt , ſed B
miniſtri fiunt & patratores multorum facinorum .
Quinetiam ſunt, qui fic ad defperationem aliquá
do inducuntur,vtnonnunquam ſibi ipſis manum
inferant. 10. Prætermitto effe &tus,qui pro lignis
eſſe poſſunt; qui in S.S.habentur,vt cunctis noros,
nempe quod aliquando ægri fiant lunatici , muti,
ſurdi,cæci, ſtrideant dentibus,illidantur in terram ,
exareſcant,diſcurrant nudi,ſe & alios lacerent,ha
bitent in ſepulchris ,
proiiciantur in aquam vel i .
gnem , & alias grauiſſimas & incurabiles affectio
acs perpetiantur.
11. Ad deprehendendum vtrum æger ſit ener
gumenus, ſolent facere fequentia : ſchedulam ali
quam ſacra Dei verba continentem , reliquias fan с tis ſeruandis,quæ illic exſequitur.
ctorum ,vel agnum cereum benedictum , vel quid De luffumigatione agit c.6 . & hanc docet non
aliud facrarum latenter ægro applicant.Sacerdos adhibendam , niſicaput & corpus antè expurga
capiti energumeni manum & ſtolain imponit , ſa tum fuerit ; & non niſi tempore macutino, quando
cra proferc verba : ad ea æger tremere & horrere ventriculus à cibo vacuus eſt. laudat fuffimentum
motus incondiros c Berenices , quod Aëtius immundos fpiritus ex
incipit, & præ dolore multos
dere,multaque inuſitata & dicere, & facere.Sidç quorumdam ſententia fcribitarcere ferm . 13. ca
mon caput petierit , grauantur & punguntur a pit, 119 .
crius in capire ,vel capur vna cum facie rubore &
calore quodam igneo perfundicur,fi oculos petiit,
eos diſtorquer,Gi dorſum , conuulfiones membro
rum ,antrorſum & retrorſum adducit ; aliquando
toto corpore rigentes & inflexibilcs adeòreddit,
vt nulla vi allata flecti poſſint, aliquando velut
mortui corruunt , ac li laborarent tertia epile
pfiæ ſpecie,aura quadam in caput irruente , & ad
imperium ſacerdotis eleuantur aura remeante yn
de diſcelit.Sifauces petat , adeò conftringuntur,
vt ſtrangulari videantur. Si in partes nobiliores
feratur,ve propè cor aut pulmonem , anhelationes,
palpitationes ac ſyncopas excitat . Ad ventriculum
licendat ,mogec fingulcus acvomicus ,vraliquando
cibum aſſumere nequeát , velatlumptum contine
re: morum eiuſdem rei ad inſtar paruæ pilæ circa
os ventriculi,necnon -rugitus & alias voces abſo
nas excitac, & circa præcordia confiones vel Hatus.
Cognoſcuntur etiam aliquando quibuſdam ſuf
fitibus ex fulphure , aut aliisrebus fortis odoris
(de quibus poftea . ) Sunt qui ſcribant eos odore
rolarum adeò offendi,vt ne cogi quidem pofſint,
iuxra rofarium tranfire.Interrogandi quoque funt
ægri,num illis dæmon antcobſeſsionem in aliqua
forma ſe conſpiciendum præbuerit ? Etenim ante
quam ( ait Sammarinus ) Diabolus humara corpora
ingrediatur,quaſi ſemper primo apparet eis in effigie
alicuius hominis ,qui mala morte eſt defunétus,aut re
praſentat aliquem ſuum conſanguineum : aut appa
ret illi in effigie alicuius animalis terribilis , vel horri
bilis.et ſi videtur quod ſubitò difpareat , ingreditur
tamen ſubitò in eum , & hoc vt plurimum accidit in
nocle , c7 in locis opacis & obſcuris. Aliqui etiam in
MAGICARVM
Aſtrant per os ej nares in modum venti ant per modum
unius maris. Alıquibus etiam dormientibus damones
tale ſomnium immiferunt: quod videlicet eis videbatur,
quod damon poſt eos currebat, qui enigilantes funtin
uenti i um talibus fignis demoniacorum . Aliquando
etiam ingrediuntur,percutiendo collum ,aut alia mem
bra eorum ] d.p.2.de exorciſm . in princip. & hæc
eadem aliis verbis tradit . Codronchus d.loco .
3.3.Pofteriorem partem quæ de remediis eft na
turalibus ab iis perere cogor quorum hæc profef
fio eſt,medicos dico .Inter quos primo loco occur
ric Codronchus,qui quædam priùs communia có
tra omne maleficium proponit ,poftea ad peculia
ria quædam deſcendit.Principiò (vteius dicta ſum
matim comprehendam )docet quofdam pręſcribe
re vomtioria,balnea,linimenta,fuffumigia , & fimi
lia: Sed in his facilè offendi , & periculum ægris
creari nili nonnulla obſeruentur , quæ exfequitur
figillatim.Nam de vomitoriis agens libr.4.cap. 4 .
præ ceteris commendar Aorum geniſtæ drachmas
duas in decocto quodam ſumptas , vel ſeminis la .
thyris decem duodecimuè grana à puraminibus
delibrata, tuſáque & in ouo forbili deuorara. Vel
hellebori albi quantitatem nó maiorem drachma;
decoctam vſque ad medietatem fermè, quæ omnia
præparandi modum docet ibidem.
De balneo differit cap.5. & oſtendit vſum cius
non rarò noxium effe ,nec adhibendum niſi ſerua
De linimentis diſſerit cap.8. & ea videtur habe
re pro tutiore remedio , quam ſuffitum ,balnea , aut
vomitoria.Deniqu cap.g.diſputar de ſimplicibus,
e
ac nonnullis compoſitis medicamentis, ſua facul.
tate veneficium curantibus , eorúmque qualita
tesexplicat,quæ noshac ipſa ſectione iam recen
fuimus.
D Circa hæc alexipharmaca non eſt contemnen
dum ,quod And.Cæfalpinus in Peripaterica inuefti
gat.damonum cap .vlt. admonuit his verbis , Quo
niam quæ vehementer excedunt in qualitatibus(fri
goris,calorifque corpori s
noftri ſuns corruptina,non mi
nùs quàm venena:ideò eaſelegerurit medici aduerſus
veneficia,qua aliquam partem haberentnatura noſtra
familiarem ,qua corpora noftra tuerentur, dum venena
depellerent. Que huiufmodi facultatem habere com
perta ſunt,amuleta ( alexipharmacà appellata , vt
totius fubftantia proprietate id conſcuta. plurima per
experientiam inuenta,o longo vſu confirmata.Exhis
autem ea ' maximè oportuna funt cenſenda, quæ fpiri
E tuoſam multam efflant huiufmodi vim : tüm quia
intimius penetrant , tum quia cum fpiritibus conue
niunt.Sic enim , permiſceri,arque los alterare poffunt
pellere.] in quibus verbis quædam inuolutiùs
dicta.Nam non omnia alexipharmaca totius ſub
ftantiæ proprietate veneficio repugnát. nec etiam
credendam quæ magis {pirituofa funt,idcirco ma
gis cum ſpiritibus ( h. dæmonibus.nam de his lo
qui docent fequentia ) conuenire . quod enim pel
lantur illis,potiùs argumento eſt pugnare cum ſpi
ritibus illis. Nec dæmonum iſla expulfio directe
fit phyſica operatione in ipſum fpiritum agente ,
ve & ego iam oftendi, & de hac re diſputans Bapr.
Codron
 LIBRI VÍ. · C. II .
Codronchus d.libr.4.ca.g.eruditè explicuit , cuius
fummatim hæc eſt ſententia:pharmacha huiufmo
di antidæmonica efficacitatem nonnullam habere
contra maleficia & ipſos dæmones , etiam vſque
ad eorum expulſionem . Sed non conuenire medi
cos , in reddenda modi ratione . Quatuor enim
modos ſolere adferri. I. etſi res fenfibiles, vt fu
mus , herbæ,&c . ſua virtute nequeant vexationem
à dæmone homini illatam repellere, mitiorem ta
men ac leniorem poſle reddere: ita vt fi moleſtia,
quæ à dæmonc infertur , fit parua ac leuis ,eam pe
nitùs res exteriores queant auferre ( intellige,fi no
xa dumtaxat à cauſis naturalibus, quibus folis demon
vfus,profluxerit) non in dæmonem ſed in demonia
cum agendo,co ipſo quòd ex rebus illis adhibitis,
oppolita diſpoſitio introducatur illi quam dæmon
expetit,aut indidit. ( fic Richard.de Mediauil.quodi.
3.9.8 .) 2. quòd quæcumque fiunt circa corpora
obſeſla, dæmones accipiunt vt facta & vergencia
in ipſorum deſpectum ac ludibrium , maximè fi
ſint irrifiua vel afflictiua,vt funt flagra ,item omnia
fæda & amara & limilia. quare cùm lioc intolerá -
tes iniuriæ ,malunt fugere, & à moleſtia inferenda
deſiſtere.3.quòd cùm ifta interdum fint fignare
cordatoria & pænarum ,quas luunt,memoriam in
gerant ,ab iis dæmones valdè abhorrent,eáque ve
hementer deteſtantur ;ideóque in fugam facilè per
hæc conuertuntur.verbi gratia , fulphur cum igne
fignum eſt carceris infernalis, ruta amari cruciatus
Chriſti: thus in igne poſitum repræſentat oratio
nes ex charitate accenlà naſcentes.4. modus quem
iudicat magis conſentaneum veritati, eſt : quod
res huiuſmodi piè ac religiosè adhibitæ , tanquam
inſtrumentum diuinæ iuſtitiæ , in dæmones agunt,
illosque ab humanis corporibus detrudunt, & co
rum effectus , eorumque opera venefica deſtruút
ac remouent. Quibuſdam enim rebus , DE
dedit virtutem vt fi piè adhibeantur, tanquam
inſtrumentum diuinæ iuſtitice, dæmonum effectus
& opera venefica deſtruant ac remoucant:quibuſ
dam enim rebus DE v s indidit vim & qualita
tem quandam moralem dæmones compellendi & in limine ianua ſuſpenſam , mali medicamenti noxam
eiiciendi, & energumenos iuuandi : quia conſen- Darcere memoriæ prodidit ,tefte Plinio & Diofcoride.
taneum eft iuſtitiæ diuinæ , pro infligendâ malis Sanguis canis nigri parietibus illitus pellit maleficium .
{ piritibus pænâ, cos rerum ſenſibiliū actioniſub Idem efficit cor leporis pelli inuolutum á geftatum :có
iicere : quâ poenâ , demptâ pænâ diuinæ vifionis, lupi dexter oculus. Quinetiam radix Bryonia ficcata
nulla qucat illis acerbior contingere. Debent ta o collo appenſa, ci ricinus ſeu palma CHRISTlà
men res iſtæ antequàm adhibcantur benedici & maleficis á veneficis hominibus ſecuros reddunt. Nec
exorcizari. precibus enim impetratur aliquid pe
culiaris energiæ ,ob CHRIS I i Sanctorum
que merita :nequantùm velint ,hi fpiritus in exi
tu ac pullione lúâ noceant obſellis. Hactenus ex
Codroncho.
Verum à me per epiſtolam rogatus Federic. Ia
metius, vir muſices, poetices, & medicinæ laude
vnus hoc æuo clariffimus, in quem ſimul Hippo
crates, Homerus, Pindarus, & Orpheus renativi- E
deantur : humanillimè, & doctiffimè refpondit,
anno ſuperiore m . D c . Cal . Auguſti : è cuius lic
teris ea decerpenda duxi ,quæ ad hoc inſtitutum
noftrum faciunt:quæ ille longo vſu tanquam com
prehenſa habens, & è liquidiflimis Medicinæ fon
tibus haufta, pauciſque cheorematis explicata, de
promplit.
Reinediorum naturalium , qua deleterys ó malefi
al cijs obfiftunt, duæ funtdifferentia : alia enim manifeſtis
cat
qualitatibus id praftani, alia totius fubftantia proprie
tate, quæ neque abelementorum qualitatibus, neque ab
illorum materia ,fed à ſe una vires adipiſcitur.Eorum
SEC . II. Q. III. 503
Aporro , qua fotius ſubſtantia qualuate ( nam demani
feftis qualitatibus paulo poft agemus )occultos & male
ficos morbos oppugnant , alia communi , alia peculiari
dote vigen:.Communi quidem ſphragis Lemnia , Bolus
Armena,Lapis Bezoar, Dictamus , Theriace,Mithri
darium,e cetera eiufdemgeneris Alexiteria :peculiari
yerò , quecumque funt abs te toto illo peculiari capite
de remediis naturalibus plenècó luculentè defcripta.
Quibus adde,fi placet,herbam Paridis,quam nonnul
Le Solanum teiraphillum appellant ; quod ex eius can
le medio quatuor folia crumpant decuſſatim digeſta.
Si enim huius herba ſemen in puluerem redactum ,vi
ginti continuis diebus , drachma pondere ieiuno propi
netur:mentis alienationem inſaniam , non folum
ex morbi diuturnitate & feuitia,ſed etiã ex maleficio
B veneficióque cötractă,diſcuiit:auctore Mar.hielo Dio
fcoridis interprete,Baptista Sardo,& Conra. o Geſne
ro :qui in librumGaleni,vel ( vt aly volunt) Diofcori
dis.De paratu facilibus, Antidotum ex acinis herba
1
Paridis,& aliis fimplicibusmedicamentis,à Moïbano
1
paratam ſibiq ab eo miſſam commendat ,aduersis om
nia venena co maleficiapraſentiſſimam .Ariſtolochiam
rotundam ceteris venenis reſiſtere, longam verò , ad
uerſus angues o veneficia drachma pondere ex vino
bibi, & illini, teftis eſt Dioſcorides. Recentiores medics
tradunt huiusficca radice ſuffitam domum cacodamo
nas fugares e hilares infantes reddere.Idem ferè Dio
ſcorides afferit de verbenace ſpecie altera, quam itpdy
bolávlw ,hoc eft facram herbam nominant. Ait enim , ſi
Cс
aquaſpargatur per triclinium ,in qua facra herba ma
duerit , lætiores conuiuas fieri: eámquc facram voca
ri, quoniam in expiationibus ad amuleta plurimum
commendatur:quod à Plinio quoque referiur. Quid?
quod & recentiorum plerique , verbenace decoctum
pefte laborantibus exhibeatyfőz conferre credunt:quod
Dodonaus tamen improbat ,exiſtimátque hanc technä,
boc inuentum effe damonis , qui falſa pro veris, inſalu
bria proſalutaribus, ſuo more ſupponat e obtrudat.
lamverò Hypericon ,quam nonnullifugam demonum
appellant,emplaftri modo renibus admota,frigidos ☺
maleficio deuinctos foluere dicitur. Pithagoras Scillam
1
4
minus eſt adid efficax argentum viuum appenfum , .
velgeftatum vel paluinari ſubiecium . Lapis Aquila, 1
.
quem Aėtitem vocant , inclufusannulo e geſtarus,
maleficia tollit. Berillus Magnes vxorem & virum
inter ſeconciliant. Carallium item odia domeſtica e
diſcidia componit , venenatispoculis vinculiſí, mede
tur,incantamenta diráſque depretationes amouet. Cu
ius rei teſtis eft locupletiſſimus ſiue Orpheus, fiue quis
alius auétor eſt libelli de lapidibus, qui ſub ipſius no
mine circumfertur. Eo lem auctore & Calactites la
pis collo ſubnexus faſcinationes prohibet : & Gagates
ſuffitu ac nidoreſerpentes abigir. Quod Nicanders 1
Nicandrū fecutus Dioſcorides confirmant.Hinc Mar
bodao fortaſſis occaſio data eſt ſcribendi Gagalem da
monibus contrarium eſſe :quoniam Cacodamon humanı 1
generis hoftis infeftus , ſerpens etiam in ſacris litteris
nuncupatur. Hac igiturfuntquæ peculiari & occult .
proprietate maleficis form occultis affectıbus refijiuni,
quemadmodú ú in manifeftis morbis,pæonia comisialı
morbo,hirundinum vſtară cinis angina , calculo horci +
nus ſanguis,colico dolori cingulum é lupi inteſtino com 1
!
Fff 2 pačtum ,
 DISQUISITIONVM
pactum, s'Hipeculæ pulmones ajtim 2:1,01iusſubſtantia , Ajiugale perſoluant. Quod fi occultò D E 1 iudicio ,
dijjidi difcordia,quam artind Har nominan yad
erlamur.Sed ea demùm reneda ujurpanda erant,ji
fimplex & folitarius morbusfuerit:hoc est,ſi cum occul
r a pernicies inuaferit, purum fuerit corpus integre
fai am . Sin verò vel intemperie vel plenitudine , quam
337,934 av vocant, vel humoris vuio , que xoxoxvuía
diciiur,velobſtructione,vel alia caufa præter naturam
corpus laboret,non ante adferenda ſuntremedia , qua
10 ius fubftantia contrarietate maleficia profligant,
quàm vitia illa fummouerisuis remediis, qua manife
jiis qualitatibus, de quibus dictum eft fupra ,morborum
vim & acrimoniam hebetant & obtundunt.Siquidem
præfentibus his malis ,occulta medicamentorum facul
tates quaſiſepulte franguntur bebeſcunt: praclufisák
de impeditis vys, quibus iter eſt ad effecłam ſedem , eo
non poſſunt integris viribus peruenire. Quapropter
bac mala ſtatim per initia tollenda ſunt, neglectif
propemodüm maleficij proprysindicationibus ,vnicuia
que illorum conuenientibus remediis medicandum . Ao
intemperiem quidem curabimus calidans refrigeran
frigidam calefacientibu
tibus, humidam
s ficcantibus,
ficcam humectantibus : ſeruata ſemper contrariorum
lege :ſicut in libris methodi medendi praceptum eft.Ob
ſtructionem verò expediemus detergentibus , inciden
tibus, tenuantibus medicamentis : Humoris vitioſi
exuperantiam ,purgatione vacuabimus. Quod fi pleni
tudinis figna apparuerint , nec quicquam eorum repu
gner, quaſunt in vena ſectione obferuanda, ſanguinem C
etiam per initia mittemus : niſi veneni ſuſpicio adfit.
Tunc enim non ipſo ſtatim initio vena ſecanda erit
( alioquin vonenum in venas traheretur , qui
bus omni ſtudio arceri atque excludi debet ) fed poft
vomitus, deie &tiones,atquevbi nihilipſius veneni in
ventriculo o inteſtinis reliquum effe coniecerimus.
Præterea reuellendis noxiis humoribus, quos demon
vel maleficus homo in principes partes traduxerit , că
uenient clyfteres acres, ſudores prolefti balneis,
ſtuariis,guaiacina,ebeni, çarçe Parilla , vel China de
cocto. Deniqueſifractura vel luxatione inſtrumento
rum ſtructurapermutata fuerit: fracta vel luxata pars
quàm primum erit in naturalem formam , ſedémque
propriam reducenda. His ita conſtitutis, vt vnius
cuiuſque ſtatus condirióque feret, accommodatis : tum
demum erit ad occultarum proprietarum opem confu
giendum.Hec habui ( Vir clar.) que de remediis na
tura.ibus , quo modo mihi per mea occupatiſſima tem
pora licuit,difererem ,que ſi via rationeſtabilita
confirmaráque fuerint,non mediocriter conferent ad in
iegram perfectámque cuiufuis maleficy curationem .]
Hæc ex doctiſlim . viri epiſtola inſtituto noſtro
commodiſsima nolui lectoribus non communi
care,quibus hoc, qualecumque opus noſtrú , quam
vtiliſsimum eſſe magnoperè delidero.
Porrò quod illis addam non habeo , quæ ad a
muſlim tàm dedolara & exaſciata. Adſcribă dum
taxat de frequentiſſimo noftris temporibus ma le
leficio paucula , ex eo quem paulò priùs laudaui
Codroneho ,qui de curatione fterilitatis & impo
centiæ agens,præmittit quoddam ſpiricuale & ſa
crum remedium :deinde ſubdit phyſica nonnulla .
Prius ex Arabum ſchola deſumptum ſed pium ac
Chriſtianum.Nempe quod llaac Arabs conſuluit,
vt coniuges peracta peccatorum ſuorum confel
fione,lacratiffimum Christi Corpus,diebus ſo
lemnioribus potiſsimùın fumant reuerenter , &
poſtea oſculentur inuicem in oſculo pacis , & ( 2
cerdos illis benedicat , & poftquam exemplo To
biæ triduè felc à venere abſtinuerint,debituin co
MAGICARVM
vel aliqua copiugum culpa , veneficium non lol
uatur, orationibus fedulis, ieiuniis , alufque operi
bus pris vacare debent,ad miſlam fæpius confu .
giant,peregrinentur ac fan & illiinæ Virginis, vel
aliquorum lanctorum limina viſitent , frequenter
que peccata facerdoti confiteantur , ac facrâ ves
cantur Euchariſtia , & exorciſmis ab Ecclef â huic
reipeculiariter dicatis religiosè vtantur. Quoad
naturalia prorſùs remedia, Iciendum (cribir,
hi ali
qua manifeſta qualitas in maleficio appareat,phar.
macis aduerſus eam efficacibus , & benedictione
mgnitis tutò ac vcilicer vri poffe. Ideo (inquit ) Cleo
patra prodidit fel coruinum cum oleo ſeſaminimixtum ,
Bli ex eo vniuerſum corpus liniatur,ligatos iuuare.Iſaac
ſcribit,quod fi coñinges felZangarini piſcis ſecum ha
buerint in paropſide iuniperi , cứ antequam fomnum
capiant, eo ſuper carbone pofitofumigentur,omnia ve
neficia cuaneſcere. Nicola Florentinus laudat theria
cam cum ſucco hypericonis exhibitam , hypericon ad
formam emplaftrirenibusappoſitum.loannes de Vigo
ait quod picus avis afſata vel elixata habet virtutem
foluendi maleficiaros. Alij cum Plinio volunt abroto
num oleo illitum , & cum vino fumptum non parumpro
deſſe. Denique generalia remedia hic proſunt quo
que ferèomnia. ) quibus ego omnibus illud Ifaaci
Chriſtianum monitum ſemper præmittédum cen
ſeo. Nam quanta fir vis , & vtilitas remediorum
Eccleſiaſticorum ſequensſe & io demonſtrabit.
Morale remedium videatur , quod Dionyſius
muſicus Ægyptius prodiderat , Magiæ in rudes &
malè moratos vim effe aliquam , in philoſophiæ
ſtudioſos nullam . Sed hoc refellit Origenes libr.6.
contra Celjum. nam ( vt ſcribir Maeragenes,Apol
lonii Thianæi magicis præftigiis & ludibriis mul
ti philoſophorum capri fucre , etiam ex nobiliori
bus , & inter hoc Ophicarum parens Euphra
nes , /
SECTIO II 1.
De remedysſupranaturalibusdiuinis
D ſeu Ecclefiafticis.
Æc ſola carent omni peccato & periculo ,&
HΗ à Chriſto fuccef
foribus fuere inſtituta : bis , ante omnia vt vtantur
homines, docendi monendique funt. Hæc animæ
proſunt ſemper , corpori nunquam nocent; ſæpe
numerò à morbis & aliis maleficiorum noxis libe
rant , aut præſeruant. Hæc fapientiores medici &
Catholice ſentientes approbant, vt loan. Fernel .
li.2.de Addit, & Cornel.Gemma in Coſmocrit.Bapt.
Condronchus lib.de morb.venefic.And.Cæſalpinus
Diſquif.de nat.damon . & alij.Nec rarò cogitur dç.
monàDeo,mendaci ex ore veritatem promere, &
ablegare homines , ad hæc Ecclefiaftica remedia,
quibus ipſe vapulet. In valle quadam Ciſalpina
dioceſis Nouarienfis deftituebatur puella ſexſibus,ſed
ma vmbrarum fpeftris , quas fibi videre videbatur,
reddebatur attonita , ac fimilis ftupenti : verſabatur
in vltimis finibus huius, de qua loquimur, vallis, mu
lier verarrix &faga,que carminibus profitebatur
fa-,
nare , qua apud alios infanabilia ejjent. magni ad
eam concurſus hominum confilij gratia e auxi
ly : quanquam reclamarent noſtri e ſcelusoften
derent, tamen illis abeuntibus adoleſcentulæ genitrix ,
affectu materno filiam mittit ,conſulitý ,muliercula de
vmbris,
1
 LIBRI VI. C. 11.
umbris,& remedium petit laboranri.Tum maga , ad- 1 A
ducite puellă ad illos (homines Societatis intelligebat-)
qui nuper apud vos verſabatur: ab iis petite opem.pa
ret mater,filiam adducit itinere oéto millium , idem ex
ponit ,ac refponfum venefice: vtrámque adhibita pecca
torum confeſſione , Sacro ſe corpore Chriſti communire
precipuunt noftri:quofačto meliùs habuit adoleſcenti
la .]Bencius litteris Prouinc.Mediol. Anni 1991.
PRIMVM eſt remedium in hoc genere Vera ej,
vina fideshoc eſt charitate Dei & proximi vallata.
hoc ſcutum nobis præfert & præber D. Paulus ad
a adEpher. Ephelios ſcribens à, hanc loricam vt Theſſaloni
6.7.16 . cenſes induant vrget b : hanc diſcipulis ſuis com
b 1. Thel. mendat magnusilleAntonius:Magna,inquit, dile
s.v.8 .
le & tiffimi aduerſus dæmonem arma funt, vita fin :
Formicar. cera ó intemerata in Deum fides. Ioan . Niderius e B
cap.4 . ex Petri cuiuſdam di&tis quinque remedia,vt effi
caciſſima laudat. 1. habere fidem integramţ Deipré
cepta in charitateferuare. 2.fe figno crucis oratione
munire. 3. ritus & ceremonias Ecclefia colere. 4. pu
blicam iuftitiam benèexſequi. 5.Chriſti paſſionē ver
bo velmemoria ruminare.)de aliis poſtea dicédum .
de primo,confirmar exemplo huiuſmodi:Oum ( in
quii)quidam maleficus,me inuocaret ,ut quendam ini
micum ſuum vita priuarem ,aut in corpore' laderē gra
uiter,fulminis ictu,autalio modo: vocaui ego magifte
rulum id eſt demonem :qui mihi refpondit,quod neurrã
facere poffet:Habet, inquit,fidem bonam , & diligenter
Se fignocrucis munit.idcirco non in corpore, fed in unse
cima parte fruituã fuorum in campofe libet, ei nocere
poffum .] Sic Cypriano Mago dæmon reſpondit, ſe
d Naziáz. Chriftifidemunitis nocere non poſſed. In B. Ambro
orat . in lium Iuſtina Aug. quendam maleficum nomine
Cypr. Innocentium immiſit.hic poftea palàm faflus, de
legaſſe ſe dæmones qui Ambrofium interficerent,
ſed ne ad fores quidem domus ,vbi manebat Epi
fcopus accedere potuiſſe ,eò quòd ignis infupera
bilis omne illud ædificium communiret,à quo ad
huc remotivrerentur. Atque ita victas arces ſuas ,
quibus contra ſanctum Dei Sacerdotem ſe aliquid
efficere poſſe arbitrabatur. Lege Paulinum in vita
D. Ambroſi.alia refert ad hoc probandum Tho.
mas Boſius l.rs.de Eccleſ.Notis c.i.verf. s . Sed ſunt D
apud Patres alia magis accommodata.Narrat Cal
lianus,duos philofophos magicis praſtigiis & cir
cumuentione damonum conacos D. Antonium
perturbare : fed cú irrito labore nihil penitùs prę
ualerent: co profecerunt,ait,tales tantaque eorum in
fidia ,tanta magica arte quafita , vt per hæc euidentif
ſimècomprobarent , magnamprofeſſioniChriſtianoră
ineſſe virtutë:quibus illa tam ſane,tamiz potentes um
bra:quas exiſtimabant ſolē lunámque,i ad eas directa
fuiſſent,obducere potuiffe :hunc non folü nihilladere,ſed
neadpunélū guidē,de monasterio ſuo valuerint * per
* Nüleged. turbare . Epiphanius in hærefi Ebioneorã qua est 30.
proturb a- ſcribit conatus magorú , vt fæmina quandá Chri
C.
ſtianam in amorem pellicerent,& randem quo pa- Eris formam & animæ mentiſá; fanitatem recepe
cto per crucis fignum & Chriſti fidem fuperarit runt,iplo illos baprizante, & hortante ad pænité
mulier:& claudit narrationem hoc epiphonemare:
quod non valnit incantantis vis,vbi erät nomen Chri
sti ſignaculum crucis.] Confirmat experientia , fi
de Chriſtiana in Indiam , inyecta,dæmonum præ
ſtigia ;{pe & ra,oracula vel planè, vel magna ex par
te vbique ſublata. Et quid Indiam memoro ? pro
xima nobis Friſia eft,fcribit de illa Cornel . Kem
fitu Friſia ,cap.31. Circa tem
penſis lib.3.de orig.cö
pora Lotharij Imp.erant paſſim in Frifia multa lar
narum infernalium ſpectra: quæ in paruo quodam ſu
pererr inentis collis ſupercilio , ſubterraneum habebant
SEC. III. Q. INY. gos
Specun , abſque humana ope artificio praftigioſo ex
jóructum , in quo refidebant quas antiqui vocabant,
Albas Nymphas ,fiue vulgarigentis fermone V Vitte
VVyvven. harum ſpeciem adumbraiam , non veranno
fuiffe confta: : que folebant nocturnos viatores, gre
gúmque armentorum intentos excubiis , ' & puer
peras cũinfantibusfæpiffimè in abdita fua , & fubiera
raned antra clanculum abducere : in quibus ſubinde
ſubterranei murmuris fonus, atque etiam vagitus in
fantium auditiſuni, praterea etiam ingensflerusin
gemitus hominum , & quandoque Muſarum concentus
de voces dubia aure colligebantur. Qua de cauſa ma
gna fiebat cuſtodia prægnantium mulierum , & paruu
Lorum infantium , ne ab iftis Nymphis infernalibus
clam abriperentur . Qua omnes demonum illuſiones,
poft agnitum ſyncerum Dei Euangelium ( erant enim
cum Friſij Sabelly Ary erroribus dementati ) ena
nuerunt , ( in nihilum redacta ſunt. Scripfit enim S.
Odulphus contra eiufmodi illuſiones demonum char
tam de S. Trinitate, quam per Eccleſias eo Parochias
Frifia facerdotibus mifit,vi in populo frequenter publi
cè legeretur) chartæ exemplar, quod eſt Catholicæ
fidei quçdam explicata profeſſio ,mox ſubdit idem
Cornelius. De mandatorum Dei obferuantia o vite
innocentia , quàm ſint efficax remedium , docere
poffunt D. Cyprianus ad Fortunatum , de exhorta
tione Martyrij, Lactantius lib. 2. ca. 16. & Ambr.
Anſbertus lib . s.in Apoc.c. 11 .
CС Sea VND v M eft legitimus in Eccleſia Catho
lica Sacramentorum vſus: Vt pro nondum initiatis P
baptiſmus. Nam docer experientia , eos quos con
ſtat nondum baptizatos à maleficiis liberari , per
baptiſmum abſolutè collatum :eos quosprobabilia
cer putamus non baptizatos , per baptiſmum ſub
conditione idem conlequi. dixi probabiliter puta
mus non baptizatos : nam ex leuibus coniecturis
id putare non ſufficit, ne ad conditionale quidem
e videso .
lauacrum e, verbi gratia , tantùm quia quis noctu
tum in 4.d
ſomnianşambulat velmaleficiatus eft : hæc enim 3.a.9 .
etiam baptizatis contingunt.
Debaptiſmo , docet Eccleſiaſtica hiſtoria : Ty
ridatem Armeniæ regem , cùm Chriſtianos Dio
cletianitempore variis cladibus & damnis affecif
ſer. & Gregorium quidem in lacum luto & alti
tudine moleftiffimum fame enecandum mififfet:
Ripſimen verò virginem , recuſantem illi obſequi,
& ſocias eius Sanctimoniales plurimas , crudelif
ſimè necari iufliſler : mox Dei vindictam conſe
quutam.inuafit enim cum inſania, qua planè dæ
moniacè furebat,& mutata corporis figura in por
cum ,mentis emotæ ,dentibus luas abfumebat car
nes.ceteri quoque,qui eius fa &ta approbarant, mi
lites, magiſtratus & alij, in furorem redacti ſimilia
deſignabant & ipfi in fúes congerſi, vt vult Nice
phorus,vel mente tantùm abalienati,vicenlerMe
taphraſtes :tandem baptiſmi lauacro ablati,corpo
tiam D.Gregorio Martyre;non quidem illo Thau
maturgo, vt putat Scholiaſtes Nicephori; ſed alio ;
vt docet Metaphraſtes. Neque hoc malum vl
là arte magicâ ( vt eruditus vir cenſuit ) fuerat il
latum , ſed Deo vindictam per Angelos malos
exſequente : vnde patet , cùm ea vis fuerit ba
ptiſmi,in dæmones maleficiorum auctores ,maio f Villa
rem in ipſosmaleficos & eorum opera futuram .' neus 1.8.c.
Non eſt diffimilis narratio , loannis Villanei a 35 Bolius
pud Thomam Boſiumf Anno ( inquit ) milleſimo Wide
Noris Ec
ducenteſimo nonageſimo octauo Rex Tartarcrum clc.da, 16 .
fff 3 Caſa
506 DISQVISITIONVM
Caſſanus,quem vocant alio nomine Magnum Cham , Aferunt. Vt ventum Anzermam , in Pachieci do
cum ducentis equitum millibus Syriam cæpit,& finiti mum : Chriſtiani, quotquot in oppido, conuenere:
mas regiones: omnibus itaque formidandus, petiit fibi ibi omnes cernere crebro grandine de cecto lapi
vxorem filiam Regis Armenia ,quod audiſſet efle pul des deiici,& audire ſibilantes , clamantélque da
mon es , folemne illud quo foliti Indi Martem la
cherrimam.RexChriſtianus ,tanti Regis viribus exter
ritus,dedit.Illa post aliquod tempus e virofuo Caſſano
edidit in lucempartū tanta deformitatis ,vt Rex mari
tus nullo modo illum veluti (uum voluerit agnoſcere,
quodmonſtrum videreturVocat ad confiliü primarios:
vxorem velut adulteram ,partum
de ipforum ſententia
veluti ex adulterioſuſceptum ,vltimofupplicio adiudi
cat.Innocens mulier infálicitatem fuam deplorans , ad
preces cöfugit.ignara confily ,petiit vt ſibiliceret bapti
Zare,quem pepererat,data illi facultas :ita tamē,vt ad
eſſent baptiſmo aliquiſpe{tata fidei viri vna cum rege,
xequa frausfieret.Mira res. vbi baptizatus eftpuer,
adeò venuftus ac formofus apparuit: vt Rex , tanta
repermotus, cum plurimis , nomen Deo dederit , ef
maximum Chriftiana rei faciun fuerit incrementum .]
fuſiùs idem narrat D.Antonius p.2.hift.tit.20.6.8.9.9.
Veniamus ad recentiores narrationes æquè cer
tas.Pet.Chieza de Leon p.1.Hist.Peruana c.18.mi
raculi plenam de ſpectrisvi & oriam huic Sacramé
to à Deo tributam defcribit,ex quo fidelicet narra
bo.Prope Anzermam ,loco ,cui nomen Pirfa, impe
rabat regulus cuifrater florenti ætato erat, quem
nominabantTamaracungam.Iuuenis hic mirè ba.
priſmum ſitiebat:ea cauſa Chriſtianosadire cupie
bat;ſed miris eum viſis dæmones percerrefaciebát.
Offerebant ſe ſoli videndos,olidarum auium fpe
cie , quas Auros,nuncupant.cernés iuuenis dæmo
nes læuire,accerſiri Chriſtianum in vicinia degen
tem iubet.venit ille non fegniter , & intellecta re
guli voluntate ,crucis lignum fronti cius impreſſic.
hoc magis irritari hoſtes illi, & fæuiori ſpecie ſe in
ferre.videbat ſolus Indus: Chriſtianus nihil niſi ſa
xa cadentia , &dæmonum fibila fentiebat. Aduenit
tum commodè co loci Pachecus quidá Hiſpanus,
& le focium addidit Chriſtiano alteri in diſcrimé.
His cernétibus Tamaracunga trepidabat vehemé
çiùs,& exalbeſcebat mecu ,quin & per aërem rapta- D ſtranus ſum , Chriſtianus ſum .vt vidit fe immunem,
bacur : id omnes videbant, & ipſum quidem que & victorem , domum rediit : nec quicquam am
rentem gementémque, illos vlulantes ſibilanteſq;
excipiebant auribus. Semel cùm Indus poculum
vino plenum manu teneret : en tibi vas in aëra ef
ferri , & vino vacuum reddi: mox vinum in illud
ex alco refundi, & formidine plenum Indum veſte
vultum faciémque cooperire,ne horrendailla ſpe
Etra in oculos incurrani.Sic tecto faciem , non re
motis veſtibus,nihilominus crecam in os ingere
bant,vt obſtructo ſpiritu fauces præfocarent.Tan
dem Chriſtiani,qui continuè interea Deú orarant,
ftatuere in vrbem Anzermá eum deducere, vt ibi
ſalutari lauacro tingeretur. Dedêre ſe comites viæ
plures trecertisIndi:fed adcò pauidi,vt ad Princi-
pem baptizandú propiùs accedere non auderent.
Venere limul omnes ad iter impeditum & præfra
ctum :ibi hoftes humani generis nicebantur abri
pere in aërem ,vtpræcipitarent:fed ille valida voce
Chriſtianos orabat, vti ſuppetias venirent. accur
rêre, & in mediuin agmen ſuum ,recedentibus me
cu Indis , recepêre, & cingentes cum funibus, funes
cingulis ſuis alligauere:atque ita medium ſtipantes
fimul incedebant, manu tres cruces præferentes,
nunquam intermillis pro liberatione & falute mi
ſeri precibus. Ne ſic quidem omni moleſtia liberi
proceſſere. Sæpè illum terræ adAixere hoſtes : &
in viæ cuiuſdam accliui aſcenſu , vix manibus ele
uare in aëra voienriyin & necare nitencium extor
KRVM
MAGIC
ceflere: Hv, H v, - v, ferociter & crebrò celerri
mè ingeminatum . Mortem dæmones intenta -
banr , niſi voluntatem baptiſmi abiiceret : contra
Chriſtiani Deum obſecrabant , ne dæmones per
mitteret erepta corporis vita Indo animæ vitam
impedire . Gliſcente deinde ſaxeo imbre, templum
petiere. Ibi , quia ftramineum erat , Euchariſtia
non alleruabatur.Aiebant nonnulli, ſe ante ingref
Blum neſcio quos inambulantes audiuiſle. Vbi
cemplum apertum , & cum Indo ingrefli ceteri ,
cernebar Indus dæmones terribili ſpecie ,ſed capi
ce deorſum terram ſpectantes , pedibus furrectis:
cúmque Frater Ioannes ordinis Beatæ Mariæ , pa
raret eum baptizare , non viſi vlli Chriſtianorum
dæmones, in omnium oculi ,Indum eripiunt, ſu
ſtollunt in altum, & capite deorſum , vt ipſi erant,
ſtatuunt.Chriſtiani cum fide freti,alta voce, I ES V
CHRISTE ADIVVA Nos , inclamantes,
Indum extorquent retentantibus, & , iniecta collo
eius ſacra ſtola, aqua luſtrali aſpergunt. attamen
adhuc in templo fibila fremitúlque audiebantur:
C | Tamaracunga dæmones cernebat, & alapis fre
quentibus cædebatur, adcò vt & pileum quem
obtendebat oculis, ei excufferint: &faciem ab iis
con puebatur faliua fætida. Hæc nocte accidere.
Orto mane monachus facris veſtibus induitur, vt
incruentum offerat Sacrificium . Vix miſlam in
choarat ,ceffarunt ſibila, fremitus, vlulatus, ſtrepi.
tus,deſiit Indus vexari.Peracto Sacrificio , Tama
racunga cum vxore & liberis baptiſmum flagitat:
quo percepto , fide robuſtior & audacior factus: ſe
iam Chriſtianum aſſeric,experirilvelle, quid hoſtes
poffent. Solum ſinerentpericulum facere. Colum
non aufi aggredi. lætus ter quateryè per templum
obambulans clamabat,gaudium non capiens,Chri
pliùs moleftiarum fenfit. Tanta vis baptiſmi
fuir.
In Bungo anno 1596.erat femina gentilis à demo
ne obſeſſa huic indicatū est à demone liberari non pof
se,nifi fiat Chriſtiana: cùm illa annueret , & iam fe ad
baptiſmum compararet, nocte inſequenti dæmon ei diſ
suaſit,ne fieret Christiana, dicens: hactenus tanta fa
miliaritate, tanto tempore mihi es coniuncta , & nunc
me deferisa non abibis profectòinulta . dormienti itag ,
nec fentienti,abfcidit capillos , vno tantùm capillorum
flocco relitto. Illa verò cùm fummomanè deprehende
ret
fibi ademptum capillum, & arundini letto oppofita
Elimplex um :calcar ea frande fibi additum putauit, vt
citiùs adaolaret ad baptiſmiantidotum : quod & fa
étum est:atque eoſuſcepto manfit ab omnibus demonis
moleſtiis immunis. ] ſic P.Łuđ. Frois in litt, lapon .
illius anni, Ex eodem ſunt ſequentia.
In Cia Kurana inſula gentili adoleſcentulo octode
cim annorum fe crebrò viſendü offerebat canis ingens,
horribilis, cô rufus:qui cum alloquebatur, &per mon
tes in loca abditiſſima deducebat,detinens eum ibi bi
duo,vel triduo,atque impellens, vt femanibusſublatis
adoraret,aliáqueſcriptione indigna faceret. Adoleſcês
miſer,videns ſe tantas moleſtiasà capitali humani ge
neris hofte perpeti,tandem profugium habuit ad Eccle
fiam , doctrinam CHRISTIANA M audiuitó
didicit, baptiſmi Sacramento C HRISTO de
uinctus,
 LIBRI VI. C. II. SECT.
uinitus,ac de calero nunquam a Tartareo slio cane di
nexatus. ]
Bungi circa annum 1549. quidam ancillam ha
1 bebat damoni familiarem . Nam damon ad eam acce
dens vulpis figura ſingulisnoctibus domo educebat, ve
rùm per baptiſmum ſuſcepta fide, ab hocſpectro libera
ta eſt.Littera liponicæ illiustéporis . Tantum dæmo
ni detrahitur verę fidei ſuſceptione.cui rei firman
dæ adiiciam ex Rhenanæ prouinciæ geſtis aliud.
Anno 1583.Herbipoli edes erant cuidam parocho no
procul ab vrbe,fiue malo demone ,fiuepraftiguis infeſte.
Narrabat ipfeparochus domeſticig propinqui , quid
quid erat in edibusmagno impetu ad terram adfligi,
ardentesprætereafaces; eaſyplurimas in conclaui,quo
nulla aspirabat aura continjog anbelitu vna reftingui:
lečtos cubantibus,puluinos ceruicibus vi ſummaſubira
bi:pleriſque domeſticorum fic precludi fanccs,vi prefo
cari viderentur: denique multa d adsfecluç auditu
tetra in ea domo fieri ſolita .Parochus iriſtis,confiliique
inopos noftros adiit,cömemoratiſő quas pateretur iniu
riis, Sacerdotč aliquê cuius praſidio tueriſe poſſet, aRe
ciore popoſcit.Datū est vni negotium ,quicum ieiunus
|ſub vesperam eo fe contuliffei: vix intra limen pedē in
tuleratcum ea ipfà que audierat intuetur sipfo cum co
mite inſpectante parieti eft impacta ſcutella , tanta vi,
tantoj, impetu iaculantıs, ut eos qui aderant metu pro
Dist. pemodü ex animarit.Pater omnes bono animo ejje suf
CUC Sot,hortatuſque parochi , vtad expiandum animum fe lc
compararet:ipſe ſuperpelliceoſtolagzindutusinſuperio
readium parie, vbi plerumque sumultuari aſſueuerat
demon , aſcendit. Hic vfitatis Ecclefia religionibus ad
Tam demonesfugandos advibitisscă refponfum dareti. r zul
lum ,nemóque Sacerdotis voce prouocatus adeferiredit
To adexhortados domeſticos,precipuéque ad hæreſim ab
iiciendum ,expiandáque confeſſione peccata:tum luftra
tis ritè fedibus,ad collegium non finemagno animorum
fructu reuertitur.conftat enim multos abharefi reftitu
tos,Ecclejie ,cades illas omnifuperiri moleftia, vtte
ſtatus eft poftea parochus,liberatas.] fuit eodé tépo
re Monachij in Bauaria quidá adolefcens ludæus,
XXII.nacus annos,communi omnium gratulatio
no in ipla Gymnalij aula baptizatus: huic msasſa
pè demon inftruxit infidias: o quo magis vrgebat ille Pfcopo ſuſcepiſſer.atille:non inquit.Nec mora,Epifcopus
baptiſmum ,eo hic impugnabat vehementius.nudū pe cæcum confirmauit ,ego mox ab eo vaccarum difcretio
nè de noéte ciecit ex ædibus interdum etiam fauces illi
premere,nonnunquam că viſis ſpectrifque terrere,ur de
mente illa deiiceret,conſueuit.Vultus damonis adeò fe
di,vt negaret adoleſcens parē ſibi vllü videri iis ima
cruciatum.Pridie eius diei, quo baptiſmate lu
ginibus
trandus erat,quoniam eo demã die de victoria damo
nis agebatur,multò că vehementis inuidus hoftis exer
cus :ita vt is ne à pluribusquidem contineri loco poſſet.
Vi autemvi bapiiſmatis Chriftımembrumeffecius eft,
fractus ac debilliatus damonfuir. ]
continuo
Non diffimilis vis eft Confirmationis.teftatur enim
Lactantius gentilium facra litare non potuiſſe ,fi af- E
fifteret Chriſtianusaliquis ſacro chrilmate delibu
tus: & fic huius virtute Sacramenti demones fuga.
ri ſolitos,ne pollent in viſceribus hoftiarum furu
z lib.4.diu.ra depingere, vel conſulti reſponſa reddere a.Et
nit.ca.27. narrat Prudentius ipfi apoftatæ Iuliano id accidif
ſe , & omnes magicas eius artes,fic irritas factas, v
nius Baraui fpiculatoris Chriſmate lignati præ
ſentia:
Principibus tamen è cunctis non defuit vnus
Me puero, vt memini, & poftea
Forrè litans Hecaten placabat ſanguine multo,
Cum ſubito exclamat,media inter ſacra,facerdos
Pallidus. en quid agca maiusyrex optimè,maius,
III. Q. 111.
507
A Nefcio quod Numen ,noftrisinieruenit aris.
Accitas video longè difpergier umbrias.
Terriia Perſephone vertit veftigia retrò,
Exſtinctis facibus,fracto fugitiuafiagello.
Nil agit arcanum murmuy, nılThejala proſunt
Carmina.turbatos reuocat nulla hoftia Maneis.
& poſtea cauſam exprimic turbari Sacrificij & ar
tis irrita.
Nefcio quis certè fubrepſit Chrifticolarum (omne
Huciuuenum.genus hoc hominum iremit infula,“
Pulutnar Diuum . lotusprocul abfit & vnitus :
Pulcra reformaris redeat Proſerpina facris.
Dixit , & exſanguis collabitur,ac velutipfum
Cer neret exſerto minitantein fulmine Chriſtum
B Ipfe quoqueexanimis pofuio diademare Princeps
: Palles , et adſtanies circumſpicii.equis alumnus
Chriſmaris infcripto fignaretiempora ſigno:
Qui Zoroaſtræos turbaljer fronteſusſurros.
Armiger e cuneo puerorum flauicomàntum ',
Purpurei cuftos lateris,deprendi/ur vnus:
Net negal,degemino gemmata haftilia ferro
Proiicti acfignum Chriſtife ferre fitetur .
Profiluit panidres ,deieéto Antiftite,Princeps
Marmoreum fugiensxullo comitanie Pirellum ,'
Dum tremefatta.cobors, dominique oblita, fupinas
Erigit ad cælum facies,atque inuocat I'E SV M.
Nec ociomulto,nec labore opus Scholiaftę Pru
dentij, ad narrationis huius de Iuliano confirma
tionem apud varios inueniendam : quam illi ſugge
rebat vnus Ora.i.in Iulianum Greg. Nazianzen.
Aliud accipe narratum à Cantipratenſi his ver
R
bis:venerabilis Bonifacius quondam LaufanenfisEpi
ſcopus,me audiente,ale quid recitauit. Erat in guada
villa cacus quidā,qui vaccas totius villa in paſcuis cu
ſtodiebat,repellebat à frugibus , ú ad ceria loca pa
fcuis vberiora ducebat: d , quod maioris erat prodigy
colores,& ftatum fingularuin vaccatumſpecialiter di
ſeernebar.v.g.vt ſi vaccam coloris talis ab eo petiuiſſes,
fine difficultate vaccam talem tibiapprchenſam in cor
mibus obtuliſſet. Ad locum autem cum quidam Epiſco
pus adueniſſet , de caco audiſſet talia, eo probajſet,
quafiuit ex eo,fi confirmationis ſacramentum ab Epi
eft ablata.quoniam damonum operatione & minifte
rio hoc fiebat.] libr.z.Apum c.57 . par . 33. vides vim
facræ vnctionis in diliiciendis Satanæ machina
mentis ?
De exomologeſi e peccatorum confeſſione,breuiter
hæc accipite.Circa annum 1591. Pontimuff puer
erat nobili magispollensgenere, quàmdumo opulenta:
compingitur in aulam parentum iuſſu à gymnaſio ab
ſtráttus:fed mobilitate ingeny,cùm recurſaret deſideriü
vitæ prioris,ftatuit interlixas calonefque verfàri potiùs
in caftris.iter ingreſſo atra viri ſpecies occurrit in ſeri
ca veſte ,qui interrogans caufamtriſtitia ,pollicetur re
medium.Verü ,vbi ego te adiuuero, ecquid erit premy?
At puer.Vttotum ( inquit) me excutias ne teruncium
quidem reperias. ſubiicit alter. da te mihi modo:nulla
tibi cupiditas fruftrà erit, exiftimauit puer fein fer
uitium expeti: poftulat tempus deliberandi. ille con
tra,onerare promifſis ingentibus , vt vel puero tanta
iam vaniloquentiamiraeffet. Suspectarecæpit, nuw
in figura hominis lateret cacodamon . Mox cim ta
citus totum eius corpusemetitur oculis,finiftrum peden.
animaduertit cum bifida vngula ac deformi:ftatim co.
horruit, (quimos rectè inftitutis in metu repentino)
IESVMingeminansCRVCISſigno armat frontē :eo.
dēģz punctoſana ſpecies euanuit.Tertio poſt die ad(vos
reuertenti
1
 M
ONV
IS ITI
SQU IC M
DI MAG ARV
sos
reuertenti eadem imago ſe offert , & proditur pedis A idem exernplo confirmat ex relawne www dan ibi vi
eadem nota. Quærenti vtrum capium eſſet confilium , cini presiyteri:quondam religio;am fiem num á demo
refponditpuer ſibi domino opus non effe. rogatus quo nio curare capijlé,fed quamdiu resviarelai, nihil apud
irët, vrbem nominauit. qum demon ante eiuspedes eam proficere potuiffe.Confeſo autem , quo moleſt.: ba
crumenam iacit fonantem ,in qua triginta quadragin tur phantaſmare, mox & ipſum orationibus, ceterifor,
táue Flandrici nummi( ex his reperti poſtea inaurati que oportebat , purificationum generibus effugaje. b) b in cap.8.
duodecim , recentes diceres Lucæ col.
aperos, veluti ab adul Ioannes,Diaconus tria narrat exempla eorum qui à
315 .
terantibus monetam : nam arcos fuiſſe ignis oftendir) dæmone poflelli, mox vt peccatum B. Gregorio
tumpuluerem in linteopernicialem tradit , cuicúmque confeſſi, pæna peccari ſe liberatos fenlere : & eo .
fubita morte tollendo. addit conſilia ad turpes libidi rum quidemn vnum cùm odties, negallet, octies fic
nes, de admonita , ab Piacularis vſu aquæ , & ab a à dæmone, renouata vexatione, cortum , nona de
doratione conſecratæ hoſtiæ ( quam contemptimpla mùm vice, qua furtum fallus , percepta pæniten
centulam appellabat ) abftinendi: cam blaſpbemiam tia penitùs fuiffe reddituin immunem c. Perus VccLi.vitæ
dum auerfatur puer animopio , fimúlque veretur , ne B nerabilis , abbas Cluniacenfis cùm narraffet hor . D.Grego
rii.c. 11.12 .
rendam monachi cuiuſdam à dæmone vexatione,
obtorto collo ftranguletur a monſtro ſalutarem crucem & 13 .
imprimit pectori ,ftatimg , magno impetu alliditur ad neque eam oratione,& aquæ luftralis aſperſione
terram : nec nifi poft ſemihoram exfurgit: mox matri tolli potuiſſe, grauiter & verè ſubiungit : fedne mi
redditus ſcholeg á ſacra confeſſione expiatus, è la retur aliquis, benedicta aqua aſperſione damonem non
queo venantium , merúque ereptum fe effe diuina ope fugatum , agnoſcat tabe interiùs latente , unguenta ex
gratulatur. ] Bencius in litteris Prouinc. Franc. Si teriùs adhibita nihil proficerepofle. Tabem antem vo
quis malic vetuſta :fic fcribit Hector Boëthus lib. co lethale peccatum , quod quamdiu in interioribus
8. rerum Scoticarum , Anno Chriſtianæ falutis fexto quibuflibei latuerit,nullius exteriùs facramenti per
ſupra octogeſimum millefimum & quadringen ceptio ei prodeſſe poterit d. ] Hortatus illum ad con d lii.mi.
telimum , nanigantibus è Phortea aftuario in Flan feſſionem omnium peccatorum faciendam Ab- raculor.
driam negaciationis cauſa, tantaſuborta eft ventorum bas: poftquam confeffus , vexatio prorſus defiit. cap.6.
vis,vt velis,malo ,armamentifýzruptis,nauiggzfedè in Cæſarius narrat , Bonnæ quendam Sacerdotem ,
ter tumētes vndas iactata,certiſſimă mortem cunctiex- C peſſimæ vitæ , laqueo eam abrupiſſe: co mortuo
fpeétarent. Nanicularius tantam , támque inſolitam concubinam pænitentiæ deſiderio , monafterium
aëris inclementiam eo temporis demiratus ( ſuberat e ingreſſam :fed, Dei permiſſione,ab Incubo dæmo
nim folftitium aftiuum ) cum id non fiderum : ſed malo nem fæpiùs ad Aagitium importunè ſollicitatam :
rum demonum ,qui hominibus ſemperſunt infeſti, in ó aqua benedicta aſperſione repuliſſe: ſed
crucis figno
ſidiis, magnis tribueret clamoribus: reddita est vox ex cùm rediiflet: Angelica falutationedeuotè recitata,
ima naui mulieris ſe miferè incuſantis,quod incubo hu longiùs velut ſagitta idłum fugiſſe. Neque adhuc
mana ſub effigie ,qui cumper multos anteactos annos dùm finis: donec purè omnibus vitæ maculis con
habuiſſet conſuetudinem , iam tum fuiſſet commixta , feſſione expurgatis, abiit importunus procus nun
ſetradendam, vtipfa
ab eo ſubalta:mari ergò celerius quam rediturus e. Eadem peracta Leodienſem el.z.mira
pereunte , qua tanti mali imminentis cauſam preftitif quendam ,moleſtiflimis ſuccubi dæmonis ludifica- cul.C.13
Thcod. de
Set, ceteriDei benignitate permanerent incolumes.Ac tionibus teſtatur ereptum Niderius in Formicarij
Apold . lib .
cedens ad lacrymantem fæminam iubente nauiculario Epitoma. Sed illuftrius eſt, quod Auctor Anony-16. vitæ D.
Sacerdos, eius atque ceterorum ſaluri conſulendi cauſa, mus, fed fidei cerca de B.Catharina S. Brigittæ fi- Domin .
crimen iam palam fatentem , horrentemſcelus , vehe- | D lia tradidit: cam cum Neapoli verſaretur c , uidam
ſuſpiriis indicibus ,pænitentem Nobili viduæ narranci, filiam ab nocturno dæmo
menter alto ex pectore
que falti,piè eft hortatus , ne ſibi deeffet , cui certò co ne grauißimè infeſtari,optimèconſuluiſſe.His au
gnoſceret Numinis fauorem adeſſe. crimina lacrymis ditis ( ait) valdè illarum vicem dolebat Catharina, a
ac animi panitudine deleri. Tantam miferentis Dei tacitè legens ſecum femelSalutationem Angelicam (vt
clementiam effe erga mortales , vt, altiis vel in malo ſemper erat ſoliça:cum de rebus ſpiritualibus conſule
rum profundum lapſos, reſipiſcentes , nonnunquam ad retur) ſaluberrimum eis confilium impertuit.Primò,vt
maiorem longè, quam vnquam ante habuiſſent gra puri ſuapeccata confiterentur. Aiebat enim ob pecca
tiam :recipiat. Mediapy Sacerdotis adhortatione:cum ta in confeſſionecelata , plerumque id genus illuſiones
multis fufpiriis, mulier admiſſum facinus deploraret, accidere. Deinde vi nudis pedibus, abſque lineis in
cunctis viſa eſt atra nubes è nauisſentinaprofiliiſe,in . dufiis cum omni humilitate continuis octo diebus irent
gentique ſono flamma, fumo, atque fatore,ſeſe deieciſſe ad templum S. Crucis , de ob reuerentiam paſſionis
in mare. Sedatum est inde coelum , & c .] Aut G ne Chriſti coram imagine ipſius à cruce pendentis lege
hoc quidem fatis vetulum :audite Hincmarum Ar rentſepties Dominicam orationem de Angelicam Sa
chiepiſcopum Rhemenſem , qui his vtitur verbis: E lutationem . Addebat verò fe quoque , licet indignam ,
si per fortiarias ,ait, aut maleficas, occulto ,ſed pungua ex commiſeratione libenter pro ipſis Deum rogaturam .
iniuſto,Dei indicio permittente,& diabolo preparante Fecerunt illæ quod iuffæ , & octauo die liberatæ
concubitus non fequitur; hortandi funt , quibus ifta e fuerunt. ( Swy.tom . 2. Mart. 22.) vbiNora Lector
ueniunt, ut, corde contrito & fpiritu humiliato,Deo. dierum continuationem petitam , quia continuata
Sacerdoti de omnibus peccatisſuis duram confeffionem poenitentia ſolereſſe feruentior, quàm interrupta:
per faciant, & profufislacrymis, &c. a Beda quoque, il numerum verò additum , non fiducia numeri, led
fortiarias. lud Chriſti
dæmonem interrogantis cxplicans: ve fæminæ illæ certi aliquid per modum ſponta
33.9.1 .
Quod eft nomen tibi: ſic ſcribit:fede noftri temporis neæ pænitentiæ ex Sanctæ confilio ſuſceptæ præ
Sacerdotes, qui per exorciſmi gratiam demones eiicere ftarent: fic etiam D.Dominici tempore Reginal
norunt, folentdicere patientes non aliter valere curari: dus, Confeſſionis beneficio quendam fratrem ,quem
nifi inquantumſapere poffunt,omne quod abimmun dæmon pede apprehenſum per templum raptabat,
disfpiritibas viſu, auditu, guſtu, tačtu o alio quoli liberauit . ( Tncodoricus de Appoldia libr.6. vitæ D.
bet corporis vel animifenfu, vigilantes dormienteſue Domin . cap. 3. ) Sic & S. Athanaſia abbatiſlamu
pertulerint,confitendo patenter exponant. Et mox hoc. lierem eripuic à vexatione mali dæmonis. ( Me

taph .
 LIBRI V I. C.
C. II .
II. SECT.
SECT. 111. Q. III.
509
taph.14 . Auguft .] Sic abs quodamn ob cupiditatem | Ajin porru confeſſionis sruenit. ] Ibidem. Vide eriam
vindi &tæ ,dæmonum à legione vexato ,diram hanc dicta ex Gaufrido , fupr.tomo 2.pari.57.A.
pænam S. Arnulphus Epiſcop. Suellionen ſis de De Venerabilis , Eucharistia perceptione , renc
pulit, vt eleganti Nilo deſcribit ſucceſſor cius Li renti ac debitâ , vetuſti quoque patres id vnani
fiardus,vila Arnulphicapit.24.Sed Subdamus ite miter conteftantur. Caffianus de quodam à dæ
rum quædam recentiora . In Auftriâ ( nondum an mone, nocturnis illuſionibus, graviter infeſtato,
ni ſunt decem ) vir nobilis magno quodam e furori meminit ; qui cùm , Seniorum confilio , inedicina
proximo amore distinebatur , vt nullum eius , negue huias falutaris remcdij vſus fuiffet ; ita omnis dia
humanis negue diuinis admonitis , faceret finem : sta bolica tentationis ſcena detecta eft, vt mox virtute Do
vefano completa igne torrebantur tota pracordia : hac minici corporis protegente, illa prateritæ illufionis con
ratione furere defiit ,terrore diuinitus incuffo. Leuicula fuetudo ceſſaret a . ] B.Proſper, Noſtris quoque tem- a Collat.
correptus febri, cum saceret noétu lečto affixus, ante poribus ( inquit ) Alpere V I. Cor.Carthaginicon 22.cap.6 .
le videre viſus rhedam flammiferam , fübie &tumque fruio , hoc fignum diabolicum monstroſumg , quod
equum flagrantem igne : tum rhedarius informemon ilic accidit,quis illius patria ciuis ignorat ? Quadam
ſtrum ,lairúmque atque ipfo ( vtar verbo ipſius )malo B iuuencula Araba natione , ancilla Dei babrium ge
damone truculentius, quo nihil terribilius mortalium Stans, cùm in balneo laxans fimulacrum quoddain
timori eft.Quid ceſſas,inquit :quin conſcendis currum , Veneris,impudicè aspiceret, & feipfam , eique ſe conſi
dignum promeritis tuis : borruit miſer ſubito pauore milans , domicilium fediabolo prebuit. Starim ille leo
defixus: tandem recepto animo corripit gladium pro qui rugiens circuir , quem querebat ingenit. Meatus
ximum le &to, vibrátque, ut fubueniatur interim ma igitur gutruris eius occupans , nullum cibum , nullum
gna voce domeſticos inclamans , trepidi accurruni fa. que poium iraiiciens per feptuaginta ferme dies.toli
muli ,domifgue tota ſopore difcuffo : quineriam exciti démque noctes, iciunium ſibi diabolus ex capro pol
vicini nonnulli, quærentes clamoris cauſam : dein pre Seſsóquevafe exhibuir. Hoc monstrum parentespuella,
texentes impoſirum fuiſſe auribus oculiſque formidin per tor dierum fpacia auferri poffe fperantes, dum ix
allenande. Verùm cùm fremeret adhuc effe in conspe. ge malum vlterius tolerare non poffent, fimul cum fi
Elu ,nec finiretur metus, inſinuaret fe potiùs in pectora lia ſefe ingefferunt facerdori , qua alta crant fideliter
aliorum , intempefta licet no&te,venicur ad collegium : in imantes. Hoc tantum puella fatebatur, auem quan .
mittuntur duo , qui luftrali agua , crucis ſigno , e in dam noctis medio apparere, que ſibi ore, neſcio quid,
cera conſecrata imagine agni timorem ranrisfer le infunderet. Stupor tunc inerai cunctis videre puellam
niunt,dum affirmatet ager demonem abfcefliffe
agerdemonem ab in pre- c nullis indiciis diuturni ieiuni, fædalam , nullo pallore,
Sens minaci vuliu , Sauag, ira manifestum : deiectis ſeusabe , vel debilitate confe&tam : quin potiùs robu
deinde peccatis, turpi perinde amore,quàm tristi ari fram ſucco viſcerum , moléque membrorum. Cúmque
mum rerrore liberauit. ] Littera Austria 1991., incredibilia viderentur , que decebantar , habito confi
Eodem tempore in Bauariâ , mulier arumnofa, lio,in monasterio puellarum , in quo reliquia S.Stepha
lexitate natura,fiue grauitate arumna, implorato de. ni fita funt, facerdos puellam fimul & præpofito com
mori fefe deuouit, ut opem ferret : & tum quidem non mendauit, illic primò taniùm die apparuiſſe illam
ſexfie prafeniem , verùm in poteſtatem vi rediit ex ma anem afferuit, fibique increpaffe ,quod neque fame ne
rore , dedit pænas iaéti verbi , terroribus non tantum que fiti compulfa illum appeteret locum , quo fibi acce
pauida , fed & verberibus runfa : vr criam ab adiru dere non liceret. Per daas fanè bebdomadas nibil cibi
nostri templiprohiberetur , virgarum quas fola ipſa vel poculi fumens in monasterio manſl. Accidit au
conspicabatur interitu . Cùm renie narraffet marrone sem vt quintufdecimus Dominicus illucefceret dies,
cuidam adducta ad ſacerdotem nostrum , ab eóque aſcendēte nobifcum Sacerdote,ut maiutinñ illic facri
Confesſiono pargata eſt, omnique molestia liberala ,ce ficrum folito offerretur , puellam præpofitus ad altare
rea cælestis agni imagine ad collum appenfa. Idem re perduxit , co inceffu & habitu , quo folent rubore per
medium alteri fuit codem morbo laboranti.Vorum alia D fefe ex epulis ,poculiſquemulieres aduenire. Sed vt fe
virginitatis monasticam vitam , cum incestis nu olla prastrauit altari , clamore fletus ſui cunctis. aftan
priis mutarat, propinquorum impulfu , non impunè, tibus gemitus lacrymáſque induxit, quibus tantùm
malum auferendum plebs Dominum cxorabat, erat
nempe coniunéta eft, cum viro nequam ,neque defere. S
batur umquam abangoreconfcientia :ita miferè viue enim iam indecensmurmur in populo. Pera& to itaque
bat , cùm affli&taretur aliquando his curis , & careret ſacrificio , cum eadem inter ceteras , breuem particu
Solaiio , domo egreditur : mox damonem cum ingenti lam corporis Domini tinctam à ſacerdore perciperet,
terrore conspicit, fugatque Cruce obiecta , fed confe ſemihora mandens iraiicere non valuit , nondum illo
Atim tamen , non ſecus ac furiis icta , quoduis facinus fagato , de quo dicit Apostolus , Quæ conſonantia
immane meditatur , intermicabat in his tenebris ali Chriſti ad Belial: & iterùm ; non poteſtis calicem
quid lucis, confugienti ad preces,vi ad exortum Solis Domini bibere & calicem dæmoniorum ,non po
nebula, timor abfceffit , fubit cogitatio confeffionis; teſtis menſæ Domini participare , & menſæ dæ
recordatio fidei violate : nimirum hoc feminarium moniorum . Mann igitur faciem eius fustentanti
mali, cùm acceffiffet ad adem ,multòmagis cùm per Sacerdote ,xe Sanctum proiiceret , à quodam Diacono
rumpere conaretur ad Sacerdotem à confeſſionibus ,ve- Efüggestum eft ,utcalicem ſalutarem gutturieins Pon
trahebatur quaſi manu iniecta :donec tandem aliorim rifex applicarei. Quod vtfactum eft,ftatim ut locum
auxilio exemplóque feipfam & malum demonem slum , quem Diabolusobfederat , Saluatoris imperio
vicir. ] Littere German.ſuper.in iiſdem & illud ex: reliquit , Sacramentum , quod ore geftabat,cum laude
preſſum ; in Vindelicis malefici quidam homo ingeni Redemptoris tranſglutiffe puella clamauit. Hinc la
& audaciæ prompta , multa de morituris , diftantibus, titia , hinc voces in gloriam Dei , quod pofto toginta
quantumlibet locis,vaticinabatur, ludificante diabolo: o duos dies , diabolo expulfo ,puella de poreftate fuerit
à quo cum fingulis pene noctibus exerceretur, incila cruia inimici .] Hactenusb Proſpert. D.Bernard. |b de di
barur interdiu oblaia ſpecie augustiore ,ad grauiora aliam perfonam ſuper caput eius politâ Euchari . mid.comp.
cap . 6 ,
flagiiia, Fluctuabai miſer, e iam vulgo miſerandus: ftiâ liberauir ab eodem hoſte generis humani . C'li. 2.cius
sed , Deo adſpirante , miferiarum tandem perfugium . Mediolani in Eccleſiâ S. Ambroſij addu &ta ad vitæ c.z.
Gg6 eum
 DISQUISITIONVM MAGICARVM
SIO
eum fuit mulier multis annis obſeſfa, ficque de- A ftatim dæmones ( qui,à nullis cernebantur ) illa ex
formata , vt monſtrum , non femina , videretur. rogo eleuant , & in aëre ſuſpenſa tenent Indenata
Conuerſus ad popular , iuffit omnes attentiùs populi indignativ, exclamant , occidanturEpiſco
orare : Mijámque iuffa propè altare constituta fe pus & Monachi, qui ſtimulati liuoresácti viri olla
mina toneri ,auspickus ,quoties de more facro faluta cóburere conati . Quid ceſſamus? Dcus id fibi non
rem hostiam ſignabar toties ad mulierem quoque con . placere demoſtrat.Extimuit Epifcopus: ſed Inqui .
uerſus,eodem figno crucis ediro Spiritum nequă athle Licores eum adhortati ſunt , Admillam celebran
ia fortis impugnat. Expleta aniem oratione Domini dam ipſe ſe accingeret: Deum potiùs miraculum
ca efficaciùs hostem aggreduur. Patena fiquidem ca facturú , quàm fidei cauſam finat in periculo ver
licis facrum Donins corpus imponens, talia logueba fari. Milla fuit,de B.Virgine : vbi ventum ad cor
tur : adeft ille, qui pro noſtra ſalute paffurus ; nunc, poris Dominici eleuationé , dæmones in aëre cla
inquit, princeps múdi ciicicrur foras.Hoc illud cor mare cæperunt, ô Guido de Lacha nos defendimuste,
pus, quodde corpore virginis fumplum eft, quod infis quantum pornimus: fed modonon plus poſſumus, quia
pite crucisextenfum eft, quod intumulo iacuit, quod adeft maior nobis. Confeſtim ofla in rogum recidê
de morte furrexit ; quod videnribus diſcipulis afcendie re, & incendio in cineres redacta fuêrc. ] Hîc per
in celum . In huius ergo maieftatis terribili poreſtate, B pende primò dolum diaboli , quo pacto defuncti
tibi fpiritus maligne pracipio, vt ab hac ancilla eius hæretici Magi, memoria tacatur,vt plures animas
egyediens , contingere eam deinceps non prafumas, illaqucer.Sccundò,vide potentiam preſentix Do
Cúmque eam inuitus deferens, manere ultrà non ininici corporis , & hoſtiæ in B.MARIÆ Miſsâ
valens atrociùs affli&tarot , tam magnam iram ,quàm confecratæ . 3. fidem Fratrum non irritam , & ftu
modicum tempus habens: rediens pater fan &tus ad al dium Quæſitorum fidei tam præfenti à Dco ope
care , fractionë hostia ſalmiaris ritè compleuit , diffun confirmatum . Pet . Martyr.nauigationis Columbi
dendámque in populo pacem ministro dedis , & confe toxens Hiſtoriam ,in Occidétali illo Indiarum tra
ftim paz e falus integra reddita mulieri. ] Hacte & tu teſtatur, commune miraculum fuiſſe ; quòd li
aus Guilhelm. Abbas, d.libr.z. loan.autem Moli Euchariſtiæ facramentum per Chriftianos alicubi
netus, in Chron . Belgicis anni 1490.deſcribens mo collocabatur,continuò dæmones obmuteſcebant.
leftifimam multorum annorú vexationem , quam Ante annos fermè quadrigentos vixit, Cæfarius
propter vnius ( quæ diu dæmonis ſuccuba fuerat ) | Ciftercienſis , eius c hæc ſunt verba ; Tempore illo clib.g.Mi
Nónnæ peccatuin , in innocentes virgines ſocias quádomanifeftaricæperuntbarefes Albienfes,quidam ra.cap.12.
eius Quercetenſes Deus ſatanæ permiſerat: nar maligni viriure diabólica fuffulti,
quadam ſigna atque
rat multos ex illâ legione , quæ religioſas inualc portenta ostenderunt,quibus & eaſdem hæreſes robo
rat ; & fe Hierarchiz Seraphinorum fuille gloria rauerunt, ea multos fidelium in fide fubuerierunt : ſu
batur, hoc remedio pulſos ex Energumenis. Cùm per aquas ambulauerunt, & nõ junt ſubmerfi.Cernens
enim Decanus Cameracenſis, vir doctus & pro hoc facerdos quidam fide catholicus, & vita religiofus,
bus vnâ cum aliis exorciſtis accederet , peralta fa. ſciens vera lignacum falfa doctrina eſſe non posse,cor
cra communione, viuificam hoftiam , non ferrens ,ſubito pus Domini cumpixide ad flumē,ubs sllo populisfuas
damon exclamabat : Ah , ſatis probè armati accedi ostenſuri erant virtutes,deporlaust,dixitga in audien
tis ! panemnè illum fumpfistis. Quem panem ais im lia omnium :adiuro te diabole per eum ,que in manibus
probè: inferebat Decanus. Si nihil eft aliud ,quàm pa porto ,ne in boc flumine,ad buius populi fubuerfionem ,
nis , maneto in hoc corporeobfeffo, fin. a. vi nos credi per hos homines iantas exerceas plantaſias. Pof bec
mus,verum eft corpus I ES V. CHRISTI, Sala verba ,illis ſuper undas fluminis ambulácibus,orprines,
facerdos turbatus, corpus Dominicum in flumine ia
Hatoris nostri, iubeo, confestim fuge ex hoc corpore, nec
ollam ei ampliusmolestiam audeexhibere. Q40 dicto Detanit.Mora Christiporenia,moxenim vielementum
( rem miram ) energumena vi magno leuala faſce mo terigit ſacramentum ,phaniaſia ceffit veritati, & pfeu
lestia, confestim refpirare, em alta voce l es v M VO do sili San &ti, quaſi plumbum
deſcendentes in profun
care cæpit. Quod idem omnes faciebant cetera, quan dum , ſuntfubmerfi,pixeos verò cum facramento ſtarim
do demone expulſo liberabantur. ] Hæc Molinetus ab angelis fublata eft. Videns facerdos bæc omnia ,de
ſcriptor eius temporis. Cui fimile noftris tempo miraculo quidem exſultauit,fed de ia tura facramenes
a liber en ribus Laoduni in Belgicâ accidiſſe , tàm norunt doluit:lolam verò noctem in lacrymis et gemitu tran
colaz 0- Caluiniſtæ ; quorum aderantmultamillia ;quàm figens , manè pixidem cum facramento reperit fuper
bry oblid. fremunt & rumpuntura.B. Auxentius Abbas, di altare.Hac nobis eo tépore relata ſunt .] Thomas Bra
& dæmo- ( cipulum habebat nomine Baſilium :hunc dæmo bantinus,vulgò vocatus,a Cantiprato ,eodem ſæcu
nis per ve.
nerabilem nes adeò malè mulcarunt , vt pro exanimi,corpore lo vixit ; anno 1231.pradicante , inquit , in Teuthonia
Euchari toro ſaucius & confractus ad Auxentium curru M.Conrado contra barericos, ab eifdem felici mor .
friá cxpol- delatus fuerit. Abbas iaſſit cum ſurgere, ó veneran te perempto, bereticus quidam ( ut per fratrem Conra
hone:olim dum corpus & viuificum fanguinem Domini nostri dum , Prouincialem Pradicatorum per Teithoniam ,
non femel
Parifiis , I es v Christi fumere , & Starim reuerti in locum ante multos annos accepi ) ſeductus a'damonibus,fra
E
nunc hoc (uum ,abuit,nec amplius tentator cum aggreſſus.b ] Su trem quendam ordinis Pradicatorum ad bæreſim inui.
anno 1598 perat omnem admirarioncm , quod de Guidonc tabat . Quem cim videret inſtantiſſime renitentem ,
Lcodij a- 1 de La hà memorat Bern, Luxemburgicus, in Ca dixit fratri:perisnax és valdeinfide ima ,nec tamen de
pod Ho
uium edi- calogo bareticor.lit.G .hunc in Epiſcopatu Brixien hac niſi per ſcripta guadam ,aliquid cerriùs inspexišti,
tus telta li ita fimulaſiç ſanctiratem vt pro altero S.loanne Credere auiem fi velles dictis meis , Christum tibi of
ror & Fai' Baptiſta à populo haberetur, ſepultus itaque fuit matrem eius , o Sanctos oculala fide monstrarem .
in Eaer
perhonorificè.Poſt mortem certis teſtimoniis in Mox ille illufionem dæmonum fufpicatus, volens ta
gumeno,
8 Sim Mc- quifitores deprehenderunt hæreticum fuiſſe, qua men probare guid eflet : non immersio inguir heibi tunc
taphraft.in re de Confilio Epifcopi & aliorum prudentium crederem , ſipromiffa duceres ad effectum . Gauifss be
vita S.Au- affefforum , fentétiam tulerunt , cadauer exhuman reticus, diem fratr ſtatuit. Frater vero pixidem cum
xentij. 14. dum comburendúmque. Exhumaturadſtante po Sacramēto corporis Christi clam fecumfub cappa por
Febr.
pulo & ofta proiiciuntur in ignem , led ecce tibi tauir.Daxil ergo fratrem hareticus in fpecu cuiuſdan
montis

1
 LIBRI VI . C. II. SECT. III. I. III.
SIT
1 montis in amplum valdè palatium , quod claritate mi- A tremens implorare,vi èrantis ipſum amfructibus expe
rabili relucebat, Nec mora,vbi in interiorem partem diret, cumg diu per loca inwia filuasja vaftiffimaser
palais peruenerunt,viderunt thronos pofitos, quafiex raffet ,vix tădem paftorem reperit, à quo in via ductus
auro puriſſimo , in quibus fedebar rex fulgore coruſco didicit, fe milliacentum à loco abeffe ,quo Euchariſtiam
circúdatus , & iuxta cum regina ſereno vuliu pulcherri deferre cupiebat. Ad ſuas rädern jedes reuerfus rem 10
ma , ex vtraq; parte ſedilia, in quibus feniores quaſi tam detulii ad magiftratus.cētigit hoc imperante Ma
Patriarcha , vel velut Apostoli,adftante permaxima ximiliano.] Hactenùs Comes Mirandulam . Quare
multitudine Angelorum , & hi omnes luce fiderea co propter hæc & fimilia innumera ſemper Catholi
ruſcantes : vt nihil minus quam demones putarentur. ci credidere , hoc viuificú corpus , mortiferi hoſtis
Hos ,mox vt vidit hæreticus, cadens in facić adorauit. præſtigias diſcutere , & noxas ab eo inferédas arce
Dictus aulē frater immotus ſterit : ſed tanto ſpectaculo re ac repellere.Sétiebathoc.Prædicatorú Neapoli
vehementer obftupuit, mox ad eum conuerſus bare Prior, hac ſe Panopliâ municns cótra horrendam
ticus,quare,inquit, Dei filium intuens non adoras?pro viſionem ,circa annum 1370 Ibi in conueniu S. Do
nus accedens adora ,quem vides, & abore eius fidei no minici accidit,vt poft completorium ( inquit Fr.Anto
ſtre ſecreta fuſcipies.Tunc frater accedens propias ex- Boius Senenſis refe&tionis locü ingrederetur,cui eral cin Chro .
Ordinis .
į traxit pixidem, obtulit regine in folio fedēti,dicens: illius cura comiffa,qui mox in ingreſſu vider illum fra- Fr. Prædi
fi regina es mater Christi,ecce filius tuus: quem fi ſuſce tribus circunquaque referium , o illi cappas habebant cat.in Có
peris,le velut matrem Deirecognoſcam , Cum hac prati induras, G ,lanquam hora foret collationis facienda, & mun. fol.
nus voce totum illudphantasticum cuanefcit, de anni illam exspectarent,ſedebāt. Accurrit ille fine mora ad 199.
hilato fulgore , lantetenebre denfuerunt , vt vix frater Priorem ,& illudei aperit. Priorfratvē délirum putat,
cum ductare fuo ad montis exitum regredi potuerint . vel fomnia narrantem : ariamen dum urgetur, vadil,
Conuerfus ergo hæreticus ad fidem rediit, miram vider, & credit, & ille quoque turbatur , rem mox
Cantipr; demonis asturiam ſtupefactusexpauit .* ]Eadem alio
lib.1 . Apú confericummonasterij grauioribus Patribus pru
cap . 23 . tempore eodé remedio patefacta fuit & diſſipata. deniioribus :de quorum confilio facras vestes aſſumii, &
bli.de Seri accipite, Pics Mirädulani,verbis b ; Fuit in Alpibus, facrã Chrifti corpus deferendo,toto cõuentu comitanie,
gibus. R betiis facerdos quidam probus anteannos duodecim , fe illuc cöfert, & ad illumſermone directo,qui honora
cui cùmforet opus,ad agrorum quendam graui oppres . tsore loco ſedebat,cosadiurat,vt aperiant quinam fint,
fum morbo Eucharistiam deferre,cum lögiùs ille aber of ad quid vencrini, & quid velint : &, vt ad bacre
let,viderega ſe non ita,vtoporteret, celeriter ad eum fpondeant,illis præcipit in nomine illius Domini, quem
pedibus po Te peruenire,aſcéditequum ,collog, San £tiffi-| geftabar in manibus.Ve tamen quãdo Prior coram illis
mum Christi corpus pixidi inclufum falis honorifice côparuii cum venerabili Sacramento,ills omnes afurrc
alligauit, iter fuum quantò ociùs accelerans.Cùm non xerunt quidem capita inclinaueruni,capulia tamen
nibil proceſſiſſet, obuium habuit quendam , qui, vt equo taliter demittentes, or eum minime viderent, o hoc
deſcendens fecum pergeret ad spettacalum quoddam facto iterum federunt : ita iuſſi à Priore ,vt respödereni
mirabiliſſimum inuitauit.Imprudens homo, & cupidi ad propofita,inclinară .Tädem ,qui inter cos videbatur
late rei sam ſtupenda du £ tusparuit : vix equofe dimi precipuus, respondens dixit : quod ipfi omnesfuerant
Serat,cùm fenfit fe per aëra vnà cum comite deferri, & ciufdē ordinis religiofi , & promaioriparte Magistri,
breui tempore in altiſſimo montis cacumine ſtatus, ibi Priores, Superiores ,Baccalaurei, Lectores, aliis offi
ampliſſima, e emæniſſima planicies erat arboribus ciis donati, & quod omnes dānationis ſententiam acce
vndique excelfifſimis obſepta,rupibúfque horrēdis cir peranı:quoniã ambitio mulia ,ſuperbia ,inuidia,& alia
cumcincta . In medio chotos innumeros as varios ludos huius generis vitiacos fecerant damnatione
dignos. Sed
cuiufuis generis , menfas lauris ac diuerfis ferculis in quòd diuina permittente clementia , iuſſi fuerunt illuc
ſtručtas erat videre, audiebantur etiam concentus qui venire,di cos & vniuerfos ordinis cultorescommonefa
libet omni fuauitate affluentes. denique aderant , qua cerent , ut fua vocationi facerent faris. Nam illi,quia
animos horninum iucundiffimis delinimētis renere pos- D minimè id prastiterans,omnes damnari erant.b flam
ſeni , & dulcedine perfufos intima demulcere folent , mis cremabantar alernis.Etin fignum huius cun & ti in
Obstupefa &tus improviſare fimplex bonuſ facerdos, cos afpicerēt.Et hoc dicto omnes illi cappas aperuerunt,
neque eloguipre admiratione autbiſcere audens,penè di linguli eorum flammis circumciniti & incenfi viji
exira ſe.pofitus,attonitusg , barebat. Tum focius,qui fuere, & tuncidem pracipuus manu in menfa ſignūde
cum adduxerat , petist ab eo ,velléineReginam, que ibi dit, & fic illa viſio cuanuit, 6 101us conuentus manlı.
aderat,fupplex venerari, & munus illi aliquod offerre. timore cõšternatus .] Vah! quàm timenda peſtis hæc
In alto quodam folio Regina adfidebat,effigie formofifa ambitio , quæ tanto cum damno Sanctorum etiam
fima, regio culiu , ornamentis mirificis ornata. Ac in cætus ſe ingerit:Huic rei probandæ aliud teſti
cedebant ad eam posternentes ſe bumi cuncti,qui ade monium ,non minoris fidei adſcribam obiter, nú
Tanı ,bini, quaternive, ordine pulcherrimo, & bumi ſe recens ex litteris cuiufdam fidei digniſſimæ facer
prosternentes eam colebant , varia munera offerentes. dotis hoc anno Neapoli perſcriptú in hæc verba ,
Ad mētionem Regina homo, cum videret eam fic ful Cafu accidit, vt acceptis tuis proximis litteris loquerei 1599 .
gētem , & ministris plurimis cinctam putauiteſſe ma cum Fr. N. philoſophia Profeffore, qui in Salernitano
irene Christi,caliga tozerra Reginam , neque enim fu- El Monasterio fuit ſuperior,ismihi narrauit F.Tiberiū
spicabatur vllas prestigias, demonumga Spectra, alio bominem Sanctimonie laude praftantifſ quiſæpiùs hec
quin eò non appropinquaſſet. Reputans igitur fecum , Sanctitatis titulo fuit fuperior , ſibi coram rem ita nar
quid illi dono daret,exiftimauitnibil ci gratius ant in raffe ,cùm quadā die ſub noctem Fr.Tiberius inuiſeres
cundius futurü in manus, quàm fily corpus.acceffit fratres ,an in lecto demore accubuericnt, tranfiuit per
ad pedes accidens in modum fupplicis arculam ,in qua tricliniñ : vbi vidit plerage lumina,cuvocem audinu
erat augustiſſimum Sacramentum ,è collo detrattam ,in bominis de ſuperiore loco legeniis, vidit plerose, mini
gremiomulieris illius poſuir.Mirares,omnia continuò ſtranies,landem qui ſuperioris locum tenebar,factofu
cuanuero. Perculfus buiufmodi nouitate homo rudis, per mēſam ſignofic locutus eft.Ambitio & crapula ,du.
e prestigiis irretitii ſe videns,& in horroribus den xeruni nosadtartara. Et nunc etiam fupereft velui ci
fillimis & lustris deftitutum conspicies,opem diuinam Carrix inmēfa ,perinde acfiigneiacta elet.]Hæcviſio
G88 2 confir
 DISQVISITIONVM MAGICARVM
512
confirinat præcedérem.Cæterùm cùm tam cfficax | A | pictoris à dæinone inflámará lanavir; & qui ener- pho. Ter
fit fola pręłentia ; quid ſumere, & ei vniri?docet id gumenuin ei fanandú obtulerat , & aliumi quoque full.in A
polog.cap.
a in Lau- D.Macharius,hiſtoriam narrat Palladius * ; tradés, energumenum ferociſſimú liberauit ; & hydropi 32 .
Haca.6.19. yxorem cuiuſdam Ægyptij maleficis carminibus cæ, cæcóque fanitatem reſtituir, S.Eutychius Pa- ' Pallad.c.
fic affe & am fuiffe,vtadfpicientibus equa videre triarcha n: & contra virulentos morſus S.Paternus 19. & 20.
tur,cùm tamen fermonis humani vſum retineret, Abricenſis Contra dæmnonis oblidécis ferociam Solora.lib.
adducta mulier à marito ad D. Macharium : hic non rarò præualaere priores digiti Sacerdotales 6.c.20.,So.
cam liberauit, & dixit ;tantùm dæmonibus in mi conſecrationc chriſmatis in ordinis ſuſceptione c.19. Beda
ſellam licuiffe , cò quòd multum temporis ab Eu lanctificati. Scribit loá .Molinetus Chren.Belgici in vita. S.
Gutbert.c.
chariſtiæ perceptione fe abſtinuiſſet , frequentiùs anno 1490. Ægydium Nettcletú Decanú Came
1 ;. Caſſian.
itaque in poſterum ad le s v corpus fumendum racenſem , cùm exorciſaret Quercetentes Energu . collat.14.
accederet: cuias quàm vtilis frequentatio , docet menas, quæ loqui, labra claudente da mone,nolc- cap. 7.
b lib. 3.de receoti exemplo Leonardus Vairus b ; quod , de bant;folitum digitis illis labradeducere, & incre- sRufin . li.
pitare hoſtem ; li vales porélque digitos hos oleo 1.Eccl.hift.
faſcino cafeau Codicis , nunc aſcribere mihi non licet . B
vlt. facro imbutos mordere vel lædere, en illos tibi phil.in vit.
Separari non debet ab hoc remedio, incruentum
T Misje Sacrificium ; cuius oblationis eodé effectus permitro: fi nequis, os aperi , impero. Mox autem S.Bafil.
fæpè docuit experientia, Por tribunitim ( inquit B. Energumenas viſas liberari magnâ moleſtiâ ,cæpit Y
clib.22.de Auguſtinusc ) Hesperius, qui apud nos eft, babet in feque Decano parêre,eique reſpondere ad quęlita.clibr.6.hi
ftor.Eccle.
Ciuit.Dei territorio Faſſalenfi fundum Zubedi appellatum , ubi TERTIVM remedium eft,recurrere ad Sanctos
cap : 35 :
cap.8. cim affli& tione animaliã , feruorum ſuorum ,domum viros , & auxiliú ab iis pecere , quos conſtac habere v libr.4.
ſuam ſpiriruum malignorum vim noxiam perperi com donum miraculorú ( quod donum ,etfi rariùs ,etiam cpift.7.
s Clemens
periffet ,rogauit nostros me abfente preſbyieros, ut ali iis poteſtcompetere qui vitæ ſunt non probatæ P,
epif.ad la
quis illorum eò pergeret , cuius orationibus cederent . dum tamé fidem rectam habcant)hoc remediuni, cob . Ana
Perrexit vnus, obtulit ibi ſacrificium corporis Christi, quia vix vlli tales hodic, ſalıé in his Europæis re- clet. epift.
d Metaph
in April.in. orans quantum poruit,ur ceſſaret illa vexatio :Deo pro gionibus ; vix vſui hîc fit ; olim frequens fuit,ſuot 3. Caius c
vita Theo tinus miſeranie ceffanit.] Idem confirmat exéplum cnim plenæ vtiliter ad Sáctos confugientiú exem- pift.ad ke
dori.
illud D. Bernardi paulò antè narratum ; & aliud à c plis omnes facræ hiſtoriæ : neque tum quotquot Coc.Rom .
e li . 9. col Gaufrido narratum in vitâ S.Petri Tarenraſij. fup. dæmonia ciiciebát , erant præditi Eccleſiaſtico or- fub.Siluel.
lat. ca.s. & tomo 2. pag . 73. & aliud apud Metaphraſtem de B. dine Exorciſtarum ,vt conſtat 9 :erat tamen etiam cap. 3.An
aliis co
dem lib. Theodoro Archimandritâ , qui precibus & Sacræ primis temporibus in Eccleſiâ hîc ordo , vt ftatim tiochenú.
canon . 10 .
millæ oblatione multitudinem locuftarum im oftendetur. Sanè olim SS.viri dæmones fugabant Carthagi
f Marci 6. menſam ,nebulæ inftar Mazaniæ locum occupan & vincebant ſolâ interdum præſentiâ fuâ ,vt legi- nél. 4.can.
1.13 .14.ca.
Iaco. tem interemit d . Poffent ex Tilm . Bredenbachio mus de B.Macario Alexandrino, apud Palladiuin , 4. & fequ.
s.v.
ad abolé- addi nonnulla ; ſed vnius D. Auguſtini ſufficere & de Ægyptio apud Sozomenum , & de S. Guth- cui inter
dá.extr.de deber auctoritas. Facentur hodie maleficæ le dum berto apud Bedam , & de Ruſtico apud Callia- ſcriple D.
hær. conc. miſlam audiunt , ab omni dæmonis vexatione li num ;' vel verbis duntaxat,vt B.Baſilius & Paph- Auguftin ..
Florent in
beras eſſe ; ideóque le diutiùs ad horam vſque nutius ', vel litteris vi de S.Eugédo lcgitur,in eius y Microlo
Decr.vnio
dis, Conc. meridianam in Catholicorum templis, in quibus vita, & de S. Gregorio Thaumaturgo lcribit Gre- de obſeru.
Tridentin . plures miſlæ dicuntur , moras trahere. gor. Niffen.vel percuſſione & verbere, vs S.Pau z Concil.
ſefl. 7.can. De oleo, quoque,infirmorum ,per Epiſcopum be lus Simplex apud Palladium & Thcodorus apud Laodicen.
1. & feli.
14. deex- nedicto : quo in extremæ voctionis vtimur Sacra- D Gregorium presbyterum eius vitæ narratorem , & cap.26,
a Pallad.in
crema vn- méto,ex diuinâ inſtitutionef ;dubitari nequit ;cùm B.Viſmarus, apud Ratherium ,in Suriy tomo 2. Laula. ca.
& ionc.ca- eciam ad corporis ſanitaté lit inſtitucum : & quouis QVARTVM eſt,exorciſmus ecclefiafticus.Nora 77 . & lo
non.l. olco à viris Sanctis etiã non Epiſcopis ,& non ſo bunc ordinem exorciſtarum in Eccleſiâ iain antè leph.lib.3.
in Luc.c.
8.fol.315. leminiter,ſed obiter, vt fe res offerebat ,benedicto, 1300.annos ſeruatum fuiffc.patet ex B.Ignatij epi- antiq.cs.
h Metaph. id non ſemel legamuseffectum.Exempla huius rei ſtolâ ab Antioche . & ep.Cornel.Papæad Fabianú, li.z.dizia.
in cius vi- plurima habeinus. Beda ; cùm ageret de monialis quam Euſebius conferuauit ; & , ex Firmilian.ad infti.& Be.
ta menſe cuiuſdam obſeſſæ à variis , quæ dæmon inflixerat, Cyprian ." & ex aliis Patribus Cóliliisque , con- da in ca.8.
langar.
i Suriusla vulneribus,lanatione: & narraſſer vno excepto cę. ſtat iis,quibus in Eccleſiaſt.Hifto.conſtat aliquid . Loc . Gre
c Pet.
nuar . 19 .teris ſanaris, hæftanti Sacerdoti ipſammetcond fuiſſe verò exorciſmos , quibus viebantur , cercas gor. to. 2.
& Metaph. liun dedifle 8,fi(inquit )oleum pro infirmis cõſecra orationes ab Ecclefiâ comprobatas , ex Concilio dcrep.fol .
7.Februar. , illo Carth.4.probatur, & quia Micrologus obſer- 355.Špré
|Metaphr. tum,cidē medicamēto asperſeris,ficque me perunxeris
14. Febru. Starim ſanitarivestirnar.Nam vidi quondam per fpirs uauit folos exorciſmos;per Christü Dominum , & c.ger, par...
Gicut cæteras orationes non finiri; ſed , Per eum qui ca.6 .Ana
m Suri' soium in quadam longiùs pofita civitate, quam nüquam
Martij. corporalibus oculis vide puellam quadam ,pari calami venturus eft iudicare viuos moriuos, c.cuiusdi- nias lib.4.
Eufach .
in eius vi-late laborantom , laliter à facerdote curata.Fecit.v illa Euerfitatis cauſa cſt, quoniam nihil magis dæmones de nat.da.
ta.April.6. ſuggefferat,ſtarimi, bulcus remediã , quod ante resfuer exhorrent , quàm extremi iudicij memoriam ,quo 156. Sed
Anony ; rai,accipere conſenſit.] Hoc oleo S.Theodoſiuscæ omnes in æternam gehennam derudentur y.Fic copiofius
mus in ci ' nobiarcha bruchos pellebat b,morbos grauiſſimos bant autem initiò exorciſmi non in domibus pri- & ordina
yita. 16.
April. S.Launomarus abigebat .Eucheria vxor Agapij uatis,ob metum ;neque in templis,ob reuerétiam ; tiº P.Thy.
x veneficio attentata,cùm ei roderetur inteſtina,ad fedhoc exoleuit ,petebatur fignum integrode
fed fub dio 2 :
p Matth.7. lata eſt ad S.Parthenium ;qui triduò orans, & olco egreſſionis àdæmone “, & nomen dæmonis ,quæ demoniac.
V.22. Mar. Sáctorum ei propinato ſanam remifick : idémque duo adhuc hodiè retinentur : fed & cibos omnes opere p. ;.
9. & Luc. hîciple Sanctus beneficium ,eodé oleo inungens, quibus maleficiari veſcuntur,exorcizari vtile pu Mégus in
Fofte de
q10.
Clemēs. impédit cuidá Lesbo Oano. Erat hoc ordinarium cabatur , formulá nobis ſuggerit Sacerdotale Ro- monum ,&
Rom . li.s.| B.Auxentij Archimandritæ contra dæmonis obli. manum :alia quoque in his obleruáda collegerunt Zacharias
confti.cap. diones, morbosque ab eo illatos remedium ' Nec alij « ; Nobis non vacat iſta hîc perſequi,ſolùm ad- Vicecó. in
32. Iuſtin. minori fucceffu vfi eodem contra ſerpentis ictum
Mart. dial. do cauendum exorciſtis,ne cum dæmone iocécur, cópleméto
cont. Tri- ' virulentú S.Vvinvvalocus Abbas ; m &, qui manú & curiela , nugaciave miſceant colloquia . Vidi cifticæ.

( ingui:
 !
LIB . VI . C. 11. SECT. III. Q. III. S13

( inquil Niderius in Formicario ) in conuentu Colo . Al ftiùs,ac linguæ fienú iniiciat : fed frultrà.proficie
nienfi,frairē, verbis faris iocofum ,fed in gratia expel bat enim in peius , & per omnia anxij aftlidique
lends damones valdè famoſum . Hic cum in terminis animi bgna prębebat.Quamobrem acccdens eum
cõuenius Colonienfis damonem in obfeffo corpore ar Et nofter, quærir benignè,ecquid habeat ? cuirei va
ret :damo petimit á fraire locum recedendi:guo gauifus cet ? & cur adeô creber in Dei nomine irreueren
frater ait in ioco,In cloacam meam vadas.Exui igitur ter vſurpando ? Refert ille ; Perij miſer , diaboli
damõ, et no& te cum frater venirem purgare veller,de pedicis lum irreritus ;nec tamen quas promiſit, &
mon tam divè eum lorfit prope cloacam ,vi vitam cum opto delicias frui datur. Quibus auditis nofter,
difficultare faluaret. ] Sancta res eſt dafmones ciice giave quidpiam ſubelſe veritus,manu prehenlum
re, fanctè tractanda fic fecere quotquot olim hoc in collegiú introducit ,& blandè rogitat;quid hoc
exorciſmi remedio tam efficaciter vi fuêre. Vixit rei lit,ne Gbi grauetur aperire.Tum N.cum lacry
B.Vrimaros Epiſcopus ante annos octingétos,vi. mis ordine,tum quidem perturbato ,led ſequenti
a April.7 % . I tam eius Raitherios ſcripris mandauit a; memorar die tranquilliùs , eo ipſo quem referam , narrare
Surij 10.2 . autem mémoriâ dignum, quod hic referam ; Mal cæpit : le nobilibus ortum parentibus & re am
bodienſis monafterij quadam monialem diabolus plâ, educatum lautè ac delicatè ; & certis de caufis
inuaſerat, & vehensérer laniabat:eám libi-Epiſco - B ( quas prudens reticeo ) parenris gratiâ excidit
pus iuffit exhiberi,quod cùm factú fuiffet,ille non le, & lare patrio profugere coactum ; & pecuniâ,
de fua , fed de Domino prafumens virtute , accepto ls. quàm diſcedens copiolam ſecum acceperat , ab
bro, capit legere exorcijmum ſuper caput eius. Dehinc lumptâ ,in extremam cgeltatem decidiſle: tandem
benedi&to olco nares ;'oculoſque , ou os eius leniuii, in via dæmonem cùm vehementi vento ad ſe no
protinus immundum ab ea fpiritum fugauit. Liberala ate quadam fub arbore iacentem acceßifle ; & ,re
tamē puella ,panor quidam ,quiprafentia diaboli femi cenlivis iis.ipfis quæ patiebatur , quæque perpel.
natusfuerat,adhuc pectoribus vicinorü ineral. At vir ſurus eſſet incommodis , openi & auxilium , pri
Domini precepit fibi aquã cum fale deferri,quibus be ſtinámque parentis gratiam promififle :limodò
nedi& tis jinſiu ſparge per cuncta monastery toca : & fic le dato chii ographo vellet ad paucula quædam
omnis pauor,cum auétore fuo Satana diſcelit. ) Audi obligare.Se quidem ſuggeſtionis ,quàm pernicio
ftis exorciſmú ex libro lectú , & capiti impofitú vt Gilimam ſciret ,eâ vice non obtemperafle ; dæmo
fi: hodie ;audiftis illicú oleum facrú ,audintis ſaleni nem eodem , quo cum venerat vento ac fragore
& aquam benedictam , & horú omnium audiftis recellife; prædixille tamen fore, ve eum aliquan
ficaciam . Sed & Adelinus Sagienſis Epiſcop. in cdo non'acceptæ conditionis pæniteret . Quæ cùm
energumenæ Osburgis liberatione,aquam bene non procul à V vratiſlauiâ pone quendam pagum
dictam , fignum crucis, & preces quæ lolent, inquit accidiflens, inde ſe Vvratiſlauiam contulit : vbi
badelelin. ipfemet b ,adhiberi feliciter adhibuit.S.Maurilius breui vidûs incommodis ,dic quodam ſub velpe
in vita. S. Andegauenfis Epifcop.latroné,quem ob furti cri ram oppidü egreffus, leipſum quod fidem dæmoni
Oportunç. men diabolus occuparat,perexorciſmi( ait Fortu non dediflet coarguentem , deflcuiſſe animo códi
21.April.
narus gratiam à dæmone liberavit : at Maurilius tionem , qua exciderat;in quam inciderat;nulla fibi
cin yıla S.
Maurilij B.Martini tépore vixit.Sed ifta fufficiantde exor reliqua confilij,auxiliive ipe affulgente. Nox erat
cap. 1o. ciſmo.Si quæras cur non ſemperdæmon pellatur ; intempeſta;cùm illi ſe dæmon gygantæâ mole of
res clara eft, id peccatis vel obſelli, vil abiurantis fert conſpicuú , & inlulrans ait;Nonne verò dixerā
poffe contingere,vel ob maiorem ipfius ægri vti futuram , nicam vt opem ſupplex expeteres? lure
litarem , Deique gloriam . Norádum quoquequod quidem tibi illam,vt indigno, poffem quantumuis
verè & prudenter Toftadus monuit , non folere Tupplici denegare: verùm vt intelligas, quàm tibi
exorciſmis omnes moleſtias & vexationes , quas ex animo velim benè , en promitto auxilium , pa
dæmones inferunt hominibus, repelli : led folùm rentis gratiam priſtinam , veteresdelitias , iocun
illas,ad quasrepellendas exorciſmi ab E.cleſiâor- D dicatis annos folidos numero. xii.quibus expletis
dinantur, vt lunc moleſtiæ quas inferunt manen plena mihi fit in corpus animámque edam pote
do in corporibus, & illa vexando ; fiue duin inte . İtas ;tu vi illim ſtipulanti (ponde, quæ exigo ; & 4
riùs manent, fiue dum exteriùs obfident ; illa nunc imprimis,Deum , Deique matrem , Cælites
( inquit ) regulariter ſananturper exorciſmos: male omnes, & fidé quam docuere veteres eiura : inſu
ficia autem demonum , & alia mala , que nobis infe per fidem da , mortalium te nemini hoc pactum
runt , contra qua non ordinantur directe exorciſmi,non inanifeftaturum ,in nullum vnquam templum in
cur antur per txorciſmos , niſi raro .] greffurum , precarium codicem non lecturum , ac
Porrò quoniam Dei opera reuelare & confite demùm homines omnes , & cos potiſſimùm , qui
ri honorificum eſt ; ideò his adhuc fubiungam il ce ad pietatem incitare,hortaríquevoluerint,odio
luftre diuinæ benignitatis, & tyrannidis dæmo implacabili proſecuturum ; te vxorem non ductu
nicæ argumentum , planè recens; & vt is,cui acci- E rum , ſed concubinis pecuniâ conductis vſurum .
dit , ore proprio failus , res in facie Eccleſiæ hîc Cúmque in tam pernicioſam legem conſenſifler
Grærij geſta , narrationem noftri in collegio ſer iuuenis, iáinque lola ſupereſſec lyngrapha pro
uant propriâ manu ipfius ſuſcripram , & nunc prio fanguine deſcribenda;dæmon illi porrectam
cum hæc fcriberem penes me habui . vltrò ſiniſtram tantâ vi compreſſit, ve languine è
Izirur apno 1600. die Martij 22. N.Prutenus, trium digitorum extremitatibus expreſſo, manum
vt aiebat nobilis , annos nat ' 22. ipsâ Hebdomadæ impplerit , ſubminiſtrauit eciam ſcriprioni mate
fanctæ feriâ quartâ ,collegium noftrum ( cuius im riam ( neſcio quam ) pergameno molliorem , led
pelli ,quove fire ,incertum cumque vno è noftris chartâ duriorem , & calamum ; ſcribentíque con
Ipectante & audience , in porticu inferiori collegij ceptis verbis præiuit ,quæ ſibi præſtari vellet ; &
deanholans, arrogantiùs geſticularetur , & cum quæ fe vicillim præſtiturum polliceretur. Con
crebrâ capitis qualiatione verba in Deú blafphe ſcripto traditóquechirographo,miram ſe dicebat !
ma , & plcna defperationis auda iùs euomeret; omnisgeneris inſtrumentovú barmoniã audiuiſle, 1
monetar irerum ac læpiùs , ſefe ve habeat mode & ad lonom obdormille adcò pacaro & alto lo

Ggs 3 porc ;
 $14 DISQ VISITIONVM
pore ;vt ſequenti die, nullo per vias publicas præ- / A , tamé dæmonis inſultus varios: nam & nocte qiia
cereuntium ſtrepitu percepto , in mulcam lucem
ſterterit,tandem cuigilafle,& ilicò patrati facino
ris pænituiſſe , profectúmque Vyratiſlauiâ Olo
inutium , & inde Viennam , Vienna Grætium.ibi
diuertiſſe ad doctorem Venediger; ab eo ſe ad
Dominum Straſbergerum directum & commen
dattim . Poftremò veniſſe Marpurgum ad Docto
rem Homclium , ibi exilij perrælum , ſe rurſum
indoluiſſe ,quòd pactum cum dæmone initum nó
cuſtodiller , adfuiffe fibi noctu denuò in lecto ia
centi dæmonem , ac de pacto renouando in hunc
modum a& um efle ;vt nimirùm proprio ſanguinc
nouum dçmoni chirographum conſcriberet ,ac in
templo quodam nuper diruto , non procul Mar
purgo, no & u deponeret .Poft paucos dies iterum
ſe facinus damnalle,manus libi violentas deſpera
tione actú inferre voluille: tâdem ſuaſu cuiuſdam
venire Grætium , vt quæreret remedium, ftatuifle.
Pridiè tamen quàm Marpurgo diſcederer noctu
adfuit dæmon , & certum hîc Grætij, propè Car
lauu tuguriolum deſcripfit , in quo . 30. Martij
comparer ; fore, vr cum fiac voti compos, & priſti
no ſtatui ex pactis reftituatur : caueret interim
etiain atque etiam ne leſuitas adiret vnquam , a
lioquin grau ſlimas eum pænas daturum .
Hæc omnia noſtro iuuenis eo ipſo narrabat
dic , quem illi dæmon præfixerat , ad ſuum in illo
tuguriolo congreſſum : & , quamuisillo dic à cali
congrellu fuerit à noſtro deterritus , nihilominùs
poftridie ( quæ fuit die Veneris ſancto ) poft me
ridiem ,nemine conſulto ,aſſignarum libi à dæmo
ne locum infælix adiit . Adeſt dæmon , exprobat
perfidiam ,
quod contra ſuum præceptum nebu
lonibus Ieſuitis adfuiſſet,petit tertiò renouari pa
ctum hac ratione , vt medium finiftræ manus di
gitum in pignus ci offerat. deinde recenfitis ab
adoleſcentia peccatis,oftendit animæ ſalutem elle
deſperatam ; allegatis è S. S. teftimoniis, quamo
brem ducat in bonis dies . Sinul libellum offert
iuueni , quo omnium dæmonum nomina contine
bantur, & modus quemlibet pro arbitrio euocan
di : nihil tamen horum iuuenis acceptauit.
Sabbatho ſancto , vbi reſcitum quod contige
rat , maior iuuenis cura haberi cæpta , & cautum
nc vnquam ſolus effer : & ex eo tempore ab vno
patre, cui peculiariter eius cura commiſſa fuit , in
rebus catholicæ fidei eft inftitutus. Sub finem
Aprilis lele ad confitendu generaliter præparauit.
Quo die confeſſurus erat , viſum vt in præſentia
Patrum aliquot diabolo renunciaret , & malè pa
eta bene reſcinderer: dum recitantur Leraniæ ad
verba ; Pater de calis Deus ; corruit penè exanimis ,
hominem erigimus totis artubus contremifcen
tem . Ad gloriofum Dei parentis nomen denuò
corruiſſet,ni titubātem vtrimque ſuſtinuiſſemus.
Tandem factâ ægrè renunciationc , & dæmonis
abiuratione ,cibo refocillatus(deſtirutus enim erat
g
.
---
viribus , & contremiſcebat ita debilis ,vt conſiſte atque vt nihil relinqueretur intentarum , idem fa
re nequiret ) poſtmeridiem ductus ad templum Ecerdos relictâ in altari Euchariſtia,digitum conſe
vt conficetur , recitatis de Nomine I ES V , & de cratum ori impoſuit;poftmodum verò vbi Eucha
Angelis Litaniis, cùm peccata recenſere cæpiffet, riſtiam ori admouiller, & veluti ſumendam obtu
ei dæmon in aurem infuſurrat: Huic nebuloni liſler , cum demùm inimicus eum ore parenti exa
(confeſſario ſcilicet ) ne credas,niſi velis ab eo im
probè circumueniri . Torus Maius impenſus,tum
vt in fide confirmaretur, tum vt crebrà confeflio
ne vniuerſos cóſcientiæ receſſus perpurgaret.non
fuic dies, quo parer deſignatus cum eo non agerer .
optima jam ( perari poile videbantur. Patiebatur
MAGICARVM
dam ter eſt ad ipaciú trivin pafluum lectulo eie
& tus, abfque vlla tamen yllius membri læfione.Ec
aliàs fe illi exhibuit dæmon , & magnam præ ſe fe
rens beneuolétiain , (ualit,Marpurgum vi redirçi:
quid hîc leſc affligeret? Miror( inquit) quod cùm
noris te damğacum elle non maioremi des operam ,
ve vitam hanc ducas hilariorem , reuertarisque ad
priſtinas, quibus excidifti, fortunas.Pudet me tui,
& miferet,quod meus cùm lis,vitá hîc ducas adeó
acerbam . Ex quoniam co ipſoţépore quidam ſtu
dioſus obierat in domo pauperum ( in qua etiá ipſe
degebat) pro quo nonnulli in valetudinario per
toram nocté ad Deum fuudebât preces, ſubiunxit;
ſe nec polle , nec velle mancre diutiùs, viuis cani
B bus ipferiùs(invaletudinario )apud cané mortuum
latrácibus. Quamobrein rogat etiam atque etiam ,
ve vel ſemel ad dictum tuguriolum reuertatukfo
re ,vt ibi ea audiat noua quæ antea nunquam .
Die 28.Maij,Dominicâ Sanctæ Trinitatis,cùm
noſtri Dco negotiuin aſiduè cominédaſſent, alia.
que nónulla pietatis exercitia mortificationélque
in húc finem Deo obtuliſſent, diſpolitus cft ad la
cram Synaxim. Ecprimùm in multorú è noftris &
Congregationis Sancti ſpiritus præſentiâ ,in tem
plo S.Catharinæ ,ex chartâ cóceptis verbis dæmo
nem eiurauit, & pacta ſe reſcindere nefariè cótra
eta eſt proceſtatus,ſed incredibili difficultate ,dæ
mone lic ſenſus impediente, vt nec legere , & ægrè
tardéque præeunté ſequi poſſet.Fecit deinde pro
feffioné fidei Catholicæ iuxta formulam in Bulla
С
Pij . IIII.relatam.Vbiad hæc verba vécun eft ( Ec
cleſiasticas traditiones, obfernationes, ó constitutiones
firmiſſimè admitto & ample&tor.Et;Septē eſſe vera
propria facramenta noua legis. Et; in fanctiſſimo Ex
charistia facramento effe verè realiter, & fubftanısa
liter corpus & fanguinem ,&c. Et;bereſes ab Ecclefia
damnaias,ego pariter damno,& c .)omnib ° corporis
viribus prorsùs eſt deſtitutus , ereptus illi oculo
rú ,auriü , & linguæ vſus in tantùm ; vt fibi aliquan
tulú reftitutus diceret, vereri( e ae fibi co loco Git
moriendum.Cùm in illa eflet ſenſuum ectaſi ; fru
ſtráque vrgeremus,vt quod corde credebat,expri.
merer ore : credere videlicet ſe CHRISTI in Eu
chariſtia à præſentia ;placuit illi venerabile facra
D mentum propiùs admonere; ad cuius præſentiam
ita fibi reſtitutus eft , vt , velut è graui ſomno ex
perrect ', diceret, & crederc fe , & experiri copiosè
CHRISTI preſentis virtutem.Licèt ctiam diuer
ſum euenerit,vt Euchariſtiâ in altari collata,loqui
poſſet & audire ;accedéte verò ſacerdote ,tanquam
iuueni facramentú porrecturus cfler, ſenſibus om
nibus deftitueretur,détéſque tantâ vi comprime
rentur , vc nullâ ope referari poffe viderentur , &
recedéte rursùm cum Euchariſtia ſacerdote, vide
ret,loqueretur, & audiret. Dicebat verò le inícium
eorum omnium , quæ illi in aurem inclamaſlemus
ſolùm animaduertiſſe veluti forcipe libi os claudi,
girare, & multis renitentibus eum in aërem attol
lere cæpit. Cúmque adiuraretur , eum ve quietum
effe fineret, & chirographa reſtitueret; câ certiò ex
ingenti fune dependentia in faſtigio templi iuue
nis folius repræſentauit obtutibus , cæteris n hil
omnino tale videntibus.Eo die nihil aliud actum ,
prxter
 LIB . VI . C. II . SECT. III. Q. III. $ 75

præterquàm quod & multæ ibi ad Deum pro fa- Al hominis nunquam vi falute adeò eflent ſoliciti;
ſure eius preces tulæ , & maxima recuperandarum horum apud Lutheranus nihil efle , aliáque quæ
fyngrapharum ſpes iuueni fuerit relicta. verecundia non finit referre .
Die 3. Iunij iuuenis templum ingrediebatur, Decimâ die lunij ipſo D. Barnabæ Apoſtoli
cùm hoſtis inopinatò vultú eius quali pallio di peruigilio,noſtri domi le rursum cótra inimicum ,
uerberauit, & limul manum finiftram miſerom armár, quibus modis nouit Societas. Iuuenis quo
in modum dilacerauir , vt fanguis copioſus de que ne fibi deeſſer totâ die cilicium geftat, & le
Aueret ,nemine tamen qui hæc inferret vilo : fen ſub veſperam ſpontè Aagello acriter diuerberat.
fit quoque ibidem collum fibi ab aliquo torque Ingens rursùm tum eo velperestum noctis magna
ri,nihil tamen incommodi paſſus eſt;præterquàm parte ventus collegium imperir Amie. X I.noctis
quòd diebus fequentibus remanſerint in manu adelt inimicus alio aliavè comitatus, & per cubi
cicatrices, cum maiore dolore quàm ſenlerat,dum culum , in quo cum aliis tribus iuuenis cubabat,
illi manus laceraretur. Eodem die multa fecerunt deambulás;Cernis( inquit ad ſocian.nam lagagua
noftri, vt, ad Dei gloriam , feliceia res tota lorria piam exiſtimalur ) vt iacer his nequam : & rurfum ,
retur exitum . Excitatus eâ nocte ventus ingens , Ô G aliter rem tneam inftituillem , non eflet hunc

absque omni omnino pluviâ , auditáque iuueni B Corrita finem . Ante ocidụum penè me abegilient
vox veluc in vento miſerabiliter lameprantis. ( Patres intelligebat) Interim tibi hominem coinen
Die 4. Iunij,Dominicâ infrà octauam corporis do,cum quantum licucrit aſliduè diuexa ; & con
Chriſti , in eodem templo D.Catharinæ ,poft la uerſus ad iuuenem fremebundus;Perfide nebulo,
cum & Litanias ad fingulas fanctiffimæ Trini homóque leuiflime & incóſtantiſſime, punguam
tatis perſonas habitas , iuſſus ex chartâ deteftari fidem mihi ſeruaſti ,ô pectus ignobile ac degener.
ſua peccata , profiteri fidem , & coram Deo , An Maiores cui maluiſſentcétiescorporis animæque
gelis, & hominibus proteſtari catholicum ſe eſſe, facere iacturam ,quàm vel ſemel datam fidem vio
nunquam fe de miſericordiâ Dei diffiſurum ;fe lare.En tua habe ,quæ mihi dederas: ego viciſiin ,
cit id aliquamdiu adiutus à neminę. Cùn ci viſus quòd meú eſt referuabo. Et hoc dicto, bis aut ter
deficeret ,prælegit alius, ipfe tardè, ægre, & cun iuuene audiente ſtrepitum fecit , velut cuiuſpiam
&apter verba efferebar ,dæmonę linguam impe aliquid è charta eradélis.Et rurſum ſociæ :Pergam
diente. Ventum vt diceret, Quapropter o bone ad locum mihi conftitutum , tu interim huius cu :
I es v , & c.nec legere id potuit,nec alios audire ram habero , Rurſumquc iuueni:Et exiſtimas per
ſuggerentes.Adiuratur dæmon ,eique vitcure Dei c dire nequam fore, ineas manus ys euadas? coactus
præcipitur, ne iuueni in hoc opere fit impedi nunc.tibi tua reftituo. Tu interim & leluitx ne :
menco. Exagitatur ilicò iuuenis ac ſi foret oba bulones me poſthac à ftultis , confictisque cæri
ſellus, & inter hæc vnico velut moméro linguam moniis veftris liberum efle finitote: quod enim
Germanicam didiſcit ; quànı beneficio dæmonis tuum fit ,nihil omnino habeo , licet plura longè
loquebatur faris eleganter ; natiuo retenco idio poſthac ex te fim accepturus.Fides enim quam ſu
mate . Hoc animaduerſo aucta omnibus fiducia. Icepiſti iniqua eſt, & per Papas ( quosvos velut
In gratiarum actionem recicatur , To Deum lan lanctiſſimos colitis,ego auté in inferno tracto pro
damus. lubetur progredi, nequit dicere, Confiteor, merito ) cóficta. Quibus dictis & many frigidilli
& c . Domine non ſum dignus, & c. fruftrà. Accedit mâ iuuenis collo fine omni læſione contrectato,
facerdos cum Euchariſtiâ , dæmonique in virtute euanuit. Ad omnia hæc iuuenis nihil reſpódit, ex
Dei præcipic, hominem vtmiffum faciat, & c.Tan cepto hoc vnico ; videlicet , ve abiret ,habere le
tâ vi iuuenis attollitur in aëra , vt decem duode Deum propitiú . Ioter hæc iuuenis cæteros in cu
cimve è noftris vix eum reciperent. At crebram biculo altum dormientes ſuſcitare conabatur, co
nominis les v , & Beatiſſimæ Virginis MARIA rum nomina inclamás, quorum vnus æger vocem
inuocationem dæmon fractus abſceſfit. Exclamar D audit , profilit in pedes, & ad alterius lani lectum
iuuenis idiomate ſuo ; Anfugie à me. Quare illicò acccdens eum excitat . Hic igncm excutit è blice,
Alectit genua læcus , & magnâ alacritate ; altáque ſulphur accendit ,ſed priuſquàm candelæ admoue
voce progreditur ; Quapropter & bone les v , & c. ret,violéter ab aliquo exſtinguitur ,idque fecúdò;
Oratione finita his ipfis verbis ſubdit ; Laus Deo, accendit tertiò,iamque candela lumện cóceperat,
iam fum alius homo. Præparat ſe ad cómunionem , cùm fimul & femel materia ſulphurata cadelaque
dicit Confiteor , &c. Domine non fum dignus, &c . reſtringuuntur. Tandem venit homini in mentem
Occurrit peccatum cófitendum , confitetur. Adiu vt cereum benedictú accenderet;accendit,nec am
ratur demon,non ſolum iudeni poſthac negotium pliùs valuit exſtingui.Habito lumine inimic ena
ne faceſſat , ſed chirographa vo reſtituat. Iterum nuit , & quamuis lemel ac iterum dixiſſet,fe iuue
confitetur. Demùm tantæ debilitatis fuit , vt nec ni reſtituere omnia quæ ipſius eſſent, nihil tamen

ſedere poffet , liber tamen iam ab omni dæmonis E ab eo iuuenis receperat. Componunt igicur ſe ad
incurſu.Nihilominùs genua flectit,recitat,cöfiteor, orationem , & qui lumen accenderat, ante imagi
& c. Domine non fum dignus,& c. & altâ voce profi, nem B.Virginis Litanias recitar.Poftmediain cir .
terur,credere ſe totis animi viribus Christum in Es citer horam furgens videt huini iacere chartam
charistia effe prajeniem , & fperare fe ipfum fibi pro ſanguinolentam ,atcollit,eique porrigit ,cuius era ,
prium futurum . Tumit Euchariſtiam magno animi chirographum . Hic agnito ſuo, chirographo ge
ſenſu , flexis genibus aliquamdiu agit gratias : & ſtire lætitia,exoſculari illud & pectori admouere :
tantas illicò vires recuperat , vt templo egreſſus, & illicò Dco omnes Gimul aguat gratias, & qua:
nullam ſen liſte debilitaté videretur. Iam demum tuor fimul ( tot enim erant ) recitant, Te Deum
( inquit ) dæmoné ná simeo & córemno ex animo: laudamus. Et , ne fortè dæmon illud recuperare
quod hactenùs à me ipfo vt faceré vix impetrare poſſet, ligno crucis muniunt , aſpergunt aquâ be
poteram.lam paratus ſum cēties pro fide Catholi nedictâ, & coronâ B. Virginis circumligant,
câ fanguinem profundere : & multa ſubiunxit in Dominicâ manè vocatur Pater , çuius curæ
commendationem charitatis .noftrorum , qui del iuuenis erat commillus, oftendant & riaduni si
recuperatum
 ONVM
516 DISQ VISITI
recuperarum chirographum , quod Marpurgi po- 1 A 1 poribus patris nostri concionibus arditis,Christianam
ſtremò conſcripſerat ; in eoque etaſum è priori, fidem fufcipere voluit : cùm vero facro fonti effet ad
cuius materiam dæmon ſuppeditarar, ſanguinem .
Ne ramen " doli mali quidpiam fubeffet ,& fortè
non omnia integrè reftituca effent , quæ iuuenis
crant in priori chirographo : iterùm de more à no
ftris ad S. Catharinz remplum fulæ ad D EV M
preces, recitatæ Litaniæ , porrectâ iuucni Eucha
fiftiâ ; adioratus& folicitácus dæmon , vt liquid.
piam refiduum effet, quod ad iuuenem fpe &tarer,
illud Dei omnipotentis virtute reſtitueret. Sed
quoniam iuuenis dicebat ſibi ſatis cóftare , Quod
omnia integrè eſſent reſtitura, ſuúmqueanimum
effe per omnia quietiſſimum ; placuir nihil am-
plius attentare. Quare actis diuinæ bonitati ob
iam grande beneficium acceptum gratiis , recita
toque , Te Deum Landamus, regredimur læti vni
uer fi.Placuit tandem Serenift.Principi Ferdinan
do Archiduci , & Reuerendiffimo Secouienfi , vt
feries'tora & proceſſus pro concionc populo pro
poneretur; quod factum eſt 18.Iunij å meridiè , &
ipfum chirographum vnâ cum fanguine, quo'ai.
terum defcriprum erat , in templo noftro per Pa
róchum Grærienſem , iuſſu Epiſcopi , in magno
hominum cócurſu & frequentiâ combuftum fuit.
Hæc hiſtoria rei geltæ veriffima , in qua vides tate vtrumque protulit nomen , vi angels vocem vide
( Lector, canæ fidei tenax ) omnium fermè& fin- c retur fibi audire. ]Anno 1588. Brunæ in Moravia ,
gularum Catholicarum cærimoniarom efficaci mulier crat in Noſocomio acerrima diaboli oppugna
tarem , de quibuſdam , alia lubdamus .
QV INTV M remedium peritur à miſericor
Z dia operibus , farisfactoriis iciunio, eleemofynâ, &
oratione; Eleemoſynas, commendat Canonum au
Etoritas a,vt & duo reliqua. De seiunio ; inuenio id
ad.c.fi per præ cpiffe cuidam comiuiſlæ S. Auxentium Ab
forciarias. batem , & S. Procopius Morachus hoc vlus fæ
in eius vi: pe victoriam contra dæmonem obrinuit c ,& aliis
ta.Feb.14. idem imperauir. Sed & Chriſti Domini 'teſtimo
c Nic. Sa- nio accedenie,(Mutih.17.0.20 .Marci 9.0.29.)quid
lius in cius addendum ? De oratione , verlus quidam anonymi
vita.4 . lu
lij.cap.i. ſed veteris verſificatoris reperitur:Demones aduer
& S. ſus magna eft ordrio virtus. & funt de câdem ſe-
quentia exempla quædam , noftrorum hominum
liteeris certâ fide conteſtata. Anno 1549. quidam
ini è nostris confe fuis , inedia circiter noéte , dum pe
nam pro deli&tis fibiirrogatam perfoluri, repentè videt
felés , muré que og alias bestias colore atras « spectúque
ierribiles iam miltas , ut totum orcupare cubiculunu
videreniur: quo ' ille 'volo perterrefaétus, fimere cæpie
né viuus å bestiis abripereiur. Anxius( trepidus ac
currit ad Domini nostri'imaginem ,magna obce opem
implorans : quare omnium animalium ſpecies fubiiò
euanueruni, ianio cum impeta ,ftrepitu, fragore, vt
domus ruere videretur. ] Bungi in lapone Anno
1555. fatnilia fuit, quam iam à 100.annis dæmones
infeſtabant, & molelia in paſtores quafi hæredi
c'aria trangbat. Paterfamil. opes omnes placandis
idolis inſumpſerat potiùsauctú iis , quàm cella
uit malum.Triginta annorum filium dæmó o cu
pauit , ita vt nec patrem nec matrem agnofceret,
nec quindecim dicbus quicquam cibi fuineret:
lub horum finem Patrum Societatis vnus eum
acceſſit , iaflicque vt D. Michaëlem , nominarer .
dum Dinum nominat vehementi tremore cæpit com
cuti, varios motus membrorum edere, ita ut circum.
ſtancibus terrori fuerit.Inuocante vero Patre DE v M
PA'T REM & FILIVM & SPIRI
IVM SANCT V M ,fubitò à damone liber ex
ſtitit. Huius foror,paucis poſt diebus molestiis demo
nis agitata eft, qui etiam in eâ loquebarur. Certis tema
RVM
MAGICA
mouendu ,conarcıúrque principio ſe facro figno crucis
munire , tremere vehementer ac concuii coepit. Pater
preces fundebat follocare's ipfa verò facrum IE S V no
men . D. Michelis proferre netebatur , fed magis
ipfam runc damon irritaus obstringendo os e COTN
primendo. Tandem vero in cantum prorumpens ex
clamas : fi idola Xacam en Amidam , fectar uin lapo
nenfium auctoresreiicimus,nullus fuperejt qui adorari
debear,aliáque hucſpectantiaprotulit, nec effe, quod in
iis reprehendere quiſquam poffet. Quadam die innu
merisChristianis præfentibus Pater ſacrum fecit , cui
B quoque intererardemonsaca;quo finito, rogar,qua va
leret : opumè , ait, iuffa verò D. Michaëlis nomen
pronunciare, tremere ac denies fringere cæpir, di da
mon fe velle exire dixit : fed quoniam iam à sot an
nis eâ familtá pro hospitio veeretur ,non libenter mi
grare . luber iterum pater S. Michaëlis nomen pro
ferre. Respondit illa , id permoleftum effe, & lacrymas
fundons o conquerens, quo, inquit, mevertam :Chint
ftiani sagre omnes in orationes corvuunt, dúmque fa
lis din oranı , damon occupatam hactenus prada de
feruit : ipſa verò ſubiò potum periit. Admonita et
1 ESV M & MA'RI A Minuocaret;tanta fuani
tione fic oppreſſa , veniunc aiquis fibi vitam extingue
re ,nüc culero,quem gnarus nocendi porngebat in ma
nus, eripere molirerut, prohibentibus cunėlis qui erant
in valetudinario : poft illam trienny vexationem apo
plexia corripitur , obligarione lingua logiiendi vfus
adempto: mittitur ad nostres , vtproconcione populi
preces efflagirent : eo exovatum fuiffe Deum ,folutus
primùm lingua nodus,deindeanima, poft facram con
feffionem pera &tam ,ostendit.] Hector Boëthius quo
que Scotorum tes defcribens, libr 8.in Macreâ re
gione teftatur ſe ab iis qui conſpexerant accepiſ
le, quod eius verbis ad fcribam ; Puella Naialibus
D altıs , forma conspecue,complurium nobslinm anerſara
connubium in nefandam cum demone incidir confus
tadinem , qua cùm uterum ferret , parentum rigore
coacta edere ftupratorē,adolefceniem mira pulchritu .
dine frequentiùs fecum nołtu , interdis nonnunquam
conueniffe: vnde veniffet, quove abiiſſet, nefcire fe, re
fpondit. Parentes, tametfi filue parim crederent,accu
varius rem aduertentes , confilio , quis effer gui gnate
expugnaſſet pudicitiam ,explotands : cognito tertiopoft
die indice ancilla ſtupracorem adeffe , reclufis foribus,
accenfo thedarum ingenii numero, cubiculup ingreffi,
horrendum monstrum , figura ſupra humanam exi
imationem terribili , in filia amplexibus funt conspi
cari. Cucurrêre ocyùs complures ad fedum excitati
spectaculum.Inter eos facerdos probale vile,facra di
E resplina non ignarus ; cateris aut trepidé'abcantibus,
ane panoreterre illifis, cùm Christi Apostoli loannis
Evangelig initium recurate orfus , ad eum locum ,
VER BVM . CARO FACI VM EST ,
perduxiſſet , malus dæmon borrendo fublato clamore,
cubiculi teétum fecum a porians,omni ſupellectils in
cenfa abir. Femina periculo feruata , enixa eft mon
Strum undequáque fadum afpeétu ,quale nuſquam an
tea ( vt ferunt ) internostrates viſum . Id obstarices,
ne obſervarum contumelia eſſet familie,accenfiongen
ti pyraciufſimè concremaruni ] Idem paulò antèdo
cuit dæmonem quoque ſuccubam oratione fuga
tum. In Gavearha ( inquit ) regione , vico quatuorde
com vix paſſuum millibus ab Aberdonio , adoleſcens
mulia
 LIBRI VI. C. II
C. II ..
multa formofitate , coram Aberdonenſi Antitire qua- 1 a parentem , ociodecim milliaribus inde diſiunctum.Isce
stess est palamaſefe à demone ſuccuba pur dicunt ) gra lerrime aduolar, inuenit filiam quidemjpirantë,
zifſimá omnium quas vidiſſet forma,multisartea men
fibus infeftarum , eandem occluſis foribus noctu ad ſe
ingredi,blanditysin ſui amplexus compellere : dubia
luce abire ſine ſtrepitu penë ,nullo fe posſemodo,că plu
res attentaſſet, itanta ac tam turpi vafania liberari.
Tubet continuo optimus Epifcopus adoleſcentem aliòfe
conferre,do vt Christiana religione magis landatis ie
iunys go orationibusplus ſolito accommodaret animā:
fore vt pijs operibus intento viitus cacodamon tandem
-Jet terga darurus. Euenit adoleſcenti ,ſalubre confi.
lium religiosè exſecuto , paucos post dies vtiveneran
dus Antistes erat præfatus.
In litteris laponicis anni 1569. ita fcribitur,
Multis in locis Bungenſis regni,vbi quidam erant ab
boste humani generis obfefli, Christiani fałło conueniu
ſola recitatione Dominica orationis et Salutationis
Angelica clara voce inftituta,damonē ſepé repulerñr.]
Deoratione vnum exemplum accipite ex Merxo
Græcorú V.Marcij,in vita Cononis Iſaurici: Aiunt
poſt ipfius è vita deceſſum& des eius in templum verſas,
teftaſque illus quibusmalos genios incluferat, repertas,
quarum vnam cum refignaffent quod , shefaurum ibi
larere ob pondus arbitrarentur, ftatim fulminis instar
erupiſſe demonas ,vt omnes exanimati conciderent,cá
quicquid instaurarum eratprocăberet nemoque omni-
no poft occaſum ſolem'auderet ad locum illum adſpira
re: Sed non diinurnefuit hæc demonum tyranis, quam
per fančtiviri preces,cum populusſe ieiunijs & vigilijs
dedi ſet mox depulere.Jita vertit Raderus. & fanè de
à Tobiæ precum efficacitate notior res a , in confeſſo eft e
6. & 8 .
tiam hæreticis.ſed qualis ifta effe debeat,nó æquè:
Matt.20,
b D.Chry. Inprimis maximè falutarem eſſe communem Ec
hom .3. de cleliæ orationem Patrú teſtimoniis conſtat, Chry
incópre - foftomi,Auguftini,aliorúmqueb ,deinde& priua
hélib. Dei tam hominum Sanctorum ,vt confirmant Glycas,
Natura
. Eugyppius ,& Metaphraſtes c.Si quæras quid ora
Auguft.li
22.de ciu. dum præcipua dignitas & efficacitas eſt ,fgmkoll 'D
Dei. c. 8. Apostolici & orationis Dominica ,non modò ex Ca
Theodor , nonum præſcripto, ſed & veteris æui noſtrique ex
2.4.Hift.
- Eccl.c. 21. perientia ,vtdocet multis D.Auguſtinus libr. 2. de
--Sozo.l.6 . symtolo ad Catechumenos car. & lib.de vtilitat. cred.c.
C.28 . 22. & exemplis aſtruir Nicol.Remigius libr.i. des
c Glycas , monolatr.c.13 . lib.2.6. 4. Nec dubito proximam
P.4.Annal.
fol. 354 his facere, Salutationem Angelicam , eiúſque itera-
Eugypp.in rionem illam ad orarios globulos ,quam Roſarium
vica S.Sc- appellamus,cui licet Heidelbergenlis aliquis ano
uerinimé- nymus d luam bimonſtrem partum avlorofariuna
ſe lanua .
obiecerit calumnias tamen & apinas meras, ſuba
Metaphr.
in vita S. ( lieno nomine loan.Bulæus pari & leporc & robo
Auxentij re,ante annos iam decem diliecit : & quia Gelafi
Abba .
mus quidam lepidè lbi viſus ludere in noftrorum
d Fran.Iu- hominum apud Indos roſaria, deſcribá quod Sa
fuille:fed tyricus legar,rideat, li lubet.In litteris Lud. Frois è
ncerta fa- Laponia ſcriptis anno 1596. hæc narratio exſtat,
na. Moguntiæ his verbis Latinè excula ,fol.179.Nobi
lis quidam homo,olim magna auctoritate in hoc regno
Fingano pollens,habebat filiam matrimonio cum gen
lili copulatam , uiusmater cum tota familia quoque e
rat gentilis,nullus verò Christianus nifidi tus nobilis,
vir bonus fe religioſus. Accidit filiam ex improuis) in
firmari, & quidem intra ſex dies vſque ad mortem :
quidā aiebant à demone obfeffam , propterea quòd tam
furiofos & infolitos geftus ederet, vt agrè à duobus vel
tribus hominibus teneri poſſet,Maritus & focer implo
rarunt opem Bon7iorü,fed ficis illi ritibus & nugis ſu
perſtitioſis ne hilumquidë eam iuuarepotuere. Verum
quia femina impendebat mors,certiorem reddidere eius
SEC. III. . III. 517
ſedmi
tis impotem ,vt patrem fuum non agnofceret.Pater ilicó
mandat ſubmoueri omnes BonZios alioſſa Ethnicos le
Etum ftipantes:ipfeverò accepto roſario,terDominicam
orarionem ở ſalutationě Angelicam aggrediturpro
nuntare:femina interim nibil mutatur, fed horribilion
res poriusgeftus,quim prises edit,vt à multis teneri vix
polis.Pater redit ad praſidium roſary , eo verberat ter
gum filia dicens:tu videre mihi demon aliquis , excede
ex hoc corpore.Et refpondit damon :non excedam . Pa
ter , ut erat homo virtute praftans,rofariü inycit in eius
collum ,dicens: velis nolis,excedes.Tum damon , Toll t ';
B inquit,roſarium ,quia abfcindit mihicollum , á tunc
receſſero. Refpondit paler, minime rollam immo funes
quoſdá arripiens,minatus eft ſe eñ diuerberaturum ,
fic demon exceſſit ,& c.
En quid in Indiis rofaria per leſuitas inducta.
Subſannat tamen fallus poëta verboliflima Ele
gia cótra Ieſuitas ,quàm ipfe Primùm Pariſis ,poſt
Lugduni Batav.iuuenculus quidam in Odaporico co
didit.Quot doctiſſimorum poëtarum de Societa
celesv edıca teſtimonia ,de geſtis in India & per
latis ardore fidei,poſlent opponi nupero iſti poë
tæ ?quem etfimirer tàm calidè,Patris ſui, viri opri
mi,clariſſimi,laudatiſſimi lultitiæ Sacerdotis,iudi
cium damnare,vt neſcio quibus.placeat, miror ca
men minus , quia vix eft vt leluitæ talibusambi.
guæ fidci hominibus placere poffint, dici ſolet lu
pum beneuolum effe canibus gregariis non poſſe.
fors etiam id à quodam inlico peculantis bilis vitio
cacoëthes batum . Quibus Archilochus iſte , feu
Hipponax , pepercit ? lege quæ olim Cæſaroduni
Turonum edita .Mitcam quæ in Hiſpaniæ Regéc cf.28.p.1.
Sabaudiæ ducem f,& MARIAM STVARDA M 'f fo.9.p.1.
laudatiffima feminam & Scoriæ Reginá, fidei cau
ſa capire truncatam g,virulétiffimè & calumniofif g f.23 . &
ſimèchartisilleuit,vide quid de ſua ipſe patria h ? 24:
h f.4.pa.2.
Mufarúmque tribunal
Quondam ,cara Lutecia ,
Nunc pelunca Cyclopum ,erx Polyphemia,
Anai latebre, Antiphaia teges ,
Et Laftrygonts antrum ,
Bebryciſo, Amyci ſpecus.
ô pium filium !quid de cunctis religioſis ordini
bus lic ait fol. 27.p.2 .
.. fcelera ý examina mille
Monſtráque ſubrigidis latitantia bardocucullis,
Virtutum regnare loco, & fibi fumere nomen :
Derique proftibulum ,o ſpurcæ impietatis aſylum ,
Noſtra Deitandem factum per crimine templum .
Sed dicat ſe fortè malos tantùm perſtringere,
Eraſmi & commune maledicorum refugium hoc
ſemper vnicum fuit. Quid de ipſa Romana fide?
fol.6.pag ...
... Luimus nocentis
Crimina Roma.
Improbos mores, & adulterinos
Numinis cultus,tragicáſque fraudes
Odit, totum Deus vlior armis
Concutit orbem
Ergo Romanæ Eccleſiæ ritus colendi Numi
nis huic ſunt adulterini? coruum crociratu , ranam
coaxatu ,Caluiniſtam verbis ,agnofcas, Ne dubita,
dabit plura indicia. Quid enim
de Pontifice Maxi
mo? liberalilimus eſt conuiciator,non vno lymbo
lo contencus.primùm pag.2.fol. 3. ore blaſphemo
euomit non in vnum , fed in multos , vt peſtilens
ructus latiùs diffundatur,ſequencia:
Hbb Tu
 VM
TION
18 DISQ VISI
Tu jeprifroniis curnua bellud,
Et quicquid audent hincfocer, hincgener ;
Huiuſque debellareſ &cli
Monſtra pijs inimicu natus.
Alloquitureum ,qui cum adhuc Caluinianus , &
capiti Eccleſiæ conuicium Caluinianum de Apo
calyptica bellua ingerit , & Catholicos Principes
huiusfaculi monſtra vocat inimicá pijs. quipig iſti?
nónne hæretici quotannis in Bulla Cænæ Domi
ni excommunicari ſoliti z ſed pergit fol.6. pag. 1 ,
linguam ſacrilegam in Cælum armare,dum canit;
fruſtra pandetaperta
Cali templa vicarius
Vanis pollicris callidusartifex
Vulgi ſtulta leuis pafcere pectora .
Per ſarcaſmum vocat, Cæli vicarium , qui verè
talis, Dei gerens locum in terris :Petri ſucceffor.ce
tera de Indulgentiis,hæreticú cor poërę huius ma
nifeſtant. Nondum finis blaſphemiarum . fol. 28 .
pag. 1 .
licet inuida contra
Bellua vaticana fremat.
Bellua nunc,qui paulò ante cæli vicarius. facilè
tamé antilogiam expedio.illud ironicè abs re, hoc
ſeriò dictum . ô merito vtroque linguam eradi
candam !Non contentus in folum Porificein Max.
incurriffe ,fædè maledicit , Purpurato concilio , &
toti Senatui Vrbis æternæ.nam fubdit,
Romanúmque apicem ,pulfis tibi Roma cinadis,
Reſtuuat,ciueiſſ tuos priſcúmque Senatum .
Quid tu ſies neſcio ,Deus (cit. Nullus vir pro
bus talia viris talibus obiiciat , fcio . Opras etiam
idololatriam , & Paganiſmum Romam reduci? par
cior Symmachus,qui retinere conabatur : mode
ſtior Gentilis , qui conuiciis abftinebat. Quid his
tam maledicis , cam virulentis queat adiici ? vnum ,
eſt,vt orbem ferè totum , qui Catholicus , loligine
ſua perfundat fol.24.vnico diſticho.inuoluit;
Ad prædam acciti(nam ſat Lotharingia non eſt
Vna) Quirinalis predo, Sabaudus, Iber.
Mulcum remiſiſti de iniuria , qui ex feptifronti
vaticana bellua ſalcem hominem , licet improbum ,
nempepradonem feciſti Quirinalem . Et cùm hæc
ſcripſeris,cùm hæc in lucem Turonis emiferis,au-
des oculos in cælum tollere ? putas te latere poſſe,
velcam ſceleroſos verſiculos çratem laturos ſpe
ras? Qui parcas paruulę Societati;qui,talibus Prin
cipibus;qui vrbi æternæ ;qui patriæ tuæ; qui fidei
Catholicæ citibus; qui Dei vicario non peperciſti?
ringere,freme,frende,ſpuma.Si Deus pronobis,quis
contra nos?Non ego tuam illam clumbem elegiam
Aagellabo,non tanti eſt , non quiſquam tibi relpon
debit,conuiciandi palmam retineto.Conſiderabút
Antiſtites Catholici (cereros non moramur, qui
bus laus eſt diſplicere ) quid aut quantùın tam vi
rulentæ , tam impudenti calumniandi licentiæ . ſit
credendú ,quo camo & fræno tales maxillæ coër
cendæ, quibus petulantia tam noxia fit Ecclelialti
cæ diſciplinæ flagellis vindicanda. Quibus métes
rectè ftant,nondúmque odio, inuidia , hæreſi de
uiarunt , credent potius Læuino Torrentio Epi
ſcopo Antuerpienli in odis,credent Petro Angelio
Bargæo Syriados lib.6 . poëtis clariſſimis , credent
Frederico lametio,credent luſto Liplio (cui hac in
re quoque te forct çquum credere)crederent aliis
viris eruditione, pietate , & fapientia ornatiffimis,
quorum exſtant elogia tuis conuiciis contraria,
quæ pofſem hic tuis oppolira repræſentare : ſed
nec tua canci, nec me ſinit verecundia, nec defen
M
CARV
MAGI
Aforibus iftis yeritas eget. Quod ille dicebat in
( tragedia,
Viriui Vlyſis nota Danais eft fatis ,
Nimiſõ Porygibus:
Id tibi dictum puta.Danaos eſſe bonos & Ca
cholicos , Phrygas Caluinianos & Atheos. Virtu
tem Dei quæ lc hominum noſtrorum labore , ftu
dio , induſtria , per quatuor orbis plagas exeruit ,
( Deo fit laus & gloria) tibi cuique fimilibus inui ,
dioſam potiùs,quàm ignotam aur iinitatu facilem
eſſe.Sed non vacat pluribus dié verbis conterere :
vt anchoras legam ,monet me inſticutum , ad quod
redeo.
De recitatione AVE MARIA, & SALVE RE
BGINA multa poteris ( li lubet exempla reperire a
pud Cantipratenſem lib.2.Boni vniuerfalis ferè toto
cap.29 .
Non diſſimile illi Fingano ,apparuit in eiuſdem
laponiæ inlula Scichina,quod ibid.fol.195.narratur,
de virtute Litaniarum Mos eſt operariorum iflius
ditionis tempore pluuio , vaſis aquam excipere,
qua ſudo cælo irrigare poſsint hortos & agros.
Quoniam verò aliquando contigit ( haut dubic
maleficio demonis ) vaſa,licet plena, nullam redde
re , etiam poſt impedimenta omnia remota , a
quam ,vocarunt veneficum ,qui ſuis ritibus diabo
licis , & inuocationibus ſuperſtitiofis effecit,vt de
Auxerit , idque in multos annos perdurauit. ( En
с maleficium maleficio pulſum ) Hoc verò anno cùm
ruſtici in Beatiſſimæ virginis confraternitatem ad
ſcripti eflent , & anteactæ vitæ lapſus erroréſque
cum dolore animi patefeciffent :ac ſtato tempore
ad excipiendam aquá neceſſariam reuerli, animad
uerterét more luo non defluere : ( en tertiam fran
dem dæmonis iterim aquam fiftentis,vt iterùm venefi
cus adiretur) non iam ampliùs ad magos , fed ad
Eccleſiam confugere,certiorémque ea de re fece
runt ſenem quendam optimum Chriſtianum , qui
in Eccleſia Futaiana folus diù omnium fidelium
perſonam ſuſtinuerat ; eúmque etiam atque
criam rogarunt , vt ipſe preces aliquas fupra
vas aquæ recitaret : le iam Magicis ſuperſti
tionibus nuncium remiſiſſe. Senex purgauit ſe
D quantùm potuit; & re conſiderata fecum in hunc
modum eſt ratiocinatus. Si aqua Deo annuente
Auxerit ,Chriſtiani fortiores , robuftioréſque in fi
dereddentur : fi. a. ob mea peccata non fluxerit,
multi in fide refrigeſcent, & pluris faciene frau
des , & veneficia Satanæ , quàm ritus & preces ſa
cras. Tandem tamen exiſtimauit eorum voto ſa
tisfaciendum ,multiſque co loco Chriſtianis co
mitantibus ad locum contendit, & primùm flexis
i genibus Litanias de Sanctis, deinde Symbolum A
poſtolicum recitauit,ac mox nulla difficultate aqua
per canalem effluxit. ] Igitur his addenda Cacho
lica Litaniarum recitatio. Volunt , nonnulli etiam
à Claudiano Mamerto hoc remedium inſtitutom ,
E
cùm Viennenſes in Gallia horribiliter à dæmoni
bus diuexarentur.Vnde Mantuanus in 4. Faſtorú .
Vrbsſedet ad Rhodanum , Galli dixere Viennam ;
Qua tulit aduerſos cafus,paſtore Mamerto,
Et longum vexata fuit.nam fulmine crebro
Arſit,co borrificis terrarum motibus arua
Sciſſu dehiſcebant , rimis penetrantibus vfque
Adftygios amnes , vbifunt louis antra profundi.
Adde lupos,qui Tartareis agitantibus vmbris
In furias acti,ne dum iumenta per agros,
Audebant laniare homineso in vrbibus ipſis.
Caſibus his perculfi omnes, diuina coacts
Que
1
 a LIBRI VI.
VI. C.
C. II .
II. SEC.III. Q.
Quarere ſubſidia , có Diuos excire precando.
Hinc traxit Litancaortum :tranfiuit in omnes
Relligio ſimilisparuo poft tempore gentes.
Exſtant Litaniarum varia genera in libro ,quem
P.Thomas Salius collegit; ſed plures longè in eo,
qui Monachii exculus curante, Sereniſſimo VVilhel
mo Bauaria Duck ; qui hoc auo Caroli V. Imp.
exemplum imitatus , curis principalibus filio reli
ctis, totum ſe pietatis Audio addixit , rebus aliis fa
pientilimè geſtis,hunc feliciter omnibus laudatis
limum addens colophonem ; gnarus , quid illud
vnum porrò neceſſarium , & quæ pars melior ef
ſet eligenda. Ceterum Litania olim cum contra
cetera mala omnia, tum nominatim contra ludif- 8
AA cationes & vexationesdæmonum ,ſemper vtiliſi
a vide Io. ma fuit , a vt plurimis teſtimoniis & argumentis
Diacoa.li. egregiè probauit ex noftris Nicol. Serrarias , eru
4. vitæ D.
dicâ luâ Diſputatione de Litaniis, Herbipoli edirá:
Greg.c.93
& Sigif cuius etiam ſunt illæ aliæ piæ & cruditæ Litaniæ
bert . an . de Sacrofanctâ Trinitate , non ſemel iam exculæ .
858.laco De hoc remedio trium ſatisfactoriorú operú non
li.contra pauca,nec leuiter Tyræus poz . de locis infeftis 6.66.
Marbac.c. SEXTVM eft inuocatio,deuota nominis Salua abſque vllo medicinæ præſidio , angeli ductoris
26. Eilin- toris IESV ,vel Chrifti,vel B.Deipara virginis,vel
griniú lib. petica opitulatio ab angelo cuſtode. De Saluatoris
de exorciſ
nomine docent vetuſtiſſimi quique Eccleſiaſtici
mo Oetin
genli.Thy ſcriptores,tàm conſtanter, tam frequenter , vtpu- c Luſitaniæ traditione notiſſimnam , & à rerum D.
læum de' tidum fit verba eorum hic coaceruare b . Tot e
demonia. tiam exempla reperiuntur eius efficacitatis, vt fa
2.3 - 1.654 . ftidium mihi lectoris cauédum potius, quàm quæ
b D.Iufti.
aduerf. rendi labor ſit ſubeundus.Indicabo loca, vnde qui
t
Tri phon. vole petar .rece ns m
vnu refer t Anan ias li.4. de Na
Orig.li . tura damon.fol. 152.v eſtut iora duo de B. Auxentio in
cótra Cel.eius vita Metaphraft. aliud auctor vite S. Euphraſia
Tertul.de
corona virg. menſe Martio , aliud de S. Theodoro archy
milit. ad mandrita Grego.presbyter.22.April.apud Surium ,a
Scapulam apud eundem alia quinque velfex.tom.4.pag.154.6
& io apol. 513.tom.s.pa.827.6 892.tom.6.p.671.tom.7.pa.s67.
Cyprian
adger.De vide praterea Greizerum lib.3.de Sancta cruce ca.27. D cauſa cùm cogitaret, iter aggreſſus dæmonen ob
metria. D. & egregium exemplum illud, quod ſuperiùs lit.R.
Athan. de retuli de Muſlipontano iuuene . De B.Virgine do
incarnar.
exemplum illud notum Theophili,de quo prç
ver bi,Cli cet
mac. gra. ter alios cgit Honorius Auguſtodunenſis , in Si
20. Ielu no gillo Maria;& nobilis cuiuſdam Eburonici,de quo
mioc cæ ex Cæſario egimusli.2. & addi poteft exempluin
de inimiº nobilis puellæ quod ex Mori lii. Dialo.c.16 . nar
cos Encque
eni mio cę rat Bredenbachius lib2.c. 27 , item quod narraui
lo autin fup.tom.2.pag.ss. A.DeAngeli cuſtodis opere teſtis
tere apoté eſt Origenes lib.6.contra Cellum ubi eius XXII.ca
tioza funt lumniam exagitat : & de eadem fatis clarè Paulli
aima.
nus in vita S. Ambrofij, & de eadem ope fatis cla
ra, etſi non petita , capio miram narrationem Sa
lisberienfis li.z.polycra c.11.his verbis, Dum puer ut
pfalmos addiſcerem Sacerdoti traditus eſſem , qui fortè
fpeculariam magicam exercebat,cótigit vt me,opau
lo grandiuſculum puerum , pramiſſis quibuſdam male
ficys,propedibus ſuisſedentes adſpeculariæ facrilegium
applicaret,vt in vnguibus facro neſcio oleo anchryſma
se delibutis, vel in exterfo ju leuigato corpore peluis,
quod quarebat,noſtro manifestaretur indicio.Cùm ita
que predi&tis nominibus,qua ipſo horrore ,licet pueru
lus eſſem ,damonum videbătur,& pramiſſis adiuratio
nibus , quas Deo auctore neſcio focius meus fe neſcio
quas imagines tenues tamen nebuloſas,videre indi
caffet :ego quidem adillud ita cæcus exſtiti,vtnihil mihi
appareret niſi vnguis peluis, cetera qua antea no
heram , Exinde ergò ad huiuſmodi inutilis iudicatus
um , quafi qui ſacrilegia hæc impedirem , ne ad ta
lia arce terem condemnatus.Et quoties rē hanc exerce
TIT. 519
A re decreuerant , ego quaſi totius diuinationis impedi
meniū arcebar.fic mibi in ea atate propiciatusest Do
minus.(vtique arbitror per Angelum cuftodé : fed
addit. Cum verò paululum proceselem , flagitium
hoc magis magis exhorrui,ceo fortiùsconfirmatus
eſt horror meus,quòd cum multos tunc nouerim , omnes
antequa deficerēt,aut defectu natura ,aut manu hoftili,
beneficio luminis orbatos vidi,vt cetera incommoda ta
ceã, quibus in cõſpectu meo à Domino aut proſtrati,aut
perturbati funt ,exceptis duobus , Sacerdote videlicet,
quem premiji, ů Diacono quodam , quiſpeculariorum
videnies plagam ,effugerunt, alter ad finum canonice,
alter adportum celluie Cluniacenfis facris veſtibus in
figniti . Ėofdē tamē præ ceteris in congregationibus ſuis
aduerſa plurima poftmodum perpeſſos eſſe mifertus sū.]
De imploraca verò & impetrata eiuſdem cuſtodis
Angeli ope teſtis eſt S. Golauduch , cuius mentio
apud eius coætaneú Euagrium c , led quod adſcri . lib.6.c.19.
bam , apud eum non habetur , ſed ex Stephano
Hierapolitano retulit Necephorus Hiftor.libr. 18 .
cap.25. cam grauiſſimè variis Perſicorum Mago
rum verberibus, cruciatibulque affectam , ſemper
opera ſanatam fuiſſe. Quæ ad vcrumque Angeli
nempe & Dei genitricis fimul auxiliuin apprimè
perrinear , dabo narrationein aliam , cerra cotius
Dominici Ordinis Hiſtoriographo Ferdinando
del Caſtillo memoriæ prodiram , 1.p.Hift.Gener.or
din.predicator.lib.2.c.72.vt ex eo refert Alph. Ville
gas Flor.Sanct.p.3. vita.173. Boncela municipium
Conimbricenſe eſt, ibi nobilibus parentibus natus,
quidam Ægidius. hic , vix dum adoleſcens , indu
tria & fauore tres Canonicatus & Priorarú vnum
adeptus, omni vitio diffluebat , non indoctus ha
maniorum litterarum , & philofophiæ , & medici
næ ,cui , quam fibioportuniorem ad nequitiam re
batur , totum ſe dare, & Luretiam eius addiſcendæ
uium humana in ſpecie habuit. Malus iſte viæ co
mes, à noto libi ſed ignotus , paulatim varia quæ
rere. vt audiuit, profe&tionis conſilium , quin tu
(inquit) me potiùs audis:ſcientiam indicabo , quæ
& adeptu facilis, & vſu præcipua ad dignitatesvo
luptateſque; ipſius etiam , quam fitis, medicinæ
Lummaperfectio eſt. Necromantiam dico. dixit &
perſualit. abducit Ægidium , & adducit in valtum
(pecum ,propè Toletanam ciuitatem.ibi occurrere
-
læti, & excepere venientem viri,dæmoneſque hu
mana effigie.itur in ſpecum . exigitur non ſecreti
tantùm , ſed & ligiæ fidei fiue homagii perpetui
Sacramentum . volens adigitur , & ſcedula pro
Eprio conſignata cruore,promiſſum confirmae. Se
prénio illic tetris artibus, & caliginoſa ſcientia im .
buitur. poft Lutetiam profectus,miros breui inter
Hippocratis ſectatores progreſſusfacit, & Docto .
ratus lauream adeptus : gliſcebant enormia magis
magiſque peccata :ruebatde ſcclere in ſcelus:am
biguum erat, fama eruditionis, an nequitiæ infa
mia maior. Sed, ô Dei bonitatem ! vi , quem leni
tate nequiuerat, tacuit trahere. Ecce tibi equitem
hoplomachum ,lanceam vibrancem , & intentátem
mifero , irato valcu.minaci voce clamantem , Vitam
hancmoreſý; defere,ad frugem reuertere. Subicus Æ
gidiú cerror occupauit ,ſed,velocimotu ,cú terrore
inſtitutum priſtinum diſplicere defiit.ad voluta
brú luti reuerſo,poft triduum idem ille eques iam
terribilior non folùm minatur,eadéverba rcpetens
de murando vitæ inſtituto ,fed lanceam pectoriin .
Hhh 2
figia,
 520 DISQUISITIONVM MAGICARVM
figit,& vulnus,etſinó graue,imponit.Fractus ani- , A gantia & fide, rem geftam proponit g : alium porro
mo nofter : Dedo, inquam , me, faciam Domine quic muuenem Lauretana virginis iutela feruauit , quem in 51.4.C.33 .
quid er jeris. Saulum diceres in terrain deiectum , præcipitem locum libido inſana prouexerat.Hic ,uterai
Statuit ſeriò , ſe totum Deo dicare , & quò intùs proiectæ cupiditatis audaciaj , in veritas fe effuderat
impelli ſe ſentiebat/ vrgente,fic opinor , angelo cuſto voluptates. Expugnato multarum matrurn familias
de,qui apparuerat religiofæ alicuius inſtituto fami pudore, immodico cuiuſdam mulieris amore flagrabat:
liæ fe addicere.Hoc animo Luliraniam repetens, qua cùm nec prece, necprecio, nec vi , doloue potiri li
dum per Pallentiam iter habet , vbi tum Monachi ceret : vltima experiri ſtarnit.Igitur conciliatum ma
Dominicani monaſterium moliebantur; fubit cu gicis cæntionibusdamonem rogita ?, vt ſe voli compotem
pido cernendi operis.vidit viros fanctitate & eru faciat , ad omnia ſe deſcendere paratum oftendens , fi
ditione claros , quoſdam etiam viribus & ætate co ,quod expeteret, frueretur. Diaboli ergo inſlu à
defectos , delicate olim nutritos, calcein ſubigere, Chrifto deficit : feque totum illi dedit , traditque ſuper
ligna dolare , lapides parare , & onera humeris hac omnia iurat conceptis ab illo verbis, & ochirogra
portare , ſumma lætitia & alacritate. Oprar fe illis phofuam obſtringit fidem :vfque eo impuras mentes
iungere , petit inſtanter admitti, impetrar. Tiroci- B voluptatis amor excecat . Cæterùm ,vt potiuseft, quod
1 nio defungitur, magna ( pe Sanctitatis futuræ ex cupierat,fecit, vt fit , faftidium copia : ex caleſti luce
citata : poft aliquot annos miſſus Santarenum in oborta,magnitudinem ſceleris ſuiſera aftimatione per
Luſitaniam , ibi creſcebat oratione, & victoria ſui, pendit. Ergo pofteaquam animum curis anxium pæn:
Vnus angebar ſcrupulus , quòd penes dæmonem tentia fubijt, ad venia ſpem erectus, caleftem opem
hæreret Icedula illa obſcæna, & inteftabilis. igitur Spectare, Deum Deiqueparentem implorare cæpit. In
ardentiùs Reginæ cælorum ſe commendabat,ma ter hac occurrit animo virgo Lauretana , eiuſque adis
li huius remedium aliquod poftulabat,non ſine la Sacerdotes ampliſſima facinorum expiandorum an
crymarum imbre , & continuo ſuſpiriorum con thoritate praditi. Protinus Deo authore ac duce Lau
centu . Quid neget miſericordiæ Mater fic poftu rotum petit , haud dubius quin inibi eſſet tantis malis
lanti? Die quadam ,cùm in ſacello templi prolixiùs remedium inuenturus. Nec ſua illum frustrataſpes.
oraret , apparuit illi dæmon formidabili aſpectu, Lauretum utvenit , Sacerdotem idoneum nactus, re
deteriorevlularu , conuicium facit, & prælticam omni expoſita , conſulit , ecqua ſibi spes fit reliqua fa
fidem , acceptáque beneficia petulanter exprobrat, lutis.Ille primo ſceleris attrocitate exierritus paulisper
tandem , poft mulia ninaciter , & proteruè, & *m С hafit : deinde immanitate facinoris demonstrata; ita
potenter obiecta,faxo ( inquit) huius te monachiſmi, spem illiſalutis ostendit, ſi precibus, ibunys, volunta
ö violentia qua me tibi fyngraphum hunc cogit reſti riáque corporis vexatione Deum placarepenitùsinjia
iuere , nunquam fatis pænuieal. fimul abiicit eum ad Stat.Cùmille nihil omnino poenarum recufaret, promi
pedes Ægidij , & videri defiit. Ægidius chartulam fit Sacerdos ſo imperata feciſſet, ſe facilesaures ei datu
accipit , & lacerar minutim . Nec vanæ dæmonis rum , tantum piaculum Deo propitio vtique expia
minæ fuere. admirandis illum modis plus ſepten turum.In digreſſu hominem monet,vtpertriduum ine
nio poftea vexauit, mitto vexationes alias.aſſume dia ,cilicio,flagris corpusafflictet, B.Virginis opem im
bat monachi cuiuſdam ,qui in eodem degebat mo. plorans:per eam à Deo veniam expofcat :ſe codem tri
nafterio ſimilitudinem , & nibil non quod excogi duo rem diuinam proipſius incolumitate facturum .Et
cari inter domeſt:cos poffet, moleſtiæ , Ægidio in vtring, exſtitit fides.Ita triduo extracto ,facerdos opti
ferebat. patiebatur hic , ſed tandem dolens mali mum ratuseft ante abfolutionem , chirographum à'da
tiam illam ferpere , & fratrem , vt putabat , illum, mone extorqueri ,ne quid omninò iuris in illum haberet.
Deum fic femper offendere , rem defert priori ,& Proinde hominem ab ſe dimittit monitum , vt auguftif
petit aliò mitti, caulamque aperit accerlito fratre, fimum facellum ingreſſus precibus lacrimiſque Deipa
deprehenſus calumniator, & infolens ab aliis, foli- D ram vſque eo farigaret, dum chirographum à diabolo
tus ab Ægidio vinci , defiit victori negotium facel extortum reciperet. Moremgerit ille,ſuafalutis ,fecu
Tere. Viuus tandem clarus multis nou virtutibus ritatiſque auidus, haud dubia spe , id ſe deprecatione
tantùm , rapribuſque, fed & miraculis variis ,anno. Deipara virginis impetrare poſſe. Ergo prostrato ante
1265. muodo denafcitur , vt cælo naſceretur. ſe Virginem corpore, lacrymans obnixèeam precatur, vt
pultus Santareni , vc ſanctus colitur. Haberis & recepto illo nefario chirographo, faluti incolumitatique
Deiparæ virginis vno in exemplo efficaciffimum ſua coſultum velit,ingenti miraculo copos voti efficitur.
contra dæmones præſidium , & ( quæ dixi aliis lo Verſiculos illos ex animo iterabat;MONSTRA TE Es
cis) præterea de ſcholis Magicis Hifpaniæ a , de SE MATREM . SVMAT PER TE PRECES ,Qvi
a li,2. 9. bomagio præſtando b & chirographo cruento de PRO NOBIS NA TVs TVLIT ESSE Tyvs. Talia
b lib. 2. repræſentandis innoxiis d , de apparitione dæmo precatus fubitò chirographũ in manus ſuas delapfum
9.4. num & etiam angelorú c . Ioánes Molinetus,f nar cöfpicit.Itaque vix ſibimet ex inopinaro gaudio credēs,
ci 2.9. rac Energumenarum illarum Quercetenſium , de iniegrato fierugrates Virgini enixius agit. Inde facello
d libr. 2: quibus cgi nó ſemel,poffeffores dæmones inter ce e egrejus,latilisexultansad Sacerdotem accurrit: rece
9. 27. tera quxſtos ; fibi à Mifericordiæ marre manubias plum Deipara beneficio ſcriptum ostendit. Id erat tot
fect. 2 .
animaru plurimas quotidie eripi , nec non ab illo tantiſque in Chriſtum , atque in ipſum qui ſcripſerat,
e libr.2. gigante pueri baiulo , & ab aliâ rotæ ,& aliâ turris doris execrationibus refertum , vt facilē appareret,
9. 26.
lect. 3 : geſtarricc.lic enim illos ſacratis Maria, Chriſtopbo à ſempiterno humani generis hofte dictatum . Verum
f Chron. ri , Catharine, a Barbara nominibus abftinentes, tamen tantim vinculum omni diabolica fraude poten
Belgiæ ,an- ad Eccleſiaſticain picturam alluſiſſe apparet. tiorvis diuina diſoluit: ita deuotum illud inferis caput,
no 1490 . Quid verò prohibet me P A TRON AB virgi Deipara benignitate aſſeritur in libertatem filiorum
nis DEIPAR Æ memoriam & veneracionem , Deiine quiſquam omnino, quamuis facinorofus ac per
alia quoque certiſſima narratione recolere , vt quá ditus, ſi modò ipſe perire nolit , de ſua ſalute deſperet,
efficax ſemper eius inuocatio contra tartaream ty neu cuiquam in dubium veniat Dei clementia, que
rannidein fuerit Lectores intelligant? Horatius vlıró MAT REM fuä reis PATRON A M dederit ad
Turſellinus Hiſtorix Lauretanæ ſcriptor, pari ele falutem . ] Hoc exemplú gratiùs futurű ſpero,eo
Gimul
 LIBRI VI
VI.. C.
C. 1 1..
II
fimul praxim quandam iuxtà tutam & facilem
Confeſſariis pænicentibúſque proponat : cuius
normain ductúmque in fimilibus admodum per
libri
plexis conſulationibus imitari poſſint: quodli
huius ſexti inſtitutum vel maximè fagitabat, à une
non præteriri.Alia duo valdè illuſtria refertCæſar.
miraculor. lib. 6. c. 26. & 27. ex quibus quàm ef
ficax contra dæmonum præſtigias remedium ſit,
nominis MARIÆ deuota cum fide pronunciatio
clariſſimè videtur. Alia ſuggerit Hiſtoria miracu
lorum B.Virginis Montis ferrati, in qua multi tra
duntur dæmonum tyrannide,quibus le deuouerát
conſecrata B. Virgini, & ejus imagine mdignitæ
candelæ partim ſolo adſpectu ,vi narrarum Mirac.
150. fol.138 .partim contactu , vt miraculo. 172.fol.
147.6 miracul. 237.fol.215. partim ſola inuocatio
ne S. nominis & petitione auxilij, vtmiraculo 45 .
fol.6o. parcim promiſſa ad hancædem facram pe
regrinatione,vtmirac. 289. fol. 256. liberati habes
illüſtria admodum miracula in hoc genere apud
Lipſium lib. de Beata virgine Aſpericollis Zichi
menſi , ſed claudat hunc $ . fanctus vir , & bonus
poëta Prudentius de ſacratiſſimæ Dei genitricis
contra dæmonas poteſtate agens;Cathem ,hym .3 .
Auctor ipſe doli coluber
Plećtitur improbus,vt mulier
Colla trilinguia calce terat:
Sic coluber muliebreſolum
Suspicit,atque virum mulier.
Écce venit noua progenies,
Athereproditus alter homo,
Non luteus,velut illeprior:
Sed Deus ipfe gerens hominem ,
Corporeiſque carens vitiis,
Fit caro viuida ſermoPatris:
Numine quem rutilante grauis
Non thalamo,neque iure tori, 1 tis locis includebat & ligno crucis locú obligna
Necgenialibus illecebris,
Intemerata puellaparir.
Hoc odium vetus illud erat ,
Hoc erat afpidis aique hominis
Digladiabile diſſidium ,
Quod modo cernua fæmineis
pedibus.
Vipera proteritur
Edere námque Deum merita
Omnia virga veneng domai :
Tractibus anguis inexplicitis
Virus inerme piger reuomit
Gramine concolor in viridi.
Quaferitas modo non trepidat
Territa de grege candidulo?
Impauidas lupus inter oues
Triſtis obambulat, & rabidum
Sanguinis immemor os cohiber.
Agnusenim vice mirifica
Ecce leonibus imperitat,
Exagitánſque truces aquilas
Pervaga nubila,perquenotos
Siderelapfa columbafugat,
Tu mihiChriſti columba potis,
Sanguine paſta cui cedit anis,
Tu niveus per ouile tuum
Agnus hiare lupum prohihes,
Sub suga tigridis ora premens.
SEPIIM V. M , eſt Signaculum ſancta crucis,
de cuius præconiis liber elſet folidus contexen
dus ex Sanctorum Patrum ſcriptis,& rerum geſta
rum exemplis.Vide D. Cyprianum ferm . de paſſione
Chrifti,Originem lib . 3.in lob , Lactant.li. 3. cap.24.
SECT. III. Q. , III. 521
A D. Antonium ,apud Athanajiun , pſum D. Athana
fium de Incarnat.verbi,(vt ail : lignum crucis tollit
omnein Magiam . ) D.Gregor.Naziunz. orat. 1.111
Iulian . & ad Nemefium , D. Chryfoft. hom.8 . in epijt.
ad Coloff.c homil.go.in Matthe. D. Cyrill. Cateche.
4. de aſcenſ.Niffenum in vita Thaumaturgi.Hierony
mum in via S. Hilarionis. Auguftinum li. 2. de fym
bolo ad Catechumen . “ ſermo.81. detemp. Thcodore
tum in vita Macedony, & lib. 3. hiſt.c: 3. lib . s .
cap . 21. D. Gregor. lib. 2. Dialog. cap. 10. Ioan . Dia
conum lib.2. vua D. Gregor. c. vlt. Slabrum lib . 4 .
hiſtor. cap. s. ex quo Baronius Annal. tomo !!. anno
1027. Thomam Cantiprat. lib. 2. cap . 57. à part. 34 .
B apud quos exſtant memoria digniſſimæ de hac re
hiſtoriæ :nec minus illuſtres aliæ , vnâ de incendio
fæuiſlimo quod RhemisDiabolusexcitarat, & S.
Remigius figno crucis exſtinxit,habet Hincmarus
in eius vita .aliud de B. Vcdalto qui crucis ligno
maleficium aliud aboleuit , telte Albino Flacco hi
ſtorico vitæ eius , codem dæmonibus præualuit 6
gno D. Auxcntius, telte Metaphraſte:vt & S. Al
binus tefte Fortunato , & S. Suibertus teſte Mar
cellino, & B. Caluppanus, tefte D. Gregorio Tu .
ronenſi , quimemoria dignam rem narrat a, vt & a in vita
de S. Niceta Theocteriltus eius diſcipulusapud Calyppani
Metaphraſtem in Aprili , & de B. Vincentio Ferre apud Sur,
tom. 2 .
rio Rauzavus b , & de Eutychio Patriarcha Eu- bli.1. eius
Itachius eius difcipulus: qui& fignum crucis vocat vitæ c.10,
ielum demonibus formidabole: hoc ſigno Macarius & li.2.c.7.
C Patriarcha Antiochenus in Bauaria morbos popu
lit,Mechliniæ incendiu exſtinxit , Tornaci leditio
nem copeſcuit,vt tradidit Anonymus , in esus vita,
qui ante quingentos annos fcripfit. bencdictione
huius ſigniTheodorus archymandrica veneficium
Theodori Magi vitauit,læpè demones expulit,lo
litas frugum calamitates auertit, & dæmones cer
bat,ne cui nocere poſſent,teſteGeorgio eius diſci
pulo.Eodé gladio vtebatur B. Godefrid. ceſte Ni
colao eius æquali,c.13.eius vita : & S.Portianus,te
ſte Greg.Turonico devita Patrum c. s . & S.Maxi
musRhegienſis,teſte Dinamio Patricio ( apud Sur.
in Nouemb.)qui, & miras dæmonum præſtigias, &
Dvnico học telo partā narrat victoria.Docebat hoc
S.Eligius Nouiomenlis ſuos his verbis : Chriſtiano
nec auguria ,nec alia qualibet figmentapoffunt officere:
quia vbi fignis crucis că timore & fideDeiprecefferit,
c refert S.
nihil ibi inimicus nocere poterit c.] Farenrür hoc dę . Audoënus
mones .expull à S. Pacapio apud Metaphraft. cius çqua
menſe Nouemb..clamantes : verèterribilis es, ô Na- lis l.z.vitæ
zarene , verè terribilis es , e vbique in omnes obtines Eligii cap.
26.
imperium . Quo ergo proficiſcarifi in defertum ,fi in ciui
taiem ,ſi vbicumque duxeritaliquis , tu illic præuenis:
Sola crucis figura,folo tuo nomine nos expellens. ] Me
ritò iráque S.DanielStylites,ad effugandos denio
mones,vbíque crucem ,vt arma inexpugnabilia ( ait
Metaphraſtes) inferebat.Hoc in ligno tam feliciter
vincebat S.Maurilius,vt narrat Fortunatus d , nec- d vitæ S. .
E Mauriliic
non S.Aichadrus, vt refert Fulbertus ſcriptor eius 3. & 6.
vitæ;item S.Nicetius Treuircnfis , vtprodit Turo- ' 21.
nenſis Gregorius c;item exconfilio B.Nonni pee - e vitç pa
nitens illa famoſa Pelagia , cefte Iacobo Diacono trum c.17.
Heliopoleos;item S.lacobus Alemánus, telte An
tonio Flaminio vita illius cap.11.item S.Gallus Ab
bas & confeffor, tefte V Valafrido Strabo lib.1.01
la S.Gallic. 7. & innumcri alii.eadem enim Sancto
rum omnium femper de hac ligno ac trophæo ſa
lutis noſtræ ſententia fuit , eadem lęculorum on
nium experientia. Nolo plura addere , velim
Hub 3 dumtaxat

522 DISQUISITION
dumtaxat legi, quod de Diacono à S. VVulfranno
miſſo vt præftigioſum palatium Ratbodo oſten
ſum viſeret, narrar lonas Senonenſis, qui eo tem
pore vixit , & id ſe accepiſſe ex oculati teſtis Ouæ
Preſbyterij Friſij ore ſcribit,in vita S.Vulfranni, a .
pud Surium menfe Martió. Quod cur in dubiú vo
cer,Corn.Kempenſis 1.3.Hist. Friſ.c. 11. non ſatis
intelligo. Multa enim paffim talia à grauiff.ſcript.
prodita. Legite quod de Cabade Perſarum Rege
narrat Glycas p.4 . Annal.fol.370. & his addite quæ
Thomas Boſfius collegit, lib.2.de ſignis Ecclef.c. 8 .
& feq.& libr.15.cap. 1. & Sprengerus cap.1.9.4.p.
2.mallei. deniq; Societatis noftræ lacob Grærze
rus lib.3.de S.cruce cap.18.4° 19.cum aliquotſequen
tibus, & Pet . Thyræasp.3.de damoniac.c.44 . & lib .
de locis infeſtis p.3.cap.68. Sed vnum nolo præter-
Auere, notatum à Franc. Bencio litteris Mediolo
nenſ, Anno 1591, Sacerdos quidam Arona agens pol
licitus erat Deo, aditurum noftram focietatem idque
vni è nostris aperuit.Indignè hoc tulit demon ſeque ad
ſolita arma conuertit. Impuris cogitationibus hominem
aggreditur, ita infeſtis vi adimerene fomnum : ſurgit è
lectulo miles Chriſti, do lectitandis piorum hiſtorys no
Etes ducit inſomnes.neque hoc tulit aduerfarius,ſuſpen.
I Jam lucernam ad parietem ſic deycu , vieffuſo oleototū
"volumen fædèprolueret, neque hoc fatis.inter cænan
dum innadit immundo afflatu :hic à menſaſtatim in
cubiculum ,humiles ad Deum preces effundens humi
proiectus, & pro cibo corpori flagra ingerere :cü
fic quo
que ceco ignecarperetur,nudatis pedibus terram insti
tit binas horas vel ternas,dum importunus calor defer
uefceret:dein coniicit fe in cubile feſſus: vifus in codem
ſtrato videre mulierem attingere eius comam ma
nuum extentu: defilit repentè attonitus, ad lectulum
conuerſis luminibus nihil vider: donec bis, ternè agno
uit, timuit ludibria oculorum : idquepluribus noćtibus
accidiffe teftatus est:tandē eo resproceſfit, vt mifer itu
rus cubitum , brachia ſibi manifque arctè colligaret,
inditis vinculis ,ne in fomno attrectarent quicqua ma
fen
nus errantes. fruftra fimul enimſopor & ligabat
fus,breue ad tempus,cá brachiafoluebar. Sed nimirum
qua eft Dei clementia, diaboli rentatio eft infra homi
num facultatem : fugauit illü ,qui pro castitate pugnaD
bar,cum fortiter obftitifſet.Rediit tamen villus ad pu
gnam admirabili arte . Egreſſus aliquando facerdos idē
ex oppido, leuandi aftus,iuxin lacum inambulat per
foluens horarias preces Maria virgini. Vix ducentos
Tpaſſus proceſſerat,cùm affecutus eft cum vir quidam ,cū
rutila barba opromiſſá ,veſtéque magni precy :inſide
bar equo pulcherrimo atricoloris, qualis, nullus il
lis regionibus: famuli erant à pedibus duo :cùm acceſ
fiſſetpropius perhumaniterſalurauit,numquid ad Iu
bilate,inquit,perueniſti?recitabat fortè Sacerdos illum
pſalmum , á quod magis mirum ,ira preſſa voce, vt ex
audiret tantum fe ipfe.tum verò equitem inter et facer
dotem fermo inſtitutus, hoc ordine.Prior eques ſpecie ri
manris, qua eft animo tibiinfixa cura? qua follicitudo E
mærenté exedit? at ille diſſimulans,mihi benè eft ac bel
lè:fruſtrà tibi huius rei guaſtio fuit. Cui eques. Mi ho
mo,mini dare verba difficile est , cui datã olim à Deo,
vt introfpiciam ,quid tacitis cogitationibus volutent ho
mines, agitenti.cum ſtetiſſet Sacerdosadmiratione de
fixiss, ſtupens loquentis habitã ,corpuſje totü laftraret
luminibus,fumpro animo. Quod , fitibi ea est virtus,ef
fare,qua me angit moleftia? ſi quid fortaſſe tu plus fees
de rebus meis,quã ego ipfe. Cui ille:Votă Societatis Ie
ſuitarī :hic ſtimulus cor vellicar, hoc te guietum eſſe non
finit.Sed tu alias res aguasneceſſe est: adillā tibi aditus
nõ patebit:me vide.Suſpicarus alter ,nie aliqua ratione |
/
VM
MAGICA Ř VM
Alinaudiffet a noftris.Non certum falis voium illud fece
rim ,necne:fed vt ita fit,ficertă est Parribus me exclu
dere ,non abiiciam animü,nec me difcruciabo:negenim
vna eft tantă piè acſanctè Deo in feruiendivia R. ecte
iſtudquidējait eques,mitte illă depectore curam ,eft ti
biea indoles ingenij, is trūcus corporis,Ghac,fuper ea,
voluntas, vt vel in ista qua nunc vieris ratione vita,
(poſſis innocentiam ineri.quod ſime audis.aliă terram
vide.vbi Deo vinas có tibi,Arona relicta.jă me ſeque
re, nec temerè erit conſultū rationibus tuis: optima apud
me eris cöditione.no lacto inanib . promiffis.huc refpice,
hac cum diceret ,crumenā pragrandēmanu percutiebat
crepantē argento.egit gratias facerdos.no poſsü adpre
ſens vti liberalitate tua ,vtfidē meam praſtem Ecclefia
Aronëſi, 6 ſubitò interfatuseques,que iſthacfides,ſine
B publica vlla fponfione aut chirographe? Ante.Lin .
æris libra (neſ enim plures accepištı )addietū habebír.
Aſſentiebatur hæc audiens non fine admiratione :fed
coniectura ducebatur ad fufpicandum , ad illius aures
permanaſſe omnia ab aliquo Aronenf.Tum paulò fidē
tior, Tu verò quo iter intendis :vbi habes? Pallantiæ re
Spondit (nomen eſt oppidi ad lacă Verbanum ) á qui ad
nos appellit linter meus,ad vicinalem vſumparatus.a
gebatur ab vno arg altero remige ,vtrogpullato.aſpicit
ſacerdos, ó miratur non antea viſum.Nunc,ſi accipis
conditionem , Pallantia mecă eris quamdiu voles.ſijtat
religioſam vită comple &ti,vt in vnam admittaris infi
gnē á Sanctitatepræftantem , curabo.Laude egregiam
CС humanitatem tuam ,quafpontè vterisin hominē igno
tü :ſed babeo caufas remittendi.Hac fermonum vice că
paulùmfubfiftere cogeretur Sacerdos.Prei,Domine in
quit ,poſt paulòfequar,nec aliter fecit ac dixit. Tū sa-,
lutare crucis ſignum in fronte exprimens , atg in loco
cordis, co penſilē corollam baccis confertam ſacris,quis
preces numerantur, manuprehendens precedentë ſub
Sequitur.] defiere ad crucé ſubitò apparere , eques,
famuli, cymba ,remigeſque. Quis non miretur tot
contortuplicatas colubri tortuoſi fraudes , vnico
Sanctæ crucis figno nebulæ inftar diſlipatas ? Et fi
non ſis (Lector) præoccupatos aut mence vana,ni
hil dubito, quin VVieri impudentiam ,virulento &
tortuoſo ſermone conáris eleuare, quam ipfemer
prodiderat narrationem ,lis veheméter deteftatu
rus.Illud quoque velim notes, & in memoria linú
recondas, quod B.Fortunatus diſectè prodidit,ali
quando Sanctos hiſce diuinis remediis quædam
alia adhibuiffe ,dicis tantùm caufa :vt miraculorum
gratiam , hoc quaſi naturalis remedij velamento
(quæ illorum erat humilitas) obumbrarent, & hu
manam laudem effugerent , vt de B. Radegunde
Regina idem prodidit, cam crucis figno folium
a Fortu .
pampini addere conſueuiſſe. nat.Lo.vi.
OCTAV VM præbent Sanctorum quiin coelis tz S Ra
beatitudine perfruuntur æterna,reliquia ,dequibus degun.
illud, vt in crelis ſic in terris verum ,Nimis honorari СС
funt amiii tui Deus ,nimis confortatus eft principatus
eorum . fremant vt lubet Vigilantianinoſtri, in co
rum illos Principe D. Hieronymus iam iugulauit.
damnauit eos Nazianzenus, damnauit Chryſo
ſtomus ,damnauit Ambrofius, damnanc Eccleſia
ſtici Annales,damnant geſta Sanctorum omnium,
daminat, quæ errarenon poteft in fidei rebus, Ec- 6 D. Hie
cleſia Catholica.b de innumeris pauca memora- ron.cót
bo. Quotannis ad D. Philippi Apoftoli ſepul -vigilancia
chrum in Sicilia plurimos energumenos liberari, rat
. de B.
adeò vệ anno 1541. pluſquam ducentæ fæminæ Cypr. cir
huiuſmodi fuerint numeratæ , auctorem habeo ca ho.D.
Thomam Falellum li.10.de rebus Siculiscap.2.idem Chryfo.in
Omnt. con
cernimus in Brabantia Gela,ad S.Dympnæ ſepul-leraGenti
chrum ,
 LIBRI VI. C. II. SECT. III. Q. III. 523

les de lan - chrum ,in Flandriæ Rothnaco,ad reliquias.S.Her- 1 Atticurum :de fæmina, quæ magicis præftigiis in
do Baby- metis. Scribit Turonenſis puerum ægrotum , cùm
la , & homi hariolo traditus fuiffet fanandus incancionibus ,
li.26 . in 2 .
ad Corint:fortibus,ligaturis;provita morti mancipatum : aliú
Amb.ſerm eadem lue laboranté,fumptis de ſepulchro S.Mar
77.& 91. tini pulueribus ſanitati reftitutum . (d.c.45 .) idem
Rufin.li.2. narrar , luſtinum magicis præftigiis ac laruis mirè
hif.ca.2.5; infeftatum ,ſuppoſuiſle capitifrenum Conftantini,
16. Euagr.in quo claui Dominici vnius virtus incexta, & ter
li.1 . ca.16. tia vexationis nocte quietem recepiſſe. ( de gloria
equam transformata putabatur Palladius teſtatur,
cum B.Macarius aquam benedixiſſet ,lupérque ca
put eius precatus fudiffet , feciſſe; ve, quod erat,
omnibus videntibus fæmina videretur g. Apud g Epiphá.
Theodoretum Marcellus Epiſcopus louis Apa- Pallad Lau
menifanum cùm dirueret , atrum dæmonis fpe- fiac.c.19.2
Arum fainmæ vim ne materiam ligneam depa- Thcodor.
ſceretur, impedire cernens, aquam lignaculo cru- 1.5. hiſt.
cis muniuit ( h . benedixit, ) & ea iullit flammam cap.21 .

26. Ni? Mart. libr. 1. cap. 6. ) Georgius Monachus

Sozom.l fcribit
c.
oleo ſanctaruin reliquiarum , addito ieiunio & 0
cepho.1.10
c.8 . Greg. ratione , multos dæmoniacos à B. Auxentio fana
Turonen. tos. Hanc virtutem ſepulchro S. Hereberti Colo B
1.2.de glor nienſis Epiſcopi, tribuit etiam Rupertus Tuitienſ.
mart.c.45
plurcs a cap. vlt.eius vita: de ſepulchro Lutgeri Monaſ
te
lios citat rienſis Epiſcopus referunt Monachi V Verdenen
ex noftris ſes libr. 3. vitæ eius cap. 6.de lipfanis capillorum
lo Gibbo S. Vincentij Ferrerij Petrus Rauzanus ,lsbr. 4 .
nus erud.
Cro
Diſput. de vitæ illius cap. vlt. de S. Guthlaci zona Felix
San &tis a landienſis in eius vita , de S. Richarij corpore Al
n .319.ex. binus Flaccus, in eius vita . Apud Cappenburgum
cuſa Tre- quidam multas malignorum dæmonum infeſta
fiusl.is.de tiones patiebatur, vt adiit ſepulchrum B. Godefri:
fignisÉccl. di omnia dæmonum phantaſmata euanuerunta.
1.7.11. & Merico iráque S. Benno Milnenſis Epiſcopus toto
12.& Thyr vitæ fuæ tempore religiosè reliquias ſanctorum
P.3.de de
monia. ca. colens , eas tanquam cæleftem quendam thelau
43.& ad- rum veperabatur b . Meritò B.loan . Damalcenus
huc accu- ſanctorum reliquias vocauit , fontes ſalutiferos, ex c recenſer illuſtre miraculum : Apocomenſis vici in
ratiusp: 3: quibus plurima ad nos beneficia manantſuauiſſimum
feftis.c.67. que unguentum profluit c .] Meritò tot olim & hodie
Himultos ad corum ſepulchra inſticutę fuerunt peregrinatio
citát , qui- nes, & ſuſpenſæ tot corollæ , acque anathemata.
bus addo Cauendum dumtaxat , ne quas in hoc cultu San
Abba."fer. & illimo ſuperſtitioſas cærimonias miſceamus, vt
de venera- monet Silueft. verbo reliquia. Sanétis enim odioſa
tione San- ſuperſtitio, grata religio . Teſtara id fuit B. Glyce
corum ,& ' ria martyr, ex cuiuscorporeis exuuiis vnguentum
ſer.deSan
ctorum ſuauiffimum , & faluberrimum morbis omnibus
reliquiis. medicamentum fuere folebat : quadam verò die,
a Sur.com. cùmEpiſcopus Perinthiinfcienter argentcú quod
7.ex Aho- dam Vaſculum emiſſet, quod Magicis miniſteriis
axanco's. impenfum fuerat, continuò defiit facri Aluor vn- D non exſpectans viri ſancti benedictionem ,accurrit ad
Godeft. guenti. Re noua perculſus Antiftes ad preces confugit ,
b Emſerus diuinóque impulſus fpiritu vas nouum amorcit, o an
C.2 5.cias
vitæ. tiquum repofuit, ac protinus vnguentum ficuti prius
Clib.4.de ſcaturire cæpit. Quocirca rem diligentiùs inquirens,
ortod. fid. comperit vas illud nefandis rebus ſeruiiſje , quod fimul uertens vir Dei ,puero dixit ; Vade agua que Sacer .
cap. 1 . arque ad Imperatoris aures peruenit,habita quaſtione,
tanti criminis reum , vti par erat,fupplicio affici iuſſit.]
Narratur à Nicephoro libro 18. cap. 32 .
NONVM , in Eccleſia quoque vetuſtiſſimum ,
DD
& miræ efficacitatis eſt, aqua benedictione facra o
ſolemni ritu ad id inſtituta ; eáque duplex , vnaba
ptiſmalis in vigilia Paſchæ & Pentecoſtes conſe
dc.in Sab - crari folita, quæ iure Canonico comprobatur dial
bato , & c .
tera luftralis,fingulis Dominicis initiò primi facri
nec quda confecrata, nominatim ad dæmonis impetum re E
confecr. primendum , & alia pericula auerruncanda , iam in
d. 4.
vſu ante Alexandri primi tempora , & ſemper à
e Alex. I. Catholicis omnibus , magno cum fructu, retenta
Nannetél honoraráque e.Meminit in vita D. Gregory Ma
C. 5.Rhe gni Ioannes Diaconus monafterij,per eius afper
ginol.j.de Lonem , à dæmonibusliberati : hodiè miraculum
diſcipl.Ec- iſtud apud Indos læpè renouatur f. Plura referunt
fl.z. epist. alij exempla. de Iofepho quodam Epiphanius ;
de reb.la ſcribit,cùm adhuc ille ludæus eſſet,inſanum quen
pon.ep. 1. Idam ab eo per aquam cruce fignatam , ſanitati re
alpergi . contactum nonferens improbus ille aufu
git , & aqua quaſi olco excitatus ignis , momento
temporis fanum conſumplit. B. Theodorus Ar
chimandrita noxas omnes aqua benedicta ſolebat
repellere , etiam morbos à dæmoniis illatos , vt à
Phentino illo apud Tantændiam ,qui obuius demoni in
forma canis,ſolo illius hiatu in grauiſſimam ægritudi
nem inciderat: vt à Theodori cuiuſdam tribuni domo,
inquahomines o animantia omnia à dæmonibus cru
ciabantur , ( cum domeſtici pranderent aut cænarēt,
Lapides ſuper menſas iaciebantur. Ex quo magnus o
mnes terror inuadebat, & mulierem iela rumpeban
tur,ctanta ſerpentium ☺ murium multiudo domum
occupabat, vt pra formidine in eam ingredi nemo au
deret. Domum igitur Dei ſeruusingreſſus, totam no
cłem pſallendo o Deum obfecrando traduxit: aqua,
cui benedixerat,totam domum aſpergens, eam a ſpiri
tibus immundis liberauit.] Hactenus Georgius pre
ſbyter fæpiùs iain citatus. Idem poftea hoc quoq;
cole bouem occiderunt , vt carnibus eius vefcerentur.
Contigit autem vtomnes , qui ex illis carnibus comede
rant, in morbum inciderent, c iacerent vt mortui .
quicquid carnis reliquum fuit, nigrum euaſit ac fari
dum.Qui igitur ex carne illa non guftarant, id , quod
accideru , virofanéto nunciauerunt. Qui reſpondii,
exitium iftud à phalange damonü, qui per lebeies per
tranſierant,proueniſſe.Et cum eo tempore non posjet că
illis diſcedere. benedixit aqua, quam per vnum efra
tribusmifit,vtpericlicantes conſpergeret,eiſque biben
dam propinaret. Quo falto,cuncii tanquam è fomno
ſurrexerunt,prater vnum ,qui moriuus eft. Ioannes e
nim procurator,cuius fratri ea calamitas contigerat,
mulierem veneficam , c ,dum eius incantationes adhi
beret fratri, ille animam egit. ] S.Huberti Epiſcopus
Leodienfis,veri demonomaſtygis habitaculú mul
tiplices cateruæ demonum inuaferant : id animad
dotali conſecratione fale admixto benedicta,& adeffu
gandam inimici nequitiam orationis virtute impre
gnata eſt liquorque elei itidem ( en chryſma) Apofto
lica auétoritate benedictus,huc deferatur: quorã aſper
gine atque litura,mox ita effug abūturhincinimici vi
rulenta phantafmata ,vt amplius ſua nõ audeat infer
re machinamenta .] Hactenùs Anonymus D. Hu- h l. 1.vitæ
S. Eligii
berti diſcipulus vel familiaris, ſcriptor vitæ illius. C. 20 .
S. EligiusNouiomenſis Epiſcopus , quinquaginta i vide Su
amplius energumenos fimul,porrecta eis aqua be- rium in
nedícta libcrauit, vt refert æqualis cius S. Audoë- vitis horú
Sanctoru .
nush. Sed & S. Laurentius Dunelmenfis in Bri & Clunia .
tannia, & S. Annon Archiepiſcopus in Germania , cenf.l.i.ca.
& S. Maclouius in Galliis, aliique duo apud Perú 7; & 14. &
Cluniacenſem , fæpè dæmones hoc rore fugaue- plora re.
runt i : nonne contumaciores dæmone Germani , de viaquç
Galli,BritanniCaluiniftæ , qui tam ſacram vndam , benedicta
vt hydrophobi atque lymphati auerfantur : horum Gretzerű
vnus è numero VVierus fcribere fuit aufus,in Grc 116.4.de
Cruce
corum Ecclefia hanc aquæ benedictionem , vt lu
C.36 .
perito .
1524 DISQUISITIONVM MAGICARVM

perſticiofam damnari. quæro in qua ? non veteri.| Acùm conſecrantur à Pontifice Maximo, poftular
quomodo Theodorus , Theodoretus , Palladius ille à Deo , vc deuocè geſtantibus Deus tribuat,
approbarent? Agnoſcit aquæ benedictionem D. quæ breuiter his verſibus complexus fuit Frulius
Dionyſius Areopagit. Co 2. de Ecclef, hierarch . & nofter ;
in Scholiis ad eum agnoſcit Pachymer.fol. 128.An Poftulat in primisſacrati aſpeclus ut agni.
crgo in adhuc recentiore Schylmatica? nihil miror Agnum ad cæleftem concita corda leuer:
hærctico tales placuiſſe duces. Sed accedant & Vtg falutifera memores vitag, neciſý,
certæ fidei quædam narrationes. Riga anno 1583. Criminis dvity noxia vincla terant.
Ruthenus quidam ,cum fæpius moneretur , vt cum Ec Hoſtis vt inſidias Stygy ac certamina vincant,
cleſia Romana rediret in gratiam , ſemper autem ob Decipulas mundo,carnis illecebras:
furdefceret,fine pænitentia deceſſit. Ex eo die variaſ Corporeos nobis morbos,cafuſque repells.
in eius.domibus ſpectra domeſticis offerebant , aſſiden Prafertim horriferos, mortifi có
quepetit ,
tibus auferebantur menſa , nemine comparente :cubi ltem grana benedicta, cerei benedicti,ſal benedia
culorumfores , non modo peſſulis verùm etiam ſera étum , & panis benedictus. Inter quæ panis benedi
penſili obfirmata, tetis cardinibus euertebantur.è fum &tio tum ob antiquitacem , tum ob crebra miracu
mis edibus lapides ingentes iaciebantur picefådari, B la ,celeberrima lanè videtur. Etenim & meminit
quos ſe traétaſe perhibet Sacerdos è noftris : quidam illius non vno loco D. Paullinus in Epiſtolis a ; & avide Ste .
pah.Durá
autem Polanus, quem pater idem ſe vidiſſe affirmat, co vſi contra dæmones varij Sancti viri , vt B. El. ti.l.2.de
adeò grauiter est vulneratus in vertice , vt dies phegus Cantuarienfis in Danis ſanandis (auctor citibusEc
aliquot iacuerit femiuiuus, in eadem domo cum mul Osbernus in cius vita) & S.V Volphelmus Abbas in cleſ. Cath.
tum ftraminis eſſet , id totum in minutiffimas partes morbidæ fæminæ curatione ( auctor Conradus eius cap.sa.
comminutum est. Denique hæc & id genusalia cer diſcipulus in vitâ S. VVolphelmi) & B. Hildegar
nebanturplenaterroris, qua non obfcurè quantum ſ dis cum improbo amore nobilem puellam Tre
bi ins in iis edibus fumpfiletSatanas,indicabant. in girenlem liberauit (Tneodoricus Abbas lib. 3. de vi
greſſus in cas is,quem dixi,Sacerdos cum comite altero, ta Si Hildegardis cap. 9. ) & S. Marcellus Abbas
aqua benedicta thureſ adhibitis expiauit : quoexor Eugenij cuiuſdam vxorem ex ipſo mortis limine
ciſmo omnis tumultus damonum conquieuit, id quod in vitam reduxit, vt narrat menle Decemb. Meta
multis deindegratiis adium Domini teftati funt. ] ita phraſtes. Sed iſta ſatis multa piis , impiis nihil la
liriere Collegy Rigenſis illius anni. CС tis,vecredant, quiduis plus ſatis,vt nauſeent.Lege,
In Mexicana prouincia ſedes etiam Paſcuaræ ſi lubet, Gretzerum li. 3. deS. cruce cap. 37. Accipi
Societas noſtra poluit,ibicirca annum 1587. ( vt te & ifta ex Epiſtolari Hiſtoria paucis nota : Dre
litteris prouincia illius accepimus ) erat Inda fæmina pani fuitanno 1585. parerfamlias quidam , cuius in a
puer ,quem cunctis noctibus cum cubare ,erip:ſibi à la dibus , varia dicebantur aliquot iam menfesex oculto
tere fentiebat , deinde reponi , quo rapererur ignara, voces exiſtere,familiaris is erat demon ,qui variis mo
ipſe puer interea vitali fpiritu in dies egefto lenia tabe des conabatur hominibus illudere, iaciebat ſaxa pre
properabat ad finem . huic puero falutare fuit in adem grandia,nullius tamen capsiis detrimento, vaſaquog
facram deduci,& luftrali aqua , adhibitis compreca domestica altè iaculans, non frangebat.cúmque in his
tionibusſacris, adófergi. tečtis fidibus caneret adolefcens , damen, cunctis an .
Sequenti anno octuageſimo octauo, V'iro cui dientibus , la ſciuis cantibus profequebarur teſtudinis
dam Treuiris mulier ruſtica neſcio quid ouorum offere ſonum , apertej damonemſe eſſe iactabat. cúmque e
bat, excipit pileo pediffequus, mox pileum onis expoſi dium Dominus vna cum coniuge quoddam in oppidū,
tis imponit capili , e ſiatim vſqueadeò vexari cæpit adſua negotia difcederet, comitem Jefedamon adiun
dolore,vt penedefiperet. confugut neſcius quid ageret Dxit: cum autem ille madefactus aqua pluuia rediret,
in adem fácră, incenfum caput immergit in vas prom nequam fpiritus anteucrtit ſublatiſquede via clamori
prum aqua luftralis, conualefcit, maga comprehenſa in bus,pramonere domeſticos cepit, ignem ut exſtruerent,
questione dixir, ona fic fuiſſe venenata,vi guftantibus herum iam eſſe in ianuis ,totum imbribus madefactum .
interitum , extuberationem tangentibus efſent paritu Verùm cùm itaſe illudi Dominus adium intelligeret,
ra .] Lirtere Treuirenſes anni 1588 . minitatus est demoni adducturum fe patrem de Socie
Muſſiponti anno 1593. Virgo ætate prouectior , tare, qui è ſuis eum fedibusexturbarei. ille verò , ne id
tot incita furiis,vt obfejſa diceretur,recitatis à Sacerdo faceret clamitare, minitariga inimicitias, &odium ,o
le noſtro Litaniis: infecta altera maleficiis, epota falu quamdiu Pater in yſdem adibus verſaretur fore,vifeje
: ari aqua: alia vexata à maligno ſpiritu , appenſa ad conderet i occultaret.Venit tamen herus ad patrem ,
collum ſacra cera cælestis agni ad ſerediere,mox do rem illi narrat ex ordine, domum etiam mutat ,
confeffe deceſſere è vita,cùm effent precibus intenia .] Se illis moleftiis liberet obteftatur, Pater ne imperita
Sic Littera Prouinc. Francia illius anni. multitudo elata cupiditate videndi, id quodforevide
Franciſcus Lopezius Gomara quoque teſtatur batu : raccurreret, ad eum fibiproficifcendum non cen
dæmonum ludibria & apparitiones apud Indos E fuit :autū monuit vtipfe,& tota eius familia ablutis
tribus potiſſimùim remediis diſcuri & depelli foli generali confeſſione peccatis,caeleſti pane ſe con
ca efficaciſſimè; Venerabilis Sacramenti Euchari firmarēt,cauerentquene quis aut ex domeſticis aut ex
ftiæ præſentia, Crucifixi imaginibus illatis , & a externis,
fermonê cum boſte miſcerēt,nevè ex eo,vi an
quæ benedi&tæ afperfione. idque non ſemel- ipfos tea fecerat,occulta perquirerēt,riderent potiùs,que ab
cacodæmones Indis confeſſos. lege Hiſt,Mexicana eo dicerentur, & vi orta ex mëdacy parre pläne contē
cap . 25. nerent.Illi cum ſe fa&turos recepiſſent omnia , dedit eis
DECIM v M exhibent remedium res aliæ pater ex conſecrata cera agni cælefti fimulacrum ,
Catholico ritu ſolitæ benedici ad hunc effectum , quodfiliæ ceruicibus, vt qua omnium maximè à demo
vt cereæ formæ orbiculares Agnos Dei vocamus, ne vexabatur , infererent. Hic terrere demon cæpu
proprer agnum vna in facie impreſſum : de quo clamoribus
filiam , minitarique ni ceram illam abiice
rum effectibus liber exſtat Vincentij Bonardi. ret, fore vt ei ob: orto colloanimam eriperet. Sed illi
multa quoque Petrus Matthæus in 7. Decretal.:/ patris monita of confilia fecuti ,cùm loquenti reſponſa

non
 LIB . VI. C. II. SECT
SECT .. I. Q. III . 25

nõredderēt,ſeſeg inuicē cótra hosté Sacramentorü le- A je effe ostendebar:hic à Burgundia vso, ad nos addu
lis armarēs,facilese ab ei' inſidiis moleftiisg eutari são & tus , víque fumma compulfus in templum , non prius
In Treuirenli ditione hoc ipſo tempore,vt funt defuit canem agere , quàm agnus Dei,in collum infer
plurimæ illic fagæ ; quedam puerum octo circiter an tus eſt : tum demum obmutuit, humanitati redditus,
nos natum , fuis preſtigiis ac carminibuscircumuen . Salutari animum confeſſione purgavit,idem amuletu:m ,
cum, in eas fedes folia erat abducere, ubi per licentiam aleri fuit eodem morbo laboráti.] Ex litteris Ger
noctis ac tenebrarum nefariis lufibus indulgerent, hic manie ſuperioris,coltegy Friburgenſis, Anno 1590 ex
fua quóque partes pueró dabantur,vedumilla chereas eâdein Provincia in hæc verba Ocnipontani; vt
conferiis manibus inter ſe ducerent , iscarum faltario grauitali morborum medicamentorum respondet vis
nem sympano profequeretur: nec modo ludorum crai litas, terriculis diaboli opponitur multis in locis, lacra
chorique ſpectator, ſed ſapè etiam prastigiarum quibus rum planguncularum , vfus , ex eo genere nonnulla
ille bismanis corporibus vitis , nocent. Hunc Archie poneniar. Affirmabar ſe guidan inferes destinarum
pofcopus deductum in aulam custodori iuſſit , vt Cate ob fcelera commiſa furnisg agitatusinuocabatdamo
chifmo cuius erat planè rudis ,imbueretur:cui cum ſa nem fubinde, quem adeffe monftrabat , panentibus
cerdosnofter effigiem cæleſtis agni,de ceruicibus ſu- Balvis, indicisintentu : hunc perſanauit vnus ènostris
spendiſſei, noctu adfuedemon , grauitergzpuerum in mollibus primo delenitum verbis ,mex etiam ad confef
crepans, quod tam facile ſe decipi paſſus effet , iuſſie fionem adductum , donala , quam pre demitteret in pe
ceram illam , ni vapulare vellet, abiicere ? territus puer Etus,bullâ agni cæleſtis. Corpus quidem animámque
imperala fecit , continuóque damon , co quod iam me diro animarum prædoni denouerai tempore prestinto:
tuebas amoto , ad maros urbis eum abripit , nigróque hora ferè inſtan :e , ve ſapè praua conſilia, e nimum
impoſirum hirco , ad impuriſſimas Sagarum regiones calida reputătar poſt facti ) mastus arque anxius adır
momenio transfert. Qui cum aliquamdiu inter vene ſacerdotem :cum dum confulit iremeniibus labris ,deer
ficas latitaffet , reftitunur iterum in Palatium , fracta rantibus oculis,repentino pauore,Opem ,exclamat, infe
implıcsiaque nodis refticulâ ,undecera illa pendebar. ] lici ,opem, quem tu expedis,pater, auxiliare aliquod ſa
Is
puer Archiepiſcopi & Ciuitatis petitione in crum . Quarenii nostro ,ecquid noui ? Aftat,inquit,ante
Collegio noftro incluſus ſeruatusq ;, donec doce ostium hostis , periens abeuntem có hostile vultu mini
retur quæ ad diſciplinam Chriſtianâ neceflaria, vt ians raptum ex condilto ,ergo buic quoque fimile reme
cùm poftea rediſſet in aulam ,Sacramétis religiosè dium all arñ eſt. Neque hæc funtfamaincognita.Rusti.
munitus à dæmonum laqueis eriperetur , quod & cus cũ inaudiſſet Oeniponti agere viros , qui veneficia
denique factum ,etli poltea relaplum criminis poftc prestigiascerris medicaminibusabigerent,in colle
aliquot annos pænas dediflc debitas inaudiui. gium venit ,medicinam (hoc verbo viebatur) perens ad.
Anno ſubſequente in eâdem ditione fuit ado uerſus diabolum.interrogatus quod intelligeret nomine
leſcens rufticus,ſed peracri ingenio intra quintum medicina : haur foso,respondit : nihil enim praler audi
decimumannum . Hic non femel accefferat ad fe tum habeo : ſed istut quid zuid eji, diubolum fuget.
ralem locuin vbi permiſti feminis mares , & ætatis Data igitur particula cerea, quam ſalutarem ſenſit
teneræmaioribusdæmone magiſtro epulabantur , adeò , vepaulo poſt vni è noſtris ipfius oppidum iter fa
noctis licentiâ diſcrimine pudoris exſtincto. Ipfe cienri , cum propterea obfideritur à pluribus, ſepina
tamen nondum Deo Deiparaga renunciarat, execran ginta ampliùs fuerint disperriende.]
das nondum precationesfecerat damone praeunte. Fe Tum etiam è Turonenſi collegio perfcriptum ;
lix tantùm cerebrum cùm fumpfiffet in cibum , decre Puella recens nuptui collocara , poſi borarú vrsū irritam
ſcente luna fentiebat fibimeniem imminui.VbiTreui luctam cum horrendo ſpectro, ſono vocis molug; corporis
renfem ingreffuseft vrbem , quam nunquam antea vi energumenã referebat:mox breui geſtartõe ſacralęagni
deral , eò nimirum ducente ad ſupplicium , qui duxe imaginis,quã à nobis acceperat, eft in priſtinú refluuia .]
rat ad maleficium , vti fanaticus deductus eſt in ades Sub idem tempus Auenioni mulier maligno
Principis,vt, feorfim ab aliis certa in dom's parte D vexata ſpiritu , cui ſuaſeratvnus è noftris vt conueni
curatus à nostris , demonem excuteret. Sed cum ei ret ſacerdotem ( dato interea parentibus caleſti agno,
nulla à demone nočte daretur guies : coniuratiſque à quem ignara inſuerunt in vestem ) cùm conſilium
quibus diuerberabatur , vel cereâ effigie lacri agni , obliuiſcitur , aut differt, à quatuor quali felibus per fe
quàm ad collum babebat,auulſa,Archiepiſcopo placuit neſtram raptata eſt ſupra domefticum ie £ tum :mox air
mitri in Collegium Societatis : nec hic quidem fuit mi. diuit 'humana voce minantem pracipitium , nifi ceream
fero pax ,niſi ſolemni ritu cubiculo expiato, pretium erit imaginem abriceret, quam in veſte habebat.Intellexit
quadam ex iis memorare , qua ab ipſo narrabantur,ita illa quid effet , & agnouit fuafores mali.ergo magro
enim ipſimet Antiſtiti ille: cum exerceretur nostra co animo neganie facturam , ſtalimque conuerfa ad pie
meſſario, fuit vnus e tua coborte, qui gloriatus eft qua ces , relicta eft ( vi eam inuenit maritus excitaius c!a
dam nocte ( indicabat erim eam que fwiſſem dormienti moribus) de recto ſuspenſa . ]
tibi potionem pestiferam ingelifje , reperto ad te aditu Anno 1590. Treuiris ,acceptă adoleſcens iniuriam ,
ex occaſione, agni Dei , quem iturus cubitum relique cũ inſigni rerü iactura,à quibus minimè debebat fere
ras imprudenter in menſa, quod fi paulò capacior fuif bat iniquiùs quàm Christianã deceret: ita dolore atrox
ſet calix ,mortem non effugiſſes.Ceriè ipſe Archiepiſco- E meroris immodicº,cùm fub crepuſculū ſolus obam
pus dixit ,fepoft illam noctem ita infirma fuiſſe vale bulat ,damonë haut occafionā ignarū; aut ſegnē, obuz
iudine, vi per aliquot dies decumbere cogeretur. Cum habuit ,effigie viri nobilis,airo colore.exhorruil primã,
hac dicens in magna corona nobilium non faceret fi fed falus diēta timorē dēpſir.Quarenti causā iriſtirsa ,
dem , ad Præfectum Vrbis ,quin et te, inquit, nostra respondet quod erat: tum damon preciſam omnem fpem .
Lamia bis inuaferunt , fed ab ea pixidula quam fers recipienda pecunia per validiori porētiam interuerfa:
En voum
continenier, vbi ſuntimagines bina, á nefcio quid con proinfe Jequatur:copenfainrum omnia leui negozie : (u1 reinc
diu .
ſecrarum ( Agnum Dei intelligebat )ſuni à conaru re adoleſcēs.
A notis mibi e ab amicis imporulur, babe
palſu , de harum geſtazione rerü confellus eſt prefeElus.] bo fidë ignolo, á qué nüc primü adspex ?bune De'.Huc
Alius à dæmone obfeffus, canem magis ringendo extremo dicto velut fulminarū mon trú nominis in aui ā
porno lutr.ind1,04 im racincinando o loquêdo hominem , Iceſſit.postridic eâdem horâ idem apitanii , often le mu .
hier
 NVM
VIS ITIO
526 DISQ
Lier amano cultu, or at breue fpacium fecreti receſſus: 1 A I nâ morte delatum ad monaſterium ,peuticinitan.
abnegat suvenis : instantem ,repellit .Exin fuada illa ,
proferar è cubsculo gladium , & in aduerſum parietem
impingat : recufat principio : demum neſciusquid age
ret ( aut cura abstulerai mentem ) morem gerie : inter
feriendum parietem ; Deus benè vertal,exclamat : hoc
quoque ſecundum fulmen damonem abegit. Rediit &
iertio barebatenim adhuc infixa animoſolicitudo ,&
pellax non deferebal )mulierem aſſimular pollentem
etate ac forma : in ftuprum ilicit lafciua voce gestú
que, nec ſe continet inira verba , vim adfert renitenti:
vociferarur iuuenis opem implorans:accurrentibus fu
bito domesticis,improba facies cuanuit: at ipſe confectus
lasfindine linguente animo reperius: rogatus timoris
caufam do clamoris, ne hiſcere quidem : adeò iasebate
rigentibus oculis exanimatus, per metum etiam voce
amiffa : igitur collocatur in le &to ac refouetur, fimulque
reuocatur animus asperſuaqua piacularis.postridie rē
omnem exponit , & nostrorum fuafu facris mysteriis,
confecrata cera,caterieg, armis formidatis diabolo , in
ſtructw ,ita perterrefecit aduerfarium , ui apparere do
En Secun- fierit .] Bencius in litteris Rhenanis d.anni.Fit tamen
dum.Ter
ciú.Quar aliquando Dei permiſlu , vt hoc remcdium non
tum. iuuet , maximè quando per aliud gloriofiùs vin
cere decreuit Deus,vt per nudum nomé les v vel
MARIÆ . veriſſimo id euétu comprobatum Au dem á gloriam nominis ſui. Amen.
guftæ Vindelicorú anno ſupra millefimú & quinc VLTIMV M accedat,pulfario Capanaram Ecclefia
genteſimum nonagefimo primo.vbi adeprio conſe
crata cera cum imagine agni,multis prafensremedium
in horrificis à diabolo monstris, terroribus no & turnis
fuit:alicui tamen ,quaſi contemneret damon ,palàm ap
parens, magna oblata vi argenti ad flagitia impela
lens,retinaculo perrupro,abiectóque inuolucro; L E S v
ebo MA R I Å inuocata nomina falure fuére.] Idem
in licr. Germaniæ Superior.
Anno 1589.mulier quædam quæ chirographo,
quod proprio ſanguine conſcripſerat, ſe dæmoni
deuouerat;cùm reſipiſcenti illud demon ſapiùs osten
taret ,freta ,diuini agni,praſidio, cuiusimagine pectus
munierat , cùm reddi chirographum fibo suffiffer , tan .
dem vidit illud in cinerem tefauillam conuerfum ad
pedes fibi abiici. ] Idem in litteræ Colonienſ. &
' Treuir . Collegij .
VNDECIM v M ſunt pia fcripta fex amulera facra
ad collum appenla ,vt fymbolum apostolică,Initium
Euangelij D.loan. In principio erat, & c.vel pſalmi
alicuius particula ; quo & olim vſi multi ,& lcribit
a Cóment. Eman.Cofta . Hormurij noftris temporibus, hoc
rer.Indic. pacto demoné exenergumenâ pullum. Sed vt hoc
remedium fit licitum ,duas códiciones B.Thomas
b 2.2 . qu. exigit b : Prima eft,vt piis verbis nihil ſuperſtitio
96.art.4. Cum admiſceatur,verbi gratiâ , fi fiderer quis figu
ræ , colorive litterarum , vel modo fcripruræ , vel
materiæ membranæ,vel atramenti.ſecunda condi.
tio ,vt recta fit gerentis intétio, veluti fi pius ver
ború ſenſus obleruetur,fpes verò figatur in Deú ,
idque fiat vel ad profeſſionem fidei veræ , vel ob
alium pium & faaum finem ,effectúſque à diuina
potentiâ , fub eius beneplacito , expectetur. Vide
quç diximus, li.l.g.de Periaptis ,& periāmatis.Duo
decimum accedat , fidei datæ Deo præftatis pura
feu VOTORVM PERSOLVTIO . Narrat M.Ba
ronius Annal.Eccleſiaſt.com.xi.anno CHRISTI .
1004.ex M.S.codice Caſſinate: quendam Franco
nem Maringum (familia adhuc fupereſt inter Mo
ſellanos ) promiliſe loanni Canapario ſe cum illo
religioſum habitum ſuſcepturos in SS . Bonifacij
& Alexij Romæ monaſterio ; ſed promilli con
temporem à Deo lue anginariâ percuſſum . Vici
CARV
M
MAGI
ier, vt in Monachú reciperetur,tádem obrinjilc.
Postquam igitur ( verba lunt auctoris libriJhacačia
funt in monasterio , volens Deus ostendere, quantum
interceffione horum fanétorum flectatur ad mifericor.
diam , á qua liberaliter liberet peccatores ad cos con .
fugren : es:permiſii cuneum equeſtrium armaiorum ma
lignorum Spiritum per ſupradictam viam facram vi
fibiliter defcendere , pradiélum franconem requi. + cort.
reniem , quem indicia’sa definicne fe feruum vicif. Senicille.
ſe glorianier saltabat. Taluer enın alterando, abia
iuperquirendo viſiſuni ven:ſe ad portam monasterij. »
Vbi non invenienies eum reuer i funt tristes mellani
B faria iactanies in Sanctos. Qui dum requiſits fufeni a
vicinis monastery ,quid hoc eller ristofum : Franconem
Seruum eorum ablatū à Bonifacio Alexio, mufli
iando adiiciebant,remanfille per quod cum vincerepu- ,
iabant. Quod vbi Abbatia Fratribus ab audiēnibus
nunciatum eft , ſubriliter perquirentesprofeffioncm re- »
gularem non illum feciſſe inuenerunt. Qua ſtudiosè
faEta anima illa carne foluta eft. Ex quo datum in . »
telligi,quod miſericordiflimusDeus, quem cun &ta mo- ' »
nastici ordinis implere permiſit , meritis Sanctorum
Bonifacy & Alexij,quorum fuffragium toto corde pe- ,
tierat ab omnibus infidiis inimicorum eripuit , ad lau- »
Catholica (ná hæretici magis oblectantur tonitruis
bóbardarum ) quam docet experientia quotidiana
dæmonibus adeò ipfeftam & inimicam efle;vt ab
iis excitatæ tépeftatcs,vel ingruentes impediátur,
vel iam ortæ ſedentur & aliò auertentur , vt re & è
docuit Concil.Colonienſe c; & cófirmar exemplo c cap.24
quodá Venerabilis Petr.Abbas Cluniacenf. cum dlıbr.i.de
miracul.
aliquando( inquit )fraier quidem, loannes nomine,na cap. 13 .
tione Italicus, irregularisdiſciplina feueritasem fasti
diens,etiam fugere demonasterio cogitarot:ipfe ei dia
bolus Abbatis fpecieaſſumpta ſe obrulir.Nam duobus
domonibus in ſpecie monachorum ſe comitantibus, fia
tri in quodam monasteryloco fecreto ſoli reſidēts,mul
Dráque ſecum voluenti, opportunum fallends sempus ſe
inueniffe credens apparuit,eig aſſidens dixit: Egol fra
ter)modo huc hospit andi caufa dmerii:fed cafute con
spiciens, agnoui multa te follicitudine laborare, mulról
que in corde suo cogitationum estus verfare. Quorum
caaſa ,licet quibuſdā referétibus mibi ex parte nota fit:
ſi ramen eam pleniùs indicaueris, potero forfitan urile
ribi dare confilium. Unde,quisfis, & quaremastusſis,
amico quarēti expone.Cúmque frater ille ignoto,vtpus
labar, homini ſecreta cordis fui aperire formidaret, &
le tantummodo natione Italicüelje respondiffet :damon,
qui monachus videbatur,adiunxit:& ego ipſius regio
nis abbas fum , & tibi benè in omnibus auxiliaripof
fum. Noui enim, licet iu reticeas,quòd Abbas Mona
Stery haius & cæteri male te tractant,néque vt dignum
E cffet honoranı,inſuper multis ſapeiniuriis vexani.Vn
de admoneo te,vt iibi cöfulas, locum hunc omnimo
dis perniciofum derelinguas, & mecum recedas. Para
ius enim fum te ab his malis eripere , et Abbariam
meam, qua ( ripta ferrata dicitur perductum , omni 10
ibi honore fublimare. Ad hocfrater respondir.Ego hinc
exire nullo modo poſſum , quia & clauſura monaſtery
prohibei, fratrum me multitudo circüdai. Tunc dia
bolus; Necego, inquit, quamdiu hic fueris,lein aliquo
iuuare porero:fed fac qualibet ante,zt ſepta monasterij
trangrediaris:quod postquam feceros ,egoſtarim adero,
réque ad locum menm , etdixi perducam . Scd miferi
cors Deus , qui non permittit nos tentari fupra quam
ferre poſſumus,non vltrà paſſus eft hostë procedere:fed,
ficu:
 LIB . VI . C. II .
ficue ,fcriptum eſt, qui fecit illum , applicauit gla-
dium eius. Quando vámque hoc agebatur, fratrum
conuentus in refe& torio , ex conſuetudine , hora ce
nandi refidebar :qua expleta, à Priore , ſecundum mo
rem , uno ictu ſcilla percuſ aeft .Quo fono audito mox
demor, qui Abbatem je fingebat, ačtus diuina viriu
16, á fraire cui loquebarur ſe abripuit,& præcipiti cur
fu ac maximo impetu ad latrinas,qua proxima erant,
tendens , vidente fratre iam di &to in earum feinferiora
demerfir. ]Idem quotidiè farétur maleficæ ,li,quan .
do à dæmone ad conuentus feruntur,vel inde do
mum referuntur, fignum campanæ audiatur ;con
feſtim dæmones ipſarum baiulos fpurcum onus
in ſolum deiicere,& fugâ trepidos dilabi.Recen
tiores hiſtorias ex actis iudiciariis fideliſſimè de
promptas , cum Martino de Arlės , & Grillando,
non paucas nec illepidas ſuggerunt Binsfeldius,
a Arles , & Nicol. Remigius a ; qui fapienter nos adnionet
tractar. de cauere à duabus technis Lamiarum , mendacio
fuperftit.
Grillá. lib . conlucis : dum inquiunt primò hunc lonitum
de Cortile : campanarum inefficacem eile , poſtquam tempe
9.7. Binsf. Itas ſe in territorij , vbi campanæ ſunt, terminos
de confef. penetrauit :quali verò aliquæ potentiæ diuinæ fint
concl. vlt. metæ ponendæ ; vel Deus non ſemper paratus ſit
dub.6.Re- nos à maleficiis , cùm expedit , eruere, alterum,
mig.lib.r. dum aiunt, non prodeſſe lonicum campanæ , cui
dæmono- dum luſtrabatur , concubina Sacerdotis nomen
lat.ca.26 .
impoſuit. quo quid magis ridiculum ?
Obſerua hîc ( Lector quæſo duo . primò vul
gus cenſere campanas baptizari, quod & Maxi- ctis, maximè ſi ea non vacet ſuperſtitione, vel li
milianus 1.Imper.putauit,vt patet ex grauamini modicam ſpem fidémque habeant ; propter qua,
bus ſedi Romanæ ab eo propoſitis: arripiunt hæ indignos effectu ſe præſtant : cauſam cenſeo al
retici , & acerbifſimè in hunc morem Brentius,
Caluinus,Vviceus, qué vocát ,campanabaptifmum ,
inuchuntur.Sed hic mos illorum eſt ,affingere Ec
eleſiæ errores idiotarum , vt tranfugio & ſchiſ
mati ſuo nefario & monſtruoſo colorem aliquein
inducant . Veriſſimum eſt, quod rectè docuit Car
blib.s.co- dinalis Holius b ; campanasnon baptizari,ſed be
tr.Proleg. nedici. Legane iplum Pontificale Romanum ; de
Brentij .
baptiſmo nihil inuenient.Legant Alcuinum Flac
cum , & reperient hæc verba; Neque nouum videri
debet campanas benedicere, & ungere, der eis nomen
imponere. En tibi verè & integrè ritú totú an hoc
eſt baptizare :Sed ecce ,inquiat aliquis , tibi in Ca
pitulari Caroli Magni prohibetur,ne qui clocas (.1.
campanas )baptizent.Sed quodvitus Amerbachius
ctiam non diffitetur ) non benedictio illa de qua
eius præceptorAlcuinus,ſed quæ fortaſſis tum ir
repſerat ſuperſtitioſa quæpiam baptizatio & in
tinctio campanarum in aquam , prohibetur. Alio
quin etiam benedictionem alibi à Gallis ſcripto
ribus baptiſmi nomine fcio nuncupari . Iuo , ferm .
de Sacr.dedicat. Ipſum , inquit, lemplum ſuo modo et
ordine baprizamus.] Quid hoc , niſi benedicimus
vel confecramus ? Hanc benedictionem etiam E luriſconſultos vocem , & ſanctum auguſtúmque
Græci olim nouerant . Nam Apud Gregor.preſby nomen rabulis proſtituam ; qui diuinæ lapien
| terum lego , B. Theodorom archimandritam tin tiæ , cui vera iuris diſciplina innititur, tam ſunt
cinnabulis benedixiſſe. vixit autem ille D. Grego expertes, quàm maledicentiæ virulentæ periti , &
rij Magni temporibus, Nolæ in Campaniâ inuen
tas campanas Strabus eſt auctor , lib.de reb . Ecclef.
inde à Nolis nolæ,à Campaniâ campanz . putatur
ante mille annos D.Paullious Nolanus Epiſcopus
inſticuiffe , vt tubis vereris teſtamenti argenteis
Num.1o . & corneis cfucccderent ; & populum ad feſtorum
& 29.Leo.
23.Sopho. cultum , miffarum ſollemnia , & horas Eccleſia
1. Joſeph. Iticas conuocarent : quid hic Deo difpliccat ?be
2 :br. 3.an- nedicuntur , vt fiagore ſuos ſpiritualeshoftes cer
11 %.ca.rs.d reant & repella.c. quid hic ſuperſticioli? Nomen
SECT. III . Q. III. 527
A illis ip Beati alicuius honorem imponitur ,vr il
lius quali commendetur tutela vas metallinum ,
diuinæ laudis inſtrumentum . quid dignum repre
henſionc : Effectus illos non tribuimus formæ,feu
atti , vel naturæ metalli . Non obtuſa adcò Ca
tholici pectora geſtamus, nec Sol veritatis ab
Ecclefiâ tam procul aucrſus radios fuos elongauit .
Non afferimus, quod Petr. Mexia d ', diſcuri has din Silue.
procellas vi ſonitús aërem diſſipantis , fecerit hoc var dect.li.
efficaciùs ſulphurca belli machina.poppylinis fo- | 2.cap. 9 .
ret velle louis fulmen diſpellere. foret in Genti
lium opiniones deliras incidere , de æris foniiu
dæmonum fugatore ;dequibus,videndiAlexand .
Aphrod & Macrobius . Tribuimus ergo vim e Alexádr.
efficientiamque omnem conſecrationi liue benc- Problem.
B dictioni , fic diuino iuflu ſeu diſpoſitione opé Macrob.fi
ranti. Dei virtus, Dei digitus agnoſcendus. talia S.c. 19.vi.
Deus diuinæ ſuæ protectionis & potentiæ fuaui. de Magiú
ter omnia diſponentis ,& fortiter operantis figna miſcel.I.4.
cap. 14.
noraſque Ecclefiæ fponfæ ſuæ tribuit . Serui ne
quam dæmones hunc ſonum , quali Dei viui im.
perantis fugam , recognoſcunt præconiun : haut
aliter quàm ſubditi omnes,etiam inuiti , regij fal
uiconductus lignum reuerentur. " f vide de
Obſeruandum præterea , Non ſemper Eccleſi- his Guilh.
Parifiensé
Gaſtica iſta remedia eſſe efficacia , ncque ſemper
lib.de leg .
homines per ea maleficiis liberari : duas verò fol. 44. &
huius rei cauſas præcipuas videri, alteram pec- Steph.Do
catum maleficio læſi , vel medicinam adhiben- rant.lib.de
ritib. Eccl.
Biosf. ſup.
GG
teram , maius bonuin ægri ſeu læli , nam affli
ctio & ægritudo ſolent à multis peccatis hómi
nes abſtrahere , aut præterita peccata expiarc , aut
patienti mericum adaugere, & ſpectantibus pa
tientiæ aliarúmque virtutum ſpecimen præbere.
Quid ? quod & Gentiles intellexerunt, præſtabi
lius & felicius effe , patienter aduerfa tolerare,
quàm illæſum nihil omninò aduerfæ fortunæ de
g Vide D.
guſtare ? 8
Aug.li.22.
deciu.Dei
CA PVT II .
ca.22 . & li.
83. 99.q.
Quorumdam remediorum Ecclefiafticorum contra 79.& Chry
D Loſt.homi.
calumnias bereticorum defenſio .
8.in cap.4 .
Ollemnia ſemper infaniunt; qui ex Eccleſiæ ad Roma.
matris gremio,ab eruditione & pietate irnplu . A
mes pulli euolarunt; quotieſcumque vel rei tra
&tatio , vel mala illos mens adigic de cærimoniis
ritibusque Eccleſia Catholicæ differere, Ferunt
tamen inter eos furoris & maledicentix palmam ,
qui Theologiam vix , ac ne vix quidem , à limis
ne falutarunt; impudentes quidam medici , ar
rogantes grammatici, & litigiofi leguleij , ablit
ſuperbiâ hæreticâ turgidi . Luminaria iuris duo,
vnum ſæcularis, alterum Eccleſiaſticæ iuriſpru
dentiæ , ſunt :hoc Soli , illud Lunæ non abs re fi
milc dixeris , iubar vnum fudit radiatus apex lm
peratorius, alterum Pontificius. Solcni hunc è
mundo tollere conantur hi rabulæ , quia Pontifi
cum ; qui B.Petro ,in clavium ,& legiſlationis po
teſtace , ſucceſſere ; ſanctiones ignibus rradicas,
ex hominum memoriâ , & tribunalium fubfelliis
excutere obftinatè nituntur. Diuinam ergo iris
lii 2 ignorant,
 M
ONV
IS ITI
DI SQV
528
ignorant ,quod non agnoſcunt: quare nec lurif- f A impugnarunt: non cò tamen inſaniæ prouecti,ve
conſulci, ſed lcguleij mercntur audire.Vnus de hoc Magiam in hac inuocatione vllam cauſarentur.
grege caninam ſuam facundiam antc aliquot an
nos, in rabioli fori iurgiis vænalem , ſcriptis vno
in capite latis,wagepzās,prodidit ; ſed etinſcitiam
ſuam & antiquitatis omnis ignorationem , quin
& cerebri læſi vælaniam fimul orbi propalauit,
Godelman . libr.1.de Lamiis cap.6.à num.21.
B.
Pro exor Reprehendit primò Exorciſmos Pontificiorum ;
cilmis. & dicit annumerandos exorciſtas Pontificios in
cantatoribus ,cur quæſo ?primüm ,qnia Arctius fcri
bie , bos vt plurimum elle Magos. ſcribit Arctius?
vah ; quantæ fidei ? quantæ nimirum hoftis Ponti
ficiorum ,hærcticus Suinglianus.idoncum teftem ,
cui credas iniurato . boccinc eft Iuriſconſultum
B
eſie , tales teſtes adducere ? ſed video addi multos
alios , & quos honoris ( credo ) cauſa nominabar,
Chemnicium , Lauaterum ,Peuceruin ,Bodinum , &
Vvierum . benè quod eiuſdem farina, benè quod
hæretici aperti cæteri , vnus vel hæreticus,vel fi
dei nullius ftatæ.in reſtabiles omnes ; & vnâ linca
inducenda nomina, vno verbo reiiciendi : inimico
jurato contra hostè non creditur. Addit probationem
ſecundam ,vt incantaloresdiris euocationibus diabolos
ab inferis euocanı : ita exorcista malignos ſpiritus ex
hominibus & animantibus certis precibus recitalis
vſurpatis, additíſque aliquibuscarimoniis,characteri
bus, execrationibus, o sapè repetito De I nomine,
MARIÆ , Sanctorum eiicere conantur. ] Vide
comparationem & ride, incantatores diris carmi
nibus dæmones ex inferis euocant ; &c.imprimis
falſum illud ,Incantatores ex inferis dæmones eli
cuille : aëtij tantùm fuêre , & nondum in infer
ni malam manfionem compulg . inde nullis patet
exicus ad Magorum carmina. Soli Dco hæc pote
ſtas eosemittendi comperit. Sed ignoſce hoc er
Calum Leguleio , & & qui ex Chempitio , Aretio
& Lauathero lectis obiter , fubitò Theologus.
Deinde non qui conatur pellere de corporibus
dæmonem idcirco Magus , quia conatur. Sed li
magico ritu conatur.idcircò ( inquiet ) dixi id eos,
conari certis precibus characteribus , execrationibus,
D
& c . de characteribus,quod ait mendaciú eft:Ponci.
ficij exorciſta iis non vtuntur.de precibus,relpon
deo , illas quæ in Pontificali Romano præſcribun
tur , Sanctas & pias cffe, nihilque continere quod
ſapiat ſuperſtitionem :vel,cedo , quid illud : Exe
crationes , diabolo ingeruntur non vt hofti conui
cia tantùm , quod magicum tamen non foret , led
ab vtentibus auctoritate,à Deo, Apoſtolis & luc
cefloribus eorum concella , in pænam criminis
diaboli , & pænæ illius à Deo inflictæ comme
morationem . quid hîc magicum ? Dei nomina re
petuntur, quia Dei potentia lais declaratur ; eáque
declaratio dæmoni admodùm odiofa, Deo hono
rifica eft. nam Dei virtute ie exorciſta dæmonem
expulſurum (perat , & confitetur. quando tamen E vai,niſi mentirentur. Ex Mengi libello video illos
B. Virginis & Sanctorum nomina adiunguntur, quiddam fruſtularim intexuiſſe de Nominibus
( necenim id frequenter fit ) idcirco adiunguntur, Deiparæ : quæ nomina illi fanè,veréque tribuun
vt fit quod dæmonem mordeat ; qui ſe ab his fa cur : ſi pictas ac deuotio Mengi illa libi cenſuit
pè victum , fæpè triumphatum meminit , & tali adiicienda cæteris ; quibus Dci virtus dæmoni
nominatione vehementer cruciatur : præterea , vt obiicitur , quaque ille iubetur egredi; quid ma
hi Sancti, & præſertim Deipara virgoMARIA
( quàm contemptim caninum illud os Mariam ,
nudè nominat ) interceſſione ſua energumeni å
Deo liberationem obtineant ? Quis ( ô caput in
fanum !) queat hoc incantationi afcribere ? multi
veſtruin Sanctorum inuocationem , quàm calum
niosè , tam ineptè ac frigidè, in hunc vſque diero
VM
CAR
MAG
I
Fatetur poftea , in Eccleſia primuiua peculiare do.
num fuiffe, voce humana & poteftare diuina de corpo
ribus obfefforum exigere diabolum vel compefcere , Canon
bi ( ait ) dicebantur Exorciſte,propterea quod manus
vexalis à cacodamone imponebani,& folemnibus qui
bufdam imprecationibus e obteftationibus demones
ciiciebär.] Igitur te ipſo (mi homo) eſte in Ecclefia
primitiuâ Exorcista ,fuerunt; qui quo nunc noftri
codé & nomine dicebantur, & eâdem ex caula ' &
codem ritu ac munere fungebátur.Quid igitur in
noſtris culpas ? an idem culpas in veteribus?illo
nè incantatores etiam tacis ? non opinor . Si non
facis , cedo diſcrimen : cur noftri incantatores &
non illi, qui quod noſtri faciebant ? ſi diſcrimen
nullum oftédere potes; nonne mortalium ineptil
Gimum te calumniatorem meritò pronunciemus :
Sed ecce diſcrimen , olim hoc in primitina ( inquit )
Eccleſia fuit peculiare donum :cùm autem boc donum
ciiciendi demonia in Ecclefia defiffet , raxodunia , illa
ad fuperftitiofis exorciſmos,& adMagicas versies in
cantationes tranfit,ut Chemnitius ait.] Pergir nobis
Oraculum ſuú ex Chemnitij cortina depromere.
Nos Chemnitium cæteris , quibus eius libri re
ferti ſunt mendaciis , hoc imprimis illuſtre adie
ciſſe contendimus , nec Gmplex iſtud , led in vno
multiplex mendacium . Pridò mentitur , cùm ait ,
hoc donum eiiciendi dęniones in Eccleſiâ defiiffe:
quando enim deliit , quod quotidie videmus per
totam Europam , vbi Catholica viget,vigere : quod
in vtramque ſe Indiam propagauit :Indicarum re
rum Annales euolue , adi templa Catholicorum
per Italiam ,Germaniam ,Gallias,Hiſpaniam : fre
quentius nihil inuenies narrationibus verilimis
ciectorum dæmoniorum . Defiit hoc donum in
Proteſtantium Synagogis ,fateor a:fed illæ,partes
Ecclefiæ eſſe, ſchiſmate nefario ,defierunt. Secun .
dò mentitur, xaxoznalay, vocans hanc obferuatio- avid Tby.
nem Catholicorum.Obtemperant illi diuinæ iuf- raum
dçrooniac.
fioni , & ritum ab Apoftolis per manusacceptum par.3.540.
retinent : fibi promillum ſciunt ; In nomine meo
demonia eiicieni, fidei , quàm mordicus tuentur ,
hanc promiffionem annexam fallere fciunt non
polſe. hac illi fiduciâ , & proximorum iuuando
rum caritate inducuntur ad Cuſpiciendum cum
dæmone certamen : hac freri , di uinâ eos iuuan
te gratiâ hoſtem occupatis ſedibus etiamnum ex
pellunt.
Tertiò mentitur,cùm ait ad ſuperſtitiolos exor
ciſmos deAlexiſle & Magicas decantationes . Pro
ferant exorciſmum aliquem ſuperſtitioſum , ex
Ceremoni . Ecclef. Roman . quod nominant . Pro
ferant , inquam , ſi poſſunt. non protulere , quia
non potuêre. In re tam graui , tam capitali , nu
dis affertionibus vtendum non fuit,non fuiflent
gnoperè culpandum ,niſi illis qui Deiparam vilis
mancipij loco habent , qui eius laudes, & præco
mia non ferunt? Sed nec nos omnes priuatos exor
ciſmos à diucrfis exorciſtis, pro cuiusque deuo
tione compofitos, defendimus: folùm Ecclefiæ
Catholicæ ritum , & publicâ Ecclefiæ auctoritate
introductos exorciſmos,tuemur : hosab omni fu
perſtitione
 LIBRI VI .
perſtitione vacuos , & expertes incantationum | A terdum cxorc ſtæ obſecrant. Nec ociofa cft San
afferimus : neque hoc certamen ſubire conrra & torum nominatio ; quorum olim nomen dæmo
quemuis aduerſariorum detrectamus.hinc in nos nes non tuhfle conſtat; ex iis quæ de B. Antonij
cela torqueane, fiquæ inuenient: hoc ipl ſcuto nomine Athanafius , & de Litaniarum recitationc
facilè illadepellemus, ne lacus hauriant. Proban
di onus illis incumbar.nondum probauere. Nec
probabunt, quid enim queant idoneum menda
cio proferre probando ? Veritas mendacio ncquit
ſuffragari. moleſtiâ nos liberaffet Godelmannus,
li quid in Cærimoniâ exorciſmi Magicum lit, at
tuliffet, Non ruſparemur, nec fingula perſequen
da forenr: in exorciſmo, perſona, reij verba ,intentio ,
reperitur . Perſonæ culpa nulla ;non obfelli,cui li
cei ab Eccleſiâ remediú petere, quam nouit phar
mocopcian à Chriſto morbis (piritualibus inſti
tutam.pon exorciſtæ ;nam iofticutus hic ordo iam
ab Apoftolorum fermè temporibus, vi do &tum ca.
2 red. 3. pracedenii a non eorum ornatus. Nam ftolâ cin
rcmcd 4.
guntur, eamque energumenis iniiciunt , qua me
minere feliciter fic vſum Poncium Boncuallēſem
b vitæ s. Abbatem b : ſciunthac dæmonem quafi ligari , &
Bern. libr. memorem fieri , cum efle Chriſti captiuum , & à
4.cap.7 . Chriſto ſubiugatum.ſuperpelliceum induúr, quia
hoc ordinis & officij corum eft lignum ; ſicque G
gnificant ſe in pugnam non priuatâ temeritate,
fed ab Eccleſiâ ſtipendiatos auctoratóſque pro
cedere.Rerum quæ adhibentur vitium nullum in
uenias, 6 adſunt accenſi cerei ; teſtantur lucis ad
uenrum exfpe&tari à verâ luce Chriſto, & fugain
poceſtatis tenebrarum : fi A.gella & alapæ acce
dunt,moderatæ ;ht,non vi corpus obſelli lædatur,
fed vt contumeliæ impariens obſeflor diffugiat.
vſum hoc remedio , D. Gregorium , & D. Huber
cum , & alios fæliciter , docuit ; qui de his ritibus
egregiè Per . Tyræus , cuius tantùm nunc veſtigiis
cd.p.3.ca. infiftimus c. Manum exorcizandis imponere, do
46.cú adi, cuere Apoftoli, & vir Apoftolicus B.Martinus,
Lector.
cùm Tetradij ſeruum Treuiris expulſo dæmonio
liberauit.Euchariſtiam in hunc finem energume
nis & oſtendere , & ſumendaın præbere ; quàm
efficax ſemper & frequens fuerit ;legere potuiſtis
d fe &t. 3. cap.præcedenti d . nec opus repetere.
remed.z .
De verbis res æquè expedita . Verba exorciſmi
ve rectè Thyræus ) vel ad Deum diriguntur,vel ad
Sanctos , vel ad dæmonem , fi non ſufficiens iſta
diuifio ,oftendant quid defit:equidé nihil inuenio.
Ad Deum dirigicur petitio, vt peccata remittat,vo
miſereatur obfelli,vt potétiâ fuâ dæmonem com
primat & exire compellat. Hoccinc Magicum di
cent ? tollant igitur orationem omnem , ve ieiunia
luſtulere. Negent fidein hiſtoriarum omnium :
quibus efficacitas orationis in dæmonum expul
e ride fup. Gione conteſtata € . reſpuant Chriſti Domini au
lect . 3. re- ctoritatem ,id in D.Lucæ Euangel.cap.g.afferentis.
med. s . &
Ad Sanctos qux diriguntur , diriguntur vt ad Dei
Thyrg.u
pr.nu.649. familiares amicos, & cæleſtis regiæ intimos Pala
tinos, gratiâ valentes ; vinobis impetrent, quod à
Deo obrinere contendimus ; petimus , vt ipli in
tercedant. Eorum adiungimus interdum merita:
non ve a qualia Chriſti meritis ( per hæc enim illa Ebolum .] Hic iterum nugatur.Salem exorcizanus,
efficacia lunt, & linc his illa nullius meriti forent & quidem formulâ que exſtatin Romano Millali,
penitùs ſeparara ) nec enim vt meritum Chriſti de
minuant : fed vt primùm & præcipuè Deus filij
merita aſpiciens , & oculos vltra porrigens ad iis
tincta inburáque merita Sanctorum ,fructum me
ritorum filij tam longè patentem ,&& per omnia
membra corporis Cui influentem conſiderans; ci
tiùs moueatur,feque à nobis exorari pariatur . Sic
ergo per Chrift : & famulorum Chrifti merita , in
C. 1 1 1.
529
alij tradıderef :Nihil ergo Magicú in his ad San- f vide ſup.
ctos verbis.Dæmoné exorcilta alloquitur, incre d . ſect. 3 .
pando cui leuerè , & córninatoriè , & per modum remed.s.
imperij ; ſicut habés auctorirareni à Deo:quo mo
do loquédi & eiiciendi damonem Apoftoli vie
bantut,ſecuti exemplum Chritti ; ſic etiam ſolitos
increpare dæmonja primiuiuç Ecclelię íanctos vi
ros docet B. Cyprianus ad Demetriauum , Adiu
rantur à nobis torquentur fpiritualibus flagris, ó
verborum rormeniis de obfefforum corporibus , ciiciun
cur damones.& omnium optimè Prudentius;
B Insonal antiftes Domini. fuge callide les pens, lo Apo
theofi.
Exne te membris, & fpiras folue lalen :cs.
Mancipium Chrifti fur corrupriſime vexas?
Deline.Christus adeft,humanicorporis vlior:
Non licet vifpolium rapsas ,cui Christus onhafi.
Pulſus abi,ueniofe liquor, Christus iubet.exı.
Nec Chriſti lis y nomen folùm inculcatur,
fed & alia Dei nomina , & cuncta Chriſti miracu
la.idein Prudentius;
.
sorquetur Apollo .
Nomine percuſſus Chrifti, nec fulmina verbi
Ferre poteft.agriant miferum tot verbera lingue
Quo! laudala Dei refonanı miracula ( brifto.
Addunt adiurationi( qua voce vſus Cyprianus ) .
dum exorcizant ( fic etiam Tertullianus locutus )
alia nónulla:perunt nomen dæmonis,quod Chri
C
fti faciunt exemplo ( Marci. 3. ) & fieri folitum
fuperius docui 8. & fi hoc licet , cur etiam non li- g d. re
ccar petere vt ſocios indicent , vt fciamus cum qui- med.c.
bus confligendum ; perunt cauſam ingreſsús : vt à
fimilibus peccatis alij caucant , & eo virato vel
expiaro faciliùs fanetur energumenus , fignum
egreſſionis petunt, vt conſtet iam verè liberatum
agrum . Mendax quidem eſt diabolus ; ſed exor
ciſmi verum inuito extorquent . Denique iubent
illum in certum locum proficiſci, verbi gratiâ,in
feinum , quem ei Deus ab æterno præparauit; vel
deert û aliquod, vbi nequeat hominibus nocere.
Hunc illi locum exorciſta tantùor: definic, ſub ſpe
divinæ ratificationis : eie &tionis enim habemus
D promiſfionem , cxilij illius exempla quædam ,
non tamen promiſſionem . Reftatinens liue in
tentio exorciſtæ ; illa Magica non eft : quia
ſperat & cupit dumtaxat, pro officij ſui ratio
ne ac munere, diuinâ poteſtate fibi conceſſa &
promiſsâ , dæmonem in Dei nomine eiicere , &
fuæ confortem naturæ hominem eâ mileria eri
pere.Siergo nec in mente ,nec in verbis, nec in re
bus, nec in perſonis Catholici exorciſmi, quicqua
eſt vel fuperftitiofum ,vel incatatorium :cant nunc
Nouatores noſtri, & toties in hac lyrâ delirent .
Pergamus ad impij bominis reliquas inanilo
quencias. Ait, Salem quóque exorcizani vi fit omni
bus ſumentibus falus anima corporis, & fuget dia
С
inde petat qui volet. Exorcizare , licet vt iam pro
bauinus. Creaturis benedicere licet , nam &
Chriſtus pani benedixit , & aquæ & aliis creatu
ris primi Chriſtiani benedixerunt.Mula reſtimo
nia protulimus capite præcedente , " & alia con lb feet. s .
texuit Thyræus noſter . Addo punc ſolùın ceſti remed ...
monium B.Dionyfij Areopagitæ , qui in Baptiſm id . part . 3:
ritibus & olei benedicti( leu chriſmatis) & cricis apir.45.à
num , 625 .
lii ‫ܪ‬ i80 !,
 530 DISQ VISITIONVM
jigni, & benedi tionis ſeu ſanctificationis aquæ fi- A fatto, atque à ſeconſecrato afferunt,peccatum frangit,vt
a de Eccle. mul meminit,his verbis,ve Perioni' vertit a :Cùm Christofanguis & angir. ] ô impudentem inſaniam !
hicrar.ca. ci(baprizado)planè veſtes miniſtri detraxerút ,tum
de Sacra- lacerdotes facrum vnctionis oleum afferunt : ipfe
mēto illu .
. cùm inungendi acperfundendi ter exprimédo fi
ftrationis
gnum crucis initiú fecit, virúmque deinceps per
fundédum toto corpore Sacerdotibus tradidit, ad
Matrem adoptionis venit : eiúſque ſacrâ appella
tione inuocationéque ſanctificatis aquis , cùm eas
fol. 117.c. trina vnguenti perfufione, &c. Græcè clarius, voi
dir. More- τελάως άπαμφιεσάντων αυτών των λατεργών, κομί.
liana . tñs xpiceas dorop éncio . o dł,
fros ulp or ieçars
την χρίσεως διά τα σφραγίσαι τρίς απαρξάμενος , το
Exponit λιπόντος ιερεύσι τον άνδραχρίσαι σανσώμως σαρα
Pachyıner. dois, ävTÖsszi np pirépa tas viobeoíæs érzeta . Kod B balfaméque facro chriſmalis perfufos,benedicere,ſana
τιων κο- το ταύτης ύδωρ τάς ιεράις επικλήσεσι καταγιάσας, Etsficarcit confecrare digneris:quatenusare benedi &to:
anuen και τρισί τ8 τσαγαγεσάτε μυρε γαυροεδέσι χύσεσι, virtutem accipiant, contra omnia diabolica tentamen .
Opasi ne &c . In formulis aurem quid reprehendi meritò
de dictum
ra Deipa poteſt.En illas bonâ fide. Salis hec eft,immenſam
putes : fic clementiam tuam , omnipotensaterne Deus,humiliter
etiam Ma- imploramus, vt hanc creaturam falis ,quam in vfum
ximus fol. generis humani tribuifti,benedicere & ſanctificare di
75 . gneris, pt fit omnibus fumentibus fanitas anime
corporis, et quicquid ex cotactum vel asperſum fuerit,
careat omni immunditia , omnique impugnaioine fpi
ritualis nequitis,per Dominum noftrum Iesv M & c .
Ecce toram quam fraudulenter truncatam exhi
buit aduerfarius: neque in eâ dicitur,vtfuget dia .
bolum , quod ille fingit :nec mensilla nobis eâdi .
centibus , credere falem efficientem fore caufam
effectuum illorum , fed illo fale viétibus ,oramus,
vt per les v merita Deus perira largiatur.Eadem
Pro aquæ mens formularum lequentium , Agua ,huiuſmodi,
benedict. Deus , qui ad ſuluerem humanigeneris maxima quie
que facramenta ,in aquarım ſubſtancia condidiftriade
fto propitins inuocationibus nostris, c huic elemento,
virsutem tua
multimodis purificarsonibus preparato ,
bened Etione's infunde : ot creatura tua mysteriis tuis
ſerialens ,ad abigēdos demones morbóſque pellendos di
uine grand furnat effe&tum , ör. Vbihic illud,quod
crepant aduerfarij, agua benedicta deleat tibi iua de
teta : Vides effectum non tribui efficacitati aqux,
fed diuinæ gratiæ , quam ſibi concedi poftulat, qui
aquam fumit ; vt illi Ecclefia gratiam diuinam
orauir. Herbas quóque benedicimus , & ramos
palinarum ; & cùm benedicimus rogamus, vt qui
cúmque ex iisacceperint,accipiant fibi ad protectio
nem mentis aje corporis, os c.Mencitur autem Legu
De herba- leiusdu ſcribit , hæc verba : Herbis quoque à fe exor.
rú & pa !- cizais ceria e concepta verborum forina bas vires
ū .
pedict . affingum.quod omnes qui vtuntur,cx eisbenedicantur
om fan &tifi:eniur,defir eis ſanitas anime of corporis.
Et omnibus hominibus pecoribuſue qui ex eis guftaue
rint , omnein purredinem et emne phantaſma dia
boli , & omnem morbum pestilentiam ở dolorem ex
pell.int .) In his verbis primum mendacium cft
nos herbas exorcizare : tantum cnim illas benedi .
cimus , quòd quantùın diſcrepet ab exorcizatio
ne,vel pueri norunt alterum eſt, quod nos has vi . E
res iplis herbis tic benedictis tribuimus: hoc fal
ſuin eſt.nain tribuimus ipfi Deo , per illas herbas ,
vt per morale inſtrumentum ,ſanitatem & alia illa
reliqua operanti . Terriurn cſt, quod his puremus
homines iuftificationem cóſequi . Nihil cnim tale
vnquain Eccleſia Catholica fomniauit ; non mc
dò non dixit , vnde colligatur cam juſtificarionem
alieri sei quàm quibufdam ſacramentis tribucre ;
De agni vel ve putarit hæc elle ſacraméta . Sed pergit men
cerei be
ned.ct. ciri & maledicere; De agno Dei ex cera ( lana con
MAGICARVM
Tunè vnquam agnam Deividiſti,quiex lanâ con
fectum puras ? li non vidiſti, vbi legifti: li nec le
giſti; vel finxiſti, vel audiuifti.ex auditu ſolo nar
rare talia , leuis eſt cordis, & nimis creduli: finge
te , dignum hæretico , dignum filio diaboli ; qui
mendax ab initiò & in veritate non perſtitit.diſce
materiam.conſtat cerâ virgineâ , chriſmatis balla
mo , & aquâ benedicta.Bencdicit non quiliber,led
folus Romanus Pontifex ; formâ hac vuitur, inter
alia ( longum enim forec ricum totum afcribere )
Qu jumus Domine ; hos agnos , quos de cera virginea
in tuum bonorem formauimus, facra & perenni unda,
12,6 omnes porianies tuli effe poffint, inter aduerfa e
prospera:vi iua confolationeaccepla nullum periculum
timeant , nullámque formident vmbram , nulla fauitia
diaboli aut verfutia humana illis noceai , fed forrits
dine iua virtutis roborati, tua confolatione glorientur,
qui vere paracletus diceris, &c. En materiam , en fi
nem & formæ preces , en cui tribuatur efficacitas.
Quid in his carpi dignum aur culpari ? quid non
pium & fanctum : petitur vt Deus benedicat,ſan .
& ificct ,conſecret,ipíos Agnos ;dicitur fieri ad Dei
gloriam : petitur vt contolatione ſuâ Deus pro
picius fit hos agnos geftantibus . Vbi hic audis
comparationem fanguinis Chrifti, & agni huius ?
vbi hic tribuitur agno peccati fractio . Apage ca
lumniator cum tuo verlificatore : fi quis Catholi
corum , auctor verſiculorum talium ,cur non reli
qua adſcripſiſti? ſano ille ſenſu ſufpicor aliquid
addebat quod tuliginé calumniæ tuæ detergebat.
Sed quiſquis auctor illius verſiculi: id noſtra pa
rùm refert ; qui non quid finguli priuati,ſed quid
Ecclelia Romana ſenciat ſolliciti ſumus.Sequitur
De balla
apud rabulam ; De balſamo & oleo,dıcīt exorcizo te mi & olei
( audos verba Magorum . )Siſte Lector ad hanc pa- benedi&.
réthelim.cenſer homo ſcilicet eruditus;Magicum
efle verbum ,exorcizote.At ille ipſe ſui immemor,
ex ipfomet Vlpiano paulò antè rectè docuerat b , bnum14,
Chriſtianos olim vocatos exorciſtas.Vnde quæſo,
D li non ab exorcizando, fiue adiurando ( nam nihil
aliud exorcizare, quam adiurare, vt patet ex colla 2
cione textûs Græci Euangeliorum cum Latino ) &
ergo exorcizo eſt verbum Magorum : certè qui
exorcizane,Magi.ceriè veteres illi Chriſtiani,Ma
gi fuêre,certè Apoſtoli Magi fuerunt , qui exorci
zarunt.nam cos imitati Iudæi illi fuêre, qui verbo
vliquod dicentes Apoſtolos audiuerant , dixere,
Adıuro vos per l ES V M quem Paulus pradicat “. c A &o.19.
Non vlus fuit adiuratione Chriſtus , ſed nudâ in- Cyrillus
crepatione , quia , per quem adiuraret , maiorem Catech. -
non habebat. Exorciſmos Ecclefiæ agnofcunt, Chay.ba.
Cælefti.primus , Cyrillus , Chryfoftom.Avguſtin . dá & Eu
Cyprian. & alij Patres d : ſed omnium antiquift. Augulib.
horum D. Iuſtinus Martyr , in Apolog . Adsurasi 1.de Sym.
( inquit ) damones nobisparent . Verùm dicat ali bol. Cype.
quis dixit ideò efle Magicum verbum , quia addi ad Deine
tur ; Exorcizo te creatura olei per Deum pairem.c . Maurus ,
vt fias omnibus, qui ex te vngendi ſunt in ado Alcu.Stra:
prionem filiorum Dei per fpiritum Sanctum .] bus & ali
item ; vt per hanc vnctionem olei facrati accipiat Ecclef.cc
vnćtus plenam remiſſionem peccatorum , & fit leftio.l.ep.
ad refectionem mentis & corporis , ad cuacuan 1.ad Epic.
dos omnes dolores , omnes infirmitates ,omném CtGalliz;La
ant. libr .
que ægritudinem mentis & corporis. ] Sed eſto 2.cap.16.
nihil
 LIBRI
nihil hic immutent , fit lanè formula ſollemnis,
quid reprehenfione dignum ? Exorcizatur inani
ma creaturaverbis, ſe re dæmon expellitur vel ar
cetur : ille ſe adiurariſentit. notæ huiuſmodi lo
curiones Sacræ Scripturæ . Iubetur cælum audire,
idem terræ præcipitur.iubentur elementa & crea
turæ inanimæ omnes , etiam imperfectiores me
reorologicæ ,benedicere Deo,& laudare creatoré.
Adiurantur per Deum Patrem omnipotentem , c.
hoccine diſplicet ? an malles adiurari per idolum
tuum Iſlebienſc?peritur adoptio filiorum Dei.Nón
ne licet petere , cuius fa &ta nobis poteftas , vt fily
Dei nominemur & fimus?nó tribuitur hæc vis ege
no elemento, quod vt ſignum adhibetur : non ta
men vt lignum nudum , ſed ve verbi acceſſione ex
opere operatoefficaxſacramentum.Semper nobis B. in c.aquam de confecrat.d.2 .& amplexiſunt Chryl.
hæc repetenda , quia non definunt veterem ſuam in loan.homil.24.0 25.6 in Pfalm.22.ad illud , ju
in limo ranæ querelam concinere . Vim verò hanc per aquas refectionis, Ambror.lib.i.de Sacrament...s.
& peccata remittendi, & quæ minora adiiciuntur;
vt baptiſmi facramento collatam doceam , nolite
hîc exſpectare : ſeu quia maioris hoc operæ , ſeu
quia iam ab infinitis, & inter cæteros noftris ho
minibus Bellarmino,Soarezio & Valentiâ præſti
Orig. ho- cum .Damnetaduerſarius Origenem ;qui amputari
mil. 4. in
Cant. ab hominibus peccata ,dixit, cùm in baptiſmo donatur
Tertull li. remiffio peccatorum : damnet Tertullianum ,qui di .
de reſur- cere non vericus , Caro abluitur, vt anima emacule
reet. car tur: caro ungitur,vt & anima
confecretur : caro figna-
nis .
. lib.tur, ut &anima muniatur :caro manuum impofitione
Cypri
4. cpift.7 . adumbratur, vt & anima fpiritu illuminetur. ] dánet
Balil. fer. Cyprianum ,nam ſcribit hæc verbazin aqua baptif
exhort. ad mo percipitur peccatorum remiffio.in baptifmo fangui
baptiſmu.
ne corona datur virtusam .]damnet Balilium ,cui ba
priſmus eft peccari mors,regni calestis conciliatio, ade
E prionis graiia.damnet Eccleſiam Gręcam Latinám
. que,cui ſemper hic ſenſus,cuiº hæc ſemper fidesa.
a Chryoft
homil. 40. Verùm aliud adiungit reprehenſionis caput. Oleo,
in 1. ad inquit, infirmorum , unguntur membra humana, que
Cor.Amb. funt organa fenfuum externorum , ut per iftam unctio
in l . ad
Cor.ca. 6. nem expietur quicquid bomo ištis membris fenfibus
Augu. lib. vnquam deliquit. Has vires creature iste non babent
1.de nupt. ex naturali creatione , neque diuina ordinatione , aut D Lerchemerus: qui, quibus ?terræ tubera ,cæli ftel
& concup. verbi Dei institutione : ideóque mera , verè diabolica,
3.cano.s: impia, & blafphema Magia , vt reétè fcripfu lacobus
Later. fub Heerbrandus,primarius Academie Tubingenſis. Theo
Innocét.3. logus.De hac cõfecrationePapištica ita ſcribunt Au
rentin.fub gustinus Lerchemer in fuo Germanico tractasu & Do
Eugenio Etor lacobus Andrea in ſuis effingenfibus concionibus,
4. in for- c . ] Nam verba ſubdic Germanica vtriuſque;ne
ma Sacra cffet, quod eruditi, linguæ illius ignari,poffentre
méto.Tri.
dent .[efl. prehendere.Nequid autem præclari in verbis illis
incluſum purét Lectores: Lerchemer,benedictio
7. cap.i.
De chriſ. nes omnes de quibus iam egimus , abuſum Diui
mate & ni verbi,agyrtarum & fimiarú opus vocat:Schmi
leo infir
delinus autem Confirmationis Sacramentum me
morum.
rum diaboli opus appellat ; nec aliter probat,
quàm ex ipsâ chriſmatis conſecrandi formulâ : &
ex crucis lignaculo ,quod Sacerdos adhibet ; & ex
exorciſmo, quem adiungit. Sed , cùm nec exorcil
mus diaboli opus ſit, ſed Dei ; nec crucis fignacu
lum diaboli opus fit, ſed Eccleſiæ ab Apoſtolis re
cepra inſtitutio factatiſſima;nec in formulâ quic
quam ,niſ ſanctam & pium , & facris litteris con
fentaneum , contincatur ; rectè fequitur, maledi
com & blaſphemum ( curram , & diaboli per os
eius loquentis tubam fuiſſe hunc Doctorem Tu
bingicum lacobum Andrex : cúmque benedi & io
nes creaturarum pon in circulis , & agyrtarum
aut hiſtrionum ſcenis natæ ,ſod ſemper in vſu Ca
VI . C. III .
531
Altholicæ Ecclefiæ fuerint : fequitur Satyri perſo .
Dam , & comicum hiſtrionem agere ſuis maledi
&tis Lerchemerum ; veréque diabolicam ,merènu
gatoriam , impiam ,& blafphemam cenluram eſſe
Primarij illius Theologi Tubingenſis. probatum
id priùs : ſed addam nunc quædain , vi horum in
ſcitia fiat manifeſtior. De benedictionibus rerum De varia
variarum teftis eft omnis antiquitas. Species fru- rú rerum
&uum , quas non licet fuper altare offerre, à la- benedi&t.
cerdotibus domi benedici , & benedicta à populis
ſumi, ſtatuit Eutychianus Papa,epiſtol. .ad loan.o
Epifcopos Berbica; & Concil. Moguntin.4.cap.39.
Aquæ benedictionem ſtatuit Matthæus Apolto
lus,apud Clementem 7.libr.8.constir. Apoft.cap.31. &
eum ſecutus Alex. I.epiſtol.z.ad omnes fideles,babes
Varadarus,epift.ad Leonem I.babes in Synodi Calce.
donenf. act. 16. Chriſmatis conficiendi & benedi
cendi rationem præſcripſere nobis Apoſtoli,apud
D. Clementem libr. 7. Constitui. Apostol.cap.42.6
libr.8.cap.35. D. Dionyſium Areopagit.de Ecclef.hie
rar.part, 2.cap.2. D. Iustinum fine alium Adorthe
dox.quaft. 14. Cyprianum orar.de un £tione chriſmat .
Cyrilum Hierofolym . Catechef. 3. caseros omnes.
Panis benedictionem & Salis etſi ian probaui
mus, accedat tamen auctoritas D. Hieronymi de
Sancto Hilarione , à quo benedi &tum panem om
nes ſumebant; & Nannetenlis Conc.canon.9.vbi
& formam habes, tantoperèdiſplicentem hæreti .
cis;Domine fan &te parer omnipotens aterne Deus , be
nedicere digneris hunc panem tuafan &ta benedi &tione,
Vi fit omnibus falus meniis .corporis , atqueconira
omnes morbos , vniuerſas inimicorum infidias tula
mentum ,Per Dominum nostrum ,IES VM CHRIS
IVM , panem vita , qui de calo defcendit , Óc. Ea
dem ratio rerum cæterarum , li vnam licet , cæ
teras licet codem ritu . Sic cenfet Ecclefia Ca
tholica , fic concilia fanciuere, fic Ecclefiæ lumina
docuere , reclamant Heerbrandus, Schmidelinus ,
lis, apocalypticæ locuftæ illis Ezechielis animan
tibus , ſuos ſequatur hos de puteo aby duces,
Godelmann us : nos cum Euangelicis Magis Stel
lam ſequamur cynoſură , quæ nos ad MARIAM ,
quæ nos ad I E S V M perducat tramite inoffenſo.
Illi benedi &tionem fpernút, & implentur maledi
ctione : ideò maledicentiâ os eorum plenum eſt,
ideo in cælum os ſuum cleuarunt, & blaſphemias
ore ſacrilego , quas adſcripfimus eorum verbis,
eructarunt. Vires has tes naturâ fuâ non habent;
fed habent diuinâ inſtitutiore . nam , qui ſacra
menta inſtituit Chriſtus, facramentis vim largiri
dignatus fuit: facramentalibus verò ,quæ ab Apo
ſtolicâ traditione recepimus , etiam moralis vis à
E Deo tribuitur, quam Ecclefia Chriſti ſponſa pre F
cibus ſuis obtinet , in membrorum fuorum vuli
tatem . Cærimoniarum inſtituendarum & curam ,
& poteſtatem , Chriſtus Eccleliæ reliquit , cùm 1.Corinıb .
myſteriorum Dei diſpenſationem Apoſtolis reli- *.vide Có
quit, ideò enim Apoſtolus ſe miniſtrum Chrifi cil.Tridét.
& diſpenſatorem myſteriorum Dei dicit . Eccle- lefl.7.can .
13 .
bia autem eas inſtituit , quæ & honeſtati, & cultui
Diuino ſunt accommodatiſſimæ : quare dubium
eſſe nequit, quin ex ſe aptæ fint, & idoneæ ad
meritum, & vt gratiam Dei mereantur, ad quam
poſcendam adhibentur. Vnde & illud farendum ,
{piritualem aliquem corum eſſe effectum : nó qri.!
dem ve
 DISQVISITIONVM
532
dem ve habitualem gratiam ,ex opere operato tri- / A Demoniaci in cælum adducebantur , populus torus
buant( quod Sacramétorum proprium )nec etiam , orabai Deum , vt apud Chryfoftomum
vt vim ex opere operato habeant , ad , excitandum legimus. Augustinus quoque lib.22.de Ciuia at. Dei
in nobis aliquem bonum gratię motum : fed quan
do res iſtæ ab Eccleſiâ benedictæ in ipsâ benedi
&tione ſpecialiter ad hunc motum excitandum
ſunt ordinatæ , per Eccleſiæ orationem ; tunc per
modum impetrationis , iis adhibitis , ſpecialiter à
Deo aliquando talis effectus tribuitur. dixi , als
quando, quia non eſt infallibilis hic effectus , vt
pore nulla promiffione firmatus, niſi eâ quæ ora
tioni adiuncta ; Quicquid perieritis, accipietis , c.
Peccata quoque mortalia remittendi vim non ha
bent vllam ; quia hæc line infuſione gratiæ non
remittuntur : Venialia verò dimittendi vim, ſi ad
hoc ſpecialiter ab Ecclefiâ fuerint inſtituta , per
modú eundeni impetrationis habent . poteſt enim
fic orando Eccleſia bonum motum animi impe
trare,per quem hominis veniale peccaruin delea
tur.Expellendi verò dæmnones potcſtas,harum cæ
rimoniarum & facramentalium ad hoc ab Eccle
liâ infticatorum , non eſt pofita in phyſicâ fiue na
turali efficientiâ ; ſed morali dumtaxat: eò quòd
dæmon percipiat ligna , & verba humana , & iis
obedire cogatur ; cum quia hoc à Deo impetrat
oratio Eccleſiæ , & fic exorciſta hoc per modum
impetrationis à Deo cófequitur ; tum quia Eccle
fiæ data fuit à Chriſto ſpecialis poteftas dæmoni
bus imperandi ; tum quia dæmon virtutem Chri
ſti ,vel inuitus agnofcat & credat, & meminerit le
victum , & fuperarum crucis trophxo ;fic quali na
turaliter, vt non ferat aſpectum crucis,vel mentio .
nem victoriæ CHRISTI , & cladis ſuæ :ideóque
ad hæc tincat ac tremat , ac fugere malit , quàm
hæc videre & audire . Cæteri effectus, nempe la
nitas corporis, & fructuum ,temporaliúmque bo
norum conſeruationes , & huiulmodi,per modum
dumtaxat impetrationis directè & per ſe obti
nentur;per accidens tamen, & per modum remo
tionis obſtaculorum obtinentur , coërcitâ dæmo
nis poteftate ;vt folet contingere in exorciſmis in
G 1
In fin. Có lectorum noxiorum , & tépeftatum , vt poſt Vval .
cil.in for denſ. & alios copiosè & eruditè docuit Frác. Sua
mula Sa- res, in 3.part.q.6s.arl.4.difp.is.qua eft de Sacramen
craméto- talibus.Hæcde effectu fufficiant ; quæ nccelle fuit
rum data
addere,vtaduerfarij mentiri delinant; nos tribuere
Armenis.
H vim per ſe divinam his cærimoniis. Impudens verò
a lonoc.1. mendacium eſt;nos ungere,vtexpictur per illam un
in ca.illud Etronem membrorum quicquid illis membris deliqui!.]
fuperAuá. Dicimus tantùm per modum orationis & precis,
di . 95. D.
Clemes d. ex formula in ſacroſanctâ vniuerfali Florentina
li. 7.C.42 . Synodo præfcriptâ ; per iftam unétionem , ó fuam
at ubi Dominus quie
& feq. Be : piiſlimā mifericordiam indulge
daio epift. quid deliquisti per oſum , &c. ] & quoad membra
Conc. Ca quxdam , & non alia inungenda, idem illic à Lati
bilon. 2. nisGræcilque Patribus quicquid agimus, & No
canon.le 48. uantes reprehendunt ,apertè fi ruanduin definitur,
Senoné
can . io.Au & ratio lingulorum addirur. Lege , Gi lubet . Non
guftanum dicimus pervnctionem peccata remicii ,vt eſt vn
Canon.20. & io ; fed vt eſt Sacramentum , gratiam conferre,
Mogunti- peccata remittere , & infirmos alleuiare: dicimus à
nú 4.cano. Chriſto Domino inſtitutum , & à B.lacobo Apo
34 Colo
nienſe 3 . ſtolo promulgatum a.Er cùm illi præceperint, in
par. 7.cap. firmum vngi ;nec niſi in membris vngiqueat , di
49: & . cimus ineptos hçreticos,quòd velnolintin mem
14. Ra . bris vngi,vel alia membra magis vnctioni idonea
ba
nuslibr.z. exiſtiment. Poftquam fic Godeln ,miſer in ritus
de Inftit. noftros debacchatus fuit , vnum ex Hiſtoria de
cler.ca.ss. promit argumentum . In prilca ( inquit ) Ecclefia
MAGICARVM
Clementem
Sozomenus libr.6.cap.28. fcribunt,nihil ali sud Damo
nibus pellendis olim fuiffe vfurpatum , quan = preces co
ram Deo .] Videamus quàm hæc vera.benè, quod
ad Clementem & Chryfoftomum releg amur , fa
temur in Eccleſiam adduci , vel potiùs extrà Ec
cleliam principiò in medium ante fore s Ecclefiæ
produci, Energumenos conſucuiſſe , & populum
pro iis orare folicum . quid rum ? an igu tur Sacer- ,
dotisnullum in hac re officium , niſi quod popu
li an non tum quoque exorciſtæ : fi exorciſtæ ,erat
& exorciſmus. Exorciſtas falutar Ignatius Mar
tyr ? cpiſtol.ad Antiochenl. dozálohay Fredranéves
B yeyogas, tálas,aurwpows , Tås xodimylas , étop
rigas , guononntas. Saluto Subdiaconos , lectores,
cantores, oſtiarios , laborantes, exorciſtas, confef
fores. ] Quomodo exorciſtarum meminit ipſe D.
Clemens,lib.8.constit.cap.26.vbi quòd negal cosor.
dinalione fieri; id negat, quia de illis tantùm loque
batur , qui per Spiritus fan & i gratiam fe exorci
zandi donum conſecuros miraculis comproba
bant. Quomodo Cyprianus b ſcribit,per exorcista: b libr.4
voce humana á poieftare diuina dæmonem flagellari, epiſt
. 7.
vri, torqueri ? Quomodo fcribit Cyrill . Hierofoly
miran . in Prafai.Catechef. exorciſtas , per Spirstum
sanctum damones effugare Quomodo Óptatus Mi
lcuitan. Isbr. 4.aflerit , per exorciſmum Spiritus im
mundos depellig in deferrum fugarı?Quomodo de
exorciſtis idem affirmat tot locis Auguſtinus c clibr.z.de
С
Quomodo ipfe Chryſoſtomus ( quem aduerfa- Nupt &
rius obtrudit )exorciſmis(inquit) & ex fufflationibus 18.& :4.
clericorã ab eis immüdus abigaturd? Mendaciü verò d bom.de
cft, quod dicit Auguſtinum & Sozoinenú ſcribe- Adam á
re,nihil aliud præter orationem fuiffe vſurpatum .
Nam difertè, libr.illo 22.cap.8. D.Auguſtinus nar
rat dæmonum vim maleficam ex He fperij domo
non lolâ oratione , ſed & millæ lectione , & aquæ 1
!
benedictæ aſperſione, & reliquiarū Sancti pulue
ris adhibicione pulſam ,addit Tecúdò alium adole 1
1
ſcentem admotum reliquiis DD.Pro talij & Ger. 1
uaſij liberatum , tertiò narrat
, Hipponenſem vir
ginem cum oleo , cui facerdos lacrymas ſuas in .
Itillarar , le perunxiſſet , mox à dæmo nio fuiſſe ſa
D natam . Et audet miſer Auguſtinum nobis obii
cere : Audet confingere huiuſmodi , quæ tam cla
ra luce mendacij plena deprehendantur ? Sozo
menum quoque vel non legit , vel non intellixit .
allerit ille libr. 6.cap.21, non pulſum Macariorum
oratione damonem, ſed folâ increpat ione ; 01 ( in .
quit ) Macary Damonium increpauerant , puella ad
fanam meniem redur, ¢ 7 Itino ártwy dě, & c. Et
quamuis meminiffet folius oration is Hermias,
non tamen inde ſequeretur aliàs non ſolitos vti
aliis remediis . Vide quæ fusè narrauimus , & de
Macario , & de aliis, preced.cap.fe £ t.3. Vnum reſtar
Godelmanni non in nos , ſed in ipſum Chriftum
Dominum telum ; nempe , apton at prias, vt ipſe
E vocat, crimen ;quod explicarat paulò antè num.26.
his verbis ; Ad hac prolatione horum quinque ver
borum , hoc eft enim corpus meum , Gum balstu fa
Eta , fed panis fubftantiam mutare , corpus Christi de
calo deirahere ,& in hoc illum conuertere, planè ma
gice fibi , á aliis perſuadent .] ô linguam eradican
dam ftirpitùs! os impurum & blafphemias euo 1
mens affidue ! ergo Chriſtus Dominias Magus qui I
aſſeruir eum quem manu tenuerat
anem , corpus
clle ſuum.Si caro crat , papis nó eratP. Si panis erat,
Chrifti
 LIBRI
Chrifti dictum verum non erat.Sed panis,inquies,
remanet cum carne. Impanationem veftraminfi
nuas,ô artocrearie : vel lanè Chriſtum velur dolio
aut inarſupio includis:dignushoc nomine qui in
ſucus culleo vel dolio in profluentem coniiciaris.
Refurarunt hoc commentum , noftri Theologi,
quotquot fuere. Nec nobis nunc vacat de Tran
fubftantiatione agere: nec huius loci diſputatio eft.
Videamus ergo quid hic magicum , non illorum
verborum quinque prolatio, quæ & Chriſtus pro
tulit, in vltima cæna : & D. Petrus, & D.Iacobus,
& D. Andræas, in luasLiturgias ſeu Miſſas retule
runt : & tota ſemper Eccleſia fuit amplexa. Non
Aatus, cui nos vim nullam tribuimus, nec etiam
alium neceſſarium putamus , quam qui in verbis
proferendis neceſſarius.filoqui fine halitus exſp:- Bimmò potiusveterem Illyricianain cauillationem .
ratione poffemus, halitu opus non foret : fi crede
remus halitu ſpecies panis contingidebere,fuper
ſtirioli eſſemus fi inhalacioni illi vim tranſubſtan .
tiationis tribueremus, ftulti excerebratique meritò
audiremus. nihil autem tale Catholici credimus
quare méritur more luo Leguleius mentituretiam
cùm ait nos nobis & aliis perſuadere ,quòd corpus
Chriſti de cælo derrabamus Nam cenfemus, etiam
fine vllo Chrifti Domini motu locali , hanc tranſ
ſubſtantiationem fieri poſſe. Gi poteft per motum
localem , cur non poteſt fine motu locali , ille qui
eſt omnipotens? nam poteſt per fe , quicquid per
caulam fecundam poteſt.motus autem localis tan
tum foret cauſſa extrinſeca preſentiæ Chrifti:nihil
aurem illi intrinſecum eſt , vel effentiale. Non eft
etiain Magicum , putare panem in corpus Chriſti
conuerti : immò eſt fidei articulus, ab initiò Eccle
ſiæ ſemperretentus . dixit Chriſtus, docucre Apo
ſtoli, & omnesquotquot per hæreſim ab Eccleſia
non defecere.ſub anathemate hoc credendum fta
tuitur in Conciliis Romanis tribus,duobus contra
Berengarium , & 3. maximo lub Innocent . 3.item
Turonenfi contra Berengar.item in Conſtantienſi
V I. C. III 333
A , an impudenuam :ipſam phralis antiquitatem ,quæ
maximè idonea elle debuit perſuadendæ veritati,
contra veritatem intorquent.cli hoc argumento Illyric.
vti licet,cui veterum libri relinquentur lui? procli- & Scha. F.
ue ſemper fuerit dicere recentiorum aliquem fic
(cripfifle, ve affecter antiquitatem.cùm duo fint ad
dignoſcendos fcriptores idonea indicia , ſtylus &
certificatio ſcriptorum aliorum :verumque fauet
nobis. Stylum negare non poffunt prorsùs erudi
tum & antiquarium . auctores ferè innumeri con
teftantur Græci Latinique . Scilicet , iſti ignoraſ
ſent hoc opus poſt Valentiniani tempora conſcrip
tum ; vt'afferit nuperusquidam temporum emen
dator,qui ſuoleluffragio claui figendi Dictatorem
conftituit. profert auctorem ? coniecturam ſuam ,
Is(inquit) vt affectet antiquitatem , porax& s xoivoßius
vocar lagarelas Monachos autem povoßious vocat
tricicus,
ne videretur ſuiſoculi vocibus vti . ] Non cre
dimus hoſti Monachoruin , & illis tam antiquam
inſtitutioné inuidenti, & ,vtauertat,hæc omnia có
miniſcenti. Quomodo probas, ideò lic vocalſe ,ne
fui læculi vocibus vteretur ? Potiùs credendum fui
ſæculi vocibus vſum , quam alieni bac ctiam in re,
cùm toto reliquo libro ceteravocabula antiquio
ris illius cuius, quibusnunc vſus , crant fæculi, re
tinuerit . Puerilis planè illa hariolatio , & acumine
iſto, quod quæ nec funt, nec fuere , videre ſe cre
dit , & alios libicredere Manlianis iubet imperiis,
digna:multoque magis quod de Mandris & Man
dritis,lepidum ſcilicet apophoretum apponit: cuius
meritò ſtatua inaurata locetur in Conſiſtorio Lug .
duno Batauico , vel potiùs , quod in Miſcellaneis
Lugdunenſibus victi ſolebant , nóxer imperetur.
Vnde etiam probat Dionyfium hunc ! quem Si
mium ,honoris cauſa,pro ſua innata modeſtia, vo
Cat) ( epartures monachos nominare; idcirco quòd
apud Eufebium ; ſic vocatos ex Philone,legillet?
credo in bifido Parnalli vertice cum Enniofom

contra VV :clephum , in Florencinidecreto vnio
nis, in Tridentini lell. 13. can . 2. Patres comme
morare longum foret, omnes ad vnum pro nobis
ſunt : omnes veram Chriſti carnem in Euchariſtia
crediderunt,omnes adorarunt . D.lacobus in Mil
la ſua , rogat vt Spiritus ſanctus faciat hunc panem
corpus Chriti, & c. quod etiam in Liturgiis D.D. D veteres quoſque ſcriptores petulantia , & ;quæ cùm
Bafilij & Chryſoſtom.habetur. D. Ignatius Epiſt .
ad Roman.άρτον τ8 θεξ θέλω,ά στον ουράγιον, άρτου
a ca. 2.Ec- Scoñs,ð égcoast T8 Xpış& quid apertius? ſed & D .
cle.hierar. Dionyſ.Areopagita a,hunc panem viuificum dicit
habere vim maximam perficiendæ Sanctitatis ,tñs
ιεροτελεσικωτάτης ευχαριςίας. νοcar facrariffimalm
bc. 3. de Euchariſtiam iegarátnu ivxapoçiav. addit b Chriſti
Eccl. hier. Domini fententia iudicatum hoc Sacramentorum
Sacramentum ,fiue myſteriorum myfterium , hoc
eſt auguſtiſſimum & præcipuum . soud d'Escxft
κλεινόν άμώμ καθηγέμονα ,τέλετών τελετί,accumulat
præterca lunileslaudes multas & magnificas D.
niantem didiciſſe. quali iam probarit , Euſebio
hunc ſcriptorem efle recentiorem : quamdiu hoc
non probat , fruſtrà coniicit , nec optimus vates
audiet,quia coniiciet peſſimè. Quæ hæc temeritas
eſt , ſomnia nobis ſua obtrudere, & pro oraculis
Delphicis mera coniectanca ? Sed profectò tali in
ætatæ augeſcit, in ceteris ſolita decreſcere, fitque
amiciſsimis etiam grauior , iactantia , præclaras
ingenii , & eruditionis dotes mirum in modum
dedecorat.Verú quid illi facias,habet hoc hærelis
omnis ,Caluiniana præſertim . cunctos (pernit ,libi
ſoli ſapere & ſcire videtur , monitoribus aſpera,
reprehenfiones etiam iuſtiſsimas contumeliis &
conuiciis munerat. Tollantur iſti næui de corpo
re pulchro ,placebit omnibus labor ille, & feret æ
uum . Dionyſium Arcopagitam auctorem operis
Hierarchici agnoſcunt ex Græcis , non tantùm
B.Maximus, & Georgius Pachymerius, & loan .

K Pauli diſcipulo digniſſimas.Húc Galliarum Apo- E Sycopolitanus,quicommentariis illuftrarunt, &

ſtolum , cur Gallici Caluiniftæ non audiunt : vi
dco, quòd nequeant eludere teſtis auctoritatem ,eo
NegátBc. illos confugere,ve negenteffe libri auctorem . Sed
T. Schali . quo id negant auctore nullo quod ſciam vetuſtio
& quidam cc . Quamuis quidam olim dubitarint, ſtatim ta
alijde học meu corum error ab xui illius {criptoribus fuit
gencre . coniutacus. Quc dubitandi curſe cauſa idonea,
cum & res verbs , & vcrba rei efpondcant, &
vtraque priminerini!!.:' loncua Ecclefiæ pe
ini is ridunia nga ; naliciam dicam ,
in Encomio Michael Syngellus , Photius , And .
Cretenſis,loann.Damaſcenus ,Suidas;fed & anti
quiores his Anaſtaſius Sinaica , & Anaſtaſius
Nicenus ; & B. Chryſoſtomus,cui hæc Arcopagi
tæ ſcripta cognita fuiſſe , teſtatur Anaſtaſius Bi
bliothecarius spift. ad Carolum Caluum , eadem
non nouiſſe tantùm , fed & explicaſſe commen
tariis Dionyſium Corinthium , laudar Maximus,
in ſcholys,auctorem ſuum Anaſtaſium Antioche
num ko rõ rệt & ex his tetimonia defum.
Kkk plitic
 534 DISQVISITIONVM MAGIC ARVM
A
priſſe contra ſui temporis hæreticos Cyrillum A neis os batuit, qui Manilium docet aſtronomiam ,
lexandrinum narraç Liberatus in Breująrio , & qui in Geometricis adhuc diſcipulus, & malècal
multa huius ſcriptoris verba fuis inſeruiſſe, locis culi ſubducti à Laniſta deprehenfus , ſupra Eucli
D. Gregoriuın Nazianzenum ſeçiplit, Billius Pru dem , & Archimedem fapit, qui Tacitum , Sueto
næus Sacrarum obſeruationum lib. 1. Billius ille niumq; eius quo vixerunt temporis , & quod ex
Nazianzeni lectioni apprimè deditus, idoneus , li tabulis publicis didicerant, rationem dedocet: cui
quis alius, & locuples huius rei teſtis, Hilduinam Euſebij aniles & pueriles alucinationes manifefta,
etiam Francum , & Gregorium Magnum , Marti & Eufebium cereri patres pueriliter ſequuti, pra
num Papam & Martyrem , Agathonem , & alios quo vno cereri yevmbræ volitant,ſimioli,fanatici,
PP , Romanos prætermitto , quibus horum libro furioli , hoſtes vericatis, ftupor, qui omnes ludi
rum fides indubitata fuit , & ab aliis citaros inue brium debent , quem nemoreprehendit , niſi qui
nias , vt & illud in primis notaçu dignam , quod ignorat , qui in hominibus ſtudioſis huius ſæculi,
in Bibliotheca (ua Photius commemorauit , Theo in aliis candorem , in aliis ſtudium , in omni.
dorum Preſbyterum Grecum ex profeſſo hac de B bus fenfum bonarum rerum deſiderat , (Vior cius
Verbis , nec adfingo quidquam . ) Quem nullus
re librum compofuifle , ve conuinceret , ea quæ Ex Lib.de
habemus S. Dionyfij Areopagitæ opera, non eſſe hactenùs reprehendit ( oblatraſe dicit ) qui non cmend.
pleudepigrapha , & tot antè ſæculis quatuor præ furioſus, aut flagitioſus , aut indoctus , aut etiam Téporis,
cipua , quibus nunc hæretici noſtri abutuntur, vt tribus his virtutibus ſimul exornatus fuerit. Et hic & epi.de
vit. Iulij
ea impugnent, argumenta luculenter diffoluiffe. bonos nullos inſectacus eſt, cui illi agyrtæ , [ currx,
Schalig.
Ανεγνώσθκ Θεοδώρα πρεσβυτέρε ,ότι γνησία και το αγία vel Sophiſtæ, fi quid mutire contra hunc Tempo
Διονυσία βιβλG . δυιλύοντο δε εν τω λόγω εντάσεις rarium Dictatorem auli , Hic nullis obtrectatus,
τέασαρες: μία με ότι αν γνκσία : πώς 8κ εμνήσθη σαν leniſſ imè, & abſque omnipenitùsambitione ſcri
1 ών εν αυλή ρολών τε και χρήσιω ν τινές των μεθαγεν εσέ plit, quæ ſcripſit.huic à ſapientia moderatio im
ρων πατέρων , δο7έρα δε ,ότι Ευσέβις και Παμφίλε άνα : perata eſt. Mauult iſte modeſtiam eius omnes ,
γραφία ποικσάμλνΘ των σωγεγραμμένων τοί , μακα quàm iuſtam iram pauci ſentiant: ( benè veri,
έμοις πατράσιν κμών κιβλίων , έδεμίαν τάυλης μνήμίων hoc quia iniquam vult omnes perpeti , iuſtam vix ſcio
εποιήσατο.Τέλη δε, ότι πώς τών και προκοπίω εν τη εκ an in quenquam hactenus calamo ſtrinxerit. ] Iſtius
κλησία , και δια μακρά του χρόν8 αυξηθέντων παραδό virtutem euitari non poteſt, quin tamquam ýmbra
szwy,si Bicno donas777ode pã TWw Ekázno ip roučilay, o ' cgloria & inuidia fequantur. Ecce , quocunque le
μεν γαρ μέγας Διονύσι @ σύγχρον © ω , ω , δήλον εκ confert , inuenit rupices & Marrucinos, quibus
των πράξεων , τους αποφίλοις : α δε και βίβλΘ- περιέχει, eius virtus ſtarim ſubolet, vt ſuibus Amaracinum .
τα πλάτα τώμ προκοπι [και ] ες ύσερον εν τη εκ Quocumque it , mittit, figna lui. Quiſquis perdi
cus eſt , inlanus , virtutum & bonarum litterarum
κλησία αυξηθένlων παραδόσεων έξιν αναγραφή απίθα
hoſtis , veſtigiis eius eum colligit, & capitalı odio
νον &ν,φκσι,μάλον δε κακόπλαφον ,τα μελα πολύν χρό
νον ττελουτάς τα μεγάλα Διονυσία και το εκκλκσία proſequitur.] Quàm hic de le demiflè, quàm de
aliis ommbus ſentit magnificè? Nonne fe præbet
αυξηθέντα ,Διονύσιου υπολαμβάνειν αναγράψαι Τετάρ
τη δε πώς μέμνηται τις τ8 θεοφόρ8 Ιγνατία επιβολής omnibus , modeſta ſcriptionis, & humilis animi
6161 ó ulp go alovus G Tois Tūv ánosów conse exemplum illuſtriſſimum : Quanta hæc ignoratio
μασε χρόνοις: Ιγνάπω δε επί Τραϊανού του δια μαρ eſt lui quantus ſtupor,his animis cùm fis , eos lit
τυρί και ήθληση αγώνα ος και προ βραχύ της τελευτής teris ſeræ pofteritati notosvelle ? quæ infania ar
bitrari, adeò omnes hebetes , vt talium verborum
Tátlépigoni msh Bibio urnuovovies.gpapa. Táve
τας εν τάς τεσαρας απορίας διαλύσαι επαγωνι- pvcftigiis , in animi arcana fe iudicando non pene
trent?vt hæc humanitate tinctos, & amantes Chri
CάμανG , βεβαιοϊ ( τότε επ' αωω ) γνησίαν έναν
το μεγάλο Διονυσία τω βίβλον , hactenus Pho ſtiane pietatis & officij,non offendant ? Nec con
cius . tentus graſſari in ſingulos, ſtringit acumen ſtili in
integras Sodalitates & religioſos ordines , à Tri
Si quid aduerfarius nouit , quod nec Lutherus,
nec Válla , riec Eraſmus , nec Flaccus Illyricus nec dentina Synodo Oecumenica laudatos, quodque
audaciæ intollerabilis eft , Ecclefiam vniuerlam
Beza obiecere;amabo, proferat in medium. Ve
à inultis iarn ſæculis erraſſe ,nec verum vidifle,fre
ritatis amatorſum , vt qui maximè. audiri cupio,
& audire , docere & diſcere amo . eandem ferram tus leuiculis rationibus,graui ſupercilio contendit.
reciprocare non amo :abſtineat velim ,quæ iam alij Quas qui legunt fuciles deprehendunt , cùm aliàs
illi præocuparunt , & recenti memoria , à Mat ob caulas , tum quia fingit ipſe fibi periodum &
pra figit ,quam commentus potiùs, quàm validè
thzo Galeno Belga, & Ceſare Baronio, validè cal
Galé.in A probauit : & , cùm æquiùs fuerit normam ſuam ,
cata protritaque. Dignus fortaffis, cui poriùs,
reopagi. Eccleſiæ ſcitis , & veterum placicis accommodare,
Baro. An quàm tot Græcis doctiſſimis antiquiſſiiniſque
ipſe contra , vult omnem vetuſtatem edicto noui
nal.tom.2. Patribus credamus, quem doctiorem , acutiorem ,
Dictatoris parere , & eadem confidentia præceps
ſapientioremquearbitremur.opponet os colum
natum tot Ecclefiæ luminibus, tot fideicolumnis. E ingenium , quicquid non eft ad muſlimillain ſuam ,

dicar ſe vnum meliùs noſſe characterem Diony id damnac erroris .Quid veroſimiliùs , an erraſſe
7 vnum , qui cum nullo veterum ,nec cum Ecclefia
lianum diſcernere , quàm Chryſoſtomum Cyril
conſentit , an erraſſe veteres omnes & Ecclefiam ,
imponi .
lumque : paſſos fibi per ingenij ſtuporem
co quod in pleriſque ad illam amulim nouam non
Græcæ linguæ ignaros fuille Marlilium Ficinum ,
Ambr. Camaldulenſem , Perionium & tot fæculis conueniant:fcio cum quo errare malim ,ſcio quem
priorem Ioannem Scotuin illum , alium à Dunlio potiùs erraſſe credendum. verum tamem fruatur
iudicio ſuo, quia monitioni locus non eft, incurrat
& Maiore , qui quatuor pro Areopagiticis libris ,
cùm verterent, agnouere. Occalluimus ad fimiles in omnes vt lubet , qui évæßá seis dy TM keepdige åw
Phyrgopolynicis Niciobrigis Traſoniſmos. Qui of silbere, non illas Regij Vatis,fed illius,ſuperbo
rú Regis , qui poſuit in cælum os ſuú , vo thronum
laxorum nouus epigrammatarius, Lucano ſculpo
figeret
 LIBRI VI
figeret in Aquilone, & fimilis ellet Altıſlimo. Se A
vitij omnis expertem profiteri, cltne fimilem ſe
Chriſto profiteri ? Soli tibi IEsv optimè licuit
dicere? Quis veſtrum arguet me de peccato ( morta
lium nemo expers vitiorum eſt. Hic tamen per
miſit calamo chart is illin ere , Quid mihi obuce re cere. Licuit homuncioni in diuinum Dionyſium
posſunt, præter virtutem , quam non habent ? Nullius
mihi conſcius ſum , cuius me apud homines pudere de
bear.] Apoſtolum puta Paulum loqui. an idem illi
licet, quod vafi clečtionis ? non fanè non quia dilli
milis res , ſed is qui dicit. Și de grauibus flagitis lilentio, ſi quando nequit reſpondere, dicta tranſ
& publicè vindicandis loquitur , egregiam ſanè B mittere: vel contemptu , & maledictis certare. Sic
laudem , cur id opus tantoperè iactare, quod cum
pleriſque commune? Quamuis & Caluinianil-
mus , quem profitetur, cerrè tale fantúmque cri
men eft, vt fi lanæ mentis foret , cius illum perpe #
tuò & pigere, & pudere , & penitere opporteret.
Si de aliis animi vitiis , quæ hominem dedecorant,
& Deo hominibúſquc minùs gratum faciunt,
ſenſit , vt fenfiſſe reliqua , quæ addidit , fatis
oſtendunt : nihil arrogantius , nihil à verita
te alienius dici potuit. faſtuofitas, iactantia ,con
temptus aliorum, virtutes credo lunt, non vi
ria : quàm ab his immunis , quàm integer , fiphi-
lautia non excæcaſſer oculos , ipfimet iudicium
permitterem . Sed fruatur, inquam , ſuo iudicio, fi
bi plaudat,placeatque : velpotiùs ( fac , qui potes
0010183
“ CAP. Ifl.
535
Deas, & hoc animome iſta nofti fcribere ) reſipila
cat , & in poſterùm in frunitæ linguæ , calamóque
infreni, delinat tá laxas habcnas permittere. Quod,
ad me, puto licere mihi, qui ex omnibus vnus lum
in eum aliquid ,qui fibi cuncta in omnes voluit li
petulanter, cur mihi non liceat pro Diuo conſtan
ter?Mentem faniorem illi opro . conuitia nec'curo
nec metuo : iſta ceſſare æquum eſt, raciones com
pullandæ . Quod fperare'non audeo. confueuit vel
factum ,pro raçionibus & argumentis ;" quæ exfpe
aaban ,ecce in Elencho,deHaridæis, quem con
tra Scrarium noſtrum edidit , nihilmihi nili con
uicia repéndit,adeò ſcurrilia , obſcena, & fæten
tia, vt nec profligatiſſimos ganeones in luſtris illa
line rubove putem vſurpaturos, Fors iſta neclimis
dignabitur, audiet certè,quod legiſle diſſimulet , &
aliquem vel ex Armáricis ſubſtituer.
Incubuit numquam cæleftis flammafalittis ,
Nec parui fruticesiram meruere Tonantis,
C
Caula certè non mereor , qui hæc animo non
malo , ſin aliter : noui cæleſtia à Claudianis toni
truis, & à loue Salmonea diſcernere.
ADOBE
c
vi
De
K kk ANACE
 536
ANACEPHALAOSIS
DVODECIM
MONITORVM ,
FESSARIIS
ES SE
MONITIO
Damones effe
VM in homines atheos , A
vidc lib.a. inciderint , dubitantes an
line dæmones? proponant
q.2
illis 1.id doceri apercisS.S .
verbis paſſim occurrenti
bus: 2.hunc perpetuú Ec
clefiæ fenfum fuifle.3.hæ
relim effe contrariú def
fendere: quæ tria proban
tur à Theologis in materia de Angelis.4.conuincit
ratio effe &tuú quorundam mirabilium experientia .
vt v.g.ſubitò montem vnum loco mouere : bruta
loqui: defunctorum fimulachra oculis {pe tanda
proponere :linguis incognitis loqui:res ferreas(fine
magnete ) argenteas patecas,aut (imilia magni pó
deris ſuper menſa locata, fine funiculo aut fimili
inftrumento , attrahere, ab vno extremo ad aliud ,
ſubſultantia :quod quis foliolum carthæ inter mul
ta fit electurus certò prædicere: charram ab aliquo
ex toto chartarum ludo extractam ,in manibus ex
trahentis manentem ,noua inducta figura,ter face
re immutari: facere ve tres vel plures diuerſæ per
ſonæ de vna eadtmquere cogitent: vim imagina
ciuæ alterius facere, ve de alia revix cogitet, quam
ea quæ cogenti nora: ( vix, dico, nam omnino vel
voluntatem vel intellectum cogere , ſeu neceſſita
te quadam abſoluta ad id adigere, nec dæmon po
teſt ) facere ſpecula, in quibus , quæ in decem mil
liaribus fiant, videri polint: trium horarum ſpa
cio arbuſculam veram ſpicama longitudine ex mć.
ſa facere,excreſcere : facere certæ lucernæ lumine
accenſo, vt quotquot adſunt mulieres , veſtibus ſe
nudent , & quæ natura docet regenda oculis obii
ciant & fic nudæ tripudiarenon deſinant , quam
diu ardeat in medio appoſita lucerna leporis adipe
plena & certis characteribus iofculpta , & huiuf
modi alia , quæ nobis circulatores ex Baptiſtæ à D penti; Inimicitiasponă inter te
Porta ſcriptis & diſciplina obtrudunt, quorum
cum nec naturales,ncc artificiofæ cauſæ proferan
cur idoncæ ,{piritualibus caulis effectricibus tribui habere.ldem nos docet Apoſtolus;Nold, inquiens, C..Coria
debent ; quæ ſuntangeli , & dæmones.
SALVBRIVM
QV Æ CON
IN PROMPT V
9
DEBEN T.
☆ ☆
I.
.
MONITIO II.
Non licere vllum pactum vel amicitiam
cum damonibus inire.
VI putant non eſſe magnum peccatum cum vide lib. .
tem habere, doceantur primò,quanta fit vis & di- apare.com
gnitas primi præcepti prioris Decalogi tabula. ſect...
Nempe illud ve ordine, fic & dignitate primum
effe. Nam digniora elle, ratione obiecti,cria primę
tabulæ leptem aliis tabulæ ſecundx : & inter illa
B tria, præcipuum eſſe primum . Tertium enim po
tiſſimùm agit de cultu externo, ſecundum de ver
borum honore , primum de amore & fidelitate
animi Deo exibéda , & virtute religionis ſeu Theo
ſebias.ſeu Latriæ . quare cùm hæc virtusDeo gra
tiflima fit, etiam illi contrarium vitium eſt odiofif
limú ,nempe idololatria & infidelitas.nam eft quç.
dam apoſtaſia , proditio , & transfugium ad ho
ſtium Dei Principem diabolum : quod peccatum
eſt oninium vitiorum moralium grauillimum : &
ideò huic præcepto à Deo prena fuit addita , cùm
Deus teftatur ſe fortem & zeloten effe, & hoc pec
catum vſque in tertiam & quartam generationem
vlciſci, & vocat hoc peccatum odium ſui,eo quòd a Erod.30
tranſgreſſores vocar ofores ſuos a . Secúdò doceá- v.s
cur omne cum dæmone fædus aur amicitia contra
hoc primum præceptum eſſe . Cùm enim inter
Deum & dæmonem Gt quafi perpetuum bellum
ſeu odium (Vnde de dæmonibus legimusSuper ;
bia corum qui te oderunt, aſcendit femper: & Diabo
lus vocatur Satan , hoc eſt aduerſarius ) tenemur
nos,vt vaſſalli Dei, perpetuum quoque & capita.
le odiú cú dæmone exercere,hoc bellum ve Pater
patratus initiò múdi Deus indixit , cùm dixit Ser
mulierem , & femen
tuum & femen illius b. quibus verbis prohibemur b Gene.}
vllas cum dæmonibus inducias aur commercium .۲ ‫رود‬
10. Valo .
focios vos fieridemoniorum c . Idem nos in bapriſmo
pro
 LIBRI VI. ANACEPHALÆOSIS .
promilinus, Sacramento adſtrictı, Ecclesiæ no- ; A gem illam veteris Teſtamenti,Maleficos non parie
mine rogante Sacerdote & patrinis pro nobis re ris viuere , non efle dumtaxat iudicialem po
( pondentibus non ſemel, Nos abrenunciare Sa liriuam , fed iudicialem iuris diuini & natura -
tanæ & pompis eius. Cùm itaque hoc bellum
initiò mundi conditi indictum , & initiò Ecclelia
Chriſtianæ tuba Apoſtolica renouatum,& à nobis
cùm in Eccleſia fuimus regenerati iureiurando vo
tiyo fic ſuſceptum ac promiffum , ſequitur eum ,
qui cum hoſte pactum vllum aut familiaritatem
colat; perfidiæ , transfugij, & apoftaliæ reum non
minùs eſſe, quàm velmonachus vociuam deferens
profeflionem , vel miles ad hoftem transfugiens
vel Chriſtianus Mahumetiſmo ſe addicens. Tertio
moncantur non tantùm hoc Deo diſplicere, ſed
iplis quoque pernicioGlimum elle. Dæmonum
enim in homines odium eft inexplebile, & à luila
plus tempore nunquam illud remiſerunt , nec vn
quam reinitteņt aut minuent : li permitterentur à
Deo omnes mortales interimerent, quod quia vi
dent fibi non licere , idcò alliduè hominibus ani
mæ mortem moliuntur adferre per varias & mul
tiplices peccandi illecebras: ne, qua cxcidere bea
titudine, homines potiantur. Odij magnitudo pa
ter ex vehementia & acerbitate cruciatuum aur
vexationum quas intulere , quotieſcumque Deus
illis pecmiſit ,vt teſtantur lobus, Saræ mariti, D
Antonius & alij innumeri. Pertinaciam odij do
cent , lobus dicens ; Cor eius indurabitur tanquam
lapis,Gſtringetur quafimalleatoris incus a .& Chri
a Iob . 11 .
S T vs Dominus,vos, inquit, ex patre diabolo eſtis,
.۷ ‫را‬.
e defideria patrisveſtri vultis facere : & ille homici
da erat ab initiò : cin virtute non ftetit c non est
veritas in co . cùm loquitur mendacium , ex pro
6 loan. 8. priis loquitur , quia mendax eft, & pater eius b . cum
'dicit homicidam efle ab initiò ſignificat hunc eius
V.44
perpetuum eſſe conatum , animas necare: circuire
inftar leonis rugientis & quærere quem deuoret ,
vt ait D.Petrus ciim addit veritatem in cu non ci
ſe , docet fraftià quem cum illo pac ici , qui totes
ex perfidia con flatuseit. & Ideò cum ſemper ve Dieu & pultifedibus ſuis. Deut.18.v.10. ex quo lo
lit nocere, certò tenendum nob's , idú mullis blan
diciis ,obfequiis, aut cuiru homini reconciliari,
placari, aut deimir : icd quando fe beneuolum auc
amicum fingit, cum maius maluin hominibus mo
liri . Origenes.tior .8 c0n11. Celfum , Probabile eſt liuit: tunc ( ait Blelenſis) dum Pythoniſſam conſulit 1.Reg.28
( inquit)dæmones, cum íint improbi, ne cultori
bus quidem fuis dexteram , datamque fidem fer
uaturos. ]
MONITIO III .
Ne iudices hoc negligant punire,aut
diſſimulent.
pro.l.s. Vando confeffarij ! incidunt in Prælatos,
lett . 4 .
Principes autludices , nimis lencs , & re
millos, & negligentes in ſectæ huius exſtirpatione:
Monere illos debent, quòd fint à Deo conſtituti
ad vindictam malorum , & ſine cauſa gladium non
acceperint : quòd mala quæ ex corum negligentia
orbi & Ecclefiæ inferuntur & gliſcunt quotidiè,
feueriffimè ab illis exigentur : quòd ad damno
runi reſtaurationem teneantur , hoc peccatum di
rectè & immediatè contra Maieſtatem Dei cen
dere: & idcircò non magis licere principi diuinam
iniuriam remittere aut diffimulare, quàm Præto
ri licet fui Principis, vel militi ſuilmperatoris. Le
537
cExod.12
lis , & ideò non efle per legem Euangelij lub -
latam . Iudicibus inferioribus non licere vitæ le
curitatem reis huius delicti promittere ,vt crimen
ſpontaneè confiteantur & locios detegant: licere
id ſolo fummo iudici , qui lege ſuperior & 'ex
caufa iufta , & quando hoc euidens neceſſitas veļ
vtilitas reip . poftulat. Meminerint , li qua damna
per eorum conniuemiam aut negligentiam à ma
Ieficis fubditi patiantur , li qui necentur, aut ad
conſortium criminis pertrahantur,fanguinem húc
B à manibus eorum Deum requifscyrum . Non ho.
ininis illos , fed Dei iudicia iudicare. Cauendum
ne fiant ſocij furum , & ne dum , vt lofaphat ,his qui
oderunt Dominum amicitia iunguntur , iram Do
mini mereantur d. videant ne audiant terrificum
d Paral
illud Prophetæ dictum Regi Achaz. Quia dimiſi
\ ti virum dignú morie de manu ina, erit anıma ſua pro 19. V.2 .
unima eius, “ populus tuus pro populo'eius e. Quide- e 3. Reg.
niq; falfis opinionibus,& erronea lua exiſtimario- |20.1.43.
nedecepciconatur iudices abducere,à cognitione
& vltione criminis huius , vel auctoritate , yel ca
lumniis , illi monendi ve relipiſcant , ne & ſe con
Icios eiuſdem delicti, vel fautores delinquentium ,
CС vel iuftæ & Canonicęcontra hanc hæreſim inqui
ſitionis difturbacores & impedimenta præbeant,
cum periculo incurrendæ excommunicationis.c.
vt inquiſitionis. dehæretic. in 6. Denique hos om
nes honorem Dei negligere, & proinde ſolerc à
Deo neglig1,8 in maximas calamitates & igno
minias abiici iuxta comminationem Heli Sacerdo
ti factam .Reg.2.v.30. Quam hoc Babyloniis exi
ciale dıxılıb.s ſect.16.in fi .
Nahum inter præcipuas cauſas excidij Niniua
meinorat, quod in ea Magi & malefici magnific
rent c . 3.0.4.Eandem ob cauſam minatur leroſo
lymæ M: chæas ca.f.v.1o . Propterca Cananzide
co explicandum illud de medicaminibus ſap.12. 4 .
Numquam id impunè Regibus cellit : Saul non
excidit regno nili poſtquam Magiæ præſidia quæ
in montibus Gelboe cum filuismeretur interfici. Sico . verf.8.
chozias , qui ceciderat per cancellos ,dum de vita din verf. 2. 1 .
Reg.
turnitate ſcrutatur , vita eins tanquam tela texenda
ſuciiditur. ] ob maleficorum imitationem Manal
ſes ſpecimen fit Regis calamitoſilimi, 4. Reg. 21,
Á 25. cuius peccatum etiam pofteri luerunt , acc
pacari Deus potuit loziæ pietate 1. Reg. 22. leza
belis veneficia noca,ſed & præcipitata defeneſtra,
E laceracam à canibus. Longum lit alios recenſere.
Zoroaſtrem fulmen occidit Magiæ inuentorem .
Plin. libr. 30. cap.1.lib.11.c.42.De Ferrando Comi.
te Flandriæ , de Guilhelmo luliacenſi , de Scotiz 1
1
Regibus aliquot, de Principe quem memorat
1
Gerſon , actum ſuperioribus libris. de Mulealle 1
Tunecano Rege ,non paucis egit Paul.louius, de 1
+
Voreigerno Rege Boëthus libr. 8. De Græcorum
hiſtoriis multosmemorat Petrarchalib.4. rer. me
morandar. c.1.2.3.Si Romanorum Annales vol
uas occurrenc tibi plurimi , quibus hæc licentia
exitij miſerrimi occalio fuit. de Numa Pompilio,
Plutarchus , iz Numa. de.Tullo Hoſtilio , Diody
lius & Liuius libr. 1. Dc Nerone Plinius libr. zo .
Nat. hiſt.cap.i. ☺ Suetonius in Nerone. De Va
leriano. Nicephorus lib. 6. cap.10. de luliano Apo
Itata

TION
UISI
538 DISQ
Itata idem Nicephor. lib. 1 o. cap.29. de Licinio Aqui noric exitum infælicem Magorum & præſti
Niceph . lib.7. cap.45. De Fl . Ruffino Tyranno , giatorum . Inuentor Magiæ Cham ſéu Zoroaſter,
Camerar. Claudianus lib. i. de laud. Stilichon . de Maxentio , fuit tandem ab ipſo dæmone , quem importu -
opere luce de Heraclio & aliis alij. Quid referam recentiora?
ciGucc.70 Leopoldum Auſtriæ 'ducem Friderici II I. fra
trem , nimis familiarem Magis, quidam narranr,ita
à ſpectro perculſum fuiffe , vt paucis poft diebus
obierit. Vïenceslaus Bohemiæ rex lummo in pre
tio voluptatis cauſa Zyconem & alios habuit, cui
quæſo Principi cuncta regni negoria infæliciùs
ceffere ? Creſpetus diſc. 7. ſcribit cuidam ætatis
huius Principimortuo inuentam ad collum ap
penſam imaginem Theurgico ritu deuotam , qua
ſe fælicem fore fperabat : quo tamen vix vllus ca
lamitofior fuerit . Concludam cum Rege , Reges
alloquens, Nuæc Reges intelligite, erudimini qui in-
Pl.2. V.10. dicatis terram . Seruite Domino in timore, di exul
tate ei cum tremore. Apprehendite diſciplinam : ne
quando irafcatur Dominus & perearis de via iuſta.
Monet ve diſciplinam apprehendant. Hebraicè eſt
- ,
cat oſculamini filium . ofculari verò idem quod
honorare. Nimirùm optimè CHRIST VM ho
notant, quihoſtis eius diaboli partiarios in virga
ferrea regunt & Aagellant, qui Deum inhonoran
tibus non parcunt,hoc enim eſt apprehendere di
ſciplinam , quia hoc eſt CHRISTI doctrinam
purè venerari & ſequi.
MONITIO IV.
Superſtitionibus vti quàm noxium cje
execrandum
VI parui faciunt diſcere ritusſuperſtitioſos
Confer.
cum li . 3 . Q & eos exercere, moneantur omnium ſuper
parte po- ftitionum & vanarum obſeruationum inuentorem
dcriore . effe diabolum , qui principiò mundi ſtatim in ido
lolatriam ferè totum genus humanum pellexit.Sed
cùm hoc eius imperium Dei filius deſtruxiffet, ad
hoc enim apparuit filius Dei ut opera diaboli deſtrue-
a 1. Ioann .ret a , & paucis ante, paſſionem diebus dixit: nunc D
3.7.8 . mundus iudicabitur,do Princeps huius mundi ejicietur
b Ioann. foras b, & hic fuit (copus Apoftolicæ per totum
13. V.31. orbem prædicationis : & tamen cum imperio non
fuiffet imminuta vetus illa ambitio diuinitatis: pro
illa aperta & clara idololatria penè extincta , tecta
quandaın ſpecie pietatis & vtilitatis idololatriam
inuexit , artium ſuperſtitioſarum cupiditatem &
cùltum . hanc ergo diram curioſitarein inuenit , &
propagauit, primò vt ſic poffeffionem animarum ,
qua vi crucis deiectus fuerat , clanculùm dolo
malo recuperaret. Secundò vt homines hoc pa
cto primum & maximum præceptum , & votum
religionis quo ſe Deo adftrinxerunt in baptiſmo,
violare aſſueſcerent: 3. vtfpem , quam homines
in Deo habere debent, amittant, & eam collocent E inftrüebárque atquein omnibus commodè fubferuieba
in rebus iſtis vanis, & ideò fint Deo maledicti, qui miniftrabato nobis. Deinde,vbi iam ſatis huius mini
c Plal. 30 . c odit obferuantes vanitátes:fuperuacue (4. vt fic in
V.7. lethale peccatum pertractos, Ico rugiens d dogo
d 1. Pet. 2. ret, & decipiat hominem draco venenatus , quem
e Plal.103. Deus formácit ad illudendum ei e.Hæc ſunt com
26. moda ſuperſtitiofarum obſeruationum , & qui eas
I colunt,aut amant docent le non CHRISTI , ſed
diaboli diſcipulos effe, & eius magiſterium amare,
in eius ludo doctos effe , & alienos à doctrina
Eccleſiæ Catholicæ.
Mirum eſt aliquem poſſe his præſtigiis ſe dare
VM
M
CARV
MAGI
niùs ſolicitabat , igne ſuccenlus & concrema
tus , teſte Clement. in libb. recognition. de Si
mone Mago notiſſima res , quod in aërem à dæ
monibus fublatus præcipitatúſque fra & tis cruribus
cum ignominia & dolore interierit. Quæ de Cy
nope Mago, Prochorus , & de Zaroë & Arpha
xat Abdias libr. 6. tradidit prætermitto , vt & ea
quæ de Oddone , Hollero , Metochimo Magnus
Olaus in Hiſtoria Septentrionali , & de Sopatro ,
Eunapius in Aedefro: de Orpheo , Mopſo , Am
phiarao , qui omnes magi fuere, Ouidius , Seneca,
Statiúſque: dePythagora Samio Laërtius in eius
B vita & Cælius lib. 19. Antiquita.cap.7 .Henricum
Cornel. Agrippam moriturum , à ſe canem ſuum
Paredrium abegiſſe ,cum hoc dicto , Abi mala be
ſtia, tu me perdidifti, tritum eſt ore omnium . loan
nis Portantijobitus in Antuerpienfi carcere qua
lis, norunt ciues mei . Apud Guilhelm. Tyrium
lib.8.belli ſacricap.is. duo magi volentes machinas
Chriſtianorum incantare,primi illis interfe &ti. A
pud Polydor.Virgilium anus ſaga coram omnibus
à dæmone abripitur, vt alibi narraui. Apud Du
brauium li. 2 3.Hift. Bohem . Zyto nobilis ille pez
ſtigiator ad extremùm à diabolo viuens, cum cor
pore & anima de medio hominum fuit ſublatus.
ioann. Fauſtus famoſus magus hic temporibus in
C Germania ,tandem à cacodæinone lecto extractus
noctu; & ſtrangulatus, inuerſa in tergum facie,
domóque tota concuſſa, & penè euerfa ,vt fcribút
VVierus,Camerarius, aliique. Franciſc. Picus lib .
s . de pranot ,auctor eſt ex relatione fociorum qui
adfuerant , Magum quendam à dæmone viuum
ablatum ,nufquam vnquam comparuiffe ,dum cu
cioſo cuidam & non fatis ſano Principi pollicetur,
ſe Troiæ expugnationem & Hectoris cum Achil
le duellum, quaſi ſpectandum in orcheſtra , exhibi
turum .
Tam hæc factoribus ſunt periculoſa :nec minus
iis qui ſpectandi talia ſunt auidi.duo tantum exem
pla adlcribam , vetus vnum , & nouum alterum .
Scribit Lucianus in Philopfeude,de quodam Encra
te quod cùm vidiffet Pancratem quendam Magum
Ægyptium ,multa mira facientem ,fepaulatim in eius
amicitiam inſinuaſſe , adeò vt omnia ei propemodum
arcana communicaret. Tandem autem magum hunc
ei perſuafiffe, vt omnibusfamulis in Memphi dereli
ctis, ſe ſolusconſequeretur: neque enim defuturos mi
niſtros, atque ex eo tempore, inquit , fic vitam duxi
mus. Cur in diuerſorium quodpiam veniremus , homo
accepto piſtillo, ſcopinane , aut peſſulo , veſtibus impli
cans , cum in id carmen quoddam dixiſſet , efficit , vt
ambularet, vtque aliis omnibus homo videretur. Illud
ergo abiens, & aquam hauriebat, & cænam parabat,
fterij fuirfoobina rurſus ſcobinam , ac peſſulum peſſulū ,
aliud recitans carmen , reddebat. Hoc ego vehementer
conatus,non inueniebam quo pacta ex illo expiſcarer.
Nam id mihiinuidebat, quamuis effet in aliisfacilli
mus. At quadam die in angalo.quodam tenebricofo de
liteſcens clam illo , fubauſcultaui propius incantatie
nem illam , erat autem trifyllaba. Tum ille.cùm piſtil
lo mandaffet que curanda erant , abiit in forum . At
ego poſtridse illo apud forum occupato, acceptum . pa
Stillä сum ornafjem ,ſyllabasillas fimili modo pronun
cians
 LIBRI VI. ANACEPHALAOSIS .
cians, aquam iuſſi vt haurirer. Tum impletam am , Acontequendi , vel vitandi cuiulpiam malı caula ,
phoram cùm tuliffet, deſiſte , inquam , nec ampliùs
aquam haurita, ſed rurſus eftopiſtillum . At illud mihi
haudamplius obtemperare volebat, fed aquam haurie
bat continuè , quo ad hauriendo totam domum nobis
impleret.
At ego cùm refiftere huic rei non valerem (ri
mebam autem ne Pancrates reuerſus , id quod e
tiam euenit irafceretur)correpta fecuripiſtillum in du
as partes diſſeco. Ai vrráque pars amphoram ſumens
hauriebat aquam iamg; vnius loco dro miniſtri mihi
effe cæperant. Interea Pancrates ſuperuenit , ac re in .
tellečta illa quidē ir ligna rurſus, quemadmodum an
te carmen erant,mutauit :at ipſe me relicto clanculum
neſcio quo ſe ſubducens abyt.] Vides buic curiofita
tem ferè cauſam fuifle, vt aquis ſubmergerecur.
Cur vocas fabellam ?cùm potuerit in piſtillo Parc
drus aliquis Mago famulari. Sed cape alterum ,de
iis quibus periculum præſentancum fuit,heſe iplos
denalarent.Philipp .Camerarius li. Opere ſuccsjina
6.70,ita ſcribit, Cum aliquando Ioannes Fauftusapud
notos quofdam diuerteret , qui de ipfius pratigiatricia
bus multa audiuerant , y perierunt ab co , vi aliquod
pecimen ſua Magia exhiberet.Hoc cim diù recuſaſet,
tandem importunitatefodality neutiquam fobryvictus
promifit , fe illis exhibulurum quodcumqueexpeteren .
Pnanimi itag confenfu petierunt,vtexhiberet illis vi
lem plenam vuis maturis. Putabani autem propier
Alienum anni tempusferat enim circa brumam ) hocil
lum praſtare nullomoco pole. A fenfitFauſius , ium
am inmenſaconſpectumiri quod expeterem : fedhaec
condirione , vtomnes magno filentio immois preſiola
rentur:donec illos iuberet vuasdecerpere : fi ſecus face
rent,inftare illis periculum capitis. Hoc cum ſefaitu
ros promififfen !,7A9x ludibriisſuis huic ebrie turba, ita
oculos ó ſenſus prefirinxit , vt illis tor vua mira ma
gnitudinis, &fucciplenæ in vite pulcherrima appare
rent,quodipforum adeffent. Rei itaque nouita:ecupidi,
☺ ex crapula finbundifumptis fuis cultellis expecta
bant , vi illosiuberet reſcindere vuas. Tandem cum
iftos leuiculos aliquandiu ſuſpenſos, in ipforum vaniſſi
mo errore tenuiſſet,ſubito in fumum abeunte vite cum
(uis vuis, conſpectiſuntſinguli tenentes loco vue, qua
vnuſquiſque apprehendiſſe videbatur , ſuum nafum
oppoſito fiepernecultello : ita vt ſiquis immemor prece-
dari vuasſecare voluiſſet, ſeipſum naſo mutilaſſer.]
Quid plura ? nihil ferè vnquam præſtigiatores fa
ciunt, quin , aliquid fa&tu facile ,ſed quod d.fficile
fit non facere, å ſpectatoribus aut Magiæ ſtudio
fis poftulene. Veluci , ne perſonas quæ apparent al
loquantur , vel manum porrigant ,ne circulo pe
dem efferant, & fimilia, quæ tamen,vt faciant,poſt
illos illecebris dæmones , aut variis terricula -
mentis , qualicompellunt; Vt de Bauaris adolef
centibus apud Cælarium legi , & duobus Aremo
ricis bono loco natis Gentiliaci,cùm puer Lutetiæ
degerem , accidit, qui ab archihomicida ambo túc
prafocati, eo quòd circulo pedem extuliſſent.
I nunc atſ animam fraude commitie doloſa.
MONITIO V.
Vnde poterunt cognoſcere an à demone effectus ex
spectetur,arà natura,an à Dec ?
Onendi ſunt rerum iftarum ignari, Vanita
M.co m & mendacium omne Deo diſplicere
tem
vide li.3. qu : veritas eft :dæmoni verò placere, quimendax
par.pofter. eſt & picer mendac'j. Beatus Vir (ait Pſalmiſta a)
9.1.3. & 4. cuius eft nomen Dom :ni Speseius, non refpexit in
feet..
vanitares e infinias falſas. Vanitatem verò dici
aPf.3o.v.5.
quotielrungrie homo facit vel dicit aliquid , boni
S39
quod vim nullain neque naturalem ,neque ſuper
naturalem obtinet , ad effectum intentum . v . g .li
quis in flumine ſeminet, vel lirus aret,dicendus eft
vanitatem operari , eo quòd arandi& ſeminandı
finis feu effectus eſt meſlis & fructus perceptio ,
quem finem hæc eius actio nequit conſequi. ita ſi
quis ve capitis dolorem pellat faſcia linea, vel car
cula alba cingar tibiam , aut ægrum inter farmen
cum diftilum perducat, vel palmo cingulum ægri
ineriatur, clarum elt has actiones elle vanas & lu
perſtitioſas, quia nullam vim habentad humorem
noxium capiti moleſtum inde expellendum.Con
trà ſi applicetur capiti aqua roſacea,vel ad bilis ex
B pulſionem rubarbarum prabeatur , vel ad Ale
gmata capite educenda per fernutationem come.
datur linapi,non erit vana obferuatio ,led licitum
remedium , quia natura ad boc vim hiſce rebus in
ſeuit.Sic etiam verba nulla vim naturalem habent
aliquid efficiendımore agentisphyſici : fed quæ
dam verba vim habent operandi ex inſtituto Dei,
Siſte effectus eſt ſupernatural s :quædam non tam
vim babent fupernaturaliter operandi : quàm pu
J
tantur ab imperitis habere . Prioris generis ſunt
verba Sacramentorum , nempe collationis baptil
mi, conſecrationis Euchariſtiæ , abſolutionis pec
catorum , & c.hæc verba licitè vfurpancur à Sacer
doribus ad effectum , cuius caula Saluator nofter
hæc verba alio ad aliam
illa inſtituir.Verùn li quis
intentionem fiue finem proferens transferret co
rum vſurpatio facrilega , vana, & ſuperſtitioſa fo
ret ,quia ad húc effecú vim ſupernaturalé ca verba
non acceperunt. Vana quoq; eſt prolatio aliorum
verborum ,quæ non eſt ex vſu Catholicæ Eccleſiæ
recepta . Si quis itaque vana huiuſmodi vel verba
vel facta adhibet, ſuperſticioſus eſt, & diabolicus
eſt effectus operis , quod probatu non eſt d fficile.
Effectus iſte non eſt naturalis , quia quæ adhi
bica ſunt media naturalem vim ad eum non habent
nec eſt miraculoſus & à Deo ,quia teſtimoniumi'
li nullum perhibet facra ſcriptura , nec Eccleſiæ
Catholicæ conſuetudo aut doctrina. Procedic
itaq; ex occulta quapiam ſpiritualis creaturæ ope
D ratione: non Angelicæ , quia Angeli ſemper fa
ciunt Dei voluntatem , & cum Deo mcadacium
ac vanitatem omnem deteftantur : reſtat , vt ope
renturhîc cacodæmones , ſuperſtitionis inuento .
res & amatores. Quare, qui hæcfaciunt, Deum de
ſerunt, & damonis doctrina atg imperio ſe ſubiiciunt,
cuius auxilium expofcunt, & opera vtuntur .
MONITIO VI.
Que remedia tutiſſima.
quis afflictus vel vexatus Gt à maleficis feu à
dæmonibus corum opera , & pro remedio vel
E conſilio confeſſarium conſulat; is illum inducat ad
remedia Ecclefiæ confuera ,maximèad emenda
tionem malæ vitæ. Thcologi monent b , duo con- 6 Cyrue
lideranda, Deum qui hæc mala permittit , & dia- lius lib .de
bolum qui mala infert:nam nihil hic inferre pol- Superftit.p .
2.C.I.
ſet ,niſi ille permitteret ,nec nocere poteft, niſi in
quem ve ſæuiat Deus permittit , nec plus illi ipfi
nocere, quam quantum Deus permittit.Minus lá
gè poteſt, quàm vult, aut iactar fe poffe. Præ
clarè D. Antonius Magnus : Nos nec eius pollici
tationibus credere, nec eiusminas formidare debemus.
fallit enim ſemper,nihilg verü promittir.Nam fi nõ in
omnibus mensiretur , quumo loteliaj, potem tam infinita
primilien . ,
 ONVM
ISITI
540 DISQU
promittens, hamo crucis vt draco inuncatus à Domino A
eft,ci capiftro ligatus vt iicmentum , & quafimanci
pium fugitiuü vinctus circulo, & armilla labia perfo
ratus, nulli omninofideliñ deuorare permittuur.Nunc
miſerabilis vt paſſer ad illudendum irretitus#CHRI
STO eft ,calcaneo Chriftianorum ſubſtratusgemit, il
le qui vniuerſa maria a ſe abſorpta plaudebat : il
le qui manu ſula terrarum orbem teneri gloriabatur,
ecce à nobis vincitur , ecce me aduerſum ſeprohibere
non poteft difputantem .] Nimirum ligatus eftà Dco,
mucro latronis retulus ab eo per quem , cum quo ,
& in quo facta, quæ fiunt,omnia. Tibi homo im
puta quod in re poffit, quod in te vo polſit Deus
ſinit. Si alligatus diabolus eſt ( inquit B.Auguſtin.
ſerm.197.de Temp.) quare tantum adhuc praua
len Verum eft fratres cariſſimi,quia multum præualet,
fed tepidis, o negligentibus, Deum non timentibus
in veritate,dominatur. Alligatus eft enim tãquam ca
tenis innexus canis , o neminem porest mordere, niſi
qui illi ſemortifera ſecuritate coniunxerit. lam vide
tur fratres, quiaftultus eft homo ille, quem canis in
catenapoſitus morder. Tu ieilliper cupiditates & vo
voluptates ſeculi addo pacta, ſuperſtitionélve ) noli
coniungere, ille adie non praſumet accedere. ] ea
dem habet Cæſarius libr.s.miracul. cap. 52. Certè
quoad Deum ,cauſæ cur permittat eſſe ſolent, vel
peccata , vel probitas famulorum cius , propter
peccata permittit vt puniat præterita , vel vt ar
cear à futuris alioqui: probitatis verò gratia per
miteit,vt magis humilientur, vel vt probetur corú
conſtantia & fides. ob has cauſas Deus dæmone
vtitur , tanquam lictore aut carnifice bonorum .
dæmon autem alium longè finem fibi proponit,
& Dei voluntatem gnarus exſequitur non cogi
tans hæc ad ſalutem humanam & gloriam diuinam
à Deo dirigi,ſed conatur exſaturare malitiam ſua,
& odium explere nocendo hominibus, & limul Gi
queat in ſuperſtitionem aliquam illos pertrahere.
liáque non poteſt ſalubrius confilium iniri, quàm
quo quis & Dei voluntatem perficiar, & dæmonis
proteruiam atque odium eludar. hoc autem præ
ſtant remedia Éccleſiaſtica. vt exéplicauſa , ſi qua
domus ſpectris aut alia dæmonum infeſtatione fit D
inquieta, ftatim inquilini conſcientiam excutiant,
conterantur, & de peccatis confeſſioné inſtituant,
& omnia de domo remoucant qux Dco queant
diſplicere, deuotè infuper ſe Deo commendent,&
Deiparæ , & Sanctis: & incerea dum durat vexa
çio, quotidie mane ac veſperi Sacerdos quiſpiam
habitu Sacerdotali indutus , cum ſtola , cruce , &
aqua benedicta accedat, & luftret omnia domus
cubicula & loca alía, recitans deuotè , Pſalmum :
Qui habitat in adiutorio altiſſimi, & Euangelium S.
Ioannis , In principio erat verbum , & alias precatio
nes pias, & exorciſmos , qui Dominicis diebus in
benedictione aquæ contra dæmonum vim & in .
ſidias leguntur : ponantur per ſingula præcipua E
domus loca rami Palmarum benedicti, & candela
benedictæ , iubeantur dici Millæ à variis piis &
Deum timentibus pro quiere familiæ illius , & vt
Dei ira ceſſet , & mittat cuftodem Angelum ſuum ,
qui domo illa dæmonem exturbet : caucant autem
ne cum demone ſermonem vllum milccant,vello
quenti quidquam reſpondeant : multóque magis
Caueant ne quem Magum , aut vlla ſuperſtitioſa
vexationi reprimendæ remedia acceriano. Sed
magna Ipe & fiducia in Deum , miſericordia eius
ſumma cum patientia præſtolentur. ( Sic Cyruelus
d.c. 1. in fine. Sed hæc remedia fufiùs nobis nunc 1
ARVM
MAGIC
non funt probanda ,quia id præſtitimus ſupr .li.6.
Nunc addoremedia per incitationes & fuperi
tiones vel nihil prodeſſe, ve patuir in lepra Con
ſtantini,cui potiùs nocuerunt, vr docer Nicepho
rus lib.7 . hiſt. cap. 33.vel fi lanent ad tempus tan
cum fanare, & poftea reincidere in morbum eun
dem ve legimus de Hadriano Imp. apud Xiphili
num in Hadriano, & Zonar . to . a.
MONITIO VII .
Pro iis qui curiofi funt diuinationum , o ſecretorum .
vide lib.4.
* Ales moneantur,etſi deſiderium (ciendi(teſte C.
2.9.7.
TA philoſopho ) cun & is naturale ſit; tamen id feat.
Bl moderandum eſſe habenis legis Dei , & rectæ ra
tionis , quibus niſi frenetur , infrenis equi more
nos cupiditas hæc in præceps abripiat. Legi diuinę
& rectę rationiconſentanea regula eſt, Non vel
le aur conari ſcire quæ lumine naturæ ſcire non
poflumus, & diuina ſolummodò reuelatione ſciri
queunt : & in illis ipfis quorum ſcientiam poſlu
mus labore noſtro , aut induſtria confequi,rectum
& probum diſcendi modum tenere,ne regiam tu
támque viam deferentes inani labore quærendi
defatigemur, & per inuia ac deuia ablati optatam
metam nunquam curſu contingamus . hæc doce
mur à Spiritu ſancto, cuius ſunt iſta ; Sicut qui mel
CС multumcomedit , non estei bonum : fic qui fcrutator
est maieftatis opprimetur à gloria2. & alio loco. Ale a Prouerb.
5.9.17
tiora te ne quaſieris Gfortiora te ne ſcrutatus fueris:
ſed qua præcepit tibi Deus illa cogita ſemper , & in
pluribus operibus eius ne fueris curiofus. non est enim
ribi neceſſarium ,ea queabfcondita ſunt videre oculis
tuis . In ſuperuacuis rebus noli fcrutari multipliciter.
Plurima enim ſuperſenſum hominum oſtenſa ſunt ti
bi. Multos enim ſupplantauit ſuſpicio illorum & in b Ecclel.s
.
vanitate detinuit ſenſusillorum b. Myſteria fidei & verf 12.
ſalutis, fide nobis credenda ſunt, & à Dco reuela
ta fuerunt Eccleſiæ ſuæ. Alia occulta quædam
Deus nulli reuelat,ſed Gibi reſeruat, vt fecreta cor
dium , futura merè contingentia , &c. & hæc citra
reuelationé ſciri arte vel ſcientia vlla nequeunt.Et
hæc conari ſcire eſt vapum & inane, & artesad
hoc nitentes ſunt ſuperſtitioſa. Aliæ res ſciri pof
funt ſtudio,diſciplina & experientia, in hiscauen
dum ne ſine labore, aut vſu ,vel doctore, ea cone
mur ſcire per media illicita, vt ſunt ars Nocoria &
ſimiles diuinationes ,de quibus egimus toto lib.4.
Harum rerum talem ſcientiam à dæmone infundi
ſeu tradi patet,ex rebus quas prædicunt, quaseum
nequeant fcire luce naturæ, nec acceperint diuina
reuelatione, conſequens eft ea diſcere à dæmone:
qui ( vt foueat ſuperſtitionem ) eo quòd vrantur
ſignis ab ipſo inſtiruris, etiam ignaris nec ſentien
tibus illis phantaſiam mouet vt hoc vel illud di
cant, vt docet D. Auguſtinus libr. 2. de dočtr.Chri
ftiana. vnde fequitureum qui vult huiuſmodi ſci
re, conſentire in magiſterium diaboli , ſeque eius
diſciplinæ tradere, & Deum doctorem atque Do
minuin deſerere , & à fide apoſtatare, ftultiſunt
qui dæmonum reſponſis credunt, quia fallere dæ
monum eſt. Sic fefellere Cræſum & Pyrrhum,
teſtibus D. Hieronym . in capite 41. Efai D. Au
guſtino 3. de ciuitat. Dei Lactantio & aliis ,
Manfredum teſte Pico libro 4. de Pranotio . ca
pit. 9. Indos apud Oſorium libr. 2. hiſtor. Lu
ſita.cap. 15. Ferrantem Comitem Flandr. & alios
quos libr.4. memoraui. d .fect.4 .
MONI
 LIBRI VI. ANACEPHALÆOSIS . 1
MONITIO VIII .
Pro iis qui fcientiam infufam affeEtant certis
ritibus fine labore , & c.
Itiging
Onendi primò , curioſitatem ſciendi non
noxiam'elle ſolere. Spiritum ſapientiæ & intelle
Etus à folo Deo expe&tandum ;quo nó qui volunt ,
c.19.0.26 . ſed quos placer , ſolet implere . Melior eft homo,ait
Ecclefiafticus , qui minuitur fapientia , em deficiens
senſu in timore, quàm qui abundat fonfu,efe tranfgre
dirur legem altiſſimi. ] Et veriſſimum illud D.Hie
ronymi,nefcio vbi ; Melius eſt neſcire aliquid,quam
cum periculo ſcilicer animæ ) diſcere.vt & illud D.
de gent . Proſperi; Pon ſunt ſcrutanda,que Deus occultaeffe
vocat . voluit,qua autem manifeſta fecit,non funt negligenda:
ne & in illis illicirè curtofi, en in his dänabiliter inue
niamur ingrati. De altitudine difcretionis Dei no con
turbabitur cor humilitatis noflreiſsfirma ſtabilt fide
tenebit , omne iudicium Dei iustum eſſe fecretum : vt
vbi inuestigari non poteft, quare ita iudicet , fufficiat
ſcire , quis iudicet. Lauda e venerare quod agiiur,
quia tuum eft nefcire cur agitur. ] lanè ſcrutatores
huiuſinodi diuinorum ſecretorum , mergi ſolent
inuadabili profundo. Nec minùs periculoſum eſt
nouos ſciédi modos , quàm novas doctrinas inue
nire ,de quibus ab Apoſtolo præmoniti ſumus,fo
re , qui fe &tarentur , doctrinas damoniorum , quid
aliud faciunt qui doctoribus dæmonibus veun-
1. Timot. cur? Audiant Chryſoſtomum explicantem illud
4.1.1 . Saluatoris,obmuteſce & exi ab homine; Salutiferum
Mar. I.V.
hoc nobis ( ait ; dogma datur,ne credamus damonibus,
21 .
quantumcunque denuncient veritatem .] caucant ne
irritent Deum in adinuentionibus ſuis, & multiplice
Pſal.105. tur in eius ruina.caueant ne; quod deplorat Richar
V.28 . dus Victorinus ; Veritatem quarantnon in veritate,
fed in vanitate : quafuiam inueniant , non ad verita
tem ,fed ad vanitatem , quod miſerrimum eft in ver
bis vita , lucra mortis negotientur.
Prærerea tales admonendi ſunt,ſubeſſe pericu
lum ſuperſtitionis , & tentationis Dei . Nam qui
ſcientiam quærunt,modis infolitis, vtrique ſe pe
riculo exponunt. Naturaliter ſcientiæ paullatim ,
ſucceflu temporis , lectione , auditione ,& expe-
a libr. 4. rientiâ acquiruntur ( vr rectè Ariſtoteles a ) pere
phyfic. re à Deo vt infundat , ſicut Danieli & Salomoni
fecit,elt petere vt line neceſſitate miraculum edat;
quòd eſt tentare Deum . Adhibere orationes , aut
alia , ad hoc non inſtituta à Deo aut Ecclefia , eſt
vanitatem quærere & mendacium diligere ( vt ait
Plalmiſta ) & proinde ſuperſtitioſum.Orādus itaq ;
Deus , & nobis fimol naturali conatu etaboran
dum.Nam facientes Deus adiuuat.Periculum ma
gnum cſt; ne arti memoria ( quæ tradi poteſt præ bo affligi, immò & per ſummos diuturno tépore
cepris locorum & cellularum ad hoc accommo- E cruciatus emori, quàm ſuperſtitiofis artibº ſanari.
datis ) aliquid ſuperſtitionum artis Notoria admi
ſceatur : hoc ergo vt caueant, moncndi,.
MONITIO I X.
Pro iis qui ſunt cupidi corporea ſalutis,honoris, ant
pecunia ,aut gratia acquirenda velrecuperanda, &
ad hoc etuniur mediis ſuspectis Salmatorum ,feu
Tunge hęc
iis quę di Salutatorum ,de quibus actum ,lib.1.cap.3.9.4.vel
da libr. 6 . etiam Periaptorum , de quibus ibid.cap.4.9.5.
ca.z.lib.3 .les Nculcanda diligenter illis eft hæc regula ; In
cct.8.9.4 .
libr omni
& . 4.
par. 2.9.4. corporis,qua folene hominibus à Deo,viflagella pecca
fect.3 . torum , & mala pænæ infligi,feruos Dei ad duo deberel
541 )
A prefidia configere. Primo , quærere & inueltigare
modos, & remedia cuncta, quæ naturalis ravio ho
minem docet,vc le hoc periculo vel noxâ jberér.
Secunda, ſedulò & feruenter commendare Dco &
lanctis perſonam fuam , familian,& bona, & ora
re ;. vtcælefti lua ope & 'liberalitate:Cuppleat, &
præſter,id quod .humana imbecillitas ncquir con
lequi. Quoad primum ergò moneantur adhibere
humanam naturalémque diligentiam ipfi per te
libi non deelle; & prudentiores contulere, quoad
valetudincm , pharmacopolas,medicos, chirugos:
quoad iacturato aliorum bonorum , amicos, &
alios qui prudentiâ, & vſu ,experientiâque pollent :
Quoad fegundum , ſeu fpiritualem diligentiam ;
confugiant ad orationes ieiunia, & charitatis ope
Brazcónfidant in Deo , ſperent ab co remedium ; co
rent orari à perſoois piis ,religiofisque; millas ad
eam intentionem dici ; denique omni ſtudio cos ,
neneur Deo quàm maximèplacere.talibus enim ka- Ecclefiaft .
ftris placatur Deus docet nos hoc ipſum S.S.in Ec- 28.in prin .
cleſiaſtico ; Honora medicum propter neceſſitatem .
Erenim creauit illum altiſſimus. A Deo eft enim omnis
medela , & à Rege accipiet donationem . Alurimus
creauit de terra medicinam , & vir prudens non ab
horrebit sllam . Ad agnitionem hominum virtus illo
rum , dedit bominibus ſcientiam aliiſſimus,honorari
in mirabilibus; in his curans mitigabit dolorem Ó UR
guentarius faciet pigmenia ſuauitatis , & vnctiones
conficiet ſanitaris.]En primú quod diximusdedilia
cgétâ naturali: de altero,nempe morali diligentiâ,
ſequitur; Fili in tua infirmitate no despicias le ipſum ,
ſed ora Domini o ipſe curabit se. Auerie à delicto, o
dirige manus, et ab omni delicto munda cor ruum.
Hoc intelligendum de omni damno quorumcun
que bonorum . Igitur cùm hæc homo præſticcrit,
patienter ferat, & voluntatem ſuam divinæ ſubii
ciat,certus,le,li magis expediat,liberádum ; ſi non
liberetur, id Gbi vtilius elle. Moneantur , fi aliis il
licitis remediis conentur vti, tum illos à Deo ,quo
inuito conantur ſanari, ad dæmonem confugere.
Malè etiam fibi conſulunt, quia perdunt fructum
patientiæ , qui maior eft ,& melior cunctis corpo
ris aut fortunæ bonis. Itulii ſunt , quia vt corpus
ſanent , animam necant. Quid ftultius & impu
D dentius,quàm fi Deo dicerent; Quia tu me fanare
is , transfugiam ad hoſtem tuum , & ab illo
ſalutem petam ? hoc non verbis , ſed pertinaci co
natu dicunt.Hi tádem adeò diuinam iram inflam
mant pertinaci cupiditate , vt Deus vel linat illos à
dæmone necari,cuius rei exempla dedi,lib.6.cap.2 .
re£ t.3.remedio.8.6 9.vel, quę grauior adhuc eſt pee
na, ad corum ſummum malum ſinat illos , quod
expetunt,ope dæmonis conſequi. Sed dies veniet,
quando intelligent longè fibi vtiliùs fuiſſe mor
MONITIO X.
De exorciſatoribus,feu coniuratoribus energumenorū.
Voniam nonnullis in locis multi abuſus ir- Vide lib.6 .
Q repsêre in exorciſmos legitimos & Catho- cap. 2.9.3.
licos, contra Apoſtolicæ Romanæ Ecclefiæ con- fect. 3.litt.
Y. & lib.2 .
ſuetudinem ; quædam monendi ſunt, quibus ha
quæft.so.
rum rerum inſpectio & cura incumbit. Suppo
no , Saluatorem noſtrum dediſſe ſponſæ ſuç Eccle
fiæ poteſtatem dæmonia de corporibus pellendi,
Luc.10.0.10.e Mar.16.0.17.hanc potcſtarć verò ab
Ecclefiâ conceflam duntaxat clericis ; & non om
nibus , ſed Epiſcopis, Sacerdotibus , Diaconis,
LII Subdia
 542 DISQVISITIONVM
Subdiaconis,& exorciſtis cantú. Vndeapparet iis,
qui faltem , Exorciſtarum ,in gradu non funt , hanc
facultatem nó competere jure ordinario: ideóque
neceſſe eſſe , vt qui illam velic contendere ſibi da
tam & cóceffam à Deo, is extraordinarij iuris íeu
priuilegij documenta debeat oſtendere talia , vt
iudicio Ecclefiæ idonca cenleantur. Quoad cos
verò , qui boc officium iure ordinario accepe
runt , non plus poreſtatis vni comperit hac in re,
quàm alteri; niſi quod honcſtas & recta Eccle
liæ conſuetudo poſtulat , ve coram ſuperioris or
dinis clerico , minoris gradus clericus , ipſo id
inuito , non attentet.
Ex his ſequitur ſuſpectos eſſe pactidæmonia
ci , primò laicos , ſeu clericos non præditos ordine
Exorciſtarum ; qui hoc munus quaſi ex officio,
aut peculiari gratiâ , donove Dei vſurpant: illos
quoque clericos, & religioſos , qui quali abi pe .
culiare vindicant;dicentes,ad exorcizandum , plus
virtutis naturalis vel ſupernaturalis fibi eſſe,
quàm cæteris eiuſdem ordinis ,aut gradus.
Solene huiuſmodi,peculiares exorcizandi for.
mulas & ricus habere ,diuerſos à communis Ec
cleſiæ ritibus & formulis; quæ funt diligenter ab
Epiſcopis examinandæ, & non permittendæ faci
lè ,niſi iudicio piorum & Doctorum virorum ſint
approbatæ .Vehemés ſuſpicio eſt,his eſſe pactum
cum demonibus,vt talibus obſeruantiis fe fingant
compelli exire . Cauſa dæmoni eſt, quia dum iſti
fic publicè coniurant, ſemper in frequenti coronâ
adliantium aliquid lucri facit. Accedunt multi ,vt
ſermones , quos vltrò citróque miſcent exorciza
tor & diabolus, audiant : gauder dæmon ,quia lo .
let aliquos fidei aut morum errores 1pargere, aut
ſaltem impetrare vt faciant aliqua ſuperſticioſa,
vana , ociofave ; diffamat innocentes, nocentium
occulta crimina reuelat, vt malè de illis fufpicen
tur cæteri ; inſtigat quoſdam ad carnalia ,quoſdam
ad auaritiam diétis fuis; bonos fingit ſe timere, vt
in pellat in ſuperbiam.Monédi ergo vrabſtineant
exorcizatos ſuperfluiscolloquiis , & terminis illis
actuum iudiciariorum , quibus iubent dæmonem
nunc exire, & iterùm ſe iudicio poſtea tali die fi
ſtere. 2. vt abftineant formulis illis nouis & info .
licis ac ſecreris, & nó approbatis Eccleſiæ iudicio.
3.vt ad exéplú CHRIST 1 paucis iubeāt dęmone
a Luc . 4. tacere & exire,nec garriédi præbeár vel causa vel
۷.3 5 . poreſtaté. Vidérur autein monédi quoque Prælati
& iudices Ecclefiaftici,ne in diocælibus ſuis per
mittane eſie aliquos priuatos ; qui quaſi ex officio
& virtute peculiari exorcizér.Náhoc eſt officium
proprú paſtorum Ecçlefiæ ; & in eorum abſentiâ
cunctorum qui lalcem ordine exorciſtarum præ
diti funt;qui non viin naturalem ,ſed ſupernatura
lem ad hoc , in Sacramento Ordinis acceperunt .
Priuati verò monendi ſunt, vt à pſeudo exorciſtis
huiuſmodi Gibi caucant,neque accedant ad eorum
conuentus; quia cùm Deus prohibuerit ne pytho
6 Deur. nes audiamus b , hoc etiam prohibuit ne energu
18.V.1l . menorum huiuſmodiin corporibus loquétes dæ-
mones auſcultemus : item fi fortè accellerint,mo
nendi ſunt omnes , ne quam mendacij patri fidem
præſtent,neve quid faciant corum ; quæ ille præ
cepit facienda, quia ipſe præcepit, maximè quan
do mencicur ſe defuncti animam eſſe : quod ſem
per eſt falſum . Si iubet faciamus aliquid, ad quod
faciendum lege iuſtitiæ ,vel charitatis aſtringeba
mur; id faciendum etiam illo nihil dicente fuit; fi
aliquid boni ,ad quod nó tenebamur , quod facere!
MAGICARVM
A lir meritorium ,licebit facere,quia natura luá lici
tum & mericorium erat . Tutius tainen foret ali
quádo iſta ſecundi generis.commutare in alia ,vel
prætermittere ; ne quid fraudis inſit in dæmovis
confilio vel iullu , quod non videamus. Moncatur
ipfe exorciſtanon minùs quàm cæteri, nihil curic
licatis aut diſcendi causâ dæmonem interrogare,
aut ab co exquirere , licet id honeftiflimum lit &
viile videatur: quia non licet familiaritatem cum
co inſtitucre , vel eius diſcipulum effe , vel eius
cóllium ,aut auxilium petere. Nifi li fortè,virtute
CHRISTI, vi cogatur & iubeatur dicere veri
aliquid , quod ad ſpiritualem ſalutem adftantium
prudeos & pius exorciſta meritò iudicet perti
nere , vt videmus CHRIS I VM , Luc 8.no
B men dæmonis interrogalle: vnde conſuetudo in
ualuit nomen dæmonis exquirendi.
Quoad iplum exorciſmi modum , moneantur
ſequi, Pastorale ( uam : ſed priùs medicorum iudi.
cium audiant, an videatur verè energumenus .
Hæc quę dixi deenergumenorú exorciſtis,ple
ráque locuni babent etiam in exorciſtis nubium ,
quæ tempeltates & procellas , grādinélque addu
čturæ videntur;item iis, quiconiurant ſeu exorci.
záclocuſtas, & alia inſecta agris damnola: de qui
bus quæ peculiaria ſunt proximo monito expediá .
NOMINATIO X I.
De coniuratoribus nubium or infectorum .
Voad nubium coniuratores, qui iactitant ſe videlib.6.
Q vim haberenubes à certis locis expellendi , ca.2.1t.B.
repellendíque; eorum iactantia facilè conuinci- & libr.4.
C
tur,primò, li interrogentur , an nubet illæ fint na- l.dt.8.&
turalibus ex caufis ortæ , an ex maleficio & operâ vide Mar
dæmonis ? fi dicant ex naturalibus caufis ; ergo e rin.de Ar
los libr.de
xorciſinus fertur contra Naturæ auctorcm Deum ;
ſuperftit.
quod blaſphemum & facrilegum ; & vim habeat paulò aa
naturalem contranubes nccelle elt,aut fupernatu- tc med.
ralem . Supernaturalem ,nó accepit à Deo ,qui fibi
contrariusnon eft ;nec à bonis Angelis:ergo à dæ
monis орс vis illa prouenit : li nubem dicant ex
maleficio ortam & moueri à dæmone. Vnde fciúr,
niſi ex pacto : Secundò interrogentur,G notitiam
habent & potentiam pellendi malas nubes , cur
non etiam norunt& poſſunt adducere & cuoca
re, tempore ſqualoris ac ficcitatis, in agros nubes
D bonas & ſalutares ? Tertiò cur non etiam fulmina
& ignem de cælo cadentem , ac incendiis domos
ablumenté ,valeát arcere aut exſtinguere ? Quartò
cur nó ſciant etiam coniurare ventorum turbines,
& aquarú eluuiones, quibus faca & domus, & ar
bores , fternuntur & abripiuntur ? nam vt oubes
illæ aliquando à malis Angelis, permittente Dco ,
formantur & immittuntur ; fic & alia ifta , vt ex
lobi ſacrâ hiſtoria docemur , cur igitur , fi ad ho
minum commune bonum hæc ars aut poteſtas à
Deo illis tributa , beneficentia Dei ad vnum hoc
ab illis reſtringitur ? Vnde apparet illos hæc ex
pacto operari.Moncantur itaque cæteri,vt ab eo
rum confortio abftineant, & ne tales exorciſtas ſu
Eſpectos, vel pretio , vel prece conducant : ſed
viantur contra nubes huiuſmodi armis conſuetis
Eccleſiæ , nempe benedictiones, preces, letanias ,
vitæ emendationem , & opera pia ,ac ſatisfactoria,
iciunij , diſciplinarum , & c.adhibeant; quæ reme
dia etiam ſunt vtilia contra cætera illa quæ dixi
mus mala & pericula. Parochi locorum indicāt &
celebrent procellioncs , & lacrum canant pro ſe
renitatis & fertilitatis impetratione , & irâ Dei
auertenda.Cantentur in templo deuotè Pſalmiac
commoda
 LIBRI VI. ANACEPHALÆOSIS .
543

commodati , vt Canticum graduam , Miferere mei , Afcentibus ;iplos truncos & ramos vinearuin dili
Deus, Qui habitat in adiniorio altiſſimi, Libera me de genter purare, & aliquando decorticare , & flcu .
snimicis Deusmeus, Dous mifereatur nostri , & læ , aliorúmque ferramentorum , quibus viuntur,
fimiles. Legantur Euangelia accommodata, vr de ferrum inungere vrſi pinguedine,iut faltem aceto
forti contulis alliis commiſto : excutere infecta ,
ſedara à Chriſto maris tenspeftate ; fiat procellio
per clauſtrum Ecclefiæ ;canantur Letaniæ, & reci fuppofitis lancibus vel reſtis, aceto alliato plenis;
tentur colle &tæ propoſito ſeruientes; inuocentur folia præſcindere in quibus ſunt femina veruri
San &ti loci patroni , & quorum illic reliquiæ ho num ; & fi iam in follicuhs ſunt femina folliculos
norantur:quas tamen tutiùs fortaflis & honeſtius ablatos extra vineas cremare ; caprifici radices ap
fit foras in tempeſtatem & pluuiam non proferre; pendere vitibus ;( uffumigare vires & arbores ce
præſertim Venerabile Sacramentum ( quanquam râ & lulfure accenfis, & vento capto qui diſpergar
deuotionem id citrà irreuerentia & iacturæ peri fumum per vincain & agros ; vel aliis etiam fimi
culum facientium ;pro more regionis , putem ſer libus vti acribus& grauibus fuflitibus : fepelire in
1
uandum ) & hæc omnia intra templi ambit um horto, vel vincâ ,cribus aut pluribus locis inieſti
perficere , vbi & minor diſtractio , & deuotio B na pecorum , ita vt pars non exigua tminear fupra
maior eſſe ſolet :nec minùsaudiet Deus in templo, terram : & cùm eo confluxerint infecta , fimul illic
quam foris: cauendum verò maximè, ne cum nu igne exurerc, & alia quæ norunt boni olitores,vi.
bibus colloquia inſtituátur; ſed fermo omnis cum nitores, & agricolæ.Pro Ecclefiaftico remedio, li
Sanctis & Deo fit.Menfibus autem quibus ſolent cebit illud delumere ex fequenti hiftoriâ , quam
1 hæ noxiæ nubes eſſe frequentiores, ve Vernis & idem Ciruelus memorat . Multis olim annis .Can
Autumnalibus;aſcendant parochi quotidiè manè tabriam , totámque Hiſpaniam Tarraconélem in
currim tépli , vnde agros parochiæ qucant intueri , teſtaram à vermibus fuifle , qui quotannis fructus
& non coniurent aërem; ſed benedicant agris & omnes terrę abſumebant. Miſere itaque Can abri,
terminis ſuæ diæceſis; recitent plalmos aliquot, & Celtiberi ad Sedem Apoftolicam perétes con
11 Euágelia, & collectas & aquam benedictam more filium ,quid facto foret opus.Motus eorum preci
Colito in aërem , & terram iaciant : & meridiano bus Pont. Roman.co miſit Legatum Epifcopum
1
tépore campanam pulſent; vt parochiani ad tem Oftiéſem nomine Gregorium ,virum eximiâ prus
plum veniant Deum oraturi ; vt fructus terrę Deus dentiâ & ſanctirate : Qui, vt in Hiſpanias adue
2
conſeruer . Campanæ quoque pulſentur : qua , de nit , crebris concionibus populos illos à vitiis va
re actum ,libr.6.cap.z.queft.3. fe&t. 3.FF. criis ad ſeriam pænitentiam perduxit , præſertim
Alij funt , qui vindicant fibi artem quandam publicorum Alagitiorum :poftea inſtituit fieri pro
aut poteftatem peculiarem vt à Dco cóceffam ,ex cefliones publicas fæuientium in tergum Hagel
pellendi , necandíque campi bruchos , lotuſtas, lis : indixit aliquot dierum eleemoſynas , ieiunia ,
0%
cantaros , & alia inſecta atque vermina , quæ fru precéſque : demùm veſtitus ornatu Pontificio
& tus, & radices , & ſemina depaſcuntur, & fpem Miſſas in altari portatili in ipſis agris dixit, qui
agricolarum deludunt : & tales multis in locis ſo magis erant calamitoli , lic fugauit necauícque
lent a'ruſticis quotannis magno pretio accerſiri. multitudinem inſectorum , adcò vtmultis poſt
Praxis eſſe ſolei huiufmodi . Impoſtor iſte ſe iu annis immunes omninò agri fuerint.Solent in his
dicem conſticuit , comparent coram eo duo pro partibus ſancti huius opem implorare : conſul
curatores , vnus cavlam populi agens fungitur túmque fuerit aliis quoque locis hanc eius me
vice accuſatoris : alius à vicario Epiſcopi , vel rc thodum & exemplum ſequi.
gio officiato loci conſtitutus, vicem ſubit rei, MONITIO XII .
pro locuſtis ſeu aliis inſectis, litem conteſtantur,
Que cauende in precibus & orationibus
& ſeruantur proceſſus ordinacij omnes tricæ , &
ben moræ , ac dilatorij termini, tandem in causâ con. D vane obferuantia:
cluditur, & bellus ludex fert ſententiam , quâ in Rationum quoque Sanctitatem diabolus Videlib.6 .
ſecta illa iubet intra certum dierum fpacium ter
lect. 3.lict.
minis illius territorij excedere,ſub pænâ excom lare : aliquando violar malo fine propotito , vt 2. & lib.3 .
municationis latæ ſententiæ , &c. Superſtitio hic cùm quis orataut celebrari curat millam ad exi par.poft.q.
apertior eſt , quàm vt qu eat regi. Quare monet tium alicuius ; agt vano , vt ad fciendum aliquid 4.1 .& .2. &
Ciruelus ( è quo pleraque ſuperiora monita ferè boni ſucceſsûs,& c. Moneantur ergo in orationi- lect.8. & 9.
het P. 3 . de deſumpli ) vnanimiter omnes fanctos Doctores bus attendere ad ſequentia axiomata .
fuperftit. hæc damnare;eò quòd lis inftituatur cùm creatu Primim peccatum orationis eft ratione materie,
cap . 1o.
be râ irrationali, quæ quid agatur nec ſcit,nec ſentit, quando peruntur res illicitæ aut noxiæ ; quæ re
1. nec poteſt intelligere: & cùm illa inſecta natura . pugnant honori aut præceptis Dei , aut caritat
liter naſcantur , iniuſta eſt excommunicatio , nec proximi: aut quando res indifferentes (verbi gra
mortaliter nec venialiter peccantiú :blaſphemum ciâ,diuitiæ , honor, doctrina , & c .) petuntur ablo
verò eft hanc facram Eccleſiæ cenſuram fic deri lutè , aut pertinaciter , nimísque inſtanter ; au
ſui & ludibrio habere , non ſecùs ac fi quis ſub Ę quando peruntur inſtanter res, de quibus iultum
pænâ excommunicationis iuberer canibus ne la dubium eft, an lint homini ad ſalutem profuturæ :
trarent, & lupis ne vlularent, aut vulpem abſolue aut petitur cognitio futuri euentus ad matrimo
6 rer à rapinis gallinarum , &c.denique conſtat om nium,& c.ve ſunt virginum Hiſpanarum illæ ora
nia hæc acta iudiciaria nec naturalem , nec ſuper tiones, quas vocát,de los Reges,dela estrella,de ſant
naturalem vim habere contra huiuſmodi inſecta. luan ; quibus finitis aucupantur prima tranſeun
않
vide qua fufiùs disputata contra Malleolü lib.3.p.2.9. tium verba, & inde colligunt quod fcile vole
4. fe &t.9.Moncantur vti potius remediis cum Ec bant ; ſuperſtitione & ſtolidâ & impiâ , vt benè
cleſiaſticis , cum naturalibus . Naturalia docent li Horozcus lib.2.de vera. & falsâ diuinar.cap.14.
bri Geoponicorum , vt v.g.ſolum vinearum ſæpè Secundum eſt ratione forme, quando continent
expurgare euulfis omnibus herbis vinex inna. Iverba vel ſenſus verborum aliquid falſum ,men
AP
Lil 2 dax ,
 DISQ VISITIONVM
544
dax , fidei ,vel naturali rationi contrarium ; vel
nomina barbara , & ignota ,aut nugas & incprias;
quia hæc omnia lapiunt blaſphemiam .
Tertium pecctum eftratione modi ſeu cerimoniarum ,
qua adhibentur; quando illæ ſunt vanæ & præter
vel contra communem Ecclefiæ conſuctudinem :
vt fi neceffariò debeant fieri certo ftatu corporis,
certis horis vel diebus non interrupris , brachiis
certo modo cxpanſis ,oculis in certum locum de
fixis ,cum tot candelis talis vel talis coloris : & G
milibus, exiftimando circumſtantias has ad effe
& um aliquid naturalis vel ſupernaturalis virtu
tis conferre.
Contra hæc peccata adhortandi ſunt homi
nes,vt firmiter apud animum ſuum ſtaruant, nec
velle malum vllum vitare, nec velle boni quid
quam conſequi vel retinere , per vlla media illi
cita, vana, aut ſuperſtitioſa.2. Poftquàm diuinum
auxilium feriò implorarunt, conentur ſuam vo
luntatem diuinæ prorſus conformare, fibique cer
tò perſuadcant quicquid eis acciderit, id à Dei
prouidentiâ procedere , & ipfis elle longè vtililli
mum.3.certò credant,quando Deus illis non con
cedit,quod poftulant , id paterno Deum pium &
miſericordem animo facere ;quoniam hoc illis ex
pediat.Sicut ſolet medicus ægro multa ſubtrahere
IN evo QV Æ CVMQ SCRIPS I ; BA CUNCT A S. A. ET C. R. ECCL E
SLÆ I VDICIO , ET PIORVM THEOLOGOR . CENS V RÆ SVBIICIO :
SI OVID IGN ARO EL A P S VM, QVOD ECCLESIÆ MINYS PRO B E
D A MNO , ET PRO NON SCRIPT O
TV R , IMPROBO ,
VOLO .
.00
00883
P
I
L
D
I
D
MAGICARVM
A & denegare,non inuidiâ nec fæuitiâ ,led bencuo-,
lentiâ & fapientiâ.4. Nó apponant millis, quas ad
intentionem ſuam dici curabunt,vllum numerum
aut determinationem , loci, diei, candelarum , & c.
ex hoc capite damnantur Millæ quas vocant,trice
narias reuelaias, & claufas , millas Comitis, millas S.
Amatoris, contra quas diſſerit D. Vincentius Fer.
rerius,hom.4.Dominica.4.in Aduen. Ex dictis etiá
damnantur orationes , in quarum titulis præſcri
bitur certus dierum numerus,quo exacto lint exo
raturi ;córra illud præſtantis viduæ ludith.8.v . ! 2 .
Qui estis vos qui tentaris Dominum ?Non eft iste fer
B mo,qui miſericordiam prouocet : fed potius qui iram
excitet, furorem accendar. Pofuistis vos tempus mi
rationis Domini,& in arbitrium vestrum diem con
Stirmistis ei, necnon orationes , quibus perunt à
CHRISTO , Deiparâ vel ſanctis reuelationes aut
apparitiones , quia hoc eſt plenum periculi ac de
ceptionis ,audaciæ , curioſitatis ac præſumption's;
quéadmodum etiam orare vt fignificent eis diem
& horam obitûs , & iftis inſuper inculcádum illud
Thomæ de Kempis ; Quid faceres ſi ſcires: nanc ita
zsue vt fecurus horam illam exspectes. Hæc fuffi
ciant:ſunt cnim cataplaſmata contra ſuperſtitio
num præcipuos fontes, cauſasque reliqua ex toto
c'perenda funt opere,
1
HABERI
MARTINUS DELRIO ,
SociBT . IESV PRESBYTER .
1
DODO
INDEX
 545
ore
a nym

INDEX RERVM ET VER

BORVM LIB . V. ET VI

Anum birci malefice oſculantur. 407,2.B

Ancyrenſe concilium , 422.1.B
Biuratio quid ,quando, & quomodo fa Anzerma. 506.1.B
.
1 cienda. 392.393 . Apamenum ſpectrum . 523.2 ..
1 Abiurandi formule. 394.1 . Apocomenſes leberati à maleficio demonum . ibid.
Ablutio non eft Sacramentum baptif Apoſtaſia maleficorum . 405.2.E
mi. 496.2.B Apoſtata à fide degradandus. 408.2. A
Aborfum procurantes vt venefici puniendi. 398. Apoſtaſia à religione pena . 509.1.C , D
Abracadabra 482.2.D Apoftafia crimen enormiſſimum .
1. 5 37.1.B
Abſolurio quid opereture 368.2.0 Apoſtaſiam cogitanti infidiatur diabolus. S 26.2.C
Abſolurio quomodoimpendenda maleficis , et qui ab Appellationi à tortura quando de ferendum . 386.2.D
foluere poſſini de hoc crimine. 477.1.2. & feq. Agua luftralis cur fepe non profir contra damones.
Abfolutioni quando locus,eius fpecies, o praxis. 394 . 508. 2.B
1. E , 2. Aqua lustralis frigum . 428.1.E
Abfolutus definitiue quis cenſendus . 394.2.E Aqua piacularis. 508.1.A , 524.2
Abſolutus in vno foro definitiuè , adbuc poteft in alio Aque benedi&ta vfus contra maleficia quis ſupersti
puniri. ibid. tiofus. 485.C
Accufatio quid. 383.2.D Aqua benedi&ta vis. 508,2.509.513.1.524.6 ſegg.
D: Accuſare in hoc criminea poffintomnes inhabiles. ibid. Aquilienſe concilium 422 .
be E Araba puella energumena curatio. sog.2.B
. Accufatio poſt capturam . 386.1.0 Arbitrium quomodo iudici moderandum . 396.2.B
Accufatorad quid teneatur. 384.1. A Arbitrium indicis quo pacto moderandum . 367.1.4
Actus omnes in amorione figni perpenf. 494.1.D da an liceat pænam augere vel minuere pro arbi.
Adamas. 499.1.4 trio. ibid. arbitrarias hodiè pænas effe quomodo in
S.Adelinus, 513.1.C telligendum . ibid.B , C
Admonitio legitima qua . 379.1. E Arcuali fententia defenfa contra Banes . 379.1.C , D
Ægidius Santarenus, ex mago quo pacto conuerſus, Argenti viui pulueres. 499.1 . A
519.2.C , D S. Arnulphus Epiſcopus Sueſſionens . 509.1.A
Ægidius Netteletus. 512.2 . A Aronenfis facerdotis cum diabolo colloquium eo vi&to
Ægypij uxor videbatur. 512.1. A ria , 5 22.1.2 .
1 Æqusnocarionum licitarum exempla. 485.1 Afinini pulli philtrum . 380.2.B
Aris crepitu Gentiles magica dispellebant. 527.2.A Aſmi ſiluarici vngula . 498.2.E
!
Affligi melius aliquando quam nibil aduerfi ſentire. Afaſſinorum pæna . 409.2.B
ibid.c Aſaffinis fimiles & pro talibus habendi malefici.
Agnus Dei. 390.1.A.524.1.E.217.0D 408. 2 .
Agni Dei cerei vis. 524.2.E , co ſeg. S.Athanaſia . 508.2.E
Agnorum Dei materia,& benedictio, & vis.s30.2. A Atrebatenſsum ſtrigarum historia . 428.2.A, & feg.
369.2.B Awinionenfis inquiſitio. 427.2.E
Agrippa.
Albe Nymph . e S05 .2 .A Auri anesobfcæne. 506.1.C
Alberius Archidus Caletum expugnauit. 37 3. 1.B Auriti teftis quaauctoritas. 382.2 . A
Albienfium bæreticorum falfa miracula . 510.2.C Austriacus nobilis quomodo à fpe&tris amore vaſa
Allia tufa. 498.1.E no fit liberatus. 509.1. A
Allobrogis muliercule bypocriſis magica iudiciumu. B.Arxentius Archimandrita . 512.1.E
410.2. E B
Amatoriarum literarum damnum . 492.2 508.1
i zis.
B Aptifmmus
Ambitionis pæna . $ 11.2 , A , B.196.S Baptif fortfaniorum . 407..D
Amicitia cum nominante . 372.2.D Baptizario o rebaprizatio imaginum magica. 396.
Amnis gestatio. 1 482.1.B 7.A.B.
Amoris carnalis pæna. sog.1 . A Bafilius Magus finxit monachari, & combustus.410 .
Amore improbo quo pacte quadam liberata." 524.1. 2. AB
Anatelius, & focij Magi. 417.1 Bataui crudelitas barbara. 404.1.0
Angels cuftodis inuocatio eo auxilium contra male Bauarica fæmina demoni dauota ,quo pacto liberata .
ficia. 519.2.B 509.1.C
Angelica Salutationis vis. 508 .2.C.D Beelzebub adorant Sage in hirci ſpecie. 407.2.A
Anthropophagia Sortiariorum . 407.2.C 1 Bellum inter hominem demonem à Deo indi&tum .
D. Antonius maleficio ledi non potuit. SoS.1. A 537.1. A